PG098

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS,
SKU
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, ONIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
M M
ss. PATRH, DOGTORH S G R I P T O R M E ECCLESUSTICOUHM.

81TB LATllfORUM, S I V B G R J E C O R C M ,
QUt AB MfO APOSTOLICO AD JSTATEM INNOCENT lll (ANN. 1216) PRO LATINIS,
ET ADCONCILII FLORBNTINI TEMPORA (ANN. U39) PRO GRSClSr FLORUERUNT :
RECUSIO
CHRONOLOGICA,
OMISIUM QUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICA* TUADITIUNIS QUINDECIM PRluRA

ECCLESLE
SJECULA,
BHITtOHU ACCI1RATIBSIIIAB, I N T I R S I CUMQUR NONNDLLIS COD1CIBU8 M A N I J 8 C R 1 P T I S COI.LATAS PBRQUAM DlLlGENTBR C A 8 T I C A T A ; t>188*RTATlONIBU8, COMMEMTARII8 VARIISQUE L E C T I O N I B U 8 CONTINENTER II.LUSTRATA ; OMNIBU8
OPERIBII8 POST AMPI.I88IMA8 B D I T 1 0 N E 8 QUA T R I B U S NOVIS61M1S S A C M . l S D B B B N T I I R A B 8 0 L U T , HETECTI8
AtlCTA; INIHURHS ORDINARI18 VEL ETIAII A 1 U L Y T I C 1 8 , S1N60LOS SlVB TOMOS, SIVE AUCTORES ALICIUUS
MftHK.pl Tl SUBSEQVENTIBUS, D O N A T A ; CAPITtlLlS I N T R A I P 8 U M TKXTUM R1TB D I S P O S I T I S , NECNON BT TITUL18
8 I R Q V I . A R U H P A G I N A R U M I I A R 6 I N K M S U P E K I O R E M D I S T I M 6 H E N T I B U S SUBJECTAMQUE UATRRlAU 8I0NIF1CARTIBUS, ACORNATA; OPERIBUS CUII DUBIIS, T U M APOCRYPHIS, ALIQUA V E H O AUCr04\ITA.TE IN
ORUINR AD TRADITIONKM ECCLESUSTICAU POLI.ENTIBUS, AMPt.lFICATA ',
B>I>CNTI8 E T QUADRAGINTA IMDICIBUS SIJB O M N 1 R E S P E C T U , SCILICET, A1 PUABETICO, CIIRONOLOGIGO, ANALYTICO,
ARALOGICO, 8TATISTICO, SYNTHETICO, ETC, OPERA, RES ET AUCTORES EXIIIBKNTIBUS, I T A HT NON SOLUII
8TCD1060, 6ED NEGOTIIS W P L I C A T O , ET 81 FORTE 8INT, PIGRIS ETIAM ET IMPERITI8 PATEANT OUKE8
88. PATRES, LOCLrLETATA ; 8ED P R S E R T I I I D U O B U S IMMENSIS ET GENERALIBUS 1 N D I C 1 B U S , ALTERO
SCll.lCBT RERUM, QUO CONSULTO, Q U I D Q U I D NON S O L U M TALIS TALISVE PATER, VERUM ETlAHUMUSQUISQUB PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONK, I N QDODI.IBET TUEMA 8 C R I P S B R . 1 T , UNO
IRTUITU CON8P1CIATUR; AI.TERO SCIUP'1UUifi SACRi,BX QUO 1.ECTOR1 COMPBRIRE
8 I T OBVIOM QUINAll PATRES BT I N QUIBU8 OPBRUM
SUORim L0C18
81NGULOS SINCULORUM LIBRORUJI 6CR1PTURA VBR8U8, PRIIIO GENSSE08
D S Q U B AD NOVISSmilll APOCALYPSI8, C O I I M E N T A T I 81 ;
C 8 4 T I 0 ACBORATI8SIMA, CJBTBRISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENbA, 8 1 PBRPENDANTUR
CIIARACTBRllll N1TIDITA8,
G I A R T J I
QUALITA8, I N T E C R I T A S TEXTUS, CORRECTIONIS FERFECTIO, OPERUM RECU80RUM TUM VABIBTA8
T I ? M R U M E R U S , FORMA V O L U M I N U M PERQUAM COIIMODA SIBIQUE 1N TOTO PATROLOGIvG DECDRS0 CONSTANTER
41.18. PRBTII R1IGI1ITA8, PRASERTIMQUE I8TA COLLKCTIO UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SKIGENTOBUM FRAGUENTORUM OPUSCULORUMQUE H A C T E R U S IIIC ILLIC S P A R S O R U U , VEL ETIAII
INEMTORUM, PBIMUU A U T E M 1M N08TKA BIBLIOTRECA, BI OPElUBLS BT M 8 S . AD OMMES
iETATES, LOC08, L1NGUA8 FORMA6QUE PKRTINKNTIBUS, COADUNATORUM,
KT
EX lilNUMERlS OPERIBLS TRADITIONEII CATIIOLICAM C O N F L A N T I B U S , OPUS UNICUM M I R A D I L I T E R EFFICIEMTIUM.
0 1 4
SERIES GRiEGA
PiUOR,
IN QUA rRODEUiNT PATRKS, DOCTORES SCRIPTORKSQUE KCCLESliE GRJECM

S. BAIUNABA AU PHOTIUM.
ACCURANTE J . - .
Blbllolhecae c l e r l
MIGNE,
miivcreee,
3ITB CUllSUUM COMPLBTORUM 1W SINGULOS SCIUNTIiK BCCLESUSTICiB UAMOtt BDITORB.
PATROI 6 G I A . At 1R8TAR IPS1D8 ECCLRSIA, IN DUAS PARTBS DIYIDITUR, ALIAM NEMPE LATINAM, ALUM GB^CO-EATINAU.
AMBiEPARTES J A M INTEGRB EXARATiE SUNT. L A T I N A , 222 VOLUIIINIBUS MOLE SUA STANS, I H U F R A N C I S V E N I T : GBtCA
DUPLICI E U I T I O N E TYPIS MANDATA EST. PUIOR GI\>ECIJM TEXTUM U N A CVU YBRSIONE LATINA LATERAl.l COMI I.KCTITUR, VOHMINA IN 109 TOMIS, PRO PRIMA SERIE, NON EXCEDIT. POSTERIOR VEHSIONEM LATIWAM TANTIIM
ll>EOQUE INTRA 55 YOLUUINA R E T I N E T G R . SECUNDA SERIES GRÊCO-LATINA AD 58 YOLHIHNA TANTUM A T T I F 1
1,
DUU IIDJVS V E R S I O IIERE LATINA 29 V O L U M I N I B U S E S T A B S O L U T A . UrtUUQUOBUUB V O L U M E N Gl^r.O-LATlNIIU 8,

ORVMQIlOUOtiB MEBB L A T I N U M 5 F R A N C I S 8 0 L U H M O D O E M I T U R : U T R O B I Q U E VERO, UT P R E T I I UUJHS DKNKFK:io
FRUATt:R E M P T O R , COI.LECTtONEM INTEGRAM, SIVE LATINAtt, SIVE GRiKGAM COSIPARET NECESSE E U I T ; S E C L S E N I M
r . f l U S Q U E Y O I 1)1*1 NIS
AMPLITIIDINEM NKCNON E T DIFFICUI.TATES VARIA PRETU Q U A B U N T . IDEO, Sl QUISTAUTU! E M A T
UCET INTEGRE, 8 E D 8 E O R S I M , C O L L E C T I O N E M GKiuCO-LATINAM, VBL EAMDEM E X G R / E C O L A T I N E VEBSAM, TIM UUODOUE
VO| LMfcW PRO 9 VKL P B 0 6FRANCIS SOLUH OBTINEBIT. I S T , C O M H T I O N E S T O S T E R I O R I PATROI.OGIiG L A T I N A SERIEl,
TATRBS AB I.NHOOENTIO IH ADCONCILILU TRIDEKTINUM EXUlliENTI, A P P L I C A B L N T U R . PATROI.OGIA Q U * IIANUSCRIPTIS
BIBLIOIIIECIS O R B I S U . M V E R S I Q U I E S C E N T I B U S CONSTABIT, NECNON P A T R O L O G I A O R 1 E N T A L 1 S , C O N D I T I O M B U S SPE
CIALJBDS SliBJlClENTUR, ET IN TEMPORB SUO A M K U N T I A B U N T U R , 81 TEMfLS E A S TYPIS VANDANDI N D B 1 8 N O N DEFUERlT
GIT;
PATROLOGIM
GRMCM
TOMUS
XCVIU.
S. GREGORIUS AGRIGENTINUS, SS. GERMANUS ET TARASIUS CP., COSMAS

HIEROÔLYMITANUS, PANTALEON DIACONUS GP. ETC.
f
IN
EXaiDlCBATUR K T VENIT APUD J.-P. M I G N E , K D I T O R E W ,

VIA DICTA TUIBAVD, OUM irAMIWISK, PROPK PORTAM L I I T K T I ^ : PARISIOIHIII VULGO
OENMn
NOMIISATAM, SEU VElll-MOXTllOUGE,
NUNC VEHO IISTRA MOENIA PAKISIKA.
1865
AVIS IMPORTANT.
D'aprfee ene deslols prmidenliellei qui rgtesenl ie monde, rareroent lei rcorres au-dessus ae Pordfnaire ee fcnt
*ans contradictions plu* ou moina fortcs el rminbreiises. Los Ateliera Calliotiquti e poimientguere Schapper a ce
V carhei divin de lenf . Tantdt on a nie leur existeoce ou lcur itnporiance; tanlcMon a dit qu'ils elaient fermos
M o u qu'ilt atlaient I'4lre fependant ils poursuivent leor carricre depuis 2i ans, et les produclions qui en sorlenl
deviennent de plus en plus graves et soignoes : aussi parait-il certain qu'a moios d'ovenemenls qu*aucune prudence
ntitnaine ne saurait prevoir ni einp&ber, cee Alelvere oe se fermeronl que quand la Bibliolhkque du Clergi sera
terminoe en ses 2,000 volumee in-4 . Le passo parall un iur garant de Tavenir, pour ce qu'il y a a espirerou fe
craindre. Cependant, parmi les ralomnies auxquelles ilsse sont trouvos en butte, fl en est deux qui ont conlinuellemeut repiloes, parce qa'tant plus capiiales, leur eflTet entrainait plus de consoquences. De pettls et ignares
coocurrenls se sont donc acharnos, par leur torrespoodance ou leurs voyageurs, a ropoter partout qoe nos Editions
iiaiCTlt roal corrfges et mal imprimês. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, potir )a plupart, ne sont
qoe les chefe-dOeuvre du Catholicisme rrconuus pour lels dans tous les lemps et daos tous ies pays, fallait bien
e rcjeter sur ia forme dans ce qtfelle a de plus serleux, la correciion et 1'impression; en effet, les rhefs-d'uiuvre
mcme rTauraient qiTune demi-valeur, si le lexle eo 6UU inexactou illisible.
II est trfcs-vrai que, dans !e principe, un euccfcs inoui dans les fastes de la Typographle tyant torce TEditear de
recourir aux mocaoiqnes, alin de roarcber plus rapidement elde doniier les ouvrages a moindre prix, qualre volumes
du double Cours d'Ecrilure sainteetde Thiologie furent tir^savec la correeiion insufDsante donnoe datis les imprimeries a presque lout ce qui s'6dite; il est vrai aussi au*un ccrtain nombre d*aulres volumes, appartenant a diversee
Poblications, rurent Imprlmos ou trop noir ou trop blanc. Mais, depuis ces temps 61oign6s, les mtctniques out
cede le travail aux presses a bras, et rimpression qui en sort, sans &tre du luxe, atlendu que le luxe jurerail dans
des ouvrages d'uoe telle nature, est parfaiicment convenable sous tous les rapporls. Quant a la correction, i l esl
de fair qu'elle n'a jamais port6e sl loin dans ancune odiiion ancienne ou cootemporafne. Etcommeot en serait-il
antrement, aprfcs toutes les peioes el toutes let dapenses qtie nous subissons pour ariiver t purger not opreoves de
loutes fauie7 L'habitude, eu typograpbie, m&me dans les meilleuree maisons, estde oe comger qu deux opreuves
el d>n conftTer une troisi^roe avec la seconde, sans avoir proparo en rien le manuscrit de I auleur.
Dans les Atelicts Catholique* ia dilToreoce est presque incommeDsurable. Auraoyende correcteurs blanchis sous
le barnais nt dont le coup d'ueil typographique est sans pilio pour les fautes, on commence par preparer la copie d'uo
lK)ut a Tauire sans ea excepter un seul raol. On 1U ensuite en premifcre Spreuve avec la copie ainsi proparte. On Iu
en seconde de la mme mani^re, mais en collationnant avec la premi^re. On fait la mme cbose en tierce, en co!la' lionnani avec la seconde. On agit de niime en quarie, en collationnanl avec la tierce. On renouvelle la tnme ration en quiute, eti collalionnant avec la quarte. Ces collalionnemenis ont pour but de voir si aucune des fautes
signalês au bureau par MM. les correcteurs, sur la roarge des^preures, na 4coapp4 a MM. les corrigeurssur le
marbre eile m6ial. Aprfes ces dnq leetures enli^rss conlroês l'une par Tautre, el en debors de la proparation
ci-dessus menlioon6e, vient une rovislon, ei souvenl il en vient deux oo trois; puis clicbe. Le clichage , par
cotisequent la puret^ du (exle se troutaot immohilisee, on fait, avec la copie, une nouvelle lecture d'un bout de '-
preuve a 1'autre, on se livre a une nouveile revision, et le tirage n'arrive qu*apr^s ces innombrables procauliaos.
Aussi y a l il a Montrouge des correcieurs de loutes les nations el en plus grand nombre que dans vtogl-cinq
fmprimeries de Paris rounies 1 Aussi encnre. la correction y coote-t-elle antant que la composiiion, tandis qifailleurs
elle ue coule que le dixiftme ! AUSM enfln, bicn que lâssertion puK^ paraitre lomeraire, IVxactitude obtenue par
lant de frais et de soins, fait-elle qoe la pluparl des Editions des Ateliert CaUioliques laissent bien loin derrifere elles
celles mdme des ceb bre8 Bon^dicuna Mabillon et Monlfaucon el des cel^bres Jesuiles Pelau et Sirmond. Que
compere, en eflTrl, n'impoTie quelles feuilies de leurs editionK avec celles dee nolree qui leur correspoiideDl, eit grec
comme eu lalin, oa se convaincra que rinvraiseroblable esl uue râlite.
D'ail.eur? ces savanls 4mincnls plus prooccupas du sens des texles que de la parlie typographlque el n'ctanl
noint correcleurs de profession, lisaicnt, non ce qae por.uient les ^preuves, mais ce qiif devait s*y trouver, leur
iiaule iiilelligeuee suppleanlaux fautes de Vcdition. De plus les Bcoodiclins, comme les Josniies, opdraient prosque
toujours sur des mamiscrits, cause perpotuelle de la rnultiplieito des faules, pendant que les Aleliers Calholiques,
dool lc propre enl surtout de msasritor la Tradilion, nOperent le plus eouvenl que sur dre imprlm^s.
Le R. P. L>e Buch, Josuite Bollandiste de Bruxelles, uous ^crivait, i l y a quelque trmptt, n'avoir pu Irouver en
dix-hait mois d'etude, uite teule (auU dan ootre Patrologie laline. M. Deuiinger, professeur de Thoologie a TUni*
veiSito de Wurzbourg, et M. Reissmann, Vicaire G6n6ral de 1a mfime ville, nous mandaient, a la date d 19juillel
navoir pu galemeni surprendre une teule[aute, soit dans le latin soit dans le grecde notre double Patrologie. Enlin,
le savanl P. Pilra, Bonediclin de Sulesme, ct M. Bonetly, direcleur des Annalet de philosophie ctirdticmie, mis au
dofi de nous convaincre d'une seule erreur lypo^raphique, ont iorcos d'aToocr que nous iTavions pas irop
prosume de nolrc parlaite correclton. Dans le Ciergc se irouvent de bom lalinbles el de boos hellenisies, el, cc qi*'
est plus rare, des bommes Irfes-posiiifs ei lies-praliques, eh bien ! nous leur proroellons une prime de 25 ceniimes
par cbaque faute quils docoiivrironl dans nîuporte lequel de tos volumee, surtoul d.ms les grecs.
Malgre ce qui prec^de, TEdiieur des Cours complett, seulanl de plug en plus Hmporiance et m^me la nocessiu
d'une correc^wn parfaile pour qu'uo ouvrage soil vohiablemeni utile et eslimable, se Hvre depuis plue d'un an, et
est rosolu do se llvrrr jusqu'a la ftn a une openlion longue, ponible et couleuse, savoir, la r^vision euli^re et
uoivcrseli^de ses innombrables clirhcs. Ainsi cliaciin de sea volumes, au fur et a mesure qu'il les remet sous presso,
est corrigu mot pour moi dun bout a 1'autre. Quaraiiie bommes y sont ou y seront occupos pendanl 10 aos, et une
tiomme qui ne saurait lre raoitidre d'nn demi million de francs est consacree a cel imporlanl contrdle. I)e ceiio
mani^re, les 1'ublicaliont des Ateliers Cuiholiques, qui deja se disliuguaieot enire toules par la suporiorile dc leur
correction, n'auront de rivalcs, sous cc rapporl, dans aucun temps oi dans aucun pays; car quel est Todilenr qui
pourrail ei voudrail ec livrer ArRES COLP a dcs Iravaux si giganlesques et d'iiD prix si exorbitant? tl faiit
certes Oire bien d'une vocation divine a cet eiTet, pnur ne reciiicr ni devant la pelneni devant la d6peus%
surlout lorsque PEurope savante proclame que jainais volumes n'onl elA ^dite avec lant d'exacUlude que ceux de
ia Bibliolhtque univer&clle du Clergt. I.e prosent vidume est du nombre de ceox rtivisos, et tous ceux qui le eeront
a l*avenir porteroiit celle nole. En conseqoence, pour juger lee produclions dcs Aleliers Calholiques sous le rapport
de la correclion, il ne Taudra prendrc quc ccux qui porleroul en ile Ta\is ici trace. Nous oe rerunnaissons que cetle
^ditio et celles qui suivroul sur nos plancbes de niolal ainsi comgoes. Oii croyail autrefois que la st^reolvpie
lmraoliilisail ies fauies, allendu qu'iMi clicho de imlal n'est point elasliauo; pasdu lout, il inlroduit la nerfcclion,
âr ofi a Irouvc le raoyende le corriger jasqu'i exlinction de fautes. LTl^breu a revu par M. Pracb, le Grec
par des Grecs, le Latio et le Eranijais par les premiers correctcurs de la capiiale en ces langues.
Nous avons la consolaiion de pouvoir fiuir cet avis par lcs rcflexions suivanles : Enfin, notre exeniple a lini par
^branler les prandns publicalions en lUlie, en Allemagne, en Belgique et en Franee, ptr les Cammt grecs de Rome,
le Gerdil do Naples, le Suitit Tfwnuis de Parme, Kncyclopadie religicuse de Munich, le recueil deg (tfclaretiovs de$
rilet de Bruxelles, les BollandiMes, le Suarez ei le Spiciltge de Paris. Jusqu'ici, on n'avait su reimprimer qne des
ouvratfes de courle haleiue. Les i n - i , sênglontissent les in-folio, faisaien. peor, el ou ntoait y loucber, par
crainle de se iiover dans ces ablmes sans fond et sans rives; mais on a lini par se risquer a nous imiler. Bien plns,
sous imire impuKioo, d*aulres Editetire se preparent a Butlaire universel, aux DicmonM de loules les C.ongr6}?ationr,
a une Bwgraphie ei a une Uisioire g6ii*'ral* etc, elc Malheureusement, la pluparl des ^ditions doja faites oa qui se
fout, sont sans autonUi, parce qtTelfes sonl sans exacuuide; la correction semble en avoir \& faile par des avergics,
soit quOh n'en ail pas scnli la gmite, soil quWi ait leculo devanl les trais; mais pattencel une reproductioa
correclc burgira bieniut, nc ful-ce qa'a la lumicre des ocoles qui se soul laites ou qui se feroni enrore.
CA
TRADITIO
SJSCULUM
CATHOLICA
VIIIJX,
AWUS
715-806.
S. . . GERMANI
ARCHIEPISCOPI
CONSTANTINOPOLITANI,
OPERA ,
Juxta cditiones card. Ang. Mai, Joan. Dominici Mansi, Jacobi Grctseri, Francisct
Combefisii, ad prelum revocata.
ACCEDUNT
SS. GREGORU
AGRIGENTINI,
TARASII
CP.j ADRJAST MONACHI, EPIPHANII
MOWACHi, ANONYMI
BECUCCIANi,
CP. COSMJE
CATANENSIS
S C R I P T A QVJ
ACCURANTE
UIEROSOLYMITANI,
PANTALEONIS
DTACOSI
DIACONl, PACHOMIl MONACHI,
PUILOTUEI
SUPERSUIfT.
E T DENUO RECOGNOSCENTE
J.-P. MIGNE,
Blbllolheeae ClerJ uiilvereae,

-
SITE; " / ; *
- ; ; - -";
CCJRSUUM COMPLETORUM I N SINGULO$ SCIENTLE EttfcBSlA^Xi&E -RAJIQS EDITORK-
TOMUS
VBNIT
EXCDDEBATUR
11
E T
UNICUS.
FRANCIS GALUCIS
APUD J.-P. M I G N K
KDITOREM,
114 V I \ TIIIBAUT,
O L I M MBOISK, PKOPIS LUTKTI/E PAMSIOIIUM V U L G O
HStEu
, S E U PETIT-MOSTHOUGE, N T N C YEIU) LNTKA MOENIA PAHISINA.
1803
TRADITIO
SMCILVM
CATHOLICA*
YIIJ-IX,
1 7 1 5 - 8 0 .
ELENCHUS
AUCTORUH E T OPERUM QUII N HOC XCVHI CONTIRENTUR.
S. G E R M A N U S A R C H I E P I S C O P U S C P .
PROLEGOMENA. Nothia duplex. S. Germani Vita auctore Godefrido Henschenio
in Actis S S . Bolland.
col.
9-19
S. GERMANI OPERA.
De synodis et h r e s i b u s , ex Spicilegio card. Angeli Maii.

De VIUB termino, ex ejusdem Bibliotbeca nova Patrum.
E p i s l o l d o g m a t i c , ex eadem Bibliotheca et Conciliis.
Orationes.
R e r u m ecclesiasticarum conteraplatio.
'
Hymnus i n sanctam Dei Gemlrieeio, exDanielis Thesauro hymnologica.
39
&7
135
383
385
453
COSMAS H I E R O S O L Y M I T A N U S .
Hymni.
Scholia i n Gregorii Nazianzeni Carmina (memorantur tantum, ut tomo
459
XXXVJU
jam edita).
S. G R E G O R I U S I I A G R I G E N T I N U S E P I S C O P U S .
Explanationis i n Ecclesiasten libri X , ex editione Stephani Antonii Morcelli, qui
S. Gregorii Vilam G r a c e primus edidil.
525
ANONYMUS BECUCCIANUS.
Dogmata orthodoxa, ex Bibliotheca Gallandii.
1229
P A N T A L E O N DIACONUS CP.
Orationes, ex Frontonis Ducaei.Supplemenlo ad Bibliothecam Palrum.
1243
A D R I A N U S MONACHUS.
Isagoge ad sacras Scripturas *.
1273
EPIPHANIUS CATANENSIS DIACONUS.

Sermo laudatorius in synodoNusenV^b&ttJtus.
1313
De divinarurf-BiOTptufarum utUi^ft^/:axîTOrelli Codicibus Nanianis.
1333
De Gartanitis hreticU -.^ ;.

Prologus in (ir/tmittcaii:V
%
"* *
* : ."
*
1359
1363
P H I L O T H E U S MONACHUS.
Ascetica ex cod. Nanian.
1369
S. T A R A S I U S A R C H I E P I S C O P U S C P .
Apologeticus ad populum, die qua intimaverunt imperantes Irene et Conslanlinus populis ut fieret palriarcha.
Epistol.
Oratio in SS. Deipar prcesenlationem in tcmplo.
Cum interpreiatione noslra.
* Pacliomii opuscula, Graecc cdila, l.atiuilate donavimus.
#
Parisiis. Ex T\pis L . MIG.NE.
1423
1427
1481
1 \ N 0
DOMINI
SANCTUS GERMANUS
CONSTANTINOPOLITANUS
P A T R I ARCHA*
.
(FAVRIC. Bib!iotheca Grara edil. Hatloss, XI, p.
O r m a n n s ex Cyzici melropolila (1) a. 715 palriarcha C p o l . ; sed quod L e o n i s l s a u r i imp.

edictis conlra imagines promulgatis constanlor resisterol, a. 730 deje< tus (2), sucressorem
habuii Anastasium loonomachum, et privatus a. 7V0 tliein obiit, post mortem ab lconomnchis a. 7 5 i sub Gonstanlino Copronymo Cpoli congrogatis anathemate porciissns cum
Georgio Cyprio el Joanne Damasreno (3). GrrcHs et Latinis colilur ut sive
confessor, xn Maii. Vide Hensclicnium in Actis $anclor.
lom. 111 Maii, pag. 155 seqq.
Scripta cjus sunt:
I . De SCJC synodis, Ttp\ , ^ \ \ \ , De synodis cccumenicis, quot, quando ei quare fuerint congrcyattc. Sine nomine aurtoris et tantum nsquc ad verba pag. 79, v. 12 edit. Stephani le Moyne, Ifob
:, Gra&e ct Latine ediderat Ghri.stophorus Justellus, Paris, 1615,4, cum NomoeanonH
P l i o t i i : unde reciismn hoc scriptnm in Henr. Juslelli Bibliotheoa canonira p. 11(51, et in
Conciliis Harduini tom. V , pag. 185. Sed intogrius el Gorinano auctori vir.dicatum dedit
y
(1) Vidc vilanri Stephani junioris in Analeclis

Cracis B'nediclin., sive loiuo IV Monumenlor. (lololtTii pngi 401, oi anonymi narr.itioiiem di S.
Gennaito, qn:nn Gwcv * \ Laiine exhibel Cn.t;b"fisius in Aucturio twvo Bibl. Patrum p. U62 sco.,
ubi pilriarcbatum Cpol. gcssisse ilicitur annos\iv
el meiises vi. FABR. Conf. stipra in vol. X , p. 251.
Viia Germani, in cod. Bnrooc. 240 hir. ;
i ; . Floi^nliae, in Btld. IJe
ncdiclin. l i . Mim. V. Monifaiieon. Bibl. biblioih.
mss. p. 414 . \\\ rpi*io!a Nicaenie syuodi ad
AWiaudnuorum Ecolesiam, ediia Gr. ei Lai. a
Monlfaucon. iu Biol. Coislin. p. 96 seqq. bis n.
p. *J9 et J00, laudalur G^rmnnits. Dr* Germano
I . Vicf. fliain Pagii critic. Birnu. ad a. 714, I I ,
pag. 255 ; a. 726, n. 4, p. 357 a. 750; I IV,
p. 587 -cqq. lom. X I I . G. Cavc Hisi. lit. SS.
eccL lotn. I , pag. 621 seqa. C. Oudin. Cnmmeni.
de SS. ecci. tom. I , p. i()75 seqq. ad aiui. 720,
coulra Ca%i Asscmanni Kalendar. Ecctcs. univtri. lom. VI. p. 541. Du Pin, //. eccl. vol.
VI, p. 92. M O I U T . Uomrmyuwtop. srtt. n, cap.
5, 5 1 , p. 465 seq. Le Quicn, Oriens Christ.
loni. I , pag. 255. R. Ctiillier, Hist. gen. de% aut.
ccl. om. XVHI, p. 62. Hamberger, Zuveriass.
Machricht.p r t . i:i,pag.524 seq.Saxii, Onom. lit.
pail. i i , p. ^5 ad a. 715. Walcb, in Hiti. hoerefnm, t*tc. Geniian. sciipia, tom. X , cap. 4, de couiiovcrsia propter imaginum cullum orla, pluribus
locis, pag. 98 seqq., i seqq. 186 seqq., dc
Banmii iu Annal. a. 72(5, 1-10, eic. Narralion.:
de isia controversia, lum p. 191 se<|q. .<; Ludov.
Maimburg. narraliunc in Histoire de ^ des
icfjnocla*te$ p. 55-115, parl. m , c d i l . ejiisdrm llistoires, Paris. 168t>, 4. Dein de iiarraliouibus Naialis
Alcxandri, Frid. Spanbemii, Jac. Basnaîi, Aiit.
Pagii el Hosbemii in ejus Hist. eccl. a Srblegclio
rersa, part. n , pag. 55. Ideui Walch, p. iit seq.).
plura de Gerniano ollfgil, suiimque siibjiinxii
judiciuin. Porro p. 258 scqq. multa dc co ira.lim%
PATROL. G R .
XCVIII.
SrliroccKli. Hitt.
Uir, inierdum examinanlur.
eccl. Cbrisi. lom. XX, p. 155 scq. do Gcruiani seruionibus (qui inlerdutn Germauo f l , s;pr. x m ,
n(lribtiunlur), In Prasenlat. Annii:uiat. el Dorniit*
S. Maii.^, ei pag. ^20 scqq. de rullii imagintim* ab
illo acriler conslnnterquft prnbalo defensoque. *
Tbeopbih Sigofr. Bayor. in EpisL ad de la Cioze
in Thesauro epistol. Lacroz. lom. I , pag. 27. airifnadverlit mar cssc bouoris vocabubini, at bonorificenliils qunm receiitioriiin Gr.cconnn l i t u l i u i i ; liinc Tliomam quemdam, ab Aiiliochcno
pali iarcba iinpcrataroin, ab incerio atilcui Thco
pbanis conliuunlore, fol. 296, esse
nuncupalum, limlo utique poienlia; argumento a
Syris accepto: e\ eo Germanum patriarcb. Gpolit.
aptid Pacbymcrem vocaliiin esse ^ sic
enim Pereas usos osse boc vocabuW, prouii fere
tituli soleant ninlfti lieri. HARI..
(2) Aut se ipsft abdicavit inunero. V. Walcb.
Hisi. lurres. Umi. X, p. 240 seqq. HARL.
(5) \ ; ,
' in aclis syno.li NioajunB sei'iiiul.o nciion 0,
nbi Geinianus delendilur cclebralurquo bis verbis:

-/,
\ ,
*! , .66.
^^ . ; ,
; -. '>;^
> ^, . FABR.
V*. Mansi, Collcct. (on<il. antplias. lom. X l i l .
pag. il)5-565; WALCH, /iis/* fuvr. lom. X , p. 50'
stq., f l pag. 597 seq. C.oll. tom. IX, p. 4 4 8 , 405
cl i7l,cle (i"Ntiano, c|iit aliquaudiu Mouqibi*lelaruiii
seciai alliastt, d*iu v:\ui dcscruii; \u lom. X,
pag. 598. idcui riisscruii cl Gcorgin Gypiiuet
iuoraxil Maiisi GuUa l. toin. X l i l , p.ig. 557, aliosqua
VV. 01).
IIARL.
s.r>i:iiM \Ntrs r . v r n i A i i c i i A C O X S T A N T I N O P .
12
Stcphnnus le Mnynii in tomo I Variorum saTonim L u ^ l . Bat. 1G85 et 1694, 4, pag. 68-80.
|lnde repclituni 111 Galland. Bibl. PP. X I I I , 230 seqq. . , Incipit:
'. ^ (4). Addidit LeiDOnius pag. 81-123, aliarn
junioris scriptoris relationcm De synodis cecitmenicis septem. quam G r a c e , sed minus
l!enam cl integram e codice b i b l . AuguslaiuB viilgavcrat David Hasscbelius, dicaveratque
Theodoro Cantero, A u g u s t Vindel. 1593. 4. l n c i p i l : .
. | n i l o n c i l i i s Harduini t o m . V , pag. 1492, adnotatuni
cst liljplltim s y n o d i c u m , quem Argi-ntorati . 1601 , 4 Grtere et Latine primus vulgavil
1). Joanncs Pa|>pusot ms. codex regis Gall. 2951, p. 219 (5), Cyrillo episcupo Hierosol. a s r r i !>it, Gcrmano apud L e m o n i u m , p. 68, tribui. Sed e*f, non enim bic libellus s y n o <lirus, sceculo nono cxtremo compositus, verum iila, quam dixi, Synopsis de sex syno.iis,
Gcrmano a Letnonio vindiratur. ln hac tamen non legitur, q u o l Canisius toui. 111 Antiqu.
Irct. GifBce el Latine v u l g a v i t de Grpgorii Thaumalurgi proiessione fidei ex Narratione S.
Germani ak-umenici palriarehae acJ Amliiiiiuiii diaronum De sacris synodis, et quccnam quoris lcmpore apostolica prwdicalioni
horrcses succreverivt.
I^xslat etiain breve lioc scriptum
Latine in Supplemento Bibl. patrum Murelliano Paris. 1G39, lom, 1, pag. 709; et in BibL
Patrum Colon. 1618, lom. 8 ; alque Lu>rd. 1672, lomo . F A B R . O u d i n . I. c. contendtt,
omnia Gcrmano 1, q u o m circa a. C b . 7*28, vel 729, mortnum esse arbilratur, inscripta,
junioris osse Conslanlinopolit. s. Germani I I , q u o i n sub ii.iilium MBC. X I I I , a. 1222 et seqq.
Iloruisse piObattun ivit. In eod. CoisNn. 211, Gprmani Enarratio de synodis, quaa
relebrat s u n l : i n c . : -.-, : ; et in cod. 296 ex aposlolicis r.onsiitulionibus el ex Germano C P . quaxJam. \. Monttauc. Bibl. Coisl. p. 269, et p . 413.
Oxdn. in cod. Barocc. 185. Gerui. l)e aan synodis. elc.; i u c :
Londini, in cod. collogii Sionensis 4, s. n. 4068, Cat. I L ^ S . Anglice, elc. vol. I I , 1, pag 106,
Germani Liber Ad Anlhimum, etc. I n cod. 8. Thom. Glc, s. n. 5842, Cat. cit. G e r m .
Enarratio de sanctis synodis deque ha?resibus, q u d t q u o t a tompore SS. aposloloruui suborii siinl. Dublini in rollegii S. Trinilaiis eod. 325, sive n. 465, Cat. cit. I I , 2, Hisloria de
vvnodis c u m a l i i s fra^mentis, elc. StMMindnm MoiUfauc. in Bibl. biblioth. mss. 11, pag.
1319 A. In cod. Mazarin. De septem synodis, ubi ct quando ct advcrsus quos celebratce, sine
uomine aucloris. H A R L .
1
I I . Epistolm tres ad Joannem episcopam Synadensem () in Phrygia S a l u l a r i , aa

Constantinum Nacolice, in ealeni P h r y g a , v\ ad Tbomam Glaudiopolitamim : i n s e r l Artis
sepiimaB synodi, Nica3a3 anno 787 celcbrata), actione 4, tom I I I Binii, pag. 577 ; t o m . V I I
Labbei, pag. 289 seq., ol t o m . IV Ilarduin. pag. 2'0, una c n m Gregorii 1 papae Epistola ad
r erinanuru dala p;ig. 232. F A B R . ln Mansi Ampliss. conciliorum Collectione surrt 1.) lorn.
X l l l , p . 91 seqq., Gregorii 11 hpbt. ml Gvvinnuuiu palriarcb. Cpolit., sine a n n i n^ta ; 11.)
Gcrmani E p i s t . a d Joann. SynatJensem, ibid. pag. 99, tine anni n o t a ; 111.) ejusd. Epist. ad
Constantin. Nacol. ibid. p. 105, sine amii noia; 4.J ojusd. Kpist. ad Tboniatn Claudiof)oIit.
ibid. p . 107, tesle Walehio ii) Hist. hvres. t o u i . X,' p. 98-106, qui iilasepp. uhcrius recen.stil. Add. p. 171, seqq. H A B L .
I I I . , relributorius
et incorruplus,
sive apologia adversus c r i m i nalores et cornijilores scriplonim Grcgorii Nvs.srni, lotla idim Pbotio cod. 233 ct hodie
ceperdita. Vide quffi (iixi voluui. I X , pag. 488 [s. vol. X , pag. 7o8, nov. ed.]
IV. Sermones varii ei hymnx. Auciur I e i ^ Elogii di .âuclo Germano apud CorabePtMUm, p. 1464: T6v / ^ , ^
, . ; ; ,
03 ; , / -
/ . Verilatimsermonem
ncta fde doccns, sat multos scripsil Jêrmoiies ad
communemutililatem, quibus pios demeretur; snl et tarios bymnos cdidU iaudandis sanclis,
ac cantiira admirandis divinaf (jratioe cclel/randis operibus, quibus Deus humani
gcncris
rttinain de integro reparavtt (6). lu IVuule T r i u t j n (^m-u: utu, excusi Venetiis 1601, pritno
a
Tbcoria ct srrmones; in cod. Valicano, 497

C, 8eriioiies de p.oci-ssinn SpiiilusS.; Meiulaui
(5) V. infra, vol. X I , p. 184 scqq. cl 5i4 vi-l. in b. Ambros., pag. 1508 A B pluia opu&c.
mriusqtie Gcriuani, non siiiLMilatim iiuiicala, iu
r d . IIARL.
vinld. Mazarin., pag. 1512 t i . In cod. Muzur.
(6) Observaiiduui Csl, in noniiullis r.odd. calal,,
W), Germ. palriarcbse C.pol. Hioplra aniiui ei carpr;ecipuc iiulicibus ad illos, e.x. gr. in calal. niss.
nis, vembus polilicis ; fjusd. vcrsos alii poiilic i ,
Aoglia, ctc. phiritnos strmones ailrihni Gcrmano I I ,
aiqi.ic ab Omliu. in Cuntm. de SS. Eccl. loin. III, c\ bisloiiis composili de compunclione sr-ripsiss<;
col. 55 scjq., in recensione seniioiniiii alioriinquc librum, uolalur, Gt'rg. Geloidam ; al Monllau<on,
opusc. alquc codd. in M. Hrilann. biblioibecis a l- aucior, ait, forie sit S. Gerniaiius, senioi, scd
srrvalottim, in qnibus cnsloJiuniur i l l i , ointirs junior vl Lal.nis iitfensior. ibid. pag. 1042 C. iu
<< (I. Cui>liii. JSerm. slavicc versi. F l o m i i . in
uh n>oralos sormones Gcrinaii ascribi, jam
praieunte Allaiio in Dialr. de Syrneomuu scrip.lis, (od. Laurent. X, n. 71, plut. 5, Germani Vcrsus
pag. 2 0 i . De qiiibnsdaui edd. V. calal. Bibl. alicrni Clnisii et Mar-a-, Scripii in o ti mj lo, u ; i
a. 518 Palivs congivâli fueiunl. V. Bandini C n .
Leidensis, p. 44. ln cod. Esccrial. (iermani
cndd. giar. Lanr. li/ui. I , p. 28. ln ro.l. toui.
Sernio i:i Maihc p"a)sciilaiiouoni i loinpo <;l in
(jus (I ';' ol aha vai-ia, tc&tft P I I P T O in Itiucr. . 7X, i n c o ! . 40, n. (>4, lomus Grrmani l)e non
per Ili&puiiian, p. 170. S.Tiitidum MorJfain <);. dinvicndis cpisi\putns bonis* posl morlrm ephcvpi.
ln .': '.^: , * clccst ia
in Bibl. bikliotlu i/i^s. . 14 C , Geni;ani ( l .
(1) V. infra, vol. X I , pag. 165 seqq. et1. vei.
HARL.
13
siatim l o c o o c c u r r e r e effigiem Germani iater Melodorum sacrorum icones illi prrcfixai

notare rae memini supra pag. 13*2. [Supra p . i n h. vol. in C a l . Meiodor. Grajc. H A K L j
Sermones hujus Germani s u n t :
1. ) , % S. Deiparam, f/uando triennis prRsentala in lemplo, et
in sancia sanclorum suis purenlibus
Hla.a. lacipit : ,-, i ^ j i d i t
GraBee et Latine Petrus Paatinus cuai aliis quibtisdam Jo. Chrysostomi, Aalioehi, tt Jo. Daroasceni, Antw. 1601, 8. Unde recusa in tomo 11 Auctarii bibl. Patrum Duefiaaiii 445, el m
Bibtiotkecot Patrum Paris. a. 1644, 1654, tom. X l l , atque ex recensione Fraacisci Combeiisii ad duos Regios et unuin Mazarinianum codicem, cuai ejusdein versione in Auclario
novo tom. I I , p . 1411-1462, Paris. 1648iol. Latine ex Pantini versioae in loino V111 Bibl. Patrum Goloa. 1618, et ex Jo. Maltheei Caryophili, in Mariali Myppolyti M a r a c d i , Kom.
1650, 8, et ex Combefisii. in tom. X l l l Bibl. Patram L u g d . 1672. F A B R . Conf. intra, vol.
X I I I , p. 751, n. 8. in iimltis autem codd. uiss. adhuc leguntur bio el sequentes scuuoaes.
Hic igitur priraus est iu co I. Auguslaao Viiuiel. V. Rciser. Indic. mss. A u g . p. 23, n. 16.
Vindobon. in cod. Caes. 151 n. 25. V. Lauiber. I V , p. 298. Ibid. p. 358 seq. m cou.
151, . 1, citalur Germanus uiter testiaioaia varioruai aniiquor. de obdormitioue Mariai.
I n v a l . V H l , p. 111; in cod. 6, n. 3 , Orat. de Praesentatione Mariae i a teuiplo,
e t c , quem codicem proptor variantes lectiones cum edit. Coaibelisii diligenter confcrenriiitit eeaset Lambee. tiadeojorat. in cud. 40, n. 5. V . Larabec. ibid. p. 82J seq. et supra
iit vol. X , p. 240; et p. 279, ibid. p. 280, el p. 281. Oratt. in salutaLionoai ab aagelo faetaaj.
S e r m o l etiam in codd. Coislia. 105, n. 3 ; 2 7 i , 304,n. 306, n. 18 d. 21 Nov. V. Montlauc.
Bibl. Coisiiiu p. 178, 383, 418 et 422. Paris. in biul. publ. Hoiuilia ia Praseatationem m
aovenidecim eo id. V. iiiiiic. ad vol. I ! , C a i . voc. Gcrmunus. Fiorent. in codd. Laurent.
31, i i . 5, plut. 9 ; - 31. n. 6, plut. 10. 13, n. 2, plut. 11 ; et 4, n. 17, plut. 4. V. B a n d n i .
Gai. CQ<\ l . G r . Laurent. toui. I , p . 442, 49J, 510 et 521. Venet. incodd. Naaianis63, n, 41,
13, n . ! 9 . d . 21 Nov. 308. K.Cat. codd. Nan. p. 106, i49, 522.Taurini in codd. Kegiis 70,
135. 148 et 166. V. Cat. codd. G r . T a u r . . 07, 231, 239 el 254. In codd. Mazaria.
73 et 75, Orat. in obiormit. MaritB, t o t e Monlfauu. in Bibt. BibUoth. mss. p. 1317 2/, ei
1318 In bibl. Sforlian. r o J d . n. 19 el a l i o ; atque in cod. Mazarino. V. Montfauc. Bibl.
Bibtioih. mss. p. 696 C , el 701 C , et 1318. St?cuiidum Cat. mss. Angliai, v.lc. 1, in cod.
Barocc. 132. l b i d . in codd. Selden. 53, sive n. 3383. vi n. 3397 caial. Jlarl.
2. ) ( \ , Jn bcalam dormilionem sanclissitna! Domin<x noslra* Dciparcs. Incipit : ^ cl
\ : . Cuui Audre.- Sohotti versioau exstat i n lomo I I Auclarii OucfiBani p. 458, et in Bibliotheca
patrum, Paris. 1644, 1054, tom. X l l , et cum nova verbione
Francisci Combefiîi, in hujus Novo Auciario Bibl. Patrum, tom. 11, p. 1455. Kadeiu versio in tom. X U l Bibl. palrum Lugd. el in Bibl. Combelisii concionaturia.
F A B R . Conf. s u pra, vol. X , p. 284; et Schroeckh, Hist. eccles. Ctirist. toiu. X X , pag. 135. llecusa esL
iila o r a l i o G r c e in Jo. P a t u s Encyclopccdia philolog. V e n e l . 1710, 8, . I I , p. 332 seqq.
Exstanl mss. i n dorraitionem, Paris. i n bibl. publ. octo c o J d . V. Indic. ad l o m . 11 Caiai.
Sed quaenam sit trium ^jusdem arguaienti oratt. n u l l i b i adnotatur. Eadein orat. p n m a ,
cuin daabus sequentibus Oxon. in cod. Barocc. 199. In cod. Vindobon. Ca3s. 31, n. 13,
esi narralio fabulosa, f. auouymi alicujus aucloris Commeniai . bislor. de iiuagine S. AJari, quam G e n n a n u s patriarcha Cpol. in suo Itinere Uierosolymitano
ex ejusdem Mana)
archetypa imagine non mauufacta, yivis coloribus divinilus iui}>ressa curavil in labula
quadaro defiingi, e t c . ; de pia narratione et iuiagi[ie,-bujusque miraculis, quaa vulgo oliiu
credebantur, u i u l t n s est Lambec. V I I I , p. 692-713. Gonf. supra, . X , p. 2<>5 >eq. IfJciu
Lambec. ibid. p. 360seqq. locum quemdam orationis in ed. Paris. Auctarii Bibl.
Patrum
Gra?co-Lat. Paris. 1648, tom. I , pag. 1465, copiose illastrat eciicndatque. H A R L .
3. ) / n eaua.letn dormitionein S. Marioe, homilia altera, ab euJe.n Cornbelbio in e--u)cm
secundo Novi Auctarii tomo priraum edita Gro3c!e et Latine p. 1445. Incipit :
^ foiov (7). Germani qui tempore Leonis Isauri ob imaginuni cultini)
assertum in exsilium aclus est, nomiliam , cital Georgius Pcciiasimas in hibloria inedita, quain Peirus Pantinus. Hiatas, qui in bao pOi>leriore liorailia apud Combefisiuiu exstal, . 14i9, ita supplendus est ux Cassarco c o d i c : iH *
4. ; ,, :
6\ :> ^ . Vide L a i n b e i i u a i VI11, . iiJO.
F I B R . s. . 278 sed. ed Kollar. ex cod. 14, n. 3 3 . . Ibid. n. 34, est ujusd. Goraidni i h a i .
2, inc. . et n . 33, oral. 3 iait. . e a [). 282-410, aiaiiiJS csl dc .\.< : v
Assuaiptione. Ibid. p. 112, est nostra tertia in c o l . 5, n. 6. V. supra, ia , , . L 8 4 .
Item in codd. Barocc. 174, 199, una cun) sequenli orat. et 234. .Mosqusoin i o i . s\ mxi.
271, i i . 6 9 ; aique iu eo 1. c o J . u. 68, est Goraiaai ', in euaidea) iesliiiU dioin,"
ia
f
MariaB d o r a j i l i o a e m , eL inc. . H A R L .
Uunrlavii Jure Gra?c. Roman. Versus polilici

tJe compMictione, Paris. in cod.'bibl. publ. 2713.
b>t. : " , iili vorsus in cat.
I I I ^ . Rt^g. bibt. piibl. vul. I I , 547, tnbiiuiitiir Gerliijuo, >,TC. xni pairiarclije Coii.stanlinop., oldiomilur CUM; no:idti!ii eaiii. 0 \ o n . in co.l. Ilarucc.
il Gmnaiii patiiarclKC byiiini aliquut vcibibus
w
poliiitis: iuc. : iv ^po:/.;.

(7) Allalius, pag. 101, <le. Siiiii-oni
i?>i.iiitr,
aliam Germani Cppol. Uvmiliam in S. Mic ,<>eleni
rncipere tisilcnt verbis : / :
. [V. sq>ra
vol. X, p. \\9. HARL.]
f
15
S. GfiRMANUS PATRlARCHA CONSTANTINOP.
16
k.) In eamdem Dormitionem,

, homilia lertia, c u jllS initium : ) \ . " \
. Grcece et Latine dedit idem COmbefiîus
ad calcem Theodoti A n c v r a n i . Paris. 1675, 8, ms. in bibl.Crasarea, lesle Lambecio V H I ,
p. 131 [s. p.280. Kollar. in c o d . x i v n . 3 5 . F l o r e n t . in cod.Laurent. 15, n . 2 5 , piut. . V.
Bandin. C a l . codd. G r . L a u r . I , p. 511, et aliis in cod. jam memoratis. add. supra, in vol.
X , p. 284. H A R L } . Laline iterum Combeflsius in BibL concionatoria,
codice bibl. Mazarin.
usus el Jiltero Rapha^lis du Fresno, in quo tribuitur Germano ^ Historica osl,
et nonnuila tangil exMelitone e l a l i i s apocryphis.
5.) , ln sanctissimce Dci Genitricxs
Annuntiationem. Incipit : \ . Per cthopoeiam dialogi raore colioquentes sistit angelutu et Mariam atque Josephuro. Primuraediia bsee horuilia |>ed magnu
ox parle mntila et imperfecta], Graace et Latine a laudato Combelisio, tom. 11 Auciani
nuvi, p. 1423-1444. Inlegrior exslat in codico Ceesareo, de quo Lambecius, F , p. 26 [s. p.
59. K o l l . in cod. 210, n. 28. H A R L . ] . In alio male refertur ad Cbrysostonmra. I d . V I , p. 128.
FABR. Sive p. 280, Kollar. in cod. 27. n. 15. Oxon. in cod. Barocc. 148, n. 2. In Cod.
T h . Gale 35, sive n. 5869, Cat. mss. Angliea, ete. tom. 11. Paris. in cod. 773, n.54 bibl.
public. Conf. supra, vol. X , p. 281. H A R L .
0 . ) , ln encccnia venerandce cedis S. Maria, inque sanclas
fascins Domini noslri Jesu Christi, et in deposilionem atque adorationem zonce S. Dei Genitricis. Incipit : \ . Kdidit Greace et Latine cura nova versione idem
Combeflsius in Manipulo originum rerumque CpoL p. 232 241, Paris. 1664, 4. ldeiu buic
Germano tribuit, licet ad juniorem referre raalintalii cum praeularo Caveo. Laline dederat
Lipomannus, tom. V I ; ei Surius ad 31 Augusli. F A B R . Florentise, in cod. Laurent. 33,
n. 47, pJut. 9. V. Bandin. Cat. codd. L a u r . tora. !, p. 457. In cod. Coislin. 357, n. 56.
K.Monlfauc. Bibl. Coisl. pag. 425. Paris. in bibl. publ. codd. 1176, n . 4 2 ; 1177, n. 3 4 ;
et 1194 n. 11; item, 1453. n. 27. Ln cod. G u i l . Laudi 84, s. n. 726, Cat. mss. Angliffi.etc
vol. I . ln <:od. Mazarin. 69, n. 39, teste Montfauc. Bibl. biblioth. mss. I I , p. 1316 E. De
aliis Germani Oratt. in Kncaania et in Zonam Mariaa, V. supra vol. X , p. 285 ei
p, 284; et p.285, de Germaui oratt. n in Mari ingressum in Sancta sanctorum. Sed orationes in Mariam abjudical Germano I , Oudin. in Comm. deSS. Eccl. 11, p. 5 5 s e q . q u e m
oonsules. Florentife in cod. Laurent. 6, n. 8, plut. 86, est inter alia Germani testiiuonium
d( praBScienlia Dei . H A R L .
7.) Qure sub Germani nomine exslat horailia ln NativitalenS. Marice in tomo sccundo
Auclarii Durfleani, p. 450, cum versione Andreffi Schotti, atquo incipil :
, Andream Cretcnseru habet auclorem, non Germanum, nec Georgium Nicomediensem,
ut notavi boc ipso volumine p. 128 et 610, 611. [ed. vol. add. supra, vol. X , pag. 278.
D A R L ] Plerasque bujus Germani homilias Laline cuui nolis edidit Hippolytus Maraccius,
LiKiensis, R o m . 1650, 8; inscripsilque : S. Germani Mar ale.\
Add. Cave J. c. I I , p. 289,
:
ibiquft not.
e. H A R L . ]
V. H u i c Germano etiara Richardus Simon (8j tribuit \ ?*/, sive Allegoricam

exposiiionem HturgioB^ quffl in aliis codicibus ad sanctum Basilium
(9j, in a l i s ad Albanasium vel Cyrilluui Hierosol. aut Alexandrinum, vel ad Chrysostonium refertur, in ms. bibl. C o i s l i n i a n (10) plane Iribuilur Jacobo, fialri Domini, cum
nullius istorum sit, ac, qualis lucem vidit, neGermani qtiidem istius integra feral aalateiu,
>mJ mnllas recenlioribus (emporibus passa sit intci polaliones, unde Geniiano juniori c i r ca a. 1240 defuncto eain tribuere nialueiunt Fronio Dutffius atque Leo Allatius. [Necnou
Oudin. in Comm. citatis, lom. I , p. 1674 seq. duce puiissimuni Grelsero in Opp. Ingolstad.
1616, fol. in loinis 111, c|iii iu n.)Lis ad toruum 11 de sancta cruce, memoratam Tbeuriam
rsse alterius Gennani aatate posterioris, arbitratnr docetque BellarDiinus, De SS. ccclesiast. aliique secus scnliunt. H A R I . ] De illius editiouibus et Ricb. Siinonis consilio, qui
sinceriorem et ab interpolatioiiibus multis ope codicis ms. liberatam, dare voluit, non r e petani, q u dixi volum. V I I , p. 548. [sive vol. V I I I , p. 444 seq. n. 7. Add. infra, in vol.
1, pag. 816, dc Liiurgm SS. Pati um, Parts. ap. G u i l . Moreli. 1560, fol. : in quo opere,
pog. 145-179, exslal Germani, arcliiep. Cpol. - \
. j i t . \ . Eadeni est Venet. in cod. Naniauo 34. n. 2 ;
et Germano arehiep. Cpol. as>eritur. F . C a l . mss. Nan. G r . p. 45; et in cod. Baroc. 42;
it. in cod. eccl. S Pelri af. Kborac. 50. K. C a i . aiss. Angl. et<\ vol. I I . Add. iufra in vol.
X I I I , p. 835, d e J a c . Goar, qui cum Euchologio GrcBcorum, Paris. 1647, fol. p. 200 seqq.
invs. edidit Missam, eamquein noiis, p. 200 et 211, tribuil Germano C p o l . ; aliudque brevissioium ct antiquissimum ejus cxemplar exlubuit ex ms. Barburino. Paris. m bilj.
publ. codd. 700, n. 9 , 854, n. 13, memorala exposiiioascribitur B a s i l i o ; et in c o d . 9 8 i ,
n. 16, vM anonymi \ p l i c a l i o sacrds liturgias; el, eadem, ait conlectur Calal. codd. P a . .
n
(8) Viilf llir.li. Simonis noias ad Gabrielem S.verum Plnlailelphieiisem, pag. U O , 287; ci Bibl.
cJioisie. IOIM. I I , p. 174 soqq.
V. supra ad vol. I X , p. 47 setp IIARI..
(10) Woiiifnirvoinie in Gaialaô IDS^. Gr.vorum
Libl. Coisliniaua:, p.ig.
hwuc exbibcl liiuiuui :
\ ;
\ ,
, \
,
5 .
17
JS
Begg. I I , . 196, ferme cum illa, quae sub Gerraani, Cpolitani patriareliffl, nomine prodiit.
!nit. . H A R L . ] Latina interpretatio in Bibliolhccis Patnirn .pius vulgaia Gentianum Hervetum auctorem habet. [Gra3ce el L a t . legitur ap. Gall. Bibl. PP. X I I I ,
p.203seqq. B.] E x b i o Theoria quoque depromptum est, quod inOralionem
Dominicam sub
Germani nomine legilur Laline in quibusdam Bibl. Patrura editionibus, u l Colon. tom. V I I ,
a. 1618. F A B R . Florent. in cod. Laurent. X , n. 9, plut. 5, sunt in Orationem Dominicam
sermones q u a l u o r , h. e. explicatt. in sermones divisoe, cum niullis scboliis, margini
adjeiiis. Bandin. autem in Calal. codd. Greac. tom I , p. 23, aliis inquirendum r e l i q u i l , an
in cod. custodita Expositio pars sit Tkeoriod rerum ecclesiast. H A R L .
NOTITIA
(GAU-AND. Vet.
Pulrum
ALTERA.
Ihbliolh.
I , X I I I , p.
7.)
Germanus Constantinopolitanus patriarcha, Justiniani patricit fdius, fueral antea C y z i cenus metropolita. Is cum Leonis Isauri decrelis adversus sanctas imagines minus obtemperaret, anno 730sede sua dejectus, et vitatn privatamagens, locum fecit Anastasio success o r i suo vire . Decennio postquam tbrono Cpolitano depulsus fuerat, in
jaterna domovitam cum morte eomnmlavil, die x n Maii , satis grandeavus, quippe qui
GonstantiuoPogonato mortuo, a quo ejus parens Justinianusinterfectus fuerat, annonempe
6S5, virilia exsectus fuisse dicitur. pseudosynodo Copronymiana CPIi eolleclaanno 754
analhemali subjectus esl, tanquaru ei , id est, inconstans et versipellis,
atque lignornm cultor. E j u s meraoria celebratur actione 6 synodi secundea , do
fcoque judicium suum profert Photius cod. 233. Plura scripsit, q u r e c e n s e n t b i b l i o g r a p h i .
Eniinent inter ceelera rerum eeclesiasticarum Conlernplatio, in qua ritus el mysteria Missro
Graecorum explicantur, quam taraenquidam Germano I I attribuunt. ProGermano I tamcn
inilitat inter caeteros Bichardus Siraonius (l).Fatendura tamen ab aliis alia inserta fuisse.
Quare siocerum Germani fetum vix dislinguere quis valeat. E q u i d e m primura ejus auclorem fuisse Germanum nosirum nonnulla suadere videntur. Namque in Expositione secundi Antiphoni ait, quosdam velle Troparii anetorem esse J u s l i n i a n u m imperatorem sanctce
memorice. Q u sane verba cum usurpari soleant de homine haud ita multo antea defunclo,
scriptoreiu proinde non redolent seaculi x m , qualis fuit Germanus II sive referantur ea
verba ad Justinianum I , qui obiit anno 565,sive ad secundura fato functura anno 711. P r terea rittim qneradam a Giaacis usurpatum referens, Indos comraemorat, eifideles Veneticas
insulas inhabitantes. At enim ut quisque facile cernil, haao melius oadunt in Gnem seoeuli vii, vel etiam initium v m , propter adolesceotiam et quamdam Graicitalem nostra civiUl\s, quam in sceculum x m . Postremo passira coramemorat, Christum esse unum de Trinitau homiuem factum, passum, e t c , qua3 utique dissidia redolent saeculi vi (2) potius quam
ifflcu/um decimum tertium.
Germanu quoque nostro tribuitur libellus De sex synodis, qnem ac sine auctorisnoi)ine primusvulgaverat Juslellus, mox auctiorem Lemoinius (3), passimquc recusus
esi in Bibliothecis et alibi. At nescio num Germanus I Constantinum appellavissel
*7 '*, sanctum, acdixisset tempore concilii Nicroni primi Alexandrura fuisse patriarehai))
Constantinopolitanum. Consulesis Dissertationem V . C . Petri de Marca de hoc ipso argumento.
{
(1) ln not. ad Gabr. 8e\erum, pagj?. 249, 287,

c;Sib:iotb. seleclaeiom.il, pa^. 174.
(2) Vide Bibiiotb. nosltani lom. XI, pag. vuu

(3) Varior.sacr. Loui. 1
S.
GERMANI
PATIUAHCN/E
CONSTANTINOP.
SANCTI G E R M A M V I T A
AUCTORE G O D E F I U D O H E N S C H E N I O .
(Acia Sattcior. Maii l . I I I , p. 1 5 5 . )
CAHJT 1. Cultus $acer. Studia et virtutes in conlcnarium e vita decessisse, fnfra ex epistola
juvenlule.
S. Gregorii papse sccundi constabil.
4. Duo rlarissinta orbis Cbrisliani luinina ejus3. His subjungiimis aliud elogium a'iquanto ubedem nominis proponii boc mense Maio Ecclesia Garius, excerplum ex ms. synaxario veiusto Ecclesiae
tbolica, Germanum iiirumquc, allcrum ad dim 28,
Gonslanlinopolilana, quod speclal ad collegiurn
einii(|ue in Occidenle Luleijtf Parisiorum episooPaiisiensc sociciatis Jesu. Id Latine versum csl
puin; altei um in Oricnle pati iarcbam Coiislanlibuiusmodi : F u i l sub impeiio Uetaclii natus, filitts
tiopolilaniiin, de qiio boc 12 Maii consliluimus Jusiiniant palricii, viri conspicui alque celebris,
ageie. Ilunc cardinalis Baronius adannum 750,
qui plurinias obivil gubernationcs publicas, el ab
num. 6, appellat c propiignaculum Ecclesiae Con* uiv(T80 sîiatu propter sumniam pielaiem ni:giia
stuntitiopolilana?, lucernam ardentem et luceulem
CIIIII adiniratione et vencratione colcbatur. Veiuni
Crienlalis Eeclesiae : utpotc ijni non solum sanolts
propter auniilationom el invidiani illud prorsus non
operibus ot iidci calbolicae defensione tinivcrsiim
feions Hoiaclii nepos, quod videlicei u l praeiicereiar
illusUavii Oi ientem, sed et scriplis ipsaoi Eech s?am
imperio osset consultalum, eum iiilcremit, ac beacalboticam luce |>erfndit. > Ulioam baberemus i l - tum GtTinanum eiinucbum fccit, et in clerum magnaa
lusitia ejiis Acta, ab auctore aliquo coavo con- ecclesiae ascripsit. Tunc bic scse divinarum Scrisciipia! IM borum defaclu ex variis scriplis aliquas
ptiiiaruin coniemplaiiont dedit : ingenii aulem cercs ab co gestas colligimtis, aiquc ab ejus cnliu
buiiaie assidnisque Jaboribus ad maximain sapiensacro iucboamus, vel idco polissimum, quo \ iu
liam rcriimque cognilionem per\-enil. Cum vero
biijus diei Officio aptid Graecos, ejus gcnus el ros
vil;e su.e rationes rccie composuisset, primum quiante episcopaltim susccpluin peracla? arcuralins dcni ordnaius esl Eodesiae Cyzicena; cpiscopus,
indicenlur. Primum sit elogium, ex Menologio Itanon siimil per saltum accrplis ordinibus; sed
bilii Porpbyrogoniti iwperaioris desumpium.
l*'^c ct solilis stalults progressus, ad fasligium sacroruin bononuu pervcnit. Dfcinde cuiu Ecclesia
2. Sanclus Pater noslrr Germanus, sub impeprovida aduiinislrat onc cl viro doqucnlia usuqtie
rio U(Maclii nalus, fuit lilius Jusliuiaui palrieii;
reruni oxercitaiioie egrrcnl, e Gyzico ad magiiam
quoiu ob invidiain lleraclii iilins (imo ex iilio nearbis Coiisiautiiiopolitanae catbodtam transferlur :
pos) occidil, ipsiiiuque Gernianum ciimu-biim lieii
ubi itifiiiilos populos doclrina illuslravil, ac profuncuravit, ac Magnae ecclesias clero piaepoûit. Tunc
diora ei obscura Scriplnrae loca interpreiatus, IreHie primum quidein se divinarum Sciiptnrarum
sludio addixit, conlemplalionique el caHeris virlu- Q qiienlibus < oncionibus cl cncoHiiasticis sermoriibns
libiie acquirendie scse toliun impendit. Postea epiEcclesiam exbilaravil: ct quod in vigiliis durum el
scopus iniiialus, Ecclesiam Gyzicenani regeiidam
laboriosum esl, suiscaniicis el suavibus bymnis lesusccpit. Inde sedem transferens, ad Gonsl:iniiuon i v i t : el in bisce exerc.itiis perstilil usque ad Lconis
politanx Ecclesiae regimen evecius fuit, patriarcba
lsaurici imperinm. Quem cum vidisset sacras imaeleclus. Ibi tunc sua doctrina populum illuminavit,
giuos abouunari et rabiequadam persequi; loiialr.s
aique altiora divinarum Scriplurarum arcaua exesl iaiu verbis sacra3 Scripturx, quatn aliis adborposuil: persislens in eo nwnere usque ad Leonis
tatioitibus pcrsuadere, ut ab ista IKITCSI ar.iiuum
baurici imperitim. Quem cum a sacrarum imagiavocaret. \erum cum is magis Deum blaspbeinarot,
nuin cultu aversum vidissel, eumquc neque ratioel sacrosani las imagines contunieliis ailiceret; itnnibus ncqtic Iiorlamenlis ab bseresi avooare valuisposuit Germantis sacra? menssR sntim bumeraSe,
set, bumerali, boc est paltiarcbali vesle supcr
alque ad proprias ads reversus, quietom est amsacio allari deposila, ad propriam dointim regresplexus, ac landem in bona senectulc vitam linivii,
sus, quietam egil viiarti : ubi preres assiduc Deo jani annos vivendi narlus nonaginta. Gujus funus
o.Tciens, nonagonarius migravil ad Dominum.
dnm efferrelur, varios accedeiilium ad ejus relilluc usquo MtMiologium Basilii imporaloris : qita* D quias morbos dcpulil, ac post cjusdom sepuiluram
planc eadcin lcgtintur in Atilbologio ,
assidua sanalionmii biMieficia e\ sacris cjus pignoArcudii amlorilale Gcmeiilis VIU cxcuso. Al ferc
nbns rMiudanlia iidclos conseqtiunlur. Posilum e*t
lUtem corpus pjus in sanclo monaslcrio Chora. * C nst inliiiopoli snicti Gcrmani episcopi, virtuliOies ejus feslus celebratur i
aihersus sacras imagmes edicium proinulgaiiicm,
niagna cum ii lucia redarguil. Eumdcm boc dio
4. * similia legunlur passiiu in variis Graecocelcbrant Anloniiis de Ualingbem in Epbemende seu
rtim Menaeis, manu exaratis el lypo cusis. In hiscc
KaltMidaiio sauctissimae Virginib Marias, ei FranciIres vcrsiculi similares de sanclo Gcrmano continentur : quos quia de viro lanlo snnt, addcre p'a- >cus Manbosius in Diario sacro, idque ob singulaivm < jus affrcium erga Doiparam Virginein : ob
cet. Primue est : Lconinam nientcm, impielaiis
ploiiam, forttfer, Germane, stiperasli : vcneranda- quam causam Hippolylus Manaccins rouquisivii 11
Romae anno 1650 lypis vulgavit sancli Gcriuani
n n n eiiim imaginum Christi et sanctorum oninium
palriarcb;e Conslant nopolilaui Marialc, quo rjusCnltum negavit ille miser Leo : scd sermonibus
dem sancti Germani de Maria Deipara Virgino opora
i t m , o interpres sanclornm, confusus fuil : ot tanoimiia, quae rep.riri poiueruiU, l.aline expressa u =qnam denicns, pcrmansit insipicns. Altor versitisipie illuslrala conlinemur. > Deniqiie ad di ni 12
cultis : < Leo, tii fera impia, Dco cxosus c l AntiJnuiiarii Hiis nomen inserlum ebt ms. Floiatio
christi prodtOtmis, quia imaginisChristi veneraiioeein opprcssil, e-sorte fideiitim cxpulsns csi. H<<> ' sam lortiui.
rogamus le, Germane, tuis divinis precibtis pneseulein seda tumulltim. Tervius dciiium versieulus : Dosiderio potiius es tuo, jam pridem prudenlissime exoptato sacrorum amistcs, beate
Germane. Ad Domintim enim tuum, tit sacrum dccet
rirnin, cura iiducia pcrvcnisli. Cui cum adsis divinilale fruens, paccin niundo impelra. Rcliqmrs
lotos canon spcctat ad S. Epipltauium, ctijns Acia
Etipra dediraus. In Mcnologio Sirleli addilur :
qttOil Lco compositos a sancto illo viro de orlbodoxa Ude libros combtissit. Veium in Menaeis
dicanlur simpUciter c combusli libri ad dcfcusionom
sacramm imagtnum coinposiit : nulio addito
ferbo uode inlelligalur, talfs composuisse Germa-
GAP. I I .
grsttr nsnue od wivum 7*20. Archiepiscopatus Cyzicenus. Patriarchatus Constantiuopolitanus,
7. Ileraclius mipcralor (sub quo emiimi( Juslini^mis paier sancii Gcnnani ct bic adolevil) vila funcms rst die 11 Martii anno 641 : posl quem cuii!
aiiqnot mensibus rrgnassenl (ilii ejus Consiantiiras
< t Hpraclconas, Imperium delaltim cst ad Consta.iojus eiiani filium : quo post annos iinpcrii s<Vv
et viginti Syracusis in balneo intereniplo, subrogal:is cst lujjus iilius Conslaulinus, cognomcnio
P<<go:!atus : qui sub iniiium regni, uli apud
Tbcopbanoin logitnr, Jii5tini;iniim patricium,
Gcriuaiii pdsimoiium patriarcbat patrctn, occidii ;
num.
Germanum vero moleslius id fcreutciu,
5. Locus, in quo corpus ejns depositum fuerit, ila
virilibus rescctis castigavit. Quod facium arbilraexpriniUur Grce : mur cina annum 669. A l quanta dcin aucloiilalc
, Deposilus est in sancto monafncril, eiiani apud ipsum Conslautinun), constabit
rtetio Chone, quod in Ponto fuisse diximus 8 Jainfra ex epislola sancli Gregoiit socuiidi papa?. Ga3wni ad Vitam sancli Cyri patriarcba Censtaitlitcruni cum pius hnperator Conslanlinus, > inquil
wvoUUm, ejus fundaloris : qtii a Philippiro inipeTbcopbanes, annos sepiemdccini regiiassci, lUiti*
raiore sedepulsus, ibidem vilam finivil. Non mansit
tomen eo /oci corpus sanclum : cum enim ad dinn cjus Justiniamjs imperimn snscepil, posluiodum
Kbinoltnctus cognominalus, quia naso iililalus
5 Fel;ruarii ageremus de sancto Remelio episcopo
in Gbersonani relegaius penn.msil, dum LCOIUMIS
Vapmcenii, ejus el sancti Gerniani palriarchaj Couli icnnio, atque Absimai us seplonnio imperium adslaiUinopoHlani corpora asservari in Gallia dixiiniiiisttarenl. Tum dcmum Jnslinianus recepto immns : de hujus autem translationc ista soribil
pcrio ilerum regnavil usquc ad annum 711, qno
Saussaitis in Supplemenlo Marlyrologii Galticani ad
bonc <3. 1 2 Maii : < Ipso die iransilio sancli Ger- j) una cum Tiberio occisus fuit a Pbilippico : qui luui
njani Constantinopoltani pairiarcbae. Ilujiis sacrum
impcrium per scrlus parlurn circilcr bicrinium ubcorpns postra in Aquitaniam a Francis, Conslauiilinuit, nnno 713 oculis evulsis dejoclus
nopolcos fubjiigaloribus, adveclum, in finibus A r 8. Floruil sub diclis impcratui ibus sanclus GerTcrnorum et Lcmovicensium in oppido Borli, capsa
nianus, in clerum Magnae ecclcsise asciiptus, eiinclusum argenleae, cuni reliquiis sancti Reinedii
dcmquc proeposims, aKjue inde ob eximium virluepiscopi Vapincensis recondiluni esl, ubi nunc usium docltiuaequc splendorcm ordinatus est episcoque o m n i cum reverenlia conservalur. Esl aitleni
pus Cyzicena metropolis Ilcllesponli: at sub qno
Bortum ad fluvium Duranium, seu Dordaniam, ubi
illorurn praecise non liquet. Sub Pbilippico eum at!i s c t Arvernia prodiriis, agri Lcmovicensis limiloin
minislrassc sedem Cyzicenam, indicant Niccpliorus
radi! priusquam Rua fluvio rcccplo angealur; T u patriarcba in sua bisloria, el Tbeopbancs iu CbrotAensi c m t a t i in Lemovicibus quam Claromonlaiuc nuiogia : apud quos Gcrmanus, intcr eos qui luni
A r r c r n o m m metropoli propius.
bauTsi Mouolbelilaruni conlra saiKlnni el oecuineniram Sixlam synoduiii favoiunl, cuiii Joanne psctido6. Denique sacra mcmoria illius ins<;ip(a tsi
patiiarrba, iu locum saucii Cyri iniruso aonumebo*liernis Marlyrologii Komani labulis bac frmul:r:
23
S. G E R M A N I PATRIAJ ZlhE CONSTANTINOP.

st
Sdphia- leniplum, ipsius videndi cnpiditale concurrcbat. Eral enini ille vinulis nomine clarus ei i l lustris, alque in omninm linguis non sinc volnptate
versabatur. Uua autem cum umuibus praeclaruin
illuJ pareuium Slepbani par accurrenfi, scamnum
quoddam occuparat, qtio eum, quem cupiebat, e
superiori loco intueri posset. Cum igilur ille pcr
ecclesiam tiansiret, stalim mulier (ipsam enim ejus,
quem uleio geslabat, cura concilabat) : Benedic,
Domine, id quod in utero nieo esl, clamare coupit.
Ille aulem pcrspieaci animse oculo eum, qui utero
gestabalur, intuens : Benedical buic Dominus per
protomariyis Slepbani intercesstones, respondit.
Apud oinnes porru niulier afTiiniabal se ea bora,
quo boc audiisset, igneam flammam ex divino illo
ore prosilieniem vidisse. Ul igilur in lucem edilus
est, slalim eum, ut niagnus Gernianus pra^dixerat,
Stepbauum appellaruul. Quandoqui Jem aulem ba
ptismo quoque coljustrari eum oporlebat, qui, anlc
eliam quam in Iucem prodirel, illiistralus erat; ad
inagnse Sophi.ne baplisieriun itum csl. Eral auiem
9. Interim Pbilippico dejeclo, imperalor coronatiini v\spera inagui Sabbali resurrectionis Cbrisli,
lus est, ipso festo Pcntecostes auno 714, Artemius;
clariHsinioque illi Germano in manus dalur : qui
vt Anaslasius appellatur. Fuil is liueris apprimc
statim euni baplizat alque ungil; cuin inquam, qui
rxealius, et Cailiulicaruin faulor pariium : qui
Joaiinc baerelico expulso, saneluiii Gcrinamim Con- jani jain(|iic spiriiale Ecclesiee unguonlum fuluius
erai, l!a?c ibi, qua etiam, et quidcm ubcrius, ex&:.::riiiopoli :i hansliilit, anno ClnisU 1 3 . Dc qua
t: anslaiior.e isla scribit Tbcopbaucs : porro pucanlur in alio tns. Gr&co, qnod l e p m u m in codice Valicano 808 ipsi Uomae descripsimus; ct erunt
emiitdo iinperii Arlemii, qui oiiain AnaslJsius,
baec otnnia ad 28 Novembris diem, iiataleui sancti
judiclione dtcima quinla, mensis Aug.isii dic uuSlepbaui Junioris, illu^trauda.
dcriina, e Cyzicciia inehopoli Coiisianliiiopolim
rainr : qtiod falsum omniiio est, et ex subdolis

bareiieorum cbarlis excepttiro. Quin potius cum
saurlo Cyro videlur srde sua pulsus, cl ehlem in
Chora monasierio cobabilasse, ut vel ideo ibidem
vnlueriisepeliri : el apud Tbeophanein diclo sanclo
Gyro, sed sensu imniulaio, conjungitur. Qtiain
autcm sincerc ortbodoxam fidcm semper c o l u m t ,
lsianiur Crecenli et quinqiiaginla episcopi in synodo Nicaena secunda, aclione sexta prope fliiem, bis
vprbis ; Germanus ut luminare tti iiiundo luxit,
verbum vitie conlinens : qui in sacris enuiritus, ol
iit Samuel ab iniautia Deo dcpuiatns, alque sanciis
Palribus consimi|is est toniprobalus. Gujns sequi
dispiilaiiones necessarium e$e, consciipla ejus
aiTiriiiant, celebrata per universiim orbem. Exalialiones enim Doi in faucibus ejus, et gladii ancipiics
jn maiiibus ejus, jaculati conlia dissidenles eclreiaslipa? liadiliuni. > lino ul synodus sexla contra
Monolbeliias cogerrlur, collaborassc sanclum GerMianiini jnfra conslabii.
11. Iluic sanclo SlepSiano martyii, cum respeclu

(crniaiius Iranslalus ehl. Decrcliim siiper ca iransad piOlomarlyreni <!ic(o Juuiori, adjungimus aiterum
laiioiie, quod subjicilur, pronuilg;itumcal.< Snffj-agio
sancluni Slepbanum, fundatoroin monaslerii
aique couscnsu religiosoruui prcsbyleroruni, diaooimnmi < t idiius sanclioris cleri, sacrique senaius, , sive ad Lacum anseriiin, uli exposuiinus ad 14 Januarii diem ejus naialem : de quo
alqiiii tinivc rsi Christum amaulis populi bujus a Dco
in Giaeooiuni Menseis, %que ac in ms. synaxario
nsslo-liu ( i imperairicis civitaiis; divina gialia,
Eccl-sia3 Conslai.linopolilan* , isla legunlur :
qna inlirnia seaipor eur.u, el qu;c desunt adimplcl,
t Cuii6(au(inopoliin venil, bospiiio ab saiiclissimo
GiMinaiiiiin saiiciissimuin melrnpolilam etprajsidein
patriarcba
Gcnr.ano acreplus : apud quem aliqua Cyzici nulropoleos, in opiscopium hujus a Pco serdiu moratus, plurima ab eo diiiicil, magnumque
taiae urbis ei regin;c urbitin), iransfoil. Facla esl
inde fruclum percepit, alque in rebus agendis sabaic lianslaiio coram Micbacle sanciissiino prrsbylulari euin ^ j u v i l . Hinc illud esl cocnobiuii),
lcro ( l apocrisiario aposLolica? sedU, cjcte isque
qnod ab Anserum lacu noinen accepit, ab ipso consaccrdQiibus el episcopis praesoniibus, Arteuiio imdiluin : in quo ipsc vixil, c l maguiim itMinerum
poranle. l l a c ibi, quaj virum fuisse orlliodoxac
, monachorum co<git. llaic ibi, quibus addilur iu
tidei confirmant.
Menologio Basilii iniperaloris : Pci-bumaniler a
10. His lubel apponere, qua? in Vita sancti SteGermaiio palriaicba exceplus, donalusque agello,
pbani Junioris, propter snoras iinagtnes sub Conin quo inonasierium condidit. >
slanlino Copronymo marlyrrs, babontur, cnjus boc
12. Auaslasio Arlemio, rcbus suis diibso, subesl in ms. noslro Graco exordium :
rcgalus esl, et quasi per tudibrium laclus impera , Diviita qii:pilani res vsi virlus. Lco
ior Tiicodosius Adraniyilenus : sub cujus imperu
AMalius in sua de Snueoiiuni scriplis Dialriba
initinm compreb nsos Arlemii ainicos, et una
pag. 120 latu V.lam agnoscil fssc genuinum fcluni
CIIIII Gf rmano Gonslaiilinopolilano antistite Nicaeam
Siiueonis Melapbt asiis, quam Jacobus Billius sancli
di-portatos, scribunt Tbcopbancs, epborus paJi)annis Damasconi opcribus subjunxil, unde.p^rtriaicba, e| alii. Verum c Tbt-odusius requisila Gerperani buic nonnulli ascripserunl. Cum diclns
inani palriarchae el scnalus seiitenlia, a Leone
:ancius S-epliainis Juni<T adbuc in ulero nialris
rssci, ba?c iiarranlur conliglsse : < Cum exiinius vir IsaiiMco, qui boc in iraclatu palriarcbam adiniserat
sequeslrum, immunilalis et salulis iidem atccpisse,
Cermanus in palriarclticum tbronum asccusums
aupic sub ca iinperio se abdicassc cl Leoni iradi*
^ e t , plebs ingrnli frtMjurjiiia a>l iiiaximitm snclai
VITA
disse, diciiur apud eumdeiu Tbeopbauem : qui

ad liujus Leonis annum terlium, Clirisli 719, isla
scribit : c Hoc anno irreligioso imperalori (ilius,
impietate et iiTdigione superior, verus icliristi
praecursor, uaius esl. Octobrls vero mcusis die
vigesimo primo (sive ut aliud ms. babei ', v i gesiino quinlo, quod secutus Miscellae aitclor8 Kalendaa Januarii sciipsit) Maria ejus uxor in t r i clhiio Augufileos (quod magis iniegre Balsamon
appelldl Augusleoiuin) c recrpil consorliiiin, et CMIm solemni comitatu, sine viro, ad Maguam ^cclesiam proce.ssit. Votisque ibi couceptU,
a iie ingressus ad magniuu aliare sobiimjia, ad
magfiuiii baplisleiium, viro ejus paucis domesticis
slipato, <<>deiti loci se conferenie, ipsa perrexil. Ubi
cum imperii maliLheque corum b;eres Constariiinns ^
a Genuano amistite luslrali uiida expiaretur, dinini
ac fcediim ab infaniia indicium sui edidit, alvum
ninwrutn scrup) lavacrum egerens, ut ab oculatis (estibus fide dignis pei bibclur ; ila ul sanctissimus palriarcba Germamis, maxinium nialiim
Cbrisiianis ipsi jue Ecclesia? per islum eveulurum,
ilto signo porlcudi vaiiciiialns s i i . lljnc diclo
Con&iaiiiiuo
cogimmen Copronymi adba?sit. Dein
anno
Leonis quarlo, indiclione terlia, ipso Paschatis die (fuil is 31 Marlii) a palre Leone Conslaminus in uovemdecim Accubilorum iribtinali i m perii coronam accepil, consuetas orationcs beat*
iueinoriiti Gennano palriarcba peragenle.
CAP. I I I . Acla cum Leone Isaurico pro c.Ju
ginum*
imu-
proscquens Tlicopbanes : < Nefarius, inqitil, nnperalor, adversus reclam fidem insaniens, saiicliitn
Germanum ad se accersitum verbis divinilus inspiralis > (id esl Scripturis, sed in suum pravum scnsum deloriis) coepil inescare. Beatus ilaque prasul sic eum alloquitur : Sanctarum quidem imaginiim fuluram proscriptionem audivimus, baud lamen te imperanie. Eo, cujns aelate vel imperio vt-a
foret exsfquenda, soilieilius cxquirenle; respondit
Gcnnanus : Gononis lcnipure. Dixil ille : Aiqui
Gouoiiis milii iiomeii esl, in ipso baplismo vere i n dilum. Subinferl pairiarcba : Alisil, domine, ut (<
impcrabic nialuin islud perpclrelur : Anlicbrisu
quippe piwcursor esl, qui scclus islud adimplebil,
el diviuu incarnalionis evcrsor cl boslis, qualis
quondam Herodcs in Pr*?cursorem invcctus. Fidfi
vero camioncm, anu*. suscoptum intperium oblatain.
iu memoriam palriarcba revocavil; qua nimiruin,
Deo in tidejussorcm dato, nibil aposlolicoruin el
traditorum a Oeo sancilorum circa ipsain Ecclesiani
Dei penilus se innovaluruni promiseral. Sed lanluiu
abfuil u l coepii miseruiii Leoiiem puderet, ul pra:tcrea in lioc incubiierit, palriarcbaB sermunos oapUndo, alkS(|U3 dolose miscendo, ut eum lacsae
majeslatis reum convjnceret: quo euni, lanqiiam
sediliosum, npn vero tanqiiani tonfcssorem, tbrono
depellerei.
15. c Eam ad rem adjutoretn atque parlicipom
naclus Auaslasium, GtTiuani discipulum cl syncellum, ipsi, u l scnsuuiii siionun lumulo ac per omnia conscio, pollicilus esl, sedis suecessorem forc.
Ilunc cum ita adversum se prave affoolum boains
non ignoiant, Duniinum siuim imilalus, tanqiiaui
alierum Iscarioiain, aperte quidem, sed leniler ipsum de prodilione cominoiiuil. Cum vcro ab erroic
illum revocari noii posse < erncrel, quadain die eidcm Anaslasiu, Geiinaui imperalorein adcunlis posleriorcm vftstis oram calcauii, ipse palriarcba d i x i l :
ISoli ffslinare, in circi eliMiiiu sladuiin citius quaiu
voles ingredieris. A l nec illo bisc<*. verbis turbalns
cst, nec alii praisagium intellexcre : quod lamen
qujiidecim post annos, terlio vidclicel perseculoi is
Couslanliui, indiolione duodecima exiiuin landoni
babuit, ac nop siue divino iinpulsu prolalum ftiissc
13. Placel cum Tbeopbanc, cx quo superiora dcsumpsimus. progrcdi. cAnno, > inquii bic,iinperii
wrao, irreligiosus imperalor Leo, de proscribendis
el depnttttdis s:rris et venerandis imaginibus, p r i miRii iraciaium babere coepil : cnjus compcrto proIhisiio Grrgorius papa Bomanus, sc;ipla prius ad
ipsam Leoiiem decrctali rpislola, (jua couimonel
iion decere imperalorem quidqtiam statuere dc (iJc,
ei anliqua Ectlesiiai sancila a sanitis Patribus iirmala innovare atii convellere, llali;e landeni ac
Romae tributa ad ipsum defereiida probibuit. > Verum, ut ad sequenlem aiinuni 72 i v f t i uir, iuipius
ilte tanlum inerroredcrespecliva venerandaruni D <:onsl:lil. Etemm Consiatilinus, Arlabasdo gcucro
cxpulbo, cum solus imperio nilus essel, AnastaiuiagHium vencraiione yersaius c>t. sed eliain de
sium cum aliis suis inimicis verberibus cxsuui,
saactissirnae Deipar* sanclorumque o.nnium intcvdeibde nuilum, asinoque facie retro versa insidenceisionibus : eorumque reliquias bomo sc^b'stissilein, per ciici stadium palam circumduci j u s s i i :
mus, in Arabum praceptoruin suorum morerp, abouipole qui una cuiii inimicis suis se imperaioris
minaiusesl. Ab eo itaque tempore inimicilias cum
munere abrogaium imperio ejecerai, alque A r U lâ(o patriarcba Gonslantinopolilanu impnideal(T
eascepil, ornnes dece^sores suos impcralorcs, praibasdum coiouaveral.
ile, Chrisuanosque populos tanquam idololalras,
16. t Porro sacer ille ac divinus Germanus, decrcob sacrarum vencrandarunique iiuaginuin vcncratoium veraj reJigionis dcfensor, Byzaulii floruil, adiiancm, rondemiians : cum ilie, pra? nimia incrcdu>ersus Leoneui, ex re nomen babenleni, cjusque
lilate alqiie ruslicilaie, dc resperlivo e <rum culiu
satclliles, lanquam advereus feras, depugnans.
raljonem ac sennoneni niinime capcrc valerct. >
Qupiiiadmoduiii iu veieri Roma vir iindoqiiaque
14. Deinde ad amiiim Loonis dcciinum lciiium,
sacor ct aposlolicus, Pctri aposloloruiu crypb;ei
qui csl nobis aiuuis Christi 730, idcm argiimtuuim
succoôr, crudiiiunv pr^clarisqiiu facinoFibus c U -
27
S. G E R M A N I F A T R I A R C I L E COXSTANTINOP.
28
rebat Grcgorius : qui Romam atque Iialiam loium- clione decima terlia, > anno scilicel 750 < dic seqtie Occidenlem a Leonis obedientia, lam civili
pliroa Januarii, feria terlia bebdomadis > ubi ut
quam ccclesiasiica, sublraxit. Tum vero Damasci
diei ac ferine conveniat ntimerus, eo anno quo cyclus
Sytia; Joannes Cbrysorrboas presbyter monacbns,
solis afferebat littcram Oomiuicalem , pro
Mansuris tiliiis, Doclor egregius, sanclitate viae
seplima Januarii (qnam eiiam Miscellae aucior el
Atiaslasius nolalam inveiiienles srripserunt, c Se
aeque ac doctrina fulgcbat. Porro Germanun, ut
plima ldiis Januarii >) legcnda esset decima seplima.
sii33 potestali subditum, paliiarcbali solio dejecit.
SMI luncdici deberel saucius, ultra annos 14, incnGrcgorius aulcm epistolis, quas omnes norunt, ad
ses 5, seilisê dics : qitod vel ideo niagis probo,
eum dalis ipsi succensuit : ac denique Joanncs,
qnia dies 11 Augusii anno 715, quo in Constanliuna cum lolius Orientis opiscopis irapium Lconem
nopolilaiiam sedem consiitutus esset sanctus, cyclo
anatbemate deviuxil.
solis 24 lillcra Dominicali F, fuil Doroinica, ejus . Gelerum diedeciina seplima mcnsi* Jantiamodi aciioni cx veteri erclesiarum iuslilulo opr i i , in liciione deciina terlia, feria bebdomadU icrportuna : el id*o rursum mitn. 18, ubi dicilur in
tia, irreligiosus Lco silenliuin conlra sanclas velocum sancli Germani subsliiulus Anastasius die
ncrandasque iniagincs in novemdecim accubilorum
ribunali celebravit, Germano sanciissimo palriar- srptima Januarii, evidens meiultim corrigendum
censui ponendo <li"m vi esimam seciindam. Hujtiseba advocato : cui persuadendum arbitrabalttr, ul
modi certe lectionem pr.v oculis babuiTiiul Miscclhe
SHO de abolendis sai ris imaginibus decreio laudcm
asiclor cl Anasla*ins in bistoria, quamlo scrip$<'subscriberel. At foriis Cbrisli servus, abominand
rimt, undcciiiiatn Kalcudas Febmarii, qu.n dirs
Lroiiis cousilio ii^qtiaqiiam cedens, imo veiilaiis
similiier Doininica fuit. Quod si aliuufe constairl
vrrbum recto sensu dislribuens, episcopalu s sc
di\s soliun ires, non sex, numorandos pro Gmnani
abdiravil : quin eliam pallimn poniificitim spoul<i
poniilical', tunc cum diccrmi in solemtii Assnmdeponcii% post salis longuin meraeque doclrinai plopiionis Marianse dio 15 Atigu^li in sede Couslaiuintim scrmouem, dcnium dixii : Si ego sum Jonas,
nopqlilana localum : faoillime enin ta pro ts' iriu mare me projicite. Fienim absque miiversalis
r-pere poluii iu nnmeros Gra cos : el boc cum insi*
concilii anclorhate, imperalor, circa iiicin qui.!gui sancli erga Deiparam aflectu eximie quadraroi.
quam innuvara non valeo. Tuin vcro in locum,
In Excgosi prlma aute tomiim lcrliuni Mariii, poqni Plalauiuin dicilur, in patcruam don;tim sc rctissimurn cap. S iiulicaviimis ci correximus simiiia
cipirns, viiiP reliquum summo silenlio iransegit.
Teiiuil ponliiicatuni annos qualuordccim, mcnses Q monda plura, por librarioium socordiani Theopba?i
quii)|ui\ <Iies sex.
asp rsa; ojusque vilam, a saitclo Tbcodoro Slunita
conscriplam, dcdimus 12 Marlii.
18. t Y)\o aulcm vigesima secundacjusdcm monsis
20. Lx Tbeophanc pr;ierca qua? (ie sanrio Gir Jin.iaiii, Anaslasiutn falsi noaimis vinnn, ipsiiis
ir.ano proferunl, excorpsornnt Conslafiiinus Manasboali Germani discipuluyi vl syucelluin, in ejus b>&<-s, Micbacl Glycas, Joannos Zouaias, Georgius
cnm suffcerutit : qni videlicet dominii sa!ci:laris
Gcdrenus, aliiquc in suis singuli Annalibus. Soliiui
aiiibilioue motus, cum Looni inipiclali asstMilin*!,
lubnl ex supra Iaud.*ta saucli Siopbani Juuioris
pscudoepiscopits Conslaiiliiiopolitaiiiis cieatus rsl.
Vita iuipeiierriitim animum s ncti Germani iniiieiiGictcrum G:ogorius, sarer Uomx privsul, qu^mail proponere, dnm conira Lconcm Isauricum ven jampra3misi,Aiiastasiiim unacum libetlis jns
iitM-alionciu imaginiim propugnal; !am, ul inquiuut
alijudicavit; Lcniieiuqui! ipsuin, lauquaîi irndigiodiclai Vit;e anciorcs, duin illi"S impictatis c rtior
swm, < pislolas d a r g u i l : ac Roiuam cuin ufiifacius fuissci Gcnuanus, vir libtra alque inlrepida
vtM-sa llalia aJ dcf. clioncm ab cjus imperio cosicit.ivil. Kx quo lyraritnis inajori in dics furore porcitus. piclatc praidilus, por quemdam ox pra;cipuis Ecclesia3 minisii is IKVC ei niand^t : Ilau.lqiiaquam opurpftr ocuiioneni adversus sanclas imagiiies movit :
r
l , ,
a l
adeo iit miillJ clerici a<* monacbi ao ilovoti laici, ob ^ ^ > iniperalor, le, qui luin vilam, lun imperiuni
a Doo acccpisli, adversus Coinlilorcm luum insorccla fidfi decrcta penclilali, marlyni coruua fuelontiT exlolli; aiqne, ui vulgo oidlur, no niovcnda
r i n l rcdintiii.
movere;
Palrumque tciininos, quos ilii antiqnilus
10. H.icloiius Tbcopbanrs : in cujus e<!ilionc r r posucrunl, Iransferre. Kiruim liuinatia forma, a Deo
pia, ex librariortnn incuria, nonnulla in ntimeris
VM !;o cx saucla ct pura Viiginc suscepla, vurn
nccurrtint . Ilinc siipra num. 0 apud Peomtiis (!a;montim ctilliis ex>iiucius csl. lum omnis
laviom in Ralionario temporum legilur indiclio div
i,'(ioium adoralio absccssil. Tlniandricae vcro siinicifna qiiiiila : el rorto, cum prrpcraiu oxcusa sit
indiciio dccima tcrtia. Namanno 715, indiciiono lr>, liMidinis iinago Clirisli adoranda nobis c l colenda
porspicui! iradila cst : ilemquc illius, qua; < uin
l-aiislatns esl sanctns Germanus ad sedom patiarrSialem Goiislaii(inopolilan'j!u, ot boc quidtMii facliim
tonslal Auguslo mense, sed dcdic estqua^siio. F.xpi imilur nain(|uc in editis undooima, vi posloa d i riiur f lcnuisse ponlificalum annos (|".*\iuor ! <:.
incnscs quinquc dies iros, > sejuc ab-lir.is c
modo qiiovis sermone prfislantioi i pcperit, ct san-
ftoru:) quoium vila ipsi graia alque accopla fwii.

E\ quo enitn illo in forma nosira ad nos a<xcssil
(abbinc atiloni sepiing nli Iriginla scx anni j a m
llnxorunt) Palics i;itcsea ac docloics, quonuii
%
VITA.
3)
siminu vinus fufi, venerandafum imagiiHim cuhum Lro, cx gcnlo infaustonim I>aiirbrum, rnepit lalr^re
(jobis perspicue iradiderunl. Ne longe abeam, post
a!vei*sus Ov\ Ecclcsiatn et venerabilcs fi'angere
Cforisli in cnelura ascensionem, mnlier illa, quae
imagincs. Quamobrem sanctissimum Palrcm nosauguinis profluvio laborabal, ab co saniiati reslisirum Gcrmaiium patriarobain, viia el sermone
tula, ipsius imaginem velut acceptum beneficuim
ivsplendeniom, iinpudciiUa et flagris usus, a sede
referens, exsculpsit. Ac prius etiam ab ipsomet
ej^cit. > Oiutuimus plures amtorilates banc in reiu
Cbrislo, ipeissima Palris imagine, divino linteo facoacnrvan.
tks ipsius impressa est, ac toparcbae Abagaro n\
po>(tilanli Edeseam niissa. Demum ab cvangclista CAP. I V . Sitnctns Germamn sauctu Gregorio
papn II lnmiatns. Noinen dipiychis inscriptum.
Luca picta esl. Quin ab Hierosolymis quoqtie VirVuni libri ub eo cdiii.
jrnis Dei Genilricis imago inissa esl : ob eanique
22, Praeerat boc lurbiilenl lompore sedi Romanae
sanetus Gregoriiis (I papa, elnclns 25 Marlii an. 708,
iii<ruius amio 751, et doposilus die 15 Febniarii,
<luo ejus Acta illuslraviiiius. H*nc sanctus Germaiuis, quid Leo imperalor iiiacbiuarelur, serio a l uioniiil. Sed cl ipse Leo siiuiu de abolcndis imaginibus ediclum Uumam misit, ei vicissim binas l i l lcras a Gregorio accepit qnas ex Iranslalioue Fronlonis Ducaii Gni!Co-Latinas edidil Baronius a l anmiin 72G. In prioribiis ista de sancto Germano legunlur. Tu ca (imprralorem alioquilur papa) quae
cogniia smilci spcctala ut bimen, apene inseciattte
es. Ecclcsias \M sancli Palres convcsiierani ei ori) .raiil, lu spoiiasli ^lque denudasli, lamel.si lalciu
babcbas pontiiicom, (lomimiin, inquam, Germanuiii
21. t uic liberam oralioncm arrogans illa anima,
frainun uo^lruin et commiuislruiH. Iltijus debcbas
ne extremis quidem, ut ila dicam, auribus accelanqiiam Patris alque docLoris, c l lanquam seuioplare sustinens, mililes gladiis acciuclos miuit, qni
ris, muliaque reruin cuin ecclesiaslicarum lum c i saDdum viruxn coutuiueliosc babilum, ac plagis
male muhaiiim tbrono exturbarenl. Ipse ilaquc ^ viliuin experienlia pollenlis, cunsiliis obtemperare.
Annuin eteniin agil bodie vir ille nonagesimuix
rtaiim ad iHonasiicum el qutchim vila? genus se
ûiiitum, singulis palriarcbis cl imperaioribus i n cootulit. Ila?c ex diclis sancli Stopbani Junioris
8'rviens;
pcrpetuoque fuil occupalus,quod uhi>que
Artis, quae plurimum a Baronio Iaudanmr ubi
ivbus gereiidis mirilice uiilis ei aptus esset. IHUIII
qnod in utriusque Vil leitu Gneco anni72(> a die
igitur omiuens laleri luo adjungere, improbuni i l UcMnaiionis divinae nsque ad bujus sormonis diem
lum
Epbcsiiim ejusquc similes audisii. Ha^c
HTOereMur, eo anno qui et vulgaris aryc apud
ludii-atur aulcm Tbeodosius Epbesi episcopus qui
Coasianuatôbtanos 722, apud 750 dircrctur,
posl<a eliam ConsUiiilino Copronymo Leonis liboa
Wdcffirex accnraliori quapiam ei lunc forio Concousdiis fuit : el contiliabnli ad boc c l l e c l i atmo
siaaiiaopoli hjier ermlilos passini nota, elsi vulgo
"ni.perii 13, < praescs exslilil Tbeodosius episc(jn>,
IMO osiiala, cbrouologia accepliim : quam maxirr.o
Epbesi Absimari fiiius, uli ad dicluiu amuiin '4u(iqnitalis fere toliu* consensu itili ostendinius
bit Tbeophaucs.
ioiio Aprilis unslii ad Procemium veseris Ponlificii Catifogi. Quac porro de plagis sancio Gifnnano
23. Dicitur supra in Menologio Basilii imp raloiliaiis referunlur in illa sancii Siepbani Vita, conlis, item in nis. Synaxario, < sanclus Germauus nofraamur a sanclo Joanne Uamasccno; queut Baro- D uageiiariiis migrasse ad Domimim . s auuo
ios ad bujic anniini 750, num. 8, assmi, < bis
Leonis nono, Clirisli 725, aut sallem inilio srqiieiris,
ip*i$ diebus scribere aggressum esse sermiincs de ut supra .dicilur, annum rgerit aiiagesimum
bcagiaibus. Hic eniin orationc 2 de illis, < Eliain, quintuin (Gra?ce
ieôii, persecula eei Jcsabcl, el linxc.inn sues el
.) videtur annum circiler centesinium \ i oes sanguiiicin ejus... Joannem llerodes hiierfevendo alligissb : quod eliam baec in dicla i'pistola
cil, et consumplus a vermibns exspiravit. VA nunc sancli Gregorii verba ailjuncta indicanl : Gum DoWalos Geruianus alapis percussus cl in cxsilium
minus Gerrnanus et qui ium ifriipot-is palriarcba
*ei est, e t complnivs alii Palres, qu>ru.u uo- ral dominus Grcgorius suggessissenl, persnasisBiaa oos ignoramus. Nonnc id lalronum si? cic. &i?nl juc Gonslanlino Conslanlis lilio Jiisliniaiii pa
^Mtem i n o d i Constantimis Pitis, episcopus (jnonli i , ul Bomam ad nos (id esl ad Houtantiin poniidaa ad oram Ponli Euxini, scribil in oraiioue
ftcom tunc exsisientoin) scribcret, sic interpnsilo
br rcliquiarum santUe Enplnjini.o, qnaiii
jtirejurando scripsit, et nobisciim ^git.
ad ni^nxe c x bibiioibecae Valicanac rodice 820. hscrivnrsaleii! synndum congrcgandam viros ulilcs n;tpagi h a b e m u s : Inipurus, ii.quit, cl profaiitis
loremus. Ncipic cuai i!lis, inqnii, sedibo, aul iuicausan divina ac sacrosaucla concilia, variis lemporibus ac locis coacla, non ut ea3 calcarentur, sed
ai adorarcntur edixerunt. Velim iiaque boc scias,
iniperalor, quod si iniqunm hoc dogma confirmare
aiqueconsiabilirein animum iiiduxeris, me priiniim
oullo iuodo asseiilieniem babiiurus es, sed promplum ac paralum, qtti pro Christi imaglne animam
ineam profundam, pro qna ille, ul collapsam ac prosiniani imagincni meam instauraret, rmoreiir
snura effiiflit. Perspicuuin esi enim ignomiiiiain
earael cmilumeiiam, qnae Clirisli ii.mgiiii inferiur,
il exemplar ipsnm rediwdaro. QuoHrca nobis ladenduni csl n l gralongu servorum oiiic'o ftingonles. pro Dointni bonove pt>ricitlum adcarr.us.
?\
S. GERMANI P A T R I A R C I L E CONSTANTINOP.
32
periow loquar, sed tanquam unus ex illis, ei proul muLaiurus felicilalibus... Quomodo ergo cum Deo
siaiuorinl poniiiices, ego exsequar; et eos qui recte pugnans, lu sanclissime, adversus eos, qti; sine
Deo et contra Deum sunt, non commoveris ? Dbi
loquunlur admiltemus, eosque qui mate loquumur
sic coepisli praeliura, ut Deus ipse libi monstravii,
txpellemus, el exsiliis rclcgabimus. Si pater meus
praeesse pracipicns in caslris regni Cbrisli glorio
quidpiam ex inlemerala pnraque Gde perverleril,
cgo priinns illmn analbematizabo. Tum nos Deo sum verc ac insigue labarum, id eet, vivilicam cru1>< nevolenie misimus, el cum pace sexla synodus ccm, magnum contra niorlem magniltidinie suac
iropxum (in quo mundi quadrifarie lcrminos cir(- leluata esl, > scilicei Consianlinopoli a ineitsc
cumscripsit, lineamcnlis dislinguens), dcinde el
Novembri anui 680 usquc ad 16 Seplembris anni
stquenlis, in qua synoJo Mouolbclilarutn lucrcsis sanclam imaginein omniura Dominae ac ver;e l)ri
Matris, cujus vullum divitcs plebis dcprecabuitlur.
rondemnaia fuit. En in qua tunc aucloritat^ fuit
Etenim sancla esl, ut Palribus videlur, qua laliier
sanclus Germanus necduin episcopirs, ul is pritno
a vobis pie bonorata Iribuit vicissitudims. Nam
loco anle palriaicbam collocctur quicum suggessit
et persnasit Gonstaiiiino imperaiori, ul diclam 6yn- imaginis bonor ad principalero transit, secunduni
Basiliuui Magnum. Et posl mulla de sacris iuia' congregari cxpeloret.
21. Deiniim libet adjungere, quae in dicta cpistola
ginibus prasclarissime explicata subdii :
26. < Quid opus esl epislolam in longum <xtoni>cr quamdam ironiam objicil poniifex Leoni Isatidere, *H maxiine ad virum electum a Deo, gratiam
lico : c Cuni clesiae Dei, iuquit, alia pace frneadcplum spiriius, et in profunda divinoruin dogmaivulur, lu pugnas ct odia ct scaridala stisciiasii.
inm valontcm prospicere, alque Dco duclare confosa cl quiesct\ tum synodo minime opus eril.
Scribe ad omnos, cl in quascunqite regiones orbis siderare summam scienlise allitudin> ni. Veruni
lerrartnn, qitibii ofLn liculo fuisli, Geimamim pa- biuc ad proposilum rcdeainus. Propuguatricis tuae,
niarcbam Goststaiitinnpolilanum el Gregorium pa- sanclissime, et omnium Ghrislianorum Domiuae
pan lioiiianuiii circa imagines non pcccassc, ct nos iiiagnificalioiies, el qualis ipse oslensus fueris, in
cunclis ab illa direclus el salvalus, el contia iiii ab bac cura quielum le pra?giabitntis, ne peccatum
micos confortalus, admirantes. llli vero, qii cx
;nii lapsus ullus sil tuus, utpoie qui a Deo poleslaniullo tempore conlra eain debaccbali sunt, lanlo
t m ct cojleslia et lerrena solvcndi accppimus.
Prxclare cardinalis Baronius ad an. 727, ninn. 17, invcneruitt resislenlem, quanto inveuerunl sibi contradicentem. boc mirum non est. Si etim Beiu< sancium Gernianum appcdlat priuium corypbseum,
, conlra lcanoclaslas iente vcxillum con- C *' P
Jtidiili mulieris Israelitidis salvabalur, cujus opus lloloferuis peremplio fuit; et hanc
1'I'SSMHIU erexoiit : > quod maxinio apparclex ipsa
salvalticim Israel, qui per idem tempus fuerunt
licli Grogoiii pap;u ad sanctum Germanum epislola,
prsedicavcruiit; quomodo non oporlercl amplius
<ju;e inlogra Gncco-Lalina inseila esl actioni
luam amplissimam sanctilalem, tali propugnairicc
qiiailai concilii Mraini u anno Cbrisli 787 babili,
usam, aggrcdi iidei bostes, el vicloria coroiiaic sttbiibi in principio vcrbis bis uiilur sanctus ponlifox.
25. t Qualis i quac deleclalio inram sic laeliO- jectos? Sccl ejusdom eupplicalionibns et onniium
saiiclorum, poiens in pradio Deus noster, fortis ei
carc animam novil , sicul gralliius nuntius super
liio iiomine, qiiod rcvercnduin rvera mibi ei nia- hiuganinius, qui deduxit te super Josppb ut overn,
giiilicandum deccnler e^t, sanctificate et diviniliis cusloliat le, sanclissinie, iri annos prolixos, uniacic? Hoc enim cl nuc ego per bonorabiles lilteras versa^ Cbrisliana2 Lene operanlem conveisatioui;
ci sacro canoni obtomperare cunclos docenlein el
hiis evangelizaius exsultavi, el pra nimio gandio,
inciiantem, elcuslodire deposilum, quod a Patribus
hpirilu lauiiicaltis sum. Deinde in roelum exietideus
6uscep'nnus;
con?erlentem eos, qui ad nodicun)
< culuni, graliarum donalori oranium Dco rcluli arnoii intellexerunt, juge gaudium noslru.n et
lioiurs : qui laii cliam modo volnil, et fnie tcnns
,a
e r
n i a , , u m
vobis cooperalur, el omnia veslra in luccin cdmit. ^

Uoc enim vl orandtim mibi esl cl nociu vi inler(SHI, (i iniiiqtiain aliquando boc desiderium dcso eiidiiin cssc in Gbrislo conlidens piOiiunliabo. Tcsiiinoiiiuin aulem perbibet senuoni nieo, supcrI udabilis <H a Deo lilecle, eliam lux per ommin
boraui l)rnevobiiiiKe recordatio : quam babitatriciMii
I abcns in labiis, et dolorcm vcrbi ferre non valens,
iilito ad afft cUnn per litieras properavi. Esl eiiiin
dcbitum uiilii ct dobilis cunclis insignius, lo fra meum et propugnalorcin Ecclesias salutare
ac alloqui, et luciaminum luoruni collaudare malci-ias. Etiainsi quis dicat el valdc convenit n(er :
Glaiuel polius ca impielalis pra>ciirsor, qui nunc
passus csl, bona actionc malani aclionciu tuis comk
conmunis ulililas el refeclio, sanctissime et omnibus Gbristianis amabilis. llaac sanclus Grcgorius I I
papa.
27. Fioruil sub lcnuoclaslis sanctus Nicetas, i l hislris confessor begumenus Mediciensis in Biibynia, cnjus Acia Grsce consciipia a Tbeoslericui
iliscipulo, Latine reddiia illuslravimus ad dicm 5
Aprilis; ubi cap. 4 dcscribitur bxresis lcouomaclionin, cxorla c a Lcone Isaurico, dicente, nou
debere piagi Gbrislum, neque in eua imagtne adotari. Hxc, iiiquil, dum agcrcntur iuigravil c tbrono
suo niagnus ponlifcx Gcnuanus; fugilque nido v*noranda birundo, q n vernaui Ecclesisr Iranquilli
lalem dulcisono ornabat ârrilu, Doiuinica Ccsia
condccorans : el in locum cjus iuducius csl defor-
33
VlTA.
mis conriis, biari* ei absonum crochans, pro<um-

tenle Ecclesia et raoeslum ingemtscenle, quod tanto
lamque divino praesule esset orbala. > Duravit illa
irislitia sub Gnnsiaiiltao Copronymo, polissifflum
qoando anno impefii 43, u l loquilur Theopbanes,
iinperalor in forom progressus est vicesimo sepiiino mensis Augusti, curo sacrilego patriarcha
Consianlinoet reliquis episcopis, qui omnes pravam
suam hare>ini coram universo populo promnlgaverunt : et sanclissimtim Gennanum, Georgium
Cyprium, Joannem Cbrysorrboam Mansuris filium,
viros sanetos el venerandos doclores, anathemate
ferire ausi sunL > Ipsa formula condemiiatiouis ejus
inserla esl conciiio Nica*no n , ubi bis verbis
Germano, duplici seusu el ligni culltiri, analbema >
dicitur. De sancto Joannc Damasceno 6 Maii ^
egimtis. sanctus Georgitis forsan is est, qui colitnr 24 Augusii, a Leone Isaurico, quem de fraciis
imaginibus arguebal, naribus abscissis et capile
ambuslo interemplus. Neque obstat quod in ms.
synaxario Gonstaiuinopolilano ei Menaeis appelltHur .
Limniota, quia e mari sive Oceano, in quo sila est
Cyprus insula, in monlem Olympum et GonslanliDopolim venerat. Quae tatneii lunc eriml accuratius
disculienda.
28. A t quomodo iu dicto Nic#no concilio bonos
f i l sancio Gerniauo restilulus, in Yita saucti Theopbanis cbronographi, qtiam e i ins. Graeco Sforliano edidimus 12 Marlii, legilur i.um. 13, bis vcr-
31
liuic ascripli, csseril iribuendi aliis abciorlbus ,

verbi gratia Andrea? Cretensi : aul juniori alicui
Germano palriarcba? Goiislaniiunpolilano, nam duo
ejusdem nominis saeculo pr&fueruiil viri ertidiii.
Pbilippus Labbc iu Disscrlatione bistorica de ecclesiaslicis scriptoribus accuralc collegit indiculutn
eorum librorum et sermonuni qni aul a sancio
Germano consciipli sutit, aul sub ejus tiomine vulgati. Hfppolylus Maraccius Mariale sancli Gcrmani
vulgavit, in qao, nt snpra diximus, conlinenlur
opera qua3 speolanl ad cultum Deiparsc, ac proponilur efligies patriarcbalis ejusdem sancii Gormani,
cui ad dexierum bracbium apponsa esl icon repravsentans faciom Deiparae Mariae. Frauciscus Coiubcfis. Auctaiio Biblioihecae Patrum Graco-Latina; i n soruit aliquot Oraiiones de Deipara, et pag. 1482 *x
Uegio codiceGra?coaddil encomion sancli Gcnnani,
in quo dicilur teritaiis sermonem recla fide docuissc, ct sal multos scripsisse sermones, quibus
pios dcmerciur : sed el varios bymnos edidtsse laudandis sanciis, ac canlica adniirandis divina* gralidR celebrandis opcribus, quibus illa bumani genris ruinam de inlegro reparavit. Hinceliam Simon
Wagnerechius, in Prolegomenis ad pielat m Gracorum Marianam num. 21 observal, nomen sancti Gcrmani palriarcba? inter expressos llcn&oium
bymnograpbos lucere. >
30. Deuius Pbolms in Ribliotheca cap. 233, isia

babet: f Lcgi librum auciorc Germaiio, qui primum
bis : Gum esset patriarcha Gorisianlinopoieos Q Cyzici ordinaius, posi Conslantinopolitanus pa(riarcha fuil : qui liber iuscribilur, Retribuens ct
creatus Tarasius, verae (idei sanclissirnum lunien*
Legiiimut: quod perinde csl ac si dixeris : De vera
tynodusque oecumeuica convocata, conlirmata? sunt
et ligitima reiribulioue, quod repemlalur bominibus
eae, qua ipstim praecesseranl, sanct.e sex syuodi;
anaibemali subjecti, supra nomiuatus Gonsltntiproul vixerint. Et li;rc quidem tiluli iuscriptio.
nns, ejusque successor c Niceias ha^resiarcbae el
Contendil vero Gregorium Nyssae episcopum, ejusU^dolenli |alriarcha3; Gernianus sancliesimus que scripla ab Origenis errore cssc nnmunia. Ac
paUiartYia in^criplus diptycbis; sluliusque lconorelatis dcliiamontis Origeiiislaruin, c Conlra quos,
machoruni error submolus e medio, < l tanquam ail, G' rmamis, pieiaiis palrontis, acutum veritat s
aranei (efa est dissobilus. liinc brîesiissima ejus
gladinm stringiMis, el vulnere prosiraios bosles rcmenlio actione quarta diclae synodi Mca?n:c, uLi
liiiquens, victorem supfrioromque cum coustUuil
passira compeliatur , ;,
in quem ba?relica c<lluvics iusidias slrinxcral ct
dyiot; . c Sanclissimus, beatissiinus,
posticral. Hujus stylus iu boc opusculo purus ac
sanetus Paier nosler; et proferuntur ejiis epistohe,
clarns , verborumquc Iropos feliciler arripiens,
scilicci dc sacris imaginibus, accuralissimescripta*,
pbrasi venusia et cl^ganii, uon ad frigiditalcm vcra<l Joamieiii episcopum Synadensera, ad Conslanti- D gens, proposilo valde insislens, par eliam in conDum epibcopum Naluliae, ad Tbomam episcopum
leiilionibus suscipicndis, nibilquc citra nccessilaClcudiopoleos : ac priore eplslola lecia Tnrasius
tem miscens, nibil quod diclu sit ncccssarium pra>
saucii-simus pairiarcba d i x i t : Paler noster sanclus
terniillciis, luiu conslruclionc el epicbereiitatibiis,
Germanus coucordai cum praedecessoribus sanctislum entbymemaiibus, ct esl veluti sanse doclrina;
nurma. I(a et illorum, si quis vebemeiitos, claras,
simit Palribus, > ante eadem aclione quarta relacl gralas, el spirilualcm doclrinam osUiitalioui
tis, qui sunt sanclus Basilius, Joannes Cbrysosloprseferenlcs scriberc oratioiies cupil, ogrrgium est
mos, Grt*gorius Nyssenus, Gyrillus Atexandrinus,
exemplum et imilalione dignum... Libri aiitem
Gregorius Nazianzenus, Aibauasius, Nilus, Anaslaquos insidiis excipere baarelici tnolili uiit, ct quos
ftius, Soplirouius, cuin variis sanclorum Aciis.
Germanus- vcrilatis propuguator priuiarius ab la29. Utinani boc crudiio sseculo aliquis Graece
ironum iusuliu sine noxa servavit, sunt Dialogus
Lafioeqtie doctus, sludiuin impenderet colligcndis
ad Macriiiam sororcm dc aninia, el libcr Calecbcopetibus bujus sain li Germani, ct simul in luccm
ticus, et is qui de perfecla rita iiarraliocin ccit*
profereudis! ulilissiitiam Eccles ae prxstarcl opetttict. Ua Pbolius bis >erLis inuuciis, quosnaio
r*m, et tunc facilc discernerclur au aliqtii Iractalus
;
35
S. GERMANI PATUIAHGH.E CONSTANTiNOP.
VITA.
36
NysseHi libros prae cxteris interpolando in rcm crinam, quod ibi ad captu 6 legatur de atiimis ImHiiam Irabere conali sinl luerviici, enqtie eiipere
manis siinul ciiu angelornm cboro crearis juxta
sua defensione coiuemlit Germanus. Pulest t'e bis
eosdcm Origenisias, a quibus baeiviica qua*Ia u
Jeri Labbxus noster, rccle cum Casaubono ad- dogmau ei operi admista accepisse se scril.it Niceveriens, ncque Gatecbelicam roagnam Oraiionem,
pliorus CalUslits lib. n , cap. 49. Eodrm rao !o exloties a Tbeodorelo iu Dialogis adversus baerelicos
ctisaudus libclbis eril De perfeaio >e ClmsliaHi ad
ciialam, elsi coiiliucal nrevos aliquos ab Oiigenis
Olympium, qui bic videlur nolaii a Pholio : iva
seciaioribus aspersos, dcbere in ditbium vocart
aulem lula paleret clarius, si ipsura saoc i Gciutrum verc N>*seni sit, neque Dialogum ad MaDiani opus pro illis composilum vemivl iu luccui.
Ex
Anontjmo dc Imagine dicta Romana Re.gio cod.

(COMREFIS. Auclar. nov.
I I , 14GI.)
Germanus, vir insignis virtule, vir niulta juris

, ,
eiudtiione, inuUaque sapienlia ogregie exculius, , \
Mqtie ad omne boiitiin opus coinparatus, Cyzici ,
primum, luin propler praslautein illani virtulcm, ac
* ,

sapieniiam ; qutn el propter dnnorum Spirilus af, Oiienles diviiias, Urbis Conslaniinopolis Ibrouum
,
decoravil, anuo sccundo imperii Anasiasii Arlemii
* , .
coaclus acquicscere sedis ilii translationi. Ad an \ . >
:ios anlein quaiuordecim ac nienses sex in patriar \ ,
bali ageus scde, ac veritalis scrmonem rocla fide
\ ,
doirtis, sal nitiUos scripsil sermoifesad coinmunem
, ,
\ \ UaUMii, quibus pios dcmercrelur : sed el varios
'
kymnos criidil, laudandis sanclis, ac camica, adini \ * randis divitise gralix celebraiuus opcribus, quibus

iila bumani generis ruinani de inlfgro ivpaias .> .
4NG. 01
DE SEQUENTl OPUSCCLO S A N C T l GEllMANl.
(SpicUcg. Row. I . V l i l , . .)
Gnncinnum contrca-ersiarura ecclesiaslicarum usque ad tempora sua compendium

cxhil>et nobis in liboUo nunc primum edito snnctus Germanus I , patriarcha Coiislanlih o [ x l i i a n i i 5 , (jui sedeni illam adiii a n n o Cliristi 715, tenuitque annis quatuorderim
vi aliquul mciKsibus, donec LiMinis I s a u r i c i , bcltum atrox sanclis imaginibns i u f e r e i i t i s
inipolutn jam non tViens, pontili/ale pailimn d^|)Osuit, cl iu paternis aedibus ad S H I D tuaiu usque spu^tiulem sancle quievit. Hunc HaiOnius ad annum 730, n. 6, Erclosiie
suco pro|ugna( iilum, Orienlis luccrnam, >cri[dis c l actibus calhoHcsc religionis deiensoreni appellat. O r i e ojus orlhodoxi;im, contra viiiatum quemdam Theophanis locum,
ubi cuin Monolhrlilis Germaims ponitur, inviclii deferidil testimonioruui nube Bollandianus Hcnscbenius a i diem 12 iViaii, lum etiam Boschius i n tractatu Dt
palriarchis
Constantinopolilanis.
Nunc vero qui hunn Icget l i b e i l u m quam tolo COBIU distet a MonoIbelisnio Germaims it^lo ipM) auctore c-OKiiobcet. Aliud ejus opusculum, de viUe l e r mino eommemoravcrat nianu srriptum praj.Iicio loro idera Baronius, quod nos denr.um
luce donavimus ti repolila Mlitione t o m i priini Striptorum
velerum;
ost cnim Amphilothiana quecslio iongisîina lui>, ul (iiximus Script. r e / . , t. 111, p. 0 8 2 ; qua in qumstione
;um Germanus in bihiicis cxplanandis aucloriunihus totus fcrrnc versctur. hinc i n t e l l i v
37
A X G . Al MONITUM.
.18
gimus c u r i n Synaxario Grffico apud Henscheniuni commemorentur cjns j rofundiorum

et r h s c u r i n r u m sacrffi S c r i p t u i locorum interpretationes. Adhuc Baronius ad a n . 727.
ii. 7, spnctura G e n n a n u m corypbasnm primum fuisse dicit, qui coptra leonociastas i u
Orienle voxillurn confessionis erexerit; Dco sic fossis rebus consulente, ut duin in aula
Byzantina Germanus htiBresitn in arcc sua dominantcm oppugnabat, idem facerent
coffitanei ejus, Damasci quidem Joannes , cujus exslant de sacris injaginibus o r a tiones; Koroee aulem Gregorias 11 PP. tnm scriplis ad Orientem opislolis, tum synodicis
r c t i b u s , quoruoj nos quoque i n prascedenle voiumine fragmcntum extulimus pratf.
p. x v . Tanlas aulem dignitalis fuorunt Germani conlra illam hfleresim scripta, ut secunda
Nicaana synodus ( B c u r a e n i c a act. k recitalas ejus epistolas amplissimis verbis laudaverit.
H m c , u f Menffia narrant, furor haeretieorura libros illos comburentium; p r a l e r quara
quod Menologium Card. S h l e l i , ut idem Henschenius referl, gcneratim ait libros G e r nutni De orthodoxa fide a Leone Isaurico jussos esse comburi. Ceile libellns, queoi nos
(tferimus, orihodoxie tidei suraiuaiu defendit, nec nisi capp.
4t, k% S S . imaginum
a p o l o g i a m altingit. I l i n c lamen, ut puto, accidit ut perpauca (ne dicam unicum) libelli
cxemplaria exitiurn evaserint, ut ex dicendis constabil.
Hanc fcnim ego Germaui gemmulam in nobilissiino codiee, Cohimnensi olim, nunc
Vaticano, iuveni, post Photii Synlagma canonum inter alia opuscula q u nunc recensere
non vacat. Certe in reliqua Vatieana bibliolheca mispiam apparet, neque id cognovit
Baronius, curiosus alioqui G e r m . n i scriptorurn rimalor ad a n . 730, 6, quia Columuenses
rodjces raeo demum tempore in ponlificiam bibliotbecam transivei unt. Unus, quod
sciaiu, Gerardus Vossius in adnolationibus ad saucli Grogorii Thaumatiirgi Revelatam
fidem, boc se opusculum in inanuscripto codice lcgissc demonstral; qui Vossius quia
ef Roina3 vixit, etSirlelianos codioes se traclasseait, in liunc ipsuiu foitasse codieem incidit;
etenim q u i lunc forte erat Sirletianus, fieri | otest ut Coliimnensis po*tea evaserit. Sii;
crgo V o s s i u s : Hanc i p s a m fidei revclationem diseitis verbis reoenset sanclus Germanus
f atriarcha Conslanlinopolilauus in libro De synodis, et de ortu haresum, ad Anlbioium
d i a c o n u m ubi sic babet : Tunc magno palri nosiro Gregorio, etc. usque ad vcrba Doctus
fuit el docuit, ut in noslia adauiussim editione cap. 12. Vossio autcm muiuali sui.l
hor: tenne Genijani fragmentum auctores Bibliolhccw Lugdun. Patrum,
t. X l l l , p. 62.
Hactenus itîkir perspicue vidimus in Vossii testimonio ct verum opusruli litulum cum
codice noslro longruentem, et genuinam scripti ) articulam. Mirum esl igilur quod ex
drcto V o s s i i tcslimonio a n s a m erroris arripuerit doctus vir Sleplianus Moynius, qui
libellum seu Calalogum de synodis, absquc nomino aueloris et diverso ul par eral tilulo
inscriplum, a Ju^lello Bib. can. t. 11, p. 1161 seqq. aliisque editoribus t y p i s cusum,
cognovisse se demuni putavil a Germano esse compositum, eimidemque a Vossii verbis
sibi e s s e dernonstratum. Alqni Moynius plenissimam senteiitiaB suffi refutationem in hoc
ipso babebat, quod lot-as de Tbaumaturgo a Vossio memoralus deest oninino in libello
De synodis, iieque lituli operis utriusque invicem congruunl. Piaeicrea libellus ille, usque
ad Pbotii et Joannis P P . oclavi synodos tenditur, id est centuua iere et quinquagiuia
annis vitam Germaui excedit. Expungendus est itaque is lib< lius e scriplorum Germani
Qumero sub c u j u s noruine a Gallandio quoque, re indiscussa, in Bibliolbecae suae tovuum \ \ { \ receptus fuit. Sed satis de synodorum illo Galalogo, qui ad noslram reru non
aitioel. Tiuuc lectores accipiant verum Germani opusculum, quod ut prodesset pluribus,
Laiwitale quoque a me donandum j u d i c a v i , et scboliis idenlidein iUustrandum.
j
39
SANCTI GERMANI
OECDMENICI PATRIARCILE
D III U
DIACONUM
N A R R A T I O D E S A N C T I S S Y N O D I S D E S U B O R T I S JAM I N D E O R I G I N E A P O S T O UCM
PRJEDICATIONJS HJERESIBLS.
(AI*G. \ S}icileg.
Rom.l. VII, . .)
1 . SaplentiUm \irorum Inlcrrogsliones magnam <*'. ! ,

rNqnininl curam atque vigilanitam, lil earmn sohi*
\ ,
tiones in Domino liaiil. Etcnim si stulto in(>rrug:in'i
.
sapienfinm sapicnlia reputabitur; qtihl de sapion ( I ) , ,
lium iitlerrogolione pulandutu esl, nisi qno! giavis
; )
el divinitns inspiraia planeque admirabilis smtia . \ > 6 s i l , sensnuin radiis quaquaversus relucfns , cli , ,
vina pulcbritudtne oruala , et decoiis suiupiis de
,
Sc: iplura sacra sciileniiis longinquos eliaiu illunri , ^ xal naus? Eqiiidem diu, ct nunc eliani, jussa Uia faoerc
; \ oblorpui; sod jani dciiium iuslanli;u vestrae moroin
? * ,gfieus , iutei rogalionibus islis in Doiuino occur ,
i;in.
.
2. Igimr Ecelesia noslra ab ipso Oomino nosiro
{*'. ,
J'su Cbrislo planlala , el divini vi salis a diabolb t
' , \
trroris I ilore purgala , alqiie in ejtis 'domicilio ^ 0
rxornala, cl in ejusdeiii alriis quotiditt florens , in
,
summum pulcbritudinis ilccus provecta succre, ! ,
scebat. Sed enim improbtis fiaiiduienlusque draco,
\ .
ea nuper expulsus , minime exsilium fercns,
; \ ;
c-mibus suis secuin assmiplis, rursus illi negotiiiin
\, . fawssere , ejusqiie egivgiis doginalibus semel in , lcrponere conalus esi. Jani ciiim Judaica durilie
, 1
( Prov. xvu, 28 apud Sepluagiiifa. At Laiinus

Vuljjalus babel : aiulins *t iaciieri! quia \cpi *
y
apud Aquilatn ei Symmacl.um, suflYaganiibus Uebra.M>, Gbakheo ct Syro
D E HyERESJBUS E T SYNODIS.
42
41
. , proplieticis argumenlis conlrita, cthnico insuper
^, \ crrore convicio, lianc ipsam nobis praclaram victoriam a ee corrumpendam decrcvit; ita u l ipsi ger ,
, \ mani f i l i i , gcrmano sensu deposito, conlra niatrem
suam eo siimulanle armarenlur
,
, .
5. Sialim iiaque Simonem Magum contra Ecclc'. * siara concitavit, qui magni aposloli Pelri lingua ,
,
imo a loquente Deo per apostolum, vulneratur, et iu
,
profundam perditionis abyssum projicitur. Nam
, \
cum miser, Dei sibi magna virtus, Deusquc maguus
. 0
esse videretur, ne belluarum quidera aut brutorum
, \. ,
bumi repentiuui vira baberc conviclus e s l , atque
,
ila lunditus delelus, ut inulti nostrae fidei asse,
. B clae ne coepisse quideni eum existimareiit. Dcinde
Cerinlbus exslitit, nec pon Nicoiailae, e l Basilides.
, \ ,
alque Carpocrates, alque borum consectanei, qui
(, \ , ol stulias admiserunt elhnicorum fabulas, vel lurpi ,
tudincm poliusmorum, tauquam legiiimam vivendi
, ^
normam
proposuerunt, novos praierea quosdam
, \ seonas,
el
tenebrarum nescio quam abyssum exco , \ ? g i l a r u n i : qui lamen illico a beatis apostolis, precipueque a lonilrui iilio Joanne, borumque discipu, \ ,
lis profligati fuerunt.
\
.
4. Manicbaet item aique Monianislae, aliique ho*. \ \, \ ol
rum
siniiies, adversus Ecclesiam insurrexerunt,
, * ,
5 eique non leves conflictus intulerunt. Manes quidera
\ \ 0 Q insaniaramullamacfraudeinellurpitudineindogma<
libus suis admiscuii; eoque devenit u i amiquae le , \
gie latorem, ipsamque rerum creationem roali cu , \
* jusdara, non boni g c n i i , jussu factam esse conten , derei; Dovum vero potius testamenium, vel fnturum,
foutacv . \ - bono genio esse tribuendum : alque ex his geniis
& , \ - seu principiis unum ab aUero vim paii. Sic igitur
duas constituit in mundo naturas, bonara scilicet
.
XKOJXEU^V I , , , - atque malam. Porro iieque bominis fabricam , r e \ * \ que aliam quamlibet, u l dictum esr, creaturam,
, , ulpoie corruptioni conversionique obnoxiam , ba , \ \ buisse sui artiiicem bonum geniura. Idem sermones snos impietaie replevii; nam el exsecrabiles
,
quasdam sub terra latebras, et nociurnas iniiialio , \ nes,el nefandos concnbitus adinvenit, et slulta etli, \ , \
t^v Xptexbv \ . D nicorum dogmalasancivit, el fati doctrinam invexit,
- et corporuin transformaliones docuit, et Cbrislum
iit carne exsiiti^se negavil. Quamobrem dignam
, posiea merccdem doclrinaruin suarum reiulil a rege
, , ,
quodam etbnico, quem vivenli culera detrabi jus .
sisse aiunt, atque ila neeari. Cyrillus apprime Hic \
rosolymitanus impiam Manetis mentem patcfecit
,
publiceque inipn>bavit, cujus bominis commenta ,
rios ipsos iinpura atque indecora insiituta ojus
, *
conlinenles ad liucram proposnit, moxque singu \ (2) *
los aibeismi cjus scelerisque arliculos refutavit \ Etenim impius bic aposlolum quoque semct nomi.
cai, , \
NOTiE.
(2) Legalur Cyrilli Hieros. calecbcsis sexla.
PATROL.
GR.
X C M H .
S. fiERMANI P A T R I A R C H / E CP.
44
ttavit, ct quaiuor consrvipstl libros, ouorum p r i - Evayyklior,
,
.
mom appelhvil Kvamjelium , alierum Thesaurorum
, .
tibrum, terlium Blysleriorum, qitartum Iniliationum.
'.* ,
5. Jam vero Monianistarum non una, sed varia ac
xai , .
muhiformis diciluresse duclrina. Praecipuum lameu dogma est, quod Monlanum aiunl esse Spiri- ,
lum sancltim, imo et unum quid pulani Verbum ac ,
. "
Spiriium. Prajlerea coelos oclo exsisiere aflirmant,
cl borrenda fuliiri sxctdi supplicia narrant, dra- ,
tv ,
cones quosdam lorc atque leones ignem naribus
cfflantcs, quo injuslos ambitrent, borum vero alios \
, \ ,
carnibus suis suspeusum i r i ; alque alia bujusiModi
,
cassa nuce vauiora fabulanlur. Nalos aulern de
.
fornicalionc vel adulicrio homiues in judicitim addticlum i r i , gravissimis poeitis fure afliciendos JJ -
33
buc ( noiuine quod eo genere nali fuerint, eliamsi

morps ipsorum ab bonestale non discrepuerint,
Sed neqiie peccatorcs ad poenitenliam recipiunl,
neque bigamos in conveniibus secum congrrgari
paliiiiitiir, pcrmullaque alia bis siniilia perpetranl.
iljec, inquam, isli qui sectam secundum ipsos
lechmi amplexi sunt, adiguulur comniillere , imo
vl bis plura scclesla admiltunt, ct lubiicam vitam
agunl, el per semiias pracipiliis plenas gradiunlur.
- Quin seucx quoque quidam e Tbracia sacerdos,
^Montano Asia corporaliter apparcns, Grato lunc
ibi proconsule, loquenlcm Montani Maximillxque
nre d:ernoneiii coarguit. Deiude vero eliam a magno
Basilio coargutus e s l , niaximeque srb Eptpbanio
, ,
, ;
. ''
, ' ;
,
.

,
, ,

.
|
Cyprio, qui iraclatum contra orands baercsea edi- C , ,

1U.
* \
(5) * , \
.
6. Marcion quoiue , ct Paulus Samosalcitsis, c l
Valcnlintis, ac Marcellus , Ecclcsiani nostraiu pollncrunl; qiii non vcram sed phaiilasticam Doimni
Incarnationem Tuissc aiunt, idcmque de voluiilario
jus pro nobis obiw , et de ojusdem miraculis puiant. Ac Valenlitius quidem Deuin ex clemenlis
jiuinerisque conflat, novosque a3onas el fabulas
comminiscitur, el dyadom quamdani , ettiicenarium numeruin in bonore babens, lolidem simul
seoiias conflngit ; vcluti fecil et Simon bujus niagisier. Veruinlamen bic eliam a nostris qni tunc
vivebant Palribus exsufllttus ftiiu Dei qooque ab
eodem Valentino impie excositala in due divisio
rejicilur; quippe unum esse bonum ênium, alium
vero cieatorcm nugaiur;
' . ^ ,
, \
\ , \ 0.
\
, \
, \ \
, \
, \
, \ * \ .
) \
.
, \ . ,
ita Ht, sccundum cjus D * ,
doclnnam , qui est creator, non sil bonus. Eodem

prclio habila 8 u n l , linn ejus abyssus alque silenlium, lum fabulosi ones, qua2 omnia vere digna
suut aby&so illa el sileirtio , dc quibus is loquitur.
7. Jara Pauius Samosalcnsis ex inviolata Domina
nosira Djipara aiebal sumpsisse dlviiux* exsislerrtia;
\ ol *
, ,
.
*. 6
6 -
rwTj;
(/>) Confer Eiiucb'uui Hht. crW. lib. v, 1G ct !8.
45
D E H i E R E S i B U S E T SYNODIS.
4G
; ndlium Dominum nostrum Jtttum Cbiistum Dei F i , \ lium , neque anlc exslitisse quam buniano gcneri
in carne apparuerit. lgilur sine mora provincialis
.
synodus conlia ipsum Anliocbix coacta fuil, prxsi * *
, dcnie ei maguo Patre nostro Tbaumalurgo Neoca>
sariensis urbis episcopo; cui aderant Leo Tarsen \
sis, Maximus Boslrensis, Magnes quidam llieroso \ (4)
, \ , lymoruin sacerdos, ci ex Cappadocia noslra admirabilis Firmiliauus; alque boruni in numcro Tbeo (), \ (6) lecnus quoque Pahesiinae aniistes crat. Porro et
^ 0 . Pholinus aique Marcellus prxdictorum impietalcm
, \ , ,
, - acmulantes, meruro ipsi quoque hominem ftiisse
\ , xal Domiuum affirinabanl, qui de Maria sumpscrit
inilium.
.
8. Horuin demum imporiunilatc depidsa, cuin
\ \ ^ , , \ Ecclesia noslra caput erexissel, atque omni errore
conviclo, genuiuos iilios suos uliiiscompletlcrelur,
,
seque iu iinmeusum fasligiuin exleuderel; ccco
, Lybs Sabellius contra stetit, confusiowcm quamdani
,
el quasi catapolium conficere sludens, duin vide:,
liccl Deum Palrem formas quasdam inducre dicc, r e l , ac semel exlendere modo iu Filium, modo in
,
Spiriluin saucluni : cumque ila se dilalasset, rui * , , \ ,
sus solere conlrabi, alque ila unum tanlummodo
: dici Deum; neque tn propria quemque persona
\ , \
speclari, Verbum scilicel seu Filiuin, neque iiem
.
Spiritum sauctum. Adversus bunc, cum alii muhi
, ,
noslrarum parlium gerraani venaloros relia sua
\ J : (7), \
lelcnderunt, lum nominalim Dionysius Alcxandri, , Q nus episcopus. Hi caplara feram proprio scrmouis
, ^
gladio confecerSnt, baud equidem csui aplam, scd
\ , caede projectuque dignissiroam, ejusque discerpla
, \
membra speciaculo cunclis proposueruni; pbare , \ trara denique superbiae ejus oimiium pedibus con. ' culcaudaui dederuul. Jam cum Sabelliuni uiiiniia
\ , y\ argumenlorum Dionysius urgerel, seoiina qua^ ^' dam jecit, unde falsam persouarum diiTeremiam
' , (8) impius Arius suscilarel, u l ail summus Pater no \ *- sler Basilius : quanquam Dionysii patrocinium
apprime gerit iuclyius Alhanasius, dum ejus ccr ( 9 ) ,
, \ - lamina enarral, eumque haud prava scnteniia i m , ), - bulum, sed simplici snae mentis ratione sic cloculuin coittendit. Constat auleiu Marcellum quoqne
xivai -
in Sabellii dogma consensisse.
.
*. , \ , D 9. Protinus posl bunc, vcl eliam anlea, Origcncs
* \ ,
vano se labore ialigans el nugans exorlus est utrius \ * \ que doctrinam approbans, et Arianismuui redolcns.
\ , \
Hic animarnm praeexsislcntiam et ins(aura(:oncm,
, \ - alque aôiium quorumdam allernaiioncra docuit:
,
defuncti vcro auimantis resurrectionem ncgavit,
'
sed spba?ricam nescio quam corporis suscitalio
ISOTJE.
(4) Caialogiis synodorum apud Justellum l

p- 1 1 7 2 , elepistola synodica *.
(5) EpUlula synodica verius , qui erat
episcopus.
iQt Ergo Cermanus Cappadox genle erat, imo et
iitma Caesariensis, u l cap. 15.
(7) Scripserj qualuor advcrstis Sabcllirm litrou
Dionysius Alex. qui jamdiu vixerunt. Dionysium

deceiUntemcum Sabellio memoiat Vita sancli Pelri
Alex. anobisediia in boc Spicilegio . III,. 08*2.
(8) In Epislola ad Maximum ed. Ganier,, t . I ,
,1.90.
(9) Exsial bxc pro Dionysio scripia ab Atbanasio
Apologia.
47
S. GERMANI P A T R l A R C H i f i CP.
48
nem, non aulem ipsam lianc borainis roachiiiam , f
sua nalurali forma resarrecluram commentus *
esl; quam rem cognoscere licet ex eo libro, quem (10). \
ativersij? Origenem magnus Melbodius elaboravil. ^ . , \! *
Is pexcenla alia inipictale scaleolia dogmala con- ,
gcrcns iu mcdimn protulit, atque illis propinavit, \ . \ &
t-osquc enulriil qni viam mininie ab ipso rerooiam
malitiose lcrebanl. Hunc uavitcr refutavit magnus ( I I ) , ' (12)
dPelrus Alexandria? episcopus c i mqriyr, nec non . ,
llcraclas, el Deroetritig, aliique nonnulli. Sedenira !* ,
<ioctissimii8 (nam quo alio lituJo appellem needo) (13), \
Eusebius Pampbili paironus cousurrcxit, nugas \
cjus conlirmans, aliosque errores, <juos inler Aria- " tdsmuii), el pagarticarum fabularum futilitatcm, ,
sub apoiogiae specie defendens; id quod itilelligere ,
possuraus ex commeniario Antipalri Boslreosis baecB <
(14).
persptcue narrantis.
10. Ecce autcm Arius quoque prcsbyier Alexan'. ,
drinus adversus Ecclesiam nostram furere coepit;
, *
ipii, ducto ab urbe Alcxaitdria inilio, bxrcsim suarn
, ,
xisquc ad orbis, u l ila dicain, terininos propagavit,
, , quam llrmarunt foTeruntque reges, magistraius,

-sapienles clarique homines, quorum iu numero \ \ ,
supradictus quoque Eusebius fuit, u l ejus scripia
\ \ ,
demonsirant. Analbemate auiem perculsus fuit
. 6
Arius a praediclo admirabili Pctro, qui eum ne" vgavit recipere vel in ipso roartyrii procinciu , ,
. inuilis licet ad ejus genua advolutis, et pro illius (15),
reconciliaiione rogaulibus. Tunc quippe narravit
xaV ,
inarlyr, Dominum sibi coram conspectum laciniosa ^
iittnica
quem cum ''inierrogassel: Quis
te, ^ ^ ,
' iudutuni;
'
" *~
rDomine, ita lacerum fecil? Arius, inquil Dominus, , , ;
inc larceravii: sed tu cave ne euin recipias; esi , " -g
enim lam praesente quam fuluro in sxculo con- \
dcmnatue. Itaque Petrue mandavit omnibus ut
xaV . \
coroipunionem cum Ario viiarent. Nempe Arius
aiebat creataram esee Filium D e i , lempusque . "
fuissc quo Filius non eral, alque illo anliquiora
\
esse tuin lempus lum Palris volunlatem, ipsum- \
quc a Palre esse faclum; ei quia ipse facere nos * \
no(]uibat, idcirco aiebat Dei Palris creaturam as- , \
sumpsisse sibi divinitatem. Deiude vero et ipsum
\ Dci Filium creasse posl Palrem aliquid lum buma- * ,
narum tum rciiquarum naturarum, ut sic posset
, \
f
coudita ab eo creatura ad ipsum accederc, quin

, \ {
dissiparelur a subliml vcluli comburente eani Dei
, '
poieslatc, sl iortc ab ipso Paire producia fuissci.
.
'. , \ , \ l l . T u n c v e r o , vel paulo ante, maguo quoque
noslro Patri et ihaumalurgo Gregorio de bis me- \ \ \ ,
ditanii, mira illa dogmaiis revelala fuit exposilio,
NOTiE.
(10) Libri liujus sancti Mctbodii de resurrectione
adversus Origeneni, nunc nonnisi fragmenla, awpla
taroen, apud Epipbanium et Pbotiuiu supmuut,
praeler alia apud aiios minora.
Non supcrsunl Petti Alex. adversus Origencni scripta.
(11) Vide Eusebium, / / i s l . cc/.vi, 8, et Hicrony
nium Script. eccl. cap. &4. ln Vita baiicti Petri Alex.
retro ciiau uierque lam Heraclas quam Deiuclrius
e m t
(qui fuerunt Alex. episcopi) ponunlur inler adverbarios Origenis.

(13) Non exstai baec Eusebii pro Origene Apologia nisi panim Laline.
(U)Scilicel i n dcperdiu rcfulalione apologiae
Eusebianai pro Origeiie.
(t5) Exstat ba^c narralio cum alibi tum in m e *
moraia Yita S. Peiri Alex.
D EHJERESIBUS
E T SYNODIS.
5&*
, \ cum sanclam \ i r g i n c m Deipararo , Joannemqu^

\ \
item irginem aique aposlolum per Tisum con * spexit, mamfesie sibi quaestionuin sftarum solu \
lionem tradeutes. Haec est illa fidci expositio, in
^ ,
orbe tolo celebrata, q u a Patris divinilate sumit
\
inilium : Unas Deus, inqtiil, Pater Verbi viventis,
, , , , sapienliae subetalemis ac virtulis ct characteris
\ \
proprii. Nec non pari gloria cum Patre et Filio frui
(16). \
Spiritum docet, nibilque in Trinilate creatum essc
\
aut servum aut additura pradicat, quod quidem
, antea non fuerit, postea vero subintraveril. Sct , * - licel increatam, iroroorulem, sempiternamque esse
\ \
Triniiatein, et ipse Gregorius edoctus fait et docuit.
\ (17) Tunc etiam Basileus ( r e x ) Amaseae episcopus,
(18), vere r e x , meniis sententia et sermonc d o c t r i n
, \
ae mariyrica confeesione, in urbe Nicomedia a L l , \ ,
cinio ad martyrittm perduclus, sciscitantibu* se de
{ - hac lidei controversia, jtisU*m dedU responsum^
, \ consubslantialem Trinilaiem esse pronttntians,
, , - Arianam vero insaniam diabolica fratide scatere;
, * nt comperimus ex illa lldei confeseionc, oua: iiv

ejusdem roarlyrii Aclifc refertun
,
.
B
*. \ , , , *

,
,
12. Ante Ariuni quoque alia&que haereses, N o vatus Bomanus presbyter, poanitenliam ab Ecclesiaproscripsit; et lapsos in persecutione, qtiaitquan
postea poenitenles, ilem alio peecato polluios, vefc
fornicatos, vel bigawos, communione sacroritm
excludebal, eiiamsi egregia pcenilcntiae documenU
* - G darent. Igitur et bic confestim damnalus f u l t ,
, \ consentienlibus etiam Orientis episcopis. Ejusdem*
(19). \ \ raemiiitt magnus quoque pastor nosler Gregorius
** in quodam suo panegyrico scrmone, ubi ejus bxre& (20) , sim penitus exsecratur.
.
13. Jara cum Arianus fumus in magnam flam. Sk maro arsisset, alque ubique diffusus orbcm lacry , , \
, - mis opplevisset, divinilus accidit u l quics a pei , \ seculionibus nobis ficrct, c l inclyius impcrator
inagnue Constaniinus ad imperium evectus, c i in
, - Orientem veniens, vir insigni virtuie p r a d i l u s , c t
, \ plenum Dei limore cor geslans, mundo ac prae , \ scriim nostrai Erclesiae affulgerct; qui sacerdolum
, - coeium congregans, synodum Nicxae Qert mandavit.
, \ - D quai sub co rcapse celebrata fuii^ praesentc ipso eb
, \ \ - cum sacerdolibus considento^ Aileranl i b i magnus
, - Alcxandii;v palriareba Alexandcr', Albanasius ejits
. diaconus, Julius Rt>m*, EuslaiWus Anliocbia3, Ma , , carius llierosolyniorum, Hosius Cordttte, Akmnon
' (21), * (22), Epbesi, LeoniHis Caesarex nostraB Cappadocum,
NOTiE.
(21) Aut labitnr me.moria Germanus in nomino
(110 In edius Gregorii Tbaum. astemi.
Julii Romani, sicul ipsemet sc in siinilibuscrrare
(17) De bac narralione Germani videsia qua? dixiveretur tap. 46. aul Julius Nicscno coneilio nonnisi
nos i n praefalione (col. 35).
presbyier vel diaconus inlerfuil (sicnli Alhanasius
(18) B a s i l i i plenam notillam dat Leqainius Or.ch.
elAlexander Dyzaminus) inissus fortasse a Silve | p . 544-325.
siroctim Romanis lcgatis. Sed cerle Juliusiu nuroero
(19) V e l u t i fecitsynodos AiUiocbena Deroctrii, in
cccxvm Palruin non apparei.
Caialog. sgnod. n. 23.
(2i) In Tbcodori Lcctoris Catalogo Pairum Nic.
(20) l a orationc trigcsima nona, quac cst ln san:.
fta ItuDina
t
5 1
'
S. GERMANI
P A T R I A R C H i E CP.
et vere adaiirandus vir Papbnotius, et Spyridon

ibaumalurgus, aliique plurimi, qui numerum ccc
xvm Palrura explebanl. Aiunt magnum quoque
Alexandrum, tunc diaconura, ex hac noslra civitale illuc niissum a magno Melrophatie, qui in
lccio ob seniura decumbebat, cum caoleris consedlsse. Mulli vero ex episcopis ibi congregalis, iidci
corifcssores fuerant, et inier perseculiones ab i n juslis impiisque imperaloribus mulilali, partiai
quidera nervi* pedum succisis, partim oculis crul i s , partim aliis corporis mcnibris diminulis, ob
ildem in Cbrislum ei confessionem, et publicam principumjussis contradictiooem. Arianae vesania lunc
defensorcs erant Eusebius Nicoinediensis, Eleusius,
ei aller Eusebius qui PamphiK dicebakur, Tbeoguius
52
, ,
(23) , 6
,
, \ ,
\ , 61 ' " ,
,
,
, ,
. ,
, )? &
, \
, ! , \
,
Nieaenus, aliique plurimi rbetoresac sapientes alque \
erudili, qui ei baeresi summe favebant.
\ .
, , , \ (24), , \ , \ \ ,
.
14. Citm illic igilur raulla dogniatum venlilatio
co*.
cxplicatioque facta essct, et a praedictis Patiibus
\ , \ /0!alque confossoribus pie sapientcrque exposila, or- \ \
,
ibodoxormii dogma vcbementius esl coiifirniaiuin :
etenim Filium Patri consubsiantialein proclaman- , \ , \
tee, et illos cum Ario anatbemali subjicienles, qui
, Patrem tempore praeccssisse Filio aiebanl, ac lem, *,
pus fuisee quo Filius non exslilisset, ita dcmum
, \
auam synodum dissolvenml. Pampbili quoque Eu .
sebius ipsis conscnsit: fcrunlur enim ejus lum s u
civilali lum aliis scriplse lilterac, in quibus primo ,
: \, , *resipiscens talem fidci confessionem expontt, quae
, homomion manifesle praidicat. idque vocabuluni
, \ *
liaud novum esse aiTirmal; quod idcirco ait, ue
quis priori ejus confessioni adhxrcns, homousion^ \ ,
, *
averselur. Exslant ejusdern ali.e post id teinpus
\
refutalioues illorum qui Filium cicaluram dicebam.

Nibilo tamen minus, reliqua omnia scripla ejus,
'
ubi dogmalum menlio incidil, Arianam bseresim
,
ostendurit. Etcniin boimnem in bac sccla fuisse,
, '. .
cnncla?. ejus lucnbraiiones demonstrant; in utio vix
adversus Marcelluifi Galalam operc hanc susptcio *
ncm vitat, quod sine dubio scriplum posl syuoilum
; ,
Haboravit; quam rein i i mibt signiiicarunl qui id
\iderunt; namqiio in manus quidem meas universum id opus nondum devenit. Gxteroqiii bic , ot
?*
\ i r eloqucntia pollet, etylique cleganlia nobililalur,
^ ."*^
rerumque anliquanim bisloriam digna enimvero
ry
, \ narralione evolvit. Atiamen in Psalmorum exposi ,
tione salis iutprudenlcr nonnullis in locis suam

mentem aperit, dum intellectualia sidera el alia
."
Jiujusmodi commenta. narrat. Ob quas.ejus sen
, tenlias, i i qui nobis bibliolhecam constmxeriirit,

i2S) ; \ .
ecripia Eusebii nequaquam cum ortbodoxoruni
NOTiE.
( 2 3 ) Mftndosc forlaiisft apud Theodorum .
|24) Eleuaius Cyxici cpiscopns Arianus. Socral.
Uisl. eccl. lib. n, 4 0 . Suzom. lib. iv, 15.
( ^ ) Dc Eusehii doctrina in Commentario ad

Psalmos, copiose Blonlfanconius editor Prolcgoincnis.
53
D E H i E I l E S I B U S E T SYNODIS.
54
, , \ ! libris collocaverunl, scd scorsum polius posl uni ,

vcrsam illorum seriem , in capile Iwreticonim
,
librorum, peculiari in arcula condiilerunl.
\ , : ( 2 6 ) .
'.
15. Porro cum jam mcmoralus magnus mipera ,
lor noster Conslautinus, pielale vcluii sua unpul ,
sus, Atbanasium magmim, jam Alcxandriae factuni
, " patriarcbam adigeret ad Arium in prcsbylerii com, ,
munione recipiendum, utpoic qucm resipuissc pir, \ ,
tabat, ne scbisina post se in Ecilesia relinqueret,

cum conlra Arius potius impielatem suam clam
,
retinerel; cum, inquam, bunc Alhanasius non rc ,
eiperet, proptcr latentcm, ut diximus, in ipso
, , , albeismi impielalem, scdepellilur sanctusepiscopus^
, \ * ob id roaxiraequod, facta contra eum conspiralicno
a ^ - ab iis qui occulle Ario favebant, timuil iniperalor
;, , - ne insidiis slruclis Albanasium occidcrent; qui oo
.
tempore libros suos advcrsus Arium, aliosque eo' , \
dem mbrbo contamiualos scripsit. Fertur el ipse
. '
Arius bseresim suam parva in scbeda cxarasse,
t v , \
quam pcnula obvolutam manu praeferens, ad impe(, , \ \ ralorem accessit; dumque bic Ariuro putat
, \ sincerara jurejarando profiteri, scbedam baereln. , cus clam obtulit, manuquealiam fidei professionmv
, \
relraxil atque aroovit. Neque diu posl magnus i m 1; \ ( 2 7 ) '
peraiot* Gonstanlinus obiit, ab Ariano qtiodaii*
, \
prcsbylero baplizatus, quem ipsc tali infeclum bap , - resi nesciebai. Etenim sanclus vir maxima erat
. ^ cupiditate incensus ad Jordancm fluvium Tcniendi,
- ibique salulare baptisma recipiendi, eodcm n i m i ,
rum loco quo Dominus noeter Jesus Clrrislns, carnc
?*, ' \ - noslra indutus, myslerium boc consumniavil. V c , * \ , rumlamen, urgeotc obilu, inqua slalione tnnc eral,
baptizalus, cl cum ipsis, ut ifraduam, albis twmuhv
, , \ '
illalus fuil.
, ,
-.
16. IIuic successH m-Oiientis impcrio ConslaniC*. \
lius lilius, qui jain dicli presbyleri scduclus fuc ,
. * rat iinpia ba3rcs'u Huic autem presbylero supremas
- Constanlini lalmlae cominendalae fucranl, iti qui,, - bus alia pars imperii Constanlio ad regnandum
, ^ assignabatur, alii Conslanlini fdio Oricnlc al~
tribulo : vcruniiamen presbyler Conslanlinm ad
^*
Orientenv translulit, iidejussorcro sc lanlae rei
( 2 8 ) , * , praBbens, propier Ariauam nb boc adamaiam bla
. \
spbomiam. Tunc uiagnura advcrsus oribodoxos
, \
> * - cpiscopos bcllum coepit, alque ipsorajn de sfHlibus
expulsiones, pracvalentibus ubiquc iauis. Ilaquu
.
Melelius niagnus, cl Euslalbius, ol alii uoniuilti,
\ \ ,
et ipse rursus Atbanasius de suis Ecclcsiis cxlur ^ ,
NOTÊ.
rcntur, etc., ul duabus librariis roirmosiii^,
(26) Notemus anliqnam consueludinem scparandi
itna fidelium libros, altera gciuilium scripla coain bibliothecis libros bxrelicorum vet elbnicorum
ab iltiti orlbodoxorum. S>c Virgilius Tolosanus a
tincret, elc.
iiobis ediiiis AA. class. . V, p. 41. Hunc moroni
(27) Conferaliir Sociatcs lib. i , 28.
c i aposlolicoruin aiiciorilalc virorum IVornana lo(28) f beiNiorelus llist. Eccl. lib. u , o, cl Pliontiit ac servavit Ecrlesia, u l Chrislianoriiui libri
fius cod. 25, D. i M U .
Idiilosophoruiu, wpositi a gcntiJium scriplis babcc
55
S. G E R M A N l P A T R U R C l i ^ C P .
56
bati fuerunt. Nam sanctus Atbanasius sedem suam
paulo ante recuperaverat, Consianie Romae impe, ' , \
rante, eumque e Gallii* ad Alexandrinam civiiatem
,
remittente; quandoquidem et a palre sao Gongian- , ,
tino ila decretum fuisse aiebal; sed enim eo mor ,
luo, se patris memorem roandata ejus esse exse- (20)
culum, synodo acerbe increpita. Conira ipsum vero (50) \ '
Athanasium judicia sunt inslituta, quo tempore , \
muliis calummis paluit, ut scripla quae de eo fe- ,
runiur demonstrant. Aiunt etiam Eusebium Pam- .
pbili conspirasse cum iis qui Atbanasium perse '
quebantur, alque in convenliculis advereus eum , \
celebralis primum locum tenuisse; cujus rei tesies ' , ol
euni, cum alii bistorici, lum certe i i qui Gregorii
,
Tbeologi oralionem de Alhanasio enarraverunl
,
Namque ipse quidem, ut ait, nomen ipsum pro- ^ \ . , ,
iiuntiare de induslria omiltit, viri infinUam doclri- ,
uam reverens, el ne bunc nominatim iuler Aria- , \
norum fautores palronosque numeret.
\ (31).
17. Tuac eiiam iropius Macedonius corypbaum
\ \ ,
se baereseos exbibuit, qni magni quoque Gonstan- ,
tini corpus lumulo ejicere, atque alio transferre \ ,
conatus est; quod facinus populus ortbodoxus non

ferens, dolorero suum opere demonetravit, v i Ma- , , \ cedonium cobibens: cumque Ariana turba in in-
cepto persislerei, roaxitna trepidalio futt, et non
, * ,
ignobilium honiinum sanguis effusus : ipsum vero \ *
cadaver vix iia evasit, ut parala in iheca claudi
polueril niulio cum luctu et conlHienlibus lacry- Q , \ in is.
(32).
18. Interim Arium, qui Martis (") rabiem
'. " ,
ipso nomine innuil, adhuc in vivis agentem impe- , rator Gonstantius in Ecclesiam noslram recipi ve- , \ hemenier jubebat, et communionis participem
.
lieri. Sed duni roagnus uoster palriarcha Alexan- \ (33)
der, ereclis auie altare inanibas, columnaeque i n - ,
slar perstans, Deuro prccibus fatigaret, ut popu- \ , \
luni suum clementer ab Ariana fraude expediret; , \ inlerim Arius prseeunlibus uiullis ad Ecclestara * ,
advenlabai, jamque in forum pervenerat, non sine , \
magna bominum seqocla, tum eorum qui ipsi
^
dhaerebant, lum aliorum plurimorum ab impera- , \ ,
tore submissorum, <iui aniroos infelici addebant,
' \
nosque irridebant. Ecce autem divina suscepii fa- ^ ,

cinoris ullio exstiiit; nam cum miser ille ad fos-
sam, uti appellaiur, diverliesei, ut onus veniris ,
egereret, ventrem ipsum et viecera ecelestus eges- , sit, et fulminese linguae gu hanc mercedem retulit, \
nt congruum fetori ejas finem viise nancisceretur;
, \
atqne hoc genere mortis exstinctus, fuiuram roox
,
NOTJE.
(29) Hsec dicil Constantinus Junior apud Alban.

op. dict. n. 87. Suspicor hic confusionem aliquam
diversorum Caesaram el diversorum redituiim Albanasii. Revera enim etiam a Constante remissus ex
Gallia Alexandriam fuit.
(30) Synodum Tyriam increpuit ob Albanasium
Consianlinus senior. Alhan. Apol. contra Ar. n. 86.
(51) lo oralionc Nazianzcni 2 1 , cd. Bill. t. 1,
p. 381 el 386. Porro nomen Eusebii reciut Nicetas Nazianzeni inierpres, cujus Lalina excerpia dedit Bill. t. I I , p. 790. Aitamen Niceiam, posteriorem bominem, Germanus non vidit, sed anliquiores
interprelos, puia Maximum cl Eliam, quos Nicetas
posiea cxpilavit.
(32) Socrales lib. n , 38.
(53) Socraies lib. i , 37, el Tbcodoretus Hb. i , U .
5t
D E I L B R E S I B U S SYNODIS
58
* punitionein suorum acluum lilc quoque praegusla *

vit. Nonnulli lamen sub ipso CousiantiDo liaic Ario
. * evenisse tradideruut; sed certe vel sttb illo vel sub
" (34),
Constanlio, impius bic Judse inslar crepens e prae * , \
senle vila migravil; quanquam ego quidem sub
0 , Constantio id facium aio. Prodigium boc narrat
\
nubis raagnus Gregorius, juslum bominia mcri.
tumque exilium nobilis instar Iropaei proclamans.
(55), \
Elsi inagnopere sluduerunl i i , qui in Arii comitalu
\
eianl, rem imperatori occultare, iino ei per eunu. \
cbos persuadere, quod obiiu uaturali communique
,
flne Arium vita deseruisset. Paulo posl prodiclua
, quoque Constanlius m o r i t u r , ei Albanasius ad
. '
suam sedem reducitur.
\ ,
" .
^
19. Exin postquam brevi lempore conlra nos
*. \
impius desa3visset Julianus, a quo denuo Aibana , ' \
(36), - sius solum vertere jussus fuerat; magmifc illico
, \ Jovianus in P^rside iinperalor eligilur, vir orlbo . ', doxus, sapieniia rectaque fide curaulale praeditus.
I Sed, bem nostra peccala ! bem justam delictorum
! nostrorum poenam ! Nondum ille ad nietropolini
] , pervenerai, posi restitutom Atbanasium, ei posi , quain ex eo exquisiverat didiceralque rcclam et
* \ sinceram Cbristianorum fidem ; anle, u i dixi, quam
( 5 7 ) , \ urbem hanc intrarel, transtulit illum ad se. Deus,
cum jain Bithyniae fines atiingeret. Moxque Valens
., ,
, regionutn noslrarum domimis acclamalur, vir i m . . pius et exsecrabilis, Arianus atque blaspbemus,
duobus morbis maxime irnplicilus, insatiabili cu , \
, ' \ , \ piditale alque blasphemia, prout de ipso traditum
, e s l ; qui scelus pro jure legitirao babebat, el ava\ ritiam cura intemperantia, veluti concretionem
quamdam, vel poiius crisim, in semetipso coip , ,
misiaiD conserueral. Ergo magni Patres nostri Ba xpieiv, ,
silius atqite Gregorius fortiter se gesserunt. Tunc
. 01
* \ etiam relro memoraius Euslatbius, alque Meleliua,
, , \ etEusebius Samosatensis inclaruerunt, quam rem
, \ cogooscere scruiauli bislorias licebit.
$.
r
20. Tunc noslram apprime urbem Ariana bacrc\ , \ sis depopulabalur; atque insuper Macedonii contra ganctum Spiriltun impurus lairansque riclua

, \ , ry eam devorabat; quod genus ex eo prognaium Semiariani a Palribus dicebanlur. Tunc publice pre oi .
sbyteri combusti sunt, lunc virginibus palam illu , \ sum nisi se haeresi pollui sinereot, lunc episcopi
^ , praedae insiar distracli sunt, et sancta profanata, et
: , ,
baerelici homines aharibiis insuluveruut. Sed hae
&'. , \ noslra? demum miseria3, quas magnus Pater nosier
(38). Anlonius palam praedixerat, flnem na<:Ue sunt: el, \
cnim huc missus fuit magnus Pater noster Gregorius,
NOT.E.
(34) Sic cerle aiunl Socrates, Sozomenus, et
Theodoretns. Id etiam innuil anouymus bistoricus
apod DOS Spicil. t. V I , p. 606.
(55) In praedicta o r a u o n e i l .
136) Gregorius Naz.orat. 2 1 .
(37) Idem in eadem oratione. Fxslat atitem Atbanasii ad Jovianuro de ttde epislola.
(58) Lrgalur de bis Nazianzeni oratio 3 3 , secunduin Maurinos, ubi ba? Aiiauomni crudciiutea
nanantui.
59
S. G E R M A N I
PATRIARCELfi CP.
60
iheologiisquidefunJa veradoclrinacPhiliilaeos lapi- (59) ;

dibos perculit, eorumque facinora abrupit, cunctas- ; \ , \
que ecclesias ab Arianis relraxii, el a Pneumaio-
wacbis, et ab Apollinaristis, qui Dominicam buma- * \ , \
iiiiatem menle caruisse aiebant. Aniea lamen ca, \ , \ ',
ptus fueral Paulus ronfessor el palriarcba nostcr,
*
ci ob nobilem confesatoncm neci deditos cum noia \
iis suis Marciano alque Martyrio.
, \ (10), \
.
2 1 . Item Eunomius exorlus estCyxici episcopus,
' \ qui Patri dissimilem Filium eeec doccbat; quam, ,
obrcm ipse ejusque cansectanei Anomoei appellali
x**
siinl : conlra quem Paler noslcr magnus Basilius, *
>eritaiis prapco, vocem extulit, alque bunc eaneui (41) de Ecclesia expulit. Deinde cuin Eunomius rursus , \
*
aliud scripluin conira sanclum Patrem noslruni
Basiliura clam confecisset, tanquam si nuper ei , iradila fuissenl quae Uasilius in ipsuni Eunomium
conicripgeral, cumque bunc slullum librum post , \ \
Basilii obitum vulgassel, Gregorius Nyssenus ejus-
, \
dera et (ide et moribus fraler, re comperia, staiim
ac illud opus Eunomii ad manus suas devenit, ca- ,
Jamum conlra ip&um stiinxit, eumdeinque supre-
nio auatbemate confodii, ui perspicue videre est in , \
,
edilis ab eo contra Eunoiniuro libris.
,
'. , )
22. Ilis bacrciicis ad silenlium redaclis, et Macedonii adversus sanctum Spirilum rabie consumpla, Q , improbo cliam Valenlis regno tandem finito, cum
, \
urtbodoxtis nosler Theodosius regalem potestalem
,
adcplus essct, congregata est in hac urbe episcopo * *
rum eynodus, quos CL fuisse accepimus, ubi Spi \
ritus sancii diviniias manifesie definiia est, facio ad
, symbolum primaesynodi additamento credendi etiam
,
in Spiritum tanclum Dominum el vhificantem, qui ex
\ , Kvpior (Palre procedU,quicum Patreet Filio%'tmul adoratur
#oibr ,
cbr
el conglorificatur, el reliqua. Conflrmata igitur prhna

synodo, ejus decretis egregie sancilis, ejosdemquc

, \ . symbolo conciimius tradito, discesaerunt ab baca Deo
, \ , \ custodila civiialePalres,dielo priusaualhemaleArio,
,
Eunomio, Eudoxio, borumque consectaneis. In bo , rumPatrum coelu, pncler pnediclos magnum Mele
liuin, Gregorium Nyssonum, et Gregoriuni Tbeolo- D ', , , \

guro, er&nt cliam Coeleslinus llomae , Timolheu*
* ol Alexandriae, Cyrillus flierosolymorum, et alii qui
, , ,
, (12),
cum bis convenerant juxla predicium numerum.
, , \
Mortuo inlerim fanclo Meleiio, cl jEgypliis episco ^
pit prope rebellaittibus, quasi magnus Pater nosier
. Gregorius pranter Hlorum eenlenliam sedem hanc
, \
Conslantinopoleos obtinuissel, qui lamen hierelieos
, fugaveral, ex iisque Ecclesias propc dixerim omnes
NOTJE.
(59) Hoc magni Anlonii valicinium narralsauclus

Albanasius iit ejus Vila, cap. 82.
(40) Aihanasius De fuga sua cap. 4, prrcicr bisloricos Eccl. vetcrcs. Dc Marciano aulcin alque
Marivrio agil Barouius in Adn. ad Marlyrologium.
dic 25 Ociobris.
(41) Exstanl sancii Basilii ronira Eunomiiim

l i b r i ; ilemque sancli Gregorii Nysseni, dc quibus
infra.
(42) Si reclc narral Germanns, diccndiim bic
<U\ Ccelcslino, quod suporius, cap. 15, dixiiuus de
Julio.
61
D E H i E R E S I B U S E T SYNODIS.
C2
recuperaverat, liabiia ad episcopos in supremo ?ale

,
oratione, atque imperalorem precatus ut se d i m i l , , , leret, migrav&t bioc, el in suam provinciam quie , tis studio se recepit.
, (43),
, \ , .
\
23. Jllic lamen Apoliinaris Syri semina ac diaci\ , ' , \
pulos naclus, coepil eos oppugnare, scriplis duabua
* ad Cledonium epistolis , Apollinaremque damnavii
, \ \ , \
atque anatbemaie perculil, ci ab oibodoxorum
.
Ecclesia prorsus expulil. Apollinaris cnim aiebat,
, , \
iit jam diximus, menle caruisse bumaniiatem qiiam

Deus Verbum suscepit, vidolicei aniinam ralioiia, lem el inielleciualem in Cbrisli bumanitale ncqua ' \ quaro fuisse, verum loco animae divinilatein rcpu;
tari in bumana naiura babitantera, imo vero loco
; , menlis; meniem euim poslea dixil pro anima. Aic , \ . " )>ai insuper Verbum carneni sccum de ccelo allu , \
lisse, et per Virgiiiem tanquam ca fisiula esset
, \
Iransisse : alque lalia inepla qusedam et insaniae
* . gjus digna cfiuliebal. Yir porro facundus, praecipue , \ que scientia meirica pollens, el pangendis versibiis
\ (44), apius, quanquani liaud legitima reapse regula poe 6 (45), ' - ticen occupaveral, sed sibi ;plus justo iribuebat,
, noiinullis e\ sacris Libris ad metricam rationeoi
, ^ iranslalis, dabal operam u l legeiuium niulliludi . ^ - iiein in suos errores perlraberel. Auamen, Apofli, , C nari quoque demum proslralo, Ecclesia nostra pa' \, , - rumper respirabal. Sed eaiu nibilominiis paulo post
\, ; - parcs, iino etiam pejores, exceperunt perlurbaiio , \ nes, cum nonduiu prioris angusliae pisediclorum .
que bellormu el persecutionum esset oblila.
\ ,
24. Ecceenim exalia ncscio qua regione (nonnulli
fiel (46),
dicunl ex urbe Amiocbia) Neslorius quidam, vir
,& ,
irreligiosui et male moratus, buc adduclus est, et
, * - sedi tunc vacua? imposilus episcopus, rcapsc auiem
, nequaquam pasior ralionalium ovium, sed lupus
poiius devoiando gregi idoncus el in baratbrum
, \ .
perdilionis jaciendo. Nani Judaicum dogma amplc ,
xus, negabat Verbuin faclum esse carnein sine na ; , '
tura3, ul nos diciinus, conversione; sed tn quodam
/ , \ \ - ^ ^ tanlum bomine, veluli in propbela aliquo inbabtht , , tasse dicebal, alque bunc bominem peculiari sibi
dilectione proprium fecisse : cttteroqui allerum ex
,
\ l i i s Filiuin, Verbum esse; alterum vero dici quidem, at non esse vere Filium, scd adopiivum,
. '
euro scilicel quem dicimus Jesum Gbrisluin ; con , \ - sequenterquc duos Illios, uon uniim, esse affirroa , bat. SuscilavU igitur contra bunc Deus Cyrilli pa , triarcha3 Alexandiini spirilain, qui primo ad ipsuni
Neslorium scripsil, emendaliouem suadcns atque
. ' ,
NOTiE.
45) Est baec oratto 52 apud Billium, 42 apud
Iborinos.
(44) lntelligo bic numerum sive harmoniam poclitam. lnfia lamen cap. 53, inlcrprelor tneniiam
vilhmclicam, ubi dc lliilopono arilbinclico, cujus-
modi non conslal fuisse Apollinarem. Cxlcroqui

videant periliores.
(45) Apollinaris psallerium pociicum pedibui
irabii Grcgorius Naz. cpist. 1. Ad Cledou. in iinc.
(40) Socralcs lib. vu, 20.

63
S. G E R M A N I P A T R I A R C H J E C P .
64
ad rectam fidem regressom, atque u t Virginem , \ Deipar nomiae dignaretar adborlans. Cum auiem
*
ille rainime cederet, alia rursus ad eum scripta di- , .
rcxit, duodecim capitulis addiiis q u analbemaU condnebanl, ita ut qai bis capiiulis nequaquam
assentiretur, anathemali obnoxius tierei.
\ \ ,
25. His quoque contradicente Neslorio, synodes
,
Ephest indicia est, iilucque Nestorius miltilur, deducenie eum Constaminopolilano prefeclo, m u l - \
, \
tisque aliis custodibus eumdein synodo exhlbilaris.
.
Theodosius Junior lunc iroperii habenas modera *
baiur. Prseerant aatem b u i c , qua3 dicitur terlia
,
synodus, Cyrillus Alexandriae, Coelestinns Uoma?,
(47), ', Juvenalis Hierosolymorum, et Acacius Melilina.

Deponitur ergo Nestoriue , priores autem synodi

^
^ ^
.
, * \
duae coniirmanlur; et unuro conOtenlur perfectum
"
*
,
Filiom in dmnitate, ec perfectam iiem in humant \ lale; unum, inquam, non duos filio*, uli manifeste
, \ -
declarat ediu ab iis fldei inspirata defloitio. Atqoe
" (
his proclamatis, dimiesi sunt e synodo in suam
. \ , qttisque locum episcopi.

.
*. " \
26. Sed enim Jobannes Antiochenus et Theodo*

retus altercationem babuerunt cum beato Cyrillo,
,
eo praHexto quod ipsis absentibus deOnilionem in
,
synodo faciendam curasset, cum contra magnus
\ ,
Pater noster Cyrillu multis diebus illos exspe \ ciasset, Sed i i reapse simultatem adversuseum i n i quara fovebant: donecet bi discordibus animisad C , \ \
,
suas iirbes remigrarunt, muha interim commoyentes ac tumultuantea, adeo ut Tbeodorcius episco- \
pus contra duodecim sancli Cyrult Gapilula, t o l i -
dem scripserit: adversus quae denuo Cyrillus apo- , logiam pro se composuit, et sua rite declaravit ex- ,
plicavitque Capitula. Jam cum Theodosius impe- , \ . .
rator, bie cognitie, tam aliis episcopis, tum prseser- , , \
ttm sancto Cyrillo irascerelur, missus esi buc \ ' ,
, Acacius Meliiinensis, vir vere religiosus el ad
(48), , \
omnem pietatem tranquillitalemque compositus,
\ , \
qui synodi acla imperalori patefecit, ejusque iram
, \ . \
compescuil. Detinitiones itaqueapprobalae iuerunt,
* , \ ei Cyrillus patriareba ad urbem suam navigavit.
^ .
\ , \
' 27. His ila peractis, poet aliquantam quiciero,
,
ecce oritur Eulyches qtiidam monacbus et archiroandrita, haud exigttam populi pariem posl se \ , \ ^
, irahens, Neeioriaiium dogma conllrmans et inepla
alia confingens. Eutychis baeresini Eusebius Dory- (49), .
>
(47) Respicit ordinem nominum subscriptorum

Germaniis, quonnn primum reapse fuil Cyrilli,
absenle Coelestino ^Labb. Concil. t. I I I , p. 446
Sed qusenam esl ibi Cyrilli nuncupatio?
, \ .
. . ' . Oyrilli
Alex. locum teneniis eliam pro sancto et beato archiepitcopo Romante Eccle$icc CceUitino. Quod legali
munus Coelestini nutu Cyrilluni gessisse. aiunt
eiiam concilii Palres in epistola ad imp^ralores,
p. 632.
(48) Acacium bunc Mclitinensera Nestorii iinpiam
doctrinam Ephcstnae synodo patcfccisse, narrat Evagrius, Hitt. eccL 1ib. i , 4.

(49) Quanquam vulgo existtmalur Eutycbiana
bserests conlraria prorsus Neslorianae, reapse tamen
eum Neslorio congruebat dupltciier Eulyches. \ .
Quod ante unitionem duas i n Cbristo admillebat
naiuras; ergo aliquanlo tcmpore separalum ab
homine Deum, aeque ac Ncstoriua, credebat. 2.
<juod bcalam Mariam rcnuebat appellare . Sic aiuiit de Euiyche ponlilices Homani Gclasins I el Joannes I I apudPelav. Dc incarn. lib. i ,
cap.il.
DE HJERESIBUS E T SYNODIS.
66
65
* \ cpiscopus sancto Flaviano patriarcbae tunc
nostro denuntiavit, Cyrillo jam moriuo. Venil i g i
tur Eutyches in publicam Secreti aulam, ubi
,
praesidebat sanctus Flavianus cum Basilio Seleu. \ ciensi, accusanle Eusebio, et audila de eo referente.
,
Sed negavit Eutyches, el lunc quidem negoiium
, \ ,
intermissum est, atque iia religiosi synedrii judi* , \
cium reus ciTugit. Paulo post tamen auclorilate
\ . , \
regia nova synodus, baud bercle sancta sed lalro * \ cinalis, Epbesi congregata est, misso illuc etian
6V
sanctoFlaviano,qui acia Consianlinopolilana contra
. ' Eulycbem secum fercns synodo inlerfuit. Veruro
,
omnis synodi regendae poleetas ad Dioscorum
\ , \
AlexandriaB lunc patriarcbam el ad Eulycbem re , '
cidit. Ibi sanclug Flavianus inleriniUur, et prior
\ \ ,
1%,
J^**
"
__ ^
- w
W .*.(.%. ,
\rf % |fl IUI
Iv
Epbesi syuodus everlitur, novaque conditur defl
, \ nitio, subscribenlibus melu necis episcopis et ipso
* \ Basilio Seleuciic. Erat ergo ingens demio molas
atque lumultus iti orbe universo, divulgalis Ne, \ , storii dogmalibus, el palam circumlaiis, magno
quoque Proterio episcopo in Oricnle iulerfcclo,
, \
non sine aliis iufandis ausibus. Roma? uiique ma. " \
gnus Leo ponlifex sedens, tolis viribus adversaba ,
tnr, direclis quaquaversus lilleris , nec non ad
, \ ipsuni Flaviamim lunc adbuc superslilem, quo
\ lempore Eutychislemerilas sese eflerebal; scd haec
, \
biliun non proficiebanl , bsereiica prsevaleme po . '
lentia.
,
, \ , , ,
'. * C
28. CaUerum baud miilto post Marcianus divino
, ,
favore imperator exslitit, vir numine afflatus, or, \
dini (enendo idoneus, turbalisque rebus in tran*
quillitatem reslituendis. Convocavit cniin Cbalce , ' /
done cpiscopos, in urbe uobis proxima , Pahuni
., xx\ '
scilicet DCXXX coetum. Aderanl quoqne cx mbc
,
Roma nonnulli a sanclo Leone niissi cum liticris,

locum ejus leneutes , praesidebanlque Analolius
(50), ; *Constaminopolilainis, Juvenalis Hicrosolymorum,
?, ,
Eusebius Dorylaei, Maximus Anliocbiae, Auasiasiiis
, \ . \
Tbessalouicae. Qua iu synodo posl diuturnas de
variis capitulis disceptatiunes, damnalur Diosc*Uiwv, ,
rus ibi praesens, et in cxsiliura pelliiur, alquc
*\ *
anaibema rursus Eulycbi ac Ncsloriu dicitur.
\ .
Cunique mulla Thcodorelo nunnulii advcrsaiii
A-i-
|.
, . ,

\
,
xa\ , \ . " \

^ , \ , \
objicereiH, poenilentftm synodus recepil. Quippe illi

aiebanl favere eum Ncsiorio, ad queiii rcapse anlea
scripserat ; sed lainen admisissc posica sancti
Cyiilli Tomum constat, in ejusque scnlentiam pcdibus ivisse, Nestorio iinprobato. Sinuil igilur ct
Spsum Tbeodoretum ct Basiliuin Seleuciensein in
suum catalogum recepit synodus, rui el ipsi subscripserunt, atque in numero DCXXX Palrum fucr u n l . Hinc lalrocinali synodo prorsus deleta , ct
publico analbemati supposila, ediiur Cbalcedutie
NOTJE.
(50) . Respicit hic quoquc Germanus

adordioem subscripiionum (uti leguntur apudLabbe
Cfttct/. . I V , p. 798) ubi primum est Anatolii
noinen El quidem Romani legati adco nolucrunt

subscribere, propler canonem 28, nt boruiu uuua
Lucentius palam rcclamaverit, p. 810.
67
S. G E R M A N I P A T R I A R C H J E CP.
68
iidci dcflnitio tribus p r i o i i l m ^ synodis prorsui '

, \
consona, videlicet esse Dominum noslrum
*
Jesum Cbrislum, venun Deum nostruin, perfcclum
, \
in divinilale , perft-cuim pariter iiv bumanitale,
Deum verum ct honiinem verum, in duabus natu- , \ ris agniium, iuconfuse, indivise , iuseparabililcr ;
, , uuum eumdemque ooniilendum Filium anle incar- ,
nalionctn c l hem post incarnalionem, subiau Umea
\ , millalenus differentia najurarum propler iinilionem,
, , ,
iino polius incolunii , atque utraque in unam
\
personamunamqiie hyposlasim concurrenie nalura;
,
n<M|uaquam vcru in duas personas neque in duos
; , ,
lilios Clirislum esse pariilum vcl divisuni. His Pa- , \ \
tres deliiiilis ac pioclainalis, inulla bona Marciano
, \
imperaloti iinpiccali , in suam quisquc civilatem
.
reversi sunt. C;elerum illic mullam c;edem a na \ , . vali Alcxandriiturum lurma faciam n a r r a n l , dum
\ ,
opiscoptis iUorum Dioscorus iu exsilium pclle .
letur.
,

.
(51), \
29. Adbuc vero episcopis in Cbalcedoncnsi con/.'. cilio scdenlibus, Pataslini noiiiiulli mouacbi, ducem
, ,
incopli sui Tlieodosium babenles, Ecclesia corpus
, dilauiare coeperuul, ejusquc integram adhuc vc , \
slein disciudere ; syuodi niniirum episcopis analbe , \
ma dicere, alque alios pro eis ordinaudos curare,
, \ '
synodum claniilantcs Neslorii dogma sanxisse,
, ansam inde capicnles quod naluraruin dualitalem
,
criixisset, dequ* ca rc iragcedias magnas agcbanl.
.
Universaiu ilaquc Palaestinam concursabant, ipsani- Q :, \
que jEgyplum
ac descrli monasteria. Verum illic
~
, \ .
Paler uoslcr illuslris Eulbymius, omtiium orc cele
bralus fulgebat, qui UIIUS monacbos suos ab illa
(52),
piava scnlettiia delcrruil : etenim reccpla quam

synodus fcceial dclinilione, in cadem suospropria
\ ,
aucluriiale couliuuit; quibua pcrsuadere salagebaC,
, \
jiisiuiu revera a synodo legilimuroquc decreium
\
fuissc cundilum. Itaque niullorum mentem con, ,
veiiil, aique u i iia crederenl impeliavit.
.
50. Sed quia nibilomiuus ea perversilas grassa'. ,
balur, roborante eani Eudoci* imperairicis maiiu,
. \, \
quai por id lempus sanclis in locis vcrsabalur, ipse
(55), qiiuque Eulliymius vale diceus, suis monacbis anle
\ , \
prajmunilis ne Tbcodosii baeresi communicareiil,
, secessil in eremum. Paulo vero posl, cum pra;- > . '
diclaB Eudocia? manifeslalam sibi a Deo fiiluraui

<jus conversionem iudicassel, cumquc ipsa augc , rclur ob calamiialem qiuc Romse acudnal, ubi
,
cognali ejus capiivitaleui iiicurrerani, idqtie fa ' ,
clum Eulbyuiius dicerct l)eo sic permitunle ob
,
ejus consensum in bxresim, illa dcnium ab crrore
, ,
resipuil, et ad comtnunioncin Ecclcsi;c rcdicns,
,
Tbeodosii dogmala delcsiala csl, qui uiiam Verbi
: , .
.
(51) Evagrius lib. , 5.

(52) Exslal Eulbymii' Vita a Cyrillo Scylbopolitauo bcripla, el a Colelerio Monum. Gr. l . I I , cdiia,
bi cap. 85 seqq. narrantiir ea qux mox dicet Gernianiis dc Eudocia Augusla ejusque familia.
(55)Evagrius,lib. i , 20-22.
DE I L E R E S I B C S E T SYNODIS.
f9
70
\ camisque natiiram esse docebat, vel polius totam

,
Chalcedonenscm synodnm ostraiismo damnabai.
. Mulli pariler, qui scbi.sma feccrant, nunc ejus
, \
exemplum secuti, cuin Ecclcsia in graiiam redie.
runt, ei orlbodoxiaj dogtnaia amplexi sunt.
'. \
? ,
;
\ .
' , ;
\ ,
* / ,
:' , : ,
\
51. Grandi auiem roorlo rursus tumultu ct controversia de noslnc oribodoxia; dogmaiibus, quo
leinpoie Leo post Marcianum purpuram sumpsii,
is confeslim synodutn cjus rei gralia cogeic cogilavit. Sed mox consideraps, rccente adbuc snpcriore synodo, non esse novis itineribus faligandos
cpiscopos, mandaia polius per provincias miilenda
curavit, quibus dcnuntiabat, u f proviucialcs cuncli
episcopi, quid de synodo Cbnlccdoiiensi senlireiit,
. , ^ sibi per lilleras significai-enl. Quo faclo plus initlc
, \ ,
episcopi suflragium suuin synodo adjcccrunl eam \
que confirmarunt : atque ila Iic* Cbalcedouensis
.
quae dicilur quario synodus robur suum obtinuit.
f
^'. * , \ , ,
:* , ^
' ,
\ & \
, * , \
. -
; . *
,
\ , ^
w!; -C
rta; , \
54)."
l}tira, \
**, , ,
- zirr.v , \
.
%
52. Sed ubi praediclus Leo vila ndgravit, el Zeno

et mox Auasiasius iinperiuin obiJiiucruul, loquendi
audaciam hostcs synodi resumpsei unl, ct Jacobitarum ac Tlieodobianorum exsultare niuliiludo
coipit, unam Verbi nalurani dicentium, et quariam
synodiim deleslanliutti. lidem Tomuin quoque beali
Leonis papae Honiani pessuindareconali suul.Veruni
sanclus Eulogjius Tomuin illuin commciitando exposuil, cuuctaque recle se babere demonsiiavil, n.hil
pravum ea Leonis epistola conliueii docens; imo
vero quidquid ab eo scriplum esset, id rocla bde
i,
j dogmatibus redundare. Allamen diu
d u s mcmorari
ynodus
mctiiorari
non poluil,
etc l uiiusqub
unusquisqiio
e l
o r l
s y n o
o d o x
pro sua opinione ac placilu ducem aliqurm sibi

propouebat, alquc ut ila dicam ad suam quisque
fidem propriainque seiileniiam ferebatur. Aique
biuc scbisiualicorum mulliludo ingcns pulluiavii.
55. Tunc Auasiatius Anliocb'ue epUcopus maif. ;

gnilice pro synodo consurrexil, et dogmalicas rc , \
(55), gulas scriplo proposuit, curula oslendens a synodo
, - i c i l o fuibse decreta, atque bujus dogmala cum
jxiv . *0 , omni pielale consentirc. A l vcro Pbiluponus, v t l
polius Maiaepoiius, Alexandrinus gramnialicus,
, ,
, \ - D facundLc praistigiis pncditus, el Gra2cam sapienAJJVIX} , \ liam jaclans, asironouibe et ariihmeiicae perilia
(56) ,
gloriosus, conlra synodum pradium iniit, paruni
( 5 7 ) \
diffcrens ab Origcnis de resurrccliono cffalie, id
\ ,
quod cerle, Deo perwilleiilc, non sinc laude elo-
NOTiE.
(54) Ex op*rc Eulogii pro epislola sancti Leonis
cooira Jacobilas anipla exce^pla rccital Pbolius
cod. 225, p . i59 seqq. Fiagnientum Eulogii, ubi
de CbalmJonensi etiam synotlo, habes a nobis
livnltaXuro ex codice Yal. Script. vet. t. V I I ,
M7K.
(55) lotelHgo qninque pr.TSCrlim Anasinsii dotmaiicas oraliones. iioniiiialimqiie lorliam

vicarutioKc; quju oraliouos L..line bacUMius r\uiaul, a
mc vcro Grxce quoque paulo post imprimendftsiint.

(56) Recole dicla supra (col. 55). Hic aiiiem intelligo Pbiloponi commentarium in Nicomai bi anllimelicam adhuc incdilum, cujus prologum ct nilium babes apud ncs in Spicilegio, l . I I , p. 592 seqq.
(57) Opiirc celobri inedito cui lilulus DiatltcUs.
Item episloladogmatica ad Jiislinianun; iinp- <P.
inedita, cujus nos compcndiuni cxhibuinius u
Spicil. loiuo I I I , p. 759.
,C
G E B M A N I P A T R I A R C H / B CP.
71
71
qnentix praslilit. Sed Leoutius eremi roonachus 0 . jucundUsimum lcctu Hbrum composuit, synodi

palroctnio snsceplo, inullaquo in eo recitavil te- , *
stiuionia pro vocabulo dualilatis, cui libro litulus ntg\
Leontia adbaesit. Mulla vero confusio variaeque , Asorzia
seditiones in Ecclesia nosira accidei unt, dum vel- (58). *\
lcnt nomiriari diserle synodttni, miniraeque iodiclam praueriri: quare el a sacerdolibus populi d i l i - ,
\
genler observari dcbuerunl, atque anle cancellos
, \ consiiiui armali bomincs ad eos percuiiendos qui
synodi mcnlionem non facereril: unde et aliquot ,
palriarelue sirenue pro synodo decerlaverunl; ,

qu.im cum in diplycba reiulissent, imperatorum
iudigualioneni lanlan incurrerunt, ui ipsimet ne , \ ,
, \
niorlui quidem in diplycbis poni poluerinl.
.
54. Jusliuiano Magno ad imperiutn eveclo, r u r ',
sus bae belluae in suas laiebras caveasque se con, ,
cluscrunt; alque in bac urbe synodus sanclorum
\

Patrum CLXV congrcgabalur, cui inlererat Euly' ,
cliius noslrtt urbis pontifex, Apollinaris Alexan ,
drinus, qui cl Vigilii papae Romam locum tencbat,
el Elias Thessalouicensis, aliique p l u r i m i : ibique , \
, , \
couiirmaiur quarla synodus Cbalccdone babila,
euin oorumdcm doginatum dcfiuilione, decreto
addiio ut cuin iribus prioribus quarla bsec nomi- ,
ualim reccnserclur, eodem pariter promulgato lidci , \ ^ \ \
, \
symbolo : ilemqtie definilum est Dominum nosinini Jcsiini Christuni cum ulriusque nalurae vo- * ,
lnntale et opcratione saluiem noslram pcrcgisse. Q \
Dictum esl quoque analbeina duodecim Tbeodoreii
.
Capilulis, et cujusdam Ibae cpislol qure adMarim
Persam scripla dicitur, nec non Origcnis scriptis , \ 6
gcniilitaleni redolenlibus, deniquc eliam Tbeodoro , \
' , \ Mopsuesteno. Alque ita in suam quisque palriam
* \
rcineavit.
.
'. ' 55. Brevi tcmpore post, denuo Scverus nos
, ,
conlurbavit Acepbalus, imo vero polycepbalus
\
draco, uiiam el ipse Verbi cl carnis naiurain af. \ ,
firmans. Neque bactenus substitil, sedlibros etiam
coinposuisse videlur, et sacrorum Bibliorum inler- , \
(59)
prelaliones. Verum et ipse regia in urbe a Mena
pairiarcba nosiro damnaiur, ejusque dogmata su- ,
prcmo decreto delenlar; proedicio prasuli noslro
suffiagantibus Agapelo Roniac ponlifice, Petro
, \ , \
llierosolymorum patriarcba, elEpbrsemioAnliocbiae,
, \viro magno, qui cl dogmalicos commentarios thco , \
logia refertos nobis rcliquil, deuique ct Sotericbo

Ca3sarca3 Cappadocise, el Hypaiio Epbesi. Interim
(60), \ ,
ergo gravi perlurbalione iasianlique lumultu ere\ . ;
pium, tranquille sebabcbat corpus Ecclesiae, orlbo,
\ ,
doxis confidenter se gerenlibusjielerodoxis vero vel
NOTiE.
(58) Leontii opus non mediocre conira Monopbysiias dedimus nos in Smpt. vei
. V I I . hein
conira Neslorianos t. IX. Pro.synodo aulem Cbalc.
jamdiu cxstabat.
(59) Dc Severi vaiiis scriptis diximus in praifa-
tione Script. vet. l. IX.

(60) Honun Epbraemii seriptorum copiosa Excerpla dal Pbolius cod. 228, p. 775-851. Nosqne
ipsi novuui fragmciiLum addidimus AA. class. (^*
p. 558, 55%
73
74
D E I L E R E S I B U S E T SYNODIS.
| , < ccuUis vel non exsislenlibus, imo cum quadain

^,, \
demissione sub polcstalis auciorilale degenlibus.
, , \ \
\ , 36. Vix autciu lleraclio regiium adeplo, et Sergio

illo civilalis noslr;e cpiscopalum lenenie, qurcslio
commola csl de duabus vuluulalibus el opciaiio, \
nibus, ad quam jam pridem Orienlales regiones
,
ereclae erant. Tum sapieniissinius Sopbrunius
,
, \ Ilicrosolymis buc ad Sergiuin venieus, babuil cum
eo de bac re sermonein, hominem cominouefacieiis,
, ,
et ne rursus Ecelesia iu bellum conjicerelurcaveiis.
\
Sed euim posl Sophronii discessum, el pobl ejus
. , \
ad palriaiclialem ilicrosolymoiuiu calbcdram cve ,1>
, clionem, prxuiclo Sergio cum Ileraclio consph anl>\
unius iii Dco Verbo el carue operalionis ac volunlalis dogma procuderunl, diias lamen rectc naluras
,
relinucrunl; sed niox neque unaxn ucque duas opc \ ,
raliones seu voluntales dicendas esse dccrtvcruni,
, \
v
\ , \ ejusqne rei pubiica edicta proposuerunl : al|ue ila

Ecclesiae iilios in parlee scidcrunl, t l pcr invia
, \ .
praecipiles dederuai. Quo lurbine abrepli fiieruui
? \ (61),
Honorius quoque Boniae, el Gyrus Alexatidria?, ei
\ , \ ,
dcinde Pelrus ac Paulus ct Pyrrbus qui per ea
\ , \ ^, ol , \ , , leinpora pnesules fcerunt, aliique plurimi, quos
, \
inler Polycbrunius, el Macarius Aniiocbiae, ac
, \ Stepbanus ejus discipulus, qui contra synoduni
(02).
deinceps steterunl.
*. \
37. Jamque bic congregata eral, regnante Con ; (63),
slanliuo Goiulanlis filio, ejus qui in Sicilia fuif,
',
sexla syuodus Palrum CLXX, in qua Georgiusquidani
( 6 4 ) ,
nostris praeerat. Adfuerunt etiam nonnulli ex urbc
, ^ Roma epUcopi, a palriarclia suo Agalbone missi.
, xa\
qui ei acla synodi apud se celebraiae affercbanl,
, ', \ ,
cum subscripiionibus Occideiitalium cxxv, aut
- eliam plurium episcoporum, qui deQniveranl divina
,
dogioata juxta sentenliant Sophronii, Maximiquu
*{65), ' confessoris, eoruinque asseclanim; uempe diccndas
\
esse duas Doinini noelri Jesu Cluisti volunialeset

operationee ex bis provenierUes. Imererat buic
. ^ synodo etiam Stepbanus Heraclea? Poniiepiscopus,

vir apprime erudilus, qui universa peue Bibiia
, , \ , ,
edidiccral alqtte ore recilabat. Alius quoque aderai
, \ \ \
episcopus Anlhinorum Joannes , suimne oribo (66).
doxus, et ulraque pbilosophia ornaius. F i l igiiur
(67), , . definitio, qua sanciuntur prsediclse quiuque synodi,
.
idemque fidei syiubolum proponilur , el dwe na , D tura3 in uno Domino nostro Jesu Cbrislo recla ailir
: ,
niantur, duaique pbysicae volendi facullales seu
\
voluniaies, cuiu singularum propriis operatioiiibiis;,
,
Sergiusque et Honorius ejusque conseclanei ana
NOTiE.
(6!) Pro Honorio Papa 1 diligentissimam Apologiam post t o l alios eruditos edidil Bononi;e an.
\ iU . . M . Ugbus, quam qui legel, nibil hac
Miper indiclum pulabit.
(62) Damnaniur bi nondnaiim a synodo sexta
apod Labb. t . V I , p. 1054.
(b5) Hic modo Consunlinus dicitur, modo ConiUnsiii moiiutiientis.
(64) Legesis subscripliones episcopornm apud
Ubb. loro. c i l . p . 1055, videbisque prima nonmia
ATaoL. GR. X C V H l .
m
suliscripta legalonun Agalbonis pap.e; deinde nomen Georgii pairiaicliae Goiislanlinopolilaiii.

(65) Uterque morluus erat anie synodum scxtam, sed coruin orlbodoxa doclrina scripiis iradiia
manebal.
(6G) Nesrii bas Siepbani Heraclcensis laudes
Lequiiiius Or. Ch. t. 1, p. 575.
(07) Ila codex, (jnod vocabuh:iii non orcurril in
cdiiis subscripiiouibus. Ibi taincu suul .
, ). . *.
S.GERMANI PATRIARCILE CP.

ibemate percelluniur. Sic deiitio posi assiduus bos - ; \
labores ct sedilionura moius noslra inimobilis el
\ , \ ol '
invicia Ecclesia requiem nanciscilur; conlra cujus . \
, \ , fidem portac inferi, id cst ineredulitalis, nunquam
\ ,
poterunt pncvalere, sicuti Dominus nostcr Jesus
, ,
Cbristas pronnnliavit.
, .
38. Quanquam ct postea nommlli enixe connisi
\ \
-iuiil sexlam ipsain snbvertere synodum, et libellos , \
scripscrunl. Ct coaclas advcrsus eam subscripiio (68), \
nes fecerunt, rcgia manu cunclos conlra synodum
, \ ,
impellente, Pbilippico scilicel seu Bardane (uam
\
'duplex nomcn huic infausti nominis regnatori fuit)
, (
qui adversus eam inscrrexit. Item Joannes quidam
), *
Coloneus presbyter , et Nicolaus sopbista, aiiique (69) quorum nomirra sponte pranermittara , haereseos
, \ ^70), ,
"vires auxcrunt, et sanum Ecclesise noslrae dogma
(71)
Vniarunl. Verumlaincn proEcclcsia cum alii roulti,
, $\
tuin prae caeleris omnibus Zcno ille beatus et vcre
.
episcopus forliter sletit ac decerlavit, Sinopes , \ ,
praesul factus, cnjus cansa et exsilimn perpessns
\ ,
est, dum roidii abrepli nianus victas dcdissent \ , immani perseculioni varjoque minarura geueri, el
(72), \ ,
quod novo Gaiapbae buic assidcre viderent iu con ^ \
grcssibus singulis paratnm synedrium.
, \ , \
, * < .
59. Sedel id perversum regnirm evanuit, et
>'. \ ,
eublalo edicto, sectae impiae insania ubique fugata,
* iniquo jure anliquato, suum noslra Ecclesia rece , ,
pit ornatum , ba?resi expuisa. Clamabant enim ^ \ /*

eusiodes Ecclesiae, qui ubique iu gpiritalibus propugnaculis perslabant experrecli, el bostes repelle- , ol
baitt, oi Ecclestam iucolumem consei vabani. Con-
sliluil cnim i n Hla , siculi scriptum est, Doininus , \ , \ episcopos et jitdices , qui vigiles providasque cu- .
stodias agant, ct sua -peritia spirilalique vigore , ,
\ , ^ cunclam hostium aciem prosternant. Ncque enim
, \ ota
siite pastoribus el observatoribus reliquil unquam
\
ttcclesiara siram verus paslor nosler Gbrisius, qui
propriam animam pro euis ovibus posuil. S;rpe . (KSh
latnan dum noslrae lidei nosiraeque palientiae ac
,
lirmae spei expei imf nlum cnperet, in tenlalionem,
dolores, aique moleslias nos incidere sivit, ideo tj/ \
(oriasse quia nos baud bene traiiqiiillilale usi fue- , \
\ ,
rimus. Voluit ergo, ul bis casibus pcrfercndis no\ ,
slrum crga ipsiiai demonstraremus amorem. AUanien denuo pacem concessil, lentalioiium nimbis

discussis.
\ . , .
NOTiE.
(6d lfleinoralur tomus Talsae fidei Philippici ab
Agaibotie protonolario apud Labb. Concil. t. V I ,
. 44T05.
(69) Joanni buic obtmso palriarcbse successit,
posl Pliilippicum rcgno dcpulsum, sanctus Germamis, opusculi pricsnitis aucior. Insignis a u i n n .
csl riieopbanis error ed. Paris. p. 5 i 0 , qui Gcrinaiiiun iioblrum, luuc Cyzici cpiscopum, inlcreos
qui subbcripscrunl lomo Pbilippici numeivi, quod
y
orane contra fuil.

(70) Memoral bunc Nicolaum Tbeopbanes l o c .
Cll.
(71) Cauto alia nomina relicct, ob \ivenlc& adbuc
secia' boinincs.
(72) Ignorai bunc prscclanun cpiscopnw Sinop*
Lequiuius iu Or. Ch. 1.1, p. 540, quo loco insercudus imnc cst inlcr bcigium ei Grcgoriuua.
D E I L E R E S I B U S SYNODIS.
77
78
40. Ilic vero inonendum censeo me praaentis

'. (cod. \) \^
\
quoque perlurbalionis convulsioni&que mcnlionem
\ \ , \
huic comnienlariolo inscrendam judicasse, quo \ modo scilicct advcrsaria vis Saianae, mulliformi
,
versulaque nialilia blandiens , puram Ecclesise
. '
compagem iiivaserit. Exstitil enim episcopus qui (73),
dem Nacolias quae esl Phrygias provinci* urbecula,
, ,
vir nequaquam sapiens, sed sua potius inscilia,

meniis sententiam occulere sludens. Hic nudx 1U,
terae sludio in sacrarum Litterarum leclione inten; tus, coepit novas opiniones contra sancle jam dcfi,
nita procudere, et Patrum tradilionibus adversari.
, Semper enim solel humani generis boslis diabQlus
. \
versutis fraudibus hominem supplanlarc, et ecelc
siaslici ordinis pcrturbare stalum; id quod IIUIIC
, etiam factilatura esfc, quo tempore inleslinum bel \
liim in Ecclesia conflavil, adbibitis inslruineiilo , \ ' rum instar bominibus, qui sub babilu sacerdolali
* , 6V
fraudulentam mentem gerebant, c l sic lidelibus
, Cbristi suam doclrinam eruclabanl. Horum, i n ,
quam, malorum auctor princepsquc fuil pradicl;B
. civitalis praesul; asseclse autcm et adjutores exsi:\ \
terunt alii do sacerdotali nuroero, quos tu, vir re , \ - verende, praeoculis babes. Hi enim rectae'sentenli
\ \
amore se teneri simulantes, atque hujus sludii
, \ ' adumbralam speciem (anquam comicam pcrsonam
. \
sibi imponentes, dant operam maliliosissime ut
, \
sanctorum imaginibus idolorum infaniiam aspcr, , , gant, perniciosum piclalis zelum impie affectantcs;
> ^ sic u i praeleritas quoque generationes ia crrore
\ ,
vixisse delleant, quas miserandas potius quam
, \
beaias pulandas falso aiunt.
, (74).
41. Hac igitur super re, noslra dicclur vcra
. ' senteotia. Si, ut vos dicitis, idolorum inslar vcnc., ,
randas sanctorum icones aversamini, ipsa propo , \
inodum fundaroenta fidei subvertilis. Dicenl cnim
, .
boroines, baud enimvero etbnici , quandoquidem
, \ ,
Cbrislianoruai 5unl i i l i i , nullam postbinc lirmila
lem babiluras Ecclesise tradilionos, si superiorcs
, .
consueludinesaboleantur. Profeclo (idelibus cuncli
\ ortbodoxisque exploratum cst, quod adoralionem
, \ ,
nostram aique latriam, baud dubilanti corde alque
\
D ore, uni profilemur increaUe, poientissima;, omnium
domiiia?, oplimae, vivilica;, quandibet aliam essen, , tiani excedenti, sanctae Triniiati, quae una deilas
\ .
ac virtus cst. Sanctorum aulem figuralae imagincs,
, \
amoris polius seu desiderii significaudi gratia,
,
quam aliam ob causain , adinveulac sunt; sicul
. ,
olim in laberuaculo Cberubim icones.virluluui coelo . "
slium typum gerebant. Hinc longo temporis lapsn
,
populus consneludine iinbutus, iradiiione de patn;
, \
in filium mairantc, ad inomoriain lanluni el virilis
, 1
(73) Eral hic nomine Constanlinus, ad quem

s c r i p i a m a Germano oostro epislolam recilat N i c x n a secunda synodus Labb. t. V I I , p. 296, qua:
epifriola val.le congruit cum liis qtiai bic d i r i l G<'rm a o a a , qui de codera loquilur ciiaiu ia alu*
epistolis ibidem citalis. Impura? vil?e bunc Consiaminum et ineruditum dicil eliam Tbuopbanus
ctl- <di. p. 537.
(74) l u diciiiabalLcoIsauricus, lestc Tbeopbane
ad annuai ejus iioiuun.
73
S. GERMANI P A T R I A R C H * CP.
80
-virlctfs dcmonrttratijnem, delir.oaiiones illas ad sc . ,

derivatas admitlebal. Domini aulem nostri iesu
,
Christi iniagiiioiu ad humanum typum conforma , .'
tam, ncnipe ad cam forinam in qua visibililcr Deus
,
apparuii, admiuimus , ob relinendaui perpeluo
\ , \
inemoi iam ejus in carno. convcrsalionis, passionis,
, *
iitorlisque saltttaiie, alque illius quain liinc muii
dub nacins cst salutis : namque cx bac ipsa iitiagiue .
sublimilatem bumiliialis divini Vcrbi cognoscimus.
'. 01 ,
42. Advorsarii antem vecordi superbia elali po ,
pulum sainderc in paries non desinunl; sua enim
factione abrcpli, sponlc omnino a verilaits notionc ,
, \
recedunt, el sacris donariis audacier mauus i n j i ciuni. Quare el ipsa polcstas rogia, cl cuncli magistratus ire adversus cos qui religiose scmct . \ ' (75),
,
gercre decreverunl. Cujus rci causa magnum atque
exitialc pcriculum universo pene orbi imminet,
. ,
dum pliirimi sacerdoles ac laici, pncscrlim vcro
, \ ,
pientissimi monachi, patria peUunlur, exsilioel bo ,
uoium spolialione muUaMur, menibris mulilaniur,
,
in dispersionem soliludinesquc amandanlur. Nam ,
que his evangelii, ut videri volunt, praulicaleribus
, \
baud saiis fuit staluas lanlummodo sanclorum auferre, sed piclurarum quoque paria ornainenia
,
de sanciissimis lemplis fuiulilus eraserunt. Quiu
,, adeo ex auguslo verendoque dmnorum allarium
(76).
npparaiu symbolicas vestcs, auro el purpura varie ,
ga:as, confusc passimque detraclas, in suis xdibus

posuiMunt, propterea quod bis coniexlne sanctorum
, bistorwe comperl* simt. Insuperel facinus oinni i m - pictaie rtferluin non exborruerunt; bcaloram cnim
. \
ct gloriosorum mai ly rum reliquias ab ecdesise raagb- \ strisconveclas,el in prcliosisciboriissimulcongeslas, , \ ,
bi omni ornatu denudatas flamniis tradiderunt, ei , ,
pro sua quidero copia ac voluniate aiblelas fldci \ .
oncuicandos decorandosque curarunt. Sed enim ^ \
iion sinct Dominus virgam pcccalorum demorari * \ super jusloruin baerediiate : elenim post tempesta- ,
lem prsentemque pcrturbalionem, sine dubio bo- , \
niiatift ejus serenitas lucidius splendescet, atque ex
, \
ingruentc turbine populum stium periclilantem eri- 4' ,
picl bcalusille solusquedynasta; msque unquaro adeo \ (77). '
couvalescet iniprobilas,ui juslorum virluti praevaleat. ^ \
{ 4
\ , \ ra
* \ ^ , : *
43. Urcc a me breviler iu praesenli dicia s i n t ,
PY*.
itisi lu foile putas sermonem adbuclalius esse pro

irabendum. Alioqui ncque aliquis liber ad banc
rciTi iloneus adcsl, qui omnes rcvera alienis maui , \
bus delincnlui, ncqite cos facilo nancisci mibi licet,
, ' ' , \
ul libi probe comperium esl, qui res praisentes

(75) Scribit vi idicct Gcrmamis sub Loone Isaurico iccnoclasti, quem Ga?saivm Gnillioltitiis Ca\;cus, ab lconoclasiamm lunrsi miiiiiuc alienus,
toi laudibus impinlcnicr exlollil, quot conviciis
ibprimil SA!ICIUIII Germanum.
(76) Koia sunl baxcx jrisli Iconoclaiiarum b i iioria, puta A. Maimburgi.
(77) Mirum cst quod novi in Occidente lcnnoclasia eadem prorsus fecerinl ct docueiint, qua? i l l i
vcieres. Legatur Card. Goltus ver. cccl. demonsir.
advci sus Jacobum Picenmum t. I I , parl. n , a r t i c i 5
ct 16.
D E H 7 E R E S I B U S E T SYNODIS.
(78), \
%
, ,
\ , \
\, \ *

,
\ , .\
\
\ , \
, ,
\ ,
*.
\ \ ^, ^
.
,
\
, , \ \

,
,
. ol w (79),

\ , \
, \ .
, \ *
\ - Q
. p \, ,
\ ,

,
, \ \
*,
. \
^,
: .
82
magis quam ego ipse, cognascis. Riec igitar , lanquam veieris Jeclionis fructum, quantum roeniinisse polui, *everentiae luae sincere reuili. Porro el
lioc in iDemoriam revocandum tibi est, ncmpo
alios quoque exstilisse baerelicos, quorum cuique
nominalim dictum fuit anatbem* : ego lamen in
prxsenti tuae lanlummodo occinri inlcrrogalioni,
ut brevi excursu synodos, earumque decreia, et
convenicndi consitbandique causas enarrarern ;
elsi paulo allius sermonem, derivavi , dmque cui
quisqiic synodo illustrium Pntnim praefueril, et
qis pro lcmpore imperatop fnerit, quisve quam.
luerclicam aciem oppugnaveril.
44. Et quas quidem J)aclenus oommemoravi, eae
sunt capiiales baercscs, et qnoe inler caeteras eminent ex ipsis inslar propaginiun derivatas. Jam
quidam ex bis hserelicis, eexia rejecla synodo,
quinlam quoque subvertunt : aJii, bis dtiabus rejeclis, quartam recipiimt, bique cum Jacobilis bellum gerunt; qui hos viciesim insanos juriicant,
quia quarlam recipienles, reliquas duas rectisanl
admillere ; quod i i faciunt qui Maronil appellanlur. Horunv exslal monasterium in Syriae montibus a?di(icatum , quorutn plerique omnino sexlam ,
imo et quinlam quartamque synodum respuurit.
Quippe qui quartaro admiseril, sexiam quo ;uo amplectatur necesse esl, si cerlc raliorinio ac nienle
non careat: etenim sexist synodi radix , ut ila d i cam, fundamenlum ac flrina basie, ipsa quarta est.
Cuna cnim quarla perfeetum in bumantlalc unumque Dominum esse definivissot, ogregie sexla quse
sciret perfcctain inesse bomioi cl voluntatem et
operationem, ulramque hanc pliysice babcri in bomineGhrislodeiinivit. Pariler cum perfeclum Deum
esse Ghristum delinilum s i t , utique nec voluntate
nec opcratione carel Deus.
45. Quse cum ila se babeant, saiis dcmonslra'. &

lum
est, verc unum eumdemque cssc perfecium in>
, \ ,
divinilate
et pcrfeclum xquc in bumanitalc, unige \ , \ , ! \
nilum germanumque Filium, et non aiium aique
\ .
alium, eliamsi divorsne naluraBsint ex quibus Cbri ,
y
slus
consistit. Ex deilatc niimrum el bumanilale
, '
nnus Filius conficilur, non permislus in unum ex
, \ >
duobus, verum utriitaqiie naturae firmiter proprie , \ latem pbysicc ac ioviolale conservans, inseparabU
, \
lem
tamen aique indivisibilem oblincns conjunclio \ . ,
nem. Namquc unius ejusdemque essc agnoscimns
,
et passiones et wiracula : ulraqne enim forma,
,
nori*>ine altcrutiius communione, id quod pro ,
priiHQ
singularum est operalur. Verbum sciliccl.
,
(78) Nimirum scrtpsisse videttir hoc opusrulum
Germanus, eum eub lyranni minis paliio deposilo
in p a t r n a s nedeft secessit, ut scimus ; ubi palriarfbalem bibliolbecam, de qua supra cap. 44, desiderahai.
(79) fSe accueaia Marottiianim velenim orllmdoxia, eot umque dcfcosione, legatur crudita Bc-
nedicli X I V , . M . , cpislola in ejus BullarioL I V ,

p. 158. Memini cliam me videre ms. tomum nnu
exiguum Syri doclissimi de argumcnto eodem.
Maronilas arrtisal, prseter alios, ellam Ant. Gra*
(ianus l)e urrpi. inv. Min. lib. v i , p. 169; defendit
autem Saccbiuus liist. Soc. Jesu part. iv, lib. v i .
83
S. GERMANI P A T R I A R C I L E CP.
81
agit quae sunt Vcrbi propria, corptis iiem agil quae \ . JTO
sunt corporis propria, ut Leoni magno, hno ipsi ^ \ , ,
*
veritati videlur. Sic igitur etiam duas volendi fa, \ "
cultates seu volunlales in Chrisio credimus ; non
, *
quod cas cum pcrsonarum divi&ione, aut men
talium motuum contradiclione, fieri intelligamus,
\ *
sed quia Christus in ntraque natura idem vult
, salutis iiostra? causa ; et quia perfectio huma
nae in eo ralionalis naturas ex volcndi facultate
. \
cognoscilur; est enim hic pmprius intelleclualis
\ ,
naturae motus. Aique ila nos et opinari et dicere.
veritalis dnclrina erudit, aique illius asscrtor vcl
.
poiius magisler vir aposiolicus Leo.
40. Illud quoquc ulpolc necfssarium scire vos
-'. ,
oportet, nempc alias quoquc exstiiisse, sed provin\ \ , \
ciales, tanlummodo synodos, quarum etiam cano- , \
nes babemus; quanqnam hae proprie in senario
,
illo numero non s i m l ; veluii Gangrensis, Sardi\ \ , \ , \ *censis, Laodicensis, Aniioch**na, Nrocaesaricnsis,
, \ , \ , \
Ancyrana, et quaelibet alia celebrata provincialis
.
synodus. Namque ba el propler locales feruntur
\ , ,
habiiae quaesliones, ct sine imperatomm praBsentia,
, ,
neque cerle omnes jtissu illorum congregatae : non- ,
nullae eliam ante iinperatorum christianorum tero \
pora fuerunt. Verum synodi auctoriiale proprie
. oeciimetiica apud nos pollentcs sunt bae : prima in
\ * , *
\
urbe Nicaea sub magno Gonstantino imperalore ba bila : secunda in hac regia urbe snb magno Tbeo , ' closio, quae Patruin CL dicitur : tcrtia Epbesi sub
Theodosio. juniore, qurc el ipsa ducenlos sacros Q ntinrta rbalpprlnne
euh Marciano
Marri?itm
, * \ Patres numerat : quarta
Gbalecdone sub
divinae sorlilionis imperalore, quam Patrcs DC con
etituerunt rquinta et sexla,qua3 hac nostra i 11 urbe
, \
, '
convenemnt, illa quidem sub niagno Justiniano,
\
ba?c autem sub Gonstantino Heraclii nepote posire , . mis tcmporibus congregata.
\ ^ , .
'."'., , xa\ ,
47. Alque hae quidem lanquam insolubilis calc \ .
na inter se connexa? sunt, invicemque dcpendcnt.
\ , ISam prlma, postqiiam Filium Pairi consubstanlia
lem csse definivit, mouuil ctiam ul in Spirilum

sanclum credcrcmus. Secunda consubslanlialem
\ ,
Patri Filioque Spirilum pcrspicuc pronuntiavit,
vehili ex Patre procedcnlem, et cum ipso ac Filio ^ ,, \ \ adorandum. Tertia rursus eumdem uuuniquo Do
, , \
mimim nostrum Jcsum Cbristum , peiTeclum in
,
divmilateel perfectum item in bumanilaie diserte
allirmavit, uiium srilicct non duos filios. Quarla
, \ \ H pra?diclis subscripsii, ei Cbristtim conTessa el
> , \
perfeclam deitalcin siinulque pfrfcclani buiuanita
> \
tem babere, et duas iit eodem agnovit nafiiras
. , ,
impermisias, inseparabiliter gloriiicandaf. Quinla,
, \ * ,
eadem probe capita coniileus, in uiraque natura
\
volcntcm el operaulem Doniinum nostrum Jesum
, ,
Cbnstum, nosliaB salutis causa, agnovit. Sexla
' , ,
dcmum, ut diximus, superiorum oronium synodo> , \
rum decrela compleclitur el coniirmat; et suam
, , \
propriam dclinilionem ila proponit : ncmpe ctipsa
85
DEHiERESIBUS
iv , \ -
, \ ,
. \
*
, \

,
- , - ,
, .
SYNODIS.
8*
perfeclum in divinitale et perfectum paritar in bumanitale Gbristum pronunliat, ct duas voleiidi fa-i
cullates seu volunlates, duasque operaliones in eo
fuisse docet; subsequcnlem lamcn ct subjeclara
divinae volunlali bumanam praedical, non auiem
conlradLceniem vel resisleutem : sponle enim umtm
cmnderaquc Dominiwn noslrum pro nobis moricni
in carne perlulisse aittrmal, propriaquc vokinlate,
ul ait Apostolus *, pro nobis omnibus morlcm gustasse.
'. , \ , ,
48. Age vero aiOnes quodammodo et proximi
,
inviccm sunt haerelici homines; sive illorum do
gmala et blasphemiae sic fere ftiler se allingunt,
(80) , Eunomius Arium, Novatiani Sabbatianos : bi vero
,
ulrique in opinione de poenitentia congruunt cum
. \ Monlanislis. Jacobitae, et Severiani qui dicuntur
, \ ,
Acepbali, Tbeodosiani, el Gaianila?, baud valde iiv ,
ter se discrepant; cuncli enim qttartse adversanlor
. 'synodo. Samarilsmi congruunt cwm iis, qui vocan*
tur Aibingaai, in ea blasphemia quod neminena
(81) \
Hceat ailingere. Pauliani Manicbseis Arianisque
\ ', \ ,
propinquant, alii aliis, ut qwisqne comperiet qui
> - bap.c (Oidalins considerabit. fsam et Marcellus, et
, \ , \
Pholinus, et Tbeodorns Mopsuestise, el Valeniinus,
, \ , eadem fere insania in nonnullis laboranl; con \ \ - gruuntque quodammodo etipsi cum irreJigiosissimo
, \ Neslorio, in eo maxime articulo, quia ct eorum
, , \
nonnulli simplicem hominem statuunt esse Domi
num, ei a Maria inilium sumpsissc. Qui autcm
, .
sext;e synodo adversantur, i i cum impio Apolli \ \, \ - C nari conspiranl. Aique hi onuies doteslabiles sunt.
.
ct inipuri el a coelesli regno alieni.
'. * , 49. Ilabes a nobis quu*slionum luarnm, Dco de , , ' ,
vote Gii, solutionem; neque (am a nobis quam a
, \
Doi gralia nos informantc : nisi forte in bis bu. *
mani aliquid passi sumus, id quod boniini conliu , \
gere polesi, nempe si quid iu nominibns, (empori ij bus, autlocis, ex insciiia aberravimus. Uiique nos
}
quoque servi sumus bcala3, solius, veroequc Trini[ ,
talis, quac non sine unilale in Dco pradicalur ,
, juxla ibeologum Gregorium diccnlcm : Gum ad

deitatem respicimus el ad primam causam atquo
, \ \ ,
monarcbiam , unus noslrae pbanlasia? occwrril :
,
cum aulem illa spectamus in quibus esl dcilas,
quaequc ex prima cansa aetcrnaliler parique cum .
, *
gloria exsislnni, ires adorandos comperimus.
\ 50. Ilanc igiltir eliam nos indesinenter adoran \ \ ,
les unani deititcni, dominationem, dynasliam, pro
,
viribus obsccramus, quominus ab illa gloria c l v i * \ , \
sione post disccssnm hinc excludamur, cum eam
, 5 ,
justi universam comprehendent, juxia eumdem^
Hebr. n , 9 .
XOTJE.
(80) Idem qui Eunomius.
(81) l n libello de li;vresibus apud Golelerium
Monum. Gr. t. I , p. 282, proprium diciliir Samaritntioriini neminem atlingere.
& x aiulier S?marilaua apud Joau. , 9. Janiveio
m EtymologicoGrscco bacc sunt dc Adiinganis, qua?

Laiinc reckabo : Alhinganus dicitur, qui non vnU
ad aliquem accedere. Qui enim hatic hcereiin secinnlur, niliil quopiam accipiuut.
87
S. G E R M A N I PATRTARCBLE CP.
88
rursii* magnum Grcgoriam qui ait: Ad hoc me ' -

perdudl mediocre in prasenti verilatis lumen , \, \,
nempe ut Dei splendorem videam, dignum illo qui , \ \
me liuic vilae alligavit el hinc resolvit, elexcelsiore , \ ,
iu loco religaturus est. Paria his ait eiiam in fune- ' .
\
bri de sancto Basilio sermone : Quod s i , inquit,
, ,
transmigrabimns, recipc nos et ibi in illius taber
,
naculis, u l simul vivcnles ac respiranles, sanciam
\ , \
beataroqoe Trinilalem ptirius perfecliusque (cnjue
\ ,
mmc mediocrem idcam habemtis) conlemplemur,
'
cl tunc dcmum a cupiendo cessemue, atque hanc
, \ ,
noslronim iitm agendo tum patiendo cerlaminum
mercedem pcrcipiamus. llaud bis dissimilia etiam
,
in alia iunebii in Caesarium oratione ait, nec non
\
in sermone in sancta lumina his verbis : Ut per, \
fecla lumina coram magno lumine astantia, illa
" \ qnoquc superna luce illustremini, atque vos ila
, \ , splendidiores purioresque coram Trinilate silis, cu \ ,
jns nunc radium ex una Deilale accipitis. Tu vero

bcata et sola Trinitas atque Unitas, et vitam no- . , \ \
slram ad idquod maxime prodest dirigas, et quem, liber hosiiuin incursum a nobis arceas, nosque in, \ ^ '
columes servcs. Tui quippe sumus qui te confite , ,
nnip, neque baerelico crrore vel Traude inaculart
, , \
nosmet palimur, sed virginem tibi animam no \ , siram exhibcmus nulla adversariorum malitia con Uminatam.
, (82).
D E S C H O L H S SS. 1 G E R M A N I AD A R E O P A G I T A M .
(, Spicileg. flom., \ , 74.)
Ltrum Germani patriarcbie scbolia ad Areopagilam [bujus Patrologiae t. IV, 14], q u partlm adlwc
in niss. co.ld. latere vidcntur, seniorem babeani pareitiem Germanum, ut putat Baroniu* ad an. 750,
an juiiiorem, nunc quidem disputare non yacai. Ca?iertim ego in Valicano codico hanc legebam p r x p o siiam scbolijs iiiscriptioncin : ,
, . Qttwcutique habetit adjuHCtum numerum, ea snnl Germani patrtarcha
tckolia; quce vero nota mmerali cnrem, Maximnm monachum habeni auctorem. VerumlasnCH ibj in niar;ine haei: ab amanuensi fit adnoialio : /, , /
. Ignosce, frater; etenim ego ulruwque auctorem sub Hno numero collocavi koc in libro. Id ego eo
ibenlius observavi, quia v. d . Jac. Morellius Bibl. Gr. S. Marci, . K9, prudenler jarn dubilaverat, num
dislinciio scboliorum Maximi elCerroaui ad Areopagiiam recie se habeat.
MONITUM
IN S E Q U E N T E M
(Ang. MAI Vet. Script.
TRACTATUM.
Bibliotheca , l . If, 682.)
tn Vaiican colleclionis priino volumine p. 285-515 prolixam quaslionem cdidi De vitw lermino, quam
Pholius patriarcha in Ampbilocbianis sibi vindiravii. Caeleroquin in praefatione, p. X L I I , salis demonstravi Pbolium band raro alienis scriptis, dissimulalo auciorum nomine, usum fuisse. Ecce autem itliu
moai airirmationis novum le>timonium naclus nupersum in peraiiliquo codice vaticano, in quo pVaedicla
iiifdita qua3stiu non Phutio, sed Gennano iribuitnr Gonslanlinopuliiano item centum fere et quinquaginla annis ante Pboiiuin palriarcba?, cujus Germani aliud scriplum se legisse dicil Pbotius cod. 255,
NOTJE.
(8?) Libellum De sex Syuodis a Stephano Moyno

S. Gennano ascriptum ci stib ejus noniinc a Gal~
laudio, re indiicmsa, in Dibliotheca; siue lo-
miim 1, p. 250, receptum, a scriptorum Gcrmani nuniem expungendum cxistimavimus. Vida

supra Ang. Mai Pnefalionem.
99
D E , T E R M I N O .
99
uou sine deblla bnminis oommondalmne. Porro et in alio Yaticano codirc latidalur ab anonymo auctore
baec qoaestio sub Germani itejii, non Pbotii, nomiitc. Titulus ergo in illo pMvHusto Valicaim c^Jice bic
esi: > \ ; M*o?sov '
. Sed illuu eet prattipntiiti et fructuosius, qiiod haec qmrsiio iii praulicro i-odice 71011 pocnilendo troctu auNior esi. Cessabu enim Pboliamis cotlex in verbis , ita ut salis
appanwl qurslioiieiH vel sna carere clausula, w l iiicuuciimius aiidiftsve coucUuii. Nunc ecoe Gcrmani
codn jusiam lncubialioui clausulam addit, qaae Graece csl bujusmoJi: , . ., . Vido iufra
col. 1 0 .
.
DE
TERMINO
(Ang. Vet. Script.
Collectto . . 1, . 1 3 0 . )
*. -
\ ,
\ * \
, ,
\ , \
, ,
\
, \ \
[ ?] .
\ \
,,
, \ . , \ *
. Pars bominum major diviiias et rei familiaris

copiam et luxum gloriaeque nuindanas pompam
summae bealilalis loco babel: licel liae res tieque
pro libilo prorsus illis accidant, neque cupidorum
\ota salis expleant; sed bis vel illis lemere pro d i versis causis atquc lemporibus obiingerc soleanl;
nirsus ab bis avolent, alque ad aliosse conferant;
fluclus instar qui adverso venio in couirarium facilc vertilur, neque in eodem sialu propter motum
veliemenienique vcluli iransiluin perinaucl. Gum
ba?c idcirco, si recte jusioque jure ageremus, coutemni ac despui deberent, eadem nibilominus iis,
qui sensuum deleclalioncm scctanlur, imperilant
afque in hotninum vita riominanlur. Quibus vero
raiionalis gratia efflorescit, ac pro su?e origints
condilione excellit naiura inleUcrtualibus viribus

gubernata, bis, inquam, sapientia in primis cordi
*. . \\
cst, qn;c quidem exsurgit ex oplimis disciplinis

alqnc ex insila ad reclum propensionc. Alque
( ,
eadem rccli sludiosis opes berclc iucorniplibiles
\ \
aeleniuniqiic duralitras largilur, non foriuua nequc
casu sed iabore frugi lioininis coacervalas. Porro
, .
sapientia baud illa est, quie verborum ponipam
,
prailendit, bullasquc vanis vocifer;ilionilus eruciat,
*\ eed qua? oralione decenler u l i l u r , eamque rnentia
, * ',
concepltbus subscrvire commode jnbel :qna3 rerum
.
causaêxquiril, ncque veriiatcm frustra vesligat;

varias negotiorum naluras raliocinii iigone
\ * \
effodit; nque in borum superficie consislere pa-
Q tiliir, sed ima quaBslionum viscera rimans, uidft
veluli ranienla aurifera; telluris, reruin colligii co > ,
gniliones : cx quo luculenla veri conflatur notitia,
,
qua3 mirabiles facit possessores ejus , famamquo

illis ac decus non brevi sed omni aivo conciliat.
.
Hinc ainma3 exorcetur sensns ad lntc discernendum
,
a pravo honeslum. Sapieutia eadein renjmquoque
\ , *
minime necessariarum suidium nobis suadet, v l , * .
delicct 11I haruiw comparalione melioruin illarutn
?
91
S. G E R M A N I P A T R I A R C I L f f CP.
9*
slabiliUtem demonstrel. Idcirco in lilteris quoque^

\ . \
profanis vcrsamur, quarum etsi fabulas ac figmenta dcspicimus, venuslatem tamen eloculionis ,

aique artificium ampleclimur, quo mentis cogilata
cvolvutit alquc in publicam lucem educunt. Hujus
.
vos sapienliae, cruditissimi bomincs , cum pro *
les nobilis germanaquc silis , maicrnamquc imagi,
nem sermoiium polius cbaracteribus quam corpo
ris iigura referalis ; ne primariae quidcm sapienliae
. , i l l i , nimirum quae de rcligione traclat, perfuncloria
\ , \ *
opera sludere vos oslendilis; sed bujus dogmaia

palrumque velerum Iradiliones cxplicari vobis
(4), \
accurale posciiis; caventes scrlicet ne rerum veri , \ * ,
siniiliura specie abripiamini; sed quod in bis prae
cipuum solidumque est ad Ormandam verilatis
\
consensionem, id sequamini.
,
,
.
'. " \
2. Alque binc robis consilium exortum est bor
tandi nos, ut de quaeslione quadam, q u inter
, \
ccclesiaslicos viros disceptalur loquamur , no (2). ,
slramque bac super re senlenliam dicamus. Est
aulem quaestio, iiirum credere nos oporieat, ter- ; , '
.
minos a Dco singulorum viiae esse slatulos , quos

mtra ut cujusque vila finiatur fuiurum sit. ld enim
(5),
nobis suadet magni Basiliij doctrina , cujus non,
nulli etsi effalum probant, sensum taroen bujus
, \
allius eruere prae quam vulgo apparet n i l u n t u r ,
. " \
atque inlerpretalionem receptam improbant. Alii
autem de iis lantummodo qui sua morle obeunt
'
boc palrem sensisse volunt; ifa ut qui et insidiis
aut ob aliquam cxlerni casus necessiiatem prasenti
vila abcunt, boc effalo minime comprebendantur. ^ , .
,
Quidam denique banc opinionem prorsusrejiciunt;
, \ >
qui ctsi ma-istrum reverenliae causa minime i r r i ,.
(1) Puta quia vclj>allio pbilosophico vel ecclesiaslica vesle non ulcbantur.
(2) Qna'Slio haee de viiac lcrmino communis dicitur cl pcrvulgala eiiam ab auciore quaestionum
ad Anliocbum (Q. 413) quae magno Alhanasio i n scribiiiitur. Anaslasius clam Sinaila qiidest. 89 argumenliim iclcm versaf, cl Basilii effaliim mcmorat. Pholius autcm bunc prolixuni Iraclatum laciie .
sibi vindicavit c Germani 10 fere annis anle se
palriarcbse Gonslantinopolilani scriplis ; quod ego
plagium ex anliquo codice vaiicano cognovi : cum~
que Pbolius exlrcmam iractalus ejus parlem proelermisisset, id a me complemenlum in secundo Va- D
licana? meae collectionis volumine edilum fuiir p. 682:
minc aulem cum voltiminis primi edilioncm repeio,
traclalum diulius biare non sum passus. Alianien
Pboiius suis quoqne, nt reor, verbis rera banc dcnuo Iraclavit in ampbilocbiana 240, qua; quja pro-
plor brevitatem obscurior est, nihilque novi affert,

a me prxlerinildlur, iia tamen ut ejus cxordiiun
bic in adnolatione doponam. \
, \ ' \
,
. ,
.
, \ ($
,
/ \ ,\
, , .
, :
, - t . \ . Ad vetera nos cerlamina vocas, quibus mttlii
licet tnsudaverintj palinasque non inglorias
reiulertttt, ii nihilominus (ineple non loquor) haud inviclam nobis vicloriam con&picifndam dederunl. Verumtamen decessoribus nostris sanclis
beatisque viris argumenta tion pauca decerpenles, el
nobi$ divinaj in&piralionis benignitas
suppediiart
non ent dedignata, cutit illis copulantes, optamus
ut sedulilat spesque tua non sine gralia
fructu
scieniiaque, qucc aliunde norma non egeat, discedat: si minus, certe adhuc brevissima mihi opus
est emendalione. Jam qui nulla re careniem sermonem exquir\t is
proltxe scripluram dilclal: qui autem brevis esse laborat, mulla quorum r ilio habenda essel ominit. Cwteroquin ego pro viribu$ nitar
tuis votis obsequens iractatum de termino pauLo /teriut provehere.
(5) Infra col. 101.
y
DE VIT.E TERMINO.
04
wx , - dent, nperte tamcn so huic sentcnlia; neqtiaquam

acquiescere confltcntur. Qua super rc panlo latius
. \
nos cxplicareoraiionem, pro nostrt sngeiiii tiribus,
,
vestra, sapieniissimi homines , familiaritas nos
\( , .coegi*. Quippe qni malumus insciliatn noslram
objicere posterorum criminaiionibus, si forle PaIris profunuum scnsiim ininime assccuii erimus,
, quam amiciline legi injuriosa contumacia resistcn,
, ,
aut meriio viltipcrari quod in bis magni momenii
\ *
rebus adlaJ)orare minime voluerimns. Elrnim infir. * \
mitali promptissime ignoscilur, conlumacia usqiie , .
quaque damnalur. Prailerea qui procaciler

, proprium modulum sermonibus doclrinisque so
immiscel, is vanse arroganti insimulari solel:qui
- \
vero morem gcrit et obsequitur i i s , quorum bor
\ , \ ^ latu ad Iaborcm atque ad vcrilalis vesiigalionein et
. iulelleclmn impellilur, is laude dignus ac prawrio
esl. Age vero qtioniam iu bujns argumenli tlisqui
, _ stlionibus dialogi forina magis idonea est, quia
crebritate conlradiclionum proposilam rem sublilius
, \ rimamur, nobis quoque genus ejusmodi dippuia, lionis usurpandum est; Dei Yerbum invocaulibus,
, \ ut veritatis sensum nobis revclef, aique ul bujtis
- explanaiionem verbis perspicuam affcramus. Frgo
. - personam, qnae Palris (Basilii) Iraditionem tueiur,
, & * litlera Asigniflcabimus;a!lcrani vero,quaeconlradi - centium argumentis u l i t n r , quxqtie contrariam
, \ oraiionem refulandi gratia recitat, lillcra deno 6, - tabimus.
.
Q
. . Perniultorum dierum elapsum est inler*. .
vallum ex quo tuis caremus, mi bone, colloquiis:
ay , ),
, quare jam nobis angebalur animus de tanlae i n . \
tercapedinis causa cogiiantibus. Nunc cum lc vide 5
mus consueto vuljjis babilu immuiato alque ad
&& \ ,
trislitiam inflexo, non modico mctu qualimur, ne
,
quid forte praeter morem moleslius bac le facie

esse coegerii.
.
B. Peregrinalio quap.dam supplicandi causa ad
.
sacram dem baud longe dissitam susccpla, a lna
,
- nos consuetudine abstraxit: mortis autem casus
uni e familiaribus mopinato ingruens, mourorem
,
nobis^reavit, qui hunc vulius, ut parerat, slatum
\ , ,
.
D effecii.
. 06 ,

;
. \ .
. ,
.

,
\ ,
.
A. Non est absurda doloris vostri causa , neque

vanus luclus. Sed, oro, quaenam homini occasio
morlis fuisse videtur?
B. Catarrbiis occupato gutture , subiloquc
obslruclis spirilibus, suffocalura bomin^m enecavit.
A. Non est natnrae iusolilum ut his casibus sit
obnoxia, neque inagnopere in hiscventibus miran*
dum est. Est cnim cousentaneum ul a valeludims
apice defluat, qui in bac viiae declivitate versalur,
alquc in muha incurral incomniodorum oflfei:di
cnla et adversilales, douec in plamim, id est in
sibi bomogencam lerrcnain naturam recidat.
f
95
S. G E R M A N I P A T R I A R C H J B C P .
96
B. Ergo forluiium b b c cognoscitur , non provi-

. \ donlia gubernalum, quidquid corporibus molestia

rum aliis alilcr accidil; ex quo demum iutcr bo Mines niorlis ipsius necessilas sequilur.
\
.
A. Quonam pacto id ais?
. ;
B. Quia videlicet non una causa sed niultae ac
. " cpv.irhe corporeorum niorborum morlem videnlur

borninibus crcare; partim diversa (eniperie corpo- , \ .
rum ; pariim di;i!tae genere, quod a condilioue nu
triti corporis alienum sit, parlitn idoneae vel cau\
trlje defcctu vel medela?, sive cum illa negligilur,
\ '
nve cuin haec desideralur : alii euim ob egestatem
\
fncdico carenl; alii in conservanda valeludine so, ,
( :
cordiores suiu : quare morbos conlingere necesse
, \ :
osi, cx quibus mors consequitur.
), 6, .
A. Ergo sequelam inorborum mortem esse con.
cedis ?
;
B. Atexime.
. \ .
4. A. Aiqui opus esset, le judice , quemlibet
*. . , nonnisi morbo affeclum mori. Sed taiuen nonnullos
. _
cernimus, etsi rarius, sine ullo motbo in mortem
\ , \
incidere: alios autem maximis iniirmUalibus diu
\ conflictalos, ita ut a medicis quoque conclamaren \ \ , \
tur, nibilouiimis superata vi m o r b i , diulissirne

p<i*4ea vixisse. Qtiotnam porro (ibi ostenderim vel
^ \ *
diviles vel cliani principes, qui exquisilissimam
. *
medicorum oplimorum curam in morbis nacli, la
( \
( mortem non vitaverunt ? Contra vero pauperes
,
ac mendici omni ope destiiuti , morbis correpti
\ gravissimis, nullo medicin;e oflicio adjuti, ncque
, liborum solaliis abundanlcs, incolumilalem n c u ; \ \
peravcrunt, satis cilo segriludine pulsa. Quare nec
, animx a corpore separalio niorbis omnino aut
, ,
pucipue tribueuda est: neque rursus vilseconser ,
vaiio inedicis curalionibus aliive corporis cullui
,
iinpiitanda; sed utrumque id poiestali ejus alquc
; "
arbilrio, qui principio aniinam cum corpore copu \ lavil, prout arcanorum ejus judiciorum sapienlia
,
ilecreverit. Elenim valeludincm corporisque l i r m i \
iaiem vel praesentem retinere vel abseiilem revo , ' tare, id, inquarn, arti medica3 baud absurde concedi
* \ polesl; nisi furle naturale impediinentunKobstei. D ,
Esl enim solcmne medicorum clialnm: conlra na . \
iuratn vamim esse n i i i . Sed tamen vitam homini Liis dimeliri, ejus est unius de quo propbela att:

Faciens lerram et bominem in ea ; dans alilum ,
populo qui est in ea, epirilum calcanltbus eam *.
. "
,
Posl id consequenter subdit David, ab eodem qui
,
<lc ;it, pro sua poteslale subduciionem l i e r i : c A u \ \ , c \ &fcres spiritum eorum, et deGcient, et in pulverem
' \ *
euum revertentur *. > Deinde memoralur etiam
, \ , ^
diruti aedifieii insiauratio atqucexcilaiio: Emiiles
\ \
spiritum tuum, et creabuntur, et rcnovabis faciem
' ; t ,
l o i r a *. Insuper nobis neêssario aniraadvenen-
* ba.
X L I I , 5.
Psa1. , 29.
* ibid. 30.
57
D E VYTI& T E K M l t f O .
98
r.jt, Trvcvtta & , \ diim *sl, morbos sa^pe a Deo inftigi baud plar.c ob
. > * - caiisas corpori in&Uas, sed quia vcl pecialuribus
: . \ - irascilur (sicuti Asne Judai regi qtii senex pedibus
t , ,
laboravil; isque diciiur irnm Domini couimo\isse,
* \ . quia non bunc sed medicos imploraverii, ui iu
.
sacris Litleii.s fertur * ) : vel quia fuluri aevi salu, \
lem praesenle molestia nobis concili&l; ideoqtie
8, \ * *
noxarum purgal rcaluui ; sicuii Curintbiis aiebat
( Apnslolus : Idcireo inlei* vos niulli debilts ct
" inliinii suul el dormiiint coinpltires. Na:ti si uosmet
ipsi judicarouius , hatid piofeelo judicareuuir:
',, , - judicali auicm a Boimno corripiinui' , ne cum
) uiuiido~damnemur
Ergo caieros sane casus*
,
varios alqne inullipucos a diversis catisis raiioni
btisque conlingere nobis pulcinus; n>orlmi atitena
& 1 , |
hominibus baud aliicr credaimis, nisi cum,
, ^
pienlissimM3 Basilius ail, viue lci-niini expleli
. , r r i . i l , quos inilio juslum Dei jiidiciuin cuique sla ,
^
j
j g i ,
ulilUalcs prospi . >
cienlU.
a t
u l
d u c i
sa
u e
l u i l
| n u l l 0
u r a
\ . \ .
, , , ; ,
6 \ .
*. . ^-
5. . De prxdicla BasiJii senienlia mullus apud
,
permullos senno esl, quoruiu alii instar legis dts
triclae habenl, alii variis conlradiclionibus asscn suin buic opinioni labefaclare siudenl. Mcum vcro

. ^ ad bos poslremos judicium meiilis devolvilur

.
. ov
vw# . ,
* ,
^, \ ,
i ' (4) \ ,
$: - 'ExxXr 9ta * \
* \
*
,
^> c ^ \ ,
(5)
\
(6). "
. Operse prelium erit proferre in mediuni quas

babcre dicis contradiciiones eorum, qui Paliis nostri vocibus non obaudiunl.c Ego inlerim adversus
hujusmodi booiines banc polissiinam querelaiu
commoveo, quod bi ducibus nostrisnon obscquuutur ncque obediunt
> Cum bos tamen pra-cipuo
propier viiae puriialem el dogmalum jus cxacium
catbolica Ecclesia baud sccus cjtiam aposlolos vetierelur; alque bunc apprime magnum vcivque
rcrum divinarurn scienlem; cujus neque exigui
Iaudatores sunl, neque ob res exiguas hunc admiranlcs: sed ibeologue Gregorius et magmis Ai!ianasius, religionis columhia, propugnacula Triniialis, qui senteiiliam ejus commendanl. Porro exqui&ilae sapienlia argumentura est, laudum congeries et corollarum texlus.
B.
, \ ?r\
.
B. Ul video, iiiinc Pytbagorica nos circumsiat

necessilas, qua cogimur in dubiorum solutionibits
ad illud confiigere : Ipae dixit. Aiqui sidogma aiu-
II Paral. , 12.
* I Cor. x i , 30. llcbr. XJH, 17.

KOTÊ.
(i) lliec et il!a, qunc sequitur, PalFum alqne ecpr.Tdiralorcni vidt*mi:3 in episfolis ad JoamifMn
^^stosticae Iraditionis coininendauo, catliolic? mcvl Palladium aupm ed. Blauiin. t<>ni.
liodo apprime favel, conlra beletOdoxoruni soluI I . p. 956, 97. Nequiddb-ain dc loco alio 'pisiol.c
seconda: ad Caslomn, quain Albanasio iuipciitc
^ e r o j u d i c i i libcrlalcm, qu?e iidei fundaniciua
siipi osiiaiu sciuius.
pa&Jaiini subruit.
W) Pociica senlontia clogans cl nolabilis l
(S Crfgorii Theologi laudcs innumerne Basilio^
rjotisstms sunt. Albanasium quoqne Basilii'
l
S. GERMANI P A T R I A R C H . E CP.
1<
>
biguum est propter aliquam loculionem vel ibeo- ' ^

^
*
|,
riam, qua; verilalis sludio&o vesligatori non erit

impervia, reddalur sane rei ralio el explicetur, ut
voluntarius sil disccnlis assensus non coaclus. \
Sin quod dicitur nuda esl aflirmalio, qua? sibi con- .
tradici imperiosius velat, haec ipsa provocat con- , , \ '. .
Iradiclionem.
. \
A. Si ex htmiano cordc, non ore Domini, u l ait
Scriptura , verba llunl, equidem licebii, bona ve- ,, , , \
nia impelrata, exposcerc ut ca qua; dicunlur, ab
. \
iis quas in confcsso sunt, non abborreaut. Scd
êiiim bomhiibus qui spirilu Dei commoli mysteria
loquuulur, non esl luiiiin conlradicere : tum
\
eliara bunianis prorsus indulgere raiiociniis,
, \ . , \ nostiisque fldere perceplionibus, periculo non carct. Fide enim, non curiosilale, divina Scriptura- \\ ?
\
rum oracula accepinius : nec si forte borum vis
, inlelligenliam noslram excedit, iis idcirco dero. \ gandum ceuscmus. Ergo praecipuorum quoque ma, (7)
gistrorum voces pari obsequio proseqtiamur : quas
c , \,
videlicel Ecclcbiasles innuens : Sermones sapiculium, inquk, ul s l i m u l i , ut ciavi i g n e i ; > qui \ ,
.
o a n e t ex condiclo ab BBO pasiore prodeunt. Nam
*0 ,
qui olim loculus est propbelis, idcm aposlolis
\ , \
graliam indidil, et dcindc ctiani per sanclos Patres
. t %
nos docuit. < Ipse enim posuil in Ecclesia, ut
, , ,
Paulus clamat, primum apostolos, deinde prophelas, lertio doclores*. Igilur si Pyiliagorse disci- , . >

pulis lanla inerat crga ejusdem, quam ipsi existi, , ,
mabant, pbil.isopbiam revcrcnlia, ut Iradilionem
ejns dcmonslraliva qualibct oralione potiorem du- C
rcrcnt; quid nobis (iet, si forle par obsequium
,
divinilus afllalis Patribus non iribuerimus?
;
'. . *
6. B. Alqui Basdius nou co, qucin vos pulalis,
scusu elocuius esl; sed compleiiicnlum terniino- , >
(8)
rum dixil bominis redilum in pulverem. Tunc
cniin fiuis esl rei, quam inilio Deus bis verbis de- '
* , .
liiiivit : c Pulvis es cl in pulverem rcverteris . >
, \
Non cniii) bic tetnporis lcrminus inlclligendus

est, ila ut temporali quoque liinilc vilam bomiuis
' , *
Dcus circumscripsiuit; sed feicuii in Evangcliis
(9)
dicilur, tunc implclum esl Isaia^ propbeu eQalutn;
,
vcl, iu implcretur alicrius propbetae dicliiin ; iia
\ \
bic cliam de coinplclis vitas lerminis inlclligenda
loculio csl.
, ^ .
A. In duorum crrorum alleiutrum sine dubio
. ,
incurrilis; uempe vcl uiagislri doclrinam non
,
rcctc iulelligUis , vel ullro verilali illuditis. Nam
\
Doi &li initio advcrsus bomiucm lala scntenlia, ut
*
T
l 0
1 1
P*al. x i , 3.
Ecclc. xn, 11.
I Cor. xn, 28.
Gcn. m , 19.
1 1
Imo, Jerem. x x x i , 15; Malth.
, l ^ .
NOTiE.
(7) Rursus pncctara senlemia adversus cos qui
sscia Biblia bumatitt crilic;e regulis prorsus subi i c i u u l , el de priscis Pairibus siue debiia rovernilia judicanl.
(8; Ihic proisus rcsponsionc utilur Anaslasius
qu.Tsl. 88 : , ,
^
, /
*.
(9) Corrige .
D K VITyE T E R M I N O .
101
102
, \ . tiic scilicet in eum, de quo sumptus esi, pulverciu

resolvatur, unum gcnori lioniinurr. i'.t'.iver*o con ,
siilulum esse terxniuum monot, r.on piurcs qui
\ \ .
* ex singuloruin exitu cegnoscantur. Al vero docioris vox non solum suiguloruni \ita* pisesliuuos
, \ \
liirtiles ait, veruin eliam quid cuique boinini uiile
.
sit, bac ipsa re prospeclum amca docel. Gouslat

aulem prinia? damuaiionis senteniiam, unam eam\ \ . >
, \ demquc conira omncs bomiues esse. ALque euim
. - cuncii in pulvereui reverlimur, clsi genera niorlis
dilTeriiDl. Quod voro alius alio cilius moritur, id
,
sollicilam ulililalum noslrarum providenliatn Dci
*
demonslral : qui aiii ob eniendamla prioiis tem, puVis errala diuturniorem dimetilur vilam ; aliiim,
ne iu coenosum peccaloruin baralbrum demerga ) ,, . ^ B lur, cilius abripit. El quidctn sic agil pro sua
;
iiteflabili sapicnlia; bonilaiisque alliludine
( in
,
quam ne angelicac quidem mwiti iiilrospiccre
, \
Iiccl), suaque futuri praescia v i , qua rcrum exiium
,
prospiril, aique bis congruenler, juslo suo j u dicio, iinos praesiiluil. Acne quis forle nos a panis
.
scnsu abcirarp pulel, scfpiemissimum ipsum Basi ,
lium senleniise suae narralorem audiamus in se cunda de graliis agcndis oralione : Fac animo
- luo repules, a factore noslro aique animalore Deo,
< ( 1 0 ) t proprium cuique aniraa^ aUribuium esse vita? cur , rtculum, alque aliis alios exccdcndi viia limiles
, posuisse : el hunc diutius supcresse in carne de \ c i e v i l ; illuui cclerius solvi vinculis corporis sta * Q l u i l ; secundum arcauas sapiemia? suae jusliiiaique
raliones. Sicuti ergo qui in carccrem conjiciunlur,
, %> \
parlira lempore prolixiore cuslodum sacvilia i n . "
cludunlur, parliin ociorcm inveniant poenae depul,
sionem ; sic el aniniac parlint diulius in bac vila rc* ,
linenlur parlim 'brcvius, pro cujusque mcrilo :
\ , \
noslro scilicel Crealore sapiemer aique longis, \ >5 - sinie, el pnc omni bumana3 mcnlis acuniiae, tcs
]3, ' ,
iioslras singuloimu pr&vidcnle. >
\ , \ , \ ( 1 1 ) .
l f
>
7. . Ergo ctiam brutis, te judice, viias lenni*. . \

uos deGnilos diccmus?
.
A. Quid iia?
. ;
. " , , . Quia scriptuni cst : Siciil mors bujus, ila c|
mors illms; unus(|iie onmibus t-piritus. El quid
\ , \ ; .
bomo praslal bellux? nibil. Elcnim omuia cum\ ;
. dein iii locuin abeunl. Onuiia de pulvcre orta sunl,
alque oiunia in pulvereru rcvcrtunlur .
, \
.
A. IlaiC quidem iia sunl scripla : ncque lamcn
.
eorum esl, quem lu putas, seusus. Nam qua? ibi
.
sequuuuir, quxque lu reiicuisli, veicm Scriplurae
, ,
seiitenliam produnt. Sunt aulem bajc : Et quig
. *
u
Bom. xi, 33.
1 1
Eccle. m, 2 0 .
SOTiE.
( 1 0 ) Nompe in scrmone qui vulgo inscribitur De
munyre Jdlilia, cap. 5.
(11) Locus idoncus confirmandac scntcctiae de

prxdcslinalione posl piacvisa luciiia.
103
S. G E R S t A M P A T K I A K C H A CP.
104
novit ulrum spirilus bominis sursus ascendal? el

; \
bellua spirims feralur in leiram ? Sciliccl boiuiuis
;
sph iius, sfCiiiidum ipsius Ecclesiaslae cflaluin ,

ad Beum qui dedil ipsum reveiiilur; cum s i l in ,
lurpurea subsiamia iultdleclualis ; idcoque dicilur
sursum asccndere. Bruli aiilein sphilus inalerialis
\
csl, subsianiiain bu.un de lerra baud sccus quam
-. .
corpus naclus, vimquc babens iuovendi bujus;
, iduoque ut in pulvcrem cura corporc resolvatur
, \
nalura coniparaluni esl. Ergo Ecclesiasles nou
.
suam &tiiliiiiaiu proferens vcrba illa eloculus csl,
\
sed polius komiiium, vilam corporcae voluplali
,
dedilam insiilueiilium, iiibdque supra sensum co , \
gilaiilium. Idque apcrtius pra;cedeiile diclionu 4e ' . \
hUius Cbt : c Dixi in corde ineo dc sermitncitlis

iiiiorum bominis, fore ul dijudicel illus Deus : a l - ^ *
que u l oslendat eos inslar esse bruioi u m ; > ad \ ,
dtl quitiam tdnl sermunculi secundum quos judi \ caTjuntur, el quorum causa in belluarutn numero
*, > , ' ,
repuiandi e r u n l : c Quia cveulus es>t, inquil, lilio' * "
ruiu bouuiiis, el cvctuus jinneiii in ipsis. Siculi
, \, , \ mors cjus, ila el mors illius *. baec tuullo . ,
ruin opinio esi ac pereuasio. Qui aulein propriam
\ . >
sci.lemiaui scribil, is ail paur.orum esse sanum
\ . *0
judicium mente iufonnare; ita u l noscanl juinenli
\ , \
bpiriluin pul cri, unde couslal esse rcddendum ;

bj iriliiin lioininis ad Deuui reveisui urn qui dederat,
, \ qtiiquc vilaiti ex semetipsu iuspiiavcial sumplo de
*
lcrra corpori : quaiu auimam iulellcctualeni Deique
, *, "
u
1 8
imagineiu ralio agnoscii, lesle Gregorio Tbeologo. *

Nam cl vocabulum do re infrcquenli dici solet
\
iu Scriplura. Y e l u l i : c Quieasceudel iu uioutem Do-^ (12). \
liiiiii? c l : c QuU esl boino qui vult v i i a u i ? >
*
et : c Quis iidelis prudeusque viilicus ? ei si- ;
inilia.
; > * c
;
.
8. . At ciiim qui iicri potcst ut singuloruui
' . . .
Iiomiiiaiii vi(:e c^rtus Itnninos esse credanuis, si ; quidem termiiius res per se defliiila esl, qtise ncqne
, ,
addiiairiuiiluin patilur neque delccium ? quod ex
; ;
diclo Dei ad Jobum de maii colligcre licct. A i l fiiim : c Conslitiii mari liucs, clauslris apposiiis
. , opta
januisque; cique dixi : IIuc usquc pcrtiuges nequc
* .
ulira progredieris . Nes aulein in Scripluris iu- \ . > venimus luni iucreinenla viix a Oeo bouis bomi \ nibus lieri, (um tentporis deliaclioncin bis qui
, \
prave vilarti instittiunt. luipossibile ebl igilur, si a
principio Dcus siuguloiuiu viuc lermiuos posuil,
. *
bos tillo modo cuinmoveii, sivc boitorum majoie
, lutigaMiltlc, sive i/iiproborom bteviorc vila ; alio, ,
, \ .
qui terniitii jaui nou cssenl.
c
1T
18
1 9
!%
Eccli?.xu 7.
xxxvin, 8-1f.
e
1 8
Ecdc.!,18.
ibid. 10.
1 7
Psal. xxin, 3 ; xxxm, 13.
YARIiE LECTiONES.
* Cod. .
NOTiE.
(12; Cotifcr
Billii edilio:;CJ), lom. l
orat. 12, p. 981.
, a
Mallb. xxiv, 45.
Job
105
DE VIT.E TERMIXO.
105
. \ -
. Fare agc iu quibusnam Scripturje locis baec

deprebendisti ?
;
B. Conslat EzecbisB pielalis ergo, quindecim
. " ,
annis vliam fuisse prorogatain . Viri auleiu
. c "
sanguiuum el fallaciae non atiingent aetalis suaj

diinidium , inquit David . Tuui Salomon :
, > $ . \ *
c Audi, fili, sermones meos, inquil, ut libi au , , , \, \ geanlur viue a n u i El rursus : c Ne defleclas
. > \
ad vias pravas, neque contumax fias, neque ma* xfy , , \,
gnopere pecees, ne lempore non luo m o r i a r i s . >
*) * ,
Praelerea : Abi ipiunlur inlempeslivae animae i m . \ t
piorum . > Plura ejusmodi in sacris Lilleris sunl.
\ . > \
. \
Si ergo imminulioncm el incrcmentum pro diverso
,
niorum genere vha bumana recipil, nequaquam
.
buic Gnes praeiixi fuerunl. Nam quod fixuin esl,
\ iil immobile maneai necesse esl: alioqiii quomodo
essel lixum
;
\ .
9. . Quse vel ad peccatum inbibendum velad
exciiandam virtulem in divinis Scripluris dicla
c fuerunt, ea necessario uobis Deus infert, c ut omne
, , < \
os obstrualur, tolusque mundus subdilus Deo
\ - fial
> non quod ipse futura ignoret, ul ait nia , gnus Gregorius ; sed quia liberum arbitrium csse
, ( ! 5 ) ,
vult, idcirco fiunl bae adiuoniliones. Ipse cnim anlii
. bominum naiivilalem omuia sciens, ab aelerno, non
\ , \
nuperrime neque e signis, fulura divinans, sed vir,
tute Deo digna et ineffabili, posierorum lcmpoiuiu
, \ ^,
eventus assequilur. Cuaique oculia u l ila dieam
* *
fulura prospectel, convenientia bis visis sua quo , Q que judicia faciunt; Deus autera fulurum praescn \ '
lis insiar speclat; alque iia quod cujusque meriio
(14). "
congruit, vel potius debilam cuique sortem , ciim
,
omncin iransgressionem decernit, sive dc vila ex. *
tendenda agalur, siye de brevilaie ejusdem cl conxa\ ,
traclione; quaadoquidem ejus praescnsio enori
; ^ non esl obnoxia. Kes eninl ipse perfecte ocissimc, ,
que in sctnet spectat: quin hse poiius accuralissi
nic cognilae in ejus virlule inefiabili continentur.

Minalur ilaque formidolosa, itemque jucunda pol * * licelur, ul illa a peccatis delcrreant, baic docilibus

virlulem suatlcant : quaudoquidein hoino Hbe.r
. , \
ulrinque ab oniui coaclione est. Alque ila Oeus

usquequaQMC oflendil nibil ab ejus bonilate rcli , - ^ quuin lierij quod saluti noslra? prosit : ut raauda :
lorur
j m deiJKe r.oiilemploribus, ideoque juslae ejus
* \ '
irx obnoxiit ixcusalio nulla supersit. Alque ul 110 *
bis innotesca Deum, etsi quorumdam conlumacwe
prscscium, n u l l ' m tamen praclermiuere oflicium,

quo suam erga nos clemenliam siguificet, audi quid
\
ipse bealo Ezecbieli propbetae: iPerge, fili bominis,
^, . \
ad Israelis quse me exasperal domum ; meosque
,
apud eam scrmones eloquilor. Quia non ad popu ,
lum profundi labii neque duri sermonis roitteris ,
M
s i
,a
s v
IV Reg. xx, 6.
m , 19..
" Psal. u v , 24.
. iv, 10
Prov. x i , 30.
Eccle. , 18
Bom.
NOT.E.
i l 5 ) S u n t ipsa Nazianzcni verba orat. 42, pag.
(14) Locus iternm insignis pro senlcnlia tbeoloC^.
gira de pra?deslii)atione post praevisa merita.
PATROI.
G?..
XCVIII.
108
107
seJ ad Iiraelis domum
neque ad alicnne linguu ,
divcrsique eloquii gravisquc loquelae genlcs, qua YU
rnm non pohsis audirc scrinoncs. Quanquam si ad
,
bas te milterem, cxaudircris ulique ab eis* Verum , \
lanicn au Jire le nolel Israelis domus, quia mihi ipsi
\
morem gercre r e i i u i t " . > Clarius adbuc id demon ,
straltir ex iis cliam qua^ in Deuteronomio dicuulur.

Klcnim posl lot inandala qtia?Deus ipsc poptilo pcr
, ,
legislalorcm vulganda euiaverat, abslinendi ^ciii . \ cet omni idolorum supersliiioiie, uniquc sibi culluiu
, *
adbibeudi, videsis queinadmodum niagno illi Mosi
,
loculus s i t : c Eu tu cum majoribus luis jam re .
quiesces, popuhis aulem !.ic fornicabilur posl deos
\
alienos lerrge ejtis quam. ingredielur . Dcinde
.
otiam perseculuram conlumaccs iiidignaiionem

Hubdil : Irascar eis vebemcnler in iila die : dc- /
serani illos, meanique ab eis faciem avcrlam ; fient
, ,

csca aliena, ruuliisque malis alque cladibus altec
r c n t u r " . Sie nimirum aperle Deusducct; quatn
vis ipsc leges condai, norniamque virluus Iradal ac
. >
vitii declinalioncm, Diliilominus ejus praesc enliam

non inlerverti , neque porro eum impcdiri quomi c \
nus congruenler pracvisis, commoda sapientiaj suae
, \ ,
juslilijcque dccreta scribal : iia u l nobis quoque
\ ' ,
cijm Aposlolo diccndum s i l : c Quos prsescivil el
, \
praedeslinavit . >
t T
\ , \
, \ ,

, \ .
10. R/Deus lux e.st , nec tenebrse in eo s u n l c
'. . , \
ullae, ut divus Joannes ait . Esi aulem lucis offi , ,
\ ), ,
ckim, qiue vere exsistunl perspicua facere, alque ab
. \ $
onmi obscuriiaie, id esterrore, vindicare. Si ergo
, ,
amalor veritaiis Dominus , imo verilas ipsa cst,
;
quomodo prseier verilalem loqui videiur?
. ;
A. Ubiuam vero id relalum demonstrare po
tes?
.
B. Ezecbiae deprebendimus a Deo propbelaa ore
dictum : < Dispone domui lua, quia morieris l u , nec / \ * ^
, \ .
amplius vives . > AUerutrum ergo colligiiur,
,
ncmpe vel lerminos lemporalis bujus vilae cuique
, boinini non esse prxGxos, vel % u n i falsa clocu
linn. Nam ccrle quindccim dcmiun post anitos
, ,
Ezcdiiae niors adfuit, non co lempore quo diclum
^ ' , .
d fuerat : < Morieris tu, ncc amplius vives, >
A. Agc vero quxnam Deo causa fuit dccretum
.
snuin abolendi ?
;
R. l.la sciucel quam ipse Deus Ezecbiae signifi.
cavii: c Qnia lacrymas tuas vidi , tuamque vocem
\
cxaudivi, en tibi aiinor4iii) quindecim incremenlura
, \ ' ; >
, l
Ezecb. , 4, 5. " Deut. , 16.

, I ; lsa. , I .
Isa. , 5.
" i t i d . 17.
Rom. viii. 39.
1 1
V A U I i E LECilONKS.
k CoiTige /)3.
I Joan. , .
8 1
IV B
DE VIT.E T E R M I N O .
109
. *
, ^,
,
55 ,
(15);
. \
;
. ;
.
. \ ;
. "
C-JOV ,

,
,
'. . *
* ,
> * ' \
, \
.
. \
, \
;

, , ^
U0
. !.: Ipûm ili\ina; r.niurai pi;evisum

ais, K^cbiw, iuqtiani, laci ynias alijne omiiiinodutji
ionalum, quo nibu* t-sl clcincmiam LKi pcnuovcrr,
ul ntorlis iucursus cobibcrcuir, sibique vila prorogarolur?
B. Quid porro absurduin binc sequiiur, si forta
id Dei praescienliam laluisse dicamu?
A. Quid, inquam, nisi inaxiinum Jjijpielalis criineu ?
B. Quid ila?
A. Quia sic accidet ul Deo detrabamus, nosdoruui scxvilale ralrocimorum , eam quae pra^cipua
cst divinitalis prjerogativam , et quod ipse v i n i mmn suprem poleiiii;c indicium pcr propbelaui
aflirmavit, omiiium iieinpe quse evenmra sunt cogiiiliouem ac vaiicinium.
3
11. B. Ego vero non quod prasaga vis deessri ,

nec inlirmitale iiaturx, aio Dei mcnlem laluissc K M
Ezecbia?, scd quia res ba? personam laiiiummodo respiciebant , uon generalem iioiniiiiun gnberoatioueu).
A. El quis deroum patietur, si modo sacris docli i nU sil i.nbutus, liicc le audeniem dicere alquc immensam divinae providenibe piaestaniiam iiuiii hu*
chcuniscri IKMI tem ? quan ne ii rationabilis qui itiu
animaulis idoueam curaai negligit, ul in Evangdm
Doininus docuil, citm vili*simum nuiliim pasn-rculuni, qtiasi -ocul gcneralis povidenliaj respechi
,
s i l , siue Patiis coeleslis iiulu buini decidere vel la \ ,
. - queo i r r e i i r i ' d i x h " . Quid porro nobis suadet, cuin
capitis capillos numeralos a i t ? quid cum plu
viaignUiE sub Dei perccusioncni veuire apud JobtiiM
; ;
^ , ; \ dicuntur *? uuime vis omniluens el indefaligabilis
ei ineviiahilis divinse omnia conset vantis polenticK
deiiolalur? El sane sequum esi q u * creare non cbt
$xrixr ; ; \
dedignatus, bis ne vigilcm quideui providcnliaii) a
, /jv
Deo deiiegari. Nam sitmroa Dei magnitudo liaiul .
quaquam vililale ctiralaruio reruiu gl riam sihi
deleri
senlit, sed dum poiius imiversa conservat,
*** ' proul singula naluram priniiius soniia s u n l , p<> ,
\ leulia cjus rerum oumium parens vcl maxiinc lil
. D m i r a l i l i s . l d vero baud aliunde asserilurquamquoj
:6- - cuncta opera sua couliictur. Igiiur dicalur d Ez<*
cbia, imo vcro dc univcrsa Iioiniuuin nalura: Anle. ,
* c quam lccrearcm in ulero, novi le. Quod uni quoudam Jeremia? dictum f u i l , ncquc impossibilu e\i , .
slimatum, jam cunctisejusdcm natmae consoilibiH
\, \
aeque diclura credatur. Itaque pracvisus Creaion
, \ 4\
fuit regis cum angore cordis et lacryiuie ad cuin

clamor. Ergo ab aeterno, non nuperriine, annorum

illud addiiaraenlum deflnitam fuil. Etenim cuiu
\ .
1V
, e
Maub. x, Sf.
ibid. 30.
Job
xxvm, 25.
Jerem. i, 5.
NOTJE.
(15)
Notabunt Itaec Iheologi sciemicc, ut
aiuni, mediaB propugnaiore*.
111
S. G E R M A N I P A T R I A R C I I ^ E CP.
\\l
orum caiisis, res ipsas esse exploratas necessc c \ ,

est. Si crgo lacrymx causa fucrunl prorogand

viiae leinporis, hseque Deo praevisae erant, necessc
* .
cst coa?ianeam in Deo fuisse rei prescientiam ejus que effcctum.
, ,
\
.
12. . Ergo in alterum e supra dictis absurdis
'. . incurrcmus, nempe quod Deus rem ut se habet
*
non eloquatur, sed aliam pro ea dkat. Nam quod
, '
Dcus menlialur, id mibi dicere rcligio cst.
*
A. Qua? secundum prudeniiam quamdam vel d i cunlur vcl fiuni, ea neque mendacio neque siniulalioni vertenda sunt: invicem quippc adversanlur
hortim effeclus. Namque mcndacium ex diabolo
esl, ut ail Scripiura
: qui auleni prudenli consilio oralioncm suam conforraal, id non sine Bei
placito facit: quae res diabolicis sludiis conlraria
csl. Sic enim neque Babab mendacii accusatur,
quanquam rem veram non d i x i t , sed \eluli pcr
lidem jusiificala laudatur %quia sermone prudenli
constanlem suam in Deum fidem teslata esl. Quin
ipse Deus imperat Pharauni ut Israeliiicum popuItim d i m i i l a l , non quasi deraigraturum iEgypt*,
bcd in dcscrlo rein sibi sacram faciuruin , el Iridui
ilinerc secessurum. Cur jara Samuelem profcram ,
qui se venlurum dixeral ad sacrum Deo peragendum, venit auiein post gestam a rege rem ? Cur
a
3 9
inagnum Aposlolum, qui Judaico rilu semet sanclilicavit, ct sacrificia legilima o b t u l i i ; qui cum
circumcisionem alquc alias ejusmodi Scriplurae
legalis obscrvanlias lanquara cassas posl gratiam
climinasset
, nibilominus Timoibeum circumc i d i l ? Quin adeo Cbristus, id esl ipsa veriias ,
prudeulise boc gcnus noque verbis recusavil neque
faclis sequi; sed lolo bumanse viia3 tempore ita se
gessisse facile cognoscilur. Quare et Psaltnograpbtis
de eo diserte vaticinalur; c Scrmoncs suos prudenter insiruet . Igilur nc id quidem, quod
Ezecbia? dictum fuit , jn mendacit culpam vocabitur, sed doclrinai poiius religioni conducenlis laudeiu iercl : quse docirina audilores admonet ul
Deum noscanl v i l x arbiirum , atquc*ut huic uni
.
. ' , *
.
^
,
,
, \
. \ '
,
, * ^ ,
. \
, , ' ,
\ .
\
,
; " '
4 0
\ , \
\
,
, ;
,

, '

. \ ,
,
.
, ,
,
v t
vencrabundis animis subesse velinl. Prrcierea D ' ( 1 6 ) , *

. "
vcrba, ieris l u , cl noit vives, > alioquin eliam
, ' , , vcra suul, si morbi ingruenlis gravitaiem respicia,
mus: is enim idoneus videbalur ad mortem segro
lo sine dubio infercndam. Idquc fortasse Deus

iimuens, niorlem regi iinpcndcre d i x i t ; non aulem
Ilobr. , 51 * Exod. , 1.
\ , . ** Psal. cxi, 5.
I Beg. x i i i , 8.
VARiJE
r
% e
Act. x x i , 26.
*' Galal. , 6 ; , 15.
* Act.
LECTIONES.
Cod. , quod conigenduni fuit ul supra (col. 105 11).

NOTiE.
(16) In codicc sic : ,

' . Scd in margine
qoidam sic :
, elc.
f 13
D E VIT/E TERMINO.
11J
. \ qnod ei nutarct in sua praescientia deslfnatus Exe

chiae vitae terminus.
.
13. . Quid crgo? num secundum prascienliai
*. . ;
rationem tcrminos vitae singulis liominibus prae \ stilui judicas?
;
A. Omnino.
. \ .
B. Atqui res eadem non cst termimis el prae. ' \ .
scienlia.
. *
A. Profeclo utriusque rei haud eamdem naluram
,
cogitare licct: scd tamen posi prxscicniiam, i i qui
justo Dci probantnr judicio, viirc uoslri lcrmiui
.
conslilutuiltir.
. ,
B. Nonne binc ergo ad aliam devolviinur, ut
, , - vcrc dicam, scun ilitalcm ; nempc ul dicamus fiitu , ronrni prascieiusam causam fieri ae propemodum
;
ncressilatcm ipsius cxilus?
. .
A. Wcgo cnimvero.
. \ ;
B. A l quo jurc?
. " \
A. Quia nos quoque nonquia \idcnuis qmecoram
, \ sunt, idrirco borum efliclcndoriim causa sumus.
. > Alioqui in scntcnlia tna Pbinces
qui Madiani \ ,
tidem cum Zambvi impudice versantcm vidii, stupri
,
eorum causa judicandus essct; ncnipc is qni ob id
. \
ipsuni uno ictu utrumquc intcrfecit. Sed enim
\
quid opus csl nostri ingenii infirmitale argumen< ; \
tum boc diutius versare, cum liceat obecrvanlibus
'
nobis quid bofc super problcmalc dixerit magnus
\ \
Albanasius iu sermone de cruce, passione ac re , ^ stmeclione, illinc baurire pleniorem ac sapienlio \ rem conlroversiai solulionem ? Nam quanta apud
.'
bomincs reium pracsenlium visio cst, tanta apud
,
Douin fuinrarum prascienlia: neque rerum aliquot,
" \ , ' sod cunciai um : Qui omnia, inquil Scriplura * \
t*o, \, ' ,
ante ipsoruui crealionem novit. > Sed agc bujus,

de quo nunc controversamur, dogmatis, nempc
~* ,
quod tcrniini singulorum bominum *Ua3 praBfigi
, credcndi sint, juslissimum judiccm cuindcra facia
mus divinum verequc aposlolicum gralia affluentem
\,
Albanasium, cvolulo ejus de fuga propria aposlolico volumine, ubi sic loquenlera offendiimis.

,
(17)
14. Est autem causa quam Joannes descripsit
*. *
baec: Qucerebant eum comprehendere, nemo tamen ei
* ataccu *,
manu$ injecil, quia nondum veneral hora ejus .
' , . > Deinde paucis inlerposilis pergit diccre : c Ut
Filius quidem et Vcrbum Palris temporc carebat:
" \ ,
ipseenim est lemporum conditor: verumtamen cum
* *
bomo factus baec dicat, salis demonslrat certum
\ , tempus singulis bominibus esse deGnilum. ldqtio
\
M
4 i
Nmn. xxv, 7.
* Eccli. x x m , 29.
* Joan. VH, 30.
VARIiE
LECTIONES.
* Ila eliaro codcx Angl. apud Monlf.* . .
' . .
M. inlcrponit .
NOTJE.
(17) Exslat in ediiione Montfauconii 1.1, p. 327,

toto Tarietatibus ; quaruin fx ccpia cognoscere
licet quantopcre edilioncs etiaro optimai a n i u ,

exemplaribus recesserint.
11
S. G E R M A N I P A T R I A R C H * E CP.
118
:\ iei scripttiro cst atque omnibos exploratum. Elsi ou , *

, ' * n i i m obscurum est, cunciosque homines latft,
qiiomodo et quanlum cuique decrelum fueril, la * ; . \
IUCII qiiilibet novil, siculi vrris ct srstatis cl au \ *
imviiii et liicniis esse tempora, iia prout in S<ri\ i \
l isiris ferttir, tcmplis fsse moriendi el lempus
* , *
vivendi. > Et posl modicum rursu^ a i t : Ha?c
03 ' 6 \ \
cuin scripla s u n l , tum etiam ralio demonslrat
\ ,
*anctos bomines scire tempus singulis esse deter . > \ '
minalum, scd tanten neminem sciie tempoiis finem.
"^ , \
Ivjns rci argumenium est quod David aicbal: ;,
Vaucitaiem dierum meorum dcmonsira mihi
.

Quod enim ignorabat, boc scire volcbat. Rursusque , *
paulo infra: c Dominus quidcm, ufpote Deus ve- * 77/r
mmqne Patris Verbum, sciens deiinilum ab illo
,
lempus , necnon probe conscius quali leinpore se ^ . \ *< ,
quoqtie paii decrevissct, postquam nostri causa
>> \ , \
bomo facius esl, dicbus quidem lcmpus id praetc- < ' , \ dcntibus, atque ui nos facimus, conquisilus lalc \ ,
I at, persecutoree fugiebat, insidiasqiie deelinaus,
, \ ' .
sic prailctibal, ac por incdium illorum ibat
Cuiti
, \
atitem lempus illud pnrstilutuin aiftiit, quo ipse :, ,
pati csrporalilcr pro oinnibus volebat, dn boc allo\ , , \
quitHr bis verbis Palrem: Pater veiit //ora, glori ."
fiea Filium tuum . Nec jain qua?renlibus se sub* , \ * ducebat, scd ab iis capi volcns perstabat. > Tinn
Ouv ,
aliquol inlerposilis, addii: Is igitur ita seoblulU
, ,
pro onmibus, sicuii dixeral. Sancti autem honiincs , .

boc quoque exeniplum a Scrvalore inutuali sunt.
, ' Ex ipso enim et anlea et sempcr et ubique didice- ' . ,
n i n t ; ncmpe u l cerianles legiiime adversus perse c * (iiloree, fugerent; alque ab bis conquisili, laiila , . 01 5 \
reni. Nam quia tenipori sibi a Providenlia decrcli,
(*
I ro coiidilione bumana, lerminum ncsciebant,
\ \ noluenint lemere in insidialorum potestalem
),
vcnire.
, \ * 1
4 T
k 9
. ') , . >
'. .
5 . . Copiose bactenus a le dictonim funda \
mcnia baud niodiocriler nutare senlict, assensum , ,
<;ue bis eustinebit, si quis non peifuncloiie scd
' ,
sr>du!o expendal, pra?lcr eas, quas sacra? Scriplura?
, \ icferui t, inniitiicras alias strages exitiosissiinas ;
Ytduli in prxliis cx'dcs, boslium in urbibus cxpu >
pnandis accidioiies sine ullo aBiaimn gcnerisvn
,
discriminc perpctraias, cuuclis proui bosiili uianui
, oecuri unl trucidatis: pra*lerea in peslilenlibus
,
morbie acervaia funeia ; subitas bomhium et con- D (,
Klobalas in lcrrae motibns atque bialibus iiiCossio ,
n6g; quas Baiilius cominuues veluli populorum et
urbium clades etse deQnil, q u * vitioruin exube, *
1
4 t
Psal. c i 14.
t
Luc.iv, 50.
Joan. XTH, \ .
: LECT10NES.
k
h Decsi arliculusapud . i . addil . J \ rfctius fortasse abest a M.

. \ . M.ôO.
Kal deeslapad .
Tria liaic verla dcstiiil apiid U .
Apnd M. pro nvde . "
decst apud . q Apud . addilur . ' . . . .
babct etiam
ins. Angl. apud .
. . . addii .. Male apud . .
. .
* . bic ponil .
n
117
D E
TERMINO.
118
ranliam resecant, atqtie ob niorUlium supcrstitum

, , \
eniendaiioncm accidunl. Qui sane flcri potest ut
.
senlenliae tucc congrnat liistoria Davidis
qtio
* '
tcmpore populi censum subsecnta est divina indi \ ;
gnaiio? C.um Ulvm calamitatum denunliatum
esset decrrlum, pcrmissa est puniendo ngi clcctio
\ , ejus quie levior cssc Tiderctur: prselalmnque fuil

triiMinali fawii, ct trfmcslri calamiloso bcllo, t r i \
duanmn cxitium invisibili mauu
infligendum.
, ,
Etenim si pi&.Uiltilus singulis fuerat lerminus
. - morlem illa dic oppctendi, qua septuaginla bomi *
num millia Irium borarum inlervallo nianti angrli
, *
inlerfecla fuerunl , cur regis arbilrio c-oncedcbaiur

ul rom pro libilo sibi delipcret, moi tis, inquam, talc
, geuus, vel aliud ex bis similiter dcnunlialtim ?.Nam
^ ad unum ex bis rcliquis respcxissel David, jam
ille praBflxus lerminus (Yustra omtiino fuissct. Con^, xb \, \
sideremus insuper qtiae Mosi de colubro arnco
;
mandila fuc; u n l ; si forie bactenus dicia ad refu,
tandam orationem ttiam nondum SHfljciuiit. Nam
. \ \
qui percussi a colubris fuerant, si ad illud, inquil
,
* . Scriplura , respexissenl cotubri seneuro opificium,
necein vencnalo morsu afflalam dectinabant. Si
,
\, ergo, ut tu a'19, v i l * termHii bominibus prscfixi
sunt, quos ullra citraque non licet cons sierc (ulra ,
. , , quo pnim ratioue desiruilur lerinnii nolio), fieri
non potcrat ul uliqui vilareut faium sibi praellni *, ,
tum, eliamsi ad icneum serpentern suspexissent:
, :
iino etiam absque serpeniino morsu morlcm hos
Iwora
, \ *, Q adire necesse eral. Porro quaenam crat utilitas
novi illius spectaculi apud bomines prorsus mori \ ,
turos? Quod si nondum iis aderat vitap terminus,
.
niiiilo sccius deprcheiidilur fuissc inutile consiliuui
; \ illud. Neque enim quisiiuam dicere audeal, cohi;
brorum inorsn superari posse divinam voluntalein
,
atque decrelum. Si ergo ante sialulum lcnninum
. \
tmpossibile erai bos vitam desinere, quaulumlibcl
^^ .
a colubris, ut diximus, percussi fuisscnl; non nc.
, \ ,
ccssarium coarguilur senci serpcntis siniulacrun).
= , , \ - Jamvero vana a nobis dici et non necessaria Dei
- decreta, revcra vanum, imo insanum poiius cl
. \
capilale esl. Atqui ut in ba?c offendicula incidatnus
, , apprime neces3e est, si viloe tenninos bominibus
\
pr&slilutos autumemns. Sin aulem nidcfinitum
: , D singulorum obitum arbitrabiiuur, facilem et miuime
,
obliqtiam insisiemus viam ad divinas Scripluras
.
cxplicandas inCelligendasque. Libentcr dcnique a
^ . \ te audirem qusenam sii commoda loculionis ejits
\ .
inleliigentia, cum noiMiulli sanclorum dicuntur
*
pleni dierum vita excessisse ? rurstis cum illi

dicuniur ad acialis sux dimidium non pervenissc ,
; \
quorum mcns raede iinpiata feit ? Quotnodo item
^
Davida Deo poslulat: Ne me abripias in dimidio
\ ; \
dierum meorum "? Hsec, inquam, omnia proiligare
i *
mibi videntur illoram opinioiicm, qui vil bumana
;
terminos praestitulos esse atttnt.
.' .
l !
1 1
l s
I I Reg. xxiv, .
5 t
Num. xxi, 8.
, e
Gcu. x - V . 8 ; xxxv, 29.
1 3
Psal. u v ,
2J.
Tsal. ci,
119
S. GERMANI PATRIARCH<E CP.
120
> 16. A. Solel supcrficiai ia sacrorum Librorura ' . .

iH)iitia mentem ila suspendere ut levi studio deli
het scriplarum r c r u m intelligentiam. Nos vero
. -
Solomoni sapienti auscultanlcs, qni a i t : Aures * c
,
sapieiiliuni posuilant iniellcftum
> id esi baud
,
lemerc vocabuli sonilu permoventur, scd profundtim dictorum sensum scrulanlur; nos, inquam, in , p
primis de biblicarum locutionum inlcrprelalione ,
laborcmus, quae utilitalem poiissimam studiosis , *
sui suppedilat: deinde objectorum dubio: iim ag- .
grediamur disquisilionem. Plonos iiaque dicrum
non illos dicimus, qui prolixam vilam spaiiosumque , , asvmi peregerunt, sed qui religione perfecia con- ,
gruciiler selali sua* splcmluerunt; quiqne dcbiiae
virlutis* -uclus pra se lulcrunl, neqnc bos fntilos
mil tempesiatc corruptos, sed copiosns floridosqiie, \ ,
\
ncmpe dignam saiione divini Verbi segetein. Nam
si aliter vcrba inlelligamus, ne illos quidcm bomi- . *
nes quibus ba?c dicta fueruat, reapse taii rc polilos .
compericmus. Num quippc Abrabamum d i m u n
,
plcnum dicemus, cui dicturn f u i u i T u vero abibis
c
ad patres tuos pulcbra soncclule nulrilus *? vel
bujus fllium Isaacum? vel quemvis bujusmodi ? ; > ,
Nain quid de Jacobo dicam, cum dies ipse suos ; \ ,
$ \ paitcos appellaveril atquc malos ? Sane boruin
; '' ,
vita, si cum longissimo superiorum hominum aevo

iomparclnr, nequaqxiani plcna videbititr, seJ infra
, ,
polius dimidium consistere. Ilaque ioculio dierum
\ .
plenus, etsi vulgari more de iis qui scnes moriun
87
tiir dici pulatur, lamen cum de sanclorura vila C xMpn , \

sormo est, signilicat absolutam sino defeclti virlutom, perfcclionenique debila? illorum lempoiibus , ' ,
jusiiliai. Est cnim exploratum, boniines ante et ' , \
posl legem baud eamdem cunctos habuisse victo-
riuc melam, ncque paribus insudavisse certami- .
uibus: ideoque Noacbum Scriplura haud sim- , \ ,
pliciter juslnm appellavit, scd addidit, in genera- \
tione sua "
, ', })
, .
'. " 17. Quod aulem is locuiionis sensus *U, n.ani, \
fostius nobis innoiescel bac super rc sic disquiicntibtis. Diclum cst viros sanguinarios atque .
dolosos dierum suorum dimidium non exatqualu- \ ros. Quomodo igilur in alio psalmo appellaniur ^ ; .
quidam, quorum adversus bomines nota crat
, , , \ ;
iniquilas lauta, ut ita dicam, et invidenda? IIoc
<
enim significant verba: c Exibii tauquam ex
, " \
adipe iniquitas eorum
Adde illud columon
improborum, quos Deo maledicere et sceleribus ,
c , \, .
indulgere juvat, verba, inquam, c plcni dies inve
nienlur in eis
Nara si pleni sunl dies, cur
; '
anlea diclum est fore ut improbi in horurn
,
ilimidio subsisiant ? Sed enim consial plenitudinem
\
dierum boc loco dici pro vitaB longaevilate propler
. , c Dei eximiam paticnliam lulcrantiamque crga iiu
. , 15.
ibul. 10.
* Gen.
xv, 15.
*' Gcu. XLVII, 9.
Ge. , 9.
Psal. ., 7 .
DE V I M
121
TERMINO.
, > )- probos homines usque ad seninm. Verba autem

"
dies suos non dimidiabunt, > bonorum operum
' , \
eteriliiatem demonslrant, ceu si improbi a bonis
.
actibus penitus derelicli sint, nullamque horum
xa\
parietn altigerint. Ilaque David, utpote virtulis
,
pietatisquc fruclibus minime carens, ne ante bo > rum peifectionem ac veluli ntalurilatem vita
,
excedat, dcprecaiur dicens:Ne me in dimidio
, \ dierum meoruni abripias: id est, ne in cbarilate

deleftttique bononim operum iiniam. Atque ita
(
psalmicorum diclorum repugnanlia, qua dudum
. \ , - irrcliri videbamur, dispellilur. Insuptr verba :

Abripiuntur intempesiiva? impiorum animae* ,
\
ad eaindem sententiam speciant. Non enim ea
(5 ,
brevem impuberemque seialem nobis sislunt, sed
\ perfecise polius proveclaeque in bonis moribus
. ,
slabiliialis firmiludinisque penuriam. Nam si qui
) .
forle acerbam inortem oppelunt, bos idcirco pra .
vitalis arguere nefas est. Atque baec nobis hactcnus
considerata sunto.
'.
18. Rcliquum est ut ad superiores dubitationcs

rcspondeamus. Sed lamen antea prudenter sinwl
\ ,
necessarioque poslulamus, ut ratio noslra inGrnia
(*)
esse credalur : deinde u l nos qui Dei jtidicia eiquc
\ soli cognitam rerum causam ignorare faiemtir, ne
,
rebus incompreb^nsibilibus obganniamus, sed ipni
, '
uni sooium consiliorum judiciorumque scienliain
\
concedamtis. Nain cuin de iis quoe noslrse meniis
.
flcumen fugiuitl disccplalur, rcsponsi inslar silen , , \ ^ liuin esi : ila u l insciike in bis confessio, acienlia;
,
veiL>siina; documeiiltuii sit. Jam vtro qitod auiucl
. \ \ ,
ad bisloriarn Davidis bsec dicere babemtis. Cuni
, vir propbeta Deique spirilu afllalus csset, non sitie
,
Dci suggesiione plagam illam nioiiis prftoplavil.
.
I!le aulein qui slragcm populi edebat angtdus, quia
,
vis iniellecinalis erat ac scienlissima, Deique p r i , \
maria? cflicanse luuiine collustraia, cerlo iclu, 11011
,
aulem passitn neque foituilo atil hidiscriminalim

advcrsus omnes lemere cnsem illum incorporalcm
,
vibrabat, sed divino consilio atque judicio per
\ * \ summatn scieniiam inlelleclutnque subserviens,
, illos lctbo dabal, quos Dcus id pali decreverat se ,
cundum suam incoir.prebensibilem sapientiam ac
\ .
deliberalionem. Si enim sub Gedeone
mattilini
\
^ roris in vellus descensus tam accurate Creatoris

mandato oblempeiavit, ut videretur animaium
,
quid et inlellecluale; idemque sedulo discrimine
*
vim suam expronipsil, ila ut neque lellurem vel
,
una gulta asperserit, ne illa quidem quae proxima
, ' erat velleri, sed boc unum imbuerit : e coutrario
, '
vellus omniiio siccum reliquerit, dum tellurem
(
universam ros occuparet: quis jam ambigere au debit num forle inanus angelica per ealuram
quaiudam populo sil abusa ; et non potiue i i soli
1
e a
. x i , 30.
" Judic. v i , 37.

VARIJE LECTIONES.
C I H I . , coutrario scnsu.
123
S. G E R M A N l P A T R I A R C H J E CP.
124
noininalino mortis fines atligerint, quos Deus jam- ; *

; ^ ,
deereveral eo lempore mori ? Rcapse jam
;
divino dccreio exituin conscculo, inbibelur glailii
" ,
corijectus, nvelaturqne Davidi cajdls audor angelus : Inm viciiiiia piacularis ad exireinum sisitt
Dci iram. Nequ* vero ciun igiiomlione fu uri
,
optinncs illas IKus proplnLe obtuluiat, eed dedita
.
optMa el biijus ciga numen sltidium cliciebat, et
,
siiam hiuuil beiiigniiaiein palefaciebat. Ergo non
e.xsp<*ciaio dcfiniioiuin diirurn lermino, bouiiaie * \
sua commolus plagam suppressit, po>l illorum
soilicHi mcem, (jtioium iiiiem iuscruiabili judicio
,
prfc.Ifsiinaveral. Si euim ea rcs a Dco praeformsta
fuissi-l, sed indcliniie pasimquc mors esset ,
illata, profecio IiauJ ante dicrum detiuiuim spa-
. , *
lium populi sttages fuissct cobibila. Sed palet
angrlum dtvinis judiciis morigeranlem gladio eos ,

pereuiisse quortim viiae lcriitini compleli fueranl:
. '
Dpumque populi parlein roliqnam rnorli subducero
,
\oleiitein, boinicidam aiigelum rogi mirabiliter
( ,
oslcndissc : quo viso eum provocavii ad praclaram
\
illam caua> snae defcisionem, qua rcvelanlem
Deum ad sisiendam csedcm orando flt*xit.
px, \ , .
49. Caveatmis igitur ne lortuosoruni laqtieis
'.
syllogismoruin i r r n i i i , pias de Deo senlcnlias ab \ , \
jiciamiis, Patrumque doclrinas noslris placilis post- babeamus , sed ubique scopum inlueamur, ad
quem eapicnlia decrela collineaul. Elcnim ad Q * . \ \ \ .
a>neum quoque 3crpenletn quod ailinel, baud te mere oporlel a coaceivatis paulo aule argumemis
'
nos transversos rapi : scd sine dubio scienJura
est signuin illud ob denoiandihii Cltrisli niyste- - ruim fuisse cuialum; noa aulein quod absque \
boc signo baud possci Deus colubrorum damna
. ab Israeliiico populo propnlsare. Qui enim rei um
tam sublimium alque variarum, qme buic accide- ' ruiit, piodigiosani factdialem jam osleudcial (qusc ,
quidcm miiarula singillalim rccenscre, cum siitl & ' nolissima, supcrvacaneuiii inlompestivumque esl),
, , \
baud profeclo laboraiurns vidchilur in exbibftida
poptdo balubri cura. Inlerim vero incredulnrum
,
oinuiuin corpora in dcsertis lncis occumbere ineirabili sua justilia dccrevit. Non tamcii uno D . \
mortis genere id venisse concedemus, n^quc , \ *
onme? simul periissc, nequc uno lcmpore. Qnare, . " \
, \
cliauisi aliipios evadere iucidiimcs a colubroium
* -, *
morsibns Dcus voluit, conlraqiie alios ab bis pe \ \ )
r i i u i i i o n ideo lamen snpervaciie fraslra|ue scrpenlis acnci simuiacrum prnposilum
dicemus. . ' S;d lamen salus rerte vidntTaiia sola Dei volun- ( .
tate reddebahir. Natn qu:e speclali aoris mililas ,
erat, si quis rem per sc ipsam naturartierque per- * ^ ;

pendai? Cur auteni iiianiinc siinulacnnn inoilcn
;
inevilabili nalura? decrelo atfvcntantcm nlardare
" ) \ aluisset? Sequitur eigo ut boc potins quaiu alo
M
Num. xiv, 29; J)an. v i , 19.
125
DE V I M TERMINO.
126
7 , - daia opera sil reconcilianda? apgris saluti,
.
quo mystica3 imaginis eflicacitas deforraarelur.
, '
20. Sub eamdem cadil consideraiionem legisla , \
toris quoque manuum sublaiio \ et Aaronis suf , .
fllus , quse utraquc ad Cliristum refrruntur.
Namque Moses Anialecila? populi cxcidio deinon, shavil iuvisibtliuni populi Dei sive totius iiumaui
,
grnnis liosiiiiJii debili'alas a cruce vires; Aaron
:
aul pmpicue siguilicavil spoiiiancaiii Clnisti

passioiicin in odorem suavilali*
Oeo ct l a t r i
. ' \
oblaiam, a qua inors pcrniciosa coliibila fuil. Tan',
lum abesi ul bic iiidefuiila vel inexploraia ralio
.
nioiiiiiroruni colligi pos&il. Etcuini a Cteaioris vi

prasoia baic omnia ttim prxvisa fuerunt, lnm ad
^ - congiuuiu iiiiem dirccla. Sic ergo quasi iu uiubra
' ^ typis:|ue exilibus, maguilicum ac splendidigsiiiium
^
gralia; mystei ium bis signis paief.ictum est. Absit
crgo iit imlt iiniiani Iniinanaj viue inoitisque ra > .
^ \ lioi.cm dicamus : nequc cnizn divina scientia icn\porc (ircumsci ibitur; neque in creando lauluiri^
modo rciuin notiiiam p e n i p i l ; ncque IDDI deiuum
,
deccruii qu;e crcaluris agoutibus coiitiuoda ei cu , \ -. \ jusquc idonca fulura sunl. enim buiii.nas
tenuitaiis propriuin est, non divina? suprenue am . pliuuliiiis : cui quidem lcslis instar adcst e l a r i a , \
norum coniis nntilia , cl rerum omnium anio
quani erorniur scientia. Tum ct impcrfcclum no^ \ ,
siruin divinis oculis velmi jîm abs< lulum coi spi -/ .
cilur, ul ail Piopbcta " : ci onmia pltMia *s-e Deo,

divinitus inspiraia doclrina tradit : cl pruvidcrliam

ejus supcr oninia opcra sua expansam veluli alque
\ inlentam saciis paiiier oraculis edocemur.
\
0
6 8
6 6
r- ' ,
.
2 1 . Harum Igilur religiosarum de Dco senlcn\
tiariim aiquabililas et cobaTciuta ccitam adiiioduin
:\ ,
>: \ el ffendKidooiiini carentcm, sacris LiUeris duci^** bus, osleiidil viani quae ?d Tcriiatis scdcm perdncil : quod secus fit ab illomm opiniouibu*, qiti
\
moricm forluito insilire bominibus ainni rucis ca
sibus circumvcctam. llinc enim dtiotum al stirdo .
rtim alleiuirum in optiiua nalnradomiiiari colbgere lur : nompe vel circa bominnn impiovidiMiliam ac
~ \ ,
prspsiaiilissimsc oinnium crealura: nrglecitim; cujus
^ * ., , , - 0 causa exsianl ralio , lex, prcphcta?, ipsa Cbristi
passio, Spirihis sancii doiiaiioues, seit-ruoriim
, 6\,
^ , \ proini>sioiies bonorini) , et quspcnnqiic alia suiit
divin;i- bonilalls e.rga noslrum genus muiicra : aut
375 \
ejus \vm providenti;e iitfit inialem csse incusandaiii,
,
: * ccu si spcculabuiula sua pra?sagaque vi naiura noslrae tudversa circumpleciriida! sulli e i e l ; nrque
^
actumn noslrorun) elrogilaiuum suuinut' cfiiciciula,
, u l a i t prophela, neque Ivrraa iiuolis cinuinspiricitc.v , * dis. Cnni lamcn pra3 Deo geuies omncs,lesle Isaia %
i r w / . ,
tit slilla cali, ut lancis scrupulus, ul canua pa
> , , \
luslris reputeiilur. Porro laucis scrupubis saepe
l-yfj, \ . '
vel bordei grano, vcl ciiani una dracbna iraliihir.
\ , \ k
* Exwd. X T I I ,
11
Nura.
x v i , 17.
Epbes. v, 2.
Psal.
cxxxvui, 1 6 / ha
\u
15.
127
IS8
Si ergo tam vilia sunl ac prope nibilam bumana { & .

\ \
omnia prae Dei incomprcbensibili magniludine,
, UMWI ei laboriosum erit de una gutla cogilare? vel
;
ê/nilas pariler atque molus sive animi sive cor \ , , \
poris omuium bominum non conferlim sed sigilla pnuvidere ac discernere? quippe qui commo- \
\ ; dum cuique fincm deflnil, omuia conscrvat, jusloque
, ordine crcaCuram universam gubernat; non eam
,
tantummodo quae visibilis cst, scd multo magis
; ,
invisibilem et supermundialem. Noune tu assen liris, uno codcmque aclu cunctos bomines a Crca. " \
lore cognosci * sigillaiim quidem corda eorum, ct
feimul boc ipso aclu cnncta illorum opera intelligi ?
, \ '
;
\ . .
22. . Prorsus baud acgre assentior.
. . Quod atitem in lerram passerculus sine coe \ ;
lcsti Patre non decidal " , vcrene dici puias?
. \ ;
B. Cuinam vero id ambiguum estT
. ,
A. Si ergo in tanta orbis laliiudine, jnnuraera ,
bilium qui capianlur passerum muUiludo nullum

inlelligcnti Deo exbibere laborem credUur, quo,
iitinus singuli provida ejusdem cura conimcantur,
,
quanam cloquentiae copia damnalioiieiu propulsa
biinus nobis iinpendeiucm , qui pra noblrarum

mcntium exiguiiaie, Deum ipsum coaretare poia\ ,
I H U S inicllccuim suurn circa borainum puta tfccetn
;
iuillia vcl ctiara decies centcua millia vivenlium
aut contra morilurorum ? iia ut borum singuli nun
1
secunduni jusia ac sapienlia Dei cunsilia exilum C ,

, \ fiauciscantur, sed irrationali foilunac caecoque ca
, \ sui numerosx csedes tribuanlur, et non cxaclo
. uius judicio ficri pulenlur. At cnim si baec se
cundum divi BasiHt quod tu protulisti eflaluni, ad
,
superslitum eruditionem curantur, neccsse csl u l
,
diviuae simul Providcntiae vircs summas nulliquc
\ .
labori obnoxias agnoscamus. Igilur sive numcro ,
sorum exerciluum in prauliis cladem, sive navigio ,
n i m cum ipsis vectoribus submersioncs, sive a

tcrrae molibus vel hialibus vel aliis cventibus itla ,
tas mortes cottsideres, cave exisiimes baec prseter

Creaioris delerminatiouem paliwuibus usuveuire :

alioqui universalis quoquc Pravidenliae ac praesen \
sionis divinae vim laborare dices.
.
' 23. B. Minime vero providentiam auferimus,
'. . * ,
iteque eam, quae universilalem banc gubernat, vim

a noslrorum negotiorum regimine ducatuque de- \ , *
pellimus : rnorlcm lantuminodo bominum a Deo \ iion esse praedestinatam censemus : ne binc vide ?
licet bomicidis aut aliter bellum facienlibus i m p u -
nilatem nefariam conciliemus. Fulurum est enira
.
ut hi videantur iPinistri poiius decretorum Dei, ,
laude magis quam damnationc digni. Omnino si
\ \ . "6
Abeli v i l x terminus jam erai cxplelus, ea scilicct
,
rcs Caini manibus bunc uliro objecil, cadernque a
, ciimiue parrictdii illum absolvct.
.
M
Malih. x, 29.
129
DE \\ TERMINO
. " '
130
Equidem v i i opus essel tam pulidae lamque

ievi contradictioni nos occurrere. Quis eniiu se
nescire simuiaverit, eoe qui talia perpetrant noa
e i rerum exitu, sed ex animi agcntis studio, solere judicari? Sed lamen vel in re manifcsta clariorem facere veriiatis noliliam non gravabor.
Ergo illt qui proxhno suo caedem moliunlur, si
forle divinorum placilornni gnari, aut mandalorum
coeleslium violatorum vindices (siculi videmus conira Agagum a Samuele facliiatum ) , si has, i n quam, ob causas bomicida? flereut, baud absurdc
forlasse facinus illis laudi vciieieiur. Sin polius
iUh , \ . \

,
* ;
.
,
,
; (
),
, g odio vicli, vcl eliam diviliarum tupidilale eiferali,
^ . - irseque iudulgeutes, vel alii cuilibcl volunlali sua3
obsequenlcs, cxdein patraverint , quidni jurc bos
, * \ f
, \ cum iilo oderimus ac damnaverimus, qui cum ab
inilio huniicida essel' , bomincs cdocuil siniiliuni

, \ - sui sanguine iinbui? Ncc vcro quia Deus sinit cos,
\ , * - ob cognilas sibi causas, scelestum facinus perpetrare, idcirco eisdem impunilalcm largiiur. Sed

ipsi quidera vi# suae fructus edunt, suaque impie ; \
, * tatc replebunlur, ui ait Scriplura ; solus aulcra
, * , Deus judiciorum suorum aiqiiilatem novit. Quod
aulem fit, id omne ad uiilitaieni salutemque paxa\ '
\ tienlium spectat. Primus ergo Cainus bomicidiuni
a diabolo edoclus, injuslam invidiam parturiens,
,
cum concepisset crudelilalis dolorem, iniquiiaiem

7 f
7 1
&- \ C bomicidii peperit" : alqtie ob id a divina objur , *

galione condignam damiiatioiiem relulit. Qiii au . \
tem majorem quam Catnus bosliani obtulil, lesii \ ,
inonium perbibcnie muncribus cjus Dco, ut ait
, \ sacer Aposlolus , ob illam dcfunclus adbuc prae , \
dicatur; videlicei ul Dei cbarus, ejusque pariiceps

gloria*, bealus dicitur.
. *0 * - ), \
** , , * (18),
& &> * , .
*. 9. Nuitc, ut abundemus, propositam qiiicslio , \ ncni ex iis quae de Cbrislu credunlur, dissolvamus.
. Scimus enim bunc gratia Dei pro mundo universo
, \
necem perlulissc, seque bosliam pro nubis ei obla \
lionem Deo et Patri in odoiem suavilalis, nt ait
, . "
Apostolus, oUulissc. Ait aulcm ipseServaior:Nerno
* \ '
aufert aniniA n meam a me. IKrc a consiiluliouo
.
mundi dednita fuisse a Dco cl Patre magnus Pe \
trus, summus apostolorum vcrlcx, docuit bis vcr^ ; c
bis : Non enim rorruplibilibus auro vel argento
redempli eslis de vana vestra conversalione pa~
** , lernae tradilionis, sed prelioso sangu ne quabi Agni
\ ,
immaculali Chrisli cl incoutamiuaii, priecognili
, quidein anlc inundi constitulionem, manifcslali
^ * , *
auiem noviesimis temporibus propler uos, qui p<r
V . \
ipsura Dvo ciedinius . Sed et Paulus vas elcu
75
IRag. i v , 33.
" Joan. v n i , U.
" Prov.
31.
" Psal. vn, 15.
Hebr. x i , 4.
T l
1 Petr. i , 18, 19.
mTJE.
(IX) Hactenus in codicc Pbotii Vaticauo pmiiiipbat bapc qnaestio. Rebquam piricm vcl al>uliqtio
anianuensc praatermissam ipse supplevi ex aliocodicc Valicanu sumpiam.
131
S. G E R M A X I P A T R I A R C I L E CP.
1J
ctlonis, eaplentiam quae per ipsum ioquilur (ipsa ; ; * aulem esi crucis doctrina) pt nefi anle ssecula
( )
a i l " . Finie igilur mysierii ab<conditi a sajeulis
< ; el aclalibus, > ut veibis ejusdem rursug ulautor

Aposloli, crux Cbiisli et nioie atque cjiisilem re- \ , '
surreclio, qnarui) gratia comigil bomini salus, ct ,
, '
prioris damiialionis absolulio : quibus rcbus exi \
mia divitii amoiis erga nos iuagniludo coufirniata

est. Sic eiiim Deus dilexii imindiiin, ul Fiiium
sutnn unigenilum tiadideril, iie qnie credens peri- 7\ .
: ; , ,
rel
> Dciiiioque divtis Apostolus d.* Uco ac Patre
, ;
exclamai , quod proprio Fi io uou pepi;rcei i i , sed
eum pro nobis oinnibtis Uadideril. Igilur si Cbrisli . \
\ ,
passio praslinila fuil alque ptyecogn la eadem non
, *
siue Paiiis placilo êracla i;sl. Quare et Chrislus
. ' , Pelnuu l.auc subiie veiaulem iiicrcpui'.
, ' . \ , .
'. .
25. . Suptnehl eigo ul miuislcr magna3 bujns
volunlalis Judas laudclur, ncduiii ul prodilur con- , \deiniietur, quaiUnm quidcm sennonis lui argu- , . "
,
nionia aslruunl. lusuper omite* qui (.biislo neccm
^ ,
iHolili sunt, baudquaquaui caidis &ccle$lisriiai
' * ,
culpam susiiueanl, sed pracmiis poiius douenlur
5,
ccu si Cbrisius ipsoruin ope ncgolbiiii absolvciii,
, , * **quod sibi a Paire iuiposiluin fui$sc UbUlur.
C .
A. Imo vero longe alilcr se res babct, alque
. '* , )^
omnia conlraria seelestis illis conligeruiit, propicr

suae pravae voiuntalis facinus. Sic ergo el de n d i - . \
quis raliocincinur, quod videlicel bomicidas, Salo- ,
mone lesie malum sibi tbesauiizant: iniinila au- ,
lem Dci sapiemia ac boniias, ad tieniium u l i l i - , \ &
latem fraudcs convcrlit, u l pridem dixiimis : dum
, ,
iiUerim diviuorum jmlicioium arcana veluli ncbula
ijosnis oculis quaquaversus oOundiLur. Voluiitas
^ ,
igilur proposilumque menlis spcclalur, cl agentis
finis vel coronam v t l poenam promerelur. haque \ ,
.
baud paliamur liis quae nos subeuiil cogilalionibus,
,
pracslaiitiiiiu niagislroriim oiacula vct inlercipi vcl

aniiqnari, neque buuiile quidquam dc siimu.a Dei
, \
sapieutia ac virtuie renlianius : sed cum Propbela
\ >dicanms DtO : c inauibus luis sorles uica? ; >
*
rrpii(aiiles<|ue noslra omnia ipsius iiiuciulabiti
& '. *
provide..lia rcgi, cui soli suiil prxcoguita, ilcinus
'
opoiain ul vcrliis opcrc ac niente puri coinni illo
, \ ,
nosmel sislamus, qui aninii curporisquc pcnelralia
inlima, noslrasque sccrolissimas cogilaliones per
\idel. Atquc iia vivenii el cilicaci Yerbo Dei Filio,
\ ,
qiunecunquc nobis cirl< risoue boiuiuibus acciderint,
, \
cuni gtaiiarum actionc laudcm tribuamus, ipsi n i \ \ \
iiiinim soli Deo; cui gloila ci polemia nuiic ei
\
s- nip r, et per bsecula Siucidoruin. Atiicn..
78
79
>0< ^ , ) '
\ \ \ . '.
' 1 Cor. , G, 7. " Joan. , 16. "
Rom. , 52.
" Psai. , 1.
VABIiE LE<TIONES.
* Cod. .
133
E P I S T O L A AD ARMENIOS. -
MONITUM.
134
MONITUM.
(Ang. AUi, BMioth. noro, l . I I , p. 585.)
Qno ego tcmpore dogr*aiicam Phoiii ad Arineniorum patriarcbam epislolam, mihi a doelis PP, Merhitartsiis Iraditam, edidi {Spieil. Rom. t. X) niemini me adiiolare in p r a \ i o monito p. 442 , saiu-tuin
Gennanum 1, qui Conslanliiiopolcos palriarcba autio Cluisti 715 processil, el aiiuo 750 ?a diguiiaie $e
ibdieavit , litieras paiia r dc fide orlbodoxa ad Annenios dedissc, quae in libris edilis iioii appareut.
Llenim ejus rei te^limonia, ul c i l . loco dixi, Galanus proluleral in suo de (onciliaiioue Ecdtîaj Arniena t u m Honiana opeie t. 111, p. 77, ex Armcniorum Menologio ; cujus verlia, eui aliquanlom prolixa,
ianc rccilare iiecesse esl. c Sleplianus S unieiitis episcopus adl Gisccos profeclus, attulil indc stcui;i
ires libros, qui liuei veritalcm explicabanl. Pono sanclus Germaiius Couslnnlinopoleus palriaicba epU
uolam Armeniis deslinavit, per quaui iia eos monebal :Quare vos non asserilis duas iu Cbrisio iiauiras,
c Gbalcedoncuse coiicilium iccipiiis? IIscc quidein sciipsil, ei per Sicpbaitunt misil ad Ainicnios. L i
vem pervenit Slcpbaitus ad Papcbeueni Ariiieiiiomni pah larclmu, osiendil ei Ge: maiii lilleras ; quibu*
lectis, praecepit ipsi blepbano douiiuus Papclien, ut Geimani lilleris respoudcret, et scripsi \iv erudiliisiiuui Slepbanus, compositione ac ordine quidcni peregiegio , plurinias sacrarum Scriplurarum ct
saucloruui Palrum senleiiiias tonfinnandi causa allegans: quaeonniia ubi legtrunl Grxcoiuiu sapienks, bisce scriplis cousenliente*, Teram reclamque Armeniorum fidem baeiesique iuuuuQcm lautevertuiU
Pergit, p . 79, dicere Galauus, Uste gravissimo utens Nf.rsete Lamproniensi, religiosaro eo tcmpoiQ
paeem sub praediclis Graccoiuin ei Aiihtiiiuium patriarcbis inier duas Ecclesias coaluisse. Papcbenem
lamea p a l r i a r c h a m , pro Joanne Oziiiensi, iu Mi;nologio leniere fuisse scripium, longe facilius ego cre4ideiim, quam de duplici, qui nunquara audilus est, Papcbene cum Galauo suspicer. Re quideui vera
Joannem Omiensem, non Papcbenem, conleniporalem cum Germano patriaicbatum gessisse, fasli Arraeaiorum c e r l i s M i n i doceiil (Serposius, Compend. hisl. i . l i , p. 41). Sed eniin quolibet deimnn mudo bic
aaacbrouisoius i n Menologii iiarralioncm irrepseril, culpa quidem urgcbil auctorem : vctumeiiimvero
Gerouni epUlola, quarn prae manibus nunc babcmus, revocari in dubium nequit. Ecoe ciiiin apud
eiundfm Galauum, p. 5 4 1 , ex Armeniorum concilio Tarsensi novum teslimonium accedit. Quippe i b i
Armenii Grsecos i-ic alloquuntur: Palres veslri ac iiQSlri singulis lemporibus ad pacem coueiliandam
iapeuô labore incubuerunt; ut venerabilis, slrenuus ac probus pairiarcba vester Germanus, qui littemad Armenios misit, spiriiali cbaritate ac (ide ortbodoxa plenas. > Quod atitem in piaediclo ArmeiiiomeiM)logio Siepbani quoque responsura laudetur, pairiarcliac sui jussu exatatum, quod taiuen ex
lelaiU Calano parlibus pessima baeresi redundans apparet, id poslerioruni inlerpolalione brelicoruni
falam esse d . Suk as Mechitaristaruin abbas et arcbiepiscopus [Prospect. litt. Armen. p. 48) cum Joauae Fjuagaao n a r r a t : sive ea fraus meiiologio obirusa fuerit, inserlis laudibus aucloiis licereiici, u i vult
GaJanui; sive - a polius Slepbaui epislola violata sU, ut Sukias crcdii. Denique Siepbanum liunc
Smeosera i o l c r illuslres Armenios poniieiiam Samucl Aniensib in Cbronico ad anuum 772, paulo taea m videiur serius, nisi forle eximiuum vilae Slepbaui aniiuin deiignat cbronograpbus.
Sed at ad Germanum rcdeam, equidem dum illud in Spicilegio Moniiura scriberem, illa tanluin quaj
apad Galauum suiii lesiinionia novcram de Germani ad Arnieuios epislola. Poslea vero fcliciicr mibi
ctaiigii u l i u adnotationibus, quas edito a se JoaonU Oznlensis conira Pbanlasiitas sermoiii atlcxuii
'a*tl. I . B . Aucberus, Mecbilarisiaruui familiae decus, bene, ioquain, mibi evenit, u i breve leaiuia cx
sapradicla Genuani inedila epibtola cilalutn legereni; ex quo slatim specimine judicavi, scriplum boc
Unnaai apud Yenelos Mecbiurislas, qui perveiuslis, egregiisque codicibus abundant Armeuiace salteui
tenari; ideoque cupiditate incensus aum, ut vel id plenius cognoscereni, vel eliam largicntibus dominis,
cim erudiioruiu coetu i n his meis Yoliimmibus communicarem. Hoc vero negouum ndbi benigne expeprosoo eximio erga oinne litlcraruiii genus amore i l l . ac rev. arcbiepiscopus Siracensis Odoardus
Hanotiuus, qui acceplum a sodaiibus suis epistol cxeoiplar fidelissime mibi lnterpteiaips esl, alque u i
Uiujis Utteria lypisque consignarem perlibenler aunuit.
Teriium boc iiaque veuerandi Gerinani scripium in lucem efifero ; vulelicet posl luculenlam ejus dc
lerniiiio dispulaiioiiem, quaio ex vetuslo codice Valicano suinptam, inler Pbolii Ampbilocbianas
Qoafcsliones edidi [Script. vet. . I , cd. 2); po*lquc egregium illud du liwresibus synodisque opusculum,
qcod iiem ex veluslo coJice Coluinncnsi Yat. erutum, seplimo Spicilegii Rom. volumini inscrui, diver n plane ab illo paris ferme tUuli, qiiod sub fal-o Grrnutii : MoyniiiB vulgaverai. Atquebasc cgo
emoro, baud sedopol u l meas reculas rceinam, scd ut cniditos teiupesltvc adinoueain, si quando Germni scripla col!igre voleni, el cuin i d i 'ju.-drtn episiolis copulare , quaj anie secuudaiu Mcaniam
135
S.GERMANI PATRIARCILE CP.
136
synodum ab cdiloribus conciliorum poni solent. Utinam vcro el ille liber G&rmani emergcret, De fuiurcc
viifv rfitributione, quem a stylo cl rcclo dogmate generatimque ab oplimo scribendi genere Pbotius dilaudat cod. 233 ! Certe haec sunl gcnuina Gerniaui I scripla, til illa eliam a nobis edita ; nam Disputalionem de viUe lermino babebal idcm Pbolius, el cum Ampbilocbianis suis collocabat: opus Dehxretibui
atque synodis narral ipsc Germanus se sub primordiis lconoclastarum composiiisse: denique epistolam
ad Armeuios monumciita vclcra priori buic Germano denl, non j u n i o r i : etenim Tarsense saeouli x u concilium in quo illa commemoratiir, aule juniorem Gcrmanum Cuit, qui saectilo x m v i x i t , id est quinque
post priorem saiculis. Nibilominus ct Labbeus ei Konigius, c l alii inlcrdum bibliograpbi, scripta secundi
Germani, quas lftvioris profecto frugts suni, priori iucaute ascripserunt; quod ue diulius , invila veritale lial, docii bomincs postca cavebunl. Germani banc episiolam versari iotara in rcfulando Euiycliiano
Armenioi um errore , per sc patel: quamobrem nullum ejus a nobis Ijcri summarium oportuit. Uliliter
vero conferetur cum Thonise palriarcbse Hierosol) milani ad eosdem Armenios dograalica item epislola,
q u * exstat in tomo XV operum Jacobi Grei$eri inler Abucarae opuscula n . i v .
PRO
DECRETIS
CONCILII
CHALCEDONENSIS
AD
EPISTOLA
GRJECORUM
ARMENIOS
QUAM CONSTANTINOPOLI DETULIT
STEPHANUS SIUNIENSIS EPISCOPUS
SUAM AD EPISCOPATUM ASSUMPTIONEM.
1. c Cbiislus est pax noslra, qui fecit utraque

tinum, et mcdiurn parietem macenae solvens, i u i uiicilias in carne sua *. Visum nobis esl ab boc
aposlolico eiTalo noslram hanc cpisiolam exordiri
quain ad vestram pielaiem mittimus : nustra qaippc
oimiis volunlas, et ipsius epislolse arguineutuiii,
ad pacis adeptionein tendil; pacis ojus videlicet,
quae de hoc mundo non est, proul Dominus dixii *,
nec visibilibus rebus conseiitaneae ; pacis, inquani,
illius, qua^n ipse de coelo dctulil, quamque suis
discipulis discedens largilus est; quara denique a
nobis erga omnipoleniem Palrem servari vult,
proul ipse in sua ad Palrem prcce dicebai:
apud veslram picfalem facinius, insinuare conariles

post Gbrisii discipuiorum exompla piam persoasioiiern, anquam spem, alque in Cbristo fidem. Quod
si nos Propbcia nionel * ul fralrem appellemus
aiquc rcpulcmus eum qui nos odio prosequilur,
quanto niagis in fratnmi loco babcndi sunl illi,
spirilaliquc amorc diligendi, qui bosiili adversus
nos aninio ncquaquam sunl? Deo auiem confidimus,cui noslri omnes aclus cogilalionesque palent,
fore ul quandoquidem bunc sermoncm et laudaia
in co lesiimonia nonnisi imilua? niomitonis causa
scribiinus, ea vobis grata accidant : neque cnini
gloriam noslram scd ipsius Domini nuaerimus.
t Non pro bis autem rogo lantum, sed et pro eis

qui credituri sunt per verbum illorum in m e : ut
omnesunum sint, sicul l u , Paier, in me, et cgo in
te; u l et ipsi in nobis unimi sint: u l credat mundus quia tu me m i s i s t i . Exeinplar se iidelibus
siits proponit, u l eum imiiauies, eodem pacis tenore copulemur. Sanc illi qui ejus documcnla
pcnsi babuerunt, niliil pacis bono anlclulerunt;
niliil vicissim aspernati magis sunt, quam ea qua3
paci adversantur, et verborum opinionumque disscnsum p a r i u n l : pro cerlo babenies nibil omuino
prodesse vel miracula edere, vel sinceram virlntein
cam corporis castigaiione conjunctam , vel proprii
patrimonii largitionem, vcl denique ipsum marlyrimn, absque cbarilatc ( I ) . Porro cbaritas , prout
cam egregie describi! divus Aposlolus , c Non gaudct supcriniquitale, congaudel aulcm veritali, non g
cogilat maluin * de proximo, nedura de Deo,
quia id adversari virluii indicat.
2. Nos ilaque a Domino peiimus ut divinam in
nolis germifiarecharilalem facial, atque ul pravarum piajudicia opinionum avertat... (2) verba
3. Quicmique spiriialis mcrcedis causa se

Ecclesia laboribus occuparunt, rei cuilibel orlhodoxain Gdem praeferendam putarunl ; quam q u i dem veram sapcenliam divina Scriplura ligntim
vitae appellat \ Reapse quacuam major sapienlia
est, quam recta circa Deuin ac res divinag sententia ? ita u i absque errore de crealis rebus opinemiir, ex sanctx Scripturoe rcgula ; namque ea vera
scienlla est in paradisi medio a Deo plar.tata ; ubi,
quanqvjm obrependo, callidus serpens noxium venenum auum vomcre salagaL, fraudemque sub
pielalis ipecic inspirare, proitt primis parentibii9
fecit, quas Deo siniiles fore spondebat; is nihiloniinus ab eo qui flammeum ibi gladium roiat, depelleiur. Quippc hoc a Deo beneflcium mfnistri
suis concedilur , cujus ope calliditas serpentU
infringiit?!-, aiqMe impedimentum lollitnr, si quis
ejus fruclus guslandi cupidus fuerit, qui fidelibus
roservatur ut eo copiose fruanlur, modo manum el
iniendere velinl, id esl sincere et cnixe veramscirnliam quaerere, quam quisquis asscquitur salvus .
4. Nos itaque dum Deo preces offerre non desi-
Epbcs. , 14.
Joan. xiv, 97.
Joan. x v n , 20. Cor. x t u , 6. Psal. xxxiv, 14. Prov. m , 1 8 .

NOTJE.
(1) Iia cliamRanctusJoan.Chrysoslomus bomil. 1

in S. Uoiiiaiium M. edil. Maurin. i . I I , p. 612. Itcm
sanetus Auguslinus De bapl. conlra . I . iv, 17.

(2) Hic unus vcrsiculus in codicc legi ncquii.
138
EPISTOL-V AD ARMENIOS.
mus,
postquam
noslram
ascivil
subsfa;uiam:
Ut
nimus, sub bujus mysticae arboris umbra jacere
ul cinn perlccium in deilale, itemque pcrfectum in
curamus (3), ejusque semper fruclus colligcre, ut
bumanilate et sciamus et proclamemus : vclui
eos non prae&enlibus lanluni, verum ctiam abscnetiam
unum Filium agnoscimus Jesum Cbrisluni
tibus suppediiemus; sicul vestrae quoque pietaii
ex
duabus
iisdem naluris; adeoque unum Vcrbuiii
non sinc juslis causis porrigendos puiamus. Etdivinum
incarnalum,
juxia illius (Cyrilli) sensuui
enim religiosus sacerdos Slepbanus in banc regiam
admiltimus ac proiilemur. Nec vero cum incaniaa Deo cusiodilam urbem dclatus... (4). Qui non
tum dicimus, subslaniiam aliam inlelligimus, quani
cuLiilctur Dei Vcrbum passum ac moriuum , faDci Verbi naturam a Cyrillo asserlam ( 9 ) : etenim
ciumque primogenitum morttiorum, quamvis idem,
baud duas dicimus incarnalas naluras, sed unam,
quaienus Decs, vita ac viviOcans s i t , analbema
id est illam divini Verbi incarnatam , eorporc
esta (5).
assumpto et anima ac mcntc. Tum utriusque s i 5. Profccto qiuelibel clandestina Nestorianse
mul nalure proprielales profitentcs, nibil aiiud
malitiae ijisiuuaiio bisce analbematismis, ante
inlelligimus, nisi quod assumptum a divino Vcrbo
quara radices agat, evellitur: atque his proposicorpus, in naluram divinam battd Iransiit, corpoliouibus, quas nos illi objicimtis a vera doctrina ^
ris natura dimissa ; nequc deitas assumplo corpodictatis, scandalum praecavetur cunctorum fjdei
re sptriluque el anima r a l i o i u l i , hisque ad perorlhodoxae amaiorum , ne quis temere altemptet
sonam suam applicilis, in corporis nalurain
ioconsutilem Gbrisli vestem discerpere, id est saconversa est, nec de sua gtoria quidquam amisit
nam iidei ejus doclrinam. Nam conlra hanc Nestoaut demulavii. lla nos opiuari ac profitcri sancii
rius.. (6) batid poiuit hcterodoxus fraude sua
Patres erudiunt, atque in primts sapiens Cyrillus
pravalere, dum omni sludio quaereret, quominus
in suo de ambarum naturarum , divinac ncmpe ct
veriuteni faieri viclus cogerelur. Atqui si ba3C
bumana?, unionc tractatu (10), in quo demonstral
calbolicae professionis vocabula usurpare voluissct,
nullam esse factam unionis causa aheiauoncm,
neqaaquam cx Dei Ecclesia pulsus fuisset ; sed
quia unaquseque natura suas incolumcs relinuil
eom beatus Cyrillus veluticollcgam ct coepiscopum
proprictates. Sic videlicet inagister Cyrillus maexcepissci; prout in sacris suis epislolis scriptuin
gnusque doclor Aibanasius, eadem bac locmione
reliquil (7).
ulenles docent, quorum lesliinonia pnslea pro6. Quamobrem nos horum vim articulorum quasi
feremus.
sacrum fundamentom pra?jacientes, et oinnia legi7. Ergo duas intclligimus crcdiirmsque in u n i liori senstis vocabula proditcenles, his supcr aedt- ( ;
gcnito Dci Vcrbo, Domino noslro Jesu Cbrisio,
ficare n i l i i n u r : c (8) Nam duas confitenles naiuras
naluras ; eo sensn , quo concilii Cbalcedonensis
io uuigenito Dei Fibo, Domino ac Sei vatore nostro
Palres DCXXXVI inlellexcrunt ac professi sunt: su;
Jesu ( b r i s l o , simili nobis per omnia facto, execpto
adainussim, inquam, confilemur eumdem noslrum
peccalo, n i b i l aliud dicimus aul iiilelligimus, nisi
Servatorem, Dominum atque Deum, pcrfecium iu
quod ipse Deos cum esset, et palris consubslandetlale,
cl perfectum in humanitate; quia umiiii
V\i\V^bomo faclus esl, vereque hominibtis o n ex
duabus
naluris proiiienuir, ex divina scilicet vi
snbsUnvuVis mediator inler Dcuui et bomines,
bnmana. Huic noslre fidei tcstimonium dal qiiiunafuram sibi buroanam una cnm deitale copulans,
lum sancluin concilium, quod posl supradicliiiii,
biuil subteu ne posl lyiionem quidem disliiiclioue
in
bac regia noslra a Deo custodita urbe congrenaCurarum, sed ona conservala semper persona
gatum
f u i l : cnjus in dccretis scripluiu compcriafqne byposlasi diviiue verilalis incarnatso, qu;c
uius ( I I ) , quod c si quis naluras duas profllendo,
perfecie homo facta esi. Eteirim anle unioncm, id
baud inlelligat unum Dominum Jesum Cbristuui,
esl anteqaam unigenilum Dei Verbum naluranoslra
Deum el bominein ; neque praediclis verbis denoeopulareiur, proIHemur unam fuisse ejus naiuram,
tare velil nalurarum diffcrenliam, quarum inconid esl d i v i n a m , utpote Paui et Spiritui sanclo
fusa cl ineffabilis unio peracta f u i l , Vcrbo baud
consubslanlialem : duas auiem ejus naiuras dici137
(3) U l u n t u r bac eadem loculione Giaeci in alia

*pi*tola ad Armenios, cujus nos cxcorpla proiuliinus i n Spicil. Rom. t . X, p. 446.
(4) H i c deest folium in codice.
(5) E s i duodecinms Gyrilli analbemaiisirius in
calce epislolae ad Nestoriuui, Opp. t. V, parl. n ,
p. 7 7 .
(li) t l i c duo versiculi sunl in coilicc oblitterati.
) E p i s l 3. ad Neslorinm , Opp. t. , part. ,
p. i 5 .
(S) Q a c m traclum virgidis dislingtiimus eani
b a d a v i l ex ins. c l . Ancberus in aduol. ad Joanuis Oznietisis Scrinonem, p. 33
. Gn
XCVHI.
(9) Quomodo intelligenda sii Cyrilli ad Sucensum

loculio una Verbi incarnala uatura, exponil accuraie pra?. caeieris S. Maxiinus Opp. t. I I , p. 273,
286, 355. IIujus Palrologiaj i . XGI.cot. 480, 500,
578. Videsis eiiam Pbolium, Bibl. p. 801.
(50) Ulrum bic sil dcpetditi operis Gyrilliani t i lulus, an polius uoius illc v. Gr. De incarnaiione,
baud salis mibi constat.
(11) Esl canou sepliiuus concilii Constantincpoiitani, ecu qniini cecumenici; qui canon videlnr
tnibi patilo clariorin boc Genuaninoslri conlexhi,
quani ni Graeco proprio apud Concil. Zaitai t. I X ,
p. 382.
5
uo
S. GERMANI rRIARCHiE CP.
quam
serpens
aurcs
obstruit
ne
pertli
incantatom
ad carirrt liaturam translaio, ncquecarne vicissim
vocem ausculiei; id esi salutarem iradilionem,
nd Verbi naluram (etenim ambae naiurae in subsiaplia sqa pennaiienies, personaliter tantuin eoa- quam vir beatus i n prima sua ad Neetorium cpU
litprqpl); cl qjiod causa praedictse loculionis usur- slola scripserat, pro Jesu Cbristi divinilate, Deiparam aimul appellans sanctam Virginem... (14).
papda^ nulla fiiertt alia, quam myslerii numcrique
19
ngnoscendi nalurarum, quae in eodcm unico Verbo

hicarpato Domino nosiro Jesu Cbrislo subsitlunl;
neque piente (12) lantummodo, unitarum uaturarum distinclionem es?e ipielligendam qua? nihil ob
iniopem amiserunt, quia unus est ex duabus (13),
et dua in uno; si quis, inquam, plurali hoc n u mero abuîiuf, |it naluras divisas 8iiade.U, vel
singulas jn propi ia persona distinctas, bic anatbcma sit. >
8. Cpm nos jtaque duas in Ghristo Jesn naturas
jnxla catboiicum congregatorum Chalcedone Pairum sensum profiieamur, persuadere. nobis haud
possumus, quin i i a Deo sint condemnandi qui
.cuiuradicunt neque admiUunt el sina haesitalione
prolileniqr diclam locuiionem. Nam sancti Patrei
haud simpliciler dixeruut se duas agnoscerc in
Christo iesu naluras, sed omnem adilum Ncslorio
obstruxcrunt: alquc ita nos profileri docucrunt
unigenilum Dei Ycrbuni, ulnemo secundum illius
irnpielalem dicere auêrel Jesum Cbrisûm Dominum
per bomonyniiarp lanium ac dignilalein Deo Yerbo
aeqnalem, caeteroqui scorsum ab eo qui de Davidis
stirpe est. Qua crediia ab eo uoigeniti Ycrbi d i vini in duo divisionc , cum illius heicrodoxa senleniia revelala fuisset, Palres ut se coutra eunideni
munirent, djsertc in prjmig prpfessi suiit naium
de Patre secuiidum deilatem aptc oiqnia saccula ;
de Yirgine autem Dcipara sccundum bumaoilale^;
quod ijle Deipara vocabulttm, ccu sua? opinioni
contrarium, ne audire quidcm suslinuil, sed aures
obtaravil roagis quam i i qui sanclum Slepbanuui
interimendi causa circumsislêbajU; imo magie
9. Ilem in sua ad Orientales epislola idem bealus Gyrillus sic a i t : Haud oportuit eos ignorare
decrelum, quod nempe omni ad synodum nostram
veniuro, fatendum forel sanclam Yirginero esse
Deiparam (15). Quod si duarum naturarum locutio
scandalo niullis est, proplerca quod ea Nestorius
prave nsus fuit, hi velim scianl, diciam loculionem
a sanclis quoque Palribus fuisse usurpatam (16):
nequc orlbodoxa vocabula pie jam adbibita , esse
rejicienda, posiquam illis alii abusi sunl. Namque
ci Ariani, male ob soam credendi ralionem, oonnullas sacrac Scripturae voces inlerprelames, ita
conali sunl sanam sanclissimae Trinitatis fidem
corrunipere : ueque idcirco post eoe quisquam i U
voeabuli* usurpandis absiinuit.
10. Adrairabilis pneterea Cyrillus eidem Ncstorio in Epbesino concilio conlradicens, in quo nonnulli loculionem illius tanquam veterera doclrinam
defendcbant, leslimonia magni iheologi Gregorii
in medium allulit, quee suni bujusmodi (17) : c Qui
duos filios iniroducit, unum de Deo Paire, allerum
dc Maria, non vero unicum solumque, is ab adoplionc cxcludetur, quam Deus fldelibus ortbodoxia
promisii. Nalur duae sunt, quia Deus et liomo,
veluli anima el corpus se habeut: D O I I aulem Itlii
duo, nec dii duo: nequc pariler duo homines,
quanquam a Paulo imcrior exieriorquc bomo appellantur. lden deouo Cyrillus in sua priore ad
Sucensum epistola duas in Gbrislo Jesu iiaiurae
professus est diceudo (18): Quamum cogiiatione
asscqui possumus, et iniellecluali oculo rationem
incarnationis subjicere, duas dicimus unitas natu-
(12) Magnopere animadvertcnda esl ba?c dogmatiqj canonia CoostarUifiopolilani locutio , quaj
ncgat intelligenda,s Chrislj uaiuras posl unionem,
merUis tanlutn phanlasia seu ibeona. Ecce enim
apud Tbeoriani dtsputalionem a nobis Script. vcl.
t. Y | , ^dilqin in Armentorum episiola p. 520. legilur : " \
, >
. Unnsit mulala neque converta naiurarun)
manifatatio (vcl apparentia), sed tamen mente lantum $peclakilt$. Quod incnioi uin diclum refulat
Alicbael pairiarcha Gonslaniinopolilanus tom. cit.
p. 332 , volens omnino dici manere duasnaturas,
DOII a\utcin mtnU spfctari, u l dogma tutius pronunliolur. Vidcanl, , leciare* loium btine Micbaelis
locufH , qui diglqs profocto cogniiu est. liom Syrus patriarcba Monopbysiia '. c i l . p. 392, scrib i t : , naturas (Ghrisli posi unionem) conservari, menti* twttrai vi $ptciaCas. Porro bis locutionibus vel ,
vel advjcrsatur doclc eliana Leomius cuiu
sclioiio (apu4 ao^ Scripl. veL 1. V I I , p. 57), quu
nempc MoiiopbvMla?
* (;, ;
, .; flaud jam dUtinii%9H4m dicunt fieri cogitaiiom sed ivsas naiura$
cogitatione tantummodo $pectari con.lendunt. Sic

fcre eliam Mouopbysilarum adversarius Epbracmiiis apud Pbotiuin cod. 229, p. 786 Samma rci esl,
ui ail pradiclus Micbael Grucus palriarcba, oportere duas Gbrisli naiuras 9impliciler diccrc, nou
aulom ambigua peripbrasi loqui. Idem Epbixinius
apud Pbotium cod. 229. p. 820: ol \ , 5 *
. unam Palrex
noslri in Chri$to, *ed dua$ naturat in hypostalica
unione prwdicunt.
(13) | U locuiutn cst EplioMnum concilinm :
unus ex ambabus naturi Chrislui. Leo papa i i i
c<:lebri ^pisiola adliuc evidejilius unm Ckrtiius in
naturis duobus , cui diclo CbaJcedoweii$a$ Palic-s
approbantes bucclamaverunt.
( U ) Trts deiuceps versiculi lcgi neqmunl i i t
C(Kliet\
(15) Hoc dicil in primo anatbemaie. opp. t. V I ,
p. 159.
(16) Idem ait Gyrillus cliain lib. Adv.
Ntttoriim> p. 6.
(17) Concil. Rphes. act. 1 , col. 1J92, ed. Zatlac
t. I V .
(18) Opp. l . V. parl. n, p. 133.
E P I S T O L A kb ARMENIOS.
H2
ras, ttftum uihiloniiitus Cdristuni et Filium ac Mc suparitaturaliu sua dcmonstravit divins opwa
ailque : 81 itou facie opera Palvis mei, iioliu
Dooiiotim, bomiaeiu factum, divinumque Yerbum
iaaarnaUira. Neque latnen aliud Iiac locutione credere; si aulem facio, et si iniiii non vuki*
credere, operibus eredile, ul cognoscatis ct crudocere voluraus, nisi quantum a quinto concilio
dalis quia Paier in me est, et cgo in Patre . #
didicimue, nempe ut quaram unilarum lantummodo
Adversus aulcni baerelicos illos, qui postea ad conRlturarom distincltonein prefiieamur. Quam rem
taem CyriUus in sua quoque ad Eulogiura episloU lemnendum iiicarnalionis mystcriam exurluri erant,
dicil (19): < Jieslorius dum ckias oarnis ac deita- veritatem is pramunivit, cum nalurae suse, quo
liescunque sibt libuit, permisit (vclut ait eliam
Ite distinctas oaiuras protileiur, quatenus alia cst
dmni Verbi, alia carnis natura > haud tainen no- sanotus Nyssa* episcopus Gregorius (23) cands
illas affeclioncs experhi, qnae reprebcnsione carcbiscura illaruai unionem confltctur. Tuin adbuc
banl, nec uon crucialus; ut invicte coulirmarei, se
enuclealius subdit: Noe vero eas confileraur
essc primogenitum iu mullis frattlbus, nobisqiie
eiiilas, ununi Fiiium , unum Dominum, unum
Cbrislutn, uti Patres nostri dixerunl, unam Verbi
corpore ac sauguine similem. llinc etiam post rciocaniatam iiataram (20). Igitur extra omneui
surreciionem, u l nalurai suae vcrilalem rursiis
eoatruversiaui p a l e l , haud sublatam fuisse ab
demonslraret, velut ait inagnus sanctus Basiliius
uoione distinctionem: quo flt ut duas naturas d i (24), cibum quoquo guslare dignalus cst.
etmis; unain vero Verbi divini, quia eadem Uni13. Jaoi vero aelernus Deus, qui uuivcrstiiu
gcniii natura, secuin sub $ua persona conjunclani
mandi orbem compleetiiur, ut ait haias
uec
kabet naiuram humani corporis animali et ii.telfamem experiri nec silim poiest: nibilo tamen
kctualis.
minus isin corporc stto cswiivil alque sitivit: cumI I . l i a l t a alia bacauper ro dici posseni ad orlbo- que homo osset, tanquam Dcus siniul oporabaiur
dox* nostiae c l immaculata* Mdei cenfinnationem,
cum naturse divinae viribus. Id nog docct itiam
eorumque refutationcip, qoi baud sano sed pessapiens Cyrillus in suo Thetauro dicens: c Unum
simo consilio coaantur iuvehore scbisma in Ecclenobis pnedicant Cbristum divinse Scriplura;: namsiam Dei. Verum sufficiant quae bactenus dicta
que unus csl DcusPater, unusque elsolus DominuH
*ani, ut multiloquium viiemus, a Satomone edocti
Jcsus Cbristiis, qui uii Dcus agnoscitur, quia i d
qai aii * : Da sapieoti occasionem, et addetur ei
egtl qtiod solius Dei proprium est. Quia vero semet
tapieoiia . >
feccrat bominem. sccnndum Scripturain, opus fuit
12. Deinceps vero oportel u l de operalionibus C " t se honiiuem esse comprobarel; nrque lalis \ i deri poierat absque innoxiis corporia afleclibus,
<<ooqRc e i volunlatibus (Chrisli) dicanius (21); spircbusque alils corpori consenlaueis. Operabalur
riiale niniirutn ulentum mensse vestrae argeniariai
acilicetct loquebatur quanium boinini congruil, u i
radentesy m posiea Doiuinus sorleni soam a vobis
se bondncni facium dcmonslraret (25), > Tum paucum tttnra possil recipere, neque nos cea pigrum
cis interjcctis; Qtda Deus verus crat cum carne,
Um &er?m condeinflet. Duas ergo dicimus in
caroque vera cum deitate, operabatur u l Oeus,
Cferato leso operaliones fuisse; nempe ipsum ct
quatenus opus eratutDeus esse cognoscerctur. V i qoa Ueom dqua honiincm egisse inlelligiinus: qua
cissiinquc agebat ej. loquebatur, quatenus oporlcbal
Iteam, ree diriuas; qua honiinem, res bumaoas;
ut se verum bominem essc ostenderet; myslerii sic
eed lameo ambas operalioncs perfecisse conjunTeriiaiem prudenle oeconomia adminislrans.
ttm, DOD seorsam separatinique (22); atque ila
14. Nemo igilur ausit nos reprebenderc, id esl
faccis se conflrmasse, cujusmodi reapse erat, Deuni
Dci Ecclesiam, proplerea quod bis vocabulis* u t i vemm e l bominem verum, non specio tenus. Nemur in cailiolicae fidei confessione. Cogitenl potius
qoe Bobit Hci cum Hebrxis ei dieere: Quia lu
forc ae maliiiae Arianorum cousonos, qui ad su >s
koioo c m sis, facis teipsum Dcum . > Etcoim
9
' . i x
9.
Joan. x , 33.
ibid
38.
(19) T o m . V p a r L 137.
(2J) Recole de bac celebri CyriHi locnlione qua

fJiiitBtit n . 6 adn. i Pra*lerea de incibi Gbalcedmmen*** tfoclrina. ei contrario errore muUa bona
dmk Gerrxxanus Roater etiaro in tractalo, quem 4CSM, 0 * k*Te*kbut ac Synedit a nobis edilo Spicil.
r0m. i . V M .
f i l ) De dwpiid quoûe operatiene tl votuntale;
CermaBUS, op. cit. n . 45.
(22) l l a S. i > o PP. in sermone nusccllo, cnjue
t*rtem e%m kgeham k i cod. Val. 1287, f. 51 1>.
L x o a l M t e m sermo in Append. n. l , c d . Baller.
1.1. P o r r a u b i iu ed. col. 401 , cap 11 , b g i l n r :
i*B*mvi* e i c , Verbi ei carnii wia pertona sit, cl
iirmque esssmlia communes itabeat actioncs, inteltil.ndtc iamtn , e t c , qui L<:ois locus ad liUeiatn
9
1 0
Isa. X L , 12.
sumiiur cx semi. 13 De pa$$. cap. 4, ei cx ep. 124,

cap. 5, cl denfquc cx ep. Ib5 , cap. 6 ; el tameti
U\ uoslro Vai. cod. pleinor meliorqae legitar sic :
Lfeef, e i c , ferbi et carnit nna perwna $it, quse inftpparabilil r atqtie indiviso con.ituue$ habeat
aciiones, inteUigeitdcB tamen, etc.
(23) Consortat cum Nysseno Basilius , v. gr.
cpist. 16t, aliiqoe passim Patres.
(24) Num intelHgtt Gcrmana* locum episiolx Ba
silh ad Urbrcium , quam piimi nos, ex codire Vcneifi exscripiam edidimus post Cyrilli Comnieiitarios in Psalnios? Ibi mmirtnu agiiur deChristo poel
rcsiirreGtioncin come^cnlc.
(25) Piura his rcrte similia dicit Cyrillus :n
Thetauro asurl. 24.
123
S. GERMANfl P A T R I A R C J L E CP.
124
notninatliD morlis fines alligeriut, quos Dcus jam- \ / ; (*

'. ,
diii decrevcral eo lcmpore mori ? Rcapse ul jam
;
divino decreto exituin consccnlo, inliibetur gladii
" ,
conjectus, ruvelaiurque Daviili canJfs attrior angelus : viciima piacularis ad cxircmum sislit
Dci iiain. Neque vero cmn igiioralione f i r u r i \ <
,
ptioncs illas Dous propln ue obluleiat, sed dediia
. 0
opca ct bujtis ciga iiumen sui.iiuin eliciebal, et
,
suain *iuntl beiiigniiatem palefaciebal. Eigo non
cxsp.claic dctiuiiot uin diirum lermino, bonilaie ' \
sua comiiioiiis plagam supprcssit, po>l illorum
scilicî iircnti, quoriim (inciii incrulabili judicio
,
prae It-siinaveial. Si enim ea rcs a Dco pra formfita
iion fuiss I , scd iudelhiile passimquc mors esscl ,
illata, profecio bati.l anle dicrum definiuim spa- (
lium populi slrages fuissct cobibita. Sed palet
. , *
ang. Iuin divinis judiciis morigcraulem gladio eoe
\ ,
peremisse quorum viiae termini compleli faeranl:

Deumque populi parlein reliqtiaiu moiti subducero
. ' \
\ o l c i i l e i n , bojuicidam angelum rcgi mirabiliter
,
oslcndisso : quo viso euni provocavii ad prspelaram
; ,
illam causse suae deftn&ionetn, qua rcvelaiitem
\
Deum ad sislendara caedCm orando fljxit.
, \ , .
19. Caveamiig igilur ne lorluosoriim laqueis
'.
syllogisitioium i r n i i l i , pias de Deo senlcnlias ab \ , \
jiciamus, Palrumque doclrinas noslris placilis post- babeanius , sed ubique scopum inlueamur, ad
* qucin sapirnlia decrela collineanl. Elcnim ad *
ajneum quoque 3crpenlem qnod ailinel, baud le- . \ \ \ ,
mcre oporlet a coacet valis paido anle argiimeuiis
'
nos tiansvcrsos rapi : sed siite dubio scienJum
- est signuin illud ob deiiotandtiin Cbristi niyslerium fuisse cuiainm; non aulem quod absque
boc signo baud possel Deus colubiorum dainna

ab Israeliiico popnlo propulsare. Qui enim reium
.
tam sublimiuin aique variarum, qu:e buic accide- ' \ ruiit, piodigiosam facultaten) jam oslcndeial (qua3 ",
quidem mharula singillatim rccenscre, cum sinl ' notissima, sup rvacaiiLMiin inlompeslivuni(|ue esl),
, ,
baud ptofeclo laboraiums vidul.iinr in exhibmda
populo halubri cura. Inlerim vero increduloruin
,
oiiiniuiii corpora in discrlis lotis ocrumbere ineirabili sua juslilia decrevil. Non laincn uno D . \
inorlis genere id venisse concedemus, n^qnc , \ *
onmes stmul periissc, nequc imo tcmporo. Quare, . " \
, \
ctiauisi aliqiios evadere iucolumcs a colubrorum
' , *
inorsibiis Dius voluit, contraqiie alios ab bis pe \ )
riini ,iion ideo lamen supervacue frastraijue scrpenlis acuci simulacrum proposilum
dicemus. . ' S<*d tamen salus eerte vulnrralis sota Dei vobin- .
late reddebalur. Nam qu;e speciali aoris ulililas ,
erat, si qms rem pcr so ipsam naiuralilcrque por- ' ^ ; {

pendai? Cur aulem hianiinc bimidacrtun moilo:n
;
inevilabili natma? decrelo aifvcntanleiii rclardarc
" \ valuissci? Sequilur ergo ul boc polius qiiam aio
,
e i
Num. xiv, 20; Joan. v i , 19.
125
D E TERMINO.
126
, - roodo data opcra sit reconcilianda? spgrie s.tliai,
.
quo myslicae imaginis efficacitas deforroarclur.
\ '
20. Suh eanidem cadil considerationem iegisla , \
toris quoque maniuim sublaiio , et Aaronis suf , .
f i l u s , quae uiraquo ad Cliristum refVrunlur.
/. : ;
Namque Moses Amaleclla? pnptdi excidio deiuon, slravil invisibilium populi Dt*i sive totius liuinaiii
,
grtinis bosiium debilbaias a cruce vires; Aaron
;; *
aulmi perspicue siguiiicavil spomaueam Clnisli

passioiuMii iu odorcm suaviialie Deo ct l a i r i
\ . * \
oblaiam, a qua uiors pcrniciosa coliibiia fuit. Tau', *
tum abcM u l bic iiidefinila vel incxplorala ralio
.
moiiitiroruni colligi possil. Etciiini a Cieatoris vi

prxsr-ia l.a*c oninia tum prxvisa fuortuit, luni ad
congiuuiii ittiem dirccla. Sic ergo qnasi in uiiibra
* ^ lypisque exilibus, niagnilicum ae splendidigsimum
\
graliai mysterium bis signis palef.ictum est. Absit
\ .
ergo tit indt liniiam biuuaiia: vitae moitis<|ue ra ; \
lioi.cm dicamus : nequc vnxm divina scienlia len>porc < irciimscribihir; ncque iu creando laiiluin
modo m u t t t notiliam p e n i p i l ; ncque luiu demiim
,
deceruii qu;c ciealuris agemibtis commoda e.l cu , \ just|itc odiiio idnnca fulura sunt. )d enim lium. nae
\
tenuilaiis proprimn esl, non divina* suprenue am . pliludinis : cui quidem teslis inslar adest ci a n a ; , \
iiorum cordis notiiia , cl rerum Oinuiuin anic
quam crerniur scieniia. Tum el iiiipoiicctum no^ \ ;,
SMiitn divinis oculis vidnli \am abs< lulum co> spi / .
cilur, ul ait INopbela : ci omnia plfiia esê Dco,
diviniius inspiraia doclrina l i a d i l : cl provido; liam

ejus supcr omnia opcra sua expansain veluli aique

iulentam sacris pariler orac.ulis cdocemur.
\ \
" ,
.
21. Ilarum igitur religiosarum de Deo scnlen*. ;
liartim aiquabililas el cobaTcniia cctldin adinoditin
\ \ ,
el iTendii nloonrni carenlcm, sacris LiUeris duci \
bus, osiendil viam quae ?d veriiatis sedom pcrditcil : quod secus fil ab illoi nm optnionibus, qui
\
nioricm forlnilo insilire hominibus aiunl caci^ ca
sibus circiifnvectam. llinc cnim duof um at surdo .
rum alleruirum in optima namra dotniiiari colbgere lur : ncnipe vel circa bomiirin impiovidonliani ac
,
prspslaiiiissimai omniuin creatura; ncgleclnm; cujus
^ , , , D rausa exsiant ralio , lex, pr<>plieta?, ipsa Chrisli
pnssio, Spirilns sancli doii.ilionps, selr-riiorum
, ,
proiiii^sioiies bonormn , et quspcunqtic alia siuit
, \
divtn*! bonilalis erga nosirum grnus muticra : aut
& \ '. *
ojus lcm proviclenliic iiifn milalem csse iitcusandain,
,
ceu si $pi'culabuuda sua pra?sagaque vi natui.T uo \ ; '
slras uuiveisa* circuinpleci.ndx' iton suili e i e l ; nrque
. ;
acluuin noslrorum elrogilaiuum suntma: cflicicudaB,
\ , ul ail propbela, neqtie trrvx iiuolis c i n uinspicienciv , * dis. Cmn lanicn pra3 Deu genles omncs.lesle Isaia %
/ . ,
ul slilla ca l i , ut lancis. scrupulus, ul canna pa
\ , , \ ; 0
luslris repulentur. Porro laucis scrupubis saepe
s-, \ . '
vel bordei grauo, vcl ciiam una draclina irabilur*
> \ , \ eV
e e
6 7
Exvd. ,
^ra.
x v i , 17.
Epbes. v, 2.
Psal.
cxxxvm, 1 6 / ha
xi.,
15.
127
S. C E R M A N I P A T R I A R C H J E CP.
Si ergo lam vilia sunl ac prope nihilum humana .

\ \
onwia prac Dei incomprclicnsibilt magnitudine,
, witi\ ci laboriosum erit de una gulia cogilare? vel
;
êmilas pariler atque motus sive animi sive cor \ , , \
poris omnium boniinum non conferlim scd sigilla \
iim praevidere ac disccruere? qaippe qui commo ^ \ ;
dum cuique finem deflnil, omnia conscrvat, jusloque
, ordine crcaCuram universam gubernai; non eam
,
lantummodo quae visibilis est, scd multo mngis
; ,
invisibilem el supermundialem. Norinc tu asscn' liris, uno codcmque actu cuuclos bomincs a Crea. " \
tore cognosci, sigillalim quidem corda eorum, ct
Mmul boc ipso aclu cnncta illorum opera inlelligi ?
, \ '
;
'. . .
22. . Prorstis haud acgre assenlior.
. . Quod aulem in terram passerculus sine coe \ ;
lcsii Palre non dccidat , verene dici puias?
. ;
B. Cuinam vero id ambiguum esl?
. / ,
A. Si ergo in lanla orbis latiiudine, innumera ,
bilium qui capiantur passerum multiludo nullum
{]
iiitclligeiili Deo exbibere laborem credilur, quo, ] }
minus singuli provida ejnsdem cura coniincanlur,
,
quanam cloquenlia? copia damnatioueiii propulsa )
birnas nobis inipendciitcm , qui pro ncrstrarum

menlium exiguilaie, Deum ipsum coarclare puta\ ,
inus intclleclum suurn circa bominum puta ifccern
, ;
millia vcl cliam decies cenlcna miilia vivenlium
\ aul conlra moriluroruni ? iia u l borum singuli non
secundum jusia ac sapientia Dei consilia exilum C ,
, \ , \ .
,
, \
\ .
/& ,
,

,
*

\
D .
' 2 3 . B. Minime vero providentiam auferimus,
\ . '' ,
ncque eam, qua3 universilalem banc gubernal, vim

a nosirorum negotiorum regimine ducatuque de \ ^, *
pellimus : roorlcra Untummodo bominum a Deo
\ non esse prxdeslinatam censemus : ne binc vide
licel bomicidis aut aliter bellum facienlibus impu~

niialem nefariam conciliemus. Fulurum esl enim
. \
ut hi videanlur minislri polius decretoruni Dei,
, "
laude magis qtiara damnalionc digni. Omnino si
\ \ . "
Abeli vilse terminus jam erat cxplctus, ea scilicct
,
rcs Caiui manibus bunc ultro objecil, cademquc a
, ciimin; parricidii illuni absolvcl.
.
ftanciscanlur, sed irrationali forluuse ca?coque ca
sui numcrossc csedes Iribuanlur, et non cxacto
iiius judicio ficri pulentur. At eniin si IKCC seciindum divi BasUii quod lu prolulisti eflulum, ad
supersiilum erudiiionem curautur, neccsse est u l
divinae siraul Providcnliae vircs summas nulliquc
labori obnoxias agnoscamus. Igilur sive numerosorm exerciluum in prstliis cladem, sive navigionira cum ipsis vcctoribus submersiones, sive a
terrae motibus vel hiaiibus vel aliis cvenlibus illalas mortes cousideres, cave exisiimes baec praeter
Creaioris deierminaliouem patiflntibas usuvenire :
alioqui univerealis quoque ProvidenliaD ac prxseiisionis divina3 vlm laborare dices.
Malth. x, 29.
DE VIT.E TERMINO
130
129
. " * < . Equidem vix opus esset Um putidae tamque
ievi conlradiciioni nos occurrere. Quis enim se
,
nescire simulaverit, eos qui lalia perpetrant nou
\ . \
ex rerum exitu, sed ex animi agciuis sludio, so
lere judicari? Sed tamen vel in re manifcsta cla> ,
riorem facere veriiaiis nolitiam non gravabor.
* ; * ;
Ergo illi qui proxiuio suo csedcm moliunlur, si
forle divinonim placilorum guari, aut mandalorum
.
coeleslium violaiorum vindices (siculi videinus con ,
ira Agagum a Samuelc factiiaium ) , si bas, i n ,
quam, ob causas bomicidae Oetenl, baud absurdc
; (
fortasse facinus illis laudi veiieieiur. Sin polius
6 ),
7 f
, ; ; ; - g odio vicli, vcl eliani diviliaruni tupidilale ellcrali,

. - iraeque iudulgeulcs, vel alii cuilibcl vohmtali suas
obsequenics, caedem palraverint , quidni jurc bos
, * \
\ , \ cum iilo oderimus ac danmaverimus, qui cum ab
inilio homicida e s s c l , bomines edocuit siniilium

, \ - sui sanguine imbui? Nec vero quia Deus sinit cos,
\ , ' - ' ob cognilas sibi causas, scelestum facinus pcrpe Irare, idcirco eisdcm impunilalem largUur. Sed
ipsi quidem vise sua3 fruclus edunt, suaque inipio ; \
, * - tatc replebuntur, ut ait Scriplura ; solus aulcm
, ' , Deus judiciorum suorum sequilalem novit. Quod
aulem fit, id omne ad ulilitaiem saluiemque pa '
\ tieniium speclal. Primus ergo Cainus bomicidium
, a diabolo edoclus, injustam invidiam pariuriens,
cura concepisset crudelilalis dolorero, iniquiialem
:
n
7 1
78
\ C bomicidii peperil : aique ob id a divina objurgalione condignam damnalionem relulit. Qiii au , '
tem majorem quam Cainus bostiam oblulit, tesrii *:. \
inonium perbibcnle muiieribus ejus Deo, ut ait
\ ,
, \ saccr Aposlolus \ ob iilam dcCtincUis adbuc prae ,
dicalur; videlicei ul Dei cbarus, ejusque paniceps

gloria*, bealus dicitur.
. * >, *
, *, * (18),
; , \ * , .
6~. A. Nuifc, ut abundemus, propositam quaestio , \ \ ncm ex iis quaede Cbristo credunlur, dissolvamus.
. Scimus enim bunc gralia Dei pro nuiiido universo
, \
necem pcrtulissc, seque bostiam pro nobis ct obla \ \ \
lionem Deo et Palri in odorcm suavilalis, ul aic
, . "
Aposlolus, oUulisse. Ait autcm ipse$ervaior:Nemo
6 \ '
aufcrt aniniAn meam a nie. Hac a consiiluliono
.
roundi delinita fuisse a Dco ct Palre niaguus Pc
Irus, sumimis aposlolorum vcrlex, docuil bis vcr^ ;
bis : c Non enim corruplibilibus auro vcl argenlo
;
redcmpti cslis de vana vcstra convei salionc pa , lernae Iradiiionis, scd prelioso sanguue quasi Agni
\ ,
immaculali Cbristi ct incoulamiuaii, pra3Cogniii
, quidein aulc inundi couslilulionem, lnaniicslati
* , *
aulem noviesimis tcmporibus proplcr nos, qui p<r
6V . * \
ipsum Deo credintus . Sed el Paulus vas elc7
7f
*.,.
f 1
Joao. V I I I , U.
7 i
Prov. , 5
7 1
Psal. , 15.
Hebr. x i , 4.
7 e
1 Pelr. i , 18, 19
NOTiE.
(!&) Hactenus in codicc Pboiii Valicatio peiiinfebal ba?c qnaesiio- Kebquam pjriem vcl abatiquo
aniamiense praBlermissam ipse supplevi ex alioco

dicc Valkauu sumplatn.
131
IA
clionis, sapientiam quae per ipsum loquitur (ipsa ; Or.' aiifem esl crucis doctrina) prajiinilam ante saecula
( )
a i t . Finie igilur myslorii ab*condili a sxculis
*3 c ; el ajtaiibus, > ul vcrbis ejusdem rursus ulainur

Aposloli, crux Cluisli el morg alque ejiisilem re- \ , > '
, ; '
sunrclio, quaruw graiia comigit boiuiui salus, ct
, '
prioris damnationis absolulio : quibus rebus exi ;
mia divini ainoris erga uos inagiiiludo conGraiala
* ;
esl. Sic enim Deus dilexit iiiuiidiim, ul Fitium
suuin unigeiiilum liadideril, ne quie cmlens peri- 7;\ .
: , ,
ret
> DtMiiioqne divus Apostolus di- Deo ac Palre
, ; ;
exclamai *, quod proprio F i i o 11011 p<*p;-rccril, sed
. \ ;
euiu pro uobis oinuibiis liadideril. Igilur si Cbrisli
\ ,
passio prxttiiila fnit alque praeeogn ta, eadem iton
, ' ^
siue Paliis placito 4)eracla tisl. Qtiare et Chrislus
. ' , Pelnnu l.-ancsubire veianlein incrquiit.
, \ * . :1 , */.
'. . ;
25. . SupiTebl eigo niiuistcr magiue bujus
voluulaiis Judas laudelur, iicdiim ul prodilor COII- , ; \demnctitr, quaiilnm quidcm s>cimonis tui argu- , . " I I
,
nioula aslruiinl. hisuper oniite? qwi llhrislo nccem
,
lHoliii sunt, liaudquaquaui caedis fcCcleglis.Minu:
* ; ' ". ;
culpam susiiueaiii, sed piu-miis poiius doueulur
,
ceu si Cbrislus ipsoruin ope tiegoii-iui absolveril,
, , * quod sibi a Paire itiiposiluin fuisc UbliUur
C .
. Imo vero longe alilor se rcs babcl, alque
. ' ,
oinnia conlraria sceleslis illis coiiligerunl, proplcr

Aiiae prava? voiunlalis facinus. Sic ergo ct de i v l i - . \ '
quis ratiocincmur, quod videlicet bomicida?, Salo- ,
mone lesie malum sibi tbesaui izam : iniinita au- ,
teni Dei sapieulia ac bonitas, ad aienlium u l i l i - , \ lalcm fraudcs converlil, u l pridem dixiimis : dum
/wl
tolerim diviuorum judiciorum arcana veluti nebula
, ,
iiosiris oculis quaquaversus offundilur. Volunlas
igiiur proposilinnque meulis speclalur, ct agenlis
,
finis vel coronam vel pocuam promerelur. ltaque \ , \
baud paliamur bis qua nos subciuil cogilalionibus,
.
pracslaiitiittn magisiroruin oiacula vel iitlercipi vcl
,
aniiquari, neque buniilc quidqtiam de sumn.a Dei

sapietitta ac virluic f enliainus : sed cum Propbela

, \
dicamus D*o : c inanibus luis sorles incav*; >
\ ropulanlesque nostra oiimia ipsius iiiuciutabitt
*
piovide.lia regi, cui soli siml prxcoguila, ilcmus
t .; * >
opiMani ul v^rbis opcre ac nientc puti coram illo
'
nosmel siulamus, qui animi curporisquc pcnelralia
\ ,
inlima, nostrasque sccretissimas cogilalioucs pcr \ \idet. Aiquc iia vivemi et Iflieaci Yerbo Dei Filio,

qmecunque nobis ca?ti ri.^nue bomtnibus accidcrint,
\ ,
cum gtaliarum aclionc lamlcm Iribuamus, ipsi n i >, \
iiiiiiim soli Deo; cui gloiia ci polemia nuuc ct
\ \
s--m , f l pcr sjeciila s:ucuIorui*i. Auicn..
\ ;
7 i
>.'; ,
, ) \ * >
\ \ \ . .
" I Cor. 11, G, 7.
" Joan. , 16.
7 8
Roin. , 52.
Psai. xxx, 1.
VABIiE LE(,T10NES.
* Cod. .
133
EPISTOLA. AD ARMENIOS. -
MONITUM.
1S4
MONITUM.
(Ang. M A I , Biblioth. nova, t. I I , p. 585.)
Qoo ego tempore dogrnaiicam Pbotii ad Armeniorum patriarcbam episiolam, mihi a dottis PP, Merhiumslis iradilam, edidi {Spicil. Rom. I . X) niemini me adnoiare in pra vio monilo p. 442, sariclitin
Gcrrmanuin 1, qui Consianliuopoleos pairiarclia anno Chrisli 715 processil, et anno 750 ea diguiuie se
abdicavii , litieras paiilcr de lide orlbodoxa ad Artnenios dedisse, quse iu libris edilis nuii appareut.
Elenim ejus rei te-limonl-i, ul c i l . loco dixi, Galamis proiulerai in suo de lOiicilialiiuie Ecdeajaj A r u i t nae cum Homana opere t. 111, p. 77, ex Armcniorum Mcnologio; cujns verlia, eui aliquaulum prolixa,
uufic rccitare iiecesse esl. Slepbanus S unteiiîs episcopus ad Gisecos profcclus, attubt inde steum
ires libros, qui tidei verilatein explicabanl. Pono sanclus Gcriuamis Coiislaniiuopoleos paliiarcba epU
Riolam Anneniis dcsiinavil, per quain tia eos mouebal :Quaie vos non asserilis duas in Cbrislo naiuias,
QC Cbalceduncuse conciliutn iciipiiis? Hsec quideiu sciipsil, el per Slepbaiii:in misil ad Ainicnios. L t
tero pervenil Slcpbanus ad Papcbeneni Arjneiiiomni palriarcbaju, ostendil ei Genuani liltcras; quibu*
kctis, pnecepit ipsi btepliano doiuiuus Papcben, ul Geiniam liueris respondcrei, et scripbi vir eiuditiiiiiuiH Slepbauus, coinposilione ac ordine quidom peregrcgio , pluriiiias sacrarum Scriplurarum ct
Aauclomin Palrum senleniias toniirmandi causa allegans: quae omuia ubi legerunl Grsecoiuiu sapienles, bisce scripiis cousentieule., veram reciauique Armeniorum fidem baeresique iminuQcm laudaverunl.
Pergit, p . 79, dicere Galauus, tesie gravissimo utens Nersete Lamproniensi, religiosara eo tcmpore
pacem sub praediclis Grsecoium et Aiuitniuiuni pairiarcbis inter duas Ecclesias eoaluisse. Papclienem
tameo palriarcbani, pro Joanne Oziiieusi, iu M;nologio lemere fuisse scripium, longe facilius ego credideiim, quam de duplici, qui nunqtiam audilus esl, Papcbene cum Galauo suspicer. Ue quidem vera
Joaouem Oiniensero, non Papcbenem, conlempuralem cum Germano pairiarcbaium gessisse, fasli ArmeuJorum cerlisbimi docent (Serposius, Compend. hhl. t. I l , p . 41). Sed eniin quolibct denium iuodo bic
aoacbrouismus in Menologii iiarralionem irrepscril, culpa quidem urgebil aucloiein : vcruineninivero
Germani epislola, quarn prae manibus nuuc babemus, revocari in dubium nequil. Ecce enim apud
euimtera Galauum, p. 5 4 1 , ex Armeniorum concilio Tarsensi novum leslimonium accedit. Quippe i b i
Arraenii Graecos îc alloquunlur: c Palies veslri ac npslri singulis lemporibus ad pacem couciliandam
iaipeoso labore incubueruul; ut venerabilis, slrenuus ac probus patriarcba vester Gerraanus, qui lilteras ad Armenios niisil, spiriiali cbarilaie ac iide orlbodoxa plenas. Quod aulein in pisediclo Anueiiioroia menologio Siepbani qitoque responsura laudelur, pairiarcliac sui jnssu exaraluin, quod taiiien ex
lelaiis a Gaiano parlibus pessiuia hajresi redundans apparel, id posteriorum inlerpolaliotie haareiicorum
facluin esse c l . Suk as Mecbilarislarum abbas et aichiepiscopus (Prospeci. litt. Armen. p. 48) cum Joanae Yjnagano n a n a l : sivc ea fraus metiologio oblrusa fueril, inserlis laudibus auclaiis linoreiici, u i vull
Galanus; sive ip*a polius Siepbani epislola violaia sil, u l Sukias credit. Denique Sieplianum bunc
btaBiensem iuter illuslres Armenios ponitciiain Samuel Aniensi in Clnonico ad anuum 772, paulo lamtu u i xideiar serius, nisi forie exlr^mum vilae Slepbaui annum deiignat cbronograpbus.
Sed ut ad Germanum redeam, equidem dum illud in Spicilegio Monilum scribeiem, illa lanlum qiuc
apvd Galanoiu suiil itstiiuunia novcram de Germaui ad Ainieuios epislola. Postea vero fclicitcr niilii
contigit u l iu adnoUlionibus, quas edilo a se Joanuii Oznieiisis tonira Pbaniasticos sermoni aticxuii
x i r e l . I . B . Aucberus, Mecbitarisianim familiae decus, bene, ioquam, mibi evehit, ui bieve lemuia cx
sapradicla Geriuani inedita epi&lola cilaluui legerenr, ex quo lalim specimine judicavi, sctiptuni boc
Gcrmaui apud Yeuelos MecbiUrislas, qui perveluslis, egregiisque cotiicibus abundanl, Armeniace salteui
servari; ideoque cupiditale inctiiuus sum, ut vel id plenius coguoscereni, vel eliam largicnlibus dominis,
com erudiloruni caeiu in his meis volnminibus cominunicareai. lloc vero negouum niihi benigne cxpedivii, pro suo eximio erga oinne lillerarum gentu aniore i i l . ac rev. arcbiepiscopus Sirncensis Odoardus
Uurmuiius, qui acceptum a 6odalibua suis epistola) cxeoiplar fidelissime tuibi lnterptelaius est, alque u i
Laliois litleria lypisque consignarem perlibenler aunuit.
Tcrtium boc iuque venerandi Germaui scripiuin in lucem eflero ; videlicet post luculenlam ejus dc
vitie lennino dispulaiioiiein, quam ex vetusto codice Valicauo suinplam, inler Pbolii Anipbilocliiana
Qu*sliones edidi [Script. rei. 1.1, cd. 2); po.blque egregium illud do hwre&ibus synodisque opusculuin,
qood ilem ex vetusto codice Coluiiinensi Val. erulum, seplinio Spicilegii Iiom. volumini inserui, diyerinra plane ab illo paris fenne tiiuli, quod sub faho Gtiniatii nomim: Moyuiue vulgaveral. Atquebaec cgo
nemoro, band a?depot ul meas ivculas rcciuam, sod ut cnulilos (empesiivo adinoneain, si quando Germai tcripta collig^re volent, et cum pa< tlg fjii^dciii epistolis copularc , qua? anie sectmdain Nicsenam
135
S. GERMANI P A T R I A R C I L E C P .
136
synodum ab editoribus conciliorum poni soleni. Utinam vcro et ille liber Germani emergcret, De fulurcc
viim retributione, qnem a slylo cl reclo dogmaie generattmqiie ab optimo scribendi genere Pboiius d i laudat cod. 255 ! Gerle haec snnt gcnuina Germaui I scripla, ul illa eliam a nobis edila ; nara Disptilalionem de vila? lermino babebal idem Pbolitis, et cum Ampbilocbianis suis collocabat: opus De hceresibus
atque synodis narral ipsc Germanus se sub primordiis lconoclastarum composuisse: denique epistolam
ad Armenios monumenia vclcra priort huic Germano danl, non j u n i o r i : eienim Tarsense saeeuli xn coiicilium in qtio illa commemoraiur, ante juniorem Gcrnianum fuii, qui saecitlo xni v i x i t , id esl quinque
posi priorem sajculis. Niliitomiiius ct Labbcus el Konigius, cl alii iiucrdum bibliograpbi, scripta secundi
Germani, qnai icvioris profccio frugis sunt, priori iucaule ascripserunt; quod ue diulius , invila f e r i tate iiat, docii bomincs postca cavebunl. Germani banc epislolam versari tolam in refulaudo Etuvcbiano
Armenioium errore , per sc patet: quamobrem nullum ejus a nobis fieri summarium oporluit. Utililer
vero conferelur cum Tboime pairiarcba; Ilierosolymilani ad eosdem Armeoios dogroatica ilem epistola,
qua3 exstat in tomo XV operum Jacobi Grel$eri inler Abucarae opuacula n. i v .
PRO
V
DECRETIS
CONCILII
CHALCEDONENSIS
EPISTOLA
GRiECORUM
ADARMENIOS
QUAM CONSTANTINOPOLI DETULIT
STEPHANUS SIUNIENSIS EPISCOPUS
SUAM AD EPISCOPATUM ASSUMPTIONEM.
1. c Cbrislus est pax noslra, qui fecit uiraque apud veslram piefatem facimas, insinuare conantes
unum, el mcdium parietem macenae solvens, i u i - post Cbrisii discipulorum exempla piam persuasiomicUias in carne sua . Yisum nobis esl ab boc
neni, xquaiu spcm, atque in Cbrislo fidem. Quod
aposlolico elTalo nostram hanc episiolain cxordiri
si nos Propboia moncl
ul fratrem appellemns
quain ad vcslrain pielaicm miilimus : nostra qnippc
aique repulcmus eum qui nos odio prosequitur,
oinuis voluntas, cl ipsius epislolae aigumentum,
quanlo magis in fralrum loco babcndi sunl i l l i ,
ad pacis adeplionem l e n d i l ; pacis ojus videlicet, spiritaliquc amore diligcndi, qui boîili advcrsus
quae de boc mundo non esl, prout Dominus dixii *, nos animo ncquaquam sunl? Deo aulem confidinec visibilibus rebus conseiilancae ; pacis, iuquam,
mus,cui noslri omnes actus cogilalionesque palent,
illius, qua/n ipse de coelo d c l u l i l , quamque suis
fore ut quandoquidem bunc sermoncni cl laudala
discipulis discedens largiius e s l ; quam denique a
in co lesiimonia iionnisi mulua* rnonitionis causa
uobis crga oinnipoleulem Palrem servari vnli,
scribiimis, ea vobis grala accidant : ncquc enini
proul ipse in sua ad Palrem precc dicebai:
gloriam noslram scd ipsius Doniini nuaerimus.
Non pro bis auUra rogo lanlum, sed el proeis
5. Quicuuqtic spiriialis mcrccdis causa se i n
qui credituri sunt per verbum illorum in me : ut
Ecclesia laboribus occuparunt, rei cuilibel orlhoomnesunum sint,sicttt l u , Pater, iu me, et cgo iu ^ doxatn Adem prsefercndam putarunl; quam q u i 1; u l ei ipsi in nobis unum sinl: u l credal muu- dem verain sapcenliam divina Scriptura lignum
dus quia lu me m U i s l i . > Exeniplar se fidelibus viiae appellal *. Reapse quacnam major sapienlia
suis proponit, u l eum imiianies, codcm pacis te- esl, quam recta circa Deum ac res divinas sentennore copulemur. Sanc illi qui ejus documonia
lia ? iia m absque errore de creatis rebus opinepcusi babueruot, nibil pacis bono anlclulerunt; , ex saitcuc Scriplurse rcgula ; namque ea vera
nibil vicissim aspernati magis sunt, quam ea quse scientia est in paradisi medio a Deo plantata ; ubi,
paci adversanliir, et verborum opittiontimqtie dis- quanq^jm obrependo, callidus serpens noxium vescnsum pariuni : pro cerlo babenles nibil omnino nenum suum vomcre satagat, frandemque sub
prodesse vel niiracula edere, vel sinceram virtulem
pietatis ipecie inspirare, pront primis pareniibus
cam corporis castigatione conjunclam , vel proprii
fecil, quas Deo similes fore spondebal; is nibilopalrimonii largiiionem, vcl dcnique ipsum mariy- minus ab eo qui flammenm ibi gladium rolat, deriuin, absque cbaritatft ( l ) . Porro cbaritas , prout pellelur. Quippc boc a Deo beneflcium mfnistris
eam egregie describii divus Aposlolus , t Non gausuis conceditur , cujus ope calliditas serpentis
dcl superiniquiiale, congandel aulem verilali, non (j infringititi-, atcftie impedimentum lollitur, si quig
cogilat malum * > de proximo, nedum de Deo,
ejus fruclus gustandi cupidus fuerit, qut fidelibm
quia id adversari virtuii indicat.
rcservaiur ut eo copiose Truantur, modo tnanum ci
2. Nos iiaque a Domino peiimos ut divinam in
intendere velint, id esl sincere et cnixe veram scicnnobis germicarft cbaritatem facial, atque ut pravaliam qua3rere, quam quisquis asscquilur salvus .
ruui pnrjudicia opinionum averlat... (2) verba
4. Nos ilaque dum Deo preces offcrre non desil
Epbes. 14. Joan. xiv, 27. * Joan. x v n 20.

1 Gor. , 6.
Psal. xxxiv, 14. Prov. m , 18.
NOTiE.
(1) Iia otiamRanctusJoan.Chrysoslomusbomil. 1
sanctus Augusrinus De bapl. conlra Donnt. I . iv, 17.
in S. Konian-un M. edil. Maurin. i . I I , p. 612. llcm
(2) Ilic unus vcrsiculus in codict* iegi ucquii.
t
138
E P I S T O L V AD A l i M E N I O S .
inus,
poaiquam
noslram
ascivil
subsfattliam;
iti
nioius, sub bujus mysllcae arboris umbra jacere
ul cum peilccium in deilalc, itemque jvcrfectum in
curamas (3), ejusque sempcr fruclus colligcre, ut
bumaiiitate el sciamus el proclamemus : vcltu
eos non pra?&eulibus tanlum, verum etiam abscneiiam
unum Filium agnoscimus Jesuni Cbrisluiu
tibas suppediiemus ; sicut vestrae quoque pietaii
ex
duabus
iisdem naluris; adeoque unum Vcrbuin
non sine juslis causis porrigendos putamus. E l divinum
incarnaluni,
juxla illius (Cyrilli) sensuni
enim religiosus sacerdos Siepbanus in banc regiam
admillimus ac prolitemur. Nec vero cum incarnaa Deo cusiodilam urbem dclatus... (4). Qui non
tumdicimus, subslanliam aliam inteliigiraus, quam
CDLlilelur Dei Vcrbum passum ac morluum , faDci Verbi naturam a Cyriilo assertam ( 9 ) : etenim
clumque primogenituin morluorum, quamvis idem,
baud duas dicimus incarnalas naluras, sed unam,
quatenus Decs, viCa ac vivificans s i t , analhema
id est illam divini Verbi incarnaiam , corpoic
eslo (5).
assuraplo et anima ac mcnte. Tum ulriusque s i 5. Profecto qu&libet clandestina Neslorianae
mul nalurae proprielaies profitcntes, nibil aliud
nialitiae insinuaiio bisce anatbematismis,
anle
inlelligimus, nisi quod assumptum a divino Vcrbo
quam radices agat, evellitur : atque his proposicorpus, in nalurara divinam haud Iransiit, corpotiouibus, quas nos 1112 objicimus a vera doctrina ^
ris nalura dimissa ; neque deilas assumplo corpodiclalis, scandalum praecaveiur cunctorum fidei
re spiriluque el anima ralionali hisque ad perorihodoxae amaiorum , ne quis lemere attempiet
sonam suam applicilis, in corporis iialuratn
iaconsulilem Cbristi vestem discerpcre, id est saconversa est, nec de sua gloria quidquam amisit
nam fidei ejus doclrinam. Nam conlra hanc Ncsloaul demutavit. Ila nos opiuari ac profitcri sancii
rius.. (6) baud potuit heterodoxus fraude sua
Palres erudiunt, atqne in primis sapiens Cyrillus
praevalere, dum oront studio quaereret, quominus
in suo de ambarum naluraruni, divinaB nempe ct
veritatem fateri viclus cogerelur. Alqui si haec
bumana?, unionc tractalu (10), in quo denionslral
calbolica? professionis vocabula usurpare voluisset,
nullam esse factam uniouis causa alieraiioneiu,
uequaqaam cx Dei Ecclesia pulsus fuisset; sed
quia unaquaeque nalura suas incohmies relinuit
eora bealus Cyrillus veluiicollegam ct coepiscopum
propi ietates. Sic videlicet magi&ter Cyrillus maexopi$sct; proul iu sacris suis epislolis scriplum
gnusque doclor Aibanasius, eadem bac loculione
rcliquil (7).
ulenles docent, quorum lestinionia pnslea pro6. Qtiamobrem nos horum vini arliculorum quasi
feremus.
sacrum fuudamentum prgpjacienles, el omnia legi~
lioii senstis vocabula producenles, bis super aedi- ( 2 7. Ergo duas inlelligimus credimusque in u n i gcnito Dei Verbo, Domino noslro Jesu Cbrisio,
ficare n i l i m u r : c (8) Nam duas coniitcntes naiuras
naluras ; eo sensu , quo concilii Cbalcedonensis
ID uuigenilo Dei Filio, Domino ac Sei vatore nostro
Paircs
DCXXXVI inlellexorunl ac professi s u n l : si^
Jesu ( hristo, simili nobis per omnia facio, exccpto
adamussim, inquam, confiiemur cumdem nostrum
peccalo, nibil aliud dicimus aut inielligimus, nisi
Servalorem, Dominum alque Deum, pcrfecium in
quod ipse Deus cuin esset, et patris consubslandcilaie, ct perfcclum in bumanilate; quia unum
i\a\is, hotno faclus est, vereque hontiuibus conex duabus naluris proiilemur, cx divina scilicel ol
subslanlutis mediaior inler Deum et bomincs,
bumaua. Huic noslraj (idei tcslimonium dal qninnaiurano sibi bumanam una cum deitale copulans,
tum sanclum coucilium, quod posl supradiclmu,
bauri sublata ne post ujiionem quideni disliiiclioue
in bac rcgia noslra a Deo cuslodita urbe congreaturaratn, sed una conservala semper persona
gatum f u i l : cujus in dccrelis scriplmn compeiiaique bypostasi divinae veriiatis incarnalac, qu;e
mus ( M ) , quoJ si quis naluras duas profllendo,
perfecie homo facla esi. Etentm anle unionem, id
haud inlelligat unum Dominum Jesum Cbristum,
esi anleqtiam unigenilum Dei Verbum natura? noslra
Deum et bomincin ; neque pra?dic(is verbis denoeopulareiur, proiitemur unam fuisse ejus naiuram,
(are velil naluraruni diflcrenliam, quarum inconid esl divinam, utpote Pairi et Spirilui sanclo
fusa el ineffabilis unio peracla f u i t , Verbo baud
toiisubstanlialem: duas aulem ejus naiuias dicim
(3) Ulunlur hac eadem loculione Graaci in alia

epi&inla ad Arnienios, cnjus nos cxcorpta prolttlinnis in Spicil. Rom. t . X, p. 446.
(4) Hic deest folium in codicc.
(5) Esi duodecimus Cyrilli aualbemaiisinus in
calce epistolae ad Nestonum , Opp. I . V, paii. n ,
p. 7 7 .
(0) Uic duo versiculi sunt in codicc oblitterali.
(7) Eptsi 3. ad Nestorium , Opp. t. V , pari. n ,
p. 1 5 .
(S) Qoem traclam virgulis dislingtiimus eum
lnu!avil ex ms. cl. Auclicrus in aduol. ad Joaumft Ozniensis Scrmotiem, p. 33.
. G U
XCVUI.
(9) Quomodo intelligenda sii Cyrilli nd Sucensum

loculio una Verbi vicarnnla vatnra, exponit acourale caeicris S. Maxiinus Opp. t. 11, p. 273,
2ii6, 355. Hujus Paliologiai I . XCI.cul. 480, 500,
578. Videsis etiam Pbotiuin, BiM. p. 801.
(50) Uirtim bic sil dcpcrdhi operis Cyrilliani t i lulus, an polius nottis illc v. Gr. De incarnalwne\
baud salis inibi conslal.
(11) Esi canon seplimus concilii n Constantincpolitani, ecu quinli oecumenici; qui canon vidclur
tnibi paulo clariorin boc Geriuaninostri torilexiu,
quam iit Giseco ptoprio apud Concil. Zaltai t. I X ,
p. 382.
5
19
S. G E R M A N I
ad âftri ualuram translaio, neque came vicisstm

ail Verbi naturam (elenim arobae nalurse in substaplia sqa permanentee, personaliier tanluin eoaIuprqnt); c l qjiod causa praedictae locuiionis usnrpapdaj nulla fiierit alia, quam my&lcrit numcrique
agnoscendi naturarum, qua3 in eodcm unico Verbo
incarnato Domino noslro Jesu Cbrislo subsi$lunt;
neque nênte (12) laniummodo, uniiarum naturarum distinciionem esse ipielligendam qua? njhil ob
iinippem amiserunt, quia unus est ex duabus (13),
et duae in u n o ; si quis, inquam, plurali boc namero abuliluf, pt ualuras divisas suadcat, vel
singulas jn propria persoua dislinctas, bic amlbcnia s i l .
8. Cpm nos itaque duas in Christo Jesu naiuras

juxta catbojicum congregalorum Cbalcedone Patrum seusum proftieamar, pcrsuadere nobis baud
possumus, quin i i a Deo sinl condemnandi qui
.conlradicunt, nequc admittunt el sine. hsesilatione
prolileniqr didaro lQCUiionem. Nam sancti Paireft
baud simpliciler dixeruiil se duas agnoscerc in
Cbrislo Jesu naturas, sed omnem adilum Ncslorio
obslruxcrunl: alquc i u nos profiteri docucrunt
unigenilum Dei Vcrbuni, ulnemo aecundum illius
impletalem dicere audereLjesuM Cbristum Dominum
per bomonyniiam lanlum ac dignilalem Deo Verbo
seqtialero, caetcroqui scorsum ab eo qul de Oavidis
Stirpe est. Qua credita ab co unigenili Vcrbi d i vlni in duo divisione , cum illius hetcrodoxa sententia revelata fuisset, Patres ut se conlra eumdem
munirent, djserte i n primi$ professi sunt nalum
tle Palre secmidum deilalem aplc sxcula ;
de Virgtne aulem Dcipara secimdum bumanitateat;
quod ijle Deiparas vocabulum, ccu suac opinioni
conlrarium, ne audire quidem suslinuit, sed aures
obturavit magis quam ii qui sanclum Slepbanuui
inlerimendi causa circumsislêbajU; imo magie
(12) MagAopere animadrcrtcnda est bxc dogmaîcj canonia Gonstanliiiopulilaui locutio, quai
itogai inielligenda.s Cbrisli naiuras posl unionem,
meruis tantiim phanlasia seu tbeoria. Ecce enim
apud Tbeoriani dispntalionem a nobis Script. vet.
t. VI ediiam in Armeniorum episiola p. 520. legitur :
,
. Mansit mutata nequc conversa naiurarun)
momfotath (vel apparentio), sed lamen menle railum tpectakihs. Quod Annenioi um dicluin refutat
Alicbael pairiarcba Conslauiinopolilanus lom. c i l .
p. 332 * volens omnino dici nutnere duas naturas,
t)On atuiejn menle $p^ctari uldogma tulius pronunliolyr. Vulcaiit, oio, leclores loluoi bune Micbaelis
locum., qui di^l>ixs proforio cognilu est. Itcm Syrus patriatcba Monoplivsiia loiu. cit. p. 392, scnb i t : , naturas (Gbrlli post unioneni) contervari, mentis notlw ui $pc>
ciatas. Porro bis locutionibiis vel ,
vel a^lv^rsatur doclc eliaru Leomius cuin
scboiio (apud,
ScripL veL l . V I I , p. 57), quia
nempe Monopbv.Mta^
* ^, * )
, ^ Haud jam di*linitiontm dicunl fieri cogitaiione $ed ip$a$ naiura$
t
r R l A R C H . f i CP.
Uo
quam eerpens aurcs obstruit ne perili incantatom
vocem ausculiei; id esl salularem iradiiiooein,
quain vir beatus i n prima sua ad Nestorium c p l slola scripserat, pro Jesu Cbrisli divinitale, Deiparam aimul appellans sanctam Virginem... (14).
9. Ilem in sua ad OrienCalee epislola idcm bcalus Cyrillus sic a i t : Haud oportuit eoe ignorare
decrelum, quod nerope omni ad synodum noslram
venluro, falendttm foret sanclam Virginera esse
Deiparam (15). Quod si duarum naturarum locutio
ecandalo mullis est, propterca quod ea Neslorius
prave usus fuil, bi velim sciant, diciam locutionem
a sanclis quoque Palribus fuisso tisurpaiara (16) :
nequc orlbodoxa vocabula pie jam adbibita , esse
rejicienda, postquam illis alii abusi sunt. Namque
ci Ariani, male ob suam credendi rationem, n o n nullas sacras Sciipiurae voces interpretanies, i t a
conali sunt sanam sanctissimaB Trinilatis fldem
corrumpere : ueque idcirco post eoe quisquam iis
vocabuli usurpandis abslinuit.
10. Adrairabilis praeierea Cyrlllus eidem Ncstorio in Epbesino concilio contradicens, in quo n o n nulli locutionem illius lanquam veterem doctrinam
defendebant, tcslimonia magni iheologi Grcgorii
in medium altulit, q u sunl biijusmodi (17): Qui
duos filios iniroducil, unum de Dco Paire, allerum
dc Maria, non vero unicum solumque, is ab ad<p*
tione cxcludelur, quam Deus fldelibus oriliodoxia
promisit. Naluraz duae g u n i , quia Dea et liomo,
veluu anima et corpus ee habent: non aulem l i i i i
duo, ncc dii d u o : nequc pariter duo homines,
quanquam a Paulo inlcrior exleriorqitc bonio appellaniur. > Idem deauo Gyrillue in sua priore a i l
Sucensum epistola duas i n Gbrislo Jesu nituraa
professus est diceudo (18): % Quantum cogiiaiiciie
asscqui possumus, el inlelleclnali oculo ralionein
incarnalioais subjicere, duas dicimus uuilas naiu-
cogitatione tantummodo spectari conlendunt. Sic

fero eliam Monopbysilarum adversarius Kpbraemius apud Pboliutn cod. 229, p. 786 Summa rci est,
ul ait pradicius Micbael Gracus palriarrba, opor
leie duas Gbrisli naiuras simplicittT diccrc, non
aulem atnbigua peripbraei ioqui. Idem Epbra^mius
apud Pboliuin cod. 229. p. 820: ot \ , '
. iVon Palrex
uouri in Christo, $ed dua$ nalurat in hypostalicn
unione prwdicunt.
(13) Ua loculnoi osl Eplipviiuiiii concilium:
unus ex ambabus uaiuru Chritlut. Loo papa i n
celebri cpislola a Ibuc evidr.nlius w n ^ Ckrisius iu
naturis duobus , rui dicio Gbqloeduiieu^ Palic*
approbanles bucchmavcrnnt.
(14) T n s deinccps veisiculi legi nequt uni i u
ootlice.
(15) Hoc d i i i l in primo analbemate opp. t. V I ,
p. 159.
(16) Idem ait Gyrillos cliam lib. Adv. Ntsto
ri*m> p. 0.
^ (jl) Concii. Rphcs. aci. 1 , col. 1192, cd. Zaiiaa
(18) Opp. . V. part. u , p. 133.
H2
EPISTOLA A b A R M E M O S .
ille
supnrnaturalia
sua
dcmonstravit
divins
opoia
ras, w u m iiibilominus Ciirisiuiii et Filium ac
aiique : c Si non facio opera Patris mei, iioliu
OonriDum, bominem facium, divinumque Yerbum
iooarnaluiu. Neque tamcn aliud Iiac locutione crcderc; si auleni facio, et si ttiilil non vuHU
dactre volumus, nisi qua&ttiin a quinlo concilio credere, operibus eredite, ui cognoscatis ct creIkJicifDue, nempe ut quarum unilarum tanlummodo dalis quia Paier in me esl, et cgo in P a i r c .
Adversus aulem bacrelicos illos, qui poslea ad cnn*
naturarem distinctionem preflteamur. Quam rem
lemnenduni incarnalionis mysteriam exorluri erar.t,
idem Cyrillus in sua quoque ad Eulogium epistola
dicit (19); c Neslorius dum duas oarnis ac deita- veritaleui is pramunivit, cum nalurx sux quo
liescunquc sibi libuil, permisit (velul ail eiiain
lU distinclas naluras profilelur, qualenus alia est
sanclus
Nyssai episcopus Gregorius (23) carnis
divini Verbi, alia carnis naiura, haud lainen noillas
affeciioncs
expcrii i , quae reprehcnsione carcbiscura illaruai unionem confltctur. > Tum adbuc
enuelealius subdit: c Nos Yero eas confilecnur bant, nec non crucialus; ut iuvictc conlirmarei, se
antlas, imuni Filium , unum Dominum, unum esse prtniogeniium iu mullis fraiilbus, uobisque
corpore ac sanguine simitem. Uinc ctiam posl rcCbrislutn, uli Palres noslri dixerunt, unam Verbi
surrectionem, ut nalurai SIKB vcrilaiem rursus
incarnalam nataram (20). > Igitur extra omneiu
deuionslraret, velut ait inaguus sanclus Basilius
eoulroversiam palet, haud sublatam fuisse ab
(24), cibum quoquo gustare dignaius csl.
uoioae disfinciionem : quo fll u l duas naturas di*
13. Jam vero aeternus Deus, qui uuiversum
eanus; unaui vero Yerbi divioi, quia eadcm Unimundi orbem complcctiiur, ut ait haias , nec
geniii oatura, secuin sub uia persoua coiijunctani
babei naturam humani corporis animati et ii.lel- famem experiri nec silim poiest: nibilo tamen
minus isiti corpore suo usmivii atquc s i l i v i l : cumkctualis.
11. Malta alia bac auper ro dici possent ad orlbo- qe bomo osset, tanquani DJUS simul opcrabaiur
cum naturx divin viribus. ld nos docct (liam
doiae nosliae el iraroaculala i d e i confinnaliouem,
sapicns Cyrillus in suo Theiauro dicens: c Uuum
eorumquc refulalioncqi, qui baud sano sed pesnobis pnedicanl Cbrislum divinaa Scriptunc: nanisitto consilio coaaniur invehore ecbisma in Ecclcque unus cst DeusPaier, unusque elsolus Dominu*
siam Dei. Yerum suflkiant qusB hactenus dicla
Jcsus Cbristus, qui uii Dcus agnoscilur, quia id
snnt, u i muUiloquium viteoius, a Salomone edocti
egU qttod solius Dei proprium est. Quia vero semet
fui aii * : Da sapienti occasionem, et addetur ei
fcccrat hominem. sccundum Scripluram, opus fuit
tapieoiia .
12. Deinceps vero oporiel ut de operalionibus C ut se boniiiiem esse comprobarei; neque talis v i deri poterat absque innoxiis 2orporia affeclibus,
qooqnc e i volunlatibus (Chrisii) dicamus (21); splritak niroirum lalentum mensae vestrae argenlariaj rcbusque aliis corpori consenlaiieis. Operabatur
9cilicc(ct loqaebalur quanium bumini congruit, u l
radentes, wl posica Dominus sorleni soatn a vobis
sc
bominem facluin dcmonslrarei (25) Tum pauCUB tttan possit recipeie, neque nos ceu pigrura
cis interjcclis; c Quia Deus verus crat cum carne,
ilbnn serxum condemnel. Duas ergo dicimus in
Uferaio Jesu operationes fuisse; nempe ipsum ct caroque vera cum dcitale, operabatur ut Oetis,
quatenus opus eralulDeus esse cognoscerelur. Viqoa Ueom elqua hominem egisse inlelligiinus: qua
cissimqucagebat
loquebatur, qualenus oporlcbai
Deam, res diriuas; qua boniioem, res humanas;
ut se verum hominem esse ostenderet; myslerii sic
ed tamefi ambas operationcs perfecisse conjunTerilatem prudenle oeconomia adminislrans. >
ctia, non seorsum separalimque (22); alque ila
14. Nemo igitur ausil nos reprebenderc, id est
bciis se confirinassc, cujasmodi reapse erat, Deum
Dci
Ecclesiam, proplerea quod bis vocabuiis u l i vernm et bominem verum, non specio tenus. Nemur
in caibolicae fidei confessione. Cogitent poiius
qee nobis ltcet cum Hebraeis ei dicere: c Quia lu
forc
se maliiiae Ananorum coiisonos, qui ad su >s
IKMDO cam sis, facis leipsum Dci>m . > Etcnim
lil
l 0
PTOY. i x , 9.
Joan. x , 33.
ibid-, 38.
(19) T i > . V p a r L 437.

{%}) Recole de bac celebrj CyriHi locirtioiw quae
d i i n o s D . 6, adn. 4 Prselerea de teneibi CbalcedMensia doctrina. ei contrario errore mulla bona
dtcit Geroanus noster eliam in traclalo, qaem ?idesas, D* k*re*ibu$ ac Synedii a nobis edito Spicil.
rom. t. VH.
| i l > De dwpiiei quoque opera*9$ne tl voiuntate;
Cermanus, op. cit. n . 45.
(2*) lla S . LUO PP. sermone miserik), cnjuft
parteio eg# legebam va cod. Val. 1287, i . 51 b.
kYiml aetero sermo in Append. n. l , c d . Balier.
1.1. Porr* ubi i n ed. col. 401 , cap I I , bgilur :
y
1 9
Isa. X L , 12.
sumiiur cx serm. 43 De pu$$. cap. 4 , e t c x e p . 424,

cap. 5, et dentqtre cx ep. 4b5 , cap. 6 ; et lameu
in uoslro Vaf.eod. plenior meliorqoe legilur sic :
Lket, oic, Verbi et carnis nna peftona et/, quae insnparabilit r atqiie
indivisc
coihnunt*
habeat
aciiones, intelliqenda lam*n elc.

%
(23) Consonat cum Nysseno Basilius , v. gr.

cpisl. 46t, aliiqoe passim Paires.
(24) Num hitelHgit Germanas locum episiolx Ba
sifn ad Urbiciuro , quam piimi IIOS, ex codice Vcneto ex&cripiam ediitimits post Cyrilli CommenUrios in Psalnios? Ibi nimirum agiiur deCbristo posl
rcsnrrcclioniMn come<)t:iilc.
(25) Plura his rcrle similia dicit Cyrillus in

[tuamris, e\c~, Vtrbl el carnh uua ptrtona ?(, ct
Thesauro asscrl. 24.
ttwmque CMnlia commuties Itabcat acliones, intellij.nd*
iamtn , elc., qui Lwuis locus ad lilleiaui
143
S. G E R M A N l PATRIARCH7E CP.
1U
rcrores orlbodoxam Patrtim Nicae congregalorum irariam, sed Deo prorsus conformem, et ad peccaium nullatenus pronam, quia nunquam divina
diclioi>em dislorquebant; qui, prout magnug ait
Alhanasins (26) posl multam conquisilionem voca- voluntas abs nalurali aberat; imo baec talis prorsus apparebal, qualem in illo fore disil probulum ; stabiliverunl, quod nunqaam
pbeta: c Antequam puer malum bonumve sciat,
Ariani perverlere poluerunt. Cum autcm dislorsit
Neslorius nostrae lidei tesserara, in Ecclesia Dei malum respuet, bonumquc eligcl . > Ecce enim
semper adbibitam, Cyrillus admirabilis personse salulis nostiai causa sponle ad necem accessit,
quanquam ei nalurale erat nolle mori, quia \ i
nniialem illi opposuil.
15. Item cura senex malignas Eutyches senrct congenila repugnat luorti nalura, proui crcalor
cxlulit, dicens Deum quidera corpus noslro simile initio consiiluit.
17. Dixi, nos banc locutionem ascWisse a Paassumpsisse, cxicroqui unam esse naturam post
unionem delirans (27), Patrcs i i qui Gbalcedone tribus nobis tradiiam ; neque tamen ullam praterea
volo in myslerium invebere contrarielatetn ; absitl
convenerunt, Romaeque antisles bealus Leo, coacii
Nam
etsi is moeslus fuit, ignoravit (50), el passioni
sunt, ut illiue insaniam refellerenl, duas docere
cssc naiuras in unigenito Yerbo Dei ; quae cum
repugnanliaro p r se lulit, haic tamen omnia cum
Veibi consensu ac beneplacilo in carne babitantis,
juxla suas proprielates sirau) agerent, ambae quod
proprium sibi erat lenebanl; ut sic ex acluum et ob illius voluntalem, corpori accidebant: quia
Verbum qoatcnus sibi libilum eral, corpori concedislinciione, nalurarum distinciio agnosceretur
uoiiii Domini noslri Jesu Christi: elenim ex actibus debat u l naluraliter ageret, sicut scriplura inveniualura dignoscilur, velut etiam beaii Cyrillus et nius. Quippe nalura comparaium est, ut homo
mori n o l i l : et Adamum Deus ab initio naturaliter
Nyssenus Gregorius in scriplis suis Iradiderunt.
moriis meluentem focit; alioquin baud ei profecto
16. Sed enim ne ad voluntaiem quidein quod
morlem esset imermiualus dicens: Quacunque die
aitinct, verilas non est declaranda. Haud enim
de arbore comederilis, cujus guslum vobis iniertriconsiderale vel absque examine, dtiarum volunlalum locuiionem admisimus (28), cum bac de re dixi, sine dubio morte moriemini; nisi anlea mortis
temporibus nostris commota quaestio fuisset; neque borrorem illi indidissel. Jam vero Domini quoquo
Ecclesiae Dei prsesidibus tacere liceret, neque inepte anima a* morie abborrebal, sed ob oeconomiae r a Pcl potenlis corpus rescindere hujus diclionis d i lionem, id quoque spontaneom erat ac libcrum
Milgalione, Revera haud alieuum a trila Palrura
Hinc discipulis suis aiebal:<Desiderio desidcr.vi
via est, dues voluntates dicere ; et deinde affirmare C boc pascba inanducare vobiscum anlequam patinum, id esl primum atque precipuum bumanum
tiar " > El alibi *: iCalicem babco quem oporlel
actum in intellectu ac volunlate fieri. Jam ctim
nie bibere; quid aulem volo praeier quam illum
nostram naluram divinum Verbum assumpserit, bibere ? > E t : c Baplismum babco, qno me
ut eam sanilaii resliiueret atque inslaurarel, neoportet bapiizari; et quomodo angor usque dum
ccsse fuil ut prie caeieris illain parlem assumeret,
perflciatur ? > Ex bis crgo discimus, ut doctus
prima peccati vilio iofecta universum bomiCyrillus opinaiur (51), quod Jesu Chrisli natura
UCID peesumdedil. Elenim Deus quidem initio
noslraa similis, naturalcm repugnanliani sibi spotiAdamum naiuraliler innocentem creaverat et
laneam fecerit, prout Deo conveniebat.
libera cum voluntatc. Quapropter inclytus Aiha18. Alque u l summam prsediclorum faciamus,
nasius dixit (29) naturas duas ab ipsa voluntalc
paucisque rem concludamus, dicimus Deum factura
ln uno Domino noslro Jesu Cbrtsio denotari. Elsi
esse bominem, non aulem assumplum abco bomienim is voluntalem secundum bumanum inlelleo
nem, Ncslorius credidil (52). Elenim dicium
tum assumpscrat, ipsain lamen baud babuil conf u i t : c E l Verbum caro faciuin esl '55), el babiH
1 3
11
1 1
1 1
Isa. V I I , 16.
Luc. xxn, 15.
Joan. x v m , H . Luc. , 50.
(26) Prolixe de hoc^ vocabulo Aibanasius iu l i - D palriarcbam Alex. apud. t b o l i u m , cod. 2 3 0 ,
bro De tynodit
p. 882.
/27) Concil. Chulced. p. 1079, ed. Venet. Coleti
(51) Hoc cum alibi, tum disorle dicit Cyrillus
ar.iii 1728, l . I V .
apud nos in Comm. el Luc. p. 427, el in Excerptis
(28) Hinc rutsus vides quam falso accusatus
ilem apud nos p. 485.
oiiin luerii de mouolbelismo Germanus nosier;
(52) Recte a i l , ui Nesiorius credidit, qui parvum
qua caeleroqui criminalione salis eum jam purgaei dicto sensum subjiciebat. Cxierum loculionem
verat llensebenius Bollandianus ad diem 12
banc, quod Verbum sibi assumpserit hominem,
Maii. Vide supra col. 22.
impune diclain reperies in sensu orlbodoxo apud
(29) Idirco Eulycbcs in concilioChaccedonensi,
velercs, puta apnd sanclum Auguslinum, De vera
tonio pnediclo , p. 1019, citabat pro se non Cyrilrelig. cap. I b , apud sanciuni Leonem PP. senn. 5 4 ;
luui lanlummodo, scd ctiam Atbanasium.
r l quidcni imer Graecos etiam apud Alhanasium, i n
(50) De scienlia Cbristi, el de ceiebri loco quod
FragmeiHis quae super edidimus, p. 582.
ne Filius quidem diem boramque judicii fuiuri sci(55; Pulcbre Proclus Coiislanlinopolilanus t n
ret, adi egregias explicaliones Cyrilli apud nos in
cpislola dogmalica ad Arntenios (Galland. B i b . t .
Excorplis ejus ad Matlb. p. 482. Rursus cumdem
IX., p. 087), ail lotulione Yerbum caro facium *ef,
Cyriilum in Coinm. ad Lucam , 52. Item nonibil aliud signilicaii qnam 6
ftUum Nicepbonun Anlirrh. I , 50 , et pracserliin in
, sunima univnis inseparabilitalem* E l b o c
Apologelicu majore, cap. 76. Denique Eulogiiun conlia Mouophysiitas.
U5
E P I S T O L A AD ARMENIOS.
?46
dcmonstremus oribodoxam illius fidem, atque ut
eos pudore afficiamus, qui Leonem Nestorio favrro
praestimunt. Quod si forte vos (in Cbristo Jesu
dicu) contrarium aliquid inlellectui vcstro innoslro
seriplo deprebenderilis, nc, qtiseso, id significare
cunctcmini, quidquid nempe.vobis libuerit, magisque accuralam dubiorum veslrorum solutionem
exquirile. Namque el magnus Atbanasius aequum
essc judicavit, eos nou repellere, qui quod dicunt,
recio sensu explicant. Sic enim ipse docet in sua ad
Euscbium, Lucinianum, el sociosepislola (36): Vos
ergo, qui bacc omnia proliiemini, ne, quaeso, illos
qui eadem profileniur datnnelis; sed vocabula ab
illis adbibila explicale; neque bis inconsidcraiis,
auctores repellatis; imo vero eos cxorale, iisquc
suadeie, u l conciliare scnlenlias velinl. t
20. Cum ergo exploralum sit, coram tremendo
Cbrisli tribunali, ubi acus noslri omoes, verba,
ct cogiiationes judicabuntur, quidquid liactcnus
audienlLbus diximus prolalum i r i , date operam,
venerabiles fralres, u l vinculum perfcciionis * pacisque concordiam leuealis, quo unum corpus esse
19. Neooo igiiur scandalum nosiri causa palialur,
possilis et unus spirilus, sicul vocati estis in una
dom peccatis suis qwaerit excusationes: neque is spe vocalionis veslrac: atque ut in uno Doraino,
qui in peccaio persistit, Ecclesiam Dei vituperet,
a fide, uno baptismo glorificare Deum possimu*
quasi ea divisionem in Cbristi mysterio doceal. Patrem Domini nostri iesu Cbrisli, ejusquc unigeNemo nonnullas perperam inlelligens Patrum
nilum Verbum, el sanctum Spirilum, qui ex illoauctorilales, vel eas distorquens, pcrverse aliquid
rum subsianlia esi; i n eodeni, inquam, oviii, iu
adxersus Terilatem concludat: idque iis praecipue superna Ecclesia primogenilorum in coelis condicilur, q u i beatum LeonCm Romanum antistitem Q scripiorum; ubi babitanl omnes quieodem fruuniur
ejusqueferba teroere et iniquc scaadalo babeni (34).
Domino nostro Jesu Christo, cui bonor in acleiEpisiolae ejus testimonia deinceps rechabimus (35),
num. Ameu.
recum eorum exponenies senlenliaro, u i evidenler
u r i t tn n o b i s " ; baud sane apparenter, neque

unquam umbram se exhibens, scd verc ac mat>
rialiter factus homo, ut boc fructu universum boniinum genus mundaretur. Eaque oronia posscdit,
qose pro nobis obtulit, u l magnus inquit Aposlolns . Idcirco cum Drus esset impassibilis, non
recusavii fieri passibilis, idem et passus essel el
non passus : passus carne, quam de sanctse Virginis
Deiparaeutero sumpsit, simulque experlus quidquid
iDCulpabilium affeclionum babet naiura, nec non
cnicialos quos passionis tempore a crucifixortbus
pcrtuliL Non passus aulem, quatenus nibil divina
nalura paiiebalur, dum ejus non sine sponte propria corpus discruciaoaiur. Sic eliam corporaliler
pendebai i n cruce, in quaoi se propria polestate
conluleral, ut ipse Dominus d i x i t . Obiit corpore, ^
aneatra tamen humanilalis ejus parle discessit
deiias, q u s tota incrat corpori exaninii in monuuiento jaceati, tolaque simul perseverabat in ejus
anima a d iofcras terrae parles descendenle, ubi et
iis qui i n carcere erant spiriiibus veniens praedieavit, ut aposlolorum princeps narrat .
, e
l 7
i e
11
Joan. i , 14.
Hebr. v m , 3.
1 7
Joan. x, 18.
(34) Keapse adbuc Armcnii Eulychiani, id esi

Honophysismi asseclae , cogunl levitas ordinandos
jarare in /brmularo , qua delestantur concilium
Cbalcedortense et Leouem Romanum. Videsis LeBrunium Expl. miss. t. I I I , p. 16. Ncc immerito.
Etenim neroo sa3pitis aul validius Leone Eulycheni
argnit in sennouibus atque epislolis.
(35) Desunl unc (omissa ab amanuensibus) in
calee praeseniis cpistolae ha*c tesliraonia sivc auctorilates, quibus dogmatica scripla communiri so-
1 1
I Petr. , 19.
* Colose. m , 14.
lebanL Idem accidit cpistola Leonis PP. ad Flavianum, cui desunt tesiimonia (in codd. et in cdd ),
ab eo proinissa. Ilem desunt testimonia in
aclionis 9 Lcoutii De seclit, quse nos lamei. iu VaL
codicc nuper invcnimus.
(36) Non videbam liujua tiluli epistolam inter
edila Alhanasii scripla. Hujus epistobc fragmeni i i i n , ab ipso Maio postea edilum, dedimus intcr
Opcra Aibanasii bujiis PalrologiaeLXXVI, col. 132(J.
EDT.
1*7
S. GERMANI
P A T R I A R C H CP.
K8
SANCTI G E R M A N I
PATHIARCHiE
CONSTANTINOPOLITANI
E P I S T O L j E DOGMATICiE
(.YIANSI,
Concil., l . X I I I , p. 9 i , )
I.
EpUtota Gregorii sanclisiimi papa Romani ad sanc- \

tissimum Gtrmanum, qai fuerat palriarcha C<m xbr
flaniinoptleoi.
.
'ftftxaxpiapjrpr
Qualis et qux detectatio mcam sio hetilicare

\ animam novit, sicut graliQcits nuntiue super tuo
, ; \
nomine, quod reverendum revera milii el ma- \ \ , gttidcandam decenter est, sanctificate el divini \ , ; )
tns actc t HQC enim ct nunc ego per honorabileft
\
litteras tuas evangelizalus exsultavi , etpne tiimio /., **
gaudio, spiritu laetificaius sum. Deinde in caRlum
. ! *
exiendens oculum, graliarum dominatori omftlum
& 6, Deo retuli acliones, qui laliler eiiam modo voluit,
, \ *
ci ftne tenns vobis cooperatur; el omnia vestra ih
, \ ,
lucera educit. Hoc enini ei orandum mibi est &
. '
et interdiu, et nunqiiam aliquando boc deaiderium ' \ &
deserendum esae in Cbrislo contidens pronunliabou
, ^
Tesiimouium autem perbibet sermoni mea, . \
GuperlaudabiHs cl a Deo dilecte, etiam luse per
, \
amuein boram benevolenliae recordatio: quara
, babilatiieem babeus in labiis, et dolorem verbi
/, - *
icFie non valens, illico ad aflalmn per lilleras
,
propcravi. Esl euim debitum m i b i , ct debiiis
. \, xd\
cuociis iMignius, tc fralrem luctim ct propugnalo, 6 ,
lem Ecclesiae salutare ac alkiqui, ct luclaininum
*\ ;,
tuorura collaudare matcrias. Eliamsi quia dicat ct
\ .
valde convcnienter clamet poiius ea impietalis
, \ ,
prajcursor, qui nunc passus est, bona actiooe raa- , \
lam aclionem luis commutatttrus felrcitalibus. Nam
,
arbiirabalur sccundum illum qui dosursmii cecidit, Q 6 . tov
freincre siinulet prxvalcre alvcrsus pielaletn, sed
\ ,
iHiptulilur ccelilus spc fraudatus ; et audiebat qui- , \
dein ab ecclesia ca quae el Pbarao prius iEgyptius , \
lyrannus, Moyse de illocancole: c Dixit inimicus, 6 , $
persequens coinprebcndam, parlibor spolia, re^ , plcbo animam meain ' . Sed el audiebat quae et
, , . >
ipse diabolus, el cum propbdica illi pncnunliare- ,
lur nialedit l i o : c Propteica destruel te Ueus in
* c
tinem, evellet tc, cl emigrabit lc de labernaculo
^
tuo, et radicein tuam de lcrra viveiilium
Ita et
,^ ^ .
ille pra^cr spem conalibus qui iu spe erant fru- * '
fthalus periit, stiperno agone vestro el robore , aposlaiae cneivala impugnaiione adveisus Deum,
^ .6:(1
Exod. xv, 9.
Psal. L I , 7.
YAKI/E
* cx L . \ a^sp ^
LECTIONES,
149
EPISTOL.E.
, \
* 0
, \ .
6 , \ \
.

, \
). , \
, (
, ;

50
deorsum eflfecla, el ad novissimutn propemoduib

expulsa exitium Chtfstutn impognantin ferociUte,
iia ut super eo Scriptura veractier hnplesttttr, ijuak
d l c i t : c Arcus forlium ftuperalus c s i , et inlWfm
accincti sunt robore ; proeo qucrd nullft cst afl
infirmum Dei brmiias abominatiffnte coriim <p/i
Deum impugnant, et pngnare pio Deo muitdurti
conlra inscnsatos [scriplum est] asserit. Quomodo
ergo non cum Deo pugtians, l i i , ssbiclissime, adversus eos qui sinc Deo et contfa Deum Snmt,
comnjoveris? Qui videlicet invenltfnt eum qtfi
invisibililer oppugnatur, imo, ut vcrrus dicamos,
simul pugnat, et bosles in fugam vcrlit
ac ubi
sic coepisli pradium, ut Deus ipse tibi inonslravii ?
* \ ,
praiesse praecipiens castrU r*gni Cbrisli glorio , siim vete ao Insigne labaruin, id est, viviftcarfe
* crucem, magmim contra moriem niagniludinis s u
, Irophseum, in qdo irtundi quadrifarle icrminos cir . \ cumscripsit, linearacnlis dislinguens. Deinde et
\ ,
sanclam imaginem omnium dominae ac vcrae Dci
. \
niatris, cujus Tulfam diviies plebis deprecabuiilur.
, / '
Etcnim sancta est, qucmadmudum Patribus v i *
& .
dctur, qiia3 laltter a vobis pie bouorata Iribuit
\ , vrcissitudines. Ndm imaginis boaor ad principalem
.
Iransil, secundtun Basilitim magnum. Et pietale
, st plcna venerabtlium imaginum causa, aicut

dicit Cbrysoslomus : Ego ei cera perfusadi amavi *
picturam pieiaie referiam; vidi cnim in imagina
, 6\ *
angeluro cuueos baybaroru pciaequeiiieni, et
, - Q David veritalerti dicenleiu : Dotuine , in civilaie
. \ , \
tua imagineHi eoruin ad nibihim rediges . Et i w . , ' qiiaquam Ecclesia crraxii, licet Ha fuerit sesiima , , *
lum. Indulgeat Deus, el neqire sccunduiu gcntilem
4 , consequcnliain cst Iraditio (absit!) ct intenlio vei
^ . \ ' secundum quid probatur, et nequaquam cousideranlur quje pcificianiur. Nam neque in Paneade
1
civilale baemorrboi6sa3 pie mnt e in recorditioncm
\
, - facti in se miraeuli repudiabalur, cum orta esset
kerba circa pcdcs slatU33, quae ab ea in nomiuts

, \ Domini Jesu Cbrisli erecU est; el extrairea eral,
incognilaque specrc, positaque omuibus in vario , , ,
rutii languorum remedium condescensione et bo
. nilaio Dei cl Salvaloris noslri. Imo legalis, ul jam
[ita] dicamus, bujusmodi esl in Deo erectio , liccl
,
, \ ^ liguris magis signanda [Cr.,liguris expressior], ct
\ . - u m b r prafcrcnda sit graiia el verilas.Unde m a \ i inam salutis causam saiiclorum coeius Dei consi tov , lio boc capilulum tradidil [Gr., b. cap. Ecclcsias
, Irad.] in universorum vullibus, el colorom ope\ - raiionibus vencrabilcm et sauctum cbaraclercm
secundum bumanilatedi ejus , qui tollil peccalum
6t'
miindi, erigamus, pcr euin bumilitalis cclsiiudincni

Dei verbi coneideranlte, cl ad memoriam conver , \ ,
salionis in carnc facue , lam videlicel passionis
, \
e
Heg. n , 4.
Sap. , 1 scqq.
Psal. L X X I I ,
20.
VARIJ': LECTIONES.
h
Ur. o*v : ; ,
. * . .
etc.
e 4 U . -
131
152
fjus el salutaris mortis, quam rcdumpitotiis, quai , \
binc mundo eflecla est, manu quoriaiumodo ducti,
* \
ei nulla esl binc a divinis dissonaulia. Si enim
. \ ^
prophetica? preloculiones terminum minime per ,
ceperunt, ne scribanlur res ad ostensionem eorum
,
quae adhuc facla non sunt, id esl, si non est incar i ,
nalus Dominus, non formelur sancta iinago ejus
* ' * .
*ecundum carneai. Si non est nalus in Betbleem ,
, \ ol
ex gloriosa Yirgine Dei Geniirice , neque magi
^> , \ ,
liiunera oblulerunt, neque pastoribus supra sleiil
\ '
angclus, neque multitudo coeleslis exercilus nato

bymnum o b t u l i l , si non in ulnis gcnitricis ut i n ?^9 , \ fanluliis ferebatur, qui porlai universa, et laciis
,
alimoitiam perluut, qui dat escam omni carni, nec ^ . boc figurelur. Si non a sene suspicicbatur , qui
\ , \
vilae lenct principatum et morlis, ct omnium Do " * ^ w0 ininus pcr eum agnilus si.nul cl pracdicatus, ei ut
, xa\ * dinnssionem copccderct poslulalus , si non in
\ iExypltim cansa dispensalionis porgebal super nu9 , \
bem lovi-in, sciiicet lumine illustralam ma \ ,
trcm ac sanclilale robustam, qua iu excelso seiet,
\ , \
el-redil cx JSgypto, et babilat Nazarelh, ne figu- . ,
rentur coloribus. Si non moituos suscilavit , cl
\ , \
erexit paralyiicos, el leprosis prabuU purgalionere,
, \ , \
et ca^cos illuminavit, deinde ct expressam feril
, \ >lingtiani rautonim , et bases claudorum iirmavit,
3, \ t*l expulil dacinones, nisi apcruit aures surdorum,
, \ ei omnia opcralus est gloiiosa, el in Deo signa
, \
perfecil , nc pinganiur; ei nisi passioncm voluu- ^ , \ larie susoepit, et iiifemum spoliavil, cl surgens in
, ;
toelum aseendit, qtti venlunis esi judicare vivos cl
\ imirliros, noquc iigurent Scripturae vcl bisloii,
, \
ista enarranl, tam per lilteras , quam por
\ \ lolores [Cr., ncc scribanlur, nec figurentnr]. At
. , \
si basc omnia facla sunl, et magnum est pielatis
, \ inystcrium, iilinani esset possibile, ut COBIIIH et
, ',-y , ,
lrra et mare, atiimanlia quoqnc oinnia et \irgulta,
, ,
quidquid aliud <;st, enarrcnl illa ei per voces . , \ , \ .
c\ per lilleras, et por picluras. Eoruni cnim qu;e
sunl formalio idolira pictura nominalur, qtiac , \ , )
#1 paganx fabulalionis poema finxk , eormn quas .
nuiiquaii) fncrunt per cs*cntiam facluram desipien\
assovcrar.s. El cerle nnlla cst condcscensio ^ ! KoclcsiiC Cbrisli cuui idolis: absil ! Ncquc cnim
, ,
vitulas adoravimus, ncque vilnlinii in Cboreb fu * "
tliinus, ncque a nobis creaiura PPUS scstimata cst,
, \ ,
sod ncquo rursus sculplili procidhnus, el Brclpbc gor iniliati sumns , neque natonim occisorcs aut
, \
-acrificalotvs fitimiis, aut occnlla mysieria cclc- ,
bravtiutis, iicquc filios nostros cl filias hnmolavi- IIUIS unqtiam drcmonibns, til in nos ea qurc a
. ' 8aloionc idolorum culloribns dicla sunl assumnti; , tur*. Nunqtiid a nobis infocla cst lcrra in snn^ni , ;
nibus; vol imaginrm in (cmplo focinms, quadri \ \
forme habenloin idolum , et banc aduravimiis ? , Niiuqiiid abniniualioiicin repnlium cl poconim
^> "
mpra imiriitii lempli depinximus? Aul iloniinnos
* ''; ; :> c |*

Maub. , I .
Luc. , .
Bog. , 1 scqq.
EPISTOL^.
<
^
: / ^* * . ? ^ *
, \
, \ ; "
* , \ -'

; ,
* ,

,
, ,
! <5
.
,
, \

\
5; ,
, \
4#
, ,
,
,
I
, \ 1
^ / (5 ,
! ,
, \ .
,
-^ ^
, '
, 6 , , ,
\ >
, \
, ' " *
&. ,
:
\ .
, .
, \
. \ ; rfta:; \ , \
: ,
,
4
, \ . *
, \ ,
, , \
^ \ '
\ , \
^ .
*
,k
* Execb. , seqq,
Ifcbr. ix, 5.
* Rom. , 25.
11
1 5 4
E z e c U i c l
v i d i l
P^ngcnles Adonidem , ti ineensum

soli oflerenles
de quibus dicit ApostoSus: < Scrvierunt crealurae poiiu3 quam Creatori * . Putasne slaluimus imagines .duarum fornicariarum
iii iEgypto, Oola scilic^l et Ooliab, et eas adoravimus ? An rursus a nobis sacriGcia Bel in Babylone
el Dagon in Palxslina oblata sunl "? vcl
aJiis tliis genlium procidimus? Non sunl baec,
non sunt; calumnielur nuilus, quoniam in nuilo
eorum quae consislont et facla sunt, nomen quod
est super omne nomcn populus Cbrisli usque bodie, praeier sanclara vivilicam Trinilalero, coluil,
vcl servivit [ Cr. latria adoravit ] : absit! Nam
modus idololatriae mauifcslus est. Cbrisliauis autem Dei culloribus oimiiuni dominalor esi adorandus. Porro si quis, Judaico more ad accusalionem moiua, quae olim conlra idolorum cnltores
dicta sunl difTamaverit, et idololairiam Ecclesitt
nosirae ascripseritex vencrabilium imagiuum deiflco
et mirabili ad melioraducalu, nibil aliud arbitremur,
quam ut canis lalret, et in funda procul abjectue
audit sicut Judaeus : CUnam et Israel per visibilia
risus esset Deo adoralionera offerre, et per typicu
meinor esset cieaniis, et non vilulum retineret ac
muscas super labulas tcslamenli. Uunaro sanctum
ahare magis desidcrassel, et nou viiulas Samariae !
Utinam altendisset Aaron virgam, el non Astartem! Bonum quippc simul et jusluin essel ei,
pelram sulutare quae imbres divinilus dedii, el
11
I 1 0 n
a m
spirilus, et in profunda divinorum dogmalum valenlem prospicere, aique Deo duclore considerare
summam scienlix altiludinem. Yeruni binc ad
propositum redeamus, propuguatricis tuae, sanclissime el omuium Cbrislianoruni dorainc, maguificaliones, et qualis ipse ostensus fueris in
cunciis ab illa directas el saWatus, el conlra inrmicos conforlatus, adinirantes. Bli vero qui ex
multo jam lemporc conira eam debaccbaii sunl,
lanto inveneruut resistentem, quanlo invenciuul
Ezecb. xxni, 4 scqq.
VABliE t.ECTIONES.
> cv /,(.
v , r
^ * ' * ^linam
B
Moysi magis intuiltis
essel, et urnaro auream, arcam, propiliatorium,
petalum, epbod, mensam, tabernaculum iaierius
tt exterius, quae omnia in glonam Dei patrata,
licet mauufacta, saticla lamen appellabanlur sanclorum, deinde et Gherubim sculpliles, quorum
memoriam faciens apostolus ait : c Cherubim gloria; adumbraiilia propiliatorium , quibus et d i vinam vebi gloriam a Scriptura docemur. Si bis
inlendisset, non utique idolis procidisset. Omne
namque opus quod in nominc Domini fit, pretiosum el sanctum esl. El quid opus esl epislolam
in longuiu exlendere? el maxiine ad virum Deo
placitum, et vas clectum a Deo, gratiam adeplum
" l)an. xiv, i scqq.
1 3
Judic. xvi, 3.
*ibi coiittediceiitem. Et hoc mirum non est. Si

enim Brtulia per manum Jadith mulieris israelitidts salvabaiur , cujus optis Holopbernis peremptio fuit, el bftnc saWairicem Israel, qui per idem
icmpua fuerOnt, predicawrunt, quomodo non
oporteret ampliiu tuam amplissimam sanclitatem
tali pfopugnalrice usam aggredi Odei bostes, ct
vicioria toronare subjeclos? Sed ejusdem supplicaiionibus et omnium saticlorum polens in prselio
Deus ftosler, fortis et longattiinus, qtri deduxil te
super Josepb ut o\em, custodial te sanctissime in
anno9 prolixos, universae Ghrislian bene operantcm cenversationi, et sacro canoni oblemperare
cunctos doeeniem el incilantem, ct cusiodire depositum quod a Patribus soscepimus; converlentem
cos qui ad modicum quid non imellexerunt, juge
le
gaudium nostrum, ct commutiis utilitas et refeclio,

ganclissime et omnibus Gbrisiianis aniabilis.
Tarasius sanciissimus palriarcba d i x i t : Pelram
divinum aposlolum semulatus, luba cecinit nobU a
Roma veriiatem etiam pater isie bealus.
Tbeodorus [ G r . Tbcodosius]
monacbus el notarius legit
reverendissimu*
156
. \ .
^* , , \ ; ;
\
, \ ,
, ,
, ,
, \
\ ,
\
f
,
\
\ , , \ .

\
.
\
.
'.
^
tov
Eptstola Gcrmani beatissimi, qui fuit palriarcha
Con$tanlinopoleo$ ad Joannem episcopum Syna-
densem.
t
xarpt~

.
Episiolam vestra Deo amabililaiis tradidit nobia G

Tarasius latidabilissimus palricius, in qua conli- ,
nebatur de Deo amabili episcopo Nacolhe. Siguifi \ .
camus ergo ei, quod et anlcquam suscepissemus ,
lillerae vestne Dco amaUilitalis, cum buc perve- , nissel idem ipse Deo amabilis episcopus, ad ger- ,
monem veuimus cum eo, dijudicanles scnsum cjus,
,
qualis baberelur senlentiae super his qnae audiera ,
mus de illo : ct banc nobis proposut iradiiionem , \
[Gr. rationcm, seu apologiam. Raiioiicm babci me.
l o l . ] (opponunum eslenim ul omnia subtiliter signiR-
ceuus Ueo amabililati luae), qucnl autem audisset di-
vinam Scripluram iicenietn : Non facics omnem si- , , ,
luililudinein, ad adorandum earo, eorum quae sursora \ \ . ,
in coolo et super lerram sunt.Contra [Gr. Juxta]boc Q ,
. \
dixi, quia non oportet adorare manufacla, id est,
quaeab omnibus sunl coufecia. Natn sanclos Cbrisii , ,
inartyres, veras fldei margaritaj, ompi bonore , \
dignos arbitramur, et inlercessiones eorum invo- . Camus. Ad baec igitur nos respondimus ei : quia *
Christianorum fides et cultus et adoraiio in unum \ \
ei et solum Deum, sicut scriptom est : < Domt- ,
, \ ,
num Oeum luum adorabis, el ipsi soli stsrvies ; >
,
ct gloriucaiio noslra, el obsequium nostrum ipsi

aoli offerlur tam a tanciis qui in coelis sunt, c l i n \ ,
Idligibilibos incorporabiiibusque virlutibus, quam
" Judilb x i i i , 1 seqq. " Exod. xx, 4.
Deut. , 13:
1
17
11
VARLE L E l f l O X E S .
t . ^
1J7
EPISTOLiE.
153
, \ ab eie, qui in tcrro cum essent [sinl], viam co
gnoverunt veritatis: quemadmodum et in ecclesiis
\ \ - Christi quae ubiqtie posilse sunt, sancia laudatur
\ , \ * ei gloriOcatur Trinilas in singulari dominatione
, a6 deiiate: secuudum quod el unus a nobis Deus
} , , \ praedicaiur et non est praeler eum qui dominetur
, ,
in polenialu suo sseculo, ei ex non exsiantibus
* \ omuia, u l essent, produxii, quotquoi visibilia ei
\ , \
invisibilia s u n l ; id csl, Pator et Filius el Spirilus
. \ , \ - sanctu9, sancta scilicet consubstaniialis ei viviiica
,
Triuitas. In quam eliam crcdcnlcs, et quam confi , lentes, baptizati sumus iti iiominc Patris el Filii et
,
Spiritus sancl^Squemadmudum tradidit ipse Deus
, \ Yerbum,
qui incamalus est, Dominus videlicet
\ , \
noster Jeius Cbriatue, qui unus est ejusdem sau
: I - CUe et iucompreheusibilis divinoe Trinitalts : ec
011 creaturas adoramus (absil!) neque culluram
. ^ - qtlte deific dominalioui dcbelur, ad conscrvos i n , fleclimus. Neque enini reges vel principcs in lerra
. \ adorantes, asqualem adoralionctn ei quam Deo exbi \ \ - beiuus, faccre noscimur. Eienini Natban propbelam
\ * * - constul super terram adorasse David boniinem
* exsisientem et regem; sed non ideo accusabilur,
. , * quasi qui boininem veiieralue sitprseler Deum. Ne & , que imaginum facturam, quae pcr ceram el colores
^ . formaitlur, in subversioneiu perfcclioni*, q u circa
*, , , divinum eflicilur cultura, adoiitlimus. Nequc eniin
invisibilis deitatis imaginem el siinilitudhiem, vel
acbema vel flguram aliquara formamus, qiiam no
9
19
, . *' * (J jpsorum aaacloruni angelorum sublimes ordines

, ~ oonslderare el investigare penilus valenl. Sed quo. iiiam unigenUus Filius, qui esl in siau Pairis, re, \ vocans proprium tigmentum a morlis damnatione,
, , ]>eiieplucilo Palris sanclique Spiritus bomo dignatua
\ , esl fieri, siiniliter itobis participalus cainis el san* guinis^ u l i maanus aii Aposiolus", per omnia s i ,
milis nobis facluft absquc peccalo : bumanum
, - ejus cbaraclerem, el bumanae speciei, quain per
; , \ aarueiu suscepit, imagiuem, el non incoinpreben$* ;,
sibilis ejus, el invisibilis deilalis, rorniames, biuc
2$ , , ; *
qua3 sunt fidei repraesentare urgeniur [sataginius],
m i \
oslendenles qiiod uon per pbauiasiani et uinbraf WJIV , lice naiuram noslram sibi univcril, quemadmodum
*
quidaiii anliquoruai bxreiicoruin erraales doguoau
ti\ , ^ lizaveruui : sed quod ipsa re ac vcrilate bomo sil

&' perfectus per omnia, excepio solo peccalo, quod
.
scmiuatum est nobis ex tuimico.
\ ] \
6
; , ^ , ,
\
( .

: , , -
11
a u h . x x v u i , 10, .
, ?
hoc sensu lula* fldei qoan in illum babemus,

sancte ipsius camis cbaraeierem in imaginibaa
formanles, et naluuiwus, et omniuin euku ae bo*
nore decenii dignum decernimas, i n recordaiia*
nem binc venienles divinae illtus el viviticse ac ineffabiljs incarnaiionis.SiiDiliter aulem et intemeralaa
secunduin carnem Mairis ejus eaiiclos l>ei Genilri^
cisjuxia eumdem modain depiogiraus simililudinem, osiendenles, quia cum mulier esset naiurai
I ! Ucg. , 1. Ilobr. , 1 i .
Hebr. iv, 15
159
180
el exlranea masex nostrae miniroe facta, Deum i n - ,

visibilcm et cancta moderantem super omnem sen- , , \
\ , \ \
sum ei hominum el angelorum in suo concepit
\ \, *
utero, el ex se incarnatum peperit. Etenim u l pro . \
prie ac veraciter malrem Oei veri colimus eam, el

magnificamus, el omni visibtli ac invisibili crea, \ , \ \
tura superiorem arbitramur. Et sanclos quoque
. \
martyres Gbrieti, apostolos et propbctas, couser , , \ vos quideai nostros et veros fainulos Dci faclos,
, , ,
aciibusqtio bonis et praedicatione verilalis, el pa \ ,
licutia in pa*sionibus, quas pro ipso Deo pertule , \
runi, probatos et amicos Dei osiensos, et mullam
liduciam apud eum cotisecuios admiramur et bea- , \
.
lificamus, ct ad recordationem viriliiatis eorura,
ac germanff circa Deum servitulis, similitudines ^ ^ \ , \
eorum depingimus : non eos ut divinae natura
communicatnreg pronunlianles, debitum deiiicae \ \
gloriae atque poleslaii honorero el adorationem i l - ,
,
lis impendimus; eed amorem nostrum, quem circa
\
eos babemus, per boc demonstrauies, q u * per
nuditum vcra esse credimus, haec el per piclurae \ ,
Miiilationem ad lirroiorem certiiudinem nostrain sta- \ ,
,
tuimus. Etenim carne ac sanguine connexi, et per
visionem ea quae auimoe satisfacere possunt, cerlis . \ \ \
sime noscere compellimur [Gr. eliam per visionem
, \
plenam animae nostrac certiiudinem conlirmare stu . \ \
tlemug]. Nam el ipsi sancli Dei in unum ct solum
\ \
Deum servilulem alque glorificaiionem e( adoratio \ \ ncm conservantes, el ad hoc omnes advocantes
atque docenles, suum effuderunl eanguinem, el C , \ veras coufessionis coroua redimili sunt. Hic est
, ,
modus facienriarum imaginum : non quo decenlem
\ .
incomprebensibili et inaccessibili deitati in spirila
,
el vcritaie adorationem transfcramus in nianufa \ clas imagincs, vel arlis opera hominuin, vel om \
nino in eas quae a Deo facfce snnt creatura? sive in
,
visibilibtis, sive in invisibilibus : sed quo dilectio ,
ncm, quam jusle possidemus circa veros servoa
,
Dei n j s i r i , per talem moduro monstrantes, per
* ' ,
illorum Itonorem in Deum qui ab bis glorificatus

est cl illos glorificavit in confessione dominaliouis
, . \
^JMS, gloriflcaiionem et cultum referamds : ut et
'
nos imilatores viriliiatis eorum et cbaritalis quae

i i ! Deum esi, per bona opera el rcfragationem con- ^ , \ *
ira viiia demonslremur. Jnxta ergo hunc niodum
\
imagintim racturam in ecclesia Cbrisii fieri, cl non
\ ,
aliunde nos quae sunt saluiis exspeclare, unus- \
quigque cenissime uorerii, lam in visibili mundo,
.
quam in futtiro aaeculo, nisi a solo unigeuito Filio
l > e i una cum Patre et Spiriiu sanclo, qui divina , \
dona largitur. Neque enim atiud nomen est daium

bominibus, in qtio nos salvos Geri oporleat. Porro \ ,
etsi Domini et Saivaiorie noslri, et iulemeralae Ma- &
irie ejus, quae vere Dei genitrix csl, ei sanctoruro
\
ejus iinaginee salutamus, sed non secundum eum.
demaffeclum eiiant fidem circaillos ipsos babemus.
; , ,
,f
\ \
" A c t . , 12.
, \
161
'
EPISTOLÊ1
1CJ
.
' \
Verumlainen Deum quidem novimus \Gr. Dcum
, \ ,
quidem illum nov.] sine inilio et inflnilum, ei in
manu omnia continenlem, facioremqoe nostruin
\ ,
, \ \ , el omnis crcaturae, el veraciler Salvatorem Oeuni,
babeniem potestatcm in coelo el in ierra, pro gc *
\ , \ nere bomimtm incarnalum fuisse. Porro hanc ancillam, et proprie matrem ejus, ac inlercessionem
.
poientissimam generis noslri suscipimus. Ulum
,
quidem u l dominatorein, et quae salulis nosttaj

sunl
iribuenlem ; banc vero u l inalernc pto nobis
, , \
petentem : el sanclos omncs, lanquam couservos
,
quidem nosiros, el nosirae nalune consislentes, sed
, * \
placeutes Deo, queniadmodum prsediclum est, ei
(& \ superuam
cou/idenliam el bealiludinem apud eiim
,
adeptos, et graliam consecutos a Deo ad roini * , ,
xal slrandom nobis beneiicia ipsius, sauitalesque passionum, el peiiculorum erepiiones in invocaiione
, Dei uosiri, cum per memoriam eorum in byranis
, \
et canticis, beatiludinem et honorem ipsoruin ro * c ,
colimus : c Memoria enim jusiorum, u l Scripltira
, ' . >
inquit, cum laudibus*. tlaec omnia jam expo *
suimus jam falo Dco amabili episcopo Nacolia? :
\ , \ \
quae et suscepit, ct professus est lanquam coram
, \
Deo universorum sic se lenere, et nihil aliud dicere
,
vel agere ad scandalizandos populos, vel lurbaiio .
nis eis causam prsestandum. Uoc crgo sciens D<
, >
ainabilitas veslra, neque Deo amabilem &yuodiiiii
, \ suam vexari facial, neque in boc scandalum ei
* 6 , \
, aliquod fial. Scd de caelero accersilo eo, et praescnii * , Q bus litteris noslris leciis satisfaclionequc coiisersus ejus per eas pcrcepla, exorel quidem p;o opii
niornm dominornm noslroruui el impeiatorum
\ , longxvilate alque vicloria : poslulei aulem ct
\
Cbritlianorum plebi paceio Dei, c quae exsuperai
.
omnem sensiim .
Tarasius saoctissimu3 paliiarcha dixit : Patrr
6
nosier sanctus Germanus concordat cum pra?de
cessoribus sanciissimis Palribus.
.
Sancia synodus d i x i t : Vere, doraine, in omnt71 , ,
bus concordat.
.
Tarasius sanciissiinus palriarcba dixil : llas

, \ litteras suscipiens Nacolicnsis abscondit, et nou
dedit eas metropolilano suo. Ad lioc iteruin scribit
.
rdtXtv ad Nacoliensein bealus Gerraanus. Inilium eniiu
. . D baereseos ex illo fuit.
Theodorus [Tbeodos.j Deo amabilis diaconus,
* * ,
\ \ notarius c l scevopbylax venerabilium pati iarchicorum oralorioruin, legit.
, .
1
.
br
?. , 7 .
111.
Ejusdem Patris vottri tancta memorxcs Germani ad
Conitaniinum episcopum Nacotim.
Joannes Dco amabilis Synadcnsium metropolita-
" , , 7 .
VARLE LECTIONES.
K,3
S. G E R M A M P A T R I A R C H / E
CP.
161
n u i seripsit nobis, quod noo tradidil sibi ,

amabilitas lua lillcras noslras in quibus non ine * * <lioci iler supcr le corilristali sumus, eo quod post- \ \ , ,
posueris, u l liquel, el Dei amorem [Gr. lirao- , \ , *
r e m ] , el debituni merobris Cbrisli ab alWrulris ^ *
amorem pariier c l bonorem. Hujns rei gralia per
.
prsesenles liueras uoslras praecipinius Deo amabi- , liiati tuae, u i stalim per semelipsam det pnedi- *
clam epistolam noslram praediclo Deo amabili me ,
tropolilano suo, et omneni ei bonorem impendat,
\ , \
ei subjaccai ci secundum ordinem qui condecel . \
sacerdoles; c l quemadmodum scrmones nosiros , \ ;
Deo amabililas tua susccpii, el bos seclari pro , ,
fessa esl, pennaneat, non in sensu suo abundans.
. ,
ISon enim ignoral, nec obliviscitur, ut existima
, ,
B
inus, quia cl pro abrenuiitiando episcopalu proprio nos rogavil, prseiendens incursionem mcdilari
conlra se, iu quibus, u l dicebal ipsa, non erai
conscia : aflkmans nihil ad injuriara Domini vel
sanctortim cjus propter boruin imaginem se dicere
vel agcre, sed laulummodo Scrip(ura3 sectari magisterium, co quod nibi in crealuris divinum mcrealur bonorem. Quod et nos ila se babere didiciinus, et flrmiier retinemus el profiiemur. Quac
auicm scripia sunla nobisad jam inemoraium Deo
amabilem metropolilam ejus, legimus e i ; ci in his
pcrmanere professa est : ct exemplaria bujusceuiodi cpistolae pra?buimus ei. Ne crgo velis scandalou\ ficri plebi experii malorum, memorans lermitim judicii Domini, quod eiiam bis qui unum pu- Q
sillorum scandalixanl, inferrc minatus e s l H o c
aiitoiu sciat, quod doncc epislolam nostram Iribuer i t Deo uinabilissimo nielropolilano suo, ex auclovitate sanclae ac cousubstaiitialis Tiinilalis iton
babeal poiestatcm qualcmcunque contingere sacerdotale oflltium. Oporiel auiein magis nos austerius
eam aggredi, quam non correclarn divinilus refercnda? damnafioni eam [ream] deserere.
Tarasiua sanclissimue patriarclia dixK : Siculi
t praedixi, fratres, introdnclio Hlalse noviutis bujus cx prajdicio viro, id esl, episcopo Nacolix, lacta cst.
Conslantinus Dco amabilis diacomis el notantts
legit,
IV.
EpiUola
Germani epi&copi Constantinopolcos ad

Thvmam epi$copum Claudiopoleot.
Dixit in qtiodam eloquiorum sirorum loco sapientissinws Sak>ax>n : t Fraler qui adjuvatui' a
fralre, quasi cixiUs (irma et aha : valet atilem
aicut serta muniluin ragiHim . Ego autcm nou
ct bU qui arijavaie poasunt, memet existimaus,
tfud pouus ex Hlis qui adjutorio eênl, praescniem
M
M a t t h . xviii, 10.
, e
,
* , * ,
, *
; , ,
,
'

. " \ ,
\ , > . \
*
,
\ ", *
.
; , ,
; . ,
, \

.
^ , , .
' ' \
, ,

.
\ D .
'.

.
*
c * ,
\ *
.
, ,
> -
P r o v . xviu, 19.
VARI.E LECTIONES
k L . .
iffi
firlSTOLiE.
166
jrtjfq* , - exarare lilteram ad veslram eludui Deo amabiliia. ,

lem, cogilalionum non ferens molesiiam. Quaedam
, ,
etiim eara egisse audivi, quae si quidero, ut secun * ,
dum deiloquum Gregoiium dicamus, mendacia,
, A p a \
aurae feraut : ai si veracia, undique memem meam
^ coufusio comprcbeudit. Pulas enini quod et ipsa,
& , \
sccundum mutlorum desidiam, dileclionis jucumli , ,
laie labiis tanlum fuerii usa [Gr. l i i illicitaj, ct
non in profuiidum descenderit meniis, existiman ; , ,
lis videlicet quod non sincera dileclione circa illam
\ - flagremus? vel boc quidem nequaquam, sed impe , - riliatn noslram et pigriliam, et negllgeiiiiani circa
; $
ea quae Dco eunt placila, respuit; mpote quaemil - lam <:urain gesserit in perscruianda volumate d i ; \ ,
vina, sccuudum iradittim nobis pcr sacras Scriptu , ' ras sanctum mandalum? Aut borum non quidem
) ( - est apta suspicio, illud vero forMsse opinandum
* est, ut meliorc sibi facla revclatione (piget auiem
, ;), - iwe dicere elalione quadain et prudeniia [sensu tu ^ ,
mido]; cbarilas enim malura non cogitat, u l ait
. divinus Apostolus ) in lalem devenerit salisfaclio% * nem, qaam roanifeslare nobis ex neccssitate dc * , - beat [Gr. debei]. Porro facla el nobis ex buju> \ * \ - modi suspicionibus [Gr. hujusmodi suspicionum]
âmv nou irrationabilis occasio : quia teinporo niulto
, ,
dogens apud nos vestra Dco amabilitas el commo \ rans, quse eliam lilteraliom nonnunquam verborum
, \ \ el quaeslionum [Scripturae non. senienliarum ei
* \
qu.] intcriogalioiies pfoponcns, nullum scrmonem
, , C muvil obis aliquando de imaginibus sive sancioium virorum, sive ipsius Doniini el Salvatoris 110
\ph \ * \
slri Jesu Cbrisii, el secundum caniom ejus sanctw
* , xpvsiv * et veracitcr Dei Genitricis Marix : noque tanquam
inquirens, et ccrtitudiiiem invenire vulens, id esl,

iiilerrogans, qualis nobis de boo sensus exsislerel:
VWJVH
,
, \ el si secundum ralionem esset quod in bis iicrel,
4kt * \
nullaui inferendo damnaiionem isla facientibus .* } , *
sed neque ad flrmam satisfaciionem abjectione ei
, > -* interemplione dignum bujusmodi ducens, ad cou tt/ftytou eilium nobii accipiendum tradidit semetipsam
pwiv, , , !
ulrum [Gr. ut] et uos similis sensus essemus :
, . *
sed de bis omnino in eilenlio perfecto sc scicns, ih

civitalc sua quasi ex communi dogmate et indubi .
labili quadam disceptaiione imagiRum drposilio-'
'AU' , ^ nera, sicut didicimus, fecil : si verilas ita se ba-.
a i
bet, iterum dicemus. Etenim non eet nobis facilis|
, \
anirous ad eredcndum inconsulle bis qui crebro
&6. * ,
dicunlur delrabere proximi?. Necessarium ponenies

[addit. ex Gr. Sed nos nec. pon.J, in Iraclatioue
* \ ct fraierna prubaiione, ea qua3 sensus nostri gtuit,
*
manifestarc, sublililer illa qua3 de hoc eunl, con** , \
sideramus aggredi; illod primitus commonente;,
** . qtiia omnino cavere nos oportet rerum noviiatcm;
* , - et maxime ubi plebee quae in flde Ghristi sunt,
** & ^ turbatio quxdam el scandalorum causa subseqni-'

lur, dcinde et prolixi temporis coiisueludo in ec, \ -
clcsiis leouit. Si enim cum consilio vinum potaie
r
,T
l C o r xin, 5
#
U;
S.
GERMANI P A T R I A R C I L E
CP
Seiiptura p r a c i p i t " , mullo inagis nos oportet * \

mulla inquisitione necessarioribus op*ram dare, ut

obnoxii lerribilis effiriamur judicii, quod el

illi qui unum ex minimis scandalizal, praeparalur
;. \
a Deo * : et aliter subversioncm verborum vel re .
n i m , quae ad injuriam Cbiisli ecclesi ab infidelibus collecUe suul, facere debenles, eliam bnjus
vencrabilero atjue divinam oslgndere immobililaiem.
IIoc igilur in primis scire oporlet, quia iion lan ,
tuin iiunc, sed frequenter eiiara Judaei lalia nobis , \ \ ,
iniulerunl in epprobrium, el hi qui vere idolola- , \
, li iai cullorcs exsislunt, viltipcrare solum inlemera \
lain cl divinam fidcin nosiram conanlcs, el non ut
, t
manufaclis inlenderenl [Gr. non intendatur, uon
. "
inlenderenl], perurgenles. Ubi illis omne siudium
Kctillus super boc perlicilur, nibil bisqux viden- JJ \ ,
: ,
lur cl senliunlur, excelsius ponere; sed divinam
uaturam varie bumiliare, aut loco quodam cir- ,
cumcludenles universoruro inspeciricem ejus pro- ,
,
videuliam, aui corporalibus specificanles formis
quos uon ignobiliter quidam praedecessores noslri
ut canes mutos, ul cum Scriplura dixcrimus, vaue , , ,
latrantes ab ovili Cbrisli repulerunl : quoruin non
\ .
uobis sunl pra manibus sludia.
\
Sed et de propriis impiis adiiivculionibus verila lis scrmo bos compcsccre facit: quorum quidem

altus publicat paganorum iramolationcm et fabula\ \ *
ruin lurpitudinem el exsccraliouem. Judaeos autem
alius erubcscere facit, quod nou solum patres eo- ,
rum ad idola prolapsi sunl, exprobrans, scd et ^ , \
, ,
quod contra legein, qiiain illi lenere sc glurianliir,

aganl: sed loco qtiodam [Gr. ciiin illa loco q.]
deGniio ea qua? typicaruin suut bastiaruin, offerre , decrcveril, isli in omni loco orbis terrarun) boc
agere non delreclcut, consuelam in sanctum Spiri- ,
) , \
lum pcrfidiain palerna cousequenlia adinvenienles,
, .
cl boc inodo iiumolantos dtenioniis el non Deo. Vera

eniui ad veruni Deum serviius alque adoralio in
> ,
observalione sanctae coufessionis quae esl circa
eum, atque in custodia legum et mysteriorum, quaj ei ab ipso sive generaliter, sive capilulaiim data \
. ^ , \ \ \
suui, cerlissinie dirigilur. Sarracenis autem, quoniara et ipsi lale quid oblendere dignoscuntur, suf- ,
\ ,
llcil ad confustonem el vcrecundiam, affeire a
clamalionem, quae usque in praseus in ercmo ab D * * cis inanimato lapidi celebralur, cognomenque illius , , \
dicitur [Gr. invocationenique illius quod dicitui]
Cbobar, el caetera vanae ipsorum iraditionis et COII-
versationis ludicra mysloria, quae in insigni sole- . *
niuilale gercbani [geruiil]. Cbrisiianoruui auiem , , cbc
omnium per lotum orbeni sub uno jugo, Evangelii \,
, \ \
videlicel, ut propbela dicil, servienlium Deo forma
peculiarissima esl tides el confessio, credens in , , , ununi Deuin Patrein et Filium et Spiritum san- , , ,
\
cluni, Triuilatem inQiealain, sempiiernam, incoui1
e e
Prov. xxxi, 4.
Matth. xvui, 10,

. LECTIONES.
. .%
)9
EPISTOLE.
179
*; , prebensibilem, iitvisibileni, unius subslanlUe ac

sessionis : confncns pariicr el Filii Dei incarna ,
tionem [Gr. perfectam incarnaiionem], et alia SP \
cundum virtutem sacratissimi symboli, quod plcbs

Cbrisli concorditer anie mysticam ct sanclam obb
- tioncm ofTert t>eo : alque illa spiritualis rcgencratio, quse in nominc earumdem iriuni Dei princi , \
\ palium [divinarum] pcrsonarum pcr sanctum baplisma celcbrator : alquc divina cooperalione facla
' , \
pcrccptio [Gr. atque deificans perccpiio], el com , \
municalio vivificorum ioedcrum [Gr. syniboloruml
incrucnli sacrificii : pcr qua vcriiatis illucescil i l .
luminaiio, cl impictalis lcnebras cfiujgantur, ba, ; ,
; *
benies el ipsse proprii erroris manifeslissimam co . *
gnilionem mullorum videlicet deorum supersUlio ; ncm. Haec autem ita invicem adversanlur, ut apostolice dicam, quemadmodum in principio divi>it
, .
Dcus iiiter lucem et inler tencbras. Dicat igitur no *\ ' ,
biscum bealissimus evangelista Joannes : < Hac
* J , ,
csl vicloria quse vicit mundum, fidea n o s t r a " ; >
&,
addatur autctn el a nobis, cl dicalur : Iiacc esi
, \ .
pelra, supra quam Chrtslus aedificavit suatn Eccle>. , , ,
siam , porlis inferi, id esl, aggressionibus conlra^.
riarum virlutuin inconcussam el invcrlibilcm. Hiur.
riv , *
nnvum nomcn sorliti sumus, quod, ut Isaias dicit,

benedicelur. Dixil cnim ila : c Benediccnl Dcum
\ , \
venim
: el superignoiam atque invesiigabiiem
;,
ineff.ibilis ejus natuiae annunlianles incomprebcn ;
sibililatem; invisibilem rtiam illam, el incircum , ,
srripiam , c i omnino inconimulabilem indubita .
\ , \ , C bili ceriiiudinc praedicanles; alque sempiternam
ojus virtulom el diviuiialcm a creaiura muiidi,
I , . sccnndum sacralissimuin P a u l u m , pcr ea qu;u
,
facla sunl, iiilelleclam conspicientes. Sicque ser \ ,
vire Deo vivo el vcro nicruimus, et libertale qua
, \
Gbristus nos liboravit, bonorificali sumus et glori^, \
ficati, ab omni crepli idolico errorc el impielale :
, , \ cujus prxcipua cogniiio, dicere lapidi, Tu rqe gi*
, ; ,
nuisti : el ligno, Tu nie fecisli, secunduiu ptopbeM'
, * i
vocem ^ et non aspicere in coehim, ut Isaias
azb , \
c l a m a l , ut exislimetur quis est, qui ostcndil hac<
,
omnia : qui educit per numerum munduin suiiui.

per nomcn vocabit prae multa gloria, et tn mulli , *
ludine virtutis; cujus manus plasmavcrum uni
versam miiiliam ctDli, qucmadmodum alius qui/ , \ * *
8 1
9 1
,s
3V
,9
, \ *0- D
. \
, *
;
, ;
, \
.
, *
1 Jcwn. v, 4 . " M a u h . x v i , 45.
ir^ 16, I I Cor. v i , 15.
"
Isa. LXV, 16.

VAULE
. .
PATROL. GR.
XCVUI.
dani ait propbolarum : caUcruni creatura3 univcrsa*

in aplo ordiuem imuontes, per eam inlcllcciu
animx siinililer gcnorationis ralionem considcrarc
[Gr. proporib.nc produnivum ojus vorbura cous.j.
el per cam vcraciler cxislenlem Dcum adorare,
qiipniadmodiini bcaius Allianasius, seraioncm cpnIra idoia componcns, liquidius cdocet. Sicul ergo
nulla commuiic:'tio luri ad lenebras, vel convenii
Chrisli ad Bclial , iia niliil csl commiinc Cbiii e
Rom. t, ?0.
LECTiONES.
J i r r m . , 27.
* ha. xxiv,
171
S G E R M A N i P A T R I A R C I L E CP.
172
filianis, qui unum Deum inaccesslbili claritate el ^' ,

* \
virlule adorandutn colunt, ad eos quifingunt Deum,
et liujusmotli a propheta juste miseri vocanlur. , \ , ,
lllis enim cims quidero cor est, sicul scriptum
. \
e s i " : quorum alii quidem opera idoli a se facti
crcari sibi Deum reccntem ex non exsislenlibus \
optnanlur : et corruenlc boc ex qualibel causa ct , exierminalo, (irmiter tencnt non esse sibi omnino *
Deum, nisi quiddam aliud parl modo condiderint. , *
E l boc Uquido nos divina docet Scrtplura in co , ,
quod faclum esl in eremo, opere viluli ab Israelt- , lis, quando sedilioncm commovenles dicebanl ad *
Aaron : Fac nobis deos, qui nos praecedanl : >
ostendentes per boc, se arbitrari non esse omnino ,
.
Deum, neque verum, neque falsi notninis, nisi
, ----, '
forle idolum sibi arlificio tierel vel exquisilum , \ * *

\Gr. qood exquirebant], cui posl boc exilum eo ,
i ura ex iEgypio comraodarent [Gr. altribuerent],
, , \ \ ,
impietatis eorum et amenli* oslendenies nimiela \ ,
lem. Alii autem post haec genlilis religionis ag\ ,
grefisi confusionem, et banc circumtegcre festi. Qv
nantes sub nomine deorutn qui apud eos coleban \,
lor, simulacrorum curas [Gr. strucluras] etudio
, \ '*
peragebant, tam scilicet Jovis, quem et patrera et
consulem, id est, sublimissimum (2) deorura ac , ^& \

bominum nuncupabanl, qnam caelerorum, quorum
, \
non eat incerta nominatio pluribus. Quorum pur ,
gationee [venerationes] et honores, qui pcr sacrifl , cia quae ab eis celebrantur, ilebanl, fornicaliones
quoque atque luxuriae, ac loiius immundiliae de- C , \ .
mouslralionos, ut parum sil dici, lurpia verba pariter et blaspbemise, cum apud eos bomicidia i n
honorera Dei suidio agerentur, el pompa turpibus operibus eorum bonorabalur, i n bonoreni eorum
qi adorabantur aesumpta, uipote liaec illis ageulibt, et his factis congralulanlibus.
,
Porro quse apud Cbrislianos suut iinagines gau
ciorum virorum, qui usque ad sangiiioem resliierunt peccaio, secundum Apostoli vocem, quique , \
verbo xerilaits ministraverunt, propbetarum sci- ; ,
Hcel et aposlolorum, sive eiiam eorum qui pia , \
vita et directione operum bonorum veraciler Dei
,
servi oetensi sonl, nibil aliud 9unl quam fortilu- , ,
dinis exemplum, conversationisque vcnerandae ac , \
virlotum norma, atque ad glorificandum Deum, ,
in prsesenli vita bene placuerunt, incitamen, \ .
tom et excitatio. Sermo cnira bonorum virorum
actus edocens, juvat audienie3, et ad zelura imila* , \
lionis frcqoenter invilat. Id ipsum autem fit se- . ' \
cundura competenlem ralionem, si flnis atlendalur
.
iinagfnum. Quae enim scrmo bistorise per audiluro D .
commendat, luec pictura lacens per imitationem
,
ostendit, magnus claroat Basilius, ex ulroque islo
; $,
ad iorlittidintm, bols qui ailendunt, erigi dicens.
.
Brevis enim, ut quis dixcrit, et capitutaris narralio
, , \ gestorum a piclorc in imagine [Gr. ab eo qui depi- ,
ctus est in ira.J fit nobis, qui aspichnus, imitabilis ;
visionis ipsius formalio, ut ergo ei cum [Gr. quem, \ *aJroodum et cural idolis falsorum deorura scclestae
19
Is. XLIV, 2 0 .
Exod. , .
( 2 ) SJWS inaperile pro suprmum,
\t\summum.
174
EPISTOL.E.
173
* ipsoruni coexsi.stunt [Gr. siniul apparenl] acltoncs : et alium quidcnt ex auditu percipienlem ca
quac per sanelos viros gcsta suiU, in recordationem
,
auditorum bujusmodi conteraplalio impellil, alium
, *
YLTo ignorantem ad diligenler percunciamium i n , \
s t r u i l , ct quae per illum docentur \Gr. illius acla
'
edociurn], in amorem el laudem Oei fervidc suscitaul, iia ut per utrumque istorum aspicicules
,
sauctorum opera bona, glorificent Palrem noslrum
.
qai in coelis est, secundum Evangelii voce.iu . At

si per Moysem legislatio praecipil
populo filum

byacinihiiium in fimbriis, qu;e sunl in sumniilali \ ,
bus vesiium, impoui ad recordalioneni pracepto rum alque cuslodiam, quanlo magis nos convenit

per simililudinem piclurae sanclorum virorum aspi ,
cere provenium conversaiionis eorum, et boruni
.
iinitari fidcm secundum aposlolicum magisterium ?
/ Domini auiem secundum carneiu visionis imagi*
,
nibus formari characlerem, iu redargulioueni qui \
dem est baerelicoruro, qui pbantasia et non veriUte
,
homiiiem eutu factum raaledice perbibenl, el in

6 , inanuductionem quamdam eoruro, qui non opwijio
ad celsiludiuem ascendere spirUnalis conlempk
iionis valenl, sed indigenl cliam quadam corporali
, consideraiione ad audiiorum finnamemura, quaaio
.
k
3 9
4 0
lideiicei uiilius ei sollicilius luerii [Gr. rerum auditarum flr. quaecunque utiliores 6iini et wajori
prosequeodse affeclu].
* Q Mysterium enim quod et ccelos operuit majealate,
, ^ \ absconditum a saeculis el genmtiouibuK Deo,
, qui omnia creavit, el quod uon solum ex audttu
fidera habei(fides euim ex audilu, ait Apostolus
(
, )>), * \ * - sed etiam per visionem firmalur in eorum men libus qui videnl, el virlute illud vociferalur: quia
, \
se Deus manifeslavit in carne, el creditnm e&i iu
, ,
, - roundo, omnibus sanclius alque salubrius invexwttpfri * , uieiur, ila ut ea quae scripla sunt pcr evangelicas
* , $ praedicaliones de conversalione ejus, qua seeun \ dum carnem in lerra cum boniinibus conversauis
, - est, in populorum, ne delereniur, desctipu aim
monunienlis, ut el cukus clarilatis ejus, et eirca
, \
*\ ^ - nosbooUalis, maaifestius praedicaretur ei adorareiur.
.
* - D Non enim lignorain ei colorum adoratur mfelura,
, ' , - &ed invisibitis fDeus, qui in sinu Patris ipse adora V , Honem aesumtt in spiriiu ei veriiale, per ee nobis
\ * * oblationem qu;e ad Patrem est, donans, ipee quo , \ que cum ipso parilef adorandua. Naro et Jacob
. \
adoraese dicitur ** sitper eummitatem v i r g * Joseph,
,
noii lignc cultnm impendens, sed honorem ei, qui
,
banc possidebal, oslendens. Sic itaque et satwta*
.
Domini el semper gtorios* matrie efligies inieili , \ giuir a Christi populo, et bonoralur : sic a priseis

sanclissimarum Ecclesiamm praelaiis Ulia rccepla
, * sunl, c i bi iiullam prohibitionem adepti auut
,
Maub. v , 16.
* Num. xv, 58.
4 1
Rom. x, 47.
Hebr. x i , 24.
VARIiE LECTIONES.
** Ur. *.
175
S . G E R M A N l P A T R I A R C I L E CP.
17
[Gr. et haec nulla prohituuuiie vciita suntj. Quan- "

quam post pcrsecutionem iransitus in advenium
, \ .
ftdei, lia3C ubique retenla concilta universalia cliara
, \ 0
usqoe ad generaiionem noslram transmiseruni, quae , \
plurimorum capitulorum euper imaginibus regulas ,
exposuere (3). Quas non essel congruum indiscusse
\ \ \
super hoc et perfunctorie derelinquere, si secun- .
\ dum quorumdam opinionem cum idolorom formis
et exsecrameniis, quae continenlur in divinis Scri- ,
\ , \ pturis, etiam consueludo quae antiquiius apud nos

icnebatur, discedat, vel ad Dei alienationem du
ealar | Gr. a priscis lemporibus apud nos viget,
, \
in idem letidit, alque ad Dei alien. d u c i l ] . Is enim
qui se cum aposlolis esse usque ad consummatio- .
,
uem sieculi dixit, hoc videlicet eliam his qui post
eos inspectores Ecclesiae sunt, repromittU. Non
'
. Miim cnro illis corporaliter perseveraturus erat

sque ad instanlis saeculi transilum; quin et cum
\\\% qui in nomine cjus duo vel ires congregandi * \
<erant, adesse perbibuil: et non utique tot mulii- \ , tediues zeio congregatas suae pielatis, divinae intel- JigenUae ac ducalus exsortes deeereret, quo mious ,
ideret pervenisse usque ad perseveraniiam pcr- , fectionis Ecdesise ipsius, quam exhibuisse sibt cre- ,
dtdimus non babentem maculam aul rugam, aut ^,
aliqnid hujusmodi, licet non in paucis vel ignobi- .
libus cmlatibus, sed, ui ita dixerim, pene in om- :,
nibus regtoiiibiis, e l i n illustribus ac principalibus , \
Jteclesiia bujusmodi inore reiento. Quod vero anti- \ qaum ait bistoricas narraliones Scripmrarum fre- Q . "
, queuter ia imagUiibus formari, probai eanctae

memoriae Gregorii Nyssse sermo, de Abrabam bak n e superscriptionem, in quo de sacriticio Isaac , \
(coliittoriam in picluris assumplam docat.
.
Quod si eecundum illos laliier se res babel,
* ,*
milto [Gr. Quod si gesta illorum ila, mullo, elc.]
\
luagis Doniinicae dispensalionis mtracula et pas ,
siones Jiujusmedi debent censequi approbaliunem
\ C*V
\iit. expressiouemj, quemadmodmii et sanctorttm
* ^
mariymm triuropbi cerlaminuw, qui ad zelum

bonnm adducunt aspicicnies. Quod manifeste fa
< UIIII osiendilur eiiam in forliseimi el mirabilis
. ** , iesiii verilaiis Anaslasii certamine. Sed illud for aaase dixerit aliquie, tueri ( G r . vereri] necessa- ^ , * < , o u ^
num oobis saucla Scripturae praecepta. (Jt pula : , , \ S O O L
Non faciee libimel idolum, neqoe omnem eimi- \ , \
litudiuem, qua?cunque in coelo sursum, et super , ^
lerram doorauin, ci quascunque in aqoie sublus . * 6
\ .
teiram : non adorabis ea, neque servie* illis . >
, \ 0-.
rursus : < Non accipies nonien Dei lui in va
; , . > > ,
IIUIB . El in Deulerononiio : Nequc ipiquc
, ( U O L V
oâUs, el facialis vobis ipsis scutpiilero shnililudi1
4 S
V i
* Exod. xx, 4, . / ibid. 7.

(o)Gr. cum lamcn persecutionibus transactis, et
fide cum liberial ul>i<|4iepra;vaienle,generalia quoquc concttia usque ad nosira (cinpoia facta siul el
ea cauoues ediderint de pluribuscapilulis looge _

noris niomcnti, quam sil de imagmibus d i ^ p - u i ^
tio.
177
EP1ST0L.B.
178
Scd baec omnia niani avetfeov te ttwu \ , \ *\ nem et qtiae cum illis*.
feaium babeni sensum, quod divina nalura aein , \
pilerna sil alque incomprcheriftibilis [ G r . forma
; .
carens s i t ] , et nulii siinilis aestiraanda eorum quae
,
cernunlor : sed neque iraclatibus el ingeniis fe, >6
renda ad corporales opiuiones [Gr. ut ne quis eon * ; , * , jecturis et suspicionibusagaturad corporeas conceptiones]. Pradicens enim Moysee, Cusiodiie valde
, \ , >
animabus veslris, q i a simililudinem non vidisiis
in die qua locutus esi Dominus ad vos in Choreb
, \ , \
de medio ignis; ba?c praedicens, inlulit elaiiin :
; ,
c Nequc inique agaiis, neque facialis vobis ipsis
,
sculpiile, et quae cum ipsis : > recordatus viluli
, \ .
confectionis quae facla fuerat, alque prseavere
\
^ hortalus, ne et ipsi secundom iEgyptiorum coneuetudinem, quam sciebanl, ad talem laberttntur
,
irapietatem, et divinilalem astimarenl similem
, , * istis. Hoc enim et magnus Aposiolus in concione
facta apud Albenienses perbibuit : Genu* ergo
\ *
cum simas Dei, non debemus aesliiuare auro aul
\ * > , \
argento, aut lapidi, sculptunc ariie et cogilalioim
, ,
homiois, Divinum esse siinile : > eidemqiu) sen .
sui coniinuat: Et ne accipias nomen botuini l>ci
* , ,
\ in vauuin; > id est, ne voces ei aeslimes Deum
quod non veraciter hoc esl, sed fruslra opinic , ' *
nem et cognomen lale promeruit. Sed nobis, ait
, ,
magnus Apostolus, Unus Deus Paier ex quo
' omnia, et unus Dominus Jesus Cbrisius per quera
, . omiiia, et unus Spirilus sanctus in quo o m a i a " ;
t
, , - C
naturali allernitale pro prsepohitioiium COMI ,
routaiione inducla , absit ! tria enim unos Deue
; \ / ,
cum allerulris inlelligitur, tit docel Gregorius sa!
piens. Nulli ergo oomen quod esl super omne
,
nomen [ Gr. ad. aut cullura, aui latriam], popolus
Christt ueque hodie excepta eaucta ei vitas prin.
cipali Trinitate, applicuit: absil l Nam ubique nos
. ' servire lalibus divina Scripiura prohibet, el alienoa
, \ , \ seu exsortes a tali vuli errore modie omnibus
** \
exbiberi. [Certo enira lacri culliim non exbiben ,
dtira hujusmodi rebus, addendo, Scriptura alieuos
*y , \
nos el omntno exeorlee ostendic a laLi errore.] De ,
nique manifeslus esi idolorum scrvimib mcMlue.
\ ,
Apud nos auiem unus est Pcus adorandus, et
t&y
tina et eadcm in ipsum est fides, et uoum ac ealu- \ ' tare baptismum : sic et una quie offerlur ei ser,
vitus a nobis, sicui tradiiura est a sacris aposiolis,
< "
et coDservaium; sacriAciumque laudis^ quod per
, \
Cbrisium reforendum est Deo el Palri, n i divinus
, *1 \
ait Aposiolus , id esl labiorum fructus confllen , ,
lium noniini ejus; et diviniesima iradilio quae esl
,
in viviiicis mysleriis, quam prasnwiliavit Malachias
. prophela quasi ex persona Dei locutus : Quia ab
\ ortu solis usqua ad occasum gloriiicaium est no * men meum in gentibus, et in omni loco incensum

oflerlur noraini meo, et sacriflcium inundum .
; 6>6, Nullus igitur est consensus templo Dei, id csl ipsitu
ttx ., *
EccJcsia? cum i.lotis. A b s i l ! Haec est enim coUimna
1
4 e
v >
I>euL f, S.
" Aci. XVJI, 29.
i T
I Cor. V I I I , 6.
" Hebr. x m . 15
" Malach. , 11.
179
S. GERMANI P A T R I A R C H J S CP.
10
ct flrmamenturn veritalis, ut apostolice uuncupala . ;

est
: idolorum autem nomina exlerminabuntur

a terra, propheta Zacharias c l a m a t , qtiando
, \ .
omnis locos domui David, id est Ecclesiae Cbristi,
*
cujus domus nos sumus, pcr receptionem [Gr. re. ; .
ceptioni] fidci ejus adaperielur. His uiique ad- ' , .
denlur tam ea quse sunl in Sapienlia quae dicilur

Safomonis, qiiam et illa quae apud maguiloqmim
, > \
rejacent Isaiam. Ibi enim dichur : Inilium for * c
nicationis excogilatio idolorum. Adinventio autem
,
corum corruplio vila?. Ncque enim erant ab inilio, , \ \
neque in saeculum ertint. Inani enim gloria homi- , ,
rnini iniroivit \Gr. iniroierunl] In m i m i u m , el , \
idco brcvis eoruin Onis excogilatus est
, el ; 1 ,
CcTtera : apud prophetam autem - < Confundenlur ;.
qui fingunt Deum , > et sculpunt : etoirmes unde
* ", ,
facu sunt, exsiccati sunt, et surdt ab homfnibus *
facti sunt, et ea quae cuin ipsis efleruntur, fabri . \ tignarue artis excogitalio : el lignortim q u in
,
ministerium bominibus sunt, efiicieiitia in viri for- \ ,
inani, ct pnblicatio [Gr. transmutalio] atnenti .
eorum qui adoranl ea : quibus infertur : Videte,

non dicetis, quia inendacium in dextera utea est: ; ; {
quod ad prscscripl impietatis deslrHCttonem i n - tnlit. Nos ergo scienles el credenles ia Fitiam ,
f)ci qui est verilas et dcxtera Patris, alieni a prav ,
dicta propbctx damnatione ostendimur, et SP- ;
cmidum hoc opporlune propbelicum verbum d i , \ ,
cam : Qaid paleae ad frumentum *? Qux
< , \ \
familiariias nnn subsistenlis levitatis, qwse v^nii- ; , \ \
9 9
01
lalnr a spirittbus nequitise, eorum qui serviwii

crcatorae potius quam Greatori, ad verae Dei cogui
Itonis aliimmitn in omni [Gr. nutriliiim serroonem,
qtii in omm] plcbe Cbrisli mveniiur? 11 i enim
de quibtre Isaias d i x i t , Super veriices monlium
imtnolabant, et super coI!es sacrificabanl, subius
qnorctim et populum et arborem obumbrantem :
qtiia bene tegti [Gr. bonum legumemum J, quentalmodum alius prophetarum Isaise coaevus ciam a l " . Populus autcm Cbrisli regem sseculoruin
incorruplibilem, invisibilem, solum el sapientem
Iteum adorat in aula sancla ejus, adorationem in
spiritu et veritale faciens , omnemque laudem
ei gloriflcalionem vivificae Trinilali inressanler
#
e T
offcrcns. evis aulem flnis idolorum, qucm sapieutia coticionalur, id esi borum dcmolitio, et
quod non in sempitertmm ntaneant, non aliunde
quam ex apparitione facium ost inagni Oei et
SaWaloris nosiri Jesu Cbrigii;qnam Ecclesia ejus,
qua? a (iiiibus usque ad fines oibis lcrrse sanguine
ejus acquisita est, semper pie scntiens confilelur
(H glorificat. Nibil ergo reprebensionig idolorum,
qyae in tllis scripta est, gcrmanus et verax Triniialis adoralor populus Cbristi in semet allrahit,
8 1
" II Tim. , 15.

Zacb.
Jsa. L \ V , 3.
Osee v, { seqq.
8 6
2.
'
" Sap. xiv, 12-U.

T i l . , i 3 .
VAMiE
} .
* > ,
' . ^
,
a ,
\ ,
\ |5 >
. ^ , 6
, ,
*
, t\v

,
\ .
D ; \
,

*
, \
,
, , \ ,
\ .
LECTIONKS.
" lsa.'xLiv, I I .
i v
Jerem. x x m ,
SS.
ttl
EPTSTOLifi.
taocioram virorum imagines babendo ad rememorationem virtutis eoruin : qaeroadodtim

nec
beaio Paulo apostolo carnis prohibeuti circumcisionem , ei aos qui secundtim legem jueiiitaari
xolebaot, increpanli, culparo aliquam infert a u t criraen, quod circumcideril Timotbeum legalUer
quod lotonderit, atque in leniplo sacriOcium obtulisse claruerit.
, Neque euim quae palrantur, sirapliciter intueri
* oportet; eed ubique intenlionem geslorum conve,nit comprobari [Gr. gerenlium convenil probari,
*\ ,
. - quae agentem^vcl crimine absolvit, vel contra
damnat ] . Nisi enim boc diligenter observeiur,
, ^ - fortasse nec ipsius Dei praeceptum sine calumnia
pencs infideles eflicietur. Quod aulera sculptiles
, ,
\ - lege inlerdtcenle[G>. Siquidem sculpiile sive conflaiile lege interdicenle], qui obumbrabant propi\ , ,
tiatorium superarcam Cberubhn glori, ut Aposto^ ; \
lus nominal
talis essent [eianl] facturae |stru ,
clurae], quibus ct diviiiam quoque gloriaoi couli\ ;
neretur [insideret], non solum ex Scriptura disci, \ , ,
I W I S , sed et bealus Atbanasius illud Pealir.i dicium
\ .
inlcrprelans : c IJiti sedes super Cbcrubim, ap \
B pare ; lalem de illis tradidit iiitelligentiam. fcl
cerle illoruin Cbcrubim principalia ignola suut
, \ omnimodis nalura bominibus : spirilus enim cl
. \
ignis exsistunl, cl ab omni corporali formatione
,
aique nalura extranea. Q u enira de illis corpu#\ ,
lenlius a propbeta. dicla sunt, symbolicum |Gr.
\
aiiagogicum] et excellentem sensum habenl, aliter
. ,
intelligi valenlia [Gr. non valcniia] secundum ve
nerabilem raiionem, et id quod incorporalia deccl.
# \ Illudquc diccre necessarium est, quoniam nequa, . ''
quam Chrisliani eorum qui sibi sunt secundum
,
carnem agnati, noti vel affines, speciecn depingen, , < ol
les, colunt, aut aliquo reddunl dignos bonore. Sed
\, , \
neque imperialium prseccploruiu poiesiali succum
9 9
,
beiuea ulia excogilaverunt, supcr quibus jusie
__1 tx
-
.#....._ -
- -M
. ! !
_..S
J!
i l l i , qui
. dicentes
sc esse sapientes,
\
, C accusantur
slulli facii suni, eluuilaverunt gloriam iucorrupti
. bilis Dei in similitudinem imaginis corruplibilis
- hoininis , ut ail Apostolus : ila ul eliamexboc
plaue modo deinonstreiur, quod calumuia qua3
, \
Scriplurae inesl, nobis [Gr. accusalio, quam infert
,
Scripiura, nobis] non possit aptari. Ergosi pias de
,
Divinilaie opiniones ad corpuleiilias transfcrentes,
\
et ea qux Deo dccibilis gloriac alque servitulis sunt,
\
dcferenles, aut secundum aliquid omnino minoran
\ tes de bujusmodi causa osiensi fueriinus, bcue
.
atiqae circtimaufcrri baberenl ea quse occupant el abslrabunt nos a cullura et sedulilatc, qua
circa onum el verum ulimur Deum : quod nunc e contrario videmus factum.
/
* D Intender.s enira quis cum disciplina imagini
, , , , ,
cuidam sanclorum, quemadmodum convenicns est,
Gloria libi, Dcus, dicil, sancti cujuslibel nomcn adji \
* cicns, ila ut pcr hunc quoque modum complcatur
quod in oratione dicilur a nolds, quo ct per Invi , \ * \ sibilia et visibilia glorificelur sanclissimum nomcn
. ''
Cbristi. Sed neque Deum quemdam sanctorum v i
rorutn vocare patimur , quanquam bujusmodi ap \
pcllationem is qui proprie solus el unus est Deus,

iilis qui îbi placucrint, largilus si(, qucmadmo, .
c o
"flebr. ix, .
Psal. LXXIX, 2.
Roni. I , 22, 25.
S. GERMANI P A T R I A R G I L B CP,
184
dmii in sacroPsalmoruio scriptum est libro

ISe-
que rursus ut suffieientero babere nos arbitranies
t>ei cognilionis cerihudinem, tales itnagines parvipendimus, vel spemimiis concursuro qui in ecclesiis Dei fit; sed die ac nocle, imo ut cum Psalmo
ilixerim * , vespere et mane ei mcridie Deo benedicimus. ei maxime iu tempore divini sacrifieii ac
oflicii. Quin polius ut liquido scientes, aliunde
nobis spcm provenire. salulis, nisi $x pia fidc et
cunfeesione quae in unum Deum, qni iu Trinilate
adoradtr, efficitur, quarum una quidem in corde
< onsislit, allera vcro in ore proferlur; c Corde
m i m crediiur ad jusliliam, ure antera confessio fit
ad s iluiem , eemper laudem ipsius Dei qui fet i l nos, in ore babenius, cl exallationes ejus in
faticibus ferimus, omnisque plebs Cbristi ad percep(irncro sanclissimi corporis ejus et sanguiuis,
per qnae memoriam morlis cjus et restirrectioiiis
secundum ipsius celebramus liadilionem, iusaliabili desiderio et diviniltis mola industria pertirgclur niagis, quam cervus ad fontcs aqtiarum *. Sed
ncc illtid scandauzet quosdam, quod anle imagines
sancloium Itiminarinrum conciiinalio et suavis
oJoris ibymiamala Gunt. Symbolicc nainque lalia
cclcbrari ad bonorem illorum exoogiiata sunl, quoruni CIIIII Cbiisto rcquics est, quorum bonor in
tiin rectirrit : boc probante Basilio sapieulo *,
quia bonor cirea boitos conscrvorum approbatiolteiri babcl beiievob*nii.L* erga coinitiunem exbibiiu*
. 2

, \
; \ , ,
, \ \
, \, ).
\ . '

,

,
,
c ( ,
),

, \
, \
\ ,
\
,
\ ,
\ . *
,
\
.
,
,
,

Dominum. ludicia sunt namquc scnsibilia lumina Q
.
ilivini ac sinc n:aleria luminis dali : porro aronia
f inccnsum piirissima: et lulius saucii Spiriius \
nispiralionis ei refectioiiis [ 6 > . replciionis] in ^~
si^ne.
;.

t biec quiJeni veluli conlra eincrgentes \

silioih-s i't contradicliones, (\ux quasi cx Sci iplu , ris praiknduiilur, sciibeuda consi.lcravimus, , \ / ' >
ganles, ut id quod sine scandalo et lurbaliono po , \
puli sit, onuiiiuodis pcrseqiiamini: pra^sei lim cum,
; \
iic UIIUS cx lninimis cunlcnnialur, prxcipial Do ; >
utinus ; siuiililer auiem el ne scandaliz tur im . \
portabilom [cum boc iinp ] fcrat el lt!nibilciu iis
\
lioc feccrint, dainnaliuuem. Nunc autem el
"
iivilalcs 0!iiii(^[GV. l u l a ] el nmlliludines populoluni uon jn |>auco supcr boi* tutnullu cousisluul : > . qno ne nos ohnovii appareainus, onmi studio
, , ;
procurcmu^. omnibus providendum ebt nobis,
: ;
, * /
ijuod menlein mcam cuimnovet, ne occasionem ela\ ;,
lionis liiite capianl ii qui cotiiraBdern nottam i n i . 15).
uiici suiit crucis Cbrisii, dicentes quod usquc intiic
, *)*))
Clirlsliani errassem. Niî enim boc idululalriani
. " \
e>so cognovissenl, nequaquain modo inanufaeto ) , . r..m abjectionem liu i-bcnl. Quod quauiaui iiijuriaui
. > \
11 deposiliuacin infcral itdei qua; in Cbrislum est,
, . >
iHiiibquisque confessus exstilerit. Siquideni ci boc
, ; -
jiizsi quid verisimile profecto dicluri sunt, quoe e
Psal. LXXX:, 0.
** Mauh. xviu, 10.
Psal. LIV, Pj.
*' Rom. x, 10.
Psal. xx, 2.
Hom.
in 40
mariyres-
185
EPISTOL.E.
* . * , -
x a \
,
Uya , \*
\ \
,
; ?
, \
^
, \ \
^ , '
.
,
,
'
niarn qui semel erraTCrunt, omuino persuaderi

poterit [ 6 r . omnino dandae iion sunt aure*],
qtiippe penes quos veritas non est. Porro quiil
plma dixerim, cum et ipsi pcr cuncta piissiini et
aniictCbrisli imperalores noslri tabulam veraciter
proprii Deitatis amoris, id est, iniaginem qua? ante
regalia esl, erigenies, el in ea aposlolorum el prophciarum imponenies etfigies, et tiorum de Domino inscribentes voces, confidemiae sua? glorilicalionem salularem crucein esse praedicaverunl? Capilula vero sunt, qtiaedicant, per imagines [Gr. Caput vero eorum qui dicunltir, per imag.} diversas
Dcum operalum miracula, dequibus niulli multani
bistoriam lexore volunt : ulputa infii milatum meddas, quas el ipsi nos experli sumus, el circum-
^ vcntionum resolutiones, quas in somnis per picluras crebro conspeximus [Gr. etcrebras depiclonim
,
in somnis vhiones]. Porro maxime omnium ma .
. \
nifestissimuni, el iitillam cunlroversiam vel ambi ,
guilatem sustinens, cst, quod imago qu<e pridem

Sozopoli Pisidiae intemeralae Dei Genilricis fuil,

ex depicta palma sua tmgucnli emanationem pro
fucieril. Cujus mtraculi (esles sunt muiti. Lioet au ,
tein nunc hiijuscemodi non iiatupus miraculi, nou

tainen incredibilia crant priora, ne pari modo i n . - *
credibilia judicentur qua3 in Aclibus aposloloruni
\
suni descripta in principio praedicaiionis signa d i , \ \
versa el cbamiuata Spirilus, q u * nui;c niinime
wx , \ \ patranlur; amaiore boiiiiiium videlicei Deo per ta . , Q leni condescensioncm eos, qui infirmiores erant

[suni], polemiores in fide sna perliciente, et pari. "
ler suam virlutero cliam pcr bos [per baic] osien,
denle, quemadinodum aposlolorum iaclum est lempore. Aliquando eniui boruni umbra, aliquando
\ vero veslium sublala \Gr. de veblibus pendenlia]
\ ; -, \
sudaria sanitales prx*slabanL Slcut ergo in illis uoii
-,
ouiiiis corporis umbia, sed Pelri lantummodo da^ ,
bal laboranlibus niedelam : simililer el sudaria
:
non oinnis vesliinenli, sed Pauli solumroodo sa\ ,
nabanl infinnos, in saiisfaclionem Adei ejus qui ab

ipsis praedicabatur, qui gratiain suam eliam per
, *
iirauimata demonslrabai : iia et super imaginibus
* \
sa*pc Geri placuit; non inomni imagine vel piclura
,
lalis spccie beneficii inler creden*es effecla, sed
* ,
quo i o n suaptc intelligerentur saniutes accedere,
io solis saneiorum , vel etiim ipsius Domini
1
* d ex tnla gratia Dei noslri.

Dignumaulem, ut reor, est, neque illad prseter*/ , : , D
,
niitiannis, quod Eusebius Pampbili in ccclesiasiica
Historia posuil : quia in Paneade civilate, quam

/, - 'Cacsaream Pbilippi Evangc-iium nominat, ferlur
doinum essesanguinis fluxuin palioniis [passan] mtt , i ^
lieris, qua3 fimbria Salvaloris sanata esl, sicut
, , ;
scripluin in Evangeliis . Cujus ilomus pro fori :;. ;
bus aiunt slatuani de xre factam elare, imaginem
icienlem Dumini : conlra quam formam mulieris
/ ,
genibus provolutje consislere, palinis exlensis sup
\ pucanli similem, in recordationcm rniraculi qnotl
^ i~\ :: , !/.::e T
,T
i L u b . ix, 0.
187
188
factum est circa ee, hoc ab ea sollicite acto : et , \
quod ad pedes slatuae in nomioe Domini factai, \
herba qua?dam oritur nova specie ac ignota, quae \ variorum languorum medicamentura est; quod per , seipsum vidisse Eusebius ail : manifeste Salvalore ,
\ \
propriae graliae dispensaloriae insiguia facienle ad
fidem muliercube, oslendenie quod nos superius

indicaviinus, quia non simpliciter Iraclanda [accipienda] suni qua? geruntur , sed intenlio ffacieutls] , ,
ei esi comprobanda. Dicil aulem idem Eusebius, , 6
.
quod et aposloloi um imagincs Petri el Pauli, alque
ipsins Chrisli, per colores aeslimatas [Gr. conser- , \
\ , \
valasl iu picluiis aspexeril. Non aulcrn boc dici, iniis nos, ul slatuas aeneas facere studeanms, sed
. , u l irisiiiueiiuis, quoniam cl iliud sectitidum geniilem consuetudinem factunt, non renucntP, sed vo- U , * ienie Domino, ut in ipso demonslretur per pluri- , \ * , *
mum tempus ipsius bonilatis miraculuni. Quod
apud nosvencrabiliusest qualiler obiinens mos(i), * doccat commemoraiioiiis sermo. [Gr. morem, qui , *
apud nos obtinuit magis pie quodaramodo, non est ^ .
'
fas vituperare. In bis sgilur absolvatur noslra com.]
.
Deus autcm verilalis, qui deduxit nos in omnem
veiilalera^ el omncm dissensiouis occasionem cl , \ luibalionis causam a noslris abigit animabus, una- \ ,
imiter uno epiritu glorificanlcs cuui supercoelesli
.
regno dignos eflicial.
Tarasius sanclissimus palriarcba dixil : Claroavcrunt custodcs Ecclesiae calbolicae, saucii vidfeltcet
Paires nostri, qui scmper supra inlelligibiles ejus Q
vigilantes [ intelligibilia propugnacula], arietes ,
orntte praelnnn el inane verbum repuleiunl; et
banc indisccrpiam scrvantcs, itniversam pbalangein r.dversaulium perseculi suut, et una cum
velcribus bacresibus cl errorcra nova pravkalis
Chrisliauos calumniis appclenlium piipugenml
gladio Spiriius. Dicamug ergo cunclis una voce
cura magtslro nosiro, Paulo videticet divino aposlolo : < Cbrislus pax nostra, qui fecil ulraque
Miuim . Ipsum decet gloria, bonor et adoralio
cmn Palre et sanctu Spiiiiu, nunc et seinper et an
sxcuia sxculorum. Amen.

*
*, ,
*
\
* \ ,
, \
\

.

* c ,
. ,
, *
\ , \ \
. *.
"
Sancta synodus dixil : Divinilus sonanlium Pa- D
. *
Irum doclrinae nos corrcxerunl. Ex ipsis haurien .
tcs vcriialem polali sumtis. Eos sequenlcs, men, . * dacium persecuii sutuus. Ab eis edocli, venerabi Ephos. ,
14.
( 4 ) Adnotalio Graeci scboliaslae. \

,
, ;
,* \ , \ .
\ *
*
\
.
" \
, \ ',
1; , \
.
Grascit ne sacra omnibus pateanl,$acrum altare cencellis circumcludunt : in quibus reponunt imagines
qa<v simul qltare conlegunt, el populo adoranda* p r o ponuntur. Iluc videtur altuiisse Germanus ; id enim
itaiucc miuus commode prfcstare queum; ac proinde
u$um imaginum ut commodiorem et cvmmuniorem*
magis eliatn piuni quodaiumodo vocavit. iVam a / i o qui pium esse ac receplum ab ecclesiis
sacrarutn
slaluarum usurn, ex quibusdam episcoporum inierloculionibus, el ex ipsa dtftnitione hujus
synodi
uperiissime constal. HARD.
t
EPJSTOLE.
"
190
50/, ; ; . - les imagincs salulamus. Palres praedicant, filii obe , , \ dienliae sumus, et congralulamur in facie maliis,

iradilione Ecclesiaj caiholicae: Crcdentes in unum
*
Deum, in Trinitale laudandum, honorabiles i.ma ,
gines saluiamus. Qui sic se non hal)cni, anaibcroa
. .
sint : qui Ua non senliunt, procul ab Eccleeia
^
pellantur. Nos antiquam legislalioncm Ecclcsiai
* &.
catholicae sequimur. Nos jura palrum cou .
servamus; nos eos qtii addunt quid vel aufe .
runl ex catbolica Ecclesia, analheniatizama.s.
,,
Nos subintroduclam noviiatem Cbrislianos accu
. saniium analbcmaiizamus. Nos venerabiles iconas

salulamus. Nos eos qui sic se non babent, analbe
. .
niati submiilimus. Chiislianos accusautibus , id
est, imagines confringeniibus anaibema sil. Ilis
. , q j assumunt dicta sanclae ScripUrap, qnae suut
.
conlra idola, in veuerabile& imagines, aualbeina.
, ,
His qui uon salutanl sanctas ac venerabiles iconas,
, .
analbcma. His qui appeltant sacras imagines idola,
: * analbema. His qui dicunt, quod veluti ad deos
; ; ,
Chrisliani, ila ad iconas accedanl, analbema. His
. ,
qui communicaiit scienler injuriam ct inbonoran , .
tiam infcreolibus venerabilibus imaginibiis, aua \
ibema. Uis qui dicmii, quod exccplo Cbrisio Do, . ,
mino noslro, alius uos erueril ab idolis, anaibcma.
; ^ His qui audent dicere, calbolicam Ecclesiam idola
auquando reccpissc, anaibema.
i*v, .
, .
El postquam proiaii sunl praefaU analbemaiisnVi
U
^ , , Q per cbarlam , saucta synndus, lcgenle Eulbymio

,
episcopo Sardis, pronunliavit subter anncxa.
.
Dei et Salvatoris nostri Jesu Clirisli diviuurn

adimplentes precepium sancti Palres nosiri, lucer^
nam sibi divinae cogniiionis ab eo dalam nou sub
*, *
modio absconderunt, sed supra candelabrum po* , '
sueiutit ulilissimi magislerii, ul luceat omnibus
? qui in doroo, id esl, qui in Ecclesia calbolica na\i
; , sunt, ne forle offciidat*aliquis eorum qui pie con ,
liienlur Dominum ad lapidem ba;retica3 et malaj
& i
opinionis pcdem smmi. Ipsi enim oinuein errorem
baerelicorum foras expcllunt, et pulrefaclum ineni| . brum, si insauabiliter elanguel, excidunt; el ven:: , \ ,
tilabrum babentes, aream purgani: et Iriticum
, ,
- \ , ^ quiJem, id esl, verbum quod nulril, qnodque con>5. ,
iiruiat cor bominis, includunl horreo calbolicai
"Ecclesi?e : paleam aultîn bxieticai ac mal* opinio, nis ioras piojicicnies, conibiiruni ignc inexsiin ;, \ .
guibiti.
\ ,
\ \
, ,
\
) ,

* , '. , '
,
4
Quamobrcm sancla el universalis baec synodus

beneplacito Dei el nulu piorum el Gdelissimorum
imperalorum nostrorum, Irenas novae Hclenai, ac
novi Conslanlini bujus Deo conservandi genninis,
congregala, secundo in bac Nicseensium clara ineiropoli, per lectionem considerans memorabilium
el beaiorum Patrum liostrorum dogmala, ipsum
qtiidem Deum gloriiicat, a quo illis datus cst scrnio
ad doclrinam nosiram , cl aJ perfcciioucm calbo-
191
S. GERMANI P A T R I A R C H . E CP.
191
licae ct aposlolica? Ecclesirc: adversus vero eos qul * \ ( iron sentiunt ea quae Hli, sed obumbrare moliunlur
,
etm qnoB vere esl verilas, per noviiatem suam,
, Psalmi concinunt voceni: Quania malignali
5 "
sunt inimici in sancio tuo, et gloriali sunl dioen , * ,
tes, quia Non est magisler, el nos non cognoscei
, \
iractantes dolose verbum veritatis. Nos aulem pcr
.
omrtia eorumdem deiferorum Patrum noslrorum
\
dogmala et pra-cepla tenenies, prxdicamus uno
, \
ore el uno corde, nibil addenlcs , nibil aufVreiites
ex his q u * ab iilis tradila sunl nobis; sed in hta \ , ,
lOboramur, iu bis coniiraiamur: ila coniilemur,
, .
ila docctuiis. quemadmodum sanctae ac uuiversales
, , \
sex synodi deiinierttnt et lirmaverunl. El credimus
* \ .
in uuum Deum Paliem omuipotentCDi, omnium
factoretn visibilium ei invisibilium: et in ununi ,
Dominum Jcsum Cbrislum unigcnituin Filium el \ \
Verbum ejus, per qnem otnnia facla suut. El in * \
Spiritum sanctuin Doininum ct vivificantem , con- , * \
, \ ,
subsianlialemque et consctnpiternum eidem Patri
\ \ i l F i l i o ejtts, qui una ctim eu sinc iiittio e s l : T r i ' , ,
liitateiii uiconditam, iudivisaru , incomprehensibi, \
lem, incircuniscriptam: eamdcm totam ac solara
serviiute [latria] colendam, ct adorandam, et ve- \ \ , ,
ncrandam : uuam deilatem , unam dominalionem,
, \ , unam potestalem, uuum imperium et poieniiam,
quae personis dmdiiur indivise, et substaniia copu- , \
. \
lalur divtse. Confilemur el uuiim ejusdem saucta?
\ ,
ot consubstaniialis Triuilalis Domiuum nostrum
* , *
Jesum Cbrisium vcrum Dcum in novUsimis diebus
propler nostram salutem iiicariiaium el bominem
, , \
faciutn, salvasse per saluliferam dispensationera
suam , passionemque ac rcsurrectionem , el in *
cuclos rcgrcssionem, genus noslrum, et nos libe- , \ ,
rasse ab errorc idolorum; et ut ait propbeta: , \ -{
c Non Lcgalus, 11011 angelus , sed ipse Dominus , \ c salvavit nos
> Qnem et nos sequentes, el bujus , , '
vocem propiiam facientes, magna voce clamamus: . ^ \ , \ ^
Non syuodus, non principum imperiutn, non con- , *
, , juratio Deo odibilis, ab idolorura errore liberam
fecerunt Ecelesiam, queiuadmodum Judaicum de- * liravii conciliiiin, quod coutra venerabiles imagi- , ,
'
nes iufremuit : sed ipse gloria Domintis incarnalus Deu3 nos salvavit, el ab idolica dcccplione \
0
eiipuit. Ipsi igiturgloria, ipsi grates, ipsi graliarum 0 ^ \ .

aclio, ipsi lausjpsi magniiicenlia : ipsius redeuiptio, , , ,
ipsius salus.qui salvaresolus in [perfecta] perpeluiim , , ,
polest, et non alioruin, qui dc buiuo veniunt, bo-
, \ \
umium. Ipse in nobis, in quos lines saeculoiuin
. , * *
devcneruiit, pcr inrarnatam dispensalionem suam
praunumiatos propbelarum suorum affatus termina- ,
v i l , inbabilans in nobis, et inambuluns, ct delens
mniina idolorum a terra, sicuii jam scripium est. , , ,
, \ c l Saluiainus auicm et Dominicas el aposlolicas et
Psal. L X X I I I , seqq.
Msa. L X I I I , 9.
VARI>E LECTIONES.
*1. ; . , ctc.
L . .
193
EPISTOL/E.
, . *- propbclicas voccs, super quas bonorare et magnificare didicimus primo quidem eam qusc propne
& \ ; , \
ac veraciter essel Dei Gcniirix, et superior coele , ' $
slibus cunctis virtuiibus ; sanclasque et angrlicas
,
virtutes, alque bcalos ei lamlabilissimos aposloloi.,
,
propbetasqucet gloriosos martyres, qui pro Clirislo
* ,
ccrlaveruul; atque sanclos el deiferos magistros
* ,
, \ \ et omnes sancios viros: et borum expetere inler , \ - cessiones, ut valenlcs nos famiiiares reddere rcgi
, \ omnium Deo, cuslodienlcs videlicct mandala ejtts,
' \ , et in virlutibus vivere procurantes. Insuper salulamus et Ifguram preliosae ac vivificac crucis , et

sanctalipsana sanctorum ; et sanclas ac venerabiles
, , \
. 3 iconas recipimus et salutamus, atque ampleclimur
\ \ secundum anliquam tradilioneni sanclae catbolica?
Dei Ecclesi, id est, sanclorum Patrum noslroruro,
, \ , \
qui el has 6U6ceperunt , el slabilierunt fore in
, ,
\ cunciis Dei ecclesiis, et in omni loco dominalionis
, ejtis. Porro bas preliosas et venerabiles iconas,
, prxdictum est, bonoramus el salulamus, ac hono - ranter adoramus; boc est, magni Dei et Salvaioris
noslri Jesu Cbrisli humanalionis imaginem, et i n , \
temeraix Dominae n o s i r sanctbsimae Dei Genitri . \
cis, ex qua ipse voluit inearnari, et salvare alquo
, ,
liberare nos ab omni impia idolorum vesania:
, \ * sanctorum eiiam el incorporalium angelorum; m
\ homines enim juslis apparuerunt. Simililer autem
wO , \
et divinoriimacramo$issimorumapostolorum,deilo \ ,
, , \- C qucruno cliam prophetarum, el rertalerum marlyrum, et sanclorum virorum figurasel eiDgies,
*
* * per picturam suain in recordalioneni et poemoriani
adducere nos valentes, ei ad principale aitraberr,
.
atque participes facerc alicujus sanclificationis.
kiwv ,
Haec iia saperc et didicimus ei roborali sumus a
, , \ sanctis Palribus nostris , et ab eorum divinilu>
Ifuv \ *
Iradilo magislerio. gralias Deo super inenarra \
bili dono suo, quia in iineni non dcseruil no$, ne , \
que reliquit virgam peccatorum super sorlcm
.
jusiorum,
i i l non exlendant jusii ad iniquilaleu*.
vciv & , \
manus suas , id est, aciuales operatioues sua.s :
,
scd bene fecit bonis et rcclis cordc , quemadmo. \ bymnographus ftavid melodice cecinit;
tftxov , - dum
cum
quo
et residuum psallimus: quia de caelero
, * (& \ ,
*iv , - declinantee in obligaiiones adducei Dominus cum
tatoi , operanlibus iniquitalem : cl pax supcr Israel
*
êi.
xol , * * ' * \ .
7 1
'.
,

* , *
* \
' ,

,
1 1
Psal. cxxiv, 4.
Inlcrprelatio tubtcriptionis Romanorum.

In nomine Domini noslri Jetu Christi, Petrus m i sericordia Dci arcbipresbyler sanciae Ecclesiaccalholicai et aposloiicas, ei locum complens Adrinni
sanctissimi ct apostolici papse seiiioris Hoina*,
onines recipiens qui conversi sum ab impia baercst
repnjbanliuni vcnerabilcs imagines secundum docirinani et lradiuonem sanclorum Palriim nostro-
19b
S. G E R M A N i P A T R I A R C I L E CP.
196
ruw, oitinia qux superius efferuntur approbans el \

, \
conseniiens, subscripsi.
, .
\
Petrus, miscricordia Dei prcsbyteret hcgumenus
Tiionaslerii sancli Sabbae, el locum complens ,

Adriani sanctissimi ct aposlolici papae senioris
' ,
Roma?, oinnes recipiens qui conversi sunt ab impia
bseresi reprobantium venerabiles imagincs secun-
,
dum doclrinam lradilionemque sanciorum Patrum
nostrorum, omnia quae supeiius efferunlur appro- ,
\ \ ,
bans cl conscntiens, subscripsi.
.
Tarasius
misericordia Dei episcopus Constan
linopoleos novae Romae, confirmans sic se babere ' ,
veritaient, omnia qua? superius efferunlur libenter , \ admttlcns, bis subscripsi.
, .
Joanaes, miaencordia Dei presbyler et patriar charum syncellus, locum relinens trium aposloli ,
carum sediutn, Alexandrise, Anliocbise, el lliero , , ", \
olymorum , omnibas quae pra*fcrunlur in hoc
,
lcxlu consentio, el cunvenicns subscripsi mea
, \ \
manu.
Tboraas, misericordia Deipresbyler el hegnmc \
nus inonaslerii sancli Palris noslri Arsenii in
"
jEgypto siti, locum relinens Irhun aposiolicarum
,
sedium, Alexandriae, Antiocbiae, et Hierosolyrao , ", , \
ruin, omnibus quae praeferuntur in boc lexlu cou,
senlio, et concordans subscripsi.
C , .
Agapius, indignusepiscopusCaâria; Cappadocia3,

Sibenler omnia quae praescripta sunl suscipicns,
,
subscripsi.
, .

Joannes, episcopiiS Ephesi , Iibenter omnia q u
, .
prxscripta sunt suscipiens, subscripsi.

Constanlinus, episcopus Consianlia? Cypriorum
insulae , secundum ea quae superius efferuntur, *
quamque nos confessi sumus orlbodoxam fldeni,
suscipio et saluto sacras et venerabiles iconas, et , \
, \ .
honorabililer adofans, subscripsi.

Theopbilus, indignus episcopus Thessalonicae
,
libenier omnia praescripta suscipiens,
sub.
sciipsi.
'
Basilius, indignus episcopus Ancyra? Galatiae, Ubcuter omnia quae praescripta sunt suscipicns, D , .
eubscripsi.

Leo cpiscopus Heraclise Thraciae simililer sub.
ecripsi.

Nicolaus, indignus epi&copus Cyzici, omnia qiwe
, .
prascripta sunt libenler admiltens, subecripsi.

Eulbymius, indignus epi&copus Sardorum liben , ler omuia q u praescripta sunt suscipiens, sub.
scripsi.

Pelrus, indignus episcopus Nicomediae, libenlcr
, <]uae scripta suni suscipiens, subscripsi.
.
Elias peccator, episcopus Cretensium insube,
, v f j libenlcr omnia qiue praescripla sunt suscipicns,
, ,
ubsciipsi.
.
ms. Jol. Tarassium postponuni Joanni.
197
EPISTOLE.
108
Hypntius indignus episcopus Nicspae BUbyniensium provinciae, libenter omnia qua; praescripta

sunl suscipiens, subscripsi.
, .
Slauraiius peccalor , episcopus Chalcedonis,
, ,
* , omiiia quae praescripla sunt libenler suscipiens,
subscripsi.
.
Leo, gralia DH prcshyter sanclissimae Dei apo stolicae iuagnaeEcelesiae, el princeps monaslcriorum.
, \
, \ - el defensor sanciissimse Dei Ecclesiae, libcnler
oinnia quae prascripta sunt suscipiene , sub ,
scripsi.
, .
Epiphaniuspeccalor, diaconus sanctissimae Eccle ,
eiae Calanae Siculorum provincia, et vicarius
, \
Thoma? sanciissimi arcbiepiscopi Sardinia?, sequnr

ut debenl rationabiles pecudes pastorum voces.
,
, ^ quemadmodum Dominus a i t : quia Oves mea vocem
fci c . > meam audiunt . Ergo et ego pastortim rcclas
voces sequens, per vcstigia eorum incodere pro, * pono; quibus et conscnliens in omnibus teslimoniis ipsoium quae lccta sunt, subscripsi.

, .
Nicepborus, indignus episcopus Dyrracbianen ^
sium provinciae, lllyricianensium rcgionis, ltben ,
ler oronia q u prescripta sunt suscipiens, sub , .
scripsi.
n
Nicolaus, monachus hegumenus, et ez persona

ibroni Tyanorum, libenter omnia quae prsesci ipta
sunt suscipiens, subscripsi.
, \
,
, .
Daniel peccaior, episcopus Amaseae, libenier

, ', , - C
<I
pncscripia sunt suscipiens , subscnosi.
.
o m i l i a
uaB
Georgius, indignue presbyler, et ex persona

ibroni Nazianzi, libenlcr omnia quac praescripla
sunt suscipiens, subscripsi.
, \
, , .
Gonslanlinus, indigmis episcopus Gangrensium,

simililer omnia qua praescripia sunt suscipiens,
subscripsi.
, ,
, .
Nicetas peccator, cpiscopus Claudiopoleos , 11benler omnia quae prescripla sunt sutcipiens,
subscripsi.

,
.
Gregorius, exiguus episcopus Neoca?saria\ liben ter omnia quae prxscripla sunt suscipiens, sub*
scripsi.

, .

,
.
Gregorius, widignus episcopus Pisinunlensium

Hbenter omnia, q u prsescripia sunt suscipiens ,
subscripsi.

,
.
Tbeodorus, indignus episcopus Hyrorum Lycia?,

libenter oronia q u pra?sciipia eunt eusciptens,
subscripsi.
,
, .
Eustatbius, indignus episcopns Laodtee* Pbrygarum provincia, libenter oninia qoae praescripta
suni suseipiens, subscripsi.
J o o n . i , 16.
VARliE
*. .
LECTIONES.
1113
S. G E R M A N I P A T R I A R C H 4 J CP
Micbael indignus episcopus Synadensiuni, -

benler omnia quae prescripla sunt suscipiens,
subscripsi.
Georgius [Gregoriusl, indignus episeopus Amiocbiae Pisidiae, libenier omnia quae praescripta sunt
suscipicus, subscripsi.
Tbcopbylactus, indignus diaconns, cxarcbus, et
ex persona clarae melropoleos Garix, libenter omnia quae prescripia sunt suscipiens, subscripsi.
03
; ;, ,
; "
; ,
.
, , \
; ;,
,
.
Lco, indignus episcopus Iconii, libentcr omnia
; ; " ;
quae praescripla sunt susripiens, subscripsi.
;, .
"; > ;
Ana&lasius, indignus cpiscopus Nicopoleos velerie
; ;,
Epiri, libentcr onuiia quae praesciipta sunl su&ci.
piens, subscripsi.
; ; ;
Conslaulinus, indignus episcopus Pergae, liben-
, .
ler oimtia quae praescripia sunl suscipieus,' subtcripst.
;, ;, \
Gregorius pcccator, prcshyter, el cx pcrsona

tbroiri 1 rajanopoleosTbracensium regionis,libetiler
, ,
omnia quae pncscripta suni suscipiens, subscripsi.
.
Leo, indignus episcopus Rbodi, libenler omnia
'
, .
qu# praescripia suul suscipiens, subscripsi.
,
Christophorus , indignus cpiscopus Pliasidis, id
,
esl, Trapezuntinensium, Jibentcr omnia quae pras, .
cripla suscipiens, subscripsi.
",
Manuel, indignus epUcopus Hadrianopolcos, l i bentcr omnia quae praescripla sunt suscipicns, ,
subscripsi.
^ .

Nicolaus, imlignus episcopus Hicrapoleos Pbry ,
garum provlnciai, libenter omnia quae pracscripia
, .
sant suscipicns, subscripsi manu mea.
,
Basilius, indignus episcopus civiialis Silaei, l i ,
benlcr omnia quae prxsciipta stinl suscipiens,
.
snbscripsi.
, \
Galalo, exiguus presbyter, el ex persona (Stepbani) aubiepiscopi Sioiliae, libeuler oronia q u * ,
;, .
pracscripia sunt suscipiens, subsc ripsi.
,
Tbcopbylactub, indignus episcopus Eucbaiieu
,
sium, libcnler omnia quae prxscripta sunl susci.
pieus, sultscripsi.
,
Cyrillu*, monacbus, et ex persona Joannis (monacbi) cpiscopi Golliiae, enulritus aposlolicis prae- ,
dicationibus, et Palrum Iradilionibus, ct qiue nunc D * \ , \
, .
praescripla sunl suscipiens, subscripsi.
,
Tbeodorus, indignusepiscopus Seleuciae, libenter
, .
omnia quae prxscripla sunt su\scipiens, snbscripsi.
>
Stepbanu*, indignus episcopus civitatis [Sugdaen eiamj Sugdensium, libcnier omnia quse prxscripla
^.
5unt suscipiens, fctibscripsi.
" ; , \
Anlentus, indignos monachus, el ex persona
throni Smyrnae, libenter omnia quae praescripla , ,
, .
snni susciptens, subscripsi.
', . .
Congtantintis, episcopus [ftbcgii Gr. et ms. Jolyi]
libenter onmia qnx pr.ncscripta sunl suscipiens, ;, ^
4
subsoripsi.
VA1U.E LECTIONES,
' . ;:.
$)l
EPISTOL.E.
2C2
\ , - Joannes miser el peccator cacomonachus [pecca lor monacbus], locura facicns Piocopii reverendU, ,
simi cpiscopi, consona Patribus per omnia sapiens,
.
subscripsi.
;
Tbeodorus indiguus episcopus Calanse, raluui
, \
ducens seniper amalorcs veritalis et sanclorum
* \
Patrum doctrinam et vesligia sequi, aique reclis
, - eorum venustari dogmalibus ; bis et ego laxaii [ai; , numerari] festinans,conscnliens omnibus quaeabeis
\ , .
edicla sunt cl iis quae prxscripta sunl, subscripsi,

Joannes indignus episcnpus Tauromcniae, con , \ corditer per omnia sanclorum Patrum docirirr-is
,
et leslimooja corum q u prolata sunt seûcns,
.
subscripsi.
, Gaudiosus indignus episcopus Missinae [Mcssa; ; - ^ rise], concorditer per omnia sanciorum Patrum
:, \
docirinas et testimonia eorumdem quae prolata [tii
, .
Gr. pra?lecia. HARD.] sunt subscquens, subscripsi.
Tbeodorus indignus episcopus Panormi, concorditer doctrinas ei lestimonia eorum quae praescripta
sunt sequens, subscripsi.
Coustanlinus indiguus episcopus Lcominae, concordiier per omnia sanctorum Patrum doctrinas et
lestimonia eorum q u prolau sunt sequens,
.
subscripsi.
-.
Stcpbanus indignus episcopus Bibonensinm, con ,
cordiler per onmia sanclorum Palrum doclrinas
\ - et tcstimonia eorum quse prolaia sunt sequens,
, .
subscripsi.
, Q Joannes indignus episcopus Treocalcos [pro
.
Tr.ocateos. HARD.] deflniens^. similiter subscrjpgi.

Tlieodoricus [Tbeodorus] indignu* episcopus
Taurianae, concordiler per omuia sanclorum Pa , .
tnim doclrinas et testixnonia eorurn qua prolala
sunt sequens, subscripsi.
*
Ghristopborus indignus episcopus sanctae Cyria ^
cae, concordiler per omnia sanclorum Palrum
, \
doctiinas et lestimonia eorum qu$ prolala sunt
, .
sequens, subscripsi.

Basiliut iodignus episcopus Liparetensium insula;
superius laiis saiiclorum Patruin doclrinis conve , .
nirns in omnibus, subscripsi.
> Tbeolimus indignus cpiscopus Oolonensium su perius prolatis sanctorum Palrum leslimouiis cou, .
D senliens in omnibus, subscripsi.

Consiantinus indignus episcopus Carinse superius
prolalis lesliraoniis sanciorum Pairnm consenlicns
, .
ift omnibus, subscripsi.
.
Theopbanes episcopus Lilybaei sixniliier.
.
Tbeodorus cpi^copus TropaOrum siroiliier.
.
Sergius episcopus Nicoierensium simiiiler.
*
Tbeodorua episcopus Bizyae siiiiiliter.
.
Mauriauus episcopus Pompeiopoleos similiter.

Joannes episcopus SaJoncnlianx similiter.
.
. *
Eustralius cpiscopus Bitbyniensium provinciiC
shnililer.
YAKLE LECTIONES.
4LX. .
PATBOL. G R . X C Y I I I .
S. G E R M A N I P A T R I A R C H J E .
Pelrus episcopus Germicnsiuiii similiier.
Joannes episcopus Arcadiopoleos similiter.

Consianlinus presbyter, et ex persona ihroni
Sebaslopoleos, similiter.
Gregorius presbyter, el cx persona Nicetse episcopi Coloniae, simitiler.
Sisinnius cpiseopus Parii siroililer.
Epipbanius episcopus Mileli similiter.
Niceta episcopus Piocconncsi simililcr.
Joannes presbyler, et cx pcisoua Nicetae episcopi
Colonia, similiier.
Lrshis episiopus Avariitanensiuin Ecdesiae similitcr.
Euslralius cpiscopus Mclhymnae siinilit^r.
Leo ep^copus Cii simiiiter.
Joanncs cpiscoptis Apri similiter.
204
tr.irxvr.oi ' ; .
' "; .
,
, .
, \
, .
.
.
z :.
" ,
, .

.
.
> .
" * ,
.
"
, .
.
** .
.
Theopbylaclus episeupus Cypselloruni similiter.

Laurciuius episcopus sancl<e Apsarelianensium
Ecclcsia similiter.
Leo episcopus Carpalbi similiter.
Eustbalius episcopus Croladensium similiter.
Cyrtacus episcopus Zyparentium [Drizyparenxinm] siiuHitcr.
;.
Leo episcopus Mescmbriae similiter.
.
Gregorius epUcopus Dercensium simililer.
" .
Tbeodorus [Gr. Tbeodosius] episcopus Amorii
simHiler.
.
Joaunes cpiscopua Nyssae similiter.

Gcorgius episeopus iniperialium Tbermarum si.
mililcr
^
^ .
Georgius episcopus Camulianofum simililer.
.
Sotericbus episcopus Ciscissensium siinililcur.
(Tueopbylactas Hypaepensium simiuter.)
.
Tbeopbylaclua episcopus Tiallae simililer.
.
Constantinus episcopus Ma&lauroruin siiqilUer
,
Georgius episcopus Briulensiuiu simililer.
H .
Ignattus episcopus P r i u simililer.
, \
Constanlinus prexbylcr, et ex p m o n a tbroni
",
.
Agatbas [Agaae] similiier.
.
Tboodoaiue episcopus Nyss similiier.
.
Basilius episcopus Maguesiae similiter.
.
Basilius episcopus Mugnesiae Maândri simililer.
.
Safebas episcopus Ancensium similiier.
, \ Nicepborus preabyier, ei, ex persona episcopi
D , .
Garffarensium, similiter.

Gregorius episcopus Pateeopoleos simililer.
.
Tbeopbanes episcopus Gbalcbse [Caloae, Calobae],
simililer.
*( .
Leo episcopus Algizensium similiter.

Nicodemus episcopus Evazensium similiter.

Lycasius episcopus Yarelensium similiter.
, \ Tbeogcnius presbyier, et ex persona Philippi
, .
episcopi Sion, shniliter.
* *.
Tbeopbanee episcopus Lebendi similiier.

Stratonicus episcopus Cymac siroiliier.
1
.
.
* .
y
1
1
VABIiE LECTIONES.
HABDU1M ..
Pro Lcbedi.
fadeiihium.
Legecx aciione 7, , cl Latiuc, Co ^.
KP1STOL.E. .
2
Eusuihius epfacGpos Erylhrensium simHiler.

Tbeopkilus episcopus Tyinni * eittilher.
Gosmas episcopus Myrifle? simftiter.
Olbianus episcoptts Elaeae simititer.
Pardus episeopus P i u n simikter.
Basilius eplscopus Pergamensinm siimliter.
Basilius epi&copus Atrammyiii siniiliier.
Mariamis [Gr. Marinus] episcopus Atandri similiter.
Joannes episcopus Assi similiier.
' .
Leo episcopus Pbociae simililer.
. ,
Joannes eptecopus Rbaedesli similitcr.
' .
Joannes episcopus Pannii siniililer.
.
Melcbisedec episcopus Calliopolees simUiter.
,
Theophylacius episcopus Cbariopoleos similiter.
,
Leonides episcopus Madyii, id est Col*. slmi , , -
liter.
.
Sisinnius episcopus Zuruli [Tzurnllr] shmfiter.
.
Tliomas episcopus Daonii simiKter.

Gregoriue episcopus Theodoropoleos similiter.
.
Sisinnius episcopus CbaJcidis simititer.
(6>.
Benjamin episcopus Lizycensium [Lyzicensium]
\
sinailiter.
.
Joannes episcopus Bryseos simililer.
Spyrido episcopus Palaeae [Veteris] Cyibrensiura
.
aimiliter.
.
Eustaibius episcopus Golensiuro [Solensium] similiter.

~ Tbeodorue episcopus Giiii sfmiliter.
.
Georgius episcopus Trimitbuntensium similiter.
" " .
Alexander episcopas Amatbuntettsiam similiter.
.
Constantinus eptscopos lliopoleos shniliter.
.
Synesins episcopua Nessi simililer.
" ,
TbeophiIu9 episcopus Anastasiopoloos similiter.

Leo episcopus Minzi similiter.
" ,
Petrus episcopas Asponenskim simillier.
" .
Anthimus episropu* Vermopolcos similitef.
.
Michael episcopus Melitupofeos skniliter.
" .
Sisinnius episcopusAdriae ' " [Admnae ; ttadriania3] similitcr.
.
Theodorus epfacoptrs Germae shniliier.
' **
Basilius epiacopus Hadranuthyrensium ^ m i l i t e c
.
Leo episcopus PotmamnensJum einiiliter.
' .
Symeon episcopus Ocat similiter.
& .
D
Slrategius episcopus Dardani- sfmiUter.
.
Joannes episcoftt^Lampsaci similiter.
.
Tbeodolus episeopus Palatensinm " skmliler.

Leo episcopus Troadensium eimililer.
' .
Niceia episcopus HyJsei sintiliier.

Tbeodorus eplscopue Abydi simililer.
.
Leo episcoposTractlensiua) similtler.
" .
Anastasius episcopus Tripoleo similiier.
HARDUliNl NOTiE.
205

.
.
.
.
;.
' * .
' * ;.
1
' , vel pothis .

Pro "&.
Pro '.
* '.
Pro Temni.
Pro Adramiiii.
Anlandru
Provinca Europo, . In Eclhesi Au
1
dronici, :.
'" ttadrianhB in ma. pro Adrania, in prOviocia
Hellesponli.
Pro Hadrianothereusium, irt provincia Heilespontt
Pro Pelteimum tn Pbrygia Pacaiiana.
P r o ///#, u i supra.
1 1
, s
u
*07
S. G E R M A N I P A T R I A R C H J S
CP.
Joannes cpiscnpus Tabalensium siniililer.

.
Slcplianus episcopus Salensium similiier.
.
Stepbanus episcopus SilanJri simililer.
.
Nicohus rpiscopus Pericoramatos simililer.
.
Isoes presbyier, el e i persona tbroni Thyaie , \
rensium, similiier,
" ' * , .
Joannes episcopus Setcnsium siinililer.
.
Gonslantinus episcopns Acrasi simililcr.
.
Tbeopbanes epiecopus Masoniae [Lyiuaeorum]
.
aiiniliier.
Micbael episcopus Slratoniciai siiniliter.
* .
Lycaslus cpiscopus Pbiladelpbia? similiier.
.
Blicliael cpiscopus Slalla? simililer.
.
Gregorius episcopus Gordi similiter.
;.
joaunes cpiscopus Daldve similiter.
.
1* ;.
Euslalbius episcopus Hyrcanac similiier.
Josepb episcopus Attaliae simililcr.
.
Thcopistus episcopus Ilennocapeliae similiter.
.
Zacbarias cpiscopus IlierocaBsari similiicr.
.
Micbaêl episcopus Cerasensium similiier.
.
Daniel. [David] episcopus Helcnupoleos similiier.
.
Gyrion episcopus Lophi similiter.
,
Basilius presbylcr, et ex persona Dascylii
, \
fiimiiitcr.
, .
Tlieopbylaclus episcopus Apolloniadis similiter.
.
Conslaotinas episcopus Casari Biibynix siiui '.
liler.
.
Grcgorius eplscopus Basilinupoleos similiior.
, ,
Leoepiscopus Neocae&ariae [sive Arislesl simiQ .
Uer.
.
Nicepborus episcopus Adrani simililer.
.
Tbeodorus episeopus Prusae simililer.
. .
Epipbanius episcopus Lampae gimilher.
.
Theodorus episcopus lljrapliupolcos siimlitcr.
" '.
Anastasius episcopus Gnossi similiier.
.
Melilo epUcopus Cydonise simililer.
.
Leo episcopus Cisami sirailiier.
.
Theodorus episcopus Subrilensium si.mililr.
.
Lco episcopus Pbcenicis simililer.
.
Joannes episcopus Arcadiae similiier.
.
Epiphanius episcopus Eleulberutt siinililer.
.
Pbolinos episcopu Ganlaai similrter.
.
Sisiunvus epiecopus Cbersonesi simtlher.
,\
Gregorius presbyler, ct tt persona ibroni Ce .
pballenia, simiUier.
,
1 1
Pbilippus episcopus Corcyrenaium similitcr.

Aiitonius episcopus Troezenae similiter.
* Pctrus episcopus Moncmbasiae simililer.
Gabriel rpiscoptts jgn similiter.
Lco episcupus Porlbmi siiniliter.
Philippus epiecopus Orei simTiler.
Leo episcopue Zacynlhi simililer.
Loo episcopus Linoa3 similtier.
Niceta rptscopus Mell similitcr.
Neopbylus cpiscopus Gordoservorum simililer.
.
.
.
.
.

.
;.

1
* / . ,
HARDUIM
1 1
1 1
Pro epltcopi vcl Unom Da&cylii.

Pro .
5.
1 7
EPISTGLiE.
210
Joanues episcopus Tenncnsium [Slennon, Elenncnsium] simililer.

Leo episcopus Aspendi similiter.
; .
Constaminus episcopus Zalensium similitcr.
.
Cregorius episcopus Sinopae similiter.
.
Marlinus [M:rinus] diaconas, elex pcrsona Theo , \
dori episcopi Andrapcnsium, similiter.
.
, \
Andronicus presbyler, et ex persona Joannis
, .
episcopi Zalicliensium, simililer.
.
Conslanlinus opiscopus Sasitaensium simililer.
.
Gregorius episcopus Amaslre similiter.
.
Heraclius episcopus Junopoleos siinililcr.
.
Mccta episcopns Dadybrensium similiter.
.
Tbeopbanes cpiscopus Sorensium simililer.
.
Joannca episcopus tteracliae simililcr.
.
Tbeophilus episcopus Prusiadis simililer.
.
Conslanlinus cpiscopits Gratiae simililer.
' .
Niceta rptscopus Bizaei similiter.
.
Consianlinus episcopue Poleinonii similitcr.
.
Tbeodorus cpiscopus Gomanensium simililer.
.
Joannes episcopvs Gcrasuntensium similiier.
J .
Nicophor-us episcopus Glanei similiter.
.
Leo episcopus Trocnadcnsium simililer.
,
Joannes diaconus, et ex persona ibroni Pbaseli, .
dis,.simililer.
.
Theodorus rpiscopus Pinnarensium similiter.

.
lepbanus episcopus Camiae simililer.
.
Anasiasius episcopus Patrensium [PatarensiumJ
simililcr.
* .
Georgias opiscopus Nasae eimililer.
.
Gonslaniinue episropus Gandicensiiwn similiter.
>.
Lco episcopus Corydalensium siroiliter.
.
Nicodumos episcopus Sidymensium similiier.
.
Leo episcopus Limyrensium similiter.
.
Constanlinus episcopus Tlensium similiter.
, \
Pctrus diaconus, el ex persoua Ihroui Oricaiw
** .
dcnsium, simililer.
* .
Stopbanus episcopus Araxi similiier.
.
Georgius episcoptis OEniandi siroililer.
> ** .
Gonslanlinus episcopws Gombensium similiter.
.
Slauralius episcopus Zenopoleos similiter.
.
Gregorius epieeopus Cibyrse- similileri
.
Basilius episcopus Tabensium similiier.
.
Dorolbeus episcopus Ncapolcoe similiter.
.
Gonslantinus episcopus Alabendensiura similitor.
.
David episcopus Jassi similiter.
(Gregorius episcopus Mylasensium simililer.)
.
Scrgius episcopus Bargyliensiam similiter.

Gregorius episcopus HeracliaeLaloini * simililcr*
/.
*** .
Joanncs episcopus Mybdi " simililcr.
S09

1 1
(.
1 1
I T
iT
. .
<U. .
YAKIiE LECTIONES.
* . . X aJt. .
HARDUINl
" Pro .
* Forle .
Pro .
Pro .
ln Noiitia Lv.^saR , vcl >.
-^ ut quideiD est in Nulilia
e l
M
1 1
In Notitia Lyciae, .
** Pro .
"* in Caria.
Pro Cauni.
* Pro Lalmi.
Pro Myndi
, T
, e
211
S . G E R M A N I P A T R U R C H ^ CP.
Stauradus episcopus Sladi similittr.
.
Gregorius episcopus Stratonici* similiter.

Niceta diacoous, et <jx porsona ihroni Halicar ;,
nassi similiier,
.
Michael episcopus Ghjeretopensium siroibter.

.
Pantaleon episcopus Valeiili* simililer.
.
Georgius epiacopus Peitensium similiier.
.
.
Chrisiopborus cpiscopu Anlaeasi * sifiiililer.
.
Leo episcopus Eumeni* similiier.
.
Pbilippus episcoput Tranupoleos similiter.
> .
Leo epiacopus Aleeusiiim siaiiliter.
Paulus episcopua Acmeaise eiiBililer.
Gregorius episcopu* Timenultnsiiim * eimilller.
.
Nicepborus episcopue L u i d e i u i u n i eimiliter.
.
Georgius episcopue Apliae ahitililer.
6 .
Joanaes episcopus Sybeos similuer.
.
Zacbarias episcopus Trapezupoleos simililer.
.
Leo epiacopus Sebasliae simiJiter.
, \
Tbeopbylactua presbyter, ei ex persona tbroni
Georgii Hypsi episcopi, similiier.
, .
ConsiaiJlinus episcopus Eucarpiae ainiliter.
.
Andreae epiacopus Cedisosi eimiliter.
.
Dositlieusis episcopus Psonuntensiura, id esl,
^ , ,
Collapees [Gr. ColossensUini], siniiliier.
.
Consiaminus episcopus Goltyaii [GolassaieJ, si ( .
miliier,
10
, f
Niceia episcopus Nacoliae similiier,

.
U'0 episcopus Docimii siniiliier.

Joajines presbyter, et ex persona Ihrooi Hecto^
, \
rii **, similiter.
Q *
Michael episcopas Uierapoleos similiier.
.
Nicolaus episcapus Phyli* similiter.

Theophylactus episcopus Cinaaboreoa sia&ililer.
.
Damianus episcopus Myri gimitiler.

Chcistopboriia cpUcopus Pryniisi simililer.
.
Niceia episcopus Auguslopoleos similiter.
.
Georgitia epUcopus Midaei similiter.
.
Constantinus episcppnsAmbladeiisium simililer.
, \
Siepbanus preabyier, et ex persona throni Osiri,
, .
aimilUer.
, \
Georgiua [Grcgoriua] presbyler, et ex per&ona

.
t,broni civitajis Polybalis [Poleos Polybolij, eimiliter.
.
Sisinnioa epUcopus Philpraelii aimililer.
.
Michael episcopws Papenaiura siimliier.

Sisinnius episcopua Apaunae Ciboli similiter.
.
.
Conslajitiflu* episcopus Comanae simtliter.
,
Njcepboru* episoopue Adadensium simiHter,
" ;.
Pelrus episcopus Toiiassii simililer.
k l
* .
HAKDUINI NOTiB.
- " Atiiana$$i in Phrygia Pacatiana.
' Pro Temenuiherensium.
Supra Luudentium In NoUtia Phrygiee Pacaliana;, .
Pro Appice, ut supra.
Pro Steclorii, in Phrygia Pacaliana.
* Pro , m Pbrvgia Pacaliana.
* ffro .
%
1 1
, vel , in Phrygia Pacailana.

* Pro , in Pbrygia.
In Noliliis Pbrygiae, , e( .
\n Notitiis , vcl , ytl
in Pisklia.
4 1
k t
EPISTOL^.
213
.
.
.
.
; .

.
> .
.
.
.
,
.
*.
*5\ .
.
.
.
.
I .
.
.
.
.
.
.
b
.
. .
,
' .
. .
.
. .
.
, , \
, .
" .
.
.
.
.
.

.
.

.
.

,

YARLE
.
M
Theodosius episcopug Sygalassi " siiullilcr.

Leo episcopus Barae simililer.
Pctrus cpiscopus Seleucia similiter.
Nicephorus episcopus Pblogensium similtler.
Mariuus episcopus Magydensium siniililer.
Leo episcopus Andidensium similiier.
Siepbanus episcopus Parnassi similiter.
Bardanes episcopus Doarensium simililer.
Euslralius episcopus, Dabellii [Debclti] simililcr.
Euphcmius [Eutbymius] episcopus Sozopoleos
similiter.
Theodosius episcopus Bulgaropbygi similiter.
Georgius episcopus Plolinopoleos similiter.
Basilius episcopus Perberaei simibler.
Micbael episcopus Pampbili similiter.
Kubcn episcopus Scopeli similiier.

Sisinnius cpiscopus Garielcnsium simililer,
Callislus episcopus Eudociadis similitcr.
Conslantinus episcopus Ligynensium similiter,
Joannes episcopus Gudrulensium similiter.
Tbeodorus episcopus Gremuorum simililer.
Constantinus cpiscopus Hadriana? simililer.
Theopbflus episcopus Cliii simililer*
Galatius episcopus Meli similUer.
Sergius episcopus Leri simililer.
Manzo episcopus Diocaesariae similiter.
Eustatbius episcopus Celentereos [Gclendereosjsimiliter.
Zacharias episcopus civitatis Cardabunlbenaium
simililer,
Sisinnius cpiscopus Mosbadensium similiter.
Euslalbius episcopus Lami similUer.
Tbeodorus episcopus Germanicopoleos slrnililer.
Sisiunius episcopus Syca? simiiiler.
Conslantinus episcopus Dalisandi siniiliter.
Leo episcopus Srbelensium siinililer.
Stepbanus episcopus Pbiladelphiae similiter.
Eudoxius presbyter et monacbus, et ex persona
Ihroni Metellupoleos, similiter.
Gonsianlinus episcopus Andri simililer.
Etislalbius episcopus Teni similiier.
Tbeodorus episcopus Gadensium similher.
Micbael episcopus Tiberiopoleos simililer.
Constanlinus episcopus Ancyrae simililer.
Joannes cpiscopus Azanensium similiier.
Theopbylaclus episcopus Mosynensium siniilitcr,
Basilius episcopus Dionysupoleos sirailiier.
Stepbanus episcopus Synoai sirailiier.
Sabbas monachus et beguroenus monaaterii Studii similitcr.
Gregorius begumenus HormiedaB siroiliter.
Symeon bcgumenus Ghorse siiBililer.
Joannes hegumcnus Pagurii similitcr.
Eusiathiu3beguraenusMaxirai[Maximini>imib'lec*
LECTIONES.
f<r. .
, iu Tisidia.
IIARDtlNl 2.
** Pro Sagalassi.
218
S. OBRMANI P A T R l A R C H i B CP.
215
;
\
Joseph begumenus el arcLimandrita Heraclii si ;.

militer.
,,
Tbomas monachus, et e i persona Joaunis hegu , .
ineni Ghenolacei, similiter.
>
\ Plalo begumenus et arcbimandrila Saccudeonis
.
siniililer.
c
Theodorus begumenus et archimandrita Pandi

similiter.
Maearius [ln Gr. Macaris. HARD.] hegumenus et
archimandrila Barda simililer.
Slrategius monachus Sanctae Sion simililer.
Gregorius hegumemis Hyacintbi similiter.
Joseph hegumenus Accemiiensium [Acocmitorum] simililer.
Michael begumenus Sancti Petri similiter.
Theodorus begumcnus et arcbimandrila Bodi
simililer.
Theophylactus uaonachus Calhon similiter.
Conslanlinus beguinenus Calaurensium slmililer,
Anlonius begumenus Diu similiter.
Hllarion begumenus Floron similitcr.
Niceta hegumenus Sancli Alexandri simililer.
Tbeodorus bcgumenus Xerocepu similiier.
Nicela begumcnqs Gudila similiter.
Nicela hcgumenus Sancii Eliae similiter.
Tbeoclisius begumenus Auleti simililer.
Gonstans begumenus Sancli Gyriaci [Quirici] similiter.
\
.
\
.
.
.
- .
.
\
.
.
.
.
.
.
.
.
,
.
.
Slcphanus hogumenus Careonis ei arcbimandriia

\
simililer,
C .
Nicepborus begumenus Sanctct Dei Geniiricis si
militer.
Tbeophylaclus begumenus Sancti Elise simililer.
.
Joannes hegumenus Gbcnolacci similiter.
.
Paulus hegumenus Baulei ^B%tili, Balilei] simi .
liier.
Stepbanus hegumenus Sancti Errici [Quiiici, Cy .
r i c i l similiier.
Lazarus hegumenus Sancli Autonojni siroililer.
.
, Ignatius begumenus Syceos simililer.
.
Gregorius hegumenus C;dlistrali similiicr.
.
Grcgorius hegurocnus Monagri sirniliter.
(,
Sisiiiniiis hegumenus Arilae similiier.
.
Anastasius begumenus Carnehonsium similiter.
' . .
Babanes begumenus et archimandrila Tberma- ^ ;
rum similiier.
.
Peirus hegumenus Homericensium siraililer.
.
Stephanus begumenus Thcrmizeiisium sirniliter.
.
Tbomas hegumenus Hieragalhae simililer.
,
Theopbylaclus begumenus Calhodi similiier,
,
Nicepborus heguroenus Sancti Andreae simililer.
.
David begumenus Sancti Thyrsi similiier,

.
Leo begumenui Sancii Georgii Gellarum simili ;
ler
).
Joannes beguraenus Laccensitim [Laccorum] $i *^ .
Uiililer.
VARLE LECTIONES.
<V, .
<* /; .
ill
EPISTOLE
213
& .
^
Loo bogumenus Lcucu bydalos similiier.
.
Grcgorius hcgumcnws Agauri [Agabri] siinililer.
.
l<idorus licgumcntis Latri simililer.
Dosiibcus hrgumenus Mnemosynon simiuier.
~.
Niccpborus lngumenus Saneli Scrgii Midiciouis
siiuililcr.
. .
Thfodorus liegtimenus Atnorii similiier.
.
TSieo.Iortis begumcnus Alractensium (?)
.
Conslantinus
lieguuienus Sanctorum trium

Pucrorum simililer.
.
Joannes hegumenus Coeladcnsium similitcr.
.
Anionius liegiimenus Dodecallirotii similiter.
.
Paulus krguinentts Agnyon similiier.
,-.
Paulus heguinonus Saiicti Peiri civitatis Poema; . liiitcnsiiiin siiniliter.
.
Euschomon begumemis Crizensium similiter.

.,.
Macarius [ Gr. Macaris ] begumenus Psarodi si^ .
niililcr.
.
.
* , .
.
.
.

.
; .

,
: ; .
.
" .
.
.
.
.
.
Epiphanius bcgiimenusParanandi sirrililer.

Antonius begtimenus Peristcreonos similitcr.
Oavid lieguinenus sancli Georgii [ Prieti ] simililer.
Joannes begumenus Sancti Zotioi simililrr.
Agapius hcgtinocnus Saucli Tbyrsi siniiliter.
Danicl [ Giibriel ] bpgumenus Saiiclorum Apostoloi um Magucsia; similtter.
Tbeodosius bcgutnrmis Sancta? Dei Genitrkis
Pcrizoioruni similitcr.
Gallislus lioguirienus diversorum mouncborum
[Gr. uiuiiasleriortim et m c. Jol. ] Gypri scniiiilcr.
Thcopbylactus hegumcnus Bonla: sitniliter.
Thcodorus liegumeiuis Limbi simiulcr.
Gonstantinus [ Gr. Gonstaus J bcgiuiieiius Hippi
sirnililer.
Georgins hegumenus Domniceiisniin siiniliter.
Eulhymius begumenus Oxybetensium [ 1n
Jol. additur : Eulbymius begmnenus Ppuzeii$iuni]
simililer.
Antonius begumenus Uzia3 similiter.
Basilius begumenus Sancti Andiva; similiier.
Pbilippus Bescessium [Beomorum, sBesireulium]
similiter.
Basilius begumcntis Saucta: Dei Genilricis Orly .

cidiensium siiniliicr.
' . D Acacius moitacbus Sancti Orestis similiter.
Joannes begumenus Sancti Salvaloris similiter.
.
Petrus monacbus, et ex pcrsona Gellaruin [ C t l , ,
.
larionnn ] , simililer.
Zacltarias begumcnus Symiensium [ms. S;igilen .
siuin] simililer.
, \
Tbeopliilus mona( luis, ci cx pcrsona begumeni
[ " >.
Saudaj Dci Genitricis Pholuon, simililer.
.
Ccrycus begumcnus ()<jluconi& simililer.
'
'^ .
Sergius hegumenus Gesiueiisium [ Gerpensium ]
si.nil lcr.

.
Joannes prcsbyicr Sancli Segii Germion [.Germionim ] simililcr.
VAHLE LECTIONES.
1 .
2?0
Niceta heguracnus Ociaorum [Oclaviui] similiter. ;.
Antouius begumenus Acraborum simililer.
.
Petrus begumenus Platauii simililer.
.
Marcus begumenus Sancti Joannis Tbeologi si
niiliter.
.

Leo lipgumcnus Sanclae Dei Gcnitricis SaUalen.
sium siraiiiler.

Consiamimis begnraenus Sancti Stepbani Anti .
psili similiter.
, \
Tbeodorus raonachus, et ex persona hegumeni
.
Saiidie Dei' Genitricis Galocclensium, simililer.
.
Eu yrbianus monachus monaslerii Callislraii
s mililer.
"
. TlieoJnrus monaclius Sanctae Dei Genitiicis
.
Epicanzi similiter.
, \
Joannes monacbus, et cx persona Siepbani begu .
mcni Rnuisensium, similiter.
"
Gallislus monacbus ejusdem monasterii Bonisen .
sis similitcr.

Nicela begumenus Sancla*. Dei Gcnitricis mo .
uasterii Gaslrii T i i similiter.

Samuel monacbus Archangeli Gabrielis simi.
liler.
' .
Thcodosius begumenus SanclaeTi itiitatis simXrtcr.
, \
Joannes monachus, et ex persona Siraiegii he " .
gumeni [ Sanctae Dei Genin icis ] , timiliter.
" Hilarion [ Hilaiius] moitacbus SancUe Dei Geni .
l i i < i s [ Gr. addit Gellarum], siniiliier.
" Dositbeus [ Tbeodosius ] mooacbus Sancti Tbeodoii Sicundae s i m i l i ^ r .
Q .
" .
Paulns begumenus Sanctae Dei Genitricis Tyro.
sinun siinililer.
" .
Lco begumenus Sancti Gyriaci simillter.
"
Epipbanius begumenus Sanclae Dci Genitricis
.
Linmas similiier.
' .
Georgius begumenus Sanctae Dei Genilricis simi-
219
litor.
Cosmas begumenus Sanclae Dei Genilricis P-radisii simiuler.
Euschcmon monacbus Sancti Sahatoris juxla
Byraicum similiter.
Bardas begumenus, et archimandrila PrusiaJis,
siiniliier.
Pelrus begumenus Sanctorum Apostolorum
jCaslri Prolili similiter.
Basilius monachus civilatis Amorii Sancla? Dei

eiiiiricis similiier.
Basilius presbyier, et begumenus monaslerii
Oxypclri, similiter.
Pbilippus hegumenus Eumenije similiter.
jBasilius begnmenus SancJi Luciani similiter.
Theophylactus hegunienus Pegadii similiter.
Anlhimus bcgumenus [ Gr. monacbus ei in c.
Jol. ] Psamalbi simililer.
Micbacl bcguraenus Sancli marlyris Georgii siraiJiter.
Cbrislophorus begumenus Gandelaruin similiier.
Nicolaus hegumenus Caenurgon simililcr.
gisiniiius begumcnus Lilbini simililcr.
" .
-
.
\
.
"
.
"
.

.
.
" .
.
.
"
.
*
<*.
.
.
ttl
IN VIVIFICAM CRUCEM.
22*
;.
Thomas monachus Mosynensium aimililer.

, \
Uicbael monachus, el ex persona bcgumeni .
naslerii Sanclse Dei Genilricis Pyrgl, simililer.
' Gregorius begumemis Sanctae Dei Gcnitricis Syni
& ,
bolorum eimililer.
' '
Joannes hegumenus Sanclae Dei Genilricis Ru;,
densiain simililar.
* ' ' Gonslanlinus [Cosmas ] hegumenue SaHdi Peiri
Sfuv .
Hydendrensiura simiiiier.
'Symeon begumenus Sancla? Dei Genilricis AbraICUV .
raitensiuni
siaiiiiler.
'.
Gregorius kegumemis Sanctl Glemenlis simililer.
'
Tueognis begumenus monasierii Sancli aposloli
.
Timotbei Grelensium [inaulae] siinililer.
' ^
Jnannes begumenBS Sancti m a r i y m Tbeodori
fv .
similiter.
' .
Tbeodosius begumenus Sancl Dei Gcnilricia
shmliler.
'
Petrus begumenus Sancti Joanuis Dciloqui Cre .
lensiuin insulse gimililer.
VARLG LECTIONES.
''AU. .
EJUSDEM S A N C T I G E R M A N I
PATRIARCHiE
CONSTANTINOPOLIT1
ORATIONES.
A'.
1.

ir -
Oratio Germani palriarchce Constanlinopoliiani tn

adoralionem venerand(C et vivificcc crucis tewpore
medii jejunii.
(GRETSER, t. I I , . 245.)
<^?>,, C
IHuminare, illuminare, Jerusatem, venit enim
, . >
lumen luum, et gloria Domini super le o r i a c s i l - . i
;
Isai* grandiloquis oraculis desumpta simt
f i , bodienio die Ecdesiae ex genlibus collectaj Evange*
6* lia, ut a lingua quidem in carbonem qnasi re \ , ' '
dacla, buccella carbonis divinilus subsistentis
^pxvteu, \ .
egrcgia el splendida; u l vero a coelesti ahiiudino
vij
descendentia, exaudilu facilia et inslar tonitrui
. c , , , focalia. Talis enim prophetae vox, cfetum pcrcurn : , . '*
rens, et circumsonans terfam. Audi , inquil,
, ,
coelum, et auribus percipe, terra *. Sed vocem
, \ euanri lonhrui similem inrtio propbcliae oslendit,
, \
Mic vero HiraeB longc lat^que colluccns einiilii^
^
facemquc aeriam et sublimem accendit, eosquo*
. Tb , , qui pelagus jejunii trajictunt, in portunx QOnsola-.
, , \ ^ tionis advocat. Annunlio, ait, advenire lumen r(K
\ ; . ;
surrectionis, ad quam feslinatis, ct pro qua v i r k
Hter, tanqliam in agone decerlalis. At unde boob
txbee. 81 liqupt ? Gloria Domitii super novam Jerusaleni
\ \
oiia est. Gloria vero Domini, oinnium conccssu,

divina crux e s l , qua? u l aurora jam rutilat, ra
. , \ ,
diosquc bodic ejsculatur anleccssores Solie ju$lu
i0
, J i
b * . , ! .
" Isa.
i 2.
t
223
*
S. G E R M A N I A T R I A R C H . E C P .
liae. Ubi atttem mciitio fli Itinfmis , el quiilem

luminis inaccessi, eosque qui sunt in nocte ignaviae, illuiuiiiantis , ibi cclebritatum celeberrima,
festorumque feslum annunliaiur.
NuUus igilur ex illis qni j ^ u n i o dant operaoi
Irisiis efliciatur, neque moeroris caligine vultum
suffunlat. Accediie ad orienlein erueem, et illuminamini, et facies veslrae non confundentur. Signetur super vos lumen vultus Domini, resplendeanl(|iie facies veslrx ul sol, et longe a vobis
fugienl tenebricosi d&tnones, ne aspiccre quidem
oculis rectis vos ausi. Ego vero concionalor duetorque cbori gratiae, oplo precorque, ut luminis
bujus divitias consequar , ellycbniumque lingua;
inea? acccndam, et ignem luculenlam excilein,
ildemque mibi facit ipse iidei calor, me jam bunc
iguem possiderc; et ecce ignem et baec crucis
ligna linguae mex. in argumenlum laudis proposita.
Ubinam de caetero boatia, quam boc feslo iiuinolabinius in gloriatn quidem Dei, ia convivium a u tcm spirilualium convivarum ? De bac Deus v i derit, qui utilitatis veslrae causa , infecundam
meaiu inoniem fecundissimam per spirilum effecil, qui el ez lapidibus lcgilimos filios pairiareba
ex< ilare potcst, qiiemadmodutn olim lsaac ex
lapideo Sara3 ventre sacrificium illud nori saciilicntum, viclimamqtic viveulei. Cum igilur super
nos signaium sit lumeii vubus " Doinini, crucis descriptioue ct eOorinalioue, cumque sancti(icata sint labia ct oculi videndo et saluiando
insiruiocnlum illuJ nostrae salutis a Deo faclum, C
agcdum ad paradisi omuium' scrnionc decantatissimam rcgionem Udenter abeamus; sic enim
signalis nobis si occurral, quae ad fores excubat,
rbompbxa, sialim, nibil dubito, ce.let, lumen Doininici vullus rcverita , compressaque nonnibil vi
ilammea, alleram acliouuin illu4rantcm mansuelamque obvertcl.
524
' ,
, \
.
\ ,
.
', \
. *
, \ ,
, \ * , .
' \
,
\ , \
, \ , \ ,
\ ,
. ,
,
;
,

, \ >
,
^ ,
\ . / *
\ , \ , \ \ (<
,
\
, .
0 !,
\
.
Non enim in crucem ascendil communis Domi \ ,

nus, ul judicet mu.idum, sed ut clavis afligat l i , '
gno, eorum qui cccideranl clmographum, eosque
6 , \ amiqiiis tlebilis exsolvat , cffuso in soliilioiiem,
,
pictiosissimo, eoque omni, quem babebat , sau .
guiue. Terga aulem vcrlcl flammca rbompbaea
\ ^ , couspeciis nobis, pro quibus Dominus dorso suo [) . ^
flagolla excepil. Ncque cnim ut verbcrones scelo , '
ralpsque scrvos rcpcllct. Novit enim livore Chrisii
.-. omncs sanatos , nolasque , quas supra dorsum
\ ,
iiosuum peccatores fabricarant , eum , qui sine , * ^
pcccato erat, in se tianstulisse nou ignorat; sed
5 , .
neque facici noslrac propinquabil. Minime gentium.
' . -
Quid ila vero ? Quia ora fidcliuin laudibus in cru\ . ; " ^
ccm decanlatis , el gloria cruciiixi rcpieta stint;
, \
omnino iu osculo sanclo eos excipiel, propler fidem
, \ iv -**
el cbariialem erga conununem Doniinuin. Sunt el
. caeieroquin amanles bomiuuni angelici ordiucs, cl
\ . \ \ .
ex peccalorum poenilenlia fesli cl gaudii occasio , \
Psal. , 7.
I N VIVIFICAM C R U C E M .
226
1 nem stimunl. Et licet cx inedla ciborumqufc abs ,

linenlia ora male oleanl, nou secus id rcputant,
. .
ac snavcolcns ibymiama ; quod ex contrario col
ligere licet : accidil aliquando, ul prirais parenti{ & , bus occurreret (angclus) oreadbuc praevaricalionis
i ,
cibum commauducanle: ei quamvis fructus grali
,
odoris esset, allamen os incondilum quid et feli. \
dum exbalabai, jamque corrupiionis pignus fere , bat. Lignum igilur in paradiso , lignique fruelus
,
decerpius et comestis accrbiores fclle cruclaliones
, *
e i l c c i l , et tenebricoâ verligine mc involvil, ut

omnia mihi videreniur circumagi, cl ego in medio
^, \ - paradiso consislens, occultari posse crcdcbam, so .
nilumque foliorum, pedum slrepitum essc rebar.
'' , Caicruni, ex quo Clirislus seipsum bumiliavit,
\ ,
Patrique obediens faclus est usque ad morlem,
, , \
morlcm aulem crucis", (ffecta csl crux lignum
, \ , \ ffbedieiilia?, nientenique illuminal, ci aromatis
, .
instar, gralo balilu os complet, corque firmat, ct

nos parlicipes facit fruclus viue perpeiuae. Tollilur
? ;. \
auieui e medio fructus inobedienlia? fructu obe , \ *
dicntije. Ibi clongalio cst a Deo, et a ligno viUe
-, . >
exsiliura et exlermhtalio, el illud : Reverteris
^ , \ " ,
in tcrram, ex qua sumplus es*\ At bic est fami . > . liariias el conjunclio cum Deo, r i illud : Quando
, \
e.xallalus fucro, onmes ad meipsum l r a b a m . >
^ * ,
Proniisstim vcre cxoptaiissimum. Ibi ea quae j u : ,
cun'a erant, anleccssei unt, et liislia acerbaque
.
SUIJS cula suui; comraritim bic evenit, ex dolore,
, / . - Q ex crucialu volunlario, ex felle gusiatui molesto
,
el ingralo. Qui bic sc obleciani, ei quasi commo,
raniur, iis landem ivquies, sincera et iutaminata
?:, & . , \
volupias compataiur. Ibi dcscensus eral ex alio
7 \
in banc laciymarum vallein; nec prius suustitit
.
nalura deoisuin rucns, quain illisa in sulidain
pcliam Cbiislum, lignumque crucis, lanquam
.
"m \roinoia qua?dam fulcimenia, conquicvii et quaî npMCiissa esl. Sed baec vetera sunt.
Rccehtni ei nosL a videamiis ; ex his voro poiis 1\ ,
siiiiuin viain, qcae sccundum disciplinam Cbiisli
^ ,
csl, quaiu prior ipse bumaua sub iinagine cal \ ,
cavil, qua* valde ardua ci acclivis esl. Ducil enim
,
ad crucero, pedcsque slandi perpeluiiale aliligil,

suadctqut;, ul manus ad Deum tola die expanda,
hius; os molcsial, dum illud jrjunio exsiccal. A l
.
baiuiu oniriium n:o!csliaruni crux scriptus libcr
/ ,
cst. El qui non accipit bunc librura, et magisliuin
, \
- , - êquitur : magistcr autem Cbiistus e3t: is ex di
-cipuloruin coetu, lanquam pcrdilus et desperaius
. "
expungilur. Quoniam igilur nobis ita eomparaiis
- ,
^ flaminea rbompliaia impedimeiilum nullmn objc, ! ciura cst, ope cl gralia crucia, ingrediamur jam
, \ oraiione in vetus illud majorum noslrorum babila^ , \ culuin, paradisum, floresque tempori opporlunos
dccerpamus, ct inde cnconiioruiu corona plexa,

. * " - crucem coroncmus. Fuit, cum inier beatos res
. . > noslra* s\lx esseni, paradisumque a Deo planlalutu,
-.> : . " - locupi indesinenlis volupiaiis plenissimuiu incole^ \ ; * \ * rcmus ; ubi vox confcssioiits, et coru:n qut i.-slos
M
PI4J . , 8.
Cen. tit, 19.
Joan* xu, 52.
S. G E R M A N I P A T R I A R C I L E C P .
J2!
dies agitabant, eotutus, vocesque e co&Jo angelo- ; .

.
. . . . . . decanlaiuium.
^ i ^ r Inferue
\ *
, bymnos
ei laudes
et
e i terra aUemaitm velul re&pondcniem sonum
* \ , edebat homo, et consona roodulando divina can \ . tica refercbat; ct gtori in cxcctsis, cl io lorra
. pax exsullabat. Hunttas enim Dci diffusa fuerat in
, nobis. Nana cam uibil piius in inedium coiUulis . , >.,
set, nec quidquani borno proraeroissei, rcx terre , \ ' .
airiuin consliiutus esl divinac manus imposilione.
;
iTtieninuinquii, formasii ine, et
posuisti super
, ,
, \
me nanura i u a m . qaid moror dtcere id,
.
quod longe csl adrairabilius ? Antcquam crearer,
$ xa\
el fingerer iu venlre malris meae, omnium genitri .
cis terra?, eum quem aaimo conceperai, fermal,
te
ei roe solum ex omnibus crcaiuris s l a l u i t , quaai notam et ansain cognosceiMJi in una DivtoUale
personarum Trinitatem ; in quibus consistit, vel potias, quae ipsamet auni divina illa monarchia,
et illa uMica Deitalis poteslas.
Qui sela volunlaie tolam rerum universitateiS
, '
condidit, is propler me tricubitalem, paulo post
, , ,
diesolvmdtim, pedeslrem, omni naturali leguroenlo ,
\ *
carentem, deliberai, et quast consiHum init, cui, \ , \
nam opus quod faciendum erat, sitnile esse dcbeat,
in quos impcrium babcre, et quousque ejus po- . *
.
lestas exteiidenda sii. Caput el Dominum eorum
quae supra caput voliiant (bominem) ronstituil. .
, .
Bipedi subjtcit quadrupedia. Q u in marl abdita
" .
tatent, servire jubel ei qui pedeslef est. Non
, & \ ^,
grandia baec, etsi lalia et tanla. Ad i d , quod
excellciitius est, venio. Dco assisto ego, qui pon- .
\
dere ad eenlrum deprimor, et ad ima feror, ei qui
hiteus sum, igneorum ministrorum conviclor surn. , \ .
: ,
Meum diversorium paradisus est; in paradiso autem bonorum oinnium iminensa copia, quorum C ' ,
.
omnium ego dominirs. Et ea quidem quae bucusque fuerunt, concinunt cantica asccnsiouum; ai ,
quae sequuntur, descensum in terraro, cujas vesles
> , '
eunt reiinacula perpetua. Data est mihi lucerna. , . splendida, u l lantas opes custodircm. Diligenler
^
*d custodiam atlendere jubeor; ego vero, nescio
^ .
quid passus, ad ipsam lucernaro dorniilavi. Ocu \ .
liim autem bonis meis adjicit noclunms prsedo
, \ , \
8alan, cujusdaui ex familiai ibus persona assnmpla.
.
Acccdil ut amicus, el deprehenditur improbus.
, \ , \
Bcnevoleniiain simulavil exierna specie, el inlerius
,
furem egit, mibique malorum ille salor et auctor
, ^lucernam exstinguiu Lucerna enim divina lex est, .
jutlicio Bavidis, el ipsius veriialis. Comportataqee et convasaia loia illa a Deo concessorum bonorura
multiiodine abiit; elaios cachinnos lollens ob bumanam simplicilalem et slultitiam.
Exinde nudus sum ego, qui fui patci iamiliajs, D
, \ \
epoliatusque maneo lucifluis illis veslimcnlis, ne- , \ que amplius oculos ad illain, quae in coelis esl, , \ ^
gloriam et sanclilatem altollo : quin magis jam ad
proprium pudorem demiltuntur, el ejus curam
, \
gerunt. IIoc auiem ejusinodi cst. Passiones et
. *
immoderatae animi perlurbationcs serie quadam
* . 6 vt,
, , \
Ingruunt. Primas tencl clades illa ventris, oria
ex deleclalione fructus. Huic conjungilur aflectio .
,
il!a et. commotio, quae sub ventrc. Ferunl cniiu
Psal. CXXXMII, 5.
829
W VIVJFICAM CRUCEM.
230
* . 6 \ - folia ficus naturali quadara proprielate lua excilare

* ihiNalionem. In banc affectfonetn cum rex pro , plieta iiicidissel, larocntahtliter exclamavU : Luet \ bi mei impleti sont illasionibus ; baec quidem
. "
de seipso inleHigms : plus vero ea quae a primo

pareitte mananl, sibi vindicans. Annon eutm
,
illusus est liomo a diabolo, qui cum eu-in ingenii

spe divinilatis adipiacend pavjssct, tandem loiam
;
illam spei luigidam molem ad folia ficus iranstuLit?

Tcntaius esl et Samson illusiouibus, a ma?nade
\, \
Ula furiosa Dalila, ocuiis exosecalus, et alienigenis
! .
in jotum <t ludibrium exposilus . Sic eium vo .
luplalis affectio suos amalores honorare solet. Iia
c ,
ego comparalus sum jumenlie insipieniibu9 * ,
, \ qui in angtlica gtoria degebam ; deOexa et incli \ \ nala ad venlrem, el ad ea quae sub ventre sunt,
. ron-ilii et voluntalis propensione e i proposito.
. Testes insipienliae sunl pelles oviura. Caeterum
, pascuis paradisi frui velor; divtno adversus me
* , - prolato decreto. Neque euim ut ovis audivi voceui
, ,
ejus qui me pavit in loco pascuae", > nibikjue
. ' mibi deesse passus est. Nam de omni ligno paradiai
\ iecil mihi coniedendi poiestalem, ipsaque b r t i u
! - animantia stultitia longe superavi, eo quod noxium
. ab utili non discreverim. Hajusmodi ergo suiii
, illa nociimenta, qoa3 mibi ex viridi ligno exslilerunt. Inierea extorris ego sura a patria, et ab ioef, \ , \
fabili illa beatitudine exsul.
.
Intuere aulem , quanla fructuum $opia mibi
* ,T
I S
, \ - itidem onustum sil aridum lignum, quod loco

mortis vilam s u b m i t l i l , splendidamque slolam
. \
loco nudkaiis mibi contexit. Loco maledktbmis
. *\ .
\ * benedictionem mibi siillai. Loco reversionie in
lerram donat mibi eonverealionem m angclis
, \
- in coelis, illudque ex viridi ligno HicefNiium vo. * , luplatum, boc aridum exstinguit. Non abs re
dixeril quis, depulsum esse venenuin vivi sorpettlis
. ,
a morlua serpeutis carne, q u commista est cum
\
. anlidoio, eamquo, qui a serpcnlibus ictus fuerai,
euravit. Annon eniin a vivo serpenle m paradiao
{ ; ' \
, inieremplus sem? Revixi aiitein bcneflcio Chrtali
, 6 , ln ligno crucis mortui (cujus lypus et figura inani*
* . \ matus ille serpens e r a i ; seneus, inquam, ille serpens, letbiferi veneui oxpere), qui serpentis quoqiie
6 \
* , \ D forroam subiil. Naro Domiims tuaua et Deua Cbii
stue voros homo faclus esl, bOminumque naiuram,
6).
. , \ quse a malo eerpente laesa fuerat, superior exaiiiii
. omni peccali veReuo, lolusque liber. Nobis vere,
, * qui icti, fuimus a serpenlibus, calcaneuna uoslrum
observanlibus, quique ab ipso in subliiui caucis
\
ligiio pendente spera salulis guspeiisaro baberaus
, \ fone flt et origo vit et irpmortalitalis.
.
Absque ulla eoim dubilatione adurobravit mysto

rium crucis ilta aerei scrpeiuis ia deeerlo exaila ,
tio. Ut et illud Moysis dicium : Videbitie vilam
t "
veslram pendentem anle oculos veslros ; t buae

ftorpenlem innuere videiur, non quod vtrluie all, 9 ,
qua serpenlis imago praedita fuerit, sed quia lypum
> , '
%1
Psal. x x w i i , 8.
* Judic.xvi, ii)stqq.
PsaI. X L Y I I I , 13.
v o
Psal. xxii, 2.
Deul. xxvm, G6.
831
S. GERMANI P A T R I A R C H B CP.
232
Chrisli gerebat.Quo pacto neque rubus inconsuin- * . (ii * plusei illaesus sua vi iu igne perduravit, facultatem
, * :; , >
que urendi cvasil, sed propler Mariam, quae in
\
niortali et ad corrupiionem prona nalura ignem
. Dcitatis portavit. Hinc discerc polesl imagiuum
Iioslis el oppugnator, magnarum rerum figuras ; ,
bonore alticicndas esse, ex quacunque demuin ma- , oh
. ; ,
leria coitstenl. Si enim scrpenlina bxc imago tam
invisa el odiosa, ob evectionem in ligno, quae Dei , \ ,
el bominis in cruce suspeusionem prasignificabat,
adco vllam largiebatur iis quos mors amara per- , dideral, quanlum proderit, et quam non subnuni- , \.
slmbit viviiicaiionem opposila Dei et boniinis :
flgura? Nisi fenini illa ex aere facia eifigies typus ; fap , * t
Chi isti fuissel, omnino fabrefacla non fuisset. Non
facies eniiu siinililudincm , inqnit, neque eorura
, \, , ,
, *
qine stinl in coelo, ncque corum q u sunl m
;. !>
l e i r a " ; neque otiaui causa salulis cxslitissel
.
illis qui ad ipsain ocuius convei Irrant.
' , Jure enini dubilaverit quispiam, quanam ralionc,
, \ fuso vilulo et in bovis specicm iugeniose exsculplo,
,
fusores et arlilices iu praedaui ferro el gladiis
. *,
ccsscrint; bic aulem, serpcnte fabrefaeto, a saeva
morlc liberat Deus oiniic> illos qui a.l iaiaginem
banc oculos amice reflectunl. Ita vero considcra- . *
lionem instituamus. Omnis inors, ul uno verlo "
dicaro, quae non ex nalurali h.finmlale oiilur, cl ' . ; 6
, * \ , quae composilum placide non dissolvit, sed cum
\ ; <.
violenlia quadam el aiite diem advcnii, res est
votie omnibus deprecanda elaveisaiula moitalibus. "
, xe^
Atqui illa, quae in ligno crucis oblingit, oiunium
csl probrosissima, ct maxime fugienda. Cuni ergo .
ab aderno definilum essel ul crucis illud myslerium
in communem totius mundi ulililaicm redundans, , \ ,
peragerelur, novusquQ Adam uasccreltir, ut vcle- ', \ , , /
rem Adamutu renovaret, el per liguum, euiu qui
ligno peremplus fuerat, viviftcarct, jiomiuibus ).
aulem, quo miuus mysterium buc reciperenl rt , \
,
approbarent, communis illa persuasio obslaret,
quam de xiolenta ncce affcctis, omnes aequaliler , \ *
conccpcfant; cumque lex eiiam Mosaica discito , ^
nialedicinra affirmarel omnom illum qui in ligito , \
penderet, opus fuit, mirabili l>ei judicio, ligno et \ , \
, \
specie serpentina omnibus invisa et detcstanda,
cique vis vivificandi cooccdilur; Jtidaeortitn capi- ^ , \ * ;
tibus superiinponiiur, et u l epcs viuc in ea collo , *
cetur, occulta dispeusalione conlingil, crcditurqiie
\ .
viiae poleslatcni babere id, quod vilx expers et
iiiammatum erat.
, , \ *
Copiam mibi facitc, audilorcs, ut et alia ratione
eamdem senlentiam cxplanein. Crueis euim virtus .
in mca mente exuberai, cl crux tanquaro virga ^
virlulis lapideum meum animtim percutiens, pota- ,. . bilem aquam vobis elicit. Sa:pe invenio Judxos in
Scripliira nomiari $erpenie$ el genimma viptra- ^
> ,
rum " , ob furorem et insaniam quam in 4>ene de

se tneriios expromebanl. Cum igilur defiiittum
4 1
Deut. , 8.
Maiib. xxiii, ?5, eic.; Luc. , 7 .
IN VIVIFICAM CRUCEM.
234
2-33
* . \ essel ut ex serpenlina Judaeorum tribn, Doimnus
nasceretur, carens omm pemlus peccaii veneno;
.
aique per morieiu, morleui aulem crucis, credeii, \ , ,
tibus vitam a3lernam largireiur, simul cliam decre
lum est ut serpenlis asrei in cruce suspcnsio per^, \
iieerelur. Repunt autem per soiiludinem inlegri
. \
venenaioium serpenliuin exercitus, et observant
, \
transeunlium calcaneum , mordendoque interii: , ciunt, nec alii sunl, quam qui, ut Isaias a i l , c s< * \ - milam peduni conturbant, > eorum videlfcel, qui
* , viam Cbristoconscntaneam ambulanl,pn*bibenlque
, \
ad eum salulis consequenda? gratia adire; qui d i , ot cuut : c Num el vos seducti estis ? Sed lurba
c ; '
haec, q u non novil legem, maledicli suul \
, .
Sic c acuerunt linguain suain inslar serpemis,
Ov-, c \ , el venenuui aspidum sub labiis eorum
* quasi
t . inuodabat. lioc de Judaeis.
.
ki
* ,
, ,
,
*. , % , c "
3 , , . >
\
. \
c h .
Quod sequilur, quasi ex pnrsona eorum qui

progredi piohibiti sunt, adjungilur: Custodi mc,
Douiine, de manu peccatoris, ab bominibus iniquis
eripe me, qui cogitarunt supplantare gressus
noeos * . Ad bos sub specic bumana abditos serpenies Cbrislus concionans aiebat: c Cum cxaltaveritis Filium boininis, lunc cognoscelis quoniam
ego sum * . > Mortuus cniiu in cnice, vitam largilus est illis qui slhnulo morlis percussi fuerant.
Iia quidcm locus bic intelligendus est spcciando
doctrinain ei dogmata, scd el moraliter explicari
\ Q debet. Cum Cbrislus auctor \ilae nosirae, el dives
misericordia, voluiilartam pauperlaleni susce ,
pisset, loliusque oeconomia?, et incarnaiionis my , \
,
steritim peregisset; multae myriades malignorijm
* \ > ,
Judaeorum, veneno nialiiioc ejerio, relictisque
\ ,
fraudis et doli anfractibus, et obliquitatibus, ct
, \ :
recta via elecia, transtulerunt sese ad viiam virimi
. "
consenlaneam, el ad iroilationem sui plurimos suai
DavACv . "
genlis et stirpis excitarunt. Testem Grmandis nieis
, \
vcrbis habeo Paulum. Serpcns eratei ipse aliquan.- \ 4 > , \ do, et genimcD viperarum, el < spirans minas, el
, , caedem > in discipulos Cbrisli, c l in omnes illos
\ ,
c qut hujus viae erant, > ut libcr Aciuuni lesla3/
tur *. Tollebat e niedio cl occidebat, oi-nlosque
\ . '
dies el noctes, sine ulla inle.rriipliono, ini ndens,
^ , , - D Cbristi cultoribus insidias slruebat; scd oculis
^# , \
piivalur, quippc qui recla non intuerej)tur sed
\
solum dislorta, obliqua et flcxuosa diligcrpni.
: ^ ^ ,
Deinde vcnenum quoque blaspbemiae cvacual, veicTip ,
resque exuvias exuil, ei induit pcr baptistna
^ \ Cbristum. Nain squama?, quaa dc oculis ejusgJoci>
1> -^ , ' - deiuni, serpeiilina3 squamse osse vidcbaniur, ct
, \ , toiuni Cbrislum inlra se rccipil, traducilurquc ad
, 6 , , eam, qua? praseriplo Cbristi insliluitur, vilam, et
*T*sw , - sirnul cum cruce levatur, membra moriiiical, nec
^ |1 .
ainplius vivii, carnemqnc suam ad sui a'inulalio ,
nem et imitationein provocal, boc esl, cognatos,
-::
cl mortuis ob peccalum vitam iminortalein inspiu
Joan. n f
47,49.
P ^ l . cxxxix, i .
TATROL. GR. X C V I I I .
ibid. 5.
Joan.vm, 28.
A c l . i x , \ scqq.
9
235
S. GERMANI PATRIARCH.E CP.
230
rat. Serpenii autera morlifero, qui hujus membris ve

denles iniixerat, evenU ut id mali palerelur, quod
.
aliis sese illaturum minabatur, cum insigniter sese carne Aposloli cum Cbrislo cruciflxa replevisset.
\ ,
Ha crux morliOcal et vivificat, non solum in
nrida, quod docet allalum exemplutu, sed el iii , ,
hunierttc nalura. Revoca in memoriam ca quae in ' \ \ .
mari Rubro conligeruiit. Depingitur ibi lantummodo . *
adversus aquam figura crucis, servaique populum \ /
Dci: inimicos autem Dei perdit. Ha3c quidem et .
olim, iii tabula quasi menlis sanctorum propbela- \
rnm, digiio sancli Spiriius, praedelineata el de- scripla fueriint; tllacque figura, symbolis el notis , \ , tanqnam in columna incisis, consignalae, sacra- , \
tisque libris ingculpUe suut in doclrinani posteris ,
longc fructuosissimam; ut cum res ipsa advenirel, , ' ,
scripta in dubium non vocarenlur; scd i . \ compa- , *
laliOne symbola illa lecloribus manifesla liercnt, ut , \ qui gloria omnes exsuperat, gloria magis clare- \
Kccrcl, qui lautopere sese demisil, ct propler nos,
qui cerio consilio nos deboiicstaveramus, id quod .
probmm esse videbaiur, suscepil.
Nibiloroinus priusquam bocconlingeret, propbelae
" ,
<H omnes jusli lacryinas profuderunt, ut miscra- \ renlur prinios parentes. Et quidni? Cbam, qui . \ ;
patiis sui vcrcnda irriscrat, semper inler exsecran- , dos posuerunt. David vcro tragice decanlal carmen . \
plonum affeclibus, primisque gencris bumani au- :,
imribus quasi funebria acciuil: c Tanquam oves $ ,
iu inferno positi sunl, raors depascel eos
El : ^ \ , ^
Sicul crassitudo rupli sunt, et dissipala sunl \.
ossa eoruin secus infcrnum . Davidi consonans

Isaias grandiore adbuc voce plangit el lamentalur, ^ , \
vi ca quae pareiilmn siint, u l filius, sibi vindicans: * < Oimics u l oves eiraviinus; aberraxit bomo a via ,
sua * , miserandum in modum, conira naturam . KaV
ab lamo profcctam, inional. Et alius aiia ; om- * \ &*
ucsque Davide, ul ad supplicandum venerabiliore, , \ lum propler rcgiam dignilalem, luin, quod ei pro-
uiissum essi 1, fore ul Dei paler fierel, tanquam
,
duee proposilo, preces pariier fundebant: c Qui \ ,
regis lsraul,intende,qui deducis velul ovein Josepb. \ \, .
Qui scdes super Cberubim, manifesLarc .
liic perspicua esl siuiililudo cum Josepb.
*1;
iEgyplus ibi lenebrosajbic orcus lenebiicosissimus. . , >6e &
lbi Pbarao tyrannus erga Israelem; hic Satan i n - .
defessus bostis toilue buinan soeielalis. Afflige-
bantur ibi luto, et opere laleritio Israelilai, el ^ . rx
colleclione palearum. Hic pro rubra argilla carnis, ol
suscipiuni carnis ei muiidi amalores, omnem labo- , - \
\
rem el operam. Scd esl eliam gravis cxacior, el
\
inexorabilis impulsor, urgens ad irrequiela tene , \
brarum opers, apparensque ul prodigiosus quis , \
piam myrmecoleo, parlim quidem rapii el ululat,
cl quasrit queni devorel, partiin virtulum com- , \ <*>puopLc\
\ ,
nieatum absumens, ad solam palearum colleclionem
, r o O
no mipellil. Palea vero pcccatuni est, fomes et
i e
e o
Psal. XLYUI, 15
v e
Psa). CXL, 7,
i f
Isa. L U I ,
Pâl. LXXIX, 2, 3.
538
I N V I V I F I C A M CRUCEM.
. , - nutrinientum ignis inexstincti. Pioplerea vKletis
vidil aflliciionem noslrae naturê, vetusque illud
, \ - consilium ad exilum perducere, insiia bumanitate
et benevolentia fcsiinabat. Praecognovii boc Isaias,
, , gralulatur propbeiaruiu coelui, et quaeabsque vocis
, \ - minislerio audieral, sonora voce ex persona Salva , loris annunlial: c Nunc exsurgam ; nunc glorifi , - cabor; nunc exaltabor. Vei ba baec exaltationein in
cruce presignificant, et gloriam'quara iii cruce ade, . \
, \ pius esl Unigenilus a Patre. Exsurgit ex ilirono,
\ descenditad lerram, iinmensa via. Ex sacralissimo
Virginis sanguine errabundam induil oviculam, ut
. ,
. impelum iu ipsum, eliam consuelo more, lupus
, ' - faciat, inescatus el illcctus siimliiudiiie, denlcsque
\ * ) peccaior confringat, dum in eum qui omiii peccalo
, \ , ^ carebal, impingit.
\ .
Urgebatur ad inquisilionem ovis perdilae. Licet

. \ cnim ovis factus essei propler ovem, attamen pastor
, \ , .\' ili !em est, itt Deue; ad pascua paradisi ducene,
, \ - unde quoque captiva abducla fuerat. Ligno, cladeni
. - cx ligno, ulcisci progrcditur, davumque clavo
pelbre, seu ii.strumento maledictionis malediclio
, \ ,
nein ex ligno naiam abolere. CaUerum nova, ei

. \ * , quae apud nosest, Jabel (Ecclesiam inlelligo), no ,
vum bunc adorat clavum, qui infeslum nalur
nostrae boslcm peremil. Ei iemque in salulis or . \ ganum evasit, iniprobumque illud caput contri5,
vit quidem, at capul Adami super ipsiim aflDxiis
, vivilicavit, doloremque illum capitis, qui $x esu
, , uoxii ligni exstilerat, sanavil, altracla in seipsuni
roalediclione et abolita; benedicliouis enim nou
; , maiediclionis instrumenlum crux esl: quandoqui \ , * deni, ut ille ail : c Benediclum est lignum, per
- . quod salus o b t m g i t > Tanlorum igitur bonorum
, * . crux nobis causa est, ceriusque et saluiaris gradus
, \ ad primaevam bealiludinera.
\ .
Quain dileclum et amabile allare luuin, Domine
' ),
, , viriulum, in quo quideui immolaius es ut agnus,
* , lollis vero peccalum mundi; illud ul homo, boc ut
. \ Deus. Licet enim crucifixus sis ex inurmitate ob
carnem palibilem, aliamcn Dominus es virtutuin
* , !
nalura sua molis corporeae el malerix expcrlium,
5 , \ , Q ei divina lua virlus in bumana est consuiimiata
imb( cillilale, cominuni generis nostri enervalo el
.
proslrato lyranno. Non ascendcl supcr aliare Do \
mini fermenium etmel, uinbratilisalicnbi Scriptura
, ,
monet *; subeslque buic plena splendoris raiio. L i \ . \
cei enim vidcatur dictum de cultu illo Levilico variis
\
, * \ carnium generibus occupalo, aitamen ad crucis
allitudiiiem rcferendum, sensusque illius ei accoiiv
, \ 0 .
modandus est. Qua3 est igitur dicti bujus nolio ?
\ ; \ - Hortaiur sacra ba3c senlenlia, ut ciim Cbrisio
cruciflgainur, ct ex mundo ejiciamur. Oblemperaie
. \
praeetmti per asperam viam, et cedile, et hono , \ , rale ejus aUare, nibilque afferK, quod scusiim ex
bilaret, et oblectci, ei ad voluplalem resolvat.
, \
m
11
81
Judic. , 22.
1 1
Sap. xiv, 7.
" L e v . , 11.
*239
S. GERMANI P A T R I A R C F L E CP.
810
Ciuci cnim dolor compciil, non voluptas. Fdlis .

\ .
hic gustandi tempus, non mellis. AUare Christi
respuit fermentum jEgypliacura, turgido faslu et *
\ .
impielate plenissimum. Crux humililatis symbolum
est, e\ religionis erga Deum erectio. At post resnr- , \ *
rectionem erit esas mellis, et sincerae voluplntis \
fruilio, praemium vitae bic severius et asperius i n -
\ .
etitutsc l transaclx.
\ Iia fit ut crux argumentum sit fortitudinis et
, * .
gloriationis, nou confusionis. Glorialionum enira
-
revera probstantissima est, ul ponat quis aniroam
snam pro servis suis, el ob mullorum galutem pe- , \
. \
riculum mortis conlemnal. Eamdem cogitalioiiem
niibi subjicil et victima, quae pro nebis in cruce , immolala cst; masculi nomine in sacris Lilleris . , \
appellala
Venit enim, ut effeminatam illam ,
animisque noxiam voiuptatem proiligaret, idque,
quod dissolutuin erat, denuo intenderel et rcpara- , ^
, \ ^ \
rel, quod, inilio ducto a volupialis amante muliere,
\ ad mascutam stirpem refluxu quodam venit, v i r i , \ lemque forlitudinem effeniinavit, et cxiguum illud
, \ ,
fcrmenlum (quandoquidem una dunlaxat cosla fuit),
\
totam illam masculam inassam formentavit, et sua
\
quaHlate infecil, siueque molliliei parlicipem reddidil. Nihil vero arrogamiae fastu, qui ex boc fer- *
menlo nascilur, inferebatur super altare Cbristi, . ;
quod est crux, passioncs eniro et immodcralas cu- \ ;
, \ ^
piditates perimit vitae largiirix crux. Quid enim
conimune est moriificalioni et deliciis? Quid com- ;
nimie felli el voluplati? Quid commune vino cor Q
carriis la?lificanti, acetiqae potui sensum molestami? Illa antiquiorfs fuerum Adami, ct conlra
nos ; ba?c recentioris, et pro nobis. Illa ejus qui
corruit, haec ejus qui nos servavit.
Quin et pbilosopbari haec me docent, et aequo
animo injurias et cahimnias tolcrare. Non enim
malum est simpliciler, injuria aflici, sed juste ct
merito. Ncquegrave mori, sed mori propler peccatum. Quemadmodum et allerum, pro vcritale videlicel et injusle periculum subire, suprema beatiludine
dignum babtUur. Hoc adora lipnuiu nunc, bonio;
quasi clavo direclus et gubernatus, non formidabis
niaris, quod in hac >ila, lurbulenlos flucius. Non palitur etenim te nimis onusluin esse, sed facilem et
, \ * , , \
. , .
\ \
. , , , , ' . ,
, \ .
* \
, , ;
.
, expediiam nudiltftem el tenuiiatem carnis le docet, D * , \ ,
,
licet violenter contra spirent maliiiae venli, fluclusque dttcumanos tentationum excitent contra mcn- \ tis luue naviculam. Magislrum babebis immolae . censtantiaj et flrmitudinis, ul carne lua semper confi- ^,
xus sis cum crucifko pcr limorem, sicque instru- , \
clus aerium stagnum porlransibis, et eos qui IR
boc oberrant, efferatos piratas et pra3doncs, et ,
mansuefieri nescios dsemonas, evades sine submcr , \
sionis periculo, expertcmque procellarum slalionem regni coelesiis subibis, lucrum inexplicabile
, .
cx hac mcrcalura recepiurus.
', * "
Scd, crux, regalis lcciule noslri Salomonis, m i
* Exod. , 5.
241
212
I N V I V I F I C A M CRUC&M.
, lis et pacifici, cujus pax mela carel el lermino.

Aniiqua enim Jerusalem, in qua mundi aiuaior
. , 6
Saloinon regnavit, angusta, ccrlisque limitibus et
, finibus circuniscripta erat. lectule, in quo Rex
\ . , gloriae requievit, reclinans sponte sua capui, libens , \ , que dormivii vitalem somuura, qui et somno sopitus pervigilem illum boslem everlil, spoliaxis i n \ ferorum regnis. Nam licet morluorum n>ore dor $
mirct, allamen cor illius vigilabat, toiam rcriuo
\ , *
umversitalem oculis providis el omnia perluslran \ . \ tibus obiens, et cum Patre-et Spiritu sanclo con^
\ . linens. Cor enim ego vivificam Divinilatis ipsiu*
, vim esse arbitror, in "qua vivimus, el moveniur,
\ , et sumus nos universum Ecclcsiae corpus. Tc le^
ctulum regium, el omni bonore dignum, slipatil
. \

, \ .

, . , \ ,
, \
,
, \
.
sexaginta potenles ex forlibus Isiael, ubi scxage

uorum mentio in memoriam mibi revocat excellenlissimum illum Serapbinorurn sex alas babeniium
conventum. Nam in quolibei borum clucescit ra
quae in univereo inest perfcclio, quae eiiara lacilc,
etvelut flexu quodam per denarium insinualur;
perfectus enim est isle nunierus. E l i l l i , qui luae
gloriae, u l sceptro regali assisluut, libi conformanlur, el nova quadaiu ralione imilalione lui glorificanlur, conti actis quidcm alis superioribus et i n ferioribus, expansis aulem utrinque mediis, el
formam crucis \olantes sine interroissione victori
laudes et praemia dccantant.
hunc inodum luam gtoriam Dei coniemplalor

Isaias
vidit, qui el aliud docet mysierium, cum a i t :
\ \ , - Q
, \, \, \ c E l missus est ad rne unus ex Serapbinis, et in
manu sua carbonem babebat, quem forcipe ex al\ ,
lari accepcrat; et teiigit os meum, ct d i x i t : Ecce
, \ ,
, \ teligil hoc labia tua, et auferet iniquilatem luam,
, \ - et peccata tua emundabit . > Ambac el lecluli et
allaris raliones in te convenerunt, illa quidcm
. > " \ , \
propier somnum voluntarium, quo soporalus est
, ,
, \ immortalis : haec vero propler viclimam pro nobis
, , \ - oblalam, et propter eximium illud sacriiicuim, quod
ipse sibi proniundi salute immolavif, lcque credi, ,
. - mu$ eese altare illud Agni divini, in carbones conversum. Quid enim est carbo, nisi (ignum undiquc
.
, aceensum et ignilum? Ignis cnim impassibilis Divinitalis, Agni in cruce immolati, altare illud in
,\ D carbonem sme exuslione vcrlii, nosque qui hodie
tibi labia noslra admovemus, ignilam emundaliool nem
pcccatorum accipimus, complicaiaque el com ,
, \ pressa post osculum quasi forcipe labiorum, ci
etiam bomini, qui intra luleam banc domum babi\ lat, de lumine et sanciiiicalione nonnibil impcr .
limnr.
**, ( ,
Sed, crux, alloquor enim le, el rursus fabia
* V a luo in le amore abstrahere renuo ; crux, aliarc
venerandum, munns boc laudum mearum suscipe,
), , ,
lotumque bcnedic. Minus enim a nieliore benedP
, \ citur , quandoquidem el bic inajus est altare ips*
* ,
niunere, quemadmodum id quod sanciificat, co
\
u
!sa. vi, , 7.
4"*
quod eanclificalur. Nunc quidem tanquam allare .

redde inihi placalionem et propilialionem ; ul vero *
leclulus regius, reclina niibi oralionem jam fali-
gatam et dorniiturientem. De caetero auiem pugna
.
ct dimica pro anima mea contra iuvisibiles hostes \
daemones, ad gloriam Christi, rerum omniuni ef
fectoris et dominaloris, qui cl per senos fines et
\ , \ \.

lerminos tuos omnipotcnliam suam mirabililer
, \ ,
demonstravit, quod scilicci Dominus sil rcrum su \ ,
pernarum et coeleslium, rcruni, quae infra coDlum
( ,,
sunl et terrestrium ; qiitn et infernarum (ob boc
), ,
enim exislimo cerla dispensaiione aeeidisse, ul basi
, , \ .
crucis cranium seu calvajia subjicerctur) reruni
qux sunt ad dexleram, etquae ad sinistram, justo- , ,
.
rum et peccatorum. Horum enim omnium judex
est : lam eoruni qui prioribus, quani eorum qui 1 , \ , \
posleriocibus saeculis vixcrunl; quod sempiternae
, \ '
Deilaiis noia est. Nam idem el prius crat, el recens . , , \
\, \
exstitit, ut ante illum non est alius Deus, et post
, \ , \
ipsum nullus crit. Ipsi gloria, et bonor, et ado\, \ . .
ralio cum Patre ejus principio carente, cumque
saneto, et benigno, el vivilico Spirilu, nunc et semper, el in saecula saeculorum. Amen.

II.
'

Germam sanciissimi ac occumenici patriarcha , ,

, Oralio in divini corporis Domini ac Salvatoris
.
nonri Jesu Chrini $epulluram, dicla in die Ma,
\.
yni Subbali (1). Benedic, Domine.
(COMBEFISIUS , Auct. tiov. 1.1, coi. 17C9.)
Ilodierna cquidem die Sabbalum agimus, ac i n , \ lcr Sabbata omnia longe polissimum. Licet nibilo .' ,
miuus sermoni, ut silenlii grabatiim
lollat iu G , bumeros, utque jam a longa per remissionem su ' ,
,
pinalione, in Dei incipiat agilari laudem , qui a
, \ gravi legis fluclualione bominem absolvit, ac spi , , , ,
rilale nobis Sabbatum initiat, cum ita a i l : c Ve , > nite post me, omnes qui laboraiis , prae viiiosa
, < ,
impensioris in corpus amoris affeclione; el onerali
, c ,
esiis, inanibusslultisque bujus saeculi curis : c ct
, \
ego reliciam vos, alacres subvehens animos, 6pe
. 01 '
vilas laborum nesciac, alasque desiderio addens,
.
fuluri, ac perpeluo duraturi sabbaiismi, aroore.
.
Verum non placet ea rcs Judaeis. Nec enim Dei
bosles, paternam niurmiiralionis facililalera emcu- , \
daverinl. Nam quid seriuoui, exquc raiione com- \
positae oralioni, cum iis commune, qui jnmenlis ^ ; , c ,

irraiionalibus comparali suui ' ; quinimo eorum
\ , \
quoque irralionabililatein viccrum? t>iquidem ,
c Cognovil bos possessorem suum, ac asinus prae- ' \ \
sepe domini sui. lsracl auteni nedum Dominum ac \ ,
nutritium non cognovii , > ut etiam supplan- .
> B , 6 T
70
Joan. v, 10.
6 8
Matib.
28.
Psal.CLViu,2l.
() Quam fusa prolixaque oratio hacc, tam certe

culta, ac rlhUoncis perornala flosculis, seu magis
llieologicis illustrala gemmis, disertissimi seque
ac enulilissimi Cbristiani oratoris inonuiiienlum,
merilo videri possil. Cui eam Germano ascribam,
vum plures, iiqiie scriptis clari, Constanlinopoli
aedenuf, baud diQicile slaluerim, post Gretseri ex
Augiislano censuram, ubi ba?c oratio eidem Gerroano Uibuitur, alque illa? de
cruce exscriplaB a
Ureisero, ac singularis iu Dominicam oi ibodoxia*,
lsa. , S.
quibus se aticlor alium prodit a seniore Germano

ac confessore. Videri poiesl praefalus Grels. Non
desuntqui eliamlribuanl juniori GermanoMyslagogiainquaecircuniferlur,aceditaesisancliGernianiiiomine : in quibus Leo Allatius, vir oninino censendis PP. Graicorum munumenlis accuralus. Ipse
lilulus bic prafixus, alium indicai a sanclo Germano,
ac palriarcbam, qui sola palriarcbaiis digiiilatie
proerogativa, appellaius sil sanctissimus: quanquam
ul alia deesseul, c&bel arguincntuui hoc dcbilius.
2(5
I N DOMINICI CORPORIS SEPULTURAM.
24<J
Tl
, - lationem in eum magniilcaveril ; ac terra meHa

, \ - ac lacte manante saluralus *, pulli instar adversus
\ \ , eum qui alerel, recalcitraveril. Qui nimiruro , ad
, vcnlris quidein obsequium operosas Sabbato pro * , \ c tendanl manus, eiqne iiislruant ciborum onera; ac
,
bovem quidem ac asinum a praesepio solvant, ac
, \ - adaquaium abducanl; bomine autem, cujus gralia
- Sabbaium esl, ac c sub cujus Deus pedibus boves
. \ subjecit universas, ac jumenla omiiia , > salulem
, consequente, adversus bcneficum conclament, i n } , . famentque saluiis auctorem, decernenles esse ne fas Sabbato benefacere: ac modo quidem paValyii, \ cum cnmkiantur
quod solvat legem, quae pon, \ 0- deris onerc, ob lecti gcstationem, ul par est, cer, ^^ . \ vicem dctraberet: modo grave ferunt, incurv
, \ , feminae ereclionem , velulque in bumeros ad
^, \ onus incumbunl; bisque inxqualibus curationum
, momenlis, sequa lance respondentem insaniam
* \
ostendunt: atque ejus qui bene, ulque erat in
.
voiis , inclinalus erat , gestamini , probibentes
obsUni; ei aulem q u gravissimum Satau cypbonem, onerusum illum dorso abjecisset, injustt
*nus adhibent : aliaque aliis vcrtunt criniini, beneiicii noinine quod Sabbalo sit collatum.
Kx\ , , ,
Enimvero, conlra ipso, Judaee, arguerim: mo , , do plane, ut unquam aliquando , sabbatismum
. - isli, ac remissionem bonori babuerunt. Siquidem
, \ \ enim Sabbalum, scx dierum faiigaliouis liberaiio, \ nem promiltit, eslque illtid laborum soluiio, ac
\ - G corporum jam fessoram quies : bi aulcm , cum
, plurimam vilse partem gravibus affecti doloribus
, , excgissent, solo nunc Christi sermone , laboruui
. reqniem invcncrunl, ac morbonim induchis, utiqne
^, - Sabbati virtutem bonorarunl : ipse vero magis
, \ - Sabbaiam transgrederis , qui nunc quoqne, ac
, . \ Sabbalo sauatos homincs, prioribus vexaii mor borum angoribus , alque atleri velis. Ne ergo
, \ peccalor supra ejas fabricavcris dorstim , cut
. ' , peccata condonala s u n l , ejus te eiiam grabalo
, , \ - praibens graviorcm. Cum enitn lccto ipse gosla. , - relur, gravabalur inagis, quam ubi gestavit ac
, ^(& stravit sibi in bumeros. Ejus quippe universum
, straium versalum est, ut Peallis more loquar \
, ry in iniirmitate ejus. Ad quielem enira fabrefactum
cubile grave erat bomini resolutis membris, quod
, \ mullis biitc annis in eo reclinalus esset: ubi au, .
\ , \ , - tein e\ subcidisset, dulcius molliusque videri cocpit, ob sanilatem quain impensius desidorarel.
, \ . - Plaue siquidcm volunl.uius quoque labor, vitaequii
raiionibus uiilis faiig ilio, quam morbi causa re
cabilus, invitaquc remissio , praeoptari dignior.
,
Nunc itaque revera subjeclus bomo , corporalem

, '
bunc sabbatismum a longis illis sabbaiizavit dolo. 6\ r i b u s : scd el animo sabbatizavit , gravissimo
'
peccati levatus onere; quo qui lcnetur, liaml

quidqtiam laxamcnti rationem novii , quanqnam
' lectulo iinpositns esl, ut recumbai; qiianqnaitt
* \
tnanus pcclori admoias ad quietcm componat. Non
.
ouim Davidi, p.ccato gravanle, slralum rrquinn
7
TT
P W I . X L , <0.
7 1
Deul xxxi , 10.
"Psal.vm. 8.
Joan, v, 10.
7 8
Luc. x m , IG. ISal.
M., 4 .
S. GERMANI PATRIARCBLE CP.
243
prwbebat; nec vero noctis sabbalismus universis ,

comrnunis, bealo viro quidquam oiii ad remis- ,
\ sionem dabal: sed erat cubile regi, locus affliclio, ^.
nis, cehuraque stralum, vallis fletus ostendeba , , ,
lur
CaHerum, qui in Davide cordis dolorem
^,, \ ,
emissioiie curasset, ipse nibilominus etiam paralytici, sublato vilianle peccato, dolorem diutur- \ , . ,
ljum sanavit: ablalaque cjusniodi causa, etiara
,
corpus a paralysi solutura mansii. Enimvero , tu
\ , \
quidem Judaee, qui invidus sis, ac bominum osor,
ad corvos, ac rem malam vadc, bominumque ca- .
daveribus pariier inside , alque male babentium inflrmitalibus, quando rem ejusmodi, tui Sabbati
bonorem eiislimas, deliciare: nos autem , quae nostrae sunt solemnitaiis hodierna pWlosopliabimur
die, eumque gloriflcabimus, qui nostras lulit iufirmitates, ac morbos p o r i a v i t .
Itaque, JValres, vencrationi babendum est Sab- , ,
balum islud, tanquam dies nostrae bominum re- '
forraationis. Porro solvi oporlet a corporali prae- \
sepi ccclesiasticos ac ralionales boves (elenim , bodie iucumbil jejunium u l apostolicis legibua \
obsequamur) : abduciquc, ut spiritalem potentur ,
aquam ex sepulcri petra recens scaturientem, sa- ,
lientcmque in vitam aelernam, tamelsi exit de se- , \ ,
\ , .
pulcro, quod plane admiralionem babet. Sabbatum
boc, primiibe quidem salutis Ecclesiae gentium, , ^ ,
aecundique mundi causa, atque adeo veteraii primi \
novalio; sabbalismus vero ac solutto est Judaico-
rum omnium SabbUorum. En enim, Sabbatum \ .
est, cxilque sermo ut crucis lignum Dominico , \
, ,
adhue cruore stillans colligat, eoque, desiderii in
1
7e
Cbristum, qui pro nobis dignalus est pali, ignem C

accendat : neque is lamen reprebensionis jactibus
lapidandus esl; qutnimo Dei aliare adorans, praedicabitur beatus: ipsumque osculans bomo, vit
tam coccineam, qualis est scripta Cantico canticorura*, labia faciel, divini defluentis sanguinis
rubore purpurans,/atque eum, qui crucem circitmfluit, aereum humorem velutaquam sanctiiica- |
tionis, labiorum complexu allrabens, eoque i r r i guus, in animam hauriet. Caeterum Sabbatum
islud anipliorem divinioremque benediciionem perccpit, ccu sublimjorum operum, ad haec vero
ciiam diiiiciliorum, requies. Non enitn sola volunlate ct nutu, uti prima olim habuit mundi condilio, sic magna consummata fuerunl crcalionis ^
opera, ac velerali Adaj rcnovatio : sed magis Creatoris sudoribus, proprioque ipsius ac corporali laborc, qui in sc ipse aliena susceperit mala, ac
passioocs, easque passionc ullro defunclus consumpserif. Sane quidem corruptionis impelus e
sublimi olini paradisi loco, leneri nescio effusus
cursu, ac velut in declive prxceps novis semper in
p.^jiis crementie, subsidente natura, fcrebalur. At
ubi ad magnum illud incorruplae Oeilatis propugnaculum, ac soputcri, quod Deum suscepit, pelrse
iropegit, impeditus cst, ac cursum rclraxit: faclaque est bodierni Sabbali dics, incorruplionis quidem mundo principium; Pei aulem bominis in
f
77
Psal. v i , 7.
7 8
Isa. LIII,
4.
" Canl. iv, 3.
\ ^

, \ , , ',
, ^ . \ ^ ,
,
.

, \ . \ , ,
, \ ' ,
, \ ,,
, \
. *

, \ , \ \ . \
, \
^ , \
\
, ,
\ -
ra
1N DOMINICI CORPORIS S E P U L T U R A M .
2.0
. * \ corruptibili corpore, obnoxioque laboribus, vilse

, \ raliunis finis. Verum ejus quidem rei absolutior
, \ \ ,
sermo, baclenus nobis reposilus sK : interim au. , tern quae ad beslernam speclant diem, ac passio - nem, crucisque infamiam, modo expendamus.
. \
carnis enim infirmilale, immensas Deitaiis diviiias
, reposilas inveniemus. Nec vero prolixa oralione
\ , \ erit opus, u l Crucilixi polentiam probemus, aut
. 01 \ voce, cujus sonus ad orbis fines pcrvadal. Cceli
, , quippe coram sacri prsecones lanquam producli,
, \ sua ipsorum inglorialione enarraut gloriam Dei *,
, affusisque loli mundo lenebris, muudi lunien quod
.
nescil occasum, palam declaranl terrarum orbi.
Necesse auiem erat ut r*s crealae, pro Creatoris
' ,
, gloria , bene tandem amiitcrent gloriam, qua
, \ - ^ prius male ac impie insani bomines divinitale
. donasseui; ac quibus stulii, in aucloris injitriara
, I bonores impendissent. Is porro narralionis coelo \ ruin modus, quam inirabilis! Quam plenus por, \ tenlo, ac vincens nalurae modum ! Sane sol tiei
, . exsibiil ifCiilus; isque nibilominus excaecalur, v i . delque niiraculum universa terra, quanlara ipse
, ' . luslrans gyro percurrit. Exslinguilur muiidi lunti c nare. obscurum cedil magnsp bujus domus l u \ cerna; lumqiie paterfamilias dormil. Nibil modo
< \ Deus, c teucbras ponit lalibulum s t i u m : > quin* \ , \ - imo ejus scientiae limien per lenebras, orbis flntbus
afifundilur; c luxque in tenebris lucet ' : ac Dei
- c \ .
Filius cenlurioni nianifeslalur, uec eam tenebras
, 81
, - Q eomprcbenderunl . Nibil quippc in eo invenil

mundi princeps, irrueus cmn subjeclo milite; de
, \ , , quibus ait Psalmisia : Converfniur ad vesperam,
, \ .
^; el faniem patienlur ut canis, et circuibunl civila' \ , t c m Jam quoqne prius lurniarum princeps
* polcstatum tenebrarum, suam in Salvalorem rabiem aggressus erat exerere, cum ille nuper ad
, \
-{*. - Jordanis aquas, divinae sua. apparhioiiis radios
coepisset diflundere, alque in ejus deserlum quod & . dam recessissel. Nosli tu quisquis es Evangclii
\
, - discipuius, seculam a baplismo lenlaliunem. Enimvero conlrilac sunl iuipudeutis omnia edcntes molae,
, , '
. > \ , . * Deiquo boslis siibmoius est, ac c consuminata
omni lcntalione, jtixta quod ail evangelisla , re
ccssil ab illo, nsque ad lenipus. Uoc porro islud
,
, M
\ , D esl passionis lempus. Nunc enim, adversus eum

. c , >
qui terrfiiwne vita ac couversniionis peslem illam
- tunc coitfudisêt, ilernm converiuntur, cruciquc
. aflixo, ac morieiiti hibianl, maligni spiritus. Ve . rum illi c faincm patiunlur u l canis, juxta Pro ,
pbelam : q-uippe qtii nibil eorum quibus alun t , \
tur, in eo inveniant. Nam aluntnr peccalis homi . > num, cum ille omnino immunis a peccato exsblat.
8 8
8 8
13.
Psaf. XTIII. 2.
8 1
Psal. xvii, 12.
8 8
Joan. i , 5.
"Ibid.
" pgal. L V I I I , 7.
VARIiE LEGTIONES.
" P s a l . L V I I I , 7.
L u c . iv,
S5t
S.
G E R M A N I P A T R J A R C H J E CP.
Inde ergo repulsi, cifcuibunt civilalem ; illam

nimirum q u occidit prupbelas, lapidalque eos,
qui missi sunt ad eam . Etenim miscentes super
lio > convivas deleela;il.
Sic iia.jiie, cum mtinilialis haec lucerna mirabilni illain def.clionem passa<essel, c populus qui
in Irium borarum lenebris illis vers.ibaiur, vidil
lurem niagnam agnilbnis Cbrisli : Soli Judaei
juxta Uaiam, c habenies oculos non v i d e n l .
Sicul enim lenebra eorum, ila el lumen eorum :
babenlesque aures, nun audiunl coels , > quanquam i i peueirabili voce enarrenl gloriam Cbristi . Porro Cbristi gloria est, ejus in ligno crucis
elevalio, cujus causa, novae illae ac insolitae lenebrae. iintversaque lieri porlento edila signa, S-d el
terra deorsum coelo concinii, ipsa quoque eflusoruni in sanguines insaniam arguens, furcnsque
baccbaiuis inslar, ac pulsu agitala adversus affla8
252
1
' , .
sanguinibus sanguines, bomicidas iilos ab ini-
8 8

, c
,
.
, * , . >
,
, ,
\ .
, \ , * ,
.
\ , , \
/ , \ \
los diemoniaco iurore hoinines : amboque extrema \ ,
baec, ac qnorum complexu omniaêneanltir, Davi , \ dicis verbis jubilaiit : Sicul audiviiuus, sic el
, ,
vidimus, in civilale Domini virlulum, in civilate . " , ^ , * /.
Dei Jacob *. Porro audierunl non defunclorie,
', '
aulve obiler ; veruni cum quandoque olim ab Uni- , genito in tesies accila essenl, contesumc pridem
ota , '
Isaiae venbis fuluram in novissiniis leinporibus , \
Israelis injuriam, fuluruinque lanquam pra?seas
, ", , , \
exsisterel, repraesentanie, alque dicenle: c Audi,
, \ , \
coelum, et auribus percipe, terra : Fitios genui et
. > \ \, * >
exaliavi, ipsi aulem sprcverunl m e . > Me quoqiie . \ , ' illi exallavenmi; veruni id in cruce. Sublin.em i i ^. " quoqtie exlulcrunt, id vero ul casu graviori alli- , . \
derenl. Quac lunc ergo propbelice audieruut, ea
, ,DUDC opere completa videnl. Ad bxc coelum qui- C dem ad aspccium caligat, offuso lenebris aculis , , \ 6
*imi visus oculo : terra autcm omnis dolore bac-
cbalur, sese discerpcns, ac faciem dissccans; so- \ . ,
lusque Israel doloris expers agil, ac insensibilis. \
Sic Cbrislicidae, neduni brulis animanlibus irralio- .
nabiliores, sed el rebus insensatis insensibiliores
<exsliicre.
Adbuc sermonem miraculi in sole exbibiti novi" ,
las delinct; ac quanquam celeriler ad monumenti \ \ ,
occasum lendal, ac juslilia? Solem illic occullalum,
\ " ,
a cursu sisiit, suadens omninu u l amplioris ali- , * ,
.
quid olii circa ipsum ponat. Sanc quidein Jesus
,
ille filius Nave, secuudus posl Moysen Israeliiici
populi ductor, agitalum solis cuirum, rolarum ^ , , officio prohibuil *, veibum dissyllabum ceu vali6ov 0**\ ,
dissimum relinactrlum subjiciens, ut ne ejus auri .' .
gatio Israelis hosiibus salus iierel. MaiiMl vero
;
mbilouiinus lucifer. Cum enim imperator adversus
, ,
bostes visibiles belluni gereret, necessarium babc , \
bat luraeji, quod visus facullalem moverei, ac v i irionem cflicerct quo lucis illa exlensionc, plures
8 9
80
9i
9 1
8 8
8 9
9 9
8 1
8 9
M a l i h . xxiii, 57.
Joan. v m , 44.
I s i . ix, 2.
Isa. v i , 9.
Psal. cxxxvm, 12.
Psal. x v n , 2 .
iSal. XLVII 9.
lsa. i , 2.
Josue x,. 1 i .
VARIiE LECTIONES.
b . ^ apnd LXX. llcbr. monosyl. C T l . Aiias : ule; Pagn. exspei ta.
t e
853
I N DOMINICICORPORIS SEPULTURAM.
254
;, , - bostium in tenebrosos infern! secesstis detruderei.

. Quid enira novi videatur, ut qui unibratilis legis
, \ scila lueretur, essetque minisler occideniis liiierae,
, ^ cos inierficerel. qui fugieniibus a tenebrosa /Egy , - plo ad beatam iliam bu?rcdila(f>ni iler probiberenl?
; - nunc autem nova alia ac insoliu nocturna pusna,
i v , \ ' meridie ipso cotnmiuifur, ac irimn boranim tene* \ \ b r * Rtinl; caditque anliquus ille, ac invisibilis
, c princeps leuebrarum, eo vulueraiile, < qui induit
- lumen sicut veslimcnlum ; quique se carnis
, ^ Milrgumenlo obtunbravil, coque jani clavis discisso,
, \ - ac laurea perforalo, ob eain,quam sponle iniit,
* \ paupertal^m. l i porro, qui in ignoranliae lene, , bris, ac umbra niorlis sedebant, inagnam vident
, - redcinptionis l u c e m , * vid^nlesque vulnerattim
, . lyrannuni, a tenebris resiliunt ad lumen; a corru^ ,
plioiie ad vitam. FJnius quippe Jesu vicloria, saltig
, \ - esl eorum qui pra-vartcaiiies ab eo defecissent,
, - quousque primo vcndili draconis deceplio(2-t0)au . ' -: , ciori bosles eflecisset. Enimvero, quod dicebam,
habcbU quiduin crucis liguum, eum sublintem,
;, \ , qui crcaiuram produxil; eraiquc illi bumano more
,
innixus, qui olim palriarcba3 spcclaculo exhibitus
t j . ftierat innixtis scalae . Morte enim pro mca de, ,
funclus vita, pro niorlui ralione in iigno lenebatur,
* , xf
clavorum compedibus imiexus; quibus is, qui u i . i ,
versa Deilate continei, ac vilam mcrluis inspiiat,
, .
ligno detiuente sufluUus cral ( ) . Porro angeli
*\ \ . '- asccndebant, ac dcscendebanl ii> cruce. Ascendevov, c ' ^ bant, lanquam eo qui erat crucifixus, modicum
c . > praB illis miuoraio, ob passiouem m o r i i s
* , - Conieslim aulem iinmcnsum rursus desccndebanl
\
ul qui omni eum Priucipalu, ar Poieslale angclica
. , - sublimiorem inlelligerent. Quid enim altud, quara
, \ , \ suum Creatorem, eadeni cunn Palrc ac Spiritu san\ ., \ :; cio sublimem sede. R<*g<*mque ipsum g!ori, ac
, , Dominuin cogitarenl? Non enim crucis pudebat,
c \ adeoque tropaei loco, ac niiiiidi toiius vicloriae
, oslensio illis eral. Sedil super crucis lliroiium,
- qui judical jusliliam \ > ac iniquam condeninavit
. \ \
morlem, abs substanlia eam humaiia exlerminans.
, Sed et spinea corona, quarn in capile susrepit
, ante crucem, ejus confirmabai victoiiam, qui ait :
, > \
ConfidiLe, ego vicr mundum , el mundi priii . , D cipcm : ulique purlando muiuli peccaiuni. Nam
* , * spina3, percatt suul symbolum, peccalum vero,
, . praeseiUisstmum esl inorlis orgauiim; niors deiii ; que, îcarius a diabolo iniperalor. Vidisti sic i u ; structum, principem illum pcrdiiioiiis ducem?Vi> , \ disii quanta cjus munilio? Vide nihilominus omnis^
illa genoris aruialura nudum, ac expedila Cbrisit
*|* * . '
sapienlia vicium. Qnippe, abripilis aciileuin, i m , \ ,
9 6
9T
98
" Isa.XLix, 18. Ua. , 2.
Gen. , 13.
flHO) Primo rendili draconis deceplio.

. Draconis illius,
qoi |nmusosdiabolo (cntauli accommodavil, eique
trm inslrumentum ad malum veudilum fnit; juxia
ilbut Aposioli Rom. vn : Ego autem carnalis iiim,
ntmudaltts tub peccalo.
9 9
llebr. , 9.
Psal. ix, 5.
Joan. x v i , 53.
( I I ) Ligno dethtente suffnltus eral.

alioqui ia lerram prolapsuro inaiiimi
corpore, ul itlem orat. in a loralioneni micis, ubi
eamdcui comparalionein crutis cuiu scala JacoU
edisserit.
2)5
S GERMANI PATRiARCHÊ
CP.
256
itiunis a peccalo exsistens, atque in se ipse conte- ,

f qui tollii peccalum niundi , > ac per naiu- . .
ram iiascilur impeccabilis. Inermem ostendit acu- , \
lco hislructam morlem, prorsusque ineflicaccm : * \ ,
quinimo, amisso eain aouleo moi lificat ac exstin- . \
guil. Mipsuni v ro iis quot|ue tnscclis accidil, quae ,
[].
sunl actileo instrucla, ubi etim carui iniixerint.

Chrisli porro vicioria, in univcrsam naturam
irausit, cnjus ipse assumpsisset primilias. Quippe , .
\ . " .
ea per illam viviftcatur, ac immorlalis eflicilur.
Gelerum babore mysteiium crucis, iriumpbi pro ,
. , *
vicloria spociem , res ipsae clamanl. Quanquam
Mtim ego siluero, clamabunt lapides : i i , inquam, ,
, \
lapides , sub quibus primi parentis calvaria (12)
fnil defossa, tui vera ac antiqua Patrum tradiiio . taabet. Velut enim potcnlissimue Rex, eara Adami ^ , ,
sonsuum arccm superavit, bellique pugna devicto
dxmone, qui per vira ei dominabatur, suum in ea , ,
' , \ jure belli lixit sceptrum, ac erexit Iropxum, palam
,
osiendens, ut Adam ille, quam praecipue proposi \
lam haberet, ejus in terram adventus causa fuerit,
mqiie ejus iuslauralionis, ac reparalae salutis, , \ \
graiia, loium exinaniiionis mysierium geslum s i t : ,
, , ,
descensus, inquam, e ccelis; inearnatio, sudor,
labor, precalio, mors, effnsio sangiiinis, depositio , , , ,
in monitmenlo. IJniversa liaec in Adnc refundunlur .
, \
libertaiem, fnitque myslerium, ejus qua fictor proseqiiobaiur, dileclionis argunienluni.
.
Ha3C porro quondam arx prior discrimen perf l v
pessa erat, cum illam ligni adminiculo boslis qna- Q ,
; . "
tiens, expugnassei, ac diropiam posuissel. Qnippe
, ,
obaudivii primus generis parens, comparalum
,
decipicndo Oraconis consilium. c Yidil quod frn \ ,
clus speciosus esset ad visum : aliigil, exien, , , xri
dens dexteram; dccerpsilque, ac ori admovens,
.
gustavil, eo quod bonus essel ad esum , > e\jus ,
que suavem odorem pcrcepit. Pro sensuum ilaque,
\ \
sic a d&nione serviiuli daiorum, salute in Liibo , ,
slrolo recia crux specie ilgitur, ducitque Chrislus

a Calvaria, ubi olim sensus (ixerat curationig
, \
exordium : cumque solo sermone paradisum plan, tasset, ipsa nunc manuum opera, ac labore, subli, . ;
miorcm planlalionem molilur, cujus fruclus, acter num mansura vila. Porro intilalur oplimos salores,
qui arborum qualilates nihil commodi fructuseden- D , tinni, bonis aliis qualilatibus, excisarmn arborura
,
1
Joan. , 29.
*Luc. xix, 40.
Gen. , 6.
ibid.
VARIiE LECTIONES.
* Leg. .
NOTJ5.
(12) Lapidcs, sub qnibus primi parenlis calvaria.

Sit baic ratio, qnam sc nescire faletur Grels., cur
cilaia proxiine orai. Germamis appellel LilboslroIIIIII Galvari;e locum, ac quo fuil Domino posila
f n i x , quanquam co nomine a Joanne appelleltir
Pilati tribunal , quod forle locus essct stralus
lapide, nec id vulgari, ant miims exquisilo opere :
ali<iqiii onuiia passim lora sliala lapidc sic fuisscnl
dicla. Uli crgo 1'ilali illud iiibuual ab cxiniiu lapiI
dum operc, ac strato singulariler solo, dici meruit

, sic sibi Gernianus ac Grseci alii
quos indicat Grels. indulserint, ut lociira Galvari,
a lapidibus anliquo more Ada3 oranio impositis pro
lumulo, ac quibus peculiari ratione slrams lapide
inons ille videretur, juxta eam inibi sepulia Ad*
Iraditionem, appellareul: quod sane
veio similius csl, qiani ut tol Gracos scriptoree
Oudtanlius credamuu loia cuniudibsc.
!57
INDOMINICI CORPORIS S E P U L T U R A M .
258
^. , insitione commulare noterunt. Picea maUeum

, pinguedine uberem, amarse nucis amygdalae radici
immiUens, amarum atboris succum in lenem ac
, \
, \ , . \ - dulcem commutavii, gusluique diiTicilera cicura , * [] vit. Huc vero etiam crux alliori satione facii, quae
humani generis radici inGxa, primo , inquam ,
,
condito bomini, a morlis eam amaritudine liberat,

inque vilalem quamdam qualilaiem converiit. E l , \
. , ' enim crux lignum esl viiae, propter suspensum in
ea immorlalilatis fruclum. ineffabilem Dei beni . " ^
! , gnitaiem ac clemenliam! mulfam in me, qui
multo odio a viiiosilale dignus fui, ejus dilectio , *
nem, per multam suslinenliam! Sane quidem jam
! oiim (5 coelo inspectans omniuin inspeclor, cranium
,
praevidil in Lilboslroto humi condilum, roiserabiles
,
, utique reliquias fictionis, quam raanus ficioris bonoraverat: vidensque , inflexus est, ii.flexusque ,
\ , c
inclinal coelos, ac descendit V Qui nequil cir, . > , \
. cumscribi, cum bominibus in lerra versatur, facfus
bomo. Cucurrit, plane cucurril bucusque, ubi
" , ,
eliam stilit pedes suos lerrcnae vilae consummans
, ,
viara, stalque comprebeaso eo, quem currens qua\ , \
rebat: ac c ubi coipus, illic quoque inagnarum
, \ , >
alarum adest aquila *, alarum instar rnanus ex , \
pandens , circumobuinbrans pariler, illustrans , ,
que
(13) jaceulem bominem, qui babiiai in ccelis,
, c *
nibiloque ir.inus humilia respicil: qui susciial a
, \ . >
terra inopem, et erigil de slercore paupcrem*. >
\ Facli quippe eramus tauquam stercus lerrae, qui
* .
, fucramus damnati ut puirescerenius, lelrumque
' odorem exhalaremus.
*, ; $
c Adam, ubi es ? > quaeril iterum : ego enim
, ,
huc veni, u i le rimarer, atque ut te possim
,
invenire, manus meas extendi in cruce : quod
* , quidem spcctat ad Palrem, gralias ageulis speciem
ojj
exhibens pro lua deiectione; quod &tiiem ad le,
* , . - exlendentis manus ad amplexalionem. Caeierum
( pedes i l l i , qui tuum quondaro auimum strepilu
), - terruerunl; hoc enira trislis ejus habilus dabat
, \ suspicari: nunc le sine sirepilu coiuprehendcrunt,
*. ' - ac sunt immoli, tui causa ligno aflhi. Non enim
, ' , *
ul propter peccalum le judicarein adveni, sed ul
* , '
per benigniiaiein et clemenliam salvarem : neque
' , . c
ut maledicercm propter inobedienliam tuam, sed
10
, ut per meam otedilioncm benedicerem. Inter

T
Psal. XTH, 10.
Maiib. xxiv, 28.
Psal. cxn, 9.
(13) IUustrantque.
Vox est
Gerrnano peculiaris. Sic cilata orat. de cruce.
voUZ>v. Laudatur $erpeu$ ceneus qui sola ac nuda

irradialione
vivificaret. Yidealur significare quamdm aflusionem luminis ab oblulu, sive in eos qui
r p i c e r e n l , ralione cujus in eos impritnens, a
T p * n i u m tnorsu liberaret. Valde displicei Grets.
4mm i t a adnoial ad eam orat. ct verba relaia.
Vtrba itia referri possunl ad iptum Motjsen, si lectio
k*c modo contlUuaiur. \ ,
x . r . . Et tamen laudatur et celebralur Moy&es,
qwod crneos terpenteseffinxerit. Ita ut
*ii rivificare,
ud animalis tpeciem effingere. Nam
I Moyse? unum duntaxat, non pluns ejusmodi
e f f i n i i x serpenles; 2 eQjnxit, uon nudo et soto
iniuitu,
quod ipse reddiderat ,
1 0
Gen. m ,
9.
sed fabrili arte : vel erat alia ejus vocis aflcrenda

exposilio, uovo isli sensui quadrans; 5 ultro coniicia est illa vocis signiiicalio, nec quidquam eo loco apta. Vere serpcns ille ,
habelur celebri memoria, h;ibuilque suam religionom, siquideiu eral crucis ligura, et ea ratione
asppclu curabal, obscura (|uadam in Gbiislum
relalione,elsi poslea proniori in idololali iam popnlo, ac rcligionis excedenle modiim, suinma ab
Ezecbia religioue conli ilus sit. AlUer pliilosopliamr
Andr. GreU orat. in <rucis Exall. ul non lam
Cbrisli, ejusque crucis typus fueril, quam per
eam crucifixi peccali, ac diaboli, quomodo nullam
roligioiiem babere potuil: ct laincn
laudatur, tanquam riie, nullaque violalioite legis
divinae cusns, scd niagis Deo jubeuie, qiiaiiqiiaui
videreiur sic imagincs coiiflarc ab eo probibiium.
59
S. GERMANI P A T R T A R C I L E CP.
260
scapulas meas obumbrabo l i b i , jamque eub pennia ,

meis speras tanquam pullus e paradisi nido \ , \
antea subduclus, ac serpenlis denlibus laesus. Ego . "
Veriias c scuto te erucis circumdo, nec timebis a , \
timore nocturno; > te enim dies nesciens vesperam
' c ' exceplura est; c necve a negolio perambulante in
lenebris,> atqite in inferni caliginosis tabernaculis , > $
versanu*; nec denique a ruina, el drcmonio t \
. > H v , , ,
meridiano . > Erat enim, ut nosti, pomeridianum
tempus, quando, malo dapmone supplanianie, pari
,
cura conjuge ruina dejectus es. Ab bis omnibus .
liberaberis, cirrumquaque muniius scuto crucis. . <
Tandem ergo i.non est occullalum os > illud > ' . \
tuum a me. Quanquam aulem esl tua subslanlia
(
in inferioribus terrae . i Quippe subslanlia corporis
\ ,
anima est, cuni et ea abeunlc dissolvatur quod ), ' ,
eubsistens eral : verum illuc quoque nunc eo, ac
, < \ proiiciscor, se*timalus cum desceudcmibus in
,
lacum " ' , > quaeramque animam tuam c in teue, \ >
brosis ac umbra m o r t i s " occullatam; nec
\ desistam sponte bumilialus, ac inferius desoendens,
, ,
donec te in coelum subvebam, ad laudem qtiidem
,
mc* in bumanum genus benigniialis ac clementiae;
. *0 ad probrum vero diabolici in illud odii, ac invidiae.
,
Qui enim luam in paradiso conversationem ne , ,
quivii ferre, quid non molesliae paliatur cum
\ \,
fueris efleclus coeli civis ? quin et vero Palri meo
/;
consessor, per islas primiiias, ac naluram quam
assampsi?
\ , *
Quia ergo mors nibil aliud est quam separatio ,
a corpore, ac Emmanuel faclus est verilale bomo, ' , *
omuesque bumamialis modos per sumiuam beni- , \
gniialcm suscepit exccpio peccalo, nioritur pro \ ,
bumanae uaiurae legc : sponle lamen, non vi
morlH compelienle ; ac anima quidem separatur , ' \
a eorpore, corpusque moritur ea disjunclione: .\
,
manel vcro deiias a ncutro sejuncta, divisaqtie,
,
ambas paries disjunclas colligcns, poslque cliam
moriem, eam quae fuil ex ipsa un one subsisten- ^, , \

tiam iu seipsa servans. Ac anima quidem sponte
\ . \
in infernum descendil: corpus aulem includilur
ftepulcro. Cxierum, qua ralione naliviias ex
,
Viigine non per omnia similis noslrae babuil, nec
' , })
omnino bumau% nativitalis leges secuia est,
iinique etiam iu quibus parlus supra humaoam ' \
ralionem mirabilis fuit, ac nalura novata esl.
,
{jtiaenam illa ? Uliquc conceplio sine semine,
;
parlus dolorum expers; servaia post parlum,

uti anle pariurn virginiias, ut ex rebus adeo

inirabilibus, non nudus bomo exisiimareiur qui , alus c;>set, sed veriiate Dcus cognoscerelur qui ,
carnem induisset. Sic sanc etiam in morle naiu- * \ \ ,
ralia cominista fuerunl, iis quae naturaB raliouem . \ \
cxcedunt. Stint autcin ista , ut ex poteslate ac , ' \
libera ex se voluntate, Palris manibus spirilum
\ eommendaril; ut in inforniim dcsccndens , vin- [ ,] \ ,
ctos qiii illic tcnebantur , rrduxerit ; ut tridua- ;
1
l f
1 1
Psal. xc, 1-6.
1 1
Psal.rxxxvm, $ .
Psal. LXXXVII,5.
ibid. 7.
?C1
I N DOMINICI
CORPORIS
SEPULTURAM.
2,2
, , ntim in scpulcro corpus resupinum incorrupliim

manseril, vegelum illud, ul quod viverel Deilatc,
, vitam scaluriens, non corruplionem; quod coutt * , neret, non coniinerelur sepulcralibus vincuiis;
quod ungeret, non ungeretur mortuorum aroma, .
tibus; quod quidem dierum inlervallo obsoleium
essci, susteiitame aulem Deilale vivum exsisleret.
" ,
Age ergo unguenliieras discipulas occupemus,
, \
qui spirilalis liberlalis discipuli simus. lllae siqui. , \
dem adbuc legem servant, subsidenlque sabbati zanles umbram legalem : Nunc autem sermo
Sabbatum negiigat, conlemnat custodiam, intret
)
in excisain peiram, eaque obieclus, videat ineffa, \ * \,
bilem Dei inclinalionem, Dei vullum libere aspi ^
cial : non enim morietur in aHernum. Qui entm?
^ - ^ Quando eliam morlui vidcntcs, viviGcali sunt.
. , \ , |- Veniat ilaque David, stol nobiscum, feslae luci
; ' praesul exsislal, canticorum argumeiila suggerat:
* pcrsonam subeat bominum coelus corriiplioni
addicii, ac inferno morialis, ejus qui olim Sal , \ & , valoris praestolaretur advenlum, ac immorialitatcm quse nunc exbibelur, modulaiis in haec verba :
, \
c Exspecians exspeciavi Dominum, et exaudivit
c
, , \ preces meas : ei cduxit nie de lacu raiseriae . >
Lacum miseria?, corruplionis locuin postmodum
\
, sepulcrum exponens : < Et dc lulo faecis", cx
\ resolulo corporc in lerrain ct aquam, ex quibus
\ , \ - etiam consliluium est. Hsec malediclionis nobis
indiclai mulia. Eniinvero arridens quoque nobis
. .
'* \ . \ Q desiderata edicat : c Et slaluit, inquit, supra pef, \, \ ,
tram pedes meos, el direxit gressus m e o s
. , Quo id modo, ac qua ratione ? Ponilur Cbrislus
; \ super hanc pelram mouumeiui, solidanlurque
, \ ^ noslrse naiura* bases, nec amplins boniinum gresi>u$
, \
in morlem eflundentur : petra siquidenn immor
laliialis aquam scaluril. Sane quidem Unigenilus
.
naturales omnes affetliones, quae vacant crimine,
\ , - vere assumpsit, qui sil faclus bomo ex sangui ' , nibus virginalibus, lotantque Adx conspersionem
, \ in se ipse susleniaverit. Ab eo tiaque lcinpore,
. " - cum moveri coepissent, non necessitate natura?,
, , * ,
sed Deilalis concessione, budie in pelra hac, a

molu quievere, < fucrunlque absorptae huic juncUc
f \ \ .
petraj* . Non enim amplius esl labor, non som18
19
, * , , , D
.
, , \ \ ,
\ ,
* ,
, \
,
, \
6 , * .
Psal. xxxix, 2.
cxxxvi. 9.
17
ibid.
Ibid.
Z.
nus, non fames, non silis, poenalia illa a prsevaricatione in naturam invecla. Efllorente enim incorruptione, obsoluerunt isla; eaque ego appellari.w
c parvulos Babylonis, ad islam allisos petram ,
atque peremplos : parvulos qtiidein, eo quod non
impuientur ad culpam ; quippe vacant crimine;
Babyloris auicm, quia innocua3 ejusmodi affectiones, post casum in mundi illam confusioncm,
abduciiofiemque a sublimi Jerusalem in valleni
ilelus , occasione ingresssR, bumanae vila?, quae
plenitudin ac exinanitione conslat, intcritum consciscunl.
11
" Psal. LXXII, 2.
, e
Psal.' CXL, 6.
1 1
P>aL
S. GERMANI PATRIARCILE CP.

204
Tu mibi quoque, sermo, longius exi, ad usqufi " , , ,, \ $rieserli viam, Manua colleclurus ; nec te Sabbali
, metus iucessat. Habent euiin qui Cbrisli advenlu
* *
sabbatizaverit, Judaica Sabbata. Adeo igiiur decan- ^ ,
latum Manna, c angelorum panis " in Psalmo- . riun libro fuit appellaium : eralque illud, quod
, <
asserens dico, bujusce myslerii previa designatio,
, ,
ac Cbristum panm coelcsiem, qui ad nos usque , \ descendit, ceu delinealione expressil, quem qui , \ :,
raanducant, non nioriuniur, ut ea quoque ralione , , \
ungelorum panis vocetur : nam augeli immorlales .
sunt : quodque alioqtii congrual, ut qui sunt \ [ - ?] angelicis moribus pr&dili manducent. Erat certe
quondam nalura hominum unius diei, cum propter , ,
. ,
divini mandaii iraiisgressionem, fuissei corrupfioni
addicla. Sed el verraes ebulliebat, quos putredo ^ " \ edit : eralquc plenus felort:, quique naribus , \ *
diflicile elilarelur, olenliae influxus : quibus ulique , \ , corruptionis viliis, etiain Manna obuoxiuin erat,
. ,
ul iu pioximam crasiinam lucem solis, servari
non possel. Pro inore eniui inseclorum unius diei, \ , \ '
ipsa die, cum uascebalur, tum interibal : quod , , , .
aulcm ampliiis servatum esset, lanquam morluum
corpus, ac loculo condilum, vermes ebulliebai. , ' , , \
Cum autem dies advenirel quaj prspcedil Sabbaltim,
\ , \
poslqnam Sabbalum baberei o r i r i , recondebalur
quidem a vespera, ac inlra vasa abscondebalur, /, \ eraique oinnino a pulredine immiine , et ul ne ,
\ ,
vestigium corrupiionis invaderel, ulque dum diei,
quai scplimanx dierum caput praecedit, dilu- Q ? $ ^
culutn claresceret : quod ipsum lempus, coele- .
siis panis sepullursR designabal myslorium, ac ,
incorruplionis delineabat liguras. Aiue enim \e- \, aperam Parasceves, in moniiinenlo, supremo viven- , , \
tiutn babhaculo dcposilus, immuns a corruplione \
servaius est, omnique a morle viliante immuta- . *\ ,
liotie, ac alleralione, supciior eCTectua. Naclus , .
, ,
vero ipse incorrupiioneni, ejue universam naluram
, \
participem fecil, ila ut multi corruptionis relicta
, ,
sede, nempe monumeutis, redivivi apparuerint;
ac secundam induli viiam, quemadmodum ail : . \ ,
c Qui seminaitl in lacrymis, in exsullaiione me- , \
,
l e n t " . > Mystica Daviuis agricullura est, ex qua
sermo fructus bos colligk, verborumque intcl- , \ .
leclum, in deiferi ac \ivillci sepulcri pcnum niiuit. D
,
Yerum propbeta quidem, plenum labore Israeli, \
lici populi in Babylonem descensum, ejn&que inde
, \
laelum regressum, scmenlis ac messis synibolo
',
obscure desigiiavit : nos autem sacrum Evange , lium iu Doniinicum monumeulum rapit, illius
,
vocis niemoros, quae ait : Nisi granum fiumenti
, ,
cadens in lerram moiltium fuerit, ipsum solum ma* . . > nel : si autem inoriuiim fuerit, mulium fniclnm
\
afferl . Nunc quippc seminaiur in lacrymis
supra monumenti peirosa, quod iuundum a l i i , , , ;
gianum; ac nedum non aresccl, sed et multum
. \ .
imniortalitalis fruclum, pcrfccla maturiiale icrri
f i
Psal. LXXVH, 25.
" Psal. GXXV, 5.
" Joan. x n , 2 4 .
265
I N DOMINICI
266
CORPORIS SEPULTURAM.
Iw , \ genis producet. Equidem scinentis evangelica*,

quidquid sparsum fueral supra pelram, ail S t r i ? ( \
plura exaruisse, eo quod non haberel radiccm ;
, , 0
al inysticum, ac nostrum grauuin, uli duplici na*
*
tura, iia et radice duplici est. Patrem quidem,
, , ,
seternaui in coelis radicem babet; in terris aulem
, . ^ ,
Matrew, ae per eam Davidis patrero Jessc. Quippe
, . * ,
germinavit ex ejus radice secuudum carnem .
. < , \,
Gaeterum neque orto Sole inveuieiur eniarcuissc.
,
Valde enini mane, inquit, una Sabbati, venerunt
*
uiulieres ad monuoieuium orlo jam sole* ; > gra ,
numque, mortalium salutem spic insiar forens,
, \ . ,
inde emerserat, ac lerram reliquerat. Quidnidico,
\
neque etiam spiitas illud beri suffocasse, quan ,
quam in cirûilu complexae erant, ac beatum con ;
* - & alriiigerent caput? Non euim Domino molestasunl
quae probrum habenf, sed uiagis propter meam
, salutem lajta : ac coronam exsultaliunis ducii, quod
. "
, - ad coniumeliam sptnarum sertum gestal. Gaudebat,
quod portaos nostra peccaia, spinarum acuieis
, \
symbolo deeignata, Patri se, pro eoruoi remissioiie
. "
, sacriiicium, offerret. Porro id quoque olim, lilierx
, - umbrain babenlis scito slatutura erat : ut qui
\
vitliniara pro peccalo oflerebat, capiti bosliae ma , nus imponerel; tanquam illa, uaalam actionera,
, \ - cujus maiius essenl syinboluin, iu se reciperel,
\
ac sanctificarelur pro offereute : quod ipsum iu,
nuens Christus, a i t : c Ego pro eis sancliiico nie.
ipeum
>
M
t e
' , Q
Hanc noa incorvupii ac viialis grani seminationem, celebri celebramus conventu rgrani, iaquam,
, \ ,
quod jain tbesauro in terra conditum fuit, i-ubi
\ , ^,
* > nec tinea, nec aarugo demolilur *. Quippe iniacia
, * \ est omnia edentibus corruplionis niolis, quae io
, . - Deo subsistit caro : Ac ubi fures non eflodiimt,
nec furaotur . Ne Uluc Dei bostes Hnguas
,
, , \ - mittanl, dicentes : c Vcnerunt discipuli jus nocie,
. * \ ct furaii suut e u m " . > Yerum bi quidem lanquam seminiverbii, ac cadaverura amaotes corvi,
, , * , circa sepalcruui gyranles, adversus eum qui j icot
. sepulcro posilus clarnanl; appellantes quidciu su-, \ . ductorem, sed quem tanquaui veracem liiweam.
Quamobrem eliam aciem struuiu conlra veiilaleiu,
, , armisque instruuntur adversus defuncli corptis.
, I , \ > , \ - Nibil enimvero, ier vcrilatem, eo apparatu sub^, . moturi sunl, praeter lneiidaciuin ac hnpudeniissi , iuam caluainiam; eo re gcsta, ut iuiraculum c , * surrectiouis, in prxsenlia muliorum lestium, idque
, . adversariarum perficeretur. Nibil eniia acio in j u , - dicium usquc adeo ad victoriaro valet, quam ut
ipsi se aocusalores paironos exbibeant, atque ut
/ ; \
, qui beri injuriis lacessebaiU, encomiis bodie celebreot. Quanii boc miraculi loco babendum putas,

u l praecoiies resurreclionis milites îdeas? Ecce
^ t \ ^
enim cxaliationes Dei jugiler in guiture eo , .
, - rum
: quse-Christi e depulcro cum resurrectio1 0
1 1
M a l t k . xiii,.6 * Isa. , I . " Marc. xvi, 2.

J l a l t b . XXVIII, 13.
P&al. CXLIX, 6.
Joan. xvn, 19.
Mattb. , 20.
a t
PATBOL. G K .
XGVHI.
ibid.
S. G E R M A N I
2G7
PATRJARCH^
iiein lum cxallalionem annuiilient : c Et gladii

aucipiles in manibus e o r u m " , qui nibil proditam
cusiodiam conflrmeflt. Ac eane quod speclai a<l
ipsos, euni miliies aposloli Chrisli pra?coi>es, non
dormitanlcni, ac a morluis suscitaiem, niutido
dcclaraturi ciant, nisi occupans Judasorum pravitas,
illonnn quoquc animuin daiis argenleis sttffuraia
esset : qua prius rationo Judam quaque, vw* VOcalem guiluris persiringens argenlei* viitculis,
miserabili laqueo prafocasset. Taiident ergo miliies
produnt veritalem. Quippe sordidum est id genus
bominum, ac pecuniis ineane inhians : ac boveiu
quidein in lingua geslaj, animique liberlalem scrvilutis jugo mancipal. Eorum malos tnOree, Hin
jam Oavid deplorat, dicene: c Filii boimnum,ul-
CP.
2fi|

,
,
, \
,
. oi .
,
\ , \
. \
, c \
, , ,
*
$,

> .
quid gravi corde ! > quod gravi pecuniae pondere g , \ ;

onerelis; illud quoqnc eacri Psallis contemnenles,
in ba?c verba doccnlis : Diviliao si affluanl, nolite . ,
cor apponcre
> t : t Uiquid diligiiis vanila- . ,
lem, et qiuetUis mendaeiuin "? lucri caasa ca- .
lumnianles Dominicara resurreclionem. Scilole vtquoniam utiriAcavil Sanctum suum, ut non daret
, , \ euni videre corruplioucni . Quhtirao , nous ei
. * , \
fecil vias inslauraUB vilae. Alia enira aliis succe* {danca fuiiebria canlica, vkae auclori niortuo jacenti )' \ ,
psallel, dccem illnd chordarum orgarium, alque
ad isla, alia accinet: < Eripe mc, et libera nie de . ' ,
lnariu iiliorum alicnoruDi, quorum os loculum est ,
(calumniae) vanitales (adversus t e ) ; el dexlcra , * . *
corum, dexlera intquitalis ; > quai acccptione
, \ muuerum , verilaiem procHderit. Eniinvero perdei C , ; .
eos* Dominus, c qui posuerunt mendacium spem suaiu, ei mendacio proiecli sunl * : m juxia Isaiam.
Nos auleiu revelala facie ac nudo capile verilaiem praedicanlcs, btibjeclain inaicriam iterum reeuinamus.
Sane propbeticus eermo, Unigeniii incarnalio
^,
nem, ac nmrte conciliandam moriuis iiumorlaliia*
Cm, contilium antiquum, ac verum a p p e l l a v i l " ; , ac quidem inducilur per parabolam priinue generie , \
parens, ab Jerualem dc8ceadisse iu Jericbo
.
divina cuim gloria, ac gaudio angelorum, pneva , \ ,
ricalione in vallem flelos deecendit; desocndens ,
aulcin obviae babuil pasiioneB, ac plagas a dae- , \
iiiotiibus accepil: lu vero anirni mihi paseionee ae
*
plagas inleNige. At noslrrc vila? atictori, a Galiltta
, .
juxta btsioriam, in Jerusalem per Jcricbo asc<n
denti, diri laiiOiies occurrernnl. Quid eilmvtre
,
Judaeorum Syuagoga pra?dalorium magi, qnibus .
rtiam clementis Dei templum, in laironum spelun- , \ ran commutaluni c s ^ i Q u i cliam spoliaules cum, ^ , ;
:tc plagas iniponentes ;
puia, nunc quideni
c \ , \
f1'jg*IIanlc$, nunc clavis conQgenles, rcliqiieruut
, * c
s inivivum
Elenim Gbristus ditplici comp<>si!u 6 iiaiura, mortalt a itnmorlali f u i l : ac allf*rn qidini
\ 1 7
1 3
Psal. CXLIX.
Isa. XXVIII, 15.
" P s a l . i v , 3.
Ibid. 29.
4
3 f
" P.-al. .. 41. " Tsal iv, 3.

IbkU 4; xv, 40.
Luc. x, ort seqq. V L u c xix, 46.
Luc. x, 50.
f
VARIiE LECTIONES.
k
Apud Scpiuag. .
Peth c x u n , 7.
200
I N D O M I N I C I CORPORIS SEPULTURAM-
270
, * , mansit a passtonibus immnnis, id conservans, quml

per naturam e r a i : aliera autein, passionem, ac
%a\ .
mortem humano more sustinuit. Cum itaque lott \ ,
ganimi* ille h c ullro suseiperet, ejus omncs
, \
araici ac propinqui a longe steterunl , aspicientes
, ;
. , t - morientem, exciplis Nicodemo et Josepb. QuoJ
enim ad eos atlrnet, c susiinuit qui siuiul conlrista, \ \ ,
retur, et fuit^ qui consolaretur, el i n v e n i i .
". \ , \ Videntes autem nudum, et cui essel pollinctore
, , *
opus, misericordia moii, blandas in eum lacrymas
, \
funduut : sindonibus alligant, ac in slabulum i n , ,
ducunt, communi humana lcge mandantes humo,
, .
ac legentes sepulcro. Caeterum Maler vchemeniius

adhuc laraeniis incumbit: acerbiora adhuc assumit

suspiria : uberioi*es parluril lacrymas. Facli sunt
. ,
V , . * dolores graviores, acutiores cruciatus. Nunc enim,
, - nequc ipsum habet Filii aspectum, maximam moe, , roris soccidentem parlera; quique per oculos, m
. c " ipsum cor medium, refrigeriurn inslillarel. Etenim
c Sol cognovit occasum suum * , > sublus terram
, , \
* ingressus; c ac (Solis Matri) facta est eox ; >
. - gravisilladoloris ac calamilalis : in ipsa pertrans , c () ierunt molesta omnia besliarum more depascemia
, ( ) - auimum. c Accumbens (enim) ut leo, illud ex Juda
. > \ , germen (subius speluncam) o b d o r m i v i i . > Nibilo . minus vero quanquam dormiens, apertos taraen
, , habet omoium inspectores oculos. Neque eniin as , . sumpta naiura, a Deilaie scjuncla est post morlem, in qua somel sub&islentiar, ipsi unita, ba ,
, ^ , bueral. Caeterum Mater, quae fortissiuio illo caiulo
' careat, c rugit a gemitu cordis sui , exque
*
impensiori aflectu, talia quaedam deplorai :
diviliarum proiundum, ac altitudinein pauc D , \ ! " , \ ! " pertatisl raorlem vivificam, ac moricntern i m morlalitatem l rerum complexionem, quam l i n ,
, , \ , - gua3 sedulilas dissolvere non possiit Quaenam illa,
6; ; F i l i , Deusque, exaltare habens incliuatio ? Qui
, ; coelura metiris p a l m o , quomodo irium cubilorum
sepulcrum subis? Qui luce inicantem sinuin Palns
,
$; iniples, quomodo inferni ventre comprebenderi*!
, , \ " Qui coeium induis n u b i b u s , quomodo aspicei is
nudus, quodque legumenio careres, pelra cooperius
& , ; ",
es?
Occidisli oculorum lumen? nihii mibi jam nc ;
cessarii
oculi, postquara himen defecit: consiuuaui
, ,
u
4i
4 7
eo
fl
. - D eorum huraorem iu lacrymas. Sepulcri absconderis

, ; modio , mundialis domus lueerna nesciens vespcram?Ego quoque candelabrum, una lecum abs \ .
condar.
Non sustineo coiilrariam iimnulatiotieiu;
ferre nun valeo deprecandam convergioueiu. Qua;
. , mibi in fainae splendoreui eranl, i n iufamiam
;
transeunt. Gloriosa, ingloria sunt: dulcia amarc . ,
scunl: contristant me laaia. Sum vellus verum,
\ ,
sed plenum aqua lacrymarum; cura sicciias si( in
.

\ universa terra. Sustinui enim qui simul contriun , .
, retur
ac collacrymaretur, et nun fuit. Quaj siia
yjxi ' , ,
r u b u s " , torrefio pra3 moestiiia; soiiquc mibi v i , . , 9
** L u c . x x i i i , 49.
X I X V I I , 9.
4 S
Psal. LXVIII, 2 1 .
Isa. X L , 12.
1 1
* Psal. c m , 19.
Psal. CXLVI, 8.
4 7
" PsaJ. L X V I I I ,
48
ibid.20. Gej>. XLIX, 9.

21.
" Exod. ,
2.
Psal.
271
S.
GERMANI
PATRIARCHJE
CP.
272
genl aculei, punguiitque viscera mea. Quaj s c a l a " , ,

cogitationum ascensus descensusque sustineo : nuiic
,
quidero ad ipsos usque ascendentium coelos, ac
* ;
illic eum coniueuliuin, qui hic nimulo jacct nunc
.
vero ad usque abyssos descendenlium. Nam el
, \ ,
nubes lucida, abyssi vestigiis inambulallristis";
(5;* \ .
rubesque les is ,gravi omnino pondere est, ac la ,
crymaruin imbribus plcna. Quis vero mihi det
\ , $ , cl nunc quoque una cum Filio, in Êgypii mise , , \
rabiles lenebras, infcrnum, inquaui, descendam ?
. ^
Urna ego aurea manna babens
plcna sura ama, , , ,
riludine, ac prae iristibiis, rubiginem animo con\ .
iraxi. Furore ebrii Israelila?, surrexeruni, Dei
, Verbuin, adversus te ludere
el ego lua labula
^ , .
rorde coMeror. Tuum ego sum illud triste tem \ \ , pluui, ob disruplum, quod ex me assumpsisii, g , \
saccinum velum *; nempe lancea ac clavis perfo.
3
ratum. Ignis, et caligo, el procella

eumus.
super
mouleoi Deo iucessum
c Quam laetum ac illuslre tui iu terrani advenliis fundatnenlum! quara moestum ac trisle t u
niorlis lcclum ! Coepit a gaudio, desinitque in l u ctum. Ab spelunca oriens mundo apparuisti, inque
spcluncam subiens occidis mundo. laventa tibi est
id leibporis spelunca, cum non essel locus in diver$orio , nuncque spclunca alia bospes exciperis
rarens monuniento. Caeterum angelicus byinnus
tiiuni illum ceu buccina clangente pradicavitadvenliitn. Verum stella , Persarum tibi sistebat reges,
iiquc adorabant, ac ceu regi oflerebant munera;
quae autem nunc tibi a militibus sunl oflicia, ignoniiniam babent; qui et luam cumulo resurreclioncin muneribus acceptis calumniantur. Tuo in
6 1
multusque inde
gemiluum
c !
! '
, ! . "
,
. ,
. ,
. 6
, \ *
, \
. ,
,
"
* , \
iEgyplum descensu , concussa sunt manufacta \ C , , & ?^ \

icqite impii Deum glorificabanl: nunc quoqne ter, . 0 ,
ra?motus esi, lapidesque conteruntur, te in iEgy I " , \
ptum desccndenie, caligmos.tm. uiique iuferni ly 1 *fl
rannidem ; ac quem vocasii ex JEggplo* Israelem,
^ , ^
supra quam Pharaodurus est corde . Symeon !
Symcon I aniroi dioptra vique perspeciivaacutfesi- . ' *
.
m e ; ttwwiai wOifaxeraDl corporis oculi! optime

praedictor, quanquam eras prae senio iniirma voce.
\ .
Venii gladius ; cor meum pervadit; discerpit v i - ,

scera roea. Dic quoque, quando futurum sittif re, \ ,
velentur ex multis cordibus cogitationei
ac veri , . \
tas astwatur. Hactenus quidem meus Filius crucis
; ,
causa in mullorum ruinam poiitus est , ut eliam
* .
amtci ac propinqui eum relinqucnlee, longe facli
< B
eint: quando igilur eliam ee( resurreclurua ad rcsurrcciionera muliorum ? Dic, rogo, ocius : dic
quando Irislium me prementium carniini accine
, ,
; , , . 01 ,
9 1
Gen. 12.
Exod. , 16.
Isa. , 1.
Hcbr. , 4. Exod. , 6. Mailb.
, 5 1 , Exod. , 16.
Luc. , 7- " Isa. , 1. " Osee , 1. * Exod. , 1 seqq. * Luc.
, 35. ibid. 34.

VARLE LECTIONES.
. .
273
I N DOMINICf CORPORIS S E P U L T U R A M .
274
* - iur. Fili Mairis condilor, ubi sunt mffdo quot

* , \ ex ittiraculis ad usque salieiatem sanilalum do. 01 ,

nasli munere? Venianl: c u r r a n l ; se pro benefico

* suo, periculo exponaut. Ciaudi, iierum saiile tan ,
- qnam cervi", adversusingratum saliie genus ; ser . pentee, ac genimina viperariim occidiie. Muti lin, , , guam expedite ; Pharisseos vi dicendi superale;
\ eain acuite velut calamum scriboe , scribasque,
. \ , * qui malitiam scribant, expungile. T u plures annos
\ - paralyticus , tollens grabalum tuum, itertim quo . ' - que ambula; ostende illud non crcdenlibus tuo
. medico. Quanquam enim etiam Sabbalum est, licet
. tamen illud tollere in Dei gloriam , qui omni tem , ' 0 - pore glorificatur. Dtc incredulis: Fruslra aepul . - craiem h e c lectam obeidetls. Resurgei qui fuit
' ,
. ihli est quod agiiur triduoro. Fut
, - ego Jongi temporis raortuos; ejus taroen verbum
\ . !0 -unicutn, e grabato me, tanquam e sepulcro exciia , vit. Hac tu d i c i l o , qui qqondam paralyticus
* * , f u i s t i : sin autem uon credent, Lava lectum tuum;
, lacrymis stratum tuum riga
plangens adversus
. adulieram genlem et bomicidani. Caecus l u a nali . \ vitate, vide oculonim tuorum lumen clausom :
, - atque ut nullo alio opUulari possis, qui sis men dicus, iis certe vel ad lacrymas utaris. lrriga ler, . ram, facho lutum, repende emplastrum tuo me \ , \ dico. Siquidem iractus fuerie in Synagogain , fir , mius ilerum resiste, eum raanifesta qui lumine
. 01 , donavil, luroen illud verum prsedica, qui lucernas
i T
r e d i l i a l u 8
T 1
. " Q corporis accendit. Urta mecum dolete, qui quon , - dam fuisiis s u r d i ; ita plane dolcte mecum, ac
. prislinam qu3Brite surditateni, non ferenles blaspbemias quae in Cbristum jactanlur. Qui daemo .
. : num tentaraenla experti esiis, noliie eorum amplius injuriam tiraere : universa siquidem lene ; ^ ; , ; brarum lurmse cum principc suo in crucifixores
irruerunt. Porro invenerunt opportuna caedi, quam
; moliebaniur, organa. Ingressi subierunt, inbabU
; , tarunt, in furorem miseros egerunt. Non videlis ut
, \ ; siridant dentibu&? Ut vestimcnta discindanl? ut
, ^, \ ; , stulte loquaniur, blaspbemix criinen Deo iuferentes? Ul ore spuroent, Domino in faciem spuentes?
\ , .
. Ut babeanl perversos oculos ? videniesque Barabbam laironem, Cbrislum exislimenl, ac salvent:
\ !
Tidentes auu*m Cbristura, latronem putantes. neceni? Lumen, tenebras vident; et tenebras, l u Tt
i n e n . Dulce pulanl amarum, ac amarum confidenier dulce. 0 generalio prava atque perversa I
" \ I genus inconstans ac infidcle ! Heri subslerncbant vcstimenU tanquam regi ; liodie
,
tanquam servum flagrionem nudant.
Celc . , \
brcs hcri acclamationes; hodio maledicetilw*.
,
Heri i l l u d : Denedictus qui venit in nomine Domi ,
.
ni ; bodie: Maledictus qui pendet in ligno . He, , ,
r i , Rex hrael; bodie, tyrannus adversus C^sarcm.
. ?
Heri commota est tota civiias Dominico trinmpbo;
,
bodic lerraemotus esl univcrsi orbis, nec illi mo\ .
ventur a ncquiliaibasi. Enimvero, sic Hla babeant,
, n
7 4
M
f l
Isa. XXXT, 6. ibid. Psal. xtiv, 2. ' Jo^n. , 7.

I s a . v , 20. Mailb. xxi, 9.
Dcut. \ M , 2 5
7
7V
Psal. , 7.
7 1
Joan. , \ seqq.
275
S. GERMANI PATRIARCHJ5 C P .
276
quando ab infensis; quando ab iis qui pro Chrisli . 01 \ , ; oi bonore invidia agerentur. Ubinaip, qua&o, amici
ac proximi ? Ubi i i qui pro eo &e roorituros beri ; ;
gloriabaulur? Ubi Pelrus? Ubi praeclawrae illius lur- ; 6 *
, 0 ;
ni;e princeps ? Sicne qui coelorum clavea gesias,
facile adeo a vernacuia ancilla osiiaria reputau , ; ,
fuisti ? Sic cilo fundamentum coi^vuUus es ? Siono , ;
peira mulieris incursu vulneraius es? Tam cito , ;
aitcill sermo luis auribus illapsus , conaervi
Malcbi aurem uliusesl? Ergo ad gladii usque ex- , \ ' ;
traciionem audaeiae babes, ac inque ad auriculas \ ;
\ ;
bostium vindicla ! Quidni vero eliam abscindebaa
convicianles linguas ? Quidni eliara effodiebas l i v i - ; d<>& oculos ? Euitnvero, quid haec dico ? Par magie ,
\ . ,
erat roque oittuRO faeifttifr aggredereris, qui
.
cjusessc* discipulus, qui miiia ac pacificus est.
Noneniin proditio eat ab iofirmtiaie; sed loiiga- , \
.
nimita a uiementia el benignitale. Quanquam enim
, \
ovis quoque vocalur propter innocenliara
\
propter summum nibilotBinue robur eliam appella- ,
.
,
tur leo . Quanquam a Davide fuit cognominaiug
.; " v e r m i a , quod sit naius abgque semine, tanquam
^ *
nibilominus etiam ursa orbata, ac sicut pardaiis
adversus hostes apparuit. Oblitus es ut fucris *
appellatus Satan, cum contradiceres passiotii ' ? , \ ,
Quando relro posl praeceptorem, ceo leonini pe- . " ctoris petram fuisti rejectus ? Ea forle fnerit raiio cur sis derelictus : eam ob causam, Petrc, in abne- .
galionis crimen devolulus sis : faclumque est ut
ancillae lingua tuo gladio acutior cuderetur. Quod C ; omniuo obsiiteris crucifixoribas : quod gladio
; ^ , adhibueris conatum, ul crucis amor prohiberelur.
(5Sciebas quaro semper esset passio desiderata Ma- .^ '
gistro.
Utquid illi voluntati restitisti ? Uiquid

communem salulcm iinpedire tenlasli ? Eniravero
. ,
fiduciam habc, bone a^mulator; non exslinguetur
.
lui zeli jgnis : divmo iterum excilabitur spiritu.
, \ \
Acccde mecura ad pelram monumenii: jugi eara
, , \
excavemus lacrymarum gulta. Libavimus beri lignis . , crucis impositae victimai, lacrymarum humorem.
,\ Porro Viclima haec, sui ipsa sacerdos est: siqui . dem ergo nunc quoque secundas exigit lacryraas,
,
ei impendamus, ac sepulcri fossam iis fovcamus. , ,
Siquidem dicai: Tenias adbibete; tertias quoque . , ,
adbibeamus. Diurnum libamen , triduano mortuo
. .
deferamus. Probe novi fore ut incensus lumule , IsaiaB carbo, spfendidus laelusque rursus elucescat,
. in nostram quidem gloriam, sacerdolum auiem
. , probrum. Respice , Pelre, ne desperaveris. Sine , .
iudam solum nexum laqueo. In lalem quippe lor
quem, argentei ci commutati snnt. Tu vero, ab , .
desperanlium partc abslrahere. Tu quidem os ad
.
confessionem; oculos ?ero ad lacrymas dilata. Ne
,
T e
77
7 f
Fsa. L H I . 7.
Apoc. , 5 .
Psal. xxi, 7.
7 8
Osee , 7.
VARIiE LEGTIONES.
. .
1 9
Matth. , 23.
111
I N DOMiNIl CORPORIS S E P U L T U R A M .
\ . - latfo occupet, u i > occupans,*tibi elavigero para .

disi obstrual poriam. Pfteclarmii tibi montimenli
+; ,
peira suggerit argumeiuoiiK Kquidom morluum est,
\ .
\, ixot- taoittad pectore vivens desiddiium iu Magisirum :
xal *
rennn modo reviviseei, re9Urgeiqiie. Jam qutype
. * ,
Prajceptor resirrgei.ANunquid qui dormii non ad . [*
jiciet ut returgat**! Sponte sua obdormivil; sua
] \ .
itetn spoale expergiscHur. Ego, inquit, dormm, el
, . tomnum cepi *>; aput ad crucem acclinans. Haud
.
taraen vim a morte passus swn pro reorum niore,
* ^ , \
Sponte dormivi; sponte et rcsurgam. Dcscendit
, &. - Praicepter in tuam terram , cnjus veclcs, vecios
a l e r n i : evertel mferni regiam, ceie oainia vorans de~
* , \ .
sohbilur, discindei hiferni ventrem, quosquo ille
. . , ,
voravii, vivilicans resascilatertis esi. Gboros ducent
, *
prolopfosia, eum agnoscemes qui bonitate fiuxit,
.
,
quique per jusliiiam condemnavit. Eum qni vul * ,

- neraviL, medicum invenient. /pie, mquient, verbe.
ravit,et tanabit nos; percusiit, et curabit saucios;
uino$ no* faciet post duo$ dii; ac die ieriia re$urgemu ac themns . t
\
SuiU bi Mairis ac Virginis funebres planrtus.
. ,
Adeo lacryroarum imber mibi lucidre copiosus
, \ - fuit, ui vtx noa aquis obruere sepulcram, insiar
| , 6
arcaB, in qua Paier ac Auctor vilse; nosli ae ceu tba .
lamo seraretar, ceriarei. Quanquam cnim resur \ - rectiouit doctrinam haudqoaquam in dubkim \ona \ , \ - ret, sub tribus liis testibue ejus ^laluens Odem, i n
,
iis qui legem praeceseerunt; fuit cnrai velulin i:m- \ \ Q bra, ac rtxdi delinealionc signala in Isaac et Josepb:
* \ \ : sed el lex multis variisque symbolorum tunbns
, olim designavil. Majori dcnique cxpressione, ac
, , perfeclius enituit in iniraculis Filii, in quibus mor, ,
luorum suacitalio, ac eorum qui vivis excessis .^ \
sent, revocalio ad vilam, eximium quid habuit.
, ,
Quauquam crgo justiliae Sol, Iria baec ceu exbau, - riens quoddam leluin, oubi lacrymarum iinbrcs
*,
palienii iroprimeret, el mentis niemoriae , velut
, eonsolaiis Malrem, alque futuratn irrigui lacry , * marum requiem protnilleos, appingens adhiberet:
(, \ - quia lamei* eral verilate Malcr, ac eepalcri incola
, ejus revera Filius erai, maiernorum vibcerum vio*
' , \ lcntiae succumbebat, Filiiqoe non minus injosla,
, - qiiam inramis m o r s , luctnm ei incoo90labilem
.
D ftcaluriebat.
*
Gasterum, in inHmis terrae locia, nova quredam
' - cclebritas, ac fcsia dies, mortuis a saeculo indicia
. ^ $ . - fuil. Diruperant potenter infcrni vincula , vincium
* * vicissim vincientem ; evertunt, prostralo insul' - lant, laeta accinuBt pro funere canlica : < iJbi,
* c , , ; , $, mors,^liaiulu9 tuus? |}bi Mia, infdrnc, vicioria**?
; Ua3c esl dies quam fecit Dominus * > supei*
\ ,
cbao et Erebo, lua illa injucunda ac frigida regia.
\ , , Sol exsistens jxtstitiae, ortus est; nosque ejus adora-
* \ lores vitae e d i t i , exsnkarous ac laetamur in ca.
, ^ }.
HOBC est dies quam tibi semper opponebamuft,
,
exspcclantes luara rainam, qnanquam ipsc pro
8
Psal.
X L , 9.
Isa1. i u , 6.
"
Oscc vi, 2, 3.
" I Cor. xv, 5v.
" Psal. cxvn , 2 i .
S. GERMANI PATRIARCBfjE CP.
2*0
tuaimpudentiaac uisatiabiliUlc, non nohis allen- , \ ;

deres. Descendit Abraliam princeps Christi sepul- , . urrae ac resurrectionis pictor. Utrumque onim

designavit in tencllo filio . Quaerebalnr ot ma- \ . \
gnum Det consilium prceeunte iigura rcprsesenta .
ret, gestalum Unigeniio lignum super bumeros,
\
\iclimam sine imroolalione, necem illam necis
ncsciam. Posl bunc veniens Joscph ejus abnepos,
. ,
spectantia ad Chrislum expressiori figura ediJit.
Mibi, icquit, inviderunt fratres mei, quod plus iis , , , ,
a paire diligerer ; vendiderunt ut servum, passos
6 U 1 U insidias ab adultera muliere , descendi in
* ^
reorum lacum, ubi princeps -pistorum ac pincer- , narum Pbaraonis eranl; exrvi inde ejus bene- \
* *
placilo qui salvum facit, super gloriae ibronum
scdi, regnavi, dominalug sum eorutri qui insidiali * . \

esseni : rogatusque fabula; exposilionetii, praedixit
,
fore ut quandoque ditcclus Filtus caeleslis Patris ^
a cognatis ejus ac frairibus sccundum camem
,
insidias paieretur: - ul et ipse venundarelur; u l m \ ipsum quoque Hebraeorum Synagoga a Deo exfor- \ ,
nicala irruer<H,calamniarelur, occiderei, in caliginis * * * lacuro detrudercl, h c nimirum lenebrosa er- *
gaslula: fore itera ut cum principibus spiritalis

Pbaraonis congrederetur : cum morte , inquam,
* ,
principe pincernarum , quac amarum condy , ac
, \ lelbale, morlaliam nalurse offerens, bomicidae illi
, ' *
ab inilio propinal: lecum quoque pislorum prin- \ \ $, cipe inferno, qui tuis illis omnia domanlibus
lnolis, universum bominum semen molens, ipundi Q , ;
rccioris odium in gcnus buroanum alis. Fore
,
landera, ut nova se ipse donaret vita, niorluorum \ . '
que ac vivorum dominarelur. Haec tu repudiabas: ,
non enim libenter admitiuntur qua sunt voluntati conlraria.
, ,
Aliquanlo tempore posterior dcsccndit Moyses,
\
non ullra impcdilioris lingua?, necve corporeum
* '
velamcu super animi iaciem ferens, sed lingua
* >(5cxpcdita ad mysterii explicationem, sed nudo
, ' *
aniroo liber, annunliavit Agni immolalioiiem :
,
partara Israeli per ejus sauguinem , sahitem;
iransitora ab iEgyplo ip lerram promissionis;
corum qui tyranni vexassent , neccm: quibus , ' ,
omnibus fulura per Cbristi morlem caplivorum
bominum reslitulio signiftcabatur; tenebrosaeque D ,
bujus ac caliginosse iEgypli principum omnimoda \
deslructio. Enimvero ad ba3C tu obdurabaris, ac . * , / \
novus ei eras Pbarao , renuens ad liberalionem
. .
populi. Vetera sileamus.
* Descendit Symeon grandi annorum uumerositate venerabilis bomo, cui magna animi securitas , \
cx vila longius producla accessieset: de quo tibi ,
srepius sermo erat, mctuenli ejus supra naturax , , \ \ \.
inodum longaevilalem, ac liiuenli ne alius quidam
\ ,
Elias foret, neve et ipse, aqtiilae assumcns pennas,
, \ ac nubibus celsiora pctens, omnia venantis relia
. tua cvasurus esset. Dcsceudil, inqoam , itle voca
lissiraus prxco; qui nedum nudo audilu exspc1
Gcn. xxu, 2 .
281
I N DOMINICI CORPORIS S E P U L T U R A M .
wv , ' , t ,
, , .
, , *
, \ . '
, ' .
28
clatum doctus esset, sed et ipsis oculis vidisset
Viderunt, enim, inquit

inquit , oculi mei satutare
Dei . t Viderunt; non a me longe stanlem , sed
qui ejus fuerim sedes, atque in uinas portaverim.
At neque liujus seneotara reveritus es, nec longaevum bonori habuisti, sed ut communem quemdam
bominem submovisti.
, \
Effluxeral inde non mullum temporis, descen 0 ditque Joannes, comparato prorsus ad libertatem
, aiiimi proposito; miles pwiculi amans , sanguine
,
purparalus, quera pro Rege fudisset, in haec verba
. > c , ,
clamans janitoribus tuis : Parale viam Domi, > c
ni . > i Tollile portas principes vestras, >
, > \
haclenusque modicum c introibit Rex gloriae ,
.
exibilque iramensam abducens inferni captiviiatem.
. Sura ego lucerna ejus lucis, quae modo liicet in
' . ,
mundo. Ego lucifer, justiliae Sotis praecursor. Ego
,
sponsi amteus, qui humanam sibi naturam despon . ,
eavit, ac indiviso nexu univit. Ego in superioribus
.
pariter ac inferioribus praecursor. Exsultavi ego in
, lenebroso materoi uteri thalamo, cum Saivatorem
&
sensissem; nuncque lenebrosiori inferni uiero
, . )
posilus gestio, exspectans qui sit liberaiurus. Supe , t
riores auras ducens dicebam Hcrodi : Non licel
. & ,
tibi babere uxorera fralris tui . > In inferioribus
*
agens, libi, inferne, clairto : Non licet libinaturam
. retinere q u a m s i b i Deus desponsavit; quam is
, ,
revocat in coelestes tbalamos. H c tu audisti,
,
Pharisaicoque duri cordi morbo laborans, noluteli
,
Joannis teslimonium recipere; in hoc bactenus
.
glorians, quod i i qui ad te descenderent, carccre
tenerentur ex quo effugium non esset.
, *
Eninivero luum illud supercilium detraxil bonua
, , ,
Lazarus: non ut alii, momenlo exspirans, ac spi* * ,
ritu donatus; sed qui tribus totis diebu* tenlus
. \ ,
egissct luis vinculis. Ac quidem inteirogalus, di * ' ,
cebat et ipee Chrisli se amicum ; lu enimvero
,
illudebas, quod cjus qui exspectaretur amicos
, \ ^ *
clausos carccre baberes, ac slatuisti ul el in illum
. * 1
victoriam praesumeres. Scd, divinam potenliam!
* !
vocem omniura opiuceni! Vocat amicus tridua, num amicum, vixque uhimos TOCIS sonos edide, ,
rat, in tuis circumstrepenlescavcrnis, cuin ecce
, \ Lazarus velul exciiatus a somno, corpusque indu, , ^ menli instar indutus, Domino se, decenti babilu
sistU. Tanquam fere diceret: Ecce ego ; quid jubes
ToVw , \ *; *
servo tuo ? Interimque, a3reae l u portae, insopora ; , ,
biles janilores, aranearum tela acinsomnium fiicre.
. \
Coepit inde tua lyrannis concidere. Collegisti enim,
. ,
siquidem is qui exspectaretur lanta ex nudo ser* ,
mone posset, quam fuerit importabile in mantis
i v , .
, \ - ejus incidere. Nunc ilaque , limor te ex limorc
invasit, et qnem limebas occurril l i b i ; fuiique
* aniarunv, inferne, ut ei occurreres, qui iti mami
^ , \ \
forti ei brachio excelso ulerum tuum discerpit,
, \ vinctosque
divina virlute educit.
.
Euge itaque, Moyses : Chorum componc ex ani' , :
e e
Luc. ,.
" Luc. , 4.
e R
Psal. XXIII,7,9.
Marc. v i , 18.
23
S. GERMANl P A T R I A R C I L E CP.
284
malius juvenculis, nunc recens Christi saiigtiine , carccre educlis. Ulnleirt carmeu pro cxilu : c V i - . < 14
< >
deus eniai vidk Deus > de celsis coetorum
afflictionem populi sui, ac miseriam qua hic , * \ ,

premebaniur; c descenditque u l eum liberaret
* , 86alenehroso incolaiu: acroodo ceu alios principes,
, , \ ,
diabolum, morlem , ac infernum, lyranims iUod
nostros ac perseculores, sui sanguinis mari Rubro s ,
. , \ submersit. c Hi in curribus, et bi iu oquorucn
,
fremilu : nos autem in noroine Domini Dei nosiri
.
magniticabitaur. Ipsi obligati sunt, et ceciderum;
Da , \
nos auiem surreximue, et erecii sumus
* - caelero: c Canleuius Domino; gloriose enim ma
.
gnificalus e s t * Adorcmus u m , dicentes: In
, ducens planla nos in monle baeredilatie, in praepa
ralo babiiactilo l u o , quod pwparaverunt in coelis ^
, olxoluanus luae, ab ejus a?dificalione cruentatac : quod
?
lignis priraura crucis cnassasti, ac mauuum
, \
clavis compegisti: tumqae ei fundamcnli loco,
monuraenti pelraiu supposuUti. Ea enim etiara
. ,
arle ipse a3iliiicare nosli, ut primo fasligies lectum,
lumque fundamenlum su-pponas. Fidem verbis , ' .
aslruunt, ccelum ac lerra, quae lali modo creata
, \ \
fucrunl. Eia agile, vincti omncs, ascendamus ad
. ' .,
aniiquam Jerusalem , nempe paradisura. Ante , .
omues praecurrat Adam. Prima nestri generis
, ) .
radix, prima in paradisura Iransplanlclur. Sicul & ,
praeivii dcscensu, praeal et ascensu ; uii primus .
descendit in corruptionem, prior asceudat in .in, *
corruptionem. Psallat pari modulo cum Prophcla Q , et rege: < Dominus pascit m e , et nihil mibi >
. \
ejns ovi < decrit; in loco pascine ibi me colloca ,
v i l ; cum recens flnxisset ine. Et supcr aqnam
,
refeciionis educavit me. > Enimvero < animam
< * c \ * :>
meam, > quam spiiitalis lupus rapueral, modo . > c
converlil. Deduxil me super semitas justilise. Et c . c '*
si eniin c ainbulavi in medio umbrie morlis,
\ . \ nunc (amen c non timebo mala, quoniam tu me- <
cum es ; > faclus mibi similis , quique ad nie , ' , '
nsque descenderis, inter morluos liber . >
, ,
4 Virga lua et baculus luug, ipsa me consolala
, > c \
sum . i Ha?c porro sunt, crux in qua sustenlasli
, .
infirmilatem carnis, cl per quam cecidisli incor- , ,
poreos hostes : ac coutrivi^ti quidem virgam *
i *
pcccalorura, salvasti vero bacreditatera jusloruou ^ \ ^ > ,
(Juisnara ego sum, Domine meus, Doniine, ui . .
,, ; t nsque adeo dilexeris me? Converlisti planclum
meum in gaudium . Quanquain enim < conci- .
< ^ c ,
dieli carnis meae < saccum, daninans morte
propler pravaricalionem; nunc tamen < circum- * ,
, c *
iledisli me laclitia ifiimorlalilatis, t ut canlel tibi
gloria mea, > ncc ullra < compungar; > quippe , *
qni xlernum gaudium adire habcam. < Convertere, . t ,
, ,
nnima mca, in requiem tuara, quia Dominus be
iiircil l i b i : quia le eripuit de morle ; oculos meos
, \ ^
a lacrymis, ac pedes meos a lapsu * ; suinque
, .
dcinci ps assumptus ut ue redigar in lerram.
00
,$>
9 B
9 T
9 1
Exod. I H . 7 .
Psal. , 8 .
Exod. . I . *> Psal. \ x i f , 2 - 1 .
, 4. lsa. xiv, >.
P w l . xxix, 12.
i a. c x i \ , 7, .
? 7
P s a l . u n v n , 0.
* PsxK
!>
DOMINICI CORPORIS S E P U L T U R A M .
2S6
& Talis bodie apud ioferoa feelas Cotaenlus; i u

, imrabilis; ita praeclarus ac tetus, supercoetesti
, \ Sole inferno facto irradianle, meridiemque sine
, $ iHnbra in tenebrosis, ac unibra n o r i i s nanc diei
. c 6 - novante. Nunc ccelestis Pater solem suum oriri
\ * > fecil super roalos et bonos " ; > splendor enim
ij , remissionis in omnes explicatus cst : Pluitque
> ex Unigeniti lateie
f \ \ \ , > super jastos ac injusios
, -' dupJicem pluviam, ganguinig et aqiue: pluviaro,
, \ , . inquam, viulera ac] raundalivam. Utroque cnim,
$ - qui in squalidis inferni tabernaculis tenebanlur,
. ' \ , egebant. Quippe mortuus eet pro omnrbus, justis
o&bw \ 60 pariier ac injuslis: seque bonus pastor inferni
i , , fovese inclinavU, propler collapsam illuc ovem;
6 , \ quae plane oudata divina gloria, a paradisi quoquc
\, . pascua olim expulsa, solo vellere protecta eral.
Catertim hoc quoque supremum, fortibus dettfibus
' ^ .
, mandit infernus. vilam, fermentumqoe in Deo
^ , - exsieieulis carnis, quod uostrae naiurae immissum
, , massae, inferni coraminutae moUs, eam sibi coiisi , milem prjestilit, viiaii quaiitate donaus, inesamque
. pemtus roorti oronium edaci, fecil. Foil quidem
, Judajorum manibus immissum lignum pani ilii qui
, \ de cttlo descendit, eamque jam olim Irabem pr* , pbeticus oculus per praescientiam seipeo baben*,
aculissirae fulurum praevidit. Elevalus est pauis uie,
. ,
. - ac spectaculo productus: videruni qui in inferni
* - cremo reoumbebant: eeurieruut, qua inde pascereutur immorlalem annonam. Interim sepulcro
. , <
9*? , G quidem recondilur; sed nou susliiiet videre borum
producliorem famem. Quid enim ait? c Misereor
. Kai ; c
\ , - iterum super turbam istam, quia jam triduo susli*& , > - ( . - nent me *, qai sim faclu* similis descendeniibus
, % , \ - in lacum, et cum eis versatus; noloque eos jejunos.
pra?lerire. Oiunea ilaque manducaverunt c cibuni
** , > permanenlem in vitam xiernam *, > sunlque satiati
, apparente eis gloria Deilatis Cbristi, ac cum eo
asccndenle unde deecenderat, pariier ascenderunt;
* \
& , \ - primogemtumque ex mortuis, qui mortis dolores
: , solvisset, seculi suni, qui i n ventre inferni lene: , .' banlur morlui. Quolquot aiiniruui ab iocredulitale
cxecati non fuerunt (14j.
Cx .
Adesto igitur, Cbrisli nomine appellatus coetus,
, , - , adoremus, eiquc procidamus, qui collapsos no&
erexit, cui bodie < Omne genu fleciilur, coelestium,
, c lerreslrium, et inferoorum . > Ipse euim qui essel
\ .
cceleslis, facius est lerreslris, inque extrema
',:5 , \ , .
abysso ambulavil, scalam banc iraoaensam fabri ,
calus, qua3 a coelis ad iaferni usque imum periin- ^-, ,
geret : baudquaquam angelis in ea asccndeniibus
'^ . \
M a i t b . T, 45.
ibid. Marc. v i n , 2. * Joaa. v i . 2 7 .
( U ) Quotquol ab incredulilale ccecali non fuerunt.

ftrzixo+ov
. Explicato esl superiorum,
&%
impensiorem Cbribti bcneQceniiam in
e&es jaalos pariter ac injustos, ipsius ad infuros
*^ccosu fuerat prosecutus, ac vistis fnerai indi w omaes prorsus libcrasse qni vincli illic lene^ n i o r . Corrigil ergo ni solos lidnlcs liberayerft :
qei olirn, ac vita fuisscnl fidelcs, sed qui
f
PbUipp. n , 40.
lunc, ac apud inferos iideles esseni, ac decessissent immunes a reatu peecati morlalis ; eive jam
expiassent admissas culpas, ac pro eis ornnino
fecissenl salis, sivcaliquid luendum baberent, qu<l
Domimis iniscricorditer indulscrit, ul specie Iriumphi vinclos omnes quandoquc abeolvendos, sccum
eduxeril.
27
S. GERMANI P A T R I A R C H / E CP.
28*
ac descendeolibus: Non cnim legalus, non an- . , ;,

,
gelus; sed ipse Dominus salvavil nos : > qui
tlescendil in inferiores partes terrae, ascendkque* > ,
, \
supra omnes exercitus angelicos, ac Patri consi ^. "
det. Quippe egebat ilernm Ggmenlum ficlore: ac
* \ ,
opus, opifice, quo rcformari ac reiici posset. Sane
.
quidem olim apparuit patriarcbae innixus scalac,
,
lanquam adbuc differret descendere. Erat autem
/ \
visio nocle; alque in somno, noti vigiiia. lNccdum
enim illuxerat diee quam fccit Dominus, illucens , .
, \
iis qui in lenebris et in umbra mortis donniebant.
# .' >
quando venil, plenitudine lemporis, iunc quoque
salutis nostrae myslcrium peraclum fuit. Vcnile ,
. , \
ergo, Cbrisli ac pauperum amantea, Cbristo, qui
, ' , \
propter nos faclus eel pauper, ac sicut bospes
*
-----r - _ ~
.
.
.
~
it
w
,
n propriie versalus esl, egilque nudus, per hospi , lalilatera conciliemur. jEmulerour Josepburn ac .
Nicodemum, bonos praeclarosque Chrisli bospites,
\ ,
ac ipso Abraham illuslriores. Non enim ignoranles .
, '
angelos hospilio susceperunt, sed ipsum angelorum
. ,
Dominum. Quorum pielalem probans: c Venite,
c , ,
iuquiet, benedicti Palris niei, percipile paratum
,
vobis legnum. Nudus enim eram, el operuislis
, \
me induentes sepulcralibus linleis: c lnfirmns, >
* c
proptcr passioncm mortis, ac sponle susceptam
, \ , # \
crucem, et visitasiis me. Hospcs ac mortuus,
< \ , \ ^ , >
ei collegisiis me , novo recondentes monu . \ \
monlo. Quod * i vero Sem ac Japbeth, filii i i
, , fuerunl jusli Noc, quod palernam operuissent
1
nudilalem, copiosam benediclionero, tanquam vere Q ,

, , & patns amantcs, meruerunt percipere: quanlam,
\ rogo, Cliristi amane par islud beuediclionem pcr , crperil; qtiantam gloriam, quod Regcm glorise
,
coniexeril ac collegerit, cum sibi a Palre propi , \ nalum calicem bibissel, essetque riudalus, pro
;
ejus qui iu paradiso nudatus ftiissel, boneslale?
\ Nunc enim eliam in cxspeciatione Iiabent, u l

excitetur Dominus tanquam dormicns, sicut polens
\
crapulalus a vino: et perculiet hosles suos in
, ' >>
posleriora ; > eo quod impudenli facie adverxus
, \ , ;
(Mira riserunt, ejusquc subsannaverunt nndiiatem,
! | ,
vindicis maiedictionis r e i , qui nedum terram,
sed et impictatem Cbananaeorum haercdkate acce- .
perunl. Quin boc, magis quam illud. Quippe male- , . \ 4
ciictio ac impielas Ormius ac inauiefibilis adba-ret; & , \ *
,
lerra vero conslanti posscssione retnleri non potest;
vaganlurqueomni loco errones, peramplo risudigni. .
^ ; *
Quis non prxclarum hoc par beatum prsedicel?
, ;(
Quis pro sarcina non aemuletur, quod insidentem
, \ *
Cbristum, ad vitse metani tendentem, suxque in

inundo conversationis finientcm citrsum, portare
\, , , \
nicrueril? Plane scio, fralres, vos semulari, ac in
ôxa-zi
votis babere ut oneris socii eum porlelis qui
porlavil vestra scelcra, impcnsaeque illiu& praeclara3 , \ >
Ivonignilalis ac oQkii parlicipcs siiis. Id porro . \ Tcft
^ ; , '.
admodum facile sit, si modo vtillis, non indigeus
4
Isa.Lxin,9.
Epbcs. , 9.
Malib. xxv, 54-36.
Psal. LXXMI,
66\
il*
DOMINICl CORPORIS S E P U L T U R A M .
* i circuitu aliquo, non circumcursalione, non audaci

Duitov * ,.
ad Piiatum accessu : sed ut quis lanluin domo
^ , , , prospeclel, licet invenire esurientem, nuduui,
. lcclo carenlem. Qui enim pro tuis foribus mcndicus
, 6 , , slat, ulcerosus ille, infinnus, ac conscissa veste,
^, / \
Ghristi persouam geiit: quamque ei commisera \ ,
tiouem impendis, ad eum recurril qui sedet in
*$ .
dexlera Patris. Ejus enim vera esl poliicitaiio
, ,
i l i a : c Quandiu uni ex bis minimis fraliibus mcis
, \
fecislis, mibi fecisiis ?. > Abluanius laciymis
.
animae sindonem, eique misturain inyirba? ac
, \ \ , aloes adjuugamus ; ea nimiruin qn% sunl aniara
,
sensui secundum Deum, neque ad uvidum flui ,
duiuque voluptatis laxari sinunt: seJ magis relro
\ \
Crealorem ceu glutine aniniam astringiml; sicqwe
- , \. ^ suscipiemus, velut in sublimi cruce, sic in cxcelsa
\ ac deifera mensa posituin Gbrisium. Is pono, u l i
. *
in resurrectione, quae in januis ac proxima est,
, \ eic et in communi ac fulura, quando nudi ac
$, \\ .
apeili astituri sumus illi tribunali, amictum salu ,
taris, ac l&liliai tuuicam iiiduerit, ac immorlali
, \
regno, dulcique communione dignos pro bospila , \ ,
litate babuerit; quam ulinam consequamur omnes,
f , \ gratia ac clemcnlia ejusdem Doinini ac Dei nostri
\
Jesu Gbristi, queai decet ooiuis gloria, bonor, ac
, , , adoratio, cum aeterno ipsius Patre, sanclissimoque
r-, \,
bono, ac vivilico Spiritu, nunc et semper, et iu sa>
xz\ &, \ \,
cula saeculorum. Amen.
. .
* l l a l i . xxv, 40.
>
MONITUM
1N
HOMILIAS DE
S.
VIRGINIS DEIPARJE
MYSTERIIS.
lUenullas homilias de S. Yirginis Deipara mysteriis Germano cuipiam, eidemque GonstautinopofiUoo episcopo, viudicanl lum mse. codices, lum rei iilterariae scriplores. At cum de Gerraano il!o
ietigftaodo tgitur, tacentibus eodicibns, noo unanimiter consenliunt eruditi. Tres enim eodem Gerroani
noaine appellaii Gonsiantinopolitani episcopi inscribuntur, et quidem ex bisce tribus nemo est quem
zntkx artis sludiosi earum homiliarum auclorem non feccrint; At praitermisso Germano illo qui anno
1267 Arseuio successil et quein homilias scripsisse nemo î;uain memorix prodidit,
dijudicandum
su-
prest inler duos alios, senioreni scilicel Gernjamini ab anno 715 ad annuni 729 sedem Constanliaopoltlanam tcnuit, el Germanupi rcceplioniu qei ea dignilate ab anno 4222 ad annum 4240 potitus
;
est, quamvia ravcra nunquain Consianunopoli sederit. Si aulem eruditorum solummodo suffragiis d i r i mceda i b sit, oulla cerla ac- decretoria senlenlia ferri potesl, cum lum pro seniore Germano, tum pro
retcatiore slel eruditorum agmen noo despicabile (). Altamen ad ccrlo designandum auctorem, prsesidia
*** mioos pro omnibtis praefatis bomiliis, saltein pro earum piuribus peuilus uon
desunt. Et quidem
j*tt
oplimo uniori Germaao vindicanlur eae bomiliae quae secundo iribui non possunl, cum aliunde con-
rtet
eas aticui Germano ascribendas esse quae in mss. codicibus nomen Germani conslanlcr pnefe-
* W * L
Alqui pleraeque illae bomilia? parlim intiinsecis, parlim exlrinsecis indiciis sat suum pruduni au-
() Vid. AnC Ballerini Disquhitionem criticam de homiliis Cermano imcripiis , Sylloge Monumenlormm,
d c tom. I , p. 252 seq.
291
S. G E R M A N i
PATRIARCH.E
CP.
239
ciorem, eumque a Germano recenliori diversum. Senioris Germani opiis sese probanl bomiliae binae tn
PrcBsentalionem. In prima quidem q n leguntur "mfra col. 507 Maltfidat natione$, usque ad triumphit
coronaio, viribui firmalo, col. 310, plurima in rem nostram suppediiant argumenla qu proferre longius essel. Hic lantum animadvertere licet eam oralionem Coustantinopoli dictam fuisse, ac proinde non
convenire Gennano
secuudo qui tolo episcopatus sui tenipore Nicaeae degens , nuilam GonsUniinopoli
orationem babuit aut babere potuit. Io secunda tero oralione ta Prcesentationem ba?c infra col. 319 le-
gere est: mcque mece cognalce atque ionserva in mansnetorum terra... cenjunge... diynare, quatio, limu!
me cum ea lcetari. Hic babes bominem qui annis gravis inorlis diem non longe abcsse senlit et illos senlire ceuset, quos alloquitur ; et episcopum qui per solemnem concionem feqiinaro jam defunctam quam
germanam suam seu sororem appeltat, utpote universo populo DOtissimam commemorans, socieuti ejus
111 adjungalur in ccelis, Deiparam deprecatur : quod utrumque Germano seniori competit, uipole quem ad
decrepiiam aHalem vixisse et prosapia maxime
illuslri familiaque calamiutibus celebriore ortum cerlo
scimus. Oraliouem in Annuntiationem SS. Deipara seniori Germano aperte viudicat ipsius horailiae liiu.
lue in codice G&sareo :
,
, et apud Nicodemum
monacbum (b) ;
\ . HomiUa? tres in SS.

Deiparw Dormilionem Germani senioris opus esse eo probantur quod cum pluribus aliorura SS. Patrum
cpusculis seu sernionibus conlinentur in codice Yaticano 11.455, queni judicio virorum rei Greca? peritissinioriim el 11 mss. codicibus exercilalissimorum Gerinano juniori esse anttquiorem cerlo evinci poiest.
Ad oraiionem in Depositionem zonceB. Virginis tandem veniamus quara Gasintirus Oudinus inlrinseco
isus argumcnlo coniendil juniori Germano prorsus ascribemJam esse, dum ipsa inscriptio el lolus
oraiionis
tenor illam Gousuolinopoli habilam fuisse ac proinde Germano seniori vindicaodani certisiime
probanl.
111.
Snncli Palris nostri dermani, archiepiscopi Conslanlinopolitani, tngres$um sanclimma* Deiparce

$ermo (').
.
**

~
(4)
.
I.Guncta? quidem, quotiescunque celebraiitur ,

'. sacrosaticlaR solenmitates eos qui ad sacra conve
rint, e tbesauris (coeleslibus) ac fonlibus a Ueo
\ ^ . Metfov
flientibus spirilali perfundunt voluptate. Veruiu

quae modo praeconiis celebranda est, pro principe / , \ loco, qoem tenet, splendidior illucescit, el majori
. ;
prae caeteris obleclatione aniinos exbitarat, quanto
, ,
scilicet super omues aliollitiir atque omnibus Dei . ,
iilia principalur. Anniversaria eoim recurrit san ? , ^;
ctissima ejus convivalis lartitia; cujue epuli quia \ .
qufa parliceps csse velit, omni nequitia purus ail oportet. Si ilauque vobis placet, alacri animo, menle . puiissiuia, et Diienlia&imis stolis amicli me sequi ^
mini. Pergamus simul ad exoplatissimos flores e.x
,
ipsomet Dei Malris pralo decerpendos. Odoremua
"
<jas pulrhritudinein inslar ros e iolliculis plenam
,
odoramcntorum enimpentem , quemadmodum in
,
Canticis Salomon egregie cecinil, inqutcns : 1 Qtiae ; > c ,
c i t ista quaB ascendit e deserto, sicut virgula fumi
, . (b) . Prolog. in Canon. Annunt. in nol. p. 408.
CaBl. 1. 3.
(*) Antonius Ballerinus, Syltoge mcnumentorum
Immacul. Conctpl., t. I , p. 288.
(4) Oralionem in Nativilaleni BealissimieVirginis
Deipaiie, [ ,] q u sub nomiiie sanci Germani prodiit <mn Schotii Yersione
apud Oucaeura JSpp.'em., t. I I , p. 450, GeorgioNico-
medlensi ascribll Fabric. Bibt. Gr&c. edit. Harloi

t. X , p. 278, dum Andreae Greieiisi eam vindicau
Gombef. Auct. nov. 1.1, p. 1505; Lambec. IV, p.
et BibHoih. GoUl. p. 588. Hanc leges inler 0(tfti
Andrene Crelensis hujiis PairoloR. l o i n . XCYH
cul. 86!.
203
1 P R / E S E N T A T I O N E M SS. D E I P A R / E . i ,
29i
- swflila niyrrha et Ibure, ex omuibus pulveribus UH ,
g u v n t a i i i ? Veni de Libano, spunsa niea,
\
veui de Libano . > Alacriter igilur siiuul abeamus,
. ,
adborlanles invicem ad Dei Geuiiricis solemnilalcm
\ ,
oraiiibus couimuniler ulileni ac salularetti agenriain;
, \ el penelralia sacra inlrospicicDles, inlueamur puel .
lam ad sccunduoi velum conlcndenleni, inlueamur.
inquam, Mariain integerriraam Yirgincmei Dci raalrem , quae iafecuuda? iinem imposuil sterililali, ac
legalis litiera3 umbram graiia sui partus abegiU
I I . Hodie enim trimula legali dedicanda lemplo
B \
\ ca progrcdilur, quae sola impollulum auguslissiinumque pontiiicis ac sacerdolum omnium prin \
, \
cipis Domini templum fuil, qua?que fulgore suo
,
splendoreque divinitus raicante circumfusam lillcr
caligineni disjccit. Ilodie redditur sacerdoii intans,
. ,
quae solum illum niagnuin PouliGcctu Dcuni, i n *
faniem proptcr nos secundum carnem factum,

, quadraginla dies natum oblaiura esl, uluis suis
praeter omne boruinum cogilaium ampleclens eum,
. \
qui nullibi conlineri potcsl. Hodie novissimus
, \ ,
aeque ac purissimus, el nulla sorde iuquinalus co, dex, no bomiuis manu conscribendus, sed spi, .
ritu inauraudns, benediciionibus secundtim Irgem
,
consecralur, el ceu donum in graliartim aclioues
>
offerlur. Hodie delerso iiifecmiditalis opprobrio,
, \
Joacbim
palani por vias prolem siiam osiendeus
. \
, , maxime gluriabundus prodit, et tegalimn obsei valionum studiosum denuo se cuUorcm probal. Ho 10
1 1
, - C
.
,
\
.
, 66. * ajcoAi .
\ .

^ ^ ,
\ .
" ,
aryjurt "
, , - '
:
-
d : e
diuturnam sterililalem felici partu coinpensans, immcnso gaudio gesliens, eamque pectori
appriinens, quae coclis lalior apparuil, finibus ierv.u
se fruclu potium cssc annuniiai. Hodie palefacta
divini lempli porla obsignatam illaui et ad oricniem
yersam Etmuanuelis
portam iDgreilienlem cxcipit. Hodic sacra lempli mensa partirjpaiione ei
amplexo dulcibsimo divinae illius iuensa:, qusr coe*
losieiu alque anhnas nutrienlcra fert paticm, ad
incruenia sacrificia gradum movcns, incipit splendescere. Hodie in propiiialoiio ea reponiiur, quat
sola Biorlalibus, inundaiiune peccalorum in transversum aclis, novum Deoqne simillimum, e( rmundandi virlute praedilum et haudquaquaju manibus
bominum consiructura, propiliaiorium evasit. Hodie (puella) illa, quae Sancli sanciorum domiciiiuiiv
fulura esl, innocenle ac simplid alaie por sanctilic;tionem Spiritus praecellenlius cousecraia, prorsns mirabiliier super gloriam Cliarubirioruni elevata, in Sanctis saaciorum sauciissime et gloriosc
collocalur.
1 1
. , \
,
,
*
, .
, : .
,
xoi *
. ^^ \
C a n t . , 5.
1 1
( a m . iv, 8.
Ezecb. u r v ,
111. Hodie ail promendas laudcs Maria nos provocai; cujus encomia uiul in iinmensum qulspian>
congcrat, nedum meiaiu queai auingere, ne a longo
quidcro ad vcrum accessnrus esl; quippe cujus
pulcbritudo el sennoncm omnem ct omnem cogiiationem iniinilo intovvallo praetcrgmliiur. INani
gulta illa coeleslis, q u ab ea manavii, ad inslar
imnieusi pclagi magualia ipsius esse palam fec.t.
Quocirca hujus quidem gralia et incomprebensibilcs propier ipsaium itiTinUalem faclae sunt ejus d i 13.
205
S. G E R M A N I PATRIARCHJS CP.
%itiac, nec deliciae, quae ab ipsa profluunt, exbau- .

riri ullo modo possunt. Prorsus enim in caeleris \
oranibus saiiari contingit : in hujus vero laudibus \
et canticis nusquam prae suavitate cpulum salieta- , '
tem parit. Hinc et indeflcientia sunt quae ab ipsa , .
proOeiscunlur laudandi argumenta; et quoniam
\
uberrhnus fons est, neque bauriendo imminuiliir,
, ,
sed quo plus inde hauritur, cenlies aut miilies
magis reûndat; ideo fleri non potest ut bauriendo

linis aliquis fiat. Nam in eflusissima liberalilate sua mysterium supra modum exuberal, etexuberaniia sua meutes, nedum corporibus immersas, incorporeorum quoque supergredilur. Tanta esl
beatissima illa ac purissinia puella!
IV. Et hanc quidein sui ipsius parentes, tertio
'. \ ,
, . '
jam explelo anno Deo offerunl. Ternarius porro
numerus quain eximius, quani ingenti honore d i - \

gnus, et prorsus ad quamlibet demum veritatem
confiriiiandam dlicax! Tres David sumpsit tapi- * \ II
,
des , ut Tuuua sceleeium Golialb piosterneret. Ter
,
apparalu per circuilum instruclo Elias Thesbiles ad
'
credendum disponit , ubi coelcstis ignis in aqua
ardentis, flainma supervenial. Toiidem diebus Jo- ,

itas visceribus nalanlis monstri perlatus , Dei,
qui magnum celos direxil, symbolum geril. Hoc
* \ numero eranl pueri, qui fornacis iguein calcantes,
ac coelesli rore recreali, alacriter obambula-
, b a n t . Terlia decem annorum periodo exacla,
Dominus meus Jesus a iransgressionis sorde me c l u i l ; el similiter per Ires annos circumeundo, C xa\ *
omnem niorbum alque pmnem sanat languorem.
Tribus auteru disciputis gloriae suae in monie raa- * nifestaiionem arcano mysierio exhibilurus ascen-
d i i . Terlia quoque recurrente die animas, in i n . \ ;
ferorura lenebris a sxculo detenlas, liberat. Quid
\ *
ptnra? Vide, qua:so, lernarium numerum et in , \ , \ suintno rerum omninm apice. Nam causa reruin
, , \ \
onimuni, et mysleriorum omnium fons. Divinitas ' ,
videlicei iribus sanctificalionibus ' , in tribus clia- ,
racieribus seu iribus byposlasibus (quandoquidem
idem prorsus de tribus personis propler omnimo- ,' dam substaniiae unilalero profllert necesse esl) lan- , \
quam perfeclo nuroero in unitate confusionis et .
mislionis experte, celebrari voluit, neque defectu ac substractione dehonoranda, neque rursus ulira
bunc nuraerum cxcurrendo in pluribus fingenda principiis, u l inquit divinarum r e r u i n perilissiuius
et egregius tbeologus Gregorius
Quandoquidem igilur ipsius sanctissimae ac sem- D
\ pilcrnaa Trinitatis aliera persona (Filius) cum Palris ,
bnieplacito, lum propria eleclione, et sanclissimi \, , ,
Spiriius obumbratione in puelhe bujus Virginis Mairis ulero iucludi fesiinabat : idcirco congruum * \
faac eral ipsam quoque boc (myslici) numeri de-
core gloriiicaiam bonoriflcenlissiiut dedicari; tricn- \ , ^
nis proplerea, ceria ac definila raiione haec oraiua

.
disponenlc cjusdem condiiore pariier ac i i l i o , in
leniplum adduuitur.
\ "
V. Gura itaque ablactata fuisset baec vita3 nostrae
, , ,
altrix, parcntes cjus id, quod accedenle voto prait a
1 B
Ie
1 T
i e
" I Reg. xvii, 40. " I I ! Reg. xvm, 34. " Jonse , \ .
Malib. XVII, 1.
Isa. v i , 5. Oral. 2, al. i , 37.
1 9
Dan.
m , 23, 24.
4 T
L u c . m , 21-23.
1N P R J E S E N T A T I O N E M
Vti
SS. D E I P A R J E . I .
293
, . sliluerant, perficiunt. Cum ciiim (inquil) circuni

, , \ circa e viciuia virgines congrcgassettl , cflccerutit
ut liae quidem, sumplis fadbus, pr&urenl, ipsa vero
* omiiium posirema subsequcrelur; quo se;licel faciilarum ardeuliuin fulgoribus obleciaia, iticedcrct
, :
baud rclrospiciens.
\ "
llla vero slcrilis olim el infecunda Anua, omnia
. \
sua Deo commiuens, niagna voce palam exclama^ , \, , bal : Adeste, inquiens, congaudelc mihi ninjorem
\ , - in modum, qiueQiinquc et quicunqtio mibi parieuti
^, affuislis; jaiu ciiim viscermn meoruin frucium ceu
. , donum, divino fulgens splendore et sanclificatuni,
\, - Domino cousccro. Adesie, cbori principeb, el j u , ^ cuiide exsullanles, siuiul cum cauenlium iceUi ac
cO ,
puellis tympaua pulsantibus, novum modocaulicum,
.
noit quidem prseeuntn Maria sorore Moysis, sed duce
lilia ex me geniia, modulanles praccitiile.
, \ ; Vos eliam, quoU|uoi eslis et propiuqui el exira ,
nei, adeste mibi felicem nactae prolem : dumque iu

graiiarum aclioncm, smumo pieialis sludio, j arins
,
mei fruclum sacro templo reddo, allullile vocem,
. , \
diviniuis inspirala carmina canlanlcs. Huc age, ct
prophetaium diviniius acloruui coeius, et cborum
,
4 locluni splendidis laudibus per Dei Spirilum in
fusis instruenles , byninum instaurale. Ubi eniin
, .
scrmo propliciicne vocis personans aurcs pulsal,
,
ibi oninis advcrsauliuui malediccnlia eucrvala con
cidil.
.
VI. Verum tu maxime buc ades, DaviJ, puolto
*. ' , \ simul et Dei progenkor, ac lyricani suavissime c i , .'
, - ^ ibaram pitlsans, jticundiorem ore luo divinilus i;
, spitato fidibus epirilus cde sonum, diserlissiimi
, juvencularum coniilanliuin cborum desciibins,
, quomodo c addur.entur Regi virgines posl cam,
.
proxima3 ejus adducentur . Kcce enim juvoncu,
larum agmen cboreas iu plateis agil, ct (ilia Rcgis,
\
filia nerape mea, qnam ipsemel filiani (tuam) voca^, ,
bas, prorsus rogio bonore in sacram a^lcm, in
. t , , tcmplum sanctuin cum Ut-litia . exsuliaiiiuje, va ;,
ticinium luum implcluia, ducilur. Dixisti cniiu :
,
Omnis gloria fi\\x regis ab inlus iu iiniliriis au , rcis > intenicrala et immaculala virginilale cir ' , cumamicla, ei iucomparabilis pulcbritudinis varie \ , ,
taie refulgens. Agc, eflarc u quoquc, Davidis
; - D proles, inquiens : Qua3 cst isla quaj progiediiur,
; c \ , > quasi aurora consurgetts, pulcbra ul luna, elecla ul
, \ - s o l ? > i Quam pulcbri sunl gressus liri in cal !
ccamentis, et quam suavis ,> qua3 sole circumainirta eris, novumque sub solc spcctacultim adduces!
, , Adesdum, Eztchiel aliiioquus, vivifici Spirilus a
Deo datum volumen lcncns, alque illius poria? lau \ des enarra, qua; ad orienlem respicil, quiRquc, ob , \ *
hignala nianens, iransilum Dco pra^bct. Tuni si
, quis alius e primariis sacri et clccti ordinis, sru
, , rliam reliquus omnis videnlium cborus, vocem
^ . ;
extollite, accedentcm valiciniorum vesiroruin
*
exitum intuentes. Qurd vero? Num vos, primi
, !
9 9
t3
lfc
"
Psal. XLIV, 45.
PATROL. GR.
ibid. 1 4 .
XCVHI.
9 3
Canl. v i , 9.
9 4
Canl. vn 1 .
10
TJO
S. GERMANI P A T R i A R C H / E CP.
pareiHes, qui a maledictione jani solvendi estis, vi \

aitliquani illain deliciartiin sedem, e qua cxpulsi
fuistis, recu-peralmi cstis, nunquid cougriits cneoniiis summisque laudibus salulis auclrieem non celelirabiiis? an vero ad vos maxime non spcclat voccni clferre, et mc vobiscum, ct uira cum nobis
ontitibus universas crcaiuras gaudio exsullarc?
VII. His animi afleclibus, Mi par eral, venerabilis Anna, semel r t i quas gerebalur accoramodaus, dum snnul cum dulcissinio conjugc filiam a
se geniiani deducunt, lenellis virginibus cuin facc
couiiianlibus, jam ad letnpli limina perlingunt.
Tuni porlae, ul spirifualeni Emmanueiis Dci portam cxcipiant, pandunlur, el pressuin Marioe vestigiis limcn sanclilicalur. Ac lemplum laiupadarum
luidem luce coruscat; sed mullo magis unius b u jus lainpadis fulgurantibus radiis resplendet, ejusquc dccor, ipsa ingrediente, ampliori veuustatc
uilcscit. Purpurascuitt cormium altaris stolx c
purpureo ac virginali ejus ainiclu. Gaudet Zacbarias cxripiendie Dei Geuilricis honore dignaius :
kciatur Joarbim, qui oblalionem reddendo jam
suum vaiicinia < xiiuin nancisct inviclc tesiaiur.
Gaudio g<siil Aima in su.e prolis cousccraiione :
tripudi:uu pni<-:paienUs, lalarn in sc damnalionis
seiucnii.iiii ciTnîcntes : jucundanlur propbeta:, et
una cum ipsis oinnis ordo graiia cxornalus htlisbiine exsultat.
V1II. In bunc iiaque inodum inducilur Dei Uiia,
el ad cornua ailaris inlcr parcnles bcne ei adpte- ^
caluros, et saccixbiiem, bencdiciione ipsam conlirn.alui uni, consi^lit. Uursus aulcin atl saccrdoleiu
I arenicb : Suspico (inquium) cam, qirje igiiem e
i*slciu aique iHcomprebcnsibilem snsccplma t si :
euspicc ca n, qu.u Filii ac Verbi Pairis aiquc unius
DA liituia esl reccptacubim : accipc eam, qujj infccumlilalis nostr;c opprobrimn ac stcrilitatem absU i l i l ; imlucad allare cain, qu;u in amiquam paradisi sedeni nos e^l inLiOductura : tcne eam, qua3
pmlu suo vim morlis, tnuic nobis lerror ir.cuuibons, cl inleriii lyrannidcm debellabil : complef.terc eain, quaj Haiarani nostram in Edcm exspoliaiani coiilegul : prebcndo illius n.aiuis,
i.isciis aslringel cuin <jui inauuiu iiusiiam inlrinB
, * ' \
, ? ; \
: *
.
'. , , : , ",
, ^
, \
! , , \
. *
^
|
. \
\
. :
\
;.
"

,
. *.
. , , ,
.
* / \
\ :>
" \ '

.'
\
. -
\ ^
;;,
pt raulein et audacctn iiisolcnlissiitie porreciam D .
1'oliibcbit : Doo illam consecra, cui nos loli inniiiniur, el in qua spes noslrx d i v i n i l u s sunt rcposilie.
Jtilncre. Ootniuc, haucrc : accipc quam dcilisti ,

(\\\nm ipse largiuis es cxcipe : suscipc quam nobis
ad sleriltlalcm nosirani soivcndain Uibuisli, Icgis
quoque slcrilitatem pcr (aimlcni abialurus, per
quam et nos c diulunia cl gravissinia icnimna l i bcrasti : suscipe istani, quai fcliciicr res nostras
disponil : suscipc quam ipsc elcgisli, quain praideslinasli, quant sanclifuasli : liabe libi iiriualam
iu lo, et odorc mo altraclam; quam, lanquam l i liuin e spinis, e uubis indiguis clcgisli, banc, bilari
aiiiriio libi oblaiam, ulnis luis couiplcclcrc. Eu libi
eatn doao oirorinius, ac nosmeiipsos libi couunitlimus.
", , , ,
, * ' , * ; "
, ), , \ ,
,
; ;
* . '. coi \ ^-.
301
I N PRiESENTATiONEM SS. DEIPAR.E. I .
tf. * IX. Ha?c concors juslorum ; Iiic conccntus

xporGi * conjugum Deo amabilium ; hoec Dei progeniiorum
. conciune parata oblatio. Zacbarias itaquc, excepia
; , puella, primum quidem parenies, ut par est cre
dere, sic affalur : salutis nostra? auctores, quo
:, ; ;
vos nomine appellem? Quales vos dixcrim? Obtu, .
pesco, cerncns qualcm fructum obtulerilis. Ejus ^ . raodi enim esl, qui ulique Deum ad inbabilandum
in se puritale sua alliciat. Nulla sane, q u cjus . ot
niodi pulebriludine futgcat, invcnia unqiiam est,
\, aul invcnietur. Vos instar duplicis e paradiso egre\ ,
dientis fluminis
apparuislis, lampadem ferentes
\
auro ac lapide prelioso preliosiorem; quae pulcbri .
ludine inimaculalae virginitalis suae, el exbilaran , ^ tibus fulgoribus suis universam terram illuminai.
,
Vos ceu duo ialgenlissima sidcra, firmamcnto quo \ - dammodo iuserta, conlemplamur; ulriqiie enim capiv
liginosa? liuera ct lalsc inter procellas legis obscu ram umbram bilari luce dispcllilis, ct sapienier ad
. banc novam iiovi luminis graliam crcdentes in
Chrisliim inoffenso pede deducitis. Vos iiituemur
, lamqtiam splendidissinKi corniia spirilualis ternpli
\ novi teslamcnli, utpote qui in gremio veslro san . ,
ciiiicatum illud ac Deo dicalum sacrne victimae ra:^0 , 6\ tionabilissimum allare continetis. Vos (si quidem

fieri possit tit non morilis infcriora dicani) itt
. educanda puclla assidui, Cberubim apparuistis,
mystica prorsus obumbratione propiiialorium Pon , liiicis, omiiiuiii Salvatoris, circumtegentes. Vos pra*
? \ C
.
. ,
! ,
!
, \ , \
aro itto, quod ad circumvesliendam arcam olin

fabrcfaciuni est, vos, inquam, visi cstis circumoperiOnles spiriiualem divinamque ' leslainenh
arcam, eum conlineuicm qni nobis in cruce veniam subscripsit. Gaudiiim vesirum, gaudiura csi
universae lerrae : gloria vestra fil omnium conimmiis
lreiilia. Vos beali, quibus dalum fuit ut lalis filim
parentesessclis! Vos l>enedidi, qui bujusmodi benedictum donum Doniino attulislisl Beala ubcra
quibus nnlrita ipsa fuil, venler quo portala esl !
X . IIuc jam adsis tu quoque, puellula ronlis su*. ,
. , \ - blimior. Accede, quae infans cerncris, sed Dei oflicina dignosceris. Aoccde, ct sancluarii limina lu
. , polius sauctifica : non enim, ut uno verbo jam d i ,
cam, le perpurgans allare sauctificaj, imo vero a
c o v i i , , * \
D le uberrime sanctificatur.
.
, \ Age jam,penelralia sacra et iremcndtiin conclave
, \ - inlrospice, quse cimclium futura cs immcnsum v.t
. ,
imperscrutabile. Ingredcre ad altaris atrium , qn;v
. porlas morlis confringis. Aspice intra velum, qu;u
, Tulgorc luo cos illuminas, qui obnubilanle oculos
.
guslu excaroali sunt. Prabe mamis mibi, le m i n =; , \
fantcm dncenii ; scdsimul snsiine manum mean;,
\ qui seuio confeclus gum, alque in mandati (rans^ , \
gressionem rcnim tcrrenarnm studium pronus fui,
.
ac nie ad vitam addncilo. Ecce cnim te ceu bacn\ : - lum scncelutis, ct nauiiac, propler lapsum elan.
gnenlis, fulcimentum habeo. Ecce te foreprxsidimn
. corum video qui in uiorlem prolapsi sunl. Adora
Cen. 11, 10, 5 .
303
S.GERMANI
PATRIARCH^
CP.
304
tura veni propo altaris roensam, quaiidoquidem ra-

, \
lionabilissimam et impollulam meosam le cvasu-
ram por plura symbola jam praesignificaUiui csl.
. "
Toluni perambula aliaris circuitbm , utpote quas , ,
ibymiamaiis odorcm efilas, cl quolibet suaveolen tior unguenlo odoiantibus facla,per os diviniloqui

et superno spirilu acli propbuia? aple Iburjbulum
. ,
mincupata fnisli. Asccnde super %dis sacrae gradum, ascende, c-ui UVVM Jerusalen, vcnusiate pulcbriludinis tuae oblectatae, laudes cum gaudio texunt,
quamque reges lerra; bealam praedicant : quae sa
cra basis agnita es, el praecelso palriarcbx Jacob *!6
fuisli jucundissime ostensa ceu scala a Deo firmata.
. , * .
S&lc, Domioa; decet enim, regina cum sis et prae ;
omnibus regibus lerrae gloriosa, subliini adco loco
, +sedere. Tibi, q u Cberubico longe nobilior cs tbro- ' ' . 6
nus , sacrosancla ad inbabitandum sedes debe- . ,
lur. En libi pro merilo, (anquam universorum Re- , ,
ginae, primam offero sedem. E l lu iiaque crige in
. \
pracceps provoluios. Nunc aulcm proplerea libi cutn
= ",
David acclanio:c Audi, lilia, ct vid**, el iuclina au- , \ , \ , \
H in Itiani, el obliviscere populutu luuni, el do ,
inum pairis l u i , el coucupiscel Rex pulchiiludiuein
\ .
luam
X I . El baec quidcrn scnex; quanquam longe bis

'. \ , \
plura encoiuia inenle volvebat. Parentes inlerim
.
rccesserunt; puclla vero, Deo consecrata, (ibidem)
, \
reinanfcil. E l quoad vicluin ipsi suppedilandum,
'.. \ ;
angeli ei cum limore deserviebanl, et (sicj ab i n - , corporeis spirilibus esca delaia, sive corporea baec ^ .
faeril sive incorporca, (puella) alebalur. lla inilia *
tio sacra divinilus periecia esl : sic infans cresce \ bal el confirinabalur; malediclionis auiera, qua in
* \ ;
Edem perculsi fueraittus, vis oiiinis clidcbatur.
.
X I I . Agiie crgo, quoiquol adestis Deo dilecti, vo'. ' , ,
cc unaniiui, pro v i i i l i , quanlum vidclicel per ru detn nostram ac prope dixerim infanlilem intclli, ,
geiUiam licel, ad Virginem jllud inclainemus Ave;

ion quasi bac ratione pro dignitate festivilalcm

cjus cclebrai possimus, sed ut salicm aliquod i n , \ \ .
lirmilali nostrie solaiium, quanLum possuuius, af'
icramus ; quandoquidem Deo quoque, quidquid

pro viribus ftat, gralum accidil. Caclenim supcrat
. ,
ipSa sane omneui menlis caplum, qua; sola virgo
, , simul et maier agnila est. causa in promplu esl. ry ^ \ ,
Quae enim alia virgo euixa cst, aut cnixa inle;
gram servavil virgiiiitaiem, nisi lu sola, quaj proisus iiiu-gra Dcuni iniaiuauim nobis gcnusii,
puclla bcalissima ?
X I I I . Ave igitur, quaB, dum glorioso el nou ma'. nufacto indumenlo ornaia, liodie in Sancla sancto- \ ,
rura ingredicris, nos, qui ob morliferum animis- \ \
que exilialem cibuni dcnudali fueramus, purpurca

yesle, videlicct circuurjecto diviuitus remissionis
,
pallio, supcrinduisli, remissionis, inquam, pecca
lorum, quae nobis in coeno jaccntibus a Deo donata
, .
esl, Det sponsa.
Ave, quai bodicrna dic iu ipso exordio splondidis,
t
"
Psal. XLIV, I I ,
12.
305
I N PRiGSENTATIONEM S S . DEIPARÊ. I .
3<K
xa\ - ^
, \ ;.
'. , ^
, : \ * \

.
simx ct summe vcncrandac rrxsenlationis luae

univcrsum ad le congrogas propbetarum cceium,
qui propieroa lOiisici; quodammodo organis ct
cynibalis bene sonaniibus bymnum propbeticuin
concinunt, el alacriter exsullanles cboreas (Ittcuni.
XIV. Avc, qua gressuum tuorum concinniiaie,
serpentem irucuienluni niibi ad iransgressionem
ducem, vafcrrimum cl scelesLissitmim diabolum,
conculcasti; corrnpiam vero naltiram qusc ad labendum prona cernebatur, tecuni per viam velut
manu prebendens, ad ccelesle et sanclum oon sonescens tabernaculum rursus adduxisli.
,
Ave , qua* fulgenlibus Praesenlalionis tuae racibns
\ - splendorem late diffundens, dieni laetiiiae etexsulla \ tionis iis attulisli qui in umbra morlis et exlremo
\ - languore delinebantur, pollicita insuper, caliginein
, - penitus disjiciendam fore, Deo per te eflicieme,
.
quolibet miraculo major Maria.
Ave, lucida nubes, qtias spiritualem diviuum
,
, - rorem nobis superinstillas, quaxjiie per bodiernuni
- tuum in Sancla sanctorum ingressum, scdcijlibu
, * iu nmbra mortis splendidissimum solein oriri fecisti : fons diviniius scaluriens, e quo divin sa \
, picntia? fluvii, purissimis ac limpidissimis ortbodoxise undis defluentcs, bxreeeon aginen dispellunt.
.
XV. Ave, amoenissimus el ratioualis Dei para'. , \
disus, benevolenljssima et omnipotemi ejusdcm
,
dexiera bodie ad orieulcm
planlatus, el ipsi
, \
snaveolens
lilium,
et
rosam
imniarcrecibilem
ger (5 .
* minaoe in eorum medelam, qui pesiiferam animae , > quc exiiialem amarUudinem morlis ad occidentem ebiberant; paradisus, in quo ad veiilaiis agni* , 5 tionem
lignum vivificum efflorescit, eqno qui gu .
slaverinl, immortalitatem consequuntur.
Ave, sacrosancte aedificatum, et immaculalum,
,
\ , purissimumque Dei, summi Regis, palatium, ejus<
\ dem (Dei Hegis) magniiiceniia circitmornaium,
^ omnesque hospitio recipiens ac mysticis reficiens
- \ , deliciis; quod nunc in aula Domini, in sanclo
nempe illius lemplo, fundaris ; in quo non manu jj \
faclus, et vario decore nilens, silus est spirituali
( '
spoosi tbalaraus; in quo Verbum, erranlem (bu, ,
. manam stirpem) revocare volens, raincm sibi desponsavit, ut eos qui volunUte propria exlorree
D facti fuerant, (Palri) reconciliarcl.
1^7'. ', , \ ,
X V I . Ave, nova Sion, el divina Jerusalem, f nta ) , gni Regis Dei civiias, in cujus domibus Deus ipse
*5 ; , > cognoscllur '*, > et per quam medius pertransit,
,
intaclam te scrvan^, commovens genles, et incli nans reges ad adorandam gloriam luam, et uni^ versum mundum compellaus ad celebrandam cum
*
exsuUaiionc Prxsentationis mae fesiivilatem ; quac
9 ^ ^ \ - vere auriforme el rrfulgcns, et seplies decorum ct
* , f ) - sepiem luniinibus anlens es candelabrum, ab inoccidua luce lucem recipiens, innoci ntio; autem oleo
.
eiiulritum, atque illis qui in tciicbns ex peccalorum caligine cxculiunl, lucis orluni c< rlo spondcns.
f
1 7
Gcn. , 8 scc. L X X .
" Psal. xi.vn, >, i .
SC3
S . G E R M A N I PA RIARCILE CP.
, \
Avo, Dei mons prxpinguis ** ei umbrosus: in j

quo emttritus rationalis Aguus pcccata alque infir \ ^ miiates noslras portavii; mons e quo devolutus
' , 'i!!<\ nulla nianu pra:cisus, lapis , conlrivii aras
,
\ c >
idolorum, ct factus esl l i n caput anguli, mirabilis
.
in oculis nosiris *.
r
307
X V I I . Ave, sanclus Dei ibronus, divinum donaritim , domus giorinc, pcrpulchrum ornamentum,
r l cimelitim electum,el tolius orbis propitialoriiim,
t coclumquc Dei gloriain enarrans " . Oriens j u i;ar prsebens non occlduum; cujus egressio a
summo coelo, el a cujus ca4ore >, id cst providentia
gubernattte, nemo unquam abscondilur .
M
Ave, qiwe nativitale lua solvisti sterilitalis vinr i i n , ot iiifccundilalis opprobrium dispulisti, mabdiclioncm legalcm demersisli in profundum, et
^raiia? bonediclionetn progerminasli, luoque in Sanria sanr lorum ingrcssucum parcntum voium implevisti. tum remissionis a nobis obtinenda? jecisli fundamenta, et la?lilisecumuluni addidisli, ulpotc graifce
primoidia adducens.
X V I I I . Ave, Maria, gratia plena, sanctis sanctior,
vi coolis xcelsior, et Cbcrubim gloriosior, et Serapbim bonotabilior, et stiper omnem crealuram veiierabiHor. Ave, columba, quae glorioso ac splendido tuo (in teniplum) ingrcssu, nobis el frvclum
fVrs olivae, et scrvatorcm a spiriiuali diluvio, ac
porlum saltitis anni!nlias,cujus pcnnae deargentata?
et posteriora dorsi iu pallore auH **,> sanctissimi
illuminantis Spirilus ftilgorfc irradianlur. Ave,
urna ex puro nnro conflata, et snavissimam animnrum nostiarum dulcedincm, Cbristum scilicet, qui
inanna est, contincns.
XIX. Sed, purissima et omni laude ctobsequio
dignissima, ac Deo dicalum donarium, omni crealurarum condilioni propcellens, torra non secia, inaratus ager, vilisfloridissima, poculum maume cxhilarans, fons aquas effundens, Virgo generaiis et Matcr v i i i nescia, innocentiae Ibcsaurus abscondilus,
ct sanciimoniae deous; acceptissimis tuts ac inatcrna auctoriiate validis precibtts ad Dominum ac
Deum omnium conditorem, Filium luum, ex le sine
palre gettitum , ecclesiastici ordinis gubcrnacula
l'ac dirigas, et ad portum iranquillum, a fluctibus
scilicel h:ireseoii scandalorumque securum, pcrducas. Sacerdotes juslilia, et probafa?, immaeulata? ac
sincene (blei cxsullaliouc splendidissiine induilo
Onbodoxis imperatoribus, qui prne omni purpurse
aut auri splendoie, ct prai margariiis ac lapidibus
prciiosis, te uacli sunt diadema et indumentum ac
tirniissimum rcgni sui ornamentum, in Iranquillo
ac prosper slatu sceptra dirige. Malefhlas naitoncs barbaras, iu le ac Deum ex lc genitum bJaspbenianles, eornni pcdibus slornens subjicito.
Excrciliii, qui luis scmpcr ttinilifnr auxiliis, tenipore belli adjulrix cslo ; subjectuniquc popuhim,
fi
3 0
P s a l . LXVH, i6
I b n . , 7.
L X M I , l.j. *Pbal. (,'.
'. , ; ,
,, , ,
\ , ,
c \ ,
* <
, > *
, c \
,
, ; * , \ , \ , \ , \ 6 '.
\
,
/ .
. , ,
, \ , \ Xf 6\
, \ , \ 53
\ '
, '/3
,
; \ , \ ,
.
', ,\ , \ ^ ,
, ,
, , ,
,
\ ., ^
, , / \
\
,
,
' ^ \ \). *. \
.
\ , ,
\ \
/ , \ 0: .
\
\ .
( ? \ )

, .
r.âl. r.xvn, 2 2 , ? . K
"
, 2.
3 3
ibid.
(>, 7.
"Psal
P R i E S E N T A T I O N E H S6.
DEIPARJE. I I .
Vti
. \ - ut seumdum Dei prttcepinm in suavi obedientbe

obseqtiio persevercl, contirmalo. Tuam banccivi tatem, quae le tanquam mrrim ac fmiriamentiim
,
bab(?t, victoriic iriumpbis coronato, el foriitudinc
\
ciicumcingens cuslodiio, Dei babUationem, lempli
; \
decorcm semper conscrvalo; laudatorcs luos ab
omni discrimine et aninii angore ewine : captivw
jJuaiv \
redempliouem tribuilo : poregrinis, tecloet quovia
, .
praesidio destilulis, solamcn le exbibe. Universo
, '
mundo atixilialriccm manum luam porrtgc, ut in
\
laclilia et exsullatioue solemnilaies luas simul cuin
isia, quatn niodo celebramus, fesiiviiaie spleadl. \
dissimo cxilu iransigamus, in Cbristo Jesu uni , \ ,
versortim Rcge ac vero Deo nostro, cui gloria ct
^ ,
forliuido, uiia cnm sanclo vil&que prineipio Patrc,
, \,
'
et coaetcrno cl consubstantiali et conregnanie
> . .
Spirilu, nnnc cl scmper, et in sacula sarculorunx.
AmciT.
1
,

*

[ " ] ,
.
IV.
Sattcti Patrte noslri Germatri, archiephcopi COMnlanlinopolUani, Encomium in sanclam Deiparanr:
Qitando triennis priv&enlata esl in lemplo, ac iu
Sancla sanctorum suis parentibus illala (15-50)*
(COMBF.F. Auctar. nov. t. I I , . 1411.)

\ , \
Ecce alius quoquc celebris convenlus, ac Matri*
Domini laeta fcstivilas; ecce irrcprebensse &pousas

processio; ccce quo primum Rcgina deducilur co- \ mitatu; ecce signum cerlissimum fulurae ip&ius
; - Q gloria:; ccce rlarissima divince gralia? ipsam obiim{ bramras primordia; ecce emincnlis ojus purilaiis
* " . "
splendidissimum spccimen. Cbi cnim non s%pe,
, * .
scd soincl dunlaxat quot annis saccrdus ingic
, ,
diens , myslicum culCum evbibebal : illic en, \n

sacris gratiaB penclralibus assidiie vcrsalura, offor&, ,
Iiir- Quis lalc quid unqtiam cognovii? Quis vidit,
; ,
vel audivit, noslra, majorumve alato, fcminam,
: ,
in inlcrioribus !>ancioruin Sanclis oblatam csse; ac.
", quihus vix arccssus. viris conccssus ossel, iis illaui
, babitare, ac cnulriri? Nonne maniffstum boc ar9^3; ' '
gumenlum, reruin niaximarum, novarumquc poslea
in ipsa designandanim ? Nonne aperiissirouui. s.i? ; * ; . '
giium? NDUIIC iudiciuin sese ullro prodcns?
;
n
V A R I J i LECTIOLNES*
IuJ. male .
NOTJE.
(l")-30) Qui secundo illo lomo Biblioih. Patrum

e\ Pantino edidil, clsi rccte scntiat csse Germaui
iir.f^soris sub Leone Isauro: at male opinaiur,
*iiiod pttiet eumdem esse cum Cyro (icnnano, cujus
esl oraiio ln infante* ab llerode
oreho*. edita ab Hoeschclio. Hic enim Cyrus GTmrtin^, seu potius, Domnus Gcrmanus, junior ille
**U cui Arsenius succ*ssit, cujus alia qunque
^xstanl: qua de i-c Grflzcnis ad ejus Oralinncs
bro su > l)e crucc. Alia pia yaldc: vcrum quod
a>-seilc adco do bacris pi*(iclralilus, ubi Maria di>
posita sit, miuime possim probare, qua dc rc plnribus scripsi alibi, cl ut Sancla illa sanctonnn
oommoile possiut iniclligi. Ula ilcm de suiumo
%a<*baria? saccrdoiio, nnllo cerlo nitunlur fundamiMilo. Potuil Zacbarias in ordinc. s:iae vicis sacrdoiio fungi itmr, cum Maria oblala csl, camqr.e
suscip^ro, qnod Jacobi liber illc baboi; poluik]iic
pnr.slare in Mariam qua; babonlur ibidiico, l-nnMsi non cssit atictus suiniiio omnino saccrdoiio.
311
S. G E R H A N I P A T R I A R C I L E CP.
31!
Ostendant nobis qui contra ipsam linguas suas '

uovent, videnlque tanquam non videnles, ubi lale , \ ,
quid unquam viderint? Nimirum, ptiellam c\ voto, ; ,
camque irieimem intra teriiutu templi velum, tan ,
quam douum ornni rcprebensione vacans, obla- * , lam, illic assidue babttalurain; quamque diviii^s
,
plcbis deprecentur, ac virgines solermii pompa deducant; quam cum faeibus ardcntibug prxmillaiif,

s:\cerdolesque ae propbeta3 supinis mauibus sus<i- \ \ ;
piaril? Quomodo ergo nolucruiU inlelligere? Quo- ;
modo videnles prima, postremis fidem non ha- , ^ ;
buerc? Quoniodo, cum nova baec miraque anlea
* ,
jam in ea conspexisscnt, iis quai postea successe- ; ,
ritnt conlrariixero ? Neque enim nequidquam aut
,
fortuilo prima baec ei accidemnt, sed omnia velut
.
exordium posieriorum fuerunt. Alioqui dicant no- ' \ ,
bis, qui apud se fruslra sapienles sunt, quam- ,
obreni, eisi eiiam alia? ppperei unt steriles, nullius
", \ ;
tamen puella in Sanclis sanctorum fuerit unquam
* \ '
oblala, atque a proplieiis suscopta-? Noo qni baec , lalia ac lanla in ipsa tmic contomplabanlur, merilo
dicere poluerunt, quod poslea alii ejusdem cum
; .
ipsis sententiae, dc filio illius protulere : < Quis putas puer isle erit
Plane.
*
Sed illi quidem alienam opinionem secult, pcr , \ * dilionis semflam insislant, alque in baraibrum

quod ipsi sibi effoderunt, iocidanl: nos auteiri pe , \ ,
ruliaris Dei populus, saccrdotes pariter aiquc
, , \
priiicipes, sscculares ac monachi, servi ac libei i
opifices ac agricoke, ptantarum satores ac pisca- C <> , \ , \ ,
\ ,
lores, juvenes ac senes, viri ac mulieres, venite;
alacriier ad Deiparam accedamus, inque ea desi- , \
[]
gnala provide divina sacramenla inspectemus : quomodo, inquam, sacralissima Virgo a suis bodie

parcnlibus per sacerdotes in (emplo praesenteuir ,

quomodo animalum Domini templum, in tcmplo
\ ,
irianimi collocelur, quomodo propheta suis ipse
, ,
manibus eam suscipiat, ac sacris penetralibus i n
ferat, nibil tndignatus, neque ejus parentibus di, ",
cens nolle se loiius hanc rem novitaiis prestare, ac
,
puellam in Sancta sanctorutn hitroducere, ut in
,
illis assidue commorctur, atque inbabitet, ubi ipsc.
. *
semel tantum in anno jussus essel inlrare. Nibil,
' \ *
inquam, lale propbeta locutus est; sed velut prx
1
videns quod futurum eral, quippe qui propbeia

cssct : omnino exspecians eatn , praeslolansque ,
sicut post eum, Symeon ejusdem Filiuni, lola eam
suscipit alacritale.
Tum amplexatus, in bacc forte verba matrom
alloquilur, in nianibus puellam lenens : Unde libi
gcnus, mulicr? Qni mores tui, quieve scopus
bujus lui facli? rumqtie simile expmplum, quod
scqui possis, non babcas, quomodo ipsa sola, p r i maque novum hoc ac inaudilum f cimis aggrcssa
, ,
* , ^ .
, \ , \ \
, ; ,
; ,
;
" * L u c . , 00. ld in Joannem diclum.

VARME LECTIONES,
0
cd. .
Hrgii, ,
n Max .
I>c<slRcg.
313
I N P R > E S E N T A T I O N E M SS. DEIPARJE. I I .
314
^ ; ; . es? Tunc puetlam in sacra peneiratia, eorum commumcaturam religionem inferas? Quid speclas?
\ *; , , * ,
Quid animo proposilum esl ctoquere. Ego, inquit
, ', \
Anna propheta? (illa nomen a gratia babens),eacer . \ \ , \
dolali prosapia orta suni, ex tribu Aaronilica, pro * , \
pbeiica stirpe atque rcgia. Naro Daxidis ac Salo . \,
moois, reliquorumqtie deinceps ramus exsisto : sed
\
et cognala suni Elrsabelb conjugis t u c . Posiquam
' .
autem deinde, ex bomiutcse prspscripio legis, viro
. ,
conjuncla fuissem, invcnla sum sterilis, mansique
, \ roultum tempus sine prole. Nullum Uaqne calami \ lalis meae remedium invenicus, ad solum reruni
, , ,
omnium potentem, quique rebus eliam diflicilli * < 0 , , mis, viain oobis ralionemque oslendil, Dcum
, confugi : atque os meum enixe ad eum apcriens,
;
cum gemilu cordis ac lacrymis clamavi, in bac
, \
verba dicens : c Dominc, Domiiie, qui mueslas
; "
ac dolore opprcssas animas celerrime exaudis, cur
, me a niajorum inrorum natura discrepare voluisli ?
, \ ; "
Cur me parabolam fabulamquc iti familia mea
; " posuisti, ac commolionein capitis in tribu mea?
f , Cur nie tuorum propbetarum exsecrationibtts ob, ;
noxiain ostcndisii, dando uierum sierilem, ac
, , arenlia nbera ? Cur mea velul sterilts niunera non
, ".
accepla fecisti ? Cur me notis subsannalionem,
, ,
subdtiisque derisum, ac probrum vicinis ficri reli . quislt? Respice, Domine : exaudi, Domine : misc. , ,
rere, Sancte. Fac me similein volatilibos coeli, be \ , >
sliis terrae, piscibus maris : nam ct illa gignemli
xiro babeot corain lc, Domiue. Ne, Alli&simc, brutis ipsis animaiuibus deierior apparcat, quam
creasti ad imaginem luata, ac situililudiiiein . >
, \ , - C
Ila3C dicens, ac iis similia , adjeci : t Tibi, Do, \, ,
mine, gratUudiiiis ergo omnino donum voveo obla , ,
turam, quam mthi dcderis prolem, ut maneat i n
,
sanciuario tuo, tanquam sacrum donarium, muiius ,
que prctiosissinium, abs te mibi, perfeclorum da tore Hberalissimo donorum, coircessum. >
,
,
Haec ego in borlo meo sub dio oculis in coelum
,
deflxa, manibus auiem pectua iniidens, ad Dcum,
^ *\ , qui iu coelis est, clamabam. Conjux autem ineus,
. *0 \
solus omnino in monte agens, ac quadragima je, , junaus dies, similia Deum coinpiecabalur : atque
\ ila landem clemens Dominus, ac ad fuiserandu
\ , - promplus, amborum iuflexus precibus, angelum
, D suum misit, qui nobis hujusce iili meai concepiioneui annuiitiarct. Slaiiin ergo, jubcnte t k o
. , nalura felum suscepit : neque enim anle graliam
\ divinani ausa erai susci|>ere. Vernm cum illa prior
. ' - ingressa essct, matrix bactenus clausa porlas suas
.
aperuii, suscepluinque a Dco pignus apud se reti,
nuit, donec, ejusdem voluntale, quod conceptum
* ,
crat in lucem prodiiu
- .
%
A n n x oratio cx Jacobi apocryplio.
Maz. .
* Maz. .
VAIU/E TFCTIONES.
Rrg. , Maz. ^.
315
S. GERMANI
P A T R l A R C I I i E CP.
Idcirco igitur, ablaclala jam puella, t Vota ra

reddo Deo, quae dislinxerunt labia moa; osquc
meura locutum est in tribulatione mea . Propicrea eliam virgioum agroen cum facibus cocgi,
sacertloles convocavi; congrcgavi cognaios, in baec
verba universos alloquens : Congratnlamini mihi
otnnes, quia bodic maler pariter , oflci cmquc
effecla f u i ; non ut lerreno regi filiam offeram
(nec enim decei), sed u i Rcgi coelesii, lanquam cjus
miinus ac donanam sistam. Jam ergo accipe, propliela, Dei inibi munere concessam filiam, aique
iiiduccns, planta in monle sanctificationis , in
prxparato babilacuio D e i ; nihil anxie inquircns,
donec ei, qui illam buc vocavit, vrsum fuerit fig
nem accipere quai ad ipsam spectanl.
37
8 9
,
,
, .

,
, ' ,
, \ , \ ;

, . , , oi,.\ ! *
, ,
. , '
, .
,
{ ,
, \ , .
,,
,
, ;,
,
,
* , ,
,
, . , ,
,
Ilis Zacbarias sermoiiibus audilis, slalira Annas

respondil : Bencdicia radix tua, summc veneranda; gloriosus itlenis tuus, viro amala; prje{iioriosa lua oblatio, Deo dilecta. Tum puellam
summo gaudio tenens, in Sancta eani sanctoruin
alacrilfr infert, baec forlean ad ipsam dicens :
Ade*dum,niea3 plciiiiudo propbcliae; buc adrs, Domini ordinalionum perfectio, ades, obsignatio ejus
iiistainenn'; ades, ipsius consilioruni finis; ades,
bvlaratio ojus sacramcnloriim ;adcs, universorum
sptTulm propbetarum; ades,coIlectio malc dissoiiaiiliuin ; ades, ronjunclrix olim dissidentium;
ades, Crmainenlnm in terram nulantium; ades,
inslauralio jam vcleratorum; ades, spJendor in
tonebris jacenlium ; ados, novum maxiinc ac divi- C , \
,
rionaritim; adcs, Domina terrigenarum om 7 ; ,
n i u m ; in^redere iu Domini lui gloriam ; bacicnus
\ , ' ,
quidom iu eam q i w in terris est, ac calcari potesl;
\ .
paulo aulcm posl, in Mipcrnam iliam, ac bominibus inaccessam.
,
Atquc i u meriio sacerdos piicllam allocutus,
, \ ,
cam inius deposuil ioco congruo, ac quo pra?fi\ .
niiuiii erat. A l illa exsulians, gesliensque, tanquam
, - , vatTj
in ibalamo, Ha in tcmplo Dei gradiebatur : triennis
, quidcm, ni asiaicm specles; ul airtem graliam,
summe perfccla ac consummala, lanquam tiniver- ,
\ \
sonun Dco ac moderalori prxsciia, pradeslina\ (.
laqne, aiquc elccla.
" ,
Mansil autem in Sanclorum penilissimis penc , \
iralibus, ambrosiis dapibus ab angelo nulrila, ac
, sacro polala nectarv, ad altcram usque jetatero;
, \
tiunquc Doi nutu, ac consilio sacerdotum dalur
\ ;, \ Rors super eam, Joscpbque vir juslus sorlc victor
exit, ac sacram lianc Yirginem divina dispensa- D ,
tionc a Dei templo, ipsiusque sacerdotibus accipit
, ;
atl serpcn:em illuiu malorum auctorem decipi^ri ;>,
diiu; ne lanquani puellani adbuc integram oam
*
adorirelur, sed tonquam desponsatam pr:iMcri;cl.

Fuit igilur caslissima Virgo in ilomo Joscpb iabri,
f
8 7
Psal.i.w 13. 1 .
Psal. LXXVII, 4 .
3 8
Psa?. , 1 .
VAIU/E I.Er.TiOM:s.
-, .
7 Uog. .
' MaA. ^ -
JI7
I N P R J E S E N T A T I O N E M SS. DEiPAR/E.
I I .
318
, , suranio illi universorum fabro ac conditori Doo

servala, quousquc sacramcnlum illud divinum,

ante ssecula omnia abscondilum, in ea pei ficTClur,
, 6
alque cx illa Dcus mortalibus simius cdicorrnir.
.
Cxlorum id alterius opcris ac lcmporis <sl ad boc
\
oppovluni : nobis aulcm nnnc sermo ad iil quod
,
proposilum csl reverlalur, dicmquc solrmuis bujus
.
deduciionis in piwsenliarum proseqtiamur.
Abi igilur, Dcipara Domina, abi in luam bjercdi , ,
tatem; incede in alriis Domini exsullans ac gau* , \
dcns; alla illic, ac virens, sancli in lc Spiriius
:OJ , ,
,
quoiidic advenlum exspcclans, ac Allissimi obum ,
brantem virlutcm, luique Filii coiiceplionem, uli
, \
libi Gabricl acclamalurus csl : hlqne iis qui luani
&, * \
cciebranl fcsliviialcm, tuum impemlc auxilinm, ac
, , proleclioncm, tulamenquc : luis sempor interecs
sionibus, ab omni eos libera necessiiaic ac pcii, \ (
\ , culis; gravibusque morbis, ac omnis gcneris l a laniilalibus, fuluraqiic jusla liii Filii commina\'*
, , \
lione. Colloca vcro ul Iiomiui inater in voluplalis
.
loco, ubi lumcn ac pax, summaqno ilesiclcrabi, , ,
littm iinperlilio : Fiantque mula labia dolosa,
, \
(june loquuntur adversum ic justam, iniqtiiiatcm
; \ ,
in superbia, cl contemjUu
: > ad nihilum r o d i , galur eoriiin imago in tua civiiale
: ronfundaii \ \
t u r , el deiiciant, pcrcanlque , ac soiani quia
,
noincii libi Domina * \ Tu enim sola Dei Genilrix,
, , \
allissima supor omnem tcrrani : nos vcro te, d i . ,
vina Sponsa, fide bencdiciuius, dcsiderioque bo 1\ ,,
, , \
noramus, ac timore adoramus, semper lc cx3llanles, ac vcncralione bealain praedicanles. Bealns
>, , \
quippe revcra e viris paler luus, et bcaia ex mu^. ,
licribus mater lua, beala domus lna, bcaii noti
, \ ,
l u i , beali qui te viderunt, beali qni lua usi sunt
, ,
consuetudinc, beali qui libi minislrarunl; beaia
, ,
loca quai calcasli; bcatum templnm in quo oblaia
,
f u i s l i ; beatus Zacbarias, qui lc ulnis exccpil;
; , ,
, ,
beatusJosepb, qui te sibi dcspondit; beaius lcctus
, , ,
luus, bealuiii sppulcrum luuin ! Tu cniin sumnias
! , , \
bonor cs, suinmum pisemium, ac summa cclsi , \ .
ludo.
', , , Sed,o Domina, sola tti meum ex Deo solalium :
*;*, ,
divinus ros in mc exsistenlis aislus : exarescenlis
^ (5/,
cordis niei divinilus aflluenlcs guiuc, tencbricosu
, ^ aninise mca3 splcndidissima lampas, itineris mei
, deductio, meai debilitalis virlns, nudilalis me;e
^ , ,
veslimentura, mendicitaiis meai diviiia:, insana;, ,
biliuni vulueium meonnn rncdicina, lacrymarum
, ,
mearum exslinclio, geniiiimm meorum cessalio,
, calamilalum depulsio, doloriim levaiio, vinculo, , ruin solulio, mca; spcs sa'ul!s cxatidi piocos
*.
n c a s ; miscrcrc mcorutu gînituum, ac suscipu
, \ .
laincula mca. Miserere mei; incis lu imlinala lacjy ; , mis, miscricordix in nic visccribus, lauquam bniiûi
4 0
k i
Tsa. xxx, 10.
Tsal. LXXII, 20.
" Psal. LXXXII, 1 8 , I 9 .

VAIU/E LECTIONKS.
* ed. ei Maz. .
R. :'/:<).
').
3!
S. G E R M A N I PATRIARCHyE CP.
1
Dci, ac clementis parcns inflectere. Aspice, alque

annue supplicaiioni meae; imple anirose inese siti
. \ bunduni desiderium; meque ( 3 1 ) meae cognatae
, ,.
atque conservae in mansuetorum terra, in taber \
naculis juslorum in sanclorum regione conjunge :
, , \ *
tuque universoruro patrociniutn, gaudiumque, ae
\ ,
laela jucundiias dignare, qu<eso, simul me cum
, ,
ea Lclari, iu gandio illo vcrc ineffabili, nati cx le , , |
\
Dci ac Regis, ibalamoquc ejus incorruplo, ac
, \ , \
deliciis pcrpeluis, nullaque saliclale oblectaulibus ;
\ , \
inquc ipsius rcgno occasum nesciente, ac inter . \, * \, minabili. Ila Domina mea, ila meum refugium ;
, \ ,
vila ac anxilium meum, armalura ac glorialio,
, \ .
apes mea, ac vobur nieum. Da mibi una cum illa
\
perfrui incnarrabilibus ac incomprebensis Filit tui
dnnis in coelesti illa mansione. Habcs enim, novi, ^
" , , ,
parem ciitn volunlale faculiatem laiiqnam Altissimi
parons : quam etiam ob rcm audeo alque conlido.
\ .
N ergo mea frauder exspectaiione, purissima Do , ,
mina : sed ejus compos efficiar, Dei Sponsa,
, ,
qu.e altiori supra ralioucm rationc, universorum
,
cxspectaiioncm peperisli , Dominum nostrum Jc ' , \
suin Cbrislum, verum illum Deum ac Dominum :
*, , \ quem decel oinnis gloria, honor, adoratio, cum
, \ , \
aiUuno Patre, ac vivilico Spiritu, nunc et scmper,
, \ \ , \
et in saecula saReuloruin. Amen.
. '.
'.
V.
Ejuidem, in sancti&$im(e Dei Genitricis Annunliationem ( 3 2 ) .

(COMBEF.
Auet. nov.
Venerandse Intjtts rcgalisque collecta\ lucidam C

ac pregloriosam memoriam, populi, Iribns, ac
liuguae, omnisque bouiinum status ac dignitas,
necnon fcsti amans co:iferta mulliludine collectus
amplissimus bic coelus, ac peculiaris populus ,
exsultabundo nonc aninio spiritualiier celcbremus:
augustaqtie, ac plena majestate canlica*, orlas
Davidico stenm.ale Reginae, omni diligenlia con- D
VARliE
d
, ^
I . If, . 4 4 2 3 . )
,
, \, \,
\ , \ , \
, \ ,
\ , 6\
\
,
LECTIONES.
R. .
NOTiE.
( 3 1 ) Mece cognata atque conserva. \ Gbrysostorni, eodeni planc ac ista scbematc. Scd
. Videawr omnino dicere aliquam e cognalis, iorte sororem, sanclitatc speciabilem, viia
jam funclam. Absone is qui cdidcrat lomo illo II
Viblioth. Palrum : 'Artl , quod eral mendosft in ejus codicc, suspicatur legoudiim
quod el rcddit, conjngi, Quasi vero Gernianns ali<juando conjugcm babiiissel, nec magis a Conslantino Pogonaio adbuc adolescens eviratus ess^l, ubi
illc ejus palrem virmn piyeslaiitem, ac claium,
tyrannitlis molu occidisset, quoJ omnes pcrindc
test^nliir Gra*ci scriplorcs.
(3 2) Habuit Regius codcx, sed fine muiiiam : qua
tamcii dt;sinL panca ad epilogum spociaicia, ac
acclamationem aliquaui \n Mariam, sive supplicalioncni, si quam auclor sul>junxil. Stilo coni^ruit
oum snporiori jarn cdita sub nominc sancti Gor
snani patriarch;e Gonslanliiiopoliiani. Dialogismi,
quibus tola dramaticc decurrit, valdc Palribtis
lamiliarrs n a n t iu Domiuica bac solomnilalo, u(i
liqucl cx oral. 0 P/ocli, cxque alia cdila nomii.e
W
ot Mariaa el Josepb dialogismi, q u i c x s U n t in Vatirana nomiue Georgii Nicomcdiensis, haiid aliud

videanlur, quam mondmpntiim eadom forma conS( riplum, ac qno Josephi anxiug aninius explicctur, cum is Mariam adnllerii suspcrtam babens,
clam relinquere mcdilaretur: ipsaqnc Mfiria vc'
mvsteriuni bactenus laceret, vel non at\s, pr<>
ojiis incomprelicnsibililalo ac n o v i l a l e , facerei li*
dMn. (juid aultMn in liis ei s i m i l i l m s pii Palres,
ac Mari;B devolissim, videantiir cloconim exrossisse, aut plus justo adb;esisse Jacohi
apocrypbo, sive Jacobi Hierosnlyiiioriini arcbiep'scopi, nt codex rniinenlissnni o a n l i i i a l i s Mazarini
inscripium babet, pie omnmo i i K l i i l ^ c n d u m : univcrsis constanlissimuin babnilibus, n i b i l Kariam
vcl Josepb commisisse, quam qnoil r c n i m inomeiita. ac angustbe coinmflieiidiim f e r c h a n l a jnsiissimis quibiisque conjugibus ac qitalt*s c r a n l liraliSsimuin illud par l)n niilu consurhim
322
TN ANNUNTIATIONEM SS. D E I P A R . E .
31
/! , Cexamus, ac vernam solcnuiitalum solemmtatem,

festamque maximc lucem spei nostrae, c m insigni
. , , \
die solemnitalis nostrae, constiUiaimis. Verc
, \ '
,
\ nanique bodie spiritales Virtutes de ccelo prospein qua ani; \ , \ xerunt, ac nobiscum terrigenis
maia honorabilibque, acregia civilas, muniia sem
per boneslalur.
, ,
, ,
vio; . ,
;, , \ . , ,
, \ , \
\ , ,
Ave, graiia plcna, urna manna babens tota aurea, labernaculumque purpurae revera opere, qitod
novus ille Beseleel, auro intextum variumque effiuxit. Ave, graiia plena, undiquc ruftlans nubes
Dei bajula, fonsque peremiis universis aquas effluens. Avc, gratia plena, ibronus ille cxcelsus et
elevatus universorum Greaioris ac Redemptoris, manuqucomnia complectentis atque fovenlis, tum quaj
. , , ^ in coelo, tum quae in lerra. Ave, gralia plena, ani* , ' - maiuin templum magnilicae glorise ejus, qui nostrae
, \ - salutis causa bomo facuis esl, ac induit carnem.
. , , , Ave, gralia plena vilam ferens, eunique alens, qui
* ,
alit: ac ei lac polum praebcns, qui olim e pelra mcllis
. ,
fonies eduxit. Ave, gratia plena, mons Dei, mons
, , , , pinguis, mons umbrose, inonS non caese : moiis in
, . , ocnlis omnium posite. Ave, gratia plena, exsullalio
, , - animae, mundique universi summc decora venera , \
tio : omnium pcccatorum medialrix vere bona.
. , , >6- Ave, gralia plcna, aillictorum janua, teque sincero
, , corde Dei Gcnilricem confilenlium proieclic tre . , ,
menda. Ave, gralia plena, qua? beniguum Domi
nuin, inque bumanum propeusiorcm genus, pro
., - bumani gencris cominuni saluie pepeiisli. Ave,
. . .
. . .
, \ , \
.
, ,
~ ^ \ *&,, \ fydjA , \ ;
.
.
",
c , \ \
. >
, :
.
, " ,
\ . ,
, \
.
.
>,
xa\ ,
[] ,
*
, ;
. , ,
Luc. i , 51.
gralia plena, Cbrislianorum omniuin mirabile, ac

quod facilc aflicialur refugium, omnique niagnifica
specie snMlmius spcciaculum. Verum baecquidem
nos cxilissim , cx Scriplura divinilus inspirala
cdocli, ind!*rtiis labiis ad coebsUin Sponsam, Reginamque, ac Dei Genilricem suuius proloculi :
nunc auiem, dcsideratissimi, superest ut ad divinam arcbangeli Gabrielis salulalionem veniamus, ac audiamus quid omni carcnlcni reprebensioue adieus, fausUE afferret annunliationis.
Angelut. Audi, gloriosa : arcanos Altissimi sermones pcrcipe : Ecce concipies in uiero, et parics lilium, et vocabis nomen cjus Jcsuin . > Te
j a m , ut advenieniem suscipias, accingc; veni
j ) cnim u l tibi anniiiiliarem quai sunl abscondila
aute mundi constitutionem.
Deipara. Abi ab urbe ac patria mea: bomo,
abi, citoque nieum domiciliuiu rclinqiio. Procul a
mcis veslibulis awfugc, qui milii Inqueris, nolique
ejusmodi nunlium meae pcrferrc iiiimililati.
k%
Angelus. Anliqunm consilium implere volens,

ac hominis errore decepti miscreri, qui clemens ac
niisericors esi, clementi bonilale fieri bomo d i gnatus esl. Quid ergo jam t u , gralia plena. ineam
nun rccipis salulalioncm ?
Deipara. Yidco tuani, adolescens, omnium co*
S. G E R M A N l PATRIARCH/E CP.
324
lorum graliis speciosas forma* luai xcmisiarn spe- ,

\ ,
cicni, ac Agurae radiantetn aspeclum : audioqne
e\ te sermooes quos nunquam audivi; subilquc , ,
.
suspicio, ul nc ad decipienduin advcueris.
. ,
Angelus. Scias palani , aniinoque persuasum
*
liabeas mc magis tc obslupuisse, cum itiam divinis
atfiisani gratiis pulcliritudineni speclarem : ac le \
jam videus , mei Domini gloriam niilii videor , .
aspcelare.
. . , 3
Deipara. Linguam, quam non novcram, audivi:
\ * \
vidi facicnt* quaro nunqoam viderani; curergo loia
prorsus coiuremisccns non obslupescam ; q u , * ,
uimirum jithiuni babeam spcmsum , nec omnino ,
;
cum eitraneo sermones iniscere consuevcrim?
. ,
Angelus. Suscipe nuulii gaudium dignum aodilu , ac libi congruenlissimain laudaiionem : qui \ sx
, , > .
enim c ex ic nascilurus csl, Filius Altissimi voca (biliir '
tuusque idem sauctiiicalae Filius, exsu.
peranti bonilaie portabilur.
'U . \
Deipara. Timeo iremoque luos ejusmodi ser \ ,
nionrs; ac exislinio venisse ul me tanquam Evam
aliani deciptas. A l ego nibil Evas illi similis sum. . *\ '
. ,
Cur vcro etiam pueliam salutas , quam nunquam
;
viJeris?
Angelus. Evangeli?o libi gaudiinutiiium ; evange . *
lizo partum cogiialu majorem ; evangelizo excelsi

Regis inenarrabilern adventum. Forle vero eliam,
. /
quam purpuraiu tenes (35), regiam prasignai digni- \ , taiem.
.
Deiparu. Ex quo mibi baec annuniias , nec ^
. ,
auiiuuliarc desiuis , dicam libi j a i n , nou
, ,
baberc nie fidom ejusniodi luo iiintiio. Venisli

eiiim ut virginalc nicuin decus exslingueies , , \
nicoque sponso niolestiairi faeeirs.
.
Angelus. Zacbarias propbcla , ac luas cognaUe
. , \
Elisabetb cliarissimus cotijux , ceriain le a lua ,
reddet incredulitate. Ad eam crgo vade, ut cx illo . , ?
noveiis quae illi accidere.
.
Deipara. Par summe ingcnuum, ac reprebensio, \ " ne carens, Joacbim ct xVnna parcntcs mei exsi \ , slunt: qui ergo corum egogernien, oulpac macuiam
; \
asciscam ? Quis videat, ac zerlam taciai fldeiu,
;
nihil Mariam lascivc egisse ?
*0 . oi ;
Angelus. Cuni mei sermoucs suo lenipore consummali fueriul, lunc myslerii iticomprebensibilis D ,
.
vinulcm inlelliges : iiuic meorum vcrborum cvcn .
luin scies.
. \
Deipara. Qua3 cx domo et familia David genus
ducani, quomodo borrendis ejusniodi, ac coelcsti- , ;
bus sacrainentis inservire babeam ? ac quomodo ; ,
Josum illuin sanclum, qui sedet snpcr Cberubim, \ , ;
suscipcre valcam ?
. ,
Angelus. Tlironus Dci bajulus, regalis({uo cnulek K
Liic. , 55.
(33) Qnim purpuram tcnes. Alludit ad ca qua

babci libcr ilb; Jacobi: ut Maria jam desponsaia
purpnram ncndain acccperii, cum sarordoiiifii consilio vidamen per pucllas virgincs coiiliciTclui* ad
irmpli usum : cique intcnla opcri a Cabriile salutala sit. Qua? ibi lalc scripta b a b c n l u r : Bcd moco
sai indicosse.
A N K U K T I A T I O N E M SS. DEIPAR/E.
326
, stis Itegis sella appHlaberis ; CftiOiS Regina ao. fio \ ,

mina, rrgi&qup lerieni iilia , rcgiaque specie, ac
;, \ uiajestaie praedila sis.
\txov.
Deipara. Qua cgo ratione ibrontis elliciar Allis , ; ; , , * ; simi, tu mibi expone , qui nie alloquctis , quove
modo inlrectabile illud sole splendidius lumcn ,

. \ ;, , - caro lulea conlrectatura sit. Qu;e , adolescens,
nunlia prsedicas, impossibHia exsisttmt.
);.
. " , , \
Angelus. Quorsum, quamobremqnc, ac qua gra \ , - tia, meo tandiu nunlio incredula fuisii, gloriosa ?
; \
ac quandiu non morem gcres angelo ad le de coelo
; niisso ? Nec enim cgo suin qui Evam decepi.
.
. iijv Deipara. Vidi tuam multa specie Yeniistam facieui; verbaque tua, niulla plena admiraiione,
, ,
audivi, qualia ticmo audivit uiiquam: quocirca
" \
non possum nunlium cjusiuodi suscipere.
.
Angelus. Quanquam le mea perceltit forina ;
. ,
novi lamen fore, ut verba oris i u e i , libi gaudii
:5 ,
causa futnra s i n l : teque deinceps bcalam dicenl
coi \
coeluni et lerra.
.
Deipara. Quomodo sciam consummanda essc
. ,
qusc mibi dicis, qu;e sim virgo nesciens tbalamuni,
* ,
, - ac carnalis voluplatis dedecoro carcam ? Sum
namque ancilla Doraini, qui creavit me,
;
& .
. , '
\ , , ,
\ \
\ *
.
. * ,
* ,
", ,
. " , \ &? .
. "
C/-, , ; \
"^ .
.
' . \ \
', - ^
^ * ,
"'> , \ .
. ' \
^ ,
, , \
\ , \
^ . >
'U . , \
.
ki
Luc. ,
Angelus. Dicam tibi apcrte, fore ul ciiam Eli/.nkelb cognala tua per boc tempus Glium pariat iu
seneclule sia: mullique gaudeant, ac adinirentur
in ejus naliviiaie : vocabitur enini nomen ejus
Joamies.
Deipara. Acceptis a me muneribus, discede a
nie, qui me alloqucris: sive namque angelus es,
sive bomo, baud revera scio. Habilu angclum v i deo, aspcctuquc bomineni considero.
Angelus. Nunquid vcro cum in Sanctis sanclorum esses, non vidisti me, bcnedicia ? Plane
vidisli, exque ignca nica manu cibum accepisii.
Ego enim sum Gabricl, qui semper assisio in couspectu gloriae Dei.
Deipara. Sponsnm babeo castuni, sanciumqiie,
ac justum , iabrilem docium arlcm : eumque l i
iniio, t nc lecum , qui extrai;eus sis , iiivenial
misceiilrin scnnoues, aique id niaximesiue arbiliis.
Angelus. Nunc coepi dicere: Pleims sum actrrnoruin verborum; dicam deincop^ : Dominus ex le
nascilurus est, Rex ilbi rrgum, < ivgnabilque
super domum Jacob , ct n g n i cjus non cril
finis * .
Deipara. Nunc aniiva mea lu>bata cst, nec scio
quid leiribileni banc rcpulcm visionem. Puiu eim
e
33.
VARI.E LECTIONES.
327
S. G E R M A N l P A T R l A R C i L E CP.
vftra iorc lua verba; ac Joscph me tradiluruin

eorum maiius, qui baec judicanl.
.
V . , ,
Angelut. Novum videlur, ac slupore dignum,
gloriosa, quod me adbuc, a lanlis cclsiiaiibus ad
.
le uunlium, babeas suspeclum; me enim magis,
, \
ui Dci fnturam Matrem te rcvereri oporlcl, regiani .
quc tuani horrere ac slupcre diguiiaieoi.
' . *
Deipara. Sunl ergo nova, ac plcna stuporc, quae
\ ,
nuntias : adventusque tnus, serntuues tuos prodit
ac niores. Venisii enini in meas aedieulas, ac adi- \ .
, \ * ,
sli, cuin nibil praiuonuisses: ut andllam ioiie
.
repulans, non ut dominain.
. "
Angclus. Tota prorsus munda , omnique carcns
, ;
r piebensioiif, miror ut tandiu meis verbis incre
diila sis, gralia plena. En Rex gloriae , ^, .
pnio , adbuc loqueme m c , in te regiua inba- , , ,
.
bilavil.
7". Deipara. Qni viri expertem virginem salutas ,
;, \ ,
taliaque verba innuplae puellas ingeris , omnino
nosii quid res babeal: quando nimirum, ac unde, , \ \
, ;
cl quouiodo mibi jam crit isiud, quoniaiu viruiti
non cognosco ?
.
Angelus. c Spirilus sauclus superveniet iu le, el
, \ *
viilus Aliissirai obumbrabit libi. Ideoque quod
nascelur Sauclum, vocabitur Ftlius Dei. Ne timcas, , ;. ,
.
Maria, invcnisti enim graliara apud Deum . >
k 1
Deipara. Yenisii dc ccelo sacramcntum allalurus

mtiUis dubiis implicaium, ac Spintus sancii mibi
pollicens advculum: qui vcronon magis huic liix Q
novae annuuiiaiioui fldem abnegcm, cedutu, qui me
alloqueris?
Angetus. Abjicc, Virgo, n.enlem incrcdulatn; jam
eirim, u t p u l u , coiisummali suril sermones inei,
tuusque ulerus tiimorcm portat; ac nisi per te
sleterit, < noii c i i l inipossibiie apud Deuni oituie
vcrbum .
Deipara. Germcn smn Davidica radice orlum,
timeoque ne qiiomodo uiilii quoque alieni cubilis
iiicxspcctalum swpcrveitiat opprobrium: mequc
jam sacerdolis sancla lanuna prodat.
Angelm. Salvalorem Dominum cnixura es, ac
uiiuni Trinilalis vivilica?; erisque inuudo gaudii
causa iiicflabilis; qualis uliqtic, uullus augelus vcl
bomo auclor unquam fuil ei ci i l iioinen ltmnr R
Leiiedicluin.
Ueipara. Dic, quarso, juveuis, quomodu Salvaloren>, ut dicis , cnixura sim. Plaue in sluporciu
verlunl, iutcliccuicos pariier angelkas viiluie.s,
arcbangelorunique , ac imiliis oculis pncditoruni
fiaintneos ordiiium priucipatus, qine fausla amiuulias.
. -

,-
;
, .
. ' ,
. , ,
\ * cl
,
. >
. '
, \ \

.
'0 . ,
, \
, \

. , , . ,
, . ,
, \
, \ ,
.
Anqehi*. Obkclamenluni, ac planc dtilecdo

8 U M , qua; loqueris, gloriosa : qnamobrem eliam
libi dicam : non ex volunialc caniis, sed cx vo-
.
, \
; , ' -
* Luc. i , 5 1
ib 5 5 , 5 0 .
<8
ibid. 37.
VARliE LECTIONES.
. .
gj
' SS. D E t P A U
330
; , - lunlale divina, ac advciilu Spirilus sancli crit luus

parlus.
, ; ,
Deipara. Quis Joscphmn cerlioreni faciel, non ex
. - ,
, ' viri me volunlaic , sed ex Spirilus sancli illapsu
iyiou ; concepisse? siquidera a srcculo inauditum est, vir - ginem innuptam peperisse.
W .
Augelus. Sub luae misericordiac viscera bumanum
.
omne
confugiet gcnus; lutcaque omnis lingua bea , \ \ tam te dicel; ac nomcn luum in omni generalionc
, \ , [} , el generatione celebrabiiur; quod per te Doniinus,
llinien illud inundi, sit nascilurus.
, .
Deipara. Qualis ego ac quania cxsisto; cumqtte
'U . , \
cx terra ortiim babcam , quomodo flcl ul univer ,
; , - sum bumaiunn genus ad nie ronfugiai? ac qnomo; \ , & do Cbrislum mundi lumen iilnis complcclar? qunmodo auiem Sol illc occasum ncsciens, ab spiiilali
;
Luna portandus est ?
Angelus. Serenum lajtumqiieassumc vullunt, glo . , , \- riosa; iles namque roeltun, ac templum Dci capax,
)(, labernaculumquc Dci animalum , seplcm fiima \ \ - nicnlis capacius pariter, sublimiusque ac inirabtHus.
.
.
Deipara. Horreo novi mci parlus imisilata enra \
nia : limco auiem ciiam Josepbum , nec scio qni I
, . - jam mibi evcnicr. Opcra; ergo mibi prolium esl,
îptt , , ut in domum Zacbariae ad coguatam mcam vatrv .
dam.
*0 .
Angelus. Cbri.siianorurn omniuut eflicieris com \ , , mune propitialorium : ideoque rursam congruam
, ' libi acclamo vocem : < Gralia plena : Dominus le , \ cmn ; benedicta tu in mulieribus, ct benedictus
. >
fructus ventris lui .
. , \
Deipara. Quae regiam feram speciem, fuerimquc
tl; ,
nunita in mcne regia Betlileem, ac iti Sanclis a

pucro sinc crimmc , boncsltque vixerim, sim , - que bacientis virgo, quomodo maler audiam nu-i
5 ;
filii?
.

Angelus. Scrutaliis diligenter Akissimas inundum
, \ ,
universum, nec similem lui malrem invcniens ,
, , ,
omnino ut voluit, ut bcneplacilum fuit, cx te

sanclificata, pro illo suo in humanuin gcmis pro.
pcnsiori aiTeelu , bomo fiet.
.
,
Deipara. Psallens Domiimna laudabo, eo quod
\ [) respexerit bumililatem ancillae suee : ecce eiiim
* amodo beatam me diccnt omnes gonerationes : >
* > \
populusque naiionum jugiler laudabit me.
.
%
r o
". * ,
, \
,
, .
Angelus. Virgo, coclesiis causa gaudii : ddcclabile admirandumque domicilium, ac inundi universi propilialorium ; sola vere in mulicribus benedicla, ad mysticum jam secreiioremque Clirisli
advenium praeparare.
. * , '\* , \
* , \
Deipara. juvenis , coeleslis paranympbe gaud i i ; qui ex incorporeis ac bcalis spiritibus vco i s l i , ac cum luto fabularis; quandiu le feram?
* I-uc. i , 28.
ibid. 48.
PATHQL. GR. X C V l l I .
11
3JI
S. G E R M A K l VTRIARCH/B C P .

quandiu vero non lios aermones desines loqui?

; t
< Ecce ancilla Domiui, flat mihi eecunduui vcibiun
, .
iuum
>
Alque hxc quidera omni digna laude, ac beaia

Virgo , seu bis quoque niysiica magis atque congrua disserebat. Verum, si libet, desideralissimi,
a i a m audiamus quid ad eam Josepb ille jusius
U/querelur.
Joseph. linraaculatam accepi tc e domo Douiini,
lcque virgiucm impollutam domi reliqui: quid boc
ergo quod nunc video, matrem inexspeciato, non
virginem? dic, Maria; milii cito quid res babeat,
cdicito.
Deipara. Immaculatara, ut ais, me domi reliquisti; rursuinque, puto, impolluiam me iuvenis i i : quippc quae ab infanlia odeiim lunicam carnis sordibus inquinalam, ac in qua vcsiigium
ullum lurpis libidinis sil.
Joieph. Time, Maria, iribunal judicis, severum ,
inquam, illud concilium, Judaeorum niimrum Synagoga?, quod decipi ncquit, judicium , mibiquc
palam edicito; oe me celaveris quai suol cventura.
Deipara. Tribunal ac judicium incommutabile
fuiuri aevi, Josepb, time, ubi ipsi quoque tre~
munl angcli, qui nunquam peccaverc : de terreno
aulein rege ac tribunali nulla libi sit ratio.
Joteph. Scriplum est in lege Moysi boc modo :
* Si quis inveueril virgincm, et vim faciens concubucril cum illa, dabit bomo ille patri puelbe quinquaguiia didrachmata **. Quid ergo ad baec facies?
Deipara. Scriplum cst in prophelis : c Dabitur
sigiialtis liber viro scienii lilteras, et dicet: Non
poesum illum legera " : > certe enim, ut puto, propbetia barc de te dicta fuit.
Joseph. Prode, Maria, meacdomus insidialorcm :
produc in medium eum , qui stuprum fccit, ut fabrili gladio ejus atiferam caput, eo quod itle meos
probro affecerit canos, silquc fulurum, u l mc deineeps duodecim tribtts Israel subsaimcnt.
Deipara. Justus es, ac sine crimine, ac Terisimile puto , ul Detis incus tibi revelel qurc nubi
cvenlura sunt, ipsnmque in somnis osiendai ,
quem iircidialorcm dicis. Ego euim non consuevi
M\ Mlius celsiiatem provcbj.
^Joseph. Cilius cxccdc domo, alquc ad novum
ainaiorera abi. Amodo non alam : non comedes
inens meae panem , eo qood trislliiam probrutnqiie, ioco gaudii, canis rteis irrtuleris.
Dtipara. Modicum, Josepb, txspceta, nec me
ccculle a domo tua amandamia ; eo quod non
inoris s i i peregro diversari, nae scfam neqc ad
dexterara, ncque ad sioistram : aec plane Boverim
quo jam eam , aul ad quem confugiam.
' t u c . i , 58.
Deul.xxn, 28.
1 5
It>a. xxix, 41.
>. , \
\ , .
, , , t
.
V . "
,
\ , '
\ ; ,
.
. " , ,
, \ , , B
^ , \
.
. ,
,
\
* ' .
7 / . \
, ,
, *
,
.
. *}} , \
' ,
\ ,
;
. , ;
c
, * .
, \ , ,
.
" . , ,
* , ,
.
. , \ D *,
* * ,
.
.
*0 . , \
.
,
\, \ 5 , .
. , ,
^
, \ *
\ :, ,
.
A N N U N T I A T I O N E M SS. DEIPALLE.
7}^?.
, , , ;
. ;
&; , "
.
331
Josepli. Qtiii; vila ac morlis mnlia posila sis,

mihi, Maria, *ulicilo quid rcs babcal. Quisjiam \\U\
sit, qui me ei>! deprxdalus. Declara imbi eiim, qui
lcoum cst congnssus. Expone cujusnam Ule extisiat diguilalis : dic qua sil orlus civiiatc, ut eo ine
coiifercus, hoiiiiuein ad niliitimi redigain.
Dcipara. Yivil Doiniuus , quia nmnda sum , < l
virurn non lognosco: qtitetirm milil apparui', angflits Domrni, u l quidein arbitror , hominls habit;i
f m l : ac revcrcnler mode9teqtie velirt ab spatio
aliqtto exsurgens , ttaitsquc, sic meaui submisso
allocuuis est bumililaleni.
. , ,
' , ,
,
.
Ral ,
.
Joseph. Ventel super te, qtihi ct super ine scne
'0 . \ , ' * \
Ytolatarum nupliauim crimcn , hicxspcctaiaqiui
, ,
spmio ab iis qui ha?c jmlicant : awbosqiie dii> \
, I ,, b ceps coarguet, tametsi noliinirs, redargulionis
aqua.
.
Deipara. Aiiifistl eliam Elisabelh Zacbariae cou'U . \ ,
, \ , jgea, ttc eognaiam mcam, cfrciler fenrptrs boc ,
praeier spcm proplietam concrpissc, acPr?rcnr, * . , gorem. Niai eiim easefc propbefa , liaudqifaqtiam
exsultando , Dominum in me abscondrinm ado .
rarel.
, \, \ JogepJt. Miror de l r , ac vtbementer sinpeo; scic !
lale nomen luum fifiis Israel celebratum ossc :
, \ , '
ac Adorrai Dtrnimnd ad nibrlum mc reiiige.i, quo<! a
& ^ ,
Spiriiu sancto, exqire sa^ ro doniicHior ad coalodhii
, \ ,
le arcipiens, virginoiH serTarcrrm.
.
Deipara. Tribulaiionis me dies camprcfbendrt.
.'. , \ ^
exque suspicioue mibi est impacium crimcn , ur JJIOI getquc sponsi inqnisilio, ac acctisat, qiramproIcin
\
in Ltcro gcsto ; quiqoe angclns mihi d i x i t : Ate,
\ , , \
forlc ab9conduus cst; nec jam sda qwid cagi \ ,
tem.
& .
Sotepk. Vrdi (nnm eleri priws sanclificati parlniE,
,
' \ toiDsqveomntno cantremur. Nam, roga, quo tt (oco
, \ * .
occnhabo, ac tibi le prodam ? quaxe ratione Jn , ;
d;eorum coitcMitini htert qnibo ? Abt crgo a dorao
;
roca; cito ab>.
.
Deipara. Eccc pellis rae, Joseph, a lua domo,
. ,
nec scio jani quo pergam. Rcvertar irr domumsacri
, sanctuarii, au ad parcn^s retteam ? At qua facre in
.
eos aspicram ?
, ;
1
soifp ;
D
. - ,
. "
> , \ Cevov .
. ,
,
\
' .
.
:
". , ^ \ , t
Jo$<pli. Quanûdro taccam egd tHum peccatum,

al lapidcs clamabunt: Sanctaque sanciorum exerla
toirtcslabimiur voce, quod te ad eaeiodiam a dleclo ejes acceperim secerdoie, aec tirgiBeni tamen
servaverim.
Dtfpara. Occnltabo me deincepe in ttoa aliqua
spelunca mea3 Belbleem , ac exspectabo legitimvm
mei partus tcmpes , sdamque quistiam ex pie nasciturus sit. Fore enim spero ut Dominus rcspiciat
bumilitateni meam.
Joteph. Bic mibi palam, qutsnam ilte peregrinus
ac vialor fuerit, qui in domuin nibil indicando
S. G E R M A N l PATRIARCILE CP.
33j
3%
advenil, Yelut quis exploralor, praserlim me ab- , ,
aenle , ac cum intra muros urbis Nazaretb IIOJI
* , \
.
essein.
Deipara. Cuir bydriam accepissem ut ireni ad
'// . \
foniem baurire aquam ad potura, ingrcssa est vox
, siienlio iu aures lueas dicens: Ave, gralia plena : ,
Domious tecuni . >
- , , .
. ;
Joseph. Num vero ex auditu concepisii ? soeeulo non esl auditum, ut virgo viri cxpers ex sola ,
verborum voce altquando concepcrit : nec palres ;
noslri nobis annuntiarunt, cjusinodi aliquid faclum .
tsse in diebus aitliqiiU.
ei
. Deipara. Nunquid non scriplum esl in propbetis:

< Quia virgo coucipiel in ulcm, et pariet nobis , c " \ {, \
puerum *-? i N u m poles dicerc propbelas esse ;
; , ,
ir.enlilos? jam falleris, Josepb , nimisque insa
.
nis.
. , ,
Joseph. Nunc, Maria, dicara,Ev8e te vestigiamatris tuae fuisse secutam. Yerum illa quidcm para- .
, disi domicilio pulsa f u i t , quod susurranii aures
*
apcruissel: tu aulem a domo mea tanquam rea
.
txlurbaberis.
.
Deipara. Nunc tanquam alicuigena quidam , ac
\ , , accusalur congressus increpasti; non quasi reginam
\ \
alloqucris : clamque e civiiate in civitalem persequeris : quid vero dcinccps excusans rcspoudeam? \ ;
. , \ ,
Josepk. Noviiate lurbabil parlus, nt quidem pulo,
\, \ \ , \
nedum me, scd et angelos, el homines, nec i i ha . ,
bebunt fidem. Quis unquam audivit virginem puerum peperisse, maxime nulla viri consueludinc ? ( , \
;
* 7/ . aot, ,
Deipara. Turbabunt te, scio, verba ba?c novitate, mentemque luam mystici partus mirabile sa-
i ramcnlum i i l sluporem verlet : baud taracn ego .
illalse mibi ca\amitatis causa fui, quippe quae ab ,
.
iufantia Domino Crcalori mco servire consuevi.
. ,
Joseph. Nonne libi dixi, ul mibi eum ostenderes
,
qui domui meae esl insidiatus , teque ipse liberarem
; ,
ab boc criiuine? Nonne dixi, ul cilo ad amatorera
; \
luum abires?Quid crgo deinceps spe prxsumis?
;
. , ;
Deipara. Non novi Uquido qulbus ille morclur
locis. Nani et ego revera ipsnra invenire vellem : . \
graliis omnibus temperalam libens ejus aspicerem
fi
pulcbriludinem, ac sermones cum eo miscerem;

quippe cum mibi illc Ave dixeril, agamque modo in
hislilia.
Joseph. Quomodo non inborrescam, ac facie confuudar, quod le virginem e domo Domini accipiens,
uon lc servaverim ? Quomodo autem deinceps offei am Dco meo, ac legalem pro more implebo consiilutiouein?
Deipara. Crede Dei propbetts; nec te adeo abundanliori coDSumas tristiiia. Invenies enim ba?c in
ciy scripla : Ecce virgo concipiei et pariel filium, ct vocabunt nomen cjus Emmanucl.
" lsa. , 14.
ov
, \ '
\ .
%
. , ,
,
\ ;
, \
;
7/ . , \
\
*
\ , \ , \ '
,
337
I N A N N U N T I A T I Q N E M SS. DEIPAR/E.
3&
. ' - Joseph. Sacerdotalis virga, ul a domo oralionis

te assumerem ad cuslodiam, mihi pcrsuasit i leque

poslea domi bene prorsns composilatn, tolaque bo* \ , ,
neslate reliqui : quidni ergo, Maria, donec mea
, \ ^ ;
abseutia operaquc complcrenlur, exspectasli ?
. " ,
Deipara. Vivit Dominus, alieni sordes tori, ac
, ,
carnalis labcm desiderii ignoro : nisi quod iterum
\
tcnens purptiram, angelieam vocem audivi mibi di , . ceniein : c Nc limeas, Maria : invenisli enim gra , *
liam a^ ud Deum *. >
..
.
Joseph. Semel albuc in domo mea sustine modi, < cuiu, eo quod professionis lempus Augusli Caesaris

minc. imperantis advenit. Nam et cgo, ul nicam tu
\ '
conjugcm proiitearis vcreor, propter Davidicam
.
niaxime cognaiionem.
Deipara. Couservabo ergo sermones tuos in corde
.
$ , \ meo, a ibucque modicum susiinebo in domo lua;
\ \ ac exspectabo lcmptis pt-ofessionis ac parlus diem,
, * \ - donec tribula pendeiimus Auguslo Caesari; Auguslo, inquam, Romani nunc iroperii babcnns modc , '
rantl.
.
Joseph. Forte angelus eral, qui mibi apparuit in
V . *
, \ , - somnis, ac mihi dixil : c Josepb fili David, noli l i % mere accipere Mariam conjugom luam : quod enim
h , in ea nalurn est, de Spirilu sancio est. Pariet autem Glium , cl vocabis noinen ejits Jesum .
U , \ .
Deipara. Forsan, domine m i , ille eral, qui mibi
. , , ,
/*, \ . - acclamavil, Av*. Caeterum quod supcrest, speluncam
para, ac quaere obslelricem Hebraeam de gente
,
8
8T
'
'
'
''
'
, ^
.
.
\ , ,
. , , * *, . >
. , *
^ c , ,
^
\ .
. *
,
. ' ,
^ , '
.
. ih

, \
. \ . >
" .
,
{'
x w ^ 6 , -
, e
Dtipara. Apparebil signum coelo; nam scripliim est in propbciis : c Orictur stella ex Jacob, et exsurget bomo de lsrael, et percuiict duces
Moab .
J-oseph. Fatsa bcri su^picionc deccplus, specici
lua2 ac pulcbriludini impegi crimen; nunc auteiu
dc allo cerlior effeetus, excusabo paiilcr, ac rcve
VARLrE LECTIONES
' Lege ouv.
e -
L u e . i , 30.
" M.itlb. !, iO.
5 8
Mattb. n , 25.
nostra , ser\abilque illa myslcnum, ac pro morc

mibi niioislrabit.
Joseph. Plane is qui rnibi apparuit, tum locurn,
tuin spetuncam subindicabit: Uivero, Maria,pannos
praepara. Sive autem propbeta, sive rcx cxsisiat,
qui est nascilurus, hoc vero scimus, quia c Nazaraus vocabiiur .
Deipara. Exislimo fore t i l rex appelletur, is qui
est nasciiurus; scriplum enim est propbelis:
c Gaude vehementer, filia Sion : prrcdica, ftlia Jcrusalem : ecce rcx tuus vcnil libi jualus el salvans .
Joseph., Qui in soninis mibi respondit, ipse nobis
poslbscc eventura dectarabit. Porro etiam Herodem
iimee, ne quo forle nunlianlc, naVum apud nos
liuni Miquirat^
Zacbar. ix, 9.
6 5
Nuin. xxv, 17.
339
S. G E R M A N I P A T R l A R C i L E C l \
9
rcnter adorabo luam magnificeniiam , (uuinque no- '
uien benedicam. (Detunl aliqua.)
, \ .
( ).
VI.
<7'
Snnctj Patris notiri Germani archiepiscopi Contian- ^

tinopolitani, in omni veneralione prosequendam ,
adrtanctce bex Genitricis Dormitionem (34), wr

mo I .
'.
(COMBEF.
Auct. nov. I I ,
Qui debilor est, conlinuis canticis beneficum ce-
1445.)
lebrat. Salvandus diens, sui salvatoris pra;sidiiiin
. ;, -
non ncscit. Qui minus babel, quam ul dignas re- ^

incu Vvicfs
IAAC
n n c c i t
a r K n r n r\
cnltam
ipsa
referre possit, vverborum
saltem r\(Yln',s\
officio
proiectorem dcmereri probaL Quaraobrem ipse quoque, Deipara, qua; supra ralionem ac cogitaium,
rerum prodigio novarum mirabilia adepia sis, audeo laudare. Tibi ulique assurapta fiducia, luae illius
vocis in exsultatione (35) submittQ verba. Respice
i:i bumilitaiem scrvi Cui; exalla oe bumilis; destderioque siiieiuem laudare le, beala implc bonoruin
l i o r u m adepiione, ut tuoauxilio animum dirigente,
non confundar, l)omina magniiicare te. Tuenim
merilo .dixisii fore ul tc otmics bominuni aeiates
boalam d i c a n l " : le, inquam,quam nemo condignc
iiiaguiiicarc possil; qua* scuiper anguslam ac p r $ (ipitem laudatorum tuoruro aninii pauperlalem,
.
.
u&ti m-itf
,*
.?> \A**,.wt
f Afet
vr.nrtfil.
,

. . \ , ,
\ ,
, . \
^ ^\ . \
,
\ * ,
,
,
, . , ol
' * ,
\ ,
commiseralionis aflcclu prosequaris. Quid primuni C \ . ,

(icam; quidxe sectindoioco enarrandum remiuam ? ;
Tuaine in caine cuin hominibus conversaiiouis
, laudes celcbrem ; an nngraiioiiis itt spiriiu qua
;
vivis cxcessisti (36), gloriam, plausu exci . \
piam? Sunl ambo hxc tremcuda : borrcndum
litrumlibel. Veruni sermo quidein enarramli* m i
, ,
iransilu triumpliis luis posilus e r i i ; processu au , , ,
lom hodierui argumeiili, prseclarse luae ac gloriosa,
. , *
Dcipara , migralioms caniicnni iucboavcril.
t^rrenis inigranlem, liquct ascendtssc cailestia; ca-
,
urum neque oliin eras CQRleftiiuai expers, neqwe nii , . \
t;raiis excessisli a lerrcnis, quando eliatn suidiiuio , \
is coeleslibus ordinibus salcs petisli, lerreniaqnc
. '* ,
rrealuris allior apparuisti. Planc eniin, Deipara,
< :mi ca'lus decorasli, tuiii (erram iinmcnsuni Hbi- , \ ;,
. > sirasti. <J(los quidcm, quia mox ul bumaniun ge ,
itus fuil coudilum, jussi suut angeli ut corum vi:jc
tutorcs agcreitt, atquc praifecti; quo esscnt durio- ^" ,
n*s, gubtirnarentque, alque in imfbobili lidei in , \ , i)(Mun proposilo custodircnt. Nam, iuquit, c Con- , "^ , ^,
5titutt toiminos geulium, secumlum nurncrum an- / . ,
!
Luc. i , 48.
(34) Scbotus edideral 2, qtirc exslat loiu. II
Bibl. VP.Grceco-Lit.; sed versione q u * imiliis displiccat. Ejus codex potuit desidcrarc banc prhnam,
jHani Regius peranliquus reprsnseLat, :cqu! ac
secundam, sub eodcin Germani nomine: ac phnc
altera allerius conlinuatio est, eodem ubique d i endl characiere. Mullam slylus, loiaquc uirius(|uc
orationis compositio redolel pietatcin iu Mariam,
nec rerum <livinariiru inediocreiu scienlian), ac
tiicdilulioncni: digmim jdanc opus rgri;io confesburc Gcrmau^.
(oh) Tuce illim voeit in exsulialiove.

Canlici
Maria: verba suul, qnai in se auclor, cjus lniitalus
nuidpsliani, eucoinium auspicaiunis I n o r q u c l .
(3(>) Qua somtw vivit excessisti. Loniga parapbrasi
oxplicaru conor voccm qua scilc
auiior exprimit, ut Mariai transitus habuerU,
insl.ir niminnn s o i n i i ; spirilu inierim inigranlc a<l
supcros, nulla corporis, qualis i n aliis acoi&t,
vitiaiouc.
3il
1N DORMITIONEM B . M A R L E . I .
n
, \, ; gelorum D e i . : t Immittet, Fnquit, w#*his

, xaV 0 ;. > "
Domiiii in circeilu ihnemiam eum, c l eripiel

eos . Cam auiem trtiseri homines, errori lunc
, - ac idolornm cultoi vitatn agerent, ac vietimarum
, * ; nidore conlaminareut aerero, etiam angcli ab hu \ *
tisana >se epcrncntcs abjtwxerant consaetndinc ;
\ . stiumque Deus ab illis vicissim abstnlft Spiritnm
sanclum. At ubi ipsa noYissifttis temporilms, Tcr ' c
;, ; , bum illud Dei ei Palris, qtiod ei*at in pnnci \, , pio *, pepcristi; abeo slalitn partn, ciiam angelorum exeichus e ccelis aspexcrmit, laudum canli ,
; ; , - ds eelebrantes ex le nalum Deinn; adjeciamque in
aUissimis gtoriam clamanles *, pacem iti terram
;
advenisse vociferaii suntût no ampHus nomine / \
tur inimiciiia medii pariclis angelos inlfir ac bomi, \ ,
ccelumque et lenam : eed consona viiae ra , \ ' ^ 8,
lio, unaque mutuo respondens ab angelis ac taomt * , \ \
* - nibus glortficatio, uni irinoqtie ab ulrfsque Deo
pcev. \ ; , oflfcralur. Sed cl Pater, unigeniti Filii soi, corporali
cx tc siae palre conreptui lcsliimwiium perbibeus,
;
in rpstivn ctamat : t Ego bodie geitei le . > Rur, ; c .
eumqttts
: Ex mera anle Inciforum geiwi te *. >
<
. > * ; 1 - 0 verba plena tbcologia ! Si quidoir* eniui prius ,1;; quam cx le malre Virgine nascereiur, tiuigciiilus cx
; , ; 4 ; , l)co Filttis erat, qiioniodo Palcr ad ewn a i t : c Ego
; ho.iie genui le ? Uiique liqnet vocem (37) hodie, tioti
, - divinitatis Unigenrti recentem elgnificare exsislcn , liam, sed ejtis ad bomines astruere corparalenrj
. , prsesentiam ac advenUim. Cactcrum illud, getmi ie,
A
ytrtrrr\xa
, -
\ .
\ -^/ \ \ \,
,
, ,
\ , . > \ ,
' , >
; ^ ; * , \

wvat6iov , \
\ * \ . , \ ;

; \ ,
;, ; \
1
Ocut. xxxn,
" Psal. xxxm, 8.
e k
divinam in Patre Spiritws sancti ralionem p r i n d pii (38) ac coagendl vim sabstantialem osteiidil.
Quia enim Spiritns sancUis non est aUcnus a Paire,
ille auteji) ex Palris bencplacilo ac missione, tn
babiiavit Virg<ne ei Matre, ejus eibi Palcr vindicai
aclionem, ac suam facit. Quaniobtem Filii sui corporalcm ex te processionem novam molitus Palor
cum Spirilu sancto: t Ego hodie, iaqail Filio, genui te. > Illud quoque : t Ex uiero anie luciferiim
genui te, eamdem ingerii fideiii, ac verilaten;
hoc cst : significat cum saeculis anieriorem dcitatis in Unigeniio cerlam exploraiamque cum Patro
coxternain subslantiam; tum ejus in canie in iineni
lemponim, ex le semper Virgine, naluralcro illant
vcramqoe, non apparenlia consistenlem, bumanal i o n e m
l u c i f c r o
'
amiqwiorem na?il Scriplura, proccssionem, qua Sol ille saeaniiq'">r, idenique lerrenus, nalus csl; quo
oslendal, ante creaium omne, vel quod oculis ^
J
<l
eP*"Ule ocuiis won aubesi,
c u l i s
c c l u m
e s l
v e l
Joan. i . i . L u c . , 14.
u o d
" Psal. , 7.
Psai. cix, .
VARLfi LECTIONES.
.
NOTiE.
(57) Llquet tocem liodie,?^ Sic qnoqne ul sibi Pater, Uominicaw t lpsevenM<!tbof(ius iii Occurs. ei alii, de lemporali exponunt dicet incaruationem, quae approprialur Spiritui
nalivitaio, in quam cliaui Ecclesia usurpal, in sanclo; qn;c nimirum una utriusque vchmtaic
factasil. , /, bic\ velut , ,
ofltcio diei IHaiabs Domiui.
(5S) Dhin*m tit Paire Spirilus sancti rationem quod babet Spirilus sauctus tanlum ad
cxtra.
iriHciyii.
\
k
343
S. G E R M A N I PATRIARCILE CP.
344
Unigenilura ex Patre sine principio, tanquam L u - , , -.
men de Lumine , natum esse: ac rursuro uieri
\ *.
nomine, tuum desiguavil venlrem, u i et carnalem
, ex te Unigenili advenlum signiflcaret.Nam ea vore,
,
unte lucifcrum, noctem illam indicat, atitequam
\
diluculum esset. Recte vero diem, luciferum vocal; , quia euira iniempeslae noclis silenlio, iis qui sedc- . , \,
bant in lenebris, lumen peperisti, ante luciferum , , \
acprsemalulinam boram tui partus dixit, Pastores . 5
cnim, inquit, erant in regione eadem vigilanies, et
, . *
cuslodientes vigilias noclis. > Ejusmodi csi, Dei, , V
para,quae per tegloria cocleslibus accessii. Si quidcm
,
, ,
enim jam accesserat, baudquaquam angeli, quod
.
olim glorificalum esset, c Glorta in ahissimis
\ ;
cantico celebrarent, cum ineflabilts lui puerperii

tempus alvenisset. Quam vero etiam lerrenoruni , \ ' . 01
geuus illustralura esi? Homo etcnim pcr luam irn-
inaculalam carnem coeli civis evasit, ac patores

conimisli sunt angelis. Angeli quidcm [inferius se ,
aJ nati infaolis buiuililalem inclinarunl; bomines , \
.
vcro], ad supemam Dei, ac gtoriiicalam subvecti
sunt dignilatcm : boc esl, aejernam Pairis ad Filium, ac aulc saecula consubatanlialitatein, quae
est iiativilale, non crealioue, sapienler didicerunt.
Ex quo igitur, sanciissima Dci Mater, coelum,
, , , \
a?que adco icrra, pcr te decorcm babuerunt, qui , i , lieri poluit, u l migrando, tua bomines inspeciiune
orbalos dcseieres? Enim vero absii ut ita scn- ;
! "
(iamus. Qucinadmodum enim mundo boc agens,
, . ,
boudquaquam hospcs cras coelestis convictus, Ua
[],
neque postquam raigrasli, ab boiniuuni in spirilu
\
conversalione alienala es : quando etiam luo illo
, ainplissiroo sinu gesiando Deu, aliissimi Dei capax
\
coelum eflecla es; spirilualisque iiibilomiiius ei
,
terra fuisti appcllala, ob obsequium o r n i s ei
subininistratae. Alque a leo facili inde siiademus . ;
, \
conjectura, cum Dco prorsus coiuubernalcm fuisse,
dttm in mundo versareris, tumque ab bumanis Irans- , *
,
lalam, eos mtnquam desenii-sc qni in mundo es . scnl. Instanuis nibitomiuus, verbisquc iniporlimi
, ,
snmus, qui fldeli te mente vcncrari consiicvimus :
\ \
quamobrcin non et ipsi id lanlum Uoai consecuti
; \
sitmus, ut lua in corporefrui mercremur consueu ,
dine? Idcirco ctiam magis ler beaiissimos eos pras,
dicamus, qui tui accolalus spcclaculo delectali
suut, I qui te, Matrcm Vila?, coniimincm secum D . " \ ' >
, \
v'na:n duccutein babticrunt. Cralcruin, veluletiamnum corporalilcr iulcr nos, atqtic in bumanis agens
ambulcs, sic tua quolidie visionc, animoruni no .
elrorum oculos delcctas ei afticis.
\ ,
Etcnim qua ratione cuin anliquioris setalis ho\ , \ '
minibus in carne conversabaris, ca quoque nobis \ ,
r.um spirilu babilas; tuaque illa, qua nos foves ,
. ;
intilta protectio, tux nobiscum consuetudinis index
; ; :
ost: luamque universi audiinus voceni; univcrso \
rumqtic vox, auditus tui aures pulsat: quiquc a
,
lc pro lua in nos prolcclionc cognoscamtir, luant
lcg. .
I ^..
VAUliC
i * . .
LECTIONES.
3tt
I N DORMITIONEM . M A R I . E . I .
346
\ . - semper auxiliatricem agnoscimus prolcctionem :
ttv, \ ,
nibil eniin illa, animam inier ac corpus divi&io,
. - tuam, ac sorvorum luorum dignationem probibere
, , possil. Haud quippe dimisisii, quibus fuisti saluli;
} , \ Otabaud abs le congregatos dereliquisti ; nam spirilus
. ,
tuus sempcr vivit, nec caro corrupiionem sepulcri
, , \
sustinuit. Omnes visilas, tuaque, Oei Mjtcr, i n ,
speclio in uirmes evsislit : adeoque, quanquam
, , tenentur oculi nostri ne lc videamus, sanctissima,
.
lubcns tamea in raedio omniura taabilas, leque
\
ipsam, dignis le diversimode mamfestas. Nibil

enim caro, tui spiriius virluti ac eflicaciai offieil;
,
quippe tuus ille spirilu ubi vult spiral, qui nimi, \ rum uiundus sit ac vacans maleria; incorruptus
, \ ac iiicontaminatiis, sanclique Spirilus sodalis, ac
. , , * Unigcnili Deilati dclcclus, spirhus. Tu juxla quod
, , ,
scriplum esi, Spcciosa es ; > luumque illud

corpus virginale, lotum sanclumest, lotum caslum,
> .
tosum Oei domicilium; ul ideo quoque a resolu
tionc in pulvercm deinceps sil liberum : quod qui , \ * dem ccu humanum, ad summam incorruplionis
viiam sil iminuiaturo; silque nibilorainys ipsum
, - iit.colume ac praegloriosum ; consnmmala? vitaj, ac
/, \
iu*oporabilc : quatenus impossibile eral, ut mor6. " , ' ,
luorum sepulcro claiisuui lenerelur, quod vas Dei
, .
susce^livum essel, ac sanuissimac Unigenili Dcitalis animalum lemplum. Idctrco verote, Deipara,
nobiscum credimus obambulare.
" , ,
Vere etenim, vcre, ciiam iterum grali animi

dicam exsullatione : quanquam ab bumanis nii , , - C
^ ^
.
, '
si;Ui. Non es elongata a mundo boc exolescentc,
'/ .
paris tu inconuplionis vila (39); sed iis, qtii invo ,
canl l c , propior accedis; inveniris ab iis, qui te
.
lidelilcr exquirunl : qu3eplane,Spirilus vilae jugiler
\ spirantis, ac corporis a fluxione liberi, ac incor , ,
ruptibilis, exbibuioncm baud obscuram babcnt.
, " Nam quomodo caruis te dissolutio iu citiercs, ac
*> ; , pulvercni poluisset redigere, quac bumanum genus

a mortis corruplione, pcr Nali ex le assumplam

carnem, liberasses? Migrasii ergo ab buinauis, iit
,
borrenda? incarnaiionis, solida veritale, nulla ap, \ ,
parcntia coustans, confirmatuni palesccrct sacramenium; ut, inquam, tuo illo a lemporaneis, ac
^^ ,
, , \) saBCulo discessu, qui ex le natus est Deus, perfecttis
?> , '
nibilominus ex vera Malrc crederelur processissc
,
Filius, quae nimirum necessilalum natura? legibus
subjaceret, divinx jussionis deiinilione, ipsoque
\ \ ad mundi vilam concesso temporc soHicilanle :
, \ , ,
cujus corpus, ut unius baberet rcliquarurn imilic ,
rum, eoque communis bominum morlis occurstuii
4 viiare nequivisses : quo eliam niodo Filius luus,
^ , \ ac Deus universorum, ob nostrum, ut ila dicam,
9, universi generis mortuum bominem, similem tft
- ipse carne, < gustavil n i o r t c m : mirabilia plano
C a n l . , 13.
Ilebr. , 9.
}
&
c l | |
i s l i a n o r u m
r e c o 8
99
(39) Paris tu incorritpiioms vita.

. Vel Christi Don.ini, qui ipse vila parilcr csl,
incorru^cio cum Maria ; ejns, alque adco incorruptioais, ac vitae l-iatrc: jtixia qittd paulo iiileiius
vocat, . Vel, vita incorruptionis nostra?, quam sccum incorrupiibiKs iacicns, suo ilia
i.obis puerperio concilict.
SW
S. G E R M A N I PATRIARCILE CP
operatfle, tum iii ao tpsius ac vivifico sepalcro,

t<n dormitionis viiam snsr.ipionte monnmenio : u i ea, amborura qnulcm corpora veritate
SHSCfpcrinl, baudquaqaam vero corniplioneni i n duxerinl. Neqee enim ficri polerat, qnae Dei
capax vasctflhim esses, emortnuui corpus corrumpeme difflueres ptilvere. Quia enim is, qoi iii te
fuerai exinanilus, Deusr erai a principio, ac viia
eaecelis antiquior; ulique par quoqiic erat, ut Viue
Maier, Vila? pariter conlubernalrs fbret; dormiiwnemque somni inslar susciperel; ac inigialiortem, liaud secus atqnc cxpergefaclionem, ccu Yilaa
Parens, subirct. U l i cnim cbara prules propriafti
<| ac dcsiderat pareniem, aiqiie parens \ i cissim. ciim prole amal versari, iia cl te, qua? ^
prolis amaiitibus tti Filium louni ac Donm visceribns praedka esses, congruum erat rcdirc ad F i l i u m ; parque vicissim erai, nt pro oa, qua Deus
ad Matrem haberet nmoris affeclioiie, snam sibi
coiHubernafon, coiisueludiiie donans, adjungerel.
Sic porro rrbus caducis emorina , ad immorlales
aeternortun demigrasli mansiones, ubi Deus i n babitat; cum.qno paiiler ipsa agcns, Dei Genilrix,
ab ejns conversalione 11011 discodis. Quippe ci,
Deipara, corporalis domus, qua quiesceret, es
rffecla ; ipscque yicissim, laadatissima, domus
reqiiiclionis niigranii cflicilur : c !Ia;c cnim, inquil,
rcquies niea in sa;culum sanculi . ; > boc est, caro,
qnam is ex lc, Deipara, imliiii; qua indtitus,
J|g
, .
' ,
0 .
\, * ,
,
* ,
, \
. "
\ ,
, .
,
,
, -
.
,
, , ' , ,
. ;
,
, \ -, . c , ,
,
, , ' '

, \
, \,
\ . " , ;
, iiedum prarsenli sanculo apparuisse credilus esl, C , w;
sed el esl fiihiruni, u l eadcm ipsa , veniens judi- , \
i arc vivos et mortuos indulus appareat. Ergo te, \ * ,
ut qiia? mterna ei requies esses, a corruplione , ' , liberam, ad se assumpsil; s u i s l e , u l ita dicam, .
ct aflatibns ct vibceribus volens propius aflixam ;
.
idcirco quidquid ab eo quaeris, id ille, filionira lugcnli soriera, i r i b u i l ; ac si quid pctis ab co,
divina iniplcl virlute : qui esl benediclus in sascula. Amen.
#
VII.
Z'.
Ejusdem in beatam sanctissiniK Dominas no$lr&

\-* Deiparcs semperque virginu Uarim dormitionem
rov ff.
sermo 11.
^ :
Cessenl iudocli vesaniquc bacreiicorum scrmo .
es (40). lniqua eorum labia obtur.cntur. Exsul, .
l a i l ci laeictitur super lc oniiies qu;rrcntes te,
, , c \ Deipara; el dicaut scmper : Maguificctur Doiuinus, qui > pro debito, d i l i g u n l , inagnificare , nomen l u u m : c Os ctiim Cbrislianoruui medi- ^ tb
labitur juslitiain tuam, ac virginiiatcm ; toia
ori t
ilie laudem > sancliludinis p.iflus tui. c YidenuU
> \
panpercs *, pcr le, d'vitias bonilalis divina *.
.
Vidcruni, alque dixcrunt: t Miscncordia Domini

plona esl terra . Peccalorcs, per le Deum ex .
quisicrunl, cl salvi facli s u n l ' ; idixerunt et ipsi:
. *
J
1 s
T e
Psal. cxxxi, U. * Psal.

' Psal. xxxii, 5. " xxi , 6.
XXXUC,
17.
7 t
Psal. xxxiv, 28
(10) Nollo cxordio, velul sup^riuii conliiiuat, ac

pro&cqiiilur . Magnam parlcm vrrbis scnsisqcc ^ci iptura* pic accomuiodatis, iuloxia oralio, iis
T f
Psal.
LXVIII,
33.
T k
Rom.
n , 4.
velut margarilis ct spêndct, ct devotius quid rat, uli oinncs in Remardo a d v c r l u n l , miraiilUiquc.
I N DORMiTIONfiM B. MARLE. I I .
350
, . > Nisi quia Doininus, carnctn de Vitginc sumens, adjuvissel nos; paulo minus babttas < , >
seiit, in demorluorum omnia dcvoranle inferno
^ , c ,
(4i), occidentes aintnae noslrai". "Polens igitur
, c
. ad salutem aimlium lutim, Dcipara, noc altc , , /
rius cujusqiiani apud Dctim commcndalionetn re .
quircns. Tu enim rcvera, vcra? os Vila? parens :
.
tu fermrntum reformationis Ad; : tu oppro . !
briorum Evae liberalio. Illa pulveris matcr (42),
. , .
lu Luminis. Illius vulva , corruptio; Itius ulc , ,
rus, a corruplione immuniia 5. ]lla mortis demo. :, ralio et sedcs; tu, a rnorlc translalio. llla pal . pebrarum in terratn dcniissio, tu insomnis vigi, .
lantium gloria. Proles illius, dolor; luus Filius,
, ,
ommgenum gaudiuin. llla ul lcrra, in lerram ces.
sit; tu, et nobis peperisti Vilam, et ad viiam
, ,
rediisli, vilamque, post etiam mortem, bominibus
, \ , conciliare pMuisti. c Tune maKiiUudiiiis non esf,
. c
finis". Te cogilandi, ntilla satielas; nec tui i l ,
iius vitali somno iransitus (45) velul subnpcns
, , sensu3, ac se in bomimim insinuan* animos,
\ ,
dainmim aflVrat : nam cl tulela lua iinmorlalic
, \ .
esl; et iniercessio, vila ; ct proteclio perpoiua.
,
Nisi enim lu praîres, neroo spirilalis cvaderet ;
.
nemo in Spiritu Dcum adorarct". Tuuc enim
, , ,
spiritalis faelus est hoioo, cmn l u , Deipara, Spi . littis sancli babitaculum cflecta es : iiemo D*i
;, , * ,
cognilione rcpletus est nisi per ic, sanctissin;a.
, . ,
Nemo sahus nisi per te, Deipara; nemo pentl , - Q ciilorum cxpcrs nisi pcr le, Virgo parens; nemo
, ,
redeniplus ( 4 4 ) nisi per te, Dct Malor; nemo do, , .
num per miscricordiam consecutus (45), nisi per
;
te, digna quae Deum capcrcs. Quis enim lanlo
[] perc peccalores defcndil? Quis adco nibil emenda; 20' Sortis (46), sponsionem praclendene palrocinalur ?
k
<
" Psal.
cxxxm, i
- l Psal. CXLIV, 3.
Joan. iv, U.
VARIiE LECTIONES.
k
impr. .
inipr. ,
impr. .
NOTiE,
(41) In demortnornm omnla devorante iuf<rno ;
>. ^5. Yelut
edrnm infcriio qni cesserunt in cadavcr ;'qnorum
aulja, n M Cbrislo rrsuruenle, crat fulura resurreciio ; aiqoe adco nisi nalo eodem cx Maria.
(42) llla pulveri$ maler, elc. ^,
. Acccdit ex Uogio : quod paulo inferiusex eodem sequobalur, mulavi
in qtiod propius cst voci , qua
illic usi sunl LXX inlcrprelce.
(43) Nec tui illiut transilus. Roslilui ex Rpgio
- , , quol vel nibil si^nifirat, aut non salis apposllnm. Qnrd enim bic
, nulla prascrtini saTa
aHusione. Alludit Gennanus ad Prov. xxv, ubi
vert. 16 e l 2 7 de niellis casiigalo usu, aliorui oxilioso: veiilqae non essc id porictili in mcmoti.i,
^n&aqoe migrationis Maiiae, velot continue animuni
subrnnt*, ac recurrente.
(44) Nemo redemptus. quoqtia cx Rog:o: ac
roftgrus admodum rcdempiioni prr Mariain a 'jnn%, quan !<>
inlinilus illo,
tuxnal v a b r , raliunc nijus Cbiisti Oomini, Maria!
prolis, satisfaclio abundans fuit, ac copiosa redemplio.

(45) Netno donum per misericordiam conseeulus,
. Quid<|iiid cxjmie donuin esl, ac
gratia por Chrisliim, ex ro iu nos dcrivalum, quod
jflas ia fuit qnod cx Regio pr?Miilimus :
qiianquam, iu edilis.non displiceat.
Ulrumque cnim in Mariatn congrnii, qu;e el Deuin
utero couiplcxa est, el l)(M> graia singnlaiiter fuit;
quod cam conipeilat angelus Luc. : XuTpe, \.
(4G) Nihil cmendaiis. . , i d t l i s , mimis quadiat. Deerat quoqnc ^
, quotl scqucnlia oxiîml, ubi ejusnioili sponsiouis privilcgiuiu in Maria dt:claratur,
scd niale explicalur a Scbollo, cui ,
quod scquilur, esl conlradictio , (ola sciic ac sensu
conlrariis. Allusio cst ad (icuin suocid:iidaui, cui
sola Maria, posl longam adeo cxpcctaiionem, < l
cnm aliorum sponsio jani videri possit
(quomodo rt sliltio i*x ins. , ) indurias imp<araje babcal. Simili sensu Audicas Crelcus. Mariamdrprx iicat orat. itiAuiiuiit. allusioue
.V. I
G E R M A N I P A T R I A R C H . E CP.
3 8
(Juivis cniin corum, qui eliam auxilio esee posscnl, , ; >

parabolica; ficus" cxcidinni in nobis mclnens,
, *
supplicaiionem pro nobis offerre delre< tabat;
*
tit ne imilili promiesione, laia sentpniia, non ad- ,
miuenda sponsio vidcretur. Tu aiilcin, quae ma . ,
terna in Deum aucioriiaie polloas, eliam iis qtii
, \ * eiiormiler peccanl, eximiam miiissionis graliatn
, * .
coiicilias. Non enim potos non exaudiri , rum
,
Deus, ut vera3 ac intemera(a> Malri sna\ qi-oad
\ , \
omiiia, c*l per oinuia, el in ouuiibus, morcin grrat. , ; \ . 0
Iliuc merito, attliclus quisque ad te confngii; i n ,
fiiimis tibi adbarct; bcllo pctilus te boslibu* , \ ,
fpponii. T u , Iudignatiouoin, et iram, ei i r i i t i l a . c \ ,
tit>ncm. imitiissioncin per angelos malos", trans- , .
fcrs; juslasqtic niinas, ac condigna eeuleiitiani
\
rondcmnationis, qunc Filii tui nomiue appella , imn (47) poputum, hnpausius diligas, avertis. Iliuc
. " \
vi populus tuus Cbrislianits, perpendcns rerum
, ' ,
guaruui slalum, fi.lenter libi siias ad Denm, p< rf ^
rondas preccs roinmiuil. Indublus forc spi*ral,
.
exorct ac flectat, sauclissima, ob fariirin olim
^, , , \
periculum (18), el muliiludincm luoriim in uos
; , \
benciicioriim; quoJqms sxpitis supplicando, iri
. ' ;
benigne annueris, adigat. Quapropicr, quis non

bratam le dcpra?dicci? Spcciaculum, angelonim

iu:e!ligcniia majiis; onini praeslaulcm intraculo,

sumnieque novam bomiuuni felicilalem ; Cbristia ? '
noium gcnlis susccplionem; pcccaiorum irequcns .
;isylum ; qu% pcr boras singulas Cbrislianorum
, \
ore VITSITU? Sinuil alqueenim (remore eorreptus , .
fiKTit Cbristiaiius aliquis, aut pedem ad lapidem
, .
oflendcrit, illico tui nomiuis prxsidium iuvocat. , 4* .
Quarc ut quis nulla requic, le Iaudibus celebret, . non exislimat sc cclebrarc; qui magis iiâliabili
, ,
afleciu celebrare incipiat. Nemo cnini salts pro
.
dignil;le celebrarc possit. Qui le seniper magniii ,
care dcsiJeral, jugi lua gloriiicaiione, dobitum
, .
in te suum apud se rcpelil. Cum enim mullorum
,
dcbilor nibil fossit rependerc, accumulat graiia , \
rum actionein , quemadmodum ipsa ttilclam ei
. ,
proiecliouem accumulas. Quia eniin illa donum cst
, opiimum quod fmem non babeat, jugi afliciontem
, ,
bt*neficio, vclul a piiucipio, gratiarum aclionc de, , ,
nterelur. Quis cnim lc adiniralioui non habeat,
, , #
hpem iminulabilem, protectionem immobilem, s t i - 0 , ,

* Luc. x i i i , 6 seqq.
* Psal. LXXVII, 49.

VARIAl LECTIONES.
Rpg. .
. Iiripr. .
Impr. .
NOTyE.
ad Moa!)itamm urbem Laternm. h\ firum arc(aclam novum monumcnlum suggerit, . Graeconim cttneliis egivgiis copiose aucta, piactlara
rclyti GaUise cancellarii Pciri Seguieri gaza, i n .
scriphur illud Joanni Damasccuo, aliud ab co,
fj'iod Joamiis Cbrysosiomi noinino cdiium, noni u l l i Koma. codices oi !rm viudicani. lucipit illa
!>.miasreui Oralio :
\ *. Ilanc fgo
rraiioiioni duui avidius c\sciiho, mulilain, <l ui
fcrc cxordio coastel iuvciiio, pluiium f o l i n u i i
1
lacnna diminulo praefalo codicf*.

(47) Filii tui nomine appellatum. Qnod Andrea
Creiens. aliique vocanl CAw'1
diclum nomine, ac Chrhtianum. Male_ ScboL FiM
tni nomen implerantem. nonnib
iiovtim pensn quo reddo, ac roddidit Schollus.
(48) Ob fnctum olim pericutum. ex
ms. lurplc cdiia, Scboitus niirms apposie, robnr. Mnlium ccrlc ad fiduciam facil,
p. sa a ias bcnigititas, ac anlerior impclralio.
3S3
IN DORMITIONEM . MARLE. I I .
34
, , lura perfugium, seinper vigilcm deprecationem,

, - perennem salulem, auxilium slabile, patrocinium
, , inconciisHim, murum inexpugnabilem, tbcsaurum
, * voluptalum, hortuni irreprebensibilem (49), arcem
, ,
lutam, vallum undique munilum, validam auxilii
, t d i r i m , porlum tempeslate jaclalorum, malaciam
, - pcrlurbalomm, peccalorum vadem, desperalorum
, ,
adduclionem, exsulum revocaiioneni, pulsorum,
. c ,
posiliminio reversioncm, alienaloium cttncilialio , > nem, daimiatorum commendalioiiem (0), malc \ ,
diclorum bcnedictionem, rorem squalcnlis ani . " ,
ma?, siillam irriguumque confecto ac tabescei.lis
, , \ , herbae? Per le enim, inquil Sniptura , c ossa
\ \ - noslia sicut berba gcrniinabuui ; > Agni ct
. \ ,
Pasloris parenlcm, omniiimquc bonorum palam
, , t
conciliatriccm. Tua omnia admiranda sunt,
; c veia, juslificala in idipsum, omniaque desidcra , ,
bilia, ac dulciora super mel cl fa\um.Nam ot
. " servi (ui ea desideranniSu; in illis dcsiderandis, ex

te, reiribulio mulla . Quis iuas miscncor, \ ,
dias iniclligei \ Enimvcro, sat tibi ad laudcm,
\ .
adinirabiirs, quod non possiinas dignis enco
miis res luas celebrare. Magnain a Dco, ad l i i u m . . pbum celsilalem adcpta cs, quod lua ex carm*,
; * populum ei Cbiislianum compaiavei i s ; qtiodqiic
. >
id quod similis lecuni essel natuiae, diviita? ejtis
\ , \
expiTSsrcque imaginis conforine rcddidctis. Quaiv,

beiicdictitm noinen tuum in sxcula
Vincit
. , \ , \ solem !ux l u a : stipcral crcala omnia, luus bonor
ea
, - Q
\
.
,
\
,
, . "

, \ , >
\ H
Isa. L X V I , U . * Psal. x v m , 10-12.

Bexaem. bora. 3.
el digniias ; pjrac angclis major txccllenlia lua.

c CODIO excelsior"; scd et coelo cocloruin
expansior, scplimoque ccelo, quod ccu ex Scriplura (51), sanclus quidam aslruil. coclum supia
octavum, ct si quod ullerius oclavo fcoclum, di<i
potesl! Benedicta tu in generaliouibus gcncratiouuin : scd et in le, benediclionem consecuia
sutit omnes Iribus lerrae" ; nullus enim locus est,
ubi non bonori Jiabearis. Neque ulla iribus esi,
ex qua Deo, per tc, fruclus non geniiitiaverinl :
" Psal. cvi, 43.
8 8
Psal. LXXI, 17.
Job x i , 8.
w Dasil.
V A R I J E LECTIONES.
% Impr. .
* Impr. male .
.
.
(49) Borlum incomprehensibilem.

Praetuli eam ms. lectioncm, velut alludat ad p r i raum illum horlum volupialis, non omnino
, ac vacanlem crimine, ut quo Adam, ac
tnjus occasione peccaverit. , eliam
ediiorwn, non male in Mariam borti typo dicluni
sit; quod fugax sit kortorum decor, ct Usmpora*
neos, non sic Mariae, sed indeficiens.
(30) Damnutorum commendalioiiem.
ad sensuin Lucae. * Commendanlei Deo: qua Mariae comineiKlatione.ici J H I I I ,
ac praedaronaii, absolutiouem a Deo judice, ac
veniam conse luaninr.
(51) Quod ceu ex Scriptura. S< liollus,
Graphtie: verum id parum grapbitc, ac scitc. Pa-
lam enim est alludere ad illud Basilii bom. 3 in

Hexaem. quo unitalem cceli impugnans, <o quod
itlud consict tota sua niatcria, eiiam plurcs in
psalino, iis verbis, cxli coetorum, insinuaios osiend i l : quod el iiostrorum scnleiiiiaB de 7 coelis planeiarum non male cor.gruii. Sic Dainahccnua,
lib. n , cap. 6: eunidem
Dasiliuni, aii dixisse coelorum siibslaniiam,
tenuem instar fumi: quod niuiirum
id ille cx illo lsai Li,6,juxla L X X : \
* Coelum sicul fnmut firmaium
esi; nitaiur siatuere. Sensus ergo erit,csse Ilariam
septiinum illud coeluni, oclavumque superius, ac
si quod esi ulterius coelum, emincns cn aiurae loii
corporali.
S. GEF.MAXI PATIlIARCn.E CP.
355
JM
u l ei genles, quae te osu sacculi non cognoverunl, , IpsaB eliam leinporc placito (52) boalam le, Du
.
Genilrix Yirgo, sim pradicaturae. Tuo enim Filio vcwiente judicare orbcm lcrrarum in jusfilia**,
videbunl et p l a n g m l , qui le Deiparam, confiieri credcntes nolueruut : luinque demum persp';cienl quanlo se i h o a u n pemTso sanc consilio defraudarunt.
Nobis itaque Cbristianis, tcque Driparam f . b r i ' sliaua fnle veiicranlibus, siabilis liitebu lua? inisfri , . cordiam cxbibe. Elciiim Dormilioncin tuam,
, , :, \
Dcipara, jure viiain aibitiamur; leque spirilali
. \
quadam ralioue nobis conlubcrnalcit credimus.
,
Guruque adeo ingrueril calamilas, tuum qutereutes
praesidium, liberamur : rursum vcro fausia, gau- , *
diique oborienle die, eam ipsa concilias : ac posl- \ ,
. " ,
quam in omnibus noslri sollicita es, nol iscum te
, \
agere persuasum babcmus. Qiicmadniodum cnim
,
siiiciilosus a;l fonlcin propcrat, i/u; et lidelis oni . \ TOJ
nis anima, to(a scsluans accurril, mo iniplcuda
auxilio. Ac ilcrtini, quemadinodum aiibelilu bau- '
\ Slus aer animaiem buiuinibus olfacium aiflal (53):
ita et lc, oilhodoxi omnis Clirisliani ilalus, ac .
spiralio, ore ptofert ac enunltal. Ncccuim lanliim
,
ab acris baurimus oblectaiione, quanlum a tui no \
minis bauriraus proieclionc : adeo ul in Cbrislo,
\ c , ac le implcalur qtiod scriplum cst : c Hespiralio
\, !
narium uoslrarum es t u ; in legumeiiio luo el
. > ,
umbra vivemus . > Quodnam eniiu aliud bomi , ,
nnm genus a Chrisiianis, id lanlum oblinuil glo- ;
riae? tam illuslri fnil exislimalione? Augeli coe *
lcslibus glorienlur babilaculis, nos, inccssu sanclo- ).
rum leniploruni tuoruin, fciiis delcctamur. Ulen-im
, \
iilud quondam Salomonis lcnipliim, coelum in
^, lcrris adumbraril; quam nos poliori jure, cura
, ,
ipsa eflecla. fueris vivum Clirtsll lemplum, cccle &;
sias luas el lcmpla, vclul terreslrcs calos sumus Q
claluri? Slellarum clanii faccs loquunlur in firma , ,
inoiito coeli : corporclque luaruiw, Deipara,
, ^ imaginuin ducli colurts, luoium nobis donoriun
. " ;
largilioneni ceu slellanli fulgore coruscanl. Sol et
, \
luiia unius a\em circuli illmninant; at domus
, \ , , oninis, et civiias, rcgioquo, tauni, ex lui Nali , .
Lumiuc, splondet liimeii. Quapropter bealus bomo,
, '
eisi pccralor, quod tuaiu adcplus per naturam
, \ cognaiioiicm, ciiam divimr, per le, nalure par>, > ,
tic<*ps invenlus sil : c Bcalus rcvera, cl bene illi
\
fuit; iino, c el erit benc ; > tiou enim deficies
89
91
Psal.
IX, d.
* Zacb. x i , 10.
9 0
Tlircn. i v , 20.
9 1
Psal. cxxvn, 2,
VAUIiE X.ECTIONLS.
1
Malc edii. .
^52) Tentpore jflacilo. ^ Src Icgo \

, * quoil nis. babiH. Vilkisius edilis.
. sunl Pauli, II Cor. v i , tii quod
'iHe iu jwiiiaiiM advciilum iMxil, Gprmanus in sccumlitm irfsferat, qtti ei ipse fulurus
esl, ixccepto a* jfituUo tempore.
(53) Animatem hominibu* olfactum fflat.
. Vhw olfaclus ac nares, irt st-qeins atiîoritag, Thren. iv, imlical, quam odita
malc rcfcrebant Sap. n . Significatnr jugis qiiaulam
Maiix mcmoria, cju^quu nominis orc prolulio, uli
rst jngis aerls spiratio. Editis, \ , efl

- sed ininus quadra^ Quoil poslmodum in
illi scquilur, nonniliil diversum esi ab iis, quai
damns ex Hegio: '
V c r u m vidcalur
viltosuin , , qiianquain Scliottus niiiiur
reddere. Legcriin , quomorio cliam ms.
paulo inferius eaindcm conigii vocem, ubi Scbol.
prudcnlium imagitium : bic
atitcni, respiralio qucc facit yarlieipem divinitatis.
1 DORMITIONEM . M A R L E . IT.
S57
. ^ \ \, ,
; . & \ \,

. ' ^ \ ,
,
. '
.
, , , ,
\ \ .
, -,
, . " , c ,
, \
, ,

.
qui usque ad finem atixilium itium uutinvni

mcruerint. Faccssal in (c mors, Dctpara, quod
vitam morlalibus produxcris. Facessal in le sepulcrum, qiiamlo inexplicabilis sublimilnlis divimim
facia es fundamenliim. Facessat pulvis; nova
quippe informaiio cs, quod iis, qni in limo htti
corrupli cssent, Domina facla sis. Te igiliir, una
noliiscum versari cerla confltenmr fide. Nisi enim
nostra in eo esscl posila consolalio, dtflierel pra
tui desidcrio spiriitis noslct*. Quomodo atitem juxia
Scripiuram , fide iiUelliîmus aptalos ccelos ,
ifa ei io, ctiaui a migraliona corpotis, acceifontem
nobis coaiilem, vilut oculis coniueri cro:fiims.
Non cnim lauhim dolel anima, cum a corporr avellilur, quantus dolor cst te privari, immactilatissima. t l i u c , juxia Scriplutam : < Fisi corptis
luuni dormil , cor lamcn luuro vigilat *; et
quanquam inevilabilem bumana? coadiliori? mortis
liccessitalem subiisii , non tamfcn dormhabil,
aulvc dormiet, nos custodicns ocitlus tuus.
* . \ -
, \
* ,
\

,
, *\, \ *, c
7.
. '* \
, ,
Non e u m leslibus caret ttius iransiios; iiec

dormilio lua falsi qiitdquam babcl. Enarral coelam
gioriam eorttm, quas in le tunc concurrerunt;
lcrra, eoruna roprsesenlat veritatem; nubes, bonorem qneoi famulalu cxbiiHieniiii, clamaru. Dentque angeli,. quod id tcmporis saleiiilium siiparot,
annunlianl: ut nimimm apostoli ad le Hierosolynam convcnerinl, quemadraodum eliara Habacuc propbeia, bora una, in nube rapius, surri-
, i e n l e
augeika dextera, ex parlibus Orines, Judaraque, Babylooe Pcrs4dis, ad lacum Danielis praeslo
fuil *. Euimvero, ut gntla una nibil mari adjicit,
Deijuc pauperis cruniena, diviiis ibesaurum evcual; iia nemo luaruni colsUudinem laudum orationc saiib cxtulerii. Ilabcs planc, ipsa a te propriam Iaudem, quod Deipara eflocla sis. Noti enim
quia boc lantum, exponeulo Scriptura, c acribua
noslris audivimus; > nequc ilenuir c qtiia palrcs
nostrr, > boc n^bis verissima narralione < annuniiaverunt *, Deiparae appeltalioncm soriita
cs ; sed quia ipsnm opus quod es operala in nobis,
proprie cl vevc , nibilque gralilicanle lingua, ct
oiihodoxe, Bei, ln, Malreni, -ab ipsis rebu confirmai. Idcoque par eral, ul ne rcveia, corpus iilud
9
, ' ,
&. ,
\

,
* * * , \
\ , *
\ , , , > luum quod vitaro suscepisscl, morlifcra corru
plioc involverttur : ac vero, ut et sepulcruni,

\ vclul bomiuis propriam nia8sam suscipercl; (
, * - que te, \ita3 consumoialioue, a tua ipsa viia mi granle ad coeleslia; monumenlura quidem tua
carne oslenderetur vacuum; luus vero spiriius

iuvenirelur ab buroana conversalione insepaiabilis;
, invisibili ejus virlule, qui ex le Virgine nalus esl

Cbrisius Deus nostcr; cui gloria in saccuia.
U . ".
Anicn.
9
H e b r . n , 2.
Cant.v, 2.
Dan. xiv, 32 seqq.
9 8
Psal. xuii 2.
LECTIONES.
M m p r . ..
. .
Ed. .
7 Ms. .
* Maleedita .
S. GERMANI PATRIARCHÊ C P .
351)
VII!.
'.
Sancd Cermani archiephcopi Contlmilinopollam,
Laudatio in nanciam ac venerabitem Dormitionem

pra>glorios(v Domince noitrce Dei Geniiricit semper
xal virgims Maria
dei
.
COMREFIS. ad calcem Tbeodoti Ancyrani gr. lal. 8 Paris, 1675, p. 87.
Pratclara c fainai ac cbopa,> sicut scriptum est,

\ , ?c iinpinguat ossa . 1 Quamobrem eiiam instituta
, . \ ;
de corporali Viiac parentis semperque \irginis
-.;
Mari Dormiiione narralio (qnippe quae dtvinus
, \ ,*
odor ac fragranlia sit sanctisbima? carnis Chrisli)
,
eos sanctificat , qui ipgam sanciificanl. Immulata .' '
cnim quandoque ex Uci niiscriconlia apml inferos
bumaua ossa, immaculatum sancue Dci Geniiricis ,
corpus plane impinguavit, cuni ca cx corruptione ,
induruisscnt :quippe qit Nali ex ea rcsurrectione, '
cxspectalaincorruptionemollitasuiu suporoleuin .
. \
Enimveio nos quoque paucis, cjus perpclua d i ; .
gni memoria Transilus memoi iam recolanius. Vere
\ ;
naiTique eliam hetiiia , ejusniodi narralionis au.
ditio est.
Cum Cbristo Dco noslro consliluhim esset, ut
" q u v i t * parens exstnisset, Maiiem suani IransOr , '
ret, per angelum rursus ci familiarcm in procin
clu esse ejus Oormilionis lempus praenuntiai; ne

sicut in reliquis niorlalibus , mors repenle i n gruens , ipsi quoqoe vivis excessura; aJiquam lur, \ :.
bationem afferrcl. Ne igiiur eliam illa improvise
, \
sxculo migrans , nalurali carnis proprietale lur .
barelur, ui quae suum ipsa excessuni uon praeno" \ ,
visset, Dci Sfihccl qui uiiiversorum crealor esi, pa- C ^ ,
rensiniUiluradeaiiitiigehis, quicx Cbrisli persona
,
verbis istiusmodi ejus pramuuirel animum , ac fl- ,
duciam augcrel.
, '
\
Tempus est, ail Dominus, ul le Malrcm meam
, ,
assuiuam. Qiiemadiiioduin igilur lcrrani, et qui in
. \
terra suni , gaudio rcplevisli, gralia plena, sic et
, , \
coelestia rursum Ixtiiica. Palris niei mansiom* .
cxbilara : sanclorum itcm Spiritus recrea. Videnles , \ .
euim illi tuam ad me celebri cultu ac siipanlibus
augelis tratislationem , certa ducunlur lide sibique , ,
persuadenl forc , ut per lc eorum quoque porlio in
\ \
inea iubabilel luce. Veni igitur cmn exsultaiione.
. . \ ,
Ave cl nunc et gaude, uli et p r i d e n i : habes cnim ^ \ . / omuibus, ejus, quod est esscplenam gratiae, no . *
oiinis digniiaiein. Ul cum me csses conceplura, , --,
gaudii iiunliiim accepisli : gaudc et modo, quac a * .
me assumenda inviuris. Ne le lurbaverii, quod
uiundum reliuquas, qui corrumpilur citin desideriis .
suis. Ejus Iransmiuis corruptioiiein ; nam neque coa qui in muudo sunt, tua deslilutos ope dimis * $*
sura es: sed sicul ego, cum de uuindo uon sim,
, \ *
eos qui in ntundo sunl propitiis iulueor oculis, ac \
providenlia guberno; sic noc tua a mundo usque

ad consummaiionem aufercnda proteclio est.
M
\ . , 34.
" Psal, u v , 22.
Luc. 1, 28.
I N D 0 R M I T 1 0 N E 3 [ . M A R L E . .
32
Non
(Yanget
lc
negl^cla
cnrniscura
:
ad
\ivaeio*
^ -
rem vitam rcvcncris, ad gaudii rcquiem,
iran / , ,
quiltissimam suniiuamquc paocm , ad viiam imllis
, ,
curis anxiam, ad delioias oinni labe carentes. a l
, ,
perennilalem quielissimam , ad jucundilaiem i m , ,
iuorlalem, ad lucem occasns ncsciam, ad diem vc , ,
spere non obscurandura, ad meipsum, liujusce re .* , :,
rum universilatisluumqueCondilorem.Nam ubisuin
, ,
rgo,illicvila
aelerna, incomparabilegaudium, babiia ." , \
(io
non
cxa?quala,
nulli obnoxia interitioni civitas.
, ,
Ubiigitnr ego suni, debes ei rpsa csso, inscparabilU
)." , >, ,
ninter, in Filio indivulso. Ubi Deus, omnis bonitas
. ,
est, omnis obleclalio, oninis jucuiiditas. Ncmo qtii
^, . \ videril incam clarilatem, ab ca absctdere in ani
inuni induxit. Nemo ingressus in meam requiem*
. ^,
quas sunt mundi perituri denuo rrquisivit. Ex Pe \ , ^
iro sciscitarc, parne inundi conipai alio ac montis
.
'Jbaboiii , lum cum ibi conslilulus ad brevc moiiicriliiin mea spcciator claiiialis fuil.
Dum in muiido corrupiibili vi(an agcres, meam
,tibi in visione exhibebain poleuliam ; emigrami c.

viia, ipsc inc libi fa< ie ad faciem osiendam. Nibil
, ^
gravale lerras ccdilo, qiise sunt ejus propria. Tuuni
. .
corpus~ meum esi : qtiodque iu mauti inea suui
ebv ^* \
omnes fnies lorra3
nemo quidquam rapiel dc
*^/ . \
tnanu mea. Tuum mihi corpus concredilo ; naiu
* ,
." el cgo divinitaiem luo ulero deposito iradidi. Vidobit Palris gloriain divina anima tua : videbil uv.\ ." geniti Filii cjus cjarilalcm intenieraluin corpu>
? ^.
luum : vidcbii saitciissimi Spiritus majeslalem hnpol'^ lulus spirilus luus.
: .
Ndiil in le niors gloriabitur, ul quas Yitam utor
\ ci;. - gesiaveris. Vas meum effecla esl : haud illud 1
' . - tbalis casus conlrilio conlringet: baud caligiuis
obtencbraiio iu obscurum lrahet. Veni ad Naiuin
< 5 . "
luum propcnsa animi voluntaie : Filii dcbito laatiii 6 . care gcstio: materni uleri bospiiii commodaii
*<o;ui *
pnemia reddcre: quod lac praebueris , mcrccdom

^ * darc : quod educaveris, vicom repondere: ralarn
visceribus tnis fidem fncere, Qu; me, Maler, F i . , , ,
lium unigiMiitum nacta sis, ineeuni polius commo:.<: rari velis; sal enim novi ad altenim le filinnt non
.
amore disirabi. Ego lc virgincm matrem eCfeci.
32 \ . | ) Fgo te qtioque Ixlantcm snpcr Filio maircm eon ,
stiluam
Mundum libi debilorom pws!abf> , # i
.
eniigrautis nomen luum majori gloria collustrabo.
, , Ego le niundi inurum exûificabo, corum ponlcm,
^, ,
qui fluclibus jactanlur, eoriun qtii manu ducun^,
ti:r baculum, peccatorum advocatam, scalam
.
doniquc quse provebere in ccelum morial^s s\ifficiat.
Ycni cnm lcclilia. Aperi paradisum, qncm coTpyo-j ' . "
gnata tua Eva, ejusdemquc corisors gcneris occl"- *
, \ .
sil. Inira in gaudium Filii t u i . Dimille lorrrnam
/6 *
Jerusalem : ad cceleclem exciirrccivitaiem; quipps
,
cum brcvi posl lerrcnai Jerusalem Planctus m: )
gnus fulurus sit, uti scriptum est, sictit planclus
, , ,
*5|
Psal.
xciv, 4.
PATROL.
* Psal. cxu, 9 .
GK.
XCVIII.
S. G E R M A N l
P A T R I A R C I L E CP.
malogranali
'd biicciditur iu agro *. Decumbo, . ,
alque hl adspecicm lanlum, in Gcllisemanc monii

menli loco : liaud in longiun lt>mpiis in eo le or- .
bani iraliain. Vcn am ad le niox ac juslis persolu" , .
tis in montimemo deposita fueris, non qui a te dc ,
ntio concipiendus sim, qua ratione in te scmel ba , ' \, bitavi, sed qui polius contubernalem mibi fulu- .
^; ,
rani sint assumplurus. Pone Gdenter corpus luum
&
in loco Gelbseniane, qua ralione egoanle passtoncm biimauo morc in oraiionc eo ipso loco pro- . , !)

slravi mci corporis genua. Sicut igilur ego, ubi
. " iunc gcuiia flexissem, ad vivificam ac sponte assumpiam cxii mex crucis morteni, sic tu quoquc > \
, \
post doposilum corpusculuin, ad vilam coafcslirn
.
Uadnccris.
Eti niri qiioque ad le vcniunl discipuli, qnorum \ \ *
, * \ ,
manibus bonorilicc ac rcvereiiler luum curabilur
. , cu
funus, qui sciliccl spirilales meae fllii sunl lucis.
, . 5
lig, ut tu ipsa lestis es, adoptionis graliam impar* , ' t i v i . Ac sane iis justa solvenlibus, baec me libisolvcre rxistiura , atquc meis ipsum inanibus tibi pa- . \ *
, ,
rentarc. Nam ncqiie dccet ut bis tibi ofliciis ulli
a!ii dcfungatitur, pralcrquam aposloli mei, in qui- \ \
, \ ,
bus cliam babilal Spiritus sanctns, qui cl meam
pcrsonain explcburit, inlcmeralissiuia, in bonore .
tiiarum cxseqiiiarum.
Uis Dei Maler nunliis acocplis, gavisa esl gau dio niagno , sprcta pcnilus lemporanca morlalhim
,
viia. Acccnsis itaquc in omni domus ambilu ma \ guis facibus, convocal amicas sanguinisqne ncccs- Q ,
siludinc conjunclas alque vicinas : domum everril,

veltil in virginis ibalamo, lecttilum floribus stcrnit,
, , \ ^jucni vidoliccl baclcnus per singulas nocies, desi
derioin Cbrislum ac Filium suum , copiosis lacry , manim rivis inicr fundendas preces inundaveraf.
,
In Lelulo cniin meo, ail Scriplnra, quaesivi quem
. \ , \ , dilexil anima inca \ Alacri animo praparat, quae
, . ad exccssum fuuusque cssenl opporluna. Vulgai sc
. ,
migraluram, manifestat quai ab angelo fuerant de *
nuntiala : oslcndil vl quod bravium 111 m dcdcrat. \ /
Illud porro, ramus paluise crai, vicloriai signum
, , ,
adverstis moricm , imniarcescibilisque v i l x praefi\
guratio; ad ccilam illi faciendam iideni, qua bti, ;,
lyanis migraliira cssel, majore vi corruplionem
\ ' ,
cxpugnaluram csse, pcriride ac Nalus cjus Cbrislus . , \
inferni victor cxsliterat. Hujusmodi palma? illud
ol
bravium , in quo ct religiosi Hebraiorum pueri, , accedenti Cbrislo ad passioncm, lanquam qui mor- , , tis viclor futurus csscl ac Iriumpbator, laudis spe- * ,
cie ac pra?-couii vibrantes praeluserunt, clainanies : , .
*
ilosamia in altissimis*; > boc esl, Salva, quseso, 6r\ ."
qui cs in aliissimis. Vox enim illa apud Hebraeos, /
si inlerpreteris, boc sonat, Salva,qucvso. Quemadmo- , / \
duoi igitur duin sic exciperctur, palmanim rami
6 ,
illi triiimpbalcm Cbrisli morlcin iigura prxsigna .
r u i i l ; sic ct conlraJiliim Deiparae bravium paiiua?que spatula, fulurac de corruplione n i o r l i s viciori*
ecrlum pignus crat.
Zacli. x i i , 11.
"Cant. m
i.
Malib. xxi, V.
3J5
DORMITIONEAl . M A R L E . I I I .
" - \
, . *0 * . * ,
\ . < ,
\ , \
\ \ *
& \ .

; ,
, ,
,
\ ,
;
\
366
Flebant, quae accersiue inuliercs fueranl: lugcbant qui ad eam conveuerant, alque laci ymartini
imbre, fluniina, ut sic loquar, in domo ducebam.
Ne et pupillos relinquerel, voiis obsecrabant. Ad
quosilta: Filii mei ac Dei voluntas in me fiat. Ilic
eniui Deus meus, et glorifbabo eum : Dcus Patris
mei, el exalubo eum *. Filius esl ex mecarnis
ralione nalus ; Paierque, el Conditor, ac Dcus sua*
ipse parenlis est. Si igitur vos, cum ex morialibue
filiis, sordidaque copula parentes sitis, ab eis separari ne ad moiuentum quidem suslinelis: qui
(iai ut ego Deuiu Filiuni nacta, et quae ad eum
indivisa prauendam viscera, idcirco quia nulla viri
opera incorrupta ac illibata eum virginitale enixa
sum , non pr# vobis majori subacta sum amoris
^ illccebra ? Vos enim muluo , allernisque proventi ' ,
btis , liberorum solamiui jacluram : al ego,qux
, \ \ .
c i Deum Clirisluin aique buuc unigenitum babere
dignala suni, quomodo no lubenii auimo gaudensque ad eum proficiscar, qui el ipse semper vivai,
ic viiam cuociis praebeal ?
,
Inler qua3 vcrba, en libi repente vcbemenlis lo , \ nilrui sonilus, nubUque sedetilis lurbo irninipens,
,
ex qua velut gullarum roris occlli, Cbrisii discipuli
\, - depluenies, conferlo unaniiniler agmine VirginU
. \
lecto astilcre. Quam ut conspexere officiosissime
, , \
venerali suut: doctique ex illa advenius causam,
,
ejuscemodi eum verbis allocuti sunt: Ea quidem

raiione, quod le in mundi bujus iucolalu babeulee,
, , ;,
ac velui ipsum Cbrislum coniuereniur cernentc,
- C baud exiguum serumnartim levamen, Dei Maler,
, nacli erainus, tuae causa migraiionis quirilanles
. \ ; \ , \
dotamus. Quod vero luin divina auctoriiaie, lum
, ; carnali in Malremuecessiiudiiie,ui ad Deuin proti, \ ciscaris evocata es, gaudemus el gratulamur, ejus
, \ . - noniiiie, quod in Le decenter inaplelur, conmiodum > \ \
que eventuruui est. Nam et nos in te abunde x i t *
, \
aeternae altum pignus accepimus, alque ad Deuiu
. \
medialricem bumanis einigranlem nanoiscimur.
& 4 - Nec eniravcro decebai ut Dei Maler in medio
, * \
generationis pravae alquc perversse vitam agerei,
.
sed ut ad coelcsiia labernacula ad scdes imniorlales l i ansiret.
Inlerca vero inconsolabilibus flebant lacrymis:
, , * , - ^ ad quos illa : Gaudele, Filii inei spirilales lilii. Me%
.
,
.
,

, ,
.
, *
.
\ ,
.
| *
, \ 1
Exod. xv, 1 .
Luc. x x n i , ^8.
menlole illius verborum , quoiuodo in passione

commune mundi gaudium baud iu luclum verlenduni praeceperit. Et me iiaque bodie ad euin coiumigrante, ne gaudium meum lucluosura reddiderilis : sed meum corpusculum, ita ut ipsa illud iu
lecto contposuero, omnes efferte. Mibi enim videor
ipsis Filii mei manibus exsequiarum more tumulo
coinpoui alque eflerri, cui a vobis ejus discipulis
jiiaia, fide solvantur.
lnlerim advenit et Paulus aposlolus, ut quem
procul lerris dissitum, evangelice pracdicaiionis
funclio delinerei. Pulsanli vero januam domus
gratanter aperil praepogitus Joannes apostolus ,
887
S. G E R M A X i P A T R I A R C I L E
CP.
'3
qui et Virginom lanquam inalrem virgo ipse ab vov ; ;

. "
i|iso Cliristo in sua acceperai'. Viso Panlo aposloli
, , !) animis recrcali, in suppcdaneo scabillo reverenlcr
; .
prima illuin secle collocaruiil. Suscipil iltum Virgo
; ; ; ;
bilari vullu. Paulus, ad cjus se pcdes jaclal; ac,
; , * \ ,
ubi didifissel quamobrem el ipse venisscl, iiigoiili
ac lugubri gemilti expcdituui os sutiiu cl doelrina! ;
\ ,
assuelum aperiens, mngnilice Virginom fncoiuio
; ,
cclebral: cx cujus clogio baic panca sunlo :
Avesis, Maier vilap, ttuNrquc prauiicationis exisli, ; , \
niatio. Salvesig, m<a, obleilaiionis ac solasii con . , .
secmio. Qmnqiiaui enim Cbrislmn iu eanu; nou
\ ,
vidi, qui le in corporc videain, qu;e corpus incor , poivo iiidiictidiiiu iiimislraviTis, sic aniino aflicitbar
, ac oblcclabar, ac si Chrisium vblereni. Mctim iia- ^ . tjne in Cliristuui dcsidciium, vullus tni aspcclu
. ,
occupala dtdibalione cxplebaiu. Ilaclcnus ego te in
\
gcnlibiis Christnni cainc popciisso praiJicabam,

ilcinceps jam etiam le ad ipsum commigrasse do
< cbo : quo exploralum gculibus liat ipsorum salu- * \
tcm in lua confirmalaiii esse inlciccbsione, ul cl
.
ipsa? immobili apud Deum t!efensione gaudcant.
) ,
Interim vi ro eliam mullis aliis laudum prceco ,
uiiu, quanlum nosse licuil,-Pauli orc i>ei Gcnilrici
, oblalis, stipremum cunclis Virgo vale d u i t : tum
. ") * grabalo, quod inslravcrai, decmiibil ; alqne, ut
*
libuil, hiteiucraio corpusculo suo composito, veliit
.
m somno spiriluin d i n i i l i i l . Quinimo, ut verius
loquar, a carno in vigilia ac expergiscous scpa
, , ralur, libcram a corruptione sui portiono.in rcli- C pxv .
^
quam (corpusculum sciiicei) praBsians. Cum iiaque
\ tb
jub!ica v< ce sua tlla Cbrislo ac Doo, suoquc cor , poiis raiiono Filio omnis labis puruni spirilum
, \ -siiiitn couiniendasscl, horlatur Pclrus summa arce
.
collcgam suum Paulum, u l super Virginfs corpu,
sculo consuctam precationem fundal. Renuil Paulus
/. rem Peirum docere dicens, qui sil pastorum eum, / ,
I U U S ac princops. Iiisistit Pelrus, se Paulo dcmil ,
tcns, ea scilicet ratione, quod is fungcnda prsedi \ cationc plurimum laborassel. Nibil quidquam
. '
prorsus acqiiiescU Paulus, Cbristi in Pelro promo 6 * ;
tionem inviolabili ratam firmiiate servans. Pgirus

iiaque precalionem f u n d i l : aposloli reliqui sublalo
.
in bumcros feretro, Virginis corpus cum canlict^
cl lnminibus, boneslo cultu ac reverenlia ad me- ^
numentum pompa ciTerunt.
Confluxeral mulliludo, qtix el nnmcrum exce^ xlerel, ad ejus boneslandas cxsequias, quan \'\lv
.
parens exstitissct. Siupebant sic repenlc bumanis . \ \
excessissc. Vebenrcntius adiuirabanlur cliam apo- .
stolos, Hs cx locis quibus dispersi eranl, per
\ , aera delalos venisse. Ubique euim HierosoJymis ; \ / ,
fama pcrvulgalum eral, tonantem ac lurbini situi \ -.lem nubem, pluviae inslar ac roris vcnli sibilanlis
, .
momento citius, in Virginis eos domo perslillasse.
\ (
Fugax porro lum etiam ex incredulis Hebrxis va \, \ nusque (sunt cnim vanilas vanitaitim , u l qui
\ ; ) icniper scandalo sint, nec conlcntius commcnlai i
c 3 \ e
Joan. xix, 57.
Eccle. i , 2.
3C9
I N DORMITIONEM . M A R l / E . I I I :
370
).>;, , * ae imgas darc uuquam desinanl) extenlis sccleralis

, manibus suis : In eorum enim nianibtis, inqtiii, ; , ^ s inper ihiquitas lectuli ferculum quaiii inlcme . -
ratre corpus iuccssere ausus, ncc Allissimi car , \
neum sollum solo allidcre veriius. Isque adeo
- coufestim manuum exseclioue imilialiir,, exemplum
. . ac iremor nunquam non in Cbristum procacil.us
ei \ .;, - Jud;cis factus. Jam tunuilo prope infrrenduni sa;} . \
cruin cadaver erat. Haud vcro ai.si apostoli (qu
^,
rcverenlia ac religiosiore nielu teiicbautur) Virgiuis
- ,
coipus aitingcre. Ac quidem disiipuli, quo prae . \
cellenii bonore babebanl, quodque caslissinue
,
cotpus Oii vas esse non ignorabant, onuii laude
/ . \
dignam formidiitem, nc illius sibi conlacimn in-6*
dulgerent, prxferebanf. Qui atilem ex plebe fnbls
' !. eraiil, cliam feraliuni altquid, quo sibt sancltfira / ,
lioncm conciliareiil, diriperc amiis auiinis expc: lcbant. Ncino lamen in eam inanus misit, cnm
,
severiori cxemplo punili l!ebra'i pciulamiam vcl
,
maxime ob oculos baberenl. Coiumuni vcro apo- , \ \ - siolorum sentenlia, Petrus et Patilus biuc inde cx
- grabalo, laxolraciu demissum pcndcnsque linlcum
,
suscipientes, sauctiim cadaver lunmlo inferuiil.
Cum nenipe sacri pignoris onus lintco incumbercl,
\,
nec sua ipsi marni coitlingerenl, claiissiini supra*\ que modum religiosi aposloli, quo in Dium amore
< , ;
fcrebanlur, ipsius timc palam liinorem prodcnles,
:
scilicct ad bumililatem sublimcs, acccrlest
, TfJ ,
colles; ministri bonore impcnsi, ac Cbrisli magni . , - ^ fice dilcctione strcnui; qui Maliiis -tnicrxFCiiiu
C
2
^ Tl
jt. . ^.
C i l l i . n% inque
!.<.>/> Filii
C . l l . graiiam
mMAl.n nrk Matrcm
fkff I f*\m cximio cuUu
Filium,
\ /
aique
lionore
prosecuti
sint:
qui proplcr Dcuni
*. \ , *
fv incarnalum, sincero lunc afleclu, Mairi qwx rat , \ nem mintslravit, obsequii vicem depcndcrent. F.
, . quorum manibus, cuiictis spcclanlibus, iulcmonim Virgiuis corpus abreplum fuil. Ac quidem, quisnam rapuerit, vidil nemo : DLMIS quippc iseraf,
wulbinaspeclabilis; lintciim vero iu nube lovi, in ca quae carnali ralione nubcs levis propbetico p-o'i''a oraculo csl
aposlulorum lum manibus lcviier in auras sublaium apparuit.
Agnovere discipuli Cbristt ad Malrem angclis
ot \
* \ - slipanlibus advenlum ; inJequc caiu quuque Irans ), iatain sibi certo slaiuenles, Deo gloriain dcderunt
, \ in laude vocis suae; lalia propiMuodum ciiam ad
populum oranles : Viri lsraelii;c, tJ nmic cunclis
*- " , <<vobis de Maria, qujc Cbristi rarue naler exstitii,
^ \
, ^ noiiiin cffcclum esl; cum ncmpe una nobis vobisque dodureiUibus, ad monuniciiiuni bor. i x s i i i u u
,
venisset, nosiris e manibus assimiptain fuisse.
. \
Ncmo
igilur se in bac parle ad '. <liflu:ilcnt
&'.
pra?beal. Ncmo nobis, velul in Cbrisli corporo, in
*'5 \ rjus quoque cadaverc crimni imponat: ed, si
*
roulingal rcm audiri a pwsidc, vcslrisquc pomixxl / , ,
ficibus, verilalem, uon iucndnciiini ciira oximiii.
, . ,
Eslolc icsles cortini qua? vidisiis. E s i r i c vos qiio^.
que novi quidain carnalcs angoli, in uioniimeiiKi
.
bodic deanibulanlcs. Vcstra el ipsi lingu.c in V I T I .
laic alas accoinmodatc. Dicile r l vos : Krtv b i us ubl
\ ;, Vigo fcopulu fuciat, al tiauslala rsi, vua* p.ircus.
*;* ;,. :;
PMI.
x x v , 10. Isa. \ i x , !.
371
372
Maria. Ecce el linteum absque illa quae illo fuerat \
involula, eara quaerene quam aslrinxeral; ei cut
, veliti inanimi, sepulcrale linteum fuerat, huic nunc
, \ .
lanquam animalae alque viveuti substerni amat.
. Esloie vos quoque ejus, quae iranslata est, mulie, res ungueoia fereutes. Curriie, annuotiale iransla .
lionem ejus ex tumulo, quod vitam lantisper susceperat.
\ , \
Tu quoque bealum prsediura Gelhscmane, proxi .
inamque Josepbi borlo gloriani consecutum. Illuc
: \
Pelrus ac Joannes cum cursu advolassenl, invemis
, linleaminibus el sudario, Clirislum resurrexisse
, crediderunt : in tc vero Gelbsemane cuncli, tum
\ >. \ |
nos scilicet Salvaioris discipuli, inm qui ad Mariae
|/] semper Yirginis exsequias bas confluxerat populus,

aepuliain in monomenlo positam atque translalam \
. " conspeximus. Exlra enim omnem conlroversiam,
,
cum necdum oslium monumenli fuisset lapide
\
occlusum, sublracia oculis c s l ; ne absque signa, \
culis ac cuslodibus dcposita, furli calumnix pcr . * \
viam incredulis occasionem prseberei. At ubi
, \
laudibus celebrala, fusa tumulo est, monumenium
\ , \;
quoque vacuum reliquit, ac paradisuni propria

implcvil gloria ; coelestU scilicet vilae requiem
. .
adepta, ac dcliciarum quae sunt cum Deo conlu\ \
bcrnalis effecta. Tanta aliaque de te, Deipara, Apo.
stolortim praeconia.
11
Sed cum milii quoque, intemeratissima Virgo,

* suQicial, sermonnm a me tibi oblalorum temerilas
* , ,
(deficict enim saeculum, si qui velint rcs tuas Q ( :
laudare), in bis cantico linem iinponam. Memenlo
) .
scrvorum luorum Christianorum. Cunctorum com \
menda preces, univcrsorum slatue spes, fidem
, .
confirma, Ecclesias ad unitalcm cogc, intperium

iropstis auge, exercitui auxiltare, mundum pace ,
compone, cunctosque a periculis cl lentationibns
\ ; ,
liberans, uuicuique a damnationis rcalu solutam
;
praslari exora retributionis diem. Ad quem enim
. _
alium ibimue? Verba vitac aeternae babcs
tua
; '
nimirum ad Deum pro nobis commendationis vota.
.
Tu enim es quae feceris eemper, ncc unquam
, * cesses facere, nobiscum magnalia. El sanctum est
' \ &
nomen tuum, quod ab angelis et homiuibus, in
\
omues geueraliones generalionum bcaium priedi , , \
calur, et modo, el usque in raculum sacculorum. D .
Amcn.
IX.
Sancti Palris nostri Gcrmani, archiepiscopi Constantinopolilani, oralio (I) in Enemnia venerandce cedis sanciissimcc Domince nosircc Dei
Geititrich, inque sanclas [ascias Dombii noslri
Je&u Christi.
(COMBEFIS.
Joan. , 5-8.
1 1
Joan. , C 9 .
Manipulus rerum Conblaniinop., . 2 3 2 . )
Gloiiosa dicta sunt dc le, civilas Dei

11
/>
.* ,

zr\c
)
.
*
.
1 3
c \
" Psal. LXXXVI, 3 .
(\) Bcgio Cod. paulo aliler conc piiis lilulus

aptid Lipoitiamint, dcbuilque bic a Idi : El in
adoralionem zoncv ejusdctn sanctw Deipara*. Ad

oralioncm inccrto auctore i p s a m l u c u k n l a w ,
33
I N S. M A R L E ZONAM.
374
(hw, < dmnus iTobis in Spirilu succinil David ; vere m r

sus claiissime, de qua dicta sunlgloriosa, uimirum
) , \ civitatem ntagni Rogis aperlissimc voeans, cilr.t,
que omnciu dubilationem, cam quae vere elecla
\ ,
est, cunclisque eminet; non altius fastigiaiis a?di ,
bus, non tumulis surrigentibus ; scd quaediviuarnni
, \ excellentiumque viriutum magnificcnlia, ac pr;i: (2)
stanti purilale, caslissima ac immaculatissinia
,
Genilrix Maria longe praeceliil. In qua, qui csl vere
, \ Bex regum et Dominus doininanlium, babilavil;
. vcl polius, in quo omnis plcniludo diviuilalis babt, laculum corporaliter " babuit.
, * .
Uxc vere gloriosa civilas; bapc spirilalis Sion.
) .
, . ^ Hanc, puto, divinilus David corde praisago, riie
- * pr&dicavil. Sin aulem eliam quispiam ejus sacram
aedem, civilatem gloriosam vocavciii, uihil veri', \ .
laiis honcslique nielas excesserit. Si eniin ii quo \ ,
rum nomina in lerra celebrala sunt, appcllalionis

memoriam in longos annos coitscrvanl; aliorutu
que nibilominus, quorum nomina iu labiis ferre
fipsiv, \ , \ \
nefas, tituli, delubra ac simulacra usque in bodier; , \ ' num diem, elsi nomine lantum voiisquc sotio, at
, \ ,
proiracla lamcn sunl, velutquc ipsi forcul super \ , \
stites, simpliciorum auribus pcrslrcpunl; quid de
\ / ; - gloriosa omnique laude dignissinia, iiilemciaiissima illa ac immacnlalissima puella Vii gine, quis^ ,
piam dixeril ? Siquidem enim hxc animala Cbristi
I , \
Regis civiias exstilit, merilo eliam ejus sauciis , \
. \ Q sima aedes, cujus et bodie Encaenia cclebrainus,
gloriosa civitas eslque pariier ac imnciipatur.
Nempe civHas, non lerreno ac morlali ngi snbVi , \ . jectos ascribens cives; sed ccelesii, qui ipsum scquentes transmitlit in vitam aclcrnam, reguuque
suo impertit.
, , ,
Enca3nia vero, seu lempli dcdicaiionem, vnio^, \ - randi charique auditores, cum andilis, ne ivcms
z&yln exslructis ttdificiis, ac modo compaclisaHlibus En&, , *
Cttiiiorum nomen conlineri putclis; sed qua* I H
,
spirilu renovalio esi, hanc vero islml vcllc, qua
, bomo nosler inlerior, veteri aG lacero |>cccati oxu- ,
lus habilii, novumque piclale coiistaiircm Iiidulus,
. \ * in npviiale viue suas ipse ralionesinstituil ac vivii.
', \ tlis et inlemeraiissima delectalin'; quibus nimi^, ^ - D ruin, virtutibus pieque ac religiose iiislilutis vilie
\
ralionibus novi incedentcs, sic et casla2 caslis caslc
Colnss. , 9.
mam '^ Auctarii mei lomo altcro, altcrartique Kntliymii monacbi, quam Laiinam rcpnesenlai LipOuianus, libuil bauc pariler Gra3ce
Hiani bic exbibere, ul nibll mibi oinissum, quod
ncli Germani in manus vcncrtt; cujtis ea qua3
^ i ^ b a n t , media ipsa parte auxi. Est et boc
mominipntum ad Cbrislianain Gonsianiinopoliin
singulariter spectans ; quodque lanli eodom argumenio oraserinl, imlicio est cclebrilalia ac vcnerilionis sacrornin borumce pignorum, uii ct
^mpli, in quo illa servabanlur,quud ideo *H
5 (velut diias, sancla urna ac capsa) fuil
ippellaluni. Qnanquam co nouune. non una so1 dlcla ecrlesia uonslaiilinopnli, Jili ibi os^ O i ; nfilutn scilical II;BC in Cbakopraicis, scd
ipsa Blacbornarum, iu qua saucê Maria3 vestis

deposila, ciijus advecise Conslantinopolim bisleriaiu Leono Magno iinpcralore, luculenlo gravique
auclorc produxi. Aucior Eulbymius diialam Maiias
xona rcgtani Couslantini urbcm jam Arcadio i m peraore Magni Tbeodosii i i l i o ; anuis proinde non
pauoisanle adveclam vcstem, quanlis s ihcni Tlicadosius Minor ac paulo pluribus, iinpcravit.
. (2) .
Ila leddidi,
vclui mriiisque Honue colles lumulosque rospiciat,
iisqut! ac eoruni magniliccitlia? sanclic Marias cxcidleiiles doies oppmiai, per quas veic lUgia cjvilas, i\v. Dci cssc meiuil. salib assoctilus Uipoinani iiilcrprcs.
375
S. G E R M A N I P A T R I A R C I L E CP.
Encaeuiis gaudio fruamur, ac velut ad ipsam co-

ram, ctinciosque videnlem acccssuri, sic ojus vcnerandam adiluri a?dem,concta componamus, atque
omnia in melius mutemus; arliunem scilicel et
laiioucm el coiUeniplalionem. Nihil corum quae nos:ra suut, cxsislat die iudigiiuni; non pedis inccssus, nou risus dentiitin ( u t a i u n l ) , non vefctis
ouiaius leiulat ad indccorum. Quid dico? Ipsos
quoquc componamus animi cogiialui. Ilis vero
eiiara omnibus misericordia praeal, qua Dcus
roliiur, ut aninio ac corpore novi, iuiemeralissima.
Dei Matris sccundum cariiem Encu>iiioruiu diciu,
nove celcbrenius.
37f>
, )
, , \
,
\ . ;;
, , . ;
. \
, , <
\ ,
, '.
Una cuini cuni illa, etiam venerandaj ac prcliosas

\ :cjus zonac dcpositio alque a loratio (pariterqne .. \
;.:.... Filii
;!:: iiilemeralissiniarum
:.. . :..:_.
~- vcuci abilissinia.::~.,:~.~ "
_ -
v t - *
'
ipsius
ac
rum illarum fasciarum) splendcscit.Zonaj, inquam,

. ,
illius, (]U;K sanilissimum illud corpus astringe ,
l a t , inque uirro latcnlum Dcurn ciicumringebal.
. ,
Zonas illius, (ju.c eleganlcr alque Iepide Dei arcam
fchoO , .
petoinabat. Zonae illius, qiue sx*pe inlcmeralas
, ;
iytemeralissimai ladis slillas bauriebal. Nenioque
.
aiiquis eornm quibus proclivis viluperandi ani
mus absurdum ducat, quod vctul animala ista
, , ailoquimur, fauslisqtie oiuinibus pruscqucnles lau .
damus.
Si eniin vas, quod ungueiuum ad bieve tcmpus

couliimil, vcl co eifuso, diu odorem scrvat; quid
dixcril quispiaui dc ca zona, quic vcre inefifusuni
iilud ac di\iiium unguciiliiiii (purissiraum, inquam, C
ac imniaculalissimuni Dei Genilticis corpus) diu
involvit ac complexa esl? Nuni in ajvm cmalionuin fragraniiam scrvabil, eosquc qui fide ac
ainore acccdunl, suaviiale compiebit? Fragraniiam
scilicel non cjusmodi quac cfleuiinetac reproba sll,
sul qu.E divina omuiquc vcneiaiionc prosequcnda;
(;^ dcnique inorbos auinii ac corpuris accirima
vi piofliget atque dvpcllal. Ac, siquidum vas iuaniiue, u<j fliximus, Jioc coinparaiuui babci, ui rjus
ungucnti quod contiiiutl qualiiaic iiiibualur, quid
ilc illa diccnuis qiue animalo Dei Voibi bai)i(aculo
ad!ia;sit? Non accuiretnus ? tiou prociiloimis ? uou
iMiiundatione;ii aiiimi ct coiporis cx ea conscqui
otiiuiii) ilagitabiinus? Uuid voro? 11011 cl lumjuain
ivoiilom alluqucmur, laudisquc caalica oif.Tcujus? ^
ccite faciaiuus.
zona, quai vilac fotilem cinxisti, alquc iis qui
lc cniunl viiaiu xlornam pnubcs! zoua, qux coiiiiii qiii ad le accurrunl qmc luuihis iuesi libidiucm cxs:inguis, iispie fotliludiuetu ac ad
pa*alamh viiluius alque opiiuia gcrcnda Iribuis!
zona, i\\tJt i)oslru3 liaLurx iuibccillitaleiu cunnaliib aiquc aslringis, boslosque uostros lum visibil.s, luin qui oculorum acicui fugiimt, impcdisl
So.l (;uid liiilii accidit, u l dum caslis>iii)aj co;upn.iolus debiderio scrmouis impclii fcjor, fa^ciaiu:a oblilus sini ? A l neque mirum; dum eiiim
laMdalui* Mali' , Matris amaus Filins propcnse
l uur ac jucundalur. Sed cl Ifgi nalursc ccdcnles,
;
,
, ;,
, ' , , \
;
, \
; , . \ &
\ 0* .
, ,
,
, \
. ; ;
\ ' *
; ; \ , ^
; .
, ,
!; !
, \ ' , " ,
\ ! "12 , - \ .
I "' ^
^ , ,, ^
^ ,
.
, . /,
> : ^, :: : *
377
I N S. M A R I . E .
378
, - quanquam nts naluram excedunl, Malii primuin
. \ , lionorein pcrsolvin.us. Nequc prorsus, qui omni
0. '
ptorsus boiiitalc supciior sil, Douiiiius repudiabit.
, ; , Tanquam euim qui vcrc ex ca liomo procedere

volucrit, ac tjus Filius audiic, ipse loius niiseri. ,
coidiai visceiibus aiflueiis, quod audaciai vHoatur
. ?
( qutppe limnana prasumptum consticludiue) nou
\ . *:iiigraluiu liabiLit. Ycrum ciim fasciarum tncmi \
ncrim, mrsus ad cain qnai pepnil provcbor. Uxc
.
eiiim caslis suis iuauibus iilas coiifccil. Wxc i n , ,
fantili more, qui iiKigiiiis Douiimis es , tualernis
.
iiiauibtis-iii cis involviu lhtc illis astiicium iu
snu geslans laclabal, ipsum niniirum qtii onmi
naluiic spiriliiiu dal ac cscani.
' , A l , fascia?, quaj liberalorem Dominum itivol, vislis , ac liostroruin catenas delicioruin dissol/! Q ,
vislis! fascia*, qua foiiem Dominum conslrin , \
xislis, noslrique gcneris iinbecillilalcm roborastis!
^! * , - fasciai, qu?c Gdeles quidcm lmmialis lutoque
*
itndique praisidio servciis; adversarios vero vin, !
ciatis ac profligelis !
* \ !
Scd fascia: ct zona veneranda; sanclhnoniam
, , ,
mibS, rubuique cl propiliationcm atque salutein
, \ - Iribuile; inibi paril^r ac iis qui vcncrandum boc
^ . ,
templum adeimt, ac adoraiione ftiiiguittur! ve \ , \ noran(!a zona, quuc liiam uudiquc civitalcrn anibis
! *
ac foves, aiqne a grassaulium Barbarorum lulatn
, insidiis pixslas! 0 zona prctiosa quaj Dcum Ycrcwa, bum in ulero infantem involvisli, indcquc quani
cua, ! ,
nobis impcitis, ciiralioiium bcnedictionem aflalim
;
| , j j t () i
, quaj iiicorruplsc Dei Malris
,
caslissimo corpoii castishime adb;*si<ili , indcque
9? , \ corrogata incorriiplione, imlla vilii labc aul cor ,
ruplione, ad ^ usque ulatein, ul vera qua!
da:n iiaJiHoiic ad nus pcrlalum venil, consislis!
\ ,
Lnimveio quid cliaiu incoiuossa leniamus, ct
* /.
carceros iransilirti contcndimiis, dum |KVC orando
* , \
pro dignilalc dilaudarc sludemiis ac ceiiibrarc,
, .,
qitod cl angrlis impossibiic csl. C^teiuin preliosa^
,
omni prciio ac cxislimaibnc majoris Dei Maliis
, \ .
zona, conslringe luinbos noslros, veriialc, jusiilia,
ti\ , \
liiaiisuctudine. Fac ;ilcmac alquc boala? vilae I K C ^,
rode, fragilemquc ac morlalem noslraiu banc
, .
vi am, ab boslium itivisibiliutn visibiliumqne
. - D diis lulam pru^sla. Fidem custodi in pacc iiMOn, ,
cubsam. Tuam bajrcdiialcm, luiun populum,
, , ,
inlcnieralissinia inlcmcralissiiiKC zoua, rcclos in
.
iide, ea qu;e divinis raiionibus insliiuiliir viia i u 5 tr/ .^, tolumes, ab oniui quavis illaôs injuria, couscrva.
': .
Tc robur ailjuloi iuinquc liabcamus, inuruin ac
1
a u s
, , \ , \ f^ , '-, ,
" ,
;.
' & ,
. : ,
; .
V
g l
a r a
z o n a
valluin, poilum ac salutarc petiiigium.

Tu veio, caslissima, optimaqnc ac miscricordissiina Doiuina, Cbrislianoruin solaiium, paralissiinum pcccalorum refugium, nc tua nos opilulatione dcslilutos reliqueris. Si ciiim alis lc relicli
fuerinius, quo voro eiiain conrugiemus? Quid auieui
cliain nobis 111, sanclissima \h\ Gcnilrix, qu.o
Cbrislianorum spirilus ac flalns c\si>lis? QnomaJiiioduiii cnim torpns iioblruin lioc ceilr.Ui viulis
379
S. GERMANJ P A T R I A R C I L E CP.
arttts indicium habel, quod spiiilum ducal; sic el ' .

, umm sanctissimum nomcn indesinenier in scrvo
rum (uorum ore in omni occasione et loco ei
\ \
lempore versatis prolatumque, vitac ct jucundilatis
m anxilii non solum indicium esl, scd causa efli- \ , \
citnr. ProU>gas nos luae bonilalis alis : luis nobis , .
.
intercessonibus eslo praasidiunu; pra?bens vilam
. .
reternam, qua3 CbrUiianorum spes quac non confundit, oxsislis. JNos cnim qui liiviuorum ergo ope- \ /.
\ ,
rtim morumqiie pauperes simus, durn per tc nobis
) exbibilas bcnignilalis diviiias cernimus, propense
, t .
dicamus: c Miscricordia Domiui plcna csi terra .
Nos, in niuliiiudine poccaloruni a Doo oxiones,
, , \ *
per le Doum quajsivimus; invcntoque, salvi facti
. ;
sumus. Igitur poiens ad salistem prajslandain auxiB
lium luum, Dei Gonitrix, ac ejusmodi, ut millum , , \

. \
alium inlercessorem nccessai iuiii babeal ad Dcum.
Id quoque nos cura peispcclum babcamus, sed el ,
periculo ipso inde didicorimus, quod sanpins pe- >, tcnies, le fcivemissimain nosiram opiiulalioneni
, \ \ , ,
nacli, pclitioMum abutide praeslalionem accipiimis,
, ,
nunc quoque, populus luus, lua liacredilas, grcx
luus, de Filii iui bonrsialns appcllatioit-p, ad lc con- .
ftigiraus. Plane eniui, nullns tua3 maguilireiilia.

finis; insaliabilis opitulalio lua. Nullus miincrum
,. . . luoruni iiumcrus cst. Nullus enim, nisi por l e , > , . Owsanctissima, saûtcm conscquilur. Nullus nisi per \ , ,
le, iinmaciilalissima, qui a inalis l i b m i u r . ^ l l u s .
nisi pcr le, castissima, cui donum iudu!gauir.
, . \ ,
Nullus iiisi pcr le, bonoraiissim a, cui gratia* ^ ^ . '' , ;
; \ ' , '
inuniis misciicordia pnnslelur. Quamobrem quis
* 1 boalain nos praulicabii? quis non laudabit? quis
*
iion magniflrabit, qiianquam non pro dignitaie,
\ *
suiinna lamcn alaciilalc antiniqiif* coulrnlionR : lo,
inqiiam, gloriosam ; le bcalilicandam ; t e , qui ab \ .

ipso Filio luo ac Dro magiialia nacla sis, m i magua et admiranda : qiiamobrcm tc laudanl om
IICS gencralionos-
Quis sicut l u , sccunduin uiiiim Filium ttium,

;
Jiumani gcncris curam gerit? Qtiis ita in nostris ;
SBrumnis nos defcndit? Quis tam celeriter praave- ;
niensa leulalionibus ingriiemibus nos eruil? Quis pro peccaloribus supplicando sic et l u , enitilur? ^ . , ;
Quis sic exproniiuens pro eis excusat, quoruni
;
( 3 ) ; nulla spcs emendaUonis? Quas eniin malorna polPsal. xxxn, 5.
, e
drea Crelensis orat. in Annuniiationem Dominicam

(5)
.
Toio coelo Lipomani i n - qua Mariam diclam iradii interejus clogia,
allusione ad Maabitarnm iirbem cocli lateris, qna.
lerpres a Germani mcnle abscessit, dum it> reddit,
Qnis en qucu corrigi non po$&unl adeo rcpuynandouna eis reniansil, atque uliimum perrugiuin fuil
(IV Reg. , 21). Sic nimiruni M a r i a , maienia
cxcuiat? Prinio niale neutro reddil, quod mascutiinnn personas rcspictt, qutnim sanrla Maria cau- impoirandi fiducia, diira erocndalloiiiim poUicelur
ac velut iidcjubet, Oei nobis niisericordiam obsam pia palrona agil, lnm ctiam ciim ,
vclut dcas incurngibilcs siint, sic pcrvicaccs u l l i n c l : tum cliam cuin, velul in iicu infrnciuosa,
posi eliam leniporis inducias niliil emendavimus
poccati roiriucludiue ocoallueriiii; ac couicniuani,
qni \\\ pnjtiSiidmn vcnorinl : agit voro - ooquft nomine alins cujusvis videlur
a mc cmeiidatum \
, nou repugnando; quitl t;nim boc JMI inier- , u l ex nis.
ccssinnis ssiiTragiiiiii apud Deuui, sml, quasi sp;n- , minime recipienda sponsio ac admittenda, praclerqnaui imiiis duiilaxal Maiia?, maiercteiuln pro <'is, ac se vadeai cxliibiiuJo ? F.a>lrni
piialis il!a excrllenlia; uli.scilc eo loco urgrt
liabcl iilcui Gorinamis abrra oral. in sancl:o M.iri.c
Germanus : iMiiiiibrinqiic bie scnsnm idcm ipse pcrDoriuifiotKMii, ubi ol aipic iiilVliriicr
srqtiiiur, qucm sic ilarum ulcrqiic inlcrpreles iia
rcdiiuim Audira* Scbot. a uie ciiiondalum a((|iio
suUixinn Anct. lo:u. I , " b i cl siinile adduxi cl An- dclurbii, ut ahor allci i fucum focissc vidcalur.
y
881
1 S. H A R I J E ZONAM.
382
^ \ leas fiducia ac poteslate, erga Filium luum, poc , oalis praulamnatos, ac qui nec in coblum sursum
,
suspiccre atideainus, supplicationibus luis ac i n , * \
lercessionibus scrvas, ac ab xterno stipplicio libe ^ , \ . "
ras. Qiiamobrem is qui aflligitur, ad le coufugii.

Qui alicujns injuria lxdiliir, ad te arcurrit. Qtii
,
malis tenetur ac implicatur, tuam opem invocat.
. " , ,
Omnia lua, Dei Gemlrix, incrcdibilia miraqne
, , \
sunl; cuncla naiuram excedunt, cuncta rationem
. \ ,
el polcntiam. Quocirca eliam protrclio lua, intclli. , ,
gentiae virn omncm superal. Qui cnini rcpulsi, fu ,
gali, bosiium loco liabili cranl, parlu luo rcconciliasli ac necessiiudiiie junxisli iiltosquo ac ba^redcs
) ftcisii. Tn, quoiidie peccatis gurgiie naufragis ad. ' julrtces mamis porrigens, a fluclibus cxlrabis. Tu,
, ,
. noquissiini boslis adversus scrvos (uos invasioncs,
sola lui nominis invocalione sanclissima dopollens
,
. ac fugans, tulos alquc incolumes reddis. Tu, ens
, qui le invocant, ex omni nccessitale, cx omnis gc , >. " rieris lcntationibus, immaculalissima, malurc ipsa
praBvcniens, libcras. Quamobrem ad lemplum luuin
, . sedulitale animi accurrimus; in quo cum stamus.
, . in ipso nos coclo stare crediinus. eo tuis i m peusi latidibus, cum angelis nos cboros duccre
>
existimamus.
Kcqtiodnam cnim genus bominuni,
,
talem claritatem, talem dofcnsionem, tale palroci, ;
, , nium nactum est, praeler uiiiim Cbrislianoruni ?
Quis fide intcntos in venerandam tuam zonam,
; Dei Genilrix, ferens oculos non sialim jucunditate
*, ; , ^ rcplelur? Quis fervore animi illi procidens, non
impetrato quod commodum pctcbal, inanis cxivit?
> ; \
Quis
figuram luam conluilus, non subito aerumna.
,
omnis obiitus osl? Sed ct ii qui ad veiierandum
, \
tuum templum iu quo preliosam luain zonaui,
\ , \ Filiiquc
tui ac Dei nostri fascias, quonrm et bodic
, ,
rbpositionem
cclebramus, condi voluisii, conve, nitinl, qnanlo gaudio, qitanla 1.**titia ac jucundilate
, .
fruanlur, millis exponi verbis possil.
' , ),
At, urna, ex qua nianna refrigerii, malorum
! Q
tios ardoribus exusli, ebibimusl mensa, per
' - quain qui fame labescebamus, pane vila? supra
modum repleli sumusl candelal r u m , cujus
! Q '
fulgoi ibus, qui in tcnebris sedebamus, ingenli luce
, ! "
\ perfusi sunius! Habcs ex Deo quod sii ex dignitaic
, * D ac addeceat, laudis prscconium : at neque indignum
. ^ , noslrum ac impar (noslro tamen desidcrio amore, . - qucoblaliim) repuleris. Ne quam depangunt ora
(. pollula laudcm, laudaiisstma, qux ipsa bcncvolenli aninio ofleralur, rejeceris. Ne indignae lingu;e
, ,
, ^, sermoncm supplicetn abomineris, sed vicissim
, \ . amorem commelicns, a Uco giorilicala peccalodelicias,
' - rum nobis indulgeriliam , xierna3
alque ab oinni Ia))c libcraliunem, praebe. Respicc
, \
T
Hujus noiionis vocis insigne excmpWim c^l illiii3

Clirisli imaginis CP. qua; indc ' d i r U
e s l ac relebriori honorc babila, quod sibi cain
vlem Cbrislianus mercalor snb usuris a Jndao
pecuniam muluo acccplurus satulc adliibu^sci,
fraodi miraculo poslmulia natifragia ailcj-lus L > S C : ,
t
ut ot damna prsBferiia sarcirel, cl Judneo usuras

solverel. Rem gravilcr i i a n a l auclor inibi produchis Auctarii,
lom. I I , , constiluo ;.
tolulorum,
expromitlo, Dmbrtis jn Vandecl , ubi
rjus votis illo scnsu ex$laiil imilta oxrmpla.
S. G E R M A N I P A T I U A R C H / E CP.
3&i
dc ganclo babitaculo tuo, hanc te circumslaitlis ,

iidelissimi populi coronam, quse (e Dominam e l
, , palronam lieramque soriita s i t ; qua? ad tuas cx
?) ,
aninio Jaudcs celebrandas conveuit, Dei Ceniti ix,
\ ,
divinaque lua inspoctione visilans, ab omni aerumna
, ac clade erue; ab oranis generis naorbis, omnis
. 5 , , .\
generis labe, omnis generis injuria, pracsla inco
lumem ; omni gaudio, oroni sanilate, omni gratia
, ,
adimple; inque F i l i i tui clemcntissimi Doniini
\, ^
noslri advenlu, quando omnes Judici astabimus,
\ , ,
polenti manu lua ( u t quae materna fiducia polleas

et poiestate) ab acterno educlos igoe, fac, quaeso,

a i c r n a nos bona consequi : graiia ct benignitate
, \
nati e i le Doinini noslri Jesu Christi; cui gloria et
. '.
impcrium, nunc, et in saecula Sicculorum. Amen.
DUBIA.
, .
GERMANI
ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITAN1
HISTOUIA ECCLESIASTICA, MYSTICA COINTEMPLATIO.

(GALLAND., Vet. Patrum Bibliolh. t. XLll, p. 203.)
Ecclesia csi leniplum Dei, dclubrum sanclum,

domus oralionis, congregalio populi, corpus Cbribti, nonien ejus, sponsa Chrisli, evocans pnpulos
A.l poenitcmiam et ad preces, aqua sancli bapiiemaiis ejus purgala, et sanguine ejus prelioso
e!>iiita, el sponsa3 ornatu dccoiala, ol sancli Spiriius ungtienlu obsignala, juxia propbeticum ser1110111:111 : c Ungucnlum cvacualuni nomen luu.u,
cl ad odoreiu unguenti tui c u r r c m u s ; > quia
c veluti Uiiguentum super capitc, quod descendit in
barbam, barbam Aaron, quod descendil in oram
v<*slimenli ejus *. Aliter : Ecclesia cst lcrrenum
ralum, iu qno supercoelestis Deiis inliabilal ct
inambulal; lypum rcfcrcns allmonis in cnice, et
scpulhira ei rcsurrcclionis Cbrisii; glortticata su1
La:t. 1, 3.
( I ) l^ge .
* Psa!. cxxxn, 2.
, , ;
, , ,
, ,
*
, * ? ^ , \
, \ <;>
, * t ^ *

\ , (1)
, \
, " - ,
\ , \
3S5
KERUM ECCLESIAST.
CONTEMPLATIO.
353
pra tabernaculiim irsiimonii lloysis, in palriarcbia

>, / pwiigiirata, in aposlolis fundala; w qua propi:, , tialorium esl et Sancla sanclorimi : in propbclis
, " , praennntiala, in bierarchis cxornata, ei in marly, ,
ribus ccnjsummata, ct in llirono sanclarum eoruni
, \ - reliquiaruin fuiidata. Aiiler : Eccb-sia esl domus
:\ '. " divina, ubi inyslicum viiae saciiliciuni celelTalur;
;, , \
el interiora sacrai-ii, cl sancta spelunca, ubi sepui , . "
crum et mensa nutrix aniniamin cl vivifica : qniI ; \ \> *
quc in ca margariia!, divina dogmala stini doclrinas
,
Domiiii ad suos discipulos.

.
, ,
\
, \ ! .
"* (2) / , \
. ,
, * 6 , \
;, , \ ; .

, \ ,
.
1 , \
. > \ <
* ,
! . - C
*
; , >. ,
^,
, ,
.*, .
, * ,
' .
\
.
,
\ & \ ^ , ; ,
; ^ .
'\ \
, ,
t " . )

\ /&
, 0 ,
\ , . '
, , \ ,
^ , E x o d . xix, 10, I I .
Isa. i , 10.
ibid. 17.
Qui signum daf, est veluli lypus clavorum qnibus peiTodorunl manus ei pedes Domiiii, cl vim
snam exseril in lines orlus lerrarmn. Aliter : Senianlcriiim obscnrc signilical nngelnrum lurbas,
cl excilat p-igilrs ad brlliiin advorsus invisibilâ
bosies. Rapiisma osi si< Dons picopil Moysi,
inqiiiens : c Ciim d< scendms , tesiiliârc popiib
buie, el saneiilica cos, r l abluaul vestimenla su,
ei aslenl parali ad ascendcndum in inonlcm ait
me*. Kt rursus per Laiam prophclam ail liomimis Dcus : Lavamini, mundi estoie, auferle nialilias ab auiini* veslris
Et : Si fuerint peicala veslra ul coccimnn, tanquam nivcm doalbabo . Kt rursum idem Doimnus ail : < Nisi
quis renalus fueril per aquain vt Spirilum, non
polesl ingrodi in rcgmim D c i . El suis aposlolis
a-uiunliabal diccns : Profeclt in mundum uni8
vcrsuin, doeeie omnes genles, baptizantes eos iu

noaiine Palris, cl F i l i i , el sancli Spiriius .
7
Daptizali auiem sumus in morlcm ipsius Cbrisii, et resurrcclionem ejus. Nam pcr imniersioum
iit aqua ei emersionem, (riplicemquc iiiundaiionem, Iriduanam sepulliiram d r\surreclioricm
ipsius Chrisii repraescntamns et eoniiiemur : prnv
lerea eiiam ipsum fuissc baplizaltmi in Jordane ab
Joanno. Ungi ol**o baptizalos, csl iitstar olei quo
rfgos et saccrdolcs cl propbelnc iingcbanlur; ul
oiiain Cbrislns unclus esl, tanquani re\ et sacerdos, uiiclioiie incarnaiionis. Ksl qnoquc ad id ,
nc possit diabolus uos superare peccali mortis polenlia ; qux est mors, ex iransgrcssione Adam in
nos dclapsa. Aqtta tnyslice nobis dcelatai mysticnm lavacnim aqu* et ignis sancti Spirilus atl
p!irgalioiiem sordiuin peccali nosiri, et investigalioncin rcgem-ralionis, ct viloe scternae reslitnlionem. Por quod baplisina , adopiionem bliorum
conseciili, liberali sumus a servilult* et poloslale
diaboli, et accepimus libcrialein grafux Filii Dti :
in quo nos sam tiiicaios et purgnlo^ aqua rt Spiriliis, Deo admovil i Pairi, inquieas : c Paler
Joan. i n , 5.
Mallb. xxvui, 19.
(t) Alias , b. e. lignum quo signum dabatuf anle usum nolarum.
S. G E f i M A N I PATRIARCILE CP.
387
jjuste, cccc ego et parvuli quos 1111 dcdisti, san- \ , c *,
ctiQca eos iu uomiiie luo, quos dedisli mihi, ul
\ & , /0sini el ipsi sanclificati, ci nnscant le solum verum
, , 1\
Deuin, cl quem tnisisli Je>Mm Cbristum, ul siut
\ , \
ipsi baeredcs rcgni mt-i. l)e quibus ail Paler :
, ,
c Inbabilabo in eis, et inambulabo; c l ero eis in
.
Dcum, el ipsi crunt mibi in populum sauclifica\ , * luin in regale saccrdotium . Sauclus aulem Spi, \ , \ ,
i itus coniirmal promissioncs, tanquam lesiis fldelis
\ , : ei irrepreliensibilis plenam in nobis ilduciam pro .
crcane. Vide sanclam inscriplionem. Eienim sau , ctam Triniialem in modum libelli praescribil Spi, . "' . \
rilus sancins, veluli lingua Dei el Palris, ei

calamus scribas velociler scribentis ; s< ulpens
, \ ,
scilicet in significationem Christi, non per alra
8
meiilum et cbartam, sed per unguenii liiuram, cl
< . ,
, , \
; '
,
\ ,
, , \ \ , ,
/fj
, \
\ , \ ,
. \,
, . \
,
velut libro novo, labulis cordiuni fidelium

cruccm Cbrisli inscuipens, qucmadmoduin ail propbcta : c scripsi legein meam, ait Dfus, iit
cordibus eorum, el imprimam eani in fronte eoruin, til signalum sil in ipsis lumen vulliis mei, ci
sini ipsi celebres in universa lerra . oslendeiis,
nos cl bajredes regni sui, cl filios lcgiiiinos, ci
cobaeredes ipsius, niodo et demus opcram conservare sanclum baplisma incolumc, et .siguaculum
salvum. Concba est juxla illam in Belblebeii) spcluncam nbi nalus cst Cliristus, ct juxla speluncaiii
ubi sepullus esl : quemadmndum ail Evangelisla
Marcus : t Eral spelunca iuci>a ex pclr.i, ei illic
posuerunt Jesum .
C
1 0
1 1
, 0>
, . #
Eedesia vcro esl, u!i irvsliouni iilud ac vivuin
sacriliciuiti fii, et inlei iora speluiKM*, ubi sepultura
collocala csl pro co imra sacrarium. Concba aulem
altaris, iranslalio csl crucis, lunes vero, signa :
idcirco ulraque ralionabililer ponaulur in facie
sacriOcanlitun. Sancla uiensa esl vice loci sepultura?, in quo posilus csl Cbrislus, in qua proponilnr verus et couleslis panis, quod esi mysticum el
incruenlum saciificiuni : qui maclaius, carnem
suam cl sanguinem in cibum el potum y\\te ;i terna3
prnposuil lidelibns. Est qiioque ipsa Doi s^!es, in
qua supercadeslts Dens qui super C.brrubini veliilur, corpore assumpio icquievii : in qua mensa ul
cliam in my^tica iila sua coena, in medio aposlok
,
,
* , .
,
, , . *
> TOJV. \
, , '. , \
, ,
^
. ": ,
, ' ,
* * \
loruni siwrum sedens elaccipiens panem ei vinum, |) , dicil suis discipulis ct aposlolis : Accipile, man , \ \ ,
diicale, et bibile ex eo : boc cnim esl corpus meiim
c ,
el sanguis m e u s . Praitigmaia autam csl in

l^gali inciis ubi nianua erai, quod csl Cbrislus,
\ . >
q;;j de coelo dosccudiu Sancia mensa cst vice
, , ,
niensa? Cbristi ciim discipulis, el quae in ea sunt
. ,
margarilac (5), divina suul dogmata doclriuaB Cbri\ *
lf
2.
. , 16, ex Levit. , 15.

Mailb. , 2G-28.
Psal. n.iv, 2 .
{) Margariias appcllant sacri panis pariicuias.
10
Jerem. , 3 .
1 1
Joan. , 38
, IU
'm
TlERUM ECCLESI.VST. CONTKMPLATIO.
390
xa\ , ; - sli ad discipulos. Ciborium esl, ubi cst crucitixio,

(. . - vicc loci ubi crucifixus est Cbristus : vicinus enim
' \ , cral locus cl fossa ubt sepullus csl. Yeruin quia
\> 6 compendio inducilur crucifixio, sepulluia et resur;, , . \>
reclio Chrisli in Ecclcsia ila collocatur. Est item
, ,
el secundum arcani illam tcslamcnti Domiui, in
, - qua dicuriiur Sancta sanclorum, el ejus sanciilical i o , in qua pra?Ci pil Deus fieri duo Cberubiiu
. "
, " utrinque lornaiilia. Nani Cib ( 4 ) , est arca, orium,
* - illuminatio Domini, aut lumen Dei. Allare, c>l propitiaiorium in quo offerebattir pro peccaio, juxta
. 1
sanctum monumentum Cbrisli : in quo allari v i , ^ "Qpior, Kvplov, .
, climam se Chrislus obtulil Dco et Palri, per oblalionem corporis s u i , ut agnus imniolaltis, et ut
pontifex el filius hominis offereus el oblalus,
, \ \ , - ' myslicum c l iiicruenlum sacriGcium ei ralionalem
bosliam Gdelibus immobuus, per quam participes
> , ,
eflkimur aelernae vilae cl inimortalis. Quero agnum
,
praeliguravit in jEgyplo Moses ad vesp&jtm, el
, \ ,
sanguine rjus exlerminalorem angelum averlii, ne
,
neci traderel populimi. Ad vesperam enini, sigir' \
. " - (icat quod ei ad vesperam maclalus cst verus Agnus
, - niundi, qui tollit peccatum cruce sua Gbrisius :
c Eltniiu Pasclia nosirum pro nobis immolalus est
, .
Cbristus . Aliare est et diciiur pra*sepe el se ,
pulcrum Domini: ahare cst cl dicitur ad excmplum
,
supercoele^lis el spirilalis allaris, in quo lypo
,
\ referunt spirilales et lninisualoiias bierarcbias
immalerialiuni ei supeniarum Poteslalum, ei ler, \ \
e reni el materiales sacerdoics assisleutes et nini* ,
sliantcs Douiino in ajlernum : qnare cl lalcs sint

oporlet ut ignis flagrans. Nam serie superccele \ slium, ct lerrcnorum ordhie, Filius Dei el judex

universorum legcs lulit. Gradus, subseilii locus csi
< * \ ,
el sedcs, in quo univcrsorum rex Gbrislus praesidot
.
cum suis aposlolis , et ad eos ait : Sedebilis
, \
super duodccim sedes, judicantes duodeeim iribus
. Israel . > Sedes eiiim dicilur, prasdicaiio /idci, iu
\ ,
qua praedicalione coniidentes, docuerunl, et per

eam accipiunt remunerationem pra3dicaiionis, su, , \
perccelesie regmim, quia calbedra illic mni es(.
' ,
Subindical vero sccundum ejus advenlum quo ven ,
turus cst in gloria ad judicanduni vivos el tnor: ^, , \ ' luos, reddcns singulis secundum opits corum ; ct
, - & ad omnem mundum judi andum, ut ail Piopliola :
, . lllic scderunl sedcs in judicium , sedcs sup^r
\ , '
domum David.
\ , ,
, , Opovot \
.
Cosmitcs , ad exemplum legalis et sancli co \ \ ,
smii (5), indicans ciuciiixi Chrisli signaculum, per
; criicem omaium. Columellse sivc tbora<es sepa, .
raules gradum a reliquo templo, monslranl; exie
9
l >
I C o r . v, 7
" M a i l h . xix, 28.
(4) Cbaldaeis utique
Cub est
rae aul arca,
(5) Katis,
aut mcdituUium Ecclcsia.
30!
S. G E R M A N l PATMAP.CH.E CP.
y>
riof quUlem pars, lcmplum quousque iugrcdittir, ,

et ubi sislit popilns ad orandum proficiscens :pars
, autem inlmor sive gradus, significat Sancta san
ctorum, in qu^ soli saoerdoles et comiles eorum
. " , ; \
iulrcnl. C a i K d l i , lucura oralionis dcsignanl, quous \ ' . ,
que cxlrinsecus pnpulus accedit, intrinsccus au ,
lein sunt Sancta sanciorum , solis sacerdotibus
5 ,
peivia. Sunl aulem revera ad piani niemoriam,
" , ! U<a:icelli ienei, ne quis simpliciler ct lcmen; iugrc . \
dialur. Ambo figuram lapidis sancii nionumcnli de , signat : quein angclus cnm cvolvissrl cx oslio
, \ .
iuoiiumcmi, proclaniibat ivsurrcctionem Domini
\ unguonlifeiis muueribiis. Est autem juxla Propbe,
lam diccniem : In monle campeslii tolliie si*
, ;
gmsm, asccndc qui cvangolizas, e! exalla vocem :
.
mons est cnim in canipe.stri ct aMjuabili po- ^ ' - ' ? situs.
^^
,
.
Orienteni vcrsus precari tradilum est, ut et rc , ,
liqua ab aposloTis sandis, ct ita ros babet, proplerca
\ , ,
quod spirilaus Sol juslitiai Cbrislus Deus nosler, iu
, " lerra apparuil in orienlis solis scnsibilis partibus,

propbela inquil : t Oiicns iiomcn ci c s t ; ct
,
rursiim : c Adoraic Dominum qui ascendil in COB .
liim cocli senindum oiionlcm . > El : Adorabi\ mus in loco ubi slelerunl pcdcs ejus . Et ilo6\ :.
rum : Slabuiu pcdcs Domini super monlcm Do t
i olivarum ad orienlcin . t Jla?c aiunl pro . \ phclaB. Proptcrca eiiam quod nos dcnuo paradisum Q
illum in Edcn expelimus vi speciilamur ab orienlc,
, , \ .
rccuperatum i r i exspectanlcs, cl ciiam recipicntcs
i v
orlum illum lucis apparilura?. in Domini sccundo
, \
advcnlu el regcneralionc.
^
.
Genu non fieclfrrc sancto dic Dominico Ucsurrp
r.tionis , signiiioat lapsuum uuslvomm rrcriionom
' , ;
faclam per hiduanam Christi rcstirreciiowin. Non

ilectcre gcnu ad Pentccoslen usque, \st soplcm
.
dies posl sancliim Pascba soptics inulliplit-attis,
, ;
ronlincri die P^ntecosies. Nam soplios srpiom fn r qiiadraginla noveni, el Doininico a.Ulilo fnint
(). , , ?\
quinquaginta. Tonsura capilis saccrdotis, cl ro .
iMiina ejus pilorum media scclio, vice corona; est ^ , \ ppinea quani Cbristus gcslavit. Duplex c-orona
, \ ,
rimimposiia rapiii saccrdotis, ex capiilorum signi . iicaiionc, iuiaginnn reOrl vcncrandi capitis apo .:
sioli Pctri : qua, cum missus essel ad praidicaiio ,
i i C M i Doiuini < Maîshi, ei lonsa Cht ab iis qui
, \ ejns scrmoni noti credebont, ul ilhiderclur ab ipsis,
:\ , \
eiqne magisler Christus bencdixit, cl infamiam in
, ; * ,
licnorem, illusionem in gloriam ronvertil, cl po , \
snil snpcr caput ejus coronam, non cx lapidibus
, ,
prcliosis, scd lapide cl petra fulei ejus fulgescen \ , 18
1 6
IT
18
1 5
!sa. ., I .
16
tch. ;, 12.
17
Psal. i.xvn, .
( Ali.is : q. d. innovutio. Sir G ^ r i

ajpella:i ct hcrium Iicbduiuada:, el Umpus qir^l
lrt
Psal. cxx-xi, 7.
i e
Zacb. x i v , 4 .
pos Paichale dicimus, eo quod facta innoTatio p

C!;:itu;n Cuiiimeiiiorelur.
R E R U M E C C L E S I A S T . CONTEMPLATIO.
393
, - tem euper aurum, lopazium el lapiiles prciiosos.

Verlex enim, ornatus et corona duodicim lapillo , \ rum, aposloli suut. Pelra vero, sanclissiinus apo\ . slolus est, prwnus bierarcbaruin Cbristi.
, \ : ,
?.
/ .
Siola sacerdolis est ad exemplum talaris Aaron,

id est veslimeniura, quod sacerdotale est indumen , , 6 tuni, ad pedes usque, lionorabilissimum. Esl au, , . "
lem ignea specic, juxla Prophetam tlicentein :
, . *
qui facit angelos suos spirilus, el ministros suos
,
iguem ardenlem . > El rursuin : t Quis isle ad .
veniens ex Edom* ? Edom enim sonal terrenum,
;
aul cleclum, aul rubrum. Deinde subdit : c Rubedo
\>,

.
Yesiinienlomm ejus, ex vinea Bosor : ad quid lua

,

>
. , rubra sunl vesliineula, et indumenla lua lanquaiu

loicularis caltati"? > Quod indical linctara Cbrisii
, ;
stolam carnis in sanguine, in ejus immaculala
?cruce. liemquc quia eliain coccineam cblamydcm
, .
geslavil iu pasMone Cbristus, demonslrant ponli
fices, cujus ponlificis sint satelliles. Exulos autcbi
, zonis sacerdoles deambuiare in casulis, id siguili\ . cal Gbrislum in crucem abeunleni iia gesiasse
, \
crucem suam. In supremis illis splendoiibus inlel - ,
ligi niium coeleslium niinistiOnim propbeiarum, el
.
bierarcharum, suut presbyleri xxiv et diaconi vu.
, \ ,
Presbyleri, ad inntationein sunt Serapbicarum
, \ .
poleslaium, slolts vice alarum contecli ; duabus
*
aulem alis labiorum, bymnum illum voce canlaii
, ,
* , - Q les, el lenentes divinum et spirilalem carbonem;
, Ghristum prehensione manus mamfeslo gestanles.
Diacoui vero ad typum angelicariim poteslatuin,
,
lcnoibus lenuium orarioruui alis, ut administralorii
. 01
spirilus, in ministerium inissi, praecurruril. Ac *J>ri
mum lunica quee alba est, divinitalis splendorem
,
indicat, el sacerdotis splendidam conversalionem.
.
Lora lunica* q u sunt ad matiura, signilicanl vin ,
culum Gbrisli : vinclum enirn eum abduxerunt ad
, \
Gaipbam ponlificem et Pilalum. Lora quae siiiit
. \,
\
trausversa, sanguinem significant, qui fluxit ex ta
lere Chrisli in cruce. Perilrachelion est fasciou
. ,
qna producebalur a Poniifice viucius, ci Iraclus iu

aiileriorem parlcm per collum Cbrislus, ad palien . ,
dum ipsc proliciscens. Epilralbclii dexlra pars
' , D denolal arundiiiem quaiu dcderunl, iiludentes
\
dcxlia! Clirisli. Lsuva pais, crucis esi geslatio Sti, .
per bumeris ^jus. Zona qua? praecingilur declarat
,
luajesiaiein qita Cbrislus regnans maguiiica d i .
gnilale divinilalis prsccinclus est, el undique or ,
nalus. Gaûla dcnolat coccineam porpuram, quain
. , ,
Jesu illudciiles, geslaudam impii dcderunt. Kst
, ,
eliam stola bapiismi. Humcralc osl ponlillcis, ad
* . excmplum slolse Aaron, quam geslabanl legalcs
, , lionlilices, sudartis longis laevo bumero ciicumpo .
ncmes ad siîiilicaaditm jugum mandatoruni Cliri \ .
sli. Humcrale aulem quo episcopus circumdaiur,
^ , signilicat ovis pcllcin, quam crrantem cum &omi9
Psal.
CIII,
4.
1 1
Is>. i.xm, t .
PATROL, G R . X C V I I l .
s ,
ibid. 2.
13
S. GERMANI P A T R I A R C H i E CP.
395
3%
nus inveaisset, 3uper suis humeris aesumpsit, et , ,
cum iis q u erraverant recensuil. Habet au ,
lem et cruces, quia Cbrislus super huuiero ipse . quoque gestavit crucetn suam. Prxterea etiam qui
<5 ,
volunl secundura Christum vivere, snper bumeris , ,
tollunt crucem sirarn, id esl, afflicliouem : symbo- \ , ;
lum enim afllictionis crux esi. Monacbalis babi- . " \ ,
lus esl ad imilationera cultoris, el quasi civis
deserli, Baptislse Joaimis : quia indumentum ejus
. " \
eral ex pilis camcli, et zona pellicca circum luin \ ,
bos ejufr. Radi vero loto capite, ad iinilalionem fit

sancli apostoli Jacobi, Dei fratris, et Pauli apo.
sioli, et reliquorum. Anabokea auiein, ea ruferunt \ ,
anabolsa quae gerebanl. vestimenta. Cucullaj, prout
, ait Aposiolus : c Grucifixas esl mibi mundus, ct
\ .
ego roaudo". Manlile declarat lenui sua simpli- , , \
citate, alatam ei volantem converbalionem, imita .
tione angelica, prout angelicus babilus dicilur.
Linieum cum quo minislrant diaconi, dcsignat , & . Cbristi bumilitatem quam demonslravit curo pedes , c suoruiu ablucret. Encbirium quud est in zona,
, . linteura est quo manus extersit suas : ei encbi,
rium babere in xona, lypum refcrt exiergentis
(7),
raanus, et acclamantis : Iimocens ego s u m .
. ' ot , , . \ , \ \ ,
, , \ \0 > .
Oblalio quae in araiario, denolat Calvarias
,
tocum in quo cruciQxus esl Christus, in quo aiuut
,
silam esse calvariam primi parentis Adam : oslen- C , dtl auiem fuisse raonumentum prope locum ubj
- ,
cruciGxus est. Praeiiguraius est auiem Calvame
.
hic. locus, in Abraham, quando super uno mon * ,
liura, Dei juesu, allare ex lapidibus construxil, et
' \ ,
ligna slravil, imposuitque lilium suuin, cl oblulit
, \ ,
arieleni pro eo in boiocauslura; ita et Deus Pater,
\ , \
principio carens el Anliquus ille dieruni, Filium
. \
suum principio carentem, poslremis temporibus
, \ , incarnaium ex Virgine Deipara ex lumbis Abra ' , ham, juxta promissionem jurisjurandi quod fecit
\ , cura eo ; ita ut pro genere hunaano nou peper " '
- cerit Filio suo cbarissimo el unigeniio, sed pro no- . * \ ,
bis omnibus tradideril eura " : > ac passus est

quidein boino in carne, sed impalibilis permansit
, * *
in dcvinilate. Elenim Gbristus proficiscens ad cru- \ , cein suam, geslavit crucem; et pro arieie imnto . \
lalum est corpus ejus immaculalum, ut agnus
,
roaciatus, lancea per latus ejus iransfixa : ei Pon \ tifex faclus u i Filius bominis, et offerens eeipsum,
,
el oblalug ad subvebendos peccatores mullos. Et
, ,
moriuus quidem est ul bomo, resurrexil vero u i , \ ,
Deus; ex quo gupramundanam gloriara babuii .
apud Deam et Geniturcm. Oblaiio aulem panis re- , , '
pnusenut corpus Domini aifixum propler salutem
\ . *
noitram qui sumus Adelee. Panis propositionis
, *
sanctiflcalus indicat purgalionem mundi, et exi, .
ei
9 1
Galti.vi, .
(7) Deesi aliqi^d.
Malth. , 24.
Rom. , 5 ? .
397
393
, - " divitias bonitalis el clemenlla? Del, ineoquod

Filius Dci bomo facius est, el seipsum proposuit
, \
, bostiam et oblalionetn: et corpus suum, redempli ; , \ - vatn propiliationem pro mundi vita el salule, assuxe \ , \ - mens* totam massam bumana naturae absque peccalo, oblatus autem, ut primilhe et holocaustum
' \
- scfecuun Deo el Palri pro genere bumano : quein \ , admodum ait : c Ego sum panis qui de coelo de \ : scendi : qui manducal buncpanem, vivet in aelernum . Dc quo etiam ait propheta Jereinias :
\ ,
< Venite, et immitlamus lignum in panem ejus
>
^ I , .
oslcmlens lignutn ctucis, in quo corptts ejus infi\, > ,
xum. Lancea vice est ejus qua3 lalus Domiui piin
. > 1\
xii. Lancea expurgari, signiflcat illud, t tanquam
c ,
, - ovis ad occisionem ductus est , etc. Discus
> e
. , \ - lectica csl in qua corpus Domini componitur a sa . - cerdnte et diacono, qui sunl Joscpb et Nicodemus.
Yinum autem declarat sanguinem ex laiere Christi
, , c /,
\ . , , fluxum. Est autem et mysiicum vinum, quod de \ > dit discipulis in coena. Aqua vero demonsiral eam
quae fluxil ex laiere Cbristi : el per calorem, signi
ficai fcrvorem sancti Spiritas : per albedinem vero,
. ,
sinccram fideni.
0. " \
\>, . <5
, \ , .
\ ,
Vinum siinul et aqua, sunt cgressi ex laiere ejus
-jpcU \ ,
sanguis et aqua : quentadinodum ait propbcia :
$ " , \ Q Panis ei dabilur ad cibum, el aqua ei ad polum
. *\ fidelem . Nam vice lanceae quae punxil Cbri - slum in cruce a Longino, est haic lancca. Panis et
, . poculum, proprie et vere, ad imiiationem myslicae
\ ,
illius coenae in quam Christus accepit panem et v i ,
num, ct dixit : c Accipile, manducate, et btliiie ex
, \ ! , eo oranes : bocenimesl corpus meum et s a n g u i s " :
* oslcndens sc nos participes fecisse morlis, el rc, , surreclionis, et gloriai suse. Oblatio aulem, quaeet
\ , \ . - panis, el beriediclio,.et primitia? riicuntur, ex qua
, \ \ \ , Domiiiicum corpus dissecalur : ad typum semper
Virginis et Ueipara sumitur, q u s secundum bcue ,
\ , '- placitum Patris, el volunlatem Filii sui el Verbi.et
, \ adventum divini Spirilus, unum sanci Trinilatis,
Filium Dei ei Verbum recipiens io se, perfeclum
, \ ,
, \ - D Oeum cl perfectum bominem peperil. U l auiem
, rursum supersubsianlialis Deus, carnc ex ea as. " ,
sumpta in una byposlasi, perfectus crat Deus et
,
bomo, similis nobis absque peccalo : ila et Domi , \ :
nicum corpus, lanquam ex quodara ulero et carne
\
corporis virginalis (tolo pane, inquam, bcnediclio (
nis et oblalionis) a diacono, ut magna Ecclcsia a
\, )
majoribus accepit, dissecatur ferro quodam qud
, , el lanceam appellant, tametsi nondum tempus ejus
\ ,
e s l : et ila peculiari quadam bypostasi, ex mediu
\ , \ - ejus auferlur. Diaconus lamcn qui id efficil, praipa .
ralo cuni eo qui conGciendus csi Dotniuicus san , \
guis, in convenienti passionis icmpore, per vivi , fici Spiritus advcnluni; diiuitiil ea iu protbcsi,
, oralionem adjungente saccrdoic. Ipse vero qni d i Joan. vi,
,T
J e r c m . , 19.
Isa. L I I I , 7.
Isa. xxxm, 16.
''Mailli. xxvi,?6.
S. G E R H A N I P A T R I A R C I L E CP.
399
40C
vinum corpus d i v i d i l , diaconus, a bcnedicfione ,
. ,
angeluni imilatur, qui Virgini Ave annuntiavit.
,
Ncc mirandum, eliamsi sacerdoies id secent : nain
,
ad consuetudinem magnse Ecclesia? respiciendum.
. ,
Ila igitur dimillitur divinum corpus iu prolbesi,

tanquam in Betbleem, ubi natus est Cbristus : Cu .
jus cgressus ab initio, a diebus saeculi* ; > simul , , que eliam tanquam in Nazaretb. lnsuper quoque
'
conversaiionis in Capernaum locum protlicsis ipsa
. \ .
explct. ldeo enim in prooemiis preediximus : unum
, \
corum quae nunc figuranlur, duobus aul Iribus
. corum quae tum flebant, absolvi el referri. Et ut
,
summalim dieam : annorum iriginta lempus ante
\ \
bapiismum el conversationes prolbesis explet.
\ , \
.
Calix atotein est loco vasis quod recepit effusuin
\ ,

sanguinem puncti imraaculati lateris, et inanuum
\ \ .
et^pedum Cliristi unguenli defluxum. Cralera sa , ,
luiare poculum esl, quod dcdil discipuiie suis in
coena. Poculum rursum esl ad exemplum crateras .
, ;*
quam describil proprie ; sivcSapienlia, sive Filius
\
Dci, miscuil suum sanguinein loco yini illius, et
, \ , \
apposuit in sancla sua rocnsa, dicens oranibus :

c Bibile ex eo omnes : > pro vino illo inisto in rc . > \ inissionom pcccatorum et in vilam aeieruain. Cra , .
leras eliam inlcrpreleris liccl mamrnas Dciparac;
\ ,
salulare lasiiiiae poculurn, e l t u l d a r e ac cooseiva0 ,
iorioin lotius generis morialiiun. Anuarium, ubi
praiscnlalio peiliciiur, pro Calvariai loco est. Cor- .
, \ .
poralc, significal sindonem in qua involutum est
Cbristi corpus cuni e cruce descensum est, el iu G , , ,
monumento collocaium. El superius disci velanien
. ,
indicat sindonem q i h iuvolverunt corpus Doinini.
, .
Pisci velamenlum esl pro sudario quod erat super
\
Jacie, circumlegens illam in sepulcro. Vclum sive
aer, esl el dicilur esse vice lapidis, quo munivit
\
Joscpb uioiiuuieinum, quod obsignavil labella cu- .
slodiae. Ecce ciuci Gbrislus est lixus, scpulta vila
,
csl, M.anilum est scpulcrum. El statim iburibulum
, .
hubindical bumauilalcm Gbrisli, iguis diviuiialem
, , ei fragrans fumus indicat illum bonum odorciu san .
cli Spiiilus prscccdenlcm. Nam ibymialcr esl (si
, *
iuierptelari vclis) [ragraniusima latilia. Iiicciisuiii

auicm rcprscscnlat aromata iila quae oiieiebam se . , peliendo Domino : cl myriba, el Ibus inagorum, ^ *

puia est precatio bonorum operum, cx quibus fra
, \ ,
grantia procedil, ut ait Apostolus : c Cbriali bonus
\ , \ udor suraus .
,
, ,
.
Agnoscile igitur, omnes sacerdotes qui sacro al , tari assidetis, el incruentam vicliinam sacrificalis,
, \
quod vivas passiones Cbrisli aniiunlieiis. Gonce ,
dilur iiaque lempus a ponliflce sacerdoti inclioa- .
turo divinam mystagogiam : id auieiu tempus ro
praescntal prsdiclum tempus vocc proplielx Isaia.',
;. 4 . ,
, s
" Micli. , 2.
UlCor.
, 15.
401
RERTJM E C C L E S I A S T . COXTEMPLATIO.
40?
( quanilo nascilitrus exsel Proecursor Joannes, et atl

, \
nos Christus pcregrinaturus. Sacerdos aulem i n i ^ . , lium divinae liturgia? faciens, imaginem refert Joan ,
nis Pra?ciursoris et Baplislae, praedicalionem i u \ choantis et inquientis : Poenitenliam agiie, prope
, \ c
enim cst regnum coeloruiri
> et baptizanlis om \
nes accedentes. Diaconi, sunt pastores; sacerdotes,
. 01 - angeli. Diaconus : Benedic, dotitine. > Sacerdos:
.
c Benediclum regnum Patris, ct Filii, ct Spiritua
c , . >
sancli. > Ila primum ordinem habel oralionem ad
, \
Deum, quai doxologia dicilur. ltaque ante omnem
.\ . ^- oralionem et sacram commemoralionem, sacerdcs
. gloriam Dei celebrat. Quid igUur ter Dei nomen
, - nuncupat, non semel duntaxat ? non cnim, Benedi . . ,
clus Dem : aut, Benedicium Dei regnum : sed per; , , , - B sonis distinclis : Benedicium regnum (inquil)
^
Palris, et F i l i i , et sancti Spirilus : > quia per incar, , ,
uaiionem Domini, priinum didiccrunt bomines ires
\
csse personas. Hujus autem incarnalionis Domini
,
myslagogia s u n l , quae bic peragunlur; unde in
, .
prouemiis eurum oportcbal prscluccre et praedicari
, \
Trinilalcm. Et a superioiibus illis Poiestalibus

glorificaiur Deus, iribus sanctificationibus ; et ab
\ . \
boininibus regntitn Cbrisli bencdicitur, qui vi et
poieniia divinitatis suae inferos spoliavit, et nos
, \
liberavil. Amen, vere aul, fial. Ilis aulem verbis:
, ; $ In saecula sxculorum, > fumum civUalis Ba, . , , \
bylonis asccndere signtficalur; quod sanguinem
0, . ,
servorum suoruin de manu Babylonis requisi.vil.
,
el ejus babilatores punicndo, benciiciis affecit, exd, : - ^ sione percali peracta. Diaconus : c In pace Donii; , \ mim precemur. > Post doxologiam aniem pctilio ,
nem uiemorat, nani c quid orcmus ut oportet, ne .
scimus. Et ne lnulliloqui simus, docel nos quae
. > ,
de oralione senlienda s m i l ; in pace scilicetôrau
dum cssc, neque piius professis, ncque gralits Deo
. \ ,
actis. Qnia cuni dixil pacem, illa quoque comple ,
xus e*t, si quis accurale considerare v d i i . Pro
t:i ' , * - suprrna pace; > nunc docel primum pctcndain
, \
coclitus pacem etanimarum salulem. Ita enim nos
, . Cbrislus pelerejussit. Tranquilla mentc precesno , slras exhibeamus. t Sanclissima3,immaculata3, > cic.
. Aclorum omnium sauclorum meniores : alter altc6 .
. rum et vilam nosiram omnem, cum bouis noatris
. , operibus Deo commendeinus*
, \ . , , \
.
Aniipbona, sunt propbelarum praedicliones pra>
^ ,
nunlianles advenluta Filii Dci ex Virgiue super

lcrrain, el clamantes : Deus noster supcr terrain
, \ ,
\ , - xisus esl, ct decorem induit: > id est, incarnationem ejus manifestantes, quam nos suscepisse cl
* > ,
didicisse per ministros el oculalos (^sles Yerbi ap<>). slolos, proliteinur. Scienduin aulcm est, inilio om
. , nis oflitii malulini et vesperlini, primum Vetcrif
- Tesiamenti canlari psalmos, dcinde novse graiiai
, , canlica, \eleri nimirum pra3cedcnle, (iijus Icgisla
, tor bic nalus exlrcmis diebus oracula fudil, u i o m
Mauh. , 2.
t
403
S. G E H M V N I P A T R l A R C H i E C P .
*M.
intelliguoi unum et euimlem Deum ac Doroi- , * *
, * ,
miin esse, qui has el illas leges ssncivit Clirislus.
\ \ ,
.
' '. '
Anlipbomim 1 : < Bonum est conflteri Domino.
Opera nostri cordis enarrare Domino bo:;iim csl. . , c Et psallere nomini luo, AUissimc. > Caniando . \
, ", >
dicere, quos tibi byinnos nffcrimtis oporlel. Ad
. c <
annuntiandum manc mlsericordiain luani, et verilatem liiam pcr noctcm. > Ut manifesto iiarremus , \ ,
, , , \
quomodo misericordiam conseculi sumus, el contra
omne peccatum opponamus veiitatem luorum fa-
. ^ .
clonim. < Quia rectus Dominus Deus noster.
; .
Quoniam yerax est Doniinu9 Dcus noster. c El non
est iniquilas in eo. > ntillum mendacium nul . > \
filsitas apud Deum . Eliam alque cliam in . " \ . . >
pace Dominum deprecemur. > Iterumquc nlque
ilerum inlenta el qnieia menle Dominum drpre- . "
eemur. Cum voce prnnuniiaiido : # Quia tua est > \ \ ,
poletilia, cl tuum reguum , el potcstas, et glo- , \ , \ r i a , Patris, et Filii, el Spiiiius sancli, nunc et , , \ .
sompor, et in sseeula saecuhruni. Amen. Quia
. "
tua esl doniiualio et regr.um omnium visibilium
, \
ct invisibilium : propterca nos qui stipcr lerram : \ \
sumus, graliarum aciionem omnes el gloriam in- , \ \ \
desinenter libi referimus, nunc et semper, el in . , , ,
saecula ssectilorum. Amen, cst, vere aut, fiat.
, .
Amipbonum 2 : c Dominus regnavil, decorem
'. , indulus est. Dominus rrgnavii in coclis, ot fidc- .
lem populum sibi viudicavit proprio sanguiue suo, , \
egressus esl ad debellandum diabolunu Eleuim C i^Cou \
(Irinavit orbcm lcrrae qui non commovebitur.
,
Firmavit orbem lerrarum, Ecdesiam, in fide sua, -.
et porla3 inferoram non prsevalebunl ei. Teslimo- , \
nia lua conflrmala sunl vebcmenicr : doimim tuam
$ . ,
decct sanctitudo, Domine. > Ea quae tu passus es ,
rredila sunl in nuindo, populum luum decel gra- ,
t*a tua iu aterna saBCiila. Conjunclum autem csl
rxiremo prirni anlipboni boc : c Inlcrcessionibus .
Dcipara sciva nos : m j u s rei g i a l i a ? nisi ad
, c
conlirmanda omnino qu.R prius dicta sunl de lypo
. ;
semper Yirginis, quod ejus ipsa dux est minisierii
, \ ct verae dispcnsalionis. Secundi vero ephymuiiini :
,
lnleicessionibus sanctorum luorum; quoniam
, .
cnim pro salnlc animarum el venia lapsunm divi- ^ . . \
nam celebramus myslagogiam, mcrilo tanqiiam
- \
supeiiorem Doi Matrem omnibus sanclis, aul etiam
, ,
ipsis supercoelestibus Poleslatibus, in supplicationc
primam appcllamus, dciude eos qui complacue- , \ ,
n i n l ojus Filio. Tropanum auiem quod ad (inem

antipboni secundi dicitur, quod e5l : c Unigcnilus . ,
Filius el Verbum Dci, c i c , opus esl Joseph et N i - , , , f
codcnn. Tollentes eniin Dominum ut sepclirent eum,
\ , \ ,
i*o sunl itiiliali a venerandu el vivifico corpore > \ . 'Domini, ct divinilalc in co inscparabili. Nonnulli
Koptov , aiimt idem troparium cnumiaium fuisse a divina
, ' \
strie rege Justiiiiauo, quod valde etiain symbolis , \ .
Cbrisli nariviiatis quadrai. Is enim (inquil) natus
" , nnigeniins Filius, ct Sermo Pairis initto carenlis
y
405
R E R U M ECCLESIAST. CONTEMPLATIO.
406
, \ -
. , \,
, \
,
, , ,
, \ >0 , \ \
. \
.
. * c " \
. > ' " \
, \ , \ \ \ -
cum stl, recepla propter nostram ealutem iacarnatione ex sacra Deipara, inimutabili manente d i r i nilaie et inconfusa, unus est de sancla Trinitate,
bomo facius et lubens cruciflxus, qui el in sancio
illo hymno congloriOcainr a spiritalibus tl coeleslibus Polestaiibus. Nam nulla facla egressione aut
scparatione a paternis finibus, descenden incarnatus est : ipse est qut servat nos. Diaconus *:
Eliam alque etiam in pace. Sacerdns, elata
voce : < Quia bonue ei borainum amans Deus es,
el tibi gloriam referimus, Palri, et Filio, et Spiritui
aancto, nunc. Bonus et hominum amans es, d i cimus, quia Filium luum in muridum, propiliationem misisli. Proplcrea gloriam ct gratiaruni aclionem tibi referimus, id est, offerimus, nunc ei sera,. ' , , per, et in saecula.
. \
, , \
' < , Anlipbonum 5 : < Venite, exsultemus Domino.
). , Agtledum iropleamur omni gaudio in Domino :
> . * c Jubilemus Deo salutari nostro. > Deprecemur cum
- lacrymis Deum noslrum Jesum. Prscoccupemus
, \ faciem ejus in confessione, ei in psalmis jubileinui
> . \ ei. El aule advenlum cjus, cum deprecemur, et
, \ - psallentes snpplicemus e i : Quoniam Deus magmis
\
Dominus, et Her rnagnus super omncm lerram.
\ . >
Magnus Deus est Jesus Cbrtslus, qucmadmodum
, , Aposiolus inquit, cum ait: < Magni Dei el Salvato*
< ). \
ris noslri Jesu Cbrisli, qui dedit semelipsunv pro
, , \
nobis * ; et in omnes gentes regnavit, el regnabtl
-1 , \
per tidem suam. t Quia non repellet Dominus ple , "
bem suam, quia in manu ejus omnes fines terrae, et
\ ^ altiludines montium ejus. Fidelis populus scilicei.
, \ . >
el reliqui prophetse. Quoniam ipsius est mare, el
\ \ , "
ipee fecit illud.iQuoniam ifrsius est omnis multiludo
, \ , >
homiitum : et ipse prius fabricavil eos, et rursum
' ' , \
in baptismate suo renovavit eos. < Et aridam ma& \ nusejus formarunt.t Etcor omniumbominum creab , \
vil Spirilus sanctus ejus, in lavacro incorrupli &1 , \ bilitatis.

, .
Introitus Evangelii advenlum iudicat Filii Dei,
, \ ct ingressum ejus io buuc mundum, u l ait Apostolus : c Cum induxil (nimirum Deus etPater)
, " "
Primogenitum (cl Unigenitum) suum in orbem ter ( )
rarum, a i t : Et adorent eura omnes angeli ejus .
( ) ,
\ . D Boinde oslendente eliam Pontiftce per stolam suam,
' \ carnis Cbristi stolam rubram et sanguineam, quam
geslavit immaierialis ille et Deus , ut purpuram
,
\ , \ linctam ex immacqlato sanguine DeiparaB : el quod
, assumpsit errabundam ovem super bumeros suos,
\ et pellem Adamaeae massa3, pastor ille bonus pa\ , '- scenslsrael in virgacrucia suae, in fasctis involulus,
, , et posilus non j n praesepi brutorum, sed in mensa
tov ^ , rationali bominuro, quem in nativitaic sua celebra*
\ , runt hymnis angelorum eicrcitus diccules * < Glo
, * ria ifl excelsis Deo, et in terra pax, in hominibit
M
I%
". , i 3 .
Hebr.i 6.
#
407
S. GERMANI PATRIARCH/E CP.

,
l>ona Yoluntas . : c Universa terra adorel le , et psallat l i b i . Ac omnibus subaudienlibus a i i :

\, , \ \
c Venite, adoremus et procidamus c i : serva nos, Fili , . \,
Dei. Primuni ei Oeclainus genu ut obnoxii, et , \ . r
tunc veniam ab eo petamus corum quae ipsi debe- \ , < inus, el praedicemus ejus adventum paleiaclum no- \ " ,
. , , -
bis in gralia Domini nostri Jesu Cbrisli.
, \ ., , \ * .&
, .
Aliier de Iittroiiu. Censeo eniin ostensioncm in
\ . \
Jordane et palefactionem Cbrisli et Dei noslri, i n - \ ? %
gressu ponliiicis obscure designari. Nam eaienus, \ , Hiamsi aderat ponlifex, at nondum manifestus et
. , \ ,
noius, neque in medio slabat, ei supcrnaturalia et g \ ,
eximia mysteria celcbrabat, sed tempus opporlu, \ \ '
iiiim naclus sacerdos, quasi praecursor pocniientia3 ,
)>aplisma conOcicbat; qui cerncus ponlificem iugre- .
<li utem, loco migrat, tantum non illud ipsum laci- , , \ *
f i m secum ratiocinans, quod et Joannes d i x i l :
,
* llunc oportet crescere, me auiem diminui :
, .
ac staiim cedil porUifici, ut majora mysieria perfl- \ i i a l : qui et a i t : c Quoniam sanclus es, Deus no- "
hler. Ter ille sanctus hymnus, ila quidem est, . , ,
qucmadmodum illicquideraangeU dlxcrunt: c Quam
magniiicala sunt opera tua, Domine!* E l : Gloria
, ! \, .
in excelsis Deo. Hic vero ul Magi dona Cbrislo

olTerenles, fidem,spem et charilalem, quasi aurum, , , \ ,
tbus el myrrham; iucorporeoruin caniicum vocife \ , panles fideiiler cldicenles: c Sanctus Deus ; Deus, ^
, c "
iiiquam, Pater. c Sanclus fortis, > Filius efr Sermo, , " \
quod forlem illum nostrum adversarium diabolum , vicit, el irritam ejus fecil poieniiam , per crucem : ,
qui poteslatem babet mortis, ac vilaui el loliur ct , \
poleslaiem nobis dedit cabandi super eum. c San-
clns iinmorlalis, > Spirilus sanclus, vivificus, per . " ,
qum ojiiuis creatura vivificalur, el in sialu per- , ' , \
uianet, ac clamal inquiens , Misererc noslri. >
, \ $ c .
t onsolator ille Spirilus sanclus cl verilatis, qui sa- , \ ,
criOcium consummat, el semper adjuvai filios Ec- , \ \
clcsiae, r t miserclur, et per baptistnum immortali , \ \
laledonat. Aliter: Sanctus Deus, id esl, Paler,
. " " ,
qui est, el fuit, et erit, qui olim Mosi oracdiuin fu , , \, \
d i l , inquiens: Ego sum iile qui sum
qui volo > , "
' . " vitulum niaclare propler vos. c Sanctus forlis :
, \ ,
Fiuus el Scrmo Dei, qni c cral in priucipio apud
, ' , \
Dtium, per quera omnia facta sunt , et vihilue
\ , \ \ . ,
iMe qui semper, volens ipse , maclalur, et semper
, ' ,
\ i v i t . Per isla auiem : < Erat in principio apud
\, , \
Dourn, pcr qucni omnia facta sunl: simulque,
\ \ ,
t Viiulus qui scmper mactatur volens, et semper

vivit ct permanol, immorlalitatcm significal ejus
\ \ . " t "
qui in se complectitur omnium eorum quae sunt,
, ' \ ,
ei ipilium, et media, et poslrema. Alitcr: c Sanclus
\ ,
fortis, Filius et Sermo Dei : fortis quidem, quasi
< \ ,
fortitudo Dei, sapientia et potesias, prout aic Apo\ , ,
slolus * , Filius et Sermo Dei , foriis el potens, cl
, > \ . c " \iveus , eflkaxque el c niagis secans quam gladius
s e
1 7
8 9
" l u c . H , 14,15.
** Psal. L \ V , 4.
" J * a . m 30.
t
3e
Exod. u i , 14.
* Joan. , 1, .
* I Cor. ,
RERUM ECCLESIAST.
CONTEMPLATIO.
4i0
, anoeps , > elc. Sanclus immorlalis : * signiuVat

6 \ .
eum qui in sc complcclitur iniliuin omnium quaj
s i m l , et fincm.
, \
Dicilur aulem, Ter sunctus, a lcrnario : quia con/ ' gruuntcliam singulis trium personariim unius Uei, . "
tatis liaec tria sancla. Unaqiueque cnim el lanctus
, \ , \ , \ .
cst, el foilis, el immorialis. Natura enim et essen^
\ \ ,
tia tribus una esi, noineu commiine unum divini , \
talis, elianisi unaqu;cque personarum i r i u n i , Deus
.
nominalur pei feclus. la bis autem brevibus verbis
\
praeclare llccl inlelligore illud quoque quod a magno

Tbeologo ila dictuni osl: Dividilur enim indivi , ' ; ., \
due ( ila dicam ) , ct coimeclitur dividue. > Et
. > \ , ; * alibi idcm: Simul alque UDum iulelligcrc incipio,
* , \ \ *
Iritim splmdorc uiidiquc colluslror; vix dnr/l i n , \ . >
ciioans Uia dividcre, ad unum referor. Ycrum no.

quis lcslimunia baec Ter sancli audicns, arbitreUir
,
Tcr sancluin iucboasse a Cbrisii cl Dci nostri hu* \ .
manilalis assumplione. Jam pridem enim a divini.
,
loquis propliciis, mysiicc Spirilus prrcdiclus eral.
.
IIujus enim lypuni ct cloquia videns ac declarans
\ , \, - David, paucis vcrbis eiim repraesental : Sitivii
< , ,
(inquieris) anima mca ad Deum, foriem v i v u m .
.
Et alibi: t Yerbo Doniiui coeli Grmili sunt; el spi - rilii oris ejus, omms virliis coruin * . > El alias
, ,
c Iu luminc tuo vidcbimus lumcn . llle aulem
^ , ^
ab I>aia enuulianis Serapbtcus bymnus, el Tcr
. > ' sanclits, in unam dominalioiiem colligons et dri ; ,
lateni, quid diseriiuiiiis babct ab boc noslro T< r
,
canimus?
* ;
, \
Quod autcm ascendai in consossum pontifcx, et
, , ; obsignet populum , id est, Filium Dei impleturum
, - in carne n<slra minislcrium suum , sublalis mani ,
bus suis benedixisse sanclis suis discipulis, d i , c . >
ceniem eis : f Paccm rclinquo vubis, oslenden, ort \ tem camdcm pacem cl bencdiciionem mundo, Cbri& .
sium per aposlolos stios dcdisse. Aliter. Signacalom
" , quod ponlifex facere solcl i a fine Tcr sancli , in
, \
coraplementum et (anquam obsignalionem propbe
larum qui de Cbi islo valicinali sunt, dcsignatur :
. nam cjus adventus pcr carnem, sigillum fuil rata
, \ , '
faciens el eonfirniaus qua; ab illis praBdicta fucranl,
\
ut rera : ipsuin cnim , el in inilio diviporum ope ,
rumêncris bumani in reformalione ordinem tcnet.
. , \ Ordo cnim, ail llieologus Gregorrius, opiimus est,
, , ,
a Deo incboare, eiin Deoflaire. Pontifex, Dominus
. ',
e s l : Tbronus, Virgo. Sedere aulcm , cst Filium
, ,
suam carnem quam gesiavit, ei ovem quani super
,
bumcros assumpsit (quod dcsignatur superhume \ ( rali) q u est Adama?a massa, suslulisse supra
) ' ,
omne imperittm , el poteslaiem , et dominalionem
\
snperiorum Virtujum, et oblulisse Deo et Pairi
, \
Quem eniin ille deificabat, hic deiiicabatur : ba;c
. , ,
esl assumptio quam propter dignilab. m offercntis
, et puritatem oblali, admiitcbal ipse f>eus el Palcr,
, qnasi bostiam el oblaiionem acceplabilem pm bu
, ^ \ , \
mano gencre : ad qucm ait David : < Dixii Doaii
Uebr. , 12. *' Pâl. X L I , S.
Psal. XXXII, G. " Psal. x \ x v . 10.
1,1
4 4
S a n c l 0
%!
411
S. G E R M A N I
P A T A I A R C H J E CP-
12
riiis Domino meo : Sede a dextris meis ; id esr

Pnler Filio , qui sedel in dexlera parte throni
, Yitf,
niajeslatis ejns in excelsis
> Hic csl Jesus Naxac
rcnus, < ponlifex fulurorum bonorum
. ' ;,
.
. Post Tcr sanctum liymnum legilur liber aposlo ,
li us, el ait diacontts : < Allendamus, ausculte ; \ nms , auribus pcrcipiamus onines cum tranquUla
, ,
mcnic. SapieiUia. Psalmus David. Sermo Dei san . . ,
clus ct dileclus, annunliat q u sunl Palris, quas \ ,
sunl abscondila. Quod proponitur rursum , indicat
, ! .
propbotarum sacram manilVslalionein ct pradictio, , \ *
nem advenlus regni Christi , quasi salcllilcs pra? > ,
cuireiiles ct clamantcs : Qui sedes super Cberu \ liim , apparelo, el vcni ad servandos nos. > Ac , \ \ , \
c Deus sedet super tbrono sancio suo. > El lestis
. \, \
ocnlalu.< el minister sermonis Paulus, clamat pras , \ \
dicans Dci regnum, cl inquitns : c Cbrislus assistens , > Poniifox fulurorum bonoruin pcr amplius, elc.
), \ Ciini quo clatnal quoque Joannes Baptisla : c Qui
,
post me.veiiii, cst Agnus Dei lollcns pcccatum mun \ . '
d i , > ipsc nos sanclificabil in spirilu cl igue, el
c , , 6
medius inlcr nos stelil. Posl id auleai, ei apnsto
lorum vocalio, el eorum desigualio declaraltir
\ \, \
/ c l u u m ipsorum et Epislolarum lectione. Allduia
. , \
ctamal David, el a i t : Dcus noster luatiifeslo ve\
niel, < ignis coram ipso praecedet . > Ayparuerunl
,
fulgura (cvarigelisiarum) rjus orbi terrarum. Hc ,
,
braica enim iingua esl Al, .vcnit, apparuil; El, ^ , \ Deus ; uia , laudate et celebratc vivenlium Deum.
. > " al aotpcuiul (
Aliter. . 4 / , Paler : , Filius: uia , Spiritus san- ) rrj ^.
cius. Alleluia, Deus forlis, potens, laus Dei, laudate , , , r\JL,
LVum qui esl. Allcluia, laus D O qui est. Alilcr :
, \

Alleluia, diviuam laudcm significal trifariam, pro. " , , 6 ,
pler trilms personis dislinctam Patris, F i l i i , ei . ',
,
, , . '*
sancii Spirilus singularem dchalem. A l i i e r , Alle, "
,
luia , pr.TCo Evang- vociferans, Dominus vcuil.
! ,
Alilcr. Laudaie, celcbrale. Dicunt aulem angelos
, ,
bac voce ctilebrare Dcum, velnli Cberubim, d i . ,

cciido, Satnius : idque sancti Palres iradidertint
"\,
qui i I audiirunl, qupmadtnodum Isaias e Gbe, .
rubim.
f
, "* \
, .
Eleuiin stalim Iburibulum subindicat bumaniia- D
lem Cbrisii, i^nis deilalcm : odoratus fuuius indi<:at bonum odorcm saucli Spirilus pi secedenlem :
incensum cnim est fragranlissima lsetitia. Sapientia, sermo Dei : < Rrcli audiainus sanctnm Evangclium; > id cst, erigamus manles noslras cum
operibus a lerrenis, et inlclligamus bonorum 'declaralionein. Evangelium est adventus Filii Dei,
qno apparuil nobis, non jam per nebulas cl aenigmala loquens nobis, u i aliquando Mosi per voccs
ci fulgura cl lubas, sonilu el caliginc ct igne, in
inonle, aut olim propbelis, per somnia : scd mani4 e
Psal. c?x, .
k e
llebr. , .
i :
Hebr. i x , i i .
\ , *

^ . , .
i '(\ .
,
, \ . , ?
, ' , Cta *,
^ ,
\ \ ,
Peal. XLIX , 3.
R E R U M ECCLESIAST. CONTEMPLATIO.
414
fcsto ut bomo vere apparuil, el visus esl nobie ut
miliset quielus rex, qui prius descendit, u l pmina
in vcllus sine strepitu : c Et vidtmus gloriam ejus,
gloriam lanquam unigenili a Palre, plenum gratise
el vcritalis* , per quem locutus est nobis Dcu
et Paler, ore ad os, et non per aEnigmata, de quo
Paler coelilus ieslalur,jet ait : Hic cslFilius meus
ilb dileclns
Sapi^mia, Sermo, et Poleslas, iti
prophetis dictus, et praedicatus nobis : in Evangoliis manifestalus, ut quotquot receperint eum et
credidcrint in nomen ejus, accipiant potestaiem
qna lilii Dci fiant : quem audivimus ct vidimus
oculis nostris, Sapicnliam ot Sermonein Dei buhc
csse omiies credentcs, claniamus, Gloria l i b i , Domiue. Deinde rursus Spirilus in bicida nube
obumbrans, rninc pcr bominem clamat : Attendimus. Allcndiie, boe esi, Ipsum audite.
rvpl , , *
, * ,
xsl , \ ,
\ \
,
rapa * \ , '
OJ ^ \
. xa\ * \
, \ c "
, > , ,
'^\ \ , , \
,
: . " \ ; , \
, , ^
, , , * . , , .
%
, , ' , ctt-'
, , .
, oityi, ,
,
ficfydr.
. , . \
,
/ , ,
,
, \
^. , Q
, \ \
cJjoKia
. , ,
, \
\ . ,
, w . S/ov ,
,
.
\ ,
. , ,
,
D
. > \, c '
\ \ . > , , ,
,
, \ . "
' .
^ . , , \
. ,
^. , c ; u
Joan. i , 14.
Mailh. , 17.
Mallbaws, st vis inlerpretari, mel esl : Marcng,

vhmm : Lucas , lac : iuannes , oleum. Qualuor
Evangelia sunl ad exempluni qualuor vcnlorum
wiivcrsaiium, subsolani, ]avomi ausiri, aquilonis :
bi cnhn exsisluni ad niundi consiitulioneiu : uni*
versales vero dicuntur, propler alios oclo ex advcrso spirantes. El aliler : Qualuor Evaiigclia sutit
rt qualitor universales Y e n l i , juxta quadriformia
animalia, dico sane Cherubim iiia in quibus sedct
universoriim Deus, ex quibus constat, scdenlcui
super Cberubim Dtum ct continentem boc universum, paiefaclum dcdisse nobis quadrifor.pe Evangelium , idque uno Spirilu cojUenlum : qualuor
enlm facies babent, ac facies eorum intaginem
referuni adminislralionis Filii Oei. Primum cnim
animal (aiunl) leoni simile es(, denotans eili( aciara
ejus et princtpatum et regnum. Secundttm, sMiiile
vitulo, sacriiiciuni et sacerdotalcm ordinem indicns. Tertium babens faciem hominis, adveninrn
ejus sccundum bomincm, manifeslo perscribens.
Q lartum simile aquila3 volanli, sancli Spiriius advolaniem largilionem declarans. Igitur et Evangelia bis conforrnia suiit, in quibus insidel Chrislus.
Nam aquila, qnas est, secundbm Joannein, Evangelium, qucm babet a Palre principatmn rjus ct
gloriusam generaliouem enarrat, inquieiis : I n
principio eral Verbum; et, c omnia per ipsum
facta sunt, et siue ipso factum est nibil quod faclum esi. > Taurus, quod esl secundum Lucam,
Evangelium, cum sacerdotalem speciem p r se
ferat, a Zacharia sacerdole incensum offerenle in^
cipir, inquiens : c Postquam mulli conali sunt
reiexere narrationem, elc. Jam enim saginalas
vilulus pro invenlione junioris pueri maclandus
erat. Bos, appetibilc jecur significat. Varius vero
equus, Lucas, ut qui magis eloquenter el varie
gesta Domini tractarit. Mallba3iis vcro, bumawam
ojus gcnerationcm conclonatiir, inquiens : Lioer
t
415
S. GERMANI P A T I U A R C i l . E CP.
t l c
grueralionisJesu Cluisti, ctc. Josu Cluisti autein na- , > \ c

livilas sic babet. Ilumiiiis ergo conformalionem
.
\ rtferl hoc Evangi. Hon.o, quod rationis est
! , ", .
particeps. Homo.quod ejus capiieconli-iclur: Lalini
, , /tardicunt, ralionabile, Graî, phronesin tt logiolcta,
, " \
pnidentiam ei oralionis usiun. Arabes sive Sara- ' , ,
ccni, elapliacar, elacil ellzinun. Fulvus igitur equus \, .
^ ;, ,
Mallbseus, ul qui bumaniiatis assu.npiioiiera Do- ; .
mini diserlc cxposueril. Leonis spccie, Marcus, a
.
, :,
propbelico spirilu ex aho advcnicnte, buminibus

iuitium fecit, inquiens : < Inilium fivangclii Jesu
C.brisli, ut scripium est in propbelis : Ecce ego , ^
uiillo angeluni nrcmn ante faciem luam : volali-
, >
lcm iinaginem Evangclii, bis verbis oslendens. Leo,
animal t/iymicum est, id esl, ad iram pronum, ,
Latini dicmit, irascibile. Et aliler : Thymicum , ^ , \. \ Ovpixdr, drdjiar \ ** , \
lortitudiitcm, cl limiliiatein siguificat, Lalinis ,
, & .
\
irascibile, Saracenis, elgadab, enigde, velgiben.El
, ,
aliter : Varicgatus cquus, Marcus, ul qui floiibus
, , . \
dislinclius Evangclium scripserit : Joannrs, aquila
u l qui spiritale. E l aliler. Aquiia, anima est. E l . \
, alilcr, albidus equus, Joannes, ut qui candidius
.
uuiversain laudaiionem pervulgarit.
; , CalcrunHpse sermo Dci pairiarcbis ante Mosem
, diviuc cl gloriose colloquebaiur. Qui erant in
, .
lcge, iis sacerdotalcm ordincm tribuil. Poslca autein bomo faclus, douuin sancii Spirifus in i m i - ,
, , versam emisit lerrani, legcris nos suis alis. Qualis
igilur operalio Fi ii 1 ei, lalis et animalium forma, . rpatalis et Evangel oruin slylus. Qualuor eititu formas ,
_
_-. ...
.-._.
...
c
1. _~.~.
\
,
,
\ ?
animalia
habenl, babel
toiidcin
el
EvangelSum,
el
\
opcralio Doiimii: et ob id, qualuor gencralia te, ,
hlamenta butiiaux nalurac dalasunl: unuro quidem
i 11 diluvio, de arcu : sccundum Abrabaino , de \
tigiio circumcisiouis : lcrlium csl , legislalio per - , \
, , \
Moscm : quartum csl Evangdii Jesu Cbrisii Doniini
* ,
unsiri. Ilis vero sic sc babenlibus, vani sunl omncs
ct impcrili, insupcr eliam lcmeraiii qui abroganl ,
. ,
idcam Evangelii, et sive plures sive pauciores
\ , , quani quae dicia sunl, circumferunt Evangeliorum
facies: partim ut qui plura quam vcriias babet, , ,

exlulisse videantur, pariim ul qui dispensaiiones
* ,
facianl irrilas.
* ,
D .
Post divinorum Evangoliorum leclioncm, proccs

et petitioncs habilac ad Cberubicum usquc bym- \ , ,
\ \
num, Cliristi el Dei noslri doclrinam tribus annis
, \ indicani, ct eorum qui ad baplismum se applicarun( inslilulionem. Ad quod bos sermonum po- . '
tenlia el miraculoram efficacia perirabebal: quan- , \ *
\
do eiiam calecbumeni, et nonduin admtssi ad
, . Ai
Cbristi mystcria, foras migranl. Qua2 vero imerea
\ ,
fiuut preces, pro ipsis ftunt calecbumenis , ildcli , , \
bus, et ipso ponlificc. Inlelligcnles enim sancli
. ?
lâlres qualem esse nccesse sit animam et manum
ejus qui contrcclalurus esl immaculalissimum cor- , \ ^

pus Dei nostri, quodque puriorem solaribus radiis
: , \ >
banc cssc oporleal , preccs pro eorum venia , pcr
9
R E H U M ECCLESIAST. COXTEMPLATIO.
: , -
, ,
. , ,
TOJ. > , * , !
. ,
,
,
. , \
\ <. ,
, , \ * " \
,
" , , 01 -
, ,
, \
, \ ,
, . c ,
, . , ,
\ ' . ,
t i ,
,

. , ,
6 \,
. >
, \ ,
\ , C
C
, ,
c ,
,
^ ,
V .
.
*/ ,
\ .
*;> . / : *, *
,
. *
**, . " >,\ ,
x ^ r ,
^
c \ * f ^ i v \ \ ,
s \ . -' - ,
^- , ^ i i u . " , .
- / , \ ,
- ^ ^ ^ , , , \
: - , \
\ *
\ , \
* .
* J u . , 16.
liiimanitaCem
futura , exposucnint:
418
Miserert
noslri, Deus, pro tua magna iniser!cordia.Magna

misericordia, Filius Dci ci Scrmo, quem in m i i i i dum misil propilialionetn P.iler. Quod pomiiex
obsigncl populutn, id subindicat fuiurum adventum Cbrisli, anno sexics niillcsimo quingenlesiino
fore ( 8 ) , ex suppulalioue digitorum sigiiiiicaulc
scxies niillesimum qumgcntcsimum. Id et llippolylus e Roma, et sauclus Cyrillus dicunt in Itbris
suis dc Auticbristo, anno sexies millesimo quingenlesimo fulurum adveutum fore, iienique Cbiysosiomus : Quia mismcors el boniiiiun amans
Deus cxsistis. >
Quotquot esiis caiccbumoni, procedile. > Catccbumcni exeutit> ul divino baplisniaie, et Cbristi
niysieriis nou iniliali , de quibus a i l Dominus:
f Alias oves babco quae non sunl ex boc o v i l i , >
et cactera. c Oraio, calccbumeni, Domimim.
Non iniliali, non baptizati , quiqtic confessionc
veslra nolali cslis. Non iuiliali, impcriti, qui nonduni parlicipes esiis divinorum tnysteriorum: non
baplizali, qui nonduin per baptismalis lavacrum
illuminati eslis, qui conlessi eslis ct adbuc obnoxii multan estis. Acclamat, ut omncs orcnt remissionem consrqui , c( vivificam bosliam per Lapasmuin. Fideles, orrnius pro cah cbuiiieuis. Jlluminali et malonmi imniemoies, quique suslinclis
cl injnriaiu condonarc , et injuriis bcnefaccre ;
orale pro calccbnmenis, id cst, pro uondum i n i liatis, ut ail Aposlolus : < Vos potentes, impotenlium onera portale
c Inslituat eos ve> bo
verilalis: doccat cos de Servalore qui propicr
nos bumililalera assumpsil. c Revelel eis Evangeliura jusliliae. Patefaciat manifcstalioncm bouarum rerum. < Uniat eos cuin sancla sua calbolica
et aposlolica Ecclesia : > imperiial cis viviiicum
sacriGcium. c Galechuincni, capita vestra Domiuo
inclinale, nondum iuiliali, si>nsus el corda pura
Domino inclinalc : nondum ii)itiati, sensus ci corda
pura Domino tribuile. t Ut et ipj>i nobiscum glorificeul venerabile, etc. Ui ilhimiiiati, et remissionem, el myslicum ac vivuin sacrificium adopli,
gloriGccnl nobiscum le Palrein , et Filiuin , et
Spiriium sauclum, nunc ct scmper , et iu saecula
saBculorum. Corporale significal sindunem, in qua
involutum est corpus Cbrisli de ciuce descensum,
cl in monumenlo pusilum. Quolquot esiis calecburaeni, accedite. Omnis non illuminalus el non
inilialus, quique cliamuum est in realu, feslinale,
veniie, illuu>inemini, ct ad animaruin nulricem
mcnsam propius acceditc, el euiu qui sacriflcatur,
puris cordibus el animis aspicile : uique iidelcs
sitis cl non amplius calccbumeni, eliam atque
eiiam intcnte et cuiu iranquilla mcnic oreinua
Galat. , 2.
V i d e Malveudam de Aiilicbr, lib. capp. 28,29, UO.
e l
419
S. G E R M A N I PATRIARCHJE CP.
Cheruhicus bymnus demonslral pcr diaconorum

progressionem, et flabellorum, sive Scrapiticarum
alanim aduntbralionem, inspeclionem, vi ingressum sanctorum ct juslorum omniuin uua ingrcdiemium coram Cbcrubicis poteslalibus, et angclicis exctcilibus, et cboiis imorporcis, ei immaterialib\js ordiuibus invtsibilitoi* praecurrenlibus, et
bymnos dicentibus, et comilanlilms quasi satelliitbas ante magnum Rcgem Gbrisium, qui proficiscilur ad myslicura sacriiiciuin, el manibus malerialibus gestalur, cum quibus et Spirilus sanclus
una procedit a fronlc, ad incruentum sacriiicium
cl raiionale myslerium. Qua3 spirilaliter contcmplainur in igne et incenso , el vapore fumi fragranlis: igne quidem deilalem, vapore fuuii fragranlis significante adventum ejus, accedente i n - ^
visibiliier, et odore. bono nos cxbilarante , pcr
mysticam et animalis sacrilicii ac incruenli lairiam
et bolocausttun. Quiueliain inlelligenles Polegtales, et ccptus angelorum, videntes per crucein
et roorlem Gbristi consummatain ejus dispensationem, landemque et de morte victoi iam babiiam,
et ad inferos descensiouem , cl iridtiauam icsiirreclionem, etejus ascensioncm, nobiscinn clamaiit
invisibiliter: Alleluia. Intuere intelligenles PoieStates, wnientes cum preliosis muneribtis (id
corpus Domini Jesu) c Calvaria ad scptilcriuii usque, nobiscum invisibililcr acclamanl bynininn
Cberubicum : Alleluia. E/.ecbiel enim a i i : Et
Gherubim stabanl a dexliis domus dum ingrele Q
relur vir indulus stola, el ntibcs replevit aulam
interiorcm, et discessit gloria Domini a Glierubim
in subdialem partero domus, et iniplevil doinuin
nubes, et aula repleia est splendore glorbe Domini . >
& & *6 , \ (,
, : \ &
, . , \
, \ ;
. , \

, , \
, ' \

\ , ,
\ \ \ ;
, -
,
, \ > :, : ; \ \
. , \
, \
\ (
, \ ,
\ , \ ^ ,
, .
& /
, ,
, ;
, . *
t \ ,

\ * \ &.
\ i
\ ; ',
,
Esl autem sancla mcnsa, ad imilationem sepul" ^
turae Gbristi, qua Joseph sublato corpore de cru , *
ce, involvit sindone munda, et aromaiibus et un , x*^
guentis ipsum unctum exportavit curn Nicodemo,
\ ,
et scpelivit ipsum in inoniiinciilo novo cxciso ex
, \ .
polra :quod est exemplum sancli momimenti illius,
*
altare et caiatbesiuni, in quo posiium cst san , & , \ *^
clum et omnhio imniaculaium corpus , quae esi
, \
sancla mensa. Aiiler. Sacrorum translalio a pro- f> , . "
tbesi, corporis (inquam) Dominici, ei sanguinis,
-,
el eorura ingressus ad aliare, el Gbcrubicuni, a
, \
Betbania injerusalem Domini iniroilum significal.
, \ ,
Tunc enim plurima lurba el Hebtxoruni p i c i i
.
tanquam regi et vidori morlis hyinnum rcfcic * \
bant sensibiliter: spiritualiler autem angeli cmn , \ ,
Cberubim, Ter sanclum reddiderunl hymnum: ac ,
eceptra ac rbompbaeas, ut insignia regis proferuut ^ ,
diaconi. Flabella vero lypum rcferunt Gberubiin.
, \
Gberubicus vero hymnu qui caniiur, admonet
, ,
omnes binc et ad flnem usque sacri ofljcii, aiien. ^ \ .
liorem mentem habere, omissa inftrius omni de
, ^ ^
Ezecb. ,5, 4.
421
R E R U M ECCLESIAST.
CONTEMFLATIO.
422
, - rebns ad vilam lucndam perlinenlibus sollicilurii ,

DC, quasi regem inagnum per coiuiuunioiicin cx ,
cepluros. Sacroium ad sanciam mensain dcposilio
.
iinUalioiiein babet lunc quidem lempoiis coena ,
culi cruciii\ : paulo posl autem eadem , el crucis
'
elalionem, ei ad linem, sepiiliurain djesignaie
resurreclionem, et illinc assumplioiiein. Ui euitn
, \ \ ,
ne singulatim reruni. gcstariim co lenipore, lem , \ ,
pus, occasionein, el locum disiinguenies saucli
*
Patres, adhuc etiam iraitslalioiium aliaruin, et al , , \ ,
larium pluriuin indigerenl, imlcquo culpabili! Ec , \
\ - clcbia! inystcrium exsisleici, quiduam cunsideranl
aut faciunl? Profecto quod valde iDagiiifuum et
,
praeclarum, ac in eis inhabilante Spiiiiu digntu,
, , ;
opificii divini inodum imilati suni, qualcnos bo , \
mini licet imilari couficereque divina : alque ul
, '
coelum,quod supra sacram m< nsani eminet laquea ,
riura conficiuut : ut loiam tern>m piacuiiiimi,quoit
\ ,
- a quaiuor columnis ejus quod ciborium appellaiur,
conclusum aul circuiuscriptum sacrum soluui, iu
,
quo compleiur et propbeticus sern.o, inqiiieiis:

* \ Operatus est salulein in medio lerraj Deus . >
Nisi enim ita iuissct actum, quomodo qui in imiia
,
perlicianl niagnum boc myslcTium, el crcd.unt illud
. > ,
corpus (Ihrisli el Dcirsse noslri, crucifixum t t sc ,
pullum, ei resiirgens, bauc salulem in medio

lerrae diccrem Dominum oprrari ? Quomodo iiein
, ,
fideics
Venclicas insulas iubabilaiiles, idem scusu
\ ,
; conservalo rccipereni; omnibtia conlilenlibus, ia
ol , Q Hierosolymis circumscripliim cssc ipsissinium medium terrae? Aut uinnino, quia cuniiiuum iceli ei
, ) lerrae cum saticia mensa sit, ei ilem in medio cceleslis
**
orUis subsislat, et medium colunmarum qua? suni
; " \
iu circnilu flabclla, slaiionc leneat locum, ubi ea
, \
cuiiiquc fuerit in niedio lerre, salutcm lieii de , \
iuonslrat: ubivc onuiia quae passionis MJI;1, Cbri, (
sius
subiil, pruditioiiem , judicationem , qua? ;uiie
, ,
crucem, quseet post crucem acia sunl. Mcrilo igi \
liir saucli Patres, iia perflci lucc ei oflerri ccu , ,
suerunt.
, , \ 0 i
>. , )
\ .
Discus est vice manuum Joseph et Nicodemi,
\
qui funus Cbristo celebrarunt. Dtscus est aulem.
, .
, , - ubi Chrislus infertur , si velis inlcrpreiari; coeli
orbis indicans in parva circumscnplione spinlua*, ,
lem solom, Cbrisliim in pane visuni. Poculum esl
. ,
& \ , vice vasis illius quod acccpit sanguinein CIOJSSUDI
ab imrnaculalo latere puncto, el pretiosiis a mani( , \ \
^ . bus et pedibus defluxus. Poculum rtirsum esl ad
.<\ , , exemplura craterae iliius quam describit proprie
Sapienlia sive Filius D c i : uiiscuil enim sanguinem
% 6 - ,
, \ suum vice vini illius, et proposuit in sancia men.sa,
inquiens omnibus : Bibile sanguinem meiim , pr:
, \
vino misto vobis,in rcmissioneni peccalorum ,
, >
3\ . \ e l i n vitam aeternam. Cbristus, Dci sapieniia c l
virlus, suam carnera ardiflcavit, ex vii um non ex#, , -
P w l . LXXIII, 1 2 . " Mallh. xxvi, 2 .

v
423
4!4
S. GERMANl PATRIARCII.ECP
peria casla Malre ct Virgine, prxpurgaia anima cl , \ t ,

corpore : el Verbum caro facium csl, el babita\ \ -
vit in nobis *, et subfulciit columnas seplcai ,
sancti Spiritus sepicnarium donum , qucmadmo- , * ;
c *
dum ait Isaias, Requicsceni enim super eum
, " *
septem Spirilus , id est, seplem operaiiones
Spiritus : in quibtis sunt adversa viliis lolidem. * ,
" ,
i Maclavii suas vicliraas " , propbelas suo lein
pore inlerfeclos ab infidelibus pro veriiaic, el
clamantes: c Propter le niorli addicimur lola die, , , < "* j repulali suinus quasi oves occisionis . mi- ' , ;
scuit in ciatera suum vinum, iu supersancla Vir- . , \ ;
gine suain dcilatcm uniens carni, ut vinum me- , , rum. Servaior enim genitus est ex ea inconfusc,
\ .
et absque conjuge, Deus et bomo, et paravil snam
;,
mensam, agnilioncai sanclae Trinilaiis quae annun- * \ , \
l i a l u r : misilque suos servos in universum mun- , . dum, qui invilarent onincs genics ad agnilionein
:,
Dei, cl menlis indigis ail, nondtim aieptis sancti
Spiriius graliam : Yeniic, comcdile meum pa- , \
nem, et bibiie vinum quod nriscui vobis . Di ,
\inaiD suani carncm et sanclum stium saiiguiuem
,
dedit nobis Cbrislus edendum ct bibcndum in rc~ , \ otvov, / .
imssioncm pcccalorum. Disci velamenlum est, pro , \
sudario quod supcr ejus facie crat, circumlegcns \
ipsam in sepulcro. Vclum (idest, aer) eliam dicilur . , 5,
vice lapidis quo munilum est a Josepb monuineu- \ ,
luni, quem obsignavh Pilati custudia. Eoce cruci- . , , \
llxus est Cbristus, sepuha cst viia , munitum esl
,
scpulcrum, obsignaius esl lapis.
, .

* .
Ablulio manuum est vice ejus qui sc lavii, ct
* , , \,
c Innocens sum, vociferalus cst. Nobis aulem
,- , '. ' :
sacerdotibus innuit, ut puri conscienlia, ineiile el , 6 , \
cogilalione (quae sunttnanus aiiiniarum iioslrarum) , ,
cuin timore ct mansueludine et clemenlia omni
\ ,
accedamus ad sanctam mensam. Lavabo inlcr . t
innocentes manus meas. Addam puris sacerdott- .
bus duas naluras rncas : animae inanus dico , la- ; * ^ ,
\abo in caslhale. c El circumdabo allare tuum, . > \ > Domine *: * quia seniper Dco assidere debemus, , * >

nusquam ad libidinosum pcccaluni irruenles. El ,
aliter: Serviam libi, ct communicabo cuin luleli . \ * aot, . Ut audiam ego voccra laudis luae. ^ . t i aiviAcclamalionem innuil borum vprborum, t Tua dc
, , c
tuis libi offerentes. Et aliler. Loclionem inqnii
. banc: Audiam ct docebo cumdem populum , scili " \ ,
cet lidelem : el audienles cusiodiemus siiuul man \ -
. \
data tua. c Et narrabo omnia mirabilia Uia : >
*
roysticas, inquam,oralioncsbumaniialis.c Domine,
dilcxi dccorcm domus tunc: de Ecelesia a i l ; de- , ,
cor autem Ecclesise, iidelis populus cst. < Et lo- .
cum labornaculi glorixlua?; casliiiii ulerum Yir- , . % \ ;
*
ginis dicil, in qua babilavit. alilcr: c Locum
, . \ t
nbi tu inbabilas. >
,
8 7
6 0
" Joan. i , 14.

6 seq.
Isa. , 2.
8 8
Prov. ix, 2.
* Psal. , 2-?.
e 0
Prov. ,
P&al.
xxv,
425
46
Supplicatione explela pro illatis pretiosis donis,

ait : c Sanclissimae, imraaculatae, superbeuedictae
, , ,
doroinse noslrae Deiparae, Praecursorisque, et apo ,
stolorum, et omnium sanclorum. vitara et facU
, \ \
recordati,
Ha et nos alier cum altero contenden \ ; , \
tes, viiam noslram universam curo sanctis com ,
> mcndemus Deo cum operibus bonis : per miseraliones unigeniti tui Filii, cum quo benedictus es iu

, ' , saecula saeculorum : per compassionem Filii t u i ,
. quam habet in nos, benedicimus te cum sancto
Spiritu, nunc et semper ei in ssecula. < Pax om , , \
\ \ , . - nibus : concordiam, et dileclionem, et euradem
\ \ - sensutn, inter nos invicem coaiescentes, Domini
, * \ - imiiationem ipsi arripiarous, pacem suam relinquentls, et dantis, et exclamanlis, quietam men, , \ ,
xa\ , . tera omnes habeamus. Et spiritui luo : id est,
c \ . , - tecum unionera individuam da nobis, u l spiritu
, - pacem agilantes inseparabiles simus. < Diligamus
invicem : > animos alii aliorum conjunclione co, .
pulantes, et ita poierimus audacter et libere frui
, ,
proposita mensa. Hoc, Diligaraue alii alios, si ^
. , gniiical el charilalem in omiies, el in scipsos i n vicem, et Dei futuram concordiam, et sensuum
, \ , \
transitum, el spiritalium patefaitionem, et sancti
, \
Symboli iidei, et novam divini mysterii successio , \ , \
nem. < Januas, januas, in sapientia : > cogitatio , \
, \ - nes menliiuti nostrarum tollamus a terrenis opo
ribus ei cogiiaiionibus. < Atlendamus in sapien . , , ,
lia : id cst, in Filio ct Verbo Dei, et ad intelli . genliara divini Symboli a sanctis et divinis Patri , " \ , C bus expositi, in Dei Ecclesia attcndaraus, id esl,
Credo iii unum Deum, Palrem oranipotenlera :
,
ac volentes et intelligentcs, cum quieta meme ac \ ,
, cedamus ad myslicum et vivificum sacrificium.
, \
Divinuin ortbodoxae fidei Syrabolum dici conslilu \ ' lum est, ut ex boc notum sil omnibus unura e
.
sancta Trinitale, Unigenitum Filium et Sermouem
, '
Palris inilio carentis, ipsum propter nostram sa ,
lutcm bominera factum fuisse carne sumpta ex
\ - sancla Virgine, cruciflxum, et sepultum, ei resur , gentem. Non divino jussu his ritibus ulimur,ut non
, \ , verbis duniaxai, sed ct operibus in perpetuum sa6\, \ , \ .
lutero nosiram operantes, ita appareamus viventes
, ,
sioiul et conversantes. Ac passioues quidem carnc
, \ - D hunc eustinuisse conlilemur : impalibilem verobu , jus conservalam fuisse deitalem, simulque ut pro . \ \
nunliaiione divini bujus Symboli, et igiioranies<ei
*
imperiti audientes dum hoc caniiur, perpetuo re ,
coguoscant pronuntiata myslerii l i d e i , et multo , \
rum auribus non abdila. Januarum aulcm tfausio,
, , et supra has veli rxpticalio, ul in monasteriis as solent, et per eum qui aer appellatur, divinonim
, ^ .
velalio, noclem (ut arbiiror) illam indicat, in qua
, \
discipuli proditio processit, et ad Caipbam abdu , - ctio, ei ad Annam prxseniaiio, el falsa leslimonia,
, \ et procul dubio illusiones, et colapborum iucus , ,
siones, et alia quae tum iemporis conligerunt. Quani
, * , \
ob rem enim aliam, hoc velanien aer nominalus
, \ " - est, quam omnioo quia occultatus ab eo ter.ebroPATKOL, GR.
XCVHI.
14
137
S.GERMANI PATRIARCHJB
CP.
4J
sus aer dicta noclis desi^natur? quandoel Pelrus \ , \ \ \ \, \, \ iUe magnus pro furibus fcUn?, intercessione agniti
pontifici discipuli imroduclus est in aulaoi ubi .
, ei.ancilla ei occurrens, el qui ad pyram aslabaat
inluenles, carpebant, et reliqua consecuta sunt ei, * , ; \
quae ad pra?cipilium abncgalionia perpulerunl:
, ,
quod qui lapsum admiserit miuor evadat qnain ut
,
aul efleralur, aul glorielur.
, \ , \ , ,
,, 6t* ,
, .
Sublato aulem aere, et velo conlracio, januis- , \ que aperlis, lerapus malulioum illud innuiiur. , ,
quando abduxerunt ipsuro, et Iradiderunt Ponlio , ' , \
.
Pilato presidi. Acccdit sacerdos, conversalur cui
angelicis Potestatibus, non jam quasi in lerreno , , loco stans, sed in coelesti allari, coram formidabili , * altari, ihrono Dei assistens, conlemplalur magnum ,
,
t inenarrabiie ct ininvestigabile Gbristi mysterium.
\
Gralias agil, concionaiur de resurreclione, obsignat (idem sanctae Trinilalis. Accedil albis vesiilus . ,
augelus, lapidem e monumenlo manu revolveos, ,
. ,
tpecie sua prse se id ferens, clamans vo<;e trcmula,
ei per diaconum praedicans igduanam resuscila- ^ ,
lionem : et exlollens velura, clamat diaconus, io
quiens: < Slemus bonesle, siemus cum timore.
1
Ecce priraus dies 1 < AUendamus sanctai oblalio- C

n i . Ecce dies secundus ! c In pace offerentes.
Ecce tertius dies! aliter : c Stemus boneste: >
menles noslras Urnns babenies, audiamus mysticum
-et vivificum sacrificiuni. Populus conclamal resurrcclionis Cbristi gratiam : Oleum pacis, sacriflcium laudis. Sacerdos vero docet popuhun, quam
pergratiara Cbrisli didicil irinam Dei cognitiouem :
c Gialia sanclae et cousubslaiuialis Trinilaiis sil
cum omnibus vobis. > Alii sacerdotes proferunl
- iia : Gralia Doraini noslri Jesu Ghrisii, et cbariias Dei Palris, el communicaiio sancti Spiritus
sil cum omnibus vobis. > Populns una coniilelur
et orat, inquiens : c Et cuin spiriiu luo : > ul superius diximus, ita agamus.Vcl ita : Si egerimus,
u l superius diximus, gralia et cbarilas Domini
cum omnibus nobis. Ipse enim propler cbariialem
suam quam in nobis demonslravit, Filiiim suum
in mundum misil, el corpus ejus propitiationem
in vivum sacrificium dedit, cl sanguinem ejus in
salutare poculum laetitiai.
, \
.
Deinde sacerdos oculos allollcns (9) in supernam illam Jerusalem supercoelesiem, in qua sianles eranl pedes noslri anle lapsuin, in alriis luis,
Jerusalem, in monlem sanciuao eju$ clamal :
t Aspicile, sursuro haJoeamus corda. Omues testilicanlur, inquienles : Habemus ad Doniinum. >
Sacerdos : Gratias agamus Doinino. Videle,
) Graice, omnes erigens.
, * c
, * ,
*
,
. \ * . >
,
. $
, ,
,
.
\ ,
. "
,
\ \ , \
^ ,
, \ t
. ,
.
, \ *
.
, ,
, \ ,

,
, c 'Ey
* , 6 , <4
, . > 01
"
. .
129
RERUM ECCLESIAS
, . > I
,
.
.
\ * * '
, \ .
" c " \ , > .
,
< " ^
,
, \ \ ,
, ^ , \
. >
^
, , - I
, , \
, ,
, ' ^ * \
, \
,
,
\ ,
,
- , .
,
6 * \ ,
,

,
$, \
6, \ , \
- \ ,
, \
, \. \ ,
(
) ,
, \
, \ . \ $
\
, ,
\ , ' *
.
, \ \
$ , , ,
* \
, c "
. >
, ,
, c *
& , .
\ , .
\ ,
", , ,
1&. " ,
H e b r . i , 19.
CONTEMPLATIO.
430
suTSuro hab$amus corda : a terreais tollamus
sensus ad supernum Regem, et ejus placita faciamus. c Gratias agamus Doraino: > nimirum qui
dedil semelipsura, preiium redemplionis pro nobis, et muiuuiu gratiis agendis bymoum Domino
reddamus, el vice salulis qua servali sumus, graliarum aclionera et gloriain reddamus Domino.
Dignum et juslura est, ait populus. Velum dicilur propier Apostolum inquientem : c Habemus
fiduciam in iniroilu sanctorum in sanguine Jesu
Cbrisli, quam renovavil nobis viaro saluiis novam
et yiventem, per vclamen, id est, carnem suam,
magnus Sacerdos in domo D e i . i Deinde progreditur
sacerdos cum iiducia ad Ihronum gratiae Dei, cum
veraci corde, in pleniluîne iidei conferens sermones cum Deo, el solus cum eo colloquens, non jam
per jiubeiQ, ut aliquaudo Moses in laberuaculo
testiraonii, sed revelata facie, gloriam Domini
oculis cernens: ac sanctae Trinilaiis divina cognitione el 6de iuiiiaiur, et sokis cum solo *Deo
niysteria loquilur, mysteria annunliaus in mysieriis, occulta anle saecula et a generationibus : nunc
auteni manifestala nobis per appariiionein Filii
Dei, quae nobis enarravil unigenitus Filius qui erat
jn sinu Patris. Ut eoim locutus est Deus Mosi invisibiliter, el Moses Deo, iia et sacerdos in medlo
duorum Cberubim slans in propiiiatorio, et se
concutieos propier inlolerabilem et inspeclabilem
Deitaiis gloriara et splendorem, coeleslem culiuoi
mente ceruit, et iuiiiatur vit principis el singularis principatus supersubstanlialis Trinilatis; d i vina illuminalione et doclrina de Deo et Patte,
quod principio carens et ingenilus s i t : de Filio et
Sermone, quod una principio carens el consubstanlialis et genilus sit : de Spirilu sancto, quod coselerous sit el connaluralis et procedens: quae est
Trinilas sancla, secundum hypostaseon (id esl personarum) inconfusam aeiernilalem, secundura naturae unilalem individuam, et inseparabilem unam
deiutem, et regnum, et gloriam. Atque mente
cernit, et elata voce canit Seraphicarum Potestalum ter sanclam glorias celebrationem, ipsorum
Gherubim obumbranlium, et Serapbim vocifcranlium, cum quibus clamat: c Victoriae bymnum canenlia.
ei
Deinde populus vice Gberubicarum virlutum et

quadriformiuDi aniraalium clamal : c Sanctus,
Sanclus, Sanctus, Dominus Sabaoth; id est, ter
ganctus cl unus Deue virlulum. Hosanoa in excelsis, benediclus qui venit in nomine Domini.
Hosanna, eal, serva, obsecro, ut a i l : < Qui vcnit in
nomine Domini. c Victoriae hymnum canentia; canentia, ad aquilam ; vociferantia, ad bovem; ciamantia, ad leonem, ei diceniiu, ad bominem
perlinet. Rationalis bomo pro Cberubicis viriutibus,
ei quadriformia animalia vociferaniur, t Sanclu?,
Sanctus, Sancius: > boc est, ter sanctue cl unus
431
S, G E R M A N I P A T R I A R C H J E
CP>
Deus virtalum, Sanctus, Sanctus, Sanctus, Do- x*t \

minus Sabaolb. Sancius quidetn Pater, ul prae
, . ,
cipue sanctus et beatus; illa enim ei sola beata
\ , \
naiura Dei. Sancios Filius, ut Sermo Dei el cba- \ , \
racler -bypostaseos ejus, et effigies exemplaris, el , ,
sigillum immobiie, et iucommutabilis natura: , \ , , \
Filius quidem, ut ex ipso (scilicet ex Patre) nalus ' ,
iiupuiibiliier, ut Verbum ex mente: et quod per
\ , \ c
ipsuiu facta sunt omiiia visibiliaque et invisibilia,
, > *
juxta Aposlolum
c Sermone enim Oomini coeli
,
firmali sunt, > ul ait David *. Sanctus vero et
, , \ Spiriius sanctus, qui a Paire procedil et iu Filio
, \ ,
requiescit, et santlificat omnia, et opera perikit,
, ; " ,
noti perflcilur; sanciificat, non sanctiflcatur. Quera \ \
, ,
admodam enim sol fons et causa radii et illuminationis esl, ac per radium nobis illurainaiio com- \ \ , \
municaiur, et ipsa esi q u nobis praelucei, ei a
nobis participatur, ita sane et Deus el Pater, fons
est el causa Filii et sanct^ Spiriius. Spirilus a
Patre procedens, per Filium communicalur et manrfeslauir. Vox autero Domxnm, unil Palrem, et
Filium, et Spiritum sanctum, ei unum esse Iria
demonstrat. Ter $anctus Serapbim dicunt, complentes gloriae celebralionem bis verbis : Dominug
Sabaoth. Singularem naluranj pouentia, sanclam
Triniiatem, ut et ab ipsis nobis teslificalum sit
sanctis Serapbim: nos vero fideles, Patrem, et
Filium, et sancltim Spiritum, in quo perfeclionem
accepimus, cum angelis seutlenies, inlacite theolo-
' \ \ ,
\ \ .
, , '
\ . , ,
, \ , \ , \
. "
,
, ,
\ '
* , \
\ , ),
, $> \
, .
', $ *, ,
, , , , Aertar, .
, \ \ ,
\ \ , 61,
\ * ,
, \ .
, .
\
, ^
,
\ *
\ \ .
gamur: esl enim in personis Trinilas, unus vero

Dous cui psallimus : Benedictus qui venit in 110mine Domini. Hosanna in excelsis.i Hebraicum ita
fcabel: Ho&anna, Adonai, Asdina, Baruch, Pater
Abbalh, Semma, Denianh Sabaolfi (10). Deus virtulum qui volull mactari vitulum saginalum : et
vilulus qui semper roaclaiur volens, et semper
vivens: qui perficit opus niysiici sacriticii, et
eemper advenlans per baplismum : sanctus es, Rex
ssbculorom, et omnis sanclimomse dalor. Tu es
omnium potens, qui sancla obsignas dona : sanctus
vvero et unigenitus tuus Filius Dominus noster
Jeeus Cbrisius, ante saecula ex te ineffabililcr geu i t u s : sanclus aulem et Spirilus luus, totus
sanctus, scputans omnia, etiam profunda tua qui
l)eus es, per quem universa quae in coelo et super D
terram sunl, saucliticanlur.
^ \ , Fiabella vero ei diaconL, indicant Seraphim sex
, \
alis praedita, et muUioculorum Cherubim effigiem.
. \ Elenim supermundanorum et superccelesliuro su
permundanain et spirilalem ordinalionem pariler et
terrena imilaniur. Etenira quadriformia animalia, , \ . \
, inuluis canlibus alia ab aliis viciesini excipienlia
claraaut: primum quidein aniroal similitudine , ,
referens Jeonem claraat, Sancius: secundum, si , ". , c
Coloss. i , 16.
* Psal. xxxn, 6.
(10) Haecex PsaL CXLH, 26, sic reslitue : Anna

Adonait hasliana : baruch habba. < 0"^so, Domine,
prosperos fac : beucdiclus qui venit. > (Dcindc clial-
daico more : ) bi$ma dadonai sebaoth,

Dci viriuiuin.
in noiuine
433
434F
, , *. , mililudinera fituli referens cfamat, Sanctut: terlium simile aquilae clamat, Sancius: quarlum ad
, , . ,
elrailitudinem hominis clamat, Dominus Sabaoth.
, $, .
Tribus sanctificalionibus in unam deitateni coeun\ ,
tibus dominationem et poieslatem : quemadmoduin
\ , ,
propheta contemplatus est: < Vidi Dominnm su \
per ibrono sedentem excelso et elato , et Serapbi\ , \
cas poteslates in circuitu astantes, et de voce im, \ ,
pleta est domus fumo. Illud autem , c missum
, , \
esl unura e Serapbim, el babcbat carbonem in
,
manu, quem forcipe ab aliari excepit, signiOcat
,
sacerdolem tenentcm spiritalem carbonem (Clui , ,
stura) forcipe manus suae, in sancto altari, et san , \ \
clificanlem et purganiem accipientes el parlicipan ' \
les. Etenim in coeleslia et non mamifacta et san. \ \
\ , \ ^ cla ingressus est Christus, el apparuit in gloria
\ ,
coram Dci et Patris facie, pro nobis factus Poiui ,
fex magnus, penetraus coelos; el babemus ipsum
\
advocatum apud Patrem , et propiliationem pro
, \ ,
peccalis noslris, utpote cujus sancium et coaeier \
num corpus nobis coagmentatum sit, et pretiosus
, ,
sanguis, redemplionis pretinm pro nobis omnibus,
c ,
qucmadinodum ipsc a i l : c Pater, sanctiQca eos in
, ,
nomine tuo, quos dedisti mihi, ul sint el ipsi san \
clificati in verilale: ac volo ut ubi ego suni, el bi
, \ , \
sinl, et contemplenlur gloriam meam , quod dile, . , ,
xcrimcos, ut dilcxisli me anle conslitulionem
,
imindi . Ipse d i x i t : c Hocest corpus n.eum,
, .
Hic sanguis meus. > Ipse et apostolis jussit , et
, \ * ^ per illos universa; Erclcsise , hoc faccrc: IIoc
, c , \,
(enim ait) facile in meam commemoralionem .
. Non sane id faccre jussissct, nisi vim inditurus
, , fuisset ut id facere liceret. E l quae est deprccatio?
. \ ; JSpiritue sanctus, virlus quae ex alto, apo3tolos ar , mavit, ul eis a Domirio dictum fueral: c Sedetein
< urbe Jerusalem donec induti silis virtute ex
xfj , alto . Hoc opus cst cjus ingressus : non cnim
,
semel egrcssus, in posleruiu dercliquit nos, sed
& , est tiobiscum el erit in perpeluum, et in acvum.
, ' , \
Hoc pcr manum sacerdotum ct linguam mysleria
/ . \ conficil : ac non sanclum Spirilum dunlaxat mi \ sil Domimis noslcr, ut maneat nobiscum : sed ct
,
ipsc pollicitus est se mansurum nobiscum, < usque
* , ad consufoinalionem saeculi . > A l Paraclctus
* , . ry uyonspicuus adesl, quia ipse corpus non geslavil:
'' ,
Dominus vero cunspicilur, cl langi sc patitur per
. \ , \ tremeuda et sacra mysieria, ul qui noslram natu \ ram acceperil, eamque gestet iu sxcula. Hacc sa , , cerdoti virlus, bic sacerdos : non cnim semel cunt
. se obtuleril ei saciificarit, sacerdolio defunclus
est; sed boc perpetuo nosirum ministcrii munus
o b i t , quoel advocalus esl pro nobis apud Dcum
^. , ,
per scvum, cujus gratia diclum esl ad eum : < Tu
,
es sacerdos in aeternuro . > Propterea nulla fide* f v \
libus de sanctificaîone donorum dubilalio supercsU
* ,
. > - neque dc aliis sacraraentis, an secundura propositum et preccs sacerdolum compleantur.
,
M
6 7
i e
,
\ .
J o a n . xvn,1iscqq. L u c . xxn, 19.
Luc. xxiv, 49
M
17
e l
MaUb.xxT"20.
6 f
Isal.cix, 4.
*35
S. GERMANi PATRIARCHvE CP-
436
Quid vero (quispiam dicat) de divinis flabellis ' , \ 0 qua? tenent manus diaconorum, et ab ipsis versan
, \ tur derepente, quasi in animi consternatione, us ,
que ad precatiouem Doroinicara ? Ac temerarium
; \
quidem est adbuc de his pronuntiare: verum quia
\
semel ad praeceplum mandati obsecundavimus, , \ ,
agc dc his quoque dicamus quae Dcus dederit. Si- . \ ,
quidem el aliis probenlur, Deo gratia habeatur: , , '
non enim omnino viluperabilia (certo scio), neque
extra dogmata fidei ortbodoxae Cbrislianorum. . ;
Dicimus igiiur semper et inseparabililer adfuisse
Virtutes coelestes una cum Domino Cbristo, pra> \ jj
.
cipue vero in illa nocte qua tradilus est. Ea? igitur
cernentcs abduclionem ad Caipbam, praesenlalio- , ,
iiem coram eo, falsa testimonia, alaparura incus- , , ,
, ,
siones, in eum exscrealiones , colapborum inflicliones, ludibrium illud Judaeorum, raililum cocci- ,
, ;,
neum indumeiUum, spineam coronara
cum rlsu
conjunctas geniculaliones, aliaque omnia tum quae ,
divinorum Evangeliorum bisloria enarrat, lum q n , \
propter muliiiudinem fortasse praelermissa sunt, , ' ,
in singulis quae fiebanl, admirantes et slupenles ,
longanimitalis et palienliae magniludinem, velantes ,
suas facies se avertebant, et iterum Domini maje- , .
slatem reverenles, ad se redibant; id autem faciebant usque ad ejus exaltationem in crucc. Extre- . ,
\ , ,
mum eniro corporis passionum, ef dedecoris quod
inde pruvenit, crux fuit: quse gloria potius est, , \
ac non dedecus: haec enim cst initium operalio- \ . 1
num et virtutum divinaruiTK Hinc enim ilie miin* C

danus terremolus, trium borarum spatio tenebrse
super universam terram, alque veli et pelrarum
disrupiio, ct monumenlorum palefactio: praeterea
etiam mortuorum resurrectio, et qnsecunque in
inferos descendens Servator e g i l : et proplcrea in
ipso crucifixionis loco cum esset Christus, stuporis
et admiraliouis species divinae illse Potestates deposuerunt. Hincque omnia convicia quae crucem
antecesserunt, et illusorii honores quos exbibuerunl, el irrisioncs, patientem magis tetigisse (ut
eliam spiriuUs illasdivinas poleslales) perspicuum
fil.
Y*P
,
\ , *
\ ^ , \
\
, \
\ * ;
,
\ .
,
, \ \ , \ , ,
.
\ Deinde rursus sacerdos recilat Deo ei Palri assumptionis bumaniiatis mysteria, ex sancta V i r - D\ ,
gine ct Deipara ineflabilem generationem, conversa- \ , \
lionem et babitationem in mundo, crucem, morlem, ejus ad inferos desceusionem, vinctorum itlic , , , ^
liberationem, triduanam et sanctam a mortuie re- , * fttirreclicnem, assumplionem in coelos, a dexlris , \ ,
Dei et Patris eessionem, secundum et futurum ejus ,
gloriosum reditum ad nos. Et rursum instituiione \ , \ sacrorum eruditus, appellat Deum ingenitura ; hoc , ;
cst, Deum et Palrem, et uteruro ante Luciferum et . \ ,
\ ,
ante saecula Filium gignentcm, ut a i l : c Ex utero
, \ ,
aute luciferum genui te . > rursus obsccrat
.
ut conficiaiur myslerium Filii ejus, et fiat sivc
<>
iransmutetur ipse panie et vinum in corpus et san7 0
Psal.
ciXf
5.
m
,^\<^, . ^^
Christi eC Dei, et impleator hoc - Kgo
\ , \
hodie genui le " . Unde ct sanclus Spirilus, be , \ iieplactlo Palris et volunlate Filii invisibililer prae . " sens, sabmonstrat divinam confectionem, et manu
tj , \ , sficerdotis obsignat, et transmutat, ei conilcit pro , , \ posila sancta dona in corpus el sanguinem Domini
nostri Jesu Christi qui dixit : c Pro ipsis ego san , \
cliiico meipsum, u l sinl et ipsi sanclificati .
\ \
^ , - Quo paclo? c Qui edit meam camem ei bibii meum
sanguinem, in me manei, et ego in eo'*. Unde
;, ,
\ \ . " ; nos qui divinorum mysieriorum sumus inspecto , \ , \ res, el parlicipes immorlalis vilae, el divinae na, . " lurae communione donati, gloriiicamus magnum,
, \ , \ incomprebensibile ei invesligabile mysleriam dispensationis Filii D e i : gloriGcantesque clamamus;
, \
\ - Tua de tuis tibi offerenles; de tuo corpore et
sanguine, qui dixisli : c Hoc faciie in ineam com > memoralionem; quod cst, quae nobis pcr sancioa
\ tuos aposlolos tradidisli, ea tibi offerimus, propter
, " nostram salulem. Populus : t Te bymnis celebra , - mus Deum et Palrem : tibi bcnedidotus Filio el
. - Verbo : libi gratias agimus sancto bpirilui, Do, \ . , mine Deus noster, Trinilas in unilate, el unilas in
\ \ Triniiale, consubstantiaiis et individua, admira , , \ biliter babens et dislinclioncm personaruni, et
, \ , unionein unius nalurae deilalis. Eteniin qtiod pro ^ , \ nus sacerdos divinam mysiagogiam faciat, id decla , . - rat eum invisibiliier cum solo Deo colioqui. Unde
< , el rimnam lucis appariiionem cernil, et ad splen . ^ dorem glorix conspeclus Filii Dei exbilarescit, et
< , \ - se subtrabit limore el verecundia, quemadniodum
J37
f t

Moysos ciim Deum vidil in monle ignis specie, per.,
terrefaclus recessit et occullavit faciem suam :
^
reverebatur eniin percipere a gloria Dei faciera.
* , , \
.
, ,
Prsecipue sanctissiroaB, inimaculala?. Oportei
, \ , ,
ul nos Dominam bujus univcrsi laudemus, el illam
. . * angeli saluiaiionem enuniiemns. c Tua ex tuis. >
; * , Deus secuodum imaginem suam formavit nos :
\ \ , quod esl, secimdum sancliiatem, justitiain ct polcslatem : nos vero Iransgressi, servi facti sunius
, .
, - Pbaraouis, asperi beri. Veniens itaque Dominus
, \ noster Jesus Cbristus redcmil nos proprio sanguinc,
* \ \ et induit nos novo bomine, ac preliosum smim
, * c f) corpus et sanguinem nobis dedil, inquiens : c floc
facile in mei recordationem. Nos enim raemores
.
, , ejus mandali, antilypa (id est, configuralia) offeri , \ , , mus, inquienles : < Tua ex tuis tibi, > e i c , spirita , ' ,
liler, qua3 est primigenia noslra dignitas : nimimm
, , . quod ex imagine Dei habemus justiliam, sanclita*, , / , lem, polestatem. Jusliliam, ul neque patiamur,
,
neque faciamus injuriara : sanditalem, ui inju
. 'riam inferentes perpetiamur, el injuriis cedamus,
, \
vel potius iis benefaciamus. Omnibus aulein iu re.
bus, in hyrouis celebiandus est ut Dcus el Duminus hujus univcrsilalis.
f 1
PSal. , 7.
o a i l r
X V I I >
1 9 #
o a l l i
V I )
5 7 >
435
S. G E R M A N I PATRiARCHÊ C P .
410
Signantur autem divina dona, ut adventus et glo- ,

riosa sancii Spiritus praesentia transmulel et faciat,
, ex pane quidem, ipsum preliosum corpus Domini \ , ,
noslri Jesu Cliristi, ex co autcm quod esi in calice,

ipsum preliosura sanguinem magni Dei et Serva- ,
teris poslri Jesu Christi, qni effusus esl pro mundi
\ ,
vita et salute : et ut parlicipanlibus ex eo, flat in \ *
rcmissionem peccatorum et vilara aeternam.
,
\ .
c Hoc aulem praecipue. > Id cst, Mater casta,
, < , , ,
lumine carentes lypos et praeleriias umbras Verbi \
comemplantes, quxque in eis sunt, occlusis fori- ,\ ,
bus, lumen veritalis refulgen* glorificauus, tuo , ,
. c \
xero utero digne benedicimus. c Et pro universo. rum cogitationibus. > Populus : Et omnium uni- . *
versorum. Jubel sacerdos populum reeordari i n - . , ,
ternarum irarum tempore divinae mystagogia*,
easque abjicere ab omnibus et universis qai odio , \ ^
\ .
nos persequuntur.
Fit autcm et memoria apud Deum pro defunctis,

ct spirilibus et omni carne, ut qui morluorum ct , \ , \ ,
viventium potestatem babeal, et dominclur super- \ , \
coelesiibus el terrenis ei sublerraueis; el ul Rege \ \
Cbrislo prasente, ct ut sancto Spirilu omnes ad- \ , \
borlanie vivenies aique vita functos ad illic moram
,
trahendam, el requiesccndum in Domini et Dei
\ ,
nostri Jesu Gbrisli occursum, ut eongrcgentur et
\ , \
prxoccupent Taciem ejus, ct audiant voces laudis ,
rjus; u l omnibns qua; eranl in infernis animabus \ , \
solulis a vinculis per mortem et resurreclionetn Q
,
Cbristi. Ipso enim excitalus ost a morluis, primitiae et primogenitus faclus dormiciilium, ct omni- \ . )>us viam apcriens resnrrcctionis a mortuis, ad i m - , \

mortalem et bcatam vitam rcfocillans eos qui in
\ \
spe resurreciionis ejtis dormierunl. Convocaiitur
*
autem ouines eorum animse cum propbelis el apostolis cl marlyribus, u l una ingrcdiaulur el recum- .
\ \
bant cum Abrabam et Isaac et Jacob in mystica
\
mensa rcgni Cbristi.
\ \ , .
< \ > , \ \ c Et da nobis, ore uno el corde uno gloriiicare
\ .
r l laudare honoriiicentissimum. Supplicamus
libi, ore uno unoque corde, u l le verbis glori- \ \
ficemus ; ita sane et unnm spiritum ct unum ani- D \ , \
um da nobis, ut conjuncli cbarilalis vinculo pos- ; ,
, ^
simus cum (iducia frui proposita niensa, et fiamus
divinis mysleriis digni gloriflcanlcs el bymnis ce- , \
, \
lebrantes preliosissimum et magniQcum nomen
\ ,
tuum, Pater, ct Fili, et Spiritus sancte. * siul
, \ , \ ,
misericordiae magni Dei el Servatoris noslri Jesu
t \
Christi cam omnibus nobis. Si sic faciamus ut
superius diximus, iniserationes Dci erunt cuun om- . '
nibus nobis. Misericordia Dei Gbristus cst, qui pro- , )
pler nos, et quia nostri miserebalur, a magno Deo .
, ' , \ ,
niissus est, qui tradidit semetipsum propier nos,
\
cl misertus est. Qui cnim in uniUtQra fidei, et
< ommunicalionem eancli Spirilus coivimus, per ' , \ . 01

dispensalioucm cjus qui pro nobis morluus cbl ct
441
442
, excitalus, et sedet in dextera Patris, non amplins

, \ , $ super (erram sumus, sed in throno Dei regi assi , \ , ' siiiuus in coelis ubi Christus est, quemadmoduro ait
ipse : c Pater juste, sanctifica eos in noinine tuo
, , quos dedisti mibi, ut ubi ego sum et illi sint me , ,
cum, et conlemplenlur gloriam quam dedisli mibi,
) ,
quod dilexerim eos, quemadmoduin me dilexisli : >
' , \
onines vero qui adoplionem in Filium accepimus, et
, , .
coha>redes Cbristi per gratiam ejus ac non ex ope , \
ribus nostris facti sumus, habemus Spiritum Filii
,
Dt'i in cordibus nostris : cujus gratiam et eflicaciam
, \
contemp!an9 sacerdos, clamat et a i l : c Abba, Paler

coefestis, dignare nos cum iiducia indemnabiliter
\ , audere invocare le et dicere.
xa\ 6 6 , , ^ .
6 .
Pater noster, qui es in coelis. tjfere Paler om , . \
nium nostrum est, el omnes (ul vocis etymon imli , cal ( 1 ! ) , servat. Ac si quidern voluntatem ejus faci , ,
mus, pater est noster : sin miuus, cujuecunque
. ;
opus facimus, is est pater. E l aliter : Paler eum
,
vocas? ut Filius vilam luaro insiilue, ut gralus sis
et placeas ipsi tuo Patri qui in coelis est: quis enim
, \
sub mundt principe rerumque jnferarum polenle
,
mililans, el in filiuin ei adoptalus, roalis operibus
;
audeal Auciorem omniura bonorum ac Domiaum
, - dicere Patrem ? Cerlum est quod bic non Doininum
, \ . "
Sabaolb vocat Pairem, sed adversarium, cujus
, ," ; ciiam opera facit. Aliler : Patrem dicis (o bomo)
\
Deum? prseclare dicis, est enim Paler et Auctor
.
omnium nosirum : sed festina ea obire munia quae
, - ^
. .
, \
\ .
luo placeant Patri. Si vero roala opera facis, perspicuum est te diabolum invocare patrem : ipsc
enim est pra?ses malorum. Quocirca fesiina bunc
effugere, el bono Palri luo et Procreatori luo placere.
. "
c Sanclificetur nonien tuum. > Nomen est Filii
, $' , \
Dci, quod invocatum csl supcr nos. Cbrislus enim
, cst, el nos Cbrisliani, et ab ejus nomine cognomi. \ , ' - nati sumus. Profeclo vere sanctua est Deus : at
, ,
nos supplicamus ut uomen suum in nobis sanctifi \
cet, quod est opus noslrum ralioni consentaneum :
5%
sanclum et omnino purum facial corpus nostrtim,
. \ ; ut irreprehensum invenialur in die dnfensionis (12).
; \ \
Ecquid eniro non est sancius Deus ? Profecto san , - ^ clus est; sed boc ais : In me sanctificelur nomen
,
tuum, ut videant homines bona opera mea, el le
.
glorificentPalrem etFactorem meuin.
. ,
Adveniat regoum luum. Regnum Dei, Spiri , c tus est sanctus, quemadmodura a i t : Regnum cxlo . >
rum intra vot ett . Spiritui enira sanclo cum Pa > \ \ ,
tre et Filio regnare convenit, qui eanctiflcat et
; \ illaminat spiritales et angelicas poteslales, cl coe , \ , \
lestes exercitus, et omnepn bominem venienlem in
, \
mundam, et credentem in nomine Patris et Filii ei
" \ \ sancti Spiritus. Vere Rex tcrrae, visibilium ct invin
Luc. , 2 .
(11) , quasi .
(12) , reddendac ralioni.
443
S. GEUMANI P A T R U R C M CP.
444
ftibilium. Sed quemadmodnm cnm civitas circiim- . ,

data est ab bnslJbu, rcquiril a rege atixrliutn, ila
\ . '
q nos circnmdaii ab adtersaiiis polesialibus et ,
p<*rcalis, qupprimus ab eo auxilium ut nes liberct. / \
Regom appellas? flas ut spirilualis miles, ut pla- , ' ,
ceas Rgi qui tc in stmin excrcitum allcgat.Ei quid- . ;
nam? nou csl rcx Oeiis, quod advenlurum est
,
rcgnuin ejns? Cerle Rex omrtium e s l : at quemad .\ ;
modum civhas cirmmdala, ut supra dictuui. Et , ^ ; ,
alio modo. Cum Propbeia dicat : R**gtiavil heus * eupcr gontes , pneterito tempore ul fuluro
, , \ .
M S I I S , hujus
rei gralia vocifcramur : Adveniat \ ,
reguum tuum, guper nos qtti gcntes S I I I D U S , D O - :,
mine.
,
* , .
c Fial voltinlas (ua sicut in COBIO et in terra.
c \ kit\
Vobmlas Dei Qfr Patris, dUpensaiio Filii ejtis cst. . xal ,
Angdi in coelo, in concordia conscnsu sunt, ila . 01 ,
quu*rimiis el nos in cbarhale non ticla vivere : \ , quodcunque vie ac requiris, in toelo i i l : in lerra
\ *
u l id flat, facias oporiet. Sensus est ajusmodi : ,
Domine, qneniadmodum fit in coek) voluntas lua, .
ct sunt omiies angeii in pace, nec est in eis qui , ,
peltat ei qui pellafur, neque qui iiflligai et affliga- ,
tur, neqtie qui bellum aggrediatur et qai suslineat, \ , \
sed omnes in profunda tranquillilale glorificanl tc , , \ ,
ita et in nobie bominibus qui sunius in lerra,
c fiat voluntas lua, ut omnes genies uno ore et \
, \ \ $
I I I I O corde gloriUcemus te Faclorem et nostrum

omniam Patrem.
.
c
Panem nostnim quolidianum (15) da nobis
, , ,
bodie. Pauis quoiidiamis esl Cbristug, qui est,
, \ *
qui anle fnit, el qui ntatiel in sxcula : qui se voluuiario pnr.bet edeudum, el sine consiunplione , \ \, \
,
permanet semper, ut dei vitani mundo : quem per
baptismtim acceptum, petitmis ut semper accipta- \ \ ,
liuis, habeauius, et comedarmis, pclimus naturae
noetrx convenienlem; ul nos eo sinius contenti, , ,
nt ne pauperes facli ei fame tabescentes, ad bla- ,
^ . " , epliemias convertamur, aut supra modum abun ,
dantes efleramur, cl a te projiciatmir. Panem si
quaras, aurum ne cumules : sin tibi deesl el pm- . ,
,
varis, id adnmneat le u l quaeras. (juoiidiauum
paiiem accipere poslulamus, quia homincs oniRes \ \ , '
. "
diiabus naturis coalescant, auiino (inquain) et
,
corporc; proplerea ulriquc congruuro panem peii, . ", ,
iiius. Nam pattis quideni corporis, bic panis e n
.
\ vescinmr : panis veio animi, sernio Dei est.
T e
Aperi, iili, os luum, el frequenlius Dei sis niemor

quaui respires.
c El diiniue nobis debila noslra. Gondona nobis
pcccala nosira, quemadmodum nos dclinqueniibus
m no8 dtmittimus : ac, si ila facimus, ipse quoque nobis sic facjoL Remiserisne cuipiaui, quaere :
1 5
Psal. X L V I , 9 .
(15) , ftubstaulialem.
\ . > , ,
>. ,
\ . ; ,
U5
446
; ' , * an fratrera ab inimiciliis solveris , apud te considera : quod si adhuc mali accepli recordaris,
i l , ;
, * , < & quam remissionem quaeris? Eorum quae dicimus hic
, , sensus est: Domine,c dimiMe nobis debiia nostra :
\ , \
id est, peccaia nostra el lapsus, c sicul et nos di
miUimus omnibus delinqticntibus in nos fralri, , \ bus nostris, tam liberis quam servis, et omnibus
. * , , subditis nobis. Haec dicens, bomo, an ita fa^, , < cias, tecum repula, quia c terribile est incidere iti
* \ , manus Dei vivenlis : et te corrigens et emen \ \ .
dans convertere ad Deum et Patrem el Faciorem
luum.
c ,
c Et n<? nos inducas in teniationem, sed libera
0 , , ,
nos a malo. Nos, Domine, omni supplicio sumus
, \
digni, el supplicamus libi ne tradas nos in manus
, inimicissimorum hominutn, el malorum daemonn
, *
ad puniendos nos : sed tu, Domine, nos erudiendo
, , , castiga, quia perinde esl lua clemenlra aique ca, \ . ; stigatio lua. Qtiid enim? inducitne bominem in
; . tentalionera ? absil 1 non e.nim Deus est auctor
* malorum : sed ubsecramus eum ut per mulias
, suas raiseraiiones non sjnat nos in tentalionem i n . , ciderc. Domine, si quaerat nos Satanas, ul cribret
, \ quemadmodum fruraentum (ut eliara sancios tuos
, apostolos quaesivit, sed non obtinuii; aui ut ve * * . lerem illum Job), ne des ei poiestatem in nos.
' - Quinetiam si roalignus bomo velit uos lenlare, ne
, , tradas nos ejus voluniati, sed tege nos tegumenio
alarum luarum : Quoniam luum est regmim et
'
t " \ \ Q virtusetgloria (14), Palris, et Filii, cl sancti Spiri, , \ , \ tus. In tua esi enim potestale et dominio, miseratio et salus, morsel vita,o Paler, et F i l i , et Spiritus
. \
\ , \ , sancle, nunc, et semper, et in saecula. Domine,
\ \ , quoniam tuum est regnuin, ne sinas nos iormhlare
viv \ \ . , aliud regnum, neque polentiam, neque domiuatio , nem. , tametsi suppliciis digni sumus propier
peccala noslra, tu uos quomodo vis punito, et no
fnikiav, , . *
tradas oos in manos hominum. Incidemus autenv
xal , ,
* , \ - in manus tuas : quia talis est magnitudo tua, qualia
. et misericordia lua, Paler omnipotens.
T t
& ,
\ , .
. " ,
, . >
,

. , \ .
c "
,
^ \ ,
, ,
\ . .
\
. -
Pax omnibus. > Quietam et sedatam nicntem

habeamus onyies. Capita nostra : cogilaiioncs
nostras cum operibus Deo acceptas fcjramus, de
precantes ut proposita munera io bonum coniplanet, in usuiu et commodum cujusque. Graiias autem agimus, Dei gratia et miserationibus et benignilate Filii tui in homiaes. Deinde clamat sacerdos, omnibus inquicns: c Quia ego homo sum, affectionibus vestri similis, non cognoscens cujusque
veslrum opera; videie igitur ut sanctiiicati siiis,
quia Cbrislus cujus participes eslis futuri, sancius
Deus esi, et in sanciis recumbit. c Sancla sanctis.
Immemoribus maloruni, et rouudis corde dignalur
' Bebr. , 31.

(14) De hac doxologia quse occurrit in lcxlu Gr*co Matib. v, 15, videsis Nov. Test. Wctstcnii boc loto.
447
U$
Deus largiri sancla. Sanclos ait eos qui a prava , \ iti . \

fonsrientia mundali sunt, et in sancta fide sincen
,
creduni. Populus faletur et ait : c Unus sanctus,
. '. > \
miiis Dominiis Jesus Christus in gloiia Dei Pairis.

Amen. > Unus sanclus et Deus immunis ab omni
\ \ ,
p crato est Dominus noster Jesus Chrislus, cum
.
Deo Patre el sancto Spiritu, ipsi gloria in saecula.
. ,
Alio modo. Dcum ait, qui in Trinitatc celebratur.
\ ,
Conlegi atilem alis lalera ac lalem tbesin, ad cxemplum cst iilius visionis quae Dei speculaloribus ap-

paniii. A u l polius quod per lemariam illam san, \
ciiGcalionem, obscure numerus personarum innui \ , .
t u r ; et item, unilas polestalis el nalurse et deilalis
, ", , ,
pcr uniiatem douiinaiionis. Glorificalur eliam his
. ,
liibus, c Sanclus, Sanctus, Sanctus, > triiun personarum sanclitas : rursum cernitur dominalio
âl
unius naltirse cl celebratur. Nimirum Deus in T r i -
, \ \
nilate, tribus Serapbicis sanclificalionibus glorificalur, in unam coeuntibus et convenientibus do- \ .

miuationcni nalurse et dcitalis. Sanctificationum
\
auiem ternio, ires persouas Innuit : el dominalio,
\ . ,
unilas esl unius potestatis et naturae. Itaque con\ tegi alarum compage, deitalig id quod igiiotum est
. " *
et occultum subindicat. Cum euim ait, c Sancia
sanclis , > hoc ait de uiundis ei sanciis. Sanclo- \ \ .
, \ ,
rum, non peccalorum, sed bonorum opcrum copia
^ .
est ac abundantia. Eialio autein in ahum veueraudi
, \ ,
corporis, reprxsentat crucis clationem, et mortem
\ , \
in ea, et ipsatn resurreclioncm. .
,
Quod auteni sublevet sacerdos divinum panom,
\
et signum crucis ler facial in aere cum venerabili
\ ,
c i viviiico pane, id innuit : una quidem crux qnae
,
sursum designatur, sanclilicatum supernum sctbe , ,
rem monslrat, mcdia, aerem, infima quae fil supra
\ , , \
el propc discum, terram in qna viviiicum illud
.
tfbrisli corpus sepullum esl. Quod autcm in calice
, \
faciat crucis signum, idque ler, sanciificatum indical
,
qiiaiuor Onibus (erminatum univcrsuin mtindum,a
, ,
tivina pcr carnem assumplam dispensatione, et ab
- .
ipsa viviflca passione Chrisli Dei. El Ciirislus Jcsns
,
cruci ailixus, ad occidcnlem n a t intuens, ejus vcro
,
v<*nerandarum mamnim, altcra in meridiem, alfera
, .
in soplenlrionem erat exlensa. Hoc aufcm ad nrienI f i p , prout ait quidam, c Deus a Tbcman veniei; D ,
, > \ "
quia ipse esl spiritalis Sol jtistiiia?, et c Oriens o \, \
wen ejus; et proptcrea quo I illinc exspeclamus
\
a?ternam requicm ct rcsunvctionem. Quod autcm
. ,
ties fiant cruces, id sancue Trinitatis niysUriuin
. "
Hguiiicat. Passus csl Filius ftl Sermo Dei, bcncpfa , \
cilo coaulerni Dei el Palris, eooperalione sancli
, . ?
^pirilus. Ob id et populus clamal : c Unus san\ ,
nus, unus Domiuus Jcsus Cbrislus; sanclum et
\ ,
Dominiim inquicns eum qui in Trinitate celebralur
\ .
ct glorificalur Deus. Nam sancliiicalionutn irina
,
ropclitio, tres pcrsonas significal et innuiL Quod
\ . ,
aiitom sublevct divinum pinem solum, id esl, quia
ipse csi Rcx Dominus, el ipse est capul, l Apo- , \
\ , '.
stolus ail, alia auieni venoranla dona, ineinbra sunt
R E R U M ECCLESIAST. CONTEMPLATIC.
4&0
tk , , \ - Christi, el corpus Cbrisli, id est, venerandi cor * . poris Cbrisli Dci. Ille enim esl solus in quo flgu , \ - ralur et monslralur divina ei vivifica passio ejus,
\ , qui est immolalus pro mundi vila : quandoquidem
* ipse solus divinus panis mactatur, ct ut agnus i m , , \ molatur : alia vero divina dona, lancea non disse * canlur in niodum crucis lancea adbibila, sed ut
' \ membra et partcs corporis parliculalim dividuntur
, \ . et maclantur. Jgiiur panis ille divinus sanclificatione parlicipans, commuuicat el aliis preiiosis do , \
nis, similiter et calici communicat sanciiiicalionem
\
et graliam (15).
.
Posi elevationem slatim partilio divini corporis.
,
fil. Verumenimvero, tametsi ixi partes dividilur
. ,
\ , ' ^ individuum el inseciun), in singulis partibns seclo
rum totum agnoscilur et invenitur. Tanietsi eniin
, \
\ , ' corruptionem subiit morte, al ejus caro iu infeiis
$ . non sensit corruptionem. Tunc el afferlur aqua calidissima in exiguo lebeie, ac ex ea lemperanl quae
,
\ divinae mensae propo*ila sunt, sive cralerip, sive
), , * pocula sinl; ut veluli ex vivenle procedanl divino
latere, uiraque talore referta. Ila saue el aqna ca , \ lidissima lempore cominunionis injeeta absolulum
- typum myslerii explel percipientiuiu niammam pd, culi, quasi ipso vilam porrigenle laiere conueciaio.
, Uxc ctiam janua quaedam est ad Triniiaiis fidcm el
cognilionem peretpiendam, idque magmis ille Joan .
nes ac Ihcologcis reprasenlal, iribus bis lesdbus
, ,
salutaris fidei et virlulis sermonem coiiOnuaiis.
\ ,
, , Q Tres, inquii, sunt testificanles, spii ilus, aqua 11
\
sangtiis, el ires in unum c o e u n l > Comniunio
. c , ,
auiem signiiical etiam iilam, anle passioueiii, in
\ , \ .
inyslica coena communicationem panis et novi po \ \
culi, de quo ait Salvator noster : c Non amplius ex
eo bibo, donec bibero illud novum in regno Pairis

roei. Quod el bibit posi resurreclionem, exiranco
& , quodam, simul el novo modo. Non enim quasi tum
temporis corpus opus baberet aliroenii, sed perlinei
tg . " \
\ . ad plene docendos apostolos de resurrectione.
Quod aulem sacerdos so!um divinum panem perci - ,
* piat absque sanguine, deinde posiea divinum san. 6 & guinera sumat, nibil aliud indicat, quam sangui, , ' nolentum adbuc esse divinum agnum a divina ct
\ i l a l i maclatione, et spirilali sacriiicio, quam sacer , ,
, \ D d
feceral mystice in prothesi. Oralio posl coin , \ , mumonem sacerdoiis : c Praeparasli in conspectu
.
meo mensam ex adverso omnium tribulaitlUini
*
me : > supercoeleslem mensam, inquit, mysleriura
.
immortale : mensam, immaculalum corpus. c Un ,
xisti oleo caput meum : > oleum dicit graliae sancli
, . - Sptrilus. c Et calix luus inebrians me, quam pra? / clarus! immortalem potum dicil divini sanguinis.
, c \ Aliler : Calicem, preiiosum sanguiiiem. Et illud :
, \ I
c Ut inbabitem ego in domo Domini in longiludi*
. "
nero dierum, in superna Jerusalem; domus, coa, . \ .luni, et Ecclesia, et Sion.
1
o s
9 9
1 J o a n . v, 8.
(15) Hentgne inlerpretanduiit.
, >
fc*
. , , ,
.
c Cum limore Oei ei fide et charitale, accedile
\
\ .
ad Christum Dcum et Regem nostrum. Igilur
habeamus oportel limorem et charitatem lempore \
, \
mysteriorum, ei cum iide accedamus : quia, ctei
, \
inmimeras scilicet juslifiealiones habearous, et i n j n r a r u m memores sipms, nihil ex eis salutis (in- , , , * \
quil) percipere polerimug : propterea et timorem
\ &Uo
liabeamus oporlet, et charitatem tcmpore sacrifl , .
ciorura : nibil enini justiuae. aliud memoravil,
quam cbarilatem. ipse unigenilus Filius et Sermo \ , Dei, pacis concilialor omni credenti est; ae pre- \ , \
\ tiosum suum corpus el sanguinem cum timore el
.
fide largUus est.
c 8\, ,
c Recti, qui accepimus partem diviBorum inta. , minaiorum, imruorlalium, > id est, recia cogitatione cum operibus slemus qui percepirous, et ei ,
mcritas gralias agamus, quod dignatus sit ut nos
guslaverinuis divina mysleria, et in regeneraiione , ,
cum eo habtlemua : Amen. Aliter : Nos qui com- . ". " 01 /
, ,
muiiione vivifici sacrilicii aut subslantiae laelaoiur,
a lencnis ad coeleslia menlem dirigamus, et digne ,
ei placeamus, quia dignatus est nos parlicipes fa- ,
cere pretiosi eorporis et sanguinis sui : quorum \
, \ *(
winam ownes nos compoles fiamus, el in rege, . ;
neraliojie, visionis Dei, pcr ejus graliara. Quid
vero est regeneralio ? secundo generari ei renovari. , \ .
* ,
Sublalio aulem relictarum sanctarum reliquiarum,
assumptionem Domioi ac Dei nostri subinnuil. \ Sufliius auiem postremus , gratiam eam sancti . ,
Spiritus per inspiralionem datain apostolis posi , '
:
! _ _ _
. . . . .
**
1\ ..2.
*U
*k A ~ . ~ 4 U f l
1. .
esurreclionem. Quae aulem habetur a pulpiti ler

, \ go oralio , quasi sigillum est omnium pelilionum,
ac summa ordino repeiila congruens primis el , \ ,
preliobioribus epilogis. Cum enim universa d i - .
vina rcs sacra, primario pro offereniibus et propter , ,
quos obtulcrunt, perficiatur, deinde et pro omni- , \ *
bns percjpientibus, idcirco sub finem, seriem ad- , \
jungil cujtisque congruam orationis quae pronun- ,
.
liata sit. Quoniam enim nonnulli eorum qui foris
aetant, in dubitationem saepe veniunt, arabigentes ,
ct inquientes : Quisnam esi scopus et sensus ac
\is oraiionum quas minutatim sacris prafeclus ,
sacenlos reciiavil? et dcsiderant noliliain quatn- >
dam eiiam earum assequi; ideo divini Palres, ; \ ^qnasi omnium suniibam, per preces posiulaiorum D , . , iudiceni in bac incluserunt; docenlesqui requirunt, ,
,
quasi ex fimbria vcsliinenlum.
, .
Virginalis aulcm corporis typus, parlicipaiio
,
benedictionis et oblationis. Frangitur quidem ut \ , & ,
panis, dislribuilur aulem ut ineifabilis benedictio-
tiis commutiicatio communicantibus oum iide. Ut

oblalio antem plena sanctimoniae offerentibus, et , sanctis vicissim offerlur : et ila a communicafione- \
immaculati corporis, qui ex ea nalus est Cbrislus
,
Dcus nosier, et pretiosi sanguinis sanctiGcatio et
, \ ,
adoptaiio filioruro, fidelibus rcpraBsenlalur. Spiri \ .
3
IUTMMJS I N S. D E i GENITRICEM.
454
& , \ lalis aulem henediclio, et alia bonorum suooedi/;, ,
lalio, Chrislianorum generi ex dislribulione panis
\
corporis Dcipara3 (it cl crediiur. Ac ille Dei specla. ,
tor Moses, olim sanguinibus bircorum ac vilulo \ , ^ , rum aspergebat populupi, inquiens : c Hic sanguis
lcstamenli Pomini esl. Cbrislus vero ei Deus,
,
proprium oorpus et proprium sanguiiiem effudit,
\ , \
, \ et Hiiscuit novi testameitti calicem, inquieus :
c Hoc cst corpus meum et sanguis nieus, quod
7:6, c , ^ , \ frangitur, et qui effunditur in reniissionem pecca , toruro; ila quotiescunque edilis panem, et cali , cem bunc bibilis, monem et resurreciionem
, meam coiiOtemini : et ila in postenim, cum lali
, \ cogiiaiioue vescimur pane, el pocuium bibimus ut
, , cainem et aaiiguineip Filii D e i , morlem ei resur \ reclionent confilenles Domini npslri Je$u Cbristi,
* cur gloi ia in saecula. Araen.
. .
HYMNUS IN 8ANCTAM D E I G E N I T R I C E M .
m
DAHIEL. Thesaur. hymnoloaicu*, t. U I , p. 79 ; Acla Sanclorum Jun. I . I I , p. XL.
.
*

,
[.
\ ,
\ ,

\ .
, C
.
,
,
,
,
,
,
,

^
,

[ *
.
Theotocion.
Canamus tubis, quia Regina
Omnium, Mater virgo, beucvola cst,
Et benediclionilws coronat laudaiores suos.
Rpges ac principes concurrant,
Aique exnlaio plausu vene-emur Reginam,
Qua; peperil Rep.em, gaudentem
niorle victos benigne sohere.
Paslorcs ac magistri, Pastoris boni
Sanctissimain Genilricera una efleramus lau[dibus.
Candelabrnm aureimi,
lllqiHiuanlem nubem,
Excelsiorem cberubim,
Apimatam arcam,
Speciosum Altissimi solium,
Urnam auream recepiricem mannae,
Yitalem Yerbi tabulam,
Omniura Christianorum perfugium
Sacro celebranies carmine,
Sic dicaraus : Palalium V e r b i ,
Nos bumileg coelorum regno dignare :
Noo est eniro quidquam, quod le iniercednue
(Qeri non possiu
ANNO
DOMINI DCCXXT.
COSMAS HIEROSOLYMTAIS.
NOTITIA.
(GALLAND.
Vet. Patrum Biblioth. t. XIII, p. vin.)
Cosmas, a patria Hierosolymitanus dictus, et ex eo quod civitas illa Sancta vocaretur, Hieropolites etiam
nuncupatus, candiscipuius fuil sancti Joanuis Damasceni, sub eodem preceptore Cosma monachoeducatus, u l in viia Damasceni refert Joannes Hierosolymilanus ( i ) . Cuin enim ex Ualia Damascum rever- .
leretur, a Saracenis caplus, ab Joannis Damasceni paire redemplus est, Joanuique filio suo, etCosma
nostro bymnologo magister datus est. Posl Petrum factus esl episcopus Majumae (2), circa annum 743.
De ilio Suidas boc judicium lulil in Joanne Damasceno : Joannis Damasceni cequalis fuit Cosmas fliero-
solymilanus, vir ingentosisstmus, omnino musicam harmoniam spirans. Joannis porro el Cosmce muticale$ regulcc nullalenus cum aliorum carminibui conferri postunt, ac ne poterunt quidem, quandiu morlale
genus tupererit. IIos bymnos exposuerunt Joan. Zonaras, Theodorus Prodromus, Marcus Eugenius, et
Gregorius Corinthiacus (3). Sunt tamen qui Cosmae monacho, sive seniori perperara atlribuant, Ods
onuies suni aciosticbae, non pleraeque, u l babes in Fabricio (4), qui utiquesenleniiam raulavit postquam
Pruilentius ab Aldo editus ad manus ejus pervenil, ex quo etiam Gosmse bymnos recenset (5). Nos ex
eo Aldi libro Giaeca descripsimus, quae lameu typothetarum oscitantia viliosissinv sunt, sanata nihilominus pernos fuerunt, ut in nolis indicavimus, ex Romae edito. Adornaviinus eiiara
versioneiu Laiinam, Aldina enim adeo servilis est, ut sine Graecis a Latine tantum scientibus inielligi
vix queant. Praeterea bymnis illis x i u adjecimus el alios Donnullos Gqaece et Laline ex vcrsione nosira
nunc primum prodeunles, quos passim in eodem libro invenimus. Hos lameii, sallem qui longiores sunl, facile dixerim ad seniorem Gosmam junioris magislrum pertinere. Animadversione dignum
videtur quod in bymno Theopbaniae f 2, dicitur de draconibus sive daemonibus luslra Jordauis incolentibus : quod ilidein referlur a sancio Joanne Damasccno. Quare congequitar vel per ea lempora
vulgo ejusmodi oblinuisse sententiam, vel polius a communi magisiro ulrumque discipulum didicisse.
NOTITIA. ALTERA.
(FABRIC. Biblioth. Grma, edit. Harles., t. X I , p. 173.)
Cosmas Hagiopolites sive Hierosolymitanus, noo confundendus cum Coema monacho seniore (6-7),
qtiem Italia venientem Damascum, Saraceni ceperunt, et Joannis Damasceni palere caplivitaie liberatum
Joanni filio suo et Cosmae illi juniori praceptorein praeiecil, ut diserte narrat Joannes Hierosotymitanus
in Vita Joannis Damasceni pag. 7. Hic junior non archiepiscopus quidero, ut tradit Corderius in Catena
ad Lucam (8), sed posl Pelrum (9) episcopus Majumse in Palaestina factus esl, circa a. 743, atque cum
'Pag. V I I .
(2) Lequienius in not. ad vilam Damasc. pag.
10 scqq.
(3) AUalius de Gregor. pag. 418.
(4) Bibl. Gr. lom. X, pag. 218.
(5) Ibid. pag. 333.
(6-7) Hinc emendabis, quae scripsi suprap. 131.
[inier Melodos Gr. ubi jam nolavi.j et Caveum, qui
ex duobus bisce Gosmis unum facit in Hitloria
litteraria ad a. G. 730. Fabr. Gavc I , p. 623 seq., ubi
quoque de Gosmae scriplis horumque codd. qtiaidam
aliulit. Oudin. in Cvmm. de SS. eccL lom. I ,
(1)
p. 1785 seqq.,plura de eo, ejusque codd. collegit.

Vossius, De poelis Gr. cap. 9, p. 82, et Saxius
in Onom. litt. I I , p. 85, ad an. circ. 743, a qno
anno episcopus Majuraae in Palaestina. Pauca de
eo scripsit cl. Scsroeckb. in Hist. ecct. Chrisi. part.
xx, p. 136 seq. et 224 seqq. H A R L .
(8) V. supra, vol. VIII p. 679, add. in cod.

Coislin. V. Montfauc. BibL Coislin. p. 251,eteu*
pra, vol. I V , p. 261 seq. HARL.
(9) Vide Micb. Lequien. noias ad vitam Jo. Damasceni pag. 20 scq.
457
458
aodali soo Joanne Damasceno (10) longe celebratissimus inter melodos Grrecac Ecclesia?, qua memoriaiti
ejus colil 14. Oclobr. De boc Suidas in
&. * \
, . 01 \ *
. * . Joannis Damaicew quaiis floruil Cosmas Oiero$olymitanu$ vir ingenioti&simus, et omnino musicam karmonimn spiran*.
UU auiem caniicorum canones Joannis et Cosma, nullam cum atiorum hymnis comparatwnem admheruttt
nfc admiilenl quandiu hominum vita durabit. Hymni lamen Cosma\ qttibus utilur Ecclesia Grseea, plerique
irilnuintur Gosnia?, non episcopo, sed monacbo, ul seniorem eliani Cosmam in hoc gcncre elaborasse credibile sil, ct interjecio lempore utriusque lucubraiiones confundi vel ad unum refrrri coniige*
rit: vel Hierosotymitanus eliara appellalur monacbi nomine, moiiacftus quod ame episcopalum plerosquc
hymnos composuissel (11). In illis exponendis Joannem Zonaram, Tbe<;dorum Prodromum , Mar*
rum Eugoniiini et Georgiom Gorinlbi metropoittain versatos notavil Albiius de Georgits, pag. 418.
Hymni ipsi plerique sunt acrosticbi, sive ita composiii, ut primoe conlacioriim liiter.ne seitlemiam conliciant.Graece vix usquam exsiant edili, quod sciam,nisi in Tiiodiononnulli, dequibns Allaiius, p. 72seq.D*
libris ecclesiaslicis Grcecorum.[Grace tamen editos fuisse hymnos, Fabric. paulo posl in hoc volumjnc 18
.352 se | . vct.ed. oslendil; quem integium Incum huc jnre pOtitlimiiHimlucam. c Postea, inqutt, incidi in
voluineu non adeo frequeuler obvium, vulgattim ab Aldo, Venctiis ait. 1501,4, in quo Gosmae btijus nonnuila Giacceleguaiur (12).]
1. sive nativitalem Domini canlicum. Acrostiebis : , .
huipil: , . , \ , .
2 ln Epiphaniam. Acroslicbis: . l u c i p i l : >
, ; .
3./ magnam $ecundam id esl, iii priinam diein bebdomada? sancise. Acrosticbis : . Incipit:
Oeiqi .
4. Iu magnam lerliam. Acrosticbis : . Incipil:
, , , .
5. magnain quartam. Acroslichis : . Ineipit:
^ * .
6. magnam quintam. Acrosticbis: . lncipil : "%
(10) Atqtie Damasceni epistola ad Cosmam, opisc.

JJajumae , pra:rni$sa est ftamasceiti diateoiicse v.
rotl. Goislin. 374 Srcc. Momfatic. bibl. CoitL pag.
, et cod. Vindobon. 147, n. 14. V. Lambec.
/V, p. 270 seqq. ubi bic plura de Cosnia ei de
poriu Majuma Pa!a?sliiu, aliisque codd. (tasareis
HTipsii: de portu Majuma vide quoque Kollar. ad
Uinbcc. V , pag. 3 seqq. ubi eliam (audal Kelandi
, lom. I I , p. 530, 51)0 el 884. in eod.
D. 12 seq.
de cod. GSBS. 205, de Damasceni epi-
i b i Kollar. not. in vol. V I I , p. 582, de

cod. 95.
HARL.
(HJ Conf. Caveum 1. c. in primis Oudiu. 1. c.

I>ecodci. in quibus insunt Cosmae bymni, etc.
pauca subjungam. Paris. in bibl. publ. codd. 343,
. 2, Gosmse melodi, et Ju. Damasconi byimii: acc.
commeniarius: ln cod. 1272, n. 54, eanon soItmniutis palinaruin, auclore Co&ma monacbo :
acr. rxposilio sive parapbrasis post singula iroparia,el . 3r, caulus sacri in laudem maiivrisLuliaui, presbyteri Aulioeb. et Cosmae po. tie. In
co<J. | 7 ^ 0 , u. 1 1 , canones sive canlus ecctesiastbi
acrosiichi quatuor. Pritni cl lertii (uti ail confecior cai. codd. regg. Paris^ lom. I I , pag. 392) autior Cosui.is nionaclius ; secundi et quarli Joamies
Dama&cciius. ILuc omuia cum Gregqrii, Goriutbii
ardiieptscopi, iirlerpretalione s-. cominenlario ; ci
0. 12, v e r s n politici. minio scripli a Dimiri quodato, i n quibus is Gosniam cl Jo. Daiuasceiium
*uujff)is laudibus cxlollil. In cod. Goislio. 222,
1, Cosroae nielodi Exposiiio bymnorum eccles. Est
cmuino ( i n q u i l Moulfaucon. in Bibl.Coislin.p.
274)
Miaîe JM! verbum ei, quaB supra tn cud. 219 Theodoro P r o d r o m o itibuilur. Secundum Montlauto;i. i n liibl. bibliolli. mss. Cosmac liymni, Boma3
in b i b l . Valicana, (. 114 G.) In bibl. Escorial.
Cosmae poema ecclesiastic. cum punctis ct modub l i o n e G r c o r u m (pag. 018 C). in bibl. Sforliana, Cosmae cl Jo. Dainasc^ni bvmui feslomm
PATROL. Gn.
XCVUI.
dierum, ciun intcrprclatione Thcodori Prodroirl

(pag. 097 H). Ibid. Vila et miraciila S. Gosmaa
poelae (pag. 701 (,'). Mus;fiaein cod. synod. 2 1 !
Tbeodoti explicaiiones caiionum G<>6*na3 et Joari.
Damasceni. V. Mauh.-vi Noiit. mss. Gr. Mosquens.
pag. 141. Vindob. in cod. 209, n> 0. Cosm;uCauon paraclelioiis ad Gbrisium iiiter variorum can*
lica ecclesfaslica : inc. , ,
* V. Lambec V. pag. 564. Ibid in
codd. 315, n. 1 ; 516, cumexposil. Tbeodori Prodr.
el317, canones s. cantica ecclesiast. in pra?cip*ji9
sacris soleiiiuilalibus canlari solila ; aiqnc in cod
518 camica eccles. cum exposiliouc Theodori Pro^
dromi singulis iropariis subjuncia. cod. 3211,
n. 1, Gregorii Gorintb. Exposilio iu cantica eo
cles. elc. CosmaR et Jo. Damasc. etc* deniqueeadem
in cod.. 101, . 2* V. Lambec. V, p. 579 (ubi Kollaritis
adnolal addiiam exposilionem nou, uti puiaral
Lambecius, habere Tbeodorum PnKlroiuuiu , sed
Grcgorium Gorimh. auclorern) : pag. 584 seq., ubi
Kollar. pariler oonlra Lambecium de auctoreexpositionis, e l c , dispulal; el pag. 585 seq. nec aon pag.
587 seq. ei cod. 101 ubeHus receusel Kotlar. in
supplem. ad Lambec. 1, pag. 650 seqq. Gosmai
Hierosol. altribwil eliam Kollar. in noi. ad Lambcc. V. p. 519, inediluui Canticum in obdormitionem
B. Maricc. Oxon. iu cod. ttarocc. 110 Tneodori
Prodromi Exposiiio ociocchi Cosinae ac Daniasceni*
Add. supra, vol. IV, p. 679 seq.; in prhnis snpia,
vol. I X , p. 719 seq. ibique tiol. l ( . HARL.
(12) lloc est priinum volumon raiis>inuiin r o l lectionis poetaruin Cbrislianorum vell. : de quo
vide Paiizer.' Ann. lypogr. vul. VIII, p. 541, etde
aliero voluiuinc, p. 542, atque de ulroquc vid.
Ant. Aug. Kenouard , Annales de Vimprtmerti
des Alde, e:c. tom. 1, Paris. 1803, 8, pag. &438.
HARI,.
tS9
COSM& H I E R O S O L .
tGO
. Anlc Ires poslremasbymni seclioneslfgunltir precum iormulae ad Dominumet idDeiparam, ex quibus postremam, quia brevis est el de superstiiione illorum temponim tesuiur, apponam:
, ? , . Omnem spem meam
tn te rcpono mater /umtntt, serva me $ub protectionem tuam.

y
7. Jn magnam Parasceven. Acrosticbis : . Incipit: , '

.
8. magnum Sabbalum. Acrostkhis : . Incipit: , '
.
9. In Pentecosten. Acrofttichis ; . Incipit:
. " , .
40. transfigurationem Domini nostriJesu Christi. Acroslichis : i l . Incipit : \ * .
. diem dominicum Palmarum. Acrosticbis : . Incipit: " at \
.
42. ln exallalionem Crucis. Acrosticbis: . Incipil:
* |5 .
13. occursum $ive prcnentationem, secundum carnem, Domini et Salvaloris nostri JesuChritli. Acrostichis : . Incipit: ,
$1 .

.
COSBLE HIEROSOLYMITANI
.
(GALLAND.
Vet. Patrum Biblutlh. t. X I I I , . 234.)
1.
IN NATALE DOMINI.
Acrostichis :
Christut homo facht, quod erat Deus mansit.
Chrislus nascWur, glorificate : Christus ex coelis,
occurrite : Ghrfstus in lerra, exaltamini. Ganlate
Domino, oranis terra, et in laetitia laudem dicite,
populi, quoniam gloriflcalus esl.
Dilabenlem ex transgreesione eum, qui erat secundum Dei imaginem, totusque corruptioni obnoxiue evaserat cx meliori excidcns divina ?ita,rur8ii8 reforraat sapiens opifex, quoniam gloriflcatus
eet.
Videns Conditor pereunlem bominem, qucni manibus formaverai, inclinans coelos descendit: i l lumque ex Virgine diva casiaque, totum subsunlia induit, vere caro factus, quoniam glorificaius
A\
.

, ijr $.
, . ,
. , . '
, , \ ,
\, .
' *
, ,
, ;
, .
,
, *
, , .
681.
Confer Anthologium edilum Romae 1738, . 436, mensc Deccmbri.
ifil
HYMNI.
, ; , Sapicnlia, Verbura el Virlus Filius exsisiens Pairift ac splendor, Ghristus Deus, clam potesiaiibue
xal , , ,
cadestibusque et lerrejiis, homo faclus, reforma , , \ ,
vii nos, quoniam gtorilicalus esl.
, .
Ante ssccula ex Patre nato sine semine Filio, et
^novissirae ex Virgine incarnato sine semine, Cbri , \ * , * slo Deo clamemus : qui exallasli cornu noslmm,
sanctus es,Domiue.
, , .
Qui inspiralione gaudebal excellenliori Adam ter
renus, sed ad corruptionem dclapsus esl muliebri
,
fraude, Gbristum ex muliere videns clamat: Qui pro, $ '
pier me secundimi me factus es, sanctus es, Domine.
' , , .
Gonformis lutei burnilis figmcnli,Christe, eflVctc,
, ,
ci parlicipalione carnis sequioris ccdens divino
, \
germiiii, bomo natus Deusque manens, cl exaltane
, , \ ,
cornu noslrum, sanclus es, Domine.
\ , , .
Belblecm, gaude, ducum Jndae regia : qui enim
, , *
Israel pascit, qui super dorsis GbtTubiro vehitur,
, ' ,
, \ ex te procedeos Cbrislus manifesle, exaliansque
cornu noslrum, in omnibus regnavit..
, .
Virga ex radice Jesse, et flos ex illa, Chrisle, cx
\ , \ ,
Virgine germinasti, ex monte laudabilis umbroso
, ,
, , ac denso venisti, carnem assumens ex Virgine,
, \ , , qtii spiritus es Deusque, gloria potentia3 tuae, Domine.
.
* ,
Quem olim prsedixil Jacob gentium exspeclatio, , \ - nera, Cbriste^ ex Iribu Juda exorius es, virtutem, , que Damasci et spolia Samariae advenisii ablalu .
rus, errorcm verlen* in fidem Deo placentem. Glo, ,
C ria potentiae tase, Domine.
,
Vatis quondara Balaam verbis imbutos sapienies
>
astrorum inspectores gaudio replevisli, ceu stella
' , * ex Jacob exortus, Domine : gciitium primitiaa ia . ' ,
vebenies conspicue suscepisli. Gloria poieniiaB luae,
.
Domine.
' \ ,
Tanquam phivia in vellus virgineum in uterum
, \ . \ descendUli, Clirisle, et tanquam gulUe slillantes
, \ , , - super lerram. iElbiopeset Tbarsis, Arabum insulae
m aot, . et Saba ei Medorum, tolius terra? dominatoree pro , .
cubuerunl tibi, Salvaior. Gloria potentiae luae, Domine.
, ,
Qui Deus es pacis, paier raisericordiarom, ma gni consilii tui angelum pacis exbibitorem misiati
ad DOS : quare divinae cognitionis ad luraen ince, , , - D denles, de nocle malure surgenles, glorittcamos
.
te, pussime.
Inter. subditos Cacsaris edicto descrtptus fuisli
6 \ \ - obtemperans; at servos nos inimici ac peccati in
,. " ' ,
liberiatem assemisti, Christe. Tola autem nostra
\ assumpia paupertaie, terrenum ex ipsa unione et
.
participalione divinuro reddidisti.
' :, ,
Ecce Virgo, u l olim dictum est, in utero conci, , \ > piens peperit Deum hominem factum, sed permanet
' virgo ; pei^quam reconciliali Deo peccaiores, ceu
, - propne Deiparam in fiê laodemus.
.
b
* Anlbol. .
^'/.
Anth. .
YARIiC LECTIONES.
Forte . Anth. .
4
Antbol.
403
COSMJE
HIEROSOL.
4fi
visceribus Jonam veluti fclura evomail mari-

nus cetus qualem ^cceperai: iu Virgine vero inha- 0, \
bilans Verbum carnemque assumens, prodiil in- \ ,
corruptam consenrans ; ab illa namque quam non ,
est passus affeciionem, matrcro conservavit immu- .
ncm.
"" *
Advenit assumpta carne Cbristus Deus uosler,
ex utero quem Pater ante lucMerum genuil : qui- $ quc babenas moderabatur purissimarum Yirlulum, ) ,
iti praesepio irrationabiliuin reclinalus est. Patiuis . ,
*
fascialur, al solvil multimodas calenas pra?vaiicationum.
,
NoYclius puer ex Adaml consperslone natus est,
\

ftliusque lidelibus datus est : ftiluri vero is e&t sae , \
culi paler ac princeps, et vocalur magni consilii
angelus. Is es4 Deus fortis, el possidens imperium . ,
.
cre:itura;.
01 ,
Pucri in pielate conmilriti, inipium mandatum
conicmneutee, ignis minas non sunt veriti : scd in ,
, * inedio flammaj slantes psallebanl; Deus patrum
, .
nosirorum, benediclus es.

Paslores iii agro degentes stupendi luminis compotes faeti sunl : gloria Domini enim eos circum- ,
fulsit, et angclus qui clamal: Hymnum diciie, quia , , , .
naius esl Cbrislus. Deus palrum noslrorum, bcoedi- , .
b
cius ee.

Confeslim cuoi scrmone angeli coelorum exercilus clamabanl: Gloria in excelsis Deo, in lerra , , , ,
pax, in bominibuB beneplacilum.i Cbristus eflutsit. , . > Deus palrum nostrorum, benediciuses.
Q . , .
Isiud verbo dixere pastores: Transeuntes v i ' i
deamas quod factum est, > divinitm nempe Cbri ;, .elum. Belbleem ubi veucruiu, cum niatre adora vore canenles: Deus patrum noslrorum, bentidictus
, .
i'S.
Prodigii supernaturalis roscida foruax p r $t

frrebal lypum : uec enim quos suseeperal pucros
,
comburcbat, quemadmodum nec ignis divinilaiis
.
virgtneaiit quam subiil alvum. Quare laudantes

camemus : Benedicai omnis crealura Domtnum, et
, \
superexaUel in omnia sarcula
.
Ducil Babylonis fiiia gentea captivas Davidis ex
" - 5
Sion ad se : ai ferentps munera mitlit Ma>os sub *
ditoe, Davidis Dcipara? liiia? supplicaturos. Quare
, laudantes canlemus : Benedicai omnis creaUira Do- D . , \ *
miuum, et superexaltel in orania sacula.
.
Organa deposuit raodulaminrs trisiitia ; neque
" *
enim canebant inler alienigenas filii Sion : at
.
Babylopis diseoivii oinnem errorem, et mysicorum
bannoniam ex Belbleem orlus Cbristue. Quare . )laudantes caniemua : Benedieal omnis creainra
, \
DomiQum, cl superexaUel in onmia saecula.
.
%
Dan. , 74.
VARIiE LECTIONES.
h
* Deesl .
Anlb. . Anlli. omillit , bicet infrt.
. l Forle ui supra, et scmper AiUh.
i Antb.'.
^ Aolb. -
iC5
1
, - i
,
, \ * . * ,
! .
\ ,
, ,
,
, .
m
.
46C
Spolia Babylon regalis Sionis c a p t t v a s q u e o p e
suscepil; tlresauros GbrSstu$ in Sioiiem ejus regesque astrologos stclla duce irabil. Quarelaudantes
tanlemus : Benedicat omnis crealura Dommum, et
euperexallet in omnia sseeula.
Myslerium admirabile cerno et incredibile, coelum faclam speluncam, tbronum Gherubicum Virginem, prxsepe locum ubi reclinatus est qui capi
non potest Cbrislus Deus, qucm laudantes magnificamus.

Insignem cursuro videnies Magi iusolili novi si , , deris recens apparentis pltisquam coelestia effulgen
iis,Christum regem conjeclati sunt in terra naluip
, .
Betblecmis, pro salule noslra.
, , , , 1
Nuper natus puer, dicenlibus Magis, rex, cu , ; jus stella visa fuh, ubi est? ad illum enim ado *, randum vcnimus : furens Merodes lurbatus est,
.
Cliristura e me.dio tollere bostis Dei fremens.
, Exqnisite requisivil tempus Herodes sUllae, cu q J U K ductu Magi in Beibleem adoranl Gbrislum cum
' , - inuneribus : a qua in palriam reducti, dirum io .
fanlicidam delusum reliqueront.
*.
II.
.
IN DOMINI APPARITIONEM.
Acrostichis :
* *
Baptisma purgatio hommum peccali est.

.
Profundi revelavil imum, el per aridum suos
,
, , ducit, in ipso obruens adversarios, qtii polens est
in bellis Dominus, quoniam gloriticaUis est.
, .
Adam perditum reformalfluentisJordanis, dra ^
, \ - conumque capiia in luslris degenlitjm conierit rex
sajculorum Doiniiui9, quaniam gloriflcalus est.
" , .
Igne divinitatis spiriluali maierialem carnora in\ , >, - dulus Jordanis subit flijcnlum incarnalus ex Yirgine Dominus, quoniam glorificalns est.
\ , .
Sordes abstergens bominum, hisque puriQcatus
, , - in Jordane, quibus sponie similis factus esl; quod
crat manens, eos qui in leuebris erant illuminavit
, ,
Domintis, quoniam glorifiealus cst.
.
FurlUuriincm praebews regibus nosler Domiuus,
, \
, , et cornu cbrislorum ejus exaltans, e Virgine ua . \ scilur, venitque ad baplisnia. Idcirco fideles cla , \ > memus : Non esi sanclus sicut Deus noster, el
non est juslus, praler le, Domine.
, , .
Quae pi-itis stcrilis eras, aut fecunda mlsere, lio , ,
die lanare, Ghrisii Ecclesia. Per aquam et spirilum
, . ' \
enim (ilii tibi nati sunt in (ide clamantes : Non
\ , est sanctus sicul Deus noster, et non est justus
^* ,
praeter le, Domine.
, , .
Magna voce in deserto clamat Pfaxursor : Cbri $
sti parate vias, ct scmiias Dei noslri reclas facitc,
, \
V A R I i E LEGTIONES.
Anlh. .
.
.
A n l b . pag. 76.
Anlh. . Legerem .
e
Antb. .
^ Anlh. .
Confer.
167
COSMJE H I E R O S O L .
468
in ftde clamantes : Non est sanctus. sicut Deus uo- , iv

bter, et *st justus praeter le, Domme.
, \
, .
Audivi, Domine, vocem luara, eum dequodixisti:
, , , *
Y o i claroantis in deserto\ > Iiiiouaisli eoim in
*
aquis multis, tuo teslimonium perhibens Filio : lo- , *
tusque effectus praesentis spirilus, clamavit : Tu
, ' ,
cs Christus, Dei sapientia et virlus.
,
Purilicalum Solem quisnaro vidit, praeco claraat,
' " , ,
natura sua fulgidum ? ut le aquis splendorem glo ,
1 ia\ Pati isque characlerem aeierni abluam ; quique , , , \
fenum smn, ignem atireclem tuae diviniiaus? Tu
, * ;
enim es Cbristus, Dei lapientia et virlus.
, \
Osiendil divinam quam habebat reverenliam
Moyses libi obvius iactus : ut enim ex rubo vo *
cantem le sepsiC, statiin averlil faciem. At ego , .
quanara raiiojie ifupiciam te manifesie, vel quo , ; !
modo contreclabo te ? To eniin ee Christus, Dei
, \ .
sapieniia et virlus.
\ ,
Anima pnediius sapienti, rationisque compos
iuaniuia revereor. Si enim baplizavero te, accusa- . ,
\ ,
lor meus erit igne fumigabundus inons, fugiensque
\ . ,
mare bifariam, ei Jordanis isto conversus. Tu
\ .
enim es Gbrisius, Dei sapienlia et virtuf*.

Jesu3 vitse aMdor solvere daninalionera veuit

Adarai proloplasti ; purgationis vero, uipote Deus,
, ,
luiuime egens, ei qui cecidil purgatur in Jordane :
, yoGv
ia quo iniinicitiam occidens, qua? omnem sensum
.
exiuperat pacem largiiur.
,ConyenieiUibus inilnilis populis i t i a Joanne Q
,
,
baptizarenlur, ipse in medio steiit, clamabatque
c , ,
iis qui aderant: c Quis ostendil, increduli,
;
vobis deciinare a fulura i r a ? > Fruclus dignos
, .
Christo facite; praesens enim nuoc pacem lar
gitur.
Agricola fdemque conditor io medio stans, ut
unus e muilis, corda penelrai: purgalivum aulem
ventilabrum in manu babens, lolius mundj aream
sapienter discernit, slerilitatem coiuburens, fructiferis aternara vilam largiens,
Vox Verbi, lucerna luniinis, stella maiulina,
solisanieambulo, in eremo, Poenitentiam agiie, universis claroai populis, el prsepurgainini : ecce
enim ade$t CbrisUjs, ex corruplione mundum l i berans
D
Genitus sine passione ex Oeo el Palre, ex V i r gine cameio induilur sine sordibus Ghrisius, cujus
corrigiain, nostram nempe cum Verbo c.oiijunctio*
nem, solvere impossibile docel praecursor lerrigenas ex errore liberaus.
In igne abluit novissiino Clirislos immorigeros ,
el qui Deuin ipsum non reputanl : at i n Spiriiu
renoval per aquam gralia qu] ejus agnoscunl diviliilaiem, a noxis liberaus.
Isa. X L , 3 ; Mallb. , 3.
\ ,
,
,
, , ,
, ,
, , ,
, , \
, ^
^ ,
^ ,
, ,
,
.
, \
* ,
.
* Joan. , / .
YARLE LECTIU?iES.
\ \\\\. , ul ct infra.
109
HYMNI.
470
* ,
, \
\ ,
, .
\ ,
,
.
, .
\
\
* ,
,
B
, , .
Juvenes pios in camino ignis degeutes exsibilans

spiriius roris intaclos conservavit, djviniquc angeli
descensio : quare in flamma rore recreati cum
gratiarum aclione cancbanl : Laudabilissime pairum Doniinc et Deus, benediclus es.
Tanquam coelo cura tremore el admiratione
aslabant in Jordane milili;e angelorum couiemplantes tanlam Dei condesrendenliam,quomodoqui
moderatur supernam aquaruin subslanliam iu aquis
corpus geslatis stelerii. Deus pairum nostrorum,
benedictus es.
Nubes quondatu et mare divini praefigurabani
baplismalis miiaculum, in quibus vetus baptizatus
est Iranseundo sub legislalore populus : niarc
autera lypus eral aquae, et nebula Spiritus; quibus initiati, Benedictus es, clamaiuus, Deus patrum nosirorum.
Quoiquot sumus fldeles, in quo perfectionem
\ ,
accepimut, iheologizantes prolaia voce cura angelis

gloriflceiuus Patrem, Filium et Spirilum sanctum :
, \ *
, , ' - tantumdem namque est Trimtas, personis consub \ *, stanttalis, sed unus Deus; cui eliam psallimus;
Laudabilissime palrum Domine et Deus, bcnedi .
etus es.
Myslerium admlrabile Babylonlca ostendil fornax
, ^ scaluriens rore, quoniam in aquis futurum eral u l
,
immaterialem ignem susciperel Jordanis, et com , ,
plecieretur in carne baptizatum Creatorenv quem
.
benedicuut populi, et euperexaltant In omnia
Q saecula.
,
Depone timorem omnem, Redemptor Pnecursori
, \ , ,
ait, niibique obtempera : lanquam ad Chrislura ad
. ,
me accede, talis ejiim natura suro. Meo prxcepto
\ , \>
cede, ei bapliza me coDdescendentem, quem beuedicutil popwlr, et superexallant in omuia sa>
.
cula.
" ,
Yerba u l audivit Baplista Domioi, tremens ma , 7 lium exlendil; dextera Ungens nibilominus caput
& fictoris sui, baptizato clamabat: Sanctifica nte;
* , , lu emin es Bcus meus quem benedicunt populi, ei
\, \ . superexaltant in omnia saecula.
,
Trinilalis raanifestalio in Jordane contigit; ba?c
. est enim divina nalura. Pater clamavit: Hic qui
,
baplizatur, esl Filius meus dileclus : Spirilus
, , - D gimul aderat suo compari, qucm benedicunt poputi
.
et superexaltanl in omnia sa?cula.
*
Ncscit oinnis lingua quomodo laudet pro merito :
| , . vertigine laborat mena etiam coeleslis qui celebret
" , \ te, Deipara. Nibilominus bona cufn sis, fidem
.
accipe : nosti enim desiderium nostrum divinilus
* .
afflalum; lu quippe Chrislianis patrona. Te magnificamus.
David, spirilu adeslo illuminatis : Nunc accedile,
51, *
canta, ad Deum; in fidc dicens : llluminamini.
, $, , *
VARl/E LECTIONES.
T
Anlb. .
. , el deesUo. .
6 . . . . r Legercm , Autb. .
Anth. .
1
* Anlli. . ,
Aalb. deost .
71
C O S M ^ HIEROSOL
412
!sl<> paupcr clamavit, > Adam ncmpe in lapsu; \ . c ,
etmim Dominus exaudivit eum
> veniens ad
* \ ,
, .
ftucnta Jordanis, corruptumque renovavit.
', , * , ,
Isaias Lavamini, mundi csloie, ait, auferle i u i quilaies de couspcclti Doniini. Qui sitilis, ad
. 01 ,
aquatii vivam vcuiie : aspergct enim aquam reno \ 0 '.vaiiicin Chrislus accedenlibus ad cum in fide, cl
a l \iinni non .sencsce.ntciii spiriiu baptizal.
\ .
\ \ .
Conservemur fi lelcs gratiae el charactcri. Ut
4 pim p^rniciein effugeruui, limiue Hcbrai quon- ,
il-m satiguiae linclo; sic et nobis evadendi via
divinum islud
rcgcnerationis lavacrum erit. . " .
Uitde etiaiu Trinilaiis videre conlingat lumen inocciduuiu.
c
III.
.
MAGNA SECUiNDA FERIA.

Aeroilichis;
T(i
.
Secunda.

Ei qut impervium exxstuaus mare diviuo suo
luaadato arefecit, ei ut incederct per illud Israeli- , '
ticus populus dux fuil, Domino canlemus : glo*
^, .
riose enim glorificatus esl.
^ ,
Ineflabilis Dei descensus, quoJ Cbristus ipse est;
, \ .
Dcus et honio. Deus non rapiuam arbitralus in eo
quod formam piae sc ferret, servum oslendit disci- ,
.
pulis : gloriose euiiu gloriUcatus est.
, Miniulrare ipse vcni d , ctijus forraam coudilor
spopte indulus suiu, uiendico Adje; ego qui dives ,
, ^
bum diviiulale : racapaque iara ponere aniinam
redimpliunis prelium, qui impassibilis sum divi* C ,
uiiale.
Horruit pHcroruni sanctorum ammaj conforme
iromaculalum corpus, cessilque nuirkus imuiensa
maleria vebemene ignis : vividissima autem bebescentc flamma, perpcluus bymnus canebalur :
Domiuum, oinnia opera, laudate, cl superexallale
euiu io fcccula.
Vos meos tunc discipulos universi cognoscent,
ai mandaia naea cuslodicriiis, ait Sahaior amicis
ad passionein veniens*. Pacem babele in vobis ipsie
ei omnibus; el bumilia seolientes, cxaltammi, Dominuinque agnoscenles roe, laudaie et superexallate in omuia sxcqla.
Ordinis vicisiim eibnici eslo vobis imperium
congenerum : ncque enim baercditas mea est, sed
lyrannis, sensus arbitrarius. Qui igilur praelalus
in vobis csse vult, aliorum esio omnium novissimus; Dominumque me agiioscentes, laudale et
iuperexallatc in omitia t>3Dcula.
Magniflcasii, Chri&te, quje le enixa esl, Deipar a m ; ex qua ficlor nostcr ejusdem affcclionis i n duisli corpus, nostraruiii redempluiam insciliarum. Uanc bealam dicupl onincs gencraliones.
Te magiiiOcamus.
%
Psal.
XXX1U
7.
Ua. , 16.
xb ;
, ^|
* ,
,
, ,
.
,
, \ 6 ;
.
\ , .
, \
.
.
,
. ,
\
,
.
, , ,
) ,
.
\, .
Joan. , 55.
VARIiE LECTIONES.
\ui\u
Anih, .
* Forlc .
m .
473
,
,
, .
, , ,
, ,
,
, .
\
TIJ $ .

,

, , ,
, .
' , \

, ,
.

, ,
, ,
.
,
,
, ,
.
\ , \
-/ , ,
.
, , ,
& , .
, ,
&&; ,
^ .
'.
.
'
, .
,
* .

, , .
, \
,
, -
^, >. , .
f

^/ ,
,
, \ , .
8
VARIJE
Confcr Triodium Ko;nx* cdil. pag. 487.
474
Sordcs onines affectionum abjicienles, dignum

divino regno seusum assumile prudentem, tuis
aposlolis pradicebas (u qui verc sapieniia es, m
quo gloriiicabimini fulgeuics sole splendidius.
Respicienies in rne, dixisli, Doniue, discipulis
luis : N u l i i e alla sapeie, scd buntilts iraitaniiui :
meuin quod bibo, bibiie caliccm hunc, quoaiam iu
regnu Pairis congloi ilicabiuiiui.
IV.
PRO MACNA TERTIA FERIA.
Acrostichis :
Terliaque.
Decrelo tyrannico sancti tres pucri non oblemperantes, in fornacera projecii Deuni coniitebanlur psallentes : Benedicite, omoia opera Domini,
")omino.
Socordiam procul a nobis abjiciaraus, el splendidis lampadibus immortali sponso Ghrislo bymnis
occurramus : Benedicite, omnia opcra Domini, Do-
mino.
Praesto sit sociale aniniae nobis obum in vasis,
ut ue praemiorum tempus eroplioni impendenles,
psallamus : Bcnedicite, oinnia opera Domini, Domiuo.
Taicntura quolquot a Deo accepistis, aequipollentem graliam auxilio d.intis Cbrisli augeamus, psaileutcs : Bcnedicile, omiiia opera Domini,
Domino.
q u incomprebensibilem Deum utero comprelien lisli, gaudiumque orbi. pcperisli, tc laudamus, Deipara virgo!
Discipulis, bonus qui es, Vigilaie, dixistt; qua
enim bora veiilurus sim Dominus ignoratis, ut
repeudam unicuique.
ln secundo tuo lerribili advenlu, Domiue, ad
dexteram posiiis cum ovibus me receuse, lapsuum
dissimulaas meorum raulliiudineni.
V.
PRO MAGNA QUARTA FERIA,
Acrostichis:
Quarta canam.
Fidei in polra slabilieus tne, dilalasli os ineum
conira iniuiicos meos. Lsclalus csl euim spirilus
nicus dum canerem : Non est sancius ut Deus
nosier, et non esl justus praeier te, Doroine.
In vanis concilium iniquorum et seulculia congregalur improba, ut dainnandum liberalomu
suum decernai Cbrisluni, cui psallimus : Tn
es Dcus nosler, et non est juslus praeier le, Do<
roine.
Ncquam concilium impiorum delibcral, cum
animo sil iu Deum bostili, ut lanqnam inulilem
juslum intcrlicial Clnistum , cui psallimus : Tu
es Deu* nosler, et non esi jnslus prxier te, Domine.
LECTIONES
i Triod. , .
Triod. .
475
COSM^ HIEROSOL.
476
Verbura tyranni quoniaiu urgebal, sepiempu-

' ,
ciler fornax succensa esl quondam, in qua pueri
,
non sunt combusti, qui regis conculcarunl man , ' 4
dalum, sed claroabant: Omnia opera Domini, Do, * , \ ;
.
minum laudate, et superexaliate iu ouinia saecula.
Effundens mulier ungaentum pretiosum super
} *\
dominicum el divinum reverendum caput, Gbriste,
, , vestigia tua contreclavit immaculala maculatis , \
manibus, et clamabal: Oninia opera Domini,
, , \
Dominum laudate, et superexaltate in omnia
saecula.
Lacryrois lavat pedes rea criminum Conditorig,

et abstergit capillis. Ideo eorum quae in vita pa- , \ .
traveral non eam fefellit liberatio, sed clamabat: , '
Omnia opera Domini, Dominuiii laudate, et super- * , , \
exaltate in orania s&cula

Gelebralur redemplio a grata et memori ex sa ,
lularibus visceribus et lacrymarum fonte, in quo \ ,
per confessiouem lola , non verecundabatur, sed * , , '
clamabat: Oinnia opera Domini, Domiaum laudale, , \
et stiperexaltate eum in sa3cula.
.
Animis puris el mundis labiis venile, magmGce , \ ^ i
mus immaculalam et castissimam matreui Emma- \
imeiis, per ipsam ei qui ex ipsa naiug esl offeren- , * \ tes cultum. Parce animabus nostris, Cbrisle Deus,
. ,
ei salva nos.
,
\, \ ,
PerQduin se proaens, et malum zelatorem, do*
nutn Deo diguum pretio taxat. Per eum debilum . *
solutum est criminuin, dum cauponalur infelix ,
Judas diviuam grallam. Parce animabus nostris, . , ,
Cbriste Deus, et salva nos.
.
*
Dicit pergens ad iniquos principee : Quld mibi
dare vultis, et ego Gkrisluro vobis quem requiri- ,
tis voleniibus tradatn? Hecessiludinem Dei Judas ;
repudians auro. Parce auimabus nostris, Chrisle , ,

Deus.
" ,
caecante avaritia foedifrage! oblivionem unde
nactus es eorum quaa didicisti, quod ne totus , ' ,
quideni mundus aequali pretio cum amina sil ha- . eenrius. Desperalione cnim teipsum laqueo sus- , . ,
.
pendisli, prodilor. Parce animabus nostris ,
Gbriste Deus.
1
VI.
MAGNA QUINTA FEIUA.
Acrostichis :
Lotiga quinla, longum hymnum canto.
Divisiouibus dividilur mare Uubrum, procdlosuni vero siccalur profumlum, idemque simul et
inennibus fit pcrmeabile, et armatis srpulcruin.
Odc vero Deo digna cancbaiur : Gloriose gioriilcalus est Cbristus Deus nosieiv
TIJ .
X
T(j ^
.
; , *
; * , \
.
n
VARIiE LECTIONES.
h
Triod. , ei sic sempcr, additquc anle .

* Triod. .
i Triod. ^.
Triod. , stipplicalioncm.
Triod. .
Triod. , .
, sicet iiift-a. Forle . Tiiod. ;. Tr. .
1
171
478
, - Quae causa est omnium datrixque vilae, infiinla

,
sapienlia Dei aediflcavil domum suam castissima
,
ex Virgine ipatre; lemplum vero corporis indutus
gloriose glorificatus est Christus Deus noster.
.
,
hnbuens amicos suos, auima? altricero pneparai
, * mensam, ambrosia aulem, quae vere esl Sapientia
Dei, temperal craterem Odelibus. Accedamus reli . 6 \ * giose el clamemus : Glorioee gloriflcaliis est Cbrislus Deus nosler.
.
Audiamus cuncti fldeles convocantem excelso
'
praeconio Lncreatam el innaiam sapientiam Dei.
\
Glamat cnim : Guslale, et scientes quoniam ego
. , \
sum Gbrislus, clamate : Gloriose glorilicalus est
, *
Ghristus J>eus nostcr.
.
\ , Domiuus cum sis omnitim el creator Deus, crea * * \ turam, licet impassibilis, factus bumilis libi ipse
, *
univisli : el Pascba eoruw pro quibus moriturus
, , , \ - eras exsislens, leipsum proponebas : Manducale,
.
clamans corpus meuro, el fide roborabimini.
' ' , Liberatorium lolius buinani generis, benigne,
, propriura di&cipulis luis propinasli laetiliae pocu . *
lum, quod repleveras. Ipse enim temet sacrilica, , , - bas : Bibite, inquieus, sanguinem meum , et lide
.
roborabimini.
, lusipiens bomo, qui inter vos proditor est, luia
, , dtscipulis pnedicebas, clemenlissime, non co \ ,
gnoscet baec : isque iinprudens non intelliget h;ec:
* \, Allameu nianele in me, et fide roborabimini.
06.
Pravideits propbela myslerium luum ineffabile,

, , Cbriste, proclamavit: Posuisti forlem dilectionem
, polenliae, Pater miscricordiarum : Unigenitum eoim
Filiuro, bone Pater, propitialioncm in mundura
, , misisli.
.
Ad passionem quae oinnibus Adami posteris
7\ '
, , * scalurivil libeialionem a passionibus, Cbriste con* , lendcns, pernecessariis tuis dixisti : Yobiscum hu jus Pascbae parlicipem esse desideravi, me eniui
.
Unigeniium propiiiaiioiittm Pater in mniidum inisit.
Manu leneus craterem, discipulis clamabas, , ,
morlalis : De geiiiiuiue vilis non amplius deinceps
# *
bibam vobiscum viveus; Unigeuituoi eniiu me
* ,
.
propiliaiionem Paier in muiidum raisit.
- Polum itovmn supra ralioiiem ego dico i 11 reguo
1& , , * I U C O , Gbrisle, cum auiicis bibain : lanquain enim,
, , cum diis Dcus vobiscuni ero ipse, d i x i s t i : Unigonituui nunc autcin me propilialionem Palcr iu
.
niundum misit.

Viiiculo cbarilalix colligali apostoli, dominatori
,
omnium scipsos Gbrislo dicauies, speciosos pedcs
, *, extendebanl, evangclizanlcs omuibus pacein.
.
Quae immensara lenet superioremque in acre
\
a
VARIi LEGTIONES.
9 T H o d . .
q Tr. . mox ! : . . . . :.
?! .
Tr. .
Tr. , ut lnfra.
T r .
479
COSM.E H I E R O S O L .
4*0
aquam; quse abyssos freao cocrcet et maria cont- , , \ , ,

pescit Oei sapientia, aquam pelvi iufundit, pedes
.
vero lavat servoruin Dominuft.
;
Discipulie oslendil bumilitatis formam Dominns :
* , {qui nub',bus aulem coeium obducit, praecingitur
, \ liuteo; flecliique genu servorum u l lavel pedes, in
, .
oujut manu est spirilus omniuin exsistentium.
" ,
Abyssus exircma peccalorum circumdedii nie,
,
aestumqtie nou amplius ferens, ot Jonas tibi Do .
iuino clamo : De corruplione educ me.
, \, \ ,
Donrftiiim vocatis, discipuli, et magistrum rae,
, ,
sum eletiim, Salvalor, clamabas: quare imitamini
, \ .
cxeutplar quo modo in me vidislis.
,
Sordes quis non babens, non iudrget/ lavari pedes. ftlniidi eslis auiem vos, disciptili, al uon
. , , , ' \
omnes; propcnsio euirn inordinaie unius ex vobis ^ . '
insanii.
.
Pucri iu Babylone fornacis flaromam non suut
verili, seJ in medimn ignis projecli irrorati psalle, ' , bant : Beuedictus efi, Domine Deus pairuin no ,
st ornm . >
.
Nutans capul Judas mala previdcns movehat,
!
Gpporlunilaiem qu&rens tradeudi judirem iu con,
demiiaiionetti, qui universorum est Domnus, et
, , \
D us palmm nostrorum.
.
Ex vobis, Cbristus amicis clamabal, unus me
, ,
tradet. Lxlitiae oblili anxietale et dalore teneban. \ wvtur : Quis isle sil dicito, aientes, Deus patrum
, , ,
nostrorum.
.
Qui mccum mannm in catinum iniltit nudacler.
' 6Vemmtamen buic bonuni eral si portas vil% irans.
iissel nunquam : buncce aulem dicens manifestabat
*
Deus palrum noslrorum.
.
Lpguni paieniaium beatiiicantes in Babylonepueri
\
pci iculuin subeuntes, regis comcmpsere prceceptuni
, -
irralionabile : el conjuncii igni qno conflali non

sunt, omnipotenle digtiuin canebant bymnum :
\, ^
Domiuum laudalc, opera, ei superexallale cum in
, , xaVlrepSiectiia.
.
ConviviB bealificanles in Sion Verbo assidtie
\,
adbaircnles, aposloli, inquaiu, soqucbanlur paslo( , ^
rein lanquam agni : el conjuncli Cbiislo a quo
* \ , ty*'
divutsi nou s u n l , divino sermone c m i l r i i i , cum
>
graiiarmn actione clamabaut : Dominuiii laudale,
* , , \ , et superoxalialc eum in sainila.
^ ;.
L geui amiciltse infamis Iscariotcs sponic obli ;^
vioni tradcns, quos laverat prxparavit ad piodi, * ""
liotnMii pcdcs :et tuuin pancm manducans, corpus,
,
in(|iiam, divinum, clevavit supplantatiunein conira
\ , , \ ^
lc, Cbriste, nec clamare n o v i l : Dmiiinurn lau !ale,
, , \ ^
opeia, et snp^rexaltale eiim in sxcula.
.
Dcxlera recipicbai re,!einploriuin peccaii corptis
liumo sine conscicntia, sanguincmque divimim
, ? ^
T
Da:i. m , 2C.
VARIiE LECTIONES.
Triod. ,
.
*, ;).
* Tr. ,
y Tr. , sic itiira.
Tr. .
* .
48i
H2
' . quod efftmditur pro mundo : al non reverebatur

bibens quod vendcbal pretio. Non culpam abomi
, \ $
natus esi, et clamare non novil: Domiimm laudate,
, ,
opcra,
et superexaliaie cum in sa?cila.
.
Hospiialitaie Dominica, el immorlali mensa in
, \
excelso loco sublimibus mcmibus, fideles, venite,
\, \, fruaniur; supercxccllcns verbuin ex Verbo discen>,> les, qnod magnificamus.
, .
Ito, discipulis Yerbnm ait, Pascha in superiori
, ,
loco, qtio mens roboraiur, iisdem quibtis sacras
, ,
histiiuiioties, paratc azymo veritatis verbo : firmi *
tatem aulcm graliae magniuVale.
.
Opilicem Pater anle sreeula sapieuliam generat
me pi incipium viarutn, ad opera aulem creavit
vj ,
nunc quae myslice peificiuniiir. Cum entm Yer . ,
B bum sim increaium natura, voces ejus meas feci
* .
quom nuuc assumpsi.
L l boiiio suiu essctiiia, non apparenti laiilum
*0 ,
spocie; sic Deus est modo assumplionis nalura
uniia mibi. Cbristiun unuin idcirco me agnoscile,
* , , ,
ea ex quibus et in quibus sum salvamein.
? .
Ad Dominum.

.
Quam terribile jndicium iuum, Dominc, angelis
" . ,
astanlibus, boininibiis adductis, libris aperlis, opc, ,
, , ribus diecus&is, cogiialionibus respondenlibtis!
Quale judicium erh in in concepto in peccalis?
/ . \
; Quis meam fhmmam exslingnet, n h i tu, Domine?
, , ; Miseieie inei, quippe beniguus.
.
Ad Deiparau.
\ .
^
Qna* iton confnndit, Deipara, spein luar ha , , ,
- bens, salvus ero: palrocinium tuuiii oblinrns, i m , * maculalissinia , non timebo : persequar inimico9
meos ei in fngam eonvertam, solam reiinons vcluli
\ ,
* , . tboraccm piotecuoueni luam , luumque omntpotens auxiliuni. Eideprccor clamaas ad te: Dornina,
& * ,
, \ salva me interccssiouibus luie, el cxstiscita me a
, - caliginoso somno ad luam glorificationcm, virtulo
.
ejus, qtii in le caro facius est, Dei.
(
.
Ad eamdem.
, , ,
Gloriosa, semper Yirgo, Maier Cbristi Oei, aflcr
^
noslram oraiionem ad Filitim tuuin el D, um, ut
, :> .
salvei per te auimas nostras.
.
Ad Dominum.
* , ;. Misercrc nosiri, Domine, miserere noslri! Onmi
, / enim cxcusaltone deslituli, banc tibi supplicatio"
ferao? ,
nem lanquam Domiuo peccatores aflferiinus : Mt^
-*, .
screre nos!ri Domine, imsercre noslri.

.
Ad eumdem.
, , .
Doininc, misercre nostri, in le enim sprravimus.
^ *&* , - Ne irascftris nobis vebemcnter, neque memiiieri*
p*r/ , ' \ imquilaiom nostrarum, sed respice et nunc tan/ , . qiiam bcnignas, el redime iros de inimicis nnstris.
2 , , Tu eniro es Deus noster, et nos poptilus tuns
, .
universi nos opera maDiHim tuarum, el de nomine
b
lx
too Tocamtir.
V A R I ^ ; LF.CTIONES.
Q o a e h i c male intererebantor, babcs cxplcla acroslicbido, qnippc alicna.
* T r . * . T r . , .
b
Triod. ^
C O S M ^ HIEROSQJ.
484
Ad Deiparatn.
\ .
Bcnignitatis januam aperi nobis, bcnetlicla Dei

, geniirix. Speranles utique in te noslra nos non
. , fallat senleitlia : libereimir per te a calamitatibus. ^ .
Tu enim es salus generis humani
.
Ad eamdem.
ti\r
.
Mulla? sunt imiltiludiues, Dei Genitrix, nieo , ,
rum peccalorura. Ad te confugi, immaculata,
, , . salulis indigens. Visila infirniam animam meam, , \
ei poslula a Filio tuo ei Deo iioslro, u l delur mihi
*
remissio malorum quae perpelravi : sola imma- , , ,
culaia, sola benedicta!
Ad eamdem.
*
Omnem spem meam in te eolloco, mater lumi ,
nis : cuslodi me sub proieclionem tuara.
, .
VII.
'
PRO MAGNA PARASCEVE.
^.
Acrosiichis :
. *
Pridieque SabbatL
.
Ad te de luce vigilo, qui propter misericordiam
,
tetpsum pro eo qoi cecidit evacuasli sine nuita- , 6
lione, et usque ad passiones impassibiliter succu , . buisti, Verbum Dei. Pacem damihi, misericore.
, .
Sordidati pedes, scd ante purgati participatione
' , \
myslcrii divitue menlis tuae, Chrisle, famuli ex
, , ,
Sion Oliveti magnom ad montem coaacenderunt,
, .
laudanles le, misericors.
Videle, dixisli, cbari, ne terreamini : nunc
, , , fycnim appropinquavil bora ut capiar interftciarque , \ .
manibus iniquorum. Omnes aulein dispergemini
, nie diTelinqiienies, quos congregabo ut praedicelis
me nnsericonlem.
Slaluam sccleris Deo adversi divioi pueri infaroarunt: conlra Cbrislum vero insolescens impio- , *
rum concilium medilatur inania : inlerflcere cogi , , tat qui vitam manu tenel, quem omnis creatura
.
benedicit, glorificans in saectih.
, , , , Xp*
palpebris, discipoli, jaro aomuum exculiie,
Cbrisie, d i x i s i i , et in oralione vigilate, ne forte , , ,
, k,
tenlatione perealis, ei praeserlim Simon : valentiori
enim majus quid. Experieniia agnosce me , Pctre, , . , , ;
qucni omnis crealura benedicit, glorificans in
, .
sntctda.
Profanum verbura a labiis nunquam excidere
, <
sinam , Domine : tecum moriar, tanquam bene D ^ \ , memor, elsi omnes negaverint te, clamavii Petrus:
*, $
uon caro et sanguis, sed Pater tuus revelavit mibi
, ,
te, qtiem omnis creaiura benedicit, gloriiicans in
, .
saecula.
\
^
Profundum sapienliae divinse et cognitionis non
omue pcrvesligasli, abyssuinve judiciomm meo- , *
rum non comprehendisli, bomo, Dominus ail. , , .
Caro igitur cum *is, ne gloricris : ler eniin nega- * , x*to
bis me, quem omiiis creaiura benedicil, glorificans , .
in s*cula.
, , ,
Ncgas, Simon Petrc, quod tamen cilo patieris,
483
VARLE .LECTIONES.
* Triod. .
l Tr. .
^ Tr.
* Tr. oniillit .
#5
1.
4S6
, ut diclum est; iibiqtie puclla unica improviso
accedens, lerrebit lc, dixh Dominus. Amare flcne
, 8. ,
, , Dibilominus babebis facile placabileai me, qucni
oronis crealura benedicit, gloriiicane in saecula.
; .
Preliosiorem Cberubinis, gloriosiorcm incooipa &,
\, rabililer Serapbinis, incorrupte Deum Verbum
, - enixam, veraciier Dciparam, te magnificamus.
.
Perniciosa caterva Deo invisorum sonlium, dei , , , , \ ; - cidarum Synagoga astiiit, Christe, tibi, el lanquam
iniquuro traxil crealorem omnium, quem magni > , ficamus.
.
Legem nescientcs impii, propbetarumque voces
,
, mediiantes inaniler, ceu ovem traxcre le omnium
Dominum injusie ad occidcndum, quem magnifi
,
camus.
.
Gentibus Iradilam vitam cum Scribis* ut interfi ccrelur, sacerdoles prodiderunt, sauciali malitia

, , nullam invidiae causam babenie; eum , inquam ,
qui nalura viiae auclor est, quem magnificamus.
Circumdederuni, lanqitam canes mulii, cecide , , ,

^ * , runt, rex, genaui luam colapbo; inlerrogarunl
te, et conira tc falsa teslimonia dixerunl. Sed om. \ ,
nia sustinens, universos saWasii.
.
?
VIII.
PRO
MAGNO
SABBATO.
TQ 9 .
Acroitichis
:
'
Sabbatum eanto magnum.
.
Gonlenlus, ai non retentus est pectoribus celeis
, *
\ C
typum fcrens qui passus es c i
sepukurae dalus, Unquam cx ihalamo, a celo ex , ,
* s i l i i l , alloquebaturque custodiam : Qul excubias
agitis vane et inendaciier, misericordiam ipsam
\ , .
deseruistis.
Occisam, at non divulsam es, Verbum, a carne
, ' , ,
. \ cui parlicipasti. Qaamvis enim solutum fuerii tem , - plum tuuui iempore passionis, nibilorainus tamen
. - una eral bypostasis diviniialis et carnis t u . lu
utraque enim unicus es Filitift, Verbum Dei, Deus
, ,
el bomo.
.
Homicida, at non Deicida fuit lapsus Adami.
, '
. Eisi enim passa eet tuse carnis terrena subslantia,
, * . divinilas tameu impassibilis permansit. Corriipli , ^ bile aulem luum ad incorruptionem transmulavit, incorruplaeque vitse oslendit fontem ex resur .
rectioae.
, *
Begnat, at nen percnnat Orcus in hominum ge. ,

nere. Tu euim in sepulcro posilus, polente viiae ,
que domioalrice manu mortis claustra diiacerasti,
\ '
ei praedicasti iig, qui a saeculo ibi sedebant, redem , ,
ptionem ycriSsimain, Salvaior, factus mortuorum
.
primogenitus.
" I ^
Inenarrabile prodigium 1 Qui in fornacA Hberavil
,
sanctos pueros a flamma, in sopalcro niorluus nec
, *
spirans deponitur pro salute noslra, qui canimus;
, .
Rcdemptor Deus, benediclus es.
'.
l u i
VARIiE LECTIONES.
' T r i o i l . ,
k Triod. .
T r . .
Tr. .
487
COSMâ H I E R O S O L .
Saucialus est infernHs in corde duni suscepil $, ; eum, qui saucialus fuil ba>ta per lalus, gomitqtie
\ \ Ostoj igne divino consumplus pro sahile noslra, qui ca- ,
nimus : Redemptor Deus, benedicius es.
, .
Felix sepukrum! in se enim suscipiens vcluii
" !
dorntienlem auctorem vitae, ihesaurtis divinus in , dicatus cst in salutcm noslram, qui cauimus : Re- dcmpior Deus, lenedictus es.
, .
Lege moriuorum depositionom in sepulcro vita
,
omuium accipit, ei hoc fontem demonstral resur- , \ reclionis pro salute noslra, qui canimus : Redem- ,
plor Dcus, bcnedictus cs.
, .
Una fuil in inferno inseparata, in scpulcro el in
$ , \
Eden, Cbrisli diviuilas, cum Palre el Spirilu, pro , \ \
salule noslra, qni canimus : Redeniptor Deus, be,
nediclus es.
' , .
Obstupesce borrens, 0 coelum, et coramovcanlur
" , ,
fundaincnta terrae! Ecce enim inter morluos repu- !
taiur qni in cxcelsis babitat, ei sepulcro pusillo , \ ,
liospitauir, quem pueri bencdicunt, saccrdotcs lau- , , danl t>l gloriikant in omnia saecula.
*.
Sottilun) esi immaculaium lemplum, al quod ce , cideral erigil babilaculum. Adain enim pro priore .
secundus qui iti excelsis babitat, descetidit usque , ,
ad iuferui penclialia, quem pueri benedicunt, sa , , \ cerdoies laudanl et glorificant in omnia saecula.
.
,
Dcsiil auimosilas disciptiiorum, scd Ariinatbxus
slrenue agil Josepbus. Mortuunt enim nudumque . \
conspicatus unixersorum Dcum, posiulat, et pa- Q , , \ Ul , , , , ;,
renlalclamans: Pueri, benedicile; saccrdoles, lau .
daic; populi, superexallate in omnia saecula.
" ! "Q xok
prodigia inusiiata! bonilalem, et indicibiletn lolerauliam! Volens enim snb lerra sigillo mu- 1 6
nitur, qui in excclsis babilal; el (anquam erro Deus ; ,
iraducilur, quem pueri benedictmt, sacerdotes lau- , , .
dant et glorificaul in omnia sxcula.
, ,
Ne quiriteris, mea roalcr, videns in sepulcro
. qucm in utcro sine semine conccpisli filiiim. Re \ , \
fturgara euim et gloriflcabor, et exaltabo in gloria
, , ,
cornn, unquam Dcus, eorum, qui in fide etaffeclu
.
magniticant le.
\ ,
admirabili parlu tuo dolores non experla,
, . ,
Kupernaluralitei* beatificaia sum, aeierne F i l i . Nunc
aulcm le, Deus meus, non epiranteni conspicala D 1* ^ ^ , ^ ,
iuortuum, gladio doloris laCeror veberoenler. Sed . ' , **
.
rosurgc. ul maguiiicer.
, ^>
Tcllus me tegii volentem, sed liorrent Orci jauilores, indiitum videntcs slola cruentata sanguine", \, , Maler, ullionis. Inimicis enim in cruce coiuiul- ,. *
caiis, 111 Dnis, resiirgam rursus, ct magniOcabo te.
,,,\ .
Exsullel crealura, laneiitur omnes lerrigenaB :
' ,
Inimicus enim cxspolialus csl infernus. Cum un- . .
gucnlis muliorcs occiirrant : Adamum cum Eva
, *
redimit totius gencris pareniem, cl lertia dic re , \ *#
surget.
VARIiE
LECTIONES.
T r i o d . ,,,, , , . . . Sic ct infra. Tricd. .

> Triod. , , *\ . 1 . .
4.9
490
*
\ .

. ' ,
.
, ,
^ , ,
, ).

.
; .
; , "
, ,

, .
" * ,
,
; * \ ,
^ , .
' ,
, , ' , ,
,
.
, \
, ; \
.
, \
, ,
; .
, , \
xwv , \
, * ,
.
.
,
, , , \ ' ,
, .
, , \ \
" , ;, ,
.
\ ,
; , , \
*, ^
t^, .
,
IX.
PENTKCOSTEN.
Acrostichis:
Peniecosten celebremus.
Mari operuil Pbaraonem cum curribus qui conterit bella in excelso bracbio. Canlemus illi quoniam glorificalus csl .
Reipsa , quomodo quondam discipulis promi$eras, Paraclilum Spirilum mittens, Gbrislc, illuxisti
mutido lumcn, benignissiine.
lu lege olim pradiclioel propbelis facla Spiritus
sancti, itnpleta est bodie. Omnibus enim iidclibus
gralia cflusa est.
Virlulc ex aho discipulis, Chrislc, donec induamiui, dixisti, sednle in Jcrusaletn : ego vero ul me
Paraclilum alium, Spirilum meum Patrisque mitlam, in quo soudabiminL
Divini Spirilus adveniens virtus divisam oliia
\ocem perperam consenliemiuiu, in unam harmonise divinilns coaplavil senlenliatn, cntdicns fidcles
de Trinilate, in qua solidati sumus.
Inlclligcns propbeia luum in novisstmis tcraporibus, Clirisle, advenlum, clamabal: Tuaiu audivi,
Dominc, poleuliani, quoniam ul salvos faceres<wiues cbrislos luos adveuisli.
Qui in propbetis loculus esl, ct per legcm p r dicatus olim minus pcrfcclis Dcus verus Paraclilua,
Yerbi minislris et lcslibus innotcscil bodie.
8
Signum diviniialis fercns apostolis, in tgoe

Spirilus disperlilus c s l , el slupcndis linguis apparuil, quod a Palre divina virlus sit spante adveniens.
Qui per limorcm luum conccplus f u i l , Dominc,
in vcnlre proplielarum, editusque mundo Spirilus
salutis, aposlolica corda creat munda, inque Qdelibus rectus innovalur. Lumen enim ct pax siquidem sunt mandala lua.
Qua? advenil virtus bxc bodic, Spiritus est bonus, Spiritus sapientiac Dci, Spiritus ex Patre procedens, et pcr Filium fidelibus nobis apparens,
donabilis iis in quibus inbabitat, ob naluram ejus,
in qua ccrnilur, divinitaiis.
Nauseans seslu bujus vilae curarum, navigantiD bus mecum submcrsus peccalis, bdluseque animi
corruplrici projeclus, ul Jonas, Cliriste, ad te clamo : Ex raorlifero me profundo educ.
De Spiritu luu super omneni carnem, uldixeras,
affalim effudisti, el replela est omnis terra cognitione tua, quod ex Patre Filius sine semine natus
sis, et Spiritue indivisibiliter emanet.
Qui in fornacem ignis injecli sunt sancii pueri,
Exod. x v , \ .
VARLE LECTIONES.
1
r peuiecoslarium Roman. .
* Pet. .
Pent. . . . . .
Peni,
.
Pent. . * Pcut. .
Penl. - ,
x
PATEOL. GR.
XCVIII.
491
COSJrLE H I E R O S O L .
i^nem in rorem converlerunl, cantu sic claraanles: ! ,

Hertediclus es, Doraine, Dcus pairum noslrorum.
* , ,
.
Eloquenlibus divina magnalia apostolis, Spiritus
' ?:'>,
quaceral virlus rcputabatur ebrietas ab infldelibus,
per quam Triuitas praedicabatur unus Deus palrum
, * , 7
nostrorum.
.
Individuam naluram orlbodoxe laudamus, Deum
* ,
Palrem sine principio, ejusdem potcnlia Verbum , 4Spiritumque, Bencdiclus es, clamanles, Deus pa- , \ * , ,
irum nosirorum.

Incombuslus ignc in Sina rubus, quasi sermoci" \ ,
nando Oeum nolum fecit lardiloquo el diflicile
\ ^, \
verba proferenli Moysi; el pueros zelus Dei non
\ absumptos igne cantalorcs cdecil : Omnia opera
, ,
Domini Dominum laudate, et supcrexaltaie in om- jca\ b .
ia sa?cula.
Vivitico desuper vebemenii venienle cum slrepiiu

Spirilits sanclissimi super piscatorcs ilalu ignearum
, spevie linguarum, magnalia Dei loquebaniur : Om- Sst , ^^
nia opera Domini, Dominum laudaie, ei supecexal- , ,
t.iie in omnia snecula.
.
Tanquam intaclum ascendeiilcs iu monlem, non
verilt ignem terrificum, veniic cl slemus in monte , \ ^
Sion, in civilale vivenlis Dei, cum Spirilu repletis , , ^
discipulis uunc cboreas agenles : Omnia opera Do ,
mini, Dominum laudaie, el supercxaltatc iti dmnia
, \
$a?cula.
,-.
non per corruplionis experieuliam gravidaia,

^, *
omuiumque arliliti Verbo carncm mutuala, matcr
, virum nesciens, Virgo Dcipara, bospilium ejus
, , .;,
qui poitari nequil, locus iniinhi fictoris l u i , tc , maguificainus.
.
ln iesluanie olim ignco curru zeloles ille igncm , que spirans hmus dum veberelirr, qaae nunc cfful- \ ,
sit iuspiraiionem iudicabat ex allo apostolis, qua
;,
illusliali Triniiaicut oinnibus notam feceruul.
' , .
Naturai supra legcs slupenda ves audicbatur :
, *
dkcipulis namque una voce hiformali Spirilus
muncrc, diversimode doccbanlur populi, tribus ci , ; \, )5lingtidc magualia Dei, Trinitaiis nolilia imbuli.
, , \
c
TRANSFIGURATIONEW DOMINI NOSTRI

JESU
CHKISTI.
Acrosiichis :
Christu* bi tpecula jubar immensum ^peciei emisit
Cbori Israelis siccis pcdibns inarc Rubrum l i u iiiidumque profundum liaiismillentes, cquiics triarios boslcs conspicati in co submersos, in exsultalione canebaut : Canlemus Domino, gloriosc
entm gloriflcatus est.

.
9
irl \1 axteror
tV \
,
,
* " *
.
f
V A R I i E LECTIONES
1
J Penl.
Pent. ^ . . . . .
Penl. pro . * Pciit. ^PY
, -, . Sic el infra.
Penl. . . . . ^.
<* Pcnl.
* Penl. . Antbolog. . Anlh. , . Sic ei iufia.
c
404
\ :\ Vcrba vitae amicis Cbrislus el de regno Dci >

\ qucns, I : !n mc Palrem agnoscitc , lanquam
, \ * - fulgente in lumine inaccessibili, cunr exsullaiione
: ' * canentcs : Caniemus Domino, gioricse enirn glo&
riiicatus est.
, , Forliludinem gentium coTDcdctis, cbari disci , puli, slupori aulcm erilis "ob dlviiias eorura : gloria
3 - eiiim replebimini ubi conspectus fuero micatuiut
, " solc fulgere, in exsullatione cancntes: Ca*niemus
.
Domino, gloriose enim glorificaCus est.
,
Hodie Cbristus in monle Tbabor firigens, sub , , - obscura divini splettdoris, ut proniiserai discipulis,
. * osicndii judicia. Emicante aulcm repleli divino j u , , " . i>are, in cxsultatioite eanebani : Canlcmus Doniino,
.
gloriose cnim glorilicalus es(.
, \! - ^
Arcus forlmm infirmatus esl, et debifes acf . > ciricti sunl robore*. Proplcr boc confirmatum
est in Domino cor meum.
.
Toluni Adain porlans, Cbrislc, obscuratam qiion , , , \ dam ualtiram vieissim rlluminasii, et Iransftguralione tua deiiicasli.
.
Qni per columnam igniformcm el nubem quon \
, - dam in descrlo Israelcm ducia\>al, bodie in nionle
Tbabor ineffabili lumhie Cbrislus elTulsit.
J \ .
Audivi gloriosam conversalionero luam inter bo ,
, , mines, Cbrisle Deus; quod natus sis ex Virgine,
ul ab errore libcrares clamantes ad le : Gloria
* ,
poleMiac tua?, Dominc.
.
Legem in Sina lilleris deformans Clirislus Deus,
, , , \ \ , \ Q nube, igne ct caligine atque in rurbine invebt
. ?] ,
viscs cs.GIoria poicntiaj tuse, Doiniue.
.
l)t confirmcsgloriosani oeconomiam luam, Chrisie
*1 .
Dcits, iupote pnce.vsistens saeculis, ideui({ue in nube
, , \
ascensum poncns, in Tbabor gloriosc cffulsisii.
\, )
&.
Colloquenies asliierant scrvilem in morem tibi

Domino Gbrtsio itli, quibus in vapore ignis cl coli , \ ,
gine ei lenuissima aura locutus es : Glotia polentiaj
m?e, Domine.
, .
Innuebani excessum tuum in cruce in Tbabor
, ,
, \ prasenles, Moyses q*ii te quondam in igpc ot
, .rubo piaevidil, sublimisque igneo in curru Elia?,
Cbrisle.
, ,
Lncis qui dividisti primog nilum cbaos, in luce
, D
9*> -, , . te, Cbriste, opera laudanl opiiicem. In lucc tua rias
noslras dirige.
.
Coram te lempoia succiibucnini. Lncera enim
. \
et prsesens altivagmn jubar sol cmisit, formam
,
biiinanam quando Iransfigurare TOltiisli.
.
Ecce Salvaior, clamabanl Moyscs et Elias, disci
, \ ,
^, , pulis in monle sancto Tbabor audienlibus, CbrU
slus, quem olim prjenuntiavimus cssc Dcuoi,
,
h
1 Keg. , 4 seqq.
SAMJE
Antb. . ^ Antb. .
^,. k Aiuh. .
Anib. ^ .
, .
LECTIONES.
Anlb. . . . . .
i Anlb. ^
Anth. , . Antb. .
Antb
i
495
COSMiEHIEROSOL.
(96
Immaiabilie naUira btim&ns confcociala, airoilis
) \
jmmaterialis divkiitalis lumen denudans apoatolia

ioeffabiliter aflfuUit.
^ .
Te aHemum lumen i n palerna gloria discipuli
.
ut viderunl effulgens, Cbrisle, libi claniaiunt : , , \
lumine luo vias noeiras dirige.
.
Duro iribularer claroavi ad Dominum, et exau , \
d b i t nae Deus salitlia rae.
.
Jubare solari longe spleodidiue Umea in Tbabor

refulgens Saivator no$ illuininavit.
9 .
Asceodens in montem Tbabor Uan&figeratus es,
, ,
Cbriste, omnemque errorem obscuraas, iuiuen ra* \ ,
aplenduisti
.
Te Deum agnoteranl gloriosi apostoli: in Tha ,
bor autem perterriti, geau flexerunt.
^ , , .
* , .. . . V (
* \
Di.Kiili.uii
mmm 7,
Abramidae quoudam in Babylone paeri iornacis

flamroain concukaruai, et laudahtce peallebaiit: , \

, .
Dcus palrum noslrorum, beneduUis .

Circumfusi luwine inaccesstbiUs glorire in monte
Tbabor apostoli, Cbrtste, clamarunt: Deus patrum , , *
, .
nostrorum bencdictus es.
, \ , ,
Procella divini sonitus, et rofcida nube, Cbrisie,
et splendore Uio gaudentes aposloli psallebaai: \ *
, .
Dcus palrum nostrorun), benetliclus es.
^ ;
In ineffabili lumine ut le vidh Pelrus in monle
Tbabor effulgentem, CbrisLe, adoravil : Deus pa- , ,
, .
trum nostrorum benedictus e%
oi
Auclori vitae Cbristo astantes
Zebedau, ubi
eraiati formae lumen tonuerunl : Dcus pairum ao- , , *
strorum benedicius es.
Q , .
01
In Babylone pueri divino inflaramaii xclo, lyranni
, \
flamma?.queroinasviriiiter conculcarunt, et in medium ignis projecu, irrorati canebanl: Benedicite, , \ , omnia opera Domini, Dominum, et superexallate in , ,
, .
oinnia sgceula.
, \
Voluniate qui omnia porlat, pedibus imroaculalis moittam ascendk Tbabor, in quo solis magis , fulgore irradians iacies, legis gratiaequo praselectog , \
effecit caaentcs : Benedicite, ormnia opera Domini, * , ,
,
Doninum, et superexaltate iii omnia saocula.
.
' ^
inaceeggibili gloria in roonte Tbabor apparent
ineffabiliier immeiisum occasusque nescium luruen, f \ ,
Patris splendor; crealuram exhilarani, bomioea , ,
deiflcavii caneniee : Benedicite, omnia opera Do- 0 * ,
,
h, , Donainum, ei auperexaltaie in omnia rwcula
.
\ '
Ul in saoris decet, slanles Moyses et Elias in
monte Tbabor, divinae cbaractcrem hyposiaseo* ,
,
manifesle videnlei, Gbrislum in palerna fulgenlem
gloria, canabant: Benedicite, omnia opera Domini, , ,
, , \
Dominum, et superexaltale in omnia saecula.
.
Per divinam vocem in caligine, vuliu quondam
^
glorificalus est Moyses : Cbrislus vero (anquam ve *
slimonlum lumen et gloriam induilur. Lucis eoim
\ . 1
tt
VARIiE LECTIONES.
Anlb. . q Anth. . ' Anth. . . . . .
A n l b . .
, , , u l et inira. * Anlb. . Forle Anlb. **
. .
Anlb. deest ,
^
407
498
, cum sii auclor, irradiat canentea Benedicile, omnia opera Domini, Dominam, et eoperexa4laie in
, , \
omuia saecula.
.
Lucigena nube Ctirislum circumvestiltim discipali
xideules in Tbabor, el proni io terram procurabe* , \
les, menie illustraii, cum Patre bunc laudabanl ct
, ,
Spiritu : Benedicile, omnia opera Domini, Dominum,
\ ,
ei superexaltate in omoia sascula.
, ,
; .
Partos luus incorruptos oslensus esl : Deus ex
,
itibua
tnis procesail carnern bajulans, qui c in terris
, * \ , \
. , , visus est, ei cum bominibus conversatue eel
Te, Deipara, proplerea omnes magnificamus.
.
Co*nrciuisCnles nova luminis cffusione repetite
7
illuslrati
discipulj, ee muiuo respicieoles et proui
, , \
*, \ ] ' in tetram procumbeuies, le Dominum omniain adorarunt.
.
Vox ex nube emitlebalur divinitus sonane con
*
. , Grmansque miraculum. Pater citim luminura, Hie
, , esi Filius meus dileclus, aposlolis clamabat, qoeiu
.
audiie.
Nova videnles c l paradoxa, a voce patcrna edo \ ,
& , - cti in Tbabor Verbi ininistri: Imago archetypi bic
, , est, clamabanl, Salvalor noster.
.
imago imroutabilie cjus qui esl! immobile
, \,
sigiilum, invariabilis, F i l i , Verbum, SapieiUia et
, , , , \ :,
btacbium dexlerae, Aliissitmi virUis : le iaadamu*.
, xa\
.
cum Paire et Spiriiu.
I
XI.
IV.
IN DOMINICAM PALMAUUM.
.
Acrostichit:

Osanna : Christus benedictus Deu$.

, \
.
" ,
Visi suni iantes abyssi aqua experles, et nulu*\ revelata sunt exjesiuatniig maris fumlaraema pro . pter validum venlum : boc enim increpasii. Pecu* , liarem populum salvasii canenlem vicloiiee bymnum
.
libi, Doiuine.
Ex ore iHfaniium innocenium et lacieutiuro iau \
, - dcm servorum iuorum perfecisli, destruas i m , \ micum, ei ulciscaris passione crucis lapsum vete ,
ris Adanti, ei per lignum resuscties bune caneii , .
lem viclori bymnuoi libi, Domine.
,
LauJem Ecolesia sancioruni tibi babilami Sion,
, . Chrisle, proferl. le aulem, hrael, faclore BUO
* , , , gaudel; et roonles, geutes nempe adversaria? sa , ^ xeique cordis, ex facio lua exsultaverunt, canente&
, .
victoria? bymnum libi, Domiitc.
Scaturientem iuo maudato prteruptam durissi , roam peiram euxit Israelilicus poptilug : peira au, lem lu es, Chrisic, ei viia, in quo fuodaia csi Eccle * , , . sia claraans : Osanna, beuedictus es qui veuie.
Moriuum qualriduanum jnssu tuo ex defunclis

^ * , * conlremiscens infcmue emisit Lazaruro: tu cnim
t9
Barucb , 38.
^ . . 7 Anlb. .
Ânib. .
Hanc
VAWiE LECTIONES.
Anlb. , \ ^
" ^ f ;
acrosiicbidem negligenier oraissam ex versuum mitus Iiuc w
499
COSM- H I E f t O S O t .
W
resurrectio, Christe, cl vita cs, ift qtH> fundaia est , Ecclesia clamans: Osanna, bencdirlus es qui venis. ', e! .
", * , \
Cantale digne, sacerdotes in Siou, et volum rcd . }
dite Chrislo in Jerusalem. lpse adv*=nit in gloria
, xpajoyw
ciiin dorminaltoite, m quo fundata c<i Ecclcsia cla, , .
niaiis : Osanua, bcnedictifls es qui venis.
,
Ciirislns veniuius manifestc Deos nostcr, venicl
. , ol iton lardabil cx monte umbroso, dcnso, puclla
, cr.si.
patienle viri ncscia, ail olim propheia. Quare om , .
ncs clameinus : Gbiria potenlia? tuse, Domine.
' , \
Erumpanl la?tiiian fortcni propter niisciicordiam montes, el omnes < olles, et ligna silrae plan- -. , \ ^.
, , \ , ', 1"dant manibus Gbrisium lauJalo, gcntcs, et bunc
, , .
universi popnli celeb: anles, clamato :jGloria poten\\ta tua?, Domin?.
Fortiludinem rex saectilorum Dommiis indulus
veniet: hujus pulcbrituitinis et gloriae incomparabi*
lis decor esl in Sion. Qirare omnes clamcoius :
Gloria polentKC Uia?, Domine.
/ ^, \ . | , .
. ' ,
. ^ /- *?
; /,, \ "/?<',/
' ^ ?) , U J ^ Z .

Palroo qi mensus est cailum, pugillo autcm

terram, Dominus a Icsl. Sionem eleniin elegit : in
ipsa vero bal>itarc et regnare placilum est, in gcntibus ctiam, qaae iu rfide clament : Gloria potcntia?
Iua\ Doniinc.
Qui evangelizns Sion, in moniem ascende; qirique Jerasalcni pra?dicas, in fortiliidinc exalta vocem : Gloriosa d k u sunt de le, civilas Dei : pax
lupcr h r a d , ei salulare geulibus.
Qui in allissimis scdct super Cberubim Dcus,
, ' , ,
, ^
. \ ,
; , \ .
...
-. ,

..
v
buinilia respicil, ccce vcnil in gloria cum polcsla- G ,
,
|
.
te, el replebmilur omnia divina laude ipsius. Pax
super Israel, el saluiare geniibus.
,
. \ , \
.
, ., ,
, \
.
tJ > . \ , XJ\ .
Clamavcrunl in laelhia jnslonim animae : Nunc
' *
tnundo testamenium novum disponilur, et aspcr , (>*'1'
sione innovaiur populus divini sanguiuis.
.
Suscipe , Isracl, Dei rcgtium, cl qui ambulal i<
, , */,
Itiicbris lumcn vidcat magnum, cl aspcrstonc in , novelur populus divini sanguinis.
Soltitos vinclos luos, Sion, emiae, et de 'acu igno- ^ .
, , . *%\
ranl ;c sine aqua educ : at((uc aspcrsionc innovelur popubis divini sanguinis.
* fiav-iQui salvasli in ignc Abramidas pueros lnos,
.
Cbaldaôs vcro intcrfeci^li, quoniam Iiijuste ju'() ~
^lis insidias slruxcrunl, siipeilaudabilis Dcniine,
, , ;
l'cu* patmm, bcnedictuses.
, ,
Geiiii flr*xo populi ct cum discipulis gaudenlos,
, .
cnm (K^lniis Osaitna filio David clanial ani : Supcr \, \ *^
lacdabiiis Domine, Detis palrum, bencdictiis cs.
*, ' *
* , , binplcx mullitudo, adhuc infmiilis sclas, ul
!.
1 , ,
Sioir, Bei mons sancte, cl Jcrusalem, in circuilu

oculos luos ieva, el vide congrcgalos fllios luos iu
tti. Ecce cnim vencrunt dc longc adorare regem
tuum. Pax snper tsrael, el salutare gciitibus.
VA:\LI:
< Forte .
LECTIONES.
.
502
Dcum detet, le, rex Isracl et angcloram, laudavii :
&(, , - , SupcrlaudabHis Domine, Deus patrum, benedichis
, 6 , cs.
.
Cum palmis lU>i, Cbrisle, ramisqtie plaudebant
, , ;
lurbae : Bencdiclus qui venit rex saeculoriuii cla ,
mabatil: Superlaudabilis Domine, Deus palruin, be !, , ,
nedictus es.
*
Lcctaie, Jcrusalem, conventum agile, qui diligilis
, ", , ! Sion. Qui rrgnal enim in saecula Dominns vitiulum
. ' 0
vcuit. Timcat omius terra a facie ejus, el clamel :
.
Benedicitc , opcra , Dominum , el superexaltale in
* , \ ,
omnia sxcula.
, , !
&.
Juvenem pullum ascendens rex tuus, Sion, asliiil
, , Cb istus. Irraiiouabilcm cnim idolorum errorem
7] .
solvcre, cffrenem inipelum conr.pescere oinniutn
,
gcntium advenit, ut canlent : Benedicite, opcra,
, ,
Dominum, ct supercxallate in omuia sxcnla.
, ,
.
Deus luns (gaode, Sion, valde) regnavil in sx (, , )
cula Chrislus. Isle, ul scriptum esl, niitis cl sal . , ,
^, - vator, jusius redemptor noster venil super pullo
', *, > equitans, ut audaciam perderet immiconim non
, , , \ clamantium: Benedicite, opera, Dominum, cl superexallate in omnia saccula.
;.
Disslpaiur sacri tcmpii iniquum synodrium con* lumacium
: oraiionis enim Dei domum speluncam
,
cffoceranl latronuin, acorde Redemplorem excludeu- ,
, < , tes, cui clamamus : Bcnedicite, opcra, Dominuin,
el supcrcxaltale in omnia sseeula.
^, , \
m
:.
\ ,
^, , :, \
PS tipuuv.
', , \ ,
; , ,
?. \ ;*
:
T LJV.
K
<J> ,
,
& . ^
.
Deus Dominus el apparuil nobis, constiitiile

diem solemnem, et exsultaiiles venile inagiiiikemus
Cbristum, cum palmis ct ramis laudibus clamantes : Benediclus qui venil in nuniin Domini Salvntoris noslri.
Genies ul quid frcmuislis in Scripluras, et sacerdoles ut quid inania medilali esiis? diccnlcs :
Quis esl isle cui pueri cum palmis el ramts laudibus clamant : Benediclus qui veuil iu noininc Domini Salvatoris nostri.
Hic Deus cui similis nuHus, omucm viam jusinra
inveniens dedit dilecto Isracl : el post bac rum
bominibus conversalus est visibilis. Bciiediclus
venit in noniine Doniini Salvaloris nosli i .
- ^;; .
^'
*^
-^ .
Scandala semitas occupantia quid vos ponilis immorigcri? veloces pedes veslri ad eflundendum san>
guinein Doinini. Scd resurgel ul salvel omncs qui
clamanl: Benedictus qui venit in uomine Domini
Salvaloiis nosiri.
'.
.

,.
, '
XII.
EXALTATIONEM CKUCIS.
Acroslicltis :
Cruce confisu* hymnum eructo.
Cruceiu figurans Moyses, in directo vifga Hu
YAUI/E LECTIONES.
* Forle .
503
COSMiE H I E R O S O L .
biura mare divieil Israeli iler facienti, ijem vero

per reductionem
supra Pbaraoncro
eum curribut
"

perculiens u n i v i l ; in lalitudine delliieans invinci .
bile telum. Ideo Cbrislo canamus.Deo nostro, quo $ , .
niam gloriiicatMs est.

J
Typura oiim Moyses intmacutatae passionis iu

6 iv'
seipso ostendii, niedius inler sacerdoies slans:
, ;
cruci vero configuraius, exlensis tropaeum manibus
, ,
excilavii, polealiam perdens Amalec perditi. Quare .
Cbristo canaraus Deo ao*tro, queniam glorilkatua ^ .
est.
,
Jmposuit Moyses super coato remediura, corruplivi libcralorium el venefici morsus : et in ligno \ \
, figura cracis serpenlena pcr lerram se irabentem
, .
alligavii obliquum, in boc iriumplians noxam. Qua ^ , .
re Cbriste canamus Deo nostro, quouiam glorificatus est.

Ostendii co&luni crueis iropaeum pio imptTaiori
\ , iv
et regi divina ineditanti, in quo hoslium acerri
} ,.
morum riejecttta est fremilus, errorque subversus
, \ ( .
est, ei fides explicala divina ad usque lerminos ter $ , .
rae. Quare Cbriste c&namus Deo nostro quoniara
gtarifteaius esl.

Yirga in lypum mysterii assmnilur : germine
. Tij ]
onim declaral sacerdolem. Slerili aulem anlea Ec ,
cleeiae nunc eCttoruil lignnm crucis in imperiiun et
\ .
firmameiUum.
^ Ubi emisit percussa aquam pelra durissima i m
\ , ).
morigepo populo e( duri eordis, divinitus vocalse
indicavil Ecclesiae my&lenmii, cujus crux esl iinpc- Q ,
\ .
rium el firmaroenluin.
,
Latere immaculato basta vulnerato, aqua ctim
, ^.
fcangiiine effluxit, quae iunovat tesiameiUum el pur. *gal peccata. Fidelium cnim crux gloriaiio est, ct
\ .
rcgum imperkim alque ilnnameQlum.
, , Audivi, Domine, oeconomiac tua mysterium^ i n , , \ OOJ
M l c x i opcra lua, el gloriBcavi tuaro detlalem.
.
*->
Amarulenlos muiavit ligno Moyses fomea iti
, <
crcmo quondain cruce, ad pietatem praemonslrans
.
,
grnlium lianslationcm.
{ ,
Qui iino reeeperat socurim, reddidil Jordanis
,
ligno , cruce el baplismale excisioncin erroris
.
subindicans.

Sacrale proiiciscilur quadripariitus populus de D
, riucens arcam lestimonii in ftgura % cruciformi .
bus aciebus commendabilis.
Mirabiliier cxplicala sokires rjHlios vibravit crux,
*el cnarraverunt coeli gloriara Dei noslri.
,
.
bealissimum lignum, in quo dislenlus est
, X p W v
Cbristus rex el Dominus! per quod excidit qui
, ' -ligno decepil, in errorcni induclus eo, qui in te , : ^
carrie coiiflxus est, Deo, qui pracbel pacem anirua\, .
bus noslris.
f
1 1
1 1
I V Keg. ,. * Numer. , 1 scqq.

VAilliE LECTIONLS.
Aiitb. . . . . .
Anlb. .
Anlb.
S05
506
, , Te commendabile ligmim, in quo d&sti-ntus et

0, ,
Chrislus, qui Eden cuslodiebai versalilis gladius,
4^. - crux, reveritus csl. Terribilis vero Cherubimui
, cessil ei, qui libi eotifixus esl Cbrislus, qui praebel
.
pacem animabus noslris.
' ^
Inferorum petestates adversariae crucis, horreni
, - expresswn signum iu aere, in quo vcrsanlur. Coe. ,
lestium vero lerrigenumquc genus genu fleciitCbri,
slo, qui praebel paccm aniinabus neslris.
.
\
Fulgoribus puris visa divina crux obtewebratis
,
geuiibus erroneee seductionis, ditiiuim jubar corru ,
scans concilial Cbristo qui in ea coafixus esl, qui
, praelxH paiem ammabus nostris.
.
- Marinse fer in visceribos* palmas Jonas decus , salim exlendens, salutarem passioncm sapienter
. " , * *
praefigurabat. Idcirco iriduanus egressus stipernam
resurreclioneoi ad vivum cxpressii carnc cracifixi
; , Cbristi Dei, el triduana rcsurreclioee inuodttm illu .
'
minanlis.
, \ \, Senio incurvos el morbo confeciue surgal Jacob
, roanus decussans, quo virlulem indicet \ivificse
. \
crucis. Veiuslaiem enim legalis adumbranlis lillera*
nova scriptura exaravil, qui in ea contixus est carne
\ , - DiMis, c i auimabus exilialem morbum erroris susllllil.
.
^ \ iuvenilibue iniponens palmaa divimte Israel de , - cussalim capitibus, oslendebai aniiquioris gloiiae
. - Q populum legis cullorera. Cum is iu suspicioneai venisscl quod erravissel, non immulavit vivrlicum ty, '
, , p u m : Eminebil enini populus Cbrisli Di i rcccna
compaclus, clamabal, cruce munilus.
.
Demens praeceptoiB lyranni impii populos comnio"
vit, spirans minaruin et blaspbembK Oco invisae.
, \ .
NihilomiHus Ires pueroe non perculit ira ferina,
" 5;, , * - non ignis crepilaite : sed tanquam rcsonanli vide* \ *0 - sim roiifera iti aura, degenies in igne, psallebanl;
SnperlauJabilis palrnm el nostT Deus, benodi; \ , .
clus es.
Lignum dcgueians priams inlcr bonrncs, ad cor
rupiioncin Iransiit. Amissiouc cnim viic igiiomi. niosissima daauiatus, tolo gencri, nt quis iilud suo
, , ,
1
iu corpore porlans, vcluti pesiis, morbuin parlici . ' n , - l> pavit. Al ieperienie& lcrrigenaj posiliiuinium crucis
\ , . g<>> clamamus : Supcrlaudabilis palruni c l
uoster Deus, benedicius es.
Solvil inandalum Dei inobedienlia, c l lignum a l ^

lulcral morlem bominibus, qucxl inipoilane usurpalum fuerat. Ad sccuriialeni aulem prrliosx viLx
iude lignum probibelur, quod nocte insidiarHii in
doloribus morilnri benignilas apcruil claiuauiis :
Siiperlaudabilis palrum c l noster Deus, bouediclus es.
*6 Virgce tcnet suramuiu Joseph (|ui fulura vidcl.
, \ /.
;, .
* , '

\ ; , .
n
LECT10NES.
1
Arilb. \ pro . i Aiilb. .

. .
V*.
. . . . . ) .
k
Aulb. .
Anlb.
507
COSM/E H I E R O S O L .
y$
Israclis rrgni robnr quomoio coapt:ibil inclyla crux ^ , ~

.
praioslfmlrns. Ea eniin ost regibiis Irinmplialis glo ,
riaiio. lumen iis, qtii iid clainanl : &iperlaud.i\
bilis patrum < l nost.r Deus, beisedicltis es.
\ , .
, , Bcnedicile, pueri riuiu TO paros, TrinitaJi; opifi 5
cem Palrem Deum lati 'aip; comlcsccndeiis Verhmn
, \
qr.odque ignem in rorcm uiuiavit; el supercxaUate
oninibus viiam praebeniem. Spiriltini satK lum sa>

cula.
.
Exaltato ligno asperso sangtiine incarnaii Verbi
' { Dei, laudatc, virtules coMorum , bominum revocatio^ , ,
, . ,
netn fesio celcbranles. Popult, adorate Cbristi
, '
crucein, per quam mundo fii rcsurreclio in sae .
cula.
0
Terrigcnae qui manll us dispensa'orcs fslis gra-

liae, cruccm in qwa stolil Cliristtis Deiis xallaie i i l
saccrdoles decet, lanreamquc Doi Verbi corpus
juae Lransverberavii. Yideanl gculus oiiines saluiare
Dii gloriiicanles in sarii1a.
Qui divino suffragio praelali estis, exsullate :
Chrislianorum fldcb s regcs, gloiiamini, iriumpbale
tvlum divinitus coitsecuii, venerandam scilicel
c i u c c m . Perbanc enni gentes bellorum animosilalem requirenles, disperduntur in saecula.
Myslicus es,Deipara, paradisus sinecullu genninans Cbrislum, a quo crucis vivificura in leira
ptantatuai est lignuna : quo ntinc cxallalo, vcneratiles illum, le magnificainus.
Exsultenl ligna silvae universa, sanciificala natura
rorum a quo ab inilio planlata fucruul Cbrislo
lislenlo in ligno : quo rninc exaltalo, vcnerantes
i)lum,le magiiittcamtis.
,
;, \
.

.
,
, ,
, ,
' ,
.
, !, ,
, '
"
, , :.
* >
, ? ' 0 '
, , .

,
* * *
. \ *.
, .
- ,
.
,
, . "
Sacnim ereclum est contu rcligiosis capilis unif ersonun, crux; in quo peccatorum spiriltialium
conii iiiganlur cornua omnia, qtio nunc exaltalo
adoramus Cbrislum, le magniiicanles.
Qua3 pcr esiim ligni generi conligit mors, per
crticcni cvaruaia est bodie. Progenilricis enim nnivwsalis malediclio dissolula csl germine purissimae
fMpara, quam omnes virtules coelorum magniQcaisi.
Qui non reliquisli inabrogatum amarorem ligni,
bomine, pcr cruccm porfecle sustulisli. Quare et
ligniuii solvil aliquande amaritudinem aquarum D 5
), ,;,
,
Navrba, prafiguians citiciseilicaciam, quam oinncs
.
vh uiles cocloi um magiiiiieanl.
* -jliidesinenter obrutos raligine progeniloris, Domi, , , ';
ne, por crucem exallasli bodie. Ul eniit errorc n i ^
iuis inlemperanier nalura abrcpla esl, sic inlogrc
,
nos ilerum crexil luinen crncis, quam fidclcs ma , .
gnificamus.
" >
Ul lypum ostcnderes imindo adorabiliMn, Doinino,
,
, * , ,
crucis in omnibus laiiquam gltuiosuin, in C(rlo ef(
VARIJE LECTIONES.
0
Aulli. .
Aiilb. 2. q Antli. .
. Sic et infra. * Anlb. , .
Ctcriirriint in Anlb. pag. 73. Anlli. . * . .
.
r
u
Anth. . Anth.
Hac videnlur temere mstMiaf.
. Anlb. . An;ii.
v
509
549
\ formasli immcnso lumine ilbistralo rcgi armapinatl .

lurain inviclam. Idcirco te viilulcs coclorum ibagr.ittiv .
ficanl.
'. .
XIII.
.
OCCUKSUM.
\
Sivc in prmentalionem secundum carnem Domini

el Salvaloris nosiri Jesu Chrisli.

.
Acrostichis :

Ckrisium lcelabundus senex in ttlnis accipit.

Aridunj elTectum solum in quo gignuntur abyssi,
> sol quondam pcrmeavit; tanquam murus enim
, \ "
compacla cst ulrinque aqua populo pedibus per
.
marc iler facienli, Deoque placile modulanli : Canlemus Domino, gloriose enim glorificalus est.
Rorenl aquam nebulae; sol cnim in nube lcvi i n
vcctus aslilit puris ulnis Christus in lemplo lanquam puer. Quare iideles claincmus : Canicmus
. \ Domiito, gloriosc cnim gloriiicalus Cfl.
* " * .
Koboramini, manus Simeonis sonio romiss;r, <l
, , ,
crura debilia senis, recia nioveinini Clnisii in o'\ ,
cursum, cboream cum incorporeis cornponcntt s:
: , Canlcmus Domiiio, gloi iose enim gloriiicaltis osl.
'
.
Intcllcclu dislenti coe!i, hctanMni, cxstiHrlqua
, .
, / '.- tcrra; divino clenim ex sinu opifex adwni ns
Cbristu3, a maire Virgine Deo Palri offnlnr infais,
,
, y i qui ante omnia exslilil : Gloriosecnim gloriih aiu:*
.
est.
robur in le confidenliuin! robot-a, Domino, Ec , ,
, ,
clesiam, quam acquisivisti preliosc sanguine tuo.
.
(
Primogenilii9 ex Patrc ante sxcula, primogenitus
,
infans pucllse incorruptas bomini maiuim porrigcns
'
.
apparuit.
Puerilia sapienlcm effeclum seduclione progeni^- ,
lorem, rursus sanaturus Deus Verbum puerascens
-. i- .
apparuil.
Terne prolem pristina repetcnlem banc divinila :-
^ ;
tis conforniem nalurain condilor iaimulabililcr pue&.
rascens oslendit.
, .
Operuit coelos virlus tua, Cbriste. Ex arca enim
prodb-ns sanciilicationis tua; interaeraia3 matris,
, ^
ternpbr gloria; lua3 visus es u l parvulus in u l \
uis ptiriaius : et omnia replela sunt laudalione
^ . .
^ lua.
, ^ ,
Lrclabuude Simeon, arcanorum anlistes, Dcigc , '
nitrix clamabat, quem olim per Spiritura sanctum
, vaticinatus es, puellum Verbum Cbristum in ulnas
?, recipc, vocifcrans ad eum : Keplcia sunt omnia
.
laiidationc lua.
" , , ,
Quam sperasti, Simeon, luo tempore victunwn,
,
infanlibus gaudcns suscipe Cbrislum, Israelis Dci
, \ ,
Ciiisolaiioaem, legis iaciorem cl Domiuum, ad> ,
inipifhicm legis disposilionem, vociferans ad Ulum :
* .
Unplt ta suiil omnia laudaiioivc (ua.
11
V A H I i E LECTIONES.
A n l b . . *> llanc acrosiirbcm cx iniliis vcrsmun omissam buc rovocavimus.
.
Autb. .
* Anib. .^.
Aulb. .
d
Aiuh.
5it
COSMJE H I E R O S O L .
Inlutlus Simeon Verbum xlernum cuiu carne, a

Yirgine, tanqaam a Cherubico tbrono gestalum,
auctorcm exatandi omnia tanquam puerulum, obstupescens clamabal ad eom : Repleta sunl omnia
laudatione tua.
Ut yidii Isaias syoabolice in ibroao elevaio Deam
ab angelis gloriae circumslipatum : me miserum!
clamabal, prxvidi enim corpore indulum Deura,
lumiuis inoccidui pacisque dominalorem.
Inlelligens divinui senex prannonstralam olim
propbelse gloriam, manibus Verbum videns mairis
gestatum, gaudeas, clamabal, venerauda ! vcluti
tbronus eniui complecteris Dcuin, luminis inoccidui
pacisque dominalorem.
lnclinalus sencx, et vesrigia Dco inspiraute contingens Uei Genilricts et virum nescienlis : Jgnem, ^
a i l , bajulas, iminaculala! Infanlem pavesco in ulnas accipere Dcum, lumiois inoccidui pacisquc dominaioreni.
Mundatur lsaias Scrapbim carbonem suscipicns.
Senex clamabat Dei i u a l r i ; Tu lanquam forceps
niauibus illusirabis IOC tradcns quem bajulas, luniiliis inoccidui pacisque dominalorem.
Clamavil ad le videns senex oculis SaliHaio,.
quod populis aslilii ex Deo : Cbrtsle, l u es Deus
uieus.
In Sion lu lapis posstus cs ineredulis oflensiouis
cl scandali; petra infracla, (Idtlium salus,
bft
,
,
,
.
'
* 0 ,
, ! ,
\ .
Tta>at
,
, , !
, \
, \
\ , ,
, , ! ;
, \ .
\ . *0
\ ,
\ .
;
, ,
.

, * ^ ,
.

Firmiler ferens cbaraclercm ejus qui lc ante s - ^
, '
cula genuit, humanam ex miscricordia nunc cir.
cumdatus es iuiirmilatcin.
, , Filiuin Excelsi, filium Virginis, Deum puel ^.
)um effectum veneratum jatu me nunc diimlle in
pace.
\ ;,
Te qui in igne irrorasii pueros de divinis locu\ *
tos, in Virgineqiie iminaculalc itibabitasli, Dcum
Verbum laudamus, religiose canentes : Benedictus , \
.
es, Deus palruni noslrorum.
, , ,
Ada? declaralurus, Abeo, in inferis degenti, et Evae
\ ,
allaturus bonum nunlium, clamabal Simcon cum
,
prophelis cboreas agcns : Bencdiclus cs, Deus pa .
trum noslrorum.
, & *
Genus lerrenum Hbcrans Deus usque ad infernos
vcniel, caplivis vero prxbebil omnibus emissiuncro, ry , '.*
c l visum caecis, u l inviccm clamenl: Benediclus es, , ,
.
Dc s palrum noslrorum.
\ , , ( ^,
Tuum vcro cor, iinmaculata, gladius pcrlrans ) ,
ibit, Simon Deiparx valicinalus cst, in crucc cum
* ,
ccrnes Filium luum, cui clamamus : Bcnediclus es,
.
]>eus palrum iioslroruui.
\ Inloleratido igni appliciii pielatis moderaiores
pneri, a flamma vcro non lajsi, divinum bymnuin , \ ,
cancbaut : Bcnedici^, onmia opcra Domiui, Domi- , ,
).
nuin.
VARliE LECTIONES.
b
* Antb. .
Anlb. dcesl bic ci infra.
\ , sic cl infra.
Anlb. .
i A n t b .
,
,
>.:: ,
, .
. ,
; , \ . * , , .
, ,
, ,
.
, , ,
2 ,
. ,
, \ , - I
.

, * , ^
,
! ,
.
' , , ,
,
-, ; , ,
.
1
514
Popule /srael, iuam gloriam, Emmamilm, ccrnens infanlcm Yirgine, anie faciem diviwae arcac
miuccboreas age : Benedicile, oninia opera Dnmiei,
Dominum.
Ecce Simcon clainabal : Sigiium cui conlradicetur, isle erit Deus, qui ct infansesl. Huic Hde canlemus: Benedkite, omnia opcra Domiiii, Dominuin.
Vita cum sit isle, ruina fulurus esl incrcdulis
puer nalus Dcus Yerbum, quippe resurreciio omnibos qui in fide canunl : Benedicile, omuia opcra
Domini, Domiilum.
tu lege, unibra el liltera typum ccmamus fideles:
O.nnc masculum adapericns vulvam, sanctum Deo.
Quare primogeiiiuim Verbum, Paltisaelerni Filium,
priinogi nitmn faclum malri virginaliter, inagmbcemus.
Priscis rccens nalis par lurlurum duo\e pullt
eranl; pro quibus divinus sencx et prudens Anua
propbelissa ualo cx Yirginc, et unico Filio Palris
lemplum subeunli rniuistrant nagnificantes.
Reddidisti mibi, clanjabai Simeen, salularis tui,

Cbrisie, Ixiiliam : recipe luum cullorem umbra
qiiidem defaligatant, sed novellum graiiae caducealorem, mysleriorum conscium, in laudc magnificantem.
" ,
Beligiose gralias agebat Anna valicinio respon \ , \
dens, sapiens illa et sancta anus, Domino in templo
^ manifeste : Deiparani vero depraedicans omnibus
, .
pracsentibns, magnificabat.
0
11 LECl.ONES.
k
Anta. addil . * Ibid. add. .

Anlb. .
Anih. . 9 ^.. Notal bic rubricaj\ntbologii, odas bas modulatos fuisse monacboe CryFerrata.
C O S M ^ MONACHI ALIJS
>
\
, \ ,

^.
, ,
^ *#, .
VARIifc
OBJE*.
Qui prius ex non exslantibus produxisli unircrsam creaturam, et noaii cordium secrela, pra>
dicis lanquam Dominus discipulis Lazari dormilionem
Homir.em nalura subsUnlialiler, indute, Cbrisle,
ex Yirgine, lu Lazari sepulcruni addiscete inierrogabas ul bomo, non ignorans ut Dcus ubi jacerel.
LECTIONES.
âs Otlas inveniraus in Triodio cdiio Rornai an. 1758 ad fidcm velcnim mss. pag. 455 seqq. Qua3
p i j V i i a l i o m Cosmam auctorem babcre facile crcdideriiu, prseseitim quac iongioribus conslant slro-
515
COSM IITEROSOL.
)16
Confirmalurtim Yerbum, tu'i resurrcclioncm vc- , , ,3: ,*-,

raciter, lanquam ex somno amicum cxciiasii jam
; '.-.,
fUentem , qualridiiaimm morluuni cx sopnlcro.
.
Ordines le angeloruin cl bominiini, spo; si
,
jicscia inaler, lau.lant indoshenler : Crealorcm
, ( -
cniih * 01m ui pueliuai in ulnis luis porlasli.
, ;
.
111 aquir perlransions veluli in arido, /ftgypiiam \ , '.
qucimprohiiaiciu ciTugiens, Israelila clamabai ; ile/ ,
denipiort nualro cl Deo cauleiuus.
\ ,
II.
\
Aslans lu scpulcro, admirabilium pairalor Do , ,
roiiic, Lazari in Beliiania, hunc flevisti, legc na , ,
l u i * tonipiobans larnem luani, JeU Dous m i ,
, ; ,
quam a.sstunpsisli.
.^
!-iuja;
A!a: i;c luciimi iu confeslim Iranquillasli, Salva-
, \ ^.-. ,
tor, MailliiC siuiul osleiidens arbiirium : (u eniin
, \ , ?
ivs;:nvcJio, et vila, ul dixisli : verilas es enim
\ .
t i Oiituium Domi.ius.
*. , , i3ou
Obvolulum fasciis amicuni, Oomine, infcrni ex
*. ,
morluis el caliginc bunc rapuisli, lu in verbo
/>,';
luo cmnipolemi morlis disrumpeits clauslia et
\ ,
jcg:;a.
; , , ^
Qni in Yirginc iiibabilusli corporalitcr, Doniinc,
& ; , \ visus cs bominibus ul congrucbat cerni (e : cani
, ,
porro demonsirasli ul vcram Dciparain et iidclium
.
auxiliiun, solc misericors.
' ;, /
Cuilosiis foruicis concameralor Dominc, ct Eccle ; ; tj
aldi xdiiicalor, lu me robora iu charilale (ua, qui
?
cs dcsidcrioi mn vcrlcx, fideliuni firmamentum, O Q

, , .
sole mismcors
^.,
Coaslilcruni Cbrislo Lazari sororcs, et flenlcs
\ \ amarc et ejulanlcs dixcrunt ci : Domiue, moriuus
esi Lazarus. Ipse vero ui Deus 11011 iguorans eepul- , . ; . ok
crum, iiucrrogabat cas : Ubi posuislis? el accedens , atl inonumeulum, vocabat qualriduanum Laza- ; \ , &
. , \ ^
nun. Siaiim surrexil, cl adorabal eutu qui se
.
busciiavil.

,
Pnenosccns omnia tanquam auctor, in Belbania
prajdixcrasdiscipulis : Amicus noslcr Lazartis dor- *0 ^
mivii bodie. El sciens imeirogabas : Ubi posuisiis ? . : , "
; \
et ad Palrcin orasli illacrynians ul bomo. Quare
. " , '>
elclanians, quein diligebas ex inferis leeusciiasli,
, , .
Domine, qualriduarium Lazarum. Idcirco clameimis
D
$ , , ad le : Suscipe, Chiislc Dcus, auJciUium offerre
<:
', \ ;-
laudaiioucm, et dignos fac omncs gloria lua.
.
.
III.
, , ^,
Tu lanquam paslor rapuisti, Salvalor, bomincm
. , .<
labiilum janiqualiiduaiiuni, ConJiior, de lacu iualo
\
revera ct oainium voraci : utque poicns el Dominus
^
in boc pracosieudcns iminensam glo: iam luue nunc
:.
iriduanai rcsurreclionis.
. \ , ,
qui vila es couluila Marlba, clamabal : Si
6 , , xoi
.fui&ses bic, Dominc, illuniiiiatio omniuin el vi(a,
VARIiE LECTIONES.
Forte .
ili
1.
,> , ;. prorsns non fuissel morluiis, drf;n etus uuu

fuissfl visus Lazanis. A l lu, niiscncois, q<-i
tl , , ,
vila cs iiiorluuTiiin , in gaudiuiu vertis luciuui
/ .
, , . \ ,
,
, -; ,
.
,
,
. ,
, \
.
Te fonlcmliment,Doininc, abyssi; tibi senit a ua

univorsa ; te janilores cxpavescunl, Chrisle. i * fe t n i quc clauslra polenlia lua dissolvuntur, Lazaro
lesurgenle ex moriuis voce lua, oiuiiipoicns
Salvaior misericor*.
Tu liilelitim glorialio es, virrnescia; tu pÎrona, lu etiam rcftjgiuiii Cbristianorutn, muius'
et portus. Ad Filium luum uamque supplicalion; s
afTers, iinmaculatissima, et salvas ex periculis
t'us qui in fide el affeclu Deiparam iminaculatam ln
recognoscnnt.
, , \ Tu es forliludo mea, Doroine, ct virlusmea; I H
Deus meus, lu nira cxsfiliatio : qui paloruiiiii
,
, \ - siintni non dcsei-ui*li, ei nosliam misciiam visila:. . sti. Quarc cum propbeia Habacuc ad le clamo : Yirlu ilua gloria,o uiiscricors.
, ;; , .
IV.
'.
Pairi dans gloriam, lanquam non conlrarius Dco
, ^
, , orabas, cimimslaiUern (u conllrmans luibam,
btngaiiiiuis, ratiarum aclioneni Patri luo rcddeus,
, \ JUSSVJ resusciians Lazaium.
9, .
vox dînitus souans divinseqne virtulis, impc" , , ,
rii tui, Salvalor! per quain inferonini porias *ora , ! '
. *' , - lissiina? nirrtis coniregisli. Sed eripe mo ex p.-.s ' , sioiiibtis tiicis, oliin qualriduanum amicum luuin
.
^ Lazaruin.
,^ \ ; ,
Stipplicaliouibus Lazari, MarlbaB cl Mariac dignos
, ii'>5 fac, qui situus specialores crucis cl passionis
fcv; , , \
lu;p, Domitu', atque illuiniiiatricis lempoi-um ct
, .
rogalis resirrrectiotiis lue, misericors.
^
Maicrnam loqticudi liberlalem ad Filiurrv luitm
, , obiiiirns, imn>ac(i!a!jssima, connatre providi'n(i:e
; * \
nostia! no ciiram abjicias, precamtir :
oiiiin et
* .
solam Cbristiani apud Doniiiium propitiaiionem
bcHignam oflerimtis.
" ,
Uiquid me repulibli a facie lua, liunen inocci , , dumti, et opeiuerunl me aiienii lenebra* mis^ral i ; "* , \ lcm? Sedconverio me, e( ad lumen maiidatorum luo , .
runi vias raeas dirigc, diiprecor.
'.
V.
, , - | ) Junant in ceto, Dootine, oinnium unieum c<dloea ; ,
sii, me vcro viiicium retibus ininiici, iai;([uain cx
*jflf*u* , .
corruplionc illuiu, libeia.
. , ,
Cbarilasle in Belbauiam, Doniinc, diiNitaii L / t
rum, ct bnnc jam fetcnlein resuscilasii lanquam
, %\
Deus, alque a vinculis iiiferi exeinibli.
, \ ir. .
Martba quidem deploralutii babebal Lazarum
,
jaui quatriduanum. A l Cl.rislus corruplum rcMibcitavit ul Dous, et ad viiaui rcvocavil vcrbo.
, .
VI.
C
Pucri Ilebrscorum in fornace coniulcarnnt
&
flaiiitnam auimose, al(|ue in rorcin igiicm vcrmSr^z , \
tlaiuanies : Beuediclus es Doiuinc Ocus, I U
&
. , , -
saMula.
^.
lllacryinalus latiquam boino, uiisirieo/s, resu
, , ^
4
COSM/E H I E R O S O L .
sc.lasli lanquam Deus sepulhim : atquc ab inferis

liberalusLazarus damabal : Bcnedictus e&, Dominc
Deus, in suecula.
Exiil fasciis revincttis, cbaumquc inferni el Ifciws
liras aufugiens Domini vcrbo Lazarus, clamans :
Benediclus es, Domine Dcu8, in saecula.
* \ $ \ - , ,
.
, $ \
;,
, ,
.
VII.
'.
Musicis organis consonanlibus, ci populis inll , \
nilis adoranlibus slaluam miserabilcin, Ires pucri
$,
011 obleniperanies, Doiuiiiuin laudabanl et glori- , \ ficabanl in oinnia sxcula.
; .
Tanquani pastor agnum vcstigiis sccuttis, nlque
, \
ox lupo erudeli peniicioso rapieus, qui omnipou*iis , ,
cs, corrupiuin renovas clainanteiu ad le : Latidale
\
r l superexaUalc in omnia sa*cula.
^ .;.
(Jl bomo sepulcrum requirebas, morluum ut
' ,
condilor resuscitans jussu Dominico : quem infei ;
nus leformidat clamanleni ad tc : Laudalc cl sirper- \
cxallale in omnia stecuia.
.
YIH.
\
Imraaculatam gloriose bonoremus, populi, Dci , \,
param ; quae divinum igncm in uteio quin combu- \ -
reielnr concepil, bymnt* ptrpe.lui9 magniticemus.
.
Populi videnlcs ambulaiitcm morluum qualridua01 \, ,
num, perculsi admiralione clamabanl Redemptori,
,
le Deum in byinnis magnificantes.
.
In auiecessiun confirnians gloriosam resurrcclio , ,/>
neiu tuam, Salvator mi, morluum qttatridua,
num ex inferis Uberas Lazarum. lu liyniuis magni- ^
. .
fico le.
x o v
IX.
Qui iaduiCur lutnine sicul vcstimeoto, propur

nos secundum nos iieri dignatus esi. Fluenia subil
Jordauica bodie; non ipse iudigeiia illis ad puriiicaiioncra, sed nobis in seipso adiainislrans regeneraiioiieiiu 0 prodigium! Sine Jgne rcfundil, et
religit siuc s*ibaclione, et sobdal qui in ipso ilhiminanlur (bapihmo), Cbrislus Dcus ei Salvalor animaram nostrarum.
Te in spirilu ei igue purgaiilew pcccaium mundi
videns Baplisla accedeiilem ad sc, timens el Iremens
claiitabal dicens : Non audeo conlreclare caput
luum immaculaium. Tu me sanctiGca, Domine, di
vioa apparilioiki lua, sole misei icore.
|)
Agitcdum imiieinur prudentes virgines. Agilc
occurramus apparenli Domiiio, quoniam processii
tanquam sponsus ad Juaonem. Jordanis videns te
limuit cl sietil. Joanues clainabal : Non audco contreciare caput immortale. Spiriius descendil in spccie columbx ut sanclificarei aquas; el vo\ coelilus : Hic est Filius meus, qui vcnit in mundum
salvuoi iacere genus bumaiium. Gloria libi, Domine.
Bapiizalur Cbrislus, et ascendii cx aqua : simul
'.
s
O ^; ; , ' '
. '
;
, *
. !
, \ ;, ta\
;
\ .
\ \
, \ ^*
. .>
, , , *
.
*.
, ^ . ."
\ . " *
.

>,
. KJpUi
.
^ \
V A R I i f ; LECTIONES.
Hacc inveniuius iu AiUhoIogio mciisc Januario, p. 73.
.
5
521
, \ - enim sreum redmit mnnritim, viilet ;ne ap^rtos-coelos, quos Adam clauseral sibi et posiei is snis, ct
,
\ * , \ Spiritns teslificatnr divinhali: simili enim stiper , \ venil ct vox de toelo; inde emm qni teslimonium
j ' accipii, est Salvator animarum noslrarnm.

Tremebal manus Baplislac, qirando immaciilaium
\
. caput leligil : Jordanis fluvius convcrsus esl re, . - trorsum, non audens mmislrare tibi. Qui enim ve , rilos esl Jcsum Nave, quomodo Faciorem suum ti
: ; merc non debebat? Sed omnem implevisti oecono*
, , , - miam, Salvator noster, ut salves mundum apparitione tua, sole misertcors.
, .
X.
.
1
, , \ -
. "

.
, \

, \
, \ .
Adorna tbahmum tuum, Sion, ct suscipe regem

Chrislnm. Ampleclere Mariam coeleslem januam.
Haec enim tlironus Cherubicus constilula est. IIc
porlal Regem gloriae : nubes luminis est Virgo, portans in carne Filium qni est ante Luciferum, quem
accipiens Simcon in ulnis suis pra?dicavit populis
eum Dominuin esse vila et mortis, ei Salvatorcm
muH.li.
XI.
'.
* , , , ; , . ,
\ ,
\ ,
& C
.
Ante crucem tnam,Domine, mons coeltim imitabalur, nubes ut labernamhim explicabalur, te

transfignrato. Patrc autem lestimotiiam accipieiiti aderai Pelrus cum Jaoobo ct Joanne, utpote
qui lccum futuri rrant etiam in tempore prodilio' S l t ul conspicerent mirabilia tua : quae adorbre nos in pace digncris propter magnam raisericordiam luam.
, ,
Anie cruccm luam, Domine, assumplis discipulU
, rn monlem excclsum, lransflguralns es anto eo,
, * radiis potenliae illuminans eos; benigniiate stmul
, et potestale osicndere volens resarrectionis fulgo rem : qiia pl nos, Deus, in pacc dignare, tan , \ . quam misiTicors el benignus.
! ,
ln monte excelso Iransfignralns Salvator, prin , ,
cipes babens disciptilorum gloriosc rcsplenduit, i n , \ dicans eos qui cclsitndine virtntum conspicui suni,
. etiam divina gloria dignalum i r i . Colloquent*
\ ,
autom cum Cbristo Moysos et Elias oslenderunf
*\ , \ \ eum vivornm ac morluorwm domitrari, Hlumquo
, csse Dcum, qui oliro per Icgem cl propbetas lo quebatur : cui et vox Palris cx nube locida lesii , >
monium perhibebai diceus : t Ipsum audile ,
qui per crucem infernum exspoliavit, et morlui*
, \
largims esi vitam sempitcrnam.
.
\ >,
Mons quondam obscuras ct fumidus, nunc glo , qi , .
riosus est el snnctus.in quo stelcrunt pcdeRlui, Do auiwujw ' mir.e. Atiie sa^cnla cnim occultalum mvMcriitm
t s
Mafth. xvn, 5.
\M\\M
1
A n l b . l b i d . pag. 100
PATROL.
LECTIONES.
II rc f\ An b-d. mcnsc Angusto p; g. 8.
CR: XCVHI.
17
523
COSMJE
HIEROSOL. SCHOLIA.
novissimis lemporibus manifesta\it reverenda tua ,

\ ,
iransliguratio Pelro, Joanni ct Jacobo, qui radios
vullus lui baudquaqiiatn fercnles, el fulgorem YH-
slimentorum luorum, proni iu lerram proruemnl : , :
qui et stupore percuUi, admirabanlitr videnlcs ot , /,
Bloysem ci Eliam colloquenles lecum quai eventura \
eranl libi : el vox a Palre leslilicabalur dicens : *
Hic est Filius meus dilectus in quo complacui, * c
ipsum audite, qui el largittir mundo magnam mi- , , >
\ .
inricordiam.
COS5LE
SCHOLIA
S.
HIEROSOLYMITANI
GREGORIUM
NAZIANZENUM.
(Uucc legtre est inter Opera S. Gregorii Nazianxtni huju$ Patrologia tom.
col.
339-C79.)
XXXVlll,
A N N O D O M I M DCXC
S. G R E G O R I U S I I
AGRIGENTINUS EPISCOPUS.
,
..
SANCTI GREGORII
AGRIGENTINORUM EPISCOP1
EXPLANATIONIS ECCLESIASTiE
LIBRI
DECEM
GRJBCE PRIMUM CUM LATINA INTERPRETATIONE AC COMMENTARUS VULGATl J

"t
Quibus prctposita
ttt
VUa ejvsdem pontificis Leontio monacho scripta nec hactenui

GroBce edita.
.(Veneliis, 1701, fol.)
S T E P H . AJNTONII M O R G E L L I
PRJEFATIO
C O N S I L I O E T O R D I N E E D I T I O N I S .
D u m l i b r o r u m edendorum studium crescit in dies, lotamque per Europara indoctos

d o c t o s q u e hcec maxime c u r a exereet; beati prae oêteris p u t a n t u r , qui reliquias aliquaa
neglectsa e n t i q u i t a l i s , easque proximis eBtatibus omnino i n v i s a s proferre possint. Horum
qnippe o p e r a felicior et conatus auspicatiores esse solent: ut qnot ubique rerura novitaiQ
d e l e c l a n t u r , totidem fere librorum suorum fautores invoniant. Quod Galii in primis I l a -
flfl
S T E P H . M O R C E L L I P I L E F A T I O .
lique Iioc et superiore s c u l o experti sunt, quicunque excus*is bibliolhecarum antiquis

codicibus, vcierum auclorum opera vel primi emiserunt, vel aucta et emendata iteruin
êdenda curarunt. Horum enim editiones sic plerumque probalae s u n l , ut earum exemplaria cupidissime quisque amplexus, in bibliotheca sua desiderari nohierit, eaque ei
cbarissima habeat, et diligentissime retineat; hanc ob causam ine qnoque sumpsisse aniinos fateor, necinvitum in k l consiliura venisse, ut vel impar operi Coiumentariuin sancli
Xiregorii I I pontificis Agrigentinoruua, quern nerao adhuc e lenebris eduxisset, priious in
lucem bominum celebrilatemque revocarem. Videbam enim,etsi de penu ineo pauca, nec
nisi exigui prclii proferre possem, ipsum tamen opus aniiquum, nec adbuo hominum manibus Lritum, instar egregii muneris futurum, quo se eruditi viri a roe donalos latarentur:
prcoserlim cnm eo etiara nomine permagni tieri oporlerel, quod non privati boimnis lucubratio, sed episcopi docmnenlura essei. Q u eniin ab episcopis scripta aecepimus, eanon
ipsorum tantura enimura et sensa proriunt, sed Ecclesia& e l i a m , e u i prffifuere, tostimoniuni
impartiuntur: ut curo in singularimn E c d e s i a r i m i consensu calholicam doctrinam agnoscamus, episcoporum opera in primis vulgari legiquo intsrsit. Ilaque eos maxime, qui
luendee religionis studio Qagrant, et Chrislianoruro lemporurn inonuroenta, nlque illusiria
Ecclesiarum decora latere dolent, gratiaiii quoque habituros intelligebafti, quod el sacr
doctrinaB copia per me crevisset, et Patrura priscorum census auctus esset. Atque illa etiaia
cogitatio subiit, Agrigentinis poiissimum, et qui religionis ergo vigilantissirae iis prscral,
V i r o enoineotis.simo Anlonio Brancinforti cardinali gratuna hoc eo notnine ac jucuiidum
esse debere, quod ad eorum vel gloriam vel dignitatem non parum conferre viderelur:
semper enim pnecipua Cbristianasunp urbium lays babit^ e^st, virum aliquero protulisse,
rujus doctrina Ecclesiam illustrarit; nec rainori honore ii bonestari putantuc, quibusdatum esl earadem obtinere sedem, in qua sancti doclique viri claruerunt.
Scd taruen editionis coram suscipienti, ne sterili labore n i h i l ipse ornamentcram libro
addidisse arguerêr, conandum omnino erat, u l navi prfielerea aliquid, quod affine esset,
accederet, et quanlum iieri possel, totum opus ipso rerum ordine et scripiionis diligeniia
probabile redderetur. Qua in re raullorum me exempla excitabant, qui cum praidarissima Patrum scripla vulgarent, eloperutp phirimoruruedilioni curam impenderent, olficii
tamen sui esse duxerunt, ut quidqtiid eiiam vel ad auctoris laudem famamque spectaret
vel ad scriptorura illuslrationera quaipdam distinclion^rmjua perlineret, non modo [11] diligenter conquirereirt, sed accurale quoque ac l u c u l n t e r dtsserendo publicarent. lîlur
ab ipsa aucloris nostri historia cognoscenda exorsus, quia nonduin lucera vidisset Graoum
ejus Vit03 exemplar, quam Loontius quidara, Roinae ojim Hegumenus Sabaitarum, de Gregorioscripsit, hoc mibi pratcffiteris perquirendum, et ob antiquilatera ejus o n u m potissiinum edendum existimavi: sic tauien ut aote de ipso scriptore investigando
deprehenderem, quis iile tancJem, quo loco, qua aelate exslitisset. Atque in hac nostra investigatione
n o v i a l i q u i d expromere licuit de insigui monaslerio Romano, quod antiquis lemponbus
m a g n i S a b monachi multacam laude incolueriint: in q u o e i Gregorius noster aliquandia
hospes dicitur esse versalus. Ipsa vero Leontii s m p i i o multo uberiorem dispulationibus
materiam suppeditavit. Nam et de viris inquiremium fuit, quoruru injecta menlio esset, et
temporum ineunda ratio, ullra quaa excurrere historia non posset, et loira ipsa designanda,
i n quibus insigne nliquid aut soiiu dignura contigisse proderetur. Nec sane pauca aul
exPgua ea dicerexjuis possii, qwm partim nova nec ante cognita, partim emendata. ac restituta, nunc dcnique lueem aspeelura sint.
f
Quia vero Leontius nullos histori s u annos ascripserat, ordinanda quoque Gregorii
vila fuit, et annali proposito, res ejus gesl83, quantum fas esset, ad cerla aevi inlervalla
TeferendfiB. Undefacdnn est, 111 conlrari^ s e n t e n l i , qufiB<Je illius apud a l i o s hactenusobtinuerant,funditus everterentur, tertiaque i n d u c e r e t u r q u firmis plane argumeutis
^stare videatur: neque enim ad eam contirmandam recentioris ullius scriptoris testimoniurn
temore amplexi suraus; sed vetnstalis monumenta, ei eoruro qui Gregorii i B q u a l e s f u i ^ i
sent, indicia conquisivimus, unde solum ad q u ^ t i o n e o i dirimendam auctoritatps. peti,
et tanquara ex veri fontibus hauriri poterant.
t
Posl liCBc Indagandum etiam c e n s u i m u * ; quara v e t a s de r i r i sanctiletci opinio i n E c ^ k s i a

fuisset. Cujus rei causa vctera in priuiis Latinorum Martyrologip, G r c o r u r o q u e ^ B n ^ ?Qru-.
S T E P H . ANTONII M O R C E L L l P R J S F A T I O .
530
N
lari opus fuit : junde testimonia sumpsimus, quae reperire poluimus vetusta atqtte
illu-
Mria, neque aliunde quod peli potuit, neglectura, quo Gregorii nostri sanctitatern testalain
icagis et jamdiu cognitam ac manifestam ostenduremus.
A d n o c t e n d deniqne his fuere velerum quoque scriptorum auctoritates, quicunque
Gregorii laudes et doctrinara celebrassent. Quanquam vero scriptorum, qui aetatem ejus
proxime consecuti sunt, paucitas, nec minus caBterorum, qui deinde fuere, silentium effecit ut in scrutando felices non esseinus, nonnulla tamen reperire licuit, q u iu ipsa
tcmporum perturbatione, at jue in magnis illis i n s c i t i tenebris virtutis et sapientiffi ejus
ujemoriam perdiu apud houaines mansisse declarent.
Jam his defunctus, illud pracipuura maximeque opportunura existimavi, ut de Gregorii
scriptis, quorurn litulos afferre possera, nonnihil dissererem, fusius vero de Commentario
ipsius in Ecciesiasten libris deceru absoluto, qui lain sero in lucem rae auclore nrodiret.
llaque scire omnes volui, cujus ille in manus priraum venisset, quibas deinde cognitus
fuisset, adquos demum delalus esset. Aliquid etiara interesse putavi, si accuratius docerem quara ipse operam i n eo edenJo illustrando jue navassera: q u scriptoris p r c i p u laudes, q u operis summa, q u gratia, quse utilitas esse viderelur. Atque hoc in loco
oblata etiam occasio est inquirendi de veteribus sacrarum Litteranicn exemplaribus, q u
priscis Ecclesia) Patribus in usu fuerint, cum scilicet codices magno ubique prelio stabant,
nec opiimoruni describendGrum copia cuique semper erat. Subinde vero causara itern
investiândam alque aflferendani d u x i , c u r Gregorius Comnaentariura sutim Gracio sermona
sibi scribenduru existimarit, [111] qui Latina in Ecclesia natus, Lalinoque ritu factus episcopus, Latina profecto noscere et tractare debuerit. Hfiec omnia Gpegoriano Operi praeira
Y o l u i , ut qui ad legendura accederenl, in luce aliqua versarentur, el quaastionibus de i l l i u s
auclore explicatis, lectioni libentius indulgerent.
Invenies igiMir ipsura denique Comraentarium, opus doctum plane nec incomptura :
i n v e n i e s siraui tolum libri Ecclesiastae contextum,quaIeraa Gregorio lectumdescripturoque
accepimus, quae quidem religio.se ac totidem verbis vulgata a me esse proQteor, nec ullo
aufta aldilamento praeter numeros, quos ut ascriberem, niullorum me consuetudo, e t i p s a
rei utihtas admomiit. At vero infra, ut mos est, adnotata identi-iem videas, quae maxime
legenli utilia et grata f>re judieav, quibus alia sacri libri cognitioni intellig<intueque conducant, alia Gregorii interpretis sententias et doclrinam illustrenl. E i
his porro si plefaque e medio, ut aiunt, sumpta esse putaveris, neque nova dici
losse aut ve.ondlU ; ne tibi persuadeas, ea pluris a me venditari, quam ipsorum sit pretium: sed boo tantum me sensisse statuas, usui fortasse alque oblectamento legentibus
futura, quod nimirum suos in locos congesta et quaerendi laborem adftaere, et cognoscendi
atrerre voluplatem posse viderentur. Ecquis enira post tantos doctorura virorum labores hoc.
nunc r e d p e r e possit, se nihil expositurum quod inlactum non sit, aut nulla aliorum coramentatione delibatura ?
I n d i c e s d e m u m desiderari nolui, quibus saepe magna ex parte studiosorum levatur labor r
effecique ut quidquid loto in volumine sive rerum sive verborum inest, quod cuiqua n
cognoscere aiiquando, aut relegendo perpendere opus fueril, diligenter ante oeulos propos i t u m nullo negoiio iaveuire quisque possit.
flabes editionis stimmam, o p e r q u e ac studii mei conatum quemdara et adumbralionem :
u n d e , opinor, intelligere queas, ul caatera defuerinl, diligentiam certe adhibitam esse, no
n o v i operis editio mullis culpari posset. Utinam et plura sancti hujus viri scripta reperire
l i c u i s s e t ! q u quidem ab illo rclicta esse sciraus, sed vetustatetu tamen pertulisse vix
c r e d i m u s . Nam quanlum ex eorum libris qui bibliothecas veteres scrutaij sunt, cognoscere
p o t u i u i u s , nusquam Gregoril nostri nomine inscriptum quidquaro eruersit hactenus, nedum
i n u s u m hominum manusi(ue pervenil.
Quffi cum ita sint, vel boc unum a nobis munusculum libens accipiat Ecclesia sancta,
c a t h o l i c i nominis parens atquc allrix: hoc habeat nostr pignus voluntatis, nostri araoris
i n d i i ium, quo eam utique amplectimur, ei larti servimus, cum ea sentire, in sinu ejus v i v e r e ac mori dulco et decorum putatnus. Si plus dare ipsi nun possumus, si magnuua illa
121
S T E P I I . A N T O N I I MORCELLI PR.EFATIO.
.3!
oliquid a nobis ob i n g m i i doetrinaeque n o s t r tenuitatem sperare n e q u i t , hoc tamen sciftt

cse in votis, ut pro sacris ejus, pro lcgibus, pro di^nitale el subire periciila, et exauUiro
Iftlmes, el vitamipsara profundere Deo auctore coutingat.
liuc Agrigenlinae, precor, Pater inclyte, gentis,
Gregori, agp, ad nostram facie vocatus opem,
Flecte acles gcminas, lua dum tractamus, et almi
Mirum opus audemus promere consilii.
lavida si leivebris muiloruin in damna Veiuslas
Obrucral, velerum nec salurata bonis:
Adfueris niodo, jam noslro lua seripta labore
\ i v e n l , omnigenis usqne probala viris :
Quodque cupis, caelu dum regms, spernere lerram
Dhino bi diacenl edomiti cloquio.
DE LEONTIO
S C R I P T O R E VllJE
'
S. G R E G O R I I
PONT.
AGRIGI
I N V E S T I G V r i O .
[] I . V u a m sancli Gregorii I I , pontiflcis Agrignntinornm, qnaBa rae priraum GrfcceedTti:r jarodiu Latine prope integrarr. habebamus (1), soilicel inier Vilas sanctorum Sicnlorum,
quas s c u l o superiore Octavius Cajetanus Soc. Jes. partiui cx aliis colleetas, partira a se
romposilas .sinûlasnue commentatione aliqua illu^tratas post se reliquit, ac sodalis ejus
Petrus Salernus publicavit (2). Hanc quippe Vilani illi suppedilaverat insignis quondam
el i n s l r u c i i s s i m a bibliothera monacborum Basilianoruni (3), qui apud Messanam sunl:
camdeinque, cum j m a Francisco Haato sodali Latine reddila esset, altero etiam in
codice invencrat, qui ad E c d e s i a m Cepbaloediensem pertinebat. S K I Cajetanus, rum
Graoca cxempla habaret bina, de neutro rdendo togiiarat, et qui scripla pjus in lucem
eniisif, u l r u m q u e in codiribus latere passus est. Jam vero cum ea item V i t a , q u Laline
legebatjr, sive c.odic.is sive interpretis causa mihi non saiis p r o b a r e u r , O p e r i s hujus
sascepto consilio, labori parcendum non esse duxi. el G r m a m omnino vulgandam, novaque etiam intcfpretatione reddendam e x i s t i m a v i : ul simnl el auctoris verba recOgnoscere
qnisquo posscl, ot quanlum fas esset, Greeiis ubiqnc Latina rosponderent.
At nie tamen de illius edilicmo cogitantem prope deierrueral Daniclis Papebrochii jndiciura de Leontio noslro no ) oplimum. Is enim ad hphemeridas metricas G r w o r u m , quas
edidil volumine primo raensis Maii, cuui v i u K a l . Decembr. versum hunc r e l u l i s s e t , qui
ad Gregorium nostrum speclat,
,
GHEG0R1L'M
involvii quaria et vicesima morte,
fiotam subjecii hnjasmodi : st hic Agrigentinus episcopus, cujus Acta Metaphraste conscrtpta cum nobis haud parum fabulosa viderentur,
multo magis talia credi ca>pervnt
pnstquam ad eorum fontem pervenimus, alia scilicet longts prolixissima,
nomen
pnrfcrentia
Leontii Sabaitarum Uegumcni tan/tinm plurium rtran
oculati lestis. Tanli refert etiam
fubulas saa in origine descriplas habert, ad veri falsique discrimen
faciendum.
Neu alio
m
(1) Non intejjram omnino : qiittdam oniiri Cajpt a n u s , quod incon*ideratius prolaia vidcrpiitur,
praBicrmiUenda putatil uti loco admonrbiinus.
(Sj Panormi anno 1657.
(3) Codices aliquol egregios alio translatos css*,

adnolavit Moiilfauconius Bikl. bibliothcc. I . U
p.
533
S T E P H . ANTONII M O R C E L L I P I L E F A T I O .
531
idem loco magii favi-t Leontio (fc), ubi Vitara Gregorii Agrigentini Florentiffi in bibliotheca
Laurenliana a se descriptam narrat : quam tamen Indiccs Bandiniani hodie non referuut.
II. Sed ubi a 1 reontium me v e r l i , et bistoriara ejus perpendere coepi, lectio i|)$a addidit
aaimos, e f f e i t | u e ut L e o i n i u m a Papebrochio mptira lectum esse intelligerem. Nam nt
<fero, multaab illo ex Gnpcorum ingenio scripfa v i d e r i , nusqnaro tamen, uli solemne fuit
Gr'cis hiijusmo li scriiitoribus, quos s u b l e s l fidei merito habemus, illnd revera aflirmarit se eoruin, q u i B [\] tra ieret, oculatum testem exstitiss'; hoc unum preefatus, proximum
sr naltim illnruiu temporum, quibus Gregnrius floruisset ( 5 ) : cujus uiiqae aetale i n , s e n vergentH n o n d m n Lpontiu% ut opinr, ex ephelds exccsserat. Naifat iile quidero,
G ^ iiosiriim, cum annum ageiet decimum oclavum, Hierosolymam a tribus itmuaeui ,* iui tum e s s e , quoriiru uni nomen erat Lcontio (6J. Sed hnnc abbatein j a m ttira
faiit. at jue adpo ea jam t a t e , ut Gregorio, quera senem occiibuisse scribit (7), superstes
esse n o n posspt.Tum eosdem illos monachos incolas fuisse tradit monasterii stadiis ginti
aburbe distantis, cuin ipse monaslerii Saneti Saba?, qnod inlra urbetn fnil, Hegumenuin
se apppllet (8). In ipso denique exordio Gregorium admiralioni dicit fuisse Palribus religiosissimis, qui ante ipsnm exstitissontJ9): quibos verbis non obscuro indicavit, non de
iis se scribere, quae vidisset, sed m e m o r i mandare qu*B audisset.His porro animadversis,
minus jaui hic Papebrochii auctritas valere mihi visa e s t : qui curu iMa n o n altenderit,
tuna quidem Leonliuio populari qtfudam trutina, non, ul aiunt, aurificis statera e x a m i nasse putandus est.
%
I I I . Caeterum alia quffldam in Leontio occarrant, q u prirao apectu suspicionem ficlffi

narraiioni-Papebrocbin prfiebuisse non miror. Neque enim omnia, q u iste rpfert, cuoi
bisioria coiiseniiutit. Unde factum est, ut Gregorium nostrura alii aevo Justiniani 1 A u g .
v i i ' s e duxeririt, alii ad Jusliniani I I , qui post Conslanlinum palrem adolescens imperaro
coapit, longc posteriora tempora rpferendum existimarint: quanquara is et ante hunc, et
post illura inclaruerat. tamen temponim perturbalio ex noininum quorumdaro ascriplione orta mihi videbatur, quffi a L e o n l i a non essent, sed a scriba librarin, qui ma orera
rebus lueem dare voluisset, historiffl imperitus, atque ignarus teiuporum ad quae dla perlinebant. Q i n d e r e plura mihi in coinmentariis, quos V i l subjiciam, proferenda p r o l i n u
aique explicanda sunt.
Leonlii igiiur narrationem, ut u t i n ea quaedam GraBcorum licentiam sapiant, mira potius
uain terta se:taniiuin retineri lamen posê duxi,atqup editionis causaru esse pr<>babi!em,
uui ea qii jnre in dubium vocare quis possit, diseutiantur atque emendentur: praBsertini
c.um a l i q u i i ipsa viri dignitas professioqae valere debeat, e l bo recta doctrina alque
pielas, quam i l l e , ut Cajeianus observavit, in scribendo pr se fert, a nobis po^tuJare v i deaiur, ut eum mentitain non esse judicemus.
v
I V . Enimvero ut de ipso Leontio, qiiod permagni interest, inquiramus, aliura ab hoc

uostro fuisstt, qui Vitatu reliquit sancti Stephani monachi S.ibaila thaaniaturgi, comparatione instiiuta jam o>tendit Joannes Pinius (10): eumque scripsisse post annum 796, idein
demonstravit ( I I ) . Leontius porro noster in titulo blstoriffi s u beguaienura monastorii
San:ti S a b se dioit, ejus nempe, quod Roroa) propc portara Ostieiwpm, quffi et Sancti Pauli
ibipsa Procopii t a t e ap^êllabalur, perdiu fuit: cujus etiain parietinaB aliqua adhuc ox
parte prope templum stant. Nec d e titulo dubitare l i c e t : nam et codices, quos ipse vidi
ires, ct ii qnos vidit Gajeianus et Allalius (12), et qui sunt in bibliotheca Regia Parisiensi,
omneshabent apposiium 4; ut non bene Fabricius (13) iis verbis Constanbnopolim designatain putarit, q u cum Roma appellatur, Nova semper vocari solet:
praBterquam q u o d [ ] Sancli Sab Q i o n a s l e r i n m Constantinopoli fuisse n e s c i m u s , u l milii
b'tum Cangii opus yersanti (13 ) uiaiiiestum fuil. A t q u o t e r a p o r e Leoniius prffifeclurasua
lunrius sit, cprtis indiciis oslendere ac definire perdiflicile videlur: cura eaim e t ille nihil
e s e aliad in Hisloria sua testatum reliquerit, quam ea se natum ffitatc, quce Gregorii
nosiri tempora proxime consecuta esset, et nullura de hujus v o monmiientutaexploratum
certuin bnctenus prolatum sit, lucem ex illius verbis quastioiii Iiuic nullam atfVrri
bquet. Quare muUam r e s indaginera exposcebat; neque ego, cum in obscuro arguffiento c o n j e c i i u quoque looas detur, q u lenlando mvenire uiihi visus s u m prolerre mittaiu.
V . Sabaii jnonachi quoanno Romara incolendi causa venerint, ignoramus. lllud tamcn
5ciiTius, post sancli Sabaa anctoris sui mortera, sive ab anno 532, graviter eos in O r i e n l e
ab Origenianis esse vexatos, magnamqae partem suis e lauris ejectos, alia i n loca, alias
(4) . I I Maii, p. 506, ed. Anlu*rp.

(5) ln Vila, n. I .
(6) Ibid. n. U .
(7) IbM. . 93.
(8) Ibid. n . 17.
(9) Ibid. n. I .
( 1 0 ) Act. Boll. ad dicm 3 Ju) t. I I I , p. 550,
(11) Ibid. p. 529, n. ? 1 .

(12) Diatr. de Simeon.n \ 15.
(15) Bibl. Gr. I . V I I , p. 459.
(13*) Constantinop. Christ. posl Famit.; Bit2fiM.
nec in Antiquilatibus Comtantihopoliianis Baii.iurii,
qui ullimus racemari i u s i i l u i l , vesligium iavcnies.
STEPH.
01 M O R C E L L I
PR.EFATIO.
536
ttiam In regiones migrasse ( l i ) . E x i n d e faclum credideritn, ut quidam denique et in

Africara trajicerunt: nam s c u i o soquenti lauram Sabaitarum in Africa fuisse ronstat (15).
Inde vero, vel, si mavis, etiamex Oriente circa Benedicti I aut Pelagii 11 pontificum maxiuiorum tempora aliquos Rornam transmigrasse, et in Aventino sedem nactos esse, pro
certp habeo. I n J i e i u m enim faiiit codex Altempensis, quem t i d i l Mabillonius (16). in eo
po>t narralionem de sacris reliquiis, quas Gregorius Apocrisiarius Constanliiiopoli rediens
Komam altulerat, liaec ltguntur: Qum Pelagius papa intra palatium suum in ecclcsia Sancii
Laurentii, scholw basilica, reposuisse
memoratur
Partem vero brachii ejusdem sancti
Andrece dedit rcligioso abbati Sancti Sabce , quw ecclesia posila est prope portam Sancti
Pnuii apostoli, ubi quotidie mirabilia fieri dicnntur.
Locus autem, ubi monachi CUQJ religioso hoc abbate consederant, diclus est Cella Nova,
vel eliam, quoJ prope urbis muros esset, Cella Muronxana; nam ea aelate quae nos mona$teria yoc.ainus,ccllas appellabant (17): el crat ille locus solitariam agentibus vilam aptisjsiipus. Cujus rei rausa sanctissiaiffi quoque matron Silvi, q u Gregorii Magni parens
fuit, j u c u n d u s perditi fuisse videtur. lbidem enira eam habitasse constat, dum ali& iu urbe
domus femina& clarissimae atque o p u l e n t i s s i m deesse non possenl. De hac nempe ac de
Gregorio filio, cum is ad clivura Scauri monachum agcret, scripsit Joannes diaconus:
Jriem vir omnxpotentis Dei Grcgorius tnalre Silria tunc temporis juxta portam Beati Pauli
apostoli, loco qui dicilur Cella Nova, quo hactenus oratorium nomini ejus dedicatum, tl /amosum Sanclj Sabce confessoris Christi monasterium, cujus laus e&t in sexta et septima t/nouo consliixUum' videlur, degente, crudis lcguminibus pascebatur (18). Cellae autem buic
110 vae, qufio forlasse in Silviae fundo, et hujus sumpiibus exstructa fuerat, proxtnia eral
w.ios antiqua, D . N. Jesu imagine i o s i g n i s , quemadaiodum binae adlmc inscriptiones
loslanlur (191.
V I . IJ33C quidem Romae Sabaitarum iniiia fuere. Qnffirendura j a m , quis famosum monabteriuQi aediticarit. Existimo autera, conditorem bujus fuisse Gregorium Magnum, poslquam pontifex rnaximus renunliatus esset: quanquam is non Sabaitaruci iausa, sed
inonacboriira suorum fecit, ut ii scilicet incolerent, quibus antea sedes suas ad clivuni
Scauri eoncesserat. Haeo sunt nirairum apud Joanncm [ ] diaconum (20) Petri p r e s b y i e r i
verba de Gregorio ex Prato spirituali
(21) desumpla : Js effectus papa cedificavit monasterium virorum magnum. Neque Joannes Petrum erroris argnil, aut de eo inlelligendum
docet,quod Gregorius in aBJibus suis privatuS construxorat.Qnin et in promplu causa cst,
i*ur Gregorius de novo monastcrio (Bdificando -ogitaril. Cum enim feminarum sanctinionialium nuinerus Roinaa ad tria millia rrevisset(^2), et Srlvia matre defuncta (23), domura
in Avenlino hfiereditate sibi obvenisso videret, quae monacbis magis quam sannimonialibus accipiendis idonea esset, idcirco his monaMerium clivi Scauri destinavil, monachos
vera in Avunlinuro traducendos stntuit. Jllio certe sanctimoniales teruiuas aliquan(iiu
degisse, testis est hic idera Joannes diaconus, qui Eupraxiam quamdam montsterio
Sancti Andrece apostoli, quod appetlatur clivus Scauri, subductam scribit (24). Nec recte
quis eodem in loco monacborum qtioque doniicilium simnl fuisse putaverit: cum Gregorius inonasteria virorum et feminarum vicina esse noluerit; laudaveritque Januarium
episcopum C^laritanuia, quod aiouasterium viroruiu prope feuunarum monasterium construi vetuisset (25).
Exee Jificato autem apud aedem Imaginis Chrisli, quee ipsa eliam restituta lum fuit (26),
monasterio hoc maximoprope Cellam Novam Sabailarum, eodem revera monacbos e iponaMerioSancti A n d r e migrasse^non levi arguiucnloadhuc est ffidis ejusdem altare maximuro
Sancti Andrcae veleris patroni eifigie insigne: cui deinde novi bospites Sanc|uni Sabam
.^xiarutU: lum etiarn alteruui, in quo Gregorii conditoris et Silviaeatque Gordiani paren\um ejus imagines suutad earum exemplar, q u a Joanne diacono memorantur (27).
V I I . CaHerum Gregoriani llli monachi scdem banc novam brevi vacnam reliquerunt.
Kam Maximianus (28) Syracusarum, Marinianus RavenncB e|>iscopus fadus e>i, Pnbus
Kierosolyma xenodochii cuustituendi causa niibsus, alii in palatio apud ponliticem maxiy
( U ) Cvrill. Soytbop. in V . Sabae n . 88, 80, etc.

pud Cofeler. M. EecL Gr.t. I I I .
(15) Ex Concil. Later. sub Mart. I .
(lU)Anual. Bened. l i b . v n , n. 20.
(17) Greg. M. in Dial. 1. 11, c. 9, 12, ctc.
.18) V. S. Greg. lib. 1, n. 9.
(i9)Alicra legilur iu lemplo S. Sabse posl alt.
niax., altcra in porii*'episiyl.
[W) V . S. Greg. Ub. 11, n . 45.
(21) C. 192.
(22) Greg. lib. v n , epist. 26.
(25) Alberlus Cassius (Mem. di S. Sitv. r . 10,
2) Silviam obiisse scripsii anno 605, pancis sciicet roensibus ante Gregorii lilti ûi dccesBum :
credo quod fidem ille baberet tabtilis a Panvinio
repertis, quibus Silvia anno 11 Phoca Aug. dotales
fuudoa douasse dicilur monaslerio S. Andreae: q u *
taraen Tabul* mcrum arra? a?tali<r figinenlum sunt;

uli cl leinporuin noto discordes,, <;t ipsi luiidonim
app-llalionrs eorumque iiKredibilis numerus pta
declaranl. Qno anno Silvia deccsseiil, lalel, tinn
ncque a diaconis Paulo et Joamie in Grfgorii Viia
Iradilum sil, nce Gregorius ipse in sctiplis sms
t*slalum reltqueril. Sed cum in piclura illa , quam
Jo Mines menioral (lib. iv, 11. 83) iiiscripium esse,
|ie
GRKCORIBS. SILVI.C. MATRI. FECIT. indc quii i ^
txtsliuiel, cam, ut naiurae lex ferebal, multo xnte

fdiuin e vivis cxce.ssisse.
(24) Lib. iv, n. 97.
(25) Lib. , epist. 25.
(2b) Inscr. S. Sab. po<l alt. max.
(27) Lib. iv, n . 83.
(28) Joan. Diac. in V . Greg. bb. n , 11. 11-
537
STEPH. MORCELLI P R E F A T I O .
53S
murn degere j u s s i , plares vero Britanniffi excokmdaB d e s l i n a l i , quadraginla fuisse, q u i

primi cum Angdstino profecli sunt, Maurini iradidere (29): iidemijue alios subinde plurimos eamdem in insulatn uihjrasse scril>unt (30). Qiiare aut nuilos aut perpaucos Ronia>
remansisse fatendum est: qui el Sublaqueum aut alio abire poluernnl.
Tum igilur (onligisse arbitror, quod Joanncs diaconns hiscft indicat veibis (31): Quapropter iicut constat, Gregorianum
monaslerium
Latinilate
in Grfecitatem
nccessitale
potius quan voluntate conversum: ita fideliter prcesiolatur in Lalinitatis
cultum favente
Dominodenuo reversurum. Sabnila* netupe, qui CellmnNovum incolebam, angu taui, opinor,
et paupcrein, Gregorio Magno auctore [ v m | in novum monaslerium j a m vacuuui deducti
sunl, el e duabus una domus est facta, quod aliora alu*ri proxiina e^set. olim adeo
certura babebatur, ul opinio etiatn obiinuerit, quam diaconus idem refulat, Gregorium
ipsum Graicuin inonachum fuisse Po.slquatii enim ille de bujus sepulcro ciixii et cie festo
anniversario, quo die populus sancti Gregorii palliura et phylacieria et balthoum osculari
*olebal, haoc addit: Porro in exidiate balthei, quce pollicis mensuram nunquam exceait, speciem propositi regularis olitn sancto Benedicto statuti, cujus ipse vilam describens
in dialngo regulam quoqae laudaverat, eum servassc, luce clurius manifeslat:
prcbserliin
cum iilem venerabilis doctor Gregorius Gropcam linguam nescieril, et sui mohaslerii
monachos Benedicti utique reguiis mancipalos in Saxoniam destinarit (32).
Alque banc quidem Grfficorum monacborum sub^tilutionem satis qaoque itidicant ipsa)
prffisidum rnulalffi deinceps apud eumdcm diaconum appellationes: cum eos, qui ante
abbales audiebant, jain hegumenos aut prmpositos appellet (33): verura nihil magis
demon>trat, quam inscripUo ilia, qua3, ut dixi superius, in templo Sancti Sabas infra altaro
maxiiiiuui a tergo l e g i l u r :
t TTGSISPS SERVVS S E R V O R T DTDILECTO
F I L I O N R O K V G E N I O . NOBS C S K C R A T O E G V M E N O f l SVBSCRIP
T O LOCO Q N O M I N A T C E L L A MVRONIANA. SVPRA PORTA BE
'
1 P A V L L A P L l V B l J E C C L A R E C D I T A . A D H O N O R E I M A G I N I S DiNl D l
Desunt caetera, quod fortasse atraraento lantum inscripla f u e r a n l : nam in lapide, qui
adraodura grandis est, linearum vesiigia adhuc apparent, quaa ideo ductaa vidcnlur, ne
manus scribentis in pingendo a b e n a r e l . E n i m v e i o inscriptionem hanc ab Odericio editam
invenies .3*) : at is de Gregorio Alagno ne cogitavit quidein, ratus scilicet, Gisecos monacbos multo seriiis in urbem confluxisse: ilaque eam ad Gregoiiura IV pertiuere duxit,
aut ad unum aliquem e croteris pontificibus maximis, (|ui coiibecuti sunt, ad se >tiraun
usque ejusdem noruinis, quippe deinum post hunc monacbi Latini u l Joannes diaconus
oplaverat, in monasterium illud redierunt. Verum in hoc litulo Gregorium Magnum d e s i gnari, ex Joannis diatOiii dicio, quo I suj)erius attuli , manifestum Gt. Nimicum in verbis
illis sancti Saboe confessoris Christi monasterium, cujus laus est in sexta et seplima synodo,
hic latet sensus, ut inlia oalpndemus, ex eo monasleria viram esê delecium, qui ad s y n o duna sexiam, ac rurhum aliua), qui ad synodum beplimam legatus a pontiiice tuaximo
miueretur, alque utrumque legatione sua cum laude defunctuui. Quia vero synodus 5>exla
sWe conciliuni Constanlinopohtanura m , anno 680 vocatum est, id est anuis 35 antequam
Gregorius I I ponliiicaluni maxiuium caperet, liquet profecto, qui primus iriunasterii novi
Sancti Sabae begumenus fuerit, eum ab alio, quain a primo Gregorio consecrari non
/uisse, alque adeo m^gnum Grcgorium ejus monasterii conditorem atque constituloreiu
fuisse. Primum aulem novi aionasUini bogtimenum factum esse Eugenium , diploma
ipsum indicat, cujus initium est ea inscriptio: indirat illala mentio Ecclesice
recondittr,
iodicat etiam omissio nominis Sancti Saba?, quod posteriores in eo monasterio appellando
nunquain oniiserunt. Verum multo lurulenlius leslimonium a Lucio 11 pontiGce maxioio
habemas, qui anno 1134, Gra-cis detioicntibus, monaslerium illud roonachorum C l u n i a cen iuin esse voluit. Sio trniui is ad Pelrum Cluniacensem abbalem scripsit (35): Monaslerium SancliSabce temporibus sanctissimi papce Gregorii in religione [ ] et honestate fundatum, aique tnagnis el amplissimis possessiombus ditatum fuisse dignoscitnr. Quibus ille
Terbis de.*ignal fortasse diploma Kugenio Hegumeno datum, i n quo scriptuui l'uisse
quidquid Greôrius monachis assignasset, non est ambigendum (36): quanquajn i n s c r i piiono itla magna ex parte deleia, nibil de bis aliunde rescire nunc possumus (37). NeG
r
(i9| V. Greg. lib. , c. 5, n. 5.

(30) lbid. et ex Greg. lib. , ep. 76, Mellilo
abhali quse incipit, Posl diicessum congregationis
uo^t>ct, qnce lecum est, elc. Unde liquet epislolam
11 iil. x i i i , atl Candidum S. Andreai abbaiein, iu
priores libros rejicieiidaiu esse.
(51) L i b . iv, n. 82.
(32) Ibid. . 80.
(53) Ibid. n. 85, 88, 97.
(34) S j l l . vet. ifiscr. p. 270, n. 106.
(55) Ilard. Conc. t. Vl\ p. 1238.
(36) V. Ann.Camald. I . I, App. . 24, ubi in
Dooalione Balduini comitis , an. 961, nienlio iit
fandi uioiiast. S. Sabie via Appia ad milliai. v m .
P o r r o Gregorius idcm, aiilequam Eugcniuin begu*
9
mnum faceret, eodein modo apuil teniplum

S. Paucralii Maurum abbatem constiluerai (lib. iv
ep. 18): In quo eliam monaslerio (verba ipsius
snni)eMauruni abbatem prcevidimns pneponendtimi:
stntuenles ul terras prce(al(e eccleaia, vel quidquid
illuc iniraverk, seu de rediiibus ejus accesscrtt, anle
dicto monasterio tuo debeat apphcari atque illic
sine diminutione aiiqua perlinere: itatane, ul quascunque in ipsa suprascripia ecclesia fienda repa
randaque sunt, per le sine dubio reparenlur.
(57) Qusedain lainen de bis iradila pulo in litlerisAlexandri 111. . M. Dc monasterro S. Sabor
cum perlinentih $uis , quaritm iniiimn est: Eni
Eccle&iarum omnium curce. Exstant liaeo iu bibhotheca Regia Paiidicnsi, cod. Goiberl. 725.
%
539
S T E P H . ANTOXII MORCELLT P R ^ F A T f O .
5N
v o r o i n ^ r i p i i o n i s antiquilati litterarura forma refragatur, d e q u a etsi multa qumsivitOden c n i s , non ille tamon quidquam exprompsit, q u o d nionumenlura illud sequioris aetatis
rsso dcmonslret. Q u i n nexus quidani i i s s i m i l e s s u n t , q u o s i n veteri marmore ad Saneti
P u l i via Ostiensi videre licet, epistolara refercnte ejusdcm Gregorii ad Felicem subdiacoiuim et rectorem patriinonii Appiae, qi;am inter caeteras Gregorianas reperies (38).
kUiid demum addendum est, utili p l a n e a c salubri consilio GraBCOs roonachos a Gregorio
Magno berte habitos, et IWnffi p e r e n n a r e j u s s o s : cum totius O r i e n l i s causa inaxime pus
essei, non desiderari Romae pios ac iideles interpreles GraBnaruin epislolariuu, qus inde
srepixsime ob frequenles controversias et variorutn haereticorum fraudes mitteb.wtur.
Raii quippe t u n c e r a n t i n i e r Romanos, q u i Graene s c i r e n t , n e c tales semper, ulfidesiis
haberi poss*t: ut ipse Gregorius se expertum esse, Eusebio Thessalonicensi episoopo
tesiams est (39). Qui vero posl eifrn puntiBcatu maximo politi snnt, illud quoque comraodi
vx eo iiionaiterio ceperunt, ut probos inde ac doctos viros deligere potuerint, quos conciliorum cauia tulo atque utiliter in Orientem legarent.
V I I I . Age nunc, tara anliquo monasterii Sabaitarum hegumeno invento, de cflBleris inquirainus, q u o s u u s L o o n t i o etiara n o s t r o , s i fieri possit, l o c n s tribuatur. ln concilio Lale-
ranensi, quod a n n o 6V9, Martino 1 pontiQce raaximo, c o a c t u m e s t , actione sivesecretarion

hasc a Theopbylacto primicerio noiariorum prolata legiiuus : Suggero vestrce beaiituiini, quoniam proe foribus venerabilis secreti sanctitatis ve&trce astant plarimi reverentissimi
abbates, presbyteri et monachi Grorciijam per anrios hubitantes in hac Romana civitale, nec
non in prcesenli adventantes, Joannes, Thcodorus, Thalassius, Georgius, et cum ipsis e/n
venerabiles viri) petenies ut conspeclui vestro prcesententur (40), etc. Hi omnes a Marliuo
admissi, libeiium obtulerunt, q u o catholicam doctrinain professi rogabanl ul a Patribus
comnmni <:onsensu Monothelelaruio errores daiunarentur. In fine autera subscriplione*
sunt h u j u s m o d i :
The.odoruz diaconus, similiter.
Joannes abba presbyler tnonaslerii Potris tmstri
sancti Sabbtr, posiulans manu propria subSergiu* Jtionachus, similiter.
scnpsi.
Thowas diaconu$ timiliter.
Thalassius misericordia Dvi abba presbyter saaclce Georgius diaconus simililer.
Dei Cmeiricis el beati Andrea', poslulam propria 20. Strphanus diaconus, simtliter.
mttnu aub.ciipsi.
Sergius wonacfius timililer.
Theodvrus gratia Dei abba pre.sbyler tnninsieru
Andreas diaconus. sinnliier.
venerandce lanrcv Suncti Saba', poslulaua taanu, Eutycliius monaclius^ similiier.
proprta subscripsi.
Cobtnns monaclms, simiiiler.
[] Gevrgins $ba presbyltT, similiter.
25. Muranius monachus, simililer.
5. heodnrus abba preshyter, similuer.
Abraltamius inonachus, niinMier.
Joanties mnnachus, *i i.iliter.
Tuemlmrhlus misericordia Uei presbyier, s i Anastasius monaclins, iimiliter.
miliier.
Theodorus monachus, simHiter.
Thctdnas
wiscricordia
Dei diaconits , similitcr.
oO.Theoclislus mnnachus, similiter.
Pault-ts mibericordia l)ei presbyler, simtliler.
Tltcodorus pre^by.er similiier.
Leoniiu diacotius, $j>niluer.
iO.Zosiiiius pre*byicr, siiuilifer,
Paulus monnchus, similtler.
Joaun's presbyter, similUer.
Pelrus monachus, bimiliter.
TheiHtoru*
momtchus, $imi'ilcr.
Joati e$ monachus, siivililer.
55. toaximu$ moiiachus^ simUiter.
Pvlijchromu* dtacomts, timiliier.
Annsiasius monachus, sinuliler.
( onîaniinus dmcomts, simi i.cr.
15 Peirusiltaconus, bimilil>:r.
Lconlius monachu*, similiier.
%
Omnes istos monachos fuisse, quanûam presbyteri et diaconi usilato tempornrn rum more monachos*se e<s* ncm prnfitentur, apparvt ex epislola Martini . M. ad Joanneai
0 } : Pli ladelphiie : tl(vc ipsa, i n q u i t , nobis hic synodalitcr gcsta ad constUuW'
da:n deftndendanu/ue
catholicam Ecclesiam una cum encycliis nostris et synodalibus lUltri*
viisimus per presbyierum ct apocrisiarium
nostrun
(in G r a y i s ost \ :,^
) abbatem
Theodtrum,
et monachos Sancli
Theodosii
religiosissimot. maniioni**
Joannem, Stephanum, Leonlium, quihujiscemodi
nostrce aposlolicce synodo inlcrfuerunl '}!
Ai vero qui oniine vicesiiiius subscripsit, diaconuni lanlum so appellat^ cum aiiu> a
ro, qucm Marlinus monachum dicit, omuino esse non |)0^.sit: unus eoim e^t, cui Stephw
nomen ît.
Jam quo hi ordiuo, qua lege snbscripserint, doiinire non aadeo. Qui primus tamen I'îtur. (ie eo ambigcudiun non est, rahone habita digniialis. E r a l enim Joannes, ut
lur in a. t. (^2j, Abba presbyter venerabilis labrcp Sancti Sabbiri constitul<r in erano,
cst juxta Chrisli Dei noslri sanctam civilitetn, n v e [ ] Hierosolymis, ubi prirnarium
inaxitDUin Sahailanui) inonaslorium erat, atque unde Sabaitae omnes originem ducebaidCieieri porro, ut natti iuajor quisjue, sic prius subscnpsisse v i i k n t u r . Nain tertius, q^
(58) Lib. xiv, ep. U .

(3!i) Lib. , ep. 74, V. et lib , cp. 59.
(40) Hard. Conc. I . III, p. 719.
(41) llard.ibid. p. C4G.

(42) ibid. p. 7 i y .
ttl
S T E P H . ANTONII M O R C E L L I P R . E F A T I O .
hospes erat, habet ante se incolam R o m a n u m : ibidem quippe Theodorus ille appellatur
abba presbyter venerabilis
labrce in Africana provincia
constitulce;
conlra Thalassius,
abba presbyter venerabilis monaslcrii Armenissarum in hac Romana civitate conslituti, qui
appellatur Renali; quartus esi Georgius, abba presbyter venerubilis monasterii
de Cilicia,
gui ponitur in Aquas Salvias , quod in hac civitate habitare dignoscilur : tum diaconus praB.edit presbylerum, et monacbi d-aconos ; cujus pei turbationis alia esse
usa vii potuit , quaui ratio babita aetatis , sive luonachorum- sive
monastenoruin.
Aivero, tit propius accedam, quo loco quinlus prffifecluram gereret, adjeclum
legnnuM rieuio tamen erraie me doceat, >i Theotloro huin monasterium Romanum Sancii
SatwasMgnaverim. Nomium eerle Grfficorum monasieriorum nuuiprus in urbe auclus
iueral, ut alia huic queerenda s i i domus : quique in urbe ipsa degcrel, et omnibus notus
eêi, exempio ejus, qui proximus sub^cripserat. Georgii abbatis suburbani , ip>e eliam
mona>ieni sui appfcllalionem omittere potuii. Nec pamm o])inionem hanc meain adjuvat
ip>a Jegatio qua fiinclus d i c i t u r : ipse enim
, quera Martinus apocrisiarium suurD
a|)[ieliat in epistola, qua;n superius meraoravimus, ad J< annem episcopurn Pbiladelphiae;
quodutique munus illi non imposuisset, si nec hominem bene nosset, nec eum reducein
in urbeaj exspectasset.
Sunlautem et Theodori alii quinqno": ex his qui ordino septimus est, ipsum illura esse
opinop, quera non multis post annis Vitalianus . M. episcopum creavit, et in Britanniam
uiisit, ut aueior est Beda, qni et Grsecum i-t monachum facil, el Roma missum scribit (43):
quaoquam idero subdiaconum taritum Graaco ritu fo^tum anlea fuisse tradit (44), cum in
MiijstTiptione diaconus dieatur. Caeteruiu si mavis hunc esse qui ordine decimus sextus
est, rejiugnnre non possuiu. Indicia enim certa et explorata nulla sunt. Do tribusâliis,
qjisequunlur, ruulto ininus in tanta rerum obsruritate loqui | O s s i i m : ut ncque de*caBtensfere, prler Ires illos, quos Dieraorat Mortimis, nempe Joannem , Slephamnn, et L e o n /[jwi.qiii e uionasierio erant Sancti Tbeodosii , de quo saope a Cyrillo Scyihoj olitano in
^la Sabto mentio fit. E s s e autem pulo ex iis qui subscripsere , unducimum , vieesiinum
Htii-esiinuni p r h m m i : ad dignitatem enim lcgationis pertinebal, ut ii miiterentur, qui ad
aiiquem in E c c l e s i a gradum ascendissent; itaque credibile est presbyteruiu cum diaconis
bims raiisum esse. Duos tainen e caeleronim conditione eximo, etapertam in luceni deduco, yjce>imuin n o n u m el ullinmui, sive Theodorum inonacbum et Leontiuni monacbuai,
pos ego ambos diversis tempoi-ibus prafetlura deniqae monaslerii Sancti Saba) in urbe
lunctos esse contendo.
IX. Hos e monasteno Romano fuisse, lestem liaboo Marlinnm P. M.,cui ambo operara
Juanj navarunt. S i c enim in epistola ad Ecclesiam Carihaginiensem scribit: Ut autemhnjus*(tdi nostri sacrificii preliosum opus vobis qdoque ipsis penilus cerlum faceremus, ea, quce
^pTftsentianobis gesla sunt, coniinentia, sicut dictum est vestrorum sermonum
fpltndo'tnticorascaiionein,
una cum noslris encycliis iitteris ad vos misimus per Theodorum et
Ltoniimnicliyiosos monuchos sanctce laurw (45) Sic enim Sabaiiarum separaliui degcntium twua>teria appcUabantur. (Juod vero et heguaieni Roujanee l a u i deinceps facli sinl,
9
iîleosleuuaui.
Acpriuiuui (Je Throdoro dicam, quem ex subscrip.honum scrio Loontio seniorem [xil
|ui>>e, rrede Itcet. Hunc cgo etun esse puto, queiu deinde Agaibo ponl. niax. ati conci'
Goiibiaiilinopolitaiiiim m , îv^' ad synuduiu soxtarn legavii, ut i prceesset, ac vice
sua funêretiir. C n i sane ille .stibscripsit primus his verbis : Theodorus minitrtus presbyter
tanciie Ecclesice Jtouuuue el legatus Agallwnis
bealissimi et cecumenici papce urhis Romw
tubicripsi (46j. Nou me uoinen inovct uiium cl solilanuin : movct Joanms diacioni aucto*s cujus ( i j r i u m .superius atiuli. Meutionem is inlerens cnonasterii Sancti Sabw, illa
^.erstMua, cujus laus est iu sexla et seplima synodo. Kiiiiuvero sine controversia est , ad
l l l m
1'ei'tMi l<eguiuenuui Sancti SahaB: sic enim concilii Nicaeni u , sive êplimae synodi sub^nptiunes ê b a b e n i : Peirus indignus presbyter el hegumenus monasterii
sdncti
palris
ft-i/n babb(B
Romw, et locuin supptens Adriuni paprv senioris Romce, definiens subnpsi. Ciiiti i ^ i t u r diaconus tesietur, in uiraque syiiouo partam mona.slerio illi laudeii),
Jiiepitma synodo compertum habeaujus quid llle paucis signiiicare voluent ; recle,
?inor, s l a i u i m u s . d e sexta iteui synodo rem eamdera ab illo indicari. Nec sane mirum
jitri debet, Agalbonem de Tlioodon) hoc nostro mittendo cogitasse, cum is jam concilio
ueraneosi interfuisset contra baeriiiicos eosilein coaclo, conlra quos ConstantinopolitaiUDiiii m d i c e b a l u r ; praeseriim cuin Graocusorigine Gifiece sciret, eoque nonnne idonens p r a
^cris
q u j inier Giascos ^piscopos utiiiter ac sine otfensione veiârelur: eo maxime
^ . o r e q u o vix ullus Agaihoni p r > l o eral, qui tanlo muneri par esseposset. Naui de bao
^ c iilft q u e n l u r in epislula ad Angu.stos : Jgiltir quia iranquillissimfe fvrtitudinis
vcstrce
^ntntia personas de episcopali numero diriyijussit,
vita atque scicntia omntum Scriptuprcedilas; de va& quidem purilate,
quamvis quisquam mundiier vixcrit,
conîdire
4c,
(,
WRht. A,tai. lib. iv, c. I .

U, l!.W.
(15) Hanl. Conc. . III, p. 005

litj, Il.id. p. 1025.
U3
S T E P H . M O R C E L L I P R . E F A T I O .
544
tamen non prasumit: perfectavero scientia, si ad vercs pietatis scientiam redigatur, 10/a
est veritatis cognitio: si ad eloquentiam scecularem, non cestimamus quemguam temporibus
nostris reperiri posse, qui de summilale scientice glorietur:
quandoquidem tn nostris regionibus diversarum gentium quotidie cestuat furor, nunc confiigendo , nunc dinurrtndo ac
rapiendo. Unde tota vita nosira sollicitudinibus
plena est, quod geniium manus circnmdat:
et de labore cvrporis victas esf, eo quod pristina ecclesiarum sustenlatio paulatim per rfttcrsa* calamitatet deficiendo succubuic (47). Q u i u iciem h a c ipsa de catisa exoptavciat, ut
Theodorus aller, id est arehiepiseopus Cantumiensis, Grfficus et ipse olim in urbe monachue, de q u o d i x i superius, Homam Britannia veniret: Sperabamus. inquit, de Rritannia
Theodorum confamulum atque coepiscopum nostrum, magtut insulce Britannice archiepiscoputn et phiiosophum cum aliis, qui ibiaem usque hactenus demorantur , exindc ad noslram
humilitatem conjungere,atque diversos hujus concilii episcoposin diversis regionibus consiitutos, ut generalitate tolius concilii servilis nostra suygestio fieret (46). Quamobrem si quis
demum opponaU Theodorum illum nostrum in subscriplione concilii Conslanlinopolitam
aliter, atque Petrus post eum NicaiaB feeeril, semet hegiiraenum Sancti Sab professuui
non esse ; non ideo de sententia decedam ; et causam potius fuisse banc dixerim, quod is
inter presbyteros cardinales aliectus, jam in monaslerii praefectura Leonliura successorec
babuisset.
X. Hunc quippe fcsse Leontium nostrum, qni se in Vilas Gregorian titulo heguraenum
Sancti Sabee appellat, bistoria ejus plane confirmat. Scrib t ipse, iis so vixisse teiMporibus
quaB a sancti Gregorii Agrigentini cevo p a r u r a distarent. Hoc, nempe sonant ea verba, Kil
, ; * fxni] ) /
, id est : Qace eliam eo miranda sunt niagis\ quod poslremis hisce
diebus ub celate hac proxima talem sibi operarium Chrislus prmoptaverit (49). Atqui Gregor i u s , u l infra ostendemus, natus eratanno548, ideruque, cum ad i m i l l a i a senectntem vixisse dicaiur, ad a n n n m saltem 630, pervenerat. Praximus igitur ejus aetatis erat Leoniius
qui aequalis fuit Theodori legati, quem Constantinopolim profectuhi scimus anno 680,
&ive quinquaginia cireiter annos, postqjam Gregorius coBleslem in patriam avolarat. Quapropler causa ntilla est, c u r a l i u m ab eo fuisse putemus, quem eodem tempore, eodero in
uionaslerio Leonliura nomine monachum exstitisse videamus. Nam ne caetera quidemdiscrepant, quae fortasse quispiam ad rera confirmandam requirat. j E l a s enira Leoniii, qui
in concilio Laleranensi libello illi supplici lanquam adol^scentior subscripserat uliimus,
Agatbonis teni| oribus ea jara esse debebat, qtrae hegumenum deceret. Acluru enim fueral
conciliura illud anno 649, ut a n n o , quo Gonstantiuopolitanum m indictum est, qumquagesimum sallem a n n u m Leontius nuinerare deberet, tum etiam q u i adolescens eljauiium
rei Chrisliani causa in Africam legatus fuerat, dignus nieiito monacbis suis fideri poluit
qui n a t u grandior monasterii prflBfectura ornaretur.
Quee cuin ita sint, licebit jam ei Leontium nostrum caeteris adnumerare, quos Basnagis
de Leoniio Byzantino disserens (50), sexto et sepliuio saeculo coguomines exslitisse, et
aliquid >cripiis vuigasse inveuit.
X I . Quod reliquum est, aliquot jaor monasterii Sancti S a b a begumenis a me detedis
a c designatis, non ingratum iore existimo, si caeteros etianj, quos reperire poluerim,sene
aliqua instiiuta, exbibeam, quam proxime ad tempora accedens L u c i i U pont. ma\., qi"
a n n o U 4 4 Cluniacenses monachos, Griecis d i l a p s i s , in illud coenobiuiu adduxit. Quanquaui lalerculti 111 multis intervallis vacare necesse e s t : sileut eniin Iiistortci, el luonuraenla earum ffitatum periere. Ad a n n o s vero quod altmet, m o n e o eos a me ascnplo^q"
comperli oinnes et explorati essent, sed potius qui ad unum aliquem ex annis prefcciure
corum pertinere viderentur: quod ipsuiu initiuui m i b i ignotuiaesset, n e c inveuin foriaê
vel longo labore posset.
1
Hegumeni
qui monasterio
Romano S. Sabce
priBfuerunt.
D L X X X . Religiosus abbas,forlasse ex Africa, colonia3 sacraB conditor, et Cella

NovaD incola, qui sanctum Gregoriiun Agrigentinum ex Oriente r e d u c e m bospitio accepit. De hocdixi superius n. 5. Nomen ejus ignotum est.
D X C V l . E U G E N I U S , quem hegumenaui 1 coasecravit Gregorius Magnus in novo monasterio S. Sabae. De eo dtxi n. 8.
D X C V I I I . C Y a u c u s 1 , cujus merainit Gregorius Magnuslib. 9 , epist. 120, aa Uan;
diura in Hispaniis: Propterea,
inquit, dilectissimum fiiium nostrum Cyriacum motiasU^
nostri Patrem Veslrce Glorice commendamus ut peractis, quoe ei injuneta sunt, nulla uM
remeandi mora prcepediat. Idem alio etiain ab eodeiu legatus, ut apparet ex episU 107 Uuri
ejusdem.
[ ] D C X L V . T H E O D O R U S I , qui subscripsit libello supplifci monachorum GrfiBCorua
in concilio Lateranensi, ut ii-upra docui n. 8.
D C L X X . THEODORUS I I , quem Agatho . M. ad synoduna sexlatu legalum misiu ui
hoc superius dixi ad n. 9 .
f
(47) Hard. Conc. t. I I I , . 1122.

(4K)lbid. p. 1118.
(49) ln V i i . Greg. n. 1.
(: 0) Ad Heuric. Cauis. 1.1, p . 551
5fl
S T E P H . ANTONII M O R C E L L I
DCLXXX.
L B O N T I C S , qui vitam scripsit saneti Gregorii Agrigentini. De Iioc o^'\
n.9ein. 10.
DCCXX. MARCUS, cnjus nomenab nno Atlatio clidici. Is nempe in Diatriba de SimeoDibus |Kig. 109, codicera se vidisse tcstalur Marci monathi et htgumeni
sancti
Patris
noitri Sabct [Mov )
**. De bibliotbeca, i n qualuec legerit, n i h i l id.iit; codicis tajuen hocafTerl inilium :
^ : , \ . bis aulem monifestum fit, illum ob
ocuios babuisse Vilara a Leontio scriptam : idcirco post eum recensendus fuit,
prstseriitu cum designaiione temporum Gregorianorum priraum se scriplorcin Leontius
prodat.
DCCLXX. PARDITS, cujns raenlio est in Libro Pontiffrali ubi de Adriano 1, . M. n . 2 l ,
scnbilur: Direxit ejus ter beutitudo rontinuo ad eumdem Desiderium regem suos missos ad
wdtm recipiendas civitates , scilicet Pardu/n
reiigiosum
hegumenum monasterio
beali
Sobv, ct Anaslasium primum defensorem. Vide etiam Cod. Carol. t. I , ep. 51.
DCCLXXVII. PBTRDS I , qui concilio Nicffino u, j u s s u Adriani 1, . M. pnefuit, tit dixi
n.9. De eo liber Pontiliealis in Adriano 1, n. 8 8 : tijc elegantissimus prcesul atque
foriissimusrectw fidei prtBdicator direxit missos suos, videlicet Petrum venerabilem
archiprcsbyterum sanclce RomaiuB Ecciesice , tt Petrum religiosum
abbatem venerabilis
monasierii
Sancti $abor, quce appellatar Cellanova,
ad imperatorem Conslantinum
et matrem ejus
Irenem.
DCCCVH. B A S I L I D S , ad-quem scripsit sanctus Theodorus Studites hoc titulo, najiUu.j
ci \ . L i b . , ep. 35, et cui nondum hegumeno alias liu^ra*
miserat, . L i b . , epist. 28, eumdem Leo 111, . M. legavil ad Karoluoi
Aug.anwo 807. Vide Cod. Carol. t. I I , epist. 10.
D C C C X L V I l . J O A N N E S I , cujus meimnil Joannes diaconus in Vita saneli Gregorii
* Magoi lib. i v , n . 8 5 , his veibis: Ubi etiam tempore Petri archidiaconi et Joannis
hegumtni
Saturninus monachus dextra lctvaque beati Gregorii effiyics sanctorum aposiolorum,
quemodmodum modo videntur,
depinxit.
D t X C U I I . A T H A N A S I U S , de quo idem Joannes diaconus haec in eadem Vita lib. iv,
D.88: Ipsius quoque pontificis (Leonis I V ) tempore, ejusdem Patris (Gregorii) monasterio
Manasius prcefuil, vir quidem charitate conspicuus,
el sui monasterii [ X Y J cautissimus
tuecutcr.
D l C C L X . E D T H Y M I U S , queni idcm Joannes rcemorat ibidem n. 93, qnanqnam tempus
quo vixerit nou <iesignal. A i l e n i m , i i d portas, quas Euthymius hegumenus fecerat, momttrii hujus perveni. (Jti verba sunt 1'rselli cujusdam prodigium narrantis.
DCCCLAXUI. CYRIACUS I l , q u e m Joaunes idem I. iv, ri. 97 , Latina voce Dominicum
^ H a t . Nuper, inquit, Dominicus quidam presbyter, Zacharia episcopo, dt_ quo prcrfaius
^dregoriani
monasltrii cnram gerente, prcepositus exstilit monasterii:
qui carnis frafiiiau corruptus, Eupraxiam quamdam sanctimonialem
monasterio Sancti Andrece apoquod appeilatur Clivus Scauri, diripuit vel subduxit, elc.
^ L C C X c . A N O N Y M U S , Je quo nieniio Gt in Actis uancti Adalborli episcopi Pragensis
sbaotloretemporum ejus q u a l i conscriptis, apud Bolland., t. I I I A p r i l . , p. C L X X X I I , et
jtyutj Mabillon. in Annal. Bened. lib. i , n. 49, cui Ikteras pro Adalberlo scripsisso dicitur
^dusabbas V a l l i s iuci, is qui deinde monasterium Cryptae Ferratae condidit. Nomen illi
fort8isePrirxxs I I , cum abbas hoc nomine post cardinales sul)scripserit concilio Romano
sobGregorio V , anno 998. (Apud Baluz. Misc. t. I I , p. 118, ed. L u c . )
MXXXVI. G R E G O R I U S , qui prinus posl cardinales subscri|>sit concilio Romano sub
&e<Jicto I X , h i s v e r b i : Gregorvus abbas Sattcti Saba. (Hard. Conc. t. V I , p. 915.)
ML
J Q A S N B S I I , quem meiucrat Mabillonius j n Annal. Bened. lib. u x , n. 75, de synoQOKowinn a i r e n s , q u a s u b Leone I X celebrata est: Romani
inquit, abbates erant Joan* * Sancti SaZtt, Reinerus Sancli Cosmce,. Peirus Sancti Bonifaiii,
elc. Quoruiu et s u b scnpiiones otfert in Append. n. 64, lom. I V , ex codice S. Mansueti.
U L X X X l . M A U R U S , a u i prhnus post cardinales subscrifisit concilio Romano sub
w g r i o V I I (Baluz. Miscell. t. I I , p. 119, ed. L u c ) ; ad quem eiiam litter exstant c j n s *W Gregoni, lib. n , episl. 46 et 48. (Apud Hard. t. V I , p. 1295, 1297.)
M C X V . A a s E L y f c S , de quo h c Mabillonius Annal. Bened. hb. L X X I I , n . 1 0 2 : Tun
BOIKS
Anselmi nuper defuncli archiepiscopi
(Canluariensis) ex sorore ntpos
Ansclmus,
pontifici (Pascbali II) maxime famiiiaris, et ab eo non ita pridem Sancti Sabas in urbe mo'
^teriicreatuiabbas;
quem deinde factum episcopum Londonienseoa scribit. Hic tamen
i J Jialija e r a t , et Sancti Sab abbas ornamentarius fuiase videtur, poslquain G r c i fcthi uiic e s s e desieranL
^ I . A U L e o n t i u u i ut redeara, de patriaejus nibil exploratum est. I n AiVica aliquandiu
^ t u m esse ut credaiu nounulia suadeut: priraum enim a n i m a d v e r l i , monachos illos,
îlibellum Martino I , pont. max. oblulerunt, cui libello Leontius quoquc subscripsit,
^ q u i d e m per annos habilantes in hac Romana civitatedici,
at eosdem lamen ex Africa
ômam m i g r a s s e : sic enim de suo erga tbronum aposioiicuro studio etamore l o q u u n i u r ;
* prius guidem comtriuniter,
dum Afrorum
habitaremus
provinciam,
hanc apowicam sumnuun txpctivimus sedem: quibus Grwca respondent n u j u s j i o d i : -
^ , " ., : ^^)!
y
Iri
347
S T E P H . M O R C E L L I
PR^FATIO.
Cpovov (51). T u m el illud valere aliquid visum est, Leontium polissimum delertum esse,
ut ciuti Theodoro monacho in Africara legaretur, nt superius indicaviraus (52). Unde
etiam planura tit, cur idem Grflece parum scire videatur. Q n i s enim in Africa Grascas lilteras ea-temposl;ile tloruivse d u x e r i l ? Papebrochius Similuio fuisse opinatusesl (53j;credo,
quod Siculi hominis v i t a m litteris m;ndarit, vel etiamquod accuratius Sicilifle res et loca
descripserit. Quidquid demiun statueris, cerle cuui hbloriara suara scripsit, procul aburbe
fuissc dicendus ost: nam ubi j u iicium describit, quod Romao de causa Gregorii Agrigeniini actum e s l sic de (initimis episcopis a pontifie maximo convocatis locutuai invenies (5V) : ^Hv .4 * . Nec sane Rorx\dd scribens, illud usurpasset Leontius. Alia indicia, unde p a t n a m ejus aut incolatum agnoscas, in tota hac hisloria frustra quaeras.
X I I . Ipsa vero Leonlii bistoria quam verax, quam acourata sit, ex veterum monnmentis
cognoscore ac diju iicare non posMimus. Ui caeieros mittam, non Agrigentinis quidqnam,
non reliquis Siculis praesto fuit, quod nobis suppedilarent. Ne i l l u d quidetn in coinperto
est, num quae scripseril, ex aliorum serinonibus, an ex alicujus bauseril scriptis. Nihil
eniin aiTert quo ea contirmet quea narrat, ut poetarum inore scribere videatnr: sed tamen
verius, opinor,; Vitam totam primus ipse cornposuisse atque ornasse, ex eaque caetera?,
quae exslant, flaxisse dicentur: quod Papebrocbius quoque censuit (55). Naai hae quidein
breviores iriulto sunt, et ipsis Leontii verbis inlextaa: nec q u i d q u a m , quod sciam, referunf, q u o d Leontius pnelermiserii: esto quffidam aliqualenus ditsentiant, quaa lamen et
levia esse invenies,el scriptorum nogliêntiae tnbnere poteris. Simeon Metapbrasles in primis, ilU* idem, quem jiiuior Psellus (56) tot cumulal laudibus, tanquaiu qui veteres *Av:o.
emondarit, et ex cujusque opere, falsis niultis buinilibusque rejeclis , vera atque
illuslria restituerit, is, inquam, narrationes Leontii recepit omnes, ipsumque hi.sturiae ordinem ad amussim relinuit, ut ut brevior csse laborarit. Nec Metaphrajd eam Viiam,
C|ufl9 a Surio Laline reddita e s t , *ffir.tara eruditi suspicantur: video enira, eam
inter opera Siuaeonis germana a Cave censeri ex Allatii auctoritate, qai ea orania
recognovit.
Inde vero illud etiam patet, L e o n l i u m nostrum aliquo in pretio a Motaphrasle habitum,
nec scripla ejusauctoritale earere illi v i s a . Quod de iis quoque [ x v n ] d i c i debet, qui ex
bac i p s a historia breves narrationes excerp6erunt, qua> in Menologiis leguniur. Quorum
tameii judi<do mibi acquiescendum non d u x i ; itaque de rebus singulis, quae duudamli
a n s a m praebpant, in aduoialionibus, r,t par esl, dihgcnter inquirain.
X I I I . Graata sumpsi, accuraieque descripsi codice meinbranoo perantiqun Biulioth <
Romanaa basilianorum, autequatu praeolara illa in Vaiicanam iiiferrentur: quud,
baBC dum s m b o , faclum est. Codex ille numerum habiibal x x x x , cujus paginae ceris ronstant b i n i s . Saecclo nono scriptum duxerim, antequam Melapbrasta) V i t prodire GBpissent : ille enim inennte decimo sodcuio o p u s suum e d i d i l ; quo pubticato, inquit Montiaucooius (57), antiquiores illce sanclorum
Vitce obsolcverunt
apud Grcecos. Veruo) aiteruin
quoque codiceu* iteiu membraneuni nactus ex eaderu bibliotheca, eo etiam usus sum, w
si q u i d in hoc deesset, si q u i d aliter scriptum eseet, adnotavi. Prffiforebat hic numerum
x x t , qui sequioris flevi esse videlur, quanquam satts emendaie s c r i p i u s : unura paucorum
dixeris, qui post Melapbrasiaa opus scripti reperianlur. Nam, ut idem MoiU!'auconiiis ait
(58), Si qui velustiores et ante Metaphrastcm
adomatas sanctorum Vitas compleclantur, ii
vei nono vel ineunte decimo sccculo ut plurimum exarati sunt. Qnae.jam tlemum, quffi in
Utroque codice desiderabantur, Vaticana bibJiotheca suppcdilavit, queniadmoduiu loco
ascriptum repcries.
X I V . Dicara et de Gracae editionis ralione, quain niulti fortasse imj robaturi sint. Gra?ca
nempc, }>ace (|uod boruni facturu sit, Gro3ca, inquam, sine apinrbus edcnda curavi, tam
quae a Leonlio, quaui queea Grcgorio ca3terisve scriptoribus per lotum volui)H'ri hic iiabes. Tantum pgo facinus facore ausus sum, non tain (|uia in exemplaribus reultos on.iôs
apines aniinadyerli, quaui quia in eoruni senlentia suin , qui omnifs ab otiuiibus hbris
sciij^tisipje eiiminaridos exislimant. Nam ne ipse quideui video quorsum spertent, niî
forte ut litterarum speciem dtdOrmerit, et, si qui nunc eos in promintando pro noni.a
aliqua habcant, ut suavissiniam linguaai bnrbararum simiiem reddant. A n r e s ct-rte uon
babent, quibus ila recens prouunliandi ralio concentiis cst. Nam q u u d a i u n t , apice* idos
ad dislinguendas verborum s i m i i i u m diversas significationcs plurimtjni ebnductTe;
mum non intelligo, cur in obelis istis arbitrariis ni^jorom significatioiiis ine^se viiii putini,
quam in sentenlia ipsa nexuque vcrborum. DcincJe boc valeie debcbat, ut tmn solum
iisurpareiitur apices, cum discrirnine aliquo opus esset: quo lamen lum quoque ranre
facile possuraus, linguarum aliarum exemplo, in quibus sine apice IVre ullo seri^;ba
verboruni et vis ex ipsa rerum nalura sese maniiesiat, Knimvero G r a c a eo otiara dnus
apicibus indigent, quod jam |>risr,a illa pronuntian(Ji ratio, cujiis reiiriendjB causa invciiti
apices sunt, non uiodo ignota oumibus esi, sed oe revocaii quidem labure aui siuuio
t
(5!) Hard. Conc. t. 111, p. 722.

(52) N. 9 .
(55) Ad Epbem. mptr. Graic. ut super n. I.
IU
S. G H E G O K H
A G R I C E N T L X I VITA.
500
yoivu. E^regie enim fallunlur, qui accenlus meras vocalium prnduocndarura nolas o*?
putaot, Quare unum aspirandi s i ; n u i n ei ioia qao3 vocant subscriptum abonde mibi RSSJU
risisunl, ut G r s c a quisque expedilo legere, el omnia intelligcre posset; ca;Ura ilta
grammatiiorum invenla ul antiquis temporibus, vum lilterao llorerent, ignotfl [ierdiu
fiwriinl, sic bodie sine lVaude aucloribu* reddi suis posse, el prisca scribendi ralio
meriio revocari.
[] Nulim lamcn conlemni se putent tol (bulissimi viri, qui in GiiBcis odendis gramrjaiicoruru lc^cs secuti, scriplis velerum apiccs oninino addendos exi>limarunt, luin
eiiam, cum auetores v-ilgirent, qui nunquarn iis usi e s s e u l : a&que, opinor, addeudo pecranles, ac nos demendo. Equidem de consilio corum causbque oon disputq. Saiis mibi
esl, si ferant me cum iis sentiro, qui jara a sfficulo xY apices repudiare ausi s u n t : non
niulii licet eos imilari postea voluerint , cl panci adbuc a communi consueludmo
iece$scrint.
.'

I .
L E O N T I I

PRJEFECTI
P R E S D Y T E B I
MONASTERII
SANCTI
M O N A C H I
SABJE
U R B I S ROAIJE
ENARRATIO
AC MIRACULORUM SANCTI B E A T I Q U E PATRIS NOSTRI GREGORII ( 5 9 ) Q U I EPISCOPUS F U I T
ECCLESIJE AGRIGENTINORUM I N PROYINCIA ( 6 0 ) SICILIA.
, .
"* [] Benedic, Domine

V . 4* .\ , \ ^ I . inopiu* meae conscins ad exposiliontMn me
mpbti]' $, \ conluli (Gl) paulo accuralionein prodigii liujus
(59)Secandum lioc nomine episcopum Agrigcnqiiom lamcn scriba librarius tlecrpit aliquis, Greihium appellamus Gregorium noslrum , raii lidcm
gorio scilicet supposiio pro Georgio. Nain 'ille leraiiquani habendam esne Kalendario Agrigenlino, in
tium Grcgorium lacii Agrigenliiiiun episcopum, qni
quu Gregorii I nomoii legilur Kal. Julii. Nam etsi
adluil syuodo RomansR stib Agatboue pmil. max.
<fe lempoie quo ille vixil, minus conslai, vixisse laIlunc vei in cxemplaribus Conciliortim Kegix, Labmenanie Grrgotiuni noslrum, faLeri oporiet. Men- beana? el llarduinianai ediuonis subscripsisse aptiofjus lii in Hisloria translatioiiis S. Agrippinae parel his verbis : Georgins cxiguus episcopiu $anfnarfjris, el Agrigenli episcopns fuisse dimnr
clce Agngcniince Ecclesia* protmciie Sicilia! in hane
t?mporibtis Valeriani el Gallieni Augg. (Cajet. t. I , suggesiionem, quam pro aposfolica uosira fide unaP "9.) Menaea quoque Giiecorum meminere, quannimiicr consiruxiinus, simititer subscripsi. (COMC.
laawalio dic, quara aptid Siculos. De eo enim
Consl. m, acl. A.) Idenique in altero comilio HoBrtllandus ( t . I I Jan., p. 970, n. 8 , ed. Ant.) :
inax ob res Brilannica> aclo Georghts it' m appellaAlwmutroque antiquiorem Gregorium cclebrani lur ( l . I I I , p. 1039, Ilard. Coll.j ; ncc vcro dii.crc**aux Deeenibris, quemel trudunl Proterio papanl. codicrs veteres: quos inler insignis esl I'o
innrcka AUxandrino ad S. hlesbaan regem Alhiobiensis Lalinus, ssiculo VIII sci iplus, ei jamdiu in
f*m missum, mulias in Arabia ecclesias consecrasse, biblioibccam Ambto-ianain illatus : dc cnjiis Ic**lios Judceorum adjunxisse Christo. Vcruni Vroic- ciione ofliciose me ndmonuit doclor ; uditissimus
roors contigit anno 457. (SuIIier. Pair. Ab x.
Cajcianus Rugatliis, tanlorum illorum codicum non
- 290, apud B o l l . ) ducenlis fcre posl anuis, quam
cuslos modo diligcns , scd cli .m intcrpres cgrcA^rippina m a r l y r occubuil : ut Trarislaiionein i l - gius.
iam, si relinenda bisloria esl, quam medio ccvo //(60) Deest fjot iu cod. Valic. ncquc lamcn opus
itutiu amptificatam censuit Papebrocbius (t. IV est ; csleiiim , nt verlere possis itcmao. p. 404), i n posteriora tcinpora refcrre opus
pe ; quod bic addiluni vitlctur disciiiiiinis raiiia :
*il.
nam, ut Slepbauus Byzanlinus ail,
Porro uirumque Gregorium cnra dixit BoIIandus,
: ac,pra?ier Siciliara, suiim babebaut
tonc nnsirum designubat, et eiim qui tertius AgriAgrigenium Tbracia, Euboca, Cyprus, /Etolia.
Cîtrcpiscopus hoc nomine-fuisse visus est Baro(61) ( / / . . . . me contuli: ; (ppd?ai*qui
(in a d n o i . ad Manyr. Rom. dic 23 Nov.^; Graeca legit, assucscat Jam nunc suspcnais id genus
B
S. G R E G O R I I AGRTGENTINI VITA.
*j?
dmirabilis plancque stngnlam, el cum orbi iuii- \ 5., ^reverso, tum iis uiilis maximo, qui revert*nier id ac
* 6
benevole audicrinl complexique fuprint; animus
\ ;
meus, cbarissimi, ba?c secum cogitans, cum jam
, , , -.\,
in pmfunda rerum memoria, quam inlelleclu ten o,
. *
recolenda lnulltim mcns ipsa el gravitor coborruis , , *
sct, noii nietliorrem qu nidam, [xx] sed ingentem
.
omnino poenain crucialumqtie subiit. Mccnim com , \
menlationis magniimlo percclui cogiianlem, \ires
- \ .
mibi ad vilam bominis conslanliamque cnarrau : ; <
dam non suppeiere. Ecqnis enim lantae bisloriae
, >;
par sil? vcl quo ego ore cnuntiem, aut qua loquar
, ' .
lingua ? volo equidcm dicere, sed non valeo. Fac,
\ ; $
aud< am effaii aliquid de bealo sancloqtic Patre
\
nostro Gregorio, qui iti Ecclesia Dci administranda
. , \
piuin sc pasiorem magisirumque prodidil. l n ipso . > !
slatim exordio ruivum me lininr revocal. Neque
* * \
rnim ea, q u ille strenue praclarcque gcssii, l i n ,
gua bac mea efltini pro diguilale possunl : qtiae
ftiam co miranda sunl magi*, quod postrcmis bisce
. co ; \
iie! us cl rctate bac proxima lalem sibi operariiim
\ Cbiislus prreopiaurit. Nam quid profcrre ipse
XJ\
queam, cum et religiosissimos niajorcs nosttos,
\ , ^^
celeberrimos viros patieuiia btijiis et niansueiulo
\ \. \
t lenitas in admhationeni adclnxeril, cnm in
. " \ 4
asrumnis non modo aniino Ixiarciur ac spcuin

ipse scmper exstiliaret, sed eiiani graviorcs expetc , >5 >
rcl? Quippe t l Daviil propbtla illo ltiiiissin us dc

juslorum Deum limcnliiim paiicntia, l:mquam bi\ c tbv ,
rundo thniabal olim : < Paiicniia pauperum non Q \ "
peribil in finem : r l it^rum : Susiincnlcs au > , \
Cem Domimun, ipsi hacredilabunl lerram : ac
.
riirsum : Sahis justorum a Domino, et proi<! \
cior corum est in lerapore Iribulationis ; ac si
.
milia inulii alii propbei de juslorum hujusmodi
bealilale passim loculi sunt.
\ " , ]\, ^^
I I . Cwterum, cliai issimi, de beati ac vcncrandi
\ : *
(Ci)Palris nostri Grpgorii prima inslitulione, ejns : 6
que immarulala ac Deo devota pueriiia dicere in\ . ;
cipiam. Nams est beatus bic vir in vico, cui, no % ?incii Pracioria \G.~), piope uibein Agrigentum ; ac
Psal.
i9.
* Psal.xxxvi
9.
* Ibid. 59.
verbis, qiur a n-liqua oraiione dissiihiiit; nibil enim

bic IrequtMiiitis ; ul illilieratum scriptorcm facile
ngnoscas. Tolmu anlem cxoidium nonuibit vexaluin vidrlur, nrqin; codieum ope sanari p o i u i i : qna
de re Cajeianus quoquc qucsius sl (in Animadv.
1.1, p. 408, . 2).Poiro ne oiaiio suki ipsuni initiuin
manca essct, vocul.is aiijeci duas el , s r r i psiquc \ ; ,
. Qui codirem Yalicaiuun scripsil, ila se ex
hisce ambagibus expedivii: \
, \ , .
(62) Veneratidi : pro in codicc scritium eral , quod idem fere ac ,
laque codicis 2 leciionem ameluli.
(U5) Natus est Grcgoriiis anno 559, ut infra in
Annali ostendemus. Vicum auiem nalalcm Latme
Prwtofia appellalum pulo, quemadmoduro in Dacia fuare Prwloria Augmta, el Augutta Prtetoria
Salassorum sub Alpibus Graits. Posscl quis lamen

bas appcllationes singulnris numeri babcie : ut d
vici bujus iiomeii, si codiccm Yiiidoboueiisem
qnamur, ciijiis parlicubun afierl Lambecius (Birl.
hl. v n i , p. 281) ... / . McmoralGrrgotius Maguiis niona*
slcrium iiescioquod Prmtoriannnt (lib. ,*?(. 5i)
sive Pr<vtoriianum\ u t f s l i n codice Valb-ano el i
Regiis Parisionsibus. S(?d illud iu agro Panormtano.fuisse videlur. At \icus bic uoster. ui tije*
tauus tradit, Agrigenlo dislal inillia pa^nun)
non amplius, silu.sqne est, qua mbs orienieni spectat: nomeu piiscum m u i a v i l , et Giuranmv*
audil.
De vico Thyride nibH compertam ; in cotbceWpbaloediensi scripium esl , iu liisioiiavoro,
quam modo memoravi, Tianslaiionis S. Aw'\W*&
mariyris, viens occunit nomine Tlnjro*, isque piope
Agrigenlum designalur.
f
S. G R L G O K I I A G R I G E N T I N I
, ' ,
,
.
,
' \ , , \
, , \
\ ,
; * .
\
^ ^ .
VITA.
rr.i
pater q u i l a n PJHS C l u i i o a ;>

ro Tboodolf, qnan ex vico niiunrla rrat, qm . ns
dicius cst. Hi rnm opihus aliiisHlaroi t, uv.i familiarem sancte admodum admitiisirab ni. i\;iiu r t
hospitahssimi eranl, el singulis iu rrbns bbnalfs
p!ane aiqne niisoricordes : ul , qiioniaiJmodtim
scriptum , * sua
qtKpqne [ \ ] pion:m jjrcrs;
Bilalibus conwunia d r c c m u ; > nec ali.s illi virlulibiis atit recie factis minus illti nvs, qurc lanieti
bic praMermiliam. Ex bis porro tiaiiim Grcgorium
vir saiictissiinus Polamio (64), Erclesine Agrigeulinae episcopus, sacro ac salulari bapiismale regeneravii,
I I I . Jam vcrocum ad oaavuni aclatis annum pervcnissct. eum parenles in urbeni dcduxcrunl, ut
in disciplinam Iraditus sacras Litleras ediscerel:
ac Polamioni sanctissimo epistopo, tanquam parenti ejus mystico exbibuere : quem iili coram admissi, muliis lectisque iimneribus pucii mami oblalie, ipsoque puero ad pedes ejus abjcclo, ita sunt
allocuti : Beno huic precare, Pater venerandc, ut
bunc quoqtie illumiiMH Filius Dei Domimis r.osior
Jesus Cbnslus, qui illumiiiat omnrm homiiiem
venienlcm in hunc niundum. A l vero episcopus,
cum pium \irum advocassel, Daiiiianum noinitie,
quem omnium ordinuro cives idoneum magistrum
etdocendo natum praedicabant, hunc ita compellai:
Hunc tibi cgo puerum, ini Damiane, cnram Ceo rt
omni Ecclesia leste commcndo : quo curam fjus
^ suscipias, et sacris eum divinisque L i l i m s i
, \ \
buas, qua sancti Spiriius opc omnium bominum
, . ;
animos ad poeniienliam exciiandi vim bnbcnt. Ilic
.
Damianus, cum ad episcopi pedes procubuisset:
*
Divinum, inquil, consilium uiiqtie implramns, Pa,
ler sancte ac venerandc. Ille aiKcm majiibus pi:c*;<, . \
ro imposiiis : Gralia, inquil, Dei, cl Patcr umgoi ae
, \
Filii.atqueipseFilhis unigena,quiestin sinu Palris,
, \
Deus verusde Deo vtro,et virlus sancti vita?quc au, ,
Ctoris Spiritus sil tecum, fili, pcrpeluo, ut varias et
ix , \
fraudulcntas inimici arles possis cffngcrc- Cum ^

que omnes respondissenl ^ , iiluro de episcopi
, , manibus suscepit Damianus : parentes vero, poi-t; . \
quam omnes puero fausta precali fueranl, doiuum
> / /., siiam redieriml, mullis Deuin laudibus, mullisqiiu
D puerom volis prosecuii.
, , \
\ .
IV. A l vero Damianus, pueri cara stifcepla, vc'.
bementer de ipsius insliuuione laborabal : nec m i
nus puer in lillcris proficirbat : u l qui eum intuc , rcniur, adniirauoni omnibus esset. Iiaque biennio
.
in schola exaclo. ejus tatis sludia planc absol, y\i. ct proeler cakulum (65), festorum quoquedie,
. ,

, : ^
1: \
,
, \ , ,- *
, , \

.
, ,
\
,
, ,
ftom. ,
() Poiamionis nnitioria vivit aptid AgritfPHliin Kalcndario : lcstum enini iliem sancCi lnijiis
^ c o p i agiiut ^ Kal. Febr. Venim q u labnla* anttqnitas, quai aucloriias sit, ignoro. Oe viia
Visposl Cjcianum (t. I , p. 172) pauca qajrdam
r
PATBOL, GR. X Q V H I .
congcssit nollandus, scd sin;ula a Lcoiitio uoslro

suinpia suni (. II Jan., p. 909).
(<J5) Cuin Leonlius scrip-il (
scripsissent urs) raitonemacconrenientiam numerorum, ul R^jutus putavn, iadicare
13
S. GREGORII
AGiliGEX 1 VITA.
ruui orbes apprimo didkii (0'*), [n\u] alque i n l t r

, \ *\e?ra, quae siibiimia ol folida babculiir, Psaliiio \ .
idiii quoqun libi um motnoria tomplcxus est. Impi- 6 \
gor autem evasil ac diligens iu quolidianis Eecle , \
siae liymnis, atque in n atuluiis noclurnisqiie lau,
dibus, ul magna oiiinium admiratione iuagisirum

\ , \ ;
ipsum u m in lcgondo quam in inlelligtMido supci \ .
grosstts vi lcroiur, ncdutn acqtiales aut niajores
naiu piiti'os. Ut aniMin aUigttUioderimum, paren- , $ , \ ,
u-s r j m in urbcm revorsi, lilinmquc amplexali, ad
(,
sanelissiinum cpiscopum Potamiun^m adduxemiii,
1 ab eo pueivim toiuliii clericumque iicti postu- , xal
. ,
lairiit. Quorum illepoiilioue audita pluiimum l e i a , ;. J
lus i\si, cosque alloqtHMis : Filii, dixil, mibi cre.lilo,
, ,
\as boiie cleciuni el magnim offenur Dco. Tum
pareiuibns obseculus, s;tcrain super cum precatio- & .
\
nem rito pcregil, eumdemque Donalu aicbidiacono
,
q biblioibtc;c pisefeclo tradiul, Jibris, quos uno \ ,
4|uo jue dic percurreivt, accuraie pi\escripiis, mo nilisque ei iradiiis, ul corum, quae legerel, VIIH
, ' >
senleniiainque animo aitcndercl. Parcnlcs vero,
^.
dics deccm in urbe versali, norfexiguain cum sau ,
clissimoepisropo ei cbro uuiverso voluplaiem per ,
crpcrunl, iilium sacpo inlui i adeo diligenler no \
durnis ac malulinis obsecrationibus opera+Ji dau
tetn, nihil ut unquam in leciione pcccaret; idemque magna m m revorenlia asskterei, el iie, q n ,
\ ,
Irgrrcntur, aniiDum adbibrret. Nam ei paler cjui
* *
oplime iiisliluliis fuM-;il, ei cnni se in lecliouc dili, \ \
genter excrcueral, lum p>al<nudia3 quoquo l<gos
l
lalionemque lfiiel>al. Porro beali Gn-gorii a.leo G , : , \ |)

Miavis erat in psaJmodia vox, ul quininque eum
( ,
audiroiit, omnossluperent. Decimo igilurdic elapso,

ptircnlcs i j u s , cum sandissimo episcopo el []
\
rloio univcrso salulcni dixissent, domum Buam,
, ,
tnultas obbiec Deo gralias agentcs, rcversi sunt.
').
voluisse mihi videtur, scd polius summam legendi facilitatem, quam sibi puer paraveral. Qao perlinel Isidori locus, quem alias adduxi {De b. Ivscr.
p. 5i7 a): Primordia, inquil, nrlis grammatka liltercc communes extiilunl, aua$ librariiet calculatore$ sequuutur, quorum disapitnavelutqtuedam arlis
grammaticiB uifantia est. (Orig. lib. i , n . 5.) Liquet
boc inagis ex Julio Capitolino de Perlinacis pueritia (in Pert. n. \): Puer litlerls elementariisel calculo imbulus, datut etiam Grccco grammaiico. Recte aulem lilleras calculo dislinguit CapUolinus,
quod puri primumliUerasin calculis piciasearura- D
que nuinina ei poleslatern.cognoscere assuescerent,
Min ex iis verba coniponere iiicipercnt, quod calculus sive dicebalur. Atque ab Uoccalculalor appellaius qui liilcraioa ealculos pueris proponeret, eosque jungendi ralionem doceret: posl quae
vudimenia ei logerc et scribcre et numcrare facile
possenl. Calcu'aU>iis iiirerrogaiiones desigmrTe \ i delur Augufjiinus, ubi ail (Conf. . , c. 15) : Si
quaram, quibus lUlerls scributur &ne<z nomen
omnes mi/;, qui hatc didiccrunt, M I K / / I respondcbunt.
Enimvero Damiauus cum jam Grcgorium legemli perilum videret, Kalendarium edisccnJuin
proposuil, ul festos dies a prof *lis distingnernt,
ti suiasiunil aique concepiiva sobMnnia mcmoii;e
%
tnandarel. Psl b%c, tit mos erat, Psallerium sivc

librum Psalmorum dedit. Cyrillus Scytbopcdiunus,
sivc ex eo Metaphrasles, cum c u m , puerum cliamlum, inaier sancto $:iba? stilisset, hsec a venerando
senc prolala scribil:
' ,
\
, id est, Ecce di$ripulu$ meut Cyrillut. Ego me in modum pctnitentis
inclinavi; ipse postquam benedixii me el erexit, dtxil ad patrem: Doce eam Psalterium,
quia ejuthdigco. (Iu Sabae Vila, n. 75; apud Colel. I . III
Mon Ecel. Gr.,
Quanquam aulem nibil Loontius I r a d i l de Latin*
lingu.e studiis, dubiiare non possumus, Gn'goiiinn
doctiim fuisse utnimque sernionem : nam ctsi apud
Siculos magnus eral Gr.ec^ lingine usus, derici
latnun Latine scire dei>ebanl, < u m ad Laiinam
Ecrlcsiam perlinerent, et Lalinos r i l u s eliam tum
se<|iierculur: ut multis ostendit Jonrmes Jivannins
in haclaui Ue divinis Siculorum nfficiis, cap. 4, 5
( l 0(ed. Panormi an. 1736).
(66) Festorum ditrum, : in codicr 1
smptum inveni , id e s l anvornm ; qtiod
rcpudiavi, cum cl in rodicc Cajelani i^se
apparcat, hi co lice 2 liasil., et rvs ip>a majjii
quadrol.
S. GREGORU A G R I G E N T I N I V I T A .
V. Pui r intcrea dk*s noclcsquc scdulus in tcmF/. , \ *'
plo assidebal, mulloque etiam diligcnlius illud
,
< 2-- Psalmi dicium scrulabatur : Vacate et \idete
* \ , . quaniam ego sum Deus . > Ex ee quippe tempore
\ , inquirere coepit atque conlendere, ut ralionern
omnino aesequerelur, qtia sibi adiluin ad Dei m i ^ , . sericordiam et ccelesle rcgnum palefacerel. Cum' / , que boc unum quolidie urgeret, simul Deuin rb \ gabat, ut sibi divinarum LiUerarum cognitionem
. {, et inlelligenliam largirelur. Alque baec sccum re JJiov putans, quodam die vilam invenil sancti Palris no , slri Basilii Magni (67), qui Caesareae Cappadocix
;, \ - episcopus fuil. Quani cum semcl siudiose ac bis ei
\ \ , \ saepius legissct,.ac labores ejus cognoyissel, caque
\ , cevlaniina , qu& comimmis Pater noslri ordinis
* \ ^ suslinuil; eas ob res ailouitus, secum ipse delibcrare jam inslitit, nec sibi ea, quae in volis orant,
* "
, successura dicere, nisi ipse cham ad sanctaea lo , ca pervennet, in quibus beatus illc oosler ac san ; ctus Paler divini Spirilut graliam accepisset.
.
VI. Annum auiem cum ageret dcciiuom oclavum,
,
\ quadara nocie, postquam Donaiuni archidiaconum
, \ in sacrarii dtaetam dormicum dedttxerat, cempUim
, \ ingressus, sic Deum (68) flexis ^cnibus supplex
, , orare coepit : Domine Jesu Cbrisie, Fili Dei vcri
\ , , et Patris, Deus vcre, et ante ssecula vera progenies,
tuque, sauciissimeSpiriius, ul Pater el Filius seler ,
; , ne, meas bominis miseri scelestiqite preces exaudi,
\ , \ - Q
dignum babe me, qui sancla in loca d^Venhim,
quae pii Patres noslri pcragrarunl, et in quibus
,
fauslo usi itincre, graliae Spirttum, quem quaere , ,
baut, a te acceperunt, quo viam veritafis asseque
renlur (69). Alque ha?c cvtm scepius iterasset, c
.
^, , solo surgcns in diaetam venit, et cofttra Donati arcbidiaconi cubile eese reclinavit. Vix lantisper ob ,
dormierat, cuin illi aslilit, qui uomine inclamarel:
. , 1 cui Gregorius : Ecce ego, inquh; seque arcbidia . \ conu sistens : Quorsum, ait, domine, me appellasli?
[] A l bic : Minime ego te, inqull, vocavi, flli.
, , ;
, , .
Uaque eodem rursum concedens, quieli se dedit.
: . \ ,
Venim audiia iterum vox clamanlis: GregorS 1
" Quare ad arcbidiaconum denua accarren? : Eccc
, \ ,
ego, inquit, domine, quorsom mt appellasil? MIo
a
, ; , ti . - D conlra : Tc cgo, fili, mn vocavi. Goctcrttm pavorc

Psal. X L V , i l .
(67)
credas indicari bic a Leomio Yit:im
sanclt Basilii, qiiam editlit Comlicfisius, lanquam
ab Ampbilochio lconiensi scriplam (Paris. 1644, p.
i3o) : ea sa?culi vui vel ix comincnluiii est, ui
jumdiu crilici adtiotarunt (Baert \\* Act. SS. 1. II
Jun. p. 9 6 ; F a b r . B. G". I . V I I , pi 505); vel
laidaiiojifs inlelligit, qttas Gregorii dno reliqiH'.rnni, Nazianzenus ei Ny^senus, aut quam lcxuit
Kplirxnuis ibacomis; vel" Vilam designal, qtiae veluslalem non perlubt. Sed lamen in Syriam euin
uavigasse, el llierosolyims ipsis versatmn csse,
ipsius epislului oslendunl. (Ep. 2, Ad monacb. laps.,
tlc.)
(8) k i cod. 2 Bae. ecriptem erat
xov ...
(62) ta ipsis sauciionibus conciiii Nicseni, q n *
r
ad nos cx Arabica inlerprolaiione pervcnerunt,

(n. 25) diserle piobanlur pcr^grinalioncs insittutae ad crandum et vhilandum Dei ades. loca SQUctitatis ejus, el Christi ejus vesligia. Ilabes aulent
de l- to lioc argumenlo libros <|ualuor, donum
Gretscri opus: nec cpislola Grogorii Nysseni Wzp\
tCw ^ , ad pcegrinationos
cujuslibet impiobandas scripla est> ul C:saubonus
el Molineus tOiilendebanl; 8( d ad cos solum doun
retinendos, qui soHlariam vilam cum asceiis pnroplaveruRl : quemadniodum pranclare idcin Grelsoriis expoauil (I. , cap. 10. ei in Exam. Mol. poel
oper. Nyss.) VicU? eiiam Euibvmii Vitam n . 10 apud
Coieler. . II Ho.t. Ecct. Cr.
59
S. G R E G O R I l A G R I G E X T J N I VITA.
uorreptnsarcliidiaconus liaec aldUit : Fili mi Gre- , , . "; # gori, si rurswu vocanlem vel semel audias, re- ; ,
fepondeilli: Qitid esl, DomincTecquid servo prsescri , , ;
bis ttio? Eigo cum se itoruni | ucr reclinassci, ;
asians rursum angclu clamavii lertio : Gregori.
,* : Ille vero, cum propere assurrexissei: Ecce ego, i u - I
quii, Domine, quid seivo praescrible luo?Cui iile :
, ,
Uuandoquidem corani Deo poslulasti, ul libi Iliero- ;
solyma vidcrc, el sancta illa loca obire liccret, jam

uuc scias, diluculo libi ad liilus pergeiidum esso,
, \ ;,
iquc ibidem invenlurum, a quibus in eas usque \ , * . \
regiones iransmiui possis.
, \
.
V I I . Excusso igitur somno Grcgorius exsullans,
'. \ ;
j \ alias Deo egit,
, ei vocanti fldern babuii: cumque , \ , ubiculum illico cl archidiaconum dorroientcm reli- , '
ijiiissct, nenitne sentieMe, celeriler ad niare per- , \ , fcxit. Jamque ad fluvium veneral, qui suburbium
,
.tlluii, cum fortenautas offendil in lillorc na\igiitm
\ \ ,
;gctite8 in fluvium aquandi causa : quod non sine \
numine conligisse afflrmo. Navigio autem ac- ,
ccdeus Gtegorius : Salvele, inquil, Deo propitio, \ * fratres quotquot estis : qui cum eum resaluias .
ferui, Enimvcro, addunt, tempore ades, frater. Ro- , \, .
gaiique ab eo, quo landem profecturi essent, re- * \ *
kponderunt, si Doiuinus adnueret, se Carthaginem , . *
abiluros. Tum ille : Acciptte me, inquit, vobiscura, , ;
Jratres. At navicolarius ab eo quarcre, mancipium ,
ne taset, et fugam a domino pararet? cui Grego- . * '
riitft, Cbristi quidcm se senum esse, respondil, g , .
at 4 boiniuis nullius mancipio censeri. Ad baec na- - , , \
wuilaritis : Age, quicunque sis, nobiscum con- ^;
sccnde, et le, quo velis, ducemtis. Qua? cum dice- ,
iCi, ul huinana maliiia fert, iilud, opinor, animo
. * " ,*
volvebat, codimodc sibi oblaium, quem vcnderet
' , \ .
in servitulein.
< ' , \ , .
'. ( , \
VIII. Gum autemei Gregorius in navigium con * ,
.cendisset, el quae sibi usui essent, nautse comparassent, secundus stalim ventus exoriiur, quo illi ^ |[ , \ i\ lTtivio solveiiles posl lerlium diem Cailbagiiiero
lenueriint. A l vero i itinere navieulariHa, qui Gre- . ' >
Korium viderel xlgilantcm, et obsecratiombus aset- , ^ ;
\ ,
<IM aui psalmis inlenium, stupere adeo ac secum
. loqui : Verc puer bic divinus bomo est: proh ry , \ *
homiiie! qux ego. injusle advereiis puerum htinc ! 46 . , , \ ,
jtistum cogiiare ausus sum , mibi tcmillc ! Ubi
. aulcni in urbem ingreesi sunl, doinum iilesuam
,
Grcgorimn deduxil, el cubiculum ei ad quietem
assignavii pacato secrctoiuc tn loco, [ x x v ] , \
precatus, ul sibi a Deo nefarii consilii sui veniam ob- \ \
secralionibus inipetraret. Revera enim navicularius q), \ .
\ , ya"'
dtvpuero vcndendo cogiiarai,idque eisponle fassus
.
ot Iwnc sibi fuisse causam pronuntiavit, cur
' \ >
ciim Cfleritcr in navigium recipeiet. Cni Gregorius
, ' ; .
cum lacrymis respuiidens, Hecte, inqtiit, facis,
, \
domine mi,qui dc crimine,quod mcnlc conceperas,
cx nuinio ibdes: scriplum cslcnim:< Quia cogi- :;) , , \: \ . * . '
iatio cor.lis hominis confilcbiitii' f^co, cl reliquiae
S. GREGORII A G R I G E N T I N I VITA
5&
' cogilalionis diem fcsluni agout coram eo (70)

uti doniiiifvpareat .....
l i b i , et quod. p*ttj> , \
"Veiuin Deus,
^
lis, bentgne latgiatur.
. 6 , , \ , .

, * ,
\ , * \
, , , \
* \ , \ , \ , ,
,
,
, \
. ,
.
,
. *

, . * ,
, , . , , , \
. \ . \
6 *
. * .
, \
, -
IX. Ipse autem Gregorius c fttbRulo, quod ei

navicuiarius dedcrat, discessit, ncque ulli pcr
urbem visus esl f eratquc lolus in saciis exercitaiionibus, nec cibum nisi post biduuoi suiiiebal, qnandoque nisi post Iriduum, quin et toiatrt inierdom
hebdomadcm jejunus implebal: ac cibns ejus eranl
panis permodicus, aqua, el olera, quibus salis altquid aspergero solitus, olei nibtl. Tantam verft
virlutem alque patienliam admiratus navicularju*,
episcopum urbis adiil (71), cique omnia quae in
hospile suo viderat, enarravit. Qua* ut acccpit
episcopns, a: chidiacono mandal, ut cum ad se
deducal. Hic ad Givgurium profecius, in cubicub
invenit leclioni opeiani danlcm; librum enim a
presbyiero quodam commod;>lum acccperal, sanctorum Maebaba.'o:um, qui pro loge aute Cliristum
martyrium fecerual (72), lii&ioiiam coiiliiienlein.
Ipsum autern salutan arcbdiaconus, Sal?c,
inquit, fili, Deo propilio, salve. f.ui ille cum salulem oiRciosc reddidisset, ac assurgens veneraius
essel, ut deinda audivit, se ab urbis episcopo ad
sedes ponlificalcs arcessi: Ut jubes, inquit. Seciitusquc archidiaconum, ad episcopum perrexii, et
coraro admissas ad ejus pedes procubuii.
vero episcopus sic eum est allocuius : Salve,
* , -., cbarissime : qu^fi te causa buc.ad nos, fili suavU, ;

sime, IraiiHiiiisit ? Ad quem Gregoiius: Divino
\ , ' plane consilio, inquil, Palerac magsier veneraude,
,
buc ad saiKlilaiem tuam pervenimus, ut imbeciU
. *
litatem ipsc mcam tuis obsecraiionibus juves.
, ,
Subjer.it episcopus: Te Cbristus Filius Dei cpmi*&*\;
. \ , lelar, [] fili, in omnibus viis luis. Et cum
. responsum essel, Amcn, eum sedere jussit, ac
, , ; \
interrogare coepit, unde potissimum vci)ij>s t, <i
; \ ; \ ;
quo pergcrel? lum qua ex urbc essrt ct, q u i
, ipse nomine appellaretur ? Gui puer, Gre-oji^s,
^ *
iaquit, dicor, el origo mibi ab Agi igeut^, qn.r. Si * ,
ciliae provinciae urbs est, sanctam vetu biom iu
' , \
cogito, siquidem precibus-ipse tuis Dominuin rt.ibi
.
propilium effeceris : quo in sancla illa regione Dco
, mc ac piis obsecralionibus lolum imper.dar.i.
, Eniiivero episcopus, bis audiiis, Domiiins, in . :
quil, nosler Josus Cbrislus, fili, divini Spit ilus
,
gralia ad prseclara quoeque desiderium tunm om::o
, , 0 , - D impleat. Cui Gregorius, ad pedes accidons, rcspon. *
d i l : Amen, ac fiat, dixit, quemadmodutn, domine,
/70) lsal. LXXV, 10. LXX babeut.... \ - Hieronymus, Photius, quanquani ab alio sci-iptmu
.
putavii Grolius ^V. Fabric. B. Gr. . I I I . p. 2'.0).
(71) y u i s i u m , auiio scilicel 577, rpiscopus Car- Caeterum exsiabant Nazianzeni et Cbrysosiomi dc
ibagiue essei, iineuire nou licuii. Posl Primosum, iisdem Macbabaeis laudaiiones, n<c minus Patium
qui vivebal amio 553, noniinai Holslcnius Victorem, Latinorum serniones, alquein primis sancli AuguPublianum, Foriunatum (ad Geogr. tac. Car. a San- giini, quos in Africa invenire facilius poiuilGrgocio-Fauiop. 87). Anno SuOjaiii sucêsserat Domirius noslcr. ln vetusiissimo fialcndario Caitba-inicus, ad quem exslanl episloke Giv:orii Magni.
nirnsi , quod cdidil Mabillonius (Vet. Avalrct.
(li) Significatur bic, ui opisior, Flavii Jos^piii
. 3 nov. edil.), Marhabieorum iiirmoiiam Car , - ^.
Ibaîno qwolannis ctlobiatam app i r t , ;o.lt;ni quu
- quem iibiura Jos! pl.o i r i i t n r - i a , U J S ,
miiK Ci'i iii:ii3 die. Kal. .
r
S. GREGORII A G R l G E N T I N i
VITA.
5{j
proiitimiasii. Jussus autom ali episcopo manere 6' , , ,

Carlbagim\ duiw sancia fe*ia eelebrarenlur (7,),
\ ; '.,
quod scilicet per id lcmpus Duiniiuis Deus, q n
. \
:naximo ille cuperei muuine suo expediturus
. ;
rssel; eo die ad uicnsam cpfscopi nccubuit: fausti
,
subinde precalioue dinmsiis, ad cubicultim iilud
. \ \
idom rediil, itt quo aule degtbal : ibiquc taiiquam
, \ ,
i suiione vcl se in legendo diligeiuissiine exer .
cebai, vel obsccraiiouibus operam dabat, Deuin
enixe rogane, ut vola sua qiiam citisshne impleret.
. "
X . Posl aliquot dics, cum is iu sancti Juliant
\ ,
>acrario scderet (7i), ac leciioni inletilus esset,
\ , ^
oeee improviso nioiuclii quidam, tres itumero,
\ . \
quoa aspecms ipse babilusque couimendabat, in
\ ;,\ (75)*
sanctu.irium supplicandi causa ingrediumur, et
preces ibi suas absolvunl. Quo$ ul Vidil, vebemen , \ ,
. !
ier lselatus Gregorius, assurrexil veneraiusque esi.
,
Mox cum unus ex illis assedisset, caeterique ad la \
tcra revereniisfume asiareni, magno ipsc etiam cum
*
pudore accessii: hsec enim ejus eral consuetudo
.
perpetua. Ipsum vero inluiius qui sedebat: Ec* , , quid bic agis, inquit, serve Cbrisli, Gregon, bo: , ,
liam [] adepic partem, quae juxia Domini di , ;
ciutn a te non auferelur? Ille inexspcctata ab*0 \
balis appellatione auoniius, ac simul pavorc
, \ , >
ciccupalus, vim lacrymarum magnain profmlii :
* \
ium ad monacbi pedes projcctus , Bono, inq<iii,
,
aninio erga me sis, Pater venemndc, ac Doiitn
,
pio s c e l e i U honiinc ac mtscro e.xores.. Cui mouaX3t
tJius , Ulinam, ait, fili, qua; tna sunl admissa, ad c * ^. , , . \ inc petlmeant. Cumque is magis ac magis mise , ,
I U . I I se aiqne ierumiiosum vocaret, eum ille t l
\ ; . \
juleros fralres sedcre j u s s i i : qui ubi paruere,
; *
MC mouacbus Gregorium affalus cst : Sciio, Gre , , i
y j r i flli, a noslro benigiiissinio oninia nobis
(. )
i s s e p a t c f a < q u s e ad le spcctant. Quare gaude,
,
buc nos a Doinino missos, qui le in sociolalem
root.ani ndiDiistun ad sancta ea loca ducoreinus,
' , \
q u ^ inaxime lusirare cupis. Eodem cniui ct no
. \ profluisciniur. Ilic vcro Gregorius iilacrynians
. , ,
lursum se ad abbalis pedcs abj^cil, ol , Graiias,
xqi\ *
inquil, L>co inaxiinas ago alquo babco, qui oninia
*
in uliiilniem veuil : cquidcm baMeo, nec subii,
, \ ,
quid potUsirnuin prajliiem dc admirandis tol re- ^ , & 4
(7.J) Quae bic desigofl Leoniiiis. rx

tempore argtierc !iv*it, quo Gregorius Atfrigento
tiiscessisse dicilur: qui gum pridie Kal. Jul. solvcrii, oi in-iio posi dic Caribagiucm peivenerii,
u\ raque urbe. menses attquol mansisse videalur,
bolemitia , qua proxima essent, alia ibidem ex.Npectarc nou poiuil, quam Natali$ . N . Jcu: qui
iiies tVsionun sotemnium primu$ somper babiiua
csi. ln CoHstimtionibui apostoticis (apud Coiel. \. | ,
)ib. v, c. 159) lcgcs:
, \, <?.
ld est: Die$ feslq$ obscrvate, fralres, primum
Nalulem.
(74) Non unus in Africa Julianus marlyrium lec i l : a( RI c\ \\\\s untis aliquis patria CarlhaginieitMiitufrii, btiju^ tuisso a'.dlcu(:i!ii, qua . hic moiuor a m r , incrilo dixris L^giuw.s vrro iti Mariyrvloyiu
livmuno pridj*' ii|its I'\'!ir;iana^, Cnrthoghie aancloxu>" >crlijruni J i V ; , s . i ei Juiianl. .\d 4110111 lorr.ni
i
Baronius : Reslitulr, inquil, tunt iidem ex pr&dicio

anliquo exemplari: nempe cx oodiee nionaslerii
S. Cyriaci. quu sape usue esi. l.ectionem autem
Conlirmal Leoiuius : ul imnu* andt^ndua
W*reiiliulus, qui posl Bollandiini n o n i i emendaii(HU
adversalur, el JuliaDum Alexa.drimim facit. Quud
uiirutn 4\ OÛ vacal bic dies 111 Kaiendario
Cartbaginiensi MaUiiloiiii .* xioc i c l i q n i Juliannm
usquam hab^nt. iCdicula porro et ei
appellalur usilaiis apud velerce nomioib u | . i>am CbiysOBlomiis (. X I , b o m . 4 1 . in c. v,
Ep. I ad Tbcs. ) , oum luailyrnni leiupla
iiDinitiassel, paulo post dixit, quas el alibi iiunrupat. Si
nouiiuis originoni species, Oratoria oum Augu&unu
vooare polog. (Episl. lo9).
\7>) i> i'<d. " : \ rbp
0:5 :/ , : '-....
Iti
S. G R E G O R I I A G R I G E N T I X I VITA.
toO. \ btts, quas Dû* ser i & rausa feiir. Atquc. lioec
el bimilia dum diccret, pcrgatnus, inquii abbas,
|, * , ,
Oli, ad dia?lain luam ; et cmisiirgenles eo simul
cou. \ ,
abierunt, ubi Gretforms diversart solebat. Quibus
V ^ . 6
navicularius cum paneiil et*piihnentum parasset,
\ ,
menea &ub occasttm solis inslructa comederunl.
\ , \ .
Tum a vespere ad diiuculom usque vigilantes,
,
noctem qua psalmorum canlu, qua piis de Deo
.
\
\ - aemionibus insumpsorunt : miranlilius monacbis
lantam in pucro vel ad intelligendmn vel ad
<5. \ reepoiideuduai inesse supicniiam. Cxactis demuin
,
Canliagine diebus qualuor, Gregorium abbas ad *
nionuil, prftfeclionis suscipiend tempus adesse.
.
X I . IgiHir ad vesperam egressi e* urbe aiona'. ,
cbi, el cum bis una Gregorius , qui viginli dierum
, \ ' . \
Uer emonsi, Deo iavente ac bcne juvanto, Tripolim
, * \ pervrnerunl (76). Mlic, ad venerabile Sancti Lconiii
lemplum diverienies, a pio quodam prcsbytero ar
ccpli bospiiio S U R I , qui et domutii illis swa<u ad
.
quietem aperuii, et mensam cum pana el aqua
,
vrscendutn [ X X Y I I I ] apposuil. Gregorius vero siio
, \ \ \
niore iis iiiinistrabnt, egregia lolerantise palienliae. ot \ que suae exempla monacbis prsebcns; prftscrlim
* ctim, nisi post altoium aut leriium diein, cibuin
IIAD sumerei, aiqoe bunc abbatie jussu coacius.
\ ,
. " * Quo attlem Gregorii viriutem experirelur, sic eum
abbas quodam dic inlerrogavil : Nibilne te , Gre
, ,
; \ gori fili, parcnltim luoium angil dolor? Cui ille :
Non eqtii lem dc bac re loqui audeo, Patcr : at i i
, ,
eervum nio taum fari jusseris, de hoc qw>que
, \ \ .
, , , . \ - C praslo erit, quod dicam. Agc verp, iuqnil abbae,

, * , quidquid velis, bau 1 a*gre exponas. Iiaquc ilie,
\ , *\ , bonure baLUo abbali, sic coepil : cbarisMmft
animi nm parcns, pastor, ct magister, vcuial
\
- libi in mentem Dei Domini t t ServMoris nostii
iesu Cbristi diclum illud evangelicum : < Qni amat
^ , | ;, \ ^*
pairem aut matrcm plus quam me non est me
* "
dignus*, > et qua3 deinceps; lum illud : < Qui non
;, \ \ , \
, . >
renunliai palri,el malri.et fianiluis,el filiis, atquo
, ,
insupcr animaR suse, non puiesi mcus esse disoi * ' , ,
pulus . > Nul!am equidem, Paler, divini illiug
*:: praiccpli parteio implere adbuc poiui : at utinam,
*,
Pater optirae, et illis Do.ninus jucundum atque
\ - ry utile solalium aCferal, el me sceleslum ac iiiiscrum,
sauclis precibtis vesiris placalu, ab inimici insidiis vin licel.

T
Mallb. x, 57.
Luc. xiv, 26, 33.
(78) De maritimo iiinere sermonom bic ese,

li>ni dubium esl, non modo quia sub noclem i n choatnm dicilur, sed eliam quia Leoinio i:osiro
osl natujare. ltaque infra (n. 19) dixit,
; . Tripolis
aniem Phceuicia designatur, niagnum bodic quoqne eiiipoiiiim. De tciuplo Lconiii martyris, qui
coliiur xni Kal. Jul., nieiitio (il in concitto Conslan
tiiK>poliiaw> snb Mena palriarcha celebralo anro 536, aci 5. Nam in libello monacborum adversug Severum (Uard. . I I , p. 1287), legimus,
\
. "11 est, veneranda
:unciiifuiciique martyii$Leontiicede, qure Tripolieht,
* Miror vcro, monacbos nosiros pfesbyteri potiui

hospilio usos, quam sodalimn monacborum. Erat
enim illic monasieriurn, nt (eslaiur Nctaplirastes
in VUa Eutbymii (apud Cole!., Mon.ticci.Gr. t. I I ,
p. 310, n. 129) : quod el conditum dicit in honorom uiagni marlyris Leonlii, et in lutela ftiifesc
Stephani episcopi, qui obiit anno 586, cui fortasse
eliam pra3fuU Petrus ille abbas Tripolitnnae provincia^, qttein memoral Cassiodorus (De div. leci.
cap. 8). Fieri (amen poluit, til cum illuc Roniani
monacbi cutn Giegorio perveneninl, profauos jam
incolas ca douius babcret : ncque on;iu biijnsnioli
vices ailas ha^c nostra prima vidil. Alias cetl^ ad
nuonasleria eosdcai divcitisse nairat Loor.iius.
S. G R E G O R I I A G R I G E N T I X I V I T A .
5f.J
X I I . Vorvo tiiginia dies ipoli commorali, IB*. Ka\ :
, ninislranlc ipsis presbylcro, a quo accepii fuo
, ^^nwi, nec ulli alteri colloquendi polestate facla,
quandiu ibitlem latuerant : posi id tempus, salule
, ;
prcsbylero dicla, eique bene preeati, Tripolim re * \ iiqnere, aique iter suum persequentes, post qua ,
luor menses et monaohi et Gregorius Hierosolyina
, \
perveneiuiit; monasteria enim, fralrum salulando- \ . ;
riun eausa, qua? in proximo essent, obierant. Ad
. '
inonastprium autem cum venissent, quod prope , \ *
sanctam urbem situm esi(77), ibi sacrum jejunitira
\
quadragenarium peregerunt. Alquc ibidem Grego- , *rius [] non unum virtulit epecinien dedil, ut
, ,
universus ilie sanciorum moiiacborum convenlus
cum praefeclo suo et inonachis, qui eo juveuem
,
'
deduxeranl, nmgnas Deo laudes iribuerent. Eral

veroel prajfecius motiasterii tllius vir plane probus ac perspicacis prudenlia? : qui Gregorii iusiilulione susccpia , regulas ei tradebat solilari
illius ac rcligioaae viue (78) : illud admonens, ui
liniorcra Dei antft oculos pcrpeiuo baberet, ne
pauperem quemquam conlemnerei, ne scientia sua
supiu b i r c l ; ul(|ue scinper demisse de se senliret,
cumque rebus adversis prcmerelur, animum nou
a!>ji'en't, alqite alacriler da*monig assulius excipcrrt, ingruenilbus denique calamilalibus minime
jngeielur. Divini enim Spiiitus aflulgente lumine
c* guoveral Pater, beato adolescenlt multa tt
vai-ia impendere pericula : ncque hoc solum, sed
loic eliam, ut ponlificalem ascenderet Ibronum,
ei pasiorali gregis Christi cura optime furigerelur.
A' vero ille oiunia ala ri animo accipiebat, fiebal
in ilirs dil genlior cirea divinas disciplinas, et
qiMnlain amoris ardore ac singulari studio in divinoriiin librorum lectione ac medilalione sese
e\e>cebai, quo ci reconditae doclrina' vim asse-
(77) Cum Caitbagine solve*it Gregorins mense

Januario, ac dies viînti navigarit, tum triginta
alios Tripoli commoraius fqeril , reliquum vero
iicr qualuor mcusiutn fuisse dicatur: apparet,
fiifu Hierosolyma pervpniro nou poiuisse auie Ju1 i auni 570, iiaque jojuniam noc quadragenaD
riiiin ad scquenleai anmmt pcrlinere.
De monasterio urbi proxinio, in quo versatus
e>! religiosaque vitx* tirocinium posuit, nibil habtio cxploralum. Monasleriorum enim ea setate
mngnus erut nmuerus apud Hierosolyrna; ferebaiquc lum fama, Joannem arcbiepiscopum auno 517,
una nucte ex oa vicinilaie
>ive deccm miilia monacborum advcrsus prsefectuin
P.liesiinae rotigrcgasse, uli reforl Cyrillus Scylhopoliiatius, qni scnbebai post amium 55<4 (in Yita
Salai n. 56); cx illis lot monasletiii scptcna a S.
Saba condita fuisse scimus, quae idem C yrilbjs sic
enmnerat (ibid.,n. 58J : *
\
, \ "
, \ * , ^%(,\
. .! esi lauris
, .'iiic/;. t.iioia ifi.uus âba*) qu& cunctii
PnLvsiittii' .urU
/1'.'i Liiitta,
HObih
piiisidft
e: {,'
>> ^ w . . , / 1,tt
: tl
i\tnv poil
illuni
vnciituv llsplitstaiiio.i
,'(*//;/ IUt'UUl\
qHinl
t.i.ii.e
in m>Sp,
- I
-V
' I
' -
. Hv \
\ , \
\
,

, ,
, >
, \ , ,
\ .
" , \
, \
C , \
\ .
,
\ , '
\
*
' ^ ,
///./if,
ouod Scliolarii, quod Zanni. Alque alia duo idem

Cyrillus memoral, quonim alteruni Ealbymii, alterom Tlieoctieii appellabalur, caeieris aniiqaiora,
qua tamen S. Sabae parebant. Sed tamen, si Joannis Phocae, scriploris saeculi xn, auclorilali arqmescas, in descripiione De lod$ sancth, quam ednbl
Nibusius, et post eum Bollandiaiii (t. 11 Maii), ise.rie scripluin esi, S. Sabae meiochium ad ^wriam
prope Rcgias situm fuisse : ul apud Sabaitas uwnacbos bospiialus Gregorius videatur.
i78)Obiirocitiiumibiapud asceias posilum numeratur a Graecis Gregorius noster inler sancioemonacbos,el auditin orumAcolutbia, (e*J. Venei. an. 16$0, . I , p. 18i), i q
muiiis praeterea lauibbua simul ornatur; sic finm
knvoranl : -jopu , ^
, , ^?"
, , ,
, ,
, , yorfi;
,. Id e^l: Opfl^
tatrum Gregoriylu tacerdoiii txemplar, imagow^
p.raniiuB monachorum cotumen, Eecleua (undatn**tum , chariiati lampa*, svdes mistrkoicdi(F
mirmulurum, lingua tgni/iTri, o* .<wfltifta7, *
duiai Zpiritu* e: almus fuhii paradisii* , ^*
wi
S. G R K G O R I I AG UGENTLNI VITA.
570
r.i:tv \ j . querclur(79), el i ) r o misvianii bunorcm laudcsque tribuerei, quod nempc gratia? su;e fomes ipsi
.
non inlerclusisset.
.
X I I I . Cum autem Magna bebdomas advfiiissct,
, * in qtia Domini noj>lii Jesu Gbrisii Passio recolittir,
\ *
prodigia in eo monaslerio fieri vidit magna, admi . "
randa, incredibilia: vidil bomines, qui e lcrrain C O B , lum ascendebanl; vidil, qni coeleslis v i l * ralionem
,
imilarentur ; vidil, qni lacrymarum fluvios effunde,
r e n t ; v i d i l , qui bebdomadam totani nihil omnino
", \ , ,
guslarenl : alia item portenia , quui cum intuft, \ ,
relur, vebemenlcr commotus, pectus sibi (undebal
;
exclamabalque : I b u 1 beii ! quid ego miser faciam ?
; >
quo paclo in judtcii die cum sanctis bisce v i m
,
conveniam ? Ac rursus, quod desperare de sc
,
nollet, c Juxtaesl Domiuiis, aiobat,iis qui iribulalo
\ ,
sunt corde, elbumiles spirilu salvabil": ac mc quo , \
que servare Dcus potesl; cumque illos qui sub
spt
horam undecimnm nibil eliam pra?clarum praesti,
lerant, salute donaril*, me equidem non mii.u.<
.
in lanio Hlo misericordiae ac bonitalis pelago
\ ,
servaluin |xxx] iri conlido. Haec et similia diu
/
secum ipse locuius , ad praefeclum se conlulii,
\
qui forie cum monacbo, a quo Gregorins eo de , \ \ duclus fuerat, considebai, fratribus caBteris circum
\ adslamibus, qtios inler ipse Gregorius conslilil. Vt
. \
vero abbas drduclor ejus prsefecto annuenie sedere
,
j u s s i l , ulrumquc \cneralus, ad prsefecti laius
, .
assedit. At i l i i , quia dolere eum puiabanl, quod
. - 2 hospes esset, horiari catperuut, ne lalem ob cau ,
sam moerote conficerelur : speraio enim se, Dei
, , , optimi bcneftcio fulurum, si suos videre cuperet,

ut rursum in eorum conspeclum veuirel. Quibus
**, , ,
ille , assurgens, Audite, inquit, Paires ac domini
*{**6 .
mci : scitis, nibil Deo unquam peregrinum esse,
^ , \ , \
scd f omnia anle oculos ejus nuda el manifesia
xypio/, ,
versari , > quemadmodum a bealo Aposlolo pro, \
nunliatum est : enimvero minime, ul vos existi ,
matts, propterea doleo, qtiod apud vos sim : prn4' * , , *
cul a me ea cogitatio absii. Verum boc a vobis,
, Palres, atqne ab onini boc eanclo convmilu posiulo,
. , ,
ul inopiHm meara vestris obsccratiouiUiis juvolis.
,
flaec cum dixisset, a prsefeclo dimissus est, ncc
. * jam dc ea rc quisquam in posteiinn ullam illi
, \ \ ^ mentionem iululit.
.
10
\ \
, \ fj- \
,
2 -
\ ,
P*al. , 10.
Maitli. xx, 6.
19
I I b. , I 3.
(79) F I I K - I I lavi lm-:c I : * m e\ <<>d. 2 : iiani iti

acripruiu <v.t : .
l o r i . M i
.srriptiiin ht aiil^rapbo
;., ui babel P..ulus Ep. II ail Cor. c. xn,
. i .
t!<0) TtMNplurn b c c lib- n ac nia\iiiiutii
. i - N - i i a i o sob-iit VCLMC* '; '^. , ul *;iyo
priniu
XIV. Ut vero iriduana sancla? Rcsurrcctionis

illuxil solcmnitas, moiiacbis quinque cum presbylero in monaslerio reliclts, fratres omnes cum
prxH cto ac Iribus Gregorii soriis in sanctam civilalem migrarunt : ut augusliisii ilesurrcctioniH
tcnipUim (S0), et sancta quji circum sunl, loca
in Euibymii S:d?R V i o apud Coteloriuin Irges.

Apud Eusoliitim appellatur elimi - '/
; ; atquc apud litmc in Viia Gmisrauliui M J gni, qui condiior fuil, li-gnida csi loir.s .nliliraiiinis bisioria (lib. , a <.
bSio/ium !|.riini bujiis liiupli lui}***. l'u-l;t|ititiui prrsb>li'i-nM
Coiibl'.inliHopulitaiuiiH, iradb ; } : tu Ciuo-
S. G R E G O R I I
AGRIGENTINI
VUA.
\enerarenlur. Illic vero incredihili gaudio kctari * , .

Gregorius, ct Dco gratias agcre, cum iucolarum
,
vilam coelesti quodammodo parem intuereiur. P>st
.
liaec sancium et vivificum Jesu Chrisli DeiftlServa- \
loris nostri corpus ac pretiosum ejnsdem sanguinem
\ \
de sanclisshni archiepiscopi (811 manibus sumpse- ,
runl [xxxi], qui per cos dios sumniiim sancla? urbis
Hierosolytnorum poniiOcatum gerebal. Alqu idem,

cm caHeiis iuonacliis doinutn, ubi acquiescereiU,
. ;
seorsum dari jussissct; tiibus illis, qui cum Gre-
g o r i o e r a n i , cnbiculum prope a;des pontificales
privalim assignandum curavil. Hic illi nocturnas .
maiiHinft psalmodi.c (82) parles absolverunt. Pre- , \
cibus demum el lectinnibiis pcraclis, recopit se , , \ arcbiepiscopus. <t cum assedissel, monacbos pri- . \
,
muin Ires cum Grcgorio ad sc vocavit,qui ad pedes

# jus procidenles, salnte dicla, sanclum ei osculum
reddideiv. Tum illeepiscopos quoque, e.i presbyieros,
el monacbos, el populum omncm ingredi passneesl:
ctimquc salvere omnes jussisset, ac joslum eubmde
sermonem de poeuilenlia babuisset, dimisit univcrsos. Qui ubi abiere, abbaicm arcbiepiscopus
. !

\ .
,
\ , * \
. \
, \ \
Alqui nou modo nulliif tum Macarius llierosoly*

nicond an. 3>9. Vide, * i vacal , Descriplionem et
tiisloriam Basilicce S. Resurrectionis , quam posl miianis praeerat, snj nullus oninino patriarrlia
aderat, qui Gregorium reciperel. Ifunc quippe
Cyi-illi HITOSOI. Opera edidil Tnilens.
llierosolyma pervenisse ceniemlit antio 671: boe
( 8 1 ) Pro Macarii' nomitie Ioge bic el alibi JoanauiPii anno Ecclesiam il am eti:tin lum .regebat
n/s IV. qui uempe, ut Qnienus oslendil (Or. C/ir.
t. , 242), Hierosolyrnorum palriarclia luilanno sive vicarius. Mortuo emm
Sopbronio riica anuum ( 4 3 . ad usque anni
i>74, ad annum S 9 3 : alque adco cum e<> Gregorius
680, Ecclesiam' Hierosolymiianam vicaria poiestate
iiosKM* pwvenit. Ineptc oiiim vews scriba , quod
jam monuimus, pro Joanne htacarium supposuii, C adniinistrarunt Slepbanus episcopus DorensU,
Joannes episcopus PbiladelubiaB, et Tbeodorus
qui tempormn ralione excludiiiir , nec ea virititis
presliyle^, qni eiiani per Georgtum presbylerum
l.mde iloruit, quam Leoniitis arcbiopiscopo iribuit,
t\m Giegorium accopit. Fuit quippe aliquandiu legalum suum subscripsil aclis syi.odi se%ts
oecumenicne anno 681 ineunle : ac drhide abos
Macarius I I , Urig<*itianariim pariuim, coquenomine
fortasse babuil gnccessores usquc ad J<annem
ilirono deluri>aius, iiiuUos aunos eo liouore caruii.
quwaunis ainplius sex iginta post Sopbronium,
Qiiamobrriii Pap<brocbiiis (. III Maii) in Historia
piiinus paliiarcba rcnuiuialus eî, auno 705. Ila-c
chronologica
episcoporum
llicrosolymitanorum
plana oinnia esse, osleodet tibi Quienus. (Qrknl.
(nuii). 128), suspccla babuii, qua* de Macario dicta
Chr. I . I I I , a p. 280.)
a Leonlio puiabai. Ilasc enim ascripsii: In vita
quoqne S. Gregorii Agrigenlini , qui 2 3 Novembris
(82) Pugiure inlor ee videntur el
colitur, crebra est Macarii menlio, veluli qui ad", sive Noclurnus et Matutinus : sed ba&c
rentum &ancti adoUbceulis in Hierosolymuanam
ustis inollivit, signilicalione " prolala.
Keclesiam divinilu& coguoveril, eju&que ac sociorum Nam " Gr^ci vocani id eiiam quod uocte
jiominn et vulium antca nusauam visum; ac denique ipsa cauilur, elsi quandoqu^ appeltiiaconum ordinaveril. Sed hwc Vila muttce fabulolant, ac simul bive Laudes,
quas illi a
Bilaiis snspecta nobis e$l, neque in testimomum sanMalHlino non disjungebatil. Quiii ^>"0 prseibit
etilalii pro Macavio adducenda, donec ievero exa' , magnce scibcct Vespertv, quas ab
mine d scuxsa fucnt,
occasu solis iiKboabatil : quibus omiiibus consiaAl de Joaune IV rneliora nobis Irons-nisit Eva- D bal toia sivc Yigdia. Dm ei nos id Saba
lypicum capile 2,_ciijus rsi t i l u l i i s ,
prius, a quo IISBC sunl: - \
, \ :.
7- , ,
*ost hsec ' ficbat, bive coeius dimissio.

Hursum ad Horas , , * el
, \
/ couveniebanl, ul Laliui s o l c n l , i.isi quod
. Id est: Ad Hicrosolyposl îngulas basce iloras habcbaul prxterea
morum aulem Ecdesice pontificatum posi Mucarium
cvectus esl Jounnes, qui in Accemetorum mona&tcrio , sive hurarum dimidiu. qu;e lameu parreligiosa' vitce insiiiutu didicerat: nec quidquam rerum liin diebus solemnibus omillebaiilur. Po l baec
ailer.e erant quolidie Vespera*, i d esl ";
uovaru.x in Eccleaia lenlatum esl. (Ili&t. eccl. 1. v,
liora dtei decima: pars t l e m u i n ullitna ;
cap. 40.)
fuit ', quod nos complelQC rliTtim Joannes Lancia in disserlalione De
rium dicituus : duplex id ciiam, m a j u s el miiius,
iPlate B, Gregorii Agrigentinorum episcopi, qtiam,
sed alieruliuin lanlum pro dici s o l e m i i i u l e canequia uon ouinos ad inanuin babere possuni, iierum
Jiic ad calcem operis edendain curabimus, senlen - batur. Omiiia bsec psalmis, precaiioiabus. bymni^
tiam eomm atnplexus qui Gregoriuun sub Jusli- ragcbaniur: coilisi|ue iiilerva.lis Evangeliiim e\
niaiio Rtiiiiuluieso lloniisbe tradunl, aliam inivil sanclorum bisiurtas legere mos l u i i , quuruui ncmoiia agereuir. PUira de bis, si v a c a l , lcce apuJ
viam (n. 1 6 ) , ct Macarium bunc Leonlii benelicio
Uayicum De acolulhia o/ficii canonici
EaUtitt
opportune oblalum puiavil, quo series palriarcba*
Oricnl. Grxcor. [U\ Act, SS. I. il M u i i , p. 4 i ) .
Miciosolynnlauuraiii aiiqualeuus supplerclur.
57J
S. G R E G O R l l A G R i G E N T I N l Y i T A .
:*' , . \ -
,
, , ,
,
^ \
, .
;
, , , '
, , \
^ . ,
.

, ' ,
,
, ,
5Ti
compellal, et: Avc, inquit, domine Marce : unrfe

ad nos germautim Cbrisli servtim adduxisii, a<iolcecenlem uliqtie bunc Giegorium, qui hsec veie
salutaria el sancla loca, in quibus Dotninus ncccm
pro pobie passus ost, summo studio videre expeiivit?Cu'i abbas: Non eum, inquit, huc nos deduximus, CbriMus Dci Filius adduxil, qui omnes
bomines salvos esse, atque ad veritalis cognilionem
pervenire vult , lum et [xxxnl tuje preces, Pater
sanetissime. Obstupuit vero abbatis noniine audito
Grrgorius : nomen enim cjus etiamtum ignorabat,
iiemquecrererorum monachorum, qui anibociiin ipso
fueranl, taiitum lioet lemporis una exegisseul;
ncc eos dc proprio cnjusque nomine interrogare
ausus fueral. Tum ei duos aUos roonacbos appel \ - ^ lans arcbiepiscopus : Eqnidem, ait, domine abba
, ,
Scrapion, et doniine abba Leonii (83), graliam habeo
xal , " , Beo, qni vos divina virlule e<wfirmavit in Gbrtsto
^ , - Jesn dignosqne efferit qur, sancto Spirilu adjuvanle,
,
pervigilem bunc virum alque impigrum, virtutis
: ,
incensuin sludio, ac Domino sincere famulattiem*
, \ / ,
spe perpetuo gaudeniem ct obsecralionibus sitie
\ , - remiesioneex beaiidivinique Aposleli pra;scriplo "
\ *
inlenlnm buc ad sancta loca ipsi addticerctis, ipsi
, ,
desiderium ejus explerelis, nee minus lenuilatem
\
nostram solaremini. Atqtie bac cum dixisset ar . chiepiscopus, illud quoque adjecit, alia quaedam
; , , \
esse, quae ipsis de puero ctiuuliare deberet; sed
* \ '
quod saerifieii divini tempus instaret, alias se pro , \ C laturuni, qua sibi Dominus de illo raanifesta esse
\ .
voluisset.
XV.Ingressus autem in lemplum arcliiepiscopas,
1\
ut divina mysteria perageret, arcbidiacono swo
" ftciav , ,
mandavit, ut Gregorium in dexlra ambonis parlc

collocaret (84). Ubi ille sic asliiit, ul animus qui .
dem ejus dolorc oppressus videreiur, oculi lacry^ , \ ,
, . mas uberlim funderent, mens vero coelcstia oiiicc
d \ : cogUaret. Quo etiam tempore beatus Gregorine
- divini Spirilus graliam vidit sancto arcbiepiBcopot
assislentcm. Postquani sanctis inlamiiialisque my. \
sieriis adfuere, cl populue dimii-fius est, Gregoriunis
, \ - arebiepiscopus cum tribus monacbis, et praefectunv
monaslerii curo fralribus ad mensam inviiari jus
sit, ac die illo, saucio scilicet el magno Dominico^
\ ,
xa^ D apud arcbiepiscopum convivali 8inl. Deinde,
\ . , sennonc utar brevi, abbas Marcus postriilie ad ar-v
, - cbiepisiopum ingressus, cum ae ad ejus pedes ab j^cisset, Bene, inquit, mibi, Paier, precare, nosquo
ilUniue, ut salutatis fralribus, ac diviuo nu^
, , ,
l l
1 Tim. , 4 .
Pbilipp. , 4, 6.
(83) Apud GnP40s seqjiioris ;viatis appclUtio houoris erat inier liou nes pro , quod
j ci Deum unum bac voce d<'sg;i:ire soliii essenl.
ûa raitone Lalini qnoque Deuin Dominum, bomif*s Domnos direre ((jcpe.uni. ln Pralu Joannis
iitcntx,
qui et Mos hu, Lpontii noslri &Bquatis,
Bibtl occuvhi frequeutius, quaui biijusmodi foriuula
rvpt 6.
|84) Graeci Latiniquc ambonem dixerc $u^ges(uni
t |<f.t plrit. mule l episcopi concioiics baberc, t l
v^wîni Evangelium prouuiiliarc , cl rautores
^<> i-aiiere, ci aiiaj<iio.si;i! s;cros Libros Irgpn?
->Lj!iC. Excmplis ics non indiget. Manrni i c m
1 1
1 1
adbuc Roma; ambones marmorei paiici antU

quU in itMiiplis: qui tamen angitsttotes suiiC,
qnain apnd Graicos fuisse vidoanlur. Narral quippe
Cyrillus Scvtbopolilamis iu Vita Sabaj (apnd Coicl.
.1. I I I , . E. G., n. 56) asecnd'i$so oliin llicrosojymis in ambum;m adis proldiuarlyrU Jiiaiiiiei
arcbicpisropum socum babenlrm principcs inonacbos riieodosiuni oi Sabam. Quin el canionbus
pluribus ambonein paiuissr, itidirare vitlotur canuft
15 concilii Ladiocui. Pnrni Lain.tuc vx bii ab
ambio, an Grax a ab , giainma!icon'.;u
a
575
S. G R E G O R I I
AGRIGENTINIVITA.
Mfi
mine tuis precibus propitialo, ad moiiasieriuui k

noslram redeamus. Gui respondit arcbiepiscopus
Agc laeius discede, Paler; fae lamen, sancto die
Dominico, qui post Pascba primus eril, huc Domino bupplicatum redeas,etad nos quoque, u i ipse
vull, reverlare : ] quo te ukimis salulaiionibus prosequamui*, alque ubi nos precibus tuis eolatus fueris, in pace denique tu cliam ad monasterium luum proliciscaris. Aberat aulem Gregorius
cuoi lisec abbas cum arcbiepiscopo colloqueretur.
A l monacbi arcbiepiscopuin veneraii, discessere,
el co quo deslu.aveiani, se conlulerunt.
X V I . Tum sanclus arcbiepiscopus Gregorium
arcessit, eumqne sic alloquilur : Audi, Gregnri fili,
scire hoc te volo, dominum Marcum moiracbum,
qui le liuc deduxit, binc abiisse salulatum fralres
qui circum in sanclaj Sionis vicinia degunl : caslerum illi a nobis praesciiptuin esse, ut Dominico
, xa\ ^
spondit architpiscopus : quippe Imc ad nos re,U- C

luri suni. Sic euim mibi dominus Marcus spopon
d i l , se, sancio dic Dominico qui primus fuiurus
esi, &i Deus annuai, venturos ad nos, u l ex condicto ulrique noslrum bene precelur.
\, *-
, , . ; *
, , , \ ,
'
-, \ , ;
, , \
, \ \
. ' 6
,
.
, \ .
ICJ". , ", , (w
* ,
, ,
, \ ,
die proximo reverialur ad IIOS, nec niai post mu- , \ ,
luos complcxu ad monasterium suum redire veliu
.
Quae ut ab arcbiepiscopo accepit Gregorius, vebe- , uavj
menli plane mcerore affecttie est; ad ejua vero
, \
pedes pi ocumbens, non sine lacrymis inicrrogare
*
sic coepit : Paicr sanclUsime, et Christi, cui ser , ,
vis, amorem nieriie, undenam sunl magnanimi isti
\ \ **
ac provideniissirni viri, quos equidem,domiue, binc
; , , *
e sancta bac tena oiiuudos pulabam ? Cui arcbie \ . piscopus , Ex urbe, inquit, Roma bt sunt (85), v i , ginti ab ea stadiis ncc loitgitib babilaules : ilaque
,
eodcm rcverli, et in mouaslerium suum recipere
, \ 1%
ge volunl. Hic vero Grcgoiius : Vercor, Pater, ut
. *0 , ,
eos amplius revisain , aique adeo bonis eo , \
rum preribus infclix carebo. Nequaquara, , re- . \
X V I I . Versabatur aulem Grcgorius cum arcbiepiscopo, ipsi in obsecialionibus assidens, el virlutes ejus piainque vilaj raliouem imitari conabatur.
Vir enim eral divinis uracuiis addiclus. Quare
Gregorius quotidie diluculo lectoris partes assidue
agcl>at, magna omniuiu admiraiione, cum nec in
perciirrendis libris quidquam erraret, el in intolligendo aculus cssrt, ac, si arcbiepiscopus mauda&sct, in iubMprelando non iiiinus tdoneum se
prodercl quam modcsiuiu, Atque baec eral Gregorii quolidiana occupalio, ut et divinis Lilleris
opcram [\xxiv] darcl, t l in obsccralionibus se exerceict: cibuin coulra soinel in dicin sumerel, humi cnbart l , plarimum vtgilar^l, balneo scmper
ahsiiiieroi. Dominico dcmum die ad vesperaiu rediere monacbi in sanct m urbem, ei a r c b i e p i s ^
pum alquc ipsuni dcinde Gregorium inviseru/il:
(Xn) Mouasl ri*<m, ii fallor, hic designalur ad
Aquas Salvias : IHMJUP onini atiud uspiani fuisse
f;ovi, quod ilem nulliaiaduo cnm dimidio ab urbe
0'iMarel. Marllno I Poniilic*! m\irno anno 5t>
pra.rral illi Grrgoriis , qui iu fnnnlio Lalr~<:si (apud Hard. Conc. i . 111, p. 7 i2), iiciiur
w
',
, , \ t i .
'. ^
, \ ^ '
.
;
, \
, i*
\ ,
, ;
.
,
,
, ,
\ ,
\ . ^
, ,\ '
, \ ("
c Abba presbyter vcnorabilis monasiorii dv- Ciiici^,

qui ponitur in Aquas Salvias, quod in bac Komn*
civilale babilare dignosi-ilur. Ejusdrm imnasli'i
mfiuiiiii Liber l*oiiii'.iral;b ui Lm*nc 111 (n. ,,^'
IkuciiiUo I I I (n. 21).
577
S. G R E G O R I I
AGRJGENTINI
VITA.
, \ * quibuscum is noclem excgit tolam vigilando ; fle ' ,

bal aulem, eosqae idenlidem rogabat, ut preces
x i l ,
semper pro se funderent, quo poenilentise curri" ,
ciilum recle facerel, ac diguas baberetur, qui in
\6
tremendo Domini Jesu Cbrisii die par cum ipsis
- .
prxmium referrel. t h verft illuxit, sanciissimuin
, arcbiepiscopum siinul adierunt: ibique abbas Mar, &
cus, cum ad pcdes ejtis procidisset , Benc, inquit,
, ,
prccare nobis, Pater sancie, el ad monasteriitm
, \
nostruro, quod tibi semper addictum eril, ios abire
.
pern)ilte.Atsanctusarcbiepiscopus,cum manum sin*
\ \
gulis imposuisset, sublalis in coelum oculis, d i x i t :
Ueus.qui coelum iecisli et terram,ei mare, etquas
, \ ,
in bis sunt omuia, qui universa nosli, priusquam es*&\ , \ ,
seiU, luidein etservos boscctuos incoluines serva :
\ , ' quippe qui sancli nominis tui causa buc advene\ \
runl ad sancta hac loca invisenda atque amplexan \ - da, in quibus ipse salutares cruciaius pro nobU
, !
lolerasli : neque solurn ob id labores perpessi snnt,
* sed praeclarura quoque pictalis suae fructum ob , \
lulerunt, servum hunc tuum, qui nobiscum a s l
, \
coram te, tibi, Paler, el Filio tuo Jesu Christo COII ,
secrantes : his da, ut in pace proficiscaniur, quem * \ admodum libi acceptum est, qui sancltts PB in sae , ,
cula saBculorum. Cumque omnes respomlissent,
. \ Amen, Marcum et Serapionem et Leonlium sancte
, dcosculaius dimisit.
9 \ \
.
(
I * .
* \
. ; \ ** '
,* & ,
\
, \
. ;
, \ ;
, ;
?,
lijooOv toO ,
i r t w , ^
, \ \ ,
xxl , \ \
*
-,
& , .
,
** , \
' *
^:
, ^ . ' ;,
^ , \
^ > : ^ \
/ - )
XVIII. At vcro Gregorius accurrens, abeunlhim

pedee lenere, eosque flens in hunc modum aflari:
Nibilne hoininis scelesti abjectiqne TOS miseret
Qtiid jam faciam ? Vos mihi post Deumsalulis meai
auctores iui>tis a vobis religiosa vitie institota,
quanquam servare nescio, eijoctus sirm : vos desiderium meum explevistis, et quem erranlem i n veneralis magnis e fluctibus tranquillum in portuns conjecistis. Quid faciam ? quomodo a vobis,
Patres fratresqne, dividar ? obl, vobis abeuntibus,
domini mei, me relinqnitis? Postquaa abbas interpellans : Plorare, inquil, desine, ftli, Domino Jesn
Cbrislo Filro Dei viventis te nos commitlimos,
quem a puerilia jam Lum praeopfasli, cam te vo<' tione sancla, ut olm sub Hcli Samuelem propbetam, vocavit, et in sanctorum propbetarum n u mero babult : Inm comrouni noslro parenli et
virlulum ornnium magistro sancto arcbiepiscopo,
qui res tuas eo consilio alque modo curabit, quo
sna curaf. Prelicnsaque manti ejus, ad sancli viri
p d r s abbas pertraxit, H t , Paler, inquit,charissinjo, [xxxvj bic eliam, utnos, dccalbolicx Ecclcsiae
grcgc cst : qni etiain aliquando gubernacula Ecclesi Iraclabit, et doctrina tanquam clavum tencns, tutam et fraude immunem cam administrabit. A l lu ipse, Paler communU, curam adolescenti adbibe, ut qui nnnc est animi ejus candor
ac puritas, mbil unquam de splendore rcmiltat,
aiil ullam e\ jiivftiili rrlatr marulam sus'ip!at; tuis
>79
S. G R E G O H U A G R I G E N T I N I
VITA.
illum praeceptis rcgere (86) magnique auimi lui , ' fcfe.

virlute lOtifirmare ne desinas. Quae postquam ab ^bas diu mullumque sancio arcbiepiscopo inculca. \ ;
ral, eum et ipse, et qui asiabaut ex omni ordine,
, :
omnes uberlim flercnl, sic Marcum abbalem af \ 4
falus est sanctus archiepiscopus : Nosii lu quo- \ \ ,
Mapxov que, Paicr, quae pucri biijus instilulio fuerit, et qua
, , ralione primis ab anuis Deo se devoverit, qui eum
\ ,
ab ulero malris sibi ascivit : nosli animi robur ac

inciiiis stabililaiem, quam linior Dci uudique lue; , \*tur : nosti quanto se sludio ad virlutera exerceal,
quem ad seplimum usque diem jejunia continuare , ,
scis, plurimum aulcm opcre in divinarum Litlcraruin niedilatione ponere, in leclioue non assidue ,
,
solum, scd eliam accurale versari, et q u insunt
oracula ita inlelligere atquc inlerprelari, ut niode- ' , , \ \ *
siiam semper pra? se ferat, nec de se, nisi demisse,
, *\
setitiat. Tum pueri manu prebensa, eoqitc excilalo,
.
7wtt:a,
Sla, inquil, fili, ac si placel, sedcm liic libi apud
, , , iav , nos clige : quippc Dominus noslcr Jcsus Cbristus
' \ ;
res veslras, ui sibi iibel, ordinabit. Sin abirc cum
* , ; *
lYairibus mavis, perge ire, et pax vos coniilelur.
\ ,
Cui Gregorius : Non quidcm, domine m i , binc,
. ; >
quoad vixcrim, ulla mibi abcundi volunlas est;
, \, ,
at de borum prccibtis laboro : et spcni tamen babeo, fore aliqitando in bac vila, ut eos, si Domi- *
* \ '. tj) 5
nus annuat, rcvisam. ttxc aulem cutn dicercl,
flentes monachi osculum illi in colluin invaden- , .
, \ &
tes dcderc, ei cactcris omnibus salulalis, e sancta
urbe exicrunt ! Kal. Maia (87), qui dies terlia Q \ ,
7wbcv
fuil posl Dominicum Pascbali proxiinum. Grego *
rius vero Hierosolymis maitsit, in sacris monumen, , 5
lig lu&irandis, ac monastoriis sanclorumqtie viro. 'UpowJruin, qui illic suut, sutloiiibus invisendis occu, : , *paius.
\ ^
; .
XIX. lnierea mofiacbi Uierosolymis profecti, T r i poliin Kalendis Juntfs lenuerunU Divino autem coneilio iactum est, ut ibideui Panoniiiiani[\\xvi j episcopi navein inveuircnl negoiii ncscio eojtis causa
appulsam, quae iu Siciliam quamprimum rediiura
erai. Uaque naviculario exoraio, in navein conscenderuiit, Deoque favenle Siciliaip priinmn a l l i gerunt xvn Kal. Julias prope Plinlbiadis (88) oras,
*. \ ,
.
' w
^
\
. ,
, \ , \ 4
\ ^*
(86) 1 cod. I scriplum erat \ ',

. A l placuil magis, quod in cod. *i
lcgebalur . Nam esl sobriu* sum, r l
curaiii politis indical, quaiii quis de rcbus suis geril,'IIOII itein quam de alicnis.
(87) llic se LcOulius iniiius aceuralam prodil,
nisi quis oinuia meud.i in scribas regerere velil.
Nain anno 579, quo sc.ilicci Ires monachi llicroso*
lymts discesserc, Pascba ctlebraliim esi iv Non.
Aprilcs, sive die iuensis illius -ecunilo, ut babenl
accuraiissim.e Manriuorum Tabula? clironologica?.
Dominictis '' tlies ih Albis dcposilis, ul Latini
(oqi:u!itur, , fuil dies mensis
Aprii/s N O i f W * , alquc adeo pioxtunis piOfcclionis
i!bs decimuA. Unare in GraDi is dotcndiiin ,
t i sci ibenduni iv Idus Aprilcs. De die Novo Dumi-
nirci viili, si vacat, oralioncui 4> S. Greg. **

(88) Pliuthiadis mendoê pro Phhuiadis, iiiif
appelial Diodorus (lib. xxn Eccl., n. i e i . ;
lib. xxiv, n. 1); erai autwn.iri Polybius a>t (!ib. ).
, " \ /.%
oppidulum marUimum vada et crcpidine* bubenf.
Noiiien illi a Pbinlbia tyranuo Agi igeuli (Diod. i. x"'<
Ecl.
n. 5), a quo coniliiiiin esl. Ceierum >
IIOIIKMI baud prinuis deforiuavit L*onlius: in i ' '
nerario Antomni leges : liem nb Agrigfnlo per maritima toca Syracusas u. p. cxxxvti, l)icdadum*.*>
xv, Plintis y. p. v.
Enitnvero in eo iraclu PUr/iarinm qnoqr.fi op;
duin fiiil de quo item agil Diotlortts (bibi. bb. *
cap. H 8 ) , id forlasse Leomii a?tate Vawrvn
oomipto iioniine dicebaiur.
5
6 1
581
S. CREGORII AGRIGENTINI VITA-
5SJ
; , loco, quem Passajaiiam appellant : atque illic ua- , vis dics aliquot subslitit. Mox ilincre repelilo sol . , - veruni, atque Agrigciilum accessere, fluvium in, \ gressi, qui suburbium inleiluit, cui Emporium
\ . nomen esl. Hic navc rclicia, ad nioi aslcrium, quod.
ot illicest, se contulerunl (89) : quos oslium pulsan , \
les ul vidit janilor, relulit ad prafeclum mona - cbes advenisse quosdam, viros venerabiles, qui dice , \ rent, se cum praifeclo colloqui vclle. iile adinoni . tus, in aulam raonaslerii obviam illis de.vcendit, et
, salule invicem dicla, in templum deduxit. Precibua
\ - demtim peraclis, abbas simul ei prxfecltis conse, . \ - dermtl, duo rcltqui ad hujus lalcra aslilire. Sic
, \ \ero abbas prafectum appellans, Quomodo, i n , . \ quit, te babes, doiuiuc abba Paule? llle assurgens,
, nec paium de noniinis sui appellatione slupefaclus ,
Bene, respondil, atcr, Dei bcnelicio, ct luis mc
; \ \
precibusadjnvanlibus. Cui rursum abb;a : Uuomodo
: ,
valct, inquil, sanclissimus doiuitius ac Paler iile
. , , \ .
nosler communis Polainio episcopus? Ctimque iste
; \ reeie ilem valere rcspondisscl, Cbrisii scilicel pro , videniia, el obsecralionum ejus causa, subjetit
\ * , . abbas : Na? vir ille Domino accepius esl. Jani cl a
' . fralribus monasterii coiiflticnlibiis salulali, cum
, - cubicutum, quo eoncederenl, poslulassenl, a pra? , \ , - feclo deducii sunt, qui cl inensam illis apposuit, in
, \ qua panem comedimnt, el aquam b.bere, ut l o d
consueludo ferebat. Plurimum autcin fralres cum
\ \ , \
praefeclo sermoncm bospiiis audienles exbiiaraii
, . \
- sunt. At praefrctus ad saticlissimurn cpiscopum
. ^ subinde inisit, qui de monacboruni advenlu cerlio , \ - rem facerel ei de inexspeciala noimiiis sui appellalione edoccrel (90). Ipsi voro simul a vespeia ad
, \
/ . " malutinuin psalmis el lcclioui intcnli vigilavcrunl:
- \ . quo lempore sauctissimus episcopus nuntiis acce , , plis vebeiuenler gavisus e*l, av Deo gralias egii.
,
.
'. ,
[xxxvu] X X . Jamque, nt illuxit, Donatus arcbi , diaconus jussu episcopi in Emporto aderat, qui mo . ' - nacbos ad aedcs poniificales invitaret: quem abbas
cum sociis dicto atidicns eo seculus esi. Yiso autcm
^ episcopo, qui obviam ipsis procedebal, coram co
procuinbenies ac venerantes , Bene, inquiunt, prc, , , . D care nobis, Pater revcrendissime. A l episcopns
, , .
Imo lu nobis, Patcr, bene prccare. Cuinque abbas
, - ncgaret fns esse, qtiod majoris in minorcm jus illud
. proprium habcrelur, repugnante diu abLale, < pi??> , seopus ait : Domiuus nosler Jesus Cbrislus Dcti%
, - vertis OTDnium nostnun, sanctis prccibns vcslris
* . \ - plaeattis, misericordise nos aiaj participes faciai ;
, .
< t Ainen reddito, sancio 86 inviccm osculo salu aK a t
tuut, alquc in domim progressi, omnes consedo
; 7ca\ oi \,
runt. Tuni prior cpiscopus , Undo, tnquit, piissimi
( 3 9 ) De monastorio islo infr.i < liani bis mentio
6 l { 48 fl 90). Id ni aulcni 1'iii.sse vi .'etur, atque
if
quod Pirrns in Sicilia sacra ad annum usque
J U 3 btelisse scribit (N)i. Agr. n. tO, I . I , p. 732,;
lorum ipsum Strabo (lib. vi, p. 260) .

Pt.|. nKius (lib. , cap. I) appellai :
iorum neiiipc, qiio mcices undiqnc invelMbgiaur.
(90) ln cod.
.
b79
S. G R E G O R U A G R I G E N T I N I
5 S (
illum praeceptis rcgere (86) magnique animi lui

virtutc coiiiirmare ne desinas. Quae poslquam abbas diu muilumquc sancio arcbiepiscopo inculcaral, eum et ipse, et qui asiabaul ex onini ordine,
omiies uberlim flerciU, sic Marcum abbatein affatus est sanctus archiepiscopus : Nosii lu quoque, Paier, quae pueri btijtis inslitulio fuerii, etqua
raiione primis ab anuis Deo se devoverit, qui eum
ab utero matrts sibi ascivit : nosti animi robur ac
ineiuis stabilitateni, quam linior Dei undique Luetur : nosti quanto se studio ad virlulera exerceat,
quein ad seplimum usque diem jejunia contiiiuare
scis, plurimum aulcm opcrae in divinarum Lillcrartim medilalione ponere, in leciione non assidue
solum, scd eliam accurate versari, et quae insunt
oracula ila intelligere atquc interprelari, ut mode- '
sliam semper pra? se ferat, nec de se, nisi demisse,
sentiat. Tum pueri manu preliensa, eoquc excilalo,
Sla, inqiiit, filt, ac si placet, sedcm bic tibi apud
ns clige : quippc Dominus noster Jesus Cliristus
res veslras, m sibi libet, ordinabit. Sin abirc cura
frairibus mavis, perge ire, et pax vos coniilelur.
Cui Gregorius : Non quidem, doniine nii, binc,
quoad vixerim, ulla mibi abeundi voluntas cst;
at de borum prccibus laboro : et ^pcm tamen babeo, fore aliquando in bac viia, u l eos, si Dominus annuat, rcvisam. Hac autem cum dicerel,
flentes monachi osculum illi in collum invadentes dcdere, ei caetcris omtiibus salulalis, e sancta
urbe exierunl Kal. Maias (87), qui dies lerlia Q
fuit posl Dominicum Pascbati proxiinum. Grego*
rius vero Hierosolymis maitsit, in sacris inouumeniis luslrandis, ac monaslei iie sanclorumqtie virortim, qui illic suut, siaiiouibus invisendis occupalus.
, * ^toa ; .
, \
\
]) \ ,
, , r.o \ ,

; , \ , ,
,
, , , \ \
,
. ;,
, , , , ' \ ;
* , ; * \ ,
. : , \, ,

* '.
, . Tau-.a
* ,
XIX. lnierea monacbi Hierosolymis profecli, T r i poliiii Kalendis Junus lenuerunt. Divino autem coneilio fuctum est, ulibideui Panonuiiaiii[xxxvi) episcopi navein invenirenl negoiii nescio cojus causa
appulsani, quae in Siciliam quamprimum rediiura
cral. Itaque naviculario exoraio, in navein conscenderuut, Deoque faveule Siciliaip priinuin aUigeruiil xvn Kal. Julias prope Plintbiadis (88) oras,
. \ ,
.
*
-

. ,
, \ , \
**
(86) 1 cod. i scriplum erat \ ^

. A l ptacuit niagis, quod in cod. t
I'gebalur . Nain esl sobrius eiim, et
curain polius iudicat, quain quis de rebus sais gcri(, IIOII itcin quam de alicnis.
(87) llic se LcOulius mimis accuralam prodil,
nisi quis oiiinia meiida iu scribas regeiere vclii.
Kaui aniio 579, quo seilicet Ires monachi Hierosolymis discessere, Pascba cilebraluni esi iv Non.
Aprilcs, sive die nteusis illius -ecunilo, ut liabent
accuraiissim;e Matirinorum Tabula? cSnonologica?.
Doiiiinicus iîlur dies ih Albis dcposilis, nl Lalini
(oqmiutur, , fnil dies mensis
Aprii/s fwuui, alquc adeo piOxuiius profcctionis
difs dectmu.i. (juare in Giascis doleiiduin \,
ci sci ibendum Idus Apriles. De die Novo Domi-
niro vid*, si vacat, orationcui 4." S. Greg.

(88) Pliuthiadis ineiidose pro Phviliadis, ^
appelfat Diodorus (lib. xxn Eccl., n. i e l ^ e i
lib. xxiv, . \ ) ; erai atilwii, m Polybius aii (!ib. 0.
, ' 6/.
oppidulum marilimvm vnda el cvepidinet hubtns,
Noiiien illi a Pbinlbia tyranno Agrigenli (Diod. I xu'
Ecl., n. 5), a quo condiiuni esl. C.eterum *
iioiiien baud primus dcfonuavil Lôntius: in i ' i
nerario Antonini leges : liem nb Agrigento per msritima loca Syracu$a$ u. r. c x x x v i t , iKcdadnin x. r<
xvm, Plintis . p. v.
Enimvero iu eo traclu Phalarinm nn^wc op\\*
duin fuil de quo item agil Uiodorus (uibl. bb. "
cap. U 8 ) , id foilasse Leontii aptale Pe*iflre'J
conupio nomine diccbaiur.
, x
;
'
, ^ 5
. '/, : , \
.
1
W J
51
S. GREGORII A G R I G E N T I N I V I T A .
5S2
, loco, quem Passajaiiam appellant : atque illic ua~

:dr.y ,
vis dics aliquot subslilit. Mox hinere repetilo sol~
. , \ c i u n l , aique Agrigcnlum accessere, fluvium in, \
gressi, qui suburbium inlerluil, cui Emporlum
\ .
nomen esl. Hic navc rclicta, ad moi aslcrium, quod.
\
illic est, se conlulernnl (89) : quos oslium pulsan , \ *
les ut vidit janilor, retulil ad prafeclum mona - ches advenisse quosdam, viros venerabiles, qui dice/ ,
rent, se i u m pricfeclo colloqui vclle. llle adnionitus, iu aulam raouasterii obviam illis de.scendil, et
.
salute invicetn dicla, in lemplum deduxit. Precibus
,
demum pcractis, abbas simuJ et prxfcclus conse \ dertml, duo rcliqui ad hujus lalcia asliltrc. Sic
, . \ vero abbas prafeclum appellans, Quoniodo, i n , \
quil, te babt-s, domiuc abba Paule? llle assurgens,
, .
, nec parum de nominis sui appellalione stupefaclus ,
Bene, respondil, Paicr, Dei bcneiicio, ct tuis mc
; \ \
precibusadjuvanlibus. Cui rursum abbia : Uuomodo
,
valct, inquil, sanclissimus domiiius ac Paler iile
. , , \ .
nosler communis Poiamio episcopus? Cumque isle

recie item valeie rcspbndisscl, Cluisii sciHcet pro ; \
videnlia, el obsecralionuni ejus c a u s a , subjecii
,
abbas : Na? vir ille Domino accepius esl. Jani cl a
\ * , .
fr3tribus monasterii coiiflticutibus salulati, cum
.
cubicutum, quo concederent, posiulasênt, a pra? , 'feclo deducii sunl, qui et inensam illis apposnit, in
, , qua panem comediTUnt, el aquam b bere, ut loci
, \
consueludo ferebat. Plurimum autcui fratres cum
\ \ ,
praefeclo sermoncm bospitis audientes exhilaiaii
, . \
sunl. A l prsefVclus ad sanclissimum cpiscopum
.
, \ , \
/. . "
- \ .
, ,
W
,
.
subinde misit, qtii de monacborum adventu ccrlio

rein faccret et de inexspeciata riominis sui appellalione edoccrel (90). Ipsi vero simul a vespeia ad
malulinum psalniis et leclioui intenli vigilaverunl:
quo lempore sanclissimus episcnpu^ nunliis acceplis vcbeineiiler gavisus o t ac Dcu gralias cgii.
f
'. ,
[xxxvii] X X . Jamque, nl illuxif, Donatus arcbi ,
diaconus jussu episcopi in Emporio aderat, qui mo . ' nacbos ad sedcs poniificales inviiarel : quem abbas
> - cum sociis dielo audicns eo seculus esi. Viso autcm
.
episcopo, qui obvianr ipsis procedebat, coram eo
\
procumbemes ac venerantes , Bene, inquiunt, pro, ; , , . D care nobis, Paler reverendissime. A l episcopus :
, , ; .
Imo tu nobis, Palcr, bene prccare. Cumque abbas
,
ncgarei fns ei>se, quod majoris in miiiorcm jus illud
.
proprium baberelur, repugnanle diu abLale, t pi ,
scoptis ait : Dominus nosler Jesus Cbrisius IX t u
, verus oronium nostruin, sanctis precibns vestris
' . \ * plaeattis, misericordia* nos
participes faciai ;
, -..
( l Ainen reddito, sanoto se invicnn osculo salu a
I U I U , alquc in domiiin progressi, omnes cousedo
; \ \
runf. Tuni prior cpiscopus, (Jndo, inquil, piissiihi
;
( S 9 ) De monastorio isto infra diam bis mentio

61 ( r i . 48 r t 90). Idm .uiteni hiisse \ i ieHir, atque
il!iJ, quod Pirrus in Sicilia sacra a<l annum usque
slelisse scribit
Agr. n. 0 , . I , p. 732 ;
;
lonim ipsnm Strabo (lib. vi, p. 266) .

Ptob-iiiaus (lib. m , cap. i) -. appeilai :
foruni neinpi, qtio meices undiqiio itiveti^lûlur.
(99) lu cod. i, .
S T E P H . II M O R C E L L I P R ^ F A T I O .
SiS
Cpovov (51). T u m et ilhid valere aliquid visum est, Leontium potissimum delectum esse,
ut cum Theodoro monacho in Africara legaretur, ut saperius indicavimus (52). Undo
etiam planura tit, cur idem Gra&ce parum scire videatur. Q u i s enim in Africa Giaecas litteras ea tempestate tloruUse duxerit? Papebrochius Siouluio fuisse opinatusest (53j;credo,
quod Siculi hominis vitam litteris m-ndarit, vel etiam quod aecuratius Sicili res et loca
descripserit. Quidquid demmn stalueris, cerle cum hbtoriam suam scripsit, procul aburbe
fnisso dicendus pst: nam ubi j u i i e i u m describit, quod Romas de causa Gregorii Agrigentini actum est, sic de finitimis episcopis a ponlifire niaximo convocatis locutum invenies (5'*) : Hv - . Nec sane Romaa scribens, illud usurpasset Leontitis. Alia indicia, unde patnam ejus aut iocolatuin apnoscas, in tola hae historia frustra qufleras.
X I I . Jpsa vero Leontii historia quam verax, quam a m j r a t a sit, ex veterurn monnmentis
cognoscore ac diju iicare non p o s M i i n u s . Ut cffiieros miuam, non Agrigentinis quidquam,
non reliquis Siculis prffisto fuit, quod nobis suppeditarent. Ne illud quidcm in coinperto
cst, num qiu scripserit, ex alioruiii sermonibus, an ex alieujus hauserit scriptis. Nihil
enim aifert quo ea conhrmet quea narrat, ut poetarum more scribere videatur: sed tamen
verius, opinor, Vitam totam primus ipse cornposuisse atque orna^se, ex eaque cseler,
qua3 exslanl, fluxisso dicentur: quod Papebrocbius quoque censuit (55). Nam hae quidem
breviores multo sunt, etipsis Leontii verbis inlext83: nec quidquam , quod sciam, referunf, quod Leontius praelermiserit: esto quaBdam aliquatenus di^sentiant , quffi lamen ct
levia esse invcnies, et scriptorum negliêntiae tnbnere poteris. Simeon Metaphrasles in primis, ille idem, quem junior Psellus (56) tot cumulat latidihus, tanquaiij qui vetercs euKUidarit, et ex cujusque opere, falsis multis humilibusque rejectis , vera atque
illustria restituerit,' is, inquam, narrauones Leontii recepit omnes, ipsumque Iiistori ordinem ad amussim retinuit, ut ut brevior esse laborarit. Nec Metaphrasl83 eam Viiam,
q u a Surio Laline reddita e s t , {*ffic,tara eruditi suspicantur: video cnira, eaui
ixiler opera Simeonis germuua a Cave censeri ex Allatii auctoritate, qui ea omnia
recognovit.
Inde vero illud etiam patet, Leonlium nostrum aliquo in pretio a Motaphraste habitum,
nec scripta ejus auetoritate earere illi visa. Quod do iis quoque [ x v n ] d i c i debet, qui ex
hac ipsa historia breves narrationes excerjNserunt, quso in Menologiis leguuiur. Quorum
tamen judicio mihi acquiescondum non d u x i ; ilaque de rebus sin&ulis, quas ihiDdanui
a n s a i n prffibfant, in adnotalionibus, ut par osl, diligcnter inquirein.
X I I I . Gi83i-a Sdiiipsi, accuraieque descripsi e codice nieiubranoo perantiquo Biblioiliviaj
RomaneB Basilianoruin, antequain pra3clara illa in Vaiicanam iuferrentur: quud,
h83c dum sr,rilx) faclum est. Codex ille numerum habiUmt x \ x x , cujus |iagina3 ccris ronstant bmis, Saecizlo iiono scriptum duxerim, antequam Metnphrasto3 ViteB prodire oepissent : ille enim ineunte decimo seBCulo opus suum edidit; quo publicato, inquit Montiauconius (57), antiquiores illce sanctorum
VU<B
obsoleverunt apud Grcecos. Veruui alteruin
quoque codicem iteoi niembraneuui nactus ex eaderu bibliotheta, eo etiam usus sum, w
si quid in hoc deesset, si quid aliier scriptum cseet, adnotavi. Preaferebat bic nuuierum
X X Y , qui sequioris aavi esse videlur, quanquam satts emendaie s c r i p i u s : unura paucorum
dixeris, qui post Metaphrasiffl opus scripti reperiantur. Nam, ut idem Montraaconius ait
(58), Si qui vetustiores et ante Metaphrastcm adornatas sanvtorum Vilas complectanlur, ii
vel nono vel ineunte decimo sceculo ut plurimum exarali sunt. Qiiaj.iam deuium, quffi in
utroque codice desiderabantur, Vaticana bibliotljeca suppcdilavit, qucaiaduioduiu loco
ascriplum ref)cries.
X I V . Dicam et de GNBBC83 editionis ralione, quam multi fortasse i m | robnturi sint. Gra?ca
nenipe, pace (juod boruai factum sit, Greeca, i n q u a m , s i n e apiribus edcnda curavi, tatu
quaa a Leontio, quain queea Gregorio caaterisve scriptoribns per totuui volumi-ri hic habes. Tantum ego facinus faccre ausus sum, DOII tam quia in exetiiplaribus multos on;is>(.s
a|)i<:cs animadverli, quam quia in eoruin senlentia sinn , qui omtiifs ab oumibus hbns
scriptisijue eliaiinaiidos exislimant. Nam ne ipse quideui video quorsum spe<-tent nisi
forte ut litterarum speciem di forment, et, si qui nunc eos in p r o n u n t a n d o pio uoru.a
aliqua habeant, ut suavissiniam linguaai barbararum similem reddant. A u r e s cirte non
habeiit, qnibus ila recens prouunliandi ralio concentus cst. Naru quod a i u n t , apices
ad diulinguendas verborum siuiiiium diversas signidcatiories pluriuitim c:bndut*ere; | rimum non intelligo, c u r i n obelis istis arbitrariis in^jurein signiiitationis inesse vim putfnt,
quam in sententia ipsa nexuque verborum. Dcinde hoc valeie dobcbat, ut lum solum
usurpareiitur apices, cum discrimine aliquo opus esset: quo taiiuui liiin quoque rnrcre
facile possuraus, linguarum aliarum exemplo, in quibns sine apice iure ullo serttiiH-a
verboruni et vis ex ipsa rerum natura sese maniiesiat, Hiiimvero G r a c a eo etatn miuus
apicibus indigent, quod jaui prisna illa prouuiitian<Ji ratio, cujus reiinendiB causa inve:it
apices sunt, non modo ignola omnibus esl, sed ne revocari quidein labore uilo auisiuuio
347
(5i) Hard. Conc. I . III, p. 722.

(52) N. 9.
(55) Mensis Maii t . I I . p. 502.
(U) N. 71.
(55) Ad Epbom. mptr* Gra^c. ui super . I.
${9
S. G R E G O K I I A G I U C E X T I N I VITA.
500
jiOlest. Egregie enim falluntur, qui occenlus meras vocalium produeendarura nolas es.->
pulent. Quare unum aspirandi siîinm el iota quoil vocant sibscriptum abunde mihi s s u
Thasunt, ut Graaca ijuisque expedite leê/e, et omnia intelligere posset; ta?tera il'a
grammaticorum rnventa ui antiquis femporibus, <*um lilteraa llorerent, ignota perdiu
iuerunt, sic hodie sine fraude auctoribu* reddi suis posse , el prisca scribeudi ralio
loerito revocari.
[xvin]Noliifi lainen conterani se putcnt lot doctissimi viri, qui in G r a c i s edcndis grammaiicorura leges secuti, scriptis veterum apices omimio addendos e i i s t i m a r u h t , lum
ettain cucn auctores vulg.irent, qai nunquam iis usi e s s e m : eejue, oninor, addendo peccantes, ac nos demendo. Equidem de consilio eorum oausisque non dispulo. Satis mihi
est, si ferant me cum iis sentire, qui jara a se3û!o xY apices repudiaro ausi s u n t : non
Diulti licet eos imilari postea voluerint , el pauci adhuc a communi consuetudinu
recesserint.

.'

" 1 .
LEONTII
PRESBYTERI MONACHI
PRiEFECTI MONASTERII
SANCTI S A B J E
URBIS
ROMJE
ENARRATIO
AC HIRACULORUM SANCTI BEATIQUE PATRIS NOSTIU GREGORIi (59) QUI EPISCOPUS
ECCLESIJE AGRIGENTINORUM I N PROVINCIA (60) SICILIA.
,
.
*. \ ,
ol] , \
(9) Secundum lioc nomine episcopuni Agiigcnliwiiiu appellamus Gregoritim noslrum , raii iidcni
a{iqiiam balrcndam ^sse Kaleudario Agrigenlino, in
quo Gregorii I nomen legilur Kal. Julii. Nara elsi
dc lempore quo ille vixit, minusconslai, vixisse lameo anle Grrgorium noslrum, faleri oporiet. Mcnlio ejtzs l i i in Hisloria translatioiiis S. Agrippiiiae
mariyris, el Agrigenli episcopus fuisse dimnr
imiportbiis Valeriani el Gallieni Augg. (Cajcl. t. I ,
p. 79.) Menaea qtioque Gra?corum meminere, quanqaam alio die, quam aptid Siculos. De eo euim
Bollandus ( t . I i Jasi., p. 970, n. 8 , ed. Ant.) :
Itrxm utroque anliquiorem Gregorium celebranl Menma n x DecemJbris, quemet tradunt Proierio patrierch* AUxandrino ad S. Klesbaan regem Mlhxopum mU$um mutias Arabia ecclesias cousecrasse,
mwtios Judworum adjunxtese Christo. V m i m PrMem roors coniigit antio 457. (Sallier. Palr. A h x .
n. 990, apud Boil.) ducenlis fere post annis, quam
Agrippiita martvr occubuil : ul Translaiionem i l lam bi retiiienda bisloria esl, quam medio ccvo //ctutius amplificalam censuit Papebrocbius (t. IV
i a o . p. 4U4), in posteriora tcmpora refcrre opus
ilL
P o r r o utrumque Gregorium curo dixit Bollandus,
kuac nostnim designabat, et eum qui tertius Agrigtulz episcopus hoc nomme-fuisse visus est BaroJXCO ( i n adnot. ad Mariyr. Rom. dic 23 Nov.^;
f
^ [] Benedic, Domine
I . (JL inopiie mea3 conscius ad cxposilioncm iue
conluli (Gl) paulo accuralioncm prodigii Imjus
qiiom lamcn scriba iibrartus deccpit aliqnis, Gregorio scilicet supposiio pro Georgio. Naui 'ille teriiuiu Gregoiium lacil Agrigeiiliiium episcoptim, qui
adluit synodo Boman sub Agalbone pnia. max.
Ilunc vero in exemplaribus Couciliorum Kegi, Labbeanae el Hardumianai ediitonis subscripstsse apparel his verbis : Georgius cxiguus ppiscopu* $an~
clce Agrigenlina Eccletitc provmcia: Sicilia! in hanc
suggesihnem, quam pro aposlolica nostra fide unanimiier construximus, simUiter subscripsi. (Conc.
Consl. , acl. 4.) Idemque in allcio comilio Homaj ob res Brilannicas acto Georgius \Um appellalur (t. I I I , p. 1039, Ilard. Coll.j ; nec vero dihcrcpant, codic'S veleres: qnos inlcr iiisiguis cst \lo
biensis Latinus, s&>culo viu sci ipUis, ei janxliu in
bibliodiccain Ambtoîanam illatus : de ccjus lcclione ofliciose me admonuit doclor erudilissimus
Cajeianus Bugallus, laulorum illorum codicum noii
cuslos niodo diiigcns scd eli.;m inlcrpres cgrcgiiis.
(60) Deest fjot in cod. Vatic. nequc lamen opus
est ; eslonim , ut vcitere possis ncmpe : quod bic atldituni vidclurdUciindtiis causa :
nam, ut Slepbanus Byzanltniis ail,
: ac, praier Siciliam, suuni babcbatit
Agrigenium Tbracia, Eabooa, Cyprus, iEiolia.
(61) Ut . . . . me conlti/; ; -qui
Graeca legit, assucscat jam nunc suspcnsis id gcims
9
S. G R E G O R I l AGRTGENTINI VITA.
dmirabilis planeque singularU, ei cum orbi nni- ^ \ 5:,
,
vcrso, lum iis uiilis maximo, qui reverenler id ac
aat 6
bencvole audicrinl complexique 'fuerinl; animus
\
mciis, cbarissimi, ba?c sccum cogilans, cum jam
, , , ,
iii profunda rerum memoria, quam inlelleclu lemo,

recoleinla miillnm mcns ipsa et graviter coborrnts , , >
set, non mediocrem qu; mdam, [xx] sed ingentem
. .
omnino poenam criiciattimqtie sitbiil. Meeniin cora , \
menlaiioiiis magniludo perccllii cogiianlem, \ires
\ .
mihi ad vilam liominis conslanliamque enarrau ; *
dam non suppelere. Ecquis enim lanlac litsloriae
, >;
par sil? vel quo ego ore enuntiem. aut qua loquar
, ' . :
lingua ? volo equidcm dicere, sed non valeo. Fac,
\ ; n
audoam effaii aliquid de bealo sancioque Patre
\
nostro Gregorio, qui iu Ecclesia Dci adminislranda
. \, x i l
piiim se pastorem inagisirumque prodidil. ipso .
slalin exordio rur>um me timor revocat. Neque
" \
rnim ea, qua3 illc slrenue pra?claroquc gcssii, l i n - ,
gua bac mea eCftini pro diguilale possunt: quse
etinm eo mirauda sunl magis, quod postrcniis bisce
. co ;
die! us el rctate bac proxima (aleni sibi operarinm
\ Cbiislus p r a o p u v i T i t . Nam quid proferre ipse
\
queam, cum et religiosissimos majorrs noslros,
\ , -^
ccleberrimos viros palientia licijus et mansueiu lo
\ / \. \
et lenilas in adniirationeni adduxfrit. cnin in
. " \ 4
scrumnis iton modo animo Iseiarelur ac secum

ipse scmper exsuliaret, sed eiiatn graviores expele- , 3
rci? Uuippe el David propbela illc milissin tis de

justorum Dcum limcnlium paticntia, lanquam bi\ c , :\
rundo dantabal olim : c Patienlia paitperum noo
> * c
peribit iu ilneiti : el Umim : vSusiinrnlrs au , \
tem Dominum, ipsi haeredilahunl lerram : ac
.
rursuin : c Sahis justorum a Domino, et prolc \
cior corum est in terapore tribulationis ; ac si.
milia mulii alii propbeta: de juslorum hujusmodi
bcatitale passim locuti suut.
*. " , \ ,
II. Ca?ierum, cbarissimi, de beati ac vcncrandi
\ : *
(Ci)Palris nostri Gregorii prima insiitutioue, ejus * 6
que immaculala ac Deo devota pueritia dicere in\ \ .
cipiain. Nams esl bealus bic vir in vico, cui, no % $" mcii Praetoria \G5), prope mbcm Agrigenlum ; ac
?
Psal.
19.
* Psal.
9.
Mbid. 50.
vcrbis, qua? a rdiqiia oralione dissicieiil; nibil enim

bic Ireqiwulius : illilteratum scripiorem facile
agnoscas. Toiiim aulem cxordium noiiuibil vexaluin vidrtur, nrque codicuin ope sanari poluii r qua
de rc. Cnjciatius quoquc qucsius sl (in Animadv.
1.1, . 11>8, . 2).Poiro ne oraiio snl) ipsiun initium
manca essel, voculas ajeci duas el , scripsiquc \ ,
. Qni codicem Valicanuin scripsil, ita se ex
bisce ambagibus expedivit: \
, \ , .
(62) Venerandi : pro in codicc scriilum erat , quod ideui fcre ac .
laquK codicis 2 lectionem anieiuli.
(U5) Nalus est Gregorius anno 559, ul infra in
Annali oslendemus. Vicum aulem nalalem Latme
Pwtoria
appellaium pulo, queniadmodura in Dacia fuerc Prccloria Augusta, et Augutta Prcetvria
Salastorum eub Alpibus GraHs. Possol qms tamen

bas appcllaliones siogularis i m m c r i babcre:tilit
v i t i bujus noineii, si codicem Viiulobotieusein s?quamur, cnjiis particulam afTert Lambeciiis \Biil.
lil. v n i , p. 281) ... / / . McmoralGrpgoius Maguus mouaslerium iieNcioquod PraHorianum (lib. ,^^. 5ij,
sive Pmtoritanumi ut t s l i n codice Valbanoelia
Regiis Pnrisiousibus. Stul i l l u d i n agro Panormitano.fuisse videtur. At \icus bic noster. ul Oie*
tauus Iradil, Agrigento dislat niillia pasâum sex,
non amplius, situ.sque est, qua urlis orirnien spfcctat: iiomeii prbcum m u t a v i i , et Giuranmm
audit.
De vico Thyride nibil comperium ; in cotticeCcpbaloediensi scripLum esl.Oupivov, iu liisioria vero,
quam modo iiiemoravt, Translaiionis S. A ^ i p p s
mariyris vicus occurrit n o m i n e Tlnjros, isque
Agrigenium designatur.
t
K3
S. GREGORII
AGRIGENTlXi
VlTA.
rupiuv, , palcr quidf.in P J I I S C!I : i'o n ;> II-* ! ;

Tbeodoie, qna ex vico oiiunria rrat, om 1 :r. ns
,
diclus est. Hi rnm opibus abiindarfi.c, ror.i fami .
liarem sancte admodiim adnmiisirab n i . Nuu < t
}|,
hospitalissimi eranl, el singulis in rebns Mwratos
xat \ \ plaue aique mistwordes : u l , qncniadmodnm
, , \
scripfum rsl, c sua quaq:ie in[xxi] pionni nrcrs , , \
silalibus comtiTiinia ducercni ; ncc ali.s illi vir ,
liilibus aut recie faclis minue illu.hvs, qurc lameu
.
bic pralermiuam. Ex bis porro naluni Grogorium
\
vir sanctissimus Poiamio (64?, Ecclesia? Agrigcu 6 linae episcopus, sacro ac salulari bapiisiuate rezifil* ^ "
generavit,
.
I I I . Jath vcrocum ad oruvuni ajtaiis annum per. ,
vcnisscl, eum parenles in urbem deduxerunt, tit

, in disciplinam tradilus sacras Lilleras ediscerel :
ac Polaraioni sanclissimo cpiscopo, lanquam palipk \ !;
,
renli ejus niystico exbibuere : quem iili coram ad , \ missi, multis lecusque ninnertbus pueii manu obla , Ippiiis, ipsoque puero ad peties ejns a)ij<cto, ila suut
,
alloctiti : Beno buic precare, Pater venerandc, ut
. . , \
bunc quoqite illumiiicl Filius Dei Domious nosler
6 Jesus Cbristus, qui illumiiial oninrm hominem
venientem in hunc niundum. At Tero cpiscopus,
.
cura piura virum advocassel, Damianum nomine,
, ,
quera omniuni ordinum cives idoneum magislrurn
\ \
etdocendo natum praedicabam, hunc ita compellat:
, *
Hunc libi cgo puerum, mi Damiane, coram Deo < t
, ,
omni Ecclesia lesie cominendo : quo curam fjus
^ suscipias, et sacris eum divinisque Lilleris i
, xal \
buas, qua sancti Spiritus opc oninium bominum
, . ;
animos ad poenilentiam exciiandi vim habcnt. llic
.
Damianus, cum ad episcopi pedcs procubuisset:

Divinuni, inquit, consilium uiiqtie implramtis, Pa, ier sancle ac venerandc. Ille antcm manibus pi:c, & \ . *0 ro imposiiis : Gratia, inquit, Dei, cl Palcr iiitigciae
, \
F i l i i , alque ipscFilKis unigena, qui esl iu sinu Palris,
, \
Deus verusdeDeo \ t r o , e t virlus sancti vita?que au, 6 , cloris Spirilus sit lecum, , perpcluo, ut varias et
, \ 1|
fraudulcntas inimici artes possis eflugerc. Cum\ ^
que orones respondissent AmeH, iilum de cpiscopi
, , manibus suscepit Damianus : parenies vero, poM~
^^ \ . \ quam omncs piiero fausla precali fueranl, donuim
* , 8iiam redierunt, mullis Deum laudibus, nuillisqne
D puerom volis prosecuti.
, , \
* \ .
IV. At vcro Daniianus, pueri cura suscepta, vc'.
<4 hementer deipsius insliluiione laborabat : nec roinus puer in litteris profkicbat : nt qui eum inluo ,
rcnlur, adniirationi oronibus essel. Ilaquc biennio
.
in schola exarto. ejus setatis studia planc absol , y\t, ei practer calculuin (65), festorum quoquedie,
1
R o m . , 15.
(<>4) Poiamionis mrmoiia vivit apud Agrigonlit o m Kalcndario: Irshnn cnim diem sancli Imjiis
eahcopi
aguul tv Kal. Febr. Veriim q u labularu-i aniiqiiilas, qn;e auctoriias sii, ignoro. De viia
e j i s p o s t Cajeianuin (t. I , p. 174) pauca qu.rdam
P A T R O X ^
' J R .
XQVHl.
congessil Rollandus, scd sin;ula a Leontio uostro

sunipta suni (. II Jan., p. 909).
(05) Cum Lconlius scripîl (.
scripsissenlvt kres) n>n rahonemucconvenwuiam numerorum, ut Rajnlus putavn, indicaie
18
^5
S. GREGORU A G R i G E N T l X l V I T A .
rum ovhes appriiiu . (;i'J), [\\\] atque inter , \ <\eiera, quae sublimia ol solida babentur, Psaliuo \ .
)utn quoqunlibium momoiia romptcxus est. Impi- \ * ;
gor autcm cvasii ac diligens in quolidianis Eede , \
stas bymnis, atque in n atutinis nocturnisque lau- ,
dibus, ut magna oiimium admiralione tiiagt^lmm
\ !|
ipsuni Um in logondo quam in iiilelligtMido supcr- \ , \ ;
\ .
gresstts vi lcreiur, iiedinn acqtiales aul niajores
naiu pucias. Ul ann >m aUigttUioderhnum, paren- , $ ^
, \ ,
us fju^ in urbem revorsi, lilinnoqucamplexali, ad
,
suiictissi;ntnn episropmn Polainion adduxerunl,
itl ab eo pucium loiulei i clericumque Iicri poslu- ,
laivnt. Quorutn ille pclillone audila pluiimum beia- . *;,
\ , ;.
lus csi, cosqtie alloqu^ns : Filii, dixii, mibi cre.liu,
, ,
vas liodie elecium et ltiagMiim olTeiiur D?o. Tuin
parrmibus obseculus, s;cram super emn preoatio- & .

ncm rile pcrogil, eumdemque Donalo arcbidiacono
**l biblioibt*ca* prscfcclo hadiilit, Jibris, quos uno- ,
\ ,
quo.jue die percurrerci, accuraic praesaiptis, mo nilieque ei iradiiis, ul coruin, qus legerel, vim
, '
seiUenltamqiie animo attcndercl. Parcnirs vero,
dies deccni in urbe versati, non* cxiguam cum san- 0.
clissirnoepisropo ei CI<TO uuiverso voluplalem per- ,
crperunl, (ilium sacpe intiti i adco diligeiUer no- ,
\ ;
clurnis ac maiuiiiiis obsecralionibus operam dan
letn, nihil ul uttquam in leciione poccaret; ideioque magna rum reveieniia assi-lerei, et iis, qua* ,
b grrciiUir, animum adbibcrot. Nam ei pater cjus \ , \
* \
oplime in^litutns fnwal, ei cum se in leclioac dili, \
goutcr exercueral, luiu psaloiudfce quoquc bigei
lalionemque lenebal. Porro beali Grcgorii aJeo G , \ ; , \ |

suavis erai in psaimodia vox, ul qiiirunque eum
,
audircnt, omnessluperenl. Decimo igilurdic elapeo,
*
.partnlcs ejus, cum sanclissimo episcopo et [xxiit]
\
c\c\o universo salutcni dixissent, domum suam,
, ,
tuulus obluec Deo gralias agcntes, rcversi suiU.
/ .
voluisse tnibi videtur, sod potius summam legcndi faciliiatem, quam sibi puer paraverat. Quo pertinet Tsidori I O C U H , quem alias adduxi (De b. tnscr.
p. 527 a): Primordia, inquit, nrlis grammaika / i / lera communes exsiUunl, quas librariiel calculatore$ tequuntur, quorum disctplina velut quiedam arlis
grammatiao iniantia esl. (Orig. l i b . i . n . 3.) Liquet
boc magis ex Julio Capitolino de Perlinacis puerilia (in Pert. n. \ ) : Puer litleris elementariisel calculo imbutus, datus etiam Grceco grammalico. Recle aulem lilleras calculo distinguit Gapilolinus,
qiiod pu^ri primum lilteras in calculis ptctaseanira- D
que nutmtia el poleslatem.cognosceredssue&cerent,
ium ex iis verba componcre incipcrcni, quod calculus sive dicebalur. Alque ab hoccalculafor appellalus qui liltcraloa calculos pueris proponerei, eosijue jungendi ralioneni docerel: posl qux
rudimcnla legere et scribere et nuincrare facile
possenl. Calcuiatoiis interiOgaiiones designaje v i delur Augusiinus, ubi ail (Conf. lib. i , c. 45) : Si
quairam, quibus linerls scributur jEnea nomeu,
omnes mihi, qui hatc didicerunt, verum respondebunt.
Enirovero Damianus cum jam Gregorinm legeitdi pcrilum videret, Kalendarium edisccn Jum
proposuil, ul feslos dies a prof^tis disiingncrot,
et suia simul atque conccpiiva sobMnnia moiori;e
mandaret. Psi b%c, ul nrioe erat, Psalleriunt sive

librum Psalmorum dedil. Cyrillus Scytbopoliunus,
sive ex eo Metapbrasles, cum eum, puerum eliamlum, maier sancio $uba? stitisset, ba^c a venerando
illi> sene prolala scribit: R>
scipulu$ meus Cyrillus. Ego me in modum paniientis

inclinavi; ip$e postquam benedixii me et erexii, dixil ad patrem: Doce eom Pxallerium,
quia ejut idigco. ( Sabse Vila, n. 75 ; apud Colel. . III
Mon EceL Gr.,
Quanquam autem nibil Lconlius Iradit de Latipae
lingiiie siudiis, dubiiare non possumus, Gngmiiiui
docinm futsseuirumque sernionein : nam eisi apud
Siculos magnus eral Grieca? linguae usus, cleiici
laincn Laiine scire debebant, < um ad Lasbiam
Ecrlesiam perlinerent, et Lalinos rilus eliam lum
Beqiierenlur: ut multis oslcndit Joannes Joannius
in hactaiu De divinis Siculovum n/ficiis, cap. 4, 5
t l 6(ed. Pauornii an. 56).
(66) Festorum durum : al in codiec I
Bcriptum inveni , id esl annorum; quod
repudiavi, cum cl in codicc Cajoiani c^se
appareat, tit in co lice -2 Uasil., e l res ip?a
quadrrl.
%
S. G R E G O R l l A G R l G E N T i N l V I T A .
553
f/. 0 , \ *' V. intcrea di-s noclcsquc sedulus in tcnplo assidebal, mulloque eliani diligcntius illud
,
0 * < - Psalrni dicium scrwiabatur : c Yacate et \idete
\ , . quoniam ego sum Deus *. > Ex eo quippe tempore
inquirere coepit atque contendere, ul rationein
,
omnino assequerelur, qua sibi aditum ad Dci m i ^^ , . sericordiam et coelesle rognum palefaccret. Cum' , que boc unum quolidie urgerel, simul Deum ro gabal, ut sibi divinarum Lillerarum cogniiionem
. , ei inlelligentiam largiretur. Alque baec sccum reputans, quodam die viiam invenit sancti Palris no
, slri Basilii Magni (67), qui Csesareae Cappadochc
;, \ - episcopus fuil. Qnam cum semcl siudiose ac bis ei
\ , \ saeplus legisset,.ac labores ejus cognovisset, eaquo
, cerlamina , qu& commums Patcr nostri ordinis
\ ^ sustinuil; eas ob re9 ailouilus, secum ipse delibcrare jam inslilit, uec sibi ea, quae in votis erant,

, successura dicere, nisi ipse etiam ad sancta ea lo , \ ca perveniiet, in quibus beatus illc noster ac san ctus Paier divini Spiritus graliam accepissel.
.
VI. Annum auiem cum agerel dcciuiuiu ottavum,
\ , $
\ qtiadan nocte, postquam Donaium archidiaconum
in sacrarii diaetam dormitum deduxerat, tempbim
, \
ingressus, sic Deum (68) flexis .gcuibus supplex
, f \
, , orare coepit : Domine Jesu Cbrisle, Fili Dei vcri
\ , , ei Pairis, Deus vere, el anle saecula vera progenies,
tuque, sanctissimeSpiriius, ul Pater et Filius xter > ,
\ ; , nc, meas bominis miseri scelestiqne preces exaudi,
, \ dignnm babe uie, qui sancla in loca ddVenfem,
quse pii Patres nosiri pcragrarunt, e t i n quibus
, ol
fausio usi itincre, graliae Spiritum, qnem quaere , \ ,
bant, a le acceperunt, quo viam veriialis asseque
renlur (69). Atque ha?c cvtm seepius ilerasset, c
.
, , solo surgcns in dia?tam venil, et certlra Donati archidiaconi cubile sese reclinavit. Yix tanlisper ob , \
dormierat, cum illi aslilit, qui uomine inclamarei :
. \ , 1 cui Gregorius : Ecce ego, inquit; seque arcbidia . \ cono sisiens : Quorsum, ait, domine, me appellasli?
[xxiv] A l bic : Minime ego te, inquit, vocavi, fili.
, , ; '
iiaque eodem rursum concedens, quieti se dedit.
, , .
Verum audiia ileruin vox clamantis: Gregori 1
. . \ ^ ,
' 1 Q>jare ad arcbidiaconum denua accorrens : Eccc
, ,
ego, inquit, domine, quorsnm me appellrfsii? Itlc
, ; / 0 * - D conira : Te cgo, fili, ivon vocavi. Gflclcrum pavorc
a
P e a l . XLV, 11.
( 6 ) Ne credas indicari bic a Ltumiio Yitiim
&ancli Ba*ilii, qiiant edidil Combcfishis, lanquaiti
ab Amphilochio lconiensi scriptam (Paiis. 4644, p.
4 55) : ea sa?culi vm vel ix coimncnluin est, ni
j j r m t i u crilici adnolarunl (Baerl \IY Act. SS. I . I I
J u n . p. 9 ' 6 ; Fabr. B. G. i . Vlf , p:; 505); vel
J.iudauonrs intt Uigit, quas Gregorii duo reliqiH. ' , Naiianzeiiiis et ISy^senus, aul quam lexuit
Kphnenius diacontis ; vef Vilam designal, quae ve usUtetn non periuht. Sed taiuen in Sytiain emn
navigatse, el Hierosolymis ipsis versauun esse,
ipsios epislola? osiendunl. (Ep. 2, Ad nionacb. laps.,
trlc.)
(GS) Iti cod. % Bae. seriptnm erat
%ir/ ....
(6$) ln ipsis sanclionibns concilii Nicseni, q u
v
ad nos cx Arabica inlerprelaiione pcrvcneruni,

(. 25) diserle probantur pcregrinaliones insiilutas ad orandnm et vmlandum Dei ades. loca sanciilalis ejus, et Christi ejus vesligia, llabes autem
de l lo hoc argumento libros qualtior, docMim
Greiscri opus: nec opislola Grcgorii Nyaeeni
; * , ail pcegrinationos
ciijuslibet improbandas scripla esi> ut Cnsaubonu*
et Molineus to/ilendebant; 8(d ad eos solum doiiii
retinendos, qui soiilariam vilani cuni asceiis pr:roplaverunt: * qiieicadtDodum praoclare idcin Grelsorus expoHiiil (I. i , cap. 40. ei in Exam. Mol. poai
oper. Nyss.). WAe etiam Euibymii Vilam n . 10 apud
Coielcr. . II Jio i . Eccl. Cr.
S. GREOORJI A G R I G E X T J N I VITA.
correplus arcbidiacontis liaee aJdliii : Fili mi Gre xa & , . ; \
gori, 6 ursinu vocantem vel semel autHas, re * ,
*pondeilli: Quid est, Dominc?ccquid servo prcescri- , , ;.
bis Uio? Ergo cum se iteruni pucr reclinassci, ; ;
astans rursum angclus clamavit tertio : Gregori.
* ; UJe vero, cum propere assurrexisset :Ecce ego, i t i - I
quii, Domine, quid servo praescrible tuo?Cui ille :
* , ,
Quandoquidem coram Deo postulasti, ut tibi Iliero- ;
solyma vidurc, el sancta illa loca obire liccret, jam

uuc scias, diluculo libi ad litlus pergendum esso,
, \ ,
wquc ibidem inventurum, a qnibus in eas usqne \ , * . ir\
rrgioites iransmilli possis.
,
.
V I I . Excusso igiiur somno Grcgorius exsullans,
'. \
) valias Deo egil, el vocanti fldcin babuil: cumque , \ , tubiculum illiio cl arcbidiaconum dormientem reli- ^ , '
ijiiisscl, nemine sentienie, celeriter ad mare per- , \ ,
/oxiu Jainque ad fluvium veneral, qui subtirbium
,
:)luit, cum forte nautas offendit in liUoro na\igium
\ \ ,
;gcnles in fluvium aquandi causa : quod non siue ?| \
I><i numine conligisse afllrmo. Navigio autem ac- ,
cdtws Gtegorius : Salvete, inquit, Deo propitio, \ 'Iratres quolquot estis : qni cum eum resalmas .
fcrui, Enimvcro, addunt, lempore ades, frater. Ro- , \, ".
gaiique ab eo, quo landem proftcturi essent, re- \
fcponderunl, si Doiuinus adnueret, se Cartbaginem , . *
abtluros. Turo ilie : Actipite me, inquit, vobiscum, , ; *
iratres. At navicolarius ab eo quarcre, mancipiura ,
iie taset, el fugam a doniino pararel ? cui Grego- /. * *
he, Cbristi quidrm se senum esse, respondil,
, .
ai i n bominis nullius mancipio censeii. Ad haec na- , , \
\iuilarius : Age, quicunque sis, nobiscum coo ;
sccnde, et le, quo velis, duceinus. Qute cum dice- * ,
i c i , ul buinana malitia fert, illud, opinor, animo
. " ,
volvebat, coftmode sibi oblaiuin, quem vcnderel
' , \ .
in servitulein.
' , \ , .
11'. , \
V i l L G u m auiemel Gregorius in navigium con .
.ccndissei, et qux sibi usui essenl, naulse coinparasaenl, aecundus slalim venlus exorilur, qno illi |) , \ a tfiivio solventes pest lerlium diem Cailbaginem
lenueriitil. A l vero in itinere naviculariwa, qui Gre- . ' 6Jgorium viderel vigilaiilem, et obsecratiombue asei- , ;
\ , dnc aui psalmis inlenlum, stuperc adeo ac secnm
1.^ l o q u i : Vere puer bic divinus bomo est: prob 0 , \
Itomine I quae ego. injusle adversus pueruni btinc . * , , \ *.
justuni cogitare austis sum , mibi remiltc ! Dbi
. uulem in urbem ingressi siint, dumum illcsuam
,
Grcgoriuin deduxil, el cubiculum ei ad qutelem
assiguavil pacato secrdoquc \n loco, [ x x v ] , \
precatus, ut sibi a Deonefarii consilii sui veniam ob- \ \
secralionibus inipelraret. Revera cnim navicularius , \
do.puero vcndendo cogiiara(,idquc eisponte fassus \ , *''
ct Iwnc sibi fuisse causam pronuntiavit, cur .

rum celeritcr in navigium reciperci. Cni Gregorlus
* \ ^
cinn lacrymis respondens, Hecte, inquii, facis,
, * ; .
douiine mi,qni dc crimine quod mcnic conceperas,

ex auinio doles: scripluui esl cnim : Quia cogi- ;) , iatio cordis hominis confitebiiur , cl reliquiai
\.%: \ *
; : *
9
5fl
S. G R E G O R I I A G R I G E N T I N I V I T A .
' cogitalionis diem feslum agMil coram eo (70).

Veruin Deus, n>i domine, parcat l i b i , et quod p* , \
tis, benigne largiatur.
. ,
, \ , .
IX. Ipse autem Gregorius c rnbkulo, quod ei
*.
navicularius dederat, discessil, neque ulli pcr
, * - ,
urbem visus esl **eralque lolus in eacris cxercitatio\ 5 , *
nibus, nec cibum ntsi post biduum suinebal, quan, doque nisi post triduum, quin et tolam imerdom
, , \
hebdomadcm jejunus implebal: ac cibns ejus eraitt
\ panis permodicus, aqua, ii olera, qtiibu salis ali, \ , \ , ,
quid aspergere solilus, olci nibil. Tantain vero
,
virtulem atque palienliam admiratus navicularius,
,
episcopum urbis adiil (71), eique omuia quae in
, \
hospite suo videral, enarravit. Qu ut acccpit
. ,
. * episcopos, arcbidiacono mandat, ul cum ad se
deducal. Hic ad Gregurium profccius, in cubicub
,
invenil leclioni opeiam danlcm; tibrum enim a
. *
presbytero quodam commod:tium atccperat, san
, * ctorum Maehabao: um, qui pro lcge ante Christutn
. \ * , martyrium fecerunl (72), bistoiian) couliueuleiu.
, , . - Ipsum autein sahitans- arcbidiaconus, Salfe,
, , , \
inquit, fili, Deo propilio, salve. Gui iile cum salu. \ . \
lem officiosc reddidisset, ac asaurgene veneraius

essel, ut deinde audivit, se ab urbia episcopo ad
aedes pomiflcales arcessi: Ut jubes, inquil. Secn . * .
tusquc archidiaconum, ad episcopuin perrexit, et
, \
coraa) admissus ad ejus pedes procubulf. At
,
vero episcopus sic eum est alloculus : Salve,
, , cbarissime : q u le causa liuc.ad nos, fili suavU* ;
sime, traiiKinittil ? Ad quem Gregoiius: I)tvii:<>
, * plane consilio, inquil, Palerac mag sler veneraude,
,
buc ad sanclilalem tuam pervenimus, u l imbecil . '
litatem ipsc meam luis obsecraiionibus juve.s.
, ,
Subjcr.it episcopus: Te Cbrlslus Filius Dei cumi*; . \ ',
letuj, [xxvi] fili, in omnibus viis tuis. Et cum
.
responsum esset, Amcn, eura sedere jussti, ac.
; , , I / ; \
interrogare roepit, onde potissiinum vcnibS-1, m
; \ ; \ ;
quo pergcrel? lum qua ex urbc cssit ct, q u i
" , ipse nomiue appellaretui ? Cui puer , Gre-oj i.:>:,
'
inquit, dicor, el origo mibi ab Agrigcmo, qia: Si ,
ciliae provinciae urbs est, sanctam vctu biun< IU
' , \
cogito, siquidem precibus-ipse tuis Dominurn rr.ibi
.
propilium eflfeceris : quo In sancia illa regionc Deo
6 , mo ac piis obsecrationibus lotum imper.da:.).
,
Eniuvero episcopus, bis auditis, Domiints, in .
quil, nosler Jcsus Cbrislus, fili, divjni Spii iliis
,
gralta ad prxclara qua?que desiderium luum omi.o
, , (5 , 0 impleat. Cui Gregorius, ad pedes accidcns, rcspon. \ *
d i i : Amen, ac Oat, dixit, qtiemadmodutn, dominc,
(70) l>sal. L X X V , 10. LXX babent.... \
.
(71) tjuisiuai, amiu sciliccl 577, rpiscopus Caribagiue essel, unenire nou licuii. Posl Primosum,
q m vivebal aniio 553, nominai Holslenius Viclorem,
Publianum, toriunatum fad Geogr. sac. Car. a Sanc i o - P a u l o p . 87). Anno SUOjam sucvesserat Domitiicus, ad quem exslanl episioka Gnrorii Magni.
(Ti) Signiiicatur btc, ui opinor, Flavii J<plii
, " , .
|* quem librum JoMpl.o i r j i t m ' L M . u-.is,
1
Hieronymus, Pbotius, quanqiiam ab auo sciiptij;n

putavit Grotius (V. Fabric. B. Gr. t. I I I , p. 2'U).
Caeterum exstabaiu Naztanzeni et Cbrysoslomi dc
iisdem Macbabaeis laudaiiones, n<c minus Patiuui
Lalinorum sennones, alque ii) primis sancli Siini, quos in Africa invenire facilius poiuit Gr'gorius uostcr. ln velusiissimo Kalcndario Catlba-!niensi , quod edidit Mabillonius (Ve/. Analrct.
. I3 nov. edit.), Machabaôrum mrmoiiam CarIbaîno quolannis cilcbratam app.Jtt, oodcm qu;j
iiun^ i^;iii:uj i!ie, Kai. Au^.
S. G R E G O R I I A G R I G E N T I N I VITA.
564
pronuntiabii. Juistis aulcm ali episcopo mariere ' * , , ,
Caubagim, dum saucia fckia celebrarenlur (7,),
'.
quod scilicet per id lcmpus Dominus Deus, qnae
. \ ^
:naximo ille cuperel nmnine suo expedilurus
. \
cssel; eo die ad mensam cpiscopi accubuil: fausta
,
subinde precalioue dinmsus, ad cubiculum illud
. \ \
idcin rediit, iit quo aute degebat : ibiquc lanquani
, ; ,
in sLitionc vel se in legendo diligeiuissime exer .
cebal, vel obsccraiiouibus operam dabat, iVum
cnixe rogane, ul vola sua quam citissime inipleref.
'. '
X . Posi a!ii[uot dics, ciim is in sancti Juliani
\ ,
*acrario sedcret (7i), ac lectioni inlcntus esset,
\ ,
eece improviso i n o n u l i i quidaui, tres numero,
. \
quoa aspecius ipse babilusque commendabat, in
\ ;,\ (75)'
sanctuariiim supplicandi cauea ingrediuntur, ct
preces ibi suas absolvunl. Quos ul vidil, vebemen- , \ ,
. :
ier Iseialus Gregorius, assurrexil veneraiusque esi.
,
Mox cum unus ex illis assedisset, caeleriquc ad la \
lera revereiitisnime asiarem, magno ipsc eliam cum
2;
pudore accessii: baee enim ejus eral consuetudo
.
perpelua. Ipsum vero inluiius qui sedcbal: Ec , ;, quid bic agis, inquit, serve Cbristi, Gregon, bo , , ;
nain [xxvir] adepie parlem, quae juxia Doniini di , ;
(lum a te non auferelur? Ille inexspcclata ab*0 \
balis appeilalione altoniius, ac simul pavore
, \ ,
occupalus, \ i m lacrymarum niagnain profmiii :
' *
luin ad mouaobi pedes projecius , Bono, i u q u i i ,
,
aninio erga me sis, Paier vcncrande, ac Ocuiii
, \
pio scelesU bominc ac miscro exorea. Cui mouaB
cbu , Utinam, ait, fili, qua> tua sunl admissa, ad c ^ ^ t i i v o u . , , . \ mc pertmcaitl. Conique is niagis ac inagis mise , ,
i uiii sc aiqoe airumuosuni vucarel, eum ille t l
\ . \
xlcros fralres sedere j u s s i l : qui ubi paruere,
*
bic inonacbus Gregoriuin affaius cst : Sciio, Gre, ,
^ j r i Hli, a Deo nosiro beiiiguissinio oninia itobis
4 .
isse paiefai la, qua? ad le spcctanl. Quare gaude,
, $
buc nos a Doinino missos, qui te in societatem
' , \
i:Odl:au) adiniisuin ad sancla ea loca duccremus,
ûie tnaxime lusirare cupis. Eodem cnim ct no . \ proflciscimiir.
llic vcro Gregorius illacryniaiis
. ^, ,5
rursum se ad abbalis pedes abjVeit, el , Graiias,

inquil, Deo maximas aô alquo babco, qni onmia

iii nlililaiem veiiit : cquidem ba TO, nec subii,
, \ ^ 4
quid poli>sifnuin prxJinun de admiraudis lol te- ^ , & ; i
(7o) Quas bic dîgo^l Leonling. ex

tenipore arguerc iicet, quo Gregorins Agrigenlo
discessisse dicilur: qui cum pridie Kal. Jul. solverii, post die Carlbagiucm pervenerii,
iu oaque * menses aliquot iiansis9e videalur,
bulemnia , quaj proxima essent, alia ibidem exspeclare non poluil, quam Nalali^ . N . Je$u: qui
tiies tVslonun solemmum primus sompor babiius
t ' S l . ln CoHstitnitonibus aposloticis (apud Coiel. f. 1,
lib. v, c. 159j lcges:
, \, \ <?.
ld esl: Dies festys Qbscrvate, fralres, primum
Xalulem.
() Non unus in -ica Julianus martyrium iev\i: at %\ o\
nnus aliquts palria Carlbaginienr ^ s h i i r i l , bujus luisse a^ticiinm, qua^ bic nicino] aUir, morilo (lix'iis Lgiinu.s vtro ia
Manyrologio
Umuaito priJif idns Fcl.raanas, Carthagine saucta\Hjn niarltjruni J/ou-.s.i r/ Jttiiaui. Ad qnom loniin
-
Haronius : Iieslitult, inquit, $unt iidem ex pr&dicie

nntiquo cxemplari: nempe ex codice inonasleni
Cyriaci. quu â'pe U6tis esi. Lectionem auicni
Conlinnal Leoniius : ul iniuiiA audiQiidMS
Uh
rentinlus, qui posl Bollandiim B.ironii emendaii^
a>dversalur, el Juliauuni Alexa.idrimun facil. (Juml
mirufn i*WTi OÛ vacat bic dies in Kaiendario
Cartbagiiiiensi MabiUoiiit: noc r d i q u i Julianum
usquam bab^nt. Xdicula p o r r o et ei
appallalur usilaiis a p u d v e l e r c s nominib u | . iNam CbrytOHtoiniig (. X I , l i o i n . 4 1 , in c. v,
Ep. k ad Tbcs. 4), cum luariyrtmi lempla
nomiiiassel, paulo posl
dixil, q u ei alilti nuiicupat. Si
nomiiiis originem species, Oraloria cnm Augusuuu
vocare potos (Epist. 1^9).
(75) Iii cotl. 2 : \
;>:~ :/ , ; > 6 '*....
S. GREGORII A G R I G E S T I X I V I T A .
. \ bs, quas Dûe er i stii cansa fecit. Atquc b#c

, * " ,
el bimiba duai dicerei, I^crgamus, inquil abbas,
cou. \ ,
Oli, ad diiftam luam ; et consurgentes eo simul
. 6
abierunl, ubi Gregttrips diversari solebat. Quibus
\ , navicularius cum paneiif et-puhnentum parasset,
, \ . "
mcnea &ub occasnm solis mstructa comederunt.
,
Tum a vespere ad diluculum tisque vigilantes,
.
nociein qna psalmoruni canlu, qua piis de Deo
\ \ - aermonibus insumpseruiU : mirantibus monachis
. - tanlam in pucro \e\ ad inlelligenduw vel ad
,
respoudeiidiiQfi inesse gapioniiam. Exaclis demum

Cartbagine diebus quauior, Gregoriimt abbas ad.
nionuil, profeclionis suscipiend* teinpus adesse.
X I . IgiHir ad vesperam egressi ex urbe imina'. , *
chi, et cum bis una Gregorius , qui vigiuti dierum
, ' . \
, - ^ ilev *racnsi, Deo favente ac bcne juvanlc, Tripolim
pervenei unt (76). Illic, ad venerabile Sancti Leontii
\
lemplum divertenlfts, a pio quodam presbytero ar
. cepli bospilio sunt, qui el domutn illis sna<n ad
, \ \ quieiem aperuit, el mensam cum pana et aqua
vescendum [] apposuit. Gregorius w r o suo
, \ \ \
. \ ntore iis niinistrabat, egregia loieranli paliewiiae que suae exempla monacbis pra?bens; praserlim
cum, nisi posl alterum aut lertium dicin, cibmn
imn sumerei, aiqae bunc abbalis jussu coactus.
\ ,
. " Quo autuin Gregorii viriutem experiretur, sic eum
abbas quodam die interrogavit : Nibilne te , Gre
", ,
; \ gori fili, parenlum tuorum angit dolor? Gui ille :
, , Nou equi leui dc bac re loqui audeo, Pater : at si
servum me laum fari jusseii, de hoc qaoqire
, \ \ .
, , , . \ - C prablo erit, quod dicam. Agc vero, inqnil abbas,
, ", quidquid velis, baud aigre exponas. liaquc ille,
\ , \ , honore halito abbali, sic coepit : cljarissimii
\ anirai mei parens, ol paator, ct magister, vcniat
- tibi in mentcm Dei Domini et Servatoiis noslri
Jesu Gbristi dictum illud evangelicum : Qui amat
^ , | , > \
patrfm aut matrcm plus quam me 11011 est me
t "
dignus*, > el quae deinccps; lum illwd : Qui non
, \ \ , \
, .
renunliat patri,ei matri.et fralriluis, et filiis, atqtio
, ,
insiipcr animse s u , non poiesi ineus esse disci ' , ,
pulus . > Nullam equidem, Talcr, divini illius
pracccpti paileio implere adhuc poiui : at ulinam,
*,
Paier optiroe, el illis Do;ainus jucunduiu alque
\ - \y ulile solaiium aflFeral, et me sceleslum ac miscrum,
sanclis precibus vesiris placalu?, ab inimici insidiis xindicel.
t
* Mallb. x, 57.
Luc. xiv, 26, 33.
(76) De inaritimo Uinere sermonom bic ese,

baui dubitim esl, non modo qiiia sub noclem i n choiimn dicilar, sd eliam qtiia Leoniio i:ostro
; csl itatitjare. ltaque infra (n. 49) dixit,
. Tripolis
aniem Pho&iticia designalur, magnum hodic quoqtie etupotjitm. De tc:tiplo Leontii marlyris, qui
coliiur xni i l . Jul., mciitio Ul in concUto ConstantMiopolilano snb Mena palrinrcha celebralo an/9 556, act 5. Nam in libello monacborum adv-rsus Severum (Hard. . I I , p. 4287), kgimus,

. 1 est, veneramla
sanctiimictique martyrULeontnttdtt Tripoliebt.
- Miror vero, monacbos nostros pfesbyteri potiui

hospilio usos, quam sodaliimi monachorum. Erat
enini illic monasioriurn, ul leslatur Metaplirastes
in Viia Eulbymii (apud Colel., Mon. Eccl.Qr. t. I I ,
p. 540, n. 429) : quod el condiium dicit iu honorom inagni marlyris Leonlii, et in tulcla fui&sc
Stephani episcopi, qui obiit anno 586, cui fortasse
eiiam praefuit Petrus ille ablias Tripolit:mae provincim, qucin metnorat Cassiodorus (De div. lect.
cap. 8). Fieri tamen poluit, ul cnm illuc Rom-.uii
munachi cum Gregorio perveiierunl, profanos jaiti
incolas ca domus babcret : ncquc cnim Imjnsnioli
vices sulas ba*c noslra prima vidil. Auas ceil^ ad
monasieria eosdrai diveilisse nairat Leor.iius.
S. GREGORII
AGRIGENTINI VITA.
5C$
X I I . 1'orro li iginla dies Tripoli commorati, *. \ ; .

njinistranle ipsis presbylero, a quo aceepii fue, rani, nec ulli alteri colloquendi potestaie facla, , \ ^*
quamliu ibidem latuerant : post id lempus, saluie
,
presbyiero dicta, eique bene preeaii, Tripolim re- \ kiquere, aique iter suum persequentes, post qua- \ ,
mor inenses el monacbi el Gregorius Hierosolyma
, \
pcrveneruut; monasteria enim, fratruin salulando- \ . ;
rurn causa, qua? in proxioio essent, obierant. Ad
. '
monasterium autem cuni venissent, quod prope , \ *
sanclam urbemsitum esi(77), ibi sacnim jejunium
\
quadragenarium peregerunt. Atque ibidem Grego- ,
rius ["| non unum virlutit gpecinien dedit, , ,
universus ille sanciorum mc/nacborum conventus
cnm praefecio suo ei monachis, qni eo juvenem
, \
deduxeraiil, magiias Deo laudes iribuerenl. Erai
. \
vero el praifecius mofiaslerii illius vir planc pro- \ bus ac perspicacis prudeiUi* : qui Gregorii insii- , \
lutione susccpta , regulas ei tradebal solilariae \
iliius ac religiosae vila (78) : illud admonens, ut
,
liniorcra Dei antft oculos pcrpeiuo haberet, ne
, ,
pauperem quemqiiam conlemnerei, ne scienlia sua
,
supiubirci; uique acmper demisse de se sentiret,
cu!ii([ue rebus adversis premeretur, auimum , \ , ,
ahjiceivt, atque alacriler damionis assullus exci\ .
pcrct, ingrneniibus denique calamilalibus minime
ngereiur. Divini euim Spirilus afftilgenle lumine
, \
c* gnoverat Pator, beato adolescenti muUa et
* ,
vatia inipendere pericula : ncque hoc solum, sed
;
lorc eliam, ut ponlificalem ascenderet ibronum, C , \

.
ei pastoraii grogis Cbrteti cura optime fungeretur.
, -A voro ille omnia ala ri animo accipiebat, flebat
in dies dil genlior circa divinas disciplinas, el \ *
qiMulaa) amoris ardorc ac singulari sludio in <ii- \ *

viiioriim librorum lectione ac mcdilalione sese
' 0 , \
i?\e>'cebat, quo ei reconditae doclrinai vim as$e(77) Cutn Catlbagine solveiit Gregorius mense
januario, ac dies viînli navigarit, lum triginla
;iiios Tripoli commoraius fuerit , reliquum v^ro
\wv qualuor incusiuin fuisse dicatur; apparet,
iim Hierosolyma pervenirc nnii poluisse aute Juliiiin anni 57, iiaque jojuniam noc quadragenaD
itim ad soqueiileui annum pcrlinere.
De monasterio urbi proximo, in quo versalus
esi religiosaeque vitu ttrociniuin posuil, nibil habeo cxptoralum. Monasieriorum enim ea a?(ate
in.ignus eral nnmerus apud Hierosolyrna; ferebaique tum fama, Joannem arcbiepiscopum anno 517,
una nucte ex ca vicinilaie
Mve deccm millia monacborum advcri>us prxfectum
P,;lstinae rongrrgasse, uli refcrl Cyrillus Scylhouuliianus, qni scribebal post annum 554 (in Vila
Sal & n. 56); cx illis lot monaslei i i i scptcna a S.
Saba condila iuisse scimus, quae idem (ynlbjs sic
enmnerat îbid.,n. 58] ;
\
/. , \ '
, \ * , -%(,
^ \ . esi lauri
, ..iie/;. iin.itdia ift.uus \Raba-), ijttir cnncth &'*
si.itd: i uris piiisntfl:
tl i\tuv pml illutn
t,i,l$..e
LilHlfl,
('! ///((' VuCfltHI'
llt'flHtHlOHi
i
iii </'t
HObti*
' ) ' / / M . I / (,a
!t'iiti
uuitlif,
S;>,ii>.<,
quod Scholarii, qwod Zanni. Alqite alia duo n\em

Cyrillus meftnoral, quorum alterum Ealbymii, alterum Tbeociisti appellabaiur, caeteris amiquiora,
qna tamen S. Sabae parebant. Sed tamen, si Joanie Phoca3, scriploris saeculi xn, aucloritali arquiesca, in descripiione De loci$ sanctii, quam edidil
Nibusius, et posl eum Bollandiaiii ( t . II Maii), diserle scripluin esi, S. Sabae meiochiuin ad poriam
prope Regias situin fuisse : ut apud Sabailas monacbos bospitatus Gregorius vidcatur.
(78)Oblirociniumibiapnd asretas positum nuroeratur a Gra3cis Gregorius nosler i n l e r sancioemonacbos,er a t u i i l i n orumAcolutbia, (e^J. Venei. au. 1680, . I , p . 181), qo*
muliis praeierea lauiUbu* siinul o r n a u i r ; sic eniai
iuvoranl ; , ^
, ,
, , ,
, , ,
, ,\
,. Id e^l :
alrum Gregori m sacerdotii txempiar* imago
p.raniiie monachorum cotumeH, Eccletite fundatr***tum , ckariiah* lampas, stdts mUericordio** / t '
tmraculurum, lingua igni;'eni os &Httiitvquuin ,
n s
dn-iui
fpiritu*
#/ <-,/J!i.N.
e! elnms
iitl,'.
fuhti
paraduu*
, ^
570
S. G R E G O R i l AGJ IGENTLNI VITA.
querctur
(
7
9
)
,
el
IM>
mis<
raiiii
bonorcm
laudcs \ j
que Iribueret, quod neiupe giatiae stue fomes i p t i
.
non interclusisset.
m
!\
,
\ \
. "
; ; ,
,
^,
^, , ,
, \ ,
;
; >.
,
t ,
\ . >
, \
spl
,
.
\ \ ,
.
; \
, \ \ \ .
,
, .
. - (
,
, , , ;
, , , \
.
, \ , \
, ,
, c \
,
' * , , '
, . , ,
,
. ^
, \
.
XIII. Gum autem Magna bebdomas adveuissci,

in qua Domini nodtii Jcsu Cbrisii Passio rccolidir,
prodigia in eo monaslerio fieri vidit magna, admiranda, incredibilia: vidit bomines, qui c tcrrain caslum ascendebanl; vidil, qui coplcstis v i i * ralionem
imilarentur ; vidit, qui lacrymartini fluvios effunderettt; vidil, qui bebdomadain loiain nibil omnino
guslarenl : alia ilem portenla , quan cuin inlurrelur, vehemenlt commotus, peclus sibi tuudebal
exclamabalque : ll<:u I beii ! quid ego miser fariatn ?
quo paclo in judicii dic cui sanclis bisce viris
conveniam ? Ac rursus, quod desperare de &i
nollet, c Juxlacsl Dominus, aiebat, iis qui Uibulalo
sunt corde,etbumiles spirilu salvabil :> acinc qnoque servare Dcus potest; cumque illos qui sub
boram undechnam nibil eliam pra?clarum praeslilerant, salule d o n a r i l , me equidem non miru>
in tanio illo niisericordiae ac bonilalis pelago
servaluin |xxx] iri confido. llsec et shnilia diu
secum ipse locuius , ad praefectum se conlulil,
qui forie cum monacbo, a quo Gregorius eo deducius fuerat, considebat, frairibus caeteris circnro
adslamibus, quos inler ipse Gregoriu conslilit. 11
vero abbas deductor ejus praifecto annuenle scdere
jussit, ulruinquc veneralus, ad praefccti laius
assedit. At i l l i , quia dolere eum puiabant, quod
bospcs essel, boriari catperunt, ne lalcm ob causam moerore conficerelur : sperar^ enim se, Dei
oplimi bcneficio fulurum, si suos videre cuperet,
ut rursum in eorum conspeclum venirel. Quibus
ille , assnrgens, Audite, inquil, Patres ac domini
nici : scilis, nibil Deo unquam peiegrinum esse,
sed t omnia anle oculos ejus nuda el manifesia
versari , > quemadmoduin a bealo Aposlolo pronuntiatum est : enimvcro niinime, ut vos existimalis, proplerca doleo, quod apud vos sini : procul a me ea cogilalio absii. Veruni iioc a vubis,
Patres, alquc ab omni boc eanclo convouiu posUilo,
ul iuopiim mcam veslris obsccraiionihus juvelis.
H<jec cuiu dixisset, a praefoclo dimissus est, ncc
jam de ea rc quisquam in posloium ullam illi
H
*. \
, \
\
,
* \ fta' \ ':,
P*al. x x x m , 1 9 . Mailh. xx, 6.
1 9
,0
nieutioncm iululil.
XIV. Ut vero iriduana sancla? Rcsurrcctionis
illuxil soleinnitas, mouacbis quinque cum presbytero in monasterio relictis, fratres omnes cum
pruifcclo ac Iribus Gregorii sociis in sanctam civilalom migrarucil : ul augusiinn UesurrecLiont^
lcaiplum (80), et sancla qnx circuro snnt, loca
IL b. , I
(79)
F I I H - I I lavi Uwc
Uv/nu e\ cod. 2 : riani iu
P'iait sc!p:uiu (v.ii : .
|orl<*M! sriptim in auti^rajuo ,^
^., ui habel P..tiius Ep. II ad Coi\ c. xu,
iSO) Teniplurii b c <Hib rrinm n ac maviuiurti

*;; ilau' sulciil V C L M O '; 3 , iil ^.,
in Eiiibymii i?t Sabae Vba apnd Cololfirimn |pges

Apud Eiiscbiiim nppellalnr elhm
; atquc apnd biiuc in Viia r.onsi:ii>Iiin M J gni, qtii rmiditor fuii, lcgiMi-la csl loii;s .nhlicaiianis bMoriu (lib. , a c. . Arbihwiinn iib-b...rrimi hujits liMtipb l'ui^ I"n-l:*t*nuiii jn-.sUM.rnii
Coiislaiiliuopolilamiiii, iradii 111 TO.I\:UU> IU Ciuo:
71
S. GREGORII
AGRIGENTINI V U A .
Mi
\enerarenlur. lllic vero incrcdibili gaudio laitari \ , Gregorius, et Dco gratias agcre, cum incolarnm
,
.
vilam coelesti quodamraodo parem inluereiur. Post
baec sancium et viviiicum Jesu Chrisli DeielServa- \
\
loris noslri corpus ac preliosum ejusilem sanguincm
le sanctissimi archiepiscopi (81; manibus sumpse- ,

runl [], qui per cos dies sumnium sanclae urbis

liierosolymorum pouliiicalum gerebal. Atqne. idem,
. &
cum c&leiis monacbis dninmn, ubi acqwicsccrent,

seorsum daii jussisscl; iribus illis, qui cum Gre' gorio erant, cubiculum prope sedes poniificales \
.
privatim assignandum curavil. Hic illi nocluruas
matutinnc psalmodhc (82) parlcs absolverunt. Pre- , \
, , \ cibus deiiium el lecliouibus peraciis, rccepil se
. \
arebiepiscopns. et rum assedisset, monacbos pri
,
, ,
tiiuin tres ciim Gregorio ad se vocavil,qui ad pedes .

(
jus procidenles, saliite dicla, saiichnn ei osculum
\ .
reddideiv. Tum illeepiscopos quoque, e.i presbyteros,
el nionacbos, et populum omncm ingredi passusest: ,
cumqiic salvere omnes jusstsset, ac jusltim eubinde \ , '
sermonem de poenilenlia babnisset, dtmisil uni- . \ 6
, \ \
vcrsos. Qui ubi abicre, abbnicm arcbiepiscopus
Atqui non modo nulliis tum Macarius Hierosolynicond an. 3>9. Vide, si vacal , Descriptionem et
miianis praeerat, sod nullus oniniuo palriarrha
liisloriam Ba&ilicfe S. Besurrectionis , quam post
aderat, qui Gregoriwm reciperet. Ilunc qoippe
Cyrilli IUTUSOI. Opera edidit Tulleiis.
Hirrosolyma pervenisse coniendit antio 671: hoc
(81) Pro Macarii*nomine
loge bic et alibi Joanauiem anno Ecclesiam i l a m etiam lum .regebal
nis IV. qui u<mpe, ut Qiiienus ostcndil (Or. C/ir.
I I I I , 242), Hiemsolyniorum palriarclia luilauno &ive vicariHS. Mortuo emm
Sopbronio rirca anuum (43. ad fmeni usqne anni
i>74, ad annuin 595: alque adco cum e> Gregorius
680, Ecclesiam' Hierosolymiianain vicaria potestate
nosior pervenil. Ineplc enim vems scriba , quod
jarn roomtimus, pro Joanne Macarium supposuii, C adiuinistrarunt Sleplianus episcopus DorensU,
Joaunes episcopus Pbiladetubix, et Tbeodorus
qtii temponim ralione excludiliir , nec ea vtriulU
presbyle^, qui eliain per Georgium presbytcrum
liuile floruil, quam Leonliiis arcbifpiscopo tribuil,
legalum suum subsciipsit aclis syi.odi sexis
If11 Gregoriuin acrrpit. Fuil quippe aliquaudiu
oecunienicai anno 681 ineunle : ac deinde alios
Macarius I I , Origcnianarum pariium, coqne nomine
forlasse babuil 6uccessores usque ad Joannem V,
ibrono delm batus, lnultos annos eo bonore raruil.
quUaunis amplius scx igiuta post Sopbronium,
QiiainobriMii Papcbroclmis ( l . I I I Maii) in lli&toria
primus patitarcba renumtatus esi, anno 705. Ha*c
clironologica
episcoporum
Uicrosotgmitanorum
plana oinnia esse, osteudet tibi Quienus. (Orknl.
(niiiii. 128), stispccla babuii, qua- dc Macario dicia
Chr. t. I I I , a p. 280.)
a L>onli< puiabal. Haec cuiin ascripsil: In viia
qnoque S. Grcgorii Agrigenlini , qui 23 Novembris
(82) Pugnare inter se videnlur et
rolitur, crebra est Macarii meniio, veluti qui ad", sive Noclurnus el Maiutinu* : sed bsec
tenlum sancti adolebcenlis in Hierosolymitanam
usus mollivit, sigmlicationc " proltta.
Kcclp.siam divinitus cogwverit, ejusque ac Bociorum
Nain " Gr^ci vocanl id e i i a m quod uocie
uominn el vulium aniea nusquam visum; ac denique
ipsa caiiilur, elsi quandoque appeldiaconum ordinaveril. Sed hwc Vila mullue fabulolant, ac simul sive Laudes,
quas illi a
silaiis snspecla nobis esl, neque in tesliinonium sanMatnlino uon dtsjungeltant. Q u m " prasibat
clitatti pro Macario adducenda, donec severo exa' , magnat scilicel Ve^per(v quas il>
mine d scutta fuent,
occasu sulis iiKboabaiil : e quibus oinnibus coneiaAl de Joanne IV ineliora nobis transniisit Eva- D bat tola sivc Vigilice. D < x e l n o s i d Sabs
lypicum capite 2, cujus rst l i t u l i i s ,
^rius, a quo bsec s u n l : \
, \ ;.
,
Posl bsec fiebal, bive co&lus iliiui^sio.

Hursum ad iloras , , et
, \
/ conveniebanl, itl Lalini solcnt, i.isi quod
. Id esl: Ad Hicrosolyposl singulas basce lioras h a h e b a n l prxterea
morum autem Ecclesice pottlifieatum post Macarium
^, sive horarum dimidtu t\ux lameu par*
cvectus est Joannes, qui in Acaunelorum monaslcrio
religiosa! viUB insuiulu didicerui: nec quidquam rerum tim diebus sulemnibus omillebaiitur. Po l ba^c
alterai eranl quolidic Vesperae, i d esl "
novaru :i in Eccletia leiUalum csl. (//ii. eccl. 1. v,
bora diei decima: pars d e u i u t n ultiina
cap. 1G.)
fuil , q u o d nos cowpUlo*
C fiLtnim Joannes Lanna in disserlalione De
rium dicimus : duplex id eliaiu, liiajus et ininus.
(Vlaie B. Gregorii Agrigenlinorum episcopi, quam,
sed alterulruin laiiluiu pro diei solemniLatc canequia uon oinncs ad tnanum babere possuni, iierum
bic ad calcem operis edendain curabinius, senlen balur. Oiuiiia haec psalmis, p r e c a i i o u i b u s , hytntiis
tiain eorum amplexus, qui Gregorium eub Jusli- p. ragebaniur: ceilist|ue iiiierva.lls Evangeliuni el
sanciorum liisiorias legere mos f u i l , quotum me*
itiauo Uiiinotiiiîo Honiisbe Iradunt, aliam inivil
moria agerciur. Plura de bis, s i vacat, lece apud
viam (n. 16), ct Macariuiu buuc Leoulii benclicio
Kay.rum Ue acolulhia ofpcii canonici f>ro Ecilttiu
opporlune oblatum puiavii, quo series palriarcliaOricnt. Gr&cor.
Act. $S, 1. I I M a i i , p. 4 i j .
!; llicros(-lyuiiUiioi uin aliqualuuus supplerclur.
>
573
S. G R E G O R H A G R I G E N T I N l V I T A .
:**>' , . - compellat, : Ave, inquit, domine Marce : mufe
,
ad nos gerinamitn Cliristi servum adduxisli, aiio, , lescentern utique bunc Gregorium, qui hsec veie
,
salutaria el sancla loca, in quibus Dominus necem
\
pro nobie passus cst, summo studio videre expe , .*
i m l ? C i t i abbas : Non eum, inquit, huc nos dedu ;
ximus, Christus Dci Filiue adduxit, qui omnes
, , * bomioes salvos esse, alque ad verilalis cognilionem
, ,
pervenire vult , lum et [xxxn] luje preres, Paier
, ,
sanelissime. Obslupuil vero abbatis nomine andilo
. \
Grrgorius : nomen enim ejus ctiamlum ignorabat,

iteuiquecaererorum monachonim, qui ambocum ipso
, ' ,
fueranl, latitum licel temporis una exogissenl;
,
nec eos de proprio cujusque uomine interrogarc
, .
ausns fuerai. Tum el <luos a'ios roonacbos appel1 !
r i
\ - lans arcbiepiscopus : Eqnidetn, ait, domine abba

Scrapion, el domtne abba Leonli (83), graliam habeo
^ , ,
Iteo, qui vos divina virlulc confirmavit in Chrislo
\ , , ^ , - Jesu dignoeqne effeoit qus saniuo Spirilu adjnvante,
pervigilem bunc viruni atque impigrum, virtuli
,
incensum studio, ac Domino sincere famulanlem*
. ,
spe perpetuo gaudentem et obsecralionibus siwe
~> , / ; ,
remiesioneex beati divinique Apoetoli praescriplo
\ \ , \ intenlnm buc ad sancia loca ipsi adducerelis, ipst
\
desiderium ejus expleretis, nee niinus tenuitatem
, ,
noslram solaremini. Aique bac cum dixisset ar \
. cbiepiscopus, illud quoque adjecit, alia qusedam
esse, quae ipsis de puero cnunliare deberet; scd
: " , ,
quod saerificii divini tempus insiaret, alias se pro '
, \ C ialuruni, q u sibi Dominus de illo raanifesla esse
voluisset.
.
XV.Ingressus aulem in lemplum arcbiepiscopus,
1\
ut divina mysleria peragerel, arebidiacono euo
"f,v ^ ,
mandavit, ut Gregorium in dexlra anibonis parlc

collocaret (84). Ubi ille sic astiiit, ul animus qi' . -
^ \ , dera ejus dolorc oppressus viderelur, oculi lacry, . mas ubertim funderent, mens vero coelcstia anicc
cogiiaret. Quo etiam teinpore bealus Gregorine
\ :
- divini Spirilus gratiam vidit sancio archiepiscopo.
assielentcm. Poslquam sanciis iiitamiiiaiisque my^
. \
steriis adfuere, ct populus dimiiiRus esl, Gi egoriunb
, \
- arehiepiscopus cuin Iribus inoiiacbis, et praefectum
monasterii cum fralribus ad mensam invitari jus^
"*%
sit, ac die iilo, sanclo scilicet et magno Doraniico^
>\ ,
* \ D apud arcbiepiscopum convivali sunl. Deindc,
\ . , sennonc ular brevi, abbas Marcus poslridie ad ar-v
^ , - chiepisiopum ingressus, cuin e ad ejus pedes ab j<?cisset, Bene, inquit, mibi, Paier, precaro, nosquo
diuiiue, ut salutatis fralribus, ac diviuo nu^
^ , , \ ,
,e
1 Tim. , 4 .
Pbilipp. , 4, 6.
\&) Apud Grauos seqtiioris ;viatis appcl\*uo honoris eral inier lm n nes pro , quod
Deum unum bac voce di:s>guare solili essent.
' ralionc Latini quoque Doum Dominum, bomiDomnos direre <(jupe;nnl. In Praio Joannis
'."irala?, qui ei Mos< hus, Leontii iioslri sei|iialis,
M occu i l frequenlius, qiiam liiijusniodi forinula
F i .
. 1^4) Graeci Latiniquc ambonem dixorc su^geslum
7 e plr, uude i*t episcopi concioncs babere, el
** tuni Evangclium prouuuiiarc , ct lantores
J^*inn4 i-anere, cl ana^no>Ui; gacros Libros Irgere
, e
BL
x :
1 l
l;,
*'V!;UII. ExcniplU ics
IIOJI indiget. Maucul
\tro
adbuc Romae ambones marniorei non

<|uis in
lomplis *. qui
paiici anti-%
lamen aiignsliores
eiinl,.
qiiam apiid Graico^ fuisse vidâniur. Narrat quippe

Cyrillus Scvtbopolitarms in Vila Saba (apud Cotcl.
.1. I I I , M. . G. n . 56) ascendiss* oliui llionisot
lymis in amboiHiin adis prolomarlyris Jnainiem

arcbicpiscopum sccum babenlrm principcs moua-
clios Tbeodosium cl Sabam. Quin el canionbus

pluribus amboiUMii pauiissr, iiulicare vitktnr i-auufi
15 concilii Laodiccui. INirro

ambio, au
Laiuanc vx sil ab
Gm*ea ab , graimiia:icouuu
575
MR
minc tuis precibus propiiiato, ad mouasierium ? , \ ^
Dosirum redeamus. Gui respoudit archiepiscopus
, ,
Agc helus discede, Paler; fac tamen, sancto die
. *0
Dorainico qui post Pascba primue eril, huc Do, , , \ , niino hupplicaium redeas, ei ad nos quoque, m ipse
*
\ u l l reverlare : ] quo te ullimis salulaiioni , \ , (&
bus prosequamur, aique ubi nos precibus tuis so, ,
latus iueris, in pace denique tu etiam ad niona , \
steriuin luum proliciscaris. Aberat auiem Gregorius
. ' cum baec abbas cum arcbiepiscopo colloquerelur.
, A l monacbi arebicpiscopum venerali, discessere,
. \
et co quo desliuavcianl, se conlulerunt.
, \ .
X V I . Tum sanclus arcbiepiscopus Gregorium
. \
arcessit, eumque sic alloquilur : Audi, Gregori flli,
, ", ,
scire boc te volo, domiuum Marcum mortacbum,
, 6
qui te buc deduxit, binc abiisse salulatum fratres
, ,
qui circum in sanclue Sionis viciuia degunt : c
lerum illi a nobis praescripiuin esse, u l Dominico
, \ ,
die proximo reverlatur ad nos, nec nibi post mu- J J ', \ ,
tuos complcxus ad monaslerium suura redire veliu
\ .
Quae ut ab arcbiepiscopo accepit Gregorius, vehe- ,
menii plane moerore affectue esft; ad ejua vero
, \ &
pedes procumbens, non sine lacrymis intcrrogare *
sic coepit : Patcr sanctissime, et Chrisli, cui ser , ,
\ i s , amorem nieriie, undenam sunl magnanimi isii
\ \ *ac providenlissimiviri, quos equiden>,domine, binc
; , , *
e sancia bac lerra oiiuudos puiabam ? Cui arcbie \ .
piscopus , Ex urbe, inqtiii, Roma bi sunt (85), v i - , "
ginti ab ea sladiis nec lpitgiiib babitanles : ilaque
,
eodem rcverti, el in monaslcrium suum recipere
, \
se voluiii. Hic vero Grcgoiius : Vercor, Patcr, ut
. , ,
eos amplius revisain , aiqne adco bonis e o , \ ptbv
rum precilius infelix carebo. Nequaquaro, i i l i , re- . \
spondil arcbiepiscopus : quippe bnc ad nos reJi- C \, *
luri sunl. Sic enim mibi dominus Marcus spopon
^.
dil, se, sancio dic Dominico qui primus fuiurus
esi, ei Deus annuat, venturos ad nos, u l ex con , , \ ridiclo ulrique nostrum bene precelur.
.
'. *
XVII. Versabatur aulom Gregorius cum archie , \
pisoopo, ipsi in obsecrationibus assidens, et v i r l u \ ; *
tes ejus piainque vilai raliouem imitari conabalur.
\ . **
Vir eniin erat divinis oraculis addiclus. Quare
(^
Gregorius quolidie diluculo lecloris parles assidue
, \
agebal, magua omniuni adiniratione, cum nec in
, ,
percurrendis libris quidquam erraret, et in i n l d \ ,
ligendo aculiis essrl, ac, si arcbiepiscopus ntan , * *
dassct, in interprelando non itiinus idoneum se
v
18
proderct quam modcsiuiu. Atque baic eral Gre- ^ * .

gorii quoiidiana occnpalio, u l et divinis Litleris
*
, ,
, \
opcrain [\xxiv] darct, i l in obsocralionibus se cxer\ , , ^
cercl: cibum coitlia scmel in dioin sumerel, bu \ , ;
mi ciibarri, pluriinum \igilar*l, babico semper
\ . * ;
absiinenH. Dominico dcmum die ad vesperam re, #\
diere inonacbi in sanctum urbem, ei trcbiepisrcn
, \
*< '
pum alqttc ipsnni dcinde Gregoriuni inviserujit:

Moitastr-rUm , ni fallor, hic designalur ad

Aquas Salvias : I H M J I I P onini aliud uspiam fuisse
i.ovi, quod iletu milliai a duo cnm dimidio ab uibe
Oisiaret. Marlino I Poiutlico \ anito 549
prajcral illi (ingorins , qui iu fniinho Lalrtaiicnsi (apud llard. Conc. . I I I , p. 722), diciiur
c Abba presbyler vennrabilis monasterii

Ciiici^.
qui ponilur iu Aquas Salvias, quod in bac R^j'"*
civiiale habilare dignosinur. Ejusdrm tnonasl^'
inriiihiil Liber Puiili;lcal^ l*c<mc 111 (n. Sv/
IK-uciiiau I I I (. - i j .
S77
, \ * quibuscum is noctem excgit totam vigilando ; He * ,

bat atilem, eosque idonlidem rogabal, ut preces
\ , semper pro se funderent, quo poenilentise c u m ' ,
culum recle faceret, ac digims baberetur, qui in
\ trememlo Domini Jesu Cbrisii die par cum ipsis
.
praemium referret. Ul vero illuxil, sanciissiminn
, - arcbiepiscopum sitnul adiepjnt: ibique abbas Mar, \
cus, cum ad pedes ejus procidissel , Bene, inqnii,
, ^ , prccare nobis, Pater sancte, et ad mouasterhtm
, \ uoslruro, quod libi semper addiclum eril, nos abire
.
permitte.Al sanctus arciiiepiscopus, cum mamim sin \ \
gnlis imposuisset, sublaiis in coeium oculis, d i x i t :
\ Deus,qui coelum fecisli el terram,ri niare, el quas
, \ ,
in bis suntomtiia, qui universa nosli, priusqiiam es\ , \ ,
seiU, tuidem elservos hosccltios incoliiiues serva :
, ' quippe qui saucti nominis tui caitsa huc advene\ \ mnt ad sancta hac loca invisenda alque amplexan \ - da, in quibus ipse salulares cruciaius pro nobis
, tolerasti : neque solurn ob id labores perpessi sunt,
'
sed praeclarum quoque pietatis s u fruclum ob , \
lulerunl, servum bunc luum, qui nobiscum asl t
, \
coram te, tibi, Paler, el Filio luo JesuChristo con ,
secranles : bis da, ut in pare pro6eiscanlur, quem \ - admodum tibi acccptum est, qui sanclns es in sae , ,
cuia saeculorum. Cumqne omnes respoudissent,
. \ Amen, Marcum el Serapionem et Leontium sancie
, dcosculatus dimisit.
xw \ \ ()
.
^-
\ -
. ; * * '
& ,
\ \ , \
. ;
, \ ;
, ;
* ?,
,
4 ,
* \ *\,

, \ \
^
-,
^ , .
*#
* ,
-*
^. *^, \ * . * ,
W v ,
\
*0jiu0? vat 5
XVIII. At Ycro Gregorius accorrens, aboiinliiim

pedes (enere, eosque flens in hunc moduui affari:
Nibilne bominis scelesti abjectique vos miseret I
Quid jam faciam ? Vps mihi post Deum salulis meae
auctores fuUtis : a vobis religiosa?. vilne instituta,
quanquam servare nescio, edoclus sum : vos deaiderium meum explevislis, et quem errantem i n venerati, magnie e fluctibus tranquillum in porlum conjecistis. Quid faciam ? qnomodo a vobis,
Palres fralresque, dividar ? abi, vobis abeuntibus,
doraini inei, me relinquitU ? Post qii abbas interpellans : Plorare, inquil, desine, fili, Domino Jesu
Ghristo Filro Dei viventis le nos commiuimus,
quem a pueritia jam tum prscoplasti, cum te voc-atione Sancta, ut olim sob Hcfi Sainnelem propbelam, vocavit, el in sanclorum propbetarum numero liabuit: inm comrouni nostro parenli et
virtulum ornnium magistro sanclo arcbiepiscopo,
qui res tuas eo consilio alque raodo curabil, quo
sua curat. Prebensaque manu ejus, ad sancli viri
pdos abbas pertraxil, t , Pater, irH]uit,charissiiijo, [xxxv] bic cliam, utnos, decatbolicx Ecclcsiae
grcge cst : qni etiam aliquando gubernacula EcclesidR traclabit, et doclrina? lanquam clavum lencns, lutam et fraude immunem eam administrabil. A l tu ipse, Pater coromunis, curam adolesênli adbibe, nt qui nnnc cst anin)! ejue candor
ac pnritas, nibil unquam de splendore rcmiUal,
aul ullam e\ juvmili .Tlat^ maculam susîpiat; luis
b:9
S. G R E G O R U A G R I G E N T I N I
VITA.
ilium praeceptis rcgcre (86) magnique animi itii

virltiK' coiiGrmare nc dcsinas. Qua? poslquam abbas diu mullumque sancto arcbiepiscopo inculcaral, eum et ipse, ei qui astabaut ex omni ordine,
nmues ubertim flercnl, sic Marcum abbalein affalus esl sanclus archiepiscopus : Nosii lu quoque, Pater, qua? pueri btijus inslilulio fuerit, elqua
ratione primis ab anuis Deo se devoverit, qtii eum
ab ulero malris sibi ascivit : nosti animi robur ac
meuiis slabililateni, quam limor Dei undique tuetnr : nosti quanlo se studio ad virlutena exerceat,
quetn ad septimum usque diem jejunia continuare
scis, plurimum autcm opera in divinarum Litlerariuii mcditatione ponere, in leciione non assidue
solum, scd eliam accurale versari, et quae insunt
oracula ita inteiligere atquc interprelari, ut ntode- '
sliam semper pra? se feral, nec de se, nisi demisse,
senliat. Tum pueri inanu prebensa, eoquc excilalo,
Sta, inqtiit, fili, ac si placel, sedcm bic tibi apud
nos clige : quippc Dorainus nostcr Jesus Cbristus
res veslras, m sibi libet, ordinabit. Sin abirc cum
fi airibus mavis, perge ire, el pax vos coniiletur.
Cui Gregorius : Non quidem, doniine nii, binc,
quoad vixcrim, ulla milii abcundi volunlas est;
at de borum precibtis laboro : el spcm tamen babeo, fore aliquando in bac vila, ut eos, si Dominus anouat, revisam. Hac autem cum diceret,
flentes monachi osculum illi in collum invadentes dedere, ei cxlcris omnibus salulalis, e sancta
urbe exicrunl xvn Kal. Maias (87), qui dies lertia C
iuil post Dominicum Pascbati proxiinum. Grcgorius vero Hierosolymis mansii, in sacris monumentis luslrandis, ac nionasleiiis sanclorumque viroruin, qui illic suut, stationibus invisendte occu~
palas.
, * .
. ;
, \

\ \ .
, , ,

; , %\ , , -
,
, , , \ \
, k\
. ;:,
, , , , ' \ ;
* , ; * \ ,
. ; ">
, \, ,
* urt
'. fjj {
, . . *
, \
XIX. Interea manacbi Hierosolymis profecti, T r i poliin Kalendis JuauslenuerunU Divino aulem coneilio facluin est, utibideui Paiiormiiaui[xxxvi] epiecopi na?em inveuirent negoiii itescio ccjus causa
appulsam, quae in Siciliam qtiainpfiinum reditura
erat. liaque naviculario exoralo, in navein conscenderuut, Deoque faveule Sieiliaip priimim aUigeruntxvit Kal. Julias prope Piinlbiadis (88) ora*,
\ ,
.
*
-
' . , ^ w
, \ , \ J
\ ^
(8) cod. i scripium erat \ >

. A i placuil magis, quod in cod. $
b*gebalur . Nam esl sobriu* sum, et
cnrani polius indical, qiiam quis de rcbus suis ger i i , uott ilein quam de aiionis.
(87) Hic se LcOmius iiiiims accuralnm prodil,
8i quis omriia meuda in scribas regcrcre vciil.
Nam anno 579, quo snliect Ires monaclii Hicrosolymis discesserc, Pascba ctlebralum esl iv Non.
Apriles, sive die mensis illius -ecundo, ul babent
accuraiissima? Mauniiorum Tabnla? cbronologica?.
Domiiiiciis iîltir dics iri Albis dcposilis, ul Latini
(oqnuuttir, , fuil dies mensis
-tbs woi/Ki, alquc adeo pioxnnus profcctionis
tli*s decimuA. yuare in Graccis italendiiin \,
ci sci ibenduni Idus Apriles. De dic Novo Domi-
nir.o vide, si vacat, oralioncin 4> S. Greg.

(88) Pliuthiadis mendoê pro Pldnliadis, uii
appellal Diodorus (lib. xxii Eccl.
n. 4 e i 5 ;
lib. xxiv, . \ ) \ crai ait!t*ni, nl Polybius aii
0
, * \ '
oppidulum marilimum vada et crepidint* habmNuiueii ilii a Pbinlbia tyranno Agt iênii (i>iud. 1.1^
Ec/., . 5), a quo condiiuui est. Ceierum *
I I O I I U M ) baud primus dcfonnavit
Lôntius: in 1 "
nerario Antonini leges : liem ab Agrigento per m*
rilima loca Syracusa$ u. P . C X X X M I , Dadaiuw x.r
XVIII,
Plintis . P . v.
EuiinverA in eo Iraclu Phtdarinm qunqun op;i
duin luil de quo item agil Dtodoru* (Uibi. ld>. -'^
rap. H 8 ) . id fortasse Leonlii a?ia4e Paissra^
lOrniplu nomine dicobaiur.
\ ,

, , WJ
'. /, : ,
\
.
e l
5il
S. C R E G O R I I A G R I G E N T I N I V I T A .
5S2
, loco, quein Passajaiiam appellant : atque illic. na. ,

vis dics aliquol subslilit. Mox iiinere repelilo sol . , vciunt, atque Agtigenlum accessere, fluvium in, \
grcssi, qui subui liium inleiluit, cui Emporium
\ . nomen est. Hic navc rcliiia, ad moi astorium, quod

illic esr, se conlulerunl (89) : quos oslinm pulsan , *
tos ul vidit janilor, relulit ad pruTeclum mona - cbos advenisse quosdam, viros venerabiles, qui dice*/ , \ rent, se cum prajfeclo colloqui vclie. Ille admonilus, iu aulam inouasterii obviam illis de.vcendit, et
.
salute invicem dicla, in templum deduxit. Precibus
,
\ - demum pcraclis, abbas stiuul et prxfcclus consederuut, duo icliqui ad hujus lalcra astiltrc. Sic
, . \ vero abbas praTecluin appellans, Quomodo, i n , \
quit, tc babes, doininc abba Paule? Hle assurgens,
, . \
6 , ncc parum de nominissui appcllatione slwpefaelus ,
Bene, respondil, Paier, Dei beneiicio, ci luis mc
; *0 \ \
prccibusadjiivantibus. Cut rursum abb:.s : Quomodo
,
valei, inquit, sauclissimus domiiius ac Pater iile
, , \ .
naster commutiis Polainio episcopus? Cumque iste
*
reeie ilem valere respondissct, Cbrisii scilicet pro ; \
videniia, et obsecralionum cjus causa, subjeiit
,
abbas : Na? vir ille Domino accepius csl. Jam cl a
* , .
fralribus monaslerii coiifliicnlibus salulali, cuiu
5 .
, - cubiculum, quo concederenl, posiulasênl, a prae , \ , - fecto deducii sunt, qui et mensarn illis apposuil, in
qua panem comedcrunt, et aquam b bere, u l loci
, \
consueludo ferebal. Plurimuro autcm fratres cum
^ \ \ , \
prfeclo sermonem bospiiis audienles exhilaiaii
, . \
sunt. A l prsefcclus ad saiiclissimum episcopum
sivu ov . ^
, \ vxj , \
' . "
\ .
, , 7<< * &; ,
.
subinde inisit, qirt de monacborum advenlu cerliorem faccret el de inexspecuia iioniinis sui appellaiione edoccrel (90). Ipsi vcro siinul a vespeia ad
malutinuin psalmis el loctioni iiitenli vigilavcrunl:
quo tempore saiictissimus episcopu> mintiis accoptis xcberaenler gavisus e>t, av Dcu gratias cgii.
'. ,
[ X X X T I I ] X X . Jamque, nl illuxH, Donatus arcbU
(^,
diacontts jussu opiscopi in Emporio aderat, qui mo . ' nacbos ad aedcs poniiflcales inviiarct: quem abbas
> - cum sociis diclo audicns eo seculus est. Viso autem
* episcopo, qui obviam ipsis procedebal, coram eo
\
procuinberiies ac vcnerantes , Bene, inquiuni, prec-, , , . care nobis, Pater reverendissime. At episcopus
, , .
Imo lu nobis, Palcr, bene prccare. (luinque abbas
, ncgarei fas efcS<% quod majoris in minorcin jus illnd
. proprium babcretur, rcpugnanle diu abLale, < pi ,
seopus ait : Doniinus nosler Jcsus Cbristus Dai%
, verus oranium nostrum, sanclis precibns vcstiis
0? ' . >. plaeatus, misericordise nos siw par(icipes faciai ;
, .
( l Amen reddilo, sancio se invicrm osculo salu a 4
luat, atque in doiiu.m progressi, oinnes -consedo
; \ \, *
ninf. Tom prior cpiscopus , Undo, inquit, piissiiiii
4
De n>nnali*rio islo infra < tiiim bis mentio

^ i (. 48 ri 90). ldfw aiilcni Uii&sv viletur, alqne
dbid, quod Pirrus iti Sicilia sacra a<) annum usque
l i i S Mclisse scribit (.. Agr. n. tO, (. I , p. 732,;
lonim ipsnm Strabo (lib. v i , p. 26G) .

Ptob-iiKvus (tib. , cap. i) -. appeilai :
lornni neiiipc, quo mcices undiqiio invel>ifniur.
(90) coJ. i, .
583
S.GREGORII
A G R I G E N T I N I VITA.
514
ei a Deo prolecli (91), buc ad lneJiocritatera no-

; . blraiii advenistis ? Cui cum peregrinos se esse, ac
, , \ ' :ttomam Domino annuente petere se velle rcspon , .
dissent, subjrcit episcopus : De nobis, Pater, quod
/
cx Doiniiti voluntatc csl, l i a l ; inslituloque inler
f .is sormone de iis qua- iiiaxime ad aimnorum u t i - , . \
/.
litalt-m pcrliiiciil, panunpcr simul iminorali sunt.
* !:Mox episcopus dimissu coetu, in templum perrexit
\
iliviuorum mysleriorum causa : dies tnim anniIspiv
vcrsanus crai sanclisshnorum aposloloruin Pelri et
\ . \
Pauli : qucm socuti mouacbi, sacro adfuere, et
\
sanetoium mysteriorum parlicipcs facli suni. Eos, ..
deni subinde episcopiis mensaj suai considere jussil:
: ^
lum cubiculum iis dalum quieto iu loco prope aedes
. poitiilicales. Indc sub auioram cum iu lemplum
rediissent, et maluiinas ibi prcces absolvissent, ad ^ \ , ^,

\
sedes episcopi reversi, bonore illi revereuler ba , \ :*
bito, considentes cuni eo colloqui cceperunt. Forie
. . >
HMtein comigil, ul Gregorii parenles in urbem ve
nirent, secum quae opus eranl fercntee, quo anni, *
versariam ejus memoriam celcbrarent: eodem enim
, I / .
die Gregorius inde secesserat, id est pridie Kal.
. Julias. Cuiuque oculis eorura obversarentur pueri

acquales ejus quondam el socii, quos jam adulevisse
, \ ,
vidcbant, inaler ejus alia ?oce plorare coepil ac
\ ,
dicere : Heu, iili mi suavissime, paulum ego mater
,
tua dicta, el te fllio laelata sutn ! jam (e misera ca \ ,
reo. Heu, Uli, quis tc vcnatus esl? lupus forlasse
. , , ; '
aliquis meuin sibi aguum arripuit. Ecquis vero locus
unigenain celal meum? siquidem prada uspiam ia- Q ;
;
ctus esi. A l feras baec regio non babct. Num eum
* * ,*
iortasse &ub nociem quis necavil et i mare pro
. " >;,
jecit ? quid dicam nescio; aq si qua alia morle sub\ ; elr.civ
lalus ille est, Deus unus novil.
\ , *
X X I . Haec et similia cum lamentarelur mulicr,
'.
cives, qtii convenerant, ipsam lacrymis proseque, , \ .
1 antur. U l vero lanlum ploraium [ X X X T I I I ] abbas
,
audivii, cpiscopura imerrogafit, quorsum lurbatio
* , , , *
illa pei tiacrel, quam iu urbe esse audirel? At epi ; ,
scopus, qut Gregorii parcnies advenisse noverat,
, \
t-osque esse qui fleienl, lacrymis obortis iogemuit,
, , \
alquc, Audi, inquil, Paler : exponam enim tibi I r i ", ,
slissimi cvcnlus bisloriam, qui anle annos duos
6
bac ipsa iu uibe accidii. Vir crat quodam in vico . *Hv \
prope liauc urbem, qui uxorem duxeral piatn Dei- ,
que mclueniem : eranlque ainbo valde divites,
\ , \ qua?que a Deo acceperaut, pie admiuistrabanl, ege ,
nos, viduas, pupillos bonis alcules suis, alque, ut , , *^ * *
plane dicain, nemini deessc paiionles, quae opus \ , ;
cb.seni, el sanciorum nccessitalibus cupide opilu ,
la.ilcs. Puer vero liis dalus esi, quem ego miser
\ .
diviiio salulariquc bapl^smatc renatum suscepi. Eo
' , ;
aucli parenles, liberis operam dare desicrunt; ut \
que puer annum aitigil octavum, buc ab illis de. ' '
ducius csl, cl a mc iu discipliuam tradilus. Gui
. ,
Chriuius adco propiiius fuit, ul prima lillcrarum
, \ '
. >
eb menla imia bienniuni apprimu nosccrel, usuniiJl> In cod. 2, .
BS5
S. O R E G O R I I
AGRIGENTINI VlTA.
'
58(5
&ov, qe calculorum lenerd, Ifgcrel, Psatmortim Hbrum

percurreret, non sine oronium adinhalionc, qi
, \ tanlam in puoro disccnrii cupidilatcni inturJttinur,
,
et aequalilms suis omnibus anlecelliire videbamus.
, \ Annurn duodecimum agebat, cum parenles ejus buc
. ,
reversi, puerum Chrislo obluleruul, u l manuum
! , \
mearuin ministerio clericus fierct, et a lectoris (92)

munerc inilium sumeiel: (93) quem nos archidia .,
cono nostro et bibliotbecario commisimus, ut eoni
.
\ in sacris leclionibus instilucret. Erat autenx*aaeo
diligcns circa divina oracula, ut meo quidem j u d i . ,
cio ailirmari forlassc possit, pavem ei nemtnem ne
: , ,
in ioia qmdem Sicilia, nedum bic inveniri. Veriim
, , *
quid de co factum sit, dicrre non possumus : re. , .
penie puer in urbc esse desiil; nec poslquam spo * \
\ , \
,
: .
! ,
\
* , . , .
'.
, . \
, . -
\ . \ \
\,
, , .
luncas inubas ac latebras scrwlati fuinius, el insulam banc univcrsam lustravimus, lorum invenire
ul!um ljcuii, fxxxix] ubi purr vcstiglum focissrl.
Nunc vera ejus causa magno admo'um dolore aflicimur, quod nos Dcus ob admissa noslra dc pueii
condilione celct : parcnles aulcm boc ipso die, qi.o
ille disperiit, jusla ei anniversaria perficiunt."
X X I I . His abbas ab episcopo audiiis, cogilare

spcnm et ccclum suspicere coepil, perdiu nibil
uiiis : lum et ipse et roonacbi, qui cum en erant
illacrymare. Tandem episcopum ille compeilans :
Auclor, inquil, tibi sum.Paler, u l parentcs pucii
buc ad itos ingredi jubeas. Qui uno c diaconis
misso, Grcgorii parenies accedere pdssus cst. Pono
C et Cbarilo et uxor ejus cum ingiessi rssrnt, a l .
que ad episcepi et abbatis pedcs procrdissent, con \ ,
surgenles'coram asliicre ; eo vero abbas sic est
\ , \
allocutus : Qnid plangitis, fraires, vcl q u vos
. \ ; ;
causa lam angil? Illi vero responsum e i d a r c n n i ,; *, ;
bim poieranl. Abbas conlra, dum lanlus eos dtlor
<
premebat, Cbarilonem inluilns, et conjcciura <\t
-0:2.
\ u l l u ejus capla, Grcgorio persimilcm agnovii.
\ \
Nam el Cbariio formosa plane facie eiat, nec mi',
, *
inis qnam ille riilus alqtie spcciosus. Itaqite

eos riirsus alloquens: Oporlebat, inquit, f i a , ^. \
tros, ob id gaudere polius et l*tari et gralias
" , , \
Deo rcddere, quam tam indecore ob filium veslrum
^ \ , \ / , vos Iitgere, qui abest qtiidem a vobis, al Deo sem?
9.) Ne le ii.Gcal, Gregorium nosinim, ui p n muni

im clericns faclus esi uon inier ostiarms, MMI
inler
lerleclores essc cooplalum. Canun i o concdii
&iriiiceii6is, aiuequain diaconus qufspiam fi> ioi,
IJOT unum requkfbat (Hard. Conc,
. I , p. (Ub),
ac din eliam ia Lalina Ecclesia oblinuii, ul qui
rutHoret ordines appellantur, alii a iis prinii a l l i i buerenlur. Syrb ius pont. max. in epislola ad l l i nierium episc. Tanacon. (n. i u ) , discile sciibil :
Qui uro jam tvtate grandwvu mclioris propo$iti
tonvtnatione provocalus ex laico ad sacram militiam
pervemre festinat, desiderii sui frucium non atiter
Qbiintbit, niti eo quo baptintlur lempore , tlaiiin
>eciontni ani exorcislarum numero toctelur. liursus
in Saerameiitarii Gregoriani Anctario cx codice Valicano, cnjus lilulus esl : Incipit Ordo de sncris
ordiaibut benedtcendii, leges : Si ab infantia eccletiasticis minhterth nomen dederil, si inicr lcctores
uquein vicetimum crta is atuium comiuuata observmione pcrdurarit, si mujori celale jam accesserit,
D
PATROL. G R . X C V H f .
\
ideraverit
mancipari, *ive mter lectores sive inter
rchta$
quinqueumo
quinquctnno teneat
tetieat :: exinde
exinde acolyihu*
acolythut rd
mbdiacoiius qualuor annU xtetertt; et sic ad benedictiovem diaconus si merealur, accedat.
Sitnilia vcro de Eutbymio puero iraduntur (apn I .
Coicl. t. I I Mon. Ecci. Gr. in Vila, n . 5 ) , quom
ilem parenles Dro consecraverunt, cl Otrcio ep.iscopo EccIesiaB Melitenensis coinmisere. xc\
,
\ ,
. Deinde cum illum baptizas&el, el capillorum
quanlum lex de piteris prmcribil, lolondissei, m gradum lectorum cooptat,
(93) Cod. 2. , id est,
ormulam qua lector crealur, piOtiunliaiitcs. Hano
eclionem repudiandam puuvi, quod episcopo res
convcuiat, parcnlibus non ilem : nisi velis illud
reddcre precali, ct pro eo.
a
p r s t
s t a l i m
d i v i n < B
des
eTO
10
m i l
l i m
187
*
S. GREGORII AG U G E N T I N l V I T A .
\ ,
per prasens est, et prenes pro vobis fuiulii. Cui
Chariio : Andi, inquii, Pater, res omniiio ila sc ,
habet; scriptum quippe est in Proverbiis : < lnfer- , \ \ .
nus ct perdilio coram Domino : quanlo magis cor- ", ,
da bominum (94) ? quare, riomine mi el Pater, ; , "^ *\ ,
filius quoquc nosier, vel si corpus ejus manu hoittinis enectum fueril, anima cerle vivit, et in Dei \ \ ; ,-,
manus pervenil : nam innocens plane exsiinclus \ , , ! .
est. Uxor autem Cbarilonis ori abbatis intenla ex- ,
spcciabat $ 5 ) , quid ad beec diclurus esscl.Al ab- '
bas Cbariloni respondens : Audi, dixit, Cliarito fra- . *
ler, ac fidem babe mibi : non si filius luus ca- , lamitatem aliquam subiisset, vcl ut tu pytas, nec \ .
", , , \
lamen Cacium est, ab aliquo orcisus essei, m<B
rorem ideo cl lacrymas Deus negligeret bujus, qui
, , ,
cl ilii el nobis connnunis esi anirais curandis Pa \
ter ; sed eum oiiuiLao de pueri rebus edocuisset.
Itaque, mibi credc, animus illiiis bona in sialione \
versalur. Gui Cbarilo : Bona, inquil, atque uiilis
cobortalio tua est, Paler ; ai Dominus novit, q u . , ^
(Uii jioslri conditio sit, el ipse noslri miserebilur, .
nec miiitiB animi illius, quemadinodum voluntasejus $ ' \ ,
" \
iert, curam geret.
, ,
.
5 S S
X X I I I . Posi baec abbas episcopum rogat, ut ai-1

'.
chidiaconum prodire in inedium j u b e a l ; iilque is ) " .
in medium proccssit, sic eum affatur :[\t] Dic tu, , ;*
homo, quare quae Deus in puero praclara oslen- , ,
derat, cpiscopo non declarasli ? cur abiens foJisli
in terra, etdomini l u i argenUim ut scrvus ille ne- ; ^ , \
quam, occullasli ? malusr.e animus baec tuus - , \
vertil, an polius banc tibi mentero diabolus de- ;
lose injccit, suasilque, u l Dei donum absconderes? , \
uunquanine vero lcgeras, gloriosuni esse Dci ope- ,
ra proroulgare ? ac lales ipse et lanlas inferre - ;
lesiias poiuisti sanciissinio episcopo, ejusdcmque ' ; %\
causa populo universo et bis pUeri parcnlibus ? Nam si eos cerliores deiis fccisses, quae Detis pueri
, \ * \
causa illustria palrassel, profeclo gavisi essent oui- ; " nes, neque in tantum niuerorem ad boc usque \ ,
tempus pcrvenissent. Agcigilur, bomo,sigula edis, , \
serc.
. otr/
, .
XXIV. Uic vero pallere aicbidiaconus, ac lotis
'.
arlubus contremiscere : tura coram eo in terram
\ , \
prolapsus, plorare graviier ac dicere : Prob vos,
\ \
inei, Patres sancli, inisereal Iflagilium a ine aduis- ,
sum est coram Deo el corain populo boc uuiverso,
, , \
maxime vcro adversus sanctissiirmm cpiscopum,
,
quero comniunem parentem baberaus : per ipsum

vos Deum oro, veniam date. Cui abbas : Surge,
' . ' 'inquit, et ea q u de puero videris aique audieris,
& \
nobis enarra. Ergo arcbidiaconus, cum a solo sur. '
rexisset, sic dicere inslituit: Audile me, Palresfra, * " , \
iresque omnes : quiescebam nocle quadam in sa . $ \
1
(54) Prov. , <2. A l L X X habenl . Symro. . Theod. .

{95} Cod. 2, .
, \ -
, . , \ pot , ; ,
, . '
: \
' , , ; \
, . ,
, \
, , , ;
, ,
; ,
,
.

\. ,
; , * ,
, .
. *
.
9
590
crarii eclla, janiqu<j obdormivcram, cum !flrribilis nescto quis pueruin vocavit. Ille vcro assurgeus cl me coram accurrons : Quorsum, a i l , me,
domiue, vocasli? Gui ego: Non equidem, inquam,
te vocavi, (ili. Paulo posl idem ei mrsum asliiii
voce inclainans, Gregori : el ille ilerum ad me accedens : Ecce ego, inquit, domine, quorsum me
vocasli ? Cui ego : Muiimc t? vocavi, (ili. Sed
cuui percepibsem, visum ei oblalum, adjcci: Si te
somel eliammim, fili, vocarit, vocanti rcsponde :
Ecce ego, quid famulo praescribis tuo ? Ergo cuni
cum lertio i.le idem vocasset, subjecit prolinus,
Quid csl, doniine, qnod famulo piaiscribis luo? que illc, qualenus aadire licuil, abire cum ad btlus jussil, ibique iiiveiilurum ail, qui transmiilere
possenl. llaic ego ex lerribilts tllius voce audivi :
sed melu correpitis visum nemini indicavi, ueminein ralus lidtm mibi habiiiirum, ac dicturos polius, puerum a ine vel vendilum vel iiecatum ess<\
Porro, abbis, tibi, inquit, Deus parcal, prccibus
comiiiuiiis patris noslri placatus.
'. ,
\ , , . ,
\ ,
c ,
,
XXV. Tuin sermoncm insiiluons: Audite, aii,

fratirs palresqiie el ointiis Ec<lesia, prodigium
admirabile quod diebus bis nostris conligit. Accepimus e libris Rcgum
paerum Samuclein
propheiaiiv cum non procul a sacerdote Heli
doriniret, ab angolo Domini nominalim voca(um esse : c Satitucl, Samuel, eamque [ X L I J
vocem ler a puero audiiam, ipsmn ad Hcli accur ^ \, \ ^ nsse, qua bic mandaverai, implesse, ac pro \ pbclam niagiium corara Deo renunlialuin esse.
\ Enimvero non aliler bealus bic adolescens illius
, - seiuulator f u i i ; quanquam ipse gloriam Dci con; , , '
lcmplalus, abscondt ndam pulavil, nec nisi Dei
-'
bumanitas nobis vel imliguis quae ad pueruro pcr , \
tinent manifcslavil, nt opera rjus ct prodigia nota
6; \ '
licreui Patii nosiro, qui assiduis eum precibus Deo
\ . ,
(Oiiimcndavii. A u d i , Paler venerande, vosque e
, \ \ , populo nmni'9, par\i ct grandes, viri et mulicrcs,
\ , \
aiiiuic : slup. iidum vobis ac singulare prodigiuin
. " ', - expunam. Cum Uo ;e nos vcrsarcmur, el ado
randi causa in venerandum sancli principis apo\
slolorum Poiri lemplum venissemus, forte acciJil,
* \
ul inonacliiis quii'am e fralribtis hospitio nos actiiv \ [) pcnH. Apud bunc prima ipsa nocte f i r i duo formi ,
dabiles nobis per visunt se oblulcrunt, et, Abba,
, ; 01 *
clamarum; quibus ego Ireniebundus respondi: Qiul
\ , \
esi, doinini niei? llli vero : Sutge, inquiunt, quan , \
prinium cum duobus bisce, qui lecitin suul, mona , \
cbis, alque in Africam navigalc; cuinque Carlba
gincin lenuerilie, qtiaerile illic apud naviculariiim,
, cui nomen Varo est, hospileiu Gregorium uoinine,
\
Siculum ex Ecclesia Agrigeniina : boc enim a Deo
. \
pctit, hoc cupit, u l sanclam Siouein videre liceai.

llaque mataraie iter, cumque incolumom liieroso \ \
lyma ad episcoparo deducitc; nam et illi de viro
, ' boc mandata dedimus, ut com rccjptal : quippa
, \
spiriius io eo oosler requievit, nou aliter quam
S. G R E G O R I I A G R I G E N T I N I
Eli olim in Elisaeo. Atqttetibi ba?cdixere, penilus
cvanuerunt. Ego vero eadem liora expcrgefaclus^
ad fluvium descendi, ibique divino consilio iiavigium
iiivent solvenlium iu Africam, quod dalo naulo una
rum fralribus bisce duobus conscendi : ac, Dco
Mispice, inlra decimum diem Cartbaginein trajccimtis, invcnimusque pucrum in Sancti Juliani lemp!o Irclioni inlentum : quem post mutua oflkia
volenicui Hierosolyroa nobiscum perduximus, alque illic dic sanclo, qui Dominicus Novus cst, sanctoarcbiepiscopo Uierosolymorum iradidimus, apud
qucm viiaiii inslitnit adeo moratain el virlulum
plcnam, ut quicunque illic sunt, puerum omncs
admirenlur.
XXVI. Haec monacbus exposuit, bisque audilis
universa virorum ac mulierum niulliludo elala voce
cl mauibus ad coclum cxpansis clainabal: Domine,
miserere : magnamque lacrymarum vini eflundebat. Charilo auteta cl uxor ojus bumi abjccii ac
prono vullu lanquam niorlui jacebant; quos mouacbus accedcns tenuit atquc excilavii: Surgiie, inquiens, filii mei, et Deo laudcs reddite, qni vos de
filii veslri vita ccrtiores fecil, lali presertim vita,
qua? virlulis et pielatis professionc commendatur.
Sabinde, cuni eos episcopus salutari signo luslrasscl, consederunt, magnas Deo laudes [XLII] et grallas reddenles communis omnium salulis auctori,
qui sanciorum virorum ministcrio, quos singuiis
acinlibus sibi acccplos fiabuit, res adeo insigncs ac
ntirandas prodidissel. Maler vero Gregorii abba- ^
tcm alloquens : Cbarus, ait, utique Dco es, Paler
sancte, cui revelala mysleria fiunl qua nos miseros
solarcnltir : vivitnc vcro filius meus, dominc? llio
auiem : Nae, inquil, pcr Deum vivil cl valet : ac
vultu quidcm parenlcm ipsius doniiuum Cbartloncm vimm luum plane rcfert. Nam el ipse rufus
est, pulcbrosque babel oculos, pulcbruin os, justas
narcs, elcgans supcrcilium, labia minuscula : vultus quidem ejus sempcr demissus, al meniem et
cogiiaiioncm ad Deum referl : in psalmodia vero
suavis admodum onines allicil (96) : idem aculis
auribus sacra audit oracnla; si quod verbum profcrenduin sil, lenlus esl(97) : a lurpi risu omnino
abslinei, semper vcro opiima quapque et itumorta-
VITA.
\ ' . \ ,
. ,
\ '
\ ', \

\ , \
' , \ '
, ^

,
, \ ,
; .
(7'. \
\ ,
, \
,, ,
.
\ \
.
\ ' , , \

\
.
\ , \
* . \
*6 , ,
. ', , ; *0 , \,
\, , \
\ xupoj )

, , , ,
, \, ) ;
; , \ ^ ,
, ;
^, ;
, \ \
, -
lia in ore habct : animum summo studio exercct, j ) ,

patientia pollet singalari.
'.
X X V l l . Hxc aliaqne muUa cum exposuissel ab, \
bas, tola couwnil civiias, ul Deo laudcs redderet
* .
ob ca omnia, quae ab illo audicral; ii;u|iic dieni

cxegere laslili* plemim, cl quia Gicgnrium vivere
cognovcrant, ct quia pareulca cjus gravi magnaque
, , '
cura liberaios intelligcbant. Mox vero, quies \
consccuta csl, et sacra mysicria pcracla sunt, c i . ,
0
(96) Scriplum iilroqne cod. , quod

unde sit, aul quid signiucet, mibi plane ignoium
ftl. Mendum vero esse a scriba arbilror pro a , taxo, quod et ad aiiinium Iransferiur, ul sil recreare, exhitarare. $ , cxplicare frontem dixit istopbanes in Vap.
inde, , lcni$, apud Suidam. Caelerum bdra

eliam n. 51, scriptnm erat .
(97) Cod. 4 *
. Vix repudiandiira istud xi.lelur:
melius cnim respondeant, quae paulo posl scquuutur, , etc.
593
S. G R E G O R l t A G R I G E N T I N I V I T A .
59
, bum simol crperunt episcopus ct monacbi ei Grc, \, \ ol gorii parentcs. Atqui bi dcuium salutc cpiscopo ct
. /
monachis dicta, domum suam cum gaudio revctsi
, sunt, Dei beirignilalcm celebranles, qui fllio cou ,
servato lantum eis bcncfieium conlulissct. Moita . 01 cbi vero dies -lr*s apud sanctissimum episcopuni
Potanrionem commorali, houore illi babito disce, ,
dendi facullalem impetrarunt, et Pannrinum usqne
, \
dcducli s i i n l : unde Itomani iiavigaruiil, atque in
columce ad nioua.îci iuni suuin p< rvenenuit.
, \
.
XXVHI. Al veroGregorius Hicrôlymis impiger,
'. " ,
magnosfudio alqtieanioris ardorcp^rpclno vigilans,
diviuarum Liucraruin tncdialioni incumb< bal. Ubi
\ .
. ^ vcrosancladiesPeiUecostcailveiii( asanctoarcbiep!scopo Hierosotytnorum interdiaeonos(98) cooplalus

Tiun diebus aliquoiexactis, tOmmcalum
. esl.
poslulavii,uliii Olivanim monlem ire Hcerel, Patres
, salutaitdi causa, qui illtc degerenl (99). Quo iinpe, . \ tralo l?cius abiil, cl tractus illius nionaslcria pc . ^ , \ - ragravit, maguo tuiliiaiis fruclu, ex patrutn illo , ruro bortalionibus perceplo, majore animi angorc,
\ ac vebemenliori proOcicndi volunlale susccpta.
\ - Enimvero apitJ cos aimum divcrsatus , cum dis. ,
cessioitem pararet, peiiit a frairibus, ut sibi bene
, '
precarenlur, quod nempe in pcoiliora deserla esset
\ . profeclurus. Gni fralres omncs fausta apprecati,
, - h*c abcunli addiderc : Perge, fili, Deo propilio;
, , , Q lides et cbaritas, qua Deum coinplccleris, tibi saluii
t
(98) Primiim quidem mircre , adolescenlem e

d- episcopi Agi igentiui ab arcbiepiscopo Hierooiymofuin suscepium el diaconmn faclum esse :
cum jatu concilium Cbalcedoncnse can. 40 edixis* * l :
*.* ) ,
\
,
' -'. Id csl : Si qis auiem
fpiscopu* posxhanc definitionem susceperil clericum
ad alium episcopum perlinentem; placuit, et susceptum el suicipieutem tommuiiioiie privari, donec
is, qui migruveral cleruus ad propriam (uerit
regrcszu* Ecctesiam. Scd foriasse bac se lege
uou lencri putavii arcbiepiscopus, quod Gregorhiin jatn monacbiitn apud se haberet, el inter
Mibiliios numeraret. Ulud polins niirandum , qui
a L.iliito episcopo ciericus faclus csset, niox
irarco sive Syriaco . rilu diaeonum iiislUuluin
fujs$*. Ganeruin ne hoc quidem per ea lempora
iiisolen omnitio atque novum dici possit. Nam
le Tbeodoro Grseco uiouacbo Tarsi in Cilicia nalo,
queiu Viialiauus puiil. roax. arcbicpiscopUDi in
Hnianriiam misil, Itaec versa vice a Beda accepimtis {M&t. Angl. lil). , c. i) : Qui subdiaconus
ordiiiMtus
, quatuor exspectavii menset, douec illi
comm cracerel, quo in coronam tonderi posset. Ha~
hutrai enim tomuram more Orienlatium sancli
Pauli apoiloti: qui ordinnlus esl Vilaliano
bominicai incarnationis DCLXVIII. Conira vero
l^rrculiusdiacoiius EcclcsiseMcciolanciisis subAmbro.îo, cuin
toiislaiilinopolimconlulissel, Nicolurdicusis episcopus faclus fuerai: qtiein quidein
A m t r o s i u s , u l esl apud Sozoiuenum (lib vm, cap.
littens ad Ncclarium dali, saêrdoiio delinbajiduui ccnsiiii, al loitgc alia do catisa, qiiani
quod Lalinus diaconus fuisscl. Quinoliam tisqirc

a i Coelesliui I I I ; pont. max.
aBvum ,
non
OIIIIIPS
bsec icligioni duxisse videnliir episcopi; cuni bic

cardinali S. Laurenlii logalo in Siciliam rcscrips c r i l : Licet culpandus sit episcopus Latinut, qui
clericos $uo$ Grceco focit atitistile ordinari; qnandiu lamen talis mos ab Ecclesia loleralur, impediri
non debel ab exsecutione ordinum taliier susceptorum. (V. Morin. De sacr. Ord. . 1. c. , n. 3.)
Mirum eliam cst Gregorium aiiiiorom viginli diacoiium esse designatum. Sunl lanien, qui Syricium
pont. max. eonsliluisse arbitrenlur : ul acolythus
et subdiaconus posl vicesimum celaiis annum , $i se
primitus conlinenixa pnveunle dignum probarit, ad
diaconi gradum acctdal (Epist. ad Iliuier. opisc.
Terrac.n. 9).Verum nou saiisexploralaea leclio esl:
Cum in aliis codicibuspro vicesimum scripluni sit
tricetimum, u l ftarduitius in niargine* indicavii
(Conc. 1. I , p. 850). Num aulein ubiqtic doiinilus
aunorum numerus cssct, ante quos neiuo diaconus
fieii posêt, non n perio. SedPaires concilii Aquisranensis anno 810 baec docnere (apud Hard. l .
V, p. 1003) : viginli quinque annis et supra in
labemaculo servire ipsis (Levilis) mandaium e$t.
Quam regutam sancti Putres et in JSovo Tebtamento
coiniitueruni. V. can. 14, conc. Trull.
(Qd) Apud Cyrillum Scyiliopolilaimm sive polius
Melapbrasteiu in Yila Euihymii lcges (n. 105;, nioiiastcrium ibi fuisso. Gabrielii presbyieri ct bogu*
mcni ,
, / valle
venerabilis lempli ad Orientem,quod notnine lancim
AuumptiouM donatum (uerat. (>iio de tctnplo, quod
in iiionlis vciiicc erai, mciuinil cliam in Vila Saba3 (n. 45).
95
sit. Cam igilur Olivarum monlcin reliquisact, in

viam sc dcdit, qu& in dcserla duceret, ac tMiio
post dte roonachum invetiil bora?. scxta? prccaliotif s
peragentcin. Alque id divino eonsilio faclum dico,
quomadmodunt alias conligissc dicium esl: monaibus sciliccl, qui juvenis profeclionem el causam
nosset, absolutis precibus ipsum advotavil, et quo
pergcret, intenogavil. Gui i l l e : Quo me Cbrislus
deducet: volu enim, si Dominus aonual, in deserta
pcnetrare. monacbus : Mecum, inquit, proficiscendum libi esl, fili. Itaquc siniul dierum viginti
iieremensi, nescio quo in loco conslilere, ubi raonacbus procul JGregorio cellulam demonslravil,
auie qnain biu palmae eranl; tum bsec adjecil:
!n ea cellula, fili, magnus babitat Pater; si salvus
isse vis, aceede illuc; cum oslium pulsaveris, si-
quidem [XLIV] ille psalmis operam det, exlra cellulam subststcs, ei quod reliquum erit psalmorum,
rum ipso abeolves: post baec ille le omitino in
colloquiutn admitiel. Mihi jain alio abetrndum
esl ( I ) . Ac niouacbus quidem post mutua oflicia
discessil, cumqiis solum reliquit. Grcgorius vero
Hcxis geuibus sic precari coepil: Doroine Jesu
Uiriste Deus noster, qui Palres omnes servasli,
quicuiiquc in bec loca ingressi libi placuerunt,
ipse roe quoqiie abjeclum ac nequam accipe,
ac Aagitia ntilii remille : neque enim volunlas
tua est perire quemquara, quin omnes bomines ad
verilatis cognilionem perveuire cupis.
g
536
~ \ , , . ,
;.
' , u
\ , h
\ ,

, ; . "
* ,
, \ . 6 ' , . \ , 2
/
, \
, *
, \
, ,
, \

. \ . , '
*\ . \
,
,
,
,
\ ,
*
,
.
1
\ ,
X X I X . Haec precatus surrexit, ac salutari signo
, \ ,
isurpato (2), ad cellulam acccssil. Sians aulem
\ \
auslullando sensit monacbum psalmis inlefilticn
,
\ , ,
rsse el cum eo quasi lurbam cauenliuin audire
sibi visus est; ged ubi ad cellulam magis appro- . \
pinquavit, tresveluii voces simul concinenies au- , ,
riiii: cumque cellube proximus astarel, pulsare \ \
ausu* non est: psalmos lantum cum eo recilavil, ,
dum bora nona absolverelur. Ille subinde ad cel- ^ . \, ,
, \ eilulae ostiuni ( 3 ) inclinavit sese, el clamans sic ait:
Gregori fili, buc ad nos ingredere. Quem ut audi- , .
t i i Gregorius, ad pedes senis aecurrens procidit, , \ , ol lacryinans d i x i t : Miserere mei, Pater, alque , ,
,
bomincm scelestum prccibus juva , ut animam
meam Dcus servet. Senex vero : Deas, inquit, l u i , D .
( 1 ) Cod. 2 , .
(2) Quam veteri imcr Cbrislianos consuetudinc
fiat, ut religmnis ergo signum crucis iu fronle desiTibainus, Terlultianus in priniis nos docel (Dt
COT> c. 3 ; et Adv. Marc. I . m , c. 2 2 ) ; de signaculo
aulem, quod a fronle ad peclus dncilur, Joqui
idem videlur, cum ad uxorem scripsil (lib. ir. c.
5 ) : Latebitne i u , cum lectutum, cnm corpuscuhtm
tuum signas? Ncc aliud, opinor, indicavii Rufiinus,
t u m de Ecclesiaj su& coiisueludine ail (Apol. 1. i ,
n. 5): Cum omnet Ecelesia: iia sacramenlum Symboli tradant, ul postquam dixerinl:
Percatorum
emissionein , addattt : Carnis resurrectionem ,
tancia Aquileiemis Exclaia,
l>ei spiritu fuiura*
ttdcerAum tiot caiumniat prctvidenle, ubi tradit:
<larnis tesurreclioiiem, addit uniut pronominis syliabam : et pro eo, quod cateri dicunt: Garnis resur-
rectionem, no* dictmut: Ilujiis rarnis resurreclionom; quo scilicet frontem, til mos est, in fine Sgmtoli gignaculo continqentet, tt ore carnis btiju*, tidelicet quam contingtmut, resurreclionem fateniet.
omnem vcnenat* adnertum nes linguw caluMHiandi
adilum pentruamus. Quilms verbis morem indicare videlur, qui adbuc vigel, ut crucis sgnum
sub Syipboli conclusionero a fronte ad peclus duraiiir. Planius eliam res eadeni Bignificnlur in
Aclis sancli Theodoii apud Ruinarlium (p. 3i3,
21): Totumque corpm suum signo crucis mu~
niens, in stadium procetsil animo imperierriic. Qua
hem occurrunt in Aclis eancfe ReslUniae V. cl M.
(c. 2, A . 10), quanquain ea non bene Casielliu* dc
si^nis per lolum corpus ileralis acc4*pU. ÊnarrtU
in Acta, p. U i . )
(3) Cod. 2, .
597
S. G R E G O R I l A G R I G E N T I N I V I T A .
, ,
. ,
, \
, \ , ;
. , \
-^ , , ,
. ).
593
flli, misereatur, leque \ labonbus tuis rcmunerelur. Ex eo dic annos qualuor apud s> ncni fuil
Grcgorius, alque inde rbetoricse universseel granimaticae praecepta bausil, ac pbilosopbiam aiqno
astronomiam edidicil eo succcssu, ul paulalim
tanquam aher Cbrysosionius evaseril (4). Eum
deniquc senex de [XLV] discessione cogilanloui
fausta oniiiia apprccalus dimisil, pracdirlis adver
sis relius, quas eral subiturus .lllc vero llicrosolyma
reversus esl.
A . \
; .-, \

5> ,
,
, \ . \ -
* \ !
\ . ^
, \
,
,

, \
' ,

.
" ; ^ , \ \ \ ,
,
XXX. Ac reduccm eum sancius arebiepiscopiis

magna cum la?lita acccpit, <l aiuium praiterea
apud se liabiiil Hierosoiymis, ubi samtoium PaIruiii, qui iliic eranl, socielale phn imu.n esl deleciatti*. Posl id lcuipus CIIIU abcundi facul'alem ib
aubiopiscopo peliisset, ei ul sibi beiift precarelur (), rogasscl; tain ille, quam nTiqni sancti viri
Grcgoriuni volis oinnibiis prosocuti non sine gajdio dimisorunt. Discessil auL;ni Ilioiosolyinis iv
I d i s Apriles (G), vcnitqiie Aiuiocbiam. ubi, bospilio acccpius sauclo urbuillius arcbiepiscopo (7),
in ea ccltula bsfbiiavii, in qua sanctus Pater nostcr
magnus Basilius Ilexaemeron inlcrprelalus csi,
atque ibi sormones de doginalis proponere coepit
ejusmo.li, ut qui Anliocbix sapicntes babebanlur
cum eo cerlare non posscnt. Sapienlia euim Hli
quscdam divina inesse videbalur (8). Porro Anliocbix Gregorius annum tiansegil, magna admiralione affecius, et omnium laudibus coramendatug.
. \ - ^ Inde annuente cpiscopo el fralribus digressus,
<i) H(rc quidem Cbrysostomi appeliatio , inquit
ille s* prsDSi-ntnn inlerrogasse tostatur in regia
Fabricius {Bibl. Gr. l . V I I , c. 15, p. 5.S3), alquot
be , stve Animculis ipso receniior esl, ul notat Savilius in limiue
liocbenum pairianbani: sic enim eam urbem ap~
notar. ad Chrysostomum; itaque et Soiomem codicipdlabant: euuidcinqtie iloruni cl leriio metnorat
juniore aliquo adjecla, el Valesio omissa.
(Hard. . I I I , p. 10S5), tanquam jamdiu poplificatu
Tajnc;i tcmpore sixtw synodi anno 680, Coustanlipoiitum t velcrcm controversiarum auciorem.
nopolj celcbratif communiler oblinuil, Ycrum, pacc
{Vide Quien. Or. C/ir. t. I I , p. 742.)
lantoruin viroruin dix^rim, uou iia se res babet.
Quoil ad Basiliiim p e i l i n l , qiiem Lcontius AnJamfiiiin ab anno553ea appellaliovulgala eral, et
(iocbiye versaium aiTiunat, nilnl de ea re dubitan'mnium ore usurpabatur, lesieni habeo Vigitium
duin essel, stquidom vera Socrates ^cripsissei,
Potit. Max. in Coruiiruto, in quo ha?c leges (apud
cum Basilium uiagnum, illtim ipstnn rsse existillard. Conc. t. , p. 38): Uauc aulem reguiam et
mavit {Hist. I . v i , c. 3), qiiocum Joanni Gbryftoi* $anctorum Jouunis Constantinopulitani episcopi,
slomo amiciiia fuit: quein el in libris de sacerdoqaeru Cbrysoslomuni vocant,alque tluviani ejusdem secum colloqueulem induxit. Venim nemo jani
citUalii epitcopi veneranda memoria consial etse serignarat falsum esse Socralem, et Basitium mullo
tatam. (Y. ei Tbeodoret. in line llist.)
anle nalum , quam Joaunem: aequalem contia
fnissc Basilium Kaph:tnea3 opiscopum , qui aniii
(5) Cod. 1, \ .
(b) Cml.
_
1,,
.., .
....
381, ynodo Conslaminopolilana3 subscripsil; qui
(7) Dclt, sodes, nouien Euslathii, temere imperi-
mulluni Autiocbia distarct, veri uiiqne
similius cst, ctim Gbrysosiomo familiariter versateque a scritta iusrrliiin. Quid eriim magis discrepai? Sanclus Eustatbius concibi Nicxui lempori- lum esse. Sed lamon, ciim sciamus Basilimn Mabus florebat, nec ultra aniium 337, vixisse pulalur. giitun peragrasse Palaestinam, Coelen el Mesopoianiiam, in ipso ilinere Aiiliocbiam nobilem urbem
i\.H'nt.
Chronol. Pairiarch. Anlioch. npud Blb n d . I . I , Jul.) Alium Eustalbium in faslis Antio- cur lnsirare noluissc pulemus ? Porro novein illas
bomil.as pulcberrimas in llexaemerop a Basilio
rbenis fmslra quaeras; al vero Gpfgorine nostcr
srripias censei Garnicrus ante episropaiuni (in
Anlioibiam venil an<> 586. (Juo (eiupore Ecclesiatn
V:ia r. 41, . 2 ) ; scdi ubi romposueril, non addit.
illam r^gebat, qtii muliis laudibus ab Evagrio
Ex (empore pronunliaias putarc videtur TjUemon(lib. V o. 6) ceiebraUir, Gregorius I . (V. Quion.
lius (l. IX, p. 289): sed tam complum opus ne ex
Or. Chf. l . U, p. 757.)
Basibi quidem ore sine magna commcncaiion
Euslalbiuin tauien isium rccipil ubro Lanria
fluere poiuisse creflidorim. Valoat igitur aliquid
( n . 10) quo sericm aogoat patriarcbarum AntioLronlii noslri leslimoniiirn, el boc saUem vere
cbenorum; uec videi ctausiuu essc locum, sedein
afllnnarc slatoamus, famam lum fuisse el bomillUm tum occupatile Marario Mouolbcleta. Grcgonmn opiiiiouem , revera Basilium AiHiocbi iu
rium rnirn noslruin Anliocbiaiu migrasse ccnsct
cellula illa, quam Gregorius noelcr babitavit, nonaauo 677 ( n . 15). A l anno, qui bunc proxinulla in Hexaemeron comm^niatum esse.
nie censecutus esi, scnpta csl Divabs sacra Gon(8) Cod. 2, .
iaiiiioi Pogonau ad Douum pont. max. h\ qua
r
S. GREGORTI
AGRIGENTINI VITA.
ConsfaiUlnnpotiin profci Iws csl. Qua in urbe apud . pra?fectum mouasterii Sanctorum Sergii el Baccbi

tiospilium invcnit (9). Ibidem, cum sancti [XLVI] , \ 6 Patris noswi JoannisGbrysoslomi libros reperisset,
.<, , !
cosquc diligenter percurrisset, de se ipao qnereba- ; ;
tur, e l : Hcu me niiserum, aiebat, quidego faciam 1 quo paclo frauduletilas inimici cogilaliones effti- \
giam? quomodode lot viri bujus iuviclis virliiiibiis , ; '
parare niilii aliqttol possim? al proftclo indignus \ \
ego sum, qui tanlornm ejus tamqtte illustrium
. *
rccle facioruin vesligia subsequar. Iloc lamcn
,
supplex per Palris liujus mansuelndincin a singu- ,
lari Dei crga nos misericordia pelo aique im- * * .
ploro , ut iis ignoscat, quae a me quoiidie aJiuillbiilur (1).
XXXI. At vcro prarfecitis , cum quolidie ob &
oculos baberel co:islanb*ni bominis toleranliam,
psalmodbe suavissimne bilarilatem summae abstiitonlbe sludium : quippe bebdomadcm lotam usque
:MI Sabbaltim jejunus pcrdurabat, ac subiude olerrbtis ct sale conlentus erai: uua
divinarum
Liilcrarum medilalionem perpeluasquc vigilias;
hxc omnia ad arcbiepiscopum Conslanliuopoliianiim rclulit (11), eumqufe sic cst alloculus : Pater
vcnerande,bospes quidam diaconus irimonasterium
i:\eum advenil eximio plane aspectu , sed virttnis
professione eliam magis spectandus, sapicns lec(ioni inlentiis, divinarum Lillerarum inlerprcs adeo
[ X L V U ] excellens, ul mco quidcm judicio par liuic
'.
, \ \ ^ ,
*
>
, \ *
*
\ \ ,
' -
) ,
,
, .
\ , \ \
, ,
alier invcniri hodic in bac urbe non possil, post- Q , ,
quam ncmpc sacram islam dtvinamquc sapicnliam
.
luani exccperiniue. Haec vero ul audivii arcbiepi- , , \
hcopus, mirilicc laetatus esl, ac praifcclo rcspon " * dens : Habemus, i n q u i l , blc hoiniucs sapientes :
, ,
bos ad lc millemus, ul, anlequam ille sciat a nobis , ,
ntissos cssc, causam ipsi aliquam prseiexcntcs , \ .
convcniant, ac sermonem cuin eo babcani, iiaque . t
(9) Causam si quxras, cur Grrgorins in id monasterium, prae aliis, quae nuilla craul Conslanlilinpoli, diverlcrii, ba:c fuisse videlur, quod Latini
ritus cl monat borum Romanoium eral. Itt Synaxariis, ui aduoiavit Gangius (Constanlinop. Cluisl.
1 b. iv, 11. $8) ad 12 meusis Marlti in Yiia san< l i
biopbanis, Hormndtc monasterium appullalur, cl
s luni dicilur prope palaliuin, noir.cn lo<o ab llorniisda Saporis regis Persamtn rralio, qni
Con- j
slarairiopolim rcceperal (Amniiaii. 1. xvi, n. 17).
Scd Procopius, qui lcmplum a Jitsl uiano coudilmn
tradit \0e wdif. JusL 1. i , c. 4), ntliil addil dc
jnonaslei i o , el leinpum cxslructnm dicit,
,
. Apud llegiam, ilornmda: vlim diccbatur. Cedremis conlra ( l . I , p. 5Gb, n. 147) itos
dorel, binis a Jusiiniano ibidem a-dilicalis tcmplis,
allero sanctis marlyribus Sergio cl Ba< ciio , aliero
>onclis piincipibus aposloloium dnato , palatii
l>arlem, qua: niarc epeclabai, el, quani ipsc privaius iucoUiorat doiniun, simul coiijimcla c>s', ai<;uc
ex bis omnibiis iltiisiriuin virorum mouasici ium
o x s l i l i ^ ' . Optimc vero bis respoudrnl uua3 babct
Vigilius in episiula ad uiiivcrsaiii Ecclesiam
iilartl. Cunc. I . I I I , . ) : CUIH ad beali Petti
< <niiicam in llormisdu (undatam Angusto nxeme
nitpcr praiicrito fugiiêtmn , eic. Tuium enim sibi
|Hsrfiigiiiiii iliic loie Vigilius spe avcral, qnod Grjeci
;
in co monaslcrio non cssent, et inler sues se

fulurum inlelligeret. Cxtcrum aiiquandiu ponliGces maximos de possessione delurbalos coiislal,
cum Joanuos M i l , episl. 109 (apud Hard. Conc.
t. V I , p.'&7) Basilio , Coiislauiiiiu et Alexandro
Angg. giatus agcre sc scribal, quod mona$terium
Sancti Seraii inlra vestram regiam urbem contiituium, quoa sancla Iiomana Lcclesia jure
proprio
quondam retinuil, diviua inspirutione repleti , pro
Iwnore principit apostotorum noilro prctzulalui reddidistis. Aiia lameii duo prarlerea Roinauoniui
inoiiaslcria Constamjnopoli iuissc s:eculo v i , apparel in siibscriplioiiibiis moitacboi um, q u i con^Hia
Conslanlinopulilauo snb Mciia a d l u e r u l i l , iuicv
quus sunl Paulut prabyler ci prior wonasterii /tomaHorum, AHa&lasius pretbytor et prior monasierii
Romatwrum. (Ilanl. Couc. I . I I , p. 1211.)
(10) Cod. 1, ' .
(11) llic vero scriba in nuntcrato non babuil,
quem co lcmpore arcbiepiscopum ConsUiUinop*lilaiiuni iionitiiarel. Era( porru jam ab anno - ,
Joannes IV, cognonienio sive, u l Augusliui ular vcrbo, Jejumnor. (Ciiper. li Uhl.
Chrou. Palr. Const. n. 32, apud B o l l . l . I , Aug.)
Uua: aulem paulo iufonvis deejus sapieniia a prxleclo dieunlur, ea ubsequii ergo oiliciuse quidcm,
&ed lamon non sine lilulo proSaia pules. QuaNquam
enim Joanncs ab adulcbtcmia aurilicuui officiuaa
9
602
\, ', euitt nos queque viileanius. Cui prxfectus : Hac,

^,
inqtiit,. Docle, domine, illos ad nos milttlo, cum

is preces absolveril noclunias : nequc enim alloqui-quemquam ainlel libere ; adeo deraisso est
\ .
animo, el modesliam amal.
\ \
1. Ea porro nocle archiepiscopus Constan
tino cbarlopbylace (12) el Maximo philosopho,
;, \ , ,
qui ambo diaconi eranl, arcessilis : F i l i i , inquit,
, ,
mei, ad snonasterium Sancli Sergii (13) pergite,
' ,
ibiqne liomiiietn quemdam bospilem convenilc,
, \
alque (ompollantes cuin ofliciose salulate. Ubi vcru
. \ '
I. riioiiis tenipus erii, primiuii quidcm aller e vobis
, : *uipio libro Icgal : deinde, cum ilerum legenduni
-. fn r i l , porrigiic illi Arcana ( U ) sancti Pairis noslii
' Givgorii Tbeologi, ae simut animadverlile, quae sit
, \ liomttiis sapieniia, caveules tanien, ne quatn illi
,
oflVnsionis ansatn prsebealis. I l i vero ciini se, quu;
.
prascripsissnt, faciuros respondisscnl, ad tv.ona , / "
slerium prufecti siint, pulsaloque osiio iniroducli,
\
Grcgotiuin ac ires cum eo monacbos iiiveiieruni,
\ .
qui nocluinos psalinos canentes ea lum verba pro , ,
nuntiabanl, c Doniine, probasli me el cognovisii
, \ . \
me : quibus, post ptraclas rile preces, [XLVUI] sa , lulem dixerc. Gtim aulcm consedissent, prefectus
/> \ . \
quoque ingrcssus simul adsedil, alque ait : Qubhsi
\ 6 , \ \
de vobis, qut e paliiarcb donio eslis, libruni
, \
alierulcr capial, el in noslram utililalcm aliquid
6* , \
logal? rgilur cbartopliylax, libro in inanus sum .
plo (15), scrinoncm sancii Joannis Gbrysosiomi (16),
u
luagis, qnam liilerartim litdo* cclebravit; nni e iu C Leont ignolara arcbiepiscopi nomcnclafuram ?
Uenologio Basiliano (die VIII Septeiiibr.},
larim, sed cousilio fortahso ab eo nennn-m eo-rijv , sive arte calator appcllalur ; iugeuio
ruM, qni digniiale clninerenl, propria appullaliono
Umen ac solerlta effecii poslca, nl probabilis quo- dosiôanim, ne ejus etiam nouien pmferre debcque scriplor haberelur, cujtis quidrm opcra parn-l, qiioin oiimiiiu nollcl nomiiiare : inagni scilirrl
biii dep^rdita sunt, parhm adlmr exslarc pulan:ur
Gn'g(ni, cui Salaii:t omnes |iliiriiiiiiui Boma; lai(î.Cavem Sae. Euiyrb. an. 585, vi I5ona<chimn
q . nionnslerii sui coudiluri dcbebanl. Negligeuad caWeui ^. sancli Zenon.) I !em vl fansam
tius eiiim is gcssisse in Givgorii noslri cauâ v i dcii.Jur. cl pfpuain bomini imiocenli irrogasse.
Wrlulii ac sarwiilalis apud Giascos babuit, scd
( 1 5 ) Cml. 2, \ .
qoani < la j is qu;cdam idvanl,,p<;i liuacia iu
( I I ) " Inc svve Arcana Givgorii Napnniis OEcumemici iiomeii usurpaiais, ouin vl PfUi.'.
appellaiur, opinor, Iratlatus Ue fide,
gius II, el Gregoiins Maguus pomilicfs uiaxiiui
qucm Buibiuis Aquileienîs Lalino rcddidil, Gracc
ab&linere fiin illa appell.itione sap jiiss!?st*iit.
ueino bacicuus vulgavil. In co quippe Gregorius
lîa dc TC 1 gendus tibi Cupcrus (ibid. hf parorgo
iuysiej ; calliolicai piofessionis cxpouit, et arcanas
ti quas i u Kaleudario GP. ad diciu 2 Septembi is
Gtnislt appellalioues, q'ai divinis in Itbris occuraJnoiata reperies.
r u u i , qiianipliirimas explical. Traclalum Graco
lli) llujes diaconi Cl cbarlopliylacis inenlio ,
exsla.c in biblioibeca Vaiicana. ex SiiDleri attcioopinor, est i n &4 ptima synodo aclioue 5, in qua
rilatc scripsil Fabricius (B. G>. t. V I I , p. 521);
prolaitis libcr ejus <licitnr a Tbeopbilo diacono cl
tterophylace Eccleshu Goiislaiuiiiopolilauas in la- D Auguslino etiaiu nolum fuisse indical epibiola ijus
* '
'
- - :
'
' -
*
148 (novai edil. . 10); fuere lainen, qui Latimiiu
iulario
' i"n v e n l u * , hoc
lilulo
opus ab origiuc judicarcnl, ot Ambrosio hibue
renl, inler cujus opcra cdiius est. Gliilfleiius Vigi
lio suo asciipsil, iiem a i i aliis; quibus omnibus
, *
Leomius quoque no>lcr adversaiur; nisi de Gre (apuil llard. Conc. I . IV , . 310) :
gohi vcrsibus loqui puluulus sit, quoriim uliquc
n*Miipe : Co/tstaviini
diacom ct ehurlophylach tilulus csl ' ^ , quicpie a Billio editi
ctistimw Dei Magute ecclesiiC Constaminopoleos,
suni (t. I I , a p. 161), el Laiine eiiam rcddili. Ga3f* omnet sanclvs mariyre*, cvjus iuiiium est :
leriiin eos uon bcuc appellasset.
Chrnti quidern celebrilaies. Tuin lucus insignis
(15) God. 2. .
tjus l a u d a l i o n i s subjicilur. Dc Maxiino aulem, qui
(16) Designatur bic bomilia quarla Gbrysosionii ad
ti pltilosophu* ruisse dicilur, cum inulli eo noiuine
populiifii Anliocbenum, qnaecul xa\
HTiptore* e x s l . i c r i n l , difficilc cst indicarc, quem
'
i'le I O C U I I I b a l w a i , aul quorum opeium auctor fuc \ id
r-l, siquitJein aliijuid in soiipiis icUqueiil-, qAtod in
esl, De patientia et loteraniia ab exetnplis Jobi ei
botDifiuiu fuaiiu.H venerit.
irium puerorum : el de abilincntin juramentU
Uoaeret v e r o bie aliquis, cum Leontus diacouo( l . VI nov. edil., p. 48) : iiam quatuor liuiniliac iu
mm qiu>f|ue iioiuina lenueril, qao pacio arcbiepiJobuin, quai inier Glnysuslouii Opira reperiuulur,
vcopi n o m e n ignorare polueril. Vciiuu nuu cgo
P a a l . c x x x v m , 1.
r
, k
603
6H
qul csl de Jobo, legere C(rpit. Sedcbat fliilcm Grrp;n- , \ <2 i ^

quicle admodum ac dcnmee, i.'s, quae prolVre . banlur sollicite inlenlus, ellacrymas in sininn
\
suum large fundebat. Poslqnam cbarlopbylax ad
, ta
scrnionis Gncui venit, surrexcrunl, ut itcrum psal \ .
,
nios canerent: quo tempore Gregorius eodem in
loco immobilis sleih, octdis iti terram dejeclis, ac \
,
menle ad coelum sublata : quae viri a palriarcba
.
missi observabant, nec sine volnplale suavilalcm
canentis percipicbanl, cl slatum ejus et conslan- , ;
\ \
liam niirabanlur.
.
X X X I I I . Complela deir.uni consucla psalmodia,
. ,
ronsedere rursum lam prafectns quam diaconi a
\ oi *.
pairiarcba niissi ct caeieri ilem monacbi; untis , \ \ \,
* regorius in eo constitil loco, quem sibi sumpsc- , .
i a l ; cui prsefcclus : Accede, inquil, lili Gregori,
,
1 ge, nosque juvato. Hle vero adinonenii respondit , , \ .
siatim : Ul jubes, Palcr. Gumque diaconi librum
, .
Tbeologi in manibus babereni, ipsi tradiderunt,
" !
aljecilqtie prefecfus : Arcanum sermonpm tegito,
.
iili. Illc, precaiioue riic peracia, lectione incboa- , ;.
IIa'si(a!'anl vero diaconi, de verboruni mullo , . *
rtim explicaiione sollicili, ac per prsefeclura roga- , \
bairt, l arcanoruni versuum diflicultates solverel.

Quatidiu tamen beatus adolescens librum babuit in
^ . "
i::anibus, nibil psis respomiit, illud uiium locutns :
\ , ;
Ignoce m i b i , Paietv A l lectione absoluta, cum
, ,
< oetus diniiltcreiur , el illi adsedisseut, prxfertus , \ interpellaris : Grcgori, inquil, iili, cur nobis arca- Q , .
,
iiorum veisuum explicalionem invidisli? Cui Gre ^
gorius : Ignosce, inquit, inibi, Pater; bomo enitn
; ,
siim scclestus ac plane rudis. Caeiei um siintil aiquc
, ;.
pra?feclus obtemperandi necessilalcui inlulil, vel
, ,
M I I C libro, rcs ab inilio accurate declarare cocpit,
, \
ct Arcanortim vim ad singulos versus cxponeie.

Tumque alia mulla a viris illis bcalo jiiveni prol.ila esscnl, singula ipsis pacate iranquilleque dirc- . \
, p?w
mil. Ubi dcnique iuierrngandi qune wlleul finetn
. !
feccrunl , bonore ei babilo ac salulc dicta, ad
aubivpiscopum reversi sunt, laetitia exsullanies / ,
a Doo laude.n roddentes ob ea omttia, qu;c audic- , *
, \
lanl [xi.ix] ac v.idcraul : ingressiquc oiniiia, qtiae
a Grc-orio audissent, ad arcbicpiscopum reliilc- \ iU
r i m l , illud addenles, posl ipsins arcbiepiscopi Deo D . Ka^ ( ,,

barain el omni commendalione dignam boalitudi,
iu:m, virum alium in tola urbe, qui Gregorio coin ,
parari posset, neminem esse.
\ .
'. , \
XXXIV. I1a?c cum audisset arcbiepiscopiis, ubi

iiluxil, arcessilo cbartopbylaco, Gregorium ad se
.
ULNICS pontificales accivit. Ille vero u l se ab ar . ^
vbiepiscopo vocaii inlellcxil veberaemer indoltiil.
, '>ludc cnim quamprimum discedere, ei Romani profi-
jurc a Savilio et Monliauconio rcjectsR sunl, ncc

Hgna* babitae, qua? (anlum nomen prarfcTrenl. CieUiuiuJobi laudcs atlingit Cliryso^tunius in bomi-
lia eliam, quae nuartam illam sequilur, nec tn\nn%

aliis in locis, ubi potUsimuin ad patieiiliam liortaiur.
S G R E G O R I I A G R I G E N T I N I 1.
6>
.' > - cisci volobat, Oeins (amon oxeunlcs porre\rro a.i.im,

" ,
cumqiicadarcbbpiscopum ingrossiesseiii.Grogorius
i ^
coram eo in terratn procunibcns reverrnttjr adora/ \ ,
vit, oborlisque laci-ymis sic esl alloculus : Ignosce
\ * , , mibi, domine el Pater sancie, et miserum bomi , \ ; ,
nein precibus juva : scelestus enim sum et abjcclus,
) . \
Tum a soloassurgons, anle arcbiepiscopum consiitit
,
limoris ac rcvcrentiae plenus. Al arcbiepiscopus j u \ \
veuem amplexalus, et sanclo osculo saiuleni hnperli: ,
tus: Tempore, inquit, venisii, lili, qui verus plane
, >
Gbrisli servus es : lempore ad nos accessit vigilans
, ,
isia mens alque isie oculus rectc scmper sentieutis ca
Iholicse Ecclesia?. Tum rogare coepit, undc vcniret,
xal .
et quo pergeret ?Cui ille : sancla, inquit, civitate
* , ad lua sacra vcsligia veni, ac Romain cogilo, si
xvov, \ ; Dominus annuerit, et veslrae mibi preces affue ,
rint. Mansit vcro apud arcbiepiscopum in ipsius
, \ ' ,
aedibus dies vigiuii : fuilque omnino admiralioni
), \ .
constans fjus patieniia, el nunquain remissum pre
candi studiuro, el teinperamia plane singularis :
/ (,
neque euiin adigi poieral, ul cibum ante Sabbatum
, \
caperel (17). Porro diebue el nociibus singujis si- , \
mul erant ipse et arcbtepiscopusdispulandi causa ;
. '
mullas eliara difficullaies cl varia cxempla iu uie1-; . *
dium proferebani patriarebae diaconi cbailopbylas

ct Maximus : bi ejiim duo in potilificali domo SM \ - per omnes eminebani : ncc lamen ab iis quidquam
; objicicbaiur, quod Gregorius non inlerpreiarelur,
\ .
ad singnlos versue quod opus eral [L] subjiciens.
^ eorumque explaitaiionem adbibensnon sinequadam
xi\ * dignitale
, & ,
, \

XXXV. Caelerum post aliquol dies per cbarloMV.
pbylacem postulare Gregorius ab aicbirpiscopo
, ^ coepit, u l sibi discedendi veniam darel. Hle vero
> .
" ,
Gregorio ad se vocato, pattlulum ininioiari cum
, ^ , - etiamnum jubet; qtiod ininiicus bomo in mediii

calbolica; Ecdcsiai tHlieo /Jzania dissemin issol.
. , Cui Gregorius : L'l jtibcs, iuquit, doniiuo. Necjaiu
5.. \ - euni arcbiepiscopus cxire usquam ai|iic ab ro dis, ' ,
cedere passits est, quaiuliu Coiistaiiliiiopob Grc-go *
rins mansit. Plurinium enim colluquiis ejus d<*h;^ . D clabalur; siinul euin dc posiifera bseresi e<!ocebai,
^
quam impii bomincs ingtsseranl (qui S o r g i o el C y 5( , \, \ ).
ro et Paulo sludebanl (18) ). Mullas vcro oraiiums
(1") Ul bic Saiibalo soherc jcjunium solilua

diciliir Gn*gorius, sic mla (n. 85) in moic illi fuiss p**rbibHur litbdoma !eni rHiqi;ain pnrler Sabbalam t i i f i i i q n e Doiiiiniuun niliii giibiaudo iransi-orc :
qood Gaecaiu cousue udiiifiii sapu. Natn p^ripsum
MUadragen.irii jejuiiii lîupus ncc Sabbalo nec die
^pniiuicojtjoiiabanl. Ilaque liebdoniasquacqtte
; habcbat. Gcnnauus âlriart-tia Coiislanlinopoliiamis in primum jejuiiiorum
boiBiokuni : , inquil, \
^
*^ ; ^ . Nenipt?, Memini me ei atiai vo^
documcnla horlnndo dedisse, ul q&tnque hehdodUtu* saciiiejunii

temd lanlum cil<um sumu-
lis ( V . Allat. De Dom. ct llebdom. Graror. p.

4427, ed. Colon. 1648), inde vero facmni paiilalini^
l quidam religioni (pio'|iie diirpivnl, Sabbaiiun
non ser\are, ei prufrsium liabcn* : qtiod Ko;j.ai
eliam apml aliqnus obtiiiiierat. Qtiare Grcgoriits
Magnus diUcli**imi% filiis *ui* Romntiis civibus sic
edixii (lib. x m , episl. {) : Pervcnil ad me, quosdam pewersi bpiritut homiues prava inter vos aliqua
et sancKC fidei adcetsa semmatse, Ua ul in die Sabbati aliquid opcrari proliibcrent. Qu<>$ qnid atiud uisi Antichrisli prmdicatores dixerim ? qui venieus diem
Sabbatum atque Dominicum ab ouini (aciei cpeu
custodri, etc.
(18) Scripscral, opinor, Leontius nil dc bis aliud
qaam illa :
607
Gregorius babuit Conslanlinopoli parlim dogmali- \ .^

cas, parlim taudal!Yas,quamm fama ad atircs quo ,
que pbiitissmi imperaloris n o s r i pcrvenit. Ncc
f.uuw
multo post adven<re ; isropi AU-xnitdita et
. iiorli:a?, rt ca?lcri ex Orienlc nmncs (19). Cumqtie
' \
ilomauurum episcopus [1.1] gravi rr.orbo correplus
, . *csset, ex consensu orllmdoxorum opiscoporum l i l
i c a s manu sna scriplas misil per b nos e;>iscnpos,
/ /
qui locum ipsius servabant. Ul vero Paires consc
<ere in lcmplo iragnaj Ireius (20), quod iulra ma, . &r
. Fuit,
qi dcclaiaiv Ctim vHlel, cwtnra ad margiii
adjecil iucpli, \ "
. Hac dein le, cuin codox drscribenlur, 111
rnte\tu:n translat- , tauqtiam germana auclo is
verba, *l*i illud , qiiod rasinn babtH iiulliiin
c.ni ivspoiidcal, scribatn aditioncre deb'baf, ne quid
ia!e audcrcl. Facuiiu eximle est, ut 111 reliquos coilvcs cadcm referreAlur, in POS etiarti, quos babuil
M^lapbrasles, qui can*ris baMviicorum nnminibus
Pyiihum quoqtie adj-tcii. oinnes posl Gtegoriuni noslruiu novis rebns sludcro eoepmml, de
quibus Martinus l.ponl. max. pnsl cMicilinm Lalelanerise antii 649 ad Fc< b\siam liieiosolvmiiaiMin
ei Aulioclieiiam smpsii (llanl Conc. l . I I I , p. 658.):
Scire enim vos voio fralres, de rebus pnrscntibua,
id est de furibus, qui temporibus iioslrin insurrexentnt conlra orthodoxam fide 11, iiempe Thtodoro, qui
fuit epmcvpus Phuran, et Cyro, qui Alexadrin\ el
Sergio, qui Conslaulinopolis, ct ejus i>ucccasvribus
Vxjrrhn el Paulo : quod hi per propriam hatresiih valde moliti sunl perfodere, et thesauros we dogmata Q
Ecclcsia cathotica: expUare. Consiat auleni, (-atiiin Constaininop dilamim a Scrgio susccpluin
aiuio 6i0 ul in Chrouico Pascliali a lnolatiiui esl.
19) Qu< rsum, inqnics, spiMlabal laiitus islemapr.orum rpi>cnpo;-nm couvetilus? quai)doqiiid<in
1 oiidiim illa Moiiolbrlclanun batresis crupeiuil. Vcnerai Gon^lauiiiiopuliiii Grrgorine noslcr auno 587
verUMiie. Pcr id lempMs, ut Evagrius narral (llist.
eccl, I . v i , c. 7), Givginius Anliuchonsis episcopus,
(d) Aslciii (Oiuitis Oiici.lis siiuuUales, uiuUorinii
ii-cnvii iis objccius (ueial : cumque Asierio snbinoio,
J tamics i\\ cessissel, non 1111 i 11 criiniuis accusatus,
ud iiupcraloreni atque synodum provocarai. ContiI.nm igiiur iiulictuiii ai.no 588, ciun (ingorius 110
h er jani
profeclioni; cogitabat; quia vero patrii\ tbiTausa agcu !a erat,omics pj iinores Constanlnnpclim voi
sunl;qiiod Evagrius diseilo lcslalur
bis verbis : , \ - , ;
.
/, ' , '
,

-, /. ;
. Id cst: Meigilur comiliarium ei co~
mitem habcm venit Constautiiwpolim his accutalwuibus re.spun. unts. Cumque oume$ qui ubiqne sunt
puiriurch(L\ purtim pcr $e, partim yer legalos suos
quwsiioni intere*$eut $cnatores Uem urbis regia\ cl
ex religiosissiwis metropolilani* quamplarimt, negoda diu mutlumquu examinnto, Uindetn posl muiias
lioues Gvtgurius causam obtinuit.
lilud miiii exptoralum uon csl, Pclagii I I , qui lum
niilbalum inaximum gcrebat, legalos, 11 Lconlius Iradit, ncc Evagrius dinilclur, rcvera concilio
aHuissc. N.iiM, tit rcjiciam Pclagii liltcras, quiu ab
Isidoro prodirnnit, nec geniiana; babeiitiir, rclrag-iri vidrtur Givgorius Magmis, qui do oa synodo
s c lo(|iiiiur, lanqinm qnse inscio Ptdagio loacta
t>i( L Sic ouim ; Eulog um cpiscopiiin Alcxa:idiiiiuiii vi Aua^tabiuiii ipbtopuni Anliochiituiii codcm
R
cx^niplo scripsit (lib. . cpist. 43): Anle bot (;uidem annos octo, snuctir memor\(e dece$%orimd
Vclagli tempore, fralfr el cocphcopu* nnsler Joanna
iu CoiiblitHtinopotilana urbe ex cansa alia occadovem quiurevs syiivdum
iw qua se unitertaUm
appellare ccuatus est. Qnnd mox idem deces$or nmt
ut aguocil, directis htlcris cx uucloritale tancii Pe*
lii Apostoli ejusdem syiiodi acla rauavit. Audo cs
ppisiola cjusdem ( lib. IX, 11. (i8 ) ad Eusebimn
Tbossalonicensom et alios : Prccter , qva Utic
de causa vetteranda! memoriee Gregorii episcopi Anl ocheni sunl hnbila. Sed tainen ilia Ut agnovii re r i i possuul ad liuiluui oecumentci, qiieiu Jo;innos nec opinante Pclagio decerneiiduiu sibi (uravM-al.
Aoiam synodum anno 589 coniendebat Valoius

(ad Evagr. I . vi, c. 8) : coiiira quem Pagius (in
AUUQI. Bar. . I I , a I an. 588) : Hanc, inqnil, stpiodnm neqne anno superiori (587) (qiiae ncinp^ Baro*
nii opiuio fuil), neqne anno 580, ul roluit Valetm
citalus, $ed currenli congregalam Evagriut, quiCon'
slaniinopoli tunc era/, indubilatam fidcm facit. Sur'
aiiluin Lvagrii v e i l A , iimle arguiuentum diciir,
oiuniiio b:vc : \
, \
, **
\ > ,
^
, \
,\
^, \ ^
, ; \ ,
, etc. Id est: Nnejns
auicm redilum (Grcgnrh seilicel), qualuor mewbus etapsis, anuo Antiochi(C bbertatem adepta ttt;
cenlcsimo triccsimo septiino, post aimum ux<i$M;
mian primnm ab ullimo lerrw wo/w,, poiiTcmoasi
mensis Hyperbcrcicci, dum ego virginem sponsaniacciperem, el tola civilai feriaretur ac pubticum conventum ad pompam el ihalamum celebrarei^ fcrlte
circiier noctis hora lerra: molus cum fragonetiouiltt iiruens tolntn urbem concustii, etc. (ibitl. c. 0).
Jaiu vero Pagius b;cc 5iibjicit : Evagriu* innpil\annum Antwclienum Kalendis Seplembribtti,
que in ejus senteuiia aunut Antiochenus 657 halen
dh Septembr. hujtts Cbrhli anni (588) vtUium >'*
psit; it lerrce motus, de quo loquilur Evagriui,
itiadie menth Octobris Antiochiam cvitcussit. ( i ^
sytiodus Constuniiuopolilana, qu(C qualuor ciampltvi
mewiibus ante illum lerrat motum absotuta jueruL
u currenli atuio removcri nnllo modo polesl. (//l'w
tcrw motus Anliochenui die 29 memis iVor^KP
anni Chrisli 528 acciderat, ideoqne rectt Ewqrm
prodit, potl Ulum eflluxisse annos 61 refelUiq**
kswm loco cilato, ubi gravi errore satbii (ad ld>
r. 1 Evagr.), annos Anliocheno* meme Dw, x*
Sovembn nostro proficiscijdeoquehunc terrewoW*
eK synodum ConstaniiiwpoliUmam ad annum teqvc*''
lem peninere.
(2U) Bina boc nominc trmpta babiiit Gotisiantinopulis, de qiifl)us mcmim-nie ifisstTuis.se iu f
iiKiilario Kabnd:irii CojislaiuiiHpoIilani a*l dwiii
U iibio Maii. Allcniui Conalaniuub ma^nus, aiv f
,1J
rt
,!|fr
609
S. GREGORII
A G R I G E N T I N I VLTA.
610
;
,
; .
\ . " .

. "
.\
^. \ , -!
. *
; \ * \

^ \ , ,
gnam nrbem illain DPO cbaram a l o l l i l u r , jus3ti9 ct
lerum Marrianus (rronomus Magme ecctesia exslroierant : et hoc quidem , ilbid

dicebalur. De sectindo awlem bic sernionem osse credideiim, quod hoc itistinianus Aug.
aroplialo solo, l a n l a imnilicentia resliluit, n l , Procopio leste (De (edif. I . i , c. 3), posl lemplum Sophianuin nulli cacierorum infet ius in ea urbe baberetiir, alque adeo vocari posset;
quippfl quod vetus illud Conslantinianum non pulchritudine modo, sedetiani niagoiiudinn superarot.
Appellatio tHritisque, ui mca quidem ferl opinio,
nonablreae mariyre, sed a pace ducla est, qiiem- C
ailmoibun duo alia ibidem eranl, Sophia nempc
et Anastasia , quorum notnina aliunde qnam a
martyribus desumpla esse coustat. Sir Romx nuiic
qooque, *ic et Ihixiae lemplum pacis st quae cbriuiana concordiae monumenla b a V r i dcbeut.
Ex hoc auteui Leonlii loco mnnifcslum esl, ncuInim ab*o concilium cccumenicum designari, non
G>nsiaminopolitanuiji u sub vigilio acium, ui vobbal<ajelaiiiis : non Consiantinopolilanum m sub
Aplhoue indicinin , ut Lancia arbilrabalnr. Nam
primam ilbid babilum dicilur comideniibus bi $ecretario tenerabilibus episcopis, ut scriplutn esl i n i >io priiu* Collaiionis el caelerariiin ilem, nisi quod
imiit sepiifn-p addiium est, in secrelario venerabii'< epitcopii hujii* regiie cicilatis. ConsianlitiopoliUnuin vcro lerlium ccb'braIUiii rsl in secretario tartpalalii, quod cognominatur Trullus, queiuadmodum in singularuin aclionum Prajfalionibus videre
D
licfi.
( i l ) Cnd.
.
(22) Locum huno- vcxalum esse, varians codicis
a'ieiius leciio iiidiral : nec miiais declaial Metaphraies, q u i Jpgit . Quanquam aulem et
Sardanii el Sardonii notnen aeque iguoium
est;
illerulrum lanifn a Leotilio ei$e puio, alque ab
w scripiiun ,
vel
. Hoc planius cerie ac veri est similius, quam
qood Lancia excogitavjt (Oiss. de set. Greg. Agrig.
a. 7 ii 27) : jussum scilic<*t esse Gregoriiiin noitnim vice fnngi episcopi Sardicse iit medio Ulyrico *iLe, c u i j u r a cessisseul episcopi Gonstanliai, ex
fuo nempe C-lonslaniiam Barbari occuparant, quod
Mb Heraclio Aug. conlingU. (Porpbyiog. I . n ,
Tlioi.) P r i m u m enirn Sardicensis episcopus, u(
ipse fawiur, metropolila eral, ul co bonore non
Xrrti. I), i n d e Cyprus adeo Sardica dislabat, ui bi
âaedo episcopus aiiquis ejus insuliC consecrau-
dns e?sel, nimis longum'iierrnari torraquc pr.Tgcnptum jure viderelnr, iilsuum ilte mctropolitain a d i rel : pra&*erlim cum olim Gyprii eadcm de causa
Antiochiarn niulto mimis dissitam ad palriarcham
siium proiicisci recusarini. (V. Conc. Nir. ran.
57, imerpr. Arab. r t Conc. Epbes. aci. 7.). Ilpc
demum a Lancia non solum nemine auclore, nuU
lo leslc dirunlur, sed n i a m comra Actorum atictoritatein, contra synodum ipsam scxlain, c u i adfuisse Grcgorium rontendit. In ea cum in
aliis Aclionibus, liim in 18, qirce ullima l u i l , i n l r r
Patnim subscriptionns seplimo loco bac emintH :
Theodorus misericordia Dei episcnpm civilatu Trfmithunlorum Cypri in*ul(e el loeum tenent Epiphnnii sanctissimi mei archiepiscopi ipsius Cypri tmuUv
similiter subsignavi. Ac r.c dtibilel quispiam, tmi
de arcbicpiscopo Constanli.e sormo sit, ii aclion.i
16 scriplum esl : Theodovo ephcopo civitatis T r i mithunlorum locum reprcescntante Epiplmnii venerabilis archiephcopi ConstanlitB insula? (*ypri. Quare
milltis oiiinino locus rclinquitur vel Sardicensi
episcopo, vcl Grogorio noslro, ui illti jura nacltis
Ecclesia? Consiauiionsis , bic isiius vice fuuclus iu
synodo tlici possil.
Ue illa rbc Slophanus Byzantinus: ,
inquit, ;
. Nenipe Constuntia q\HV nutic
in Cypro est, Salamis fnil : nomen factum ei pa~
trio cam Comtnnlis, Jaimliti attl<'tn sio vocabalur;
nam el llirronymus scripsil ((iomin. in Epis .
Pauli ad 1. c. u) : El nuviganles Salaminmu
Cypri, q(e nunc Consimilia di:iiur. Quare a l i l i s
Consl-uilini uiagni iiomcu babuisse videbilur. sliiuo aiileiu, a Conslaniio pntius arccpisse, qiiam
a Gonstanle : nain liujns provincije fuere lllyricnm.
Italia, Africa; Conslaniii contra Asia, Syiia, &
gvplus. Tuin ab boc e<dem, qui diulius unperiuiii
obiinuii, alias tirbes rcstiiulas scimus, Seleuciani
scilicet, ui opinor, Picriam, el Anlaraduni in Pbav
nicia, quam Conslantiam apptdlavil. ( Tillcni. in
Consiaulio ari. 10, ad an. 546.)
(23) God.2, non babel .
(24) Quo haec auctorc scribat Leonlius, plam'
ignoro, eumque nugari boc loco suspicor, a<: lius qu;e sil)i vcri similia videbantur, coininiuiM-i,
Givgorius sedcre in tlirono Sanlanii opiscopi (21)

Constanii;e Cypri (22) : nam ejus quoqiic urbis
episcopus negrotabat. Exindc inqniri coeplu\ cst
in fraudulenlam baeresim, [ L I I ] qua? eruperat : a
mul(a eo die orlbodoxi Patrcs adversus bareliro*
protufcrunt. Continuil aulem sc Givgorius lanquam
omnium tenuissimus, ncc quidqnam ad ea respoudit. Cum rursum Palrcs conveim eiu, crnpere b:rrciici animos lollere coiura orlbodoxns : ruagna
cnim aderat iijulliliido. vero sancti Spirilu*
gralia in bcatrt Greôrio mirc enimil Nam pacata u
oraiioncm incboavii advcrsns malc scmienles episcoposde sancia, impollula, consulsiantiali (23) ot
inseparabili Tiiuilale, ac respondere cuique singu \ , \ ^ latim coepit, ct singulos lacessere, ul ca , quas
, \ dicerentur, explirarent. Tanla vero illi dala est
.
sapirnlla? atqnc intclligeiUia? copia, ul cx co numer.t
\ >,
ntbil quispiam respondcrc posscl ad ea (eslimonia,
'
qua? ipse sacris e Liitcris affcrebal (24), oraque ha>
quam ea referre, qua3abaliis Iradila iuvenissel.Ilac
enim jaru luin arnahanl Grseculi, a quibus Lemilinni

alienuin non fuisse infra eliani &a*pe conipuriemiis.
De bttielicis certe in eo concilio arium cs&e minimc cotisiat. Quinimo dc Maurilto Aug. q u i l u a i
611
S. G R E G O R I i A G R I G E N T I N I V I T A .
lirorum obstitida quiescorent : mirantibus saiie ,|.] cur.ctis Palribns, tanliim II gmiae cx divini
,
Spirilus lumine esse impertitum. Ac muki etiam
ex iis, qui ahtea inier haerelicos ccnsebantur, ex
.
co
quo illis Gregorius silenlium indixit, for mula exbibiia aul libello dalo ad oribodoxam ca- , ,
lboli(a2 Ei:cb>sia3 professionem redierunt. Nec vero
,
ciclcri ab eo die, ac posi illatn dispulalionem ver.
btim ulliim cuiu oribodoxis de dolosis suis vanis\ que sei-inouibus inlcrserere aitsi sunt, dedecoris
\ , ,
inenioi es, quo alTecii fueraut.
.
ACp. ,
X X X V I . Sancla illa synodo ad exilum perducta,
\ \ , &
omnes admirari Gregoriura cocperunl, omnes bene
, \
illi precari, ac simul Dei niiseiicordiam predicare,
B
H e o v
qui praier exspectaiionem virum talem in medio

<
eormn excilasset, cujus opera nullis jam curie prc- \
merrniur. Longo enim tempore opus erat ad per- (
versa illa luerolicoruin ronsilia exstirpanda : que
),
bealus vir celerrime Dci Patris ac Filii favore et
snncto vilaeque auctore Spirilu adjuvanlc inira pau- \ \
eos dics sustulij, omnibus baereticorum artificiis, \
ut par erat, revclatis, ferociaque compressa : quip- , \ ,
\ , \|5:pe qui sacras Litteras Veteris Novique Testameuti
, , ,
in numeralo babebat, eidoclrinam Ecclesiae et rhe
, \
lorum ariem apprime noral. Qiiare mnlii, cum eum
audirciil, aiebant: Unde est bic vir ? Angelusne est . \
quiloquilur, an untis aliquis e sanciis illis m?gnis- ; , *
que Palribus? Ac plurimum etiain de eo hilaius est , pientissiiiiiis impcralor nosfer (25-20) et tota do- , . ;
mus ejus. (27) Oinnes vero Paires, qui ad saucUm
, \
imperium administrabat, deque familia ejus scri[isit Gregorius magntts (lib. x i , epist. 46): Quorum
tamporibus hcereiicum ora coniicescuut. Sed latnen
Patres in eo couventu et consuetudinis et digniialig
rausa praefalos aliquid de caibulica profcssione. ac
simtil Gregorio nostro occasionem oblaiam csse dtrendi, qu.c de rccia docirina senlircl, band incre<!ibile vnletur. Quippe nominis ejus el vinuiis alque eloquciilise f.nuam diu Consianiinopoli prrdurasse indicat sequioris aevi scriptor Niccpbonts C.allislus . cujus verba non invilus profeiam, qnatitiuam W leinere ad Vigilii aualem I Y I U I U , qii- ad
Pelagii II lempora pertiticbant : quod IIOM unicum
ejus indiligeutia3 excmpluin esl {Hisl. Eccl. lib.
x v i i , c. 27) : KaV , inquit,
' .
,

, * \ , , \ ,
,
*
, Id est, Iiaque episcopatum veleris
Rnmcs admumtranle Vigilio novce aulem primum
Mena, deinde Eulychio, Alexandria: Apotiinari, Antiochue Uomino, Hierosoiymorum aulem Enstochio :
cum eis eliam adesset Gregoriu* Agrigentinus , tir
vitw $anctitate, eloquenlia et verilniis doctrina omnibus prope supeiior : imp. Jusiiniauus
sanclam
quiniam synodum cecumenicam coegil. Caelerum in
Aclis bujus concilii nulla Gregorii nostri, nnlla
Agrigenlini cujusquam vel episcopi vel presbvieri
aut diaconi menlio IU. Idem vero el de synodo vi
ccrluin est : cui ta<nen Grcgorium cpiscopum i t i %
terfuisse affirmalNicelasmonacbus monasterii Sin*

dii, is nempe, cujus libellum conira Lalinos edidii Canisius tom. , p. 20, ed Basnaji); Gnww
istius libelli conlextus desideralur; reperiusbmen dicilur Gonslaiuitiopoli ab apocrisiums oposioticce tedis. Qua3 autem buc speclaiitj, snnt liujfmodi : Si enim traditum vobiifnit ab apoiiolncomedere azyma , quomodo Agathon tanelmhm* pfl"
veiler, praressor cum esset sexite synodi $td> '"*
statuino imperatore, el dicinus Gregoriu$ ^'tinm episcopus non absiinuere (ptane scilicei (ermentato )? A l c u m pugiianlia scrtbant Niccp!nnisi
Nicrtas, indicium nibiloniitius faciuirt, Gregoru
nosiri roemoriam Consiantinopoli pereiuiassc : i ^ *
qiic eum in regta utbe non siue laude versaiom
csse.
(25-26) C/)d. 2, .
(27) Oinissunt hic a Leonliu fneral A^sti noiiieii, ul ca3lera atibi insignia, quemadmo<tutn ja"
a noiaviinus. llinc facliur cst, ut scribiB iidiv*-r?a
abiorini, et altor quidem , abr
scripsont, ncutur quod ib-b^bal :'^
enim luui iniperaior Tiberius Mauri ius, a
586 imperiuin adeplus, cujus uxor i:oiis?aii-*
Aug. Tiberii Aug. lilia. Hi lihpios haboere nnr *
quinqtip, Tiberium, Pelrum , PMIIIIIIII , Jnsiinnm.
Juslinianum : feininas iiom qumque, ^^""
Tbeoclislam, Cleopalram, Sapairaiu, Manaiy [\
Cangium in Famil. Byzanl. n. 10). \h*ue * ' "
liarespalalinos, an senalum designare ^/*tius, cum ail \ , in
guo est. Mequc enim senalores apud principw" "
bitabant; et farailam principis , dinini
csse, non invenio.
A l vcro, ad Justviiani nomen quod alPBW>
fl
a:,,,u
a,m
6!i
. ' ol iHam [LIVJ synodum convrnerant, postquam salu ol , \

tem ei dixerunt, atque, ut diximus, bene precaii
, ,
sunt, ad sedes quisque suas lseli rediere, muliis
Deo laudibus redditis, qui eos, a quibus amalur,

nuiiquam ncgligit, et calholicam Ecclesiam iliasam
, \
servat.
.
\
XXXVIf. Palres jam omnes Conslantiaopoli dis ,
cesserant, cum pienlissiinus impeiator noslcr quo
dara die arrbiepiscopum arcessivit, interrogavitque,
, ,
unde advenissol vir ille florenlis aetaiis, cui lanin
,
divinilus gratia daiaesset? Gui arcbiepiscopus co) ;
ram eo procumbensposl adorationem subjecil : Ma ,
gnas, picniissiirc imperator, Deo gratias agimus,
, ,
quod fides lua ct illibala religio, qua Deuiri assi , \ due colis, alquc ipsa? prcccs luae per bunc viium
, ,
ora ba?rclicorum obstruxerunt. Porro \ i r bic, d-\ ^&
mino, bospes est, atque buc ex sancla civiiaie per . , ,
venii. Enijnvero posl aliquoi dies Grcgoritim in re \, giaro ire imperalor jubel, et coram ndrnfssum sic
.
affatur : Undcnam advenisli, et qna ex iirbe quo .
ve e populo es ? Cui ille : Ex prnvincia Sicilia et
\
ex Ecclesia Agrigeniina csl servus tuus, pieirtis , \ 4
sime imperalof, qui piofectus Hicrosolyma, iudc
, \
ad prsedarissimam imperii lui urbem delalus est.
; , ,
Imperator vero : Bene, inquit, libi sit, vir Dco

cbare, bene moribus luis, beoe ilem advcnlui luo
, \
atque praesenliaa : quandoquidcm sic Deus singulis
,
aeiatibus mysieria sua iis revelat, qui enm liment
. * - Q et voluntali ejus obsequuntur : laus vero atque bo^ , , \
nor sancto noipini ejus tribuatur, qui diebus biscc
,
lalem lamque sibi accepium adminisfrum osten; *
d i l , a qno sancti Spirilus ptaescnti ope fraudes ba>
relicorum malaeque arles sublata? suot.
, xa\ . \
^M? '-?
^ .
t
'. \

,
*
tov \
. \
, -
X X X V I I I . Haec et similia ad mullas boras pirntissimus imperator (28) cum beato Gregorio liberttissime loquebalur : cum bic demiira coram eo
procidens, imperatorem ler usque ad solum ado
ravil, ac dimissus ad arcbiepiscopum rediit. Ac
dies apud eum aliquot commoralus, per domeslicum queindam imperatoris Marcianum (29) nomine
mn fsl dissimulandum, in plcrisqiie Menologiis Leontius nusquam monotbclelarum baeresim dcsignarat. Cseterum nec bene Lariria (Diss. n. 28) Jucripium csse , Grcgorium sub Jusiiniano Rbiiiosliniaiiuro bunc ab ipsis concilii lomporibus Auguluicio floruisse : nec boruin testimonium (anqu.im
slnm facit: quem ConstaniiiHis pater au( nunquani
rrccntioris aetalis plane repudiandum videri : cum
aul serius Augusliiin appellavil. Eum cnim iiequ >
id ipsurn i n Basiiiano lcgatmis, quod sa;culo X
Agalbo . M. in lilieris stiis unquam iel, nei|uePafonfeciuin fuisse scimus. Vetum et illncl animadtres concilii in Actione nlla aut in prospbonelic
Ûfndum e s l , breviarium vila; Basilhnuni ex Lcullimo cominemoraiii : cum iidcra fralreui Con<niiio expressum esse, cujus exempla jamdiu, ut
monuirau9, inierpolaia Sergii a: caeieroruni Monotbe- sianlini Aug. semper tncmineiiiil.
(28) Cod. 1, .
tcUruin n o m i n a referebant, qui subConslaiitino Po/29) Marcianum queindara memorai Simocalla,
fonaio in c o n c i l i o Constantinopolilano m damiiati
(Bistl lib. , c. 10), quem appeljat
: i b i d e m v e r o iradilum fuisse, seclam iilam in
,
'p*a >ynodo a Gregorio noslro slronue esse refu, id cst, bucem inler patricios alleclum, virutu
Ulam. I g i l u r Meiologii anclor, qui scirel Justiniaspectabilem. Aiquc huuc sub cxlremis Jnstini i u cuniKbinotmeluni xqualem corum lemporiim fuisse,
nioris lcmporibus in Orieutem cum exercitu n>isti JusiJiiiaiiuin i n Leonlio legissel, recle I I U I I alitnn
sum scribii,nec mullo posl, propler cjus leineriia^se j u d j c a v i t , quam Hbiiiolinclum, aliisque ansam
lcin, abdicare se boaoie J I I S S U D K Ea aota Juvcucio
M b u i i , u l i d e m liltcris c.unsignarcnl : qnauquam
615
S. G R E G O n i r A G R I G E N T I N i V i T A .
616
ab ipso prniissim') [LV] impt:ratore peliit , u l \ /-

sibi Roinam pt'ofic<sci, ac saixlos ei coleberiiinos
, ', ;;aposlolos venerari lircret. Ea auloni lege ct mipe \ -vator el arcbiepiscoptis abire eum Romam pssi
. 6unt, tit rursiim Conslanlinopolim redirot.
', \ <
cum Marciano amicilia el consueludo bealo Gre . 6
gorio permagna erat. Tandem Conslanlinopoli cum
\
solvisset Gregorius, Rotnam pervenit xi Kalen<!as
. Julias, adoralisque sanclorum ac celeberrimorum
!) 'aposlolorum sopulciis, cxlfrisqtie urbis sacrariis
:, xa\
luslratis, celltilain sibi qnarsivit apud pra:fVclum
?
moi>asterii Sancli Saba; (30), aique in co mona , \
sterio laluit nemini nolns, et a cujusqiie colloquio ,
omnino abstinens.At episeopi,qMOs ponlifex maxi- * ,
imis ad syiiodum miseial, Gregoiii advenlum
, , anlevrrloiant, eiqiie oinnia, (\ Gtegoiius egisset, V-wo* . exposueraut, queniadmodiim scilicel b;vreticorum
ol >
ora obslruxissrl. Inlerea diim Roina?. dcgeret Gre, ', xx\
goritis, Agrigcnli episcopus (31) illiusEcclesi;r
,
tuus cst (32). Ac sedilione in ejus urbis populo
.
dftsignare videtur : ilaqne suspicari licet, eumdem

compagnia?. ui < Falronio didici, qni loeum bunc
buiic esse, qui Maurilii aelale eliamtum sup^rsles,
toitdem vorhis aflfrrl in ComntPtilario ad T:iluil.s
intcr spalbariossive prolecioros lalcris Augnsto apRuibcnas Capponianas (pag. 55); qtianquam
parucrii : qiio ncnipe tiiulo inira donalur. Neqtie
codice admoucl iinlio ilbini c l fiie carpn. Mnaciiim ordiiiis bujtia exigua erat dignilas, ciiui inde
pbrasi<s vero in aliqno ex.niplari babei ,
legalos eliam quandoque dt-bclos cuusielt Al<uiuii se legisse osieiulit Giegoritis Polidoiius Jn $o
nus, ep>st. 9 ad Niccpborum A u g . : Audiio, inqtiit,
Grcgoriano, pag. 51.
adventu memorati legali dilectiouis ttue Arsqcii glo(32) Ne litijus qnidem episcopi nnm^n a Leoniio
rioti ipatharii,
tuagnopere gaviti tumus. Aique
esse, codicum vai ietas non levi arguiuenlo fsi; nam
idem bonoris gradus appellaet iu allem, (\u*t\\\ tn desi-ripiione biijus viixob
lur in Orietitalium Svnodica ad Tbeopbituui Atig.
ornlos babui, vt in eo, quo U S I I S C M C^jelanas,
(apud Comlief. in Manip, Orig. CP. p. 121), quo
plane desidcalur : sed uiliil magis (isloiulii. qnam
pervenire, nisi post diulurnain anilmioneuu non ^ Gregorii Magni epislola 37 libri iv quam
ad
licebal, ut coruin ordo indical, qu4 Maxiraianum cpiscoptim Syraciksarum iiusit. Sci dicebaniur : quos el in Gregorii 14, \el n i ,
pla est liaec episiola vel sublinem anui 595 vcl auic
n. m. liueris ad Loonem Isaur. el in iribus sallcm
Seplembrem anni stquoiitis : prafert cuiin intliciioPboiii episiolis luemoralos inveiiics. (V. Colel. M.
nem 12. Iloc anloin tompore Gregonus nosier BoEccl. Gr. . I I , p. 104.)
mae in cuslodia babobaiur, cau-am coram ponii(30) VeMiacc una S. Sabse appellatio lolam avor- fioe ma\iiiio dicturus , ut inlra bges. Pono liiler*
t i l (^jelani senlenliam : quml argumonlum a Lan- ad Maxiiuiajiuiii mi^sa}, quod is i q Sicilia vicf>
cia neglccltim esse iuiror. Nam si Grogohus uoccrerel poniiiicis ntaxinu, u l apparet ex episiola
ster Roinam vcnii Jiisiiniano Aug. supnstiie, quo
7, lib ri, ejusd^m magni Gregorii. Ea vero sunl li"paclo bospiiem Koma? inveuire poiuil beguincmim
jusmodi : Euplus prmentium poriilor Eutamtn
S. Sabae, cuin babas nullam coloniam exlra Pal.eAgrigenlinm civiiatis episcopum, suum fuisse wemolinain emisisscl, nc; monacbi ejus Roman m i - rat genitorem, mairisque $uce re* apud eum plnriwe*
gramli causam etiamium babuisseni? Niniiruiii Greindical mansiste. Qtie.n, quoniam iniesiatum anent
gorius Romam venisse dicemlus osl au. 553, quo
cs$e defunclum, ideo el ret mulerna* sibi peltl debtre
jain conciliutti absoluiuin eral. Is anuus a morle
reslitui, el anie dicii ephcopi palris sui te ptrmnii
Saba; vicesiiuus primus nuiuerabatur : qui auiein
substamiam adipnci. Qun de re fraiernitati
bunc proxime coiisecuttis cst, anniis fnil, quo Sajuiprwcepli serie depulamus, quatenus diligenterc*bailxNovain Latiram apud lliorosoyma receperunt,
ret addiscere, ei si quid apud pradiclam EccitM*
quoque, t i l ait Cyrilliis Scylhopolilanus, - D de rebus vialris ipsius htvenin poiuctii, siquidtm
6^ , id esl, finem nihil
quod anie dicto Enpto ralionabUUer po**[
habuit bellum, quod conlra pieiatcm cxciiatuiu fueral
obu*tere> ei secundum suam lacial portionem
(iu Vila Sab;c, n. 90). Quare anle Gregorii adventui. Proinde el de rebus palernis, quas anle epticoluin monasierio Sabailaruin constitiiendo lempus
patum dignoscitur Itabunse, ti eus ia jn% Eccksif
Roniauis defuil: pnrseriim cum moiiacboruiii luga
suic quolibet tnodo non tr<m$lulit, et qnanlvi* '
coeperit anuo 596 quo eos Gcorgius Origeniamis e
lioni eju legnliier scit competere, ui salisferip'**"'
Maxima Liura cjocii; nec in loiigiiiqiias leiras suimmineat. / omniuo el contra rulionem ti contu
bilo aufiigeriut, sed ,
noslruin probntur csse propohiltnit^ si qui ea
motttem OUvarum, dcinde vero per regiones, jutte competuiu, resiuui uc aaiisfieri denegemus.
u l idem Cyrillus scripsii (ibid. . 88);
ergo luec frateniilas ma impiere (eslincl, ul **pruqiiarum, qiia*. magis dissiije esscul posueino adi- scnpto porlitori ad nos denuo ex hac re nulln r las, exisiiinandmn csl.
meuudi necessitas imputtaiur. I\am quodbeaia recorAlveroaniiu589,quonosGregorii in urbnn advendalionis decenor nostcr prcFceptnm direxeral, *
luinconsignamus, eral in Avenliuo Cf//a nova, dequa
tapso eo omnes res etu$ ECCICSHB
renianereni, hoc
anle Loonlii liisloriam iusius disseruimus; iu eaqne ideo eum credimus pracepisse, ne per eas adhucamGregoriuni versalum csse, facile quisqtiu concedat.
piins deperiret. Nuncveru cequum et*e pensamus, *t
(51)Cod. 2 nou babet qua? filium pairis cutpa non ingravet; sed fraieruMit
tauien lcguntur euarn in codice bibliotbecce Bou
tux dispentatione quidquid ei legaliter polcsl cow
r
6i7
S. G R E G O R I I A G R I G E N T I X I
VITA.
CIS
', exoria, alii clegerunl sibi Sabinum presbylerum,

- alii Crcsccniinum diaconum. Euplus vero, qui liiui
. \
cral archidiacoiuis, ei [LVI] populi pars potissima
- \
lam ex urbe quam cx agro, eumse velle profiicban! ,
lur, qui Domino placuissct, et qucm sibi acecplum
*
ipse denionslrasset.
, \ \ ,
, .
'. \
X X X I X . Posl bnec selccii viri ex Ecclesia aliiquc
. /. \ e dioecosi primores Romam omnes riavjgaruiii u>
' ,
cdnsilio, ui ab ipso pontilice maximo episccpum
' * (33) sibi desigiiari poslularent. Profectus auiem
\
una est Charilo eliam beali Grcgoiii palcr. Enim. , \ \
vero pontifox niaximus ul cos advenisse novit, orn ,
nes in conspecltim stium venire jussit : qui cum
. , \ , ^ ingressi esscnt, eumquc adorassent, Sabini qtiidim
fautorcs cx una parlc, ex altera Crescentlni asse ol \ ,
cla constilerunl, qui vcro cum Euplo senliebnnt
*\ \ , ! \
crteiique omnes e dioeccsi ptimores populi el clcii
' ,
uliimuin sibi locum sumpscrunt. Jam cos ponlifex
, .
maximus inlerrogans : Quem, inquit, e civibus vestris episcopum vobis constilui vuliis? Qui vcw
; \ ,
* , a Sabino erant, Sabinuni pctebanl, addenles : Hunc
\ volumus, domine. Simililer qui Crcsceutino stude6\ , \ - bant, illura sibi dari poslulabant, illud pronuntianlcs : Hunc nos amamus, domine; alqui bi quidem
, . \ ;' ^, \ oTSsic, illi sic claniabanl. Tum ponlifex maximus ad
^.
\ * Euplum arcbiiuacouum ct ad Cbarilonem ac rciiquos conversiis : Vos vero, inquit, filii mei, quid ad
, , ,
; \ , \ - Q bacc dici is, aut quid vobis videlur ? A l i i primum
ad pedes provoluli, lum surgcnles hoc per Ch.ri
toucm responsum dedcre : Nos quidem, Paler vc , ,
, * ncrandc, illud in ore babcraus : c Nec quisqnam
. > , sumil sibi bonorero, seJ qui vocalnr a Deo ( 5 4 ) .
Ac Deus ccrlc, ut vult, accedenlibus domiui ac
\
, * , Palris iiostri prccibus, quae illi valde acceplas suut,
- rerum noslrarum curam geret, ac paslorem pcr
.-jat. manus tuas dabil, a quo regamur, Ergo pouli \ , fex maximus advocala eorum (urba, qui Sabino
* ' , - quique [LVII] CrcsccDtino favebanl : Unura inquit,
consilium simul inilc bonum, ut communi consensu
* ,
jxtere, coniequatur. Vides, opinor, episcopani, qui

iuuj Agrigenli decesserat, bunc ipsum Lusainum
CSM : quandoquidcm et filius de adeunda pairis
teredilaie ab ejus mone stalim cogitare debucrit ;
t i ipsa Eusanii mors in siiperiora tempara referri
AOQ possii, rcpugnanle Pelagii proxime defuncti
oecrtio, quo boua Eusanii, simul alque obiisset,
Eft-tesia: Agrtgctilinae allribuebaniur. Ipsam autem
coniroversiain Maximiano delalam essc, qtio tempore Gregorius noster Rornae detinebalur, declaral
iam appellaiio Ecclesias Agrigentinne siue ulla epiopi meniione, a quo sane, si afluisset, bona illa
repeleuda erant.
Num vero Euplus bic Eusanii filius idem sit atqic is, quein Leontius archidiaconum appellat, d i Jodicari uon polcst. Neque enim nomen tanti esse
fcbet, propierca unum euindemque vinim ulroin tbco lesignari arbitrcmur : praesertim cum
nomen i n Sicilia familiare essel propler Eup\ marlyris Catcanensis memoriam, cujus Acla
-^lgaTit Colelerius (Mon. tccl. 6'r. 1.1, p. iO^).
e
PATROL.
GB
XCVi:i.
Alium Euplum memorai item Gregorius in epistola

U libri i .
(53) Gum Siculac EccIesiaB ea aclate metropoliiam
in insula non baberent, sed cum agnosecrent, qucm
et pairiarcbam babebant, pontificem maximum, ut
jain Pirrus ostendit (Sic. Sacr. t. I , disq. 2 ) ; in
cpiscoporum eleclione, si forte minus coiivcniivnt,
ab eo pelere solebaul, ut ipse episcopum, quoin
maxime idoncuin crederet, aucloriiaie tua designarei. Exemplum buic simile exbibet nobis Gregorii
Magni episiola 22 libri , ad nobiles Syracusauos :
Laudis veslrcc lestimonium, quam direxislis, gerit
episiola, quod electionis vos onera sapienter dectitiasse signiftcat . . . $ed quia clero ei plebe Erxle&ite
Syracusanct Agalho, abaliquibus autem aller eligiiur:
hunc qui clero et plebe electus est, ad no$ iterutu
venire necesse est; ul utrixaue cominus con$liluti$ ille,
qui Deo ptacuerit, et utilior visus fuerit, ordinelur.
(34) Ad Hebr. v, 4. Sed in vulgalo exeiuplari
legimtis, \ , clc*
t
20
619
GREGORIl
AGRIGENTINI
VITA.
650
postulelis quemvultis, el unanitnes bocetiam spe- \ , >

ctetis. c Ut habeal bonum lesiimonium (35), > si- . 01
cut scriplum est. A l \[\\ sprclO pontifice maximo,
, \ majores lurbas multa obcreciando excilabanl.
.
X L . Ut vcro pomifex maximus impudenlcm eo'. * ,
rnm sedilionem vidit, ira incensus e conspeclu suo
;
omnes ejici jussit, ac rogandi causa ad se iu posle , \ rum redire veluit. Idciu tcrlio post die Euplittn
\ '
arcbidiaconum cl Cbarilouem ac CiEleros e clero t t
\ ^ xa\
popufo, qui cutn bis senlicbanl, convocavit, el$ic
\ ,
esl affalus : Vobis, fratres, quid vidctnr de bis,
, , -
quos scdiliosi illi ei turbulcnti bomines elegenint? ! \ ;
similes eorum profeclo sunt, inepli aique inuliles.

Arcbidiaconus vcro el Gbarilo respoudcrunl: Opus
. , * boc, Doinine Deo cbarissime, quod jam diximns , ^ , \ ,
non ab bomine neque per bominein, sed Jesu
, ' .
Ghristi indicio el signilicalione complcndum csl.
. *
Itaque Dcus ipse, qui puram religionem, qui assi- ; ,
duas preces tuas videt, quid libi de nobia statuen- ,
dum sit, demonstrabil. Responsum ponliiex maxi- ;.
mus commcndavit. At cum ob banc rein angoreiur,
. "
nou multo posl quadam nocle ccinil ia sonanis \ <: ;,
viros binos aposlolot utn babilu, qui sic eum allo' '. *
querentur : Gur dolorc aflGccris, quod de Siciliae

episcopo Siculi illi bomincs dissidoanl ? Sane quos

deduxerunl, indigni plaac suni, qui iniiientu-r. ^ \ ;;
A l esl bic in urbe bospes vir quidam pius, cui no * , raeu Gregorius, isque in monasterio Sancii Sabse
. ": iv
bospilatur; qui ubi audivil, viros illos buc ad ,
ventsse, e monasterio aufugit, in quo erat, ct C . 6.
\ ,
in (3C) monasterio [LVIII] sancli Erasmi (57) se
, , /',
abdidil. llluc igilur mitle qui bomincin ad le dcdu\ ' cant, aique bunc cum episcopis, qui apud le aunt,
. ;>, ':
Gonsccralum in Siciliam cum orlhodoxo cjus urbis
\ , >
populo proficisci jubc. In eo enim sanclus Doi Spi
riius requievit, atque is est, quem poiissimum
.
civitas illa requirit. llaec cura dixissent, boniinis,
\ ;
quem inlermedium adduxerant, lineamenta ipsi
. ,
babiiumqun ostenderunl, nec plura addenles ex
\ aJ*
oculis ejus evanueruni.
/ * ' , ^'
.
X L l . Poniifcx maximus cxpergefactus, cum tutus
'. \
, ( ;
trenierel, Marcum abbatcm, qui lum foric in urbem vcnerat, ac primores Ecclcsiae ad se vocavif, ^ \ :),
Y.OL\ ,
^'',
ct quae sibi in somnis vlsa essent, ct quaiHuin ex
\ ^, :
aposlolorum aspectu coborruissci, illis cxposnii.
, \ * .Cui Marcus abbas : Deum, inquit, laudibus cele .;, , bremue, Pater vcnerande, qui preces tuas non ne1
(35) l T i m . i n , 7. Ipsa atitem vcrba Aposioli

smit, \
.
(3f>)_ Scriplum quidem iu cod. I erat, '.
, pro scd scribae, opinor, iinperitia, qui non animadveriil, syllabam illic coulractioite omi$sam, quu^ ferc apice inscriplo indicari
solel boc modo . Neque enim ignoiiim in
tirbe S. Erasmi monaslci iimi, cujus non scixiel in
libro Pomilicali nieniio l i l . In Adeodalo qui ptnlilicatum niaxim iin ccpil aiii:o625 I gi I I I I N : Set ei
**QtiQblcrium Sancti Eratnii siium i.i Cwlio v.-.cnie
t/i quo crevisse visu* esl prirdictus vir sauctissimiss

muliis iwvis (vdificiis augmentavit. Nunc vero, ruiu
ct templum vi moiiaslerniui \eiustas d*lcverii
Graica MipTest iiiscriplto, quani Fabrcllits quidcm
ex ipso lapidc maiicain cdidil ( p . 757, n. 629). al
cx codicc monaslerii Sublacc.iisis inlcgram
IiabiMiius iu Auecdoti* lernriis ( . IV, . ^) woa
sine inlerprolis anliqui Laliua Iran^lalione : quan*
qiiam ulruinque cxemplum alio cget iuleiprcli
iiitcfligi possii.
(37) !u cod. I ,
f
C21
S. GREGORII A G R I G E N T I N I VITA
, ' glcxil, nec misericordia? siwc experlcm le ess$

passus est, iino libi dcclaravit per sanclos suos,
1
quae ia gregc tuo a le Geri oporleret. Illo vero
. \ Malim proiopresbyierum Ecclesiac ac duos epUco \ ;
; . ;
p>s, qui a synodo veneranl, ad Sancli Sabae mo ' , \ ; ,
naslerium misit. Qui cum ibi Gregoiium uon inve ,
nisseni, a prxfecto sciscitali sunt, quidnaro faclum
. *0 ,
essel de bomine, qui illicerat? Audiloque, biduo
, anle e monaslerio il!o cxiissc, ct in monastetium
' .
Sancli Erasmi migrasse , ipsum seculi, beaium
, \ Grcgorium in monasterio Sancli Erasmi invcne ' runt jam abiro parantem : qui ut eos procul vidit,
. \ ; ct episcopos agnovit, in borlum aufugit et inler
,
arbores laluit. A l illi ingressi praefecium urgent
. \ - rogantque, ubinani vir ille s i t , quem bospiteiu
- babebat. Praefeclus Iixsitans bortari eos, ul paulis ; per suslineaiil, dum inquirat; se illum, ubi iuve,
neril, ipsis tradilurum. TUID in borlum descondit,
, , \ alquc ibi euin inter olera lalentem invenil: itaquc
.
viin bomini adbibens, Unde, inquii, buc venisli,
, \
cum sub judice sis, ac le viri lales perquirant ?
,
Abilo binc, el contra accusalorcs tuos ic defende.
, ! \
Gi egorius vero ad ba2c ne verbum quidem rcspon{ ; ", - dil. Ubi deraum in aulam ascendii, yiros illic se \ > . - denles reperii; qiscm ut videre episcopi alque
. agnovere, accurrcnles ambo, ad pedes ejus se pro , * volverunl: quippe viderant Coustanlinopoli, cum
. , \ - synodus eo coacla essel, quanto curo bonore Palres
, ^ omnes \enerabanlur, el quanli idem a piissimo
ctiain imperalore iiebat. Porro Gregorius quoque
C corain illis procidens, Ignoscile, inquil, mibi, Pa; , \
trcs sancti; malus plane ct sccleslus egd sum:

quid lam exigui bominis causa vos deraittilis?.Illi
. \ \
[ L I X ] aulcni cum surrexisenl, Grcgorium ambo
; , ,
osculali, baec addidere : Gommunie Paler ac prin * ccps nosiri ordiuis, qui aposlolico in tbrono se ;
dct, nos famulos ejus domcslicos te vocalum m i sil, ut cuin adire velis. Paret Gregorius, cosquc
, \
seqnilur.
: ,
, * ,
* .
. ,
XLH. At dum bi redibanl, Marcus abbas ponli/ fici maximo lolam Gregorii vilam exposuit : quo, x i \ , \ ^ modo a puerilia Deo se dicassel, quanta cjus
\ , \ ' mansuetudo ac lenilas essel : u l ipse enm divinilus
adinonilus Uierosolyma deduxisset. Gontra Marco
. \
$ ) - abbati ea pontifex maximus narravit, qupe Conslanliiiopoli iu synodo per eum perfecla fuerant, utque
* ejus opera ha?rclici coerciti ac silere coacti. lnierea
,
. \ episcopi, et cum bis Gregor.us, adveaere. H U D C
vero, ubi ingressus ad pedes procidit, sic ponlifex
; , \
maximus allocutus csl : Tempore ades, Gregori
, \
fili : Deo laus tribuator, qui te nobis, Oli, probe
,
, , cognilum esse v o l u i t : sane quscunque de le audivimus, ea el vidiraus. Tum surgens sancto eum
; \ . \
, \ * osculo salutavii, ct sedere jussit; utqoe eumdem
conlemplatus est, ejue lineamenra agnovil, quem
%\ ^
i l l i osienderant sancti viri, quos in somnis vidarau

Gregorius vero caro paululum respexissct, videi
cvxtp ^ .
(24
ex adverso sanclum Marcitm, ad quem assurgens , \ \ ^

illico accurrh, ei ad pedes ejus provolotus, muhis
\
ctim lacrymis a i l : Magnam lua causa Deo graliam
liabeimis, Paier venerande; lu quippe saluiis nosirae , ,

auctor faisii : le duce dalum esl, ul sapientiae iler
. /.
lenerem. Yere prxnuniiasli fore ul le in hac vita
,
pro meo desidcrio ceroerero; nec fefellisli, Pater
0 , .
aancte.
'. \ ;
XLUI. Talia Grcgoriuin com abbaie commemo , :rantem sermone admodum longo, mirabanltir ora . , ;
ncs, ac simul cum ipsis flebanl. Subinde pontifex
,
maximus secedere caHeros, alque unum Gregorium
\ \
cum Marco abbatc ac duobus episcopis nonnultis \ ;
que aliis mancre jussil : alque ad cuin convcrsus,
\ :
Gregori, inqtiit, llli, Doininus nosler Jesos Cln islus
sanclis apostolis ejua ad nos dcmissie, prasidero ,
te designavil sanctaa, calbolicse, magnx Ecclcsia*

Agrigenlinoruin, u l pupulum illum pastor regas.
'
Quippe le potissimum locus illc requiril, quo lua
,
.
opera quac suporsunl populi illius reliquix conserventur. Gui Grcgorins rceponsum dedil bujusmodi: ,
domruc, niihi, quseso, ignoscc : ncque enim is . ,
sum cgo, qui tam Iremcndo minislerio par esse
.
possiin. Cum eum liibiloininus poniifex maximus
bortarclur, nc Oeum sibi adfuiurum dubitarct, ut- , , ,
que meniiiiissel gravem iis poctiam non defuisse, ' ::\.

qui repugnassenl; lcmporis sibi aliqtiid dari Gregorius peliil, anlcquam senlentiam illi suaiti rursus , \
apeiiret. Tum abbuiem secuttis in cellulam cjus . > ,
concessit, [LX] alque ibi noclcm tolam insoinnes ,
ambo exegerunl. Vole!ial anlcin Givgoiius iiule . , '
aufugere in Hispaniam (58). Cutterum ignorabal \ , ,
etiain lum paremem quoque ipsius ibidcin csso
cutii nliquo populo. Cui abbas : Nostine, inquit, . \ , ,

fili, doniiiium Gbariionem palren tutnn buc cuui
,
calcris orlbodoxis civibus advetiisse, el apud com ;
nrnncm parcnloni noslrum ponliiicem maxiinum
inagna esse in gralia? Haec ut audiil Giegorius, , \ .
in ioluil plurimum, ei fugnm ab urbe magis medi- \ ; , tabalur. At abbas interpellans : Gavc, inquit, fili,
ne Dei iram accendas : tiosii profcclo, quid libi , olitn praeccperit beatus illc scnex, apud qucin annos \ ' qualuor vcrsaltis cs : alqui ipse ctiam, ul ciclcra ;, \ :,
, wX \ de le, ila boc quoquc Deo munslrante cognovil,
si quid conlra ausus esses, libi pro divino favore ^ ' . /. / *
;
iram et exUium iinniinerc (39). Ad baec vero Gre ,
gorius acquicvii. Nic muhoposi ponlifcx inaximus
* .^ ^
Siculos oiimcs in domuni ponliiicalem coaclos sic
; '
Cbl allucuius : Ecquid dcnium de coinmuni salule
^* * vcslra deliberaslis ? cui Euplus anbidiaconus el
, ,
Cârito boc responsuui dedoie : Nobis quidcin
.
nibil esi, quod opponaiuus (40); boc soltim adB
dhuus, (|uud libi Dcus oslcudcril, id de nobis

staiuito.
XLIV. Cum aulcm poiHifcx maximus a Marco
(58) Graice alii qnoque scripscrc, ut
Pauln a.l Hom. xv, 28 : ' '
. Siepbauus de Urb. \
'. " , \
\ . ( V . }
(VJ) Cod. 2, .
(0) Cod. 2, " :.
625
C26
ruxz)p , \ \ abbale scivissel, Cbarilonem Gregorii parciileifi

, , esse (nemini quidem indicarat, scd utrumquc ipse
. * considerabat, ac de simUiludine eorum mirabatur),
(ertio post die convocalis rursum Agrigentinne
;
\ , \ civiiaiis clero et populo el dioecesis primoribtis,
Omnes, i n q u i t , roonachi atque omries erbia
,
Ecclcsiae supplicatione indicta procedent nobi \
4 scum ' in templum principis aposlolorum : ibi
* \ - qucm Deus indicio aJiquo designaveril (41), is paciiice consliluetur. Proccssit aulem univcrsa civiias
, . \
, \ obsecraliouibus et psalmis inlcnta; alque ubi in
principis aposlolorum teniplum pervenit, jussus c?4
,
Gregorius in amboncm asccndere, el inde sanctum
,
Evangelium pronuntiare : quod quidem lanla vocis
: . \
. \ - suaviialc fecil, u l populo admiralioni fuerit. Post xal , ,
\ ,
, \ \
. \ \
.
.
, \
,
.

\ / , \
\
. \ ' Q
,
^/ \ .
*. . \
,
, \
, \ \ \
.
, ,
, . \
* ,
,
,
quara ponlifex maximus precationem solemncm

absoivit (42), ct conversus ad populum salularc
signum super eum dextra descripsit, e sancto aliari
columba exiil, el iu Gregorii capilc consedil (45).
Quo [ L M ] viso prodigio lam singulari oruncs ob*
slupefacii : Gregorium Umcn nec paler ejus ncc
alius quispiam ex AgrigentiniS agnovit. At gavisi
omnes sunt, qui cives ejus erant, ct ex co die
ainare cum omncs coepcrunl quotquol e Sicilia
erant, ne dum Agrigenlini. Poslridie vero ejus diei
summo mane biiii cpiecopi, qui a synoJo vetteraHt*
cum convenisseut, Gregorium episcopum Agrigenliuac Ecclcsiae consecraverunl, eumque clerus omnis ct primores dioeccsis laeti, graliis Deo aclis*
suscepere. Romae autem decem praetcrea dies posl
consecralionem ejus manserunt, quibuscum etsanclus abbas f u i l , qui et Gregorium boriari noit
destitii ut inolestias el calamiiales impendentea
forti auimo loleraret.
XLY. Per id lempus Cbarilo nocle quadam exsurgens ad cellulam venit, in qua sanclus Gregorius
el sanctus abbas Marcus degebanl, pulsaloque ostio
cum ingressus essct, invtnit ambos de pietaiig
studio disserentes; quorum ad pcdes procidens,
Deo, tnqutt, preces pro me fundile, Patres sancli;
magtio cnim moerore conficior filii nici causa, quen>
amisi. A l bealus Marcus: Nomie, inquit, libi ego,
Gbarilo, de lilio tuo prxdixij fore aliquando in bao
vila, ut cum videres?lla plane es, respondit i l l e ;
; - D verum ex quo lc hic vidi, desiderio quodam ardcu

singulari amliendi aliqnid a te, quod super filio
IVoJ, , ' '
.
meo solaiium afferal. Hic bealus Grcgorius valde
.
suaviler annueral, ea a palre suo audiens. Marcus
(41) G o d . 2 . \ .
(42) G r a c i appellant,' ciim pliires procaiioimm formulae, alicra post alleram, proimn/i.inhrr. I n corum Eucbologio invenies ( p . 2 ) :
-
, qure siiut prccs pro pace. Ibid. (p. 8 ) :
'/
^ '\ .
1\% L Con*tmemaralione* diftint. C;i'lcrum bic
a L**ontio p r e e e s illat designanlur, qu;c pcraclo
s^cnftcio, m o d o siugulae, moiio piurcs aditiiiitnr :
qiti r i l u s pcrantiqtius cst, ol in ulrOMue Ordiue
Komano, De missa^pouiiftcaU, a Mabillouio cdilo
indicatur. (Ord. i , n. 2 ! ; Ord. t i , n. 15.)

(45) Prodigii hujus opiuionem ac memoriau)
apud Agrigenlinos perduiasse, indicat cpluoiba
qu?e apud eos iu Gregorii imagiaibus appingi solct.
Siinili spccie imaginem Panornii csse, narrat Pirrus (Sic. Sacr. t. I , Nol. Agr. n. 5 ) ; nisi quod columba ad aure*> iuquil, insusurrare vidtiur. Tum
addil : Quamvis h(vc iit specics sancii Gregorii
Maijni, forte eam pielor Gfegorto nosiro adjlcert
vviuity quem columbnm delaptam coelitus diximus, ct quem alii pictoret dcpingere tolili sunt cum
cvlumba capiti immlnenic*
627
C28
vero abbas Dixi, inqttit, libi, frater, si quid i n - (*:) ,
currisset mali filius tuus, non ideo Deum lacrymas .
, , , \
tuas negleclurum. Verum, praenumiavi tibi, in
hac vila u( iilhim tnura videas, concessum est. ,
Simul bealns Gregorius eprecopus eom appellans: ,
.
Num praeierea, inquil, domrire mi, pueri, quem a
- ,
te amiseum dicis, reater vivil? Cui Cbartio : Nae,
domine, Dei munere vivii, at ob filium vebemeuler , , |];
angitur. Rursum tlle : Quantitm, aii, elapsura est , , ,
temporis, ex qwo amisislis ? Ilrc vero : Tres, i n - . *
quil, el decem annos oo jam caremus. Solari igilur ' ; \
eura bealus Gregorius coepit quam aptissimis vcr- , ' . "
bis, el senlenlias qitasdani addere subobscuras :
deinde, ne longior sim, exsurgcns ad palris pedes . ,
, ,
ee abjcoil, ac multis cum lacrymts el fletu ingenli,
Ignosce, inquit, mibi, paier, quaeque in te admisi, ^
remitte. Ex boc euiin die de misello filio too sine ,
cura te essc volo : ego ille gum. Tum surgens pa- , *

l i i s sui co.Iuni complexus inbaesil; el flevcre ambo,
quanlum quisque pcr vires potuil. Ubi \ero mo- ^ * . \ , \
dum aliqucm flelibus posuere, abbas Marcus ulrumque [LXII] alloquens : Lacryinis, a i l , ci gemitibus ,
. ,
parcite, ac laudem potiits Deo ambo reddilc, qui
* ,
vos bodie loco conjunxit. Subjecilque Ctar i t o : Gralias ago, Pater, Servatori noslro Jcsu ,
Gbristo per l e ; tuis cum precibos perfecttun sit, \ . \ *
quod nobts praedixeras : ac subindc considetitcs ,
usque ad auroram de ccelestibus animi bonis disse- , , ' . , ruerunl.
~ \ .
X L V L Ul vero illuxit, omncs, qui ad Agrigen . , *;
tinam Ecc!esiam perlincbant, ponliliccm niaxinium
' cl;
adiermit veneratique sunt; quos illc sic est allo , \ >
culus : Eccc de vobis quod ex Dei voiuntale erat,
\ ^ ?
pcrfcclum esi, quemadmodiiin ipsi ex mysterio illo
, > singulari cogiiOYislis, quod diebus bisce in ocuiis

vesliis eniluit. Hic ulique vir Deo admodum cbarus
:.
e s l : feslrum jara est, fraires, u l iili optimorum
, ,
cousilioruin auclori laaquam palri rcvcrcnler alquc
\
amanlcr parealis : boc igilur omuino praslate, m
. .
diclo ejus semper audienles siiis. Cumque illi boc

omnes reccpissent (44) se omnino prjB.siiiuros,
, \ ,
poalifex roaximus cum binis episcopis, qui synodo

intei fueranl, fausla illis precatuR, bcalum Grego, ;
rium bis verbis Iradidil : c Dominus noster Jesus ^ ;<^
Cbrislus boc vobis indulgeat, u l idem unantmes :
seaiialis ad gloriam Dci Palris cum sancto Spit iiu
in sxcula sazculorum. Amcn. > Et Amcn oninibus . . \ ilerantibus, eos i n pace dimisil, uno ex episcopis, , ,
cui nomcn Felix, adjuncto, qui eum in ibronosuo \ . *
collocarct. Gbaiitoni vcro subjecil: Ecce (ilius luiis,
, * w
in qno scnecius tua requiescel : sed hxc quo per ^ , ^
tincrcnt, i i , qui Cbarilotii aslabaui, non pcicc .
pcrunt.
'. \
X L V I I . Jam vero navigium ingrcssi, Homa sol '> .
vcrunt xvu Kal. Seplcmbies, ac in Siciliani pervc Tftere iv Idus Seplembres, apud raiiormiim cxposili.
(44) Cod. 2, .
S. GREGORII
AGRIGENTINI VITA.
6(> , -
.
, \ , \
. ,
.
,
\
, * ,
, \ ,
, .
, , ,
,
,
. \
,
,
.
"
,
,
.
'.
' ;
.
,
, C
,
.

' ,
, .
,
'
" I V Reg. , 14.
(45) Aiiiiquus bic erai mos, u l praeler monacbos
ipsa ciiam sacra virgines bonoris causa obviam
prodireni episcopis, ut paulo post Agrigenii quoque facluin leges. Gregorius Nyssenus in epislola,
qtr.e leriia esi iiuer novas, quie a Zaccagnio editas
sunl, idcin sibi conligisse nirrat, cum ad Ecclesiam suam sive a concilio Gonstanlinopolilano,
bi%e ab exîlio rcdiil. Sic enim posl redilum slalim
n
u
*

-, * . Id
est ; vero inlra porlicum progressi, haud procul
iimine fuimus, videnius ignis rivum in ecclesiam
influeniem.
Viryinum enim chorus ardentes cera
lampades in mantbus getlanles ad eccletiai introiium
elicr aliis ordme succedenles processerant, facibus tmdequaqne emicantes.(Z*cc Coliecl. . V. p. 564.)
Quse monasieria apnd Panorniilanos sub lim-m
saeculi v i jam constilula cssenl, recensuit Pirrus
lio N o t . Pauorm. ad an. 590, 4) : caque appellabanlar I . S. Tbeodori, I I . S. lladriani, I I I . S. Hermae, I V . SS. Maximi et Agalb;e, V. Pracoritaiium,
vel Praelorianum : alque borum oninium in Gre-
63
Magno autem cuio lionore eo accepil episcopus

PanormiUnorum cuni ipso clero et populo civilaiie
universo, alque omnium nionasteriorum viris feminisque (45). [i.xm] Quippe roulta audierant de
viri v i l a ; iiaque niagno plane gaudio dedueebaut.
Jamqup. urbem ingrediebalur Gregorius, com se vir
quidam monachus intulit lepris obsitus, et aiiUquam ille in leroplum inlrarec, ad pedes ejus se
abjpcil claraans, c i rogare ccepit : Serve Cbristi,
iuiscrere mei, atque ab eo pete, u l me supplicio
boc lcvare velit, quo graviter cructor. Quen ille
respiciens, Crede, inquit, fili, omnia a Deo flerl
possc ; ilaque libi dico : In nomine Domiui noslri
Jesu Gbristi ab boc die sanus eslo ex morbo, qm
te nunc ambit alque urit. Jlle vero subila sanalione
lcpris purgatus est, el carnem babere visus tanquam pueri minuli, quemadmodum alias comigisse
in Rcgum Ubris lcgitnus . Porro omnes limore
corrcpii sunl, lam novum in itionacho prodigium
mirautes, ac Deo laudem tribuenles, eraique una
omnium vox : Bene Deo dicarous, qui unu* mira
per eos facit, a quibus aroatur*
1 6
X L V I I I . Mansere aulem propria ia domo, qua>

sancti Georgii dicitur ( i 6 ) , et ab anliquis lemporibus Ecclcsiac Agrigenlin erat, Liberlinus appellala. PosUjuara ires Paiiormi diesexacli, clepisoopi
ac iralrum socieialc orones exbilaraii fuere, beaius
Gregorius, salote cpiscopo el fralribus dicta, Panormum reliquil, et secundo usue vento, inlra
biduum ad ilumen, quod Agrigenli suburbia allull
Emporiun appellala, bora diei oclava perveniu
Agrigeiilinis jam omnibus notum erat, civcs suos
advenisse cum cpiscopo, cui Gregorio nomen esset:
qua de re mirali, vebementer iudoluerant. Nam
alierum e duobus illis, quos meiuoravimus, epi&copum suura fulurum arbilrabaniur, et exspecla-
goiii Magni cpislolis menlio fit. Porro ex iisdcm

eliam, non uimm ibidem sanclimonialium raouasteriuin fuisse constai. (V. ep. 6, lib. v.)
Erai vero Panonni tum lcmporis episcopus, non
Yiclor ille, ut ego quidem arbilror, ad quem aliquoi Gregorii Magni epistolae exstanl, sed decessor
cjus Agaibo, dequo ideio Gregoiiussiue ulla morlis
nola uieminii libro iv Dialog., ca. 57. Dialogos
enini ab eo absoluios circa aunuin 595 plerique
omncs fateniur : alconlra prima Gregoni episioia
ad Viciorem inissa esi indiclione 15, id esi bienuio
post scnpiionein Dialogorum (lib. v, ep. 6). Itaquu
Victor apud Pirrum (iu Not. Panorra.) ab aniio 5tt0
removendus videtur.
(46) Pro Georgii invenit Gajelanus Grcgorii. At
codex ulerque Basilianus habel . Advs
porro illae appellanlur, quod episcopi
Agrigenlini mancipio essent. Nomen aulem illis
indilum videiur a primo Agrigenlinorum episcopo
et mariyre, qui Liberlinu* diclus esl. (V. Cajet.
SS. Sic. t. I , p. 20.) Godicein Pirrus nescio qucin
biblioibeca? Vaiicanie memoral, in quo annoiaiuin,
aedes basce ad porlam Caiinensem fuisse, ubi
deinde lemplum S. Gregorio dicaium est. (In Nol.
Agrig. n. 5.)
611
S. GREGOPJl A G R I G E N T I N I
r-iirorum obsliwla qiiiesccrent : miranlibus saiie

|.] ciinctis Patribns, (anliim illi graiiae cx divini
Spiriius lumine esse impertitum. Ac mulli eiiaui
ex iis, qur aritea imer hserelicos ccuscbantur, ex
vo db\ quo illis Gregorius silenliuin indixit, formula cxhibiu aut libello dalo ad oribodoxam caIbolicx Eccli*si profassionem rcdierunl. Nec vero
caeleri ab eo die, ac po>i illam dispulaiionem verbtim u 11niu cum oribodoxis de dolosis suis vanisquc sermonibus interserere ausi sunt, dedecoris
inemoi es, quo affecli fuerani.
X X X V I . Sancia illa synodo ad exitum perducta,
omnes admirari Gregoriuro coeperunt, omnes bene
illi precari, ac simul Dei niiseiicordiam pradicare,
qui prwter exspeclationem virum talem in medio
VITA.
^,
,
.

, , , &

.
\ \ , ,
.
AC7'. ,
\ , &
, \
3
\
( :
*
),
\ \
\ *
, \ ,
\ , \ 0 , , ,
, \ 4
. \
; ,
, -
H e o v
eortim exeilasset, cujus opera nullis jam curis prcmer< nlur. Longo enim letupore opus erat ad perversa illa brerclicorutn ronsilia exstirpanda : qiue
bealus vir celerrime Dei Palris ac Filii favore el
snnclo vilaeque auclore Spii ilu adjuvanlc intra paucos dics suslulil, omnibus bxrelicorum arlificiis,
ul par erat, rcvclalis, ferociaque compressa : quippe qui sacras Liileras Veleris Novique Testaraeuti
in numeralo babebat, etdoctrinam Ecclesiae el rhelorum artem appriihe norat. Quare mulli, cum eum
audirenl, aiebant: Unde esl bic vir ? Angelusne est
quiloquilur, an unus aliquis e sanclis illis m?gnisque Palribus? Ac plurimum etiain de eo hitaius esl
picnlissiirms iinpcralor nosler (25-20) ei lota do- Q .
mus ejus. (27) Oinnes vero Palres, qui ad sanctain
, \
imperium adminislrabal, deque familia ejus scripsit Gregorius magnus (lib. x i , episi. 46): Quorum
litmporibus hwreticum ora conticescunl. Sed lamen
Palres iu *?o convenlu el consueludinis ci diguilatis
catisa praefalos aliquid de caibulica profcssbme, ac
simul Gregorio nosiro occasionem oblatam csse d i rendi, qu.e de r c r U docirina sentiret, band incnidibile vnietur. Quippe nominis ejus ct vii lulis atque eloquenlia? fatiiam diu Consianiinopoli prrdurasse indical sequioris vi scripior Nicepboi tis f,allislus . cujns verba non invilus proferam, quanquain L* lemere ad Vigilii aciatein reiulit, quai ad
Pclagii 11 lcmpora perlinebanl : quod non unicum
ojus indiligenti* excmphim est {Hist. Eccl. lib.
x v n , c. 27) : Ka\ , inqnit,
' .
,
^
, \ , , ,
,

. l d est, Ilaque episcopatum veleris
Romas admimatrante Vigilio, novce autem primum
Mena deinde Eutychio, Aiexandrice Apolltnari, Aniiochue Uomino, llierosolymorum aulem Enstocltio :
cum eis eiiam adesset Gregorius Agrigcniinus , vir
vitas sanctitale, etoqueniia el verilaiis doclrina omnibus prope superior : imp. Jnsiiniauus
sanctam
quiniam tynodum cecumenicam coegil. Gaetcrum in
Aclis bujus concilii imlla Gregorii nostri, nulla
Agrigenthii cujusquam vcl episcopi vel presbyieri
aut diaconi meiilio lit. Idem vero el de synodo vi
ccrtum esl : cui lamen Grcgorium episcopuiu i n n
terfuisse aflirmat Nicetas monacbus monaslerii Stndii, is ncmpe, cujus libellum comra Lalinos edidit Canisius tom. m , p. 208 cd Basna^.); Gracns
islius libelli conlextus deeideratur; reperius timen dicilur Constaininopoli ab apocrisumxs aposielicce sedis. Quae autem buc speclaiit|, sunt liojfinodi : Si etiim tradilum vobis fuil ab apostotiscemedere azyma , quomodo Agathon sanctitshnni p<'*
vetter, praressor cum essei zcxtce synodi sub pstaniino imperatore, et dicittus Gregorius Agrigenlinus episcoput non abuinuere (pane s'ilieei ferwf"talo )? A l ,cum pugiianlia scribant Niccpbirusf
Mcelas , indiciunP iiibiloniiiiua faciunl, Gregorii
nosiri raemoriam Coustanlinopoli porentiassc : i ^ qiic euin in regia urbe non hine laode. versaium
osse.
(15-26) C/)d. 2, .
(47) Oinissum bic a Leonlio fueral Augnsli nonien, l caeiera alibi insignia, quemaduiOilum jani
a'noiavimus. Hinc factm csi, ut scib iiidivr-a
aljioriiil, et aller quidem , abr v-m
scripscril, neuti*r qnod di-bobal : '
enini luui iniperaior Tiberius Mauririus, ab a"
586 imperium adeplus, cujus u x o r fnit l.oiib^t^"
Aug. Tiberii Aug. lilia. Hi libpros babuerc mir s
quiiiqne, Tiberium, Petnim, P;mluni , Jusimnm.
Jtislinianum : feiirinas iietn ((iiiiupte, Ana^ * !
Tbeoclistam, Cleopafram, Siqiairain, Mariam
Cangium in Famil. Byznnl. n . ! 0 ) . llMie at- liares palaiinos, au seiialum designare vi.lti^rii l.ôi'tius, cum ail \ , in
guo est. Nequc enim senalores apud principem
bitabant; el familam principis , diccam
esse, non invenio.
A i vcro, ad Justwiani nomen quod aiuaei
1
10
,aM
S. C R E G O R I I A G R I G E N T I N I V I T A .
6!i
. ' ot 'lam | L I V ] synodum convenerant, poslquam salutem ei dixerunt, alque, ut dixiinus, bene precait
, \
sunl, ad sedes quisque suas laeli rediere, mullis
, ,
- Deo laudibus reddilis, qui eoe, a quibus ainalur,
iiunquam negligit, el calholieam Ecclesiam ilhvsam
, \
serval.
.
'.
X X X V I I . Palres jam onmes Constanii&opoli dis , #
cesseranl, cum pienlissiinus imperalor noslcr quo
dam diearcbiepiscopum arcessivii, inierrogavilquc,
, ,
unde advenissct vir ille florenlis aeiaiis, cui lanla
, divinilus gralia daiaessct? Giii arcbiepiscopus co/) ; ram eo procumbenspost adoralionem subjccil : Ma \ ,
gnas, pienlissiirc iinperalor, Dco gratias agimus.
, \ ,
quod fides lua c l illibala religio, qua Dewri assi , \ B dtie colis, alquc ipsa preces tuae per bunc viruro
, ,
ora b.Trcliconnn obslruxorunt. Porro \ i r bie, d-\ $
mino, bospes est, atque buc ex sancla civiiaic per . , , venit. Enimvero posl aliquoi dies Grcgorium in re \, \ - giaro ire imperalor jubet, et coram adm?ssum sic
.
afialur : Undenam advenisti, el qna ex nrbe quo . ve e poputo es ? Gui ille : Ex provincia Sicilia c i
\ ex Ecclesia Agrigentina csl servus luus, piciais , \ sime imperator, qui ptofectus Hierosolyma, iudo
* , \ , \
ad praedarissimara imperii lui urbem delalus esl.
; , ,
Imperator vero : Bene, jnquit, libi s i i , vir Dco
' cbare, bene moribns tuis, bene item advcnlui tuo
> , atque praesenliae : quandoquidem sic Deus singolis
,
aelatibus mysleria sua iis revelat, qui cum timenl
-. - Q et volunlali ejus obsequunlur : laus vero atquebo , 5- , \ nor sancto nomini ejus tribualur, qui diebus biscc
, \
lalem lamque sibi acceplum adminisfrum oslen * * d i l , a qno sancli Spirilus praesenli ope fraudes ba>
reiicorum malaeque artes sublala? sunt.
, \ .
^
* .
\ \

,

\
. \
, -
XXXVIII. Haec et similia ad mullas boras piontissimus imperalor (28) cum beato Gregorlo libenlissime loqucbalur : cum bic demum coram eo
procidens, imperatorem ler usque ad soluin ado
ravil, ac dimissus ad arcbiepiscopum rediit. Ac
dies apud eum aliquol commoralus, per domcsliGum quemdam inoperaloris Marcianuni (29) nomine
mn rst dissimulandum, in plerisqne MennlogiiS D

scripiiim esse , Grvgorium sub Jusliniano Rhmolaicio floruisse : nec boruin testimoiiiuin lanqu.uii
ivct niioris a?ialis plaue repudiandutii videri : cnm
id ipsum i n Basiliano lcgamus, quod saiculo X
fojifecliiin fuisse scimus. Verum el illnd aniinad"riûdum e s l , breviarium vitae Basilhnum ex Lco j i i i o expressum esse, cujns exfinpla jamdiu, ut
nionuiraua, inlerpolala Scrgii ac caeterorum Monolbeieiarum n o m i n a rererebant, qui subGonsianiiuo Poponaio in concilio Constanlinopolilano ni damnali
w m : ibidem vero Iradilum fuisse, seciam illam in
psa synodo a Gregorio nostro strcnue esse refulalam. lgiiur Me/ologii auctur, qui scirel JusiiniatuniHbinotmelum xqualein coruin temporuni fuisse,
(i iusiifiiaiiujii i f i Leoutio legissel, recle nun aliuin
*>ê p i d i c a v i i , c\uani Hbinoiinelum, aliisqiie ansam
VntWil, u i \ d e m liiicris cunsignaruul : qtiaiiquain
Leontius nusquam monoibclelarum baeresim dcsignarat. Ca?leruni nec bene Lancia (Dis$. n . 28) Juslinianuro bunc ab ipsis concilii (omporibus Auguslum facit: quem Conslaniimis paler aul nunquam
aul serins Augustiini appellavil. E U I I I cnim nequ *
Agalho . M. in lilleris suis unquam < ief, iiei|uenitrcs concilii in Aclione ulla aul in prospbonelic
ultimo cominemoraitt : ciim iidom fratreui Coi.staiitini Aug. semper inemiuerint.
(28) Cod. 1, .
(29) Marcianurn qiiemdaro memorai Simocalla,
(Hi$t. lib. , c. iO), qiiem appeljativ
,
, id est, bucem inler palricivs allcctum, viruhi
spectabilem. Aiquc hunc sub exlremis Jnslini i u nioris lcmporibus in Orieulem cum exeicilu niis*
suni scrihh, nec multo posl, propier ejus lcineriiaicm, abdicare se bouoie JUSSUIIK Ea D O U JUVCUCIU
615
S. GREGOtUr AGRIGENTINI
VITA.
ab ipso pi'nlissiiTT) [LV] imporalore p c t i i l , ut ^ ^/^

sibi Romam prolicisci, ac samtos ct cclebrnimos
, ' , \ [>apnsttilos venerari lircrrt. Ea auleni lcge ct hnpc \ rator et arcbiepiscnpus abire eum Romam pissi
. \ .eunt, i i t rnrsum Conslanlinopolim redirlt.
', \ cum Marciauo aniicilia et consncludo bealo Grc^ .
gorio permagna eral. Tandem Conslanlinopoli cum
\
solvissct Gregorius, Romain pervenit xi Kalen<?as
v . Julias, adoralisque sanctorurn ac celeberrimorum
?1 'aposiolorum scpulcris, catcMisque urbis saciariis
/ , \
luslrolis, cellulam sibi qua?sivil apud prscfcclum
,
irtouasierii Sancti Sabae (50), alque in eo mona
, \
slerio laluii nemini nolas, et a cujusque oolloquio ,
omnino absliiiens.At episcopi,qwos ponlifex maxiw ,
inus ad synodum miseiat, Cregoiii advenium
, , antevrrUManl, eiqtieoinnia, quae Gregorius egisset, ^ <> ^ . expostieranl, qiieniadmodum scilicel luLWticorum
ol ora obslruxissrt. Inlerca dnm Roinai degercl Grc, ' , \
gorhis, Agrigenli episcopus (31) illius Ecclesia? mor , -
luus cst (52). Ac sedilione in cjus urbis populo
.

dsignare videtur : ilaque suspicari liccl, eumdem

compagnitf. u l fx Falronio didici, qiri loeum bunc
liunc esse, qui Maarilii aUale elianilutii sup^rsles,
tolidem verbis aiT*rl in Commeuiario ,ul T . - I I U J I . I *
iriter spalbario.-isive prolecloros latoris Augnsio apHtiibciias Capponianas (pag. 3 5 ) ; quanqtiam dc
parncrii : qtio nempe lilulo inira donalur. N<que
codice adnioncl initio illum et fi >e car*r<\ <
enim ordinis liiijus exigua erat dignilas, cum iude
pbrasis vero in aliqno tx*mplari bal>et ,
legalos eliam quandoque d bctos consieL Al<uiuti se legisse Obtmdii Gregorius Polidorius Jnsuo
nus, cpisl. 9 ad Nicepborum A u g . : Audito, iuqtiit,
Girgoriauo, pag. 51.
adventu memorati legali dileeiiouis lum Arsqcii glo(52) Ne bujus qnidem episcopi nom*n a Leoniio
rioii spatharu,
magnopere gavisi tumus. Aique ess* eodicum varieias non leviarguiiientoesi; nam
idem honoris gradus appellaet in allero, queni in desn ipiione bujns viiaeob
lur in Orienialium Svnodica ad Tbeopltiluni Aug. oculos babui, ei in 0 0 , quo usus esi Ojelanus,
(apud Combef. in Manip. Orig. CP. p. 121), quo
plana desidcalur : sod nibil magis o>tcud(l. qua>
pervenirc, nisi post diulurnain ambhioncuu non " Gregorii Magni epislola 57 libri iv qnam ill<* ad
licebat, ut eorum ordo indical, qm
ijaxtriManiiiu efiiscopum Syrai'iu>artm iutstt. Sci dicebaniur : quos el in Gregorii I I , \el m ,
pla esl baec epUlola vcl sublinem anni 595 vel auic
p. m. lilieris ad Loonem Isaur. et in tribus sallom
Septembn m auni s<queulis : pra;fert euim imliciioPhoiii epistolis tnetnoratos inveiiies. ( V . Cotel. i / .
nem 12. lloc auloin tempore Gregorius uosler HoEccL Gr. l . I I , p. 104.)
mae in cuslodia bab^balur, cau-am coram ponii(50) Vel bajc una S. Sabx appellaiio tolam a.vorfic.e ntaximo diclurus , ut iulra Ifges. Porro liiler^
t i l Gajelani senlcniiam : qund argumeuliiin aLanad Maxiniiamim missa!, quod is iq Sicilia vicf>
cia neglecluni esse miror. Nam si Grogoriiis 110- gereret poniifiei^ niaximi, n l apparet cx episiola
sler Roinam venil Jnsiiniano Aug. supcrsliie, (juo
7 , lib 11, ejusdm magni Grogorii. Ea vero sunl Impacto bospitem Romae tuveuire poiuil iiegiim<Miiini
jusmodi : Euplut preesenlium portitor Eu$anitn
S. Sabae, ciim babas nullam coloniam exira Pal.eAgrigenuncc civilaiis cphcopum suum fuitte memosimain emisissol, nc* monacbi ejus Roma:n nnrat genitorem, mairisque stue res opud eum plurima*
grandi causam eliamuim babuisseni? Niiuiruiii Greindicat mansiste. Quetn, quoniam itHestalum astertt
goritis Romain vcnisse diceudus esl au. 555, quo
este defunclum, ideo el res malemas sibi petildebtre
jam concilium absoliiiuni eral. Is anuus a morle
reslimi, et ante dicii episcopi patris sui $e ptrmnii
Sabai vicesimus priimis numerabalur : qui auiein
subslaniium adipisci. Qua de re fraiernitali iuet AK
bunc proximc consecutus est, amuis , quo Sajuspracepli urie deputamus, qualenus diligenler cu*
bailseNovaiii Laiiram apud Hieroso'yina receperiint,
rei addiscere, el si quid apud pradiclam
ECCUM^
quoqne, ul ait Cyriltus Scyiliopoliiaiius, - & de reb:i$ matri* ipsius invenin potuerit, siquidtM
, id esl, finem nihil <j/, quod ante Aiclo Euplo ralwnabUiter pws.'
habuit bellum, quod conlra pielulvmexciialum fuerat
obsistere, ei secundum suam [aciat ptnlionem rwri(in Vila Sabx, n. 90). Quare anle Gregorii advenlui. Proinde el de rebus paternis, quas auie episcottim monasterio Sabaitaruui constiliieiido tenipus
patum diguoscilur habunse, si eus iii.jm Eccleii*
Romauis ileluit: pra^serlim cum moiiacboruin luga
$u<c quoltbet modo tion tr<ui$iulit ei quaninm porcoepcrii aimo 596 quo eos Gcorgius Origenianus e
lioni eju* UgvlUer scii competere.ut satis/ieri
Maxima Liura cjecit; nec in louginqiias terras suvnmineat. ISum omnino el conira rationemet
bilo aufngerinl, sed , iu
uoslrum probatur esse proposiium, si qui M ,
mouleni Oiivarum, deinde vero per regioues,
jusie compeiunt, resitiui uc tatisfieri denegewus. I'd
ut idem Cyrillus scripHit (ibid. 11. 8 8 ) ;
ergo hccc fraleniiias lua impiere [cstincl, ut supra*
quaium, qua? magis dissiiae esacul posireuio adi- scripto poriiiori ad nos denuo ex huc re iiulln ivlas, exisiiiiianduin csl.
meundi necessiias impouaiur. ISam quodbeata reeorAtveroanuo589,quonosGregorii in urbem advendationis decezsor notter prceceptum direxeral, wt
lumcoiisignamus, eral in Avenlino // noya, dequa
lapso eo omnet res eiu$ Ecclesxce remanereat, hoc
anteLconlii bisloriam iusius disscruimus; 111 eaque ideo eum crcdiuus pracepiite, ucper eas adkucamGregoriuni versaluin essc, facile quisquu coucedat.
plius deperirei. Nuncvero mquum esu pensamui, *
(51) God. 2 non babet qua? filmm pairis culpa non iitgravel; sed Iraiernita '*
lauien lcguntur etiara in codice bibliolhecx Bou
mce dispemutione qvUquid ei Ugainer pcietl
9
617
S. GREGORII A G R I G E N T I N I V I T A .
C18
', exorfa, alii clegerunl sibi Sabinum presbylerum,

- alii Crcscenlinum diaconum. Euplus vero, qui tiun
. \
eral archidiaconus, ei [LVI] populi pars polissima
< \ tam ex urbe quam cx agro, eumse vellc proliieban ,
lur, qui Domino placuissct, el quem sibi acccptmn
ipse demonslrassel.
, \ \ ,
; 5 , .
'. \
X X X I X . Post baec selecli viri ex Ecclesia aliiquo
. /. \
e dioecesi primorcs Romam omnes naviâruni 10
' , cdnsilio, ui ab ipso pontiiice maximo cpisccpum
' * (33) sibi desiguari poslularenl. Profectus aulem
\
una cst Gbarilo etiam beaii Grcgorii patcr. Enim. , \ \
veroponiifex niaximus ul eosadvenisse novit, om ,
nes in conspcciiim stium venirc j u s s i l : qui cum
. , \ , ^ ingressi esscnl, eumque adorassenl, Sabini quidcm
\ , \
fautores cx una parlc, ex ailera Grcscenllni asseclic conslilerunl, qui vcro cum Euplo sentiebant
\ \ , \
CTleiique omnes e dioeccsi primores populi el clcri
: ,
uliimum sibi locum sumpserunl. Jam cos ponlifex
\ , .
maxhnus interrogans : Queoi, inquit, c civibus veslris episcopum vobis conslilui vuliis? Qui veio
; \ ,
, a Sabino erant, Sabinuro pciebant, addenles : Hunc
volumus, domine. Similiter qui Crescenlino slude \ \
! , \ - banl, illum sibi dari postulabant, illud pronunlian, . ^ , \ lcs : Hunc nos amamus, doniine; alqui bi quideni
. sie, illi sic claniabanl. Tum ponliiex maximus ad
\ Euplum arcbiiliacouum ct ad Cbarilonem ac reiiquos conversns : Vos vero, inquit, Olii mci, quid ad
, , ,
; 01 \ , \ - Q baec dici is, aut quid vobis videlur ? A l i i prhnum
ad pedes provoluli, tum surgenles boc per Chariloncm responsum dedere : Nos quidcm, Pater vc , , \
ncrandc, illud iu ore babcmus : Nec quisquani
, '
. > > , \ sumit sibi lionorem, seJ qui vocatur a Deo ( 3 4 ) .
\ - Ac Deus cerle, ut vull, accedentibus domiui ac
], * , \ Patris nostri prccibus, quae illi valde acceplae sunl,
& - rerum nostrarum curam geret, ac paslorem pcr
nianus tuas dabit, a quo regamur. Eigo ponli.
\ \ , fex maximus advocata eoruro turba, qui Sabino
* * , - quique [LVII] Crcsccnlino favebanl : Unura inquil,
consilium simul inite bonum, ul commuui consensu
,
4
pefere, conseqnatur. Vides, opinor, episcopum, qui

iiun A g r i g e n l i decesseral, bunc ipsura Eusaiiium
tste : quandoquidcm et iilius de adeunda palris
luerediiaie a b ejus morie statim cogilare debucril ;
ti ipsa E u s a n i i niors in superiora tempora referri
non possit, ^rcpugnante Pelagii proxime defuncti
decrelo, q u o bona Eusanii, simul alquc obiisset,
EcdeOae Agrigenlinae atlribuebanlur. Ipsam autein
conlroversiain Maximiano delalam essc, qno tempore G r e g o r i u s nosler Rornae delinebalur, declarat
etiam a p p e l l a t i o Ecclesiac Agrigentiuae sine ulla epifteopi n i e n t i o n e , a quo sane, si affuisset, bona illa
repeleuda e r a n t .
Num wero Eupius
bic Eusanii filius idem sit aiq*e i s , quem Leoniiua
archidiaconum appellat, d i jodicari n o n p o t e ^ t . Neque enim nomen tanii esse
otbet, u t p r o p i e r e a unum euindemque vinira ulroqe i n I b c o d e s i g n a r i arbitremur : pra3serlim cum
id Domen i n Sicilia faniiliare essel propier Eupti m a r t y r i s Caieanensis memoriam, cujus Acla
'olgavil C n e l e r i u s (Mon. EccL Gr. I . I , p. i9'2).
P A T R O L . GB
XGVIII.
AHum Euplum memoral item Gregorius in cpistola

44 libri i .
(53) Gum Sicula3 Ecclesiai ea sclale melropolilatn
in insula non baberent, scd cum agnoscerent, qucm
el pairiarcbam babebanl, ponlificem maximum, ut
jam Pirrus ostendit (Sic. Sacr. t. 1, disq. 2 ) ; in
cpiscoporum eleclione, si forle minus convcniivnl,
ab eo pclere solebanl, ul ipse episcopuni, quom
maxime idoneuui crederel, auctoriiaie sua designaret. Exemplum huic simile exbibet nobis Gregorii
Magni epislola 22 libri , ad aobiles Syracusanos :
Laudis vetlroe testimonium, quam direxhlis, gerit
epi$tola quod eleclionis vos onera snpienler dedinasse significat . . . sed quia clero el plebe Erclesia?
SyracusancB Agntlio, abaliquibus autem altereligiiur:
huiic qui clero et plebe electus est, ad nos iierum
venire necesse est; ut utrhque cominus consltiuiisjlle,
qui Deo placuerit, et utilior visus fuerit, ordinelur.
(34) Ad Hebr. v, 4 Sed in vulgalo exemplari
Ifgimus, , clc,
9
20
619
s>. G R E G O R I l A G R I G E N T I N I V I T A .
650
postuletls quemvullis, et unaniines boceliam spe- \ ,

ctetis. c Ut habcat bonum lesiimoniuin ( 3 5 ) , > si- .
cul scriplum est. At
spreio ponliflce maximo,
, \ majores lurbas mulia obireciando excitabanf.
.
XL. Ut vcro ponlifex maximus impudenlcm eo'. ,
rnm sedilionem vidil, ira incensus e conspeclu suo. 3
omnes ejici jossit, ac rogaudi causa ad se in posle , \ rum redire veluit. Idcm tcrlio posl die Enplttin
'
arcbidiaconum ct Gbarilonem ac caeieros e clero el
\
populo, qui cum bis seulicbant, convocavii, et$ic
\ ,
esl aCTatus : Vobis, fralres, quid videlur dc bis,
; , , -
quos scdiliosi illi ei lurbulenii bomiucs elegertml? \ ;
similes eorum profecio sunt, inepli alque inuliles.

Arcbidiaconus vcro el Gbarito responderunl: Opus . , * boc, Doinine Deo cbarissime, quod jaiu dixiiuns , ^ , \ ,
iion ab bomine neqtie bominetn, sed Jesu
\ * , * Ghristi indicio el signilicalione coniplcndum esl.
.
Itaque Dcus ipse, qui puram religioncm, qui assi- , \
duas preces tuas videt, quid tibi de nobis staluen- ,
dum sil, demonstrabii. Responsum pontiiex maxi- ;. \
mus commcndavil. At cum ob banc rem angereinr,
\ . "
nou roullo post quadam nocle ccniil iu somnis \ : ,
viros binos aposlolorum babilu, qui sic eum allo' \ '
querenlur : Gur dolorc afliccris, quod de Siciliae

episcopo Siculi illi bomincs dissideanl ? Sane quos

ii dcduxerunl, indigui planc suul, qui inilientur. ^ \ ;
A l esl liic ia urbe bospes vir quidam pius, cui no * , nieii Gregorius, isque in monasterio Sancti Sabaj . "
bospilatur; qui ubi audivil, xiros illos buc ad ,
Tenisse, 6 monaslcrio aufugit, in quo eral, et C ''- .
,
in (36) monasterio [LVIII] sancli Erasim (37) se
, , ,
abdidil. llluc igilur mille qui bomincm ad le dcdu\ /. '
cant, alque bunc cum eptscopis, qui apud le sunl,
. ' ;>,
consccratum in Siciliam cum orihodoxo cjus urbis
, *>
populo proficisci jubc. In eo enim sanctus Dci Spi -' *
liius requievit, alque is est, quem poiissimutn
. :
civitas illa requiril. l l x c cura dixissent, bominis,
\
quem inlermedium adduxeranl, lineamenla ipsi
. * ,
babiuimqua osienderunl, nec plura addentes ex
\ ATJoculis ejus evanueruni.
/ * ", ^
.
'. 3\ \
X L I . Poniifex maximus cxpergefactus, cum luius
, (
tremerot, Marcum abbalcm, qui tum forlc in m
bem vcncral, ac priinorcs Ecclcsise ad se vocavii, ^ \ ;),
\ , sitA*
ct quae sibt in somnis visa essent, ct quanlum ex
\
aposloloruin aspectu coborruisscl, illis cxpostiii.
, \ * -,Cui Marcus abbas : Doum, inquil, laudibus ccle ; , , breroue, Patcr vcnerande, qui preces tuas uon nef
(35) l T i m . , 7 . Ipsa autem vcrba Aposloli

Stinl, \
.
(36)_ Scriptum quidem iu cod. 1 erat,
, pro sed scribae, opinor, iniperitia, qui non aniinadvertil, syllabam illic contractione omi$sam, q u fere apice inscriplo indicari
solet boc modo . Neque enim ignoium in
uibe S. Erasmi monaslerhun, cujus non sciuel in
libro Pomilioali niemio l i l . In Adeodalo qui prnItlicalmn niaxim;ui ccpil aiii:oG25 l.-gi.mis : Scl ei
mQHQiterium Saucti Lrasmi siium i.i C&lio t:.vn:e
t/i crevisse visu$ est prirdictus vir saciissimits

muliis iwvis adificiis augmeniavil. Nirnc vt*ro, cuu
ei lemplum vi inonaslertum veinsias dtlcverit,
Giacca hiipMOSt inscriplio, quam Fabrellusqindew
cx ipso lapidc niaiicam cdidit ( . 7 5 7 , n. 6i%^
cx ciulice mo;iasierii Sublaccusis inlcgram jaiU
babiMiius in AuecdoiU termiu (. IV, .
uan
sine inlerprolis anliqui Lalina Iransiaiionc : <|uau>
quaiu ulrumque exempluiu alio c g o l inlciprcb*,
i n l c H i g i possil.
(37) 1 ii cod. 1, .
K
C21
n
62?
, ' gtexil, ^ iuisericordia? siwe experlcm le ess$

passus esl, iino libi dcclaravit per sanclos suos,

quoe in grege tuo a te fieri oportcret. IUc verp
m. \ hlalini proiopresbyierum Eccleshc ac duos episco \ ;

pos, qui a synodo veneranl, ad Sancli Sabae mo ' , \ ,
naslerium misit. Qui cum ibi Grcgorium uon inve ,
nisseni, a pracfecto scisciiali sunt, quidnara faclum
. " , esset de bomine, qui illic eral? Audiloque, biduo
6 , \ ante c monaslerio illo exiissc, cl in monasieiium
' .
Sancti Erasmi migrasse , ipsum seculi, bealum
, \ Grcgoriura in monasterio Sancli Erasmi invcne ' runi jam abire paraniem : qui ul eos procul vidil,
. \ ct episcopos agnovit, in bortum aufugit ct iuler
,
arbores laluil. At illi ingressi praefecluni urgent
. \ - roganlque, ubinam vir ille s i t , quem bospilem
- babcbal. Prnefeclus bxsilans bortari eos, ut paulis ; per sustineant, dum iiiquiral; se illum, ubi iuve , neril, ipsis Iradilurum. Tuin in bortum desccndit,
, , \ alquc ibi euin inter olera lalenleni invenil: haquc
.
viin bomini adbibens, Unde, inquii, buc venUti,
, \
cum sub judice sis, ac te viri tales perquirant?
, Abito binc, el conlra accusalores luos lc defende.
, !> \ Grcgorius vero ad baec ne vcrbum quidem respon ; ", - d i l . Ubi deraum in aulara ascendii, yiros iilic se \ > . - dentes reperit; qucm ut videre episcopi alque
,. ' agnovere, accurrcnles arobo, ad pedes ejus sepro ,
voiverunl: quippe videranl Gouslanlinopoli, cuio
. \ , - synodus co coacla esset, quanto curo bonorc Palres
, ^ oiuncs venerabanlur, ei quanli idera a piissiino
ciiam imperalore iiebat. Porro Gregorius quoque
b C
illis procidens, Ignoscile, iiiquil, mibi, Pa
; , \
trcs sancti; nialus plane cl scclestus egd sum:

quid tain exigui bominis causa vos demilliiis
. \
[ L U ] aulcni cum surrcxUsenl, Gregorium ambo
; , ,
oscuiaii, baec addidere : Gommunis Paler ac prin ccps nosiri ordiuis, qui aposlolico in ibrono sedet, nos famulos cjus domesticos le vocatum m i ;
sil, ul cum adire volis. Paret Gregorius, cosque
, \
seqtiitur.
> ?, , ' .
* .
\. ,
X L H . At duni bi redibanl, Marcus abbas pdnti fici maxiino tolam Gregorii vilam exposuit : quo, \ , \ ^ niodo a pueiilia Deo se dicassel, quanta cjus
\ , \ ' mansueludo ac lenilas essel : ut ipsc etim divinilus
admonilus Ilierosolyma deduxisset. Contra Marco
.
. $ - abbali ea pontifex maximus narravit, q u Conslanliijopoli in synodo per eum perfecla fuerant, ulque
*
, ejus opcra ha?rclici coercili ac siiere coacli. lnterca
episcopi, et cum bis Grcgorius, adveaere. Hunc
. \
, \ vero, ubi ingressus ad pedes procidit, sic ponlifex
maximus allocutus cst : Teropore ades, Gregori
, \
, * , - fili : Deo laus iribuatur, qui te nobis, Qli, probe
, , cognilum esse v o l u i t : saue quaecunque de te audi \ . \
vimus, ea ti vidimus. Tum surgens sancto eura
, \ '
osculo salutavit, ct sedere jussil; uiqne eunidem
6
conlemplaius esl, ejus lineamenra agnovit, quem

illi oslenderant sancli t i r i , quos in somnis videraL
* : .
Gregorius vero caro paululum respexisscl, tidet
c
B I adverso sanctum Marcum, ad quem assurgens

illico accurrii, el ad pedes ejus provololue, mtiUU
cum lacrymis a i l : Magnam lua causa Deo graliam
babeimis, Paier venerande; lu quippe saluiis nosirae
auclor faisli : te duce dalum est, ut sapicntiae iler
lenerem. Yere prxnuniiasli fore u l te iu bac vila
pro meo desidcrio cernerero; ncc fefellisti, Paler
aancte.
X L l l l . Talia Grogoriuin cum abbaie conimemorantem sermone admodum longo, mirabanttir oranes, ac simul cum ipsis flebant. Subinde ponliicx
maximus secedere cxteros, alque unum Giegorium
cum Marco abbatc ac duobus episcopis nonnultisque aliis mauere jussit : alqtie ad eum conversus,
Gregoii, inquil, fili, Dominus nosler Jesos Gbristus
sanclis apostolis ejua ad nos demissis, praesidero
te designavit sanciae, calbolica?, magnx Ecclesiai
Agrigentinorum, ut populum illum pastor regas.
Quippe te potissimum locus illc requirit, quo tua
opera quac sup<TSunl populi illius reliquix conscrventur. Cui Grcgorins rcsponsum dedil bujusmodi:
domiite, mibi, quseso, ignoscc : ncque eniiu is
sum cgo, qui tam lremcndo minislerio par csse
possim. Cum eum nibilominus poniifex maximus
Jiorlarclur, nc Deum sibi adfiiiurum dubiiaret, utque nicminisset gravem iis pocuam non defuisse,
qui repugnassenl; lcmporis sibi aiiquid dari Gregorius peliil, amcquam seiitenliaui illi st;am rursus
aperiret. Tum abbitem seculus in cellulain cjus
C24
& , \ \ ^
\
, ,

.
,
, .
'. \ ;
$, . , ;
,
\ \
\

,

'
, .
, tva
. * ,
*
.
* , , ,
' :.'.
"
, \
. . ^ ,
concessit, [LX] alque ibi noclcni lolam insomnes ,
.
ambo exegerunl. Volelial aiilcm Gregorius inde
aufugere in llispaniam (58). C&lerum ignorabal \ ,
,
eliam lum pareuiem quoque ipsius ibidcm esse
. , ,
cuiu rcliquo populo. Gui abbas : Nosline, iuquil,

fili, doniiuuin Gbariionem palre.n tuuin buc ciuti
,
caicris orlbodoxis civibusadvcnisse, el apud com ;
nrtmcm parcniera uostrum pontiiicem niaxiintii
inagna esse in gralia? Ilaec ul audiil Giegorius, , \ .
\ ; , in ioluil piuriinum, ei fugam ab urbe niagis inedi *
tabalur. At afcbas inierpcllans : Gavc, inqiiit, fili,
,
ne Dei iram accendas : tiosli profeclo, quid tibi
\ ' olim piseccperil beatus illc scnex, apud qucin aunos
, \ :,
qualuor versalus cs : alqui ipse cliam, ul cxlcra
, ^ \ /de le, ila boc qtioquo Deo munslranle cognovit.
si quid coiilra ausu^ csses, libi pro divino favore ^ T '*>
~ . . ^ '
;
iram cl cxUium imminerc (59). Ad lisec vcro Grc , *
gorius acquicvil. NL-C inuho posl ponlifcx inaximus
* .?,
biuulos omiics in doniuin pouliiicaleni coaclos sic
; '
esl allocuitis : E( qnid donium tle comiuuni salule
\ ^ " .vcslra delibcraslis ? cui Euplus arcbidiaconus el
, ,
C arito boc rcsponsum dedore : Nobis quidcm
.
niliil esi, <|uud oppoiianius UO); iioc soltun ad:
diiuus, quod lilii Dcus osicndcril, id de nobis

biaiuilo.
XLIV. Cum aulcm ponlifcx maximus a Marco
(58) Graice alii qnoque scripscrc, ut
Paulu a.l Hom. xv, 28 : ' '
. Siepbanus de Urb. \
rjTj
'. " .
\ . (V. !.}
() God. 2, .
(50) Cod. 2, " :.
&5
C2B
, \ \ abbaie scivisset, Cbarilonem Gregorii parciilerti

, , \ csse (nemini quideni indicarat, scd utrumquc ipse
. ' considerabat, ac de similUudine eorum mirabatiir),
;
(eriio post die convocatis rursum Agrigenitnae
' \ , \ civilalis clero et populo el dioecesis primoribus,
, Omnes, i n q u i t , roonachi atque omnes wbis
, Ecclcsiae supplicatione indicta . procedent nobi 4 scum in lemplum principis aposlolorum : ibi
\ - qucm Deus indicio aliquo designaveril (41), is pa, . \ ciiice conslituetur. Processil autem univcrsa civiias
, \ obsecralionibus et psalmis intcnta; alque ubi in
,
principis apostolorum templum pervenil, jussus cH
, \ Gregorius in amboncm ascendere, el inde sanctum
. \
Evangelium pronunliare : quod quidem (anta vocis
. \ - suavitaic fecil, ol populo admiralioni fuerii. Poet \ , , ^ quara pontifex maximus precationem solemnem
\ ,
absolvit (42), ct comrersus ad populum salutarc
, \ \ signum super eum dextra descripsit, e sancio aliari
. \ \
columba exiit, el in Gregorii capilc consedit (45).
- Quo [ L M ] viso prodigio tam singulari omncs ob*
. stupefacii : Gregorium Umcn nec paler cjus ncc
. alius quispiain ex AgrigenliniS agnovit. At gavisi
, \ omnes suut, qui cives ejus eranl, cl ex co die
,
ainare cum omncs cocp<!runt quotquol e Sicilia
' . \. erant, ne dum Agrigenlini. Poslridie vero ejus diei

suinmo mane biiii cpiecopi, qui a synoJo veuerantv
\- cuin convenisscut, Gregorium eptscopum Agrigen/ , \
ihix
Ecclcsiae consecraverunt, cumqtie clerus om\ \
nis ct primores dioeccsis laiii, graliis Deo aclis,
. \ ' Q suscepere. Romse autem decem prsetcrea dies posl
- consecralionem ejus manserunt; quibuscum etsan , ctus abbas f u i l , qui et Gregorium borlari non
desliiil ut nioleslias el calamitates impendenlea
zh . forti animo toleraret.
\ .
XLY. Per id lempus Cbarilo nocte quadaro ex'. \
surgens ad cellularo venii, in qua sanclus Gregorius
,
1 , el sanctus abbas Marcus degebani, pulsaloque oslio
, \ - cum ingressus essct, invenit ambos de pielaiig
studio disserentes; quorum ad pcdes procidcns,
\
Deo, inquit, preces pro me fundile, Patres sancli;

, , magno cnim moerore conficior filii nici causa, quen>
amisi. A l beatus Maicus : Nonue, inquit, libi ego,
\ , .
Cbarito, de lilio tuo prsedixi* fore aliqiiamlo in liaa
,
vila, ut cum videres?ha plane cs, rcspondit i l l e ;
, ,
4
; - D verum ex quo te hic vidi, desiderio quodam ardcu

N o i , , ' '
singularl andiendi aliquid a te, quod super filio

meo solaiium afferat. Hic beatus Grcgorius valde
\ .
suaviler annueral, ea a palre suo audiens. Marcus
(41) God. 2 . \ .
(42) Graici appellant,' cuiu pluree preraiiomim formula?, allcra post alieram, pronunlianlur. I n eorum Euchologio invenies ( p . 2 ) :
^
, qure suul prcces pro pace. Ibid. (p. 8 ) :

\ .
Has L n l i n i Conimemoraiiones dirunt. Civtcnnn bic
a Li-onlio preces illat designanlur, <\ux pcracio
n c r i f t c i o , modo singntse, inodo piures adiiuiitur :
qui h t u s pcrantiqmis cst, ol in nlroqiie Ordine
Komano, De nMsa^pouiificali, a Mabillouio cdilo
indtratur. (Ord. i , n. 2 1 ; Ord. n, n. 15.)

(45) Prodigii bujus opinionem ac luemuriau)
apud Agrigontiuos perdurasse, iudjcal cplumba
qiiic apud eos in Gregorii imaginibus appingi solcl.
Simili spccie iniaginem Pauormi csse, narral Pirrus (Sic. Sacr. t. I , Nol. Agr. n. 5 ) ; nisi quod columba ad. aure*, inquit, insusurrare vidtiur. Tuni
addil : Quamvis hwc sii species sancti Gregorii
Ma<jtii, forie eam piclor Gfegorlo notiro adjicer*
voluit, quem columbam delaptam cmlitus dtximt(s, cl quem alii pictores depingere solili $unt cum
cvlumba cupili immmctHc,
628
vero abbas : Dixi, inqtiit, tibi, frater, si qnid i n - (<) ,
currisset mali lilius tuus, non ideo Deum lacrymas . *
tuas neglecUirum. Verum, ut praenuiHiavi libi, in
, , , \
bac vita u( lilkim tnuin videas, concessiim est. ,
Simul beattis Gregorias episcopus eum appellans:
,
Num praeierea, inq-itil, doinrn* mt, puori, quem a
.
te amissum dicis, roater vivit? Cui Cliariio : Nae,
,
dominr, Dei munere vivii, at ob Glium vebemenler ,
, [];
angitur. Rursum ille : Quanlitm, ail, elapsum est , , , \
temporis, ex quo amisislis ? llic vero : Tres, i n - . *
quil, et decem aunos oo jam caremus. Solari igilur * ; *
eum beatus Gregorius coepit qtjtam aptissimis ver- \, ' . "
bis, cl sentenlias quasdam addere subobscuras :
deinde, ne longior sim, exsurgcns ad patris pedes ' . ,
ee abjc(il, ac multis curn lacryuns ct flelu ingenii,
, ,
Jgnosce, inquit, mibi, pater, quaeque in te admisi, ^
remiue. Ex boc enim die de miscllo filio (uo sine \ ,
cura te essc volo : ego ille sum. Tum surgens pa- ,
Iris sui co.luni complextis inbaesit; el flevcre ambo, \
quanlum quisque per vires potuit. Ubi \ero rao- * . dum aiiquom flelibus posuere, abbas Marcus ulrum \ , \
que [LXII] alloquens : Lacrymis, ail, ci gemitibus ,
parcile, ac laudem polius Deo ambo reddilc, qui
. ,
vos bodie uno loco conjunxit. Subjccitque Cta * ,
rilo : Gratias ago, Paler, Servatori noslro Jcsu ,
Gbristo per l e ; tuis cum precibus perfectum sit, \ . \ *
quud nobis praedixeras : ac subinde considentes
usque ad auroram de ccelestibus animi bonis disse- , , * rueruul.
. I , .
MC7'. ,
X L Y I . U l vero Uluxit, omnes, qui ad Agrigen "
tinam Ecclesiam perlincbani, poulilicem maximum
, \
adiertint veneralique sunl; quos illc sic est allo * ^
cutus : Eccc de vobis quod ex Dei volunlale eral,
, \ ^.
pciTcclum esi, quemadmodiim ipsi ex myslerio illo

singulari cognovistis, quod dicbus bisce in oculis
;.
veslris eniluit. Hic ulique vir Deo admodum cbarus
\ , \,
e s l : vestrum jara esl, fraires, u l illi opiimorum
\
consiliorum auclori laaquain palri rcvercnter alque
. .
amanlcr pareatis : boc igilur omnino prostate, tit

diclo ejus semper audienles siiis. Guui(|ue illi boc
, \ ,
omnes reccpissenl (44) se omnino praesiiiuros,

ponlifex maximus cum binis episcopis, qui synodo
,
intei fueranl, fausla illis precatuR, bcalum Gregorium bis verbis i r a d i d i l : Dominus nosler Jcsus ^ .^
627
Cbristus boc vobis indulgoat, u l idem unaidmes

aenliatis ad gloriam Dci Patris cum sancto Spirilu
in sxcula sneculorum. Amcn. > Et Amcn omnibus
ileraniibus, eos in pace dimisit, uno ex episcopis,
cui nomcn Felix, adjunclo, cum in ibrono suo
coilocarct. Gbatitoni vcro subjecil: Ecce (ilius luiis,
in qno scneclus tua requiescet : sed bac quo pertinerenl, i i , qui Cbariloui aslabaut, non pcrcepcrunt.
X L V l l . Jam vero navigium ingrcssi, Roma solverunt XVII Kal. Septembres, ac in Siciliam |>ervcftere iv Idus Scptembrcs, apud raiwrmum cxposili.
(44) Cod. 2, .

. . \ , ,
\ . "looJ
, * w
\ , <
.
'. \
\ .
-
62
fyuu , -
.

, \ , \
\ . , \
.
, \
\
, \ ,
, \ ,
, .
, , ,
,
,
.
,
,
.
" \
,
,
.
'.
'
. *
,
, C
,
. \

" ,
, \ . \
,

63
Magno autem cum lionore eos accepit episcopus

Panormhanorum cum ipso clero el populo civiutie
universo, alque omnium nionasteriorum virie feminisque (45). [.] Quippe multa audierant de
viri v i i a ; ilaquc iwagno plane gaudio dedueebaut.
Jamque urbem ingrediebatur Gregorius, cum se vir
qtiidam monacbus intulit lepris obsitus, et anU-
quam ille in teraplum inlraret, ad pedes ejus se
abjccit claraans, ci rogare coepit : Serve Cbrisli, '
miserere mei, atque ab eo pete, u l me supplicio
boc lcvare velit, quo graviter crucior. Quen ille
respiciens, Crcde, inquit, fili, omnia a Deo fleri
possc ; ilaqoe libi dico : In nomine Domini noslri
Jesu Gbrisli ab boc die sanus eslo ex morbo, qui
le nunc ambtt atque u r i l . Jlle vero subila sanalione
lrpris purgalus esl, el carnem babere visus tanquam pueri minuli, quemad modum alias conligi&se
in Regum libris legimus . Porro omnes limore
corrcpii sunl, lam novum in nftonacho prodigium
mirantes, ac Deo Jaudem tribuenles, eratque una
omnium vox : Bene Deo dicarous, qui unu* mira
per eos facit, a quibus amalur*
1 6
X L V I I I . Mansere aulem propria ia domo, qua>

sancci Georgii dicitur ( i 6 ) , et ab anliquis temporibus Ecclcsia Agrigentfn eral, Liberlinus appellata. Postquam lies Panormi diesexacli, clepiscopi
ac iratrum societaie orones exbilarati fuere, beaius
Gregorius, salote cpiscopo el fratribus dicta, Panormum rcliquil, et secundo usue venlo, inlra
biduum ad flumen, quod Agrigenti soborbia allult
Emporiu n appellala, bora diei octava perveniu
Agrigentinis jam omnibus nolum eral, civcs suos
adventsse cum cpiscopo, cui Gregorio nomen essel:
qua de re miraii, vebementer indoluerant. Nam
aUerum e duobus illis, quos niemoravimus, epiacopum suura futurum arbitrabaniur, et exspecU-
IV Reg. , 14.
(45) Aitliquus liic eral mos, ut prseier monachos
ipsdc ciiam sacra virgines bonoris causa obviam
prodireui episcopis, ut paulo post Agrigeiui quoque facluin leges. Gregorius Nyssenire in epislola,
qi;c tortia est ituer novas, q u a Zaccagnio edit*
sunt, idetn sibi contigisse narrat, cum ad Eccle
siam suam sive a concilio Gonslantinopolilano,
ftiveab exîlio rcdiit. Sic euim post redilum sialim
ad amicum quemdam scripsil : '
\ > , ^
.

, * . ld
esi U vero inlra porlicum fjrogresti, haud procul
Umine fuimus, videmus ignis rivum in ecclesiam
influeniem.
Virginum enim chorus ardentes cera
lampades in manibus getlanles ad eccleMos introiium
aliar aliis ordme succedenles proce$seraiit facibus tmdequaque emicanles.(Zacc. tollect. . V. p. 564.)
Quse monasieria apnd Paiiormilanos sub l i m m
sa^culi v i jam cousiituta cssent, retcnsuit Pirrus
lio Not. Pauorm. ad an. 590, 4) : caque appellabanior I . S. Tbeodori, H. S. Ifadriani, U l . S. Herm*e I V . SS. Maximi el Agalb;e, V. Prxcoriianiiiii,
vel P r x l o r i a n u m : alque boiuni onuiium in Gret
n
u
gorii Magni cpislolis mentio fit. Porro ex Hsdem

etiam, non U I I U I D ibidem sanciimonialium raonastcrium fuisse constai. (V. ep. 6, lib. v.)
Erat vero Panonni luin lcmporis episcopus, non
Viclor ille, ut ego quidem arbilror, ad quem atiquot Gregorii Magni epistolae exstanl, sed decessor
cjus Agaibo,
sine ulla
k.... dequo
-
~ idem
: . i Gregorius
. . n - morl
rllS
nola meniinit libro iv Dialog., cap. 57. DialogJOS
enim ab eo absolulos circa annuiu 595 plerique
omncs fatenlur : alcontra priiua Gregoni episiola
ad Viciorem inissa esi iudiclione 15, id esi bienuio
post scriptionein Dialogorum (lib. v, ep. 6). Itatpic
Victor apud Pirrum (iu Nut. Panorni.) ab anito 5^H>
removendus videlur.
(46) Pro Georgii invenil Cajetanus GrcgoriL At
codex uterque Basilianus habel . AZdvs
porro illae appellanlur, quod ia cpiscopi
Agrigeotini mancipio essenl. Nomen aulem illis
indilum videiur a primo Agrigeulinorum episcopo
ei mariyre, qui Ltberlinu* diclus esl. (V. Cajet.
SS. Sic. I . I , p. 20.) Godicem Pirrus nescio qucm
biblioibeca? Vaticauai memoral, in quo aiinoiaiuiu,
aedes basce ad porlam Garinen&em fuisse, ubi
deiude leinplum S. Gregorio dicatuox esl. (In Not.
Agrig. n. 5.)
m 0
31
S. GREGORIJ A G R I G E N T L M V I T A .
e:a
bant. mor.ast<'rio igitur laiidandae Dei Matris ( 4 7 )

y
obviam exiii pracfectus cum fratribus et omni po
pulo, qui in suburbiis eral, ct beatuni Grcgorium
.
e navi desccndenteni acccperunl supplicanlcs et ,
canentes Sancim Deus ( 4 3 ) . Cumque bealus vii
> \
[ L X I V ] stctisset, cl silcntio ab eo manii indicio,

omnes parilcr consiilis.senl, Eupluniarcbidiai-onuni
, , " ,
inclamarc jussit, Altendamus, et eoricione salutari
, ;
signo lustrata, dixit : Pax omnibus; cui populus
\ , , respondit : Et spirilui luo; archidiaconus vero
>
rttrsum clamavit : Sapientia. Tum sanctus Grego- %\ , Eift\\~t\ rius flexis bmni genibns ditas prope horas supplicir'
\ ^
*
r a v i t , ac demum a so!u surgens, populuniquc
^.
nirsus saiulari srgno ler luslrans, elala vocc a i l :
, \
Bene Deo dkamux, qui facit mirabilia solu$ nunc
,
\ \
.
'
'
_J ("~
'
et semper et in soocuta iacnlorum. TJbi omnes Amen ** \ ,

respondcrunt, ad peies ejus progressi sunt ado- )\ tamii causa : ille vero singulos sariclo osculo sa- , rvr xal & . \ , lnlabai, grandes parvulosque alque ipsos lactentes;
dcxtraque eJata viris ac mulicribus bene precaba- \
inr. Inde agmen ad monaslerium perrexit psalmos ,
concinens, et in teniplo Dominae noslrae laudandae , \ \
\
ti Malris preces fudit. Egredicnte aulem Crcgo~
. \
>io, ad ipsum templi osiium monacbus quidam
procidil ante pedes ejus : qucm prxfectus rclrabcre , \
. \
ronaius esi, ne ad pcdcs ejus appropinquaret. A l
,
sancius vir ad eum conversus, Sine, inquit, illum,
frater, accedere. Cui praefectus : Insanus cst, do- ,
\
minc, el mutus idem ac surdus. Grcgorius veio
f
cum graviler fngcmuisset ac lacrymalus esset, ^ .

sublalte in coclum manibus sic precatug esi : Do " , .
mine Jesu Cliriste Deus nostcr, coeli ac lerra3 cun , , \
ililor, qut prxsenlia tua sancla leprosos sanasli,
/.. \ ,\
. cl aures surdoruin aperuisli, el linguae vincula
,
dissolvisli, tu idcin ct scrvum bunc luum invisibili
\ , \ ||
poieniia lua sanalo : ut sanciissimum nomen luum
, apud nos quoque servos tuos perpeluo cclebrctur.
, , \
Afquc bis di< tis, frairem manu lcncns excitavit,
adjeciique : !n noniine Douiiiii Jesu Cbrisli, qui
^
dicmoncm surdum ac mulum e ligmento suo exirc
. \ ,
jussit, loquere rcclo aique audi, Deoque laudem
, \ \
rcddito, a quo condilus es. Ille vero clamare illico
ac dicrrc coepil : Magna tua opera, Domine, qua3 ,
per bominem bunc juslum pciTccfa stiut, <\\\\ hu- \
militalt-ni respexit meam. Inlcrrogavitque eiun D , \ , \ aivst
.
bealus Grcgorius, quot anni csscni, ex quo usuiu
\ , , w
loqucndi amisissel; cui monacbus sanitali reslitulus d i x i t : Uaud memiui, domiue, nutn vel lo- , \ *
. K a l
quendi iisum unquam babucriin vel audiendi. Ve ' -
rum prxfectus, posuiuam anle eum procidil, ac(47) Cod. 2 ,
.
(48) Graecos mnnaHios fuissc, qni obviam proccssere, non ohsoiirc signifieat, qiiod illi
cauere inslituerunl. Nihil qttippe rrrqtientius G I : L M i
in sacris usurpaiil, u l in Typico Saba? ot aliis in
libris rilnalibus videre Wc.fi. Cieleruiu Leonlius,
vel cum de Laiini* apit, Grrcros passim allingit r i tus : cujusmodi e*i illa diaconi adnionilio, qtim
mox sequilur, /> ct illa allera cjusdcm
lcre sigit!fica'io[ii5| ', qua? in Liltivgrs s.vpi?
ncrtimiiit. 1n ra, qnnc Cbrysostoiiii nomen praTeil,

IigPS : \ . ^
^
. \ . *
. Id est, complelo Triwgio dlaconut tcnkn*
anle oitiujn dicil: Aitendamus. Et sticerdos ; Pax
omnibus; diaconus: Sapicntiu. !n Pbilotlici Diatasi
ad Matuiinum invcnies, ,
. ISempP, Sapieniia. recii diainn* sanctnm Evrjig liuu. Yidc Goar. in Eucbol.
p. 125, n. 77.
633
634
; *0 , cedens a i t : : sunl vightti, doiuine, ex quo liic

^, , .
monasteriuiu reccplusest; octo veru amioruui
; ,
erat, ciun isiic debiliiaius est. Melus exinde ac
, , sltipor oiuiies occupavit, cdebrabanique Deuni
, * singtili, quod pcr bealum buuc viruin ipsis pio , .
.pexissel.
' \ , \ .
\
, .
,
^. "
,
. ,
, \
, \
,
; '
\
\ , \
.
, ) , * ' .
- , \
.
, & ; , , * - ^
.

** \ \
2
X L I X .
Post II.TC cuin iu monasterit ctpnamluni
asrendisseiil, qui surdus fueral el muius, [LXV] ipse
miiiislrabai, ediceiiduni aulein curau! bt a l u s G r gorius, ne quis eo die ab urhi; exirel : ac iu iiinnasirriooniiies inanseic, ei noclem tolaui usqtiead aurorain insomnes iradiixe ruul. Dilnculo domum proc<derc iiicipiuni el bealiisGrcgorius episcnpus, el magita populi suburbaui imiililudo, el monacbi ciiin
prailVcto suo caueiiles, eiclerus omnis, qui <um eo
Boma navigaral; iiiouacbus vcro qui saualus fueral,
praeced bal claiuaus: Ego ille sum, qui modo surdus
ac niulus ei am, uuuc autem miis sancli bujus episcopi precibus sanatus suin : slupcbanlque qtiotquoi
ntoiias'erio eranl, el prodigium illtid mirandum
videranl, queinadinodum uempe boali Patris nostri
precibus surdus ille et rnuliis rcpente convaluissel.
Tuni el mulliiudo ab urbe exiil, el tribmii et archoiitcs (49) uiagno posl so agniine obviarn sancto viro
prodeunles; advenlumque ejusomiies cclcbrabatil.
Jamque urbis porla? appropinqtiavcral, cuin eum
jam propior omnis populus a !oravil, ipsc popnlo
fausla prccatus est,

osculo salulavit. At
tirbis poilam cousiilil
bylidas urbanas (50);
omnesque passim sanclo

maier ejns inlra magnaui
iuicr diaconiasas ac presutque bealus vir iu urbcni
mnip drsign ri <:03 5, qure nr-lato prnvcrti(iWi Cum iribunos ot aObonlrs v\cn vi !s, m
res <*sspni. S*ntpnliam ilb suam E|dpbarii aurlosobeanl v;tens illi mai(ihaliis Uomani aut
ritaie tiiebairtr, sed illo, opiiior, invito. Nam E|i
Aih*meuses : lioc loro tribuni SIIMI pr.ciWu, rfhouies vero p a l i icii Agriêiilini. Nequo h\ | H T ea pSanii !ia sunt verba (: . 79, n. 4) : ?.'|0 iiovtuu
anl raruu. Tribmiuui Geuhiiti- . / ^ , . \
' Hen$m n e m o r a l Grogorius M ^ ^ M I I S ( lib. ,
, ^.
!>. 15), i i o i n lribiifiuin llydriintintKti (lil>. xix,
.
CDISI. 99) e l iribumiin SijKMilinum (lib. \ i , cpisl.
%l)f quos r o g u l , ul judiciinii insiiliiaut vi cgno- , ;
^ n t . ilte <le thunnis civilali ab alio tribuno illalis,
. Id est. ul m l d l l Pelavhis : Iltud
ic vi-ro de coiilruvcrsa s^rvi lilxrlato.
vero dilicjeuter observandum est, tnlum diacouissaAd arcbonlcs qttotl alliuct, in Goarii Eucbologio
rum ofltcinm ad ecclenatiicum ordinem vcce*sa(pav. 931), o c c u i T i l bic lilulus,
rhim fnis*e; ac viduas quidem nomivatim erpresxas,
, . Id esl, Precatio,
cum
promoventmr archontet iive patricii. Nec alio no- et imer / / , quce anns essent, presbytidas vocatas,
nnnqmm presbyteridas anl sarerdoiixsas e*e fnctitt.
n;ine pririiores aulae Gotislitnliiiopolitana: appellal
Nam neque diacouis quidem ipsh ullum ecclesUiGdidifius T y r i u s (lib. xx, c. 18), ut coruni uxosiico ordine sacramcnlum perficere concediiur. scd
rti vucat Nicelas (Gbron. in Isaac.
hoc duntaxal, ut eorum, qu<e perpcianlur, miuistri
, c. I I ) ; q u i n ei ordinem nobilium
sint. Vidos, rredo, ab Epipbanio rem quidem exduii Aima ("oinneua (Alexiad. I . i ) .
cludi, noinen non item, aique boc ab eo polissi*
(50) A t l sa?ciiluin usque xu fuissc in Ecclesia
niiiiii iratli, nunqtiam in Eoclosia feininas saeris
iiconisf a r u n i rollegia tam in Orienfc, quam apud
esse inilialas : quod <;l maiiifestius ex loto oratio08. e x p t o r a l a Mormi sentenlia cst (Ue $. ordin.
nis ejns coiitrxtu inlelliges, si consulerc VOIUIMIS.
p. , c. 5, . S). Ea vero initio virginibu^ conId vrrn iu (oniruvorsiarn iiemo vocat. Kt tameii
^-tbanr. s e r i u s paulo vx viduis (Gleler. ad Ignai.
*-\t. an luiuiis, quani pre&byiides
diilai suul nnllo discnmin>. Illo enim no. 1, S pl. i n i l i o ) ; e:ruiu ntimera tjuaj esso.iH, veminc iu Consiituiovibus
apostolicis niemoranliir
trres P ^ t r e s , i i c m ComtitHtiones, qu:e apostolicce
(lib. , c. 28) : el presbyteras Basilius bis dixil,
^ t u u i u r , ftenwl exponuni : apparolque, iu
quje surorum collfgia regweul ( i n Reg. brev. .
(ôiiiiaruiti leduciione, inslilntionc, ciira mixime
. 1!0 el 111). Pbolius eliam in Nomocaiione
>*4#. Presbyteras cuiitra sive presbyleridas
( l i l . 1. c. pfiiull.) discrie ait, pmbyleras esst\
Qsqujin f u i s s c n'gabal idem Moriuus, daliatqtie
qux Pairibus Laouiccnis sunt preibyiida.
Kcc
IHK ^ u i u i u , ^ i c u b i prcdbyiidcsuccuncicul, co :
635
S. GREGOIUI AGRIGENTIXIVITA.
036
ingrcssus esf, eumqnc niaier vidh, ac pro- ; , *

C M I disccrnriis, ex ipsis pamilis ejus liiif ainculis
, \ , *
agnoui : Vere, iiiquii, filius meus bic csl, qurm
amiscram : nec falsiim nol>is pranntmtiavit bralua
,
ille monachus, fulurum lempus in liac vila, quo , , \ ,".
,
liliuni noslruin inliiercmur. Progiessus inleiva
Co^ . Gngoiius cumcircumspexissel, matrem viilit siiain
iuler presbyiblas ac diaconissas aslantcin : ac , \
\ilulci gaudio perfusus, oculis ad coelum snblatis,
Gratias, inqiiit, libi ago, Domine mi Jcsu Cbrislc , \ , \
Dfus nosler, qui digiiuiu me putaveris, ul geni- ; *
,
tricem mcam videivm. Accesscre vcro omnes, el
coram eo procidcules ipsius podes osculauc siinl : , .
quibus beatus vir, inanus singulis itnponens, bene \ , \
procalus cst, Gaudeie, inquien*, dominrc matrcs.
qna; viriulis cuisuin egregie implevisiis : graia
\
vobis et pax a Deo Palre el Jcsu Clirhlo innltipti
, cclur. Cuniquc Amen b:c rcspondissent, ad matrem
, suam conversus, Salve, inquit, domina Tbeodote,
* \
niaier mea, vilxque bujus auctor ceriissitna: quo- \ . \
modo vales? Illa vcro, Recle, respondil, Dci mti- , \
nerc, fili mi dulrissimc : gaiia Dco, qui te elegit, ( , \
ct buic populo paslorcm designavit. Tum beaius ;
Grcgorius accrdens procidil ad pedcs fjus, eosqu , , >
osrululus, a i i : Prcccs adbibe Dco pro mc, mca

mater, bominc sccleslo, qui niulla adversus te . \ pcccavi, aiqne ignosce tnilii; surgensque manibus
\ ;
qnoque ejns osculum dedit. Cui malcr : Tu inio,
,
inquit, iili, pro me Deum cxora, ut qui te genui, , inus, admissorum nosirortirn veniani illius indul , \ . \ ;
gentia impelremus.
^ . \
, , .
'. \ :;
L . Populus exinde omnis psalmos concinens in
templuin ascendit. Ibi duin Yir sanclus divina my- . \ sleria peragit, episcopus Felix, qui cum co Roma , ix
vcnerai, nl iu ibrono collocarcl, columbam vid^l ' \ ,
\ *
desccndcnlcm et alas stipra bealum vimm pandeutem : crat uiiniruin episcopus ille divinorum do- . \ ***
xal
norum particeps. Porro omnes , e Gregorii ma \ ,
nibiis sacrosanclo corporc el sanguine accepto,
.
Ooo laudem reddebaut : coque die ab eodem con\ , vivio acccpli suul. Post quod, saltile sanctoGregorio dicla, domum suani qnisqne abterc, ob re , \
crpium episcopum kcli Deoquc grati. Puslridie
\ . \ * >*
\cro, quo die venerandic ac salularis Grucis (5!)
\ , \\]
tamon feniinas dcsignabant, quas presbyteri uxoros

babuisscm : qu;c in lileltis poem'e7tttalihu$ Jonmiis
Jcjnnaioris P l Joannis Mouarbi diacoui appollanlur : ut videre licot ad calrnn
operis prjuclari De pccniiefilia, quod Morinus idein
edidit.
QiKPiiam igiiur erant islnc presbytidcs sivc presbylei;c, quas Leonlius nostcr commcmoral ? uliquo
de gencre diaconissartim, IJUSC lanieu inler eas
pra?roriura ali ;ua fungcrenlnr, ul velnti nrdo p i i I I I I I S ejus colicgii cssint. Nani vrM qu;e tanquum
inagisira adinissionis feminas ad episcopuui dedu
rerel, quae in feminariiui baptismo ininistran i ,
qu% puellas iustitucret, qux viduarum curaj)i uorerel, ot biijusmodi. Dc bis sanc loquiiur canon 11
concilii LaodioMii, \ ;-
; ^ ,
" . Quod jion oporleal res, qutc dicuntut
presbylertB vel prccsideniet^ in Eccusiis ordinati*
ldcirto cum eirum nienlio l i i , ii cum diarouissii
nouunanlur, ul lamcn primo loco nunrcreiilnr,
(Y. Conc. I I O H : . sub Greg. e i sub Zicliar.) L
ciiini prcsbylcris diaconi, sic i l l i s diaconisssc mi
tiistraburit.
(51) N I I I I I I S bic Leonlii * neq
eiiitu Crucis exaltalai solemuia t u m agi primun
ca^pti, cx quo llcraclius Aug. sigiium iilud vene
randutn, rege C(sroc deviclo, recepil ac Ricrc
solymas roporlavit; quod posl hacc ulique te>po
coiiiigil aimo 628, veruni ea ab ipsa Consianiii
Aug. iftialc agebanlur, sallem \\\ Orieulc, w
innllo ctius laincn ipso i t i a i u i ; i Occi lonlc. CQ
!|
tt(
S. GREOORIl A G R I G E N T i N I V I T A .
638
h\ ; - ex:ltaiae [LXVU]
memoria cclebrabalur, muUi. qtii
e0:oj; , \ ; ;
aegrolos domi aut a ria?mone vexatos babebant, in
; 6 , , templum eos diixcrunl : quibus cum bealus Gre \
goritts manus imposuissH, sanitas rcddita est,
;
miranlibus cunctis ac diccnlibus: Vere bic si . nrilera se prodil sauclo Patri noslro Gregorio
t!J \ :; Tbaumalurgo. Ac magnam omncs lam civesquam
'.
Oniliini l&tiliam praplVrebant.
'.
L l . A l vero rpisropus, qui Grogorium secuius
:' ,
fucrat, (ol viri prodigiis inspeciis, magnas ob enm
\ , >
gratias Dco agebal; idcmque viiam ejus virlulibus
\
insigncm cl singularcm palteiiliam plane mira .
baiur (52). Sed poslquam sex nmj co mcnsrs
\ mulna animi volupta:! versatns iuil, salule Grego \ , :
rio rt cimciis rivibus dicta ( 5 5 ) , qusrque ad iter
^ , . - s u i csscnt, acceptis, bumaiiissiiiie dimissus esl.
Grogorius inferea sacras in ui be ordinaliones ha(jiv buU, ol quosdam, q"i cum co scutiebant, presby \ \
, Irros ac diaconos crcavil; quibus in paroecias
* , , ^ missis piMM^pit, ul mnnlula servarenl, ne egenti
succiMiscrTin, nc qiiemquam , qui ncccssitate
.
[i.xvm] aliqua premcretur, despicerent. Ipse vcro
, sine inlermissione cives omnes admonebal, insti, ,
lucbal, erfocebal, curabat, non vLluam, noit pupil,
inopia laborare pa liebat:ir, quidquid cuiqne
r.fi; . *
nccossariuni esscl, sufliricbat. Ncc tanricn dL*s

, \ , \ - praneiibat ulliis, quo non divinis in lcniplo lau : ; *; tiiUus opsram darct, aul jrjtinia ci vigilias el bumi
cubamli molestiam minus forlilcr tolerarcl. Ex
, \ \
(
IS
10
, , C * * * diaconos ^
pissc atitom vi.Ienfur xvm Kal. Oclobr. poslquam
jnno 333 cvloberrimo cpiscnporum convrnlu, M i bm Siplembribus dftlioaimn esl
Ilierosolytnis
niagififirtim illml saucia3 HesutTCclionis teinphim
aCoostamiito exsTin tuio, de qu > lam nnilia Eitsebos (lib. . a c. 55, ci lib. iv, a c. Ao); peracia
euim die Sabbato lempli dedicaiiono, poslridie
'>, qui ftiit dies Dominictis, propasila, opiuor,
crux augnsta populo csl, farliunipic annivcrsari
Imjus cebbrilalis'iuitiiun. Vidco <>iiini in Ckronico
Meiandrino soleimiia illa appclbri
quo eiiam pertiiH-nl illa Eusebii verba (De laui. Const. c. 9) :
.,

> \ . Id
est, Ad locnm Dominici upulcri basilicttm immensa*
impliiudinis el wdem sacram tit honorem sanctcc
cruni omni maqnificenli(e genere exornavit. Itaquc
Jienotogio Sirleli card. logwius Qodem die :
liaiiaiio pretinsw el vhifica! Cructi sub imperatore
Cmmatttmo Magw,
nl hisloriarum monumenta
knaniur. C s l e r u m si Menologio Basiliano etandtim
, novem onnis antiquior festi biijus diei ortgo
babvndi esi. A d Holen^ euim Aug. retrabit teidpus, cum invefilam cruccm Macarius episcopiin
pnmum ex nnibone populo exposccnli osiendil :
quo die , , \
^ . Cospit populut clamare: />o miserere* l Exaliala* Crucis fcsto prwlusit.
Manc ciiim es>e vim pulo illius verbi ;
**m eantdem cotlicis picJura declarat ( t . I , p. 37).
Vkic euam Evagrium -//is(. eccl. I . iv, c. 26.
Porro in Occidenle, poslqnam Koinfle aulificala
hasilica S^ssoriana, quis dubitcl, iimn ibidcui
^hsfcstus cxaltalx Crucis agi cncptus fueril? Dcf
ccil
<^ fuerc pucri specUla
sunl quidem cjns .-clnlis monumenta, qu.T r v i n canC; sod lamen in Marlyrologiis, qua3 Grcgorii
noslri tcniporibus antiquiora viilpiifiir, posiridio
Mus Soplombpffs srriptnm est, Exaliatio sancKe
Crucis. Sic in L u c n s i Florenlitiii, iu Corhoi^nsi,
in codice regina*. Stieria, aliis etiani, qui vctnsiissimi babculur (V. Suller. ad Mart. Usuar.). in
ipso Sacramenlario Grcgoriano idem lcgas : ncc
in prccaiionibus qiiidqiiani inest, quod ad Heraclii
Aiig. factum referri possil.
Gum episcopi bujus ecclcsiam Loontins
non prodideril, susptcari liceal, cum fuisse sine
occlesia, vaslala scilicet a barbaris ufbe, cui pr.eerat : prneserlim cum ad sex inenses in Sicilia
vcrsatus sit nullarn ob causatn, qnx gravis viderelur, ciimque legilime ab Ecclesia sua abessc dcclararct. Tales vcro fuere etiain qui concilio Maliscononsi % anno 58 > ullimi subscnpserunl,
tiimius, Promotus, Faustiuiauus epi$cop\ ut ibidoni
legimus, non habentes sedes (Hard. I . I I ! , p. 466).
Aiquc liic Felix opisc<p;is idein ille forlasse csl,
qucm Gregorius Ma^nus panlo post in Sardinintn
misil ad converlendoi Barbaricinos : cujus quidcm
sa^pc meminit, nec (auien unquain cujus urbis
cpiscopm cssct, ascribit, fralrem ct coepiseopum
appella&sc contentus. (Lib. , cpp. 25, 24, 25
%
Comilem porro dainm Gr^gorio nosiro Felicem

duxcritn, ietaiis cjus colioticsianda' causa : annum
cnim tum agrbat tricesimum primiim, quo ncmpiv
lnnocenlii 1 ponl. inx. Ieg% quani in Agalbcnsi
concilio babeinus (can. 17}, ctvari quis cpiscopns
polerat; el ijuo synodus Ncocx^saricnsis (can. 41)
presbyteros ipsos, nec ciiius oinniiio, desigitaiivolobat.
(53; Hcsycbio est .
639
MO
.
,
ragdus, Pliiiadrlpiius Plalouicus. l i i Ircs pras
* .
o.l. ra v'u.c cjus insiiiula .Tinul.ai sunl, el cv assidna prougio.tun conlemplaliouc magtio virluiis
sludio exars .
\ * ;
LH. P(.sl dics aliquot luslrarc urbcm eoepif, et
\ ;
qtti in ca rsscnl. agrotos ac paupcrrs a t | U * v i \ ; .
duas invisere. Gitmque lirbem rncdhm obirrl ,
, ,
quicnnquo xgros ilomi bab<*bau!, cos propier viam
, cxpoMebanl, qua biatus Grcgorius Iranîre debe- . \ ,
rci. Ipso vcro nianus iis imponebal, el qnoriinqiie
, \ , ttalincivnlur morbo, in Domini Jesu nominc cara , .
banlur. Ilabcbal Sabinus presbylcr filiolam formo
sissimam, sed cujns membra Salanas anle annos ojpatov, * \
'
J^Lrti,
, ^ / :,
neulram sc parlcni movcrc poierat. alquc alio
' .
rnm opc scmcl pcr dieni Ltus mulabal. lliijus
,
inaior, qunc patraln prodigia audieial, ipsa eliani
\ iiliam aliortim manibtis sublalam in pubucum
\ >
cgil (51), eamquc ante domus vcslibuliim collo
randatn curavil : iilac enim bcalus Grcgorius erat
.
iraiisitiirns. Ul vero bic ad Sabuii oslium appro, \ ;
pnqua\it, uxor rjns ogrcssn, ad bcali viri prucidil
\ * '
prdcs cl flens el clatnans : Dcrserve, miscrcre
, , \ .
ir.ei, r l incredttlilatem mcam adjuva. Ad quan
, ; *
iilc*: Quid tibi esf, iilia? Ea nirsum ad pcdcs ejus
* 'provoiuia : Bliscrere, inquil, mei, Dci scrvc :
, fUtota mea paralyiica est, ncc se ullo inodo nmvcre
, .
polesl. Ille vcro : Qnocum, ail, ipsa vi\is? Tmi
\ ;
Sabiims progrcssus ad Crogorii pcdes so abjccil,
c. c ^
i , -
aLjiie lurc a d d i j i t : Scrva lua, mi doniiuc, uxor , , . :
inra esl. Cui Grcgorius : Quanlum, inquil, lcmpo- * 03 \, ' >
lis est, cx quo id illi contigil? SalJuus aulcm
; ,
novem csse annos respondil. A l sautlus vir goni- , ' .
bus lmnii flcxis, in buic mndiim piTcalus e?l :
Domine ini Josn Chrlslc D<its, qui cobluni ct lcr- , ,
ram, qui mare et :, qua in iis sunt, cmidi- \ ,
disti, respice precos ser\i lui, ineque audi ncquaiu
^ \
WcA ac misenim, iiaque pucllam bauc sancii
, \
Spiriius (ui viiltttc invisilo. Ncc plura eflalus . \
surrcxil, ac putdla signo salulari luslrata, In no- , ,
minc, inqiiit, Don.ini noslii Jcsu Cbrisli, cxcila
'\ ^
U\ ac pedibus luis insislc. l l l k o atiicm puella
\ .
piclal(\ mont-.iis ac faclis illis p i w m i l c s , S:na
2(J
!""!!!*.
/ " " ! " ^ " ! .
* "
P C , I < > S
*** fc5av*n , .\ bstm

\
, ,
, *
, . &
, \ * .
, \
, ;,
\ ,
\ ,
\ , ;, ^ <
, \ ,
\ . " ^ --
D *
S C
abjiciens. Per ie, inquit, domine, ago Oeo gralias,

qui ob sinceram illain, qtia Doum colis, rcligtonein a [LXIX] mea me iuiirmitale libcravil. Aderant vero cives, qui eum seqacbatilur, magna frequcmia, ac prodigiorum novitaie slupebanl. Ubi
omnern iirbem ragravii, ct singulis, qunc opus
eraul, disiributt;
icmpltim reversus esl bora
nona cloro populoqnc omni comiiauie. Ibi diviuis
niysltTUs peraciis, men*am apposuit univcrso
palo, sarro ordini in primis ct clcro ac plcbi, ncc
tuinus \iduis el mciHicis suam : adcralquc ipse
linico praBcinctus, ct una cum tribus diaconis
Erasmo, Pbiladclpbo cl Plalonico plebi univorsai
?
'
(54) Cod. 2, ^ \ / .
lil
S GREGORU AGRIGENTINI VITA.
C42
(5 \ , minislrabat. Matcr aulem cjus cum ancillis suis

\ , , \ assidiie viduas et omne rgciuium genus curabal,
. . pedes quoque singulorum manibus stiis lavare
solila. Nec Cbarilo Grcgorii paicr a lemplo discc ,
debat : jejuuiis alque obsccralionibus nocie ac
. die diligenlem Deo cultuin iribuens, lacera con , \
teiilus vesle, sacrorum Librorum lcclioni dedilu?,
, \
quos eliain beatus vir pcr singulos arliculos patri
, ^, \ inlerprelabalur. Quanquam idem pr&cipti.mi dia \ conis suis instituendis operam navabat, ut ct bcne
. *
legerenl, et psalmos cancreut, ct divinas Yetcris
\
Novique Teslamenli lilleras inierprelaraniur. Nc \
que iis incilamcnla defuere, quominus diligenlor
. \ \ - iis ailendercnt, quae ab eo iradebanlur : adoo uL
,
iion civibus solum, sed insulariis onmibus admira , ^ tioni essenl. Atque liccc crat eorum occupaiio
, \
qtioliiliana.
. .
. *
L I I I . Vilam vcro sancli viri lam puram atque
xafapav \ ,
illibatam inluilus malorum ille auelor diabolus,

invidia actus non l u l i i ; ac bellnm adversus jusiiim
, .
excitavit, ut eum a tbrono delurbarel. Inimicitia
erant inler Sabinum prcsbylerum i-l Crescetuiniim
, \ .
diaconum. At posl eoe dies, Satana adnitente eos ,
quc concilianle, aniicitiam intcr se inicrunl. Uaquc
.
ad deliboandum congressi, dicere coepcrunt:
\ '
Quousque tandcm bominis nos bujus imperiitm
"
feiemus, qui praesligiis ac veneOciis deleclatur,
w3 \
et fal>3 magicis arlibus oblrudil, iinpcritisqiie
9*, \ ^ bujus uibis bominibus iinponii? Ncc vero via:
, . - . solum
-
invenieiniis,
quo paclo ille
verlat, alquc co
; ;
gcritium irajiciat, ubiût audivimus, cum bomine
, \ , ,
venefico t-t mago versalus e (, et nialam oinnen)
<>: , \
magormti bausil sciontiam : qua niiuc boniincs
. clrcipil ( 5 5 ) , Dci se honiiiiem esse, ul Simon ille
, \ ,
magus, diclilans, cuin dxmon sil? vidcsne, ut
' , "> , \
ncque quid e.lai, nequc bibat, omnino ut d:cmo^ ; , ,
nes ne<[uc cduni quidquaru, noqne bibunl? Toiam
"> \ - aulcm urbem scnilali, ex uuiverso populo invo; ,
ncre clericos qui<lom numero triginla cosque
*' , - rudes planc alquc illillcraios, quae tfcxlra ipsorinii,
,, \ \
qua? sinislia csscl, nescienlcs; pleboios vcro bo*?:,
iniucs quinque c l vigiiui. Ui conlra j u s l u m [ L x \ ]
** . : conspiraveriiiii ad eum cx urbe cxpcllendiim ct
; * , f) ejus loco creaiuhun sibi Lcitciiim quomtlani ba-rc^''i ^, \ licitm ac sacerdolio spolialum, qiii bospos in S i âi , ciliam advinorat , posiquam euin sancla synoP^v, ,
dus (5G) cx finiliiais Laodiceam coacla, analbe?
i p ) Cod. 2, \ .
'V>> Unde istc Leueius fucrit, quam li:ercsim
f^verit, q u * illtitn synodus damnaverit, oinuia
i.nota sunt. I n Decn-to concilii Homani, in quo
ênseiilur lihri ajiocryphi, qui non recipiuntur,
ooiati quoqiic sunl libri omnes, quo$ fccil Leucins
hiciputus dittboli (Hard. I . 1!, p. 94)). Verum plerique snb Gt-lasio protliisse dccrctiim illud conseni,
|nao 4 9 4 ; quiifam anliquius eiiani esse voluiil.
Snt praelerta, qui Leuoium illum csse pulcnl, qui
(faritiui cu^noniiualus esl, dc quo Pbolius ccd.
H t ; is autem multo anliquior Gdasio fuit, cimi
f
librnm ojus appellct Pbolius - .

Unus esi Pfaftiiis, qui illuin snce.iilo vi vixisse <ontendat (in lmt. iiist. ecrl. p. 273). Syno:!us porro
Laodiccna, rujus ad nos Acla pervonerc, una fuif,
ra<ie in Pbrygia Pacatiana cclcbraia est an::o
5 7 i a Palribu^ Z% quoruin canoncs onincs de
inoribus deque Ec lesiarum rcgundaruin raliomi
suni. Ali;c Laodiccse synodi non iiKMiioraiilnr; neo
qui rtdiquias id gemis raceinando perquisivcruiu,
novinn, quod sciam, aliqubl ailbuc iu rom n<>stiam nacti, Leontii aucloriiati fulciciHke prodcê
possuul.
C43
S. G R E G O R U A G R I G E N T I N I VITA.
iala nolawrat. llic \ qtnnquam nibil dc

eo scnseial Gregorins, lalcbal apud Tbcodorum
qucrodam Euloslriuiu (57) in loco, qucin MoJioluui appellant, lcriium jam inons^m lanquain
scrpens abslrusus : alque idcm iimdiaiu jtislo
coufhvit.
LIV. Hi omncs in consilium cum Sabino
Crescenlino convenemnt : qui salis giandciii eis
pccuniam dcdcrunt, ul sancliim Grcgoriuui accusarent. Porro bealus vir Leucium ii) Onenle v i deral, ejusqtie sentenua circa diviaam iubumaationrm lenlata, nofaverat atque in cxsilium
pollendum curarat. Exinde, ui dixi, consilluin illi
iuicruiit acerbum sanc alque ciudelitalis el furoris, clsccleris iinpielatisi|iie plenissiinuni. Puella
eral in urbe merelricula, nomine Evodia (58), eaque specie pulcbcrrima. Hanc impii boniines
rtnn pra-occupassenl, sic alloquuiUur : Fideui
babe nobis, el quod libi coinmiUere volumus, arcanum scrvalo : magnam libi pccunia? vim dabiIMIS, el urbis te primam facieinus. Quibus illa :
Quidest, inquit, quod signiftcare niibi vultis? I l i
vero: Iloc volunius, dixerum, ul coiam cpiscopo
aflinnes illum lccum fuisse. A l puella : Timeo
boir.inem, inqtiil, ac vcreor, m quisquam mibi
credai, ncve me cives occidant; cum eiiim lanqnam
angeluni c coelo lapsum vcncranlur. Cui i l l i :
ila, inquiunl; duinntodo fidein prsestcs, i>os illa>
644
. , ou * , >
,
,
\
.
\
\ ,
, . ;
xf\ ,
\ ,
* ,
. , , ,
\ \ . !
, ]
. ,
\ ,
^
, \
. , , , \,
; 01
\ / ,
. ' ,
. \
.
\, ,
. ^
%
*am te ciistodietuus. Etgo coacla a pcrvcrsis bo- Q

ininibus, se ea dkluram rccepil, qtue ipsi vclleul. Etiimvero ex eo die occasioncm illi qiuerere
copperunt, si qua daretur, ad puellam in cpU
Fcopi a?dcs immiltendam. Porro quadam nocle
bcaius vir in lcmphim dosccndit tum E<ip!o
arcbidiacono et juuioribus diacoiris Erasmo,
Pbiladclpbo et Plalonico, ac duobus pi xlcrca monachis [LXXI] ahnodum piis, ut ex more uocliirnas prcces absolvercnt. Aderanl quidcm ad domus
ponliiicalis portas assidui cusiodes liibunus (59)
ol danatzanus : at bos tntpii perversiquc bominee
Sabiuus ac Cresccminus auro ipsis etiam dalo corruperaut : ilaque porias aperucruni, cl adiium in
cnbicultim, ubi sanclus\ir quiesoere solebat. llluc
nicrclnculam inlroducunl, eainque iu dia3ta3 an- 1
gulo collocant.
,
. ;
.

\
, \ ,
\ . , \ \
\ \ ;
, \ , ^
; \
, \
.
(57) Cod. 2, ,. Cajet.

.
(58) .'lapbrastes vocat / S;M! Cajelamis eit:tin iu codicibus suis iuvenil. Qnid
iti piimo codice Ba>iti;Hio scriplum cssoi, piodiTe
non possutu; a n. 54 ad G> cliailae avulsjR eranl :
ui cciilicc uno sccundo utonduiu fiicril. A l iu MarlyroOgio Sicub) baic ipsa Evodia appcllaiur iiem
Eudocia Agrigcnlina poenitcns, qux ubiis^c dicilnr
posditiie Idus Marlias, vt sep Iia esse iu -(Biiobio
Kouiauo S. C;ecili;e. Eaai laiiHMi llollan uani iuicr
prwlermissos uuiuorariiiu, anuoiaruniqiui, M u i y lologiitni illud abslinere aU o:nni liltilo tancloe aut
bealcc: ul ul Pirrus ( i n Nol. Agrig ) bcalam no-
a 1 a;diuni pontificalium inlroilum pernoctabal: at

apud Sudoiiium (in Claud. c. 4 i , n . 6). Excnbiton
tribuno signum de more poscenti, eic. Id hifra "
nifoslius deprebeiulcs (n. 56), ubi iribuni, d
niauislralus, accurrisse dicuniur, ct pro Grcgono
siclUse.
A l Danaizam nomcn apud Grsrmmalicos nsqa
apparel; vcsligia lamen bujus vouis in Hes.n;'
me. rcpiTisse pul, ubt bal>el el oxpli
, id esl qui perlransiit.
Siculi eia
liorico niorc prouuuiiasê pnlandi s*iiil,
alquc binc dediixisse a ^), cui
lius inlerseruil. iiMi aiiiem polesi cubkularm,
vel poiius magister adinituonis* qui ad rpicopu
deduccrel, ct sine qiio nciiio i l l u i n adii\: po^scAb coilcn verbo essc viJolur , poriortua
Charoniis apuJ Suidam.
(59) Militare vocabulum boc loco tribunns videtur, non civilo, ad de&iguaiulum excubitorcm, qui
,ua
,al
S. GREGORII A G R I G E N T I X I V I T A .
645
'. ; G J V ; LV. hifcrca Gregorius, obsccralionc cum sociis

pcracta, in domum suam rc.uil, cumque assedis , , \ sel, libium sibi dari poslulavil: ac vilam ei prac/> , .
& clara palicmiaf cxempla sancii Patris noslri Joannis Clirysoslonii legere insliluil. Accidil veio, dum
; ille viiaiu lrgeret, cl Deo gralias agerel, ut puella
.. "
\ , - obdormisceret, ncc ullum in domtim venissu s< n l i , . - rel. Mandal subinde Gregoiius arrbidiacono ut
tal ula pulsala Hgnum det malt:tiu;r psaliho i (60) :

ac pneris iilico vocatis, rursmn ambo in Lnuplu
descendunl: quo ad consuctas prcc^s et cloius el
, ,
populus freqiicMilcs convenere. De boc cniin eus
\
bcatus vir sulinouucrai. Fine bis imposiio, i\c

disccdcndi polcsute facta, in ades btias ipsc i i i . ,
vcrsus esl, sequcnle cum populo universo, ut i n , , \ * - ^ siitiilionem ejus audiiel. Nam bunc quutidie 1110rein srrvabai, ut supplicaiione in lemplo absoluta
. *
aliquid populo legcret, unde H!e juvari possrl. At
,
pessiini bomines, fraudulenti illius consilii aucic .
res, exlra coctum ortbodoxi alque unaniinis populi
, ;
constitcrunl, seque hmcem lanquam agresie*
,
ferae observabanl, contra jislum virum commoii;
\ , \
nec iittus, ubi bealns Gregorius erai, secx consue , ,
ludine deduci passi sunt..Insilienlcs vero sacrilogi
,
\ >, . - illi duo, Sabinus cl Cresccnliwis, el cum iis alii
dcccin, cum nicrclrimlam apprelwndisseut, coraai
, \ \
, \ - sanclo viro cam slatucrunt, [LXXII] cl niagna voce
claniaules , Agilc buc , aicbam, populi omnes ,
: , ,
aique aspicile hiiquum facinus ab cpisvop) nosl
, \ ,
_
, ,

. , \
^ ,
\ ,

*2 ,
' .
NCJ'. \
^ t
,
; ' >. * \,
' \ . \
*
; ' j)

patratum ; qiiem quidein digmim appellabamus ,

scd jam indigiium plaue dicituus isio aposlolici
tbroni bonore. Tuin vero liinor omncs occupavil,
ac velut saxa sine vocc ba^scre, ul ne veibum qtiidem ad quemquam profcrre |os>ent. At iili ntauus
bcato viro injccerc, eumqtie foias in acilium poililicaliuin aulam (raxerunl, lola popnli U M J I U L I I dine jusli viccm dcflcnle, el illalai calauiilalcm
deplorante,
L Y l . Advcnerc aulcm tribiini et arcbonies urbis, qui merctriculam iuierrogantes dicere jusscruut, num revera cum rpiscopo ipsa fuisbct.
Qu;e corain oiunibus rcspondit, oinnino illum <<a
nocle seciun fuisso. At arcbidiaconus ei nion:icl:i
ab eadetn potcbant, qua noctis hora episcopiis
cuni ea fuissel? Respondit aiilem : coeua : nam
ut sic c^pOIldcCl, scelesli illi prxmonuorant. Ilic
(60) Gregorii noslri sriaie nonduin saora tempioruui &ra populi convocandi causa in nsu esse
KBpcrant. Quique inveiituin illud aitliquissiinum
faciunl, Sabiuiano poul. utax. iribuunt, qui creains esl aimo 604, cuiii Gregorius noslcr poniifi<atas sui aniniui agcrel H ; dc quo argiuneuto
legemlus tibi Cona cardiualis Rer. Lilurg. lib. i ,
tap. 20.
trgo ubi popuhis vocandus, ubi clerns ant moaarbi congregaudi csseiit, insinniicnlo lignco auloa
titeres u*os csse (onslat, et in Orieme quidom
di;itis ciiam, quam apud nos. concilio N i caruo I I , aci. 4 , in tVlalionc niiraculorum S. Anasiasii mariyris, quain lcgil Euthymins diaconus
pr\> episcopu Goltbiae, baec inveiiics : ,
,
* Cum * rexissent, ei sacra ligna percu&si&seut, congregati
sunt omncs in venerubili templo Cenilricis Uei.
Apnd Hard.'i. IV, p. 175.) Tum iu Prato Joaiiiiis
,, c. 2, scripdun est, , * . Id est, Canonarcha lignnm pulsanle ad omiies
fratres conyregandos. Ncc aiia dcsunl excmpla, qua?
affcrri possinl. (Vid. Theod. Siud. iamb. 10, iit
Canonurch.) Gr.eci vero sequioris a;vi labulam i l lani peculiari noiiiiiie donaruul, aul
appellaules : quod insli umeiituiu
describit Hieronymtis Magius c. 15 rjus l i b r i ,
qucm Dc tinlinnabulis srripsil.
fij
vero monacbi et aicbidiaconns ct diaconi Ires ro- . 01 : \ \ \ ^ ZiJ

liqui assevcrarc ac dicere : Yivii Domintis, puella
, .
hsec veruni prufcrl. Sed inanus illa bominuni

sceleralorum opponere, faniiliares eos episcopi
\
cssc, nec lidoni ipsis babcri, qtiidquid dc illo
ilicanl. Cuin vcro unus c diacouis Pbiladclpbus
. ; .
uoiniue respondissct : < Mula ftanl labia dolosa,
, c " >
qu;i* loqumitur adversus jtistum hiiquilalem in su, :poibia ct coulenipiioiie " , > prosiliens saciih-gus
\ .
Crchcenliuus niaxillaiu adolcsccnlis pcrcussil :
,
( UIHJ poputus omnis iudignaltta non lulit, el in
\ \
fiuii clamans : Qtiid l u , nefane, adolcsccntcm , * *
cnlis ? iinpeluni iecit, j.uiijam occisurus. At san, \
< tus vir ad p.ipuUim conversus dfborlari coepft, . \ \ , :u . binile, iuquil, fraircs cl domini niei, ut perficiat
, * " , $:\ \
qtiod vull. Nam nunc quidcm palrem ille STIUIII , 6
liiabolum adjutorcm babcl. At pofdca minaui ejus
.
inaîiaiii videbilis. Giulcrum populus omnis in du- .
l.iuuioiiem ciiam nit tunique veuil, nc vcra essent,
,
qu.i! ab iliis ditebantur ; ilaque sncrilcgi illi et
;, * .
nialigiii liOii?iiics prvahieruiil, cl Giegorio in
\ *
i-usludiam conjcclu , ne fugerct , uervo ctiam
,
vincicndum curarunl, eo in loco, ubi clausus , ;
fueral sanclus Gregorius episcopus Lilybaelano ,
riini (Gl), qui ibidem ina*rlyi*iuiii fcrii, a Tyrcano , "\
lyranuo capite daittnalus. [LXXIII] Unrversa vcro . "
urbis muhiludo ad carccrem congi* gnla esi, i m - ; ,"
pdtabamquc oslium, si peifriiigwe posscnl : qui- .
eliaui ferrcis vectibus allaiis, carceivm labe- , "
iaclarc conabautur.
.
L V i l . Jamqiic rei fama ad finilimos qiioque r'. ,
vonerat : qui consilio iniio, ad Sabiiimn et Crc
\ ;
sceultuum el omiies eonjuralos e mediu lollendos \ , *
conspiraruuU Nisi quod sanctus Grcgorius debor. ;,
lari eos non dcsliitl : Ne quid lalc, inquieus, iilii
, , /'
roihi cbarissiiui, contra cos audealis : Domiui cnini
mci ultio, fratres : quandoquidem, ul dicunt, nc- , , ,
quain boino icvcra suin. Cui populus univcrsiis . *
rc?p -iideiis ail : Traiiaferaniur, Paler sanclc, pcc , \ - '
caia lua innoset in lilios noslras. llle rursus : Nc,
, , \ \
quaibo, filii cbarissimi, ne manus vcslras iis iitji- . *
cialis; lioc tanlum cavele, fralres, ne quando
, , ,
iicccin milii iuferant. Quod eo consilio dixit, uf
* ccriiores facerct, Cbrislum ad ipsius luttdam advi , , .
(
1 7
Psal. ,
i?>.
(Gl) Gregoiio marlyrc cl episcopo Mlybie- D cum, ciquc iiilcifuisse Eiislacbium cpiscopnm
lano quidquid el Cajclauus ci Pirrus scripserc,
Liiybuilaiuiin, vx Hilaiii Fiagiiicittis osieudii
Leontii noslri vcrbis ci auctoriiate toium iniiixiiiii Baliuius (flov. cd. cunc. p. 3). Alterum cst *
est. i\t:c plus atiquid Dauiel Paptbrocbius cxludit : cani iiomen iu Aciis niartyium
uiiniinc uosed nd Caj*lani auiinadversioiius, elevaia Lconiii VIIIII csse, ot apud Surhttn ((. Y I , uono Kal. Jio.)
iide, a Ijiicil b:cc : Non ideo tamen ausim, paisim exsiave prxclaram sancli Grcgorii presbyieri Sporeceplum Siculis sanctum Lihjbtelanum prorstis lotini ConfesMonein a Tillemontio eti.nu laudaiaui
cxpnuQore nt ficlitium, cum verosimile tit,
isit ,
((. Y. p. 13">), in qua Tyrcanus qnidam sxpe metjuum suspcclam facimus, ViKv veroruni alias sun- iiioralur, qui lainîaiii juilcx ciim Flacco pr.tfecioa
rtorum vomina adwi&ceri (Jun. l . I , ad dicm 5,
Maxiiniaiio Aiig. bpakiuin coniia Cbiislianos niisso
p.43i).
sodct pro iribunali, Grcgorium iulerrog.a. arguii,
to vero dno illa lanlum annoiabo, qune buic damnat: ac diMiiutii mnriyris corpus Abtimlauliaj
iiatTafiuneiibc !io;jiiiiiil lavom : prinium e>l, Lilylciiiiiue ^brisli:uix amcis (rigiiiia quinquc veiuliU
ba-i cpisc opos fnisso jam a! auno Gbristiauo 1^5 ;
Aiqui IKUC ipsa in AJonis Manyrologio rcperics u
sib <;a Mim lempora acliim ia Sicilia concilinm
Ka . Jan.
advc:*st:s l'.r;nlt'n:n-m c Yalcntni scb.ola b;rreii!
S.
GREGORII
AGRIGENTINI
VITA.
650
Toow , * gilare. Nam et arcbidiaconus ei monacbi cum ado . 6lescenttbus diaconis simul ad eum ingredi vole "
bant: quos belluse iltai concludi cum eo noiuerunt.
: ,
Gum autem mullitudo ad carceris fores immorari
. perscverarel, beaius vir bas Deo preccs fundebat:
,
Gratias tibi ago, Doroine Jesit Cbriele, quod me
,
dignum pnlaveris, qui Uti noininis causa in btinc
locum includerer. At dimidio noctis fere exaclo,
, ,
cece lux magna in carcere circitmfulsit. Angelus
<r,v . \ qnippe Domini advenit, el beali Gregorii compedes
.
diffregii (62): cumque eum excilasset, salute dicla,
^
discessil. Fores quoque carceris sponte sua apertae
, \
sunt. Haec vero prodigia, quae sancii viri gralia
*, * .
fiebant, siraul atque populi muliitudo aspexit,
* ! .
ingredi omnes, ac pedee ejus osculari coeperuni,

1
'
'
, , \
, ,
.
,
, .
'.
, , \
, \ ,
\ ,
* , \
.
,
&. . \
"
'
fuitqee omnium vox: Nunc vere agnoscimus. Deum

tecum esse. Turaukuabatur aulem populus, et pro
justo parali onines erant ad necem vel subeundam
vel inferendam.
L V I I I . Sed sanctus Gregorius non sine lacrymis

universos debortari pergebat, Iribunoe, archontes,
populum appellanshis vcrbis : Ne, queeeo, fratres
mei et iilii, ne vim invicem inferalis, neve miseri
hominis causa [ L X X I V ] sanguinem innocuum effundaiis. Sanguinero meum pro vobis profundi prastat, qoam vesuram quemquam violari. Ego quideiu Christum habeo, qui pro me pugnat, et eos
omnee vindical, qui spem in eo ponunt: atque boe
, Q vobis confirmo, nunquam iuturum, u l me Dominus
)) . \
in manus eorum iradal. Poet quae salulavit omnes,
\ ^ ,
ac bene iis precalus diraisit, quo se cibo refice .
rent. Tum sacrilegos adversarios suos Sabinum ei
, \ Greeceiiiiiium compellane, sic est allocutus : Auree
wtlvov, , ,
j>nebele, fratres, quid de me vobia xideiur? quid
, ; ;
hnc me iuolusisiis? vel mc jara interficite, vel eo
? , .
amandate, quo vobis libet. Jlii vero, Liileras, i n '
quiunt, ad ponliiieis maximi legatum raisimus (63):
(61) De m i r a c i i l i s bujusmodi, qua?, ul ea aetas
kreJul, niulia adniodum congessit Leonlitis, quid
^niieiidum sit, viderint, qui legenu Equidem
^riptorem hunc lanti non facio, ut ei ftdem om' itabettdam esse contendam. Pleraque lanium,
ui aceeperai, temere narrasse credideriw, nec de
peno soo addidissc, nisi levia quaedam et vulgaria,
*|o* sibr veri quara simillima viderentur. In hanc D
ne sementiara prope adducit apquabilis ista ac mimrae iucau scribendi simplicitas, quac nihil olet
tiquisiium, atque ab aslu et calliditaie quam lonfiuime abesl.
(63) Vocat Leontius qui ponliflcis
maximi vices i n Sicilia agerei: IIHIIC ego Ugqium
dixi. ut rem eamdein desiîiarem. Sed Graeca vox
tignificaliouem fiabebat ampliorem in Ecclesia quoqne, nam meiropolitai audiebanl, imo el
painarctiffi, u t n o l u m c s l : quanquam apud Sicuqui i o m metropolitfls non babebanl, usurpari
rfcte poloil atl e u m indicandura, cui quodainmodo
eiarcbi partes delalae fuerant.
Quis porro eo t u m munere fungcrettir, doc<H nos
prima GrcgoHi M a g n i epislola, quam ad wniverôs
iicilre eptscopos itiisH. Valde, inqnii, necessarium
peripeximus, ul sicui decessorum nostrorum fuit
jWwium, ita uni eidewque persontv omnia committa*>ftf; el ubi nos pr&senies esse non possumus, nostra
PATROJ.. C R .
XCVIII.
per eum, cui praicipimui, repraxtntelur

auctorilas.
Quamohrem Velro snbdiacono sedis nostrce intra
provinciam Sidliam vicei nostras Deo auxUiante
commiiimus.
Nec minus allera ejusdem epislola declarat,
qux Leonlius de navums atliugii. Nam s<c Petro
scripsil Grcgorius Magnns boc anno 591, Julio
mcnse aut Augusto (episl. 72, lib. ) : Quittqua
ginla vero uri libris nova frunwua qb exlraneie
compara, et in Suilia tn locis, in quibus non pereani
repone : ut mense Februario illuc navei quanlai possumus dirigamus, et eadem ad nos frumenin defermtur. Sed etti no$ transmiltere ce$$amut ip$e
naves provide, et ad nos auxiliante Domino Februario mense irammitte hcec eadem frumenia, exceptis
duntaxai frumenlis, qute mtnc ntense Septembri vel
Octubrijuxla consuetudinem transmitli prmlolamur.
Kegionem Pbilosophianoruin memorat Autoninus, quam ad Gelam fluvium sitain polavil Gluterius. Jtem ilatana Ayrigenlum maimonibus nunc
insdlutis M . p. xci. Captloniana$ M. P. X X I V . PkH&ophiuttas . P. x x i .
Petrum denique, aceeptis accusalornrn litleris,
siaiiui ad poniiticem irtaxinium de Greg#rii c r i niino, quod fortasse indubitatum illi erat, t t r i pslsse, infra ostendemus.
f
21
S. G R E G O R I I A G R I G E N T I N i V l T A ,
Cuui ilie adveneril acde le judichim egeril, ipse de -

le slaluei, quod.volcl. Namque cpisiolam revera ad
, , .' ,
eum sciipserant, qua ipsum adesse poslulabant.

Erat eniin apud Philosopliianos navigioruni i n - . slruendoruin causa , qu% Romam navigarc debe
banl. Ut Agrigenlum iegattts v e n i l , postridie in
'.
forum, quod in media urbe esl, convenire omnes ' , 1%\
jussil; cumque eonsedisset, mandavii, ut jusius e *
custodia adducereiur : quem oranis inultiludo us \ , *,
que ad legaii iribunal secuta esi. Admonuit autem
-
tribimos et primores urbis, ul sederent, alque e
sella justum interrogareot: qui sedere recusarunl,
. ; \
et boc illi responsum dedere: Nos lua quideni causa , \ ;
neque stamus neque sedemus, verum quia hic v i - . , '
demus pastorem noslrum et palrem et magistrum,
per queai in Domiui Jesu Gbristi nomine bac ipsa ^ ,
, \ ,
in urbe lot prodigia patrata sunl. Quorum quidem
\
mulla tu ipse oculis vidisti luis. At dicat uxor
' . \
Sabini bujus, quem Judam aherum lscarioien ac
proditorem jure dixeris. Tu veio cum diacomis
.
hig (64) coiumtinis Palris noslri ponlificis maximi,
\
[ L X X V J non debes in causa viri bujusmodi judicare,
.
neque par esl sine synodo bunc ante ic produci,
,
xnulloque minus de eo scuicniiam ferri.
,
,
.
\ L I X . H<ec cum ab arcboniibus audisset legalus,

, ' ,
limere coepil, ue in ipsuiu insurgerenl, ac roorte
. ,
afficerent. Quare relicto loco, ubi sedebac, ipse
quoque sletit, el sacrilegis bominibus Sabino et , , \ , \ 6
\ ,
CreaceirtiiK) appellatis : Producite, inquit, in modium ptioUam, quacum episcopum vestrum fuisse ' ,
, .
affirmaiig. Virum enim bunc ei pium et bonum
*
esse D O S novimus : c&lerum quid de ejus causa ad
doimmira nostrum ponlificeiii roaxiimnii referre
debearaus, iHncôgnosceraus. Producia vero pueHa . "
e s l : quas tremeus in omuium conspectu steiit. **.
Alque hanc legalus inlerrogans : Verunine, -
,
quil, est, quod a te dicilur, episcopum hunc lecum concabuisse? Gui illa a i t : Nae, dotnine, me- ; ' \ , , '
. ,
cum fuit. Utque haec respondii, portenlum illico iu
i raagnum exslilit : quippe acerrimo a dxmone
correpia, provolvi coram omnibus ccepit ac spumas , \
\ . "
in ore agere ad pedes beaii v i r i . Tuin vcro cxpa(
vescere oinnes alque claniare, Fidem habe nobis, D , \ '

, , .
domine, falsum isti crimen objiciunl. Conlra sa
crilegi impudenter adversati aiebanl, Nonne nos
\ \ ; KaV ,
dixiimis, maguro bunc esse ac veneficum? Ne vero
, *(
iongior sim, bealus Gregorius sic legalum affalnr :
", , ,
Tu bomo, si is, causam ad ponlificem inaximum
' , \
defer, e t v i n c u l i s astriclum domini tui navibus
(6) Diaconum Iribuni appellanl lcgadim, qui
lanlum hypodiaconus erat, , opinor, atque
ul inlra episcoporuni Ordinem se esse meminissel.
Faclum deinde diaconuin sctmiis ab ipso Gregorio
Magno, qui de eo sic scripsil ad Cyprianum diaconum (lib. v, episl. 5) : Denenatus frater el coepiicopus uo*ler CUeronem quemdam monachum, qui
pro sui$ excei$ibu$ dilectistimo filio noilro dia~
cuno Pelro lunc autem subdiacono et reclore patrif
monii noi/ri,e(c. Alqne bic lacm est, quocum Cregorius in Dialogis loquilur. u b i eliam ille se in
Sicilia fuisse lesiatur (lib. , c 57). AppeJUiur
iufra Tiberius (n. 66) : quod ejus praenomen aul
co^noraen fuisse dicereni, nisi l u m umcam appellalionem in usu fuisse constaret. Sed jam vidimus*
uam parum in bac bisloria nomioibos fidenum sil.
S. G R E G O R U A G R I G E N T I N i V i T A .
G:4
^ , , , lransmiltc,uldiini tempuspropiliiim csl, cosalv; pcrveniamus. Neque.enim (ieri poiest, ut liie nos lan*
, ; . diu immoremur, dum negolium boc noslrum trans , aclum 8it. Uxor vero Sabini cum filiola sua ct alii
mnlli, in primis illc, qui mutus fueral cl surdus.
\, \ \ ad bcali viri pedes procidebanl flcnles, eumque sic
\
alloquebanlur : Mteereal le uostri, Dei serve, ne
* , , \
tibi injurkc nostrai animo obverscntur, nevc ma , ,
lorum memincris, qua libi sacrilegi isli inluleruiit.
- . ^
Mox Sabinum imuita uxor : Domo, inqtiil, mea ab
Iioc die exlorris esio : quid tn pessimum inire con - , siliimi ausus cs a Ivorsus biinc jusliiiii, qtii iilio ,
lain nosiram nnis precibus corara omni populo

valctuditii resiiluit? Discede a me, aut ogo mihi
; ' ,
manus infero E n i n w r o Sabinus vullu coin idit, et
;> .
, \ . ' saxi inslar obmutuil; ct sancius Gregorius sic le , , galum aflalur : Quoniam te, bomo, arbiirum causa:
nieae judicemve nenio conslituii, jube me bjitc in
\ '
custodiam redirc, [LXXVI] nervoque conslringi,
, , \
, donec de causa cognoscas : qni oiim tyranuorum
mos fuit (65). Gui lcgatus : Non ego, itiquit, con , * .
siringi tejubeo; sed qui te eriinmanlur, ipsi le
* , cuslodicndum curant. Ab co igitur digressus beattis vir in carcerem abiit, atque ibi lolam nocteiti
. * ,
Iraduxii insomnis cum archidiacono et rcliquis
\
diaconis Erasmo, Pbiladelpho et Platontco, qui \
I uscum psalmos cecinit, aut leclionis loco midla
, \
, \ , memoritor pronuiuiavit sine libro. Neque enim ex
* ; aedibus efferri ab eo quidquam passi sunt.
* .
^
L X . Legalum deinde arcessivii sancius Grego.
rius ad carcerem, rogavilque, ut quod de ipso fa , \ "
\ ^ , . ciendum sibi statuisset, quamprimum facerel. Ego
vero, inquit ille, deiiberalum babeo, Romain to(66)
*/
* ' - cum accusatoribus luis ad dominum meum poniificem maximum throni aposlolici baeredem m i l * p j ,
. \ tere. Gui sanctus vir respondit: Id ipsum profecio
ut facias peto, mequc binc cito dimitlas. Snb ve , \ . , speram vero Iegaium hortatus est, quandoquidem
populus paululuro conquieveral, ul eum per posli ,
cum eraillerel, quod inare respiciebal, ei poniiiicis
,
maximi navibus imponeret. Nam ea ipsa nocie a
? \ , \
/ . " flumine solverc debebant. EduxiC autem euin lcgilus cum accusaloribus ejus Sabino ei Grescenlino
.
*' \ ac deccm aliis : qiti ad lillus descenderunl, ubt
naves erant, quamprimnm vela facturae. A l Grego, \ . \
riiim parenles ejus scquebanlur ploranles; quorum
, '
(05) Diclum hoc salis aculeatum est, ut Leonlii

Pfttiiis, quani Gregorii nomine prulalum malini.
Neque vero legalua rcprebendi poierat, quod alie'<is se tiegoiiis* immisceret. H%c cniiu a poniilire
maximo mandata babebal : ul Gregorii Magni
tytUoix t e s l a n l n r . Peryenii, inquit, libi ad Sicih*m CapittUare, quod dedi, assidue relegendum est,
i eura maxima esse de episcopi* debeat (lib. ,
tyiM. 56). R u r s u s : De laptis sacerdoiibut vel quobbtt tx eiero ubsertare te volumus, ut in rebu* eormnmlia contaminAtionemiscearis (lib. i , episi. 44).
alia : Prteterea hoc nbi indagandum mandare cu*mmu$, veieri, qn& jam inoleverat, consneiudine
*\\xn'na, ut qute cmtaiet mprothtvia
Siciliwpro
peecati$ per tacerdolum lapsus pastornfi rtgimine

vacare noicuntur, de clero Ecclesiarum ipsarum, vel
ex monailerm si qui digni ad sacerdolutem locum
possum inveniri, penphias (lib. i , cpist. 18).
( 6 0 ) N U I I I ulleras Pelrus a pontificfi maxitno jam
accepisset, quibus Gregorium Agrigenlinum ac
duos alios episcopos Romam millerc jubebaitir,
affirmare uon audeo. Angusibe enini leinporis excludere videnlur. Sed Gregorius Magnus Julio aut
Auguslo anni 591 sic ad eum scripsil: Gregurium
vero Agrigenlinum et Leonem Catanensem ei Vtcfarem Panormitanum per omnia nos tolumus ad no$
ante hiemem proficisci (iib. i , episl. 72).
%
655
S. GREGORTI AGRTGENTINI V I T A .
($|
ipsead pcdes procidcns, obsecrare sic eoepit : N<*, * .

quaeso, mca catisa, doniitti mei, sic lugealis. Neque
.
Miim Doniinus ineirs Jesus Ghristus nequidquam nic , ; *
in calumiitatoruin-moorum manus dedidit. Verum
* \ ,
preces, vos oro, pro me sceleslo homine ileraie,

. quo Oeus niibi criroina qiisc admisi mulla reiniltal.
Ilaec eo dicenle, lcgaiws unum e naviculariis Pro- , , , ,'
copiiun appellalum accivit, eique epiecopum iradi- .
d i i ; eiilemqun rclacionem dedit, quam ipse advcr- , ,
sus sanctnm viiuift ad poniificem maximum scripscrai, signis ipsius legati et improborum accusa- , \ \
lorum obsigualam. Neminem vero atium cnm beato * '
viro proficisri passi swit, quam Plalonicum unuin
e diacoms cjus. Hic legatum ct sacrilegos [LXXVH] \ .
, illos monere sanclus Greguritis noR praHermiut,
videreni ipsi, cui Ecclesiam Dei administrand&m ^ .
\ * , MpbH
*ommiUerent : ne illam lanquam apri devaslareni : cos de boc in jndicii die ralionero Deo red- ,
dituros. Cai legatus : Guralorem, inquit, nos rebus \ '
omnibus designavimus, qui pie singula adrninislra- \
bit (07) : quin luo loco jam populus creavit virum .

plaae dignum, qui in ea sede constitiialur. Alque
ba?c dum ab bis dicereiilur, advenit arcbidiaconus, * \ \
\
ac sicnul diaconi duo Eraeimis et Pbiladelpbus, qui
legalum el sacriiegos illos Sabirium et Crescenli- \ . \
num rogabant, ut eibi cum Paire ac magislro suo , \
" \
abeundi potestas fierel. Quibus illi nc aupes quidem
praobuerunt. liaque a lillore tantum clamabant: \ \
Tuis nos precibus adjuva, Pater sancte; ille vero * '
bene iid precaius, et saliitari eos signo e navi d i - Q \ . 01 *
mitlene : Pergile, inquit, 111 pace : Christus eniro, . ,
lilii mei, vos luebitur, cbarosque habebit. lis vero * , . Amen respondeniibus naves jam discesserant, nocle \
ijnm incboata. Sacrilegi vero illi sancium virum , , 6
, ,
cum legato deridebant, qui perniciem suam miser
. ,
iu>n defleret, el de iis laboraret, quas nunquam
, .
postliac visums esset.
,
, k .
SA'. *,
L X I . Nibil iiUerea urbana plebs senseral, nihil
tribuni aui arcbontes de beati viri discessu ct na- \ 6
, \ .
vigalione noverant. Diaconi autem ad carcerem
rediere, atqua illic noctem exegerunt. Sub galli ,
cantuiD omnie ad carcerem mulliludo conTenii, et . \ (
cum ea tribuui atque archontes : qai cum beatum D &
virum noa invcnigsent, lumulluari cceperunl, la- \ , ,
\ \ *
roentiBque el clamoribus efferri conlra sacrilegam
boniinum conspirationem, ac contra legalum ipsum,
quid de domino so, quid de optimo pastore fa- ,
ctaiD eset, num ipsorum manibus iiileriiftset, , ; '
quaercnles. Quibus fille respondens: Nonita, inquii, ; \ , ,
fralres, non id facluin esl, quod vos de eo cogiia- ,
* * ,
lie : sed ipse, ut a mc poslularat, sponle sua ad
(67) Curalorem bunc, quicunque fuci it, diu solum delaia curatione fin>gi non esl passus Gregortus Magnus. Natn epUcopo Triocala? visUationis
euratn comniisit. De>unl qukJeiii Iilicrae, quibus
Ecclesiam illani obire jussei i l , quemadmodum aliae
eiiaiu desidernnlui*, quas a Gregorio sciiplas esse
mauifeslum esl, qu<x1 jam P a p e b r o c h i u t (in CauU

Pont. ad Gr. M.) adnoiavit : eed iaaieo eee hot
ipsum testantur, quas eidem episcopo Gregorius
m i s i t , 111 ex Agrigentins E c c l e s i proveubui
quartam parleni iti tisiiatiomis stipendium assignarct (lib. v, epist. 1 2 ) : auaa infra profertniar.
657
S. G R E G O R I I A G R I G B N T I N I V I T A .
65
. - domimim meum ponliflcem inaximum profeclu^

est. 111 accilo arcbidiacono cl qui cum co eranl,
\
falferrogartinl
cos, verane essenl qua* ab bis d i , ' ,
cereittur : qui rem ila se babere coufirmaruiii, ut
* . , , ,
tegalas dixeral. At populus universus facibus abre, .
plts sacrilegorwm boniinum Sabtni el Grescenimi
,
dsmos incendit; lum ipsos quoquc occidere conala
\ *
est, et in lemplom fugientes inccssit. [LXXXVIII]
.
Verom Cbarito illis se ad templi poriani opposuit
\ \
et obsecrans ct clamans : Nc quseso, fralres, nu
.
mlnu Testra sacrilegi isti procumbanl : nolile
, \ ,
eoniiniilerc, u l episcopi vestri criminatores vera, , oi
ces habeaulur, vosque accusalione digni videa *
miai. Quibus Ghariionis dictis iili auscuiiantes
, \ r e c e s s e r u D t : legatus eiiam se ab eornm conspectn
. \ \ .
, \ . \ P
^ proripuit, alque in Pbilosopbiano \
regionem rcmigravit.
.
L X l l . Ut vero et reliqua plcbs, qualis fuissc
S B \
, , . Ghariltmis sermo iniellexit, paululum continuit se
nec janrimpinm Hlum bomiuum conventum urgcre
, \ .
instilit. At vero arcbonles ct tribuni comniuni con
sensu Syracusas ad praeiorem Siciliae (68), alqtic

ad ipsum sanctisaimiim ejue urbis arcbicpisco , \
* \ pum (69) profecti sunt: eisque omnia quie sancio
Gregorio contigerant, ac eceleralae illius factionis
, \
lufBultuin exposucrunt. Quae res tam praHori quam
. * episcopo ei orani populo aduiiraiioni fuil : et quia
c?v 0 , .
Gregorium univer&i noverant, vehementer obstu , \
. \ - ^ puerunl. Rogarunl aulem praHorem arcbonles ac
\ iribuni, u l Agrigenlum mitieret qui doinum ponli. *0 \
ficalem tulam reddereot. llle vero ac simid episco-
,
pus pios Tiros dalegarunl, arcbidiaconum nempe
,
suum cpiscopus, praetor auiein Pauluui queiudam

cum ducenlorum armatorum coborte : qui ctiar
' , tribunis Agrigentum ingressi, domtim ponliflcaleni
,
diligentissime obsignarurtl, camque Eupli arcbidia .
coni lulehc coiumiscruni. A l ubi illi se recepere,
>
sacrilega? faclionis bomines rursus congressi siint:
, \ quippe se inlerca abdidcranl; inlerque se conjura '
runl, ut Euplum arcbidiacoouni a domus pontilt , * calis ingressu probibercnt, et ipsuin noclu ptT
\ .
insidias de racdio toliercnl. Hx.c vero iilc u l rescie l
i a c
u r
(68) Pnetor eral Sicilke eo anuo Juslinus, ad D

quem duae exslant Gregorii Magni epislola? (lib. i ,
r\yist. *2 ; lifo. n , cpisl. 33) : is tum forte Syracusis
f o n j m a g c b a i , vcl eiiam pra-toriuiu in ea urbe babcbat. E r a n t enim Syracusae tum quoque primaria
t-ivilas ; pralores vero, veteri, ut opinor, consuel u r l i n e j a m omissa, proviuciam universam, quam
p r i ^ c i i l l i Romani coiiveiUiium celebrandorum causa
o b i b a n t , una ex urbe regore solebant.
C t t r a u t c m Agrigcntini ad Syraciisanum quoque
r p i s c o p a i n rem deialeriiit, ea fuisse causa videlur,
qtiod l i o c ipso anno 591, mense Octubri, til babet
r o d e x V a t i c , non Decembri \il esl in edilis exemp l a r i l n , Aiaximiano cpiscopo. Syracusano Greguh n s M a g n 5 \ices suas per Siciliam commisil.
Protnde*
i n q t i i t (bb. n , cpist. 7j, super cuncias
SwiUte iCcciesias reverendis$imum te virum Maxiwannum fratrem el coepiscopum nostrum vice sedi*
apostoiicce minislrare dccemimus : ut qukquis illic
9
religionis habiin censetur, fraleniilati lute ex noslra

auctorilaie subjaeeai. Maxiutiani aulcm arrlmliaiOnus erat forlasse Agatho ilte, qtiem posi v'}\\s nioriein Syracueanorum pargepiscopuni poscebat (Greg.
lib. v, epist. 22), cum Trajaniim piesbyterum alii
prsoptarent (idem lib. v, cpisl. 17), quorntu neutro elerin, fadus csi Joannes arcltidiacofius Cataneitsis (lib. VJ, cpist. 18).
Paulum dertique i l l u m , qnnin praetor Juslimis
Agrigentum ciwn ducenlis mililibus mtsii, fuisse
eum pulo, quem Gregorius Magnus Panlum Scholauicum appellat, cui eC duas scripsit cpislolas
(lib. i , cpiu. 3 ; lib xiv, epist. ). Krat bic, ut
apparel, in coboiic pra*loris, et in cauhamm r.ognitione assessor, qucm Gregorius a jusCilta luudat:
Quia Ulum, iimuit (lib. xiv, cpisl. 1), vobis pcr hoc
plticabilem rtddiiis, conlrn c*j*$ inimicos zcli vestri
rccliludinem exercelit.
(b9) Cajetanub logil.
659
eOfl
vit urbem relfquit, [ L X X I X ] ac tandiu laltiit, dum ;, , \ 6
beatus cpiscopus ejus rcdircl. Sabinus conlra ct

Crescenlinus cum asseclis suis Leucium improbtim
. ^\ \
bomincm et b.Trelicum inducontcs in domo ponlificali collocarunl : et quia Cbarilo archontcs et
, * ^
populum ac Iribunos coborlabatur, ncc dubitare \ \ \
sinebal, fore, Deo sic jubente, ul ilJc rursum in
\ ' ,
urbem reverleretur, cxinde n i b i l bi advcrsus sa-
crilegos illos inoliii s u n l . Iiaqtie lanqiiain agresles , - . \
ferx Ecdcsiam Dei. ul libuit, distraxei unl. Romam

autetn ut pervcnit liealus vir, rrlaliouem pontiflci
, .
inaximo naviculni ins I r a d i d i l . Ille ut icgit, et (\ux
',
)i) ca conlra juslnui virum Inique coiiOcla expone. * \
bantur, percepii (70), graviler in euni indignaliis,
\ ,
ne facicin quidcm ojus aspiccrc vuluit, cumque
\ * ,
magna cuni
ignominia Iraclum
in
carcercm i r c , '
jns.sil, et vincuiis gravibus nervoque aslringi, catcna manibus pcdibusque injccla. Qui dum in
carcerena ducltis trab<;relur, Deo latides reddebal,
Gralias, inquicns, libi ago,Domine nii Jesu Clnislc
Dcus, quod me digtium pulavcris, qui sancii uominis tui causa luec siibirein, quanquam exigmim
id eal prac mcorum criininum magnitudine. Carceris vero cusiodi mandata dedcrc ministri, ne
unquam eum vinculis solverct, eumque sic solilarium rcliqueriinl: nam diaconnnr alibi [LXXX] i n cludi poiilifex maxiraus jussil (71). Ileu quam parum sui compos, beu quam eratdurus ae suspiciosus, qui tum summam aposlolorum sedem (72)
'
,
\ . \
.
, ,
, ,
. , *
,

. " ,
, ,
,
(70) Quanqnam ignoramus iinde Itaec bauseril

Leontius, suspicari tamen ticet, e maledici liominis cominenlario sumpta essc, qui ex corum numero essei, quos Grpgorii Magni mcmorias infensos
fuissc schnus. (V. intcr Script. Rer. Ual. Ploloin.
Lucens. lib. , c. 10, in t. XI.) Nam quis Gregorio Magno v d mansueludine vcl buroauilale pru>
slamior? Nihil certc magis in epislolis ejus caMerisque scriplis eluiel. Sed quia viudex idem erat
\itiorum, et legum sacrarum cuslos, el dignilatis
Eeclesia* assertor, displicuit improbis, cl obtrectatorum convicia non eiTugit : iiaque el facla sua
quandoque defenderc coaclus est : ut ciun ad Salonilanos ob Maxtmum iu ca Ecclcsia ininus legitinie designalum cpiscopum scripsil his vcrbis
siola ad Gypriauum diaconum (lib. v, n. 32): sed

boc primum de episcopis non legimns, qui ne IHTB
quidem, cum ob crimina buuore se abdicare cogebantur, nisi in monasieria -tinlli solebanl. Deimlc
Ula3 ipsae clericorum uuslodine carceres non ennt,
neque illic iiervns aut compedes visobanlur. Facit
buc locus insignis cpislola; Grcgorii 41 ponl. wax.
ad Leoncm lsaurum, in qua osiendit qtiam diversa
ralionc in maleficos animndvcrianl poinilic<;s el
reges. Ea est secunda episiolarum, quse conrilu
Nica;ni Acla pnvcedunt (ilard. t. I V , p. 15) : ViV,
imperalor, ponlificum ct imperatorum discrimeu? ti

quispiam te o/fendedi, domum ejus publicas et jpo/ja, solam illi viiam relinqucns : tamiemque iUuin
etiam vcl suspendio neca$ vel capite truucas^ tel
(lib. v i , episl. 20) : Pervcnit ad me quod quidam
relegaa, eumque longe UberU el ub omnibu* eognaperversfB menlis homines, vl dileclionis veslrw anilis et amicis suis amandas. Pontifices non Ua;ud
mos vvhierarent, vobte intinuare conali MM, quia
(,
aril
quis el co(e$$us fucrit, *tt*pit>rfti
ego contra Maximum quodam odio movear, et amputatioms capitis loco Evaugclium
et cracem
magis qucB canonica, sed ea, qucc (uroris suul, exse- ejus cervicibus circumponunt : euttique tnuquam w
qui concuphcam. Sed absii /IOC, absit sacerdoiali
carcercm in secrcluria lacrorumque l u s o r u m roria
animo, ut in qualibel causa privato zelo moveacoujiciunl, in Ecclesice diacouia el i / i catcchuuieu<i
lur, elr. Porro Grcgorio illu uosiro paulo infcnablegant: ac visceribus ejus jcjuninm ochlisqne rigisior fuit, el acciisaloruin leslimoniis deceplns cst,
lias el laudulionem ori indicuni. Cumque probt camomenli aliqnid babuUse videlur ipsum crimina- bligarini, probeque [ame ufflixerini
tum prciivsui*
tionis genus, el quia gravissimum erat, ei quia jatn
illi Domini curpus impartiunl, el sancto illum
et alioruin Sicilise episcoporum delala noinina fueguinepotant : el cum illum vas electiunh
restmewt
rant, Lconis scilicei Catanensis (epist. 33, lib. J I ) ,
ac immunem peccati, sic ad Dominum purum iMouet Agalbonis Liparitani, qui et ponliiicalu abire
temque iransmtilunt.
%
recC
jussus fucral (episl. 55, lib. m). Prodendum cnim

aliquod scvcrilalis exemplum videbalur, ue matiim
Uuus scrpercl, cjelerique episcopi parum sibi metuendum arbitrarentur. Sed tamen Gregorium noslrum ab eo in carcercm conjeciurn essc ac vinculis asiriclum , credi omnino non polesl. Scio
clericos aliquando ab cpiscopis in cuslodiam dalos : doccl id nos eliain Gregorius Magnus in cpi-
( i l ) Grieca a num. 02, ad bunc locum, q u ^

cbarlis avulsis, in ulroque codice Basilianoruin
deessenl, descripsi e cudice Valicano n . 307.
vero sequuntur usque ad nuiu. 6 3 , ea Cajeiaiius
sibi omiilenda puiavil.
(72) Cod. Valic. .
CG2
obfiuebar: iit dclinquenles non lam solalio aliquo

, * curaret cl precibus, quam rejiciendo ad despcranJLOX , \ dum impelleret ( 7 3 ) ! prxserlim cum neque imer, \ . '
rogarit quemquam, neque verum accurate cogno\ - verit didiceriive. Sedcnim ira prudcntes eiiam
.
perimit : lanlumque in eo perlurbationis ab bosle
nialo et malorum auclore excitatum est.
LXIII. Cum veio in carccre essct bealus Grcgo5. "
rius, ac ferrca conslriclus compede, precaliontbus
, , \
, , operam daret, media nocie lux magna carccrem
lotum illuslravit : ac viri duo vercndi babilu apo , \
slolico anle euni consliterunt, qui eum appellan ,
les : Salvc, dixere, Gregori serve Cbristi, itobisque
, , , cbarissime : Gbristus nos m i s i l , ut te vinculis
\
, ^ solveremus, quibus te poiKifex maximus immerenlcm addixil: fotamur enimvero ob constaiUiara el
* \
, \ palienljam luam, tibique gratulamur, quod in bac
quoque urbe sancii Spirilus gralia prodigia per le

mulia fienl. Tum vincula apprebcndenles e inani . \
bus ejus ac pedibus delraxerunt. llle cum sur \
rexisset, ad eorum procidit pedes, bosque oscula. \ ,
tus : Gralias, inqnil, ago Deo pcr ?, sancli,
, \ ,
Domini Jesu vere dilecli apostoli, qui lolum ler ' ,
rarum orbem luce veslra implevistis : ecce ct.
,
exiguum buuc servura vcstrum miseraii, ad aniini
, \
ejus vulnus sanandum adeslis, vos, qui verendo
-
insignique tbrono sedetis. Posl quae, salute bealo
,
\ i r o dicta, evanuerunt, atque ad Platonicum diver. , \
lentes, ipsum quoque solverunt, educlumque e
, , \ Q loco, ubi inclusus erat, non ante digrcssi sunl,
, quam ad locum deduxissenl, ubi bealus Grcgorius
, ' . versabalur. Quem u i Plaionicus aspexii, graiiaa
Deo quas potuit raaximas reddidh.
, .
LXIV. Habebat vero carceris cuslos filium uui5d\ f l v
, , \ genam annorum viginli, pcssimo a spiritu vexa , \ - tum, quem dsemon lanta vi agilabat, u l eum nemo
. coercere unquam posset. Gseleruin per cos dies
paler ejus forlc apprebendcrat, ct manibus ejus ac
, \ pedibus alque collo calcna conslrictis, columiue,
qux domi crat, alligaral. A l nocle illa dxmon, ctim
. \ ) \ ^ > pueri vincula diflregisset, sublatum iu aeretn ante
pedes beali viri prusiravii in ipso carccrc, ubi lum
, \
^ psaimos canebat, quo itempe illuin attereret, ct a
precibus revocarei. Puer \ero provoWebatur, et
, ,
, \ - D spumas voinebat. Tum sanctus vir (74), sublali*
ad coRlum manibus : Domine, inquil, Deus coeli ei
* \ .
ierra3 ac rerum omnium, ob sanctos luos, qui
, \ modo inibi adfuerunt, apostolos servum bunc
tuum sauaio. [LXXXI] Deinde daemoni sic imperaV .
,
In nomine Domini noslri Jesu Chrisli exi, immumle
spirilus, e ligmenlo l)ei. Ac subiio puerum daemou
. *. \
reliquil: queni baatus vir, cum tanquam mortuus
, jaceret, dexira ejus apprebensa, excilavii , ac,
, . \
Surge, dixil, fiii, el Deo bonorem rcdde, qui la
, \ I
* - respexil. Iuierca paler alolescemis cum surrexissct, nec (iliuin qua?rendu invenisse(, facietn sibi
, , , , \
T
(73) C o l . Valic.
- ; . : * \ ,
.
(71) Cod. 2, >. .
6 6 3
S, G R E G O R I I A G R I G E N T I N I V I T A .
tuQcfcre el clamare coepil : lleu me miserum! quiil .

de filio nieo factum esl? Omnino euiu dxmon vcl
, \ in prseceps vei in aquam aclura enecavil : quid
, \
putandum sit, nescio. llaec dum diceret carceris , ;
custos, ocuus cfrcumlatis fores carceris apertas ,
videt, magnamque in eo lucera splendere : itaque . ,
lamentari rursum, ac se miserum dicere poeuam-
que meiuere. Nam quo me pacto, aiebat, dcfen- , \ dam, ejuK hominis causa, quem illic habebam. Sed
, \ ,
cum se inclinasset, sanclum virum slantem vidit '
et psalmos canenlem, cumque eo lilium suum et
;
, \
.Platonicum : nam et puer ille litteras didicerai,
nisi quod annos sex in dxmonis mancipio fuerat. . \ 6
Porro carceris euslos illium intuitus agnovit, ac . raplim in carcerem ingressus, ad pedes beali Gre
gorii procidil, sic eum mullis cum l%crymis allo- , \ , quens : Misereat te inei, Dei serve, et quae in te
,
admisi, reraiue mibi, quippe qui manibus meis te
, \
vinculis astringere ausus sim. Vere enini, domine
, , \ &
rai, tu Dei lolus es. Aique ab eo die beato viro \ \
ministrare coepit, eiquc interdiu noctuque astabat.
. , ,
. , \ ' ,
\ .
2 E \
LXV. Multo post temporc vidua quxdam, ad
, , \
quam prodigiorum fama pervenerat, ad bealum
virum in carccrem venit, eumque ilens rogare sic , \
, ^
coepit: Filiolam habeo, Del serve, unigenam, sed
qua3 incurva est, nec coelum suspicere omnino po- , \ *\, test. Cui sanclus vir, lloc, mulier, inquit, Dei . ,
solius opus est, qui verbo salulem dare potcst, ut Q , \,
, et olim incurvam mulierem erexit. Illa vero domura
profecta, filiam ad pedes sancti Gregorii adduxit, . ^ , 0.
ab eoque contcndit, ut preces pro ipsa funderet. >
Qui cum genua flexis$et, Deuni supplicans a i t : \ , .
Domine Deus omnipotens, qui solus sancius atque , ,
incomprebensibilis es, unus prodigiorum magno- , \
rum eflector, servi tui respice preces, et puellam , , \
banc invisibili ilta dexlerae luae poteniia valctudini , \
restitue: ut manifeslum sit te unum esse Deum \
, , , verum, miaericordem, placabilcm iis qui te ex
\ |
animoinvocant, sanctum denique in saecula. Anien.
Atque bis prolatis, surgens, puella salutarS signo , . .
lustrata,ei Gbristi veri Oei nostri nomirie invocato: , \
Insisle, inquit, pedibus l u i s : ea vero extemplo \
erexit sese ac stetit, sanitate recepla. Quas vero , , ,
\ .
materejus Deolaudes non reddidit ? Qua) et donium
, \
cumfilia reversa, per urbcin universam Dciprodigia
^ , [LXXXII] per beatum Gregorium patrala celebravit.
6 ' ,
Gumque eam vicini iulcrrogarent, quis iiliam ejus
* .
sanassct, Hospes quidam, respondebat, episcopus
,
Siculus, quem dicunl sub judice esse, eoque nooii ; ;
ne carceri addiclus est.
, , \
.
L X V I . Alia enimvero id genus roulla eanctus vir
Sqr*. \
iti carcere fecit, tmiUorumqtie murbut curavit.
, \ . !
Serius autem sive post annum (75) pontifex muxi
(75) Nou utique Gregorius Maguus causam episcopl nostri neglexeral aul obliius fuerat: sad ac-
cusalores polius, cum sibi nietuereiil, rein quoiidie

diftercbant ac procrasttnabanf. Declarat boc epistoU
S. G R E G O R I I AGRIGENTINT V i T A .
668
*'.

, \
* , ,
%) '
, \
, ;
*
'
. , , " 6, .
k , , \
, ,
, ,
, ^
xot* . ;
,
.
,
* , * .
,
. \
, ;
" , ,
.

, \
.
, \ , ^
, \ \ ,
. \
, .
** , . , 9piv
, \
**. \ -
HW dc Circgorio rccordattis est, et Maroo abbaie

e monasierio ejus arcessilo, sic eum rogavii: Noeiine, fratcr, buc ad nos in vmciiiis missum esse
Gregoriam Ecdesiae AgrigenlinaB episcopum, eumqtie stupri delutum lenebroso in carcere delineri ?
Cui abbas Marcus respondens: Ulinam, itiquit, iu
tremendo illo Doniini noslri Jesu Clirisli die carumdera cum eo parlium sim ! Hsec poulifex maximus ut audiit, yultu cxpailuil, e t : Age, iuquit,
relationem vide nobis a Tibcrio missam, quem in
Sicilia l e p t u m habemus. A l vero abbas, relaiione
perlecta, subrisit,et cxclamang, dtxit magna \oce :
Yivit Domiuas, Paler, illutn habe, si vis, iu custodia, dum synodum cogas; tum ille omnia tibi, quae
ad se pcrlinent, declarabil: vir ftnim csl velcrum
Patrum aemulalor , eorurn potissimuni, qui p r o i i giis inclarueruni, qnod ncc cotnmunis pireiis nosier ignorat. Gui poniifcx luaxi.raus: Novi qqtiidcin,
i n q u i t , illum olim Deo cbarum atque acccptuin
fuisse : verum in crimen prolapsus, gralia excidit.
Abbas vero : Scit Dominus, inqait, Pater, qui
sint ejus. Tura ponlifex maxiinus abbalem hil^rrogavit, quid de co facieodum censeret; abbas vero
sic est exorsus: P r b e mibi auree, doniiitc, el sorvi
tai consilium proba. Judicium de eo iiislitiri, arcbiepiscopo Constanliiiopolitano et piissimo imperalore noslro iitconsultis (76), omnino non licei.
Blitle porro in Siciliam, qiii accusatorcs ejus ac
imiliorem ipsam quacum! dicunl [ L X X X I H ] illum
coisse, deducant, et bos simnl cuni cpiscopo, qnem
conira fas crearunt,
* "in cuslodia
~ ' hal>oto.
- ' ^ Tum
"*si
quid aliud tibi Deus ostenderit, id quoque, sanctissime parens nosler, facilo. Placuit abbatie consikium ponliiici maXimo, qui giatim consetlit, cl accuralam dc viri causa relationem perscripsit lam
ad piissimum imperalorem (77) quam ad sanciissimum arcbiepiscopuni GoRslantinopoliianum. Tum
accilis binis episcopis , qui cum sancto Gregorio adfuerant synodo, eos viaiico inslruxit; deindo
eomiles duos (78) , viros probos, in Siciliaui niisil
fjat ad Maximianum episcoptim Syracusarum (lib.

i, n. it):
Pridem* inquit, Frutermluli vestrm
Knpuram, ul eos qui adversus Gregorium episcoPw Agrigenlinag chUaiit aliqua dixeraut, ad Roma*
nam cmtatem iransmittere deberelis. Quod et nunc D
injla*tiut fieri debeat, prwseuiibiu adhorlamur
H>'nioti$. (Jtide personat ipsas cccteraque documenta,
ert gesta et petuiones, qum dula sunl, feslinate
ceieriiate
iransmillere;
nec moram aliquam
txauuliouemque perquiri pemm* permiiiimut : quu*
tenus eis in Romtinam, sicui diximtts, civitaiem sub
celeriiaie iraHsmitsi*, iciamns, quid auxiliante Do*i*o dt pernma $aiubriu$ ejus ditponere debeamus.
rum jus arcbiepiscopo illi nallum crat, ut in causa

ejus, qiii palriarcba? Komano parcbat, judiccs iniiterel, aul reum ampliaret : ncqiie Augusli boc sibi
tribuebant, ui siue ipsorum permissu ponliik-es
maximi de epiecopis cogrwscere anl sentenliam
ferre non posscut: nisi foile Ecclesiaj in singulari
eorutu lutela eescnt, in qua nuin Agiigcniina foret,
(76) Qua?renlt mibi causam, cur Marcas abbas

fen&uissc d i c a t u r judicium de Gregorio nostro
sine arcliiepiscopi Consianlinopoliiani et Maurilii
Ag. consensu a ponliiice maximo instituendum
BOJI esse, non alia afferri poese visa est, quam Grcgorii ipsiits i n i t a jani apud utrumque gmlia, cum
**mpe Constantiuopoli aunum el menseB aliqnot
cominoralus est. Aliqua enim eonun babenda raiio
vUebamr, ne i n ejus, quem amabanl, pcriculo nollna officiis suis iocum fuisse queri posscnl. Cielc-
,:
igQoramus.
(77) Cod. 2, .
(78) Dicii bac aelau comites 4|uicunquc mun^rft
alitjuo publico fungerenlur, ut m>rtiin nmncra
Comitiv(F (Greg. M. lib. i , episl. 15), qaarum n\\x
inajores, aliae minores. ISiliil in Codice occurrit
freqaentius, uli norunt qui bxc iraclant: mulla
etiam dc bis apud Pancirotium in Noiitia invenics.
Illud ego annniabo, nonion ipstim etiam sub tiovis
Augusli? in Occidentc niansisse. Nain sic Ludovicus Piua comites appellat in Ca)>iuilari % n. b":
Vobis vero comitibus dicimus, vosque commone),u$,
qitia ad vesirtim ministtrium maximc pertinei, itt
reverenliam et honorcm sanctw / V i Ecdc&ia exhibeatis, el cum episcopis vcstris courorditer thalh
tl
eis adjutorium ad suum miniitenum pcragendum
t
607
S. G R E G O R I I
AGRIGENTINI VITA.
etim mandatis ad Tiberium legalum ct ad commune

et archonles ac tribunos Agrigenliuos , ut accusa- , ,
lores episcopi Romam venire compellerent, una-
que mulierculam in qua episcopus offendissct: adjecitque in litteris, no vel untts accusaiorum de- , ,
siderareiur, utque cuni bis episcopus quoque disce- . \ ,
dcrct, quem illi crcandum curaverant.
', \ ,
, \, *% \
\ 4rCr\onov .
LXVH. Egressi aulem suiit Homa duo comiles
'.
post -sanclam Pentecosien, ct Siciliam ipsumque
, \

Agngonlum tcnuerunt Idus Julias (79). Forte ibi. \
dem lcgatns quoque versabatur : is litteras cum
. , acccpisset lcgiss^lque, comilcs icr ad lerram usqnc
Ydieratus, rcepondil, quas doiuinus ejas prascribe , \ \ ^
rot, omnia iu proinplu jam csse. vero episcopi , ,
scrii.s Constaiiiinopolim pervencruni. Ipsoenim die
, .
appulere, quo exallaf Crucis solemnia celebraban * 6 tjj
tur. Ul cpislohe ati bis iradita suut, allera [LXXXIV]
,
ucmpe piissinio imperalori, allora sanclissinm ar- , , \
. '
cbiepiscopo GonstanliiiopoUiauo, utqun snam nlerqc legit, cl qu;e perscripia eranl cognovit, ambo ,
, \ , \
vicetn sancli viri graviler dolueruiil, quod landiu
,
carceris anguslias loleraret : mc tamen auimuni
\ , iiidncere potuerunt, u l vera pulareiil, qiuede ean . * > (lo bealoque Gregorio a ponliCce maximo refere
bantur. Paucis posi diobus, imp*rator episcopos
\ \ . '
cmn mandalis redire j u s s i l , quibus Marcianum

spatliariutn stium comitcrn dedtt. Eodetn modo ar , ;
cliiepi-copus cnm arccssivisset cpiscopum Ancyrae,
1
fpiscopum Gyzici et episcopum Coriritbi (80), eos C \ . ; \

\
, '
\
, \ ,
\ \
',
, \
, \
Romam legavii, cl Conslanlimini dlacoimni cbartopbylacetn cum iis proiieisci voluil : qui onines idem
navigium cum Marciaito cnnscciidcnjnl. Ha?c aulein ipsis mandala piissimus impcralor dedii : Pcrgitr, Palrcs sancii,ac synodtim quam sanclissimns
Paier poulifcx m.-iximus vocavit, celebrate, contniunU Pairis noslii, qui urbem banc Deo cbaram
rcgit, uomiiie convenientes. In eo conscssu De im
mcliientes omuia ad judicium revocalc ; de iiinliere
prabeaih, el nl vos ipsi in ministeriis vestris pacem
et jusliliam {aciatis, et(\ Forlasse aulem qui semel
iminere publico funcli fuissent, cliam posi curalionein cowiles audiebanl, bonoris ergo: atque cx
boriim numcro eram bi duo, qui in Siciliam missi
Minl.
) legali timnino dixi snperius: verum addubitare lic<*l, nnin Polrus bypodiaconus in Sirilia
ciiain lum essei: indc cnimeum cvocaverat Gregorius Magmis, ac se cupere significaverat, ut
llomam se circa Idus Soplcmbres conferret, anno
s< ilicel 92 : Stude, $i Deo placuerit, ul in hanc ur/n?m anle natalem beati Cypriam transeas: ne ex
signo, quod diebus islis mari semper imminei, quod
abtit, aliquod periculum possil evenire (lib. n ,
cpisl. 5 i ) . Illud ccrlc exploralum cst, boc ipso anno
quo couiius iu Sicilia accepisse dicilur, Ikicras ei
a Grrgorio Magno missas cum inscriplione Petro
tubdiacono Campanitc (lib. , epist. 40); qunc ruin
scriptie fiienni iudicllone i l , anlc Auguslum ejns
anni Sirilia dcccssissc ptilandus csl: si quidem
uiruiit(|tie Itiori volinius, (Miiudem codcm anno el
in Sicilia cl in Campania iuis3C. Hciius auicm IV
trnm Sicilia d<cossisse, quain Greôriiis oplarat,

mirari non dcbemus: eral eniin natura segnis ac.
lentus : qua eum dc re Gregorius non ftem*l feslive
lêrslrinxit. (Lib. i , episl. 32; I i b . n i , epist. I etiO
ctc.)
(79) Dcviiim itcr nec foslinalum fecissc comitcs
dicendi siint, qui tain sero in Siciliam pervucrimPascba euim co anno, qui fuil 593, actnm esl iv
Kal. ApriL Atque adeo profeclionis dies fuii psl
xvi Kal. Junias, quo die Penlecosie eral. llaquc
qutnquagesimo quinlo iiineris die appuleniul.
(80) Quid bic facii episcopus Corintbi ? nullun?
ea tem|>e8lale jus in euni erat archiepiscopo ConslanlinopolUaii<: parebal eniin palriarclias Koroauo,
ul Grogorii Magui cpisiohe ostenduut ()ib.
episl. 27; lib. ni,epist. 59; lib. v, epist. 5 i el 5T);
pro sciipseral fortasse Leonlius Kiov
scribie voctMii conlraciam ossc suspicuti, exlulcruiit , quod deindc caeleri niceperoui.
Porro Ciui oppiduin Bitbyniuc eral, nec adeo procul
a Cyzico, ut non inde cilius, qnam CorinUio episcopus cvocari possct. Tbcognius, Cii cpiscopus,
scxias synodo inlcrfuii.
S. G R E G O R U A G R I G E N T I N I V I T A .
670
. cteque accusatoribns sic cognoscite, ut non reram

Kal ,
speciem, sed Yeritalem ipsam seculi videamini. Ac
, \ , de viri calumniatoribus , qui convicti fuerint, si
, ' . lajci sint, sacris legibus nostris subesse cogite;
, \ nam bac de causa spaibarium noslrum mitlimus :
, \,
si clerici, eam subire poenam jubete, quam Eocle siae canones pra?scripserunl. Postremum e man dalis ejus fuit, ut sanctum virum ad eum dedu\ , \ cerent.

.
L X Y I I I . Jam- vero d.missi ab imperalorc ei epi'.
scopi et spalbarius, Constanttnopoli simul onuics

solverunl. At cum secunda usi navigalione, ab ur , ',
be Roma non plus abcssent quaii sladia decem
^ ot-lo, Marcianus in gravem admodum ac periculo ^, \ .
\ sum incidit morbum. Gujus rei causa (am episcopi
. ' qttam caeteri omnes, qnos secum babebant, niagno
, \ . dotore aCTecti sunl. JEgre demum io urbeui ingress,
Marciani vicera onuies dolere pergobant. Hle vero
\ \
, post decein dies in ultimum Vuae discrimen venit.
, ^ \ Verum snb solis occasum, eccc mulier, cujus filiam
. eanclus Gregorius sanaverat, planctum curum, qut
Marcianum lamentabanlur, periransicns aiuiivil :
' .
, Quare interrogavit, cujus causa pueri iugrrent ?
. , \ Quorum unos sic illi respondit: Ileins nusur,
. bona maler (84), animatn agil : bunc rios ploramus.
, \ , Illa vero omnes [LXXXV] compHlans, Quin eum, a i l ,
, cum lectulo suo lolliie, ac me sequimini : vobis
. \ , C virum sanctum demonstrabo, qui berum vcslrum sanabit. Inierra cum lenebra jam esscnt,
bripa , coegit eos muber viri lectum lollere acsecuni abire:
, ' iiaque doinum higressi, Marcianum obligaverunt,
. qui cum fcbri srsluaret, mininie sensii, quid sibi
"rfv ; , \
pneri faccrent. Tum succoHantes beruni usque ad
v-fc, -) : . carcerem gestavcrunt, in quo beatus Gregorius de^; & , ,
^ . \ gebat. U l vero, ris in carcerem ingressis, vidil bcalus vir Marcianum morbo doloribnsqnc confcolum,
, tenefe lacrynias non potnit, ac flcbiliier laniema|*, ' ,
* /W* \ \ , lus est : deinde iticlamavil eum seiuel ac bis : qui
tamen nec respondere ilii quidquam poluit. nec
,
x5* ? . ipsum, vi morbi quo angebaliir, exslernaius, agnovit. Ergo accedens niagis beaius vir manum illi j m * ,
posuit, et consuelas addidii preces. Non imilto post
^ ; . *
^ quiescere Marcianus alquo obdonnire coRpit, cmu
. - jam vicesimus quinlus dies essei, cx quo somiiiis
eum omnino reliqiierat. Servi vcro illitis ad san& , ; ,
clum virum conversi, procidmil ad pedcs cjus, ac
\ ,
, \ - flenles : Miserere, inquiunt, nosiri, Dei scrvc, ei
adbibe preces pro bero noslro, eodemque ainico
. ,
libi cbarissimo. Quibus ille : Filii, inquit, nici, dc
\
eo deque nobis quod Duminus slaluit, id (iat. Cir*.&. \
ca roediam noctem accessere ilerum pueri, ciim, ', que berum leligissent, sine febri eum esseseniiuul:
, .
e
ewe
(81) l n Moschi semi! occurrit bujnsformula in (eminis appellandis, iis etiam,

qex prncul a monasteriis vitam degerent. eto \ .
Jtrrevii autem nobis eadem Maler Damiana eliam
HNHK
lioc (apud Coicl. M. Ecd. Gr. I . I I , p. 405): rujii

Damianae fduis paulo posl (p. 407 )_appellauiiAUicnogcncs Pelrarum cpiscopus.
.
C71
G R E G O R H A G R l G E N T i N I VITA.
tfi
q u * res illos ad laudes Deo rcddendas excitavK. *

. Eos aulem sanclug Gregorius admonuit, u i berum
, '. *
ttuum quie&cere sinerenl : ipse noclem rcliquam
insomnis Iransegil Dco supplicaiis, ul segrum sani- { .
taii reslllueret, alque in his precibus usque ad au- , \ ,
roram perseveraviu Subinde malutiua pealmodia , ,
incboaia, sub fineto quinquagesimi psalini, dum
eauctus vir ilius (82) adolerei (83), exsiliit e le- \ , \ cto Marcianus, ac beaium virum conlemplalus agoo- \ *
, , ;
vit : iiaque accurrens ac pedcs ejus complexus,
/&.
osculum bis dedit, ipsumque adorans ait : Ago Deo
graiias per te, Paier aancte, qui tuis prccibas exo- ,
ralue me valetudine donare dignatus csi. Mansit \
voro apnd eum Marcianuecum pueris sais, ac psal- . .
,
ntos simul cecinere, el Servaiori omnium Deo Jaudes Iribucrunl. [LXXXVIJ His peractis cum assedis- ^ .
* , , ;
eent, et Marciauus miraretur, quod sanctus vir tani
ienebroso in loco conclusus fuis&et, rogarc euni
Gregorius sic ccepil : Quomodo
babee, Doroine \
.
Marciaue Christi serve? qui noslra causa lauuim
itineris susceperig cum eaociissimis epiacopis ob , ,
crimina mea lecum laboranlibus. Cui ille : Berie, .
\Uto cbarc, cx bac hora per tuas precee.
LXIX. A l vero Orieotis episcopi, qui cum Mar \ ,
ciano veaeranl, aimul aique .experrccli fuere, de- ,
inuro, in qua spalbariue decurobebal, adierunt: , * \
quo oon invento, facietn sibi tandere coeperunt, et ,
Heu clamare, quid factum est qui nobiscum luic ve- , ; nil? Quam excusalionera domino noslro imperatori \ afferemus, qui virum bunc uuice amabat? Ecce ve- Q ; \
servorum unus e carcere veniebat, qui sic epi- , \
ecopos aOalus e s l : Ne vos moerori dedatis, domini
,
mei; berus qtiippe meos, divino munere per piae
,
prcces sancti illius epitcopi bospitis bic in cuslo- $
diam traditi, cujus cautara vos huc judicatum ve- , '
nislis, sanilalem recepii,e( cum ipso iu carcere est, , , \
ncc ab eo sejungi vull. ilis audilis, et grattis Deo , \ .
actis celeriler puerum gequunlur cpiscopi alquc *
,
ad carcerem veniunt. Ut pedera iiitulere, saocium
Gregorium inveniuiu, et cum pueris Marcianum, " \
\
qui modo animain agebat, incolarocm. Gonleioplali
vero Gregorium, agnoverunl, et ad pedes ejug sta* , \ .
lim provoluii, sic eum compellarunt: Vere lu Do- \ , \
, *minoaccepttises, qnandoquidem Uomini nostri Jesti
Cbrisli gralia etsancli Spirilusopc, insanabiles mor- ! ,
\ ,
boscurarepotes. Quibus illc: Salveie clvos, inquit,
Domino propttio, omues, catholicae, quam Deus . W
unam aniat, Ecclesiie columnae alque bascs. Quor-
sum tanlum molesliarum iiostra causa suscepisiis?
Nobis quideiu, doinini, salis eral judicium ejui, \ .
4
(82) Praelcr sacriiicii tcmpus, iburisadolendi consnetitdincm obtinuisse eiiam dura psalmodia porageretur, indicalquo(|ueGyrillus Scyihopolitauub in
Viia Sabaa (n. 43, Apud Coiel. t. I I I ) :
, , \
.... Et inlelligens unde orirelur
psalmodid' tonus, cenonarchum experijefacU, ac pulsare jubet; tum abil cum suffimenlo. Quin i ' i Laliiionitn rilus bic fuil, quaiiquam arins quain apul
Graecos usurpalus. Liber Ponlificalifi ii Stcpbauo V

(. 40), baK babel: Cum ia basilica beeti Pw
apostolorum principis, ubi sacro ipse corpore rtquuecii, cernerel noclurnis Inudibut vix semcl ihymiamatis incensum o/ferri, intiitmt, ut per *in**
lectiones el re$potuoria adolcatur. Porro StcplianjJ*
ponuHcaluiii maximum cepil aHiio 885, at tiius ille
jaindiu aliquatemit in usu crat.
(83) .. 4, .
ei
6T
S. GREGORIl A G R I G E N T I N l V I T A .
CTi
^ ; , , * apostolicum hic oblinct Ihronum, sive ilte ab

soluturus me esset, sive damnaiurus. Cumtjue
tal
, , episcopi respondissenl optarc se, ut in judicii die
pareni, atque ipse, sentenliam subirent, biccon. ,
, ira rogassel, ut sibi bomini sceleslo ignoscercnt,
. una omnes consederunt. Tum illi, carceris ejus
squalorenon parum commoli, inlerrcganinl, quan , , .
diu ibidem in vincuTis fuisset? quibus Gregorius ,
, , \
Biemiium, inquil, et nienses qualuor bic implevi , \
mus. Hli vero indignari, quod ponlifex tuaxiimis
\, ' ,
tam pium boininem lamliu nrglexissel, nec de pcr; * scrulauda verilale quidquani laborassol.Cflmautem
\ . 01
, et episcopi ct Marciaims ipsum e carccre educere
staluissent, non lulit (84) Grrgorius, eosquesic al ,
loculus esi : Num par est, anlequam accusaiores
.
- mei advenerint, el causa vobis n.ea cogniia sit.
. * , * me hinc exire, praesertim cum poniificis maximi
permissu caream ?
" , \
' , ,
\ ;
[LXXXVII] . Omnes igilur pontificem maxi0\ , mum adierutit : cui Marcianus exposuil, quo pacto
,
, ipse a bcato viro, cum niliil nossel, exiempto sanalus essel : utque in carcerem suo in leclulo de
lalus venisset. Yocaloque uno e servis, narrare
,
jussil, quae ipsi de muliere retulerat. Qui exposutl,
\
quomodo eos mulier altocula esscl, eamque ipsi us. ',
que ad carcerem essent secuti : ulquc manibus ei
,
, \ \
a beatoSiro imposiiis, posl vigiiui quiuque dierum
vigiliam , gravis ille- ,, quo
\ ,
, - ,premebalur,, niorbust
, . \
Marcianum reliquis&ri. ponlifex maximus his
\ ,
auditis obslupefaclus animo concidit, lanta scili cet prodigia repulans a viro pairala, ob qua; jam
. urbs tota in sanclormn virorum numero eum ba ;
bebat. Pcr eos autein dies flumine advecuc sunt
,
trabcs imniero decein pulcberrima specie (8')),
? - quae iufcrendae eranl in veneranda (cmpla sancto > \ nim principum aposlolorum Petfi ei Tanli. 11
\ .
trabes cum mcdium ker cliii leiiuissenl, quodam in
, \ \ , y.ai loco bxscrunt, ac \elul ferro aut plumbo depri , - nierenlur, binc iiidc ripam utramque lcnucrc, ut,
, ; adilu inlerchiso, nequc ingrcdi neque egredi navi, , gia possent. Cujus rei causa non medioeris Romac
. \
consternaiio erat. Nam srrpeqiiidem svpplicaliotie
0
iuslitula cuni pontifice maximo procosseranl, sed

, . "
tralws commovere non ponieraut. Aicbant vero ci ,
vcs : Quidnt advoccmus virum bunc jusiiim, ut ad
* , ejus preces diniovcri liabcs islae possinl ? Ni*c i n i (84) Cod. % ' .
. (85) Quidquid de trabium harutn prodigio, qnod
uifra Looniiui aarrai, setniendum 8it, adiioiare bic
ixai, meniionem de bis essc in epislolis Gregorii
^ agni. Sic * nini ad Arogem ducom Bîwveiilanomm$cripsil (lib. xu, episl.
Jmiicamns attlem
propur EccUsias beatorum Peiri et Pnuli aliqnanlas
nobis irabes uete$sarias e$$e: el ideo Sufino subdiacono nosiro iujunximus de parttbus Jlrutiorum /i/tquaniat incidert, et uufue ad mnre iti locum aptum
trahere dtbtai. Hiirsiim Greqorio cuidam expraftcto
(ibid. rpist.
Et ideo quia in prcediclis Ecdcsiis
irabeg omnino $unl ncccssaria, aique Savino *ub-
diacono, ut interim usque ad viginti incidere festinet,

el ad mare irahere debeai, injunximut; paierno saluianles a/feciu pelitnus, ul glona vestra de posse$$ionibus quas illic in emphyieobim Imbet, hac in re
homiues eum bobus suis facial prabere tolatia. De
muiii el a Slephano episcopo eaindem opem pelit
(ibid. epist. 25): enimvero nes b;e episiolae in libro
duodecimo lesuntur. qut pnefert indictioneiu 5,
alque adco ad annum Grogoriani pomiiicalus dnodecimiuii spectarc videntur: sed tamen nullam
habonl lomporis illius noiam : ut, quemadmoiluui
tol aliie a Mauriuis loco moix siint, sic isix eliam
in anuum 2 Iransfercndx videanlur.
%
C75
S. GREGOIUI A G R I G E X T I N I V I T A .
676
nus ob eamdem rcm ponlifex maximus angcbalur, w . \

\
et cum Oricnlis episcopis de ea sermonem babue \
ral : quippe qui sancli Spiritus graiia ornali eranl.
, ^
Nec parum ipsi etiam narratione audila niiiaban\ \ .
tur. Ca3leruin non mullo post comilcs, quos ponlifex maximus iu Siciliam miseral, redierunt, epi- , \ ,
,
scopi accusaloribus pucllaque deduclis. Gum bis
, \ . '
vero vencrc et duo urbis tribuni ct arcbidiaconus
\ \ cl diaconi Erasnms ac Pbiladelpbus el de plebe ur, \ \ ci , \

bana niulli.
\ .
L X X I . Ilorum advcnlu cognilo, pomifex maximus

episcopos Oriculis el Marcinuum arcessit, qui apud
bcaluin Gregoriuni assidue in carcere versabanlur,
ubi et Marcus abbas aderal. [LXXXVIII] Ut ad ponliliceni inaximum venere, cos(|iie ille cerliores fe-
c i i , Gregorii episcopi accusalores vcnisse; respondcnt, se quoquc de illormn advcnlu ab aliis acc-ipisse. Pervenerant aulem ipso Parasccves die. Tuiu
ha3C addidcrc : Episcopos onu;cs congivgari jube,
ac, si Deo placet, dicm bis allcrum e Pascbalibus
praescribe (86), qno nempe consideamus, el dc bominis causi delibcremus; Subjecil vcro abbas Marcus : V;e accusatoribus illis et in hac vila, el iu
fulura. Cui ponlifox niaximus : Pacc, inquil, tua
dixrrini, lu boc solus aiTirnias, Paler. At episcopi
el Marcianus : Quin , domioe, rcspondcrunl, boc
scias, et nos sex et urbem banc tolam de viro
praeclarc scnlire : ul nobis admiralioni sK, unum
ic bic csse, qui illi adverselur. Itaque exierc c
conspeclu ponlificis maximi conlurbalo animo, i n C
tcr se quesli, pontificem uiaxiinum invidenlia raptuin, vera, quae afferrenlur, de viro lesliuionia nun
reciperc. llle vero cpiscopos omnes fluitiuios (87)
convocavil: et accusalorcs summa diligenlia cuslodiri jussit (88),
LXXIL tribuni ac diaconi ca?terique e Sicilia

(8f.) Pasclia boc anno, qui fuil 594, acium est
liius Apriles. Cum auiein episcopi syuodiim
cogi posse dicunt, indicari visus est di<*s
primus post Pascba, sivc, ut nos quoque apptdlamus, feria secunda, quae proxiina esset. Id Lacouico quidem morc tficlun, scd uou obscure, quod
biijusiiiodi fonmila iamiiiares essent.
(87) Conrilium a Gregorio Magno indictum, nt
de Gregorii itoslri causa cognosceicl, inirari nou
debcmus boc idem niajores frcerani, boc ipse D
raciendum ducebat, cum cpiscopi nomeii delalum
eral. Cmn exaitbus llalia: Bianduni eptscopum
llortcnsein Bavoiiuae dolnicrei, sio ad euiu scripsrral anno pomiQcaius sui (lib. , cpist. 33):
Kt runus, quia non credimu*, qnod cum hxceUeniia
Venra, nisi pro aliqua probabilis excetsus causa tenuerit, oporlet, ui habiia btjnodo palam fiat, *t ouod
tit eum crimen inlenditnr. Quin eliam, quadriennio
post, ipsam Joanuis prehbyieri Clialredonensis
causam in synodo agi voluii :* dc quo Narsi coiuili
scripsil (lib. v i , cpisl. 44): De Joamievero presbylero cognotcile, quia illius catua pcr synodum decisa
in qua aperle cognovi, quiu ejus adversarii eum
facere hccreiicum volucritnt, el diu conaii sutK, sed
minlme potuermt. Sinnlâ ilem Joanni cpiscopo
'. , ,
\

\
. , ; "
. \ ^,
, . 1
. '
,
\ , , \
\ .
, ()\
), \
. " *
, , . UI
/. \ ,
", , \
,
^ ^ , .
* ,
.
*

.
0 \ \ : \
Constantinopolilano (ibid. episl. 4), el Mauritio

Aug. (ibid. episl. 46), ei Tbeoclisio cognaio imperaioris (ibid. episl. 47), siguilicasse reperies.
(V. eliam epist. 40, lib. i.)
O l e r a m in id concilium convenisse episcopos
ceulum quinquaginta, vix credibile est. Neque
onim tot nivenire in Romanis tiiiibus intra iriduam
f.is erat; nisi cxisiiniare velimus, casu luiu
raclum, ul muUi jam ex lialia et provinciis alias
ob causas in urbe essent. In synodo, quam Gregorius babuisse dicilur (Hard. Lonc. t. I I I , p.496):
liegnanle in perpetuum Domino noilro Jesu Chmio*
temporibus piissimi ac berenissimi domuti Mauncii
el Tiberii et Theodotii Auguttorum; ejutdem domfti iluuricii imperii anno tertio decimo indictiont
terlia decinta, quinto die meusis Julii, id esl anuo
5y5, qui Gregorii noslti absoluiimietii proxiiue csl
conseculus; subscripseruiii couctlii Actis episcopi
viginli ires, ac presbyleri aut diacoui iiuroeio triginla ires. ln allera autem synodo, quae ab codem
acia cst sexenuio posl (apud llard. ibid. p. 540),
subscripsisse reperio cpiscopos itein vigimi tres
prcsbyleros sedccim.
(88) God. 4, .
%
01
S. GREGORH A G R I G E X T I N I V I T A .
678
, advcnaj cum novissenl, quo loco sanclus Gregorius versarelur, eum in carcerem convcnerunt, ubi
" \ !
el OrlciUis episcopi et spalharius erat. Ingressi
\ . \
manus ejus pedesque amplexari ac flere coepcrunt,
\
tum sic eum affari : Bene Dco dicamus, qui orbi \ talcm noslram miseratus, cliarissimum Patrem 110slrum servavit. Tua nos causa in vilam mortem \ \
que paraii iccum snmus, pio le sanguinem eflundi /
. iuus iioslrum, qui solns pro veriiate diniicas. Esl
vero |LXXXIX) in urbe quoqfte lua, Pater, magnus
; . , \ .
xil - ob le luclus. Ilsec illi et similia cuin lacryinis relulerunl : quas episropi cl Marcianus audienles ei
\
. - flebanl el niirabantur. Ut vero indicius illuxil dies,
poiuifex maximus synodum ad Iribunal parvuni
(89) in sancii Nippolyli templum vocavil, quod
,
. carceri proximum eral, in quo sanclus Gregorius
, degebat. Supplicalione aulcm inslituia convenere
cum ponlifice maximo onines episcopi numero cen , \
tuui quinquaginla, cumque bisepiscopi Orienlis et
* \
cbartopbytax, alque urbis eliam nionasteria omnia
' , , \
el ordo sacerdolum, ac mulii eliam e populo, ut
, :
eos tocus ille non caperet.
.
L X X I I I . Postquam poniifcx maximus ingressus
. \
sahifari eos signo lustravit, consedere. Ille vero
, \
sancti Gregorii aceusatores introduci jnssit nu . mero cenium et deceni : qui in medio sancla syn ,
odi consliterunt. Diacono aatem cbartopbylaci
.
\ gedes arcbiepiscopi Consianlinopolilani attiibula
. fueral, cujus locnm tenebal. Exinde cpiscopos tres
. - ^ ac presbyleros quinque cuni Marco abbate miUen xat
dos censuerunt, qui sanctum \ i r u m c carcere ad . ducerent. Qui cum eo profecli essent, legentem

invenerunt. Erai enhn bora diei secunda. Post
, \ muiua officia, sic eum alloquuntur : Ad sanctam
\ , , - synodum accedere, Paier, ne graveris. Adjecilque
^ } .
sanclus Narcus : Salve Deo propitio, atblela, c va , , c
pula et vince (90), > ul jam alias scriplum esl. Inde
, .
vero egressi ad synodum vcniuni : quo intioducius
. \ beatus vir ter omncs ad tcrram usque adoraTii,
,
tum surgens coram* episcopis consiilit, pacaium
,
animuni ac revercniem prae se ferens. At Oricnlis
.
episcopi ct archidiaconus uberlim flebanl, quod
\
sanclum viruni stanlem vfderenl. Appcllatis vero
. sacrilegis viris Sabino et Crescentiuo, sic eos e
\ - jy tlirono suo pontifex maximus r o g a l : Qusenam est
(89) E r a l quidem Romae locns Tribunal dictus,

qoem Pbiloslorgins memoraiis (H. eccl., I . x i , c. 3)
rodem modo appettat: de quo inuila Valesius ad Amimanuni
<p. 316). Verum bic sermoncm esse pulo de lcmpli
parle, nuam et abtidem vocabaul, in qua ncmpe
tribunal ponlificis maximi exstarel, ut Romse adbocantiquis quibusdam m templis vidcre lioet : ct
qoia aliis i n tcinplis aniplior cral conscssus, idcii co
tribonal lioc a Leonlio esse diclum. At illud
obecuriuB, ubinaro S. Hippolyli leniplurn csset, io
qeod synotliis convenisse perbiliciur. Nain de c<
bqei Leontium, qnod in campo Vorano eral, ei a
Pradenlio vcrsibus celebraium est (Peristeph* in
Paw. S. Hippo!.), omnino adtnitli non dcbet. Cum
coiin e x l r a u r k m csset, ac prope insigncm illam
S. Laurenlii aedem, ibidcm et carcerom fuisse fatcndom csset, quem exlra urbem fnisse iietno credet. Fuit famon aliquando inlra urbcm aedes alia
S. Hippolyio sacra sub Quirinali propc Abimnorum
Maronitarum domum, quam anno 1587 dirulam
osse scribil Marangonius {delle Cose Genlil. trasporl. ad uso sncro, c. 8 1 , p. 443). Caelorum de
illius a*dis anliquilate nibil mihi cxploralimi Cbl.
(90) Uude boc diclum liausoiii Marcus, roperio. Forlasse locum illnin libri Sapiemix (x, 12)
indicare vihiil : Ceriamen forte dedii illi, ui vinceret, ei sciret, quomam omuium poieuiior est sapientia. Illa cnira formula ,
usurpari fere solet, cum locus aliquis divinarum
Lilierarum significalnr, qnod Lconlio ipsi faiuiliarc
C3se, superius vidimut.
.79
S. GREGORII AGUlCfiiXTINI
VITA.
criminalio, quara contra cpiscopum veslrum affer- , 1>

tis ? Cui sacrilcgi illi rcsponderunt : Hunc, do ,
miue, cuni puclla concumbenlem iuvenimus. lllc ; ,
rursum : Vosne ipsutn vidislis, an puella vobis
,
nunhavit? I l i vero niajore impudenlia responden. ' ,
tes : [xc] Ingrcssi, tnquiunl, domine, ul cousuetum
;
illi honorcm baberemus, ipsum et pucllam in eo- , ,
dem cubiculo dormienlcs (94) inveninius; cumque
,
puellam apprebendisseniiis, baec vcrum nobis fassa
: \ esl, ac vclili concubilus crimen confcssione sua
,
corarn lcgato luo cl frequeuli populo conGrmavit:
, \
cademquc ob admissum scelus ab eo die ad bana \
dicm iti dannonis mancipio esl. Tum episcopi Orien- ,
lis ipsos inlcrpellant, el Protus Aucyranus (92) sic
. ,

itilerrogal : scelesli Deoque exosi Judae imilatorcs, idne crimen malitia veslra eonfinxil, an viri ,
liujns -jusli piclas admisit? Conlra sacrilegi i l l i :
,
Oinnino, inquiimt, puellam, domini, in medium
; * "
produciie, utcunque ea labet ac sputnas agat, m
, , \ ,
vobis videnlibus istum coarguat. Missis igilur qui
). ' &
puellam adducerenl, coram saticta synodo producla
, esi, duobus de grcge caluinniatorum eam coercen-
libus : qnae stetK muialo vultu, nec ubi essel agno ,
v i i . Sed pontifex niaximus accusatoribue ail : Ve.
rum vos edilc; iiam buic non crediinus, ncc de
dacmoniaco ac furioso judicium fit. Addunl sacfi- .
legi illi : Ipsum eiiam criminis auctoreiu inlerro- * ,
gate, quomodo se defendat. Gregorius vcro oculis
'^;
circuinlaiis ita eos affatus e s l : < Surgeutes tesies
< ' ,
iiiiqui, qux ignorabam inlerrogabaiit me, retribue- ^ , , *banl mihPmala pro bonis (95). Verum Deus, fra d , , \,
tres, boc \obis fatiiuis rcmiuai. llscc eo dicente,
. nmlier apumans ac flens anle beaii viri pedes in
,
altuni a dxinone sublata esl. Itlc vero oculis ad coe- \ .
Iunv ereclis, taeitus ad boraui supplitavit, omnibus \
acteui in cuin inlendentibus : absoluiaque pieca- ,
tionc silenliuin abrtipit: El in nomiue, iuquil, Do, \
mini Dei Servatoris nostri Jesu Gbristi, el coraro
, \ \
aaiiciis maximisque aposlolis atqu<>. ob preces sau- \ , \
ctorum, qui bic adsunt, Patrum, exi, immunde ,
spiritus, e figmenlo Dei, ui baec mentis sana veruin
,
de me cloquatur.
,
,
.
L X X I V . lUico antem spiritus eam male vexans D
'.
reliquit, jacuiique puelia lanquam morttia. Sed
' ?
cam Gregorius manu apprebensa excitavit; ilaquc
. \ .
coram ouuiibus conitilil. lpsam igitur inlerroga , \
mnt, qu*> nominc appellarelur; quas ail : Evodia
, , ; "
vocor. Tuin chai topbylax : Nuni, inquit, ntulier,
, . ,
(91) Cod. 2, \
.
*'92)' liimc Prolum frustra alibi quaras. Indices
Hardnini itttllisui babent Proliim episcopum, nedum Ancyranurn. Lociis tamen huic cst apud Quienum (Orienl. Chr. t. 1, p. 408) inter Paiilum et
Platonciu : nain ille sub Tiberio Consiauiino flortiil. bicsub Gonslanlino Pogoiialo : ut intcr uiruiuque bini sallem e(iscopi Ancyran Ecclesise praifuissc putandi siul. Morliiuscnim est Tiberius aono
580, iippcrium cepit Pogonatus anno 008; Plalo-
nem tamen fuisee, qui huic synodo Romana? interfuH, nonnibil haesilans, opinatus esl Quienus,
Gregoriiim noslrum Mouolbelelaruiii aetaie vixis^
ratus, micm apud Surium iudieari vidcrai.
(93) Psabn. xxxiv, 11, 42. Sed apud LXX scriptuin cal, ' ,
, '))
\ . Ca:ieruni in Aldi codice IIOM
, in Alexandrino exemplari iegiiur ei
\ , ui I.conlius noalcr babel.
581
682
S. GREGORII AGRIGENTINI ViTA.
^(>, ,
; , , \
^
, \
r i .
*
.
, ,
; \
, ,
,
, , \ '
\ ,
Profecto,
"rbis tuse episcoputn nosti? Cni illa
domine, probe illum [ ] novi : ssepe enim ipsum
videbam, cum urbem obiref, ct oinnes urbis egcnos inviseret, ac viduis pupillisque quidquid opus
esset suppeditaret; quin el ego misera per curatorem ejus stipem ab eo quolidie accepi. Eara vero
rursum inlerrogant : Arenim l u , mulier, virum
bunc congressu corporis una tecum fuisse nosli?
Hic illa ab imo peclore suspirans ac lacrymans i n genli voce claniavit : Vivit Dominus virlutum, hominem ego hunc, quis sil, quatenus mccum fuisse
vos dixistis, non vidi; verum Sabinus et Crcscentinus, qui ante vos aslant, illi ipsi me ut juslum
bunc accusarem adegerunt : pecuniam enim mibi
salts grandem dedere, quo, ut dixi, eum redargue
*#
_
_ r
X* rem
r p m
iiiiiicfnm
anun
f n r i m i c
n f me
mc*
I m m i m m
(94), injiistum
ausa
facinus,
ul
bominum

islorum
iniquitas
in
fraudem
illexit.
At
crimen
hoc
, , , ,
meum Dominus Deus pari itlis poena rependet.
,
Nam ego quidem biennium et menses sex a dae .
mone excruciata sum. His dictis cum stans oculos

circumiutisset ad omnes episcopos, paulo post san \ .
clum Gregoriuni contemplala agnovit, atque accur \
, \ * rens ad pedes cju5, mitltis cum lacrymis et magno
animi dolore sic eum cst allocuta : Misereai l ^ m e i ,
,
, Dci serve, ac Injuslum iniquumque consilium,
quod in te suscepi,mibi infelici el abjeclse remiitas.
, , \
Vivit Dominus Deus meus, a pedibus ego luis non
,
anie
abscedam, quam mthi flagitii mei vcniam a le
. , dalam renunlies. Quaioobrem ne animadvertas
-<> ,
& ^ . - Q neve memineris, Paterjsancte, quae a mc mafa conlra
^ ^ ^"
*

te admissa sint.
, .
\ \
LXXV. H&c illi etiam atquc eliam cdisscrenii
, Q
sic denique sanctus vir respondit : Noslrum, mu, , - lier, non est, sicul tu puias, rcminliare quod cu{*# i l
pis, sed Dei unius nostri indulgenlis ac misercntis.

Ipse enim animorum noslrorum vulncra sanat, qui
, * voluntarios pro nobis subiit crucialus, el bumani
, , ,
gcneris, quod coudidit idem atque induit, affeclus
\ . , , ,
novit. Crrterum det ipse nobis, mulier, veniam,
, \
quam singuli petimus, nosque ab omni labe mun ,
det;quippe ipseesl, qui lollit peccala mundi. Eam .
que tenens excitavit. Oruiuis vero, qui in sancla it!a
. \
synodo erant, timor cepii, fuiique omnium vox,
< ,
Deo laudes tribuendas, qui talem sibi opararium
, prodidisset, eumque exlremis illis dicbus orbi ma , \
nifeslassel. Dumque ba?c dicerent, discedere roepc . runt, atque in templum ingressi sacra myslerii
,
peregere et iramaculato corpore Domini nostri Josu
, \ ) ,
Gbristi reftcti suni. Eudem die pontifex maxinius

episcopos Orienlis, spaibarium, sanclum Grego ,
riura et cbarlopbylacem convivio acccpil : quan }
quam sanctus Gregorius cxiguo pane el oleribu
, , , \
sinc o!eo conlenlus fuit. Inde cgrcssi, mansere si . - mul apud episcopos Grcgorius cl spalbarius et
: , . - chartophylax : ac [ x c n ] noctem loiam insomnca
,
traduxere singuli, quos dixi, admirames lam epi
( 9 i ) Cod- i
, , ,
PATROL.
GR.
XCVIII.
22
83
S. GREGORII AGRIGENTINI VITA
scopi, quam Marcianus e( cbartopbylax 9ing<tlarem , \ 6

illam Dei erga virum beneiicenliam, in qua el d i , \ .
vina veluti vox et sancli Spirilus lumeu sese , , nibus manifeslassent.
, \ ;, \6
\ '
.
L X X V I . Orto sole pontificem maximura omnex
0(7'. ,
convenerunl in venerandum auguetumque sancti
*
principis apostolorum Peiri atque Pauli templum,

quo et caeieri e synodo episcopi conccssere. Hic
\ , \
ponlificem niaximuTT) venerali, in magno vestibulo,
\
qaod Sancti Andreae (95) apostoli dicuot, consede, ,
runt. Eodemque seculi eos sunt plebs Agrigentina
.
et duo tribuni alque arcbidiaconus cuni sociii ,
Erasmo, Pbiladelpbo el Platonico. Impii vero el
,
iniqui aecusalores gancii Gregorii in cuslodiam
\ , \ ,
inclusi fuerant. At pleno jam consessu pontifex
. 01 \
maximus adduei eos in medium jussii, u l Paires
}
de eorum pcena delibcrarenl. Producti igitur co. ,
i am sancla synodo stelerunt, hisque eos verbU pon* , '
tifex maximus allocutus est : Quoraodo vos, pes- .
fiimi bomines atquc iofctices, virum bunc justum,
. ,
ac nobis videntibus tot prodigiorum auclorem ac- , *
cusare potuistis? Num ignorabatis vos ipsi, quo
,
pacto tn oculis vestris gratia Dei virttisque Do ;
minicapol ejus inumbrassei ? ulque Dei unius vo\, ,
lunias fuiseet, paslorem hunc esse el magistrum
- ,
vcslrum? An lu nesciebas, Sabiue miser, ut flliolara , \ luam precibus exicmplo sauassei, nec vos omnes \ ;
oculis vestris non videraiis, quemadmodum mona- , , 1
cbum illum surdum et nuitum loquendi alque au- ;
,
diendi facultate donaral ? Tum Feliccm Ilalicum
pi9Copum admonuU pontifex maximut, ut ea expo- \
nerel, QU ipse viderat prodigia a beato viro pa- ;
, &
(rata, cum eum [xcm] Agrigeniiim uiisisset, ut
,
Gregorium in scde sua collocarel. Qui surgens
. &
narravit, quoinodo ille multis jam ab aunis eurdum
mulumqtie sanassct, tum caelera viri miracula, ,
\ , *1
quae ipse viderat. Qua? cum Felix episcupua synodo
universse referret, el episcopi Orientis ac diaconus , * .
cbarlopbylax et spalbarius, oinues dcnique audi- .
renl, slupor cunclos perculil, el narralio illa plane
{95) Quod Graxii veleres el appel- D in qua Homani pontifices solcmnia qncrdam ih sa
labant, id sequiores dixere ab ,
coronaiione, ttl et consecralione celebrare coimmimmilto. De norticibus fori Cyrillus Scvtbopoliiarant. Hunc locum fuisse vesiibulum lentpli Apollum,
mis in Vila Saba (n. 6 i ) , qtiod quidem lemplum po*lea S. Pe runillct twwen
Jacebal in occidentali
accepit, Masseus Vegius osiendit. Sed Petrus Mallm
fori illius porticu. De vestibulo Unipli Joanuee
dicil fuisse vesliarium Neronis
In hujtts igiw
Moscbus in Pralo (n. 66, apud Colel. t. I I , M.E. G.):
vc&tibuli medio erat altare S. Avdretc Symmachc
Ka\ ,
ereclnm sub quo S. Andrew et Lucw bruchia Grt*
. Et exwdificato $gorius Magnus Conslaniinhpoti
iratislala
crario, nwnumenlum pulclierrimum ad dexlrum vesti*
veneratione recondidii. Hmc Alfaranus : Libet
bulum (eci. Euimvero de boc Valicani tempti vestiPontificalis a Vigtiutio vulgalus li;*c in Symm^cho
bulo, quod S. Andrese vocabant, Tiberii Alfarani
(JJ. 6) referl: Hic fecil mulias basilicas : basilicQM
Verba subjiciam ex libello, quem nondum editum
Sancti Andrece aposioli apud Bea/um Petrum ubi
Ftatomus, boc l i l u l o : De sacros. Batilicce B. Petri
fecit ciborium ex argenlo pnntsimo tn con(e$*iont
priruipis apostolor. in Vaticano urbis sita aniiquispeu$. Ubras cxx, arcus argenteos m , pen$aniet fcsimaeinova $lruciura; est aulem in bibliotheca A l bras LX. Plura vero dc bac rc diligeutissiuie ^ i bana [Armar. S. vm, 10): Basilica:, inqiiii, papcnsa invenies in praeclaro opere De secreiariis
rietibut, quat sunl in trunscursa navi ad meridiem,
tempii Vaiicani, quod, dnm harc achbimus, FraitUifjue ad S. Petrunilla! templum cedes fuil S. Anciscus Cancellierus vir erudilissimus, ediiioDejaa
drece, quam Symmachus papa eleganler exornaverut,
insiilula, publici juris facit.
%

685
6*
m> 6 , \ 6 - admirabilis visa. Neque cnim de bis quidquam epi, \ , \ scopi ab ullo audierant.
nj . .
'. ,
; .
, \ , \ '
\
. , \ ,
\ '

,
* '. ,
, , \ * , *
. ^

, \
.
,
iv $ ,
, ,
* ' \
,
.
, \
\
\ ,
\ ,
, , \ - ^
eU .
* ,
6?, , . ,
, \ ,
. \
,

.
/ t f l
\ * ,
. \ \
.
LXXYU. Gum ille dixisset, ad accusatores conversus pomifex raaximus : Qitid, iiiquit* ad bxc
respondelis ? edile quod libei. A( llli ne vcrbo qnidem prolato, et vultu demisso, abjeccrunt se fleutes et inclamantes : Domine, muerere; peccavimus, inique egimus adversus bominem hunc j u slum. Eptscopi vero separari eos jusserunt, et
laicos quideia in locum unuin, in alterum clericos
deduci. Deinde perrogaiione facta, omnes synodi
episcopi cum pontifice maximo censuerunt, ut
Sabinus exsul in Tbraciam milteretur, CrescenlU
nus in Hispania exsularei, reliqni clerici Ravennam
dispersi secedereut. Erant auiem clerici, utjam
diximus, irigiuia : laici conira octoginia; quoe
Uem in Vasconum (96) regiouem millendos decre
veruni. Sed laicos spatbarius in carcerem concludi
jussit, et sacris imperii legibus subessc voluit; Dutn
vero mililes eos cogebant, ut in carcerem deducerent, magna voce lamenlari el clamare co?perunt:
Misereat te nostri, Dei serve, ne in alienas manus
nos dederis, (u sanctara syiiodum e( piissimum iraperaloris administrum nobis placalo : flagitium in
te admisimus, parumper eliamnum ignosce nobis.
Quae ul audivit sanclus Gregorius, faciem sibi lundere ac flere coepii, procidensque ad pedes pontificis
maximi atque episcoporum Orientis caeterorumque
oronium, sic aflatug est: Domini mei Patres etsacrorum eocii, date hoc mibi ser?o veslro, dale,
quaeso, ul nullam ab hisce hominibus ultionem mea
causa exigalis. Mam Domini ttnius ullio [xciv] esl,
ulscriplum nostis: c Mea utlio, ego retribuam(97), >
dicit Dominus. c ipsi curvabilur omne genu coelcstium, terreslrium el inferuoram (98). Qiiamobrem totum hnnc coeium vestrum a Deo coaclum
rogo atque obsecro, ne viros istos lam miseri IIGmiois causa mali quidquam subire velit. Nam cgo
quidem infelix omnis egeo disciplinae : Deus vero,
qui orafiia videf, clemenli* suae obseeutus, admissa
mea paiienter pertulit, et scelera oblexii. Sic et vos
noxam ab his probibete. His audilis illacrymarunt
synodi episcopi et pouiifex maxirous, eique respon-
(96) Yasconet esse, qui bic dicunlur, D fuerat: Quia ergo, inquil, lanta nequitice malum
peiavii C a i e l a n u s , quem seculus sum : neque enim
sine digna non debel ullione tramire, suprascriptum
aielior m i h i inlerpretatio in promptu erat. Quia lafratrehi nostrum Pa$cha$ium votumus admoneri, ut
ix^ti Crescentino, exsilii cansa, Hispania assignata
eumdem Hilarum prius subdiaconatus, quo indignu*
in qua e l Vascones censebanlur, parlcm po- fungitur, privel officio, alque verberibu* publice calins Aquitaniae designatam bic pulo, qtiam pcrbxc siigatum, facial in exsilium deportari (lib. x i ,
tetnpora) Vascones, superalis Pyrenaeis, jam occu- epislola 71). Affert baec ipsa Joanties Oiaconus in
ViU Gregorii (lib. iv, n. 31), quibns alia severila^rcrmnt : a quibas poslea Va$conia sive Guascotis ejns conlra falsos delatores exempla subneciit.
dicia e s l . De~ illis Gregorius Turonensis (lib. ix,
c. 7) : Vascone* de montibut prorumpente\ in plana
(97) Dealer. xxxn, 55; at LXX babent:
Uiundunt,
vinea* agrotque depopulantes. Porro .
^ l a m n i a t o r u m pcena Gregorii Magni aeiaie exsi(98) Paulo ad Pbilipp. , 40, qut scripsit :
ium fere e r a t , quam et clerici quandoque su"
êre, neduro l a i e i . Audi enim, quid ille ad Antbe, , \ . Cui prseiverat
tiom subdiaconuia Gampanise scripseril in causa
Isaias, qui ait, c. XLV, .
: "
Viiari bypodiaconi Neapolitani, qui Joannem dia , \ .
ûoin apud Pascbasium episcopum caiuiunialus
S. GREGORII AGRIGENTIXI VITA
65
sum hoc dederunt: Si cum frs tu quoque petis, ue \

quid patianiur, nibiljam ad nos pertinet. Nam illml
,
quidwn vpre scripltim esl, Domini unius ullionein
,
essc. Igilur jussi milites drmillere eos, quo rursus . \ ; eoJem omncs convenircnt. Accidit vero, dum uno
, iti loco omncs essent, et procella improviso erum- .
perei, et locas ille, in quo accusatores erant, ob- \ , , \
scurarctur. Venius porro e terra exiit, el adeo densa
, xa\
caligo omnes texil, ul tcrra dehiscerc, eosqwe in
, ;
voragincm abreptura esse viderelur : quare oinuis , ' ,
qunqne synodus commota, sublali3 ad coelum ma- \ . ;
uibus inclamavil: Domine, miserere. A l rei cxilus hic ,
l u i l . Paulo post caligo, qnae illis incubuerat, dtssi- . \ , *
pata , at viiltus eorum nigrantes apparuerunl; / \
qnorumdam vcro lota facies omnino nigrueral (99): , \
Sabini in prirois et Grescenlini aliorumque multo- ) . .
runi, quibus practerea labia qtioque adeo didncta \ ,
stint, irt vix ea lanlem addiicere possenl, quantum , \
a I lo]UTi;lum opus esset. Ullimo hocprodigio d i - ,
vina in acciisalores ira conquievil. Quare synodus < .
uoivcrsa clamavit : Nunc denique Domimis cbri-
smm (1) sinjni servasse, nunc e coelo sancto suo . *'preces ejus exaudiisse visus est. Maguus Dominus , , \
noster, ci magna virlueejus; et ni>n est invesiiga- . ;
lio consilii ejus. Vere magnus el laudabilis nimis, , \
cl magnitadinis cjus non est finis. Bene Domino
dicamas Dco no9tro, qui omnia ulililatis noslras \ , [
causa facit; ipse cnim noscil qui eum amant, qui- ,
que volunlali ^jus obsequunlur, ac servat eos, et .
dc inimicorum manu alque ex omni affltctione l i - Q , \ ;
bcrat. Ipse
Ipse justitiam
juslitiam impnrlit,
impnrlii, ipsc
ipsc mysteria
, \ ,
mysieria revelat, ipse metuentibus eum salutem affert; semper \
enim prope est invocantibus eum in veritate, et , ,
eos [xcv] celeriicr ulcisciiur, quod &ine inlermia- . ?
,
sione clamant ad eum die ac nocle.
\ ,
\ .
L X X Y I l l . Aique bis prolatis, accessare ad eum,
'. \ , ;
ct ad pedes provoluli dixerunt : Preces adbibc, , '
Palcr eancle, pro nobis, qoi unus extremis bisce , , .;
tempori nis inviclae patienliae virum te prodis, et Cbrisii ac discipulorum ejus imilatorem : age, le , \ aur J.
obsecramus, prenibus nos luis babe coiumendalos. , , &. 2
llle vero bumi proslratus, pedes singulorum oscu- \ ,
labalur, ac, Vos, aiebat, ignoscile mibi, Palres ^
, *,
sancii: cgo cnim sum vcrmis, el non bomo, op , \ *
probrium hominuin et abjeclio omniitm. Vos po- , \ iravw*
tius lenuilalem nieam precibus vestris susleniate. \ ;*:^
Jamquc omncs sancto illum osculo saluLabanl :
.
îu.ppe toia ex urbe virt fominaaque cum lactenii-
H
Ims pueris convenerant, accusalorum prodigio , \ ^"
p\ciii : et ora eorum nigrantia obstupcfacli inlue- . \ ^
bantur. Rursum deiude cpiscopi ad sedes euas , ^
0
(99) Quidni Agrigeminum aliquem , amoenum

lioiiiinom, Lconlio nostro imposuisse, el fabellam
banc vendil:sse exislimcmus? Agrigcnli forlasse,
ui fli, famili aliquot ex Africa exlorres scdem
fuerani; ex iisqn^ prognati fusca facie, labris iinmodicis parentes atquo avos nêrebant. Hos plainis ilie, ul coloris ct forina; causam reddcrel, ex
oorum gencre esse dixit, q u i Grfcgoriiim nostrn

accusassenl, ac simul ostenlum isHid commenl
esl, quod homo minime malus, et histons si
produccndoe atque ornandai cupidus, facile baus
utqne audierat, exposuil.
( 1 ) Ex psal. xix, 7; et cx aliis carplim.
689
G90*
ot , \ - cum rediissent, accusalorcs adesse jusseruni :

,
quibus, coram synodo stcicruni, sic pontifcx
<5, \ , maxiiuus loculus esl : Auditc, homincs infelicis/,
simi (2), ecce siniiles facii estis diabolo palri vcslro,
, \
quem iniquae criminatigiiis vesliae, qua virum bunc
, justum aggressi estis, ducem babuislis. Ecce servi
.
eritis ab boc die vos ei genus veslrum, quoiquot
\
indicium islud babebilis quod vobis Deus inesse
,
voluil; et quotquoi Agrigenli e vobis nasceulur,
, \
vernai erunl episcoporum, qui catbolic;c illi et apotij ,
Rtolica? niagna* Ecclesiai prsefecli criml. Episcopo
aulem, quicunque de genere vesiro qucmpiam iu
oJ.ixjj .
sacros ordincs cooplaveril, siquidcm novcril, qmid
, a vobis palralum esl scelus, par anatiioiua i ,
^ ,
alque illud, quo pomilices maxhm sancti Paues
, - ^ in niagnis conciliis damnare solent : tum quicuuque cx episcopis, qui deinceps Ecclesiam Agrigcn \
linam in proviucia Sicilia recluri suut, fines quos
. "
ipsis nos defiimiinus, neglexerit ac pra$tergnssus
'
fuerit, el de siirpe vestra qiicmpiani presbytenim
creaverit aut diaconum 3ut clericum, v< l uiii ex co
, '
genere laico bomini Ecclesiae res [xcvi] commiserit,
, \ ,
buic anatbema sit. Respondilque oinnis synodus;
* Anatbema, anatbema, anaibema. Subinde sauciuin
*V/, Gregorium admonuerunl, ul jure suo utcniur,
, . \ ^ , , eosque illinc diinitlerel. llle vero tribunis ambobu?
alque urbis arcbonlibus vocaiis, accusalores ipsi?
\ ,
tradidii, atque : Hos, inquil, bomiues in patriatn
\ .
deferte, ac suas iu domos quemque dislribuilo,

donec Deo annuente iios quoque illuc perveniamus.
, ,
lnlerea tribuni et archontes Agrigenlini amoveruut
*l , \ ,
illos, et unum omnes in locum ongregaverunt.
\ . \
: , .
LXXIX. Tost ba?c accedens puella, qux sanctmn
0\ oh
virum criminala fuorat, dcmisso vullu procidit
, ,
, , \ fleus, alquc aii : Misereat vos mei, Palrcs sanni,
:
ac me nionasierio addicile : nequc enim in palriam
W .
redire in poslerum volo. A l vero episcopi astiierc
5 " ,
i l l i , ci poslquani praescriptas precos adbibuerunt,
. \ '
capol cjus lotoitdcrunt. Cumque pontifex inaxiuius
' \
diaconissam Sancl.Ti Caeciliae ( 3 ) temiuam piam et
2
(2) Uxc Melapbrasles serio prolata non censet.

>a>n iis ipsis, qua2 Leonlius refert, alio vcrborum
iiarratis, post alloculionem pomilicis maximi,
ûl.jecit: ,
, \ ,
^f** ~
*** > ^
* *"""~ -- '** '
*
storias sinc judicio recepcril, et ea eliam, qua3 n?pudianda erant, botia fide vnlgaril. {VUle Miaiii
judiciuin apud Eabric. Dihl. Cr. t. V, p. 29, i\a
Nilis.) Porro Leonlius nostor de servis bic loquitur
ad juris Koinani consueludiiiein, quê luin VUAU
H<MII,T. oblinebat. Id in primis eiuincl iu (iregoi ii
Magui epislola (lib. , . 12), qna Motilainini et
hcuius; neque enim de eadem re bis prowmtiasset;

>l*ippe nec ip*e Greyorius passui essel. Verum ud
rrorem animot eorum arguere, ct amenliw eiium plenos ad saniiutent reducere voluit. Qui si lam
P'-rrer$a mente nun [uissent, non utique divinam
tM-nciam eaienr.s expcrti essent. E x bis apparei,
o r , quid de suo in sanciorura, quas dcscribit,
adiiorc soleal Meiapbraslea, iimneritoque
^pari U n q u a m fabularum auclorem, qui poiius
^ "omiiic reprcliciidcudus es, quo;l w i n u m bi-
genlinii pceniiens vixil suncieque obiit, virgitiuni de

familia S. Benedicti lum fuis&e. lrf ille, opinor, e
codic(5 aliquo apud sodales suos orueral: eral enim
ai>bas Beuediclimis, ninllarum liileraruni vir, ot
operiiin pliiriniorum scriplor. Neqtie cst, quod
opponi possit : pncscrlim cum Greôrhis Maîms
teslatiiiu t-eliquerit, iria saiicliinuiiialiimi millia
tum in utbe exsiilisse (lib. vn, episl. 2G). De ;cde
sanclae virgini ct mariyri CascilUe sacra, illud in
coinpcrlo cbl. <*am nmUo anie h;ec lempura coiiiii-
(rt
, , r ,
>J
691
D accoptam arcessivisset, eaque in synodum i n - . \ ,

troducla adorassct omncs ac sibi
precantibus
. bene
.
\ |
nnnuissct, bis ille verbis eam est aflatus : Ilanc
, ,
libi puellam, domina mater, commendo, u i animae
, \
ipsius curam gcras, eamque in dic Domini, qui
, \ *
lOcrccdem dalurus esl, iiumaculalam reslituas. Cui
. , , illa : Sic, inquii, domine, fial, uti jubcs. Ac bene
. \ ,
iJli precantibus cunctis, puellam diaconissa acrepit,
, '
*
aique in nionasterium deduxit : ubi annos viginti
duos exegit moribus emendandis el erratis expian- \ , )
dis inienla : ac mullaium palniarum victrix occu- .
buit.
LXXX. Cnm jam bora sset nona, poniifex
'. ,
maximus sanctum Gregorium hortatus est, ui di-
vina mysteria perageret (4). Quo leinpore [xcvr] .
Orienlis episcopi aliique e synodo Spirilum gratiae & *
, \ viderunl sanclo viro snperininiinenlem ; quod illis
\ ,
sanciitalis ejus summum argumenlum fuit: nain el
ipsi Deo admodnm accepli erant, sanclique Spi- \ . |
\
vitus parlicipcs. Ut vero sanclum Domini noslri

Jesu Gbristi corpus ac pretiosum sanguinem e bcati
Giegorii manibus acceperunt, cibitm deinde ad
, ,
ponliiicis niaximi mensam sumpsere, tum quictis
\ .
causa cpiscopi eumdem omnes in locum rcversi

' sunt. Noctem tamen lotam usque ad lucem vigila \ .
runt, de communi salule ac de utili pietalis sludio

disserentes. Primo autcm diluculo Gregorium pon- , ' ", , \
tifex maximus arcessivit, et bunc cum eo sernionem ,
babuil: Audi, iili, exponam enim libi urbis nosliae
\ ,
calamilaiem, quam ulique propter flagilia noslra G
\ ,
coutigisse fatcor. Trabes quaedani perilunien ad ,
vebebantur ad Sanclos Apostolos. Hac in urbem
pervenerant, cum nicdio in ilumine (anquain com- * f)
>, \ $
pactse aut ferro flxae consliterunt. haque clausum
iii urbeni adituni babemus, ut neque ingredi neque , *
egredi navigia possint; ea res cives plurinium an- . OV
git : nam sanpe manus adinovimus, nec eas per- .
traberc uuquam poluimus. Enimvero quoniam bic ,
vos estis, obsecro vos, ut eo usqne accedere ne ,
gravemini; spero enim forc, ut Dominus preccs .
veslras exaudiat. Gui Gregorius respoudens : Om- , . 5s

nino, inquit, ut jubes, parens nosier sanclissiuie.
, \
Signum igitur labula dari ponlifex maximus jussit, \ ,
1
lam. In synodo enim Romana sub Symmaclio, litate et tiipendio monachorum dtu nocluque Domino
anno 499 decielis subscripsit Marcianus presbyler Deo notlro devotiotte debita penolvendit. Pertincnt
aulem baec ad atinum 821.
tiiuli Sancta Ccecitia!, ut deinde in synodo sub
(4) Similia se praeslitisse Grcgorius Magnus cnn
Gegorio Magno Viclor Sancta CwcUice. De monaLeone episcupo Calancnsi, scripsit ad JuslinuK
sierio ego lantuni affirmaie possum, revera illic
anle Pascbalis I aHatem fuisse vel virorum vel fe- praetoreni Sicilia?, postquam nempe Romam eoiien
ininaruin : indicat enim ipse in epislola De inven- quo noster lempore vocalus, se i n judicio purgas
tione rcliauiarum sanctcc Ccucilice (apud Uard. Conc.set: Quoniam igiiur, inquil, quiedam contra taar. IV, . H25). Sed laraen haud facile apparet, viri- dolale propodium de Leoue fratre el coepitfW
ne an fenunai anlea incolerent, ac mim ipse primus nostro sinister rumor asperseral, utrum vera eênt,
viros induxerit, an veteres incolas relinueril. Sic districia diutius fecimus inquisitioni perquiri;
nullam in eo de i i * , quw dicta fueranl, cutpam weuiin, poslquam dc lcmplo a se reslitulo divil, cacbia quaeibidcin perfecil enarral : lbiqucad laudem venimus. Sed ne quid viderelur omitsum, aut HWW
Lrealoris imtauralo monaUerio beaiorum Andreoe potumel dubium cordi renianere, ad beati Ptin**apo&toli el Gregorii confcssoris, neaton tn honorem cratissimum corpus dntricia eum ex abundanli /fcinim sacrumenla prabere. Quibus pruestitis,
*anctarum virginum et martyrum Agnlhwet Ccecilia*,
infra Ecclesiam in loco qui dicilur Goilis jaccnlis: sumu exsultalione gaviii, qnod hujnsmodi expîu quo monachoTum
Deo $ervieniium congregationi menlo iunocentia ejus evidenter enituit (bu
epist. 53).
unanimi contuluimus pro quoiidianit laudibus, et
pro tubiidio cl lutninarium continuuiionc, sen uiit l
Jl
693
S. GREGORII AGRIGENTINI VITA.
694
' el civiialem omnem ac morasteria populumqtie

univcrsum in *ancli principis aposiolorura Petri
\ . \
venerandum templum conveuire. Qui ubi frequen . \
les aflFuerunt, quemadmodum ille admonuerat,
!
supplicatione instilula omnes episcopi processere
.
usque ad fluminis ripam, ubi trabes baeserant.
'. , L X X X I . At dum agmen incederel, forle mulier
\ '
quredam furnum accendebat (5). Eo paululum d j , \ ",
vertens sanctus Gregorius, mulierem rogat, ut siin
.
prunarum aliquid del. llla [xcvni] vero prunas in
, .
batillo fcrreo alluUl: quas Gregorius, cum nibil
* , aliud praeslo essel, in quo reciperet , explicaio
, \ \
pallio, in bujus limbo accepit: tum ab arcbidia; , cono tbyiniama peliil, qiiod illi olim , cum in de, . serlis esset, senex inonacbus dederal. Ut ad locura
, , pervenere, in quo Irabes stabanl , Gregorium ad>
, \
monel ponlifex maximus, ul tbymiama adolcat, ac
. ,
precationem in hoct. 11 ic vero episcopi et omnis
, populns simul aique viderunt, prunas ab eo in
,
pallio allatas.et ineo Ibymiama incendi ; ad pcdcs
,
ejus procidentes lacrymari ac dicere cpppeiunt :
,
Unis hoc precibus tuis daluin est, u l trabcs hasce
\ ,
diinoveas, et adiluni urbis patefacias. Contende . \ ,
bantque, ut ipse preces funderet. Quibus ille mo , rem gerens acquievit, neforie tumullus exoriretur,
. \
urgenlibus illis, u l sibi oblemperaretâc flexis
\
genibus sic beatus vir supplicavit: Deus et Pater
, \
Domini nostri Jesu Gbrisli, qui uuus bonuset mise, \ \
ricors es, qui coelum, el terrara, et roare fecisti,
, \ servi tui preces ipse respice, annuente unigena Filio
|) ' \
tno Deo nostro, et sancto Spiriiu adjuvante : tu
, \ ,
sanciis discipulis luis prope spectantibus, effice, u
\ ,
trabes hae hinc avulsae, quo destinata: sunt, eacra
. , \
in lempla avehanlur. Gujus rei causa le oramus,
! .
ut a servorum (uorum erralis averlas oculos,
^ , - ac spcm coufidentius iu clementia lua et m i / \
seritordia ponimus, qua sanctam banc urbein com \ ,
plecieris , in qua discipuli iui pro sanclo nomiue
\ luo mortem oppeliverunt: quin ipsos tibi sistimus,
, *
m eorum gratia populum bunc luum dexlera isla,
, ,
bone, unus scrves : quippe qui solus es palien?
. ,
ac benignus in saecula. Amen. Ha'C precalus, tra ,
bes thure adolevit, pallio usus suo, deindc aslanli
(5) B a r o n i u s ad annum 594, n. 20, Metapbraslae

Mimmarium designans : Exsianl,
inquit, Acta D
Gregorii Agrigentini
Grccce tcripta,
$ed Grceco
auclore dum atnplittntur, fide minuuntur. Suliinde
narraiioiiem hauc locam repudians addil: Sed et
ridicula ibidem et fabulosa esse probaniur, qutv bfHlur de liytus Tiberis ripa* liinc inde posilus pertin<?6, el itnmobililer infiatrentibus. A l Cajeiaiius :
EtfHtdem, i n q u i l . nonomnino improbuverim miraculum : fortasne aulem ejus enarralio plerhque addilti
tuinla. Btovet me anclorilas D. Josephi hymnograpftf, qui Hymno
suo in sanctum Gregorium miracu/ i m probal,
dum meminit prunamni, quas manibus
ttpailio tenuit.
Verba bymni, ut Laliuc cdidit, h;ec
^nnt; n a i n Graeca, qua3 in Menaeis sunl, uon aîjeci(: Qui contra
te improbe moliti sunl, Paler, obtcvra sunt o/ftfsi
caligine; sed lua cunlra, Pater
Gregori, ctara
tila respUnduil, quorum in contpecin, prunas manibut lenens , edebas. Ia3letuni nec
l-t o u i i u s t r a c l a l a s ab co mauibus pruiias scripsil;
nec ea est bymnograpbi antiquitas, qua? Leontio

sutlragari jure possk. Josephus enim ille liyiuiiugrapbus
ad' sauculum
ix peilinel; el a' *Leoniio ple'
'
raque omnia mutnalus videtur, quanquam inetti
cau:a qusedam aliquatenus discrepani. Codicem
bynnioruin ejus in bibliolbeca Cussarea Viudobonensi exslare membraneuiu pervelustuin , n. 310,
ex Lauibecio adnotavil Oudinus (t. I I , ad an. 850);
phira vcro vidit novilque Cajetanus, qui ad ejus
Vilam (SS. Sicul. . I I , p. 48, aniinad.), b;ec adnolavii: / rilualibus Grwtorum libris canones hymnobque sancli Josephi 300 et ampiius legcs : in Paracletico cauones i6; in Triodio canonas 5J ; ui
Pentecostario Cftnonesb; in llorologio
canoueini;
Meiuvis canones 108, qui omnes snnt canones 30!>.
Quilibet aulem canon sive liymuus, qui cerlis ditbns
de more canerelur, in ptrles novem , quas Odas ppellanl, dislribntus esi* Ode vero in qualuor irupw
ria ul plurimum.
695
S, G R E G O R I l A G R I G E N T I N I V I T A .
Lus ait : Accedite" ac trabes pertrabile. Illi , xa\ vcro simul atque accurrentes irabibus manus
\ . 01 injecere , illico trabcs ex aqua extrabunl ,
, \ -j atque in terram adducum. Tum eas tractantcs
, )
iiiscriptionem ipsis addilam invcuiunl, qusc indi carel, quinqnc ex illis ad sanctum piincipera Pe ,-
irum, quinque ad vas electionis Paulum perlinere.
\ ,
Intcrea ponlifex maximus el episcopi ouines atquc
. \
umveisus populus, qni piodigii spcrlatores fue \ ranl, suporc pcrculsi aiebant: Nae hic alter Grego , *
rius Tbaumaiurgus est, lerris hodie e coelo reddi
lus.
\ .
'. ',
L X X X I I . His Roma? peraclis , cum magna om ,
niuin laiiitia fuissel, ad suas deraum scdes [xcix]
.
singuli redierunt. Marcianus vero negoliis, qua3
ipsi piissiinus imperator nosler mandaverat , in ^
urbe confeclis, coramealum a ponlifice roaximo
, pctiit, ut sibi Constanlinopolim redire licerei: cumqiie eo episcopi quoque el diaconus charto. ' , , \
pbylax petiere. Quifous Pontifex maximus ; Paulis. ,
) er ctiara tum vos moror, Patres omnes, duin de
, xarA
sancii Gregorii rebus Iransigamus: jussitque sy.
nodum cogi in templum sancti beatique apostoli:
\
aique illic cum iterum consedissent, Siculos omnes
.
ac tribunos et archonles adduxerunt, cosque et
, \ ,
poniifex maximus ct episcopi sic allocuti
sunt:
\ <\ *
Ecce Pater vesler ac raagisier: huic addicli reve \ ,
rentiam atque amorem exhibete. Nosfis, quam
\
juslus sit Dcus, utque singulos pro merilis rcmu\ . 01
neretur. Quibus illi respoudeiues ; Bene, inquiunt,

1
--..|-.
<t|<>
. W
--^
-..V, J ^ - J_
Deo dicimus, qui virura nobis dedit justum, et pium,

, \ , \ ,
ct religiosum, cjus volunlalibusobsequentcm, atque
, \
bominibus deinonslrantem, quam sancte ac puri \ .
02 ,
icr numen ejus veuerari oporleat. Post qua sur \ ,
gens sanctus Gregorius ponlitici niaxhno sancUeque
,
synodo poslulalum suum proposuit bis verbis : Vos
,
rgo, Patres saucli, rogo, ut quae Agrigenti erat
* \
donius ponliiicalis, eam everti, et alio in loco ajdi , , licari jubeatis: ac simul catholicum lemplum a
, , \ *
solo condi velilis. Nam Lcucius bic h&reticus altare
. H ;
subvcrtit, el quae in co recoiiditae erant, reliquias
\ , iva,
fanclas in profundum projecit. Ad baec synodus :
, \ ,
IIoc quoque, iuqiril, sancimus, ut quemadmodum
, \
) eiis, sic facere liceat. Deum enim tccutn csse no>imus, ct opetn tibi ad omnia prassenleiu afferre. JQ . \ ,
Svt ;, . "*
Tum rcscriptum ei dalum csl, ut de ca re.quod
uni sibi placerel, statucre posset. Consliluil vero xaA
" ,
sanctus Grcgorius , ut Euplus arcbidiaconus et
.
Erasmus Ecclesiam pic a Iministrarenl, ut jam
eccuni assueveranl (G). Qui dcmum cum populo \ nmni, fausta apprccantibus episcopis, dimissi, \
.
animo laeti ac Dco laudem rcddenlos abicruiK.
f
(G) Circa bacc tempora, eum meininissel Gregorius Magnus, delaiain a sc episcopo Tiiocabe cuvam Ecclesiye Agrigcminx pro poleslalc iiiviscndx,
vidercLquc Gregorii noslii rediluin ob ilcr ConBlantinopolilanum diflcrri in aiintim proximcm;
consuleiidum illi d u x i l , uc labon s illius sine uli;<
inorccde essent. Itaque lias ifidcm U U O I M S misii :
Quomam Agrlqcnuna Ecclesia nobi* fraterniinih
tu(e vmtalionis cnrce commissa esl, laberibui

aliquid ex ea utile prospeximus cousuiendum : propterca Muximiano fratri el coepiscopo nosiro $crtpn~
mns, ul quarla, quam ejusdem Ecclesias episcop**
oportebal accipere, die visitatioms liiiP, rel qu~
usqtte illic eam sollicitudinem gesseris, tibi dmal
applicari. (Lib. v, episl. 12.)
697
69?
. , - L X X X I I I . Edocta autem sancta synodus , Lou ,

ciumRomse lalere, nilssis qui bominem qujererenl,
,, \
in medium produci jussit : alque illum Oricnlis
, episcopi sic alloculi sunt : Parumne f t t i t , boino
,
infelicissime, tc in Oriente a sanciis Palribus ana \ tbemale perculsum fuissc, ut buceliam ad poenam
; .
eamdem ileruih subcundam p^rvenircs? I ' e ro

obmutuit, nec biscere ausus esl. pomifex inaxi .
mus In Hispaniam , ul illic exsularel, releglWii.
" , \
Populo [c] autem Agrigentiuo cum diacouis' in pa '
triam profeclo, quo et accusalores secuin deduxe ' runt, niansit Romae Gregorius cum episcopis et
, \ spatbario alque arcliidiacono cbartopbylacc. Haec
, \ \ .
enim a pienlissimo imperalore atque ab arcbiepis
copo mandaia acceperani.
\ .
'.
LXXXIV. Paulo posl ponlifex maximus gancium
Gregorium privatim ad sc arcessiri jussit. llle i n * . \
gressus ad pedcs procidil lacrymans, veniamquc

peliit, el ul preces Dco pro sefunderet, rogavit.
{ * , \
Alponlifex maximus: Quid l i b i , inquit, fiU, n-fe .
remus pro bis omnibus, quae nobis Deus per le
: , , \ , largilus esl? Noslinc, fili m i , pailem dimidiatn
; , ,
urbis veslrae cuni sede ipsa ponliiicali subi*s$e
* sanclo principi apostolo buic nosiro (7) ? Gui sau \
clus Gregorius: Omnino, i n q u i l , doiniue, il2 cst.
;
Eniinvero, suscepil i l l e , dcliberavi niecum banc
>, , .
Deo propier.le dedicare, iiaque iu lempli aidiflca ,
tiouem concedere dimidiara quae ad nos perlinet,
\
* * - ^ uibis vestne partem, quam nempe sanclo principi
donavii Conslanlinus imperalor noster, vir sanclus
,
ac divina ieternaque apud nos < elebralione houo\ \
randus. Tuin vero sancius Gregorhis : 0 bcate,
.
inquil,
domiue, Deo lu bsec exbibes ; ipse , qui bo ,
nus ei benignus eet, gratiam graiia rep^ndet. Yo, \
cavil deinde ponlifex maxiuius Ecclcsiu: proccres
. \
alque urbis primorcs : ac simul omncs Decretum
\
scripserunt, quod synodi ejiscopi obsignaruntCUJII
, \ ,
universa Ecclcsia, ac beaio viro tradidei uul. Poslxalol , \

(7) De hoc Leontii loco eibi admodum gratulatus

fsl Lancia (Diss. de aet. Greg. Agr. n. 39), unus
invenisse visus s i b i , unde velus itla donalionis
Constaniiniana? opinio orla eeset: quam ipse repetil a Goiistantino Pogonalo, de quo bic sermonein esse putal, lanquam ejus , qui primus dimidiiim vecligalium, qua3 populus Romanus Augu*tis penderei, ullro remiseril, alque in ponlificum R
nianmorum et in Ecclesiae Romanae commoda ce
d^re voluerit: n e c v i d i l , pontificcm maximuni de
Consianiiuo loqui jam sideribus recepio ,
,, quod de uno Coristaalino Magno inlelligi
dieique pote^t. Alqui, omissis, quae jam allulti, ut
Constaminum Pogonatum et Jusliniaiium I I , posl
aevuni Gregorii nostri imperilasseoslenderem ; pra3clarutn islud Lancia? invenlum una lilterula toium
abolet planeque tollit. In ulroque enim codice Basiliano scriptum est, non * ,
urbit nostrce, sed * , urbis twrff aioue adco non de Rornanae urbis vectigalibus,
sed de^grigcniinis ecclcsi;e Romanae pro.venlibus
bic agitur, quos ponlifex maxiinus ad lemplum
Agrigenli conslruenduin Gregorio nosiro concesscr i l : q u a in re ncmo absurdam illa,m et incredibilem profusioitem agnoscci, quam codicis Messaneusis lcctio cnuniial. Fundos autcm apud AgriT
geuluni eliara fuisse, qui ad Ecclesiai Romanas

patriinomum speclarenl, docet nos Gregorius Magnus in episiola ad Roniaiuun defeusorein (lib. I X ,
. 18): ideo quia te Romanum defensorem /idelem tollicilumque probavimus ex&titiste, patrimonium sancKr Romanw, rut Dco misciante deservimws, Ecclesia, in pariibus Syracusaiiisjlalmensibus,
Agrigenlinis,yel Mitensibus constUutum pra>*enti
secunda indiclione gubernutioni Itue prtevidimu*
committendum. Cuin auiem epislula bêc scripla
fuerit quiuqueniiio post ubsuluiioiiem Gregorii,
recie quis sialuai , teuipltiin Agrigenlinuni anio
Sepieinbrem anui 598, exaediiicalum fuisse, po>i
quein proventus illos Roinaui dufenôiis cune
commissos videmus.
Detnum in Sicilia diam fundos a Constaiaino
Magno Ecclc si Rouianae dunalos, liber Pouiilicalis leslalur (in Silvoslro , n. l i ) ; datam enim a>
to legiitiui Massam Casli in lerrilorio Caiincusc
pmslantem solid. milL*. Mussnm Trapeas in territorio Caiinense praxtantem solid. 1050. Rursus (.
14) data dicilur Massa intra Siciliam Tauranam iu
lerritorio Pararnnemi pwslans solid. 5U0. Nihilquidcm de fuiidis Agrigomin*s tradituin esi: voriim
nec omnium, quai illc donavil, clencbuin ad uos
pcrvcuissc sciiuus.
j
99
S. GREGORII AGRIGENTINI VITA
-JQO
quam atitem layi Marcianus qtiani episcopi res , \ ot \ , \ suas composiieruni, eisque potiiilex maximus quse
ad iier m cessmia essent, dedil, ac [ci] dona praj- . \
tcrea nitilla et episcopis ei Marciano , et ipsi san- ,
,
iio Gregoiio ailjecii; sacra drmiim nrbis lempla
'. , \
vrnerati , ct omuibus officiis apnd poiiliiitviu
\
maxiinum peifuucli , ipso bene piecanle, Houia
, \ , \
exierunl siuiul omnes, episcopi scilicet, Marrianus, cbarlopbylax, el Gregoriiis, cujus potissi- ' , '
, \ , \ ,
inuiii sennones in itinere oiniiibus oblcctamenlo
b*l .
fueruiil. Habebal vero hic secum ct binos diaconos
* .
Pbiiadelpbum alque Plalonicutn, cumquc bis pue \ \
ros duos Secuudimi cl Slralonicum tribunorum
\ blios, quorum primus clericus erat, alter laicus,
\ \
bicquc noiarii munerc apud cos fungebalT.
, .
'. LXXXV. Ul Conslantinopolim pervcnerunl, bu, , ,
niaitissiiiuts iroperator , advenlu eorum cognilo,
,
pr.'boripsit, uisanctus Gregoriiis in mouaslerium
' ,
Sancti Sergii coucederct, in quo non mullo antc
.
fueral: accepiique ipsum praRfecius niagna la?lilix
.
slguificaiione. Riduo post iinpcratoc admisso Mar: , \
ciano, rescirc ab eo voluil , quid synodus dc viro
,
justo slaiiiis$M. Itaquc narrare imperalori coepil
\
Maicianus prodigia omnia, qu% sancius vir patra , \ veral, in primis singtdare illud et sltipendum de
\
puella a du?inoue corrcpta , el miracultim contra
, \ accusatorcs ejus: tum ei de prunis addidit, quas
in pallio suo recepissct, ac de Irabibus, qiuc preci- ^ ,
, \
bns ejus e fluvio educla3 fuisscnt, clcum alia mul
ta viri facta admirauda, luni el inansuciudinetii, et
;,. \
c:>tnitaLem, et constanliam commcinoravit. Quae til
, , \ , \ audiil pientissimtis impcralor , secum ipec pluri .
iiiuin admiratus magnas Deo graiias egit. Similiier
,
vero episcopi eliain el cbartopbylax eadom archi, \ \ .
episcopo exposuerunt, cui tot illa prodigia non
\ \ minori admiralioni fuerunt. At poslridie imperalor
* .
sanccisshimm arcbicpiscopum el qui Roma vene \
ra.it, epucopos ipsumqtie sanclum Gregorium ad
.
iii palaiiiiiu veniic ju*sit. Gumque primus ad

ciim arcbii pi. c pus iiigressus essel, atqtie booore
\ ' ,
badio onsedis-et, sic eum impcralor esl allocu \ . lus: Num dc prodigiis, doinine, ceitior faclus es,
qua?, Uamae ab bominc hoc juslo edila sunl? Cui , \
. Ka\
aictnepiscopus : Utique, inquit, domine iinperaior
, , ^ piissiine,audiviinus, et planc lselaii gralias Deo tua
: ;
causa egimus , quod sub religiosissimo piissi \ ,
nittque principatu luo talem virutn ac (anla
m uisucludini*, comiiale, prodigiorum poieulia or- ^ , ,
, ,
natum osteudcrit. Qui quidem vir purilalem atque
^*
pietatem tuam contcmplaius le imitari sluduil: <le
, ,
qno audierat, quani erga egenosliberalis sis,quam
\ .
paiicns ct coiuis erga omnes, quam immobilis iu
\ , ^
orlbodoxa professione lidei. Alque bac de cansa
, x*t
buc ad nos Hierosolyinis d.verlil. Posl ha*c impc
iaior Gregorium cum episcopis ingredi jussil: qui

\h\ admissi eunl, ier illum ad tcrram usqttc v i u e ',
raii, [cu] coraai conslilcrunl. lllc vero : Pulcbic,
701
S. G R E G O R I I A G R J G E N T I N I V I T A .
702
. - inquil, adee, sancteet venerande Gregori Dci ser . - , pulcbre ad nos pervcnisli, precibus poiens et
lauiorum prodigiorum effector. Vere eiiim tua te
\ . lides Thaumaturgum alterum prodidii. HUBC el si , \
, milia piissimus ioiperalor perdiu eloculns, sancto
qucinque osculo saiutavit, ei abeundi potosialcm
, , dedit. Arcbiepiscopus yeio Gregorium sectim in

aedes ponlificales deduxil: qni eo cogcnu. ibideni

cibiuii suinpsit, cum mos ipei essel bebdomadcin
. \
reliquam, pr&ler Sabbaluiu diemque Doininicum,
\ ,
; - ' nibil guslando transigere. Eodem autem identidem
non modo ipse, sed eliain Marcianus vcniuabal,
.
ul noelurnis cuni eo preribus operam darcl.
, \ \ . , \ .
UCT. .LXXXVI. Post baec in palalium arcessiti sunt
arcbiepiscopus el sanctus Grcgorius; quos imperator sic esl aflatus: Agite, Patree eancti, coneilium
, , ,
-, , nobis csse scialis , si Doimnus annuat, et sancli
, - Spiritus auxilium adsit, nuvas legos (8) eancla? et
calbolicse magnne Dei Ecdesiae prop;merc, ut po \
sterilas quoque habeal a nobis, quod calholic
, *
Ecclesiae conservandaB prosit. Ad haec arcbiepisco . '. pus cura sancto Gregorio rospundeiis impcraiori:
Ooinino, inquit, domine pienlissime, Jioc quoquo
,
, sub principalu luo demonstrandum libi servabatur
divino Domini Jeeu Cbrieti munere , divinaque
, \
. - sancti Spiritus illustralioue; quare quod libi
maxime placet, Deo auspice aggredere; c<nsiliuui

enim boc luura el bonum est, et Gbrislianis onho , \
. ^ doxis perutile. Porro quadragenario jejunio re, - dcunte locuni sibi elegerunt a turba remoturn, i b i ,
que piissimus imperator novum sacrarum Irgum '
codicem explicavit. At sanclus Gregorius sennones
\ .
inlerea de dogmatis babuit doclrinse plenos, qtios \ >
dam et de qiiadragenario tempore, et de sancio
, \ , \
, \ apostolorum duce Andrea (9), aliosque mullos [cni]
per lolam urbem : fuitque adniirationi non solum

piissiino imperatori noslro, sed omnibus eliain ar
\ cbiepiscopi familiaribus ac doctis qnibusque urbia
\ v i r i s , qui sitnul virlulem ejus , el palientiam , el abstiiieniijm cxlollebanl. ExaUo au .
(
ne justili(u et sincerissimce religionis zelo commota

(8)Huanquain non bene antea de Ecclesia meriuis
sit, directarum lucidissime tenor in&inuat jumonum*
esse Maurilius Aug. visus erai, legc scilicet laia,
qna praecipiebat: Ut nullus, qui actionem publicam Q ldem Mauriiius porro curam quoque suscepit cpi
scoporum, qui sedibus
Barbaris
pulsi fuc(ghict, nullus, qui optio vel manu signalus, vet imer
~
*suis a ~
~
mliie$ fuisset habilus, ei in monasterio converii lice- rant, eosquc a proximis lllyrici episcopisali jussii
(Greg. M. lib. 1, episi. 4 5 ) .
ve(, ittti forie si militia ejus fuUsel expteta (Greg,
(9) Pro Andrea legit Cajelanus Pelro: mendose,
M. lib. , epist. (i6); multas deinde alias tulii,
opinor; codices enim Basiliaui amboA/toYiam e\qax a Gregorio Magno summis laudibus commcnbibenl:et eral Andrca3 apud ConslanlinopoliOiios
daiae: eaaque circa haec potibsiumin lempora proclara memoria, insignisque eulliis, cui lcinpla jam
mulgats fuere. Ac primum leges ejus el edicla de
tuin iria aut qualuor riicaverant, qua? in Comtanpace Eccles'ue laudat Gregorius libro v, epist. 19 :
tinopoli Clnteliuna Cangius enuineral (lib. iv, cap.
liuamobrem, inqtiit, providenlmime piissimus domi5, n. 3). Quin eiopinio demum 1 apud eos invaftff* ad compeseendos bellicos motus pacem qucerit
l u i l , Cbristianam professionom By/aiUii ab ea
EeeUsice, aique ad hujus compagem sucerdotum diexordiuro duxisse, et Stachym prinium ab eodemg*iaiur corda reducere, quod quidem ego opto, atque
cpiscopura esse consiituium : quam tamcn Cupequantum ad me aUinet, sereni&simis jussionibus oberus egregiereluuvit(/i/ii. Cliron. patriarch. ConttA.
dienliam prwbeo. Idem leges adversus Donatislas
Eranl ibidom ejusdem sancli apostoli reliquia?, de
abeodem laias alibi celebral (lib. V I , episi. Gu):
quarum irauslalione cx Acbaia non semcl incmiiut
Quaiiter autem pietatis vesirce tereniias contra l)ollierouymus, ct Marlyrologia lidem faciutiL
taiiuarum flagitmmimam pravilulem coHsideratio ,
>
, :
703
Kft
lem quadragcnarii jojuaii lempore, etsinctae Re- , sumclionis Oomini nostri Jesu Clirisli solemnibtts
,
relebralis, rogavit bcatus vir imperaloreni Atigu
siuui, ul locum sibi Agrigenti ad novum lemplum

et domum ponliiicalcin sediiicandam conccderet:
\ .
aique banc peiilionem in libello supplici exposuit,
qiiem amicissimus ipsi Marcianus spalbarius oblu- . ;
l . l . Euin imperaior ut a Marciano iradilum accepil
ac legit, valde laelalus esl, LVo laudcm i r i b u i l ,
, ,
quud lalcm illi anhmim addidis&el. Tuin sanciis *
siino ai-cbiopiscopo acoiio, libeliuni ei oslendir,
^ quem per Marcianum accep^rat: ille wio ul leît,
, :
iion ininus admiratus est qttre in *a poiilione a
.
Grcgorio expouebatilur. A l imperalor niandai Mar \ ciano, ul sancium Gregorium e Saucli Sergii inonasterio, ubi vetsabalur, arccssai. Qni iu pala- *
. \
liuiu venit, et imptiraloreni ler usque terraiu ve ,
ncratusest, surrcxil c tlirono imperaior, scquc ilii
' ,
inclinavit ac manus ejus osculalus esl, otiain al/. ,
que ctiam rogans, ul sibi buiniiii nequam prccibus
\
opcm ferret. Cui Gregorius ad pedes pro<-id-n$, et

cuni lacrymis ilainans: Quid, iuquil, servu f**c*isli
, , tuo, opliinc Auguste, tu, inqiiam, qui lerra \ *
u i n pie nunc adiuinistras? de quo eliam vel le
. ,
coraui praedicare audebo quas Deus magua el prai " , clara libi conlulil, ex q.uo lanquam in tutela rjus
,
rei;nas, cum videam Doniiitum noslruni Cbristum
;
ad r^gni veslri rciigiosisbirai robur liiciidiim quo
tidic advigilare.
r
: , \ , ,
\ .
LXXXVII. Haec eo conimctnoraiite, suscepil i i n - C
'. , peralor : Quouiam libello tuo a nobis poslulasli,

ut domum poniificalem tibi mutare liccai, dic, Pa , \
ter, quae le ratio quaeve causa i m p u l i l , u l boc a
' nobis postulares? llle vero boc iuiperalori respou ;
8ini d e d i l : Louoius quidain baerelicus presbyier,
,
qui Laodicea3 proinerilus iucral, ul a sancla syno
do aualbemate plecterclur, ex ea regioue, domine
, , \
imperaior, profugii, alque ad oras Sicillae appul , \
su, in urbein nosiram dcvenii, ibiquc bospite in \ . '
deliluil. Quo aulein tempore tuus [civ] <go
servirs ab accusatoribus meis Itontam ad sanclissi ' ,
liuiui pouiHkem maxiiuum niissus sum , eum ad
versarii illi mei in ponlificali sedc pro me colloca , .
rtuil, ut is illic episcopus essel. Porro allare hic
,
#
evertil a solo, el qnae in eo quiesiCebaiit saciae re- D \

liquiie, cum igne comburere voluissel, ueceas ignis
* ,
absumeret, noctu misit, qui in maris profundiim
\ ^
projicerel; iiaquc illa* bacleuus latcht: (iim novtim
, \ aliarc xdilicavit. Iuteroa cpiscopi duo aller Selon .
ciie (10), aller magni Ponti, cum sauci;e synodi
\
( I I ) , quai jnssu luo coacla est, senlenlia in ex
(\0) 111 utroquc cod. Basil. .
( i i ) T a i n bsec ignola , quam quai superius dc
Lcucin ac desynodo Laodicena narrautur : cumque
IIOII iina nrbs Scleucia , scd quiiulfcim salleiu co;iioiuiu<\s fueriiit, nc illud quiiieni Ibpiel, quam
5 Leonlius iudicaic volucril; nisi quod ab Lau-
dicea tinibus, nuilto minus quam cseiera, diâbat

Sclencia Pisiilia?,' quiu vcro ilb? magni Poniiepiscopus ? Nuin anbiepiscopus Ncocaisarea? di*sigiatnr, qui metropoliia erai provinci;B PontiPoIemon aci V au Lroniius ipse tguorabal , qil SiTJbcrri'{
705
S. G R E G O R I I AGRIGENTTINI1.
, \
\
, \
\ \
.
'.
\ ,

. \
.
,
\ \ ,
. \ .
, ^
.
, \ ' , '
. , \ >.
" \ , \
,
; \
\ , \
;
\
* \ ,
x
f.
. ___.
_ i.\
, ,
* " , ,
, \ . \
. \
- , \ , \ '
.
\
^, \ '
706
fcilium pulsi essent, ipsi quoquein urbem nostiam

devenerunt, ibidemque dtversaii lomptnm ônsecraverunl, el aliare in co alterum consiiiuere ex
perversa ipsorum menle, atque obscirain suam
tenebrosamque ductrinam sccuti.
LXXXVIII. Ilis audilU, lam piissimus iniperalor
quam archiepiscopus rorrati sunt, quonam paclo i . l
ila contigisset. Nam de Leucii sacrilegiis aliquid
ad imperaloris aures perlatum fuerat. Ilic deinC([)3 sanclo Gregorio rcspondens: El buic, inquil,
pelitioni luai satisfacicmus. Ecce enim et nos alteram urbis partem , quse imperio noslro subest,
Deo propter te dedicamus: bic novum rgligiosumque Dco templum ac domum poniiflcalcm, ut
vis, construes. Alque idem cbarlam scribi jussit
et bealo Gregorio tradi , cl possessiones pneiwca
muUas. Mansit vero post hsec Constaniiiiopoli
usque ad sanctrc Pentccosles soicrania: quibus
trarisactis, in palatium rursus ab imperatore accersitus est, alque bis verbis salulaius : Quod u l l i mum esl, Pater vcnerande , hoc a le pelo, ut in
obsecrationibus, quae a te assiduo fiunt, nosiri incmineris. llle ad impeialoris pedes provoliilus ter
eum nsque ad terram adoravil, lum sic respondil:
Quid cgo, piissiine Augusle, pro bonis omuibus,
quibus me cumulalum dimiltis, tibi retiibuani? vcl
quiseram ego niiser ac nequam,ut a lam pio piincipe lanta lainquc praclara munera accipereni ? Deus
vero, qui lecum imperium nioderalur, det libi, ut
^
.
omnes
semper adversariorum nioiue
victor coorceas. Haec dicentem imperalor complexus, lalenium
illi aureom in manus ded't (12): Ilabe, [cv | i n quiens, Paler, parva haec dona ut niagna , ei nostri p*rpeluo niemor esio. Diniisilque, tit in urbeni
suam Deo propiiio rcdiret; mulla eiiam dona a
piissima Augusia accepit, auri in primis cl argcuii
quantum ad sacra lcmpli sui vasa conficicnda satis essel (13).
LXXXIX. EgressusConslantinopoli sanclus Gregorius ( U ) Romani perveuil x m Kal. Auguslas. Ibi
(12) Gtim talentum Gregoiio noslro a Mau- Auguslam prodcre non possunl, a qua Grcgorius
M i o dalum scribil Leoutius, non aureum nu- dona acccpeiii. Tbeodoram cnim uxorem, quam
unam babuit, Juslinianus ante concilium acumisma unum, sed tot data signilicare pulandus esl,
qiue iaienii summam aequaront. Erat eitim talen- r> menicuin, cui- Gregorius nondum epivcoptis inierfuisse diciiur, exlulerat. Nec felicior Lancia osl;
tuin, ciiin ad pecuniam refercbant , ulique
qnauquam is rem propc incredibilcni pmal, JILSIIut est apud Suidam,
nianum siium, id est Rhinohmtum, laiti s<ro de
, sive auri et argenli pais maxima:
malriinonio cogitasse. Duxil ille uxoiem anno 705,
aain deeral noiiien, quo majorem unain snmuiain
iiidicareril, u l , rum pecunia stiperarei, dicerent - id csl viginli ampliuS annos., poslqiiain coucil i u m vi oRruiiienicuiu absoluluni fuerat. Nec vero ad
, , , id est
duo tnUnia, tria taletita, tria tulenta cum dimidio, sotorcs Augnslas coufugore licei : neulri i n i i u ex
illis duobtis Justinianis soior fuit.
1 1 sirmlia. Yerum talenli, ut ncino ignorat, non
u n i apud omnes qtiamilas, nec de quo bic lalenlo
(14) Annns, quo Gregorius ( oiisiaminopoli disloquaiur Leoiiliiis, saiis tiquci. Qui latiicn Adicuin
cessil, crat 505 , quo anno Joannem pairiaifbam
lalenlum magis noium cl majorc iu usu fuisse \ i obiisse, Qutenus ex Nicepbori Cbronic osl rniil,
Uetur, sigiiilicari hic summam pulo minarum sexa- quod Pagius quoque et Gtiperu^, rcpmitaia Daronii
g i n U , sive sculos sexcenlos uummos uosiralcs.
senicnlia, qui morli illius anmnn inseqiienlîn asCaeicrum aslalis bujus scriplores talemi appcliaiiosigriavcrat, plane sialuendum prxsensoranl. Id vero
t i c lauluni uli solcul, alqne ut wybi\nihil lurbal. Nam Joannein dccessisse cnnsiat IV
cra Evangilii talenla sive data cuique diviuilus buna
Nonas Seplenitires, id esl duobus post rneiisibitR,
cruiuntcniorent.
qutm Giegorius Consianlinopoli solverat. Eo rnini
amio Pcnlecoste acta xi Kal. Jun. Iiaqtic siacl
(13) CofTsiaminani Aug. intellige, de qua dixi
Leuntius (radil a Joanuc arcbicpiscupo f a d i essc*
muperins. At qui Cajetani scnteuiiam sequunlur,
;07
S. GREGORII AGRIGENTIM VITA.
sacra templa Lislravit, et ea sanciissimo pontiiice .

,
maxiino fauslis ominibus magnaque Uetitia acceplus
, \ '
est. Qnocum viginlt die& Ro 11133 versatus, posl niutua erga illum et sanctum Marcuro fratresque om- ' ,
, ,
nes ofticia, a pontifice maxiiuo benigne dimissus
, \ ,
est, ui ad scdem suam proficisceretur, additis inu
neribus insignibus, et facla polcslatc everlendi
,
altare, quod Leucius baerelicus aedificarat: cujus
, *
quoque luendi ergo, ipsiusque templi aediiicandi
\ "
causa Angeluin et Paluinbum diaconos quosdam
,
pios cum eo misit. Urbe igitur relicta in Siciiiam
, .
appulsi, Agrigcnlum ipsum pervenenmt Idus
', '^
Sepiembres (15). Voluit autem i>cus, qui seroper
bcati viri rebus prospiciebat, in fluviiini eos aique .
\ \
in subiirbium, quod Emporium dicunl (16), invebi
...
...
bora diei lcrlia : qui dies Sabbalum erat. Forte to

venerat arcbidiaconus negotii nescio cujus causa,
et in monasterio degebat. Hic cum navigium oflendisset in fluvium ingrediens, obviam celeriler
progressus esl, ut naulas interrogaret. Sed ubi
propior f u i t , videt diaconuni Plaionictim aquam
beaii viri inambuft iniundenlem ul lavaret : qui
deinceps e navi in ripam cum cseleris omuibus
descendil.
* \

. .

. \ ,
. ,

. '
, \ '
.
V-
XC. Accurrit vero arcbidiaconus, et flens ad
\
ejus pedes procubuit, pulcbre adveuisse bonum
,
[cvi] pastorcrn, inquiens, qui pro grege suo roulla
passus esset. Quem ille apprebendeus excitavit, et Q . ,
\ ,
de urbis iranquillilatc inlerrogavit, de Iribunis, de
\ , \
populo, dcuiquc de parentibus quoque suis. A r \ \ .
cbidiaconi autem rcsponsum fuit, Deum precibus
* ,
cjus placatum pacem omnibus slabilem largitum
, .
csse. Tum Gregorius : Vade, inquil, fili, el popu * ", , lum nobis charissinium de advenlu nostro cerlio q) rem facito. Arcbidiaconus celeiiler in urbem rc . versus nuntiavit edixilque, douiinum et parenlem
,
public >ni advenisse, atque in suburbio esse. Jara
"
>ero nnnlio acceplo, tribuni alque arcbonlcs urbis,
.
viri ci iiiulieres cnm parvulis ipsis l)eo laudcs et
, \
giaiias redderc, quod digni ab eo habiti essent, qui
, \
de beaio pastore suo nuntia tam boita accipcrcnt.

Clerus subindu omnis cum ibure et cereis, et populus universus, qnanlus ncmpe in tola urbeerat, D . Ka\
obviam sanclo Gregorio exierunt, nsque ad raona \ ,
slerium, quo ille reliclo navigio concesserat. Ibi,
\ , ,
4\im invicein occurrissent, obsecTaiione facta con- .
sederunt.
, \
, \ , .
XCI. lam vero HJe, salute populo dicla parvis
^'. \ \
magnisque, monasterium reliquil, el ad urbem
\
( 1 5 ) Nibil VPHIIS a Leontio scripltim est :
anno 5 9 5 , quo Giegorius Agrlgenlum rediit, di<*s
deciinus mcnsis Sepiembris Sabbatum fuit. Pa*cba euim aclum Non. Aprilcs, Pcntecostc xi
Kal. Jnnias : ei a Pentecoste Dominictis dies xvi
habbaium couseculus est, de quo loquilur Leon-
tius, incidiique in dicm ante Idus* sive underimum mengis Septembris, ut ex Maurinorqm ubulis consiat.
(10) Cod. 1 ,
.
3
f!ou, procedere cORpit inonacbis comilanlibu? et suppli !,
caiiouis r i l u ita canenlibus : Bene tibi orones d i , \ , cani, Ghrisie Deus, qui casligas et &anas, qtil
/$/5 ,
prostratos erigis virlule tua, qui spem in tc collocantibus opem affers, et in omni discrimine salu \, \ *
tem reddis. Tu civiiatem , tu iidelem populuni
\ ,
serva : sinl omiies, quaies esse cupis, et tnagna
, \
nos misericordia suslenles. Ingens vero populi
.
iiiuliiiudo, quae ad flumen usque pervenerat, san , \
cium virum excepil, acclamabanique i l l i , el gratias
, , \ Dio agebant: quibus Ule sanctum osculum impar .
tiebalur, cf mauus capili bene cuiqiie precando
, \ ,
impoiiebat. Progressus beaius Gregoiius ad p;itris
.
eiii pedes procidil, ensque osculalus est : niox
,
surgens in colltun fjus invasit, ac flevit ulcrque
. \ ,
.
xal
, \ \
. \
.
) , \ , ' * .^
\ . \
,

\ .
,

' '. ^
^ ,.\
\
\ . " /
.
alierius causa. Deinde cum inler iirbanas presbylidas mairem vidisset, eodem roodo pedcs ojus et
nianus osculaius est : agmen autem in urbem pergebat etimdem iierans cantum. C#lerum sanctus
vir ad domum ponlilicalem non accessil, neque ad
lemplum; quin et ocutos avertii, ne illad videret:
verum diverlens lentorium suum flxit conira relus
delubrum, quod prope mcenia erat meridiem speclans (17). Ule pernoctare assidue cura popnlo,
tbidemque sacrae mensse mysieria peragerc [cvn]
coepil (18), delixo venerandae crucis signo, ut sublimo eminerct; tttm fusis ad Deum precibns,
dsemones fugavit sub iddis Hlic latitanles, quoriiin
alier Eber, altcr Haps dicebalur (19). Reslituit autem trmpluni illud pulchemmam in formam, ot in
bonorem sanctorum principum aposiolorum Pciri
et Pauli dedicavit. Mec iiuerea egenos obliius, praescripsil arcbidiacono, ut quolquol in urbe eraut
viduaa ac pupilli, iis qux cuique opus essenl suppeditaret (^G).
(17) Delubrnm , qeod a Gregorio nostro refef'om, sanclisque apostolis Petro el Paulo dedicainm dicitur, ilbid esse videtur, eujtts meminil
i'icero*(lib. i v in V>rr. c. 43), quodqtie Heriulis
trmplum apf>cllal, ei eaitclimj npud Agrigeniinos
ae religiosuna fuisse Iradit. Eral id, ut ait Tullius,
hon longe a fnro, al siiiiul, ut adnoiavit Orviilius
(in Sicutis c . 5, p. 95), prope monnia in extrema
nrbe versus a p r e , id est ad nioridi^m, ut nftirmai
Leoniius. A t ejus exigua nunc vesligia supersunl.
(18) Reddidi tacrce mentoe mysteria quod Leonlio' eil . Quippe is bn*- ^
\ilalis gratia oinisii, quod alii addunt. In Consliimionibus apostolicis lcges (lib. v, c. 15),

, sive $acrum corpus el suuguiuem Christi
iub figura panis et tini. Il;tc eniin verborum illoraro Ti8 e s l . Nam a catbolica doiiriita n;ced(im,
et P a t r u m diclis abulunUir, qui alilcr
explicanl. De qua ooiilroversia vidc, si vacal, Hardtunuin De Sacramenlo allaris ( cap. 7, p. 261,
inler Op. Set.).
(19) E r i t qui lam barlara dporum nomina ineple
a Leontio condrta puiet : al Puuica ego nqmtiia
eese duxerim, llerculi* el Tnptolemi: quae in SiciJta perdiirasse, nemo jure mirelur, cum ibidem,
in raariiiHiis praBsertim, ei Pboentccs ei Poeui doimnati perdiu sini. (Bocbart. Geog. sacr. !ib. I, c. 27
rl seqq.) Eber nimirum dictus videtur Hercules ille
Tyrius, q u i orbe peragnto columnas Gadibus fixvral : naiu ^ry Hebrajis ipsis dicitur iransilus et
quidqnid est ulierius : Raps vero Triptolemns sive

ilagister a y i , quod is bomines agricullurain docuissel, cujus Siculi sludiosisimi fueruut. Quod si
indigelem atque vis Deunh, eo nomine
Vulcanum dcuiguaium dixerim : qui ei liex ariis
in Claudii Gotbic nummo appcllaius est. (Vaill.
I. V.)
(20) Ad baec lempora perlinere dicmda est Gregorii Magni episiola ( l i b . , n . 25), qna Fanliiiiiin (iefoiisorein, Judôrum causa, qui Cbi isiiani
fleri voltibanl, Agrigenlum irc jussit, ut cm episropode ijlorum bapiisiuo irausigeret. Sciipiaeemm
fnit mense Junio indiciionis pr<ma:, s:vcaniio^ :
Domina, inquil, abbalissa mouasterii Sancti Slsphani, quod in Agrigetnino esl lerrilurio cos/f/tum indicunte , comperimus multos Judceorum ad
Chrisiianam fidem, divina gralia nupiraiite, vtile
converli. Tum borialus, ut tos conveiiiai aiquo
adjuvel, ha?c addil : Qnibu* tamen si loitgum nt
trisie videtur solemnilatein iUhlineit Paachulem, e%
eo$ nunc od baptisma (esliunre cognoscis; ue, qu< d
absil, longa dilalio eorum relro pos&il auimos revocare cum fraire iw&lro episcopo loci ipbius ioquere
ui poznUenlia ac abstineniia quadruginla diebus in~
dicia aut die Dominico, aut si aleberrima festiviiu*
fortasiis occurrerit, eos omnipotenm Dei mheri*
cordia protegenle baplizet. Deiuum Faniiiio adntoniio, ut pauperibus vesteru ad bapiisma sua i i n ponsa comparcl, subjicil: Si vero sanctum Pasclia
elegerni extpectare, iterum cum episcopo loquere,
ut modo quidi-m calechumeni fianl, atque ad eo$ fre%
711
S. G R E G O R I i A G R I G E X T I N I VITA.
1
XCII. Templi cxsedilicationcm, cui annus im- '. . !
,
pcnsus cst, consecralio excepit, postquam divina

illic mysteria peragere insliluit. Adjecit autein
> ,
umplo et bonas diaelas (21), in quibus ipê ac fa \ ' . niiliares ejus babilarcnt. Soltbat auiem idenlidem
*
et viduis el egfcnis omnis geueris apparare men , *
sam, iisque idem minislrare: quod ei maler pjus
. \
non niinas prxsiabat. Ipse vero populutn prxterea
. \ * \
dies noclesque bortari nou desinebal, ut saluli suae

consuici-ct serioquc rcspicerel, ac se ab oinni
\ , \
scdure revocarel. Sic beatus Gregorius, cum quo. , ,
tidie, sive dicerel quid, sive faceret, in boiniimrn
\
animis, lanquam sulco faclo, spiritalia dona se minarel; populum ingeiuem Deo Servatori uni,
veisi consecravil, pesliferas baereses a gregc sibi
,
credilo'divinum veltiti gladium stringens pr&cidit,
'
coDlestia deniqirc documenta inslar Ucraii salis ad
,
condiendum nulli unquam deesse passus esl. Ne , qne bic ulilitalis fructus ad eos solum pertinuit,
. \
qui urbein babiiabanl, [cvmj sed in longinqtios , \ ^(5eiiam redundavil : faina ncmpe iliius in omnem
>
terram perlata, el studiis bomiitum excilatis, qui
, \ \
ad euin venire gesliebant, el ad pedes ejus omnes
, \
daemoniacos comporlabatit. Nam cum i i curationis \
tansa ad bcaium virum venirenl, omnes cuin redi- .
ban', precibus ejus et corporum ct animorum sa , \
nitatem domuni referebant. Iloc paclo sanclus vir, \
cuin Domini mandata dies noctesque propbclx .
Davidis exemplo mediiaretur, factus esl sicut l i \
gflum propler aquaruoi decursus adsilum, quod ^ \ .,
fruclum suum lempore prebuil, praebetque egen
libus.
, * , \
.
XCIH, Inlerea tamen, ul multitiidinem illaro
\ \
poptili curalionum causa Agrigentum confluenlis, , , ulquc opiniunis larvam ac vanam liominum glorio- p, \
lam vilaret, asciiis sibi aliquol c clericorura nu ,
mrro 3ociis pietaic pixslanlibus, privaiim in de- ^
stTtis ac nioniibus vilam Deo uni addictam ali\
qnandiu agUavil. Gae.terum non ideo sapientissimus
* ' vir gregts sui curam magna ex parie abjiciebat.
.
Nam Euplus arcbidiaconus cnm Erasmo mandala

babebal, nt Ecclesix negotiis prsesiderent (22). . \ \
Aiquc Euplus quidciu jussus fuerat \ iduis pupillis-
que large suruptus pra?bere; Erasmo aulem delata "

cura populi erudiendi et ad reciam doclrinam i n
sliuiendi. Nam ipse quoquc mgenio pra?stabat, ct
\ \
a saneto Gregorio excullus fucrat. Quare cuni
.
beaii bi viri ubi opus cral, opcrani suam egrcgie ,
navarcnt, copia eliam sancio Gregorio fuil plurima
' ^ e divinis oraculis privalim explicandi (23), quaa ad
.
quentet acccdat, geratque solticiludinem, et animos
eorum admonilione suw adhorlaitonis accendui : ut
quauio quce txspeclatur, elongatur festivila$, tanlo
te prwparare, et eam desiderio (erventi debeant
suttinere.
(2!) Id olim in concilio Cartbaginensi pra?SiTiptum fuerat (can. \k) : Ut episcopus non longe
ab ecclesia hotpiliolam habcal.
V-ius buc Quuaue lcx erat, quani Patres
concilii Gartbaginiensis sanxerant (can. 17): Ut

ephcojtu* gubemalionem viduarum et pupillorum ac
peregrinorum uon per seipsum, sed per archipresby'
lerum aut per archidiaconum agai.
(25) Exboc loco salis conslare videlur, quo
tissimum icmpore Gregorius noster CommenlariuiB
iu Ecclesiaslcn conscripscrit. Qaa de rc aobis alia
loco diccndum est.
713
S.
GREGORII AGRIGENTINI
714
VITA.
, \ \ hominuin salutem conferre posscnt. EnimYero

,
multis prodigiis aegrorum gratia editis, Ecclesiaque
6 Dei pcr annos plurimos ila adiniuistraia (24), u i
,
nullo insidiantium luporurt morsu appetiiam re
linqueret, in pace obdormivit, spiritu in Dei ma , nus reddilo, nobis vero praclaro perpeluae vinuiis
SU33 exemplo relicto, qua omncs diaboli peliiiones
.
rejecit.
1^1'.
[cix] XCIV. Retulit ille in pucriiia magnum Sa .
muelem (25), mystcriis ei a Deo palefactis. Demis sione aulem animi et patientia Josephum Ulum
. - justum esl imitalus. At in aerumnis forliler subeun .
dis Jobum tot cerlaruinum viclorem expressit ae

reddidic. Sed quid ego in divino homine Gregorio
; , ibeologis illis Palribus comparando longior sum
\ , Ule Elias studium, Elisapi obedientiara et prodigic
,
rum faciliutem, e magnis item Dei apostolis Peiri
, \
ardenlem aniraum, Pauli irrequielam oninium Ec ,
clcsiarum insliiuendarum curam, Joannia doclri \ iiam in astema illa el asquali Palris el Filii et san \ \ \
cti Spiiilus gloria versataio, quautum ipsi fas fuil,
, , . \
aeraulatus est. Quin et volunlate martyr fnit, cuin
, ' idem quoiidie pro veriiaie dfeceriarit : tum in po ,
pulo Domiiii imbuendo, in averlendis malarum
, , \
ferarum insidiis, in gr*gie denique incolumitate
, \ ,
conservanda magnoruin sacerdotum basis, et san
ctorum virorum contubernalis visus e s l : quippe
, .
qui omnes virlutis vias, quantum virp ^ j r j j p '

Domino faveiUfijxliuui-^
7
,
sepulcrura ejus sauaiioues teelantur.
\V, \ ( ^ ^ , ^ XCV. At, 0 Patrum vertex, Grogori, Dondni lui
* \ ,
aroantissimi colloquiis jamdiu dignaie, cui nempe
ht ,
ad CoaaUorio-hxf-tUiouum auilUS paifei; UgB [
\>3
nobis clementissimum Dominuin perpeluo exorare
< ne desine, pro nobis, inquam, qui tui sunius, e:
\ *
indociam debilemque linguain in tuas lauJes, at
?* ,
11011 pro merilis tuis solvimus. Nam ad te cele braudum sacri oris tai facundia opus foret, quas
. * ,
sola, opinor, laudum luarum praeconio par esset.

Sed tamen cum animum noecas, bosce meos per .
exiguae mentis ac taiiquam pueri balbutienlis cuna ,
lus ne repudies (26). Tu vero Eccleaiarum iu
(24) Pirrus in Nolilia Agriaentina anno 616,
eptftcupum Agrigeulinum facil Liberium. Id si con- |)
ftiaret, Gregoiius noster decessisse dicendus csset
ante annum *latis quinquagesimum scptimum, id
eirt niullo cilius, quam Leontius significaril. Verum
P i r r u s non alia adducil leslimonia, quam Tabulas
Agrigefitiiias, de auariim amiquilate aul auclorii l e n i b i l proferi. Scinms auicni, Saracenis postea
A R r i g e m i dominantibtis, interrupiam episcoporum
v e r i e m fuisse annis 260, quo lempore quidquid
v e - t t r u m monumeiitonim illic erat, iucensum delei v o i q i i e essc, quis uon pelet? conlra Leunlio favet
Me^mlogium Sirleli cardinalis a Ganisio edilum
t . I I I . ed. Basn.) in quo haec legimus : Muliit editim miraculi*, in summa senectule migravit ad Do u i m v e r o Agrigenti Gregorium obiisse, minime
jT*J4ibiiare videtur Leontius. A l in codice Basi/ i a a o 2 baec Viue conloxtura ascripta eadem
e r a u l :
PATROL. G R
XCYUl.
, : ,
. ld esl : Quidum
porro e sandis iri, qui ante na* exstitere, aiuut,
beatum Patrem notlrum Gregorium nescio quas tb
causas, quae ad animorum utilitatem spectabant, in
Ilispamam profectum, ibidem vita defunctum esse.
(25) liniiatus boc loro videlur Leoutius. quud
de sancto Basilio scripsil Epbrxmus 111 ea laudalione, quaiu edidil Colelerius. (Jfon. Eccl. G r
,
,
, el quas sequunlur.
(26) Histori sux finem imponit Leonlius,
aevuni, quo ipse vixil, indiciis prodens salis manif.isiis, ut exlrema illa saeculi septimi leinpora
facile agnoscas. Nain i:i Hs, quos meraoral, diaii23
715
716
'
*
\

\

\
,
\
*
\
\
\ Kvpku
, ;
\ \ \ .
'.
seius abeunlium oblatis offensionibus finem i m -

poniio; lu Barbarorum incursiones , ne populo
cbristiano exitium afferant, tuis precibus avertito;
hi rein publicam slabili pace firraato; tu roenacborum praesides a Iaieniium leonum malorumquc
dwiiiomim impeiu [cx] tuis apud Deum obsecratior.ibtts defendito : tu denique corporum aniinoruraque noslrorum roorbis praesenti illa prccalionis luae
mcdicina medetor; aique in hac quidem \ i l a prerum tuarnra ope ex invisibilium nos atque visibiliutii bostium manibus cripe; in fulura vero fac,
audiamus beatam illam vocem ad dextram aique
coeleslem iu tbalamum cos vocantem, qui recte
vixerint, ac Domini praicepta diclis faclisque sanrte
servaverint : quo pervenire nos omncs contingat ^
gralia el misericordia Domini nostri Jesu Cbrisli,
J C U I gloria el iinperium nunc el semper et in saecula
&a?culorum. Amen (27).
denliiim Ecclosiarum offensiombus Grrccorum novilates signiiicatas dixerim, quas synodtis Tndlana
invcxit canone 5, 4, 15, 67, 82, ca, ui Naialis
Alexandrius conlendit, acla est anno 688. Barbaros
autcm, qiiorum incmsionibus Cbristiani vexabantiir, Saratenos fuisse scimus, qui per t*a leinpora,
Orienteoccupaio, Oecidtiiili quoque inbiabaru. Kes
denuim publica verishiiue dicilur pace caruissc,
ctim partiuin siudiis miiaret imperiiitn, Jusiinianoqne esolio dclurbato, Leontius, dcinde Abshnarus
jion sine muilorum caidibus regnum sibi \ i n d i -
cassenl.
Porro quse haclenus in Leoulio a ivobis vel emendaia vel illusirata sunl. plus aliquid luc*s aHaiun
sp<rauius ad lotam Givgorii bisloriam cogiio*cendam : quam uliqne iiiitllis dilHculiaiibus iroptdilam accipinius. Anie nos cerle neque Baiilelvs
qiiidquaiu eniirlratuni oiliderat, neque caeieri viuniin anl clogiorum scripiores nisi coiutuunU, eaqur b-vilcr delibaranl.
(27) Cotl. 2, , '. , ,
.
S. G R E G O R I I I I , PONTIFlUis
O^CITNTINORUM
ANNALIS.
[ c x i ] I . JEvum quo Gregonus noster vixit, ita a nobis circumscriptum est, ut n e n u e Caietano assentiremur,qui eura sub Justitiiani 1 i m p e r i o floruisse censuit(28), neque illi L a n c i a m
anteferendura duceremus, qui eumdem Justiniani 11 tati supparem fecil (29) N i m i r u m
ut Cajelani sentenliara Lancia multis arguraentis iabefactavil, sic Lanciee o p i n i o n e m rationes infirmare videutur, qua* jam in adnotaiionibus e x p o s u i m u s ; quanquam n o b i s v e l io
Iioe uno saiis causae es.su visura esl, cur ab utroque recederemus, quod neuter a u c l o r i t a t e m
ullam protulent eorum temporum, quibus Gregorium vixisse contendit. I d q u i n p e n e c e s sarmm oranmo erat, atquo omnem in id diligentiam ac sltnlium conferre debebant: m i a n d o auidem Leontn histona corlis ac p e r s p i c u i s mi indiciis plane c a r e t , q u e m a d m o d u t u
liYcrs lpsorum opimones s e n l o r i t i q a e declarant.Uter eoram testimoniura s c r i p i o r i s i l l o rum leniporum eequahs protulissel, ab eo lis dirempta esset, nec j a m dubitandi c a u s a uiia
euperesse videretur.
******* u u *
4
Sepositis igitur horurn contentionibus, unde nihil compertum haberemus, i l l u d o n i c e

<jurendura judicavimus, nutn apud vett-rum scriptorum aliquem aliquando de G r e s o r w
nostro injecta menlio e s s t . Ne vero in antiquitate scrutanda latius justo v a g a n d u m i o r e i
edocti a Leontio, Gregorium non multo anle ipsum exstitisse; primuin dc wsius
Leomii
cevo jnvestigandum censuimus. Hoc enim detecto, non ultra s c u l i praecedenti& flues e x c u r rendiiui erat, ul G r e g o n i nostn vestigia aliqua iuveniremus. Neque vero operaoi i n e a i n dagjne perdidimus, ac Leontium s c u l o septimo, ut j a m recognoscere hcet, u r a s f e c t u r a
inonasteru Sancti S a b functum R o m esse deprehendiinus.
I I . Cuoi ijiitur ex Leontii dicto Gregorius noster vix SABCUIO antiquior esse p o s ^ e t
in
5a3cuh sexti raonumentis, o u exslant, memoriam ejus nomenque perquirero c c e D i m u s
Lpce autem tibi in epistolis (30) Gregorii Magni serael atque iterum Gregorius q u i d a m o c (28) Vit. SS. Sic. tom. I , in animad. p. 169.
(2U) Dise. de at. B. Greg. Agrig. l . IV Opu?>c. Sic.
(50) Lib. i , episl. 72; lib. ni, epist.
717
ANNALIS.
718
currit episcopus Agrigentinus. Arrisit hoc plane. Temporum eniin raticmes praeclare c o n v e n i e b a n t : id tamen unum satis esse non videbatur, ut illum ipsom esse statueremus,
c u j u s vilam Leontius posteritati tradidisset. Epistolis illis perlectis, accusatum Gnjgoriuni
Agrigentinucn apud pontiticem ruaxinmm ut Leontius narrat, clare atque perspieue d i d i cimus : id vero alacriores fecit, et ad reliqua invesliganda vehementius incitavit. I n v e n i IDUS autera, queruadmodum a Leontio tradilum est, Romam eura ad causam dicendam prpfectuui esse (31), huc accilos e Sicilia accusatores (32), el judicio peracta, ad sedem illuui
suam rediisse (33).
Porro bflec rem prope conficere visa sunt, ut non alinm jara Gregorium a Leontio d c s i gnari censeremus. Nam casu quidem contingere vix p o s s e putabamus, ut episcopi duo
ejusdetii urbis, eodem ambo nomino cxslitissent, qui ei accusati et Romam i n j u d i c i u t u
vocati essent, et in urbem suam poslliminio rediissent.
I I I . Restabat tamen, ut ea perperideremus, quao aliud fevum, alia omnino tempora s i gnare videntur, auani ea, quibus nos totam Leontii historiatn circumscribimus. [cxn] E j u s uiodi sunt appellatio Macarii archiepiscopi Hierosolvmornm, q u i ullra a n n u r u 574 non
v i x i t ; Eustatbii arcbiepiscopi Antiocbice, qui annuin 338 attigisse non putatur; J u s t i i i i d i i t
A u g . q u i dece^sit anno 5 6 5 ; Sergii, C y r i , Pairli brereticorum, quorum primns diclus est
arctaiepiscopus Constantinopolilanus anno 610. Inde onim nataB conlroversiao illte sunt,
quas diximus, et gemina orta de Gregorii cetate senteniia. Cuio bacc autem i n i e r s e pugnare
constaret, quod eaquales fierent, qui longe diversis temporibus exstiterunt; suspicandi a n saui pnebuerc, mendosa esse exemplaria, quae ad nos pervenerunt, non Leonlii aucioris, sed
scriba} veteris slulta quadaiu imperitia, qui nOuiina addiderit eorum, quos quidem a l i quandofuisse sciret, at quorum vura plane ignoraret. Auxit suspicionem codexiO B a s i h a n o r u m , in quo, pro Justiniano, Justinum cieri vidimus : auxitet Simeon Metaphrasles qui
quanquam res a Leontio narratas recepit singulas, noruina tamen Justiniani et Eustatbii
non habet : tum ne illud quideoi paruin valere duximus, quod in onmibus exemplaribus
et episcopi Carthaginiensis el archiepiscopi Constantinopolitani et pontiiicis raaximi nomeu
reticeretur, in uno autem ne nomen quidein exstaret Tneodori i l l i u s , qui Gregorii decessor fuisse diciiur. C u r enitn liajc potius, quatn illa praelerraisisset L e o n t i u s ? p i f l B s e r i i a i
cutn incolee Romano nomen sallein pontiticis niaximi ignotum esse nou posset. Nihil dem u a i alienam manum otere magis visuin est, quam trium, qui memorantur, Iifiereticorum
nomina : quippe q u i eo l e m p o r e damnati sunt, quo Leontius Romaa versabalur, nec C o n stanlinopoli solum, scd R O O K B prius damnati a cenium viginti quinque episcopis, quos
Agatho pontifex maximus i n consilium vocaverat.
Hffic ouania prope vim adhibuere, nec invitos in eam sententiara adduxerunt, ut nomina
propria a Leontio singula pralermissa consulto, ac legentium interprelationi relicta eens e r e m u s : cutn esset etiam silentii hujus satis ea probabilis causa, ne prolalis c f l B t e r o r u u i
nominibus, noraen ilem efferre deberet Gregorii Magni, cujus memoria), quam ipse charain baberet, m i n u s l a v e r e hisloria videbatur. Jlaque pronuntiandum jaoi duximus, m e n dosos esso codices, et historiam ascitis nominibus deformatam : quibus neuipe sublalis,
uetera constarc, et veterura oionuraentis respondere videantur.
IV. Aecessure aulem ex ipso Gregorii nostri Cominentario argiimeuta non contemnenda,
que&ddvum ejus ad^cBCuli vi postrema lempora et ad initiura v i i r e f e r e n d u n i non minorii>us iudiciis declarent. Primuiu enim Mauritii A u g . fletalem tanquam sibi proximam non
obscure commemorat, trisli ejus exitu per ambages indicato (34). Nec minus taiiquain t e m l o r u m suorum E u t y c h i i hacresim de resurrectione corporuru designare Y i d e i u r , quam
i>empQ Gregorius Mugnus compressit, cum diaconus Constantinopoii apocrisiariurn ageiet (35). A h o i a locoarcanara Procopii historiara quadamtenus attingere dixeris (30) : q u a
iObi Justiniaiii excessum, vel potius Justini Junioris, quem ille s u c c e s s o r e m habuit, niotte
i n lucem euiissa est. ldern cum non semel variarum seclarum haereticos detestalur atque
coarguat, nunquara Monotheletarum aientionem injecit, qui nempea scxla synodo po^t a n liuiu 680 damnati sunt. At contra civitates autonomas agnoscit (37), earumque clamores i u
exemplum adducit, quas taaien in Sicifia, saaculo v n vertente, Saracenoruiii anua silero
coegeruni, Ca3tera deuium, q u a 3 c u n q u e Gregorius noster altingit, indioium pre3 se fermit
u u D u m , quo quis a d eum e , quem Iribuimus, amovendum abuii [iossit.
V . H i s lgitur animadversis, pro coiDf>erto habemus, Leontii bistoriaui ad SSDCUM V I e x trema, et seaculi vn initia pertinere, in eaque vitain prodi Gregorii iiJius, d e q u o in epistolis Gregorii Magni mentk) est, In q u a q u i d e u i sententia Baronius e i i a m i u i t (38), aucioritatem secuius epistolarum ejusdeiu Gregorii Magni. [cxin] Cfioleruiu opinio e j u s j u i e veii
haud s i m i l i s vidvbatur Cajelano ct . Na:n iile, cuui Meiaphrabton, q u e m unuru de bis
onsulerat, non excussisset, res inter *e prope puguautes conciliare niiebatur : quippe qui
G r e g o r i u m noslruo; et synodo quintai interfuisse poneret, et apud Gregoriuui Magnuui
accusatuii) esse contnnderet: qurosi starent, s e n e m septuagenarium stupri deJaluiw iaten
oporteret. A t e j u s m o d i dilficullale nequatjuain nos premiuiur, cuui ex noslra computaiioue
v
(31) L i b . i , cpist. 72; Hb. v, epi&U 12.

<32) Lib. , episl. 12.
t33) Lib. v n i , epist. 23.
Lib. v, 5 .
(35)
(36)
(37)
(38)
Lib. x, U .
Lib. , 26.
Lib. ix, 2 .
In adnot. ad Martyr. Rom. vu Kl Dirembr.
719
planum sit, calumniam illam sancto viro inslructam, cum secundum et tricesiroum ageret
annum, ul paulo inferius adnotabimus.
Jam ipsam annorum, quos Gregorius noster vixit, seriem describere, eamque adcerta
temporum intepvalla referre prcestat.
Annus 559 Gregorii nostri natalis fuit, quo anno pontifex maximus erat Pelagius, iraperator Justinianus. H u n c esse ortus ejus annura, sic ostendimus : Vocaltira eum Romaro
ad causam dicendam constat anr.o 591, indictione 9, mense Julio aut Auguslo{39). ls
autem vocavit, qui eura antea Romaj noverat, ut Leontius testatur (40), aique adeo is
idem, qui episcopum fecerat: nam ille serael tanlura in urbem venerat, anlequam accusaretur. E u m ergo episcopum renuntiaverat Gregorius Magnus anno ponliGcatus sui,
id est anno 590, post diem i u Non. Septembr., quo ille die ponlidcatum maximum cepit.
Atqui eo ipso anno, cum jam Gregorius noster consecratus fuissel, Charito paterejus
dixit se Qlium revisere post annum x m cx quo amisissel (41) : Gregorius igitur, qui
Agrigenlo aufugerat, cum csset annorum 18 (42), Romo3 primum cum fuit consecralionis
siiaa terapore, agebat annum oatatis 21; derae jam 31 de 590, exsistet annus 559, quo eum
natum diximus.
567, Gregorius puer annorum octo Agrigentum a Charilone et Theedoia parentibus ducitur , Damiano Grammatico in disciplinam tradilur a Potainione episcopo (43).
A n n o 5 7 1 , cum annorum duodecim esset, parentum rogatu, a Potamione clcricus fit,
ac Donali archidiaconi curae cornmittitur (44).
Anno 577, divino admonilu fugit Agrigento, annos natus x v n i , et navi ad littus inventa,
Carlhaginem navigat (45).
Anno 578, digressus Carthagine cum tribus monachis Tripolira adit, ibique tneusem
degit : tum reliquum iter cum sociis iisdem peragit, monasteria Palaestinae lustral, ac
demuui Hierosolyma pervenit (46).
Anno 579, inter monachos versatur : annum agens vicesiinum, ab archiepiscopo Hierosolyniorum diaconus fit (47).
Anno 580, montis Oltvarum monasleria permissu archiepisconi obit, et in singulis
aliquandiu commoratur, et majori virtutis sludio incenditur (48). i n desertam
regionem concedit.
Anno 584, in penitiora loca cum secessisset, annos quatuor apud senem monachura
versatus ibique pietatis praeceplis ac multarum disciplinaruni studiis excultus, redit
denique Hierosolyma, agens annum xxv (49).
Anno 5 8 5 , Hierosolymis annum praeterca apud archiepiscopum m a n e t , ac vicina
monachorum coQnobia trequenlat (50).
Anno 586, Anliocbiam petit, ibique annum moratus, multa sapienliae s u documenia
dat(51).
Anno 5 8 7 , Constantinopolira proficiscitur, et in monasleriucn Sanctorum Sergii et
Bacchi secedit : preafecto monaslerii valde probatar, init graliam apud archiepiscopura (52).
Anno 588, concilio adesse jubetur, cum esset annorum 2 9 : imperatoris A u g . etomnium episcoporum studiis inclarescit (53).
[cxiv] Anno 589 Romam navigat, quo perveoit mense Maio : in monasterium S. Sab
divertit, ibique annum amplius latet (54).
Anno 590, cum jam.anuum aetatis 31 attigisset, episcopus Agrigentinus Romaa creatur,
pairem agnoscit, ad Ecclesiam suam pergit (55).
A n n o 5 9 1 , conjuralione competitoruiu reus fil, annum agens 39, accusatusque Romam
sub anni bujus iinem ad j u d i c i u m arcessitur, et in custodiam tradilur (56).
Anno 593 Gregorii accusatores iterato Romato vocantur ( 5 7 ) : interea Petrus episcopus
Triocal Ecclesiam Agrigentinam lustrat (58).
Anno 594 G r e g o r i u s , cura esset annorum x x x v e custodia e d u c t o s , i n synodo
absolvitur, accusatores damnaolur (59). Pontifex maximus multis eum
beneOciis
eumulal (60).
Anno 595, Constantinopolim redit annos natus 36, magnis ab imperatore taonoribtt*
aificitur : conciones ibidem habet (61); post Pentecosten a regia urbe discedit.
(59)
(40)
(41)
(42)
(43)
(44)
(45)
(40)
(47)
(48)
(49)
(50)
Greg. Magn. lib. i , epiet. 72.

V i i . n. 00.
Ibid. n. 45.
Ibid. n. 6.
Ibid. n . 5.
Ibid. n. 4.
Ibid. h. 7.
Ibid. ii. 12.
lbid. n. 28.
ibid.
Ibid. n. 29.
lbid . 30.
(51)
(52)
(53)
(54)
(55)
(56)
(57)
(58)
(59
(60)
(61)
Ibid. n . 30.
Ibid.
Ibid. n. 31. 38.
Ibid. n . 38.
Ibid. . 44. 47.
Ibid. n. 55, Greg. Bfagn. 1. , ep 7 i .
Ibid. n. 67; Grcg. Magn. lib. m , rpist. 12.
Greg. Magn. lib. v, episl. 12.
Viia, n. 76, 77.
Ibid. n . 80, 84.
Ibid. n. 85, 86, 88.
721
HONORES CGELESTES.
72
A n n a e o d e m practoris auctus donis, cum Romara revisisset, Agrigentum rcpetit, et

summa otnnium leetitia in urbera suam deducilur (62).
Anno 596, delubrum antiquutn expiat ac restituit, ut in religionis Christianae m o n u roentum et sacrorum usum coovertat (63).
Anno 597, templum dedicat i n honorew sanctorum apostolorum Petri et Pauli (64).
Anno 598, a Fantino Defensore, Gregorii Magai nomine, admonetur de Judaeis, q u i i n
suburbano Agrigentino Christiani iieri cupiebant (65).
Hactenus Gregorii vitam et res ab eo gestas certis annis assignare licuit. Quaa deinceps
a Leontio breviter perstringuntur, temporum notis carent ; nec de Gregorii morte q u i d quam suppetit, quod iis addendum sit, q u in adnotationibus exposui.
H O N O R E S CCELESTES
S. G R E G O R H I I P O N T I F I C I S A G R I G E N T I N O R U M .
. Martyrologio Romano vel ob ipsam E c c l e s i dignitatem initium ducenduni est. I n

eo legimus i x K a l . Decembr. Agrigenti depositio sancti Gregorii episcopi. Scio equidem,
V a l e s i i sententiam esse (66), praBter Fastos Ecclesiae Romanae proprios, nullura fuisse
aotiquilus Martyrologium
Romanum, primumque exstilisse, quod X y s l i V pont. raax.
j u s s u editura est, et Baronii adnolationibus illustratum. A l quid raagis contrarium G r e g o r i i Magni verbis i n epistola ad E u l o g i u m palriarchain Alexandrinum (67) : Nos autem
pene omnium martyrum distinctis
per dies singulos passionibus collecla in uno codiee
nomina habemus, atque quolidianis diebus in eorum veneratione missarum solemnia agimus.
Non lamen in eodem volumine quis qualUer sit passus, indicatur, sed lantummodo nomen,
locus et dies passionis ponitur : unde fit, ut multi ex diversis lerris atqve provinciis
per
dies, ut prcediori, singulos cognoscantur martyrio coronati. Ecquis Martyrohgii
Romani
ordinem et formam describere accuratius poterat? nam quod addit Valesius, indicari a
Gregorio [cxv] Martyrologium loti Occidenli commune, id u l t r o d a b o ; sed lamen contetiiJau), et nomen illi et auctoritatem ab Ecclesia Roraana fuisse, ciuae illud prima prob a v h , el probalurn emisit. Haec plane confirmat decretuui synodi Cloveshoviensis n , in
B r i l a n n i a , anni 747 his verbis (68): Itemque utper gyrum totius anni natalitia
sanctornm
uno eodemque diejuxta
Martyrologium
ejusdem Romana Ecclesice cumsua sibi convenienli
psaimodia seu cantilena venerentur. Nomen igitur ipsuin anliquum est, nedutn res.
p u o tamen anno Gregorii uostri memoria apud Latinos rite celebrari coeperil, perdiilic i l i s et perobscura quaestio cst. Germanam anliqui Mnrtyrologii
Romani exemplum,
Gregorio Magno commemoralum, merito j a m , post praaclaras Sollieri Viudicias (69), p u t a l u r e s s e Rosweidinum, sive illufl ipsum quod Ado Viennensis Martyrologio suo praep o s u i t , et Romanum vetus, aut Romanum parvum appeilari solet, rnagncB sane anliquitalis,
quippe quod Sollierus circa annum 740 scriptum esse statual. Kjusdem vero a3tatis h a beatur, si placel, Hieronymianuai a Florentinio editum, vel etiam antiquius. l n neuiro
G r e g o r i i noslri facta mentio e s t ; neque eniru id tempora ferebant, quibus vix alii, quani
martvres cnuntiari solebant. Nec Beda proxinms eOrum ieroporum noiuen ejus proierre
debebat: natus enira est eodem saeculo, quo Gregorius obiit; veteremquc con&ueludineui
reiinendam arbitrabatur, quain i u Ecclesia.repererat. Milto Kalendaria, quae fere eorum
tantura merainere, quorum festum ageretur i n iis Ecclesiis ad quas ipsa perlincrcnt. At
ne F l o r u s quidem, qui Bedaa auxit, quanquarn serius scripsil, nolum sibi G r o grium nosirum fuisso ulla ralioiie signiiicavit. Quid , qui post bos Martyrologiuui
scribere aggressi, Ado V i e n n e a s i s , Usuardus, Rhabanus, N o l k e r u s ? ne ex bis quide.u
u U u m usquarn meminisse apparet : nisi quod dc Notkero, lViim ipse eliaai praaicriuisoril,
m i m i s cerlum est. Exemplum enim a Cauisio vulgatum (70) deficit post "diein v n K a l .
Novembr. Suspicari igitur licel, ac prope ailiruiarc, ad annurn usque octingentesiinuin
quinquagesimum quintum, quo Martyroiogium suum Rbabanus confecisse credilur, desideraluaj esse in Romano Gregorii noiuon : praaserliai cum Sancti Trudonis
prcsbyteri
et confessoris, qui post Gregoriuoi nostruoi in Roiuano bodierno legitur, et t l o r u i u et
Usuarduui meomiisse videamus.
I I . Q u r e n d u m j a m , c u r apud Latinos lam sero Gregorius eo honore affectus videalur ;
c u j u s rei causa ab eorum temportim liistoria repetenda est. Defunclura dixiious Greôn u r a circa aonum 638. Post eum annura quis Ecclesiaiu Agrigenlinana proximus rcxerit,
(62)
(65)
(64i
(65)
(66)
In Vita, n. 89, 90.

Ibid. n. 91.
Ibid. n. 92.
Greg. Magn. lib. VIII, cpist. 25.
Dibs. dc Mart. Hom. post Hi&t. eccles. Euseb.
(67) Lib. vm, cpisl. 29.

(68) Ilard. Cone. t. llf, p. 4956.
(69) Jn prxf. ad Usuard. cap. 2 .
(7u) Lcct. Aniiq. t. II, part. .
723
S. G R E G O R I I A G R l G E N T l N l
U4
non liquet. Quin ab ejus morte ad annum 825, longo admodum temporis spalio,ires
tantum proferri possunt, quos ibi episcopos fuisse constet, F e l i x , qui concilio llomano
subscripsit sub Agathone; Hertnogenes, quera ex Men&is Grcecis eruit Cajetanus (71).
Jlfiec vero indicio mihi sunt, turbatam sa3pe Agrigenti rern Christianaiu, et Barbarorotn
armis vexatam Eoclesiam : quod anno 670 Syracusis etiam contigit, quas Saraceni magna
eivium caade diripuerunt. Interea, cum Rouaa.atque Italia ouinis hostiles aggressiooes
undique ferre cogeretur, de qnibus alio loco (72) Agathonein potit.max. quereuteia audiviraus : cumque clausis hostium lerrore ilineribus, ol iuari a piratis infesto, rari in
urbera accessus essent, neque inde ad longinquos curain suam ponliiices inaiimi extendere facile possent; patriarchffi Constantinopolitani Siciliam uiiiversam tanquam ab illis
desertara ad sua j u r a perirahere conali sunt, et quod in lllyrico ausi fuerant, in Sicilia
quoque etTecerunt, occupatis etiam patrimoniis amplissimis, quao ad Ecclesiam Homanaip
pcTtinebant. Quo speetant Nicolai I p o n t . m a x . querelae ablala repelenlis in episiola-2 ad
Aiicbaelem Aug. Prceterea, inquit, Calabritanum palrimonium
et Siculum, quceque n&strct
Ecclesias concessa fucrunt, et ea possidenda obtinuit, ei disponendo [ c x v i ] per suos /amiliares regere studuit, vestris concessionibus
reddantur
inler ista et superius dicta
Vitlwnus, ut consecralio Syracusano episcopo nostra sede impendatur, ut traditio ab
apostoiis instituta nullatenus nostris temporibus violetur. Neque haec tamen iiupetrasse
i.in vitJetur, cum haud multis post antiis a Leone A u g . , qui Sapiens cognowinaius e$U
einissa fimrit celebris illaatque a multis edita
' . >
in qua occurrei tibi -, ex qua parere p a t r i a r c h a B illi dicuntur: . , , , ?, , , ,
6-, , ', , , , J (73).
P o m i ub bflbc factuio arbitror, ut Gregorii nostri meinoria apad Latinos t a u d i u neglecia
fuerit : cuin per ea tempora S i c u l i , parlim Barbarorum, parlim G r ^ c o r u m causa, proj>e
avnlsi a Latinis secrelique viderentur, aliunatisque animis, atque interraissis veteribus
oificiis, vix jam ad Ecclesiam Romanain de eorura rebus notiti quidpiam perveniret.
I I I . At in Sicilia tamen, ac potissitnum Agrigenti, ubi Leontius (74) sepulcrura Gregoni
p r o l i g i i s clarum fuisse scribit, recte s t a t u e s , sanclis euui c c B l i t i b u s anhtimeratura fuisse
v r l multo anle Norioannorum dominationeui, qui anno 1086, Rogorio dui:e, Saracenos
Agrigeuto ejeeerunt, qua de re in Martyrologio Sicalo nibtl dubilat Cajctauus (75).
paruin c miirmare id videtur veteris K':clesia3 A g r i g e n t i i i i B cura in reliquiis Gregorii
asservandis : adhuc eniin iu tenlplo maximo, ut Pirrus tradil (76), liabet ea urbs brachium
Ihccis arcjenteis inclus tm D. Gregorli II Agrigenl. Tempium vero sancto Gregorio ibidemjaio
d i u dicatum raemorat r e x Gullielmus I I , in Diplomate xjuod dedit Barptoleinaau Ophauiili"
episeopo Agriêntino, anno 1179. Nam in eo sic rex episcopum alloiûitur (77): Ad
peticionem luam et canonicorum tuorum damus et ptrpeluo
conccdimus tibi et Ecdtsti
Agrigentinm
ecclesiam S. Grcgorii sitam exira muros Ayrigenti
cum omnibus villanis sm*
et justis tenimentis et pertincntiis
suis, itaut amodo in perpetuum
tpsa ccclcsia S, Cregorii cum omnibus villanis s tit et justis tenimenlis et perltnentiis
suis siijuris
Ayrigcntiwt
Jticclesiw, etc. Post quae a Jdit Ptrrus : S. Gregorii idL ipsum templum est quod vuucima
sui parte intcgriun adhuc visitur;
tempore superstitiosi
cultus Coueordiffi dicatum, centuin
fere passus ad orienlein recedens in loco la Civita nuncupato. Quod tameu Orvillius (78)
Cereri sacrurn fuisse opinatur.
Quaa cuin ita sinl, miratus suin Frnriciscuro Manrolycum abbatem apud Messanam etin
Sicilia natutn, in Martyrologio suo (79) meiitioiietn'Gregorii nostri non fecisse : quem
ideo abslinuisse d i x o n m , quod neque in Catalogo Petri de Nalalibus (80) neque in Alar*
tyrologio secundum moretn Romance Curice (81) Gregorii uomen inveniiset. Nam Molaouui
qui<Jem, q u i ex Horologio Gracorum
addiderat :,Sancti Patris Gregorii Agrigcntini
tt
Amphilochii
episcopi lconii, nondum lorlasse viderat : prinia eriiin illiuj! editio pifflfert
a n n u m l 5 6 3 ; vel certe tauta) auctorilatis esse non putarat, ut ejns adilitauientuiu sibi
recipiendura arbitraretur. Caaierurn Baronio et s o c i i s , quibus Martyrologii
Romani
emendandi cura delata fuerat, non exigui momenti argumenta limc erant, ut Griigoni
nostri noraen vel retinerent, sicubi scriptuiu aliquo in codiee repererant, vel eiiaui
omissum Roraanis fastis insererenl,quemadmodum ab eo tempore in Martyrologiis, quoiquot edila sunt, factum yidenuis.
I V . Venio ad Menologia Giiecorum, qui Gregorio nostro raaturius, quam nos, coelesles
honores tribuerunt. Testiruonia quidera uon habeo, qua) prolcram ex Meuologiis [cxviij
s i B o u l i viii aut i x ; n a m vetustura illud et insigne biblioibeca) Albano3
, quod a nunc editur, nillil de Gregoriu
habet; nec quidquam legitur in Barberiniano (82), quod anliquissitnuiu appellat Alla:
(71) Martyrol. Sic. die U Nov.

(72) Invest. dc Leonl. n. 9.
(73) E x Pasin. cod. bibl. Rog. Taur. Aihen.
t. 1, p. 201.
(74) In Vila, n. 9'#.
(75) Tabularia bic Sicili^B dilig^nicr luslrarat,
el Ecclcaiarum Kaloudaiia vidtrai.
(7G) Noi. Agr. in Auci. 2.

(77) Pirr. cx Tabid. Agr.g. in Nolil. ad au.HT9.
(78) In Siculis cap. 5*
(79)
(80)
(81)
(82)
95.
Venetiis au. 15(58.

Vicculiai au. 1195.
VtMieliis a Giuula an loOO.
Cod. 102.
25
HONORES CGSLESTES.
726
tius(83), tum in aliisfortasse, si q u tantae eotatis exstant, frustra quflererem, quod, ad K a l e n dariorura nostrorura roorem, hujus aut illius EcclesiflB eausa, non in oranium Ecclesiarura
usum perscriptafuerint.Sed taraen hic Josephi hyninographt multum valet auctoritas,quetn
seculo ix vixisse constal(84).Quod enim rlie hymnos c o i n p o s u i t , e c c l e s i a r u n i causa composuisse sciojus, ut ih templis per anniversarias solemnitates e a n e r e n l u r ( 8 5 ) . Quarecura hunc
sanctum vatem Gregoriusnoster laudum suarum praBcouera h a b u e r i t , nemo i n f i c i a r i potest
GregoriumapudGrfficossfBculo ixinsanctorura,quosritecoIerent,censujam e t a l b u e x s t i t i s s e .
Saaculo autem vertente praeclarura sanctitatis ejns tesiimonium prolatum est in
Menologio, quod Basilii Aug. PorphyrogenneteB f u i l ; n a m Basilii Macedonis non fuisse
ostendit Allatius (86); de q o o nirairum Bollandiani sodales sic scribunt (87): Est enim
cateris, qum vidimus, omnibus illustrior
hcec collectio, auctoritatisque majoris, eo quod
non privato alicujus arbitrio compilata, sed in publico Ecctesiarum
Constantinopolilanarum usu fuisse videatur : cwn jussu Basilii imperatoris Porphyrogenili
ante annum 984
esse exarata eognoscatur. An prima in hoc genere, non audemus divinando asserere. J u v a t
deseribere ftoc loco ipsa Menologii verba, quoa jamcBu e x pulcberrimo illo codice Vaticano,
viri doctissimi et cardinalis p r a B S t a n t i s s i m i Hannibalis Albani m u n e r e , ecliln habeuius (88) : quanquam quffi <ie Gregorii a?tate t r a d u n t u r , corrigenda sunt ex iis quaa iu
a d n o t a t i o n i b u s a d Leontii hisloriam disseruimus.

.
\ ', \ ,
, ,
, \ . \
,
\ . ' fj
. " \ ,
. \. ^ ,
, , ,

. \ ,
,
~.
Commemoralio sancii Gregorii episcopi Agrigentinorum (89).

t Jusliniano Rliinolmelo (90) imperante , Cbarilon et Theodola ejus uxor, hospilalissimi homines, in urbe Agrigeniiiiorum degql ant. Horum
filius fuil Gregorius iste, quem e saoro baptismatis
fonle susccplum episcopus educavit, el clericuui
fecil. Sed aritoos duodeviginli natus, cura sacra
loca inviseret, a ilacario cpiscopo Hierosolymitano diacomis creatur : binc Byzanlium, deindc
Romam profcctus , bio demum Agrigcntinorum
episcopus ordinatur. Unde. invidia moli Sabintis
et Cresceiilirius, maximum ei facessebant uegotium : quoruro lamen insolentiani mullis edilis d i vina gratia miraculis compressit, [cxvin] eosque
nigros reddidit, ila ut ad banc diem eorum poslcrilas ila appareat. AlqueEcclesiam bac ralioue recipiens, palratisque innuineris prodigiis, in exIrcma seneclute vila funclus esl.
V. Huj;is etalis proximum est Menologium a SirJelo cardinali Latine redditum, et a

Canisio valgaltioi (91). Seaculo enim x i confectum esse Basnagius proountiavit (92). I n
eo Gregorii vita sic describitur : Eodem die (93) commemoratio sancti Gregorii
episcopi
Agrigcntini. Hic fuit sub imperio Jiistiniani
ex urbe Agrigenlo,
piis aique
hospilalilalts
et dtemosynarum ntudiosissimis parentibiis ortus. Annos naCus decem et ocio, desiderio
venerandi sancla loca Hierosolymam petiit, ibiaue sanclo Macario diaconus factu$, r e versu$ est Byzantium : poslea Romam venit, uoi episcopus Agrigentinus creatus est. Quo
munere prceclare functus,
muUis editis miraculis,
in summa seneciute migravit
ad
Dominum.
Ejusdem saBculi habetur codex Naniorum 166, qtii Eyangelia continet ormiiuai anni
dierum(9i). I n hoc ad v m K a l . Decembr. legioaus : . Nec
tate inferius est f (83) lib. Eccle$.
12, n. 83.
(84) Yitam hujus edidit Cajelanus SS. Siculor.

t. II, p. 43, etc.
(85) Idem Cajel. in Animadv. ad camd. Vit.,
p. 18, o. 20. De bymno in laudem sancii Gregorii
dixi in aduot. ad bist. Leont. u. 81. Ejus iniUum
in Mcuaeis est huiusmodi :
, ,
,
, .
(86) De lib. EccUt.
(87)
(88)
(89)
(90)
12.
. 1 Marlii, 861.
Urbini anno 1727.
Ad diem 24 Nov.
Malc quidem aucior Mcnologii Gregorium
sub Ubhioimeio vixisse tradit. At qtiid ille, qui

Gregorium ipsura Rhinotmeion fecil? Eiiimvcru,
quod rideas, auclor Gallicus ii) 3larlyrologio wwiversaii Parisiisforniaquadranlariaedito, anuo 1709,
haec de Gregorio noslro in margine adaulavil :
Cest sainl Grigoire le Rhinoimcle, ainsi nomma
pour avoir eu le nez et les oreilles coupis. Aiquc
hic lamen lam pra3clarus interpres, inirura, quam
conlunieliose iti priemonilo suo de correctoribus
Afartyrologii Romam, sumniis atque inlegorriniis
viris, garrire ausus bit.
(91) . I I I , part. i , Lect.Ant^p.
490, ed. Basn.
(92) In praif. ad Menol. ibid.
(93) ix Kal. Decembr.
(91) Galal. codd. Mingar., p. 370.
727
S. G R E G O R I I A G R i G E N T I N f
7ig
' qualo adhuc monaslerio sive CrvpUe

Ferrat asservatur
cui sanetus abbas Berp(oleme?us praefuit ab anno 1010 ad 1065.
Scriptum p O I T O mense Novembri sic : c * ''
, \ . E x i n d e nullis fere in Menffiis aut Menologiis
Gregorii nomen deesse videris. Habent etiam Epbemerides Gre3ce3 Siberi (95) et Papebroohii (96) metricffi : habent TabiilffiMosehorum. Capponianae, in quas Commenlariura acrlpait
F a l c o n i u s : (97) habent Vanderhemianfle quas illustravit Papebrochins (98). Quare in comperto est, Gregorium nostrum a saeculo nono ad nostram ffitatem c c B l e s t i u m honoribus in
Ecclesia Graeca cultutn esse, a c perpetuam de ipsius sanclitate opinionein longe laleque
oblinuisse.
V I . Dieendura et de anniversario S. Gregorii die festo, qui non idem ubique fuit. In
C O d i c e 42 BasilianO S C r i p t u m inveni : , \
* . Atque hunc ipsum dieoi
vicesimum quartum Noverobris prffifert codex Vaticanus Leontii, \ *
, elc. Eumdem Menologium Basilii Aug.et codex Naniorum et Typicura CrypiaFfcrratae et codices Ambrosiani et Epheraerides melricaa Papebrochii et codex 2 Rulhenicus b i b ! i o t h e c 8 3 VaticanaB, q u e m memorat Assemanus (99); n e q u e ab his discrepat
commune Greecorum Menologium, i n quo Amphilochius et Gregorius conjungantur:
' , \ (
'. At contra Menologium Sirleti, quod Romani correctores i n Martyrologio
secuti sunt, diem festum S. Gregorii exhibet ix K a l . D*cembr. qui dies ricesimus tertius
est mensis Novembris. Eumdera praalerea designant Ephemerides Siberi, eumdem Tabule
Moschorum C a p p o n i a n et V a n d e r b e m i a n : quem item in Menaeis suis praatulit Maiimus
Margunius Cytherorura episcopus, ut Venelffi editiones ostendunt (1). Porro discriuiinis
bujus causaoi a diversis Ecclesierura solemnitatibus repetere d e b e m u s , apud quas
institutus festorum [cxix] ordo poscebat, ut Gnjgorii nostri memoria in dicm proximum
referretur : quod sane novum non est, exemplis confirmari potest. E u r a taraen Siculi
diera festum agant i x K a l . Decembr., hunc merito natalem Gregorii diem fuisse credamus, q u o d denique a d beatas aelestium s e d e s migrasse dicendus s i i .
:
AUCTORITATES VETERUM SCRIPTORUM.

D E S. G R E G O R I O I I P O N T I F I C E A G R I G E N T I N O .
I . Post Leontinm nostrum, qui primus longiori oratione vitam scribere sancti Gregorii
aggressus, raultis passim probavit, quemadmodiim exempla ejus, q u a a plura adbuc in
hibliothecis exstare scimus, non obscuro declarant; fuere deinde non p a u c i , qui eaoidero summatim tradidere. Agmeji ducit Marcus hegumenus monasterii S . Sabro, de quo
M i p e r i u s actum est (2). Quam is rainute ac scrupulose Leontii vcstigiis institerit, docet
nos i n i t i u m , q u o usus est. Nam cum Leontius vitam inchoaverit, \
( \ , M a r C U S S I C o r s u s e s t , xa\ !)
. Itaque minus Allatio succenseo, q u i nihil de bibliotbeca adnotavit, in qua
Marci exemplum v i d e r a t : suspicari enim binc lieet, nihil a Marco prolatum esse, quod
non ante Leontius scripsisset. Post hos Siineon Metaphrastes, cum oionium fere, qui
sanctitate floruissent, vitas voluminibus euis concludere constituisset, Gregorii noslri res
attigit: sic autem Leontium Marcumve secutus est, ut praater ornatum verborum ac sententiarum n i h i l de suo addidisse, aut aliunde nactus esse videatur. Graeca, quod sciam,
ibrmis librariis nondum edita, q u a 3 multis tamen in bibliotbecis exstant scripla manu,
quorum est initium, , \ . Haac S u r i u s L a t i n e vulgavil,
nec accuratissimo, quod j a m observavit Cajetanus.
F u i t deinde anonymus, q u i Breviarium peregit, Leontium et ipse secutus, liberius
lamen, q u a m Melaphrastes. H u j u s exemplum cum Venetiis invonisset Coustantinus
Caietanus abbas, ad Octaviutn fralrem roisit, quo hic tempore sanclorum Siculorum Vitis
colligendis operam navabat. Uaque Breviariuin quoque lstud Laline redditum in Octavii
opere vulgatum est (3) : hi a u l e m primi sunt versus : Vixit hic sanclus Justiniano Rhinotmeto imperante, ortus ex Agrigentina
civilate provincice Sicilice. At Margunii Meneea pervolvens inveni, codicem illura Constanlini ninil aliud continere, quam Breviarium Mei K B o r u m ^ c u j u s e x o r d i u r a his p l a n e respondet, q u e 3 modo prolata s u n t :
\ ', '
. Nec discrepant c a B t e r a , ad finem u s q u e .
(95) In Martyr. metr. Eccl. Gr. ed. Lipsise 1727,
ad diem 25 Nov.
(96) . I I Maii, . 506. Act. BolL
( I ) Per Andr. Julian. an. 1656, I . I , e.t

, ,*, sive anno 1680, t. I .
(97) KotiKe, an. 1775.
( ) ln invest. de LeoHt. n. I I .
(98) . I I , Maii, Acl. Botl.

(99) Jn Kalcnd. Eccl. univ., t. Y, p. 375.
(3) Post Animad. ad llisl. Leont., I . I , . 175.
7?9
SCftlPTA.
730
r
Alternm anonymi Breviarium memorat Lambecius (4), quod bibliotheca Augusla

VindobODaB asservari scribit, h o c t i t u l o : \
'. Ipsius autem V i t initium hujusmodi esse testalur :
\ , ' \
, , , \ )
. Similia huic s u n l alia duo Breviaria, q u bibliolbeca Ambfosiana servat, quorum
alterum incipit, \ ' ' (cod. S83C. 11, fig. D . 74, part. S U p . ) ; a l t e r u m , *
, \ Fcxx)
. ,
, . . . (Cod. sign. . 133, part. sup.) HfiBC
porroqui conferet cum Leontii comraentario, ipsius et rebus et verbis constare r e p e r i e t ,
ut ne isti quidem alia sancli Gregorii Agrigentini vitara litteris mandasse cognoverim.
I I . Jam ex antiquis, qui de sancto Gregorio i n scriptis suis mentionem fecerint, non
multos recensere licet post eos, quos superius de sanctitatis ejus iaroa agentes m e m o r a Tiinus : sunt autem f e r e , quoruui verba i n adnotationibus ad Leontiura prolulioms,
Gregorius Magnus (5), Nicetas monachus monasterii Studitarum (6), Nicephorus GalJistus (7). Nara quartus anonjrmus est, cujus senariolos ex i i s , quos Grffici polilicos
Tersus appellant, i n fine codicis Gregoriani ascriptos inrenit Possinus. Sunt autem
bujusmodi:
\
,
,
, , ,

,

.
, ,
<6\, .
.
Dum concionalur bene morato slylo

Subtilis illa mens, senlenuis potcns,
Gregorius, magnae pelagus eloquenlia,
lnteUectuin,animam,mentem, corpus consecrat:
Divinis atqoe eloquiis sapienlissime
Dum sapieiitis Solomonlis verba ponderal,
Doctriuae naviter summani unus expedil
Gregorius, Solomonlis par interpres sopbi.
Ergo hsec, amici, sedulo pervolvite,
Qua docios, qua3 sapientiae amicos fecerinl:
Queis nec vester menle amicus excidain.
H c vero e r u d i t u l u s ipse scriba extudisse videtur, postquam Commentarium Gregorii

descripserat. F u i t enim hic scribarum multorum mos, cujus exempla alia in Montfauconi
lalrographia reperies.
SCRIPTA
S. G R E G O R I I I I , P O N T I F I C I S A G R I G E N T I N O R U M .
[cxxi] I . Q o a n q u a m hactenus in sensu veterum Patrura, qui Ecclesiam scriptis illustrar o m , v i x n u m e r a t u s uspiamest Gregorius noster, (namde eopostCaveum,quiPossini verba
retulit, caateri s i l u e r u n t , ne Ceillieroquidem excepto, qui ultimus scriptorum sacrorum
historiam pertexuit) multa taraen eum multis de arguinentis scripsisse, auctor est L e o n tios, e c u j u s Comraentario in Bibliotheca Sicula Mongitorii haac illi Opera tribuuntur :
Oraiiones ae fidei dogmatibus ad Antiochcnos (8). Oraliones tum ad docendum tum ad
laudandum cditce Conslantinopoli (9). Conciones ad populum de dogmatibus, de jejuniis*
cineratibus,
de sancto apostolorum principe, alioeque plures (10).
I A d d i l i d e r o ex eadem Vita, Gregorium adolescentem sacras Litteras, jubente patriareba
Hierosolymilano, interpretatura e s s e (11). Addere vero ilem poterat, id postea ab eodem
t a c t i i a t u u i , c u m Ecclesiam Agrigentinam episcopus administraret : quo pertineni ilta
LeOQlii v e r b a (12) : ,
* ^ . Id est : Qnafe
tum beati hi viri (diacont e j u s ) ubi opus erat, operam suam egregie navarent,
copia
etiam sancto Gregorio fuit plurima e divinis oracuiis privatitn explicandi, quw ad hominum salutem conferre possent. Cujus quidera lemporis opus existimamus esse CoQJiuen(4) Bibl. t. V I I I , p. 281.
(5) Ad n . 6 0 , ex epist. 12, lib. ; et ad n, 66,
excpist. 12, lil>. .
(6) Ad n . 3 5 , ex Canis., t. I I I , p. 308, cd. Rasn.
(7) l b i d . c x Ecci. llist. lib. xvu, cap.27.
9
(8) Leont. in V. Greg. n . 50.

(9) Ibid. n . 35.
(10) Ibid. n . 87.
( I I ) IbW. n. 17.
(12) l l i d . n. 93.
731
S. GREGORII AGRIGENTINI
#
732
tarium in E c c l e s i a s t e n , qui nunc editur : non modo quia nibil i a eo j u v e n i l e aut minus
grave invenitur, sed etiam quod ea, quaa ab ipso indicata esse tnonuimus, scriptum opus
declarant post annum 512 quo teaipore omnibus periculis defunctus pontificatum placide
quieteque gerebat.
I I . Jam vero cum caetera Gregorii nostri scripta vel perieriot omoia, vel certe ignota
s i n t ; de comraentario boc uno fari aliquid possumus : quem n i m i r u m , si e tenebris
eajersit, si in raanus horainum venit, Petro Possino Soc. Jesu, cujus labores in GrC O I U Q I
scriptis investigandis edendisque nemo ignorat, deberi fateruur. Is in Thesauro
Ascetico (13), commeiaoratis, quaa in Bibliothecis passim descripserat, veterum Gra3<;orum
opiisculis, Patrum in primis, h83C a d d i t : Prioris argumenti qumdam luci
dedi:piurain
scriniis habeo. Sunt enim.penes
me ultra dudum aalas Patrum symbolas in Matthceum
et Marcum, supplernenta et uuctaria insignia Catenarum editarum in Lucam et Joannem,
el in Genesim : Catence item integra; copiosimtnoi in Isaiam, Ezechielem, Danielem: Scholia
pariter Grceca in prophetas minores duodecim : perpetuus
insuper Commenlarius libris
duodecim expansus sancti Gregorii episeopi Agrigeniini
in Ecclesiasten : quem erudito
juveni Joanni Francisco de Rubeis Romano Latinitale
ac luce donandum rcliqui, Roma
discedens anno superiori 1621. Haec tantum Possinus, nec de codice quidquatn aut <Jc
bibliotheca adjecii, in qua illum descripsisset. Veniebat autem i n mentem, codicena ab
eo fortasse repertum in bibliotheca Caroli Montchalii archiepiscopi Tolosatium, in qua
idem, u l in PraBfatione ad Catenam Patrum Groecorum in Marcum testatur, veteresquoque, quos vulâvit, Marci interpretes uiagna ex parte jnvenerat. Suspicatus etiam sum,
[cxxn] prodiisse e bibliotheca Coisliniana sancti Germani. Totus eniia hic
Commentarius illic legitur in codice 57, uti refert Montfauconius, quem egregiaa notffi
appellat, et seaculo nono scriptum existimat. Nec roultum id mihi placebat. Nam io
codice illo dicitur quidem Comraentarius esse Gregorii, sed tamen Nysseni,
C U J U S quanquaiU est qtieinadmodum ipse Moutfauconius demonstravit, et nos etiam looo adnotabimus ; minus tainen
constare videbatur, Agrigenlini e.sse : ul huic a Possino attributum dicere posses, non
germanam inscriptionem se tulisse. At hunc mihi senipuluoi exemit vir doctissiinus et humanissimus Gabriel Brolierus, qui Luielise Parisiorum mea causa in Coislinianara bibliothecam se contulit, et in codiee illo nonnulla, quae ei indicaveram, deesse
invenit, planumque fecit, Possini exemplum ab alio codice esse : quod deinde lectiones
etiara Parisiis ad nie missae variantes iterum comprobarunt.
CaBterum per mibi rairum visuiu est, Possinuoi et Montfauconium (14), c u m suum quisue coilicem brevi descriptione declararent, tradidisse ambos, Commentarium Gregoriiin
uodecim sermones sive libros divisum esse,* cum in utroque exemplo non plures, quam
decem sint, ut de ParisieiiM lestatus est mihi B r o t e r i u s , et de hoc no^lro Po$siniano
cuique patet : quod utique conligisse puto, quia libros sive sermones ad Ecclesiaslffl
capita retulerant, qu3 j a m d i u duodecim numerantur. Vertim aiagis de me ipso mirentur alii, quod Diibi quoque, qui nihiloiuinus in proaiitu habebam, idera
aliquando exciderit, eutn nerape de bujus 0[)eris editione me cogiiare praedixi (15):
qnem in erroreui Possini me wror
nec opmaatom aiqae aliis tum robus dedituin
induxit.
I I I . Quaa porro .soperius ex Possini Thesauro attuli, ea a Cave etiam relata sunl(16):
qui dcinum breu subjecit : Quid de illo (Comuienlario) exinde factum sil, non constat:
sednutiv. quidem ex iis, quaa dioam, plane constabit. Quo tempore Possinus in Galliam
rediit, Rossius ille Roinanus jurisconsultus cui suum tradidit, annum agebat
taiis xxv, et Graacas jam tuin litteras cum tenerot, Fram:isco Barberino cardiuali a
Giaecis sludiis erat. Dum autem pater ejus Philippus Ciacconii opera dotui edenda curabat, ipse Graecis Latine reddendis intentus, Constantini L o g o t h e t laudationem sive
Vitam sancti Joannis Damasconi a se Iranslatam ad Bollandianos raiserat, q u i eam publicarunt (17). Nec illi subinde docti fama defuit : nam anno 1685, l i n g u Gracffinomine inter scriptores Vaticanos cooptatus e s t : ac dcnaum ab anno 1701, i n Lyceo Sapientiae Graacarutn lilterarum inagisteriura obtinuit (18). l s vero, cura Gregol i a u u r a a Possinoemendalum accepisset, et cujus Prologum j a m ille Latirvum lecerat(W)
interpretandi laborein suscepit. Noc tamea in opere urgendo adeo felix fuit, ut priorem
illam iranslationem, quatn adolescens perfecerat, .vel scribendi elegantia, vel diligepM
lnterprelandi eaquasse viderelur. Nam censores nescio q u i , iu quorum manus scripta
ejus venerunt, multa notarunt, qum minus recte ab eo reddita vel usurpata xisticwrent. Ob eam, credo, rem incitaujenta illi et adjumeiila ad opus edenduoa defuerunt
E t quia deinde in morbum incidit, et atiis mox curis distineri coepit, edilionis CODSIUO
abjecto, denique cum sua illa qualicunque interpreiatione Clementi X I pontju
luaxiiiio donum obtulit. Ita factum est, ut Gomraentarius in bibliothecam Albanam inferfoiur, ex qua tandem in hominura lucem nostra aatate prodiret.
(13) Prol.'gom. n. 1.
(U)
Biblioih. Cohlin.
p. 120.
(15; In Piaif. ad Inscr. ineas.

(10) SURC. Euiych. p. 517, ed. Basil. 1711.
(17) Maii t. U. a p. 731 ad 761.
(18) Ex libell. suppl. ejusdem in bibliotb. (Wescalcb.

...
(19) Manuin quippe Possini a^novi, qu* min
cx liucris ejus, q u in bibliolheca Albana sum,
adnoia chl.
1
123
SCRIPTA.
7U
IV. Otenim severiores litteras amplectendi copia fuit, hanc mihi ornandaui
sumpsi; et ab interpretatione exorsus, quod Rossii translatio non probaretur, totum
opas a capite iterura ad finera Latine reddidi. Quo in iabore e [cxxni] magni Hieronymi prscripto (19*) eorum ego ralionera sequi malui, qui niiuus auctoruiu verba ,
quam sententiam spectandam censuerunt, iis me scribere ratus, q u i res bic tnagis, quam
yerba quiesituri sint. Alia deinde succeSsit cura, ut qua3 paulo obscuriora crederem, ea
peirtls aliunde eiemplis aliquatenus illustrarem, eflSceremque, ut ipsae simul divini
fecc^siastaa sententiae eminerent magis, et diligentius explicalaa facilius perciperentur.
Hujus aulem rei causa ne illud quidem negligendnra duxi, ut verba Ecclesiasta?, qu
noster affert, cum hacSeptuaginta interpretum translatione, quam nunc terimus, accurate
conferrem; Olympiodori quoquelectiones, quandoque et alionira Patrum, qui Ecclesiastaa
loca usurparunt, que coinpararera : et quflB haberent isti diversa ac variantia, suo quaaqne loeo subscriberem : tum etiam, ne diligenliae quidquain praetermissuin vidcretur,
quoties C83teris i n exemplis, qu83 i l l e sacris e Litteris non raro petit, discrimen aliquod
deprehendereHi, ut nihilominus lectorem de hoc ipso admonerem : quae inihi crebro
adraodum preestanda fuerunt; adeo saope a vulgatis exemplapibus isla dissenliunt.
V. Que3ri vero bic polest, ecquaia sacrarum Litterarura interpretationem Gregorius
seculus esse videatur? cum enim totus Ecclesiastffi contextus, quem ille particulatiai
explanal, ac cffitera etiam loca, quce identidem divinis Libris affert, sfiepenumero, ut
modo aiebam, ab iis discrepent, q u nunc in editione L X X Interprelum legimiis, aliud
illi exemplar, quam quod ad nos pervenit, pimsto fuisse mauifestum est. Enimvero
dubiiare non licet, multo ante Origeuem non pauca ubique in Ecclesiis. G r o r a eislitisse
d i T i n o r u i i i Librorura exeraplaria, ab uno fonte^ singula. De illa enim translatione A u gostinus : Hanc, inquit, quce Septuaginta est ^tanquam sola es&et, sic recepit
Eccle&ia,
eaque uUintnr Graecx populi Christiani, quorum plerique, ulrum alia sit aliqua,
ignorunf.
Ex hac Septuaginta
interpretatione
elicun in Latinain linguam interpretatum
est, quod
Ecclesice Latinm tenent (20). Haec p o r r o editio, ex quo ahaa esse ctjeperuiit, binoa sciiicet
ab Aquila, binaa rursus a Tbeodotione et Symmacho, tum quae quinta et sexla et septima
dictaB sant, ut ab bis distingueretur. apptdlari ccepit sive vulgata et communis. Sed
exemplaria paulatim, cum alia ab aliis describerentur, vel negligenlia vel jwperitia scribarum a codieis illius priini Alexandrini, unde fluxerant, leolione discrepare coBperunt.
autem ista, ait Hieronymus (21), hoc est communis editio, ipsa est, quoe el SeptuaQinta ; std hoc interesl inter ulramque, quod pro locis et temporibus,
el pro *
luntale scriptorum vetus corrupta eaitio est eto. Existimo epim, jaui tuiu fuisse aliquos,
qui Biblia vulgata descnbentes, ad manus haberent exemplum eliam aliquod divers
interpretationis, Symmachi puta vel alterius interpretis, iidemque, quoties in locutn
obscurum a u t mendosuin iiicidi&seul, ex illo exemplo emendarent : itaque ob hanc
quoque causam crevisse lectionum variantiuta nuaieruiu, quas aalate quoque sua llieroDjrmus pluriuaas aguoscebat (22).
Oices fortasse manuoi operi satis mature ab Origene adtfiotara esse, ab eoque peropporlune Tetrapla illa et Rexapla et Qclapla incredibili labore confecta, ut ex ceele- *
rorum interpretum cocaparatione repra3sentaretur cuique, quid in Translatione prima
vel deesset vel abundaret ve) Hebrsdo denique exemplari luiuus responderet. Niniiruui
ei egregio illo Origenis codice exempluqa sibi divinorum voluiiiinuiu parare Ecclesiaa
poiuerunt germanutu magis atque sincerum : ox quo sane Latinain eliam Hieronymi
mterprelalioneiii expressam esse scimus : quaa cuui summaB diligenlie? atque solertias
opus iuerit, inerilo ab Ecclesia sancta eal delecta, quam omnes religiosissime retinerent.
At ne Origenis quidem iudustria et labor etfecit, ut unum in posterum apud omnes
Jivinoruai Librorutu exemplar esset, uua ab uranibuseditiocommuni consensu probaretur.
Audi eniin quid de [cxxiv] ha; re tradat Hieronymus (23) : Si Septuaginta
interpretum
9
puro, et ut ab eis in Gratcum versa est, editio permaneret,

superflue me, tni Chromaii
cpiicoporum sanctissime atque doclisniute, impelleres, ut Hebrosa voluinina Latino sermone
transferrem. Qwd enim semel aures hominum occupaverat, et nascentis Ecclesice roborawai fidem, juslum erat etimn nostro silentio comprobari. Nunc t?ero, cum pro varietaie
rqionum diversa feranlur exemplaria, et germana illa antiquuque translatio corrupta sit
<dque violata,
nostri arbitrii patas aul e pluribus judicare, quid verum
aat novum
ops in vcteri opere cudere, illudentibusque Judoei* cornicum, IU dicitur, oculos confiycre.
Mexandria et Mgyptus in Septuaginta suis Hesychium laudat uuctoretn;
Constanlinopolis
**que Antiochia/n
Luciani
martyris
exemplaria probat; mediw inCer has provincitc
Patostinos codices legunt, quos ab Origene elaboraios Eusebius et Pamphilus
vulgavirunl;
totutque Orbis hac inter $e trifaria varielate compugnat.
Et erat sane cuique jus etiarn tuin aliquod, <ie Origenem sequi ampleclique cogerelur.
Neque eniui in ediliouu sua adornauda codicem Septuaginta senioruui deScripserat a b Ecclesia omni receplum, sed e x c i D p l u m tantumoiodo aiiquod vulgaiaa inter(19*) V . epislolam ejus ad Pammachiuni, qu:e
nanc esl 57, o l i m 101 nunierabalur, a 5.
(20) L i b . x v i n De C. D. c. 43.
(21) In epist. 106, ad Simn. et Fretcl., n. 2.

(22) Ibid. a n. 3 ad . 56.
(23) Praif. iu Libr. Paralip.
735
S. G R E G O R I I
AGRlGENTlXf
T36
pretationis emendarat; qua de re audiendus est Valesius in epislola ad Dsserium (2ty

s'\c ehim cum eo d e Origenis editione disserit : Qui si authenticum ipsum L X X seniorw
exemplar,quod
tu in Alexandrina
bibliotheca asservatum fuisse Tertulliano et Chrywtomo
affirmaniibus' nimis facile credidisli,
nactus fuisset, id profecto nunquam tacuisHt; ntc
aieronymusaut
Epiphanius ejus aulhentici exemplaris mentionem prcptermisissent. Proinde
virissimum est, quod scripsit Baronius, falli Chrysostomum, qui authenticum txemplar LXX
seniorum in Alexandrina
bibliotheca ad sua usque tempora servatum e$$e proaidit (25).
Cur enim inquit Baronius, adeo laboratum ao Origene primum, deinde ab o/tw, tn ta
recognoscenda,
emendanda ac in candorem pristinum
restituenda,
si ipsum originalt
suppelebat exemplar
ex quo potuissent omnia summa facililatc corrigi atque emendarif
cui objectioni frustra respondere conaris pag. 53 cum ais, laborasse Origenem et caetefoi
in vulgata editione tmendmda, non autem in pura et integra L X X senierum versione.
Yerum hoec tua responsio non dissolvit jdifficultatem. Nam st authenticum exemplar adhuc
supererat, et penes ipsum erat Origenem, quid opus fuit emendatione ? sufficiebat enim
ipsnm authenticum exetnplar in publicum
edere.
Neque vero ipsi Chrysostorao exemplura Origenis, undecunque id suraptum pularit,
satis authenticum visum esse constat : o.um aliam aliquando lectioncm ipse secutus,
huic deinde, cum aliorum, tum Septuaginta interpretum variautem translationem subjecerit; quara utique unara caeterisantetulisset, siquidem eaui tum tanquam authenticam Kcclesiaeagnovissent. Nimirura horailia in psal. v u a d versum 11 exeniplaris, opiaor, ejus, quod
Ecclesia Antiochena sequebatur, lectionem primura sic affert : \
* . Addit subillde:
", \, ;, ! , ; ,
. Post hffiC ait : ,
6 .
V I . Qua3 cum ita sint, quis j a m statuere possit, vel q u olim apud Siculos editio
recepta e$set, vel unde descriptura faisset illud Bibiiorum exeraplum, quo potissimum
G r e o r i u s noster utebatur? credibile quidem est, cum adolescentiam Gregorius in Palaastina exegepit, ibique operam sacris Litleris dederit, Biblia sibi, ut mos tum erat,
descripsisse, atque adeo ad Pala3slinorum codicum editioncm sibi exeraplum comparasse.
V e r u m ecqnos jam codices e Palaastinis illis descriptos, qui Eusebii et Pamphili auctoritate nitebantur, reperire nunc liceat, quibuscum Gregorianas libri E c c l e s i a s t lectiones
conferre possis?estquidem, nec apud Batavos, ut multi crediderunt, sed Romaa, Parisiensis ille Marchali codex [ c x x v ] vetustissimus et pulcherrimus cura praaclara subscriptione,
q t l testatur, desuraptum esse , in qUO
nerape ApoJIinariano exemplari scriptum erat non semel, ab Hexaplis descriptum id
esse, et emendatum ex Tetraplis Origenis, opera Pamphili et E u s e b i i (26). E>t ilem
Chisianus COdex Optimea notaa, e u i ascriptum e s t , '
> , \ nempe : Descriptus
est ab exetnplari indicium hujusmodi habente : Descriptum
ex Tetraplis,
quibuscum eliam collutw
est (27). Sed in illo prophetea minores et majores, in hoc Jereraias, D a n i e l , Ezecbiel,
Isaias tantum conlinentup. Insignis auoque est Coislinianas cum hac nota, ;
(28)
Collatum scilicet esse Ce3sarea3 in bibliotheca sancli Pampnili cum exemfdari iwanu
ipsius scripto. Verum hic eliaixi codex non alios divinis L i b r i s complectitur, quam
epistolas Pauli. Nee vero alios ejusdem originis et auctoritalis codices n o v i , in quibus
KcclesiastaB reperiatur liber, quocum Gregorianas lectiones comparemus. Nullos certe
similes Montfauconius invenit, cum Hexapla sua quara diligentissime adornarel.
Q u i d , quod noster non modo cum Olympiodoro Alexandrino fere consentit, s e d locom
etiaio e Proverbiis affert, quem in comrauni editione non l e g i m u s , at i n Alexandrina
omnino haberaus, q u Hesychiam laudabat auctorem, el in Lucianea etiam fuisse liquet,
oum e u m d e m non obscure designet Basilias Seleuciae in Isauria episcopus (29)?Con|ra
vero Cyrillus Hierosolymilanus, cui oodices Pal&slini ad manus esse d e b u e r u n l , alias
non raro lectiones profert, quam quaa in Gregorii c o d i c e fuisse videantur (30)?Nonoe
hmc magnatn dubitandi ausam prasbent, an Gregorius Palfiestinorum u n q u a m codicum
exeraplum nactus sit? Nec illud refutari facile possit, si dixerim, u s u m potius esse
exemplo jam ante Origenem in Siciliam delato : n e q u e enim ea aatate codices novos
exiguo sibi pretio comparare licebat, aut magna ubique borurn copia erat. T u m et mullis
quandoque religioni fuisse duxerim, ab exemplis i i s r e e e d e r e , quco a majoribus <ic<;epissent, q u o d nempe con^taret, non pauca Bibliorum exeraplaria ab h 8 3 r e t i c i s corrupta
esse : ut a Germonio fusius ostensura est (31).
Caeterum Symniachianea etiam translationis exemplum aliquod habuisse nosler videri
possit : ter enioj bano ciet, saapius eamdem sequitur. Quare aut S y m m a c j i u m ipsmn
%
(24) Ad calc. Uist. Euseb.

(25\ . I Op., Orat. 1, adv. Jndaeos, n . 6.
(20) Montfauc. Palaeogr. p. 220; et Pralim. in
Hcxapl. p. 14.
(27) Dan. scc. LXX in pr?Rf. p. 21, cd. Roin*
(28) Montiauc. Pr^lim. m Hex. p. 70.
(29) Lib. i , in Prol. v. adnot.

(30) V. adnoi. minor.
(51) De veter. liaeret. ecclesiasticorum codicum
corniptoribus vidcctMorin. exerc. 2 dc Hcbr. Gv$tique lextus siuccr.
737
SCRIPTA.
738
solilarium, aut Origenis Hexapla in ejus manus venisse dixeris. Utiumque tamen ineertum
puto, non modo q u i a ex Valesii sentenlia (3*2) post Origenem obtinuit, ut ad ejus
exeruplum i n communi eliaru Bibliorum editione lectiones identidem adderentur interpretuin caBterorura ; sed ea non rninus d e e a u s a , quod noster Syramachi inlerpretanienla in Patrum quoque scriplis, q u i saepe illuua secuii sunt, invenire potuerit.
Q u i d q u i d demum d e bis statuendum s i t , illud n r i h i exploraAum e s t , qudB Gregorius
diversa a Septuaginla interprelum editione, quam nunc teriinus, p ; a 3 s e r t i m in E c d e s i a s t
contextu enuntiat, ea non casu aliquo aut vacillante memoria teniere illala, sed ex codice aliquo sumpta, et C U I D animadversione relata esse : cum opus hoc non exleraporales orationes a notariis exaratas contineat, sed coramentarios studio scriptos, et ad
egentiutn utilitalem in lucem edilos.
V I I . A d i p s u m Gregorii opus quod altinet, sive scribendi vim spectes, sive doetrinaB
ropiam consideres, dignum j u r e dixeris, ut non ultimis veteruru Patrum scriptis a n D u m e r e t u r . Stylus quidem Gregorii Asiatieus prope videtur, s e d tamen e schola est
u l n e q u e rudis neque confusus dici possit. Verba interduru e j u s d e m fere [cxxvi] signi*
ficaiionis conjungit, sed q u orationem pleniorera ac robustiorem efliciant. A m a t e i i a m
quandoque textuui oralionis longiusculum et suspensuoi; sic tamen, ut sententia constet
s e m p e r et emineat. Nec sine utililate est, quod vocabula saape componat audacius : inde
e n i o i grammatici opes suas non parum augere possint. At vero, q u o d praat ipuuoi baberi
debet, recla ejus semper e l plana doclrina est, ubique magistrum a g i t pielaiis, animbs
ad virtutem incendit, vitia erroresque insectatur, Chrisliamnu dogma et calholicam p r o fessionem tuetur. E c c l e s i a s t aulem sententias s i c explicat, ul multo planiorcm faciat
leclionem libri omnium fenne inlellectu difficillimi. Nam eas plerumque, ut sonant,
interpretari solet : perraro allegoriam et tropos venatur. Exempla potitis e reliquis divinis
l i b r i s congerit, quae illi in numerato fuisse apparet: tuui qufiedam e Pairum scriptis d e i i hat, sed res potius et s e n s a , quam voces et ornalum eorum persequitur : nonnulla etiaru,
quaB commode dicta non censet, se non amplecti proGtetur, et quare iu alia s i l senientia,
acute arguteque demonstrat.
9
Scire s i velis, quaa i n toto opere animadversionem extitare, et notalione digna esso
videantur, ea, q u a n q u a m suo quaaque loco indicata sunt, hic taraen celeriter perstringam.
P r i m u n i quidem doctrinam calbolicam de auxiliis divinis ac de libero hocuiiiis arbitrio
p r a c l a r e ac dilucide pluribus in Jocis usurpat et tradit. Nec minus rccle de originali
peccato disserit, ut infantes tamen, quos ante baplisma mors interceperit, inter datunatos
n o n amandet. Docel idem, viventium recte facta in utililaiem c e d e r e ruortuorum : mor a l e s vero actiones hominmn quorumcunque bonas habet et aguoscit. De corporum
nostrorum resurreclione diserle a g i t : lonfessionem peccalorum noo semel memorat,
et consecrationis item formulara a i i e r t , qualem in G r c o r u m Liturgiis legiaius Danielis
el Susannffi historiam authenticaro se pulare deraonstrat. Haereticis sempcr infensus,
E u n o m i u m in primis et Aetium objurgat, erroresque eorum refellit. Cffilibem vitaoi
extollit, et Paulum atque Antonium magnos illos anachorelas commendat. Csum p r e candi Deum ante egressum e domo obtinuisse indicat: conciones in templis habitas, et
templorum moles ubique Deo uni excitatas affirmat. Jobum aiblelam pietatis irmlto ante
SaJomonem vixisse censet : d e Salomone vero sentit, poenituisse eum scelerum suorum,
et post resipiscentiam ad Ecclesiasten scribendum se contulisae. Meminit saepius Jacobi
fratris Domini noslri, nec apostolum facit. Demum et proiaua quffidaoi attingit : nam et
autouomas urbes earumque psepbismata ( O m m e m o r a t , et militares machinas et desultorum
decursiones : tum et quam pluuibei etiamtum in physicis essent pbilosophi, declarat,
opiniones de solis orbita recensens, qua3 tum ferebantur : et epocham quamdam celeb r a n s , quam mathematici ejus aetatis tertiaro motionem periodicam appellabant. Mitto
cietera, q n leviora videntur. Sed qui animum ad leciionem a p p l i c u e r i t , alia, opinor,
e x t u n d e t complura, quaa cathoHeaa potissimum doctrinaa illustrandaa prodesse possint.
P o r r o totum Commentariuai dividit Gregorius i n decem , quos ego Libros appell a n d o s censui : nam eo etiam sensu GraBci eam vocem usurpabant, uti post alios a d n o t a v i t Monlfauconius et Bucberus (33). Nec vero Orationes dici debebant, cura i n d i c i u r o i n opere oullum s i t , unde libros hujusmodi coraoi populo pronuntiatos esse
intelligamus.
V I I I . Restat, ut causam quoque scruterour, quare Gregorius, cum Ecclesiam Latinaoi
r e g e r e t , ac Latino ritu factus episcopus Lalina tractare deberet, G r a c e potius, quam L a l i n e scripserit. Nondum quippe Greecis adhaaserant Siculi episcopi, et Latinus eliamturo
i n E c c l e s i i s illis ritus, qualis ooeperaj, obtinebal. Itaque in codice perantiquo E c c l e s i
S y r a c u s a n , in q u o serics episcoporum illius Ecclesiaa descripta est, d e Stephano l U q n e m
P i r r n s episcopum fuisse demonstrat anno 787 diserte adnotalum faletur Cajotanus (34),
Syracusanam
Hic
(52)
(33)
P
Ecclesiam [cxxvn] ob eo cocpissc Grcece psallcre, cum antea Latine canlarel.
nempe ad Graecos primus defecerat, a quibus proplerea urchiepiscopum appellanduoi

In cpist. ad Usser.
Palseogr. lib. i , c. 4 ; Bucb. Ant. Evang.
bii.
(34) hag. ad ilhi. Sic. c. 42, p. 554; ct Joan.

Joann. iract. De div Sicul. offic. c. 8, n. 4.
t
739
S. G R E G O R I I A G R I G E N T I N l
140
esse, synodus Nicaena II non serael declarat. E n i m v e r o illud hoc loco praBtermittam,
non ld a Gregorio susceptura sine majorura exemplo : nam el Tertullianum non pauca
Greece vulgasse constal (35), cum tam procul a Graacorum finibus abesset; et Hippolyiua
martyr, sive hic ad portum Ostiensem episcopus, sive in Arabia, certe Romanus incola,
omnia scripta sua Grffice ediderat; quod et magister ejus ante fecerat, magnus kenaius,
cum Lugduni, hoc est in provincia Romana et Latino sermoni assueta episcopns esset.
Quid si Gregorium, qui puer in Paleestinam migraverat, et illic adoleverat, Latine minus
scivisse d i x e r i m ? verum esto, scribere ille Latim? potuerit perbene : cum in Siciliam
reversus, Siculorum bonura raaxirae spectaret, Graece utique scriberidum illi eral, ut
conterraneis suis utilis esse posset. Scio Lalinas litteras diu sub Augustis in Sicilia
viûisse : quod ipsce omnis generis Latinae inscriptiones testantur, quaa illic plurima)
adhuc exstant. Sed tamen S i c u l i nec Greecam nnquam linguam, quaa ab origine communis
omnium fuerat, Latini sermonis u s u recepto, dedidicerant; et Gregorii nostri aelate prope
solam usurpabant, Grascorum studiis obsecuti, quos tum dominos habebant. Jam enimab
anno 585 pulsis Gojhis, insulam Belisarius receperat, ac subinde Graacos eo praesides miserat Justinianus, a quibus regerentur. l i s GraBcura sermonem pr Latino placuisse, eosdemque fuisse auctores, ut eodem populus uteretur, non est, cur dubiteraus; Laline
enira fere nesciebant et ad Latinos atque ad ipsura pontiflcem maximeGraece scribebant (36). T u m iamilias quoque Graecia ipsa p l u r e s , q n GraBco ritu uterenlur,
in Siciliam migrasse, non obscure indicat Gregorius Magnus (37) : quas postea numero
auctas esse, nemo inGcielur. Quare de Agatbone pont. Max. quem Gregorio nostro senescente natum liquet, scripsit Papebrochius (38) : Ipsutn etiam Grcecum fuisse, nonsolum
suadet ejus nomen Grcpcum, $ed in primis Sicilia pairia, tunc odhuc tota Grceca, ac Gra
ritus Ecclesiis et monasteriis Basiiicance regulcp plena. Quare Latinum sermonem paucorum ea aetate in Sicilia iuisse fatendum e s t : eosque ipsos bilingues fuisse, nec apud populum, msi Graece locutos esse, si intelligi vellent. Habes igilur causam, quare Gregorius
noster Commentariura s u u m , quena ab omuibus leî uliliter cuperet, Grco sermoue
scribenduni vulgandunique duxerit.
(35) Ut ipse lestalur, De bapt. c. 15, De corona,
c. 7, elc.
(36) Grcg. Magn. lib. xit, epist. 27.
(37) Lib. l x , epist. 12.
(58) lu Conaiu Gbr. ad Catal. Pont. n. 81. V.

eliatu Cajel. Jsag. ad fiist. Sic, cap. 42, n. 9,10,
I I ; el Joan. Joauo. De divin. Sicul. ojjic., cap. 4,
n. 12.
742
IN E C C L E S I A S T E N . L I B . I -
.
.
S. . . GREGOMI
PONTIFICIS AGR1GENTI
EXPLANATIO SUPER ECCLESIASTEN.

LIBER I .
> ,

"
,
.
(Basilius, . priiic. Proverb.)
.
t " , \ , >
\ ,
,
\ ; ' \
\
. *

,
,
. .
,
\ ,
\ , , \ .
<
. 2

\ .
\?
(1) Apud LXX inlerpretes Provcrb. , 33,
sed lamen i n editis exemplaribus deest . Bibliis aulem nostris c. xxx, 53. legimtis, Qui awtcm fortiter premit ubera ad eliciendum lac, exprttl buiyrum.
(2) Huc usque Gregoriiis noster proverbiale d i ctam ex Gregorii Nazianzeni senlcnlia inlcrpreiatosett : fusiori ncmpe oralione explicans, quod
PRiEFATIO.
J Mulge lac, el erit libi butyrum (1): prover

biale est oraculum sapicntise plenum , quonam
spectaus, nisi scilicet ut nobis persuadeat vulgarem
divinarum Lllterarum senteiuiam scile swdioseque invesligare; uude eorum, quse aliiu abdita
latent, praeclaram majori cum utilitaie intelligeuliam babeamus. Nam eae cum leviier delibantur,
ob ipsam animi retmssioiiem, obviam lantum afferunl ultlitatem: quae lacli recte comparari videtur,
vel quod blandius percipiatur, vel quod se caplu
facilem vieuque niamfeslam tironibus exbibeat.
Veruru si eas quis lanquam ubera comprimore
\elit, acrlore scilicet invesligalione profundi sensus acmystici, eamdem is recondilam magisel solidam inveniat, quae butyro conferri possit; cum
inde perfeciius quoddam el salutarius animi sensibus aliiuentiim praebeatiir (2j.
Idcirco i l l a s u u l i u Evangeliis ab ipso veritatts
fonle: Scrutamini Scripturas, quia puiatis in
ipsis vitam aeleruam baberc (3). Nam e scrutatione cognitio obscuraium et lateniiurn rerum
(ffiorescere solel clara atque perspicua.
Etiiravero et nos uliquc souienliam 2 ejusmodi,
ill<* sic f xpro.S3il : " , \ *
. , .. I<t esl: Mulge tac, ei erii bniyrutn :
sedulo exquire, el foriasse in iis succulentius aiiquid
invemes. (Orat. 31, p. 501 edit. Bill.)

(51 Joan. v, v. 39, sed iia scriplum invenics :"
aiiiivtov .
S. GREGORII A G R I G E N T I N I
7U
ut par eral, medilati , qua uempe diviiias Litlcras / i , ,
, \ wipquasi lac emulgere, alque idonea ratione, lanquain
ad bulyri densationem immulationemque, petpen- \ derejubemur; operae prcliuiu duximus in Eccla- , \ ; ftiaste exponcndo nibil a praeceplo illo discedere.
Qua quidem in re non sapienlia? noslrse, quae (
nutla est, rationem babemus, sed promissa ejus ct ), ' \
fidem spectainus, qui dixit, c Aperi os tuum, et t " ,
implebo illud (">*); et rursum (A): t Gor bomo \ \ , |
pra?paret, linguae Domimis responsa suppedita- , \
. " ,
bil (5).Porro exordiuin ab his capit verbis :
7^3
I.
regis Je- I
' \
rusalcm (6).
Bene admodum distincteque verba d i x i l ; sensa

, *
enim, qua? lingua verbis signiflcabat, a Dei bcni-
gnilaie oinnino erant: qui Salomouis, quasi cala- *ino, ltngua ueus, bac rerum naturam enuntiavii;
xfj , &'
verborum illorum effectrix quideiri causa divi-
nilus exslitcrit, ai Salomonis lingua tanquam ad-
miuUlra babenda sil. Alque in banc sententiam
,
bajc ille verba Kua esse bic aflirmavit; queniad- . '
iiiodum idein priorcin quoque significaiionem in
Proverbiorum expressit libro, cum a i t : c Mei ser- * c
mones prolali suut a Deo (7). > Ibi eniro et proxi- .
mani miiiislramque causain , el supcriorcm sive
, , \ ^^, '
effeclricem, quae multo polenlior cst, designavit: , * \ diserh; utrumque professus, sermones scilicet illos ^ ' , \
et stios csse el a Dci ore prodiisae. Quamobrem
. *
non ba2c quasi Salomonis unius verba, sed mullo ^ , *
polius veluti Dei ipsius oracula accipcre debemus, \ , '
qui per ciim loculus e&t (8). Addit subindc, Eccle- . ,
.
VERS. i . Verba EcclesiasKe filii David
siaslir.
3 Aclnius de rerum ferme omnium, quae suitl,

quueque vi&unlur, naturati lcnore alque slaiu, ilem
de voluularia boniinuin virtiile atque matiiia ;iniitc Eccletiattic ascilo, audieniiam sibi apud onines morlates facil. Hac neiiipe , quam pra? se fert,
appellaiione, Uiiquain luba aliqua vocalissima,
\

* \
\ ,
-
.
-
relur aut viiio verlat, si Gra?cis arliculis C

Lalinos e Yulgalis nosiris uon apponunus, sedsinLXxX.
[ i gulos potius, ul Aonanl, reddimus , cmrt euia
GregorUis verba LXX Inlerpretum fere eequaiar,
(4) lloc ipsum effatum speclassemibi videtur Basilius Seleuciensis, cum aii : " ea ipsa in translaiione repra?seulare necesse fuil*
idcnlidein comineniarius illis ininus respondere
, \ ,
. . td esl : Cum Dei grulia au- viderctnr.
(8) Negabat boc Tbeodorus Mopsuesienui, t
diendi sludium invenerit, ium el sermouem linguat
el vimdicenli largiiur. (Iuilio orat. 15, qu<e ex ter- cujus scriplis in concilio n GoiistantinopoiiUiiio,
cuin alia mulia, et falsa el inipia, excerpia prvlalia iu D.tvulcm.)
(5) Senieutiaiii isiam LXX inlcrprclcs in Pro- laque suiil, liun ba>c quoquc: eisi Latina laulum
verbiis iiou reddidcrc, qua; iu VulgaiU sic rffernir ad iios pervenere. c Ilis, aicbut i1Ic, < qnac pro
doctrina honiiiuiin scripia suul, ei Salomunis bbri
c. xvi, : Homim* ett anintam prteparare: el Domini
yubernare linguaw. Esi tamcii iu codice Alexau- coiiuuinerandi sum, id est Proverbia el Ecclcsusti,
driiio a Grabe ediio, iiem iu codice insigni biblio- quae ipse ex &ua persona ad alioruni uidiialcfu
ihc<-;c Marcianas Yeneliis, sed bis verbis, - composuil, cum propbciiae quidcm graliam DOH
acceplsscl, prudentiae vero graiiaui, qua? evidenief
^. Gouiiuei aiiUin ille codcx POH- aliera esl piaeler illara , gecuiidiiiii bâti Apoîoli
laieucbiiiii, Proverbia, Hulb , Cnulka, Ecdesia- vocein. > (Collat. , n. 63). Quaaa Painbus coui'
miiiii censensu rejecta daiuualaquc suni. Atêru
Slcn, Tltrcno Jereiuia*, Dauielcm.
Grodus aliaui inivii \iaui. ls, cum llbri EeileaUs^
(G) Kccles. (. , 1, varial iiiiiiuin apud LXX*
argumenluui cxposuisset, adjecii: c Ego lameu Soleges cnim, .
lotuoiiis csse non puio, sed scriplum serius sob
(7) Desideraniur \ Vulgaiis : apud LXX,
illius rcgis tanquaui pocnileulia d u d i uomu.
DOii ilcin, qux inveuies c. xxxi, i . Nenio autem uii(5*) Psalm. LXXX, 11; al LXX interpretes babenl^
. nosiris Bibliis psalmus esl
IN ECCLESIASTEN. -
:i5
LIB. I.
745
* , quotquol sul> coelo degunt, in concionem vocai, ct

^ \ ad rerum trademlarum cognilionem inviiat: co
^ , flexaniniam magis adborlalionem eQtciens suaiv,
^ ; \ ' - quo ipsa nominis signiiicatio simplicior est. Jam ct
< . commodius fortasse apiiusque quis dixerit, nomeu
\ , ab eo sibi imposilum Ecclesiasta? ( 9 ) , ut uni Eccle> , siae verba se facere ostenderet, quse ex gentibus
fuiura erat, Dei beneficio congregala, qui ad ejus
, \ salulem bumano corpore assumplo, ipsam ab Sa OV , \ - lanae insidiis redemit, atque idciu erudivil per \ \ suasitquc, ut omnibus, quae hic sunt, lanquam le vis momenli 4 rcbus conlempiis, ccElcstium socic, \ . latem sibi coropararc nitcrelir.*. Oportebal enim
\ , pra?slabalque vel maxime , qui talium verboru
vim opere implere debebant, ad eus ut matuni
, . ^ eorum etiam doctrina pervcniret. Hac, opinor, dft
causa proprium ille Salomonis nomen bic praeicr ,
, ' - misil, aliler alque in Proverbiorum et Sapienliae
' libris fecit; quippe horum quidctn alleruin sic i n , t , cboavit, Proverbia Salomonis Olii David, alte
, > \, , * > rum vero sic, Sapienlia Salomonis iilii David
(10), cum liujus sil initium, Verba Ecclesia , c " ,
S19D iilii David ( i i ) .
\ ,
Nain cum David Salomonis potius csset quain
,
Ecclesiasla? patcr, cur demum proprio illo nomii.o
, bic solum relicto, adscitiliuni p r x f c r r c l , sequo
, \
uno verbo Ecclesiaslen diceret, nisi ea oinniiio,
; ' * quam alligimus, causa illum impnlissel? quo ncni
pe aperie declararet, se verborum borum vim ad
^ gentium Ecclcsiam convertere. quo eli.tm ob
. "
cognominaiioncm ostendit, quaiitum idem Cbrish
\ Servaloris nosiri Ecclesiae el animo consenliat, 1 1
\ .
voce palrocinelur.
Q-iam boc novum, qnam inauditum! quam iis verrationem perlinet, cum ea explicet, per quw qitis
buconirarinm, a quibus liber incipit? sententiam
recle et ex viriute viiam insliluat. (Hutu. \ , iu
Umtnsuam sic lueiur: t Argumenium, inquil, ejns Eccles.) At llicroiiymus cuin iribus f i o m i n i b i K
rri babeo niulta vocabnla, quae nou alibi, quam in Salomonem vocalum esse scripsisset, Pacificum, id
Danwle, Esdra et Chaldaeis imerpretibus rcperias. > esl Salomonom, Ididia, hoc est dilerdnn Ooiuint,
Sed jam bujusmodi rationem elevavit Calovius Coeleth, id esl Ecdcsiaslen, adjccil: c Ecclcsiastes
externus iiem scriptor, qui vocabula , qnas ille pe- auiem Grajco scrmone appellatur, qui coclum, id cst
regrina facit, prope omnia Hebrsea origine esse Ecelesiam, congregat, quem nos iiiincuparc posstideuionsiraxit. Nec vero, si talia non essent, lole- mus Concionatorem, eo quod loquatur ad populum,
rabiliog non fuisset Esdra illa Biblionim reslitutori
et sermo ejus non specialiler ad unum , sed ad
Iribuere, qui et Cbaldaicis lilteris toium diviiiorum
universos generaliter dirigatur. Adnotat vero
Tolaminum coiilexltim reddidisse pulatur, vcte- posl Dnisium Bocbarlus (Hicroz. . I , I . u , c. 4),
ribus furmis relictis, quas Saimritani retinue- nSnp, quemadmoduin et rn21D sopheret scriba
rant.
D (Esdrse , v. 54), femininain qtiidem baberc tcrminalionem,scd siguilicutioneni mascidinam. Qu
(9)Non aliier senserat Gregorius Neocxsaricnsis:
inepte quidain ad animam aul sapientiam Saloinouc enim Melapbrasin suam incboavii:
nis relulerunt : inepiius mulio Kiiucliiuseaui lnijus
\ \
appcllaiionis commenlus est c.iusam, c Quod h ) , , - bruni bunc scripserit Salomon jam sencx el ^raudaevus, cumque ejus vires ebmgiiisscnl, ut feminaj,
. ld est, Hi$ verbis Salomon Davtdis regis
eorum raiione, auam viro similior essel. (Ainuiia
ttpropheta filius, rex mortalium omnium clnristiad Tit. Eccl.)
BOW el propheta sapientissimus universam Dei Ecclenam affatur. Coiitra Gregorius Nyssenus banc ejns
(10) ApudLXX tilulus libri duobus lanliim cxJppellaiionis causam profcrt, quod Ubri bujus
pressus est vocabulis , m jn Vulga
<kvUrina magis ad Ecclesiam perlineat. quam quac lis Liber Sapientxce, sine auctoris nominc.
caneris in ltbris sive Velei is sive Novi Testaiiienli
(11) Id ipsum diserlius a Gregorio Nysseuo ira.licaotineniur; quorum ncinpc non pauca bistoria
!:\
sitot et xaiicinia, alque ad urbiiim et genlium ori- ,
pnes et bella speclanl. , inquil, , \

, * - , ,
^ , . ld c>t, Ilujusau ; ,
ktnt libri doclrina ad unam ecclcsiasticam vivendi , - , < c!
PATJ;OL. Ga.
XCViU.
1\
&
, \ ^
"
, \ * , ; ;
, , "0
; >

, ' *,
\ \
,
, \ \ ,
" ,
^ , .
,
, * \ ,
, \ & *
dcclaral; cum dativus contra a Salomone quidem
* , %h
prolala ea verba demonsiret, at ex persona tamen
Ecclesia? catbolicac oralionem ad vcnim germanum- ^ , ' ^
quc Salomonem conversam essc, plane nianifeslct. Idfin enim Salonion alquc Pacificus, quod vere \ .
propricquc Cbrislus est Deus nosler , de quo ct , &\
,
Paulus magnus apostolus dixil : c Ipse enim est
\ ,
pax noslra, qui fccit uiraque unum , et medium
, ! *
parielcm solvens , inimiciiias in carnc sua (14).
, ,
Idcirco non adjecit c Filii David, > quanquam ille
\ . > ' , &
ctiam, siquidem virgineain ejus scrainisque exper-
717
Quod si quis forte bsesilans quaeral, cum Caulica

canlicorum a eola catholica Ecclesia immaculalo
sponso ejus Cbrislo, 5 alque ab lioc illi dicta sint,
cur idera tamen inscripseril c Quod csl Salomuui? >
quandoquidem scilicet nomen illud eadem de
causa vel ibidem omiuenduin fueral, si omissum
lioc in libro proplcrea est, quia verba ad Cbrisli
ct Dei Servaioris nostri Ecclesiaui pertinerenl:
jam is ab ipso veritalis audicl oraculo, minime
illum de se ipso dixisse < Quod est Salomoni (12),
sed de vero Salomone Cbrislo Deoque nostro, cttjus ille imaginem praeferebai. Atque bujus rei
causa appellationem eam dativo cxtulit casu, Salomoni nuncupans, non ulique Salomonis palrio,
quemadmoduut aliis in libris usurpavit (13). Pairius enim casus uirumque opus Salomonis esse
( i i ) Apud LXX deest - id enim est inilium.

* * .
'(13) Habcnt quidem et IIbraica exempbrij
rvchsh 1tJ7^, id est Quod Salomoni: sed flehraornm lingua casns geniiivus possessoris per indiralur: ut dalWus ille palrii vim babcat: esjn
Graeci interpreles reddiderinl , ol alibi
el , ac similta.
Cur autem Gregorius nosler scriK
cum id nomen ad Christum refert; r.ontra
, cmn regcni ciet; eam esse causara pulo,qoJ
riscam appcllatiot^m, qua inlerpretes sacrorum
ibrortim usi essent, Cbnsto magis convenire eu*
sftmaverit. Ilanc ulique inla< tam Albana iu*elwm
relinquere solet, cum lota sanriis e Liileris^siiinpta profert: rum raetera scribere sokal
, quemadinodnm et plerique GraKoram
runt, et Lalinorum cliam quidam , Lacianlios j
primis (/. lib. iv, c. i 3 ) . Is lainen, qncwp^
anie induximus, Gregorius 8$$^'
babet. " srribil Nosler lam hif,
D qnam alibi, non , ct Hebraici^
poscit tiluliis, ct Sepluaginta reddidere: ^ '
tamen ante se, qni eodem modo usurpassent :qucmadinoduin Origenes sub Prologi sul fincm a *
l a v i l ; csto idero non recie ab iis fai-lum diJQuin et alii , qui Origenem consecoti faerani,
eodem modo enunliaranl: legilorque adbuc j
Grcgorii Nysseni commenlario liiulus hujasmî,
"
. Sic el Epipbaniiis semel in
opustuto nondiim edito, quod , inscnwlur. Nec vero id absnrdiim, si ea speclare vels. q
nos Origcnes ipse docet, ^ iu moduiu draniaiis esse coiiHtTiptura, in quo non sponsus *
tum, sed sponsa etiam canat, canaot bajussocia-j
canant Hlius sodales, aique adco non unuoi seu
plura siul .
(14) Ad Ephes. I l . U . l n edilis excmplanbus*!/
legimus, non ut hic, ;
, ! ;
( \ ,
\ , G
\ .

,
,

. , \,
, \
*, vidr
. Id est, Fortasse vero tntcriplio el ad ducem Ecclesiae respicil. Verus enim
Ecclesiustes, quidispersa in unum cmtum colligit.et
eos, qui muliifariam variis seducti sunt
erroribut,
unum cogit convenium , qumnnm alius
fuent,
quam verus rex hrael,
FUius Dei cui dixil iVathanael: t Tn es Filivs Dei, tu es rex Israel? > si
irgo hccc mni verba regis lsrael idem eiiam vocalur Dei Filius,
sicut dixit Evamjelium: ergo idetn
quoque vocatur Ecclesiastes.
Fortasse autem non
ab$ re ad hunc sensum inscriptionis referimus signifieationem, ui per id discamus, horum vetborum vim
ud eum referri qui Ecclesiam per Evangelium coegil.
c Verba > enim, inquit Ecclesiastw filii David. >
Jla eiiam Malihaus in prhicipio Evaugelii
ipsum
nominat, Dominum Filiutii David appellans. (Hom.
t
Ecct.) Librum Sapieniia: ascribit Nostor Salomoni, non
minus
quam
Proterbia:
superiorum
scilicet Palrum exemplo, qui eidem fere adjudicarunt. Nam quod jam ab anno 494 Gelasitis ponlifcx maxiinus, in com ilio Boinano, ui fermr, quod
ipse prirnum coegii, ordinc librorum VelerisTosiainenli piolaio, ires laniuui Saioinoiiis libros cnunliaril, Proverbia, Eccle&iaslen ei Cantica
canttcorum,
ac Sapientiw librum bine aucloris nomine bis subjecerii , non bu?c adeo Siculis eliam nou vel proinulgala pulaverim, ut nemo ignorare possei, aut
veteris senlenii nullam esse auctoritaiem diffiteretur.
n0
oiC
VA
1N E C C L E S I A S T E N . -
LiB. I .
750
iaff.S, , \ tera assumplionem bumanae naturae spectes, filius

,
David natus est. Verum ne essent qui pularent,
\ . * , orationem ad obvium tractabilemque Salonionem
- esse referendam, perinde quasi ea in utrumque
, * - suspicio cadere posset, sapienter admodum, Q c filii
, ,
David sileniio praHermisit: atque apposiio bu * > , jusmodi praetermisso , et dalivo casu usurpalo
\
Ulud est assecutus , ut oralionis ambiguitate sub, \ \ - lata, sentenliam omnem Gantici canticorum, in
\ " quo dicit: t Quod esl Salomoni, > hi unum Chri , , "
stum Deuraque nostrum egregie iransferret.
.
().
Regis (Israel) (15). Eoclesiastaene, qni rao , ;
doesl appellatus, regis, au Davidis? equidem dts
. ,
utroqtie arbitror dictum esse promiscuc; quoniam
. uterque iiT Israele regnavil. Nam si qnis illud se
\
panaim de Davide interprelari maluerit; quod Sa,
lomon nempe, non Ecclesiasles rex lsraelis agno * , * scerciur : jam is in aliam stalim' sententiain ipso

Eccdesiasie auctore irabetur, cumpaulo post aper /.(5 c
tissime dicai: c Eg6 Ecctesiasles fui rex Israel i n
. >
Jerusalem (16). Igiiur promiscue hic istud,
,
t Rex Israel usurpari, convenienter opineniur.
, > . ,
Nam quod addilur, c super Jerusalem, siqui \ , ,
dem obviam allendas senlenliam, urbem quoqua
, \ ,. ostendit in qua uterque dominalus est el David et
, \ * \ Ecclesiasies: ut a loci eliaro majestate digai
tas atque splendor loquentis interluceal.
.

Gxterum, vulgari sensu delibalo, graduia facerc
pra3stat ad multo ampliorem dicli signiiicalioncm,
, \ \ \ el peiTecttim aliquid cogilare atque dicere : nara
"
quia nomen Jerusalcm Visio Pacit reddiiur, quem, adraodum ab iis, qui ha3C ante nos pertraclarunt
* , c \ - (17), accepimus, fortasse cum 7 super Jerusa, \
lem dicit, super cor ille dicit cupidiiatum iti
s
(15) lstnd , quod virgnlis seclusi, vel hoc

loco perspicuiiatis causa adjecium est, vel perperam iniiio omissum. Apud LXX certe non desideraiur : quanquam Hieronymus superfluum esse
sctipsit; et in Syoopsi ^liain legimus, qiue Albanasio 4ribuiHir : iiein -apud Gregorium Nyssenum
t i Otympiodorum.
(16) Eccle. i , 4$. Sed apud LXX scripium est
? \ .
(17) Paires Graecos, qui anle Gregorium tiosirura D
dediia opera Eccle&iasien ittusirarinl, scripiaque
soa ad nos usque transrtiieerini, facile esi numerare. Haberous enim Gregoiii Neocaesaricnsis i n t^gram Meiapbrasin, ei Gregorii Nysseni bomilias
ocio, quibus capul Eccle&iastae priinum, alierum
ctbona ex parie leriiuiu diserie explanavit : luui
regttrm coinmentariiKii Olympiodori diacoiti
exandrini, quem revera Gregorio uosiro amiquiorem alio loco oeieitdemtis. His addeuda Synapsi*
sacrorum Librorum, quje olim Aihanasio iribtiebator; qotppe a Cave abisquc scriptofis satis veiusti
p*n babetur : quanquaai in ea ancior sttmmani
unuifii EcclesiasiaB deiibavii, ui proposui raiio
fcrebal. Laiere vero adbuc in biblioibeca Bavarica
^lycbronii DiaconiCoinmenlariuiu in Ecclesiasieii,
^ M a v i t Meorsius (ad ejustkm in Caut.
W.), de quo eiiam ter memionem fccil Labbeus
'lii. iVce. mi. p. 79, 177, 58b); el Spizelius
(Cod* Basii.). Huic demum ct Procopii Sopbisl
rj
Scbolia jungi possunl in Proverbia et Ecelesiastcn,

[u?e in Pilliserii Bibliolbeca ftiisse constai (Momauc. . B. p. 1198 E ) ; ac Veneiiis eiiam in Marciana asservari, a ZaneitoaccepimusftfiM. Gr. Marc.
p. %\).
Goinmenlarios conlra, ques nuiic quidem desiderari, el olim in boiniuum nianibns fuisse, et a
Gregorio nostro lecios esse, verisimilc esl, quis
omnes recenseal? fnuUi enim e Grecis quoque
Patribus in divinis Libris explanandis sedulam ac
diulurnam operam posuerunl. Mitio Oiodorum Tarsensem ac Joannem Cbrysostomum, quos in (Miines
libros Tesiauieuti uiriusque Scbolia reliquisse,
lesiaiur Suidas : Cynlli JHierosolymitani lemporibus plures jam in Erclesiasien legebaniur Commentani prioiorum Patruoi, <|uos ille meinorai Cal^cbrtsi xv, . 20, inquiens,
, nempc ad capui xu Ecc!esiastae, . ; alque
UX horura, opinor, uumero erat Hippolyius m:nlyr,
cui Gommeinarium iu Ecclesiasten nibuit Tbeodoreius (. IV, p. 88). Ab Origenc eiiam librum
eumdem illusiraium esse, scripsii Xysius Senens.s
[Bibl. Sanct. lib. iv, in Orig.), Metbodii usus lesiimonio, quod lainen Huetius iiiMeibodio se reperire
iion poiuisse aflirmai (in Origenian. 1. m , n . A
seci. 2 ) ; scd id ipsum a Dionysio Alexandriiio praesiiium esse, poiiori auctoriiaie comprobaiur : idcm
cniin ipse meniionein de commenlario suo fecit in
tpislola ad Basilidm (apud Euseb. I . vn, c. 26);
S. GREGOIUI AGRIGENTINI
15
bomine lumulluanUum coniraciionc nactum cara , 3una;<W
pacis visionem, quae Dcum speclat : quippe ad lioc
\
ipsum oralionis sua3 vim passim converlii; cui,

inquam, cordi quasi aures quacdam spiritales ad
* audiendum daUe sint, de quo Domiuus in Evange , t *0 , ,
liis , Qui babei, inquit, aurcs audiendi, au-
IUud simul significans, quae obdurue- .
dial
rinl corda, nunquam ad eorum aures dicla pervenire.
Quin forlasse illud, c super Jerusalem, > aliter
\ , \ ,
quoquc accipi conveniat. Nara cum Jerusaleni, ut . . "
paulo anle dixi, idem sonet atque Visio pacis, com , ,
modissinie quis coeleslem spiritalemque Jerusalem
:
siguiQcari credat, quae vere proprieque alque ap- , "
priroe Visio pacis est, sive sanctorum civium an- * 7 J C \ \
gelorumque coelestium, concordiam, sive bealila- ^ xi\ *^
tcni ipsam considercmus ab omni prorsus vel sn- \
$picione ve) pugna vel lumultu vel procella va- \ , cuam * u l mirum in modum quadret quod dicilur:
, '
c Verba Ecclesiastae regis Israel super Jerusalem, >
\
<juae nimirum ad supernam iitfelligibilemque Jeru ;
salera omnes illos deducunt, qui baec libenter au ^
diant, bumilesque orbis partes, et quae in co sunl,
\ , -^
derelinquant humanas vicissitudiues , desidias, 8
\ \ ;
vilia, faclioncs, ilucius, quo ad altissima avolent
\ ;
\ ,
tabernacuia , atque ad visionem pacis ; fiantque
\ jam sanctorum Evangeliorum vel aote tefflpus par. ' ,
Ucipes. ldcirco adjecit (18) prolinus :
VERS.
2. Vanitas vanilatum,
dixit
Eecletiastes,
vanitat vanilalum, omnia vanitai.
^,
xart* -
Si -vanilas esl quidquid nullam habet utililatem,

nullumque bumanse vilae commodum affert, neque
in iis quae ad aniaium, neque In iis quse ad corpus, sive separatim sive conjunctim referuntur;
ut ex utraque parte inutilc omnisque 9 compendii
&>
; fci;
, \ , "
*^
* \
' Matlh. , 9.
iiec tninus de Didymo sentiendum esl, cujus locus
fn Jonnnis Damasceni Parallelit afferlur, quem i n fra ad 8 l i b . ascribcmus. Alhanasium qnoque
i*t Acaciuui Gaesartensem eamdem operam navasse,
in compcrio est : dc Hlo enim leslis esl Pbolius
alligil:quae lamen apad alios quoqne occnrrft. ^ni.

cl Cyrillus Alexandrinus in Glapbyris ( l . i DtAir
et Melchit.), cum Jerusalem commemorassei,
j e c i t ; "
.
(cod. 109); de hoc Hieronymus ( D e tcript.
Eccl.
(18) Sancioruin Evangeliorum nomine des'g" '
c. 98). Eustaihii Antiocbeid nomen el reliquias ' lur hic vita illa coelesti similis, quam ia terrisquoaliquot biblRnlieca Oxoniensis serval; Apollinaris
que i i vivunt, qui Deo dedili omnem veicrem la^
Laodiceni looum ex Hieronymi commentario infra
aboleverunt. Neque ea appellalio nova esi: quipP
alTeremus (lib. iv, 2). Si autem tilulis credimus Basilius (De Spir. sanct. c. 15) jam scripserai
corum voluminum, quae Catence Patrum appellan- , nir, alii etiam Ecclesiasise inlerpretes exsliierunt:
, ^
binas nempc buiusmodi Catenat in Ecclesiasien ha . ld esl : Si quis depmeni eibol bibliotbeca bodleiana, inquibus Basilius agmen
ceret, Evangelium
cxse formam uf<r, q*<*
diicii (Grab. in Spicil. Pra3f. . I I ) : in Ambrosiaoa
resurreetione,
mihi nequaquam viderew
iiem cst, quae eumdem Basilium cum aliis refert,
aberrare.
ul ex Bugatli viri doctissimi liiteris didict*: in MarJuval aulem hic adversus cos, qni allôn*
ciana vcro Veneiiis quaria servatur, in qua prxter
nsum ne in antiquis quidem Pairibus, qui
alios Palres loca afferuntur Origenis, Evagni el
Liueras interpretali sunt, satis probanl, paacisi;
Nili.
notare, quam justa illi de causa roysticisejMsm'
lam quos poiissimum Gregorius boc loco desi- cxplicationibus delectarentnr. Noraiit utique
gnct, toi veterum commeniariis deperditie, ig ora- plaue viri magnoque ingenio ac judicio prvoi^
mus : nisi quod Olynipiodorus illc, de quopaulo Origenes, Hilarius, Ambrosius, Cbrysostomus,
norant, inquam, quot quanixque coniroveisii w
ante diccbani, eamdeui planc rem initio opei .s bui
J
wl
ECCLESIASTEN.
; -
-., ;
) \ ,
* , , ; >. '
, : ; \
, \ \ \
'. \
; \ \
\ \ , \
, *
L I B . .
754
expcrs invenialur: quid landcm dicil Ecclcsiastes,

Oninia vanilas? nam si de rerum, quae sunt,
nalura sermonem habet, quarum Deus nullam sine
causa fecit, quasque bonas admodum esse omnes
et verissinio idem tcstimonio affirmavit, ct nos
ipsi experiendo novimus ; qui poluit dicere, c Omnia vanilas ? Coelesles cnim roagniludines pulcbriludinesque quantas babeant utUilates, ct quanla
bominibus commoda importcnt, ipsc dcclarant,
multoque magis Condiloris majestalem ct gloriam
commendant; terra vero ac mare, cum innunicrabilia nutriant aoimanlia non modo ad csum sod eliam
ad scrvitulem idonca; cuinque lanta sil planlarum
omnis generis copia, tanta frucluum satorumque
varielas, quibus suffulla bominum viia large alque
xa\ \ ^ ad suavilalem usque jucunditalemque alilur, conslituilur, conservalur, custoditur; nonne his onini \ \ bus bouum et summe sapienfem rerum omnium
\ \ \
. '
Condilorem et agnoscunt et pradicant? Quare pcr
peram polius Erclesiastcs dcfinilione illa gencratim
\
coniplexue singula, conccplam animo vaniiatis opt (5
nionem verbis quoque ad munduni univorgtim
.
protulisse videalur : cum nullum plane locum l i

bis illa vanitalis appellatio babere possit.
;
Atqui liquct, denominalionera cjusmodi non de
'* , \ \
boniet perquam sapientis praestantisque Arlificis
\ \
operibus induclam csse, sed de iis lantum, q u
\
improbo pravoque bominum frustra anniteniium
\
consilio iiunt, in quibus aut cogilalione aut verbis
,
* ^ aut factis labuntur (19) : itaque qui sublimiserat,
, ,
pftertsque sacrarnm Lillerarum locis vel instilutae
tssent, velinstiiui eliamdum possent. A l , cuin po-
\
puli, quem quisquc regerct, bonum maxime spe .
cuvcni, el banc summam esseducerenl, si auditotes
IJ est : Qui hasc el alia ejusmpdi loquunlur, hi mifum \eritaiis coguitione bene vivendi sludium
/li nofi videnlur propositum patris nostri doctrince
to jungereiii; coniroversiis illis rarodelibaiis,quii
finem intueri, qut in amplissima Ecclcsia populum
i"t/ius in Scliolis. Gbrisiianis tractabantur ad
frequeniissimum alloquem,
proaudienliuminteUujenAieiandnnne cxemplum, quae doclorum sapieniia
lia sermonem moderabatur. ln lanta enim multitu
ei eruditione insignis fuil, populum rudein ct
dine licet essent mulli, qui altiores etiamdispulatio
peiiii oiis doctnn;t- irnpatientem alia ratione insiiluendum fsserciisucruii!. Sic oria illa inlerprctandi
ne$ intelligerent, plurimi lamen doctruw
subtiiiiatem non capiebaiu, nipote homines imperili atque.
ronsiifiudo por liopos vi allegoriam, in viiioruni
opifices el negotiis humilibu* occupali, et mulierex
fere insecfationc ac viriuium laude iriumpbans,
in ejuimodi aitciplinis minime exerritata,
el pucqiiaui t a iiiipeusius Paiirs quidam aniatuui, quo
populi, quein excolerenl, auribus alquc auiniis j u rorum turba, (ciateque provecli $enes> qui omnes
oratione facili vtslituendi recreandique etant, et per
rund or uiihorque viilebatur : neque id famcn sme
re$ procrealu, quce cernnntur earumque puichrituauctoriiate fecerunl, cuin hauc ipsam inlerpreiandi
miojiem oslendisset Pauius apostolus, quocum dinem ad rerum umnium Auclorem procrealoremque
tirare poieranl (Ad Galal. iv,24 seqq.).
deducevdi.
Foiro nc lum quidem onines sermoiiem liujus(19) lia sanc bunc loruna, quandecunquc usur
modi popularein eierudilionisexpcrlein probabanl :
pare opus tuii, pleriquc Pairuin imerpreiaii stiul,
Hec deiuere, qui magiium ipsum Basilium reprcquibus prxivii Gregorius Neocicsariensis, dictum
beiidereni, quod in Uexaeraero explauanda qux>- sic explicans : \ fctiones qnasdam nobiles pra;lcrmisis.sei : <|urm *. \ , *
Grcgoriusfratersic defendil (sub inil. libri iu I I \.):
: ^ ; \
, \

,
,
,
,'
' :.
. / esi, Quam et iuulilia snnt omnia ea homi^; \
num negotia et $lud\a quce in humanis rebus au*ci
piumur! nemo cnim esl, qui ulililatem uUam cum
^ iis conjunctam esse diccre possit, qum homines lium*
%*/. - reptanteset corporibus et animis pcrftcerecontendunt,
\; , \
rebns caducis el temporariis addicli, supra sidcr.i
^ , \
genoioso anitiuv. ocnlo ne taittiUum qnidcm uspiccae
;, \ ^ ?
r<> ctucs (hil. Mctaplir.).
t
W6
15
Lumilisfll, quique ad coelestia contemplanda natus, , \ 6
juferiora inhiat insipienter : lum qui in bonore lia
, , \
bebatur, stupidarum pecudum similitudinem spe- ,
ciemque gerit; el qui regia dignitale auctus priu\ \ \
cipari coeperat, mancipiorum prope ritu servilutem
, scrvit inglorius : 1 0 qui denique immorlaliialis * \ \
parliceps ornameiuorum pulcbiitudinc renitebat, , | *
morlijam et corruptioni merito addicius est. Nam
.
acterna quidem semperque mansura ut teneas, nul- \ \ &
l i m omnino opcram ponere, ueque ullo bonorum
,
divinorum desiderio moveri; atque adeo nibil

adeundse in coelis haercditatis proraissa ailendere,
nuuquam ad immortalem illam el beatam gloriam
\ beiitiamquc aspirare aut ullo ineffabilis angelorum

gaudii amore accendi : coniraqqe gloriam banc,
'
non secus ac vernos flores defloresccntcm, omni ^ \ , \
\ \
studio perscqui; el quanlurn adbiberi cura polesl,
laulum ad divitias injustas corruplibilesque coa- ,
\ \
cervandas conferre, alque ad quaestus per vim ei
rapinas augendos tyrannicae poiestatis furore i n - \
flammari, falsa simul contexere, calumnias men- p, \ \
\ \
dacesque accusaliones venari : lum comessationi , bus crapulisque ad ebrietalem usque tolos se de \ *
dere, et q u ista eomiiai i solent, in exsecrandis
;
voluptatibus aique in omni libidinum genere volut a r i ; qtjanlac, quaeso, vanitatis vel singula qu;eque \
csse reperiuntur? quidni igitur baec omnia el bo- ; rum similia vanilas vanilalum sint, sive ut Eccle-
. '
siastes ilerata appellatione significare inlenlius

voluii, summa vanitas (20)? Atque idem, quia
bomines qui siudium curamque suam in ejusmodi
* rebusponunt, ad euin lendunl finera, in quo nulla
*
ulilitas sit, idcirco adjccil slalim :
C

Quid habet amplius homo de universo /a
'
bore suo quo laborat sub sole?
,
;
'\, , ,
Id est, edisserant vero, qualem sibi utilitatem i i
, \ *
romparent, qui rebus H inhiant prxseniibus, et
\ \ \
breves corporis voluptates et delicias et populares
, auras sludiose consectantur : quae nempe aquae
\ , \
insiar, q u per declire feraiur, aut roris malulinae\
que nebulae more, cilo dispercunl. Ubi enim cra ;
linus illuxerit dies, quam illi bodie bonesli exper \ , *
tes voluptalera nequitiamque amplexi sunt, minimo
. jam consiantem inveniant, el inania eosatquevana
\ % ^
persecutos esse, manifestissime appareat. Proplerea
' t bos ipsos Amos quoque divinus propheia objur, ,
gans accusansque, c Stare, inquit, sibi finxeruiit,
quae fugerctit (21), velocissimo utique cursu D \ ^
VERS
3.
(20) De ista ejusdem vocabuli ileralione multa

Nyssenus, quiei morem sacrarum Liuerarum esse
osieiuiit, 111 quae uiodum cxceduni, per cjusniodi
duplicalinneni signiiicent : , inquit, \
,
, -
, '
...
,
*

\ . Id csl, lla ctiam sanctum aliquid dicituvsacris inLitteris ct runus sanf
ctum sanctorum, adeo ul pari mensura et tancluw

superet profanum iu sanclilate, et hoc iterum sanclum sanctorum, quod pcr exsttperatioiiem conudmtur in sanctificalione.... Dicit enim non simpHciM
esse vnna quw in rebus apparent, ted ea e&e
modi cum aliqua cxsuperaiioue quoad ipsam re
significaiionein : periude ac si quit dicat moriuo
magis mortuum el inanimo magit inanhnum. (Hooi.
I in Eccl.)
(21) Amos v i , n. 5, apnd L X X , legfmus

...; in nostris veroalia oinnino
esi senienlia : scriplum enim esl : Sicut Datia
putavcrunt sc habere vasa caniici.
757
IN E C C L E S i A S T E N . L I B . 1 .
, \ , \

, , \
\ \
,
? .
\ \ *
. , \
\
\ \
\ \

\ \ >
\ \ -
\ \ , \
\ \
\ , \
\
.
\ ,
\ ,
* , \ , \
*
* \ , \
, \ *
\ "&
"*po*, \
:.
, , \ *
, ' \ , \ \
\
,
prajlereunlia, iedissimos et ignominia; plenos

affeclus, deleslandas voluptaies, cseicraque pravorum liominum conquisita sltidiis, gloriani gloria
vacuara, honorem sine Iionore, lucrum lucri expers : qux accusando aut adulando, nullamqtie
improbam curam prjeteriniltendo i i perquirunf, qui
unain islam rcspiciunt viiam, quae boc sub solc
degilur. Hinc ille innuere niihi videtur, arprope in
hunc modum admonere: Labores, mortalis, ct nrachinaiiones, quotquot superveniunt occurruntqiie,
tandiu praeiermiltito, dum solem hunc aspcctabilem conlemplcris : qui ad orientem ut abiit, rursum ad occidenlem commeans, splendorein subinde
suum el speciem obducit : alque orlu el occasu
suo illud palam te edocet moriendum libi esse, ncc
dissimili te modo ea, qua nunc llores, digiiilate atque gloria spoliatum i r i : quanquam par saepererum conversio immulatioque tevivenlem etiamiunt
occupavil. Uaque eam potius vilam suspicias, qua
supra hunc solem vivitur, altiusque assurgas ad
ccelestera aelerni sevi beaiilatem, alque in alierius
solis splendore et pulcbriludine animum defigas :
quo ille le propius cupiosiusque lumine suo perfundat iliuslrelque, tu jam baBitaioribus Cedar
subtimior et praestanlior videare (22).
1 2 Nimirum et Micbaeas propheta, non aliter
amalores vanitalis, ethocsubsole perversis sludiis
et conieniionibus rcm suain urgenles vehemenler
improbans, sic esl locutus : t In meditandis labooccupati, opera mala animo destinabanl, ea
r i b u s
que intra diem pcrlicicbant: ilaquc non ad Dcum

nianus suas proteudere, sed agrorum cupidi pupillos spoliare, in familiis dominari solili (23); *
borum scilicel nequc laboresneque raacbinationes,
nam idcm utrumque cst, ullum babere cxitum demoniilrans bonum atque utilem, unoque iis ncxu ct
prava opera et inania studia adbaerescerc.
Quidni vero illud, sub solo > in aliam quoque
scntenliara merilo inlerpretemur ? nam cuni Ecclcsiastes sermonem ad omnes homiiies converterit.
qui lerram banc liabiiant, quam sol ex edilo s u bliraique loeo intuetur, aLquc ortu ct occasu suo
lustrans, Condiloris consilio el voluntaie inuliib
afficit beneGciis ; jam cum ail : c Quid babet am \ \ D
bom{MJe universo labore sno, quo laborat sb
:
|
, homines alloquitur, qui quacunque lena
tov j) i
i t , dedila opera in omni scelere cl ma8
s o
s u
(22) Cedar, inquil Hieronymus ( in Is. c. LX ,

D. 7 ) regio Saracenorum est, qui iu Scripiura vocanlur l$maelilce. Incota ejus regionis Cedrei aui Kerfereaidicii, quos Rclandus (Paliesi. lib. i , c. 18),
t'o$dcni esse pulal aique Arabcs Sceniias, qui a
l-nioriis nomen babunl. Yerum eo bic nomimj
dcsiguatar bominum genus cadnta ei prava seciainimn, a quibtis CUrisliani virnnis ac pieia'is
JJJliores sic dtscrepani, qiieniadiuoduni a barbaris
Cârenis civcs Israelila3 differebanl. Coinparalio m baud dissmilom indnxii Clirysoslomus atl illa
Pialmi cxix : Habituvicum tabernaculis Cedar : bac
JJ> m subjecit : \ *-7 ; , l
e f
s o
p a
\ /, \
izoy
, ,
, . Id esl: Barbarum hcc
hominum yenus est advenuseos, quos vicerunt, fero
eiorern animum gerenlium, qui tentoriis .et tugurii.
uluulur, et ad immaniiatem ferarum
recideruni;
sed his multo sunt cfferalioresraptores, avari, el qvi
impndice, qui libidtnose in deliciis vitam agunt.
(Tom. V Expos. in Psalui. cix, n. 5.)
123) Mich. , 1. Sed apud LXX scripium est
* quod
iii Laliuis rcdiiiium csi In cubilibus; quauquati
c;ii!era minus rcspondcnl.
^9
S. GREGOUII AGRIGENTINI
luia el improbilale versantur ac vivimi velut si

dicorci, quicunque sub sole boc est mortalis, enarrcl, vana ipse scclando agendoque quanlum utililaiis et commodi laturus s i l : cum qiue bodie sunt,
cras futura non s i n t : nec, si quis nunc gloriae,
aiiiplituditiis, divitiarum, dominationis causa animos extulii, ei faslu lumens omnes superbe conlemnit, non is brevi ad ignominiam et humilitalcm
extremamque inopiam recidat.
:
1M
,^'
,
, ;
\ \ " ' , \
\ \
\ ^ , \
\ ,.
, * ,
, \ ,
\

-que vero absurde, opinor, cxistimet quispiam,

illud, sub sole, usurpatum csse ad defunclorum
exceplionem, qui, a sole hoc procul, infra lerram
sunt, quasi baec insil in illis verbis senlenlia, Ecclesiaslen scilicet eos alloqui, qui eliamnum supcrstites hanc vivunt viiam : quod 13 i i mutare
\ inorcs, alque a pessima vilae ralione ad bonam fru-
\
gem redeuntes resipisccre facile possinl; illud si
\ ^ ;
foric animo cogilent, sibi quoque sujiremum inslare
, \
dicm, nec se minus, quani caeieros morii esse de, \ %
votos : jamque, in morlalitatis sua cogitatione de ;
Jixi, flagitiosae denique vilae pravisque raoribus mo , \
dum ponant.
\ .
Gactcrum quae bactcnus dicta SUDI, ansam alicui
prx*beam ambigendi, quaerendique, quonam pacio , \ \
ovooi \
Ec< lesiastes, qui hominum improborum perversas

viiae raiiones et prava facta detegere sibi proposue , t
r i l , nihil aliud pronuntiaverii, quam Vanitas vaniiaium, omnia vanitas? * nam si vanitas sunt, ut ^ , , , ; \, jain diximus.sivefacia, sivedicla, sive cogitaliones
, .
quxcunque nullain babeni utilitatem : tum omne
, \
improbiiaiis, iiequiligpque el nialitta; genus non
\
niodo nullum amaioribus suis afferai cominodum,
. \ alw
bod etiam ad aeterna illos supplicia transmilial; cur
* ;
noii aliud his nomen ab Ecclesiaste imposilum est,
; ^
nisi vanilas? oplabile enim erai istis, qui diu in

rapinis, in avaritia, in criminalionibus,in ingluvie,
\ \ \ &iri cbrietate, in crapula, in aliis omnibus flagiiiis
\ \ z*w
versali essent, vaniiaiem eorum solis operum cu 5
jusque terniinis dciinilara ac circumscriptam esse ;

ne cum iis ad illam quoque vitam transire deberent,
\ ,
in qua juslus judex de omniuxn, qui vila defuncti
*
sint, inerilis csl cognilurus. Quomodo igilur quse

poenas imporient intolerabiles crucialusque per- D .

petuos, vanitas vanitalum appcllabuntur? prascr \ ^ ; \-
lim cum ve) de olioso vcrbu poenas ab bomiriibus
, x^
dandas, raiionemquc in judicii die rcddcndam csse,
'
Chrislus cl Deus nosler in Ev;mgcliis cdixcrit '
\ .
rianum porro binc cst, quod ad quxslionem
" .
respondeas. Sapiensenim Ecclcsiasles, lanquam ad

liro;:es vcrba facicns, dainnalis iticrepatisque iis , \ qui, nalurie iines ralione>que> transgressi, legcs
*
ojus aquo condili sumus, subverluut, ct volunla , \ ;
riis Hberi arbitrii momenlis ac motibus ad res , \ ;^
inuliles el malas abuluntur ; satis esse exislimavit,
\
Eieosabuna vanilaic rcprebcndeict nolaretquc :
; ;,
50
1 9
Maub. x i i , 3G.
761
I N ECCLESIASTEN. -
LIB. I .
762
; ul animo inierca recolcrenl discerentqne nulhiiu ex

? \ ,
improbilalis sludiis pcrcipi frucium; 1 4 sed insi ,
pienter eosdem alque teinere et bumauam gloriain
'.' '^; \ tt, coiporis voluplales sludio dignas pulare. Si
( \ enim, c Omnis caro fenum, et omuis gloria hominis
vi,\ , , \
quasi flos f c n i , manifeslum e*t, qui voluptariis
. ; , , bisce lurpibusque indulgent cupidilalibus, vitam
,
eos suam insumere, gloriam apud homiues domi::
naiicnemque consectando feni flore nihilo diutur \ ,
nio. cm, iu qua nibil uliUtaiis, nilril commodi sil :
OJIIV
velul si dicerel: Agnosce .interoa, morlalis, cx
. \ ,
ii>, quae a me libi enuutianlur, quidquid improbc
, * ,
fiagilioseque dixeris fecerisve, id onine vanitalcm

es&e vanilaium, quippc inuiilia cuncta el superva*\ , ,
cua el incommoda. Idem posiea sub ltbri fineni
\ dociriiiam audies absoluliorem : universa enim sic

coliigii Ecclesiasles, cuui a i t : t Finem *erniouis
,
audile oiunes : Doum lime, el mandaia ejus ob \
serva. Hoc cnun omnis bomo; c l cuncla, quai

liuui, adducel Deus in jtidicium pro omni errato,
,
sive oonum sive nialum illud sil (24-25).
* \ , , .

Ilis jam sic ex vcri oraculo cxposilis, oinnino
^ , adnotaiidum videlur, dicenduiuquc, teiiiere quos , \
dam el fnjstra, ex iis, qui ante nos iuerunl, inler ,
protcs illud, c Vanilas vanilatum, et de iis quai
, \
suiil, elde iis quae visunlur, acccpissc : bxc nam, c
quc usurpant verba : < Dicil enim, non sinipliciter
, ^ esse vana quae in rebus apparent, sed esse cum ex
superaiionequoad ipsam vani signilicalionem (26)>
/ *
AHi vcro illud, c sub 1 5 sole > dcsignare putaverutii
. > , c , rei ruslicae curain ei laboris scdulitatetn, bis iicinpe
^ \
usi vocibus : Opera dicit, quae ad l e m m perti ; , nonl (27). Atqui nculrumâd sentenlise vcriialem
* ^
accedit.Nam quai a Condilorc facla sunl, ea onmia
&: . s 0
, f
Isa. X L , 6 .
(24-25) Eccle. , . Exirema aliquid variant apud

LXV; sic en IU se babcnl : "
, \ ,
, .
(2l>) Carpii bic CSyssenum prolaiis ejus verbis,
qux paulo superius ascripsi ( 2, p. 10); displicei.i
nempe Gregorio nostro illai voces
: quod vanilatcm in pravis boniiiuiui
studiis, non in rebus ipsis agnoscat. Capierum Nys- V
seuus posl illa senleniiam suam boc modo explu av i l : \ ^

,
,
, . '*
;

\
; \ ,

* \ ,
" \
,
,

; ,
.-. :j^ . 1J
bequccxulimcl
(\nh\ium
v
ea qiiff* dhuntur, rerum condiiarum acensalionem

esse. Revera eniin in eum, qui omtiia fecit, trantirei criiuinatio, si eorum auctor is proderetur, qui ex
m , quw non erant, condidxl oumia ; siquidem esxenl
omttia vaniiatis. Sed quoniam dup'ex e*t hominis
conslructio, cum anima coucurrat cum corpore :
conrenietuer aulem utrique eorum, quce in nobis routideraulnr, disperlilum etl viuv genus; otia enim
e$l aninm, alia vita corporis : uam hac quideme&t
murtulis, ct in eum cadil inicrilus ; illa aulem palibilis aique expers interitus : el hccc quidem aspicii ianium quod adest, iliius autem tcopns tendit ad
ateruiiatem : quoniam igitur multum di/ferl immortale morlali, el cclemum temporario, eo spectal
vox Eccleoias>l'Z, nnn uporlere ad banc sensilem intueri vitam : qnce ti conft ratttr cum eti>qu(E vereest
riia, non est nec potcsl coumiere. (Ilom. 1 in E<-d )
Porro cx boc loco osu tultl MomfaiK-oiiius, falsuin
osse liiulum todicis Coislinlani, qui opus boc i r i buil GrogorioNysscno. (Bib.Coisl. p. 120.)
(27) Ascrintum eral in Godice ad inargiiicm . . Dionysii scilicei Alc\andiiui eain fuisse
inlerprclaiionciu, qu:c liic a Givgorio iiosiro r r j i riiwr. jam Dioiiysiaiitiin coiiiuieiiiarium in EccL siasien inicr ca nuuicraviuus, qux depcrdua
siini.
733
761
S. G R E G O U I I A G H I G E N T I X I
valde pulthra reperta esse, divino testimonio doce-

rour. Neque vero aul divinanim Littcrarum senten- ,
l i s adversari fas esl, aut cognitam manifeslamque \
utililatem et pulcbritudineni cl orJinem ipsum na \ \
turae in iis, quae sunl quseque visunlur, quomodo- \ .
cunque redargui par erat. Quin et homines priscos
\ recenlesquc, qui rei ruslic dedili tcrrae cidlores,
\
operumque studiosi fuerunt, sacris in Litlens coin- \ mendari videmus, contraqtre qui negligentes ct
*.
ignavt et desides sint, mullis reprehendi : quaudo- \ \ ^ qtiidem el initio, cum Deus gencris noslii princi- . \ '
pem iinxil, in paradiso collocavil: Ut operarelur
, ,
tit cuslodirei illum
de Isaaco scriptnm esl:
f \ .
Sevit in lerra illa, el anno eodeui hordcum inve- \ \ , " ?
nit centuplicalo (28). Longum verocsset et grave,
, \ )
quae de his cxsianl iesliiiionia, vel evolvctre vel \ \ \
.
refcrre. Novere enim omncs ca etiam, q u e con \ *
trario ad rcprehensionem oliosornm ct scgnium
\ , '
prolala snut, quorom caasa dicilur, Viae ineriiuin
* * \
siralx spinis (29). Acvurstini : c Yade ad formi, " , , \
cam, piger, atque aemulare vias ejns, ct esto illa
> , \ sapicnlior; nam ciim ei non sit agellus, nequc ba ,
beat qui cogal, neque sub domino sit, paral xstale
aiimciitum et mullam in mcsse facit accrvalionem. , ,
,
Aul vade ad apem, et disce, quomodo operaria esl,
. '
atque opus suum quam speciosum facil, cujns la, \ , boiibus regesprivaliquead sanilatem ulunlur (30).
,
Magnus vero Paulus, os illud aureum, ne in.esu
quidcm cossare quemquarn et oiiosum esse permit- \ ,
\ ,
lit
Quoniodo igiiur cogilare 16 liceaf, qiue in
rcrum naluravidcntus, ea vanitatem csse vaniiatum? ' \ .

aut senleiiliam illam, qiue aJducla csi, c Quid babet
, (5 \
amplius bomo de universo laborc sno, quo laborat
, \
s u b s o l c ? lerrne opcra significarc ? Propier quaj
, , \
polius boneslus cl induslrius el Dco cbanis liomo
;
hil inventus, illud sciliect cura ejtismodi el laboris
\ \ Ow
assiduilale cousccutus, ul ct egenos alerct, ct bo \ ,
spiics benigne accipercl, et alia Dco jucunda face , \ ,
rcl.
.
4
Nam nisi sit, qni sudoribus suis et laboribus copiant stbi parel, ul cl ipse abundel, ct indigcntibiis
couimodare possit, qui comptobabilur, aul adquem
periiucre pulabtmusdielum illud : Disperstt, dedil pauporibus : jnstilia ejtis manet in sa?culnni
&eculi "? Qnare nibil ejusmodi desiguabai Ecclesiastcs, sed illud in animo babuisse videlnr, ut
clare praecipercl, ne quis uuquam iis exubcrarc
opcrilms vcllot, qupc in delestala voluplale, atjuo
in corrupiflaruin illocebrisct in obscoeais corpoiis
libidinibus versaniur : aut in cupiditalibus iis ct
curis clservitutc ct wruinms, quas boiuines iuaiti
gloriae siudio toleranl; ex quibus non modo nul)um omnino cepere fruclum, sed sa?pp, ingrucute
rcorborum coliorte, naturx quoque vircs amisee l
, \
^, , \ ,
^ , ',

;

\
' , \ . \ \ , \ ^, \ \
\ *
, \ , xci
\
1 1
Gcn. , 15.
1 Cor. x, 51. " Psal. cxi, 9.
(28) Gen. xxvi, l i . Latina noslra non reddtinl
*.
(29) Prov, xv, 19. ln Latinis sic rcddilur : licr
pigrorum quati sepes sptuarnm.

(50) Prov. vi, 6. Scdapiid
IOOJV .
legûr, \
IN ECCLESLVSTEX. -
LIB. I.
766
; - runt : atque alio plane, quam oplarent, exitu, ad

* .
inopiam el pauperlaieiu ex rerum omnium affluen'- tia recidcrunt. Tales nimiruni sunl, quoruni labo^ \ \ \
res una illa, quae sub sole boc babenlur, oLlecta
menla et delicias et gloriam et dominalionem spe/' \ ,
clanu Yerum qui laborem ct operam ponunt in iis
quae supra solem speramus coelcstia Dei praemia,
, large in ipsis seiumnis abundanl : quemadmodum
:, \
conligisse scimus celeberriniis aposlolis, sanctis
, propbelis, ipsis veritaiis c l lidei marlyribus, caele, \ risque illis, qui virlutem aeque coluerunt, et jusli ,
I'UE paries omnes pro viribus egere : quorum sin \ \ guli operibus ipsis dieebant, c Mauus liae et mibi
\ , t ;
cl aUis niiaisUaveruiit (31). * E l rursuin : c Opc.
raiiies manibus propriis .
- liaque quia noveial, quicunque laborem suum

in praesenli vila impendunt, bonorum, q u supia
, \
aolcra simi, acquirendorum, et immoUalis illius
, baeiedilats 1 7 adeundae causa, eosdem magnum
, \
ferre laboris sui fructum, ineffabilcni scilicet bea \
tamquc sanclorum nngeloruta laeliliain el divina;
,
gloi iae gaudia, idcirco, islis ex adverso propositis,

eos rcdarguil, qui perverso sludio pravoque laboro
\
\ires iiisumunl suas vitae bujus causa, qua? fluxa
\
esl el corruptibilis, ac finem boc sub sole babct.
. ' TUID sibi utique conslans Ecclcsiasles, el apinionic
, \ ,
asscrtor nosira*, quo osienderei, eorum, qua sum,
\ \ , quaeque visuniur, nibil vanuro esse, subjccil pro
itnus,
n
IV.

,
C
V E R S . 4 . Generatio prccterit et generatio advenit,

.
lerra autem in sccMum stat (52).
Perinde ac si diceret: Nosii jam, morlalis, ct
\ , , \
asseculus es, flagiliosorum sludiorum pravorum \
9 \ que operum atque improbse contentionis lujc quanla
sit vaniias : cura el eoH qui le genueruut, ei boruni
, ' , \
- , , \ iterm parenles jam praeleriisse deprchenderis, ci ex
illis prognalus ad praRsenlis vitae sladium eorum
'
te loco vocaium videas. Nonne igitur iniclliges, ac
^ "; .
* - vera illa falebere, qua? a me dicia suni in cain
senlcnliam, Vanilaieni essc vanitatum, et omiiia
^ \ , c ,
vanilatcm? nam si quosolim reet natura exstiiisse
; *
^ , conslat, jam ex bac vila abiere, alque in pulverem
, \ \ , lerramque, unde exordium babueranl, convorsi,
quantnm ex iis, quai apparent, opinari obviuiu csl,
, , \
, & ita esse desierunl, quasi nunquam exsliterinl;
nullo modo existimare quis possit, bene constitutas
xi\ , *
: \ - ac stabiles esse ioedas corporis voluplates, aul f u mi instar evaiiescenles bumanos fastus el lyranni \ , \
cos dominalus: in quibtis nibil soliili insit, nibil
: \ ,
diuturai, ei in volunialis arbilrio tottim aique iu

perversi animi consilio sit : u l omnia rursuni
\ , \
qnasi pulvis turbine aghalus, aul sicul praelerla6 ,
beulium aviuiu volatus, aul navis uiarc liaiianlis
, \ ,
vestigia, cilo dispereanl (55).
.
I Cor. i f 12.
(31) Aci. , 5J. Sed Lueaehaec suni vciba : ^, \
' '.
u
(52) Olympiodorus habcl, .

(35) Liceat mibi boc loro paniculam otatonia
oiofciro, quuin liabuit iu fcstiiin halcndanun discr
767
S. G U E G O R I I A G R I G E N T I N I
768
18 EiiimvciO lcrra in sxculum slat: eadem .

quippc essc pereeveral, ei quaus luajorum aelalc , \ fuit, lalcin se oculis oslendil tuis (54); qune ex , \ *,ijus, qui condidil libravilque, consilio aique p r j . \
bcriplo fruciiferj6 quotannis slirpes ct germina in , \
biimanas vilae alimenta enihiit: lum postquam ad *
luoriem prope enecta posteritalem simul suam bie~
\ \ , \
mali glacie alquc algore enecavit, rcviviscit iterum,
iterumque viivscil, el singnla parit eflunditquc,
\ ,
quascunquc ei Gonditoris cl efleeloris consilio ab \ \ .
ipsis p i i m m i i i s designala sunt. Quare banc lu \ ; .
qtioquc, qualenii3 nempe par erat, imilari si vo- ; '. 6luisses, nt ralionc pra?4lilus ralionis cxpertem se- \ uerere, aniinoque pollens scnsu carentem , alque
, / .
ad Dei imaginem similiiudinenique factui eara,
' \
quae lua cawsa condila ost; profecto nalurae tu , \ ;
<*liam limitcs nunquam esses Iransgressus: idem, \
quc voluiUatcm el leges Gondiloris tui servares;
, \ iu*c soluiit quae tiulla le ulililate juvenl, praeKrmit
isjrca, scd cliaiii. ea uriice sectarere, quae ad Dei \ Ugloiiam dcducunt, viamque ad baercdiiatem illam
, \ /*
iiiuiiiiinl, quam idlra solcm speramus. Ilaquc stare iu quoque in sxculim vidercris, non secus ac ter- \
ra ; vel potius jain supra t rram : quod ea quidem
, ,
aliqtiando prajlerilura sil, te verobeala afquecelerna ' Ik
supernai um virlutum vita maneat (55). Addil dcinde:

1 9 VF.RS. .;. Oritursol el occidit JO/, et ad locum C

$uum ducit (56).
Quasi <lic.it: Nec vcro sola tcllus praescriptos
eibi a Dco tcimino* sorvat, mirabili plane consiittitx slatu ; qusc uno Couditoris nulu cum raedio
orbium ccelestiiim spaiio suspcnsa, nulla ex parte
, xal , %

.
\ *
,
, ^
\ , -
liesimus Amasca* episcopus Asicrius: pr.rclara enim

i"miim l, el quae Gregorii nostri seiiieiiliie respondoanl
c-,
)>:,
,
, . . . . \ ; .
, ; , ' ,
,
\ ,
. ; . . . .
, ,
, , \
,
' , \ . Id e s l : Consulcs eliam ipsi fama inctyli, el
ad fusiigium humannrum dignitalum evccti, per nituleni opcs exliauriunl, aceivos nunworum dispergiuit, non modo sine fructu scd etiam cum peccalo: ul eorum quam sublimis esl ihronus, lam
imignis demeiUia videutur. . . . et quis, quwso,
finhl vauilas.-Posi omnia tumulus exiguus, paucorum obolorum vcttis corpuiculum ambicns : ac paulo
post, necessarium lemporis malum, oblivio, qnae
cuHcta, circa qum sudaveris, tenebrh involvat. Sed
ct judicium puttca divinum, et indcprecabilir wali
proposiii vindicta atque pocna. Ubhiam consuta ?. . . . non igiiur vere jnxta snpienlem Ercletiatien hwc talia cuncta vattiins vanitatum ? ac vcl
Ariiplibimfv digniialcs inamtt qmvdnw visn ct osfr/i-
tn somniorum ? quoc cuni ad breve lempus oblecia'

r?i/, deinde diffugmni, eirtimaliquantum /*
r;wi, subito marcescunl. (Bibl. PP. Ducei toni. H,
. 580). Yide eiiam Cbrysosloini bomiliam ia Kuiropiutn, t. III Oper. . 581.)
(51) Non ingrata, opinor, matbematiors fuliir^
esl haic dc teme slabdilale rxplicalto, quani s;w
quidam, quibus commenlarius bic nostcr ignoios
eral, naviier occuparunt. Nam Drusius exlermis
tbcologus ad eumdcm Ecclesiaslae locmn ha;c olmi
adnolavit: Hujus loci est Psal. cxix. 90 : Firmasti
terram et pertiat. Quidam, slat immola: dubbo au
bcne. Nain movcri quandoquc terrara diiceiH
c l S . Lilter, cl ipsa quoque cxpericntia. Puio
veclum , non abit, non rccedil, netnpe ut
iu;s, iit sxcula solcnl. (Crit. Sacr. I . I I I , . 70.)
(55) Toiuiu bunc locuin sic esl inlcvpreuuis
liieronymus: Prima rocedil generalio Jiutornin,
* t succedil gonoratio de genlibus coiigregala; lcrra
nuleni tandiu slal, quandiu Synagoga re';dciii*'.
Ecclesia oiimis iulioeal. CUIII enitn pradicalum
r.icrii Evangeliuin in lolo orbc; lunc crit fi lumiinenle vcio fonsuramalione, coRbim ct icrrs
iMilrausibuftl. Et signaiiter non ait: Terra
lis slat, scd in scvculum. Porro laudaiuu* Dominiiai
non in uno sa?cu!o, sed in saicuiis sx*culorura. >
(56) Apud LXX leges \ . . . i ~
linis dlud reddilum est revertilur; Aquil
posuil , id(|iic Symmacbus elTliwwolio
inlerpirlali sunl, i v n m i f . Ilicrouynuis in alMi
oxemplaribus Lalinis invcn.l <{mit aul tnddU
,s
l i
Hb
iJ9
1 ECCLESLVSTEN. L I B . I
/
770
<
8 ? 5 ^ , sustenictur, coelcslibus undtquc inlervallis aeipa

litt perspicueque dislat,^t deiinila sibi serviluto

defuiigilur. Quin solcm eliain inlucre, inoilalis
, quoiidic exorientcm alque occidenlem, qui ad lo . ' ,
cuni suum, id est ad se ipsum, omnium, quicun, ,
que torram incolunt, oculos adducil. Nani sol qtii\ , ,
dem' sive ad orlum verselur, sivc ad occasum,
; .
setnpcr fulgorcm inde suum cl radios cffnnderc
" ,
visus c s l : ad quos animantitim omiiium conver, , \
tunt se oculi, lucis iliius amore illecli. Sol nenipo
\ ,
dutn liemisphairium boc nostrum illustiol, ncquti
\ * ut splendorem pulcbritudinemque liin-inis sui
supra lenam perpeluo ostenlct, coi>ici>ii> ne ulia
\ nilitur; ncque occasus sui obscurilalcui creplasili
,
spccie iHaiam aversalus, stalas radionun dcclina \ \ , lioncs evtlat unquam aut diflurt: scd Gondiloris
\ ,
prxscriplis sic obteinperat, ut scrvittiiein tautam
' *
quasi benevoli animi verna servire videatur. Tn
^
vero nalurae terminos transgresaus (\\.\m snperna
. \ ;
ul cogiles ei inquiras, ulque animi vi cl inlelii ( \ genlia quidquid mundus illc spiritalis babet mcdi, q> leris ac persequaris, libi suadcui), l u , inquau),
\
et terra et sole pejor invcnlus es, inanimes licri
), \
illi sint, nuUumque ralionis indicium prae so
\ > fcrant. Quidni igitur vanilas vanilatum lu quoquc
-.
una cum flagitiosis pravisque cogilalionibus ct
\
diclis alque factis luis habearis ? csto ba?c quidcin
^ \ \ revcra vanitates sint, lu lcvitatem eorum similitu; dine referas.
, voJ.
6\ " ^
2 0 Quamohrem dixit David propbela mo

vatiilaii similis faclns esl: dics ejus sicui uuibia
. >
pra?lereunt (37). Ciijus quidem in verbis inira
icep\
plane atqtie exqujsila incsl de bifmana naiura lo .
cuiio : nam cunr iu iis, qu;e diviniius coinlila ( t
* \ ad stabilcs nalurae leges conslitula sunt, nibil a
^ Dco sine consilio factum, eaque de causa nibi ,
* quod vanitas jure appelletttr, inveuiri posil; pro \ \ plerca bominem nequaquam vanilalcm d i x i t : sod
* ^ lamen pravorum operum crgo, quai exlrinsecus
& - ascita, simul cum ipso ex iinprudeiUia ad brew,
,
lcnipus exsislunl, vanilali uecte comparavit. Qui
. enim nalurce (ines non modo laesit, scd eliam lon-c
, '
transgressns esl, alque ad ageitdi rationem nalnne
, \ ^ contrariam el ad prava qttsequc opera deflexit, nor>
" ,
is quideni vanilas dcnominabilur, siquidcin consi
lii ejus et facli, qui formavit pcrfeciique, ralib
\
baliealur, et bujus ipsius natura et constitulio ad
xa^ * \
amussiin examinelur : al, quatenus opcre carel,
.
quod ct naturaB respondeat sua^, el Condiluris
^ \
voluntali consoiiun) ac consentaneum sit, jure vani \ ,,
lali similis fiori dicilur, non quaei (emere Tacliis,
,
sed lanquam lcmere viveus, ut nullum bonae me , * , \
moria?. indicium poslertlati relinquat. Nam, ut

scripltim esl: Mcmoria enim jusli cum laudi * ,
bus (58): cl rursus: t In iuemoria xierna erii
1
(57) Psal. CXLIV, 4 , qui in Latinis est cenicsimus quadragcsimus terlius. Tbeodoiio babei pro
, uempe vnpori.
(38) Prov. x, 7. Apud LXX lcgimus ' .
771
S.
GREGOftil AGRIGENT1NI
justns* ; quorum (39) plane exper&cum sit, qui , -1

*
perverse flagilioscque vilam egcrit, vanitati merilo
*.
comparatus est. Jam a d d i i :
.
VI.
VERS. 6. Oriens ipse ibi vadit ad auslrum, et
xpbqroxvr,
gyral ad aquHonem.
5 ficfifiar.
Jam obiKT Ecclcsiastes elementorum sensu ca ,
renlium obsequium eitunliat ei famulatum, quae
\ ex ejus praescripto, qui condiia ordinavit alque
; \ \
distinxit, eodem gyro eamdem ineunl ac redeunt

viam: atque hiuc ul coeiOeret comprinierelque
\
elalioncm humanae inenlis, atque ab opcribus na
turx oppositis ad justa et naluroe consenlanea de , \
duceret; nibil amplius quam quae oculis usurpa* U
mus, commemoravit: quod nempe, ut jam dixi , ,
Rius, 2 1
lirones etiamtum et nondum satis
\
eruditos sermoncm baberet; ejusque rei causa
\
immensum tantummodo atque interminalum solis

iier describit, dicendo: c Et gyrat ad aquilonem.
.
, , Nec lamen diserte dixit, utrum, ut quidam cx
\ , ^ *
opinione sua tradiderunt, infra terrain commeans
, xt\
ad borizontem redeal orientalem, et quanlum orbis

lerrarum infra nos est, radiis illuslret; an, ut alii
, ,
arbiiranlur, eodem oblique revertalur? Nihil, i n ; :
quam, hujusmodi aperie indicavit: quippe illud
; , KvxJcT, ;
gyrat titroque modo accipere quis possit, et in
; \
ulraroquc sentenliam, u l Hbet, explicare alquc
p$rlrahere (40). Caelcrum solem per inferius henrispbaerium discurrere, el ad horizonlem iterum ^ . >
remeare verissime demonslralur argumento a
xicacierorum astrorum, quae lixa, quaeque errantia

sunl, concilatioribns motibus ei ordinibus ad rem
\ conQrmandam desumpto. Addidii sane:
\ ':
.
8
3 ( 1
s VII.
Gyral gyran* vadit Apirilut, et in circulos suo$
revertitur spirilut (41)
Univcrsuin bunc munduin ad circuli raiioueir
t
, e
"
, , fid

.
-
Psal.cxi, 7.
(39) Apud , ordo verborum est,

, ,\
.. . .

/40) Erant ca quoqiie taie astronomi aliquol,
,
qui de mtiudo deque planelarum oibitis ac de lellu , elc.
ris forir.a si minus \era, al veris tamen propiora
Id est: ttaic cum iia $e habeant, re secundum dmtraderenl. Sed iis, ul iit, adversabantur nou pauci,
na$ fAlleras accepta. dicimus, soUm ab ortu per
qui aullcs fabellas, quas imberbes didiceram, reli- aerem dtcurrere meridiouales partes, a$cendereque
riose relinendas puiabant; quorum facilc princeps
vertus septentrioncm, ac Hniveraa? lerr<c apparere:
uilGosmas ludicopleusies, proxiinus corum lempoieptenirionah autem et occidenlale lerra cacumen
r u n i : scribebat cniin circa annum 540, aut serius
cum inlermedium ponilur, noctem efficit ullra teraliqtianlo. Is porro, cum dc phgis dixissel quse
ram hanc nostram ad Oceanum, indeque ad lerram
habilaniur, ac de iis q u iiicolas nullos baultra Oceanum titam : pvstea ubi ad occidentem perbere ferebanlur, ba?c de solis cursu adjecil :
venil, sub terra cacumine abscondiius ulira Oceannm
, ,
%n septenlrionalibus pariibu* percurren* hic nocim
1 ,
e/pci!, donec circumiens rur$us ad orientem acceiu ,
r i i , atque iterum ad meridionale parles aueudens
\
hanc lerram ittustret: quemadmodum sacm Liturte
\
per divinum Salomonem aiunt. O r i t u r , cic. (lib. u
, )
De mundo, p. 154, ed. Moiufaue.)
\ '
(41) ln cxemplaii Vaticano Xysli V , n o n estcom* \
ma posl , quippe lolunf versiculuiw quidaia
\
de sole interpreiaulur, ul adiiolavit Amama.
,
ECCLESIASTEN.-i.lB. I.
774
\ * conditum ac consiilutura esse, sapicns Ecclesiastca

nos addocet. Narj) si Generalio praeleril, el gcncti , c , \ ,
\
ratio advenii, bonrinesque per gCBorationum viccs
, ,
22 *"
flcdeunt puUerem, unde exslilcruiii;
manifesluni esl, ab aliquo punclo signi ciicum, '
aclum orbem ad motus sui exordiuiu reverli, itaquc
\
omncm bominem post mulias conversioues aique

circuilus in ea ilerum elemenla resolvi, ex qui \ . \ ,
bus composiius est, genusque duxii. Nec minus
,
ierra, quanquam in aeternuin stat, ex corrupiionc
tamen quasique morle per bieinis frigoia euper \
veniente, alque ex iierata quotannis vita perio
. * \
dicain babet conslilulionem. Eniuivero et soleiu

pari modo, cum ab eodem borizonlis exoitus
\ stgno in occidentem procedat, lum remeaus rursum
orientis el occidenlis eadeni percurrat signa, cur \ , - riculum suum ad circuli rationeiu absolvere de /
prebeudimus.
\
Jam el ventorum quemlibet eodem pacio moveri
), nunc indical, dum a i l : c Gyral gyrans, vadit spi , \ \ nlus, et in circulos suos revcrlitur spirilus. t
, , Perspicuuin eaim est, quandocuuque aquilo et
,
nolus spiraverit, eodem rursus per circulum re , \ dirc, in eum scilicet locum uude orlum babuit (42).
, ; At quam ille nobis uliliialcm binc aflerre sludel?
,-,
nempe mullis itle el variis persuadere exemplis
vult eorum, quse imer homines geruntur alque
* \
admiiiisli antur, nihil essc firmum, nibil sUbile:
- quin ea ipsa, quae Hrmilatem ei siabililaiem babeut
, immortalem, intra prsescriplos fines ita slare pcr. . . . ~ *.L
^
.î. . . . . . - zi
,
_
._.
...
.
.
\\
^ petuo alque
cousislere,
ul et locuin .tamen muleiit,
\ \ - el orbeni suum vicibus peragant, deQnilos profecio
* limiies servanlia, el Conditoris per quem couser \ \ vantur ac vigent, legibus obsequenlia : quibus nos
\ \ * - aniinadversis sic reditum illum recursumque a i
fcv idem generalionis nostrae purictum semper prcslo \ \ lemur, ut ad htanimatorum normam naturae termi
nis el Conditoris praescriplis sludiose insislei.tes,
, \
iu detcriora lapsi ne vidtamur, abrogata sciliccl
, \
violalaque Aucloris nuslii voluntale, c Qui produ , * \
cit de ihesauris suis ct venlos (45), > 23 alqite
, \ per circuluin rursus redire singulos docet in pro piium locum ; idcmque boinines in prsescnlis viia*
^,
stadium itiducit ac millit, atque ileruin eductos,
\ lapso quod cuique definivil vitae spalio, ad caiu:
fe
nutriceni revocat.
xal .
Forlasse vero et aliam in bis magis myslicam
\
nolalionem
nobis ob oculos ponit: quse plurimuui
,
e u , n
(42) Mira haec omnino, qtiae de Aquilone et Nolo

^raduntur, nec pbysicis nota rioslris : qui lamen, si
*îe subsotano dicerenlur, niinus repugnarent. Is
^ n i m venlus in Oceano navigantibus solis plagam
V^nere videtur, alque adeo circulum sic obire, ut
postquam euin sotc in occidentem flaverit, idein
loodammodo enm sole rursuin ab ortu spirei.
^ * t e r a m ea Eccl^siaslsc verba de spirilu bominis
^ & s e n u s acccpit; aitenim: , \,
^tu
\ *
^ ^ ^ ^ ^
^ ^ ' ^ ota ;
GtJ
, \, , \
. Id est: Gyrat, inquit,
in orbem. Su igilur tuut quoque ingreditur spiritus,
parte tolnm nominans spiritum lwwvm hune in
orbem motum per 8Jm>/ia peragens. Pergit enhn, IISf/wii, spiritus, et ad circulos suos reverlilur. (Ibid.)
liecle aulcm Nyshenu* prima ilia veiba
ad solem refert; nain si ad periierenl, scribendum esset .
(45) Psal. cxxxv, 7. At scntcnliani apud LXX
a sic reddilam invcnies:
.
%
775
S. G R E G O R I I A G R I G E N T l N t
TA
ad emendalionem coiiformaiioiiemquc vita\ atqne \ . \ ,

ad animorum nostroriim salutcm conferre possit:
,
v d u i si dicercl : Cum animadvcrtas, morialis
' \ , \
quffcunque in coelo sunt atque in lerris, oihnia ila
. ,
esse, ut circumaciione renovanda siul, el conversa
,
ad epochen, quam malliemalici (41) moiionem
\ \ periodicam tcriiam esse ditunl, iu meKus immu \ , \
leiilur; immulare tu quoque, detcriora converso
\
cursu avcrsalus, viueque rationem prse^laniiora
seciaudo innova : utqiiast orbem rdegens ad Con- \
\ $
diiorein c l Domiuum (uum revertare; quemadmo, , \
dum sol ad borizontein, lerra ad vilam, venli ipsi

ad prascripla sibi divinitus loca redeunt. lla tiet,
.
;
ut pulcbie admodum renovalus perennilalem ac
\ consislenliam hnraortalem praeclara apud posleros
memoria adepius videare. Jam vero baec prolinus . '
subneclit, atque a i t :
,
f
.
VERS. 7. 2 4 Omne$ torrentes vadunl in mare, et
mare non erit implelum (45).
cl \'> ^ ,
.
Animadverte, quicunque ista curas, quomodo
,
ineluctabile reruin co-iditarum obsequium alque
\
irrequielum Condiloris Dominique sui causa famu \ *
latum sapiens Ecclesiasles perslringat. Nam cfim

omncs torrentes mare ingrcdi dicit, hoc vcro nun- ,
quam redundare, quidnam inde demonstrat, nisi
\ ,
prodigium profecto opinione omni atque Gdemajus, C ; \
de quo nemo salis niirclur ac stupeal? Si cniru
. ^ \
lorrentibus et lot tanlisque fluminibus per omnes \ '
terrae plagas, ul nemo ignorat, in mare confluen , tetibus, nullo id tempore aucturn prolaiumque dc, '
prcliendimus; manelquc idem, sibique perpetuo
.,
quam siiuillimum, ut neque ultcrius porrigalur,
\ \ ,
neque hiferius decrescal; undenam boc illi obligit,
, ,
aut quam ob causam incremenli aeque el dccre , \ *
memi expets visum esl? sane liquet idcirco esse, \ \
quod praescriptis parei, el vcrba reveretur Condi ; \
toris sui, qui eiedixit: < Huc usque veoies, nec
\ \ transgrcdieris , at in te confringenlur fluclus , \ ?, *
tui (46). * Divinum enim ejusmodi prajccpUim quasi
.
frenum quoddam iuanimi elemento f u i t : ut immen- D
sarum quidem aquaruni vini capial, clquasnempe
* \
(44) Epocben Suidas qyamdam ccolestcm memoral, quam sic dtfinit: ,
\
* id est : Epoche pars illa est, quce
el solein et lunam ct singulas erralicas tlellas comprehendil. bic novus orbitarum ordo dcsignaiur,
qui post certos annos ab codem puncto incboari
putabatur. De sole h c Talius: '
...

\ \ * . Nenipe, Ad idem vero punctum
oclodecim annis verlentibus redit. . . ul aulem quidam putantt intra annum sexagcsimum sextum, quw
Calippi etiam opinio fuii. Melonis autem senlentia
anui* novemdecim. (Isag. ad Pbxn. n. 19.) Honmi
aimorum spalitun veleres Annum magnum appellabanl, ul videre licet apud Censorinum (De die nat.
cap. G), qui bicc qtioquc, apposile ad rem isiam,
pefert: t Esl praiterea annus, quera Arisiotelcs

Muximum potius, -quani Magnum appellat: quem
solis et luitae vagaruinque quinque stellarum orbes
conficiunl, cuoi ad idem signum, ubi quondam
simul fuerunl, una referunlur. * Haec, opinor, est
el Gregorii nostri et Suidae Epocbe, quanquam bic
minus accuralc loctilus videlur. Pergii vero Censor i m i s i f C u j u s anni. hiems summa esl
f ^ ? quam nostri Diluvionem v o c a n l : a?slas auiem
, quod est mundi incendium. Naro in bis
allends temporibus mundus lum exigucscere,
cxaquescere vi(ietur. Habes hic inoliones binas
pcnodicas ; lerlia autem erit anni ilJius roasimi
vcr, quo scilicot omnia in melius immulentur.
(45) Apud LXX legcs,
.
(4b) Job , H , sal poslrema apad LX^
ita se liabenl, ta
.
775
IN ECCLESIASTEN- - . I .
7/7
, iniiio accepil, et quac aliundc perpcluo confhiiiiit
imiuinerabiles; nec lameu ullo augmenti indicio
, \ ' redundet, aut ullra arenas littoris et continenlos
\ terras vel minimum excnrrat. Quod ol David pro . ' ,- phela altigii, vel potius oslrmlil, cum auclorem
,
rerum omnium sic esi allocutus : Terminuni
, "
posuisti, queifl non transgredientur, neque rever, .
teiilur operire lerjam . Tum ait:

IX.
, ^
,
afaol
.
, * -
*

* \
\ '
, \
\ ,

. \
. (5
, \ .
^ \
, \^ , C
, , \
. \
2 ( *
, ^ , \ >
* .
^^ , \
>
\
ax&ovOov. '
*\ ^* \
Ad tocum, quo torrenles tnnt, iliuc tpit revertunlur ad eundum (47).

Et uunc aliud nirsus miractdum repraesentat,
quod quidein plerosque 25 bominum lalel: qtiippe
caeteris ignoraiuihus, i i solum norunt, qui maxiiiia
Oceani sequora navigaudo permeant, et qui sacrarum Liuerarmn nicniinere atque Amos propbela?
dicenlis : c Qui voi al aquam maris, el effundil
eam siiper faciem leiraitoiiiis**'(48); quibus lioc
verbis frequentem aquarum e mari ad nubes rcdiliiin designavit, ad quas Dei omnipolentis voluntaie
ascendunt. Hanc porro aquarura niarinarum convocalionem ipse etiam indicans sapiens Ecclesiasles
d i x i l : c Ad locum, quo lorrentes eunt, iliuc ipsi
revertunlur ad eumdeni. > Nain pergunl sane lorrentes amnesque omnes, et in niare confluunt:
turu vero e coelo, quo vim illam aquarum inexplicabilem convocari dixi, exOndant pluviis alque
:
imbribus,
marique ilerum, quas ab eo acceperunl,
aquas refundunt. Alque boc ipsum sine conlroversia
csi, quod sapiens Ecclesiastes enuntiat: c Ad locuni, quo lorrenles eunt, illuc ipsi rcverluiilur ad
eundum ; quanquam in bis verbi* rem ille eamdcm iterare quodammodo videtur. Oporlebat enim
dicere : Ad locum, unde torrenies derivantur,
eodem ipsi redeunt ul denuo fluant; nara dicli
senteniiam boe pacto manifestiorem deiuceps aique
clariorem reddidiseet. mari siquidem aquam
nubes bauriunl, eaederoque, cum pltrit, torrenlibus eain ac fluviis redduul: hi demum iterato
illatn recursu ad mare deferunt. Sed buc roirius
aperte dixil Ecclesiastes, et poetarum roore per
. ' - ^ intelleclionem ailerum allero significare voluit, u i
*
ea in verbis sententia insit, quam inodo exposui ' ,
nuis : Ad locum nenipe, unde lorrenles imiluan , lur desumuntque per nubes aquam, atque exun , ^
dani, eo iidem revcrtuniur, ut tlerum fluanl. >
^, \ - Sic enim accipi diclum oslendit, ul torreules fluvii, \ .
que, aqua a mari per nubcs bausla, augeanlur
,
at(|ue redundent; ac debiium feneranti rursus
^ \
relribuanl: non quod omiiipotenli Domino ad
< >, \ lcrrarn irrigandani aliae sint opus aquae; sed quo
* ineffabilem in boc quoque poleuiiam demonstrci
Psal. c u i , 9.
Amos ,
8 et ix, 6.
(47) Apud LXX scriptum . . ,

lotam aulm seiiteiiibun sic roddidit Symmacbus :
, ' , \
\ quii; opihnc respoiident
>crbis Latiiioium exemplarium, quas vidit MicroPATKOL.
Gn.
XCVH).
nymns; sunt cnim lnijusmodi : De quo torrentes

exeunt, illuc ip$i reverluntnr, ul introeant.
(48) Amos v, 8. Apud LXX deesl , ncc miims
apud Olympiodorum , qiii eodeni uiiuir tesl nionio.
775
S. G R E G O R I I
AGUIGENTINI
IrS
ad emendationcm confornialionemquc vita\ atque . \ Ei ,

ad animorum nostrorum salutem conferre possii:
v d u i si dicerct : Cum aniinadvertas, rnorlalis, , \
* \ ,
qiwcunque in eoelo sunl alque in lerris, oinnia ita
,
esse, u l circuniactione renovanda sint, et conversa
,
ad epocben, quam malbematici (4i) molionem
\ \ periodicam lcrtiaiu esse diiunl, mehus imniu \ , \ ;
lenlnr; immutare tu quoque, deteriora converso

cursu aversalus, viiaeque ralionem prae^taiuiora
seciando inuova : utquast orbem rclegens ad Gon- \

dilorem el Domiuiim luum revertare; quemadmo, \ , \
dum sol ad horizonteui, lerra ad vilam, venli ipsi

ad prxsciipla sibi divinilus loca redeunt. Ila liet,
ut pulcbre admodum renovatus percnnUatem ac . ;
\ consislenliam imraorlalem prieclara apud posleros
raemoria adeptus videare. Jam vero baec prolinus . '
subneciit, atque a i l :
,
.
VERS. 7. 2 4 Omnct torrentes vadunt in mare, et
mare non cril impletum (45).
cl
*
, .
Animadverte, quicunque ista curas, quomodo
,
ineluctabile rerum coiidrtarum obsequium alque
\
irrequielum Gondiloris Dominique sui causa famu \ latum sapiens Ecclesiastes perstringat. Nam cuni
*
omnes torrenles mare ingrcdi dicit, hoc vero nun- ^ ,
quam redundare, quidnarn inde demonstrat, nisi
\ ,
prodigium profeclo opinione omni atque Gde majus, C ; \
de quo nemo salis niirctur ac stupeat ? Si cniro
. ^ \
torrcntibus et l o l lantisque fluminibus per omnes \ '
terrae plagas, u l nemo ignorat, in mare confluen , fsatibus, nullo id lempore aucturn prolaiumque de, ' *
prcbendimus; mauelquc idem, sibiquc perpeluo
., xaUnj
quam simillimum, ut neque ultcrius porrigatur,
\ \ ,
neque inferius decrescat; undenam boc illi obiigii,
, ,
aul quam ob causam incrementi acque ei decre , 6V
menli expers visum esl? sane liquet idcirco esse,
\ > \
quod praescriplis paret, et verba rcverelur Condi ; \
loris sui, qui ei edixit: Huc usque veoies, nec
iransgredieris , at in te confringeiitur ftuclus , \ <?, 4U'
tui (4G). * Divtnum enim ejusmodi pracepium quasi
.
frenum quoddam ipanimi elemento f u i l : ul immen- D
saruni quidem aquarum vim capiat, etquasnempe
; \
(44) Epocben Suidas qgamdam coclestem memoral, quam sic dtfinit: ,
\
id esl : Epoclie pars est, qum
el solem el iunam el singulas erraticas stellas comprehendu. bic novus orbitaruni ordo designaiur,
qui posl certos annos ab codem pnnclo incboari
putabatur. De sole baic Talius: '
...

\ ' . Nenipc, Ad idem vero putictum
oclodecim annis vertentibus redit. . . ul autem qui*
dam pulant, inlra unnum sexagcsimum sextttm, quw
Calippi etiam opinio fuil. Melouis autem senleutia
antds novemdecim. (Isag. ad Pbaen. n. 19.) Ilontm
amioruni spatimn velercs Annum tnagnum appelbibanl, ul videre licet apud Censoriiium (De die nnt.
cap. G), qui b;C quoiiuc, apposile aJ rcni isiam,
Feferl: Est praiterea annus, quera AristoUlcs

Maximum potius, -quam Magnum appelfat: qiiem
solis et lunae vagaruinque quinque slellarum orbes
conficiunl, cum ad idem eignum, ubi quondam
simul fuerunl, una referuntur. Haec, opinor, cst
ct Gregot i i noslri et Suidse Epocbe, quanquam hic
minus accurate loculus videiur. Pergit vero Censo.rinus: c Cujus anni. hiems sumroa est
. , quam nostri Diluvionem v o c a n l : seslas autem
, quod est mundi incendium. Nara in bis
alternis temporibus muml^s tam exignescere, ium
cxaquescere videtur. Habcs hic inoliones binas
pcriudicas ; lerlia aulem erit anni illius masimi
ver, quo scilicet omnia in melius immutentnr.
(45) Apud LXX legcs, ^cal
.
(4b) Job , H , stnJ poslrema apad LX^
ita sc babenl, -^
.
778
IN ECCLESIASTEN- L I B . I .
7/7
, iiitio accepit, et qux aliundo perpcluo cotifluiiiti
innuinerabiles; nec tamen ullo augmenti indicio
, ' redundet, aut ullra arenas littoris et continenlcs
\ \ terras vel minimum excnrrat. Quod et David pro . ' - pbeta altigil, vel polius oslrndil, cum auclorem
, \ 6\
rerum oronitim sic csi allociiius : Terminuni
, t "
posuisti, querfi non transgredicniur, neque rever, .
tentur operire lerjam . Tum a i l :

IX.
, ^
,
.
, - -

\ ]
\ '
, \
\ ,

. \
< . ^
, \ .
^ \ ot
, \
, ,
c
u
, ,
, \
. \

, ^ , >
" * ,
^ , \
^
\
. '
'
xa^ ^ \
. * - D
*)
,
\ , , ^
, \
, \ .
,
\
, ^'
. cni, 9 .
Amos ,
Ad toctim, quo iorrenies eunt, illuc ipsi reverluntur ad eundum (47).

Et nunc aliud rursus miraculum reprasentat,
quod quidein pterosque 25 bominum lalel: qtiippe
caeteris ignorantibus, i i solum norunt, qui maxima
Oceani aequora navigando permeant, et qui sacrarum Liiterarum mcniinere atque Amos propbelae
dicentis: Qui vorat aquam maris, el effundil
eam super faciem l e r r a i o i i u s " ' ( 4 8 ) ; quibus lioc
verbis frequentem aquarum e mari ad nubes redilii desiguavil, ad quas Dei omnipoteutis voluntale
ascendunt. Hanc porro aquarum marinarum convocalionem ipse eiiam indicans sapiens Ecclesiasles
d i x i l : c Ad locum, quo lorrentes eunt, illuc ipsi
revertunlur ad euindetn. Nain pergunl sane torrentes amnesque omnes, et in maie confluunt:
loru vero e coelo, quo vim illam aquarum inexplicabilem convocari dixi, extindani pluviis atque
irabribus, marique ilerum, quas ab eo acceperunl

aquas refundunt. Alque ho<i ipsuni sine controversia
csi, quod sapiens Ecclesiasles enuntiat: c Ad l o cum, quo torrentes eunt, iiluc ipsi reveriuntur ad
eundum ; quanquam in bis verbi* rem ille eamdom iterare quodammodo videtur. Oportebat enim
dicere : Ad locum, unde torrenles derivantur,
eodein ipsi redeunt ut denuo fluant; nam dicli
senlentiam boc pacto manifesiiorem deinceps aique
clarioreni reddidiseet. mari siquidem aquam
nubes bauriunt, eaedemque, cum plttit, torrentibus eam ac fluvijs reddunl: hi demum iierato
illam recursu ad mare deferunt. Sed huc roiiius
aperle dixil Ecrlesiasles, ct poelarum more per
inlellectionem allerum allero significare voluit, u i
ea in verbis sententia iusii,' quam modo exposuinius : Ad locum nempe, unde lorrentes muluanlur desumuiUque per nubes aquam, atque exiuidani, eo iidem revcrtuniur, ut tterum fluant. >
Sic enim accipi diclum ostendit, ut lorrcntes fluviique, aqua a mari per nubes bausta, augeantur
aicjue redundenl; ac debilum feneranti rursus
relribuant: non quod omnipotenli Domino ad
lcrrain irrigandam aliae sint opus aquae; sed quo
ineffabilem in boc quoque poiemiam demonstret
8 ei , 6 .
(47) Apud L X X scriptum . . .

lotam aulem senlenttom sic r<ddidit Symniacbus :
, ' \ , \
* qurc opiime respoiident
>crbU Laiiiioruin exemplaritim, quai vidil HiciuPATKOL. GU. X C V H J .
nynrnis; sunt cnirn hujusmodi : De quo torreutts

exeunt, illuc ipsi reverluntnr, ul inlroeant.
(48) Amos v, 8 . Apud LXX deesi , ncc minus
apud Olyinpiodorum , qui eodeiu uliiur tcst nionio.
S. G R E G O R I I
779
AGRIGENTINI
780
mortalibus suam qui non solum suspensis a , 61

nubibus inclusum iusideusque aquarum pondus in

pluyiae resolvit, ulque terrae incolas beneficiis affi- \ ,
ciat, nalurali raodo, qua gravilalc ipsa feriur, in

inferiora mundi demiuii; sed ex irao etiam, con- ,^
iraria nalurae ralionc convocare idem potest, 26 \ \
aique ad nubiuin alliiudines atlollere.

, \ \ ^ .
Porroquia ineluctabile illud rerura a Deo c.on , \ditarum obsequium, et irrequielum Gonditoris et

Domini sui causa famulalum accuralius pleniusque
\
indicare sapienli Ecclesiast in auimoerat, ob eam
\ rem de bis singulis disseruit : minime vero, ut * , ^
quidam, qui ante uos fuerunl, interpretes opinati
, \
sunt, quai de mari dixit, ad avarorum, et qui i u - ,
saliabili animo sunt, reprebensionem reierre vo- .
luil (49). Nam hoc sibi imum Eoclesiastes proposi
lum babebal, u l ineffabilem Dei sapienliam et inti- \ , '
nitam illam poteniiam enunliarel: per quam ipse
\ ' xa\
et secunduin quam ea, quae non erant, ut essent,
\ ,
utque oculis usurparenlur, effecit; inque naluralem
,
redegit ordinem, et ad superiorem quoque exlulit :
\ ;
quem et custodiunt ei servant illaesum plane atque \
, \
immutabileni : itaque f i i , ut qui haic percipiunt,
\ , \ omnes admirenlur alque obstupescant; iidemque
Dei gloriaro el animo el liugua proscquanlur. I d - . '

circo haec prolinus sapiens Ecclesiasies adjecit.
VERS. 8 . Omne* termones laborioti : poterit C ol >

vir loqui; et non satiabilur oculus videndo : et non ;
dpqr

implebilur nuri$ ex auditu (50).
Quales bic eerinones commemorat? liquet plane

non alios, quam qui 27 versaniur in describenda
designandaque immensa bonitaie et infinita potentia ejus, a quo tanla rerum visibilium pulcbritudine, utilitaie, concordia, ordine sapientissime omnia et validissime constituta sunt. Qualiacunque
enim el quaniacunquead ea, quae singulis in rebus
coiitemplari ac deprehendere liceat, declaranda
; * , w;
\
, \
\ &
,&\
, \ , \ .
\ '
\ ,
(49) Rursum perslringit Nyssenum, qui ad hunc

quoddam mare immensam attenden$ cnpiditalem, nnEcclesiastae locuni haec adnolarat : - dique ufflueniibus Incris non pole&l tattart, n ad
,\ jy mare quod est hic aspiciens, morbum curet.

modo enim illud in innumerabilibus aquarum infiu xionibus suum non transgreditur
modum, sed vqvt
* plenum temper remanet, perinde aique si ex
;
' ' - - *
*
nulla fiai accessio; iia eliam lunnana nalura in m
,
qucu adsiutt, fruendis, suis modulis comprelieu$a pf
provenluum multiludmem uon potesl simul dilaiart
^
........ ,
.
.
avidam praster nalurw modum frueudi cupiditaiem,
,
sed cessal quidem id quod influii; vis autem frueuai

servalur in proprio termino. Si ergo in (ruendo non
,
pateU redundare copia prwter
nutura modum, c*r

veciigalium attrahimtu influxus, pro it, qua i*9 ~
, ,
diuntur, nunquum e/fmi ad beuefaciendum aliis?

(Ibid.).
, ! ^
(50) Apud LXX Ieges, \ ... Ulynipiodorus vero babet : *.
, ;
.
; Id esl : Si qui* anlem
avariiin laboruns pltmbus dhUiis inhial, el velnli
%
TC
IN ECCLESIASTEN. -
731
732
LIB. I.
&^ ' \ quis proferal; minime tamen opinione sua rerum

magniludineni assequclur : quin vcitigine altoni ,
ius succiimbct; nec saepe dicendo absolutam ba \
ruin perfeclamque cognilionem coinprelicnsionem ;
qucexplicare unquam poierit : eslo, ad summum
:, \
is sapienliae intcNigeniiieque fastigium pcrvenerit,
.
et acerrimi ingenii vi pollcat. Neqtie enim exsatu \
retur oculus, palcbritudines jucundilalesque duin
*
videt magnorum niiraculorum, quse coelo, quarque
\ )
terra ct mari cernunlur : neque auris impleaitir, de
bisce disscrentcs dum audit. INam quicunque bo. ; \
ncsto sunt animo el spcciandi cupido, ii ulique
, \
fcmper sludio affectuque omni et mentis ei corporis
; \
ferantur comparaiique siui ad eos audiendos, qui
\ ineflabilcm divimr imiciaeque polcnliac atque sa ^ \
, pientiae majestalem praedicant, cujus omnia numine
, , ci condila sunt ct reguntur ac conservauiur :
\ t^v \ iidemque niinqoani audiendi saticiale scrmoues
. ' tanlis de rebHS faslidiant. Caeierum inlerpres, cuni
\ admiranda? illi rerum subdilarum concordiae aique
, - ordini par esse non posset, silendum sibi polius,
. quam loquendum existimavit. Jam a<t<lil Ecclosiast^s :
V E R S . 9 , 4 0 . Quid esl fuit?ipsum

quod futu ;
.

rum en. Et quid esl quod facium esl ? ipsum quod
;
/.
faciendum e$t. Etnonest omne recent *ub scle. Quis

. *
loquetur ac dicet: Ecce lioc novum est; jam fuit

;
/ ^ in sivcuUs, quce fuerunt anle tws ( 5 1 ) .
.
Progreditur &apicns Ecclesiasles majore gradu ad
\
ampliorem qtioquc comprehensionem simul iuli ,
nilie sapienliae polemiaique divinae majestalem, ac
\ ,
rertim condiiaium obsequium el famulaitim pro
diicii. Nani bis, quae modo pioposuil, declaral,
, ;
visunlur, sin \ lion solum ca, quaejain 2 8
gola servilem appellalioneiii et babiluni el famula \ \
lum erga auctorein suuin prae se ferre; sed ilia
, \ - eliaiu, quae nondum fuere, quxque fntura et fa \ , \ cienda sunl, iis, quaj jam cxsiiierunt, acccssura
, ^ esseeamdemque iuilura viam, cum ralione ordiuis,
tum vero Condiloris ( l Domini sui causa, cui parere
*
^ debent : ilaque quidquid futurum et faciendum
. D est, nulla cx parte dissimile allerurave ab iis fore,

q u * sctate majorum cxsliiere. Atque ciiam ad eum
^ \ ;
lenorem, qui caelcris rebus, quae jam prxcesserunt,
\ , \ ' ab uuiversoruiu eliectoic el Douiinoprovideiilissiiiio
** \ / prasciiptus esi, iginein singula eamdeni et mi) . \ tutn et siaium landiu babebuiit, duiu delinitos sibi
, \
lermiuos allmgani. Nibil uempc inveuiri usquam
\ poterii, cui alia origo, alius ordo, alius sit molus;
** . ' nullaque se cuiquain occasio o(T*ret loqucndi d
cendiquc : Ecce boc recens est. Nam si qtiid in coi
\ \
qiiis viderit inopinaluin ac novum in magnoru n
^,
lumiiiuiii aut in cauerarum slellarurn, ct quae fi\;e
9
s u n l
e l
(51) ApudLXX,'est . Olympiodorus lcgil ;

^, ui esl in exempl. edit. Vaiic.
;g{
* \ \ xj-.a

\ \ *
\ \
;, \ , \
, \

\ .

' c ,
\
>
\ ,
, \ , \
\
.
,
\ ; , \ ,
\ \
, \ \
\ \
.
;
, , \ , \ , \ , \
^ ' ; *

\ . 6 ;
< "
.
.

e! q::ac crrantes sunt, orlu, occasu, defectu; vel st

quid ejusmodi in lerra aut in niari deprehenderit
lot inler animantium genera, lamque varias plantarum slirpes ot pratorum araoenilatcs; raullo id
antea fuit et nibil omnino diversum, sive orlum
specles, sive naturam, sive ordinem, fiive m o U i n i ;
quippc res omnes, vcl jam exsisiani, vel fulurae
sint, divinas voluntati praescripiisque inilio legibus
necessario obsequunlur. Quapropler Oseas p r o pbeia Condilorem ipsum, qui sseculorum aucior est,
idcmque universorum consiilutor, sic loquenlem
i n d u x i l : c Ego Dominus Deus tuus, firmans coelum,
et terram condens (52); > quibus verbis divinain
siguiticat potentiam, quae provide utrumque fovet
atque luelur, ostendilque, qui ccelum ab inilio firmavil fundaviique lerrara, pcr eum iiunc eliam
oianere ulrumque, et una ejus divina alquc omnipolenli volunlate conslare. Kibil igitur sub sole reccns, nibil planc novum natum esl: quandoquidera
prsesenlia acque el futura caiudem omnia originem
ei inolum babent : ilaque et coeli sine inlermissione gloriam Dei enarranl, ac dies diei, noxque
nocli effeclricis provid&que sapienliae infinilam potcslatem enuntiat, 29
minus lerra et
mare lcrminalionibus illis suis el ordinibus et
morlis viiaeque vicissiiudine et concilaliore molu et
suinma quiete, tanquam vocibus quibusdam ineffabilibus Doruinum suum celebral: nibil ut poslurilaii noelraB relictum sil, quod novuin ac recens
videri debeal. Idcirco sapiens Ecclesiasies adjccit :
< Jam i u i l in saeculis, quae fueruut anle uos.
(iuidquid eniin faciendum sit, jam faclum omiuno
n-perUini est, ait subinde :
t
n c c
v e r o
I.
i l . Non e$t memoria primi, et quidem nolissinm, cum facla fuerinl, non erit ipsis memoria
cum eis, qui fuluri sunt in novittimo (55).
Circularis temporis cursus in roedio sui ipsius
oiunia couipleclens ac circumscribens, quasi ruia
quxdam perpeluo aoia moiu, sic eos, qui niodo
uiilcs et clari, quique molesti atquc inglorii stuit,
manifeslal, ut quae primum coniigcrtiul, oblivioni
d e l : vel quod liumana mens praeieritorum facta
lanquam prava et mala, inter ea, quae commeinoraiionc digna sunt, recensere ac ponere nolit; sive
quod aegre eorum, quae transicrunlj memoriam
onsoeiare cum pra?senlibus possil. Yerum non ila
inemoria eorum inlermorilur, qui virlutem omtti
studio aroplexi sic ad summum justitise fusiigium
pervenere, ut idonea vilae documenla el salularia
sancUe institulionis exempla poslei itali relinquercnl. Soli euim laborum suorum uberem fruclum
ceperunt, bonam scilicet memoriam : quemadmoduoi scriptum esl : Memoria jusli cum laudiVEHS.
(52) Osee x i t i , 4, qua tamen desunt in ed. Gompl.

( 5 3 ) LXX babcnt... . Ca>
^\\ ,

\
.

\ ,
\ , \ > t j

*
\

.
,
* \ xa^.
\ ^*
,.
\ ,
;
' > \ ^ c
lerum ct Hicionymus alicubi legisse vidctur,

ul Nobilius adnolavii. utyiwpiod. .
75
I N ECCLESIASTEN. -
> \
, ,
\ ) , > \

.
L I B .
7S6
bus (54), et rursum in mcmoria aMcrna ciit

justus"; qui eliam in saecuUim vivunt, nt iradiCuni legimus : Jusii in saectilum vivuiil, et in lempore csl merces ipsorum(55); divina qtiippe cadestium pra?mia sacris in Lilleris merccs appcllantur,
mclapliora ab operis sumpta, quae aptul bomines
excrcerenlur. Addit deiude Eccbsiasles :
XIII.
30 VERS. 1 2 . Fti rexin hrael mper iermnlem, ei
dedi cor meum ad inquirendum et comiderandnvi in
4,
sapietuia de omnibus, quas fiunl $ub cado ( 5 6 ) .
) \\
.
\ , .
Resumit denuo etiam, sibique apponit appella, \ ,
tiones, quibus et inilio ususest, ailque Ecclesiasles :
\
Fui rex in lsrael super Jerusalem. Gui baud
.
inepte quis dixerit : Ecquis te Ecclesiasten consli , ;
luit ? nani le quidem regeni Israel in Jerusalem
\ ,
fuisse, uotum id omnibus; paiernum enim Jenisa
lem regnum tibi baereditate obvenit : al non eiiam
\ - palcrno tibi jurc datum csl, ut Eeclesiasies dicerere.
Qui ergo tibi nomen Ecclesiastai imposuisti? vcrum
. ;
ipsius loco oraculum veritatis exlcniplo rcsponsum
' ' dabit, ac dixerit : Divinam SapienUam, cujus ille
4 , \ , , * - impulsu racinorosorum li niinum vaniiates ei i m \
proba facla describere ac dclmire aggressus ost, nec
minus perpetuum alquc immmabile rerum om \ , >nium, quae sunt qu&qtie visunlur, obsequiiim ae
^ fimulalum ; atque idem, quotquot universum or \ \
dincm terrarum incolunf, omncs ad scrmoneni

ejus audiendum convocare : eam, inquant, sapieu , \ - liam nomen huic dedisse Ecclesiaslae, novam veluti
, ) \ dignitatem, atque rogno poliorem. Nam reges qui .
dem vel anle ipsum multi per omnes nalioues i n & , '
claiuerunl, quos inter et qui rex Israel super Jc*3 .
rusalem. At neque Ecclcsiasles quisquam oiniiino,
^ , ' neque orbis lerrarum magister usquain audilus cst.
.
Quare ascila novae dignilalis appellatione luculeux*i \
lam magis institulionem suam, magisque ad per^ suadenduni idoncam fore existimavit.
..
"CaHeruni alia binc rursum dubilandi exorilur
'
, \ causa, rogandique, cuni novum Ecclesiasies ipso
, ,
nomen duxerit, quonam paclo affirmaril, nibil csse
rccens, nibil sub sole novum ? al boc brevctn ox
tJolv ; "
eodem loco solulionem babel. Nequc enim illi' su perius de volunlariis studiis aul dc mcntis progres? c
sibus recem et novum usurpavil; sed ad naluralts
c >
baec retulit moltis ct successioiios corum, quju ex \
stant aique spectantur : in quibus ncc increivicnti
, quidquam aul decremenli, nec quod addilum aut
, .
abialum sit, invenire 3 1 liceat. Jam quid additt
; " c Dedi cor meum ad itiquirendum el consideran*
d u m ; > id est rerum contemplalioni auqttaudiu i u
9 1
Psal. c x i , 7.
(54) Prov. x 7; sed apud LXX invenics,

' .
(55) Sap. . 6 . Verum L X X babem : \
' , <fiiciiiadiiioilnm in Lalinis
c-l : Etapud Dominum eU merces eorum, <:l ut iu%
fra babe^lib. , 7.
( 5 C ) Sed apud L X X , iniiium ijijs ariiculi st :
\
. Olymp. :
.
787
ctimbcre inslilui, quo
7?g
nvenirem, quanlum fieri , -
poiest, ac deprebendercm quinam sit reriim con(Utaram, quas inluemur, niolus atque ordo, quae
itom desidum ac voluptariorum bominum facinora
aique probra. Enimvero el didici et enuntiavi de.
sole ac terra, deque fluminibns et torrenlibus el
mari, quae quidem ex parie exponens ad res universas refcrebam, nibil nempe ex iis essc, quod non
parcal subdilumque sit Condilori ac Domiuo suo, el
nalurales, quos ille praescripsit, lerminos, vel si nalurae advcrsenlur, sauclc non servel : cum bomines contra insania araentiaque acti vel dosignalos sibi naturae fines Iransgressi sinl, atque iis, qua3
divina libcralitale alque imiulgenlia acceperanl, in
vias vanitatis dclapsi, exciderini. De qtiibus etiam
illa a me dicia sunt, Vanitas vanilatum et omnia
vanitas. > Kunc vero, poslijiiam sapientia duce
oinnia, quae snb coelo fiunl, consideiavi, ea nimirum, quac ab bouiinibus geruulur, quicunque in
boc lerrarum, quanlus subsole est, orbc versanUir,
deprebendi jam et cognovi.
\ \ ,
\ \
. \ \
\ \ \
\ ^& \ , .
\
\
\
* , ^ . ; \
;
, \
, \ \ \ ,
\ .
\
, *
'
, \ .
.
"
VERS 1 3 . Quoniam disientionem malam dedit

.
Deus filiis hominum ut disiendunlur in ea.
\ /, \ , \
Sludia bominum ct supervacuos conalus, ac va, \
rias imillipliccsque vigilias atque concursaliones,
\ ,
quoruni nibil, principandi dominandique cupidilaie,
aut parandx sibi gloria?, el pecuniae male paria3 \ \
\ \
alque opum cogendarum causa, defugtunt; siinul
, \ ra^voadeo quidquid ob deleslandas corporis voluplales,
<
ct velila Hbidinum sluproruiuque cominercia aggre \ , , > \ ;
diuntur, ban.coirmia c Disteniionein ma'am appel ^. '
lavit: quippe quae mala revora sunt, ncc ulloin nu " , >
mero bonorum baberi possunt. AdJil aulem, Dedit
>>Deus flliis liominum, non quasi simpliciier distentio
ejusmodi a Deo sil, sed quod ille, libcra menlis ar- , . ;
, , ors?
bitriique eorum ralione babila, quidquid mallet,
agcrc quemqtie permisit: ne si, quod in polcslate * , \ , '
32 nostra esl, cripuissei, illud quoquc dignum
, \ ^
ejus bonitate consilium subverteret, quo juris sui
\ ;
hoiniuem lingens ita ralione atquc intelligcnlia
\ \ ;
prsedilum essc voluit, ul ci, quod pejus quodque
, \ melius, ad eligcnduin dijudicandumque proposilo,
' ,
si bonum praeoplartt, bonam ul-ique mercedem ferr e l ; sin vero malum amplecleretur, malam, m par D
est, sive poenam haberet (57).
(57) Egregia illa sunl in hanc rem Basilii Magni

dicla : \ , \,
; ,
, "
: ; .
) ,
. ' ,
\ . *
conditi comparatique tumn$ ul peccare non

atqueadeo ne volentibm quidem delinqueTe /
essel ? quia, inquam, lu quoque $ervos uon q*<M ?
vinctos in custodia relines, benevolot tibi e$u & '
stimas; sed cum sponle offleia erga te
impuM
videri. Ergo el Dev gratum est non /rf, qnod neees^
tate eipre&sum sii, ted quod tirtute perfecjw
Virtus vero volnntate orilur, nou iiecesdtafe,
voluhtas aulem nb Mis pendel, qucc in twbis sitan^
Quod vero in nobis situm est idem liberum ti
esl polesiatis. Quiigimr de Condiiore queriw*
quod non tales naluw nos (ecerit, ui peccareneqw*'
mu$, is omnino naluram ratione careniem
rutionis particeps sit, anleponit; et quod imwot^
est JICC se incilnre iolftt ei\ gnod ei vnlendi tt ^*' '"
%
tWMS,
* \
\ r-. ld esl : cur, inquit, quhpiam, uon ita
789
I N ECCLESIASTEN. L I B I .
, c i , \ , c -
, ,
*
\ \ *

790
33 Uaque illud < D^dit Deus sapiens Ecclesiasies pro, c concessit, permisii, > sinc coiitroversia
usurpavit; quemadmodum uiagnus quoque apostolus Paulus de iis esl locutus, qui in nefarium quodqueopus improbumque facinus ppolapsi sunl : ait
eim : Propter quod tradidit illos Deus in desi
dcria cordis eorum, in immundiliam, ul contume-
inclinaret, bujus rei causa bominem condilor talem coostiluit, ut prxter voluntarii consilii ac propensionis lerminum et rationem et deslinalionem
nulla alia reperirelur causa, qua? vel perscveranliae
in melius, vel mulationis in pejus socia esset ac
conaes. > Qua ve.ro ralione bomoin peccalum labatur, lib. V I I , 11, sic explicat : Quippe ralionalis
intelligentisqii^ a n i m liberiale in re rnala abusus,
potestatem suam exercet, voluntalis niomemum i n clinaudo, id est indulgel, ut nientialur, el calumnietur et vexet et ditescal alienis, et proximum
muHis et variis niodis pessime afficiat.
Simillima bsec, opinor, ac gemina iis, quae in
Historia Maffeiana a Patrum scriplis decerpla l^gimus. Ne vero quispiam illnd objicerc possil, duni
Gregorius noster hominis libertalein extollil, su3picionisansam praibere, nePelagianaB labis immuliem eum babeamus, ulque divini auxiiii necessilatem vix agnoscere existiinerous; pncclara illa
sunt, quae hoc ipso in libro babel 16, exposha
enim illa EcclesiasUc seiitentia : c Perversum non
poterit adornari, el iniminnlio non poterit numer a r i ; > haec subjicit : lla plane buiuana voluntas,
simul alque subversa sit, et ad pcjora devenerit,
non jam suisipsa viribus emendct scse meliorcmque faciat, nisi alter provideutia ejus curaque suscepia. gratiie suse ope et poienlia medeatur, ideinque ad viriutem alque ad absolulam perfeclamque
melioris vii;c raiiouein ci viaiu sanando revocel. Id
vero ille onniiuo pra^siabit, qui eani liuxit, et aii
suam ipsius cxpressil ituagineui, ciinrla ipse conimutaus in mclius atquc ti ausformans : Dei sciliccl
Verbi, perdiviuain et bonitaie ejus dignam nalurus
nostraB assuiupsionein, omnium poientc gratia. >
Videel libiv, 1.
Nec vero divino auxilio egcre minus boiniiKMn
lam lib. , 9, poslquam mirandum non esse
censet, ncdelinquat : iiam lib. vu, 1 , illa Ecdc*it* mulia ab boininibue contra jus et fas passim
admiui, baec subnectit : c Liberum enim suique
siast;p verba : Quia homo non est juttus in terra,
juris animal super terram soius bomo esl, qni se qui faciet bonum, tt non peccabtt, sic iuicrprelaliir *
alrainque parlem fleciere poiest : ut qualem v i c Id eo spcctat, u l auditores ad animi demissioiiein
^wevUara vnluertl, sive bonam nempe sive jnalam,
adducal, ei ad cot;lestem sapieriliaia atque opera
Ulcs a Deo refuuncraiiones ac prasmia sit relatuimpensius iuquireiidam; cum peccali labmn uerus.
qiiaquarn in bac viia efifugere bomo valeat, nisi subMera vero l i l ) . v i , 13, prralus, tempora et dies" sidiuiu illi auxiliumquedivinilus praestosil. > El lib.
M i i , 9 : t Nos vero, inquit, operam demus, ut
pullam cuiquain afferre vim posse : c At nequitia?,
sobriitm semper et vigilanteui et aileiUam vilam
inquii, et improbilalis pravilaiisque efleclor dies
agamus, imploremusque supernani gratiam etopeni
nullus omniuo est : sed bomimim volunlales u l
b*c quoque exsislerent, negiigenlia sua ac desidia r\ in agendo adjuliiceiu, qua insidialorum e l fujum
ialronuiuquc laqueos et dolos omncs ei furorcm
effecerunl. Et 14, oslendens, quap proborum
efTogere possiimis : el virluie pra>slanliores facli,
viroruui docirina esse debeat, c Simul el doceant,
spiritali quudam sanciioris ac perieclioris vii.c
ait, et virtutem et vilium ab bumauo arbilrio pennexu Deo plane conjungainur. > Vide cliain lib. i \ ,
dere, ac proplerea tam pacalam serenanique Jioiuiiiuiii viiam, quam lurbuleniam eorumdem ac
Denique ipsum eliaiu omnium recte facloruiu
turoulluosaiii conditionem. Kursum ut dcclaret,
initium a l)eo iiem esse, diserte prolilelur. Nadi ad
uibil homini obesse, ne vitac suae exilum babeat
ftuslura alque beatum, 17 sic loquiiur: Cou- illa EcclesiasUje. verba : Beaia lu lcrra, C U J U S M
luus filius liberi; lib. i x , 15 adnotala iv.peries :
dida Deus inielligenlis ac raiiocinantis animae poc Quidni eliara inlellectum modu liliinn libcri s:lesiatem, deditque liomini, quo deducere et emengnificet, id est saucti diviniquc Spiriius, qui inteldire in bonum orania posset, ea etiam, quaa uatuleclum efllngit sapieiHein ac purum, ideuique ohnm afferre conlrariam viderculur : ut uicompresignat et paril sauctum et oinniuo ingenuum ac
bcnsibiles divina: bonilatis atipie sapientiie tbesaur<>* euuiitiando, et gratias Deo in omnibus cum uobilem ? sui quippe juris Spirilus veritatis planeque liber, ubi vull spirat, alque ut voluerii, inlcilaude ageudo, aliam bomines causam iuveiairenl
leclum sui panicipem facit : qui viriule accepia
uUam, curquisque, bonani relinens menleiu, ac
sancli Spirilus, ordinat, regil, in officio conlimtt
quod bonum est praeslans, melior lieret, quam
priucipcs suos, cx-loras ncmpe raliunaiis aniiu;e
(Uiam propriam voluulalem, qua3 a Deo potesLaiem
faculialos. >
bbertalemque aciepil, ut sc iu <]uain vcllet pail m
tim habet. (Hom. 9, e divers. Quod Deus non ett
auctor malorum.)
Cxierum Gregorius quoqae nostcr catholicam de
hominis libertaie sententiam mullis in locis sic ex posuit, nihil ut planius aut liiculentius opiare possis. Cujus ego verba, preseriitn quod post damnalum Pehgium scripserit, semel omnia reprarsenlanda ob ucutos censeo, in eorum solalium, qui
veterem Ecclesinc doctrinam labefactari dolenl,
eamque quo licet gltidio ac summa tide tuentur.
Enimvero paulo inferius ( 15) ad ilia Ecclesiasise
xerba : Et prawimptio spiriius, sic disserit: Quasi
diccret: Haecomnia oplio animi sunt arbilrio utenlis. qui ad utriimque, bonum nempe et malum, i u clinanrii farullate manifesto praditus est. > Et
lib. , 13, prolala Moysis senlentia : < Posuil Dens
ante conspecium tuum vitam et mortem; bonum el
malum, addit : < Nam unicuiqae hominum auclor noslri generis et nattiralibus et scriptis legibus dedit, u l quae bona quaeque meliora, et mala
iiem quae essent quaeque pejora, cognoscere posset. Ac quemadmodam uaam quisque ratioualein
iolelligentemque sorlitus est animam, ila uiiam
pariier afleclionem haberel bonam bonestique siudiosam, seligeretque bona faclu et poiiora, nnde
vitain bauriret; contrariorum vero optionem et dclectum lanquam mortiferum respueret, atque a viia
procul dctesiarelur. A l bomines, quanquam naitiraui nacli cum intrinsecus v i , polentia, aflfcclibus, Q
tum extrinsccus conformatione babiiuqiie utiam
ttque eamdeiti, magua ex ignoranlia bonestatis et
ex pravital'.* consilii in naturam, quae una essel,
divisionem inJnxerunt absunlam, ut variatn diveraraqae mentis bumause voluntatera deinonslrartnt. >
- GREGORII AGRJGENTINI
m
liis afficiani corpora sua in semelipsis
El
rursus : c Et sioul probaverunt Deum habere
,
in notiiia, iradidit illos Deus in reprobum sensum,
; ,
ut faciant ea qua *non conveniunt ; arbi- , ,
Irio quemque suo, quod iiberi sinf, facere passus,
,
qua non conveniant, addit deinde sapiens Eccle.
siasles :
s
>

VERS iA. Vidi universa opera, quce facta sunt
sub sole; et ecct omuia vanilas et prcesvmplio spi-
riius.
.
\ Non qu:e in mundi fabrica ab eo simt facta, qui

omnia valde pulchra 3 4 conslruxil; nam cui boc
aur qiiomodo in menlem veniat, cum absurdum * ,
\ \
plane si(?Sed ea, quac ab bominibus malis impro, .
bisque et gcsta sunt et genmlur, quemadmodmn
, , < \
paulo ante diximus. Id enim adjecta iila senteulia
, > \
conGrmal dicenlis : El prasumplio spiritus (58), >
quasi diceret llxc omnia optio animi sunt arbitrio ,
' (, , \
iileiilis, qui ad uli umqiie bonum nempe et malum,
, .
inclinandi facultate manifesto predittis esl. Eum
.
quippe nunc apcrte ipiritum appellavit. Humani

porro animi prsesumplioni non ulique rerum naiura
\ *
subjec&a est, ul de bis ea verba prolata esse pu(are
\ possis; sed <>a sunt, quae plerique hominum nalurae adversali faccre solent. Nam quod in bonii- . " \
nibus mala baec distenlio el pravorum operum ya- \ nitates minime secnnduin naluram sint, cum olim Q , \
mulii oslendere, qui Deo cbari virlutum omnium
. \ splendore nituerunl; tum vero i i nunc eliam decla \
raiu, qui nobiscum ila vvrsantur ac vivunl, ul eo \ semper vcsligiis iusislaut. Jam subdit :
. *
XVI.
VERS. 45. Perversum non polerii adornari, et

imminulio non poterit numerari (59).
Naturalia nobis exenipla in nientem revocat, qnibus illud demonslrare vult, liberam hominis voluntatein, quae semel a veriialis jusliiiseque scmita
aberraverl atque deflexeril, corrigi jam atque ad
meliorcm frugcm redire non possf*. Nani qucmadmodum, inquit, q u arbor, atil res alia biijiisniodi,
dietoria a t q u e 3 5
dexlerani deflexa sil parlem, D
ipsa per se vique sua allollere se, eamquc i n duere nequit formani, quani rocia cuiu aliis parem habebat; neque ilem imminutio numeraii
iinqnam polesl, ut qui numerus dccem erat,
uno imminulus, et novem faclus , decem dici
queat; nisi nempe et pcritUsimus quispiara plantarura cuKor arborem meden,do reducai, alque
i n
"Rom. i,24.

.
,
' '. \
,
\ . , \,
\ \ ,
*\
\
'

, *

:
, \
ibid. 28.
(58) Scpluaginla intcrpretee, > inquit Hieronyir.us, c non Hebneum seimonem expressere, sed
Syrum, dicentes . Nimiruni Hebraice
Koriptum esl m v n , qnod Aquila ei Tbeodoiio ,
Synimaclius rcddidil quare el a xcteri
sclmliaste, ut aurtor est Nobilius, explioalur
, sive pailxo venli. Neulra lamen hii<>rpretalio admodun? Hieroiiymo probabalur. Adttil cniui :
i Dicebat niihi Ilcbra?ii5, quo Srriphnas sanclas
ver
instituente perlegi, quod suprascriplum r f t S l *

bum magis in boc loco afiliclionem et malitiam*
quam piulionem el voluntaicm s i g i i i l i c a r e t ; non a
malo quod est conlrarium bono, scd a\ eo, quodin
Evangelio scribilur : Sufficil diei malilia *ua. qnani
Graeci siguificaiitius vocant. (/nCeni.
in Eccl. c. i.)
(59) Olymp.oj . Nvssen.
Ojniltit .
793
I N ECCLESIASTEN. -
LIB. I .
794
* \ reclum in statum aspeclumque arle resliluat et

novem qaoque nummis alius quis aUerum supcr <
addat nummum (60); ila planc humaoa voluutas

simui atque subversa sit, et ad pejora devenertt,

* \ non jam suis ipsa viribus emendel sese, melioremque faciat, nist alter providenlia ejus curaque su ,
scepta, gratia3sua3 ope et potentia medeaiur, idem \
\ , \ que ad virtutem atque ad absolulam perfeclamque
melioris vit rationem et viam sanando revocet. Id
\
vero ille omnino praeeiabit, qui eani finxit, el ad
.
suam ipsius expressit imaginem, cuncla ipse com \ ' , \
mutans in melius atque transformans : Dei sciliccl
\
Yerbi per divinam el bonitate ejus dignam naiune
nostrae assuinptionem omnium potente graiia.
\ .
Ncque bic quispiam superfluum aliquid et re\ -
, dundans a nobis induci exislimet, quasi nos, quo;l
.
ab Ecclesiasle dictum non est, sermoni ejus a<U

dendo adjudicemus. Multa enim divinis in Lillcris,
, poelico quodam mnre, per praleriliouem omissa

invenimus, q u * aequilate inlerprelum, si subiutet \ lecta sinl, sentcntiam apprime complent : ac luni
.
maxime, cum cxplicalio 36 nstra ipso rerum
'
exercilu coinprobatur. Jam addit Ecclcsiasles :
xvn.

iy?) ,
nacir, ol

ctr'
,

foixal
.
*, - Q
vi;, * , ,
,
*at . \ '
wvto
\ , \
^ \ (60) Delibala bapc e Nysseno, qui reui eamdem
^gantius expressil atque amplilicavit. Sic enim
illedisserii : , ,
'^. ;
&* \ ' \ . |
-^ ;* . '^1 ,
^, \
-/ ,
4'>6 ,
a/ \ .

&6? . fev \ , \ \
' 6
.- , ,
i- .
L * . Dtfeclu* igitur, inquit. non poterii numerari.
fcqnid dicto hujusmodi stgnipxalur ? fnisse scilicel
quo JIOS quoque omnino ad numerum perbnfamits : natn et no$ in sacro illo numefo ccnle
1e
VERS. 1 7 , 1 8 . Locutus $um ego in corde meo

dicens: Ecceego magnificatus sum, et adjeci tapientiam super omnes, qui (nerunt ante me in Jeru&alem :
el cor meum vidil mullu, sapientiam et icientiam :
et dedi cor meum, ut noscerem sapienliam et scientiam, parubolot el scientiam; cognovi, et hoc es$e
prcesumplionem spiriius (61).
Inlerno ha?c sertnone apud so. disserere signiflcal,
cum oratione ad neminem conversa, cum aniiuo
ipse suo in hunc veluli modum consullet : Eece
majestatem babeo regiam , quanla in majoribus
non fuit, qui nempe anie me Jerosolymis regnaverunt : sapieniise Hero ei acienliae plurimuro ; nam
hucanimo contendi, ut ad summum sapienlia? scientiaeque fastigium evectus, parabolas assequerer, et
omnia scitu digna intellectu et cognitione comprc-
nario rationalium ovium ceniebamur. Postquam autem montanis pa$cuis aberravit ovU una, nempe
noslra naiura, vitio suo ad hunc aridum et incultum
iocum abttracta, non amplius commemoraiur idem
* in grege earum, quni non aberrarunt, $ed
nominanlnr nonagima et novem. Vanum enim e$t
quod extra nuwerum subsislenlium sit : quia defectus non polerit numerari. Venit ergo ad qucerendum
et servandnm quod perierai, et cum in humeroi
suttulisset, ad resliluendum its, qua* snnt, id quod
peribat in vaniiale eorum, quce non suul, ut rursu&
fieret inleger divinorum operum numerus, conservato
, quod perierat its, qucn non pereunl. (Hom. 4f)
Eccl.)
(61) Apud L X X , alio baecverborum ordine scripla
logimus, quai ita sebabcnt :
..., \ >
. \ , \
, \.">,
. OJymp. babot,
. Icloiii bgil.
, elc.
t
795
S- G R E G O R I i A G R I G E N T I N I
1
bendemn. Hisce oumibus poslquam potiius sum, sav . iufy
tillimosque bumanae felieitatU attigi' fiues ; ium
, &
vero liumanam magU vitam comm seratus sum,

quse nultam omnino utiliiaiem ex liis omnibus re- ,
ferre possil. Qua deroum de causa ? Propterea, . ; ,\,
inquil, quod boc efiain est praesumpiio spirilus; . ,
taiiquain si dicerei : Animi quidem volentis .
iiegoiium ba*c sunt omnia; nam animum bic
.
quoipie spirilus appellationc desiguavit : at n i - ;
bii profeclo ad connnodum salulemque animi iis
prosuui, qui niiuus de viilutis adeplioue lajwran- , tes, omne in eo studium ponuut, ut populo pla ,
ceanl, inanique gloria eati elfastum amant et plau-
sus bominutn aucupanlur. Atque illud ctiam acce- . ^
dil incommodi, ut qui ob animuin ab intclligibi

lium bonoriun cognilione alicnnm nullam inde R , , xi\
ulilitalem capiunt, iidcm in bis occupali defati, \
gaiionem praeierea et laborum moleslias alque inu , \ \
tiles quoque vigilias vanasquc curas subire debeant.
.
IIoc namque iis confirmat, quse prolinus subue
ctit.
XVIII.
37 VF.RS. 18. Quia in mulliludine lapientim multitudo coynilioni$ et qui apponit scieniiam apponit
dolorem (62).
Quibiis manifeslo declarat, quantum quis sapienl ; r modiim supergressus, arrimum suum uberiore
doclrina compleveril, taulum buic aegritudinis accessuruinet anxielalis, aiquc curarum, utsublimiorem sapienliam inajoirmque rerum cognitionem C
assequatur. Nani animadvprle,quaeso, qua baec ralione Ecclesiasles expouat. Quo, inquit, paclo inuilitudinem sapienii mullitudo cognitionis consequiuir, eodem scieiitioe additamentum addilio dolurum pone coroilalur. Quare exlernam
illam
el supcrfluam raultarom disciplinarum
scientiam sectali , po&lquam eam , qiiaR annexa esl, bumanam sibi sapieuliam ei summain
rerjim cognitionem vigiliis et laboribus pepcrcrnnt,
non niodo diuturno i i sludio uecessarium nibil cl
utilc, \ilseque aHernae viam munieus auferre solont, sod doloruio eliam magnam sibi riirsiis factam
neccssionem csse sentiunt. Quando illud melius, si
n<*s, bis omnibus valere jussis, in Cunditoris noslri Dei ei Domini laudibus, in precibus, in-ohs!Ciationibus occupaii vigilias aganius ! Si ba?c col're, bis opcram dare incipiamus : atque per bxc
animum ac mentem ad incomprebensibilem illam
(!ivin,ne majesiatis altitudinetti altollenfes, in ejtts,
qui gtoriac Sol esl, pulcbriliidine oculos defigauuis :
ra ui luce pnrfusi ac dilali et quod inlra in bomiiio cl quod exlra est, illustrare possiiuus, coeiestiaqtie, quanlum iicri polcsl, niedilantibiis contcmpiantilxisque arcana frui gloria, el ineffabili plane
< ivinoque gaudio compleri lireat. Minime jam eril
nuMiiriiduni, ne op?ra vanis 'm rvbus posita, nos
9
Srd LXX bab-riit :. .
" \

, 6
.
, * ,
^, ,

\ ; \
\ . " ^
. , \
,

,
^
). \
, ~' , '.
, :'>5
\
, ,
; ^;;
, oofr"
,
,
^ :, ,
**
,
797
I N ECCLESIASTEN.
LIB.
798
\ * eliam, quemadmodum Eedesiasle.s, miilio posi

tempore inulile damuare debeamus : quod
sibi ille conligisse, iis eliam, q u scquuntur. aflirmal. Addil riiiiu al ;ue ail :
xix.
Eltov \ Aevpo ,
38 CAP. IF.YERS. 4 . Dixi ego in corde meo: V>m,
cskr ,
nunc teniabo le t/ lcetiiia, et vide in bono. Et ecce

.
eliam hoc vanilat ( 0 3 ) .
\ Nam si quis hi^lilia? occasionem unde arripiat
6 , :
ac complcclalur, inque 39
* < & bnma ,
na putaulur bona. diem lerai, exquisila quseqtte et
;,\
suavia cdendo ac polando, leclis purptira fulgeu.
\ ,
tibus accubans, obscenis idcm ac deleslanlis cor ,
poris vobiptalibus dediius, ei splendido cullu luxu rians : jam is exacto diei spatio cum ad finem
,
pervcnei i l , lolum illum lam variae niultiplirisqtie

laetiti^ elcucbum sic cvanuisse iuvenicl, nulla ut
species omnino aut vestigium voluptalis relicium
\
sil. Quin etiam homiues hujusraodi morboniin
l
(63) Olymp. \ , eic. Ctim

Gregoriiis nosler commeiilarium suum, contra alque capiitun Ecclesiaslae nuinerus poscere videbalor, in libros deceni tribuerit alque adeo, tii bic
vides, et infra vilere iiem potos, divisioncm capilum coiiiiiiiinem in libroruiu suorum dislributione
seruiiis noit sit ; qiia?rcndtim putavj, num liber illc
apnd aliqtios aliqiiamlo eodem mododecem lanluiu
iiahurrii parlcs. Vernin non modoLatina \ * pa,
qmiiquoiin lureni einissa simt, a vulgaiis nibil
diffenv sed in (siwris ctiam ouinibii^, ncc m i nus in iis, qua Orientalium lingnis scripta accepi- G
nms, Eccl*siasln passiin dtiodrrim parilcr capitihus constare auimadverli. I lamen subit,
paniliuiies istas veHiMissima? selalis imenlnm uon
esse : qaique p i i m i de perpelua oraliune dividcnda
cegiumut, eos versuum sive articulorum inimei is
ptfViu comenlns fuisse. Nam boc salis dfdarat
vein$ illa sacroruin libromin in Pu. itibliolbeca, itemqite apnd monacbos Gfcruianiinos iuvenla, quaui edidii Cotelerius ad calcnn
pnrf.ifionis sive judicii sui de Epislola Barnabae.
iPP. . . I , pag. 8.) Niliil eniru esl aliud, qiiam
>ersuuin census, quoi liber quisqtie cuuslaret,
fpieniadinodum Origeues quoqne apud Eusebium
, / \ ,,
, ,
... esl : A"uper milti, Athanasi (rater amhissime , mandasti,
ul et Actuum aposloiorum el Episiolernm
Calholicarum librum m leciiones parlirer, < caniari possent, alque in quadtnn capiia dividerem, dklingueremaue senienlias sinqularum parlium : idque ego
i.upigre alque ex animo cum fecis&em, horumque
coulextum per versus ordinassem, ul. quanttnfl e/ficere ego possem, commode legerelur, brevi tingula ad
te misi. Quaiuobrein slaiuijam boc pusso vistini ost,
Gregorium no.slrtini. ideo super Erclesiasia? libros
fecisse patieiorfs, qiiam ejus modo liliri capita nuineramus, quod iipmp< , ctun sc ille a<l commenlarium scribetidum coninlit, codiceiu I.ldeîasl.e pr-je
iiianibus babuenl, qni iiotidutn in capila duodcciiu
divisus csscl, sed autdeccm lantuin coitstarcl, aut
versumn iituneris laiiluiniiiodo distiitgiierciiir. i \ t i meri quippe, ut dixinius, iu sacros librus prius i u ducii, quaui capilmu heclioncs : t|iiin Euibalii wiale
eranl eliamlum libri alu|uot c Novo Tcsiainenlo,
quibus ne niiiiieri quidcui adjerli lueranl.
, inquii Eulbalius, - , osoi , \
lib. v i , c . 16) Hexapla sua pariilus esse di .
eitiir. Nec vi ro senlciiliam Itanc paruui conUrmal,
esl, Neminem enimex fis, qui dtvina eloquia trauc alios m i l l a m , Vaiicamis ille codex oplimai nola*,
clarunly hucusque agnovi quo scripiionis liujus geail cujus excmplar Xysti V, ponl. max. aucloriiate
nus dilujcnler susceptum sii. (Ibid. pag. 401.) QuiBibiia L X \ inierprelum edita snnL Capita enim
bus verbis eas, upinor, Novi Testameiili paricsdenulla, nullos itlo exbibel mtmeros : nisi quod in D signal, pias ipse in leciiones el capiia el vcrsns
libro quaiuor propbelariun, ui in Prafalione lcgidividerc aggressus esl. De auliquis vero seclionibus
inus : Disiinetio <|ua3dam apparel subobscura,
iibroruui Veteris Tesiamcnfi, qua; itein capiiibus,
illi pene similis , quam dcscrrbil sanclus Dorolbeus
i\ux I I I I I I C in irsu stnit, niiniiue rcspondebaul, quasmartyr, qui v i x i t sub Magno Conslaniino. Ac meque Hcbraii in Synagoga singulas singulis Sabbatis
tiiini eiiam, qna de cura a se suscepta scripsil Eulegere consiieveranl, inulia apud Croium iuvenics
ihalius episcopus Snlccnsium, qut sseculo quiiilo
(Sacr. Observ. c. 2 ) : illud bica mc laittum nabelo.
\eiieule fli>reb.it : ipsum in mpc, cum jam Epistolas
quod ad divisiones pei-tinel bodieruas, anirn sciJicel
Pauli jnnior iu versus plurimos dispentvisscl, lioraucioreiu fuissc Slfp!iautim Laiigblouum cariiinaleiu
uiu Aihanasii miiioris arcliicpiscopi Alexandrini
Aiigliim si'tali xm iniiio claruui. l)e boc eniiu
raindem deinde uporam navasse, ul Acla apostoldGeorgius Joscpbus Eggs in Purpnra docta ( l i b . i ,
tumcl Epistolas caibolicas eodein niodo discrunin . 6 i ) : Priiiius, inquil, sacruruni aurloniiu l<>naret. Sic e n i m iile ( Prol. Act. Ap. e 1. Zacagn.
tam Bibiiai! in capiiula vi tiuincrosdisiinxil : orp. 409.) Atlianasiiim alloqtiilur :
dincuique aboo coiislilutuin oinues Ecdesia*, qua*
\
usquain jain inde ab eo lempore fucnml siOiiia
, ^ siinl; qu.if Ciaccouins anlc iradideral ex Joni;cliti
:,\
Purpura S. Demaidi. llaic Morinus ignnrassso vidi- , lr, qu:ppi! qni Hugoiu i:ar.lir,a!i iu\ciiluiu Iribuil.
'-.* . /. < Excic. Hiil. 1. , n. 17, c. o.)
%
799
S. G R E G O I l l l A G K I G E N T I N I
800
qioque COIKTS S33penumero mvasil : qucinadmo- . " \

ilum el Osee (04) propliela signi/ica\it, cum dixil: \ *
infirmabuntur in corporibus suis a multim- \ dine fornicalionis.
. >
Ergo damnaiis utique reprebensisque occupatio \
nibus ac siudiis suls, pronunliavit snpiens Eccle
siasles : c Etecoeeliam boc vaniias; nam illud :
, \ , < \
c El ecce > usurpane aperle ostendil, posl suinmae , \ , >
illius lailiiiae copiam omnem et eaiietalem, cuni
, \
^csiigium a se nulluin voiuplalis repertum, tum

ipsaui, qtiie lailiiia pulaiur, omnis vanilalis efieciri- *
\ cem, stabiiiiatisque experlem inventam esse. lta \
que rursus ail :
XX.
VERS. 2. Risui dixi circumactionem; et

Quid hoc facis (65) ?
Assccuius fiapiens Ecclesiastes, quam fulilis reg

sit risus, vel potius quantam peccandi maieriern,
qusntumquc aeteinorum suppliciorum periculum
i m p o r l c l , mulato noinine appellavit illum circumactionem, motuin nempe inxqualem, conversiouemque inordinatam, quae a virtule revocat, bonorum
rontemplatioiu adversatur, eorum, quae animum
ridentis et deceanl et juvarc possiul, usuir. intercipit (66).
,
, ,
\ ;,
, avw \ , :'
,
\
; .
4 0 Tum hBtitiam incropare pergii, eamque sic

intcrptdlat: Quid boc facis ? > lauquam si dker e t : Mibil lu mihi uliliiatis aitulUli, nec ulla profecio me ope ad bealum exiluin adjuvisti. Quin lua
opera evanui, et quasi compcdibus astriclus suni, C
\ ; \ ,
,
'
\ xal
. ; " rtyfo
\ , *
. \ , . \
ne us vcro saluberrimoque consilio vacarem, quae

Dco placent, ct homiui conveniunt. Apagc hinc
procnl, ne mecum verseris ac vivas, el ne redeas
in posterum. Nunquam enini mibiin oplalis adventus aspeciusque erit tuus, semperquc imililis babebiiur, cum malum ad exilum me compellas. Proplerea subjecil:
XXI
VERS. 3 . E\ coiisidcravi,
si cor meum traliel ian-
quam vinum camem meam : et cor meum deduxit in
,
)
, )[&
> \ \ ,
(>4) ld vero est : Nalmin
opinor, diccre voluii, apud quein sententiam, qna; \, \ , ^
seqiiilur, leges c. m , y 3 , lolidem plaiie verbis. (e Osea; illa
suiit, D , , \ ; ,
, c. xiv, f. 10;qiue Umcn eodein trabi
) , ,

non po>siml. Sic iu Maillixi Evangelio cap. xxn
, , \
j . 9 , proZacbariam lcgimiis JiTemiain, sic alia alibi
, ' \ Kiiitiulata accepiinus : quoruiu tamen niagna pars
. ld esl, Et circutuaciione
mcnda libraiiorum babeuda snul.
(65) Ulymp. ... qua3 murbum illum appellat, quod sensu idem est ac dclirtum el amentia : siquidem nil aliud quis propne
Pelavius in prxclaia Hla sua Paraplna>i bic i*xlurisum appellaverit, quamrtm, qwe neque oraiio efl,
lit :
*
- neque opus consulto susceplum. Oris auiem initcorM
hialus ei unhelalio atque tolius corporis concuuio,
[
( r* 7
; tiim penarum diductiona et deiuium gingMTUtnq**
ac pidaki osieusto, et colli ftexus el vocis inUrnpM
(66) quid boc. loco sigihficei, paulo aliinexspeclata,
qua jraclus *pirilu$
cullidUuT,^
I exposnii Sivssentis ; ait eniin : \ 7:3
uliud, hquil, ttoc sit, nhi amentia ? propnrea fl".
^,
ttisiii dixi delirium perinde ac i diceret risui: /< *
\ nm es, et emolm menlis, mr^tt* mane* inira COHIU^ ,
tos fities, decorum sponle non servans, ac forjj}*
;
; :, \ - in affectu perverteiu. qu(C immutata nullam *
utWtalcm. (Honiil 2 Ecclc).
? , \
fl
91
&{
ECCLESIASTEN. -
LIB. I .
802
kr , * * ,
sapieniia, et ut obiinerem lanitiam, donec viderein
quid bii bonum filiit hominum, quod facieut *ub
,
sole numero dierum viuc suce (97).
I \

.
Cum ca, <33 niedia inter varias multiplicesque
\
corporis voluplatcs tripudiat, insipientium Iaetilia op \
pona'ur atque adversetnr auimi siudio volunlaiem
, \ Condiioris sui lanquam unicum bonum eijucundum

el pcrfccltini inquirenlis; animadveili,inquit,si mens
,
aninii cupidiiaies corporis stibegerit, el in scrvilu\ \ , \,
lem adduxeril; fore, ul sequiores aflectus in ipso
\
exortu, quasi vinum baustu exbilarans, spiritus vo " * \
Iunlale absorbeautur (07). Sed tamen non ila cas,
\ , 4 1 inquil, spirilui oblemperare alque obsequi, de
prebendi plancque cognovi. Quippe luxuriauie cor . '* , ,

P
ffluenle, cupidiiates cjus iiilumescere magis incendique et vires capere majores ne \ .
cesse esl. Idcirco divinam sapientiam naclus vi;c
, \ \ ducem, hujusope subigere institui ac cobibere penitusque compi iniere qua in laeiilia sunt pra . va
desideria el cotporis voltiplates : ul quod aninio
, ' \
proposui, vicioriae calculum ferrem ; unum id opxal ' taus alque inquireus, puram honesiamque vilam,
\
in
qua nibil inordinatum, el quantum fieri potesi,
,
n i h i l culpabile inveniatur : quo denique asseque \ \ ,
\ \ - rer, el ipsa rerum experientia inielJigerem, n i b i l
bocfilios bominum faclurosesse prxslanlius, quan \ '
diu
illi viine suae dies numerare pergenl. Nam quod
,
numeruni appellat dieruro vitae eorum, id ad iolain
,

,
\
.
, \
^ \
\ , ' \ \
\
.
\ \ ~
, \ \
, \
xal \
*
i e
(67) lllnd ex Gregorii Neocaesariensis

senieulia exposiium videtur. Sic enim ille interptelatus est : ,
\ ^
, * <0 , * , \ 6 ,
*^ \ . ld cst: Cum autem cogita* eam animm vim este, ui temuleniam corporis
*nlurum atque instar vini difiluenlem shtere possit,
nnuniuc cenlinenlia cupidiialem subjici ac servi-
d e l i c i i s
'
"
\

, \
,
, , -
e t
h i c
, , 0 l u i l , e e
e s t
vitam referri,
pru;-
Monet igitur, nulla alia ratione fieri posse, ut vfrlutem boniines el iiinocenliam et constanliam et
sancliiaiem adipiscanlur, quam si animum a voluptariis rebus, ab bellualionibus, a crapulis abslinere inducaut, quae nempe vtam ad inleriium deducentem, amplaro illis latamque demoiistrant. Si
enim el perspicaces ac purae meniis meditaiione>,
et propeusa rerum diviuarum sindia, et preccs assiduae et roausu< tudo demissioque animi et calera,
quae virtutis propria sunt munia, ad innoceniiam
atque constantiam magnopere conferunl; |aec sane
D omnia anlecedil perfecla conlinontiae vis, qua*
prima quamdam veluli imaginem in animo pingit
spiriialis Deoquc accopiae iiislitutionis, et eo sub*
inde ornaiu, qui egregiam probainquo vilam maxime honestal, quasi floridioribus pigmentis colorat (68). Quain uliuam ul omnino 4 2 asscquamur,
tule premi; perspicieudum mihi esse conslitui, quidnam tandem hominibus proposiium sit $erium vercaue bonum et honestum, quud tn hac viia cunficiani.
Porro nec Olympiodori dis>iitnlis hiierpielalio < sl
ul ftancu'sari!>iiseiu a-que Stculiis videatur; msi
forle aut nuslruiii Oiynipiodonis, aul bunc nostcr
iiuilalus s i t : qua de re alio loco disseiemiis.
((i8) Similia i>lini apud Mctliodimu in Symposi^
cOl
UA
ille nobis indulgcat, qui bonorum omnium ions est *, ;

Dcus, a quo c Oiunis donalio bona, et omne mu * ; .
, * , \ riv
inis perfecium
> illis dalur, qui spem in co suam
. ;
collocani : quo culpae omnis inununes facli, gra , tiam ita apud eum ineamus, u l ad regni coelcslis
: \ b&redilaiem vocaii, cum sauclis coeliiibus euui
* \
perpeluo cclebrcmus. Quippe ipsi omnis debetur

gloria et bouor et veneralio, Pairi et Ftlio et sancto
, \ ,,
Spiriiui nuiic ct seinper et in saecula saeculorum.
\ ~ ,
Amen (o9).
\, \ . '.
Jac. i,17.
s o
LIBER
SECUNDUS.
.
4 3 VERS. 4 - 9 . Magnificavi opus meum, adih- " , \
cavi milii domus, planlavi mihi vineas, feci mihi
, ,
horlos et pomaria, et plantavi in illis lignum omne ,
jruclus. Feci milii piscinas aquarum ad irrigandum , &)
ex eis taltum gnminum. Mercalut $um servos et an- , * -r j54acillas, el vernaculi fuerunt mihi; el quidem possessio . ,
armenti et uvium mtiUa fyit mihi super omnes, qui , fuerunl ante me in Jerusalem. Congregavi mihi etiam *arargentum, etiam aurum, el opes regum et provincia- kx\ Irenaei a?qualis ex bujus codice descnpuim re , \ \
liiffjerat. Clausula vero Erclesiae Smyrneitsis 00 , , \
. // e/, quod ad botium compa- mine ascripla b;cc esl: ^
rntiduin sic homini conducere possit, puichrcc vir- , , ,
gines, ui castimoma. JVam animam atque . '.
At ex quo Macedonius ba?resiarcbes delirare
vplime regi, eamque macula omni et labe tmmunem ac liberam esse, sola hoc facit et prcetial ca&ti-Q cocpil, et prav.im impiamque illani de Spiriiu n*
cio docirinam spargcre, i n s i t l i i ; rt*clamaulibus nbimonia. (Melbod. Allal. p. 258.)
que sanctis episcopis, in consuetudiiiem panl-iinn
(69) Claustilaruin luijusmodi usum iri Ecclesta
venil, 111 calbotica? profissionis inslar liliros quisvelusiissiintiin repenas, foimulam tameii baud
quc suos cl oraiiones bomiliasqiic Irimn divinarum
seiuper uiiaui. Aposioli neiupe ac prisci illi Paires,
personarum appellalione concluderol. Aihana>ii
qui proximi ab apostolis florucre, epislolas suas sc
fordiula esl : * \ * ^
caHeia acripta vix aliter, quam una Jesu Cluisli in :
vocalionc, qiium cuique propilium oplarenl, c.nnclu . ".'
dere solebanl. Kaio certe Patrem, rarins Spiriium
\ \
sanclum appellaruiil. Alque bujiisquidein scmel
-. tylaiilmii mtMilioiicm in lausula inluiit Paultis, in
rijlus lli?i'oso^yiiiiliiiiiis bac n l i t u r , *.
stHiiiida ^cilircl cpislola ad Corimbios : ler soluni
. * \
Ignal.us inartyr, iicinpe ad Ephesios scriljons, ad
, ' , / ;>
Sniyineuscs
ad Pbiladidpliicnses : el qui ejus
\ \ . \ ; :*;
Ac(a Hcripr-enml, scmel. INun jiiam vcro in pislolis
. '. ( . Calcli. }
suis ieht|Ui aposloli, niiiiquaiii iu scriplis sui^ PaGregorius Naziaiizcints sw oraiiouem 51 I - L I H I I I :
ties aBialis priui;c. uon Hainalas, Clomens, noii
, ',
Hermas, non Juslinus, non lren;uus, non caHe.ri
, ,
qui ea lenipnra altigeruiil. Naiu quod epislola Ec , ,'
clesi;e Siuynieiisis baue babcal claiisulaiii, "
D ,
[)
' . '.
. ', veio liasilius C;caricti>is hoiiiiiiam 30 : U a v j j
stci ioi is a'talis addiiaiiiciiliun b;vc siiul ab eo, qni
^,
opislolam descripsil, cui noinou 1*101110 fuii, m ipse
^ 11\ Vb ^
lcslaiur illts verbis :
.
, iiciupc e Socralis iie^cio
'. Jnm bi& hiiniios clau.ûlas pa>siui leges 9\m
cujiis exeinplari.qui ab eo descripserat, quod Caius
caeleros Paires, qui bos coiisecuii sunt.
1
^5
I N ECCLESIASTEN. rum
L I B . .
g(.g
ec
^ ^ r j j } / * . X r r ^ - a ^ d r & * f * A canlorcs et canlairice* eldelicia* /r/ioy^wrior

rumhominis,vini ministrutel minisiras. Magnificalut
^ * ,
tum et adjeci super omnes, qui fueruni anle me in
&-
,
Jerusalem : et quidem sapieutia mea a*titilmihi (70).
.

7
^ .
Laelilia3 nominc lanquam generali aniea usus,
universam hominis prosperiialem appellaiione i l U
,
designavil. Jam pcr parles separaiim singula, quae
V '
genus compleciilur, discriminando clare denonnnat
'
el periexit, ne jactantia quadain de se ipse men \ ,
l i r i , el nulla earum rerum, quae ad voluptaria om , \ \
nis generis studia perlinenl, experieniia cdoclus,
\
sermoiies rerum vacuos proferre vilealur. lllud

enim iis, qui ad libvum bunc legciiduni sc confe .
renl, oimiibus coniirmare vnh, se quidem in volu
plate qualibet atque desidia opipare sumpluoseque
, \
esse vcrsaliim, et cotporis cupidiiaiibus large ad , \ raodum indulsisse : at nibil indc coimnodi 4 4 sibi
\
partiim, nec illum in cxilu compendium oblalum :
,
ul landiu setatem suam in vanilate conlriverit,
; *
quandiii corpoiis voluptales cl desuliosam servi , ' lemque vitam amore el sludio dignani puiaril. Quo
; \
deitiquc ei posleris omnibus persuadeat, ut quod

ipse viiae gonus describit alque notal, lanquam mul
larwn ajiunmarum foulem, fuga odioque omnino
* \ dignuni arbitrenlur.

.
Sic enim pnesumptionem ille suam, quibus lem \
Q poribus prava voluptali adbaesil, viiamque suam iri
deliciis consuinpsii, quasi inepliaruni plenam car, ?
pit, exagiiat, inscclalur, ut veluli praeco aliquis
\ ,
vocalissimus aperlissime omnes admoiieat, ne
,
exemplnm ejus imitali, eadein illa formarum specie
, *
avido oculos pascant, aut iisdcm se corruplelarum
illecebris irroliri uuquam paliaiiliir. Oinnia enim,
, inquil, (anquam obequitando praBteieunt, aut fumi
.
inslar dilabuntur : qui non tam oculos corpoiis
, \, ,
mordeat, quam meniis lumina caligine obruat, ne
,
snspiciant scilicet, et iu divina? cbaritatis inconta,
minatam volupialem atque in virlulis bona aciem
, .
intendant. Hoc namque ille signiOcat, cum aii :
\
c Et quidem sapientia mea asiitil mibi. >
, \ ,
*
. >
D
Quod perinde est, ac si diceret : Caetera quaj ,
cunque
inibi ad voluplatem et soJaiium et oblecia, , \ , ,
tionem et luxum Tueruut, quae nempe el aediiicio ,
rum moles prxbebanl et consilac vinea? et boni ac
\
pomaria et piscinx aquarum, el servorum aique
, \
ancillarum examina (71) : greges 4 5
atque
, , \ , \
i l e m
(70) Apud L X X leges... '

.... \
', \ . \
-^
.
....
/71 \ scbolio edilionis Romana; priora illa
êrla ^ bis explicanlur,
,^ nempe milii exslruxi
Hagnifica* Ex iis porro eiiain Paradisi fucre, de
tynbus quasri solet, quid revcra ossent. Ac priinum
vocem ipsani externam esso, pulavii Pollux :

,
\ ,
. Paradisi aulem nomen
barbaricum videiur, ct comueludine in usu esse c&pisse apud Grmco$, quemadmodum alia Persarum
mulia. ld lamen Alherio io Hesycliio non anidei,
qui rem quidem a Persis, vocabulnm a Gai(isess
cxisiimat. Esi aulcm Hrsyibio
, : locus sciii-
^
808
807
S. G R K G O H l l A G R I C E N T I N I
armenta, ct auri argenii [uc ingetitcs accrvi; lum , \
cnnlorum et pincernaruiii ex ulroque geuere deli- \ ,
\ , appmm
ciae, roarium uiique fQminarumque, haec, iuquam,
\ , omnia cum praeterierint et evanuerint, una mihi
solaque superesl el relicta est consolatio, ea, quae \ , xa\
\
a Deo inibi data esl sapieniia : atque haec aniinum
, .
excilavii meum, ut corruplibilia et caduca rerum
obleclamenla damnarem ac deteslarer; eademque \
, \ ^
impulil, unam ut virttitis possessioncm respicerem,
, \
lianc oplarem, banc q i m e r e m , in bac una conse ., , snm
clando toiis viribus exeicerei (72).
\ .
Nam quse bumanae voluntatis sludio cminent, et
;, \ cupidis oblala ocuiis inagiia cum jttcunditate hau- , \ riunlur, ra quidem beare bomiues, el voluptales
, \ * ' 4
corpori afferre, visuque pulcberrima smsus per- ^ , \ ;
mulcere putantur; at omnia nou modo dilabunlur,
el frondium more decidunt, sed cliam amalores , ^ \ culloresque suos secum in perniciem raptos eo , \
deducunl, i i l penilus csse desinant. Qui enim con- , \
ditionis suae naluralisque facullalis iramilc 4 6 <* " .
ileciil, ipsa viiioruin inolescentium accessione et
' \ ?
socielate impetum quodaiumodo accipit, quo u l t i ^ \ , inum ad interitum feralur. Yeruin qui divinam sa- ; *
pientiain adjulricem el consiliariam babet, quando- , , ,
quidem slal ipsa et perpetuo iminota manet, v i r l u - . affojtibus, lanquam coluninis innixa scptem, imtnottim
\ , \ \
eum planeque inQexibilem servat, nec quera auxilio
,
E
cel irriguus $ive aquis abundans, ubi ambulalionet

$tnt. ltaque a nomen ductuin videtur, quod
idein, ac rigo, ul Suidae placel. A l Olympiodoro ad buuc locum
:; . Quare Paradisos dicere
cum Horalio possuuuis (1. i , od. 7). Uda mobilibus
poniaria rivis. Apud Persas lamen plus aliquid
fuisse videntur : Addit enim Hesycbius, \
, regn divenorium , sive ut
Diodorus Stculus ail,
, quo divertere
Persarum reges soliti. ( L i b . xvi.) ldcirco lalius ea
appellatio palere coepit, u l vivaria etiain el roborana signilicarel, loca scilicct septa, in quihus
fera; pascerentur : liacc enim esse aii Gellius, quos
Grxci appell <. (S. A, lib n c. 20.)
Ad caittores el caniaii ices quod allinei, pulcbrum
est, qnod adnolavii Bocbarlus (Hicroz. V. n , '
lib. v i , <. 13, n. b). Ilaee eiiim ejus verba : c Dicit
ncmpt^ Saloinun, se sibi coniparasse caniores el
cuniairices ei delicias filioru < nominis, id tsi, qiii D
i v c r r a m i l bomnitts
canlu el canlationibus. Nam ,TRtf esl pr
Ea vofe verisimile
esi, quasvis canliones, sed proprie
siguilicari ab iiivenirice stc dictas : id esl Sido
iuulicre apud Plioemces iiiagui nouiinis, de qna ve
titsltssiitiusJlle scriplor Saui bouialbon, '
f
rvnun
, '
. Ponlo autem iSido nala

6l, qun propier canoriv vocis pramluniiam hymnorum cautum prtma reperil. Neuipe ut Sapplw Saphicum carmeii Graci dixere, sic a Sido
lieuices sidolh vel siddulh appcllassc vcribiitiile csl.
Non obscure indical boc loco Gregorius no(tcr, se in eoruiu s^nleniia essc, qui baiuinoiiem
iioti ittodo resipuiise aliquaudo, sed eliam poslqiiain ad boiiain (Vugem rcdiissel, ea inenle ad l i bruin buitc sciiben.lum se contulisse censenl, ul
etimdem veluti poeiiitentiaB suae leslem posteris

relinqueret. Atque eodem pertinent qu infra babet 2, ubi damnari ab eo conlendit, nn aliorum,
sed suam ipstus vanilatem, qiiatu imprudenssecatus, experieniia demum non solum inuiilein <krcbeuderat, sed ab infausto etiam cxiiu inproaitdam cognoverai. Quse omnia Chrysostoroi^simuni verbis mire respondenl, qui a i l : \ ^
, W "
,
, \
, ] ,*}
,
, \ j
, \ , *

, \ -xv.w;
, \ .
,
,
*
. , OJVV
\ ^'
,
, '
.
Id esl : Etcnim el Solomon, cum cudncurum rtrum cupiditate tenerelur, magnas ea$eta<
mirandas putabat, multumque iti eis laborii et
citudinis insumebal, magnificas <edificando dom^
immensum coacervando aurum, cungregando cant*
rum choros, varia genera minisirorum mentvtlf*'
pince, qmvrendo amma' snoe voluplalem ab korM**
grutiu, eommquc [urmotorum specie, quantam cnpt\
dilas posceret, alque omnem, ul ita dicam, wtoiu
ulque obleciaiionti viam seciando. At tero j&e/fl'que inde se revcrsus, et quasi ex caliginota qtidw
abysio ad lumen verce supienlicc repicere tnirt*
tunc tublimem illam et c&lis digtwn emitti toani
Vauitas vaiiilaium, dicens, etoiuiiia vanitas. f^ J'
Oral. advcrsns eos, qni Synisoci. habebani, n. 1*)
Legceliaui, qu-c infra babct uosler 9.
0DU
s0
IN E C C L E S I A S T E N . - L I B . II*
810
; , -
\ , .
, '
,
, \

\
, \ \
' . ,
dignala suo est, hunc ad improba vanilalis facia

delabi unquam pathur (75;.
Ka) ,
ol , Xcr .

-
Ycks. 10, i l . Et omne, quod postulaveriint oculi

viei, non absluti ab eh : non prohibm cor meum ab
omni lcclltia; quia cor meum lcetatum est in omni
labore meo. Et hoc fuit porlio mea ex omni labore*
Et respexi ego ad omnia opera wea, quce feceruni
manus me(V, et in laborem, quo laboraveratn faciendo
Et ecce omnia vanitas et prostumplio spirilus; et noH
ett abnndantia sub sole (74).
Eiiimvero sapiens Ecclesiastes, laetiii nominibu*

sigillalim enuntialis, libens in irsdem eliamnum
iiMiioratur, et illud inculcal, minime se ab eorum,
quac enumeraxil, possessione frusiralum esse : scd
abunde omnia sibi praslo fuisse ad fruendum alque lanaiidum ; et quam inde voluptatem, si velif*
rapere quisque possit, ca se usqne ad delicias ob*
leciari poluissc. II onim proiinus subneclit :
0 .
f- .
,

, ,
.
,

.
Quse cum dicit, iilud urget aperlequc confirmat*
\ se res ipsa experientia explorasse, neque oculos
, ' ,
cohibuisse, ne blandis jocundisqae, quibus inhia*
xil bant, spectaculis fruerenlur, neque aniraum conli*
, \ ,
nuisse voluplariis a desideriis, quae per oculorum

scnsus immissa, usque ad ipsum se insinuant: quo
\ et a cxteris omnibus morlalibus veridicus ?l lide
* ' \
\ Q dignus babcatur, cum ait : Et ecce 4 7 omnia
, \ vanilas, et pra?sumplio spiritus; el non est abun-
; ' .
daniia sub sole.
- \
Quare eorum, qularite nos fucrunt, imcrprelum
, \ - quidam non bcne, opinor, exislimarunt ac pronun*
. liarunt, qua2 bic profert sapiens Eeclcsiastes, non
'^, * , eo perlinerc, ul seipsum danine!, sed ut vaniatem
'- ?*. \
tantuniinodo insectetur (75) qnod non iia csl. Nam
5 3tjJp*i ^ , ' vanitalem quidem manifesto objurgat ei carpit, at
, \ * ^
eam, quam ipse sccutus erat, quamque cxperientia
, \ - edoclus ab inuliliiatc atque ab infausto exitu i m t?j*av ' * \ ;
probaveral, oum et amatores denique suos in la . *
jiKOs interitus compcllat. Addit deiiule :
tov + D VERS. i 2 . Et respext eg*), ttt viderem $apieniiani

,
et errorem el stultitiam : qniaquis ett homo, qui i w
; gredietur post contilium ? et cutn hoc singula fece*r ;
ril (76) ?
piyopar
c
(") Columnw, qnas hic noster mcmorni, illa

, de quibus sermo esi in Proverbiis ( i x , 1):
H , \
6** Sapieniia (rdiftcaul tibi domum, et
(olumnce septem (irmamento suppusuil. I.aiimis ii^pres b.ibei, Excidil columuas seplem. ui Aquila
i STmniarluis , uosler vrro L \ X socul-s esi. Pnrro inierpieics iu il.a domo Eccl^siam,
colutnuit aplulos maxinn' agiiosciutl': quaik*
^''"'lalia qiii.iam siguilicala piil;n'Ci'iiiil.
Apud L X X b'gis... \ \ K \
.*iv. ... . i i iuo/Oraa
^'....
$!
PITROL.
G".. .
(7>) In codicis margine ascriptiim erat * At

nibil iu cani soiiteniiaiii invtnias apud Asceiam, in
iis sciliccl opvribus, quaj Suaresius et Allatius edidoir. Nam alia qtiftdam cjusdem Nili opusrula b liiare in bibbotlnTis, adnoium est. Nec veio i quei, iimn boc loco Nilus aereta, an alins quispiani
jehignciiir : cmii Allalii dialnba ilc JNilis (ad
calc. lom. I I ) clari viri boc nomine viginli niiniem i i u r , qiioruiii pleriquc in sciipioium i-e5ii lucuni
babtMil, quidam veio siue rontioversia Grecorio
itosiro auliquiores smit.
i,7fi) exttema verba apnd LXX ila se habrnt,
-JZ3. ad
Ntibilius, In HVO
;
*26
S. G R E G O R I I A G K I G E N T I N I
gft
Ad reruni copiam eamque magnilicentiam pro-

' ; /
gressus, qua summo sludio in vobjplalibus paran
dis exproinilur, cum in bis Ecclcsiastes nibil b c
\
niine, niliil aniino rationc pnvdito digniim invenis
\ , ,
s r t ; conlraque oninom vitam improbam ct pravis

in rcbus exactam ipso ab exordio el celcriler au ; , \ ;
iiigieiitem et ad intcriium feslinantem deprcben \ , Kal
di&sel, ilia proiiiintiavii: El respcxi cgo ad omnia
,
opeia niea, quas fecerunl uianus meas, el in hbo , \ ,
rein, quo laboraveram taciendo. ecce omnia va~
\ \
nilas et pra?suinplio spirilus; el non esl abundan- * \ 6 ,
lia sub sole, > (|uod lcviialc sua omne nequiibe ge
nus dispcrcat. Jam sobriam modcralamque sapien \
[\:v. viiam nunc confen, ejus scilicet, quani a Deo , ). awiw,
acccperat, ad priorem sanctae insiilutioiiis formam
\ | revocautis ; et ob bonitalis pranstantiam lanlum i n - ^ - \ i**resse discriminis rcperit cognoviique, quantum
* *\
ost inler sapienliam sivc prudenliam, et errorcm
, \
ipsum 4 9
stulliliain. Nam idcm utraque so .
naiit alquc designant : cum error mufabiliialem el
\ "
tiansitiini ad hoc el illud aperte significel, cujus \ />
modi profeclo sunl insipientiae proprielales, ul i l
lntl divjuarum Lillerarum uos doect oraciilum :
, ;'
Stiilms ut luna m u t a l t i r , > quo conversio ejus ad
; , > i
pcjora aberrantis itidicattir.
^ ' .
\ \ ,
Ilis igitur inler sc collalis comparalisquc, qiian * 9*
quani ejusmodi sunt, ut proptcr geueris diversila,
itMn componi vix possinl; cum illud ilidiceril, in
\ saplentia sive pruddilia maximam inrssc uiilnatein, errorem vero sive insipicnliam ciiin plane fu- Q , .,, \ ;*wu>
o p o v , \ wv lilem et inepliaruni plenuuu lu-m ad bcalam o \ ^ bamque vitam nibil oninino coiifeirc : qnasi in
).^ 4 *magiiam aninii- aegruudiwm addjictus, quo.l pleti . */
qua bominum flagiliosam pravainque viiain opia , "
biliorcm pntenl, iHa ob summam rci indiguiutem
; \ ^ Uusubjciil: t Quia quis esl bomo, qui ingreilletur post
, \
cunsilium? Velul si diccrct : Solus ille dignus
|, - exo
esl, ut homo appcltetur, el boniiiiuin in mnncro
\ babcalur, qui prius tanquam e spccula aliqua a l \3<
que edito sublimiquc loco renim naluram clarc ac
, \
dislincte conlcmplatus, quae cligmda sinl et qua>
\ * \ *
rclinquenda, qu: utilia el quae iniililia,qua3 saluton?
\ > * affeiani et qux ad interilum deducant, unus diju , 9 "
dical : iniloque consilio sic meliora praeopiat, ul ta
averselur, \\ solum utilitalis nibii babeul, , \
:.
sed etiam aelerna ad supplicia Iransmittunt.
, 6
Nara bomo bujusmodi, qui maiure vilain opii\ , \
mam ampleclalur alqne cognoscat, camque sequiori
, \ *
aiilcponens, praleritaquoque, sapienliae prudenlix
qtie oppertiino usus consilio, egreglo restilual per , (icialque; is, inquam, feiix ac revera beatus est :
( \ \ \
quippe qui studiuin bumn in eorum bonorum pos \
i,ehsione (ullocct impendalque, quse vera et mans , v e
S1
Eccli. xxvn, 12.

inqiii', libro pro esl , el ulrumque nihil videlur ad uniemiam facere, sed lantum respondere ar-
ticulo llebrceo. Tum in plcrisque libris script<nn

esse addit, quae iivm
aalis obscura : u l Gregoi iana lcclio cyele is pra3-
slel, senl niiamque absolvere videatur : velal S4

scripliuii *%>v\ : \ , ,;
esio, linesib illa puclicam sapiat licenliam. Ulymp.
I git : " ,
.
814
1 E C C L E S I A S T E N - L I B . II
813
, \ ^ - sura, non modo minquam evanescunt aut corrtim*
puntur, neque sectaturibus suis inlolerandos i m , , ' portanl crucialus, sed etiam immorialis iniamina; \ . 01 Ixque mercedis ei perpeiuorum gaudiorum spcin
faciunt. Nam caUeri quidem, qui hoc et illnd in^
; , , - consulte agunl, nec prudeniiae sapientiaBque consil.o
regunlur, assidue offendunt, in ea prolapsi, qiue
- , 4 fieri nefas esl : ac poeniientia quidem et cognilioue
; \
%\ , fxcilaii consiliura 4 9 niutant, sed temeritalis suaj
, supplere admissa non possunt, nisi animuin ita ba, beant paratum, ut poeniientiae tnedicinam non re - spuat, seque ad pristinum slalum emeinlalione rcvocari paiiatur. Quo pertinet illud sapienlissimi
^. ,
oraculi diciiim : t Mala res poeuitentia, quae emciv
.
dalionem exciudit (77). Jam vcro addit:

iv.
Kal ,
.
,

.
\,
.
\
\
, *
' \
, \
, \ , ,, ' \

% . "
*x?i ,
* , \
,
\ ,
,
|
, ,
VERS. 1 3 . El vidi ego quia abundanlia est

pieniice $uper slullitiam, $icut abundantia lucis super tenebra*.
Cum sapientiae opponat stultiliam, nianifesluiu
est eapientiam ab eo prudentiae ioco nsurpari.
Maxima enim prudentiae vis est, ut casterarum virtulura omnium regina videaiur : quam et sapiens
Ecclesiastes longe copia praesiare dicil, non secus
ac lucem pra tenebris. Quemadmodum cnim in
luce reclissime quisque de rebus judicat, vi qui
lapis est, lapidem esse vidct, qui panis, panein ,
in lenebris contra saepe decipitur, alia pro aliis
sibi videre visus : ila ct nos," ubi sapieniiae siv.*
prudetilise lux menii affulserii, minime in eoruni
judicio fallimur, quae Deo ptacent, el nobis ulilia
sunt. At vero cum prudentia sive sapieniia a Deo
tradiia excidimus, quasi vitae amissa face, jam rerum naiuram miniine digitosciinus, el tanquam
margarita atque gemmas, quae uempe virtutum
pulcbritudinem refenml, graveolenlem fimurn, a i que omnium pedibus irimm per vias cwnum, pco
catum scilicel eligimus.

*5^ ^ \
^\ , , \
** \ ;
*ri
\\ ,
y k \ ; \
? \ ,
^
;. \
^ \ \
** "^'-, ^
^ ,
Ecquis igitur homo invenictui* bac appellatione

diguus, qui tempore sibi ad deliberandum smitpio,
iisque perpensis, qua3 deceant, qii;eque prosini
consilium sequalur, et quae vera et jnsta suni, in
iis se exerceatr Hoc veio idem el Oseas propbei.i
in vaticinii sui fine velul auimi pendens cxpressii ;
ait enim : t Quis sapiens et intelliget ca? aul i
telligens ftl cognoscel ea ? propicTea rect vi;e D.mini, el justi ambulabunl in eis : impii vero i n l n mabuntur in ipsis (78). Cum enim perspicuuiu
nianifestumque sit el ex diciis 5 0
ex faci s,
exercilationes illas salulares esse, alque e comrario
vaniiatis studia ad perniciem compdlere; binc
probilalis pietaiisque cultores, qui plerosque bominiiin nieliora negligere, et pejorum possessioni
: t
l nde baec senteniia drsumpta sit, iuvc:iirc

} r t u i . Hausiam cpiidem Gregorius sarris c Bi
*'gmbcare vidriur, sed in exnnpb^ribus, qiix
e t
cxstanr. ntdlum vcsiigium osi.

(78) 0<C33 xiv, 1 0 ; al LXX babcnt pro
;...
815
S. G R E G O R I I A G R I G E N T l N i
6
inbiare videanl, quodam quasi stupore oppressi, , c Quis est bomo, exclainanl, qui iti/KMUciur posl
, , , \, I ;
consiiium ? e l : c Quis sapiiiiis, et inlclligei ea?
; ; \,
Atque bunc bomincm, quod ea in se uno com- ; > ; ;
plrxus sit, quaj bealitudiuis propria sunt, bealum
.

d<naniinal. Addil deinde Ecclesiaslcs :
fv.
VERS. 1 . Supientis ocuti capite ejus : et ttnltus
in tencbris ambulal (79).
Sapieniia modo stulliiiae opposita, el pruderitla,
uli jam dixiinus, eo nomine designata, utramque
inicr se comparavil. Quanquam prudenliae ea cum
sit excellrnlia alque bonilas, quacum institiii com- ^
puraiio nulia possit, nostia quoqtic opinio est, non
lam comparalionem banc esse, quam rcrum disjunciissiinarum opposilioiieni : qucmadinodiim lux
eliain el tenebrae magno uiique discrimine opponuntur. Nam cum nil, qualis sil lucis copia prse
lembris, talem esse in sapienlia praeslanliam supra
slultiliam, ita rem enuniiavil, m non alleram cum
akera conferrel, sed suinmam ulriusque opposU
tionem deuioiislrarel (80). Eiiiinveio bis prolatis,
eos jam aggredilnr, qui nomen inde diicinit, a sapiculia sapienlem, a sUillitia stulttim, palainqtie
conlcndil, saptenti quideiu Oculos in capiit: es>c, at
stullum et oculis el omni videndi facultalt ila caQ
rere, u l perpcluis in tenebris \ rselur, in iis nempe, quae a peccalo suut.
cur tandem boc ille prof , ct quasi cognilioue dignum proponil? cum omncs bomines ip>aque animanlia, quas bominis causa sum condiia,
uciiloiuiii aciein in capile pne se (erant. Nam de
quinqut; 5 1 '
sensibus," qui a rerum oranium
auctore aiiiiiianlibus iribuli suul, qnaiuor nianifeslo caput oslcntat, visum nempe el aiidilum et
oHacium et gusiuin, u l neruo iguoral. Quod igilur
uinues a*que bciunU quid, iuquam, Ecdesiasles
quasi pixcipuuiii aliquid ac peregrinum proponii?
Vci ain plane liqnel, potioies ralionalis imelligentisque animi bominis potenlias ab eo esse oculos
f*apienlis appellatos ; quippe bi sunt, qui naluram
cujusque rei dispiciiinl alque iiiluetitur. Nec vero ^
eos liabel slullus, qtii prndeniiai volunlaria privaiione amisil. Iiaque nec meniem acriler inlendens, ad eoriiin, quae eubjecta suiH, eognitionem,
aut ad coruin, quae edoctus fuit, intcliigentiam adliibet; et nulla raiiociuandi verique inveniendi
exerciiaiione excujius, ipsam inlelligendi faculialem quo pacio exprumal, non lenet (81).
i l , s
(7.0) LXX habcnl, \

: . . .
(80) (iregorio Neocaesariensi astipulari videlur,
picsse, u l solel, locutus, seiilenliam eamdcm
\ v i bis conrlusit porpaucis : ait enim :
, ". , . Id esl,
Prudeaiia enim et demenlia magno iutervallo dis
puicta ti/i/, nec minus inier ulramgue e$l discrimi-
*
6$ atol

.
\ ,
,
, \ .
\
, ,
\ . ,
,
,
,
. * th

, ,
, \ ti\
^
, ' \
, .
\
; ^ xe^ti
, \ <^
.
{
,
\
\ ,
. " , ;
\ , "
ip xw
, \ . , \
'
; l/xtt
,
\ ;
,
\
,
\ .
10
iifs, quam inter diem el noclem. (ln Metaph. Eccl.)

(81) Nibil ab bis discrepat l i a s i l i i Neoca^sarieasis
inlerprcialio, cui sapientis oculi sunl ^
\ , sivcprovidenlia circumspectioque occulta sapientis. (Hoiuil.
in ps. xxxiii.) A l CbrysosloiMus tle sludio polius
reruni coelestium, quo sapi^ns flagrul, accipcre
maluil : sic enim dicium e x p l i o a l : ,
, \ , \ *
317
I N ECCLESIASTEN. L i B . I I .
818
0 \ Quarceffatum hoc,i Sapicntis oculi in capiteejus.
, ,
tanquain paradoxum aliquod sapiens Ecclesiasles
, >
expressk aptavhque, oculos scilicei inemis sig i , ,
Qcans, uti supcrius diximus, quos non solum cae5 - tera animautia ralionis expertia, sed plerique eliam
, * * , ^ bemiuum non habent, cum in viae imeriius per , \ ^
tracti, ullro tpsi claudant : al uni sine dubio i i
.
habent sapicnles, quibus data divinilus sapienlia
, ' est, cujus ope naturalem prudentiam ill*sam ser . \ vaverunt; bac ipsa de causa sapienles minctipali,
* \, quod aevura suum sapienter ageules, nusquara in
, \
vitae curriculo impinganl. Quo periinent quae de
hujusmodi hominibus dixil Dominus : t Omnis, qui
, 4
male agit, odit lucem, el uon vexiit ad locem, u l
, .
nou arguantur opera ejus : qui aniem facit v a i l a , lem, venil ad lucem, ul manifestenlur opera ejus,
, quia iu Deo sunl facla . i E r g o lales oculus qui
.
babct, puros oenipe alque ab omni cupiditaium
,
lippiiudine immunes. is vastuin Utud et ingens
\
vitae pelagus placide enavigat : nou v i l x commodis
, \
et rerum prosperilale, non 52 populi favore aui
\
bonoribus aul gloria elatus sibi proximos despicil;
\ \ \ calamilates idem, inopiam, oblrectaliones, con , \
vicia, nequiliam boiniitiim forti animo sustinei,
\ nec ad ea se adduci palitur, quae Deo displicent:
\
sibi nempe perpettio conslans, el seque advcrsaruui
, re'um evcnlibus par; quippe qui menlis oculos in
*
sule gloriae semper delixos babeat, et radios iude
\ \
bauriat, quibus sapientis viia illuslratur, sapienler ,
que riirigilur.
, \ .
! \ ' C
Uod si quis eflalum boc iu aliam aenlentiaiu,
, , '>
quaf elegaiuior videalur, accipere volueril, non i *
.
a veriiaie abcrraverit. Cum enini , ul magnue
\ ,
AposKdus docuil , Cbrislus Deus ncsier caput
', * \
Ecrb-sias sil. si quis et meiuis et rorpris oculo*
\
iu eum semper babcal inlentos, quilws ab eo vilas
* normain el auxilium el conseivaiionem reqiiiral;

mundana is pericula ct dolosas diaboli arles eludit,
\ el offendicula alquc inipedimeiita buinana? viiae
, \ \
despioatui babel, tanquam siabili solblaque an \ ^ cbora iirn.atus, ancbora ulique ebariialis et spci
, *
ei fidei erga capul suum (82). At vero slnllus iu

teucbras detrusus iucredulitalis su:f, cum ad verant
\ .
muadi lucem el ad jusiiiiije .-olein oculos, quibu*
20.
Ep!es. , 25.
: Id est, liberatus est (sapiene) D ,

. Id esl : Sin autem objectnntm rerum vaab omnibus infimi$ rebus, per caUum vagatur, et
nitate cognita {vis animi) suniuteril oculos ad caput
contemplatur sublimia. (Expos. in ps. cxx, 1.)
suum, quod enl Chrislus. sicut intfrpretatur Puulns,
(82) Haec nost*r a Ny>seno mutitatiis vidcinr;
beaii&xima ob acrem oculorum aciem cemendn fueril,
U enim ille : ( )
f'M ibi oculos habeal, ubi mali non e$t obscuriins
,
Mngnus ille Panlus, et $i qui sunt atii. ticut HU
^ , \ , mngni, oculos habebant in capile, habeu que owves,
^ ,
qui vivunt el movenlur et siwt in Christo. Quemad*3., ^ ,
ntodum nempe fieri uon potesl, ui i, flni tn /ucf i r r ^ . ,
sentr, vident tenebran; iia non poiest fieri ut qui
^ \ ' ,
ocutnm in Christo habet. enmdem in rem ullutn
"^ , \
nam defigat. {Hom. 5 in Eccl.)
^ ^ \ .
,
%
89
S. G i l E G O R I I
AGRIGENTINI
respiciai, non babeal, neque in bonorum ac divi- ,

tiarum laeiiiia aul in magnificentia el dominaiione,
xa\
neqae iu illis, qtise conlraria his sunt, utiliter ee ,

gerit : imo in ulraque conditione aeslu ferlur,
,
obruenlium lluctuum procellis el tempeslalibus in
* * abyssum actus errorum et flagiliorum. Atque hac
\ \
de causa sapiens Ecclesiasles subjecii prolinus :
\ \
. ' *
.
5 3 VERS. 1 5 . cognovi etiam ego, quia eventus
,
unus omnibus eveniet ; et dixi ego in corde meo:

ifi
Sicut evenlus stulti, ila et mihi eveniet : el ui quid
^*
wd
sapiens factus sum ego? iunc abundanter locutus *tim

in corde meo; guoniam stultus ex abundanlia /o- ; ;

quilur : quia hoc item vanitas (83).
* ' ~ ' '
*
'
' ' *
- /

*al

,
Descriptis definiiisque sapientis oculis, ei l a n u

buic ad potioruin delecium cognilione atiributa,
, \
, ,
quani.i lucrs prae tenebris praestantia est; jam fore

prxvtdii, ut quaesiiones exorirentur repugrianlitim,
\ \ , !<
qui rogarent, quonam modo lieri possit, uli lux
niflior e>l lenebris, ita slulto meliorem esse sa- , ,
\ >,,
piiiiteiu , cum tamen qui slullo eventus accidunt,
' -
iidem sapicntem eliam intercipiant? Videraus enim,
;
que.i admodum stullum, sic el sapientem suecumbere morbis aiquc inopiae, ac sa3pe vei necessariis , \
\ \
carcrc, ei ab extraneis spoliari, et eaeieras hujus
\ \
v i t * vicissiiudines subire. Quidni igilur quos ea>
J
<lcm in vila aggressioncs premunt,
eaedemque C .
/^;, \ \ ti\
, \
, \
\ , * ,
\ , \ \
; \
. ,

,
;

\ ^^
plane amimnae ac necessilales uudique urgenl,

eadcm eos nuraero habuisii, nec de bis cuni ageivs, parcm utrique laudero aut vituperationem es
impariitus? Imo vero, quanlum rerum maxime
inter se pugnantium, lucis scilicet ac lenebrarum
cst, lantum sapieniis et slulti discrimen esscdictilasli? Nam cadem certe ulrique conlingunl: atque
a lco quo paclo detnonstras, sapientis, cum slulto
tomparalur, in rerum nieliorum praesumplione
eauidem csse prsesiantiam, aique cam, quam prse
loinbris in hice csse slatuisli? Ilac igiiur de causa
sapi-ns Eeclesiastes, lanquam providentissimus
ali.juis mcdicus, anleveriit, ei bis, qui aegris sunt
sensibiis, el cogilalione verbisque impudcnlius efleruiilur, salubre propinat poculum ; ail cnini : Et D
cognovi eliam, quia evenlus unus bis oimiibus
cvenicl; el dixi iu corde meo: Sicut cvcntus slulti,
iia el mibi evcnict: ei ut quid sapiens factus sum
ogo? Quibus veibis in se ipso plerosque bominum
dcscribit, qui minjmc 5 4 <l
sapientis quxque
slnlti verba el facia sint, disiiuguunt, el de ulroque ex iis lantum judicant, q u exirinsecus nobis
et praeler voluiilaictu conlinguni.
ux
(85) Verum ex bis *qa?dam apud LXX ordine

vaiianl, qua3dam ilcsmit: sic enitn Vulgala se liabent : ,
; . \ !:
'; ^ .
;

, & .
\ \
\
, <
\ ? ;
, '
\ ^
, .;
* \
\ .
, ; ,
, *
:.
821
IX ECCLESl\STEN. -
\ '

$, * . ^^ \
;"-. , ,
*, , , ^, \ , \
/ , \
\ \
,
; \ \ .
,
\
, \ >,
\
\ .
\ , '
, \ ,
\ \
8:e^piac \
,
\ > \ ' \ :.
LIB-II.
22
Nam prndens quidem eapiensque ex iis, qn;v in

potesiate noslra sita stint, pra?slanlissima quaeque
et ulilia el salubria praeoptal, sibique ad agendutn
comparal; cxtera, quae bis adversantur, procul a
vita sua eliminat atque depellil. Verilatcm niinirum
ampleclitur, justitiam, mansueludinem, clementiam, comilaiem, misericordiain, cbaritalem erga
proximos, cauerarutu virtulum sericm : maximc
vero sinceram crga Deiim el Dominum condhorem
suum fidem flnnamquc spem antefert atque tuetur:
queeque opposilarum rerum curae occupalioncsque
sunl, eas fuga odioquc dignas exislimat. At vero
stultus, quaecunque sapicns fngieuda odioquc babenda ccnsel, prffposlere omnia el contra pru(kntiai sapienlixque ralioues cligonda sibi piae ca>
leris arbitralur, iu bis *e exeicel, bis gcrvilem in
modum operam n a v a i : quae sapiens satubiia sibi
atque utilia vel deleclus causa vol eccupaiionis i n venit, ea aversalur ac fugit. in bis sapicns
ac slulius se produnt, non si bene valeanl aut
morbo lenlenlur, non si divitcs siul aul pauperes,
vcl parias opcs amiltanl: non si cacieris btimanx
piosperilatis et opulenli bonis poliantur, aul e
conlrarto calamitales, r u m n a s , reliqua vilae pericula sic effugianl, nibil sensisse, uibit snccubuUse videantur.
* , *
, , :<- ^

. ; ,
xa\ , \
, \ \ , \
\ \
, \ \
3:$, \ ,
% \
\ ,

:, \
x^. , \
.
Nam IKUC, i i l alia, qnsp in poteslale noslra i n i niine sunl, quanluin concessa vivcntibus inaiqnalilas palitur, utriqiie sa?pe conlingiint aequaliier :
ctsijisdeni in eventis baud eodem modo uterque
se gerii. Nam sapiens bonam valetudinem et a,!versain, divitias ei paupertaiem, honorem c l ignominiam, gloriam et hifamiam, lum incursioues,
vaslationes, rapinas extraneoruro, el bostiks i m pelus, incendia, lorraa motus, nec minus pcccala
tranquiltaque viUe lempora ila duce sapientia pru(lenliaqtic complcciitur, ut mclior ipse Hat, el frucluin aliqueni capiat utiliiatis : cuin el Deo, quicunque sii rcrum siatus, gralias agai sapicnler
oinnia el ulililer gubcrnauti, et aTiversa ac irislia
sic ferat, u l cerlaminis coronam 55 patienlia adipiscatur. Neque enini vel in evemis eorum, quae
valde la;la el poliora videnlur, supra modiim ela-
\ / , \^ D
, \
'^ \ , \
.
. . ,

& \
.
lus, laetilia3 nimium indiilgcl, aiiinuiuique remitiit;

vel ingruentium curaruni ct molestiarum nioli
succumbil oppressus, ct priucipanlem animum ad
ignobilcs e?gbaliones converti paiilur. A l stullus
contra, cui prudenliae scicnlia ad dijudicanduni
deest, qiiaecunc|ue illi continganl bujusmodi, dolores augcl, plurimasqiie ipsc sibi agritudinis n r c i i l causas, impolcmia?, malediclioni, desperalioni
obnoxius.
\ ' \
^ ' '
* \
* \ '

Qnomodo igilur, sive ea spectes, qna3 nosfra in

poleslate sunl. sive ea, quae exirinsecus obvciiiunt,
non tibi in potiorum slu.lio sapiens prudensque
longe slullo prastare videauir, qui et hi bis, qua;
a nobis pciulcnt, cl in reliquis umnibus improbe
823
S. GREGORJI A G R I G E N T l N i
824
affeclus, in pcccati caligine insanil? Euunvcro sa- ;;

pieos Ecclesiasles, qno inalurius ratiocinalioues
.
oorum sermonesque iubiberel aique refellerel,

quos, ut ipse in semel cxpressit, talia opiiiaturos
\ \
videbal, verba illa usurpantes : El dixi ego in
, ,
corde meo: Sicui evenlus slulii iia et mibi cvenict:
\ \ ;
el qnid sapiens factus gum ego ? > simul ut
, aperle o&tenderet, se contra fas ac lemere locu, * c
tum, adjecit prolinus : < Tunc abundanler loculus
. , ; ( h
eum ego in corde meo. Tunc, i u q u i i ; quando , ) \ ,
nain? Eo nempe lcmpore, quo tales in cogilaliones
\ %\ .
devenit, intcriori sermone superflua, vana, a ve
vilate aliena secum ipse meditatus atque locutus.
, c
E l quo hujusraodi cogilaliones insigniqs noiaret,
.
subjecit statim : < Quoniam slullus ex abundanlia
loquitur; et hoc ilem vanilas (84). >

Si ergo stultum esse promitiltat, qui lalia animo
, \
volvat, et vauitatero vocal 56 lenierariuui isium
, , coghalaram rerum molum, liquei jam, co baec
\ \
animo ab eo prolaia, ut vulgares iilas et insanas
^ . plerorumque boininum aliercaiiones compesccret.

Inlerprelationem vero noslram iis etiam, qua?
> .
proxime sequumur, conlirmat, cum dicat;
VU.
" )
,
' .
nientibus, omnia oblivio operuit: et quomodo mo
;
rieiur sapiens cum stullo (85) ?
\ ^,'
Hscc eiijm in verbis seulcnlia latet: Btne appo- Q
c ,
iteque dixi : Quoniam slultus ex abundaulia
\ biquitur, ei hoc ilem vanitas; > temere cnim om '
nino atque insipienler in ejusmodi cogilationes
\ , ^
abil, falsas ei absurdas, ut unum eumdemque essc
\ . \ 7
fciatual sapiemis ot slulli evenlum. Sapieiuis sane
\
memoria cum apud sequales jure quodain virlulis
, '
boaoruoique sludiorum proprio immorialis esl,
lum vero aelernam apud posleros nominis clari- , \ .
talem babel. Nam < Mcinoria jusli cum laudibus, > ' , > 9 , *
*
sapjentissimi praculi diclum esl (86); ut illud al , ' *
lerum : c Jusli in selcrnum vivunl, el in Domino
c Ixrat *
merces eorum ; > iieni illud : c memoria
\ , t \ , *
arterna erit justus ; et boc qnoque : c Gloria et
*
divilice in domo ejus, cl justiiia ejus manet in
\ , , ,*
sxcqlum saeculi ; ilem boc : t Dispersii, dedil
VERS. 46. Quia est
fitulto in (Blernum,
eo
memoria
quod jam,
sapienlis
cum
diebus supervc-
1 6
paupcribus, justitia ejus manel in sseculum * .

* Sap. , 16.
Psal. cxi , 7.
D . >
" ibid. 5.
(8i) Mulla muhis in locis ab Ecctesiasie proferri

ex persona bominum perdiiorum, qui uibil de l u lura vila laboranl, apposile admodnm oi ntaguns
Gregorius adnoiavit: cujusverba scmel ascripsisso
baud inutile fuerit : c Hic igilur liber idcirco, i n quit, Concionalor dicitur, quia Salomou in eo qti.-tsi
tumulluantis turbae suscepii sensum, ul ea p<i inquisitionem dical, qua; fortasse per lcnlalionem
Iroperita mens semial. Nam quol scritenlias qtiasi
per inquisitionem movel, quasi l o l in sc pcrsonas
diversorum suscipil. Sed coucionator verax velul
exlensa manu onuiium lumuittis sedat, eosque ad
unam sentenliam revocal, ciiin in cjusdem libri
lermmo a i ( : Finem luquendi omncs pariier audia-
, T
ibid. 9.
mu$ : Deum time, el mandala ejm observa, hoc ttl

enim omnis hemo. 8i enim i n libro eodem pcr loctiliononi suam muliorum personas non suscep<*rar,
cur ad audiendnm loquendi fincm secum panier
omnes adnionebal? Qui igilur in finc libri diai.
Omnes pariler audiamus, ipse tibi leslis est, q"
in se niuUoriim personas suscipiens, quasi 5ows
loculus non est. (Dial. lib. i v , c. i . )
(85) Leges apud L X X . ^

(86) Prov. c. , h. 7. Apud L X X scriplum csi
ad lib. i , 6 ann-Uvimus, "
;4.
,a
85
I \ ECCLESIASTEX. -
L I B . IT.
82
\ Jam vcro de sltilto audi rursus, quid dical Pro , \ , \

pliota : El adliuc nindieuin, el non epil pecculor,
>, ,
et inquires locum ejus, cl 11011 invenies (87). El
\ , c ileruin : Vidi iiupium superexaliaium ei tlevapr/ov \
tuni sicul cedros L i b a n i ; ei transivi, ei eccc non
, \ ,
cral : ei qiisesivj ipsum, et non invenlus esl locus
\ , vjiis * . Et rnrsum : Periit memoria cjus c 11111
- '
soniiu; el Dominus in aeiernum m a n e t . Ctuiv
,
igilur lanfum eese discrimeu cognoveril saptonieiii
'
inler ei stulliiin, lioc sapicns Ecelesiasles con,
leiuiil, memoriam sapientis nimime cum slulii mc. c , , moria sociari : c Eo quod, inquil, jam 57 di^bns
snpervcnienlibus oblivio omnia opertiit, > hiulti
, \
scilicct; itaque adjecit : c Et quomodo n i o r i r i u r
\
sapiens cuin slullo? > Quomodo, inquil, moriciur.
; > , id est, quomodo ignorabilur bapiens, sicul sliilms,
\ , quasi, nou secus ac siulluin, uulla euin qu u]uo
* \ ,
nicmoria, nulla nominis fama sequcrelur? Nani
.
sapiens quidein, quemadmodum sacra? babenl L i l , ,
terai : f memoria selerna cst; quoniani sunt
rcliquiaB bomini pacilico; reliquia? vero impio \, rum exierminabuiUi>r, > uli Propbela dcinui *
liavit . El iteruin : c Quia cognoscit Doi.niiius
, ; . \
viara jusloium; el via impioruni p e t i b i t . 1 P10, "
boruin quippe boniinum facla &*ieniae Dei eo^ni .
lioni discrte assignat, improboruin conlra ci llagi
tiosorum destinal niorti.
, \
,9
4 0
4l
.
>
Ergo amplitudinem alque immOFlalem gloiiam
, ^ sapieuii futuram esse testalus, stullo autem morlis
nomine , quantum ad memoria?. allinet dccus,
, ,
interiium et excessum ; pergil proscribere slullos ,
~ ^^
, \ \ vilamque eorum depingens, odio cl fuga dignan
\ oslendere; ait enim :
\
.

,
YERS. 47-19. odivi vitam, (38) quia malum
super me opus, quod factum esl $ub sole : quia omuia
*
vanitas et prcesumplio spirilm. odivi ego omnem

. )
laborem meum, quem ego iaboro sub sole : quia di7., '
miU0 illum fiomiui, qui factus potl me. Et quis novit,

' '
utrum sapiens fuerit, an stnltus ? et an poiestaiem
6 ; habuerit in omni labore meo, quo laboravi; alqua
, ,
sapiens faclut sum sub sole ? eiiam hoc vant

;
ta$ (89).
.
1
Plcrosque homimim hic quoque, dicia ilerang,

describit.i Maliim cuim, inquit, super me optis,
/ . c *
quod faclum csi sub sole : q u non eo portini:nt
\
ut opus a Deo con.litum, sed ut improba slulti f^cla
,
rodarguat, quiciinqwe uiiivcrsam 5 8 q u a m sol

* a m b i l , terfani babilat : quippe qui neque volunla%
* Psal. xxxvi , 55
* Peal. ix, 7.
Psal. xxxvi . 38.
(87) Psal. xxxvii, 10. L X X babenl

....
(88) tllud ante ab Aquila est, qui
P^riicnlam Hebraicam
nolam arcusaiivi rasus
designare ac reddcic sulebal: lnec, quanquam
^rigoiifs aslerisco , (|iio(ies ocenrrerei, inli<:avc**l scduscralquc, lamen ia conimuuein quoquc
4 1
Psal. 1, 0.
edilion^m 0' ideuliiem hrepsii. Verum quia

vacat oinnino, nec soiilenliani juvat aul augel,
recle, opiuor, in irauslaiiouo oaiiiliiur : ul Hieroiivmo etiam placuii.
'(89; Apud b*gcs... "Ov
.... ilem . , ct
, cl \ ...
827
S. G R E G O R I I
AGRIGENTINI
1.3 arbilrio neque nalurs moiibus ad recla tatioiiis

pr tscripia usus, temere imprudenlerque pcjora melioribus mutat, el quas ad pcrnicicro coinpellunt,
s?luiarilms anlepoiiit. Nam bujiumodi bominibus
llonum ulique fuisset, si nec geniti oinnino esschi, quemadmodum Domiiiiig in Evangeliis loculiis e s l ; illis ncnipe, qui iu banc vitam iugressi,
vilam mortc delestabiliorem vixerunt, quae illos
pst tempus in inorbm amandarel , cui milla
onitfnio allatura sit fmcra aetas. Propterea stullorui;) rcs omnes vamlas el praesumptio spirilus sunt,
si\e volunlaria auimi lemeritas atque impetaa,
in perpelua supplicia aguntur: cum autem dicat:
c Et odivi ego omnein laborem, quem ego laboro
b"C sub sole : quia dimillo illum bomini, qui fiel
posi me, el quis novit , utrum sapiens fueril, an
s i u l u s ? eos quoque perstriogil, qui sapientes
quid^ra videjitur , ai cum periioxeriut vilae cursum rsse quain brevissimum, el magnam simul
lioiiMtium partcut viiiis adbaerescere, opes tamen,
quas iiiercaturis sive agrnmm cullionc anl via et
solci lia sibi pepererc, iu lcnuiorum el pauperum
cominoJa miniinc diblribunni: studiumque in eo
suum cultocanl, ul divilias ad exiremum vilae diem
ipsanique moitein servalas ac cusloditas aliis deniqiif boininibus, sive velinlsive nolint, iraiisniiUani,
iwc pniilciiur eas nec sapienter adininisiraturis :
quibus iutcgruin quidem e r i t , de iis , quae nacli
fuei i i . t , inaiiima alque animala in egentiuni alqiio
hiopuin sulisidium erogare, et ex libero bumani
c. nsilii judiciique arbitrio Ihe&auros in coelestem
paiiiatn prsemiitere; illud lamen coruinget , ul el
vi ar. lyraunide diviliarum in serviluiem ipsi redigautar, ct nullam iidem largiendo miserendoque
uiililatem iis afferant, in quorum opes et copias
aucceaseriint (90).
4 1
% 1
*K
? ?,
\ ,
\ ; , \ . ;
c , ,

>
,
\ :h
. \ ,

; * , \ ! ' ,
;:
* :
' * \ , ^
, ; \ , \
, \ .* \

* , ,
\
\ ,
\ ; \ , \
\ ;
\ \
, \ , \
'
\ , \
\
; ,
.
Mallb. xxvi, 2 i .
(%) Parum baec, opinor, Galvinianis arrideant.

V >rte enim constamem catbolicae Ecclesias sen- \ ttnliam deeigtial docenlis, vivenlium recte factis , * , w
defunctorum aniiuas allevari. Quod tainen Paires . W
alii jam conflrmam, Cbrysoslomus in primis, cujus esl : Possumus , certe possumus , si velimut, ejw
supplicium levius . Si prece$ frequenter pro
lile polissimum insignis esi locus, ubi ralionem tra
ciit, qua defuncto, qui crimina sua vivens non ex- D illo fundamus, $i quid ex mi$ericordia largiamur:
|;iavcril,opiiulari fas sil : , , inquil, eliamsi sit ille dignus, nos Deus exoralu$ audiil.
Si propter Paulum alios servavit, el propter alht
,
parcii, cur non id ipsum faciet ? ex illius pecuniit,

ex ttiis, unde volueris juvaio inslilla otenm, iwo
aquam. Non poiesl elcemo$yna$ propria$ eaVniw^
aaltem cognalorum exliibeat: non potest *e(aclusatlem pro se facla*. Sic cum fiducia ipsum tunc dt; , ,
, , precabitur uxor preiium redemptionis pro illo depo*
uens. Quo pluribus fuii peccatii obnoxiu$, eo my*
. ;
opuii habet eleemosyna; nec propler hoc tanlum* tfd
. ' ; . ^(5 quia non parem nunc vim habet, imo mulio miorm>
Non par enim res esl ipsum queedam facen, ei aliv*
,
. " pro ipso. Cnm igiiur tninor sii, per copiam (aciamni
, illam majorem. Ne circa monumenla, ne circa *ep*'cralia operam imumamus; pairocinare ridnii,
; , *
srpulcrale officium est maximum : Dic nomen, om*t*
, '
illasjuue prn ipso preces el snpplicaliones peragat*
CJOV, ^ , \ .
hoc Dmni placabit, etiamsi nonper illum, ai prt^'
, *
iltum alin> hit aucior cleemosijiice. ( l n A i l . Ap ' . \ , \
21, n. o.j
. *
y
,lu
829
I\
ECCLESIASTEN. - - L I B . I I .
3.' : >
\,
, ? \ ,
; ,
, \
",
& ,
; , ;
,
; .
,
, ,

xal ,
.
\
830
59 Nitiiiriiin et lioc vanitas osl : sive euim sluU

lus s i i , sive sapiens videaiur esse, qui pecuniam
recoiitlit iwgleclisque egenis, eam inimicis, ut plcruinque fit, atque adversariis reservat; siullus revera ac demens invenlus est: qni el merilo Deum
audiet sibi inclamatilem : f Stulle, bac nocte animam luam repelunl a te; qua3 aulem parassi, cuj u s e r u p i ? Nam illud, Cujus erunl? diviliarum et
dominalus, quod saepe coiHingit, translationcm ad
inimicos designal; itaque el David propbeta d i c i l :
c Thesauros paral, nec cognoscil, cui eos sil congrcgalurus, idem cum Ecclesiasie affirmans, quas
nempe is opes labore raulto el sudore, atque coittentione et angoribus et curis cumulaveiit, ad i n i inicos eas el adversarios esse perventiiras , ?it illi
bujus laboribus perfruantur. Idcirco Ecclesiasles
ad bujusmodi bominum condcmnationem repre
bensionemque adjecit:
IX.
Kai
V E R S . 2 0 , 2 1 . convenus sum ego, ut renunCw
, , rem cordi meo in omni labore, quo laboravi sub sote,
Cn , quia est homo , quia labor ejus in sapientia et in coy.al , gniiioue el in virtule ; homo, qui non laboravit in
lr ovx , eo, dabit illi partem suam (91).
UutOV.
Condilione perpensa rerum carum, quae ab bo \

minibus gcruntur, quaeque 6 0 inbouestis, sa*pe
, \
, \ Q et boneslis conlingunt , tum considerala cum aninio suo cognilaque bonorum, qure nullo ordine atit
zal ' delcctu fit, iransmissione ad alios, qui auri aniore
i n s a n i , qui sordidi sunt, vel eliam pudore nullo
, \ \ prxdili , corporisque cupidilalibus jamdiu de
d i t i ; praeclarum in se ipso exemplum posteris
,
proponit mulalionis conversionisque ad meliora
^
optima3 plane alque ulilissimae : qtio caeteri <|iioque
* \
omnes ex imitatione ejus temeritatera suam nequi^; \
liamque perosi, inde, quo pejora SLXiatitcs prolapsi
\ , spnt, pedem sic referant, ut veierem viiae suae pro<-{ ,
pensionem in melius refleclant. A i l eniin : t Et
xal
couversus sum ego, ut renuuliarcm cordi meo
' \<* c iu omni labore, quo laboravi sub soic, quia eat
" \ \ , bomo, quia labor ejus in sapieutia et in coguiiioue
, ^ ,
\ \ , \ D et virtule; et homo qui non laboravil in eo, dabit
illi parlem suani. > Ex animo, inquit, ac iibcns
a/, ,
volensque in eam deliberaltoncm v c n i , ut diviiiis,
, '
quas labore miillo cl molesiia ci coiiieniioue et cura
, , \
comparalas babcbam, uuivcrsis valedicereni , eas 4 \ \ \
que in egenliuin opera dislribulas profundcre;n.
\ Qiiain obcausam? Quia omnis, i n q u i l , bouio, qui
. ' ; "
operam suam niagnis in opibus cougerendis po, , \
ncre niaiuit, quam admirandus fleri vel sapienliiE
,
magniludine, summaque sublimium inlclligeiilia ac
***,
divinarum bumatiaruinque rerum ognilione, vtd
,
bellica virtute ac rurtiludiiie conira exlrancos cor , \
poris advcruarios, vel polius centra impelum domi//. ,
(91) Apud LXX logcs,
xa?:iv ... infcrius \ero, , >
:.
.
Oiymp.
KU
S32
ri.tniiM|iie lurpissimanim cupidiialum : cuin deni-

<iui? ad ullimam uberriiuamque omnis bumanae ^p.oaperilatis copiaui ei pnssesaioneni perveneril,
; -; nisi hoc \ o l i l curelque, nlqnai Dci munere accepit,
, \ , d;
miseris cgvni&que large ditaiis, Deo ilerum retri- \
btianiur alque tegeulur; ac nisicaveat, iie ipsedivi- :

lianim amore caplus, intaclis opibus ex bac viia
,
discedal; aller jam bomo invenielur , qiw laborein
,
imponderil nulluin , imllam luLerii niolesiiam , ei

pariem lamen laborum ejus et inolesliarum frucium
, \
recipiat, Quod ego miserrimum ct iuagnse infelici
\ . "
taji plenissimuiu esse cutn mecuni ipse reputando
iiossem,aiiiiuuin induxi meuiii, nl mundum \ uni-
\ , , ,
vcrsuni ti anrciliam atque ilbêbias ejus, ei tolam
\ \ \
iilaiu divitiarum cobortem plaue repudia rem (92) :
lonsiliumque cepi, nibil poslbac de opibus congo- \ hp?>*
, \
rendis laborare, quas boc sub sole flnein babimras

linea quoquc ei fwres cffodkinl atque compilaiil;
\ \
al eos coulra lbt?sauros in coBlum prsemillere, qui

aelemi fuluri sunt. Quaproplcr adjccil :

(
El quidem hoc vanilas el nequilia mayua (95).

Si quis scilicel per labores , cuias, molestias,
omnis denique generis macbiualioivjs alllucnti diviliaruni copia poliius s i l : wc lainen cogitel aut
imelligat, quam utililcr bae distribuanlui* ac dispensontur, cum egenlibus ac incndicis benigne babilis, *
Deo danlur (Viiori, Deo, inquam, qui imilio aucliora
reddere pruvmia possit; itaque iis scrvare pergat
qiios neque ob sapienliam aut scicnliam, neque
ob fortiludinem aul quamcunque aliain virtuiis
lau lcm ulbis exercueril labor : boc vero, tnqiiit,
< Vaniias esl et nequilia magna > iis nempe bominibus, qtii vita sua^ res sic admiuislraiil; cum ob
id ipstim niajorem illis pcenam el condcmiialiotiem
iinportcl. Quare ct addidit :*
,
\
xto;
\ \
, \ '>
\ , \

*?
, \, Ma \ > ofcw
{

. \ *
XI.
"

^
Quoniam fit in homine in omm
iabore suo et in voluntale cordis $ui, quo ipse labo- , ,
tat 9ub sole; quia omnes dies ejus dolorum et tra-
cundiw distentio ejm. Sed el hoc vanitas est (94).
VERS. 2 2 , 2 3 .
*
(92) Rursum bic noster aperit sentcnliam suam,
se dc Salomonis poenileniia nibil dubitare deinoiistrat. Itilereos autem, qui anto eum idotn sen
JBcrant, niaxitnc eminet Bacbiarius ille monaclnis
rx Hispauia, in iibro De Reparaiione lapsi ad Januarium ( n . 42, pag. 72 ed. Itom, Floriii : Saloinon,
inquit, ille mirabilis, qni meruii assislrici Di, boc
*sl sapienlia? copulari, in alienieonarum mtilitTum
iitcurrit amplexus, et viticulo liliidinis illaqueahis,
'tiam sacrilegii errore se polluit, qu:mdo sntiilacrum Cbanios Moabilico idolo fabi icavii. Sod qui
per proplielam culpain errorisaguovii. iiuiiiqiiid iniKîicordia3 ooelestie extorrisesl? At forsilan dicas :
Nusqiiain cuin in caiioue lego poiuiiuiss*, ii'|iic
mis Ticordiam couscciitiim. Audi ergo, fraUir : P-JBliicntinui ejns, un-c OM scribitui* publitis legilms,
iojiasse ideu acceplabitem aliqui dicanl, qriia iion
ad faciem populi, sod iu secreto consci'iili*,

lesie, peeiiitnit. Veniam aulem *x lioc consefiiW"
esse cognoscimus, |uia ruin sotutus fuiswl
corpore, sepuliinn illuin itiler regum l^raelilarMj!
corpora Scnptura comnremorat; quod UIIMMI
peccaioribus rogibus abnegatum esse cojnosciwes
qui usque iu linein vit;e su;e in proposrli peryerslale manserunt : el ideo quia inur rcges jusios
ineruii sepeliri, nou fuit aliemre a vcnia; VCMW
auiein ipsain sine poenilculia nou poluil pro>"
reri.
(93) At \W aon balKMil .
, .
(9i) Po*l ea verba
h.vc alia apud LXV louimus : >*'
. ^... " * ^
vulgaiis sio reddtla . Sec . tuctem menie
acii. llxc ijsa in OUinp. ain sunt.
1
0J
4
833
ECCLESIASTEN. - L I B - I I .
Avarorum
bominum
perversum
consiliuin
d
m \ \ -
ilere et exagitando viluperare 62 pergil, tlescri , ,
bens euamnuin atqtie depingens quas ullra citras
; \ ;
ct vigilias, quamquc vaiios aniino tumullus lutcrinf,
; ; ,
qno eas congercrenl diviiias, quas inulililer iucon* , ,
sulleque reconditas ppjoribus reservaiTiil : Ibcsau \ , \
ris quidcm, u l expeliverant, p o t i t i , ai nullo sane
, * auinii sui bono, n?c alia ex iis utililale capta, qtiam
* \ ul ea sibi parala esse viue cr.mmoda gauderent:
. *
qimd
el vanitatis iiidicium esl, ot infelicilatis ma
gna?. Ilaqiie etiam gubjecil:
\ .
*
Q&x
, \
.
,
,
xaj
;
01 \ \
, \
, \
\ \
\
. , t ,
- , ,
\ Vopo: ^
?. ;
, * -
% \ \
\
, ,
, ,

c , \
, -
VERS. 2 4 . NOH eti bonum homini prwterquam quod

comedel et bibel, et ostendet animce succ bonum in
labore suo, et quidem hoc vidiego, quia de manu Dei
8t: quis enim comedet et bibel siue ipso (95; ?
Qui a>lerna aevi fuluri bona et divina coelestis
palrise pracmia nullo in preiio babenl, eaque de
causa soli v i l x hujus voluplali toios se dcdideruut,
banc uiiam in omni labore ac contcntione sua bonuin
duruul ac, censem. Ex borum ingenio sigillalim sapiens Eceb>siast's ptonunlial quae di< ta sunt (9G).
Cum vero ail : c El qtiidem boc vidi ego, quia de
manu Doi est, inanifcslo declaral, jus'am vicius
raiionein e( lempcstivum congruiiinque alimenluin
nunqiiain honcsio 63
impedimenlo esse, ne
cailerapolioris ordinisoperaabsolvat, quibus placare
Dcum cl bonore prosequi illi soienf, qui ciboet poiu
sobric ci sapienler tituntur : t Sive eniin manducabitissive bilctis,omniain glorram Dei facite(97),i
ait alitbbi Paulus maguiis aposiolus; mulloque
prius David prophcla rerum omnium Deum appellans:
c Aperis lu nianum tuam , el imples OIHHC antmal
benediclione (98). Ac rursum : Qui dai eêaiu
omni carni , cl pullis corvorum invocanlibn
ipsum **.iNam cum fluxam borainum naturam au*^
v i
Psal. cxxxv 25.
(95) Apod LXX non legimus * sed tamen

iaju adiroiaxil Nobilius, nuuua eobaerere iliud :
Qnod comedet; nain e s l , inqoil, Hebraismus, et
o!um suppleri, Xisi quod comedil. Olymp. babet,
.
(90) lodeiB nioilo inlcrpreiatus bsec est NysseV* : , inquit,
* ncmpe, Hasc quUpiam
>'*ila! putrocinalor objicit prccceplori. (Honi. 6 iri
^^cl.)
qu.ne sequunlur, scripia a Grcgorio videnlur,
'* iiii ob oculos baberel Consiituiiones
apotiolicas;
eniin ab ipsis Easebii temporibus cxsiabant el
.ehauiiir. lnbis (1U>. iv, e. 5) scriptum est: --- \
"^;
2*"' ,
~ ^ * , \ ' ^-^ . , , ,
- ;
, /: *
v
\ ? \ -'
?
* , -'
, \' .'
einpe : Consilium igilur damus viduis et pupiilis.
ui cum summo metu el summa reverentia capiaut*
quos eis suppeditanlur, utque Deo escam danti e$unentibus graiias aganl, et in euvi cculos inUudant.
Quis enim, inquit, veslrum comedet, aut quis bibet
sine ipso ? enim aperit manum $uam, et implet"'
omne animal benedictione; tribuii frumentum juve- '
nibui el vinum virginibua et oleum ad viventium //#laritalem; fenum jumeniix el herbam servitali homi^
num , carnes belluis, semiita avibus , et ommb-Ux
alimenlum conveniens.
(97)^1 Cor. X , 31. Sed verba ipsa Pauli sunt :
, , ,
.^
{96) Psal. CXLIV, 1 , se I LXX b:\bcnt
.
8S6
35
clor ejus sic formaverit ac consliiuciit, u i nisi a l i - \ \ ;
; . 0>
mentorum sulsiilio sustentari non possil, nterito
; -/^
el Ecclesiasles a manu Dei esse dixil, quod mandu ;
ceinus, quodque bibamus.
\
,
.

Supreino igilur consilio , et singulari Dei erga
\
boiiiiue* providetitia id nobis delalum csl. co
, \
messalionibus, pr.eier quam opus s i i , indulgere,
\
el nalurje pliu toncedeie qiiam pelat, seqti* in
\
exquisitas cittiiis pciieris epulas ac polationes in, \
gurgilare; (onsilium esl insaliabilis voraiisque
, \ cupidilatis : quemadiuoduin sordide avarvque se
\ , \
geierc, el coaclas omuis geneiis opes ila servaie ,
*
ul pro portiune copiac, quae domiiio suppelit, in
eorum commoda non rcfundatilur, quos uecessitas ,
.
premil , a Deo uon esl : utrumque cuim ab una
\ , ' \
bominis volunlate atque pervcrso cnnsilio orium

babel; quare cum id, quod in boininc pra?ci|iiiuin

e s l , mens alque ratio, tanquani in servilulein ad \ \ \
ducla, niisere ob crapulam bebcscil, i.cc rcno . \ vari divinilus el cogniliouibus ac minisleriis par
6
esse poicsi ; lum diviiia? iu maloruni c l fl.tgiiio*o
ruju bouiinuiu commoda seposiiai aierna siipplicia
, '
possessoiibus paranl. Ut euini aiiortim niisurii uon
sunl, itanulla ipsis misericurdia liibuelur : quique
&
nibil nili comniodaveruril, pari ralionc a Deo, qui
.
donata cgenis sibi daia pulal, jiullam mercedcm
fereul.
\ \
Sobrie ergocertoquc tempore manducare 4
,
\
bibere , alquc ea agcre, quae ualura lanquam rfe , ,
cessaria omnino r e q u i r i l , el quibus si careat, nec
^ \ ;
iitcoluinetn vivere vitam , ncc Conditori tuo, quae
\ dcbes, miuisleria diurnis noctuniisque precibus
\ , ,
prseslare possis, divina: utique dexien*: eive boni ,
taliset consilii opus est. At ullra modum et pratler
\ , naiurx nccessilalem bisce indulgere, rabidi insa \ \ ,
ni(pie vcniris ct perversaj voluntatis, 11011 dtvina?
dexterae aul divini consilii opus dixeris. Atque boc \ .
\ . ;
idem nierito quis de diviliis pronuniiaveiit. Ul cnim
\ \ ;
quas sibi boraines mullo labore ac sudore, at
;
tvuaces vcriialis et juslitiae pepererinl, siquidem
3 \
*pe Domiiium respicianl, el egenis illas pro sua
\ , \ tuisque facullate dislribuanl, bona res euni, e l
,
boiui afleruni incorrupla atque perpetua ; ita opes
\ \
11, quas bomines, quacunque ratione potuerint,
, \ conge&las in sua commoda absuniunt, neque io
, \
genlium ac mendicorum subsidium dertvaut, de

quibus dixii Dominus : Quaudiu fecislis uni

ex bis frairibus mcis minimis, mihi fecistis
mala res sunt, ei malam plane mercedem impor- \ '
\
laiit.
, \ * \
.
a
Si quis vero myslico etiara sensu verba illa

\ ^
tonwdere e.t bibere velil interprctari, ut boc propris \ , \
c ] ,
tunutn ab Ecclesiasle denoiniiiatum coniendal; oon
u
Maltb. , 40.
837
IN ECCLESIASTEN- L I B . I I .
oix - \
,
, \ > ,
, , ,
\
,
*
* , \
. >
.
\ \ \ \ ,
\ . \ -
\
",
, \ , , >
;

838
illc imtnerilo myeticae mensae panera sigiiifrcari

dicat, qui de coelo desccndil, et mundo vitam i m penit, de quo Dominus ait : Accipite, comedke,
hoo est corpus meuni, quod pro vobis frangjiur in
iviiiissionem peccalorum $ 8 ) ;ialqne adeo niysticum quoquc poculum h i d i r a r i , in que comiidsiu*
est sanguis novi lcslanieiili : de qito Domimis dicit:
t Bibilc cx eo oiniies; hic est sanguia meus, qui
pro vobis et ninliis effumiilnr remissionem peccalorum * Veri aulem simile esl (99) , sapieuloiu E clesi istem 65 eiiperno favore iuspiraium
dum argumenta Iraciat reruin , quse corporeis subjeclajsunt sensibus, banc quoque altingere, qitam
diximus , spirilus el menlis voluplatem, quam a
manu Dci poiissime et singulari plane nxxlo seimue
esse profeclam. Noune enin id quoque, quod in
Proverbiorum libro divina illa ac per se ipsa subsistCHS Sapienlia proiutii: c Venile, comedile paneni
meum , et bibite vinum , quod miscui vobis (1), >
sententiam nobis ejusmodi exbibel? enimvero adjecil sapiens Ecelesiastes:
f
Xllf.
*al

7*\
\- .
*
V E R S . 2 6 . Quoniam homini bono coram se dcdit

sapieniiam et scierriiam ei toliliam; el pcccanii
dedil sotliciludinem, ut augead el congregel ad dun~
dum bono ante faciem Dei.
Malih. , 2fr; Luc. xxit, 20.
(98) l l a t l b . xxv, 2 6 ; Lncas, xxtr, f 9 , q u i l a m c C

xon bat>ei , sed
C*9) Non jam bic Giegorius nosler ea verba lan(fuam ab adversario aliquo prolata explicat, scd
'lnttpsius Ecclesiaslae dicttim interpretatur: quod
Y'.uleni non coiisideiattssime taeium videretur ,
msi alienwn opininni boc se dare ipse o^tendcrcl ,
rl jb ea qnain exposuil scntenlia quodantitiOdo
diseedere.
Fonnulse anlem, ûas boe loco rccitat, qnaeque
iiifra eliam ter ocruirent, ex vcleribus Gra-curuui
litursiis depromptse sunt. In ea quippe Lilurgia ,
qu* Basilii appeltaiur, iia scripiiim c a l : "
dectrreii. > De iis autem verbis, q u in conscciatione omilluniur, ba3C babet apposiie Harduimis;
c Queiiiadmodum ex ira iiiione accepta a Cbrisio
Doiuino dicil Ecclesia Mysterium /idei in coiisecralione calicis; sic vi eadcm oinnino traIiiione
praHciniittil in consecratioue panis b;ec verha,
Quod pro vobi* tradelur, vel Quod pro vobis duiur;
tameisi prolata lune ca fuisse a Doaiino, cum sacramer.ittiii iusiiiiierel, lestes sint Patilus ot Lticaa*
Doccnte Dotniuo tiimirum posl rrsurrociionein v.um
saciai lilurgi;e moduin riliimqne dePmircl, corpu
ibi sntim imdugi oporlere esse pcr se vciicrabi!e
eliamsi pro nnbis i;on iraderelur: quamvis iradituni iUud fuisse norinl Ikleles, ei forina ipsa coiisecralionis calicis aperte prodaU > { De âcram.
all. cniboL
in iine.)
*ancii$ dhcipulis $ui* el aposloli*, dicens : Accipite
\l uiule, inqiiics sniit Graicorum iila
com$dile, hoc est corpus meum, quod pro vobis
? Uiiqne a Paulo aposlolo; sie eiiî
r
. . . remissionem
. _.
~.peccalorum.
,.~
:....
frangiiur
in
Subindt
vero,
Corinlliios iu priina epistola (x, tb) i h i t T n . g a l : T6v
" , ,
' * .
.
.
, , >.
, ,
; id <*st, Patiis, quem frangimus, uomie
, , \
parlicipalio corporh Domini est ? qua; sic explicat
. Nempe Dedit Cbrysustomns : (. X , bom. 24, n. 2 in I Cotonetii dtscipuiis $ui$ el aposlolis dicens: Dibiie rimi.) ,- 0v ;
ex hoc omues; hic nt sauguis meus novi Testamenti, \
qni pro vobis et mulii* effunditur in remistionem ^ , \ .
ptccaiorum. Similia porro invenies in Lilurgia, qua> , \, . ''*
i'lir}sostoini nomcn babet, similia ilem in omnibus ,
: , , .
Onentalibus. Ilaque Keiiaudotius ( L i t . toni. I ,
f^g. 539 ) * I l a c , inquil, frequentissiina verborum . Ncmpc, Curautem addidit, Qmni
IrangimiiN? hve enim in Eucharisiia fien videre est,
CiiHsli pronunliaiidorum furma, qualiter legiiur
tii auce vero iwn ilem, hno contrurinm. Att ehim :
<rcgorii llarcique GiaBcis Lilurgiis, u l eliain Copiif i s ; nam nescimus, qua ralioue Maronila inlerpres Os iio coMiiniiiuetur. Sed quod HDI pmsus csi in
cruce, hoc propler le pnlitur ut obtalione, el frangi
coulra oiiiniiiiti librorum iidem verieiit, Quod pio
poliiur. ul uiuiifb IM// lent.
rtfuliig tradeiur, et pro muUis dabitur : cuin Arabicse vcrsioncs vocciti babeam, qu;e
(!) P r o v c r u . i x , 5. Vcrn:ti apnd L X X l e e s ,
accurale respondel, ut eli ;in Copiica; scd cujus
", , , >
raUonem non babuil in loto iulerprciaiiouis su;c
.
r
S. G R E O O R I l A G R I G E X T I X I
839
6(5Congniiinl inter sehoc Ecclesiasla? cflatuni et

M>Yhis ibcologi illius magni verba diceniis : Posuil Ocus ante conspeclum (uuui vilam cl iuorlctn,
boiium cl 11 aluni ( 2 ) . > Nam unicuique botmnum
Aucloi* noslti gcneris et naluralibus el scriplis
legibus dedil, ut qiu bona quujque tnclinra, et
mala ilem quae ebsenl quseque pejora, cognoscerc
posset: ac qnemadmodum unain quisque raiionalom iiiielligeiilt mquc sortiius cst aniniam
ila
uuam pariler aflcclionem liaberel bonam bonostique sludiosani, stligeretque boua factu et polioi a,
unde vilam haurirel; conlrariortim vero oplionem
et dcleclum lanqiiam morliferum respuerel, atque
a vita procul delesiarelur. A l bomincs, quanquam naluiam nacli cum inli iiisccus vi, potentia,
affeclibus, tum extrinsecus conforinaliotie babiluqtie unam aique camdeni, niagna ex ignoraniia
honestalis , el ex pravitaie consilii iti nalurain,
qiue una essel, divisioncm iiidiixurttm a!>snr.lam,
iit variam diversanique ineulis buniaua! vultmlaiem demonslrarent. Alii enim (3), qnia boneslaii
veritalique sludenl, iiatura limitcs revei i l i , ea, qti.e
naiuralis prudenlia prsescripsil, sancie servanl,
uec qua ab aliis ferre nolinl, ipsi cuiquam inferie
audenl : qtiinimo quod sibi ab aliis praestaii
digiimn putant, hoc el ipsi aliis pneslant : itaque
divinas lcgcs et nalursn praesciipla plane inler se
consei.tire declaraiit. Caplcri viro, quae ralio in
priinis el omnium virlulum domina el ivgina prtidenlia iuter honesta et jusla el ulilia numeral,
ciun boneslalcm odio proscquanlur, ultro prava
iiiterprclaUone pcrveilunt : boc enim, u l arbilror,
verba signiflcaul illa : < Ad dandun) bono antc
faciem Dei'; nimirum ppr.cati avidus bomo el
Vaftarum cogitationum plenus , cum se in omnem pei versitaiem improbifalcmque projecit, sapienliam, itiquit, et scienliain, el quam baec ani>nie rationi obscquentibiis Ixliliam aflerl, et d i Viiuim 67 gaudium ac jucundilatem, qnas Dcus
\olrntil)Us dal omnibus, ego in voiis non babeo,
kint uiic|ue ante conspcoiuni tuum, quando nempe
Dnis tibi dedcril. ldcirco adjecit : < Quoniam ct
1ioc vaniias el praesiiinplio spirilus
Usilalam
êiuemiani rursum ilerans, qua eoe a se damnari
signiflcai, qni falsa el mala praeoplanu
v
quorum imitatione omnes procul abcsse stuxle.imus : ut el eorum, quae mala ac fiigionda
fcunl opiionein tolis viribus a nobis deprecemtir;
tpi qua* digna oiiinhio, ut eliganlur, ac salularia
ii l , ea nobis ad agendum el cogitandtun prsesu-
(2) DtMitor. c. xxx.15, n. i9 sed bac sunt Moysis

vcrba : \ :
, x i l .
( 5 ) ll.ec ipsa panci* Ensebius : \ ;
' /, , ;
; . ,
: , \ 1: ,
t
840
(5 ( \

,
. \
, \
\ ^ , \
, \ ,
[1 ,
\ / ,
\ \ )1
*
? \ , \ ^|5 .
\
^ \ \
, \ \
,
\ ^, \ ;
. ;
, \ , ;
,
, ,
\ ' '
, \
; * \ \
. "
\ \
, \
\-, ^
. \ , ,
, *
, \ \ \
>
\ \ , *
, ,
\ &
, . &
\ \ np^
%
\
D , \ .
*
, \
\
\ -'.
\ \
%
,
. Id csl : El ipse quideui, enm uuiitnos Mi*
timile* conatituhsel, voluntale propria quemqtu
liora deligere pariler permisil. lUi vcro, utpote
ipsorum domini, sui juris ac liberi quoad mol*#
etsent, arbiirnlu tuo dhjuncli *wnl, cliis rectam,
obliqunm aliis viam pra>optanttbu$. (In psali. I
p. 2;i8.)
ra
1 1 1
Ifi ECCLESIASTfiX.-LIB. I I I .
$12
, - maniiis : quo ct roelorum regnlirr; per ipsum C I M I \ .
sluni Dominutn noslrum adipiscamur. Cui glori.i
\ \
et imperium cum Patre omnipoienie et sancio
. '.
bonoque ac vitae auctore Spiritu nunc el sempcr
ei in saucula saeculoruro. Amen.
LIBER
TERTIUS
5
, 0 CAP. I I I , VERS. 1. Ommbus Umpus ett, et
tempettiviias omni rei sub coslo (4).
ovparor.
*
Postquam de rerum nalura quasi per partes
\ &V
, \ \ disseruit, niinirum de homiois trausilu el coguilione, de perpelua terrae siabililale, de so'ari gyro
, \ , \
aique motu, de lorrentibus et fluviis et mari :
\ , \ ^
tum reruro condilarum obsequium illnd et famu \ , \ lalum enuDtiavit, quem auctori ac conditori suo
\ conslanlissime et ad naturaa modum et praeur

, \ \ - ipsam quoque naturam semper exhibent: ac posi
quaro verba de iis fecil, quae voluptarios bomint *
\
comitantur ac consequunlur, deqiie ircprobis c i
\ , \
teroere susceplis contentionibus ac flagitiosis pro , \
\ , \ \ , visque factis, dequibue etiam d i x i l : c Vanitas vnliitatum et omnia vanilas; > ac deinde eos damn> , > \
\ C vit et reprebendit, qui animuro ad vilam laetitia
risuque jucuudam transtuterunl; designaiisquo
( , \
diviliarum, quas illi congessere, gcneribus ac
\
nominibus, suam cuique rei notaiti inussit, quas , \ \ \
\ qae triuniphans vanitaiem omnia et spiritus prae, \ \ sumplionem appellavit: idemque sapiemiam pro pterea magniiicenlius e x t u l i i , eamque sluhiliu?
quodammodo comparalam longe excellere, alquo

\ , in iis, quae preclarissima el oplima babeniur,
Iucis iustar prae tenebris omnia superare ostendii:

ac denique animo ad mellora converso, omnes
, \ \
bortalus est, ut labori cuique praepostero et mun \
danas amiciiiae renuntient; de tempore jam sor \ , , roonem instituit, quo baec omhia complexa coniinentur, aique ail : Oronibus tempus est,
\ \ teropestivitas omni rei sub coelo.
.
69 At tempus ita verbo distinxit quasi id, quod
\ geueratim lateque res omnes eomprebendir, tatu
\ \
eas qua3 natura Gunt, quam eas qux eveniu con \ \
lingunt : atque adeo ipsas etiam tempesiiviiates,
, \ * ,
quibus et, tanqiiani formis ipsius lemporis, u l
, . , \ * - ex nomimim collocatione apparei, ordinem secuu , \ * duin atlribuit. Nam quod lempeslivius bit, irmpui
, \ * ' eliam est, qnemadmodum quod homo, idem ci
, \ . animal : at non quod sit tc pu^, idein et lcmpe(4) Olymp. .
.
GR.XCVUI.
13
S. OREGORII A G R J G E N T I N I
gu
s i b - i i a i est, ul oec qiiod aoimal, idem et faomo. * \
Etenim lempus quklem est inlenralluro, quod , * *\
protendilur inter staiura el moium eorum, qtue \
lunt, ncc babei in semelipso dislinclam circum- , \
scriptaraque ibslanliam naturae suae atque molue: \ ; mk
nist quis pnecidere nialueril, el praeteritum a prae- , \
senli et futuro secernere, tripariiiam illam divisio- .
nem eecutus, qtise usu recepta a professoribus \
auium in cscteros homines manavil. Quippe na- \ \
Curain eiiam ei motum temporis inter cominuas . ;
\ \
quanliiaies ii potissimum referunt atque censent,
qui olium suum in ejusmodi sludiis conirive- . ?
runl (5). At vero tempestivitas definilum ac ter- \
\ , &
minalum habet principium alque exilum. Nam
aesiati tcmpestiviiatiproprium esl inilium ac finis : , )
eodemque niodo et autumni et hiemis, ipsiueque : \
weris, qua3 temporis sunt species, et temporis spa- , ,
tio comprehensa conlioentur. llaque ait sapiens , \
Ecclesiasies : c Omnibus tempus esl; > velut si \ ,
diceret: Per omnes res et nalurales et accidentes \ \ '
permeat, omnia in se ipso discriminal, omnia com- \ \
* \ '
prebendit ac conlinet. Slngulis aotem in rebus,
.
qu natura aul eventu fiunl, sive eae in poiestale
noetra sint, eive noa efot, atta inesl tempesUviias (6)
Sol etenim suam babet propriam terra illu
strandat teinpestivilaiem, nempe diem, suam ilem * \
occasus infra terram, id est nociem. Ac aua quo-
que csteris aeiris tempestiTitaa est. Nee minus ^ . \
terra propriie lempeslmtatibus respondeoa, fe- \ unda aniaiantium geeitrix et frugura parens 7 0 , \ \
osienditur, fertque germina, et fetus edii iunume- \ \
rabilium ac diversorum geoerom; eademque rursus \ ^, cmorimr quodammodo ac tessat, minime jam ad
fructus gignendoa el prolem procreandara apta: , \ *
donec ilerum reviviscat, vitaleinque vim prislinam . 2vere resumat. Quare posiquam proftuatiavii, tem-
pag peraeare per oaania, Idemque omnia continere , \
atque corapiecti; tum suam cuique rei tempesii- \ ***
vitatem tive nalura sive eventu conlingenti allri- , wv
buit : disiincle jam rerum pleraqee percurril, ,
atque ait:
"
VEas.2. Tempeiihitas pariendi, et tempestivitasD
morundi : Umpesihita$ ptantandi, ei tempeuivitat

tvellendi quod plantatum e$l (7).
Obvius quidem horum verborum sensus natnralem bominum fortasse et caeierorum item animantium procrealionem indicat aique exbibet,
simulque nalura progreesum atque finem (8);
, '

kxtUw d
.
0
, \
, \ , \ ' *
%
Eebr. lib. ui, n. 8 ) : Com sit, inqnil, y2H **

res simpliciter, sed res cupila desideraiave, auiqe
alicni obleclamento es(.
.
(7) I D vulgatis redditnr naseendu
sane melius respondvt m+rhitdi, iiaqae in P*""
.
tnr g$$e nnmerum motus ratione prioris et potteno- pbrasi sua Petavius cecinit,
m , et esu conlinuum, eum continui sff, liquel. (De
wehir. princip. 1. iv, c. i8.)
" *
.
(8) 8ic omnino lolum huut rlesiaata? \M**J*
(tf) UKid \ , ive omni rei Hei>rairam
y s n reddcrc nrgal Drusbis (Q*a>it. varia rarum lempcsitviiaie arecpil Gregorms ****
(5) Aristote)em opinor,' potissimum designat, coius auciorilate infra etiam utitur. Sic autem boc
ipstim ille attigit : " 6
, ,
* . Id est, Temput v
45
IN ECCLESIASTEN. -
LIB. III.
&6
\ \ quemadmodum 7 1 ipeaeliam plantalioius usurpau

, \ - appellalio et excisionis ac dejeclionis cujusquc
. \ plantx, qeas convenienli san? tenipeslivitate pcr \ , - aguntur. Ac rursum, qaia forte arbor vel iuveterala
, \ - adeo conscnuit, nallum ut fructtfm proferat, vel
, , - nullius jam usus esse, el solum inutile reddere
videatur, banc opporlune a culloribus evelli signi *
\ \ ficat. Ordinero vero in liU ei oaturalem el volunlattum ipsa verba designani, ne naturae opera et
, * \
cogitanlium atque eligentiuni studia confuse po \
tius atque promiscuc, quam per gradus qusequa
,
suos et propria atque ulili eerie digeranlur : quo
\ \
binc eiiain eos redarguat, qui deticatani vilam
\ prafcoptaruut, cumque vitiis flagitiisque se lolos
, \
addixerint, minime, ex inaitaiione naturalium
\ , ' \,
- & operum ?el ad ralionem voluntarioram studiorum,
opporluuiiatem corporeae delectationis et volu ,
ptatis propriam inter reliquas alias distinguunt,
\
nec rursum ab ejusmodi oblectamentis sibi tem, \ perare animum indtjctint.
.
Num vero h c bomini, tantum ut spiranli simu
lacro ( 9 ) , edisserit, cum, quse eum majori pudore
,
afScere poesint, nalurales gcnerationes aique i n
leritus ponat ob oculos ( 1 0 ) , et arborum sationes
\ \
exstirpationesque earum, caUeraniroque rcrum
,
eeriem, quas deinceps enumerat, sic prope com, \ ; \ ,
pellans? Yide nempe ac manifeslo aguosce ,
,
raortalis, quam omnia ordinem illura servent, qai
, \
a Condkore ipsis prxscriptus est! ut nibil omnino

* ' extra tempestivitatem suaiu vel agant vel palian
scriptum est/usque ad illum locum, in quo a i t :

caesariensis : ut non lam quie aptis temporibus fieri
Tempus belli et lemput pacit, sitper Israet inlcllidebeant, quam qiue fieri solenl, bic designari puiag u n t . . . . Tempus fnit geneiandi et plantandi Israerei. A i l eniifi :
!em, lempus moriendi et ducendi in captivilalem;
, , ,
tempus occidendi eos in iigyplo, et iennpus de
, , \ ,
iEgyplo liberandi; teuipus deslruendi templi sub
\ , \
, \ . , Nabucbodonosor, et tempus asdificandi sub Dario;
lempus plangendi eversionera urbis, el tempiis r i , * \
dendi atque sallandi sub Zorobabel, Esdra el Nee * , \
niia; tempus dispergendi Israel, el tempus in unum
, \
, * - congregandi; teinpus quasi cingulum el balteum
, * , * circumdart Deo populuro Judasorum, et leropus ducendi eos in Baliyloniam capliviialem, et ibi com,
putrescere trans Eupbralern...; tempus quaercndi
, ,
illos el servandi, el lempus pcrdetidi et lempus pro jiciendi; tempus scindeudi lsrael, et tempus iierum
.
consuendi; lempus lacendi propbelas, nimc. in ca , . ld est : Enimrero ho tanpus rebus inter $e maxime contrariis D plivitaie Bomana, et tempus loquendi eos, lunc
ptenum e$t, partus et morlis, orlus siirpium et ever- quando eliaio in hostili lerra Dei consolalione et
sionis atque inleritus, curationum etccedium, exslru- alloquio non carebani; lcnipus dilectionis, qua eos
ciionii (Edxum et disturbuliotiis, gemilu* el risus, sub patribus anle dilexii, el lempus odii, quia in
planclus et atltatioHum. iVuc qni$piam terrct fru- CbrisUim iiuulerunt manus; lenipns piadii, modo
ctus eolligit, nunc rursu* ejicit; nunc tnutierem de- non agenlibus eis poeinieniiaiu, el lempus pacis in
fuluro, quaildo iniranlc pleniludine genlium, oinnis
peril atque intano amore complectitur, nunc eam
infense odit et aversatur; nunc aliquid qnarit, nunc Iarael salrus eril.
antiltit; nunc diligenier asservat, nunc projicit; nunc
(9) lu cod. Sangerm. \ >
interfieil, nunc obtruncatur; nunc loquitur, nune st- , el subinde
lentio acquie&cil; nunc amal, nunc odio insedalur. .
Re% enim humance nunc belto affliclaniur, nunc tran- (10) Legendum forlasse in Grsecis quilla el pacatm sutil; tantaque esl earum tn , id esl quod ad pudendum magis inducil. I!lud
contlanUa, ut qum modo secundw es$e videbantur, aulem signiflcaie G r e ^ r i i u voluissc rnibi videlur,
celeri momenlo in certitsima mala delabanlur. Ac dicla Ecclesiasl:e ca meutc cssc prolala, ul non ad
proinde ranis laboribus exerceri deginamn*.
]Meanrcs solum, scd ad animum usque botuinis pci veUpbr. Ecclcs.)
nianl, eumque dc ofticio sr.o, coiupaiatinue quaA i vero Uebraei, > inquit ad bunc locum Hiero- dam iusliiuta, adinoncanl: qtiod 0a dcclaram q<iax
sequuntur.
u y m o s , o m n e boc, quod dc contrarietata lemporum
i 47
t u r ! jamque tntelligas, qui ad imaginem Dei cl i , /

,
similitudinem conditus, auimiim arbilrii compo
tem uaclus es, quanlum auclori luo pro collali
.
lionuris porlione debcas obsequium ac famulalum!
Nam si omnia suam a Conditore tpso opporlunita- , ,
tem sonila sunt, quidni tribuas tu quoque sepa \ , , \
ratum aliquod temporis 7 2 intervallum auctori
,
luo, u i medilere el agnoscas ipsum esse Deuni,
* ;
atque adco ut praeceplis ejus sancle oblcmpercs,
; \
et recie faciis ad bonitatis ejus dignitalem acce \ das? cnm le contra summa temeritas ueteris in
rcbus el a nalurae opcribus aberranlem ct a vo- . !

luntariis boniinum studiis transversum agal. Haec
, xai
uimirum, quae dicla sunt, nisi sapiens Ecclesia , . \
slcs in illis verbis spectasset, frustra plane ac siiie
\
causa ea protulisset, quae omncs noruut. Cum
, *
vero et partui et morli suam esse boram consti\ ^
twtam nemo viventium ignoret, ad objurgaiionem
, 0.
eoruin, qui semper i n peccati sordibus misere
versanlur, ejusmodi dicti$ usus est.
\
Quanquam eleganlior $orum verborum sensus
el mystice sumptus lalis est: Teropesiiviias esl sua ;
, TJ
limori Dei, tanquam i n utero, in menle conci, , \ ;
.piendo, pariendisque recte factis divinam cbaritalem prae se ferenlibus: quemadmodum Isaias pro- ,
j>beia dixit : c Quia in utero concepimus el par- " \ \ \ ,
lurivimus alque genuimus spiritum ealulis, quem
"
geeiavimu9 super l e r r a m ( i l ) ; ac eubinde cor , ^
poris prolerviuii opporiune inlerimendaB, mem . 6 brisqiie bis, quibus premimur, perdomandis. Sua
\
item opportuuitas est, u l quicunque recli honesii *

que atudio lenetur, quasi in prato, aerai in animo
\
suo planlarum instar praeclaras quasque et virlule
'
praesUuies aclioiiee : ti sua ilem tempestiviiale
, \
conscnlaneam his quielem assignet, earunique vim
, , :
cl conatum couveriiinlcr iraminual, quasi otium
;
nalura imperlitus : cura secus si liat, i n volun * .
taria ipsa boni appetilione bumanae vires diu
0 ,
conlcnlioni parcs esse nou possint. l l a nos ejus \
roodi effaia consideianda censuimus, ul ei uaturalis
. *"
ordo et mysiica ralio ferebai. Quam interpreta * **
(ionem ea quoque adjuvant, qua* sequuntur; ad
dil enini, aique a i t :
t
111.
Tempestivilas occidenJi, et lempeUi- D
,
vitat ganandu
.
Nam si alium occidendi nulla unquam esl lem \
pestivitas, quod actionem ejusmodi Deus vcluerit,
, ac detcslari quisque et odisse debeat; liquet jam, . , \ \ ;
73
eapicnte Ecclesiasle ansam bic nobis , ?^'
praiberi myslicarum commenlalionum , cum et
,
occidendi tenipesiivitalem esse dicit : eamque , *
esse, in qua qui vilam agere spirilualetu cupil,
\ ^'
obsccnis cupidiialibus pravisque voluplalum af, ^VERS.
50.
8 0
( H ) Isaiae XXVJ, 18, scd apud LXX legimus.... , ^ , Laiiua vcrO '
gis ctiaro discrepani.
fi9
I N ECCLESIASTEN. -
LIB. I I I .
850
\ u>atv fectibus sublatis , occasionem arripit medendi

. .
vulncribus animi s u i , el vires ejus confmnara
cojiatur. Proptcrea adjecit:
iv.
, xal
olxoSc-
.
\
, \
, \ ^ ,
, \
.
\ * \
\
. \
,
, \ \
.
*
, \ - ,
\
.
, \
, \
,. ,
w
VERS. 3. Tempestivitas deslruendi, et lempeUivitas cediftcandi (12).

InGJelilalis sciiicel improbilalisque munimenia
demoliendi, quae boslis noslej in menlis penelralibus alque in ipsis corporis membris ina?diiicavil;
subverlcndique intermedium parietetn peccaii,
quod nos ipsi negligenlia desidiaque nostra piimi
construximus (15); quo opporluuiLalem 7 4
virtulum congeriein paremus, alque bilus in animo
ternplum sanctum conslituamus illius, qui d i x i i :
c Inbabitabo in illis, el inambulabo ; etrurstim:
(14) Ego elPalerad eura veniemus el inansioncni
apud euin facicmus; si quidem aliquaudo Yciiisiiim
ellabidum scdificium bomines repurgem, el eoiuminalionem ejus verili, ruinae iinpendenli rcTicienN A C T L
V7
do occurrant, firmumque cousiiluanl.

Enimvero vcl si quis ab Ecclesi tste id signiiicari putel, quod ipse in verborum souo obvium deprebendit ; id lamen ad eain quoqnc senleniiam,
quam exposuimus, necessario rcfcrendum (atealur.
Qtiod enim vulgari sensu accipitur, nisi iu aliam
scnlentiam inlelligl possil, nibil existimaiiono d i gnuin conlinel, nec bumanae sapietuia?, mulluque
Levit.xxvi,12; 11 Ct>r. V I , 16.
sub dto sire patente coelo vacuum et apertum,

(12) Ibidem Olymp. .
(15) Forniulam banc ab aposlolo Paulo mulua- latuin circiter 40 vel 50 cubilos. In eo spaiio lorica fuil lapidea sive paries quidam bumilie,
tus est uosler , quo signiiicaret, bomines, simul
"m
atque peccatum admiserint, muro Teluti pcr me- altus tres cubilos, quo undique cingebatur seplu
dium ducto, a Deo sejungi: Paulus siquidem ad ^ inlerius, el ab exleriore separabaiur. Jam vero aad
prius istud et exlcrius sepium admiltebanlur non
Efhesios scribens (cap. , v. 14 ) , de Jesu
Judaei modo, qui non usqiiequaque roundi eranl
Christo a i l : ,
sccundum legem, sed ol ipsi geuliles sive etbnici,
, \
id est: Jpte enim est pax iwstra, qui adorandi gralia Ilierosolymam venicbant, sed
birica illa lapidea discludebantur el arcebantur ab
qui fecii utraque unum, el medium parietem maceiuierioris septi adilu, quo solis Jud;t*is, el quidora
rif tolvit; quae idem ad legis discrimen rcluiisse
ex lege mundis, palebat ingressus. Quin ei Josclidelur Judaeos inler el eUinicos posilum , quod
pbus, De bello Jud. lib. v i , cap. (5, el alibi, nolat
servator Cbristus suslulit, cum unum ex ulroque
diserle lorica? isti imposilas iuisse et panbus i n populum fecit; noster vero ad ipsum peccatum,
tervallis disposilas columellas GraBcis ct Lalinis
qoo a Deo separamur, quandiu poenilendo non
lilteris inscriplas , quibus signiiicabatur, neiuini
billiinus. Yerum unde isia inlennedii pariclis siliccre alicnigenx sub capitis poena Iransgredi lorimiliiudo ducta sil, plerique omnes interpretes i n cam illain, el irrurapere in interius seplum. Pariesiigare omiseruni. Est lamen de ea re LuJovici
ler et in interiori scpto alia fnit isli similis lorica,
Cappetti exlerni ibeologi explicalio , meo quidein
qua populusa lempli ingressu el airio saccrduluiu,
jedicio verissima, exislimaniis, Aposlolum rcqui sacris in eo opcrabanlur, discludebatur... spicere ad lempli HierosoIymUani slructuram, et
slolus Uoc loco uinnino alludit ad utramque iltam
quae in eo vigebat, Judaeorum sui tenipuris consue*
loricam sive lapideum parielem, quo lum icmporis
tudini alludere. c Teinpluin nempe Hierosolymilaum, > inquit idem (ad eum Aposloli locum), lem- populus JudiEoruin a tetnplo el sacerdolibus in i n leriori lempli scpto separabalur , lum eilmici a
pore Aposluli ita fuit construcUim, tesle Josepbo
Judyeis in exteriori scpto dislinguebanlur; illamque
(Am. Jud., lib. v m , cap. 2 ; r\ lib. xv, cap. 14;et
>e bello Jud. l i b . v i , cap. b), ul duplici conslarut loricain vocal bic et
quidem, quia revura fuil pa
Moadrangulari seplo amplissiiuo , quorum allerum
ries mcdius el inlergerivus inler populum et saiiilra alterius ainbitum, inque ejus toedio situin
cerdoies, ilcm iuter Judaios ei gentiles :
a t . ln secuudi auleni sive interioris sepli mcdio
aulcm vocal, iiuia paries ille bos ab illis
"TSYi lemptuin proprie el slricle slt dicium , quod
arcebat, el quasi sep^ qua lam separabal.
Jcuin baiiaum Sauclumqne sanclorum cu i) vesii(14) Joan. xiv, v. 23. At paulo diversa in Gra>
l>elo complpîebatur, collocalum fuii. Utrumque
um luai exterius iltud , tum iiUerius isiud un- cis excniplis leîiims. S ripiuiu enim esl, Ka\ {
* ^, \
^/lue quatuor ex pariibus latis ct araplissimis
gi;ba:ur porlicibus, quibus populus excipiebatur. , \ ' .
i k r uirutnque auieai seplum spalium (uil
r
e r
CJ,,
S GREGORII A G R I G E N T I N I
851
miiitie divinac respondet, cum illud oiiwibus, i n - &te \ .

ilociis quoque, adnotum sit. A i l deinde Ecclesia
V.
VfcRS. 4. Tempestivitasflendi,el tempeslivilas rt- , '

dendi: tempestivitas planyendi, e( lempestivilat $ul- , tandi.
.
Aucior oplimus el virluli tradendae superna bc \
niguiiate prappositus monalibus universis prxcepta
, '
dai, ne ob ca qus in hoc vilae ac tentationuracur riculo adversa ac molesla contingunt, moerorem
unquam xgriludinemque suscipianl: cum illudprobe
noverint, praesenlem vilara ex conlrariis conslare,
id csi, ex iis quae humanutn animum angunt ac * \
crucianl, u l flere perdiu et vira lacrymarum ex
,
oculis lanquam ex fontibu s emitlere cogamur ; et \ \
cx iis quaB exbilaranl ac laetandi gaudendique
0
argumenia praebenl. Nam boc diserte signilicavit,
\
.
cum d i x i f : c Tcmpcstivitas rideudi. > El oporlet,
, . \ com, qui vilam suam prudenter moderalur, neque
, *
in illis desperare consolalionis diein, neque iu bis
* , '
fdeo eflundi ac laetitiae voluptale eflerri, quasi
, \ liibil jam irisle evenire possit. Paralos polius in
tj/ ,
uiruinque nos esse convcnil, atque ila cogiiare
*auirooque perpendcre temporum vices, ut post t r i \ , felium ei molestarum reriim 75 evenius laela pwe \
stolemur, iidemque post fausia alque jucunda op , positorum illapsus prospiciamus. Hac enim ratiouc
qui sc instruxeril acpraeparaverit,vilamillum suam
\ 8 \ 6feapieuter prudenlerque iraducere comperiemus :

, .
ul neque in lsetis jucundisque exsullet audacius,
{,
atque ad inhonesta converlatur ; nequc in adversis

ac trislibus plane animum abjiciat, et ad indecoras
, \ **
querimeims descendat.
, \ & , \ .

Uoc igiiur pr&cipue nalura rerura suspicari nos
* tt
cogii : deinceps vero persuadet, ut ad inlcrprcta\ tioncm eiiam magis spiriiualem transeamus. Nara
.
quos bic ducimus, dics esse luctus d i c i t ; ilaque
\, \ '
flcndum bic esse ac plorandum ululandumque iis
\
omnibus, qui in fletus loco eliamnum versanuir :
quo in fiiuira vita cum prsemia eorum quae ges-
*
serint, l i t u r i sunt, ridere aelcrno po&sint; quem '*"
admodiim veri auctor Gbristus et Beus nosler in
Bcati qui nuuc D ^ \
Kvangcliis oslcndit, cum a i l :
et : t Beali qui
,
ploranl, quia ridebunt (15) ;
, > \ ,
lugent, quoniam ipsi consolabuntur
; * ei rur, \ ' x*^
sus: Gaudele et exsukate quoniam merces \e, , 6
stra copiosa esl in coelis . >
. >
Forlasse vero el aiio sensu accipi ea verba par

sil. Nam cum virtus quaeque in medio stei ,
. \ **,
ac proximum sibi excessum acque ac defectum
%
evitet; multi vero ei in ploralibus et in laeli * *?**"
lia gaudioque moduni iranseanl : quidni eos,
\ ; **
Matrh. v, 5.
ibid. 1 2 .
v
4 i
(15) Luc. , 2 5 , noslris in excmplis esl .
853
I
&,^. LIB. .
8&&
tcrt; \ * qui virtuletn proiUenlui, bortari sapiens Ecclesia ' stes videalur, tines ul servent, ipsumque lucluiu
, \ atque lauiiiam cura dignilaie prae se ferani? Neûe
\ \ enim in lolbujus viUeteiiUtiombusdoloris experte*
; ; - nos esse oporlet : quT si minus noslra ipsorum
\ ( causa, al cene ob proximorum calamilales doler
* * , cum his angique debemas : quemadmodum et iu
\ secundis rebus Lctari cum ipsis el gaudere oog.
,
convenit; ut illatn Apostoli regiriam nos <xuoqu
\ . eervemus, qua edoceinur ilere cum
flenlibus
\ * * et gauderecum gaudeniibus ( 1 6 ) ; > ac ne adver , \ sus nos dicta ferantur illa evangelicai parabola*
* \ verba : c Cantavimus vobis 7 6 liMis,
non sal \ - taslis; lamenlati sumus, et non plorasiis " ; * quas
.
. . . ,
. . ,
. . \
eo perlinent, ut praeduros animos, qui ncque aliene
, , > luctu quidquam aut moerore codimoventur, nequa
\
fausiis quadanteaus prosperisque fralrum atquo
\ \ ,
aroicorum rebus consociare laeliiiara solent, ad
justos affectus deducanl. Ait deiode :
* (t \ ,
.
r
e l
VI.
, *
VERS. 5. Tempe$tivilas jaciendi lapides, $ ( I I .
pestivitas colligendi lapides.
\
Lapidcs hoc loco appellari arbitror acres ac
,
duros sermones, quos jacecc oporteat adversue
\ cogilaliones alque consilia eoruiu qui egere his
\
pulatilur; et quos continere item praestat, cum
, - ^ , periinacia eorumdem edoniila, depressaque super, \ ,
bia, jam auinii solandi causa mansueliorem mitio \
remque doctrinam requiruut : ne nimia objurga *
tionis severilate aut doloris vi corruant, vel diffl , ciliori assurganl audacia. Sie effatura boc intelli . (
gere aique explicare necesse fuit : nulla quippe
\ \
tempeslivilas est, qua alium lapidibus pclas; acsi
. \ fuit olim, qua lapides in eos jacerentur, qui d i gnum lapidatione facinus perpeirassent, ut vcteree
,
Iheologi Moysis leges ferebanl (17) , minime ta , *
men ea quadrant, quae de lapidibus rursum colli;
gendis subinde adduolur. Protious a i t : .
4 . *
VII.
7 7 VERS. 6. Tempeitivila* amplexandi, el Umpestivitas, gua proeul ab amplexibui rectdat (1S).
* Matth , 17; Luc. , 52.

(16) Rom. , 15. Sed iu noslris exemplis
ftcriplum est, , \
.
(17) Suppliciorum apttd Hebrseos quatuor fuisse
g e n e r a , annoui urusius (ad Levit. xx, 10), suflbcalionem, coiubuslionem, euspensionem, lapidation e m : levissiinum horum suffocalionem , gravissim u m lapidalionem, iiaque cara sacris in Lilieris
l e g i m u s : Morte multabUur,6e suflocalione serinon e m csse, conlra cum addkur: Sanguit ejus super
eum, lapidaiionem designaii. Tales aulem forinuis
occiirrenl libi Levit. xx, el Deul. xxn.
A t quxslio esl subobscura de adulierai um poena,
q a o d nempe Joannis Evangelio scriplum sit
( c a p . v m , v. 5 ) : i n lege aulem Moytes mandaoit
uobit hujusmoai lapidare. l n Levitico- aulem ea
poena uoii adversus adulleras qua&cunque coiiiti-
tuia legitur, sed in novercara, quae cnm privigno

adullerasset; item in Deuteronomio adversus sponsam lanlinu, quae ab alieno compressa esset, nec
cum viui ei aduller afferret, clamaasel, siquidcm
in civiiaie versaretur. Quare quklam arbitrati sunt,
sermoiicm in Evangelto esse de adullera , quae
sporisa etiamtiun esset: aiii vero Evangelii verba
sic esse suraenda duxerunt, qoasi diclum esset:
Moset tates prcecipii morle puniri, quam moriem
poslremu* u$ut fecit tapidationem. Nimiruni obliuuisse mos videtur aliquando, ut aJultera quaelibel
ea morte afficeretur. Nam Ezechielis ilte oonftr
mani mina^ cap. xvi, v. 58: Et judicabo teyudiciH
adtilterarum et effundenlium tanguinem.... Ki addw
cenl super te muititudinem , et lapidabunl le iapi
dibus.
(18) LXX babcnt .
e
s. GUEGORU AGRIGENTINI
856
Hoic quojuc bi qtiis ad corpus referrc inaluerit, \

congrHcntcr apposilequc dixcrit, apias pracscribi
, \ rcgulas iis qui conjugalem societalem prxoptarunl: nc immoderaii unquam sinl, alquc ul in ea quoque , \
vila sciat vir, non modo quatcnus uxore sua lcgi , '
linie, sobrie, ordinalim uti, scd eiiam qualenus ab
ia absliuere ac secubare niaxirae deccat. IIoc \ \
nim idem declarans Paulus magnus apostolus ,
' ^ Mtilicr, inqtiir, sui corporis potcsialem non ba- . bot, scd vir. SlmilUer auictn et vir sui corporis \
polestatem non habet, sed mulier. Nolite fraudare
,
invicom, nisi forle ex consensu ad lempus, ui va- ' ' \
c<'tis jejunio et oralioni; et ilcruni rcvei l i i u i n i in
, ' ,
id ipsum, ne tentet vos Saianas propler inconii, ,
i.cniiam v^siram , >
\ , raftw
\ ,
.

At si cffalum istud mystico raagis gensu intcrpretari vclimus, ila dicemus : teropestiviialero , * nempc csse suam assumendis amicis prensandis- ,
, que et omni comitate excipiendis, quando ejusdem
uobiscum animi sint, eademque de professionis
noslrae verilale atque doctrina sentiant. Recie . \ enim senticnlcs et salulare et aroplecti et diligcre \ \ . "
solemus. Cum vero eos a rccia doctrina recessisse,
ittquc in biereiicorum opinionespravadquesenlenlias \ ;
lelapsos esse comperimus, lum ab corum arople- \ , xibus, id esl a familiari congressu el amoris oflkiis nc dextrarum conjunclione abslinemus (19). Quam- , ;
obrem Cbrislus et Deus 7 $ noslcr edixit: Ca- Q \ .
\
vele a fermenio Pharisaeorum el Sadducaeoruin ,
\
pervereas corum opinioncs et prava docunienta
\
aversari nos edocens. Et Joaimes (20) ibeologus
. \ \
inaximusquc evangelistes, Si quis, inquil, venii
\ ,
nd vos, et banc doctrinam non afferl, nolite reci , \ ,
p/re eum iu dorauin, ncc Avc ei dixeritis. Qui
, \
rniin dicit iili Ave, cornmunicat operibus ejus ina " ,
l i g n i s " . A i l dcinde sapicns Ecclesiastes :
.

80
8 1
1 1
I Cor. ,
3.
Matib. xvi, 6 . " II Joan. 10, 11.
(19) Rccle, opinor, noster : al bclla esi atque artificium et acumen : eodem modo cum rhelorka
I pida Didyrai inlcrprctaiio bujus ilem. ut egoquiob sermonit robur el sericm: atque itemcum pMloitem arbitror, loci. quam Joannes Damasccnus in
tophica, quo fides tit astruatur, qum videnlur rep*Sacra Parallela relulit,et Quienus in codice Rupe- gnare. Posteaquam autem velut ex jEgyptta Agar
ancilia
.: <tnvenit:. -n^/'^ Sara, quas libera est et ipsamei tapieiiiw,
iucaldino
inquil, liberos susceperimut, ad eam iierum, qum ajnvemit
,
^ . wlate sapienlia cst, ac diviuo munere concettfi, HC*
. ^ convertamus, ut ex ea quoque liberos procreem**:
\ hoc est nnn jam ut ab aiicilla, sensibiles discjpli****
sed ut ab ingenua et per(ecta, prudentiam. (Ex Sacr.
* ^ \
- Parall. tit. ix, l i i l . .)
(20) Familiare id Palribus Graecis esl, ul Joa . ,
" , nem cvangelislam appellent: scd lamep
^ , \ - non anliquissimis. Nam , tii Bucberus coniendij
(AHtiq. evavaet. p. 817, 15), vel ab Eusebie, vel
, -;
, .. \ - certe Eusebii aitate inilium ea appellaiio oux.
Niiiiiruui ne ipse quideni Apocalypseos liiulus in
, ,
Gr.Tcis exeiiiplaribus, toy
* ' . Id osi :
htici noiwunquam utilitalis cauta doclrinam uiie- , ab ipso auciorc esl, sed ab Ecclesns,qu
nivi ad breve iempns allingere, aique ad propriatn divimiin illum libruui in caeterorum censuni reiulcrunt: nequc cnira si ab Joaune essci. in vulâlb
uinplexanduM ttatim se rcfcrrc. Verbi gratia, gramLalinis L gftreinns Apocatypsis beati Joannh opoin>nic.t mulier //i csi. Cum ca c mmercium ali5/o//, nec liiulus in aliiu oxeinplanbus Grsecis w
ûanthpcr hubere commodum cst, proplcr iectioni*
n
1
rt
57
ECCLESIASTEN. -
LIB. III.
VIII.
,
-
.
; \ ,
\ ,
* \

\ \ \
\ \
\
, \
,
,
. "
\ -
V E R S . 6. Tempestivitas acquhendi, et tempestivitas perdendi.
Quid acquirendi? Sapientiam et cognilionem ex

Deo, bumanam ulique, multoque magis divioam,
quarum ope intelligentiam eoruro, quae sunt, assequamur, ct ex pulchritudine ac magniludine
condiiarum rerum, quas oculis usurpamus, Conditorem et Deum alque Dominum longe praeslantissimum conternplari possimus : lum etiam eos qui
faslu elali, mundanae sapienliae el disciplinarum
cxlernarum copia superbiunt, ac verani reciamque
doclrinam inscclanlur , refellere opporlune, ct
caplioues ipsorum discutere valcamus. Quotics
nimirum ab hiscc erroris fautoribus ac patronis
in ccilamen vocenuir, coelesiem a Deo sapienliam
, inquirere, et bumanx quoque sapienlise perceplioni

\ \
operam dare necesse est, quo in omnibus probaii,

veritatis adversarios superemus. At cum pax erit at , \
que screnitas, 7 9
Ecclesiam ClnTsti nullae exa. " \
gilent turbae, nullas procella?, non pravae opiniones,
, ^
non perversa atque improba hominum facinora; lum

vero huioanam perdere sapiemiara oporlet, tanquaiu
\ ,
minime proflcientem, ct modiim exercilalionibus

iis ponere, quas ejus causa suscipjmus, ut oppor, ,
tune precibus lantum et obsecralionibus vacemus,
* \ \ ac juslitiara sancie colenies, coeleslis regni bacre
dilalew acquirarous. A i t deinde :
\ , \ , \ .
&.
0 1
5IX
, - C
Tempe$livila* custodiendi, el tempestivitas cmil

tendi.
;
,
, c
,
, \ ^ . >
,

Qutd cuelodiendi ? Bouas scilicet, quas in bono

meniis tbcsauro condilas haberaus, cogilalioues
et plena sapientiae docuroenta, quandiu qut haec
audituri sunt, nonduro idonci videantur : quemadmodum el Cbrislus pn*scrip$il, cum a i i : c Ne
mittatis margaritas vestras anle porcos , ne conculcent eas, et convefsi dirumpant vos (21).
At est quoque sua probo viro tempesttvilas, qua
de bono mentis ibesauro bona supernae charilatie
lon?ior, tnodo brevior occurreret, sed unus idemq u e in otnnibus ad nos pervenisset. Cttlerum ob
Apocalypsiti poiissirmini dictum Joaunem
Bucberiis idem opinatur \\b\d. p. 8.">0, 28). raltis
Chrislianos velercs ob l o l illa mystcria nomen
Joanni imposuisse, quo apud veteres pocke qtiandoque ct sacerdoies el pbilosopbi el epopise appel faerant. Al illa comratinior docloruin aenleniia, a
d&vinis traclandis eam illi appeUationcm altributaru.
(21) Malth. v n , 6. Sed bic omissa illa . Similia os docel Chrysoslomus, ipsmn
boe Cbrrsli dictum prafalus. A i l enim : /. \ . \
, ^;,
'7> , '
,
/>:, *:, ^ \ --.- *

,
,
.
,
. Id csl :
Audianly quisine di&crimine simpliciter cum omnibus
colloquuniur. Neque emm ibi Chritlus de semibili
porco prcccepit, sed homines porcinis moribus tignificat, qui sicut brula Hlainpeccali luto invohuntur,
docens nos ut personarum diiersitatem diynoncamu$, el vilas raiiones inquiramus , quando aliqnid
divinoium eloquiorum expouere opus fuerit , ne el
illos el nosmel ipsos Iftdamus. Xa<n qui talcs sunt,
non solum niliil lucri ex dklh eapiunl, sed el eos,
qui botias illas margarilas absque ditquisilione iliis
proposuerant, %ecum in suw perditionis profunduui
mpe
pertraxerunl. Idco cum diligentiu obsenanda
sum h(vc,
cadem pntiamur, quce ///#, qui hic det\'pii /. IV, honi. ' Gcn., n. 2.)
859
S. GREGORIl AGRIuENTliNl
documenla depromal; iis nempe invenlis, qui bxc

audienles atque discentes aequi bonique faciam :
qui sane lerrac bonae manifesto comparantur, quae
postquam in ea salor praeconium veritaiis sevit,
fructum protulit ad triginta et ad sexaginea atquc
eiiam ad centuin : cum caieri contra peirae ac
spinis assimilenlur, 0 in quibus serere vetamitr,
in ilia quidem propter siccilatem insilamque arjtuditiem, in bis quod semen mundanis curis et
iniempeslivis dislraclionibus s u f l b c e l u r H a c
igilur ratione prudens ei cordalus homo atque
caulus doctrina? ffapienlixque suae bona apud se
in opponunam dicm custodire debel; ilemque
lcmpesiive depromere, ac large cupidis dare et
disperliri. A i t deinde:
% 4vw6 , ol '
\
. \ $ |
, ' |
\ * \ , ;
' aV
\
\ *
. \ *
\ \ *
, '
\ , \ , \
. *
.
VERS.
7. Tempenivitat avellendi, ei tempesli
witas consuendi.
Avelleudi animutn et cor et cogitaiionem a quacunque humana cupiditate alque omni amoris affectu, cum Deo propense vacandum est, atque pra>
scriptis hymnorum divinorum laudibus, diurnisque
ac nociurnis obsecrationibus (22) : nulla ut cura
dignos pulemus, qui nos ad res suas gerendas
' \ , \*
w\
,
\ \ **
\ \ %>'*
, *
~
vivMuao
'ir^f
, **
p e r t i h e r e c o n t . i r ; a c d u m d m n a traciamus, nc C
w * - ,
, tal^
.
- - ,
iis, quje ad hominis potissimum et corporis ustim
*
8 1 peninent, iiilercipiamnr. Cum aulem officio
\ { *"
defuncli fuerimus, bonoque auclori nostro Deo
, .
atque Domino debiti cultus roinisleria peregeriraus;
,
tum vero cum iis, quas dixiinus, el personie et

rebus cor alque aiiimum veluli consucre alque
\ , f4*w
conjnngere sic oporiel, ut sobrie, siudiose, cauie
\
ausceplam earum curam ac diligcnliam nostram
\ ,
providentiamque oslendamus. c Qui namque prae \ \ *
t V L U V
an
|S
" Maith. x n i , 19-23.

(22)IIabes bicquoque baud obscurum teslimomum, quam vttusin Ecclesia consuctudo sit ditirna
illa aique nocturna psalmodia, quain adbuc reiinemus. Sic enim cam nosier auingit, ut detiuila ejus
tempora el statas boras agnoscere videatur. Nec
vero dubitandi locus est ullus, mullo ante Gregorii
nostri ajvam istam sacri canius ralionein apud D
monacbos maxime oblinuisse. Basilius ille magnus,
e ftijtis scbola Gregorius prodiit, jam prxscrip.se
rat, bymnis Deum el canticis placandum esse liora
maiulina et tcrtia et scxia el nona, vcspere item et
die iam exacto , el circa noctis dimidium , ut
in Reguli$ ejus fusius dhputatis legimtts Reepoiisioue x x i v n ; morem autem in nionasteriis
vigentem pluribus describit sanctus Cbrysoslomus:
, ittquil,
,
',\ ,
, ^ ... , \ ^
, ....
, , \
, ' " ,
. Id csl : lllico omnet
cum pietale somnum deponentet turgunt, prtrpostt*

illot excitante, Uanlque sacrnm consiituentet ckt-
rum, manusque tlatim exlendenles , $aeros hymrn

canunt.... ptoulo anle tucem demum quietcunl**
cnm no$ opera aggredimur , illi quietis itmpui *bent.... deinde Tertiam, Sextam, Nonamet Ftfptftinai precationet absofounl, alque in quatuor porUf
diem partiti, imgulis in partibui p$almod\a opera*
0
danles, Deum hymnii honoraitt. (Tora. XI, I

44 in I epist. ad Timolb., n. 4.)
De psaltnodia illud bic adnolandum, alios anliquitus placuisse ritus, qtiam quibus nunc utimur;
neque euim allerni ubique canebant, sed singnu
eliam, idque dicebatur P$alterium per ordinem &
nere. Quem morem ex Cassiano poiissimum diacere
licet. c Quolidianos, inquil, orationiim riius voleniK
bus celebrare, unus iu medio psalroos caniaiuras
exstirgit, sedentibus cunclis, u l moris esi <jac
quoque in jfigypti parlibus, et in psallenlis *erw
omni cordis imentione delixis. (De in$M- c*"*
l . i i , rap. 5 . ) Rursus : t Tanlum a cunciis silenuum
praibelur, ul cum in unuin tam iiiinienisa irainwn
niiiUUudo conveniat, praler illum qai consurgeas
psalmuni decanUt in medio nullos homintftfl
prorsus adesse credaiur. ( / M . cp. 20.)
f
I N ECCLESIASTEN. - L I B . I I I .
8Cf
\ \ esi, in sollicitudine; qui mUerelur, in l i i l a r i l a l e
& dixit quodam in loco Paulus magnus aposlolus.
, , , Addit deinde Ecclesiastes :
, .

6 i
, .
, criyqr \ ,

\ .
, * , ,
,
x a l iHfioAsir,
Tempestiviias taeendi, et lempenivitat loquendi.

Islud lacere atque istud loqui in superioriboi
divisionibus alque enuroerationibus comprebensa
utique inclusaque s u n i : nam quse verbis ilbs s l gnificantur, tempesthilas avellendi; et, tempestivita$ cuitodiendi; el, lempeitivitas emiUendi; et,
xa\ , \ &- g tempeslhitas acquirendi; el, tempeslivita* perdendi

quaeque bis similia bacieuus reiuliaius, omnia si \ ,
$ - lentio aut loquela peragi manifestum est. Neque
enim quisquam dare operam potest, ut avellat aut
. \ $ ^
consuat, cuslodial aut emiitat, acqiiiral aut perdat,
, ,
amplexeiur aut ab amplexibus recedal, vel deni , que aliud quid agat eorum quae buc usque dicia
, ,
* , - suut, quin ei silendi quam voluerit legem servet,
. - et idem rursus ex opportuniiale loquatur. Nimirum
, tii nibil sine silentio et loquela factum novimus,
quis hoc sibi tribuat, ui omuino aliquid ex iis quae
; ,
conjuncla reccnsuimus, prsaslare alia raiione pos ; sit ? ld vero si iia esl, quomodo suam silentio et
loquebe tcmpeslivhalem sapiens Ecclesiasles allri
, buit? cumque nihil ex iis quae ille commemoravii,
\, $ \ C
silenlio el loquela fieri ullo modo possil, cur
taraen Iric sigillalint pronunliat: c Tempesliviias
; >
tacendi et tempestivilas loquendi ?
'' *
Alqui dubitaiioncm isiam tolias, st anitnadverte , \
ris, singnla illa paria, quae superius enuntiavimus,
$ , ' elsi boc naiura requirunl, ut omnino silenlio aut
, loquela 8 2 fiant, sictamen bomini justam lacendi
& $ aut loquendi occasionera dare, ut ipsa boc aul iliud
* \ - exoidiura aliis ex rebus capiant, quas subjeclas
babeni : lnm judicium quidem clrca rem subje ,
clara anlecedere vuluntali; ipsum autem lacere et

loqui lum consequi, cum jani voluntas in re subje* ,
cta versalur : u l si lempestivilas sil acquireodl,
*
\ loquens rei subjeciae inquisilionem inslituit : ei
\ iempcslivilas sit perdendi, stlenlio taceus per COD%
s i n e
. ' - D nivcnliam ac reiicenliam rei amissiouem facil. Pari

aulem modo in aliorum singulis, si quis lalia 'k\ , \ . , pendere volueril, similem eamdemque convenire
explanationem comperiet. Uic vero, quin alia ret
ulla subjecta sit, quae necessitaiem afferat Ucendi
$ , .
aut loqucndi, propria ulriquerei tempestiviias as
. signaiur. Alque baec duo io bominum v i u illud esse
quodammo lo videnlur, quod ex omnibus rebus
\ \ ,
maxime palcat. Cum enim in paribus iliis omoi I , ^, \
bus quae aniea recensuimus, siquidem et sana mene

\ \ \ - sil, et loquendi facullas innoxia, plurinium valent;
tum e.t locum bis esse caelerie in rebus apparet, eive
, .
; - epirilalibus sive corporeis, sive divinis sive humanis. Fiiige dorraiendi boram adcsse : jam ct tibi
. ;
penilus tacendum esl. A l si SOIUKO cxocrgefaclus
*<4 .
Rom. xii, 8.
S. GREGORll AGRIGENTINI
*>ls, jam loqiicndi esl tcmpcslivilas. Accessistine ;

npporlune ad ilivtna inysleria parlicipanda ? Silenlium te acrelicenlia, liumauo quolibel sermone evi-
. tato, sacris peragendis paralum praestabil. Indulsi \ stine pietali tna?, ac nemine interpellante myslicis
\ ; ,
oiliciis et sancta ftbalione defunctus es? Jam tem , \ \
pesliviiatem arripere potcs ut ea quae deccl ei
<!o bmianis rebuselde bominum negoliis loquaris. \ . \
, '
Sicei iu aiiis mullis reperies, lacere vel loqui, non
jliciiaex causa, sed suis eprincipiis exsistere (23). .
,
Maxiine auiem ac praecipue tempeslivitas est taccndi, cum impiorum bominum praveque sentien* \tium corda adversus orlbodoxam fidem et verila- >
\ . tcin el jusiiliam furoie efferri videmus. Tam enim
\ \ atyqt prudcns et cordalusdoctrinoe evangelicae mensarius
vmlaits verba parumpcr conliriet 83
suentio \
. \
premii; qucmadiuoduni el Paulus magnus apostaliis illis verbis coniprobavit ( 2 4 ) : Rediroentes c
lempus, quoniam dies mali sunt *; et rursum : , .
c Ul sciatis, quomodo oporteat vos unicuique re- , , \ . \ *
spondere . Mulloque prius magnus lsaias : < Doc ,
minus di'dil mihi linguam, ut sciam quandosser .
monem profcrre oporleat .
" Cum vero paululum ille furentis animi atque
agiuii rabidique cordis quasi maris seslns detu- \ \
\ , . ,
muerii, ttitn se libi lompestivilas offert loquendi,
rt vcritatis ac juslilise predicandx, ut prophelae \
, Ttpwfl
Pavidts sapiens consiliuin sequare diceniis : < Cum
opporlunilatem invencro, ego juslitias jtiriicabo c " ,
\, , '
( 2 5 ) . Uienirn minime uiile est, cum vebementi
procelbi quam latissime mare vexalur, navigalio- ^ ,
,
nein snscipere, quod nisi demen? audeat neino;
ita ciitn justilia alque pictas itijustilix el impicta- \ ?
\
lis vi oppriuiilur, vel poiemiae ac lyrannidis violcnlia \a;Uittioni alque incendium inteulat, scr- \ , \
^ \ ,
lnouem quis liberiorcm tanquam gladium intempe ,
slive dislringat, aut vcritalis imbrem dcmitlat. A l
**"
couira rrcte ornnino, pislquam parumper soipMim
, \ &
silentio cl lacUuruilate ab objurgando conliuuerit,
\ ***
vocein denique, arrcpta occasione, quasi lubam,
, oontttiidel (2G): quemadmodum magnus Isaias 8&
t
a c
8 e
iT
Epbcs. v, 1 6 . Coloss.iv, 6 . " Isa. L , 4 .

( 2 3 ) Pytbagoricos reor,inquilHieronymus, quoredemhse. Ila tu quoque domum habe* magnam et
runidis<'jplinacsilacercpcrquinquennium,C!p>siea Dfidemveram : irrumpHnl
ut otnnia accipinnt : w
quodcunqne exegtrmt : solum nerca caput, fidem,
erudilos loqui, hinc orignpin sui traxissc dccroii.j
inquam. Uies enim mali snnl. (Tora. X I , in p'
(24) Non dissemil Cbrysosiomus, locum huoc
ad Epb. bom. , 1.)
Aposiob explicans : illud eniin ci -ipse docet, cum
(25) Psalm. LXXV, 2 . Sed Grreoa cxemplaria baab adversariis premruur, id nos poiissimum <ubeni " , quibus respondeni Lalinai
rare oportere, ne fkle prodila, eam, qua animus
Cumaccepero iempus.... PsaL LXXIV, 2 .
vivii, vnam amillainus :-, inqtiil,
(2) Uoc lltlarius Piciaviensis praisiiierat adver. , \
siis Constanliinn, ab boc ipso Ecclesiasia? diclo . /. ,
brum sic exorsus : t Tempns esl loquendi, qi*
, ,
jam pneieriit lempus lacendi. Cbrisius exspecieiur,
, \
quia oblinuit Aiuicbrisius ; clameni pasiores, q" *
, . \
mencnarii higeruni; pouamus aninns pro o?ilus,
., xl .
quia fures imroierunl, el leo sa2viens cinaii.'
. ,
Aiqueidem subinde lempore se loqui ronlirmai *
>, i:tv
vcrbis : t Si qnis igitur pnuleiis raiionem silen
, \, / . Ncnpe, Obicutum est
dicium : age vero, perspicuum exemplo [aciam. Co mii percipii, proietio mc u^que nunc rccenjisjngita milii quempiam, qui domutn habeal splendidam:jnriai acerbiiatem modoraumi, nunc denium, n<lnt
dcinde ingredt aliguos, ul euin inlerficianl, et illutn in Cliristo libcrlate tesianie, nou aliquo vilio N*
inanai p<Miurbationis ad hac scribeiula arg<*l
xvulia datc itaque $e eriperc : tnm dicimus cum se
t
s1,
111
,n
65
IN ECCLESIASTEN- - L I B . I I I .
806
ciicit: Quasi lubam cxtolle vocem tuam, ctaiinni.

tia popnlo peccata corum, et domui Jacob iniqtii '
taies corum (27). Ait deinde Ecclesiaslcs :
, \
, \ .
XIIVERS. 8 Tempestivitas amandi, et lempestiviias
, edio
habendi.
.
Quae Ecclcsiastes inier sc opposita conjunxit,

ca de persona cadcm vcl re omnino dicla esse cen
sioduni esl, non utique, ut inlcrprc&cs quidam
' \ \
, . anle nos, ad alia alquc alia rcferre debemus (28).
Hoc eitim nullam babct invesligaiionein preiio

dignam
: cum nibil in co ad opporlunilatcm pecu
liare sil, si eadem lecuni religione obsliiclos ames,
, *
et ab ea alienos odio liabcas ; quippe eadcm sem
per opportunilas est, u( ei illos lanquam Dei anii , \ .
cos
adamemus, el hos lanquam jnimicos odio pro\ \
seqtiamur. Ilaque ad unum aliquid alque idem t
\ .
amare et odisse aapiens reierl Eccbsiasies. Quo \
uam igilur pacio quod ab eo de uuo eodemque
\ ;
\ \ prolitum esl, et accipiemus el cxplicabhnus ? Sit
\ \, - viraliquis, queni veiilalis 8 5 juslUiaeque cuborem
, \ - egregium agnovcris alque puiaverU, qui docirin*
\ \ - orlbodoxae ex atiimo pairo inelur, exsuluni aeruninis el coruai, qui in cuslodiis degunl, inopiae tan , *
quam vtritalis Ksthim provide opiiulclur : bunc
,
sanevirum
cl diligerc oporiel, ci sunimis iaudui
.
pracconiis celcbrare. bic ideni paulo po&i per \ \
; \ \ \ - Q versorum boinitium fraude aique inauU gloria* cn
pidilalc dccepius, el pccnuiaium copia subactus
\ ,
atque immulaluseo dcvcnit, m veiitaein verl.is
\ ,
faclisque insecieiur, cultonsque ejus et pairono*
\ \
\ * -actesles conviiiis appelat, et gravibus motesliis
, - afficial ; bunc jam, qui talis evaserit* odio babuc \ , - ris, amiciiia ejus ac socieUle rejecla, ul consilio
citatum. Neque enim iromaiure loquor, qui diu ta- bujus auciorem ad noniim aul undeciimtm S T M I lum rejeceruni. Eum vero diacoaum appellavi; sic
cai; necsine roodeslia lacui, qui aliquando jam
enim audit, quanquam el monacbus idem fuii.
loquor; neque injuria queror, qui dissimulavi
receiitem; ei qui ne quid ex causa mea loqui exi- (V. Oudin. lom. I I , pag. 514.) piam quod apud
ttimarer, tantum adbibui ad silentiuin lemporis. Monifauconium Prseliro. in Hexapla Origcnis (ium.
I , p. 7G) ha?c ieganiur : c Oiympiodorus episcopus
Nunc mibi non alia ad dicendum causa, quam
Tricces in Tbcssalia, ul in codice qiiodam CoisliCbrisii est: cui et boc debui, quod usque nunctaniano decimi circiter vel undeciuii saeruli diciiur,
cui, eiex reliquo me inlelligo debcre, nc taceam.
Commeniariis in Ecclesiasien, in Job el in Jerc(27) Isa. Lvm, 4. At LXX babent : '
iniam nobiliialur; si le deinum ad Bibliotliecam
G^cosov, ct .
(2S) Olympiodorum omnino Nosier boc loco Coistinianam, quam ille subinde edidil, evolvendam
referes, invenics codice 224, episcopum illum icperblringeremibi videiur : sicenim ille Ecclesiasiae
ces jam non esse, sed diciutn accepit, ul in alios amorem, in aliosodium
praescribi exislimarel : *\, inijuil, , quem plerique sseculo decimo floruisse censem.
\ \
Diaconum autem facluni essc Olytnpiodorum a
,
, Joanne Nicioia arcbiepiscopo Alexandrino posi an * - nuin Chrislianum 506 et anlc aimum 518, disce
, ld e s l : Semper anima ei amare et ex subsrripiione codicis 5 Barberiniani, in quo
odisse debel : amare quidem $pon$um tuum, illa (pag. 224; baec lcgunlur :
factis verba exprimens : Osculelur me ab.osculis -
oris sui ; odhse vero inimicum el $uper$eminatorem

hiabolum. (Apud Ouceuro Auci. ad Bibl. PP. loui.
,
I I , pag. 621.)
' . Nerape, Absolutum
esi, Iho favente, Commenlariorum in singula copiia
Inde porro lux tandem nobis oborilur, qux
beali Jereniiacpusculum Clympiodori diaconi Alexanscholiasiae bujus aRvum reiegat. Nam si coinmenl a r i u s ejus a Gregorio noslro lectus est, Olympio- drim ex ordtnatis Joanne Niciola arcliiephcopj
Alexandrios. Hic cniin poiiiilicaluin gcssii a.iiios 11,
doro illi opns Iribuendum jure dixeris, qui dia<o
ac ricrrssii xi Kal.Jun. anni Cbrisiiani M 7 , cx
nns Kcclesire Alexandrinae fuit, ei Anastasii SinaiUR
bcopbane adnotaiuni a Sollerio reperiab in Kisl.
(V. Cavcum iu Olymp.) laudes promcmii. Fnis ra
chron. pcnriurch.AUxandr.. n. >25.
qu ppo coniendisse jam patcl, qui commeniarti
67
K|
pareas sapienlii Ecelesiaslae , admoneniis sciliccl , tempestiviiatem esse amandi, ei lempestivhalemodio , , \ .

\
babendi. In uno enim eodemque honiine, qui bonis
\ \
adhrvreat, et verilalein justiliamque colat, ac rur, \ \
sum inversus traduclusque sit ad oppositas opinio \ ,
nes atque sententias, propria et distincta amandi
\ \
atquc odio habend eminet lempestivitas. Addil
.
deinde :
|1.
Tempestivitas belli, tempetiiviias pacit (29).

, .
Hocquoque senientiambabel camdem. Obluctari
\ enlra nos, bellumque gerere cum adversariis atque
\
liostibus pieiatispar ftieriL At ubi resipiscere, piis . '
que sermonibus aures praebere coepertnl, jamque , \
professiouis nostrae praiclara nota insignes, in vera
, \
doclrina et Dei eupremi cultu nobiscum sentiant;
\
tnm pacem recie cum bis et concordiam ineamus.
Erce vero bic etiam leinpestivilas pacis et lcmpe- \ \
stiviias belli, paci* scilicet ac belli erga unam eam- .
\ , \
denique personam. Innata quippe prudentia et d i \ vinarum legum praescripla ac multo tnagis gratia
. \
illa, quaii! singulari Oei benignilate i i accipinnt, a
, \
qitibus f voluntas Dei bona el bene plarens et per
fccla
> inquirilur, opportune semper nos edoceni, quales exhibere nosdebeamus, et qua ratione
\ \ ,
meliora a pejoribus seeernenles, salutaria Dcoque
' accepla pneoptare, rontempiis iis, quae quanium
a Deo avertunt, lanltim S 6
perniciem compel
lunt. Addil subinde Ecclesiasles :
C , \ \
, .
6
5 XIV.
VERS. 9 10. Quas abundantia est facienlU, in
*
quibui ip$e laborat ? Vidiomnem di$tenlxonem quam
; ,
idwuf
dedit Dem / i / i i i hominum, ut distendanlur t ea. tr
(Jniverta quce fecit bona in tempeitivitate iptius (30).
. abrov.
Erit foriasse, qui haec repuiaus baereat, et a sa , \
pienle Ecclesiaste iterari boc loco dicat, qute jam
^ enuntiala simt.' Nam si hujusraodi eflaiis superitis
. \
quoque usus esl, cum ait : Quid babel anipliue
, ,
brnno de universo labore suo, quo laborat sub
\ , ;
sole h el rursum : Quoniam disteiuionem ma , < " *
lani dedit Deus flliis hominum, ut distendanlur in
6
a* ; quid nunc demiim eadem usurpai ? A l nos
;;
judicii ejus defensione susrepla, dicemus apposite,
** ,
Heraia non videri, qua? eisdem appelfaiionibus ae ,
formulis rem plane diversam considerandam exbi xa^
beant. Tuin si senteniia eiiam, quae ipsis in ver,
bis inest, vim quodammodo et signiGcationero
^. \ ^
e:<mdem babere rursum videatur; non id absur :
dum esse, siquidem illis lum utaris, cum rcs,
, ' ,
\ '
qnae tractantur ei personaa requirunt; quemad , , modum boc loco factum esl. Nam si superius
. \ ;
eliam, cum similia his perpendenda proponerct,
\ ,
dictiones usurpavit easdem ; iis nunc ipsis potis8 8
a t i
8 8
8 1
ee
Rom , 2.
Eccle. n , 22. i b i d . 26.
(29) Apiid LXX, \ .
(50) Apud LXX, ...3. ^ ;
TN E C C L E S I A S T E N . - L I B . I I I .
870
\ simum et sententiis et formulis opus fuit. Poslquam enim de temporc ac de comparalis opposix\ ; \ \
tarum rerum lempestivilalibus disseruit, bumauae

nalura imbecilliUlem eonlemplalus, quae lanium
, \
sibi laborem assuniere non pergal, u i in illa oppo ,
sitione cujusque rei bonac atque uiilis tempesliviia , \
lem distingual alque pcrquiral, eademque ad con \
trarias polius tempeslivilales, quas Ecclesiaslcs
\ , * designavit, quasi vertigine delabatur; opeiae pre
tium duxil, si vel obiler hic etiam insolcmiam
,
eorum rursus comprimeret, quoruin cura i n
\ rebus vanis el aniuto perniciosis tota versalur, et

simul eosdero a divitiarum cupidilate ad quietam
\ \
vitam ac tuium 87 plane tranquillumque slalum
\ traduceret.
\
.
Idcirco a i t : c Quse abundantia facientis in quibus

), c
ipse
laboral? > velut si dicerel: Kerum equidem
; \ ,
omnium
quae in vita sunt bona aul pulcbra aut
\ \
\ - ulilia, propriam esse lempestivitaicm indicavi;
I I , > cum tamen plerique bominuni in eorum cura la, - banlur, nec diligentiam ob ea ullam adbibere ve , - l i n t ; atque unum illum magnae solliciludinis laborem subire ament, quo roulias sibi omnis
\ , * \
generis opes caducasque divilias comparent, unde,
\
cum
adepli fuerint, nullam praeter cibum et potum
, \ , \ ulililaiem auferre possiut; dicant, qua abundan , \ tiae spe, qnove sibi compendio iis e rebus propo , \ sito, quas duro ntiscroque studio proseculi sunt,
, laborem islum et molesiiam et curam poliorem
\ \ \ pulant, quam eam diligenliam, quae in opporiunilate rerum investiganda ponalur, aut quam illam
\
\ , sobrietatem ac soleriem lemperanliam, quac per \ petuo nos intra recii et utilis iines contineat?
#
;
Atqui liquet profeclo, nullam bis ulilem copiam
' ,
\ , . ac salularem, nullum esse commodum aul compcn' dium , quod sperent. Nam qui divitiis poiilut
* , \ fucrit, livori omnino el invidiae obnoxius, el insi \ * \ diis opprcssus, el calumniis atque conviciis gra \ vissimis appeJ,iius est, u l diviliarum etiaro cum
\ ipsa \ i t a subslanliam amiltent : itaque muliis
opum congerendarum causa laboribu9 el aerumnis
, \ aegre exanllalis, mortem improviso ingruenlcm
\ . D sensil, el divilias inimicis advcrsariisque suis
transmisit. Quod si nibil, mortalis, quod re \ , ,
\ ,
dundel, nihil quod salulem ferat, in labore curaque inest, quam diviliis parandis impendcris; cur
^ \
aliquando retia ista, quae le mundana anicilia e l
\
, \ diviiiarum amore capium impediunt, non con \ scindis ac deseris? cur, mulalo sludio, diligentiam
\ \ \ \
atque laborem ad bonarum atque ulilium rerum,
quae corpori et animae prosint, inveetigationera
; c ,
,
non transfers? c Universa enim bona in lempesiivilate sna(34). E l oporlet, ut eujusque rei tem\ \ ,
,
peslivilatem ipse inquiras, et nulia omniuo utaris
(31) Superius quidem legimus,
a l bie scriplum, ad Symmacbi,
opinor, senieriiiam, qui ea verba sicrcddidil:

.
871
S. GREGORH AGRIGEXTIXl
re infempestive, non cibo aul poiu, IIOII flclu nul

risa, non somno aul 8 8 vigilia, non re alia qua
cunquc earum simili, quas homines in hac vila
pra3slare debcant
Numquid Davidcro non audisti, quibus verbis
bealum bomineiu nobis designel alquc depingai?
Sed in lege, inquil, Domini voluntas ejus; ei in
l^ge ejus medilabitur die ac nocle : et erit tanquam lignuni qnod plantatum csl secus decursus
aquarum, quod fructum suum dabit tcmpeslivilale
sua; et folium ejus non defluei". Cum arbor ipsa
fi uoius lerapestaie sua proferal, age lu multo magis
rei cujusque, inortalis, lempeslivitaiem iuquire :
nibil ab eo quod decet, unquam aberrabis. Addit
deinde Ecclesiasles:
^
M
z
; * ? V-*i~ ^*0 , .\ \
^
.
" \ ; c '
* \
. \
, h
, \
^. >
, , , { \ .
.
YERS. I I . quidem sccculum iradidit secundum
xaptlar
cor eorv.w, ut non invenial homo optu, quod fecit
//,
Deus ab initio, et usque in finem (32).

.
Yini lionim verborum in eos profert, qni lan
qitam verligine laboranles, in oppositaruui rerum
\ \
opportuuilate invesiiganda alque iinenienda dili *
genliam et eltidiuro defugiunl : u l quae ncnipe
, :
bellandi aul firmandse pacis lentpeslivilas sit, quas ,
amandi aul odio babcndi, quse avellendi aul con, ( \ ^,
euendi, quae cuslodiendi aul emiUendi, quae acqui- ^ \ ,
rendi aui perdeudi, quae flendi aut ridendi, quae
\ , \ deslrucndi aul aediftcandi, ci bujusmodi, minime , \ ,
assequaniur. Nam cum opcram, quam ad res
0 . \
quaslibtH opporlune agendas in propria cujusque %
lempeslivitaie inquirenda ponere debebanl, in fla- C

giliosis
laboribus perdiderint, et iniempesiivas potius occupaliones ac perlurbaiam aique
preposleram vilam adamarint, quse in deliciis ac
podendis corporis \oluplalibu9 conterilur; eo9
eliamnum condcmnat, ci boneslalis experles coarg u i l : nec jam fore unquam sperans, ul mutatis
moribus ad bonam redeant frugem, adjcch : El
quidem saeeulum tradidil in corde eorum, ut
iiivciiial bomo opus, quud fecit Deus ab iuilio et
usque in finem ; pro 8 9 V^mmt usus verbo
tradidil, ut sacrse fere loquuntur Liuersp, el ul
superius alius nobis exernplum divina oracula
siippudilarunt. Pcrmisil igilur , ul babercm in
6;,
\
\ \ ,
\ \
:> \
, \
> \ xai
, ,
&
, * \ /
> ,
|&**,
, ^ . -^
corde suo , qiuwadmodum liberi arbilrii ralio ^ 'pnscebat, volimlalis ad ulraqp.e proponsionom (33)
, * |5
porro hac ralione si quis ipsum illud tradidit pcr
. \ 04
6e acceperit, apposite usurpari deprrbendal alque
,
pcrnoscat. Homincs nempe volunialis arbitrio usi,
.
Psal. i , 2 . 3.
" Lib. i , U .
(32) Apud LXX invenies :

::;
... Porro illud iu excmplaribus
|l<ibraiiis dcsideraiur, nec ab Hieronynio rediiiMim
fsl : caiera ipsc Gregorius infra imiuuiai. Olymp.
vero. % inquii. , >: .
(57>) Nnn bic nosier el ^ idem putai:
scd tiiiuin idemque babct Iradcre saccubun sc#
cundiim cor aul in cordc eorum, ct permitlertt

1 qiiisquc volunlalis sux arbitrio malur, el cnpidiiates vel respual vel seqnatur. Ncc vrro a dicu
sentontia discodil; nam abi quoquc. quod adnoiavil Mnnsloriis, illud sive, s&culvm e\posne"i
co ici<pisceiui(tm
sartdi, sive, ul DIUMUS, cuia$
aacularea
el ti nndauas; vel interpretaii sunt, '*
Valabius. cupidiiatem eognotcendi YS Iwjns wv.nSil
qiitjd liis magis rcsp^ndil qua* Siqsiiintin.
673
IN E C C L E S I A S T E X . - L1B. .
g?V
\ inlempcslivis occupationibiis el pravis laboriosis*
\ que iaclis tolos se dcdiderunt, tit tetnpesiatuiii
, discrimina in Dei operibus invenirent: veris nimi
runi aisiatis, aulumni atque biemis, quarutn sin\ \ giilae pulcbra omnia reprrcsentanl osiendiimqiie
\
Dci opera, siquidem sciie illa alque idonea ra , \ - tione ct speclenlur el assumas.tur; ui in.le ad
\ divin i t omnia fTicientis voluntalis iinitaiionnn
\ bumana meus congruam cujusque rei lctiipcsli
viialem ad agenduin in suis quoqne operibus
distinûat. Caelerum ul apparet, inquit, quemad. * , \, ' , modum ab inilio, ila el usquc in finem buminc9
ob nimiam temeiitalem ab ipsa adolescentia ad
\ improba deflecienies, ignorantiae lenebris obruun^
, \ lur, et quasi noclurna in pugna, peccalorum lela
, ' i propiiam pernicieai converlunl. Idcirco uliqne
. *
adjciil;
XVI.
, '

. , r o / ,
.
, , ,
, ,
;
. * ,

,, , ,
,
\ ?, \
.

; , (5
, c , ,
,
,
. \
, \
" , )
.
\
{ , \
~ .
* ;
- > ,
' , \
^ , \
9
(54) <>ivmp. \ *.
(35) lVal. , 27, 28. LXX habeiil
' ^ .
<5b) Psal. cxi.v, 15. Lcges apud LXX :

<37) SoiiieiUiain Eclesiasla loiam, opinor, nec
^ ambages. paiicis complcxus iueral Gresorius
^ôcaârieiisis :
u
I-ATKOL.
(JR. X C V H I
VKRS. 12, 13. Ccgnovi qttia non e&t bonum 1n ei*i

nhi lceiari, el facere bonum in vita $ua. El qnidein
omnis hotno, qtti cowedil el bibit, et videat bonum iii
omui lubore stto, hoc donum Dei est (34).
Muha, inqu.t, eorum, quse potanlur bona, cuid
lalia non sint, poslquam magno homines stuiid
a^givssi fuerini, frusira operam in ea suam conlu-*
lisse rrperiunlur : quippe ad niiscrum iIlo> exitinn
dcdiicuiit. Eninivero ex omnibus, qux L l i niaxinie
oplauda a:que amplcclenda censenl : Niltil niibi^
inquit. boniiui 9 0 viSuin csl praiter alimenia quai
nalmiH dcbtMiKir, id est
prseter cilJTini el p o l u n i , ct
(jnaiii hxc afferuut in isla viue condilioue lxliiiaiu.

Id eniiu ununi bo-ninos lanquain Dei muuus cilra
reprebv nsioucm ob fluxas natur<e vires assunniiiL
c Omnia eniin, inquil David propbela, a u ex.îe^
i taut, u l des escam ipsoruin iu lcmpore : danie II*
illis colligcnl; apericnle te maitum, omaia iniplcbuiilur boniiaie (35). El rursum : c Oculi oiunium
in le sperant, et tu das escam i l l o r u m i n leinpore
opportuno : apoiis lu manura luara ct impleb omue
animal benediciioiif (36).
Proplerea el bic sapiens Ecclesiasics boc unurri
Dei munus appcllavil, uL sobrie scilicel ac deslinalis temporibus edamus alque bibamus : c&tci a verd
qnae bomincs sludio digua ai bilrautur, a suspicione
ipsa boni procul sejunxit (37); quippc qua> cito
inuienlur atque conlabescant, cuinquf ini nlu:ii
undique ineluaul, nullam peuitds uliblauin iuppe \ -.,
\
,
. Id v$l : Persuasum igintr habeo, animi
hilariiatcm el beneficentium maxima homini bona
e$se> alque adeo brevem lianc solam voluptatem divinitus obveuire, $i rebus gerendis jusiitia prmcal. (
MtUapbr. F.ctlcs.)
28
75
S. GREGORTI A G R I G E N T I X I
tfg
tiUtMil. Porro iiilcrpnHalionem bujubinodi i s etiam . ci conlirmat, quse siaiim subjecit. A i l eiiim :
\ ' . . *
s
YERS. 1 4 . Coonwui, quia omnia, quce (ecil Deus,
", , ,
akora. icu
el ab Ulis fas non e$t demere. Et l)eu$ fecit, ul l i - ,
' .
, xpcameant (acie sua (58).
.
ipsa erunt in aternum.
Ad illa fas non
esLaddere,
Quae a flagiliosis pravisque bominibus geruntur

ac fiunt, quorum niliil illico non disperil aique evanescil, ab iis disiinguens, qiue ab unive.rsa? nalurae
auciore ei condilore Deo prodiere, illud proponil ^
omnibus alque oslendil, cuncia liaec, milli obnoxia
varieiali, permanere perpetuo slatu, uec finem
suum atqne inleiilum praestolari, nisi postquam
dies adveneril, quaexlreina znundi bujus tmmutalio lerminalioque peragatur. Atque baec 9 1 ejusmodi esse affirmat, ut neqne addi quidquam, neque
dcmi ullo modo possil, ne ab eo quidem ipso, unde
ouuiia esse coeperunt. Oinnia enim illejam fecit
valde bona: ut quae aplo inlegroque uumero atque
ordino ab eo coudila fuerinl, detractionem singula
'alque additionem omnem sequc respuanl. Nain quae
l)eus judicio auo definivil el valde bona pronunliavit, quonam tuodo quasi aut defeclu aul superfluilale laboraulia vel tollendo Ule minual vcl addeudo
augeai? Id niinirum a prudentia alienum est el poicniia et sapienlia, quae Deum decenl : cum m pi udcnli eiiam ccrdaloquc viro disseiUancum plane atqne absurdum videatur mutare consilitim, el sccundis curki ea ônigerc, qta jam iucboala fnerint.
(
' \
\ ,
, \
, \
, ,
,
,
\ . , \,
^
, ' -
. "
\ * \ ; ^
c^ \ ' -
, ,
. " :^'
\ -, - J
^,
; ;
\ \ ;.
" \ \ '
, \ 5. .
Ibrc vero nia, qa? in ccelis scilicet et in lon a

0\> '
l in mari sunl, Ua Deus condidil, ul in lam miro \ \ ,
eorum ordine ac conversione conlemplanlcs bo \
mines immensum magniludinum speclaculum el

(oneonuni illum molum acstalum, Conditoreiu re- \ \ ,
ruin omnium animo cogitent, eum(|ue vrieri inci- , \ pientes, poteMi majcstaiisuuc ejus impcrio se
,
gubinillanl. Al bi conlra obsequium et faniulaluin
^ *
ejuH lota mente aversali, fluxas potius n s el caiu- ^ \ .
cas serviliier conseciauiur, atque abdomiui suo
,
el corporis voluptaiibus iudulgeiii; non ulique oin- \
iiipolpnti - .Deo : Exleudenli coelum sicul pellem, , \ \
vl fundanii lerram super stabilitaiem suam, el , ' \
abyssus atque iiumensafli m a m pleniludinem n* \ ^ , \
frenanti (39), domiuaulique in virlule sua iu aeler\ , \
hura *V Uiique ergo adjccit sialim :
0:,
;. ' ***
>.
w V
" Lib. i , 1 4 ; Psal. n
(38) Apnd LXX inveiiies : *

, \ ' . . . .
ulyuip. \ , -
..
(\)) Iâl civ, 2, verbis carplim delibalis.
877
I X ECCLESIASTEN. -
LIB
III.
8*78
XYUI.
Td , katf \ - Yins. . Quod fuiljam e*t; et qxia fulvra sunt,

- jam fuerunt : et Deus qutvrei eum, qui persecuiione
premilur (40).
jtercr.
Vclut si dical : jEtemus quidcni esl6obist)ebs' ,i
*
, principii aeque el fuiis expers : alquc adeo iiiniiula \ bilis se.inper in omnibus. ac sibi plane couslaus,
\ , \ ul conversiononi ei vai iciaiein unus onweni ex< lu' . , dat. At l u , bomo, ci morlalis es, el 92 variatioiii
, ,
passim roulalioriique obnoxius : nec minus coi pnre
\ quain animo semper addictus plane iu serviiui<*m.
. Porro baec lu subis propier lubricam istam mculis
, \ ac volmilalis tuae ad pessima quaeque lacililalenw
. Qsjippe qui coruui, qua; iiiauima a Dto condita siiiu,
3perscverantiam < on&tanifimque molum aul hnmu \
labilem siaium ob \oliiiitariam naluralium coi.siif
,
\
\
\ / \
\ ,
'
\>,
, ;
, \
\ .
^ , \
-. \
\
, \ \
\ . \

, \ >
, ,
\ . >

; .
luiionum lran*inutaii< neui et deflexum et produ*

ctionem aeqtiarc non polueris. Nam rcrum a Deu
coiiditariini siiigulae jani sunt, et qtiaecunque sumintis illc arlifex ad muiuli bujus composilioneiu tsi
incidiimiialem ol tiiu-lam iacii-nda esse prae\idii*
jam cxslilere. Tu vci:o bhsce oinnibus ttia spoule
pejorem te prodis, l u , mquam* ad divina? a-lciuilatis siiuililndinem coiuiitu*, qui noqiie naiuralibus
obsecundcs iuolibus, nequc divinis pareas mau alis, ueque bonesla quê sinl **l jusla ei conveiunitia
et salutaiia constaiiler tuearis. Idcirco i - i l u r vita
amissa ad morlem coiTuplionemque deducius es ;
qiianquam Dous < qui lc coudidit, el pro bonitale
sua munduni hunr, quem inluemur, univcrsuin lua
i jt
iterum rcqiiirit, invidia jam et
c
c 0 1 l s l
l u
l e
inseciaiioue communis boslis subacium, diabulif

iuquam, qni a*leinum lihi exiliiim perii citni im
moliiur (41).
{
At vero proplielica in co fauilias emihet, quae

divhiilus Ecclesiasi^ data csl, quod ca cnunti.rii,
quie a summo divinoque Yeibo el kmniuni Conditore per dignum illum bonilaie ejus alquc l.umanb
i:lc desccnsum facicnda e i a n l : ipse enim a i l : Venit
Filius hominii quwrere halvum facere quod perierat . El fidem inlerprelationi buic aiTerunl, qme
proliuus subjiciunlur. A i l enim :
es
93 S x>x.
Ka\ . - D
V E R S . 1 6 Et adhuc vidi $nb sole locum juduii;

illic inipius el locum ju&li; illic pius.
,
\ Mysticas iuinc consideraliones adducil biuas,
.
easqiie nnbis proponil sapiens Ecclr.siasles; prav
nunlial enim valicinans, que hoc sub soletieri ile
bebai, Emmauuelis cl Cbrisli ac Servaloris uoslri
M#
P s a l . LXVI, 7.
Luc.xix, 10.
(40) Olymp. \ .
( i l ) ln alia abil Symmacbus ; hvc enim esl ejus
inii*rpretatio : :. Nempi, Deus autem inquiret pro ei$,
fui per$eculionem paiiuniur. Ncc ab eo disscnUl
Ncocaesariensis Grogorius, qui locum bunc eic explanat : / . Id

est, Deum vero is qui wjusle l(v*u& est uuxilialorem kabei. (Ibid.)
t
870
S. G I l C G O i l l l A G U I G E N T I N I
ggo
iubiimaiiaiioneni (S2) : qucmadmodum et David \ 6\ ,
propln (a praulixit, cum a i l : ln sole posuit laber -iiaculuiii suuni ; lillud dcclarans jusliliae Solem,
? ' \ ;
qu) iu siimmis dixiuisque ccelcslium alliludinum
, sedib a'lernuin sedet, nalura bumana assumpla,
labernaculum sibi boc sub sole, qucm oculis usur- , \
pamus, eleciurum, quomodo eliam Joannes evan
gelistes dicit : < El habitavii in nobis **, > ac simul
' judicium designat, quod is deinde subire necessa
l dbebat, qui primus impium maximc se pne^, ,
bult, diabolus, inquant, de quo Dominus ipse in
, ;,
Evangdiis ait : Dc judicio aulcm, quia princeps
. >
bujus mundi jam judicalus e s l ; c et muko anlea
: * :
David propbeia ; c Increpasli gentes, el pcriit im?, \ pius; iiomrn ejus delevisli in selernum el in saecu^ \ ;
lum siuculi (i3).
.
Jiidk-ium igilur piaenuntiat, quod adversns Sa 3
tanani iacluin est, qui primtis suminae impiet uis
\ , reus, el conlra Deum omnipoleiitem supcrbia elalus
\ *
dixil : Ponam ihrontim nietim super nubrs, ei
\ , \ fjopi
ero s'nilis Aliissimo (44); > tum cliam judicium
'. " \
9 4 ca^lcrorum oninium, qui comiles ejus tuerunl
\ ,
et boneslaiis hosles dxmouum, atque bomiuum
\
quo<]iie inalorum, qui Deum ac pielalem repudia\ , *< verunt, ut ilerum Propbela memotal : c Paravit in
, \
judicio Ihronuni suuui, el ipse judicabii orbem
, lcrrae in a;quitate, judir.abit poptilos in justilia **. . > Jam veio locinn, ubi diaboli et caeleroruin, quos
, \ *
*ub lioc soie essc aiebat, judicium peraclum esi, , , ,
vidrre conteiidit, et IlitMosolyma, ut opinor, potis, , ).^
fcimuiii iudicat. lllic ciiim paiibulo aflixus auclor
,
y\Uv noslra*, s lulilVris cniciatibus sponte loloraiis,
,
drscrton m el boslcm butnani generis Salanam sn- \ \
ciosque ejus Iransfugas cruce ipsa e f doloruni p n \
pessione judicavit el cundcninavil. Conscqiiidtr
.
autem, ul ct tciram universam, qu% sub b<?c sole
,
csl, judicii locmn appcllet; quippe omnipotcnli p i u ^ ^
ceplo ejus ei oraculo divinie potcslalis edieeiili :

Euntes doceic omncs ênies, baptizuutes co> iu
(
nomine Palris, el Filii, el Spiritus sanctt , cuui
,
paruisseut sanctissimi ac laudalissimi discipuli cjus
;, \ , \ )
c l aposioli, ita per tolura orbem divisi suni, ul ex
\ &Domini doclrina alque sernionibiis impios omiies
\ \
judicarcnl condemnarenlque, alque idulolalriam,
'^
ev
ee
eT
* Psal. r v i u , 6.
Joaii. i , 14.
Join. xvi, H .
Psal. , 7.
' Ibid.
* Mallb. , J9.
(42) '\,\\\
vocem Grajct Patres a | ) aulem etiam circa vocem improbeec
versuie usurpanl, hnc verbum ; haud iia
concil.i Nicaeiii temporibus passim usiirpariint, redexpticanles, ut idemsil, atquet In hotr.ine.quauvti
didi inliumanalioKcm : id quippe vocabuliirn Gr*'
affixit, exstitii, quenwdmotlum scriplum e*l, *lp*t
apprime respondet, ncc iiovtim esl, cum bis libro
CodicU icg.unus, 1. el v i , l i l . 1. C<tleium Grxca: cnim sciebai quid essei in homine (Evang.Joan, u,
15) : verum idem este dicentes ac doceniciy aique:
licliowis vini el sigiiiGcalionem eludere oliiu conat Cum hominibui consueludtnem habuit et vcrsatus
bauiur ApoUinarii seclatoivs, de quibus Gregorins
est > et /it se verbis luianies : Po&t hcec in terrt
Nazianzenus sic scribil : T6 61 \ \
visus e$i e% cum hominibus convtTsalu$ e$l > (^ *
, 6 rtic/i>, 38). Vide, si lubct, reJiqua oral. lib.uii
, ^ ,
. 9.

(43) At LXX babenl : "
, ^, ' ...
/., '
<-ii) lsai^s, , 14. Sod apud LXX leges, Avc, \ - , ..
, , ^ , \ '.
. , > . Nciupc, IU.m
t
81
I N ECCLESIASTEX.
; \ -

\ .

, \ , , , \
:
^.
,
\ \ \
. , '. \ , \ -
LIIl. I I I
882
' * ad suiiimuin sese fasligium exlulerat, Jejeciam et humi aflliclam, plane iuanem demoiutra-
Porro ad judicii locum vidil sapiens Ecclesiasles

condemnalum impiuin, alquc, ul modo diximus,
peiculsiim diaboluin, el oinnes,* qui improbilalem
perversiialetnque furoris illius conseclali fuerunt.
Vidit auicm ct locum jusli, hivecjus, qui justi sanctimoiiiam a Cbrislo el Servatore noslro bausiuIUS erat, siquidem ipsi adbaererel, el Deuui Patromque ejus sincera professione venerarelur.
Uaque dicit : l l l i c p i u s ; si euim pius esl, qui
rtvias de Deo universi opiniones habet, quique dof irinaj orlhodox* sanclilatem cusloiiil alque luelur, proferlo oinnes quoque, qui Chribium Servato, , \ imuidi Liberaloremque aguoverunl, el ob banc
,
professionem ab eo jusliliae sauctimoiiiam acce ' ,
pere, meriio ab Ecclcsiasie Juati appellatione de si-uaii ceiiseanlur (45).
.

Q 5 Ilal.es j-.iin piimani earuni cousideralioiiiim,
quas inilio niemoravimus. Allera nnnc, ut par csl,
. ,
piolVrelur. Liquet niniiruin, sapientem Ecclesia \ \ sien contendere, ut locum vidoal jndicii, quod in
ahero Cbiisli ei Dei ac Servaloris nosiri adveniu,
',
non sine eorum quae in vila poracia fiierint rcniu. ,
m ralione, faciendum esl. Eril vero cl illud oranino
\ ,
iu terra, uli uperamus aique crcdiimis: cujus causa,
\
qui orbem universum judicat, juslus judex palcrna
, cum glotia delapsus, omnes homines in judicium
' , \ C vocabil, tam eos qui salulis nostra; Evangelium aJ
inisLM-e, quain illus, qui salulare cvaiigclicas pra?
dicationis jugum lemere iiiconeiilleqiie delreclave
l i m l : de quibus ei David propbeta dicit : c ConUJV \ \ * &)7
\erlanlur peccalores in , omucs genles.
^, >. . - quas obliviscuntur Deuni . Sive igilur ulrumqun
ille judicium appcllal, uii nos opi'iamur, sivc alpîja , , lcrutruni; tllud lu iulerca agnoscc, mortalis, j u ^ , ,
7 ).
diciura a sapienie Ecelcsiasle iiomiuari, manifes o, \
que praedici, ac secrelionem siniul disliiiclioncmquo
\ , \ \ ,
loci a toco t't iuipii a pio, ut pro . susctpii
*
consilii el aciai vitai cuiu babeal ulcrquc locum,
, \
qu<;ni xquissima: juslibsim.vque Dci lauccs uirique

aliriluerint.
.
4
6 9
\ ' ^ Qua3 cum ila sint, si potiorem manir^slaliorcmque sensum sequaiuur, jam in compcrio cst, nibil
^
eoruni qua3 superiOs dicla sunl, quajvi. infra diccn ,
^ \ ) Lur de flagiliosis laboi ibtis *tl defatiâlionilnis cat /> \
risque pravitalis improbilalisque professioniluis t l
Psal. , 17.
45) Ha?c quadrant, si cum L \ X l^gimns \ : , qiieiiiadinudiiin et

<*Ovbce Valiiano scrtplnm t-sl, elaliis quibusdam
i u Iibris, ul in editione liumana adiiolaiur; qnin et
i t a l o j j t Lucifcr Caralii. lib. pio sanclo Aibana*U* :
locum ju&ti; il ic pius : nec aiiler legissc
V f i l e i i i f Gregorius N!Oc.i*s.; sir euim bunc lociim
^vp/i*ssiivit :
#** ^ >- , os
.Ncuipe, Vidiporro inferU

parlibus tupplicii baralhrum impio* excipien* : piu
coiitra sedem alierani patefactam* Al qui cdilioiieni
Kumanam curaniut, raudidc ascripsere : / M plerisque vero libris esl, \ * ,
lum el ILeroiiymum lcgisse, El locum
jnsliiicc, ubi iniquiias, tjiiic \crior Icclio videiqr
S.GREGORII
trci'ia;uli poiius et deprimeudi el casligandi condcmnaiMUqtie
causa
tionmws, quanUim
884
AGRIGEXTIXI
Hudiis, nihil, inquam, comprobandi gratia, scd ob-

prolaium essc, ul omtics illc
ad desiderium ejus el siudium
perthebat, insLilnerel hoc paclo erudirvlqut*, al jiie

ad reelani poliorisvilae ralionein Iradnceret. Pro-
*
\ \ \ .,
;,
\ ,
[] \ , \ \ \ .

%
plerea utiqcc ail rursum :

XX.
0 6 YERS* I S . Dixi ego i/ corde meo : Justum et

/
d xaicr
fmpium jndicabii Deus; quia tempestivilas omui rei,
xu\ ' xartl
ft super onme faclum. Dixi ego in corde meo de , . )\
queia filwrum hominis, qttia separabit illos Dcm, el
,
/ ostendal, qttia ipsi jumenta sunt. Et qnidem ip ^ , 7, ai^
, qnia eventun filiorum hominis, el evenlus pccoris,
. ,
/, ) ,
evenius unns
ip is omnibug. Sicut mors hujus, ita
' .
tnors illius ; et spirilus unus onwibus (46).
, * ir
7
.
(iOcutus modo de judicii loco, sive.illius, quod a
\ .
primo coque beiievolo summi ac divini Verbi Cbri \ /; sti Srrvaioris noslrj drscensu peraclum cst; sive
\ / \
fjus, quod deincops seeundo adventu ipsius magno
, \
illuslriqiie lieri debi?l : vel etiam dc uiroque, qneni admolum nos opinali sumns; tuin impio quidem
, \ \ , \{
iu jujicii sive ptiniiionis locum ablrgnln, contra
\ ;,
vrro SIMIC jusli sive sanctimonia; allriburt pio, cniii
, ,
tiempc dc tilriusqiie loco a i t : Illic impins, > ac
, , !
riir-un : illic pius; > ampliorern jam et planio- Q , '
, \ ,
rem dc bisce enarraiicmom insliluil, illudque con >
lendil, cuni justo impiuni quoquca Doo imivcrsi in
, \
judicium vocatum i r i , e<> ulique lempore, quod j - n i
\ : -etdivinje iuhumanalionis crô, cl gloriosi advetit is
,
pllcrius causa dciinitum coiistiliuumquc essol : qi:o
\ ; /f l coelcsiiiim angelorum ad sanclos laudulosqtie
\ >\ aposiolos verba pcrlineni, cum Emmanutile <l
Clirislo ac Servalore nostro coelis rcccpto, dixere :
\
Vi i Gaiila?i, quid sialis aepicicntcs in coebmi ?
' \ '^
Ilic Jcsus, qui assumptus cst a vobis in coelum, sic

vpniel, quemadmodum vidislis eum euntem in COB*
\ \ ;
I:
, , c " , *"*
; ' , :
, .
Deftnilum igitur eratdivinaequoquc iiibumanatio- D

>, ' ; '.
nis lempus, < quam ille impium ac suporbientem
Salanam condemnavil: quein, cum propter ikfcrliu- - , :2
, \ . ;
, impius exslilisset primus, et lenebi as jam luce
;, \ ' ai/W
imiiassel, cruce oliam et morte sepullura<|ne a<- \'\ \
xifu-a resurreciioiic, quasi novo quodam jusloqne
, . \ jtidicio reum perogit. Nec vero niiiiiis dofuiiliim rst
; ' *
3 7 i^nipus, quo ad judicium cogei quotquot con ,
ralionis el iulelleclus parlbipes, arbitriiqtie
l;bei laie divinilus bonestalos; non ulique el ralio \ \ ,
nis expoites animanles, mulloque ininiis vel plan \ .
las vel lapides : neque cniin eorum qu.c iu niuiulo
*
uniwrso sunt, aliud quidquam praeier honiincm
%
II.
() habont \ \ .
(Tr*a.. . . cl toulra babonl : posl : -
, nec post . VM. iufcMUS.,. lib. .
IN ECCLESIASTEX. -
? \
, ,
' .
, " ;
\ \ , >
\ \
\ \
* \ \
\
; " \
* ,
\ -, * . ,
LIB. .
libero ralionalis intclligentisqne animi arbilrio exoi&atum cst, alque adeo ncc judicii onus subibil,
ncc male aul reclc failorum compensaiiones feret.
Jam quod ait Ecciesiastes, tempeslivilalcm omni
rci esse, el super omne factum, nonne manifesto
declaral, definilain apud nos viiam et stalionem et
morant cum hominum tum caHcrorum eliam aniniaiitium : insupcr coelestiuin iiem conversionum,
ac lerrse etiam el maris? porro ubi praesentis vilas
constilulio Gnem quiclcmque liabucrit; luin justttiii
ftel judiciuin el cousenianea remuneralio (47), u i i c;ue propter eos lanlum, qui ab auclore suo raiionalein ei intelligentem animum nacli sunl; quippo
qui libera eligendi. quod mallcnt, racullalc prcrdiii
fucrunl. Nam id Ecclesiasles confirmat, cum ail :
Justum el impium judicabil Deus. Neque enim
impius et jusius invcniri alius quispiam polest,
aul eo nomine praler bominem in rerum natura
appcllari. Quod iis etiam significat, quae subjecit:
Dixi cgo in corde nieo de loquela filiorum boniinis, quia separabit illos Dcus, bomiiics inducens
iuidique, qui poenas solvere, ci judiciiun subirc de
iis debent, quae ex libero animi arbitrio admisen*.
\ .
\ ,
.
,
\
, , / ,
*\
.
" , \ ,
Qaoii vero dicil c De loquela, > a \ Doniini d i , \
cuiii) perlinel admonentis, in illo judicii dic bomi
nes vel de verbo olioso rationein esse reddituros.
Qiianquain David prophela sancto Spirilu aflhtns
.
bis ipsis phis aliquid enunliavil; sic enim Deum
\
, " > - Q universi alloquilur : Quoniam cogitalio boininis
coiifitebilur l i b i . Enimvcro ad poenam et con
. \ \
\ demnalionem loquela! iHiorum 9 8 hominis ea quoque spectant, quae Dominus in Evangeliis a i l : < Ex
^
verbis luis justilicabcris, et ex verbis luis condcm > , \
nabcris . Tum illud : c Separabil illos Dens,
. ,
si ad tempus referas inbumanalionis Chtisii ;i
,
\ , Servaioris nostri, ostendil eliam Joanncs Bapiista,
cuin de ipso d i c i l : Cujus venlilabruni in manu
\ ,
ejns, et purgabit aream suam, el congregabil t i i \ , \
, \ - l i n i m suuin in borreuni, paleas aulem combuiei
igne inexslinguibili . Sin vero lempus respicias
, \ .
gloriosi siinul alque terribilis advenlus ejus s \
cnndi, Verbum ipsum divinum aelermimque Cbri ;
slus et Servator noster declarat, ubi a i i : tism
\ \
7 |
Te
Tl
c " - ^ autem venerit Filius bominis in uiajestale sua, <?l

, \
omnes sancti angeli cnm eo, (unc sedebil s u p i
' , \
sedem majeslaiis sua; et congrcgabiiniur *M\W
cum onines genlee, el separabit eos ab ',
\ ,
sicut paslor segregal oves ab bxdis : et siatuct
' ,
, !
Psal.
LXXV
, II.
" Matlh, xn, 57.
T a
Luc. m , 17,
(47)EadiMit ba?c ivfcrt llieronymns; sic ciiim E r l e s i a s t n imlucil sensa sua explicantem : i Postea
e r o CUIII corde mco colloquens et reputans, intelI x i , noti per partes DtMim <l per singulos nmia
j u l i c a r e , s*id tn fuliiruin lonipus reservare judic i t i m , ni omnes pariter judiceniur, et sceundum
Toluntalcm el opcra sua ibi rccipiaul. Hoc esl enim
quod a i l : El iempus omni voluntati et suprr omn;

factum t'6i, id r s l in judicio, quando Doininus C J R p*ril judicare, tunc futura esl verilas, nunc injslitia doininalur iu mundo. Tale quid cl in Sapienlia, quaj filii Siracb inscribiiur (Eccli. xxxix,
leginms : ISe dixeris : Quid esl hoc, aut qnid ctt
illud? omnia euim tempore tuo requireutur. >
ffl
888
S. GRECOIUI .\.\1.\
ov's quiitcm a dexlrjs suis, bacdos aulem a sini- \

,
tlris (48).
,
\ , \
Waxime aulem prxtipueque il'u 1 c De loquela
uirrbominuin, accipi convcqienler de inlide- ,
\ \ , \
IHms polest alque impiis onuiibus, tain de iis, qui

*b porversas opiniones liaeretici exsliiere, quaui de
,
lllis nui norum deccpfi fratide laqutMsque i n e i i l i ,
, \
IVi niajcstatrm nialcdiciis vexamiil, anl Donm
, \ \
imiversi iiusquam esse contenderuiil, vcl sic esse
, fassi snut, quemadmodjim cl da?mones agnove * \
, ait enim quudam loco niagnus Jacobus Do\
, \
frat r (49) : c Et daemones crcriunl ct conlremi8<MIIII *; iidemque erroncas opiniones mendaces- \
\ \ ;
que et falsas srnlenlia\s de divina ejus bonitale ei
7
ii!ajVlaic cl dominatione commoiiii sunl. Nam
ejusmodi |,oinincs polisshnum inviclus illc et jusliis

Judrx alios a!) aliis scparnbit, impi;c loqtiolac 9 9
po*ia cuiqiie el puuiliont*, qnalrm quisqiie meruer i t , dciinita : quos eliam ips'is e faclis divina bonitas et majesias ci juslilia judicairix redargu?i
atque reviucel, glorise SIKB verilaie dctccta, caque
palam dilucideque prolata, quaa oslendal, jumenta
ros csse iion secus, atque auimanlos ralionis expoiles, aincntia depravaios atque sluliilid, vauisque
ac fallacibus opinionibus pravc ac perperam adbrsisse, quas lum in illa divinae majcsiaiis gloria ncquaquam inlucbuiilur, nec omniiio inveliieitt.
\
.
' ,

\ \ '

\ , ;
\
\ ,
,
; ;, \ \ > \ ,
,
.
\ \
Istorum aiilem exilum, simul et corum, qui de=.
\
teslandis corporis voluplalibus nefarie dcdili fuc, ;,
rinl, seque in peccali sordibus tanquam sues vo , , \
lularinl, cum jumenli exilu sapicns Ecclesiasles
'
parcm esse, nec planc dissimili morlc vel boc vel
\ \ , ;
illos periluros projiuntiavit. Quemadmoduin enim
. '12; ^;
pulla prorsus jumentis scternac vilae spes cst, cl
/ , * quandin apud nos in dominorum comnioda alun ^ \ .
tur, landiti solum vitam ducunt, aique ad inleri
, .
tum subinle sic deveniunt, quasi aiiimus corum
, , \
nibil ab ipsorum sanguine disiiugualur; ita, uon
, /
secus ac pecudes, qui divinam gloriam avnsaii,
\
Dci omnium condiloris majestalem infaiidis con
appelivcruiil,
quique
eliam
umnipotenlis
D
, \ viciis

Proviilenlix rationibus sprclis, cl pravi cujusquc
, \ \ ;
farti suscepta macula, obscenis maxitue volupiati
Jac. n 19.
v
(48) Malib. xxv, 31. A l Vulgala cx^mplaria bal e n l . . . \ . . . cl :

" . . .
(49) Ilaiid lemere qms suspicclur, nostrum quo-
que in eorum scutenlia fuiss*, qui Jacoltuin opisc opuin HiiTOSolymorum, cujus est cpi^tola calbolira
:ul xu l i i . u<, aposlolmn q u i d t M i i agiio^cnut, at in
duodmari.j apostoioni.n
QualiT riiim
c o onliiif,
IIUIIKMO IIOM
rocensent.
Jacnbuui < i t, uimqne alios x
aposlolos fcn nuurupH, qnolirs ffos
app"llal, imitc umiin IIOM alio itiKjuam l l u l o dis,

f | t i : i boc, .
<5. Pctai.liqua in ; *1* virc.rum opiiiio
ca fuit, llogosippi, Eusebii, Cyrilli fliorosol., Ep'*

pbanii, Joannii Cliryso>lomi, Grrgnrii N y ^ m :
miam
iiuper post "Floreiiiiiiiiiin. llfnsrbfiiiuiK,
Gombelisium, alios, Franc. Aiilonius Z: caria
feiidil atque illuslravil (Diss. I , toni. I , ii!il. F u l j M ' .
el alibi). Ties enim Jacobos bi niimMnnl a->:
primiun Zebcdai filiuni, altonnn lifium Alplwr
terliuin lilium Clcoplia?, qui et Justus
His <>'
atqnc dnos priores apnstolos fariunl piimario-,
liiiliuni bune aposlolmn sciundaiium, t' Bariial-as fnil, iit Paubis, ui S i l a s . Vio VIT, si varai,
Joamiib Slillingi fiissiTlalbmein De fratribu* \Hi\H, l . VI Sq>l. Uoli.iliil.
:
I X ::cCLr;-.I\:,Tr.X. -
?S3
LIR. I I I .
8.0
, \ bus lolos se addixcrunt, u l non solum coiisijii ac

nienlis experles nibil ralionali dignum aniiuo cogi, ; lenl, sed cliam quod miitime cst et quod ialsum,
, \
quasi vernm cfferant, liimenque tenebras el boniim
, \ ,
detiomincul nialum : ulique i i a?que ac jumenta,
eum nioiiis exilum babebunt, bona ut spe, quae
, \ , \
aHernam ad viiam deducat, omni ex parte ca
reaut; ei quorum vivendo exprcssere vitam, eo ,
rumdom ttt morlem drcedendo iniilenmr. Quippo
cl c Spiriius bis unus omnibus esl : siquidem
' \
enim aeiem Spiritum dicil, illud dcinonsliai. albeos
, \ . \
islos et iinpios impurosqne bomines nihil aliud
> .
prseslitissp, quam ut animamitim omniiim more
, ,
aerem respirarent, nulla ontiiino veri agnosreiidi
\ \
cura suscepla ^>U). Sin anlem Spirilum bic volun*
, \ \ , \ tatem vocavit, qneuiadinodiiin 1 0 0 Csas pro , \
pbeta ait,- Spiritus enim fornicaibmi.s decopit
*
e o s ; > ac rursiun : c Qua spirilus fornicalionis
,
in mcdio eonim e s t ; bunianum nempo propo < " siluin ot voluiilatem sic appellans ; illud Erciesia , " \
sles dcolarat, eos non miuus quam pccudes inopia
, >
consilii laborasse, qui faclis pares se alqiie siisiibvi

irraliorialibus jumcnlis esse coniiriuariiiL. Ilatjue
, ,
de bis uliquc ipsis adjccil
Te
78
,

\ i - C
;
.
^,

,
\ *
* .

^ . ^ \ . '

-/ ,
VERS. 1 9 .
Et quid abundavit homo pecude?
nihil (51).
Hominem nomine tenus acceplum, el qui faclis
se nullis lali dignum apptdlalione oslendat, si
animi ulilitalem salulemque spccles, nulla re poliorem esse conlendit quam pecudem ; poslqiiam
sane circa eadem, eodeniqiie niodo aique pecus, iu
vila versalus esl : nisi conlra quis pecudi pra>
slare dicat, quod viia tain stulie acia, poena illuni
subsequens ac supplicium a*lmium nianeat, cum
eorum quse gesseriuuis, nierces cuique sua Iribuctur ; proplerea uliquc bomiuis ejusinodi condiiiunem viiamque connniscraius, aijecit protinus:
XXII.
D VERS. 2 0 . Quia omnia vanilas: omnia pergunt ad
locum unum ; omnia facla sunl de puluere, el omuiu

reveriuntur in pulverem (5*2).
, )
.
Oinuia, inquil; at quscuam? Ea scilicci, quxi
, ; ^ \
piTveisc insaueque dicunlur, adminislraulur, linui
\ >, ' ab bominibus boncstalem pcrosis, qui elsi ad in>agiaem similiiudineuique Doi facii sunl, jiimcnlo ,
i-um lamcii siupidilalem el viiam et conditionoiii ui
\ ;
so ipsis cxpiimctitcs, eoriimdem fere vcsl'giis in
, \ sislunt. Ilaque tuni illis euiu lanlumuiodo iu .1 \
vereii) redi<;iiulur, unde eiiam exsliHTUiii : neo
,
\ coeloslein ad vitam progressi, bealiuitin anterni
"
1 9
0 ce , 1 2 .
5
7 e
Osee , 4.
(50) Sic in Vulgali>i lgimus, Simililcr spiranl

otnnia ; et Syiiniiacbus transpilil,
, nmipe atrem omnii codcm modo acctfnunt ei rcddiiut.
(fil) Olvmp. .
(52) Sd :(| LXX desid'raliir . Inm
pro b'gilur kr.n'.;Aii'.. Uiymp. .
-. ^ . . . .
801
S. r . R E G O R I I A G R I G E X T I X !
;evi
oum
Ofclilibus
.mmorlalibus
aUiuguul.
quibus bic itlem in libro Proverbiorum

c Jusli iu aUernum vivurit, 1 0 1
e l
l u
fc
De
didl :
. \ %
* :
, \ . , \
,
\ .

tempore
e.st mcrces UJoruni (53). Visi snnl oculis insipierttium m o r t ; el acsiimala esl aflliciio exilus i l l o 7 7
rum . Spes aulem illorum iiumorialitaie pl<Mia

e s l . Addit dcindc sapiens Ecclesiasles :
78
.
VF.RS. 21. El quis novil spiritus filiorum /iomtKa\ ,
r.te si ascendai ipse sursum? et spiritus pecudis si
;
descendal ipse deorsum in lerram (54) ?
, pjr;
Diserle prarfalus : Omnia ununi ad locum per' , <
gore, ct omiiia ex pnlvere cxstilisse, atquc in , \ ,
pniverem omnia eonverti; jam conlradiclioiii
\ ^
currere v u l l , quam ad sentcniins ipsius labefa , ^
ctandas suboriri pravidel, atque bunc in modum
* , ;
profcrri : quouam sensu omnia ex pulvere exsti \ \
tisse dixisii? annc enim ut quadrupedes, ut bel , '
Iuas, ul rcpentes animanles, qui de lerra procreati
i
sunl, qucmadmodiun a Moyse accepiinus : c Et
, \
dixii Deus: Producat terra animam viventem in
, \
g^nero siio^qiiadriipodcs etreptilia, et bestias lerrae
; \ Kecmiduin species suas, et jumenta in generc
,
*iw(55); it.i animain bominis e terra prognalam
; "
aibilraris, nl perinde ac jumenla in lerram deni \ Mw<i'ic redigaiur? noc lu Moysen audisii magnum
, \ illuin Ibcologum diceincm : Formavit igilur Deus
bomincin de limo terrae, el i n s p i m i t in Taciem cjus C , \

. \ ^ 6
spiiaculum vita, ei factus est bomo in animam
;
\iventem (56). Vidrs, opinor, inter animas j u '|;.
fftfiilorunri el animani bominis qiiauium iulersit.
,
llbe quippe nnde corpora csse corpemnl, inricori \ , ,
ginom duxcrc suam, ex pulvere sciliret, u l rccle
\ (
ac merito ad pareiitcm propriam et nulricem ite: .
nim reverlanhir. A l vcro aninia boniinis, cum
;
divinri inspirationis gratia conslilula sit, natura? \ \
que SIIJC subslaniiam babucrit, ila excellere digni, ? ;
lale vidotur, ut comparalioncm omnem cicedat.
. '
Qiiaiilum enim gralia ac poteniia diviua inspira\
tionis iprroslri nainrne ac potenii;e antecedit, tan \ ,
tiim exKlimare deliemus, ralionalem iiilHligenlem ^
qne bominis animain prxstare auimic jumenloriim : quemadmodum ipsa etiam rerum experientia * ; oV
o<foeli deprebenditnus. 1 0 2 Homo stqiiidem, pro- '
.
p t i r iulelligenlis ac laiiotinanlis animi principa \
ium, animalium oimtium c?eleroruni princeps esl
&
ac rex apppllain* : eiquc illa otnnia ium ni** ,
do suhjfda, sed cliam in scrviluleui addicia
.
sunt.
D
Quomodo igitur iiul s( riminatirn omnh uniim ad

7 7
Sap. , 2.
; ;:
" ibid. 4.
3) /. , in PrnviTbis,
fpd in libro Sapiemi:r b;rc li*gini(ur rap. v, 15 Ubi
pcricg .. , itl snpra l . J I ,
tj.7; noii , nl hi<- < I . , 1 2.
(34) Olymp. - .
(55) Gfiie*. , 24. liabcni, \
, qu.i* lai tuni in s^qiu?!!! iimiirio
?
orciirnmt.
4
(5(i) Gcncs. 7. Apnd L X X sic b ges:

- , }
cdditv. biblioibcci M;irrian:c Vom-liis,
(sic) : ^ / ^
*. v f
1
8?4
ECCLESIAST . L I B . .
, \ ; . loi-um pergere, ac in pulrerem converti proMimliasti?tiani si disciimine imluclo dixisses, humai;*?
; ,
naUirue corpiis in pulvcrem cum jumentis reverti,

nibil iitique alieuuni, ant in nalura percgrimiin
, \
prolulisse videreri. At quia bic dislinclione, quai
. \
opns erat, neglecia, pracisc omniuo loculus es,
,
orationcm ad absurda plane atque avia deduxisti.
,
Harc vcro sapicns Ecclosiasies provideral. Ilaquo
.
diToiisioiiem prtfiuiuil idoiniam, alque a i ' : t Quis
, novit, spirilus liliorun. bomiuis si aseeudat ip>e
, ,
surbum, el sp-ritns pecudis si dcsceudal ipê deor, , \
SU:II in lci*rani ? Vclnt si diceret : Yidi et ego
, ;
inanifeslo animap ulriusque, boininis nempe et
^*
pecudis diffcreuliam (>7). Scd ciim sc honiines
, \
pecuditm simil.s effrcorin!, lanla ncmpt- lem^ritale
. ' in faola quseqno iiijusla prulapî, el opiiiiones prav

lerca insanas el impias > inatiouabilrs, ac fallacia
\ : ,
el mcndacia (in Dro commenla a i n p h x i ; quasi

qua?dain me cncnmstans ncrcssilas ad ambigen \ \
dum conipollenl, ad fjusinodi wrba usurpaiida

adduclus siim. N i i t i i u m li;rc IIHCIIIII cogilaus d i ,
cebam : Spiriltis (ilifnum liomiiiis sivo ipsa vcduii . "
tas ct ralionalis anina, ctini pttuduiu spiriiuni
\ *
omnino iniilelur, d \i) oiui.u.ns siinil tiidiiiein eji.s
,
spccicmque gcral, ille ne bonore ualura! (i>8) suai
, .
congnio dignabilur, 103
'
<"^l:>s scilicel al^
, \ ,
quc ad Deum scnhlal, a qi:o divina* inspira ,
lionis graliam cxonliinn l a l m i i el duxil nalurain :
,
solus voru pccudis spiriins, qu ppe i n r a gciiihis
, ' \
C infra lerram dcsceiultM '! POMO banc tnibi ihibiia , lionetn improlta coiiMlia ac ncfaria facla malorum
,; ; - ac perversoium lioiiiimitii iiijrfcruiit. Eigo sermo \ neni proiuli dul>iiaii(mis, uon judicii aut seiilcii . liae indicem, quain rvtra aniino imbibissom : pu ) , ' \ dore poiissiiniim ct verenimlia aliqua aflicere si
\ ' possem eos, qui juiiienioniui spiriiuiu ac vilam iu
u
enim Paler per Unigetiitum in Spiriiu tancto fccil,

(57) Quidui illu I Qnis novit ? expUcare item
qtnF et sitpieiui provideulin cotitnwt, operibus sni* ul
licral: quam puuci nvrunl? sa;pi t*nim ul a<lprincipwque vmmbus temporurio
noiavit H i < T o i i y - n u s (in Coiiiiiicut. Nali. c. ., Ueus priViiden*;
\erb Qvi* ? uon (ain pro diilicili, quam pro coustituto. ea qnideia, qvce sub sennum cudtuil, fi~
iiiri voluil in tempore, inlelligibilia vcro et iuiisibilia
ITW ricb*mus :.cripm\ Ita porro et Massorelas
majori , quam illa, houore nduit nfficere, ituque
iu pnnriis s u b r i ibeud;s diclum ink ipielatos essc,
tinllo pccto woriuntur neque corruiupnntur uii <auimadveriil Amaiiia.
<5H) l.i.iuoriabts cssc auimos non se! - libilibm accidit. qucu in fluxu posim suni, el fuciie
prceiereunt* Neqne tamen nulura sunt immurtuliu,
, itiulli * Paiiilus docucre, quoium tesiiinoiua
aut ad incomtpium subsfaiiiium transilum fecerunt ;
ingt*ssii IVlavi s (f)e augel. lib. i , c. 5 ) ; iiiiuin
vcrum graliiim iis indulit, qitw ab cormptelu et inItxnm prolnaut, qui i-sl Soplmmii llhiosolyliiitan* <*x Symwlicis ejus, qu:R pcrlecia siinl a t l . I) ttrilu illa vindical, Sic hoainum animm corrupiionis iX,jertes manent : sic iuimoriales peneverunl
1 1 romilii <ô: :ntiiiopoiiiani ni (Aptid I!an!.
awwli; uon qttod nuituuin
revera incorruplam ///*I - III COHC. 1^82):
Liuuil, ut dixinms, ant subslaniia proprie utmiorlaH
, ;
coiibienl, sed quod gratiam diviuiius sorlili suul /cirgiiricem immortulitaiis, el incorruptibiliiatis
coiici / ,
liatriccm.
Cxlcruni brne noslcr inimoilalilaiiriii
',
appollat honorem tialura! liGViinis congrnum, porUquam boninii per nispiialionis gtaliam el exoniium
**0 ,
s.nml vii;e lalum csi, i natura itnnioi talts lâ ^
- / -.
tieiiipo, oiuii aiiintorum mnnorialrl.aeiu iialura
, , ! iiu!lati c^so (liciiul, im . or(alilal<Mii iiiulLgiifil quat
bci pi(pna esl, c*t iuiliuui IHMI babuii: 11 iv
bvnifjj . :, iuqoil l>aiu>ceiius (Ori/. fid. I . I I ,
* c. 5), . Ilaqne eani in
*., , ,, ,
aimnis biiinoilal.laiVin. nb quam bcnip r ln< ..
^ .
l i i m l o agnos* mit : ai eaui a^nohCinil. ob
*** ; -', ?i*i () ei tiiil ; q;:i*, q ^ drm-gari aiiiims
i ; ;> -.. 1! c&t : Unnua
9
5 i J t
35
S. G R E G O R J I
AGRTGEXTlXf
aeipsis relulerunt. Ilxc loculus, el ambiguo d i - & \ ; \ . '

cendi gcnere verborum suoruin senteiuiam adver sus obtreotatores ac pcrcontalores lutalus, jam ad
, (
aliam justae et spiriialis lauiiiae signilicalionem di \
verlit. A i l enisn :
, ~ '
.
X X I V ,
) ,* , " * dyaOcr, //
VERS. 2 2 . El vidi, qnia est bonum, ni.si qnod
y-ferr ' v ^ r r / / &rt)< .; '
loBtetur homo in operibus snis : quia hcuc esl pars
cjus (59).
, \
Id 'sl, ego vcro, reprebcnsis jam flamnalisqui*
^
bOiiiinibus iis omnibus, qni slupidariim pccuduin
insiar babili sunl, seque illis persimibs prodide- * : ^, \
>, <,
riinl, u l prq^terea iudigni visi siul, qtiibus adhis
( ;
ad ooDlfSlia palerei, postquam ncmpc faclis ipsU
', \ ei siolida brutaqne vivcndi ralionc oslfndisseni,
/, \ ,
eocbtatem s cum jumenlis 1 0 4 pecirlibusquo
; ; ),
iniisse ; nullum planc aliud bomiin agno co ei
\ ^ uicdc
iiliis bominnm reliijuutn esse dciuiuli.), quad uiiic
\ :
ac saluiarc sil, nisi nt, dum vivunt, justitia* cullo, \ \
rcs sinf, et ex recli judicii norma divitias qiiacuit , \
que ralione parlas egcnis et paiiperihus disiribuani;
*6
quaudo beatus vir ille diciiur, qni mtecrelur ct
1 . \,
commodat ( 0 0 ; ; lum ut op^rain denl assidtiam
\ \ :
obsecrationibus et precibus et sacris byinuis Dro
; \ ;
universorum supplicantcs; iidemque dexlram b o gpilibus comes porrigant, domumque deducant. Ad Q \ \ \ . baic enim el Isaias propbcla hortalns ost illis vor \ - , t "
bis : c At solve omnciii colligaiionom iiiiquiialis :
-^ * piaiw
dissolve laqiifos violentorum contractuum, dimiite
, *vtilneratos in remi>sionem, el omnem Scripluram
^:,\ * iniquam coiiscindc : frange esurienti pancm limm,
, \ ;
et panperrs exlorres doduc in domnm tuain. Si
.
vidcris niiduin , amicito. Tunc cnimpet niatuli. ; , XJ\
num lumon luum, ci remedia ina cilo cxorientur;
^ \ <-"
et p r a u i i in conspcctu iuo justilia tua, et gloria
, 7. :-
D'i circumdabit le . Qu;e qui pnesfet, jam ct
. > %
dicere possit, quod magmis Isaias nirsum ail :
, * < Exsullct aninia nua in l)(niii:o; induil oniin
;;. *
mc pallio salulis, ct li.nira hvlitiai ciicnindcdii
^, \ r.tpmc(6l).
D .
;
7fl
Eo isiliir bono, qimd bomo talia gcrrndo a s s e (jualur, ipsum exbilarari sapicns Ecclosiasies sigiiificat, vcl quod laudem et spleudorem nominis
ac. gloriam ex rcbus gcsiis vivmli pariat, vel qnod
fMtnr.nc vit.c causa pcregrinanli vialico large
Mtflirbil. Id etiim iudicavit, ilta siibjiciens : t O u i a
bajc csl par-i rjns. Suniii e i i i m boino secjini,
fQ
Isa.
LVIII,
:;
, ^
;, **
.^'
\ , \ ;
-
. /. , " ^

6.
poiuit, iiqiK, nisi f>** opc eonscrvarcniur, ifi

i.ibilutti rediliiri c^s.-nt,' polius qua - '
ci iribuilur. Est laiîMi eadem D;i iono ualur-ilis,
(;uia ab origine daia, vt qnia, si cum ca iTiS
opwibus, qua; infri(jris s\mt ordinis, ntiimi compiivnuir, cuni simpliccs oninino sinl nartr.i. IIOM
'lalimi.' ul!a ab iliis diisolvi, nii ullu vi ptMin.i
e-xîiiiûiqiui possunl.
(">;) Olvmp. .
(G0/ |>sal. cxu, 5. Sed apud LXX Ui^s
avfo.
. .
Isa
L X I , 0 . Sed bic in !<>TOYCIW
}7
IX ECCLESIASTEX.-
L i B . 111.
895
', . ; . \ uiui quoque, cuni ad vitac meiam pcrveneril, veluti

6 parlom qtiamriam sive baeredilalem facla sua : *nl*
^ '
circo ex hac vita, quam niullis obnoxiam enoribus
'
el malis curi>que coinpluribns refertam novit, cuni
xai \ ,
laelilia transuiigral, bcalamquc invenil rcquietn,
.
qua ecelites perpetua fruuntur. Totus enim in eo

lib: esl sapiens Ecclesraslcs, ut buinanam mculcm

a caducarum reruin cupiditaie ei inundi amoro
\ , \ ^
al)ducal, aique ab omui immoderalo affeclu obscexal \
liisque corporis votuplalibus efticial quam alienis . ,
siinam. Haec euim quodamniodo eflalur : ii;lellige,
, , , \
morlalis, quid sit bonum, alque 1 0 5 urge,
\
id libi sapiens quasi paitein suniilo ex iismet oni
nis gcneris diviliU, quas cuiis el laboribus tuis
,
coegisli : quo, postf-uara de recte faciis cjusmodi
\ - D bonam in coelos pariem praeniiseris, enn'ieni in
,
judicii et prouiei ilae remuneralionis die recipias*
{k . \ lla saue cl Domintis in Evangcliis admonuil, cuoi
- ait : Facile igilur vos de Mamona iniquilalis
,
aniicos , 1 recipianl vos in labemacula vilas

ajlernae (62). > Addit deinde sapiens Ecclcsiasles :
.
4
xxv.
" ,
VERS. 22. Quia quis adducet eum, ut videat iu i i ' ;
lud, quod futurum est po$t ipsum (03)?
, Quis sciliuel divilem post iinern interitumque
, ^- ejus , i)isi cum viveret, egcnis ipse el pauperibus
\ , divilias distribuendas curaveril ; qtiis, inquam, ad ' ^ ducet ul eo in bominc, qui post ipsum baeredila \ , , \
lein laboribus ejus el sudoribus partam adierit,
; - illud videai, quod liet, et quam is rcriim adinini slralioncm instiluel? Num enim isle quas divitias
successionis jure accepil, eas iu solatium egenlium
;/
distribuisse, atquc in usuni miserorum adtnini , \ slrasse invenielur? An nibil horum plane futurum,
\ \ easque cuni ebriis polius et coniessatoribus, cum

scorlis lcnonibiisque ille abstnnet, ad graviorem
\ \
ejus condomnalionem , qui prius possedit, ncc bu ,
inaniier eas pieque dispersit, quemadmodum scri
plum esl : Dispcrsil, dedil pauperibus; justilia
, *
ejus manel in saiculum s a i c u l i ; isedcausam con
\ Ira et oceasionem posleiis quoque praebuil, ad quos
\ illse pervenere , ut iinpiain pcssimamqnc vit;e ra, \ \ D tioncm inirent, nec rapiendi, concupiscendi, ca \ ,
lumniandi ulliun facerent finem : quasi opes, quai

lcmere illis infelicilerque obvenissenl, ad volupia \ ri;e viiae minislcria plane non siiflicerent. Hoc enini
.
iis signiiicat, q'.iai seqiiuntur; quippt! ail :
\
,0
1 0 6 xxvi.
"
,

OV,

e a
CAP. IV. VCRS. 1-3. Converii ego me et vidi universas calumnias quoe fiunt sub sole; et vidi lacrymam
eorum, qui calumniam bustinent, et von est qni
consoleiur eos : el de manu calumniantium eo$ fort
Psal. cxn, 9.
(62) Luc. xvi, 9. Sic tamen in Graecis exemplaribuj lcges : , ,
.
(5) Olymp. ;.
90
490
S. GllEGOIUI AGHIGENTINI
,
) irnr
liludt , et non csl cousolulor. El lan :uvi eyo qui xc
. Kul
.) ch ' ZF)}-T\.
vwrlui svnt super vivei lcs, quicuuqut ipsi vivuni
, ?
^
usque minc. Et bouus mper hos Oinos qui nondum
rvr. vfttp ccfactus eat, qu\ twn vidit opus mulum , quod fuclum
,
esl tub sole

.
Amnr nempe diviliaium bomincm avarum a susceplis consiliis averlit , et ad domenlia; vias ira- , ,
cliictuin aique ddlexum in praecipites ei siuuosas e4
, \
asperas prolnidii crrortim seinitas, ul el memiti
el vario ac mukiplici aililicio calumniam instruerc \ ;,

audeal inn< cenlibus : buic ut opes ab eo auferal,
plurimum lucri niagno cum dedecore auernaque * . *
' , \ :
pernirie sua facial : i l l i , ul apud invidum gratiam
\
incat; buic alleri, ut morlem eiiani, quam cupit,
uialurel, el in ejus bona succedat; huic rursuni, ^
u l nefariis volupiaiibus poliaiur. Qtuecl oliin saepc- \ \
nurnero conligere, ei iiunc quoque conlingunt. ' au
Wcna cnim bomitium vila calumniis btijusmodi ab ' * ,
\ . d
inilio ad baec usque lempora f u i l , qucmadmuduin
abbisloriarum sciiploribuslraditumacccpimiis(65). \
Enimv(!ro rocle omnino atque apposiie Converti eqo \ ,
me dixit : nam quod oculos na'ura comparatos ba- ,
bramus ad ea aspiciemla, qiuv ant< nos sunt, con* , > \ * *if
^:,
v n l i t Erctasiastes aninti luniina in orbem ad bomines, quolquoi lerram incolunt, cl hoc ulique sub ; *
,
sole ingrediunlur. Nam qui supra solcni hunc vitam
?
aguut, caluniuia ad eos nulla jam pervenil, cuin
\
illic el slabilis veriias et ouwi numero absoluta
jusliiia doininelur. Porro in bac vila plorant mulii Q , \ ?/WM
ac lametilanlur, calunmiarum oncri ferendo impa \ .
rcs : ac ptarumque vix iuvenhur, qtii opporiunum
?1 \ , fipTj
i s solalium ndVral, 107
defcnsione eoruin
susccpta, caluiiiniaiores redargual, quajque advor- *
sus pioximum moliuiHur, sic falsa alque rana '
, \ oslendal, ul eos laiulem ex islorum manibus vi vA
, \ ,
poUMitia veriialis eripiai.
*\ \ ,
'/ . \ .
Cum igilur in bac vita omnis generis viiia ct
7
maledicia et ntendaria tam varie lalcque diffusa
\ \ )M I I I Mhi, inquil, in nienlem subit, cos potius \ ^, , ,
coinmondare, qui bumaiiis rcbus reliclis decesse- ,
r u n l . l inquam vil.r pcriculis defunclos, el peccali
': *
iimnuu^s, quam eos qui cliamnum supersttes v i , \ w
tam ducunt, ac lot bumamc nequiliaj genera neces- , \ 3
fiaiio pariicipaoi. Hoc niniirum obviusnobis seusus . -
Ul cogiietmis, suppediiat.
.
Si quis veio mysiice polius atque per allegoriam

tueipienda baec ccnscai, is moriuos proieclo vilaque , **;
ramues ab Ecclcsiasie appeltalos putaveril, qui
\
niundo el mundi obleciainentis ac probris niorlui
\ :
%
e l
(64) Apud LXX, ... Et infra, *

... Olymp. \
, ...
,\ ...
...
(65) Nnm boc loco Nostcr Procopii in
brimis desigual? q i H M i i libruin NK oiaus Alcniaunus
rrocopii oiuiiino esse ooiilndil. IIibloria prufccio
alia eorum tcmporum nulla tum eral aiil esse poirrat oiimi fraudiim, insidiarum, ^ccleMln gern^
plcuior : qcam Gregorii noslri provccia aiai*. fu
jam sine pirii-ulo iicri posset , passim perleciaia
i'sst\ ci-cdibile cst. Decessii enim Jusiiniaiius ?
anno 505, quo leinpore Gregorius nosier pucr cni
htpirmtis.
4
90*
ECCLES1AS . - U B . l l l .
stuil;
quematfmodum
et
Paulits
magmrs
aposlolus
\ * \
a i l : Morliios quidoin essii percalo" ; > el iterutn:

c Quicunque uiorlui s>inus peccato"; ac rur' > \ ,
sniii : Mihi aulcin absii gloiiari, nisi in cruie
\ , Cbristi, per quem niihi mundus crucifixus est, et
, , '
ego mumlo (66). Homines cuim bujusmod:, qui
; , . >
semeiipsos, quanlum fas f u i t , ab orani ncquilia

atque ab ipsis negoiinrum curis et lumultu absli, ,
nuerunl, et corporis voltiplalibus animo impen * \
lanles , morliiomm instar alque humant seusus
, \
prope experles, in ccolis quodanimodo vcrsati sunt,
, *
superna medilanles, suprrna quxrcntcs, ac terre ,
slrium curarum plane vacui; bos, inqiiam, sapiens
, \ ,
Ecclesiastes pra? illis laudavil, qui vilam banc v i , \ vunl peccaii avidain , el curaruin lurbaruaiqiie

^
plenissimam. Adjecit vero : t Et bonus supcr hos
\
binos, qui nondum faclus esl, qui non vidit omi.e
. " , t \
opus malnni, quod faclum cst sub sole, > non eum,
,
qui miiiime in lucem hanc veneril, bonum app-l
lans, sed illum, qui a pueriiia vanilaiem defug<-rii,
, >
et vilia bominum ac facta improba evilarit: \ v l " t
,
qui pruplerea dcscrtatn in solitudinr.m atque in
, \
rtioniium lalebras babitatum malure concebii,
\ ,
ibique inclusus milluni malorum illorum vidil, qiiw
; >.\
,,,,nl
Mib sole ab bomiiiibus 1 0 8
i
nrmpc opue
\ . \
maSum nuiiciipavil.

501
^ ,
.
\
** - ^
. > ,
, \ \ ,
\ , \
. ,.
\

* * \
#
nm. v i , 10.
8 1
ibid. 2.
Hanc voro inlerpretaliunem Symmacbus quoqtie

confirmat, senlenlia sic reddila : c Qui non vidit
opera mala, quae facta suul sub solc (67). Itaq*io
eos laudavil, qui varia vil;e improbitale et crebris
bominum maleficiis consideralis, mundanse vaniialis relia subimle eflugeruut, el mundo, quantus
PSI, valere jusso, se ipsos crudfixere, mundoqu<*
morlui visi sunt. Super bos vero, tnulioque magis
super illos, qui vitam mundanos inier lumullus ac
vawilates ttaducunt, bonum appellavil cum, qui uer
cognoscendis quidcm calumnianLiutn fraudibus et
c&leris iinproborum faclis quiJquam inJuUil tein-
(66) Ad Galat. v i , 14. At in exemplis nostns le- ty

gimus...
...
(67) Symmacbum ter ciet Noster: qua tamen ex
cjus translalione delibat, non bene iis respondent,
quae Monlfauconius unde undecollegii, et inOrigenis
llexapli noa aliterolim descripta exisiimavit. Nam
boc quidem loco lanquam Symmachi verba, quae
nempe cx edit. cod. Valic. desumpseral, b;ic posuit, - a quibus, ut vidcs,
Gregorii iiObiri nianu cxcerpla differunt. Jam infra
lges lib. v, 1 :
, I ; al vcro
apud Monliauconiuin scriplum est: , ^ ; deuique Noster lib. , liabcl -."
^ apud Montiauco i i i i n inreiiies,
^>. Quare DOII immerilo diibilare quis possii,
i m qua? illis-in IJexaplis lioclie lcgimus modo
A < j a i l a e , modo Tbeodotioni ,modo Symmacbidiîia-
cta nomitiibus, eorum scmper s i n l , quibus i r i buunliir, et dubitandi augel causam, prater cornmunes codicum vices alque obviam librariorum \e\
imperiliam vel negiigeiiiiani, bingularis qu.xdaiu
diilicultas, quam olim in Totraplis illis el HexaplU
a(qne Octaplis Origcuianis describcndis v t l doc l u ^
ac diligeus superatv, v x possel: quod ali^ ab alns
perpetuo dislinguenda nolis e&senl, el in ceras
quaique suas revocanda, aut cerlo loco ad niargines
appingcnda. Itauue. U : aduoiavit Gcorg. Joannes'
Henckea, conjunciis sic ediiionibus, prxseriim
posiquam ipse Origenes L \ X inlerpreliim oram
obs'rvalionibus circumscriperat, ac poslmodum'
LXX sforsuin edebai cum asici bcis, obelis, !onniscis, episeiuis, quibus aliorum inlcrprelum disstMisioneni vel addiliones aul delrectaiionca nolabat, faclum c s l , ut a describcnlibus coniundeieiirar, qiia distincle ab illo psiia c r a n l , aui ex ura
in lcxluni ivciperenlur > {De r.tu LXX inlcrpr. fit
S. Test. . 1, 6).
9G3
904
G K E G O R I l AGRIGENTINI
S.
poris ; el quicimque ab ipso pucrilis aHalis flore. , , \

cadibis viUe consilium soculi, suave Domiii! jugiim
toletavcre, el ad solilarium Dci famulalum se con-
\ .
iiilvruni.
Ilos
\ .
omtiibus
virlule p r a s l a u l e s ,
uliquc bunos ille ilixil

qualis
et caeieris
nenipe
* (
fuit
Jonniies Baplisla , mulloque prius Elias Tbesbiles,

<;l posi illos agmen
, \ '
eortini huiunu rabile, qui cum
stnmnis coelostium angtdomm ordinibus vel in ipsa

buiuanne
condUionis
imberillilale
, \
conleudtTuiU.
Eos aulem dico, qui Pauli Tbebani et inagni Aulo-
\ \ rtv
nii tcinpore fucre , el qui paii cuni bis sirenuiiale
, \ &
adversariosalque boslcsconiniunes debcllarunl (68).
Kursum vero ad inundanoruin 109
) ,
boinimm ct
avaioruin c o n d c i D u a l i o n e i u r e v e i l i l u r , et
eorum
lalores siiigiilaihn
inanes
perpeitdil. lluec
* . \ *
cnim
addit :
XXVII.
etSor )\
TCV , xal
YEBS. . vidi ego universum laborem, et omnem
* avrd
vinutem operis; quia ipaum ccmulaiio viri soduli
. ]t
ejus. quidem hoc vanilas, ei prasumpliu $piri ^ .
lus ( 0 9 ) .
Yirlutem, inquil, alque vim omnem, quam na-
, \ ,
lura babebal ab auclorc datam suo, til prasciiplas
ab eo loges sei varet, boniiues muudi seclalores el
^ * ,
corporis voluptalibus aique
\ :
cupidiialibus addidi
perdidrre vanis in cogilaliunibus, ac roalis in con-
siliis aique factis misere absuinpseruul: alius alium
laboribus ct diviiiaium
\ \ <
congcslione supcrare ag*
gressi, id unum aemulaiione atfjue s l i K i i o urgcnlcs,
' \ \ ,
nullo conientionis
modo, nullo consilio : ul eos
* \
neque nociis g c l u , ncque diei a?stus r e l a r d a r c t :
ausi quoque mari sc profuihlo c o . n n i U e r e , ei lon- C , **
* :,*,
};i>suiionim iiineruin laborcs mcrcaiura? faciendai
causa coiHeittnorc,
nec
ullaui omniuo
defugcie
A T i i m n a m , ac uiillam non subire molesliam : defa-
tigalionis adeo el cuiarum palu nles, ul dolus eiiam
ei fallaciam el caltimuiam fcrrfnl, dum opibus po-
hrcnliir : qu;c
\ ^
omuia
summa? vanilaiis
Mi.it. Addil e n i i n : c E t quiileiii boc
indicia
vauitas tt
pnvsumplio spiriius, > sludium iiempe illud inuiilc

aiquc i n a n c , c i cum ad aiim;e salulem incplum,
ic ipsa flagitiusum , more suo vaniialem sive
\aiiiim laborcm appellaus, ei spiriius
prwsumplio-
nem , ul iicrnpc bumani arbilrii opus IUJC esst: s i -
;,
\ -
' \
. ,
\
>
'
, ,
, ,
giiilioaret.
\ .,
: .
llos autem ipsos dîgnaus aiquc dcpingons Doi
Jarobns , M C ail : e Agite
\ \ ^'
quoqiie fraicr
mngnus
nuiiC(|ui dititis : llodic aul craslino ihimns in illani
" , , :-
civitatem, et iacienius ibi quidcm anmim, el mcr-
cabimur, el lucruin faciemus : qui iguoralis quid
, \
c r i l in craslino. Qii;e c s l enim viia vcstra ? vapor
(68) Dum apnd Gnr.cos pivswyttTOS raslimonia

lababat, el Trullana; synodi via muniobat u r , ecce libi Gr*gorius nosier cadibalns praiooniuin ptragil, qncm ips cliam soculus fuerat. cl
cum singulari muruin sanriiialecorijniixoral. Siiuul
autem pos>t Eiiam vl Joar.msn, Uio illa ascelarum
lumina, duo pra-clari.Sbi.noii
al ,uc
oiuiiium virtutum lnngtstros ac duces commondaU

diios Oriens pariler Occidensque omnis miraiu
e>i, dignosqiic semper b a l m i l , quorum mcmontta
aiiniversaria celebraiione poaieris Iraderel.
(69) Oiymp. \ , *
\ i
^,
90$
L \ CCLES1ASTEN . -
; \
, \ \
, , \ , \
.
.
.
,
,
\ ,

\ ,
\ ,
\ .
LIB. I I I .
e s l
003 *
a<
110
* modicum parens, ct deinccps eucrmi
nabitur. Pro co u l dicatis : Si Dominus voluetit, et
si vixerimus, laciemus hoc aul illud. Nunc aulem
cxsullatis io superbiis veslris. Omnis exsultaiio
lalis maligna cst ( 7 0 ) . >
Enitnvero sapiens Ecclesiasies paucis, ut solet,
verbis usus, vanara onuiem eorum dcscrib.t sollicitudinem , qui opera sua et conlemione iuania
secUntes, nullum sibi ad anima? ulililatem subsidium parant : quin saepe ad ipsa \ ile commoda,
parcimoniae studio atque avariiia? causa, ne id
quideni, quod salis s i i , sumunl, el de alhnciuis
quoque aliquid sibi miseie inconsulleque deccrpuni. Iiaque adjecii :
XXVIII.
, - VERS. 5. Siultus complexus esl mauus enas, el

< .
comedit earnes suas (71).

Is quippe compendiorum spe fruslratus, qiue
,
terra marique speraverat, lanta animi irislitia op , \
primitur, ei dolore tanto alque aegritudine obrui tur, prasertim quod ad tolius lucri detrimenlum

argenti eiiaio atquc auri jauu eipenei jaclura ac, \
cesscrit, ul capillos sibi evellat capilis, et carncm
\ , \
stfam morsu petat. A l quonam pacto ad boc usque
, \ \ .
devenit? Quia, inquit, manus babuit astriclas, m-.
; ", , quid dono egenis atque pauperibus distribuercl,

idemque, quantum roanibus eapcrc suis posset, iu
\ \ collectis opibus concludendis circumscribendisqu
civ *
totus fuit: neque bls ad quotidiana natura subsidia
\
tiberaliter ac benigne usus est, sed vanis poliu*
* - C laboribus curisque inanibus opum comparaudarum
, causa suscepiis ac loleraiis, illiberali aerviliquu
\ animo iu diviiiarum augmenluro alimenta sibi ei
- commoda et itccessariam natuiae quieiera eub
, \ ,
duxii (72). Summa cnim mentis stupidilaie 111
\ iguoravit, quanlo optabilior sit alque utiiior brevis
, ac durior cibi gu&latio sine uilo labore ad neccssa j i u m nalurae usum apposili, quam laulus luagnifi. , cusque apparalus caquisitarum dapiuoi alque po/ \
lionum , quae nisi labore multo ac Budore labuiu
\
rerum studiosi comparare uon possunt. Proplena
,
subjecit :
Vna
.
4
" ,
D VERS. 6 . Dona plenilttdo cumpugillo requielis super pUnitudinc* duorum pugillorum laboris et pra*
sumptwnis tpirilus ^75).
.
(70) Jac. iy 15. In nostris exemplia est...
xoZ> ...
(14) A t L X X babent...
arjr-roO.
( 7 2 ) Qued bic dicitor, Complexu* esl manus tuas,
p r o ^ e r b i a l e diclem lVusio videtur ad pigntiam not a n d a m . (Prov. 11, lil). , n. 54). Ac bis sane in
P r o v e r b i i s Saloroonis diclionem bujusmodi ^ ro
e o s o s u a u m invenies ( , 10; et xxiv, 53).
N e c e s s c crgo est, qui res suas ncgligat, ut famc
PATBOL.OR. X C V I I I .
subiude discrucietur. Sed nosiri inlerprelatio aeque

conslal, el acuiuinis plus babet. Has scilicei poenas
dare avaros ait, ut quanlo in aliorum geslaie UiTanda remissiores sint, lanlo in se ipsos parcunouiae studio crudeliorcs flant. Quae autem subjicii,
ea sunl anlicipatio quscdam , ut responeum reldlat
corum, qui diviliis se sluderc ea ntenie dicuni, ut
aliquando sibi oiiosis c l laulis esse liceat.
(73) Scd.apud LXX deest , quai prapositio
apud Symttiaclium legitur posl .
907
S. G R E G O R I I A G R I G E X T l X i
Non aliler et in Proverbiis hoc ipse diserle con-

firmavit. Ait enim : t Melior est parva pars cum
\ c \
litnore Dei, quam thesauri magnisine timore(74). >
, .)
Et rursura : Mellor bospitalhas olerum cum ami- c
cilia, quam appositiovilulorum cura iuhtiicilHi (75).
, ,
Alque hoc idem David quoque prophcta asseruit, \
cuni a i i : Melius est modicum juslo super divic -1
lias peccatorum mullas (76). > Yerum in alia . '* abeunles slolidi bomines, imniulabilis viue el a \ >
pocnai eliam raclu tempeslatisve imminentis peri- , \ ,
culo vacua* sccuritatem inuilis ac laboriosis occu- *\
paiionibus posibabuerc : et onerariis navibus ma- , ,
gnae molis comparare, ab orlu ad occasum mercalurae causa navigare institcrunt. Saepe vero
\ \ maris tempestalibus procellisque obruii, aut in
, \ \
praedonum et piralarura occursum manusque de- ^ \
l a l i , una merccs el vilam amiserunt. ldcirco quo- \ dam in loco ait Paulus niagnus apostolus: < Nibil .
intulimus in bunc munduiu, baud dubium, qnod c nec auferrc 112 <Pd possumus: habentes auUin , &
alimenla el quibus tegamur, his conlenli siiiius. Qui \ , .
enira volunl divilcs fieri, incidunt in lcntationein ,
ct laqueum diaboli, et desideria mulla inuiilia ot , \ , \
nociva, quae mergunl bomines in interilum et per- ,
ditionem. Radix emra malorum est avarilia, quam \ . quidam appetentes erraverunt a fide, el insei uerdnl , .
se duloribus niuUis". Hac ipsa de causa addit , \ Q .
Ecclesiastes :

81
YERS. 7 , 8 . conversus *tcm ego, et vidi vanitatem tub sole. E&t unus, et non esl secundus, el
quidem filius cl fraler non ett ei; nec esl finis in
omni labore ejus. Et quidem oculus ejus non satia*
lur diviiiis,el cuiego laboro et fraudo animam mearu
bonilate? $ed et hoc vanilas, atque dnlenlio pessima
e$t (77).
Avarum heniiueiu et sordidum depingit atque
exprimit, qui nempe unus, ac jure et polestate
solus divitiarum dominus, cum nulla ei nalurse
propago sit (78), ac ne frairem quidem babeat eo" Psal. xxxvi, 46.
,
.
/ , ,
'
.

.

;

.
\
\ *
\ , , *
" I T i m . v i , 7, 8.
(74) Prov. xv, 46. A i LXX babent, D . Olynop. *#

,
.
(75) Ibid. 47 Sic tamen apud LXX ^,(78) Synimacbum bic sequi videtur nosler;
\ yipiv, quippe ille non babet, sed
... At iii codice Bibl. Marc. Venei. , id esl et non erit secundus, sive prolem is
scriptum esl, , quae legilimo jure succedal, sperare non poiesi.
Cttterum obvius ille sacris in Litteris loqueiuii
, , ' .
(76) Senienlia igitur Ecclesiaslae ex Gregorii modus est, ul cxponaiur. llujustnotii
iiiterprctatione hiec esse videiur : c Salis abundat sunt Non moriur, $ed vivam (Psal. cxvu, 17). i'**
qui paululuin quinlis naclus s i i ; non ita qui divcs rieris enim iw, et non vives ( V Reg. xx, 4).
quidem est, ai ^nimum babei aeruronis curisque sm est, et non negavil [Joan. i , 20).
Fusius autcm locurn bunc inlerpreUtur Nl
obnoxium. > Quod Symmacbus felicius extulit;
asccta in iraclatu Ot pauperiate volnntana ad Miail cnim :
gnam diaconissam cap. 56 (lom. I , p. 274:
, sive quanx diviliarum simut
ei curarum copia. Caiierum vexaiam boc loco trans- (^
laiionem * recie duxeris, et post
desiderari praipohilionem , aui banc bis loco
* ,
inoveudam inserendamque post et .
\
(77) At LXX babent, \
r
S03
E C C L E S I A S T E N . -
| c \ -
,
,
'
* ' '
* \
, \ ,

\
, \
,
*

, \ \
7
LtB. .
913
deui H 3 ex ulero gciiilum , qui proplerea fraieinam lli referat spcciem, ut vel utriusque vel altcrius causa prxclaras opes cuslodire debeal, quas
deinde ad unura aliquem eorum transferal tiansniiilatque : nec vero alia ex parte occasiohcm
aliam aul tilulutn jaciare possil; slolide tamsn
avareque apothccas coarclal, cellas circumcludit,
cubicula, in quibus aurum et argenlum el vesies
repositas babet, oinnia munil; tuin nibil esurientibus ad famem levandani suppedilat, nuilo inopes
subsidio solatur : sibi ipsi parcus el nalura congrua invidens : a( conlra inferorum inslar, insaliabilem gerens aniroum nullis saiuralur opibus, has
semper augere, bas proferre pro cupidilaiis sux
ratione etiam atque ciiam pergens, quae flnem planc
, -
'
* . "
, *
\ \
\
,
\ *
.
* c
\ . \

~
\ , \
,

\
.. ;
' ;, \
, \ * t
,
,
; ^
mudumque nescil. Quod sapiens Ecclesiastes indicare cum vellet, adjecii : c Nec csl linis in omm
iabore ejus; > quia iinem scilicet laboribus bic
suis atque curis nullum omnino iiupotiil*; cmn
divitias augere, el in imiuensum protendere semper veiit, quod niagnae revera insaniaj indicium
esi. llaquc addil Eiclesiastes : c Sed ct hoc vanitas et dUlcnlio pessima est. Et sane cur non
exlremx ncquiliae opus appeliabilur, qui diviiias
omnis generis laboribus curisque suis comparaias
possideant, nihil eos pauperibus et cgenis de tanio
cumulo disperliri, quo auimara ipsi suam boniiatc
adimpleant, larga nempe ac munifica a Deo et
buno el justo laturi praemia, simul atque fuiuram
^ vilaiu alligerint : cosdcmque sibiraetipsis, quae naiura poscit, conimoda etiam atque alinienia detrabere?
\
Quae cum ila sint, insatiabilem istorum cupidilatem et exempla odio fugaque digna totis viribus
aversari,- operam stadiose libeqjerque iu eo ponaIIJUS, non modo ut ex iis, qiuc nobis supersinl,
juxta illud Pauli aposloli moiiilum : Veslra abunJaiuia illoruiu inopiam suppleat ; >
pauperibus subveniamus, sed ctiam ut abjecios aiacri
aniioo consolemur, domumque noslram bospiiibu^
83
' I I Cor. , U .
, - D
*
.
" , ' ,
;

,, , '
^ ,
,

. Id csl : Illis
etixm {marilh) venian aliquuienus saltem dedil E c cifiiaile,
si vam laboris molestiam suscipiunl , ut
filii* suis solatium vilde aliquod trmtstwtlant: quod
ipsis rnteinpealive succu>)bentiOus illi /or/asje orvitult el rerum necessariarum inopia vexiili, omnes
undique ttrumnus ivlernrenl, omnibus opprimercntur. At liorum mamjtisiam condemnavit demenliam
tiicem : Dnus csi, el becuiidiis non e>t ci, non lilius
c i csl . n*ii fraier, el cui laborat bic in veniuni ?
Recte liunc plurimum incusans, quia successcnbiu
t
liberatu$ propter quos acquireadi cura excusationein

%
habel foriusse hojiestam, opporluuiiale usus non ei

ad ea, qua: opui eraiu, iempus, quod multi perduni,
utile sibi efficiens ad animw bona comparanda. I iiiin-
vero in bis eliam Nili lectioiiern aitendiio, \

; quae expedili-sima esl. Ia
vulgatis babemus : iSec recogitat dicens, cui laboro
et fraudo animam meam bonis: quod aiquo pla-
num ; sed juiir.lura illa tani in Grajcis, qnani iu

Hebraicis exemplaribus desideratur, uli jam admonuil Aniama. Exislimo auiem prajivisse
Gregoritiin Neoc;Psanense n , < 1111 locum ûmdein
sic exptatiavil : ,
, ,
-, . ld esl : E x eo
igilur lubens quusier m qu >m ob causam laboribns
*e conficial, buni quidem al quid (acere suiumvpere
fuyien*, mullipiicibus auiem quas.us alicunde /aciendi cupidUalibus
dittraclus.
t
S. GREGORII AGRlGENTiril
%i
et egenis ac mendicis palcre vclimus : c Hilarem ; \
enim datorem diligit Deus, ait idem Paulus *'. \ , ,
\ . \
Sic porro beatom illum exilum invenienius, quem
Domini designant verba : c Beati misericordcs , , ' & Maxi , \ *
quoniam ipsi misericordiam c o n s e q u e n t u r ; cum
, \
ipso Cbrisio Deo nostro, cui gloria et potestas cuni
\ \
omnipotente Patre et sancto bonoque ac vila3 auciore Spiritu nunc et sernper ei in sa?cula saeculo\ , \ \
rnm. Amen.
. '.
Sll
87
LIBER
0UARTUS.
1.
9-12. ' duo super unum, quibu*

ol , ?
e$t merces bona in labore suo: quia si ceciderinl, * ,
unus erigel participem $uum: el vce ipsi uni cum ,
cecideril, et non sil alter, qui erigal enm. Et qui- , $ ,
dem t dormient rfuo, eliam calor illis; el unus quo , ' afll
modo catefiet? et si invaluerit unu$ duo stabuttt
;
ddversus eum. Et funiculus triplex non cito rumpe- 2
, tb
iur (79).
^.
\
Postquarn eum expressit atque improbavit, qui

solus de gente sua superstes, divitiarum poteslati
ac deminalioni subesi; el com nec frairem nec \ , \ '
lilium babeat; quorum nomine parcimoniam suam
\ ;
et insanuin auri amorem ac dilesceudi cupidilatem alque avariliam excuset; divilias tainen nullo \ \ ). ' \ liiulo, nulla certe ralionabili causa conseclalur et
cumulat, neque de cupidiiale (80) quidquam ac de- C \ , xV
\
siderio remillit, ut rem novis incremcntis majo \ rem faciat: quod et vanilalem et dissentionem
\ xa^
pessimam nuncupavit : binos jam probos viros in

sermone inducil circa bonum concordcs idemque
seniientes, non utique binos simpliciler, eosque
' \ ,
pravis pervcrsisquc opinionibus addictos, ut quidam
putaverunt (81), sed bonis planc 1 1 6 atque bo- *
\ , ,
nestis. A i l enim : c Quibus est merces bona in
Ubore suo, boneslos ulrosque et bumanos atque ' \ . \
t ,
unanimcs reprarsenlans, eaque de causa pauperum
115
VERS.
" U C o r . u , 7.
8 7
Mattb. v, 7.
(79) Olymp. \ \ ...

etiamsi atteri quidpiam adversi accidat. tamen hand
, ...
teve subsidium in sodali et contubernali suo posiluti
(80) In cod. Sangerman. deest ?.
habel. Nec vero Olympiodori diversa opinio
(81) Quorum bic sententiam noster rcjiciat, i n - D qui concordiam duorum ab Ecclesiaste laudari tiivenire non licuit. Nam Gregorius Neoca?sariensis
cil, qua3 in recle faclis versalur, el a Deo prsniia
;eque de probis baec viris explicavil:
ineretur. Gregorius Nyssenus explanationem sua u
, inquit, (
nllra capitis lertii numerum decinium lerlium uii*
, que produxisse creditur; cum integruro ejus conv

mcnlarium Possinus ex codice Komano se descri, \ \
psisse teslalus sil (in Prol. Tlies. ascet.); sed n ^
- . Id csl:
prailerea editum bactcnus est. Nec caiLerornm, q
Quanio tnndem lioc meliores , qui vitcc societalem
libruin Ecclesiaslie anle Gregoriuin bunc nosir
iaierunt, ex qua oplimos fruclus decerpcre queanl ? exposnerunt, opera, si qua exstanl, ncc edila suut,
duobiu enim viris rebus iisdem recte incumbcntibus, ad inanus essc polueruul.
u l
SW
I N ECCLESLVSTEN.
L I B . IV.
Sil
; \ - inopiac oppoiiuiic benigneque opilulaubs : q w d

\ , \
rcclum illud judicium cogitent, quod futurum cst,
\ \ el pra?mia spercnt, quae a Dco dislribuenda siint.

Nam hoc item significavit, cum dixit : c Quibus
:, \
est merces bona in labore suo. Neque cuim ui
. c sordidus ille, qui rnodura laboris ac defatigaiionis
. >
omnem ignorat, ut opes augeai ac proferat, nec
*\ quidquam cgenlibus, quod satis sit, clargilur, i n \ \ saiiabili sempcr animo, nec unquam divitiis sa , \ Curo, sic et duo isti describunlur pecuni amalo &
res, virtulis bosies, avari, sordidi; at conlra
/ , \ niisericordes scilicet aique unanimes : nam boc
^ \ apertc, ut jam diximus, illa significant : c Quibus
est merces bona in labore suo. >
\ \
' \ . '.
^ , .
\ \ - Cseterum elsi vel unus lantura, quem bonum

buinanumquc esse constet, melior altero inveni \ , \ - l u r , qui et bumanitatis expers s i i , et avan tiac vitio ac cupiditate laboret; binos tamen sapiens
Ecclcsiastes assuinit boncsios viros el unaniims ;
\ , ^ atquo omnem jam a verborum -suoriiM compara ,
(ione conlradiclionem tollit, cum dical : < Si ccii , ! ^. >
derint, mius erigct parlicipein suum : > illud si ,
gnificans, cum humanum arbilrium facile labatur,
\ (5
et mullo paraliusad mala, quam ad bouarura bone, \
slarumque rerum elcclionem sil, ir. declinandis ac
, \
tffugiemlis iis, q u dcteriura suut, alierum alle , rius consilio et ope juravi. Nani si alter in illicila
.
prolapsus, nusquam alterum reperiat, a quo eriga& , \
t u r , et in meliorem viUE siatum revocelur,
, \ G manifestum est, casum ejus et prolapsionem
,
peecatum manere eamdem, nec mutari quid \
quam aut corrigi. Proplerca dicil in EvangeliU
\ .
Dominus : < Ubi sunt duo aut trcs congregati iu
" \
nomine mco, ibi sum in medio eorum . > COM ,
cordiam conspiralioaemque 1 1 7
b
\
longe poliarem pra3Stautiorcnique duoriun aut
\ \ Iriuin csse, quam unius tantum, manifcslo nos
\ . cdocens. Si enim ab oraculo vcritalis bono roinoi i
laus tribuitur, niullo magis majori : ul e coulraiio
, si leve aliquod nialum et peccalum odio fugaqiiti
dignum bal)eatur, mullo magis quod gravius bil.
, ."0 - Atque illud ipsum confirniaus ail et sapiens Eccte, \ c
sia&tes : c Et quidem si dormicut duo, cliam caior
, \ \ f> illis; el unus quomodo caleficl ( 8 2 ) ? > Cerlaiuen
; \
inde contentioncinque declarans alterius cum .1 \
tero circa virlulem : quemadtnodiini in libro Pro
verbiorum ipse idem asseruil, cum ait: < Ferruui fcrro
- cxacuiur , ct bomo cxacuil facicm allerius (83) ;
8 8
c i r c a
I I U 1 1 1
* Maiih. , 20.
(82) Hacc Clirysoslonms de mulua inter boinines
r l i a r i t a l c acccpit, qua3 invicem tl voJuplalcm aQcrl,
vires auget. Sic cuim Ecclesiaslae auctorilaie
usQs est: \ -
orvupbv *

, ,
* /.
\ i v 5 , ,
* r ^ l /, \
9
, ld esl: Et alius vires ejm per (vmgma

lignilicuns, dicit: Si duo dormicrini, calor erit ipsis,
ci lunicuius triplex non facilc rumpclur. Nam et
voluptatcm hic ostendit el vires, et magnam quiescentibus voluplatem, magnas operantibus vires fore de
claral. (Expos. in psal. cxxxin, n. I , tom. V.)
(85)Piov. xxvn, 17. Al LXX babchl... .
.
S. GREGORII AGRICENTINI
J16
t qttndam in loco etiam Paulus aposlo- * *
, \ \
lus dixil : c Scio euim promptum animum ve , ^
eirum, pro quo de vobis glorior apud Macedones :
quoniam Achaia parata cst ab anno prxlerito ; et
vestra aemulaiio provocavii plurimos*'. * Ac rur- '
. >
sum : iEmulammi autem cbarismala meliora .
, *
Nimirum animus homiuis ut rebus pravis
,
proximum quodammodo aeniulari solet, iia sanc et
,
in bopis boiiestisque cumdem imilatur, alque ad
\ , \
ra slrenue referenda, quae opcrum oplima haben- \
lur, assurgil : qui si solus forte sit, minimc divini
\
amoris et bonestae probaeque viiae ardore incale- \ \ s c i t : aut si qnis est, cui boc obtingat, tam rarus ;,
est, ut vix inveniatur; el bic idem, si potentiores
\ . \ subverleriiit, dirigenlem ei ad oplimam vitae ralio- ' , nem revocantcm babebit neminem. Quod autem
. "0
addil sapiens Ecclcsiastes : El si invaluerit unus^ c \ duo slabunt adversus eum ; > unum quidem a recla , ,
inorum instiliuione dcscivisse significal; duus vero 0 ,"
ndfuluros iili ex advcrso, ut diriganl alque confir- ;
ment, socium nempe contubcrnalem et coelestem \ , \ \ >
J)ei opem, unde omnis emendalio repetenda est.
, \ ,
^nare ait : Et funiculns 118 tnplex non cito
* . "Oki
rumpctur, > Iriplicis funiculi ncxum infragilem
\ /;
poiissimum proponcns tanquam imaginem elexom- ^,
plum, unde intclligas, phis quam unum aut duos,
\ \
valere ad bonura sectandum ires simul concordes, \
nt in Evangelio pronuntialum admonuimus.
\ , , .
,
Sic quidem boec, u l i sonant, interpretali, sen ' \
r ntiam eorum non admiuimus, qui de anima cl
< orporc sermonem bic esse duxerunt (85*): quippe ,
(.
q u labat, cl stare non potest. Anima cnim impe \ \
) ii jus omne babct, et cum sui ipsius, tum corporis
rogendi summam auctorilalem. Corpus vero man- . -/
< ipiuin est animae, quaecuitquc buic arriscrint prae- , \slaus ac mercenarium exbibcns famulalum. Ilaque ,
\ , \ ^
si anima ad malum. ac scelus deflexeril, et a bona \ ,
ium cogilationum ac medilationum consuetudinc
aberraverit, fleri non polest, ui corporis ope as- , \
. , ) \
Mjrgat, ct meliorcni ad frugem rcdeat: ncque enim
,
illud iia comparatum esl. Ac rurstim, si corpus in
, *
poccatum deciderc prolabiquti conlingal, non a
soipso et propria imbecilliialc cadil, scd anima I)
, ,
tnulto ante prava ob dosidrria collapsa, casum una
, ,
subit eumdcm, vcl in foi nicalioncm, vel iii boinict*
015
90
11 Cor.
, 0
I Cor. , 51.
(85*) Olympiodoro sc non assenliri significal. qni

.-/sMiipe in cam quoquc sentenliam dictum Eocleîa*IT. inlerprelatus cst, lanquam si de aniniae fil corporis concordia accipi possil. Ail enim :
\ ; ,
,
. \ , . , .
< , , >^ \ .
,
, ,
. Id est : Al quomodo meliores do, qw*
umts ? corpus temperanter se geral, anima iM*
gloria capiatur: vana fiat corporis iemperanM
iinrsus si anima demistionem awet, corpu* conU*
libidinelur, vana eril demissio. Una enim parte '*
Unquenle, aul anima aut corpore, necesse e$t el <* '
lem alteram comprehendi. Bona igitur dunrum con
cordia circa virlutem prmmio dignam : quoniam
cadant, unu$ erigel participem snnm (Apud Poc
p. 029 E). .
817
I X E C C L E S I A S T E N . - L I B . IV.
918
, ilium, vcl i n velilam aliam acltonenv corruene
lanquam animae propensione ac volunlate delatum.
* ^ .
, \ :, Anima vero praelapsa, coflapsoque una corpore,
dici nequil, unum tanlummodo cecidisse, sed
/ ,
, utrumque diccndum est : etroque aulem lapso,
; quomodo qui cecidit, ut Ecclesiastes ait, jacentew
erigat? Quin eliam allcrutro lanlum lapso, neuter

. ad boneslarum rerum slatum revocare altcrum potesl. Corpus enim ineptum natura est: anima vero

quanquam
idonea est, semetipsam tamen prios t

peccali lapsu pceniteiitiaexcitabit. Tum denique et
\
corpus erigfctur oninino cura ipsa habenas regcnic,
ac propensionera ad bonum et malum lanquam
\ .
domina moderante.
119 Si quis autem orationem attollere, et dicia

, ^ interprelando allegoriam sequi malueril, illud po \ ;
liuscogitare atque dicere necesse s i l ; cuni tripar ,
tito anima considerelur, quippe quae manifesto ei
\ ,
rationem,elappelitum,el trascenliam compleclitur,
\
multo validiores deprebendi binas ejus quasi partes
, ! ,
in bono coiisentientes, quam unam lanlum, cuin
nenipe rationem in bonarura rcrum delectu ei
\
conseclatione appetitus subsequitur (84). Quin \ ,
etiam alteram istarum, si se ad illicila convcrlc ,
r i l , appeliium scilicel, facile ratio ad meliora re -.
ducet; et si ratio ad absurdas cogiiationes delaia
, \
fucrit, ct a vcra rerum comprehensione deflexcril,
,
appelitus, qui in Deum universi desidcrio ferlur
\ verutnque amal judicium, rationis declinatiouem
, \ , ^ erroremque emendabiL Atque adeo slat diclum,
\ * nempe allenim ab allero ailolli. Vae aulem allcru\ , "
tri earum, sive appetilui, quotiescunque illi rali^^. 1113 auxilium et inciiamentum ad poiiora defucrii.
,
Ad noxia enim desidcria et quaslibet animi corru * \ . plclas delabilur. Atque baec iis contingunt, qui
\ sponie sua rationis judicium contumelia illaia per ^. verternnt, ipsamque vclul morliiam alque omnino
\
ineriem reddidere. A i e conlrario vae ipsi ralioni,
, \ \ - quotiescunque appeiUum sibi addiclum nou babuc . \
rit, cujus ope ad divinam cbauitalcm aspirct : cum
, is potissumim vebenicnli ardoat desiderio, < t ad ea

inclinatione oplima lendal, quae mcnte percipiuu ; lur, et divlna sunl. Baiioni siquidcm in irraliona \ . biles cupiditales delapsae nuliam appclilus utilita , D lem suppedilabil, posiquam vim suam virliilemqu;
perdiderit. Eitimvero considcraiio bujusmodi in iis
. quoque loctun babeat, quac de dormiiioue amboruui
- el unius prolala sutil. Quod auiein dicat : c El si
^, \ \ invaluevil uniis, duo stabunt adversus cum, > ira ,
sreiitiam quoque lanquam animai pariera introdu*
, \ , cil, quac saepe ralioni vel appelitui auxilio vetiit ad
, iram adversus diaboluni ejusque cccpta inciiaiam,
^ \ sive quis, quid prscstanlius sit cogitel, sive oa,
, quae poiiora sunt, concupiscat. Ilarum auicm irium
, veluli animai parlium 120 coiicordia et funiculo
Iriplici desiguatur, qui diflicile rurapilur : quippc
.
Hic vero Olympiodori auctoriiatem et doCtriuain danculum amplexatur, qui aliis verbis rcm
tamdein pcrsequiiur, atque e duariim quasi par-
tiuni concordia ipse eliam i b i i ait, ul UUia suc

ctirobak , ac poncs priorcs illa vicloria sit (Ibid..
p. 630 E).
919
S. G R E G O M I A G U I G E X T I N I
920
quod et Iribus animae facuUatibus consentientibus, ,

tanclae spirilalisque vitac status majori soliditate
^.
conlirmalus reperiatur.
* , 0 ; .
At vero cl mysticum magis sormonem magisque
^
divinum sapiens Ecclesiasles funiculi Iriplicis excm
plo fortasse signiGcat (85). Quid si enim unicum

divinum principatum designat c iribus constantem
>
divinis bypostasibus ? Et nos vcra? professionis no * ;
sirae doctrinam ordiri et conlexere docet e thbus
\
persotiis a?quipollentibus, ejusdemque nalur.T, ct

coailernis, unam in subslantiam coeunlibus ct po
tcntiam et volunlatcm el dominalionem el impc . ;
rium?qui enim digni babiii sunl, u l baec proli ^
fcanlur, non facile cos baereticus atque impius r.tijusquam scrmo a viia arterna beataque*spe avel- . 6
lore possit. Ait deinde Ecclcsiastcs :
j .
. VERS. 43, 44. Bonut eu puer pauper ei $apien$

tuper regem teniorem et stullum, qui nescil provi-
) , )
dere : insuper de domo tineutorum egredietur, tci
regnel: quia eliam in regno tuo Jactu$ est pau-
per (86).
.
Boinim babet atque boncslum propositum Eccle
iastes, ut invesligalis comparaiisqne intcr se re,
1 us ac personis, q u in hac vita versantur, morcs bominum eraendet, eorumque volunlates a pravo
quoque affeclu maleficioque deterrcat. Idcirco hic ^ \ . \
ciiam cum puero paupcre et sapicnte scniorem
\ \ \
altqiiom ct te,*eM et slullum confert, tanquam qui
pbirimum inter se dist>nt, ct conlrariis senleniiis \ , ,
^
1 2 1 longe discrepent : ac pncnim cl pauperem,
'iui sapiens invenlus sit, exlollit, potiorcmque illo \ itaToa ,
, judicat, qui rex cum sit et sonior, stullus tamen
, '
jnveniatur. Quo nempe ab insipicntia atque insoilia
jtivcnes et senes, paup res el rcges dedacai, eos- \
demque ad sapicntix prudentiaeque eertantina per- \ val
, , \ -
lrahat. Sic enim eos affari mihi videtur : Ecquam
\ rox capit utililatem; vcl si decus scneclulis in
. \
tapile praiferat, siquidcm innala prudentia sapien, tiaque illa careat, quam sibi bomo disccndi cupidus c l labqrum palientia c l bonestatie sludio com- ^ , ,
\ \ \
parai ? uam si sapientia ab co et pnidcntia absit,
perturbata confnsaque rerum administralinne, sti- :
\ , r.a\
pcndiarios suos quasi recloris expertcs osCendet, cl
<: \
alienorum nlquc boslium arruis absumet ac perdct,
(85)Quae scquimlur, ha? quoquc cx Olvmpiodoro
desumpta videri possint. Vrrnm scriptori utriquc
praeiverat Basilius Magnus. ls libro Adversus Euj nomium art. 45, sic eial loculus :
, \
'. , ,
, ^ ,
^ '* \
.\ , \
, , ,
, , , 2 , , , \
. \
, -
^. esu ffw*
ob res m Filio Patrem coqnosce, in Patre Filium ko>
r.ora : ne dividas indivldna sunt, ne sctnd*q*
Mow scindHntnr. S am vel si velis, non tcindanl*;
ctsidirumputilur hwretici, TriniiQs tamcn non dinmpittir, el est colenda in uua et mterna gloria tadt**
unam et solam Deitatem ubique eircumferens, trrpta, incadua, indivisibilis, adimplen$ omnia, omntt
conlinens, in omnibu* extisttnt, coudtns* guberRanu
sdwtificans, vivificuns. IIic divinm et maximt ai~
iniraiidus non dirutnpiliir, ul icriplutn cH
Funiculus triplex non dirnmpcliir.
(80) Apud LXX foyiiniis... * ^- .
f
^ * ...
621
IX EvXLESlASTfiN. - L I B . IV.
922
, vram \cro suam atque rcgiiuiu calamilaiibus obji\
cict quamplurimis $7). At comra quiii juveni obsil,
, - inendico licet alque inopi, si sapiens sit et pnt ; . \ dcntia? luce inclarueril? Fiel enim quandoque,
, , ,
opportunilatc iuvilantc, ut scrmonibus sapientia

prudeniiaeque plcnis diviles, et magislratus, et dy ; " ,
nastas.el regcs slupore mcluque afliciat, cl uiilior
ipse atquc honore dignior, quam cateri omncs,
, \ , \
babealur, salutis quippe communis auclor, verae, \ , \ ,
quc jusiilirc ac publicai sccurilatis cotislilulor in
venlus; quemadtnodum Josepbo couligil, cum puer
\ \
essel 1 2 2
pauper, qui jEgyptiae laqucis ela .
psus, fame q u impendebat probibila, jEgyplum
\ \ \ -,
ab inierilu liberavit. Ac Danicl quoque non alilcr
, \
iti caplivilalc, puer quamvis ct pauper, seniorura
ct siullorum judicum impielalom coarguit, ct senili
. " ; jam diguiiali ac propbeiarum bouoii par babilus
\. , ,
cst v88).
e t
\ ,
\ .
Enimvcro postquam lilterarum sensum scculi
(87) Ad b&c ct qune in arlicuto proximo babcs,
aliorum inierpretationem asciipsil Hieronymus bis
verbis : c Vir sanctus Gregorius Ponti episcopus,
Origenis audilor, in Melapbrasi Ecclesiasire ita
liimc locum bitellexit. Ego vero
adolescentnlum paupcrem et sapientem rege sene ei slnlio,
cui iniDquam venil in meritero, quod possibilc sit,
uemquam de bis, qnos vinxerat, ad regtiuin exire
e carcere, ei se ipsnm de iniqua deinceps poleslale
sua corruere. Evenit enim interdtim, ut bi, qni sub
adotescentulo sapiente fuerint, absque moerore sini: r
tamen,
ul
sene
versaii
Qui V
iila
l *
l i m n n
. . l sub
*..K
. v ~ rcgc
aute
...
. : suni. ..
enim postca nali sunt, quia mala praelerita n.-sciem n t , nec adolescenlubtra laudnre possuni, qui
posiea consnrrexii, alMlucli opinione perversa et
iinpelu spiritus adversaiuis. Gra;ca vero etiam
aflerenda sunt, cuin et illud demonslrenl, perperam a Billio et abis Metapbrasim liauc Gregorio
â2ianzeo esse atlribuiam : nam quae exstal, ipbam
esse, quam legil Hicronymus ex bis inaiiifestuiii
ei>l. , inquil Neocaisartensis Giegorius,
^
, , ,

, ,
*
, , , ,
.
, , , ,
.
'
'
Addit deinde Hreronymus q * in eumdem locum
scripserai Apollinaris : c La<ulicenus, inquit, i n trpres res uiagnas brevi sermone expriniere coni^ndens, more sibi solito eliam bic locutus esl: De
ommmatione, inquiens, bonorum iu inala nitnc
tccieîasiae sermoest, iiisipicntem bomiiicm co'Mniis exprimere, qui fulura nen cogitans, pra>
^tntibus el caducis quasi magnts alque perpeiuis
<*lectatur : post di\rsa, quai solent boiuinibus
a<rcidre in vila sua, atque mutari, quasi generai ^ m mferi de morle sejueniiam, qnod iniiumerabilis
ttsullitudo
intereal, et jKiulaiim consumalur, ct
lânseat, anoquoque iu suo loco aliiim reiinquentc,
e% rarsum aliuni, sucicssore moriente.
(88) Danielis pueri atlingii fadum, qnod in uaw ielis propbela; libro legimus cap. x m , ille quipps
S-usanoae iiiiioccniia dclcnba, cl scniurum calumnia
detccla : Farlus etl nutgnns in conspectu populi

die illu et deiucep* {Oan. x i u , 64).
llabemus vcn> bic xiovum lesiimonium, ex qno
hisloriam S u s a n n n K , quam liaerelici repudiant, ii>
Ecclcsin antiquilus receptam agnoscamus, iniplligamusqup, ob Josepbi * vices proxime conimemoralas^ aucloiiunem ejus j a m lum mbilo niinorem
fuUse, qua:n qute libro ipsi Gewseos tribucbalur.
Qtia? quidem et in Palrum aliorum scripiis, ct iti
vetHstis Ghrisiianorum monumciiiis saiis eminebal:
ai uisiguis iani magis esl, aique Ilebraco e fonl*
manasse
jure -creditur,
postquam
"
i:
. ^ . . . . e Cbisiano
' ^ . , , /codico
.,;,
ipsa Danielis propbeiia, qualem LXX viris mbucbant, in lucem deiiique prodiit, eaque 14 distiiKla
capilibus, id csl poslrema etiam duo complexa capila, qua3 bacteiius ex Thcodolione taulum babebamu^. Quis cnim dubilare jain posstt, num capm
uirumque in Hebrseo exemplati legeretur, cum et a
prioribtis inierprclibus Irausiaium uiruinque yideaimis? Juval autem verba bic describere doctissimt
viri, qui Oanielem emisit, ei prseclaro plane muuere
Ecclesiam donavit. c Monogramina, inquil (edit.
Hom. p. 81), ad ovam cudicis bac foriua coiispi
citur
, quod si resolvatur dat lilteras
. . . indicat autem Aquilam , Symmacbum,
Tbeodotionem convenire cum LXX iuterprelibiis,
non verbis, at verborum sensu, ideoque lemniscis
ea, qua3 sequuntur, adnolata snnt usque ad versicnliitn quintum, ubi legitur, .
Quod si ba?c bistoria Susannae, u l Hieroiiymus
P^fatione in Damclein iniiuere videlur, ex codice
autent nosuo appant, ab illis omnibus reddita
Graece esl, neduiw a LXX fateamur, oporlct, artbetypum ipsum, unde intei pretalio csl facia, diu
post LXX scnioru) tempora superfuisse. Ilaud
ilaque po^Lremuui conliciunt arguiuenlum de bujtis
vcrilate Iti^lori e monogramnia el leuinisci itohli i
codicis, quorum lidcs vcl ab ipsa Tbeodohoiiia
cditione comprobalur. Nisi <-nim Tbeodolio ex arcbciypo esset inierprclalus, erai, cur Ecclcsia
ipsius polius quaui alioruui vetbioni adhajrcroL
Serio igiiur perpeiidaut qui ab Ecclesiaj judicio
dissidoul, a Susaiinae tapul ad apocrypiia rcjiciunl, (|uain imllu judicio, ac Judut:e pruiûs id
faciaiit. Nam si aicbelypus Ecciesiu;, imo
aduUa latoquc ptopagala cxslabat, quid si nialilia
llebra.'01'uiii, aliave ue causa intcrcidil, adeoqce
Africiiiii Oriênis x\o jam clcerat? cic. *
923
9M
S. G i l E G O R i l A G R i G E N T l N i
obviam vcrborum signifiealioncm exposuiiuus, ali-

quid jam per anagogen a simililuJine desumplum
addcmus. Erat diabolus veluli rex quidam, qui
roclesii in rcgno impcrilabai : a Conditore scilicet
suo dux creatus angelici agminis, idcmque scnior,
est enim Iniiium operum divinorum ( 8 9 ) , > uli
Jobus atblc:a iile pieialis appellat (00). Sed innatam prudentiam 1 2 3 oblilus, negligeniiae inconsultacquc temcritalis causa a superiovibus ad infeciores projcclns est scdes, ct toiiebras luce mulavil,
angelis, quos babcbai subjeclos, parem iu pcrniciem ac ruinam actis, alque in ejusdem poena?
sociclatem pcrduclis. Eodem modo princeps illc
nostri generis Adam eral oliin in paradiso velut
rex quidam oronium irrationalium animanlium,
principalus quidem ratione aique bonoris; quia ^
vcro cliam anle alios omnes eflictus ac condilus,
senior quoque ferebatur : ctim inconsulie slulteque pra?ccplum Gondiloris sui contempsit, et quod
invidus boiniiiiim boslis infeslusquc adversarius
dabat, prxstamius alque ntilius arbitratus, fecit.
Ilaque ab innocua illa paradisi vila excidit, atque
in morlcm exitiumqtie prolapsus, universum hominum genus, qui ab co orituri erant, ut parem
simul eamdemque tondcmnaiioncm subiiel, effecit (01). Atque e conirario pucr erat pauper, de
quo dicil magnus Isaias : c Parvulus enim naius
cst nobis, el iilius dalus est nobis ; > illc, qui
misericordia ioeffabilt bumanam condilioneni amPlexus es, h u m a n u ^ n e sibi corpas circumdedU,
9 1
Unigenttus, inquam, Dei Fiiius el Verbum Palris;

cumque, ut est in saltilis noslrse Evangelio ' , et
sapicniia ct gratia, quatenus nempe bomo eral,
profecisset, nequam vclcratorcm diabulum confecit,
et cruce ac passione sepulluraque non modo suporbientem everlil, et magna jactanlem prostravit,
sed eliam condcmuatum cum seclalorum grege
vinculis aetcrnis addixit. A l generis bumani auctoribus, ct qui ab iis prognali sunt, redempiionem
9 1
Isa. , 6.
,
.

" \
,
, ^
. ,\ \ ^;
, \
, \ .
, \
. ,

\ ,
\ , \
\ \
. \ aspv
,
\ fci
' ^
\ \ ,
\ . \>, , \ \
, , \
, ' xalsw>0\ \ ,
^
,
, ^
,
. , iv,
, \ , \ , \
\ ^*
^^, \ &
\ *
. \ &\
,
Luc. n , 52.
praeclare comprebendil, de quo Paulus (Rom. !!).

(89) Qua? nosler in Salanam quadrare censet,
Per unum homxnem peccaium in hune munduw
alii de rcge Nabucbodonoôre acceperunt (Berr.
. V, I . v ) : Itaque ct Jobi ipsitis ortum, qui ex travil, e.X per peccalum mors, el ita in omnes^'
nee mors pertransiil,
in quo omnet peccatemi.
Grogorii opinione, ut infra cxponemus, muUo anle
Ncmpe cum ex concilii Tridenlini doclrin dno
fnil, ad Salmanisaris ct Osc;e tcmpora rejccerunt.
compreb^ndat Ada3 lapsns, rcalum et poeuani, aiqoe
Quippd Deum iile sibi dieQiilem inducii : Ecce
ila comprebendai, u l nobis eliam omnibus, qi ab
liehemot, auem feci tecum, fenum quasi bos comeeo originem ducimus, communc utrumque ui;
det; nt Bfficmoi bis Nabucbodonosor esse videatur.
baec nosler qplime designavit. primum quidem, aw
At qui sacras Lilteras, ut sonant, iulerpretanliir,
ait, .
ipsoque. in limine consisluni, belluam dcscribi elequibus amissam innocentiam ostendit : alterua
pbaiilum aiunt. et verba illa Imiium opmim divi>ero, cum addidit, \ ','
\ ornm, eive ut in Vulgalis, Vrincipinm viarum Dei
, quibus peccali poenam e*idem valere pulanl, alque quadrupedum ab origine
pressil. Atque idcm ad nos h c pariler pfriiwrt
primum, vel etiam inier anintanlia,
Deus condocuit, illa subjici^ns, OACV
ilidil, pnecipuuin, quasiquc specimen viarum sive
' ^
cperum Dci: qnemadmodum el mcl in Ecclesiaslico
cuin eniin condemnatio ejus feriU
(c. , . ) ,sive rerum dulet sanciiiatem, quain a Deo acceperai, ea nitfuU
cissimtim dicluai <*st.
sustvpta ptTderet, morli poenisque corporisou*
(90) Job X L , 14. A p i d LXX lrgos ,
noxius iierel, jam cx illts verbis Mingubi ca i*
. Gyrillus Hieros
in liumanum quoquc gcnm Iransfusa esse, ae*
. Galecb. , . 4.
uon intelligit.
(0!) Doclrinam CaibuLicam dc pcccato originali
1,1
la
tf
$25
1 ECCLESIASTEX. - L I B . I V .
, \ \ omnibus ailulit, novo vil;e iiritio resurrectione sua,
- eosque ad priacum decus revocavit, VPJ potius ad
, \ . summain 124 praeclarissimamque majestalis suae
gloriam sccum evexil, aique ad mullo praeslanlio *
rem transtulil digniiatem. Hanc vero interprelalionem sapiens Ecclesiastes iis confirmat. quse scquuntur. II.ee enim adnectit:
III.

VERS. 15. Vidi universos vivenles, qui ambulant

,
sub sole cum adolesceute secundo, qui exsislet pro

,
' ' ipso : non esl fini$ omni populo, univerm, qui fue;^
, , runt anle illos; el qnidem novissimi non laelabunlur
. d
1 n eo; quippe et Itoc vanuas et praihiimplio spt)
ritus (92).
^
.
Posfquaui pucrum paupercm et sapientcm i n \ \
duxit proposuilqiie, ac praeslanliorem ac meliorcm
rege scniore ct slulto pronuiitiavit, cornmemoratis ,
, quo, L esl omniiim captus, oppositis appcllationi, bus , horlaius est universos, t erudilionem el
sapientiam stimma sibi diligcutia comparandaro,
,
insipicniifle vero aique ignorantiae retia effugienda
\
, \ puient : l u m , si anagogon spcctos, diabolum et
\ - Adam insipientia? lemeiilalisquc laqueis capios at , que trajeclos, divino judicio rocle damnalos osten , \ - d i t , et de digntlalis suae gradu dejeclos : puerum
pauperem ot sapicitlem, id est ommpolentis Dei ei
, \ C Palris Yerbum ss>cula anlccedcns cl principio d i vino prxdittnn, per inbumanalioncm incomparabHi
,
erga hoiriines atnore susceptam, contrito fremeniis
, ^
diaboli faslu, sublataquc tyrannide ac dominalione,
, \ \
\ - quam in primum parentcm omnemque posteritatem
cxereebat, rrdeiiiptioiiis pretium cutque compa \ , \
\ \ rassc atque attulissc : jam propbeiarum more spe ( ) - clarc milii videtur (95) ac procul inlueri hoinines
^ universos, qui sub boc sole t^rram incolunt, cum
, - adolescenie secundo conversantes, eumquc sequenles, quem modo puenim et pauperem ct sapicnlcm
\ ,
appellavit. puerili cnim selalc adolescemis sa \ \ .
picnlia oriri sulet, et nalur*; ralioncm coniilari.
Huuc autcm sccundum dixil, quosi naiiun appella
tumqiie secundum bomincm et sccundum Adam.
. , 1
\ \ D >am : Prinius bomo de lerra lcrrenus, secundus

* c
125 lioio Dominus de CORIO, ul ait Paulus (94)
,
niagnus aposiolus; qui et sine coniroversia pro
* I C O P .
47.
()2) Apiid L \ X est

' .
Olyinp. , . . .
(95) ba?c verba in apograplio desidcranlur,
*ed i n autographo aliquid ejusmodi scriplum fuisse,
'Manifestum esl. Ncc opc codicis Sangerm. supplere
^cnit. in quo ilem menduni.
(94) Hic ille est lonis, quein Marcion, TciiiulI ^ n o lesJc, corrupit ( l i b . v, c. 10. Adv. Marcion.);
Ad lioc enin),jnquit, el dc ipsoClinslo pr%slruit,
-actus primus homo Adam in animam vivam; not'*$imu$ Adam in spiriinm vivificunlcm; licel hlul^ ^ f m i u s .-ereiicus nolueiit ita esse. Doininum cnini
P^jsuit novissimum pro novissimo Adam; vei ilus
* iibcet, ne si et Dominnm novissimum habcrcl
A ^ a i n , ct ejusdcm Cbrisluin defendcremus in Adam
novissimo, cujus et primum. Sed folsum relucnl.

Cur eniin piidius Adam, nisi quia et novissiiiitm
Adain?.... Primus, inquil, lionio de. humo lerrenii*;
secundus, Domiuus de <onlo. Quarc sccundus, si
non bomo, quod ct priuuis? elc.
A l vero < Iti Grascum lexlum, > verba sunl Moriui (exerc. 2 l)e Uebr. Griucique textus sinc. c. I ,
n. 5 ) , i irrcpsil ab aniiquo, nt ex sauclo CbrysosioI I I O ^ Tbeodoieto cl Tiicopbylacto rolligilur, Marcionis falsaiio, dicltone relicia ex iis, quas Marcion
oraserat. Yulgala abesl falsalro, islumque locuni,
ut refert Vulgala, citant S S . Ambrosius, Hierouyiniis, Beda, Scdulius Scolus, Priinasius. Muiuretn
igiiur, quam Gneci illi liabcrcnt, codiceui Grcgorius
iioblor nacluj u a i .
S. GREGORH AGRIGENTIM
inso s rrexit, pro prinoo scilicel AiJam collapso, ; \ eiwi i l eiim redemptum refingeret ac transformarot (95): ; ' , &\
quem et bomines pcr orbem universum omncs fere ,
s cuii sunt, ilivine bumanilcrque persuasi, atque \ \ :
obtewperanles dicenli: Qui amat palrem aut ma- !
trom plasquam me , non est me dignus : et qui
* , \
non lollil crucem suam, et sequilur me, non cst * < "
,
tuetKgmis (9G): quietiam, cum voccm suam
*anctis discipulis ei apostolis vocom virlutis de- \ , \
, * \
disset, quemadmodum David propbeta prxnunlia *,
rat, cum ait : c Ecce dabit voccm suam vocem
,
virtulis, datc gloriam Deo (97); terram per cos
i;iiivorsam evangclica praedicalione cepit: ut neque , djv
iiumcrari possinl qui in enm crediderunl, neque ,
iillus numero terminus fulurus sit, cum singulis '
' ;
ihlalibus multitudo por loium oibcni in eum creilenlium infinila reperialur. Quod vero dicat sa- ,
piens Ecclesiastes : f Universos viventes, qui am- ,
bu!anl sub sole, non ideo a verilale aberrasse ' - '
onvincatur : quia quauquain vivcre quidam el ,
::tnbulare sub sole videntur, in iidklelilaiis ver,
antur lenebris, ncc cam profilmtur fidcni, quse ad
otjm deducit. Nimirum Viventes bic eos dnomi- \ navit, qui veram ad vilani fpstinavcrint, ad Chri- ,
, \ sowMum.Dcum noslrum aperle dicenlcm : t Ego sum
viia elverilas (98); el avbulanHs dixit, qni vita? . )
>
viam certi percurrere, scmilas sibi munivermil ad
^ \ .
immortaiem divinamque vilam dticenles, quam
\ c *
i lem demonslravir, cum a i t : < 1 2 6
*
rt oslium : per ine si quis inlroiverit, salvabitur; et , *^*^
ingredietur el cgredielur, ct pascua in\ eniet (99). > *
Hos ntique et ambulantes el vivenle* appellavit. Nam \ , ; < V
, \ ' ,
qiii boc modo nec nmhulanl nec vivunt, esto vivcrc
, \ \ , *
rt ambulare videantur, in umbra tamen et morte
pcccati alqtie infidclitalis versari cos potius quam
. > \ < '
anibulare et vivere, ratiocinando reperias
\ t , ta , \ , ' ^ \
\ , \ .
Poslquam vero eos, qui adolcscontem et secun \
'uin Adam seculi sunt, in infinilum protcndi. nec
' terminum anquani habere praidixit; cumel mullos \ ^
c Judaeis atque ex" iis, qui airte inter gntos credi- \ ^
fierant, ad infidelilaiis morlem iransniissos inve- ^
nerit,
posl
xnr\t el
ol complures
n A m n l n r o a quidcm
nniilnm n
n c l multitudinem
m i i l t S t n . l i n n t n eo_
\
H
rum immensam, qui dc Judaeis item et genlibus
\
spem in eo babucrunl, ullimos priorum imilatores , ,
\ -
rsso, nec miniis quam eos, durum babere animum
atque obstinatum cognoverit, ul evangelicx veri- , \ ; ).
falis pr&dicalioni acquiescere omnino nolint : bos ).'
qcoquc dislinguit a credenlibus ct cum adolescenle , \ vsa ", \ sccundo Adam-coujunclis, cosquc propter infiJcliS
(95) Nempc \\l ait Ironnus,

^ ' '^,
' -.
>, . Id cst:
primo quidem Adam offendimu$ facitntcs
ejus pracepfum; in tecundo autem rcconciliali suniu$ obsdicnlcs nsque ad mvrtcm facti (Lib* Adv.
ha?r. c. \ & .
(90) Matib. x, 57. Af in Vulgalis esl... ',
t
.. .
(97) Psal. Lxvii , 31. Veram LXX babenl, i
- . . .
t
(98) Joau xiv, G. S(;d iiilegra senlentia esl, 1
, \ , \ .
(09) Joan. , !). Scd iila buc aliuiidc iransw
nam sonicnlia incipil :
jtt
IN ECCLESIASTEN. - L I B . I V .
' latem suam ulililatis nibil abeo relaturos contendit

- . \ c " A i l enim : Uuiversis qui fuerunt ante illos, cos
nempe, qui in Cbristum crediderunl; c E l quideui
, novissimi 11011 heiabunlur in eo; illos utique, qui
. c
postremo, atque ad lincm usquc saeculi in caligine
, , \ inlidelitatis permanseriut, promulgata sperataque
in ipso ketilia et divina exsultalione dignos nun, '
quam fuluros, suamel demcntia et volumaria per
iidia exclusos. Elsi enim verba ipsa senlentiani
\ banc manifesto non produnt, sed quae tanlum sub . 0 audiri debeat, siquidem sacrarum Liiierarum con ,
* sueludo spectelur; nos tameo sensum simplicilcr
scrulali, banc polissimum inesse vim opinati sti,
mus ( I ) , 1 2 7
iHis verbis enuntiari: eos
*
quidem, qui adolescenlem el secundura Adam sc
, - culi fuerinl, gavisuros cum ipso gaudio sempiteruo,
\ ' eique dicturos : < Laelabor el cxsultabo in le, et
\, / psallam nomiui tuo, Altissime ; > ac rursum :
. > \ c
c Induit enira me pallio salulis, et tunica laetit\sxt
, \ . >
circumdedil me (2);i al vero illos, qui sponle sua

alio conversi vestigia ejus scqui nuluerint, indignu
, \
babilos esse, ad quos laniliae illius divinaeque exsul
talionis pars ulla pervenial : quod extrema; dc- \
menti* indicium cum sit, idcirco sapiens Ecclc\ \ siastes subjccil: c Quippe et boc vaniias et pra>
c \ - sumptio spirilus, > apcrtc dcclarans, inagna illos
, ,
iniprudeutia el volunlaria plane deliberaiione taniae
\
Ideikia? experlcs esse voluibse. Enimvero senientiani
.
alque explanalionem bujusmodi iis, quae sequun \ ^ lur, confirmans, addidil el d i x i t :
,
e
l l 0 c
9 V
IV.
, ,
.

.
\ ,
-
Y E R S . 47. Custodi
pedem luum, cum vadit
in domum Dei, e\ accedilo ad audiendum. Super
donum insipieulium sacrificium luum : quia nesciunl
quod faciunt bonum (3).
Mulla praefatus de adolescenle secundo Adam,
quiproprimo consurrecluriis eral, ac de iufinitis ex
oinni nalione bominibus in eum |crediluris spemquc
* Psal. I X , 3.
stiancs vitce ralio est. Al quinam sunt postremi
( 1 ) Habebat vero nosler opinionis siiae asserlorem
Oiy tnpiodorum, qui similia prior et senserat cl scri- eorum, qui in Domino Jesu Christo gaudere non
debeani ? Vel Judceorum populus, qui, cum esse*
p s e r a t . Ha3C enim ejusverba sunt:
& , prirnuiy faclus est novissimus : vel aui tupremo re - rum tempore Aniichrhto fidem habeount; vel omncs
eiiam, qui post eos, qui virtuiem colunt, ob vitte
, & \ . \
'. \ , , - D ignobilitalem novmimi appellanlur. (Ibid. p. 032 D).
Caeteruni qui obvio sensu conlenli, de mysiicisu
nov *c^v , non curant, regum bic vices ab Ecclesiasle dcs-ct
- , sv
- signari aiunt, qui regui quidein sui inilio populos
babere solent siudiosos ei propensa volunlaie fat x s t e c . , venles : cum senuerint, reinissos jam sculiuiu,
,JL ^ \ ;
animis et sludiis in suc cessorcs conversis, atqtiii
c^>eot cov ,
! ?: orienlem potius quam occideulem solem spectare
vident.
TCOLX
, (2) Isa. L X I , 10. Sed apud LXX scriptum csi*
- ^ . Nempe, Vidisse $e ail
. \
nbttlanie*
*ub sole juitiiice, id est veram vitam vi, , .
fU*?*H* wo est adoleuem secundm e calo, qui
(3) LXX babent ,
**jcil
pro primo de terra 'erreno, pro Adamo sci . .
g
- &i infiuiti erunl, inquil, qui sub hoc adole\* " ... -
.
>fii
anleriora gradiebantur, prwlerita nempe
\it\
.
tt proposita consectamet. II&c enim Chric
rr
e
931
S. G f t E C O R l l A G R I G i X T I N I
que babitoris, deque perfidia Judieorum, qui ante , ; ; , xol

\ fau
fuere, quique post, sive novissiinorum, qtios ei in
, , \ ;
tO nonquam lEtalum iri prsenuuLiavil : oimiilius
' subinde volenlibus auctor esi, ut ad uliliuin rerum
\ 6
comparalionem veritatt obsequantur. Eicnim, cnm
. \
divinarum Litlerarum docunieuta, qu:c sacris in
, \
lcmplis ubique lerrarum exslruclis lcguului', co
gilaliones 1 2 8 bominum illustrent, diceule lsaia
> *;
propbeia : c Quoniam lumen niandaia tua super
, \ !;:
terram ; ac rursum proverbiali oraculo pro > \
uuntiaute : c Lnccrna mandalum legisel luuien *: >

cousiliuin dat, til qui Dei domum petunl atque
. > ' -: , *
higrediunlur, pedem Ulique custodianl, quo vesti . , .gium faciunt, ai aeque spirilalem quasi gressum

moderenlur, ut neque citius digredianlur, ac d i \ \ ^ ; ;
vina, quae legmUur, scripla conlemnenles negli tou ,
ganl; neque si iutus iu lcinpto persislanl, procul
^ , ^
*Utfonem babeant, el sacris in Liileris luiuimc

initiaii reperianlur : quin accedanl magis, et pro \ \
pinqui cousislanl, quo a legenlibus divinorum
/&/
propbelarum oracula bauriaul ad adolescenlcin
\ ^ ,
illum, qucm cumroenioravinius, novuinque Adam
\ \
speclanlia, quae ipsum ex Yirgine Deum bomuiem
, \
nascilurum praiiunliant, el vilam ejus liioranique
, \ \0
inler bomines designani, ac Deo dignam doclri , \ nam, et mira atque itinumerabilia niiracula, et
, \ , \ -pw
volunlariam in cruce niortem , et sepulluram, el
, \ , xa^
intra diem lerlium resurreciioncin, ei asccnsuin
,
ad ccelum, et descensum ejus secundum gloria
pleiium, cum de omnibus hominibus judicium ha- , \ ^
\ , ti\
bilurus esl, tam de iis qui crediderunl, quam de iia
\
qui non credidcrunt, acpro cujusque.merilis justam
. , \,
est sententiam pronuniiaturus. H 0 9 , inquit, ser^, , \ *
moncs audire siudeas, bos ames, bis accedas, bis
, \ .
advertas, bis aures libenlcr praebeas (4).
8
*
Super donum iiisipienlium sacrificium tuum: >
coiiim scilicet, qui Judaica legis sacrificia stulic
\ , \
alque iuleniprsiive, atque ulira leriuinum et men\ \ < ; *
tem el consilium ejus olicrupt, qui baec prius Aeri
\ .
opporlune sancivil alque prxscripsil : Quia ne " \ ,
sciunt quod faciunt bnnutn; id cst, nullam
\ .*
1 2 9 ulililalem, milla couimo.da, nullain salulera

saciiikia hujusmodi praebcnl iis, qui haec nunc v d
, . 4?
faciunl vei curant. Posl advenlum enim alque praesenliain prxnunliati adolescentis noviquc Adani D
\ ; |
danda opera est sacrificio laudis el raiionabili
\ i w p i ^
cultui, de quibus divini propbeUe valicinati sani,
\ , ^
quarjam conslitula exilum babuere suum : ila u l
(
l>a. xxvi ,
9.
9 e
ov. , 23.
(4) Quae fuerat apud Ilebraios consueludo, ul pcr

fesios dies sacri Libri in eoium cunveulibus legrentur, eam subinde apud Gbrislianos ojimes iti
ipsis Ecclcsiui exoidiis iuduciaui semperque rcteiilam conslat. t)e Epistola sua Paulusad Colossenscs
scribil : El cum lecta fueril apud vos Ephlotu hcec,
facite, ut el tn Laodicentium EccUsia Ugaiur : et
cam, qua* Laodicensium e*l, vos legaiis (Coluss. iv,
16). Pono ueralani savpius boruin lcilioueni declarai Juslinus hub (incin Apftlogij suie sccuiuLt':
Ka\ x i , >.
, ^'
. *

.
El commenlaria apostolorum aut tcrtpta pro^ '
rum, quoud tempu* feri, Ugunlar. Oeindi
qutescenle, pnvses oraiionem, gua admontaUd*
praiciaras eas res imuandas hurletur, haftti tlinsiiauoruin ueiii{lecouvciiliis tlescri.nt, qui sacrorum
Vausa celcbiab.iiilur. Vide etiuni Tcnulliauuia iu
Apolog. n. 59.
la
833
I X ECCLESIASTEN.
9.'4
LLB. I V .
fide pcr orbctir univorsum pcraganlur ,

'
qtiemadmoduin
Malachias prophela pradixil, cum
* ,
rerum
oumiuru
Deum
sic adversus Judaeos loquen
tem induxit : c Non est mibi voluntas in vobis, el
<
immus non suscipiam de nianu vesira. Ab ortu
, \
eiiim solis usque ad occasum ejus lliyiniaina ofler . \
tur noriiini meo et oblalio inunda". Per ea cnini,

, . * , \ qii3R prsedixit, cl Judaica legis saciiikia piocul
aiuandat, et incriiema eorum loco inducit ac ra \ , \
tioualia, munditiarum nomine baec ab illis dislin \ ,
guens, non aliter, alque David propbela n:ulto

prius ad Deum universi exclanians dixerat ( 5 ) :
\
c Sacrificium et oblalionem noluisti; coi-pus au
* c \
lem
perfecisii mibi ; >corpus nempe Ooininicuiu,
, .
de quo dicil Dominus in Evangeliis : < Accipilc.
, \ \
, , * coraedite, hoc est corpus meum, quod pro vobis
, fraugiiur in rcmissionem peccaiorum ( 6 ) . >
.
e
\
Admonel igilur.uli pedem custodiarous, 130 *
\ ,
quocorpus incedit, el quo animus stai ,ut quando ,
cunqiie domum Dei quis irigredilur, caute ac reve * \ ,
renler nientem,aniinum, pedes eliatn sic flgat ut ne&& \ (,
que facile se luco dinio\eat, neque.segnis astcl awt
^
sedeat; ataccedat poiius el appropinquet, ut per \ , \
altente audiat ei ediscai quxcunque ad inbumana \
tionem pertinenl summi diviniquc Verbi eC Cbrisii
\
Servatoris noslri; iiaque sacris tx Lilteris altius
\
percipiat, ac firmius profiteatur, bumana? illum
, - condilionis parlicipein fuisse, ac mortem in cruce
\ \
iolcras$e,resurrexisae a mortuis, uti jam recensoi
'
_\ _~ z
z
r..n
_
.....
mus : per quse a morle. atque intentu velerem

. ' \
Adam redemit; queiri piolinus seniorem et stullum
",
appellavit; seitiorem quidcm propter forniationis
*
atque originis aniiquilatem ; stultum vero propler
\ ncgleclum atqae conlemptum Dei el Domini, au \
ctoris sui opiimi ac benignissimi, ulilissimum sa \ \ \ luberrimumque praeceptum, lum ob pracoptatuni
\ itiimici virlulum omniurn, et bominum acque ac
\
Cbristi bostis alque adversarii consilium. Uxc
Malacb. i / iQ.
9 9
sincera
Psal. , 7.
(5) llieronymus Hebraicum Psalmi contextum ad- qula mullce. Quid enhn dic, quceso, opus erat multis
cum una sufficiat ? Ac subinde occasionem arripit
amussim rcddidit : - Victima et oblalione non indimulla disserendi dc religione ac purilate, qua quUges : auret uutem foduii mihi: quae iis plane reque ad sancta Eucbarisii% mysleria accedere debei
snondenl,qua'in exemplaii Valicauo adnolala smjt.
>,- commenlauis 'Gr&ois legilur, D ^llom. 17, in p . ad Hebr. , lom. XII).
A l vero Drusius sic lcctionem quodammodo coa . Scbolion, .
ginemai utramque : c T.orpns, inquit, aplasli mibi
, et aliud scbol.
aures perforando, qao ritu cotpus apluin redde8k ,
balur ad obsequium vcl serviiium beri, cui perfc , ,
raius aures inserTiebal usque ad annum Jubilaeum.
6^ . GseteNani (jAiin eo respexeril propbeia, nullum oninino
r u m Paulus LW viiotum iiiiiM-pielalioneiu seculus
dubimn e^l. Ocbigual n<inpc caput xxi Lxodi,
c s t ; q u i babent * bisque adbxrei
n o s l e r , et bunc Psalini lociim sic explical, qneuiubi . 5, scripliiiii est: Quod si dixerit $ervu$,DiAiliitodum el Cbrysoslomus accepisse vidctur. Nam
ligo dominum meum et uxurem ac liberos, non egrel i i c coiniiiemoralis Pauli verbis : Ideo ingrediens
diar liber : o/feret eum dominus diis (id est judicimuudum dicil: Uusiiam et oblaiwuem noluisti, corbua), et applicubiiur ad osiium el po&ics, perforavu* aulem aptasti , qnae scquiiiilur (ad Iltbr.
biique aurem ejus subuta, et erii ei bervus tii swcux , 5 ) , jain siibneclit b*c : ' lum. Quod idem e*l alque iu annum Jubilaniiit,
pioucriav ; , \, , qui quinquagesiino quoque anno rccurrebat: id
X a C , ;
quippe leniporis spalium Hebraeis saiculum erat.
, , . Id
(b) Mallb. xxvi, 2 b . A l desuul in vulgaiis, q u
e s l Vtdes ue rursum abundanliam ? Una esl, inquit,
babes post , ut jam adnotaviinus.
**ec Iwilia, tlla aulem multcc. Nam ideo nec vatida;
y
935
S. GREGOHII AGRlGENTJNt
onim, inquit, edocii, his iniiiati niyslcriis, alquc iu

vera professione Deo universi conslanlcr adbaerentes, aeterna apud euni lanilia perfruemini. Sicul e
contrarlo qai raininie crediderint, sive de primis,
sive de novissimis, omni prorsus gaudio carebunt,
quod et in ipso, et per ipsum dari debct, tam
bic per mysticam pariicipalioncm, quain in ccelorum regno vitaque fulura. Itaquc rursum adjecit
slatim :
9*5
\ ;.
, ^ , \ , \ !;
\ , * / '-
\ , ; :>
* , \ * \,
- , \
.
.
CAP. V. VERS.2, 3. /t fettinare in ore lao, el cor
tuum non properelad proferendum verbum tn conspectu
Dei: quia Deus in coslo, et tu super terram. Propter
hoc sini verba tua pauca ; quia adveuit somnium tn
multiludine sollicitudtms; et vox Uulti in mullitudine
sermonum (7|.

, ual m

xpocuxcv
, , ub hl
cw

kr
U.
Hactenus sapiens Ecclesiasles coa cohortatus,
; qai domum Dei ingrediunlur, ne praepropete disce, ;
danl, neve dum inlue asiant, divinas Lillcras con tcinncndi animo aot cavillandi sludio audiant, at
\ *
omnem ut curam ac diligentiam 1 3 1 pracseferant,

concurranlque el accedaut propius, ut quse perle \
fltintur, exaudianl, sive ex Novo sive ex Vcleri Te\ \ \ *^
slamcnlo, uiide seternam vHam salutemque baurire
Qapossunl; ait quippe Dominus : Scrularoini Scri- G \ , '
pturas, quia putatis iu ipsis vUam aeternara ha \ \
bere ; 1 nunc aliam rursus impielatis causam
, h
avenii, pcrpetuam c ori cuslodiam pouendam ad >
monens, et labiis c oslium circurastanliai \ 1 quo ,
Itescuuque satras Liileras audiunl, divinam illam
t , ^
<U cbariiale insignem, al minime indagabilem Uni < , . \ ;
genili iiibumaualionein , vel anlequam fieret, prse \ \
minliantes, vcl postquam perfecla esi, enarrantes,
, *
ac divinilaiis cjus el potcutiae inagnificenliam pro ,
denies : nc scilicet audaclcr ac lemere, quos secuni
, \ / ; ^
jpsi mediianlur, inlidelilalis sermones proferanl
\ * , **
labiis, ac rem Deo indignam esse dictilcnt, ipsum
\ , *
ineljabili erga bomincs amore bomine.m facluni
, xf
esse, qualis quisque noslrum esl, qui supra bouii , **
9 9
'
Joan. , 59.
Psal. CXL , 3.
7) Olyitip. ^ v .
; .
.> -^
liem fucril, ac formam ab eo atrvi assumpiam , qui

omnem excedil substanliam, omnemque supcrgreilitur inieHigeiiliani atque circuinscriplioncio, unus
incomprehensibilis : at conlra ut inde avocent antmuin, cumque cupidiorem ac sludiosiorem ostciidanl instilultoiiuin, quse sacris in Lilteris continenlur crrca ea quae ei crcdi a nobis et parendo praestari oporteai : ilaque multo magis caveant, ne sibi
c\ ore verbum excidat infidelilalis aut blaspbemiaB
advcrsus eum qui nos condidit atque formavit, et
renovabit rursuni reslituetque ac in melius Iransforuiabil.
, b, , \ &^
\ ^
\ \ ,
\ :> \ ^*
, f
\ \
*
^"
\ , \ ^^
\ .
6
Pbilipp. 11, 7.
, \
. . . \ ^ '
937
IN ECCLESIASTEN. -
L I B . IV.
38
, - Nam hoc aperte indieatil verba illa, In conspe ,

ctu Dei, id csl volunlatc alque scntemia, qu# d i \
vino consilio ei senteiiliae ejus ac judicio praestan . t ^, tissimo adversetur. c Deus eniin, inquit, io coelo,
, , \ \ , et tu super terram, > discrimen utriueque illis
, vcrbis signiiicans, bominis utique et Dei (8).
\ . , \,
1 3 2 Sicqlenim,inquit, coelum lellure mullo subli , \
mius est aiqueexcelsius, quam ut lantum excessitui
- comprebendere ipse ulla ratioue possis; iia, ctitu
, \
iuullo uiinus coniprebendi Deus alque investigaii
\
ab homine queai, ne tibi io meniem veniat lanquam
, , - minus convenientia emendare quae iile feceril, quod
\
nempe Filium suum in bunc mundum miscrit, fa , c - clum ex muiiere, faclnm sub legc, til eos, qui sub
, , lege eranl, redhnerel, ut nos adoptionem iilioruai
, . " ^ reciperemus (9). Quoiquol enim receperunt eum
,
dedil cis polesialem lilios Dei fieri, qui neque ex
* , ,
sanguinibus, neque ex voluntale carnis , nequc ex
, , '
volunlate viri, sed ex Deonati suni, i i n q u i l Joan , \
nes maximus evangelistes * (10).
.
Admonei nimirum , sermones de iiHffabili ac
^ \
beniguissima Uei inburaanalione breves, concisos,
,
fidei lerminis circuuiscriplos esse oporlcre; nun \ \ , \
quam vero Dei judiiia alque decreta, quai assequi
,
uemo possil, naluralibus rationibus aut discepia \ lioni ulliac perquisitioni subjicienda esse, vel cum

humanarum rcrum exemplis coinparamla.Ut enim,
\ inquit, si quis magnam aliquam in 3erumnam inci . " , \,
\ ^ derii, el multis plane variisque molestiis alflicle
l u r ; iraagines quidem per somnum inanes animo
\ , '
, - videt, quae a vero quam longissime absunt, at %griludiue ei curis nunquam abeunlibus ob inbaeren, \
\ - tcm urgeiiiemquecalamilalem, eisi idonea rebus i n , \ - somnia videre sibi videalur, ulililatem lamen inde
, habet nullam : cum siroul atque rerum illarutu
species animo insederint, avotante somno, id quo
) que, quod reprxsentabatiir, inlereat, qnod nempe
- niiiil veri subesset: sic ei iis , qni slulle iimlia
agilare de Iheologicis ac de divinae inbumanaiioiiis
\ consilio aggrediuolur , magna velut somniorum
\ - obversalur cohors et imaginuin multitudo, quac veri
, ' - quidem niliil affert, al non secus alque iiisotiiiia
in
. errorem et deccpiloiiem. Idcirco 1 3 3
* c - D Proverbiis: c In miilliloqiiio cffugies peccav
0 , 1
Joan. . 42.
(8) Usurpavit hunc Ecclcsiastae locum Gregorius
Nvssenus coulra Apollinarem iu Antirrbetico, queni
p n i m i s vulgavil Zaccagnhis. Gum eiiim il!e Cltrisli
qubieni huiiiauiiaiein divinilalis bospilem facerel,
ipsuui vero Cbrislum Ueum esse negant, ex boc
iiem loco sic in eum esl argunieiualus : ,
^, /
,
;
^ .oJ
^ , *
b ,
, 6 - : , . ld esi: iVwi t juxht Apoltinarem ccelesih t)ei receplacutum (homo) est; .Utus autem in
axlo $ur*um quemadmodu.n Eccletiastes ail; crgo
>
qui intemetipto Deum recipit, uno eodemque in /o

CQC8tin
quo iMmanet, qaem recipit, el pro terrestri
caele&tis proprie vocatur. Quanwbrem, $i cohcerenler
loqui vclit Apollinoris, tuibwel dictis palam ustruit
verum dogma, qnod vel ipsa adversarwvum sapientia confirmatur (I. c. n. 48).
(9) Ad Ga'at. c. iv, n. 4. E.asniiis in rodicibus
nonnullis scriplimt dioil ,
nalum ex muliere.
(10) H;L'C Joatfliis vorba opponere iis NQslcr v i delur, qui alicita de. Deo cogilarent, quo dnbilalioiicm oinm atijiconnt, inieiiigeienlque summo
borniiiiiiii botui, ac oiviuo plane consilio buruanaiii
naliirain a Dei Fiho assii:itplam : ctiin nibil bic do
dignilale SII.I ainiserii, bumincs vero co cvoxcrilt
Dei filii ilereiil..
PATROI. GR.
XCVIU.
30
539
S. GREGORU A G R I G E N T I N I
-&\0
tum
id aulem de omni eliam argumento afflr- ***

. > xa\
\ mavit, quod fusius tractare inslituarous : at de co
* ;
maxime praecipueque, quod ad Deuro divinamque
\ ,
docirinam spectet, ne qui rudiores etiamnum, ncc
> , \;
animo satis puro mundoque sint, quique nondum
,
divinae charitalis fastigium altigere, ncc supcrnne

gralix dona ccelesti henignilate sunt consecult, in
d.vinarum disciplinarum explanaltone vcrbosiorcs , ^ \
cssc velint; ulque tradilam duntaxat ab Ecclcsiae magistris professionem ore enuntiare contenti sinl. .
AU deinde Ecclesiastes (11):
,
VI.
VERS. 4. Prout voveris votum Deo, ne moterit JJ ,

. .
reddere Wud. Quia non esl voluntas in intiprentibvs.
, .
Tu igitur qucccunque voveris, redde.
* ' ; Quasi aliud jam conimodse admonilionis caput
, ,;
inslimere velit, bortatur nos sapicns Ecclesiasles,
' , ; "
tti quae quis promiserii yel ingruenie morbo, vcl
, alio periculo sive tnari-sive terra impendeme , vel
,
eliam ob prosperilatem quae jam supervenerii, ul

inulii9 saepe contingere solci, ea iniplearaus Deoque
, xat
teddamus, ipsa illico offerenles, quemadmoduni
\ , 65vovimus, nullo ut intervallo debilum dislulisse

videamur. Quin et cu u Davide dicere libeal :
c Reddam tibi vota mea, quae dislinxerunl labia
,
niea, et loculum esl 1 3 4
nieum in iribulalione
, *
tnea ' . > Gunctari enim in bis veiat Deus: nc qua
, \ , . >
alia obvenienle causa impedianiur quominus voti C *
liberemur, atqueadeo Deum universi fraudasse ac

fefellisse exislimemur. Fieri enim facile polesl, ut
, \ qui segnem se praebeal, ei in volo reddendo mo \ .
ras neclat, bunc mors nec opinanteia ae meliora
\ *fc
spcranlem occupet, vel certe alia premat calami- \ * *
tas, qiiae votum ab eo solvi non patialur. Ac tum
,
porro votum antea susccptura multo gravioris con
demnaiiouis causa non reddeniibus iit, quippe quia
\ ; d;
crimen nondum admissum in eos fameii rejicilur,
, &
*
ipsisquc adbaeret. Tu vero, inquit, moiialis , ne
siinilem le insipienttous fieri paliare , qui neque
\ . , , ,
Dco volum voveot et faciunl libenler, neque, post ,
quam voverint, de ipso volo reddendo quidquam
^
laborani. Quin operam quamprimum dare velis,
, **
o s
Prbv. x, 19.
Psal. L X V , 15, 14>
(11) , inquit Cbrysostomus, \ - &

, \
, ,
\ . Id est: De huju$modienim
rebm curiose perquirere, et raiiones exposcerc, modumque sciscitari, audacitsimi et temerarii animi
esl. (Ser. 2 conlra Anomceos, 2, lom. I.)
Formulam aulem ipsam, qnae a docioribus Ecclesiae Iradtta est, relinetidam, nec quidquam niutamlum esse, admonebat olim magnus quoque
Albauasius ad Joviauum Aug. scri*
bens : Nic;cnai eniin professioiiisîtiriiiiil^ ba3C subj!Cia legimus : , ,
, \ , \ \ .
Nenipc : ln liac fide Augusie, omnes oportei manere
utpote divina ct apo&tolica, neque quidquam inde
iransmutare arlificin conlcnlionibusque verborum.
Eiiimvero lolum bunc loeurn expl.oarc Ntibicr
9
videtur vel ex Hicronymi sententia, TC! ccrte ei

eorum iutcrprelatione, qiios Hieronymus seculas
est; baec enim bujus suni verba : c Alii vero melius inlelligenies boc praecipi aflSrmani, oe aui loquentes aul cogilantes pius de Dco, quam possumus, opinemur; sed sctainus imbecilliialcm nosiram, qnod quanlimi dislat cailum a lerra, tanluni
noslra opinatio a uatura illius separelur: et i<lcirco dftbere verba nosira esse moderaia. Sicut ew
qui in nnillis cogitationibus csl, ea somnial fn;
quenter, de quibus cogitat; iia qui piura voluerii
de divinilate disscrere, incidil in siultitiam.
cerie eic : Verba noslra pauca ideo esse debcre.
quod eliani ea, quae nosse nos arbiiramur, V
speculum videmus et in aenigu ate, el velut wwnium coinpreheudinius, quod lenere nosaesliniawa*
Cumqiie plura, ui visum nobis fueril, dixeriw*
lincm dispuialionU i.o irae essc slulliiiam ; ex iuulliloqnioniiii nos offiigorc pi-ccaluin.
r
941
ECCLESIAStEN. - Ufc. : 1 V '
942
- "1 le volo exsolvas. enim ille signiftcavit, cum

dixit: t Quia non est volunlas in insipientibus,
*
el in suscipiendo scilicet et in reddendo voto istos
, c " - ,
demonstrans el consilio et voluntale et diligeniia
carere (42).
\ ,
\ .

Propterea David prophela : Vovete, ail, el ret'\ . \ ,
ditc Domino Deo vestro . > Et rursum: c Vota
'
raea Domino reddam coram orani populo ejus, i i r
,
alriis domiis Domini/in medio l u i , Jerusalem .
* ,
Quibus luculenter dcclarat melius esse nihil vo \ visse Deoque promisisse, quocunqu;} id lempore
* , aut modo dandum sit, quam eos, qui voveiint ali \
quid ac promiserint, votum non solvere et promissi
\ . "
fidcm non prstare. Qnod clarius atqne apertius
\ . sapiens quoque Ecclosiasles indicat, cum protinua
. *
addat:
%
.
, i}
1 3 5 VERS. 5. Bonum est non vovere te qxiam
.
vovere te et non reddere (13).
\ '
Nam quae ullro a upbis el voluntario quodam
* \
Sludio quamrunque aliam ob causam ftunl , ea
*
Deus, ut merentur, et probal cl recipii, sive jcju , , ,
nium dicas, sive preces, sive vigilias, sive largitio, \
nes, sive bopitaUlatem ; mtnimc vcro, si bacc sino
, *
volunlatc fiant, ac praeter menlem con9ensumqno
. \ noslrum. Eodem niodo, cuin de voto et promissione
\ , ,
agiiur, qui libere aliquid vovenl, ot atacri animo,

qtue vo\eriru, solvuni, eos utiquc Dcuseliam com \ .
mcndalione dignalur. A l qui vola non reddunt,
, \
lanquain Dco ei non bominibus menlienles , cum
,
gravissimis dignos suppliciis reperiai, eos, ut olim
, , C Ananiam cl Sappbiram per aposlolormn principnti
Pelrum, adselcrnam mortcm transmitf.it (14).
\
.
%
Psal. LXXV, 12.
Psal. cxv, 1S, i 9 .
. ld est, Qnanta vero eortim

(12) , inquit Eusebius (in psal. L X I V , S ) ,
pama $U qui prornissa non implcoerint, declarant
,
. Id esl : Volum avtem Anamas et Sapphira morte multali. ( i b i d . |.
635 B). A l criminis genus alii designanl apeilius :
divinte Littera vocare promissa tolenl, quce quit
Asierius, cum avaritiae celera recenseret, et Gle/i
Deo dederit. Ulympiodorus vcro ad huuc ipsum
loctim (apud Duc. p. 654. ) : pueri fraudem, perdueUionem Absaloiiis, Jtidae proditionem commemorassel, adjecil : \
* .
Ota
^ , \
; ,
\ \ . \
; Id e s l : Undt
,
Anunue et Sapphira* trugicus ille in Aciis ayoslolo /^,
. mpe : rum fuit extus ? nonne quia suarum furto rerum,
Prosenche tsl bonorum Deo pelttxo, euche vero propiiorum donariorum sacrilegio se contaminaAucl. Duc. tom. I I , p. 581 B.) Similia
promissio. Promutit quis Deonun totum pecuniam, runi?(\n
ciiam apud Cbrysosloinum inveuies (Itom. 12 iu
ud etiam jejuninm, ei tastxtatem, ei qutc sunt huxusmodi ; quia vero slulti poti promnta leryicer- Acl. ap , lom. VIII).
sanlur, qnod votum implere nolint, hottatur, ut quce
Quid aulem Palrei si^nificare velbnt, cum potliciti simus, magna celeritate prwstewus. E I U I U Irusn appellabant
ero Chrislianorum veieiiini in voiis rcddeiidis pie- D (i;egorii nostri a-lali proxinius Marlinus I poht
Uieui ac diligenliam qna;dam oslenduut pormu tamax. doclaravil in concil.o Laieranensi coram cenbellae voltvae qure viHiistaltm pei luleruni; IHC
limi el quinque cpi-ropis, aciione sive scoreiario
panca ex bisloria rxempla poii possunt.
2. (Hard. . I I I , p. 758.) Nam lecta Vicloris episoopi
(15) Apud I XX k'gi'9. . . , Caribaguiensiuin synodica, subjecii. iu causa
illa Pauli pairiarcbpeljonslaminopolitani non niinin
, \ . .
Victoris zelum cn luiss^, qnain huniiliialini, quod
(14; Miliora dc bi sortire Olympiodorus videliir
prasnmpsissel abrcgalum eiimdom Panqui nibil dc a?(erna romin poena Uicmus. ba:c l nhmi Itabrre, sed consarerdoiem appcllassel, 0<>itimmodo ad bunc ipsum Ecclcsiaslae lo( uin asnoc, inquii. judicinm de ro nosirai a|-osio!icas aticripsil : " ctorilatis, boc est principis aposlolorum Pctii co*
, ' t
943
S. GREGORII AGRIGENTINi
9U
Meliws i , i l u r est, i n q n i l , non vovece, al

" , ;
\
simpliciler ; est cnim lioc quoqne supcrna condem
nalionc pocnaque dignum, cum vovere Deo possis,
, \ \
et hanc ellam amoris lui atqtie cultus significatio . \ nem dare queas. At cum opponilur el comparatur
, ,
cum voto susceplo ncc reddilo, lum 1 3 6
!
mclius est omnino non vovisse. Propterea dicit .
,
Ecclesiastes ; *Bonum cst non vovere le , quam
vovere et non reddere; cuin enim, inquit, uirum- , \ . >

que incommodum sil ac prorsus fugiendum ,
, \
existimare dcbemus, prae malo graviore quod levius
. ,
est, reclius atque uiilius eligi. Addil deinde:
LLLII
L,E
VIII.
YERS. 6. Ne des os luum, ut peccare facias car- $
tb
nem iuam; el ne dixeris in conspeclu Dei, quia igno m
ranlia est; ne irascatur Deus snper voeem luam; et
,

]
disperdat opera manuum tuarum. Quia multilu , '
, "
dine somniorum el vanitaium el verborum plurimo * teiv
rum : quare lu Deum time (15).
.
Quod varia divcrsique generis peccata suul, q as
\
ab ore proiiciscunlur; nam ct qui adversus Dei
inajesiatein blasphemias loquuulur, aul falsas deco \
opiniones disseniinanl, etqui ad iraiti elpclulantiam
, \ !
cclcrcs prouique sunl, ac proximos ronviciis i m \
pudenlibus peiunt, et qui calumniis innoceiilcs
, traducuni, et qui beue de sc roerilos per contem- , ptuin proscindunl, uliquc peccalum ore pcrflciunl.
**
Quod ei magnus Jacobus Dei fraler illiS verbis Q . "
expressit: t Sie et lingua raodicum quidem mem \ ;
brum est, et magna cxaltal, ccce quanius ignis \
quain magnaro silvam inccndit, et linguaignis est \, \ universitas iniquitalis , Quare ad procaces ejus
modi liuguas cobibcndas coercendasque ait: c Sit*' , \ ;
omnis homo velox ad audiendum, tardus aulem ad
\ ^
loquendum, el (ardus ad iram . Idcirco Eccle , \ ;
siasles mulloiuui maleficiarum causam os fccit.
,
Yerum cum idem bic addat : amaloria bic colloquia quae ore t
llunt, ct congressue cum alienis uxoribus inbibcre
,
mihi videlur. Facile omuino indulgeut fcminse
; ; blandis sernioiiibus cum Tiris. Tu vero us luum ab
. ^
ejusmodi nefariis jocis ei siguificaliouibus coercc ,
to, lam iis, q i i * per interpreiem , quam iis , quae D
rectaetcotam fiunt, Neqtie enim apud Deum cx , )
rusare lc poieris, quod lalem in culpam ex igno .
rantia incideris. Audisti enim illum Mosaicis in le- , ;
. " '
gibus sine ambage dicenlem: 1 3 7 ^
moDchaberis, non fornicaberis (16), el peccatum ulrum- ^ , < &, w
1
Jac. , 5.
0 1 1
Jac. i , 9.
gnosccrel: ulpole quoniam sulus alque pro: bus credilus esi alque accipcre lueruit regc
legum Chiist Dco rlaves regni coelorum, ad apelicndum iccte credeulibus iu cumdem Oominuin
noslruni, el claudcnduni inQdelibus hxrelicis. >
tiuibus Grca plane respondent:
,
\

*? ;
^ , xaxooV
.
(15) Sed apud L X X scriplum esi, w
, xal R
. . . Olymp.
.
(16) Exod. , . At L X X non babenl .
945
I N ECCLESIASTEN. - L I B . IV.
, \ -
, \

. ,
,

, ,
, ;
,
-.
, , ,
,
\ , ,
\ ^
. , "
\ ,
> ,
, , '
,
\ .
/ \
,
, ,
.
946
que aileo damnanlem,ul feminam se prostilueiitcm

ab omnibus civibus ejus obrui lapidibus jusserit;
moecbum vero cum adultera multandum morte
sanxerit (17). Cum igiiur nequeas dicere : Hoc a
me facinus ex ignoranlia admissum est, adulterium
nempe aut fornicatio; quippe qui utrumque a Deo
per Moysen vetitum fuisse scias : quomodo in scelus prolaberis, quod libi plane cognilum est, ut
excusationem babeas nullam, et venia indignus
omnino sis? Si enim peccatuni sciens facis, condemnationem tecum ipse plane adducis. Quod si
Deum alloqui audeas , et rem tibi ex ignoranlia
contigisse praHexas; Deus, qui c omnis scientiae
Dontinus e s t * , iram adversus tc suam duplicabil ac poenam, qtiod et peccatum palraveris , et
mendacera ad eum vocem miseris, qui et secreta
aniiui tui novit. Nam hoc diserte signifleanl qux
subjecit: c Ne irascatur Deus super vocem tuam,
et disperdat opcra manuum tuariim, segetes scilicet, doroos, viridaria, vinela vel siccitate vel i m brium copia superveniente , aut bostili aliqua vaslalione alquc clade. Sic namque Isaiae voce Deus
univcrsi eflalur : c Si voluerilis et audicritis me,
bona terrae comedetis: sin vero nolueritis neque
audieritis me, gladius vos devorabil". >
Obscenas aiilem actiones et (etbalia ac velila v i \ \

rorum ciiro feminis commercia, volupiariosqiie ad
, \ \ confabulandum congressus soinniorum etvanitatnm
\ examini comparavit sapiens Ecclesiasles, cum a i l :
Quia in multitudine somniorum et vaniialum et
, "
\ - verborum plurimorum; id est, Instar somniorum,
, qiix pcr noctem visuntur inania plane et rerom
omnium varua, el vanilatum caHeraniiii, ac tuo* ,
, \ m m quoque verborum, inovlalis, quae niulla ei
blanda ^dbibes turpium commerciorum et velitae
, , \
consueludinis causa, quidquid inessc voluptalis libi
\
videtur, loturo celeriter praeteribit, leque deserel,
, \ omni 13 illa voluptaie carenlem, quam somniando
,
conceperae, et veram putabas. Siroul enim atque
;
. " - ^ nata est, evanuil, el unum relinquit crimen, quod
, animum el cor quasi cuspis pungal alque exedai.
\
Addit deinde Ecclesiastes :
, . ;
.
"Ear
}\

,
^
^ ,
*ti ZUPQ .
9
1 0
YERS. 7-9. Si calumniam pauperis et direptionem

judicii el jmiilice videris in regione, ne mireri* super
ea re: quia excelsus super exceUum custodiam agit,
el excehi super eos: et prce&tantia terrie. Super onuie
ipse esl rex regioni culim (48).
11
1 Reg. , 3.
Isa. , 19.
(17) Huc rcvoca, quae superius ad 6, lib.
d i c t a suni. De senlenliaeautem interpretalione cons e u t i l Olympiodorus. Sed alii illa verba, Vt peccare
facias' carnem tuam sic, iaquit Isidorus Clarius
c i v i s raeus, inlerpretanlur : Ul non solum super
l e , Ycrum et super iilios luos, qui sunl lua caro,
u l t i o n c m diviuam provoces. > Ipse hoc modo cx%
plicat: Cave, ne lingua futiiitas tolum le peccaio tnvolv //.

(18) Apnd LXX legiraus... ... el \
. Olymp.
... Albnn. in Apol. ad Couslant. \
' .
Ji8
Hoi talur, ne attoniti perlurbemur, neve dete- \
glandas cogitaliones animo volvamus, cum paupe- \ .
rem videre contingat divitis ac polcnlis calumniis ,
snbverli, jusiasque dc eo senlcnlias prolalas sup- , \
primi, et legura jura vel ob accepla dona, vel ob , \
principum virorum diguitatem, ve! ob amicorum
^precesaut violcnliam peiTringi: vineas veroet agros , , ?,
el cxtera bominum bona pessum ire : qua; vir ad- , \
tnirabilis Habacum designabat, cum a i l : Contra
\ ;
me iactum est judiciuro, ci judex accjpii. Propler
*
boc laceraia est lex, et non pervenit usque ad i i *66
nem judiciqm : qqia impius praevalet adversus j u - , \ . Hum. Proplerea egredielur judicium pervcrsum .
, \
El rursum alier propbeia, cum d i x i l : < rapina
.
paupe: is in domibus veslris . Gum ig'uur bxc,
. 41
inquil, in rcgione videris, ne obslupescas, neve \ 3
. t " , \, %
absurdura quidquam aut prudenti et cordalo vuo
, , ' )},
jndigtium animo cogites. Liberum enim suique
\ juris anima) super terram (19)solus (iomo csl, qui
. \ it\
tje in uimnque parlem flcctere polcsl: ul qualcm
^ ? , '
Yiverc viiam voluerit, sivebonam nerope sivc ma, , ay
lam, lalcs a Deo rcmuneraiiones ac praemia sji
, , relaûrus.
\ .
,
1 3 9 N . igiturmirandum, si bomioes, cum sint
, arbiirio prsedili libero, alii quidcm injusliliam ava, \ .
rtliamquc ariiplectaulur, alii jusiiliam et aequilalem.
" , \ \
f oturum cnini est teaipus, quo injuslum hoii.inem

nc judicium paupcris pervenentem sublimior aller
, > .
londenmel, e[ de pravis quibusque faolis justas
! t
1S
o n
pxigai paiiias. Id nimirum sigiiifkavil, cum d i x i l : c Quia expelsus super excelûm- cuslodiam
;igil (20). > Quod sane passim conlingere videmus.
fiani qui alicna rapitinl, ct scnletilias feruut i n i quas, el alios calumniis circumveniunt, sa?pe i n Inustinn sectantcs lucrum, ab iis, qui aitiore sunl
gradu, ci pulestalem babcnl majorem ac pracsa >
liotem, examen juJiciumque subire cogunlur, el
gravioribiis adccli suppliciis pou.ias luunl. Quanquam el illi rursum , nisi pro justilue rationc se
ge&serliU, siiniicm feranl senieuliam : cum alii rur&uin, qui altiori alquc excelleuliori sunl polesiale,
ognituri de bis ac scmeniiaiii laluri sinl. Qj)d si
nc poenam quldem bigusuiQdi ropcndi ullam vido\* Habac. i , 3, 4.
Msa. , 14.
, t .

. 01 , \ '
\
, ^
\ *
, , xaOuxeftt*
: x*
,
; \ xptf^

. \
, * ); W
1
i2
. . .,
(19) Facil ad baic quod aU Pbilo in Cusmopiti- m i n i s liberlate seolireiiC,
(20) Hac Salomonem a paire edocium diaiAH*;
iicls, 'iracl. 12 (p. 202, cdil. Turncb.) :

,
' ^ " \
\ . Itl c s l : Cttterorum enim, sive * '
slirpium sive animalium, neque ubenas lauduiur, ne-, xj , *arre(
que vilium reprehendiiur: quippe qucc molus in .
utramque parlem et mutaiiones patiuntur nee qua-, , "' \, R? ?
\ ( , & .
bilas nec volnnlarias. Snuilia eliam illa apud Juetiiium (Apot. , p. 81, cd. Sonn.): . Nempe : Habebat parentem $uum Daril
/iirc in vrumnis $uis ipsa elium experientia didte *
, ,
atque sitmlia lolerantibut aniinos addebat, dicem:
, ; .
IScnipe : JSon enim sicul /, arbore$ videticel el
quudrupedes, qucv nilul cum delectu el judicio fa- qui speiaiis i n Domiiiiim. Sic euim su$iint*w
(ere puuunl, liomincm Deub condidii. Qmbus e lo- homv, uit, scd Dominus ipse opitulabdnr.
Cis a|i|iarct| quid vclcreb dc vcra gcrmanaquc bo1
r J m
rit
Uh
IN ECCLESIASTEN. -
L I B . V.
950
->, \ ris, nelum quidem ita animo cpncidas, u l in tanla

, - vila? hominum inaequalilale ac confusione nemincm
. " ,
esse putes, qui liaec inspiciat alque dijudicct. Est
\
enim prxterea oinnium quoque humanorum opcruni
\ ,
et factoruro rerumquegeslarum inspeclor,seropilcr \
nus scilicet rex, qui homini cuique vel bonum vcl
, \ ,
malum pairanti adcst, ipsumque inluelur, nec quid* '
quam inobservalum ncgleclumve praetermittil; ve , \ t rum aul in bac vita ullionem ex eo petit; ipse
, *
enim est c ultionum Dominus ; aul in fulura
' mercedera reddii: t Iis, qui secundum paiieiuiau
\ \ ,
boni operis gloriam et bonorem e l incorruplionem
\ qua?runt, vilam aeternaro: iis auieiu, qui suiu cx
, , \ ,
contentione, et qui non acquiescunl veritali, crc \ \
dnnl autem iniquiiati, ira el indignalio, tribulalio
.
^ et anguslia in omuem animara bominis opcraiilis
malum . >
, \
140 Q
Ecclesiastes: E l pra>
,
slantia terrse, > id siguilicat, qui auctorilate el po \
leslale sublimiores sunl iis, qui prius injuriam
, ! pauperi intulerunl calumniamque inslruxerunl, in
, - sumenda de bis pocna multo iracundiores esse, ut

aoimum tumefaciant, et corde excandescanl, iuslar
, , ' terrae inlumescentis, qua nempe ubi iraclus de, . - pressior esi, altius lurgescii (21). Excultam vero
\ , regionem mundum bunc appellavil, ipsum summae
- boniiatis el maximi consilii opus esse declarans,
\ , velut si diceret, qui munduin fecit, aetarnus alque
,
omnipoiens rex cum sit, minime illum quae hic
u
1 S
U 0 ( 1a

'
\ \ ,
*
,

\
\ \
, \ \ \
. '.
c
lv
P s a l . XCIII, 1.
1 1
d i c i t
negleclurum ; at unicuique
aequo quse r u e r i t , reddilurum (22): quem
nos purher sincereque colere eludeamus, demusque operam, ut quae illi jucunda sunl, perpelua
volunlate prseslemus; u i aeternia dignali bonis,
coelestis regni haeredilatem adeamus cum ipso
Cbrislo Deo nostro. Cui gloria et iroperium cum
omnipolenle Palre el sancto bonoque ac vitse auclore Spirilu, nunc et semper et in sa?cula saeculorum. Aiuen.
fian|
q l U B
b o n a >
m e
Kom. , 7 , 8 .
(21) Verba illa \ conjungil - agrum facltu ett; el bujusxnodi, quaf niuiium p r o
fecio a proximo argumento abeunt.
sler cum praecedenlibus, itaque interpretationem
^22) liaec vero ex Olyrapiodori sententia dicta sunt,
coraminiscitur, quae in magno inierprelum dissensu probabilis plane cst: prsesertim quod ora- qui a i t : "
lionem non abrumpal, ac sequeniem sententiam ,
adjuvet et conneclat. Nam alii quidem sic cxplica- \ : esl, Quasi viridarium quoddam munr u n t : Nemo non abundanter vivere polest ex culiura dum suum Deus cum perfeceril, agri $ui dominum
lerrw, etiamsi rex $it; vel, Eximia dignitas terrai agil et curam geril. (Ibid. p. 636 C.)
4p*> omnia est. Rex agro urvxl; aut, Rex propter
.
LIBER QUINTUS,
,& ^
mal xk iiri--"l^- ir *.l,\tet >1J*,
1 4 1 V B B S . iQ, \\. Qi diligil argenlum inxvhbiiur x.ioito : el quis tttUsit m multuu<itn< ejns
951
S. GREGORII AGRIGENTJNI
952
fruclum, et salurabilur fructu ? sed et hoc vnniias.

Jn muititudhie boniialit multiplicali sunt qui comedunt eam. Et quce fortiludo ei, qui ab ea ? num alia
quam videre oculis suis (23) ?
;
.
cl
.
; \ avzcv;
Seulenlia ba*c geminam oninino inlerpretalionem

babere videlnr: vel nempe argenlum ab eo, qui
a;nal, prorsus uon inveniri, vel ab eo, qui inveitiat, lantum nou inveniri, quantum etcupit elquaer i l : sed cum insaliabiit ditescendi cupidilate teneatur, quo magis pecuuiam augel ac eumulal, eo
longius avarilix suje iincs proferre.
{5 ;

, ,
\
' ,
) ,
\ .
,
Jam et illa : t Quis dilextl in muilitudine ejus
;
fructtim?! eadem fere ralione explicantur. Yel
cnim qui amat, non invenit, ul egenlibus oonltn- , g i t ; vcl qui invenit, iuinus invenil quam cupidilas *
, & \ }
couqiiisivcrat. Inexplebile cniin babcbal desidcrium
,
frtictuum inaguo numcro congcrendorum, non ul
,
famidicoruui saiiaret venlrcs, iteque u l bospitcs l i ,
bcraliler acciperet, neque ut pupillis ac vidins
divisioucra darel; verum ut copbun nactus, quan- \ '
lam coucupiveial, cum diviie illo, cujus ager exu-
,
beraveral, diccre posset: Desiruam borroa mea,
\ ^ ,
<t niajora xdillcabo, ct congregabo illic omneg
\
fnictus mcos ei bona mca : et dicam animae mea? :
, ,
Anima, babes niuita bona reposiu in annos multos,
, , , ,
quicsce, comede, bibe, laelare. Gui Deus, qui
omnia diguoscil, 1 4 2 cliam d t x i l : c Slulle, bac
c ",
noctc aniiuam tuam repeiunt a te; quae autem pa , ;
rasti, cujus crunl J * Talem porro bic quoque
tlesignal sapicns Ecclesiastes, ilaque a i l : c Etquis ^ \ ,
\ ;
duexh in mulliiudine cjus frucius? ld esl inex ; ,
plebili auimo atque insaturabili cupiditate fructi \ tov
bus coniparandis intentus, eaque de causa nunqnam saiur. Nam si ad bospile* accipiendos foven- , \ . \ ^ *
ilosque al ;uc ad egenos et pauperes largilione j u , ;
vainlos pccuinam aui fructus amarel, el bos alque
\
jilam conjunclim aul separalhn perquirerel, mullos
iitique baberct. qui secuin utroque fruerunlur. ,
, Quod iodicans Ecclesiastes a i l : mulliludine
'**
bonilatis muliiplicali sunl qui comediint eam. >
, Ainoris ciiim el cbatilalis ratio, cum mullos ejus . > ; *
dem pariicipes facial, ct quasi socios babeat, et
pccuiiia? et fruclibus propitium Dcum cfficit alque
iiiuuflcum (24). Nunc vero avarilia? morbiis el j) \ ,
\ xa^
babendi cupido, cuin parcimoniam proposilam
. \;babeat atque lcnacStaiem perpetuam, illos onim*s,
xa\
qui sic aflTccli sunl, boc duntaxai virUUis poî , ^*
tam pulare gloriam conlirmat, ul pecuiija? lanium19
i e
Luc.
xii,
43-2U.
(23) Apad LXX smplum csl...

desiderantur vero, qua3 bic subncxa v i ilos, . Postrcraa demum illic sunt,"OTt
. Eadeni porro in . q u * apud LXX scd
qua* in Vulgaiis noslris 'legimus, Greôrii lcclioni
appnme respondftjit, ncmpe : qui amat dimiiai,
frnctum non capiel cx cis;en\ non mimis coiigiuunl
u.uae biinl in codic Ibbl. Marc. V n i c l .
;>, ,
;.
(24) Illud, opitior, docere nos voluil intcrpres

nostcr, banc csse Ecclesiaslae doctrinam, non mgerendis, sed dividemlU opibus iieri, ut volupias
animo ci salurilas aflfcralur : quod nempe quaniuin
alioriim subsidio impenditur, lanlurauVm prti>
accrc.cat; ul sii semper, quod largius efiani distiibui croguriquc possit. Aniat quippe Deus wi
sti icordiam, cl euin copiosius in dies locpleiati
qui erga abos benignus esl.
53
I \ ECCLESIASTEN. -
;
,
\ *
* \ ' ,
' ;

, c
, *
;

*
,
\ , \ . \
"
, .
c
> \

. *
, , xal

,

.
\ , ?
,
\ * ,
\ , ,
,

.

\ ,
\ , ,
, ,
\\ , \ , \ . *
L I B . V.
954
niodo atque frucluum copiam ocalis suis coiuemplenlur. Id eniin ostendit subjiciens: c quae forlitudo ei, qui ab ea? num alia quam videreoculif
suis ?
Talem vero interprclaljonem magis comprobat
Symmacbus, qui a i l : < Ecquod enim virlulis specimen iri eo, qui isia possidet, pneterquam ul oculis suis speclet? > Cum is lalia spectando hanc
sibi paralam volupialem pntet, ul gloriari secum
el immilem animum suum avarumque ingeniuni
recreare possii: idemque occupalionero nusquam
babcre videaiur, nisi ubi sepositus esl opum el ventuum tbesaurus ut ne por somnum quidem
quiescerc mens possil sine sollicitudinc malaque
ciira ; qnemadmoduni in Evangeliis Dominus enunliavit, cum d i x i t : c Ubi enim ibesaurus vesler, ibi
et cor vcslruui c r i l . Propterea ait Ecclesiasles :
c Sed el boc vaniias; * inanem ejusmodi propeusionem el omnis ulililalis 1 4 3 experleiu appeliatione vanilalis desiguans. Addit deiude :
1 7
VERS. 12. Dulcis somnus tervi, sive paululum, $ive

mullum comedeiil: el ei qui $aluratu& est dile$cendo, non esl qui sinat ipsum dormtre (25).
t
Nnnc qtioque seni nomineel comparalionc usus,

rcprehendii rursum qui cupidilalc incxplcbili pccunia m el fruclns amant, alque adco nimquain

saliantur:
cuni e?rvus, site raplim cibi aliquid
sumpserit, sive quandoque ad salietalem, placi !e
omnino dormiat, quipp* qui solliciludine omni ac
superflua cura sil liber. Neque eniin* reposilos iu
conclavibus argenli aujue auri tbesauros et caelerorum varii gcneris bonorum vim magtinm et copiam luelur, cujus rei causa animum geral cogilationibus hujtismodi atqtie curis opprcssum, el ob
conlentionein somnum capere nullum possii, diviti illi similis, quetn et David prophela describit,
ubi a i l : Exercilattis sum, et defecit spiritus iiicus:
aniicipavenufl vigilias oculi n e i . iiermn :
c Nocte cum rorde mecrexercebar, et fpdiebam spiriium meiim ,*curis circuniseplus rerumomuiget , \
q
niagna vaiieiate seposiias babebam.
, \ Hoc eniin signiflcavii r.unc etiam sapiens Ecclesia - sics illis verbis: c El ei, qui saluratus est diie. \
sceiulo, non est qnl sinat ipsum dorniire. Animi
\
namque exercilaliones, et nieditationuiti corai mi . >
ni ire paiiuutur, tit somno, qnanluin oporicat
\
el velii, indulg*at. Quare deteriores bt sunt,
quam servi ipsi, el servilutein serviunt miserio . " rem (26).

.
1 8
19
"Mattb. v i , 2!.
, e
Psal. LXXVI, 5.
19
>
M a s
ibid. 7.
2o) Olymp. \ .
! 26) Utilur eod;nri EccicsiasUe dicto Chrysoslomus, scdad sobriclalem conmiendandam, aique u l
JivilC6 scnis misriorcs osleudal, quibus sciliccl,
quia modum in rebus non scrvant, ipsa humanaj

vilae comraoda nulli obleclamenlo sunt. ,
, \ -
; ;
9
S. GREGORII A G R l G E N T f N I
144
'
P
anagogcn cxplicare isla * \
, volueri , servuin esse putavcrit, qui suavi Don.ini

jiigoanimum suum snpposueril, ct lcvc onns ferens
, \
mandatorum cjus, omnes virlulis impleal partos,el
,
vigiliis et precuuis et supplicalionibus opcram d e l :
, \ \ >
quique, quanlum vires palitintur, temperanlia
\
atque jejuniis lcrrena omni.i enccel membra; nec
; \
jam sibi vivens, Chrisium poiius in seipso babeat
\ \ ,
ci vivenlem ot divina jam cbaritale perfectum : ila
\ \ que cum iis, qui eadein c l sentiunt et urgent,
evangelicara usurpet scuientiam : Servi inuliles \

sumus: quod debuimus facere, fecimus . Nam
c ,
bic qnidem, sive parcum snmpseril cibum, sive
mullum, dulci fruaiur somno, cum animum babeaf , . !0 ,
, , a mundana omni pcrturbatione et porpotua divilmn
,
anxielate libcrum, quippe qui sine civiintc, sine do ,
mo sit, nullo inanis gloriae sluJio, nulla cupidiialo
,
leneaiur, non opes, non pecuniam appciat, ct v i
, , ,
tam ipsam quodammodo in coeiis agat. Quiu cl ad
,
.
aevi sui mclani cum vuieril, bealum plane 6omnum

dormiet, uii scriptuin est: memoria aHerna
}
eriijustus, ab auditione mah non t i m e b i t .
< ,
. t
S l
v ,
r o
c r
Slc ig tur, si anagogen sequaris, servus quoque

designalur. Similiier vcro et dives, quem obleclamcntis rcferlum mundanis el deieslandis cnrporis
voluplatibus saturum lcla scelerum conlodiunt ac
sauciant, ut neque in praesenli vita liberiorem unquani somnum capere possit, nequc ubi ad exilum
ejus pervenerit, duleem usqnam soranum sivc morlein sit rcperiurus : sed prxsenli v l a abjfccto afflictoque alque invito animo relicia, occursum morlis acerbissitnum ar. diiliciUimuin babere debeal.
Quippc, utscriplum esl: t Mors pecoafonim pes*ima . A i l deiude Ecclesiastes :
M
\
. \
\ \
\
\ \
, \
, , ,
* \ \
, .
. , -, * ,

111
" , - zbv
1 4 5 VERS. 17. E8tlanguor queni vidiego sub sole,
* xaxiar
iHvitias custoditas in ejus malum, guo custodiuntur :
el peribunt diviliw illic in tentalione pessima. El ge- * kr*nuit ftlium, el non esl in manu ejus quidquam : sicul %'. vldv, xal cv*
exicii de ulero malris suat, nudns iiem revertetur, ut .
eal, quemadmodum venit, et nihil accipiet in tabore ,
suo, ut eat in manu sua. Sed et hoc lauguor pessi- , , * tr
mut. Sicul enim advcnil, ita ei abibit. El qu(u abun- , .
danlia ejut, qua laboral in venlum ? Et quidem om- . " '
f
Luc. XVII, 10.
* Psal. cxi , 7.
" Psal. xxxn , 2 2 .
\ , \
. ; ' (5 . ; *
. '
,
;
,
\ \
. esl:
Am dic qu(vso cnr ipse Solomon servi somnum
9
dulcem esse affirmal ? / propter molle lra/ ?

Alqui humi plerique ant super cespite dormiwt.
An propler libertaiem ? At nec minimum temporit
momenium hubenl liberum. An propUr oliutH* A<
laboribus et (crumnis atsidue afflicianiur. Quid ett
igilttr, quod somnum dulcem reddat, uisi tutn aVxi~
que somnum eo& capere, cum necesiiia* urgti.
diviiibus, nisi ebriis noxingrual, pertigilandum esi,
et in mollibus stragulit cum jaceant, <Btinand*'*
tamen alque indignandum. (Oc Virgiit. n. 7v,
lom. t.)
957
1 ECCLESIASTEN. - L I B . V.
"
968
.
- nes dies ejus in tenebris et in luclu et haiundia multa
, $ ;
el languore ei insania (27).
al
.
Huraanam jnsipicnliam pcrversumque consilium,
\ ,
* / , \ quorum causa plerique ad illicila convcrlunlur,
, - laboresque pessimos suscipiunl, et moleslias om , - nino inutiles tnlerant, cumque nullum plane eommodum spcclent, inaniler ac supervacuc affliclan
, ^^ - lur, languorem sive animi morbum appellavil.
. " Queinadmoduin eiiim corpus bumaniim cx bumo rum, qui iu co insunl, excessu quodam vel defeciu
, \ ota in difliciles incidil morbos, aique ob eos alimcni
appetit mininie idonca ; quod nempe consuelos et
uliles cibos affeclue valetudinis iinbecillUate minime

"
r - -
- -i
,
admillii, atque adco augel magis ac novas addil

murborum causas : sic et animusf transversuin
* \ - actus, ubi siabilcin consilii finmtalem amiseril,
0 ,
lemcre boc et illud aggredilur, neque utilitalem

ullam propositam babet. Nam si opes, inquit, iua . , \, - gnis ejus laboribus qui congerit, el sudore multo

ac parcimonia comparantur : spe eliam in cuslo , dis pernicicm scpositae reperiuntur; malutn enim
,
manifeslo pro pernicie usurpavil : lurn tenlalione
( aliqua oblata, repente dispereunt, iransmissse ad
) alios, eumque in cujus mancipio erant, nudum et
, , omni solalio orbatum relinquunl. Aut enim, illo
\
ob ipsas divilias circuinvento et calumniis opprcsso
. "H - capitisque damnalo, quantum babebat opuni pro ,
scribitur, et regios in flscos inferlur : aut eodem
,
in piraiarum insidias ci praedonum incursionoin
prolapso, ac in pugna occiso, vel, 1 4 6 1 (28)
\ - morte dcterius est, in servituteni abducto, iu
,
ipso pcriculo ct calamilate pars opum roaxima
, disperditur, et iu illorum pervcnil manus. For \ \
lasse ciiam casu aliquo exorto incendio, nHiilo

secius pcreunt vcl igne absumptst vel direpla? divi : . . liae, quaecunque scrvaia? fuerant in perniciem i t
, ' - cruciatutn ejus, qui possedil, et eo languore ba , \ - buit, quem sapicus Ectlesiasies sub sole se vidissc
\
aJBrmavil.
\ ,
.
Quod si nibil lale contigerit, tt servalai domino
\ , '
\} * - ry maneant opes, quas liberis poslerisquc tradat; bi
,
lamen singuli ei nudi in vilam vcniunl, el iiudi abVBTO,
10<
(27) Agpd LXX legimus . . .

,
, , \
Olymp. ' ......
(28) Cur, inquies, servilutem niorie delcriorem
dicit? curo nec vila careat, et libertatis quoque s|>cm
servo aliquam relinqual. Nola quidem illa Tullii
cobortalio (Pbilipp. m , 14) : t Quod si jam, quod
dii omen avertanl, faium exlremun^ reipublicae ven i t : quod gladialores nobiles faciunt, ut boneste
decumbant, faciamus nos, principes orbis terrarum
gentiumque, ui cum dignitale potius cadamus,
qiiara cum ignomiuia gerviamus. Nibil csl deteslabilius dcdccoro n\liil ricdius êrvitulo : ad dccus
4
et libcrlalem nali sumus : aul Iia*c lcneamus. ant

cum dignitate inoriani.ur. > Sed isla ex Roinana
disciplina, et oraiorio more prolala. Hoc poiius
designabal Gr^gorius, scrvitulem ciia illa morie
deteriorem csse, qua puguantes occumbunl: quod
in scrviluiem adduciis ad dominoruiQ arbiliium
vivendum tuoriendumve esset, qui sibi in scrvus
nibil non licere ducerenl. Ilaic eiiiin lum erat coudiiio servorum : Apud omiics peraBque geulos,
ail Gaius (L. I), De his qui sui vcl . jur.), animadvertere possiimus, domiuis iu servos viiw nocisque poleslatem fuisse. Quarequi in praidomiin
venissent manus, bonis omnibus amissis, ustiram
quoquc lucis nulla p r x s l i l u u die dalam in luclu cl
moerorc capiebant: quod vilaa gcnus cila illa inorlo
jure gravius vidcbalur.
S. G R E G O I U I A G R I G E N T I N I
-59
cunt e fila, eodcra plane modo nibil omnino in

' roanu sua fcrentes, neqm; cum primmn lucem
aspiiiunt, neque cum ex liac viia decedunt. Quod et
mullo prius asseruit Jobus, roagrius ille pietalis
alblela (29), cum a i t : Ntitlus egressus sum cx
utcro matris meae, nudus scilicet el reverlar (30).,
Ntliil onim ab hoc dissentil aut discrepat sapiens
Ecclesiasies, qui et nativitaiem a vcntrc matris
nudam repra?senlat, et redilum cognalam ad lcrram transitumque parcm. Quod auiem addat
c Qucmadmodura venil, > ostendii, senleuliam snam
essc, non omnium hominum midum esse redittim,
at eoriim tanium, qni misericordiae 1 4 7 expertes
aque avariliae dediti, neque pauperum iuopiam ullt
largilione levaverint, neque peregrinos bospilio acc*f>eiint, ncque sanctoium uecessilatibus prsesto *
fu riut, neque oiniiino qucmquam abjcclurn ac mis 'nim ullo vcl buinanilatis vel cbaritalis oflicio
juvcrint; in reponendis aulem opibus, quas congererent, toti fuerint, et in iis augendis ac cuniulandis pravam simul in se ipsis cupidilatem auxerim ac cumularint. Hujus rei ergo ail :< Sed ct buc
la:tguor pcssimus. > Quidni enim islc consilii lalis
el voluntalis pessimus qnasi morbus sil? Cum loKiin vitae suae spatium immulabiles, inbumano
bemper alque immisericordi animo fueiint. Ut eniin
qui lolo viias suae tempore febri correpltis est, aul
leiiiun vitio v<l pcdum morbo laborat, pessima uti
v:i)eludine diciiur, quod vitam suam inter perpe-
0C{
, ,
\
, ' , *
. "
, < .
, \
. > \
\ , \
,
. "0 U
, , > , \

,

\ ,
,
, 5 \ , , \

\ .
\, < ^ . > *,
\
; *

\ . *
-
luos dolores assiduosque crucialus absumat; sic Q , *

niulto magis qui voluntario animi morbo affcctus
, \ xat
fuerit, curamque nullam eusceperit, ut, coinparatis
sihi in coelo tbesauris aeternis, viam sibi ad bono ^
runi perpeluorum bealilatem muniret, pessimo
,
plane morbo laborasse cxislimabitur. Nam ille qui
dem, qui corpore a?gor sit, siqui lem ea, qua par
, ^
est, erpa Dcum uuivcrsorum observanlia languorem
.
suum morbumque tulerit, ingentcs capiet molestia ap^,
rum suarum mulloque ampliorcs remunerationes :
\ ,
t Non enim su.u condignx passiones bujus tempo- ^ \ , \
ris ad fuluram gloriam, quae iis revehbitur
>
. t
qui toleravcrunt bic .TSHim diei et glaciem noclis.
Porro ui is, qni languore voltintario oppressus fnc > r i i , pessimum babuissa morbum dicilur; sic mullo
\
magis poenas et supplicia inveniel pejora.
D . , , \ .
Qux si ita sunt: < Quae abundanlia, inquit, buic
, , \, *
Rom. , 18.
( 2 0 ) Joluim Nostcr sic compellat, ut eum ad veUisl"'s?ima tempora referre videatur. Ul cniiH b?c
imillo aute Salomonem, sic infra, sub finem uempe
librr ix anto ipsum Abrahamum collocat : quippe
qui ' S l Nocuiiim recenseal, eiqne Abrabamum
sibncqtat. Neque id tamiMi novum adinodum aut
absurduin : pleriquc enim vetcrum, ut ermtili uoninl, aqn b' cum patriarcbarum facim.t, vtl
r.rrlc cin a Movsis arlatcm vixisse censcttt : itaque
ot oiiniiittu liliiOriun cauonicortim primum quom
ii! c liabcnius, miuieranl, alque a Moyse ipso
scriptum existimant. Sed quia sunl in eo molta

qu;e Salomoiiis et slyltim sapiant.et senteniiis imileiititr; ab hoc polius, vel eliain ab Isaia aut a
aluro posterioris seiaiis scriptore composilum am
arbitrantur. C:clerum id si demus, non ideo ad v*vidis a;vum aut post<rius eliam Jobus ipse re\nhendus erit : cum afflatus Deo ^criptor faciie
citra erroris periculum vel anliqai9simi tcmpofs
historiani scribere poltierii.
,
() Jobi, 21. Sed apud LXX leges
*
, ka\ .
061
1 ECCLESIASTEN. -
L I B . V.
%2
, ; a laboiibus, quibus laloral in vcntum? Fiustra

neiupe aiquc Uianiter. Quemadmodum enim qui
: . ,
aeicin verbcrat, elsi ventum digitis comprehcndere
; ,
velit, nibil aliud consecutus videalur, quam iilinani
,
* el supervacaneo labore delassaretur; sic el islorum
conlenlio, quoe cum muniOca misericordia cl pau \
\ , perum atque egenlium subsidio conjuncta non sit,
, raanifesio in ventum susccpta reperiaiur: pra?ser tim cum bic quoque lolo vilae tempore animum
babuerint in tenebris clausum 1 4 8
e<le "
, \
, \ luiis vitxque lumen aspicere posaet, et rabie assi \ dua et aegriludine et dolore prcmerelur, iis potissi*
* mum, quae concupjverant, minime succedentibus;
tum vero in fulura vita iransmitlendum sciant in
tencbras exteriores 6t igncm aeternum, qui paralus
\ . > \ esl diabolo el angdis ejus \ Atque boc profeclo
, est, quod a i l : Vidi divilias sub sole cuslodilas in
. > ejus periiiciem, qui coegil. Est auiera illud, Vidi,
- dc nienlis visione iiilelligendum, sive de spiritalibus
\ ocuiis ei coniprchen&ione, qua3 ad aaima? vim cogni *
tioneinqtic porlinel. Nam corporeis quidem oculis,
* ,
quae per universam lerram versatur, hoininum ne
quiiiam uuus videre quis possit? Addil deinde :
u t
s a
IV.
, ,
VERS. 1 8 , 1 9 . Vidi ego bonum, quod est pulchrum,
,
comedere aique bibere, et cemere bonitatem in omni
, \ , * labore nuo, quocunque laboraveril tub soie per n i i , merum dicrum vitce iua>, quos dedil ei Deus; hoc
' . ^ - ^ quippe est pars ejus. Et quidem omnit liomo, cui dedit
, <J> ip*i Deus divitias el substauliam, concessitque ei, ul
,

"
ex ipsa vescerelur, et tollerel pariem suam, et Iwia, , - rctur in labore suo, iioc Dei donum est : non enim
, dierum mullorum vilce succ recordabiiur, quia Deus
occupat eum in latilia cordis ejus (ol).
,
.
*
Poslquam dilescendi studium el laboriosam mo \ - leslamque congesiarum opum cuslodiam, uude
, acerba prorsus sollicitudinis merces cuslodi repen \ dilur, pessimura animi nostri languorem appella vit : quippe quae in perniciem, inquit, cuslodienti
, , * \ - e*se invenimus; ac poslquam pcr digressionem bominum multorum bac in re insaniam descripsil, ad

, D eorumdem reprebensionein opponil praelerea, u l
,
\ - siibaudienduiii est, diviiias quoquc bonas, non u l i ,
, - que visu, at revera pulcbras el natura lales b:il>en. \ , das, eas nempe, quas quis collegerit cl custodiat
moderatum *ui usum, quem illis vcrbis significavit;
< comedere alque bibeie : > el quae non minus
;, ,
\ > egcnis quoque (iomini manibus dislribuaiitiir; ul
* el oculis ipse suis eas in bomtaiem convcrsas v i \ - deal, 149qua3 miscricordiam designat ct liumani" Mattb. xxv, 4 1 .
( 5 1 ) Sed apud L X X sic :
, , \
& ,
\ ^ '

; .. .. Olymp ...
* \ -
' ,
, ....
93
S. GREGORll A G R l G E i N T l M
latcm ot culam erga 6gonos alque calamiloeos (32). ,

\
lloc illc dicit Vidcre bonmn, quod esl pul \ .
chruni, dividere ac pailiri in numerum vitae suae
c , ,
id ncmpo, quod pro lolo viiae curriculo lanquam
,
ba>.redilalem boniiui f>eus in pnvscnlia assignavil,

lam ad neoessarios naiura, proprise usus, quam ad
, sxculi fuitiri
providcnliam atque utilitatem.
,
c Quippc boe, inquii, pars ejus. >
f " ,
, \ .
Nam totum id, quod cum bomine abit, ct spera \ taui ad vitam siabilemque sedem commigrat, boc
\ *
illi profecL vern baeredilas esl. Idcirco David
, .
cliam ad Deum universi exclamavil: c Porlio mea
\
es, Domine, dixi, custodire legem tuam " ; quod
, ,
fuluram eliam ad vilam nobiscum peivenial divina- R * > ;
rum legum acta custodia. Enimvnro Dei Icx roise
ricordes nos esse jubel alque muniOcos. avarus . *0
animus et diviiiarum amator, qui varias cujusque \ *
gcncris opes in penetralibus suis slipat et concludit,
\
.dignus judicatur, qui audial : Tbesaurizat, et
xai
ignorat cui congregabil ea
* : et rurstim :
,
Siulte, bac nocie animam liiam repclunt a le :
, \
qux aulem parasli, cujus e r u n t " ? Q u i enim ditat
, ", \
el 150
pauperai Deus , non dedil bomini divi * ,
tias, quasi et daret, ut recouderet clauderetqne, ac
;
inopes ct miseros neiussariis nalurae subsidiis
\ ,
fraudarel : sed e conlrario ad polestalem in eas
\ ,
exercendam, atque u l divisor essel el sapiens pru
dcnsque dissipator : qui et bic moderate viveret,
* * .
nec plus inde sumercl, quam uecessarius posccret C \
usus; el quod superesscl de parte sua, futuram ad
5 piov
vitam iransmitlcret : quod potissimum partem
\
ejus, borainis scilicet, appellavit; lanquam baec una
; ex omnibus laboribus et curis, quae divitiis impen ,
dunlur, causa sit eflectrix veraj laHiiiae, ct sola cura
* \

bomine proGciscaiur ipsumque comilctur. Nainque
\ \
id ipsum sapiens Ecclesiaslos eiiam c donuin Dci
u
, e
"Psal.
CXVIII,
57.
* Psal.xxxvm, 7.
Lur.
20.
1 6
I Reg. , 7.
(52) Yulgata excmplaria babent : Et fruatur lrr~ \ I I ) , in Episiola secanda, \

titia ex labore suo: ui pro ipsa boniiale cfleclijin
\ , ;
ojus cl ulwrcm vebili frucliim designeiit. Nulla
; , */.\ enim ro magis betari pii solenl, nuam bititfuciis.
. \ . Iloc rsl:'*
Quarc Gregurii noslri oxplicalio Laliuae interproguu eiium ornmus sewper pro vobis ut aîgnetur w*
talioni a2(|iie coiivenil. Drnsius lanicu vocalione sua Den$ notter, el impleal omtiem tol** botia forluntv csse vull : quod oinnino probare
latetn bonitalis, et oput fidei in tirtute. N<H? **
non possum. Ter niniiiu bac ulilur vocc Paulus
alio sensu IISRC interprciali Palres sunt, qui P> ^
aposlolus, ncc in aliam iun|uain seiilenliani, quam
Epislolas cxplanaruni Tbcopbvlactus a<l primen
ui virlulcin signiiictt. Naui ad Uomanos scribens
illud Aposloli diciuiii, liar adnolavil, trt*
(cap. xv, i i . \i) : , inqtiil,
, \ , \ \ ,
\
, ,
. Id esl: Vleni esii* lvuilale sive atiimum babeiu
\ . Id rsl : Ccriui
cfga fraires bonum alque bcmgnnm : vel unirersem
sum autem. fratrcs mei, el ego ipse de vobis, quovinulem boniialem appellat. Cln y s o s i o u i H S in *
niam el ipsi pleni esiis dileclione, replcli omui scienad Galai. legil , quod sanc si^fi *'
/ifl, ila ul po$$ilis allerulrum monere. Idom VITO ad
lionisvim augct. Et in Lpist. I at Tbessal. illud Gala'as scribil (rap. v, v. 22) :
sicexplical: '
, , , ,
" , * *
, , ,
, . Id c s l : Ac si duertL*}
. Ncmpe : Frnclu* aulem Spirilus tst
charitas,
fiittquod heo certum esl ac pcrsuamm :tt( nikilw *
yaudium, pux patientia. beniguitas, bonitab, longadesit, utsiiisiiaui
vult. Quômniaad animumclurnin.iias, munsueiudo, fide$ modeslia,
coulmeniin,
luleiti peilineni, nec de. opibus acdiviiiisdici pota"
.ui:itas. Ad Tbessaloniceuses deuique (cap. v.
runi, quas semper Auostolus contemueiidas pWi
%
955
IN ECCLESIASTEN. - . V.
0C6
\ . iiominavii. Cum cnim dixisset t quidem omnis
\ t
honio cui dedil ipsi Detis divit as ct subslantiam,
* , ,
coiicessitque ei, ut cx ipsa vcscereiur, et tollerei
, \ parlem suam, et la?taretur in laborc suo, > adjecil
* , protinus : Hoc doniun Dci esl, id cst, proptrrca
, \
tibi, mortalis, divitias d<dit muniiicemissimus
, > ' ,
Dominus ac Dcus, ul cas cgcmibus dislribuas, ai ^ > , ,
quc animas repleas csurienies, e.l cor luuin spe fu, *
lurorum pramionim kililices.
, \ ,
.
\ * Hoc vero ea etiam, quae deinceps sequunlur.
confirmant; ail namque : Non enim dieruro mu) ,
lorura vhae suae recordabitur, velut si dical: Bre , \ ,
vis cst bominis vita, ejusque sladium veloci plauc
, cursu conlicilur : ac numerum dierum vitae suae si
\
numerarc \elit, paucos eos quieque, non niuhos
, ,
inveniet, quemadmodum quodam iu loco David
,
propbela Deum alloquens d i x i l : t Paucilatem die
rum nieorum imiitia raibi * , ul sciam qnid desil
,
m i b i ; ac muho prius dixeral Deo cbarus pa * >
triarcba Jacob : Dies aiinorum meorum parvi ei
* <
mali (55); > qui pauci e&sent, parvos appellans.
\ \ * >
Quod vero aii : Quia Deus occupat eum in lxiilia
. *0 , c " ^
cordis sui, > luanifesle boc significat, a Deo, qui
,
bonus natura est el bominum amantissimus, bo , \
C rum animis indilam fulure vitae cogitationem, daifque iis, qui erga egenos benigni semper ac ntiseri , \ cordes cssc sludent, propensionem quamdam ma
jorem, quo inopes 1 5 1 libentins foveant : ut spe

\ fuluronim pnemiorum exbilarali, cumulaliore gau .
dio compb anlur. Si enim superexaliat misericor - ,
dia judicium
> quemadmodum ail iriagnus Jaco6 :
bus Dei fraler, qtiomodo qui se misericordem ac
, \
liberalem prebtierit, rion omni laettia spiritali cu ; !
mnleiur ? Cum jam prcmmam ex hac vita transmi 6 graiioneni lauus prcesenliat, ei receplurum se sperei,
, , ,
quse disperscrit, judicio ejus divino juslissimoquc,

qui cuucla bominuin facia ponderat : ilaque curn
,
Davide propheia dicat : c Hei niibi, quia incolaius
6 meus prolongalus esi : babilavi cum labernacul.s
\ D C e d a r ' ; et cum Paulo clamct (54) : Cupio
*
diesolvi, el esse cum Cbristo (55). Qui enim in
;
4 8
1 7
Psal. c i , 24.
Psal. xxxviu, 5.
1 5
Jac. n, 15.
(55) Gdtcs. XLVU, 9. Sed apud LXX leges :

, ,
*
.
( 5 i ) Ulud dissolvi non perinde accipi solet, ab
aninia divisio signiiicala proprie credilur, atque in
Graeco sermone sonat. Nam corporis ciun tropns
sit, et verbum lolum iiaulicum, ul proplerca fnnem
subaudiri oporleat, et sic expiicari : Cupio funem
ud prolectionem dissolvi, sive religari, ul apud Catullum (Carm. 65, v. 474).
Perfidus in Cretam religassel navita funem.
Uicronymus sane btinclocum allingens (!ib. \Conira Ruff. n. 2-2), reddidil reverli, qnod Kuilinus etiam
in Apologia) tib. i , n.26) retinuit. Nam boc csl
sive , habcl Paulus, umipt lii8 causa solvcre ex bac viia, laiiquaui ( X ptM-iculosa slatione: qnibus rospoudcul qua: scqinintur,
Psal. cxix, 5.
. Ilaque Cbrysostomus
Panli verba illustrans (bom. 4 in Ep. ad Pbilipp.
n. i ) , sic ipsum Aposlolum affalur : ;
,
, ; id est,
Quid ais ? cum hinc abiens ad ccelum sis migralurus,
et cum Clmslo futurus, ignoras quid eligas ? Tum
infra aperlius :
; ;,
, /,
\ ,
; Nempe, oportebal
incerla futuri lemporis pertimesceniem ud porium
aliquem contendere? ecquis mercator nnvi vectus iwnunterabilium ihe&awotum plena, $i Itccal coitfugtre
in porlum ac requiei>cere mari diuiius jaciari mulii ?
(55) Pbilipp. i , 25. Sed vcrba Pauli suiil, ^
, \ .
%
967
S. GREGOHII A C R I G E N T I U I
9(8.
Iiac vila ad Pauli et Davidis normam versati sint, , } nihil ulique absurdum est, iisdem alquc illos voci \ , *
bus uti, cum eamdem fulurorum bonorum spem

foveanl. A i l cleinde sapiens Ecclesiasies :
.

.
9
, ,
CAP. V I . Vms. 1*6. Ett malum, quod tidi tub sole,
et tmdtum est super hominem : vir, cui dabii ipsi d r r j p ,
Deus divitiat et substanliam el gloriam, ti non est ,
deficiens in anima sua ex omnibus, qtue desideravit,
nee dat ei potestalem Deus mandticandi ex eo : quia , ,
vir alienus comedel ex eo. Et hoc quidem vanitas el
languor esl pet$imus. Si genueril vircentum, el unnis .
arr\p
muitis vixerii, et muttiiudo qucccunque fuerinl die* ,
atmorum ejus, et anima ejus uon repleatur ex boni- , ,
tate, nec sepulcrnm fueril illi : dixi bonnm superg , \
,
eum aborlivum. In vanitate quippe venit, et in tene-
bris vadit; et in tenebris nomen ejus abtcondelur. El * ,
quidein solem non vidit, neque cognovil : requies , \
huie super hunc, et vixit mille annorum reditin, el
.
,
bonitatem non cognovit (36).
,
*
.
Adversus pecuniae cupidiiatem ac plura babendi

studium, vebemenUoremque 152 avariliam, quae \
in bominum animis maxitne dominatur, eosque a
\ \
divina charilale retrabit, quasi gladio districto,
,
repreben&ionero potissimum profert rationis ple ,
nam, et vilium boc undique eliminare, atque ex
, \
bominum animis penitus evellere conaiur. Quare C . \
nunc eiiam varios eorum mores ac vice persequi \
tur, qui omni raiione diiescere volunl, et quas adepli
\ sunt, bic in tcrris recondunl, ubi linea elfures ffo- , \
diunt atque iuraniur : nec lam varias opes tamque
\ * \ amplas in coelum remittunt, coelestibusque tbcsati \ ris inferunt, ubi non linea edit, non fures effodiunl \ ,
aut furantur : atque adeo borum temeritatem de- , \ *
menliamque insectalur, qui omnia quodammodo
*
ad adversarios suos bostcsque transmillaiil. Nam

cum ait : Est malum, quod vidi sub eole, et mul- \ . , "Eeti
tum est super hominem, insanam illaui avarae
, , \
inenlis propensionem, quae per orbem universmn
\ , > '
diflusa est, bominuro esse multoruin diserle indi \
cal (57). Istud enim illis verbie sigflificalur : c
\ w.
%
(56) Sed apud LXX quaedam variani: leges enim... D noster mibi videlnr/ qui ut Gregorins Nazianznas
\ . . . . ,
aiebat(orat. 42, p. t i H , edit. Moroll.) opes in pau , \
perlalc ponunl, possessioncm in pcrigrinalion'*,
' ,
gloriani in cuniemplu, poleiuiam in iuflrmitate, fe : , \ ,
cundiiaiein in csBlibaru : ' ^

\ .
, * '
Olymp. veio babel
\ > \
\ , ) xaW
\
/, ^ , ^,
,
\
. . L i eM : Qui dtlicin
, .
minime sludere pro deliciis habent, qui regnieaUitu
(57) Yatablus ex Hiibraicis'vcibiiin vrrboroddil: causa Immiles suni, qui in mundo tiihii habeni, d
El mitlium esl a\.ud homines. S;c ci iu Yul ' ilis
supra muhdum sunt, qui etiam in c.arne cxtra CLTlegtiims : Elquidem frequens apud homiues; nvv. disuem vivuni, qui pro portione Domintim habtnt, *
cropal Syiiiiuai-bus , qui ba.cl proi r rcguum mopia laborant, et prvpter inopw*
. Sanclus aulnii mnnaw-bus dcbiguare Mil)inde
regnunt.
n
369
I N ECCLESIASTEN. -
LIB. V.
970
. , mullum est super hominem, qoae declarani, non

. , oranes homines tali roorbo affectos esse. Sunt enim,
. ,
snnt el quidam, qui superatis praeseniium bonorum

illecebris, et paupere vita praeoptata, tanquam in
,
ccelis aevum ageirtes, mm solum in orum, quae sfoi
, ,
a divina provideitlia quomodoctinque 153 data

sunt, sed in communionem demensi quoque stii
,
egenos et mendicos accipiwit. Plerosque igitur ho
minum deeignans d i x i t : c E l muliura est super
hoininem.i Iila vero subjiciens: Vir, cui dabit ipsi
.
Deus divilias et substantiam et gloriam, oslendit,
, \ .
omnia a divina Providenlia appendi, el diviniius
, , \
singula hominibus administrari, sive diviiias dixe \ , > ,
, - ria, sive agrorum possessiones, sive vincta magm
numero, sive dominatum, sive gloriam, universa.
, ,
, , - inquam, omnipoienti Dei judicio ei velunlate ap \ , pendi, eumque secundum consilii sui rationes,
quas ipse novit, nos ignoramus, aliis quidem t r i \ , \ *
buere, aliis non tribuere,
,
, .
, ,
xqX ,
, \ \
,
c
, ' ; ", \,
, \
, , - C

,

. \
\ ^ , \
$ . ,
\, \
{&(, \ ,
\ \,

,
*
/ , *

, * \ ^ * , ,
^ ,

, ,
*
\ .
Jam vfcro cum horoo, inquU, bonomm, qu*

recensuimus, copiam el varietatem accipiat a Deo,
si animo suo, qnae appelil, omnia sic indulgcai,
nihil ul egenis ei pauperibus dislribuat atque i m partiatur; 1s profecto polestaie usus milla videtur
i n iis, quae iHi a Oeo dala sunt ad comedendam
ex ipsis. Quaro ob causam?Quia, inquil, desiderta praeterierunt, et voluptalum corporis evanuil
mulliludo; ipse vero, cum fuluram atiigerk vkam,
,
, '
Qttod muliis profcclo sscpc coniigit, nec iransaclis u n l u m xtaiibus, scd eliam nostra, ut omiifs
31
P A ^ R O U Ga.
XCVIll.
u r a
a m e
^
^
contabescet, nullis illic ihesauris benignitale erga pauperes comparatis, onde t e r n a ttft
t pei petua aliraenta. suppeditenlar. Tir eniro externus alter in ejus opes succeitet, qui edat omnia,
et corporis volupialibus ac pudendis improbisqiro
rebus impendens absumat. Id porro snmmae vauitatis indicium esl et pessimi languoris, qui nien*
tem ejus rationemqne occupavrt, quique in infernt
laqueos et in moriis perniciem iraxK. Alque baec,
iaquit, vaniiatis et pessimi langnoris species non
eorum solum est, qui brevem nacti v i u m , paucos
a3vi dies habuere; sed etsi producatur vitae bominis
mensura in annos plures, et dies annorum ejus et
lerrestris hujus habitalionis in iinmensum m u l l i pliceniur, siquidera animaro ipse suam boniiaie
fraudarit, quam miscrieordia el largiiaie erga pauperes comparare sibiposset, pari utique vanilaiis
pessimique languoris morbo laborare perget. Neqne enim morlalem se esse in animuni induxit,
seque ex bac viia avulsum i r i ; j e s vero su;s
omnesqueopes ad alios, saepe el bustes transituras, qui sic bonis ejus fruaniur, ul ne dejuslo
quidem ipsius 154 sepulcro cura suscepla, neglectum plane, aique inglorium ignolumquc dcrelinquant.
371
912
norunl (58). f)e eo igitur, qui sic affectus sii, atque

in buuc modum vixerit, seque gesserit, quemadiuodura ipse sapiens Ecclesiastes deecripsit, qtialia,
inquil, judiciafaciemus ? Enim vero justara ipse
sententiani per se profert: f)ixi bonum super
eum aborlivum; in vanitate quippe venit, et tn
lonebris vadit, et in tenebris nomcn ejus abscondet u r ; et quidem solem non vklit neque cognovil;
notas scilicet abortus etun in bominem transferens,
qui in divitiarum vanilate atque in lenebris avaritiae et aviditatis el sordium versatus sit; quique
sub hujue vitae cxitum, in caligine mortis alque
inferni, aeterna supplicia subieril: de quo consiat,
ncque solem Tidisse, neque seipsum nosse, tanquam bominem, qui ex Dei voluntate 155
bauc vilani inductus, ex eadem rursum exirc de- ^
bucril. Quod atttera att : < Requies huic super
bunc, proximam explicat ejusdem senteiHiam,
cpssc illis inesi in verbis : Dixi bonum super euro
aborlivum. > Is enim, neque bono ncque malo ulla
talione cognilo, ad inleritum redigitur denuo, nec
habtt quai emcndanda sint, aul in quibus ullo
modo deliqueril. At bic pcenas eorum daiurus,
quse improbo consilio gesserit, quomodo illo
jor babobitur, simul atque ad inlolerabilcs cru(iaius el supplicia sempiterna transmissus fucril ;59)?
, ; . ;
* , }
, , , ; ' *
,
, :,
, \
,
.

\ \ xal
\ ffiW \ 6JL5OU

, ,

, \ .
" , ' ,

, .
'
,
, \ .
,
, ;
(58) Qui locum hunc diligenler examinaverit,

facile ineam veniel senlenliam, mpublicum aliquod G
faciiuis, idque recens planeque iusigne. a Gregorio
altingi pntct : qnippe nolum illud omnibus dicit,
aique ejusmodi e.sse, ut indeiediscere quisque possit, qui misericordes crgaalios non fuerint, alienam
ipsis niiseri( ordiam deluluram. Quid aul ni polius
jndicaii Aibitremur, quam Maurilii Aug. casuiu,
mii anno duodeciuio poniificaltis Grcgorii nosiri,
Plioca rebeiiantc, graves omnino poenas dcdii imjnilis aniiut sui erga caplivos illos, qui ab lllyricis
Ayarisquc in lsîa ob ncgaium prelium iniernei:io:ie deleli suui. Audi enim, posl csedem cjus mi
seram, loiiusque domus excidium, quid ipsa i-adavera Auguslorum Constantiitopoli pasea s i n t : uain
& subjiciam, ajqualis eoruin lemporum scriptor
Xheopbylaclus Simoiatia memoria3 prodidil :

. \
fkitlpov, ,
: , D
\ , , .
- ,
,
.
.,
,
,
. Ncmpe : Occitorum cor
pora, flebile ludibrium, fluctibus maris objecia sunt.
i.icebalqiLC videre recent neci daia nunc ad liitm
(juasi ex OjiUMlione quadam apptlli, nunc reciproco
fluxu compkxa, rursum m mare abripi. Castis igiiur
itnperatortx calamiiaiis, $ive, ulverius dicam, lotius
orbis, tanquam tft ihealro speclandi argumentum
populo prabuerunt. Complebantur ChalceJonis liltora
*pectamium turbi$, cognuscebanique ibi quid eorum
l[eciuet amenlia fluctus marinos conUmplando, qui
nuda imperaiorum corpora, quasdam reluii in(oriHniorum tabulas, ostenlubant. (llisior. lib. vui, c.
i2.)
llluil tamen non dissimulabo, si qua fidesliabenda esl Caialogo sepulcrorum Aiiijustorum, quent
ex Codice Originnm Constanlinupolitannrum primus
edidil Cangius (C/\ Chr. I . i v , p. 409), invfnlum
dcniuue esse, qui Mauritii ei Qliorum ossa lumuio
inandaret, quauqnam procul a lemploapostoloruni,
ubi caeieri Augusti condi solebanl. Ilaic niinirum
sub lincui ejns Galalogi legee : , |

,

. ;
, ;;,
^
. esl : Noste oportei, in monaslerio mcli
Mamaniis ad circum ligueum, in tempti ab&idt td
lavam loculum e$se e marmore hecatontaidko, t
qvo jacet Constantina Mauricii uxor cum trisw
liheris. In recessu vero mortasierii ejusdem venus
Orieutem lava parte, ubi loculus e&t corpus q**'
que Nauricii quem Phoca tUilutit, relalum /*is#<
(59) Apparet, opinor,quid iiQsterdoinfaiuim P *
rorum exiui seiitiat, quicur.quc vhani nabCeiHJ
amiserinl. Neque enim htjs ad aeieina supplitia
auiandat, qnibus fortasse non libcral Auguiiinu!
quauquain eosdom in damnaiione omninm Uuu\**
lulnros aflirnial (lib. xConlra Juiian. c . , ! i ) . Eiq
noster illudsubjicit ex Evangelio : Donum erat hovini iHi,$i natus non [uis&et; idque iia iiilerprc
\idclur, ul melius sii, boiuiiiein non nasciiboc^
non pcrcnnare, queiuadmoduni aborlivo cooiingi|>
(jiiani nalum sic adoloscere, u l iu scclera p0^
digna peipeluis prolabatur : cx boc ilem arguoie*
tari licet, immunes iterum seterni supplicifaGn>
goriu babeii infauies, quos i n partu ipso antebaF-
ue
|an
ti
973
I N ECCLESIASTEN. L l B . V .
974
- Hanc vero iiilerpretalimiem Dominus quoque in

( < Evangeliis confinnat, ubi ail f Ronura erat ho , , mini i l l i , si naius non fuisset , \ Judam prodilorem eo loco designans. Cum auiem sapicns Eccle .
, \ , \ - sia&tes prolinus addal: c El vixit mille annorum
reditus, et bonilatero non cognovit, > bominum
, > " \
multorum vecordium temeritalem redarguit atque
, ^, araentiam, qui haec jactaru impudentcr alque aiunl:
, \ - Annos ego viiae meae niukos esse volo, et cupidi, , - laltbus indulgere, ct omni olio ac voluptatibus
* - f r u i : ac mibi post baec si ea contigerinl quae aliis
\ . . contigcre, non curo. Nam et ego cuni illis omnibt:*
- pergaro, ut poenas subeam illas iovisibilcs, si quid
, . nempe superest, et illae futurae sunt. At ecquam
, , - ulililatem, mortalis, invenies, vel citm ad annuni
, millesimuro vilam produxeris, si nibil libi, mise ricordia et Uberalitatc erga paupcrps, fiiturum iit
\ ; aevura mansuramquc sedem seposucris? Nam tibi
mille aoni sub exitura vitae hujus tanquam annus
, . unus aul dies unus videbuntur Quid enim proge , \ nilori Adamo profuil, quod aanum nongenlesimum
supergressus sit, et millesimo vcrtente poet lapsiim

\ ;*\ ejus et excessura occubuerii? Nonne unus plane
ISedies tot annorum ejus muUitudo aestimata
, essct, nisi unigenilus Dei Filius ob incomparabi km erga genus bominum charitatem novus Adain
$ \ ; facius, ipsum ex inferni faucibus et morte et
corruplione eripuissei ? Addit deinde Ecclesiasies :
*
31
vi.
; C VERS. 7-9. Nonne ad tocum unum vadunt omnia?

Omnis labor hominh ob os ipsius : et quidem anima

non imptebilur; quoniam abundantia sapienti super
, insipicnlem, eo quod pauper novil ire ad faciem vitac.
. Bonum esi aspeclus ocutorum super ambulanteni
. anima. Hoc etiam vanitas el pratmmpiio spiri
.
iut (40).

Cum inulilem ostenderit vel omncm vilam ejus,
, qui longum in sevum producere potuerit, et millc
\ , annorum orbem impleverit, siquidem bonilatis
\ \ expers fuerit, misericordiae scilicei ac liberalitatis
* erga egenies atque meudicos : jam et i i s , qua;
^ , seqnontur, senlenliam coufirmat suam, ct prsecla - rissimis usus rerum demonstralionibus compro . , , baL c Nonne enim, inquit, unum ad locum vadum
; ^ omnia? id est, eam ad terram, unde ab origine
desumpti fuiraus? Si aulem et brevis et diuturnre
, * ;
\ vita3 bominem idem terrainus manet, idcmquc ex, , cipit locus, quid amplius bic babet, quam illo,
, \ cum eumdcra ad finem recidat, el eodem icrra3
, * scpulcro contcgatur, nisi boc ^num, quod roajores
\ pro vitae diulurnitate labores lulerit, ac plures et
graviores moleslias aegro afllictoque animo exantla \ \ ; verit ? adeo ut scveriore sit judicio damnandus qui
\ plus vixerit, .quarn qui minus vixit, et nulluni
, bonitatis proiulil opns; quod illi longius quoquc
3 4
Mauh. , U.
tisma niors oppresserit : com cos poliori esse
coiiditiv>ne aguoscat, quam qqi vitam ad mullos
annos IH flagiliis produxerinl. Vide, &i vacat, Gre-
gorinm Nazianzenum eadcm scnticnlcni in orat. 40

(p. 653).
(i0) Olymp.,... ...
S75
S. GREGORII A G R T G E N T I N I
975
temporis Rpatium ad majorcm reprehensionem sii, , \

ob pertinacem et saxo duriorem animum, qui vitse
cursu tandiu prolato, bonilatis exercendae curam
\ ,
non susceperit. Nam etsi c omnis, inquii, labor
* * ,
bominis, ejus scilicet, qui non ex sanclitalis
. \ iti;,
Spirilu, eed juxta bominem lanluro se gerit, ob
, ,
os ipsius (41), niliilo tamen 157 niinus oporte , ' \
bat, ut mullo etiam irtagis, vel certe pari studio,
, , >
vel saltem secundo loco interiorein hominem, ani \ , * ,
roam nempe, cura et providenlia dignaretur, et
, \
egenis ab inopia defensis, boniiate omni compierel.
, , \
Sic enim abuudaiidam habere aliquam visus esset,

veluli sapiens supcr stultum (42), in laboribus
\ .
ulique curisque suis. Nunc autero, omnibus labo ,
rum fruclibus in os suum indilis atquc conjectis,
. &
nec interiore bomine in ullam salularis bonitalis
pariem vocalo, pejor inventus est, quam egenus
, quisque ac mendicus, cum nibil ille habeat, qnod
,
aliis dividat et largiatur, ac proplerea milla hic
\ damnatione dignus flat. Quod indicare sapiens Ec- , \
(lesiasles cum vellet, ail : Eo quod pauper novit
, \
iie ad facicoi vitae. > Quid vero id est? Non aliud
. " ;
p ane q u a m quod pauper iis edoctus, quae ipse ,
patitur, egeuliiim ac mendicorum apruranas et an- . > ; ' ,
guslias et necessiiates quasi proprias ducil, eos ,
tleoaque saepe ad frugates et inopes mensas accipit \ \
focios, aul paupertatis incomraoda sic ferens, ut
, ctiam Deo universi gralias agat, fuluram respicit
\ \
vitam, illic a Domino optimo alque amanlissirao
' \
se audilurum tpcrans (45), qu ip Evangeliis
, diviii illi dicla legimus : Recepisti bona tua in ^ ,
vita iua, nunc vero cruciaris : simililer el Lazarus
\ inala, nunc autcm 158
consolalur (44). >
* t *
, \
,
l
Ilanc enim intcrpretaliouem iis tuctur, q u pro-
' -
interrogal, idtm tignificam, quod apud Ladrfii

(41) Nilus asceia Ua liiec acceptose videtur, tanquid thxnc emergh sensus contrarius. Sgmm. proquain si bomini prascriplum tradant, ne majorem
bumanis rcbus curam impendal, quam qune cor- ptwi $e ad Hebraicam verilatem r e r / i i , ; Quid igitur ampliua ? Ne quid celem, fefelfH
pori alendo tucndoquc suiliciat. Ait enim :
me Rom. edilio. in qua errore operarum & \
, cum legi debeat . Nihil adrt
; ,
, ; verum. Jure porro Drusius ( mendo suspicatu*
est. Nam in fine capiiis, ubi leclioncs var'E desi , ,
gnantur, ad Symmacbi inlerprel:iioweni indicandim
;
JV , scriptum leges, ( ) S. ; illud superius in contexlH n^gHgco ,
lia opcramm excidisse videaiur. Canerum Icclione<n
ejusmodi, qtiam et Olympiodorus sequiiur, nostcr.
, , \ , ; ld el : Quid enitn nobis ul vides, non aguoscit, cum non solum omisent
ad itium e tam stulto labore circa luec provenil ? illiid in verbls EcclesiasUe, verum eliam sic
eam senlonliam explicaverit, velut si boc iradipw
nonne omnis labor bominis, secundum EcclesiaHen, propier os ejus? victus aulem et vestimenta, certo baberet, aapientem scilicec abuodire magis
juxta Aposioltun, tatis sunt ad miseroe hujuscarnis qnam stullum.
suslentatwnem ? cur igilur infinitis laboribus et
(45) Divino nempe jndkio se adfulurum paop^
wrumnis, ul loquitur Solomon, incumbimus ad ven- culus ille Lazari similis pro cerlo habet, in quo
iwm, rerum lerrenarum studio animampmpedientes, dives luxuriosus xternis suppliciis damnetur; ipê
ne bonit divinis perfruatur, et carnem turanies el contra ad bentormn sedee iransmissus, omnes &*
(oventes, plusquam Iwneaium est? (De Monasl. exer- uique anleaclae vitae niolesiias abstergcai.
cit. c. ib.)
(44) Luc. xvi, 25. sed paulo aliter : sic enim
in iiDstris exemplaribus scriplum esl : E* <*
(42) De co Frclcsiasla? loco, qucm bic noster
"* , , ;
lingii, baec a Druîo adnotata invcni : L X X /
, \ '<*
, Quoniam pracslanlia esi sapieiili. OmiUum parikulam , quce apud lldnceos * , ^
-
977
I N ECCLESIASTEN. - L l B . V I .
978
tinus sic edisserit: Bonum est aspertus oculo ,
rum super ainbulanlein anima, hoc etiam vaniias
\
et praesumplio spiriius; > prospectura his desi - gnaits spiriialium oculorum, dum futuram vitam
, * ~ speramua, propier quara et ad quam omnes, qui
c ,
< a saeculo Dommum susiinuere , per aerumnas

inultas atque angustias praesentis vitae stadium ab 61 \
solverunt (45) : qui et praesiantiores sine dubio in
venii sunl, quam i i , qui appeiitui ct rupidilalibus

suis perpetuo indulgentes, ac prrcsenlia soiuro et
,
caduca inhiamtes, tum nulla pra?diti facullate ad

videndum 3pirilalibus ocntis per ildem vcra illa,
*qirce speramus bona, sed veluti plane animales qua;
* * spirilus sunl, minime perceplis, viiam oinncni
, suam in quoiidiano murtdi tumullu aique in voluu
\ \ (-

,
.
,
. Qv ,

,
,
\ ,
,
, \

t i b u 8 et desidiis misere exegerunt, diulurno

temporis spaiio in vanitate consumpto. Nam boc ut
significaret, sapiens Ecclesiastes ilerura a i l : Hoc
etiam vanitas et prsretimpiio spiritus. Quorum
nos imitatiofieiD aversaii, perspicacem mentis aciem
et tolam spiritalium oculorum vim ad fuluram
vilam intendarous, victorise praemium, ad quod
Deus nos vocat, petentes, et quantum quisque potesi, misericordia et largilale niendicis atque egentibus opitulantes : qua amplissimas a Cbrislo remunerationes referamus: Qui enim pauperis m i serctur, feneratur D e o , ut est in oraculis
divinarum Litlerarum : et regni cceleslis haerediiatem adeamus cum ipso Cbrislo Deo nostro, cui
gloria et iroperium cum omnipotenle Palre el sancto
, C bonoque ac viiae auctore Spirilu nunc et sempcr
\ c u l a saeculorum. Anien
\ \
. '.
p l a
11
e t
sa3
.
LIBER SEXTUS.
I.
, , ]
158 V e r s - 1 0 i
(
*i
v
,
nomen eju$, el cognitum quod e$l homo, ei non

terit contendere cum fortiore super $e, quia sunl

. verba multa mulliplicantia vanitatem (46).
\
Divile jam, qui el immisericors sit et avarus,
\ \ ,
omnifariam multisqae roodia descripto ac notalo,
\
nec minus eo, qui non alium vitae ducera babet,
,
quam appelitum aniraaiesque cupiditates, ac nihil
S i
u{d
uit
a m
c a t u m
" P s a l . xxvi, 14.
Prov. xix, 17.
(45) Symmachum sine dubio nosler bicsequitur,

quippe haec ille sic reddidii : ,
. Id est, Praslat providere, quam
embulare prout Itbet, sive secundum vana animi
dcsideria. ftam eliam est * irt
cura ait Psalmisla sanclus, id est, Ne tradiderts me t/ animas tribulantium me. (PsaL xxvi , 12.)
(46) Apud L X X . . . . \ .
979
de morum suorum emcndalione animique cullura

laborat; traosil nunc ad alteruni argumeulum, in
eoque vcrsalur atque a i l , nihil in iis, q u x facta
sunl, relictuin usquam, quod sine appellalione s i t :
et quidquid factum eit aut esse co&perit, aplum
nonieii propiiumqne vocabulum accepisse : quippe
omnia rerum Condiior ante uovit, et futuruni sciebat, u l boiuiues dividerentur, et pluribus variisque
linguarum ac dialectoruni differeniiis distiuguercnlur. liaque vel si quis rem aliquam pro linguarum ae dialeciorum discrimine aliler divcrseque
deitoruiuare coaelur; non ideo ipsam esse
eamdem, aul non talem manere alque agnosci,
quaiis a Gondilore facla est : ut subjeciuni quidem
ipsum appellalionibus deuorainetux pluiibus, at
iuumitabile, ob dialeciorum varieiatem nibil varict,
cl una ejus eademque natura s i l , quae nomiua plura
ct vocabula mullis e linguis inter se diversis adn i l l a t , ad rein uuam designandam perlineoiia :
queinadinodum i n auro et i n igue atque iu similibus videre iicet (47). Nec vero, si quis bonunum
lOOaliquid eorum quae facla sunt, conlrario noinine appellare audeat, idcirco quam Condilor ab
origine indidit nomenclaluram mulare is possit,
lanquam si melius aliquid excogilasset. Novit enim
Conditor, quain gloriae avidum, quam conlentiosuro
animal bomo futurus erat, et quaolum cerlare
intcr se debebaol de inventione norainum recentiorum. At < Non polcril, inquit, conlendete cuiu
forliorc guper se id est, nequaquam is poierit C
ceriando cum sapientissima atque omnipolenle
rerum omnium Gondilore melius quidquam extundere ei raagis accommodatum : sed unum profecto
illud muUis diversisque i u sermonibtis variarum
umuis generis cogilationum, qui boc faciuul, asaeculi videantur, ut vanilalem suam augeant, et a
vcrilate ac natura rcrum abcrrcnt: quod sapiens
Ecclesiastes declaravit, cum d i x i t : < Quia SUDI
verba roulia inultiplicanlia vanitateui. >
t
380
* ' , , ,
\ , \
\ * \ ,
\
\ . \
\
) \ ^
\ ^
, \ *
,
\
. ' 8Tvat
, \

\ , \ \
^ . ,

, ^ . " ,
,
\ xai-
. '
,
, > ,

\ *
\
\ ^ , ot , \
* "(hi
\ . >
Dum enim multi inter se contendunt, et linguas
\ litigiosa dispulatione exacuunt, ut appellalionem
aliquam magis novam imponant rebus, sequilur
\ ,
nccessario, ut a convenienti veritale deflectentes,
\ i m magnain inducant falsarum opinionum vaoo- ^ \ rumque comroeiitorum, ei in peccatum prolaban- , \
tur. Quod designans extereoruni quoque pbiloso- *
phorum princeps ftic ait : c Dclinire auiem et *
pcccala oporlel, quae in probiematis adrailtuntur,
\ ; ,
ei gemina tunc; cum nempe quis mentitur : vel
\ \, , */ *
curo a recepto vocabulo discedil: tam enini i i
. \
peccani, qul meniiunttir : el quod non eel, esse \ , W
f
(47) Placct Amamae interpreratio : < Quodcunque Bomen, quod ejus naturain exprimit. Ac lalia sum
csl, jam vocalum est nomen cjus, et constai quod
nomina Hebraica besliis c l rebus sir.gulis ab AJahii bomo, et non poierit conlendcre cum co, qut mo instiuclu Dei mdila. (Cen. n , 19.) Si ouitiia
iorlior est se; > quam subinde sicexplicat. c Yult
suis vocibus sunl insi^nita, eliara boroo suam haosiendcre vanitaiem bominis ab ipsa noialione vo- bebit; jam nolum est lllud ncwuen es&e DIM W
cis. Ac praeiuittil geoerale quid, quidquid est in re ail ex luto, et non Deus, ail Saloiuo Jarbi. >
ium iulura, babet suum uoinen, ei quidein tale
981
I N ECCLESIASTEN. -
L I B . VL
982
, \ alicui conPmnant, quam qui alienis nointuibtis rca

4
, appellarites, velul qui platauuin hoiuinis appdla . > tione designenl, consueiam (ionominalionem irans \ 6 g r e d i u n t u r . talem \ero inlerprclationcin i i i
* <\
etiam quaeprotinus sequunlur, sapiens Ecclesiastos
oufirmat; ail enim :
M
Ti ;
;
ir
,
;
\ \
, * *
\ ;,
, \ \
\
\
\ \ , \
, \
, \ \ ;
! \ c
, \ C
, ,
,
*

,
? \ \
\
\ .
, c
; >
.
, , ,
' .
, t ^

; \ , ,
\
,
, > ;

\ ,
,
9
* A i b t . Topic. lib. n , 1.
VERS. 1 1 . 161 Quid plus homim? qmi namque

cognovil, quid sil bonum hjmini in viia ipsius secundum numerum dierum vitai vanitatis ejus t Et
feeil ea in umbra : quia quis annuniiabit komini,
quid eril post eum sub sole (48) ?
Tanquam si buoc in naodum loquerelor : Nam
si adeo sapienlhe prudeniiseque expers invenlus est
homo in iis, quae ad cognilionem ipsius perlinercnl, ul BCC res suas recle alque uliiiter ordinarot, et quod praecipue boiium esset, nescireC,
itaquc uialuni atque inbonesium praferrei at;
sectareifw : quomodo is plus aliquid valeat i n structusque sit ad ea cognoscenda, quoe alliora
sunt el majora aique potiora, inque cerlamen cum
eo venire possit, qui sumrous oninium Dmninus
osl ct unus omnipotens, qui sola volunlale, quaj
facla s u n l , ot esseni exsisterentque, perfecit, et
apiis ac conveuieatibus appellalionibus siaiim dcsignavii? Hoc vero et Isaias propbeta indicans ait:
c Qui educit in numero mundum ejus, et omnia
vocal ex nomine ( 4 9 ) . > Quibus ostendit, singula,
quo tempore condita sunt, eodem et noinen a
Gonditore congruum nacta esse, quod nemo bomintim cotnmulare ulla ratione possut: u l qucmadmodura siugula, quae facia sunt, eadcm natura aique immutaia manere vides, varietatt*
omni, sive inanima sint, sive anintam babeant,
rejecta; ac nemo bominum invenlus unquara est,
qtii vel unius rei mtiiare naturam posset, atque
ad id transferre, ad quod facta non csset; boc
enim et superius signiflcavit, cum dixit :< Quid est
quod fuit? Ipsum quod fulurum c s t " ; > sic nullam rei uliius appellaiiouem invertcre polucrit.
Omnia eaim, inquil, quai fecit Dcus, ca sont in
saeculum, nec de his deraero quidquam licei.
Nunc igilur addit : Quis cognovit, quid sit
bonum bomini in viia ipsius sccundum iiumerum
dierum vitoc vanitaiis ipsius ? et fccit ea in uinb r a ; > id est, bomiui, qui boni pracipui adipiScendi rationem ignorat, ac propterea tolam i m pendit vifcam 12 nis
rebus, Q
wmbnB
instar penransibunt, quis futuras boc sub sote
vicissitudincs vitaeque airuninas pranuntiabit? Cum
euim funcsti nibil sibi metueret, quod conspicuu*
csset atque spectabilts, muUoque dominalionis
i n
u a e
Eccles. i , 9.
(48) Olymp
; ;
\
omissis, q u interjurdia sunt. In edit. Vatic. iudc incipil capul v u .
<I9) ha. X L , 20. Scd npud L \ \ legiraus,
,
' *- ,
.
983
S. G R E G O R I I
AGRIGENTINI
soaj splendore onwtas incederet, in ultimam reci-

dit ignominiam, ac ludibrio esse coepil et omnibus
in miseriis versari. Quod si eorum, qua? sibi i m pendent, nihil prasnoscit, nec quae secutura sit
conversio rcrum alque ruina , quomodo ceriamen
inibit cum virluluin Oomino, qui et rerura exsistciitiutn naturas produxit, el scite bis apteque
nomina imposuit ?
984
^ , xat
\ . .
,
, \ ,
\ \
;
Nolalo igiitir improbaloqwe etiam Hlo, qui su \ \
perbia elaius mulla, ad conditarum rerum deno-
imnationes melius aliquid comminisci sibi videa- ,
t u r , quod reliquum est, horlatur atque suadei, ut
bonesiis recteque factis partam appellationem
\ , \
pluris iEstimemus, argulasque ct leves de novo
rum nominum inventionibus, qua rebus magis g
conveniant, cavillaliones relinquamus : unatn vero
Jianc, ut decet, curam suscipiendam arbitreoiur,
l honesla viioe ralione illud nobis nomen adipi-
scamur, quod laudabiles ac beatos Caoere potest; \
aii euirn :
5 .
CAP. VU. VERS. 1. Bonum e$t nomen super oleum
%\
bonum , et dies morlis super diem nalivitaiis
tjus (50).
\ , *\
Olei proprium est exhilarare ac lenire, et dolo
ribus, qui ex inaequalitate aliqua obveniant, hominuni naluram liberare : olei utiqne, quod externo

plane careat vitio, nec ob vetustalem produciionemque temporis, naturalem sincerilalcm purita- ' \

tcmque qualitatis suae propriam immutaiit, aut
%
aliqua delerioris permistione corruptum viliatum- C

que s i t ; quodque et odorem servel suum, ct propriam puramque in ipso gustu suavilalein exbibeat. Enimvero bujusmodi oleo, quod ad excelJeniiae significationcm bonum nuocupalur, melius
muho atque praesianlius 1 6 3 boiium uomen est,
quod ex rectc factis atque ex virtuie, lanquam ex
oleis, exprimitur ac generatur. Nam oleum quidem,
cum eduliis inspersum fuerit, ea esui jucundiora
facii ac suaviora. Quo illud Davidis propbeta3
pertinet dictum : Exbilaret facicm in o l e o " ;
pinguefacit oempe ac laeliiicat quodammodo naturam, quod ciborum humores dilual ac lomperel.
BOQUIQ autem nomen, quod arbor veluti misericordiae et temperantiae et palienliae el mansuelu- ^
dinis, atque pudicitiae etiam ac virginitalis producere solet, non eum solum, qui adeplus est,
bilarem efficit ei omnibus plane amabilem; sed
eliam ad alios omnes bonae qualitatis suae odorem
suavilalem diffundit, ac eos etiam et exbilarat
et Iranquillal, superbis acerbisque moribus exuens,
atque iuimiiibus ei illiberalibus aoimi affectionibus,
\ , ' \
\
. '

, . \

*
\ ,

. ,
\
, \
\ ,
\ xal
if
, \ * , \ \
\ ,
" Psal. cni, 15.

(50) Ne bic quidem nosler discedit a Symmacho, qui reddidit ail enira:
; enim novit, quid
expediat? at auae sequunlur : Et fecit ca in umbra,
iu Yulgalis ad T U dies lelerunlur : JSunmo die-
rum peregrinalionis ?, tt tempore, quod wliU

umbra prwerit. Isidorus vero noslras sic explicxv i t : Fecil enim die$ hominis Deut similes umbrfr
Scd apud LXX dcsideratur .
I N ECCLESIASTEN. -
LIB. VI
936
\ - caeterisque fera alque agrestis viuc vitiis , simui

, et, boua fama proposila, ad sui ipsius pervestiga \ tioiicni aique adeplionem pcrducit.
.
Porro inierprelationem liujusmodi Symmacbus

potissiinum confirnial, qui ait : c Melius nomcii
, c "
, > , - bonum unguento fragranLe(5I-2),>iion obscure declarans, queraadmodum unguentum, quod e mullis
\
variisque aromalis componilur, n"n vicinos latilum

odore perfundil ac suavilale complei sua, veriun
, \
etiam ad longinquos nou ininus gralatn fragran0
tiain iransmitlil; sic nomen bouum, quod cx vir \ '
tutis proprielalibus consiat, tanquam aeris ope ad
, vebendum matur bona utique fama ad rcmoliores
, \
etiam diffundere odorcm suum. Quare et Pautus
^^
magnus Apostolus : Cbristi, inquit, bonus odor

sumus in Deo in iis , qui salvi fiunt, el in i i s ,

qui pereuut, aliis quidenj odor vitae in vitam, aliis
, ,
autem odor mortis in mortem (55).
. >
Ait deinde Ecclesiasles : < Et dies morlis super
\
diem naiivilaiis ejus. Cujusnam ? Probi oninino
. > ;
et ad virtulis nonnani viventis, bonumque sibi
\ ' , \
\ nowen adepii, ac niultis 1(J4 variisque evangelicae et spititualis inslilulionis opeiibus pronierili.
\
Hujus ciiiin mors susceptorum pro virlulc ccrla \ .
minum laboruinque lerminus cst, qui cuiu curu ad
\
beatum transferat iinem , preiio aique amore
\, \
dignum magis ostendit niorlis dieni, quam eum,
, \ ,
qui gcnilis adilum in banc vilam paiefecit (54).
\ ^ Nani ille quidem pciiculonim lmiltoruiu el aerum .
narum et dolorurn et necessilaluni vim nobis
\ \ \ ingentem ailulit; nec solum calamitalibus objecil,

qua? pniter opinioneni adrepunt extrinsecus, sed
,
eliam casibus iis, qui janidiu nalura incidere con &\ - suevcrunl. Morbi euim ita alternani, ei tal animi
.
aflecliones ac motus bumauam obsidenl vitam, ut
\ \
ssepo morte trisliorem ostendanl : quod et divino
,
Jobi oraculo designalur, ubi a i t : c Quare misero
,
dala est lux, et viia bis, qui in amariludine animas
\
suni? qui exspeclant moriero, el non v e n i l ?
c " ,
Dies aulem niortis ejus, qui probe vixit el virlule
; 01
eniluil, illis quidem omuibus liberat, cum pericu, \ .
lorum viiae fiuem aflerai, et ei, qul bonum certa '
men cerlavil, el cum virtulc curum cousuminavit,
, D fidemque servavit, exordium adducat beatoruni
31
praemiorura, et juslitiae coronani impouat' .
, \ '
, -
, \ .
* Job , 20.
7
I I Tira. , 7.
(51-2) l d ipsum ex Symmacho prolulerat Olympiodorus ( p. 644 in Aucl. D u c ) . CaHerum el ipsa

vox oieum saepe pro unguento usurpatur : ut
apud L u c a m , Oleo caput meum non unxisli(c. vu,
v. 4 6 ) . Alque id Laiinis faiuiliare fuil : Nemon*
oleum feret ociu$? dixit Horalius ( Sal. V I I , 1. u ,
v . 5 4 ) , de oleo ad unciionem in balneis : et oleum
yratuiium in thermis daluiu saepe exbibent inscriptiones anliquui, ut alias adnoiaviinus (De ss.
imcr. p . 91), quod Apulcius oleum balsamum appellavit.
(53) 11 ad Cor. n , 15. In Vulgatis legumis....

.....1 ;
.
(54) Hunc Ecdesiasia? locum Christiani veieros
ob oculos babuisse videnlur Mazocbio, quando
iransiluni ex bac viia vocarunl Natalem aul
seu [Spic. Bibl. I . I I , 2 2 4 . Velui cuiu
ail Auguslinus : Dignc Nulalem ntorum colimus.
quos bcaiius (dernce vitce mundus edidit, quam
mundo maternorum viscerum parlus t/fudit. #
( Serni. 10 De Sanciis.)
4
987
S- G R E G O R I I A G R I G E N T I N I
%
Plus igilur iionoris et commodi dies mortis ejus, \ *,;
qui probus fuit, et virlute inclaruii, quam dies \
naiivitatis habet. Nam illud profeclo omnes . norunt, nunquam conlingcre, ut dics nalivilatis , ;
diem nionis honore afficiai. At conlra dies mor-
tis, vilaeque supremus iniiunierabilium hominum * \
natalem diem illtistravit : quemadmodum ex iis
perfacile est cognoscere, qiii per omnes selatcs *
sanclitate floruerunt : de quibus ait Prophcia :
Dinumcrabo eos, et super arenam muliiplica- , , buntur
Quippe beatus borum omnium cxilus , \ .
ortum quoquc bealum declaravil. Ait dcindc Ec- clcbiaslcs :
.

1
165 5
3. Dvtium irc ad domum luctus, qtiam irc
,
ad domum conxivii : eo quod hic est finis omnis * *
homims.
.
Fiucm rcruni quarumquc coiitcmphtus sapiens
,
Kcclcsiasles , cnjtis quidem exiiuin laudabilem
agnoscil aiquc beaium, banc ct uliliorcni ac bo- \ , \ * \ , \
nore digniorem scile denominat, ei conlrariis ad
comparationem opponit. Eleniin poslqnam iu donio . \
\
luctus dolorem versari vidil et fletuin et cadiicie
hujus honiinum viun, tanquam muliis fere acer- \ ;
bUque lacrymis el planciibus plenissimx con lem- ,
nationem : quat hoc nompe boinini prsestant, u l \ , ' \
ad fulurse \iue aeterniialem considerandum, vel si
\
animo obduruerit, excitetur, alque adeo conliacto
fasiu compressoquc superbaruiu cogitalionum fie- , ' ^"
mitu, se a corporis voluplaiibus atque a pravis ' ' \
obscenisqac factis contineal (55) : eonira vero con- ^
\ \
vivii domus ci visa sit bomincs ad rerum poliorum
oblivionem deducerc, et ad pejora atque teinpora-
lia plane et caduca amplectenda pelliccrc : idcirco
';
ait : f Bouuin ire ad domtim luclus magis quam
ad domuni convivii. Quam ob causam? Quia i l l i c \ , t
, . >
quidein argumenlum inveuit el fontem beatitatis :
c Beali eniin, diclum esl, qui lugcnt, quia ipsi ' ; " *
* , 9 ^
ronsolabuiitur ; bic vero miseriarum : Vae cniiu
< , \ * > ^
rideiilibus , > evangelica inlerminatur sonienlia.
\ ,
Doroum aulem luclus appellavit vel ab iis, qui
defunctum plorant : Super mortuo enim cduc .Uixev
\
lacrymas", > saciis alicubi in Lilieris leginms :vel
Ab iis, qui peccala sua lugcnl, et confessioiie (56)
YERS.
40
%l
1 9
Pbal. cxxxin, 18.
k 0
Mattb. , 5.
Luc. , 25.
4 f
E i d i , x x x v i i i , 16.
(55) Eodem perlinenl, qu?e babct Cbrysoslo- defnnctum inluiius mutum jacenlem, el uxenm
inus, eadeni Ecclesiasloe verba cxplicans : " tellentem crines , lacerantem genas, brachia
dentem, componitur, tuiium dejicit; el conpdwM*
, \ /. qnisque ad proximum nihil aliud loquiliir, <\
, \ ) , iila niliil tws ewe, et inc/fttbHem nosiram t& **'
, - liliam. Quid his verbi sapientius cssc possit, c***
, , - et naluree tililatem agnoicamns, ei noiiram occvamus imprvbiiaiem, et prcesentia nihil etu ^S '
mus. (N. 2, . 45, ad pop. Antiorb.)
, * ,
(56) Non hkj solum, sed infra eliam cenfesiio. ',
iiem sive memorat noster : aii < '
\ ,
( 5 bujtis l i b r i ) , qui in domum lucius vcncrit, i
\ ,
illud cunsiliuiu s<!iisini veitluruin, f m pccfatafj^
; Id esl : Simul enim ac <//mvium domus mortuum habcntk vcstibulum asceudcrit admisvrii, pccnilciuia plane detesUtttr, r ^ w w p
HLlH
iU
),,
9S9
m ECCLESIASTEN. - LIB. VI.
930
, ac poenileniia veniam 166

eorum efllagiUnt,
\ - nequaquam vero ab i i s , qui de adversa foriuna ' \ magislratibus ei doniinalione alque gloria subrepia.
\ ,
Horum enim domus non bona, lamenlorum quani
vis plcna inveniatur alque luclus : quippe quod
\ . lucius ille et lamenla non eorum sunl, qui cogi, \ lent ei desidereut poliora ea bona, quae in roelo \ \ rum regno spcrantibus obveniunt, sed eoruni
\ ; polius, qui humana quarunt el leinporaria et
caduca , unde originem pleruiuque peccalum
, ' ducil.
\ ,
.
ykp '
Nam boc iile coniirinal iis, quae protinus sub, * , j e c i l ; ait eniui : quod hic esi linis oinnis
b u r a i u i s . i Hic,inquil;at quis? nimirum excessus
, ; H \ ' \ el mors : in qua ulique reputanda curam animi
, - ponere dcbemus, el banc vilae noslrae summam
\ putare, ut resipiscentes admissorum poeniientiam
\ .
agamus, el peccata nosira plorenius. Perpeluis
, enim uberibusque lacrymis, sicut in lavacro fcedi ,
taies abluiraus corporis, ila maculas animae sor\ * desque deiergimus. Adeunli porro domum luctus
. in ipso accessti resipiscendi ansa praebelur et poe
nitemia occasio seoffert super iis, quae deliquerit:
, ' itaque se a itoxiis avertiiur, et ad ea praeslanda,
,
qtue bona ac poiiora sunl, iraducilur. Hac de

causa adjecit :
.
u
v.
Et qui vivit, dabil bonnm ad cor suum.
)
.
Nam hic verborum borum sensus est, cum ifl
"
\ \ domum luclus vivens eliamnum homo pervenerit,
amicorum fletus ge \ , ibique cognalorum 167
, \ milusque audierit, fore omnino, ut eorum induat
\ affeclus, et ad moerorem ac lacrymas comnioius,
* seria (andem ac recla medilari aninium inducat :
alque ut peccaia, quae admiserit, poenilentia plano
\ ,
, ' \ detestelur, veniamque eorum confessione et largis
, inopum subsidiis impeirare conlendat, Davidia
prophelae usurpans verba : Quoniam iniquiialeiu
\, "
, \ meam ego annunliabo, el cogitabo pro peccato
. \ \ m e o " . Idem vel si tumidus sil ei animo elalus,
, \ superbisque assueiam cogilationibus mciueni geiat
\ - D el fastu insolenier ee jaclel, ad pudoreni ac dc* Eccle. v n , , 3 .
" Psal. xxxvu , 1 9 .
eorum confessione el largis inopum subsidiis impetrare coniendal. Est aulcm indic i i i m rei arcanae, ut gratnmatici explicant, quo
o c a b u l o veteres Palres salularem cnminum confessionem, quae sacerdoti eecreto i i l , designare
s o l h i : quanquam eamdem passim
q u o q a e appellanl. Caeterum quia utraque voce
nsi quaodoque Patres sunt ad poeiiiientiae eliam
sigiiiUcaiionem, quam Dco in obsecralionibus protiteri leslarique debemus; nec miniis ad arcanam
el p r i v a t a m , quam manifcsiam ac publicam cou-
fessionem, quae aliqnaiidiu in Ecclesia cclebraia

est, indicandani : mirum est quanluin allaboivni
baerelici aetaluoi noslraruin cum suo illo Kenmil.a
etDalla?o, ut Palruni auclorilales alio irabanl,
ncc ullam ex iis ad areatiani unquam et privatam
confessioiiem pertinere concedant. In quorum q u i dera manus, quando alia coiiiemnunl, maxiine
velim pcrveniaut egregia3 Jacobi Scbeffmacberi
epistolae, ut quarlam polissiiuum partis prinui*
altcnlc lcgaut.
901
S. GREGORU AGRIGENTINI
JJJ
, 3#:.>,*
, \ fcA^tyi.
, \ aU^lwwi
,
, \ wp&rai
. ,
. ;
,\ ;^
\ &
.
VI.
V E R S . 4 . Bonum eti ira super mum;quia
tn malo
lu h
vulius fiet bonum cor.
\-
.
Irarn decenleui ac juslam omni risu uieliorem
dx&^stetu
cssc pronuniiai. Nain diviuis quidem in Lilteris * pb
loctim reperics nulluin, ubi risus lanquam rcs ^
bona coinmendalus, el aliqua ex causa probabilis , *
babiius s i t : cum ira e coutrario, quae deceat, et
a i
indignalio jusla ac tenipesliva ad dclinquenliura

rmeudationeni el improborum ulilitalcm, in laude , xai
ponatur, et inagno favore ctlcbreiur. Uaque ei
. \ *
Deo ssepe ira iribuitur, atque ciiam furor. Nam de
xaU
gentibus adversu Hierosolyraain fremenlibus ait
\ *^
Deus universi : Quoniain ira magna ego irascor

euper geutes, quae superimposita; sunl ei : pro- \ "4"
pierea quod ego quidem iialus suna parum, illi * , \ **
vcro8uperiir.po8ilinullum (6*). ionge aiitea ; C
,
^, &
c iralus furore Domiuus in Moysen, a i t : Nonne \ , &*
ecce frater luus Levitcs ? Et muUa alia bujus ; \ .;
modi de Deo quis Deique fainulis scripla 168 " " fc
niel, quemadmodum et de Moyse rclalum est : , \ <^
c El iratus iudignalione Moyses projccil de raani {5 ***
bus suis labulas ambas, et confregil eas ub , \ * W
loonte " . Quapropier oplabilior atque utilior esse . > *^
jusla ira videtur, tauquam bona adversus inipro- ;
bilatem el improbos hoinines, quam risus riden- **^
lium, id est,quam incuria el dissimulatio cl lenitas , ?
ininime tcmpesiiva.
\ \ *
inissas aJcciiones pertrabelur, buman.u viuc bre-

liiaicm repulabil, prxclura mutalioiie alius esse
incipiet : jamque poliora ainplexus consilia, ad
opiima quapquc facinora animum refcret, ac vias
saluiie inibii. Hoc igitur illa designanl verba :
c qui v i v i l dabit bonum a<l cor suum; pcshtmx quippc vilx damnatio, el deliberatio susccplioque melioris animuni bominis ad bonum beatumque tinem dcducunl. A i l deinde :
n v e
.
; ", , [] Kf*^
Quanam dc causa? c Quia, inquil, in malo vullue flct bouum cor. > Scverum scilicel oblulum ^ . >
el iruculenliortui aspeclum appellavit malum. N;ra
xaxlaf^
el qui in ludo discunt, si seinper placidum niagi
. *
fctrorum vultum aspicianl, in praeccplis addiscen- ,
dis negligentius se gcrunt, nec de peuso suo quid- , &
quam ac praecipuis exercilationibus laboranl. A l \ a i ^ i
cum acerbitatem torvilatenique vullus intuiii fue- - ^
rint, excussa rcmissi animi ac ucgligeniis segnilie, , "*"
ad ea siudiose recoleuda, quae in niagistroruni in- \ #
glilulionibus proposita babent, alacrius se conle- ^^ *
r u t i l ; jamque animo a perversis studiis revocalo, ^
bonam vita; ralionem praefcrunt, el morcs suos ( , '^'
emeudare nilunlur (57). Hoc igilur cst, quod Ec- , ^^
* Exod. iv, 11. * E x o l . xxxn, 19.
3 -
(50*) Zacliar. , 15. Sed apud LXX legos:....

\ . Ncc babenl
anl .
(57; Paucis haic cadcm exprcssoralOlyinpiodorus:
, \J^?1
\ , \
. ld esl : Qui prffiil.
gietcr sive doniiuus, stvcritate vultut, ^
wMf
903
IN ECCLESIASTEN. - L I B . V I .
994
, - clesiastes ail : Quia in mato vullus fiet bonum

. , " cor; aspectus enim acerbilatc ac torviiate vullus
, > muUo acritis percellilur subdiiorum animus
\ sobriaque cogilalione suscepla, virlutis adipi - scendae desiderio el sludio complelur : Haque
, * multo majorem capil uliliialem ex malo vutius, >
quam ex benignilale et comi nimium blandoque
, > aspectu (58). Haec igilur ipsa retraclans sapicns
. Ecclcsiaslee, ulique subjecil :

.

VERS. 5. 1 6 9 Cor tapientum in domo luclus;
.
cor insipiemium in domo lcBtitiaf.

Rem bonam simpliciter dixit superius, ire potius
, ,
indomum lucius, quam in domum convivii, ob ipsuni
, , \ - nempedomus utiiusque discrimen. Pergit nunc, e:

dislincle sapienies appellat, qui in domo luctu*
\ , animo versanlur, insipientes e conlrario, qui aninv>
versantur in domo l a t i l i x . Alque illos quidem dunt
sapientes vocal, bonorat maximc, ac summis laii \
; " dibus dignos declarat. Vir enim sapiens jure quo dam suo omne sibi praeconium vindicat. Hos vcto
appellatione insipientis e conlrario plaue depri
\ m i t : nam insipiens in iis omnibus, qurc cogital et
loquitur el facit, cum ad nullum ulilitatis lerminuni
\ $,
lendat, vituperalioncm subit ac notam.
.
Aperte igilur pcr baec vcrba evangelicam vilae ra
tionem tanto ante dcscribit alque designat. Nam
.
sicuti salulis noslrae Evangelium landabilcs bcalos*
que ducit, qui vitam suain in luclu totam et lletti

\ , \ C exigunt, viainquc ingrediuniur angustam atqim
^ \ seruinnosam , conlra vcro dcliciis afllueniesel spa \ - liosa lalaque via progressos, qui nibil abud, qua:n
\ , \ banc vilam speclant, miseros appellai: ita ct sa , * \ piens Ecclesiasles mulio prius, qui luctuosis occu palionibus auimnm addixeriiu cadem pl.tne ralioim
bonoral, et sapientos denominat, quod bumaitA
, vitae fausios succcssus conleinnant, ei majore a(q::e
, \ excelsiore aninio sinl, quam ut voluptatum illpce bris cl vilae commodis capianlur , qui vero laciiihn
\ domos animo incolunt, eos ignominiae plenos de , - clarat atqae dcdecoris, quod vita slulle itstit :>,
, obsccnis cotporis voluptalibus pecudum inslar a I
, - salictatem indulgeant, lotamque humanac vitac curam impenderc, nullam fulurai vidcaniur, sanctov u \ ,
\ , \ * rum felicilaic, el quae dignis promissa sunl, ccrlc \ slibus bonis neglcciis. Qux cum nibil abevangelb a
- , - sanclitate disseniiant, simile plane atqueidcm vii;e
. institutum ob oculos ponuni nobisque describimt.
- Proptcrea ulique adjccil rursum :
. *
maium appeilat, et ipse ptus proficiet, et subditos

n\eliore% faciet. ( l n Auct. Duc. p. 645 E. )
(58) Aliicr bsec Nilus in epistolio ad iCniilianum
protectorem ( n . 251) interprelalus, de uiililaie
iicia exisiimavit, qua? in eum ipsum rcdiindat, qui
sibi succenset. Ait enim : < ,
\\ ,
\ *
,
\ ^
. Id esl : c malo vutius.
inquil Salomon, fiei bonum cor. Quippe quia, si
contra nos ipsos, cum ud absurda facta converlimur, succensuerimus, amaritudine quadam affecii;
bonvs utiqite fict omnino animun no*l*r qucm virtutum puichritudo exliiiarav.do delectabit.
%
995
1 7 0 VE*&. 6-7 Bonum eti audire increpalionem

wpieniis super virum audientem carmen tluliorum,
quia sicut vox spinarum sub olla , ila risui sluilorum (59).
VIIU
" , hkp

6ti <?vrt\
,
.
,
,
\ , \
, \ . \ < , ,
$ , '
,
f * '
,
. ?
Persequitur cliamnum quae inler se opposila

protulil, ac sciie mala a boiris sejungens, senlentiam slatuit veram, quod juvat bonum appellan*,
atquc adeo quod in conlrarium ferlur, matum. Etsi
enim dicendo : super virum audienlem carroen
slullorum , per compnrationem quodammodo
boiuim appellare videtur, minime lamen praeposilione illa super usus esl, velul si etiam boc
babendum sii bonum; sed quod bona per se ipsa
sit increpatio sapientis , carmen vero insipienlium
i. alum. Nam boc quidcm ad omnein mollitiem ac
volnptalem pcllicere solet, audienliam fascinans
P ^ , , xa\
aures, animrnn adducene ac pertrahens absurda
ad facla , quac a Deo averlunt, vianaque ad eum.
fcrentem intercludunt. At vero i 11 istorum omnium
cogiialioncs inbibel, ac incitatos libidiuisque ple- .
nos corporis moius odio babere, aique fuga dignos , \ \ >
pulare docet. Rursus carmen stultorum effusos \
tiimium aniraos audientium facit, rtefieminal atque . $
emollil cogiiandi vim, ut immoderatos ament risus,
ciinsanis clainoribus deleclentur. At contra sapien- , \ \
tis increpalio animi motus coinprimil, et corde , \
slimulis puncto, ad lacrymarum fonles ex oculis \ . ?ciendos adducil. Hoc porro per scipsum omnino ;
bouum esi, cum utililalcm aflcralel salulem : illud
, , \ *
vero malum,cum saluti adverselur, atque ad inter- ^ ^ ,
itum trabal. Proplcrea dixit : Quia sicul vox
' , w:oVspinarum sub olla , ita risus slullonim. Qnippe \ , , risus siultorum index cstdesiduc, quoc ipsis inhae \ . * ct;ret, el effusi animi ac nibil de iis laboranlis, quse
, c " ,
prodesse solent, ct saluti esse possunt: quemadmo- > , ; ?
dum et spinaruin sonilus iis quoque, qui eas mini ";
me videni, si slrepitum dunlaxat exaudiani, ipsas \ ;
eomburi significat. Nam sircpiius carum subjeclae \ ,
maieria? ibdical speciem non minus, quam stuilo- \ \ \
rum visus vel sine ulla alia cognitionc ridenlium

deinenliam manifostai. Proplcrea 1 7 1 divinum
>*
item oraculum esl: Amiclus hominU et gressus ,
pedis et risiis denlium atiminliabunl de eo (CO).
\ ;
l it cnim quodammodo, ul interiorem bominis babitum, mores scilicci cujusqueelaffccliones, exlernus D .
quibusdam vrluli iiguris atque notisdcsignet.Enim \ \ > ;
vcro subjecil sapicus Ecclesiasles :
\ , ^
\
iOiojv . *
.
VERS. 7-8. Eliam hoc vanilas : quoniam calum
tovzo '*
r.ia circumferl sapientem , el perdit cor vigoris ,
eju$ (Gl).
.
(59) Apud L X I legitur ^, et dcsidcralur ame .
(tiO) Ecclosiaslic. xix 27, sed apud LXX sic
b*giiniis, \

(61) At LXX babenl >

, in cxemplaribus uiique lanlum , qu *
vorsainus : nam q u vidil llieronymus, w v r
cxbibcbaut.
597
1 ECCLESIASTEN. - L I B - V I .
98
, \ - Erit fortasse, qui ad haec anccps fceroat, ac
\
dicat: Recle quidem ac merito risum stulloruni
appdlav.l vaniiatcm. Est enim revora vanitas, ciun
, , * ' - tcmere erumpat, neque illam animi volupiatem in
\ re aliqna ulili conducibilique posiiam oslendat. At
. \ eur illa proiinus dc calumnia subiexnit, quae sapien , tcra circuinfert, et cordis ejus vigorem uissolvit (61*)?
;
Quo enim ba?c paclo ab iis pendent, quae modo
,
d i x i t , t Eliam boc vanitas? > de risu nempe stul ; lorum luculiis, quasi causam effectricem demon , - strare vclit, et addal : Quoniam calumnia cir \ , "
cumfert sapientcm, el perdil cor vigoris ejus.fc Hacc
&, \ ,
nimirum haud 172 conncxa videnlur esse, el lon \ ^
ge ab iis abirc, quie dicla sunl. At responsum buic
. '
ex vero dabil, qui dicat, mysticas Litlerarum divi \ \ - narum contcmplatinnes iis esse verbis abditas, qua

et ad inielligenduro et ad intcrpiYlaudum paulo
\ ' \
difliciliora sint : ilaque qui boc noveril, invenlu - r u m , qnam tota sibi sententia conskt. Nam cum
. , c * ail : t Sicul vox spinarum sub olla, ila risus stul , torum : etiam hoc vanilas (62), > illtid quoque, ut
\ , par eral, animadvertil, qui bumanas prospei ilalcs
, secundasque rcs el jucunda spectacula ac suavos
\ \
voces siudiose conseclantur, nec ullam fuluri aevi
, \ curam suscipiunt, eosdem, cum ad sapienlium viro ,
rum insliluia oculos converlunl, el vilam coriun

pudoris plenam vident, deridere lantam lamque
\ , impensam ac sobriam animi occnpationem, el

convicia in cos jacere nullo lndibrii modo , calum \ , C "iasque inslruere ac dolos, dictilarc cliam , lemere
, \ abiis, qu:e apparent negligi, elquam usurpant vitani
, , \ coi.icmni : qune vcro non apparenl ncc spcctanlur,
, ; , \ ca Htle prnesumi, eorunique causa ierumiiosam duci

vitam, et dolores, anguslias, crucialus optari i n
miles strenueqiiepcrferri, quorum nihil profuturuei
, \ , \
iis sit, cuni nulla fulurorum bononun , quae spera( G D S i c olim Grcgorius Na/ianzenus, ciim Albenis Jtiliaiiiuit novisftct, et cuin eo congressf.s I*SSPI,
jam liim nihilabillo boni r ipublicae causa speran(!imi, multum niali timenduin, ex baliitu ejus aspecluquc cognovit: , iuquit,
, ,
,
\ \ , \ ,
\ , , ;,
\ , ^ 6ev\ ^ , > \
, \ ,
, \
, & .
;
, \ \ .

, ,
, ,
' ! \
. Id esl:
Seque enim mihi boni quidquam tignificare videbantur cervix tuinime firma, humeri agitali tublaltque,
oculu* vagus et oberrant ac furiosum quiddam in~
tvens, pfdes instubiles el tttubauies, nasu* contumeiiam tpirans, vultus lineamenta lidicula idem i-
gnificantia, risus protervi et extvHuntiles, nuitis ct

renulns omni rauone carenles, scrtno lueren* spirituqneintercisus, inlerrogoiiotifs pmcipiles et iniperila\ responsiones Itis iiibilo meliores, alitt in alias
insultanies, non aulem graves et constanles, necerndiiionis ordine progrcdietttes. Quid tingula describere
opus e$t ? tatem anle opera dispexi qualem operibun
postea cognovi. Quod siquidem ex tis, qui lum $imul
eranl atqne audiebant, nutic mihiprceslo essenl, haud
ivgre lesiarcnlur. Ad quos, ttt bcec compexi, slalim
hi$ verbis nsus sum : Quale Romanorum res atil malnm ! prcefalus licet, ac milii, ul fatsus e setn vales
imprecatut. (Oral. quaria adv. Julian.)
(62) Non inullum ab bis abiii Amama, cum ilbt
ad bunc locum ascripsil : llicc videlur esse ratio
connexionis : Quia de stu'.lis dixcrat, vitandas corum blandilias el quaniumvis amoenum el suavc
vil% geuus.quod cuni aliorum upprcssione conjuiiclum esl, subdil: Proptcrea le plane a toio yit;
genere stultorum revocaiutn veliin, quia si illos
seelabore, iniquus qitaestus, quem illi sectaulur,
ut placidius vivaitl, ctiam sapicntem insauum cfficitt, et corruplela, nienlcm perdel. Sic Mercerus.
Kimobius el alii alher. Vide Mercerum. Sunt qu?
^3 per *ane certe, reddunt, el nullam liic rsse rounexionem volunn, ut solet iieri islis locis, ubi seivlenlia? ot provcrbia congcruiiliir.
%
939
ItXA
vcranl, prxinia invcnturi sint. Enimvero dum hac \

insipientes garriunt, saepe qui gapiens esse videtur, , ,
cura ea crebro pcrpetuoque audiat, dcspondct ani mum, alque in virtutis studio et recte faclis virilem
. ,
constanliam ac robur remiltii; lanquam qui ob
, \ slullorum contumelias gravi nhnium trislilia acdo- , , lore oppressus fueril.
^ \
.
Hinc enim cum Davide propbeta in eos eliam

queslus prorumpil: Eccc isli peccatores el abun- t
dantcsin saiculum obtinuerunl divitias \ * Et iie ,
rum : Mci autem pene moli sunt pcdes, peneeflfusi
, < ,
suni gressus m e i ; quia zelavi super peccalores,
oi *
pacem pcccalorum videns . Ac rursum : Usque quo 173 peccaiores, Domine, usquequo pcccalores . \ , c " gloriabuiiuir : effabuntur el loquenlur iniquiialem,
, , 8>
loqucntur omnes, qui operanlur itijiisliliam *?
*
Alque eliam cum Jeremia : Quare via impiorum
ol ;
prospcralur ? el cum alblela illo pielalis Jobo :
c ; >
t GenicnsdimiUam adversuin eiim eloquium meum,
* c *
loquar in amaritudinc animae meae, et dicam Do * &
miiio, Ne me impium csê doceas; et quare roe sic
,
judbasti ? an bonum est libi, si iuique egero, quia
* rcpudiasli opera manutim mearum , et ad consilium
; , , ;
impiorum animadverlisli? num ut homo videl, lu
, ;
dcspcctas (05)?
, ;
Hujusmodi ergo in sermones sapionlc eliam

prolapso ob instrticlas sibi a slultis caluranias ei Q
perpeluas eonimdem oblrecialiones et convicia et
, *
ludibria; cum ille subinde ad se cilo redeat, et sn **
pervenienlibus ipsi facile, u l bumana imbecillilas
,
l c r t , cogiUlionibus, quae virum non deceant, ani mum item ac lingaam ad graliarum aclionem rur , sum coaverlat, aique ad laudem oplimi Conditoris
noslri Dci ac Domini, qui omnia divinUus ponderat,.
etjusla lance bomiiuim res
amdinislrat, sapien- ,
lcr omnino alquc ulililer; idcirco sapiens Ecclcsia- ,
slessubjecit proiinus :
*

k
8 0
VERS. 9. Bonum est novissimum sermonum super D

" .
piiucipium ejus.
Scrmones, qui primum ex bumana inlirmitate ,
' *
alque in ipsa mcnlis perlurbatione adversus ,Deum
;
supremum prolatr sunt, ut ut a servo prodierint pio
,
alque bcnevolo, ac Domini lanlum causas ignoran- ,
te, si cum eo sermone compares, qui a sapienle
*
scilicet sub finem pronuntialus est, quique laudem
*
coittinet et gratiarum actionem de omnibus, q u

per orbem admimstrantur, bic utique muHo melior , [
el couveniens ac consenlaneus reperiatur. Nam qui
.
rcveia sapicns s i t , quidquid circa boroinum vitam
;
conslilulum videat ac noscat, ila debet admillere , , * pw4 7
Psal. LXXII , \2.
** ibid. 2.
* Psal. xcm^ 5.
8 0
Jcrem. , I .
(65) Jobx, I srqq. Sed apud LXX loglmus, ' ,
1001
I X ECCLESIASTEN. -
LIB. YI.
1002
, . - " I et gralias agal, et judiciu addicto n i l i i l . uiitius

.
babeudum censeai (64). Jam vero addit :
1 7 4 B
*l sapiens super exeeUum ommo.
WfaOir
vyr\Aor xrev.
Eximium palienli proposiuira omnis et sanclo
rnw pcophetarum et clariftsimorum apostotaram
- chartjs smnmis plane ornavii praeconiis, q u longum esset hoc loco explicare ac referre. QIIIR eiiam
, Deum ipsum theologi paiienlem appellanl. Naum
.
enira prophela d i x i t : c Defoinus paiiens , el magna
.
vtrins ejug; et murwhDs non Cackt innocenlem Do t ,
, , mmus . Ac raulto antea propheta David: r Deus
\ judex justus et fortis et patiens, nec irani induoens
per siagulos dies *. Tum et longe priua Moyses
ibeologorum princeps: c Domintts Deas paiicns vi
* . >
mulla? misericordi.ie et verax (65). Jam &i qni
cunque bominum patienliara sibi coiwpuravcrit, is
,
proprietalem babere videlur, quae Deo tpsi eoave
* H i t ; aple nimc eiiam congruenterque ail sapiras
Ecclesiastes : Bonum patiens super excelsam animo; > divinse bunc bouiiaiis alque palienlia? i m i
- taiorcm non obscure consiiiuens : nec tamen sic
* appellans, quasi cuip eo comparet, quem c cxcelsum animo > noniinavit: esio, id diciio prae se

ferre videalur. Naro bic c excelsos animo esi,
, .
num
c c - Q qui animo elatus et siiperbia fasluque alla peleos,

velts quodammodo viam bominibus negatam te
nuisse sibi videlnr, et unus caeteros orones post se
,
reliquisse.
.
Hoc vero ipsum pcr se malum ost; quemaduin '
dum per se boouin esl, csse paiicnkmi. Tura qwc

inler se summam habent opposilionem, si coufe' ,
ranlur, omnis comparatio discrimine lollilur. Nen
.
igitur palieulem ex comparalionebonum appellavit,
&
sed u l in reliquis omnibus, quae secundum quandam
, '
opposilionis ralionem otlerre voluit, ita et nunc
,
verain et solidam gloriam palienti aitribuit; sic ul e conlrario appelhtionem adversam, 1 7 5
,
ex opposito judicio oritur ap eubaudieoda est, i m , D posuit i l l i , quem c excelsum aino % DAniiiavil.
Propierca ail quodam iii loco Taulus maguu apo .
,
slolus : t Non alta sapientes, scd bumilibus con:en" .
lienies
Douum aulem appellai paiienlem, nou
9* qui ex nimia auimi imbecillilate, ob ea eliam, quae
2

lemere conlingunt, ira accendilur, ac feriuos morcs
et agrestem plane ferociain osienlat: eed qui alio '
riim eonlumeliis alque conviciis sivc minorum sive

majorura appelilus, par.atum servai animam, neo
,
ullis earum rerum slimulis commovetur. (^terum
^ - , si quis se viruni el bonealum et veritalis stndio* Wabum , 5 .
PsaL v u , 1 1 . Rom. xn 16.
Quo perlinent illa Cbrysostomi ( i n psal.
siratUmem: de rebu* enim immemis cuntendimns,
) : el qum crealnm omnem naluram longe superant.
i d t v s c v (65) Exod. xxxiv. 6. A i L X X babeui.
,
, , * . Id est: oporlel ergo nt- ...
niinm
coniendere, ut tn omnibns Uiscas Dei admini1
T A T R O L .
GR.
XCVlll.
S. GREGORII
AGRIGENTINl
sum elDcocbarum ac \ i r l u t i dedilum prcestct, el ;,-. " xa\ .'

quosdam viderit iiijusla loqueulcs alque impia ad
\ ;
versus siimmam Dei bonitalem ac majcslaicm, vcl
\
tyranmdein exercenles in pupillos el vidtias cl pau \ , :.
peres, ac nullo jure et per vim proximum quemque \ \
rebus suis spolianlcs : lum is profeclo qua decet
;, \ yr.i
ira et indigualione succenseai, oportet, contra im \
piobos ei veritalis adversarios ac inendacii con- \ .
scios. Scd enimvero singula considerare diligenier,
v i caule tam opera quam sermones perpendere
\ oorum qui vilam nobiscum agunt, necesse est.
.
ul neque superbiae vitio aut animi imbecillitale iis
\ \
irascamur, qui nibil a pietale discesserunt; neque
' \ '
rursum lacili feramus et palienter eos loleremus,
qui contrariam vilaB rationem iniere . Sic enim
' w
mansueludo nostra ct paliemia, sic ira eiiam atque
\
indignatio Domino et bono et juslo hominuoique
\ ' .
amanli grala sine dubio fulura est, nam boc ipsum
\ ,
confirmans sapiens Ecclcsiastes iis, quac scquunlur,
\ \
adjecil protinus :
'\ " . \ \
XII.
VEKS.* 9. Ne festinaveris in spiritu tuo irasci;
\ ^
' furer in sinu slvllorum requiescit (60/.

.
Idein enim id csl, ac si dicerct : Cave ue levi de
\ -causa indigneris, ac lcmere vel cx nieniis superbia
^ \ \
exâmmi hnboeillilale iis siiccenseas , qni nibil
\
a.lverstis Dcuni deliqucninl, aut quos i n crimcn
, w9
* ,
voluntate lapsos essc non conslal. Quin eliam, quan \ ,
I
lum fas esi, cura, u l l 7 6 P '
I
bidulêns,
, xi^ ^
cum iis cliam, qui miniims in rebus dclinquunl :
\ ^"
cl omni sludio enilcre , u l vir sis nmusuelus alque
\ ^
magnammus; ne le quoquc sacrae Lilierae smlium
. \ , "
appellenl. A i l cnim : Quia furor in sinu stultorum
requiesc t. Idcirco ei Paulus magnus aposlohis . > ^quodam iu loco d i c i t : t Modestia vestra nota sit 3>
. xa^*
omnibus boniinibus *. Illa euim rerum omnium
, ^
loleraulia ac patierflia, qcrae rnodcstiam morum prae
, xal W
se fcrt ei aflfectionutii iranquiililalem, quorum in
;
aniif.is viget, in iis reginam dominamque virlu , . ' ^
luin omnium inesse teslalur, prudeniiam scilicel
Quamobrcm Oportcl, ut qui prudenlia regitur, is D , -f^
ne improbis quidcm el impiis ct avaris et bomicidis
\
propcraiuius succenseal, et facile indignelur. A l
, , *
tsbi nec auclorilale quidquam, ncc niilioribns con f a\V ^ '
ciliis aul ulla sacrarum Lidcrarum adborlatione
\ , \ ^
delinili', iu eadem illi voluntale se nianere oslen ^d a u i , et etnendattonem respuerc; lum vero justac * ^tnc atque indignalionis acuiiorcm expodial gladiuin,
\ ^^
quo o l l u m cbducium cxscindal, el animi duriliem
5
ad inedicot um ralionos sauet: qui primum quidem
\ unctionibus quibusdam atquc malagmalis lumores

vulnerum et inflammaiionem mitigare conanlur, et
\ \ ^
adsauitatem perduccrc. Aicum morbus diflicilis est,
^
vi leniora alquc molUora artis medicamenla longe
^. " tatyX*
supcral, lum severioribus quoquc pharinacis el

Pbilipp. , 9.
A L
E , , S 8 , S A L F
U E
e v
(.0) t\ LXX 'wtz\
1005
I N ECCLESIASTEN. -
LIB. VI.
1006
; ;, igne et ferro utunlur, ne vhn morbo ullam ad r r \ \ -; ;

pullulandum relinquant. Ait deinde sapicns Eccle . siaslcs :

XIII.

; *
VERS. 10. Ne dixeris: Quid faclum est ? quia die$
; priores erant boni super hos ? quippe non in sapientia
iulerrogasli de hoc.

.
Temporum et tempestalum et dierum auctor ad

\ solis cursum ac molum ea, quam dedii, lege et
\ diem omnem el omnem lempeslalem ac lcmpus perpeluo fluere voluit atque decrevil; neque varielale
\ \ *
' \ - ulla differre dies quilibei a priore aul a posteriore
invenietur, qualenus irt luccm veneril exactusquc
' ,
Tjxsv \ s i t ; nisi quis vcntorum objicere vim v o l u c r i l , et
- qualiior teinpestatum varielalem atqtie discrimina,
177 qqibus Condiior ab initio anni circulum co , '
ronavit. At neqiiiliac et improbilatis pravitalisque
\
. \ rffeclor dics nullus omuino est: sed boniinum vo lunlates, t i i hxcquoque exsislerent, negligenlia sua
ac desidia eflecerunt. Quac sl ha sc habenl, quomo*
\ do, ioquil, dies priores bonos appellas prae iis, qui
nuncsunt, cum iidem omnes planc esSe reperiantur?
. , , \,
Profecto non ex sapieniia boc pronunliasli, al ex
,
stuUuia locuius es (67). Ulud referai magis, bonesta
;
majorum sludia ac viilutes konore p.inequi , aut e
, *
contrario temeritalcm pravarum mentiuiu, quae vir .
tutem aversanlur, reprehendere: lum bonos hone \
stosque inritari, improborum vero maloruni
,
%
'
---
>. ^ omnem a ee simUiludincm deleslari; nullum deni , que dierum jaclarc discrimcn , ncque excusarc
\ excusatjones iu peccalis ; aul corum, quae in no ' bis sunl, et a nostris voluulalibus pcndent, causas
, c jransferre ad inanima. Ait deinde :
\ ' - .
XIV.
" ,
V E R S . I I , \2. Bona esl tapient cum haredilate
trela
el amplius videntibm $olem : quia in umbra ejns
,
sapientia, sicul umbra argenti, et abundantia tcien
* .
lios sapientice vivificabil eum, qui ab ea (68).
,
Prefatus modo, non ex sapientia loculum csse,
I) qui dixit, dics, qui antc nos fuerunt, bonos pra
iis esse, qui nunc sunt; atque adoo lestatus,
,
nl ipsa oppositionis fert ratio, quosdam eiiam
r l v a i "
Psal. CXL , 4
(67) Non aliter Basilius sive ejus nomine alius

nescio quis, proxiniiis tamen eorum temporum : nam
Commeulariumin Isaiam.qui Basilioiribuitur, Basil i i l f a g n i n o n esse, JtilianusGarnierus niihi omnino
p r o b a v i l (Pntf. 10) : non aliier, inquam, h;ec
i p s a Ecclesiaslftueurpansverba, omnem in Iioinincs
culpani rejictl, si in pejus luaiu, el anuis succedenlibua deleriores liant : quanquam dies priores
n o n eos
inlerprclaii videlur , qui
anliquuus
f u e r n n l , sed quos qnisquc primos vixerit. Sic enim
t a d Is. cap. i , n. 4) loculus est:
T-COV / . \
6
*
$ \ ;
.

, , ,
/
. Nempe : Ad hunc igilur modum vilam no~
ttram in*liiuamu* ul qna? prieierierunt, nunquam
prieslaniiora es>c censeamus futuris aut pr&semibus.
Nam hoc Eccletia&tes quoque vetat, Ne dixeris quoniam dies priores boni erant pra bis : quia
in sapienlia inlerrogasli de boc. Si enim qui pra:cesserunt dies meliores fuerinl, meriio nobis dicitur:
Tanla pa$$i eslit fruslra; bonit operibm vcslris ad
uihilum redactis, quod qua iecutu , neglexeritis.
(68) Olymp. . . . ,
' .*
t
1307
S. GIIEGORII AGRIGENTINI
178
sapicnlce Uomiues, qui minime hoc affir-
iuciil, aul inanima culpanles, eos absolvant, qui l i berain babcnl volunlalem, ct quo maliui inclinandi
arbiliium : addit nunc : Bona est sapientia cum
hxredilale : > iis, qui supernam divinamque sapientiam nacli sunt, pr&cepia tradens, ut el alios orones edoccant, vanum nibil cogilare aut loqui, nec
vitialas ac tortuosas opinioncs amplecli, et quse
nusquam sunt, stbi iingcre : al reclo animo naturam rerum coniemplantes, veritaii sincerae ac n i i nime fucata? adbrcrere, t diebus omnibus gtoriam
Domino tribitere, qui dies antversos pares constiiuit, quolquot baclenes cxstilere, et mensuram
ils ordiiremqtie pra?scripsil : lum neque primos
neque postremos distinctione rnducta bonos appellare, sed omnes simpliciter, tanquam c\ bono pro- ^
c s s c
fluentes, et cursu solis ac moiu circumscripios :

simul et virtutem el vilium ab huniano arbitrio
pendere, ac propterea taui pacatam sercnamque
hominutn vilam, quam turbulenlam eorumdem
ac lumuUuotam conditionein : ut virlutcm rnagni
faeienicSjiniprobitalem tanquam delestabilem aversentur.
Qui igiiur sapienliam a Deo accepit, non eam
sibi uni altribuere debei ac circumscriberc, sed
\eluti diligens quidam palerfamilias ei liberorum
amatis, eam caeleris quoque bominibus, quanla
menli indita fuerit, singults dislribuere, ut manifeslo bona c l habealur et nominelur. Nam babere
sapientiam, et banc quasi baeredilalcm non trans-
niillerc ad alios, bonorum ulique noa esl. Nain
qui boc facit, similis osi el plaue comparajidus ei,
qui imum, quod acceperai, lalenlam ob segniliem
ci ignaviam sub terra condidit. Qui vero eain multis aliis dividit et tanquam bacrcditatem tradil, i l lum iniitalur, qui lalenla quinque, quique dtio accepii, et sedulo bonestoque consilio lucrum eorum
aux4l ac duplicavit. Quod sapiene Ecclesiasles significare cum vellet, a i t : c Et amplius videntibus
eolem. > Qui enim datam sibi divkiitus sapienliam
dispertil, is bonum quoque acceptutu amplilical,
talenlum adaugeas, quippe qui erudit muUoe, et
dum plures eorum, qui eolem bunc aspectabilem
iiilueitiur, ad vera* senlenliae etspirilalem viiam
perductt, 1 7 9 aimul Dei gloriam eorum salule D
adaugel. Nam vebiti umbra quadam sive tcgumento
supienliae stue ab externorum caplionibus luetur,
el ab acslu peccali atque implarum cogitationum
immunes praestal Et boc ulique sino cqnlroversia
esl, quod addit: Qub in uinbra ejus eapientia,
sicui umbra argenli ; > quemadmodum enim qoi
dona aOeruuêi argentum dant iis a quibus Isedi
possmit vel periculum est iie lsedantur, vel aquibii9 capiivi babeniur et malo vexaniur at pejora
iti dies meiuunt, quasi umbra protecli, nequiuae
curum anslum evilaiit, et periculorum fluclus effugiunt : sic et divin;c sapienliae distributio eltnnquam bxrcditalis divisio, cum umbr^ iuslar ab
aesJu proiegat lenlaix mcntis el allicienliuin v i -
; , ^;
, \ '
, t "
;
\ , \
\ ,

\ *
, ,

,
,

, , cqi , \ ;
\
> , \ , \ , \ xal
\ \
,
.
?
0 ,
\
, * \
, *> \ ;
, \ . , * ,
. \ \
\ .
\ ,
\ , \

. "
,
. > \ !>
, ,
, \
\
, \
.

, \
, \
. \ *
" $ , ^
x&\
\ , ) \
\ \ ^P '
, $ ;
,
hfo
^ //
09
ECCLESIASTEN. -
xa\ , ,

,
.

* > \ ,
, , ' - \
\ . ,

, \ \
,
, \

-' \
*h , \
\
\
,
< , \ , ,
\ ,
.

1
L I B . VI.
1010
liorum , ammos eorum servat ; ntc solum, quotquot inUiatos habei, a spirilali caplivitale eximit,
sed dignos quoque effieil, u l seterna vita po liaotur.
Nam hoc significavit snpicns Ecclesiasles, cum
rursum ait : Et abundanlia scienlia? sapictilirc
viviikabit euni, qui ab ca (69); > id est, quo plug
scientiae quis de sapienlia sua lanquam baercdilatem ad alios transmiliet; eo maiurem illius opc
revivisceniem inveniel muiiiludinem iniliatorum ,
quos illa scienliae suae pulcbrimdinc ac splendorc
compleverit. Ne igUur,qui diviiuc sapieniix donuiii
acccpimus, quocunque id modu datuin fueril, 110slra solum in coimnoda contrabamus, sed omni
sludio conenuir, ut baerediiaicm ejus ad luullos
alios prorogemus : quo minitnc illi similcs, qui
umnn talenlum accepil, gchcnnai igncm offugiamus ; alque iis potius comparaudi videatuur qui
duo ct qutnque laleuta nacti, hjec ipsa gcitiinavcn i n t : iiaque digni babeamur, qui el nunc et supreino remiineialionis die ab juslo ac miscriconlc
Domino audiamus: Eugc,gerve bonc el tidelbs
quia supcr paura fnisti fidelis, super iniilla tetOiisiiiuam, iiiua in gaudimn Domini lui * . Quare
in connexo argumento persevcran* sapiens Ecclcsiastes adjeciialque a i t :
xv.
' ,
Q
rov ar
;
\
,

,
, \
\ ,\ >
\
, , ' , \ ,
\ ,

\ , - ^
,
\
\ *
\ ,
\ ; , .
\
, -
180 VERS. 13. Vide opera Dei> quoniam quis

poterit adomare, quem Dens perverteril ipsum (/0) ?
Poslquam eum peislrinxit, qui jaclcl alquc opiitetur dies, qui arilenos fucnmt, iis meliorcs essc,
qui nunc sunt, quod nempe a bona illa omnium
eflectrice causa eamdem omnes origineni et naluram sorlianlur: audilores jain coborlalur, ul ad
divinorum operum varieiaicm oculos allollant, iisque attenle consideratis, clare dignoscant, ncminem ex hominibus esse, qui de iis quidqtiam, qiue
a condilorefacta sunl, vcl inelius alquc praeslaiuius
el contra pejus reddnre possit. Queinadinodtim
igitar qui alleio oculo aut inembro caplus sii, vel
planlas babeat dislorlas quique siinilibus laborem
corporis vitiis, r l membrorum integrilaie careant,
alius bos nemo, praeter cum, qui condidit cl 0:n
nia constituit, ad naturalem perfeclionem emendationemque revocarc ac transferre poiest (71); sic
nemo quaB ejusdem prorsus sabsiantiaB ac naiuf;e
stinl, dividereullo modo valei, alque alios quidctu
dics Imtios, alios niaios denominarc. Qnilibcl
enim dies parem eamdemqu babcl ojsliinalioncin,
el boiuts a bouo Condilore aiquc Domino %quo.
Mallb. xxv, 23.

(GO) Supple eum qui ab ea divcs e$t, sive, ut in
llebraicis, qui ea pradiius est. In Yulgalis lcgos,
liuc atuem plus habel erudilio el sapien4ia quod
citani iribuunl possessori suo. (Cap. vu, v. 15).
CaettMuiu Noslcr i(a IIOJC inlcrpreluii subiude vidclur. ul eum qui ab ea, ipsum sapienlein vet
tctauum essc pul^l, scd cuin, qui
linjus magislc-
ri sapiiMiliam tiro ctlisi.it, el ab ca divcs fll. Habci \c;o
l.aic iiiUMprvlatin acumiiii paru:n, i:t
iis optime respondet, q u proxime pr;p<wduiit.

(70) Olymp. .
{\) Ex inlcrprclaiioiift Cbaldaiea suam bauc
Noslei oxpressit : sic viurn so babel illa Parapbi-a&is : Contemplan opus IKi t^l forliuidiiifin ejus,
qni fi-tril c-wcuui i ' l clamliint, ut siul uiiiabilia iu
SL>UIIO: q u i s i M i i M i csl. qui nerii conigwe uiiuiii
cx iis, nibi Doiianus imiiidi, qui creavst CUIII ?
1011
1012
prodiit. His, inquit, mortales, omissis, quae- \

, , , 5vcunque iiant res atquo contingant, gralias Dco
), \ \
tiniversi reddite ac meritas laudes : ut ueque iis,

quse bona videanlur, tumidi elaliquc fastu super \ biatis, et magna cum aliorum conlemptu jactetis;
,
neque iis, qua3 trislia apparent alque molesta,
\ ^ ,
\
perculsi, ad ignobilem humilitalern el suinmam
, animi abjectionem recidalis. Ltrumquo enim i n . \
decorum est, el cordato utique viro atque inielli \ .
gente minime dignum. Idcirco subjecit :

XVI.
1 8 1 VEUS. 1 4 . die bonilaih vive in boiw et

\ , xal
die mali vide boniiatem : vide eliam Itoc con- tde Ue
gruum liuic (72;.

.
Diem bonitalis appellat lerapus auris atque i m \
bribus placidis modcratisque temperatum, qua?

terrje ad frugcs fercndas prosinl, el eorum, qnae
6 >, ;
hominibus ad esum necessaria sunt, copiam gi , \
gnanl : ideinque pacatum et boslili incursione ac
\ ;
praedalionibus liberum. Cuntra vero diem mali
\ icmpus, quo conlraria bis dominari videamus,

velut aeris inlempcriem, aut pcnuriam aquarum
*
aul pluvias ingentes nimium ac graves, aul bos- \
liuai irruptiones ac latrocinia, alque bis similia.
\ * ,
Hortatur porro, nc prioribus sic efferamur, ut
\ , \ taparalionis ac incnlis vim in dcsidiam relaxemus, et
.
preclara boni intelligenlisque judicii conditione
, \ ^
poslhabiia, ab animi vigilanlia atque a recto labo- ^ ,
,
um sludio decidamus : scd ul non minori cura et
\ '
consilia eadem bona et spein udernque ac perfe*
ctam cbarilalcm erga sumrauin Deura lueainur,
\ \ 6
bonilalem seclanles eam, quae illi omnino cbaros,
\ \ , ^
;iiit cerlc, quantum lieii poiest, acceplos efliciat.

Siinili auiem modo et in poslcrioribus horlalur,
.
ut eamdem vilai aequabililalein servemus ac custo \
diamus, nuuquam de virlutis gradu dejccli : nibil
\ , \ -j
ut molcste fcramus, aut mcniem ad nefarias cogi , \
taiionos ct noxios errorca delabi paliainur : sed

in bis eliam, laudibus summo Deo iribulis et gra . '
liis actis, stabililalem animi coustanliamque prae \
slcinus. Nam si, inquit, euiudem aileres aniiuum
$
ad adversa atquc coniraria, scilo ci pro comperlo
babeto, conlrariorum eveniuura ulruinque euindeia ^ \ ^
exiium planeque similcm fulurum, id est bonum :
, \ , ^

quad animum aeque ad utrumque paratum babue, , ?
ris, cl tam secundarum rci um, quam advcrsarum
occursu immoluni seiupcr, ac boni consilii propo- :,
\ ,
silique tenaccm. Nam boc indicavil, cum dixil :
i Vide eliam boc congruum buic, > pro ralione
\ scilicet bumanai affeclionis, cuin ca ctiam, qua; ex
.
adverso coniingunt, bonuin ad lcrminum conscnsu
" , "'
quodam 1 8 2 concordiaquc feranlur. Ait deinde
:, *
Eccletiiaslcs :
'
Jvvv. "
%
(72) Apud LXX Iegimus.... , \

, . ' -
... Olymp. ^ ,?^

, ctc.
WbT
ECCLESLVSTEN.
- LiB. Vi.
10H
XVII.
, VERS. 15. Noc fecil Deus ob loquelmn, ul twsfljpfl
ventat liomo vosl hoc quidquam.

, ; , \
Hoc inquil, al ecquam rem ? ncmpe ut coneors
\ \
sit exilus, el bouus reque ac bealus rerum conlra
rium atque opposilaium lerminus, boni uliquc
\ \ cousilii ct sedulae meniis bonestoque volmitatis
. - arbilrio ( 7 3 ) . Condiilit Deus iiiteUigenUs ac ralio , cinanlis animae polcstatem, dcditque bomini, quo
, deducere et einendare in bonum oimiia posset,
ea eliam, qtise naluram afierre coulrariam videren tur : ut incomprebcnsibiles divinsc bonilalis alque
, \ sapienliae ibcsauros enuntiando, el gralias Deo in
- omnibue cum laude agendo, aliam bomines cau, sam invenirenl nullam, cur quisque, bonam reli - ncns meirdem, ac quod bonum esl prseslans, melior
\ , lieret, quam unam propriam voluiilalem, quae a Deo
' polestatem libertatemque accepit, ut se in quam
\ . vcllel parlem uiclinarct. Hujus rei causa bominem
, Condilor Ulem constiluit, u i pralcr volunlarii con \ . silii ac propensionis terminiim et raltonem ct de ( slinalioneni nulla alia repeiirelur causa, qtia? vcl
\ pcrseverantia , ejus ad mclius, vel mutalionis in pe , . jussocia esset ac comes. Uis jam delibalis, couscius
* , \ - sibi sapicns Ecclesiasles, sc pulcberrimarum scnadjccii
> tcntiarum. ralioncs nobis proposuissn,
prolinus:
,
y
XVHI.

. C
VERS. 10. Omnia vidi in die tamtalis mcw ( 7 4 )
Id csl, et qua3 prius et q u nunc a me prolala
, . \ *
, \ sunl, menlis oculis ipse speclavi, ac labenlc vius
nuve icmpore 1 8 3 agnovi. Yaniialem cnim, qua;
bic bomines viiam ducimus, appcllavit propier
, - mullas ejus perlurbaliones el angores cl ivgriliuii - .
ncs. Tum ail :
XIX.
Est jtistus periens in justo suo, cl e&l impius mt;

tiens in malilia tua (75).

. .
Qui veramjustiliam siHnmasluilip sibicompararu
\
- eniluntur, bis divinarum Lilleraruq) cxboilaiio , nes viam banc essc tnuiiilissimam oslendunl, si
, Q nec faslu superbiant, ucc alios despitiaul, uec se
- jusios jactent, el PbarisaBi illius more comiucndcni,
\ . qui laudes Dcatribuebal ct gralias agebal, quo.l
, minime ipse csset quasi unus bominmu ca?icro , rum ; ac ne publicano quidem illi similis: de quo
\
nempe ait salulis nostra; Evangelium : i Descen c , ,
dil bic jiislificatus prae illo * > Tuni poslquam

eiiam in omtubus se virlutum generibus exercue,
rint, ei ad sununura quoque jusliliie a Doo pra:w
Luc. x v i u , 14.
(75) In Yulgatis nna cst arliciili bujus et praj^denlis sontenlia boc modo : Sicul euin lianc, sic
Vlam fecit Deu$,ulnon invenial bomo cotlraeumjuJ/is qnerimoniai (cap. vu, v. 15); quae ad Sy:nmacbi
iMlorpretaiionem accediinl quam inaximn : sic enim
ille roddidil :jKa\
* ^ .
-C lamcn Noslcr uuilhnu indo abirc vi-.bqtir, nnn
el ipse bumanis a rcbus vim omnem tollal, f l c r c plam bomini pcccanli cxcusaiiofiem contfMidal, n
criminum suormn causam vcl in dies inalos \yl in
aliud quidpiam cxlernum abjuc innocuuin rcjiccre
posscl.
(7i) At LXX babcnl,
. Olympiodorus .
\*>) Al bu*c apud OKmp. dcsidoranlur.
1015
S. GREGORIL A G R I G E N T I N i
1016
scriplae fasligium pervenerint, si demisse seiiiiant, , xa\ if.
<*l ex mouilo item Evangelico dicanl: c Servi inu ,
tiles sumus, quod debuioius facere, fecinius . >
, .
: '.Jaed si quis ob recte facta supei biaa aut tiam ar- . ,
rogantiae morbo correptus fueril, et animo elatus
^, \ ;
bibi jam propler virtulem magnus atque specia '
bilis \tdeatui*; is Domirto non soiuni ininime ac \ iw
cepius, sedeiiam ikHesUbilis futurus est, atque
\ , \ fr:aJeo poenas dalurus sempiiernas.
.
Idctrco Moyses. magiius ille ibeologus. a i t : Ju * , f ;
sle quod justum est persequeris (76), > id est ter , \
miiils atque ralionibue virlutts el jastitiae serva * m ;
lis : quod in juslitia persequenda qul praeslal, me ,
rito ia Dei familiariialem venit. At si justus sine
. :
boc eesc contendil, ingrata justilia pjus ac repu,
dianda videatur : ob eamque eausam ipsum j u - . h
stiliae opus perniciem illi potius afferat, quam sa- , . WJ
luleni. Divinuni enim oraculuin est: Dominus c :,
superbis resistit, bumilibus auteiu dat g r a t i a m . >
. * \ *
Adde quod virtutis ac justilise ea ralio est, ut ine- \
dium vitiorum sint alque ulrinqae reducium : u i ' *
si qois virlutem assequi conelur, nisi inter finee ,
ejus incesserit, etquam ipsa servai, imdiam sine , '
ulla deciinatioiie 1 8 4 ^
i r i v e r i t ; simul atqtic
, ,
in alterulram adjacenlis praecipiiii partem deflexe ,
io ignaviam aul in audaciam decidal, viuule,
, ,
quae roedium est, relicia, ac repente se ad perni- ' , ,
cieio magis quam ad saluiein compulsum esse comperiat. Propierea rursum divina? nos Liilers .
admonent : t Ne declines ad dexleram, neque ad ^ * $ TJ ,
sinislram (77) : sed via regia incede. Dexlerae . u\
nempe alque sinislra nomine adjaceus vitiuin de- %*
signavil. Id vero in omni virtule spectari pole&t.
. ;
.
Sic igitur : Jusius pericns in juslo suo du , ?
pliri inodo deprebendilur, quemadiuodum nos exi- , ^
ulimavimus. Cum veroail: < Etest inipius tnanens ,
in malitia sua, > eum, qui infidclis el piane allieus
\
sil, disertc indicavit; summa diviune boniialis pa \
tientia alque leniiale abulenlem, alque obslinaio
?;
plerumquc animo in impieialis opinionibus et ne- x* *
quitiae faclis persevcranlem : quem hic impielaiis , ^
ejus et uefariorum scelerum vitidex poena non preuiit,
\ ,futuramque vltam reservat, nt pntsenli Dei paiien ' \
lia usus, ad veras scntcnlias, et honeslas aciiones r.fo
pccnilendo convertatur. Qtii nisi ad meliorera fru- *
^, "
gem redieril, cum rerum in vita geslarum nierces
^'
cui(juc SUJ iribuclur, defensioneui profcclo nullam
\ ; \ ^
babiturus est, ac judicio quod fulurum esl damnalus, jure ac merilo in gebennae ignem transmilletur. \
Ncque enim omncs impii in bac vila scelerum suo-
****
rum subeunlpocnas, neque rursus omncs judicio illi
ct senleutia? reservanlur : vcrum alii quidcm el bic '
el futuro posl SUVO, alii aulem iUic lantum poeiias \ , &
persniveul cum illaquisqueeorumaudierit : Ces- , ;, *"
, ,
savit impius omnis, qui nec jusliiiam didicerit,
M
a m
Luc. xvii, 10.

(7(>) Dcutcr.
Jac. iv, 6.
xvj, 20. ! babcnl ;.
(77; . , 27. Apud LXX desunl caHera.
I X ECCLEStSTEX. -
LIB. VI.
1018
\ ; . \ . \ nec vcmatem in lena fecerit : aufcratur iinpiu.

, . ,
uc videai gloriam Domiiii. Dominc, excelsum esl
^, \ /- bmcbitim luutn, c l nou cogiioverunt : qei autcin
(^. mivere, coiifundanlHr ( 7 8 ) . Nain cessasse impiiitn
\ ,
n* ju&titiam in terra disceret, idem cst ac H U xfi ,
nere in malitia sua, > u l loquilur sapiens Eccb. , siasles : illud vero : Auferatur impiiis, ne vidcat
, \ , . gloriam Domiui, > et qua; deiiiceps , supremaitt

scnlenliam signiflcant, quae in fuluro judicio im .
pios a iidclium baerediiatc excludei.

Euimvero justas sa*pe hic eliam coerceiur, 185
'
silemio nempo ab eo priclerilus, qui omnia lauce
, , justissioia pondcral, quandocunque, u l paulo anle
,
dicebamus, superbix aut arrogauiiae quoque tnorbo
, ' corrcptus fucrtl, sivc ullra virlulis mcdium pro - cesseril : iilquepruHerilus est, in lenlaiiones incidit
, \
cl vaiias otuuis generis aegritudiues : ac nisi rc , \ /sipnerit, el misericordem Regem ac Dominum de
. , mUsioue placaveril, ei in bac vita et in fulura
;
damuationem aiquc exUiiun inveniat. Eodcmccrle
.
modo id eliam, quod dc iinpio sive infideli dicluin
e&l, seriuo veiilaiis exposuil. Aique inlerprelaiio .
iiciii bujusmodi sapiens quoque Ecclesiastes c&n tirmans, adjecii protinus:

xx.
, .- C
, .
,

, .
.
\,

* \

**;
, , \ , "
, , \
& ,
-
VERS. 1 7 . KoH e$$e juslus multum, et noli Qtgumentariptu&qnam oportet, nequando obstupescas. Se
impie agas mullum, et noli esse durus, ne moriaris
in lempore non luo.
llifc iis respondcnt qmc modo dicta sum, lu
qnibus sermo vcriiatis prsRSCiipsit ne quisquam
a virtuiis inedio rcccdal alque deflcclit : uuiUoque
niagis ne qui jusiitiam proiileiur, anirnos lollai,
ei arrogaulia? laborel vilio ; sed u l modesiiani
amet, ac se ipsum polius accuset, juxfs id, quod
scriptum cst : Quantum magnus es, tanlum btimilia le ipsum, et coram Doiuiuo Deo invenies
gratiam ( 7 9 ) . Ac rursuni : c Juslns prior cst
accusutor s u i . > llaque et bic a i l : Noli essc
\ * t D jn^tiis multum ( 8 0 ) . Coborlalur eiiim, ne alte * niin e juslitiai lerminis iransgrcdiamur, neve a
, ' - virlutisinediodcfleclcnles, ad malitiani rccidamus.
i 0
Prav. x v m , 17.
( 7 8 ) I s a . xxvi, 1 0 . Sed apnd LXX legiinus ,
. ,
,
.
( 7 9 ) K r c l e . , 4 8 . Sed apud LXX ecripium esi,
'
. , \
.
(80) P u l c h r e Gregorins Nazianzouus a<t boc
i p u m Eccjesiasla; dicuim : \ \
*\ \ ,
.^ \ , \
1?.; , \ > : -
, . "
; , \ ^.
: , \ . ^) . Nempe : Vur etenim jusiitta; atque *piemiie delrimetuum afferl acris iam in aclione quam
insernione impetus unimt, bono nempe el virlute
propter cxce:suw excidens. Hunc enim defcctus el exccssiis percrqite labcfaclant, non secus ac regulum
additio aliqua aul tublraciio. Xewo igilur tapien*
lior sit, quam convenial, iiec iege exucuor, iwc luce
tplendidior, nec nonna reclior, nec pnvccplo divino
xublimior. Id varoqua lamlem rttliotie consequeinur ?
vempe si modesti el composiii es*e curemu* naiuras
li'<;es comprobemus, ralioncm ducem &equnnur,
c: cm et ditciplmum uon atperneniur. lOral. 20.)
%
1019
S. G R E G O R l i A G R I G E N T I N I
Nam boc provcibiali quoquc 186

oraculo
comprobalur, qnod a i l : c Comedere mel imillum,
noti bonum esl(8l):i manifeslo nos edocens, suavissimam rerum vfrlulem non sinc modo el ordine
appelendam.
Qnod autem ait : c noli argumenlari plus
quam oporlet, vclicnienliores couienliones alque
perquisitiones sinc dubio probibel lain de iis, quae
in mundi inilio condila spcclanuis, quam qiuu iu
vila conlingunl, quod inuliies ese sint el supervacanea, ncc bonum ad exilum lendant. Nam quid
bomini prodest, eniti omni cura el conari, ut assequatur, quot sladiis terrae ambitus el niensurrvconficialur, vcl quot parles cceleslem, quae circumvolv i i u r , inolcm distingnant, qucmadmodum (|ui
superlluam cl vanam aslrologiaui exercenl, dividere
ac temere etiumcrare aggressi sunt. Hsec igilur
invesligarc cutiosius perinde habeliir, alque hominom argumenlari plitsqnam oportel, quod nibil indc
iitililalis ferat ac coinmodi : ncc minus scnilari
diligentius alque perquiicro, cur pielatis ahnnni
inopia laborent, ct diviiix* jiistiti;ii cullores vim
alienam non cffugiaiil, cl pcriculis quamplurimis
alque calamitalibus omnis gencris objecli s i n t :
mali aulem alque impii bomincs opibus affluaiit,
ct vilam plurumque iricolumcni planequc innoxiam
iraducant. In bis quippe omnibtis graliae agend*
sunl bono auctori cl snpienli omniiim modcratoii,
noc invesligandmit qtiidquam cx bis aul sludiosius
tcnlandum rianquam imilile ac superfluum. Nara C
odi medilationibus te, mortalis, addisi bnjusmod
xeris, ac lincs virtutis transgressos fueris, cave,
ne aliquando iu verba malilix declines, atque ad
viiii rccidas viam.
Quod vero d i c i i : Ne impie agas mullum, cl
noli essc diirns, nc moriaris in lcmpore noa uu>,>
aperlain cobortaiioncm continel, ne vilam nostram
in impiis alque indecoris dc Deo qu.neslioaibus
insumamus, ncve obduralum antmum babeamus,
ac mulalionis conversienisque in inclius ontnino
Itnpatienlem, ncvc lempus ullum vel in rapinis vel
in avariiiao sordibus vcl in pupillorum ac viduarum
tyrannica vexalioue irnpendamus : ut ne, inquii,
r
, .
\ , ,
, ; \
> .
" ^ \ ,

, \

:, \
. *.
* xiV
, *
, ,
\ .
, ^ , \ ;
. , ,, .
\ (
,
;
, : &
\ , \ \
.
, *
,
, ;
.
, , , ;
, , ;
, \ ;
.
" , , \
, ,
^ \ ,
, ", )* '
^
, , , , -*
Dominum Deum ludm acrius ad 187 '

a tc D \ 4'
incilatum exindc senlias, el angclmn illc libi larw, \ ^ '
quam pracceps fulrncii immiilat, anjuo alicno planc
, rx.$*
leraporo viiam auferat. Nam boc et David prophcia
\ *;;.
conlinnat cnm a i t : c Viri sanguinum ac dolosi
\
non dimidiabunl dies suos ( 8 i ) . Ua subjccit
t \ illico :
,
.
VERS. Uonum esl inlucrere in /IOC, et quidem ab
hoc ne cuntamines mauum tuam: quoniam qui limcl
Denm egredietur omnia (83).
(81)
Prov. x x v , 27. At LXX pro
babciil
.
Tsal. .,9. At LXX baboisl .
(83) Al L X \ babcnt -
(82)
,
^
/ '

.
.. . c.l ' *
:/. Scboliis lcgilnr * pro *
..
1021
1022
I N ECCLESIASTEX. - L I B . V I I .
c , , . ,
e*l, inquit, inbarere in hoc;
; quonaiti ? eo utiqne, u l nc liberam volunlatem

lcmporario islo toiius vila; spalio prorogcs ac dc,
liueas ia qusesliouum impiclalc adversus Deuni,
, ,
ncqnc in duriiic animi ct crudeiium rapinarum al quo audacis avaraeque dominalionis : sed ocius
perversuin illum remillas iinpeium, quem falsa;
opiuioiics ot prava facta inlcnderunl; ne jam eo

, cliavn dcvenias, ut aliena tc caede cruenles. Nam
atidacia cl durilia cl dominalio vexalioque pupilli

ac vidua; ol alienorum boiiorum rapinae hominem
, eo iuti idum dcduciint, ul bumaiio cliaiu sangufne
,
coutamiiielur.
,
.
", , - ^
Qnoriiam, inquit, qui limei Doum, cgrediclur
> ,
ouinia ; id esl, qui timorem Dei oculos lia ,
bcat, oiuuia impiclalis nrqiiilixque genira praeler , *
ibil, nullis vitii relibus impedilus : qualis scilicrl
'
volucris ab alto i r r u i l , ct paralum ad praedam la ,
queuni pranidei, sic ipse supervolat, cl injtisiiliu.*
,
ac scelcris casus cvilal (84). quibus 1 8 8
"
'- jiain oimies perpeluo liberemur, divino siipaii inui,
.
ct supenia bonilale quasi alaruin r.mbra p r o l r c l i :
,
per ipsum Cbrislum Dotun noslrum, cui gloria t i

poleslas cum omnipoiente Paije ct sancio bojioque
,
ac v i t * nuciorc Spiiilu, nunc cl seinper cl iu

&ftci>la saiculonnu. Amcu.
,
( . .
U L I
LIBER
SEPTIMUS.
189
i.

zCp - Q Y E R S . 1 9 , 20. Snpientia adjuvabii sapicnlem super
decem potestaicm Itabenles, qui sint in civilate: quia

homo uon est justus in tcrra, qui faciet bonum, et
,
non pcecabit (85).
.
%
tcrpreles reliiiuisswil (V. Bocbarl. De anim. .

(84) Non hic Nosier simililudincm posuit s l n i . 3) : quod Laliua translalione comprobalur; IITS
tiiionis sive passeris iuarini, ui Lalinc appellaiur,
enim numeratilur avcs sivc , nec
sed omiiitiO avem quainlil>et ex iis quai laquen ca recte diriitir, cun iu niuris et parieiinis forc
piuniur, designavii. Sic et Homerus de aviculis a
nidiiiccl, iti Tbren. , 52 :
dracone dcvoralis ail, lliad. 1. u , v. 5 H :
. Vulgalis:
* \ ,
Vvnaiione ceperunl nu quasi avem iniinki mei grad de carduele ilesyrbius,
//. Inde po>To bauslaiu a (iicgorio siuiililudiitein
. Ncc apmt LXX inlerpretes alind plcrumque
rci!to iuxi-ris, aul , qimd VrHcrcs
aut , quain . Ps-l. LXXMII,
3 : . Vulgata . iuturpreles sa;pe roddunt sirulhocamclum aut tlruthiocamelum, b^lina polins esl, quam avis : solo
babeiu : Einnim passer invenil *ibi domum; al Aquila
i i i ^ m l i t u r , alis nlilur, nisi ad pcdum pernicireddidit : . Jercin. , 7 :
(aicm aiigiMiihim : mqut- ii:im a icrra lollilur. Plura
> ,
ii' bar apud flocliarlum in llicroz. invenics (lil). fi, . : Vulâlis : Tnrtur et hiruwlo ci
a v. l i . )
ikonia cuilodieruut
lempns adventus sui. S H in
^raicis scripluni iuiasc pro saspicaLXX babiMil
;
lus Chi T r o n i i u i u s . vclui si 1;:< ; I I M n - i n j r s i
<>?. .
1023
S.IGREGORII
1021
AGRlGENTtNI
Clare modo praefalus, qui Dcum limeal, buiic \

impedhiiciua oinnia supervolarc, el inipi irum opivov xat zkr.i
iiionum offendicula ac mala peccaii relia cffugere ;
xal
,
inerilo nunc a divino limore, qui Iiominem regil,

el in veri jtistique seinilas deduclum, sapientiae iier
\ ;
addocct ; csl cnim, ut ait proplieia : c Inilium ea\ , pienliaetimor D o m i n i : > transilad auxilium, quod
, \ ,
sapieiHia ipsa praebel,el : c Sapientia, inquit, adjuvabit sapientem superdecem polestalem babenles,' >
^,
qui sint in civitale; iUam designans sapicnliam,
'
quae divinitus dala est iis, qui bonae perpetuo or
bilae insliterunt, de qua magrius Jacobus Dei fraler
d i x i l : Quae autem dcsursuin est sapienlia,' pri- , ;
- < -
mum quidcm pudica est, deinde paciiira, modesta,
, ,
suadibilis, plena misericordia et fruclibus bonis,
non judicans, sine siniulaiione. Fructus aulem j u - ^ , , \
, , * -
stitiae in pace ecmittatur facientibus pacem .

Hanc igitur sapienliam auxilio fore ait illi, qui
. 6
adeptus sit, iiomenquc sibi sapieniis pepererit, ut

viiae pericula evadat ei insidias ab occullis bostibus
\
animae instructas et impiarum opiuionum malignarumque senlcntiarum laqucos, melius quam de- \
>
cem, qui in civiiale potestalem gerant. Nam decem
?
iili civitaiis principes, qui magistralus dignitale
. \
cxornati doininanlur, et rerum copia ac varielalc
abundant, mullas quidem el divcrsas cogiiationes \ \ ,
atque consilia suscipient 1 9 0
conserenl et com
\ \
niiniscentur, quae civhaiis, in qua versanlur, salutem
\
omnia uiiice specient: al si eam quaudoque ser6 1
e l
vabui*t, et inacbinis ingeniose invenlis el passim Q

bosli objectis, ac ministerio atque opera incolarum
et stipcndiariurum adbibita, ab Iioslili obsidentium
inctirsu defendent ; qtiandoque eliam spc omni
balulis excidcnl, obsessorum vineis turribusque
<>ppugnali ac subacli (86), alquc in serviuuem cl
inorlem abducenlur. Sapicntia e conlrario auxilia
sna tnitlens, nunquain palilur, quam quis teneat
spiiilaletn aniinse civilatcm, ulea abboslibus mentem ipsius obsidenlibus, aul ab infestis malignisque
bominibiis in capiivitalcm cl peocati moitcin dcdalur : veruni seplem sununi divinique Spirilus
columnis innixa, sic tuctwr, ul occultorwin siinul
ct njanifoluruni boslium inacbinamcnla ac propu' gnacula everlat ac destruat.
^ ,
. \ .
" Ps.il. cx, 1 0 .
1 1
2 , .
' , \

,

\
, ^
\ ;,
^ \ . U
,

\ *
* ^
, \ 6*
Jac. , 18.
(86) Vineis turribusque rcddidi quod Grajre dici- D

tur , ncque, ul arbilror, male : ulrisqiie
enim, vincis nempe el inrvibus cunstabal , lam q u * a Vitruvio describitur (lib. x, c. '2),
quam quac ab Appiano (in Milbrid.), MTIIUIII,
Diodorum, aliosniiUam : ac Vilruvins quideiti ejus
bclepolis , qua Demelrius Poliorcetes contra Khoilios usus esl, alliludinera facit pcdum 125 : App.aitus veio ejus qua Milliridales Cyzicum oppugnavil, , sivc cenlum rubilorum : at';uc
idem ad<lit, , \ \ id esl,
qm alia turrh snrgebol, calapultas. lapides ti

le/o emitlent. Ipsa dcmuiii helepolis lcgumnqu;p. vhicarinii ilem ptopria fuerunt, memoral A*
iiiiaims
4) :: JeMuo,
le>tudo, iwq!
iwqHit, ^" ;
iiiiauns (lib.
(lib. xxm,
x x m , c.
c. 4)
1
, s s , , M
paginaiur iminanis, axibus roborau l ^ e

,;'
ieneisqueclavisaplala, et conlegiiur c o r n s N ^
virgaruiiicfiie reconli i c x l u r a , atque lno *r
giiniiir ejus s i i p m n a , ut flammeos deirecici
iuissiles casus. > Usilala > Laiinorum ca
oppuguai
oppuguaic*
1025
I N ECCLESIASTE.V -
LID. V I I .
1C26
- Sic igitur scntentiam banc srnnone nostro -x, \ posuimus, divinaeque sapienli;e auxilium ope illa
\
el defensione praestamius oslendimiis, quam ba \ ,
bere rivilas possil a decemviris in ipsa doniinan
libus : vrba nernpc simpliciter alque, ut sonant,
.
plamssime interprelali. Si vero diclum iJliul eliain

ad anagoges raliones explieare velimus, nattiraiu
, " condilioneraque bominis eonstiUiemus, in qua de \ , - cem sunt, qui poieslalem exercenl, quinque sciii, ,
cel animae facultaUjs, inleliigeniia, cogilalio, ima, , \ ,
ginalio, opinio, sensus, et quinque corporis, visus,
, , , , audilus, odoralus, gustus, taclus, qure liomincni
\ , * \
irilra pariter atque exlra vivere el vice sua fungi
declaranl: al si coeleslis sapienlh abfuerit, nibil
,
inde ulilitatis ea, dc qua IIUHC agtiMis, civiias
percipero potesl. Toiius enim niaris a?slu ac pi-o \
cellis et fluclilKiS inleniorum 191 cxternorumqn^
^
bostium fiirore conciiatis obruitur, et in pcrratt
\ , \ gurgile demergilur. Quibus auirm siiperna a< sit
.
sapienlia, iis multo firmius auxilium praebei, qnam
,
deceni illi, qnos in hac civitate poteslalem exerccte

diximus, nec lanic scrvare poluciinH.
, \
.
!
, '
.\
, ; *; &\
,
, \ Q
\ ,
,
\
\ \ \

.

\ ,
,
,

\ .
Quidni ergo majus in sapienlia pracsidinm ai\iliumque posiium videaiur, cujtis opc in-xpugnabi!is
el bosiibus omnino inipervia civitas fial, in qua
ipsa vorselur ? propterea et Paulus magnus apnsiolus ait : In sapienlia ambnlale ad eos, qni
foi is sunt " ; sapicmiam appcllans non eam qna*
externaium disciplinarum snbsidio romparatur,
sed qu?e virlutibus el jrvcic faclis sc prodii, et i
unoquoque habiial. qui pudiciliatri el mansueluuineni el aequilatem ct obcdientiain ct misericordiam
el caeteros bonos fruclus consecletur. Idcirco Jobi
quoque atlilelx pielalis lilvor qiiodam in loco Uxc
babcl : c Dixil Deus bomini : Ecce liinor Domiui
ipsa est sapientia, et reccdere a nialo inlelligciil i a . Porro sapienliam bujusinodi nos eiiamcnini
conteiilione babcre siudeamus, tslpropiiam quisqttc
(iviUlem ab oppuguatorum irlis ct bosiium corporis atque animi obsi lioao vindiccmus.
6V
" , " D
Quod aulem addit : 4 Quia bomo non cst jtisfu*
, , \ in lcrra. qiii fariet bonum, el non peccabil, idfo
,
speclat, ut audilores ad animi dcmissioneiu a<blu,
cat, et ad ccelestem sapienliam atqae opem i m \ ,
pensius inquirendam; ctim peccati labem neqna
quam in bac vrta cCfogerc homo valeat, nisi sub[] \ ,
sidium illi auxiliumque divinilus p r s t o sH. Ronum
&5 .
quidem agit bomo, ihituram quoqtie secuttis dn, \ \ cem (87) : vernm facile admodum muiatur, i l ad
" Coloss. , b .
" J o b xxviii, 28.
(87) Quam bic Nostcr inierprclalur EcclrstasUc

senientiain, ea est, qua Calviniani abutuntur,
jnKiorum ciiam fat ta oinnia non nioilo iton bona,
sed eliam pcccaia plane esse conleiidant. Quibiis
Gri-gorius aileo adversatur, ut ab corum elinni
pmione dissenliat, qui ellinico honiini, ei cuiqtie
e i t t m qui cbarilale divina caicat, quidquid agil,
cnlpac vrruuit. Quippe diseile aifirmat, bonum ^

ab co qaoquft. qtii vel nnis naluiai pnescriplis
obseqiiilur et insblit :
\ , quamvis divina
sapieiuia sive roelesti gralia unndum atictus sil, ut
nciupc ex iis liquct, qurc proiinus sequunlur.
1027
S. G I I E G O I U I A G I U G E N T i M
pcccalum pronus ronvcrliiui* : quippe qui ex omni ' '
parie varielatibus iunumcris el vicissiltidinibus ,
subjoclus sit. QuoJ si, animo 1 9 2 td Deiim per-
fectc planequc sublato, dignus fiai, qui suprrnain . ;
sapicnliam bospitanlem accip.at quas Cbrislus esl,
de quo Paulus iiiagiius aposiolus ait : Cbrislus , , \
csl Dei sapientia ot virtus , ut iti Provcrbiorum
\ , > quoquc libro ipsa dicil : Ego sapienlia inhabitati
consiliiun ct scieniiam, et cogilaiionem ego invo- c
, \ <avi ; > lum vro aditum advcrsariis omnem

intcrchidil. Ait deinde Ecclesiastes :
;.
.
VERS. 2 1 , 2-2. quidem in omnes sermones, qnos

,
tyquenlnr impii, ne dederis cor luuni, ut non \ , ,
cudias tervum tvum maledicenum iibi ; etenim
frequenter aget lccnm maligtte, el mvtiis mcdis vuite
, *
afficielcor luum, quia utiquecl lumaledixUli alii
, 6 6
.
Posfqiiam ostendil cximiani atque ingcntem su \
pcrnae sapienline vim csse ad corum, qui ipsani
\ >aibipli siiit, liberalionem alque salutem ; transfri t
,
K e r m o i w m ad bomincm quoqne ipsum sapicnli*

ooinparandie sludio niaximc incensum, excilaus ,
eumdcm alque urgcns, ut animos tollal, cl soler- \ , \ $,
icm agal vilam, nec omuia in sapieniias praesidio
u\
afque ope sic collocel, ut ipso. diligenliam remiliat,
, ^,
SCCIIMIS oliosusquc desidiai se dedal alque socor , , \ ^diaj; iiaquc impiorum sive d;emomim sive p m e r , soruni bominuin suagiones facilc r.tlmitial: quin
^
imo illis siicccnscal, et vrbementer indfguetur, p ' '
quotirscunquc ailoqucntcs consilium dant, ul i i u - \ ,
pbtalis ct errorii? opiiiinnes amplccialur. < No w\
dcderis enim, inquit, < cor tuinn sermonibus, . < , ,
qiios iiiducunt. Est auiem gcmis boc conln
niacia; t l fasiidii cl aversaliunis ct coiilcnip(us . \ ; 4bonum ulique ac bcalum. Verum ei si quidanj in \ , &
vcniantur, qui te conviciis petaut et dcspicianl et
. " cm*
irrideanl, non ideo aiiimuru bis advcrlas, nec\ m
\ \ *illis, ila et bU irani atque indignaiionem ostenles : , , \ ,
msttisiipie polius ct patienlcr proximorum pelulan \
tiam feras, et servuruin ipsorum nuissiialiones ;
^*
; flagellis ejtismodi et plagis sapicnlcm ac for- , \ :
aniinum objiciens, ad nieliorem eos irugem
,
Irausfeire facilius possis. Nc dederis igitur cor
\ ^ \ **
luum, ul Impios audias cousiliarios, 1 9 3 '
, itinos sive internos, ncvc eos aitendas, qui lU>i
.
quomodocunque convicianlur ac maledieunt : $ed
,
t|uasi nihil audieris, sic le cum his anque ac cum
\ , ti-illis geras, u l nequc illos ullo modo sequarts. aui
\ ' >
in eorum senlenliam veuias ; neque dum bos re, \ iundere conaris, ludibtia corumdcm acrabiemal, ? ;
\orsas te cumtilcs, ct contumelias multipliccs,
\ ', *
quas ab ipsis in vila reliqua perferrc debeas : tanquam si sermonibus eorum, quibus lc quasi jaculis \ ' ^
confodere conati sunt, animo vulncralo concidisse
u
V E
* 1 Cor. , 24.
Prov. , 12.
(88) LXX babcnt
. Olymp. :*
1023
IN ECCLESIASTEN. - LIB. VII.
100
\ o ; ; vidcaris (80). Miite potius cos, r i Mh-nlitim serva :

' , \
illnd cogilans ac tticnle repulans, te qitoque aliis
sapc conviciatum essc, sive alios derisisse, aliis
, ,
malcdixisso, quin vellcs ab illis ridcri imicciii, et
<\ , paria fcrrc convicia.
' *
\
.
Ilanc voro EcclcsiastiC admoniiioncm <i quts nihil
ab aposlolieis et evangclicis praeceptis difforre duxe
r i l , non is profeclo a veritalc abenabit. Ex illis
,
. * - enim luxc suni: Cum malcdicimur, benedicimtis ;
ouni perseculionem paiimur, stisiincmus
Et
, .
r u r s H m : Orale pro calumnianiibus el perscqncn libus vos '.iEtilorum : Diligile inimicos veshos,
.
bencfacile lis, qui odcrunl vos . Ait deinde
, .
g sapiens Ecclcsiasics :

e 9
111.
VERS. 23, 24. Omnia hax tenlavi in snptentia.

,
Dixi: Sapiens efficiar; et ipsa prccul me discetsit,
-
, *
ionge super id qnod erat; ei alia profunditns, quis
,
inveniel eam (1)0) ?

;
c , ;
Omnia baic. Qnxnam ? primum rerum a Deo
\
condiiarmn ordinaiam motioncm, el quod aunori
\ ' \
dominoque suo pr.xslant obseqiiium ac famulatutn :

dcindo inanes bominum iabores, qui voluplatem et
\ ,
scclusamatit.ac divilias appelunt 1 9 4 ^ l r e c u n d u n t :
rerum eliam, quae continua suecessione fuerunt,
,
consianicm vicem, mutabiliiatcmqiie
immulabi, ,
lem, tum tentalionem malam, quam Deus pcrmisit

sive cliilit bominuin filiis, arbiliii quo poilenl. ra , ,
lionc babita : ct excessum sapieniix, sive praslaii ' - C liam, quam pra2 stullilia baec hal>ct a-l melius : ct
ulilom in sua cujusque tempestiviiate cleciionem

\ , rerum opposilanim : ac reliqna oinnia, quai superius oraiio complcxa est. Postquani igitur ha?c
.
, > omnia sapienli illius ope, qux niibi divinilus dala
esi, cognovi, subinde arilore quodam amoris ani
mum incendenle atque ad ejiumodi desiilerium i n , \ citanle, in sapicnlia proficcrc magis ac niagis vo, \ lui, ci mullipliccm vim ejtrs ei graiiaiu assequi :
\
ut et ipsius sapienliac pulcbriludiucm naluraque
\
splendorem pcrspicercm ac deprebenderera. At illa

multo magis a me rccessil, el captum cognilionem ,
que
meam longe supergressa csl (91). Esl pnim
\ \ .
1 Cor. , 2 . Malih. , 41. Luc. , 27.
%
(89) Qu.x bic Nosler explioal, ex gemina trans- r\ de iis, quae in alios ipsc proluleris.
(90) Apud LXX leges, ;
laliune coatucruiil. VeiteranlLXX, "
(iji) Apposilc Basiiiui in oralione altera
^ alter inlcrpres, quea
tuni praifatus essct, qiiam boinini an.uiitu
Aqnilain fuisse cejiscl Monlfauconius. boc niodo.
sil divina iuvtsligarc, eubjecil:
*)\ . L i Svvotav \ ,
brarii ulraque conjmixerunl, el sontenliam iimnu &,
l a r u u t , qua2 recepla e>(. Laliuus inlerprcs babel:

cisx* ,
Scii tnim conscienlia tua, quia et tu crebro male
dixisli afiit; quie Ilcbraicis plaiie responderit, nec
,
inuiiis Ilicrooymi ejusdem s< bo;io , qui scribii :
.. Id e?l: Uanc vero tiobis senlciiiium sapicnQuomodd novit consciemia iua, quod tu de mullis
lissimus quoque Sulomon diserie expomt, cum ait:
locuCui es, el t(epe aliis detraxisit: sic et aliia debes
D i x i : Sapieiis ellu iar, cl ipsa buiîus reiosstl a nie,
ignoicere detrahenlibui. Eadem porro iu LXX el in
quam cral. A on qniden:, quod illa fugeret* sed quod
Aquilai vorbis senlcnlia inerat, autequam
ii maxhne xnuUigunl, (juanium ea hominis captum
scriberciur , et *ervo tribuercnlur, qu;K
ex*uperet, qui Uti benvfivio nmpliorein quam caieri
de cordc dicia erani. Sic enira illud verli poU'r;ui:
cognitioucm sunl conseiuti lia.*c porro ipsa iu cuuiQuia le saipe cor tuum vexabii, admouendo scilicei
%
10:
S. GUEGOIUt A G I U G E X T I M
1032
naiura incomprobcn.sblis, et qua? invesligari ;
pns&il; Iiabctqiii p
>' \
, xiv !;
Nequc illain prorsus cuguilionc coniprcbendcre
\ .
quisquam polciit, nc is quidein, qui aJ fasligium
.
pcrveneril sciciilue ac purilatis. Nam id significavij.
, ; .
cuin latiquam.slupens ilixil : El alla profundilas.
.
quis inveniet eam? > inconipreliensibiloin naiinani

ejus, et a ii<-mine iuvesligaudam designans. A i l
deiudc sapiens Ecclesiastes :
1
7 0
S .
.\ &)\ xaptia
195
V E R S . 25. Circuivi
ego et cor roenm,
,
coplar
cognoscerem et considerarem et qumrerem snpientiam
,
et calculum, et nt cdgtwscerem impii stuliiliam el

turbulenliam el circumaciionem. invenio ego eam U
morle amariorem (02).

.
1 \ M invesiigationcm consideraliononique ac com- ^ \

pielicnsiouem operum universi ei rertmi ca-lerannn,
\
qti;c a liliis bominum v< l natura v d volunlal;
(iiinL, cuiii ad sapicnlia; quoque illius, qua lisec ipsa
\
perceperat, cogniiionem inlclligmiiamquc pcrvenirc
, ' ,
oplass^l ac voluisset; nec lanien majus quidquau)
\ xal
inveiiire poluUsel, aed quasi v-rligtiie con-ipltis,
\
quod anle majestaiis ejus celsitudiucm consisleve
, * ,
valeret, riirsum el ad soipsum et ad terreslria
, ^
icversusse rclultssei; ob nimiam consilii inopiatn,
\
in eam vcnit coghalionem, ul astrologorum aricm
'.
edisccrcl, quo pcruoscerel, quibus freli raitonibus
,
ex astrortini molu prolUeaiiliir, se futiirorum even
tus piacnunliare, et eorum positionibus ct progivs- C ,
sibus et concentibus bominum ralivilales auri , ;
buere, atquc iisdem biimanaiii virlutem ac viiia,
\
nec minus .alia omnia, quas in imindo ailmiiiisiraii\ , \ -*
tur, transferre et ascribere : minime lamen ul sc- ' \ \ cunduiu illos opiuioucs absurdas et fatsas adimlle, \ *
rcl, quibus ralionalis inlrlligeiilisqiie animae liber- , ,
tas everiilur, el uiraquc buiuanae voluutatis qtioad
\ , 6V
virtulem et vilium lollilur oplio, quse oplima scili \
cet, ct quae pessima (1)5).
, ;
, ti\
.
7 f
Psal. xvn, 12.
deni sensiim magnus ipse Albauasius usurparat,

ctim ad solilariain vilaui agonies sciibcret, ct de D , Verbt dtvinilatc cliccrt: iitstittiissct : ba?c et Gre. \ *,
gorius fNa/iaiizeniis in oralione priiua, cutn subli ' ,
mia qu&dain et mira allingere aggrcssus cssel. \ -'.
\ide cliam, si vacal, Origenein in Jereni. bom. 9.
* , '
(92) Apud LXX invemes, \

, . Olyuipiodo , ld esi : iVem qnid prfIU8 iegil,
terea insani homines aggrcssi suni ? qtiid eti fn
, , elc.
tnine omuium pra^slatitisiimum, id homini eriphnt*
(93) Eorum aniciUiam sic persirinxerat CyriUus uc magnnm naiura muniu vani* commenth aufenvn.
Alexamlrinus boin. 0, dc fesi. Pascbal. :
Volunialis enim tnw polentem e$*e negant, ac libfr- \ ;
lalis $U(U compolem ttolnnt, qnKcunque agitf : (pvpP*
> , qui ad quamcungue arthnem feratitr, non s*a tol** . ,
tnle quidquam Jacial, sed ex aliorum senienlia pr**
scriptutn habeai. Falum siqhidem et geniinr* q*&*
; ;
dIIH, ut aiunt, vitam unlnscujnsquc pro arbitrio
, * > ;
wjderatttr,
ac aliis qitidsm oplima tribuil , ti q9
,
vham tecle ageudam optare qnis possit : *bn
. \ >
conlra cupiditntes immillil eornm, qu<r nnnquam* '
. , ; ,
lingerc quisquam optaaset. haque homo $ua spw
, \ ^/ < ,
itihil nqqredttur, nn la bne rct male aqendi faenliat
1
,f
1033
ECCLESIASTEN. - LIB. V I I .
1034
196 Manifeslum porro est, multo pHus bonum

rerum omnium Conditorem, malarum quoque cau , '
sam exslitisse, com ab eo astra condita sint, quae
, \
mala afferre et vitiorum causae esse feroniur, non
.
igitur astrologoruin artem ediscerc studuit, ut lalia
\ \ - opinarelur, quae importuna sunt ctinfamia, ac plane deridicula : sed ut polius e contrario impiorum
' '
stulliliam et turbulentiam ei circumaclionem ipsa

: . scientiae experieniia detegeret. Cum eoim appella \ , rit c sapieniiam et calculum, > astrologorum arlero
diserte deeignavii; quippe quae io calculorum ralio . tiibus ineundis maxirae consistere videtur. Nec m i , nus aslrologorum arteiu illae significant appellaliones, turbulenlice, inquam, et ilrcumaetionis; cum iis,
, ,
qui eam colunt, assidoam, vel potius perpeluam
, ,
, \ ^ afferal perturbalionem, et6(*ctatoribus eorum fidera
\ \ que habenlibus hoc et illud denuntiet ac pollicea
tur, eosdemque in conlrariam rclorqueat circum ,
aclionem, ut semper exspectcnt, dum promissa
,
piant, quae illi dedere, faustos scilicet exitus aui
, ,
tristes : itaque nunqitam animura cura vacuum i n veniant, talium rerum exspectatiooe et vanis illecti
, tdanditiis, quae iiullum ipsis gaudium allaturae sint:
ac proplerea negligentios se gerant, ei in suamei
, dcsidia undique diflkaltatibas aerumnisque coafli*
* *'
ctenlur. Nam hoc ipsuni sapiens Ecclesiastes i n # , \ cavit, curo d i x i t : < Et inveaio ego eam morle amariorem. >
.
* t
. >
I
, ;
Eam, quaronani ? nisi c SapieMiaiti et calculum,
, > , sive ariem aslrologorum; cum bxc njillies eos

raori quodammodo cogat, qui se illi dediderunt:
\ , parliin ob trisliura formidinem, partini ob fausto . " rum fiuslralionem. Semol enim homini morienduQi
. est, ut morlalis ejns naiura fert. At vero ea esse
\ condilione, ut funesta atque tristia diuiurpa pcr*
petuaque irepidatione liwere debeas, bona atque
laela nunquam adventare videas, quoroodo suppu,
, \ talionem 197 ejusraodi aique artem non ipsa
; " raorte amariorem declarat? Quod autera dicat Eeclesiasles : Circum ego et cor meum, nemo
\
pulet, aliud voce Eyo, aliud voce Cor significari.
> , \
Individung eiiim est bomo, nominum licet signilica ,
xiv D tionibus dividatur. Yerum sjc accipe, ut rei inquisilionein a corde pendere illis verb.s significelur.
6
Pergil porro praestigias islorum el fallacias perslrin . gere iis eliam, quae protinus sequuntur. Ait enim :
\
. *
T^r ,
,
,
.

,
kr
%
VERS. 2 6 . Mulierem quw est iaquei venalorum, et

sagenas cor ejus, vinculum in manibus ejus. Bonus
coram Deo eruelur ab ea, et qui peccat, capieiur in
illa (<H).
prirdUuf e$t; $ed velttti vincuiis quibusdam, ac necessitaits, ut iia dicam,nexibus constricius ad ulrumque adducitur : niliil ut reli<;uum sil, quo besliis
diffcrat, qui omnium earum imperium divinilus nactni e$t.
PATBOL.
GR. X C V H I .
(94) LXX babent pro . At

v(uo in Consiituliombus aposlolicit senlcntia lola
sic afFerlur (lib. i , c. 9): -
, \
, \ .
33
"1015
S. GREGORII A G R I G E N T I N l
Amanorepi morte cum dixcril calculum aslrolo- :
gorum, ob vanam scilicet occupalionem et labores
;
inulilcs, quos secum afferl, eaiudcm jam arteiu adul- , (
lerx improbueque femioie comparal, quae horaines . xai incaulos demulcel ac fasciual, et venatorum ac ;
piscalorum more retibus inipedit, specie ejus el \ , , \ colloquiis captos, aique in peccaii laqueos mortem- \ .)*
que transmillit. Nam dolos animo medilala, et cor
ruptelarum inslructa illecebris, tanquam mariuus \ , 6
polypus quasdam veluti manus, floridos ac suaveo- , ! )
ienies cxplical trincs, subdolisquc usa sermonibus,
\ ;
quasi funieulis, illigat venalurque simpliciores : , \ ;
.
<jui quidem e nefariis corporis voluptatibus paulispcr dulccdinem aliquam expcriri sibi vidcnltir; sub- \ ;,
Mide autem alque intra breve lcmpus ejusinodt dul- \
cedinem felle amariorem, el ferro ancipili aculio- ^ , \ ;
rem invcuicnl. Enimvero stinile quidpiam in astro- . ca^
logorum eliani arte quis aperie repcriat (95). De- *\ ri?
\ & %
mulceules cnim ac pertrahenles inilialorum animuiu
voluplale illa alquc dulcedine, quam promissis *
4\ ovrov,
aiunt sublimibus et 1 9 8 ingentibus, lanquam qui
\ ^ ^
cognilionem rerum omnium babeant, el fulura
, \ &*;
prxYideam, et abdita quaeque deprcbendant, io ei%
, \
roris atque inleiHus sagenam inipelbmt, ct inutili
plane vauaeque occupaiioni ac inanibus laboribus . subjiciunt. Elabilur vero atque avolal unus cerlo \ '
ab ea, \<\ esl ab ulraque (nam illud ab ea Ecclesia- ,
stes communi significatione usurpavil) vir nempc ''*
\ tii ?!
probus et diligens, bouesti amator Deoque charus.
IIoc cnim indicat illis verbis coram Deo, Ami- Q . , 5*
, ;,
cum veriiaiis designans, ei qui Deo potissimum pla\ ewwcere studcal. Quemadmodum e conlrario qui pravo
.
" ^,'
animo ct inbonesto in ca verselur, bunc superari,
\
, *
par est, atque comprebendi dixil. A i l enim :
. *'
< Et qui peccat, capielur in illa; > id esl tam ab
]
adullcra malaquc femina, quam ab ipsa arte caku\
, %
laria astrologorum. Nam qui speni iti Domino suam
.
non collocavit, nec ipsum unum credit ac profilelur
, \ */
auclorem sxculorum, ct omnia, quae sunt, el complecientcm et gubernanlem ci conservanlem; is i n -
, \ ^ \ ,;
fidelilaiis suse ac desperationis vinculis calenisque
avsiconsli ingilur.
Al ubi nunc sunt, qui astrologia? exercilalioni

btis alquc suppulationibus, quantum csl, viia prav D ;
senlis spalium insumuiit, et in sidereis moiibus
, \ ntque aspeclibus contemplandis alque inter se com- ;
parandis occupali, bumanam ab bis viiaip atque , \ ^
administratiouein rcgi jacianl, eoquc impietaiis
\ morbo laboranl, quem diserlissime sapicns quoque , , ?**
Ecclcsiaslcs demonstrare cum vellet, dixil : Ut \ ^
considerarcm et quuerereiu sapienliam et calculuiu,
\ ,
et u l cognnscerem impii slulltliam et turbulentiam
\ xa^ *
cl circumactionem. Videsne, appcllaliotiem impii
* ^ ;
a divinis Litleris astrologiaj sludiosis allribuiam
; ^
tt
(95) Rcm camdera Olympiodorus brevissime

complexus, a i l : " ;
;
;, . Neinpc : Sicut
fff 6
enim illa blandis sermonibus juvenes, ' ^ ?

,a
stulios venatur, syltogitmorum implicdnt refrM

Aucl. Duc. p. 631 B.)
iutf
L \ ECCLESLYSTEN. -
LIB. V i i .
ltti
; Kx\ -
, * \ , *y.a\
\
;
\
, \
*
.
; ;
6 ; , \ . t ,
o i , \ ,
esse? quid lu veio, operara quampiimuin 11011 dederis, ne iiupius pulam appellerc? sed vanis adbue
in laboribus lc cierceas, quos sapiens Ecclesiastes
stuliiliam et turbulcnliam et circumaclionem iiominaiit? Verum enimvcro vocalissimum quoque propbelarum Isaiam aud.lo indicanlcm ei cum i r r i sione perstrmgenlem, qui glorianlur sefulura nosse
ex asirorum molu, el bis humanae felicilalis aut
rerum adversaruni causas assignanl. A i l enim :
Ubi sunt litlerati tui? ubi suut consiliarii? ubi
est qui numerat coaclos ? Populus depravatus, et
non cst audienti 199 iutelligeiUia(OO).tStenlet
servent le augures cceli, qui contemplantur sidera,
et annunlienl libi quid siiper te venlurum sit. E< ce
omnes ut slipuhe in igne coniburenlur, ncc libcra
\ .
i
s (97) iQuod si aslrologorum ars
, \
divinis in Litteris sic reprehenditur alque nolatur;
, quomodo non slulli omnino atque impii sint, qui
4 ,
lara laboriosam tamque inanem rem persequan* \
iur (98) ? Ait deinde sapiens Ecclesiastes :
;

b
s u a
i .
YERS. 2 7 , 2 8 . Ecce hoc invcni, dixil Ecclesiaste$
, ,
una ad unam ut invenirem ralionem, quam quceshit

r*J ,

anima men, el non inveni. El homincm unum de milU

, . \
inveni, mulierem in omnibus his non invcni. So~
,

lummodo ecce hoc inveni, quod (ecit Deus hominem

*$. ,
rectum, et ipsi qumierunt raliocinaliunes multat (99).
,
.
Q
Cum paulo ante dixerit : Circuivi ego el cor
ifteum ut consideiarem et quaererem sapicntiam et

calculum; > id esl ariem astrologorUm : non ut ia
* , *
eorum senteiitiain venirel, sed ut deriderel nia , '
gis ac reprehenderet, vanttmque cum laborcm et
1* \
niullae lanlum iinpietatis plenum demonstraret;
. cumque deinde addiderit: < El invenio ego eam

morte aniariorem ; bac jam prolata sententia, eos

omnes, in quorum manus hic liber vcnturus sit,
\
cohorlalUr, Id ut discant probeque intdligant, sc
,
quod quaesivit, invenisse 200 alque cognosse : ae
\
merito inanes astrologiae labores improbasse. Nani . \ ,
que ait : Ecce boc inveoi, dixit Ecclesiasics,
> \ ,
t
(96) Isa. x x x i i i , 1 8 . At L X X babent, ^ , . >

,
; \ - . l d
, ,
e s l : Sancli prophela: apud nos exstilerunt,
non
/ ; ...
asirorum molus dimetiri solili, mn elemeniorum
(97) Ideni X L V I I I , 13. Porro LXX reddidere, usu curiose inquirendo occupaii, nec ad ea, qum
uime decuil, humannm naluram perlrahenles, iton
,
prwstiyiii fnlilibus prwfidenies : sed cum ex manifc. ...
alalione divini Spirims fulura pr&noscerem, ea o(98) Huc pcrlineiit qux Cyrilltis Alcxandrinus
bis muilo amequam fterenl, induarunt. Nihil eorum
habet boin. 4 , de fesl. Pasrb. : "
porro, qu(K prcedixerunl, irriium fuil; sed per tem * * porum vices natura rerum quam proxime con&equi , tur, vel puiius iisdem plane vestigiu insisiil eorum
, \ , quo: pranunliala sunt. Deus enim erat, qui loqueba ,
lur. Licet igitur, jam mamjeslo intelligas, quinua

cum pernicie menduces illi suas el aigenti illicsn
, \
anroiogiw nomine pr&sligia* effundant,
. , '
(99) Olynip., . ... Cyrill. Ilic *
roa... . . .
uu/ * ~ o . r -
10:}9
11
velut si dicercl: Hancinlerea vani laboris fallaciam .

deprebendi. Volo autem post unam banc quaesiti # , *deprehcnsionem, subinde aliam rursum nancisci, id
6 , , .
est: < Ralionem, quam qunesivit aniroa roea, et noo
, \ . 6
inveni. > Haec auiem esl, quam eosdeni docere
velim, quaenam utililatis causa astrologos in tantam

lamque vanam occupationem demergat, ut Condilo-
vis sui Dei ac Domini assiduum obsequium et cul- luro cl venerationem plane negligant. < El non i n . \ ,
veni, > inquit : quippe quia plerique bominum
^
multo proniorcs sunt ad inutiles verborum per \ , \ scrutaiiones alque quaesliones, el vias contemnunt
verilalis atque justitia?, quae uoa similitudinem cum

auciore Duminuque suo, cujus et ad iinaginem
, \ '
condili sunt, servare polest, et ad majeslalis ejus , \ \ ;
sublimilatem provebere ; iidemque ad calles diver- (unt iortuosos anfractusque difllci!s, ut vix de niil \ ,
libus uims invenialur, qui mnUo studio veritati at
que juslitiae addiclus sil. Insuper vcro et niulierem
\ .
qusesivi, quae bonis omnibus pr&slaret, al miuime
,
inveni (1).
' .
CaHerum illud, mortalis, clare agnoscas, omnes
, , , ;
bomtnes ab auctore nostro alque artiilce rectos csse

conditos, cum naturali ralionc alque appelilu m i , \
nime pervcrso, nec prorsus a vcriia!e alieno (2).

At ipsos pessimo consilio et stulta tcmcritale sim. \ , \
plicilatem nalursc in niultas easquc inconsideralas
, ;
et perversas ratiocinaliones 201
divisisse ac dis\ \
iraxissc, ea quaerentes, quae nefas est quaerere, et
, , ^
iis vacanles, e quibus nullam omnino utiliialem
, ' *
parerc sibi possenl. Idcirco liempe adjecit:
C .
VI!,
CAP. V I I I . VERS. 1 . Quit novil tapiente$, aui quis
novit sotulionem verbi? sapienlia hominit iltuminabit
vultum ejus et impudens ex vultu suo odio habebitur ().
Tanquam si dicerel: Sic igitur bomines in raliocioaliones prolapsi inconsideralas atque perversas,
simplicilatena rccUB ralionis, quae bomini a Deo
<lata csl, perniciosc confuderunt, el ad perscrulationem inquisitioncmqiie rcrum inulilium delaii
sunt. A l si quie volucrit retia effugere ambaguin
bumanarum, viros quxrat sapienles alque prudent
, ; C*
, 6
.

,
, , \ \ .
, -
Apoilolus. (Ephes. , 10.) Creator igilur cum $H

(!) Cum scriptum lcgamus. \
bonus, ad bona creanU opera : creata vero ret ts
, hxc quidam apte, opinor, conpruprio arburatu in maiUiam conversa e$l. (Calech.
gruenter iia sunt interprelati: In mille mulieribus,
quas mihi ascivi, nullam inveni sincere probam; , n . i . )
Aibanasius vero illnd mullo eliam feliriM
lanqnam si rcx Salomon eas designare niulieres
videalur, quas domi habebal, septingentas sn.icel erat inlerpretaius. Ait enim,
principes feminas, et concubinas irecenlas : ut est p? ' (^
) \
in libro I I I Reg. n , 5.
{ 2 ) ln eamdcm sentenliam Cyrillus Hierosolymi- , \ *
3 *0
ixdqcrr
tanus bunc locum exposuerat liis verbis:

; ,
Nempe : Nam condita etl (mens buinana). nl D** *
, .
spectet, et ab eo illuttrciur : ipsa vero pro Dc
laiia et lenebras exquisivil, ut alicubi Spiritut tcrtpli
prudit : Dens bominein rectum fecit, ip*i
miilias qiiasivere ratiocinalioues. (OraU ! M***

^ . esl,
Fecii namque D?u* hominem rccium juxla Ecclesia- gentcs.)
(5) LXX babent... \ ^
tten, ei ip$i mtdtas qumivere ratiociualiones. Ipsius
cuim fumu8 factura,
crcali ad opera bona, inquit . . . . Olymp. .
D
> u f e i n
lOil
I N ECCLESIASTEN. - L I B . V I I .
1012
, - tes, qui nativara animi ad dispicienduin agcndiun , xa\ que 'facukalem intactam intcgramque scrvarint,
,^\
itaqoe *era a falsis seccrnere possint, et venlitan , \ tes ad se non modo ab errore revocare, scd etiain
, \ in seroitas salulis deducere. Viri enim bujusmodi
. 01 dissolutionem quoque verbi cujusque ex ambigui \ tate proposiii reddere norunl, el discendi cupido
, \ - mentis vultum lanta luce perfundere, ut ipse etiam
, \
non minus, ob enodatum quxsilum et partam inde
\
sapientiam, aliis lucem afferre possit. Nam qui
. \
moderale pacateque el aniroo paraio ac composito
\ ad sapienles accedunt, atque ab ipsis cognilionem
, \ *
hanriunt eortim, quse noccant, quaeque prosint, i i
\ ,- - vitam saam omnis plane offensionis expertem i m . "
munemque conslituant : cum e conlrario impudens
\ , - el superbia fastuque elatus, qui ad animi scbolam
, itare nolit, bunc oslenlatiouis SUOB frucium capiai,
\
ul prudentium sapienliumque odium el aliena . tionem incurrat. Ts enim, qui a sapicntibus qua?
deceant, quaeque utilia sint, ediseere noluerit, et
, ' \
in pravis polius falsisque sermonibus libere fmpu ^ ,
denterquc se exerceat, semctipsc ad coramune
.
odium exponit. Addit deindc Ecclesiastcs :

VIII.
, >
202 V e r s - 2"* * 9 custodi, et de verbo
xcv
juramenti Dei ne satagas : facie ejus ambulabis :

ir ,
ne ste$ in verbo malo, quoniam omne, quod volueh iar ,
rii, faciet, sicut loquitur rex potcstatem habens; et
,
;
^ quis dicet : Quid facis (4)?
\
Postquam admonuil, ut veras de Deo senlenlias
,
tueamor, ac ne pietatis imaginem indecoris fuca - tisque eorum coloribus deformerous, qui se astro logia? calculis dediderunt, utique senliatuus ac
, \ profltcamur unani esse prineipem naluram, qua;
\
iniiio omnia sapicnter atquc utilitcr ordinarit, et
, * volunlati cujusque daturo, ut in utmmque parlcni
(5, ' \ inclinare so posset, tam ad ea nempe quse in
* * uobis sunt, quam qu:c in nobis non sunt: jani ad
alieraifi admonitionem transit, et cavendum pra: , , , scribit, ne unquam regis dicta vulgemus : e qui
\ boc feceril, offendal, niagnum nulla utililate pcriculum subcat. Quaraobrem quodam in loco divina .
rura îtterarum id quoquc cxslal oraculum : MyD sterium regis cuslodire bonum esl (5).
.
Hortatur deinde, ne quisquam faciiis sit ad
, jusjurandum, neve ferat, ut lingua in proximis

alloquendis Dei nomen lemere ciere assuescal (6).
ob . Id autem geminam babet signiiicalionem, ne scili ' cet in Dei nomine, quicunque se prxlextus offeral,
re
( 4 ) t L X X habcnt... . . . . et
, \ . . . . Adoolal vero
O l y m p i o d o r u s , " .
(5) T o b . , 7. Sed apud LXX legimus
. Epbramus in Encom. Bas i l . xpUTTcetv ,
( a p u d Cocel. . . Cr. t. I I I , . 54.)
( 6 ) Vulgaiis babcmus : Ego os regi$ observo
c l pracepia
juramenti Dei: qtia melius Hebraicis
ts
respondent, et banc senlenliam coniinere vidcalur:

Equidem lam prazceplum regis servandum censeu,
quam quod Deo juravimus. Vel cliam docenl sancic
scrvandum rccis prxceplum, cum subdimrum iUfcs
jurejurando obligata regi sit. At Noster LXX im*?rpreies scquilur, et qua; in eorum verbis eminci,
sententiara exponil. Symmachus babct: , quod eodem recidil. Sive enim legas
, sive , illud moncmur, nc ad j u randum proclives simus.
1013
S. G R E G O I U I A G I U G E X T I X I
1014
jurejurando anqaam ulamur, neve alios ad jusju- , randttm adigamus, quod par in utroque sil crimen

Cum autem ait : facie ejus ambulabis ne stes
. " ' in verbo malo, auctor est, ne, auditis quaea rcge
,
prolala sint , cogitalionem digrediens suscipias
aliquam nec pudeiilem ncc probam, neve tecum '* ,
porniciosam rationem qonslituas, quae id ulga.ro
aliis persuadeal, quod secrelo ipse audieris, vclut
\
si nerno 203 de scrmonum ejusnoodi enuotialione ,
nomen tunm sit delaturus : ne si quando rex

noverit, vilam tuam, ut libuerit, vexet; cura nemo

sii, qni adversari illi possil, aul qui indignaiionem
, ,
cjus alque impetum cohibere, reumque post prola- , *
lam sentenliam a pcena supplicioque valeat eri ,
pere. A i l deinde
\
.
.
VERS. 5. Qui custodit maudatum, non cognotcet

verbum malum. El tempus judicii cognoscit cor

sapienlis; quia omni negotio est tempus et judi-

cium (7).
.
Quanquam dixit indiscriminalim mandalum, non
' * t\
simplicem larqen mandati inlulit significationem, ,
sed multiplicem atque variam. Sive enim praece- .
ptum Dei quis cuslodicrit, mandalum scilicel do- ,
ininanlis in a?lejno regno suo, sive ejus, qui re-
gnitm in terris nactus sit, aiH naturalis patris vel ,
inatris vel magisiri: quod ilem niullimodis dividilur \ \ alque usurpalur, et qua nos de sinccra fidc nostra
, *
deque divinis legibus admonct, el qua puerilem
\ ,
inslilulioriem doclrinamque comprebendit, ct qua
!
cognitionem spectat caeteramm omnium artiura c

mechanicarum ;.ille titique : Non cognoscet ver\)\\m malum, > quo reus fiat, et dc conlemplo
violaioquc mandalo condemnelur (8). Yerum si
discriminis mulium cst in mandaiis ipsis, ubi
separalim singula considcreMur; paena? quoqtie et
animadvcrsiones violalioni eoruin respondebunt.
204 Caeterum qui mandalum, quomodocunqiie
ilalum ei sit, cusiodierit, vindiclaro prorsus effugiei, sicul mandati cl pocnae irrogandae fert ralio.
Scianl enini, oporlet, el scnex cl adolescens ei
pucr cui jam cor sapiat, id enim sapientis appella-
^
*
p \
. ' \
\ !

\ .
, #
\ . \ w\
\ ,
(7) Symmacbus babet... "

\ .
() Paulo alitir ba?c vsi verba inlerprclattis - |
scbius, ciim psalmum XVXKI, 2. cxpoueret: prolaia
quippe E( clcsiasla. sememia, adjecit : \
, .
^ ^
. \ ,
' ,
' . Id csl, Ntimifue hic eliam iilud : Non
cognoscel vaiei non neque pravo so operi adlnisciiit. Allitcinalio nempe est pntare, qni divinum
tervat mandatum, eum maiam rem haud no&se. Cum
euim boni cl mali discretionem liabeat, cwtera omnia
aversatvs, ad prcsccpium tervandum accedit.
Longius vcro abiil Nilus; sic enim Tbaumasio
Tnonacho scribens cxplicavil (lib. m , epiM. 53):
-
, \
. '
,
.,
, ,
. Id cst : / n sanctorum vero mandaiorum obwtatione occupari nos , alque in protunda Dotnini Jesu gloriw memoria. Qui cnim, ait pr*cepium cusiodit, non cognoscel verbum pravura,
ad sermones tcilicet improbos et noxios non
fleciel.
.
Ens'bio nimirum prô. esl % mtfaclum,
Nilo conlra verbum sive sermo. CaPierum fciisewe
favel Symmacbus, qui reddidit *
, nec opponitur nilei pres W;
i.us, qui iransiulil: Non experieiur quidguaminM*
Nilus habcre pro se videlur 0 \ \erum UMW
, ul Hebraicum iteni -OT lam terbum
tcm sivft facium aut negolium signiiicau
IN ECCLESLVSTEN. - L I B . V I I .
U)v , lioue signifieavii Sciaut, inquam, de mandaio,
, quod quis ab aliquo accepcrit, judiciuin idoneo
\ tempore futurum, in quo inquirelur alque invesli . " \ gabitur, quatenusmandalum costodiium violalumve
' fuerit. Quippe rero quamlibci ex prxcepto perfe
ctam necessario lempos consequilur quseslionis el
.
judicii, ut pnemium feralur aut poena.
Horlatur igilur, ut accepta mandata, undecunquc
,
, , dala sint, omnino serverous, quo vita ejus, qui
roandalum acceperit, inlacla maneat, cl dcdecorU
, atque poenae iinmunis sil. Naoi qui aliis niandalum
\ \ .
dat, ntajor plane atque praeslaniior iis esl, qui
\
datum acceperunl: eslo, inler cos quoque, qui
,
praecipiunt, discriminis non parum inveniatur:
\
itaque qui mandata accepere iis , qui dederunl,
* \ . opportuno lempore omnino poenas dabuntj propler
\ \ ca curae esse debet, u l qure a magislratibus aul
\ \ \ regibus aut parentibus aul raagislris pracscnpta
, \ fucrint, ad amussira servemus; inuho vcro magi>
\ \ quae ab auctore et Deo Dominoque universi: ut ii>
\ cuslodiiis, vilae facilitatem nobis comparcmus, ci
, \ \ coelestia simul ac divina praemia assequamur. Est.
\ . aulem bic sermo de mandato hiccm babcnlevcii talis atque juslitix, non de eo, quod pessimarum
, \ \ - rerum causa a malis quibusdaut et improbis profe .
clum sil. Ait dcindc Ecclesiastes :

.
YERS. 6. Quia scientia homini$ mulla tuper cum,
* * C
quia non est, qui cognoscat, quid futurum sit :quippt
,
sicut eril, quis annunliabit ei (9) ?
,
;
PraHextus el cxcusationes evertil eomm, qui

accepta mandala, quicunque ea dederint, niiniinc
, * \ , \ scrvant aul cuslodiuot; cumque judicii el inquisi \ * \
lionis tempus advenerit, quo morila poona affecli
; s
i n t , neglecii violaiique officii ignoranliara aul
, \
mentis suae simplicilatem \ c l 2 0 5
^ " *
, &,
bujusmodi proferre solent, se, dum condem ,
. - naulur, aliqua ratione defendant. Ne enim, inquil,
ignoranliam prselexas ad patrocinium non cuslo/.iii
, \,
, & \ mandati, quod a majore et praegsaMiorc accepisli :
. ' veritatem enini minime a te stare, constabil. Quani
ob causam? c Quia scienlia bominis inulla supcr
; " '
, \ D cum, id est, ad ea cognoscenda qiiflB vitoc suae
. \ ^ , prosint alûe conducaul. Ac frustra quis dicat :
. Nesciebam me condcninatuiu i r i , nisi maiulaiuiu
, - servasscm. Ilbid cnim ipse nosse convincirur, bo^ , mini cuique, qui dalum sbi mandaluw non cns'u> - dierit, judicium t l condcmnalionem paratani essc,
.
quae dcliclo respondeat (10).
a l l U (
(9) O l y m p . . . . " .
(10) Diversam plane scutentiam exliibel Symmachus, cjiii locum hunc sic traiislulit : '* id ost, Vexatio
ôtm hominii multa est conlraipsum; ct banc amf lexus ilem esl Laiinus inleipros, qui babel : Et
tnnlla hominis affliciio, qaanquam Tbcodolioni ca
placuit interprcialio, quani apud LXX viros legim u s ; reddidil cnim, *
1 1
' . Ilornm aulom discordiam, quia

vocalia puncla nonduni apud Hebrrnos reccpia
eranl, una ouuiino inlulil liilera : Symmacbus
cnim legil 7, quod est afflictio sive Rahat, cuin
LXX inlcrpretes legisscnt *", quod esl cognilio
sive Dehal, rali scilicel csse Dalclb, quod Symiuacbo Rcecb visum est; quippe uiriiisque liltcraB una
propc forma csl, caque, ul lectorem lalbTe bdipc
po^sil.
1047
S. GREGORII AGRIGENTINl
M48
Super ipsum igilur hominem, sivft circa vite suae

* ,
\ , Scrctv
raliones, raulta homini scientia est: eum enim
.
ulilium laiet nihil. Alqne eniti quisque debel, ne
6 \
quid eorum , quae sibi praescripta alque indicta
\
fuerinl, per segnilicm aut contemplum aut animi
\
remissionem praetergredialur ac negligat: etsi enim
^ " ,
ignorat, quanta damnationis suas poena futura sit,
,
ac num gravis etvehemens, an levis ac niitis; illud
\ , (
certe novit ac bene firmeque cognilum habel, qui
\ ,
mandatura custodierit, ab eo, qui dedit, dignum
, \
judicatum i r i , ul mercedem et praeroia fierat: qui
, voro non custodierit, e coplraiio dignum, ul judi \ cium el coudemnationera et poenam pro niericis
.
subeat.
*0 " ,
Quod aulem a i l : c Quippe sicut erit, quie annunliabit ei? iguorantiam simililer designat vindiciae ^ ; > \ . \
al.|uc judicii. Neque enim quisquam bominura mo , ,
dum novil irae regis aul parenlum aut magisirorum, multoque minus judiciorum consiliorumque , tw
\ . Dei, cujus jusfuiam assequi nemo polesl. Nam

homincs quidem , cum uiinimum se deliquisse
).,
cxistimarenl, perssepe a judicibus plurimum pec \
casse couvicli suoi : mulio niagis ab eo, qui et
, \
corda scrulatur, et bominum cogiiationes novii,
206
<]uo el Joannes ibeologus quodam in loco , \
* " .
a i i : Quoniam major esi Deu corde noslro.
, ,
Tu igilur, mortalis, mandatum, quodcunqnc
\ , '
libi Dominalor rerum omnium Deus dederit, aut
,
alius quisquam corum, qui quomodocunque su( l e
7 1
pereminent ac majores sunt, capessere lotis viribus (j

gestias, operanique des, ul custodias ac serves :
nec ad excusalioncs ci praetexlus confugere cogites,
ob camquerem ad illud ptxlereundum pcrlrabaris ;
sed cuslodiendo scrvandoque prcemium el laudem
tibi obvenlura certo spcres. ldcirco utique adjecit
prolinus :
\ , 1
\
,
\
' \
.

$ XI.
8, 9. Non e&l homo potestatem haben* in
>* xrtvspiritum, ut prohibeal spiritum. non est pote&las . ictir
in die mortis, et non esl emissio tn die belli: et non ,

talvabit impielas eumqui est abea. El omne hoc vidi, dck*
ei dcdi cor meum in omne opus, quod factum est sub ' .
tttor,
sole, qucc pro potestate (ecit homo in hominem, ut
!*
gjjlijeret eum (11).

'
*

VERS.
.
Diligeniiorem atque accuraiiorcm qucmque ex
audiloribus reddit sapiens Ecclesiastes in vila sua
ad mandala bona quae acceperii, semper ordinanda,
( l in moribus secumlum potiorum instituliones
< onformandis, raltonc babila eorum, quae saepe
vonlingunt, nec anlc apparent aut prospiciuntur :
adveniaulis nempe diei illius supremi, quo bomo
t x bumanoe conditionis periculis ac sede luctus,
Mve ex bac vita ad futuram, quam sperat, iransfertur. Neque enim in spirilus buraani, sive pro[
\
^*
^
, \ *
^ ,
'
\ ) tow
^*
\ , ;
,
Epist. , cap. 5, n. 20.
(11) Olympiodor. \
1049
I N ECCLESIASTEN. -
LIB*
VII.
1050
, priae voluntatis, (nam id hoc loco tpiritus nomiua

( designat) poteslate est prohibere, ne anima a

), corpore separetur, et diem morlis appropinquan , tera permutare atque praetergredi : sed id arbitrio
ejus vertiiur, qui et ulrumque colligavit invicem.
. "* \ El dissuluiionis terminum sialuii, quo ipee lem( , * pore voluit et decrevit et praiimvU,
.
Omni igitur cura custodienda nobis sunt dtoina

, mandata, et monila ac praecepta reclorum, quos cunque delegerimus, ac 207 sapienlium modera , - torum, ut praeparati et summis inslructi virtuli , bus, cum propheia Davide nos etiam dicamus :
c ,
c Paratus sum, et non sum l u r b a l u s " ; neque
percellamur ac perturbemur, cum spiritus noster
, , , sive anima profeclionem a corpore parabil. Tum
* enira, posl pranuiiliatam divini consilii senlenliam,
niliil jam bomini prodesse potest, vel si in lacry , - mas eflundamur. Queroadmodum enim quo die
. acies ad pugnandum inslrucue sunt, nibil ad con ciliandam constituendamque pacem valere oblata
, - legalio potest : quippe mullo prius eam mitlere
debebant, qui tonc mittunt; sic imminente jam
: morte et animam nostram a corpore separanle,
, nihil roorienti prosil, vel si preces et obsecraliones
, , adblbeat innumerabiles, ad cunclationem et indu - cias impetrandae, atque ad illud redimeodum, quod
, - jatn ingruit.
.
^
Inexorabile igitur id est, et commune omribus
, bominibus, ut animae a corpore discessio definito
.
die fiat. Verumenimvcro qui pie ac juste in bac
, vita versali sint, ad futurorum bonorum pramia
bonae divinseque spei ope deducti, salutem inve ,
nient sempilernara. At qui malam et impiam per . - versaraque duxerit vilam, ita banc deseret, ut ad
intolerabiles ailernosque crucialue iransmittatur,
CtufJ, ,
uec spem ullam salulis, cui Odat, sociam invenial.
, - Hoc enim signiiicavit, cum d i x i l : c Et non salvabit
. . iropietas eum, qui ab ea, id est, amatorem ejus
* * et alumnum et asseclam : quae potius reprehensiooi
,
ejus juslissUiixque condemnalioni pondus est ad dilura (12)
.
D
Porro baec orania sapicns Ecclesiasles tanquam,
* 8 pr<esentia jamdiu conlemplalus, adjecit: Etomne
, boc vidi, et dedi cor nieum in omne opus, quod
faclum est sub sole; minime quidem eorum, q u
rJtao , a Deo, id est, a prima illa universorum effectrice
causa facta sunt; sed quae improbi scelestiquc 208
, " bpmines moliuntur, quibus propositum est quidxdftuiv ,
" P s a l . cxvni, 60.
(1*2) In Vulgatis babemus : Neque salvabit impietas
impium : quod planc responuet Hebraicis, quse
^ e r t e r e sic possis : Neque liberat improbitas domi9 t o
o*. Itaque Symmaclius reddidit , quod idem eet. Nec aliter Olyropiodorus, quanq a a m signilicanlius; sic enim explicat :
* ' ,
. Id
esl : Et salvabii impietas eum, qui ab ea, nempa
Ulum, qui tyrannidi ejns subjectus est, impaiumqu*
acccpit
S. GREGORII AGRIGENTINT
qiii.l injusiilia cl avarilia et calumnia afforre possit,
nec lamnn pcccandi unquam et nocendi ulla est
saiietas. enim expressit, cum dixit : c Qure pro
potestale fectt homo in homincm , ul aflfligerel
eum; qutppe raiionalis inielligentisque animae
libertate in rc inala abusus, poiestalem suam excrcel, volunlalis momcnlum ad peccandum inclinando, id esi indulgct, ut meniialur et calumnietur
et vexct el dilescat alienis, et proximum multis ct
\ariis modis possime afficiat. Proplerea ulique
adjecit protinus :
'
tfltf
,

. "
,

, ^ >
,
\ \ , \ TO\U \ .

t
VERS. 4 0 . El lunc vidi impios in tepulcra inlro
duclos ( 1 3 ) .
Quando scilicct advcrsus imbecillimos quosque
sjevire coeperunl, et ad nequiiiac ci improbitatis et
rapinarum elavarilix summum veiiere: (um, inquit,
improviso ac praeter spem supergressa mors cos
in lerram proslravil, scpnlcrisque contexit. Id
autem ipsum et David propheta clare repnesentat, cum art: < Defecerunt, perierunt propter iniquilatem suam *. > Et rursum : c Vidi impium
superexaltalum et elevatum sicut ccdros Libani. Et
iransivi, ct ecce non erat, ct quae ivi eum, et non
esl invenius locus ejus ; > morlis iiimirtim repente
ingruenlis adventu, in perniciem sempiternam amandati suot. Uoc enim ostendil iis, quae proxime subjocit;
C
T
toze .

, \ \
, \
, , \, *
* , ^
, \ .
\
, * ,
\ , \
, , , xa\
>
, .
*
S .
Et de Sancto iverunt, et laudatl tunt in civitate
quia sic fecerant. Al hbc quoque vanitas (14).
Impii quidem, inquit, in sepulcrum illati, a Deo

sejuncli sunt. Naro id Sancii appellatio hoc IOCQ
desigriat, queiuadmodum scriplum c s l : c Auferatur
impius, ne videat gloriam Domini ' . A l qut cum
iilis parem operam ad impietatem et scelera conlulerunt, eorunique vesligiis 2 0 9
'
tcre, pracconio ilios celebrare atque cxornare non
desiuunt ob ca ipsa, qua? improbe alque impie
gesserunt. Multos enim lales civiias habet: saepius
quippe inler improbos conseusio est, quam inter
probos et boncstos : ut proplerea, qui eadem
opinanlur ac senliunt, illis laudem vel mortuis
tribuerc, mirandum non sil ldeo sapiens Ecclesiastes a i t : c At boc quoque vanilas, > usitatam Uerans formulam ad condemnandas improbandasqne
fallaces et malas opiniones atque facla. Jamvero
ul causam quoque demonstrarct, ob quam ad
inipios vel moriuos commcndandos adducti sunt,
adjecit prolinus :
n
i n
" Psal. LXXII, 19.
l i a c
* Psal. xxxvi, 35.
v i t a
i n s t i
,
$
, . /*
.
01 , \, , ? . &
, * '
, .

, \ I?
. y*P
\ ]

* \
* . ,
,,
, \ ;
6w * . &
, ' ,'
,
Isa. , 10.
(13) Olymp. .
(14) LXX refcrunt ad superiora \
, et addunl
. 4
10>3
ECCLESiASTEN. S XIV.
LIB. VII.
1054

Vers. I I . Quia esl facta contradictio de fa^
, cientibus malum, cito propterea repletum est cor /?
liorum hominis in eis, ut faceret matum quantum
,
peccavil ex tunc et ex longitudine eorum (15).

.
; A i l igitur: Nemo est, qtii impios rrpreliendat, at, \ que inipielatem eorum el scelera inhibeai: necqui
", \
contradiciionibus ao monilis assiduis murani ali
quam afferai voluntarie in erroreni ruenlibus et
, \
flagiliuiu el omue nefas, ut intrepide aique oinni
'
facililate facinus quodlibet suspicientes, cum nulU
,
ex parle iinpedimentum iuferalur, jam et alios sibi
,
mulios ejusdem sceleris socios et imiutores el ad \ miiiUtros adjungant. Nam cum illoruni impielas
.
improbitasque a reprebensione iimnuois sit, caele , roruin honiinum turba animos sumit, sil ique per \ suadcl adeo absurda esse quae ab iliis fiuul,
, ,
eaqiie de causa feliciores esse quam alii sint. Ita , /.
que nequiliam eorum aeraulatur, et ad pareni ira \
probilatetn e( similia scelera conlendit, eodem
\ ,
studio atque iisdem in flagiliis occupata (16).
\ \
.
210
significavii, cum dixilic Proplerea
* repletum esl cor Oliorum bomims in eis, ul faceret

malum. > Dcinde osiendens, quid sit rcalum, addi . dit prolinus: c Quantum pcccavit ex tunc et ex
, c "
longiiudine eorum, ut facerel roalum (17). > Nam
\
peccaium appellalio cst sine dubio mulla coroplc. \
ctens et universalis gencralisque ac si quis ho^ , \
, - ^ raincs esse dixerit perversa seulientes, aul rapaces,
c n i t n
concedil, lieri doleret, ut malorum numorus auger e l u r : quae Lalinae interpreialionis perpulcbra
ibi explicalio esse videtur.
Quod verba 0' sic verlerim ; c Quia non est
facia contradiclio, ne mirere ; satis causae f u i t :
nempe apud Lalinos etiam contradicere vetandi
verbutn aliquando cst, ul cum de Augusio gcripsit
non pToferlut
ciio conira
malos semcniia,
absque
Suelonius (iu Aug. c. 56): Conlpadixit ediclo, et
limore
ullo filii hominum
perpeirani
mala.
Quibus
cum Livius ad poslulala Samnilium dc scnalus
propiora scripsii Symmacbus : sentculia responsiun ait (hb. vm, c. 2) : JSec
* nam sa?pe esl sencutitrudici, quin.... amiciliu de iniegro reconciieik!ia judicis; sic enim Hesycbius explicat, lietur,
, , . Ca3terum decretorium
(17) Hieronymus bxc a prioribus dividit, ct cun\
iiem verbuin babenduin esi ^ , quod hic
sequcnlibus conjuugii hoc modo: c Quia peccalor
L X X inlerpreles pra2lulruul. Quanquam enim, si
lacit maium cerilies, cl elongal e i ; ox boc oognoOSUIII specles: ^ idem fere sonai, ae refulalto accusationis;
ab originc lamen interdtctum sco ego, quud eril bonum limenlibus Deum, qui
{UtMjue signiiicai, quippe ex eodeni ionle eiiam pt ^ liiiiebimt a facie ejus. > Tum sic explical: c
/ x e s i s i v e ediclum (V. Mazoch. Tab. Heracl., eo, quod peccanli plurimum, boc quippe significat
p. 255) ; et p,
ui apud Snidam invcnies,
ceniiet, dal Oeus iocum poiiiilenli;e, et non eum
* lum ^
staiim punit in scelere, sed cxspectat, u i conver
ilesjclito auclore , ei * ,
latur ab iuiquilale sua : cgo inlelligo, quam beni , , i d r i n iradii, liec aliosensii
gnus et misericors super eos fulurus sii l)eus, qui
eam vocem LXX interprelcs usurpare poiuerunt, babent timoreio ejus. el ad vcrbum illius conirec u m reddere Giaece debucrint, quqd Hebraîs est
iniscuut. > Miruiuaulctii, quod Ilebrseoestn.ND
sive centies, id a Sepluagiuta reddilum ,
6ive sentenlia aut decreium.
aSyminacbo conlra et Aquila el Tlieodotione A t vero Nosler, qiianquam de judicio aul iuter, quanquain Ilieronynius uiramque interd l c l o nominattm non memiiiil, ipsorum taiuen verpretaioneni explicari sic pusse censct, ul bujus
b o r u m seiitenliam salis relinol, cuni boc signiliquideiii sii sensus c Qui peccavtt el fecil inalum,
c a r i doceat, proplerea hominum peccaia crescere,
murtuiis est; < in co euim quod peccavil, slalim
q o o d omnes sileant, alque adco niagislialus eliaiti
inorluus c s l ; > illius vero bic allcr, < juxia quuset judices, qui polissimum de improborum cinendain , > ut ipsc ait, uou ex ipsius sentenlia, td
itatioiie laborare debenl. Grolius lainen baic iia
c>t Peccatur non tuiic prinuun pcccal, <|uando
acripiebat, velui si Ecclesiasles ex diuturna iinpuvidciiir fajcrc poccaiii . a c d janianle pcccuvit. #
MHîic, quam Dcub inlerduio lacinorosis boiHiuibus
(15) A l LXX habent.... .

Olvmpioriorus tero legil, ,
.
(16) Parum bis congruere videntur, quae in Vulgalis legimus ; suut enhn bujnsmodi: Etenim quia
1055
1056
aut avaros, aut delalorcs malignos alque calum- ,
niatores , aut
et
" scortalorcs
" ~-"
~* inipudicos,
*
" " hi omnes \ , \ ,
peccaii nomine tanquam geueris appellalione com
prehcnduulur. At ut ustcnderet diversum esse
utrorumque exitum, alium nerape eorum, qui pie- , , \
lalem amant, et rcctara doctrinam relinent, ac iq
, \
recie factis sinceram prudenlemqueoperan ponunt; aliuni vero eorum, qui conlraria bis el prxoplanl , et faciunl ideo addidit protinus:
, *
<
J !
XY.
211 Vers. 12, 15. Quare et cognosco ego, quia
" ,
cril bonum limenlibus Deum, ut limeant facie ejus;
, '
et bonum nonerit impio, ei non prolongabit dietin
* (,
umbra, qvi esl limens facie Dei (18).
^ $, ovxhrn
,
Tanquam si diceret, exploratum equidem babeo,
/ * ,nl
ei vei issimum esse scio, qui Dei tiinorem in oculis
,
ferant, eumque illis verbis alioquantur: c Confige ,%\
timore luo carnes meas (19), ne unquam a virtu- , *
tis excidam dignitate; quippe orlhodoxam iidera
,
puriler servant, nec minus ad jusiitise rationos v i \ ' ,
tam suaro regunt, praclara bis praemia juslissimo
\ \ ,
Dei judicio dalum i r i , id est gloriam ipsam et bea- \ \
lilatera angelorum coelestium ac spiriulium ordU
,
t um alque cohorlium divini Solis splcndorem per- \ ^
peiuo contemplanlium, et ineffabile iode gaudiura
\ itviiiamque jucunditatcm haurientium: at vero
\ ,
impios et flagitiosos ac divinorum mandatorum
\, conlcmptores nibil omnino de illo praemiorum ge- C \ nere delibaluros, animaeque facienti Dialum para \ u\
tas esse aerumnas el anguslias el iram ct indigna , toiwiw
lionem .
'ittaW \
.
Id aulera et David propbela coniirmal, ubi a i i :
; itato
Semellocutus est Deus, duo haec audivi, quia pot " , ,
testas est Dei, et t u i , Domine, misericordia : quia l u
, , , - w
reddes unicuique juxia opera sua . > Id vero ma . > ^
gis ctiam exhibelur i n salulis nostfae Evangelio,
\ "^
ubi dicitur : c E l resurgent qui bona egcruni in
\ *'
resurrectionem viuc; qui vero mala fecerunt, in
, *
resurrectionem judicii (20). > Ac mullo prius Da . \ soUyi*
niel proplieta in eamdem plane sententiam locutus
est. Et mulli de bis, qui dormiunt in lerras pul- D
\ , c
vere, resurgent, alii i n vitam aeiernam, aiii i n poe- , C ^ ^
nam perpeluam (21).
.
" \ ! *,
Quod auiem additur :< Et non prolongabil dies
in umbra, qui non esl timens a facic Dei, justam t
iram in hacquoque viia praeproperam manifesto si~
'3 ^
gnificavit. 212 Umbram enim pra?sentcm cujus . ffov que horoinis viiam dixit, quod velocissime praeler , ^
grediatur, e( umbrse insiar dispereat, simul alque
, \
7 e
7 e
51
v a
" R o m . ii, 9.
ltfftl
P e a 1 . L X I , 12^13.
(18) Olymp. non habet .

(19) Psal. cxvui, 120. A l LXX (Psal. cxix, 120)
habent, ....
(20) Joan. , 29. Scd in Vulg. exempl. lcges:
fta\ ....
(21) Dan. , 2. Sed ipsa Danidis veri ipjj

LXX ha?c sunt: \ \ ^ ^
, , ^
.
1057
IN ECCLESIASTEtf -
LIB. V l t .
JoSft
, \ - oslenderit sese, et in conspeclum liominum ven*. \ rit. Nam etsi non omnes impios brevis aevi fuisse
\ scimus, et ex hac vita medio in cursu correplos
\ ' celerius migrasse; non ideo, si ralio habeatur eo ' rum quae singulis aetalibus contigisse accepimus,
$ \ ^, - quod hic dictum est, temere ab Ecclesiasle prola .
tum videri debet (22). Ait deinde Ecclesiastes :

5 .
Vers. 14. Est vanilas, quoe facla est super terram,
, ,
, , quia sunt jusli, quia venit ad eos , quasi factum
impiorum; et sunt impii, quia venit ad eos, quasi
,
faclum jutlorum. Et dixi : Hoc etiam vanilas
.
est (25).

.
Absurdam dislribatlonem et corruplura judicium

ac plane falsum induxere homines inbonesti, per , /capa \ versique aique impii, (am quoad pios ct jusios ac
\ virtutis amatores, quam quoad impios e contrario
\ , \ , \
ei flagiliosoe, quo nempe ulrornmque opiniones
\ ; \
permutant, el convenientes propriasque
rerou , \
nerationes invertanl, u l qaae bonis ac justis de \ benlur, ea impiis et flagiliosis assignent; et e con, \
trario quae isiis impendent, in eos reflectant, divi \
nae bouilaii et juslo judicio plane adversali. Mam

Deus quidem bonis bonas dat remuneraliones, et
, *
eodem utique modo malis malas quippe qui lance
\ .
, \ ajquissima ponderat et distribuit singulis quae quisque merilus est. A l bumanae meniis judicium e
*
, \ * . G contrario bonis malas, et malis bonas illosque poenis suppliciisque subjicit, et modo varia exsilia

tolerare jubet, modo carceribus in diulurnum tem
, ,
pns
includit : interdum vero el fame ct flagris et
,
igneet
ferro excrucial, autescam deslioai iradilque
, \
belluis, indicla 213 causa et amenli consilio; a l
* \
xal \ , \ bos praemiis aflicit, el deliciis, imperiis, gloria d i gnalur.
*
,
.
Id porro est, quod perversi judicii plenam vide tur, et dementiam indical suramam alque oronium
\
, . * damnalione dignissimam. ldcirco a i t : < Jloc eliam
, > vaniias est, consuclum usnrpans dictum , qurr
lalia improbaret. Jamqne objurgala reprebensaqiid
.
& perversione ejusmodi absurda alque praeposlera, ad
rerum itidem , quJe in hac vita gerunlur, rectam
\ , \
exisiiroaiioneiu devenit, quo ma!e senliendi pra\e , que agendi licenliam perosi, cl potioribus rebua
addicti, non minns debonis et piis honeslisque bo , \ wioibus, quatti de impiis el maiis improbisque ve , \
ras sententias et reclas opiniones tueri sludeamus i
4 \ \
ut quisque uostrum ftdenli aniiuo Deum UDiversi
, \
cum Davide prophcta alloquatur el dicat: c Parli * (22) Alia esl Hieronymi interpretalioftNon enim,
inquit, h i , qui mullo lempore vivunt, ptolongaut
diee euos; sed qui grandes eos iaciunl bonoruui
o p e r u m magniludine : unde et Jacob qnasi sc peccaiorero confitcns d i c i l : Parvi et mali dies mei
(Gen. XLVII,9) ; et in Psalmo conGlens, Dies, i n q u i l , tnei ticul iunbra inclinali sunt, tl ego sicul
(enum arui [Psal. c i , 12); nou quod lungam vilaiu
quaesierit iti pra;senti, qao omne, quod vivimus

brcve ei umbra si et imago : In imughie enim perambulal homo (Ps. xxxvm, 7) ; sed quod de futuro limeat, ne longitudo vil ipsius, ubi vera est
vita, brevielur.
(23) Apud L X X leges... " \ ,
' .... Ol^mp. "
..
ioe6
1$
S. GREGORU A G R I G E N T I N I
ceps ego suni oinnium tiineniium leei cuslodientium
/
uiaiidala tua \ et rursum : c Mibi autem nimis
CUUJhonorilicali sunt amici tui, Deus, vable confirmalus
. > \
esl prineipaius eoruin . Alque e contrario :
, , iNotme odienies te, Domine, odio babui el super

/ , <0>
inimicoe luos labescebam ? > liaque regni coe\ , , , \
lestis baereditaiem adeamtis cora ip*o Cbrislo Deo
;
nostro, cui gloria ei imperium cum omnipotente

Palre et sancto bonoque vitaeque anctorc Spirilu,
,
\ nunc et semper et in perpetua saecula saerulorom.
\ \Amen.
\ \ \
. '*
ibid.
21.
* Psal. cxviu, 63
Psal. cxxxvm, 17.
1 1
7 9
T S
LTUER
OGTAVUS.
14*
Vers. 15-17. Et laudnvi ego lcrtiiiam, quia
,**
e*l ionum homini tub tole, nisi comedere et bibere ,
tl l&lari. Et ipsmn simul aderit ei in labore ejus , $9'
6$<
pp.r die* vila> ipsius, quos dedit ei Oeus $ub sole. In
quibus dedi cor meum, ut cognoscerem sapienliam, , teto;^
elviderem dislensionem, quce facla e&t super lerram, .
, **
quia et in die ei in nocle 9omnum oculis suis non

, *<& &
esl videns. Et vidi omnia opera Dei, quia non poterit
homoinbenire opus, quod faclum etl sub sole. Qtue abtiv
cunque laborabil homo qnarere, et non invenict. . tawk
Eliam quaeunque dixerit sapiens se nosse, non po- , '
terit invenire. Quare omne hoc dedi in corde meo;
ct cor meutn vidit hoc : quomodo justi el sa- * *
pientes et facta eorum coram Deo (24).
. * $ co?k
,
,
.
Posiquam rejc<it praeposteram et absurdam j u - C \ * *V
dicii perversioncm de utrisqug, tam bonis sciliret
, xatw
ac piis, quain impiis ac malis; alque iiidem com- , \ ^'
intiiationes traduciionesque remuneraliunum, quas \
borum ipsorum causa cx convenieiUi el juslo judi- ' ;
cio dandas esse, cordalus quisque el boneslus bomo xa^ ? ^"
senliat; quippe qtix comra Dei decretum justamque \ ,'^ *"
seulenliam inducia; sunt; ac postquam nibil in
*fr
impiorum ac dememium , quos noiavil, bominum
\ *
studiis digiium incsse commendatione invenit;per ^
apposilioneiu comparalionenique cum reliquis omni \ '
bus eorum faciis impiis eiflagiliosis adlaudein 2 1 5 \ * * ^
transil bunianioris eorumdein lxliliae, quain sibi in
tl; IW'
cdendo bibendoque consiituunt; c l unicum talium
; ^1?
1
t c i
liw
55
11
(24) At LXX babcnt... ,

cl :
\ . (HyBr
\
1061
I N ECCLESIASTEN. L t B . V I I I .
1CG2
' , bominuin bonuiu desigttal ac separal, quia boitum
. \ aliuil in iiuc viia iiullum poiuerim, seu poius no , luerinl comparare: quod quidem infulura viia mi,
ninse illis praeslo e r i l ; ut loto, dum v i v u n l , felicitas
' eorum el lauiiia ei jucujidilas edendi et bibendi vo , ' luplaie circumscripla sil. Velul si dicerel: Oiniii \ - bus bonis illi caruete el quoad praesenlera vil;m,
\ \ .
el quoad fuluram; cum seipsos sponle in omne fla-*
\ gilinm alque in similcs planequeabsurdasopiuiunes
\
projeceriiit, ul jure meritoque vel ob id ipsuru in
,
diviuo consilio judicioque addituii binl: c Itece \ \
pislis bona vestra in vita vestra : ac propiorea nunc
^ , \ cruciamiui (25). > Dum enim stib sole illo aspecia \ ' bili viiam ducerctis, nec vos etiamnum terra ob \ * c
tegisset, nullam de aevo fuiuro curain susccpisiis.
, \ . >
Idcirco nuiic ad hoc iranslati, impietatis, ut par
, \ erat, et scelerum vestrorum jusiaoi mercedem inve , nisiis.
. , \ , .
, , Heee enirn, inquit sapiens Ecclesiastes, cum co , gitassem: c Dedi cor ineum, ut cognoscerem sa, \ pientiam, et viderein distensionein, quae facta eti
> \ super lerrara ; > quatn improbi boniines ei virtuies
, hosies, cum inius in animo patiantur, non oculis
' somnum, nou palpebris dormilionem concedunt:
\ sed diem totum ac nociem in eo iraducunt, ut p i s
ac jtislis bominibus perniciem moliantur, ei omni
supplicioruin ac tormeulorum genere vel ipsaiu
\ G eorum niemoriain e medio tollendain curenl. *
. ,
enim ciiiu superius dixissel: c Quare el cognofrco
c " ego , bonum eese limeniibus Deum, quod non c r i l
, * > impiis : el exinde propbeiaruui, u l reor, more
, ! , sanclorum aposlolorum atque martyrum praeroi.i
\
pranunliasset, qua? in coelesiire^no propU>r folera , * . tos labores cruciatusque plurimos consuromaia vi .1
a Deo aceeperc: jam subjiciens protinits ; f esse
\ - vanitatein, quae facia esi stiper lerrain, 1 ab iuju, ,
fctis nempealque htrpiis bominibus, qtiaejustos lan ,
quain injuslos, et pioslanquara impios traducit; ac

oralionedesignans impiorum regiim et sceltstorum
, * tyrannoruin 216 pervgrsuni illud ac perlurbalum
inordinatumque judicium, quo usi sunt iri piclalis

atbleias el verilalis propugnalores sincerseque pro ^ , D fessionis noslrae martyres : iis quoque, qui delihiii
atquc illecti, eoruin audorilati parueruiil, et pro
\ * dilores facli sunt, Cttterisque bujiuiuodi rebus gravissime improbalis ac reprebensis, eodemum ds
*
, \
venit, ut irrequietam illam distensionem indicarel,
, \
quae dies noctesque adversus sanctos exercuii eo *
rum furorem, si qua ralione germanam borum virtutem e Deo graiUsimae voluniatis coiistanliam nun,
quam satis laudandam labefactare ac dissolver*
ullo modo possenl.

.
Eccle.vm, 12.
(25) LIIC. , 25. A l ipsa EvangÎii ver!>a snni
,
. , \ *
$ , .
1063
GREGORII AGRIGENTl
lG
Itaque ut tenebras islorum et cuecitatem signi-

ficaret, dixit rursum : < vidi omnia opera Dei,
quia non poterit homo invenire opus, quod factum
est sub sole. > Neque eniin quidquam cognoverunt
aut intellexerunt, sed in caecitalis saae tenebris progressi sunt, dicenlcs lapidi : Tu me fecisti, *
ei aureo simulacro vel ligneo : r Deus meus es tu.
Nam cum ob suminam consilii inopiam inlelligcre
non potuerint, malericm universam a Deo conditam el caelera omnia, quae. speclamus, opera bominum ministerio ab auctore deslinata esse; in
falsas bujusmodt et insanas opiniones prolapsi
sunt (26). Aiqoc hac de causa qui apud Gr^.cos
sapienles esse videntur, quautacunque cora unum
verum Deum inveeligare atque invenire conatt sint,
\
, t \
, ;

. , , '
,
, ,
, , < el
. , , w\

^
\
.

minime repererunt, sed evanuere in cogilationibus

8018, et insipienscor eorum tenebris obduetum est:
profcssi se esse sapientes, insanierunl. Ego vero,
inqiiit, cum baec emnia animo explorata baberem
planeque cognossem, accurate deprebendi atque
assecutus s u i u n Quomodo jueti, et sapientes, et
fjcla eorum coram Deo ; > ac licet visi sint oculie
insipieulium 2 1 7 occubuisse, et aerumna exilus
eorum babitus fuerit, speB Uraen eorumdem immortalilale plena sit.
. ,
, ' ;
, \ ,
, . , ,
\ *
, \ , c
\ , *
*
,
.
ilaec profeclo vaiicinans sapiens Ecclesiastes

occupavit alque prsedixit de impiorum regum ac
lyrannorum furora atque rabie adversus pietatis
albletasac triumphales marlyres; quorom prseclara certamina, etomuis generis crucialus et suppli
\
, ;
*
,
rr-
cia el dolores tanquam fragrantiseimum suffimen- w

lum ad sublime ac eancium Dei attare pervene- wi
,
runt, alque illic dcscripta prosiaut, et nobilem
;
alhieiarum virtuteni atque amorem erga illum,
*
qui UDUS natura solusque verus eet Deue, commeu , ,
daui aique tesUntuT, ac simul odium declarant,
.
quo diaboli fraudet el idolorum culium deteslati

sunt: quae omnia sine discrimine delcctuque, vel
,
potius in conirariam parlem insani hoinines atque
*
impti, novis nomioibus alque opinionibus induclis,
\ \
immutant, ac reruin naiuram iuvrtunt, bonum
,
raii, quod malum, atque e conirario malum, quod
bonum est; et tcnebras pro luce babentes, lucem- , '
, *,que pro lenebris; quodque dulce est, amarum appel
lanies, et quod amaruro, dulce, lange altter, ac ry ,
, , ,
eacrae nos Litlerae docueruni . Quod sapiens Ec , , , , ,
desiasies ut oalenderel, adjecii proliiius ec a i t :
. " *^
, '
e i
8 1
Isa. v,20.
(26) ln Synopsi divinarum Lilterafum, qua3 Albatiasio tribuiiur, biec ipsa Ecclesiaslae v^rba aolor
refert, quibus declarari ostendat, quani vanne jamtum esseul igypiiorum arles, quamque lutiles turae deindc essent Gra;coruin conleiHiories.
, iuquil,
.
, "
^
,
,
'

\,^
^. \ esl: lioc autem in libro De naiurato*
tetnplaiioue philotopiiari videlur. Cum enim9f
jam opinionum commentis dcditi essent, Gract tet*
multa de /lis fabulaturi essenl; idcirco ditinQ w
Spiritu impulstts, qui de iitis inqmrert cowrei*h
compescil inquiens : Non poiei i l bomo iovemre
opus, quod sub sole factum e s l : ncc quanmsqo*'
reudo faiigelur, inveniel. (Synops. lib. xv.j
ltt
1005
1 FX.CLESIASTKA". -
\.
VIII.
JOiVfi
11.
Aa/ f CAP. I X . VERS. 1 . qnidcm cltaritatem el quidem

.
odiumnon est cognoscens homo. Omnia ante faciem
.
eorum. Vanilas in omnibus (27).
,
Id esl in amenlibus illis, qui quod pium esl t, pinm ac jusliun (28). Eisi hoc ipsum <ii\.:
, ;
Liilcrae 2 1 8 * verbis v e i i i i l . Qni justnm dixc "
r i l iniqiitim, el iniqtium jtislnm, immuiidus tabo , .,
minaiidus apud Deuin ( 2 9 ) . Alque liajc quidtin
\ $. >
insanis ac slolidis omniimt leinpoinm atque < mniuui
\ \ , \ \
xtalum hominibus apie conveiiiuni. S^mper tuim
; \
i i i hac vha magnam consial fuisse oopiain eorum,
. \
qui judicia hujtismodi pcrvcrsa et falsa de rerum

natura induvcrunt. Prareipue vero ac poiissimmu
.
in ea quadrant lempora, quibus veritas mendacid
\ , / ; ,
succunibit, el inipielasatque injustiiia pictaic atqud
,
juslitia felidor est. Idcirco uiique sapiens Eccle \
siastes adjccil protimis:
.

),s

,
,
,
'
,

,
' .
,
.

,
,
\ *
, \
\ *
; :
, ' *
\ \ \
, .
,
1 , \
. > , \ ,
\ \ D
(27) Addit Olymp. , ,

,
.
(28) lulei preiari ha*c Nuster in eam senlentiain
videiur, quasi judicare perversi bomincs ncsciant,
quid ainoic, qind odio diguum sil. Qua in rc Symmavhiiin, opinor. auctorem scqutlur,cnjns l i i c cst
.inlerpretaliu :
. Nani Lalinus qtiidcm inlerprs b;ib.'l : Et iamen nescit homo, utrum amore an
odio iitgnus sit. El bxc 'sl Hieronyini expiicalio,
quain a vn bis prajcedcnubu! incboal: Eiiam in
IHH; dedi cnr mciim, el scire volui, qnos Deus diliperet, et qtios odissel; el inveni juslorum quidcm
opcra in iiiauii Pci essc, cl larncn tilitixu uuicnlur
PATHOL. G K .
XCVHI.
VERS. 2,3. Quast evcatus unus justoctimpio, b<v;o

el malo, et mundo ei immundo, ei sacrifirami et mn
sacrificanti: sic bomts. ut qni peccal; sic jurans, ul
qui juramenlum veretur. Hoc esl pessimum in omui
quod faclum e&l sub sole; quia cventusunus onihibus. El quidem cor filiorum hominis replelum cst
malo, et circumactio in corde eorum in vita eorum
el po$l h(rc ad mortuus (50).
Qui an mae sensns in bonisol m:iiis afqne in uli*

libus et noxus dijudicainus minime exercitalos I K I ^
bent: et quia in oldiquas consiSii ac ralionis orbilas dfflexeruni, nullum inter aniiciliam Dei ei b i miciiiam discriiiipn esse arbilrantur; iis u n n s t ^ e
evcnlus videtur: id esl iinis ac terminus illon iu
qui, conlraria omnitio aniplexi, alia, alque ipsi, <
cogilaruni ei senscruntcl egeruiu; ul ii cliam qii
omue> pielatis et jiistitiaB parles impleveriut, iininu
eunidcinqiie exiunn rrpeiire del.eani , atquc Uli
qui e comrario omncm impietal;m ao s-.-lns atlniiseruut: quod sane improbum s:ipieiifibu< ac suniinae demeniiae iudicium vidcatur. Si eitim qui pr
veriiate aique pielale pugnat, ei jiisiitiam cold,
niysticis 2 1 9 sacrificiis Dco rile faotis, et suppli< alionilmse: precibus assiduis viiam suairi i!litsl!* .i
:
a Deo, annon, m:nc eos scire non posso, et arobiguuin flncluare, ulrum ad pioltaliuixjin sn>iiiie;irti
quod susliniMil. an ad suppiic nnn. > Clenim baiic,
eliam inlcrprelaiiouem CregO.ins nosier infra dfl i b a ( 5 , i u i t . ) , cuin a i i : l l quia in oUliqua*
consilii acralionis orbilas deflexerunt, nuiluui i u i i r
aniiciliam Dei et inimiciliam discriincn csso arl i Iranlur; nisi quod Uxn uon tain ab iis ignuran,
quam susque deqnc liabei i siguiiical.
(29) Prov. xvii, 15. A l LXX liabent. '
...
(50) Apud LXX noii l^gilur iniiio . Olymp.
, :...
/ , . ;
.
10G7
S. G R E G O I U I AGRIGEN"IIXI
reddil, rumdiim tiabiltirus ost oxiluui, atque ille

qtii nc cogilaiionent qtiidcm ull.un dc hisrcbiis susccperil, quomodo iis omnibus, qui sub sule condili
suiil, ac mcnlcm ad naluram rerum dijudicandam
accopmiri, nou boc injnsluin proreus esse videatur?Sod taiiicn (or filioru 111 bominis, cutn exlreina
iiquilia el iiicoiistaiili atque abstirda ballucinationc
ptauum sil, ad injusias oi falsas cpiiiioncs tnlo t;c
roruiii spalio dcvolvitur alque deprimilur: ac inprobas scrilcnlias aiquf comuiciila e malo nequilix
ihcsauro cxpromii. Cumveroex bac v i a abeunt"
qui mnliini bitjusiuodi cor habuere, et, ul mortnles posi eos proiiciscuulnr, qui anie ipsos defuncli
exstinciique suut, reliqtiias pervei>aj doclrinacstias
1008
\ {Jiov ,
'|
, \ / ,
; ' (
xil
\ , \
^ ,
'
. \
, \
ou-
sectaloruin sludio alquc cura maueuras auguranl 9. V c r u i n , qucmaduioduui Propbeia a i l : Rcli- , qiiae impioruiii dissipabuulur"', > a verbo verila \
lis, quam cae eiis oiimibiis forliorcm esse divina*
* \ ,
Lilterx- leslanlnr. l deinde clesiasiee:
< , >
.
.
" ^;
VtTS. 4 . Quia- quis est qui communicel in omnrs
xheniek ( ) ?
Nam qui vitain vivnnl veritaii addiclam, ac Doi
jusiitiani rcciainque natunu raiionem in cogilando
el agendo illajsam servant, ii sm-ulos ad *e adruntcs et vera ac sahi.'aris doctrinae coiniiiuuiom-m
parlemque ascilos e fallaciis expediunl pravisque
inoribns, quibus- lcmere ab illis imbuli fucrini (3*2).
Ail deinde:
*
, \
\
\ , ,
\ .^
\ /
,
\
' *
v.
" , , u;*tivem, ipse bonus tuper leonem mor.uum.Quiu viventes

, " d
scienl, quod morientur : el morlui non sunt cogno- c\''<
ncentes quidquam; et non esl ets amplius merces; in
'
tblivionem enim venit numoria eorum. Eliam dxle- '

ai'Kr.
clio eorum, eiiam odium eorum, etiam zelus torum , , *oi?s
jam periit: el pars non erit eis ultra in $asculum, in . cvx
omui quod factum est sub sole (53;.
xestcitntirv
220
VERS.
5, 6. E$t spet, quoniam cams adliuc
Profligalis jam notalisque iis, qui falsa opinaii

sunlde summi Dei aniatoribus vilain suam pie re!igioseque iraducenlibus, et qui impiam ac flagiiiosam
ipsi vitam cum agant, perversas dc utroque viue
genere opiniones inducunt; post ea demum veiba:
Et posl hatc ad moriuos ; quia quis esl, qui cnmmuukel ia omnes viventes ? > comparalionem iuilituit inler eos qui cx bac viia abicre, et eos qui
(liamitum in vila versanliir; atque illud ostcudit,
.
^ >
/ \ ir.i
, \
6*- *
'
, \ \
\ 5 * , ^
, ^*
;
:
Psal. XXHTI , 38.
(31) 0'ymp. " ...

(52) Proxiuia Ecclosiasl* verba sic reddil Symniaoous, \ ; Quis enim
temper perseverabit vivens? Idein porro sensus hilel
in ipsa inlerprclatione ', qucm Gri goriirs
ciiain amplocliliir, osio sigiiificalioiiem V i T b n r n m
proferal,ci pr;eclaraii! imlc soutniliam olicial. l'ore
enim uegal, ut qui vivi inullos hhx doclriiKt l a b j
k
infecerint, iidfm post morlem, lanquaiA ctia"nuni viverem , aliis norere pergant. N#*que
defuluros a i l , qiti vere vivanl, el decepios errvri
librreut ac depravatos bona>n adTrugeiii dMlur?nt.
(33) Al LXX baboiil... ir;*
... Olynlp. " ^;
- / ... 43
.
1069
IN E C C L E S I A S T E N . -
L I B . .
1570
, qtii impicse ges*erii;l, et null data pOBnitcntiae si , gui catione, nulla moruin oniendamiorum cura
6* ,,
snstopta, impietate sua obligaii occubnerini, nibil
- \ jam illos de impiis opinionibus ac scelcribus snis
,
dcposituros: nec quidquam de poenis auppliciisque
\ *
auernis, qriae exinde imminebaiit, cvhaturos. Qui

vero superstiies vitam eiiainuum ducunt, eos expe .
dite atquefaulu probomm el sapienlium bomiuufst,
\ ,
qui Deum ex animo culunt, iiistiiutiniibns quasi
(& \ \
boiiO fermento subarlum i r l , et vcra? docirina! qno ,
dam veluii s.le conspersos perversai vim scn ' , \
suros: sim licet leuues qtiidam etparvuli, et sine
, \
bonore omnino ac despicalui babiii, ttnqiiam ra ,
nes{34): cum ii contra, qui cum iiiipicinie su.i
\
obi< runt, et ad eos qui priores decessere, 2 2 1
\ . - ^ inipias opiniones elsctlesta facla pertub*ruiil, niiiil
, \ - jam bonim, versis in mclius moribus , iimiul:i!u* i
sint ; vcl si magislratus geaseriut, vei si divites el
dynasla el reges fuerinl, i>V\iic adeopropier ad<pii
\ / ,
; principatus ac dominat onis ferociam leonibus coiiipaiari poiuerint. Jain cnini iiilerempli sum, < i ,
, ,
scriptam esi : Eos Dens interclusit (35).
*. \ \ ,
\ . " *
, \ , ' ,
, ,
ld igitnr esi,quod ait snpiens Eeclesiastes: Est
< , - ,
spes, quoniam canis vivens ipse bonus supcr leo , \ nem inorluiim, conlcinplum ej quasi canem ha , - Q bilum, proplcr inharenlein ignobilitaleiii el inopiuni
, , . ei pauperlalem; ctcittn nuilari iile in melius possii*
,
bonut audil prae leon^, qui nliui fa Ui superbiaq :o
elalus, purpuram et diadeina e genuiiis af, ntargu ritis oslentabal; iiuncvero exsiiudus, el morlui*
\
aniiunieralus, uulio proplerea inodo coriigi el me , \
liorem ad frngem rcilire p(t si. IIoc eni:n ci quoque
^ .
confirmani, quae proximt: sequuu(ur:c Quia viven \ , "
tcs ttcieni quod morientur; et morlui non sin.l
^, ^\ \ coguoscenics quUqiiain, el uon esl eis ainpliua
; ,
uieices; iu cblivionem ttiiin veuii mcinoria eoium.
, Etiam dilcciio eorum, eii m odium eoruoi, eiiam
, , zelus eoruiu jam periit: el pars no erit eis uth u
, \
in sseiulum, in onini quod faclum esl sub sole. >
\ .
Nam qui cum itupieiaie et viliis ac sceleribtid snis
- ^ morluus esl, qiianquam illusiris anlea erat el gloria clalus, ac spleitdore divitiaruin cl attluenle u:i \ , \ dique rerum copia tnitebal seque jactabat, pcjor
, \
jamfacius est buiiHllimo quoque el pauperiiiuo ct
, \
e^cniissiuio, qui pannosiis mendicet, sed \itamla 9 \ , \
intii irafiai, cui eliamnum spes est, se ad cmentla ^ \ lione sui potiorenique vivemli ralioneui pervca , :0 , '
luruin. Illoruin enim omnia abiere ac disjecla suni,
(34) Proverbium nempe illud fuissn censel Drusius ( Vrov. cl. I , lib. u , n. 5 o ) , quo detlararelur,
omnibus pariibus meliorem esse condilioiiem vivor o m , quam niorluoniin : c.rlnuin id ex hoininum
voiuptariurum scnienlia u.sinpatiim aliis videri,
quod illi in niorte nibil boiuiuis superesê creder e n t , ilaquo ei praderrenl viiani quanilunivis abjeclissimain ct coulcniplh>>iiiiaiii. Addii taiucn ipse,
quod Greôni noslii I I I U M prelalioni maxinc coug r u i l ; ail ciiim : < Vcrba illa lluic spes c$t, cum-
mode accipi posseut de eo qui vitiis dedilus eî :

cuivivoad inelioiem iiieiilcm el seineiiliam reiiio
licei, nullus relicius boueslioris vita? imliuiii i*xordi ndi locus. Porro iiilciprelaiio i l i a
prior Gregorii Weoca;saiiciibis ebl (iu Meiuphr.) :
bajc allera, quaiu Drusius anipleclilur, llierunyiiauii
auclorciii babol (in C U I I I H R M I I . Eccles.).
( J5) Daviilii verba iudicari videnlur psal. x\:v,
3 : 1>./ .
tOTl
S. G H E G O l l f l A G I U G E N T I N I
1012
IICC jam nstii esse ra possunl, pcr quaj adbonaui . frugeiii redire licel: ctim nequc aniinae affeciu>,
,
siveamoraut odium, eque corporis instnim nla
'
ad moruiii correclionem et poenitcniiam confcrre

qiiidqiiam possint. Ait deinde sapiens Ecclesii >, ,
Kle?:

.

-.
2 2 2 VERS. 7 , 8 . Veni, comede in lonilui panem

,

\
luum, el bibe in corde bono vinum tuum, quoniam jam ,
complacucruni Deo upera tua. ln omni lempore tint
\ .
vestimenla lua candida, el oleum supra capul tuum ,
n>n desit.
U
.
Si dicium hoc obvio vulgaioquc sensu declarare

vel mus, baud improprie dicamus justam videii
, oliortaiionem, qua nos Ecclesiasles admonet, u i , '
obliquas ac Qexuusas bomiiitun improboruiu el ve- \ rttuiis bosiiuin oibiias derelinqiiamus ac decline
ntus: ulque, siinplicein vivendi ratioaem amplexi,
') .
ac sincerae crga Deum Udei docirinis addicti, pa ,
nem in !a?tilia manducemus, et vinum bibainus iu , \
, \ -
corde bono; ul neque in verba inalitia? prolabamtir,
, \
nec ullo in aiifractu verseniur; sed poiius el recia
, '
semper cogiiemus,el, quaulum fas esl, utisericordia
' , \
(H liberaliiaie egenlibus et mendicis subveniamus:
\ ;
iis nimirum el sludiis dedili el faclis, quibus Deus
ipse deleclatur. In iis eniin, quae boiniues gcrum . \ \
ejusmodi, simplicilalis seclaiores ei ad oblenipe- C ^ \
randum seinper paraii, caudida ulique veslimcnia
. \
qiiocuuque tempore mveiiiuulnr, sive bonae splen , \ didaeque acliones, nec oleum in capite eorum u u - ,
quam deest (3H). Guin enimquod egeutibiis conuiio- \ , \
danl, Deo imiuiiim deiti, 2 2 3 sanciiasiini Spiritus
, \
a Deo vim rccipiunt cl graiiam, quae capul eorum .
, \ , vilamque omnein tueatur ac foveai.
\
.

A l vero anagoges ratio ad aliiorem cogilalioiiem
, /
nos evehii, c l coelestem ac mysliciim panem repu ,
taie doce', qui de ccelo descendil, el viiain ailulii
%
(56) Proverbia bic quouue bina agnoscit Drusins D

(Prov. cl. I I , lib. , . 2s, 29), primum : Sint vettimenla tua senwer candida; allerum ; Habr capul
luum scmper unguenlo delibuium; ulroque aulem
nil aliud nos doceri coulendil, quam u l bilarilaiem
amemus, lxliliamque animi pcrpetuam expelauius.
Aiqm non ila baec veleres Paiivs inierprelali erani.
Audi eniin quid Cyrillus Alexandrintis in primi
seiiscril : , inquil, *
.
-' , ,
,

~;>
\ . Id esl : Scnbit vere altcubi Salomun
qnoque : Oniui lempore vcsliincnia lua splcndi.ia
sinl; pulo aulem . ei qtiidem recte, nunqnam virum
tapienliisimum Salomouem nd has nugas deveiiirc
xoluisse, ut tunderel nobh veaiium splendore pucrili-
ter obleciari: itd vetti splendida vitam veluti ablulam et ab omnibu$ sordibus liberam comparoi.
(Tom. I , ador. in $p. ei veril. lib. xiv, pag. 516.)
Idem igiitir ct de olei sive unguenli usu, queiu
assiduum vull esse , recie sentie i.us : ul ba3C >erborum illorum sil vis, quemadinodum qui corpoiis
voluplalibus serviuni, oleo bahamo capul uugci^
in deliciis babeni, sic bomini coeleslia perseqei*ti
cura? esse opurlere, ut inens ejus suave aliquM
somper el Deo jucundum spiret. Sumpia auiem simililudo est a conviviis llebrxorum ei omuiuin
Orjenialium, quos delibuto capillo accumberc solitos novimus. Eo perlinenl illa Dcnihii iioslri dictiOleo capul meum non unxisli (Luc. vu, 46); el: T*
auiem cum jejunas, unge capul tuum (ilallh. ,);
tiim qiiod Maria Magdalene fecit: quaj indomoSi
mouis leprosi super capul Jesu recumbeiiiis alabaslrum ungueuti preiiosi eifiidil (Slalih. xxvi.
Dc bis, si vaoat, lege Friiler. Bucberum in Ani'H>
cvaitg. inMnltii. c. u v i , 55.
1073
ECLESIASTEN. -
LIB. V I I I .
1074
\ mundo: et spiritale ilem vinum biberc in corde

olvov ,
bono, iMud scilicel, qtiod e laicre profluit verae v i
tis sub salutiferae Passionis tempus (57). De quibus
. âitsalulis uoslra? Evangeliuni: < El cum accepissct
, \ ,
Jesus panem, ac benedixissel, dixU sanciis disci , \
pulis et aposlolis suis: Aceipile, manducatc, boc
, , ,
csi corpus nieum, quod pro vobis frangilur iu re6
missionetn peccalorum ; siuiilitiir ei calicem, et
> \ , \
d i x i l : Bibite ex eo nes, bic esl sanguis mcus
,
Novi Tesiamenti, qui pro vobis ct niultis efTimditur
, \ in remissionem peccalortim (58;. Qu enim litiuc
,
panem ntanducatil, el mysiicum bibunl viinim, Li>
,
laniur revera et exsiihaiit, atque incbimare ps \ ,
sunl: c Dcdisti lauitiam in cor iioslrnm . POITO
, <
hunc, ut arbilror, panem alque boc vinum in Pro . , \ D vcrbioruni quoqne libro designavit Dei sapieutia
- per se ipsa subsistens, Chrislus Servator noslcr,
, cum ail * Yenite, comedite panem meum, ei bi , , ,- bile vinuin, quod miscui vobis (30): > tnysiicam iuQ
^, > dicans Vcrbi parlicipaiionem. 224
hsec pro dignitate perlineat, conun omni tempore
.
\ veslimenla, sive lucis opera, non minus, quam lux
, , candida inveniuntur, quemadiiiodum el in Evangcliis
Dominus a i l : SicluceaiIux vestra coram bomini
bus, ut videant opera veslra bona, ei glorificetii
* c
Patrem veslrum, qui in COBUS est . > Qiiin oleum
,
in oapiic eorum perpeluo redundare vtdebitur,
,
Spirilus nenipe veriiaiis, qui prntegal, ab ontni
. \ \
peccati, ihjiiria vindicet. Aii deindc clesiastcs:
,
8 I
n o s
< > I U ! 1 (
8V
\ .
- Q
VERS. 9. El tide vilam cum muliere, quam dile*
xis i omnibus diebus ixice vanilatis luce, qui dati
,
sunt libi sub >ole: quia hor est pars tua in vila tua>

el in labore luo, quo jam lu luburasti sub sole (40).
, , *
.
Horlalus modo, ut paiieui edas , cl vinum bibas
' ,
i smipluiiaie coidis, ucve ad Qexuoaas Jalioci ,
i a
Psal. , 7.
" M a i i h . , i 6 .
(37) Haec ipsa animo volvis^ Salomon, cum isia

yttl
. Id t*el :
sciiberel, Olyinpiodoro ciiain visum eral, qiji de
lii.iico et Salomou eam yralium in Ecclesiaste tigniillo sic est loculus : \ \
/iiuns ail: Vcui, coinpde in l.Tliiia paiiem luum
^ nempc javel elplau{.spiriialem panem. Vcni : salutari tietnpe et qux
dtt mysteriis Ecclesne. ( i n Auct. Duc. p. 651) D ) .
beatos facit vocalione vocai); el bibe viiium luuni
Qtiiii lolum bunc locutu priur occupavcral Cyrillus
in cun!e bono (spiriiute viuurn); et oleum supei
Hierosulymilanus in Calechcsi myslagogica , de
capui luuiu cffimdaiur. (Yidesne quomodo eliam
corporc et tanguine Jesu Clirisli, n. 8: ,
mysiicam unclionem designel?) Y.l omni lcinporc
i n q u i t , \
siul lua vesiimenia candida, quia Deo atccpta snnt
, , D opcra lua. Prius enim quum <id gratiam accedercs,
( .
runitas vmitalum eraiu opera lua : postquam vero
, .. ). iwuisli velera veslimenia , el ea qun: sunt spiritali
(
modo candida indukli, semper ie. candidis vesiiium
. ). .
etse oporlet. / boc dicimus, albii le veslibus sem.
( \ - pir indulum e$se oportere : sed qncc vere albce suni
;) cl splendidce et spirilales , his necesse esse, ul indu*, . lus sis. Qtio beali hauc ustirpare verba possis : \ , sultel atiima niea in Domino; induil enim mc vc . s t i i i K i i t o saiuiaris, el luuicam lselilix ciicu nit
, liiibi. {ha. L X I , 10.)
, ^ .
(38) Mallb. x x v i , 2 6 . Sed quxdani discirpanl,
,
ui superius iib. u, 12; lib. , A.
\ >.
{7 Prov. lx, 5 , sttpcrius lib. . 13.
.,
(4i|/ iScd apud L X \ b gos... ^'^
.
( ... cl .

]
,
, / ,.
r
10 5
1016
? nliones defleclas ; illuJ subinde virura edocet, ut ; , \

a quisque uxoie contetiius sil, ea nempcquam
, xal
pr:ma ainavil ac sibi luxil; uique in omues vilae
> M i 3 3 cui-s al> alia quaounque prorsus abst<neal; ei
*
utii una sii satis, queiiiadiiiodiiui piaseripsil edi /' ,
xiiqtie Conditor, cu:n ait: < Non esi bontiui esse
\ bo ninein solum, fauamus ei adpitorimn s tuile
bibi ; qui et una de cosiis ejus stimpla, car- , c .> , ' >
licni rcplevit pro ca **, > costamque quara sumpsit
,
|n mulicris specicm formainquc adornavit. Pars
' , \ , ,
I itur bomini dala ipsi e s l ; apci-te enim cosU
.
lina de illtus nalura fuil. llanc igilur vide inquil,
;
omnibus vilae I H I J I I S el vat ilali? diebus cogno . 16 \
scilo (41) : aliam vcro nunquani oinnino cognoscas
, \,
Vanilaleui aulem viiae appellavil vaii latcm el
a
coiiversionem ntiilalioiieiiique arl.iirii voltinlaium

liuiuaiiarum : ob quae saepe infclix bomo cx negli
. ênlia quadam et icmissione ud ea animo volvenda
*
deiabilur, 225 Q
peccaium adducanl, Ait

lieiude :
\ ; ;
&
. *
S VIII.
VER9. 10. Omnia quot invenerit manu$ tua [acere,
) r) / *
vroul virtu$ tua, fac: quia non est opu*,el cogitatio, r) ,
fi scieniia, et $apieniia in inferno , qno H I vades ,
illuc (42).
.
Egregium vilae boiuiuum instilulorem ac sapien
tem consiliarium se prodil Ecclesiastes. A>dilori- . ?
I us enim suis inculpal.H viiae a peccato , quan- sfr
ium iieri potrst, alieiK uolas proponil, ac nibil
,
eorum quae bumana natura pra?slarc poss'1, negli\ -
griidum essc doiot, noc quidquam pralermiltcn , \
dum eorum qua3 Deo grala suttt, el ad bonoivm

ejns atque ad divinarum bgum obseivanlian) con \ .
tiucunt: verum si cui vel brevis tentporis olium
\
offeratnr ad bymnoriim canliirti et obsCcraliones,
, ^
vel ad mediialioncm contcinplalionemt|iic rciuni
, \ ,
(uilesiium, atquc ad lomperanliaui etjcjunium, sive \ xiv
rpporlunam ciborum n)u!tonim ac variorum de \ \
duclionein, vel ad miscricordiam el larîlalcm
'
Tga iuopes el mendicos, vcl ad juslitiai cogniiiu neni ac mauifesliorem verilalis illuslraliotiem, \v\
;ul calamilosorum solaliuin, et patrociniuiu eoruin
\
ab judicibus pervcrsis et a dynaslis iiniiiiiibiis
\
alque inbumanis injusla paiiunlur; h:rc omnia , ^ \ ,
<a?leraque his siinilia, qna* in viitutis cboro recen
scnlur, sine mora et toio aniuio suscipienla esse: ,
(iimprafsens ulique lernpus a l bona ct bonosla

p<ragcnda idoneum s i l , fuiurum vcro iiullunf
\ ,
abeunlibus del locum , ut talc aliquid praslare ci * :
. " ,
possint. Quod declaravit, cum addidit: c Quia non
i " \
csl opus, r t cogitatio, ei sriemta, ct sapicnlia in
U
" Gen. i i , 18.
8 n
3 ( 1
ibid. 21.
(41) Ulud rcfen Nosier ad maritalia jura ct

-oiijiigalem socictalem : omnino n:< lc ; idein enim
llebra:is vilam videre, ac viiam juouridc Iraducure;
queniadmoduin alibi legimus : Videre somnum, vidtrc bonum ci biatilia; ubi vidcrc c&l frui. Iiaquc
Syminacbiis bicum hunc eddiditov

Laiiiitis iiiierp es : Perfruere vita cum xon
quum dilig>s.
[H; A i L X X babcnl... , .
1077
> E C C L E S I A S T E N . -
, ; > -
\

, * ,
\ .
, \
, \ \
, *
/. . 5
,

^ ,
* * , * \
.
, < $ \
, , #
\ . \ ^ ~ \
\ ,
; .
*
LIB. V I I I .
. 1078
infrrno, quo tu vad s illuc; > liaud quia auima

doponal cl oninino exual insilas cogilaliones au:
cogniiionem ci sapienliam uaiura propriam , sed
quod, postqtiam Iiiuc e vila exccssil, non jam
eorum quae cum corpore adinisit, critninum conf< ssiouem pcragere possit, nec se ad honesla aique
ulilia relcrre. Est enini bomo utrumque conjunclum, anima scilicet alque corpus , el cum omne
!
facinus ac scelus, duin hie 2 2 ^
deguiu, ab
uiroquc sil, ulrumque itetn sanilalem recipere neccsse cst. Nisi quod objiciendas quis censeal impas
malasque cogiiationes, vclul qua solis aniin laculiaiibus peificiaiiiur , cui nulla cutn corpore
cominunio lum sit, quod ad facinus ipsum nondum pervenerit. Verum quia corpori conjuiicta esl,
eas quoque non sine cjusdem comrnercio poperit (43).
Non est igitur in inferno sapientia, et scieutia,
et cogitalio, quo tti vades illuc, > idestad correclionem atque profcclum, ac proplerea horlatur ut,
re nulla qiiae ulilis et salularis animae sit, dum
inus, neglecla aul conlempta, illud inature alquc
omiii conlcnlioiie urgeamos. Addit dcindc :
,
/?7or * Ucv,
VERS. 1 2 . Convevti me, et vidi sub sole, quoroTc ' ,
niam non est velocibus ctirsus, nec poteutibns prw.
lium, nec quidem sapienli panis , nec quidem inlelll , - ^ genfibus divilia, nec quidem $cienlibH$ gratia, quo
niam tempus eienlus occurrel omnibus iltis. Quia

. "
nescil homo tempus suum. Quaii pitces, qui ttnen .
lur in retiacuto vialo, el sicul votucres, qum capiun \ , '
tur in laqueo : sicut ea illaqueanlur filti homiuh
fiera ,

in tempore malo , cum ceciderit super ipsos su
,
bito (44).
.
Unde tandem sc couvcrsum a i l ? A c u r i s nenjpc,
;
quibus circumseplus e r a l , negotiisque nuillis ac
\ variis ; quippe qui rex ei judex el reclor crcdilain
\ \ sibi divinilus immensi Israelilarum populi navim
/
moderabalur. Eum cnim oborienlibus regi.e pro .
videntia? curis dislineri oportcbat. Hinc iîtur confcv
versus, inquit, sive pra?sentium alque occurrrn ; . , , \ , \ - i lium rerum occupatione poslbabita, a<l rei proposit;e contcmplationem aniinum adduxi , ac vi<li,
vta>v , -nienlis ulique oculis, non unumqucmque , cui ve ,
locissimi sint pedes, et babitus corporis ad concic ' o o v , ,
tatuni pernicemque cursum aplissimus , vicloii.e
y \, \ \
laurea p o l i r i ; ssepe enim prolapsus aut impcdilus,
,
227 inferior adversatiis cst renimlialus ; quin cl
.
robustissirnis quibusque non semper bellum sucoe\, .
dere e senlenlia ; nec nalura? vires, vel si superio * res essent, contra bostes pu^nanles scmpor va< \
lnisse. Aliquando cnim polentos ab imbeciliioribua

t)iis no&lrh ingeuerantur.

(45) , inquil Basilius (in ps: 1.
(44) Olymp
; ....
1),
'.
. U\ e$l: Orhmtur
critn
cogHatioues e carnis affectibus, el ani- , ' .
S. GRECORII AGRIGENTIM
;t,ue bumilioiPuis vicii superaliqiie sunt; qiunu-
0 Iiiiotium DaviJ pmr tesialur, qui de Goliallte
iante triuniphavit: Non enim in fortintline
cqni voluntalera babebil, nec in libiis viri bcneplav lum est e i ; sed beneplacitum ekt Domino supor
1'inenies eum, et in cis, qui sperant super miseriCorJia ejus ( 4 4 * ) , ut ipse David nos docuil.
JW
.
\
\ ;
.
?- , : , * ;
, \ \ , ,
Qiiid vcro de alimentis qtiis dixerit, qitae quo \ * Ijdie naiuraa debenlur, de pane scilicet ac id gcnus
, \
( ileris? Nuni doclis et sapienlibus plus aUribulum
;
psi, quam iis qui e conlrario sapientia carenl ?
, ;
Alqui manifeslum est, araioribus et ttauticts, apud
; ', *
quos ne suspicio quidem ulla sapieniiae est , nec
, 5>
p.incin defuisse ncc cartcrorum quidquain, qnod

iftandae vilae satis esset: quemadmodiim et reliquis ^ . " \ xanq-ii ad niilbim-sciemia: gradum pervcnissenl, socus
, * \ ,
iiiqiM sapicnlibus, diviibe ssepe coiiligerunt. Inge . 01 \ /
iiiosi ctiini viii aiquo sapienies, xum oiium suum
\ :\ I subliiuiora ac pr;cstaiaiora confrrant , bis
, \ ,
ijuandoque poslbabiii cliam sunt, ul ad riidium el
^ \ :*
. *
hi foclorum manus banti ore respkiani. Neque
, ;
uim qi|i divinarum humanarumque rerum cogni \ . li:ine piwslant, eorum somper a dynaslis ac regibus
3:
1 babelur. Nam bi plerumquc impmfionmr ,
iiliiis ct scrmuttibus fciudenl ac dcliTtaiiiur, cum
.
quo bis leinpus tenuil. Jam vcro cur liac ct qua de
; ", \, \
rausa? 4 Quoiiiam lempus inquit , ei cvenlus
, ;nc< urret omnihus illis, tempus i t cvcndnn appella.is incidentes casus ct buniaiine \iuc inapqualita- ^ *
^ .\ . ^'
les. Quaj quibus dc cansis (iant, \mus i!le corto
' < novii, c qni lempeslivhaics ei lempora in sua po , '*
sitit poieslale , * quique pauprrat et diiat,
\ , \ /k
nique suscitat de lerra cgenum , el de siercore
,
fclcval panperem , > illis dmnae bonitalis suas j t i .
diciis, ad qua$ pervcnire non licet (45).
8T
2 2 8 Si vero pro modiilo bumanx cogniiionis,

ct ul captus esl nosier, causam quoquc aliquam
atlVrre vcllcmus, luec nobis esse viderelnr, quare
8 7
Act. , 7.
8 8
;;

\ , ,
R>g. u , 7 .
ncc
qtti potevlcs el fornxidabites
apud hxwnn
( 4 4 * ; Psal.cxLvu, 1 0 . D csl ' apud L X X .
habili {iierint, bfllum illnd formidabile
confe^nio^.
( 4 5 ) Grogoiiiis Noocasariensis , enm superiora
AVc vrro prndentia in ciborum
cnpia expbnamr,
tafiquam bomintim pcrdiinrum dirla explieassct,
iiec sngacitas
qxtidquam comniune habere cm op~
<">gque induxisset illud quoque cliclilant^s ; "
pulo. gxti omwi
, \ ,' ^ bu* coitsuevii. Nec ii& gratulandum
ud eadem perventnro* ene arbitranlur.
Gravi
. Id i*st, Orcus vero,
unicuiique lundem
sipieuKe el sensm
ille est ad quem abire

dichnur,
esl expers; jam tolum luiiic ar%
Dniliiii suimnaiim altiii^cns, paulo alitcr o\p>su t.

A i l e.\i\i\\ : * , :
(3
,
^, vt^. *' *;

^
"0. .
, \ ,
\ , ,
;
. Idest: Atque hcec vaui homines

toqnnntur.
l.ffo vcro certum habeo, nec eos, pedum levitate
vnctture rideutiir, mugnum Ulum cunum
psraclnro*:
ut
sopore oppressi vnhi videntur , ^ M I res hujw*o

co.jitant, nec secum reputant (ore ui
pi$ciumam\<> insiar abrepti, malxs verseniur, ac mbHo P *
sdlrrxim merilo posnas luant.
%
Ileit- l>Vi coiisilium iuisse suprertio v\\x noslw

di oiv.iillamlrt , Palrcs coiis'ntiunt. .6
.. in ;uit umis e mullis Clirysoslomus, or.t
-, , -vw
'. ,
&
. Id w l : w
eliam diem mortis vobis Ueus fecit ineertum:
iiobis apenuiy an hodie, an cra$ an pott toiu* *
nn:u an po*t multoi annos fit affulurun
vi P r
uicsrmm exspcctalionein nosin
virlnle
pevpel** '
ihicitmis.
IUOIII." 4, . i , in Epist. ad Ib-br. t. ud
ee
ro
iX
C(tn
10
'
'
I X ECCLESIASTE . L I B I X .
!; iiliis homiiitiiii sa*pe contraria oonlingorc perniii, lanitir, ut nemo siil'cct subnixo animo, ac spc iu.
fov ,
p<*dum suorum pernieitaie aul brachiorum robo ,
i<\ vel in sapi<nliae pra?sfanlia ci ingenii cl scien ,
li.K collocata, superbiat , ac ibbiltini Deo luetori
;- \
tt domino suocultum et assiiluilatem el obsecra \
tiones el prcces negligat : utquc omncs speiu suam
\ , *
in co posilain babeant , aique ab oplima ejus et
, ? . \ beuignissiiria providentia pro>peiilalem ci redem \
piionein el salutcm deque bostibus suis victoitam
\ \
I elanl. Hac de causa ipsam mortis boram ne bo .
niines pwnosccre possent, constituil ; quo propter

rjus temporis obscuritatem el igiioralioncm sobrii
\
semper simus, ac vigilemus nc animae no^traB do \ ,,
nius diripiatur, et spci in Deo posilui ac lidei Ibe , - ^ sauros amiltanitis (46).
< >>.
8
, c "
, *
*cz\ , \
\ ,
\
, \ ' ^ .
Propterea ah sapiens Ecclesiastes: Quia nescit bomo lempus suuiii, sed piscium mor*%
qui lenenlur in rctiaculo nialo, et sicut volueres, q u iiicidunt in laqueum , bomines uli jue
ipsi capiunlur ssepe aiquc illaqiuanHir, poccati
snlicel laqueis, ci consiliorum maloriim reliacnlo,
quo malignus noslri generis bostis diabolus ulitur,
nim improviso qui minus seduli sunt, ncc opinanirs invadif.
229 ^
*>pnram demtis, ul sobriam sem'' \ \ per el vigilantcm el aUtwiani vitam agamus, i i n \ ,
\ ' - ploremusqiie snpernam graiiain vi opoin in agcndo
adjulricem ; qua iiisidiatoruin et funun latronuni \
que laqucos ct dolos omncs et furorem eflugere
P').ssinius, el virlule praestanliores facti . spiritali
, ,
- quodain sanctioris ac perficlioiis vilaj nexu Deo
plaiie conjungauiur, ilaque coelestis quoquc regui
\
ba3reditatem adeamus, cum ipso Cbrisio Dco no ,
stro, cui gloria ct inipeiiuio tum omnipolenlc I a ,
hc cl sanclo bonoque ac vitae aMCiore Spiritv,
\ / \
nunc et scinpor et in sa-.cula s.i:culorum Ameii.
\ > , \ \ \
. '.
o s
v e r 0
LIBER
NONUS.
I.
9 , , [) 2 3 0 V*;ns. 1 5 - 1 6 . El hoc qucque vidi , sapientiam sitb ioie, el maqna esl ad me ; civitas pnrva,
\ .\ ' ,
. ' - el viri pauri in ea. Et vcnil super eam rex wagnus,
et circumdabit eam, el /rdificabit adver&us eam unye , \>\ )
res magnos. El invcnil in cu virum pauperem tnpicn " .) / r
tau , et servnbil /U civiialem in $upicntia &ua. El
^ , diitcâ.i
1083
S. GREfiORTT AGRTf.FATINI
10*4
homo non recordatus est viri pauperis Wius. Et dixi evzrj . )
ego* *vp\ent\a tuper potenliam : et snpientia \
.
piup> ris pro nihilo h bila, el verba ejits non sintl )> / xalco?!a
audila
,
cv*
\\
.
Ciun paulo anlc aftirmavii filios boniinum capi
\
el illaqutari, pisciuui alque avium insiar, retibtis \ laqii"is']ue venatoriim ol animo ct corpori i n - i \ \
'iaitlium, qnod nempr boiiio prnpriiirn morlis tem- , ;
, pus ii^noret, lam nanpalis, q'aiii *jus qu; a pee \ *
ralo inlVrlur; sapieulias jam alquc gralise, qua?

diviniius homini dala cst ad insidias superandas,
\ , '
sttiontiam ostendit: rt exompli causa assumit ae
\ \ proponit parvam urbcm et paucis a viris babita :
luin, quam rex potens, caslris ad \na>nia pnsilis,
,
obsideai, el macliinas omnis geneiis aduiovcat, quo
, urbe illa poiiatur: siimil et virum gaiipprein at
;
sapientem, et qui sapienlia; su;e opu urbcm ab i t i * , ,
si.liatoribus alqtie boslibus servare possit. Porro,
\ ttoei obviuin sensum speclemtis, enixe commendare
. \ , :
videfur sapicnliui studiutn, ejus nemp*, quac a Deo
datur ad avcrtemlos exlerno? bosles , qui urbcs ^ , ulique aspeetabiles obsident, ac dimurna obsidione \ , U

expugnanl 231
rapiunt, incotasque omnes ca ^ptivos ilu-u i l , aut IVrro iiileriimnil (47). A l si ana, \ . ;
giges ratio bab atnr , parvam urbeni denominat
\ , \ - ralionalcm hoininis anicnam, ctii viri sunt pauci,
\ .
i<l ost facullalcs ejus, inlellectus, cogilalio, opinio,

imaginalto, vis s<Mitieiidi: quam ohsiitione cincsam
e t
qtiicscetvnon patilur suporbus Satanas. per abusio- C -.;

rex apptdialus, t nquam qui peccati ol Hioriis
, , vouv,0:ivw
, \ impci-iiim babot; qucMnadmodum et ko et princrps
, /^
niundi bujus diclns cst, qno I veeordes opprimat, et
, /
omues adbibcat machiuas, ut urb^ patialur de qua
. \
rmnc tti((ninmr. Qui si hoiniiiis inUl!c( tuin soduliun sobriumqiic iuvencril, cl superna sapicnlia , \ ^;
alquegraJia nmniliim, facls concidii, fnamiue
capit, viri unius pauj. ris macbinis consiliisquc ) ; . "0;
:/
perculsus et cuin liedecore profligalus.
, \ , \ , ;
\ \ ' .
Yirum atilem bumanum intclloctuni dixit : qucm D "
xx\ ^ : m mascnliui gcucris appellalione eGTfrri pulo,
,
rum caterae auiuia: facuhates feniiiiini onincs ge /
I H ris sint: forlasst* ea eliaai do âusa, quod
; \a ris inslar nullo isnpcdimiMilo lcvis altollilur, et
k
(46) Sed apnd LXX li gimus \

, ' . .. \
\ , \
. . Olympiodorus,
.
^47) llunc tteni articulum, ncc divcrsa sonl nlia,
Gregorius [Neoraisariensis sic esl pauois complcxtis:
, , : \
* ,
, \ ,
. ix

. :
\ <r*f}
. *
. Id ^st :
vero sapieniiam tauti facio\ ut parvam eiiam citii*'
tem paucis hubiiatam, atqiie adeo magno regt
cum exercilu circumsestam, magtiam et freqnent^
exi*iimem . si velpauperem unum sapientem wm*
civem habeat. Hic enim tum ab hostium impel** W*
ab agqeribus el ciuiiculis civilalem suam incolumtm
lueri possit. El quamvis alii pauperem illum
lem non agnosiaul, ego tamen sapientia vires
luri tniic polentice longe aniepono. Verum hic qutit*
| r l ct conicmmlur sipiauia, quw cum MnperM*
cutijuncia
t\s/.
1035
IN ECCLESfASTEN. -
L I B . TX.
10S6
: \ \ a 1 supernas ac hpiritalcs conlcmplationes avolat:

\ ; paup/reni auiem, quod corporis carcat armis alque
\
s i r s i ii^nd spirilaiiuni iitsi liaiorum atque bostiufn
. \ ,
luctas. Hic igilnr, qni vir pauper appellalur, id est
, \
inirlUM-tiis, ea. quani divinitns accepit, sapicmia
\ aiquo gratia cxicrnos hosies luetando prosleruit,
, \ ,
el urbfni aiiim;p, cujus poiissima facullas est, et
, \ ,
in qua m?nel a!> a iwMsaiioruro tam s i M t s u i i u m
,
qi'a.n spirilaliiiui <-apiivilale salvam l u c l u r . Qui
. .
eiiim divinam sapiciiliam alque graiiam de ccelo*
,
acccpit. nou solum diaboli fraudrs ei malarum co , \
gilalionutn 2 3 2 '""idias, sed eliam hnpioborum
\
homiitum callidilalem el invi liarn el dolos provi - dendo pia?occupat dissipalquii, ac nironmque ar ,
tiiicia inutilia prorsus aiqne iuania reddil.
.
* , Quod vero rationalis anima urbts nomine appeU

<
lala sil, David prophcia oslendil, cwn ait : c Flu 5 ,
minis impelus laUificant c iviiatam Dei ; sancti
Spirilus virtules acdona appellans fluwinU impetus,
-' ,
quibus aniinaexbilaraliir, qiueciinquespein suuiti in
, < .
Dco collocaril. Iiaque u( interprelaliouein bujus , \
niodi confirmarei, sapiens quoquo Erclesiastrs
\ :
adjccil: El homo non esl r< conlalus viri illius
; ,
pauperis. Neque cjiim ex omnibus aliis bomini )
bus invenlus cst quispiam, qui, quo lempore ai \ :, *
ma sive urbs obsidiaiie premcbaiur, luciara illius
, et vicloriain novcrit ; neque ab aliis ullis c exau
riiia sunl vcrba cjus, > ipsius nempe inlellcclus,
, , *
quibus advcrsarios exclusii. Id< irco saepe paupers
. - ^ cjusinudi sapiontia conlenipla c s l , ac pio uilhlo
\
babita, quod igr.oranlur, quanlum ille cerlamen
, , - suslinuisstt, ct quanlum iropa*iim exeiiasset.
, \ .
8 9
At sapiens Ecclosiasies atbleiam bunc cxtollil ab

* ;
dala illi a ccrlami is cunsliliilore sapi< nlia alque

gralia, et a i l : f El dixi cgo : Bona sapieniia snp-T
\ , , ,
potenliam. > Quol di<iuui plane re>pon<lct Davidis
.) ^
pmphoias verbis diccnlis : Non in forliludine
\, /.
equi voluntatiMii babebit, noqiic in litiiis viri beie ? ,
, ' placilnm vsi Dco, s^(i beiicplacituin csl Domiito
6 ,
super timonles cuin, et in eis qui sporant super
. \
misericordia ejus . Turma3 enini inferisoruni
, \
d;emor.um, ac iiividurum improboruinqiie Itominnin
\ ^ nnillo magis a sapientia ct gralia et piudeutia,
\ , .
quain a nalura3 virlule propellunlur ac superai'. , - , tur. eniiii ut confirmarei, adjecil prolinus sapiens

Ecclcsiasies :
II.
, \,
,
, \ \
Psal. XLV , 5.
Psal.CXLVI, 10.
(48) Olyiiq. .
VERS. 17. Verba sapienlnm in quiete audiuntut,

super clamorem eorum, qui poleutalcm habent in
stultitiis ( 4 8 ) .
Tanquaai si diccret : Cogilalionrs et verba sapientis;.rie qao loqninnir, 2 3 3 icleris omnibus
occuUa sunl, al<|iie aicauani cl uivsti<am conlincnl pugtiamu seqiiccxcicondi artcm : qui edisiere
87
S. GREGOHII A G R I G E N T I N I
v'!int, ab liis audiuulur , cum illc ipse dcclaret , \

omnia alqtio enunliei iis qui benevolo animo acce- ' \ , \
dunt et exquirunl, atque idem in corda eorum
p<M'ducat majore sono, quam quo lliealra resonent
apud eos, qui suis legibus vivunt, cum puerorura , Tcpwfw .
IMOIC inlcr se clamoribus conlendunl (49). Id enim
, .
illa signilicant : super clamorem enrum, qui
.
poiesialein babeut in slullitiis. > Aitdeinde:
VF.RS. 1 8 . Bona snpientia
canR unus perdet bonilatem
super vasa belli, el pec-
multain.
111.
'}/0/ , .
.
,
\ TO/S-
Ul obvius fcrt sonsus , supernam sapienliam

alque gratiain niachinis instrumcntisqne bellicis
paiimodo anleponit. Ubi enim prudenlia desit, ^ \ ^
,
rnnnis eorum apparalus el copia inutilis est (50).
. &
At si vim anagoges atlPiidas, declarat, nequaquam
, , )
optis esse inacbinis ullis sensibilibus ad aciem

adversus diabolum el aocios ejus malos dsemones
\ .instmeiidam : sed solerlia tatitnm el sobrielale,
* 9>
qtiam iis qui spem suam in Deo posuerunt , su/ \ ,
p rna sapientla largiiur. Ipsa cnim vel sola biitna \
ltiim iiilelleclum imbuit ac roborai, 2 3 4
'
\
ruinainonla eoruin et piopugnacula
oiiiniiio
\ .
elu tat.
" , \ Quod aule.ni ait, Et ppccans unns pprdet boni , \ tatmn inul'am, indicat quidcm et proditionem in
/
b llis, ubi ferro res gorilur, miuime raram, q n

-uitium iribulium sliidta in pemiciein verlil, cum
prodiloris indicio ad obsessos in ipsa pngna op- C , ^ *
piimendos bostcs dediicanlnr. At ex inleriore
s iisu illud addocel aUju * demonslrat, tibi iiildle- \ . ,
ctus volunlaria ncgligentia langtieat , aciemque
\ , \
claudal, alque adeo iinprtivisae cogiialionum impia , \
nmi oppugualioni adittim pal faciai; priorcm abeo

luuitam bouitatcm amilli, virlulnn scili;et, et quae
* in piis concertalionibus viclorijc roinos est, luctam
, ,
conira spirilaies adversarios atquc bostes. Sobrios
^
Chim porpotuo nos esse portet, ac vigilare el se- \ .
dulo circumspicere spirilalium inimicorum aggres \ \
. siones : ne quando iutelleclus, veritalis tuendas ra- )>
u
(49) Urbs Suid;e est

, , qn.e
Kiiis ulilur legibus, n<T aliis paret. au- 1 )
hMii esse docel Slrabo,
, ' ,
, u l nequc urbs ipsa, neqiie t'p\s
6iibdili missis in provinciain rocloribus parere necfsse babcanl (lib. iv, p. 1 8 1 ) . Porro banc iiinnunilaioni sa?pe Gracoruin urbibus a sonalu alque ab
ip>is Augusiis conccssam aul adiMiipiam pro cujusqu civitaiis nierilis adnolum esl. Diu anlem ea
jura retenla esse au conscrvata, salis iitdical Nosler,
qiii tomporum suorum consiieludiiKin sc describere,
osiendil.
l)e concionum liceiuia el magnis tbealrnrum clamoribus, cuin co popalus comiiiuium causaicottv<?iiicbat, siniilia l i a U l Tullins in oral. Pro Flacco
(f.ap. 7) :cGra*coriiin aiitiMn l o i * rt^publicas scdcnl s concioiiis l(Miiciiialc ad.i:inislrai)lur. . . ciini in
l Msitro inipc!ili bomhh-s, rerum omtiium rudcs
i:uaiiquc coasedcr m t ; liiiu Ixlia ifiutil.a snscipiebatil, luin scdiliosos bo:uiiu;s roipublica; praiicio1
l)ant, lum opiime mcrilos cives e civitate ejiciebaul. El paulo suprrius : Sic sunl exprnsi i
pr.eolara, qu:e recilaiilur, psophism;!ta, non senic"liis noque auclorilaiibus dedarala, nec jtirejuraiidt
ronslritia, sed pitrrigcnda manu profundeuN^
lamore multiludinis concilaia?.
(50) lllustranl liuiic locum qua3 Tullius baH
lib. De offlc. c. 22. t Vere autcm si vobimiisjn*
dicare, mulia; rcs exsliterunl urbanie majores darioresqtie, qnam bollica?. Quauivis enim Themisjo*
i!*s jur laudelur, el sit cjus nome, quani Solonis, illustrius, cilelurque Salamis clarissim* t
vii-ioriae, qua3 antepoiiatur consilio Solonisei,t|
primum coustituit Areopagiias; non minus praeci-arum boc, quain illud judicanduni est. JHudeaie
semel profuit, boc semper pruderit civiuii; ^
consilio leges Albeniensimn, hoc niajorum wwfj
inia servanlur. Et Tbcmistocles quidem '
di\erit, u l in quo ipse Areopagum adjuverii;*
vure, a se adjulum Themislocleni. Ksi iMiim m
gcsimn consilio senalus cjus, qui a Solnnc era
c*;ui^liliili!S. >
u
llS
d
|,ue
1089
I X ECCLElSiASTEN. -
L I O . IX
lOfltl
, lionem oblilus, victoria excidat, et omnem . q-<a

, ^ , ilorebal, gloriam navatamque operam perdal. AU
. deinde sapiens Ecclesiaslcs :
*.
s .

.
C A P . . VI:RS. 1 . Muscce mvrtucu putrefaciuht

composilionem olei suavtiatis ( 5 1 ) .
Dicluin hoc, ut sonal, par\as basce hesliolas desigual pervolantes alque puugentes, ucc oiniiibn.s
solum auimalibus inoleslas, sed eliam bominibus,
quae in oleum quoque suavitaiis causa paraium
incideules suffocanlur, maicrine itlius crassiindine
eneclae, ibiqiic iiiiiiiotiu% pulre illud et graveolcns
reddiinl planeque avorsabih'. Juxta auagogrn VIMO
mtiscas inorliferas n o m i i i a r i arbitramur malignos
drcnioncs, qui, muscarum morc, animarura bomimim \ibicibus insident, ct siimtilum pralcrea iniiguiil peccaii, qui omnino mors est, ilaque sphilalis aniinae olci compusilioncm, e virtulum velusi
aromalis conflaliad divinae obleclalionis et sunimai
bonilaiis delicias, peceati morle corrunipunl, i f l i ciunlque, ut eam Deus gravcolenlein sibique ingralam inveiiiat, nec iillo mo lo oleum ejusmodi
virtiilibus 235
compositum Dominus tauquani
odore suaviialis fragranlem odoielur ( 5 2 ) .
(5
\ \
,
, \
^^ ,
,
. ,

,
,
,
'
\ ^
,
, ;
*
.
Eniaivero apposile Oiimino cxcinpluui inlulit
Q
imiscarum, iisquc daiiioj:es comparavit, tum qti a
, , \

laiiquam inuscaj undique per aerein icmiiliir , r l
\ , \
bomines puugunl ac saucianl; lum quia impudeii \ \ , ;
tiam babent et audaciam el liceuliam non disaim \ !,- . \
Ictii. Quouiam aulem paulo anle d i x i l , c pec , c \ '
cans unus perdet bonilaiem niullam, > merilo i n ,
duxit muscas et morlem infercntes et puireditie
\ *
conlaniiuanies : ut luciilenler oslenderet se maxi ^,
me peccali morlcm significare, quae simul alqne
,
bomiuein ob ititellecttis socoidtani el remissiont ui
\ (,
oppresseril, inullam virlulem ditituiiii? sudoribus
\ .
el omnis gentris cerlaraiitibus parlam disperdit.

Mcirco ulique adjecil :
v.

[) Preliosum puuluum sapienti(C super gtoriam iubipfn/oulriv
pientia magnam (55).
, \
llinc enim statuil, vl exiguam partem ejus, qii;e
, \ a Dco datur, sapieuliaj 4iique graliaB, nptabiliurcni
: , \
inullo esse ci uiilioieni, quam lionorcs eoriim, qui
CJC
hludiis faclisque aincniix AU\UC
nequiliaB pleuis
apud asscclas suos inaguam sibi comparant glo , \
riain ( 5 4 ) ; de quibns ait Aposlolus : < Quorum
. c i l v .
gloria iu confusione ipsorum * . Nam qui se xer Pliilipp. , 19.
t
(51) . . . . . quod LXX

q n o q u e babent. Qiiiu ei Noster in cnnlexiu
; dicil. At velns Sciiouaslcs expl.cai.
; . Mu&cannn
movs pulrefaciei unguentum bene olens aromalarii.
l i i ltebr. Muscce mortis.
Gemseos ailudii verbis, quibus acc^plum
D . u lui &c ISocnn a diluuo sacnlicium duccmur
(cap. vni, v. 2 1 ) : ;
, Odoralmgue est Uomiuus Deus rem suavilalis. In quo Pauluin apostoltun iiuiialus
cst, qui diclioneiu eaintcm wv div^rsa sciitrnl.a
bis iiftiirp-ivii. (Eplics. v, 2 ; Piiilp. iv, 1 8 . )
( 5 5 ) Olymp. .
(5i) gcrinatiani biijus loci lecliomM .i, qu:c r i
coJi<;ibuo Lalini.s pluriiuum vaiiat, banc csse L U I M S
%
109}
GREGORll A G R I G E X T I N I
ceat ut gymuicis in ludis psalmam ferant, vel ut

,
plures in equos apte jiiuclos insilianl, ac veluli
\ , \
alati volilent (55), quique nil quaerunl 2 3 6
"
îs, quam ut comessalionibus ac perpotatioiiibus , xa\
" 1091
S.
M A
alios vincant, ct obsctenis commerciis latius iudul- ,

geanl; bi gloriam binc se babere putanl apud eos
xal xaiaxwqui similis vitae llagiliis adliaeseruiit, quos ut per ,
striiigerel derideretque, riirsum sapiens Ecclesiaite.s subjccil :
VI
,, nafla
VERS. 2 . Cor sapicnlis tn dextro eju*, et cor

,
ii>,lii in sinistro ejus,
- &
Quibussignilicat, prudenlium bominum et boue \ \ fiui
sioruin volunlariani propensionem ia ea ferri,qua3 ^ , xa\
bona ei utilia ct Deo grata sunt; imprudenlitim
\
veroet vecordium in ea, qua3 damnumet pernicieni
*\ .
important Nam parlis dexlrai nomine boni omnis *
ct boncsti eleclio desigualur; alque e eonlrario
, \ \an\od appellaiione eo;uin oplio, quae prrsus oppo *
gita habenlur (50). Idcirco siaiiin adjecil:
.
VII.
, , xaplla
Vems. 5. Eliam invia, cnm slnllus ambulat,
cor ejus deficiel, et quce cogitcverii omnia stulliiia ,
,
BUHl,
Cum nulla slullo sil cura ui Dco placcat, quan;um domi dcsidiosam agil vitam atque iniprobam,
, ' ] xalcîvLauium foris utilia atque lionesla poal se rclin, ,
quit. Ncquc enim domo cgrcssurus, superiiam
. ôpein hnploral, neque ut divinuni subsidium iinpc Q , :,^,
trel, sospiia^torera sibi Dcum universi precatur (57);
^^^Brugonsis contendit : Pretiosior esl sapicntia et gloria parva ad lempns siuliiiia; qualU iiempe Laliui
imiMpreHs vulgaa kelio esi; nisi ' quod bic iuterhcril el post parva. c Hu3C eniin, inquil, cl eiuendaiionim el codicum, el Ilobraica3 cohformis veiitali. Tuni coniparaiuHiem quoque inesse arbiiralur liujusmodi, qux l.sidoro etiam el Groiio probaia
esl : c Sicul nuisca? moilis felere faciuul cl exbalare letorein imgucnmm aromataiii; sic liomiuem
prciiosiim ob sapieutiain ct gloriam stuitilia rva
l'i:lere facit. A l vero Noster trauslalioiicui
O' scquilur, ex qua senleiiiiam, ul viues, plaue
coiiiMiodarn el inoraiaiu expressil.
{bb) Pala.*slraui eiiamliun vigenleni indicat, ncc
iiiiiius cerlauiina illa de&ullorum Circensia, qu;u
unle niissum sive ante quadrigarum_ ctirsiini sp! cia- D
baiilur. Ue bis Cassiodorus [Var. . , tp. 51) :
t Equi desullaloni, pcr quus Circensium iniuiblri
inissos deuuitliaiil cxiluros, Ltuifori priecursolias velocilaies imilaitUir. > Ipsam aulcui desulD t i s ailcni dcbcnpsil Mainliu* (Aslronom. lib.
v, 85) :
Nec non nllerno desullur fidcre dorso
Quadrupedum, cl ttubtles poierii defigere plantas
Vcr guos vadil equus : ludet per terga volautuin;
Aul holu veciulus equo, nunc arma movebil,
AiiMf, ticel in ibngo per cursus puvmia Circo,
Qmdquid de tali siudw formaiur, habebit.
\) Lobvwn ulique idem quatidoque ac prusperuin, cl twvam patlem iaiK|iiani lausiuruin oinituitii scJeiii babuere voieres : iiaque dixerunt Graici, qnod.LaLiisis lcrcum t s l , sivc
iîibiuin bivc simîrum siîniirel. Scd boc loco
Ku$icr divinaiunt i.Hiciaruiii coitbucludiucm bc>jui-
tur, in quilus deriera virt lis, sinhlra Tilionitn

via est : ut cum nn DIHIS Jonai (c;p. , ?. I I )
ego nonparcam Niuite civitaii magnce, vnfuat^
plus quam ceittnm viginti miilia homiwm,ii\^'
*ciunt quid sit inter dexieram el sinitttam >e.
ld est, qui nondum quid boauni quidve maluro ^
nonnii, sive ut in Deuteioiiomiu leîn*us (rap.
v. 59) Qui hodie boni ac iuati ignoranl dut**
tiaut.
(57) ln more positum apud veieres Cbristiano^
fuisse, uibil ul anle iiu boarent quam Deum prt^
aliqua et obsecratione placassent, \oiiis quoqueit<
Tcrtulliani declarat de cruch (igura, qa>
quisquc in fiOine designabai. < Ad omneDi, mqeii.
progressum aique promoiuii), ad ouuiem adilno
txiiuin, ad veslitum ei cakvaium, ad lafacn,
lnensas, ad Itimiiia, ad cubilia, ad &elilia, quacotr
qne nos conversatio exrcet, Ironietn crucis
culo lerimus. > (Oecor. mil, c. 5.) Ips*autrmp*
ces cur praicedere debeant, quamque uiiliier ^*
penlui', sic nos docet Cbrysosiomus (lom. , ^
4 de Anna, n. 5) : i*
, \ ,
, /
, \ avau t,\ **
, \ '
, ^^
, \ ^*
, \ ; ' , ]
. , : >'
. , * ^ '
Oyiv, / , ?
el
1093
IX ECCLESIASTEX. - L I B . IX.
1094
) ' sed stupii.arum 2 3 7 pecudum more prodit, niliil

, - corum animo repulans, qua liomiues ralto;.e praj ,
dilos decenl, cum quidqtiid co-ilal, e suillilia otti ninonalum videatur. Vana quippe ct falsa adversus
, proxhnos iueditari solel, et futnros qua^tus ac fan
slum innoeme xiix exilum spcral , idemque con * - traria offeniil iis , qu;e speraveral et nediiaius
:- fueratet voluerai. Imerdiim enim, ulhumanae vila*
'^ - sunt vices, calauritales rcpenlc obvias babtiit, oC
, \ . "' ierumnas ntullas aique anguslias tulil. Porro sa * piens Ecclrsiasies liac maxime dc causa auditoribiis
\ suis prseciph, ui animum semper ad tondilomii
,
suiiin Dcum ac dominum babeant inlenlum , ab
- \
roque quserant iitilinm et salulariiim rcruin ôgnilionem : uc si uos Doininus s lenlio praM< rmise i : ,
,
Ait
- dfbcendciilibus in laeum assiiiiileinui
.
deindc :
VIII.
%
Ear ,

.
' ,
*

. \
\
\
,

\ - C
\
^ , \ ,
: ^ , -
VERS. 4. Si spiritus poteslalem habeniit ascenderit super le, locum tuum ue dimiseri*: quia curaiio
requiescere faciet peccaia magna (58).
Uorlatur ne Satame insidiis locum demus ; nam
c polestatem babens boc 1< diaimlus est app l latus (39) ; qucniadmodum 2 3 8
Paiilus rnaginie
apostolus ad Epbesios cuin seribenH, a i l : Secwndutii principem potesiatis aeris bujus, sp:ritus, qui
nuiic operalurjn lilios ditlideiHi.e
Enimvero,
cum paulo aute sapienlis urbein el victoriam de
spiriialibus adversariis commendarit; merilo iitmc
prajscribil ne adilum pnvbeamus assultibus impiarum (ogitalionum, aul turpium et abomiOandanim
voliiplalmn ; quandoquidera perinissum est illi ut
poteslale utatur, el ralionali inlclligenlique a m m a s
n e f a r i a s cogiialiones objectet atque immiltat: qwiu
etiam ut eas exslirpeiuus, aiquc ut nosmet ad ig>Iando m u n i a m u s , ne illaa per i n t e l k c t u s s e g u i t i c i u
e l
ac ignaviam rci-ipiatilur, et iu animi p c u v t r a b b i . s
conccplije
gCbtonlur
(00). ISam si ca. quui
piudcu-
Psal. LXXXVII, 5 . Epbes. , 2 .

lllc omtiibus mggeril, sed von vi superat eos, qui JK tt
. Id est, Qui menlem sttam acceJidit, pt
animam erejit alque ad coeleslia translulh, et ita acquiescuni. Quamobrem dicil Ecclesiasles : Si >\>\Dominum snum iuvocavit, pecculhque in memoriam riius pol stanni babenlis asreiicteiu siipcr \ I >rtdnciis, de eorum remhsione cum illo coUoculus cuiii tu ne diiiiiseiis ; oilitim tttum clande, ct
est, obsecrans, ut placatus ac propitius sibi esse di- illttm prucul ic jugalo, nec tibi nocebit. (Calccb.
gnetur, i< post tales ob&ecrulione* omnem pnrsttni*n. 5.)
rttai curam abjicil, spe erigitur, ac tupru cuncias
Cacierum qui obviam sequunlur srnleniiam. sic
humanat affeciionet exlollitur. Ac sire inimienm cxphcani : St ira dominantis swviat udversum le,
post preces vidcrk, jam von tanquam immicum ne commovearis. Quiuani etiam sic : Si reyiam d i aspiciei : sivf tnulierem formo$am, ejus a&peuu' gtiiiutem adipi*carm slaiuin pristinum ne de*era*.
tton frangetur, duranle adhuc igne per precaltottem l i t>hl, cpiiiur, \ciCiis coiiuilioius tu;e iticnior
t H f t t t occemo, el omnem absurdam cogiialionem de^ cslo.
peiiente.
(00) Similia \iigines disripulas docebal Syiuh l i (58) Syniiti. .
ce saneia illa Diuque devoia virgo , cnjiu \i:aai
Albanasius ipse sciipsissc pulalur (Co et. Mon.
(59) ParCynlli Hierosolyinitani inlerpretatio csl:
Ecci.
Grtrc.
lom. I , p. 218. Vule not. . 7o4) : "Opa
0 6 , inquit;
^ , , 6 , . , ,' . ;
.
.
" ,
*
* . ; ,
TOC * . :, , ^
> , , \
&>. . Id rst, Pieqtte vcro ln solus facti dux <s; ^ , ?
+ c d aliii* c*l quidam pibsuims inslinclor, diabvlus. / -^^ ^;^
%
1035
S. GUEGOKII A G I U G E X T I X I
\
les et cordatos deccl, animadvcrsione ac sobiielaie
. ; ;. >
\
dividere inlclleclus ac secerncre yolucril impias
; hicogilationes ab opiniouibus piis, nullum profeclo
, *aditum spirilalibus nequilix commentis in animo ;
rum ibalamos ac penctralia patuisse cornperienius;
^
quod si aliquando repcnlina oppugnalione non
. prajviea, inlellcclus lardior occurrcrit, ul vcl ad
,
breve illud lenipus malas cogitaliones probibea \
mus ac rcpellanius. Namet ille se ipsuin revocans,
a 1 ea repulamla converlelur, quae dolori suo me- * \ r.caritur, et advcrsarii violcnliai retundcl ac dissi- , ;, \
pabil.
.
, "
IIoc cnim significavit, cum addidit: Qvia curaiio requiescerc facic^ peccata magna. 2 3 9
. -.
Aii vero Dominus Evangeliis: t Yenit princcps
inundi bujus, cl in mc invcniel quid, \ \ > *
quam ( 6 1 ) ; iniaclum sciiicel planeque immunem
\
ab onini mala cogilatione declarans animum suum
\ 4
imniaculatum atque divinum. ls enim cum essel,
. ^
ac baplisnialcjam suscepto, quod naluram nostram
%
mundabal, in dcscrlis perseverarel, accessit a<l
, ; :
cuiii diaholus , voluplalis cogitaliones ct inanis
, ; xcrt ^
gloria; atque avarilise impudentissime ingcrens : al
\
* ;
ciun nullo usquam modo locum sibi invcnisset, re , ;, ^
pulsiis esl peniUisquc disperik, nunquam in posto ' ,
runi cuni eo decerlare ausus, a quo idoneis oppo ; .::
sitisque responsis viclus, non alilgr aufugeral,
, *;
quam servus.flagellis cxsus ac vulneralus. Addil
.
deiude sapiens Ecclesiasles:
Vsns. 5-7. Est malum, quod vidi tub sole, quasi C

iton spoiitaneum quod exivit facie potestatem bculis. batu* esl siultus in sublimilalibm magnis,
ei diviles in humili ponenlur. Vidi sei-vos in equis,
ei principes ambulantes quasi servo$ super ter~
ram (),
Ul ohvius verborum est sensus, hic quoquc designari videnlitr nec opinali favores poieulum et
absurd-e promoiiones, ob quas sa?pe lit ul bomo
siuhus inililaics gradus magnasquc dignilales oblinoal, ac plurimum polesiate valeat vel ob morum
siiiiililudineni vcl ob vetercm diulurnamque atnicitiatn vel ineplam aliam aliquam ob causam ex iis,
quas falsa bominum judicia sequi solcul. Cum
enim ejusniodi bomiues summrs tiiagislraiuum dignitaiibus polili fuerint, mox vice versa, qui divites erant, ad obscuram et abjeciam ct bumilcm
\\.aiii iranslaius invenias (G5) : cumque principatum
, * k
*
. , *
.
dcuicv^
" , '**
.
,
.;**
,
\
\, '
. \
^
. ,^*
,
\ w
' : \ %\ % -'
\ , *
.
,
'^
, .

. Ul est : Yide undenam evaseris, nec te
neqiigeiUer geres ciica prwsenlia. Ipsumne fornicalivHU facinns vicirix rejccisli? ham qnce per senaus
exerceiur libiobjicil inimicus. Cumque ab hac clium
le colubueris, quia mnlorum primum fornicaiio est;
ttiamium in cogdulionum domicitio laict twsiis, ae
materiw rx ers in te conciiai bellum. Decoms eitim
facies ac iudecoras figura* ei velcra colloqnia *ttf/i/<?cu eis, qu(c Koliidiium aûnl viltnn. At nvn vporict
phantasmaih asseniiri; quia scriplum ei/:Sispirilus polcstalfiii babenlis asrendenl suptr lf,
1 niitii ne dimiseris. Quippe consentus circohec**
fumicalionis crimen alnulatur,
(01) Joan. xiv, 50. in Yulgalis esl -
* ( C 2 ) M L X X babent.... \ n*W
....
(05) llimc olim locum in memoriam revocaw^J*
lns Pompio diacono, miraiui ncmpe 3C siupen
qnod iinpins bomo bonores nacliis esset nj>^
aiqu. iv;rclaros (Kpivi. 71) : , inquii. "
t
' ; .6>,
acevW** '*
1097
IX
ECCLESIASTEX. -
U B .
1033
IX.
\ . "- 2 4 0 doimnalionemqne tciuiei iiU qui ai.le sorvi

nant, prinoipes servili animo vitam agere vidcas.
Principcs porro ac diviles appcllo, qui p.incipali
, \
prudenlia reapse prmditi sint, ct nalunn opes liabeant, idonea nempe geienda? poteslati ônsiiia.
.
\
Id igiiur illud csl malum, quod snpiens Ecele-. - siasles sub sole se vidissc ait lanquaro non spon taneum, vcl quod qni alios promovent, ignoraulac

minimo dispiciunl quos evcbanl; vcl quod spc qua . dam mclioris exilus dccipiuntur. Naro banc babere
signiiicalionem vitleturqtiod ait: tTanquam non spon
* , * ; ,
taueum. Neque cnim dicii : Omnino non spon \
taneum, sed c tanquam non sponiancum ,
, alque adco simililudinem exhibei quamdam admi ,
nislralionis rr.inimc volunlarine. Froplerca eliam,
\ - ^ qui sumnia? rei prxsunt, saepe ob inopinalos exilus
> \ prcuilenlcs, iis, quos geruni, magistraiibus sura . niisque bonoribus tales boinines abirc cogunl. llic
' nimirum < prucsiatem babens > illc dicilur, qui
^ , \ ad lempus imperiuni regnumquc iiacius cst. ilaque
> , - ros eondenmat, qui in mandandis ningislratilnis
delrctum non babenl illorum qui spcctala in im
\ .
piTiis virlule sunl, ct animo minimc scrvili aiqno a ccpidiiaiibus libeio, ac I onis ct ualuralibus el
partis diviles.
A l si quis diclum hoc secundum anagogen acciEi 0
, \ pere voluerit, mcriio existimaveril, vicissittidinero
, ac transmulationem signiflcari pojuli uiriusque,
. - Judseorum scilicel atque genliuro. Nam qui dc gcntibus slultus aulea babcbalur, et secum ipsc dicc , \ ,
i , > \ , , > \ ^ bat : t Non est Deus ; aut et suxo: t Dcus meus
, ,
es lu ; ei ligno : c Tu me focis i , hic alterius
loco ad subliraes magnasquc bonorum diviuorum
\
donaliones, ac muncrum spirilaliuin ct salularium
\
possessioncm pervenit. Qui vcro e conlrario hisce
. loruplolrs crai)t logc nemp^ Mosaica ct propbeiis
,
\ \ '.
ac I ci iiniviTsoi uni familiaritale ac promissis ,
,
exiuaniii smit, alqiie abjccti penitus coitcideruul:
\
iiaquc inuic s< rvorum tn.siar universam terram
obire conspiciuniur, quema.lmodiim scriplum esl:
\ ,
c Dominus pauperat ct dilat, humiliat et sublevat,
, ,
suscilat de pulvere egcqum , cl de slercore erigii
. :
paupcrem . Sic cnim ulriusque populi mula:as
: \ ,
csse viccs aperle constai, rejcciis ob infidelitaient
,
suam Judieis, el in eorum locum introduclis, qui
r
, 241
gcnlibus eranr, per spcm atquc iidem,
'.
quam in Chrislo univcrsorum Dco posucrunt.
.
" \
Qnarc irridens nimirum alque persiringens Ju \ ,
dctorum inlidrlitaiem pcrversumque consilium, ma, .
1 nm illud apposile < lanquam non voluatarium
appolliivil. Nam voienles quidein in inlidelilalis
retia incidcrunt : al casum suum et Dei rerumquc
\
y a i \ ,
divinamm amissionem translalioncmque passi sunt
e x
MRer.u.7.
,
^
. , '
\, ,
. . 1.1 est, Recordare Scnplurce inclamantis : Datus'est iinpius in subliinilaPATROI,. C R .
XCVH).
libns magnis ; pcrmissum idiiret illi nl ut teeuudum liunc mnndum exultetur. Neque hccc fv.cvM,:%
tine judicio data
&ed ut ille \n sublime cvec u>.
indequc in prwaps acttu, excidium subcal immai
cubile.
9
35
1093
S. GREGORIJ AGRIGENTiNI
1103
inviii, divino consilio ct decrclo suo juste sic

stalticute Dco, qui in omncs polestalerp. cxcrcet.
. I l 6
Qua ralionc e contrario qui eunucbus nalura csl,
, , , \
cum ncc volcns diabolum fugial, exallatur; dum
, .
qiii Dcnm geslabanl, dcbellali bumi repunl (G4).

Ait dcinde Ecclesiasles:
T
V E R S . 8-10. Qui fodit foveam, in ipsam imidet,

cl qui dissipat sepem, mordebu eum serpens; qui
subfraltil lapides, dotebit in ei$. Scindem ligna, pe~
riclUabiiur in eis. Si exciderit ferrum, et ipsc faciem
turbavil. Et forlitudo conftrmabit, et abundanlia
fortis sapieulia (05).
Qui clam subdoleque fraudcm neclunl ac pcrnicicm slniunl proximis, quo nec opinanles incauiique in magnas ajrunmarum voragines obripianlur,
cos nunc sapicns Ecclesiastes deterrere nitilur, ne
quid lale unqnam vel moliantur vel facianl; quippe
qui in eas ipsas angustias merilo casuri s i n l , in
quas alios compulerint, et eorum omnium, quae
aggressi fucrint, pcenas daturi : quemadmodum el
David propbcta ait : c Lacum apcmit, el effodit
euin ; el incidel in foveam quam fccil. Convertelur
labor ejus in caput ejus, et in verticem ipsius i n i quilas cjus descendet- . Nam boc ipsum illa
significanl : c Qui dissipal sepem, mordebil eum
serpens; > qui sepem scilicet dissipat non in
proxinii commoda , sed ad expedilum facilemque
8
', *ol
. {
.

' ) xb
,
.
* artifdcv
.
tj

\ p
, ' ;
,

\ 1\
, '
, , \
,
*
\ , .
, xa\
\ $.
\ . ^
furum introilum. Serpens enim, 2 4 2 inquit, C

bunc mordebii, qui nempe damnum perniciemque
proximo infcrt: inde tenlalio cxsistct vencni plcna,
quac ipsum tanquara scrpcns invadet aiquc mordebit. El c qui sublrabit Inpidcs, > eos scilicel,
qui ad insidialorcs probibendos aggesti s i n l , in
quos illi oflendenles aditum sibi ad insidias inler< lusum reperisscnt, hunc dolore affectum i r i dicit,
id esl vcbemcnter laboralurum.
, isip *.
" , , ,
\
. ,
, ,
/
, , |5
.

c )
, \ * \
, &>
, \ -
Idem vero, cum similia sint, illa quoque ostendunl : t Scindens ligria pcriclilabilur in cis : si
excidcrit fcrrum, et ipse; nam qui scindit caeditque ligna, non ut cxquisitorum edulium aliquid
coquat ad hospites Iiumaniier accipiendos, sed ut
exslinrlas antca curas el pravas cogitationcs ac- D , ' ;
\ , w
r.cndat, liuic quandoque conlingat, ut ferro pro , $alapso, id cst mente n.ala in perniciosum sermoucm
,
rflusa, ipse potius periculum in bis inveniat: qu%
& \ (*ol millies conligisse nos quoque scimus, malo
\ ,
ronsiliu in ipsius auctores converso, el oaineui in
i 5
Psal. v i i
10.
(04) Isauc verba ( LVI, 5 ) pr?R oculis babuisse

Noster mibi vidctur, ubi ille ait : Et noa dical
luniicbus : Eccc cgo lignum ariduin ; quia bax di( i l Uomiiius cunutbis : Qui custodierini Sabbaia
vea* el eicgeriut gu& ego votui, ct tenuerint foedus
mrxnn ; dabo ete in domo mca et in muris meis toimn ct nomen meliits liliis et filiahus : uouien
tcmpitemum dabo eis, quod non peribit. I I c ^

Furwius de eutiticbis evangelicis potissimum pri'
dicla esso, non immorilo exisliinavil.
(;i) Sed apud LXX lcgcs.. .. ^*
' quaut lamoii vcram lecliuuciii esse
nrgal Ornsius.
ri
1101
1102
I N ECCLESIASTEN. - LIB. IX-
ut qui ligna scindii.

, \ eos perniciein congerenle
vulluw insidialoris nequidquam turbare vidcatur,

al vires cjus potius confirmare magis, sive ad ten , \
tandas insidias muho euno reddere valenliorem :
, quippe qui sapientiae copiam majorem, id esl scien
tiam ct cognilionem aropliorem ausis prioribus
\ ,, \ sine dubio acquisierit (60).
\ ,
Qui vero et anagogcs rationcm secuius in earn
dem ba3C scntentiam inicrpreianda duxerit, mi
,
nime a veritale aberrabit. Natn qui Judaica lemeri . tato perversisque lonsiliis corrcplus esl, aut aliqua
\ , \
baereiicorum labe ei pcsiiferis opinionibus lioguam
/.
babet infeclam, alque adeo lcgis sepem ac vcri*
,
- latis lurrim aUeuis docliinis et interprelationibus
atquc explanationibus obliquisetdelorlislabefactat,
\
243
Aexuosum offendil serpenlem, malorum
,
scilicet auclorem diabolum, qui niorsibus suis
, ,
ipsum perimat, . in cxilialem foveatn iropellat.
\
Enimvero el caetera ilem cxcmpla o d e m singula
. \
spectant, et cuique caplu faeilia suut, ut in bis
^, \
inlerpretalione nostra opus non sit, quae parles
,
siugulas persequatur : ne eadem iierare argua*
*
mur. llis autem qua; scquuntiir, jam dicla con , .
firmal.
.
i s
.
, C
.
\
. " ,
, \

, \ '
.
c
c , 3
; \
, ' \ \
,
W
1'
i ' '
'
,
, \ * "
\ \
,
Gcn. , 1 .
(66) A l Nilus bsec alio trabcbat : nam dc pcric u l o cum agerel, in quo i i versanlur, qui alios doccndo inslituunl, cum ingenio magis, qu.im doclrina
n i l u n l u r , baec subjecit : \

c > ,
6 . "
, \ ^ ;
, *

, ^ ,
; , >.
-/. ld t'bt, Quanlum vero in ea re pMcuiutn
VERS. I I . Si momorderit serpens in sttsurw,

ei est amplius incantanii (07).
Dicluni boc secundum anagogen lantummodo
accipiendum est. Scrpenlem enim eum bic designat,
de quo Moyses ille tbeologus ail : Sed et serpcns
crat callidior r.unctis auimanlibus lcrraj ; bo*
micidam diabolum demonslrans ad Evaj aurcs iri
susurrantem, ac pcr ipsaiu progenitorem Adam
faJsis promissis decipientem. Uic igilur serpens,
si cujus liomiuis animam momorderit in non
susurro, id est, brevibirs cl exiguis levissiniisquc petiiionibus absurdarum cogiialionum, gra\ibus tamen ct magnis alquc mullis nequilirc
failaciis perniciosum illi ac vcbcu:eniissimum i n feret iclum; nibil ut incantanli reliuquatur, quo
9 6
'
'
>""'"
juvare possit, praeceptori ncmpe, qui maliliac illius

vcncnum rursus dcpellere conelur, ct &auc"ia3 per-
culsa3quc aniin:c vcriialis alqnc justiliai lcnimcnla
prabere (G8).
aif, proverbiali quoque dicio $ignificalr : Qui scindil ligna, periclitabitur in illis, si excidcrii ferrum,
Qui emm re$ ratiocinaudo dhidil, et eorum, qumunita
censentur, compagem di&solvit, etiam invicem plane c$se ostendit. Qui ex /its, qucp puiamur
bona vult ea quw vere lalia sint, uisi undique tuiua
ralhchtetur, apnd audilores periculum ittbit, quod
ratio, tibi veriiaie deciderii, oflentionis prtebcai
causam
qui instiluuntur. (Dc mouast. exerc,
c. ^9.)
(67) Olymp. .
(6S) llaiic Eelesiast; sVuIenliam Laiinus inioppn;s veriit : Si mordeat scrpens iii &ilenlio niltil ca
mimis habet, qui otcnlti delruhii. Vclut si C0;i pu.
y
noi
~~
S. G R E G O R l I AGRIGENT;NI
fyiare sapltns Ecclesiaslcs ftos monet, cavendum .% ,
; *
e>se> nc serpeiu ille malorum auctor pessimiun
consilitlra in anirai penetralia quasi deulcs im, \
tniltat, ct ralionalibus animae facullalibus polialur :
ipsa vero iniua impiaruin cogiialionum conside-
, ,
rauda, el illico prohibenda, atque ab 2 4 4
"

r i o m boiiimis aula solerter sobrieque amaudanda,
queniadmodum in rcrum cxordio dictum a Deo \ *

esse testalur Moyses : Ipse tuum observabit ca , \
pul, el lu obsiTvabis ejns calcaneum (69); > inilium
xsmaligna? peiiliouis eave.re nos jttbens, ct statim
ipsum veluli caput jam tabidum fratigere atque , \ ! * }
contcrero fidei virga, aique spirilus gladio, c quod
(5 ^ \ ,
est verbum Dei, > ul ait Paulus magnus aposlolus",
0 , ;
ampiuare alque confodere (76) : quod propbeia
llabacum , Cbrislum Deum noslrum compellana ,

vaticinansque expressit, cum ail : c Projecisli in
capita impiorum roortem, excilasti vincula usque , ad collura in fincm : ampulasti in excessu capita
poienlum (71). Nam si caput sivc /nitium roalignae ; >
. ,
petilionis miniroe cavcris, nec mentis soleiliam
tw
adbibneris (72), sed eam in intima cogilationum
, '
penetralia intumescentem et nequitiae veneno ple %\
nam libcre subire passus fueris; jam illae effieient,
* ut anima nullo modo aut certe non sine summa
,
diflicultatc revocari ad valeUidiuem possit. Ait
^. *
deinde :
XII.
1103
, , l t e
VERS. 12. Verba oris saiieniii gratia, et tabia C

tmipientis demergenl eum.
Veneratur bic quoque iterumque exlollit qui in
ore sapienliam babent, ac sermones sapienler profcrunt; quos graliam appellat, lanquam qui audiloriuus 2 4 5 plures ac varias afferant utilitates.
Sic cnim et in Proverbiorum libro d i x i t : t De ore
jusli dislillant graiia? (73).iNam qui ea, q u verie T
, \ (\

.
\ \ ;
, \
, ,
, %
.
, c .
Epbes. v i , 17.
ralio iostiiualur inler serpentem et maledicum.

Denunlians serpemi, fuiurtirn semen mulifni)
Nam (juod redditur ^, reddi eiiam potcral
Quod noxii capitis elaiionem sua viriule conlirerei.
, sive qui lingua valet. At vero si verba
Chrislum scilicet in carne veiiluriim Deimi horai 0' spectemus, illud signiHcari noimulli cenneinque aignans, qui naius ex Virgine violatorm
scnt, debere scilicet, qui seipentos venatur, virliumanoe propaginis ineorrupla nnliniali damnarti.i
lute sua maiuriue u l i , ne serpens improvidum
Quiri lsidorus legit plane : Ipsum conieret capw
inordcat, et ariem ejus iuulilem reddai. Quare D l u u m ; et addil: t Ips4im semen mulieris Cbrisiis
eo no* exemplo rnoncri, ut qu# rauneris nostri
Dominus conlrivit caput serpeniis, hoc esl regnun
suul paries, lis tempore fungamur.
peccaii. > Vulgatam lamen lectioiiem defendu Lu(69) Gen. , 15, sed in exempl. Complut. leges,
cas Bruffcusis.
,
(71) HabacV , 13. At L X X habenl, &
: quam tainen leciionera veteres 1'alres
, '
Tion ftgnoscunl.
(72) li,i;c veio paulo longius petita lorttsse
(70) Explanatioiiis, qua memoralus Gonesis locus
dixens, ncc imutum rei, de qua adiur, coiiTcnine.
exponilur, geniiua prope videlur, qna? i n AngusliNara capila illa poientum, quse Deus aaipuU*nf
uo legilur ( l i b . u, de Genesi contra Mamchao$> lyranni sunt, quos Dco auciore populus Israelis
cap. 58): < Observal, inquil, ipse plantam mulieris,
in finibus Pala-slinae debetlavit, cum promissw
u t s i quando i l l i u t a labilur delectaiione, iunc iliaui
sibi lerram reciperet. lamen in iis aliqua sin
t a p i a l * el illa observal c;<put ejus, ut eum in ipso
liludo : quod nempe, ut sublalis capitiuus
inilio malae suasionis excludat. >
ducibus bostcs llebratfrum coucideruni; sic priwi
C&terum licbraicis melius respondent qua* iu
quuque diaboli impelu rcpresso, uiens in uiiop "
Vulgalis babcinus : c Ipsa conleret capul tuuni,
niliir, et periculo amoto pax aiiiuiie cl IranquiUiU
el I U insidiaberis calcaneo ejus. > Nisi quod ipse
rcddilur.
fcive ip&um, nempe lemen mulieris, in Hebraicis est: ("5) Prov. x , 51. A l LXX reddidere, ^
quad el in Latiuis qui)>usdam exemplaribus ali. Inlra vcro legcs, v. 52, avcftf
quando fuisse videlur : cum bunc locum Lco
.
Abguus (serm. 2, De /. Dom.) sic expiicet :
,e
1105
110
iN ECCLESIASTEN. - L I B . I X .
, \ tatis sunt, senlit, et os babet ad recti rcgulam

\ ,
exactum ac conforniatum, sermones, ul par est,
bonos cffundii et eain audienlibtis ingerentes gra(iam, qua3 non solum insurgentium cupiditatum
roT; , \ impetnm et desperalionem ac dolorem animo i n fixum lollat, sed etiam in solaiii et obleclationis
\ , el lajlitise communionem parlemque vocet.
\ .
At vero qui maligno sunt animo ei bonesti i n i * \ ,
mico, quos eliam insipienlit appellatione designa ,
vit, iis adversati, quae sapienler proposita, pru
, ^ denterque tradita sunt, violentissimo slultorum
, verborum impelu, tanquam marinis Auclibus obrutint iilos atque demergunt : ut in Proverbiorum
\ ,
* quoque libro conlirmat, cum ail : c Sapicnliam
. > f l ^ atque doctrinam impii despicicnl . Quid si labia
, ' inspientisillum ipsum demcrgcre dicit, non alium?
; -,
c E \ verbis eiiim luis justilicaberis, et cx verbis
,
tuis condemnabcris " , > inquil Dominus in Evau \
getiis; sicul quodam in loco athlcla ille pklatis
' Jobus oraculum edidil bujusmodi: Argual lc os
, > tuum, el labia lua leslilicabunlur contra le ( ) :
' discrte siguificaits conlra illum ipsum insipientem
\ .
in ejusdem verbis inesse condemnationem. Ncc

rari sunt slulli improboruni bominuin scrmones,
, \
qui sapientium sermonibus tcncbras ofluiiriaiU,
, \
eosque insipientiuni comparalione et conlradiclione
\ ^
inllrment atque eleveut; quos u l indicaret, adjccit

rursum :
T
ee
XIII.

C YEKS. i 5 . Inilium verborum ori$ ejus iusipienlia,

et noviiStmum oris ejut circumactio pestima. El stul
.
tut mulliplicat verba (75)

lis nempe, quae insipiens in sermonis exordio
- atque in finc loquilur, universam orationis ejua
, gtimmam perstringens ac notans, queniadmodimi
et propheta Jeremias bomines ejusmodi designans
c
sic ait : f Didicit lingua eorum loqui mendacia,
111 c o u
, , \ .
iniqiie egefunt, et non inlermiserunl, 246
"
, vertcrentur . t Sagitia vulneran$ lingua eorum,
, dolosa verba in ere eorum, proximo loquitur pa, \ .
cifica, et ia se babet i n i a i i c i t i a a i > Id vero ipsum
\ ct David propbcla confinnat, curo a i t . 4 Molliii
c ; , fruut sermoues eorum super olcum, cl ipsi sunt
. > \ , jacula (76).clllud vero gravius, quod tcuicre garxa\ xa\ - D rieules et absurda blatcraulcs non inlclbguul, se in
\ - rcprehensionem el condeinnalionem suam garrire
\ , \ ac blaierare, iiaque verba sua multiplicani. Nara
\ - boc indicavil, cum d i x i t . stullus muliqdicat
\ , vcrba. Neque eniiti admonitiunem percepil cjus,
qui ait : c hl mulliloquio non cffugies pecca .
tum .
,
Praescribit igilur sapiens Ecclrsiasles, omnibus ,
quc audiioribus auctor cst, ne os babcant pra?ceps,
1
* Prov. , 7.
Maltb. , 37.
Jerem. t t , 5.
(74) Job xv, 6. Sed apud LXX leges,

, \ ,
(73) Olymp. \
ibid. 8.
* Prov. x, 19.
(76) Psal. L I V , 2 2 , verum LXX babenl
1107
S. G R E G O R I I A G I U u E N T i S I
nevc verba proferant insipicntia, ac ne improbrs , ; ; (cl nimium erebris scrinonibus se demcnlia labo
, xa\ ^
rare demonstrent: sed trt osiium circumstanlix
labiis ponant ef ori custodiatu \ > quemadmodum
Davjd vatcs sibi a Deo universi precabalur. Ait
, ;
diinde Kcclesiuites :
\ . ^^
XIV.
,
VERS. 11. Jg-ur.it homo quid sil, quod faclum
e&t, et quid quod (Murum est, quia post eum quis ,
amiuntiabit et? Laoor slultorum affligel eum, qni ; , oh
.
ncscit ire in eiviralem (77).
Magnse variaeque utililalis nionila sapiens Ecde- , *
? .
siasles audiioribus proponit. Arbilror enim, vcl
poiius apcrle intelligo atquc contcndo, illuni hoc , \ ,
\ ^loco designare impudentissinios superbissimosquc
, **
fmpiarum sectaruin duces, ei insolentiam corum
5|
atque jactanliam dcprimcrc, evertere, perterrerc:
WJ;
ipsum ncmp^ insolenlissimum Eunomiuni ojusque
\
pracclarutn dcductorcin Aelium nomcn suum nien' ; , \ ; .ticnlcm (78), aiquc frugis ejusmodi 247 bomines,
, *
qui eo usqoc amenliffi alque impieialis processc \ , \
runt, ui diccre audcrent, se Dei esscmiam com
, \ ; perlam babrre, qurc el naturali intclligcnlix cl
\ tbcologicis docirinis impervia et arcana babelur ac
\
pracdicalur, unaque ommbus oitinino incomprebcn
, \
sibilisest. Nam t Ignorat, inquii, bomo quid sil quod
factuni est, et quid quod fulurum est. Niniirum C <*w . * , , c .
F.uiiQinins csscnlise su;e rationem non agnovit;
Mjw,
iiec asscculus esl, quo pacto quaiuor sinipHcia ele , ^
ineula, conlraria invicem ct pugnantia, ad buniarue
^
natura atque ad cxteromm animaniium substantia?
\ ; *
constitulionem coierinl alque consenserint : uuilto \
quc magis ignoravit, quid postea futurum sit; id
, aW/
est qaomodo anima sejuucta a corpore ac dirisa,
\
sccitm ipsa maneai usqtic ad commiineni omuiuui
; \
resnrrcclioneni, ciim ilcrum in altero Cbristi ad*
,
venlu glorioso, ex Dei decreto, illud assuinel; ha xi^
quo cnm nee quod olim factum csl, ncc qu<d
. * sifuttirum il cognoscerct, tanlam ad amcnliam
, 6 , iU
furorcmque porvenit, ut per summam impuden \ , ; ^
tiam diceret, etiam inoomprcbensibilis Dei ossen \
tiam sibi coguitam essc. Ilunc (79) igilur, 249
* Fsal. C \ L , 3.
1
1 , 1
0
(77) A l L X X babcnt

Olymp

$ aulem ( i n Proleg. ad psal.) codicis Alcxandrini kclioncm afferl bujusmodi. \o; . Addii dcinde : f Pro obscurabit lcgendum faligabit, i i l
vccl babct Ald. ct Comp. ct convenii cum Hebr.;
*cd librarius illo Alcxandrinus osciiauter ex p r x edenie vocc rcpeliit litlcratn C et dein pro
lcgil T.
(78) Actiim vocal Noslor , ut insciliam et sluporem Infirelici bomiuis iintel, qui vorilaiem non prailulii, ct Ariauorum commenla
novorum portenloruni adjociione cnmulavii. Esl
cnini >, Graecis aquila, unde ille ' diclus.
Qno *auc nominc irnligtius fuil, cuni cxiellens
quasJain nienlis vis, el prcclara ingcnii laus appollalionc illa designari soleal. Nam idcirco Aquila
tanquam insignc dala csl Joan:-i aposloln, <|iii diviiia uaciaro pro dignilalc pr.iuil, ct Tlicoloûs
y
dri mcruit. Quin crai in provcrbio

. Si quis periliores se docere cooiww,
lpgcs apud Suidaoi.
-t.
Habuil aulem Aetius pro nouno aot SOT"
Eunomium : quem el haresm.
dncuit; ut ) jure illi fuisse
mw,
quod ncmpe, lanquafti qui bospiies per
sendi causa deducit, errores iili suos et po
nionslraverit.
.
(79) Moltis planc modis ameiUem bonc \airsiarcham exagiiarunl veieres Palrcs,
primis. Ilic vcsano boinint glonanu mlul sim
Dei viriuie i g n o i u m , nihil abdilum esse, epfcw
eliam scripsil, in qua plures de formica quaw'
proposuil, n l eodem scilicei, quo Nost^ e '
argumnilo supcrbiam ejus furoremque M o n a e ^
, inquil, * \ ^
,
W***^^
, ^, cpF^\
soa
ne,iI
, u
U03
L \ ECCJESIASTEN. -
LIB. IX.
1113
. , modo aiebam, et seclalores cjus sapiens Eccle

, \ ; - siastes oculis propheticis inluilus a supcrbia et
, jactantia revocat, atque ad eam, quae boinfncs
\ ^, \ decet, animi deniissionem deducit : ul nibil lale
cogitcnt aut loquantur, sed cerlo cognoscani, ct

* , cum aureo illo Pauli ore clament: Nunc cognosco
c in speculo et iu aenigmalc; lum vero cognoscam

* , \ facie ad faciem ( 3 0 ) . >
,
, t
Ncc quispiam putel, sentenliam liujusmodi con \ , ;
fictam a me ac citra decorum iuduclatn, quasi
.
Ecclesiastes nihil tale fuerit suspicalus. Nisi eniin
diclum istud ex ea, quam diximus, causa personis
* ,
illis assignemus , ascitum exlrinsccus ac supcrva . , c cancum videalur. Etenim a i l : c Ignorat homo qui J
\ . > sil quod factum est, et quid quod fulurum csl.
,
Alqtii omnes fere bomincs novimus, tolum, quan \
Liitn patet, coelum a sumnio omnium auctore alque
arlilice conditum essc, ipsamque lelluiis molem
cx iis, quac non erant, educlam, uno Condiloris
, \ \ \ omnipolenli consilio esse suspensam; ac shmil
\ > ahyssos et montes et valles, et solem ilcm ac l u t ; \ , ua et omne astrorum agmen, ncc minus c.Ttera
" \ , omnia animanlia eodera modo exstilisse. Sciinus
\ porro et futurum, divinis Litteris edocsi, ac pcr
liJem tenemus, coelos quidf>m et lerram, quopquo
, \
, - in his sunl, mulaUim i r i , ac meliorem in stattim
. transittira . Quomodo igitur c ignorat homo quid
, \ , sit quo J facluin est, et quid quod futurtim cst,
; \ \ C quia post eum quis annuntiabit ei ? Ecce cnira et
\
quae facla sun(,ct qunc fuiura sunt,a divinis vatibwi
. * ,
edocti didicimus. At manifcstum est, sic eum su , - perbam ac malcdicam opinionem cl impidaiis
, \
plenam jaciantiam in bis, quos diximus, alque in
,
similibus seclarum ducibas pcrsiringcre, ul ad
4
l i Pelr.m, 12, 15.

xa\ ' mk(C natura stf, dicat : Num spiritu el anhelihi
viia ejus contineatur; num c-orput habcat co
\ paclum ossibus ; nervisne ac junctnri* compages ex plicel; an muuuiorum et glandularHm complexu
nervorum natura conservetnr; an sincipile pcr
\
dorsales veriebras ad caudam usque medulla pro~
- ducatur; utrum ex nervosas pcUicxdce complexione
' \ 1 molis membris sil progrediendi facultas; num
beat hcpar, num $ub jecore $it flata: bilis follicultts;
*> , \ , \
\ , uirum reiiet habeat, el cor, el arlerias, et vtoias, ei
, - membranas, et sepimenta ; nudane sit an iriniia ;
, ! unguemne wium an plures in pedibus habeat;
: , quattdiu vivat, et quce sii illi propagandw sobolis
ratio; sin minus, quotupkx ab ea fetvs tn vtero
. \ \ , gestalur; el quumodo nec pedeslres ornnct *ini /or , ' micip, nec alaliv omne$ sed aliiv Imwi repant, atitv
\, . tero per aera volilent* Dicat igiiur formicaruin
, nobis naturam, qui eorutn, qua italura siint,
' scienliam cum fa&lu se pradicat assecutum. </f que ita demum de potentia illa omniu >i intdlectum
superanle ditputel. Si tcro scicnlia winuiisbiauv
^
formicai vaturam nondum tenes; quomodo incom ,
; Id e&t, Itaque qui se prehaisibilem Dei poteniiim imaginalione tua comexsisteniium sciemiam esse assecutum gloriaiur. preheusam esse gloriaris? ( Epist. l t i n )
ejponai nobis, quomodo quod minimum cst eorum,
(80) lCor. xin, 12. Scd in vulgalis b-grs, / <$qun' lucem prodierunl, viiam hubeat, ct qua* far- , ^ .
9
illl
1111
S. GREGORU A G R I G E N T I N l
eaiu, quae homincs decet, modesliam aniinique demissionem revocel, ul anle dixi
, .
249
âm
etiam oslendii, qua3 pioiime

scquunlur. Ait eniiii : c Labor slnlloriim aflligel
, c ,
euin qui nescil ire in civiiatem. Exceliens enim
.
cl planc cximium nacii ingeniura, labore inulto et
,
contcnlioue assidua illud i i de quibus loquimur,
, , \; xieOecmint, ui por eos conatus lanlasque curas per \ ,
iciem sibi pararcnt, vilamque aelernam amitie \ .
rent. Ncque enim noverunt quo pacto ad supernani
civitaicm eundum essel, spiritalem stilicet Jeru- , ,
salem Polri et Pauli p.irentem (81 \ el cujterorum,
\. \ ;
qui pareni cum illis vivendi ratioiiem studiose
'
inierunt : sed faslu alque ostentatione arbitrali et
\
jaclare ausi, qua3 supra naluram a:que ulira om \
iiem lioiiiiuum caplum sunt, se dignoscere, ob \ , ,
falsas senlenlias et perversas opiniones rcgno
exclusi cxciderunt. Addil dcinde sapiens t c c l e
. ; *
siastes :
, l o c
i l s
*.
17. tibi, civilas, cujus rex tuus
jumor, el principes tui mane comedunt. Beata Iw,
, ciijus rex tuus filius liberi, et priitcipes tui
ad lempus comedunt t/ furlitudine, et non confuudentur (82).
YERS.
, ,
IG,
Obvium ipsorum verbwum beiisuiu explieanlcs

dicimus. regcm juniorem boc loco lniiiime eum
qui vhae tempore aique aelaiie flore juverrs sit,
liecessaiio juniorein esse appellatum. Muiti e; im
ssepe invcnti sunl natura juuiorcs alque selate florcnles, qui prudentia essent ac niaturitaie senili,
et rum inculpata vita longacvum consilium rerumque gerendarum scienliam coujungercnt : ut Daniel, ut Jercnuas, ul David, ul Salonioti, qui et
solus extremis tcmporibus in ea quas nefas pro*
lapsus esl. Atquc id in aliis libris idem ipse sapienlissijnus Saloino ostendil inquiens : Seuccius ven< rabilis eol, non diuiurna neqim annorum numero 2 5 0 computala : canities aulcm cst
pnidentia jn bouiiuibus, el nelas seneclulis viia.
imniaculaia (85).
ol
, ,
Maxapia
xalcl
,
\ ^
, , /
*
, *
ciw
,
\
/.
, , , ; *^
. \
,
, , ^ ,
*, .
1
* ^*
Nnn igitur omniuo vigcntem ajlaleac jiivrnesccn\ , > ,
lcni c regein juniorein > bic appellat, sed qui juvenilibus corporis cupidilatibus servial, ac lurpcs ct ) ?
^ \
abomioandas voluplales sibi iinpnrilantcs fcral,
,*^*
luanctpit morc ab dominanle peccalo in omnc fla
giiiuiir pertraclus, vel si aelalem babeat provectam
, Ifi
ac senescenlem, et caniliem jam cl in capiie ei in
'
mcuto pracferat. Hujusmodi ulique bomini, qui
' * *
torruptelarum illecebris dedilus sit, si regnum ad
(81) Mentionem Pctri et Pauli cur buc loco injccisse N(l(T putclur, uisi nt indicaret, quibuscum
b<intirc, quos seqni del)eaius, quicunquc asterni
[v\\ felicilale poliii cnpiinus? Oimies nituinim, qui
lcrrcsin amplexi sunl,de via dccesserunl, el, apo>
sKdoruin vesligiis rcliclis, procul u coelesli, qnani
ilti lcnueic, civilatc abcrrarunl. Nain, ul olini Cyprianus scripsit ad plebcni suani, Dcus uims est,
cl Cluisttis uniis, ci una I^cclehia, r l calhedra una
aupor potram Doinini vocc fundala. Aiiiid aliarc
con>titui, aul saccrdotiuin novuin fb?ri P**JJ

uuuin aliare ct uniiiii saterdolUim uon *
Quisquis alibi coll^gent, spargil. (Episl.-W.)
(82) At LXX habeul..... \ .
. , ,
^
Symai.
,
.,
( 8 3 ) Sap. , 8. Apml L.W leges
, *
.
,1
1113
I N ECCLESIASTEN.
LIB. IX.
11 tt,
;. . minislrandum obtigerit, civilati alque civibus,

,
i i i quos ille iniperiuni naclus sit ( 8 i ) .
, .
At si proferre inlerprelationem libeal, quae magis

ad anagogen accedat, dicendiHii eril, regcm bic
, ,
interprelanduni esse inlellecfum, cum is caiteris
\
auinue (oliusque nalurse facultalibus piaefectus im \
peret. Ac civitas quidcm babebiiur ipsamct anima,
. ,
cujus virtus praecipua alque piveslantior est iulel . leclus aliis oninibus imperans (SD). Si igilur ex
- iucuria quadam atque desidia, pncseiilioribus ac
- illusirioribus, qnai nactus eral, desideriis ei affe , clibus destilulus, candorem amklal ac puriialem
naluralis sauclaeque tranquiliilalis; jam quodammodo junior invenitur 251
appellatione

, , indignus quippe qui se juvcnili luxuria3 et vo
luplaiibus dcdideril, et adolcscenliorum erroribus
, ^
dehones>talus vidcaiur. Igilur civiiaii sive animae,
.
cujus rex juvenili ejnsmodi viUi addicius fueril,

vae inclamavil sapieas Ecclesiastes lanquam non
,
babenli, a qno reciam ad norroam dig*ie ac regie

dirigalur. Principes porro appellare eodtmi modo
. "
putandus e&t rcliquas ralionalis animae facullates,

quae, regc nibil se iu bonis praeclarisque rebus ac
, Doo magis acceptis exerceiile, ae scnilein in mo - - , dum noxiis pravisque dedilo, parein ad lalia qu# ,
que propcnsionem praesc ferunl, volupialoni imein> ; ,
pestivis cogitationibus arripienles, ei imporlune
,
se in hnprobat imaginaliones ingurgitauies. Quem ^
adiiiodum si obviaoi senleiiliatn spccies, cos indi ^ cari principes liquet, qui nullum jusli lemporis

ordinem cibi sumcndis sorvant, sed mane ad

\oluplarias el Sybariticas convolanl lueusas (86),
* ac ventii large coiuissando iitduigenl, rei pu , blica? civiumque sibi credilorum adiuinislralione
\ ,
oiuni curaipie p>sli.abila.
;
.
a c
(84) Similis liuic est interpretalio, quam legiinus

in vcitiri vommcnlario ad Isaiam, quod majons
non benc Basilio Maguo adjudicarunl. Ad ea eniiu
propbei* verba icap. 3, n. 4), El dubopueros principes eorum, el effeminaii dominabuntnr eis, baic
ille subjirit : ;
: , , ,
.
,

.
U , * ,
. ~ \
* *
, /
Mfy .
^ , '

* ; ,
-.^ *
,
, ld est, Non enim is, qui wlaie
jutiior si/, prorsus vilvperatur, sed qui viliis dediius
vival, quali$ erai Roboam, de quo sciipluni est:
F.i Kobuam erat jtuiior ci cordc avido. ( I I Paral,
x u i , 7 . ) Quare el Ecclesiastcs, Vie, iwpiil,
piil, tibi,
civilas, cujus rcx junior, vi inintipos .' inaiic
s c l l i s
come.lunl. enim qui cetate juvenis, sed qui

tecundum animam esl imperfeclus, Iwc el\ m loco
juitior appellatur. Sam quod id wtalis ei, qui ad
viriutis normam vivere velil, impedimenio uon $it,
Dominus in iis, quos ad Jeremium hubuil, sermonibus vstcndil, tnquiens : Noli dicere quia jnnior
suni (Jcrcii!. i , 7 ) ; Seque enim negaiU esê ; t i uioiein; sed dixil mn esse illi impediinenlo juveniD lem (viaiem, ob animce perfeclionem.Quia ad omues^
ad quoscunque le misero, ibis. Vidi enim, cumilio
te esse seniorem, quippe qni abdiiam canitiem et
gravilatem perspicio.
(85) ll;*io ipsa leviler perslrinxerat Olympiodurus; ail eiiim :
, . ld esi : Si setuuuk
tpecies, civitas immuialione verbi est anima, cuju*.
rex miellectus. ( I n Aui. Duc. p. 007 E.)
\8G) Stiibit CSoslor ., quod mimis
quidcm usilaliini, al uuvuin planc dici nuu poiesl.
Ilabcl eniin Hesycbius, qui cliam sic expbcal, , ;, ;
Sginbariiicis, id C a l Pcrsich, superbis, * npluosis. PoriO iiotncn a Sybari ducluiu, qu.u urbs
luii Magna; Graicije, * , ui ail Snaio
(lib. v i , p. 182), ,
\ quam a CiuMiuialibus dt:k*lani
Aibciiiciibcs in proximo rcblii ..cru.it, :l Tbui-ius a
11
S. GUEGORII AGRTGENTINI
116
JI fri
, *
. ,^,
, , ,
\ , . ? , \

\ ^
\ xa\
. *
, \
?
\ , \ \
\ \ ;

\ , , , xa\xi9d;
,
,
;
,
;
\ b
, \1

\
\ .
Eam voro interprelationem conGrnial aiqtie de-

claral iis, quse sequuntur : ul diclum illud secundum anagogen niullo magis, quam ex obvio sensu
ct verborum- significalione explicari par sil. Ait
enim : Beala tti, terra, cujus rex luusiilius libcri,
et prineipeslui ad teinpus comeduiH in forliiudine,
ct non confundeniur. Nam cum filium liberi regcm dixerit, inleliectunt indicavit cupidiiatum dominum rogemque voluplatura, ramum scilicel ac
germen anima? libene, quae nunquam servierit aut
subjecla fucrit ignominiae passionibus et corporis
Aoluplalibus. Quidni etiam iutelleclum modo filium liberi significet, id est sancti divinique Spiritus, qui intelleclum 2 5 2 effingil sapientem ac
purum, idemque obsigoal el parit sanctum et omniuo ingenuum ac nobilem ? Sui quippe juris ^
sptrilus veritalis planeque liber, ubi vutt, spiral , > aique ut voluent, inlellcctum sui participcm facit : qui virtute accepla sancii Spirilus ,
ordinat, regit, in oflicio continct principes suos,
caeieras nempc raliottalis animae faculiates, ut
stalis boris ac tempeslivis alimenta rnentis ac
spirilus in omni fortitudine sumaiil, ne confundanlurin passionum ignominiae servitulein adducli:
ecd poliora sectantcs et divinarum rerum raediialiofii studioque dcdili, omnem plane confusionem
effugiant.
Si vcro quispiam vulgarem quoque sensum i n telligere velit illius t e r r , quam Ecclesiastes beatam pr.i dicat, bunc suraat ab explrcaiionc super
deplorata civilate, quae ad verba ipsa, ut sonant,
eonlracta esl (87). Ubi emm hanc civitatem versa
vice inlellexerit, interpretalionem habebil facilem
ei expeditam. Ca*terum sapiens Ecclesiasies ex iis,
quac proxime rursum adjvM-it, secundum anagogon
polius baec accipienda docet, tit jam dixi. Addit
enim ailque:
\ ^

\ . " , ;^
(5 . , , , ;
. *
X \ .
VEHS. 18. In pigriiiis humitiabilur contignatio, el

fii segnilie manuum slillabit domus (88).
Nam qnai tntclleclum, bonis sanciisque nieditationibus rdictis, plane cessaniem luebalur ac
cuslodicbat, viiius Spiritus sancti, in illius tutela D
succtibuit; uon utique viribus jus immiiidlis, ct
r.alurali ejusdem graiia ac divina polesiate aique
;*
.
\ ;
;

Ixcfvoo
, ^
Joan.m,8.
fonic ibidcm rcperto appcliawre. Mcirca Slephanus
De urbibu&au:
. (Vide Diod. Sic. I . , c. 10.) Sybariiarum vcio mensse ferculis omnis gjneiis inf.uu.s
oianl; unde apud Komanos induclus uescio. quis
Sybariticus missus, quem Hclagabalus semper exbibuisse dicilur ex olco ct garo, (Lainpr. in
Uelag. c. 50.) llaque apud Graxos
iilcm alque luxuriari genioqne indulgere. Sybarilas enim, inquil Suidas, .
($7) Qucmailmodum scilicct supcriora Ecclcsiaslx \crba ila prinium cxpucav.U laiiquaiii boc ttos
docentis, infeliccm fore civitatcm, qu regem nacu

sit consilio et prudeiKia juvcnem, aique adoicscenlium inore cupidilaiibus scrviciiiem; todem
stnni b;t*c posse ait, tit beatam fore civiiaieiiid^ *
rci, ciii rex ingenus et nobilis, cui solnii woA
raliquc magistr.ilus obligerint. Cailcrui in llebraicis ulroque loco uon civitas, sed terra scripiuni
nempe ynK, qua3 vox rcgioneni designat, ui apudUtinos : Terra llalia; itaque Symmachus verlil: Ova;
^ t , et Laiinus interpres : Va libitttna.
(88) Olympiodor.
J
fm
1117
IN E C C L E S I A S T E N . L I B . I X .
11J8
; cura exbausta : sed laxata custodia tulriaque i n \ ,

tellectus, qui scipsum desidiae dedeiit, subliinimn

ac spiiilaliuin rerum 2 5 3 coiitcinplalionc olio
* \
alque inerlioe poslbabila, atque adco iiidignum sc

praibucrit, qtiem ille contignalione, sive ugumenlo
, \
el tulela, defendal (89).
.

Quanquam, si senlenliam species, qurc in prbm - plu cst, explauaiionem bac babenl plaue maiii festam. Omnes euim, qui dcnius su% \\x jam
, vetuslatem ferculis malure lecluin rcliciendum non
.
curaverhil, eam iutirmiorem in dies invenieni, et
\
babilanlibus minime liilam. Nisi cniin aple resti tula, tnulio fabrum labore atque opera slabiliialcjn
, ,
ac robur acceperil, cum plucl, gullas demillat, ac
.
suo lempore nives (90). A i l deinde sapiens Eccle*

K siastcs:
XVII
VERS. 1 9 . In risu faciunl panem, et vimim exhi*
,
,
larat viventet, et argenlo obedient omuia ( 9 1 ) .
.
Ineffabilee divina? graliae in bumani generis cura
" ^
d m l i t f sunt, ut qui baec 2 5 4 audiunl ac perci , piunt, mirari omncs debeant, quomodo cuni vulgaii
,
verboi um sono sublimes medilationes copulavpril,
, \ ac sensibilibus senlenliis tanquam in speculis et
\ aulseis spirilalis inielligenti<e exposilionem vclarit:

* - ul neque Judaeis illius setalis pervicacibus el conlcnlioste ob aperiissimam futurorum prcedictionem,

logis Mosaic*, quod auquando Unem babitura
imbeciUa, piger auiem sit paterfamilias ad domu*
(89) Gregorius Nyssonus, cum illa Cantici explan a r e l : Tigna domorum noslrarum cedrina, laqtieariacuram gerendam, nihil teclum profucrit, imbre stitnostra cupressina (cap. i , 16); idemqne adnolassel, latim immcawe: quippe excavari tecium necesse esl,
ei aqu( ponderi cedere, nec tignorum imbecillitas
imbrem in Evangeliis (Mallb. vn, 27; Luc. vi, 48)
reiisiil, ponderis oppresia vi : propterea tubit inlervocari a Domino varias tenfationum peliliones,
na, q\w in concavitaiibus vitercipilur aqua, ipsaque
quas ille solum rejicerc et coniemuere possil, qui
stillcc, ut etl in Proverbiis (xxvu, 15), liowinem domo
domuni habeai in pcira a?<!ili< aiam, ac praeclaris virtulibtis. qtiasi robuslis trabibus ftnnalam el lcclam; expellunt in ternpore pluvicv; iia nobis per illas ombagcs prcecipit, ui tirlulxm robore ac firmitale lenhxc deinde addidil : * ,
tationum iiupetum susUiieamus : ne quando (vrumnu ( rum vexatione debUilaii aditnm palefocUunus, et
. aquas ejusmodi ad animum usqueextrimecus influen
) , ,
te$ inira penetralia admittamus, ob quas ea nebis
. "
pereant, quas reposita habemus. ( I k n i . 4 , in CaKl.
^ 6*
, - canlic.)
(90) Observavil ad hunc locuin Mazocbius (Spic.
, ,
Dibl. lom. I I , p. 221), scntcnliani loiaiu sic aci ipi
PONSC, velut si dtiabus consiet parlibus. cl i pro ,
tasi siuiiliiudo sil, in apodosi documeutum ; nou
, \
. \ aliier, opinor, ac si scriplunt esset: Quauadmodum
ex negligenlia incuriaque conlignalio labefii; ila do
wus ex reniismne utriusque manus dtirimewum /a, \
ciet; Saluinoiieiu nempe ambiguilale verborum
.
usuin esse; cum ea, quae verlimus ex remhsione
- .

tttriutque maims, lam de mflexu laleris ulriusqtic iu
,
le< io, quam de, segniiie ulriusqnc nianus in bo
Uiinc intelligi possinl : manus ccrte facris iu Litt'- < , \ ^
ris sicpe idum, ac pars sive latus. Ilaqiie ab Kcclc -'
siaslc danuia eliam indicai i , i\ux lamiliis a socordia
, *
iiifeiuiilur.
. cst : Di<tum autem mleilige(91) Sed apud LXX lc-imus, mus. ti cum eo, quod est prvposilum simul exami- , \
naverimus Ecclesiastie e/falum. lllic enim dicil : In , \
pigriliis buuiiliabitur conlignalio, el in se^nilie ma :. . \ ^
tniuin snllal dnniiis. Quemadmodum eniin si Ugv.a ;
qua leclum cowincnt. hifrma sint el ob tenuiiulcni
f
S. GHEGORII
19
AGRIGENTfNT
csset, conteinnendae ansam praibcrei; iniliatos

evangolicaB sanclitati post eorum evenlutn, qune
tamo antea pnedicia essent, omui utiliiale ac lae
tilia cuinularcl: cum antc oculos eorum dentque
versarenltir, quae longe prius propbelae pranuntia\issent. Plura porro sic enuntiala invcnics tam in
legibus oraculisque Mosaicis, quam in alioruni
prophetarum monilis et valiciniis. Igitur eodem
modo in boc quoque Ecclesiaslae diclo geminum
invcnimus inlerpretalionis sensum, cl spiritalem
exposilionexn sub sensibili latitantcm. Nam cum
a i t , In risu faciunt panem, et vinum exbilarat
viventcs, > panem sensibilem iis, qui bunc lingunt,
gaudio csse signiitcavil. Risum enim bic appellavit
gaudium, velut quodam in loco beata Sara (91*),
eum Isaacum peperisset, dixit : Risum fecit niihi
Dominus; quicwique enim audierit, corridcbit
n i i l i i . Panis quippc cum sil, esurientibus et
alim nii iudigis gaudium quodammodo afTerre solet. Exhilarat autem et vinum vivenies, ul ail
David : t Et vinum laeiificat cor boiriinis . > Ac
bene Ecclesiasles vhentes dixit : omnino enim ab
iis 2 5 5 bibimr, non utique a caeteris, qui jam
ad palres abiermit (92).
T
, \ Ttii , \ .

^^
\
.
\ ,
\ /.
\
,

. , ,
\ ,

. ,
, ^
c
, .
\
. ,
\ * \ xaf , \
,
' \ \ .

Al vero iisdem verbis praedictum raaxime ac
prxnuntiatum invenies mysiicuin panem, qui de \ *
xoaaf
C A P I O descendit, ei mimdo dat vitani; de quo ait
\ , c , ,
Poimnus : c Accipile, manducate, hoc est corpus

meum, quod pro vobis frangitur in remtesionem
pocCalorum. > Nec minus mysticum vinum de C , \ : olv*
genuine vilis desumptum, quod maxfroe ac prae,
cipue exbiiarat vivenles : de quo dicit Dominus :
: c >
t Bibite ex co omnes, hic est sanguis meus, qui
,
pro vobis cl pro muliis eflunditur in remissionem
. >
peccalorum ; ac rursum : c Ego sum panis
, ,
vitai qui de ccelo descendi; si quis manJucavei it
. ,
ex lioc pane, vivet in x-lernnm (93); > ct iterum :
Qui manducat meam carnem , et bibil meum
. > , **
sanguinem, babct vitam aeternam
Enimvero
, , <
vi argenlum pari modo, qui animadverieril, gerai. '
naro babcre inlerprelationem inveniel, ab obvio
,
scdicet scnsu atquc ab anagoge desumptam. Sen \ ^
1 0
GCD. xxi, 6.
Psal. . .
Matlb. xxvi, 26.
(91*) Graici PalresSaooav scribant, tit Abrabami D

ijxorem nomine illo appelleiH, quod ei Deus, priore
mulato, imposuit. Nec mirdin : quanqnam enim in
Vulgalis legimus : Dixit quoque Deus ad Abraham :
Sarai uxorem tuam non vocabis Sarai, sed Saram
(Gen. X V I I , 15); sic (amen LXX interpreies eutudem locum reddidere : \

^ . . Proplerea alludens Cbrysosioujus secundum eos scripsil :
" , \ ^ ,
\ . (. V l l l , hom. 19
in Joan. n. 2.) De uominis vero signilicatione
bxc Hieronymus : c Gausa ila nominis immutali ba?c esi, quod anlca dicebatur princeps mea,
nnius lanhnn domus malerfamilias, pusiea vero
dicilup absolutc priuceps, id cst
....
oinriium qiiipi>e gtntiuin
. jain princcps
tsi.
('J2j Al bic quoque adverbia siwiliiudinis sub-
1 0
ibid. 27.
Joan. , 5o.
1 1
audiunt quidam, ul adnotavit Vaiablus, et sente*

tiam sic redduiit : Ut propter lirtitiam
panem, el vutum' lechficare
' *
' solet
' *' vitam; ikptmi
prcetial omuia. Tum alii ife couvivio inielltg"" '
quod nempo f liam rex Baltassar (Oan. ?, 1J P*'
nem sive cnS fecisse dicalnr, quam vocem m|erpro.tes convivium reddidcre. Nec vero aliterseBi>w
videlur Gregorius Neocaesariensis, qui sajcnori
Ecclesiasla3 verba cum i i s , qaae bic babes, boc
modo connectit: \ &:
id est:
'
iqnavus domum minuunt, seurre facti, atqne M j *
gluviem suam rebus omnibus abttientct, . i K * . f J
ctites, exigui prelii causa lurpiter el abjecie fnw"*
[acere sustineutes ( l n Mclapbr. cccl.)
,
(95) Joan. vi, oO. lu vulgalis esl
,
er
..
5121
E C C L E S I A S T E N . - 1 . I X
1124
"; \ - sibili enira argenlo omnes f*re obediunt, u l illud

\ , \
pra-benlibus faiuulenlur, appareant, pcdisequos se
, \ , âdjunganl, eoque navigia consiruant, domos aediii \ - ceni, roulla et varia, q u aliis viiae tisibus prosunt,
. - opera perfkiant. Quoniaro vero spiritale etiam ar , gentum divinis in Lilteris nominatum rept-rilur,
\ quod est evangelicus Hisiilutionis sermo, sicui ait
, - Domimig; c Oporluii tecomniiltere argenlutn meum
\ Mimihulai iis ; > ac multo prius propbela David :
, ,
t Eloquia Doinini eloquia casta, argentum igne exa , ;; miualum, probaium terra>, purgatum seplies ;
, , \ - extsttmandum est manifeslo valicinio ab eo pra>

nunliari obedientiara alquc obscquium, quod evan '
gelicae praedteationi exbibiiura erat omnis, quae sub
\ .
ccelo esl, gancta Dei catbolica 256
aposlolica
- Ecclesia, Cerie sapiens Ecclesiastes buic inhaerens

senlenlia? adjecii dixiique;
1 1
11
e t
XVIII.
V E R S . 20. in conscienlia tua regi ne maleKai

dixeiis. Et in peuetralibus cubilium tuorum ne ma * ledixeris divili : quia volucris cosli e/ferei vocem
tuam, et habens pennat renuntiabit verba tua (94).
, ^ .
.
Duplicem hoc etiam babet explanatioiiem, sen \ ,
\ :- sibilem nempe ac spiritalem. Admonel enim ac
manilat, ne quis ullo unquatn tenipore aut modo
, \ exsecretur aut conlemnat et conviciis pctat ilium
, cui rcgiium obligerit super terra, nec magistratum
\ qucmquam autdynaslam; quem significavit dicens:
c El ne maledixeris d i v i l i ; ne bic quomodocun, f \ * que edoctus poenas imprecaiiouis rcpetal, et lo ^
, \ - quendi lerneritas ac superiorum e( prscstanliorura
, ; C conlcmptus gravibus suppliciis slei. Id vero imillo
.
etiam prius cavendum monucrat magnus Moyses,
cuin a i t : c De diis luis non detrahes : el principi
, \
populi tiii non maledices (95) ;> pra?scribi*ns, ne
> quis regem aul principem spcrnal, vel rcprelicmiar,
\ vcl insectetur; sed intus in animi p. netralibua
' \
paiienter atquc conslanler cogiiaiioitcs suas et

verba conlineat. c Quia, ii;quil, volueris cifcli cfle , " , ,
ret voccm tuain , ct habcns pcnnas rcnunliabil
t , *\ verba l u a ; volucris nomine e( ejus qui pcniias
.
babet, improvisam signiOrans ac inopinalam ct
inexspeclatam onnntiaiiuiiem ct rclaiioncm ac ma\ \ nifeslationcm eorum, qu;p ipse locutus fueris. Velut

si diccrct, Cave, ne rcgi cl piincipi imprercris:
- Q quia unde miuimc snspicaris, indc scrino Uiv.s
\ ,
iii-.iicabiiiir, ei pericula libi ac neruinnas afferci
, i - non vii!ares. Talis igitur, si vcrba speclcntur,
\ \
clicti liujiis explanalio est (06).
. .
" Maltli. xxv, 27.
1 3
Psal. xi , 7.
(9 Erclcs. x, 90. Apnd LXX > .

(95) Exod. x x n , 28. A l LXX liabenl
(y6 Proverbiis annumcral Drusius boc eliam ,
Aves efferenl vocem ; cjiisquc nsiim css^ ai!, cum

signilicare volumus. id quod clirtnm es:, diu lalcio
ron posse. (Cl. I I , lib. m , n. 59.)
j23
S. G R E G O R I I A G R I G E X T I N I
tffl
0ae vero ab anagogc pîdel, el toia hpiritalis
.7; \>.
.
cii, jain exponamus.
nunlians enim, ne quN regi
, SW> xi\
aul diwli imprccelur, 257
Christuin significat
Dcuin universi ac rrgcm gloii, quem conip^llaiis , 6 :,
, ti\ \
Piopbeta dixil : Regmnn tuum rcgnum omniuni
saecilorum, c i doimnalio lua in OIIIIH gencralione \ ?
' \
ci goncralione . > Fuit eniin quoad ulramqtie naluram el rex et divcs re\era sivc Domiiius : lan- ; ;
;
quam princeps pacis vt rcgis Filius uiiigcuiHis om-, *
nipoicntis Dci Pairis, qna Deus naiuia est ; ac
praHciea per Immanae iiatura; assumplionom, lan- , ; ;, ,
quam Itlius regis, iicmpe David, quemadmodiim cl
in Evangcliis scriplum cst, Judneos ipsi inlerro- , ; 067 *
ganti, cujus filius esset, dixissc, ulique Davidi$:
\ ,
ipso dcinde objeclante illis ac diccnle : c Quomodo
ergo ail David : Dixil Doroinus Domitio raeo : Sede ^ \ , ,
a dexlris mcU? Si crgo Dominus Davidis est, quo- ; , ;
modo ct filius ejtis e s t ? Non ut se filium Da- \ ; AsCtf
vidis csse iuficiarctur, sed ul gcmina nahira?, , ivca
, \ .>
divina?, iiiquam, el burnanae, in eum concurrenlis
.
Terilalem conftrmaret. Quare de codera ait rur$HS
,
quodam in loco propbela David : c Dominus vir .
tuium ipse esl rex gloriae . t Huic igitur rcgi
nequaquam, inquit, imprecore, id est, cave tu, po- , , \
pule Jtidaioruin, cui obslinaUiin esl cor nec circum- ^; *
\ wi
t i s u m ; cavelc vos, caetcri ex mfidelibus genlibus,
, ,
ne hunc conltitnclia afficiatis, neve irrisione aut
co;ivicio objtirgciis, pro quibus praeoplavil singu- * \
lari erga boiuines volunlate in bunianam condilioa se quain rcmolissimam dcscendere, b u m i - \ :,
:*^
kniqne opcrum suorum naliiraiu iuduere, eam ul
*.|;
r c l i u g n d , ac bealiorem ad linem alque stalum
traiisferret. Neque vero lecum ipse cogilando,
; inbumanalionem tali rcge indignam esse puiaveris;
\
ueque conlempseris aut imprubavcris, quod cor ' porc assumplo volunlariam in crucc mortem obierit,
\ ^
aiqne in terliuut diem in scpulcro clausus fuerit:
\ ,\
per qmc in judicio ct juslilia, ut scriptum est * ,
\ ^
bomicidam ac siipcrbum Salanani protligavit, leque
cx illius, a quo fueras deccptus, tyrannide crudeli- ' ^
, \ quedomiualu bumaiiissime liberalum ad majestatis
.
su.u fasligium evexil.
" , c "
258
ûlcm addil: c Quia volucris coeli efft'ivl VOCMU luam, el babens penuas renunliabit verba , \
tua, diabolum manifeslo significal et iocios ejus D , > ^
!malignos da^moncs quas loquaris, ct quae eiiam
cogile3 observanles: qui tanquam aeria? volucres ,
insidias slruuul et cirrumvolar.l. i-ine ulla quiele , vigilautcs: el iis, qui Dcum amaitl, infcnsi semper \ , $ aique terrtbiles; ubi di^novcrint, vcrba impia ad versus regem, de quo agiinus, ab aliquo prolala
\ * ^
cssc, aut rnalas cogitalioues iu aninii penclralibus
^ OJJreceplas, excmplo ad accusandum prosiliunl, quid ;, ;
quid ts vel loculus fuerit vcl menle conceperil:
.,
non quia invisibiles animi cogilaliones 11 inspi-
ciani alqne cognoscanl: id enim ueino pulare om, &
nino dcbet (97); sed quia admissa? necne s i n l ,
; \ ;'
Psal. cxix, 4.
P s a l . c x i . v , 13. " M a u l i . xxn,
Psa! xxiv, 10.
(S7) !la3c saie vcicniin Palriim docirina rst.
ma inlrinsccus nescit, quod cogiict honio, nisip^
Uiubolusy ijiquii lfieronymus (in psal. xvi), iu anicxleriorcs jnoius iulelliga. * Similia GcnnauiQ
l k
18
t e
i 6
ECCLKSIASTEN. -
1$
LIB. IX.
\ quas ipsi objcccrc, impiac cogiiaiioncs, cx indir.is

' quibusdam alquc signis asscquuniur. A i l deinde
sapicns Ecclesiasles :
, ,
.
.
^
,
\
-
CAP. X I . VERS. 1 . Mtilepanem tvvm $uper faciem

aquas, quia in mulliludine dierutn invenics illum.
Haec quoque dupliccm, u l arbilror, in sentenliain

, \ ,
accipi possunt, in sensibilem nempe ac spiriialem.
\ .
Suadel enim audiluribus suis, ne voraces atque
\ btlluooes esse vclint, sed omnein in co operam po,
, , ,
quanlum lieri polcsl, abslinemes sinl, ot
qumn cdendi lcmpus cst, panem cum aquai polu
,
conjungaiil, nec menteiu exquisilis cpulis ct nuillo

vino deprimaul: ne impcdimenlo sint, quominus
* adsublimes ac spirilales conlemplalioncs inten \
dant. Quippe quia, si natura ipsa coiporis levis sit
. *'
ct onere vacua, lu precibus alque obsecralionibus
\ ;,
erga Deum universi sine inlermissione se excrcet.

Enimvero qui \ita? hujus mare sic navigai expedi> .
tus atque agilis, jusiae ejusmodi frugalilalis 2 5 9
, ;
ulilem invenict fructum in imillitudine omiiiuiTi

dierum
vita? suae; id enira ea verba signiGcanl:
).
c
Quia
iu
multitudine dierum iuvenies illum (98,*. >
, t "
. >
- Q Al si diclum sccundum auagogcn explicare veliI I H I S , idem esse diccuius millcre sive dare esuiienli
, , \ 4 , - panem, ac large cgcntibns stippedilare ope-n ciiui
aqua conjunclani profluenlium ex oculis lacryma:^,
, rum, quando in sumini Doi laudibus ct pratconiis
alque obsccraliontbu3 occupamur: quod magis
\ \
ctiam expressil cum ail : Super facietn aquae. >

Aquam enim signiiical ftueniium lacrymamm per
, \ .
vulms genas decurrcnlero. Nam si utraqiie invi

cem conjuncla si: t , supcrnam divinnmque benigni .
, latnn recte agenli conciliant, tit mcrito ipsc etiam
, audilurus sit, quod Cornelhis auilivit: O.aliones
cl eleemosynx tuse ascendcrunt in inemoriam in
, ,
conspeclu Dei (99). > Invcnietquc idcm omnino
conlcnlionis bujus el opera; fnicluni peiutilem ac
. n
u t
- D salutarem in multiludine diemm vitsc su;e; i:\rn,

xov \
Qui seminanl in lacrymis, in exsulia'/u:iic mcptiiavit, ut nos docomU, benc somper collocari bes c r l b i l (De EccL dogrn.,cap. 81): Internas ariimi
inTnium,quan<io rgt:nis opcm aCVrisnus. Sic e n i m
cogiiationes diabolum non vidore, cerli scimus *.
Erclcsiasl33 diclur.i exposuit:
sed motibus eas c>rporis ab illo ct affcctionnm in \ -, : *
d i c i i s colligi, experimcnlo didicimus. Seoreta an . \ '
t e n i cordis solns ille novit, ad qtiem dicilnr : Ta
, : -, '
s o l u s nosti corda filioriun bominum. > Ac noGr:c , * <5
e o s omiaam, sic Isidorum Pelusiotam scnsiss.-,
c i ejus epislola 56, libri m , compcrtum est : . Id es!, Juslnni est aulem egenti pattcm, ei ea quoc ad vitam tuendum necessaria $unt
., * , .
impertiri. Quamvis enhn id staim perdidi*$e qui \'; ,
^ ) busdam videaris, quemadwodum si panem t/ aquam
coujecisscs ; tamen temporis pmgres-U beneficeniiam
OLJX ~ :
. cst: QH*V mente volvunlnr, tibi haudquaquam infrucluosam fuisse comperits i l . c ) .
a* boue, diubolus mimme novil, Hoc euim diviuw Al boc ipsum subindc Moslcr quoqiic ailiugil, nisi
quod ad atiagogcn rcfcrt, ci r a l . r a alio e.xpucat
dunlaxal poteniia', qtia* cordanosira $iugill>ttim ///sci/, peculiure esl: vernm ex corporis niotibus aviiui modo.
4>//*f/ffl venalur.
(99) Acl. ap. c. x . . vrlgatis lcg'mHS, A l
: : ! . . . .
(Uo) Grcgorius Ncocaesariensis eo isla pcrlincrc
H-27
S. G R E G O R i l A G T \ I G E N T I M
\\%
lonl " p a i q i i c bealutn dcniqlie exitum asscque- ; ; f Oi

lur, quem Dominus iliis indieat verbis : t Deali , qui flent, quia ipsi ridebunt (1), > ineffabilem et
. > \ ,
perpeluam pcr bsec exsultalionem sigiiificans atque , < , \
gaudiuin. A i l deiude Ecclcsiaslcs:
, ^ .
\ .

XX.
V E R S . 2. Da partem tcptem atque oclo, quia nescis,
,
quid sit matvm super terram (2.
.
Praescribit, ut paittm des septenis, buic vil
; ,
scilicct seplenariac cl diebus et saeculie. septem \
eiiim dierum, qui a Deo comiili sunl, ilerala saepius, ^ .
vel polius perpelua conversione omne Sttculum, * ,
,
sive diccre malis sxcuia nmndanae 2 6 0 kujus
pioductionis esseuliam et constilulioiiem babent
\ . , ,
&uam. Da igilur, inquif, pariem bis septem:
buiiiniiioribus ueinpe, dum vivis, nalurae usibus ; , f
cibum uiique el indumcnla ct cnbile et tectum, ac , ^, , , oV
caHcra omnia, quibus praesens vita consiare desi \
gnaiiquc solet. Jam vero da parlera ei ipsis oclo,
. ; ,
sive saeculo vcnturo, quod seplimum posl saeculum
,
futurum cst; de quo et David propbeta dicit,
\ \ :?
Psalmus pro octava (3), luturam viiam appcl, ,
lans octavam, quippe quambomines post scplimam
,
lianc iradiiciuri sint. Resurgent enim homines
omnes a morluis, bi quidcm iu vilam a-lcrnani, Hli :;.
vero iu poenam el siipplicitim perpeluum. A l , ,d
, \inquit, morlalis, da parlein et ipsis oclo, id cst
. , \, ,
bcnignus ct largus eslo cum cgenis omnibus, et
\ ,
frange esuricnlibus panem iutirn, cl nudos vagos , \
que induc in domum luain. Effuude ubens lacry cwu, \
nias, precesquc assiduas ct hymnos et obsecraiio , es ad eum qui et iu praBscnlem sive aeptenariarn
, \
indiixit vitain, et rursum e\ bac educct, alquein
, oclavam recipiet, quae fuluri saeculi statuscst: ne,
\ \ dumbac ctiamnum in viia versaris terramque in ;
r.olis, maii quidpiam offendas, improbum ncmpc
. " ;
Jaciutis ac perniciosum, vel aerumnosam aliquam
^ (
et graveni lenlalionum calamilalem. Ignoras enim
\ ,
ecquod libi terram babilanli nialum impendeat, ac
num post disccssum binc et iransmigrationem ^ \ . "
, 6 >
pocna le aliqua puuilioque omnino mancat. Nam si
, [tfw
non uuico te seplenaria? buic vila? addixeris, sed
inodum in boc ordinemque servaveris; et praBsenli , \
quidetn viije, quai nalura maxime necessaria suiu . ;>5
; , \ *îlamque ipâm tuenlur, concesscris, ;evo auleni
* \ : ! !
fuluro plura et meliora ac pracsianliora, quippe

quod imilln illa prxstantius s i l : inalum onmcni eveutnm * t poeuam el condemnalionem (am in pnusenli , . ^
\ \ ^'
viia quam in iutura prorsus effugics (). Atl deinde ;

18
Psal.
C X X M ,
5.
( 1 ; Lnc. c. vf, v. 21. Sed^ in Vulgniis scripium

csl, , .
Ci) Aputl LXX lcg^s.... ....
(5) Psal. titulus, qui apud LXX est hujusmodi : ,
'.
\\) w r o , si obvium verborum sonsum consi-
deremus, boc pra?cipere Ecclcsiasies videtur,

qua quis iiiiuiilicenla conviva cxfipit, Milemtj
egenos soletur. Quud sane apu I diviies ilelwaeos
iii morc posiliim eral, quo:it.scunqnc conviviMJlcninia iiislnnbanl. Huc eiîin p{*i liw^nl
'Jj? '
nms iti libio EÎIILT (:-ap. i x , 2 2 ) : Euentq**
1
isli epularvm atquc laiiiuv,
el millerent
tbiintM*
1129
IN ECCLESIASTEN. -
LIB.IX.
It33
\
, \ .
.
< , 261 VEIIS. . Si replelce fuerint nubes, pluviat
,
super terrnm ejfundunt. El si eeciderit lignum ad
> *
austrum, et si ad aquilonem, loco, ubi cecideril (i*
\
.
gnum, ibi erit ( )
\ Obviis ac naturalibus exemplis nsus, ralde sa*
, * - pientcr pcr ea spirilales ac mysticas contempla .
liones designat, tanquam si diceret : Ut aeridfe
, "
nub^s, cum icrrae vaporilus et aquis e mari

hanslis impletse fuerint, illico jam pluviani in lcr , - r?m deimiltint ( 5 ) ; nonaliter spiriiales nubes, si*
*\
ve nelulae ilke, de quibus per lsai;e vocero ait
, , \ -
Dctis nniveisi: l : i riubihus mandabo ne pluant
" , \ supcr cum imbreni ,id est super populum Judai ,
cum ; cum ^pirilalibus sancti Spirilus aquis i m pletae fucrint, ium subilo diffluunl, ct spiiitali

imbre terram, sivc eos, qui terram l.dbiianf, larê
,
perfuiidunt. QuibtiS prajnuntiat signilicatque divini
^
Spiriius adventurri sacrae Pehlecostcs die in bea\ , \
tissimos aposlolos allapsi; cujus ilii donis et coc \ \
leslibus repleti opibus, per omncm terratn salutare

Evangclii prseconiuni diffudei unt: 262 irrigati*
qtic omtiibus, qui terram babilabant, et dissohiia
aridilate atbeorum aique inftdcliunt, lerram, quas
,
anle inculia erat planequ* sterilis, spirilale pra
lum et coelesie veluti viridarium effecerunl. Ubi \ cunque vero salutarc crucis lignum ab ipsis consi ,
tum est, sive ad auslrum, sive ad aquilonem, ibi * \ \
dem
oimiino lignUm illud radices egit, et ibiJem
, \
fructus ferel in iniidelilatis alquc idololatriae exi . \ *
* - ^ tium, in diaboli conlritionem, in Cbrisli glorian:,
qui misericordiaineffabili, ut bominum genus rediptov , , ^
meret scrvaretque, cruci aflixus esl. Hoc modo
^ , \
sapiens Ecclesiastes arcanas rcs atque admirabiles

seitsibilibus appellalionibus aperte nimium expri- \
t9
" Isa* , 6.
conprmari oportitet, ul muiuam concordiuininirent.
riborum parte*, pauperibus munuscula largirentut.
(In cap. iv Isa. vis.4.)
Et in libro II Esdre (cap. , v. 10) lEt dixit eis :
//*, comedite pinguia et bibite muhtim, et mittite parLXX babent ...
Olymp. \ \ ^ .
les his, qui non prcepnraverunt sibi. Nimirum illi
trptem el illi octo non aliud sunt, quam nunierus
(5) Similitudinis causa h;Vc ab Ecclesiaste pro*
Cfrius pro iuccrto, ul apud Micbxain (cap. r, v. 5 ) :
laia, censuii eliam Gregorius NeocdRSariensis, sed
prioribus conjiinxit, el bumanas vicissiludines dcEl xusciiabinius super eum septem pastores et ocio
signare existiniavit. , i n q u i l , , \
primatet homines. Nova lameu Grcgorii nostri i n . ,
lerpretalio non est, cum eain admnbraiil vetus
~ .
auclor commeiilarii in lsaiam, de quo superius bis
mcntionoin injecimus, Ait enim,

^ ,
, \ , D . \ ^ , \ ,
. Id est, Et psatmi pro octava, sive
, ^
pro Htculo, quod pott hoc lempns fuiurum ett. Sed
. ld cst: Munifice aulem largire, ac plu*
ideiu de utroque eiiam Veleris et ftovi Testamenti
rtbu$ lna divide. Nonenim tibi notum e$t quid tan*
jpuloinlclligi posseexistimavit; nam bxc adjecit,
dem postera dies eficiet. Nam nec nubet copio&ani
, \
suam pluviam r*ifoel, sed intbrem in lerram fun* \ .
duni: nc ar6or perpeluo ttat, verum, ut komhies ei
, \ , , . parcant, vcnto cerie convellclur ( 1 . c.). S d lirec
' posirema de aiboiura fructibus inleipreiati aiii
, , sunt, quod eos nempe qui colligant, nuiHpiam dee . Nempe rnnl. liaque slgniiicari pulanl, non periiurum bcneJterumque porro el Jadcei ipsi et eorum respubtica iiciiim, in qufiiiciinque tandem confrraiur. Syinseptenariu uumero conlineniur. Da, inquit. parlcm
macbns vero babet, , ncc sed
hi> sfplem, f l hisce ort >, tanquam ti el Veiwe Te logil, id esl (ippavabuni, in usum
ttanientnm el Deo m i , leslimonio aliquo
sciliccl domus aut belli.
PATROL. Ga.
XCVIU.
36
S. G i l E G O K I I A G I U G E . \ T I X I
1131
mena, qux longisslme
audilorum ulilitalem
dislabaiU, in prudeiHium ^ >
alque salutem praeiiunliavit.
' *; \
Ail deinde:
. ;
!; , ^ \ ;
.
!.
VEBS. 4 , 5 . Qui observat ventos, seminai; et

qui a&pieii nubes, non metel. In quibus non esb cogno&cens, quoe sil via spiritus, sictil ossa in ulero
prcvgnanlis, sic non cognosces opera Dei, qui [ecil
omma (6).
,
fiMxwkr
, . cvx , h
,
yrcucq

,

.
Iiic quoquc rursum in vulgari verborum sono

obvioque sensu moralcm doclrinam cxprimit atque
\
cxbibcl. Quemadmodum enim qui venlos observal,
. " <vi adversos dispexeiit, sercre non v u l t , vel si lem , ,
pestivilas urgeat; ct qui nubes prospicit assiduas
, \
et vario molu invicem discurrenies, scgnis esl ad
;, \ .
niclcndum, cum baud bene norit, qucm denique
, ;
exilum coeli teropesias silhabilura; nam hoc si , ',
gnificavil, illa adjiciens; c In quibus non esl
hticognoscens, qua sil via spiritus; > alque adeotalia ,
spectantes, atque indiciis et signis fidem babenles,
, ,
ob vanas et stultas observationes, neque serere ne,
que mctcre potuerunt; et boc nacli sunt, ut faine
,
ac siti contabescerenl; neque enim salionis et
\ xal
messis lempeslivilaiein negligere debebant; sed
\ .
spe atque fide in Deo posita animum coniirmare,
" '.
atque ab eo, rejeciis observalionibus, fidenter ex\ , xa\ !
quirere 2 6 3
seminie successuui el messis ubcr , V
lalem; Sic, inquil, mortalis, lu quoque insilis
prudentiai terminis fultus, et ralionalium faculla ^ **\
lum, quae tibi a Condilore obiigerunt judicio et
. , , \ ;
cognilione, quae idonea sunt ct utilia et salutaria,
^ , *^
reputaus aique cogilans, nec de ventis quidquam
03
e l
aut nubibus laborans, varium virlulis senicn per- ^

.
:
. superpetuo serere
paraius sis; nec minus
mclere,
nas remuneraiiones divinamque bcnevolentiam
tibi concilians, misericordi nempe liberalilate ei
obsecrationibus Jargisque latrymis, tum rectis
judiciis et longa paiienlia palrocinioque eorum
qui, propler imbecillilalcm atque inopiam, subsidio
et totela egent potenliorum: iiaque optimas quasque virtutes libi compara. Habes enim vel sine
spiriialibus ventis ac nubibus, scriptis scilicet le*
gibus et oraculis el documeniis, oaturalem polentiam vimque ad utilia a noxiis discernenda. Et
oporlet, iiibil ut eoruro quae circa le sunt, negligens, sine fructu nunquam maneas ; sed ut bonus
palmes ac ferax, atque ut pinguis terra ac frugifera, ex ipsa domo tua atque a temelipso mulla re- D
fundas, et racemos feras maiuros nullaque aliorunri opera indigos, ut juslus Abel,ut Enos, ut
Enocb, ut Noe, ut bealus et paiiens Jobus, ut
saactus Abrabam. Nisi enim sponle alque a le ipso
incitatusad recte facla, fruclam te attulisse osten-

\ ;
\ , \ \ ,
\ ;
, ar.'r
, ; \
\ \ \ ;
* **
.
\ \ ,
\ \
\
\ . \
\
' \ , \ ^
\ , \ '
, \ , x^
' ,
"6, , , *
(6j A l LXX babenl, .... .
1133
IN ECCLESIASTEN. -
Llti. IX.
U3l
, ; , dcris ad trigiula el sexaginla et cenlum (7), ncqun

documenta ab aliis ct stiinulos atque impulsus ex . "
pcclassc; uiique homo immcrilo appcllaius vidca ,
ris, quippe qui naturalibus facultatibus ncglectis,
\ \ ,
alienas respicis instituiiones: qaemadmodlim qui
* * venlos et nubes obscrvant, eaque dc causa saepe a
\ ,
satione absiinent, ncc messeni peragunl:
264
, iiaqucfame eliam comabescunt.
, \ , *
- .
'
Nam sicul ficri non potrst, Ul bominum quis , '
quam ossa scruletur infanlis noruium gcriili, et irt
^, malris utero eliamlum clausi, nec ut tacluapprc^
,
hendat atque dignoscat, sic opcra l)ci accuraie
\ . "- ^ comprcbcndcre minime fas est ( 8 ) . Nara scimus
, \
quidem omnia ab eopcrfecla essc, ipsumquc con*
\ ,
diiorem fuisse supernarum rerum ct inferiiarum,
, ,
alque omnium saxulorum ; at ignoramus, qu.t*
\
refcra sit coelesiis altitudinis ac latiludinis diroen , \
sio, quas terrae awit maris, quxquc nubium ac ven . (5
lorum vicissiludines. Brevi eniin tenipom raomenlo
*
prxler spem convcrsioncs eomm ac mutationcs
. "
vicesquc saepc spcctantur. Quare cl serendum cst,
*
cum sationis advenit tempus: ac deinde meten
dum audactcr fidenterque, spc scilicet atque fide
\
in omnipolenti Domino collocata, eliam cum de
, *, \ ,
scnsibili agilur satione, sed multo magis, cum
" - despirilali, nec sic olio indtilgemlum, ut unquam
\ - a ferendo fructu desistamus: qtioet Deus omnium
- Q conditor et universoriim bonorum auctor gratam
Ota sibi viiam nostram oblaltunque bonorem dcpre(7) Delibat bic Nostor evaligelicam illam de qui trlcc&imum fecerit, salvus erit. Illud aulem tic
disposuil, ni facilior via ad satuiem csset. Et tu i r verbo regni parabolam, iibi Doininus ail : Qui vero
go non yoles virgiwtatem servare? connubium castc
itt lerram bonam teminatus esl, hic esl, gui audit
iaeas. Non potes esse sine possessione f de bonis Inis
terbvm, el imeUigh, et (ructum affcrt ei fucil aliud
largire. Mon potes hoc onun ferrc ? cum Christo bona
quidem centesimum, aliuduutem sexagesimum, aliud
divide. Non vis ipsi dare omnial vet dimidiam vel
vero iricesimum. {Matlh. x m , 25.) Ilbid Qui bmno
terliam pariem dato. Frater tuus esl etiam cuhceret
esl, qtii semeii dmnum rccepii, ui lerra sala, ager
tuus ? fac illum hic eliam coh&redrm. Quwavique
contitus : idcmque fruclui:i ferre dicilur pto vario
illi dederis, tibi ipti dabis. (. V I I , hom. 4, in
soli ingcnio i-t culiura induslria majorein aul m i Matib. n. 2.) Porro eacris in Lilleris frtigeni
norcm. !n Opereintperfeclo, quod tcni :rc olim Cliryoiiinium maximam appcllari centesimam, consiai,
soslumo Iriburbaiur, bgimns: c Terra autem boua
ul cum fsaac sevissc in Geraris dicitur, ct invesunt qui abslit;enl se a diviliis nialis, ct secunduui
nisse in ipso anno centuplex, sive frugem cenlevires suas f.tciunt bona , el esi fruclus coitim t r i siuiam (Geii. xxvi, 12); u l a i t Plinius de Libypbcec-simus. Si aulcin oinnia bona sua contemnarK,
nicum regioue eximix ftriiliutis, t cum cenlesima
<*l accedanl a>l serviendum beo, babenl sexagesifruge agi icolis fenus midente terra. (. N. lib.
muni. Si aulem el inlirmilas corporis eis toniigev, c. 4.)
n t , el (ideJitcr suslinuerint, babem cemcsimum.
(. Op. Chr. loro. IV, hom. 5!.) A l gormanus
( 8 ) Irt Sgnopii sacrorum Librorum, quae inler
Cbrysostoinits variis hominum conditio:nbus IILCC
opera Aibanasii edilaesl, adnotaium reperies : apiare \idetur. Ait enim de Deo: D
, , ,
, , ,
, , , ,
,
, .
.
,

. \
, *
; . . Id est: Damnat veroet Agyptiorum superstitiouem
; .
circa divinaiionem ex hominis nulivitaie, dicens : Qui
; <
observat vetilos, non seret, ct qui aspicit nubes,
. ^ ;
non metet. quibus non est cognoscens, quae sit
, . "
via spirilus. Srcut ossa in uleio praegnantis, sic
\ ;
non cognosces opera Dei niversa quairuiiqiie fa . " > ,
ciet. (Synops. eccl. init.) Caelerum Momfauconii
. Id est: Nam miserkors cum tit, non unam
opinio est, Synopteos hujus auciorcm po&l C h i ) aperuit viam, neque dixit : iVtst quis ccntcxinium
soslomum scrips sse. (Tom. V) Diatr. m Synops*
fructum fecerity is decidil; std qui sexagcsimum, imo
Chrysost.)
9
1135
S. GREGORll AGRlGEXTINi
\\%
hendat perpetuum, el nos coekslis regni haercdita- ^ , ^tcm adeamus, cum ipso Cbristo Deo nostro, cui
, * ,
gloria et imperium cum omnipolente Patre et
\ \ \ ]
sancto bonoque ac YUe auclore Spirilu, nunc et
\ , vCv
semper et in saecula saeculorum. Amen.
\ . '.
265UBER DECIMUS.
VEHS. 6. matulino semina semen tuum, el ad

, br
vesperum ne remittat tnanut tua. Quoniam nescis
\ " ,
quid recte procedet, idne, an iliud^ Et st duo in id ,
'
ipsum, bonum (9).

, .
Sensibili imagine desumpla illius, qui semen
suum primo mane sercre solet, frumcnium forlc , ,
aut hordeum, eos, quos inslituit, bortatur sapiens
\
Ecclesiasles, ut intelligibile ac spirilalc semen pro- jiciant, quandiu vilae bujus lumen videbunt, ac bona
,
a roalis el utilia a uoxiis judicio scientiaque disccr- , \
nent: alque u l per omnes vitce dics lolumqtie aevi
\ ,
sui spatium remundent ac renovcnl animae sulcos,
\ '
neve ad vesperum sive ad metas ejus et occasum
, ,
sic deveniant, ut inducias coiicedere aliquas de \ :,
beant ejusmodi semini virlulis, non alitcr, atque
\ , t i
aralores solcnt : itaque ut illi vespere ad*eniente ^ \ ,
domum proiiciscuntur, et necessariam nalurse quic , ; w;
tem capiunl, sic el qui spirilale semcn serunt, dc
* briquo ait Chrislus : Exiit qui seminal seminarc sc , \ *
nen suum " , bonum opus inlermitienles sine
, \
cura vitam cxigant oliosam : tanquam si in adole- \ . ;,
scentia magnos labores cxanllassent, el semenlcm
,
fecissent lantam, quanta suflicere possit ad aelernaip * *
perpetuae vitae felicllalem : ac proplerea in ipsa se- \ ^ soUi
neclule et bonorum studiorum ei rcctorum operum
, \ ,
sationera differant (10).
\
. " \
.
2 6 6 Quoniam, inquit, ncscis, morlalis, quid D t ", \, , , &
. *
reclc procedel. > Humanos enim animos ullra omncm comparationem superal Deus, ac fortasse se- , tijv
men illud virtutis, quod prima aut allera seiaie *2
i.uc. , 5.
(9) Apud LXX quacdam variant; sic enim scriptum esl: ,
\ , , , , \
. Olymp. mliil discrepat.
(40) ln EcclesiasUfi verbis allegoriam inesse, plerique consenliunt interprctes : sed eo irabunt, ut
lioc praecipi dicant, semper benefactendum esse;
quemadmodum Apostolus quoque simili dictioue
blem comroendavil, cum scripsit: Qui parce semi*ut, parce el metet. ( I I Cor. IX, 6.) At Gregorius
Neocxsariensis nihil ia hls royslicum agnoscere

videtur : , inquit, ,
, * . , .
; . l d est: Cum a*
semeniem tetnpeuive (eceris, jruclu* colligi:
eomporta, cum hujus rei tempus advenenL Inctftum e$l enim, quwnom ex hi$, qute contila *M
meliora [uiura sinl. Utinam autem omnia bm
cedanl. (Ibid.)
leA
1137
I N ECCLESIASTEN. -
LIB. .
113S
(ov , - jactum est, non admisit; quippe cui gramcn ad ,

mislum esset, id est affeclus atque cupidilas, nec
, \
vitio omni plane careret : sive quia minime tan ' - quam bonum spectaveris, quod revera bonuro crat,
, '
sed alieni aliquid superinduxeris, et lolium hu\ nian levilalis, inanisvc gloriae sludii, aul alicujus
. , ,
de caeteris hujus vilae cupiditalibus. ltaque oporict,

iuquit, nunquam ut cessemus a bonarum honcsta \ \ \
rumque cogitalionum, et sermonum, et opcrum sa, ' \ . lione, cum ab ipsa pueritia, tum usque ad senium,

haec enim manifeslo indicanlur per Matutinum et
* \ \
Vesperum : ulque nos in obsecralionibus excreca \ , ,
mus ac summi Dci laudibus, et in jejuniis, quanlum
\ vires ferunt, el in mansuctudine et amore el mise " \
ricordia erga egcnos et pauperes studiose omnino
\ c bcnigne : quo, si minus auctori nostro et do \ \ mino grata atque accepta fuerint, qua3 prima f t c , , ,
mus, ea praemium ac laudcm babeant, quae sub

vesperum sive exiremis vilae diebus fecerimus : vcl
, . ' *
si non baec omnino, sallem illa. Quod si ulraque
divinis oculis omnia lustrantibus et cognoscculibus
, , , accepla erunt, beue illi erii, qui plus seroiiiaverit,
\ .
et a Deo fructus metet uberiorcs. Ait deinde sapiene

Ecclesiastes :
a
,

, &
,

,
.
Q
, *
, ' \ . ,
, \
.
.
, ^ ,
. " , \ , \
,
, .
f / , ,
-
VERS. 7. dulce lumen et bonum oculis videre

solem : quia etsi annh mullit vixeril homo, in omnibus liis lcBlabilur, et recordabitur dierum lenebrarum, qui multi erunl ( H ) .
Prolinus sensibiles imagines persequilur, ul illis
lanquam spccuiis pulcbriludinera 2 6 7 reprapsenlcl
cariini rcrum qnse pra?cipua? sunt, et exlra onrinem
comparaiiouem poiiorcs. Dulce enim, inquil, est
boc lumcn, el valde bonum acie oculorum nostrurum solem bunc aspeciabileni iulueri. Haec autem
proferre ac docere supervacaneum est atque imiiile,
nisi lumen aliud praesiantius respiciat, et awlilores
ad spirilalem juslilia? solem liaducere velii. Nam et
sine Ecclesiaste omnes homines norunt, dulce essc
boc luracn, et eolem videre bonum. lnde enini viia
bominum conslilulionem babet, et omnia illius
raunia diriguntur, rerumque naturac discrimcn capiiint el muluam disliiictionem. Lucc enim sublata,
' . - D sine specie mundus esset, vilaque sine vila. Quarc

ille Dei contemplator Moyses prasvcrtens dixit :
, , \ \
c Et vidit Deus luccm, el ait, quia bonum ( 1 2 ) .

< \ , , ,
Ne rgitur sapientem Eccleiiastcm supcrvacuo
" \ \
, quis et inaniter levilerque loculum arbilretur, pcr - inde quasi, quod omnibus nianifestissimum alqiie
cogniium est, docere contenderil; cogitare nos nc ,
cessario convenit, illura prophciarum morc; 'runi
sensibile lumcn nominavit, ob oculos babulsjfo
\ \ ^ , "
magnum et verum aitenmmque lumen, quod c illu
, >
minat omnem bominem vcnienlera in bui.c iiiuu \ , ( ) Olymp.
(12) Sedapud LXX desidcraiur .
J]39
1150
cltim , Christum scilicet mundi Servalorem ac ,

;.
Redemptorem, qui, homo faclus, ad humanae con c " ,
ditionis cxtrema devenit : de quo dicit proplicla
,
David : c Canlate Deo, psallile nomini ejus, ilcr
, facite ei, qui ascendit ad occidentem : Dominus
.
uomcn i l l i : et exsullaie in conspectu ejus
Ac
c \ ,
rursum vocalissimus Isaias : c Regio Zabulon el
\ \ \
lcrra Nephlhalim, et reliqui juxta roare habilantes
, , cl irans Jordanem, Galilsea genlium, populus, qui
, <
scdcbas in lcnebris, videte lumcn magnum; vobis,
, * .
qui babitatis regionc ct umbra moitis, lux af
fulgebit (15).
, \ :
Dulce appellavit lunien, ac bonum pranuntiavil
,
\idere oculis suis solem gloriae, cum nempc, qui

divinae inhumanationis tempore ait : c Ego sum lux
m u n d i ; qui scquitur me, non ambulaverit in lene- c ,
bris, scd babebit lumen vitne(14).iEt itcrum : Hoc
est judicium, quia lux venit in mundura
Sic
igitursolari hoc, quod 2 6 8 torporis oculis usurpamuSjlumine spiriialcm jiisfuioc Solem pra?nunliavit, qui rcvera dulcissimus iis fuit, qui digni liabiti
fuere, ut ab co inslilucrenlur, utquc ipsum inler
homines dcgenlem atque vcrsantcm oculis suis aspicerent lanquam homincm quemque, cum tanien
non ut quisque horainum csstt. Erat enim el Deus
venis, ac propterea ut cajci viderent, et daudi ambularent, et surdi audircnt, cffecii, lepris obsitos
mundavit, morluos solo jussu ad vitam revocavit.
Porro nunc eliam dulcissiraum revera est spiritales
, * \;
. \ , ,
. > :
* !
, / ~>-
*
, -;
\ :
, , *;
. \ ,
\ .
\ , ?.;
oculos in ipsum inlendere, et simplicem ejus divi- Q , \ , \ : namque pulcbritudinera contemplari atque animo
.
reputare : tum ex ipsa communicatione alquc con 6
sortio illuslrari cxornarique ct animi dulccdine per '; ,
fundi ac sanctttatem inducre, inlelligentiam acqui \ \
rere, divina denique exsultalione compleri, qua? ad
, \ -.
omnes pracsentis vitae dies producatur.
\ , \
, \ , ., \
.
;,
Id enim aapiens Ecclesiasies indicavii, cum dixit :
c " \ ,
Quia etsi annis multis vixeril bomo, in omnibus
. ,
bit laetabilur. > Omnis namque lailitia?, planc auclor
> est ille justiliae Sol ipsum inlucnlibus : de quo ait
David prophcta : c Exsultenl in conspeclu l)ei,de- ^ "
lecienlur in laelitia"*; ac rursum : Exsultale,
\ < *> w
, . > \ ,
jusli, in Domino, reclos decet collaudatio . > Enitn^ , , ,
vcro cum d i x e r i l : Et recordabhur dierum icnebrarum, qui mulli erunt, > lenebrarum dics ulique . > , , *
, , >
appellavil primos infidclilalis dics, quibus boino
, ,
Solem gloriae amictura corporc in terra non vide,
vat neque lumen verum, dc quo dictt vocalissiinus
", *
Isaias: Qui scdetis in lencbris cl umbra morlis,
, \ :^
videle luwen magnum, ct lux aCTulgebit vobis.
, ?
Eos nimirum dics, qui Solis juslilia: orlum prseccsn
J ; n . , 9.
1 1
Tsal. , , G. " Joan. v m , 12; , 10.
(15) A i L X X b a b e n l . . .
%Y.IW
^ ; .
"
P s d . \ x v n , 4.
... :
/.>. ',
.. .
^. *
~ : . ; ' . * 1 '
H4t
IN ECCLESIASTEN. -
, , \ ' .

, .
\
* \
,
\
,
,
,
\ , '
, \
\
'
; \ \
\,

LIB. X.
1142
serunl, lenebrarum dics nominavit : quos, inilo

numero, plures fnisse, aperte constabil; quo l*mpore bominum genus in idololatrise caliginc et Dci
ignoralione versabaiur : quorum dierura honio,
poslquam verum ac suavissimum lumen aspeiit,
omuino recordabilur, ut merito dical : Quomo.io
humanum genus in tenebris ambulans, superioi ibus
diebus auctorem ac Domiuum suum etlucis ConJiiorem non agnoscebat? scd pro Comlilore 2 6 9
conditam venerabatur, cl volunlaria nieniis eaecilale
ex rerum magniludinc alque specie, ut par erat,
optimum omnium Arlifiiem cl Conditorom cognoscere atque adorarc omnino noluit? ld autcm ipsum
et David propbela signiOcans a i t : Non cognoverunt neque bilellcxerunl , i s e d in tenebris porrexerunl diaboll fraudc decepti. Addil dcindc Eeclesiastes :
R C M
* .

.
VERS. 8. Omne veniens est vaiiita* ( 1 5 )
;
Onine vcniens; ecquod? Ncquc enim indcfi nile omnino atque indistincte accipicndum est hu . * ( jusmodi diclum. Qui enim hoc afflrmarct, sanc
, \ - plurifnum jdesipere videreliir, quippe qui vanitalem
. appcllasset amplissima qua?que bonorum ac prx ", ,
sianiissima. Sol enim gloriae, eive magnum vcrum , c , qi:e lumen, dc que modo dixil : Dulce lumen, et
, \ - bonum oculis videre solcni, qui sub ttncm s;ucu
loium corpore amictus super terram cxoitus csl,
, , ' , non ut mundtim judicaret, sed ut servaret, rursuni
.
vcniet, ul judicoi. Nam cl coelestes angcli discipulis
- ^ cjus et aposiolis dixere : Viri Galila?i, quid siatis
, c " , - aspicicnles in coelum? bic Jesus, qui assuinplus
; cst a vobis in ecelum, sic vcniet, qucmadmodiim
* , ,
vidislis eum eunlcm in coebim . Quinet Evange lium salulis noslrcc sic a i t : Quando vcnerit Filius
.
bominis in gloria sua, el omncs sancli angcU cum
" ro (l6) ;>ut inde propicrca el rcgnurn ccelorum cl
,
incffabilium bonorum, quae sanclis promissa sun!,
' . hseredilalem aiquc mcrccdcm manifesio sperare do \ , \
bcamus. Num igitur singula bsec, quae vcnlura spc
^ rantirr, vanilas sunt? absit res tam absurda. Defi \ * *
nite igitur, ac non sim. justo discrhninc dtcium
,
istud a nobis accipi decct ( 1 7 ) .
" ! \
.
tT
< \ D 2 7 0 *
postquam dulce vocavit lumen, et

bonum dixit tolem ocutis inlucri, inbumanationem
;
ci advenlum piseuuniians ex alto apparenlis orlus
,
Cbristi Dei nosli i , conscqucns osl, ut vaiicinrtur
' ct scclcslonim Juda?orum adversus euni lenuilens a n c
"
Psal. L X I X I , 5. . Acl. , I I .
" Marc. , 3 3 .
(15) Olymp. \ . . . . .
(1U) Lr*c. u , 96. At in Vnlâtis exemplarihus
l<gos : "
\ .
(17) lla^c in Yulâiis supriori s^nliMKbr. rof-
j u t u U lcginius : Si an-is tuultis vixerit horno, vt iti
hh omuilnis Uvtnlus fuerit. memumse debei tcnebr<;si lemvori* el dicrum mnltorum : qui cum venerttit, vanitatis avguenlur prwteriia. Qu;c boc nosi
d.urro viilcnliir, utilcin cssc homini ntcmoiiam supromi diei, <{uipp<! qnin snb morlom dcniquc rcrutn
\anitas scbu mauifoMal.
It43
OREGORII AGRIGENTINI
1111
t am ac rabiem, uno brevique dicto omncm eorum \, 1\ conspirationem et crtientum consiiium ac furorem
\ i^samque Cbristi morlem designans, quae molili
\ junt contra suavissimum Solis justiliac lumen, qui
,
inbumanalione sua hominum genus scrvavit. I d , .
circo utiqut adjcrii protinus ;

IV.
VBRS. 9. Lcelare ergo adoUscem, ab juveniule lua,
, ,
,
el bonum faciat le cor tuum in die adoleicenliai
tua: (18).
..
Tanquam si boc dicerel : llli quidein, Judxi scw
\ ,
1'net, vana atque inania medilabuntur, allatrantes ,
Clu isium ac Servatorem, clamanles : Tolle, tolle, \ , ,, apw
. , , \
emciflge eum '*; tu vero, adolescens, qui nuper
,
ad Christum cerla et slabili fide accessisii, validam
|cne ancboram spei, quam in ilio posuislj, neve Haraorisejus et fidei, qua illum amplexus es, quid- Q ,
\ ' ,
quam remitlas; at laetare, alque vitam tuam am
mus tuus impleat onini bonilale, quandoqtiidcm
, \
dignus efledus es, qui speres in Deura vivenlem ct
, ,
veruin in diebus adolescenliae tua, in iis nempc,
, xa\
quibus renaius es ex aqua et spirilu superno, et
luae apud siimmum Deum adoptionis sigillum ac
\
pgnus diyinp baplisma.lc acccpisti (19).
\ ^ ( *
.
271 HU autero Ecclesiast diclis siiuilia alque
, *
aflln a scribens Joannes ibeologus ei maximus evan \
golisles, sic ail : c Scribo vobis, adolcsrenles,

qisoiiiam vicislis tnalignum : scribo vobis, infantes,
, ^ . &
ûoniam cQgnovistis palrcm. Scribo vobis, patres,
, . *,
quoniam coguovislis eum qui ab iniLio est. Scriba
, * . ^
\obis, juvenes, quoniam fories eslis, el verbum Dei Q , , , \
, .
iuanel in vobis, ct vicislis malignum .Adolescen \ *"
tom igitqrdura et bic noroinal sapiens Ecclesiasles,
, '.
(ide vigcnlem deeignat, quique spii ilali quodam
\
animi robore cbarilatem suam el spom c( Odem
** "
rga Cbrislum Servatorem Redemptoremque uuindi
\ \ \ rJ.r.w;,
holidc consUnterque profuelur, el Y f l c r c n i peccaii
\
exucns bominein, et novum ituluens Adaai, a quo
, \
niorlis poleiilia et corruplionis vis delela est (-20).
ldcirco iiqmpe adjecit sapieus Kcclesiaslcs, ei * ; *
'/ .*
ait ;

t
,8
, 7 #
Joan. xix, 15.
1 1
1 Joan. , 15, U .
(18) Apud LXX desideratur , et scriptum est: D

.
(19) ln bis Ecc'esiasuc \erbis plerique coruni qui
anagogen seponunl, ironiam iiclamque quamdam
indulgeniiam conlincri exisliinant: ijuae sa3pe vim
| abet non iiiinoretn, quam seria disauasio et severa
i.*prcbcusio. Ilujnsmo li illa siuit in Evangelio
M a l t l m (xxvi, 45): Dormile jam et requicscile:
v:ct appropinqiat hora, et Filius hominis tradelur
vi manus pecculorum.
Gonlra Ilcbrsei serio bwc diola , alquo, ut auclor
csl llieronymus: Ad Israrl asiiuiaiit p c r l i i K i e
mandatiim, cui pnecipilur, ul fruaiur diviiiis suis,
au>e quani ei captivilatis lompns a Ivoniat, r l n
sccnliain senctlute conniutcl: quitlqui.! dfb-clabile vel jucunduin lam r.ordi ( j i i a M i <unlis. n;ip. rqeril.eo, duiu in promplu csl, ubuta!ur : ila tu-
raen, ut se noveril in omnibus judicandiim",ett>w

cogitaliones malas, quam libidines fugiat, scieos
slultitiam adolcscenliae copulalam: recordelurqoe
seniper (Teatoris s u i , aniequam dies Pabylom*
ac Koman captivilalis advenianl, in quibus non
potcrit liabore volunlatem. loliim bunc loruro ao
co. quod ail, Anicquam lentbrescat $ol ct lunad
stellcc, usqtie ad euni locuui, in quo Scriplura com*
mcmorat: convcrietur puhh iu terram suamucut eral el spirilus reverleiur ad Dominunt,
dit t///im, $uper staiu suce co'tdiliouis explenart-
Porro cxplanaiioi/is bujussummam, si vaiat, *
Hieronymum legilo.
(20) Aposioli dcsignal diclum : Et sicut ia
anmes morinntur, Ua el ia Chrislo omves tinp '
buntur (I Cor. xv. 22). Yel ciim a i l : Mtit***
Uii iuvicem, cxspoluiuta vos rcterem kominewcw
9
1145
I N ECCLESIASTE.X. L I B . .
KaX ' ,

,
,
.

,
, ,

.
VERS. 9 , 10. Et ambuta in viis cordis tui immaculatus, et rn visione oculorum iuorum; et scilo, quia
super ommbus his udducet te Deu$ in judicium : et
repelle iramacorde tuo, el aufer inalitiam carne
Uta, quia adolescentia slullilia vanilas est. Et
mcmenlo Conditoris tui in diebus juvemutis tuar, tisquequo non veniant dies umbrce, et appropinquent
anni, in quibus dices : Non esl miki in illis voluntas (21).
Temere profeclo alque insipienter putarunt quidam, sapienlem Ecclesiaslen adolesccnli auciorein
csse, u l eas ineat vias, quas maxinie velit, atque
speclaculorum illeccbras el oculorum voluptales
consectclur (22). Nam suspiciouem 2 7 2 hujus-
\

,
.
, \ , ^ modi omnino sustulit, cum ait : c JEl scito, quia
snper omnibus bis adducct le Deus in judicium :
\ : \
cl repelle iram a corde luo, et aufcr malitiam a
, \
carne tua, quia adolescentia et stullilia vanilas cst.
, \
. Nam si judicii atque rcmuneraiionis seriiionem anie
oculos adolcsccntis manifeslo proponit, iisdemque
verbis coborialur, ul iram ab animo probibeat ac
, ' 0
procul amandet, ulque deteslabilcs corporis volu
plalcs, tanquam nefas, despiciat ac prolerat; plane
\ , \
liquel, eo ipsufii gpeclare, ut adolescentem a pravis
afleclibus et malis actibus ei corruplelis avertat,
, \
uique spiriialcm iaelitiam suadeat et intcriorem

animi bonitalcm, quac in cbarilale consislil ac fide
,
erga Cbrislum cl Deum noslruni Servatorcm ac
\ Q Redcmplorcm raundi, quem ct dulcissimum, u l item
jusliliae Solcm appellavit, quo imaginibus obviis
\'
exemplisquc vulgaribus ac paralis appellaliuites
\ , \ ,
", - indicaret excmplarium coeleslium ac divinorum el
eOeclricium causarum. Illud cnim dulce lumeri,
\ '
gloriai Sol bauc quoquo luccpi atque aspeclabilem
\ ACtibut *is, et induentes novum, eum, qui renovaiur
in agnitionem, tecundum imaginem ejxs, qui creavit
iilum (Colos*. m . 9) : bis nempe el similibus Apoatoli formulis uti solemnc esl Patribus, sivo de
salule bumano generi divinitus parla sermonem
babeant, sive nos ad pravos veleris vil;c niores
emendandos novainque vitam sancte instilueiidam
liortenlur.
( 2 1 ) LXX babcnl... \ ...
.
( 2 2 ) Quos bic nosler accusel, plane ignoramus.
flam etsi haic Gregorius Neocaesariensis ila inler- D
>reialiis est, quasi toborlaiio sint quxdain ad voupiatem alque ad omnia viin; oblectamonla etsolalia ; non ille lamen ab Ecclesiastc lalium magis>tro profeoia duxit, seil veluli boniinum voluptarioniin p<'ssima docuincn(a cxplicavit, quae deiirle
ab ipso Ecclesiaste damiientiir ac rejicianliir. Sic
cnim disserit : ,
, . , \
; , ,
, ,
.
\ , ) , , \ ,
, , ' . ; ,
, , '
.
, \
. , .
, r.o\v ,
\ \ .... Id est: vero quispiam animo repuiaus,
el sotem pulchrum csse, et hanc vitam suavem, ac
bonum longa lempora in perpeluis voluptatibus explere, conlraque
rem horrendam esse mortem et ma_
[nm sempilernum alque in mliilum adducens; faciendum sibi cemet, ut prccsenlibus viice commodis speciemque jucundilatis
habeniibus perfruatur. Alque
etiam juvenes adinonel, tit wlalis flure abulantur,
animos suos ad omne voluptatis gemis remitteutes,
atque ut cupiditalibus suis obsequunlur, ei qutv ipsn
visa fuerint, \aciant ti QU ouleclaiionem afferunt
speclent, el qucc aliler se habent, aversenlur. Cni ego
hoc tanlum dixerim : Desipis, homo, qui Dei horum
omnium vindicis judicium non expectas. Sed et (lagiliosa esl comessalio et libido, ei impwa corporum
noslrorum conlumelia peslilens. Juveniutis enim assccla esi stullilia : slullilia autem ad exiiium ducit.
Opere vero prelium e$t dum juvenili adliuc celale
flores, Dei limore affici, priusquam malis leipsum
tradas, priusquam veniat dies Domini magnui ct
horrendus..... (Ibid.)
7
1147
1148
S. G R E G O R l l A G R I G E N T I N I
hunc soleni, cum nusquam esscnl, conslituil, imo \ ; <1 roagna luminaria et onuies stcllas condidil, ac . \
sola voluntale perfecit. Hanc nimirum inlerpretalio- " \ &
nem coiifirmal, il!a siatim subjiciens : c Etinemenlo \ ,
\
Gondiioris ttii in diebus juvcntutis lua?; > auclorem
, \ .
bumanae naiura? cum, de quo loquimur, Soleni ap ,
pellans, qui hominem ad imaginem simililudinem \ que suam 2 7 3 forraavit, cl lcneslrium oranium
* >
rcgcm instiluil.
, \
3 \ .
1
HIIJUS, inquit, mcmcnlo cuncl>s diebus juvenlulis iux : ac simul bencficiorum quibus ab co affcclus es, magnorum alque muiioriim : pcrimc
mcmbra qstse sunl supcr terram * , ac dele
consilia carnis, et morlis ignominiosns compumens
cupidilales memoria et coiitcmplatione aiqtic cogitationc illins, qui lua causa in crucem sublatm
morlcm obiil sepultusquc csl, ac rursum inlra I r i tluum a morluis resurrexit, d vilae auclor fuil.
IIujiis igilur assidue, inquit, mcmento in jnvcntute
lua, quandiu vircs pares erunt tcmperanthe coIcndx, eljejunio tolerando, cl obsecrationibus pcragcndis, manusque luas ad coelum prolenderc potcris ; quibuscum utique attollas et conjungas aniimim menlemquc ad divrnae cjus majcslatis ac gloriac celsiludinem : ut, cum innbraedies advonerint,
c l anni scneclutis aiUcvcrtcrini, quibus non codem
modo integrum crit vohintaicm ac sludium in le
xcitarcprobsc vilae et spiritalium msliiulorum, ani
'
mum ne despondeas, niomoria rcpeiens quos tibi

eposucris spirilalium cerlaminmn fructus, el
quantos in vila quamquc vaiios pro virliile laborcs
luleris. Ait deinde sapicns ; clcsiastes :
, ,
,
.;
c > \
,
\
\ \ , \
,
; . ,
, ," , \ \ \
, \
\ \ * ; ,
,
\
1
'
: , ,
\

\ <,.
*
CAP. X I I , VERS. 2. Usquequo oblenebrescat sot,

"
el lumen, el luna, et slella\ et revertantur nubes posl
xal ol ,

pluviam (25).

.
Quas bic ab Ecclesiastc proiala sunl, signa f-unt '
consummalionis, qnae ct in Evangeliis auclor $x< u- \, &
lorum proponit. A i l cnim : c Stalim post Iribula . \
tioncm dierum illonim sol obscurabilur, et Itina
fion dabit lurr.en suum, el stclla* cadcnt de coelo, D , ,
t virlutes coclorum comruovebuntur ; quibus
,
, *
<Scnunlial ac repracsculat septcnarinc litijus vitse fi \
lem, et gloriosum ipsius adveulum secundum de ,
uioaalral (24). Qua? igilur Domitius dixit, ul oslcn1 0
* Colofis. u i , 5.
Mallb. xxiv, 29.
(23) At L X X babent : "

^...
(24) Iia hsec sanc, et qux adncxa sequuniur,
interpretatus jam erat Cyrilltis HicrosoWiniianiis:
*^, inquil, ^, \
,
, , ,\

,
\
,

' ?

*

*
, *

.
IN ECCLESIASTEN. -
L I B . .
1150
^ . * - derct 2 7 4 ac signilicarel integram universalem ;

que consutnniationem, ba?c nunc sapions Ecck*s a ,
ttrg oniuscujusque vilse flni ac lcrmino bene aiquu
6 \ \ - utililer convcnire jndicavii : quippe qui plauc wos \
sei ac menie repularel, quandoquidem nemini bo
miiuijn dalam sit, u l vitam suam producat u-quc
\ '.,
ad sacculi praescniis consumnialionem, scd iu:s
quisqueca, qux sibi obtigit, aetale, cuin vilac nm

nus corpori junclus implevcrit, nitiilo anlc c o \ summalionem lollalur, c l ex bac viia transfrraliir :
, \ ilaque ob interilum suum viJere desinai suk-m
; .
bunc ct scnsibile lumen el .stcllas : buic quodam*
, \ modo solem obscuraUnn esse, c l lunam ac stella*
occidisse, luccmque siibductain, el quanlum ad
' , \
morluum periinet, onniia baic vi carcre, ncc ulluiti
, , \ dcfuncto splendorcm daro,
, ,
, .

"275 Sic igilur qux in gumma d univcrsali coir" ,
suinmatione fore prxnunlianlur alquc exspcdm, lur, in singularibus quoquc morlibus et vilae cujt-s' , que consunirnalionibus aptanda essc rccle exisn. , c mavil. Idcircaait: Usqnequo non oblenebrescal svl,
\ \ \ ,
el lumen, el luna, et stellcu, id esl, dum libi prcesnilis
\
viljc finis advenlat, memento Condiloris m i . " t
, , pracepla ejus scrvalo, ac quae bona sunl aî/o,
\ , \ vitamque viriule regito : u l ex ea, qua in U oiiiiir
, \ hetilia, ad incflabilem sanciorum exsulvatio.^ctn
- traducaris.
^,
Q
*0 * < \
Quoil autem ait, reverlcnlur nubeipost p/w , > ,
riam, significare putandum es>t, qui defunclus sit,
\ non jam visuruni pluviam e nubibus defluenlem iti
terras, qucmndmodum nec solarc l u m e n aut luna?
. aul aslroruni (25). Quod si quis diclum cx fignra
:
,
j*e
,
TQ . :;

~
.
. \ , ; !Ar ,
,

. ,
.
.
,

V
. Id est:
Noverat huuc Domini adventum et mundi hujus
finem Ecclesiastes dicens : LaH:re, adolescens, ab
juvenlule tua. Ei deiticeps: Et repelle iraina cordc
t u o , el aufer malili.un a carne tua, ot memenlo
Conditoris (ui, usquequo non vemant dies mali :
usquequo nou obscur.aiis fuerii sol, ct Iumen, c l
l u n a , el stcllie, ac in lencbus sini, qu% videut in
foraminibus (urnendi facullalem significans), usqnequo non evei lalur iuniculus argonli (astrorum
iadicans comp/exwm, horum enim spccies argenloiimiiis) : cl cmileralur aullieinium auii. lia $o!em
designans auro similem; anthemis enim nota herba
f&l, mulloi habens in ambiiu, tanquam radios, fofiorum surculos. Et resurgcni ad vocem passeris,
ct quidcm de sublimi aspicieni, cl lerrurcs in via.
Quid videbuni? Tunc vidcbuiit Filium bominisvctiifiilcin :u nubibus coeli, E l lamcnlabunlur Iribus
couira Irlbus. (Matlb. xxiv, 30 ; Zacbar. XJI, 12).

quid fiet ndvenientc Domino ? Floivbit amy^dalus, el pingiiesccl locusla, c l dissipabitur capparis.
Ui vcro interpretet aiunt, amygdalus florens hiemem
prwleritnm siguifical. Fulurum antem est, ul /'<?
tempore posl hiemem corpora nostra coelcsti flore
florescant. Et pinûesccl lom*la (pennigera sciiicet
anima se induens), c i dissipabilur capp:>m
(hoc esl iniqui spinis similcs ditpergenlur.) Catceb.
xv, n. 20.
Est ctiam srnioris Epipbanii opnsctilum, ncc
edilum baclenus, qiiod servai bibliolbcca Aibatm,
ins< riptum,
\
: , *1 '
, \
\ \ . l n boc
ad caput 95 cujus liliilus esl, " \
, m secmulo sciliccl Doiniiu
nostri advcntu/postalias aucloritatcs verba quoque
Ecclesiasla3 iu caindem senleniiani sic atlcri Epipbanius, loluni bunc locum carptini delitâns :
c , ,
, ,
,
, ;
\ ,
.
(25) At alii dc scnctluiis inroinmodis Iwvc ilicla.
ccnscnl ; quo 1 scnis oculi caiigaalcs, V W I I I I I I tum
1151
S. GilEGORU
AGRIGENTINI
potius accipiendum exislimei, omnino dixerit, nu-

bes, id est docloros Ecclcsiai non jam libi imbrcm
demissuros spiritalis vita? ac virlulis bonaeque i n stilulionis; sed quanlum ad te peilinet, qui e\ bac
viia migravcris, reversuros posl lalem pluviam,
sive nibil amplius in tua commoda effusuros. Ilaquc oporlel, inquil, ut antequam luec conlinganl,
bcnum certamen certes, ac virtutis curriculum elaborcs, eorumque nihil prailermiltas, quae amoris
ac fidei lua* erga Deum sincerai ac pcrfccUe indicia
binl. Ait deimlc sapiens Ecelesiastes:
\\2
xb , ;, ; Ti
, ,
\
\ '

, O E W U ,
, 7. ,
, \ \
\
. ; 'Exx/.r
VII.
, jj hr rijc
2 7 6 VERS. , 4 . / n die, quo commoli fuerint

cuslodes domus, el perversi fucrint viri fortiludinis, ,
et cessavermt molenles, ct immxnulce fuerint; el in , (54^
kr ra/c
tenebris sint quce videnl in foraminibus, et clanserinl tat
oslia in (oro, in infirmitale vocis molenlis. El con- , dycpq, tr acto
turget ad vocem volucris, el humiliabunlur omne$ .
<
filice carminis, et de svblimi aipicient, et terrores ,
in v'a; el florebii amygdalum, et pinguescet locusta, , dxi
, xal ti dissipabitur capparis (26).
, } 4^'
\ .
Dum in describcnda atque designanda cujusque

iDorlc el transmigraiione talia proferl sapicns Ec \ , 6
clesiasies, audilores incilare vult atque impellere,
, &
ut antc mortis exlremique diei el borae adventum
.
assidmm Gouditoris sui memoriam babeant, alquc
\ , w
ad ipsum menleni animumque intendant, omnein , \ tfc
que illi cultum, qui debelur, et pios bomines dccct,
\ , MSW
sancte exbibeant, ac vitam, quanluni lieri polcst, \ ^ labis iramunem agant, praebcantque seipsos omni
, \ ^
iccle faclorum gcncre locupleles el juslili.x fructi , \'^
Lus plenos. A i l enim : In die, quo commoli fue \ w p
i inl custodes domus, ct perversi fuerint viri forii- . \ , , )
(udinis. Exisliroo autem, significari ab eo ratio , \
nales animac facultales, intellecluru polissimum et . % '^'
cogilandi vim, quibus raliocinamur, cl quae potiora
, \ , & &
sunt, et salulifera, corporeis usi membris, lanquam
, \ *
iiislnimemis, sic suscipere possumus, u l Deo grala
\ , * , *
sinl (27). Igilur ante, inquit, quam dies ejusmodi
. \ wi
advcniat, qua die conimovebunlur naluralis domi- D , , , ^
cilii cuslodes, id est imbecilles fient, 2 7 7
viri , ^
bus destituenlnr, quae virtutis facta prasiare pos ?
r t
quoque, cum pnst pluviam sercnnm fit, nubibus

oUluotum videaut. Diusius voro iropum csso pu*
labat, velul si scriplum essel : mula malis succedant; quam explicalionem Grolius quoque a n plcxus est. lidcm qusc de sole ol luna c t slcllis
\, \ ] ' ''
prolala suiU, allegoriam esse opinanmr, qi:; s lnoiat vero Olvmpiodorus ab alio inlerpiyte^
ncctutis trisliliain mocroremque dcSignat. N u m
!.
"
,
.^- ,
êpe sacris in Lilleris pcr orliim occasumquft so....
- - - - ' ~ ~ - f~
j
,
lis ac sidcrum l;tia et Iristia adunibranliir.
/.', .
ciim ait Isaias : Son occidel ultra xol luus, ct luna
(27) Corpura nosira sarris i)) Liilî'^ "J"*'*
lua non minuelvr (!sa. LX, 20). Vcl cum Ezcchiel
valicinatusesl: Et opertam, cum exlincius
fnais, Quanio magis hi, qui habilanl domos
^ ,f
t c/um, et nigretcere faciam slcllus ejus, *ulem iiube lerrenum liabenl fuudamenlum, coutumenW f"^.
4
tinea il.A) iv, 40. El cuni Paubis scripsii- Vj
t.gam, et lutw non dubit lumcn $uum. (l.zccb.
mwcnr.n,
qucniant >/ leireslris domus nusxa
xxxvii, 7).
5
nlil$r
&
1153
1 ECCLESIASTEN.
1151
L I B . X.
, \ ol - siul, jamque t viri forliludinis perversi fuerint

> (
(signiGcat autero casdem facuUales intclligcniis
\ ,
animae hominis, quae priusquam perversae fuerint,
\
sive antequam sensibilis hocc vita immuteHir, ad
, \ \
fuluram et spiritalem, ad quam transilurse simt,
,
converlunt et inclinant virn suam); fac, semper in
), - cerlamine inveniaris, cogila, meditare, loqiiere,
, \ \ \
age quod bonum est : ut cum ad cam diem pervc *
neris, paratum te ad exeundum exbibcas, ct ctim
, ,
Davide propheta dicas iidenli animo : c Paratus sum,
\, c - ct non sum turbalus , * ac bona spe freius ad
\ , \
Conditorcm tuum cl jusium anqnumque judicem
. \ pergas, qui singulis, pro iis qua? gcsserint, \ e l bo~
, - num vel nialuui reddct.
, , .
c > , ^
Cuslodes > igilur et foi liludirtis viros, > ut
nos interpretali sumus, facullales aniniae appeliavii;
,
ipsae enim sunl, quae cxlernum boc noslrum el l t i \
icum domiciliuni luenlur, quaeque laboriosa cogila \ \ tione conlra spiritalcs adversarios bostesque no
slros inlernum defrndunl : educenlesque spiritus
\ * \ gladium, quod est verbum D e i " , c in malulino
,
iulcriiciunl omnes pcccatores lerrae " , moriifeias
, \ c
seiliccl cogilaliones. Idcirco eiiim el c viri forliiu , diuis > diclae sunl. Cuslodiunt aulem luleum quoque
. \
corporis doniiciliuin, seccnientes separantesque ex
> ,
edulibus quae edendi causa lcgenda sunt, ab iis
,
quae repudiare oporleal, el semilas quae ad wilu , \
lem, ab iis quae ad perniciem ducum. Cuin auiem
,
. , \ - ^ a"U: E l cessaveriiil moientcs et imniinutae fuc \ , rint, el in tenebris sinl quai videnl in foraminibus,
, > corporeomm scilicet instrumeniorum appellaiioiics
,
indicavil, cessare dicens demes sive molas, quibns
, , '
cibum molimus (28); sicul et David propbcla osicu1 1
Psal.cxYiu,60.
" Ephes. v i , 17.
" Psal. c , 8.
habitaiionis dissolvatur quod cedificalioncm ex Deo est. (Spic. Bibl. tom. I I , p. 222.) Sic nempe Giehabemu* Domum non manufaclam, wlernam in gorius buuc Ecclcsiasta? locura exponit: ' coelis. (II Cor. v. J.) Mcirco cuuodes domus viden- , \
l u r aliis essc manus et bracbia, Yiri vero fortilu-
dinis crura pcdesquc : quorum nempe vircs in se- . ,
i:eclute frangiinlur, el vicinam corporis dissolu- ,
tionem demonslrant. Sed Gregorio Neocsesariensi,
, ,
qtii baec oiiinia de supreini judicii die prolata cen- ,
guii, cnsiodes angeli sunl coelcsies, in quorum l u \ \ , tela orbis esi : , \ , D \ (, , ,
. Id est: Commovebuit
lur vero in vla rerum omnium lempeslate ac lumul \ (
superiores virtutes, orbis custodes angcli. (lbid.) , \
(18) Ibvc vero el recenliorcs interpreles plerique
. ld est : Ut el viriprapotente* conO I U I I S codeiu explicanl modo : non benc tanien,
quiescauty et mulieres opcrundi finem faciant, in
si Mazocbiuin audiainus. c Apnd Gra cos, inquil,
obscuras el caliginosas adium partes fugientes, jaai sunt kminae molilrices, parlicipio,
nui$ omiiibus ilausis ; ac tnulier quccdam, molos
qu04l ba;pe iii, pro verbali uoinine usurpalo, ui operam dare ob metum desinens, perexili voci\ instar
Matlb. xxiv, A\ , *
tenui&simce aviculw, utetur, ulque onwes impuras
, \ . > Tum alias promulieres in lerrum corruenl, et urbe* et earum
fert veterum aucioriiales, quibus triiici molendi
mngistratus iwniane* et .aniiutnarii hupernum snpcuraro ad ancillas pertinuisse oslendal. Addil de- plicium exspeclanles, ingruenie acerbissimo ei cruenlo
nium ; Haec eo dixi, ut appareat, inscitc facere
tempore, quasi florente amygdola, conlinuisque paequicuitque iliud molentes ad feuiinas, sed ad
nis incumbeniibus, velul numeroto quodam volantleutes, (lleb. feoi. D^CT sciiinaiin) referunl, aul tium locusiarum agmine, ac de medio ejeclis el subcro ha?c aliter inlerpreianlur. Porro Mazochii
lalis flagiliosis Ituminibus; haud tecu$ ac nigra
inierprelaliouem conbrmat Gregorius Neuca3sarienquadam et despkabili cappare. (Ibid.)
i
ia,
quauquam
ille bujus aucloritaic usus
non
1155
S.
GUEGOIU I A G i U G E X l i X I
dit, 2 7 3 cum ait : Deus coiiUrel deiUes corum

h\ ore ipsorucu : molas leonum coiifrogil Domiims(-20); > aique pupilias eliam oculorum imiuil u i u i i i i r i , extcnuala qua? pvius incrai, \idrndi fa< ithale, easquc demum otrosas planc fuluivs in folaminibus. Nani in orbibus oculorum tanquam in
lorammibus scdcm suatn pupillai circumscripam
babonl ac scpiair, aique iude videndi viin exscrunt
a.i subjectas res percipiendas ac dijudicandas. Et
pioplerea qua bora natura? vircs infinnalae fueiini,
ips;c eliam sinul debililantur, ac primutn quidcm
iivcrc imipiimlac prursus caligaut: dcinde omuino
o!;scutantur, oslia sua in reliquum claudentes,
q u x c l foramina nominavit, ut non jam videaul ant
dignoscanl quemquam ex iis quac iu foro, sive in
bac vila sunL
U$|
\ Aa&fi
6 c ; ,
, \ <5 , \ >
. :;
,
, ;
\
. \
, \
\ \ :
;,
1
,
,
, .
Quaniobrem utiquo. adjccil: c In infirmitaie vocis
, 9 *
nmleiilie (oO).tYix cnim et oris labia movens, vo- > \
ccm eniiilit iiitirmissimam lingua et denlibus.
,
Porro ba^c indicia sunt et signa mortis cujusque
\ . sive consummalionis. Enimvero quod a i t : c Et hu \
miliabuutur omues iilia* carminis, camdcm itcm
. " \ *
7 9 naturalium iaslnimenLprum infirmilalem sub
\ ^ 'boram extremam rcpraesenlal. Nain ubi vocis tn, >
KiruuicnU infirmata fucrinl,
empe filias car- .
uiinis appeliavit (31), nullam cJIundunl loquelam
, \ ^
sivc ad Dci gloriaro celcbrandam, sivc ad scrmones
, ciosaixv
vuui bomiuibus seicudos. Aslanlibus vcro ex allo
\ -\
saaciis aBgelis eo dcmissis, ut ammam a corporc C . ftw;
abducaut ac dividant, aspiciunl cos pupillae, sensi-
t.ilia prius vidcoles sensibili modo, at nunc spiri- \
lali : easque slupor invadil ob vicinam migralio- .
nem, quam nondum ad boc usque tcmpus nove,
ruiil. Nam boc significavil dicens : c E l de sublimi
, \
aspicient, et lerrores in via, id est, videbunl qui
. ,
a:> al:o missi aderunt, et slupore ae lerrore corrit , T J J i f y
picuiur ob iusueium illud et iuopinatum spectacu ' xa\
lum.
, \ .
(29) Psal. L V I I , 7. At ^.
(50) Ilursus ad bunc locum a Inolat Mazochius
(i6id*.). ex molitrich, ut ip.se aii, voee omen captatse
awiquos. Extmplum autcm ex Ilomcro pelil, ubi
Ulyssem inducit omen sibi duplex ab Jovc petcni n n (Odyss. I . xx, a v. 98); ibi cnim legimus peracla nbsfcralione oiulierem pislrinensem slalim
caniassc :
\
, ' .
^ ,
" \ , .
' , .
* * ' , ' .
" ^ , ,
, etc.
11 pst, u l verbis utar veteris sodalis et contuLernalis m e i , culti doctiquc viri Bernardi Za1
i\tc minus et vocem mulier capiiva repente

Sustulit inclamaus penetrati in tedc, ubi siabant
Marmoreie motes tnndendi* frugibvs apt(t>

Quas famulauryebant bissena, frungere $empa
Et cererem jnssir, baccas ei pinguis otm*
Jamque atim pensis defuncup eorpora $omno'
Fessa dabanl ; sociis tanlum hcrc ex omnibtu
/Egra magis, needum cessans , revoiubile itn
Conthuit, lcclumque omen sic edidit ort:
regit, elc.
Vidcs, opinor, quam parum bac ab iis di^crepcni
quae jmodo ex Gregoi i i Neofiesariensis inierpretalione relulimus : suspicari liccat, Salomo^
atquc llomerum, qui aequales fuisse putaninr, o
communium lempurum consuetudine (klib*^
consensisse.
(31) Aqnilam Noster aequi videCor, cu
liam Hebraicam itle sic reddai: Kel ^'
sive : Et indin*b** **'
nia qum ad earUum facinnl* Al plcrique
runi pinllas canlrices deslgnari pula?erant,BfrJ
secus Neocncsariensis Gregorius, cujus p%u^>
vciba rclulimus.
w
, i a e
IX ECCLESIASTEX. , , -
\, xat ,
: ; .
\
,
.
, ,
\
. > ,
\ . \
,
- ^
. \ : \ '
, \ ,
. ,
, >

\
, \

, c \ >
* .
\
\
. \ ,
.. .
1158
Qnotl autem ail : < El florebil amyg<?a!uin, ct

pir.gucsccl locnsta, cl dissipabilur tajq aiis, > cuvparis quidem nomine fl.igiliosam vilae liojus acerbilalen) prx>teriluram siguifkal. Naluraeniai frulcx
il!e acerbus et spiuis obsilus esi alque molcsiiu!
plenus, quanquam compositionibus quibusdam
xgrolis paralur poslea in esum (32). Cum aulcm
fore dixil, ul amygdaluin Qoreal et locusia pinguescat, fulurmu pranunliavit, ut jiistorum aiiiii:
posl prascnlis viue (rxiliim vere polianlur spiriiali
ac coclesti; casque locuslis comparavil, quod animal volucrc sit, cl magna violenlia feralur ad ca
destruenda, quaicunque summus auctor volucrit (35). Talis 2 8 0
oninis anima justorum
est, qua? postquara inde discesseril, noxias omues
nequilix affeclhmes perimil alque abolel. Amygdalo
autem effloreseenli assimilavit puras animas et luco
splendeutes. Albus enim amygdaii flos est, et p r i mus, verie scilicet lempore, apparct. A i vero qnod
mediis versibus iutersemit ; t E l consurget ad
Tocem volucris, > eo mibi tidelur siuiul bumamu
naturae inlerilum describere, et resurreclionem
coiijunciim praenunliare, quae ullimi et suprc::i
diei lempore foliira esl, cmn arcbangeli luba i n claraaverii, 1 ct mortui rcsurgenl incorrupli , 1
omnes qui a sa?culo fuerinl. Volucris eniiu vocem
appellavii praenuniiatain iliam el prxdicalatn arcbangeli lubam ob leviialcm, opinor, volatus el puritatem viiae (34). flujusmodi autem interprelalionem
\
,j
conGrmat, quae prolinus scquunlur. A i l
QQim .
v e r 0
e t
, v
l s
vm.
~
,
cl
,
% ,
VEES.
tis wa,
quo non
floscuius
5. Qumiiam ivii honto in domnru atcrnitaet circuitrunl per fora platigenles : n$que [unirulus argenii, el conteralur
Quri, el conteratur hydria super lerrom : el
* I Cor. , 53.
cbarttis, el ex eo Svicerus. Sed lamen Bocbartns
(32) Varios capparis parandi modos et magnos
idem alia pertracians (Hieroz. p. 11, cap. 8), cum
ia roedicina usns enumeral Pliuius (ti. A . lib. xx,
bunc Ecclesiasla locum aitigissel; et Arabibns sc
c. 45) : Dentiumi inquit, dolores sedal tritum
didicissc ail islud
sigiiifioare eiiam geminum
ex aceto semcn decoclmn vel manducala radix.
Infunditur et aurium dolori decoclum oleo. Ulce- fcmoris caput, quod analoniici appcllant * : inde Tcro cum ingredientis incipial molus,
l a , quaa phagedainas vocant, folia et radix recens
mcrito de sene dicium esse, et pinguescet, id esr,
( u m melle sanant. Si^ et sirumas discutit radix
ris ry inqravescet locusta, nempeeenis femur, utatgre vcparolidas vcrmiculosque cocta in aqua. Jecinoris
siigium facere possil. A l lege sis el Hieronymi cx
q u o q a e malts inedclur. Dant et ad laenias in
r a c e t o et melle. > Alia hujusmodi, si tanti esl, i b i - planationcm. Totani contra Ecclesiaslae sententiam
I i l e n i invenies : qua?dam et Celsus suppedilabil. tropo explicalo, sic reddunt recentiores interpretes :
Et canescet caput, el debililabilur corpus, ut locuFMuia Gr*ci Dioscoridcs el Galenus.
^
(53) Alhanaslus ad Mattba3i cap. m , v. 4. In eo hta ipsa in$ilien* oneri Uli sit : et appetilus exstiur x c m p e commeDlarie, qui a Momfauconio editus qveiur. Qua? scneclulis incommoda recensueral ille
Oavidis bospes Berzcllaius Galaaditee, cum Hieroti
( Collect. nov. lom. II, p. 27), cum de Joannis
solymam concedere juberetur :Quot sunt, inquiens,
IS^plUtae silteslri victu agerel, cujus escaeral 2 xa\ , sive ul esl in Tiilgatis, locusUB dies annorum tila mect, ut ascendum cum rege iu
c nul silvestre haecaddit : " \ [] Jerusalem Octogenarius $vm hodie : nunquid vigenl
, - sensus mei ad discerntflduin tvave aui amarum ?
<7oci , \ - aut deleciare polesl servum luum cibut et potus ? tel
audire postttm uilra vocem canlorum atque cania< . Id ett : Quod vero tl herba genus
tricum?(H Reg. xix, 34.)
sjmoddamstt
Acris dictum, hoc Salomon edocet his
(34) Qui vulgarero sensum seqitunlur, volucris
1 &rbi* : Florebit amuadalutn el pinguescet acris.
/ ^ a c j t i i ftuec Salomoni tfebraice csi locu$ta sci- voce gallicinium signiGcari arbilranlur, sivequarI
non herba : quidquid deimim de Joannis cibo tam velerum \igUiam, quo icmpore enes jam ox^ o c i t i e n d v m srt, qua de re v a r i Patrum, varia re- pcrgcfacti, cum longiorem capere sonnnini non psc O W i J o r A i m sentenlix : quas egregie cxposuit Do- sint, quiolis impaticntcs a leclo su.-giml.
1159
S. G R E G O R I I A G t U G E N T I N I
lkl
convohelur tota ad cister nam, ei reverletur pulvis 6

, te\
inlerram sicut erat, et spirilus revertitur ad Deum,
, ,
qui dedit tllum (35).
, .
' , !Clarissimum esl ct omnibus manifestum, domlim
, ,
honiinis acternam, in quam is perrexit sepiitcbruin
. " :,
appellari: 2 8 1 ac.merito postdcscripla definilaque
' \ >
signa aegrotanli et animam agenti et einorienli ad ^ \ ,
diium esse sepulcrum, in quo excipiaiur hospitio,
,
vel polius ubi inbabitel usque ad communem el u n i
versalein rcsurreclioiicm, u i David prupbela cx , ^
pressit, cum ait : c Haec requies mca in saeculum
, , tsaeculi, bic babiiabo, quoniam elegi e a m " ; do > .
inicilium signillcans subtcrrancum, in quod ubi
,
defuncius bomo pervenit composilusque est, concursant qui lamentantur et lugent eum in foro, \ , id est qui in bac vita superslites sunt, quod ipsum
iion ampJius oculis suis inler vivcntes visuri sint*
Id autem quidnam fachinl ob gencris afilnilalcm
cbaritatemque naturae acqucmdam amoris arflorein,
aut ob beneliciorum multorum memoriam, quibus
jam sibi carendum inlelligunl, aul ob univcrsalcm
virlutem vel nequiiiam defuncli. Alque bi uiique
ob ejusmodi causam : alii vero ob hanc plorant
defunclos ac lamcnlantur, bunc qnidem, quod e
vita jn morlem actcrnam abierit; illum quod praeclarorum factorum ejus lumen occiderit, nec jam
cos, a quibus colebalur, \ i r t u l u m suarum splendore illuslrel.
\ ,
,
,*
.
\ \
',
,
, . ' ' ,

,
' ,
, \

^ .
Neque baec raro conlingunt, quique e u p e r s i i t e s

fuerinl, landiu defunctos plorare ac deflere pergent, quamliu mundus bic exsislat, nec consummntionem subiei it rerum cooversione niutatus in
mclius. Nam hoc signiGcavii cura d i x i l : c Usquequo non averlaiur funiculus argenli, et conteralur
flosculus auri. Argenti cnim funiculus prasens
vita esl, cui pars el sors argentum est, cui vitae
oonsocialur aurum veluli rosa quaedam floreus, el
auri argentique cupidos demulceng : nam diclionem hauc etiam Moyses ille Dei conlemplator sic
accepit, cum ail : Quando dividebal Altissimus
gcnlcs, qui dispcrsit filios Adam, consliluit lcrfiiinos geiitium juxla numerum angelorum Dei, et ^
fattns est pars Domini, populus ejus Jacob, funirulus bacredilatis cjus Israel " . Nec minus Sopbonias divinus propbeta de ea, quse bic indical i i r , parte funiculum diserte inlellexii; ait cnim :
* V;c qui babiuiis funiculum roaris, incolaB Crcleiisium
(36).
1 7
S J
Psal. cxxxi , U .
Deut. xxii, 8.
1 7
,
\ , !
\ \ &
\ '.. ifty
, " ) >
, \ w
. >
, \ , q fty
, , 0
.

"
,
, \ :
, ; ewj
. > \ tptfr
\ J^*
, ^ *
\ OOWJ^
. >
Sophon. , 5.
>5) Sed
apud LLAXAX inveiues
invenies . . ..
\
oeu apuu
\
\ "
" , \ ^
),
, \* ,

. .. . .

(5G) Scile Nosier viiam homiiium, cujus limitos

Octis cuiqti* suos dcscripsit, ob quamdam simililudiacra funiculo sive schoeno designari contendit :
%
quod nompe apud Hebraeos portio haerediiiria.q^

cui ex divisione obtigisset, ilera ager ipseauirep
fune meiata eo nomine appfllaretur. Ciqnsformew
alia mnlla sacris u\ Libris exempla sujipeienl
x v n , 5 ) : Et ceciderunt funieuli Uanam
absque lerra Galaad et Basan trani Jordanem (Ibj *
4). Filii Joseph cuin Josue queruniur: Qvrtd*'
1
1UB1
1102
IN ECCLESIASTEN. - L I B .
deinde sapiens Ecctesiasles : con \ - 282
\ teralur hydria super lerram et convolveiur rola
\ , \ ad cisternam, et revertelur pulvis in tciraui, sicut
, . > \ erat. Hydriaeporro conlriiione super lerram haud
obscure iiclilem huinani corporis naturam expres , \ \ sit, de quo ail et Paulus ntagnus apostolus:
6 c Habemus autem ihesaurum hunc in vasis ficli . > \ - libus * . Ac rursum : c Scimus, quouiam si ter, reslrfsdomus nostra bujus babilalionis dissolvaiur,
, - quod aediflcationem ex Doo babemus non manu . faciani aelernam in coelis " . > A l cum ail rotain
\ , quoque convolvendam esse ad cislernam, omne
vilae cujusque lemporarium spatiuni aperle. indi \ , cavit consummandum complendunique essc, cum
natura sua rotae instar volvalur, quasi ab iisderu
,
, ad eadem regredialur, deinde et descendal in
, . cisternam sive morlem. Nam plerumque divinis
. \ in Litteris cislerna morlem designat. Ac propterea
6\, inquil propbela David : c Ne unquam sileas a
' , - me, el assimilabor descendentibus 283 * cisler . > \ nam (37). > Et iterum Zacharias propbela ail a l i \ cubi ad Cbrislum Servatorcm ac Redempiorcm
, mundi : Emisisti vinctos tuos de cisterna, in
> Addit Ecciesiastes : c Et
. \ qua non est aqua
reverletur
pulvis
in
terram,
eicut erat, et spirilus
, ,
reverlitur ad Deum,qui dedit illum ; > aperlissime
, > pulverem appellans corpus bumililalis nostra?, quod
,
sic
in terratn reverli dixit, queroadraoduai indo
, .
iniliuui babuit (38).
A i t
" I I Cor. i v , 7.
II Cor. v, \ .
* Zachar. ix, M.
disti mihi possessionem torlis et funiculi unius, cum Q

sil tanlce mullttudinii? Similia vero alibi. Qiriu el
Persx alque iEgyplii, cum schoeuis pro conlinuoram meitsura uiereniur, eodem modo locuii sunt:
unde Gr&ci habenl , ut ait
Hesycbius , , et lerminare, sive
circuiuscribere. Nam , inquit Suidas,
, , *
. Id es>t, Mnnurce pars, poriio assiynata,
agri pos$es$io. Proprium enim esl dominorum.ayrum
mensurce subjicere. Seil lamen boc loco, si Vuasero
aaseiiiiiuur {De mensur. coniin. lib. t , c. 8 ) , oon
aliud quidem esl Ecclesiaslae: Funem argenii evertere, quam vitam abrumpere; veruui alia omniuo
raiione; sic eniiu explicai: c Ul abrumpiiur iis,
quibus;bl>reviatui medulla in dorsi spina, qua? alba
u l argentum, unde et argenUun dicia, ac a terebio
descendil per spinam dorsi insiar funis, ui senibus
accidil, qi iu senectule proplerea brevianlur, quia
medulla illis breviatur. > Aique in bac fere sentenlia receniiores coiisisluul, quicunque de aua;oge non laborant Gregoiius Ncocsetariensis iuuiiia divituin siudia el frustra paraias opes designari
censuil; in IIIIIIC eiiun moduiu disserii:

' ,
, ., .
|<1 esi : Ac vir quidem probus in domum suam sempiternam lcelus profi:i$cetur : improbi auient suu
omnia plunciibus implebunt, nec jam argentum reconditum, nec aurum probum uliltlaiis quidquam
hubiiurum esl. flb.d.) Porro ilia, xi\
, reddidi el conierulur fioscuia$ auri; quo nibil discederem ab iitlerpreialione
ISostri, qui sic explicavil, ^ . L l
n
PATROL. GR.
XCVIJl.
est sane anthemium, quae ct anthemis dicta , berbae

genus parvis ornataB (Soribus, quae, ui ait Plinius :
c Colligitur vere, et in coronamenla reponitur. >
(H. iV. 1. xxn, c. 21); sed ab Hesycbio dicilur
, nisi polius cum Saliuasio (Exerc.
Plin. p. 1081, , lcgendum sit.
Nam, ul ipseait: cAliud Lexicon nondum ediiuni,
, ,
. Florem buuc anri sive spuiiiam Graeci eiiam
vocavere : ratto in piomptn est; spuuia
auri eleclmm, quod auro el argento mislum est;
quod, quia durius, diclum ait.
Cailerum in Hebraico exemplari scriplum esl
3 r t a , lecgthus auri; el in Yulgaiis babcmuis
vitla aurea, U t amem iu lecytho cerebrum significari volunt, sic villam auream esse aiuni,
qua cerebruin ambii, et auri colorein reiert.
(37) Psal. X X V I I , 1. A l LXX babent...
* .
(38) Reliquae demum corporis partes bic recenseri pulanlur, u i hydria sint veua3, fons jecur, rota
caput, cisterna cor : quae siinul omnia junganlur,
ul corporis dissolulio describalur. Digna auteni est,
quaiu Legas Joannis Smitbi medici Londmensis :
Pictura Senii Salomonica, quo in opere singula baec
ad anaiomiras raliones revocanlur.
Gurpore in lerram converô, redtre Spiritus ad
Deum dicilur, qui dedil illuin. Hunc animae rediluiu
ad Deum D.ivid quoque indicabat, cum caneret:
Ne revoces me in dimidio dierum meorum. (Psal. ci,
25.) Nec aliud signilicare Paulus voluit, cmn scripsit ad. Pbilippeiises (cap. , v. 23) :
, * Cupien
scilicei religare, sive liinc solvete, el ad Deura n >
dire, alquu adeocum Christo este; nequeenim sciiptum eat , sed , ut superius
adnolatum est.
31
I1G3
Ufil
Egregie vero aptavil verba inquiens : In lcr- elwov

ram, sicui erat, id esl, quemadmodum iiem ante
' , , \
erat, qnara lale corpus a Condiiore fingerelur.

Nam et magnus Moyses a i l : c Et formavit Deus . \ ,
bominem, pulverem accipiens de lerra (39).
< \
Enimvero observasis, quoinodo corpus quidem
,
sive pulverem distincie in terram reverti d i x i t : , \ ,
spirlum aulem ad Dcum, iinmortalilatem animae ' <
inanifestissime biuc deinonstrans. Eienim inquit: Et spiriius reveililur ad Dcum, qui dedit illum;
. \
Ibfologi Moysis doctrinam de anima conlinnans
, * > dicenlts nempe : t El lormavii Deus hominem
pulvercm de lerra, el inspiravit in faciem ejus , \
spiramen vila? , et factus est bomo in animam v i - , , \ 6
, \ 6venlom. > Quare spiraluin sive vitam ex divinae
spirationis gralia ortam, qua? progenitori nostro, .
priroo bomini a pulvere formato daia est, spiritum ,
luodo Ecclcstasles appellavil, qucm plane disliiixit
\
a pulvere, qui in lerram reverlilur, cum ad Deum
,
a quo dalus est, illam remeare enunliaverit.
, / ,
\ .
Adnolare igilur maximc praesiat, quam lemere

atque insipienler omnino cxistimarint qoidam, in
superioribus sermonibus hanc sapienlis Eccleiasfcfi opuiionem fuissc 284 eamdem esse hoiniuis ci jumeuti animam, cum ait : c Et quidem
evenlus Iilioruin boniinis, el evenlus pecudis, eventus uiius ipsis ; ul mors liujus, ita mors illius, et
spirilus imus omnibus. quid abundavit bomo a
pecude? Nibil. Quia oninia vanitas; otnnia pergunt ad lotum unum : omnia facla sunt de pulere, el omuia reverlunlur in pulverem. quis
novil, spiritus flliorum bominis si ascendat ipse
ftursum, ei spiriius pecudis si descendat ipse deorfium in terram (40). Hic enim omnem ejustiiodi
suspicionem suslulii, et smlliiiae arguil ac perversse opirtionis, qui quocuuque niodo talc in eo
commentum suspicati sunl, cum hic maxiine dical:
Revertetur pukie in lenam, sicul erat. Et spirilus revertiUir ad Deum, qui dedil illum. lUrumque enini mire atque egrcgie distinxil ac dijudi-cavit : pulvcrem in lcrram reverti declarans, spir i l u m vero sive animam, nequaquam sicut pulverem
in terram, sed ad Deuro re.verli, qui condidil, el
eimulacro sensu eareml atque inanimi el e pulvere
-ficto indidit Inspirationis suse gratia (41).
-,
\ ,
\
, < , \ , h
,
, \ . \ ^
; *
*
, \
. \ ,el
, \ , .
, *
, ,
, \
, . *

*
, ,
, xpfc
xoioeiV
\
" ,
.
ErubescaiU denique veritatie adulteratores, vullusqitt eorum ignoininia iuipleanlur, cum videaut,
; ^
, \
(39) Verumapud LXX deest .

(40) Etcte.ni, a . i 9 . -V. bic lib. , a 20.
(41) Hxc iu veteres Jod&os dicia videmur. Nam
ut est a muliis jamdiu adnotatum, in eorum commeniariis, qui magistri inier Hebraios andiunt,
acripiuin accepimus. magnam apud m^jores suos
de libri Ecclesiasia? aactorilate controversiam ^

Qua3rebanl, inquiurit, sapientes occuliare IHMJ
Ecclesiaslen , quia inveniebant in eo verba iooj*
nantia ad hairesin. Vide Mellif. Uebr. Chrisiopa.
Cariwrighli cap. 12.
i s s e #
1165
IN ÊCCLESIASTEN. -
. .
UC6
, sapieiUera Ecclesiaslen declarantem pulverem

, ,
sive corpus huinililaiis noslrx soluin in tcrram
, , - reverti, ex qua sumpluin c>l: denuntianlem ver
luculenlissimc aniniam irausmigrare potiorein ad
. Onem. Observel etiim quisquc, cui baec curae sunl,
, , quomodo siugula dislinguens, pulvercm scile aple \ - quc cognatae lerrae addixit, iuquiens : c Et revcr , \ \
telur pulvis in terram, sicut erai; propierea
> \ , \ quod et ex ipsa suroptus sit, alque oiiginein ha \ , bueril et essentiam; spiriium aulcm, id est aiii , inam, minime ut pulverem in terrain revcrii, \eium
, * * ad illum, a quo et faclus esl ad iinagiiicm et si imliludinem suam divinae inspiralionis graiia. A i :
. deinde sapiens Ecclesiasles :

IX.
,
- 2 8 5 ^ E R S . 8. Vanilas vanitatum, dixit Eccle, ,
liasles, omnia vanilas.

Scilicel quac superius denominata sunt, iisdein
\ ,' , - nunc eliam appellalionibus inseclatur (42); suni
, \ - autem, u i roudo diximus, omnia malae improbaeque
- ac perversae \oluuiatis germina, quae pessimam

flagitiosoruin hominum vilam dcsignanl. A ; l
.
dcinde
JX.
,
,

,
.
VERS. 9. El amplius, quia factus est Eccltslastes

sapiens, et docebal scienliam hominem, el non scrutabilur omalum parabolarum (43).
& ,
rc

,
< * \ ,
,
. ,
\ ,
,

,
, \ .
,
*
,
, , - D
,
\ .
,
Sumniam perfcctamque sapienliam, quam illi

Deus dedit, amptitudinis appellalione manifesto
signiflcat, quemadiiiodum in Regum libris legimus:
f Ecce feci secundum sermones luos : ecce dedi
tibi cor sapicns el intelligens in tantum, u l nullus
ante te siniilis tui fuerit, nec post te surreclurus
sit(44). > Et rursus : c Dedit Dominus prudeutiam Saloinoiii el sapientiam multam nimis et
amplitudinem sapienliae, quasi arenam, qu;e
est in litlore marie, et complelus est sapientia
Salomon nimis super prudeniiam omniuni aniiquorum, ei super omnes sapientes iEgypti, el sapientia prsestilit oranibus hominibus (45). Nec
vero baec sine causa profen sapiens Ecdesiasles,
eed ut monita sua audiloribus iide raajore digna
efliciat, ei hoc sibi quisque persuadeat, non propler
solam illius utilitaiem tantum ei sapientiae a summo
Deo esse iniperliiiim, sed eiiam ut scieniiam et
sapicntiam prudeniiamquc impeusius bomincs do-
(42) Aquiia , solet, verlit, ,

vapor nempe ei fumus merut, eadem significalione.
Scribil vero ad nunc locum de Ecclestaste Hieronymus : < Post descriptionem interilus humani,
pulcbre exordium libri sui repelens, ail : Vanitas
wanilalum, dixil Ecclesia*les, omnia vanitat. Cum
euim cunclus mortalium labor, de quo in loio volumine disputalum esi, buc perveniat, ut reveriatur pulvis in tenaua suam , el auima illuc redeal,
unde sumpla esl, raagnae vaniiarts est in hoc saiculo laborare, ei nibil profulura conqiiirerc.
(43) Scd apud LXX legiuius ,
,
, ...
(44) 111 Beg. , 1 2 . At LXX babent...
, \
...
(45) 111 Reg. , 29. Apud LXX invenies... xa^
, ...

,
. Ileliqua desunt. H<ec eniin sequuntur, xal
...
1167
8 e
v i
ceret: quo aapienter omnee gererent 2 8 6 " ,

taraqxie prudenier regerenl, el caute sermones , \
.>
e labiis proferrent, ac ea denique* omnia perage- , \ reni, qua? Doo auctori et conditori suo accepta \ |.
essefil (46).
Quod autem ail : c El non scrulabiuir ornatum
" , \
parabolarum, exemploruni ejus el senlentiaruin
, ' \
et sermoniini in rebus signilicandis viin uberlaiem-
que declarat : quibus evangelicae verilalis nota exbibclur el inlelligenlibus indicatur. Tam enim \ . ;
U) boc, quam aliis in libris per obvia aeuigmala ei , \ *
signa, ac poiissimum per vulgares appellaliones et
,
res nalurales deecensum ad?enlumque Unigemti
\
Dei Verbi, ac volunlanam ejus in cruce mortem, triumque dierum sepulluram alque resurrectionem
, \
aperle pracnunliavit. De bis igitur ail : c E l non R \
. \ ,
scnilabilnr ornaturo parabolarum. Callosis enim
ac duris Judnonim cordibus ille Ogurarum ct . >
signorum sensibilium sermo quidam veluli ornatus \ esse solebai, qui eos in obvia verborum inlerpre-
(alione occuparet, et in sensibilibus atque perspi- ,
cuis Mosaicae legis observalionibus stulle contincrct; quin ad aliiores itoeditaliories animum re- , \ ;
ferrenl, et cogitalioneni attollerent producerentque *
usque ad ineflabiles et reconditas scnlentias, quae figuris el parabolis illuslrabanlur. Nam sapiens , \
qiiidcm Ecclesiasles omnia ad captum evangelicae
veritatis eloqui inslitit, el parabolis ejusmodi ad , \ fcublimiores meditaliones, qui perspicaci mente . essent, adducere. Durum vero et perlinax Judaeo- ^
rtim gcmis, cul Deos umversi d i c i t : c Scio ego, ,
quia durus es tu, el nervus ferreus cervix tua
- *
in eo pcrvicacius persliiit, ut obvias lautum ver- . ;
borum signifloatioues ei aUenderetel proferret (47), , ,
k u k
* Isa XLVIII, 4.
(46) Praeclare vero delato sibi docendi muncre , \ ^ ti\

funcius esl Ecclesiasles, qni nubis praecepla ad

vilam recle insliiueiidam in i i s , q u i adbuc exsiant,
, .
libris proposuil: in quibus, u l verbis ular Hiero
nyini (epist. 35, ad Paulin.) : Salomon paciflcus
) , .
ei amabiiis Doraini mores corrigit, naiuram docet,
, W
Ecclesiam jungit et Christum , sanciaiuiuque nu\
pliarum dulce canit eptihalainiuin. De quo scripium esl (III Reg. iv, 32) : Locutus esl quoque 5a- , \ \ ^ * ^
lumon iria millia parabolas; el fuerunt carmina \
ejus quinque et miile; et disputavtt super lignit D , ' \
xedro, qu(V esl in Libano, usque ad hyssopnm , quct , ] ;
egreditur de pariete; et disseruit de jumeniis et uo- axouwvw
incribus ei reptilibus el piscibus. " , inquit '*
Suidas, , \ , ,
. ld , \ n
sl : Exercebal porro *e$e in omni genere sapientHE, , \ qutv cum Uei gralia conjuncta e$l, et complure* - , , *
bebal audiiores doclrinoeiuce. De operibus Satomoni . Id est: enim ille. Deo rebcio, aucior aliribulis vide, si vacai, Codicem Pseudepigraphum pulo fuil, ut tn fera, cujus ductu trangreim
(a uiim. 187), qucra Uamburgi edidil ioau. Alber- mobedienlia initium mmpsti, $pem collvcrel. * *
gno hcec el consilio ei mysterio facia alque ennn \i *
lus Fabricius(1713).
(47) Haec sa pe de Hebfaeis a ûstino notala re- beuto propheta tunt : neqne quidquam e$l es **
quce ab omnibu* plane propiieii* dictaavigeita *'
peries in Dialogo cum Tryphone. Unum ul locum
aOeiam, cuiu de Moyse menlionem iniulissel, qui quod merito ab ullo reprehendi posiit* Uqniitem *
Dei jussu serpeutem aeneum fecerat, posueralque lionem eorum tcnealis, si fere magisirt H*y* "
pro sigiio (Nuin. xxi, 9), adjecit: - vobis explicani, cur cameti hoc in 4oeo femi*** *
, \ , ' dicanlur, aui quid iini, quwdxcuniur camcli jewnj
, - vel quam ob catuam simiia* men$W(e foi, *' * J
. \ \
1
fl
Ht9
I N ECCLESIAStEN. -
LIB: .
10
00
, ct , \ - 287 Q ** attingit atquc confirmat sapicns Eccle , > ,

siasies, adjiciens protinus:
\ \
.

VERS. 10. Muitum qu#$ivii Ecclesiattes, u4 in~
,
venirei verba volunlaiis, et $cripium recliiudinis ,
.
verba teritaii$ (48).
, \ , \
t Verba veritalie , id est divinse volunlaiie
cognitionem mullo vehementique conalu perqui \ \ - s i v i t : de qua et Paulus magnus aposlolus dicil,
, . Studiose quarentee , quae sit voluntas Dei bona
\ \ \ \
el beneplacens et perfecla ; lum et sermones
\ , rectos ac veros, quos Moyses scilicel scripsit de
\ \ \ Christo et Deo et Servatore nostro. Ait enim ips*
.
in Evangeliis : Ego sum vila et veriias (49); > ai
t \ , \
in Ganlicis canlicorum idem sapienlissimus Salo'^ mon sic , lanquam ipsum compellans, inquit :
, ,
Rectitudo dilexil te
Sermones igitur volun . > tatis ejus cunctie hominibus salutares ot asseque retur, multaro operam posuit Ecclesiastes, eosqtro
, \ \ ,
assecutus cum 288 posteris corarounicavit. Sed
\ * . * qui infenso erant animo, et oculos mentis siupidos
, \
habebant, neque eorum, quae ab ipso prohta essenf,
, ' veritatem agnoverunt, neque bujus lumen dispicere
, potuere. Etenim , nescierunt neque inlellexe . , ,
runt " , sed in osienlalionis suae temjbris slulle
* \
atque irapie progressi sunt: ut plane aversarenlur
\ ^ et aegre fcrrenl tam Ecclesiasta sermones, quani
\
aliorum, qui similia de Dei Verbi adventu pranun\ \ tiarent : quod ncmpe quibusdam veluli jaculis iu6eo0 \
sipienles eorum animi ab bis vulnerali percelle , '
rentur. Quaiuobrero adjecil protimis:
\ . *

u
| XII.
,
VERS. . Sermona sapientum tanqunm stimuli,
,
ot
- quati clavi igniii, qui ab ordinibut dali tunl ex
- .
; \
\
'
\
,
, \
p i v c o i \ ,
4 1
Roro. x ^
* Cant. i , 4.
^ Psal.
pa$tore : el ampliui ex ip$i$ (50).

Quorumnam tapientum? Eorum utique, qui a
Moyse osque ad inbumanationem advenlumque Dei
Verbi, mysterium diviuae inbumaiialionis a saeculo
abacondUuro per sensibiles appellationes ac translaiilias similitudines niystice praBnuntiaveriint.
Ejusraodienim sermones ab ordinibus prodierunt,
sive ab iis prolali sunl, qui cum llieologo illo
Mnysi versabaiUur, tura a propheta et rege Davide, alque ab boc ipso Ecclesiaste, qui baec sa-
LXXXI ,
hec ipsa exiliter humiliterque : res vero magnaa ei

quatlione
dignas nunquam proferre aui explicare
gtutienl, quineiiam, hatc enarranlibui nobit, edicuni
vnhi%. ne quit $ audiai, vel in sermonum consuetugfinem veniui: nonne merilo appeilenlur, ut eo$ Oo*>% nosier Jestu Christut dixii, iumuli dealbaii,
pieni
inlriiisefu* o$nbu% morluorum , exirinsecus
*p*>ciem prcese ferenies: qui mentam decimanl, etcuitcem penolant, camelum vero degtuliutii: caeci via-
5.
rum ductore*. (Dial. enm Truph. p. 539 ed. Sonn.)

(48) Olymp. ...
(49) Jtari. xiv, 0. ^ , \
(50) A l 1 babunt... , !
. , ,. Olvmpiodorus vcro,.^

.
1171
S. G R E G O R I I A G R I G E X T I N I
Iflg
pienter enuntiavil. Ad borum enim aliorumque
* sanctorum propbetarum concuia sapientes illi ser
. &
mones de Sapienlia per se ipsa subsislente, quae omnem inlellectum ante consilium ex iis , quae
non erant evocavit, a pastore uno pcrvenerunl (51),

id est, a summo.divinoque 2 8 9 Verbo el Cbrislo
, \
ac Servatore noslro. Ipsc enim ait : c Ego sum
\ .
pastor bonus ; de quo et Zacbarias propbela :
c \ \
Perculiam , inquit, paslorem, et dispergentur ,
oves (52); ad qnem roulto prius David quoquo . > -'
propbeia exelamavit : Qui pascis Israel, intende, \ *
qui deducis velnt ovem Joscpb (53). > Quare hujus
, , \ veri pasloris gralia alque dono omnes de eo elo- ,
cuti sunt sapienles sermones, et qui bos pcrci
piunl, copiam in ipsis inveniunt, vitam scilicet
, aelernam et intffabilem exsuliationem. A i i deinde

Ecclesiastes:
) \ /^ . )
*
w
8 .
VERS. 12. Fili mi, eave ne facia* libroi multot.
Non est finis, et meditalio mulla labor ett carnu
(54).
Propositis paiernse curse ac benevolenii* providentiaeque sermonibus, nierilo Ecclesiastes filium
appellat, qui eos 2 9 0 audit (55), eumdemque
,

, *
.
\ \ **
,
vldr ,
*Joan. x, 11.
(51) Paulo diversa est Origenis lectio; ab bis
lamen interprctalio ejus non multtiin abludil: Kal
. inquit, , ,
, - C
, ol
, \ .
,
,
. Id cst : Namqne omnes Scriptur&
secundum Ecclesiu&len termom* sapientum sunt
quasi itimuli el clavi defixi, qui de cowpaclo dati
nb uno paslore : niliil superfluum ex ipsis. Unu$
aulempastor eorum, quce ralioni congruuni, Verbum
esl; qtue quidem discrepantiam habere videnlur tts,
quianres non habenl adaudiendum, reautem maxime
sus sit proplielae verba ad Dei referre personam.

Idem tamen, cum in Malihaeum scriberel, subdobitare se oslendil, ei in bunc modum locutustsr.
Hoc aliis verbie in Zacbaria prophela scripton
esl, et, rii fallor, ex persona prophetae ad Dernn dicitur : Pereute pastorem, di$pergentur owi -
gi$. (1n cap. xxvi Matth.,*. 31.) Neceane dobitandi nulla erac causa; cum prophela, si loiuw
oralionis conlexlum considerare velimus, Deurohtrem gladio suo imperanlem indiixisse videalar;
hac enim ejus verba: Et dicet: Hit plagattaiumbi
domo eornm, qui diligebant me. Framea, susciisu
mper pastorem meum, et tuper virum cohotmm
mi/rt, dicit Domtnu* exerciluum : Percule pa*UM*<
ti dispergenlur oves : ei convertam manum mea
parvulos (Zach. x m , 6, 7). Ha?c vero, si pFophilica

detrabas ornamenta, idem sirot, ac Percutiam, i l
vcrba quidem ulriusque discr*pare, at senfpnw
una esse diceuda sit. Nam quod Septuaginta ietpreies babent, , xaUxrci , id in omnibus exemplaribus non
apparet; et Romanaxediiionis curalores admon^
D in eaclerU liliris scriplum esse, prtrltr Itoec: vel, Quod reliqnum e$i.
, \ * q<^
(52) Zacb. x i i i , 7. Sed apud LXXsci iplum invcnies,
admodum vulgatus quoque inlerpres reddidit. W
> \ .
autem Framea, si Augustinuni audias (ep;st.
Gftteriim in Evangelio Matihapi legtimis,
cap. 16), gladius, ut in Gracco (* ein Taci , \
Him, hasta. Nam De Germ. c. 7, scribil: Has*
, xxvi, 31. Istud Zacbarise valicinium
rcciiai Nosier non e\ ipsius pioplietia, scd cx Mal- vel ipsorum vocabulo frameas geruni, ? ^ .
thaei Evangelio : in quo HiciOnynius aliquando dis- I>rcvi ferro, sed i u acri et ad usum babili, ul eodeM
tclo, proul ratio poscit, vel coroinus wMnnnos
ercpanliam inesse ptilavil non cxiguam ; nam in
pugnenl. Celerum ^ fliam Hesycbio &
episiola ad Pammarbium. qua; csl l)e optimo gcnere
^ aut , ,
inierprelandi (n. 57 ed. Vallars.), sic scribil : In
.
.i
MallhcTO quoque lcgimus Dominum praediccnlom
( 5 3 ) Psal. L X X I X , 2 . A l L X X babent,*>^
^
aposiolis fugam. et boc ipsum Zacbaria? leslimouio
.
, ;
confirmantcm. Scriptum ci. a i i ; Petcutiam pasto( 5 1 ) Verum LXX sentenliam
incboant D W
rem, el dupergenlur oves. At in Sopluagiula el in
Hebrao mulio a l i l e r ; non cnim ex persona Dei di- ... priora conjnngnnt cum p r i ^
dnnlibus. 0 ymp. conlra : HKV
ciiur, ut evangelisla viiit, sd ex proplietaB Deum
, , ..
Pairem rogantis : Percuie pastorem. ei dispergentur
( 5 5 ) Eodem, quo Nosler, modo Origcncs q " ^
oves. In hoc, ul arbilror, loco, juxla quorunidani
verba ba;c a supcrioribus dividit. Amico cuiniuui
pvudemiam, cvangelisla piaculi reuscst, quud au-
on*entiunt. (Ex lomo I I in Evang. Mallb. ad v. 9.)

At illa, \ , quibus Origenos
iiiterscrtt , Nosler vero ad copiam refert. coelefitis doclrina, tinde baurire salulcm omncs possint,
qtii divinos sermnnes inlclliganl, si vcrba, nt sonanl
scquatnur, uihil aliud sunt, quam (ransilio quadam
et nexm proximae scnlenlia;; u l ei scribas : Jam
3 n
1173
I N ECCLESIASTEN -
-
, , Sk
\ \
\ ' \
,
,
,
, \
\
.
, ,
.
\
\ -
,
,
*jj ' ,
, \
, , ,
, \
, \ ,
? \
, \ ? \

, \
' \
\ \ , , \
,
\ , \ , \

\
\
, c " ,
L I B . .
1174
borlalur ut intra ftnes maneal conim, qui tradili

sunl, sapfrniium sermonum, qiios mulii quidem
divini vates, sed ex uno pastore Dco Verbo docticruui alque demonstrarunl: ac ne ad p^rvcrsas
doclrinas falsasque opinioncs ullo modo delabalur;
in quibus cura quidem impendilur mulia el gravis
ut quod quaRritur, coroprcbendatur; at terminus
non invenilur, sive nullus esl in veiiiaie cognoscenda finis, nec piaeler corporis deialigationcm
praesto est quidquam ; solae nempe vigiliai oiTnruntur et a3rumnae el segriludines loqtiacilalis el :
voruro inventorum sociae. Nam qui seipsos vai.is
contenlionibus dedunt, cum nibil proficiuni, luia
graviter aflliclanlur.
Uoc vero et Paulus niagmis apostolus designat,
cum Timolbco scribens a i t : Si quis aliier do*
cet, et non acquiescil sanis sermonibus Domini
nostri Jrsu Cbrisli, e i c i , quse semnduni pieiaieni
est,doclriua?, superbus esl, nibil sciens, sid languens circa quafsliones et pugnas tcrboruni : ex
quibus oriuntur invidia, coulentio, blaspbcmia?,
suspiciones malac, confliclationes hominum menie
corruptorum,et qui vcritale privali sunt * .! Similia
bis magni Pauli 2 9 1 dictis sapiens quoque Ecclesiastes prxscribit, et iis, qui verilalem magni Taciunt, suadet, u l fidci tradilion^m, quabs adivinis
prophetis manavil, siinplicem leneanl, ac olaijs
ab iis exposilasque seutenlias el opinioncs <!e Dco
custodiant ct tiicanlur illa3sas; neve ullo moilo
recta? doctr.o verba deformenl, alqtie in obliquas
lorluosasquc orbitas declinenl : queniadmodiim
impiis amentibusquc scctarum auctoribus cor.tigit,
qui simplicem sibiquc consiantem verilaiein aversali, in varias erroris opiniones prolapsi sunt: cavranlque, ne ipsi eliam, recla via deserfa, vanos
subeant labores, et inanibus clamoribus defatig nl u r : quo periinenl Davidis propbeiae verba: Qnia
via impiorum peribil ; ac ne in fulura vila j u 1
4 8
I T i m . v i , 5 . "Psal. , 0.
tanti, ut muUa scriberei, Ecclesiastse ecnlenliam
usurpans sic respondel :
, \ \'
,

\
, (
. . !d esl : Ego laborem fugient, et eo periculo circumsessus , quoii f)eo

impendft ii$ qut ad scribetidum in divinas Litleros
sese contuleruni, Scripturas pulrocmio tueri me po$*im* multus librot scribere rccusans: sic enim in Ec- D
f
clesiaste Salomon, < Fili

l i b r >s : tion est Hnis, et
carnis. (Ex Tomo V, in
Groiius, qui librum
nii, cave ne facias mulios

mediiaiio mulLi labor esl
Evang. Joan. pi-aef.)
a Salomouo abjtidicaral,
scripsit ad bunc locum : Abjudem videtur iiic ailoqni
Zorobabel.
Hunc enim esse paslorein commentus
est, de quo paulo anle metilio facia.
\ t veroipsain Ecclesiastai senlenliam de inullitud f n e librorutn alio plarte modo exponil Hieronymns,
e l iuuilonim operum seriploies, quos inter. polissiTinun sibi lociim essc intellig<*baL, idonea inirrpre(aiione solalur ac retrcal. Moris, iuquii, esl hcrip U n a r u m , quamvis plurcs libios, si l i i l n sc
discrepent, el de eadcm re scribahltir, i r u m voln dicere. Siquidem el Evangelium el Lex Domini

immaculaia,
convertens animas, singulariler appl-
lanlur, cum plura Evangidia el inulia siul mandata

legis. Sic et volumon in Isaiae sennorie signalum
omnis Scriplura divina est, el imo eapilulo libn
EzerbiclJoannesqucvescumur (Ezech. ; Apoc. x).
Salvaior quuqne omtiiiini relro Sanclonim vocibus
propbetatus, ait : In capilulo libri scriptum e$t de
me (Psal. xxxix,
Juxta luinc ig lur scnsum arbilror nunc pranvpiuin, ne plurcs l i l r i lianl. Quidquid eniin dixeris , si ad euin rcferaltir, qui ia
principio o.ral apud D.uni, el Dcus Yerbuin (Jonn.
,' 1), unum volumen esl : el innuiiierabilfs libri
una lex, unum Evangelium nominanlur. Quod si
diversa el discrepamia dispulaveris, ei curiosilale
nimia huc atque illuc aniinura adduxcris, riiam in
uno libro mulii simt libri. Uude diLlum csl : Ex
mulliloquio non cffugies peccalum (. x, 10). Ta-
libns igittir libris non est (inis. Buuum cnim omne

et verilas cerlo line concludilur; maliiia vero
alque mendacium sine iine eunt; et quanlo plus
requirunlur, lanlo major eorum ecries nnscilur.
Super bac re siudiuin aique incdilaiio lubor esl
caruis.
H7S
S. 6 R E G 0 R I I A G R I G E N T I N I
diciurn el xternae mortis sentenliam inveniant:

quam significansac demonstraiig, ei iis etiam, qua?
statim sequuntur, confirmans, subjicit sapiens
Ecclesiastes:
16
* \ \ \
\ 6
5".
VERS. 1 3 . Finem sermonis omnes audite : Deum
,
lime, et mandala ejus cusiodi, hocest enim ommt ,
homo; quia omne factum adducet Deus in judicium . " >
pro omui errato, sive bonurn $it, tive maium (56). ,
fj .
Scienliam sapientiamque atque graliain dictis

hisce ac scriplis comprehensam, quae Ecclesiaslae \
a l)eo bonomin omnium auctore ac largilore su- \
perne daia csl, lanquam aureo quodam regalique \ , ^
sigillo, nomine Dei et limore alque praceptorum , \
tquscuslodia niiruin in moduin sub finem obsigna-
v i t : confirmaiis inde alque sapieulissime decla- \
rans lotam eorum, quae ab ipso dicta sunt, seriem , a Dci volunlate et gratia per Salomoneni enuntiala ' \
esse: quap de bumani generis saluie laborat, ac ,
beatum ad terminum eos deducii, qui se ullro i n i - , \
liandos exbibeant, et sapientes Ecclesiaslae insli- lutiones ediscanl: < Finem enim, inquit, sermo- \
nis, omues audite : Deum time, et mandata ejus , c , \, t
custodi, boc est enim omnis bomo ; tanquam si ,
dicerei: Hic sermonis totius superioris esl terminus ,
atque propositum, audiiores omnesad Deilimorera
revocare, cisquc persuadere ut Dei niandata cu- \
9
slodiant, et reclas 292 saluti semilas ineant, Q , , *

quibus rursus ad Dcuin regredi poterit guicunque , \ velii, a quo, cum condilus faclusque essel, ipse , *
praceptura ejus transgressus voluntario lapsu desci- , ' *
vit (57). Nam ob hoc ipsum exstilit atque ad Dei
\
tmaginem ac siiiiililudinem factus est, ut summam
. \
illam et pnecipuam pulcbritudinem perpeluo i n - \ *
Uiens, atque ad eamdem pro viribus vilam suam
\, xf^
plane referens, divina qitoque gloriae ejus ac na-
lurae parliceps fieret: minime vero voluntaria de- , \
fectione ab eo semolus, divina?quesimililudinisjam \ . expers, principalis pulcbriludinis noiam perverte- , \ |fo> ****
ret, ac imaginem fucalam ostendcns, in aelernam
, *-*perniciem amandarelur: sicut ad illum ipsum tini- , \ *
versi Dcum David prophela exclamavit: < Qui , ] alw
elongant se a tc, p e r i b u n t >
> . * \ ^
\ ;
, .
4 5
P a a l . t x x n , 27.
(56) At LXX habent, ...
, \ , , \ . Verba eadem
babes superius, lib. , 3.
(57) De cxiiema ista Ecclesiastae eententia a
Hieronymo bsec accepimus : A i u n l , inquit, Hebtaei, cuni inler csetiTa scripia Salomonis, qnae
anliquaia sunt, ncc monioria duraverunl, et bic
liber oblilleraudus videreiur, eo quod vanas Dei
nssereret crealuras, el toium putarel csse pro
uibilo, ct dburn ei polum et debcias iranseuntes
praeferret oninibus, ex boc uno capilulo meruisse
aiHioiilalem; nt tn divinonim volumimim numero
poneretur qutnl lotam dispuialionem suam vl omnem
catalogtun hac quasi coarctavciit,
dixeril fine.m sermonum suorum auditfl\

promptissimum, nec aliquid fn se babere ilirociK
ul scilicet Deuin timeamus, et ejus pnecepw^'
mus. Ad boc enim naium esse hoinincm, ut irev
torem suum inlelligens, venerelur eum mcm <J
bonore et opere mandatorum. Inhjinc por^
sensum et Cbrysoslomus d i x i t . a
. Id esl, uomam
eum e*$e, qui Deum timeat. (Tom. I , De wt*FDei nat. bom. 1, n. 2.) E l qui Denm limisi. ,
inquil Olympiodorus, \
\ , \ ncmpe :
^
sapiens omnis homo, id est inieger atqut tl ow*
parte perfectus. (Iu Auct. Duc. . 60 .)
U t {
1177
IN ECCLESIASTEN. - L I B . .
, \
*
\
. " \
, *
\ ,
, .
\ \
, . " ^

, , , \ $ -r
, \ .

, \
, \ \
\ .
\

\
' \ ,
" ,
\
, ,
* ' - Q

, \
\
(58) Vulgatis legitnus : cuncta, qum fiunt
1178
Vitae enim privatio mors est, el saltilis amissio

per facla improba et flagitiosa adexilium dedueit.
Quod ut significaret comprobaretque, adjecit sapiens Ecclesiastes : Quia omne facluin adducel
Deus in judicium pro omni errato, sive bonum sit,
sive malum (58).iHiec nempe eo speclant, 2 9 3
evangclicam niyslicamque doclrinam mulios. apud
bomines controversam proponal, denuniiet, confirmet. Nam vita quidera ob admissam culpam infelicem bominem excidisse, atqne a conditore suo
longe discessis&e, et serpentis fraude morti ac corruptioni succubuisse, res eratoninibus iis manifestissima, qui aliquo modo divinas Moysis insliluliones scruiali easent. Hoc enira generis nostri aucloribus coraminata erat divina sententia, quie
vetiti ligni gustura esumque inlerdixit, etsi p r ceptum violassent, morlem illico et corruptionem
jusu judicii condemoatione subituros prsenun*
tiavit.
1 1 1
At nou aeque sine conlroversia sentiont deea,

quae jam initium babuit, universali morluorum resurrectione, per unigenili ac summi divinique
Verbi inhumanaiionem, qui ob ineffabilem misericordiam et incomparabilem cbaritalem humano
eorpore assumplo, naturae buinanae debitum voluniaria exinanitione solvit, et erucem perlulil ae
morlem sepiilluramque in triduum, et resurreclionem vivificam ostendit (59). Quippe (ieri non posse
exislimant, ut nalura bominum, quae semel in ea,
unde conslitil, elemeniaconversa sil, divina voluntate coalescai, ac rursum incorrupta sub diem extremurn resurgat , cum sua cuique merces pro
eo, iuquii, quod nos posuimus De omni abscondito,
penses n. 7 : \
, ,
, ,
. Nempe : Et qui eloquia Domini Jra-
sive bonum sive malum ftf, Symmarhus cl Septua-
duxerit ad desideria sua , dixerhque neque
adducel Deus in judicium pro omni erralo, sive

bonum sive malum illud sit. A l Hieronymus: < Pro
resurre-
ginla inlerprelati stinl De omni contempto, vel

etionem neque judicium e*se, hic primogenitus e*t
ceric, De omni ignoralo, quod etiam de oiioso verl)0
Saianw. Quo ille noinine, ut esl apud Irenaum
et n<n voluniate, sed ignoratione prolato, reddituri
(lib. n i Adv. h(jer. c. 3),Marrionem alias desigiravit.
simus raiionem in die judicii. At veru illud er(V. Terlull. I . v, c. 10, A d i \ Marc.)Svd btc Nosier
rato, 8t Lucam Brugensem audias, non omniuo
vigenlero selate sua errorem noiare mihi videtur;
alienum a verbi signiiicalione, quod Hieronymus
id enim illa, opinor, declaranl:
usurpavil : Non enini, inquit, est error nisi

circa occulia aul abscondiia. Mihi tamen ilhid

.
erralo inagis eo noniine placet, quod errorem de
Enimvero cum deinde Origenes quoque inler alios
signet labe nou carenlein; ui cum ait Cicero filius : D mulU de resurrectione corporum aliena atque ab
sona docuissel (Vide Huetiuin in Origenian. 1. n,
Tantum euim mibi dolorem cruciatumque altu
qusesl. 9 ) , opiniones ejus sub Jusliniano polissilerunl errala aBlalis roea3, u l non solum animus a
inum, quo lempore nosier adolescebat, magnis
fartis, sed aures quoque a commeinoraiione abparlium sludiis revixerunt. Ac serius paulo Eutyborreani. [Famil. I . x v i , ep. 21.) Sic quippe ercbius ille palriarcha Gonslanlinopolilanus, qûem
ratum magis respondet est
Juslinianus iu calbolica profissione cotistamissieiiiin , conniventibus oculis prcetereo, non
rouin exsulare jusscral, cuiu resliluius essei, Orianimadverio, videre tne dissimulo, vel eliain husperlum habeo, ui vid<T licel apud Suidam. Ilaque geuis errores de resurreciione, coinmenlano scriplo,inslamavil. Quam vero cum boc dispulalion^m
recte inlerpreleris , quodmaliiia negUcium e*t. Quod si in Hebraeo est D i y : parlici- babucrit Grcgonus Magntis, qui luui diacouusConslaiiiinopoli apocnsiaruin asebat , fusitis ip=>e narpiuin passiviim ab D S V quod valel occulium / u i i ,
ral (Moral. lib. xiv, c. 29). Hiiuc igiiur, el qui crnn
id ipsum Abciiezra, ui adnulavii Amaina, expoMiit,
eo senliebaiit, perslringere. noster vuluii, opiimo
juxia imenlionem cordis, ncmpe non quaba apparenl iavla extrinsecus, sed qualis iutus in animo Pairuni exemplo. qui seuiper eas maxirne hasre**
fellere alque inseclari couati suni, qudc douiiiiari
suni.
(59) Exstilerat quidem vel in ipsis Ecclesiae ex- viderentur : queiuadinoduin libri eoruiu deelaraiit.
Quod utinani nosira aelale liberius ubiquc ac forlius
ordiis eorum quoque baercsis, qui nuilain forecorI I C I T I ^ quam lit.
porum resurreclionom a(Tirmabaiil; naui banc i.on
obocuie indical Polycarpus in Epialula ad Pbilip%
'179
DE S. GREGORII A G R I G E N T I N I
\\$
vttae meriiis aanda est. Igitur sapiens Ecclesiastes . quod illis fieri omnino non posse vidctiir, uno vo- , ;
cabnlo facillimum demonstravit, 294 inquiene: ^ , "
t Quia omne factum adducet Deus in judicium.
. > dvoDeurn enim cum dixit, qui oranipotens esl, vel
, potiusqui potenliam unus circumscriptam non ba- , ;
bet, quique omnia, qua3 animo aul sensibus usur- \ &pantur, cum nusquam essent, exsislere jussit, ac , \
coelum tanquam pellem exlendit, nulloque funda- *
menlo haerentem terram suspendit, et luminaria
, \ ;
duo magna siellasque caeleras omnes ad diem no
ctemque illuroinandam consliluit, eam utique con \ ,
iroversiam e medio sustulit. Non enim quadam
.
eouseculione nalurse, adducelur, inquil, i n j u d i , ,
cium c omne faelum, > ideslquod rationalem in
, > \ tclligenlenique animam compleclitur, et volunlatis ^ ,
liberiate pollet, atque utriusque parlis eligendae
, \ '
eequend&que arbilrio praeditum esl: sed id omni(
polenlis Dei voluntate 6<t, qui et prius ex elemen- ,
lis quatuor opposiiis bominem formavil, alque
,
conlrariorum et inter s6 pugnanlium naturam in

conjunciionera concordiamque perduxil; idemque
\ , \
diem judicii justaeque remuneralionis definivit, quo

die omnes, boni scilicet ac mali, rccipiant qune
, \
corpore promeriti fuerint, vel bonum vel mabun,
, ,
secundum ea quac quisque gesscrit.
, .
;
Apparet igitar, nibil eum ab evangelica doclrina
, \
dissentire, quiet multo anlea universalem mortuo
rum resurrectionem, u l eslin aliis divinarum Liilerarum locis, pr* nuntiarit. Nam in libro quidem Q . suo aiblela ille pielalis Jobus ait: c Scriplum est
^
* .
ipsum rursus cum iis surrecturum, quos Dominus
\, c ''
suscital(GO). > Isaias vero propbeta : t Resurgent,
. \ inquit, mortui, et excilabunlur qui sunt in mouu. " ,
m e n i i s ; tum et Daniel divinus vaies : < Et
\ ,
multi resurgenl e terra; pulvere, bi quhlem in v i , larrt aelernam, bi vero in judicium suppliciumque
perpcluum (61); quse omnia doctrinae evangelica. . \
proclamatioquaedam sunt atque praedictio, ul 295 ^ ,
omnes norunt. Itaque bis illuslraii, lumini parca- . ' ',
\
mus sincene fidei atqne cultus, quem Deo universi
\
debcmus, ac rcsurreclionem a morluis animo me, \
dilemur: tum vitam noslram Dei timore moderan\ ,
tes , ac praecepta ejtis salntaria cuslodienies, gratiam apud eum perpeiua contentione inire sludea- D \ \ ,
mus, dcmusque operaiu, u l quanlum bomini fas

osi, omnem peccaii labem vileraus : quo et bea \
lum invcniamus finem, el in judicii diejustis annu , \ w;
merali, coelesiis regni ba;redilatem adipiscamur:
, \
per eumdem Cbrisium Deum uostrum, cui gloria
1
a o
lsa.xxvi, 19.
(60) J o b x i x . 45. LXX habent, 0 ,

, >. ... Origenes cpistola ad
Africanuin desiderari baec ail iu Hebrairis exetnplaribus, atque adco nec ab Aquita rcddiia esse :
quae aulem in LXX aique iu Tlieodotione l^guntiir,
6i minus vcrbis, at srnsii similia essp. , i n quit, \ ' ,
' -
, , ,"
'
.
(61) Dan. , . L X X habenl,Ka\ \^
,
, \ xa^
. O^înadinoduiii t'l S i ' l ^ '
aliiioiiuiinus I . , 15.
,ui
1281
DISSERTATIO.
1188
f- et iraperium cum omnipotente Patre, et sanclo

,
bonoque ac vila? aucloro Spiritu, nunc et semper ei
\ \ \
i saecula raculorum. Amen.
, \ \ \
. .
,
Finii
Ecclesiastas.
n
2 9 6
APPENDIX.
R e l i q u u m est, ut illud prflestem, quod in annotationibus
ad Leontii commentarium
re-
c e p i , me scilicet curaturum, ut ad caleera Operis Dissertatio Joannis L a n c e de ffitate G r e gorii nostri ederetur. Ecce vero i l l a m , qualis inter Opuscula auctorum S i c u l o r u m , t. I V ,
pag. 5, edita est Panormi anno 1760.
D E J E T A T E . G R E G O R I I AGRIGENTINORUM
EPISCOPl
DISSERTATIO
JOANNiS L A N C E J E PANORMITANI.
I . Octavius Cajetanus, egregiae vel singularis potius \ oralione cemulari, vel certe de tanciis illh magniidocirinae vir, quique Siculo nomini maximo fuit
que Patribus quenrpiam plane videtur. At praler cceincremento, vilas concinnans sanclitaiis fama i l teros incredtbile cepii ex homine gaudium piissitastrium Siculorum , publicis litieris commisit
mus imperator noster Justinianus , ienatusgue uniLeoniit monachi Commenlarium , Graece quidem
versns. Eum igitur amplexali Patret omne$, qui ad
scripluro, sed Latinetanlum repnesenlatum, imer- eam synodum convencrant, eique, ut jam diximus,
prete Francisco Rajato, de rebus a sanctissimo
gratulaii, ad suas ipsorum $edes quisque rediere.
Agrigentinorum episcopo Gregorio geslis, qui lol
Ergo sic sialuil Cajetanus: Si, qtio anno babila
saccula in Messanensi Basilianorura monacborum
Constantinopoli synodus oecumenica, rerum potiebibliotheca dclituerat. Quippe vero scboliis i l l u balur Jusiiriianus Aug., nae Gregorii aetas ad Juslitlrandum sibi imposuii, quidqtiid boc munere d i - nianum I revocanda, cujus imperii anno 2t>, Cbrisli
gnum exbiberetur in iis vel ab seee, vel ab aliis,
Dionysiano 553, coacta Constantinopoli aecumequorum promerel opus, conscriptis, banc ipsam
nica synodus, nam ad vi quod atlinel, quae C< n navavit spartam in Leontii historia edenda. Ergo
slantinopolilana i u , congregaia anno Cbrisii 681
ubi disquirendnm sibi sumit de aetate, qua vixit
Conslanlino Pogonalo imperantc. Cum vero
Gregorius, in eam ivit sentenliam, quam cnnctis
Leonlius aetate a?qualisfuerilGregorio,ulex tpsomet
viris eqnisque, ut dicitur, propugnat , conjicien- comnientario haurilur, nullo modo dubilandum,
dum illum in Justiniani I Aug. tcmpora, erroris- qutn ncc vcra tradidcrit Baronius, qui in nolis ad
que Incusat cum Mcnologii , Basilio 1 Ang. j u - Romanuni Martyrologium annis Maurilii Aug. el
bcnte pcrscripti, tum epitomes vitae auctorem, cu- Gregorii I , . M . , vindicat Gregorium episcopum,
jus Gra?cum exemplar ex ms. codice Veneto de- neque ipsum adeo Menologium Basilianum, neque
promptum sibi niiserat V. Cl. Conslantinus frater tandem Epitomasles Graecus, qui ad Jusliniani 11
abbas Benediclinus. eamque Latinitatc donatam , Rhinonncti lempora protrabunt. Haec Gajetani
suisque auctam
animadversionibus supplevit
sententiae summa, quse, t i l specie veri non dtslituI.eontianae bistoriae, quia diserteab iis ad imp. C s . ta, ila rcapse (quod tanli viri pace dixerim) a veJustiniani I I annos referaiur. Sententiae suae fun- rilate sane quam abhorrens, quod non uno e
damentum ineo posilum, quod Leontius, poslquam
capile planum me facltirum confido. Iiaque releenarrassel oecumenicae synodoGonstaniinopolilanse gam Leonlianam bisloriam, tum, quse evertond;
Interfuisse Gregorium, personam gercntem episco- Gajelanse opinioni occiirruiit, proponam, poslrenia
pi Sardica: Constaniiae Cypri, haerelicosque plane dicam qua? seniio de Gregorii a*lale, eaque argu
profligasse, haic iradit: QIHB sane cum mulli acce- roeittorum pondere iirmavero.
O\$$enl undenam vir istc ? Dicebant : Anqclum enim
I I . Age jam Leoniius palrios lares deseruisse
y
1183
D E J E T A T E S. G R E G O R I I A G R I G E N T I N I
1184
Gregoriura Hierosolyma cogitantem scribii pridie rius, Epbraemus Aiitiocbenus, Pelrns JerosolymU
Kal. JuL,
wrt
. cum annum agerei 18,
. navique imposiranus episcopi. Jubente eo (hoc est Justiniano,ait
tum Canhaginem appulisse post tres dies, ibique
Liberaius cap. 23 Breviarii) dictala e$l in Orijebospiiio a nauclero ipso exceptura, qui eo duxerat,
nem ti illa Capitula anathemaiit damnatio , qu*
tandiu consedisse, quoad Marcus monachus Roma
tub*cribente$ una cum Mena archiepueopo epi
advenerit curn Serapione, ct Leonlio, qui (sic moCoiiitantinopolrm reperti, deinde direcla eti Vigil
nente Deo) Hierosolyma deduceret: iransaclot a
Romano episcopo, Zoilo Alexandrino , Eupkrsmt
Cartbaginis decessu ad Uierosolymorum adventum
Anliocheno, el Petro Jerenlymilano , quibu ea
monses 6, ubi a Macario ejus urbis episcopo 297
accipientibus Origenes damnatu$ e$t mortuut, cn
Pentecoste , quae proxime obvenit, diaconusfuevivui oiim fueral ante damnatus. Baronius isthax
rit initiaius: subinde vero abUse in Oliveium monconsignal ad annum 546, sed Pagio assendor, qui
lem, ubi annum integrum diversatus: indo in erebieiinio anticipat (ad ann. 544). Qui igittir CajeUmum aecessisse, in qua annos iv delituil ihincHieronus Jerosolymorum nobi3 episcopum obtrudit Masolyma reversum, Macario adhuc pomifice, moracarium an. 542, cum adhuc anno 544 episcopitumque annum umim, inde Aniiocbiam Syriaj I
tum gereret Petrus ? qui Gregorios a Macario nonmeirnpolim demigrasse iv Id. Aprilis, ibique andum episcopo diaconus constitutus anno 543? Sane
num egisse; hinc Constantinopolim, interfuisseque Petrus, qui Jusltniani ediclo asliputalus, Jerososynodo oecumenicae, eaque dimissa Romam pro- lymilaiius pontifex audiit anno 525, quo Joanni
feclum, quo pervenit Ral. Quintileis, moxque successit. Nullus igitur anle Pctrum Macarius, qoi
cpiscopum Agrigentinae Ecclesiae reuuntialum. Ex diaconis ascripserit Gregorium. liaque charadebac Leontii narralione bunc statuit Cbronologi- rem Macarii episcopalus obsistentem sibi sentiat
smum Gajelanus:
Cajetanus, qui Gregorium ad Justiniani I tempora
542. X V I I I agent annum ab angeio monitus pridie

Kal. Julii fugam, et peregrinutionem Jerotolymilanam capessit.
543. PoH menses fere v i , Jerosolymam pervenit,
iacraque loca veneratur, ubi sanctis Pentecoste*
diebus Macario epitcopo Jerosolymitano diaconu$
ordinatur.
544. Paulo post monlis OUveii monatteria obit,
atque in
; iis
,;. annum
**" diversamr.
s,
549. Ex Oliveio in eremum interiorem secedit,
et annos iv apul senem quemdam commoratur.
550. Jerosoiyma redit ad Macarium episcopum:
hic unum annum agil : mox Antiochiam proficitcitur iv ldus Apritii.
552. Ubi annum Aniiochiaf exegit, Con$lantinopoUm adit.
555. lbi tynodo interfuit , quce habila e$t anno
Cltristi 553, synodo sialim Romam pertenil
Kal. Julii, $anclorum apotiolorum sepuicra veneralurus.
555. Hic Romano ponlifiee ordinatur epitcoput Agrigenii, quod Pelagio fadum opor- ^
luit.
Nunc omnia ad examen voecmus.
111. Porro Cajeianus ad Macarii quod attinet
ponlificalum, ail initum i l l t i m , Baronio auclore,
anno 544 (emenda 546), ex aliorum vero sententia anno superiore; sed qui lamen repetendus ab
anno salliin 542, quando anno 545, quo Jerosolyma ingressus Gregorius , jam Ecclesiae prxerat
Macarius, Leontio lcsle. Ilic primo niibi res eril
cum Gajelano, qui Macarium Jeroeolymorum episcopuni ratus anno 542, quod minime ferendum.
Eniiuvero Justiuianus 1 anno 544, edictum edidit
advcrsus Iria Capitula , cui ascripiores
fuere
Meunas Couslaiaiiiopolilanus, Zoilus AlexandriA
roa
elevat.
IV. Quid vero quod Pascba, quod Hierosoljnis
confecii Gregorius, convenit m 6 Aprilis, quindoquidem iradit Leontius, illinc Marcum Gregorii
ducem discessisse xvn Kal. Mail altero nm
Dominica du ? Neva Dominica apud Grrcos
perinde erat, alque. Laiinorum Dominica i aitit
depotxih; ha vero dicia, sive qnod univcrsa hcWoqtrae Pascba consequebalur, *{
ab iis vocaretur, eoque nova singula ejusce heMomadis dies, sive quod ecclesiasiicus anoos i *
tchate iniret, quod ipse innuit Leontius, dne
diclurue, poslridie Paschatis episcoporum conses
sum Roinae habendum, in quo crimeii, cujus Gregorius insimulalus, jiidicaretur, secuuduni iwluffl
diem designat: Afirmanl ilii (inquiens) aniiut u
de hominum adventu: erat auttm Parasceve, f**
advenerant. Igiturponlificem $ic oUoquuniuT epiuofi'*
Jubesis episcopot coire omnes, ac *t Dei volnntui
tulerit, die secundo decerniio ; ei mox nonum nomerat diem, qui cerle a Paschate : Ut autem
adfuit die$, mandat pontifex rem divinam peript
Gregorius. Neque aliter Galli el Belga annuiosuwB
ordiebaulur, quod laudem ab bis abrogaium anoo
1577, ab illis anno 1564. (Pag. iu Per. Graeco-Dom.
num. 15). Jam si secundus ab nova Dominica dies
incurril in 15 Aprilis, ergo Pascba in 6 ejusdem
An isihuc expriineinus a Gajelani Chronologisoio?
an. 545 agiiabaiur 20 cycli solaris, 12 lunaris,
proiude liuera Dominicalis D, terminusPascbalisi
Aprilis, Pascba 12 ejitsdem, nam lerminus in &
riam 7 exiit, eoque Pascba diffundendum in alieram Dominicam, ne cum Judaeis conveniretur.xel
5 Aprilis, siquidem mos isle apud Hierosolyniiianaro Ecclesiam non obtinuerit. Quamobrem Dowinica nova cum inciderii vel in 19 vcl in 12 Aprili*.
(il, Marco abeundum Hierosolynus luissc vel
1185
DISSERTATIO.
1186
vel 14 die, si Cajelani Gbronologiemo inlisreamus, concedamus i n l e r i m , quod poslulat Cajetanus,

non 15 Aprilia, tit Leonlius manifeste lestatus. Ad
modo intelligal, quam mulia siut, quae sibi repuhsec 15 Aprilis, qua Marcus abbas Hierosolyinis gnant. Ergo illud a Cajeiano peto, quid sibi bsec
digreseus, 298 concurrit cum feria 3 ; eed anno velint : Romanus (Pomifex) quippe gravi morbo de543, cum feria 4. Paeoniam manum exapeclo, quae tentus libellum mitlil propria manu conscriplum de
jeploraiissima Cajetanae sententiae vuluera prxsen- tententiu orthodoxorum antiitilum iptius locum servantium ? Quid ei quae mox succeduut: Sed epilibus succis demulceat. Sed caeiera exsequamur.
V. Quo aiioo Autiochiain abiit Gregorius, Eccle- scopi in concilium pontipce tniui Gregorii adventui
anteverlentes poniiftcem ipsum docuerum Gregorii irsiam moderabatur Eusiatbius. Ita HierotolymU
linquilLeontius) ferisius iv ldu$Aprili$ Anliochiam tuie, ac sapieniia, hwticorum audaciam, pelulanpropeitcHur, quo cum venisict, domiciCio excepto tiamque represuim? Guiu Conslanliiiopoli oecuuieBanciO' Eustathio eju$ urbis archiqntcopo.~ Ab anno nica synodus coivil, Yigilius papa ibidem degebat,
JustiiH Aug. uliimo, boc est Cbristi Dionysiano Ghalcedone a Jusliniano excilus, anno 552, quo
526, quo EitpbrasUis Autfocbenus episcopus lapi- aufugerat superiori anno irnperatoris iras declinalurus, quas in se concilarat liibus Capiiulis appro~
dibue obrulus in memorabili ejus urbis 4erra?moUi
t
b a l i s
u a e
inieriit (Theopb. ad h. a.), ad 546, AntiocheiiB

Q
547 principis genio indulgens
Gonsianlinopoli, quo vocalus, damnaral. Sed et
Ecclesiae imposilus Ephraemus, eique successit
Domnus ll,qui e vivis excessit anno 559. Ecquls igitur concilio neque adesse ipse voluit, neque legalos
niitlere : semel enim iteruroque a synodi legatis
geniiuin Eustathius isie, qui Cajetano auctore in
Anliocbena caibedra sederit anno 552 ? \ i d i l no- invitatus, ut ipse cum episcopis reliquis conveiiirei,
modo boc, modo illud caus:ttus, adduci nunquam
dum Cajetaous, neque alio exlricat modo, riisi
potuit, ut se prx&enle conciliuin baberetur. llle
dubitaus, an inter Ephrcem, et Domnum adminivero (oraioruoi synodi verba sunt, collaiione 3 e.\stravii eam tedem Eutiaihius f an Leontius memoria
posila) retpondit non poise una nobiscum convemre,
laptu* t At enim si pro Gajetaui voio starent cajiera,
dubitationi cederem : cum vero in tota Leoniii hislo- eo quod plurimi hic qnidem sunt Orientalet epitcopi,
ria oibil omnino 8it,quodCajetani opinioneuanon su- pauei vero cum eo : facere auiem per iemetipsum
gillet,piaculuai sii inler Epbraemum et Domnum ac- $ententiam et offerre piissimo domino. Quod plaae
exsecutus : misii eniiu Jusliniano Aug. libellum,
ceosereEuslatbiuin Antiochenae Ecclesiae poutiticera.
VI. Ad haec Leonlius s c r i b i l : Impiam igitur hae- quettLcofutitutum dixit, in quo quid de tribus senre*im Gregorio aperit (Constantinopolitanus arcbi- Q liret Capitulis aperuic, eumque Grace veisum a
piscopus; qum lum exuiteral Sergio, Cyro, et Paulo
Conslanlino eacri palalii quxslore lecium voluii in
pcrniciouitimit uucioribus. lta muUat beatut vir
synodo imperator, ut in colJatiou- 7 tradilur. Cuin
tdidtt cum ad d&cejidum, tum ad luudandum com- igilur Coosiantinopoli versaretur Vigilius, animopvsitat omlioneSy ut vel ad piinimi imperatorii que iusliluerit, nullara injicere auclorilatem con4to$tri aures ipsius fama perva$eril. Indepou multot
cilio, quod sui, boc est, eccleniaslici senaius p r i n dies adtuut episcopi Aiexandrinu*, Anliochenus,
cipis praesentia careret, uon erat, cur viros deligcret,
Orienlalet omnes. Romanus vero quippe gravi morbo qui suas partes legalorum mmiere fungerenlur,
-deieniu* tibellutn mitlii propria manu conscriplum
unde legitimam syuodum necessario diceiei.
4$ sententia orlhodoxorum anlntiium ipsiui locum quidem ex ipsis concilii Actis elicimus, nulluni
tervantium. Non bic litem intendam Gajetano, quod
fuisse Romani episcopi legaium, quod ecclesiasiiaperte dicaior babita synodus proscribendae Mono- carum rerum indagatores latentur onines, uoceique
Ibelilarum baeresi, alque adeo nigro theta signan- (ne sineveieri lestimonio res trausigaûr) indicudis Sergio, Cyro, Paulo baereticae factionis antesi- lusille in regia Parisiorum bibliotheca ms., laudagoanis. Quidquid boc est, quod cerie magnum, cau
tusque a V. GI. Slepbano Baluzio in supplem. ad
samque jugulai Gajelani suspcclum iilc habet; lib. Deconc. sac. et imp., cap. 2 1 , in cujus Qne
c l tamen non video quam vere. Paria narral Si- Romani pontifices, sub quibus acl oecumeuicaj
meou Metapbrastes, quem tamen non dubitat sibi
synodi, percensentur, tum eorum nomina, qui ipsoeoDcinentem laudare: paria vilae Epitomastes. Sed
rum personam tn iis susiinuerint. En i l l u n i :
f
;.
\
.
- \ .
.
.
.
\
.
1187
11
DE /ETATE S.GREGORU A G R I G E N T I N l
2 9 9 Videif ut sub Daraaso ei Vigilio nuliiappa- P"lo, quod reapjse Vigiliue papa eyoodo prtfuerit
reaiit legali, quos. synodis Gonslantinopolilanis et
Gonstaniinopolitanae : non tamen cecumenics anni
553, sed quae coaltiit anno 548 ex "0 episcopis,
it miserini illi ? Nunc ha?c cum Leonlianis conferatribus Gapitulis examinandis: cunique in ea nihil
mus. Si legaiis synodi respondil Vigilius facere
per iemetipsum senlenlium, et offerre piissimo domi- fueril deliberalum, factum, ut celebre illud ederet
no ut certe oblulil, qui rogo luec consonent Leon- Judicatum Yigilius, quo iria proscripsil Capitula,
Quamobrem illud raaneal, nullo pacto Leontii leliano lesliinonio, quo prodilur misisse Romanura
episcopuin synodo libellum de senientia orlhodoxo- stimonium 'detorqueri posse ad Constannnopnliianam n synodum oecumenicam, neque ad Yigiliu
rum antistilum ipsius locum servaniiumJ Hic libelRoinanse Ecclesiae episcopuro.
lus iuilliiur aute* coactam synodum, quo animi
y
V I I . Pergil Leoutitis : Po$t ubi Palrum m/iitudo in templum convenere, tedeni omnet, magna titerim in magna, atque adeo prodigio$e condiia trk
pace vigente. Ibi Gregorium Patres hortamr, wedenlque, thronum obtineat episcopi Sariica CM-
sut sentenliam declarat pontifex , illic iniperalori

daturum se recipit, deditque, dum adbuc de tribus
Gapitulis in concilio disccplarelur. Ad basc ccqui
tlli sacrorum anlisliies, llomani pontificis partes
obeunlcs, si nulli eo in concilio ipbius legali ? Sique,
'
cum indicla synodus, Constautinopoli inlererat

Vigilius, qui episcopos milleret, qui synodo adessenl? Gonstaiitinopoline Gonstanlinopolim mitteret episcopos? Postremo ecqiiid illud, quod episcopi e synodo revertenies pontificem ipsum, sub
quu babila synodus, Romae docebanl Gregorii virlule ac sapienlia hoereiicorum audaciam pelulanliumque repressam , cum Ecclesiis suis Occidentis
piscupis restilutis anno 555, vel partim etiaui554,
xsul in Oriente vilam degeret Vigilius, neque Romam amplius inviserit: exsilio enim revocatus ab
Jusliniano Aug. Romarn profeclus appellil in Siciliain, ibique calculi morbo interil anuo P. C. Basilii V. G. X V I I , hoc est Christi Dionysiano 558, uti
slantiai Cypri; ei ipie $iquidem agroiabal. Quod

Gregorius personam in synodo suslinueril eptscopi Sardieae Gonstantise Gypri, iiovura suppediui
argumenium, quo Gajetani sententia pessura eau
Haud roibi negaverit Gajetanus, et Sardicam et
Constantiam 3 0 0 episcoporum sedes fuisse. Sardicae episcopus bonore melropoliue fungebatur io
provincia Daciae Medilerranea, qua una ex septe
unde coalescebat exarcbia Acbridis, siveJusliniiuii,
Dardanise meiropolis,ab Justiniano 1 instiluU JQIH)
535, V. C. Belisario cos. (V. Juslin. nov., colbi
% t i i . 6). Constaniiae vero, q u Cypri metropdU.
quaeque subinde ab Justiniano I I Justinian* notf
uacta nomen, pontifex non nietropolilaraodoCypn
Yictor Tiiniiunensis episcopus, ejus temporis scri- Q audiebat, sed etiam arcbiepiscofNtt,
plor, prodil in Ghron. Quare nauci suul, quae ad
boc est iisdem afioctus juribus atque pauiaida;
iaudaliim Leoniii (esliinouium observat Gajelanus:
nulli enim Ibrono suberat,ejusqueliberlasYindicb
Erntj inquiens, i* Vigilius quem Metaphrasles ait
a Patribus Epbesinx synodi (Bcumenica anno 63!,
misisse honinem sacris litteris eruditum, qui ip$iu$ adversusJoannis Aniiotbeni arcbiepiscopi conutos,
vicet implerel. Errat igitur Zonaras, qui Vigilium
Cyprura insulam pairiarchiaB suai portioDem conpontificem Romanum concilio prctsidentem facit; lendentis (V. canon. 8), luro praetera a Zenone Aug..
quemabfui&se, prasler Leontium et Metaphraslem, do-qui Petro Gnapha30 Antiocheno ponliflci jort in
cenl etiam Evagrius, Nicephorus, Pholiu$ Cedre- Gypriam Ecclesiam repetenti reslitii, incolomew
nus alii. Principio Melaphrastes in Gregorii Vita jubens Constanliae meiropolitae , im
ne quidein innuil de Vigilio : tantum ait, Gonmaxime, quod eo ipso, quo vindicia? po?to!aUf,
anno repertum in Cypro Bamaba3 apoeloli eorpas,
stanlinopolitanae synodoadversus Cyrum, Sergium,
cujus peclore Maltbxi cubabat Evangeliam ipsi
Pyrrhum, Paulum Monoibelilas cogendae missum a
Barnabas manu descriptum (Niceph. lib. xfi.cap.
Rouiano pomiflce legaium, qui ipsius panibus fun37); quo respiciunt cum Leo Aug. in sua diaiygerelur, qnod ad nostram causam conducit, ut dein
t
^teinonstiabimus, Gajetauam funditits everlit. Rur- Q posi, tum Nilus Doxopatrius in Taxi Ihronorum (ifl
qua tamen perperam legilur Marci pro Mtuton
eus Evagrius, Nicepborus, Pbotius, Gedrenus, alii
Evangelium), qui eam ob causam dauroproduit
vera quidem perbibenl, cum scribunl Constanlino( Cyprio metropolilae, q*
politanae n synodo oecumenicae Romanum poniilireapse sane quaro anliquior. Jam igilur si
cein baud inlerfuisse ; sed islbnc factum, non quod
idemque episcopus Sardica?, qui ei Consunii*, apGonstantinopoli abessel Vigilius, sed quod munus
paret, Consiantinopolilaui concilii CBcamenici lee*
illinl drtrectarii, idque ipsi planissime fatentur. A l pore in Sardicensem Ecclesiam Consiantieasisjer
qui Romano poniifici, sub quo peracla synodus, in
dcrivata : quotiesenim Ecclesia, quae singulanpr**
qua contra hjcreticos dispuiavit Gregorius, quippe
stabat dignitate, a Barbaris occuparelur, Cliristanis
gravi morbo Rouiai detento, inlegrum baud fuit
exaclis, vel sacris caeremoniis omnino w '
convenire, idcirco: Libellum misil propria manu
conscripttim de senienlia orthodoxorum antislilum illius jura, ne plane interciderent, in aliam
cribebanlur. Iiaque in Taxi ibronorum inetropoliipsius locum servaniium, Zonaram quod altinel,
tanorum, quam ad ms. codicis Valicani fidw
qni Yiglliuin concilii prxsidem dicit (in idem saxurn
dii V. CL Emmanuel Scbelstraie, l .
\\And^
impegit Glycas nosler Annal. parl. iv), falsumexco
l a 0 , e n
n n U S
,lUS
il
1189
DISSERTATIO.
119)
lUutir. pag. 784, legas Philadelphiensi episcopo liquum, ut omni plane asseveraiione aitirmemiH
Sardicensis L y d i , Heracleensi Pouli ClaudiopolU
concilium, in quo prsesens adfuil Gregorius, nulla
tani llonoriadis, Altaliensi Pergensis Pampbylix I I
ratione Coiistantinopolitanam illud inlelligendum,
metropulitaruin jura dignilalcinque arrogala, qui quod actum ex Jusliniani I auctorilale ? quid ? ea
priusipsorum fueranl * iieinque Tliesin synodo otilbe dividix de religionis negotio, nulli
saloniccnsi exarcbo Ant yrani Galatiae metropolitaa baeretici, quorum impelus nerarii contimderentur.
juraatiribula. Nuncscirepervelim aCajelano, ccquis
l)e lb% lantnui Edessae, Theodori Mopsuesliae, ct
unquam tradiderit, Jusliniano I iinperaule Cypruiu
Thcodoieti Cyri episcoporum ortbodoxia disputa*
insulam Barbaros incessisse, abactis iude Cbri- Uim: ad baec de Origene, Didyiuo, Evagrio actum,
slianis, ila ut Conslantiae jura cesseiinl in Daciae qui uno omuium Palruin conQatti damnati. Untiin
Mediterranea? melropolitam ? Si hislorias evolvamus prae omiiibus testem aiidiainus Gregorium . M .
oaines, nunquam fiet, ul nobis illud occurral, quin
cognomenlo Magnuin (praelereo tpsius synodi acia,
eipreese scripium a Conslaniino Aug. Porpbyro- unde et illul liqueai) haec 301
l Goneianliiwnn
genneta lib. Them. ubi de Cypro : ToG
Mediolaueittcm episcopuin scribenlem lib. , episU
, \ ' - 37: Quod auiem tcripsislis,
quod epistotam meatn
a
, ^ * reginae Theodolindie irammitlere minime voluhti*

vot, , pro eo quod quinla synodus in ea nominabalur, si
) ( \ ; - eam exinde scandalizari posse credidittis, recte fa ), .
ctum e$t ul tninime transmitterelis. Unde nunc ista
y
Temporis progretsu Romanorum
armis ea negligen-
facimus,
ul vobis placuU, ut quatuor synodos
lan-
lia, aliritis, occuparunt eam (Gyprum) Sarraceni, He-
iummodo
laudaremus : de illa aulem synodu,
qiw
raelio regnante.
poslmodum
Abubacharu*
Enimvero
primus
eam incessens
(cujus el filite ibi sepulcrum
ostendi-
quinta
tur), aiio submisil imperio. Abubacbar,Arabum Amerroummes I I , imperium ingressus anno 531 (Heraclii 21) quo Mubaraui.uli impuram aniiuam
ovooiuil 16 J u n i i ; obiinuiique annos 2 menses 6
(Tbeopb. in Gbronogr.). Non igilur ante annuin
821 ulla in Gyprum facla Barbarorum impressio,
unde Cbrislianorum everterint Ecclesiam.
Constanlinopoli
nominaiur, scire
facla e$t, quce muliis
cos /, quia niliil conlra
sanclissimas tynodos conslilueril,
vel senserit, quip-
pe quia in ea de personis tantummodo,

de fide aliquid ju^sumesl;
non autcm
et de his personis, de
quibus inChalcedonensi synodo niliil continetur;

poH expresws synodos, seu Canones facia
sed
conlentio,
et exlrema actio de personis venlilata e*l. Si lanlum
igilur in synodo occumeiiica acium, uiruni pro-
V I I I . Sed adbuc superest quod evincat, synodum,

qoa de scribit Leontius, nullo modo habendam,
quafi congregala Jusliniani I regi o. Sic igilur
scribendi necne forent Ibas epistol* ad Marim Pcr

sam aucior, lum Theodorus, cujus exstabam dispu(aliones adversus Eunomium et Apollitiarem,
Nestorianisxno laboranles, posiremo Theodoretus,
Leontius : Ita in eam, quce diu exorta fuerat, hosrequi 12 capilibus Epbesina; fidei a Gyrillo Alexan$im fraudulentam coipta disputalio,
multaque ab
drino episcopo couscripiis sligmata inussil, si Oriorthodoxh
to die in heereiicot probaia. Ceeterum
genes, Didymus, Evagrius, dissentiente nenvnc,
Gregorius,
quasi omnium vilissimus nihil ad hcec
analbemalismis perculsi, quorsum illud, Gregorium
respondebat. Inde Catholici cum sedissent, hcerelici
spiimanles audaciam baereticos compressisse, iisconlra (aderat autem ingensmultitudo)
superbire,
quetandem pudoreiu imposuisse, si quidem syuodo
animos attollere, et quasi ali$ tubvehi. Ibi tum $oecumeiiic inleifueril? oulla illic cum baereticis
eti Spiritu* gralia illustranle Gregorius caepit quietims agere conlra ma(e$ance menlis episcopos, dogma- gesla res, sed de bxreiicis Origene, Didymo, Evagt io, sed dc trtbus episcopis, quorum ut impia do*
tica primum usus oralione de $ancta incorrupta, et
ctrina , iia mcinoria incerunn, damnandane, an
inseparabili Trinilate, parlim iis ad singuta respon^
observanda, quandoquidem pie, inque e< clesiaslica
dendo, partim poUulando ut ea, qum dicerent, deconsocialione decesscrant. Unura boc in cerlamen
moHStrarent.
Ac tantum ipsi sapientice,
lantum
venicbal; naiu nulli dubium e Patribus iu concimteliigentia
datum e$t, ut nemo quidem omnium ex
lium cooptatis, quin quse Ibas in epistola, Theota turba respondere $ali$ posset ad ea verba, quce de
dorus,
aique Tbeodorelus in bypomnematis suis
tacris Lilteru decerpta proferebul. Sic autem hceretiadversus Eunomium, Apollinarem, Cyrillum effucorum
oppilavit ora, ut Palres omnes plane obttutierint, pulidam hderesim olerent. Fateor quidem
peseereni,
talem homini sancti Spiritus illustranon sine consilio, boc est vaferrimo, scelestoque,
tione eollalam gratiam. ltaque non pauci ex iis qui
Camarinam illam ab Acepbalie motam; eo eniin
principes inter hcerelicos videbantur, jam tum cum
spectabant, u l devoiis eorum cpiscoporum manibus
eot Cregoriu$ per liiulosjibellosque
coercuit, ad orGbalcedonensis synodi aucloritas elevarelur, eoque
thodoxam
Calholicae Ecclesice fidem confugere. Ex
tulius leterrimas blaspbemias evomereni: sed enira
to porro die ne mulire quidem adversus Catholicos
in concilio nnlli in meutem venit vel in conlrovermusi suut impii, inanetque ac fraudulenta* voces
siam vocare Cbaicedonensium Palrum doclrinaiu,
iaciare,
quas tenlaverani, aspera fcp.daque evenisse
vel Ibas Thcodori et Tbeodoreti errores vindicare:
4tnimadvertente$. Deus iimnorlalis! quid adbuc rek
1191
D E J E T A T E S. G R E G O R I I A G R I G E N T I N I
persuasissimum omnibus, in orcum deirudenda annos natns 65, cum Tbeodora orbus)novoshymeeorum dogmala, quae vulgo ipsornm e libris hau
naeos celebrasseT
riebaniur. Quare vel novam fingat Cajeianus oecuX I . Tandem illud expcndatur, Gregorium postmcincam xynoluiu sub Justiniano 1 coaclatn, cui et
quam Pasclialibus feriis a culpa, cujus suromum
Romani episcopi legati hilerfuerint, qui ejus libel- per scelus accusatus, purus judicatus esl Rima,
lum delulerinl, in quo animi sui sensa circa res,
ubi anno? 2, menses 5, carceribus a poniilice, cui
quae in quaestiouem veniebanl, depromeret, siraul- delatum crirnen, mancipatus egil, Conslaniinopoqae missi ab ipso Romam agente episcopi, qu! lim petiisse, ibiquePascba celebrasse, 302 deinde
ab imp. Jusliniano dimissum Romam reveriisse
Orientalibus aggreg uenlnr, quique reduces ipsutn
docuerinl quauia gessei i l Gregorius ; lum Gregorius xiii Kal. Augusti, indeque in Sicibam naviga&se
adeo ascilus Sardicse Constantiae episcopi parles alque ad Acragantem fluvium pervenisse n Idas
obiens, quique lam mulla ei illustria in haereticos Septembris; post haec fluviura ingressum hon
dispuiarit, u l eorum tandem perviceril furorem; diei tertia ad Agrigentinorum emporium.quo iier
erat praeterpropter sesquidiei, appulisse Sabbato
ve) dcmum fatealur, in alia amandandum lerapora
die, hoc est Idus Seplembris, poslridie quam
Gregorium, alque ipse censuei i l , ncque fleri posse,
t inter synodi oecumenicae consessores fuerit & Acragantem amnem navis advenerat: non enira
unus idemque dies appnlsus Acragantis et emannumeraius.
p o r i i ; secus enim cbaracterem Sabbalo indicasset
IX. Noque haec tantum sunt, quae Cajetani opi- Leontius ad Idus Seplembris, cum in amaeii
nionetn difflenl; et alia accedunt, quae mantissae pervenil; neque erat, cur tum designaret, coo
loio addam. Intcr episcopos, qui a Conslaniiuopo- emporii litlus altigit, perinde ac eo die, quia
lilano patriarcba delegali, Gregorii causam cogni- Sabbatum, dignum quidpiam, quod litteris prodeturi cum Romano pomilice, Corinlhius recensctur. retur, gesserit. Eu Leonlii verba prout Uline
Archiepiscopu* item (boc esl Coiisianlinopolilanus, versa : Romu igilur profecli, atque in Siciliamappd
inquii Leonlius) accersilos Cyzici et Corinthi epiAgrigentum veniunt iv ldus Septembris; tic m
uopo$ Romam inde miitit. Sed quem praetereat sub volente Deo qui semper et tervarat, tl adjmrcl,
Justiniano 1, annosque aliquol posiCorinlhi episco* fluvium ineunt in suburbium, quod tmpomm dkipum Hellados, et Achaiaj exarchum Romanae pa- lur, ad tertiam diei horam: erat Sabtaitm,
triarcbiae, quemadmodum et Thessalonicae, el Ju- cum illuc appulere. Jam vero ab anno 534, qei
siinianae I exarcbi, subditum, eoque nomineRomani
oecumenicam synodum seculus, ad 565, ulUeun
pontificis in sua exarchia vicarium gessisse, qua
j i i a n i I Aug., xi Septembris dies in SabbaM
dignitate macti adeo cum Tbessalonicensis, tum
iocurrit aunis 555 el 560; anno enim 555 a KaU
Jusiinianensis Dardaniae episcopi ? (V. Baluz. in Jaouariis iiiiitcycli solaris annus 4, ideoque liuert
Supplem. ad lib. de Concotd. sac. et tmp., cap. Dominicalis D ; anno 560, cycli solaris annusd, IK29, . I I . ) Qui igiiur factum, nt Conslantinopoli- tera DominicalisD G; coque disces cbaraclerea u
tanus patriarcba rerum doroino Justiniano I Corin- dieiSeplembrisfuisse feriam7. annus555adrem
thi episcopum, in quein nulluro sibi jus aUribulum, non est, lum quod Gregorium boc anno episcopaw
in urbem arcesseret, juberetqtie, ut legaii sui
inauguraium putat Cajelanus, tura quod a Grrgoru
inuuere ornaius Romam appeierel, Gregorii judex
Romanis viaculis ad reditum Eeclesia susanuil
iuturus?
intercesserint, sitnulque cerlum iilud, aadiisse
X . Ad haec falso crimine solutus Romae Gregorius Gregorium Agrigeniiuoruin episcopum posl fficuGonstanlinopolim abit, ibique et ab imp. Caesare inenicam synodura Gonsiaiilinopotilaoaui, boc est,
Justiniano, et ab Augusta liberalissimi donis cu- paulo post annum 553, pro Cajetani sententia, a
inuhtur. Neque vero (inquit Leonlius) piissima Att- quo ad 555 bienuium U n t u i o numeres. Sed oeqoe
gusia viro quidpiam ceuit $ed vero mullis Grego- D aunus 560 causaB nosirae condocil. Vigilius papa
rium donavit muneribu$, auro argenioque, quod ad obiiliv Idus Januarias anni P. G. Basilii 17, nempe
EcclesicB va$a conficienda estet $ali$. Ecqua vero Gbrisii Dionysiani 568, lesle omuium cerlissio
Yictore Tunnunensi episcopo, qui Vigili We
haec Augusia Jusliniani I uxor? Unicam bistoria
Justiiiiaui I conjugem iradil Tbeodoram, quae la- compar, adfuiique GonstantinopoliUnx synodo u,
meii mortalitatein explevii auno C b r i s i i 548, Jusli- Yigilioque regia in urbe coosuevil. 'Avuww,
nianaei imperii22, roense Junio, indiclione 41, ut a anui nullo consule designali secundum Basibuo
cajpere ab anno 542 desieruntque anno 566, qu
Tbeopbane prodilum in Gbronogr., et anle ipsum
a Procopio, quo stiperstiie excessit Tbeodora, lib. primusJustini I I Aug., ut ex Faslis consulaiM
is Belli Golth. Vidit scopulum Gajelanus, neque potissimum vero Heraclianis conslal. Porro Vipl
evadendo par fuit. Eiemiii proflietur, incomper- emoriualcm annum componendum cum CbnsU
Dionysiano 558, adeo solenine traditum io anli<l
tura sibi, quxnam lum iemporis regnarii Augusia,
Romanorum ponliticum Calalogis, uUoannesC^
cum Gouslaulinopoli bospilem statuii Greôriuni
canensis, qui caeiera Clironoiaxim ponlificiam sosepiscopum. Eccui landem fuerit cumperlum, cum
omnes omniao sileant bislorig ? cum ncque vero que deque .scripsit, in alia abire baud peCBW*
Quare videant, quam suaviier fibi impani ^ '
aimile flat, iusiinianum senccta sctaie (erai enim
a
u s t
eS
MSSERTATIO.
1194
iur, qui iis aecribuiu, e vivis errptum Vigilium 303

effluxero, cum Christi Dionysianis, nt imle
anno 554 diclitantibus. Jam Yigilio successilPelan rei verilas etuergat. Quod Agrigcnlo Cartbaginem
solvcrit Gregorius pridic Kal. Julias, eoquc pervegius Idibus Aprilis ejusdem nnni 558, qui exstinctus, uli ostendil Pagius, anno 560 vel S6I, qaemad- neril post dies 3, in conlroversiam non vcnit, nam
modum alii sentiunt, iv Nonas Mariias. Si Grego- ex luculento Lconlii lesiimonio discimus. 0udd
rius igitur Rorose occlusus carceribus annos 2 ilidem Carlbagine cuiu Marco, Serapione, Lcontio
monacbis profeclus ipolim advcneril, exp'elis in
menses 5 exegit; si cognita Gregorfi causa postridie Paschalis, ccrte Ecclesiam ille suam teviscre ilinerc diebus 20, ibique diversalus menscm inicnequiiL anno 560, nisi Roroam, quo a Tiberio Ro- gnim, indeque ilerum navigans, qtraiuorque navi
mani ponlificis in Sicilia exarcbo (iia appellaiLe- imposltus menscs excgerit, tandemque Hierosolyma
ontius, qui forte Romanae Ecclcgia* defensor, de subierit, ita ut a Cartbaginis abiiu ad nierosiJyqtio alibi dicam) amandatns* subicril anno 556,
inorum ingressum menscs intercesserint 6 v i l alimense Noveinbri; ab eo enim ad Idus Aprilis 559, quid amplius, Leonlius srquc pcibibfl, ut nullu*
cum Ghristiauum Pascba celebralum (quod disci- bic ambigendi locus supcrsii. Quod Vero indc
mus ex cyclo solis 8, lunae 9, lillera Dominicali E,
Caieianus conficiat Hierosolyma Gregoi ium penclermino Pascbali, 6 Aprilis) recte colliges antios trassc nondum anno elapso, ex quo palria cvaserit,
2, menses 5, ut reversus tandem Agrigenltim anno nec longo a Paschato, quod Leonlius confeetum
mtfnoral6 Aprilis, nullo modo probamus, si quidcn
iiisequenii fuenl regia ex Urbe, ubi Pascba peregii. Atqui vero anno 556 et ponlilicalum obibai ducem Lcontii bistoriam, ut omnino fas esl, sequi
wlimus ; quid enim ? Marcus abbas, qui HierosoVigilius, el Conslanthiopoli dogebat, ui ptoinde
^regoritim Itomse in carceres condere baml quive- lyma Gregorium deduxit die sectinda a nova Dorit, neque accipere, quas Tiberius cxarcbuS scri- minica, qux unicum Pascba, quod ibidem ceifbrapscrai, littcras, quando esc tradilac ponttiici, qui vit, secuta, Tripolim Syriae demigrai, quo d.venit
Roma? versabatur. Qliare cura anno 556 Romanum
Kal. Juniis, ubi conscensa navi, in Siciljam naviponhficem gereret Yigilius, cum anno 559 Pelagius
gat ; xvu Kal. Julias ad Pleuihiadas oras appellir,
Romanaj Ecclesise clavum teinperarci, cumquo
indeque Acraganlcm Uuvium, aquc liiuc Subur,i n s u p c r , q u i Gregorium absolvit, idem annos 2, bium primo, quod emporium Agrigenliiioruni df*
menses 5 vinctilis el custodia cocrcueiit, quod
ctum, dein urbem ingrcdilur, ibiqne die sanciissimU
apertissiine testalur Lconiius, consequens esl, in
apostolis Pelro cl Paulo sacra rtligiosissimc ciiiin.
innum 560 conferri non posse Gregorii ad Eccle- Q poslridie conligil, ut Gregorii parcnte* ad urbw
siam suam redilum. Gtim vcro in reliquis Jusliniatenerinl necessaria defercute$ uluaio jusla facereni;
nt ! annis nunquam incidat i l Seplembris dics in eo siquidem die Grcgorius inde abscesserat pridh
feriam 7, anno euim 561 convenii in feriam 1, Knl. Julias. Lacrymis igilur plancluque duiii iiifoanno562 in feriam 2, anno 565 in feriam 5, anno ria? solvunl filio, quem exsliiutum auiumant, Mai 564 in feriam 5. anno 565 iit feriam 6, doceai lan- cns mona( busluctuscausani ab episcopo Polaruiomt
dem Caietanus, ecqua ineunda via, qtia Gregorium
sciscilaliir, eique episcopus : Audi (inquit), llater,
Agrigentinorum episcopuin in Justiniani Magni janL te quid hac in urbe duobus abhinc anuii conlempora conreraftius, ciiin lani mulla, caquc pontigerity edocebo. Tum rem exsequitur, narran.s
deris grîvissimi compcrta nobis sint, qua3 inde quos lugenlcs videret, parentcs cssc Gregorii cuabjiciant?
jusdam oxiniiuc spei adolcscentis, qui arcbidiacr.ni
X I I . Nunc qnoniam non slabili nitilur fundamen- disciplinai concredilus excivilalis oculis erupcrii.
to Cajelani opinio de Grcgorii, cui impulat, selale, Agejam si Qregorius patriis finibus abiil pridio
cotnmodum venit, ut quid bac de re senliaifl, aliKal. Julras, si sequcnli auno Mnreus abbas cum
qtiando tandein propoi an. Quid vcro propouank,
Gregorio Hierosolymis Paschalis solemnia pcregitj
nisi quod ex Mnologio Basilii \ Aug. auciorilaie-D alleroquc a nova Dominica die inde digres.Mis d;
edno, ex Summario Grcgorianie vitae Grace scrisinenle Junio Agrigentum pervcnil, pridicque K.il.
p l o , ex Niceia monacbo Studile, ex Leontio no- Julias Gregorii parentes videt jusia facienlo*,
s l r o , cx Mctaphraste haurimus, ad ea scilicetrefe- certe quhlem co die unus nuniorandus annus, ex
rendiim tempora Gregorium , quibus Constanlino- quo Tdiariloii ct Tbeodolc dulcissimum oplimump o l i oecumenica vi synodus adversus Monolbelitas qnc piguus amiserunt, Alenim episcopus bicm.iiun
coacta, proindequc vixisse siib Aagg. Gonslanlino narral: perperam igitur Caielanns unicum pcrceuPogonato, et Jusliniano I I , cui a recisis naribus spl annum, cx quo Gregorius pairia donio excesanno 695 ab Leontio, qui rogio c dironocject,
serit, et Marcus Gregorii ductor Ilierosolymiianain
Rhinotmeti cognomen indiluni? Kihil igiiur novi
ad poregi inationem Agrigcnluiu Hicrosolymis a *
afferam; tanlum efficiath, ne qiiem Gajeiaiii novenit. Q\m\ quod ^jusdeni biemiii nianifestum cxminis auctoritas, quae quidem sumnia, e veri tra- slal vcsligium in rcrum, quas Lconiius exsequitur,
narralione a Gregorii excessu ad Ilierosolymorum
inite propulset.
advcndim, ibiquo acta pascbalia ? A i l primo, GrcX U I . Principio componcndi niibi Gregorii anni,
gorium ("arJbagiue bospitio exccptmn ab ipso nau*
qut a pairix discesu ad episcopi inaugiirationem
P A T R O L .
GH
XCVHt.
38
%
1195
D E S. G R E G O R U A G R I G E N T I X l
ciero, qui ilhic deduxcral ubi rerum dhinarum 674
ccmmenlatiouibus dedilus posf biduum aliquatido,
67
aiquando posl tridnum, nonnuiyquam inlegram
676. Ex eremo redil Hierosolyma, ibique iniegro
tiiam hebdomadam jejunus transigcre ; atque hine
anno coasidel.
intelligas, non pauxilloa dies nioram Garthaginc
677. Hierosolyrais demigral Anii. cbiam i? Idui
fecisse Gregorium. Subindc inemorat, unta? rei
Aprilis, moraturque annum i .
nunlium admirabundum bospitem retulisse civita678. Antiochia dtvenit Constai.tinopolim, nbi a
lis episcopo, qui Gregorium sibi arcessit ; praslo
Tbeodoro patriarcba delinetur, quo indicLc synodo
Gregorium fuissc : rcbus omnibus, quas a pontiflcc
rogalus, iecisse sniis : tum dcmum peiiisse, san- oecumenicoe intersif.
679. ,
cle sibi apprecartlur, quo consilium suum sacra
680. Goncilio vi occumenico, ConsianlimqioliHicrosolyniorum loca adorandi optime <jederel :
fansta, propitia ominatum episcopum, simulque lanoadesl, episcopi Sardicae Gonstanli.-c Cypri perBonam gerens, haeresimque MonolbeliUrum pn>
orasse apud ipsum ad festos usque sanctosque dies
fligal.
maneat. Hicquaero quinam bi fcsti, sauclique dies,
uisi aul Cbrisli Nalalia, aul Pascbalia ? Ergo cum
681. Conslanlinopali appetit Romam, quam suln
Carlbaginiensem episcopum convenil Gregorius,
XI Kal. Julias, exinde cpiscopus Agrigemi renuunon procul abcrat sive natalis Gbrisli dies, sive
liatura Panormilano Agalbone . ., niox AgrigenPascba : quis cnim sibi suadeat, proposuisse epi- (um profccltis xvm Kal. Septembres, urbem inscopuin ad dinlinum lempus delineri bominem
greditur xvi Kal. Octobres.
proficiscendi dcsiderio flagrantem ? lnierim (subjicit
XV. Gregorii fuga palria c domo ad in tum
Leonlius) nonduin aderal Marcus abbas^ qui Dei
Agrigentma? Ecclesiae poiiliiicalinn, i 3 anni pratlrlnonitu Giegorium Hierosolyma perducerel: adest _ iere : totidein eni. numeral Gharilon Gngorii
tandem cum Serapione et Leonlio, exaclisque
paier, dum de amisso filio Ciiura ipsum. qoem
Gai Ibagine quatuor onmitio diebns, una omnes d i adbuc non agnoveral, Romae docel; Roma? vero
grediuntur. Etvcrocum considero exbauslos mari
aderal cum Agrigenlinis canleris, qui dari sibi epia Gregorio cum monacbis menses 5, postquam
scopum poslulalant a . M . , qnando popalos yarii
Carlbagine rccesseiint, u l porlum aliquem sub- in studia divisus in eum constiluendum noa coospiirenl, undc Hierosolyma pcdites conlendercni, nulraveral. Jam si pairia egressus Gregorius pridic
lus dubitem, quin suscepia sil navigatio clausis Q Kal. Julias anni 669, eodem dic anui 681 tiumerari
juaribiis pi oximc Cbristi Nalalia ; cum opportucoeplus aiintis 15 ex quo paler suavishimo fibo
niori auui lcnipeslalc ne rocnsis quidem fuissel
carebal. Iluc acce.Ht, eum Ronianiim ponuftaea
pelago absumendus. ltaque bi a Caribaginis dis- inanus Gregoiii capiii iaiposuisse Agrigenlinomm
cessu ad navigationis exilum menscs 6 acii (nam
episcopo crcando, qui el legatos, et episcopoe <eevinensem 1 Tripoli consedere), sique Decembri vela
menicae synodo miserat, quod ex Leoutio consiai,
Cartbagine fecere, nae navigationis finis iinposilus
cujus liaec verba : Sed episcopi in concUium p*Junio, ideoque, ininimum, Julio Hierosolyma inlifice missi Grcgom adventui anteverlenles pontifium
gressi, lum quod illa nimium quantum absini a
ipsum docueranty Gregorii viriute ac sapiattia hemari, lum quod itcr nonnisi pedestre COnfeclum.
relicorum audaciam pelulaiuiamqtu repretfam. /nJamne apparet Pasctaa* quod Hierosolymis coluil
lerea dum RomcB degit Gregoriu$, diem obit AgrtGregorius, on primum, sed alierum fuisse, quod geidinus ephcopus (Theodoius) magnaque adeo
telebrandum occurrit, postquam patriam deseruc- Agrigenti sedilio cooriu, turbas agitame , : rit ? His positis, canonetn bunc iiisiiiuaui, qui ad
que hi qnidem Sabinum presbyterum, conira Uli Cre$examen subinde vocabitur, quo res, qua? in mecentem diaconum eligebant. Interea delecti ex Agrige*dium venh, ponderibus eui$ linnetur.
D tina Ecclesia, atque ex finilimis primore* maritimum
XIV- Anvv Chritli.
iier ingresfi Romam trajiciunl, posiutant poutifa
669. Pridie Kal. Julias Agrigenlo solvit Carlba- *ibi epUcopum creari. Porro Agatho, qtio poulifice
coa< laConsiantinopoli synodus oecumenica, obbtiv
giiictn Grcgorius, ubi post dics trcs exscciidit iude
Idus Jauuarias anni 682, eumque secutum inierpontK
ciigressus mcnse Decembri.
ficiiim anni unius mcnsium 7 dierum 5 (Aoasi.
67Q. Appellit Tripolim mense Januario, ibique
mcnse iransacto navigal iterum, canreclisque nien- Bibliolb. in Agatb.). Gum vero Gregoiius SUBBI
ac Houise Agrigciilinorum episcopus audiil, iier in
hibus 4 , llicrosolyma venil Julio mense.
3 0 4 6 7 1 . Hicrosolymis Pascba celebralur 6 Apri- Ecclcsiam suam susccpissel, xviu Kal. ScpiemLrcs,
confll, nomiisi anno 681 episcopatuni iniisse ; iintelis : Penlecosle diaconis acccnselur a Marari<repique numeratis retro annis 13 ut epoclu ligaiar
scopo ; deiudc in Olivetum montem abit, monaGrcgorifugii c patria, ad annuro pervchicoius 669,
cborum larcs pcragral, in iisquc annum dcgit.
6 7 i . Ex Ollvelo secedit in crcmum, ubi vivit an- Caielanus, nibil pensi babens, quod, quo pomifice
coivil Constanlinopoli magna syiiotltts, eodcm Gn^
no> iv.
gorius
Agngenliuoruin diclus <-pi>f0Dus. creatu
675. .
B
1187
DISSERTATIO.
1198
illum episcopum perbibet a Pelagio, qui successii XVII. Veniommc adPascbalis cbnracterem, aiquo
bic vel cum Hercule manus conseram : adeo.vicloVigHio, sub quo synodtis oecumenica Conslantiriae cerius. Quo anno Gregorius Hierosolymis versanopoli peracta : ut Interim onnltam, quod illum
Vigilio suflectum cdicit anno 555, cuni rcapsc balur cum tribus monachis Marco, Serapionc,
Leonlio, Pascbales feriae occcepere 6 Aprilis, tit
faclum isthuc anno 558, quod antea deinonslravimus; sed hoc in loco venia dignus Caietanus Leoniius nosler significat. Jam cum anno Chiisii
Baronio, aliisque ascriptus, qui funcbrem Vigilii Dionysiano 671 ex cycli folaris anno 8, lunaris 7.
liltera Domiuicali E, lerminum Pascbalem 50 Marlii
annum voluere Cbrisli Dionysianum 555.
XVI. Nunc an Cbronologismo nostro ullum fa- nanciscamur, intelligimus ejusce anni Pascha in
cessal negolium Leontti commentarius, quemad- 6 Aprilis convenisse, nam tenninus in feriam 1
modum Caietano contigisse vidimus, an vero omnia exiit. Neque quis subdubitet de pcracto tum Pascbain illo exacta ad Leontiana3 bistoria? normam, conle Ilieiosolyniis eademmet die, qua apud C33leras
siderandum. Priiuum, qaod Caietano opposnimus, Chrislianorum Ecclesias, quia forte Hierosolymitaira lunarl anno Calippico, quemadmodutn Hebraei
Blacarii fuit Hierosolymiianiw episcopatus, qui in
omnes exlorres vel bodierno die, uieretnr; unde ex
eos uon concurril annos, quos Caielanus degisse
Hierosolymis ra\us Gregorium. Atqui Canon noster & diversa anni fonna diversus ab eo, quem reliqme
abbac molestia liber. Ab anno Christi 636, Hera- Gbrislianurum Ecclesiae colerent, Pascbatie dtes
clii Aug. 26, quo, Tbeopbane tesle, vitam exuit emergeret. Gum enim ex Mosaicae legis praescripio
Sophronius ejus Ecclesiae patriarcba, ad Anasta- celebrandum Pascba 15 die Nisan, Palaesliua Ecclesia, el veleris jnslituti constans, et Nicaeni concilii
sium, qui desiit anno 709, Hierosulymilaiiorum
audiens decrelo, polerat Judaicum Pbase frae oculis
poulifir.nm Catalogum mutitum babemus, eique i n tegrando nonduui Eeclesiasticarum reruiu sciipto- babcre, ut Pascba dtcerel Doinintcuin diem, qui
proxime illud sequereiur. Sed nae, quisquis baec
ribas datum. Hoc vidit, monuiique aute Baronium
V . Gl. IlonupbriusPanvinius (in Cbron. ad an. 636), suspicalur, ignorai, castigaiara Cbristiani Pacoi secundum Sopbronium non alii sxculo vu com- schatis doctrinam non alio ex fonle diinanasse,
utsi ex anno lunari, qoi penes Hebraeos oblinuit, ut
perti Hierosolymorum episcopi, nisi Tbeodorus,
adhuc obiinet, sed emendato tamen a Rabbi Adda,
Elias, Joannes. Sed in luceni prolatis, qnae delilueraat Panvinii aetaie, momimentis, sticcrcvil ali- qni bidiiiim exemit, absolutis anno Gbristi Dionyquanto numerus, ita ut baec llierosolymitauae Ecsiano 297 oclo periodis Galippicis, boc esl 608 annis,
clesiae episcoporum series eo in SCPCUIO feratur :
ila ul 4 die Septembris ejus aimi novus Tisri i n grederelur cuin non sollicitala de prisca sede ueoAnastasius IV, Joatines, Tbeodorus, Eusebius, Elias,
menia, ineundus ille fuissel 6 cjusdem
Tbeodorus, Elias ileruni, Joannes. Quid igilur, si
X V I I I . Eiiimvero vidil Adda comparaiis inter se
nou vulgare beneficium Leonlio acceptum referaHias, suggeJto nobis Macario, quo la< unam illam 16 enneadecaeterlbus lunaribusCalippicis, cl solis&culi vii ex parte compleamus ? Quid si et alio
daribus Julianis; exsuperarein annis 304, quot connomine devincti ilii siraus, submmisirato Euslatbio s l a n t l 6 enneadecaeieridcs lunares, solare raliocu
Anliochia episcopo, qui praecessil Macarium caniuiti supra lunare diem utium, eoque in 32 eqneathedra ejectum anno 681, ex synodi oecumenicae,
decacieribus , sive period>s 8 iunaribas supergresquae babita Consianlinopoli adversus Monolbeliias, suiii fieri solarem hiipra Itinarcin dicrum 11. Iiaqtie
aucloritale, subrogaio Tbeophane Siculi nionaslerii,
si anno 1 periodi 1 Gatippicrc lunaris Tisii iuiil 6
quod Bajae dicturo, abbatc? Post Gregorium I I EcSepiembris, anno 505 conjicieudus illc in 5 diciu,
clcsiae ponliflcem fato funcluin anno 629, ecclesia- anno 609 in 4 , auno 613 in 5 , ei sic deinceps* Scd
stica bistoria bus enarrat successores, 305 Ana- enim Adda? non oufiiiuo oblcmperalum a popnlaristasium I I I , Macedonium, et Macarium, de quo bus suis. Dclraxcrunt bi quidein biduum illud reidiximus. At ncque Anastasii, ncque Macedonii D culum ex anno suo , scd in postciioia icmpora
nullus insuper dies cxpiinctus. Illusire hac de re
eniortualis annus cxploralus, neque Macedonio
lcslimonium babcmus a Nicv>pboro Gregori, qtii in
Macarium scimus stalim suffectum ; lantum illud
compulo s;io nohis l i a d i t , anno Cbristi 1518 Junovhnus ante Macarium exslilissc Macedonium
qnemdam, qui Aritiochenam Ecclesiam adminisira- daeos Pascha cclebrassc 20 die Martii, cum Gbrisiiani 24 Aprilis. Erat annus Seleucidmn 1628, boc
l i t . Igilur, Leonlio auclore, praeeat Eu&lalbius
M a c a r i u m , quem successorem nactus post an- esi 33 periodi 22 Calippicaj; Tisri 33 Calippicns
periodi 1 incepil 12 Sepleinbris, cujus cbaraclcr 2,
i i i i n i saltim 677, quando boc anno cain r.urabal
9 , 1066, hoc est feria 1 1 , hora 9 , nlonumeutu
Kcclcsiam Euslatbius, inlorea dum certiora ex
1066 , quorum 1080, boram conslituunt. Tisri Adreconditis adbuc ntonumentis exspectemus, queis
('aeiis 33, periudi 9 , e qua biduunt exeinplum ,
conliciamus, an posl Gregorium I I uni Annslasius,
10 Seplembris, ejusque cbaracler 4 , 1 1 , 666. I I l
Haccdonius, et Eusialkius AntiochcnaB Ecclesiie
igitur ueomenia Calippici Tisri anui 35 peiiodi ,
c l a v u m moderali, au alii insupor succenturiandi,
manente in 12 Scplembris, Wisan inchoaril 8 q u o trilegra eju.s saeculi Anliochcnorum pomificum
t i i , Ha nddiciis perp^luo auspiciis anui 53 ueriodi,
s c r i c s prostei.
11J9
DE S. GREGORII A G R I G E N T I N I
lg
\i\ cdiliouc amii AihUei, 10 diei Septembris , neo- Dominicali . Anno vero 1317, charactcr Tiwi 4,8,
aieiiia Nisau conveuil iu G Marlii, proin !eque 15
286, cumque .trinus fuerii 10 cycli solarii, quilitijusdem, qua? Azymortiui prima, in20 Martii. Atqui
leram Dominicalem exbtbcl G , feiia i non conpevcro si anno Cbrisii 1317 Addsei epilogismi obtil i l , nisi 7 Septcmbris. Patel igitur nv Chri&li sas
nuisscni, tridtio anlea cclebrandum Pascba fueral
culo eiiamnum Hebraeos Addse sui epilogismis non
ab H.brxis anno, qtiem diximus, Seleucidum 1628,
obsecnios, nisi quod tantum cx veieri anno Calippico biduum ejecerint.
inito Septembri mense Chrisii aimi 1317. Ciim enim
XIX. IIoc posilo pracslal primo laierculamproab anno Gbrisli 297, qui capul fuil emendationis,
ponere, iu quo conlra anr.os periodi 1 ab Aiida
:td 1317 anni intercesserint 1020, quorum 912 ires
casiigalae (qua? Galippica 9) elCliristi, et solarts
inlegras periodos magnas, srvc 48 cyclos enneadccycli, lum litleram adeo Oomiiiicalem, neomenam
cadericos absolverint, consequetis est, neoineuiain
Tisri Juliauo iu anno , ejusque characierem descriTisri ejus anni solari in anno Juliatio tridtio ciiio*
bain, liitn annos cycli lunaris , qni Nisan in conserem fuisse, atquc anni 33 periodi illius, e qua Rabbi
quenlibiis convoniant, quorum ei neomeniam,
Adda biduum suppressit, quod abundc osiendunt
cbaracierem 3 0 6 inelcabo : posl bxc adjiciaa
cbaracieree ulriusque Trari. Porro anno 33 periodi
17 Galippirse, quae 1 Addaea, character Tisri, ul vi dics Phase Judaici, tum terminos Paschales Roitiinus, 4 , 1 1 , 666, boc esl feria 1 , hora 1 1 , momauae , Conslanlinopoliianac, A1<>xandriiine, Aniinmenia 666, quas quidem feria incurrit in 10 Septepicber.se Ecclesix, uni cyJo luuari responJcnlfs,
biU -Cliribii anui 329, ex cyclo Solis 1 1 : littera
non enim porro processtiin.
TABULA.
Anni
l*eriodi.
?.
l.Illb >!.
Chrisli.
1
2
3
4
5
6
Erobol.
Fmbol.
8
9
297
298
299
300
301
302
303
301
305
Cycliis
Solii.
26
27
28
1
2
5
4
5
6
Littera
Dominicalis.
C.
B.
A.
G. r .
E.
D.
c.
. A .
306
G.
F.
Einboi. 12
307
308
8
9
E.
D. C
13
509
10
1J.
310
11
12
13
11
A.
13
C.
B.
A.G.
iO
11
.
Embol. 13
SS1
16
Kmbol. 17
18
19
L m b u l . 20
21
312
313
311
313
22
Embol
23
25
Embol. 26
27
Embol.
28
29
.
50
Koibul. 31
32
53
E m b o l . 51
53
.
Kntbol 56
37
38
39
.
40
11
42
. .;
45
44
.
Kmbid. 45
46
Einbol. 47
4S
4>
, b o l . 50 ,
516
317
318
319
320
321
322
323
524
323
326
327
"28
329
330
331
352
538
531
335
336
557
338
339
510
341
312
343
544
543
516
G,
. E .
D.
meitia
Ttsri.
4 Sept.
23 S e p i .
12Sept.
1 Sept.
20 Sept.
9 Sept.
29 A u g .
16 Sept.
6 Sepi.
24 S e p i .
14 S e p i .
2 Sept.
21 Sopi.
10 Sept.
51 Aug,
l8Scpl.
7Sept.
G.
. A .
O.
26 Sept.
i5S.pl.
4Srpt.
23 Sept.
l2Scpt.
t Sept.
lSSepl.
9 Scpt.
29 A u g .
17 S e p l .
3 Scpt.
2lSepl.
1 Se[l.
SSopi.
21 Sept.
lOSept.
51 A u g .
l8Sepi.
7 Sepl.
26 Sept.
F.
13 Sept.
8
9
E.
16
17
18
19
20
21
22
23
24
23
26
27
2*
1
2
3
4
5
6
10
11
12
13
II
13
16
17
18
19
F.
E.
D.
C. R
.
G.
1\
. 1).
C.
B.
A.
G. F.
E.
I).
4 SL-pt.
D. C .
WSepi.
B.
.
12Sept.
&
F. .
D.
C.
B
T
G
E.
1 Sept.
20 Sept
8 Sppt.
29 A u g .
17 >v [.
V
6 ^ppt
2iSrpt.
tS&ept.
3 Seit.
Characicr
Tisri.
Neomcnia \ i
sun.
Chnracler
ISistm.
30 Mart.
laMart.
8 Marl.
26 .Mart.
16Marl.
2 iott
10 578
19 37 i
17 170
1 101G
10 812
5 8 351
2 17 117
1 U 736
3 23 532
3
8 828
2
3 937
6 14 713
5 23 509
2 21
8
6
918
427
223
19
008
404
5 13
1 0
ti 21
-i
5Man.
23 Marl.
1 13
12 Marl.
7 12 789
51 Hart.
21 583
20 Marl.
5 19
94
9 Mart.
1 5 970
28 Marl.
5 12 766
i 10 273
UMart.
71
l 19
7 Mart.
( 3 943 25 Mart.
436
1
3
UMart.
2 Aphl
1 10 232
1 7 8 41
22 Mart.
3 16 637
l i Mart
50 Mart.
8 1 453
1 22 1022
19Marl.
6 7 818
8 Mart.
5 16 <; 26 Mart.
- 14 1 23 16 Marl.
(3 22 999
3 Marl.
+ 7 795
24Mart.
3 5 30 i
ISMari
7 14 100 31 Mart.
11 689
20 Marl.
3 20 483
lOMart.
I 5 281 29 Marl.
7 2 870 1 7 M a r l .
6 Marl.
i 11 666
1 20 462 23 H a r t
74
7 12
ISMart.
5 2 843
2 April
1 0 336
22 Mart.
1 9 102
11 Mart.
3 17 1028 29 Mart
537
15
i
!9Mart.
2 0 353
8 Mari.
6 9 129
27 Mart6 718
l5Mart.
2 13 4
3 Marl.
23 Mart.
7 0 *\i
899
21
5
13 M a n .
3
693
31 Mart.
i 20 i 20 Marl.
2
0 13
8 iart
3 12 8 0 28 Marl.
fi
4
1
5
4
2
6
6
3
7
6
4
1
7
4
2
l
5
4
1
6
12
20
18
3
12
9
18
5
0
9
7
16
0
4 22
2
6
5
2
l
6
3
2
6
6
3
7
4
9
1
6
4
7
7
7
16
13
2j
19
4
13
11
19
4
2
11
19
17
2
25
8
17
14
403
239
1075
584
r,sn
176
763
561
557
946
7i2
231
37
923
453
128
24
013
509
994
794
590
99
973
771
280
76
952
465
257
846
612
438
927
\cyc'u.
rha.c h-
luiiw.
da.am.
14
15
1G
17
18
19
1
2
3
1.17 Apr
oApnl.
ttMan.
ISAprtl,
iAprtl.
SJMar,
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
1
2
3
4
3
6
7
8
9
10
11
12
13
||
15
16
i7
18
19
(
2
5
5
6
ISAfgft
Upnl.
SlMar.
9Ainl.
lOAprii.
30MM.
?April.
27 Mari.
15Apnl.
4
iP
ril
24Mart.
ISApnl.
1|.
21 Mart.
8April.
2 M..r!
18.7 AI*.
GApri.
25Mart
lSApri.
2Apri!.
UMirt.
llAprii.
30 Marl.
19M.ISApr
a
7 .
2s \Uf
15Apn'l.
4Apri!.
|4Mfffi
llApril.
lApri.
21 Mart.
9April.
28Mart.
IHM.HApr.
6Aprii.
26Man.
lSApr.l.
lApnL
liMari.
.
1202
DISSERTATIO.
1*0
Autii Periodi.
i4 o/ii
CAri-
Cjfdui
Sotis.
Embol.
Embol.
.
Erabol.
.
Enibol.
Embol.
.
Etuhbl
Embol.
.
Embol.
Embol.
.
52
!J3
54
53
56
57
5
50
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
73
70
347
318
349
550
351
552
553
354
555
556
557
338
359
560
361
562
363
364
565
566
567
568
369
570
571
572
JSeomenia
Thri.
nkaih.
fil
.
LUtera
20
21
22
23
24
25
26
27
28
l
2
5
4
3
6
7
8
9
10
11
12
13
14
16
17
21
10
50
18
7
25
15
4
25
11
1
20
9
28
16
6
23
15
2
21
i1
30
18
7
26
14
D.
A.
.
F.
15 1).
c.
B.
A.
G. F .
E.
D.
<:.
.
G.
F.
E.
D. C.
B.
A.
G.
F. E .
D.
.
. &.
Sepl.
Sept
Aug.
Sept,
Sept.
Scpl.
Sept.
Sept.
Sept.
Sept.
Sept.
Sepl.
Sept.
Aug.
Sept.
Sept.
Scpt.
Sept.
Sppi.
Sept.
Sept.
Aug.
Sept.
Sepl.
Sept.
Scpt.
Character
Tnti,
Neomenm i Y i san.
Cftaracter
Ntian.
2 19
383
181
7 4
4 12 1057
5 10
566
7 19 362
6 16
951
4 1
747
1 10
543
7 8
52
4 16 928
2 1
724
7 23 253
5 8
29
2 16 905
1 14 414
5 23 210
4 20 799
2 5 395
6 U 591
511
980
2 20
776
7 5 572
6 3
81
511
957
2 9
406
618
262
17
6
25
14
1
22
11
50
18
8
27
16
4
23
13
31
20
9
28
17
6
23
14
2
21
12
2
1
5
4
2
6
5
2
0
5
5
7
6
5
Mart.
Mart.
Mart.
Mart.
April
Mart.
Mart.
Mart.
Mart.
Mart.
Mart.
MarL
Mart.
Marl.
Mart.
Marl.
Mart.
MarL
Mari.
Mart.
Marl.
Mart.
Mart.
April
Mart.
Mnrl.
7
4
3
7
23
8
6
14
12
10
6
3
12
21
18
5
12
9
18
16
l
9
7
16
1
3 22
7
l
7 5
4 13
1 22
823
6li
28
1004
515
22
105
694
490
286
875
671
467
1056
852
561
137
1033
512
358
134
725
519
28
904
700
Cycl
lu 110
7
8
9
10
11
12
13
U
15
16
17
18
19
1
2
3
4
5
6
7
8
9
11
12
13
U
daiauu.
Mar-.
M. 18 Apr.
Apr.l.
Mart.
April.
April.
Mart.
Apru.
Man.
Mart.
April.
Mart.
M.16Apr.
April.
Marl.
April.
pril,
Mart.
April.
Mart.
M.lHApr.
April.
Mart.
Apri .
April.
Alart.
1
Tcrmini Paschales ecclesiai

Romanw.
Contlaniinopolilance.
Alexandrince.
Anliochenue.
5April.
23 Mart.
.15 A p r i l .
2 April.
22 Mart.
10 A p r i l .
30 Marl.
l&April.
7 April.
27 Mart.
13 A p r r l .
4 April.
24 M a r l .
12 Apcil.
1 April.
21 Mart.
9 April.
2 9 Mart.
17 A p r i l .
5 April.
25 Mart.
13 A p r i l .
2 April.
22 Mart.
10 A p r i l .
30 Mart.
18 A p r i l .
7 April.
27 Mart.
15 A p r i l .
4-April.24 Mart.
12 A p r i l .
1 April.
21 Mart.
9 April.
29 Mart.
5 April.
25 Mart.
13-April.
2 April.
22 Marl.
10 April.
30 Mart.
18 A p r i l .
6 April:
27 Mar-I.
15 A p r i l .
4 April.
6
25
13
2
22
10
30
18
7
27
15
4
24
12
l
21
9
2)
17
3 0 7 KX. Dc ralione anni Judaici copiose dispu~

l a t vir incomparabilis Josepbus Scaliger in aurcis
l i b r i s De emendalione temporum, ejusque doctrii i a m bausit ex ipsorura coinpulo, quem lib. vu
e d i d i t , scboliisque ornavit. Quae igitur boc in diag r a m m a t e exbiberous, ad Judaici anni formam
es.ar.la omnia, neque olio abutar, ut notis illus t r e m . liaque ad causam , quae nostri propria ,
v e o i o . x collafione Pbase Judaicorum cum termin i s Paschalibus Christianorum, nullo ncgolio i n t c l l i g i s , instar bos esse, atque illorum -Pbase.
> i c u b i dissensum, in eo dissensum, quod nostris
n o n dalum, reclius definire; quandoquidem non
p o r i o d o utuntur 76 annorum, scd uuo lanlum cyclo
e e i t e a d - c a c t r i c , Cum igiiur cbaraclcr lcntoiui,
24 M a r t .
12April.
1 Aprfl.
21 Mart,
9 Apri!.
29 M a r t .
J^pril.
April.
Mart.
April.
April.
Mart.
April.
Marl.
Aprll
April
Mart.
April.
April.
Mart.
AprU
April.
Mart.
April.
Marl.
April.
qui in uno cyclo concurril cum anno ordinario, iu

aHo incidai iu brssextilem, scquitur, non lulo m
eumdem semper diem conjici pascbalem lerraiuum.
Sic anno 17 cycli terminus pascbalis dicilur 9 Aprilis. Hoc quidem verum annis pcriodi 4, 42, 61,
quia omnes in Julianos annos ordinarios convcniunt, non taracn anno 23 periodi, qui exil in
bissexlilem, atque idcirco termiui sedcs mto die
anleponenda. Contra usuvcnil, ut lermini pnscbales
uno die relardentur; idque ob omisbuin dtem, quo
lunaris annus aliquando abundal, quod quinquies,
et decies aceidil, in universa periodo, boc esi
anno 3, 10, 14, 19, 21, 30, 35, 40, 44, 51, 56, 0(1,
65, 70, 76. 8 cycli lunaiis^ pascbalis lcnninus arrogatur 18 Aprilis. Scd boc vcrum itt anmv
1203
DE ^ E T A T E S . GREGORII A G R I G E N T I N I
1204
' periodi 35, 52, 71, qui lunares oranes ordinarii, el.mibi non dederit, quidquid landem de re pascbali
a sunimis Gbrislianorum Ecclesiis slalutuna,
non anno 14, qui ;, llaec cansa, cur
Hebraicis fonlibus erupisse?
non scmel lermini paschales Cbrislianorum uno
X X I I . Afque uiinam nec sero profectum, iwc
die vol serius vel cilius differanl ab Judeorum
Pliase.
pudilum aliquando fuerit lunares Judaeorum efriX X I . Ad paschalis quod allinet translationem a
logismos in auxilium arcessere, quoties in dubtum
Nisan ad Jiar, quolies Phase praecedal apquinoclium
vocarelur germanus Pascbatis dies! Enimvero nevernale, non hoc primum Chrislianis in menlem
que tam mulli bonas boras improbe locassent oovis
veuit, sed Judaeorum exemplo faclum. Eienim bi,
alque uovis condendis canonibus, quibus n i l pnenim illud contirigeret, veteri religione ohstrtcti non
terea iinpetratum, nisi ut tuttus peccaretur; neqie
putabant Pascha omillendum mcnse Nisan; quia
tot turbis Ecclesiae Cbristianorum laborassenL
vero tol ante sa?culis nunquam legalia azyma coAnno 417, qua3 certamina iniercessere inter Inoomedisscnt, nisi post vernalc aequinocliuiD, idcirco
centium Romanum, et Cyrillum Alexandrinum epiAzymotum mandalum rursusexsequobanlur 15 Jiar,
scopos, illum Pascha delerminantem 22 Aprilis,
ita u l uno anno duplex Pascha occurreret; quod
bunc 25 Marlii? Eadem renata anno 444, Leone
sugiHat magnus Caesar Gonslantinua in epistola RoraanoPascbadecernentediem26Martii, Theophilo
quadam ad Ecclesias, quam exhibet Eusebius Alexandrino 23 Aprilis ; neque secus anno 455, cum
lib. ui ejus Vila? cap. 17. Gseterum si in antiquisidem Theopbilus Pascba conjecerit in 24 Aprilis,
sima Cbrislianac Eccleeiae tempora inquiramus, sed Leo in 17 ejusdctn. Anno 577 par dissensus
Uianifeslum nobis erit, terminos pascbales habilos Gallos, et Hispanos amicilia disjunxit, his Pascha
*8 J *
adeo dies aiitxquinoctiaJes, quod polissimum l i - conferentibue in 25 Aprilis, 308
qttel ex hecca?decaeteride Hippolyti Porluensis dem, \ i c l o r i i genlilis sui oyclis obseculis. Anno 760
rpiscopi anno Chrisli 222 conscripta, in qua ter- peccatum in Orienie pascbali die confkiendo : naa
minalis praebetur dies 17 Marlii annis 6, et 14, alii illud coluerunt 6, alii 13 Aprilis. Ex latercoto
unde in laierculo Dominicali reprxseiilatur, si quem consiruximus, lute ipse dijudicaveris, coi
terminus incidat in , boc est feriam Pascha causa iis in liligiis stelerit, modo Gbrisli, quos ttbi
celcbrandum 25 Marlii; si in Z, boc esl foriam v n , proposueris, annis aggeras 311, quos Dionysiaoaa
26 M a r l i i ; si in S, boc est fcriam v i , 20 Marlii; si Cbristi epocham anlccessit Galippico-Seleuciana,
in E, boc est feriam v, 21 Mariii; si in , boc est alque inde 76, quoad licuerit, eximas; quod eoim
reliquum, annum periodi denionstral, quieiTtsri
f.riam iv, 22 Marlii; si in , boc est feriara m ,
i l I i s
i n
us
23 M a i l i i ; si in B , hoc esl feriam n, 24 Marlii. G superioris auni Seplembri, vel Augusio inili, ct
Quid, quod vel anno 403 Ecclesia Romana piaculo Nisau ncoiucniam Martio, vel Aprili in nieose, tum
baud duxit ad antaequinoctialem lerminum Pnscha Pbasc diem docucrit, unde adeplus cbaraclerem
suum componere? Tum sircnuc pugnavil Innocen- foriae ejus diei ex cycli Solaris anno, qui tum aclas,
tius . M. pro indiccndo Pasebate 22 Martii, quod
vcruin Pascbalis diem coguosces.
modis omnibus oppugnabal Tbeopbilus AlexaudiiXXIiI. Jam igilur (ut in viam redeam) si pascbanus episcopus, ueque passus, ut id sua in Ecclesia les Ghristiaiwrura termini, iique eraendali, ipsiscommilleielur ; cum verus Pasqbalisdies sibi visus sima sunl Judaeorum Phase, a quibus lantum qoan29 Mariii. U l pascbalia peragercnlur 22 Marlii, non
doque discedunt vel ob bissexti intervenlum solari
potuit terminus 20 Marlii serior baberi; nam si
in anno Juliano, vel ob omissum diem emboumuai
iu 21 concurrissct, nullae fuissenl dissidii causse : lunari in anno, causa superest niilla, undc suspicuni enim 21 Martii cbaracier fucrit feiia vn pro cemur, anno 671 non eumdem Palxstina in Eeclesia
amiquissimo Uomanae Ecclesiai more, qui vel Hip- Pascbalis diem iuisse, atque in rcliquis Chrisliapolyti Portuensis aevo vigebal, u l palet ex ejus noruin. Et plane si laierculum consulaiaos, rcn
canone, prorogandum Pascba ad Dominicam alle- ^ ipsam loqueiilem deprebenderaus. Eratannusille9f8
ram, coque pacto Boroana cuni Alexaudriaa cenveSeleucianae cpocha?, proindeque 7(Hperiodi 13. Phase
nisscl Ecclesia. Paschalis igitur lcnmnus^ cui re- igilur Judaicum cum incurreril in 30 Martii, ei
spexii Innocentius, aequinoctiutb pracccssil; siqui- quidem feriam , necessario sequilur celebratee
dcui Pascha consignavit ad 22 Marlii. Quaa cum ita
Ilierosolymis Pascha 6 Aprilis, quod Leoulius disinl, quis inficias iveril, paschalem illum sallum
serle (estalus. Quauiobrem etsi quovis alio desliJudaicumfuisse iiivcnlum anle Nicxnum coucilium,
tuamur auxitio, unde ostendaraus Gregoriura ab
ctifn nuilios posl annos nondum mos ille a Cliri- Jusliniani I acUle semovendum, boc uno lesiiuiMto
siianis ascilus? nam quod anuo 403 Tbeopbilus plane causam vicimus. Nullura enim in loiis annis
pascbalia solemnia conlulerit in 29 Marlii, in causa Jusliniani 1 imperti occurril Pascha, quod peractttm
fuit, quod legitimum Paschatis lerminum duxerit
a Gbristianis 6 Aprilis. Enimvero non potesl CBR2-2 Marlii, idque cx ejus cyclo palel : cum enim
stus de morle iriumphana coli 6 Aprilis, ixisi
annus 4 fuerit cycli lunari^ Alexandrini, noviluannis cycli enneadecaelerici 7, 8, 13, 4, 12, can
nium pascbale ascripluro 13 Pbaracnotb, 9 Mariii,
lermini pascbales 26 et 30 Marlii (iiso el31
indeque terrainus 26 Pbamcnolb, Marlii 22. Quis anno 59 periodi, qui 15 c y d i ) i , 2, 4 Aprilu; t i l
1205
DISSERTATIO.
1206
eiiam anno 1 cycli, qui lerminum slatuit 5 Aprilis, bravit, leslimoitiuut dicat omnium ccrtissinium,
modo apud Orientales Ecclesias mos iile haud unde- quo ab ea aelale eevocelur? Tam nobile argumenquaque invaluerit prolatandi Pascba ad secundam
tum copiosam nobis pnebuil disputandi segelem,
Dominicam, quoties lermtnusmciderel iu feriam vn,
u l nullo lixlor impeditus prsejudicio, catisse noqua de re nobile cxemplum habemus in Pascbate slrae jura lueatur. Nunc rcliqua prosequar.
anui 760 cycli lunaris 1 ; lunc enim orlbodoxi anXXIV. Cajeianus ncrvis onmibus ccrlavil intordiere qui pascbalia exegenml 6 Aprilis, contra in
fuisse Gregorium synodo oecumeuicx u Con*
Hareticorum censum repositi qui 13 Aprilis (V.
stanliiiopolitanae, eaque proptcr suspccla venditaTheoph. Chronogr. atqac Pauli diaconi miscell.
v i l , quae in Lcoulii Commentario legunlur de
lfb. xxn) non quo compercndinatuiu Pascba proSergio, Cyro, ci Paulo Monoihelitarum 309
pler lerminum in feria vn, sed qua qui ad 13 Apri- signanis, et in concilio anaibemalismo confodbinlis dislnlere, termiuum pasclialem habcbanr 6 Apridis, quod plane confcclum vi synodo oecumeDs, ut in oraue lempus slaiuil Aniiocbena Ecclesia
nica. Nos, qua in Caiotani senicniiam pugnarent,
i n Canone suo : reapse lamen neque perpelr.o
alluliraus, ut cerle uoa dubiieuius, quin, si claverum anno 1 cycli lunaris terminalem diem assurissimus vir lucem bodie intuerelur, ex opinione
incndum 5 Aprilis, ut liomana, Consianlinopolilana, R discederet. "Nunc vero par est demonslremus, ne
vel biluiu quidcm nobis opponi Leoniianam histoAlexandrina Ecclesia, vel 6 Aprilis, ut Amiocbena
sauxit Ealesia, sed parlira 5, parlim 6 Aprilis. riam, quin polius, quaB ad hanc rem narrat omnia,
Anno quidem periodi 7 et 64, verus lerminus dies 5j potidus addere gravissimum senlenliae, quam exposuimus. A i l igilur Leonlius, Gregorium, cum
aono 26 et 45, dies 6 Aprilis. Scd enim anno CbriConslanlinopoli versareiur, Romamque cogitteli 760 agilabatur Seleucidum 1071, qui 7 periodi
ret, a Gonstamiuopolilano archiepiscppo deientum,
15 Calippicae, proindeque legitimus pascbalis lermiqoominus tain subilo irei : nefarium illi baerelieonus 5 Aprilis. Jam Justinianus I Aug. imperium
rum furorem detexisse, qui Sergii, G y r i , Pauli
iniit anno Christi Diouysiano 527, mense sextili,
addicti partibus funeslas in Eccleeia iragoedias excxeunte2 periodi 12 Calippic*, qui Seieucidum 838;
exuil vero falo exslinclus anno 565, mense Noveni- citaranl; quibus obviani eundum, eoque jussam
synodum. Ja:n cx noslro Ganone Gregorii advenlus
b r i ; qui novus 41 periodi 12 Calippica, Seleucidum 877. In hoc annorum curriculo idonei insli- Gonslanlinopolim conligit anno 678, quo magnx
illi praeeral Ecclesia? Tbeodorus piissimus alquc
tuto noslro pascbales lcrmini sose offermit annis
f
a , u , v
periodi 5, 7, 10, 13, 18, 21, 21, 29, 32, 37, 40. orlbodoxus episcopus, qui eo ipso anno Ibrono
exaelus, subrogalo Georgio Monolbelitaruin cuui
Sed anno 5, Clirisii 550, cyclo solis 7, lucra Dore, liun dignitale principe, quanquam landem in
minicali F , terminus in fcria v. Eigo Pascba
31 Marlii. Anno 7, Cbrisli 552, cyclo. solis 9, l i l - syoodo sacrilegum errorem ejurarit. Et concilium
tera Dominicali D G, terminns in feria n . Ergo quidera sub Tbeodoro palriarcba indictum anno678,
Pascba 11 Aprilis. Anno 10, CbrislfDionysiano 535, licet coacium desinenle anno 6^0 palei cx Anastacyclo solis 12, litlera Doroinicali G, terminus in sii Romanae Eccleaias bibliolhecarii tceliinonio, bxc
feria v i i . Ergo Pascba 3 vel 10 Aprilis (nam nesci- in Agalbonis vila scribenlis : Dederanl viisiimi
mus, quae Hierosolymitana Ecclesiae consuetudo, principes Con$tanlinu$ Reraclius, et Tiberiu$ Augg.
cum lerimnus exirct iii feriam vu>. Anno 13, Gbri- iilteras per Epiphanium, qui crat iis tccretis, ad
sti 538, cyclo solis 15, litlera Dominicali G, leruii- Donum, quem adhuc $uper$lileni pulabanl Agathonus in feria . Ergo Pascha 4 Aprilis. Anno 18, ni$ (intece*$orem, quibus hortabaniur, vellet pontifex sacerdote$> alio&ve in urbem regiam kgare ad
Cbristi 545, cyclo solis 20, litlera Dominicali D,
Ecclesiai dliquando consociandas. Hi$ acceptit Agalerminus in feria v. Ergo Pascba 7 Aprilis. Ar.no 21,
iho tanlam rem $egniu$, aut leniiu$ agendam non
Cbristi 546, cyclo solis 23, litlera Dominicali G,
lerminui in feria l . Ergo Pascba 8 Aprilis. Anno 24, D putavil. Legat igilur exlemplu Abundantium Pattrnensem, Joannem Rheginum, etJoannem PuriuenChrisli 549, cyclo solis 26, littera Dominicali G,
sein epi$copo$, Tkeodorum prcelerea , el Gregorium
lerminus in feria u . Ergo Pascba 4 Aprilts.
Anno 29, Cbrisli 554, cyclo solis 3, liuera Do- preibyieroty Joannem diaconum, el Conslautinum
subdiaconum, Theodorum Uem prubyterum Ravenminicali D , tenninus in feria u . Ergo Pascha
8 Aprilis. Anno 32, Ghrisli 557, cyclo solis 6, nalem, et mouacho$ Dei servos. Abeunl Comlanlililiera Oominicali G, terminuB in feria v i . Ergo nopolim, ab imperulore honorifice accipiunlur, moPascba 1 Aprilis. Anno 37, Christi 562, cyclo so- nentur, ne per lumullum lurbasque, ted placide
moderaleque negotium trantiganl. Interfuerunl stpiJ i a l l , liilera Dominicali A, terminus in feria m .
Ergo Pascba 7 Aprilis. Anno 40, Cbrisli 565, cyclo odo pmler imperatorem Macariu* Anliochenut, et
Georgut patriarcha Con$laminopOlitanu& ipsique
solis 14, litlera Dominicali D, terminus io feria iv.
Ergo Pascha 5 Aprilis. Ecquod landem supereril apoitolico? tedis leyali, et ex Oriente episcopi 150.
asylum, quo confugial Gaietanus Gregorium M\ Qucetitum nl explicaretur apertius, an dnae $int in
Justiniani 1 lempora revocaus, cum lam illustiis Chrislo bomino votuntales. Jam igilur eecumcnita vi synodus, qua dc scribil Anasiasius> indku*
cliaraclcr Pascbatis, quod Hierusolymis illc celer
1207
fiot
DE J E T A T E S. G R E G O l U i A G R I G E X T I N I
biih Oono Romaiiae Ecclesia2 pontifice, cui eam ad X X V I . Ei'go subjicil, Romanum episcopem,
rera scriptae l i t t e r a , qwe tamcn Romani non alla
quippe aflectum, synodo libellum roisisse
Ue, nisi ipso vila defunclo, sique Donus exces310 manu consctiptum d$ tentenlia orlhodoxonm
eit iv Idus Aprilis anni 678, quis negaverit indianlisiilum ipsius locum servanlium. Quid vtrius de
clano synodum hoc ipso anno, quo Tbeodorus ad
Agalbone dici poiuerit? Hic enimvero legalos miai
gubemacula Constantinopolilanje Ecclesiae adbuc Abundamium Palernensem, Joannein' Rheginuin,
sedebat? Panvinius in Cbr. Eccl. Tbeodorum pa- et Joannem Portuensem episcopos, qui sui persotriarcbalura iniisse sciibil anno 680, eumque gesnam in synodo gererent, simulque synodicara,
sisse annos 2, mcnses 3. Quanquam istbuc, si
cui 120 episcopi patriarcbiae suae obnoxii.subscri.
quidem verum, nullum sentenliai noslrae infligeret
pscre, uti modo laudatus Anastasius Iradit. Jf*
vulnus; iu promplu eniin forei dicere, venisse
rium vero pertinacem, ntc ad tynodicam Agaihonu,
quidem Conslantinopolim Gregorium anno 678,
cui subscripserant Occidentis episcopi 120, acqmsed a Tbeodoro detenlum anno 680, quominus
scenlem, anathemalizant, e synodo exturbant, RoKomam abirel; dissimulare lamen non possum,
mamque cum sui$ ejictunt in exsilium.
egregie iu eo falsum Panvinium. Etenini si Tbeo
XXVII. Ea in synodo Gregorio nostro demath
dorus annos 2, menses 3, Gonsluiuinopolitanam & dalae parles episcopi Sardica? Constanliae Cypri,
rexit Ecclesiam, si ponlifex audil anno 680, conse- quippe qui morbo urgeretur. Et vero quominus bac
quens est, exaclum illum pontiiicalu anno 682.
lempestale Constantiae Cypri, et Sardicae episcopus
Atqui exlra controversiae aleain positum cst, Geor- unus idemque fueril, adoptatis scilicet ad tempw
gium pairiarcbam synodo praefuisse, quae i n a Sardicensi Ecclesia Constaniiensis juribus, oihii
cboata vu ldus Novembres anni 680, desiit vero
est, quod probibeat. Eienim anno 8 Heraclii
a n n o 6 8 l . Aut igilur uno eodemque lcmpore duo
Gonstanlis U Aug., Chrisii Dionysiano 648, Bar<
in GonsLanlinopolilana? Ecclcsiae calbedra sedebaul
bari duce Mubavia iEgypti Amira, qui deinceps,
opiscopi, aut omnino falsuni quod de anno susceexslinclo Hoamen, sive Olhmano, Arabura V Amerpit a Tbeodoro ponliiicalus sensil Panvinius. Ha- imimnes (Aniiral-mumanin ipsi vocant), Cyprom
que explosa ejus opinioue, illorum inbaerendum ^nsulam invasere, Gbrislianis inje oranibns devestigiis, qui siatuunt, pontilicaiu ejectum Theo- pulsis (Theopb. in Gbr.), qui iu patrios focos ooo
dorum anno 678, qucm ilerum adieril anno 683 reversi, nisi anno 1 iusliniant Rhiuotmeli 11. Habmorlalilatem exulo Georgio.
dimelccb Arabum Ame.rroumnis VIII, Cbrisli G&5,
XXV. Neque vero, quod auctor Brcviarit Gregoquo inler ulrosque priocipes pax inha iis condiiionibus, quas Tbeopbanes recitat ad aiinum 1 Justiriana; Vitae scribat, Georgio Conslanlinopolilanae
niani. Inter reliquos exlorres Joanues Consuniie
Ecclesiae j u r a danie, Gregorium nosirum regiani
arcbiepiscopus annuineralus , qui proinde timk>
nrbem peliisse, consilium mulem. Mulla ea in
leuus arcbiepiscopus usurpabatur. Hoccine rero
cpilome porcensentur, qua3 ab Leoniii Commcnladiulius ferendum, quum poiissimuro in Ofieote
rio , proinde a vero diseedunt. A i l epiiomastes
mos increbuerit, u l devaslalis Barbarorum furore
Gregorium 18 ageiitem annuiu clero ascriplum a
ecdesiis, qua3 principaluin in provinciales, sto
Polainione Agrigefllinorum episcopo : sed Leonlius
dioeeelicas gereret, ejus jura in aliani transcrbeinemoral factum isibuc, cum annos ille nalus 12,
anno vero 18 e pairia excessisse. Excipit epiloma- renlur? Ecce anno, quo synodus, de qua agimus,
babila, e Gonslanlinopolitana patriarchia Helsles, Gregorium apud Mareum abbalem 4 annos
diveisalum Carlliagine, a quo sacra disciplina i n - lespontus provincia avulsa, eaque Joat ui ConsUOlia3 arcbiepiscopo ailribuia, ubi jura, quibos in
siitulus. Vemiu Leonlius nibil lale significal, sed
Cypro
usus, exerceret. Ganonis 39, quo illwl
quatriennium boc exactum prodit in Olivelo monte,
sancluin, liac vcrba : , jmlquam Iliarosolymis primo emigraAil, ubi vere
apud Senem quemdam ascelam 4 vivil annos, ab D
eo<iuo divinas res edoclus. Addil epitomastes,
Oregorlum una cwii Marco Garlhagtne Amiocbiairi
profcctuin, alque iade Hierosolyiua, ubi a Macario
piscopo inier diaconos repobitus : at enim ex
Leonlio constal, nunquam Gregorium cum Marco
abbate Anliocbiain invisisse, sed adiisse lantum,
postquara Hierosolyvms eecunda digressus, Consianlinopolim profecturus. Tani raulta cum Iradat
epiiomastes^ qua3 vero baud aQiaia, si quidem
certissimam fidem Le*tian33 bistoriae vindicemus,
uii sine dubio vindkanda, qui illi aslipuler
perbibenli, Conslaniinopolitan Ecclesia? ihronum
insedisse Georgium, cum Gregorius regiam urbera
i ^ e s s m ? Scd ad LeonUwn redcp

, & \
, ,
, x^. *
^*
, :
, , ^ pffit
w"
*
6 &
)
'
6 '
\ * } ^ :

1203
DISSERTATIO.
1210
, : >, . esl: Fratreetcollega
. \
nottro Joanne Cypri archiepiuopo una ctun plebe sua , *
in Hellespontum provinciani, et propter Barbarorum , incursionet, et ul ab elhnicorum eximeretur $ervi- ,
tute, sceplroque lantum Christianissimi imperii pa- * & \ ,
reret, dicta ex insula transgresso, clementis Dei
\ , \ * ,
providentia, operaque Christum amanlis piique tro , \ ^ ,
peraioris nostri, decrevimus, ut firma maneant, quai , . Hoc esl: Posl
ab lanclii Patribut Ephesi olim congregalis throno annos (auclore Deo) stetil imperatori redinlegrare
laudali archiepiscopi concessa $unt privilegia, hacivibus Cyprum. Proin misil ad Amerftiumnem Bagbeatque nova Juslinianopolis jus Constanlinopolis, dad iret e primaria nobiliiule Cypri indigenas (Phanquique illi impositus sanclissimus epucopus toli
gume$ vocabanlur) addilo e comitatu suo gravi el
illutlri viro, scribeus Amermumni, ut Cyprium poprmit Hellesponli provincice, el ab suit episcopis
manus imposilionem pro veteri more accipial. Hscc pulum in Syria ex&ulanlem^domum dimitlerel. Anipsa omnia atlingil Augustus scriptor Conslan- uit imperatorii voiis Amermumtiet, miaitque per
linus Porphyrogenneta lib. de adni. irop. cap. 47,
universum Syriam summi nominis Saracenos , qui
sed (quae perpetua islius libelli calamilas) miie
Cyprios ownes perquirerent, eo$que in pairiam ablein annorum designaiione librariorum culpa peccagarent. Ad hxc misil imperalor ex aula virum, qui
tuin. Sic igilur i n q u i t :
in prislinas sedes amandarei, quotquot e Cyprvs Ho , \ \
maniam, Cyzicum, thema Cibyrrlueoiicum, ac Thra, \
cesium degerenl, sicque insula iterum frequentata.
Anuus scripLc pacis inler Jusiiniaiuim et Iiabdi,
tuelecb fuil piiinus Justiuiani, quo solus regnare
- coupil, boc esl Cbrisii Dionyeianus 6 5 , queinad \
modiiui ab accuralissimo Tbeopbane iradiKiin ; a n ,
nus synodi 680. Ab synoilo igilur ad palri;c redilmu
, - Cypriorum inlercesscre anni 5, qui reslilueudi, u i
\
legalur pro . Nequtf"
4 , ^ dubila, quin cpilogismusinstilueiidns babila ralione

anni synodi v i , non vcro quinisexlx, coacia? anno
. " \
691, quae quod suppleiiiculum el vi synodi, idcirco

in vi synodo sanctum dici poluerit, quod reapse iu
' (lege ') quinisexla , anitis scilicel 11 posl. ld si arbilrere,
- aul smporis arguas doctissiinum C^sareui, aut
. Hoc est : Occupata insula ab Sarracenis, el nionslra Ub\ paries. (juid cniin? Jusiiniaitus cononnos vn $ine indigenis manente, cum divenaretur
stitula seinel pace citm Ilabdin*lccb auuo 685,
Joannet archiepiscopus sua cum piebt regia in
anno 690, qui 6 ejus regni abexcessu Coiistaniini
urbe, ex auctoritate Jusliniani Aug. in sancla v i
palris, fregil i l l a m , jnssilque deinigrare iierum Cytynodo decretum, ut Cyzico prcpponerelur, ejusque prios ex insula, quae parlim sibi, partiin llabdimeprovincice episcopis, ac pupulo, manusque impositio- lecb scrviret, quod u n u m ex pacis fueral capilibus ?
nem exsequerelur, ne deficienie episcopo interirent (Tbeopb. iu. Cbron.) Jam si anno 690 pacis leges
deincept auctoritas et jura Cypri. Ipse enim Justiviolalsc, domoque egressi Cyprii, si anuo 691 banianu$ Cyprius erat, ut avita Cypriorum fama in
bita synodus quinisexia, ubi septennium i l l u d .
n
hunc usque diem prcedicat. Statulum pariler iii Y I D quod a Cypriorura ad synodum
sancta synodo, ut qui Cyzici fuerit melropolUa, ab uumerat Conslaniious ? Sed lioc lovc: gravius urgeo.
archiepitcopo Cypri inauguraretur, quemadmodum Ab anno 690, quo nov* oboria? siinuiaies inler
cap. 39 ipsius sancicc synodi scriptum. Cuin syuo- Jiisiiiiianum ct Habdimelecb, iiunquam amplius
bella, odiaque posila ab Arabuin Prolosymbolis,
dus v i coiverit anno 680, cum Cyprii domo demiel Coiistanlinopolilanis Csesaribus, uude Cbrisliag r a r i i i t anno 648, non illi ab anno
norum res deteriores i n dies factae, douec landem
suae ad synodum illam numerarc poluerinl minus
sedes ipsa iiuperii Byzaulimn iti Barbarorum lyrana n n i s 52. Itaque pro eo, quod exstat ' ,
nidem coitcessit. llaque si anuo 690 iierum Cyprii
emendandum \ ' . Pergit Gonslanlinus :
patria exsularunt, q u i Jusliniaiius scptennio poei
II
paciflcos dclcgarit inlcrnunlioe ad Habdimelecb,
, \
quando cum eo, jacto semel inimicitiarum semine,
311 ^
^^
nunquam amplius ia amiciliam rediluni, nequo
, ,
anno 697 ipse Justinianus Constanlinopoiitani sce , \
piri jpolirctur, s\l Lpoiuius , a qno regno qbaclUdl
\:/
\ ; ;
1211
12
D E S. G R E G O R l l A G R I G E N T I N I
Ut igilur slcnt, qaac Gomlanlinus prodit, omnino 9 cphcopi pratto essent ad radicilus ctelbnda, q*as
afilrmandum, Cyprios exsilii sui, cujus epocba iniit
exsiiteranl zizania. lnsuper cum ba?c mox addit,
anm>648, annos 32 eensentibus, proeposilum Joaiipreterito insuper Augusli nomine : Ila mullat
nem Cypri arcbiepiscopum Hcllespouto provinciae,
Constantinopoti beatu* vir edidit cum ad dicendum ,
in qua jura excrcerei, idque vcro ex
ium ad laudandum composila* oratione*, ut vel ad
auclorllale concilii vi occumenici anni 680 quinpiissimi imperaloris nosiri auret faina pervaderet.
quennio post, anno sciticet 685 pairios hrts reviHaclenus ea de Gregorio narrat Leon ius, qnae ante
sisse imp. Juslimani opera, qni eain aii rem ora- concilium gesla ; nam sialim excipil: Inde post
lores miserit ad Habdimelecb, quibus feliciier admuttot die$ adsunl episcopi Alexandrinus,
Anlioche*
moduin exiil leâiio. Quapropter ( u i in viaiu re- rnts, Oritnlate* omnes : Romanus vero quippe grari
deam ( s i passus Conslastinopolilanus pomifex e morbo detenlu*, libellum miltit propria manu conpalriarcbia sua divelli maximam Hellesponli pro- scriplum. Sed aliquando landem imperatoris nomev
vinciatn in qua Joannes arcbiepiscopalem gereret
prodil, cum ea exseqaitar,qu& post synodum acla ;
magislratum, quidui , antcquam maclus illa fuerit,
Confecta porro (inquieus) sucrosancta tynodo Grecxstincto Sardkae episcopo, ea sibi Ecclesia crede- gorio omnes graiulari.... at prceter cceieros incrcdibiU
9
retur, ubi arcbiepiscopum ageret, eoque magis , cepil ex homine desiderium piissimu imperatof -
quod tam lemporis Juslinianx I exarchia a Roma- $ler Juttinianu$, tenatusque univer*u$.Ex boc quod
na patriarchia defecerat, alqucConslaniinopolilanse Caielanus pularit , eumdem hiiuc iinpcralorecn
adjudicaia, uti moi dicam? Uxc locum non ba- fuissc qni Gregorio gratulalus, alque illnra qui et
benl oecumcnicdB synodi lemporibus; cuoi Cypro concilium jussil, el de Gregorii vtrluie famani e x nulla importaia a Barbaris calamiias, mansttetoque ceperit, ul inde confictat, Justiuiano I ConstaniiConslaniinopolitani imperalnris scepiro obedirel.
nopoli imperante eadem in urbe diversatum Gre.
Quid igilur restat, ul plano nflirmemus, Gregorium
goriam, eoque interfuisse synodo (Bcumenicae,
synodo vi oecnmenica! iulerfitisse , in qua Monothenullo modo probandus. Si Justiuiani Aug. nomen
litarum Itaeresis proscripta, atque orco devoli Serprolulissel Lcontius, cum vel synodum i n d i x i s s e
gius, Pyrrhus, Pauhis, Pelrus Goiislautinopolilani,
vel famam inaudisse Gregorii memoral, cerle q u i ^yrtis Alexnndrinus, Tbeodorus Faranilanus epi- dem essei, cur merito sanclissimum bominem ad
scopi MonolhclUaruin capita, quorum aliquot diaerie Justintani I lempora revocaret: sed enim quod illtid
nominat, cum Leomhis, lum Metaplirasles, elepHo- usurpai iu rcrum narratione, quae magnara synomasles Yilse: ul fruslra sit Gaietanus, qui hoc dum cousccolx, libere dicitnus, foedissiino v i l i o
ipsum , quod ad causam suam non conduceret, in
laborare egregii viri opinionem. Porro iUud cooslal
suspicionem vocaiil?
ex Tbeopbane accuratissimo Gra3cariiin rerum scriXXVIH. Sed ecce , inquil Gaicianus, adbuc fuN ptore, Justinianirm U a palre Constanliiio Pogooato
crum superesl, quo senlenlia fulciatur de Gregorit
Augusuim renunliautm, ca dtgnilale ejeciis HeraVila sub Jusliuiano l Aug. procusa, qualenus in eo- clio el Tiberio fralribus , aiino impcrii sui 1 5 ,
deiii Leonlu Commeniario l a m roanifeslo legilur, quod iniii; anno 668, mnnse Julio. Curo i g i o r
illum sub eo Ju^liniano vixisse, quo imperante inense Julio aniii 680 Gonsianlinus Aug. regni sui
magna synodus babita Conslanlinopoli, quod de annum 13 incboaril, eodem anno deînente, vcl
uno Jusliuiano I aiTirmari possit, sub quo peracta novo 681 in imperii consorliuin ascitns Justiniasynodus (Bcumenica; nam vi convenit, cuin rerum
iius F. a paire, boc esi, noudiim synodo coufecu.
Consiaininopoli poliretur Conslanlinas Pogonalus.
Huc el illud accedit, dalam Joanni Gypri archiScilicet boc magnus illc Achillos argumentorum,
episcopo Heltesponlum proviuciam vi in synodo,
quo Caietanus vel mille Hecloras prosternere confi- auclore Justiniano Rbinotmeto, quod diserte I r a d i l . Quid i g i l u r a g a m ? Gbrisie Deus , fidcm l u a m ,
dilum a Gonstanlioo Porpbyrogenneta capiie 47
Cbrisic Deus, ago libi gratias, supra quam dioi D De adm. imp. a nobis aulea integre produclo
queat, maxiiras * amîn numeii sentio luum, quo -3
perfusus Caielani veroa nuho omnino diluam ne- . Inde fil Juslinianura, anlegotio. Evolvarous Lconlii Historiam, illudque ex- quam synodus dimitlerctor, jam Augustali ornapendamus, ecquando 312 iniperaloris notnen p r i - tuin dignitaie, in cujus graiiam GoasUiuia Oypri,
mo prodiderit, ut landem illtid pateat, quam impro- Justinianae iivc Jusliuianopolis novac nacia nomen
eadem in synodo. Negat boc Nicepborus iib. ,
be Gaieiauus ex eo contenderii, Grcgorium noslrum
cap. 28 . ., qui ab Jusliniano 1 nomen iilud
duxisse sub Justiniano I . Sane iinperatorem
paflum'scribil bounris ergo Tbeodorsa uxoris, quam
printo laudat Leonlius, laciio lanoen nomine cum
scrildl: Inde post aliquot dies per Comlaniinum pe- domo Cypriam perbibel. Verun> non ea viri auctorilas, ut vet ingraliis asseusum a me extorqueat.
liU ("Gregoruis) ab archxephcopo, ul ipsum fumta
precalus dimitterei : i$ vero Gregorium acceisilum AU illc, Conslaniiai, quod Tbeudorae Aug. ciHiag
prsebuerii, idera usuvcnissc , atque Acbridi Jaslirogai, exspeciare velit aliquantulum : inimicum liouinem in medio tritici cathoticcc Eccle&itv seminasse niani Aug. palriae, archiepiscopali scilicot aflectam
lizania : mandasse pihîmum impcratorem, ut collc- diguiialc ab Jti^liniano I , quod inanifostc
f
*2I3
DISSERTATIO-
1214
ctim longo anle lempore Coiislantia melropolka Jiem ad Justiniani I leuipora elevanlis, operae lamcu
arcbiepiscopus a u d i e i i l , quod a nobis
prelium facturufn me daco, si reliqua, quie Gaiedemonslraiuin. Si lapsus in via lam plana, quid n i i - taiio opposni, niihi non aeque adversa osteuderinn.
ruin, ubi salebrae ? Neque desunl indicia, quae Nice- Alque omnium primum cbaraclerem illumferiie vn,
phori ballucinationein delegant. Enimvero tres nuquo insignis dies 14 Septcrobris, cum Gregorius
merautur Juslinianae : Acbris, qiiae 1 , Gyprus, sive
Roma redux in Agrigentinorum emporiuni appulii,
Conslantia, qua 11, Carlbago , quae H I , eoque causa? nostr momenlum addere non leve, deleordine a Georgio Godino perceiisentur :
gam; eamque ob causam novum instiluam Cano " , ~ , \
nem ab anno 682, in quo primus absolviiur Gre . Acbride.in, et Caribagitiem ab Jueiigorii ponlificatus annus, ad 711, q u i ullimqs
niano 1 novum oblinuisse nomen patel ex ejus
Jusliniani I I Atig., in eoque slaltiam, quae proponovel. x i , collai. 2, n. 6, lum ex lib. i , c. De offic. i t o nosiro conducant.
pra?/*. prcei. Afr. Lis igilur de una Constantia.
An. Chr.
Alqui cum IUBC ordine dicatur 2 , c u i i f a Palribiis
682. Desinit Agalho . M. die 10 Januarii cavi synodi nova appellatur Jusliniana can. 59,
ruilque Romanau Ecclesia successore annum 1 ,
R . 7, d. 5. ( Anasl. Biblioib. in Agatb., auclor
, ut nova Jtistiniana jus kabeat Cbron. Fossaenova, quanquam erret in emorluali
Constantinopolis, nou iinmerilo hinc conficio, Judesignando, alii.)
stiirianam diclam GoQstanliamab Justiitiano I I , non
683. Leo I I Siculus . M. creatur die 10 Aug.,
1. Si enim a I , baud novam illam vocassent concilii
q i pontificatum gessil m. 10, d. 18. (Ana9t.
Palres, quando eam ordiue sequebalur Cartbago ,
Leon.)
quae vere iiova, siquidem Conslanlia ab Justiniano
tf84.
Leo I I obit 28 Junii, cui succedit post i n 1 denominata. Quod igiiiir synodi 11 Patres ConterpoiiliUcium mensium 5, d. 18, Benediclus I I .
slanliam dicani argumenlo
(l.lem.)
c s l , novum illud fuissc iiomen, quo lum douau
680. Morkur Benedictus I I 15 Martii, eique sufliConslantia^ eamque idcirco secundam diclam Jui l u r Joanms V, 25 Julii.
slinianam,qna2 revera lemporis respectu lerlia,quia
086. D.cedit Joaiuics V . 13 Aug. Go.i>posiio
patria Augusti, qtio nomiue praponeuda fu r i l pailium dissidio poutilicalum iuil Conon Siculus
Cartbagini, incoltirai manente Acbiidi Jusliiiiaiue 1 21 Oelobris
noraenclalura, quia Justiniani I patria. Non solum
687. \ i x i l Gonou usqtn ad 22 Seplcmbris, exigilur, quod Jaslinianus l l a synodi vi Palribus vo- ^ stinctoque scbismale . M. rciuinlialur Sergius
lueril dandam Cypri arcbiepiscopo Hellespoiilura Panormilanus 18 Decembris.
pruvinciam cuin jnre,' ostendil, eo
688
lum temporcjam Auguslum salutaium illum , sed
689
ctiam quod ab iisdem Palribus 690
ueurpelur Constamia , cum nova urbibus
691. Mense Octobri Romam navigafGregorius
nomina ab Auguslis imponerentur.'Proin cum in stupri delatus, P. Max. judicium subiiurus, quam
Anaslasiana Agalhonis vita legimus : Ita discidio ingressus Novembri inense, ibique stalim iu carsublato (loquilur vero de rebus in synodo Trallana,
ceres conjicitur a Sergio.
boc csi vi mcuraenica geslis ) civilique inter Chri692
$tiano$ bello compo$ilo> Joanne$ episcopus Porluensis
693
die Paschale, coram principe 313 ac Pairiarcha
694. 20 Aprilis, hoc esi postridie Pascbaiis,
iit EccUtia beatw Sophim missam laline celebrat concilio sistitur Gregorius, cognitaque eau>a iunoomntbui acclamanlibus pimimorumque landes prcc- cens judicalur, inde abii Constantinopolim.
dtcantibu$; hosce Augusios omnino inlerpretere
695. Peragil Pascha Constaniinopoli; hinc RoConslanlinumpatrem,et Jusiinianum niium, qui a
roarodiseedit,quopervenil20Julii.Tandemadecclepalre imperii collega renunliatus , in privatam
8iara suam proiiciscitur, adpellit ad Acraganlem fluvilam abaclis Heraelio elTiberio fratribus. Quare
viumlOSepiembris,poslridie abitinAgrigentinorum
quod Caielana senlenli ftrmissiraum erat fundaemporium, qtiod auigit eaderamet die, feria v u .
ineniura, plane* c o r r u i t , cum histlnianus , quem
Hoc anno Justinianus U Aug. regno pellilur al>
praecipue nomrnat Leontius et Melaphrasles, non Leonlio, mense Julio. (Tbeoph.)
magnus ille babendus , sub quo cecfinenicum
696.
concilinm coacium , sed Conslantini Pogonali F . ,
697
quo in regni consorliuin a palrp recens vocato
698. Absimarus Tiberius Aug., exacio Lconlio.
ma^na synodus vi confecia.
(Idem.)
X X I X . Quanquam plura non desiderantur, quo
699
liqoeat omnibus, Gregorium sub Justiniano I I Con7( 0
stanlini patris collega vi synodo oecunienicae inler701. Scrgius P. Max. e vivis exccdil 29 Oclobris
fui6sc, eoquc omnifiO cxplodcudam Caielani opinio- eiquc subrogalur Juanncs Y l
s
1211
DE , S. GREGOH'
Ut igitur slcnt, quae Gonslaminus prodil

'^P** * P
* ^ Ecclesia sua exeaflirmandum, Cyprios exsilii sui, '
Historia. Jam ab anno 682
anno648, annos 52 ecnse
pS&^* jfêsôniW
^l'
'
^
I I annus, 11 Seplemnem Cypri arcbiepiscopu
'
j
r
f
^
*
k
V
I
I
incurrit
anno 689 cyclo
in qua j r
'-jj***^' s*H*^>
^ 5 y *
' *
cydo
aucloritale concilii
9, anno 706 cyclo solis 15. Alqui aiino 689

quennio post, anno
0
Gregorii redilus ad Ecclesiam suam adjudicari uesisse imp. Juslinl?
quii; si enim reversns Agrigentum anno 689, i n lores miserit ad
^
d/dem igUur discessit anno 685 exeunle, shnulque
modiim exiii le
j
judicium de co instilutum postridie Pascbairs
deam ( si paf
anni 688. A l enim a praecipilc an. 685 ad 688 tres
pairiarchia '
numerantur pouliflces, Joannes V, Conon, Sergios;
vinciam , i
.
.
.
cum tamen sub uno dunUxat Gregortua el carcemagislral
Coustauuribus
occlusus, el calumnia tandem vindica4us^
cxsiinct'
Neque annus 700 ad causam noslram facil : quo
retur,
. 2iOciol# - Rojus euiin anno Constanlinopoli Romani rediit Grego
quod
6
Bo**
Miioianus Aug IUS, rerum potiebatur Justinianus 11, cuni tamcn
na
f/
ab anno 698 ad 705 Absimarus Tiberius Constanadi
rcyoceiur, quod anlea linopoli imperaret. Contumax iiidem est annus 706,
*"
dmodum5supra anex eo enim iieret in judicium vocalum Gregoriuin
1 - - 1 CarCeiibUS
b
anno 705 ab ioanne V I I ,
qui pontifex audierat
f
C U M A
paucos ante dies, boc eet Kal. Martiis, cum ex
0
Q
00*
Leontio discamus, pontificem illum, qui judex i n
***** [ L
coacilio pra?fuit, in quo Gregorii causa dijudicala.

Gtes' * *nl*****
Constantmopolilano
non alium ab eo fuisse, qui in cuslodias conjecil.
W^Vi.ivriM***
*
^**
Restat igitur annus 695, qui nullis inickalus am. isti P* Jin
crgaslulo Iranscgissel, fatclur
bagibus. Ab 18 Decembris anni 687 ad 29 Octobris
'*>* 1'' &
4. Sed tum lamen e Sicilia
anni 700 Romanum gesseral pontiGeaium S^rgius,
ille
drenerani, qui una cum Gresiinulque ad mensem Julium amii 695 in ConsUul torcs
. Ai cum dies tandem et
DOS res doininatus Justinianus I I , unde
io) ioribus,
et mulierculae, quacum
tinopolilai quarn nullis impeditus sit diCBcultalibus
Grtg ' ^nsuevis&f
posiridie
intelligis,
Gbronologismus noster. Patel enim exacla omnia
ou& ? . , issiaia illa mulier, quae nialo daesub uno pontifice Sergio, vereque Gonstaotinopoli
rtsch*u >J* ^
Grcgorius Agriadbuc imperasse Justinianum I I , cum inde Greinooe *
Romam perducendus, qusequc eo
gorius recessit, Romara petiiuros. Nam si regresf> . o ei Gregorius, et delatores, et ipsa
sus Romam 21 Julii, Gonslautinopoli profectus esi
ip$o ^ " V j ^ j | 4 adslitere, fassa landero calummense miiiimutn Junio, cum tamen Justinianus
* Q goni precibus Oeo solulis dscmone libeimperio pulsus ab Leonlio mense Julio. En igiiur
planum
ri* '
. omnibus fecii, se annos 2, mcnses 6,
iatur<
nio correplain, quo lam perdilae imposture pio nobis unis siantero characterem illum ferioc v u
ictro Iueret. A g 8
furiis agilata femina
cum 11 Scplembris concurrenlis, q u i , uti demon^ ' 9 utenses 6, si capta illis paulo amequaiu
stravimus, in Jusliniani I annis Gaietani senlenliaa
rius Romam navigarel, eximc niciiscm unum
nunquam suffragaius.
nui salis admoduin sit marilimo ilineri
X X X I I . At, inquies, si anno 695 Constantiuofl iendo, apparetque, Gregorwm mancipaium
poli digressus Grcgorius dimidia Agrigenli parfc
2 ccribus aunos 2 , menses 5. Alque islbuc D donalus ab iinp. Justiniano I I , unde sumptas sup* l qiiod uostra in causa maneal necesse, eoque petcrcnl novo lemplo, episcopique domui aedificandis, ecqua illa Augusia, quac viri aeiaulala bbe* ideus confit, cbaraclcrctn illum leria vn, in
am incidii 11 Seplembris dics, quo Gregorius ralilateiu, el sua addidil Gregorio munera, scilicet
amplissiroa? Hlc cerie baereo, cum nie destitual*
I ^grigeniinuruin emporiitin perveuit, in unuin
bistoria. Memoralur quidem lum Uroporis Augasla
695 coitciirrere, quem fruslra iu Caietani
Anaslasia, sed qux tamen Justiuiani maier, non
| ologisnio pcrquisiviinus.
XXXI. Porro Gregorius carceribus addiclus Rom uxor. Perbibetur eliam Jjisliniani conjux Augusu
niansit sub uno, quod anle vidimus, pontilice an- Tbeodora, Chagaui Cbazariae soror, sed eamduiii
i os 2 > ineuscs 5. Ex concilii senlenlia inuocens amio 705, c.um regno exsularet, 6 annum Coosuotinopoli rei<nante Absimaro Tiberio, coronavitque
judicalus postridie Pascbalis, Coiisiaiiliuopolim
naulo P
proliciscilur, ubi Pascba celebral, iude- uua cuni Tiberio F. anno 705, quo imperio restilutus (Tbcopb. in Gliroiiogr.) sumpiis cum dd
jiie regnantc adbuc Jusiiniano U Romaui abil, quo
Lcontio, tum dc AbsimarO suppliciis, sane quam
p^rveurt 20 Julii, alquc binc in Siciliam solvens
boncndis. Quid igiiur* jiunqiiid ia caradciu iu?
^jjiigfiiliuorum subit cinporiuui 11 Si-ptenibris,
6
<
r o c u
u s l , n i a n i
, i a n i
ls
^11
sa
^^^
^'*** **
stupl
a b
e p i s c o p i 3
C y z , c ,
6 1
i0
i n
G r e
o r i i
IThrC
in
ik %
v o c a n d i
cUsa
d i c l a
ri0
clu
pur
u l 0
a n l e
ettl
at
e0
m
re
>f
06
OI1
12
car
;lir0
o s t
llur
5 1
v e r o
s o 1
a i , l k 0
DISSERTATIO.
1217
1213
gressi nassam, atquc Ca elanus? Scd vide, qiiam 4 nexo? itaque Sicilia, Calabr.a smicitrqnv Sevcriun?
sedes ihrono Constantinopolitano Romano avutsa*,
iacile elabamir, quoil Caiotano non conligit. Qtiis
sibi suadeal, Juslinianum bunc ab anno 685, quo cum Darbari deprehenso papa Romam spolium ftictaiu
solus regnare coepit exstincto patre Gonstanlino,
n proprios usus converlerunt, quewadmodum ct
et quidem nalu jam grandcm, ad 695, quo regio Creta snb Romano cum esset, ComrantinopolUur.i
exulus iinperio a Lcontio, nulluni iniisse conju- facta esi. Nihilominus pontifex viles quasdam pargium, exspcclasse tandem exsilium , quo taedis tes, et episcopatns nonnuilos in Sicilia, et Caiabrid
copularelur? Sed enim cum Juslinianus 1 Thco- habere deprehendilur; melropoles enim, el urbes iu
dora vidualus, annum agebat 66, vixit enim an- eadem illustriores ac digniores Constantinopolitaivs
nos 82, regnavit 38, menses 7, dies 10, erepla sibi po$sidebat utque ad Francorum adventnm. Sicelinm
falo Tbeodora auno regni sui 22, ut ca in aetale in Longobardia (boc est, iranstyberina) et Apulia,
vero propius non sit, nuptias renovasse. Quare ul et in omnibus tis regionibns maxlmas tnelropoUs
bistoricorum silentium de nova post Theodoram
ante possidebat Ccnstantinopolitunus, reliquas fto->
Augusta Jusliniani 1 favet viduilati, in qua, sub- manus, nt regiones illce pcr partes possiderenlnr i
lata sibi Tbeodora, ad mortem usque maaserit,
namque melodus ac poetadominus Marcus Constanita nullum nobis facessit negolium, quominus pu- & tinopolilano tnissus fuisse comperitur. Cum autem
tcmus, non unicam, non primam Jusliuiano I I
universai Loitgobardiov ducatns, quce vetus Hellas.
nuptam Tbeodoram, ncque bunc ca?libem viiam
erat, sub intperatore erat Conslanrinopolilano, papa
duxisse ad annum usque 703, quo aelatis numera- vero separalus sub atiis gentibus vivebat, proplereu
bat
quippe, cum solus rcgnare coepit, 16 nalus patriarcha Ecclesia$ oblinebai; nam
Brunduwm
annos erat. (Theoph. ibid.)
et Tarentum Constanlinopolitano sacerdotes acciX X X I I I . Quid nunclandem de Corinlbio episcopo, viebant, idque nutlum laiel. Cum vero Franci hunc
qui Constanlinopolitani patriarcbae , boc esl Calli- ducatum occuparunt, lunc Romanus in omntbtti
iiici legalus Romse judex assedii in Gregorii causa? hisce eccle&iis ordinaliones lenuit; in iis enim reqio*
Notum Ulud, Ronianae patriarcliiae tres singulari
nibus, quas Coustantinopolilanus imperaior oblijtire paruisse exarcbos in Orienle, Corintlnum,
nebat, vel posiea barbaris geniibus recuperabat,
Thesealonicenêm, 315 atque Juslinianam I , cujus jure palrlarcha ConsUinttnopoHianut ordinatioues
quideiu exarchia ex parle Tbessalonicensis coaluit,
habebat cum Roma modis omnibus Constantin*idque ex Jusliniani I , quod ante ostendimus, au- poti alienata aliis sese submisisset. Papam vercf
ctorilate. Sed Romani episcopi in Justinianae I paries aliqnas nntea in Sicilia obliuuisse, mauiexarcbiam jura desiere, pessumdata a Bulgaris
festum fu ex Vita aancti Cregoni Agrigenlinorum
cclesia, qui eas occuparunl regiones : cum vero
urbis, qua nune Gregenlium dicitur, ephcopi : ia
anpo 861 religio in Bulgaria reslilula Michaelis ea siquidem scfiplum est papam sanclum Gregorium
rfgis opcra, reclantante frustra Romano patriarAgrigentinorum episcopum ordinas$e; $ed eo temcbu, stibdila Rulgarorum Ecclesia Consianliuopo- [ pore Roma nondum penitus separata erat COHlilaiio arcbicpiscopo, eaquc de re decretum sciislantinopoli. Tenebal itaque multos ab hinc annos
plum anno 859 iu syuodo vm oecumeuica, ConComtantitwpolitanuB ex parle el Siciliam, ct Calastantinoptdiiana , obnitemtbus liccl Romani
briam, et papa paucula quccdam, quemadmodum et
pontilicis legalis. Taudcm vero sub Basilio I I Por- in Longoburdia usque ad sepnralionem; tunc enim
phyrogenneta, Acbridis, sive J(isttniana3 I exarcbus scparatus est ab his regionibus papa usque ad
audiit, ila ui nulli pareret patriarcbas,
Francorum advdntum. Ilaud sum gravalus tam
nuilia afferre, quia non pauca in iis animadveruti discimus cx Nlli Doxopatrii noiilia palriarchatuuin, quam edidit Slepbanus Moynius in sylloge sionc dignissima.
XXXIV. Priticipio falsi argtiuntur, qui Romanse
ariorum opusculorum. Tbessaluniccnscm. et Corinlbiam exarcbiam, quemadmodum et. Siciliam, j> pnlriarcbiae distractionem bb Leonis Isauri temporibus rrpelunl , cura mnllo amequam Roma
el Calabriam, c Romana palriarcbia avulsas vulgo
pfniius a Gonslaulinopolilano imperalore d< 1wolunt ali Leone Aug. Isaurico, quo injuriam u l ciscerelur a Gregorio Romauo episcopo sibi illa- cissct, jani illud usuveuisse doccat ISilus; ne*
que lamcn illa dcfccerit, nisi sub Leonc Isauro
laro, ctijtis opera lialiaiu ab co dcfccissc tradilum.
Sed longe ante baec lempora laudalus modo Nilus anno 726, quo dticem, cui rerum summa credita,
sibi senalus populusquc clegt, quamquaro posi
facnnn islhuc scribtt, de Conslaminopolilano puin ofikium iteruni redacta, donec anno 771 Coniriarcba disserens, cujus bacc rccilo Latio douata:
Rursus ex Occidentuli dioecesi duo exarchi simili- slanlino Goprunymo Aug. regium imperium prorsua excusserit, in pontificis sui jura sesc dodens
ter retiquh metropolitanis subjectis, mullo prmtan(V. Pag. ad an. 796 el 7 9 9 ) ; quin aperte Nilus
iioret se subjecerurtl, Thcs&alonieensis nempe, el
lcsiatur, acccssissc Siciliant, Calabriam , Grctam
CorinlhiitSy quos scculi sunt neiropolitw reliqui, et
architpucopi, qui sub illis erani.... Sicilia prcclerea, Constauliqopolilano patriarcba', cuin Barbcri de>
prehenso papa Romum spolium faelam iu propriox
tl Calabria se Constantvwpolila.no supposueruiil, el
usus converterunl; itidrmquc s c i i l i l in L . M ^ tnncta Hetcrina, qucc et flicopolis dicitnr
An~
:
D E S. G R E G O R U A G R I G E N T I X I
1220
1219
bardia transtiberinac, Apuliaque piiucipes L cclc- rinibius episcopus. Quid, quod sccessionem illam
Gregorii nostri lempeslale, quemLeoni Isauro pra>
sias Gonslanlinopolitano episcopo adbatsissc, Roivisse nemo dubital, faciam jam Nilus demonstrat,
mano Barbaris maxime obnoxk), haecque in ea
quo scribente notissima cxempla omnia, qusnobis,
coiivemunl tcmpora, qua3 Lconem Isaurum praeamissis tcraporum injuria monumentis, plane ob
cesserint, cuin scilicel Longobardi reges lialiam,
scura ; adeo ut ne Hydruntini i p s i , qui Ecclesix
atqtie ipsam adeo Romam serumnis cumularunt.
sua res cum Ferdinando Ugbello communicaninl,
Gerte anno 658, cuni Paulus meiropoliia Creue,
aliquid subodorali de Marco episcopo, eoque omisquae Tliessalonicensis exarcbiae portio, irrilam
sus ab Ugbello ?
babuerit Joannis Loppensis sua iit provincia epXXXV. Deinde ex eo, quod Nilus, ut oslendat
scopi provocalionem ad Vitalianum papam, quid
aliquot in Sicilia Ecclesias superstiiisse qus Rohoc est, nisi in Yitaliano palriarcbas sui personam
mano ponlilici parerent, Gregorii Agrigenlinoruni
liaud agnovissc? Adeone rerum imperilum, vel i n episcopi
producal inaugurationem a Romanapalriarsanum nobis illum fingainus , quem vel fugertt,
cba peractam , novum elicimus argumeiuum, quo
quod el C.rsareis, et ecclesiasiicis caulum legibus,
ipsius aelaiem , conlra quam Gaielanus sential.
licere episcopo a metropolila? judicio ad pairiarcbi
T
ciim Iribunal appcllare, vel, cuin illud probe nosset,
constabiliamus. Nemo mlbi negaveril, Grcgorii

Magni tcmpore Siciliae universae Ecclesias uni Ro
probibuerit tamen legiiimum judiciorum cursum ?
niano patriarcba; oblemperasse , quod ox ipsios
Si baec non dcmus, affh matidum landem, Joaunem
episiolis ronstat. Alqui Gregorius poiiliOcatuin
Loppenscm episcopnm non ideo ad Viialianum apmaximum ingressus anno 590, ab Jiisiiniani l e i pcllasse, quod in eo sui patriarcbam, sed quod unicessu 25. Si igiiurGregorius Agiigenlinus sub Juversae Gbrisiiaiioruiu 316 EcclcsiaB capui profiicsiiniano Aug. v i \ i l , ci eo quidem Jusliniano quo
relur ; intcrcessissePaulum appellalioni, quia raro
rerum Consiaiiliuopolitaiiarun ('omino Sicilia parad Romanum poiitilicem provocalum ab iis episcotim Coiislrnlinopotiiano, parlim Roroano subdha
pis, qui alii subessenlpairiarcbae, quin (urbae exorlae;
palriarcba?, si sub Jusliniano 1 nulla ouinino Siciquando invidiosae sempcr appellaiioncs ad Romaliae I cclesia a Romani pontilicis jure aYulsa, qois
num episcopum; adeo ut ne ipsi quidem Afri illas
siverii.l; el lamcn (ormii Ec< lesia Romanie palriar- non iuielligal, uuius Jusliuiani I I xtali vindicmchae conlribtUa; quia primis Eccle&iue sxculis,
duin ? Quod si vero JuslinianolIAug., el inSicilia,
perinde se gesseruiit Gailbagtnicnscs episcopi Afriet in Longobardia tran&tyberina, el alibi, dimiouu
can33 licclesix exarcbi, aique suis in dioecesibus
Romaui palriarcbaj jura, quae sibi ConsianiinopoAlexandriui, Antiocbeni, Epbeeini, Gsesariense?,
lilanus arrogaril, quidni aeque falearaur iclero iaHeraclienses, quando nullum imperium supra exarclum in Tbessalonicensi et Corintbiaca polissimutn
chicuni majus : neque landem subjeclos sese Ro- exarcbia , quando Leonlius cerlissimus scriptof
inano palriarcbaB sensere, nisi ex aucloritale Justinobis prodit, Corinlbium episcopuro convenlu
niani I Aug., qui novcllam cdidil conslilutioncm
fuisse Consraiitinopolitaiio subCallinico palriarcba,
123, qua Romanaa paliiarcbiai jura in universas
a quo legali sui munereRomam missus, uideGrtOccidenlis Ecclesias , in qiiarum censum reposiia
gorii crhnine, cujus insimulalus, judicaret?
Africana, diffusa, quemadinodum par faium anlea
X X X V I . Equidcm si aliquid boc loco conjedew
luleranl Miana, Pontica, Tbracica Ecclcsia, quariim
dandum, non male dixerim, defeciionem iHaro Ecexarcbi Gonstaiiiinopoliiaiio palriarcbae cervices
clceiarum I l l y r i c i , Acbaiae, Sicilia?, Calabri *d
subdidcrc, qui ipsortim jura adoplavil, cuni prius
Coiislantinopolitanum palriarcbam , faclam sob
merus foiel suffragaior rpUcopus Europe proviiicias
Heraclio Consiante , et Pyrrbo Conslaniiiiopolimttropolilx, boc est Heracltensis episcopi, qui silauo episcopo, Monolbelitaruin signifero,cujusquoJ
niul exarchus TbratiaB diceceseos ex Kuiopa, Tbra el anaibemalismis dcvovissel Marcia, Ila-niiuiome, Rbodopr, Moesia I I , Scyibia pro- Dlinus papa, anno 649, in Naxum insulam prinw
Tinciis conq>ac(a?, coquc uoiuine jus Coiisiaulino- asporlalus , indc Gonsianlinopolim , ubi injuriis
politanum pairiarcbam ordinandi perpeluo mansit
omnibus cumulalus in Cbersuncsum tandem exsul
in Heraclecnsi rpiscopo, qui bonoris orgo diclus
m i l t i i u r , sic Consiaute Aug. jubenle, qui Pyrrki
. Quarc concludinius aniio
parlcs bitTesinnjuc lucbalur. Tam scclesle igttor
658 Cretam provinciaiu, qnai ima cx 6 unde con- animati cum fuissenl in Marlinum cura imp. Couflaia Tbessalonicensis exatcbia, dislraclam a Ro- slans, tum Pyrrhus pairiarcba, quidni ad cxttras,
inani patriarcliae jurisdiclione , eoquc exomplo di- quibus ille aOectus , injurias illud acccsserit, al
vinare possumus, aii xquc lum lcinporis defeccrint
defcclionem exciialas Siciliae , Calabriae, Achaix,
Oonstanliiiopolilauo patriarcbsc proviiuia: reliqn;c
lllyricique Ecclcsias ? Ecce Marlinus ipsc post dacjusce exarcbias, boc esl Macodouia I , Tbcssalia,
nmalam cclhcsin, cl lypum Pyrrbi, Joannera PbiUEpirus veius, Epirus nova, ei Maccdonia? salularis
delpbiaj cpiscopuin vicarium suum in Orieme repars, tum adeo Acbaia , qua3 quondam pars Tbesnunliat, quid boc est, nisi cvidcnlissimum argosaloniceusis, sive Iilyrician;c diocceseos ; subindc
mentum, dcscivisse ab eo, cl Tbcssaiooicensnn.el
vcro singuUris au.Hit exarcbia , cui pracrat CoCorimbium cxarcbas , quibus pcrpftluo iiijuncius
1221
DISSERTATIO.
1222
Huniaui palriarcba? in Oricnte vicarialus, adeoqite damtts pro omnibus, qtuv nobh Dcus per le tributt ?
Ac nosti jam dimidiam noslrce urbis partem , ilemdubiam eorura episcoporum, qui iis parerenl, qui~
que adhuc aperte non rebelLasseul, ftdem fuisse,
que episcopatum sancto ac principi apostolo, qni
ul id tandem munus dcnuiiidandum fuerit provinhic esi subjacere ? Rem prorsm ita habere a/prmat
xioe episcopo exlra eas exarrbias posito; erat enim
Gregoriu*. Ai pontifex, Mecum ipse stnui jam, quar
PbiladeJpbi episcopus e synodo Lydiae provincia?,
peculiarh nobis esl mediam urbis noslrce partem
quas Conslar.linopolilanae pairiarchiac conlribula.
sancto, divino, sempilernaque laude digno imperatore
Haec CUID ita siiit, desinal Caietanus dicam dicere
no&tro Comtanlino apostolorum principi donatam,
Leoniio, quod aitxium aniroi Ponlificem, quid re- per te nunc Deo temploque ab$ le adiftcando attrirum gereret, uli manifesla sibi Geret Gregorii inbuere . . inde advocali pontifice Ecclesiie dilccti,
noceutia ; b c consuluisse dicat Marcum abbaiem,
primoresque urbis , cumque assedissent,
una cum
qui quoudam Hierosolyma Gregofium deduxerat:
pontipce scripsere librum, quem synodi epi$copis
y
Audi me,
domine,
tuique servi consilium accipe :
neque enim de homine nos ferre judicium

nhi
arcliiepiscopi Conslantinopolilani,
posiutnus,
Uemque pii$-
cunctaque Ecctesia obsignatnm bealo Gregorio dedere.
Hic Gaieianus vilialam Icciionem incusal; non pulat, non palilur ponlificem tam large liberalem.
simi 317
imperatoris accedente consilio . . . . Vro- Audit Melaphrastem cum Leoiuio convcnire; nec
duobus tamen lestibus pents illum fides. Eilamen,
imperatorem nostrum
Justinianumâncfissimumque
excepta suscipione, nullus 11 i ensis, quo teslimoarchiepitcopum Constanlinepolilanum accurale serinium jugulet. Tanlum concedif, e'argiiama pontibit, advocanique duos episcopos, qui cum snnclo Grefice praediorum parlem, quorum Roinana Ecclesia
gorio in coneilio ( b. e. Constanlinopolilano ) una
iu Sicilia polireiur. Neqc ponliilcis modo liberalifuerant, daiis quat ad iier usui fuerant, Constantilalem coercet, sed etiam imperaloris. Cum Gregonopolim dimittil. Non baec concoxilGaietanus; Quid
rius Roma scse ConstaiUmopolitn conUilissct, ro
enim ( i n q u i l ) Romano ponlifici cum imperatore
admiralionis fuit Justiniano A u g . , ut cum ab eo
Orientis el palriarcha ConslantinopoUtano, in fis,
pctiisset locum sibi in Agrigcntina urbe tribuercf,
quccad judicia speclarent, cum episcopis, et provcipue
ubi novum poncret episcopale tcmplum
quandosedi RomaiHB subjeclis, quales fuisse epitcopos Siciquidem qnod supererat, sacrilegiis inceslaverat Leuiice cerium esl eo tempore? Atqui qnod certum praecius qnidam bsereticus in Laodiccusi synodo prodical Caielanus, lioc ipsum est qtiod plane negascriplus, qui, sc absenie, pseudo-episcopum gesseinus, si quidemad Justinianill tempora respiciamus. ^ rM:Ecce,
inqu\l,imperalor diniidiam
urbis parlem
Tunc enimvero omnis ferme Siculorum Ecciesia
qua' pia sube&t imperio noslro, per te Deo damus.
Constanlinopolitani episcopi aucloriiali obsequexs,
dicamusque, uli cedem Deo fidelem, episcopiumque
licelque Agrigentina Romanasadhuc partes tueretur,
ubiiibi libueril, insiaures. Inde decerni donurique
tameu nescimus quae foedera ab ulroque paliiarcba
Gregorio tocum mullasquc possesswnes jubet. Non
sancia, unde jurium fines circumscripli. Neque ilbid
baec bisiorica fide scripla censelCaiclauus, sed oravcrum, quod lantopere exaggerat Caietanus in cpilorie, boc est ;. Nos conlra, cum nullo
ecoportim judiciis nibil imperaloribus tributuni:
videamus fulcro timiari Gaielani suspicionnn, rem,
inio vero n*niiiim quantum iis Iribulum, ut licucrit,
t plane sonat, iuierprelainur. Sed quod in causam
4rl episcopos delegare, qui causae cognoscerent, et
venil, consideremiis.
appcllanlos audire, iisquc coiisulere. ( F . Euscb. E.
XXXVIR. Ail igiltir Sergius pontifex dono ab se?e
/ / . ltb. x cap. 5; Marcam, De conc. sac. el imp.
donari Gregorium cx dimidiala Roma , qua3 a Cou)ib. vn, cap. 9.) Nonne hoc satis, ul cordate sese
slantino Augusto apostolorum principi elargita,
gessisse Marcum ablaiem cum Romauo pontifice
mediam parlem. Sed quis, oro, iste Consianiinus,
dicamus, qui auclor rem defcrendi ad imperalorem,
qui douum illud oblulit? Nimquid Magnus ille , qui
batur pontifici consilium, quare litterat ad piissimum
qnando, modo volnpc illi fuerit, episcopura poterat D Clirisiiano populo pacis astrum atfulsU? Longc
<leligere, qui Gregorio jus diceret, quin eo in judicio abennt boc indicando Leontiana verba. Perpeiitle
baRC Sergii, qua* protulissc docet Leonlius, impera\el nxininium sibi arrogaret Romanus ponlifex?
Quapropler videal Gaielanus, ecquo jure suspeclam
tore no$lro Constaniino
tuin videris, donationis
auciorcm Gonstanlimim aliquem praedicandum, quo
vcndilaril Leonlii narraiionem , quam crajnbem
imperanle el Sergius ei Grcgorius vixerinl; qui
recoquit, quoiies res in senlentiam suam non ce~
diint. Utrum boc probandum, jiidicent subaclae doenim nostrum dixerit imperalorem Sergius , cujus
clrinae capita : ego magni viri manibus xtcrno stupotcstali nunquam fueril obnoxitis? Porro (aietanus, Leonlium Gregorlo aelale aeqnalem demonstradio addiclits, quae e re mea suiil, exsoqnar.
lurus, eo maxime nilitur argumenlo, quod impeiaX X X V I I . Postquam lam inulia dixerim vindicantorem Juslinianum nominaus notlrum usurpcl, quod
i!ae Gregorii aetaii, quid adbtic supercst, nisi ut
nemo damnarit. Jurisconsulli Ulpianum stmnuad
oiantissam dem, qno lanlupi negoliuin conficialur?
Aulonini Garacal! referunl icmpora, quod in 1. 52
Agc vero Sergiiis ponlifex , pcrspccla Gregorii i n De donalionibus iiUrr vinim cl , )u$trum
rocentia, simulqiiesanctilatc prodigiorum effetlrire,
tlkim sibi accersii, et: *Quid iiM(inquil),/i/i, repen- ^dical illum iinperaiorem : lmperator nosicr .f
DE 5 S. GREGORI
VGRIGENTINI
iws Aug. ttnte excestum Stcert palrh sui, oratione \ Romani pontiOces pedclentim principalejihinvasetn senatu liabila, fuit auctor cen&endi, ut oliquid ex r i n l : cunique conum illud , ConsUntinum quero
juris rigore taxelur; neque alia inccssum via in
dam Cacsarem dimidium Roma? aposlolicx Ecelesia
aliorum aetatc deflnienda. Itaque si Conslanlinus
iribuissc, indc bella arrcpta occasio novam cudendi
ille, qui Romanam Ecclesiam dimidia urbe donalam
donationem , cujus auctor non Constanlinus Pogovoluil, Jura dixit, cum Scrgius aevo frucretur, min- natus, sed Magnus perhiberetur, quiquc non conquam impetravcrif Caiciam;s, ul Gregorius Jusliniasuetudinum dimidium, in quo dimidia Roma signini I 318 lcmporibus adjudicclur. Nullus ante Ju- ^lcata, dederit, aed omnem plane urbem cum jurc
slinianum 1 Constanliir.is Aug., qui in rcs Runianas gladii : neque Romam lantum, sed, ut magniiicenlior donatio appareret, provincias non paueas,
dominalus, nisi Magnus ille, Cbrislianarum rerum
quibus alia insuper supplemenli loco addita, ul
pransidium : nam ad Gonslaniinum filiuni quod atRomani pontilicis principaius xquis condilionibus
tinet, nullum illi imperium dalum in lialia, sed. in
illustrarelur. Quare ad oaetera, quae ConsianliniaGalliis, Brilannia, atque AIYica proconsulari. Quod
nam profligent donationem cujus non una proslant
6i ab anno 357, tjuo Constanlinue Magnus excessit,
exemplaria, testimonium Leonlii acccdal, quodnon
ad $60, anlc quem Gregorio diem Romae diclam
non pulal Caietanus, anni omnino intercedunt 225, modo impudentissimi impostoris fraudem ddegii,
iiullu pacto ascribcudus Gregorius annis Justiiiiani sed ecquo e semine monstrum illud natum, quoJ
I , sub quo neqtie ipse,neqiie Romanus ponlifex dU
tot ssecula ob oculos bominum versalur,
xisse poierant, imp. Cics. Conslaniino Magno quonX L . Hasc cum ila sint, quid reslat amplius, ut
dam paruisse. Quod si ad Jusliniani II tempora
effcta viribus dicatur Gaietani opinio de Gregorio
differamus Gregorium, Malim occurret Constanti- Agrigenlinorum episcopo Jusliniano I compare?
iius Aug. Jusliniani paler, piissimus Vere, Eccle- Tam nmlta cum illam oppugnent, coalra omnia
eiaeque bono natus, quem imperanlem coluerint el
conspircnt ad declarandum, vilam Gregorium proSergius, ei Grcgorius. Ilic igitur Conslanlinus pri- daxisse sub Jusliniano I I , quis lam insane obfirmus omnium dedii, donavilque B. Petro aposlolo
mato sit anitno, qui in Cajelani verba nibilotninos
dimidium ftomae, hoc esi
jurel? Nemo UBUS ex vetuplis scripioribus Grego, sive Canonis, quem repraesentarel Romanus rium ad Jusliniani 1 lempora rejecil, Niccphoro
populus, unde sumptus suflicerent, c|iiels Ecclesia
Callislo exceplo, l i b . xvu, cap. 27 . E. At quis
eral opus, non secus alque dcinde Jiibiinianus F.
isle Nicepborus? Sapculi xiv scriplor, qui tolsphalAgvigentiuae Ecclesise, quo novuni ct lemplum, et
mata connnisil in ecclesiasticis rebus enarrandis,
episcopi aides exstruerentur, dimidiam Agngeiili C t nonnisi cura isedio ab acris judicii viris ejusHtparleri) dedit, in qua, super tribula, qua* populus sloria legauir. Ausim igitur Leonlianamfldemiit
pcnderel, nil demum intclligas , nam datum adeO discrimen vocare lani lubrico leslimonio, quod lol
imperii jus suspieari non licet, cum una eadem- alia rppugnant? Pra?ler Epilomasien Greôrian
que civilas duobus parcre dominis plane monstruovita?, et Menoh gium Basilianuui, ab Leonlio i>uui
eum, neque donum donatum seu Romano, scu Agri- Simeon Metaplirasies, Menologiuro Graccuin a Gu
geuiino episcopo, sed Petro el Deo, ut Ecclesia; im- iielmo buleto Laline versuiii, Nicetas monacbus
pensis consuleretur ; quod diserte in Agrigenlina
Sludila, quos (amen Caietanus septentise suxaudonaiione significalum, neque secius dc Romana
clores laudare non verelur. Uaeccine ;
ailirniaudum
feremus, an cum Tcrentiano Simone dicamos
u
X X X I X . Atque bic gralulari irdbi licoat littera- (in Andr. acl. v, sc. 5 ) :
toruni civitati, singulari onialaa beiieficio ab Leonlio
Ita prwdicat? ingenlem confidenliam!
noslro, cui graiiae eo noniinc sane quam inirae baX L I . Metapbrastes tam liquido, qnam lux ips^
bendee. Quotus enim quisque est, qui nesciat, quas
scripsit * intcrfuisse Grogorium magna? synoJo
dividtas cxcitaiil Gonstanlini Aug. donatio, qua ^ GunsiaiainopolilanaB, qtise convenU Monoilieliii?
aucla ferlur Romana Ecclesia? Sunl qui illam hyorco devovendis, polissimum vero Cyro, Sergio,
poboliinaeam sugillent, eunt qui u l gcrmaiiissiniain
Pyrrbo, Paulo Monolhelitai um primipilis; simulque
Gonslanlini scripluram amplexentur, sunt qui devitam egisse Jusliniano Aug. imperante. Quid boe
pravalum legitimum opus dictitent, sed i i s , qui
est, tiisi nobiscum sentire Afetapbrastem? sedenim
subdilivam illam volunl, nonduro compertum ecquo
illum raius Gajetanus ad suas adductiim iri raiio,e fonte fabula illa eruperit. Taudcm vero aliquamio
nes, modo contamirialain dicerei narraiionem de
iacem hisce lenebiis depellendis praetulit Leoniius
synodo adversus Monoibelilas coacta. Ecq"*
oosler leslimonio, quod auro contra pretiosius,
(malum) calamtlas tsla, qua cflliclim prcssus <-UHI
quodque frusira Caielanus sollicilaL Ex c<i iritclliLeonlius, lum Meiapbrastes? Gorruplus Letmiii
gimus, Romanam Ecclesiam a GousUnlino Pogonato Gominentarius, ubi percensctur Gregorius inur
donatam dimidio canonis, qucm populus Romanus
theologos cooptatus, qui stinmio in consessu Mo>
in fiscum Caesareura infcrebal. Sed cnim,cum lemnolhclilas proscribcrcni; depravaia hoc ipso i
poris processu Ga3sarum polcniia in lialia, alque
Gregorii vila , quam Meiapbr;îcs concinnaû
ipâ urbc labofactala rucrcl, non mibi dubhim, quiii
Mira rcs, cui non credanl, nisi qai fucrint c gciiie
1U25
DISSERTATIO.
JLS8
Mciieni. Sed, ul brcc omiflantur, saiis superque nosler, qui ilo Gregorio Ro.i.a* appulso Panormi m
cum Fclice cpisropo, a quo Agrigei.lino iu llirotm
docet Melaphrastes Cregorinm noslruiu in eain
locaretur, scribens baic inquil : lyilur tu propriu
synodum 319 convenisse, in qtia res acla conira
Monothelhas : nam a i l ab ea abfuisse cum Romse, ephcopio commoraulur, cui ab sanclo Gregorio nomen eral quod cerie olim Agrigenlinw Ecclesice fuelnm Sardinise episcofcos, quippe morbo implicitos :
raf, Liberlinunvappellatum. Agrigenlinense episco
et Romanum quidem legatum misisse, qui sui perpiuni Panormt posiluiu, queniadmodiim Liberiisonam obiret. Ilaec non catlunt, nisi in synodum vi
niim anlea dictum a Lbeilino episcopo Agrigentioecumenicam ; nam quod allinct, neque legati a
ponli'ice missi, qui synodo praeessent, neqne bic no.um prinio, ila Giegoriani nomen subinde excepisse a Gregorio quodam ejusce civilatis episeopo
Romae considebal, sed ipsa in urbe regia, quod a
nobis demonslraluin. Qua re imprubum opus desu- iiiimerilo aucupari licel. lluncciiie celebiat
Sirietanum Mcnologiuni ad 19 Dccembris, an illutu
dat Gaieianus, cum Metapbrasiem in parles suas
de quo laudala Agrippiua? bislotia, si quidem alius
protrabere perteniat.
X L I I . Neque candidius faluin expertus, cum sup- ab eo, quem obiler iiominat Leonlius, an aliuai
quemvis, modo non noslrum, cujus noiitia inteipctias advocal a Grseco Menologio Sirletatio, e quo
nou video, quid emungal, quod ad suam facial cau- R ierii? Aflingal CajelanuS sub Jusliniatio I quoiqut t
vokiciil Gregorios Agrigeuliruc Ecclesiae episccp s,
sam. Ex eo baec reciiai, q i i * scilicet legunlur ad
dum Leonlianum a Justiniani II ajlaie non solliciiel.
23 Novembris : Commemoralio sancti Gregorii episi sarlam leclam velit Leoitlianae Uistoriae lidem.
icopi Agrigemini. Hic fuii sub imperio Juttiniani ex
Atque haec locum oblincnt, si quidem Cajclano deurbe Agrigento, piis atque hospiialitalis
et eleemoIUUS Grcgorium, cujus Menologiuiu Sirleli meminil
tynarum $mdio$iisimis parentibus ortus. AnnOs na
ad 19 Deccoibris, alium ab co csse, cujus res pcr
iut decem el octo desiderio venerandi sancla loca
eumina capila 23 Novembris pei censcntur. Quid si
Hierosolymam petiit, ibique sanclo Mocario
diauuus idcmque fueril? quolies in Menologiis occonus fnclus rever$u$ est Byzanlium; posiea Romam
curril cum Grsecis, lnm Lalinis, ui de uno sanctirenit, ubi epi$copu$ Agrigenthuis creatus esl, quo
latis fama illustri bomhie bis lerve in anno meniio
munere prceclure functus, multis editis miraculis, in
liat? Si Gregorius, qui tantumdcin iudicalur 19 D o
summa seneclute migravit ad Dominum.
Hoctfne
cembiis, ab eo differl, cujus vila pracise descrirnagnum illud lestimonium, quo lantopere gestiat
bilur 23 Novetnbris, cur iliatidalus omitlitur ? opoiGajeianus? cone nomine ibelo dignum babilum
%
Menologium aliud, Basilii Aug. editura jussu, ubi c

diserlim indicat vixisse Gregorium sub iusliniano
Rbinolineto? pcrinde vero ac, quia Sirletanum
Menologiura Juslitiianuni nomiuavit nulla cogno^
m e n l i accessione, idciico confugiendum ad Juslinianum I , excluso penilus JuslinianoII. Sed cognosce, qua comminiscalur, uti suam, quoquo modo
possit, senlcntiam lutetur. Videl eodem in Sirletano Menolojgio ad 19 Decembris menriouem Geri
tie sauclo Gregorio Agrigcuiiuo, atque binc slaluit
duos Gregprios Agrigenlinoruin episcopos, unum,
hoc es! Ltfontjanum, qui vixerit Jusiiniauo I Aug.
eique arrogat tlogium, quod ad 25 Novenibris in
Sirletano Menologio legilur ; alterum Justiuiani I I
regno vindicat, queni meminisse idem Menologiutu
p u i a t ad 19 Deceinbris; quo discrimine negleclo ^
facluin ait, ut priori partim impuiala sini, qu:u
u n i u s secundi propria. atque ex dtiobus uuus coaI t i e r i t Gregorius. Argule salis, sed verc nibil. Si
Meriologitim Sirletanum ad 19 Decembris vel ininim u m innueret deejus, qu^m laudai, Gregorii 9etate,
e s s e l unde nubis gralularemur de comperla ejus
G r e g o r i i aBtatc, quin tamen Leoniiariura a Justin i a n i I I temporibus dimovercmus. Porro, Gregorio
n o s l r o pranivisse sive unum, sive plures Gregorios
A g r i g e m i n o r u m sidera, docel cum bistoria transl a i i o n i s bcalae Agrippinpe ab eodem Cajeiano exliib i t a t. 1 Vilarum SS. Siculorum, quae nobis suppcd i t a l 6ub Valeiiano, t l Gallicno Augg. Gregorium
Quetndaai Agrigenliuorum episopum, tum Leontius
f
PATROL. GR.
ZCVIII.
l e b a l
S A N E
E T
H U
U S
r e s
, e v i t e r
a t t i n
e r e
J
i
Quapropter si ne unco quidem raptari queat Sti lcianum Mcnologium buslincndai Cajelani causa?
si ei ihlbuc Basiliano recenlius, iiullum euim illo
amiquius, quis lam insubidae nientis sil, quin tnlelligal,-eadem Sirlelanum dixissc, alque Basilialium Menologium, proindeque nosiras in parics
venire, a Cajelanis abscediTe?
X L I I I . Veiiio landcm ad Mceiani. Hic si ininiorer male leiupus ludam : cuin cnim ille prodai
(lib. Conlra Latinos t. VI AiUiqq. Ucl. Heur. Ganisii) Gregorium Constantinopoliianae synodo inlet~
fuiise, itnp. Cass. Coiislanlino PogOiialo, pontifice
vcro Maximn Agatbone, non possumus meliori advocatione causae nostrae jura defendere. Cajelanus
se siantem dictilal Niceiain, quia d eo locutum Gregorio certat, qoi alius ab Leontiauo. Vcruin enimvero Leonlius non alium nobis laudat
Grcgorium, nisi qui vilam diixerit sunimo bumanartini rerum Byzantii pra3posilo Gonslantioo Pogonato, ejusque F. Justiniano U regui consorte,
sacrorum vero Roma3 anlUlite Agatbone; utipsissimus sit Nicela? Gregorius, alque Leonlii, buncque duplicare juxta sit, aique nova intermundia
Epicureis aggerere. Sed desinai aliquaudo Gajetanus quoniam gladio 320 nequil, volsellis pugnare,
conari desinat revocaie Grcgorium a.l Justiniaui 1
atalein, quo<l slrcnue oppugual Leonlius, e CUJIIH
commentario, quidquid de lanto episcopo novit
posieiitas, velul aqua e fonle, dimanaviu
f
39
1227
BECUCCIANI
fe&
Janiquc opus cxegi, quod lantum verilatis ergo Petro, conditaeque ab ipso Ecclesiae Conslamii o>
snscrpi, non quo minimum de Cajeiani fama dctralia- Ang. Pogonatus piissima liberalilate sacrum voUiii.
lur. QHK in mcdiuin produxi firmissima, tulissima
Inde inlelligant Agrigenlini, quod et lanlus sibi
omnia, undo. conficiatur Gregorium Jusliniano II cum ligcrit episcopus, quod et Ecclesia sua lam amplo,
Coiistaniino patre imperante Agrigentinorum epi- illustrisqtie munere aucla, acceptum referendom
scopiim ab Agathone . M . inauguratum, eodcm
Panormilanis, viris ct sanciilaie el pontiuVaiu
Aug. sceptrum solo obtlnente, Pelrique in calbemaximo clarissimis, quibus in obsequentis animi
dra sedenle Sergio calumnia viHilicatiun Romana
monumenlum collala giaiiarum symbola laudum
in synodo, simulque a pontificc donalum dimidio
obdiscqiq ponant.
Canonis Romani popnli, quem maximo aposloloruin
1
AflNO DOMINI DGGXCI.
WOWMS liH(l((IAMS.
NOTITIA.
(GALLVND.
Vet. Patrum Biblioth. t. X I I , . 11.)
Dominious Becuccius praBposilus E c c l e s i sancti F e l i c i s ad I m a m , ex BibliothecaGabrielis RichardiiediditFlorentiflBannol768exquodara nis,(a) libellum auctore incerto, cui
iitulas est Dogmata orlhodoxa,
etc. Scriptor ejus nuspiara comparet. Gallandius nosterin
suis adversariis Anonymum Damascenum scripseral. Becuccius V . . putat monpchum fuisse
( p a g . ! 6 ) , h i s ductus argumeatis : p r i m o q u i a teste Mabillonio, raonachorum erat hincinue
a Patribus quaedam decerpere, q u alienis operibus subjungebant, ne u l l in finepagella
vaearent in codicibus.Seeundo quia Joannem ))amascenum sancti Patris nostri appfcllatione allegat, quem constat in sanctffiSab Laura monachi vitam gessisse. H c quantisint,
quisque facile intelligat. Yistim mihi est a nomine editoris Anonymum Becuxcianum appellare. F a c i l e a u t e m crediderira esse piumaliquem laicum, q u i p r o liberis suis religiose educandis brevem illam calechesin planamque conscripserit, sive manualem librum vel Echiridiuitt, ut veteres loqui solebant. Sub finem eniro ait: Ego quidem, filii mei diUct\,txposnx vobis hoec sancla dogmala
ut pro certo habeatis, quod is qui genuii tos iia crtdmU
eic. Quod ergo sanctum Joannem Damascenum sanctx Patris nostriappellatione
donayern,
id ex consuetudine est, qua sic Greeci oranos sanctos etiam non monacbos, aut cerliinsututi quod nos profiteamur, vocare pie et religiose consueverunt. C u r a porro mulius
auctor noster in tradendo dogmate de cultu imaginum, liquet eiira post sytioduin Nicen"
11 vixisse. y u a r e necante annum791 illum ponendum censuimus. D e revelationeGreguiii Thauuiaturgi, vida quffi in eo scripsii Gallandius (6).
1
(n) Sgnatur . I . oslque -bartaccus, quem

BeniiTius describu iii pra-f pag. 11, acvidciur
s.cculi xv.
[b) llibl. lom. 111, pag 417, proleg. pag. ixn.
1129
DOGMATA C A T l l O L I C A S S . APOST.
1230

IIATEPES, .
DOGMATA ORTHODOXA
QUJE
EXPOSUERUNT SANCTI APOSTOLI
O M N E S Q U E SS. P A T R E S ,
(GAU,AND,
ATQUE
OECUMENICI
DOCTORES.
Vel. Patrum Bibliolh. i. X I I I , p . 377.)
, ! \ Credimus , qucniadinodtim baptizali () suiuus

\ , . \
in Palrcin, et Filium, ct Spiritunt sancluui, utium
, ,
Rciiin. Quanquam enim Dcus cst Palcr, Dett>
, ' \ ,
Filius Deus Spirrlus sanctus,non tamen idcirco Ires
. \
Dii sunt, sed una dmnitas, ires Itabens personas.
, ,
In *ancla enim Trinitate coofltemur unam naturam,
, , ,
nnani supcrsubslanlialem essentiam, unam formam,
, \ , & , \ uiium rcgntnn, unam potestatem, uriaro voluntalcut
, '
aiqtieunam operalionem, tinum imperium unamque
,
irimn personaruin immobilem quidem exallationcm

(2), per inimobililalem aulcm omnia divino ipsins
, \
iniperio moventem, omnibus providenlem : per ou*
, ! . nia secitndum utilitatem administpanlero, etsi ha*
,
sinl nobts incognita. Veruin tres coniiiemur ipsiu*
, , \
sanctas bypostases, Ires personas, sivetria indiridua
, \ , non aliod el aliud secuAdum naluram, scd aliu.t
, . " potius(3)eta!iud secundura byposlasin : non nalura,
* ,
magis vero proprielaiibus inier se differctitia. Etenim
, \ proprium Palris est esse ingeniuim, proprium Filn
. ,
csse genilum, et est propritim Spiritua sancii esso
, ,
procedens. Non Palre Iranseume in Filitnn, noc V\
, ; * * , \ lius fuit Dei paler aut mater; ncque Spirilus s:ncius
, \ , , \ ;, ,
fuii Pater aul Filius : scd crat,ei esi, et erit Paier,
, '
Paler ; Filius, Filtus ; Spiritus sancius, Spirithg
, fanclus. Et adoramus el confiicnics gloriflcanmf
\ \ \ beataniel divinissimam deil.item in Paire, etFiliu, c l
\
Spirilu sanclo,et ires baspersonasin una Difiuiiaic,
, \ neque per nioirarcbiam (4) cura Judeis, neque per
, . '. iriuin personaruni pltiratitutem cum Graecis (5) scn . ^ limus. Non dicinitis amem in sanclis bujus Divinitaiis
; , , personis majus, au( minus, aul eubditutn; scd ouincs
-?: ipsas principio lemporis carenles, uno in tbrouo M \
denles ct coftiemas gloriflcamus : indeficiens eitiai
: \ .
Diviniias cst, el supra omnem naluram c l lempns
,
Credimus aulem quod Dei Filius genilus fuil a
(1) Coufer. Basil.episl. L X X V I I . TJKOpbyi. in cap.
x J.iaii.
*
(2) , etl ernptio, vis, inipolus, percilissima mobilitas.
(3) Potius pcnelrantcm.

(-4) / / . e. singularilalem,ûo? nempe trlmlail
pouiiur.
(5) Verlendum erat idololatib, gentilibus.
DE , S. GREGORIl A G R I G E N T I N I
fetf
1211
Dt igitur stcnt qua Gon*lanlinus prodil, omnino 9 cpitcopi prcetto essent ad radicitut ctelinda, <JN
aflirmandum, Gyprios exsilii sui, cujus epocha iniit
exsiiterant zizanta. lnsuper cum lurc moi addit,
anno648, annos 52 eensentibus, praeposilum Joaupralerito insup^r Augusti noinine : llo mvlioi
nem Cypri arcbiepiscopum Hollesponlo provinciae,
Coiutanlinopoli beatus vir edidit cum ad diceiidum,
in qua jura excrcerei, idque vcro ex
tvm ad laudandum composita* oralione*, ut wl ad
auctoritate concilii vi occumenici anui 680 quinpiissimi imperaioris nostri auret fama pmaderel,
quennio post, anno sciticet 685 pairios laree reviHacleuus ea de Gregorio narrat Leon ius, qua ante
sisse inip. Jusliniani opera, qui eain axl rem era^ concilium gesla ; nain stalim excipit: Inde pou
tores miserit ad Habdimelecb , quibua feliciler admultos dks adsunl episcopi AUxandrinus, Amiockemodum exiil legaiio. Qnapropter ( u i in viam re- nu$ Orientates omnes : Romanm vero quippe rm
deam ( si passus Coiislaslinopolitanus pomifex e
morbo delenlu*, libellum miliit propria manu con
pairiarcbia sua divelli maximani Heliesponli pro- scripium. Sed aliquando (andem imperatoris nomeii
vinciam , in qua Joannes arcbiepiscopalem gererel
prodit, cum ea exseqaitar,quae post synodum acla:
niagislralum, quidui , autequam niacms tlla fueril,
Confecta porro (irtquiens) sucrosancta synodo Greexslincto Sardka episcopo , ea sibi Ecclesia crede- gorioomnet graiulari.... alpraHer cmetoi increditik
X
retur, ubi arcbiepiscopum ageret, eoqiie magis , epit ex homine desiderium piissimus imperalot <K
quod tum temporis Jusltniaiue I exarchia a Roma- iler Justinianut, senatusque universut. Ex boc quod
na patriarchia defecerat, alqticConstaniinopolUanae Gaielarius pularit , eumdem hunc iinperalorem
adjudicata, uli moi dicam? Ilitc locum non bafuisê qtii Gregorio gralulatus, atque tllmu qui et
bent cecumcnicse sytiodi lemporihus; cuui Cypro concilium jussil, el de Gregorii virtuie (amaiu etnulla imporlala a RarbaHs calamhas, mausueloque ceperil, ul inde confichl, Justi liano 1 Conslanii*
Conslaniinopolitani iniperaloris scepiro obedirel.
nopoli imperante eadem in urbe diversalum Gre.
Quid igitur reslai, u l plano affirmemus, Gregorium
gorium, eoque interfuisse synodo ODcaraenicae,
synodo vi oecumeuicrc interfuisse , in qua Monothenullo modo probandus. Si Justiuiani Aug. uoiaea
lilarum baeresis proscripfa, atque orco devoti Serproiulissel Lconlius, cum vel synoduai indixisse,
el famam inaudisse Gregorii memorat, certe quigiu9, Pyrrhus, Pattlus, Pelrus Consianlinopolilani,
Gyrus Alexnndrinus, Theodorus Faraniianus epi- dem essei, cur meiito sanclissimum homiaera ad
Jusliniani I (empora revocarel: sed enim quod illud
scopi MonolheHiaruin capita, quorum aliquol diserie
nominat, cuni LeomitJS,iutnMelaphrasles, elepUo- usurpai in rcruro narraiiooe, quae magnam synodum consecuiae , libere dicimus, foedissimo viiio
inasies Viiae: ul (Yuslra sit Gaieianus, qui boc
laborare egregii viri opinionem. Porro illud coosut
ipsuni, quod ad causam suam non conduceret, in
ex Tbeopbane accuratissimo GraecarîB rerum scrisuspicionetn vocaril ?
piore, Justinianirm U a pa(re Constantiuo Pogonilo
XXVUI. Sed ecce , itiquit Caicianus, adhuc fuU
Augusium renunliautm, ca dignilale ejcclis Heracrum supcresl, quo senteulia fulcialtir de Gregorii
clio el Tiberio fralribus , auno impcrii sui 15,
Vita sub Jusliuiano l Atig. procusa, qualenus in coquod iniit; anno 66S, mcnse Julio. C\m >g"
dem Leonlii Gommemario tam manifesio legitur,
illum sub eo Ju&liniano vixisse, quo iniperante mense Julio anni 680 GonstaiUinus Aug. regni sui
annum 13 incboarit, codctn anno desiiieiile, vel
magna synodus babita Conslantinopoli quod de
novo 681 in iinperii cotisoriium ascitus JusiinUuno Jusliuiano I aiTirmari possit, sub quo peracta
nus F. a palre, hoc esf, noudtun synodo coufecia.
eynodus oecumenica; nam vi convenit, cuin rerum
Gonsianlinopoli poiiretur Coitsiantinus Pogonatus.. Huc el illud accedit, datam Joanni Cypri arcbiepiscopo Hellesponlum provinciam vi io synodo,
Scilicel boc magnus illc Achillcs argumenlomm,
qno Gaietanus vel mille Hectoras proslernere confi- auclore Justiniano Rhinotmeto, quod diserie traditum a Constantino Porphyrogennela capiie i7
dit. Quid igitur agam? Gbrisie Deus , fidcm luam ,
Cbrisie Deus, ago tibi gralias, supra quam dici 0 De adm. rmp. a nobis aulea integre produclo:
^
queat, maxnras * aiiram numeit senlio luum, quo
perfusus Caietani veroa nulio omnino dihiam ne- 8 . fnde fit Juslinianuro, antegolio. Evolvarous Leontii Historiam, illudque ex- quam synodu9 dimitteretar, jam Augustali orni*
pendamus, ecquando 312 iniperaloris nomen p r i - luui dignilaie, in cujus graiiatn Coiislanlia tyP
Jusiiniause sive Juslinianopolis novac n3Cia nomeo
HIO prodideril, ut landcm illud pateat, quam improeadem in synodo. Negai boc Nicepborus lib. x "
be Gaielamis ex eo contenderii, Gregorium nostrum
cap. 28 . ., qni ab Jusiiiiiano I homen
duxisse SKTiim sub Jusliniano I . Sane iinperatorem
parlum'scribil botmris ergo Tbeodora3 uxoris, quac*
primo laudat Leonlius, lacito tamen nominc , cum
scribil: Inde post aliquot dies per Constanlinum pe- domo Cypriam perbibet. Verunr non ea yiri aucUh
rilas, ut vc! ingraliis assensuni a me extorque^tiil ("Gregorius) ab archiephcopo, ul ipsum futtsia
precalus dimilteret : is vero Gregorium acceisilum Ait ille, ConsiamiiE, quod TheodoraJ Aug. om**
rogat, extpecfare vclii aliquautulum : inimicum - pra;bueri(, idera usuvcnissc , aique Acbridi
niani Aug. patriae, archicpiscopati scilicH aflecia
ininem in medio Iritici calholiccc EcckhUv .yemiuasse
liutnia : mundassc pu^hnum impcratorem, ut collc- digniiatc ab Jti^liniano 1, qnod manifcslo fabe
C
ur
ri
01
*23
DISSEHTATIO.
1214
ctiin longo aule lempore CunftUnliae mctropolka J>em ad Jusliniam I leuipora elevantis, operae tamcu
arcbicpiscopus audieril, quod a nobis
prelium faclurum me duco, si reliqua, quae Caiedemonsiraium. Si lapsus in via lam plana, quid mi- tauo opposui, milii non aque adversa oslenderim.
rum, ubi salebrae ? Neque desunl indicia, quae Nice- Atque omnium primum cbaracterem ilium feriai vn,
phori ballucinationein delegant. Enimvero ires nuquo insignis dies i l Seplerobris, cum Gregorius
meranlur Jusliniana? : Acbiis, quae I , Gyprus, sive
Roma redux i n Agrigentinorum emporiuni appulii,
Goiistaiuia, quae 11, Gartbago , quae 111, eoque causa? nostra? moinenlum addere non leve, deleordioe a Georgio Godioo perceusenlur :
gam; eamque ob causam novum inslituani Cano "; , -. ,
nem ab anno 682, in quo primus absolviiur Gre . Acbiidein, et Cartbaginem ab Jusiigorii ponlificatus annus, ad 711, qui iillimus
niano 1 novum oblinuisse noraen palet ex ejus
Justiniani I I Ang., in eoque slaltiam, quae proponovel. x i , coliat. 2, n. 6, tum ex lib. i , c. De offic. silo nosiro conducant.
praf. prml. A(r. Lis igilur de una Consianlia.
An. Chr.
Atqui cum baec ordine dicalur 2 , ciwTa Patribns
682. Dosinil Agalho . M. die 10 Januarii cavi synodi nova appeliatur JnsUuiana can. 39,
rwtque Romana, Ecclesia successore annum 1 ,
R . 7, d. 5. ( Anast. Biblioib. in Agatb., auclor
, ui nova Jmtiniana jus habeat Cbron. Fossaenova;, quanquam errel in emorluali
Constantinopoli*, nou immerilo binc conficio, Juanno designando, alii.)
8UniananidictamCoustaiaiamabJu9tiiiianolI, non
683. Leo I I Siculus . M. crealur die 10 Aug.,
I . Si enim a I , baud novara iliam vocasseM concilii
q i ponliilcatuin gessit ro. 10, d. 18. (Anast. ia
Palres, quaudo eam ordine sequebalur Carlbago ,
Leon.)
qua vere nova, siquidem Consianlia ab Jusliniano
684. Leo I I obit 28 Junii, cui succedii post i n I denominala. Quod igiuir syuodi Patres Con- tcrpontiiicium mcnsium 3, d. 18, Rencdiclus I I .
stanliara dicanl arguiuento
(blein.)
o s l , iiovum illud fuissc uomen , quo tum douaU
683. Moritur Benedictus I I 15 Martii, eique sufliGonslantia^ eamqne idcirco secundam diclam Jui t r Joanms V, 25 Julii.
slinianani.quae revera lemporis respeclu lertia,quia
68G. D^cedil Joauncs V. 13 Aug. Co.i*posiio
patria Augusti, quo nomiue praponenda fu rit parliuin dissidio pontilicalum inil Conon Siculus
Gartbagini, incolumi manenle Acbtidi J u e t i i H a n I 21 Octobris
noraenclalura, quia Jusliniani I patria. Non solum
687. Vixit C011011 usque ad 22 Sepiembris, exigilur, quod Justinianus l l a synodi vi Patribus vo- ^ slinctoque scbismale . M. rcmiulialur Sergius
lueril dandam Gypri arcbiepiscopo Hellespontum
Panormilanus 18 DoccmbrU.
provinciam cuin j w v , ' ostendit, eo
688
tum temporc jam Augusluno salutalum ilhim , sed
689
C.iani quod ab iUdem Patribus 690
usurpetur Gonstaniia , curo nova urbibus
691. Mense Octobri Romam navigat~Grcgorius
nomina ab Auguslis imponerentur.^Proin cum in
stupri delalus, P. Max. judicium subiiurus, quam
Anaslasiana Agatbonis vita legimus : lia discidio ingressus Novembrl mense, ibique statim in carublato (loquitur vero de rebus in synodo Trullana, ceres conjiciliir a Sergio.
boc csl vi mcumenica gestis ) civilique inter Chri692
stianos bello composito, Joannes episcopus Portuemis
693
die Paschate, coram principe 313 ac Patriarcha
694. 20 Aprilis, hoc esi poslridic Pascbalis,
in Ecclesia beatm Sophice mi$sam laline celebrat concilio sislitur Gregorius, cognilaque cau>a iunoomnibut aeclamantibus piissimorumque laudes - cens judicatur, inde abit Gonslanlinopolim.
dicantibut; hosce Auguslos omnino inlerprelere ^
695. Peragit Pascha Conslantinopoli; binc RoConslanlinumpatrem,el Jusiinianuni fllium, qui a
inamdi8cedit,quopervenil20Julii.Tandemadeccle.
palre imperii collega renunlialus , in privatam
siara suam proliciscitur, adpellil ad Acraganlera fluvilam abadis Heraclio c i Tiberio fratribus. Quare
vium 10 Septembris,postridie abil in Agrigentinoruni
quod Caielanae senlenlia? firmissimum eral fundaemporiuin, quod alligit eademmet die, feria v n .
mentura, plane- c o r r u i t , cum iuUinianus , quem
Hoc anno Juslinianus 11 Aug. regno pelliiur al>
praacipue nomlnat Leontius el Metaphrasles, non
Leoniio, raense Julio. (Tbeoph.)
magnus ille babendus , sub quo oecmenicuni
696.
concilinm coacium , sed Gohslantini Pogonali F . ,
697
quo iu regni consorlium a palre recens vocalo
698. Absimarus Tiberius Aug., exacio Lcoulio.
masna eynodus v i confecta.
(Idem.)
XXIX. Quanquaro plura non desiderantur, quo
699
liqueat omnibus, Gregoriuip sub Justiniano I I Con7^0
ttanliui palris collega vi synodo oecunienicae inter701. Scrgius P. Max. e vi*is exccdii 29 Oclobris
fuissc, euquc omniLO cxplodcndani Caiclani opinio- ciquc subrogatui Joanncs V I
m
1215
DE , S. G R E G O R I I A G R I G E N T I N I
)2K
702. .
. \ i u ut annos prope 4 procul ab Ecclesia sua exe703.
gcrit. Haec ex Leoniii flisloria. Jam ab anno 682
701
ad 711, qui ullimus Jusliniani annus, 11 Seplem705. Joannes VI falo fungilur 7 Januarii, cui bris dks in feiiam vu incnrrit anno 689 cyclo
Kal. Mailiis succcdil Joannes VII.
solis 26, anno 695 cyclo solis 4, anno 760 cyclo
Jtisliniauus II ileium regnai.
solis 9, anno 706 cyclo solis 15. Alqul anno 689
706
Gregorii reditus ad Ecclesiam suam adjudicari u707 Joannes VII mortem obil 17 Oclobris : dte
q u i l ; si enim reversus Agrigentum anno 689, ins qucnti successor eligilur Sisinnus, qui boinineiu didem igilur discessit anno 685 exeunle, smiulque
XuiM6 Novembris; lum 23 Decerabris Conslan- judicium de eo institutum poslridie Pascbaife
iinus . M. salulalur.
anni 688. At enim a praecipiie an. 683ad 688 tres
708
mimeraniur ponlifices, Joannes V, Gononi Sergras;
709
cum lamen sub uno duntaxat Gregorius et caree710. Gonslantinus pomifex migral Gouslanti- ribus occlusus, et caluinnia Undera vindicatu.
nopolim.
Neque annus 700 ad causam nosiram facit": quo
711. Idem Romam regreditur 24 Octobris. Ilujus euiin anno Conslantinopoli Romani rediit Grego
anni exitu , vel scquenlis initio Jusliinanus Aug. rius, rerum poliebatur Juslinianus I I , cum Umen
occidilur.
ab anno 698 ad 705 Absimarus Tiberius ConsUnX X X . JNunc in mcmoriam rcvocetur, quod anlea
linopoli imperarei. Contumax Uidem est annus706,
diximus, Grrgorium menscs admodum 5 supra anex eo eoimMieret in judicium vocalum Gregoriuia
nos 2 Romae a ponlilice delenium carceribus ob anno 705 ab Joanne V I I , qui pontifex audierat
dclalum slitpri cjus nomen. Gerle quidein, cum a ' paucos ante dies, hoc esl Kal. Marliis, cum ei
Gregorio s< iscilalum fueril ab episcopis Gyzici, et
Leontio discamus, pontificem illum, qui judex in
Corintbi, qui Romae aderant a Consianlinopoiilano concilio praefuit, in quo Gregorii causa dijudieala,
missi pairiarcba j u r i dicundo in Gregorii ipsius
non alium ab eo fuisse qui in custodias conjeciu
causa, quol annos in erga$tulo Iranscgisset, falclur
Restat igitur annus 695, qui nullis inicicatus amille aiinos 2, menses 4. Sed lum lamen e Skilia
bagibus. Ab 18 Decembris anni 687 ad 29 Octobrii
dclatores nondum advenerant, qui una cum Greanni 700 Romanum gesserat ponliOeatum Sergius,
gorio iu judicium vocandi. cum dies tandem et
simulque ad mensem Julium anni 695 in ConsianGregorio, et accusaloribus, et mulierculae, quacum Q linopolilanos res dominatus Justiniauus I I , unde
conficlum consuevisse, dicta, dicta vero poslridie intelligis, quam nullis impeditus sit difficultatibus
Pascbalis, impurissima illa mulier, quae malo dae- Gbronologismus noster. Patet enim exacla omnia
mone districta paulo anle quatn Gregorius Agrisub uno pontifice Sergio, vereque Consianlinopoli
gento solveret Romam perduoendus, qusequc eo
adbuc imperasse Juslinianum I I , cum iode Greipso die, quo el Gregorius, et delalores, et ipsa
gorius recessil, Romam pelilurus. Nam si regresadeo concilio 314 adslitere, fassa tandem calum- sus Romam 21 Julii, GonsUntinopoli profectus esl
iiiam, Gregorii precibus Oeo solulis diemone libe- mense minimum Junio, cum tameu Jusliniious
ratur, planum omnibus fecii, se annos2, mcnses 6,
imperio pulsus ab Leonlio uiense Julio: En igitur
lelro genio corroptam, quo tam perdila? imposlurae pio nobis unis stanlero cbaraclerero illuiu ferievu
pcenas lueret. Agc igilur, si furiis agilala femina
cum 11 Scptembris concurreniis, q u i , ulidemonatinos 2, ntenses 6, si capla illis paulo amequam
stravimus, in Jusliniani I annis Caietani senlenti*
Girgorius Romam navigarel, eximc mcnsem unum
nunquam suffragaius.
ex sex, qui salis admoduin sit mariliaio itineri
X X X I I . At, inquies, si anno 695 Constantinoconficiendo, appareiquc, Gregorium mancipatum
poli digressus Grcgorius diroidia Agrigenli parfe
Homae carceribus annos 2, menses 5. Alque islbuc D donalus ab inip. Jusliuiano I I , unde sumpias supquod nostra in causa maneal necesse, eoque petcrcnt novo templo, episcopique domui adifievidens confit, cbaractcrcin illum leriae \ n , in candis, ecqua illa Augusla, qux viri aeinulaU litequam incidit 11 Seplcmbris dies, quo Gregorius
ralilalera, el sua addidit Gregorio munera, scUicct
:d Agrigeniinurum emporium pervenit, in unum
amplissiraa? Hic cerle haereo, cum nte destiwat
aiinuni 695 concurrcre, quem fruslra in Caielani bistoria. Memoratur quidem tum lamporis AugnsU
Cbronologismo pcrquisivimus.
"
Anaslasia, sed quae tamen Justiniaoi maler, oon
X X X I . PoiiOGregoriuscarceribusaddiclue Romae
uxor. Perbibetur etiam Jusliniani coupix Augusix
niansil sub uno, quod anle vidimus, pontiHce anTbeodora, Gbagani Gbazariae soror, sed eamdont
qos 2 , menscs 5. Ex conciiii seiilenlia inuocens
anno 703, t:um regno exsularet, 6 annum COBSUBjudicatus postiidie Paschatis, Consiantmopolini tmopoli remiante Absimaro Tiberio, coronauiQW
paulo post proliciscitur, ubi Pascba celebrat, iudeutia cum Tiberio F. aiuio 705, quo imperio resaque regnantc adbuc Jusliuiano II Romani abit, quo
tutus (Tbeopb. in Gbronogr.) suinptis cum de
pervenrt 20 Julii, alquc Iiinc in Siciliam soivens
Leontio, lum dc AbsimarO suppliciis, sane qaaw
Agrigwiititoiuin 5>ubil cinporium 11 S:ptciubris
boncndis. Quid igitur nunqqid Ui ca:adt'iu m0
1217
1213
DiSSERTATlO.
:
gressi nassain, atquc Ca elanus? Sed vide, qiiam \ nexa* ttaqne Sicitice, Calabt'(e. sancttrqm* Sevcritrtv
facile elabamir, quoil Caietano non conligit. Quis

sibi suadeal, Juslinianum bunc ab anno 685, quo
solus regnare coepit exslinclo patre Constantino,
et quidem nalu jam grandcm, ad 695, quo rcgio
exulus iinperio a Lconlio, nullum iniisse conjugium, exspcclasse tandem exsiliura, quo ixdis
copularelur? Sed enim cum Juslinianus Tbco*
dora viduatus, annum agebal 66, vixii cnim annos 82, regnavit 58, men&es 7, dies 10, erepta sibi
fato Theodora anno regni sui 22, ul ea in setate
vero propius non sit, nuptias renovasse. Quare ut
bistoricorum silentium de nova post Theodo:am
Angusta Jusliniani I favet viduitati, in qua, sublala sibi Tbeodora, ad mortem usque manseril,
tedes tltrono Conslantiuopolitano
Romano avulsa;
eum Barbari deprehenso papa Romam spolium factant

i proprios
nsus converlermt,
quewadmodum
Crela sub Romano cum etset,
facta esL Nihilominus ponlifex vites quasdam

tes, el episcopatns
cloritate. Sed
Romani episcopi
pai-
nontiuilos in Sicilia, et Calabrid
habcre deprehenditur;
melropolcs enim, et urbes iu
eadem illustriores at digniores Constanlinopolilnm

potsidebal utque ad Francortxm adventnm.
Sic etinm
in Longobardia (boc est, iranstyberina) et Apulia,

et in omnibus iis
regionibm
maximas
ante possidebat Ccnstantinopolitanus

manuSy nt
melropola
reliqum Ro->
regiones illce pcr partes
possiderentur;
namque mtlodui ac poeladominus 3Iarcus Conslan-
ita nullum nobis facessit negolium, quominus pu- & iinopoliiano tnisstt* fuisse comperilur.
tcmus, non unicam, uon primam Justiniano U

nuptam Tbeodoram, ncque bunc ctflibem viiam
duxisse ad annura usque 705, quo aelalis numcrabatlt4, quippe, cum solus regnare coepit, 16 natus
annos erat. (Theoph. ibid.)
X X X I I I . Quid nunciandem deCorinlhio episcopo,
qui Consiaminopolilani patriarcbae, boc esl Calliiiici Icgalus Romae judex assedit in Gregorii causa?
Nolum illud, Ronianae patriarcluae ires singulari
jtire paruisse exarcbos in Oriente, Corintbium,
Thes6alonicen$em, 315 atque Justinianam I , cujus
4]uideiu exarchia ex parle Tbessalonicensis coaluit,
idque cx Jusliniani 1, quod ante osieudimus, au-
et
Consrartlinopoliluii
universiu Longobardicc ducatus,
Cum aulem
quce vettis
Hellas.
eral, sub imperatore erat Constanrtnopolitano,
papa
vero separalus sub atiis genlibus vivebat, proplereu

palriarcha
Ecclesiat
oblinebal;
uam Brundusi; m
et Tarentum Constantinopolitano
sacerdoies accx-
mebant, idque nutlum latet. Cum vero Franci

ducatum
occuparunt
tunc
hisce ecclesiis ordinationet

nibus,
Romanus
in
hunc
omntbu*
tenuit; in iis enim reqio-
qua$ Couslaminopolitanut
imperalor
obli-
nebat vet postea barbaris gemibus
recuperabat,
jure
ordinatioues
patriarcha
Coiistanlinopotiianus
habebat, cum Rotna modis omnibus
Constamvi-
poli alienata aliis sese sttbmhissel.

Papam vera
in Justinianoe I ^ partes aliqnas anlea in Sicilia oblinuisse, mani-
exarcbiam jora desiere, pessumdata a Bnlgaris
festum fit ex Viia aancli Gregorii
Ecclesia, qui eas occuparunt regiones : cum vero
urbis, qua nunc Gregentium
anpo 861 religio in Bulgaria restilula Michaelis

rfgis opcra, reclamanle fruslra Romano palriar-
en siquidem scriptum est papam sanclum Gregorium

Agrigentinorum episcopum ordinatse; sed eo tem-
cba, subdita Bulgarorum Ecclesia Conslantiuopo- [ pore Roma
lilaiio arcbicptscopo, eaquc de re decretum scri-
nondum penitus
Agrigcntinorum
dicilur,
sepamtn
episcopi : in
ewt
Con*
stantinopoli. Tenebal ilaque multos ab hinc annos
pium anno 859 in synodo vm oecumenica, ConConslauiinopolitanu* ex parle ei Siciliam, et Calastanlinop<ditana vn , obnilemibus licel Romani
briam, et papa paucula quccdam, quemadmodum ct
pontificis legalis. Taudcm vero sub Basilio I I Por- in Longoburdia, usque ad sepnrationem; tunc enim
pbyrogenneta, Acbridis, sive Justiniana? I exarcbus separatus est ab his regionibus papa usque ad
Francorum
advdntum. Haud sum gravalus laai
audiit, ila ul nulli parcrel palriarcbae,
nuilia afferre, quia non pauca in iis aniiiiadveruli discimus ex Nlli Doxopairii notitia palriarchasiono digttissima.
tuum, quam edidil Slepbanus Moynius in sylloge
XXXIV. Principio falsi arguuntur, qui Romanae
variorum opusculorum. Tbessaloniccnsem, et Corintbiam exarcbiam, quemadmodum et* Siciliam, D paliiarcbiaa distraclionem ab Leonis Isauri lemporibus rcpoiunl , curn multo aiilequam Roma
et Calabriam, c Romana palriarchia avulsas vulgo
pouiius a GonslaiUhiopoIUano imperalore di fcvolunt ab Leone Aug. Isaurico, quo injuriam ulcissot, j a m illud usuvenisse doccal rsihis; necisceretur a Gregorio I I Romano opiscopo sibi illaque tamcn illa dcrcceril, nisi sub Leonc Isauro
lam, cujus opera Iuliam ab co dcfecisse tra.lilum.
anno 726, quo ducem, cui reruni sutmna crcdita,
Sed longe ante baec lempora laudalus tnodo Nilus
sibi senalus populusquc elegt, quamquara posi
factum islhuc scribtl, de Gonslaniinopolitano pain oflicium iloruni redacta, donec anno 774 Contriarcba disserens, ujus baec recilo Latio douaia:
slantino Gopronymo Aug. regium imperitim pror
Rarsut ex OccidenUdi dioocesi duo exarchi $imilisua excusserit, in ponlificis sui jura sesc dcdcns
ter, rdiquh metropolitauis subjectis, mullo prmtan(V. Pag. ad an. 796 el 7 9 9 ) ; quiu aperle Nilus
iiora
$e stibjecerurtt, Thcssulonicensh nempe, el
lcstatur, actCbsissc Siciliam, Calabriam, Crotam
CorinlhiuSy quo* sccuti tunt neiropolila
reliqui, et
ConslaiUiqopolilano patiiarcba*, cuin Barbari dearchUphcopiy qui sub illis erant.... Sicitia prccterea,
ei Caiabria *e Conslaniiuopotitano
snppo$uerunt
stncla
dicitur
Hetcrina,
qucc el Sicopolis
el
-
prehemo papa Romum spolium
wstti
cunverteruni;
(ctam
in
propriot
iiidomquc s c i i l i l in L . M ^ -
D E S. G R E G O R l i A G R I G E N T I N I
123
1219
hardia iranstiberina, Apuliaque ptincipcs Lcclc- rinibius episcopus. Qnid, quod secessionem illsm
Gregorii nostri lempeslale, queraLeoni Isauropra>
sias Constanlinopolilano episcopo adbarsissc, Roivisse nemo dubital, faciam jam Nilus demonstral,
mano Barbaris maxime obnoxio, haecque in ea
conveniunl tempora, qnac Lconem lsaurtim prae- quo scribente nolissima cxempla omnia, quac nobis,
amis>i& temporum injuria monumentis, plane obcesserint, cum scilicet Longobardi reges Iialiam,
scura ; adeo u l ne Hydrunlini ipsi, qui Ecclesirc
atque ipsam adeo Romam aerumnis cumularunt.
suat res cum Ferdinando Ughello eommunicareot,
Certe anno 658, cum Paulus mciropoliia Greue,
aliquid subodorali dc Marco episcopo, eoque omisquae Tbessalonicensis exarcbiae porlio, irrilam
babuerit Joannis Loppensis sua in provincia ep- sus ab Ughello ?
XXXV. Deinde ex eo, quod Nilus, ut oslendai
scopi provocalionem ad Vitalianum papam, quid
aliquol in Sicilia Ecclesias supeisiiiisse qu Rohoc est, nisi in Yitaliano palriarcba* sui personam
mano poniitici parerent, Gregorii Agrigentmurum
baud agnovissc? Adeone rerum imperitwm, vel i n episcopi producal inauguralionem a Romanapalriarsanum nobis illuni fingamus , quem vel fugeril,
clia peraclam , novum elicimus argumemum, quu
quod el C.rsarois, el ecclesiaslicis cauium lcgibus,
ipsius aetaiem , conlra quam Gaielanus senliii,
licere episcopo a metropolila? judicio ad pairiarcbicum tribunal appcllare, vel, cuin illud probc nosset, coustabiiiamus. Nemo nolbi negaveril, Gregoni
Magni tempore Siciliae universx Ecdesias uni Roprobibueril tamen legilimum jadiciorum cursum ?
ntano palriarcbx oblemperasse, quod cx ipsius
Si bsec non dcmus, aflii mamlnm landem, joanncm
epistolis constal. Aiqui Grcgorius ponliCcaluiti
Loppeusem episcopum non ideo ad Vilalianum apmaximum ingressus anno 590, ab Jtisliuiani 1 expcllasse, quod in eo sui patriarcbam, sed quod unicessu 25. Si igiiur Gregorius Agrigeulinus sub Juversae Chrisiianorum 316 Ecclesiae caput proiilesiiniano Aug. v i \ i l , ci eo quidem Jusliniano quo
rclur ; inlcrcessissePaulum appcllalioni, quia raro
m u m CoiistanliiiopoliianarurH ('omino Sicilia parad Romanum poulilicem provocalum ab iis episcoliin CouslriUinopoliiano, parlim Romano subdita
pis, qui alii subessenlpairiarebae, quin turbaeexorla;
palriarcba?, si sub Jusliniano 1 iiulla ouinino Siciquaiuio invidiosae sempcr appellalioncs ad Romaliae I cclesia a Rumani ponlilicis jure avul&a, qois
num episcopum ; adeo ul ne ipsi quidem Afri illas
non inlelligal, unius Jusliuiani I I a;laii vindicansiverii.t; cl lanien EC< lesia Roman< palriardum? Quod si vero JustinianuIIAug., el inSidlia,
cb ae conlribtila; quia prinris Ecclesiifi saeculis,
ei in Longobardia tranutyberioa, et alibi, diraiouii
perinde se gesserunl Cailbaginicnses episcopi AfriRomani patriarcbx jura, qua3 sibi Consianiinopo*
canae Ecclesia; exarcbi, alque suis iu dioecesibus
lilanus arrogarit, quidni aeque fateamur iilera faAlexandrini, Anlioclieni, Epbeeiiii, Gaisarienses,
Heraclienses, quando nullum imperium supra exar- cltim iu Thessalonicnnsi el Gorinlbiaca polissimutu
chicuni majus : neque landem subjeclos sese Ro- exarcbia , quando Leontius cerlissimus scripiw
nobis prodit, Corintbium cpiscopum confeolu
inano patriarcbac sensere, nisi ex awtloritale Justifuisse Corismiilinopolilano subCallinico palriarcba,
niani 1 Aug. qui novcllam cdidit conslilutioncm
123, tjua Romanaa paliiarcbiai jura in universas a quo legaii sui munerc Romam missus, utdeGregorii criminc, cujus insimulalus, judicarel?
Occidenlis Ecclesias in quarutn censum reposiia
Africana, diffusa, quemadmodum par iatnm anlea
X X X V I . Equidcm si aliquid boc loco coujeclunc
tuleranl Miana, PorUica, Tbracica Ecclesia, quarum
dandum, non raale dixerim, defectionem illaro Ecexarcbi Gonslanliuopoliiano patriarehae ccrvices clceiarura I l l y r i c i , Acbaiae, Siciiia?, Calabrise ad
subdiderc, qui ipsorum jura adoplavit, cum prius Conslaiiiinopolilaiium patriarcbam , factam sob
merus forel suffragaior epUcopus Europe piovincias Heraclio Consianie I I , el Pyrrbo Conslanlinopoliinctropoliia?, boc esl Ileracbensis episcopi, qui silauo episcopo, Monolbelitarum signifero,cujusquod
niul exarcbus Tbracias dioeceseos ex Europa, Tbra- ExOsaiv et anaibematismis devovissel Mar*
%
cia, llaniimonie, Rhodopc, Moesia I I Scyibia pro- D linus papa, anno 64!), in Naxui insulam priroo
\inciis conipacla? , eoquc noiiiine jus Consiautinoasporlalus , indc Gonsiaulinopolim , ubi injitriif
poliianum palriarcbam ordinandi perpcluo inansit omnibus cumulalus in Cbersuncsum landem cxsul
in Heracieensi cpiscopo, qui bonoris orgo dielus miltiiur , sic Constaiiie Aug. jubenle, qui Pyrrbi
. Quarc coucludimus anno paries b;tresinique (ucbalur. Tam scelesie igiwr
658 Gretam provinciam, qtiae una cx 6 unde con- animati cum fuissenl in Marlinum cum imp. GOEflala Tbcssaloniceiihis exarcbia, dislraclam a Ro- sians, ium Pyrrhus pairiarcha, quidni ad caeliras
inani patriarcbae jurisdiciioiie , eoquc excnip-o di- quibus ille afleclus , injurias illud acocsserii, ail
vinarc possumus, aii a3qiic (um tcmporis defcccriut defeciionem excitaias Sicilise , Galabriae, Achai*.
Coiistanlinopolilaiio palriarcltac piovincix reliquaa
Illyriciqim Ecclesias ? Ecce Marlinus ipse post dacjusce exarcbia3, boc ost MactMlonia I , Tbessalia,
iunalain cclhcsin, ci lypum Pyrrbi, Joannero PbiUEpirus veius, Epirus nova, el Maccdonia3 sahilaris dclpbias cpiscopum vicarium suum in Orienie repars, tum adeo Acbaia , quae quondam pars Tlies- iiumiat, quid boc esl, nisi evidenli>simum argusaloniceusis, sive Illyrician;c diocccscos ; subindc meniiim, dcscivisse ab co, ct Tbessalooicensrm,cl
vcro singularis audiil exarcbia , cni piwcral CoCorimbium cxarcbas , quibus pcrpeluo iiqiinciuf
F
1221
1222
DISSERTATIO.
Roniani palriarcba.' in Oriente vicarialus, adeoque \

dubiam eorum episcoporum, qui iis parerenl, quU
que adhoc aperle non rebellassent, ftdem fuisse,
ut id tandero munus demamlandum fneril provinxiae episcopo exlra eas exarcbias posiio; erat enim
Pbiladelphi episcopus e syno.lo Lydias provincia?,
q u x Conslar.iinopolilanae patriarchiae contribtita.
Hxc cum ila suit, desinat Caietanus dicam dicere
Leomio quod anxium animi Pontificem, quid rerum gereret, uli manifesla sibi Qerel Gregorii innocentia ; haec consuluisse dicat Marcum abbatem,
qui quondam Hierosolyina Gregofium deduxerat:
Audi me , domine, luique servi consilium accipe :
neqne enim de homine nos ferre judicium poaumus,
nhi archiepiscopi Conslaniinopolilani, itemque pii$-
damus pro omnibus, qtnr nobit Dcut per le (ribuit?

Ac nosti jam dimidiam noslrce urbis partem , Uemque episcopatum sancto ac principi apostolo, qvt
hic esty subjacere ? Rem prorsu* ita habere affirmat
Gregorim. At poniifex, Mecum ipse stutui jam, qu&
peculiarh nobis esl mediam urbis noslrce partem
iancto, divino, sempiternaque laude digno imperaiore
nostro Contiantino apostolorum principi donaiam,
per te nunc Deo, temploque abs le cedificando attribuere . . inde advocati pontifice Eccle$i(c dilecti,
primoresque urbis , cumque assedisscnt, una cum
pontifice scripsere librum, ouem synodi episcopi$
cunclaque Ecclesia obsignatum beato Gregorio dedere.
Hic Gaieianus vilialam leciionem incusat; non pulat, non palitur ponlificem (am large liberalem.
9
simi 317 imperatori* accedente consilio . . . . Pro- Audit Melapbraslem cuni Leomio convenire; nec
balur pontifici consilium, quare lilterat ad piissimum duobus lamen teslibus pcms illum fldcs. Euatnen,
iwperatorem nostrum Juslinianum,*anctit$imumque excepta suscipione, nullus illi ensis, quo leslimoarchiepitcopum Consianlinepoliianum accnrate scri- nium jugulet. Tantum coneedit, e'argiiama pontibU advocantque duos epi$copos qui cum snnclo Gre-flce prxdiorum partem, quorura Rotnaua Ecclesia
gorio in concilio ( h. e. Consianlinopolilano) una iu Sicilia polirelur. ponlificis inodo liberalifuerant, daiis quas ad iier usui fuerant, Constunti- latem coercet, sed etiam imperatoris. Cum Gregonopolim dimUlil. Non baec concoxit Caietanus; Quid rius Roma sese Constantinopoliui contulissct, ro
enim ( i n q u i i ) Romano pontipci cum imperalore admiralionis fuil Justiniano Aug., ut cum ab eo
pctiissel locum sibi in Agrigeniina urbe tribuerci,
Orienti* el palriarcha Conslantinopolitano, in
qucead judicia speclarenl, cum episcopis. et provcipue ubi novum poncret episcopale templum , quandoquidero quod stipererat, sacrilegiis inceslaveratLetisedi Romance tubjeciis, quales fui$*e episcopos Siciiue cerium esl eo tempore? Alqui quod certuin praecius qoidam bscreticus in Laodiceusi synodo proscripius, qui, sc absenie, pseudo-episcopum gcssedical Caielantis, boc ipsum est quod ptane ncgamus, si quidem ad Jusliniani II lempora respiciamus. ^ rz\:Ecce, \nqu\l,imperator,dinndiam urbit partem,
quw pia subesl imperio nostro, per le Deo damus,
Tunc enimvcro oninis ferme Siculorum Ecclesia
dicamusque, tiit cedem Deo fidelem, ephcopiumque
Consiantinopolilaui episcopi auclorilali obsequexs,
licetque Agrigenlina Romanas adhuc parles tuereiur, itbinbi libuerit, instaures. Inde decerni donarique
Gregorio tocum multasque posses$iones jnbet. Non
(anieu nescimus quae foedera ab ulroque patrtarcba
bsec bislonca Ode scripla censetCaielanus, sed orasancia, unde jurium fines circtimscripti. Neqite tlbid
vcruin, quod tanlopere exaggerat Gaietanus in cpi- torie, lioc esl . Nos conlra, cum nullo
ecoporum judiciis nibil imperatoribus tributum : videamus Tulcro (irmari Gaietani suspicioncin, rem,
ul plane sonal, inierpreiamur. Sed quod incausam
imo vero nimium qnanlum iis iributum, ut licncrii,
fptscopns delegare, qui causas cognoscerent, et venil, ronsideremus.
appullanlcs audire, iisquc consulere. (V.Euscb. E.
XXXVIII. Ail igitur Serginsponlifex dono ab sese
II. lib. x, cap. 5; Marcam, De conc. sac. el tmp. donari Gregorium cx dimidiata Roma , quae a Conlib. vn, cap. 9.) Nonne boc salis, ni cordale sese stantino Augusto aposlolorum principi elargila,
gessisse Marcum ablatem cum Romano pontifice mediam parlem. Sed quis, oro, iste Gonstauiinus,
dicamus, qui auctor reiu deferendi ad imperalorem,
qui donum illud oblulit? Nunquid MagniiB illc , qui
y
qnando, modovohipc illi fuerit, episcopum poterat D Cbrisiiano populo pacis astrum aflalsU? Longc
dcligere, qui Gregorio jusdicerel, quin eo in judicio abeunl boc indicando Leontiana verba. Perpeude
ba?c Sergti, qusc protulisse docel Leonlius, imperavel m^ninium sibi arrogaret Romanus ponlifex?
tore nosiro Conslantino , ttim videris, rionationis
Quapropter videal Caieianus, ecquo jure suspectam
auclorcm (ônstantinum aliqnem praedicandum, quo
vcndilarit Leonlii narraiionem , quam crambem
iinpcranle el Sergius ei Grcgorius vixerinl; qui
recoquil, quoiies res in sentenliara guam non cecliint. Utrum boc probandum, jiidicent subaclae doenim noslrum dixcril imperalorem Scrgius , cujus
poteslaii nunquam fuerit obnoxius? Porro Caielaclrinae capita : ego magui viri manibus xtcrno slunus, Leonliuin Gregorio sctaie aequalem demonstradio addicltis, quae e re mea stmt, exs^quar.
turus, eo niaxime nilitur argamenlo, quod impeiaX X X V I I . Postquam latn mulia dixerim vindicantorem Juslinianum nominaus nostrum usurpcl, quod
t!x Gregorii aeiali, quid adbuc superest, nisi ut
Diantissam dem, qno lanlupi negoliuin coulicialur ? nemo damnarit. Jurisconsulli Ulpianum suunKad
Age vero Sergius ponlifex , pcrspecta Gregorii i n - Anlnnini Garacallx referant tcmpora, quod in 1. 32
De donalionibtis inlrr vlruin el uxmvm , ntstrum
rocentia, siinulque sanclilalc prodigiorum effeclrife,
dicat illum imperatorem : lmperator notlcr Anljn.ilUim sibi accersil, et:Quid It6i(inquit), /i/r repent
D E 2 S. G R E G O R I
AGRIGENTINI
iwt Aug. anle excessnm Seceri palris sui, oraiione \ Romani ponliflces pedcleiilim principale jusinvasein senatu liabila, fuit auctor censeiidi, ut aliquid ex r i n l : cumque cerlum illuit, Constaniinum qoera
juris rigore laxetur; neque alia incessum via in
dam Cacsarem dimidium Roma? aposlolicae Ecclcsia
aliorum aelate deGnienda. Ilaque si Constaniinus
Iribuissc, inde bellaarrepla occasio novam cudendi
ille, qui Romanam Ecclesiam dimidia urbe donatam
donationem , cujus auclor non Consianlinus Pogovoluit, jiira dixil, cum Scrgius acvo fruerelur, nun- naius, sed Magnus perbiberetur, quiquc non conquam impetraverilCaieianus, ul Gregorius Jusliniasueludinum dimidium, in quodimidia Roroa signini 1 318 lemporibtis adjudicclitr. Nullus anteJu- tficala, dederit, scd omnem plane urbem cum jure
slinianum l Constanliiris Aug., qui in rcs Ruroanas gladii : neque Romam tantum, sed, ut magniticendominalus, nisi Magnus ille, Cbrisliananini rerum
tior donatio appareret, provincias non paocas,
praesidiuni : nam ad Conslaniinum filiuni quod at- quibus alia insnper supplemenli loco addiia, ui
linet, millum illi impcrium datum in llalia, sed. in
Romani pontilicis principalus xquis condilionibus
Galliis, Brilannia, alque Alrica proconsulari. Quod
illuslraretur. Quare ad ca?lera, quae Consunliniasi ab anno 557, tjuo Gonsianlinus Magnus excessit,
nam profligent donalionem cujus non una prosUnt
exemplaria, testimonium Leontii acccdat, quod non
ad 560, antc qucm Gregorio diem Romae diclam
non pulai Caielanus, anni omnino intercedunt 22S, modo impudenlissimi impostoris fraudein detegii,
iitillo pacto ascribctidus Gregorius annis Jusliniani
sed ecquo e semine monslrum illud nalum, quoJ
1, sub qno neque ipso,neqtie Romantis ponlifex d\~ tol saecula ob oculos bominum versalur.
xisse polerant, iinp. Cies. Conslantino Magno quonX L . Hasc cum ita sini, quid resial amplius, ut
dam paruisse. Quod si ad Jusliniani I I lempora
effcla viribus dicaiur Caielani opinio de Gregorio
diffeiamus Giegoiium, slalim occunet Constanti- Agrigentinorum episcopo Justiniano I compare?
nus Aug. Justiniani paler, piissimus Vere, Ecclc- Tam mulla cum illam oppugnent, contra omnia
siaeque bono nalus quem imperanlem coluerint el
conspircnt ad declarandum, vitam Gregorium proSergius, el Gregomis. Uic igilur Conslantinus pri- iluxisse sub Justiniano I I , quis tam insane obfirmus omitium dedit, donavitque B. Petro aposlolo mato sil animo, qui in Gajelaui verba iiibilominu*
dimidium Rotnae, hoc est
juret? Nemo URUS ex velustis scriptoribus Grego, sive Canonis, quem repraesentarel Romanus rium ad Jusliniani I tenipora rejecil, Niccpbort
populus, unde sumptus sufliccrenl, queis Ecclesia
CalHslo exccplo, lib. xvn, cap. 27 . E. At quis
eral opus, non eecus alque dcinde Jublinianus F.
iste Nicepborus ? Sa>cult xiv scriplor, qui tolspbalAgugenliux Ecclesiae, quo novum el lemplum, et
mata conimisil in ecclesiasticis rebus enarrandis,
episcopi aedes exstruerenlur, dimidiam Agngenii C l nonnisi cura tsedio ab acris juificii viris ejusHiparten) dcdit, in qua, siiper tribula, qune populus sloria legaiur. Ausim igitur Leonlianamfidemin
pcnderet, nil demum inlelligas , nam datum adeO discrimen vocare (am lubrico lestimonio, quod ici
imperii jus suspieari non licct, curo una eadem- alia rppugnanl? Praeler Epitomasien Gregorianx
que civitas duobus paiere dominisplane monsiruo- vita?, ct Menol gium Basilianuin, ab Leonlio $uni
eura, neque donnm donalum seu Romano, seu Agri- Slmeon jilclaphrasles, Aienologium Graxum a Gu
geuiino episcopo, sed Pelroel Deo, ul Ecclesia! im- lielino buleto Latine versum, NiceUs monacbus
pensis consuleretur ; quod diserte in Agrigentina
Sludila, quos tamen Gaielanus seplenliai suseaudonatioue significatum, ueque secius dc Romana
ciores laudare non veretur. Raeccine ;
anjrmaiidum
feremus, an cutn Terentiano Siinone dican.os
U
X X X I X . Alque bic gratulari milii liceat lilteratoruni civilati, singulari ornata3 beneficio ab Leontio
noslro, cui graiiae eo noniine sane quam mirai babendae. Quolus enim qui&que est, qui nescial, quas
(in Andr. acl. v, sc. 5;:

lla pradicat? ingentem confidenliam!
X L I . Metaphrastes lam liquido, qnam lux ipsa,
scripsit inlcrfiiisse Grogorium magn synodo
dividias cxcilaiit Gonslantini Aug. donaiio, qua ^ ConsianlinopolilanaD, quse convenit Monoibeliiif
aucla ferlur Romana Ecclesia? Sunl qui illam byorco devovendis, polissinium vero Cyro, Sergio,
poboliina&ara gugilleitl, sunt qui u l germaiiissimairt
Pyrrbo, Paulo Monolhelitai um primipilis; simulque
Conslantini scripturam amplexentur, sunt qui dovitam egiese Jusliniano Aug. imperante. Quid boc
pravatum legilimum opu9 diclitenl, sed i i s , qui est, nisi nobiscum senlire Afelapbrastem? sedonim
subdilivani illam volunt, nondumcomperlum ecquo
illum ratus Gajetanus ad suas adduclum iri raiiofonte fabula illa eruperit. Taudcm vero aliquamio nes, modo conlainirialam diceret narralionem dr
facem bisce tenebiis depellendis praetulit Leonlius synodo adveisus Alonoibelitas coacta. Ecqi^f
nosler leslimonio, quod auro conlra preliosius,
(malum) calamtlas isla, qiia cffliclim prcssus cum
quodqtie frustra Gaielanus solliciial. Eix co inlclliLeonlius, lum Meiapbrasles? Gorruplus Leoniii
gimus, Roinanam Ecclesiam a Goitslanlino Pogouaio
Gommenlarius, ubi percensclur Gregorius inkr
donalam dimidio canonis, qucm populus Romanus
theologos cooptatus, qui suiumo in consessu Uoia fiscum Caesarcura infcrebal. Sed cnim,cum teninoibclilas proscribcrciu ; depravata hoc ipso bi loco
poris processu Ca^sarum polcniia in Iialia, atque
Gregorii vila , quain Meiapbr;i*ics conciima>ii
ipâ urbe labcfactata nicrct, non mibi dubhun, quiu
Mira rcs, cui non credanl, uisi q i i fucrinl c g*
,lte
1225
DJSSERTATIO.
Meneni. Sed, ut brrc oinillanlur, salis sujverque

dacet Melaphrasics Cregorium noslrum in eam
syoodum 319 convenisse, in qua res acia conira
MonoibelUas : nain ait ab ea abfuisse cum Romae,
tnm Sardiniae cpiscofcos, quippe morbo iinplicitos :
l Romanum quidcm legalum misisse, qui sui personam obiret. II*c non cadunl, nisi in synodum vi
cecnmenicam ; nam quod altinct, neque legati a
pouttfce nrjissi, qui synodo prxessenl, ncque bic
Romae considebal, sed ipsa in urbe regia, quod a
nobis deroonslratum. Q >a re improbum opus desudai Gaieianus, cum Mclapbiasiem in parles suas
protrabere perteniat.
X L I I . Neque candkJius fatuin expertus, cuin suppclias advocal a Graeco Menologio Sirletano, e quo
video, quid emungal, quod ad suam facial causaiu. Ex eo baee recitat, quae scilicet legunlur ad
23 Novenibris : Commemoralio sancti Gregorii epigcopi Agrigenlini. Hic (uil tub imperio Justiniani ex
urbe Agrigeuto, piis atque iiotpitalilalis et eleemosynarum siudiosissimis parentibu* orius. Annot na
lui decem el octo desiderio venerandi sancta loca
ierosolymam peiiit, ibique savcto Macario diacontts faclu$ reversus est Byxantium; posiea Romam
rifftf, ubi epUcopus Agrigenthuis creatus est, quo
munere praclure (unclus, muliU ediiis miraculis, in
$umma tenectute migravil ad Dominum, Hocrinc
magnum illud tesiimonium, quo tantopere gesliat
Cajeianus? eone nomine belo dignura babitum
ierii ? Aflingai Cajetanu* ub Jtist'iniaiio 1 quotqmt

vokicril Gregorios Agcigeutina; Ecciesiae episcop: s,
Menologium aliud, Basilii Aug. cdilura jussu, ubi C

disertim indicat vixisse Grcgoiium sub Justiniano
Rbinoimelo? pcrinde vero ac, quia Sirlelanum
Menologiuni Jusliiiiaaum nomiuavit nulla coguo*
menti accessione, idciico confugiendum ad Jusliniatium I , cxcluso peniius JustinianoII. Sed cognosce, quae comminiscatur, uli suam, quoquo modo
possit, senlciiliain luletur. Yidet eodem in Siilelano Menologio ad 19 Decembris menliouem fieri
de saucto Gregorio Agrigoiilino, alque binc staluit
duos Gregprios Agrigentinorum episcopos, uuum,
boc estLeoiilianum, qui vixeril Jusiiniauo I Aug.,
d q u e arrogal clogtum, quod ad 23 Novenibris in
Sirletano Menologio legitur ; allerura Jiiiliniani U
regno vindicat, quem meminisbe idem Menologium
puiat ad 19 Deceinbris; quo discrimine negieclo ^
fa tu/n ait, ut priori partim impuiata sint, qux*
unius secundi propria. atque ex duobtis umis coal u e r i t Gregorius. Argule satis, sed vere nibil. Si
Menologium Sirletanuni ad 19 Decembris vel minimum innueret deejus, quem laudat, Gregorii astaie,
esset unde nubis gralularemur de coniperla ejus
Gregorii xlalc, quin tamen Leonlianom a Jusliniani I I lemporibus dimoveremus. Porro, Gregorio
noslro praiivisse sive unum, sive plures Gregorios
Agrigeminorum sidera, docel CUIII bibioria lianshilioiiis beala? Agrippinaa ab eodem Cajelano exbibita t. ] Viiarum SS. Siculorum, qaae nobis suppcc l l u t aub Valeriano, al Galltcno Augg. Gregorium
QUeindain Agrigenlioorum epis* opuin, tum Leontius
PATROL. GR. X C V H I .
JL6
nosier, qui de Grcgoriu Ru;ia' appulso Paiinrim

cutn Fclice episropo, a quo Agiigci.tino in ibrono
locarelur, scribens ba;c inquil : lyitur in propria
epiacopio commorautur, cui ab sancto Cregorio t#omen eral, quod certe olim Agrigeniince Ecclesiai fueral, Liberlinum appellalum. Agiigenlinense episco
piuni Panormi posilum, qucniadmodum Liber.iniini anlea dictum a Libci-lino cpUcopo Agrigenlinoium priuio, ita Gregoriani noinen subinde excepisse a Gregorio quodani cjtisce civilatis episeopo
iininerilo aucupari licel. Iluncciue celebrat
Sulelamim Mcnologium ad 19 Decembris, an ilbmt
de quo laudaia Agrippina? bisloiia, si quidera alius
ab eo, queni obiter uoininat Leonlius, an aliuat
quemvis, modo non noslntm, cujus no.itia inter-
dum
Leontianum a Jusliniani U aitaic non sollicileU
si sarlam lectam velit Leonlianae llistori* lidcm.

At(jue ba?c locuni obiincnt, si quidem Cajolano demus Grogoriuin, cujus Menologium Sirleli meminit
ad 19 Deccmbris, alium ab co csse, cujus res pcr
ftumma capita 23 Novembris percensculur. Quid &i
ULUS idcmque fueril? quotics in Menologiis occurril cum Gra?cis, tum Latinis, u i de uuo sanctitalis fama illustri bonihie bis lerve in anno meniio
liat? Si Gregorius, qui taiUumdem indicalur 19 D o
ccmbtis, ab eo differl, cujus viia praecise d e s c i i bilur 23 Novcmbris, cur illaudalus omitlilur ? opoib a l
s a n e
e t
, , U
U S
r e s
e s l a 8
, e v i t e r
a l l i n
[f
J
ere
Quapropler si ne unco quidem rapiari queat Sii
lcianuui Mcnologium suslinendat Gajelani causa?
si el islbuc Basiliano lecentius, uullum enim illo
aniiquius, quis lam insubidse luenlis sil, quin i n telligat, eadein Sirletanum dixissc, alque Basiliannm Menob)giuni, proindeque no&uas in parte
veiiire, a Cajelanis absced're?
X L I I I . Veiiio tandcm ad Mcelam. Hic si iiumorer, male tenipus ludam : cuui cnim ille prodai
(lib. Coutra Latiuos i. VI Auliqq. tecl. *. Canisii) Gregoriuin Conslaniinopoiitanse synodo ifiterfui^se, imp. Caes. Consiantino Pogonaio, pontiilce
vcro Maximo Agalbone, non possninus meliori advocaiione catisae noslrse jura defendere. Gajetanus
P'
slanlem diclilai Nicetain, quia d eo loculurn Grcgorio cerlat, qoi alius ab Leonliauo. Ve
rum enimvero Leonlius uon alium nobis laudat
Grcgorium, nisi qui vilam duxerit sumino humanartim rerum Ryzatilii praeposilo Gonstantioo Pogonato, ejusquc F. Jusliniano U regni consorte,
sacrorutn vero Romae anli<litc Agatlione; utipsissimus sit Niceia? Gregorius, alquc Leontii, huncque duplicare jitxla sii, aique nova intermundia
Epicureis aggerere. Sed desinai aliquaudo Gajetanus quoniam gladio 320 nequft, volsellis pugnaie,
conari desinat revocare Gregorium ad Justiniaui I
alatem, quod strenue oppugtiat Leoniids, e CUJIIH
commentario, quidquid de tanto episcopo novii
posieritas, velut aqna e fonlc, diiiianavil.
39
t
1227
B E C U C C I A N I
feR
Jamquc opus cxegi, quod lantum vcriialis ergo Pelro, condilaeque ab ipr,o Ecclesiae Constantii o*
enscrpi, non quo minimum de Cajeiani fama detrabar- Aug. Pogonatus piissima liberalilale sacrum voluil.
lur. Q H K in mcdium produxi firmissima, tutissima
Inde inteliiganl Agrigentini, quod et tarilus sibi oHo m n i a , undo conficialur Gregorium Jusliniano II cuni
tigeril episcopus, quod ct Ecclesia sua tam ampla,
Cuiistanlino patre imperante Agrigenlinofum epiillustrisque munere aucla, acceplum referendom
ecopum ab Agalhone . M. inauguratum, eodcm
Panormilanis, viris et sanctitale et pontiuVaiu
Aug. scrpirum solo obtlnenle, Prlrique in catbemaximo clarissimis, quibus in obsequenlis animi
dra sedcnle Sergio calumnia viRdicatum Romana
nionumemum collaJa graiiarum symbola lautlum
in synodo, siimilque a ponlifice donalum drmidio
obcliscqni ponant.
Canonis Romani populi, quem maximo aposloloruin
AflNO DOMINI DCCXCI.
iwwms BECOCCIMVS,
NOTITIA.
(GALLXND.
Vet. Patrum Bibliolh. I . X I I , p. 11.)
Dominicus Becuccius praBpositus E c c l e s i sancti F e l i c i s ad Imam, ex BibliolheoiGabrielis RichardiiediditFlorentiflBannol768exquodara m s , ( a ) libellum auctore incerto, ctii
litulus est Dogmata orlhodocca, etc. Scriptor ejus nuspiam comparet. Gallandius nosterm
suis adversariis Anonymum Damascenum scripseral. Becuccius V.-C.putal monacbum fuisse
( p a g . l 6 ) , h i s ductus argumeiitis : p r i m o q u i a teste Mabillonio, monachorum erat hincimie
a Patribus quauiam deeerpere, qnffi alienis operibus subjungebant, ne ullffi in finepagella
vacarent in codicibus.Secundo quia Joannem Pamascenum sancti Patris nostri appell.itione allegat, quem constat in sanctffiSab Laura monachi vitam gessisse. Heec quaniisim,
quisque facile intelligat. V i s n m mihi est a nomine editoris Anonymum Becuvcianum appeflare. f a c i l e a u l e m crediderira esse piumaliquem laicum, q u i p r o l i b e r i s s u i s religiose educandis brevem illam catecbesin planamque conscripserit, sive manualem librum ve} Enc h i r i d i u m , ut veteres loqui solebant. Sub finem enira ait: Ego quidem, filii mei dilecti, exposui vobis hcec sancla dogmala
ut pro certo habealis, quod is qui genuii vos ila credtba!,
etc. Quod ergo sanclum Joannem Damascenum sancti Patris nostriappellatione
donayerii,
id ex consuetudine est, qua sic Graeci omnes sanctos etiam non monacbos, aut cerli insiituti quod nos proflteamur, vocare pie et religiose consueverunt. Cura porro mulius sit
uctor noster in tradendo dogmate de cultu imaginum, liquet eiim post synoduui Nicnam
11 vixisse. (Juare necante aonum 791 illum ponendum censuimus. De revelatione Gregurii Thaumaturgi, vide quaj in eo scripsit Gallaadius (6).
(a) Sgnatui K. !. oslque iliailjccus, qiiom
Iknivrius describil in pra-f pag. 11, ac videiur
s;crnli xv.
(b) HibL lom. 111, pag 417, vi proleg. pag. xx*U
29
DOGMATA CATllOLICA SS. APOST.
1230

5, .
DOGMATA ORTHODOXA
QUiE
E X P O S U E R U N T SANCTI
APOSTOLI
OMNESQUE SS. PATRES, ATQUE OECUMENICI DOCTORES.

(GALKAND,
Vei. Patrum BMiolh.
l.
XIII,
p. 377.)
, \ Gredimus , qucmadmodtmi baptizati ( I ) sumus

\ , . \
in Pairem, el Filiuin, ct Spiritum sancluui, unum
, ,
Deum. Qtianquam enim Dcus cat Palcr, Deu>
, ' \ , Filki, Deus Spiwlus sanctus,non tamen idcirco Ires
. \ Dit sunt, sed una divinilas, tres liabeus personas.
, ,
1 *ancia enim Trinitate confltemur unam naturam,
, , ,
nnani stipcrsubslanlialem essentiam, unam fortnam,
, \ , 2 , \ - timim rcgnuin, unani poiestatem, uriaro volutitatcm
, *
aique unam operalioneni, tinum imperium unamquc
,
trimii personarum immobilem qnidem exaltaiioncm
*
(2), per immobilitalem autcm omnia divino ipsins
, \ imperio moveittem, omnibus providenlein : per om*
, . nia secundum militalem adminislraniero, etsi hscc.
, sint nobis incognita. Verum Ires contttemur ipsiu*
, , \ sanclas bypostases, ires personas, sivetria indiridna
, \ , non aliud el aliud secuAdum naluram, sed aliu I
, . " potius(3)etaIiud secundum hypostasin : non natura,
, magis vero proprielalibus inier se dlffercntia. Eteirim
, \ - proprium Palris est esse ingenilum, proprium Filit
. , csse genilum, et est propritim Spiriiua sancii esso
, procedens. Non Palre transeunte in Filium, ncc Y\
, ; ' , \
lius fuit Dei paler aut maler ; ncque Sptritus s;incius
, \ , , \ , ,
fuil Pater aut Filius : scd crat,ei esi, et erit Paler,
, \ Pater ; Filius, Filius ; Spiriius sanctus, Spirilu
, fanclus. Et adoramus el confitcntcs gloriflcamuf
\ \ \ beaiam el dmnissimam deitalem in Paire, etFiliu, c l
\
S|>iritu sanclo,ei ires baspersotiasin una Diviuiiau*,
, \ - neque per nioiiarchiam (i) cuni Judeis, ueque per
, . Iriuin personarum pluralitatem cum Graecis (3) scn*
: . tinius. Nou dicitmis auiein in sanclis hujus Divhiiiaiis
; , , personis majus, aul minus, aul eubditum; scd omncs
y-fp.ov * ipsas principio lemporis carenles, uno in ihrotio se \ * / \
(lenles ct coscicmas glorificamus : indeficiens enin
; \ .
Diviuiias cst, el supra omnem naturam cl lempns
,
Gredimus autetn quod Dcl Filius genilus fuil a
(1) Coiifer. Basil.epist. L X X V I I . TbfOpbyl. in o;ip.
x i>an.
(2) ", etl erupiio, vis, hnpolus, *iu percitUsuna mobilitas.
(3) Potius penelrantrni.

(4) / / . e. siiigularitatem.auo? nempe trlmlau
ponifur.
(5) Verlendum erat idololattb, gentilibus.
'1
BECUCCIANI
12
Paire aiile omuia sxcula absque malre, siue corru- \
ptionc atque passione, el per ipsiiiii omnia facta
;, \ , \ :' sunt, 1'liimis vcro teniporibug volumate Patris, ei . \ ' &
cooperatiouc Spirilus saucli desceudU Filius et
; \ Verbum Dei, et iucarnaiiis esl ex sancia Dcipara,
\ U
scmpcrqtic virgine Maria, uon mutalus in divinilale,
\ ,
neque emenlilus humaiiae nalurx as&umptionetn: seJ
\ |) ,
Deus exsisiens perfectus, faclus esl perfeclus homo ,
, ;, iiitullecliialis et animalus ; non defcrens carueni (6)
, \
e coelo , ni i i n p i i quidam baereiici diciitarunl , , * , xa\
neqiie taiiquam per Inbum exiens ex sancta Deipara;
"
sed ab inteineruia eam accepil Deipara, el ex ipsa
:,
nalus esl servans eamdem Virginem eiiam post
\ ,
partum, tnairis quidem expers antea, patre vero
\ , carens ppsiea ; uiule duas ipsius generaliones con . "
fitemnr. UIIUIII quoqueipsum dicimus Deitm et ho- /. \ \ 4iniueui, non aiitem duas cjusdem esse byposlases
. ,
prxdiomus, velul iinpiiis effulire aususest Nesto ; , \
rins cum asseclis ; sed unam ipsius dicimus bypo
stasincliam posl incariiationem. Saocta enim ejns .
dem caro iu ipsius Vcrbi Doi subsislil hyposta-i ;
, \
et hanc byposiasin habuil et babel; quare conliie- 2 !
mur unutn el ipsum Deirm et bomiiietn Dominum
\ , .
nosirttm Jcsuiu Cbrisium. Ipse enim esl ungens el
6 \ ; piv
csl uuclus : ungens quidem, ul Deus ; unctus vero, , .
boroo. Cbrisius (7) enim rocalus fuit in altera , \
ejusdem generalione, non autem, ut Origeniaui dic , .
lilani, anle sxcula. Dicimus autem et confiieiuiir \ , .
eum duplicem nalura, scilicel perfcctum Deum per- \ , {feclumque bomiitcm , passibilem quidem quoad
, xa\
buiuaniialein, impassibilem tero quoad divinita- , , \ , \ , \
tem ; esurivisse, el shivisse, elcomedisse, el bibisse,
\ . \
ei laborasse, ei dormivisseepoiUcel secuiidum na- \ ,
lura? ligem.El lauquam Deus divina fecit et glorio, \ , ;
sa : aquam veriil in viuum, oculos cacco nperuit, , \ \
moriuos ad viiam revocavii , siccis pedibus super
\, \ *
inare ambulavit, el caetera. Ulbomo vero bumana . ,
palravil. Duas ergo voluulales ipsiue slaiuiinus,
\ , .
duasque operationes, diviuam aique bumauain : \ , , &
el cum duas audieris in Domino volmitaies , ne
-. '
exislimes csse inler se pugnanies ac conlrarias; ,
verum ea volcns faciebat bumana nalura , qua3 , \'
divina ejus voluil voluuias : quaecunque eiiiui vole- . ,
bai, poierat, ac faciebat; non enim alttrius Jndige, , \ , bal. Spoiue auteni passus est, flagellaius, conspu- D * 1 ,
(us el cruciiixus, lancea in laiere vubieraiue, uude
, , \ ,
sanguis ei aqua exivii, saluiis coucilialrix, el velut
. * ,
boiiio ntorluusesl. Ui Deus vero surrexii sua ipsius ' , ,
voluniate, exciians, quia saeculo dormierant, non
. \ oimiee, sed dignos. Quadragima auleui diebus
,
una conversaius esl cuui eanciis diecipulU suis
, , \
posl resurreclionem, el convescens cum eis as (*
M i u i p t u s est iu coelum una cuin immaculalo suo ei
,
principe vivenliuni corpore, videuiibus san. *
cits ipsiue discipulis. Gredimus vero eumdcm
, xal
inrsus vemurum cum incomparabili gloria, m j u .
3
(6) De boc errore Valentini vide vis Epipb ba?r.

31 el Damascen.
(7j Ex Damasceuo lib. iv Onhod. fidci, cap. 6,
. 588. Consuli* SuiciTum in Lex. vers. . El

Basilium lib. Conira Ennomium, loiu. II, >
417.
12U
15*3
DOGMATA CATHOLICA S S . APOST.
\ 4 , ' dicel lanquam Deus omnea, el reddal uniruiqut
, \ , - juxia opera soa. Adoramus vero preiiosam ejusdem
\ cl sanctam passionem, per quam nos affecil bonore,
gloriflcantes resurreclionem ejusdem, benedicium
. '.
inipemim ct regnum in saecula sgeculorum. Amen.
Confiierour etiani unum baplisma.(9) in remissio \
nem peccatorum. Amen.
. '.
, \ *
;.
Conilteraur resurreciionem morluorum (10), et

vitam fuluri sarculi.
Sciendum eM, quod inseparabilis mansil divinilas

,
, \ Verbi a sancla iliius carne, eiiam lempore passio, \ , \ nig, el in morte, el in sepnlcro eral cum corpon,
, \ etiu inferis una cum eancta ipsius auinia, ei in coelo
una ctim Patre , el Spiritu sanclo, el ubique ul
, \ \
, \ \ , IJ Deus, et Dei Filius, permanrtiile impassibili soh
ejnsdem divitiilate ; deificaviique suam carneni
. \
jnconluse, ei non iinmisliro, ipse circumscriptus,
;,
et incircumscripius.
\ .
,
\
\ , \
\ .
Expositio (11) Theologia?, quam edoclus fuit

Gregorius Tbaumaturgus a domina nostra Deipara
seniperqueVirgine Maria, el sancioJoanneTbeologo
et evangelisla.
(12) Unus Deus, Pater Verbi viventis, sapienti*

, , subsisleulis et pntenliae et characteris semptterni:
, \ , \ *
, . perfectus perfccti genilor, Paler Filtf uiiigeitltu
, , []. Unus Dominus, solus ex solo, Deus de Deo. Cha , , racler et iroago Deitalis, Verbum efficax. Sapien , tia constitutionis rerum universarum compreben. siva: et virlus atque poientia universaD creaturs
1
L
_ . _ \
1..
1 L
ift
^
CM:..
-._- .
|1
_ _
,
\
,
effectiva. Filius
veras v e r\i P
a l r i s ; invisibilif,
cjm
, \ . , qui est invisibilis; et incorruplibilisj coiruptioni
, \ , non obnoxii; ac immortalis, morlis prorsus nescii;
;, , el seinpiternus, sempiterni. Unusqiie Spiritus
/ . - sanctus ex Deo exsietettliam habens; et qui p r r
, \ \ \
Filium apparuit, scilicet bominibus, imago Filii
, . , ,
pcrfccti perfecia, viia vivenlium causa, sanriiias
, , , sanclilkationis suppedilalrix, in quo manifcstaltir
. ,
Deus Pater, qui super omnia est, c i in omiiibus :
, , ; el Deus Fdius, qui per omnia est. Trinilas pcrrecta,
, .
qura gloria, et aetei nitate, ac regno, alque imperio
, .
non dividitur, alque abalienatur. Nonigilur creaium
(8), quid, aut servum in Trinilale, neque superiuducli* ' , \ ,
vuiri. aliquid, et advenlilium, quasi prius'nonex.
sislens, posicrius vero adveniens. Non ergo deluit
unquam F i l i u s P a t r i : nequeFilio Spirilus sanctus: neque aucta est unquam uuilas iadualiiale, aut
dualilas ii> TwnUatc; srd immulabilis et invariabilis eadem semper manet Triniias.
, , \ , , \ D Scicndum, quod naiura, foima, 1 1 esseiilia umim
. \ el idem est: byposlasis, persona, iudividuum, et
, \ , .
cbaracler unum et idem sutit.

Sauciam vero ftfariara, quae geimit Dominum no \ , , strum Jesuin Ghrislutn, adoramus cl colimus,
(8) Haec verba, ,
quse sunt in Codice, desuut apud Labbeum loco
exciiato.
(D)Conler. Teriull. lib.De prmcript. Narcio plures indutgebal baplismos.
(10) Valeniiniani carnis resurrectionem uegabanl.
Daniascen. haer. 51. Vid. el bser. 34, 36.
(11) Titulus sic Irabct in codice Ricbardiano ;
sod in Conciliis Labbei tom. I , pag. 863. legitur :

. Expositio fxdei juxia revelalionem Gregorii epi$copi Neocasarea;.
(12) Vidc Fabncium, Bibl.Gr. tom.V, pag. 249.
Versionera bujus apocatypbis dedit liccuccius cx
Ger, Vossio.
1235
ANONYMI BECCCCIANl
15
ticuli Doi malrcnt, ipsamque Dcipatain manifoste , pr.Xilicamus. Quicuiique enim sanclani Dciparam
. "
Mariam matrem Domini noslri Jcsti Chrisli, Dei- param non conutetur, anatbcma sit, ei vcbemen- , , \ !|
lioii ei laborio&ioii ultione damnaiussit: propierea
\
quod conlempsii solam bonorandam, gloriosiorem
' , < lierubim, magniHccutiorcmquc Serapbitn, oui- \ , \ \,
i iuiu rerum crcatarmn dominam. Pretiosam etiain
. \
ei vivillcamcrucem adoranius; in ipsa eniin ciuci-
\ \
lixus est Deus noster, ipsamque sancliGcavit. siquidem eam deosculantos iumine et sanclificalione . , ;
idimplemur. Sanelos vero angelos, videlicetomnes
, , ,
coelesies virlules vencramur tanquain domcslicos,
\ \ ,
iervos, famulos, el administros Dei, veluti per ipsos
' \ ,
miiro scpti ac defensi, babenles eosdcin praesides
el cuslodes. Insupcr adoramus et coliinus sancluin \ . &
\
Joannem Chrisli prsccursorcm, sanclosque aposto, \ ,
lo>, propbelas, martyres, venerabiles .Iriarcbas,
\ \ \
cl doctorcs, sanclos, ot justos, tanquam sinccros
, \ , ^
servos et amlcos Dei noslri. Adoranms cliam
. II
&anclam imaînem Dotuini Jcsu Cltristi, non ipsam
,
Deuin extsiimanles, sed tanquam imaginem ejusdem
, '
Cbrisli et Dci noslri ; scientes, quod imagitiis bo\ , , slx4nor rcfunditur in piotolypum. Adoramos vero et
( . w.j.eramur sanclaui iurogliiem immactilalae Deiparae, ct ex ipsa recipimus sanctiQcalionem el \ *;
varias cum anima*, lura corporis curationes. Ado- , \ \ ,*.
iaraus aulem eliaro sacras hnagiues sanclorura
* \
angelorum, omniutuque sauciorum.
, , \ .
* , Xpir.wSacrum vero doiium, quod nos Gbristtani p a r l i - '
\, ' \ w
cipamus, non esl ftgura corporis et sanguinis Dci
* %
nosiri Jesu Cbtisti ; sed illud idom est sanctitm
* \ \
corpus, et pretiosue sanguis Doiuini ; itude, qui
, ^
ejusdeni digue parlicipes fiunt, sancliiale ei gloria
.
Filii Dei adimplenlur.
1
$', > ; <

Orlbodoxos .vero sacerdoles, vclut angolos Dei
. ) \
veneramur. Sanctas insuper mariyrum alque om ,
nium sanctorum reliqnias, tanquatn rosdem sanclos
. \ , '
vencramnr ei rolimus : elsi enim ossa nu h esse
. ,
vidctilttr, atlamen retnedia eflunduut. Ita ergo crc
do : ila mea fcrl opinio: ita enim accepi a mcis
niajoribus, < t a bcatis el sanclis generalibus iuagi- , \ \ \
. )
giris. Credo igiiur quaminque a sanrlis apostous
pr?cdicala snnt, el a magno Basilio, Grcgorio Tbeo- D , \
, ,
bigo, Leonc papa Romue, Albanasio, Cyiillo Ale , , ^
xandrino, Gregorio Nysscno, bearissimo Juatine
, *
Cbrysostomo, et sancto Palre nostro Joatme mo , \ *
nacboDamasceno, et areliquis llieologis. Eosautcm,
, \
qui corum dogmalis lldeni non babent, exrommu. ;
nico, tanquam impios cl D<d inimicos. Elenim
, , \ w
liencdico quibus btjnedixerunl i i , et malcdico qtih , \
bus illi maledixerunt.
.
\ , , *
CatPnun egoquidcm, fllii mci dilccii, IITC sancla
, ayi
doginata vobis exposui, qure ex niullis libriscollegi;
& \ -
quaeque compontliose'e\plicni, ut eadcm quotidie
, twtwv
perlegalis, el uiex bis fumentur corda.vcslra in
&
vcra et orlboJoxa lide; pro ccrlo el coirpcrio
1337
DOGM.VTA GATHOLICA S S . APOST.
ctiv xx\ ', ; -

. \ ; , , \
, ;
^ > ,
,
\
, \ '
, \ 1
.
1238
habentcs, quod cl ille qui (13) vos gcnuil, sio. cre

didit. Inbis profeclo spcs mea, non solum in pr%senti saeculo, sed el in fuluro; quando Dominus
nosler Jesus Christus yerus Deus venerii cum
immcnsa gloria judicaturus mundum, et redditurus
unicuique secundum opera sua,
asiaiiiilius illi in
tiniore et iremore soperioribus virlulibus, "principera vcro tenebrarum, et qui stib ipso sunt rebelles spirilus in tartara cl sempiteruam ultionem iradilurus una cmn Aulicbristo.
DEFINITIO FIDEI CATIIOLICiE.

Ex Lat. versione Viri C/. Jo. Lamii (14).
Credo inPalrem, etFilium, el Spirilum sanclum,
, \ , \ ,
Tptaoa , , ,
Triailaiem cousubstantialem, unam divinilaiem,
, , , g unam virtutem, unam potenliam, unam volunlaiem,
\ , ,
unam actionem, boc est, unuin Deum in iribus
, " , - indicatis (15) personis, intellectualibus, pcrfeclis,
, \ , ' secundum seipsas exsistentibus, uunierodisiinciis,
, \ , . - sed non distinctis divinitatc: una cnim in (ribus
\ \
dmnilas, et haec Iria unum, in quibus qua?cunque
.,
sunt, diviniias est. Coniileor vero, et credo tinttin
,
cx sancla et consiibstaniiali Triiiilale Doniinum
, \ , ' nostrum Jesum Gbristum, unigeuilum Dei Filiuoi,
* \ ante soecola quidem cx Patre genilum inlempora , \ liter et incorporaliler; ullimis vero diebus propter
\ , \ - nos, el propier nostrarQ salutem incarnatum de
\ , Spirilu sanclo ex Maria virgine el vere Deipara,
* \ carne auimata anima ralionali et iniellectuali, el
* \ - factum hominem per omoia secundum similiiu \ , \ C dinem, excepto peccato ; perfcctum in divin late,

et perfectum eumdem in humanitale; consubsian \ \ - tialem Patri secundum divinilatem, et consubstan, , .
lialem uobis secundum humanilatem : cx duabus
naluris, et in duabus naturis indicatis (16), inconfusc, inconvertibililer, indtvisibililer (17)
.
.
\
*. .
. ;
. .
. ;
'A.Td*. .
COMPENDIARIA FIDEl EXPOSITIO.
Inler. Quol naluras confilcris in sancla cl eousnhsianti ili ei increala Triuitatc?

Ue*p. Unam naluram coniitcor.
hiler. Quoi subslaiUias?
Resp. Unam suitslamiam.
Inler. Quot formas ?
liesp. Unam formam.
. ;
D
Inter. Quol volunlates t
. .
Resp. Unam volunlatetn.
'. , ;
Inter. Quol byposlases, seu personas ?
*. , ,
Resp. Trcs bypostases conOleor, Palris, Ftlii, < I
' .
Spiritus sancli.
'. Inter. Quisuam ex sancla Trinilate bomo facius
;
.. .
'. \
' ;
cst !
Resp. Filius et Verbum.
Iuter. Quot naluraacontitcrie in Dei Filio,
propler nos faclus est horao ?
(13) Plausibiiiter hinc inferas a parcnle aliqwo

pro titirrissuis faclam hanc collectioiiein.
(11) Uelic. Erudil. tom. / , png. 283 Gonfer Fabric. I . c.
(ISj ciiamnpud Basil. epist. X L I I I di$-
livciionem personarnm in Deo, tiotionem, aut proprietatem signtibal. Mox aliii verle.
(16) Dieinclis.
(17) Hactenus versio Lamii.
qui
12*9
PANTALEON DIACOXUS CP.
1210
Reap. Duas naluras confileor, Dci el homi-
'Axdx. , \0
nis.
.,
lnier. Quol substantias ?
. ;
Resp. Duas substaniias confiteor, Filium consub. , Yib
elanlialem Patri secundum divinilatem, consub- \ , \
Ktanliaiem vero nobis sccundum buniaiiilatem.
.
Inler. Quot volunlaies ?
. ;
Resp. Duas volunlates, "divii;am alqttc huma. , \ nain.
.
Jnler. Quol operaliones ?
. ;
Resp. Duas operaliones conlileor.
. .
lnter. Quot bypostases ?
. ;
Retp. Unam hyposlasin Verbi Dei.
'.
Jxier. Quol generationes ?
. ;
Re$p. Duas generationes conlileor, alteram anlc
. ,
siecula ex Palre intcmporaliler ei incorporaliter,
\ U
, (18;.
lanquam ex sole lucem, cmicanlem ex Palre
(18) Gaetcra dcsunl : ac lege .
CONTROVBRSO.
PANTALEON
CONSTANTINOPOLITANUS DIACONUS.
.
(FABRIC.
Bibliolh. Gr<sca ed. Harles, t. X I , p. 445.)
i.Panlaleon Grccus, alque magnae ecclesiae CPol. diaconus et cbarlopbylax, indc aiqne
Dominicanorum ordini se ascribens a. 1255 (), CPoli in xdibue fralrum Pra?dicalorum composuii libellum, Calecae a quibusdam perperam iributum De Gracorum erroribu$, qnem Latine vulgavit Pelrui
Sievarlius depromptum cx Bavarica bibliolheca, et sino nomine auctoris edidit in Auclario suo, Ingol(ad. 1616, 4, p. 555; unde recusum babesin lom. XXVI Pattum Lugd. . 467-471. Panialeoueai esse
auctorem, iioiavil Combefisius Pra f, ad Auclarium novissimum, cui quare noh assentiar causam nollam video. Unde etiam apparet, falli Margarimini de la Bigne, cui Panlaleo ad saeculum vm, nec minos
Jodocum Coccium, a quo ad a. 850 rejicilur (b). GaHera Pantaleonis scripla sunl :
() Fabricinm , qui affirma
Panlaleonem a. C
4252 *e aseripsisse Domiiiicanorum oidini, eirare,
nec ialli Margarinuin de la Bigne, aul lodocum Cocciurn, a Fabricio culpatos, Jlandin. in Cai. codd.
Gr. bibl. Laurent. 1, pag. 503, aucioritale cod.
Laur. 9, plut. n , ineunle saeculo conscripti (qui
i-onlinel PanlaleonU Narration.
maximornm witracuior. SS. urchangelorum, n. 5, ap. Fabr.), ct
Hde altus cod. plulei 4 ejusdeiti fmue velnstalis,
inoliis aibmial. ldem ju lioal Mingarell. in Cal.
codd. Gr. Nanian. pag. 47, de co.i. 58, qui pariem
Oral. tn exaltation. S. Cruch conliuel, el ec.
exaralus esi. l)e Panialeone, couf. Cav. diss. 1,
ad Hi$t. litter. SN. eccl. vol. 11, pag l. >0, ed Basil.
cui aetas Panlal. panim cerla <si, et Oudin. in
Comm.de S S . eccl. tom. I I I , p. 229 sq. ad a. 1250.
Mingarell. iu lud. ad Cal. cod-I.Gr.Nan. PanialiMiiiein presbylerum monaslerii Btjzantinor.
(uii di*eitc vocatuiin cod. Nan. 73 n. 13; 151, n.
r
et alibi), a Panlaleone diacono, (uli diritor incoj.

Nan. 63, 30, ei aliis), u i a l i l quoque ieceruni, disiinguit. Sed Oudin. I , c. p. 230, cum Franc.tonibefisio in Apparatu, s. auciotibus recensilis a
Bibl. SS. Patrtim concionaloriam, voc. Pantaleen,
secus seruit, arbilran, abeodem Panlaleoue
lim presbytero, pariim diacono, alias aiane
orationes el bomHias fuisse coiiscripus. HABL(b) Alius junior Panlaleon Ligarides, *ive '
ridus, Gra2Ciie et ipse, cujus epistolam ad Alla uim
cilat Nic. Comnenu? p. 244, praiiiol. MyMWubi virum doclum el ortbodoxum vocat; licel |8
246, non admodum apquum Lalinis. EJUS Aiohf'
pro Arcudio adversus Barlaanmm pio!nl 1^'
1G>7, 4. Alius Paulaleo, logoibela.ad quem i^'
ciori Siudiu*. Epislol*. FADR. V. Monifanc. w.
Coislm. nag. 3i3 ei 325. Panlaleon
Marivr. V. supra vul. X, p. 305. Hus cerlame
cod."Mcdiolan. biLl. An;bros. V. Moo faac.
,,,J
12*1
NOTITIA
12^
2. Homilia , $acra lumina, incipit : ; exstal Gwca

ei Latine in Micropresbyt co, . 587, Basil. 1550. fol., et in Orlbodoxograpbis mrisquea. 4555 et 1569,
et tn Auclario Pufasano Bibl. Palrum,iomo I I , Paris. 1624, el in Bibl. Patrum Moretluma, lom. X I I ,
ntque Latine in caeterle Bibl. Palrura edilionibus. [Conf. bibl. Leidcns. Caial. p. 62, de ediil.
;
IllRL. ]
5. In exaltalionem S. Crucis, incipii : , ; . Grnpce e!

Laline ex iribus codd. edila a Greisero t o m . i l , De Cruce, pag. 1255, el not. pag. 2717, Ingolsta1610
fol.; ei Laline in Bibl. concionatoria Combefisii, atquc in Bibt. Patrum, l o m . X l l , edil. Lugd. p. 747. Gr?ece obvia etiara ha?c homilia in tomo VII, Cbrysoslomi editionis Savilianne p. 661 ; Etona3l6l2, . FABR.
V. supra, vol. VUl, p. 512 et vol. X, p. 247 mss. ; Veneliis in cod. Nanian. 58 ; pars tanlum oral. in
codd. 73, n 13, el 104, n. 54. V. Cat. codd. Gr Nan. p. 47, 149, ct 315. Taurin. in codd. 135, fol. 28.
V. Cal. codd. Taur. Gr. p. 231
Florent. in bibl. Laurenl. co.l. 4, n. 7, plul. 4. V. Bandin. Cat.
rodd. Gr. Laur. I , p. 520. Vindobou. in cod. Caes. 40, n. 3. V. Lambec. V l l l , p. 822. Sccundum
Cat. mss. Angliae elc. vol. I , Oxon. in bibl. Bodlei, n. 294, cod. Oliv. Cromwel. 115, n. 28, De invenlione cruch sub Conslantino et Helena, Augustis; n. 2500, iu codd. Bodl. In exallat, S. Crucis,
n. 3383, in cod. Scld&n. 53, 9. Laudatio S. Crucit. Mosqu in cod. synod. 271, n. 5, V. Mattbaei not. codd. Gr. Mosq. p. 469. Paris. in qualuor codd. bibl. publ. HARL.
4. In tranifiguralionem Jesu Chritti bomiliae duai. Prior i n c i p i l : , altera :
. Utramque Graice el Latine primus vulgavit Gombefisius in A u ctario novo Bibl. Patrum toin. I , p. 1760, 1768, Paris. 1648, fol. Deindc Laliue ex versione Combcfieiana, torn. X I I BibL Patrum Lugd.,p. 748, 749. Posleriorem, quam elegautiorem Gombefisius et forlasee alterius scriploris esse judicat, mss. quaedam tributint Gyrillo. FABR. Paris. in Bibl. publ. cod.
1197, n. 8, ulraque oralio. In cod. Mazar. 73, tribuitur altera Cyrillo Alexandr. V. Momfauc. Bibl.
biblioth. mss. p. 1317 A. H A R L .
5. Pantaleonis, diaconi et charlophylacis magnas ecclesia* Narralio de miracuih $ancii Mkhaelis, latine edita a Lipomanno el Surio 29 Sept. Graece exslat in variis Biblioihecis, ciialur a Meursio,
Cangioque in glossariis, meminii el Allalius, De Simeonibui (p. 99, et 105]. Incipit: \
\ \ \ . FABB. V. supra vol. , . 199, et de alia, . 200. Allal/De Siineon. scriptis,
p. 403, c i l . aliam, , inc.
* et Gr. exslat in cod. Gr. Paris. 800, nolante Gudiu. 1. c. p. 230; ex Phil. Labbei, Bibl. Nova
rnu. ex Regus mss. part. i , p. 75 : s. secund. Gat. mss. Paris. vol. I I , in cod. 274, 2, ac Mosquae in
cod. 202, 4. ( V . Mallbaei Notil. cit. p. 127.) I t . Floreul. in bibl. Laurent. cod. 21 plul. 9, n. 4 ; sed
incip. . (Laline ap. Lipomanum el Surium d. 29, Sepl.), n. 5 aulem
altera, cujus inil. \ * quae eliam exslal ibid. in cod. 9, n. 9, plul. I I ; ct
in cod. 4, n. 12, pltit. 4. V. Bandin. Cat. codd. Gr. Laur. I , p. 425, 503 ac 520. Tautini, in cod.
Beg. 70, fol. 240. V. Cat. codd. Gr. Taur. p. 166. Romae, in Bibl. Patrum S. Basilii, cod. 10, De
miracuti* archangelorum. V. Monlfauc. Diar. llal. p. 213, el BibL biblioth. m$$. p. 195 0 , ei p. 700 E.
In cod. bibl. Sfortiana?, De mirac. Michaelis. Paris. in septem codd. bibl. publ. et in cod. 1519, n . 9.
Pantal. Uisloria miraculorum Gabrielit archangeli, opera palralorum. Mosquae in cod. syuod< 171,
D . 8. V. MatlhaVi, Not. cit. p. 103. H A R L .
6. Oratione* tive homiiioe paneggrica per toium annum in 12 mcnsium dies Domitiicos ct festos inss.
faerunt GPoli apud Jacobum Marmoreiuin, prioeipem, ut cx ejus Catalogo mss. apud Possoviinini appeudice ad Apparalum, p. 48, jam notavit Caveus. F A B R I C Sennones, Roma3 in bibl. Vatic. V. Moulfauc. Bibl. biblioth. mss. p. 154. C. H A R L .
bibihth. *., p. 502 E. Florent. in bibl. monasierii Annuiiliala?. V. Jilonifanc. Diariam llal.
p. 372. Panl >l. Verrclleus, inedicus. V. infra
in Elencho medic. Vell. vol. X I I I , p. 357. Ilcnricus Pantal. Basdeensis, tbeologus, inc-iltcus ei bi-
11
(GOIBEF.
Bibliolh.
sloricus, nal. 1522. moriuus 1595; de quo plura

KCI jpsii Saxtus tu Onom. lil. purl. , p. 260 soq.
Duo errores, al eo in opere l)e illustribut
vris
Germamce conunissos nolal L a m b c . CoiinueiiU
p. 67, 55 et p. 80, 40.11ARL.
ALTERA.
Concionat. 1.1, p. 33.)
Pantaleon Presbyler Monaslerii Byzaniiiiorum, quem Margarinus et Colon. ponuut\u sapcnlo, Coccius
a . 850, iuibi inceila! aitalis, sciipsil Sernionem in fostum Exallationis sanctju crucis. qncm Grciz.
primus edidit, ex quo et repraesenlo ad em diem. lsue idem Pauialeon diacomis oi cbai lopbylax Maguai
ecclcsiae, cujus vaiii Sermuiies partim mibi, parlim aliis eJili, partimque nou edili? Ita vclle vidciiiur
G e l z . , Posseviuus, Margar. el alii. Mibi ipse non facile persuadeam. Proclhre niinis, duos cjus noiuims
1243
PANTALEONIS DTACONI CP.
. vixisso, sic ofliciis ei ralionibus dislinclos. Diaconi exslant, in sancla lumlna (id est, deCbrMo
lJomino el Joanne , in fcslo Epipbanioruin), in Dominicam Tiansfigurationem, Sermones duo, quos
primum produxi in Auctario ex Rt*g. cod.; sed postea adverVi in codice Em. card. Maz. aUerum irU
bui Cyrillo^ jamque stylo non salis convenire, alierumque altero elcgantiorem motiueram. Laudaiio
sancii Micliaelis Archangeli, apud Lipomanum et fttirium , cui et narralio de tmraculis ejusdem anneciitur. Ait Pos.sevinus, exsiare illius CP. feslivos Sermones ac Homiliasin dies feslos ei Dominicas totius
a n n i : pencs qucm fides. Leo Allalius nulla alia quam qure rcccusui (imo nec omuia) in RomaniscodJcibus invenit.
ORATIONIiS.
I.
'.
Pantaleoniis magii(e Dei Ecclesim Diaconi de /**

nibus sanciis (id e&t, de Uomino Chrisio el sanclo
\, $.
Joanne ejus pnvcursore) Sermo.
t
(DucU$,Supp/im. ad bibliolhecam Patrum. t. ,

, p.
p. 442.)
,
QIKC fcsli bujus est gralia, nibil puto serinonis
.
eam splendore indigere. Opani quippe oralionis
, \
eleânlia quae in prxsenliarum traclamus pulcbriora sunt, ncc scrmo ullus lam veiiiistus atque , * . (
; !
nosira baec per se.est panegyris. Quid etenim possit
, \ ;
pra:seitle noslra solemniiate esse splendidius, ad
\ ; ;
quam el coeleslia ad celebrandum regna conveniunt,
\ , wfc,
ad qux regis dcsuper animus quoque accessit, in
, \ )
qua c l lerricolarum rex, abscondito diademate
, \
cuiTi populo conversatur; iino qui dominus est
|[ :43
universi, Cbristus ad ca.plivum ducendum Salanam
dc4.psus tecta per bumanam specicm divinitatis ^ , ,
sui' inajestaie, cum Judaico cobabitat, et
, tnr
baplismi sc tisui submiltit, cuni ipsc sil baptizanlis
\ , xs"*
baptisma? fii, sicut foris appairt, bominum
, . \ ^.
itniis. Rtgum esl sccutus coiisucludiuem, qui duiu
, , \
pne!; insidiautur, deposiia regia majeslate, mili , W
iari se babilu amiciunt; sic univirsi quoque rcx
\ ,
Clirislus ad venandum Salanaui atcedens, et ad
, \ ;
coiiflichiin feram incilans, absôinlita <|iia; a con , "
grossu besliam deierreret, divinilale sua (' aud
( , ),
cnim si qnidcm eognuvissel, acccssisset) iuiirmani
, h <
ostendit btitnaniialis naluram, per quam quasi cuin
; ^ . '
nnbocillo ei caplu facili congreuuura, in laijuouin
,
iiifidptYt. Sed boc dissimulandi studium baud
**!!
Joannem laluii, Spirilus ei graiia abscondilam in
\ . "
carne divinitalem monslrante. Vide igitur qiialiier Q c ,
a I (Mim cxclanicl: c Mibi, inquit, opus csl ut a
\ ; ; , 4*->
t i baplizer, et tn venis ad me ? > Elsi, inquit,
\, , ' ^,
I os latoas, niibi lamon faclus es cognitus, novi
. /, 5*>
tuaiii, Domino, dissiimilalionem: cognosco qui
, -> F

'
inlra le abscondiius cst, quoniam luain coguovi
niajesfalem, dum in ulero adbuc matiis gcslarcr. \ .
Magnuin mibi foret solvcre corrigiam calceamen- , 5*
lonnn luorum, et lu mandas ut dcxleram inoam .
capiti tuo admoYeam ? Tui cgo vcni advenliis ;
, j *
prarô, non carnis luae, qtiac sine labe el macuta
, ? ^
est, sanclificalor. Non cgo ex iis sum qtii luam
1 ,
9: x j l
ffJ
Matih. . 14.
*5
SERMO D E L U M I N T B U S SANCTIS.
' -
.. , \
; ;
; ; ,
; ;
, ; ,
. \ .
; ; ; " .
.. " , ,
, ,
. ' , . .
,
* ,
*
, ,
,
. ^ , ,
. "
* $ * . ^

- \

. c " ,
.
, \ ; ' ,
,
\ * . , / ! ,
; ,
; .
"J . , . *0
- \ * *
.
'.;
; \ , .
. , \,
' ,
^ ' &,
. ;
, ,
, ,
>:* , '
\ -,
, ' Liic. i , 45.
ila ib. n: 15.

5
Maltb. i i i , 17
1246
ignorant eininentiain : nam ex materno utero qua

parenle esses nasciturus, conspicalas exclamavi :
Undc hoc mibi ui veniat Maler Domiui mei ad
mii ? Agnus lu accessisli, qui toilas noxam
niundi. Et ego una cunv mundo (uum cxspcclans
donum, opus habeo ut a te baplizer ; lu veio ad
me veuis, ad luiuin, aurttm ? ad lycbnum, sol ?
ad scinlilhm, fax ? Fons ad siiienlem ? ad iialum
cx semine, qui ex Virgine nalus est? Salis esi
mibi luum me vocari praecursorem, ob quod saoe
ipsum adoro minisieriuin. Quid igitur ad lavaudum
sequoque compellil juslitise Sol? Quid ergo Dominus Cbrislus? Omille nunc, iuquit, sic enim
decct nos, ut compleamus omnem juslitiam . >
Omillc ntinc, mansueludinis mihi nunc, non glorificalimjis tempus cst, bumano vivendi more, non
imperiali poteslale. Adveni enim propter vos,
Joamics, nalus ex utero bumano, lacle uulriius,
pro corporis lege auctus, slatulorum observatuiam
exseculus sum. Nulla mibi bumanae condilionis
praelermissa civililas est: quarw nunc quoque ceu
bomo baptisma suscipio. Perage ea tuecuui omnta
quae corporis naiurae conveniunt. Ne discat, per
quae dicat diabolus abscoudilam meam divinilalein,
ne myslcrium meluens, congressum meum fugiat,
atque aversam a se slragem lucreiur. Omiltcnunc,
videbis meam paulo posi, Joanues, gloriam ;
videbis me daemoniaca? pbalangis victorein ; vidcbia
Satanse a me regnum exspoliaturu; videbis me
b arigelica coelesli lurba laudibus celebrari ; videbis me lerreslris orbis judicem prasidentem ;
videbis me ab omnibus coli gcnlibus; videbis
omne genu coelestium, lerrcsirium et ii.fernorum
ad adorandum me flecti. c Omillo nunc, sic euim
nos decei ul compleamus omnem justiiiam. > Ha3C
Cbrislo et Joanne inler se colloquentibus, Judxorum audieutiuni asiilit lurba, qui altoniii de
faclo hoc admirabili dubitaVant. Slnporc videbalur
digiuim. Qui enim Pbarisieos baplizabat, ab boc
rogat baplizari; qui Sadduexis eral formidabilis,
ad illius nuuc aspectum assurgil, fleclens genua ;
jejunio clarus, ab eo qui non jejunavil, bencdictioneiu quaBril; qui vcsle ex pilis conlexla erat
leelus, ab eoqui cjusmodi nibil seciim affert, purD r i u e m supplex petn; qui apum in dcserto laboribus cl lierbaruiu raJicibus ac loctistis a puero
nulriltis, bujus nuac tanquam sancliorem conslilulionem forinidat. Quod ergo excellentiae inler
illos discrimen est ? quale de illu Dcue fert suffiagiinn? lnterea duin omnes sic sUiporc sunt
correpli, e ccelis cbucciuaiilis audiiur vox: Inquirile, inquit, apud se quisijue, baplizali virtuteiu.
discile poleiuiam ejus, qui apud vos essentbin
qua3sivit. Gognoscile quanluin sil itiler Joann^m
el liuncdiscrinien. Hic est Filkis mous dilectus,
in quo mibi bene complacitum e s l . * Ilinc quoqiio
Jonnncs non in leinplo ba^lizat, nec in domo
s
al
1547
PANTALEONIS DIACONl CP.
nn
8li<Hi3,quen)admoduni aliorem unusi|iiis(iiieconsue- . ;

v i t ; *ed apud deserlum et- dio expositnm flumen,
, ,
quoaudientesomnesexcoelesli iila per aercm audila
, . " ew
, \ ^
voce presentem hunc discerenl: magnum videlicet
magnan illius panegyris choragum, Doininumdomi- , t " '.
nanlium, et Regein regum ac bumanilalis omnts
fonlem. Jitgum enimluum suave est, Rex buma ,
nUstme, ei onus luum leve, ul dcceat qtioque haec . ' . KiUiSjad nos Domiui vcrba exclamare : Tollite jugum
, ,
nieum super vos, jugum enim meum suave est et
,
onus ineum leve esl; discile a me, quoniam mitis
, ^5, ,
sum * . > Nec conslitulionum onere nos gravat, , ' ij non jugo opprimimur, non melu torquemur. Ve- . rum limuimus quidem, at Iiberi nunc a nietu, ^ . Ttm
non veluti sonles el damnali servitulis jugum tole- .. Efot
ramus ; sed voluplali magis quam oneri nobis est. \ ,
Sis igiiur nobis utulitplicalos servalus iu annos ;
,
diuuirniiatis longiiudinitu siiperaddas; flas senex ;
, \ , \
tu populum quem sortitus es, dirigas. Dicat ad te
.
quoque Deus : Regnum eorum qui ex te nascentur, , , \ ,
, , \ .
propagando, augcbole vebemeqter nimis, ei ponaoi
'.
te in genlcs, et reges ex le prodibum. In Chrislo
Jesu Domtno nostro, cut sit oniiiis gloria, honor et veueralio nunc el semper, el in sajcula sactilorum. Aroen.
f
II.
PantaleonU sanctm Dei Magnce eccleua* diaconi, in
gloriosi$$imam Domini ac Dei et Salvalori$ nostri
Jesu Chrisii Transfiguralignem Oralio L
l i q m d e m , qui probe ad certamen coinparali
exsistunl, specialorum dcleclanlur plausibue, speque praeiuioruni ad congruam ipsts vicloriam animis acuuntur : sed et i i , qui Dei dona consequi
cupiunl, quique spei sanciis qusilae parlicipationem sitiunt, avjdc, piclalis ergo in Clirislum,
cerlamiua ainplexantur, eiuercniurquc probalani
vitam; non ignaviam absque mercede praeferunt;
nccve effeminalam diligunl limidilalem : q u i n ,
virili peciore, lenlaiionem omnem, ac perseculionum iiicursus, parvi plane pendunl; divuiasque
reputanl, ut pro ea quid paiianiur. Meminerunt
cniin beati Pauli in baec verba scribcnlis : c Non
sunt condigna? passiones hujus lemporis, ad futurain gloriam qua revelabilur in nobis*. > Vide
ictiQ
igilur, quibus et modo, provide admodum, usus
- sit ad sanctorutn aposlolorum commodum alque
asdificaiioucm, Domiaus Jesus Cinistus. Dixerat
siquidcm ad eos : < Si quis vult posl me venire,
abnegel semclipsum, cl lollal crucem suam quotitlic, et scquatur nie. Qui enini voluerit animam
snam salvam facere, pcrdel eam : qui aulem perdiderii auimam suam propler iq^, salvam faciet
i l a m . Salubris ea quidem admonitio, ac sanclis congrua ; qua?que supernam concilict gloriain,
ac requicin jucundam praslet. Non enim \acat
mcrcede, itt quis pro Cbrislo pali ctigat : adeoque
aHeriue gloriae parlicipcs eflicil. Cailcrum cum
nec.diim discipuli virluiein ex alto accepiescnt *,
7
Maiib. x i , 20, 50.
Rom. v m , 18.
B\
**'
Metapoppucir
/* '/ \
C
, \ I H W
* 2i
,\
;
' , ;
,
,
, fcukv
,

, \
.
6* ^
~ * ?,*
. 1 -
. . 3 , . >
. "
...
m , - .
OiXOVOU'-!
,
-
\ \
\ '
. * Ef ^ *'
, ^,
* , \ **"
. * riflft
* ' $ &
, , \ ^
\ ' ' ^
, \
-.. lUed
, ^ ^ ^ '
. '/
Luc. ix, 23-25
Luc. , 49.
1249
SERMO I N T R A N S F I G U R A T I O N E M D. . J . C .
12.0
> , par forle erat ul eliam aliquid bumanae imberilli \

taiis incurrerent, aique ejusmodi quidpiam ipgi
' . - apu 1 se cogitantes, dieerenl. Quo se niodo quis
abnegaverit? Aut quomodo animam suam perdendo, ilerum eam inventurus est? Qu-id vero bocce
, ; passis, xqualis ad praemium erit muneris? Ut
6 ;
\ \ ergo tales eorum et cogitaliones verba comp scat, velutque aeneos ad virile robur iransferat,
* \ ,
dandae ipsis gloria cupidilatem, animis eorutn
, \, , ingenerans ; c Dico vobis, inquii, sunl aliqui bic
, stantes, qui non giislabunt morlem donec videant
regnum Dei . > Ergone, inquil, usque adeo pro .
, \, , \ ducenda illis est vilae mensura, ut et ad ca deve , * iitant tcmpora, quando in consummalioi e saeculorum, de coelo descendeus, paralum sanciis i c ,
, - * gauiTi repositurus esl? Plane et boc illi pervium
erat : nam polest omnia; nec aliquid est, quod
; ' \
potentissimo nuiu conficere nequeat . Verum,
, \
regnum Dei, ipsam dicil gloriae visioneni, in qua
.
et ipse per id tempus aspeclandus erat, cuui iis
, \
' , ' 3 illuxisset, qui essenl in terra. Esl enini vcnturtis
io gloria Dei et P a t r i s ; > non jam amplius in
' \
vilitate nobis propria. Qjio igitur modo spectalorcs
\ 2 ' 9)
" . facil miraculi eos, ad quos promissio facta erat?
Ascendii in montem , > tres ex illis pracipuos
; c "
secum
babens; ac lum in eximium quemdam ac
> '
supra bominem eplendorem traitsformatur; ut
etiam vestimenta cjus lumiuis appulsu lucerc v i ,
* - derentur : sicque c Moyses et Elias aslanles cum
11
i e
\ , - C
, ,
\, , ,
, \
. \ ,
,
,
\ \
, \
* 5 , \
, /. \ , \
: , . ,
J
, , ^
>; * ' ^.
- \ , , \
. . \
? ,
.
* 1 ,
,
)> . \ j 5 !
L i i c . i x , 27.
" L u c . i , 37.
Mailb. xvi, 27.
e s u
^ Invicem conferebant; dicentes exitum ejus,

quem, inquit, completurus erat rn Jerusalem . >
lloc esl,* dispensaiionis in carne sacramenlum,
salubremque in preliosa Cruce passionem. Saue
enim praenionstravil Chrisli sacramenUiin , tim
lex per Mosen dala, lum sanctorum propbeiartim
eermo ; illa quidem, velut fere in labella iu iiguris
umbrisque depingcns : bi autem, mullis modis
fore prxnunlianles, uL quandoque in bumana v i sibilis specie apparerel, nec pro omnnini saluie et
vila in ligno crucis niori detrectaret. llla ergo
Mosis Eliaeque praesenlia, muluaque fabulaiio,
dispensalio quaedam eral : id aperlius signiiicans;
nimirum munirt Dominum Jesurn Ghrieluin, lege
ac proplieiis; velut quibus olim legis Doininus el
i a
propbelarum, designatus esset, per ea quae uiraque invicem consona u\ eum praedixissent. Ncc
enim a legis scilis proplietarum dissident oracula.
Hocque signiflcalum arbilror, quod sacralissimuo
Moscs, Eliasque propbetarum praeclarissimus, i n vicem coiloquerenlur. Poiest etiam aliud quidpiam
intelligi. Quoniam eniin l u r b diccbant, hi quidnn
Eliam esse; illi J e r e m i a m ; alii unum ex propbelis : idcirco apostolici ordinis capita, summosquc priucipes d u c i l , ui inde noverint qnid
inicr servos dominunique inlersit. Ad baec quuquc aliam rationem nobis affcrre lieet. Quia
Luc. ix, 28.
1 1
ibid.
30, 51.
"Matlh. xvi,
1251
PANTALEONIS DIACONI CP.
\n
eiiim conlinue criminabantur ul lcgis Iransgres- ^ , \ JXi ,

sorem, ac blaspbenwm ipsum censebanl, lanquam
, ,
Palris sibi anogaret indebilam gloriam, dicebanU
que : Non esl bic a Deo, quia Sabbatum non cu- c ,
. \ * \ "slodil . iloi um : De bono opere non lapida * , &
mus te , sed de blaspbemia ; quia tu liomo cuin
, . "
sis, fatis tcipsum Dcum : ul oslenderel iitrum , \ wj.
que crimen iiividia esse, ac se neulri borum esse
obnoxium ; ncc vero iegis praBvaricationem esse,
quod gerebalur; aulve arrogalionem iudebilse glo- , .* * ) * ;**
riae, quod eeipsiim Palri asqualem dicerct, cos in
orjfsi
inediiiin producil qui clamissenl in utroquc. El
enim Moscs dedii Irgem : eralque ut Judaei cogitarenl
fore , ul is baudqiiaquam in praevaricatorem remis- , '
;
sior essel ; nediini ul ejus hosti, qtti legem poIf \ :
*uissci , obscquio a<l<'aset. fclias vero zelalus rst
, \ fov
pro Dei gloria
neque el ipse asltlissct obaudissclqtje, si ille D< adversalus essel, seque ipsuin , , ;
\ \ *.
Dcum Pairi a?qualcm, quod non cral, dicerel: id" \
que indcbile facerei. Possumtis eliam causam
aliam diclis addcre. Quain porro ? Nempe ut disce- ;
\ , \ '
lenl morlis pariler ac vita? poteslatem babere,
) . \ * \inque superna ac inferna domiuio pollere : id . - ,
ciico luni viveiwcm in inedium producil, tum eum
* ^
qui vivis excessisset. Nec vero wisi erant , sed
. > ,^'
c loqnebanlur excessum , quera completurus
, \ . '
erai in Jerusalein : boc
esi , passioncm ei
,
cruceui oi reMincc ioueiiK A l beali qiiidem disci . *
puli velul Cbrislo prccibus vacanle, pauiiilum
iloriniiaruul". Provide eiiim jiuplebantur btnna- Q ^:^
na. Exindc excitaii, &ic venerabiletu miratiiqiie ac
xal
novam inut aionein aspeclanl . Forie autem ralus
.
diviuus Peirus , adesse lempus rftgni Dei, lubcns \ ^ ; wi
eligil moMs iu mome, ailqwei ul fianl tria (aberna- , ;*
rul.i ; nesciciis quid dicercl
: non enitn erai
< : ,
lcmpus ronsuntiiuiiioiiis sseculi; ac noque pneseulis . ^ ; w
tcmporis tst, ul samti bona eis in spn posiia bacie- * , :
iius re'ipiaul. A i i enim Panlus : c Qui iransfonna- v;t
b i l c x p u liuinilitatis noslrse, ul conforme reddal
. ; * p s i a W
corpori suo glorioso : nempe Gbrisius. Ciim
, ; 4 -
rrgD dispensi.lio bacienus iiiciperel, nec rebus ad- *5 .
buc txliibilis ad terminum dcducla essei ; baud
. frt ^
par cral ul Cbrislus, qui ex dileclionein nuindum,
, , *
venissei pro ipso mori, abnuerel, alque a proposito
, ^
dcsi^tcrcl. Iluiiiaiiainciiiiii naturam salvam fecil,tiun
, .pro ea paiicnscarne, tum per resurreclionem exnior * , \
tuis, iuorleai aboleus. Nesciebal itaqne Peinis, quid
,
dicerei. Exccpia vero mirabili acineffabili appatitio ^ ; nc Cbrisii gloriai ; aliud quoque ulile, necessa . ^ *
rmmijue ad lidem i n ipsum lirinnndam, ncdum d i - ^ , **
gcipulis, scd el nobis ipsis exliibhum esl. De coelo , \ , : f s ^ *
eniiii cs nubo demissa esi vox Palris diceniis " : l l c ' " \ \ '^'
esl Filitis meus dileclus in quo inilti romplncui ;
. ; ?
ipsutn auditc. E t d u m , tnquit, iicrcl vox , iiivcnttis
\ , ^ '
esl solus Jcstis . > Quid ad luec ail Juda^ns dura
" \ 6 ^!;
c\;rYice rcfractariiis ille, inobedieusque , ct corde
. \ r . '
iosuasibili ? En prsescntc Mosc, praccipii Paler sau , . >
u
1 8
1 7
1 0
s i
21
s a
1 1
Joan. ix. 16. Joan. x, 55.

Pliii. i n , 21. " Mallb. xvn, 5.
, e
e i
1 1
" 111 Rcg.xxi, 10.

Luc. IX, 56.
Liic. , 51.
ibid. 52.
, #
W-
5 1
SERMO I I IN T R A I J S F I G U R A T I O X E M D. . J . C.
1253
1254
6 * /, clis aposiolis, emn audianl : ac siquidcm voluis ^ , ;
set, uiMosh pr.x*cepia sequerenlur, dixisset uiiquc,
3
ul Mosi oblcrnperareni, til servareul legem. Jatn
' vero haiidquaqiiam id Deus et Paler dicil, sed asian ,. libus Mose, EMaque ejus proplteta, ut illum poiius
> . \
audiant, pr.i-cipii. U i ne autem verilas apnd 11011 \ ' ,
nullos calumniam p i l i a t u r , dicaulque jussi.sso
\ , Palrem ul Mosen polius , non omniiira nostrum
- Salvatorein Cbrisitim , audirenl : idco s gnanier
cvaugclistae dicen Imn fuii, diim vox iierel, inven , \
lum esse Jesum solum. Cum igiiur Deus ci Paier,
. vclnt ex nubibus, desupcr apo lolis sanclis pnvti peret, diceus : f Ipsum audile, aberat Muses,
, .
Elias non eral ; Jesus auiem eral solus: ergo

praecepit ui ipsum audireni. Elenim ipsc iiuis ei
' , legis et propbelarum . Propierea eiiaiu populis
,
Judaeorum iociilus esi, diccns : Si endcriiis
. . Mosi, mihi nliqiic crcdeieiis : de me onim illescri \ .
psit . Quia vero obslinale Mosis praicepluui
. \
aspernali sunl , dictumque pcr sanclos prophetas
, \ scrmonem nihili ac exlremum usque fccorunl,
. \ .
meritoabdicali sunt, atque a bonis quoruin pa:res
\
reproniissio eui aeceperani , depulsi, sicut eniin
, \
scripiutit est : Obaudilio super
sarriflcituii
, - bonum. eiobediewia supcr adipom agnoruni * . >
\ sic quidem Judaica liabenl. Nabis vero, q i i i r j u s
, agnovi ins apparitionem, eruni plane omnia b o m :
\ , cl per ipsnin Cbrislum , ct a!> ipso , per qnem , et
.
cum quo Dco Palri cuin Spirilu *ancio, gloria ct
*
iinpcritim, in saecula sseculorum. Atnen.
:
f i
, ' \ ' ' , '

, \ , . '.
.
III.
ti\r

Jn gluriosissimam Douini et Dei el Salva!oris MO~
slriJesu Clirisli Iransfiguraitonem oratio 11.

.
Maiulini lumiuis primus spleiulor soninum pal
, pebris abigil, produciumque diei malutiiuiin cie , \
pusrulum somuionim dissolvii umbras, aurora; vcro
,
iidvenlum, canora omnis avis a slipilibus ramisqu.

anle volalum pcndula, tesialinu facit. Una enin?
\ ,
curn inducla sonino mollilie, pennarum quassaiiom:
:.
decusso silentio, malutiiiuin radium excipit, voce ,
que obslrepeule, adbuc dormicutibus somnum adi ,
init. Sic planc, Ecclcsiae univcrsalis domo, evan . ,
gelici luminis illusltala fulgoribus, abscedal qui .
dem ccu nox quaedam, ignavix caligo: ac vero b.uid
D secus ac tabernaculum fixum in somnis,
\n.uw.
omne slullumque sludium dispollatur; divinilus ,
que inspiraue magislrorum cantileiise de allissimis
- - resonent suggestus ramis, ac cuelesiis luminis te , slcniur advenliim. At avibus quideiu niissa vo\,
. quanquam non dislincta, pigros ad vigiliam excilai;
J J L & V ,
>- in magislris aulem, cerla esl ac dislincla Pauli vox
- illa clamans , Nox praecessii; dies aulem appro > , , pinqiavii
Qu nox illa p.ac ssil, Ercledicty$ev . ,
siai magisler; qmvve appro;ii:iquavil diiS? Ergpjê
4
* llom. x,4.
Joan. v, 4G.
TC
I Uog. xv, 22.
" RomMII,I2.
I '55
PANTALEDNiS
caltgiuosioris lcmporis detenli cominodis, velm ex
noele, dturno lumini propinquaraus ? Enimvero, siqiiidem mulatio lemporuni, niaiorum effecit niuialionein, quod qtiideni appropinquavil lempus pra>
lerilo melius evasit, bumana? vero naturae nibil
laudis accessil, cum ipsa niliil ex alia in aliani
demulata sit. Apage, inquit. Sciculix ego illusirationcm , non lemporis lapsum edissero : ac
velut diuiurno scpullus somno, pigros exsuscilo.
Nam el ipsi fuinuis ; nutic autem posiquam

induimus Cbrislum, diei nobis congruit appellalio.
c Eramus enlm aliquaudo tcnebne; nunc autem
lux in Doiiiino . > Benedictus es, Gbrisie, per
quem boiuo lucis nuncupaliouein conseculus est.
Benediclus es, Cbrisle, per quem bumana nalura
muluuin Ueo induiueiilum prxbuil, Deique natura
bumaitae subsl.mliae personam ac subsistentiam
Itibuit. Benedictus es, Christe, pcr quem exstiuguilur poena, judicis ad reos verita cognalionis necessiludiucin. Benediclus es, Cbriste; lu euim Lunien verum cxbistens, bumanitalis subingressus
lucirnaui, oleo quidem Spirilus, nalura impinguasli clycbnium, spirilualis ipsuin glorise splendorc accendens ; bumauo aulem vasculo creata
illuminasli, illuslrans paululum eam lampadem, iu
qiiam nec Pelrus, nec Jacobus, nec Joaiinee, buiuaiiis oculis ausi sunt aspiccre; polius vero proni
in lerrain, uiagni illi summiqtie in discipulis rami,
inaccessibile lumen professi sunl. Hos enitn Doniinus, coeleslis vocis audiiores assumpios, effulgenlesua gloria, latentem sensitn divinilalein subrevelans, tesles fideles babere voluii, ut adjunclo
auribus palrono oculo, orbe loto clara ac coiitenta
voce, nulla requie clauiareiil: Quod fuii abinilio,
quod audivimus, quod vidimus oculis nostris .
s e
DTACONI CP.
1?56
,
; * \, - ; ' ,
, ,
!> * .
"
\
^ .

, ^.
' . >
!, , ' . , , '
, . ;
, , ' ,
.
,
, ,

, ;
* '
,
, , ,
* , . , }
,
* ^
, ^
" ' .
* .
Opera vero prelium fuerit, ut medio sermoite intcrcepta bi&loria, ipsam exponendq, una cuin disci- ,
, pulotuni principibus ascendamus, magniloqiio
obsequeuics Isaiae, diccnli: c Venite, asccudatnus ,
. > ,
in utoiilcm Domini . > Asceudamus aulem, non
,
cmii s:u!ore nec diflicili balilu ad ardua festinalo
* &
coiiteiidciiles; sed vacaiilem quiclumque, suscipiendis iis, quac dicenda sunt, aiiimum inducenles. D *
,
Ac piimiiui quidem explicatis diviuis Libris lum
,
que inienlis in sacratii Lilteraiu oculis, reposilas iu
.
ea divilias coiitrcelemus.
c , ,
Assuinit, inquit, Jesus Pelrum, el Jacobuin,
\ , el Joaiuiein fralrem ejus: etducit illos in iiioiilem
* , excclsum seorsum : eliraiisttguraius est aiue eos .>
. >
Primutn autem si lubet, cur iribus istis lanluui

assumplis, aposlolos reliqtios dimiual, videamus.
Erat rewlalio qna: inuUum incuteret limorem; , .
propbelis claiicuium coucurreuiibus, collucenle 3,
nube, fulgurante babilu, vullus eplendore jubar
uliumque plurinium siiperanie, clamanle de nube
3 0
31
" Ep!ics. , .
1 Joan. , 1.
19
ha. , 5.
1 1
Maltb. , 1.
1257
SERMO I I I N 'TRANSFIGURATIONEM
D . J. C.
125S
* - voce paterna, Unigenilumque, couteslante Filiuni,

in quo complaeerel. Ne ergo plurium turbaiione sa ,
cramenlum, ante tempus inconsultius promeretur,
. "

bos tanium agsumit, quos etiam ferventiores no , *
verat habere amaiores: quibus quoquc silentiora
\
indixit, ac ne cuiquara terribilem illam visionem
, \
publicarent, anle ipsius resurreclionem ex mortuis,
\ iujunxit. Sed et ideo fuiurae visionis spectalores
*
adbibuit, quod vebemenli in eum effusi desiderio,
,
I r i s t i admodum mcesloque a n i m o , disseremem de
, ,
sua passione, eamquepradicentem, aiidirent.
.
Perspice igilur quam Petrus bujuscemodi narra tionem moleste ferret. Uc enim audivil ascensu . ' .
ruin Jerosolymam, multaque a principibus sacer ,
\ dolum, et senioribus,- et Scribis poputi passurum,
, \ , atque occidendum, slatim animo pungilur, exque
* \
nmlta affeciione diclis insilic, ac liberius lfagi, \ *
slrum carpii. c Assumens enim eum, inquit, coepit
. c , \, increpare illum, dicens: Absil a te, Domine, non
* " , , e.rii tibi boc
Vidistin* accensam discipuli in
.
Magistrum dilectionem ? Vidisliir ut dilecti tristi ; bus aiBceretur? ut in boc tanlum justos excederet
; ^
libertalis inodos. c Coepil increpare illum, et d i , c "
cere: AbsU a le, Doiniue, non eril libi hoc. Quid
, * " , ,
ergo Dominus? Velul pcrniciosam impcnsiorem
. ; cjusraodi curam pcrstringH. Non cnim, inquit,
. ,
volo amari, cum damno diligentium. Mea mors
, \ .
orbis loiius medelur morli. Quid molestus es plan, .
land cruci, qui futurum cx ipsa fruclum ignoras?
,
Quid Dei erga niundum dikclionem nesciens, ne*>
;
cein probibes, qua mors enervabitur? Difigis,
,
Petre, sicut horoo. Sine spargi graimm, teque ad
; , .
mcssem eoinpara. Ilis quidem suasit discipulo, ut
, .
ne Magistro bujttscemodi preccs porrigerel; baud

tamen morlis Iristiliam ob impcnsiorem in ipsum
' \
dilectipnem, animo depulit. Ul igitur ex rcsurre , \
ciione, quae non admodum diflerenda essel, sola , . "
men aliqtiod pro passtone pcrciperet, assumplo

illo, ac iis qui proxtnii dilectiottc essent, lerribili
, \
illa visione cjus, quae erat in ipso, divmiiatis, po ,
tenliam astruii. Transfigtiralus enim, inquit, est

auleeos: ct splenduit facies cjus sicul sol, vesti. c , \,
menla aulem rjus facla sunt alba sicui nix . >

.
c Et ecceappartierunl illis Moyses et Elias, ciim
c \ \
eo loquenies \ Sol jusliti corporis con.pn s*it
** .
uubem, radiusquc diviiiilalis spectatorcs lircum " ,
ftilsit. Nubes enim, ejus quod subesl oculis,
.
subjeclum oculis indumenlum crai. Novil boc pcr .
spicue Isaias; fulurum enim qiiandoqne in iEgy '
plmii coiitueiis Salvaloris advenlunt: Ecce Domi> , ,
nus, inquil, sedet supcr nubem levem, et vcniet
, * in iEgyplum
tEt ecce apparuerunt illisMoyses
. \
el Elias, cum eo loquentes. > Nusquam enim ab
pusV . >
cjus diviDitalescjuucli eranl. Quorsumvcro Moyscs
^ . '. \
, s
** Malfli. xvi, 2 5 .
" MaUb. xvn, 2.
PATROL. G K .
XCVHI.
ibid. 5 .
8 8
Isa. xix, 1 .
1250
15
et >Elias, pra universo propbflarum cboro ? Nimi- \ !;;*

run>, quoJ Klias vivis accenserelur; Moyses autem
6oi
essel moriuus. ldcirco, ambobue repraesenlatis, v i - *
vorom se et morluorum Dominum discipulis
,
osieadil: eo perspicue argumenlo aslantes docens,
* ,
babere se poleslalem vitae et morlie. At neque ita
Ifw
sedatus esl Petri timor : necdum enim diviui Spi* ' 6 *
vitMS operationc adamanlinuni robnr acceperal. \
Adbuc viucebal imbecillis nalara, cum divini Spi ' ;,
rilus virlulcm, pahim sequens declararit Gducia,
^
quemadmodum atl beaius Paulus: c Ut eminen- ,
fia sil viriutis Dei, et nou ex nobis
> Quid ergo
- c " ,
PcHrus adbuc pavens ? t Domine, bonum esl nos
. ;
iric esse, si vis: faciamustria tabernacula, libiunum,
c , ' ,
Moysi unum, et Eliae unum. > Ubi roorlis consiliun
\ ,
revocare nequivisset, molilur vel her in Jerusalem 6 , \ . :
reiardarc: non clare dicens quod animo constilu , 4& tum esset, sed qua moras in monte suadei, id agi * lans, ulne inde discederel: ac non dicens quidem
, , ^
apcrtius quod cupiebai, agens laineu iis verbis quod
\ *6
siudio optabat. c Pomine, bonumesl nos bic esee,
' , .
qnam Jcrosolymis. Si fis, faciamus bic Iria la-, , > bei narula . * Verifcus secundam increpalionem,
. , ,'.
illiiii spcciose sermoni inierpoeuit: c Si vis, fa- ,
(iamits bic tria labemacula. Mclius est ut bic ,
faciamus iria tabernacala; nou ul Jerosoiymam
. > , .
abi^ns, ununi illic facias, quod te manel sepnl , ci um. Plane ex9uperanlcm apostoli limidilatem! . &!;!
Iia babeat. Horiaris Doniinum, beale Petre, ut
, .
illic maneal ? Qnid etiam Eliam ac Mosen pariier
;
iabernacula figere. rogas? Eliam, inquii. Si nobis ^ ; , pevdvw
hic manentibtis muliiiudo Judacorum irruerit, novit
,
Elise liiigua ignem de coelo deducere; scit virga

Mosis flammam grandini conlubcrnalem ex aere
; -*
tralrere Ha;c Peiro cogilanie, adesl divinilus, quo
. , axrv-i
ea casligeiur cogilalio. c lliq est, inquit, Filius
;,?
ITIOWS diiecius . > Quid, Pelre, Irepidas ? Quid
, ' .^, :;
vero ctiam belli ôcos adversus Judatos provoeas? -^'
Hic esl Filius meus dileclus. > Habenl universi
, *
propbcuc per Unigeiiiii virlutem, u( possint, si
^
quid poiuerimt babere. < Ipsuui audite, nibil
c ' '
curiosius-ex propria menle, exquirenies. c In ipso * *;
coiin bene complacni: itovilque meain ipse f>er , spieue voluniatera. Ipsi gloria una, cum Patre et
.
bpirim sancio, nuuc et sempor, el in saecula sa> , \ \ , \ *
culoruin. Amen ( ) .
. '.
, 7
IV.
Vanialeoms Diaconi et Curtopltylaci$ magtia Ecclesia, Encomium in maximum et gioriotiwmu* '*
chaeUm coelesiis miliiia principem.
(COMBEFIS. Bibliuth. Concional., t. V I , p. 229.)
Materiae cxperlinm spirituuin Doroinus, ct qui in
clum consiiluit, eumque continet et conserrai pnv
omnem cainem obiinct poleslatem el adminislrapier homiriem, ex iis qua; non suni, ad hocni^'
sent prodtixit universa; isest solus qui naiarad
tionem ; qui eliam noslram formavit essenliam :
proprie, et primo dux est onwium, eerumqiie ^
quin etiam uuiversum mondum qui cadil sub aspe Cor. , 7.
" Mallb. xvn, 4 .
ibid. 5.
^
NOTiE.
L
(1) Sinl forle dua bse oraiiones duorum auctopertum, ut colligilur cx iis, q u ipse baoeioe^
r u m : ac secunda, prion videatur eleganlior. Panraculis sancti Micbaclia apud Suriuat.
Uleon priin-c auclor vixit diu post Thcodorap i o i L
1261
SERMO I N F E S T O S. M I C I I A E L I S A R C H .
J2G2
ram gerit, el eis proridet; et qui cnjuslibel quod los

et cura Seraphio qui liabcnY sex alas * \ el
piimum locum obiiuent inter mille m i l l i a , et dedicilur et intelligilur bonum, esl eflkiens, impercies mille myriades angelicorum ordinum : et
liens, suppedilans et prima causa. Secundo aulem
proxiine, et citra ullum sluporem canit ter sanclum
nobis constiluil divinos angelos ei arcbangelos, qui
ei adinirabilem bymnum, invebcns in rebellem et
curam gererent et preesseut generi liominum proqui tanquaro fulgur e
pter bonitalero naturalem : u l suppeditarent homi- scolestissimum Satanam
coelo in lerram fuitdejeclus cmn immundis et malis
nibus divinos nunlios el dona, el componerent et
dirigerent eorum vitam ad ea qase gitnt meliora. Et ejus spirilibits. Micbael, qui est maxima cl clarisex divinis quidem ei infinilis angelis, alios quidem sima slella angelici dccoris et pulchriludinis, ei
unumquemque unicuique praesse fidelium, et eum qui claras reddil ac manifestas oinnes diaboli i n regere jussit Dominus, ut dicit in divinis Evange- sidias, qui Adam e paradiso ejectum fraude daemoiiis : c Videie ne despiciatis unum ex bis parvis, nis inimici bonorum, texit, Iraduxil, el direxit, et
qnoniam angeli eororo perpetuo aspiciunt faciem eum terram ligone docuil fodere, seminareque ei
metcre, et ad rcliqua, qu& ulililatem afferebanl,
Pairis mei qui est in coelis
> Similiter autem
hanc quoque conflrmat sententiam divious proinstitml : el ul cura benedictione et convenienrt
graliarum aclione, curo sudorc pane vescerelur efpheta David, dicens : Ne des in conimolionem
fectt; ut qui ex injuria ei contigerat lapsus, per lapedem luum, el non dormitabit qtii te custQdit*
boriosam et Deo graiam vivendi ralionem rursus
angelus.
Alios autem, u l alienas et ignotas gentes rege- corrigerelur. Micbael, qui esl verus et sincerus Dei
rent, ut qui omnia adminislret, consliluit pro nu- asscssor, et ducit ordiues virlutum coelestium; et
mtiro genlium, i i l unus angelus lolam gentem gu- est sapiens gubernator eorum qui in Deum credibernaret : qoomodo etiaro scriplnm est in cantico derunt. Qui pii palriarcba? Abraba, eisi viderclur, prohibuit gladium * , ne tangeret Deo graium
Mosaico : c Quando dividebat Altissimus gentes, ut
ejus filium Isaac, postquam 230 apparuissei omni
dispersil filios Adami : slatuit lerminos gentium
secundum numerurn angelorum Dci
> Summo ex parie absolutum el Deo gratum pairiarebae proauiem benedictum, et undique exaudiendum, omni- posittim : ci iu eo benedixit omnes geules, ulpotc
que ex parte venerandum militiae principem M i - ex quo secundum carnem esset germinaturus
cbaelem, meliorum et divinilus inspiralorum et fi- Chrislus VCTUS Deus et Servator noster. Micliael, fax
delissimorum bominum esse praesidem, et eorum
tlarissinia immaterialis ei inaccessae lucis, et diealotis.curam gerere voiuit: quomodo ipse univer- C vinos ducior angelicorum ordiuum. Qui legiMalori
sorum Deus dixil Mosi sacrorum interprcti: Vade
Mosi oves pascenli in monle Cborin apparens lolus
ad Pharaon^m regem iEgypti, el educes populum
in medio rubi
eum urebat sine ulla kesione, et
nieiim filios Isra^l ex iEgvplo : et miliam angelum
non coaiburebat omnino, signa sancLissimaB Doineum ante facicm tuam ut deducat populum in
minae no irae Dei parentis signiGcaas. Michael, qui
terram libi promissam, quam juravi palribus ve- divino nuui primas parles oblinet inler ignis m i siris . Quin eliara propbeta Danicl in visione
nislros : et tcrram obil, implens voluntatem Dei
angeli, audivil eiim dicentem : Princeps seu prae- omnipotentem ; qui a ratione alienum valis Balaam
ses angelus regni Persarum restilit mibi ne revo- probibuit impelum terribili suo advenlu : quein
carelur populus Israel ex capiiviiale Babylonis : etiam cura vidissei asina et limuisset, ralionis parnec est ullus qui eos mecum tuealur, nisi Michael ticipe voce senem ameniem correxit. Michael, angeprinccps vester
> Hoc autem ipsum sic quoque lorum ductor longe jnaxirous el excellenlissimus
D ^ v i d aperte signiticat: * Caslrametabilur angelus
minister divinae legis quaB dala fuit in monle Sina;
D o i n i n i in circuiiu limentium eum, et liberabit
qui com famuli Dei Mosis animani accepissel, obeoa
Quis enim tam slrenuus fidelium proscurum ct exiliosum diaboluni de ejus corpore cuin
pugnator insignitcr apparuil, Veleris el Novi Testa- D i
aasuro verba. conferre, cessare fecit et cilo
i n e n l i inlercessor illuminationum ; semper castra
evanescere
locans in circuitu fidelium, el nos redimens a telis
Mjchael, qui si id intcrpreteris, dicitur Det dux
B e l i a l , el omniutn iuimicorum nostrorum qui sub el exorcilus, el forlissimus pugnaior el propugnaa s p e c l u cadunl el DOO cadunl, ut Michael, dulcts tor eorum qui spem collocani in Domino : et Hamr e v e r a res et nomen ?
mea romphsea quaR scindit macliinaiiones advcrsaMichael, qui planc est plenus pielate arcbangeriorum, tam eorum qui sub inleltigeniiam, quam
l i c a ; qui propter eam quae convenil in Dominuin
corum q i cadunt sub sensuin ; qui Jesu Nave a< iem
re?ereniiam, pielatem et grati animi virtnlem iiiefdirigtMtli conlra adversarios visus esl Rtricto gladio,
l a b i l e m , ec quae mutari non poleei stabuitatem
el euin terruit boc alieno el lerribili speclaculo, cl
p r o p e Ibronum assislit Doroinicum horrendiun et
borlalus est u l manum conseroret, el concideret
C e r r i b i l e m , cum Gherubin qui mullos babeui ocuinimicos Oei bosies . Michael, omuium suprema
f
%1
p s o
Z i
Matlb. xvni, 10. * Psal. cxx, 4.

" Dctit. ,
13.
Psal. xxxiii, 8.
* Ezecb. i , 18. Isa. v i , 3.
a n , 2 . Num. xxu, 23. J u d 9. Josuc v, 13.
4 i
8.
k 7
Exod. in.10;
x x m , 20. u Han. x
Luc. x, 18. " iicn. I X I I , i;>. * Exod.
f
263
P A N T A L E O N I S DIACONI CP-
ignemqtie fercns lampas divinitalis, quae est princi- sere habiti fuerant, in regionem palriam reslimii,
):um lucis, unicaque et trina ct subtilis naturae propler assiduam cum vebemenli jejunio el mulib
constitulio : qui lerrai tines obit celeriieryet pie iis lacrymis divini Danielis propbelae pro eis ad Deum
quibus vult Deus muta figura apparei. Qui ad
precationem
Micbacd, qui esl a Deo cdnslilulus
Gedeoiiom solaris instar radii veuit, el ab ipso tan- aasessor myslicse Triniialis, mystaque illuminalor
quam divinus el coelestis angelus fuit adoratits : ei et inilialor supenise hierarcbia?, et Veterisqwd
ignea virga lanquara bolocauslum consumpsit c i - prseieriil Testamenli, et Novae noslrae electx Christi
hacreditatis. Qui probaticae piscinae quol mnis
bum qticin oblulerat; et eum cum Irecenlis solum
impotenlibus corroboravil adversus maxime i m - aquas sanclificabat in flgurain divini bapiismalis:
et ei qui primus in eam descendebal, slatim pra*
piam ct infinilam Madianitarum muUiludinem .
Micbael, maximc perepicuum purissiinumque, el ab bebat curaiionem, quoconque morbo lenerelur .
omui macula alienura speculuni jneflabilis et i m - Micbael qui est speciosum et maxime decorum, et
quod lion occidil luininare totius orbis lerae qui est
mensae pulciiritudinis divini et foniani radii et
splendorte; et acutum ieluni potenlis et magni re- sub coelo. lgnea el manu non conslructa columna
gis Dei. Qui propbetae Nalban apparuit resplendensanciaeet aposlolicae Ecclesia : auri speciem pra se
ferentes el ad coclum usque loagniludioe periingeatem tenens laticeam, el ei animum addidit ad ar
les scabe, per quas deecendil omnis datio booa, ei
guendum Dei parcntem David, propier lapsum qut
omne donum perfeclum , quid mittitur beoeeca
actidcrat : el cilo u l bonorum amicus recessit,
et bonornm largitrice natura, ad viros booos el
quando, < Peccavi Doniino , ex profundo cordis
honesti amalores in terra , qui in colarana igoitapa David roge audiit.
paruit sanclissimo arcliippo, etfldelUsimontioiMicbad purtim ei capax receplaculum beatissimae
siro liujus' archangelicae et venerandae domos,
lacis eifusionis, el divinae illtiminalionis, et aculis- quandu sceleratus populus conabalur ipsum saosimus et peruicissimu* gladius in eos qtii blasphe*clum curo lemplo obruere aquisfluviaiilibus,et
mant Domiuum. Qui centum et qninquaginla quindivina et archangelica virtute, aquas quae insolenque roillia exsecrandi et impii Sennacberib regis
ter raovebautur, per virgam cito in petra tiuJitet
Assyriorum in uno momenlo noclu morte affecit :
Iransmisit (2).
f i ab ejus lyrannide liberavit pium regem Ezecbiam
Michael, qui pcrpctuo aspicit faciem Patris noslri
cum civitate Jerusulcm * . Micbael, qui est lucidus
qui esl in coelis, et laetatur, imo vero collaUiur cuoi
et candens Spiritus, niullosque babens oculos et Q Domino universoruin propler inveniionem eoram
poteniissimus, et ab omni materiali apparitione re- qui pericranl : et propier unuoi peccatorem qui
molus, et nullam omimio admiltens corruptionem;
ducilur poenitentia, diem frstuiu agi( cum ouioitas
qui una cura Azaria et reliquis symbolice ascendit
coelestibus polesiatibus
Qui luba ilia (erribili el
in fornacem : et ires maxime pios pueros illaesos
ingentt voce canenii e&t (auilurus : et fundameoU
conservavil : el diviita specie conspeclus a rege lerrae, et quae sunl sub lerra, esl raotums, quasdo
Nabucbodonosor, eum inagna affecii admiratione .
vcniet finis coneummalioiiis; el surgere facet ei
Michacl,quiversaiurin coelis, etaeiberem arobit tan- congregabit mortuos omnes qui sunt a saxulo, ie
quam pcruix fulgur; et universam quae est sub coelo
iclu oculi, ad judicium generale, et ad accipMam
lerrani uno momeitlo pervadit, piosque qut affli- vila3 remunerationem
ut feral 2 3 1 unusquisqoe
gunlur adttit, recreat el consolatur; qui prophetam
ea quae fecil per corpus, sive bonum, &ive malura*.
Dar.ielem in lacum per injuriam conjectuni celerCum bunc ergo suscipienduro ct Diaximum parime couservavii, et sacvoiuin leonum ora refrena- tronum poienlcmqoe defensorem, libcre et couiv i l ; cl llabacuni rapuit, et ad eum cnai ci)>o pa- deuler loquentem inlercessorem apud omnfuto re-aioa Palaibli.â adduxil Babylonem el eum rursus
Denm, divinum miliiise ptincipem habfaoBS
r< pcnle H) suum locum restiluil . Micbael qui est
Micbaclem, chari Patres, fralres, f l a Deo culmagnus princeps angelicorum excrcituum et ordilecic coelus pie ipsum semper omnes ul revenpflnum arcbarig<dicoruin beaiissimaeque ei immens.e
riesimum, in mundis cordibus semper magoifice
lcgiunis incorporeorum; et qui fuit veleris Israel exiollamus, verbigque K-eiilidB et spirilalis exsulu*
rector Ulo lcinpure, recens autem elecli a Chrisio
tionis, ut decel arcbangelum, lionoriflcis Tertis
cognominali lsraelis dux validissimus, et cuslos
laudibus bodte prosequamur : amoreque et de*idetulissimus, et doclor Dei prx-ceplonim. Qui Pcrsario ei offeramii, et veuereniur, qui ardenlercoBrnm praesidein aiigHum resisteniem, nc a Babyloue
rurrimus ad sacrum ejus fcstum ia veoerandei
libcraienlur caplivi lsraeliUe, rep*ilii (anquam adejus templum, quod est pii norainis, ul aflaum
vetsarium : el cajrtivos qui septuagima auuos niiligamus perennee ejus et saiutares graliasd <*
e l
>e
BT
9%
eT
Judic. v i , 12, 2 1 .
I I Ree. xn, 13.
" IV Reg. xix, 35.
Dan. m , A9.
Dao.
31 seqq.
Daii. , seqq.
Joaii. v, 4.
Jac. i , 17.
Mailb. xvui, 10; Luc 51
MatUi. xxiv, 3 seqq.; 1 Cor. xv, 51. I Cor. ?, 10.
(2) Miracula in aicbippo templi CrrifiMO facla,
Micbaele faciis, qua? sunt pcrvia apud Lipomaoom.
cuui reliquis bic insinuaiis, seu qu;e angclo i r i wi et Grxca iu libris nianu exaralis, ex qu bus ej>
biiHntur in Scripluia, plnribus ideiii Paiiialeo,
Laiina lucciii a c c e p i T i . l , nulalnrniiraculi aqiwruia
et Mjt^pbrabiesde miraculib in ivgiunc Cliuiicnsi a
lenipus impcrium Micbaelis ci Tbeodorx.
n
05
SERMO D E E X A L T A T I O N E SANCT.E C R U C I S .
i m
fcnsiones intorcessionis. Est enim liberalis et mu- maris fluctibus eosqui ipsum invocant, eripit; ferniticus Dei magnus ille dux exercilus, cum divinisliliiates frucluum terrae goppedilal: ecs, qui in le~
simo et coarohangelo suo Gahriele, benedicens,
nebris versantur, ducil : eos defendil quibus lit i n corroborans, gratia implens, laeliflcans et ornans, juria : consolatur eos qui sunt pusillanimes, aegroac decorans corda fidelium, ul qui sit sanclis om- los visilal, iidejubec pro peccatoribus, dxmonum
nibus poleniror. Universam enim quae esl sub sole impelus propulsat, vitiorura flammaro resiinguit,
ad saactitatero nos prxsiandam inducil : el omnes
creatanTnaluram ad lucem deducit. Omnes aulem
qui sancium et venerandum ejus feslum fide et deejus laudatores eximie a variis eripit necessiUHibtis,
siderio alacriter celebranl, ex ornni ditftcullale ct
el eos qui in omni loco pie eum invocaveruni, a
periculis lam quae vidf ntur, quam quae cadunt sub. noxio occursu liberat, el dat salutarem g m i a m
princeps Dei mililia?: ad peiitionem setnper uliJem
inlelligenlia, liberat. Fidelium el Orlhodoxorum
populorum Ecclesias liberat. Romanorum custo- deducit, el ad viam poenitemiae, el eis pecratorum
procurat remissionem, et in justoruni stationem
dit rempublicam Cbristi amantem. hnperalorem
armat adversus Barbaroa, Chrislianos reddil victo- connumerat in regno coelorum; gralia Dei clemen*iv8, bostes immieos persequttur, ab bominnm ca- lissiiiii : Gui gloria et potentia cum Patre omnipokimni s servos suos conserval; ab eorum qui per- B lenle, et sanctissimo et bono ac rivifico Spiritu,
nunc et seroper, et in sa3cula sseculorum (3) Ameiw
sequuntur molesliis ptos liberai; ab ingenlibus
E\
.
, . ,
. \ .
,
. , . ,
^, ,
, \
,
\ , ,
, . \ ,
, . "\ . ; \
<*
,
; ,
\ ,
. \
, \
, \
, $, .*
" Gen, , 46.
b
V.
Oratio Puntalcoriis pre$byteri monaslerii (4) Byzanlinorum in Exaltationem venerandas et vivificm
crucis (5).
Rursus exaltalur crux, rursua creatura exeuliaU
Hursus exalialur crux, rursus feslum diem aguiu
genles. Quin sernione ab initio repetilo dicamus.
Rursus exaltatur cnix , rursus crealura renovatur,
riirûs Adamus refingitur. Rursus exallatur cnix,
rmsus ex latcre maler viveiilium adest, auxiliatrix
vere, non insidiatrix, u l prius, loco ligni scientia
lignum vita? deeerpens, loco inobedientiaB obedieut a i n praesians, loco malediclionis benediclionem
percipiens; loco cjus , c dolore paries * , > niultitudinem soliolis cum gaudio reportans ; loco corrup:ionis immortaliiatem refereus. Sed quae baie
inater fiventium ? Et quxnam alia frucium de
liguo vila3 capit, quam Dei Eccle$ia, quod ligoum
crux Dei est, eximii Ecclesiaa sponsi. Hoc nuiic
exallatur, etdiabolusevertilur. Iloc nuncdemonslratur, ei IraducUur improbiialis pi inceps, et publtee
notantur ei infamanluT daemones, et spiriluaOs
scelerum turraai fugantur, spoliauir mors, pul)IU
calur infernus, suaftorque peccaii non amplius
seggestionibus incilat matrem omnium, sed supra
peciug serpil, observans qtiidem calcaneum; scd
4
VARIiE LECTIONES*
. C. V . om. > desunt in C. V.
<* desunt in C. V.
1
* C. V. \ , . * C. V. .
C. V. , corrigit Brunellus
-.
NOTiE.
() codice. Gianco 308 apud Nanios asservato D tbyteru Nam Graecis est monasleriiHti. Mala
J*gunlur allerius in Micba^lem arcbangelum Pan
ergo Galvinianus interpres etScboIiasles apud Cul i l e o n i s sermonis liiitlus et initium : T i l . ropalalam perpetuo verlit: , veJAvo

nerandam AZdem, cum verlenduin sil venerandum,
vel venerabile monasterium: gractun ignotins red

.. Inc: \
dcndo per clarius, u l non semel fecil interpres
> \ Zonarap; nain Graeci vocant monasteria ,
\ \
quasi dicas, mamionet.
\ , * \
(5)Habui dtio Pant^leonis exemptaria ; allerum
* \
aMargunio, allerum posloa ox Bibliolbeca Van \ cana nacius stim, quod a Marguniano iu nonnulus.
. |Cod. Nan. pag. 521 .J
disirepai.
( 4 ) \ vcrli UonaHerii Byzanlinorum Pre%
126/
\W
conlritue capile tcrram comedil, terrani damnalam,

ut apinas et lribulos subniillal.
* ,
, - ;>
.
' $
Asptcit autem eam, quam prius deceperat, ligno
vita cum voluplate fruentem, sc vero priore male- . , ;
dieiione obstrietuni, videt se in caicaneum quidem & ijw.
, ;
potestalem babere, confractis omnibus per crucem
, ; eapilibus. Aspicit assisientem adexlris ut regiuam,
quae prius datntialioni obnoxia fueral, quaeque , \
foliis ficulneis nuditaiem lexcrat, c ln veslitu de- , c
auralo circumdatam varielatc, > proptiamque lur- , ,
.
pitudinem et deformilalein deflol. Vidct regali
, \
aceptro firmaiam, et ad ipsuin coelum elevalam,
suumque casum deplorat. Videl liberos suos ihagna
, , *
ei elata voce convocantem ad adoralionem crucis,
;
horrelque obsequendi studium, el alacritalem ad- * ,
roiralur, eimuUitudinero obstupescii. c Ecce enim,
*, Uinquil, Parthi, et Medi, el Elaniil, ut in Actibus , c \ , \,!
,
ecriptum esl, et qui habitaut Mesopolamiam, Judaeam et Cappadociam, Pontuinet Asiam, et partes ,
\ , i \ , ,
Libyae quae sunl circa Cyrenetn, Gretes, et Arabes,
, ,
et Iudi , et caterae naliones, quas sul conspicit,
", \ .\,<\ \
reliclis proprii* erroribus, Crucifixo cum propbela
acclamant: Salvum fac populum luum, Domine, et ;
Lenedic hseredilali tua? . > Haec et Isaias praevi- ,
dene, c Signum levabii in naliones, > magna voce , \ .
, c
eJamavit,etcongregabit perditos, et dispersos Juda
colliget a quatuor plagis, ct pascetur lupus cum , >
agno, et pardalis cum haedo requiescel", > el vilu- k, &
;
lue et leo et laurus simul pasceniur in florifero
, \ Ectlesiae prato, in vere spirituaii et intelligibili
paradiso, ubi mordens et sibilans serpens hulius , > \ ,
\ ,
reperkur, non Eva, quae verbis dccepla, verbisque
,
virum decipiens, persuadeat ^tistare lignum yiiaj,
\ ,
jam antea matis consiliis anctoris ooinis mali per , rapxto*
suasa, ubi nullus flamroeus gladius, adiium i n \ nsitawa
trare folenlibus lerrifiea specie intercludens, tan , }
lum aulem hi inveniuntur lignuro vitae, et Virgo

auum sponsum sine corruplioiie pariens, eique
, 0 despondens omnes illoa qui bujus desponsaiionis
. **
desiderio teneutur. Imo hic eliam est fons ille qua , \ ^
drifariam divisus, omnein noslram aridam r i , \ *
gan * . Vere enira arida, et sine buraore, el om . *
uis spirflualis pinguedinis expers a peccato effecia
xawpcsl noelra natura, parumque abfuii quin aetnper
V . % &
babitaret in inferno, et corrupiione, nisi lignum
vilae fronduissel, nisi paradisum aperuisset, nibi ] , \ . o^saf
Evangeliorum fontem reclusisset, et fluvio ba ,
ptismi draconem submersiseet.
, *
, fltffV ^
\ ? &
.
Sed adeste, adofemus erucem. Adeste cotligamus .
M
Act. , 9, 10.
Psal. xxvn, 9.
8 7
Isa. , 12, 13.
Geo. , 10.
VAHIiE LECTIONES.
C. V. . h C. V. . i C. V. .
J C. V. . kC.V.ij .
C. V. \ . G . V. mendose . G.V. .
:.
C. V. .
1
1269
1270
S E R M O D E E X A L T A T I O N E SANCTJE CRUCIS.
c fruclus ligni, quod c plaiitatitm cst secus exttus

, aquarum ex lalere, c quod fructum suum dabit in
1 . > - tempore s u o " . Nam crux arbor iiumortaliiatis
\ , , est, planta incorruptionis, radix justitiae, germen
, , temperanliae, virginitatis flos. Cnix armatura forli, , , tudinis, conlinenlhe fulcrum, fundamenium iidei,
, , pietaiis sustenlacnlum, cognilionis divinae illumi, \ , nalio, et longe antea maledictionis eversia, solulio
, , laUe sentenliae, exsilii decreli revocatio, caplivo, , - rum liberatio, seductorum reversio, cadenlium re, , , eurrectio, eorum qui salvantur virlus, profectus
^ , ,
justorum, libertas sanclorum, propbelarum exsul * , talio, praeconiuni et tropaeum aposlolorum, crux
; , \ bravium pauis coeli et lerrse, ve) poiius coeleslium
, , el terrestrinra roncordia, creaiurae sanciificalio,
, ^ , f t
celebranlium panegyris, pignus adoptionis
, \ ,
iiliorum, baeredilae regni ctieloruin, et quod divi\ \ , nius, dilectionis Det et Patris erganos signum maxi mum, /deinonstralio et probalio divinse obedieuliae
, Filii usque ad morlem, et saptentix spirilus. c Sic
, , enim Deus dilezit mugdum, tnquit, ut Filium
, , - suura unigeniiumdaret, u l omnisqui creditin illum
, ' > non pereat, sed babeat viiani aelernam * . > Filiua
, ,
vero f obediens faclus, usque ad mortem, inortera
autem c r u c i s * , dedit nobis iropbseum viclori
* contra moriem,ut cumipso per saptentiam sptrilus
\ , - principatas et poiestales deslrucntes, bostem nobis
, ,- subjitiaimis, fortemque ligemus, el diripiamus
, \ spolia ejus, el de caelero sine timore opercmur
*, \ - ^ paradisum Dei, Ihesaurumque agni effbdiamus,
, el preliosam mercemur margariiam, quae signum
,
crucia decorel, iri die illa crealionis et repara .
tionis.
* .
e s
u m
Tunc eoim, c parebit signum Filii hominis ii>

. , ; coelo . Tunc, quando ? Quando virtutes coelorum commovebuntur
quaudo cum aitgelis suis
, >
unigeniius Filius Patris veniet judicare vivos ei

. mortuos. Tunc enim, qui regio signo insignili
suui, prelionamque margarilam possident, idquc
, \
, quod secundum imaginenj et imililudinem bci
' , esl, integre custodieruot, in Dtibibus in coelum
. rapientur. Domipus enim mittet angelos suos cum
tuba, voce eonora, et congregabunl c elecios ejus a
quatuor ventis ab extremo coeli usque ad exlre ,
* D mum. Haec evaogelista Mallhaeue de secundo Filii
hominis adventu, et cruce, quae eum antecedet,
. "
memoriae p r o d i d i t ' . Quod vero nuncagitur, ma
nifestus futuri typus est. Ecce enim exaliatur crux
\ .
, \ . 'Ioob in terra, elomnes familiae genliuro, et genushominuro, omnisque selas sigiio crucis consignala glori \ , ficant locum, ubi sleterunt pedes Doraini nosiri.
, \ ,
lpsi gloria in ssecula sapculorum. Amen.

, ol , .
.
Psal. , 5 . " Joan. m , 16.
Philipp. , 8.
Mattb. xxiv, 30. " i b i d . 29.
MalUi. xxiv,
31.
M a t t h . xxv, 31 eeqq.
VARIiE LECTIONES.
q C. V. . C. V. . C. V. . * Des. in G . V.
C. V*
rectius, , in die judicii.
C. V. '
. * C. V. addil .
Tt
f l
T l
?>
1271
ADRIANf
123
I M C E R T O .
ADRIANUS.
NOTITIA.
(FABRIC.
Biblioth. Grarc. ed. Harles, t. ,.687.)
Adriani Isagoge in Scripturam sacram, , libellus utilis et lectu dignus

de locutionibus sacrorum scriptorum , quem primus e ms. Augustano Greece vulgavit David
Hnpschelius, AugustfflVindel. 1602, 4, deinde Joannes Pearsonius prflefigi curavit tomo octavo
Criticorum s a c r o r u m , ipsius auspiciis excusorum, Lond. 1660, i o l . , atque ab eo tempore
Amstelodami et Francorurti prelis iterum subjectorum. Laline verlit notisque illuslravit post
Aloys. L o l l . in ejus opusc. B e l l u n 1550 fol. amicus noster Christophorus Woltereck, Gliikcstadiensis, cuju* lucubrationem istamms. prelo paratam evolvi ante plures annos, Mque
opto ut in lucem prodeat (). Adrianum hunc laudat Cassiodorus cap. 10 lnstitutionxm divinarum,. suspicorque itJum ipsum esse Adrianum monachum, ad quein est S. Nili epistola
60, libri edit. Allatiari ubi eum laudat a diligenti sacrarum Scripturarum lectione. Andronicum vocat Turrianus, perperam, qui Adrianus etiam appellatur i n membranis bibliolhece
Joartne Hamburgensis, in quibus exstat ante opuscula auo Hieronymi, Grci theologi, ou
exhibui superiore volumine, c. 24. Hoc Adriani opusculum Latina versione donatum edere
voluit pridem Conradus Rittershusius, uti argumenta duodecim prophetaram (Hesychio
Hierosol. auctore),'quffi cum Adriano Hoeschelius G r a c e vulgaverat, uiraque lingua edidit
ad calcem assis fatidici, sive duodecim prophelarum a Thuano et Rittershusio metaphrasi
Latina donatorum, Ambergee, 1614, 8 , p . 2du seq.
EPISTOLA NUNCUPATORIA.
. V . M A R Q D A R D O F R E H E R O E L E C T . P A L A T , C O N S I L I A R I O ,
D A V I D H O E S C U E U U S AUGDSTANUS S. P. D.
Redit ad te, vir eximie, Adrianus laus, neqae is abeque fenore, ut arbitramur. Non enim soluraeoB
alio mg. codice, queni e Boica bibliortieca nob. et magnifieus Dominu Jo. Georgius Herwardas >b Bo*
lienburg. M. Velscro ampliss. Reip. Aug. Duumviro misil, tuum conlulimas, verum loca etum Scripwneaceuratead marginera expriim studuimus. Bene va4e, Y. G. et hanc Philologiae opellam qui to*
que consule.
Augustce Vind. d. X Kal. Septembr.
A. S. . DCIl.
(a) At licet in Actis eriidil. 4709, p. 432, lcgas,
snb prelo jam tunc fuisse Lipsiae, lamen necdum
prodiit. FAB. [ Conf. quae scripsi in Introd. in
/ / / . L . Gr. I I , 2 , p. 285.
HARL. ]
Ntillum
um profert ex libris apocrvphis, u l observal Jo.

Gosinus in Hhtoria canonis S. Scriptura, edila
Anglice, Londini, 1672, 4, p. 149, ubi refert ad

769 : Forif Photiui read him , he w*t at
ancient, if he lived act. in ihe agt before. rmW
itaque Alph. Ciacconiue, qui in Bibliolk.
m$. hunc Adrianum cum AndroniceComneoo, W
juniore, confundit.
1273
ISAGOGE I N SS. S C R I P T U R A S .
1274
).
ADRIANI
I S A G O G E AD SACRAS S C R I P T U R A S .
JOANM. PEARSONICS, Critic. Sacr. I . V I I I , . 44.
Lingoae Hebraicse idiomatum sunt ires species ;

* , quarum unam a cogitationibus invenies, aliam a
\ , .
slylo, abam a compositione.

,
Principium idiomatum cogitationibui.
Quod ergo a cogilalionibus est, boc ab bis quae
/ ,
nosira sunt Dei eiBngere operaiiones, lum pro
,
\ , \ , bono, lum pro malo effectus : dico aui a membri*,
, , aut a sensibus, aul a molibus spirilualibus, aut a
( , molibus corporalibus, aut a passionibus spiriluali], , , [ bus, aut a passionibus corporalibus, atit a dispo , ,] siiionibus, aul a communibus dicleriis, aut a d i , , , guitatibus, aut ab agendi rationibus, aul a locis,
aut ab indumentis,aut a moribus, aut a facie, aul
, , .
a toto animali.
4. Quomodo a membris : a membris, scilicel :
*. " ,
*
Palpebrae ejns inlerrogaot filiog hominum ; > et,
Oculi Domini super justos; et, Bonum mibi
\ , c \ \ * \,
, c lex oris t u i ; et, Egredletur de ore nieo justi * , - tia; et, Vultus Domini super facientes mala;
* , et, c Leva manus tuas in superbias eerum. > Ma \ * , num dexiram de nielioribus vocare novit, lanquam
c honorabiliorem, scilicet : c Dexlera Domini fecil
. > , - yirtutem; > et, t Adorabimus iu loco ubi sleterunl
, ' , c pedes cjus; > quaecunque bis assimilanlur : horum
> , alia de salute, alia de poena e m i i l t i D t u r . (Pia/. x,
* 5 ; xxxin, 16; I$a. , 20; L V I I I , 14; Pia/. cxvin,
, , 72; l$a. XLV, 25; Psal. x x x m , . 4 7 ; i.xxiu, 3;
\ .
cxvn, 46; cxxxi, 7 ; [xxxi, 45, non].)
\ ,
2. Quoraodo a sensibus : sicui : c De coelo re , Q spexit Dominus, vidit omnes ftlios bominum ; et,
* , c c Voce raea ad Dominum clamavi et exaudivil
, \ * > \, c me; > et, c Dominns exaudiet me; > et, c Odoratus
> \, est Dominus odorem suavitatis ; > et, c Emille ma * \, ,
num luam; e(, c Tange os ejus; et, Manus
" * \,
Domini tetigit ine; et, c Qui tangit monles et
* > , ,
fumiganl; el, Tangam omnem iniqtiitalem leirae
* > , illius; > et, Nunquid manducabo carnes latiro * ,
rutn? Et Salvator : Ego cibum babeo mandu* > ,
care quem vos nescilis; et, Mous cibus esl ut
* > , ,
faciam voluutaieni Palris n i e i ; et praeseiUix cjus
(\) ' . . .
; ;.
DAYID. HUESCHELU NOTiE.

Pbolius , ' '
1275
ADRIANI
rerspicienliam, byperbolice volatum vocal, scili-

cel : Ascemlit super cherubim et volavil.
(Psal. , 15; , 5; , 4; Gen. , 2 1 ;
Psal. CXLIII, 7 ; Job , 5, 1 9 , 2 1 ;
Psal. cin, 52;
Psal. XVII, 41. )
5. tnoiibus spiritiialibus, s i c u l : Calcavi eos
in furore meo el conculcavi eos in ira im*a; el,
Doinine, ne in furorc luo arguas me, ncque in
iralua corripias me. (I$a. LXHI, 5; Psal. v i , 2.)
\?&
.

, , \ .
Zach. , 9 ; Psal. XLIX, 15; JOOH. , 52, 34;
'. , , \
(2) , ,
,
. *
4. molibus corporalibus, ut, c Exsurgat Deus,
'. \ > * , <>l dissipentur inimici ejus; > ' e t , Exsurge,
\ \
Dumine Deus mcus, in praecepto quod mandasli;
, , ,
et, Exspecla me in die resurreclionis meae; et,
> ,
c Audivil Adam Deum deambulantcm. > (P*n/. LXVII, , " '
2 ; v i i , 7 ; Soph. m , 8; Gcn. , 8.)
.
5. passionibus animae, v e l u t : < Me poenitel,
'. , c ,
, \,
ait Deus, quud fecerim bommem. Et, Teiuavit
" \, *
Deus Abrabam. > Et, c Obiitus es legum Dei tui,
el ego obliviscar flliorum tuornrn. , < Nunc D > , oori
cognovi quod limes Dcum; et, Scrulabor Jeru, c \,
salem in lucerna; > el, c Adam, ubt es? > et, No \,
lite conlrislare Spirilum sanclura ; cl similia.
", !; , t &
iGen. v i , 7; xxu, 1 ; Ose. iv, C; Gen. xxn, 12;
.
Soph. i , 12; Gen. , 9; Epli. iv, 50.)
\ , c 6. passionibus corporalibus, sicut : Exsurge,
, , ; ,
quare obdormis, Dominc? > e t , c Excilalus est
, c
lanqiiam donniens Dominus. Et, c Non (iormila > .
bil ncque dormiel qui cuslodil lsraei; > ct similia. (Psal. XLIII, 25; LXXVK, G5; cxx, 4.)
'. ,
7. disposiliouibus, sicut: c Nonne frater erat
; \, t ,
Esau Jacob? el, Dilexi Jacob, Esau autcm odio
* > \, '^
babui? > , Diltgil Dominus portas Sion super
*
omnia labernacula Ja< ob. > El, t Zelalus sum Jerusilein et Sion zclo magno.i( 3//$. , >, 5 ; C
\ Psal. LXXXVI, 2 ; Zach. , 2.)
^.
'. ' ,
8. communtbus dicleriis, sicut: c Sponsabo le
,
mitii in sempilernum; > el, c Spousabo le mibi in
\ \, c ,
juslilia el in judicio. Et, c Ipsa non uxor mea,
\ \ , t Kai
l ego non vir ejus; > el, c Et dedi ci libellum
, <
T o p u d i i ; el, c Factus suro lsraeli pater et Epbraim
> \,
piimogenilus meus esi; > et, c Ipsc invocabit me,
, , pw tl
Pater meus e$ l u , ei ego primogeniium ponam
, \, **
n u n ; el, Filius prirnogenitus meus; > et simi ' > \ .
lia. (Otee M . 2 , 19; Jerem. m , 8 ; x x x i , 9;
Ptal. LXXXVIII, 27, 28.)
'. ' , *0 9. dignitalibus, sicut: Dominus regnavit,
, 4 ,
oxsullel terra; > el, Qui sedes super Cberubim,
, ;
n;aniieslare. > Et, Sedisii euper tbronum qui judicas juslitiam. > (Ptal. xcvi, 1 ; LXXIX, 2 ; i x , 5.)
^ .
10. Ab agendi rationibus, sicul : t Qui tegis
'. , *
DAVID.HGESCHEL.il ..
(2) $ dp7*f?
"
quo

~ ~ - - , ,
-. . .
, lsa.Lxui, iam edii. quam
qno Greg. Nys*.
'
. Idem alibi, . Nicetas,
ii.s. Aag , 8ed illud IkbraRO vicinius. Qiiam leciioaie fesli atque lcetitia trutium rerum memona qnis varietatem non in boc soluin Adriani libelio,
fluit. Jon* i , 11, , pro
vorum et apud alios saoros scriptores reperio,
quo codex Auûst. , i . e. ul Theoph^w
vdut Prov. X X V I I , 6 :
cxplicat, ,
, , pro quo
\ .
r.liryiost.:
. Eccle. , 15:
1
T r
111
ISAGOGEINSS.
i i * , "
* ,
,
- > ,
* ,
(! , \
,
. \,
,
\, , , \
, \
, ,
, \
,
, '
> ,
> \ .
SCR1PTURAS.
1278
aquts superiora eju3; > ct, Plasmavit hominem; >
ei, lnspiravit in faciein ejus sptraculum vitae; >
el, c Ascendil qui exsufllet coram le, > loco iUius
diclionis : c Fblibus diseipans anle conspectuin
tuum hostes, ut dical* adeo faeiliter et inultipliciler; namque exsuflluns pio dissipans pagani pliilosopbanles admiserunt. E t , c Ecce in mauibus
meis descripsi muros luos, ad Jerusalem. Et,
Sepem circumposui et ctrcuiusepivi, el planlavi te
vineam Sorech, et sediGcavi lurrini in medio ejus
el torcular fodi iu ea. El, Ecce ego sepio v i neam tuam spinis el reaedificabo scmiias ejus et
semilas suas non inveniei; > et , Exlendam
rcle meum super eum; > et, Cadeut in reliaculo ejus peccaiores; > et qqaecunque sirailia.
(Psal. CIII, 5, et alibi.)
'. * , \
\, ,
, , ,
> , , ,
; > , c
* , ;
* > ,
41. locis: ut c Elevare supcr coelos, Deus ;

et, c Ascendisti in aUum, cepisli captiviiatem;
ei, lnclinavil ccelos et descendit; > ec, Prope
esl Doininus iuvocanlibus euin; e i , Ut quid,
Domine, recessisii longe? > E t , Ecce Dominus
sedet super nubem levem; et, Ecce Dominus
egreditur e loeo suo; e t , Ascendet snper
excelsa lerrsc. (Psal. L V I , 6; LXVII, 19; xvn, 10;
CXMV, 18; i x , 22; Ita. xix, 1 ; Mich. i , 3.)

*.
'. * ,
12. Ab indunienus, sicut: c Induius esl Domi, \ * \,
nus forlitudinem el praecinxit se; et, c Accingere
^ * \, gladio luo super femur tuum. > E t , Accinclus
; , c
polenlia; > el, c Atniclus liimine sicut vestimento; >
* , c
el, c Quis est iste qui venit de Edom? Rubrum
; ^ iiiduineniunj ejus de Bosor, isle formosus in sloto
; . >
sua. {Psal. xcn, 1; XLIV, 4; LXIV, 7 ; cm, 2 ;
Jsa. L X U I ,
'. ,
, > , "
. ,
; > ,
* , c ^
* \,
* ^ :
* & ,
:, .
\ , "
, ;
D
, "
, * > \ .
.
'.
, ,
* ; , ,
. * ,
* \

.
', '. ,
c ^ \ ? >
1.)
13. moiibns : Averlisti faciem luam et faclus suiu conturbatus; > el, Ut quid, Domine,
repellis animam ineani, avertis faciem tuam ? el,
c Ne declines in ira a servo iiro; > et, c ê projicias me a facie lua; et, Ego aulem dixi in
excessu meo : Projectus sum a facie oculorum
luorum. Qualia irali el afflicii ad eos curo quibtisdiscordes sunt, elsensa SuapanduiU. (/.xxix,
8; Lxxxvti, 15; xxvr, 9 ; L , 15; xxx, 25.)
14. facie, s i c u l : Ut quid avertis nianum luam
el dcxleram tuam ? per meiapboram assumptam
ab bis qui coiisolanlnr et posica nianus averlunt.
, Levabo ad cocluin maiuim nwam, et jurabo per
dexteram meam; ct similia. (Psal. LXXIU, 11;
Deut. xxxii, 40.)
15. loto animali; a tolo animali ntodo diviso,
nunc ab a:iima, nunc a carne, s t c u l : Caro nea
ex ipsis, apud Osee. Ab anima sicul, c Neomenias el Sabbata vestra odivit anima mea ; ei isia
exempli gratia dicla erunl ut complctiiis idiomatuui ratio reJdaiur. (Osec , 14{?); Isa, i , 14.)
Explicatio dictarum divisionum.
1, 2. Quod crgo laterc non potcel Dei cognitionis,
oculos novit el palpebras et vitionem vocarc
1273
ADRIANI
ligfl
super bonum quidem; s i c u t : < Ocult Domini super * , c

, 01 \ \
justos; super malum autem : Oculi ejus super
. >
(-eirtes respiciunt. (PsaL x i x i u , 16; LXV, 7.)
3. Misericordiam ejus aures el auditum; et quod
\ , > \ -
indicat voluniatem ejus, loquelam et o$; et ab eo
, \
quod a nobis per os ei verbum noscunlur quae in
' '
inente cogilanlur, inde e( manducationem ejus no ,
etram vocat ad ea qux vult alacritaiem ; ex eo qtiod
\
ocpo^
in nobis per gustus sensationem naturalis esuriei
'
fiat explelio.
; .
A. Quod acceplam babeat benevoleniiaiti no*. efislram erga ipsum, odorationem.
, *
5. Ex operibus manifesiaiionein ojus vulium vo'. \ , *
cat, sicut cum supcr nos fil per baec manifeslaiio,
. , * tiim super bonum, lum super malum, ut : Vullus
, ixi
Domini super facienles mala. (Psal. xxxut, 17.)
, ;
.
,
6. Efficaciam enorgiae ejus , manus vocai sicut a
nobis ulilia quaque per manunm energiam d i r i - , *
,
guntur, sive super bonum, sive super malum,
, , *
s i c u l , f Emilte manum tuam de alto; e l ,
Leva inaiius tuas in superbias eorum i n Onem. > * \,-
(Pial. CXLIII, 7; L X X I I I , 3.)
,
'. ,
7. Dexieram super solos juslos, tanquam bono , .
ratiorem partem appellare consuevii.
\ ' 8. Et diligentiam majorein in agendo contactum
,
* * vocal; festinationem ad egenlium auxilium pede$
ct incesmm vocat, sicut < luclinavil coelos et de- |*>, &
acendil; et, Audivit Adani Dcum deainbulantem Q , \ *; ;, \
in paradiso. (Psal. , 10; Gen. , 8.)
* > \, "
.
'.
9. A t i a i e n el ssepe per lotum servai scbeoiatis
* *
coiiUnualionem, sicut in psalmo describit Deum
, ,
tanquam descendenlem, mox clamanlem, deinde
\ \
lola niitieutem; itlem ei facere consuevit et de
bominibus, s i c u i : Eripe aniraam meam de medio
, ' ^ piew
Itonum, el quae sequunlur; sini auiem haec de
* \ *
im-mbris et de sensibus. (Psal. xvu, 1 1 ; Ezech. i x ,
\ .
1 ; Ptal. L V I , 5.)
'. &
10. Consilii Dei oppositionem adversus mali \ , '
tiam, iram ci furorem noroinat, ab eo quod nobis
* ;
iu odio accidil proptcr contraria, sicut: c Ex tunc
, , f ^
ira lua, pro, c Ab initio et semper, * contraiium
esse cousuevisti raalo; e l , Effunde iram tuam \ xa^
in genles quae le non noverunt: sinl baec de spi
*
ritualibus motibus. (Psal. LXXV, 8; L X X V I I I , 6.)
.
'. ,
11. Volunlatem in servorum auxilium, advcrsa , ,*
riorum vero punilionem Surgere et $omno exculi
, , ,
vocai, sicul c Exsurge, Domine, adjuva nos. > S n t
> ' :"
bxc de molibus corporalibus. {Psal. X L I I I , 2G.)
.
'. , ;
12. Tentalioncm Dci vocat, provocationem ser , *^
vorum ejus ad opus benevolenliam manifeslans, ut
; \
illustriores et bonorabiliores manifeslcntur et alris
a bniraiioni sint, u t : Tentavil Dcus Abrabam. ; , "
.
(Gen. x x i i , 1.)
'. ; ^
13. C O D S U C U P proteclionis rjus moram, oblivioB
ISAGOGE IN SS. SCRIPTURAS.
12S1
,
\ , c
>
'. , , ; []
* ,
, 6*
*
, ,
>
'. , *
, ,
. *
."
1282
nominat, eicul : c OLlivisceris inoptse

slrse. (Ptal. X L I I I , 24.)
14. Coiisilii exseculionera in opus, perfectam
Dei cognitionem vocat, tanquam quae opera a nobis
melius verbis fidei conveoieniia, sieul, < Descendam et videbo ulrum clamorcm qui venil ad iue
opere coropleverint, an non est iia, ut sciain; > et,
Nunc cognovi quod times Deum. (Cen. xvni,
21 ; xxii, 12.)
15. Quod vilari Dei justilia nequeat, $crutari
vocat, sicut, c Et erit in tenipore illo , scrulabor
Jerusalem m lucernis. > Sint haec de passionibus
spiritualibus. (Soph. i , 12.)
' . ()
16. Ipsius in vindicta conlra bosles cunctatio, - nem, in auxiliandis servis moram somnum et
,
\ ^ toporem, el capitis gravedinem vocat; sirut, c Ex , c , , surge, quare obdormis, Domine? el, c Non dor ; > \, - milabii neque dormiet qui custodit Jsrael >. Sint
baec de passionibus corporalibus. (P$al. XLIII ,
, *
25; cxx, 4.)
.
17. .Gratam Deo agendi ralionem nostri, amorem
\
cjus valde convenienter vocat.
.
18. Odium ejus, conlrarium ejus voluntatis i n '. ,
cedere.
.
19. Et zelum, servos punire, sicut, c Zelatus
'. \ ,
. " est Dominus lerram ejus. Sint haec de affectibus.
(Joel n , 1 8 . )
.
20. Jerusalem el Samarise erga Deum amicitiam,
\
sponsalia Dei vocal, in feininina eiiuiitiaiione juxta
,
,
^ nominis analogiam cum urbium babilatoribus ex
, mulierum melapbora, sicut, Sponsabo te mihi
in sempiteriium. > (Oseeu, 19.)
* ,
. >
%
'. "
* *
.
21. Sicut et erga idola s e m l i u m adullerium

vocal per quod et libellura repudii in manus accipii Jerusalem.
*. ;
,
. '
22. Nec mintis el in invocatione Patris bonorem Dei ad ipsos manifesiat, et in invocatione
Primogenili; sint haec de coramuui gloria.
.
*. (4)
25. Potenliam et jusljtiam Dei $e$sionem eju
, '
ct thronum vocat ex eo quod apud nos hi qni
,
judicandi et puniendi jure fruunlur supcr ilironos
* D sedentes jus exerccani, sicut, < Sedisti super ibro, c \ * >
num qui judicas juatitiam ; et, c Deus sedtt
, > super sedem sanctam suaro; > e(, c Sedes lua,
, *0 , , Deus, in saeculum saeculi; et, c Qui sedcs supcr
* *, c . Cberubim, > sinl bsec de dignitatibus. (Ptal. IX, 5 ;
* .
XLVI, 9 ; XLIV, 8; LXXIX, 2.)
*. ,
, *
' , ' , ,
24. Creairicem ejus energi:im, sive per jussioneni stcut de reliquis, sive per ipsam operalionem,
sicul pro nobis exprimil; et describere Jerusalem,
el ciicumdare viam, et laqueum reicquc ad per-
DAVID. H O E S C H E L I I N O T J E .
(5) Veiba iii mss. Iransposita,
in Adamum hostililer itnpetum fecil : sed ex
* .
Gen. XLIX, 17, leg. (sic et Procopius ms.
(4) Pro lcgilur in mss. .
at Romana edilio, cl quardaoi aliae, )
Mira iitriiisquc eodicis depravatio, ex 8<*nsiis
Aiv * .
vemimililudiuc ona : nam serpens iilc ainiquus
1283
ADRIAXI
versorum capturani millere dicilur; sint baec de \

6'
aclionibus.
.
25. In vicloria et iropseorum formaiione cjus
'.
proieclionem erga bellanles, apptopinqu:tre, i u r \ vfi*gere et exaltari vocal; sicul, c Juxta est Dotninus
, iis qui tribulalo suut corde. i . (Psal. xxxni, 19.)
.
20. Longiiiquiiaieni, proleclionis in bcllo mo-'. ,
ram, sicut : c Utquid, Domine, recessisii ionge? > , " . , ;
Sint haec de locis. (Psal. i x , 22.)
' .
27. Cnm iu aliquo loco auxiliator apparel, mani'. fcslaliunem ejus indumentum vocal, sicut, c Domi- , , '
IIUS regnavit, dccorem indulus est;> el, A m i , , clus lumine sicut vcstimento. Sinl haec de i n , 111 .
duiuenlis. {P*aL xcn, 4.)
' .
28. Quod animacdepreealiones non admitlat Deus,
'.
benc rejectionem nominal eo quod a malis jacletur
, ,
quae prices ut liberelur adbibel, sicul : c Ut quid
,
repellis animam meam? Sint b;ec de usibus.
, " /
(Psat. LXXXVII, 45.)
; ' .
29. Benevolenliaj cjus dilalionem, manuum aver'. , /
sionem , dicil : sicul Ul quid averlis manum ,
, " -;
tuam ei dexieram tuam? > Siut baec de specic. , \ ;
(Psal. L X X I I I , H . )
.
\ \ ,
50. Aniinam et carnem Dei dicit, quando non ab
\
babitu aul energia o.irca ipsum dat sermonem, sed
, \ ,
de ipso parliculariorem, sicut : < Sana animam
, , * \>
meam, loco dicendi, me; el, cCaro mea requie * > * , .
scet in spe, > loco dicendi ego. Firmuni el slabile
regnum ejue paratum dicil, sicut : Parata scdes Q : , ercitua ex tunc, a saeculo tu es, > loco dicendi : c Ab por , "
, '' ,
inilio siabile, immutabile;et, c Juslilia el judi > , <
cium prxparaiio sedis tuac; ei, c In coelis prse \,<
paralilur verilas tua; el rcgnasse dicit Deum
\ 0*,
cum, bosiium doniinator, amicos exciiat eicul,
, ; * ;
Dominus regnavit, irascantur populi et exsullct
, , ,
terra. ista prout de Deo disserere licebat i u . , ; p \
cepimus nibil ullra in cogitatu habentes; c i de
, ,
studiis circa intelligenliam in islis. (Psal. X L , 5 ;
\ \ ;
xv, 9 ; xcu, 2 ; LXXXVUI, 4 5 ; LXXXVHI, 5; xcvui,
.
J ; xcvi, 4.)
B
Quce de sttjlo, sic.

4. Loco aclionis aut fruiiionis rei dicerc luin
audivisse, lura vidisse, lum nosse. Et sit audivisse
sicul: t Audilui meo dabis gaudium el laeliliam, D
pro facies mhi; sil vtous*, sictit: c Ad vtdenduin in
bonilale electnrum tuorum, > loco dicemli: Ad
fraendum consequenlc in nos bonitate tua ; sii et
nosse, sicul, c Notas mtbi fecisti vins, loco dicen/tli: Yita frui me fecisli. (Pia/. L , 40;CV, 5;
s v , 44.)
2. Doce pro oslende, s i c u l : c Doce me quia tu
es Deus salvaior meus. (Psal. xxiv, 5.)
5. Locutus esl, de Deo, saepe pro manifestavit,
sicul: c Dcus locutus cel in sancto suo. (P$al. u\,
8.)
i.Semet, de immutabili, sicut, Semel locutus

est Dcus, et, c Semcl jiiravi. (Psal. L X I , 42;
I.XXXYHI,5G.)
.
'. w
, &
, . ' ;
, ' ,
\, . ; , c ifisiv iv
\ ,*
,**
%' , '
\
, *.
'. ,
,
,
.
'. ,
/, *1
, '
, '
.
'. , , "
> , " .
i m
ISAGOGE IN SS- S C R I P T U 1 1 A S .
12*0
'. ' * \ , 5. Quoddam juxta responsum a cuncto populo,

t U ,
communem beneflcenliani signiiicat, sicul: Do , , *
mine, salvum fac, Domiue, bene incede; benediclus qui vemt in nomine Domini, quasi unus , ;
quisque a populo dixeril: cui superaddit: c Elbene , t
diximus vobis de domo Domini. (P$al. CXVM, 25,
,
26.)
' . \ ,
6. Won solum de Joco ibi dicere, sed et de ac \ * , tionibus, sicut: Illic iter quo oslendam illi salu , \
tare meum, id cst, in sacriOciura ; de pcena au* > ; , ^
tein, sicat, Ibi ceciderunt qui operanlur iniqui .
talem. > (P$al. XLIX, 2 3 ; xxxv, 15.)
'.
7. Saepe justiliam sive de seipso dicit homine,
,
non quam viciulem e viia ipsius leslalur, tive ex
* \ ' *
alioruin viia similiier, sicui: Exaudi, Domfne,
, c , , * jusiiliam meain, > et quxcumque talia; quasi ipsa
*
ob jiisliiiain fiuenle auxilio a Deo, aut et Deo
,
taiiquam jusio se atlendenie. (P$al. xvi, 1.)
.
'. , *
8. Amare dicit sappe de Ee j per exiensionem, si * , '$ cut: Diligitmisericordiametjudicium Dominus,
* \, " $ * > et, Quia Domhius diligit jusiitiaro, et Jusiiliam
dilexisti. > (Psal. xxxu, 5; XUT, 8.)
, > [,]
* ,
.
9. Sacpe melapboj ice parabolas dicil ui majoretn
'. ,
dicta.piOducaiU tiguralam vim, sicui, c Deoquias\ cendil super coelum eoeli ad o r i e n i e m , a priH.a
* , <
el
ab inilio dicens, a nielaphoia suinpta aberieiue
* * > \
qnod est dici iiiilhjin. E t , c Ab ahitudine diei non
,
limebo,libi enim, ab aUitudine ponilur pro ex uilo
\ ,
et
ab initio. Et, c Congregaiio taurorum, pro
' , , \
ralde niagnorum. (/. LXVII, 54; LV, 4 ; u m i ,
, Urtudsr / ,
51.)
, > , .
T
40. Bis syllabam dicit: tiun per parabolam,

'. , * * , tUm per confirmaiiouem. Per parabolam, sicui:
Pone illos ut roiam, ul slipulaitt; > per coniir ,
mationem, sicui: c Quam bonus Israel Deue, > pro
* ; , c *
\ , . * \ , c - dicliune Valde bonus: el, Facti sumus tan \ \, c - quam consolati; el, c Yidimus gluriam cjus, glo , riatn quasi Uuigenili a Paire, pro veri. (Pea/.
L x x x u i , 44 ; L X X U , 4 ; c x x v , 4 ; Joan. i , 44.)
\ , .
44. De&ignal quemdam d e q u i b u s vultelde prac'.
, - sentibustalem, u l : c Inbabitabuiit et abstoodenl;
* , \ , ^ u t d i c a t : Gongregantur el iusidias paraut, de bis
in alium abeunlem loctnn, illic penilius habitare

dc propriis percgrinantem. (Psal. LV, 6.)
, .
42. Dicit abscondhse et de Deo ipsuni lervaviste,.
'. \
siout, c Abscondes eos in abscondiio faciei luae, >
, t * * * pro ienabis. Et, c Abscondil me in tabernaculo
suo; El,c Quarn magna multiludo dulcedinis iua\
, " ,
Doniine, quam abscondisti liiuentibus te ; ut d i '; , ,
c a i : Quam servas timcntibus t e ; e l , c Abscon^ ; * ,
"
dilorum luorum, quasi, te (uslodiioruni.
* \, c El de nobis : c lu corde mco abscoiuii eloquia lua.
\, < (Vsul. x x x , 2 1 ; x x v i , 5 ; x x x , 20; c x v u t , 14.)
* ' ,
. >
'. \ ' ' , < -
13. Dicil et dormire de nobis pro cenare, sicm:

Si donnialis inler me 'ios cleros, > et, In pace
ADRIANI
1287
idipsum dormiam el reqtiiescam. (Ptal. LXYII,

14; , 9.)
14. Sinura saepe et de ineeparabili dicit: c Redde
vicinis nostris septuplum insiitu eorum,i pro, Inseparabilem illis affer niuliiplicein poouam; et,
< Quod continuisti in siuo meo multarum geniium;
ei, Oratio mea iu sinu meo jconverlelur; el,
iDemedio sinu luo in liuera ; et, (Jnigeniius
Kilius qui esl iti sinu Patris, ipse enarravit. > (P$al.
L I X V H I , 12;
LXXXVIII, 5 1 ;
xxxiv, 13; LXXJII, 11 .
Joan. i , 18.)
15. Meudacium vocat qod non firmura, aut et
mendacem, sicul: < Omiiis homo mendax. (PsuL
cxv, 11.)
16. Sit coaginenlaiio misericordiaa Dei cum veriiaie, id propier barum securilaiem et iufallibile
facil, fcicui: c Misericordia et veritas obviaverunt
s i b i ; > e i , < Misericordia tua ei veritas lua seniper
suscipianl me; e l , Polens es, Domine, et verilas lua in cireuitu luo; > et, Misci icordiam et
verilaiem ejus quis requiret ? (Pml. LXXXIY, 1 1 ;
12S8
\, c ,
,
\ \
,
* ,
,
> ,
* \,
\, t
, .
'. ** , *
, &> ..
'. ,
*
, \ * ,
\ * > \, , ,
' > ,
;
xxxix, 12; LXXXTIII, 9 ; LX, 8.)
'. , ^ \ Mi|
17. Lavare maniis, loeo dictionis, non in
* ^>
quodam negoiio rem babere; siquidem id legis
* , < ;
esl apud veleres; sicut, Lavabo intcr innocentes
* \,
manus nieas; et, c Manus suas lavabit in san * > \ ,
guicie peccatoris; > p r o , lniiocentera seipsum bu *
jus rei poenae ostendel; sic el Pilatus frcil.
.
(Psal. xxv, 6 ; L V I I , 1 1 ; MaUh. x x v n , 24.)
'. \ 18. Simililudinem dicit saepe loco rci, sicul:
Assimilabor descendentibus in lacum, pro de-C * , c \ \ , .
$cendam. (Psal. xxvn, 1.)
tO'. ,
19. Coeluin wepe coelos vocal, sicut, c Laudalc
c ,
Dominum decoelis. (Psal. CXLVIII, 1.)
'. *
20. Parabolas sine , sicul, scepedicit; sicut:
c Eduxii me de lacu miseriae ; ei, Qui facit au- , \
gelos suos spiritiis, et minislros suos ignem uren- , \, , t&\
* \, < tem ; et, < Transivimus per ignem el aquam; >
* > \,
et, tAscendtinl raonles; e l , i Calulus leonis Juda;
\, c \, et, f Faciusr est Adamo coluber in via; et, c Si (5) \,
inul pascelur lupus cum agno; ei, c Egredielur
' ,
virga de radice Jesse: > ei, Ecce ego praeparabo
* > ,
tapidcm luum carbunculum ; e t , Eqiii amaiores ; ei, < Quia ignis comedit speciosa deserli;et, * \, <
f Lignum vilaeesl; > c l , Spinae nascantur in ma- ^ * > \, t "
lemulenii; > et, < Conversus suin in aerumna * \, c * x*^
dum mibi configitur s p i n a ; i et, Bibebant de " \ \, spiillali consequetite eos pcua, pctra autem crat 4x*vllbrisius. > E l , iFluraina deventre ejus fluent aquae > ,
viva;. (P*al. xxxix, 5 ; L I I I , 4 ; LXV, 12; c m , 8;
* * , <
Gen. XLIX, 9, etc.)
^ 21. membris aclionem manifestat; sicut: c I n i quiias calcanei mei circumdabit me, > loco, aclionis mea*; cl,c Supplanlavit me jam, > pro, FrauJe e cepit. Et, c Confundamus eoruin linguas,
'. * , <
* ,
* \,
, * \ tov,
DAVID.IIUESCHELII NOTiC.
(5)
. inde diclus : is eniin Hebrais , inquil Pbilo.
1289
ISAGOGE
TN SS. S C R I P T U R A S .
4 zpp *
> \ , *
,

* \ , '
,
f . >
'. do*ot* \
, , * >
, " ,
,
, < "
; , \
* * \, "
* \, c
* ,
, . >
Apposuil niilii avrcm, bxn

pro, loquelas.
diciionis auditum ; c! : c Linguam cauuni tuorum
pro, polalionem ; el : cLiiiguam quam non novcrat
audivit. (Psal. ., 5 ; Gen. xxvn, 5 0 ; fs.
L , 4 ; PsaL L X V I I , 24; i.xxx, 0* )
22. Viam saepc loco aciionis d i c i l : Beali i m maculali in via, qui ambiilant. El : fAbsconderunl saccrdolcs viaiu, ul dkat oimm aciioncin;
El : Ponite corda velra super vias vcslias; >
et : Quare crrare ios fecisti do viis tuis; el :
Via3 iuae et cogilalioncs luae feceriml liscc tibi;
el : < Ul si quos invcnissel bujus viae vivoj ; vl :
c Qui banc viam perseculus s u n i ; c i , c Secumluni
viain quam dicuul liserosim, sic dtiservio. (Ptal.
CXVIII, 1 ;
C X M , 4 ; Osee v i , 9 ; Agg. , 5 ;
ha.
LXIII,
, \
, ;
; , c
\ , ,
> , ' ,
, ,
\ , c
.
\ ,
" \ ,
c * \ ,
-
xa*t, \
\, " ,
, ,
* , , * ,
* *<*\, "
.
17;
Jerem.
iv,
18;
Act.
ix,
2;
xxi, 4 ,
xxiv,14.)
23. Exspectationem sa?pc loco spei dicil, aut, vx
spectare pro tperare, sicui : El rninc qua! osi exspcctalio mea, nonne Dominu.*? u l d i c a i , Spcs
mea et confidenlia ; t el apud Jeremiaiu : Exspcclalio Israel, Dominc; ct : Suslinai qitj simul
coiilrislaretur; et, Exspecla Domimim; > e>,
c Exspccta me, dicil Dominus; el, < Exspcclaiiiium
eoium lucem. (Psal. xxxviu, 8; Jerem. x i v , 8 ;
Psal. L X V I I I , 25; xxvi, 20, 56, 54 ; Soph. , 8 ;
isa. L I X , 9.)
24. Quae causac non sunl rerum sxpc qnasi
causae essenl dicit, s i c u l : c Ut intingualur pes luus
i n
c
sanguine, pro necessitas omnis; > el Tii

soli peccavi, et, t Ut ostendam in le virtiitem
nieam; > et, Ut cognita sitjuslitia Domini; et,
f In judicium ego iu \\unl niitndum veui u( qui
non vident videant; et, L r x subitiiravit ut
abundarel delictum; cf, c Ulomne os obstrtial u r ; P t , c Ut non quaecunque vultis, illa facia-'
lis. (Pa/. L X V I I , 24; L , 6 ; Hom. ix, 17 ; Mich.
v i , S;Joan. ix, 59;Rom. v , 2 0 ; i u , 1 9 ; Cal. v,17.)
25. Actionemper socicialem signiGcat, sicul:
cum iniqua gerenlibus nun inlroibo, pro t Non
legem transgrediar; > e l : cBealus vir qui non ab)U in consilio impiorum; > pro, c Non impie
egil; > e t : Non sedi iu concilio ludentium; > e t :
c ln consilium eorum non venial aniina mea. >
\ ,

, > \,
> ,
* > ,
* > , <
D \P*al- x x v , 4 ; , 1 ;Jerem. x v , 17; Gen. X L I X , 6.)
. >
26. Jusjurandum de iirmo dicil, sicul: c Juravi
'. \ ,
David servoraeo; et:Juravit Dominus David vc ' * > \, "
ritateni; > et: Per niemetipsum juravi, dicit Do \, c *
m
i n u s ; i e t : J u r a v i i Dominus i n supcrbiamJacob.
, > , t
(Psal. L x x x v i n , 4 ; c x x x i , 1 1 ; Gen. , ; Amos
^ . >
v m , 17. )
' . *
27. Disposilionem sappeper vcrba oslcndit, sicut :
<1> , , ; ,
Dixcrunt: Quis vtdebit eos? pro, Sic c u n r u
* >
facicbant tanqtiam si nemo csset qui vidcrct ;
\, ,
et: Dixit cnim in corde suo, Non ost Dcus; > c l :
* \, , \ Dixcrunt: Yenite ct disperdainus eosde genlr;
^ * ,
et : f Ha?redilatc possideamus sancluarium D c i ;
* ,
e l : cDixeruni iu corde suocognalio conini îmul;
et: c Dixisiis. ln quo despcximus? > , < Dixiîi,
xf r.oLpZij
t
PATROL. G R
XCVIII.
1291
ADRlANi
!2r2
Ego fsum esiîlera ; el, < Tu vero dixisli , , ; \,

in corde luo; > et, Ego dixi in abuiidaiiliA niea,
, , ,
Non movebor iu aMeinum; c l , Qui dixerit fia- > , > -
tri suo Raca âtil Fatue, reus erit consilio et ge . -
liennae ignis ; opinionem quae in aniroa esl os, c ', ^
tandit coercens, pro : Tali conlra proximum arro- ,
ganlia uleiis ut nuilius sermonis illum dignura ba ,
beat. (Psal. L X I I I , 6; xm
4 ; LXXXII, 5;
t
LXXXII, 13; L X X M , 8 ; Mal. , 6 , 7sa. XLVH, 10;
.
Soph. n , 15; ha. xiv, 13; Psal. x x i x , 7 ; J/.
v, 22.)
\ xaxdr, xaxlar, *
28. Ualum et eliom malitiam ssepe loco pawrt*
> ,
dieii, sicnt : Misit in eos iram indignationis s u ,
, t ,
et, Egofaciens pacem el creans malum, > utdicat,
\ > , ,
pacem babere sinens el bellum permiltens; cl
Appone eis mala, Domine ; c l , < Descendit ma , ,
> , ,
lura a Domino; et, Male iractavil Sara Agar
"
ancillam suam ; > et, Malc iractabuntsenientuum ; i
\, \ , pro, c Mala pali parabunt. E t . Haeredilalcm
,
luam inalis afiligent; el, Converiens super
, t \ >
inalitiis, pro, Super negligentiaruni po?nis; >
, el f Non csl malum in civitaiibus ; c l , c Sufficit
* \, t > \,
dici malitia sua, loco dicendi quia per diem occu \ *
palio deccm millium fatigaiionum el Iaborum bo, ' \
minibus occasionem afferi. {Psal. L X X I I , 4 9 ; isa.
.
XLV, 7 ; ha. xxvi, 15 ; Mich> , 12 ; Gen. x v i , 6 ;
B
xv, 13 ; P$al. xcm, 5 ; Joet. n, 13 ; Amo$ n i , 6 ;

Malth. v i , 34.)
29. Suepe caliccm loco poense adbibet, slcut:
\
Iguis ei snlplmr, et spiriius proccllarum, pars Q , , , , calitis eorum ; et : c Eccc luli de manu lua cali-cv\i\ casus ; e t : Calicem soroiis tuae bibos; et
Oomittus, < Calicem bibiliirus suni. > (Psal. x,
7; iii.. u , 17, 2 2 ; Ezech. XXJII, 3 2 ;
Malth.
>xx,*2.)
50. Nomen a Domino pro proprium habere dicit,
s i c u l : c Cognuscaat quia nomen libi Domintjs,
til dicai,< Tu es Dominus; iet,< Ecce nomen Domi iti venii de longinquo,pro Dominui. (Psal. LXXXII,
19 ; /*a. xxx, 27.)
51. Pocnasa Domino iransflgurat melapborice in
iguem , el gladium el tela , sicut: c Sagiua? tuae
acuta3, potens. (Psal. cxix, 4.) .
32. Numerum septem ad abundatuiam dicil
deinde ad perfecturu uumerum, sicut: < SoptUs iu D
dic, pro scepe, ct : < Redde vicinis noslris sepui*
p l u m ; et, Firmavil columnas scplem. (Psai.
cxvm, 104; LXXVIII, 12; . IX, 1.)
33. Dc Oco s&pe traclal quasi faciei iimnutalionem faciens, sicut : Justitia lua sicut monles
Oci; el, < Sagillse luae acuiae, poten?[populi sub te
cadent]in corda inimicorum [mei] rcgis, id est, Tui
polenlis regis; et, < Ad iniagiiiem Dei creavit liomin e i u ; i ct, IMuit Dcus super Sodomam ignem ei
sulpliur a Domitio ; et, c Uel illi Dominus invenire
rciscricordiain a Domiuo; el, c Ejus qui pracdesli*
nalus est Filius Dei cx resurreciione iiioriuorutn,
Jesu Cbrisli Domiiii nostri. > {Psal. xxxv, 7 ; XLIV,
ti; Gen. i , 27 ; xix, 24 ; / / Tim. , 18 ; /fom.
,
* * ,
c > \ 6
, . >
'. , \ :
* ,
> , * > \ ,
* > ,
.
'. , ,
, , >
'. , '
* , <
* \ , ,
\ <
\ <
.
*. \ ,
* ,
* \, *
, , |\ ],
[] * *
* \, t '
* ,
^ \ * \,
\, *
,;*>
. >
ISAGOGE SS. SCRIPTURAS.
*. \ 34. Mane ile rapiditate sap assunuu :

,
< Adjuvabit eam Detis mane diluculo ; ei, Mani,
\ , c , ,
mane, judieium sumn dabil, id esi, confestim ;
, \, '
el, DUuculo '\a esi, stalim. (Psal. i x v , 6 ; Soph.
, '.
. X.)
35. Laelitiam aul vilam lumen sa?pc dicii, et affli'. , \
citonem ; ntortem, tenebra ; ex eo quod li qui iu
[]
helilia deguni pcrspicaciores quodam modo sinl i
[] >
negoliie, isli vero qui io animi demissione stanc
,
* nef qu# obvia sunt respicerc possint; et quod
viveiitiuro sil lumen vidcre, dnm moricntes in tcnc ,
bris coiisnmmanltir; laetiliam ergo aut vitam,
,
[] * , [.U c i ,
Deus meus, ilftiminabis (enebras meas, > pr
, , *
Afflictionera meam in hfctitiam mutari parabis ; >
, >
, ; * c t : c Eril lux lunae sicut lux solis ; ei, IHuminare, illuininare, Jerusalem ; et, Cuiu inccsscro
* \ ,, \,
tcnebris, Dominus lux mea est, id est, eonirac , '
, \ - rio me in calaroitatibus ct infortuniis apparente,
laetitia quaedam, etcoiivivium ex adverso obviavil.
, Atflictionem et mortero, lenebras, g i t i i t , c Et
, * ,
\ , " , d h i : Forsiian tenebra concalcabnnt me ; el,
Nox illumiuatio in deliciis meis; > et, c Timor
c \, c
et treroor venerunt super me ei contexerunt ms
* , \
teuebrae ; et, Posuerunt me in lacu inferiori,
, c ,
ln lenebrosi* et in umbra mortis. (PsaL xcvi,
\ .
9
1! ; XYII, 29;
/.
xxx,
P$. cxxxviu, 1 1 ; LIV, 6 ;
26;
L X , I ; Mich.
LXXXVII,
vn, 8 ;
7.)
36. Finem eJemenlorum definit per obscarala ct

'. \
\ * Q
fl"^
videre non datur, sicut : c Sol el luna
ebtenebrali sunt et stellse retraxerunt splendorcra
, \ , \
(6) > , s u u m , e t : Dominus dedit vocem suam a n u
c faciem potentiae s u , quia mulia sunl nirnis caslra
ejus. >(/oW. , 1 5 ; n , 11.)
, .
57. In hominum malis permissionem a Deo lan \
quam actionem ejas dicit, cuni impedire valens,
, *
, * ^, illud non facit, sicut: Ne detlines cor raeum in
> , erba malilise *, el, Ne declines in ira a servo
> , < - tuo ; > et, c Dectinasti semitas nostras a via lua ; >
* > , ei, Ecce ego crrarefacio eam, > de Jerusalem; et,
Qoare errare nos fecisii, Domine, de viis tuis ?
, > ,
c , , ; Indarasli cor nostrum ne limeremus le ; el, clndu rans induravi cor Pharaonis et servorum ejtis;
et, f Tradidit illos Dcus in reprubum sensum. t
, c
* \, c ^ (Psal. CNL, 4 ; , 9 ; X L I I I , 19; Ua. , 17;
. 1 ; , 4, 17 Rom. , 28.)
6 .
'.
58. Quod Deo possibile esl por actionem saepe
, \ , \ dicit, sicut: < Qui respicit terram et fadl eam tremere; ct, c Increpans roare el exsiccans iliml
* , <
, ,
et omnia flumina ad deserlum deduceus ; et
[Anie pedcs cjus] steiit ei agilata esl terra, aspe > \, < [ ]
xit el dissolutae sunl genies. (Psal. c i n , 3 2 ;
* , \ .
Nahum i , 4 ; Habac. m , 5, 6.)
'. , "
39. Soepe carnem dixit vel de ipsa natura, sicut :
,
c Posuerunt carnes sanclorum luorum bcsiiis
* \ > lerrae; vel de viliiate, sicut: Non pormanebit
, - in xternumSpiiitusmeusin boroine quia caro esi; *
0 2 1
118
DAYID. HOESCHELll NOTi.

(ij)
Lib. cdili, ^
1235
ADHIANi
1246
Kl rccordalus , ; ; xa\ \t i i l c i n o i i i obnoxielale, sicul
* , \ !,
est quia caro sunl, spiriltis vadcns ; ct, Omitis
* / \, *
caro fenum; > el Apostolus : < Elenim si coguovinius secundum carnem Clirislum, ut dical, mor " , < \ tv.k
lalem ; et, c In diebus caruis suae; et, Caro et
, \, c ;
sanguis regnum Dei possidere non possunl,; et,
\, \ !
ciQuod auiem nunc vivo in carne, in Gde vivo;
, &
dc cognaiiono vcro, sicui Osee: Caro mea ex
, * \
ipsis; el, Ecce os tuumet caro lua sumus beri
, \,
ei iiudius lertius ; el, Fraires mei V03 , # el,
\ i iNoiu\e os meum et caro mea es ? ad Amasam ; , ) ,
si quomodo ad icmulandum provocem carnem
< ; ;
meam. > [Psal. L X X V I I I , 2 ; Gen. v i , 5 ; P G / . L X X V I I ,
'' , .
39 ; ha. 48, 6 ; / / Cor. v, 16 ; Hebr. v, 7 ; / Cor. xv, 58; Galai. , 28 ; Osee. ix, 12; // %
v, 2 ; xix, 12, 13; Rom. , 14.)
40. Filium pro homo dicit
Quid esl boinoquod -'- <
ir.cmor es ejus? aul iilius bominis ? > pro homo; , ; ^,
< t , i Fili bominis ; pro homo ; cl, c Calulus leonis, > \ , * , :\
, ' , c .
pro leo ; el, Sicut ovis ad occisionem ducltis
<st ; > el, rQnasi agnus coram tondenle seobmu- ,' , ,
tescel.t (P&ai. v m , 5 ; Ezech. it. 6; Nahum , I I ;
; ;.
ha. i.m, 7.)
*.
4 1 . Syppe ulilur tpiritut nornine, IHITI pro con//, Lum pro charismate, lum pro angelo, -tum pro , , \ , ^
, \
i/wima, tum pro voce, tum pro aere, pro constiio \ , \
Dei; sicul: Fecistis consiUum et non per spiritum ,
, * ,
meum ; pro con&ilium. , Converiet spiriUwi
\ , '
suum, > pro con&ilium. Et, de nobis, sicut: Spiri, ' , *
lum rectum iimova in viscerlbus; idest, con$i~
lium; et, Non est creditus cum Deo
/
ejus, nempe comUium. Et, spirilu fornicaP

^
tionis erraverunl; el, Ephraim malus spiri- * , ' ^, \, lus ; et, c Quia non invenlus esl spirilus alius
* , " *
in co ; et, Nunc ecce alligatus ego Rpiritu vado in
Jerusalem ; et Dominus : lêaii paiiperes spi- * \, 1\ ^
ritu. El pro cbarismale, sicut: c Et spirilu prin- * \ , t ;
cipali coniirma rae ; et, Spirilus sapienli* ct \ * \
iniellectus, ipiriius consilii el forliludinis, spiritus ,
\, ,
scieiitia?et pietatis, spiritus timoris Dei replebil
, \ ,
euno; > et : c Duplex iiat spiriius luus in me ;
\, ^
et Apostolus spirilum cbarisroa saepe dicit, sicul:
* * \ ;
Spiriiwii noliieexsiinguere. Et pro attgi/o, sicul:

/) ,
kt ingressus est in me spiritus et levavit me, el
> "\ ' ,
assumpsit ine. > Pro anima, sicul: Exibil spiri
f
s p i r i l u s
fi
lus ejus el reverieuir in lerram suam. El pro D * , , xd

, t ti
voce sicut : Verbo Domini cceli firmaii sunt ei * \
, *
spirilu oris cjus omnis viiius eoruui ; et Aposto , c
)us : Orabo spiritu, orabo et mente. Pro aere
sicul: c In spirilu veliemenii contercs naves Tbar- , \ *
, <
sis ; ei, Emisisii spiriium luum el operuiteos
, vot*'
inarc; et, quatuor spiritibus veniat. (7.
\ * ,
xxx, I ; Psal. L , 12 ; L X X V I I , 8 ; Osce vi, 12; ,
1 ; Num. xiv, 24 ; Act. xx, 22 ; Matth. v, 5 ; * \,
, > \, t ***
Psat. L , 14 ; ha. n , 2 ; IV (tey. n , 9 ; / Tftcss.
.
Y, 19 ; Ezech, n, 24, , 2 ; 14; Psdl. CLXV, 5 ;
xxxn, 6 ; I Cor. xiv, 15; Psal. X L V I I . 8 ; Exod.
A V , 10 ; Ezech. xxxvn, 9.)
t
ISAGOGE 1NSS.SCR1FTURAS.
? . (7) ,
' * ,

. ;
* , "
* , <
. \,

,
* , c
' , < ,
, .
'.
* ,
* \ \ ,
* \, c
\ ,
, . > \ ,
^ \ * \ ,
,
c .
, , * , < ,
I29o
*2. Donec saq* de lempore dicil, sed de

cadeui rc, sicut: c Et in urubia alarum tuartim
sperabo, donec iranseal iniquiias; non eninr
posi lioc a spe* iiv Dcuni innnuiari debuit; et, c Donecpoiiam iiiimicostuosscabeiluin pedum iuorum. >
El, c Ego ipse, donec senescatis. > Et, Quaerilc
Doiniuum donec venianl vobis genimina justiiiie ;
et, Nan propoeuit Samuel videre Saul usque ad
diem mortis suae; > et, c Ecceego vobiscttm sum
oninibusdiebus usque ad consummalionem saeculi;
et, Non cognoscebat eam donec peperil Glturo.
(Psal.
L V I , 2 ; cix,
1 ; Isa.
L X V I , 4 ; Osee x, 12 ;
1 Heg. xv, 3 5 ; Matlh. xxvm, 20 ; i , 24.)

43. Temporum immutatione conlinuo ulitur :
futuro quidem pro praeieriio, s i c u l : c Lavabo per
singulas noctes leclum rueuin, > pro 1((. Et, In
flumine periransibunt pede, pro periransierunt.
Et, c Sicul pultus liirundinis sic clamabo; etpraeteiiio pro futuro, sicul : < Ego aulem ad Deum
clainavi, et Doniinus exaudivit me, > pro exaudiei
nie. Et, Tunc conturbali suntprincipes Edom.
Et fuluro loco pra?senlis, sicut : Inhabitabunt
el abscondent, > pro inhabiianl;
et, c EflFabuntur
et loqucntur. *(P$al. iv, 7; LXV, 6 ; ha. xxxvm,
14 ; PsaU LIV, 17 ; Exod. xv, 15; P$at. LV, 7 ;
xciu, 4.)
\
, , \
" * , c Q
, * t
,
,
\,
* , c * * \ , <
* > ,
: * ,
.
*
, c ,
* > ,
* *
\, c " - ,
,
* , c
* > , t
* ,
8) , \
* > , . ,
.
44. Perpetuitatera triplici modo dicit, tum lemporis cujusque vitae, lum lemporis tolius exlenSionem, tum continuum el ' infinitura ; ilaque de lempore cujusque vitae, sicut :
laboravii in aeternura et vivet adhuc iu iinem. >
Et, c Tribuisli ei longitudinem dierum in saeculum
eaeculi ; > et, c In seternum confiiebor tibi, duni
vivo et eum. Et, Non cominovebitur in aelernuni
qui habilal iu Jerusalem ; > el, c Serviel libi usquc
in aeternum , et, Non lavabis mihi pedes in
aeternum. Et, Non nianducabo carnem in
aHernum. c Non siliet in aelernuni. ( Psaf.
X L V I H , 9 ; xx, 5; xxix, 15 ; m , 6 ; cxxvi, 1 \ Detu.
xv , 17 ; Joan. x m , 8 ; / Cor. , 15 ; Joan. iv, 15.)
De lemporis totius extensione, s i c u i : c lntroibit
usque in progenies palrum suorum, et usque iu
a3lernum non videbit lumen, > pro, Quandiu nianserit rerum ordo praesens; non eniin dc abiogaD tione resurreclioms iu inGnituin locutus esl; et,
c Opprobrium serapilernum dedii illis, t de alietiigenis, ut dicat diulurnum, iia ut et a posteroruin
infami&simis niemotia servelur; el, l u uiemoria
aeterna erit justus ; el, c Israel salvaiuscsiin Domino salute aelerna ; > el, Non coufundanl usqua
in slernum i monle Sion ex boc nufic et iu
aelernum, pro in inultum tempus. El,< Jud%a in
seleriium salvabitur.i(Psa/. X L V I I I , 20 ; L X X V U , GG ;
, 7 ; Ita. X L V , 17 ; Joel , 50.)
5AV1D. IIOESCHELII NOTiE.

lib. i , episl. 18, in qua rcpon^jur 4*
(7) " , "
deniquc apud D. Augusl. l>e tennune Ifomini ia

moute, c. 21.
, , Naz.
(8) 1( . . II Oe Ftlio. Similia vide apud Basil. . Iloui.
.
in '. Clnisti,
p. 2 5 5 , ci ajuivl Isidur. Pelu.i.
ADRIANI
1309
De continuo et infiiiito, sicul Sedes tua, \ ,
c ; , 6 , *
Dcus, in sseculum eseculi; ct, c Iu lernura, Domine, verbum luuni permanet in coelo ; > el, c Do- , c , , !
iniaus in aeternum permanel, cujus regnum > , c ,
sempiternum. Et Dominus dicit : c Centuplum \ \ accipiet nunc iu lioc saeculo, et in futuro viiam
,<
xternam poseidebiu * E t , c Hapc eat autem vila ,
aeierna; at, Ego vUam aeiernara dabo eie. * \, 6 ,
(Psat. X L I V , 7; C X V I I I , 89; Dan. vu, 27; Matth. , .
29; Joan. xvu, 3 ; x, 28.)
, Opiata imptfradve dicil, sicut: c Deleantor de
libro viveiilium, pra deleantur ei np tcribantur. * > , Et, c In magniludine brachii lui Ounto immobileg \ , c quasi lapis, t pro fiant; et < Sublevabis de cor- * \ , *
, ' 4 .
rupiione vitam meam. * (P$al. L X V I I I , 29; Exod. xv,
16; Joit(i , 7.)

ixi .
lnitium diclignum in compotilione.
" * '
Propria beati David aint h s c ; secondum ellipsim, sicut: c Sed aut tanquam pulvis quem pro- , '' ,
Vrai*
jicil ventua a facie terrae, > deest erit; et eitit*,
aut dicent, aut (/istiii, aul tficwii aut quid simile. \ , , . ,
Et quidem pro voce aiens, sicut: Ad Ooininom , ,
cuni trtbularer clamavi (aieos), Quae utilitas io , <
sanguine meo? Mulamm eat aulem lempus; ; *
c , , ,
et, c !)e profundis clamavi ad le, Domioe (aiens),
,
^ * *** ,
Domine, eripe eutmara meam; de verbo dicent,
'^ , *
sicut : Canlabo et psallam Doraine (dieens);
enim est in psalmis aliernaiio personae; de * ttelxac*
voce dixiiti, sicut : c cum accepero lempua, ego , c " , xpivw
jiistliiaa judicabo; ei, Iniellecium libi d a b o \, c
-
~~ \ Ji1299
et instruam te; de voce diccnUt, u t : c AdYersae , xal taxiw

fK>roinum el adversus Chrislum ejas (dicentet);
, > \ U Mrovcvr'
de dicunt, sicul: Nolite loqoi adversus Deum , c KaV
tniquhatem, pro dicunt; Neque a deeertie
\ , ,
m o n t i b u s . ( P i a / . c x ! X , i ; c i m , i ; ,
1 0 ; C M I X , 1;
, 4 ; cin, 33;
LXXIY,
3 ; x x , 8; xn. i;
LXXIV, 6; LXXIY, 7.)
T j , W
Repetiiione aliis verbis ubique ulitur, sicut:
Ecce enim \n iuiquitatibus conceptus suin, et in , \ ( \, xa^
peccalis concepit me mater mea. Et, Ego dor * \, \ \ >
raivi et soporatus sum; et, < Terrigenae et filii
\, , \
hominum ; el, c Qui facit angelos suos spiritus,
t minislros suos flanimaiii igiiis; et, c Factus * >
est mlhi Doraiaus iu refugium et Deus meus in , , , \ 4 pwm*
aJjuiorium spei mea*; et, c Dominas locutus eac \, ^ , *
et vocavil lerram ; < ( , t Effabuntur et loquen- \, \ '
utr; > et, Yerba mea auribus percipe, Domine. , , . >
(P$al. L , 7; I H , 6 ; XLVUI, 3 ; ciu, 4 ; xcm, 22;
xciii, 4 ; , 1.)

Tripliciter idem saepe eecuudMiii inversioiieni
, , \ , " * \, *
quamdam, sicul: Vidcs, pro quia vides,
et,
t Tuum hoc bracfiium, pro boc luum. (Psal. , \ , .
LXXXYUI,
14.)
Et longiori modo HivefsUnietu facil, skut :

reliquiU luis praparabis vullum eofiim,pro iti
leliquiis eorum ; siciU apud lyricos mveniuniui
Uiiia. (Pial. xx, 13.)
Hypeibalis t>t transpositioiiibus ulhur, sicut
t Dtim superbil iinpius, incciidilur patiper, q.uo-
^
,
,
* \
\ ^
,
13
ISAGOGE IN SS.
, 6 -
&
\, "
' , , c !
,
, * * \ , c
, * .
* , c
* ,
. , .
SCRIPTUKAS.
1302
niam latidalur pcccator ;iinterposila phrasi com
prehendnntur. , Quoniatn die ac nocte gtavala
esi stiper nie tnanus lua dutn (onftgitur spina :
nam , conv TSUS sum in serumna, > evidentcr
Sfparatim dalur a c Dum clamarem tota die; ei,
c sagittae tuae acutne, poiens, interposito phrasi
populi.(Psol. ix, 25, 24; xxxi, 4, 3; x u v , 7.)
Per extensionem idcm dicit, sicut : Casligans
casligavil me Dominus, et, c Exspectans exspectavi Doiiiinum, et, c Benedicens benedicairi
libi. (Psal. cxvn, 48; xxxix, 2 ; Gen. xxn, 17.)
Ecce per pleonasmum snepe dicil, ut : c Ecce
,
t - enim veriialem dilexisti; Ecce virgo in ulero
. \ , babebil. Et attamen non omnino scrvientem,
sicul: c Attamcn frustra coniurbalur. El cum, si , . >
\ , c - cut: c Dominusinterrogat cum justum ei intpium; t
* \, ei, Cum juslum et impiuin judicabil Deus.Etenim,
sicut : c Vocem dedcrunt nubes; eienim sagitUR
. *
luae iranseunl. Et, c Etenim non credcntes i n , ,
babitaie; > el, c Quia enim fraler ineus es. > Et
* \ , c
verbum illius certe, quam praesertim apud illorum
, " !,
plures non r a r o invenire est, i n primis i n Regura.
\ \ ,
- Hbro et Salomone. Beaius David propositione t
pro cum uiilur, sicut, c Transferenlur montes ia.
, cor m a r i s ; et, In baulocauloroalibus; pro
,
c Gutn holocauloniaiibus; > et, In pace in idipsum.
* , c ,
Et, In hmoceRlia nica iogrcssue sum. > Et,
, * \,
c A&cendit Deus in j u b i l o ; > et, < Vox Domini tn
* , * >
niagnificeniia. llaque sludiosi eloculiones inde
, ' , ,
assumenles viam quamdam et ostium inveoienl iu
, , . ^ sdetilhe aniore ad dirigendum in sacra3 ScripturaD
iolelligcntia. (Psal. L , 8 ; Malth. i , 2 3 ; P$aL xxxvm,
O ; * ,
7 ; x, 6; Eccle. m , 1 7 ; /. LXXVI, 18; LXVII, 19;
Gen. xxix, 15; Psal. X L V , 2 ; i v , 9; x x v , 1;
.
1
XLVI, 6; x x v m , 4.)
Sunt et Tropi ejut generaliuimi isli.

1\
.
Secundum metapboram, secundum parabo*am ,
, ,
, , , - seuunduui coniparalionera, secundum syne.cdo, , , chen, sccundum exeroplum, secundum meiony ^ , - niiam , secundum antiphrasim, secundum periphrasim, sccundum recapilulalionem, aul redilum
, , ,
ad initiuin, secundom abusum, secundum proso, , ' ,
, , , poprciam, secuitdum flguralaro orationcm, secundum allegoriam, seeundum byperbolen, sccundam
, , ,
, objurgationem, secunduiii ironiam, secundum acuD leaium dicium, secunduro aenigroa, secunduni mi.
wa>, secundum explicalionein, secundum reticeutiam, secundum correctionem, cxceplis videlicct
idiomatibns ipsius.
Secundum roelaphoram, cum qaae sive in praxl
,
sive in nalura aliorum gunt, baec ad alia lran&feti,
*
, i verbi gratia erga nos et erga Dauiu, s i c u l : c Do * , c
minus pascit me; et, t Pascere Jacob acrvam
* \, c -
suum; et, c Nec pascanl amplius pastores se~ , , nieiipsos; c i , Dispersa3 sunl oves ince ro
* \, c , quod nou esset pasior; ei, Yenile pust iue ct
. > \ faciam vos Uert piscatores hominum. Retia eoiin
el verricula saepe doniiDaiiones Dei juslilia dici ,

, i ' >
sicut : Extendam rete nieum supcreura; et,
\

Inundaihnem ct doolalioncm bcllatoi um expoiii.
ADRIANI
1304
sicut: c Doaiinus diluviunt inliabilare facil; > * , c
* > \, c
el, < Qui vocat aquas uiaris ; ul dical Assyrios
> \
inuliiiudiuuin, ct, Proleclor nosler aspice
\, c ^ * \,
Deus; * el, Sub umbra alarum luarum prolege
c
me, et, c Expandens alas suas, assumpsil eos, >
ttl perseveral in oralione Ogurala. (P&al. xxu, 3, 4 ;
, \ *
L X X U I , 74; Ezech. xxxiv, 8, 40; xxxiv, 5; Malth. \ ).
iv, 49; Ezecli. , 45; Psal. xxvui, 9 ; Amot ,
b ; Psal. LXXXIII, 40; xvi, 8 ; Deut. xxxn, 41.)
* , < , xil
Srcundum parabolam, s i c u l : c Yigilavi ei facius
, \, c ' .
su\\\ sicul passer, > ct, c Sicui ovis. > (P*al. ci,
8;
ha.
L I I I , 7.)
,
Secundum comparalionem, verbi gralia, praesenlia anliquis ex similibus vull assimilare baplisma- '
, \ ton
lis giaiiam, rnari Rubro; el divinorum mysterio
xuiu parlicipalioueui maunae et aqua? e pelra. ^ ,
.
(1 Cur. x, 3.)
, *
Secixndum synecdocben cum ex parte lolum
usicndii, sicul : c Animan meam convertit, ut , *
d.cat me. Et, c Insuper el caro mea requiescet in ' \, , -
* , \,
spe, > pro ego; el, < Ex ulero anle iuciferum genui
* > \,
le, pro, c anle onineni crealionein. (P$al. xxu,
.
3 ; xv, 9; c i x , 3.)
, '
Secundum exemplum , quando quae facienda
suul pcr siniilia quaedain expouuiHur, sicut: Co- , c $
, c H gnovit bos possessorera suum et, Milvus in
\, c " ' >
cuelo cognovit tempus suuni; > et, Hotao erat
, < ,
palet iauiilias ; et, c Hominis cujusdam divilis.
(Isa. i , 5 ; Jetem. vui, 7 ; Matlh. xxi, 53; Luc.
, 16.)
,
Securidum ineionymiam quando vcl a circuin, ^
danltbus circuuidata, vel pro babiUlionem prae \
benlibus babilanlia nomiiiat; el a circumdanlibus
, \
t i i cumdala, sicut: calix meus inebrians quaiu
\, mo,oKfr cllMvo
prjeclarus; et, c Ululate, naves T y r i ; el, t Ca\ * ^
iicem soroiis tuae bibes. Ab babilalioitem prae ,
bcntibus babitanlia, sicul : < Advocabil coelum
, ,
desursum; et, < Jerusalem, Jerusalem, quae oc, ^*
cidis propbelas ; el, c Laileiilur insulse niulla*.
c ,
(Psul. x x i i , 0 ; ha. , 1 ; Ezech. xxm, 32;
f
Psal. x u x , 4; Mallh. , 37; P$al. xcvi, 1.)

Secumluin antiplirasim, quando per contiarium
oslendil, vcrbi gialia : Nisi iu faciem benedixerit libi, > pro blasphemaverit. Et, c Beuedixit Deuni
el regem, > pro contumeliote, male d i v i t ; e l , D
t Quia celebratns > esl rex ; et, Bencdictus sit
homo ille. (Job i , 14; n , 5; / / / Reg. xxi, 4 0 ;
lerem. xx, 16.)
Secundum pci ipbrasim, quande de iis quae pau*
i is vcrbis exprimi possunl, pluribus res exponuni:
sicul : Ecce alienigenae el Tyrus cl populus
Jubiopum bi iuerunt illic. (Psal. LXXXVI, 4.)
Secundum recapilulalioiieui aul redilum ad i n i lium quaudo qme per plura varie narrantur, proptrr di!ii< ulutcm qiiae orilur a digressiunum in-
(9), '
oTov,tEt , t
,
,
* , v6ptcer
'
" , . >
t
, '
*
, , ,
, .
' ,
,
b
DAVID. llOESCHEUI :.
(9) ' .
Exempla plura suppcdila D. August. Ub. Contra mendacium, ad
Conseuu^
1305
ISAGOGE SS. SCRIPTURAS.
1300

, aequalilale, per pauciora ilcrum exponuulur, sicut
Moysis dicit : Ilic libcr generationis coeli c i
.
terra3. Talia cl in libris Regum, cl in Aposlolo.
, \ ( Gen. ii, 4 . )
.
/,
Secundum abusum cum aliorum nomen el ia
[olovj ,
aliis adbibet [verbi gratia] : c Custodi mc, Dcminc,
ut pupillam o c u l i ; > el, < In le inimicos nostros
, , * \, < \
venlilabimus cornu; et, c Qui legis aquis supe > , *0
liora ejus ; > et, Quasi manc cxpandetur super
* > \, ' monles populus multus et foriis, dc locuslis !o \
quens. (Psat. xvi, 8 ; X L I I I , 6 ; c i u , 3 ; Joel
.
,
Secundum prosopopoeiam quando quibusdam ex
\ ,
inanimalis, quaudoque et ex iis qua; per excogi \ , c
tandi vim lanluin exsislunl, personam cl vcrba
> \, 01 \ * supponil; de inanimalis, sicut: Elevamiui, por *
tse aeternales; > el, c Coeli cnarranl; el, c Eunlcs
* < ierunt ligna. > De iis quae per cxcogitandi viui
, \
tantum exsislurit, sicut: c Jusiilia ct pax oscula * > , ^
Ue sunt; > ct, c Yocabal judicium ad ignem Do \, ,
minus; et, Misil lapidem in os impicla.is.
, f} *
Et, c Dixil sapientia : Dominus possedil m e ;
* , c ' . >
el, c Ego cram cui deleclabatur per singulos dios;
el, c jdificavil sibi dornuni. (Psal. x x m , 7; xviu 2 ; Judic. ix, 8; LXXXIV, 1 1 ; Amos vn, 4 ;
Zach. v, 8; Prov. , 12, 2 2 , 30.)
Secundum iiguralam orationem, quando e i d r m
,
figutat praeier rerum narralionem, sicut: c Asliui
, c
regina a dextris l u i s ; > et, c Flumina audent
' \, c manu de eodem, cl, c Lbera lua inlumuerunt,
\ \ * \, et pilus luus germinavit; et cras uuda el coitfu , *
sione plena : > ubera per calacbresim monm dicit,
\ >
a forroa, pilum vero ferlililalem terrae : et parai a
,
rebus figuralam oralionem, sicut in argumento de
, \
bealo Job, neinpc, Astitisse Satan coram Domi ,
nu. (PsaL XLIV, 10; xcvn, 8 ; Ezech. x v i , 7 ;
,
Job i , 6.)
.
Secundum allcgoriam , qtiando infiniias muliiludines perpeluo aquas vocal, c l borum Iransilum
inundalionem ; et, Erii sicut lignum quod planlaturo esl. El Aposlolus Agar per allegoriam
cicat. ( Psal. , 3; Galat. iv, 24.J
Secundum byperbolen quando in multis majori
* (10),
uliiur prae narraiionis gravitale pro faciis sive

excedemibus, sive possibilibus; sicut: Ascen , , '
* * J , D dunt usquc ad coelos, de navigantibus; e i , c Ve * > rumtaroen Deus confringet capita inimicorurn suor u m ; > e t , < Lavabo pcr singulas noctes lcctum
\ , c * *
meum, et, Monies exsuhaverunl ut arietes, et,
, c \ * > ,
Ligna regionis plaudent ramis, > cl, < Facilius est
* > ,
camelum; et de locusia, c Quia gens accendit
c super terram meam , fortis, dcuies ejas ul dente
, ,
leonis ; et, < Alienati sunt pcccatorcs a vulva. >
; , '
* \, < Et, < Nesciat sinislra lua quid facialdcxlera tua; r
et, Si oculus luus dexler scandalizal l e , erue
,
eum; > ct, < Si vos lacuerilis, lapides clamabunt;
,
cl, loia uuum aui tinus apex ; c l , (' vt
; > , , ,
" ,
, <
\ " .
DAVll). IIOESCIIELII NOTiE.

(10) Ka0
Dc bac agil idcm Aug. cxpo.?it. cap. u l l . Evang Joau.
ADRIANI
1307
1308
icrra trausibuul. (Psal. civ, 26; LXVII, 2 2 ; v i , 7 ; >, , > \,

cxm, 4 ;
LV, 1 2 ; Malth. , 2 4 ; Joel. , 16;
\ \ ,.
Ptal. L M I , ; Mallh. , ; J//. , 2 9 ; L I I C
, 4 0 ; J//*/i. , 18; , 5 . )
* , \ !;
Secundum objurgalionem , quaudo dc inimicorum dedecore dicii : Euge, euge, viderunt oculi , c , ,
naslrr; e l , t Sume cilbaram, circui, bene cane; * , , (5,
ctenira naves non amplius veniunl e Tyro ; civius
speciosa et graia ei ducens unguenta. Ia Domino (11) ,
non est confisa; > et, c Propheliza nobis , Cbrisle, * %\
t , ,
quis cst qui le percussit. (Psal. , 2 ! ; / i a .
xxiii, 16 el 10; fiahum , 4 ; Soplt. n i , 3 ; lfal/. ;
xxvi, 68 )
, '
Scciiniiiim ironiam, quando vilUatcm pcr laudes
,
irridel, sicut: Congregate illi sanctos ejus. E t ,
c Yilis frondosa Jerusalem , et, c Ubi est habita- , < "
culum lconum el calulus leonis ? et, c Aspides cl \,
, ; , \
progenies aspidum ad JSgyptios accurrebani; et,
c liifernus subler annuit in occursum adventus ,
$ , * \,
Cui; et, c Vulneratus es sicul; e i , Delracia
> \,
<*sl ad infiTos superbia tua, subter te sterncnt puiredincm. (Psal. ., 5 ; Osee , 1 ; Nahum , * .
1 1 ; Isa. xxx, 6 ; xiv, 9 , 10, I I . )
,
Sccundum aculealum dictum, quando prac uimia
vililate lamiare v u l l , sicul: c Ego aulem sum vcr- , c ,
\, , f i uiis cl nou bomo ; > ct, < Avem pcrsequeris, r e x ? i
; , PuUcem unum el canem raorluum , > el
* .
milia. (Psat. xxi, 7; I Reg. xxiv, 15.)
,
Sccu iduni a?nigma , quando disconvenienter hU
sloriam cxpouit, sicut: c Argentum vestruni scoria , c ,
!
....
?
.
Vi
.
,
,
ff__. . .
* , *
iuistum; negolialores lui vinum aqua miscuerunl; >

ct, f Dic omni volucri, cunciisque besiiis a g i i ;
t , el, c Mittite falcem quoniam adfuil messis : > et,
J a m secutisad radicem arborum posita est.i (/sa. \, 0 w
i , 2 2 ; Ezech. xxxix , 17; Joel , 13; Luc. ,
aii, 9 . )
, ' ' <
Scctindiim minas, quando niinatur jussu D e i ,
-sicui: c Nisi conversi fueritis, gladium suum v i - , , ^
,
brabit ; > et, c Facite fructum dignum poentlen > , c \ oftutiae ; > e i , c lbi eril fletus et stridor denlium.
,
(Psal. V I I , 13; Matth. , 8; x x n , 13.)
,
Secundum explicalionem, quando absque causa
\ ,
speciali booorum et maloruru eventum delinit,
\ .
-a livilatem cl reditum.
SLCundum relicentiam, quando renovalionem a , up^
, \ *
f)co osiendit, sieut: c El erit Jerusalem sancta, et
\ ' 1'
alieni non iransibuut per eam amplius; > distin , <lionem: c Nisi forle transgressi fuerhil, tacuil;
c l , Nisi quis renalus fueiil ex aqua et Spiritu
\,
tncio; disiinciionem, ex sanguine reservavit.
' .
( Joel , 17 ; Joan. m , 5)
, Setuinduin correclionem, quando cuncla pariter
, ,
Scriptnrai sacrae sivc pcr verba, sive per facta io
, .
cauulcm convcnirti visa sunl.
; , ^<
Scriplura?. sacr.c specics dua3 sunl, propbetica
D A \ I D . HOESCHELH
0\)
).
/ierjq, , libri cdili, ibiJ. I . xxx. :, iidein }.
1309
ISAGOGE 1N SS. SCRIPTURAS.
1310
: pars el bislorica ; iribus autem (emporibus borum
quodcunque cunsiat, | ra terito, praesenti, futuro.
, ,,
Praeterilo quidem, sicul liber Moysts de universi
\ ,
coiislilutioue; pracsenii, sicut bealissimi Elisaei >
,
liber ad Giesi de dalo ipsi auro; futuro, sicttt Seri
plura prophetarum, de Hebraorum el Cbristi prae- j
,
senlia, quam perverba el mirabilia el opera suscc- j
,
pimus; per verba, sicut : c Ecce dies veiiiuni, dicit
, \
Dominus, et feriam domui Israel et domui Juda
\ ,
foedus novuro ; per niirabilia, sicut, c Ei facta esi
, ,
super me roanus Domini; et, < Resurgeqi mor t u i ; > et, c Aspiciebam dotiec ihi oni positi s u n l ; t
' , , c \ '
et, Ecce cum nubibus quasi Filius bomfuis venie^ \,
b a i ; per opera, sicut de Abrabam, Sume milii
\, vaccam iriciinem el capram irimam , et arieiein
^ , c
, ', annorum trkira et tarlarem ei columbam, et qwae
\ - sequurtlur; e t , Tolle fllium tuum unigenilum
quem diligis l s a a c . ( / F Reg. v , 19; Jercm. x x x i ,
, \ , \
, \ \, c 54 ; Ezech. n i , 2 2 ; / Thets. iv, 16; Dan. , 9 ;
Gen. xv, 9 ; x x u , 1.)
, .
,

, '
; ,
,
, ^
,
,
- Q
, ,
*
,

* ,
,
, ,

& ,
*

, ;
,
- D

^, 6V ,
,

,

,
, ,
\
,

Uis ila se habeniibus, ad verborum argtimenta

inlelleclum decet applicare discciiles, deinde sic
ipsis inlerpretationem secundum slylum convenienter afferre: ita ut intelltgeniia non praccdeiuc,
de verbis collalio varie iraclarel. Queniadmodiiui
cniin de iis qui navis gubi*rnacuiuiu tencnl, i r s i
quis ipsis specialis viae termiuus proponatur, a;t
quem lolam gubcrnaculi vim molriccm dirigere
debeant, omni venlo eoruui artem varie coufidere
ardentes per lotum feruniur mare, sicul porlui peregriualioni scse dautcs : fcic erge de disriplina?
audilione necossario eveniel, sfquidem non penstmv
quoddam gtalutum propunalur : accoinmodo enini
non esael siultissiieerum, in dramata fallaciis t : t
commenlis a verilale alieuis referla nefas esl alilcr
inlroducere peritos, nisi prius unumquodque borum argumeiiluin ad nolitiam inducant, ila ut ad
illam conveuienier el in venlum verborum
usum profcraul; vrba aulcm divina^ iiistilulionia
nostrai in incomposila quaedam injicere stomacba,
lemerarias illis et male coeunies interpretationes
afferre non crubescenles. Uaque quemadmodun^
iisqui iu ignoiam omniiio vadunt regiouem, oportel potius cos qui bujus experienliatn babent prae
oinnibus viam illuc duccntem indicare, qua transmeaverunt; sic etiam ad viaiu signa ipsis oslcudere quoruin ope gradientes nunquain a recta via
cleclincni : iia el qui alioe doccre protiiejilur stsbluanl, in priinis quidem rei um argumeniuiu iMuiik
redderc se debeie discipulis, qttibus rebus uecestiubabenl ipsoiuin ingcnii actimen applicare; deittdo
idioiiialum Scriplurai cogtiilioaciu, figuraruiu n o i (iam, troporum distiuclioncm, uec iuinus secuudiiin slylmii iulvrprelaiiunis eluciibralioiieni sinuliaque via indicia pioponerc, per quc lulum et
certuii) illis propouai ad dostinatuin. El-oim p rspicuum est quod iis qui volan', i.cd v i a i i i r
g.adi voluiil, vana t l imiui >it liirlaium indii:silio.
Uporlel auiem <>u;utiio aiii::.o.M)6 s^c iu d.bciûi*
1311
' CATANENSiS DIACONI
131!
quam sicut filum ducens exlcnsum contextus si quis ;
ad accuratse cogilalionis iransilniii reiinel apium,
- ,
ueuliquain ab co quod decel deficiel; ei saue vo, 6 ,
cum inlelligentia, quasi corporis ardo aesiimanda, *
nieditatio vero quasi flgurarum quae circa curpus suntordo; quorum prius a longe summatim oslen- * ,
icndum, posterius per niembra el compositioncs accuratius et propius inspicere, uihil ultra corpus
,
cxcogilantes. Adbuc et sit illud" assuetis iiolum
, ,
quoiuodo verboruut propheii illa quidem exquU
\ . ^ feiia prosa dicuntur, sicut Isaiae et Jeremije scripia,
, , \
et Si quis alius secundum eos eral; baec vero cum
modulatione in carmine , sicut Psalmorum beati ,
*
Pavid verba, el apud Moysen Exodus el Deulero , ,
nomium : quae nieirica el non cum rbylbmo dicla
ex alto el donaia forle non sunt propheiia; sicut , 'Haatou \ ruliqua carminum esse accidil sicul libros Ji>b ei
, *
Salomonis.
' ,
, \ \ ,
' ,
', \ .
f
Finis eum Dco.
JkNNO DOMINI D C C L X X X V H .
EPIPHANIUS
CATANENSIS
DIACONUS.
1.
(CAVE, Scripl. ecclesiast. Historia litteraria, p. 422.)
Eoiphanius, Catanensis in Sicilia diaconus, c-laruil anno 78T, quo Thom* Sardorom
erchiepiscopi vicem tenens, synodo Nicoen X I , iaterfuit. Exslat Sermo laudatorw satis
l*olixus in eadem synodo habitus (1).
( 1 ) Vid. Mongilor. Bibliolh. Siculam pag. 1 8 1 . EDIT. PATE.
SERMO LAUDATORIUS.
1314
,
.
SERMO LAUDATORIUS
SANCTiE. PRONUNTIATUS SYNODO
DIACONO ECCLESIJS CATANJE SICULORUM PROVINCL,
AC LOCI SERVATORE THOMJE ARCHIEPISCOPI SARDORUM INSULiE.
(MANSI, Concil. . X i l l , p. 4 4 1 . )
*0 -
,
, \

* , \

^ . * ,
^-
;
,
, .,
*
, . B

,
,

'
, ,
, . >

,
,
^
Q
c *
\
, ^ .
,
, ?
1
isa. L X I I ,
0.
* Joan. x , 7 .
Joan. x i v , G .
Beatus prophela Isaias divi.no accepio Spirilu

factam gcntiuro per Chrislura redempiionem valdc
bene prsevidens, el corum qui pcr ipsum salvandi
eranl mullitudinem non ignorans, ut ex persona
Dei alicubi
pronunliavit bis qu! per singula
tempora sacrorum sortiunlur praeposiiuram ovi
l.um, haec : Ambulate per porlas meas, et duciic
populum meum,el lapides a via projicite . Qu*nam intelligunlur porla;, nisi divinilus inspiraUe
Sciipturae, sanclorumque prophclaruin vetba? Quae
nimirum quasi quasdam iutellectualcs poilas raliunabiliura pastores pecuduni inlerpretando aperscntes, siceas ad latum et verum adducunl osiium,
vidtlicet Dominum noelrum Jesum Cbrislura, qui
vere ad Palrcm nobis factus esloslium, quemadnicdum ipse a i t , quia c ego sum oslium*.) Porro
lapides qui in via projecti &unl, scandala forte sunt
bseretica* faclionis, quae veluli quidam lapides fidei
uoslise seniitae apposila, eos qui ad Cbiistum qut
vera esl v i a , properare voluiu , impie impedire
procurant, quanlum in se est, iter cis salutis
claudcre fcslinantcs. Rursusque via liasc Domiuus
utique noster Jesus Chrisius conjicilur, sicnt ipse
a i l : quia ego sum vita ct via *. Ihrrclicorum
crgo scandalis, ac si quibusdam lapidibus , sacerdolum pcrilissimi, ingeniosc saiis et aililiciose
duclore Spiriiu a via nosira, id est Gdei raiionc
purgatis, nou buluin hos conlra capila eorum qui
illos jccerant, i i i i i l u n l , vertim eliam boc modo
1
scmilam quae ducil ad viam [f. vilam J , subjectis plcbibus facilcm el irilain efliciunl; ila tit
possint saperc ac dicere : < Anima noslra sicul
passer ercpla csi de laquco venamiuin. Laqucos
conlrilus esi, el nos liberati stiinus. Adjuloritim
nostrum in notnine Doniini . En igilur diviuus
sacerdolum convenlus Dominicorttm mandatorum
sequax , buc ac venerabilc dispcnsationis Cbrisii
4
* Psal. cxxm, 7, 8.
1315
E P I P H A N U CATANFASIS DIACOXI
QK
myslerium p a l f n i s doclrinis ordinandum et enu-

cleandum concurrit. quasi bon ipsuvi priinuin
plebibus pracdicaverint, cnrn ante oclingentoe feriue
annos in orbe toto fucril piaedicalum : sed quod
tantum salularc consilium , quod pcr eum consuiumnlumcst ,divina3 Scripturae i n l o prciolionibus
lucidissime populis adaperueriint, ei ba?rcikos ab
ipso [palris allisos Spirilu, scn slercoia \aldc congruc r e p i i l a Y e r i n l ] petris allisos spiritus scu stercora (/".stcrcori, vel ceu slercora], valdo congruore
putaverint. Noverunt enim propbcticam voccm sibi
quasi ex pcrsona Dei cliam in boc clamantcm :
Saccrdotcs, ainlilo, et contcslamini domui
Israel : baud dubium quin s p i r i t a l i . Quibas et
nos quoque concurreiues, ulpote quod in ipsis est
8
pariler senlicntes , splendido buic choro congratula r, ci pYa* desiderio memis pennam movcntes
quod possibile esl ci conTerre satagiinus , et verbis tcmpus decciuibus praesens celcbrarc, ac praeconiomm boc floribus coronare sludemus speciacul u m : niliil euira probibcl: licol ad id pcrfecle prac
inopia forlassis et inGrmilalc scnsus pcr;iugore
ncqueamus, quse lamen nobis sunt possibilia couferre maluramus. Saepc namque parvus calculus
magnis commissus lapidibus, quanlum in se fuit,

* aitw
fpxtft.
> ; >
,
. \ .
, . < 01
, 1 . fiij

= * \ fy'
,

, \ aJri
* , \
.
> \
, ' $, xfee.
bis immobililatcm ge conlulissc simulavit.

\ cpoiw,
Quis autcm uosler sit sermo, in mcdium profe ^
ratur, a divinis vobis trapezilis beuigmiale malla
. ,
disculicndus, ei divinitus inspirata Scriplura pro , ^ :
bandus. [ verbis Domini, quge cilantur a vctuslis
, ^
Palribiis, nec sunl apud evaugelisias : Estote probi
trape&iKu: ] sacralissima sialio, sursum alque .
, * 'dcorsum bominem ad imagineui Dei factnm ad re . xofacliiudiiiom iicraio salvate; et redilutn ad origina\ ,
lcm pulchritudinem, qua?. per incnriam sublala esl,
rnrsus per curain ei mereamini [inercaniiui]. Hoc
**
rnim sjvc obscrvatione* legalium mandatorum,
sivc rdaiiones Ii6minum, qui more bisloriae bene , aliterve in sxcuio couver6aii simt, sive sacra psal- fp^
. '
niorum cloquia, sivc proverbiales doctriaa; mora *^
lcm nobis narranles philosophiam, per muliara
solliciludincm exposuerunt. Scd impossibile eral * ' '.* . $ ^
facile lapsam peccaloque submissam naiuram noslrani in sc antiquiusimam, exqua cecidil in Adam, ^^ \ ^*
, ^'
recipcre dignilatem. Quse videlicet polius eguit alia
,
quadam robusta et inexpuguabili melioh virluie,
, >^*
quac illain ex inftmio ulcerum sibi lurgeulium pro. **
posito sanarel, et ad robusiiorem valetudinem
, $'>
ciim quodam liberali augmcnlo rcducerel. Hoc i g i *^
lur cum sciret diviuo Spirilu moius propbelarum
&
cborus, alibi alilerque lalium ci bouorum nunUa
\ ^ W
piolulil, io suo lcmpore unusquisque pra3dicen$
\
, >*
roiisempileriium el conftubsiaulialem Dci Patris
/ ^ ^ '
Filiuin cl YeibHm tiivitiis bontlalis suse ad no, \ wp\ ^
siram extrcniiialem profcclum, noslram periecte
; .
iudiiUsc naluram, ct banc iinUibiii cl qui sinc
, \ ^^
maleria osl, ignc diviuhalis SU;B in aiiliquilnlem
\ ;
ivfonnassc. Aiius (|nidem imuiplatn (onceplioiiein
^ ^
cl inimamlaiuni ac virginalem parlum praHlicans :
Amos
, 15.
17
SERMO L A U D A T O R I U S .
13;8
- alius vero polculalum [/". potcntaltiuni] d i n i m o d u m .

. "
extermiiuum, et iiiiininutiunom praevaiicationis ijuu*

oblinuil ab Adam, Adam facla esl usque ad

legem, alque diabolici simul dclicti. Alius aulrm
, \
cjusdem Salana? ac dx*inoiiuin , qui cum eo apo slaia3 facli sunl, cxitialcm ruinam a fawe appa , rentis Dei, atque inconiparabilem graliarum aclio . " nem redempiori aflerendani a nobis qui redeinpli
, ,
sumus, super laritissimis bonis quae in nobis pa $ ,
irala sum. Ast alius voluntariam incarnali Dei
.
passiouem, el in descensionem, et rur" '
sus cx inierno valiJum rcdilum cum animabus
,
quai inevilabilibus illis [forte, illic Hard.] vinculis
. " lenebautur. Alius vero gloriosum a nobis ad Pa
Irem, qui in C G B K S est, regressum, et ad Patris
, dcxleram sessionem : alius aulem dcscendcnlem
,
de ccelo nobis collalum, qui in illum credimus sinc
invidia, Spirilus advenlum; cl in omns genlos

evangHicae prscdicaiionis circuitum vclocissimum :
,
- ct quod binc facliim csl per orbem terrarum idolorum omnimoduin exlerminium , per mundam
,
reversionem ad unum el solum verum Deum no
strum eiTeclam, alque impra3lermissam ei jugem
\ *
latriam, quac illi a nobis pcr universatii lcrram
,
intelligibiliter el spiritaliier exbibelur. Quae omnia
. "
verilate temporibus suis lerminaia sunl, e( fiaem
,
gloriosissimum susceperunl. Audi igilur Pauluni
i ,
magua voce clanianlcm, el vcritalem istani corro , ,
boranicm : c Deus roanifeslatus esi iu carne, jusli, , .
11 ! , ,
, ,
, ,
,
,
, ^,
.
, .
.
; ,
., \
>, \ , , \
.
, \ & .
^ .
, , \
. \,
, c \

,
, ,
. * t ,
1 Timoib. , 4G.
Joan. , .
Aci. x m . 8.
ftCalUS
e S l
i f l
s p i d l U
a r u i l
a n
e I i
' PP
8 * > P"caius
esi gentibus, creditus esl in mundo, assumpius est
in gloria *. > magni doclorie affectum [affatum]!
Deus, inquil, manifesialus cst in carne, quod t>st
omnium bonorum causa, indeficiene donalio, suf~
ficienlissimae divuiae, perennis non aufercndorum
cbarismatuin fons, insatiabilis rsuricniiuiii e&ca,
vivificus de ccelo paais, jugis silienlium rivus, cx
quo qui bibeiit, ion silict in ailcrnuni . His manifeslatus esl in carne : sed et muudo, ail, creditus est.
Quomodo credilus est iu mundo? dic, beato
Paule; imbue el nos ex arcanis illis vocibus, jiiibus
in abdiiis paradisi imbulus es; imbuc eliain nuuc
praedicatione, cujus creditus cs in omncs genles
[> prsedicatur el aposlolus ficri. lnfunde prxsenli E o
clcsia3 verilalis veibum. exslingue spiiilales bajrclicorum visus, iit quondam Elyma* inagi : cxpiime cuno iiducia dispciisalionis myslerium. Loqueris enim eliam posl monem voces excclieniius,
el operaris in spiritu qusccunque vis. Eiiam iiirjuit
docior : c Mibi minimo omnium sanctormu data esi
gralia ba3C in gcniibus, evangelizandi videliiet i n vcsttgabiles divilias Cbrisli, el illuminandi omnes,
ac docendi, qua? sil dispcnsaiiu myslerii abscondiii a soeculis a Domino, qui omnia crcavii .
Quaproplcr andilc : c Credilusest, dixil, in niuido,
rccQncilians onmia in sonieiipso, r t pacificans j>vr
7
Ephcs. , 8, 9.
1319
E P I P H A N I I C A T A N E N S I S DIACONI
1220
sanguincm crucis suae, sive quae in lerra, sivc quae , ,

\
in conlis sunt
subliroem ftanc praedicaiionem! inenarrabilem islam raisericordiam! Uni- , \ ;,
" ! ;
genitus Filius Dei omnia in seipso reconciljans pa .
cificavil per sanguinem crucis guse. Et quomodo
;quidam post tanlam ineffabilem reconcilialionem

nos fieri priorum sediliosorura inimicorum affir manl? Quomodti posl unius et solius veri Dei
,
agnilionem adorarc idola Cbristianos dicere ausi
;
sunl ? Praesertim cum propbeta omnimodam borum
c.omminulionem quodammodo clamel, et dicat :
<;
< lu die illa apparebii Dominus, et exlerminabit
,
deos genlium lcrrue : el adorabit eum umisquisquc
c
de loco suo, orones insute gontium , Ecce sub ,
versionem idolorum, el Deo celebrandam adoralioncrn ab unoquoque de loco suo audivimus. Quo- ^ *

modo igitur nos qui boc agimus, idololatriam
,
cxercerc accusamur? Quis autem el omnino posset
,
in antiquilatem tdolorum eriorem renovare super
terram ? Si enim nequissimi daeniones qui per Iwec (>/,:;

placanlur, boc facere possunt, quomodo non de ; \
slructur loium dispcnsationis inysterium, sancla
manifeste clamanie Scriplura : < Quia pcrcussil ; !
inimicos suos in posleriora ? In quo innuitur,

quia Cbristus.etiani upprobrium sempilernum dedit
, eis. Qui enmi potesl aliquid operari, non inler
, owmortuos, sed inier vivenles adhuc procul dubio
{ "
consiiluiiur. Quomodo auiem cl ipse proprios
; \
confoilans disoipulos, el ad omnes vel qualescun- . que difficuliales virUiter subeundas adborlans, ve- Q , *
rilatein dicet, cum asseral : Contidiie, ego vici
. ;
mundum ? Si enim quod bic vicisse se repro
mitiit, hoc illi valuenmt rursus per rebelliouem
auferre, non utique lale quid victoria nominabilur,
,
nec inier fonia facta connumerabUur. Nam quo.
modo victoria erit, si liberator [liberatos] in fincm
, ^
mininic lucrifaciat, sed similibus ab bis qui prius
, * , * h
superali fueranl, luclaminibus redtgalur [redigan- .
tur]? verum noc similibus, scd fortioribus? Nain
possidcre quid el pcrdere, plus mibi, quam non
,
acquisiluni nou possidere, in ralionem imbecillita ; ;
lis repulabilur ? Porro ubi puias idolorum slalus \ ; *
[stratus]? qui boc dicenlcs posuislis, aiunt. Elsi in
, anliquis dicmonicorum templorum sedibus, non, .
1 !
1 1
1 1
ilum boc Chrislianis iu causam criminis irrogabi- D \ ;

l i i r . Videnius ciiiin vcliquias in qiiibiisdam locis
. ;
priscorum d&mojiicorum lemploruin a velcribtis

derclictas, ad poinpnm, ui reor, eorum qui in liis
^.
immolavcrunt; vcl eliam ad memoriam, quod nos

redcmpii sunius, el in gratiarum acliones ducenlcm

pei visibiles iufii inasque formaliones : ex quibus
, , , ,*
Cbrislianorum abominabilcs faclae suut cultunc, a
\
quibus per Gbrislum erepli sumus, nisi in Cbri
stianissimis bxc, inquiunl, ecclcsiis nostris in >^ ^
vuiiireclur.

Xpirctov. .
"Coloss. i , 20.
Zacb, , 1 .
! e
Pial. LXXVU
00.
1 3
Joan , 33.
1321
1322
" ! pravilatom qnae liinc efficitur! pcssimam

! blaspbemiam ! Quomodo enim, ubi Cbristus caput
, , et fundamentum esi, secundtim sapb-ntissimuni
Paulum \ hoc fieri poteril? Fraudaii vere sumus
;
spe nos Chrisliani : decepli sumus ctiam pradica \
lorum vocibus, qtii etiam Deum nobis a dscmonio,
- rum superstittone nos libcraturum tit mundum
venisse praedicaveruni. Quomodo eliam hoc peni. \ ; ,
lus dicere potuerunl? Nam interroâverunt [/*. in ;,
, - lerrogemus] eos qui sic sapiunt, uirum boc capiie
nostro permiitentc factum s i i , an forte vi>lenle qui , ;
dem ne flerel, non valente tamcii auxiliari : ct
\ ;
quomodo subsequenler boc non sit toiius blaspbe
miae. Si enim vcrax esl sacralissimus Pnulus, dum
,
Cbristum Filium Dci, virtuiem et Dci saptenliam
\
, \ ^ m m i h i a l , qnomodo, qtiaeso, valuii Patris iuexpugitabilcm viruitcm et SMpicnliam, quse omnibus esso
;
liibuit, quidquam eorum qua? sunl exsuperare?
,
Perspicunm enim est, quia si istud huic accidil,
. ;
nec td quod non csi h^c, a talibns accusalionibus
pellent. Quomodo cnim Deus omnipotens, poieiiset
, ,
foilis Patcr adbuc dicaiur, si quae sua sublata sitni
; ;
viriuie, subdila inimicis sunt eflecta? V t l quo pacto
\
Filius indulsit in Ecclesiam, quam proprio satt
guine suo sibi dcsponsavit, immanibus taliter ct
;
irnimsericordibus rursus deservire spirilibus? pra? "
; serlirn cum Hymnograpbus dical: c Quia secunUum
altiludinem cadi a lerra conlirmavil Dominus mi .
eericordiain suam snp.T tinientes eum
Si enim
,
f
lf
, ; - C i lioc incarnatus rst, ui dc eorum nos manu libe , ,

, ,
; , ;
, ;
* ,
. ,
* ,
; ;
\
' , , ; \ ,
rarel secundum propbclicas prolocuitones : libcrali

aulom sumtis, ut aiuut, ad inodicuni : non fuit,
hcd putala est. Non cniin gladii [gaudit], scd abnnrianliori* ct lioiis sorvitulis nobis facms esl
c.<iisa, tanlo inimicos nusiros ferociores conslrucns,
quatito illos nos liberali, ul opinamur, irrisimus.
Ubi autcm continua miscricordia oiiservalur,
quam secundum allitudinem coelestcm a lerra immensa [immensam] snper nos roiifirmassc se rcpromisit, quod indicat infiuilum? Yel quomodo
iniquilates nostras elongassc a nobis diiilur, qnanlum dislat ab oriente usquc ad occideuialcm plagam, quod oinnimodam redemptioncm signal, si
adhuc eisdem impbcamur erroribus? cerle v i oi ^ demus medicorum perilissinios, cum aliquem i n
lirmo corpore jaccntem arlis siuc diligcuiiis airju ,
verint, ct ad sanitatem reduxerini, non curn mox a
,
praesenti iiberaverinl passione , subirabcre ariis
, \
experieniiam, sed cerie [f. cerue HARD.] vilai cir< u i
tum cauiiorem ci per quxdam auxilia prcHmmiirc,
*
valefilia sollicilum operari : qualenus non cisdem
forte per imperiliam ilerum molestiis opprimatnr.
. ,
Ast rursus si verum esl, quemadmodum ei compro,
balum esl, quia nostrain unigeniius Dei c l Patris
,
Filius induil nalurain : manifesluni csl, quod pro ,
priis eam benis ditaverii, et prxcipuis Spiritus donfs

replcvcril, ne de coetero sacculi [secundi] cujusquam
,
egoret auxilio, semcl ab eo roborc qui banc nssum" 1 Cor. , .
1 Cor. , 24.
PATROL. GR.
XCYIIf.
" Psal. cn, 1 1

42
323
CATANENSIS
MACOtfl
\&
psit acceplo. Hoc enim, reor, et bealus evangclista ^ insitiual, cura tempore bapttsmaiie omnium nostrum
. , , \ ;
Salvaioris Gbristi se vidisse dicit Spiritum sanctum

de coelis descendenlem el roanemem supereum ',* >>
significans eum naiuram de caetero sine adjeclione , *

[abjectione] ditasse.
.
Etenim non egebal ille qui per omnia t a l r i est
\
coaequuBs, Spiriius de coelis adventu, quanium ad
propriac natura periinct rationem. Nunquidnam in
; .
se augmenlum sanctitatis acquireret, qui paternos
in semeiipso ferl characteres, el Spiriius consub- , \}
siantialitale nullalenus commutalur ? Sed nostram
;
in sc prafigurabat graliam : quoniam eo quo in

Adam sumus privaii, per ipsum et in ipso sumus " , *
itcrum locupleiali, ct nalurae antiqua digniias re- ^ ,
diii. Si igiiur Spirilus gratia super eum descendens . ;
mansisse legilur; el boc quidem non est rejicien- *
ditcn, naluram scilicet deinceps coriservasse Ver
\
bum; apparuit, quia profecto hujusmodi gratia in
*
omue genus perlransiil. Quomodo ergo perbibeiur .
XperhibeuL], nos veraciier ignorantia peccasse, et , ^
quasi lionorem qui erga Deum est exercendus, ido- ;
lis exbibuisse? Naro bujusmodi quidem per Chri- sluin gralia sumus dilali. His dictmdum est qui om-
uia praesuraunt. Porro si confessi fuerinl, haec nos .
quae super verbum sunt bona, per Cbrislum me-
ruisee, sed poai boc prioribus demio submissos esse erroribus; infirmala esi ergo secundum ipsos * Mtin
1
gralia quae per Spirilum jdala esl, ne sufficienier Q ,

usque iii linem -cum bis qui semel banc sortili sunl, [] . \
permancret. El quid ila sapere magis impium vel , ;
infelicius ? Yel quomedo is qui per omnia justus \
, \ C8l, el cunctis vivificam prxbel virtmem, omnium
,
videlicel inspeclor alque omnipoiene Patiis Spirilus,
natura sua deficiel, el mensuris infirmilalis suc- \ ;
\ *
cumbci?Aul quomodo illud quod dicitur: cVobiscum
bitm omnibus diebus usque ad consummaiionem ,
, ' ^
sa?culi * , verum salularis falebiiur \ox, si rcproimssionum ejus res per opera iu finem proces- ;

sisse non cernitur? Elenim talibus tunc secum
exsistenlibus sancUs aposlolis talem rcpromissio- .
nem donavit. Quomodo enim usque ad consumma- \

tionem hi in carne permanseruni, qui etiam modi
cum post regressura ejus ad coelos in vita manenles, D ,
communi nalurae funcli sunl iege, vilam mone de- ; *
serentes? Verum in nos hiijusmodi Evangelioruro
inunus pertransit : qui videlicet eorum predica- , ' *
lioni submissi sumus, ct Cbtislum qui cum eis w
. "
conversatusest, uobiscum exsisienlem in spirilu ei
per tolam vitam babemus. Expcdit igilur in his *
plorare baerelicorum errorem, qui ba>c taliler con- , xaltfc
lempserunl, qui lam manifestis dogmalibus objur- ^
. ^
gantur, ci lam Deo decibiles irrilas promissiones
&
Ecclesix catbolicae faciunt, bislmpie derogantes.
, *
Nullalenus enim haec a tradita sibi cominota est
, apfafa*
iide : mansU autem sicut virgo casta, sicul scriplum
v
17
Joan. , 2
18
Malih. , 20.
1325
SERMO LAtiDATOUlUS.
, ' est " , Chrisli sponsi stll arrbam inviblabilem ser . 6 - vans, id est, daiam in se Sptriiti* graiiam. Cujos
rei gratia et divinus David multis prius gentibus
i ImroobilUatem fleti fiidei] ab illa exbibitae praedi, \ > * cans asserebal : Deus in medio ejus non commo - vebiiar; etenim [et ilerum] firmavii orbem lerra?,
. " qtli non commovebitur * ; diabolicis videlicrt
impugnalus machiiiamenlis. Narri etsi ttrmamentuni
evangelicas praedicaiicmis quae in eam dala est, qut , dam antiquorum vel insianlium haerelicorura concutere voluerunt, illis taraen quod medilati sunl,
.
in opus repulatum est.
Huic autcm soli immobilitas in aeiernum scr,
vata est jutia repromissionem illius qui non men
, tilur, dicens : c Si oblila fueril mulier pueri sui,
; \ - t non misereatur sobolis venlris sui ? quod ?i et
, * , oblita fuerit bujus mulier, feed ego non obliviscar
,
tiii, dicit Dominus : i Dimissis Uaque sermonum
, \ - eorum torlionibus, quibus in his usi sunt, ei a
, longe garrulis sermocinationibus ipsorum ave
. dicio, sanclorum Patrum saporis delectcmur
, opinionibus. Deum igitur omnes nobis in humana
- forroa in muinlum profeclum a multimodo nos ido - lorum errore liberasse monslraverunt : sic pro ,
phelicae prolocutiones promulgavcrunt, sic apo. slolica gratia explanavit. Hac nos doctrina non in
, *
persuasibilibus humanse sapiemiae verbis, sed in
, , . ostensione Spirilus, sicul scriptum eat, cerlificati
- sumus. Non enim nos sermonum suasiones sic
* ' - babere fecerunt; paganorum enim esi boc; sd
.
ipsarum renim quae confirmatae [ consummatae J
; \
sunt, verilas. Nam ubi esl peruiciosa dsemoiita ;
rum acies?ubi inanes el exsecrandae idolorum im ;
molaltones ? tibi falsi nominis deorum deceptoria
, \ ,
auimarumque corruplrices divtnaliones ? Ubi dc ;
bacchaliones Yencris, et sacra mysteria Cereris
\, ,
aique Dianae bospilioidia ? Ubi Dionysii [pro Dio~
;
ny*i. H A R D . ] , vesanae fesliviiales cum illiciia v i , ,
rorum vesania, el nuncupali Milbrse justa imbu ; \
lio? Ubi subius terram el supra terram facla ci

acria homicidia vocaiorum deorura taliter dcle, ) ;
clanliuni? Nonne omnia unigeniti Filii Dei ad t
veiitu pcriciunl, el fliiem profanissinium suscepe , , runt? Nonuc pulcbre quondam dedicala corum
u
f l
11
; J) lempla, nunc imperalorirs elisa jussis et ad tcrram prostrata sunl? Nonne memoriae ipsorum ab

, \
omnium corde Cbrislianorum dispanieruut, el i l , c
lud piopbcliai ipsis rebus faclum aspicilur, vide , licet : t Replela esl lerra cognoscendi Donnnum,
; >
quasi aqua mulia qu% opcrit m a r e " ? Adorc , I P U S igitur Doininum qui apparuit, et ab boc noa
. ssevissimo liberavil errore. Hymnum dicamns
'
ipsius inftuitaB misericordiae, praedicemus Ecclesiae

noRtnn allissimo monli borribilem et ineflTabileni
- dispensalioiiis cjus condescensum [consensura].
, Exallemus vocc in fortiludinc, ei ne parcamu^
,
magnificcntiam majestalis ejus incomprchcnsibie t
11 Cor. x i , 2. Psal. XLV, 6; i c v , i0.

Isa. XLIX, 15. " f. sapidis. V. c. Jolyi nibil
neuue vero neccsse fuit cum saporus adjeciive dic;uiir non seciis ac tapidis.
" Isa. , 9.
rauUl,
1327
K P I P H A N I I CATANENSIS DIACONt
lem, scilicet aflectutn quem erga nos exbibuit, \

enarranles. Dicamus ad euro c i nos cum pro.
, &> ,
pbela : c Quis Deue sicut tu auferens iniquitates,
* * '

~
et occultang peccata residuis haeredilatie tua* ?

Praelerea choros ducamus cum praesenti sacro
; } '
commcrcio, ave illi affati lanquam gaudii bravium
$ , , , .,
tribuenles. Gaude igitur, sacralissimum collegium
. , divini ac sacrali conventus. Gaudele, -sanclorum
. Pairum sanclissimi propugnatores. Gaude, sine
, . ,
mendacio congregatio, in cujus medio Deus inara , *
bulat, sicul soriptum est
Gaude, concilium spi, . ,
rilali apparilione refertum : ex qua qui illustraiur,
* , ;
non offendet ad lapidem baerelicaR ialsaeque locu ,
' . , ',
tionis spiriiales animae pedes. Gaude, speculaior
, :divinaruin iudagaiionum ; qucm qui modesie sequitur, a minitanle rbompbaea cruilur. Gaude, sem- . ,
per floride paradise, in cujus medio vitae lignum
, plaulalmn esl, per quadriparlitum Evangeliorum
,
lalicein aspersum. Gaude, aurca ignitaquc colum- . , ,
na, novum Dei Israel, lucidis dogmatum doctri-
nis ab igypliaca manu , id esi basreiizantiuni
,
errore liberans, et ad lerram repromissionis Pa , \
trunt orlhodoxia deducens. Audacler in oslcnsione

vcriialis el fiducialiler age. Revelala facie gloriam
. \ ;
sacrae el caibolicae Eccleeiae pra?dica. Supra petram
^.
\ : slabilis cQnversalionis versatiies quorumdam men,
tes doctriuis confirma.
.
Tuque prsccipue, sanclorum Patrum concors C
' ,
et sacralissiiue prreco, alque inslantis nostri coe, \ ,
tus exarcbc, qui eublimem nobis per Gbrislum
*
tbronunt adornas, inagni ct primi Pasloris diligen- , Mssimum speculum, Spirilus mundissimum babila- ,
culum, reclissima oiibodoxorum dogmatoin pon- ,
,
deralio, poliiaque in Gbrislu conversalionis babitae
regula, nominalissima lucerna, et septein cande- , \ labrorum luminibus tula fulgidissima. Resplendere *
fac uobis tanqnain ex invisibili candclabro sacrae
catbedrae e\ideniissimorum verborum perspicui- . \
\ tates. Distribue autem et esurientibus vivificuro
,
divini raagisterii panero , et nutri populum in
extranea lerra vagum effectum bseretici inco- .
f
x a x
lalua.
Efficere nobis novus Josepb frumenti dator, et

ambiguiiales scripturalium explanans xnigmalum,

opimis iios et spirilalibus inlerprelationibtis nui r i . Eleva oculos tuos, et vidc super te collectos . , \ \
, iilioe tuos, qui luponim cougressionibus dispersi

simt. Plenum tibi esse omne sacralissimum boc
divino decrelo tcuiplum consp cilur. Grebro men- . fluxvy

lis luae sallu besliaruoi praeoccupa impetus, et
, \ bos praeveniens eapienlia tua exclude. Semper
. ' .
o t i l i tuo tranquillilalem concilia. Praemuni autem
,
hoc frequentibus ac bene sonanlibus ad Dcum

eraissis orationibus, ut tibi in muliitudinem au ;
geatur secundum repromissiones quae sunl in
Abrabam instar astrorum numeri facUe. Gaude . \
, *
\ero et tu, JNicaeensium inclyta urbs, inter metro;
* Mich. v i i , 18.
" Psal. c, 2.
1329
1330
, - poles opinalissimum nomen, Bilhyniensium pro

vincia? gloriosissimae primttise : quae prius quidem
sanctorum decem et octo treceniorumque dcifero ,
rum Pairum vesligiis sanctificala es, nunc autem
- horum successorum aeque treceniorum cum quin que decadibue numerum compleniium, ac reve, rendorura monachorum qui pene innuinerabilia
.
sunl multitudiiiis, eisdem bencdictionibus [bene
diclionum] circumdata es gratiis. In te quippe or .
tbodoxi [orthodoxaB fidei] fundamenlum a qua " dam Saianica subversione concussum perccliturum
[periclilalurom, forte deest sed non], siabilimcn
lom sine perlurbalione percepil. In te feram illam
,
et immitem besliam, Arium scilicet, diviuus ille
*
Palrum cborns sacris Scriplurarum expansis ca ^
. ptavil retibus, ct terribilibus anatbemalibus per
culit, et binc Filiura Dei el Patris, Dominum et

consubstanlialem gignenli, omnis natura hoini ,
num pradicare didicimus et idcirco praesens sa , craiissimum compactum bujus numerosi conventus
- dualilas piorum imperaiorum consolidans colligi
, sanxit, Irene videlicet nova Helena cum fllio pro , prio Constantino novo, quos in te Spiritus gratia,
* quae tunc et nunc sanclis illuxit Patiibus, conser .
vet per largissima tempora, imperlurbabile donans
eis imperium, bosliuiuque nationes anle pedes prosternat, quatenus nobis bononim copia non
deficiat.
, ,
Gaude itaque in his, metropoleon inclyla spe ,
cies; quoniam in te nobis et primo bonorum
, \ , Q exordium, el nunc finis cxorlus esi, venerabilium
nimirum imaginum catbolicae Ecclesiae prisca ira \
ditio in suis terminis restituta. Nunc vero keialur
,
. - coelum, et nubes stillant juslitiam. Nunc medius
, paries maceriai dissolutus est unitione dissensio \ - nis concessa, et i n unius assensionis conspiralio ,
nem qualernilas orbis lerrae collecia cst. Nunc
multce quae in diversa trahebanl, convenerunl
. opinioucs, et consonus bymnus a finibus lerrae
\
usque ad fines terrae Deo dirigitur. Gaude igitur

tripudians super bis el tu, catbolica Ecclesia, in
. ,
loio lcrrarum orbe diffusa. Duc choros exsultans
\ , ,
super filiorura luorum convenlu : depone divisio
nis pannos, et induere iutegra orlbodoxx lunica
* (&,
unitalis. Jam nou poneris opprobrium inimicis
\ D tuis, subsannatio et derisio populis qui in circuilu
. , - tuo sunt. Non jam timebis coniempliis boniinum,
\ . Hebrseorum scilieel cl Agarcnorum, qui sine Deo
\ el sacra iniiiaiione consistunt, quasi libi non fuc, ' r i l perfeclio fldei doctriuis apostolicis tradiia. Jam
non ab bsereticorum ore criminaberis quasi rc . cesseris ab uno Deo propler decentissimum bono rem erga ipsius amicos exhibitum. Jam non rcpu laberis idoloruin similis lcniplis propier sacratis . simarum in te imaginum erecliouem effeclam.
,
.
Decei enim te tanquam regi saeculorum Filio ei

Verbo Dci ntiplam, in carne ipsius dispensalionis
,
bumanam formam habenlem
antbropomorphou

1331
1 CATANENSIS DIACONI S E R M . LAUDAT
ba
iiiiagiiiuiii pcr piciuram ferrc, ul innolescal quod , .

regia sponsa sis. Decet enim Dei geniiiicis Malris
*
Cbrisii qui le desponsavit, imagincm luis sacra \ '
lissimis parielibus factam in piclura el musivo
ruin operc ferre [in piclura facta ex mnivorum

opcrej : qualenus gralia quaj libi per banc illuxit,
.
laciia praidicatione comniuniier cunctis populis
,
pr&dice(ur. Nisi cnim ex bac incarnarelur, quo ;
inodo tam specioso sponso lu spiri(ali copula

jungereris? Dccel euini le et omniura sanctorum
, , \ ,
apostolorum, el propbctarum, confessorum, pa >,
triarcbarum, et sanctorum Patrum, [ascetarum,

solitariara vilam degenlium] sludiosorum [in cod.
, oot
Jol, id est confessortun ] quoque ac martyrura, et
,
tolius pii collegii formalas imagines inlerius in

. ,
piclurarum confectionibus fcrre : quaienus ipsa ^ ,
perfeclionem orieniis qui le ab alto circumfulsil,
*
omni visiooe oslenles. Aliis quidem luaro quo- ,
dammodo praenunlianiibus vocationem, et pro-
phetiis suis spouso quasi quibusdam doiibus , ,
^
anlea de$ponsanlibus. Aliis vero evangelicum libi

minislraniibus verbum, et per universam lerram
dispersa rationabilia libi ovilia colligenlibus. Aliis \
,
aulem suis quasi sudoribus per eamdem in dogmalibus diligcnliam incorrupiibililalem gregibus luis \ !
ipercantibps. Porro aliis sanguinibus suis erga te ,

sinceram affeciionem etiam usque ad morlem
conservantibus, et hoc modp cerliludinem in te
\ \
vcritalis demonslranlibus. Quibus curo denis m i l Ijbus coeleslium angelorura coronam ferens, el Q , \ \
amplissime prsedicans, enuntia virlules ejus qui
, , \
de lenebris le idololalrici erroris vocavil in adini, \ ;
rabile lutnen suuro, id est, in se ac Patrem qui
. '.
sine iniiio est, alque in consempiiernum ei eonsubstaniialem Spiritum suura, in unxm scitieet
quae esl super omnem principatum, naiuram, fidem el confessionem. Gui gloria el iroperium nunc et
in universa saecula exculorum. Araen.
AISNO INGBRTO.
PACHOMIUS MONACHUS.

*
'
.
PACHOMII MONACHI*
DE DIVINARUM SCRIPTURARUM
UTILITATE
QUAKUM !? TRIBUENDA 1LL1S QUI SCRIPSERIWT OBSCURITAS, SEP IGNORANTLE NEGLIGENTI^

NOSTRA. DE DOCENTIBUS.
(GOD. NAN. .
" ot
, / ,
'
, , , , ,
, \ - .
*
, *
, , , ,
, \ 4 , -
*
'
* , .
;
,
{* ,
okv

. ,
. ' \
,
' ,
,
, ,
261.)
Ul cbirurgi gravi morbo affeclum curaltiri, noit

cito scalpruro, cauteria et einplasira inductuit, nisi
unde fuerit morbi principium consideraverint, boc
aulem cognito, medicatuentis uttiiilur, polionibus,
pblebotoDiiis, balneis, sicque repressa bumorum
redundanlia, posircmo pbarm ica cicatricem inducenlia applicant, ut redeal sanilas : ita et ego, nos
ipsos videns varios in errores prolapsos, scilicel
sine pietate, sine lege, tine j u s l i l i a , sine regula cl
aliis bujusce naturae ralionibus viventes, nolui a
primis de unoquoque errore vobis infligere vitupcrium, ne fortassis in vacuura verba eflundurn,
siqnidem primarium peccaium, hydrae infabulisdecanlatae insiar, sempcr nova reproducil capila, sed
undc inalorum exaroen eruperit, enuniiare. Quo deiuoostralo,conUdomeadauresaudienlesloculuriiiii.
Sed quaRiiam longe ab boneslo divertendi causa
fuit? Mullae quidem suut ac diversa?: Una aiiUm
caeleiaium mater ignoranlia, qua ul primum mens
fuerit occupata nibil boni concipiet. Nox eniin i n lelleciualis ignoranlia esi, lux conira scienlia, d n
vinum sapienlibus donum (coneessum): vcrain dico
scientiam, non mundanam, qiue in mullis quandoque err.U atque vrae et non diillueulis scienlias
imago et quasi ancilla baberi possei : vera auifiu
scieniia per divinas sacrasque Sciipluras illos du~
cens qui eas tola anima, cum divino tiniore, m
simplici inlellcctu, ocque conlenliose neque aidtii~
lius aut malignius perscrulanlur. 111* enim in auxi-
*Cum auctor islc vcl ipsi Fabricio ignolus fuisse videalur, iionulla visum cstex pr&scoii codice hic exscriberc, quae ieclorilus (iraece linguse pcrilis grala forc dubilp
PACHOMII MONACHl
1336
rmmd;itaesunthominibus:idcirco lex per Moysem,
Deug,omiraculum! super lerraincumcorpore, crux,
. , jliuposlolorum martvrumque pnedieatio, Patrum,
6\, \
quos divinus suflbbal Spirilus, concilia, pia
niorum ralio ac regula. Vere islarum scienlia vila
* < si, ignorantia aui*m mors ; aique, ut homo cor- 6 . " ,
n i p i i s pcrditusque, si cujusdam pii Glium velit * '
averiere et sibi eonciliare, non eito quoe sunl sui^ utei ipsius laudat, sciens ca ab adolesceiiie bona
, patris docirina imbuio non fore admiucnda, sed
, \
prinium qua3 sunt pairis vc.licat quasi oibil pueio,
dcftris vero scnibus convenienlia, sicque dociliorem

arripiens suum in abyssum praecipilat: ila et dia- , bolus,quippe qui diverso Cbrisiianos per lyrannos, , \
b;eresiarcbas el pcr sHpsum aggrcssus est. l n - , \6
idligeiis enim se undiqne Litteris divinis victum, *
illus ortbodoxis ant rapuit, aut negligcre persua, , ' , \
eil, ui sic basrcticis vinci faciles forent, et exisli -
maiites c ortliodoxos nibil ab belerodoxis diffcr ,
lent. Quod ei fccil.
' , \
.
, ,
Verum enipi vero parliculaiim,utdixi, bic expo ,
nere errores supcrvacuum, nisi prius sacrasScriptu
ras omnimodi in nobis boni fontos csse oslcnde . ;
rira. Qua aulem de re incipiam veliiis dicere? Dc
; ; ;
tbarilale? De coramunilale ? an de alia qualibct
;
viduie? Ego quidem ceusco primo loco decommu\ \
nis vitae iustitulionc dicendum, qua ratione con* ^
slel ei quid boni ex ea vcniat, dcin de vilae commuc
nis adraiiiislralione ralioneque, etde aliis qnibus- C

dam apnd nos, quanquam neccssariis, negleclis.
Magnopere enim prodesl nobis talis insiitutio
scieniia comile, in cbarilalem spirilualem el concordiam inducens, quippe isia (it vila absque periculo, salus ceria, viiaeque insliluium consenlanemn,
concors el sicul inter angelos coordinalum , anliquuni scilicet hominum quos vocaverat Cbrislus
fctixquc viias genus, fulurae imago el iniiium rebtaurationis, in qua neque invidia, neque discordia,
ncque gloriae aviditas, aul plus babendi ambitio
walulem conseculis , longe amolis pertm baiionibus
quae animuiu conlra naliiram exagiianl, iu qua
liilail uisi boneslum et dccens, quod divino Davidi
et vcrilali aroma sacrum , rorenique spiritualem
nomiuare plac^t, necnon chorus Iiarmonicus, cu-
ju& 1 nicdio stal, ut nunlialum est, coryphaius ct
cboregus Cbrislus omnis boni fons.
Unde igilur isla omuia possumus indicarc , nisi
cx divinis Scripiuris, ui et qui ante nos (vixerunl)
divini Patres? Anliquam esse lalem disciplinam,
Cbrislique servis convenire, Aclus apostolorum demouSlranl.Dicilur eniin illic: Mulliludini credenlium
cor ununi, anima una, et nibil bonorum ullus
propritim sibi dicebat, scd cuncia inler eos coninimiia. Vides quomodo (conslabal) oonununie vila
non inagis rorporalis quam spirilualis ; cum vero
inip.r nos niagis ex corporalibus (coislci), quam ex
^pirjiuabbus , alii aliis iuvidrmus; ;< cl in-
\
, '.

\ .
>
\ *
\
\ * , , ,
,

\
( \
,
\ ,
.
!, $
, 0*
; \
,
* .
* *
'
' . ? *

' ' ^
*
3
1337
DE DIVIN. SCRIPT. U T I L I T A T E .
1338
* i v firmos despicientes, in operibus aliercanlcs. Quare

.
ista iu viia commani? Non enim corpus contra so
; *
dissentil; non pollex minori digilo d i c i t : Plusquam

tu tlefali-or; neque membruna sanum aegrum odit,

huic polius, nedum fugial, succurrens ac serviens.
, Dicit ad Romanos (scrlbeus) Aposlolus : Sicul in
* ' uno corpore mulla membra babemus, omnia auleni
()
mcmbra non eumdcm actuin Kabent, ila mulii
,
ununi corpus sumus in Cbristo, singuli aulem

alter alterius membra . Debemus nos firniiores
.
imbecillilateb iiilirmomm suslinere , et nobis

placere. Uuusquisque tiostruni proximo suo pbiccai

in bonum ad aedilirationcm. Elenim Cbiisius vou

sibi placuit; sed, sicul scriplum esl : Improperia
/ . >
improperanlium ceciderunl super me. Proplcr qnod
* ^ suscipile iimcem, sicul el Clirislus suscepil v o s . i
* . / * \
ad Corinlhios : c Sine oflVnsione esiote Judxis,
. \ * el gemibus, ei Ecclesiae Dei, sicul ct ego per onmi;*
' \ "
n omiiibtis placere sludô, non quauens quod uiibi
*
utile est, std quod mullis, ul salvi i i a n l ' . > El ad
, ,
Galalas : < Si praeoccupaius fueiil bomo in aliquo
, . \ delicto, YOS qui eslis spiriluales, bujusmodi -insti ,
luite in spirilu lenitaiis, consideians teipsum, ne ei
,
tu tenteris. Alter alterius oncra porlate, et s'tc ad
implebitis legem Cbristi . Et Jacobus : t (Jbi
zelolypia ct disceptalio, ibi deslruclio el quotJcun . > que malum . Nos fugii in qua (condilione) con 4 " ,
venimus, non coenobitx facti, sed quisque pro se
\ ,
salagilantes. Quando enim robusttis etvalidus nibil
* ~ sescaRgroet invalido communicat, in necessiiatibus
* . "
serviens, (nimia) vcro cum libertale dicit : Faliscat
u l ego, vcscatur ut ogo : qnomodo non essenl du~
, , ^- rilia el immisericordia , communisquc vilae ac spi/ * ,
rilualid di&solutio?
, \ ,
;
,
Spiritualis enim charitas est vitam pro fralre, si
. "
necessitas adsit, poncre. Quando igitur corpore
, ,
non defatigamur, utrumne coenobium lcnemus, ut
\ , * Cbrisli mandata in nobis adimpleanlur, an ul con; temnantur?Ca3terum privalus permancas: ne vitam
)
angelicam corrumpas, ne Cbrislum redarguas, d i ,
ceus : Non sumus Chrislu similes, qui virigtes re ^ .
sllluamus, u l et ipse per/ecil, te ab illo separans.
< , D Dicit enim Joannes aposlolus : < Qui se in CbrislO
permanere aifirmat, illmn oporiet ainbulare sicut
,
. > *
et Chrisius ambulavit . Et ileruni : Quicunquo
6 ,
fralrem suum odil, homicida cst; el scitole quod

nullus bomicida vitam seternam in se habel.lnhoo
* cbarilalem cognovimus , quod Chrislus pro nobis
*
animain suam posail. Et nos pro fralribus animas
. >
nostras ponere debeimis . Ipsc Cbrislus : Si
* 4
igilur vobis pedes lavi ego Dominas el Magister,
*, \ ,
debetis cl vos vobis invicem pedcs lavare, quippe
.
excmplum dedi vobis, ut, sicul ego feci vobis, i u
, , el vos facialis*. El iierum : Maiidalum novum
Galat. v i , 1 , 2.
' Jac. , i 6
Rom. , 4, . Rom. xv, 7.
I Cor. , 32,
I Joan. 15.
I Joati. , G.
Joan. xui, 44, 15.
1
( I ) In margiue : . , ' \ .
1J39
PACHOMII MONACHI
15(0
dedi vobis, ut vos invicoin diligaiis : ul ego dilexi . ,
vos, ita cl vos invicem diligalis. In lioc cognoscent
, Nt \
omnes vos mcos esse discipulos, quod cbarilatein

alii erga alios exercealis'. > Ne igilur falso Chri, \ ,
stuui incuses, cum proptcr te homo nalus s i l ; ne . > , t-sl
que diabolum pro Cbrislo magislrum accipias. Ne

coenobialem typum cl rcgulam osleiiles nialae vo- , *
luntaiis el duriiig cordis auxiUum, quae nos accc- \
pimus ul nobis iiiyicem subveniamus. Quod scqui \
lur bisloria? intelligo: luagna cum polcmia apostoli
*
de resurrccliuiie Domini Jesu lcsiimonium perbi * \ bueruul, graiiaque magna super eos venit; nullus
'>
enim cx eis inopia preinebatur. Yidesne unde po \ *
tentiani graliamque pr&dicalio babueril? Ex eo
. quod omncs credenles in abuiidaulia vivebaut.
; Quoniodo boc (fuerit) bistoria addit. Quotquol . , 1*
* ,
lerrarum et domorum possessores eranl, veudebaot
,
ei vendilae rei prciinra aiiatum ante pedes aposlolorum deponebanl. Quod unicuique, piout opus
erat, dislribuebalur, neque omnibus tanlum- * . OJx
dem afferenltbus, neque porlione aequa omnibus
dala, sed quanlura quisquc babebat, quanlura el * ' , \ '
cuique opus.
.
De oralione et psalmodia jam dicenduni est.
De oratiune. Mariyres, propbelae et apostoli ora- * , , wl
banl, qui nobis urationem tradiderunl; nos aulem * in necessilalibus oralionc ulimur ; sed perfeclius * \ ipse Cbrislus qui uon soluin opere, in deserla de * , cedcns el seorsuin orans, nos docet, sed eliam
, . \
verbis quomodo oralioneiu perttciaraua , ei in ea , , ,
non deflciamus, proponitque in exemplum amicos
* " *
"
*
\
filiosquc peienies et accipienies, atque viduam
\
precibus instaniem, donecjus violatum restiiulum
fuerit. Et mulla talia. De psalmodiae byinno- , * , \
. \ ,
rumque spiriiualium , el quae in mundo Gum can tilenarura uiilitate videre est. Si canioribus mundi
.
proceres prabent praeniia , multo Deus liberalior :
/ , .tesles (sunl), ex sacra Scriplura, fide digni Moyscs,
* ity
David, Salomon, et quotquol alii byrnnos in bono, , , ,
rem Dei canlarunt. quibus quomodo sigillaliin
ooot . \
aut in cboro canitur, disceudum, ct uon modo de
, \
psalmodia, sed et de caeteris lempH minisieiiis.
,
Elenim Leviiasalios in aliud officium disposuerunt,
psalraodia
r
* * **
iu
diversos cboros instituerunl, _al
lernalim canentes, ul vice quadam labor levarelur, , 4
cl cessaret. Pt selerea angcli apud Isaiam pul- &*cbrum EcclesiaB ordinein siguilicant, non bi bym- ,
nientes, illi aulem silenles, sed alter ad altcrum, ^. , "
quasi aller alieiius adjulorio iu canlu indigeat;
imo nobis melra psalmodiae suggerenles, circa
*
Deum cum mctu cl Iremorc slanles, non buc et
, ' *
illuc aspicienles aui gradicnles, ut nos (qui) iu
( 2 )
leiuplo Dui exagilamur.
<* \ ^
Juau. xiii 35.
( 2 ) marginc scholiuin hoc addilur : , -
, \ ,
.
341
D E DIVIN. SCRIPT.
UTII4TATE.
1342
\ ( 5 ) , ( 4 ) ,
.
* ; - Dum vero sic Domino vola reddimus, non debe, { ' mus laborem manuum negligere, quo escanri ne \ ,
cessariam ei vestimentum comparemus, neminem que sub praeiexlu oralionis aul scgniliei gravemus.
. ,
Nequaquam frairem derelinquamus nostro auxilio
indigentcin : melius enim minorem virlutein omit ,
lere, quam unum ex magnis Domini mandatis vio. ,
larc, in quo adiniplendo meritum perficil delibe\
rala volunlas, dum contra clauditur lecti nuplialis

inlroilus illis qui sne discreiione virtuies exer
cent. Scriplum esl in prinioRegum libro; iNon tain
. *
amat Deus holocausia el sacriiicia, quam vocis
, ejus auditionero : i ecce audilio bona super sacriii' cium,etauriura atlenliosuperagnorum pinguedinem.
* \ . llaque Aposiolus in Epistola ad Hebraeos s c r i b i l :
\ * Ne obliviscamini bcnc agere, et fraliibus con \ * senlire : talibus enim in sacriliciis sibi Deus com . >
p l a c e l ; et in EpisloIa ad Ephesios : Fur QOR
- jam furetur, potius vcro laborel, bonum mani, ,
bus operans, ut habeat unde inopi subveniat .
. >
Furlum ego vocarem istam qtialtbet ralione dolo * \
sam bonorum comparalionera, scilicel ut, cum di viles pauperesve aggressi, inopiam noslram et pau ,
pertaiem deploramus, leinplorum (argueqies) im * pensas el oblatiouum, supclleclilis el statuarum
* \
acquisilionem, sacroruiu indumenlorum penuriam
* , \ hisloriarumque deletionera, ut omnia facile obli * ' ,
nearous quae, dum in mundo versaremur, non ba *
bebamus, el cum oblineamus, alii non obtincnl el
, *
gemunt, virlute noslra ad vanura redacla, u l n e
, C
icam> <xitiosa facla
:aro,
.
Nunc de hegumeni (abbatis) eleciione dicendum,
\ *
et
qualem esse debeat, qui caeleris praeponitur :
\
qui
nullo modo de proprio noslro judicio indican * '
, - dus, sed secundum quod ex sacris Scripluris aul
\ , ex Patribus didicimus. Ule vero per suasionem,
* ' non per vim, adducendue, utpraesit, necfaciie sine
* probalione accipiendus, scd, postquain Deum pre cali fuerimus, ex nostra congregaiione eligendus,
sicut a Cluisli apostolis Mattbias,Barnabas, Paulus
*
et sepiem diaconi. Ule qui ex se ambil dignilaieiu
\ *
* ' , recusandus est, ui Simon a Pelro; aut, si fuerit e fa * * - rniliaribus, admonendus ut a Domino noslro filii Zebed-ei. Si enim reges mundi eos qui ex se dignilatem
*
. ' - ambiunt quasi rebeliantes exislimant, quanlo magis
,
Deus? Dicil Pauhis in Epislola ad Hebraos: Oinnis
6 ; \
poutifex ex hominibus assumptus pro hominibus
* conslituilur in iis qua sunl ad D e u m p ct paulo
, * .
posl: c Non quisquam sumil sibi bonorem, scd
\ ' * < qui vocalur a Deo, tanquara Aarou. Sic el Cbri1 0
11
11
J5
! a
I Reg. xv, 22.
1 1
Hebr. x m , 16.
Epbes. iv, 28.
(3) Scholiura in roarff. .

( 4 ) Scholium : , ^>1
,

" Hebr. , 1.
* \ ,
_ j ,
,
, ,
\ .
1
1343
PACHOMIIMONACHI
13U
slus non seinetipsum glorificavil ut ponlifex flerei, ' . 6?5,\
sed qui Iooulus est ad cum : Filius roeus es lu ,
, * ego liodic gonui te *. > Oporlet illura probaium
* ' * c
esse in omni re, ila u l fralribus anima et corpore . \
servial, cutn idcirco eligatur, ul dicil propbeia : , 6:
* \ \
Pastores non seipsos, sed oves, pascunl ;
quod fiei, si intelleclu, qui ex magna scienlia . , ,
01 , )
lougevitaleque ltascUur, est ornaltis. Ille non
, ' , } h
sibi complaceal, u l dicluru est, siciui Ibeologo
Gregorio videiur, postquaoi contra Maximum (in- \ .
veclus est) dicenti : < Quibus est communis ipiri- , * \ * %
tug, illis communis passio; quibus auiem pali
, * comniune, illis credere comuiiiiie; quod eiiim
, * bomo ipse non passus est, alleri non
credel;
, . ,
qui autem passus est, ille ad coropassionein promplior : (quod nisi fuerii) invisibilis passionis t>stis
*
, caecus (essel), alienae faciei proprium sibi speculum.
. >
01 , ,
Qui enira non sic probalt sunl, superbienles, in
*
diaboli probalionem reliaque incidunt, leges novas
, \ * >
invenientre, priscas abroganles, omnia, ul oculis
*
propriis placei, facientes, unde eversionis auctoree
\
ilunt, el divisionum, eademque paliuntur quae olim
*
ttoboai. Fralrum jugum aggravant, quos ne digito
,
quidem Uugunt; subjeclis non, sicut sancti prisci,

compatiuniur, plenum purumque obsequtum exi *]
gcntcs, ipsi nemini unquam reddcntes, ignorantes
* quod, si omnes naiura dociles el consenlanei es ,
8 nt, nibil illis pneposito opus cssct. Illos fngit
,
Moyses pro populo precans , Dominoque dicens :
. Si illis pcccalum dimittas, dimitte; sin conlra,
mc ex libro abole in quo scripsisii ; et David, \ * <
, *
qui e tribus sibi nunliaiis poenis propter censum
, .
populi faclum, neque faaiem neque bellum voluit
eligere, ne ipse ut rex isiis servaltis uon periret
ota ,
cum populo, sed pestem elegii pariler omnes ag,
*
gressuram , el ad Dominum clamans, dum ab an
, }
gclo inQictum vidercl populum : Ecc ego peccavi; venial in me manus lua e l i n domum meam : * ,
istaj o?cs quid fccere? Verlatur manusluacontra me, . \
* 1
etcontra domum p a t r i s m c i . lllos fugil Cbrislus
ti\
ad eos qui ipsum comprebendebant dicens : Si me
qua?rilis, dimiliile islos a b i r e ; > sdliccldiscipulos. ; *) plf
Magis aulem dedignanlur infinnos et irrident d i - \ **
l
11
17
18
cemes : iGgroiet, nil.il illius refeit ad sanitatem D ^ " " * ^

, ,
reslitui. Quis \inquain sanctus sic locuius esl, aul
. *
non polius infirmo cum misericordia serviil? Isli
(iuul ex superbia lorlo judicio. Indignam judicaul , \
Bub monaslica regula vivenlis cuiationem , dmn- , , , iftJ* . *
modo ipsi bcne valeanl, verum animalibus poiiori
;
jure conveiiicnlem. Eisi cnim neque animalium

inala palianlur, ncque vocem audiant, morbum ex
,
rccubattone, taclu aspcctuque auguranlur, mcdica 13*
iionenique congruam proferunt, neque inopes, nc * \
que rcges, ncque ullum saiictorum recordanles,
, ,
<;ni infirmis siiccurrerunl.
, , , , \
,
Hebr. , 4, 5.
18
Ezccb. xxxiv, 2.
Exod. . 32.
17
II Reg. , 17.
11
Joaa. .,
1115
D E DIVIN. S C R i P T . U T I L I T A T E .
1346
, ,
, .
" \ , U l nullam corporis curnm babent, sic iiuilam
\ . auimx. Accedenus ad se sine probatione tondent,
perque inille loca invia amovcnl, (scilicei) ad
*
botim, cnprarum, oviumqiie pascua, ad molcndina,
*
aliaquc similia ab ipsis et ipsorum consciis in per \ , ,
\ - dilionem animarum invenia. Et adimpletur in eis
. \ * verbum Domini ad Scribas ei Pbarisaeos : Mare
et terras percurritis ad unum proselytam qusercn " \ dum, quem, cum invenistis, eilicitis gehcnnae ti, , , liuro, duplo quam vos". > Sed ita res se habent. Quid dictu uunc rcliqtium? Conttnuo dc con , ,
" . ; fessione et poenitentia loquamur. Unde nobis de istis
* iides venil? Ex sacra Scriptura omnino. Iif medium
; inducamus antiquum Lamcch, cum in lali causa
* \ usque ad eum genealogia (repelalur), quomodo
* \ - Caiui exemplo ad sapientiam revocatus, faclusque
* * pcenilens, vulnus a se inflictum bomicidium exisli, . inans, debilam sibi por^nam multipiicat proavi, d i * cens : < Quia poena e Caino sepiies exacta, e La * " * mech septuagesies scplies exigetur"; > Cainus
quidem, qni magnopere pcccavil, homicida septies
. > "
, - punitus fuii; ego auicm, qni multo magia, septuagesies septics. (Inducamus) et Davidem a Nalbaue
* ,
reprebensum, Acbab ab Elia, Manasseq a propria
-
, conscienlia, Niniviias, Petrum, qui poenitentia m i * * sericordiam, impoenitenlibus negatani sant conse * . cuti. Poenitcmia? iero el confessioin suos euccedere
fructus discemus ex modo dictis, sed planius ex
, . "
nunc citando evangelico de Joanuc verbo : c Tum,
, - Q dicitur, veneruiit ad eum omnis Jerusalem, omnis
^ Judxa, omnesque circa Jordauem babilantes, et ab
(& \ , , - eo in Jordane baptizabantur, conlilenles peccala
\ sua. Yidens aulem inultos Pbarisxos etSadduraos
qui ad baplismum veneranl, dixit illis : Viperarum
,
soboles, quis vos docuita fuiura ira fiig^re ? Facile
* . rrgo dignos fructus poenilentiae, neque supcrbialis
> Isla ex
\ \ dicenles *. Pairem babeinus Abrabam
, * muliis exempli causa protuli, sicut a principio d i ; xeram, u l scialis sacram Scriplurain esse nobis in
lucem, ideoque diligendos, ampleclcndos, acqui , rendos sacros libros, cortimque verba accurate le. genda atque in menle reponenda, ut ea, cuin opns
fueril, in auxilio babcamus. Si enim libris sacris
, ,
Christus et discipuli ulnnlur, roulto magis nobis
.
\ - D infirmis est ulendum.
1
, \ , \ , \ , \
' . , "
, .
,
Sed (forte) aliquis dixerit: Legens,qua. lego non
. 9 , * *
inteliigo. Ulrumne iEibiops es, an Arabs, qui
;
Graecorum dialeclum ignores? Qttamnam prasbent
*
difliculiatem (verba) : < Liber generationis Jesu
, , ;
Cbrisli, filii David, filii Abrabam"? Nibil apud
*
auctorem Proverbiornm lorlura aut implicaium;
\ , omnia intelligentibos plana, rectaqae scnsnm :
vcnienlibus; nemo lucidius posset diccre. Elcnim
Mailh. xxiii, 45.
t e
Ccn. , 24.
* 31atih.ni, 0 .
Mallb. . 1 .
1347
PACHOMII
MONACHl
si libi dicartl genealogiam signiiicari liis verbis :

Liber generationis, mihi reponis : Quid est gencalogia? Iloc esi quasi interroges quid 6it
(panit), roibi autcin respondenli : " esl , dcnuo diceres: Qiiid esi ? Illud verbum
nnde orturo conarenmr explican, ut ferunt olini
regi Êihiopnm speculalores Cambysi. Pariier si
mibi dicenti Davidem Chrisli proavum esse, et
Abrabanium Davidis, respondeas : Quis est hic?
quis esi ille? quando? ubi? quali gencre? qtiae non
possunt in eodem tcinpore explicari, hisloria b i sioriam precedente, longumque conatdm desiderant. Non isia dicuiitnr; scd : alia Scriplufs diaI rtus est, et illtus obscurilaiis auclores sunl qui
illam scripseruul. Non isii, utdicis, anctores sunl,
(313
* *
* ,
; ;,
; ,
* ; ,
,
,
, , ; \
; ; \ ; \ ;ap
, , . 03,
. ' , \
, .
** , * * ,
\
,
; , * *
, ,
* , fay
.
" \
, ,
, * ,
(vel ) , ,
, , ,
. 1^, , .
"
^ ' *
\ .
, ;
* ,

*
, , , :
, , * loixfv \
*
* ,
, , * wpi
', w
, , ,
.
sed negligenlia noslra, ex co quod nolumus propriam iinguam di>cere. Suscipe quod tibi dico
Graecorum dialectus una piimiim oninibus erat, non
discrepans, id est, communis. Sed post iribuum
dispersionem, scparalio discrepanliam quamdam
allulit, cl eo inajorero quo distanlioribus lcmporibus migralum sil. Prima in oiigine (crant) Iones,
jEoles , Dorii el Allici, quorum alii inlra Peloponcsuni, alii exlra babilabaiit, Doriis aulem orienlalem, lonibus occidcnlalem, iolibus quae circa Corinthiacum sinum lencnlibus,qnod Achaiamvocant,
Atiicis vero Atheniensibusque Atihidem, qttse pars
Ilelladis est. Posiea iEoles in Asiam inferiorem niigrarunl , Durii in insulas, quod et Allici. Quae
cominunitatis cessalio unam dialecium in qualuor
divuisil, communi dialecto servata, sed ila ul io
multis diflfcrret. Inde quinque dialecli nobis a poetis bislori&qtie scriploribus Iradiia?, dialeclus quid^m ab iniiio communis; lonica aulem, Altica,
Dorica et jolica, c quibus antiquiur valenliorque
videtur Ionica, non solum qnia ea IISI sunt anliqui
poela?, qualcs Sibylla, Orpbeus, Homeius, Hesiodus, aliique, sed quia eadem apud recenltores valel, sicut Allica apud oralores, quales Gorgias,
jEschines, Demoslhcnes et caeieri. Hae nuiic dialecli communieaiionibus imnmtatae, faclxque sunl
omniuo temporis cursu barbarse; unde Scriplurae
inler nos ignoranlia, quibus cornmunis dialectus
artisque usus simul perdita. Unde iu ipsa ista regione, licet de quadam anliqua Scriplurae iradi- D ]**
lio e conseiitiainus, alii aliam habcmtis, quod
." \
quoruindam ruslicitalis causa conabor explicare.
* , ta\
. . " , *
, ,
.
^*
\puteum) quidam Achsrl dicunt (effo$$am tcaturiginem) , el ,
(lebelem el ollam), (aneam & '^
sculram), quae a Macedouibus ignoranlur, ul quae- * ,
dam Maccdonuin ab Aclueis, qualia (pruina), , , .
(fera cunila), et (myrlu$). Creies
, , \ aiiicm niulia lalia, propicr cominercium lalinizan* , , , ,
ies, ignorant, scilicet (atiquslam viam),
.
^ (vicum), alque iuier oleia (ferum
1
1349
DE DIVIN. SCRIPT: U T I U T A T i ! .
. ; . " *
* , , , , , , .
. ' ,
, \
* *
, * \ .
, \ .
^ . , .
. \ \
, !\, *
, , * \
, . \ \ *
* \ \
* ,
. \
*
, \ .
,
\ \
* , . \
\ *

. .
* ,
* ,
* (5).

*
* ,
, .

.
,
, \ .
, ,
* , .
13
naucum), (crocuni), (buglossam),

[?] el [? ] , paululum
barbarizantes, dicunt; atlamen nominaquaedaro magis Hellenice quam alii expriniunt, qualia
(hoedus), (capra), (graculus), (galerita), (strychnus),
(fera cucurbiui), aliaquc alias ignorala; sed qna>
dani alia iu alitim sensum averiunl, qu:ilia (dtsperare) ct (cavillari). Nostra
in regiune nesciunl quomodo a (liente unda) diflcrat, fonlcsque omnes vocant. Quidam e Cephalonicis relinent, et
qni Sozopolilani juxta Ponium babilani.
Adrianopolitani dicunt longas trabes; Macedones autein pro (vattorum) qui in
sepibus adbibenlur, el Zacyulbii vallos qui

iii transversum. ISoslri pro ($ta) dicunt
aut , Cyprii elliplice ava,Corcyrii
aulein . Cyprii el Cretes (humi) el
(sinistra) scribunl, qua? alii magis barbaricc,
el pro , (deorsum), referenle ad
(snrsum). Apuli Siculique quaedam ad regulam
scriplursc proferunt, qualia (fregit panem), (nunc adsum).
Carpalbii pro (eram). Arlacesii
Cysicenique dicunl pro dialecti nosira
vcrbo (dormivi); Pouli incola? ,
qui et vocanl ostreas quasdam et piscium
branchias, sicut el qui circa Hellesponium versanlur. lsta verba in poelis uecnon in pbilosopbisrepe' rias. Saepius in nostra regione pro (discede)
audias, (trahe), elliptice pro
(trahe pedes), aul (corripe iter). Quidam ex anliquo usu el clamani, Loves increpaudo arantes, nescienles baec verba in alium
sensum accipi, solumque bobus coovenientia ducentes, ipsi bobus rudiores. Mulieres autem ex
antiquiiate lamentabiles babeni exclamaiioucs ,
quales , (eheu). Pariler el Lesbii. Veibum
, quod ad terrorem injiciendum in usu esl poetice proferlur. Verbo temporalis cst sensus,
qui invicem imprecanlur, praevalente anliqua consuetudine, nescienles autem quare, clamant (cancerem), quod apud inedieos quidatn mor-
* ,
* \ * * *
*
'
, , \ \ *

, * * \ \
, ' *

* ' *
, * \
.
bus roammas mulierum invadens, et apud no3

t vocalur. Verbum (commune) ignoraril,
aulem jamdudum sine causa in usu habentes. Pariter qui Ponlum incoluni noscunt, sed noi (clavum). Cyprii , non (equum) , sicul el nos; ,
non (trabem); similiter aulem (lignum)
ei dicereni. (analem), non autein , vocanl palusiretn avem. cx
composilione derivaiioncque babcut, non lamen
, sed (ammal); autem non soliiin
equum, sed etiam bovem, asiiium, el oronia quae
ralionc carent animalia siguiilcat.
(5) Sdior.um in margine : , \ .
1351
PACHOMII MONACHI
[%
(radere) et (ligno purgare) dicunt, \ *

quod alii (extricare); sed neque hi ncqueilli
' , sciunt quid sit , quid sit ^ , ex quibus
, , \
originem babeul verba apud ipsos usurpaia. Incolae * .
Ailionis , cum (semet) adverbium quanlitatis
\ 61;
babeant, el bi niuUiqne alii \ (6t), ut cum dicunt
\
bis in bora, si lamen eadcm in Biblia reperiani,
* , OJ
non intelligunl. Cyprii ex simililudine Cieleri
,
(fortasse) dicunl. Quidam iu insulis ,
(conjecturam) noscunt, caeieri ignorant^ Alii
. *
vocalivum adverbium babent, alii aatein I . ,
Alii pro (atpicere) , alii , quae , . ,
in altum scnsum vcniunt elsi quadam cognalione
,
juncla. Alii a (morari), Cyprii
, , ,
quidem parlicipia in usu habenl, alii auiem raro,

et non recie. Alii verba (dialectu$) ei & , , \
(quadam quanlilale) proferuiit, alii (proprium),

alii , ignoranles tamcn (quadam quali , \
tnle), et quomodo (qua qualilate) indc
finito scnsu fial, sicut et (qua quanlitate)
, \ , .
. Zacyulbii peculiariter (scopum) vo , *
care amanl quamdam apud illos (specu. \ , , .
lam); Mclbymnii (pralnm inaquosum) omne
* .
(pralum rivo irrigalum). Yctitorum nomina
. \ melius noscunl Pontici, sed ( habeo) \ ^*
dicunt, alii aiitem . Creles pro
. , ;; (quid vi$ t) alri pro (quid

dicis?). Q u verba per abslraciionem, seu apo- , ,
copen et syncopcn syllabarum lalia litiul. Cerle
, , , ,
ab AUico irabilur. , dicunl, pro
^
^
\ \
(quid hoc esl) et (quid hwc ),
,
. el , sicut apud Lesbios; unde apud Crelcs aliosque segnes .
\ , ,
Nullum fere sacrae Scriplurae verbum, quod non
. ,
pci tolum orbem in usu habeaiur. Sin autem qutc |)
dam non babeanlur, non est mirandum. Multa
,
enim in oblivioncm aut adulierationein venerunt
0 /%
propter negligentiam, aul barbarorum immislio , ,
ncm, u l in brevibus diclis vcrbis nionstratum.
, , , \ Quol auleui volatilium, serpcmium, quadrupedum,
,
planlarum, pisciuiu zonpbyiarum , celorum, alio ;
rumque animalium, quae in orbe sunt, numina
\ ^*
ignoi arous! Quouiodo illa, si in Scriptura invenia )^
mus, inlelligeremus? Sua unicuique reruro crealarum speciei a principio nomina imposita ac deier- D \ , \ . , \,
mtnala fuere, secundum usum, adjumentum, aul
, \ ,
vaiias viriules. Dicilur Adamus omncs pecudcs,
\ . \
omncs coeli volucres, omnesque lerrae besiias nominibus vocasse, sicut et Solomon aslrorum posi- , \ \ êvwv.
" ' \ '
lus, planlaruin graminumque naturas. lnierdum
\
aulom qui longe in agris habitant roagis Hellenice
* t e t b
kcbniceque quani qui urbes, propler simplicitalem
, 'loquuntur : oppidani eniin ex vana gloria siylum
, * w
leniantes in speciosioreni mutare, corrumpunt,
\ \
paganosque t t agrestes cavillaniur el subsafinanl,
, \ ,^
sicque alienigenas ii rident, ut gens gcntem, urbs
, , \ , ,
urbem, ex eo quod non vrba eadein loqiiaulur,
quod ailirmanl ncscientes. Ila res sunlcx ignoran- & . *
.
tla, ul ilictum csl. Dcue in principio, ul demon
?0
DE DIVIN. S C R I P T .
nr.3
1354
UrlLlTATK.
straltim est, dialectos ciim arte poiTcclas inter naliones distribuit : dialecliqtte sic conslitulac. Non
4v , . ,
eolum nostra dimmula ei imnwiala fuii; sed ciiam
reliquaruni nationum dialectus, q u * m;gis ditni \ *.
nu;a, nostra auiem magis itntnulaia, quia diversos
. \ , ia locos fuirous dispersi.
, ,
.

Reliquae genic non ih lot provinrias patrias \ \ que ditisae SUIII, imde apud eas simplicior scrl * * * piura, nec in lectionibus propior striciam l i n \ *
guam abttndanler T a r i a , quod illis ex locorum i n commoditale e\euil. Nulhun inde damnum,quando
, etiau, seu pecuiiaiem alicubi, scu univcrsain post
, lurris sedifteallonein imilalionem inienderes. Ut
; . " euint Detis diversis ipsius operibus gloriUcalur, ifa
, et divcrsis dialeciis. Divcrsiias rebus mutabilihtis
\ * propria est. Errarel sane qui irequenlla bella ev
., . ,
divertilaielinguarum gigni diceret,non videns Baf ,
Laros baud sccus ac Graccos civilia bella invadere.
, - .
Nos aulcin stabiliua propler diabcti diflVreniiani
inlra iiuoniee permancmus, exlernos in odio ba . ,
benles. Omne bonum a Deo, fticut contraiium
\ '
, 3 (matuni) ab adversanie (diabolo); ergo propriam
diaiecttim diseere est, et parvi facero, nedum
. . , .
, . scriptores argoamus, cuai iUis neceese csset non
scribere nisi In aniiqua dialecio. Si enim, ut volunt
-/ ' ' , indocti, Iradita fuissenl Evangelium aliiqoe (sacri
l i b i i ) J n uniuscujusque regiouis et urbis dialecto,
,
. , , - ita ut omnes iiiteMigereiu, Evangelia cenlum cx
uno dialeclorum differentia evasissenl, dein post
\ ,
, - ^ aliquod lempus, mulaiis dialeilis, mulanda fuisseirt
, , Evangclia, ntJllaqtie Vegfo ab alia Evangelium non
, accepisset, si ea quae coniinei in exlratica liiigtiit
scripia fuisseiil; mide Scriplurarum iu dcceut
,
millia formarum scissio, prompliorque destructio.
\ *)
, * * \
,
\ , , ;
Sed, inquiunl, quomodo discfmus? Potcris : u i
, a sieate legere didictsii, ila el cognosces; leclio
- enim eel quasi reot>gnitio. Sed icmpus decst, decsi
;. , * ^ . pccunia. Quid igilur ? Ntnn ntelius est icmpun
perdere in nugis, in ebrietatibus. in obscmis aitt
; ,
, \ , ,
inanibus* serivouibus, in sonmo. in cborcis, in
, ; \ ;
tbeatris? Ad quiri autcm pccunia? num eiTundcnda
, - D consumendaque in feslis, in cxqnisiiia cibis, i<i
, :, , \
Yotibus, in wdiilcue, in cquie ei canilms? Quam ; \ * dam partem conccde ainiuui. jubco le lotain
* \itain niagislro uadere : tradc dccimain parlrm^
. " 4 aul aHqiiatn niinorcui. Qtt nttiin in vcslc nupliali
, impeniercs, taiiium in spuituali impende. Non
* - / \ - sumus fiiim oiunes paupcres. aul viatores, b >ucu
, , aul asinorum duciores, ut propler impcdimenU
/ ; dencgcinus. ISon aggravaia tt in nos panpcrU
. * ' - aicui iu priucipio. Ôlê. Joannee Damasceoub c
; magisira caplivo edidicil? Ji<*niie iu mansioiie a
; \ Barbaris inc?usa vilam degebat, Barbiiria inlidis5 ;
que regioncm teneniibiii? Uudo lol libroa invtuit
' * , - cxkrancam noslrawque lapientiam ezponeolct,
*: ; ; * H ,
qtiori:m ln icriptis suid uieinirut t Ma*lfc$tUDi eai
.
Cn. XCVIII
43
1355
PACHOMIi MONACHI
jjrj
lilterarum sludiuin tunc iUgrans, nunc conlra '

nullum. Discile "ex antiqua lege sacerdotes et Levi
' . .
tas legi servientes, scilicei lemplo et liiieris,
, \ , ,.
omnia e fratribus necessaria obiincntes aioe ulJa ; , \ , U
diflkuUate per decimas, primos ammalium parlua, '
priraitias, sactificia donaque. Nune omnia in con ,
irarium versa. Qui lilieris studeni in vili sialu ja- , , ,
cenl; quicunque vero circulator et versipellis iu
. & & .
fublime evebilar, divitiasque undique in vanum
, ,
lliesaarizat. NuIIum pbilosophiae addictum videre * ' \ ,
T U U , illum iuiquiialis suae exprobrationein existi- * ^
mans, bujuscemodi aulem viros nugatores dicit, * :!
tumulluosos, indociles, insanos, quia non ipsiiis
dcliramenlis obsequantur. Non salis est illis ain- , ;,
bulare in lenebris, scd et alios ambulare cogunt. , , Si forle quis bcgumenus sana menie reperiatur, .
qui Telit quemdaiu niajori scienlia ornaium quie- , \ .

scere, in boc praier omoia omues scandalizanlur,
*
ilium pggrcdiuutur limerariis judiciis, oderunt,
, }
pirturbant, dicentes : Cur ista? ia quo isie nobis
welior est, qui sic in dignilale babealur? Talis et * , , *
talis est. Seipsos obliviscunlur, u l illius vilam lo- ; * ; :;
; \ -.
iain perscruieiiUir; mendas vel luinimas ut pbantasmata epeculantur, illique quasi.difflcili hostiquo , ,
insidiantur. Nonnunquam aperle iilum incusanles ,
omnia miseeut, ul e dignilale evertant, poslcaque * *
, , ffy
ktideot dicealea: Vides illum e domicilio deslitutaro, qoia lalis et Ulis i u i l , quo enitn abierit, .
nuUum illic ei erit domiciliuro. Alius vero be- $ ;
glimenus oon dicet : Ulinam isli requicm dare ^ \ , . *
possiml sed cum ira : Ulinam babeam in vinculis,. . \ *
remigio , in carcerel si illum in potesUie babe- * \ ' rem, in statu permancre docerem. EJieu duritia t i *. , ^ * ^
inbumanilas I
I , *
.
Quis lalia audicns non erit tristrs ? Ideo vilei
; ^
et misera sorle sunl qui videnlur parles ralionia \ ,

equi. Sed quibusdam monatleriis mutilati accipiuntur tuiraitlurque, et in mulUatum, cum git \ w
, \ . Tw
uuus, auxiliorum collalio flt; magistnim vero,cum
, !
unus quoque feit, illiusque erga mullos proptor
, x ^
ftcientiom ulilitalem nequaquain curant,et quidein,
\ ; ;
cum nuUuin labore aut moleelia aificiat, nulla vin * aUa x*t *
dicla persequuntur; attamen quasi in apologiam
prolerve dicunl : Scimus omnea baeresiarebas D [] , \,
grauimalico rbcloresque fuisse. Sed isltid inlel- /.\ \ .
^
Jige, animalium prudealissimum, cum in numero , , ^
^
istorum adjunclus sis : quinam erant qui ba-reiarcbis obseculi sunt, et qui illos redarguendo de- ; \ xaw^'
leceruui? Quoruinnam sunl cotBinenlaria e quibus ; , '
; ' pioii dicia hausisli? Quinam sunt qui quolidie
, \ ***.
Chriaium abjuranl et Mobanieibo adbaerenl? Qui "; * '"
Main polHis ille ipse? Quamnam doclrinam et sa~
, *
ptcniiam sovlllus, ut valis taniaque bxreseos aucior
; ; *
laelua aUtUirum melius bonos ne esse ac raiseros,
, ; <
an niUeros et alltaos, sicut qoeedam geniiutn quai
*
in eairatoiU terrae parubtoa jaocnt, barbar*, slolidsc
, \ . ^
lUierarax^que InBîae? Si pulcbra res tgnorantta aii,
, \ ; &
ur 1041 diaîs? Si cnini pulcbrura sil ea quie fe5
::
13bT
i5E DlVIfi. S C l l I P T . U T I L I T A T K .
1358
pf] , ) runl ignorare , eane nbn dlacere ptTcberriiiim ? ,
malo emm procul absccdere tulius. Si rcs ita ftiil,
. qtiomodo le non diccrera iniquum, qui Colehos et
, , Abasgos arguas et judices, quod linguam Graecam
\ ', - alienam habeirtcs, non loqoantur, quasi Grxcot
, * argueres, quod non barbaram ioqoantur. Sed cui
, . . te comparem, nisi simiia, atii avitms qurbuadam,
, , , qui bominis habitnm et vocem imftaftlur, actas Tero
\ ,
ignorafttes, a vafris pcr ipsas iimtationes capitin ;
lur ? Sic tu lilteras discis, nescicns aulem quare,
, . \ * dum Iegis scribisque, a primo quoque, ne dicam a
* * le ip*o, dectpius m s . Componc novas scripturas,
\ , - cum in conleroptu babeas anliquas; magislrura
* , . advoca Cartanum, quem jam habes.
,
* \ .
Saepe gt antnalieos cavillaiitur pueros nominum

, et verborum declinationes docenles. Cur dictinl :
* ; * Aliasne liltcras (sc. addendas sdlis)? Merllo alias
; * lltlftras (expetunt); nam aliud est nomina el verba
- insulse scire, aliud sclle noscere. Non lantum euim
qui planias noscit, quantum qui illarum spccica
, \ vimque roiramur, nec tantum luba impei iic caiun - , - tem, quantum qu\ perepicue. Dtt mibi, si pner aut
. , , unus ex iis qui litleras ignorant te interrogel: quid
, est quod pronunliaa, et quid , quorum
* ; Domina mihi videtuur Snaudila ? Quid respondenduro haberes, nisi non adesse tempus de talibus
. ;
* (loquendi), et solununodo csse conndenduni ex audiui? Sic scntiendum est in omni arte. Adeundus
. \ , * , tibi vir doclus; et, cum ilii ildem habueris, paulalim disces. Si grammalicum adreris, ab eo libi erit
* ,
, , - discendam cur, de Taulo loquenles non semper
* , Paulut, sed nunc Pauli, nunc Paulo, nunc Pautum
. dicimas, u l !u cxemplis sequciitibus % PaubiS d i i i l
* \ * < eis;i et alios t Pauli eos Atl^nis aceipiemis; >
* * t Dixil Dominua per x i i i o w m neclornam Panlo;
* *> iPafdum verberareccstarunl; icEog^, Paitie t
Eadem divereitas \n BieHe nowinibus , ficwt
, , - el in verbie, examplt gralia : c Amen, ameii diiyi
* \ 0 " vobU; < QQMI dicis de VAo^ qnod illo oculos libi
4 ', \ * apertiit? Apud aiiww cvaagelisiam : Quomoia
> dicaal CbrisMim Davidis filiam esso? > ct Ips* Da ; c \id tn libro- Ptalinorum dioit.
k
; -
.
Non modo grammaticos aliquando, scd seipsox

, - invicem caxillantur, cum do legcndo aul de scribetido agilur. Sic enim novii maliiia, ne sibi qui. , *
. , \ dcin conslare. 8i iortassis dicam : " (fieus) e u
* - arbor, (cucurbUula) autem cbirurgicum i i i * - struOTenlum , de eominibas propter consonantiam
. contemptim r i d e n i , detnenionim discrepantiam
, * Ignorantes. Ea m^nte Dcutn ipsum vofte rommc * niorant dicenlem ad Abrabamuro : < Non jam t o " * * , caberis Abram, sed Abraam , qula te patrcni niul . tarum gentium posui* ; ei de uxore : Son jant
* vocabtttir S a r i , sed S a r r a . I n qtjo tnim vioVa1
1 1
Gett. , 5.
ibid. 13.
1359
PACHOMIIMONACHI
1300
lur illis diflferre iuter.se alio aut alio modo scripâ , ). *. > * ,
;
nomina ?

De talibus disscruimu% ab insipienlissiiniscoacli,
,
polius auum illonifii vauilaieiii miserauies. Sid
. ,
Domimis nosler Jesus Cbrislus, Dei Patris Vcibum,
\ \ ^,
poteslas el sapieutia, illos lanlo eirore, coulrnliosa
\ ineule, imprudeulia, supcrbisquc. cogiialioiiibus
, ; * libercl, nobis atiictn exituin in diflicubaiibus donet,
\ ' \
u l , poslquatn iu pace, pielatc c l sanciilata pr.cscn - , (ein vilam degeiiimis, ad viiam vcre in en bea > *
tam trauscaimis, cui gloria c l oinniuin adoratio
um Pairc divitioque rjus Spirilu, nuiic, et sera- \
6 \ ,
per el in sxcula sxculoruin. Amen.
. '.
Nonnulla alia ex eodem codice hic subjungo ad Cartanum quemdam Corcyrorum, slolidum
atgue obscurum impostorem spectaniia.
DE
CARTANITIS
HJERETICIS.
Cartaniia. sitnt et Joanniciani. Qui, licct Con-

\ ' *
staniiiiopoliianx scdi videanlur atldicti, toiipta
*
tamen Joamuciani Cariaui, alii cbun, alii apcrle - ,
adiiiillunl, e$ quo cogitoincn babeui. Ilic e Coicyra .
erupil, plcraque, iumjain diidmn exslim larum, luiu
\ /. *
rccenler inveutaruiu bajresium doginata agilavit.
, ).
, .
\ * \
Deum gratiam vocat; qtii ex malcria in prin, ,
cipiocreala,driisa, iiifornii instabilique, Jioiiiiuem
el csrleras crcaturas in forma fitixwit, quatttor clc- \ ,
menlis domiuaiUrbtis. De prarcellcttlia aiiieui cu- * * *
Jusquc elemeiui, docet animalc cluiueitlum esse
, . *: *
iiigrurii* allerum caeruleum, illud majus el vebemeiis, boc auiem mihus el mansuelum. Sempcr C , , ,
jjiv , .
ab vo, pro creatione, appellaiio geuerationis Halivi tatisque sutnitur, unde similia Crealori creaUiras
* .
declarat. Hominem animamque cx nibilo Denm
fecisse io alio capilulo praesumit, ad quod diluci- . " \ ^
dandum dictl, Virginem ad verbuin augelt conce- \
pisse Dcum, illumque Deum ^kntil ac bomincm,
* , ,
oihil operante nalura, geuuisse, sicque bomiiiem

seie-nuin sine principio, siue fine. Expulsos a Dio \ , \ ,
pravos angelos in abyssmn procidisse, el super .
eos in supcrbhe poeuain per novein diee loltdcm .
quc noclcs pluissc, quod iu sacris Libris scriptuin
, aDlrmau Separaiam a (eiiebrie lucein ex dimidio, , * ' ;
el cerle a pravis aiigelU IK)IIOS augelos. Raliori- .
nari omne animal, verbi gratia, formicatn. Ouiiiom
, \, *
inaieriatu, s< iiicet arbores, petras, plantas, aquam, ^ * ;
ignom ei lerrani, niisiam ac (rausplaniaiaiii augeri,
* > .
cuin ila s i i de anMitaniibu$. Adanium, ex quadam
, , >
scnlcalia, iu ccelo crealuiu fuisse, ct, ex allora,
, ,;. , *
1361
DE
CARTANITIS.
13C!
, , , , , , versus iEgyplam, Damasceno campo, posica

\ , .
Iranslatuin in Indiam, ubi paradisus.
", * , ^, , , .
\, /
Diabolum serpenlis formam cuin humano vullu
induisse, noslrosque proavos deceptssu; et ut

PG098

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PG098

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PATROLOGLE

BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, ONIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

ss. PATRH, DOGTORH S G R I P T O R M E ECCLESUSTICOUHM.

OMISIUM QUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICA* TUADITIUNIS QUINDECIM PRluRA

IN QUA rRODEUiNT PATRKS, DOCTORES SCRIPTORKSQUE KCCLESliE GRJECM

3ITB CUllSUUM COMPLBTORUM 1W SINGULOS SCIUNTIiK BCCLESUSTICiB UAMOtt BDITORB.

DUU IIDJVS V E R S I O IIERE LATINA 29 V O L U M I N I B U S E S T A B S O L U T A . UrtUUQUOBUUB V O L U M E N Gl^r.O-LATlNIIU 8,

S. GREGORIUS AGRIGENTINUS, SS. GERMANUS ET TARASIUS CP., COSMAS

EXaiDlCBATUR K T VENIT APUD J.-P. M I G N E , K D I T O R E W ,

Blbllolheeae ClerJ uiilvereae,

De synodis et h r e s i b u s , ex Spicilegio card. Angeli Maii.

EPIPHANIUS CATANENSIS DIACONUS.

De divinarurf-BiOTptufarum utUi^ft^/:ax^iTOrelli Codicibus Nanianis.

De Gartanitis hreticU -.^ ;.

Ascetica ex cod. Nanian.

Parisiis. Ex T\pis L . MIG.NE.

O r m a n n s ex Cyzici melropolila (1) a. 715 palriarcha C p o l . ; sed quod L e o n i s l s a u r i imp.

(1) Vidc vilanri Stephani junioris in Analeclis

I I . Epistolm tres ad Joannem episcopam Synadensem () in Phrygia S a l u l a r i , aa

Tbcoria ct srrmones; in cod. Valicano, 497

siatim l o c o o c c u r r e r e effigiem Germani iater Melodorum sacrorum icones illi prrcfixai

Uunrlavii Jure Gra?c. Roman. Versus polilici

poliiitis: iuc. : iv ^po:/.;.

S. GfiRMANUS PATRlARCHA CONSTANTINOP.

k.) In eamdem Dormitionem,

V. H u i c Germano etiara Richardus Simon (8j tribuit \ ?*/, sive Allegoricam

(1) ln not. ad Gabr. 8e\erum, pagj?. 249, 287,

(2) Vide Bibiiotb. nosltani lom. XI, pag. vuu

S. G E R M A N I PATRIAJ ZlhE CONSTANTINOP.

rainr : qtiod falsum omniiio est, et ex subdolis

11. Iluic sanclo SlepSiano martyii, cum respeclu

disse, diciiur apud eumdeiu Tbeopbauem : qui

modo qiiovis sermone prfislantioi i pcperit, ct san-

ftoru:) quoium vila ipsi graia alque accopla fwii.

vobis cooperalur, el omnia veslra in luccin cdmit. ^

mis conriis, biari* ei absonum crochans, pro<um-

liuic ascripli, csseril iribuendi aliis abciorlbus ,

30. Deuius Pbolms in Ribliotheca cap. 233, isia

S. GERMANI PATUIAHGH.E CONSTANTiNOP.

Anontjmo dc Imagine dicta Romana Re.gio cod.

Germanus, vir insignis virtule, vir niulta juris

Gnncinnum contrca-ersiarura ecclesiaslicarum usque ad tempora sua compendium

gimus c u r i n Synaxario Grffico apud Henscheniuni commemorentur cjns j rofundiorum

1 . SaplentiUm \irorum Inlcrrogsliones magnam <*'. ! ,

( Prov. xvu, 28 apud Sepluagiiifa. At Laiinus

apud Aquilatn ei Symmacl.um, suflYaganiibus Uebra.M>, Gbakheo ct Syro

buc ( noiuine quod eo genere nali fuerint, eliamsi

Cyprio, qui iraclatum contra orands baercsea edi- C , ,

ita Ht, sccundum cjus D * ,

doclnnam , qui est creator, non sil bonus. Eodem

(4) Caialogiis synodorum apud Justellum l

Dionysius Alex. qui jamdiu vixerunt. Dionysium

coudita ab eo creatura ad ipsum accederc, quin

(qui fuerunt Alex. episcopi) ponunlur inler adverbarios Origenis.

, \ cum sanclam \ i r g i n c m Deipararo , Joannemqu^

et vere adaiirandus vir Papbnotius, et Spyridon

, tenlias, i i qui nobis bibliolhecam constmxeriirit,

( ^ ) Dc Eusehii doctrina in Commentario ad

, , \ ! libris collocaverunl, scd scorsum polius posl uni ,

nosque irridebant. Ecce autem divina suscepii fa- ^ ,

(29) Hsec dicil Constantinus Junior apud Alban.

* punitionein suorum acluum lilc quoque praegusla *

iheologiisquidefunJa veradoclrinacPhiliilaeos lapi- (59) ;

synodo, ejus decretis egregie sancilis, ejosdemquc