VERI

TAS

HARVARD
COLLEGE
LIBRARY
1

1
 PATROLOGIÆ
CURSUS COMPLETUS , 142 ,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS , INTEGRA, UNIFORMIS , COMMODA, OECONOMICA ,
OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM ,
SIVE LATINORUM , SIVB GRÆCORUM ,
QUI AB ÆVO APOSTOLICO AD ÆTATEM INNOCENTU III ( ANN . 1216 ) PRO LATINIS,
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA ( ANN . 1439 ) PROGRÆCIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUÆ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICÆ TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESIÆ SÆCULA ,
JUTTA EDITIONES ACCURATISSIMAS , INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN
TER CASTIGATA ; DISSERTATIONTRUS , COMMENTARIIS VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER IL.LUSTRATA OMNIUS
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUÆ TRIBUS NOVISSIMIS SÆCULIS DEBENTUR ABSOLUTAS , DETECTIS
AUCTA ; INDICIBUS ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS , SINGULOS SIVE TONOS , SIVE AUCTORES ALICUJUS
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS , DONATA ; CAPITULIS INTRAIPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS , NECNON ET TITULIS
SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFI
CANTIBUS , ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBIIS , TUM APOCRYPHIS , ALIQUA VERO AUCTORITATE IN
ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS , AMPLIFICATA ;
DICENTIS ET QUADRAGINTA INDICIBUS SUB OMNI RESPECTU , SCILICET, ALPHABETICO , CHRONOLOGICO , ANALYTICO ,
ANALOGICO, STATISTICO , SYNTHETICO, ETC. , OPERA, RES ET AUCTORES EXHIBENTIBUS, ITA UT NON SOLUM
STUDIOSO , SED NEGOTIIS IMPLICATO , ET SI FORTE SINT , PIGRIS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNES
SS . PATRES, LOCUPLETATA ; SED PRÆSERTIM DUOBUS INNENSIS ET GENERALIBUS INDICIBUS, ALTERO
SCILICET RERUM , QUO CONSULTO , QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER , VERUM ETIAM
UNUSQUISQUE PATRUM , ABSQUE ULLA EXCEPTIONE , IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO
INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCRIPTURÆ SACRÆ , EX QUO LECTORI CON
PERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS
SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURÆ VERSUS, A PRIMO GENESEOS
USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS , COMMENTATI SINT :
EDITIO ACCURATISSIMA, CÆTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS ,
CHARTÆ QUALITAS , INTEGRITAS TEXTUS , CORRECTIONIS PERFECTIO , OPERUM RECUSORUM TUM VARIET28
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUN PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATHOLOGIÆ DECURSU CONSTANTER
81MIL.IS , PRETII EXIGUITAS , PRÆSERTIMQUE ISTA COLLECTIO UNA , SETILODICA ET CURONOLOGICA ,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM , VEL ETIAM
INEDITORUM , PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA , EX OPERIBUS ET MSS . AD OBINES
ÆTATES , LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM ,
ET EX INNUMERIS OPERIBUS TRADITIONEN CATHOLICAM CONFLANTIBUS, Orus UNICUM MIRABILITER EFFICIENTIUM .
SERIES GRÆCA POSTERIOR
IN A PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIÆ GRÆCÆ AB ÆVO PHOTIANO AD
CONCILII USQUE FLORENTINI TEMPORA, ET AMPLIUS , NEMPE MORTEM CARDINALIS BESSARIONIS.
ACCURANTE J.-P. MIGNE ,
Bibliothecae cleri meriver'sie ,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITURB .

PATROLOGIA , AD INSTAR IPSIUS ECCLESIÆ , IN DUAS PARTES DIVIDITUR , ALIAN NEMPE LATINAM , ALIAM GRÆCO -LATINAN :
ANBÆ PARTES JAM INTEGRE EXARATÆ SUNT . LATINA , 222 VOLUMINIBUS MOLE SUA stans, 1110 FRANCIS VENIT ; GRECA
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST . PRIOR GRÆCUM TEXTUM UNA CUM VERSTONE LATINA LATERALI COMPLE
CTITUR , ET 104 VOLUMINA IN 109 TOMIS , PRO PRINA SERIE , NON EXCEDIT . POSTERIOR VERSIONEM LATINAM TANTUM
EXHIBET , IDEOQUE INTRA 55 VOLUMINA RETINETUR . SECUNDA SERIES GRÆCO-LATINA AD 58 VOLUMNA TANTUM ATTIN .
GIT ; DUM HUJUS VERSIO MERE LATINA 29 VOLUMINIBUS EST ABSOLUTA . UNUMQUODQUE VOLUMEN GRÆCO -LATINUM 8 .
UNUMQUODQUE MERE LATINUM 5 FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO , UT PRETII 11UJUS BENEFICI
FRUA TUR EMPTOR , COLLECTIONEM INTEGRAM , SIVE LATINAM , SIVE GRÆCAM COJPATET NECESSE ERIT ; SECUS ENII
CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA ÆQUA BUNT IDEO , SI QUIS TANTUM EHAT
LICET INTEGRE , SED SEORSIM , COLLECTIONEM GRÆCO - LATINAM , VEL EAMDEM EX GRECO LATINE VERSAM , TUM QUORQUC
VOLUMEN PRO 9 VEL PRO 6 FRANCIS SOLUM ORTINEBIT. ISTÆ CONDITIONES POSTERIOR PATROLOGIÆ LATINE SERIET,
PATRES AB INNOCENTIO III AD CONCILIUM TRIDENTINUM EXDIBENTI, APPLICABUNTUR . PAIROLOGIA QUA. MANUSCRIPTIS
IN BIBLIOTHECIS ORBIS UNIVERSI QUIESCENTIBUS CONSTABIT, NECNON PATROLIGIA ORIENTALIS , CONDITIONIBUS SPE
CIALIBUS SUBJICIENTUR , ET IN TEMPORE SUO ANNUNTIABUNTUR , SI TEMPUS EAS TITIS MANDANDI NOBIS NON DEFUCH ! T .

PATROLOGLE GRÆCA TOMUS CXLII.

NICEPH, BLEMMIDA . GEORGIUS CYPRIUS, ATHANASICS, CP. PATRIARCILE ,
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. NIGNE, EDITOREM ,
IN VIA DICTA THIBAUD, OLIM DAMBOISE , PROP'E HORTAM LUTETI & LARSORUN VULGO
D'ENFER NOMINATAM , SEU PETIT - NONTOUGE, NUNC VERO INTRA MONIA PARIS.V .
1863
-
-
 TRADITIO CATHOLICA .
SÆCULA XIII -XIV . ANNI 1255-1320.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ
ΤΟΥ ΒΛΕΜΜΙΔΟΥ
TAEYPIEKOMENA II AN T -A .

NICEPHOR I
BLEMMID Æ
OPERA OMNIA
THEOLOGICA , EXEGETICA , LOGICA , PHYSICA .
Partim jam edila , parlim huc usque avecdota ;
PREMITTUNTUR
1

GREGORII CYPRII, ATHANASII,

CPOLITANORUM PATRIARCHARUM ,
SCRIPTA VARII ARGUMENTI, A BERNARDO MARIA DE RUBEIS ET ANSELMO
1 BANDURIO DISSERTATIONIBUS AC NOTIS ILLUSTRATA .

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE ,

BIBLIOTHECÆ CLERI UNIVERSÆ ,
SIVE

CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE. ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITORE .

TOMUS UNICUS .

VENIT 11 FRANCIS GALLICIS .

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM ,

IN VIA DICTA THIBAUD, OLIM D'AMBOISE , PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULCO
D'ENFER NOMINATAM , SEU PETIT -MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA.
0.1865
 TRADITIO CATHOLICA .
SÆCULA XII-XIV . ANNI 1255-1320 .

ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXLII CONTINENTUR .

GEORGIUS CYPRIUS CPOLITANUS PATRIARCHA .

Notitia ex Leone Allatio De Georgiis . col . 9
Georgii Cyprii Vila, ab ipso scripta, et ex cod. Leydensi a Bernardo de Rubeis edita
ei notis illustrata ; accedunt Dissertationes duæ historico -dogmatice, 17
Index nominum et rerum præcipuarum quæ in Georgii Cyprii Vita , in notis et in
Dissertationibus continentur .
221
Anselmi Bandurii in Georgii Cyprii seripta apologetica Monitum . 227
Georgii Cyprii Expositio fidei , contra Veccum . Accedit Joannis Chile , Ephesi metro
politæ, Epistola ad imperatorem . 233
Contra Marcum , ex Judæo Christianum .
217
Apologia pro tomo suo , pravæ doctrinæ suspecto . 251
Epistola ad Andronicum imp . 207
(Huc usque Georgii scripta ab Anselmo Bandurio edita . )
De processione Spiritus sancti , ex Dosithei Tóuw ayánns. 269
Laudatio S. Georgii martyris, ex cod . Vatic . in Aprili Bollandiano . 293
Encomium Michaelis Palæologi, « novi Constantini , » ex Boissonadii Anecdotis,
cum inte
rpretatione nostra . 315
Encomium Andronici Palæologi , ex eodem ibidem.
Cbria, id est oratoriæ amplificationis specimen . 387
417
Georgii Cyprii Epistolarum Index . 421
Listola ad amicum (exstat col, 125) .
ad Andronicum imp. ( col. 267 ) .
Encomium maris, sive de universa aquæ natura, ex ed. Fed. Morelli .
i ruverborum collectio , ad calcem Apostolii. 433
445
ATHANASIUS CPOLITANUS PATRIARCHA .
Notitia ex Anselmi Bandurii Imperio orientali .
471
Ordo Epistolarum Athanasii ex codice Regio . ibid .
Epistolæ .
479
NICEPHORUS BLEMMIDA .
Notitia ex Bibliotheca Fabricii ed . Harlez .
( Cf. not. Editoris Patrologiæ de Nicephori scriptorum quorumdam editione quam Harlesius ignoravit.) 527
De processione Spiritus sancti orationes duæ , ex Leonis Allatii Græc . orthod .
Sermo ad monachos monasterii ab ipso exstructi , ex Dosithei Touw dyding . 533
Epistola encyclica de Marchesina , imp. Joan Ducæ pellice , quani templo ejecerat öss
Blemmida.
Oratio de regis officiis. Præmittitur editoris Romani Monitum . 603
611
Ejusdem oralionis textus alter. 657
Epi ome logica , Græce an . 1605 Augustæ Vindel., Latine 1607 ibid ., a Joanne
Wegelina edita .
Epitome physica , ex ejusdem editione . 075
Expositio in Psalmos ex tribus codd . Gr. Paris . 150, 810 el Coisin . 102 nunc primum 1005
edita ,
1321

Farisiis . Ex Typis J.-P. JIGNE .

 ANNO DOMINI MCCLXXX ,

GEORGIUS CYPRIUS
CONSTANTINOPOLITANUS “PATRIARCHA

8
NOTITIA
( Leo Allat. De Georgiis, n. LXXIII , apud Fabric. ed. vet. tom . X, p. 805.)

Georgius Lyprius, postea Gregorius rocalus , ex diacono Ecclesiæ Constantinopolitanae patriarcha ,

quem modo Georgium , modo Gregorium Gregoras in Historia, el alii nuncupant . Pachymeres lih . vii , de
Arsenoitis : 'Ωμολόγους δε τέως τον Γρηγόριον πατριάρχην. Τούτο γάρ ήν εκείνω, και το έκ Γεωργίου
uovay.xdv óvoua. Fatebantur eatenus Gregorium patriarcham ; id namque erat illi nomen , quod a Georgio,
dum monachum induit , sibi sumpserat. Primuin pro Latinis una cum Vocco , Meliteniota , el Metochila
sentii , Gregoras de Vecco lib. V : Και λέγων, και γράφων , και δογματίζων , έχων συνεργούς , και συλλή
πτορας του αγώνος τόν τε Μελιτηνιώτην , και του Μετοχίτην αρχιδιακόνους όντας του βασιλικού κλήρου ,
και έτι Γεώργιον τον εκ Κύπρου . Ει dicendo , et scribendo, et dogmata statuendo : ejus certaminis adjuto
ribus Meliteniote, el Melochite imperatorii cleri archidiaconis, el insuper Georgio Cyprio . Res etiam Lali
norum tutalarm Georgium indicat Pachymeres lib . ν : Τότε γούν καθεσθέντων , τιμηθέντων δ' επί καθέδρα
και αμφοίν τούτοιν ώς συναγωνιζομένουν τη βασιλεί του τε αρχιδιακόνου Μελιτηνιώτου , και του πρωτα
ποστολαρίου Κυπρίου, ο ρήτωρ ο Ολόβωλος ύστατο προσδοκών την από βασιλέως εκχώρησιν. Cum itaque
sedissent, honoratique essent cathedra hi ambo , tanquam qui suffragarentur imperatori archidiaconus Meli
leniota, ei protapostolarius Cyprius, rhetor Olobolus slans ab imperatore licentiam exspectabat . Qui lib . vii,
cap . 34 , refert eumdem apud Italos naium , et adultum sese postmodum inter Græcos conjecisse . Tl Tia
θόντες , έλεγεν , Veccus scilicet , εμε την παρά Ρωμαίους και εκ Ρωμαίων γεννηθέντα τε και τραφέντα
συχναίς περιβάλλοντες λοιδορίαις , έπειτα φεύγετε • άνδρα δε παρ' Ιταλοίς γεννηθέντα , και τραφέντα , και
ούπω ταύτα , αλλά και αυταίς στολαίς και γλώττη προς τα ημέτερα ταρεισφρήσαντα ευφημούντες δέχε
6021 ; Quid passi , aiebal , me inter Romanos et ex Romanis natum , adultumque crebris conviciis lacessitis ,
postmodum ſugitis ; virum vero apud Italos natum , adultumque, neque hæc solum , sed qui indumentis ipsis
el lingua ad vos irrepsil , collaudantes excipitis ? Poslea Græcis adhærens post Josephi Galesiotze obitum ,
licet Veccus ipse viveret adhuc , el coram synodo causam suam diceret, per vim , ac nequitiam , ipsius
que etiam Georgii invidentiam pulsus, in patriarchale solium intrudilur (a ) : cui justo Dei judicio non
solum hostibus, sed amicissimis, quibus potissima quæque in Ecclesia contulerat, invisus, cum injuriani
ſerre non posset, renuntial ( 6) , et sese in Deiparæ Hodegorum diclæ monasterium conſert, el non multo
post prope divi Andreæ monasterium moritur. Vir fuil acerrimi ingenii , facundus , eloquens, et pæne
dixerim disciplinis o : nibus imbutus. Georgius Pachyrneres, lib. vn , de Andronico seniore : 'Exiéyet !
μεν εις πατριάρχην τον έκ Κύπρου Γεώργιον , άνδρα λόγοις έντραφέντα , και σφραγίδα του πατριάρχου
"Ιωσήφ φέροντα , το του πρωτοαποστολαρίου εις ανακτόρων επιφερόμενος σημείωμα: κάν τούτω μεν δόξας
"Ιωσηφίτας μεν εκ της σφραγίδος υποποιούμενος, 'Αρσενιώτας δε τώ μή κατά τα διατεταγμένα τω Ιωσήφ
επί της Εκκλησία συγχωρείν γίνεσθαι . Eligit porro in patriarcian Georgium Cyprium, virum sermonibus
innutritum , el ordinatum a patriarcha Josepho , proloapostolarii dignitate in palatio condecoralum : in hoc
etiam visus Josephilus ex ordinaiione sibi conciliare , Arsenoitas etiam , quod non cundum præscripla a
Josepho in Ecclesia usu eisequί permitterel. Gregoras lib . 1 : Και ήν τηνικαύτα ανήρ εν λόγοις επίσημος
τη βασιλικό συγκατειλεγμένος κλήριο Γεώργιος ο εκ Κύπρου, ός τον εν ταίς γραφαές ευγενή της Ελλάδος
ρυθμόν , και την Αττικίζουσαν γλώσσαν εκείνην πάλαι πολύν ήδη χρόνον λήθης κρυβεντα βυθοίς , φύσεως
δεξιότητι , και φιλοπονία τελεωτέρα προς φως ήγαγε , και οιονεί τινα εχαρίσατο αναβίωσιν. Τούτον έμελέ
τησέ τε , και προύτεθύμητο ες τον πατριαρχικών αναγαγείν θρόνον ο βασιλεύς , άρτι και το μοναχικόν
άλλαξάμενον σχήμα ' πλήν ουχ υπ' ουδενός των απάντων έβούλετο την χειροθεσίαν αυτόν ειληχέναι οπόσοι
τη του δόγματος καινοτομία κεκοινωνήκεσαν, αλλ' ώς ακοινώνητον εαυτόν συνετήρησεν, ώς κινδυνεύειν
( α ) Α . C. 1283 ( 6 ) A. 1989 .
PATROL . GR . CXLII . 1
 GEORGIUS CYPRIUS CP PATRIARCHA . 12
εντεύθεν βραδύνειν τα της σπουδής . Προεβλήθη μέντοι παρά του βασιλέως μετά τις ψήφους , και μαρτυ
ρίας τάς οφειλούσας , και την ποιμαντικής ράβδον επί του βασιλικού βήματος παρά της του βασιλέως
ειλήφει χειρός , κατά το πάλαι κρατήσαν έθος . Και ήν διεργών , και διοικών έστιν & των πατριαρχικών
@ivatwy oca ou lipwsúvns leito . Erat autem tuma insigni vir facundia, ex imperatorii cleri collegio,
Georgius Cyprius , qui elegantes Græcæ litteraturæ numeros , el Atticam illam linguam longo jam tempore
oblivionis gurgile demersam ingenii dexteritate , ac singulari studio in lucem produxit , ac velut ab inferis
revocavil. Ilunc cum non ita pridem monasticum habitum induisset, in anino habebat , el sludebat imperator
ad patriarchicum solium evehere ; a nemine tamen eorum illi manus imponi volebal. qui novum illud dogma
amplexi ſuissent : ut periculum essel, ne res diutius differretur. Est tamen ab imperatore post debita sura
gia , et testimonia designatus ; el pastorale pedum in imperatorio suggesin , veleri more ab imperatore por
reclum , accepit . Proinde negotiis intentus , patriarchica jura , quæ cum sacerdotio nihil conjunctum habe
bant, administrabat. De ejus patriarchatu Pachymerius, lib. vii : Eligil in patriarcham Georgium e Cypro,
hominem in eloquentia enuiritum , a Josepho patriarcha ordinatum , et dignitate protapostolarii in regia
insignilum . In hoc etiam Josephitas ex ordinatione, ut videbatur, sibi concilians ; Arsenoilas vero quod non
uli constituerat Josephus, in Ecclesia fieri permitteret. Et Epbræmius in Chronico :
Πάλιν Ιωσήφ απολαμβάνει θρόνον: 'Ελθών κατοικεί πρός πόλιν Κωνσταντίνου .
Ούπερ λιπόντος τον βίον και τον θρόνον, Αυτόν δε μαθήμασιν ένδούς και πόνοις
Σοφός τις ανήρ Γρηγόριος Κυπρόθεν, 'Αφίκτο πρός μέγα τι παιδείας βάθος .
Λόγον σοφών μαίευμα, μουσών εστία, Είτα καταστάς γνώριμος στεφηφόρω ,
Είς πατριαρχών ανεβιβάσθη θρόνον, Και συνταγείς κλήρω γε του παι ατίου
" Οστις πατρίδος , και πατρικής οικίας Αρχιθύτης πέφηνε της Κωνσταντίνου ,
Φυγάς υπάρξας παίς έτι που τυγχάνων Τα των μοναχών πριν τελεσθείς , ως έθος.
Παιδεύσεως έρωτα και μαθημάτων
Rursum Josephus thronum recipit , et cum vilam thronumque deposuisset , sapiens quidam vir Gregorius ex
Cypro , sermonum sapientum alumnus , el Musarum sacrarium , in thronum patriarchalem evehitur, qui a
prima alate patria paternaque domo exlorris, eruditionis ac mathematum amore flagrans, ad Constantini
urbem se recipit ; ubi, disciplinis et laboribus dedilus, in magnum sapientiæ culmen pervenit. Tandem impe
ratori innotuil, el clero palatii ascriptus , præsul Constantinopolitanus efficitur, cum prius , ut moris est, mo
nasticum habitum induisset. Hinc mira Georgii Phranzæ , lib . I , cap . 7 , oscilantia animadvertenda est, qui
in serie patriarcharum nullum hunc Georgium ponit, sed scribit : Veccum patriarcham sua sede depulsumi
monachus quidam Athanasius nomine excepit. Quod homini rebus sæcularibus intento , nec ecclesiasticis
multum dedito, quin infortuniis ac mala valetudine fracio , excidisse nil mirum . Aristotelis Platonisque
scriplis addictissimum , neque in illis excolendis oleum aut operam perdidisse, tradit Joannes Veccus ,
Οrat . prima ad Constantinum : Πώς το 'Αριστοτελικόν σε και μεγάλα Πλάτωνα έγκαυχώμενον. Αι quanam
ταtione Aristotelicum le , el maxime ob Platonem, jactabundum. Ει : Eί μή που τις 'Αριστοτελικούς πειθό
μενος δόγμασιν οποίον αυτόν σε είναι λόγοι παριστώσιν οι σοί . Νisi quis Aristotelicis nisis placitis , qualem
te commentationes tuæ demonstrant. Pachymeres de ejus morte , lib. vii Hist . , cap. 16 : ToutWV oŰTWS
εχόντων και μέν πατριαρχεύσας Γρηγόριος νόσω πολυημέρω κατεργασθείς , ώς δέ τινες έλεγον, και διά την
παρόρασιν εκ μικροψυχίας μετ' ου πολύ τελευτα τον βίον. Και το μεν εν ψαλμωδίαις θάπτειν κατά το εικός
έδίδουν , το δε ώς αρχιερέα , ώσπερ δή κακείνος ώετο την ιερωσύνην παρακατέχων συχνούς και κρατών απο
στέλλων απέλεγε , και τη αυτανεψιά επέσκηπτεν επιτάττων , ήτις ήν η Ραούλαινα , μή τι τοιούτον επιτε
λείν, και δη και γίνεται . Ηαε cum ita se haberent , Gregorius, qui ante potriarcha fuerat , morbo diutiuo con
fecius , ul vero nonnulli dicebant , quod contemni se videret , ex pusillanimitate non multo posl vitam finit ,
el justa illi , uli par erat, cum conticis fieri concedebant, al non ut pontifici, quemadmodum ille opinabalur,
pontificatum sibi vindicans, svepius imperalor nuntios muillens interdicebal, suæque nepti, quæ erat Rau
læna , ne quid couira teniarei, mandans jusserat, quod et factum est. Et dixeral de eodem supra cap. IX :
Καί γε τα της Αριστηνής μονυδρίω εχόμενά που κειμένω της του αγίου Ανδρέου , τού εν τη Κρίσει μονής,
εκεί γάρ ή πρωτοβεστιάρισσα Ραούλαινα συνήγεν εξ εαυτής περιθάλπουσα τα μεγάλα , φέρων εαυτόν
ôlowo:v. Et in Aristenes monasterium non longe a S. Andreæ , quod in Crisi est , monasterio, situm ; ibi
enim protovestiarissa Raulana de suo fovens opulentissime exceperat , sese dedens proripuit. Scripsit ple .
raque in omni genere scientiarum .
1. illius edita sunt , Εγκώμιον εις την θάλασσαν , είτ' ούν εις την τού ύδατος φύσιν. Encomium in
mare , sive in universum aquarum naturam . Græce a Bonaventura Vulcanio cum libello Aristotelis De
mundo, Lugduni Batavorum apud Raphelengium , 1591 , in 8. Meminit illius in Bibliotheca Roberius
Constanlinus.
2. Proverbia ab eo in unum collecta , et ordine alphabetico digesta Græce cum Paræmiis Michaelis
Apostolii a Petro l'antino Latine versis Lugduni Batavorum apud Elzevirum , 1619, in 4. Ea exslare
dicit in bibliotheca Vaticana Gesnerus . Sed fallitur, cum hærel, an eadem sint quæ Aldus cum Græcis
Æsopi Fabulis olim impressit. Sunt enim diversa , pauciora , delruncatiora, et forlisse non multi pretii .
Robertus Conslantinus in Biblioth . Cyrum mira oscilantia fecit , Gregorius Cyrus Paræmias Græcas.
Ejus Sententiæ Græcæ seorsim in octavo Coloniæ excusæ anno 1536. Epitome Gesneriana , quæ item
sradil, Gregorii opera Latine versa fuisse a Bonaventura Vulcanio, ni fallit nos. Inedita sunt,
13 NOTITIA .
Encomium in Georgium logothetam Acropolitam habuere Dous , ex quo & TROSTINGNátlov cum Acropo
lita Georgio ediderunt (c -d) . Ulinam totum edidissent !
Fatulæ habentur in bibliotheca Bivarica, cod . 66 .
Epistolæ CCIII (e) , partim scriptæ , antequam onus patriarchatus suscepisset, parlim postquam illius
cura ipsi coinmissa fuit, in bibliotheca Antonii Augustini cod . 69. Erantque in Lolliana, ce Monachii
Bavariæ, sed sine titulis. In Ambrosiana leguntur CLXVI .
' Εγκώμιον εις τον άγιον Διονύσιον τον 'Αρεοπαγίτην . Encomium in S. Dionysium Areopagilam. 2. Η μεν
πρόθεσις τώ λόγω δίκαια , η δε επιχείρησις τολμηρά. Διασκοπείται γάρ Διονυσίου του πάνυ τον έπαινον .
In bibliotheca Vallicellana D. 23 , et Palatina , codice 374.
Descriptionem et Encomium urbis Constantinopolitanæ. Eam habuisse in xei umalois suis Bonaventuram
Vulcanium refert Theodorus Dousa Notis ad Chronicon Georgii logothetæ .
Cyprii patriarchæ Constantinopolitani orario in Georgium martyrem , in Dionysiun Areopagitam , in
Marinam martyrem , in S. Euthymium episcopum Madylenum , in Andronicum Pala ologum imperatorem .
(In Palatina,cod . 372 ; Fr« herus in Chronologia, anno 1283. ) Sunt et Theoduli cujusdam , et Cyprii decla
mationes panegyricæ in hunc Andronicum . (Seniorem nempe Palæologum , in bibliotheca Palatina.) In
Michaelem ilem imperatorem . (Robertus Constantinus in Bibliotheca .) Gregorii patriarchæ de vita sua , et
epistolæ 166 in Ambrosiana, licel paulo supra in codem Indice legalur : Gregorii Cyprii Epistolæ setectæ .
Aliud item exemplur. llem de vita sua Epistolæ numero 166. An opus hoc de vila diversum est ab Epi
stolis , vei Epistolis ipsis vilam suam exprimit ? Mibi adhuc incerlum est .
Georgii Cyprii contra Beccum Joannem Tomus sanctæ synodi , sive Columna orthodoxiæ. De mensuris. De
fide. De prædicamentis. Ilanc inscriptionem legi in Græco Catalogo bibliothecce Vaticanæ ; nec salis scio, an
omnia ad eumdem auctorem referenda sini. (Gesnerus .) Possevinus ex eodem refert scripsisse auversus
Veccum Joannem librum , qui inscribitur sanctæ synodi, sive Tomus, sive Columna orthodoxiv . De men
suris. De fide. De prædicamentis. Et hic quidem Lalinus versus fuil, sed ejus Sententiæ Græcæ excusæ fue
runt Coloniæ anno 1536. Ut verum fatear , male me ex Possevini verbis extrico. Quid nos vero de hujus
auctoris scriplo adnotabamus ? Mulla in controversiis theologicis, non cum Vecco solo, sed aliis etiam , a
quibus hæreseos insimulatus est ad satietatem conscripsit. Gregoras, "Egobe yap ajtó ven åpxoūsav elvas
τιμωρίαν κατά του Βέκκου την υπερόριον διαιταν , και απαγωγής των φίλων, και συγγενών, αλλά και
λόγοις , και γραφαϊς , και τοις δόγμασι , και αντιπάλους προβλήμασί τε και δόγμασιν αντισυλλογιζόμενος
εν όσω γε μην εκείνη και του εκείνου μαχόμενος ούτος ήν έλάνθανε τιτρωσκόμενος υπ’ άλλων αυτός. Κάν
τούτοις και αυτός αλισκόμενος , οίς άλλων επελαμβάνετο καθάπερ εί τις τοξεύων εχθρών , και πολέμιον ,
ελάνθανε καιριώτερον αυτός τοξευόμενος ταρά πλευράν εκ των ομοφύλων . Επελάβοντο γαρ αυτού ως
βλασφημούντος τινες των αρχιερέων , και των του κλήρου , και παρήνουν ές τινας μετατιθέντα των λέξεων
ακίνδυνος είναι και λοιδορίας εκτός . Ου μην έδοξε τα της παραινέσεως τούτω τυγχάνειν υγιά και ανύποπτα ,
αλλ' υποκαθήμενον έχειν, και υφέρποντα φθόνον . Ταύτη του και ενίστατο, και παροξύνετο προς αντιλογίας
και αποδείξεων αποδείξεις, και λόγοις λόγους συνείρων επί πολύ διετέλει αποφράττοντάς τε τα των εγκα
λούντων, ώ , έδόκει , στόματα, και υπερείδοντας, ώς ενήν αυτόν, και το στερλον τοίς αυτού περιποιουμένους
cóyors. Becio enim non satis supplicii esse ratus , quod erlorris ab amicis, el cognatis avulsus esser , verbis
etiam el scriptis eminus illum feriebal, el ejus scriplu ei decrela refellebat, el contraria problemata el
dogmala co! ligebat . Dum vero illum el seclatores illius oppugnat, imprudens ei ipse ab aliis vulneratus est :
e: in iis caplus , quibus alios capłabat ; non aliter quam si quis tela in hosles conjiciens, ipse a suis et obli
quo yraviorem plagam acciperet . Quidem enim e pontificibus el sacerdotibus euin reprehenderunt ut blas
phemantem , ac monuerunt ut , vocabulis nonnullis mularis , periculum el convicium mutarel. Ea admonitio
non sincera illi visa est , sed ab occulta invidia proficisci. Proinde rem urgebal, el ad contradicendum acue
batur, et probationes probationibus ac disputationes disputationibus cumulavat, quibus et accusatorum ora ,
ul putabül, obturaret, el suam sententiam pro virili luereiur . Non tarilum ergo hostium , sed amicorum
etiam objectionibus vexalus Gregorius synodum Constantinopolim coegit, qua se a falsis criminalio
nibus expurgarel, et aliorum erroribus deteclis vera, quaru ipse profilebatur, fidei ac dogmalum norma
reliquis traderetur, quod non nisi scriplo fieri posse ralus, Tomum synodicum exposuil . Quem ob res in
eo fidei traditas sinceras , nulloque contaminatas mendacio . ut ipse existimabat, sed confidenter nimis
et prolerve, mullis licet erroribus implicatum , infectumque bbikspromiis,Columnain orthodoriæ æque ac
Leonis summi pontificis Epistolaun, Patres Chalcedonen.es, a : qu : m dispari conalul ei cum potissimuai
in Veccum ipsum inveheretur, Tomum coilira Vecenin synodicum nuncupavii. Et hoc est opus tantopere
a Gesnero el Possevino conturbatum , non diversum a Tomo plena synodo promulgatum contra Vec
cum , cujus mentio fit in Epitome Gesneriana .
Et alia quoque contra Veccum scripsisse indicio sunt ipsius sermones contra cumdem . Gregorii Cyprii
(c -d ) Lugd. Batav. 1613 , 8 . CXIV, ante susceplum patriarchatum . Vide Lambe
ie) In bibl . Cæsarea exstant Epistolæ CXCI , ex cium VII , p. 516 sqq. In bibliotheca Leidensi ha
quibus centesima decima quinta el quä сain se bentur Epistolæ ejusdem prope trecentik. Vide Dia
suntur εκδοθείσαι εν τω πατριαρχείο, hoc est, rium Belgicum Maendelyke "Uittreksels, a . 1718
scriplit a Cyprio cum jam esset patriarcha; priores mense Septembri.
 15 GEORGIT CYPRII CP. PATRIARCHÆ 16
sermones contra blasphemias Vevci in 40 manuscrip. biblioth. imperatoris Vienna. Epitome Gesneriana :
Quidquid autem adversus Veccum Georgius scripto commendaveral, non minori animi æstu , imo ma
scula eloquentia redarguens ipse Vecciis passim reſellere conatus est , et potissimum quatuor ad
Constantinum libris , quorum illud est principium : $06vw lèv rádas , xal olov 8.op.oádevos èuautó thu
v@tke tüv avtedeyóvtwv tñ aand :lz. De Tomo Georgii Cyprii , et ul contra eum scrip.erit Veccus , plura
Pachymerius, lib . vili , cap. 1. Et hac eadem occasione Cyprium plura in Latinos el catholicam verilatem
evomuisse, lestis est inter alios Georgius Scholarius, qui es schismale fuit, in Proæmio de processione
Spiritus sancti contra Latinos. Cum enim de iis scriptoribus ageret , qui contra Latinos calamum acue
rant, post judicium de antiquioribus probatum subdit : Tūv & dorépwv & Trávtwv BÉ TLOV Mèv xal Ixavú.
τερον, και τα μεγέθει της ύλης ταύτης συμμέτρως , μάλιστα μεν ό τε θεσπέσιος Νείλος , και ο ιερός Θεο
φάνης , μετ' αυτούς δε και των ιερών Γρηγορίων οι ομώνυμοί τε και ακριβείς οπαδοί συνεγράψαντο.
Posteriorum vero omniuin melius quidem , el magis sufficienter, el pro materiæ hujusce dignilale salis
congruenter divinus Nilus , el sacer Theophanes : post eos sacri Gregorii cognomines , et fidissimi socii
conscripserunt. Aller fuit Palapias Gregorius , qui plurima in Latinos oblatravit : alter Gregorius hic
Cyprius patriarcha Constantinopolitanus , qui eamdem spartam ad extremum usque spiritum coluere.
Joannes item Veccus, orat. 3, ad Constantin.: Οίδας ώς τινες μεν τούτων υπ' αρχηγώ Κυπρίω ταττόμενοι
προς τοις άλλοις κατά του ευσεβούς φασι δόγματος , και εις ομωνυμίαν διαβάλλουσι εκπόρευσιν. Nosti non
nullos ex his qui ducem Cyprium sequuntur inter alia , quæ adversus pium dogma oblatrani, processionem
tanquam æquivocam , condemnare .
Scoriaci in biblioth . Regia legitur Γρηγορίου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως του Κυπρίου'Απολογία
ti ; onu 'EnloTO.tv Mápxou toũ ‘Exécou . Gregorii patriarchæ Constantinopolitani Cyprii Apologia in Epi
stolam Marci Ephesii , VI, num . 14, non sine, ut puto , exscriptoris mendo. Qui enim potuit respondere
Cyprius sub Andronico seniore Marco Ephesio antistiti sub Joanne Palæologo, antiquior centum triginta
ad minus annos juniori ? Quare delendum est illud Cyprii , toū Kuteplou, el substituendum lipwroguy
yandou Protosyncelli ( D) ; is enim in Marcum Ephesium scripsit, el calumniis illius in Romanam Eccle .
siain respondit, ut ex edilo jain opere post concilium Florentinum apparel.
Servatur penes me Βίος και πολιτεία , και μερική θαυμάτων διήγησις του οσίου και θεοφόρου Πατρός
ημών Λαζάρου , του εν τω Γαλησία όρει ασκήσαντος, συγγραφείς παρά του αγιωτάτου πατριάρχου κυρου
ronyopiou. Vila , et res geslæ , el peculiaris miraculorum narratio sancti et Deum ferentis Patris nostri
Lazari , qui in Galesio monte vitam asceticam excoluil, descripia a sanctissimo patriarcha domino Gregorio.
Qui non alius erit, quam Cyprius. Namque post Romani Argyrophyli imperium sub quo florebat Lazarus
ail direplam usque urbem , præter Gregorium Prolosyncellum , ad quem referri miniine polest , nullus
alius Gregorius patriarchalum administravit. Baronius, Annalium anno 960 , non alienus ab hac sen
lentia , auctorem Vila Georgium vocavit : Claruit hoc tempore in Oriente S. Lazarus monachus in Galesio
monie juzia Ephesum , cujus vitam scripsit Georgius patriarcha . Scriptio est satis elegans, et accurala ,
et rara .

In Gregorius Protosyncellus, patriarcha CPol . p. 112 seq. , ubi etiam docet quinque capila in de
ab ann . 1445 ad 1453, de cujus scriptis adeundus fensionem concilii Florentini ab eo scripia , diversa
Petrus Arcudius in Concordia utriusque Ecclesiæ ulique esse a totidem capitibus quæ Gennadio ab
circa doctrinam de sacramentis, lib . 1 , c . 15 , judicare voluit Caryophyllus.
 17 VITA . 18

GEORGII
SEU

GREGORII CYPRII
PATRIARCHÆ CP .

VITA
QUÆ EX CODICE LUGDUNO -BATAVENSI NUNC PRIMUM GRÆCE IN LUCEM
PRODIT CUM LATINA INTERPRETATIONE ET NOTIS ;
ACCEDUNT

DISSERTATIONES DUÆ HISTORICÆ ET DOGMATICÆ , CUM EPISTOLA EJUSDEM

CYPRII AD AMICUM , ET MOSCHAMPERIS , EXCHARTOPHYLACIS, AD IPSUM ,
QUEIS BYZANTINA GEORGII PACHYMERIS HISTORIA ILLUSTRATUR ;
AUCTORE

FR. JO . FRANC . BERN . M. DE RUBEIS ,

ORDINIS PREDICATORUM .

(Veneliis, MDCCLIII, typis Jo. Bapt. Pasquali, superiorum permissu ac privilegio. )

AD LECTOREM .
Operis elucubrandi, qualecunque prodit in lucem , datam occasionem propositumque consilium
paucis accipe, Lector benevole. Cum lypis Venetis Byzantilize Historiæ volumina anno 1729 recudi
cæpta fuerint , nova hiec editio pretium aliquod ut haberet, nihil ab eo qui curam ejus assumpserat ,
prætermissum diligentiæ fuit , quo accederent cum emolumento opera, vel opuscula , si qua ad idem
argumentum spectantia nondum edita forent. Ad amicos litteratosque viros intra et extra Italiam datæ
litleræ sunt , queis urgebantur ipsi , ut suas pro humanitate veluli symbolas conſerrent ad nova edi
tionis amplificationem . Lugduno Batavorum epistolæ plurimæ et opuscula argumenti varii , quæ Geor
gius, seu Gregorius Cyprius, litterarum nomine clarus, ac patriarchæ Constantinopolitani dignitate con
! spicuus, tertiodecimo æræ Christianæ sæculo scripserat, transmissa fuere , voluminibus manu exaratis
comprehensa duobus, quorum alterum Græcum textum complectitur, Lalinam versionem alterum ab ano
nyno quodam ejus loci concinnatam. Editioni Venelæ ita consulentem amicum , præ oculis habuisse
putaverim Peiri Lambecii , viri celeberrimi, adnotationem ad similem Cæsareo -Vindobonensem codi
cem , libro vii Bibliothecæ recensilun : Dignissimæ profecto sunt, inquientis, omnes illæ epistolæ (Gre
gorii Cyprii), ut tanquain eximium Corporis llistoriæ Byzantine supplementum , Greece et Latine , in lim
cem proferantur, et quidem potissimum ob Georgii Pachymeris Historiam imperii Andronici Palæologi se .
nioris, quippe quæ harum beneficio epistolarum (imo etiam opusculorum ), innumeris fere locis illustrari
potest. Hæc eadem est Danielis Nesselii animadversio in Catalogo parte V, num . CI . Manus ultima de
mum editioni Venetæ imposita fuit , quin Cyprii sive epistolæ, sive opuscula pro volis locum in ipsa
habuerint, eam fortasse ob causam , quam mox aperiemus . Contigit post annos , ut quod Lugduno
Balavensis codicis transmissum fuerat apographum , neglectumque jacebat, singulari mihi dono dare
lur : stalimque mihi mens insederat, ut patriarchæ Conslantinápolitani lucubrationes, quas docti viri ·
expetebant, aut omnes , aut majorem parlem , publicam prodirent in lucem . Quominus vero compos
volorum fierem , Latina versio, quæ transmissa fuerat, inbibuit, utpote quæ rudis admoduin reperla
sit, minusque consona textui Græco, imo cerle repugnans : quæ fortasse causa fuerit , ne in editione
Venela Historixe Byzantinæ locum oblinerent memoralæ Cyprii elucubrationes. Præcipua spe decepills,
haud operæ dispendium fore nihilominus existimaverim , si leve sallein istius codicis cxhibcam speci
19 GEORGII CYPRIC CP. PATRIARCHE 20
men aliquod : epistolis pompe omuibus et opusculis, quæ in eo continentur, singillatim indicatis : ac
binis etiam epistolis unojue opusculo nunc primum cum nova Latina interprelatione in lucem emis
sis. Illud inter opuscula selectum est , quod ab ipso Cyprio De rebus suis inscriptum , primum locum
icnel, tum quia in Cesareo - Vindosonensi codice mutilum exstat : quo etiam quod viri illustris, va
rioque fato celebris, diligentissime cum patria natales refert , genus, indolem ; prima studia, ac iti
pera ad eximiam liiterarum peritiam assequendam suscepla ; ecclesiastica munia, principemque in urbe
regia sacram dignilatem ; partesque diversas ejus, itemque adversas in ea , qu:e lunc utriusque Ecclesix
inita co.:cordia fuit : atque demuin potissimum , quod inde mihi darelur ansa , ut Pachymerianam Mi
chaelis Palicologi, et Androuici filii imperatorum historiain haud modico, ut putabam , emolumento
illustrarem . Eam intelligo llistoriæ a Pachymere scripta pariem , quæ negotia Ecclesiarum spectat : sive
quæ sub Michaele Palæologo acla sunt in dogmatis discussione de processione Spiritus sancti a Patre ,
et a Filio , vel per Filium , ac inila utriusque Ecclesiae in mecumenica synodo Lugdunensi unione, ea
demque postea rupta ac eversa sub Andronico successore : sive quæ pertinent ad patriarcharum sur
cessionem , qui pro vario pariiuin studio promovebantur in Ecclesiæ Ururum , ac throno delrudebantur.
Ilinc vero Dissertationes duæ , historicæ, el dogmaticæ , quæ præcipuam operis partem conficiunt, elucu ·
bralæ sunt, ac binis etiam locuplet: tæ epistolis Græce simulque katine nunc primum edilis. Gravissima
pro catholico dogmate momenta a Pachymere, schismatico licet viro, indicala, ac æstu schismatico
aliquando despecta , validissime vindicantur : chronicæque dificultates plures, ad patriarcharum regia
urbis quod aitinel successionelli, in ejus occurrentes Historia, nec adeo feliciter a doctissimo inter
prele Petro Possino, aliisque post ipsum peritissiinis viris expeditie , novum revocantur ad examen , ac
sane felicius (absil verbo invidia !) fortasse expediuntur. Hæc igitur mihi dala elucubrındi opusculi oc
casio , Lector benevole, hoc etiam propositum mihi in eo conficiendo consilium . Labores conalusque
meos, lamelsi exiles , pro tua excipias humanitale : si quidve ipsi altulerint envolumenti, pro lua æqui .
lale lnearis.

ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΚΑΙ ΛΟΓΙΩΤΑΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ

ΔΙΗΓΗΣΕΩΣ ΜΕΡΙΚΗΣ ΛΟΓΟΣ
ΤΑ ΚΑΘ ' ΕΑΥΤΟΝ ΠΕΡΙΕΧΩΝ

SAPIENTISSIMI AC DISERTISSIMI PATRIARCHÆ

CONSTANTINOPOLEOS

GREGORII " CYPRII

PARTICULARIS HISTORIÆ SERMO
RES SUAS CONTINENS (2).

1 Cyprus insula ei patria fuit, qui librum hunc A
concinnavit (3) . Patres autem el avi (4) omnesque
progenitores primas habuerunt in diviliis , et in
patria , quousque Græcis non obrigit ibi servire
Barbaris Latinis (5) . Postquam vero servitutem
subierunt, communis calamitatis et ipsi participes
eflecti sunt , mediocriter possidentes, et honorati,
taque habentes quæ nec pauperibus, el plebeis,
( i vilibus connumerabant ipsos, nec inter polen-
&cs ac dilissimos constiiuebant.
Πατρίς μεν τω συντεταχότι την βίβλον Kύπρος ή
νήσος • πατέρες δε και πατέρων πατέρες , και όλως
η άνω του γένους σειρά, οι πλούτου τε τα πρώτα
και της πατρίδος έχοντες, έως ούπω Βαρβάροις έλα
χεν Ιταλοίς το εκείσε δουλεύειν "Ελληνικόν . 'Επει
δ' εδούλευσαν , και της κοινής συμφοράς και αυτοί
γε μετέσχον, μέτρια και έχοντες , και τιμώμενοι ,
και όσα μήτ' εις πένητας αυτούς, και τους πολλούς
και αδόξους ενέγραφε , μήτ ' εις τους άδρους και βα
θυπλούτους συνέταττε .
21 VITA .
Γεννάται τοίνυν εν τη νήσω, και τρέφεται παρά και In hac igitur insula natus est , et apud parentes
τους γονεύσιν, έως αυτόν έδει φοιτάν εις γραμματι- educatus , donec ipsum ire oportuit ad gramma
στών . Ως δε της τούτων επιστήμης παρήλθε την tiex , seu primarum litterarum institutores. Cum
χρείαν, παρήλθε δε εννέα πάνυ τη ηλικία, δικών ευ vero ipsorum disciplina opus non amplius habuit,
πεφυκέναι την ψυχήν προς μαθήματα , και αδικαιούτ' ætatis sud novem omnino excesserat annos (6) .
( άδικοίσθ' ) αν μη τούτοις έμβιβαζόμενος, εις την • Cumque ingenio videretur ad disciplinas idoneo
Καλλινικισέων πλείονος παιδεύσεως ένεκεν πέμπ:- natus , et injuria affici, si jis non applicarelur, in
ται, δοκούσαν τε ώς την πόλιν εκείνην ανδρών ευτυ- Callinicensium urbem millitur (7 ) , majoris instilu
χείν πολύ ταλέον ειδότων παρά τους εξ αρχής πα:- lionis 2 causa : quæ viris florere existimabatur
δευτάς, κάν ευτύχει ταϊς αληθείαις ενός ουδενός. doctioribus iis , qui primum fuere præceplores ;
Και γάρ, ώς ήν ακούειν των πρεσβυτέρων εξηγουμέ- lametsi revera floreret nemine uno . Eral etiam se
νων, εξηκοστόν έτος εις αυτούς είναι , εξ ούπερ εις niores audire narrantes, sexagesimum ad eos us
ετερογλώσσους τα της νήσου κράτη μετέπεσε( μετε- que fluxisse annum , ex quo insulæ dominatio in
τέθη ), και παρ' όλον τουτον τον χρόνον μηδένα alterius linguæ homines translata ſuerat ( 8) : ac
φανήναι άλλο τι παρά τα συνήθη ταύτα και ταπεινά B
per totum istud tempus apparuisse neminem , qui
των γραμμάτων ασκήσαντα • τα προ τούτου δε ει præter consueta ac humilia lillerarum rudimenta
άρα τις γέγονε των λεγομένων σοφων, άδηλον αυτοίς quidpiam doceret : num vero antea aliquis eorum
είναι, και λέγειν μή δύνασθαι. "Οθεν και ως ουκ ήν exstillerit , qui dicuntur sapientes, ignotum eis
ουδ' ενταύθα άξιόν τι της φύσεως εκμελετάν , δεύτε . esse, neque dicere posse . Qua de causa cum etiam
ρος, ο φασι, πλούς και εις παιδευτήρια Ρωμαίων ibi ingenio dignum suppeteret nihil , in quo se
φοιτά, γραμματικής εν τούτοις της κατά την πά- exerceret , secunda, ut aiunt, navigatione, Romano
τριον Λατίνων παραδιδομένης φωνήν. Τούτοις μεν rum scholas adit , ubi grammatica tradebatur pa
ούν ενδιέτριψε χρόνον ουχί συχνών, και σκιάς γε tria Latinorum lingua (9). In his lempus insum
έδοξε γραμματικής, αλλ' ουκ αυτής γε της τέχνης psit non multum : et umbra grammaticae videl: -
απόνασθαι . Αίτιον δε ή τε του χρόνου βραχύτης , tur, non ipsa arte potiri . Causa erat lemporis bre
και η των διδασκάλων φωνή αλλόθρους τις ούσα και vitas, el vox magistrorum extera , et spuria (10) ,
νόθος , και τη νέα συν πολλά και μεγάλη καταλαμ- el a juvene non sine multo et magno intellecta la
βανομένη τη μόχθω, ής άνευ ουδ' ήν της τέχνης hore, sine qua neque possibile erat artis assecu
αποπειράσασθαι . "Ωστε και συνέβαινε , διπλούν ανθ' tionem lentare . Hinc eveniebat , ut duplicem pro
απλού τον πόνον υφίστασθαι , τούτο μεν τας φωνάς C, simplici subire laborein deberel : una ex parte
ότι δή και σημαίνoιεν ζητούνται μαθείν, τούτο δε voces addiscere quærens, et quid ipsæ significa
και τάς της υποκειμένης τέχνης περινοίας καταλα- rent : el ex altera , subjectæ vocibus artis sensus
βείν. Υπό δε της αυτής αιτίας ουδε της λογικής penetrare . Ηanc ob causam neque Iogica Aristote
'Αριστοτέλους ενταύθα διδασκομένης άξιόν τι λόγου lica, que ibi docelbatur, aliquid menuoralu dignum
παρείληφε, πλήν όσον τα εις εισαγωγής του μαθή- percepit preter ea que ad ipsius artis isagogen
ματος ειδέναι, και ταύτά πως αμυδρώς . Δυσχέρεια pertinent; et nec quidem subobscure . Dificile
γάρ εμβαθύνειν τοις λεγομένους τους και των φωνών enim est , ut profunde 3 dictorum sensus asse
αυτών ως ελάχιστα επαΐοντας . 'Αλλ' ώς εαυτόν ου quantur, qui voces ipsas non intelligunt. Sed cum
κατ' επιθυμίαν προβαίνοντα εώρα, αυθάδους λαχών non ex solo se proficere videret , et indolem mo
φύσεως , και πονείν ουκ ανεχομένης , ή γάρ έδει το rosiorem sortitus esset , ac laboris impatientem
πάν έχειν κατειληφυίαν ( f. καταληφθέν ), ή καθάπαξ (oportebat enim vel omne comprehendere, vel stu
ολιγωρείν του σπουδάσματος , προσταλαιπωρείν dium penitus negligere) , nolens aimplius adeo fa
ήκιστα βουλομένην ( βουλόμενος ), επί την πατρώαν ligari , et miserum esse , ad patrios lares reversus
εστίαν άγων εκ γενέσεως έτος πεντεκαιδέκατον ανα- est, quindecim natus annos ( 11 ) .
στρέφει. D
Και του λοιπού κυνηγεσίων μεν αυτώ , και τοιού . Exinde rei venaticæ operam dabat, similibusque
των τινών έμελε διατριβών• λόγων δε επεθύμει μεν, exercitationibus. Liberalium quidem disciplinarum
επεστρέφετο δε ώς ήκιστα το μή έχειν αυτούς τη desiderio tenebalur (12) : sed ut minimum cu -
"Ελλήνων παραλαμβάνειν φωνή , δι' ής αν αυτό και ram de iis faciebat , quod eas Græcorum lingua
ράστη ή εκείνων εγένετο άσκησις. Και τοίνυν εκ percipere non posset, per quam facillimum ipsi
της επιθυμίας ταύτης ήρεμείν ουκ επιτρεπόμενος . fuissel sese in eisdem exercere. At hujusmodi ex
όχληρός όμου και λυπηρός τους γονεύσι καθίστατο, desiderio cuin quiescere non permitteretur (13 ) ,
εφοδιάζειν εκ των ενόντων, και της πατρίδος εκπέμ- turbulentus simulque molestas parentibus evasil,,
πειν ζητών , και γε παραπέμπειν ες τας εν Νικαία quærens ex ipsorum bonis commeatum ad iter
διατριβές , όπου και λόγος εκράτει, γενομένω τινι agendum, et emitti e patria , et Niesem milli ad
αυτάς εξείναι δοκείν τά γ' ες σοφών ανδρών αφθο- scholas ( 14 ) , ubi fama clamabat posse videri ei qui
νίαν τάς παλαιάς Αθήνας οράν. Οι δε φύσεώς τε ibi diversabalur, ob sapientum virorum abundan
και ισχυροτέρας ανάγκης δεσμοίς εχόμενοι του παι- liam , veteres videre Athenas. Puero adherentes
δος , ουκ άν ό τι γένοιτο μεθήσειν έφασκον » και illi , naturæ el fortioris necessitatis vinculis. se des
23 GEORGII CYPRIT CP . PATRIARCHÆ 21
cebant , quidquid evenire pisset , non dimissuros; Α πρότερον ετοίμως έχειν ενδιδόναι το βουλομένη την
et potius paratos esse , vitam auferre volenti per- ζωήν αφαιρείν, πριν εκόντας εν τοσούτω της ηλι
millere, quam sponte sustinere , ut lali in ætale κίας είς ξένην στέλλεσθαι τον υιόν συγχωρείν . Στά
in peregrinas terras filius unillerelur. Dissensio σις ούν εκατέρωθεν ήν. Και τη στάσει δυοίν έτέουν
itaque utrinque eral : et in eo duorum annorum χρόνος ετρίβετο, έως συνιδών ο νεανίας, ότι νικών
12mpus ( 15) insumptum est, donec perspiciens ado- αν οι τεχόντες αεί εκ του φανερού των λόγων προς
Jescens, parentes semper vicluros, si aperle 4 cum αυτούς γινομένων, σκήπτεται μεθείναι την γνώμην,
ipsis Ioueretur, deponere se sententiain simulat, ήσυχίαν δε άγειν, και καθ' ό τι αν εκείνοι κύριοι
quietam vitam agere , el quemadmoduin qui do- και γονείς όντες κελεύoιεν, έπεσθαι. Ούτω σκηψα.
mini erant el parentes, jussa darent, obsequi illis. μενος, καί τινα χρόνον τα πλάσματι εφησυχάσας
lia simulans , ac brevi aliquo tempore fictioni βραχύν, ίνα ούτω την του μένειν βεβαιώσηται γνώ .
acquiescens, ut opinionem de permansione sua con- μην , λαθών πάσαν πάντων αίσθησιν οικείων τε και
firmaret, ignorantibus domesticis el cognatis, dis- συγγενών , άπαναστάς της πατρίδος , νηός το επιβας,
ccdens e patria , et navim conscendens , et in και επιφόρο παρά τον πλούν χρησάμενος πνεύματι,
navigatione secundo vento usus , lertia die Piole. τριταίος ές Πτολεμαΐδα την εν Παλαιστίνη κατάγε
Onaiden, que est in Palestina , deducitur. Inde B ται . Κ ' εντεύθεν εις "Αναιαν της Ασίας δευτέρω
Anæam Asie allera navigatione difficili, ac valde πλώ χαλεπω τούτω και λίαν επικινδύνω, κακείθεν
periculosa, indeque Ephesum venit ( 16), Hic cum εις " Έφεσον ήκει . "Ενθα και ώς εν γειτόνων οίκων
audiret , in vicinia Blemmydaim habitare ( 17) , vi . είη ο Βλεμμύδης πυθόμενος ανήρ, ώς ελέγετο , ου μό
rum , ut dicebatur, non solum inter Græcos nostri νον Ελλήνων των εφ' ημών , αλλά και πάντων αν
1emporis , verum etiam inter omnes sapientissi. δρων σοφώτατος , πολύς γίνεται προς αυτόν κατά
mnum , vehementi desiderio ferebatur ad euin pro- θέαν πορεύεσθαι την αυτού. Επέσχον δε όμως άν
ficiscendi , ut ipsum videret . Ejus tamen desiderio δρες 'Εφέσιοι της ορμής, είρηκότες , όπερ και ήν
obstabant viri Ephesii, dicentes, ut etiam verum αληθές , ώς ου μόνον αυτόν απαξιώσοι ιδείν ο φιλόσο
eral, quod sion solum philosophus ille videre ipsuin φος νέον όντα , και ξένον, και πένητα, αλλά και ο
juvenem , Al peregrinum , etpauperem dedignarelur : περί αυτόν χορός των σοφών μοναστηρίω προσπε
sed is etiam , qui cum ipso sapientun chorus erat , λάσαι ουκ αν συγχωρήσαιεν. Τοις γαρ κατ' αυτόν
ipsuni appropinquare monasterio non permilierel . επίσης, ότι ανήρ απρόσιτος έφασαν , άκλινής ών,
His addebant, perinde in ipsum [Bleromydam dicen- και μετέωρος , και ήκιστα ευτελείας επιστρεφόμενος "
les, virum esse dificilem , rigidum , et elatum , et sim- ό τε χώρος άνε τίθετος, και οι μαθηταί αυτοί ώς
plicitatem njinime curaniem : locum etiam inacces C λίαν δυσεντευκτοι , αντ ' άλλου παντός μαθήματος
sum , ac discipulos ipsos præbere se difliciles ad eos τούτο προς του καθηγεμόνος παρειληφότες του μεν
adeuntibus, utpote qui istud ante aliud omue a præ • σοφωτάτου. 'Εκ προοιμίων ευθύς ούτως αποτυγχά
ceptore documentum accepissent sapientissimo. Sic νει , και έδόκει τούτό γε ουκ αγαθός προς τα εξής
ab initio stalim desiderio suo excidit, el videbatur οιωνός. 'Αλλ' ώς απέτυχεν , άρας εκ της Εφέσου ,
boc non bonum in futurum 5 augurium . Postquam δι' όλων μηνών έξ, και τούτων σχεδόν χειμερίων,
spe frustalus est, abiens Epheso ( 18 ) , per lotos όμου μεγάλαις ταλαιπωρίαις , άλλαις τε και ταίς
sex menses, eosque fere hybernos, cum magnis των αναγκαίων στερήσεσιν, εις τήν τών Βιθυνών
miseriis , aliisque rerum necessariarum penuriis, μητρόπολιν Νίκαιαν έρχεται. Επoίει δε πολύν τον
Nicæam in Bithynorum metropolim venit . Insum- μεταξύ τούτον χρόνον ού το της οδού μήκιστον όν,
psit vero adeo multum interea tempus , non quod και τοσούτου βαδίζειν δεόμενον, αλλ' ότι πρότερον ές
longissimum iter esset , nec tantum , ut conficere- το βασιλέω , άφιγμένος στρατόπεδον , εφ' ώ τισι των
lur , lemporis exigerel : sed quia prius in castra δυνατών προσιών , τροφάς εαυτώ τας παρ' όλον τον
regis perveniens , et aliquos ili potentium adiens , της μαθήσεως χρόνον την ζωήν ικανάς συνέχειν πο
victum sibi, qui per lolum disciplinæ tempus ad D ρίσεται και ταύτας παρά μηδενός εύρηκώς , τον
vilam suſliceret, pararel ; eoque non invento, di- ειρημένον χρόνον κατέτριψε . Τόν θ' " Ελλήσποντον
clum lenipus contrivit. Hellespontuni simul cum άμα το στρατό διαβαίνων, διά Θεράκης σχολείως
exercitu transveciiis , per Thraciain castra per συμπορευόμενος , και ες Βυζάντιον ήκων, όπου τότε
otiuin sequitur, et Byzantium advenit : ubi tunc και βασιλεύς έσπευδε , περικαθιούμενος αυτό, και
rex ſeslinabat obsidere urbem , et oppugnare, ac πολιορκήσων, έτι γε μήν και εκπορθήσων, αν άρα
etiam devastare quidem , si posset. At illi vero δυνήσεται. Πλήν έδοξε την Νίκαιαν αναχορεσαι,
placuit Nicæam secedere , cum in eam , quæ ibi καταλαβών ώς αυτή η επιστάς τη των λόγων θαυ
eisel , inlenlum haberet animum , eruditionis mi- μασία και πολυεράστη πηγή , εφ' ήν και Κυπρόθεν
rain præstantiam , amabilemque fontem ; in quam ηπείγετο . Το δε ώς έτέρως συνέπιπτε. Και γάρ
etiam ex Cypro pergere anbelaverat. Sed hoc quam πλήν γραμματικής τε και ποιητικής, επιπολαίων
aliter accidit ( 19) ! Etenim præter grammaticam , καιτούτων, εύρεν αυτούς εκείσε σοφούς έτερον διδά
el poesin , et superficiarias islas , reperit loci illius σκειν ειδότας ουδέν. Φάσκειν δε ρητορικής και φιλο
Sapientes , qui nihil docere aliud scirent. Qualits σοφίας, και των άλλων όσα μαθήματα διαφερόντως
enim gloria, disserentes audire quidem de rhelo- μετιέναι και ειδέναι άνθρωπο προσήκει, κλέος οίον
25 VITA ,
ακούειν· γινώσκειν μέντοι αυτούς και τι ποτέ εισιν , A rica, el philosophia , aliisque disciplinis , quas
ει άρα και εισιν , ουδαμώς. "Ωστε και δυσθυμίαι διά
ταύτα είχον αυτόν και μετάμελοι. Είχον δε και μάλα
δικαίως· ει πατρίδα μεν κατέλιπε , στοργήν δε γο-
νέων θέτησε , δάκρυα δε παρείδε , πελάγη δε διέβα-
λεν ώς μέν μακρά, ώς δε χαλεπά και κινδύνων
μεστά ήπειρον δε τοσαύτην διέδραμε , ζωής δε
καθάπαξ ήφείδησεν, είτ' αντί τούτων ούτω μεγαλο-
φυή κομιείται μισθών, κλίσεις ονομάτων εκμελητή-
σαι, και ρημάτων σχηματισμούς και κινήσεις, και
ως η Τυνδάρεω παίς ήρπάγη , και η Πριάμου πέ-
πτωκε πόλις πολυετεί διά την γυναίκα καμούσα
πολέμω , και ώς οι παίδες Οιδίποδος κατ' αλλήλους
μανέντες υπ' αλλήλων απώλοντο , και τάλλα όσα και
ποιητικός χορός κατά τινα της τέχνης αυτονομίαν
πλάττει τε και μυθεύεται, ηδονής μεν τα πολλά στον B cem insanientes perierint , et alia quaecunque poe
χαζόμενος, ολίγα δε της αληθείας φροντίζων.
Ταύτά του και δεινώς αυτόν ηνώχλουν οι της εις
πατρίδα υποστροφής λογισμοί. Και υποστρέφειν
ευθέως , ει και το ράδιον εώρα προσόν τα πράγματι ,
νυνι και απορώτατον ήν. Πεζή τε γάρ έδει μέχρις
'Αναίας πόλιν βαδίζειν . Προσέτι δε και αναλωμά-
των & μή μόνον ουκ ήν αυτώ προς την κατ ’ ήπει-
ρον και θάλατταν πορείαν αυτάρκη , αλλ' ουδ' εφ'
ημέραις όλαις τρισί γλίσχρως και πενιχρώς διατρέ-
φεσθαι , μή τινος έξωθεν χορηγήσαντος, και τη δα-
πάνη προσβοηθήσαντος . Eίχον μεν ουν αυτόν αί τοι-
αυται των αποριών, και κατείχον παρά Νικαεύσιν
C
ώσπερ δεσμά . Τα δ' εντεύθεν ου πολύς χρόνος και
μετά ταύτα, και το μέγα Βυζάντιον άστυ Ρωμαίοις
αύθις Θεός τους Λατίνους αφελόμενος δίδωσι. Και
του 'Ακροπολίτου τηνικαύτα πλέον των άλλων τα
είς λόγους όντος σοφού υπέρ των λόγων , ότι δή πο-
λύς αυτών αυχμός εν ταις των ανθρώπων εκράτει
ψυχαίς δυσχεραίνοντος , τήν τε ψυχήν πάσχοντος , και
βοηθείν εις δύναμιν θέλοντος, αισθόμενος βασιλεύς,
ανίησι των δημοσίων φροντίδων , και βοηθείν συγ-
χωρεί, και ως πρόθυμον εαυτόν τοις βουλομένοις
ακροάσθαι καθίζει διδάσκαλον, εξηγητών των λαβυ- telis labyrinthos : sic enim obscuriora ejus dicta,
ρίνθων 'Αριστοτέλους: ούτω γαρ εγώ καλώ τας et perplexitales appello, quibus documenta sua
εκείνου σοφίας , και πλοκάς , αίς τα εαυτού περιβάλ .
λων, εργώδη κατανοείν απεργάζεται • εξηγητήν δε
και των Ευκλείδου και Νικομάχου όσα τεθεωρήκα- D calati sunt, quorum primus geometras , Nicola -
σιν ούτοι, ο μεν γεωμέτρας. Νικόμαχος δε αριθμη:
τικούς εκδιδάσκοντες . Συνέρρεαν προς αυτόν ουκ
ολίγον έρωτα παιδείας έλκόμενοι . 'Ηπείγετο και όδε
νεώτατος μεν του χορού , πλεονεκτείν δε αυτου εν
τη μαθήματος καταλήψει ουδε των πρεσβυτέρων
παραχωρών ουδενί. Της τοίνυν συλλογιστικής και
αναλυτικής καλώς τη διδασκάλω σαφηνισθείσης.
ως επήλθεν αυτώ και εις τά της ρητορικής τους
ομιλητές έμβιβάζειν, πρίν τινα δεύτερον των 'Αρι-
στοτελικών βαθμών επιχειρείν αναβαίνειν, ενταύθα
τουναντίον η πρότερον περί τον εκείνοις άριστον
τουτονι υπήρχεν οράν. Εν γάρ ταις γυμνασίαις
καθ' ας έδει γράφοντας επιδείκνυσθαι την περί τόδε
της ψυχής επιτηδειότητα, πάντες μέν αυτού κρείτ-
maxime ambire ac nosse convenit homini ; minime
vero cognoscentes quid illæ sint, imo et si sint?
quapropter tristitia et pænitudine afficiebatur :
et quidem justissima de causa , quoniam 6 pa
trian reliquerai , parentum amorem aspernatus
erat , lacrymas eorum nihili fecerat, maria traje
cerat spatiosa , et difficilia , ac periculis plena , et
tot lerras percurreral , et omnino contempserat
vitam ; ac deinde pro his omnibus tam maguili
cam tulerat mercedenı, declinationes nominum
callere , et vocabulorum formationes moliones
que , et quomodo Tyndarei lilia rapta fuerit, el
Priami urbs ceciderit longo bello vexala propter
amorem mulieris, et filii OEdipodis, in se invi
lárum chorus quadain artis licentia fingit, et com
miniscitur , ad voluptatem plerumque respiciens,
parum autem veritatem cur : ns.
Ha:c, el cogitationes de reditu in patriam gra:
viler ipsum turbabant. Et quidem redire slalim ,
tametsi facile perspiceret suo conferre negolio ,
nunc illi eral difficillimum . Pedes enim oportebat
usque Anæam denuo iter agere . Prælerea sumplus,
qui non solum non erant illi ad iter per terram et
mare , sed neque ad parcum el pauperem trium
dierum victum , nemo foris suppeditabat , neque
pro impendio auxilium præbebat. Itaque vexabat
eum hæc inopia consilii , relinebatque ipsum Ni
cææ , uti vinculum . Deinde non multo pos: hæc
lempore , magnam Byzantii urbem Deus Latinis
auferens Grecis reddit (20 ) . Cumque imperator
intellexisset Acropolitam (21 ) ( Georgium ) , qui
lunc cæteris eruditione 7 præcellebat , moleste
ferre quod litlerarum squalor in hominum animis
prævaleret , et hujus rei miseratione commotum
velle .pro virili opem suam præstare , civilibus
ipsum curis liberavit, ac adjuvare permisil: seque
ille paratum exhibuit iis omnibus, qui audire eum
vellent , magistrum. Interpretalbatur auleni Aristo
involiens, intellectu difficilem se reddit. Expone
bateliam quæcunque Euclides et Nicomachus spe
chus autem instruit arithinelicos : confluebantque
ad ipsuin von pauci , eruditionis amore pertracti .
Feslinavit igitur et iste chori illius novissimus,
superari se in scientiaruin assecutione a provec
tiorum nemine permitiens. Itaque syllogistica arte
el analytica salis a magistro exposita , ut ei disci
pulos rhetorica imbuere in mentem venit, prius
quam ad alium aliquem ex Aristotelicis gradi
bus (22) eos evehere inciperel , contrarium ac
antea circa eum qui inter alios optimus eral ,
apparuit. In exercitationibus enim , quillus cos
oportebat ingenii sui capacitatem scripίο Θsl.11 .
dere , omnes illo superiores erant, ipse.vero ne
mini præstabat. Cujus rei fortasse causa cral,
1
27 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE 23
quod is cu: Aristotelican philosopliam valde A τους ήσαν, αυτός δε υπέρτερος ουδενός. Το δ' ίσως
amaret, et huic se ipsum addixisset, Aristotelem . αίτιον, ότι της περιπατητικής φιλοσοφίας άγαν
que supra omnes alios pliilosophos 8 honoraret, ερών, και ταύτη εαυτόν έπινείμας, 'Αριστοτέλην τε
minus rhetoricani, industrius licel esset scriptor, ως ουδένα φιλοσόφων εκθειάζων των άλλων, ήττον
audire curavit : adoque ornale dicere , rlheloremque την ρητορικήν δεξιός και λογογράφος ακούεινεφρόν
agere illi cura , non eral . Sed hoc illi cur non τιζε και γε αυτώ διά ταύτα κεκομψευμένα εξαγ
fuit , donec ejus condiscipuli quiescerent , ac non- γέλλειν και ρητορεύειν ουκ έμελεν. 'Αλλ' ουκ έμε
Jum apertis dicleriis morderent eum , ac veluti ad λεν , έως και τα των συμφοιτητών ηρέμει , και ούπω
lalia ineptum traducerent. Postquam vero ii con τλατέως αυτόν σκώπτειν, και διασύρειν ώς άφυή
tra ipsum conmoli sunt, et opprobrium ejus ma- περί τα τοιαύτα εξήγοντο. Επει δε κεκίνηντο, και
nilesium factum est , late sparso rumore ; hanc ο όνειδος λαμπρός ήν επί πολύ του λόγου διαδιδομέ
on tulit ille insolentiam , seu potius contemptum , νου, ήδ' ουκ ήνείχετο του φρονήματος, ή μάλλον
cum sui esset honoris amanti: simus, el zelotypus. ειπείν του καταφρονήματος, φιλότιμος ών ές υπερ
!luic studio se lolum tradidit, sibi magistros con- βολήν, άμα δε και ζηλότυπος . Επαφίησιν εαυτόν
stituens, non quos illi habelant, corrumpentes quod τη μελέτη ταύτη, διδασκάλους προστησάμενος ουχ
in rhetorica pulchrum est, et ipsarum dictionn 0 ους εκείνοι τους διαφθείροντας τα άλλα όσα καλά
gratiam , el allicismum , et venustalem , ct quod est τη ρητορική , και μέντοι της λέξεως αυτής το χά
revera Græcanicum : sed antiquorum rhetorum cla- ριεν, και 'Αττικόν , και σεμνόν , και όντως Ελληνι
rissimos, el artis ipsius, ut ita dicam , inventores er κόν , τους δ' επιφανεστάτους των πάλαι ρητόρων,
palres. Brevi alius es alio factus est , non amplius και της τέχνης, ώς ειπείν, εφευρετάς και πατέρας .
derisus ut antea , el contemptus ab iis quibuscum Θάττον έτερος γέγονεν εξ ετέρου , τοσούτον ου δια
eral , sese in orationibus exercens, et eas compo- γελώμενος ως το πρότερον, και περιφρονούμενος εν
nens : ila ut multis viderelur satis esse , pro omni οίς ετύγχανε λόγους επιτηδεύων και συντιθείς • ώστε
alio istud exemplum æmulari. Si quid autem vere και πολλοίς δόξαι ανθ' ετέρου παντός παραδείγμα .
dignum laude ei æmulatione huic auctori elucu- τος ζηλούντα του δε αρκεϊν . Ει μεν ούν και ζήλου
brare circa eloquentiam contigerit, inquirere ro- ται ; αληθείαις άξιον και λόγου περί τους λόγους
lentibus hæc syngrapha exhibebit : sic enim voco, εξεγένετο κατορθώσαι τώ συγγραφεί, ήδε που πα
qui prie manibus est, libellum . Cur vero operum ραστήσει τοίς εξετάζειν βουλομένοις η συγγραφή.
numerum non auxerit, alii quidem aliam causam Καλώ γάρ ούτω νύν την ανά χείρας πυκτίδα. Του
dicunt, et eam quilibet alert quam vuli. Qui au- C δε εις πολύν τον των πονημάτων αριθμών μή εκτεί
fem 9 probe ipsum noverant, eum dicere aiunt ναι άλλοι μεν άλλην λέγουσιν αιτίαν · και γάρ λέγου
lempus quietis revera brevissimum . Sludia ag- σιν ήν έκαστος βούλεται αυτόν δε φάσκειν φασιν
fressus est , cum annum ageret vicesimum sexlum; οι γ' ακριβώς εκείνον ειδότες , τον χρόνον είναι βρα
cesiil vero nalus annos tres ac triginta (23) . χύτατον όντα τον της ανέσεως . Επέβαλε μεν ούν τη
σπουδή έκτoν και είκοστον έχων έτος : έληξε δε
τριακοστόν άγων και τρίτον.
Postmodum vero hujusmodi opera elucubrare Το δέ εξής τοιαύτα πονείν , τούτο μεν οι περί το
prohibuerunt partim de vita rimores , quos illi el ζήν απείρξαν φόβοι, ούς αυτώ τε και πολλοίς ετέ
aliis multis intulerunt circa dogmata innovalio, et ροις ή περί τα δόγματα καινοτομία, και η τής 'Εκ
qui supervenit Ecclesiæ turbo (24) , partim animi κλησίας επέστησε ζάλη, τούτο δε και η των ψυχών
curæ , in quas modo dictis timoribus solutis, per- φροντίς, εις ήν των ειρημένων αυτίκα φόβων λυθέν
tractus et traditus est (25) : secum repulans mirum των , έλκεται και παραδίδοται · και ταύτα δόξας εν
fore, si vitam negotiis vacuiam vivere posset , quia- εαυτό βίον άπράγμονα του λοιπού ζήσεσθαι θαυμα
Hem philosopho , eique libero , con venire diceres. στον , οίον οποίον αν και φιλοσόφω είτουν ελευθέρω
Ad summum patriarcharum conscendit thronum, D φήσεις προσήκειν. Εις γάρ τον υπέρτατον των πα .
seu , quod verius est dicere , pertractus est : hac τριαρχών ανεληλυθώς θρόνον, ή το γ' αληθέστερον
cnim omnia præler ejus consilium circa ipsum ειπείν ανελκυσθείς, πάντα γάρ ταύτα παρά προαί
peracta suni. Et in tempora incidit dubia ex schi. ρεσιν την αυτού επράχθη περί αυτόν. Και καιροίς
salicorum furore , et dificilia (26) , qualia nun . εντετοχτικώς ( εντετυχηκώς ) ανωμάλοις εκ της των
quam fuere , quibus metus omnis relaxatio cuique Σχισματικών μανίας, και δυσχερέσιν , οποίοις άλλος
data (27) plerosque magnis malis aſecit, suam sin- ουδέποτε , καθ' ους άνεσις δειλίας απάσης παντί δο.
gulis voluptatem , et gloriam , el beneplacitum quæ- θείσα , τους μεν πλείστους κακίαις μεγάλαις υπ .
rentibus pro eo , quod utile Deoque gratum est : et έζευξε, την έαυτού τινα έκαστον ηδονήν και τιμήν
Ecclesiam omni iremore el perturbatione imple- και αρέσκειαν προ του συμφέροντος και του το Θεό
vit, omnibus in ea imperare cupientibus , nemine δοκούντος ζητούντα , την δε 'Εκκλησίαν πάσης τα .
aulem se submittere, ac divinis parere legibus ; ραχής και αταξίας ενέπλησε , πάντων άρχειν εν
ila u ! verius esset illud Platonis dicentis, non om- αυτή , και νομοθετείν αγαπώντων , άρχεσθαι δε και
nibus expedire libertalem , utile vero esse aliquibus θείοις νόμοις υποτάττεσθαι ουδενός· ώς συμβαίνειν
servire et vivere sub limorc ad senectilieni usque , και μάλα αληθές το του Πλάτωνος είναι , μή πάσι
29 VITA . 3 )
λυσιτελή την ελευθερίαν λέγοντος είναι , συμφέρειν Α 10 et mortem. Ιtaque in hac rerum perturbatione
δε τισι την δουλείαν, και υπό φόβον ζήν μέχρι γή- prodiens in medium , et in principatum veluti in
ρως αυτού και θανάτου. 'Αλλ ' ούν εν τοιαύτη συγ- aliud quoddam infortunium , e felicitate et beatitu
χύσει πραγμάτων είς το μέσον συνελασθείς, είς τε dine vitæ excidit , el inevitabilibus necessitalibus
την αρχήν, ώς εις άλλην τινά δυστυχίαν, εξ ευδαι subjectus est, in quas animus cum inciderit, non
μονος και μακαρίας ζωής αποπεπτωχώς , και αφύ posset , ul ego quidem pulo , nobiliores promere
χτους ανάγκαις υποζυγείς , αίς την υποπεσούσαν. ψυ- orationes : quemadmodum neque homo , etsi ad
χήν ουκ άν εγώ ποτε λόγους αξιoίην αποτίκτειν γεν- currendum aplissiinus, currere valet , pedibus ferro
ναιοτέρους • ώσπερ ουδ' ανθρώπων τον δρομικώτα- tiruniter trajestis , Invitus cessavit a componendis
τον τρέχειν σιδήρο προς ασφάλειαν διειλημένον τους orationibus. Et hæc est causa , quare non multi
τόδας . Και άκων του συντάττειν επαύσατο. Του ejus exstent sermones (28) . Adde varios corporis
η εν τοίνυν μή πολλούς είναι τους λόγους αυτού morbos et prxsertim capilis (29) , qui illum exer
ταύτα τα αίτια . Και προς τούτοις αι ποικίλαι του cuere : difficillimumque in stalum adduxerunt cum
σώματος νόσου , και μάλιστα γε αι από της κεφαλής porus aquarum a pueritia, quoniam a nativitate vini
οι ήσκησαν αυτόν , και ες το χαλεπώτατον ήγαγον usum fastidiebat : et labores ( adde) in transcri
αί τε αρχήθεν υδροποσίαι , επειδή την του οίνου Β bendis veterum sapientum lucubrationibus impel
χρήσιν εξ αυτής γενέσεως απεστρέφετο , και οι περί sos ( 30) . Erat enim vir, et pauper, et librorum cu
το μετεγγράφειν τα των πάλαι σοφών εκτονήματα pidissimus : scribebatque salis concinne, optima
πόνοι . Έτυχε γάρ ο ανήρ και πενης είναι, και των ad id præditus manu . Et quoniam pecuniis non
βιβλίων κατακόρως ερών. "Έτυχε δε και περί το posset quæ sibi erant charissima possidere , propriis
γράφειν μετρίως, αγαθάς έχων τας χείρας . Και sudoribus acquirebat. Unde evasit librorum ex
επειδή περί χρήμασιν ουκ ήν τα φίλτατα κτήσα- scriptor qualis nemo ferine alius inter eos fuit, qui
σθαι, τοις ιδίοις ιδρώσιν έκτήσατο. Και βιβλίων litteras, inquam, liberales Amant . Quod autem
αντίγραφεύς γέγονεν, όσον ουδ' εις σχεδόν έτερος orationes ejus non omnes ejusdem essent studii ac
των λόγων φημί μετιόντων. Του δε μή πάντας της diligentie , causa , ut puto, manifesta est. Quod
αυτής είναι σπουδής πρόδηλος oίμαι ο λόγος. Και enim in yrtibus mechanicis videmus, idem hac
γάρ όπερ επί των βαναυσικών ορώμεν , τούτο δή etiam in re existiinandum est : procedens enim in
κανταύθα λογίζεσθαι δεί. Εκείνοις μεν γάρ προϊόν exercitatione tempus meliora 11 præcedentibus
και της ασκήσεως χρόνος βελτίω των προηγησαμένων manifestal opera posteriora. Sic scriptorum et
τα μετά ταύτα δείκνυσιν έργα. Και λογογράφοις rhetorum seniles lucubrationes nobilitate præstant
τοίνυν, και ρήτορσι τα εν γήρα πονήματα γενναιό C juvenilibus. Propierea ex subjectis opusculis (quæ
τερα αν είη των εξ αρχής . Διά τούτο και των υπο- in hoc volumine continentur) ülalis robori quæ
κειμένων όσα μεν σπουδαία , τη ακμή λογιστέα & probata sunt, ascribi debent : quæ vero non sunt
δε μή τοιαύτα, τη νεότητι προσνεμητέα, και το 1alia , ea juventuti sunt tribuenda , el exercitationis
ατελεί της ασκήσεως . Τα γε μην είδη του λόγου defectui. Ad orationis formam quod altinet, sive
είτ' άριστα κέκριται παρ' αυτώ, είθ' ώς ετέρως, optima penes ipsum judicata est, sive aliter, ea
και ως απανταχού αγωνιστικός έστι, και σχημάτων ubique veluti pugnax est , et certatoria . Figurarum
έξαλλαγής αυτώ μέλει, μέλει δε και ευκρινείας, varietatem curat ille : curat distinctionem , subli
μεγέθους, σεμνότητος, γοργότητος , και των του mitatem , graviralem , concitationem , et quod in
ήθους καλών μετά τινος ευρυθμίας, και συνθήκης affectibus decorum est cum quadam concinnitate ,
ουκ αγεννούς , εγω μεν ουκ ερώ, μή και εις μήκος et vocum copulatione non ignobili. Ego vero non
εκτείνω τον λόγον, μή και τάνδρι , ίσον δ' ειπείν dicam , ne prolixius sermonein prograham , el ne viro
έμαυτώ, χαρίζεσθαι δοξω. Έμαυτόν γάρ εκείνον videar æque ac mihi ipsi gratificari. Illum enim
ήγημαι , και καλώ, της άκρας ημών ενώσεως τούθ ' reputo we ipsum (31 ), et voco propter summam
ούτω και λέγειν ασφαλώς και φρονείν δεδωκυίας. nostri unionem , quæ facit ut hoc secure dicam , et
Kάν τις άρα περί των εκείνου χρηστον τι, ή και D cogitem. Si quis igitur de illo vel quid Doni , vel
θάτερον μαρτυρή , εις τα εμαυτού και το σκώμμα, contrarium perhibeat, in me ipsum et dicterium
εις τα έμαυτού και τον έπαινον φέρειν φημί • ώστ' ſerri et laudem dico : ita ut mihi, qui erga ipsum
έμοί γ' ούτω τα προς εκείνον έχοντι πρέπον αν είη ita me habeo, tacere conveniat. Libellus hic au
σιγαν . Η δε που πυκτίς, όπερ και άνωθεν έφην, lem, ut etiam superius dixi , patrem suuin probe
καλώς τον πατέρα τους αναγινώσκουσι δείξει, ώστε lectoribus osiendel (32) : unde quoad reliqua, ipso
προσεκτέον αυτή του λοιπού. Και ώς αν αυτή δώσει adeundus est . Et quemadmodum dabit ipse (libel
κρίνειν, ούτω και περί των ειρημένων την ψήφον Jus) ut judicetur, ita sufragium de iucusque dictis
εξενεκτέον , ſerendum est .
31 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHÆ 32

12 NOTÆ HISTORICÆ,
CHRONOLOGICÆ ET CRITICÆ

IN SUPERIOREM GEORGII SEU GREGORII CYPRIJ VITAM .

(1 ) Gregorii. Hoc ille appellatus est nomine , cum Ατε συλλέγων, καλλιγραφείν δίδωμι, βουλόμενος αυτάς
monachum induit , antequam ad urbis regiæ pa- els teuxtlov Eyelv opóas , Epistolas meas, oliam
triarchalem thronum promoveretur : dictus vero aliunde colligens , ut potis sum , eleganter describen
sacris in undis Georgius . Pachymeres in Andronico das trado , eas volens in libello collectas habere .
Palæologo, libro i, capite 22 , sic ait : floc Gregorii Volumen istud , quo utor, el ea singula quæ in ipso
nomen Cyprio insederal, ex Georgio mutalum , cum continentur, diligentius infra recensenda sunt.
professionem in præparatione patriarchalus assume- (4 ) Patres vero et avi , etc. Hæc verba, cum aliis
ret monasticam . conjuncta quæ sequuntur , ut poslea adnotabimus.
( 2) Res suas continens : ti yo0 ' & autóv . Leo vicentur salis indicare , ex illustri ſuisse genere
eliam Alla :ins in Diatriba de Georgiis ex Roberto Cyprium , itemque Grzecum hominem , el ex parı'n .
Constantino sic refert : ltem de vita sua et Epistolie libus Græcis nalum . Leo Allatius, De Ecclesiæ Oc
numero 106. Addit Allatius : An opus hoc de vita , cidentalis atque Orientalis perpelua consensione ,
inquiens, diversum est ab Epistolis, vel Epistolis lib. 11 , cap . 15 , num . 12 , Georgium Cyprium vocal
ipsis suam vilam exprimit ? Mihi adhuc incertum est. Lalinum scribentem contra Latinos. Id unuin refert
Jam cerlum vero , ab Epistolis diversam esse Vilam in Diatriba de Georgiis, eumdem apud Ilalos nalun
B
Lanc Georgii, seu Gregorii Cyprii, ut ex nostro ei adultum , sese postmodum inter Græcos conjecisse.
codice palet , el ex Vindobonensi apud Nesselium . Sed ilerum in Hottingero, capile 19, pag. 478,
Is in Catalogo bibliothecæ Cæsareae , seu Vindobo- ipsum asserit, Lutinis parentibus orlum . Nihil hæsi
nensis parle v, codicem 101 recensel : 1 Epistolæ , tanles Lalinis ipsum parentibus in Cypro natum ,
inquiens, centum nonaginta et una, cum incerli enarrant Guillelmus Cave in Historia Lilleraria ad
cujusdam auctoris synchroni, cujus nomen ob ali- annum 1284 ; Casimirus Oudinus in Commentario
quot foliorum defectuin ignoratur , Præfatione, de scriptoribus ecclesiasticis tomo III , ad annum
continente Vitam , seu polius laudationem ejus. , 1280, et Michael Lequienus in Orienle sacro, lomo 1 ,
Integra in nostro codice biec prostat Præfalio, in patriarchis Constantinopolitanis . Nola mihi non
seu potius sermo De vita sui ipsius , pluribus opu- sunt hujusce rei probala monumenta . Joannes
sculis plurimisque epistolis uno in volumine col- Beccus, ex patriarchalu regiæ urbis exsul Prusam
lectis præmissus. Dubitatio ingeri nulla polest, quin missus , contra Georgium vel Gregorium sic aiebat
ejusdem sermonis ipse Georgius , vel Gregorius Cy- apud Pachymerem in Andronico , libro 1 , capite 34 :
prius auctor sit : inscribitur nempe De vila sua, Me Romanum ( seu Græcum ) hominem , e novæ Ro
sive de iis quæ ad seipsum pertinent. In calce opu- c mæ (Constantinopoleos) civibus natum, aversamini :
sculi hæc habentiir de auctore : Mn xal ávopl , irov interim dum pro patriarcha veneramini ävô ca 63
δ' ειπείν έμαυτώ, χαρίζεσθαι δόξω· έμαυτόν γάρ παρ' Ιταλούς γεννηθέντα τε και τραφέντα , υirum
εκείνον ήγημαι, και καλό της άκρας ημών ενώσεως ; apud lialos ( seu Latinos), natum el adultum (in
nie videar viro æque ac mihi ipsi gratificari. Illum insula scilicet Cypro, cui reges Lusiniani domina
enilsi reputo meipsum , el voco propter summam nosiri bantur). Petrus Possinus ea verba sic reddit :
unionem . Ipse nempe Gregorius , qui vilam sui ipsius Cyprium advenam , in ea Latinæ ditionis insula e
scribebat, seque auctorem quodammodo celare vo- Latinis genitum . Sed , apud Latinos, verior est in
luit, maniſesle landem seipsuin prodit lerpretatio. Ortus ejus, el educatio in Cypro, Latinæ
(3) Ei qui librum hunc concinnavit, patria fuit Cyprus ditionis insula, ansam dederit rumori, qui ex La
insula . Hinc vero dicius ille Cyprius . Urbs insulæ , linis parentibus nalum ferebat. Ex ta origine
aut locus occurrit nullibi, ubi natales habuerit. In vulgares alias suspiciones prodiisse, adnotat Nice
textu Greco legiuius : Πατρίς μεν τώ 13 συντετα- plorus Gregoras libro vii, capite 1 , num . 7, Εο
Xót ! triv Bloov kúrepo ; ĥ visos · Cyprus insula fuil præterlu , inquiens, quod viginti nalus annos, e
huic pulria, qui librum concinnavil, coordinavit. Li . Cypro ad Romanos mores se contulisset, el...
brum intellige volumen , in quo Georgius opuscula D locum dedisset vulgo suspicandi , lectoris ordinem ei
sua plura , suasque plurinas epistolas una simul collatum fuisse 14 a Lalinis. Textus Griecus, XELDO
collegerit . Ad Epistolarum collectionein quod anti- θεσίαν παρά Λατίνων εδέξατο, redditur, a Latinis ,
nel, hæc idem Georgiris habet in epistola ad 1:a- ut diversa evincit constructio cum genitivo apud
gnum logo helam , quæ in codice numeratur 155 : Gregoram , cum dativo apud Pachymerem .
Επιστολάς τας έμαυτού , άλλοθεν άλλην, ώς αν οιός (5) Servire Barbaris Latinis. Nolim cuique, cæ
33 VITA .
leros populos vocari a Græcis consuevisse Barba. A anno circiter 1241 natales habuisse Cyprium , in
ros . Ducangium consule in ea voce Latina . Italos
intellige Latinos, qui Cyprum insulam sub regibus
Lusinianis incolebant. Montfauconius in Diario lla-
lico, p . 14 , codicem Leonis Sapientis recensens katą
'Irawv, verlit contra lialos , id est contra Latinos ,
ut Antonius Maria Salvinius adnotavit ad oram
ejusdem Diarii , quo utebalur. Vide Symbolas lit-
terarias Florentiæ editas vol . VI , opusc . vi , p. 44 .
Cyprii initium regni enarrat Guillelmus de Nangis
in Chronico apud Dacherium in Spicilegio , lomo III,
in fol. ad annum 1191 , his verbis : Richardus vero
rer angliæ cum ralibus et galeis post regem Franciæ
de Sicilia movens, venit in Cyprum ; ibique inveniens
quemdam pseudo-imperatoren insulæ dominantem ,
ipsum cepil : Cyproque sic subjugata, gente sua eam
munivit. Et ad annum 1192 : Richardus rex Angliæ
vendidit insulam Cypri Guidoni (Lusiniano ), quon
dam Jerusalem regi : qui rex fuit ibidem constitutus.
Pseudo illum imperatorem , qui Cypro dominaba-
tur, Isaacium Comnenum vocat Nicelas Choniala
libro ji Annalium , in fine. Quis ille fuerit, et quando
insulam ceperil, narral idem Annalista , libro 1 :
Eral vir quidam nobilissimus, inquiens, nomine
Isaacius , Isaacii sebastocruloris, quem fratrem ſuisse
Hunuelis diximus, ex filia nepos . Is Armeniæ vici-
nisque locis Romanæ ditionis, el Tarso a majore
patruo Manuele præposilus , commisso cum hostibus
Armeniis prælio caplus, Manuele (imperatore), jam
deſunclo (anno 1180 ), in custodiam datur. In qua с
cum longo tempore fuisset. ... tandem redemptus
commodum in patriam reditum habuit, Andronico
redemprionis adjutore (qui usurpaluin Alexio im-
perium solus anno 1183 administrare cæpit, et
anno ! 185 occisus obiil) . Isaacius, cum Andronicu
cedere, ac in patriam redire nollet . . . sed impe-
rare, quam imperio carere mallet Cypro cum
magna manu occupala , principio se pro legilimo
prælore qui ab imperatore missus esset , gerit litteris
oslensis imperatoriis, quas ipse composuerat .
rerum non multo post se lyrannum professus est.
Hanc itaque insulam , quam Andronicus imperalor,
ac successor ejus Isaacius Angelus, eripere lyranno
non potuere , subjugavit Richardus rex Anglie
anno 1191 , sibique venditam tenuere reges Lusi
niani. Varias, quæ acciderunt, insulæ Cypro cala-
milates narrat Neophylus presbyter monachus el
inclusus apud Coteleriuin in Monumentis Ecclesia
Græcæ, tomo II, 15 pag . 457. Guidoni Lusiniano
primo Cypri regi anno 1194 successit Almericus.
Hunc excepere anno 1205, Hugo I ; anno 1218 ,
Henricus 1 ; anno 1253, Hugo Il ; anno 1267,
Hugo III ; quos hoc loco satis est enumerasse .
( 6) Novem omnino excesserat annos. Sua in patria
grainmaticæ rudimentis in Latinorum , ut videtur,
scholis operam dedit Georgius, ut infra dicendum .
Novem ætatis annos cum explesset, alio missus est,
nobite et acre ingenium , cujus specimina dederat,
exculturus, Id accidisse anno circiter 1250 , adeoque
- ΝΟΤ.Ε. 34
ſerius dicemus. Insule dominabatur Henricus I.
(7) In Callinicensium urbem mittitur. In Græco
textu legitur : εις την Καλλινικισέων . Vox ista
Græca non occurrit in lexicis geographicis quæ licuit
evolvere. Intelligi Nicosiam pulo , quæ et Leucosia
nuncupata : civilem insulæ metropolim sub regibus
Lusinianis : itemque ecclesiasticam , archiepiscopalu
ex Salamina Famaguslam , et ex hac translato Ni
cosiam. Lequienum consule ia Oriente sacro ,
lomo III, pag. 1202. Hanc primus archiepiscopalem
lenuit sedern Durandus ; tum anno 1211 , vel ipse
Durandus ilerum legilime electus , vel Anonymus
quidam : anno 1213, Eustorgius ; anno 1240 , Elias ;
el anno 1250 vel insequenti, Hugo. Sedente Hu
B gone , sialutum ab Alexandro IV , summo pontifice ,
anno 1260, latum est, quo indicebatur : post Ger
mani Greci archiepiscopi obitum , sive cessionem ,
nullum deinceps metropolitam Græcum in ejus lo
cum ordinandum esse : et qualuor solummodo
episcoporum Gr:Pci ritus fore sedes, Soliensem in
diæcesi Nicosiensi, Arsinoensem in Paphensi, Car
pasiensem in Famagustana, et Leucarensem in
Nemosiensi. Quo Nicosiam appulit Georgius lem
pore , metropolim ecclesiasticam tenebat Elias , aut
Hugo. Henricus Hilarius, in notis el additionibus
ad Philippi Cyprii Chronicon Ecclesiæ Græcæ, ad
noiat , Georgium e Cypro studiorum gralia in lia
liam navigasse, et in Græciam postea rediisse. Errore
sine dubio caplus est, verba illa non intelligens , quæ
a Joanne Becco dicta legebat, Cyprium scilicet trap'
'Italois, apud Italos, id est Latinos, adultum . Vide
etiam infra nolam 16 .
(8) Seragesinum ad eos usque fluxisse annum, ex
quo in alterius linguæ homines insulæ dominario
transieral . Eam scilicet anno 1191 subjugavit Ric
cardus rex Angliæ : ibique regnum instituit Guido
Lusinianus anno insequenti. Hinc sexagesimus, qui
hoc loco ab insula subjugata a Lalinis numeratur
annus cuin
anno vulgaris æræ 1250 concurrit.
Cyprius noveın lunc ætatis annos nalus erat : unde
suos anno circiter 1241 natales habuit.
16 (9) Secunda, ut aiunt, navigatione Romanorum
scholas adit , ubi grammatica tradebatur , palria
D Latinorum linguα. Παιδευτήρια Ρωμαίων , schola
Romeorum , seu Romanorum . Græcos ipsos, præci
pue Constantinopolitanos , a nova Roma Constanti
nopoli frequentius dictus Romæos et Romanos, no
lum csl. An ergo Cyprius in Græcorum disciplinam
se Nicosiæ tradiderit ? Repugnant aperle , quæ se
quuntur. Schulæ dicuntur, in quibus grammatica xatd
την πάτριον Λατίνων φωνήν, secundum patriam La
linorum linguam , docebatur. Mediocris , aut ferme
nullius in bis gymnasiis profectus causa additur tūv
διδασκάλων φωνή αλλόθρους , και νόθος, magistro
rum vox insueta , et peregrina , seu spuria . Hinc
addiscendi masima exponitur difficultas, cum opus
esset , vocabula primum intelligere, lum quæ sub
jectæ vocabulis res essent. Nullus dubito, Latino
35 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHÆ 26
rum scholas frequentare, cum Græcorum nulla. A mis viris ac magistris abundare urbem illam . An
forent, coactum fuisse Georgium Cyprium . Quo gusta re familiari, nimioque paren !um amore , iler
utique sensu Joannes Beccus loco superius citalo aggredi probibilus est .
nola 4 aiebat : ipsum teap' 'lialois, apud Latinos ( 15) Duorum annorum tempus ... Nalum viginti
naium esse, el adultum . Carolus Du Cange in Glos- annos discessisse Georgium e Cypro , narral Grego
sario ad scriptores mediæ el infimæ Græcitatis, in ras, lib . vi, capite 1 , num . 7. Hunc ejus e patria
voce 'Pwuaio : adnotal : Lalinum ea significari in discessum sub oculos habebat Ephræmius Constan
Glossis Græco -Lalinis : et Luinam linguam dici Ro- linopolitanus, qui apud Allalium , in Diatriba de
manam in Novella XXI Justiniani, capite 1 , § 2 , ac Georgiis , et apud Bindurium , lib . Vi in Aniqui
ipsius demum Justiniani ætate nondum invaluisse, tates Constantinopolilanas, tomo II, sic ail : Patria
11 Græci, inaxime Byzantini , recepta appellatione paternaque domo a prima mlale extorris , erudilio
Romani appellarentur. In hominis Cyprii vita Ro- num ac indthematum amore flagrans , ad Constantini
mani dici merilo potuerant Latini, qui insulam urbem se (demum ) recepit. Discessum hunc et in
incolebant. Hoc significatu vocem illam , de ipso sequentes peregrinationes his describit verbis
Cyprio agens usurpat Gregoras, libro vi , capite 1 , Joannes Beccus apud Allalium in Græcia Orthodoxa ,
nun . 7 : Contendebant, inquiens, quod viginti annos B como il , oratione 1 , num . 1 : Pestis hæc per mare
natus , Κυπρόθεν τους Ρωμαίων επιδημήσας ή θεσι, antea vagans, el palans , ad nos tandem deflexil.
και Λατινικών ηθών έστιν & επαγόμενος , Ε Cypro Post amissam anno 1187 a Latinis Hierosolymam ,
ad Romanos mores se contulissel , el ad Latinorum regum Jerusalem sedes fuit Plolemais, dicia eliara
instirula adductus . Acon , lalis Acri , Gallis Saint-Jean -d'Acre. llanc
( 10) Umbra grammaticæ videbatur, non ipsa arie Saraceni anno ì291 eripuerunt Christianis. In eam
poliri . Causa eral . . . el exlera magistrorum vox, prima provehitur navigatione Cyprius. Cum viginti
et spuria. Græcum hominem hæc salis indicant, et annos, leste Gregora , nalus essel ; id accidisse di
Græce loquentem : qui Latinorum magistrorum cendiim est anno æræ vulgaris 1260. Reni sacram
patriam linguam magna cum dillicultate intellige . ibidem administrabat hoc tempore Florentius cpi
ret, foque linguæ genere traditas disciplinas assequi scopus. Lequienuin consule in Oriente sacro , 1. III ,
non posset. col , 1335 .
( 11 ) Ad patrios lares, quindecim natus annos re- ( 16) Inde Anæam Asiæ ... et inde Ephesum per
versus est . In Latinorum scholis Aristotelicam logi- venil. Stephanus 18 Byzantins De urbibus el po
cam nullo fere proſeclu audiveral : utpote qui ex pulis : 'Avala , Anwa ... urbs Caria , e regione
с
illis essei , qui verba non intelligunt, quibus ma- Somi. Hanc olim fuisse urbem , Thucydidi memora
themala traduntur, tūv ywvWv aútūv wg chúX'STŲ lam , in notis animadvertilur. An ergo Cyprius
Ènarovtas. Quod ipse propterea studium fastidiens, locum indicel , ubi olim Anwa ?
neque meliora litlerarum documenta sperans, redit (17) In vicinia habitare Blemimydam ... Nic« pho
in patriam anno ætatis decimo quinto , et æræ vul- rum Blemmydam norunt omnes virum inter Græcos
garis circiter 1255. celeberrimum , apprime disciplinis exculium omni
( 12) Liberaliumi disciplinurum desiderio tenebatur : bus, et catholico de processione Spiritus sancti a
Λόγων δε 17 επεθύμει μέν. A his verbis incipio Patre et Filio , seu per Filium , addictissimum dog
Vindobonense mutilum opusculum apud Nesselium mati. In Ephesi vicinia , įv YETTÓVD oixūv , legisse
parle 5 , codice 101. Vide notam 2 . ipsum in monasterio, lestatiir auctor Vilæ quam
(13) Bujusmodi ex desiderio , cum quiescere non illustramus. Diligentius alii discutiant, an idem
permitteretur. Hactenus prima, ac levia , eruditionis monasterium dici debeat , quod ab ipso crectum
et elegantie in scribendo , quain postea acquisivit, sacratumque fuit OzW Tv Övri, Deo qui est , a Pa
specimina. Ampliorem profectum cepit ex lectione clypierc memoratum in Michaele Palæologo lib . v,
antiquorum Thelorum ( ut inferius narratur ), el ariis capite 2 ?
ejus inventorum ac patrum ; diciionumque gratiam ( ! 8) Aviens Epheso. Paria sunt quæ Pachymeres
assecutus est , et allicismum , ac venusialem , et quod narrai libro ii , cap . 14 : Visum opportunum impe
revera Græcanicum est . Ob hæc ornamenila ipsum ralori est ( Ilichaeli Palæologo) , iransmisso Helles
laudibus celebrat Nicephorus Gregoras, lib. vi, ca- ponio , in neper captan Selyóriu in urbem Thracip ,
pile 1 , num . 5 , utpote qui eloyanies Græcæ lirera- Byzaniio Xxxv M. P. distaniem in occasum ) se
turæ numeros, el Alticam illam linguam , longo jam conferre ; ibique ex propinquo corsilia capere , ra
lempore oblivionis gurgile demersam , ingenii deaie- tionesque inire urbis poriunde Constantinopoleos).
ritate , ac singulari siudio in lucem produril, ac velut El caplic 20 : Copiis multis variisque colleciis in
ab inferis revocavit . unum , Galatan ( suburbium Constantinopolis) ag
( 14) Nicæam milti ad scholas . Proficiendi causa, gressus est. Haud operæ dispendium fuerit Georgii
iler cogitabat Nicæam in Bithynia. Ex sede, quam Acropolitæ verba referre num . 83 : Imperator
post captam anno 1204 a Latinis Constantinopolim , (Michael Palæologus), appetente vere, Constantino
ibi locaverant imperatores Græci , el patriarchæ polim commeal.... Galatiæ oppidum oppugnabil,
Constantinopolitani, facile sibi suadebat, doctissi- num . 84 : Hellesponlum lrans abiit ... cum
37 VITA . NOT Æ . 23
vero æstas præterlapsa fuisset , necnon autumni tem . A (a Kalendis Septembris propositus ejus.lom cræ
pus excurrissel... inde discessit . Hæc anno 1260 aunes). Exemplo rem declarat : Si scire velim , in
acciderunt, ac etiam ineunte anno 1261. Hisce bel- quolum annum Christi conveniat v. g. annus mundi
licis motibus se Georgius Cyprius interſuisse tesla- 6428, ex 6428. subduco 5508, residuum est 920. Ergo
tur : al regiis castris relictis , Nicæam reverlitur, anno Christi 920 annus hic mundi 6428 incepil a
ad quam e Cypro impulsus fuerat, ul egregiam lit- Kalendis Septembris. Porro si 6428 20 parliaris
ieris addiscendis operam ibi poneret . per 15, residuum est ocio : ergo indictio erit octuva .
( 19) Hoc quam aliter accidil ! Sapientes viros, ac Hanc igitur juxta regulam si anno proposito 6769,
magistros, quos perquirebat, non invenit Nicææ : quo recepta fuit Constantinopolis, detrahas annos
ita ut reditum in patriam cogitaret, ut infra narratur . 5508, residuus 1261 est annus æræ vulgaris, quo
(20 ) Deinde non multo post hæc lempore, magnam currente dicendum foret , cæpisse a Kalendis Sep.
Byzantii urbem 19 Deus Latinis auferens, Græcis iembris annum illum 6769. Quoniam vero capta
reddil . Receptæ urbis epocham accuratissime assi- mense Julio ſuit urbs regia , id omnino transferen
gnal Georgius Acropolita, vicesimam quintam diem dum esset and annum æræ vulgaris insequentem
mensis Julii, indictionem quartam , et annum ab orbe 1262, ad quem pertinet Julius mensis anni Graeci ,
condilo syEl sexmillesimum septingentesimum sera B qui a Kalendis Septembris in anno 1261 incepit.
gesimum nonum . Annus es! æræ vulgaris 1261 , Non ita se res habet . Exacliorem veramque tradit
quarla pripdicta insignilus indictione. Annum præ- regulam Ricciolins, libro si Chronologiæ , capile 2,
cedentem 1260 exhibent Græci codices non pauci inter canones pro usu tabularum , canore Il . « Si
apud Joannem Boivinum in notis ad librum iv anni sunt pauciores annis 5509 , illos his subiralie,
Nicephori Gregoræ : sed alii ab eodem Boivino et habebis annos ante Christum , inchoatos a Kalen
ibidem recensentur , Acropolitæ consentientes. dis Septembris anni præcedentis. Exempli gratia :
Epocham confirmat codex alius, quem ipse memo- denlur anni mundi Constantinopolitani 5508 ; hos
ral vir doctissimus, ubi solemnis Michaelis Palico- subirahe annis 5509 , restabit annus I anle epo
logi in vrbem receptam ingressus illigatur cum cham Christi, inchoaliis tamen a Klendis Sepiem
die 15 mensis Augusti anni sex millesimi sepringen- bris anni ante epocham Christi , a quibus incepil annus
tesimi sexagesimi noni, vulgaris æræ scilicet 1261 . 5509 , concursurus per oclo menses ultimos sui cum
llis adhærentes refert Spondanus Latinos scriptores prioribus oclo mensibus anni primi epochæ Christi.
Guillelmum Nangium , monachum Patavinum , con- Al si anni dati sunt 5509 vel plures, subtrahe illis
tinuatorem Parisii,Marinum Sanulum , cognomento carinos 5508, et babebis annos Christi concurrentes
Torsellum . Celeberrima tamen in hac epocha con- a Kalendis Januariis usque ad sequentis Seplembris
stillienda mirum est , tam varias scriplorum ſuisse Kalendas. Exempli gralia : delur annus mundi 5509,
sententias, qui annum definiunt vel 1259 , vel 1260, illis subirahe 5508 , restal annus primus Christi,
ac eliam 1262. Hunc annum constituit Sethus Cal- concurrens cum mundi anno 5509 , usque ad diem
visius in opere sun chronologico. Michael Lequie , primam Septembris : inde enim concurrit cum anno
nus in Arsenio iterum patriarcha Constantinopoli- 5510. n ltaque ab anno 6769 , quo caplam Constan
tano reſert chronicas nolas solemnis in urbem tinopolim referunt scriptores Græci, subirahe ana
regiam ingressus ; mensem Augustum , diem 15, nos 5508. Habes vero annum Christi, seu ara
indictione 4, el annum 6669 ( 6769) , additque biec vulgaris 1251 , concurrentem videlicet cum ann )
verba , unnum scilicet Christi 1262. Sed error ty- Constantinopolitano 6769, usque ad diem primam
porum fuerit, quorum mendum aliud cubat in Septembris, deinceps concursurum cum anno 6770 .
annis mundi 6669. Quin imo in Pantaleone Justin Itaque annus 6769 incepit a Kalendis Septembris
niano, Latino patriarcha, annum effert ille 1261 , in præcedenti anno Juliano 1260 , ei mensis Julius
quo ( inquiens ,) juxta exactiores chronologos a Græcis anni Constantinopolitani 6769 , quo urbs regia re
recuperata est urbs regia . D cepla est, ad annum pertinet Julianum 1261.
Verum enimvero hæc anni 1262 epocha , quam Dubitationem removet omnem indictio quarla ,
ab aliquibus definiri cum Spondano adnotavimus, qua insignitus procedebat annus Constantinopoli
oriri forlasse potnit ex ea methodo, quam ad annos Tanus 6709, quave notalur etiam annus æræ vul
æræ Constantinopolitana connectendos cum annis garis 1261. Atqui eadem quarta indictio Ro
æræ vulgaris nonnulli iradunt chronologi. Has de mano , all pontificio more incipit a Kalendis
re mihi liceal paulo ſusius pertractare . Gulielmus Januariis ejusdem anni 1261 ; inceperat vero juxta
Beveregius in Institutionibus chronologicis lib. ii , Græcorum morem a Kalendis Septembribus anni
capile 11 , sic docet : Num . 9 : Civilis Græcorum precedentis 1280. Ab his ergo inilium sumil annus
era est, quæ a mundi primordiis ad Christi Nulivi- etiam Constantinopolitanus 6769 cum sua indi
inlem annos 5508 compleios numerat. Num . 10 : . rtione quarta , quam ipse videlicet annus 6709 per
Annus hujus æra 5509 incepil anno primo æræ 15 divisus reddit , nulla facta additiune aut sub
Christian ... a Kalendis Septembribus . Num . 11 : Iractione : et ab eisdem demum Kalendis Seplem
Anno hujus æræ proposito, subtrahe 5508 , residuus bribus anni Juliani 1280 incipit apud Griecos
est annus aræ Christianæ , 910 currente cæpit hovus annus Incarnationis 1261.21 11 :nc hodieque
39 GEORGII CYPRIL CI' , PATRIARCHA 40
servant ipsi consueludinem , ut colligere licet ex A Consantinopolitano, 6651 , qui Kalendis Septembris
eorum 'Auepoàoy10's, quæ singulis annis elluntur. superioris Christi anni ( 1142) inchoatur. Ab eo seni
Hanc eamdem servabant methodum Russi ; quos anno 6651 detractis annis 5508 , labelur annis
allamen animadvertit Christianus Wolfius in Ele- æræ vulgaris Julianus 1143 ; unde annus Constan
mentis matheseos universæ , lomo IV , in Elementis linopolitinus 6651 non incipit a Kalendis Septem
chronologiæ , capite 5, num . 193 , ab aliquo tempore bris ejusdein anni 1143, sed inceperat als Kalendis
Kalendarium Julianuin recepisse , hodieque annum Seplembris anni superioris 1142 , ab eisdemque
auspicari a Kalendis Januarii. inilium etiam sumpserat indictio sexta , et ipse
Quod aio, illud ipsum disertissimis verbis ex- annus Incarnationis i143 , juxta morem Græcorum .
pressum lego apud Pagium ad annum 1143, ubi de Hanc demum annoruin connexionem evidentissime
eportuali Joannie Comineni anno agens sic ait num ) . sub oculos offert initium tabulæ sequentis, quie
9 : Codinus, sive quisquis auctor est Chronici eidem prostat in ejusdem Pagii Dissertatione de periodo
subjuncli, prodil eum denatum anno mundi, scilicet Græco -Roinana.

Anni Dionysiani Anni mundi secundum Anni incarnationis secundum Indictiones

a Kaiendis Januarii. Cp. a Kal. Sept. Cp , a Kal . Sept. a Kal . Sept.
Anle Christum 5507 . Ante Christum ,
3. 2.
5507 , 2.
2.
5508 . 1.
1.
1. 5808 . 44
Christi .
5509. 1 .
Christi 5:09 . 1. 4.
1. 5510 . 2. 5.
5510 . 2. 5.
2.
5511 . 6.

6768 . 1260 . 3.
1260
6769 . 1261 . 4.
6769 , 1261. 4.
1261 . 1262 .
6770 . 5.

22 Licuit in labella sic annos disponere, ut B anni 6571 (Christi 1063) , indictione prima . Sed an .
slalim vel oculi intuentium deprehendant, dati num 1062 evincit indictio prima, quæ a Kalendis
anni Constantinopolitani, sive mundi, sive Incarna- Septembris ejusdem anni 1062 incepil. Annus 1062
lionis, menses qualuor priores, quorum primus notalur litlera Dominicali F et annus insequens
September est , alteri conveniri anno Dionysiano, et 1063 littera Dominicali E. Illa vero , non isia le
alteri menses octo posteriores : quo eliam modo riam quintum illiyat cum die septima Norembris.
dispositas vides indictiones, Græcorum more com- Pag. 58 : Die 20 Novembris, feria sexta , anno 6634
putalas. Quorsum vero hæc omnia, cæleroqui trita ( id est Christi 1126) , indiclione quarla. Iterum in
ac vulgaria , jlerum veluti recocla ? Nimirum ut diclio quarla annum exbibel 1126 , inceplum more
lidentius asseram , regulas a Beveregio stalutas aut Græcorum a Kalendis Septembris anni præcedentis
abjiciendas, aut aliquo corrigendas modo : itemque 1125. Feriam vero sexlam cum die 20 Vovembris
ul Omni salva erga viros doctissimos reverentia, de indicat lillera Dominicalis D anni 1125 , non C
calculis eorum , qui a nostris dissoni suni, senten- anni 1126 .
Liam dicam . Pag. 61 : 'Ετελειώθη δε εν έτει το από κτίσεως
Montfauconius Palæographiæ Græcæ libro 1, κόσμου σχος', ινδ. α ' , ηλίου κύκλου ιβ' , σελήνης ζ', εις
Cupite 6, veleres quamplures mss. codices Græcos C Tasio toü Aexeu Oplou , huép ? e'. Completus autem
recenset : nolasque chronicas aferi quæ in iis oc est anno a creatione mundi 6670 (Christi 1168 ),
currunt. Pag. 45 : Is absolutus fuil anno 6494 ( hoc indict. 1 , cycli solis X , lunæ VII , Decembris ſeria
est Christi 986) . Mensis Novembris 27. Feria hebdo- 4. Ubi cyclus solis ex Græco lextu reddendus est XII ,
madis sella . Verba lineolis inclusa apposuit vir itemque ſeria V enumeranda, ac demum dilenda
doctissimus. Annum ego 985 enuntiandum esse dies 14 Decembris. Imprimis mense Decembri anni
aio : idque colligitur és die 27 Novembris feria Juliani 1168 jam a Septembri præcedenti currebat
sexta . Annus 986 cyclum solis habet xv et lille- Constantinopolitanus annus 6677 , quod etiam ad
ram Dominicalem C , quæ in Kalendario diem 27 eumdem annuun Sethus Calvisius adnotat : Annus
Novembris ostendit esse Sabbatum : al cyclus so- Constantinopolitanus 6677 incipit Kalendis Octobris
lis xiv et litlera Dominicalis D in anno 985 , ad ( lege tu Septembris). Consule Pagium in Dissert. de
· eamdem Novembris diem 27 referunt feriam ser- Periodo Græco - Romana 23 a num . 70 el num . 95 .
tam .
Itaque annus Constantinopolitanus 6676 a Kalendis
Pag . 52 : Mensis Novembris septima, feria quinta... Septembris auni Juliani 1167 inceperat, currebal
 41 VITA . -- NOTÆ, 42
que mense Decembri ejusdem anni. Rem confirmat A veniam gratiamquc erga Holobolumn tuam permillens,
indictio primi, quæ juxia Gracorum morem cum Plures ilaque annos Constantinopoli scholas rexeral
novo anno ab eisdem Kalendis Sepleinbribus anni Acropolita . Is etiain est, qui sui temporis Hislo .
1167 initium sumpseral. Accedit demonstratio ex riain scripsit , cujus non pauca bactenus dedimus
feria V , quæ anno, non 1168 , sed 1167 incidit in excerpta . Inter Cyprii Epistolas legimus inscriptam ,
diem 14 Decembris . Annus 1168 insignilus proce- Acropolitæ magistro suo.
debat lillera Dominicali GF , unde dies Decembris (22) Priusquam ad alium aliquem e. Aristotelic's
duodecima fuil feriu quinta . Anno præcedenle 1167 gradibus , elc. Methodum animadverte , quam in
curreballillera Dominicalis A , quix ſerien quintam disciplinis tradendis Acropolita servabal. Tradebat
connectil cuin die 14 Decembris . Denique annus primum Syllogisticam et Analyticam Aristotelis,
Bienysianus 1168 et annus Constantinopolitanus lim Rhetoricam , ac deinceps profundiora Aristo
6676 habent cyclum solis, ille primuin , ci isie telica Metaphysica , el de Physico auditu docu
duodecinum , eamdemque litteram I)omisicalem GF menia .
a halendis Januariis : el apno pra'cedenti currebai ( 23) Ayg : essus est sludia , cum annum ageret
cyclus solis Dionysianus XVII el Constantinope- vicesimuni sex:um , iisque finem iniposuit , cum
Jianus XI curu littera Dominicali A. Qua de re B agerel Tricesimum tertium . Anno igitur Christi cir
expende Tabulum cyclorum sularium el lunarjuin citer 1264 in disciplinami Acropolite se tradidit
in wris mundanis Græcorum apud Pagium in Di.- Georgius. Anno 1273 litlerarias reliquit exercitatio
sertationc de Periodo Græco -Romana, ac numerusn nes. Vide notas (6) et (8) el ( 11 ) el ( 16 ) .
consule 70. (24 ) Circa dogmata innovatio, el Ecclesiæ turbo.
Alia non pauca ibidem apud Montfauconjuni si- liæc significant promolam a Michaele Paleologo
niilia occurrunt exempla. Faleur aliamen nosinulla Ecclesiarum concordiam , initamque anno 1274 in
proslare , qua : adversari videntur. Pag. 20 : Astro concilio Lugdunensi, ac inde exorlas in Ecclesia
6558 (Christi 1050), mense Octobris 25, ſeria quirtit . Constantinopolitana factiones . Eadem verba , του
Annum prædictum Julianum 1050 alliciebat littera δόγματος κοινοτομία, usurpat schismaticus Gregoras
Dominicalis G , quæ feriam V Transferi in cicm 25 Tibro vi , cap. 1 , num . 5. Cyprius Michaeli impera
Octobris ejusdem anni 1050. Al error fortasse cudit fori studebat : quo defuncio , aut sententiam mu
in feria , vel in die : quemadmoduin vitio laboral lavit, aut quam intus in animo retinebat , deposilid
indictio 12, 1o. 1S', qu :e legitur in textil Gritio : simulatione, palam fecit. llac de re in Dissertatione
currebat enim anno 1050 indictio 3 , non 12. Vel
C sequenti .
etiam pro genio librarius annum 6558 a halen :, s (27) Animi curæ , in quas modo dictis limoribus
Januariis numeraverit : quod a Russis hodie lieri solulis , pertractus et traditus est . E clesiasticos
enm Wolfio adnotavimus. Ex hac dissertatiuncul
viros, aliosque ad concordiam Ecclesiarum ineun
fraud parim emolumenti percipiendum esl sejlienti damı, videoque inilæ consentiendum qua minis ,
in Dissertatione I. capite 1 , num . 4, in insigni qua exsiliis, imperator vehementissime urgebal .
quadam constituenda epocha, quan Pachymeres Pachymerein lege libro v, a capite 11. Hinc animi
exprimii, ac perperam Possinus, Bandurius et Bul . curæ el sollicitudines in Georgio Cyprio ; quæ postca ,
landiani intelligunt. Chronicæ aliae dillicuitales oc- Andronico 1282 capessente imperium , solutr
current, que nostra coinpulandi methodo adhibiti , fuerunt. Tum vero aliis animi curis Cyprius affe
evanescunt .
cius est , digoitate patriarchali ornatus .
(21 ) Imperator ... Acropolitam ... civilibus (26) Ad summun patriarcharum tironum coil
ipsum curis liberavil : seque ille paruium exhibuis scendit... Incidit eiiam in tempora dubia es schi
iis omnibus, qui audire eum vellent magistrum . Co- smalicorum furore, et difficilia . Georgium Cyprium
leberrimum virum intellige Georgium Acropolitam , ad patriarchalem dignitatem promovit Andronicus,
de quo latius agit Allatius in Diatriba de Georgiis. D hujus nominis jinperäior !! , dictus eliaw Senior
Plurjinurn valuil in aula imperaloria , fuitque Mae respectu habito 2 :3 ad Andronicum II nepoleili.
gnus Logothela , reipublicæ administrationem cum Amus Christi vulvebalur 1283. Pachymeres in
imperatore gerens. Bisnc dignitatein declarai Jaco- Andronico libro 1 , capite 14 , Martiuirt mensen
bus Coar in notis ad Codinius . Germanis III , eneniui, quo Cyprius monasticam proſessionem
patriarcha Constantinopolitanus, qui trung Ec- ciji , uovo assumpto nomine Cr2go :ši, ac celebre
ciesiæ anno 1266 24 vel insequenti conscendii, ac Palmarum festum slaluit, quo in póziriarchum ordo
modico tenuit tempore , ut Acropolitæ substitueretur ilaras est. Ainus æræ vulgaris 1283 insignitus cur
livlobolus, publicus ma!hematum professor , his rebat cyc !o splis IV , littera Dominicali C, el Aures
verbis exorasse Michaelem imperatorem mducitur numero 11. llinc sacrum Pascha ia diein 18 Aprilis
apud Paclıymerem lib. IV, capite 14 : Acropolitii, et incidil : ei die undecima ejusdem mensis iliuserat
Magnus Logounela Georgius, luo ducuin (ad uueste) Pulmarum Dominica . Dubia er schismaticorum lilo
jussu , versatils in tradendis disciplinis, posiguam ro : e, et difficilia dicuntur ea lempora. Siquidem
multis jam annis insudavit ei opero. , fractis deivium patriarchie pro partiu : ü sludio detrudebantur , ac
viribus faliscii ... . Anine igitur oranlibus nubio... promovebantur : Joanni Becco injuste deposito Ju
PATROL , G. CXIII,
43 GEORGII CYPRIT CP . PATRIAR
CHÆ
* sephus iterum substitulus ſucral: vigebant factio- A Vindobonensis . Quæ lucubrationes in nostro con
ses, que dic.bantur Arsenianorum et Josephitarum : linentur, haud fueril opere dispendium diligentils
dogma catholicum de processione Spiritus sancti recensere .
pro virili tuebanlur gravissimi viri , rejiciebant alii . 1. Λόγος τα καθ' εαυτόν περιέχων: Sermo res
Qui loco superius allato schismalici dicuntur a suas continens, quem notis illustravimus. Murilus
schismaticu scriptore, insigies intellige virus. qui est in codice Vindobonensi .Vidi nolain (2) et ( 13) .
unioni cum latinis constitulæ adhierebant. Hisce de (2) In sanctum inagnum mariyrem el triumpha
rebus latiore serione agil Pachymere3. Lorem Georgiuni . Incipit : "500; TGŪTO Tūv doywv,
(27) Metus omnis relaxalio cuique dara. Factam Græce typis edituin est Encomium apud Bollandi
ab imperatore Andronico facultatem Joanni Becc ), Continuatores como III Aprilis, p :48 . XXV in fine ,
ejusque asseclis , Constantino Meliteniotäe, et Geor- el Laline, pag. 123 .
gio Molochila facile intelligerem , ul suæ fidei 3. lit sanctum liionysium Areopagitum . Incipit,
rationem redderent in colloquio quod anno 1284 Η μεν πρόθεσις τώ λόγω δικαία .
habitum fuit in Alexiaco Triclinio. Consule Pachy- 4. In sanctuin Euthymium episcopum Madytorum
merem libro I , capile 54 et insequenti. Tum enim , in diæcesi Thracica. Consule Lequienum in
wielu omni veluti relaxalo , scripla plura contra B Oriente sacro lomo I , col. 1141. Incipii, 'Ezz! Tluão
Gregorium Cyprium edita pro dogmale catholico. δικαίως ..
Jac diligentius enarrantur sequenti in Disser- 5. In sanctam martyrem Marinam . lucipii, Kal
aiinno. Superiore jam anno in synodo, quæ sub την εκκλησίαν άρα ..
Josepho iterum patriarcha celebrata fuit , adver- 6 . Toj aútoj Bzoldinda , ejusdem sermo regulis,
sarii Becci causati fucrani, lesie Pachymerc libro sive de rege . Incipit, Kαιον ουδέν , θειότατε βασιλεύ.
citalo capite 8 , scandalum ortum , uil aielan !, ex iio- 7. In regem dominum Andronicum Palæologun.
tempestiva ventilatione quæstionum , quas inesplorains Incipii, 'Exprvuer ús dangū ., péYOOTE 30.01 . .
relingui prasiiteral. Opera nomulla a Eecco cla- 8. Sermo anzirrhelicus conira Becci blasphemias.
Lorata numerat idem historicus in sequenti capite 9. Incipii, oux Eywys bavmáču . Noras , quas Cyprius
( 28) luviius cessevii a componendis orationibus : invehii bureses, refellit Joannes 27 Beccus in
el hac esl cousa quare non mulii ejus erstent ser- orazione 11, quie exstat apud Allatium tomo II
illones. Intellige oratorii generis lucubratiolles, Græcia: orthodoxæ pag. 252. Hac de re in Disseria
Orationes, Declamationes, Chrias, Fabulas , similes tione sequenti .
que, ab Ailalio , Caveo, Oulino , Fabricio aliisque 9. Tractatus incipiens, "Έσχε μεν ή επισυμβισα .
с
recensilas. Eas nos infra enumerabimus, quæ in Editus exstat apud Bandurium tomo II, inier vo
' volumine nosiro continentur. las ad Antiquitates Constantinopolitanas libro VIII ,
(29) Adde varios corporis morios, el præseriim in Gregorio Cyprio. Hoc loco inscribitur "Ex0€6!;
capitis . Malam islam Cyprii valetudinem forlasse του τόμου της πίστεως : nostro in volumine , Τόμος
indicat l'achymeres, qui libro 11 , cap . 17 obilum περί ασεβείας .
ejas referens, confectum ait egritudine animi ; 10. Tractatus incipiens , Τον μεν Υιόν του Θεού
% 2! vóslu trol.une glo , el morbo seu languore mulio- ci 'Itziol : filium quidem Dei Itali aiunt.
rum dierum . 26 De capitis dolore, quo laborabal, 11. Alius incipiens, Mh ó vópos tūv yolve .
Sæpe ejtis in epistolis mentio occurrit. Apud Bændurium loco citato editus 'Ogodovia ,
(30) Labores in transcribendis velerum sapientum Confessio ejusdem Gregorii. Laiiore calamo die
lucudrationibus imperisus. Ex ipsis, quas ejus laudi- hisce lucubrationibus in sequenti Disserialione di
cendum .
vimus, non paucis epistolis, palel vehemens,quo in
velerum codices ſerebatur, ardor. Sibi dari ab aliis 12. Sapientissimi Magni loguihetæ Muzalonis Art-
viris doctis commodato curabat cos ad ex: cri- firrheticus cuntra Becci blasphemias. Incipii, 0x
bendum . D olda ö tl Tec0ur. llunc Michael Palixologus in Ma
(31 ) Ne ridear viro arque ac mihi gratificari . gni logothetæ dignitatem loco Acropolitæ denali
Ipsum enim me repulo. Hæc Cyprium Sermonis pruinoverai. Odio in ipsum Michaelem ot palriar
auctorem manifeste produnt. Vide not3in ( 2) . chau Beceu ? perduc :us, Andronico suadet resti .
(32) Libellus hic autem , ut etiam superius dixi, tu: ionem sclienatio. Vide Pachymerem in Andro
pulrem suum probe lecloribus ostender. Libellus ille nico libro 1 , capite 1 , el 2 , ct 8 , ibi narraé histori .
est, quem prima hujus Vitæ verba indicant : Ei, cus , libellum à Muzalone psu dogmale cailolico
qui librum hunc concinnavil, patria. Vide notam (3) . prius datum , in ignem , ipso jubenie, projectam
Nimirum Cyprius uno in volumine plura a se fuissc . Theodorus yocabalur.
scripta opuscula collegit, plurimas que epistolars : 13. Cyprii Ceria . Incipίι, Σωκράτους μέν
quibus omnibus Sermonem de Vila sua præmi:erai, έπαινέ την.
nostris adnolicionibus hactenus illustritun . Es 16. Helilalio , Φιλαργύρου παίς του πατρός :
bisce porro epistolis et opusculis ea confirmari posse, Filius Gvari patris .
quæ in Vita c ntincntur, hoc loco altioncmur . 15. Potidyaiæ (Potidæale, populi) ab Atheniensi
Simile volumen servat biblioslieca Cesarco- tits obse: si sese invicem comedebani. Athenienses

VITA.
improbitalis insimulani Corinthii (quorum Colonia A Acropolitæ Magno logothelæ . 115. Monacho Jusilir .
crat Potidæa.) Athenienses defensi . Incipit, 'Avope ;
Λακεδαιμόνιου ..
16. Φιλόσοφος ανελθών εις ακρόπολιν ; Philoso-
phus, cum ascendissel in arcem, et tyranno persua-
sissel, deponere principalum, etc.
17. 'Εγκώμιον εις την θάλασσαν, είτουν εις την
του καθόλου του ύδατος φύσιν , Fncomium maris ,
seu in universam aquæ naturam . Opusculum Græce
edidit Vulcanius.
{ 8. Epistolæ , ac illæ primum , quas anle digni-
tatem patriarchalem indeptam scripserat. 1. Neo-
cesaritæ. 2. Magno logothelce Acropolitæ. 3. Mona-
cho Jasitæ. 4. Eidem . 5. Meliteniolæ . 6. Neocæsa-
rila. 7. Thessalonicensi D. Demetrio . 8. Mystico D.Erdem , prolovestiario pro iterum consuli. 142.
Joanni Storlorando . 9. Præsidi Ephesi 0. Isaaco. B Regi . 143. Eidem . 114. Mugno logothele . 145.
10. Xiphilino. 11. Neocæsaritæ . 12. Theognosio D.
Joanni Medico . 13. Eidem , 14. Charlophylaci Thes-
salonicæ Slauracio . 15. Theoynoslo. 16. Neocæsaritæ .
17. Eidem . 18. Eidem . 19. Slaura cio. 20. Eidem .
21. Eidem . 22. Neocæsarilæ. 23. Eidem . 24. Eidem .
25. Neliteniolce . 26. Stauracio . 27. Athanasio Cal .
zycæ . 28 28. Scutariotæ . 29. Neocæsarilce D. Ma .
rlueli præ ſeclo Crelæ. 30. Eidem . 31. Eidem. 32 .
Eidem . 33. Pedasimo chartophylaci. 54. Neocæsa-
ritæ. 35. Episcopo Prienes, in Caria sub Ephesino
metropolita. 36. Logothelæ Acropolilæ.37. Neocæ -
saritæ. 38. Cuidam ex condiscipulis. 39. Eidem . 40.
Onæstori D. Nicephoro Chumeno (al . Cumeno). 41 .
Neocæsarili . 42. Eidem , 43. Eidem . 44. Eidem . 45.
Diacono Callisto. 46. Ad seipsum, tanquam ab alio C 178. Ephenhi filio. 179. Eidem . 180. Magno logie
scripta . 47. Neocæsaritæ . 48. Ad seipsum . 49. .
50. Neocæsarilæ . 51. Logothetæ tùy dychov , rei
pecuarice, 52. Magnus Logothela patriarchæ. 53.
Hagno Logothetæ. 54. Sine nomine. 55. Sine 10-
mine. 56 , Neocæsaritæ et Chumneno. 57. Sculariolæ .
58. Neoccesaritæ . 59. Magno Logothetæ. 60. Sine
nomine. 61. Neocæsarilie. 62. Saponopolitæ . 63 .
bidem . 64. Eidem . 65. Meliteniolæ . 66. Neocæsaritæ .
67. Eidem . 68 . 69. Pachymeri. 70. Neocæ-
sarilæ . 71. Monacho Jasilce. 72. Meliteniotr . 73 .
Monache D. Methodio. 74. Coresæ monacho Aga-
lloni. 75. Meliteniote . 76. Stauracio . 77. Eidein .
78 Georgiu Marmaro. 79. Theognosio D. Joanni
medico. 80. Saponopolite. 81. Xiphitino. 82. Char-
lophylaci Thessalonico et Stauracio . 83. Theognosto
D. Joanni medico . 84. Monacho Theodosio . 85. Ei-
dem . 86. Soponopolitæ . 87. Neocæsaritæ. 88. Meli-
Penioice. 89. Corese monacho Agathoni, el Neocæsa-
ritx . 90. Meliteniolæ . 91. Homiletis suis , Vi,zaloni
D. Theodoro logolheto toù yevexoū , ærarii publici, et
aliis. 92. Rhetori Holobolo. 93. Supplication in
profecio. 91. Eidem . 95. Eiden . 96. Rhetori Holo-
bolo . 97. Meliteniotæ . 98. Supplicationum præfecto.
99. Siauracio . 100. Monacho D. Methodio . 101 .
Eidem . 102. Phacrasæ Joanni. 103. Meliteniotce .
104. Ducælæ . 105. Cuidam ex llomilelis. 106. Siau.
racio. 107. Theognoslo . 108. Supplicationum præ-
fecio . 109. Magno logothelæ. 110. Meliteniotæ . 111 .
4
NOT.E. 46
114. Theognosio D. Joanni Medico.
19. Epistola, èxôc0ciozi įv tỘ Tratpuspzelo) ,
scriptæ datæque tempore patriarchatus . 115. Magno
logothelæ. 116. Magnus logotheta patriarchæ . 117.
Patriarcha eidem . 118. Magnus logotheta patriarchæ .
119. Patriarcha eidem . 120. Ostridiensibus monachis
Calo - Joanni, et Danieli. 122. Rhetori Holobulo .
123. Magno logothelve. 124. Eidem . 125. Eiden .
126. Danieli Glyce. 127. Magno logothelæ. 128 .
Eidem . 129. Eidem . 130. Eidem . 131. Sebastocra .
tori D. Joanni. 132. Regi. 133. Regi. 154. Eilean .
133. Magno Logothelo . 136. Eidem . 137. Regi. 138 .
Eidem . 139. Magno logothetæ. 140. Eidem . 141.
Eidem . 29 146. Regi . 147. Monacho Athanasio
Lependreno. 148. Eidem adhuc pacem colenti. 149.
Magno logothelæ. 150. Eidem 151. Eidem . 152. Mo
nacho. 153. Magno logothelie. 154. Eiden . 153 .
Eidem 156. Magnus logotheta patriarchæ . 157 .
Patriarcha eidem . 158. Prolovestiarice el sorori
ipsius. 159. Magno logothelæ. 100. Eidem . 161 .
Prolosebasto, el Protovestiario . 162. Eidem . 163 .
Eidem . 104. Eidem . 165. Eidem . 166. Eidem . 167.
Medico Thcognosto. 168. Prolovestiariv . 169. Logo -
thule ærarii publici Acropolite. 170. Magno logo
lielce . 171. Monacho cuidam celebri. 172. Magno
logothelæ. 173. Eidem . 114. Eidem . 175. Eidem .
176. Cuidam noto et familiari. 177. Magno logothelit.
Thesse . 181. Eidem . 182. Eidem. 183. Patriarcha pro .
lorestiario . 184. Eidem pro Oenaolo . 185. Eite: ! .
186. Protovestiarius patriarchæ. 187. Raulæne. 188.
Eider . 189. Eidem . 190. Eidem . 191. Eidem. 192 .
Eidem . 193. Eidem . 194. Eidem . 193. Eidem . 196 .
Eidem . De hac, quae erat protovestiarissa , plura
Pachymeres in Andronico , 197. D. Constantino
Galesiolæ . 198. Sine nomine. 199. Magno logothelæ.
200. Sine nomine. 201. Sine noinine. 202. Sine no
mine. 203. Sine nomine. 204. Prolosebasto et pro
tovestiario, ei magno logothetæ. 205. Sine nomine,
sed eisdem . 206. Medico Theognos!o . 207. Magna
economo Gemosio , ejusque filio. 208. Raulænæ .
209. Eidem . 210. Eidem . 211. Eidem . 212. Eidem .
213. Eidem . 214. Eidem . 215. Cuidam antistiti.
Lambecius el Nesselius in codice Vindobonensi
episiolas numerant tantum CXCI. Multo plures in
aliis asservari bibliothecis , adnotat Casimirus Our
dinns.
30 'AT :Caois, sententia . Decretum quoddam
synodale videtur.
21. Εκ του αγίου Νείλου . Fragmentum et sancto
Nilo .
22. Tūv virov elv!, Amicorum cuidam . Pollice
lur se thronum abdicaturum post accepturi de in
nocentia sua testimonium . Integram in Disser
talione sequenti Græce et Latine episiolam Jabi
NUS .
47 GEORGII CYPRIT CP. PATRIARCILE 45
lloscamperis, to] Musyourep . Pachymeres in A innocentie reddendo. Grece prodiit epistola apud
Andronico libro II , capite 3, sic habet: Quiddam Lambecium cl Oudinum : quam nos Græce et La
porro quod contigit circa exchartophylacem (nam et line 30 dabimus. In codice Cæsareo – Vindobo
Moschampar paulo ante cesserul officio, et a patri- nensi inscribitur : Ανακήρυξης της ευσεβείας αυτου
archa se removeral, quibusdam offensiunculis aver- παρά των υποσχομένων αυτώ . Incipit , Ευλογητός.
sus : consortem quoque simullatis secum habenis et 24. Mapaltrois, Cessio, seu Libellus abdicatio
Quinquecclesiensem ), auxil utriusque in patriarcham nis throni a Gregorio dalus. Exstat Græce ei La
oilium . Fides Gregorio dalur de testimonio ejus 'line apud Pachymerein loco citalo capite 9 .

DISSERTATIO PRIMA
HISTORICA E'T DOGMATICA

De præcipuis Georgii, seu Gregorii Cyprii gestis : deque Processionc Spiritus sancti
a Patre et a Filio , seu per Filium .

31 CAPUT 1. Bunus Michael, prelerilo puero despeclogie ,

Nonnullorum patriarcharum nolitin , qui Gregorio coronam accepit. llaec latissime enarrala a Pi
Cyprio præcesseruni. Annus expenditu quo Årse- chymere capite 7 et 8, satius fuit compendio
nius iterum patriarcha, depositus est ; itemque contraxisse .
annus quo dignitatem sumpsil, et abdicavit Ger.
manus : Possinis, Bandurius et Cuperus emendali.
Annus alinun evecti ad sedem patriarchalem
Josephi Galesiota . Arserianoruin el Josephilarum
factiones .
1. Theodorus Lascaris, quem terlium hujus no .
minis Griecoruin imperatorem vocant, vila mor
lali anno arze vulgaris 1259 in autumnum vergente
decesserat, ul ail Pachjmeres in Michaele Palæo-
logo libro 1 , capile 13, il est mense Augusto .
imperium paternum accepit filius ejus, Joannes TV
Lascaris , qui ietatis annu :il aut sexlum , aut octa-
vum , aut cirle nonum , po varia scriptorum
chronographia, vix indeptus ſucrat. Impuberi
principi Tulores erant Georgius Muzalo, prolo-
vestiarius, el Arsenius, cognomeulo Aulorianus,
qui ab anno 1255 sedem lenehal patriarchalen .
Paclıymerem latius disserentem consule loco ci-
talo capite 15. Prolovestiarium interpretatur Goa-
rus in notis ad caput 2 Georgii Codini Curopa
Jale num . 19 , Regii cubiculi Magistrum.
Erupil de intela principis contentio . Georgius
ci Thcodorus Muzalonos al cxercilu in seditionem
concitato trucidati : declaratusque pueri principis
tutor Michael Paleologus, qui dignitate potiebalur
Contestauli, scu Conestauli, id est Comitis stabuli
imperulorii. Goarum vide loco cilalo num . 2 , et
Pachymnerein cap. 17 et 21 , el insequenti 22 .
Tum ille Magni Ducis titulo ornalus, renuntiatus-
que despola, ut narrat laudatus historicus cap. 23
el 27 , majora molirisanimo cæpil, summum scili-
Cet imperii honorein caplare. Rem obtinuit pro
votis : salulatus imperator, 32 seu Collega pueri
imperatoris anno 1260, ipsis Kalendis Januariis,
leste Pachyrnere libro 11 , capile 4. Designala insla-
bat duorum Angustorum coronatio juxta pacia a
Michaele juramento firmala : scd pactis violatis,
reputans sibi illusum ,
Arsenius patriarcha, sive
interversa coronatione pueri Augusti (verba sunt
Pachymeris libro 11 , cap . 15 ) , indigneque ferens,
hærede imperii contenipio , peneque in ordinem re
dacio, ad nutum unius Palæologi cuncta gubernuri :
sive indormivisse sibi conscius seu quis alices
urebal occullus dolor .... ad portam urbis Nica'r
(ubi cum imperatoribus post caplam a Latinis
Constantinopolim sedebant patriarche), progressus
est : seseque contulit ad monasterium Paschasii,
ad tranquillam quielem opportune silum . Haec anno
C 1260 contigerunt. Mensem ejusdem anni Aprilem
definit Petrus Possinus libro Ill Observationum in
Pachymerein capite 5 , num . 2. Annum illum ineun
tem slaluit Anselmus Bandurius, in Antiquilates
Constantinopolitanas lib. vn ; Possini calculis acqui
escil Guilielmus Cuperus in Historia chronologica
patriarcharum Constantinopol. quæ tomo 1 Augusti
inter Acta sanctorum proslal.
Arsenio, secundum juris formulas minime depe
silo , substituerunt Nicephorum , bujus nominis II ,
qui tunc Ephesinam metropolim administrabat.
Pachyurere teste capite 22 , videbatur Nicephorus
mullis inírusus in patriarchalem thronum , non lam
quod translatus ex Ephesina sede, quam quod legitimno
adhuc vivente patriarcha Iranslatus fuisset. Ipsum non
integro anno palriarchalui præfuisse, diseric notat
Georgius Acropolita in Historia num . 84. Morlein
ejus cum mense Novembri ejusdem anni 1200
illigant Possinas, Bandurius, Cuperus.
Pro Arsenii restitutione exoralur imperalor :
sed ea non slalim admissa . Interim anno inse .
quenti 1201 urbem Regiam Constantinopolim ,
Latinis ereplam , recuperat Michael die 25 mensis
Julii : dieque 15 Augusti in eam ingrediidir, pedes
currum sequens triumphalem . Rem narrat Pächy:
 VITA . DISSERTATIO I. 50
meres libro 11 , capite 31 : Arsenius iterum patri- A retrocedendo ad Sabbatum quintie hebdomadæ 34 .
archa renuntiatur. Acropolitæ verba accipe nuin . Quadragesime, ac festum Acathistum , reperimus
88 : Quando vero el patriarche (Arsenio) ingredien- id accidisse in tertium Aprilis : qui dies aplissime
dum eral Constantinopolim post nonnullorum dierum congruit in illam mentionem ισταμένου Βοηδρομιώ
escursum (ab solemni imperatoris ingressu :) ser. vos, incipientis Aprilis. ) Calculos Possini approbat
monibus suasionibusque adductus introil imperator Cuperus loco citalo num . 980 .
in sacram regiam , ad cathedram pontifici consi- Non sine maxima crepidatione, quam viri do
gnandam .... Ibi imperator manum patriarchæ clissini ingerit auctoritas, eidem adversari cogor .
continens : Tene, inquit, thronum 33 tuum, domine : Annus æræ vulgaris 1266, el Periodi Julianæ 5979,
el a qua landiu aberrasli, cathedra fruere. Hæc so- cyclo solis 15 et lillera Dominicali C insignitus,
lemnis nova Arsenii palriarchæ renuntiatio eodem utique currebat, minime vero cyclo lun @ 11 , seul
Augusto mense anni 1261 peracta videtur. Affecius 13. Hinc luna paschalis eo capit anno numerari
ille honoribus ab imperalore : Ecclesiæ proventus ab undecima die Martii : inciiliique luna quartade
adaucti, sacrorumque ministrorum stipendia large cima in diem 24 ejusdem mensis, feriam quartam :
collata . llinc vero inductus est Arsenius ( ut ail et sanctum Pascha die 28 Martie celebratum est ,
Pachymeres libro 11, capite 2. ) ad coronandum B Id evincimi, calculis a me institutis ul præsidium
munificum largilorem, nulla prorsus facta men- auctoritatis adjicia !!ı , Tabulæ annorum , quæ editit
lione aut significata memoria Joannis pupilli , prostant apud Ducangium in Glossario mediæ et
Pupillus infelicissimus Joannes, jubente Michaele infimæ Lalinitatis, v . ' Annus, el apud Pagium in
- critico Rona
est, et in arcem Dacibyzæ Breviario historico- chronologicoAddo
imperalore, excæcalus custodiretur.
inclusus, ubi perpetuo Impiuin faci- norum pontificuni, aliosque. Calvisium in
nus eodem anno 1261 peraclum , Die omnium Opere chronolugico ad eumdem annum 1266 ,
sanctissima ( ut ait Pachymeres capile 10), et itemque Cuperum loco citato num . 88 , Falsa hy .
maxime festiva, Christi Salvatoris nostri natali. pothesi nilitur Possinus, inquientem , dum asserit
Immane facinus dolens patriarcha Arsenius, con- Pascha anno 1266 in diem 18 Aprilis incidisse.
vocata synodo anno 1262 ineunte , pronunlialo pa- Nam juxra omnes alios chronologos , el ex calculo
lam , et merita severitate objurgato Michaelis Au- àstronomico constat , illo anno 1266 Pascha die
yusti scelere ; ipsum prolata legilinii judicii for- 28 Marlii celebratum ſuisse. Hinc vero efficitur
mula , spirituali sectione a communione Christo cre . demuin festum toð 'Avalioto's irrito conalu in .
denlium rite resecal. Hæc habet Pachymeres capilec quiri eodem anno inter dies Aprilis intquévou, in
14. Cur Possious hanc differal imperatoris ex- Ea Græca voce Beveregius adnotat libro !
cipientis.
communicationem in annum 1263, ac si acerbus Institutionum chronologicarum capile 13, num .
perpetrati sceleris nuntius nonnisi post annum 5, significari apud Græcos consuevisse parlem
ad aures patriarchæ pervenerit, haud satis capio. mensis primam , decem priores dies complectentem ,
II. Frustra per longum spatium temporis solu- Dufresnium consule in nous ad Annæ Comnenæ
lio vinculi, quo lenebatur Augustus, ab eodem librum i dlexiados ubi scriptores Latinos aliquos
petila . Hinc sub initium Aprilis, solemnis jejunii memorat, qui suis in chronicis mensem staniem
lempore (verba sunt Pachymeris lib. iv , cap. 3) accipiunt pro mense exeunte, Auctorem chronici
dum feslum ageretur, quod Acalhistum vulgo vocant, Barensis, Anonymum in serie comitum Capuæ ,
libellus accusationibus plenus imperatori Traditur Romualdum Salernitanum , aliosque.
contra patriarcharu Arsenium , noclu post finem Chronicus character ex codem 'AxaOloto' ſest
hymnodiæ . Possinus in Glossario Rituale Græcorum deductus optime anno insequenti 1267 conveniret,
affert, in quo hæc habeniur : 'Axấ0 : 5Toy , Acathi- quo sacrum Pascha celebratum est die 17 Aprilis :
sium , celebralur Sabbato quinlæ hebdomadis Qua- liltera Dominicali B currenle ; sic enim festum
dragesimæ. Quo ex ſeslo die ila calculos init ad D illud incidit in diem 2 ejusdem Aprilis istanévou.
annum indagandum lib . 11 Observationum chro- Sed bunc vel ipse Possinus rejicit annum : ab eo .
nologico , capite 5, num . 5. « Diximus in Glossa que argumenta nos relrahunt, quæ dabimus infra .
rin , Verbo axáðlotos , festum illud celebrari soli- Rejici debet annus 1265, quo Pascha celebraverunt
tum fuisse Sabbato quintoc hebdomadæ verni jejunii Orientales el Occidentales Christiani die 5 Aprilis ;
quadraginta dierum , sexdecim diebus ante Pascha. al præcedens convenit omnino annus 1264. Cyclus «c
Cuin autem , ut est manifestum , non quolibet anno lis currebat 13 , et lillera Dominicalis FE , et cyclus
Sabbatum quintæ hebdoniadis quadragesimalis in lunæ 11 , unde luna 14 incidit in diem 15 Aprilis , le
Aprilis initium (a Pachymere indicatum ) incideret, riam lerliam , el sacrum Pascha in dien 20 ejusdem
apparel his verbis contineri characterem anni microsis. Festum igitur 'Axalistou celebrallim fuit
quem quærimus. Ordo rerum gestarum in Synopsi die 5 ejusdem 35 Aprilis, Sabbalo quintoe hebdo
expansus ducit nos ad annum Christi 1266. Nam made jejunii quadragesimalis. Nimirum scplein
hic annus fuit periodi Julianæ 5979 , cycli solis 15, hebdomadibus jejunium islud Grieci agint, ac
cycli lunce 11. Horum cyclorum certissimo indicio incipit ſeria 2 nostræ Quinquagesimæ , qux codem
habemus Pascha illo anno fuisse Aprilis 18. Unde anno 1264 ſuit dies tertia Martii : adeoque hcb
51 GEORGII CYPRIT CP. PATRIARCA E 52
domada quinta desinit in Sabbato , quinta die A Bandurius, qui Arsenii depositionem cum anno
Aprilis . Græcorum 'Huecozoyta vide. 1264 illigal , Germani successionem difert ad an
Datus ergo accusationis contra Arsenium pairi- num 1267 ac inensem Juaium ejusdem anni. Arse .
archam libellus fuii, dum festum agebatur , quod nii depositioni annum 1266 assignaverat Possinus :
Acalhislum vulgo vocant , noctu post firem hymnodiæ , eodemque anno, vel potius insequenti 1267 sub
die 5 Aprilis anni 1264. Ila scilicet vocabalur, stilui Germanum potuisse tradit , pro utraque sen
quod a populo, ob urbem ter servatam ope beatie centia varia accumulans argumenta. Sed ipsum
Virginis, per lotam noctem stante , sine sessione, denique anno eodem 1267 cessisse patriarchalu
gratiarum actionis cantica cxsoivebantur Salbato die 14 Septembris, certo constare, inquit loco ci
in Malutinis hebdomadæ quintae jejuniorum . Du- talo capite 6 num . 1. Chronologicis implicitus
Cangium consule in Glossario Græco . Historicam diſficultatibus Cuperus, Circa alterum annum ni
hujusce rei narrationem typis edidit Combeſisius hil absolute definio d (inquit num . 992) : Sed ini
post Historiam Monothelitarum pag . 805. Synodus lium Germani anno Christi 1266 vet 1267 all go .
convocata , quæ negotium patriarchæ discuteret : Abdicationem autem (num . 993) anno Christi 1267
indicta dies juxta juris formulas, lata sententia B
faciam esse, ex initio successoris ipsius postea con
depositionis , depositusque Arsenius in exsiliuin slabit .
abire jussiis, nocte circiter extrema luavtiūO:, Viros doctissimos impulit Nicephori Gregoræ
Maii mensis, eodem anno 1264. Plura apud Pachy. auctoritas , ut Germani abdicationein in annum
merem lege libro iv , citalo capito 8, ubi loco vocis 1267 referrent. Narrat ille lib . iv , capite 8 , num .
Πυαντιώνος reponendam vocer esse Πυανεψιώνος , 4, seilem patriarchalem a Germano reliciam , in
animadvertit Possinus in Observationibus libro eamque evectum Josephum Galesiotam . Tum num .
in chronologico , capite 1 , el capitc 5 , num , 6. 2 adnotal, sub hoc tempus luna solem obscuralum
Aliera namque hac voce contantissime Pachymeres esse .... 25 die Maii . Hanc solis defectionem
mensem Maium vocare solct , el in codice Barbe- contigisse eadem die 25 Maii anno 1267 , demon
rinu, quo ipse utebatur, c regione illius vocis strant astronomi, Serhus Calvisius , et Jacobus
Πυαντιώνος in margine antiqua inau legitur: Μαΐου Granlamus, et Joannes Baptista Ricciolius apud
scripta. Constiliitum depositionis Arsenii annuin Possinum libro ill chronologico , capite 7. llinc
1 264 amplectitur Bandurius : ui ul, inquiens, di- argumentationem sic suam instituit Possinus ibi
col Possinus . dem capite cilato : Gregoras describil insignem
III. Refert Pachymeres capile 9 turbas excitas c prorsus et horrendam solis defectionem Constanti
ob Arsenii depositionem . Sic habel vero capitc nopoli visam , paulo ante quam exuucloraretur Ger
10 : Multi monachi et laici e plebe , abscindentes inanus, el Josephus in ejus locuin substiluendus
sese a communione eorum qui damnaverunt Arse- eligeretur .... Quare si demonstrare poterimus
nium , seorsim convenerunl .... Cæterum impern- fide tabularum , el raliociniis astronomicis, sulis
tor, intelligens non posse relinqui Ecclesiam sine deliquium tam notabile . . . illo revera fuisse com
pasiore, electionem patriarchæ liberis antistitum missum anno ( 1267) , nemo non videt magnum inde
sufragiis permisil. Al episcopi (narrare pergit ille firmamentum accessurum ratiociniis nostris . Imo
capile 12) faculta !e accepta eligendi liberis suffra- nullum Possini sententiæ , qui Germani cessionem
giis . ... universi convenerunt in Germano, Adria . anno 1267 afligil, firmamentum accedere potest,
ropoleos episcopo ... Imperator, electionem com- nisi prius cerlo ac perspicue demonstretur , solis
probans, magnopere incumbebatul proſecturam illud deliquium , quod die 25 Maii contigit, visum
ecclesiuslicam capesseret , quotidie adiens, el omni Constantinopoli fuisse paulo ante quam exauclora
persuasionum et obsecrationum impetu adurgens. retur Germanus. Atqui vero id Gregoras minime
His ille precibus nioveri se tandem passus ( capite asserit. Narral imo ) . Germanum abdicavisse di.
13.) uques Marpoxenprūvns, ¿v tħ toj dylou Ilves-Dgnitatem : quam ab ipso abdicatam fuisse die 14
ugro; soprt , mense Junio in festo sancti Spiritus, Septembris, refert Pachymeres; 2, in ejus locum
concordibus suffragiis, patriarcha declaratus esi. Josephium Galesiolem suffectum , scilicet die 28
Hæc peragi nonnisi per longum tempus Pussino, Septembris, 37 eodem teste Pachymere, ut infra
et Bandurio , mibi vero intra breve dierum ali- dicendum ; 3. concessam imperatori absolutionera
quot spatium , poluisse viden !ur. Hic Germanus a novo patriarcha die indicta , quam siatuit secun
numeratur tertius in serie 36 parriarcharum ur- dam Februarii Pachymeres libro iv, cap. 25. Hisce
bis regir . Seil indeptam abdicare demum digni- , narratis, xatá TOŪTOV Táv xpóvov, sub hoc lempus,
talem Septembri mense coactum fuisse, warril vel hoc circiter tempore, inquit Gregora , luna solem
ipse Pachymercs capite 21 , mensis, inquiens inie- obscuravit 25 die Maii . Quis ergo non videal so
ral September, l'analov , el agebatur venerandre Jarem defectionem referri, quæ post Germani ab
crucis festum , quod E.xaltationem appellamus. In ea dicationem el Josephi inaugurationem accidere
sacris uliinum vestibus indutus, sacraque diei ejus poluerit ? Ita se rem habere pro certo habeo, cum
liturgia rite funcius, vespere sub crepusculum recedir. anno 1206 cadenle et patriarchalum abdicaverit
De auno quo hæc accidere di silent scriptores . Germanus, et illum indeplus fuerit Josephus, ut
53 VITI . DISSERTATIO T. 4

numero sequenti dicenduin , et anno 1267 accide- A sedissel; jam intra islud patriarchatus spalinin
rii eclipsis.
Hac submota dificultate , nibil utique obstal
quominus Germanus II electus fuerit patriarcha
mense Junio in ſeslo sancti Spiritus , anno 1264,
quo Arsenius mense Maio antistiluun senlenia e
throno deturbatus fuit . Anno illo siquidem sacrumu
incidil Pascha in diem % ) Aprilis, el Pentecoste in
dien 8 Junii. Sacrum Pentecostes festum Wih :16
diebus celebratur : illudque vocant Græci 'A filmy
TPUT, Lepov. Quod ergo Pachyineres festum appellat
sancti Spiritus, intelligi fortasse · prima dies po-
lesl vel aliera , aut tertia . Hinc post Arsenji
depositionem tot dierum effluxit spatium , quot
satis esse videntur, ut ea peragerentur, quæ narral
B
Pachymeres, omnia.
Regimen Germani intra brevissimum trium men-
sium spatium , a Junio ad diem 14 Septembris co-
arctari , intellectu difficile putat Cuperus ob ea plus-
rima quæ narrat Pachymeres a capite xm ad caput
usque xxi . Annum saltem integrum et aliquot in-
super menses numerandos esse, evincit gravissima
difficullas, quam ipse Cuperus proponit a num .
991 insoluiamque relinquit . « Postquam Pachy.
meres diffusa oratione cxposuit, quoniodo plebs
Germano patriarcha adversaretur, ac ipse impe-
ralor abdicationem ejus occulte urgeret , libro iv ,
capite 18, subnectit sequentia : Cælerum impera-
for ... egregie perslilit in simulatione fovendi nem ad anmum refert 1264 el ad Pentecosten ,
prolegendique ipsum . Instante (tñs tüy Batwv c quæ anno illo mense Junio celebrata est : ita dno .
topoň5 ) Palmarum ſeslo, quo solemnis duci per ure exhibet Palinarum ſesia, anno 1205 primum , et
bem supplicatio consuevil .. misit (ad Germanum
imperalor) magnam copiam æree argenterque
monelx ... quam jaclari jussil in populum . Græci
quotannis festum Palmarum nobiscum circa finein
Quadragesimæ celebrant, ut Leo Allatius in Dis
sertatione de Dominicis, et Hebdomadibus Græco .
rum num . 20 ieslalur : ubi etiain notat , tunc ab
imperatoribus et patriarcais Constantinopolitanis
dona quædam populo distribui consuevisse. At
quomodo Germanus patriarcha, 38 , instante Pal .
marum ſeslo, nummos dispersit in plebem , si dun-
laxat a festo Pentecosies usque ad medium fere
Seplembrem ejusdem anni 1267 , tribus nonsibus llisioriam lexere pergit ille capite 23 : Amolo,
el aliquot diebus, catheriran Constantinopolita- D inquians, e sede Germano, idoneum qui patriar
nam lenueril ? Quis eo temporis spatio inveniet
ſeslum Palmarum , quod in Ecclesia Græca æque
ac Latina non diu ante Pascha celebratur ?,
An objecte difficultati satisfaciat Cuperus ?
Verba ejus sunt : « Nullum igitur hic video efi .
gium, nisi quispiam ostencat , apud Pachymerem
nomine Græco mensis Malgaztprūvos aliquando
Maium significari, aut, aperte edicat, mensen
Junium ibi perperam pro mense Maio scriptum
fuisse. In ea hypothesi utrumque Pachymeris le-
simonium inter se conciliari posset. Si enim Ger-
manis a Pepiecosle anni 1266 (quo illa in Maiuin
mensem incidil) , usque ad medium Septem-
brem anni 1267 in cathedra Constantinopolitana
anno Christi 1267 occurret festuro Palmarum , quo
patriarcha ille pecuniam spargere potuerii. Alla
men circa alterutrum annum nihil absolute delic
nio .... donec huic nodo exiricando perilior
manus adhibeatur. ,
Perisiorem me adlibere posse manum , audacior
fuorin , si dixero. Atramen gratis omnino diceret
quispiam , Junium mensem pro mense Maio
scriptum fuisse , . cum nullus occurrat velustus
codex , qui varian aliquam suppeditet lectionem .
Nomine Graco Mall XITOLOVO, aliquando signifi
cari Maium apud Paclıymerem , imbecillior conjec
tura ſorel, qu : in constantissimus erortil usus ejus
dem historici, menses anni proprio quodam more
appellantis 1. 'Ext0;169:7vz , Jomariun . 2. A
va :ūva , Februarium . 3. Xpoveon , Murtium . 4 .
Βοηδρομιώνα, Aprilcm. 3. Πυανεψιώνα, Main m.
6. Μαιμακτηριώνα , Junium. 7. *Ανθεστηριώνα ,
Julium. Taughtūva, Septembrem . 9.Excūr
' a,
Octobren , 30. Mouvvuxiūva, Novemórem . 11. 22:
po popūva , Decentrein . Pachymerianum mensis
Augusti nomea non apparet lolo in opere . Ilic
singula illustrat noinina Possinus in Observatio
nibus libro 1 :1, capite 1 .
Ilaque nodum ego , vec secandum, nec solven
dum , ullum video. Nostra namque chronographia,
quemadmodum Germani patriarchæ inauguratio
anno 1206 alterum , quo acceplam ab imperalo
re pecuniam populo erogavit . Una superest dilli
culias de anno quo patriarchatum abdicavit ipse
Germanus, ac indeptus est Josephus Galesiota :
quem ego si demonstravero , definiendum 39
esSC annum æræ vulgaris 1256, in lulo jam eril
hactenus constituta patriarcharum chronographia .
Aye vero .
IV . Narrantem audivimus Pachymerem libro
iv , capile zi , suas in cellulas Germanum sese re
cepisse Septeinbri mense, in festo venerandı crucis,
quod Exaltationem appellamus, die quartadecima.
Ghali chrono imponeretur , inquirebat imperator ,
Josephum Galesii præfectum , justo suffragiorum
comprobatuni numero , ad patriarcharum impera
Tor everit, μηνός Σκιρροφοριώνος είκοστή ογδόη-
της δεκάτης επινεμήσεως, του σχοε' έτους , ηuen -
sis Decembris die octava supra vicesimam , indiclio
mis decimca , anni 6775. 'Exatou.Parūvos į vougeri
viq Xelpotovnels, Mor Kalendis Januariis ordina
tionem idem episcopalem rile accepii.
Possinus libro 11, citato capite 6 , num .
% , sic
ait : I Annus cræ mundi Graecorum reduciiur ad
vulgarem æræ nostrie Christi , dciraclione 5508.
Fuit ergo is annus Christi 1267 , periodi vero Ju
bane 5980. Qui numcrus divisus in quindecim ,
 55 GEORCII CYPRIT CP. PATRIARCILE
indical indictionem , ejus anni characteristicam . A sunt omnia dubio procul peremploria. Eadem cell
decimam , prout Pachymeres notavit. Unde dubium
esse non potest, quin patriarchalus Josephi Ga-
lesii a Kalendis Januariis anni Christi 1268 pro-
cedat. , Paria sunt , quæ scribit Cuperus num .
997. « Annus mundi 6775 , juxla Græcos recen-
tiores , cl indictio 10 cum utroque mense hic ex-
presso (! ecembri et Januario) fineni anni Christi
1267 el inilium anni 1268 certissime designant. ,
Ullro congratit Bandurius : Successit in pairiar.
ch.114 Josephus die viceaiona octava mensis Decem-
bris anni Ciristi 1267, el nos Kalendis Januariis
ordinalis fuit .... ei die 2 februarii anni 1203
solvit imperalsrem anathemate. Eadem habet Le-
quienus in patriarchis Constantinopolitanis como
I Orientis sacri.
lierum , Trepidus licet ob virorum doctissimo.
ruim aucioritatem , vitio lamen calculos porini
laborare asscro , perspicua rei re: itale fidentior
cifeclus. Dato anno Consiantinopoliiano 6778, sudu
lraclistjue annis 5503, habeiur annis Chrisii 1207
concurrena, (ut ait Ricciolias) , a Kalendis Juneriis
usque ad sequentis Sepiembris (ejusdem anni 1967)
Xabendas. ltaque annus 6775.inceperat a Kalendis
Septembris anni præcedentis 1260, el finem ha-
bruit die postrema Augnsti anni 1967, incepitqus
ab insequentibus ejusdem anni 1267 Kalendis Sep-
lembribus annus 6776. Igitur dies 14 Septembris,
qua Germanus abdicavit patriarchaluns, et dies
viccsimus oclavus Decembris anni 6575, qua Jo- c. qui substituti fuerant. Recole Pachymeris verba,
sephum in patriarcham promovit imperator, a
Pachymere notati, ad Julianuin æræ vulgaris 40
annum pertinet, non 1267 , sed 1266 , et Kalend.e tarum , qui pro eodem stabant Josepho contra Ar
Januariæ , quibus ille sacra pontificali ordinatione senium . Salis liocce de sciiismale pauca innuisse,
initiatus fuil, inchoant Julianum æræ vulgaris
annum , non 1263, sed 1267. Regulam hanc certis-
simam ratiociniis et exemplis confirmavimus inter
nolas ad Vitam Gregorii Cyprii , nota scilicet (21 ).
Pagius in Dissertatione de Periodo Græco Ro
maria , num . 63, admonet , in conjungendis annis
mundanis Græcorum cum annis Dionysianis ( sive
cuin annis Julianis æræ vulgaris) , faciliorem esse
methodum , cæteris omnibus præferendam , quae
sumitur ex indictione. Annum illum 6775 vere
insignitum notat Pachymeres indictione decima . O
Aqui vero indictio decima, more pontificio aut
romano computata, afficit integrum annum 1267 ,
: Kalendis Januarii usque ad Kalendas Januarii Georgius Acropolita , magnus logothela. In ejus
exclusive anni 1268 , quibus incipit indictio un-
decim :). Sed eadem indictio decima, si more Grae .
ccrn computelur, initium sumpsit a Kalendis
S -pren :bribus anni præcedentis 1266, el a Kalen-
dis Septembris anni 1207 alia esorditur indiciio,
scilicet undecima. Rursum annus Constantinopo-
Jilanus 6775 divisus per 15, nulla facta sive addi-
lione , sive subtractione, indictionem reddit , cum
qra incipis a Kalendis Septembribus. Reddil ille
vero insictionem decimom , que Griecorum inore
a Kalendis Sepicmbris anni 1250 inceperal, llæc
56
firmare liceat auctoritate Sethi Calvisii. Is ad an
num 1268 adnotal : ( lloc anno) incipil annus Con
slanlinopolitanus 6777 die 1 Octobris . Legendum ,
die, 1 Septembris, animadvertimus in nota (21 )
superius inemorala . Itaque annus 6776 incepit
anno 1267, et annus 6775 incepit anno 1266 , adeo
que Sepieniber ac December anni 6775 pertinent
ad annum æræ vulgaris 1256. Sed hanc denique
regulanı ac methodum agnovisse tandem Possinum
et approbasse, peritiorein factuin , dicendum infra
capite 5. num . 6 .
Quo posito calculo , rectissime ſuit chronogra
phia nostra . Anno 1206, die 14 Seplembris , thro
num reliquit Germanis. Eodem anno 1260 , die
B 28 Decembris , in patriarchalem thronum promo
tus est Josephus. Anno 1267 , Kalendis Jannariis,
sariam ille silscepit pontificalem ordinationem .
Alno eodein 1267 , die 2 Februarii, solullis est
inperalor anathemate a Josepho ; eodemque de
muin 20:10 1267 contigil eclipsis solis a Nicephoro
Gergora 3dnotata die 25 Maii. Methodo annos
mundaros Græcorum computandi minus accurate
adhibita, errare pro humana conditione viros do
ctissimos, necessum fuit.
V. Factio vigebat in Ecclesia Constantinopoli
tana , Arsenianorum 41 dicta , qui Arsenium bis
c throno patriarchali depositum , pro legitimo pa
triarcha venerabantur , cæterosque rejiciebant,
quæ descripsimus 31. 3. Josepho Galesiota in sedem
pairiarchalem evecio , alia invaluil factio Josephi
11t quae inferius dicenda suni, facilius intelligan
tur .
CAPUT II .
Georgius Cyprius ordinatus lector a Josepho patri
archa , ascriptusque ciero palatino , lilulo prolo
apostolarii. Unionem utriusque Ecclesiæ , Latince
ei Græcce , constituendam cural Michael Pala olo
gus imperator: Germanus controversiæ stalus de
processione Spiritus suncti a Patre, et a Filio, seu
per Filium . Motæ controversiæ tempora. Impera
lori operam suam cum aliis præstal Cyprius con
tra Josephum patriarcham et Jounnem Beccum
charlophylacem .
1. Publicas regebat Constantinopoli scholas
disciplinan traditus, proprioque maxime excullus
labore Georgius Cyprius, pro summa qua pollebat
ingenii vi , ad culmen sapientiæ pervenit , ut ait
Ephræmius Constantinopolitanus. Vide notas 21 ,
22 et 23. Fractis viribus fatiscenti Acropolite
substitutus est rhelor Holobolus, agente Germano
patriarcha . Rem narrat Pachymeres libro iv, ca
pile 15. Lilterarum commercia cum isio ba
buisse Cyprium, ex epistolis patet, quæ nostro
exstant in apographo codicis Lugduno - Bala
reasis .
57 VITA . - DISSERTATIO T. 58
Idem Pachymercs, de patriarchali dignitate Cy- A Pauli, quas prælegebani , dicti etiam aposto
prio collata agens in Andronico imperatore libro i , jarii.
capita 14, sic ait : 'Exéyerat fer els matpony Inter simplices lectores aut apostolarios non
τον έκ Κύπρου Γεώργιον, άνδρα λόγους έντραφέντα, sleti Georgius. Narrat Ephræmius Constantinopo
και σφραγίδα του πατριάρχου Ιωσήφ φέροντα , το litanus apud Allatium el Bandurium : Elta Xata
του πρωτοαποστολαρίου εις ανακτόρων επιφερόμενος στις γνώριμος στεφηφόρω, και συνταγείς κλήρωγε
céuvwux. Co verba ita vertit Possinus : Eliyit FO Tahatlov , ipsuin denique Cyprium , ut impera
igitur in patriarcham oriundum e Cypro Georgium , lori innotuit, clero palatii ascriptum (uisse . Hanc
virum doctrinis in nutritum , quem commendarel imperatorem libentius intelligerem Michaelem Pa
Josephitis a Josepho patriarcha benedictio accepta : læologum , qui Cyprium ordinatum lectorem aut
quippe illum ad functionem primarii ecclesiastis 43 apostolarium a Josepho, clero palatino ascri
palatinæ concionis , consuela sacris ritibus tali oc- pserit , dixeritque Protoapostolarium . Primarium
casione bene precandi formula palam a se delega- Palatinæ concionis Ecclesiasten intelligit Possinus.
ium , certo characlere suæ approbationis dc favoris Inielligam ego Epistolarum et Prophetiarun in
Josephus , dum viveret, insigniverat. 42 Id unum a sucra æde palatina lectorem . Colinus, De officiis
Josepho hæc Possini interpretatio factum indicat, P. Palutii Constantinopolitani, capite vi , agens de
quod primarium in sacra æde palatina ecclesia- Feriis, quae in Palatio feriari solent, ac primum do
slen , seu concionatorem designaverit Cyprium . Festo Nativitalis Domini, sic ail num . 14 : Psulmos
Hinc vir doctissimus in Glossario , ad vocem o4px- f}ovaru :n legit archidiaconus : Prophetiam , el Apo
ris , sic ait : « Ego bic oqpayida, benedictionem stolum Protoapostolarius : et Evangeliis primum
verti . Intellexi enim signum crucis manu expres- quidem legit protopapa, reliqua alii sacerdotes . In
sum a palriarcha Josepho super istum Georgium, Notis ad hunc locum Jacobus Gretserus hæc habet :
una pronuntiata certa verborum formula , qua is • Proloapostolarius. Vides et hic nomen Græcani
electus ad officium primi ecclesiastis palatine ce ambilionis : quod inter illos, qui apostolum
concionis (hoc enim sonal TOWTOATTOGTON Åp :0 , ) , Paulum publice legebant, hoc est inter Apostolu
rile ad fungendum id ministerium missus fuis- rios , volueruut habere Protoapostolarium . · Ab.
sel . ) bocce munere diversum ergo videtur munus Ec
Hac przelermissa versione, quæ nimium para- clesiastis , qui sive Apostolum , sive Evangelia expo .
phrastica , proque genio concinnala videtur, id nebal. Codinus, capite i , in tertio Quinario me
presse ac vere significant Græca Pachymeris ver- c moral olóásxahov tuü Erayyellou , Doclorem Evan
ba : Andronicum Augustum in patriarcham ele- gelii, qui interpretatur illud : et 184oxadov toŨ
gisse Georgium Cyprium , virum sermonibus innutri- ' A FOJTÓNOU, doctorem spostoli , qui illius interpres
ium , et ordinatum a patriarcha Josepho , proloupo- est. Hinc vero, adnolante Ducangio in Glossario
stolarii dignitale in palatio condecoratum . Hæc Græco : 6:6ásxs.v, proprie est concionem habere ad
eadem versio est Leonis Allalii in Diatriba de populum in Ecclesia : ac ejusmodi concionato
Georgiis. res ab episcopo seligebantur ex ordine sacer
Existimaverim , verbis illis , ordinalum a pairi- dolum .
archa Joseplio , σφραγίδα του πατριάρχου Ιωσήφ Cyprii munus palet, quo fungebalur in clero
sépovta, ordinationem significari , qua Cyprium palatino. Huic ab imperatore, bisongoow, ascri
in lectorem initiaverit Josephus. llinc vocem illam , plum fuisse, tradit Ephræmius : neque lamen ab
oopzyida , meram benedictionem haud intellexerim , nuerim , formuia quadam benedictionis adhibila ,
sed manuum illam impositionem , quà lectores apud ad illud rile obeundum munus, missum fuisse a
Griecos initiabantur. Vocem eandem exponers Josepho patriarcha. Hæc ila sese si habeant, de
Jo. Caspar Suicerus adnotal, Manuum impositione: n relinquendi sunt Spondanus ad annum 1283 , pum , !,
designari, quæ fiebat ad ordinationem , et consiyna- Det Gulielmus Cave, aientes : Cyprium a Latinis
tio dicebatur; quia lum manum imponerent capiti, lectorem ordinatum fuisse. llis etiam adversatur
tum signum crucis in capite consecrandi faciebant. Nicephorus Gregoras, datamque suspicionis hu
Favent Isaarii Haberii observationes, in libro jusce occasionem aperil libro vi , capite 1 , num.7,
Pontificali Ecclesiæ Græcæ. Docet nempe obser- Eo prælextu , inquiens, Cyprio nonnulli adversa
val. Il ail partem w Liturgiæ ordinum , non esse bantur, quod viginti natus annos, e Cypro ad Ro
solilum apud Græcos quempiam tonsura insiguiri manos mores se coniulissei, et quibusdam Latinorum
ante lectorum ordinem : hanc tonsuram vocari ritibus secum allusis, locum dedisset vulgo suspi..
σφραγίδα της επικουρίδος : ordinari leclores per candi, lectoris ordinem ei collaluin ſuisse a Lalinis :
manuum impositionem : illis etiam tradi librom sive id malevolus quispiam ante sparsisset , sive
apostolicum , id est Pauli apostoli epistolas conti- zelotarum improbitas ex tempore confinxissel. Quo
nentem : eorumque demum officium præcipuum demum circiter anno Cyprium in lectorem inicia
siliim fuisse in prælectione Aposloli , aliarumquc verit Josephus, nota chronica nulla occurrit , quæ
sacr.e Scripturæ partium coram populo in sacra id salis indicel.
synasi. llinc lectores apud Græcos ab Epistols 11. Annus ere vulgaris 1271 solvebatur, quo
59 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE
Thealdus, vicecomes Placentinus, archidiaconus A Opus uirumque memoral 45 Paelymeres, lib. vi ,
Leodiensis , vir sancius et religiosus, in Syria
commorans in obsequium Christi, audito sue in
Romanum pontificem electionis nuntio . quæ eodem
anno 1971 peracia est die 23 Augusii, dum e Sy-
ria ad hoc Romam proficiscere!ur 44 (verba sunt
Pachyineris, libro v, capite 11 ), e re sua censuit
millere ad imperatorem certos homines cum litteris,
qui declararent, ingenii se ardere desiderio procu-
randæ pacis Ecclesiarum , et firmæ inter 208 conci-
liandæ concordiæ . Ipse namque Theados, postea
Gregorius X in pontificalu appellatus, audiverat,
quid ab ipso (imperatore) moveri cosplum de hoc
genere fuisset : quidve jam super ea re decessori 8120
( ipsius Gregorii) papæ Clemenli nuntiandum a se
B
curassel Idem Augusios.
Summum pontificem Clementem IV intellige
anno 1265 electum , maximeque præcessorem ejus
Urbanum IV, ul ejus ex litieris patet , dalis anno
1263, et anno insequenti 1264. Eas relerunt Wa-
dingus, el Raynaldus, et Laurentius Cozza, qui
sua in Historia polemica de Goicorum schismiale
rem hanc diligentissime perrracial . llocce imo de
negotio agi voris ardentioribus coeplum fueral sub
Joanne Duca , dicto Valaizio, qui Orientale impe .
rium anno 1222 capessiveral : sederque tenebat,
capta a Latinis Constantinopoli, Nicææ in Bithy-
nia . Vitam agebat hoc tempore vir celeberrimus
Nicephorus Blemmida, qui plurima pro catholico
de processione Spiritus sancti dogmate scripsil. c
Scripta ejus elegantissima vulgari cæpia , adnotat
Spondanus anno 1233 , sed ea ad annum 1261 , vel
potius ad annos insequentes sub Michaele Paluo-
logo differenda, putal Casiinirus Oudinus in Elo-
gio Blemmidic ad annum 1250. Fallilur sine dubio
homo aposta'a , imperitissimeque abutitur aucio-
ritat. Nicephori Gregorx , qui disertissime sic ait
libro v, cap . 2, num . 6 : « In mentem venit impe-
ratori (qui Joannein Beccum unioni Ecclesiarum
repugnantem carcere inclusum delinebatanno 1273
ci ineunte scquenti), eamdem rem a Lalinis ante
annos quinque el viginti (adeoque ante annuen 1245 ),
Joanne Duca rerum potiente, agilalam fuisse : ac
tum doctum exstitisse virum , Nicephorum Blem-
midam , divinarum litterarum perilissimum , qui D constituenda habilo ea verba protulerit : Ut a
crim se in olium contulisset , multa e sacra Scri- Latinis dirnisso , amotoque additionis ad Symbolum
plura testin: onia , quæ dogma Latinoruin confirmare (a Græcis videlicet esigendæ) scandalo (voce nempe
viderentur, colligere cæpisset , ac postea eliam de iis
scripsissct. , Jam palet sub Joanne Duca Valaizio
pro Latinorum dogmate . Blem midam laborasse. AC
scripla edidit etiain clam quidem ille (ait Gregoras ) ,
propler vilandam multorum siuspicionerri, oia civ
των πολλών υπόληψιν. Quomodo vero id clam 2
ipso factum fuerit, cum sua dirigeret scripta ad
Theodorum Lascarim juniorem , qui anno 1255
palernum susceperat imperium , et ad Jacchum
Bulgariæ archiepiscopum ? Directæ ad eosprostant
Orationes duæ in Græcia orthodoxa , como I , el
apud Raynaldum , tomo XUI Annalium , in calcc .
60
capite 28 : Inciderunt forle, inquiens, in manus
Becci ( Michaele imperatore transmittente ) qure
sapientissimus Blemmidas ad imperatorem Theodo
rum scripseral... el ad Jacobum Bulgariæ. Gravis
simum virum , litteris ac moribus ornalissinuin ,
quem suum laudatus Theodorus Lascaris præce .
plorern habuerat, ad Constantinopolitanum thro .
num anno 1255 designaveral, leste Gregora : quou
ipse recipere splendidissimum munus renuit. Mor
tem denique obiit anno 1272. Laudes ejus amplis
1
simis verbis celebrat laudatus Pachymeres, libro v ,
capite 2
Proposituin a Thealdo de pace constituenda
consilium lubentissime ab imperalore susceplum .
Causam Pachymeres non aliain afert, libru v , ci
lalo, cap. 11. nisi pusillanimilutem ejus. Melu
namque consternalus apparatuum Caroli, inquit, ad
istind procurandæ pacis consilium appulit animum ,
nullam unquam (absque hoc forei) , rei talis cogila
tionem suscepturus. Carolum Andegavensem intel
lige , Siciliæ regem , quem cum aliis principibus Ro
mani nominis, cruce etiam prædicata, magno exci
taveral studio Urbanus IV contra Micliaelem , La
tini Constantinopolitani imperii destructorem .
Hinc anno 1262 , ac iterum anno 1264, ab eodem
imperatore missi ad Urbanum Legali , qui Græco
rum cum Latinis unionem pelerent. Hinc etiam de
ea sub Clemente IV aclum : ac demum Thealdi in
Romanum pontificem electi adhortationes exceptie ;
rebus alique suis ut consulerel imperator, sed
animi quoque propensione inducius.
Romæ pontiliciam thiaram anno 1272 , die 27
Martii accepil Thealdus, dictus Gregorius X. Ipso
pontificalus initio , Kalendis Aprilis, conciliuin
generale indixit , Lugduni celebrandum . Ex Urbe
Veteri die 24 Octobris ad imperatorem Græcorum
ac Josephum patriarcham missi legali, qui eos ad
unionem invitarent, indictoque interesse vellent
concilio , all magnæ sallem viros auctoritatis di
rigerent. Litteras reſerunt Wadingus el concilia
rum collectores. Hos inter pontificios legalos
Joannem quemdam Parastron memorat Pachyme
res, libro v, capite 11 , qui in Tractalii de pace
usurpala, quam præ ore Græci habebant) ; simul
eliam Græci rationes non aspernarentur, quas pro
additamento Latini allegarent : cæterum vero dogma
idem omnibus commune foret. Iinperatoris operain ,
sludia, curasque, ad , pacem suos ut induceret
Græcos , inſerius narrabimnus .
III . Genuinus controversiæ , quæ iunc agitaba
ti!r, siaius exponendas 46 est . Qui Photiano olim
inscclo schismati, ins :auraloque a Michaele Ceru
lario, adhærebant, Spiritum sanctum procedere a
Filio inficiabantur : ipsum vero dari el milli a
Filio . ipsiimane der Filium procedere a Prire, de
61 VITA. — DISSERTATIO I. 62
temporalium donorom elargitione intelligebant. A qur.cum Patre habet Filius, locum habere spirandi
Mota iterum hoc ævo con roversia : disputatum- riin . Ait vero Filius : De meo accipiet Spiritus.
que de æterna , ac subsiantiali , et hypostatica Spi- Quid vero de Filio accipiat ? Ulique scientiam :
rilus processione non solum a Patre, sed etiam a Non enim loquelur a semetipso , sed quæcunque au
Filio , sive per Filium . diet, loquelur. Quomodo autem scientiam accipiat ?
Hanc Spiritus sancti originem ita Lalini expo- Accipiendo scilicet ab ipso naturam aut essen
nebant , ac viri doctissimi inler Græcos . Pater tiam .
aternus, principium sine principio, quæcunque Num reponas, de Filio scientiam accipere Spi
babel a se omnia, sua excepla personali paternitatis ritum sanctum , quia nihil ijs adversum docet, quæ
proprietate , divinitatem scilicet, ejusque attribuia. docuit Filius ? nimadverte, illud etiain diei , non
adeoque et vim spirandi, seu spirationem acci- loquetur a semetipso : quod est aperle indicare,
vam , Filio communicat gignendo ipsum : igitur scientiam Spiritui sancto cominunicari a Patre ,
quemadmodum Pater, et Filius duo sunt suppo- Filioque. Num illud præterea, De meo, exponas
sila , quæ unam habent divinitatem , ita duo sunt de meo thesouro, qui est Paler ? Ac si Filius dice
supposita, quæ una potiuntur virtute spirandi, aut rei : Inde Spirilis accipiet , unde et ego accepi.
spiratione activa . Quemadmodum rursus Pater, B Errus quam maxime. Scientiæ namque thesaurus
et Filius ob unitatem divinitatis, tametsi duo sint non esi persona Pairis præcise ut persona , sed
supposita , sunt nihilominus unus Deus : ita ob essentia divina, quæ est in Patre. Verumenim
unilatem spirandi virtutis, aut spirationis, lamesi vero hæc inest Palri a se , inesi eliam Filio com
duo sint supposita, sunt unum allamen Spiritus wunicati a Paire : unde Spiritus sanctus, qui
sancti principium . Itaque sicuti Spiritus sanctis de hoc thesauro accipit, accipit a Patre, el a
procedit a Patre , quia in Patre spirandi virlus est : Filio .
ila ipsum procedere a Filio dicendum est , quia in Ait rursum Filius : De meo accipiet ; quia pro
Filio una et eadem , sibi communicata a Patre, cedens de Filio Spirilus, non totum accipit id
spirandi virlus reperitur. Sive sanctus ergo Spiri- quod est in Filio, non enim accepit filiationem,
lus a Palre procedere dicalur et a Filio , sive a sell essentiam , es qua el filiatione, nostro conci
Patre per Filium , æquipollentes intelligi proposi- piendi modo, constituitur Filius. Quod utique ipse
tiones debent, vir!otem spirandi Spiritum sanctum Filius indicat : Omnia quæ habet l'ater, inquiens,
enuntiantes, que una eademque Patri inest, ac mea sunt : ideo dixi vobis , quia de meo accipiet, id
Filio. cst accipiet, quæ mihi et Patri sunt communia.
Quoniam vero cadem virtus inest Patri a se , ac Ĉ Dixeras Jesus Christus, capile xv Joannis, vers. 26 :
inest Filio communicata a Paire , sive quoniam Spiritum Paracletum , quem ipse millel a Patre,
inest Patri tanquam principio sine principio , el procedere a Patre . Ait vero capite xvi , vers. 14 :
inest Filio tanquam principio de principio : ideo Ille (Spiritus veritalis) de meo accipiet. Hæc inter
duo veluti in Patre , et in Filio distinguenda sunt: duo dicta repugnantiam adesse nullam , docet ille
ipsa nempe spirandi virtus , quam habent ambe , segienii vers. 15 : Omnia quæcunque habel Paler ,
ac modus eam babendi, que Patri inest a se , et inquiens, mea sunt ; propierea dixi, quia de meo
incst Filio communicala a Patre . Hanc ulique inex- accipiet. Hinc sine dubio efiicitur, perinde esse ,
sistentem Patri Filioque virtutem , illi a se, isti a Spiritum sanctum procedere a Patre, et accipere
Patre , significant voces illæ tom a Paire et a Filio, de iis quæ sunt Filii , ac ipsum procedere ab ulro
lum a Patre per Filium : sed posteriores videntur que , sibi ab utroque natura divina communicala,
quoque aplæ ad ejusdem communicationem virtil- el iis communicatis omnibus, quæ relative non
lis exprimendam , quam a Paire nascendo accipit opponuntur. Tametsi vero hæc Spiritus sancti ac
Filius. ceplio sit ælerna, el ab æterno : accipiet tamen ,
Hanc doctrinam eloquia divina satis indicant. D de illo dicitur, propterea quod omnes differentias
Verba sunt Joannis evangelisiæ , capile xvi , vers. 13 : lemporum eninentissime includit 48 ælernitas :
Cum venerit ille Spiritus veritalis, docebit vos om- ac varia tempora exprimit Deus in Scripturis ,
nem verilatem ; non enim loquetur a semetipso, sed prout res postulat. Agitur hoc loco de Spiritu san
y !!æcunque audiet, loquetur. Vers . 15. Ille me cla- clo, tanquam legalo, ad discipulos millendo a Pa
rificabil, 47 quia de meo accipiet ( 17. tou tuou ), et tre el Filio : unde si donorum largilio speciellir,
annuntiabit vobis . Omnia quæcunque habet Pater, quæ postea discipulis effundi debuerant, accipiet
mea sunt : propterea dixi vobis, quia de meo acci- utique Spiritus sanctus, quæ substantialiter pro
piel. Et capite xvII , vers . 10 : El mea omnia tua ccdendo ab utroque acceperat in wlerna sua pro
sunt , el lua mea sunt . Veterum Patrum ab Eccle . cessione . Hoc sensu frequentius in Scrip! uris dici :
six initio traditione discussa , sensum germanum Spiritum sanctum dari , el milli a Filio ; ejusque
eliciunt theologi : quidquid Paier habel, expo- Iemporaneam missionem æterna inniti ejus pro
nentes, habere eliam Filium , sola excepla pater- cessione a Palre Filioque jam constat, ac uberius
vitalis relatione , qua Pater opponitur Filio, ab infra dicetur. Ac etiam innotescil : Spiritum proce
coque distinguitur , ac ideo inter cætera omnia , dere a Filio , dari eliam , et milli ab eo perinde esse',
63 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCILE 64
ac ipsum per Filium procedere, ac dari , el milli. A de locutionis modo litigare nolil. Consuie ipsum
Cur ergo non dicamus (obvia ui præoccupetur libro ll , num . 4 , ubi Filium appellat Spiritus san
dillicullas) Filium producere Spiritum sanctum cti largilorem el auctorein ,
per Palrem , quemadmodum in creatis dici solet, Lilem acrius intenlasse videtur Theodoretus,
cum regem agere per ministrum , lum ministrum Cyri in Euphratesia episcopus . Suo pamque Ana
agere per regem ? Utrobique nanque particula , thematismo IX, quem cum aliis anno 430 ex Ale
per, sensu activo accipitur . Latissima præslo est xandrino concilio ad Nestorium transmiseral Cyr: I
discriminis ratio apud sanctum Thomam , i p. lus Alexandrinus, inquiebat : Spiritum sanctum , per
quxst. 36, art. 3 , ad 4, tum ex unitate virtutis de- quem divina signa edidit Jesus Christus , ejusdem (Jesu .
sumpta , quæ inest utrique, Patri , et Filio : tum Christi) proprium esse. Hæc verba Theodorclus in
etiam ex ordine , qui alienditur inter Patrem , el libro de Cyrilli Anathematisnis ad Joannem A1
Filium , non quantum ad rirtutem (quæ una est in liochenum ), pimia excipiens morosilate : 1 Pro
Patre a se , in Filio a Patre), sed solum quantum prium autem Spiritum Filii, inquit, si cjusdem
ad supposita ( quze duo sunt) . Superiora , quit sacræ quidem cum eo naluræ , et ex Patre procedentem
Scripluræ indicavimus loca , egregie illustrat ac dixit, simul confitebimur, et lanquain piam exci
validissime vindicat Petavius , libro ii De sun- B piemus hanc vocem : si vero, às è Ę rlov , xal oi'
clissima Trinilale, capite 8, adversum Socinianos. l'igũ thiv Utapetv Exov, tanquam ex Filio, aut per
Paria omnino, que dc Spiritu sancto , habilo Filium exsistentiam habentem , hoc ut blasphemum
respectu ad Patrem et ad seipsnim , docentem au- el impiuin rejicimus. , Durioribus , quæ videntur,
divimus Jesum Christum , de seipso quoque allir Theodoreti verbis ne lamen hæreas. Adnotare in
mal ille, alernam suipsius generationem ex Patre antecessuin liceat, ea Theodoretum ratione dene
sigoificans, acinissionem ex consequenti. Ail gasse, Spiritum sanctum habere, a Filio, aut per
nempe apud Joannemi, capite vill , vers . 26 : Qui Filium exsistentiam ; quia Macedonii et Apollinarii
me misit, verax est : el ego quæ audivi ab eo , hæc impia commenta iis exprimi verbis arbitrabatur.
loquor in mundo. Et vers. 28 : A me ipso facio Mentem hanc suam aperit in Epistola ad monasle
nihil ; sed sicut docuil me Paler, hæc loquor. Et ria , quæ legilur collatione v, in synodo v Ccu
cap. xll , vers . 49 : Ego ex meipso non sum locu- menica . Ait enim Cyrillianæ sententiæ inesse
Eus : sed qui misil me Pater, ipse mandatum mihi Apollinarii seminum fruclum : qui adducio exemplo
dedil , quid dicam , el quid loquar. El capile xv, solis , radii , et splendoris, qui a sole per radium
vers. 15 : Omnia quæcunque audivi a Patre meo, C emillitur, Spiritum sanctum magnum asserebal,
nola foci vobis . Haec utique omnia Jesu Christi do- Filiuin majorem, et Patrem maximum ; et quemail
cumenla evincunt, ipsum esse Deum de Deo , ab modum Filius ininor esset Palre , quia nalus a Pa
eterno genitum a Patre , communicata eidem per tre, ita quoque Spiritus sanctus minor foret Fiio ,
generationem natura , el sapientia , ac cæteris at. quia procedens ex Filio. Hac de re diligentius agen
tributis omnibus ; ac demum ab æterno genitum , dum cap. 8, num . 5.
assumpturuin hominem in tempore, ac bomines 50 Fuere Monothelilæ , qui sensum doymalis,
docluruin divinie sapientia mysteria. Cum paria quo de agimus, primi oppugnarunt, Ælernain ac
omnino sint de Spiritu sancto dicta, procedente a substantialem Spiritus sancti processionem a Filio ,
Palre , non loquente a seipso, accipiente a Filio , aut per Filium inficiati sunt , ejusque processionem ,
quia omnia quæ sunt Patris , Filii etiam 49 sunt, a Palribus omnis ævi passim assertam per Filium.
excepta palernitatis relatione ; necessaria ralioci . intellexere temporalem ; quod ipse nimirum per
natione colligendum est, a Patre Filioque Spiritum Filium innoiesceret hominibus, ac dona spiritualia
sanclum procedere verum Deum , largiturum in concederet . Rem evincit Michael Lequienus in
tempore hominibus dona gratia . Hoc loco hæc Dissertatione I Damascenica , num . 48, ex confes
satis .
U sione Macarii Antiocheni, hæretici Monothelilæ .
IV . llæc sane germana ratio dogmatis : de quo Prosta : ea in Actis concilii sexti æcumenici an
nimium acres mole sunt Latinos inler et Græcos no 681 celebrati , actione 8 , ubi de Spiritu sancto
disputationes, edita frequentius pro Latinis decreta lisc labentur : Και εις το Πνεύμα το άγιον το εκ
fidei in conciliis : unioque staluta cum Græcis , του Πατρός εκπορευόμενον, και δι' Υιού πεφηνός,
sed ab his etiam insla orala dissidia . Lis acla vero δηλαδή τους ανθρώποις , Ει in Spiritani sanctum es
variis temporibus. Prima hujusce videlur contro- Palre procedentem , el per Filium micantem , seu
versiæ mentio apud Hilariuni occurrere libro vuri muniſestatum , videlicet hominibus.
De Trinitate, quem in exsilio ante annum 360 ab- Molam etiam a Monothelitis litem , novimus ex
solverat. Sic enim ait num . 20 : Neque in hoc nunc sancto Maximo, qui in epistola ad Marinum pre
calumnior libertali ( al . libertatem ) inielligentice, sbyterum sic ait : Latinos reprehendebant Con
ulrum ex Paire, an ex Filio Spiritum Paracletum stantinopolisani, scilicel Monothelilie, quia dice
pulenl esse : non enim in incerlo Dominus reliquit. rent, procedere etiam ex Filio Spiritum sanclum .
Aperta mens ejus est : incertum sibi non esse , Verum Lalini consonantia protulerunt testimo
quin a Patre Filioque sit Spiritus sanctus, quamvis nia Latinorum Patrum , necnon el Cyrilli Alexan
05 VITA . DISSERTATIO I. 66

drini de sacro ipsius opere , quod in sanctum A el secunduin quiddam non procedere Spiritum san
evangelistam fecit Joannem : ex quibus non aitiav, clum . Non procerlere a Filio , il a principio
causam Spirilus sancii Filium se facere monstrave- sine principio , a se virtutem spirandi ha
runt. Unam enim norunt causam Filii, et Spiritus liente ; procedere ab ipso, ut a principio de prin
esse Pulrem : alterius secundum generationem ; cipio, a Pa !re per generationem accipiente vir
el alterius secundum ¿ Y.TTÖNSU siv, processionem : tulci .
' Αλλ' ίνα το δι' αυτού προϊέναι δηλώσωσι, και ταύτη Acrius , apertoque marle, dogma istud impelere
το συναφές της ουσίας και απαράλλακτον παραστή- coeperunt Iconomachi, maximeque sub imperio
CWJ !; sed ut hunc per eum prodire insinuarent : et Constantini Copronyini, octavo seculo labenie .
hac ( locutione) substantiæ communionem , el indis- Cum hæreseos ipsi ab Occidentalibus insimularen
similitudinem demonstrarent. , Animadverte , La- lur , Occidentales ipsos, vicem ut rependerent,
linis consona sentire Cyrillum , inquieniem , Spi- hæreticos vocabans , Spiritum sanctum a Filio
ritum sanctum a Paire per Filium prodire, ut hac procedere asserentes. Tumeru, ac deinceps pro
locutione substantiæ communio demonstraretur. cessio a Patre per Filium , quæ innumeris Patrum
Insignia dabimus infra Patris Alexandrini tesii- leslimoniis asseritur, de temporali missione Spi
monia . Agebatur ergo de naturali ac æterna Spi. B ritus sancti, ejusque lemporali manifestatione per
rilus sancti processione. Rursum adnota Patrem donorum spiritualium largitionem , passim intelle
dici causam Filii , et Spiritus sancti , illius per ge- cla a Pholio, et Michaele Cerulario, cæterisque
nerationem , et istius per processionem : causain schismaticis. Is ergo sub Joanne Duca Valaizio ,
scilicet, veluti primariam el originalem , quæ ha- maximeque sub Michaele Pala:ologo contentional
bel a se vim generandi Filium , et spirandi Spiri- cardo erat , an Spiritus a Patre per Filium sub
tum sanclum : eoque sensu Filium non esse cau- stantialiter procederet : quo admisso dogmale ,
sam Spiritus sancti. Animadverle landem , ila consequens eral perinde esse , ac Spiritum sanctum
sanctum nihilominus procedere a Patre Spiri- a Patre procedere, el a Filio.
lum , lil etiam per Filium prodeat, Filio scili- V. Ilanc substantialem , ac æternam , el lypo
cet virtute spirandi communicata à Patre, en slaticam Spiritus sancti a Patre per Filium pro
demque in unum cum Patre coalescente princi ductionem promovebat imperator, u. 52 pax de
pium . mum Ecclesiarum iniri posset. Suam Aurusto præ
Sancti Maximi mentem codem exposuit icodo slabent operam viri Græci doctissimi , Theodorus
Anastasius Bibliothecarius in epistola ad Joannein с Meliteniota , Georgius Melochita , rhelor eliam
diaconum , lomo XII Biblioth . 51 Patrum Lugdun. Holobolus, Georgius Cyprius : quibus postea aliis
« Frusira causari contra nos innuit Græcos : cum que sese adjunxit Joannes Beccus, catholici do
nos non causam , vel principium Filium dicamus gmatis vindex omnium nobilissimus. « Quadam
Spirilns sancti, ut autumant (causam scilicet , aut igitur die ( Pachymeris verba sunt libro v , cap. 12. )
principium , cui a se insit virlus spirandi ) , sed cum convenissent (anno 1273) apud imperatorer
unitatem substantiæ Patris et Filii (et unitatem patriarcha ( Josephus ), antistites, et ex clero qui
spirandi virtutis in utroque ) : non nescientes dam ; instantius iis de pacis negotio imperator
( inio rectissime intelligentes) , sicut procedil a disseruit... Adjungebat, nihil esse periculi in as
Patre, ita eum procedere fateamur ex Filio, mis- sentiendo Lalinis quod cuperent, mullis id ratio
sionem nimirum (lege emissionem ), processionem nibus demonstrans. Habebat enim , qui talium ei
intelligentes. , Vos illa , emissio , in Anastasii argumentorum copiam suggererent, auctores s!u
lexlum restitula inmunem reddit censura Biblio- diosos ejus pacis , archidiaconum Meliteniotem ,
thecarium , qua ipsum acerbe notat Petavius, li- protoapostolarium Georgium Cyprium , et minus
bio vi De Trinitale, cap. 17 , num . 11. Combeli- ardenter ac superficiarie rhetorem Ecclesiæ llo .
sium consule lomo II Operurn sancti Maximi, D lobolum , , Animadverte, Cyprium hoc anno 1273
pag. 69 ; et Lequienum in Dissertatione Dama- jam clero palatino ascriptum , dictumque proto
scenica 1 , num . 10 , et in Panoplia contra schisma apostolarium , ac dogmatis Latinoruin vindi
Græcorum , sæculo xiii , capite 4, num . 16 ; quo cem .
etiain loco, pro eo quo pollebat ingenii acumine, Josephus patriarcha exspectabat , ut charlophy.
vocem hanc emissionem animadvertit , passivo lux dicla pro Latinis reſelleret. Is est Joannes Bec
sensu , non activo usurpari, ul emersio ac emanalio ciis, qui hanc anno 1264 obrinuerat dignitatem ,
significaretur ; ipseque Filius intelligeretur veluti ipso Pachymere leste libro ii, capite 24. Dignita
medius, ex quo , et per quem Spiritus veluti lis oflicia iv munera vide apud Guarum in Notis
energii et emanal. Hanc Cyrilli , et Basilii , et ad primuin Codini capui. Jussus ille demum) :
Gregorii Nysseni , aliorumque Patrum genuinam Aliquos, ait, esse hæreticos, licel non dici , et in
esse doctrinam , suo loco dicendum . Pergit Ana- hanc classem redigendos Italos . Josephio patriarche
stasius : Pie interpretans, et utriusque lingue magnam adjecil confidentiam ea libera vox, percu
gnarus ad pacem erudiens, dum et nos et Græcos lit autem imperatorem . Verilin archidiaconus (Meli
edocet (Maximus) : secundum quiddam procedere, teniola ), el protoapostolarius (Cyprius), in os ili
67 GEORGII CYPRIT CP. PATRIARCHÆ C8
vehementer obstilere . Hinc vero carceri mancipalus A nimirum ex Patre per Filium profluit Spiritus.
ipse Beccus. Temporalis emissio Spiritus sancti, seu donorum
Capto pergebat imperator. Scriptus , inscriptiis- et charismatum largilio, dici nequit ojocúôns , sub
que ejus nomine libellus, missus ad Ecclesiam : slantialis. Agit ergo Cyrillus de æterna , ac hypo
in quo ex variis historiis et lestimoniis demonstrare stalica processione, per quam Spiritus sancius ex
conabatur, nullam inesse Lalinis hæreseos labem . Patre , et ex Filio suam accipit substantiam , æque
Studium operamque conferebant docti homines immutabilem , sicut est Palris et Filii substantia.
(ut ait Pachymeres lib. V, cap . 14) , quorum primi Ita vero outlwów ; ex ambobus procedit ille , sive
valentissimique erant prius memorati archidiaconus profunditur : ut etiam er Patre procedat, sive
el protoapostolarius. In studio ergo pacis persiste- profluat per Filium , spirandi aut profundendi
bat Georgius Cyprius, vindicabatque dogma catho- virtute Filio communicata a Patre , ipsum gi .
licum . An hæc fuerit sincera mentis persuasio, an gnendo .
simulatio, non ita facilo dictu . Simulationem , si 54 Addebatur testimonium sancti Maximi in
ſuerit, diu sustinuit : mulavilque demum senlen- Epistola ad Rufnum (ad Marinum presbyterum ) :
tiam , aut simulationem abjecit. ubi non principium (seu causam ) se Unigenitum
Synodum celebravit Josephus patriarcha , uit B Spiritus ostenderunt Latini dicere, sed ut per ipsum
quid agi oporteret circa scriptum imperatoris, de procedere significarent, et ea ralione cohæsionem
cernerelur . Adſuit et soror ejusdem imperatoris Eu inseparabilis substantiæ constituerunt. Idem ergo
logia , quam memorare præstat : utpote quæ pacem Latinis erat, Spiritum ex Patre Filioque procedere,
a fraire initam violari ab Andronico successore ,
ac ipsum procedere ex Patre per Filium . Hac rursum
persuaserit. Negotio in synodo discusso , repulsam Spiritus a Patre processione per Filium exponeba
ab oplatis tulit imperator. lur ejusdem Spiritus sancti cohæsio insepurabilis
53 CAPUT III . cum utroque substantiæ : adeoque de substantiali
Joannes Bercus, diligenter expensis Palrum lesti ac alerna agebatur ejus processione ad exsisten
inoniis, mulat sententiam , pugnaique pro catholico liam . Attentius recole, quæ superiore capite ,
dogmale : nonnullorum Patrum iestimonia . Inita num . 3, lalo sermone explanarimus. Georgiam
conventione quadam , Josephus patriarcha tantis. Melochitain addo. Imperatori Michaeli Palæologo
per seccriil in monasteriuin . Missi ad concilium
Lugdunense legati : Petarius emendatur. Ec- is adhærebal. Fragmentum ex ejus libro iv De
clesiarum unio constituirur. Decretuin fidei ex- processione Spiritus sancii prostat apud Combefi
ponilir.
с sium , post llistoriam Monothelitarum , ubi sic ha
1. All Joannem Becrum , qui carcere detineba - bel : Quia universa, quæ insunt Filio... quin et
tur, Nicephori Blemmide scripta , imperatoris ipse Spiritus, quem de ipso ( Filio) et per ipsum
jussu, iransmissa sunt. De liis egimus capile su- docent, ex Patre sunt, tanquam ex radice ac prima
periore, num. II . His ille multa cum sagacitate causa ; minimeque per eum modum sunt ez Filio,
perleclis (verba sunt Gregoræ libro v , capite 2 , quod is non sit radix , nec causa omnino prima...
num . 6) , sanctorum libros, e quibus Plemmides ea juxta hæc utique (Maximus ) aple congruequ3
testimonia ' collegeral, postulavit. Quorum copiam Filium docuit , non esse causam , ac reliqui divini
cum imperalor lubenlissime ei fecissel, in eo deinde doctores crebro in Patrem referunt causam : non
occupabatur, ul diligenter illos legeret , expenderet, eo, ut ex Filio , ac per Filium Spiritus sancti divi
ad verbum conferret. Itaque brevi tempore eumi nam processionem tollant... Quocirca propria ratio
testimoniorum acervum coegit, quæ integra volu- est , juxta quam Filius non est causa : rursumque
mira complere possent. Et qui dudum acerri- propria , juxta quam Spiritus sanctus est ex utro .
me Latinis adversabatur , mutala sententia , vi- que, boc est ex Patre per Filium ( quia nempe a
cloriam ſaceret ambiguum ( vel ad illos transfer. Patre Filius habet , quod sit productor Spiritus
rel) . D sancli ) . , Hanc lolam tradit, et elegantissime do
Paria narrat Pachymeres, libro cilalo , cap. 16, ctrinani esplanat sanctus Augustinus, libro iv De
schismatico scriptori si fides adhibenda , suinmain Trinitale, cap. 27 , et iraclatu 99 in Joannem ,
demum peccati Larinorum , Becco visum fuit, in num . 8, quo loco posteriore sic ait : « Cur Filius
additamento verbi unius ad Symbolum consistere . dizil, de Patre procedit (Spiritus sanctus) ? Cur
Hac de re in dissertatione sequenti diligentius putas , nisi queniadmodum ad eum solet referre et .

thibi agendum . Ad ipsum quod attinet dogma , quod ipsius cst, de quo et ipse est ? Unde illud
consentire Ecclesias pro certo Beccus habebat. est, quod ait : Mea doctrina non est mea , sed ejus
Nonnulla refert Historicus testimonia Patrujil , qui misil me . Si igitur intelligitur hic ejus doctrina,
quibus quod aiebai ipse Beccus , confirmaret. line quarn tamen dizil non suam, sed Pairis, quaiilo
signis occurrit locus sancti Cyrilli libro i De ado- magis illic intelligendus est, et de ipso procedere
ratione in spiritu et veritate : Mutabilis nullo modo Spiritus sanclus, ubi sic ail, de Paire procedit , ut
Spiritus est ... sijuidem esi Dei , el Patris, et Filii, non dicerei de ine non procedit ? A quo autem ha
ille, φuί ουσιωδώς εξ αμφοίν, ήγουν εκ Πατρό , δι' bel Filius ul sit Deus, est enim de Deo Deus ; ab 2

YlOŪ TEPOVEOU.EVO , qui sulstantialiter e.t utroque, ilu baber ulique, ut etiam de illo procedat Spiri
 VITA. DISSERTATIO I.
tus sancliis ; ac per hoc Spiritus sancius ut etiam A eunle mense legali Romani navigassent. Siquidem
de Filio procedal, sicul procedit a Palre, ab ipso Ricovios , idem est cum llecatombæone. Sed cum
habet Patre... El simul de utroque procedit (uum . 9) , iirlem illi legati ad concilium Lugdunense , quod
quamvis ioc Filio dederit Paier, ut quemadmodum
de se, ita de illo quoque procedat. » Hæc vero
jam salis hoc loco. Alia sunt 55 æque solida ac
præclara Græcæ nalionis Patrum testimonia, quiz
pro dala a Pachymere occasione, inſerius adulu .
cenda ac illustranda sunt.
II. Anceps eral patriarcha Josephus. Firmavit
ipsum in pervicacia monachus Jobus Jasita. Rem
narral Pachymeres, libro v, capile 16. Ad hanc
vero inductus ille est cum imperatore conventio .
nem : Ut patriarchali palatio egressus (capite 17),
diversarelur in Periblepti monasterio. Quod si quæ
res obstarel ne leguti (ad concilium delecti) rego
lium conficereni, redirel ille in patriarchales ædes.
Sin crepta ex volo peragerentur, lum sane absisteret
honore, locumque alteri concederet . De monasterio
virorum , titulo ons [lep :6 ) éatou , Deiparæ for-
mosæ nuncupato , agit Ducangius in Constan
finopoli Christiana , libro iv , sectione % , nu
mero 36 ,
Migravit ergo patriarcha , ενδεκάτη μηνός Εκα
τομβαιώνος , δευτέρας επινεμήσεως , του σψηβ'
ktous , die undecima Januarii, secundæ indictionis ,
anni 6782. Annus est æræ vulgaris 1274 , secunda
indictiune insignitus.
III. Legalos ad concilium a Michaele imperalore
direcios memorat Paclıymeres eodem capite 17 , c positoque usu , bene conveniuril on nia cum historia.
Germanum , qui patriarcha fueral, abdicavilque di
gnitalem anno 1266, et episcopum Nicææ Theopha
sem ; itemque ex senatoriis viris, magnum logo
Thelam Acropolitam , præsidem vestiario Panaretum,
et magnum interpretem Berrhæolum . His alii sese
alljunxerant ecclesiastici viri . ller eorum ila Pa .
chymeres describit , capite 21 , ut tapi xatpv,
alieno lempore navigare orsi sint, sub initium vide
licet Martii, Κρονίου γάρ άρχομένου μηνός . Πor
renda procella jactali sunt, τη ένισταμένη τότε
μεγάλη πέμπτη εσπέρας , φuinta die Majoris heb-
domadæ : comilumque nonnulli miserabile fecere
naufragium . Currebat annus 1274, insignitus lit
lera Dominicali G , et cyclo lunæ 2. Quarta decima
Paschalis, a die 12 Martii numerala , incidit in
jiem 25 ejusdem Martii Doniinicam : unde sacrum
Pascha dilaluin ſuit ad diem 1 Aprilis. Fuit ergo
illo anno quinta dies majoris, aut magnæ hebdoma-
da dies 29 Martii .
Dionysius Petavius, libro yii De Trindate de his
decatombæonis, et Chronii mensibus, quos nominat
Pachymeres, bæc babet capite 1 , num. 9 : « Legati
Auguslo mense ineunte solventes Constantinopoli
fita enim K pólov mensem interprelor apud Pa-
chynierem ), aliena anni tempestate , naufragiuni
recerunt ... Ræc anno mundi 6782, indictione se-
conda, Hecatombæonis undecina , gesta esse refert
Pachymeres, qui annus esse debei Christi 1274,
56 et Augusti, vel julii dies undecima, cum in-
70
asino illo cojem 1274 celebratum est, missi sint
ab imperatore Michaele , non bene cuin hi
storia el Actis illius synodi Pachymeri con
venil,
Imo cum Pachymeris Historia non bene conve
nit mensium assignatio a doctissimo el magno
viro facia . Quomodo enim navigalio legatorum ,
quæ cæpta dicitur Augusto inense ineunte, con
veniat cun naufragio , quod paulo post navigatio
nem incepiam accidisse dicitur die quinta hebdo
madæ magne, quæ nempe sanctum Pascha pro
xime præcedit ? Neque K póveov mensem eumdem
B
esse Pachymeri atque 'Exatouba :Wvm , neque hunc
eumdem cum Augusto, jam certo el perspicue de
monstravit Petrus Possinus in Michaele Paleologo
imperatore in Observationibus libro mi chronolo
gico , capite 1. Namque illud primo constat, Pa
chymerem præter morem usumque cæterorum , sive
velerum , sive recentium , in mensibus appellandis
novasse : ac illud præterea palei , facem præferen
tibus codicum , quibus ille usus est, marginalibus
postillis, Hccalombonem eundem esse cum Ja
nuario, et Cronium cum Marlio . Hæc vero nomina
Romana Græcis lilleris ibidem scripla in margi
nibus leguntur hoc modo : 'lavovacou et Mapriov.
Qua posita mensium apud Pachymerem notitia,
Superius vide capul 1 , num . 3 .
IV . Prima concilii Lugdunensis habita fuerat
sessio eodem anno 1274, die 7 Maii , in ecclesia
Sancti Joannis. Ad vicesiman oclavam ejusdem
mensis indicta erat sessio secunda . Ante illam
litleras legatorum , quos pontifex miseral Constan
tinopolim , accepit nuntiantes, jam se prope esse ,
atque in comitalu habere legalos Græcorum . Hinc
sessio dilata in diem septimam Junii. Eodem mense
die 24 pervenerunt Lugdunun, redeuntes Con
lantinopoli nuntii pontificii, ac missi ad concilium
Græci apocrisiarii .
Summo pontifici litteræ oblatæ, quas dederunt
D Michael Palæologus Augustus et Andronicus filius ,
quem collegam iinperii anno 1272 nuncupaverat
paler, el alii plures Ecclesiarum Græci antistites.
Simul omnes die 29 Junii, apostolis Petro et Paulo
sacra , ad mysteria divina convenerunt. Tum La
tinc inter missaruin solemnia Synbolum recita
tum : ac Græce a Germano olim palriarcha , cuni
processione Spiritus sancti a Paire Filioque. Lil
terz a Græcis datæ, coram palanque lectæ die
sesta Julii. In iis quas scripserat imperator, pro
fessio fidei continetur cum sancti Spiritus 57 pro
cessione èx llatços Vioù ts . Rogabat ille vero sum
mum Pontificem : ut Ecclesia Græca diceret san
ciuin symbolum , prout dicebat hoc ante schisma
usque in hodiernum diem .
71 GEORGII CYP !!! C ! ' . PATRIARCHE 72
Fidei definitio lata demum his verbis : Fideli A re. Nuntii Pontificu agunt pro voce, Filioque, ad.
ac devota professione fatemur, quod Spiritus san jicienda ad Symoolim .
( tus æternaliter ex Patre et Filio , non tanquali ex 1. Juata pacta cum Josepilo pairiarcha pridem
duobus principiis, sed tanquain ex uno prisipio , nca conventa , concordi suffragio Patrum , vacare sedem
duabus spirationibus, sed unica spiratio : e proce. Constantinopolitanam , judicarum est. (Pachyme is
dil. Hoc professa est hactenus, prædicavil, ei do- veriis utor libro y, capite 22.) Itaque mensis Ja .
cuit ; hoc firmiler lenet, prædicat, profilciur, et nuarii ( "Exato:6alovos ) undecima die (anno Chri
docet sacrosancta Romana Ecclesia, mater omnim sii 1275) primum sacra fieri cæpta sunt sine con
fidelium , et magistra. Hoc habet orthodoxorum suelo Josephi, ut pairiarchæ , mentione : el ipse ad
Patrum atque doclorum , Latinorum pariter atque Laurar prope Anaphum (suburbium Byzanlji ad
Græcorum , incommutabilis et vera sententia . Sed ros Ponti) ex Pe: ibbepti monasterio migravit. Ejus
quia nonnulli , propter irrefragabilis præmissæ cena porro mensis die sezia decima, Nicolao Chalce
ignorantianı veritatis, in errores varios sunt pro- dosiensi sacris operante in Palatii sacra æde, du
lapsi , nos hujusmodi erroribus viam præcludere plici lingua pronuntiata est, quam vocant, Episto
cupientes, sacio approbante concilio , damnamus 10 ... Sacrum quoque Evangelium simili differentia
B
el reprobamus onnes qui negare præsumpserint, linguorum , Græce pariler ei Latine recilutum est . Et
aternaliter Spiritum sanctum ex Patre el filio pro- sic loco prop:io , papæ etiam per diaconum solemnis
cedere : sive etiam temerario ausu asserere , quod woentio facia esl ; et Gregorius summus pontiſer apo.
Spiritus sanctus ex Patre el Filio, tanquam ex duo- stolicæ Ecclesiæ et æcumenicus papa proclamatus.
bus principiis, el non tanquam ex uno, procedat . ) Le novi patriarchæ electione actum serio . In
Blanc fidem Greci apocrisarii juramento firmarunt. thronuin evehitur Joannes Beccus. Nolas chronicas
Griecum definitionis textum ex Manuele Caleca pro- affert Pachymeres cap . 24, diem sextam el vicesi
fert Possinus in Notis ad librumi Pachymeris in main mensis Olaii, luaveyiūros, Festum sanclorum
Andronico imperatore capire 8 et 9. ) Nicaensium Patrum. Secunda vero Junii, Maluce
V. Errores in eadem fidei definitione damnari xirpūvos, Dominica proxime secuta, illustri die Spi
duos, animadverle : tum negantium , a :ernaliter rituo sancti.... rite inauguralus est in patriarcham .
Spiritum sanc:um ex Patre et Filio procedere ; tum Annus æræ vulgaris 1275, currebat cuin lillera
asserentium , cx Patre el Filio ipsum procedere, Duminicali F , el cyclo Lince lll. llinc sanctum
tanquam ex duobus principiis. Errorem pri'n :un Pascha incidit in diem 14 Aprilis, el Pentecoste
Græcis impingebant Lalini : in eoque sine du!. C in diem 2 Junji. Dominica scilicet erat proxime
Græci versabantur, ac utinam non versarentur bo- secuta præcedentem , quæ die 26 Maii illuxit . Til
dieque ! Latinis alterum imputabant Græci : quem lemontius, in llistoria concilii Nicæni, in Monu
illos allamen aliquando tenuisse , probari haud un- inentis como Vi , art. 20, adnolal, apud Græcos
quam poterit. E re sua censuit Gregorius X , sacro peculiarem fieri consuevisse Commemorationen :
approbante concilio, errores ambos proscribere; "recenforum el ociodecim Patrum synodiprimae Nición
sive errantes fuerint, qui utrumque docuissent : 1: vel die 29 Maii, vel Dominica præcedente Per .
sive aliqua lantum suspicione nilerelur alter. Con tecoslem : apud Syros mense Julio, el apud Ægy
cordia Lalinos inter et Græcos constituenda id ptios die 5 Novembris. 59 llæc iterum confirmant,
exposcere videbatur.
et evincunt, mensem lluavey@ va non alium esse
Imperatoris legati , rere et insequenti escle ibi apud Pachymerem , nisi Maium .
eractis (verba sunt Pachymneris libro v, capire 21 ), II . Nicephori Gregoræ libro v , capite 2 , num . 7 ,
extremo autumno mutuos ipsis adju ::cios a Papa verba sunt : Beccus, patriarchali sede conscensa ,
legaios Constantinopolim perduxerunt. Tres illic imperatori units fuit omnia, el lingua, el manus , et
anni tempestales , ver , estas et aulumnus, quas velociter scribentis calamus, el dicendo , el scriben
imperatoris apocrisiarii su : in legatione exegere , D do, el dogmaia exponenco : ejus certaminis sociis
superiorem , de qua egimus, mensium Pachynie el adju:orivus , Helitenio !e el Metochite imperatorii
rianorum interpretationem doctissimi Petavii reji cleri orchidiaconis , et Georgio Cyprio. Hunc babes
ciunt. Pontilici e litteræ in Collectionibus conci . catolici dermatis, quoquo demum animo, adhuc
Jorum proslant, ad Michaelem A ugustum , el An viudicem .
dronicum collegam , Græcosijue antislites, datæ v Cum ipliilino viro grovi, nagro tunc Ecclesiæ
kal. Augusti anno tertio. & conomo, fere paciuu inierat Leccus, se haudqiia
58 CAPUT IV . quain c0 11:merilariiz pro dogmale contra schisma.
ricos elvebraicis 0 ; : ? 017! ungucni daturura, ne
Josephit : patriarcha sedeon abdicat : eligiturque motæ jam conica :iones fierent acriores. llechia
Joannes Leccus. Plura ab ipso edil : scripra 170
catholico dogmato', paein reclam adhuc profile :: bei Pachymeres capile 23 : Ea nc ille dicedat,
le , a ': simulanie Cegorio Ciprio. filem el obe- quoties iil ma : us sumerei hierontii:n aihuc sehi
dientiam Romano Pon :ifici emisso juramen !0 1.70
smati commer !uiios auctorum . Quos tamen cum
frentur Michael imperator, ei Andronicus collega ,
ei Beccis purrinrcha. Accusationes in Beccum de deinde leveres, animadvertens muliam eorum labem
latæ ; eique jus siauropegii ereptum ab imperato- fraudem : e, impeium inierdum capiebal refutand a
73 VITA . DISSERTA
splendide, quæ mendaciter affirmabantur ... sed le- A dem anno 1276, electus die 15 Septembris, dena
ucbalur ne id facerel ea, quam dixi, ratione. Qua Lusque xvu Kal . Junii anno insequenti 1277. Since
lamen ercussus ad extremum est, venire coactus ad
experimentum scriplo disputanai adversus contra
sentientes. Hinc a Becco scripla plura lioc lempo-
re ac deinceps prodiere, quie bibliographi recen-
sent. Edila proslant nonnulla apud Allatiuin in
Græcia orthodord, tomis I et II.
Paucis complecti liceal Epigraphas ejus, scu
Præscriptiones in dicta ac sententias sanctorum Pa-
Irum , quas ipse collegeral. Prima Palres ollert di ,
centes Spirilum sanctum a Filio , aliosque per Fi-
lium : quibus evincitur , præpositiones ex el per
vires habere æquales. In altera colliguntur Patrum
testimonia, quæ continenter et immediate Filium ex
Paire esse commonstrant ; unde infertur, Spiritum B ritus sanctus (quod enim idrin ), procedit, quen
sanctum esse per Filium . Sententie congeruntur in
tertia, quæ Filium vocant imaginem Patris , et Spi-
ritum sanclum imaginem Filii : hunc faciem , el
operationem Patris, illum operationem et faciem
Filii. Quaria testimonia continet, quibus Spiritus
enuntiatur per Filium Patri conjungi : 2Cordo
statuitur in Trinitate , Scripturarum testimonia , a
Patribus exposila , in quinta Epigrapbia continen-
lur. Exhibel sexta sententias, quæ æquipollentiam
demolistrant, sive dicalur Spiritus ex Patre proce
dere, sive ex Filio accipere. In septima prostant ea
dicta, quæ decernunt, ex Patre progredi, profundi,
emilli Spiritum sanctum in illis pericopis , in quibus
illum ex Patre procedere dicendum erat. Agitur in
vclava contra eos qui, audienles Spiritum sanctum
ex Patre esse ( el ex Filio 60 aut per Filium ) ,
emanare , el egredi ; non divinam Spiritus naturain
er divina essenlia el natura Filii emanare el eſfuere
enuntiant : sed spirilale donum dignis adveniens.
Testimonia colliguntur in nona , queis essentiæ
Palris et Filii qualitas, odor, flatus, halitus dici-
lur Spiritus sanclus : itemque Pater fons Spiritus,
el Fi ius fons Spiritus ; decima sententias offert,
quæ enuntiant, in Filium transire quæ sunt Patris,
( xcepta paternitate. Eas vero undecima continet,
in quibus quemadmodum proprius Patris dicitur
Filius , ita Filii Spiritus sanclus. Agilur in duode-
cima contra illos qui, audienles Spirilum ex essen
tia Filii esse, contendunt aliud esse ex essentia, et D ve, septimæ indiciionis, graves in eum accusationes
aliud ex hypostasi. Ayit demum leriia decima ad- a quibusdam e clero conflantur : mendaces illau
versum eos , qui audent dicere : Emanare, et pro-
gredi , el effulgere, el apparere et Filio Spiritum ,
non indicaie illum esse substantialiter, et in sua
hyposiasi ex Filio , sed spiritualium donorum ex
ipso distributionem . Ceuro ulique dignum opus.
Hæc eadem vero, quæ in hoc Opere prostani, ad
hibel magnus Pelavius argumenta , congrmal, et
illustrat libro van De Trinitale .
NI. F'ro confirmatione unionis cum Latina Græ.
ca. Ecclesiæ, legatos ad Michaclem imperatorem,
et Andronicum , ac Joannem patriarcham an:: o
1276 designaverai Innocentius V. Adire Consta
jaopolim jussit eos Joannes XX , dicius XI, « o-
PATROL GR . CXLII.
I. 74
TIO
cessit Nicolaus Ill , die 25 Novembris : quo seden
le, Græci legati pervenerunt cum litteris Michaelis
el Audronici imperatoruin , et Joannis Becci pa
triarchæ : quibus raluin habebatur, quidquid ab
eis in negulio pacis expetitum iueral. Reſert eas
Laurentius Cozza ex Bzovio, et Raynaldo , parlo
iv, de Græcorum schismate , capite 33 , a num .
1416. Dalæ sunt mensis Aprilis, quinte indictionis
sexlo milleno septimo centeno octogesimo quinto
anno , Cbristi videlicet 1277.
In ea quam Beceus Patriarcha scripserat, fidef
professio continetur . Ad processionem Spiritus
sancti quod attinet, sic aiebat : 1 Profunditur Spi .
admodum a fonte Deo el Paire : profundilur autem
et ab ipso Filio, quemadmodum a fonte, velut uti -
que ex ipso Deo et Patre . Sed licet Paler fons Spi
rilus sancti sit , el Filius fons Spiritus sit : non
tamen duo fontes Spirilus sunt Paler, el Filius.
Unum enim fontem Spiritus, Parrem et Filium ,
fidelis et pia intelligentia lenet. Et propter hoc
communem Patris, el Filii Spirilum sanctum Eccle
siæ luminaria et doctores theologizarunt. Sicut
enim de substantia Patris naturaliter Spirilus est :
sic ct 61 ex substantia Filii naturaliter Spirilis
est ; sicut secundum substantiam Filii exsistit, et
(sic) proprius est essentiæ Patris, et non extra
C
hanc procedit in esse. Naturalium enim bonoruin
Dei et Patris essentialiter exsistens Filius commu .
nicator, habet Spiritum . » Ad operis complemen
tum novos Nicolaus III wisit Coostantinopolim cum
literis nuntios anno 1278. Quænam instructio a
sede apostolica eisdem data fuerit, numero sequenti
dicendum .
IV . Bucci patriarchæ ereclus in promovendo
firmandoque pacis negotio aninus animos pluri
morum in se concilaverat. Ipse inperator (Pachy
meris verbis ulor, libro vi, capite 10), sludebat
nancisci modum hebetandi aciem nimii, quo dudumi
offendebatur, zeli patriarchæ, « ltaque evolutis an
nis quatuor, ex quo Joannes patriarchalus lionora
prxcellebat, mense Februario, xati univa Anvalo .
quidem ac plane inanes, non tamen ejusmodi quis
ægre imperator admiiterel. , Annuin 1279 aficit
indiclia septima. Hujus anni die 2 mensis Junii
quatuor integri patriarchatus anni explebantur ; ut
mense Februario præccdente, accusationes contra
Beccum delatæ .
Pairiarchalia jura , quæ ataupo nylov , slaurope
gii appellantur, minuere tentavit Michael impera
lor, Novella daia, qua decernebatur : ul quæ ubi
cungue, vel cujuscunque modi loca , vel monasterii
patriarchæ uni subjecta ealenus censebantur , en
deinceps cpiscopis , quorum proprive diæcesis essent,
jure ordinario subjacerent. De hocce stauropegii
3
75 GEORGII CYPR : I CP. PATRIARCHE 76
jure agil eruditissime Jacobus Goar in Euchologio, A Camareri . Genuinus analhemalismorum sensus,
ubi lum Martinum Crusiuin , licel Lutheranum , a quos publice in Ecclesia legendos instruxeral ipse
Jacobi Gretseri critica ulciscitur, tum ctiam per:
Beccus. Morlem obit Michael imperator : ubi de
anno emortuali ayilur. Succedit Andronicus , qui
ztringit Meursii oscilantiam . Cuin Goario Michael stalutam Ecclesiarum pacem rumpit : ilerunque
Lequienus in patriarchalu Constantinopolitano secedit Beccus in monasterium .
capite 16, a num . 7 docel : patriarchas Orientis 1. « Doobus mensibus (verba sunt Pachymeris ,
oinnes, unumquemque in suo patriarelaiu , ca au capire 13) agilata patriarchıc accusalio fuerat : nec
cloritate potiri, ul-stauropegio , quod est crucis de- quidquam proficiebatur... Mense Martio, circa me
fizio, suo prævio , condablur ecclesix, ac præser- dium Quadrugenarii jejunii, unvos k povlou, HCGOS
lim monasteria ; eaquc.propterea eorum regimini oni vnotela ;, me hujus Historiæ scriptorem (Pa.
subsint omnino, ab episcopi ordinarii potestate li- chymerem ) jussit libellum abdicationis sua con
bera . Jus istud palriarchis a Michaele detractum , scribere : quem cum imperatorioblulissel, illo si
soli postea Constantinopolitano episcopo in omnibus mulante se non accipere, continuo recedens in Par
sui patriarchatus provinciis redditum fuisse evin- achrantæ monasteriam se abdidit. , Anno 1279,
cunt viri docti ex Matthæo Blaslare ad litteram sacrum Pascha die 2 Aprilis celebratum fuit, ut
n, cap. 3, qui anno 1335 vilam agebat scribebal B colligitur ex littera Dominicali A , et cyclo lunæ
que. vii. Hinc patriarchæ secessus acciilit mense Marlio,
V. Constantinopolim eodem anno 1279 pervene- circa medium Quadragenarii jejunii.
rant nuntii, quos anno præcedenle Nicolaus III Rem pontificiis legalis, qui regia ia urbe diver
transmiseral. In ea , quam a 62 sede apostolica sabantur, gratissimam facturum se duxit Augu
acceperant instructione , hæc etiam habentur : slus , si patriarcham liberæ suæ potestatis functioni
Super eo, quod dictus imperator in præfatis resliluerel. ( Egit ergo cum Becco (ut ait Pachy
suis litteris pelit, ut Ecclesia Græcorum dical san- meres capite 17) rogans eliam atque etiam , ut cou
clum Symbolum , sicut dicebat foc ante schisma , donaret (accusatoribus suis) noxam . Non abnuit :
respondendum est, quod unitas fidei non patitur et assensus, jam studiis cunctorum , die sedia men
diversitatem in professionibus suis...et maxime sis Augusti, IlOJE.GEūvos, ejusdem (septimæ ) indi
in decantalione Symboli ... Et ideo deliberavit ea- crionis, splendido deduclus comitatu senatorum , et
dem Romana Ecclesia , et vult, ipsum cum adjec- Ecclesia procerum , in palatium patriarchale ite
lione illa , Filioque, lam a Latinis , quam a Græcis rum solemini rilu in vectus esi. , Annus æræ vul
uniformiter decantari . :) garis 1279 labebatur.
Munere suo fungentes legati, serio imperatori el C 11. Confciendo elucubrandoque scripto opera
Græcis denuntiarunt : initæ pacis pignus idoneum impendebatur, quo summi pontificis mandatis, per
fore, si et ipsi Symbolum , sicut Latini, pronuntia- legatos renuntiatis, satistieret. Error cubat in
rent. Hæc Pachymeres narrat libro vi , capiie 14. lenlu Græco Pachymeris, ubi Urbanus legiiur pro
Episcopos et clerum universum convocat impera- Nicolao. Fo in scripto sludium fuit , ac præcipua
lor : quos certissimos reddit passuruin sc nun- cura , referenlc Pachymere cilato capite 17 , « Ut
quam , Symbolo quidpiam inseri. luter alia hæc in in expressione dogmatis de Spiritus sancli proces
ejus allooulione habentur loco citalo capite 15 : sione, numero ingenti congererentur variæ , unde
Quoniam vero nostrorum quidam , quibus nimi- Cinque corrasæ , Patrum nostrorum (Græcorum ) 64
rum dissidium cordi est , nescio qua moli causa , locutiones, aienlium : sanctum S ; irilum ex filio
cuin freriis (fratribus pontificiis nuntiis), apud profundi, præberi, cari, ez:plendescere, mirare, si
Perxam congressi, dixerunt : nihil nisi ludibrium milesque quillus accumulandis id clam agebant,
el fraudem hanc pacem esse ; et hoc imprudeni ut quasi obruerent procedendi usitalum Latinis
dicto Lalinis occasionem præbueruul exquirendi verbum : el cum id aliorum istorum obtentu tege
plus aliquid , ul experimento satis cerlo conslet , D relur, faciie abrogareni. » Libelli fraudem ipse
serio ac vere rem peractam : unde hæc, quam Pachymeres aperil, scbismali licet addiclus.
audiluri mex sunus, legaliu nala est, cujus SCO- 111. Calamum stringit patriarcha Beccus, Ope
puin præcipuum esse coinperi, hoc quod modo rum ejus suinmam , qilam Paciymeres, libro vi ,
dixi a nobis exigere ... Ego sancte polliceor ... capile 23 , indical, la ius in Andronico, libro 1 , ca.
profiteor, el verissime promitio rigorem indexibi- pite y, enarrat . Mihi eadem diligentius exponeuda
Jem usque ad exclusionem vel iolæ, vel apicis unius . eat .
De hoc certi esloic , in quod do vobis fidem ple- ( 0 ) « Ergo ille , sanctorum scripla ailentius per
nissimag ). Jegens, in horum plerisque sæpe dici observavit :
63 CAPUT V. Spiritum sancturm εκ Πατρός δι' Υιού προχείσθαι ,
εκλάμπει», χορηγείσθαι, προϊέναι , et Ρatre per
Beccus patriarcha secedit in monasterium , ac paulo Filium profundi, esplendescere , præberi, prodi
post in a des patriarchales revertitur. Subdolus re . » Divinarum personarum, Filii , et Spiritus
conficitur libeilus. Romano pointifici oferendus. sancii, emānaliones ex Patre , plerumque vocarunt
Scripia reponit Beccus , suinma suorum affertur,
uc illustratiir : agiturque de Hovlotheca Andronici ecclesiastici scriptores effulgentias et exsplendescen
 VITA . DISSERTATIO I. 78
tias : ut frustra jam sint , qui hisce vocibus pru- A fateri : Ambrosium, Augustinum , et Hieronymus
cessionem æternam Spiritus sancti ex Filio, aut processionem Spiritus sancti ex Patre, cum addi.
per Filium rejicere contendant. Hæc latissime Lione ex Filio docuisse . Cæterum Photii exceptio ,
Beccus enarrat in Epigrapha xj . Sanclus Basilius, eos Patres ul Romanos, non ut Græcos, additio
lib. 11 Adversus Eunomium , num. 25, ait opinio . nem comprobasse ; nimium quanı inlirulia Becco
nem omnibus Christianis communem esse , Filium visa est. . Hanc parlem, quæ Latiuorum Patrum
videlicet φως είναι γεννητoν εκ του αγεννήτου φω- mentem exponit, luculentissime exsequitur Pela
cos, lucem genitam esse er ingenila luce , ano- vius libro vil, cilalo capile 8. Photii exceptionem
savia, resplendentem . Sanclus Cyrillus, in The- elidunt oecumenicæ Synodi, vel in ipso Oriente
sauro, pag. 49, edit. Pa.is. , 1638 : Nemo recie celebralæ , quæ Latinis Patribus, maximeque Hi
sentiens direrit, generativam Dei essentiam damnum lario, Ambrosio, Augustino, Leoni, Gregorio mul
ullum vel effluxum pati, cum unus ac solus ég airns tum se tribuere profilentur : et quæ doginala sla ·
txikub26av, effulgent Filius. Sludila in uno ex tuunt, ex illorum etiam auctoritate decernunt.
Gradualibus : Spiritus sanctus... qui ex Patre simul ( 4) « Ac nunc quidem invenit Alhanasium dicen
elurit , εκ Πατρός συνεκλάμψαν. Ηec indicasse pa1- tem : Fieri aulem non polerat in Trinitatis ordine
ca , salis : plura dabimus infra . B cognosci Spirilum, non progressive ersistentem ex
(2) « Procedere quin etiam , afirmari reperit a Deo per Filium ; sed efficienter, aut productive, ut
sanclo Marimo, deinde a summo quoque Theo . loquuntur . Nunc Magnum Basilium : Posteriorein
logo Damasceno : quibus consentanee maguum præ- quidem origine Filio Spiritum , Iradit videlicet vera
terea Tarasium , cum universa septima synodo, in doctrina . 1 Alhanasii lestimonium exstat in Reſu
confessione fidei ad Orienlales patriarchas, mani. talione hypocrisis Melelii , et Eusebii Samosaten
ſesle deprehendit disseruisse. » Marimi locum ex- sis . Opus istud inter dubia receliset Montfauco
pendimus capile 2, num. 2. Damasceni lestimonia nius. Loci allati nitidiorem interprelationem pro
accipe. Libro i De fide orthodoxa , capite 11 : Ipse ſero : Alqui impossibile esset, Trinitatis gloria
quippe, (Pater ) Verbi genitor, Kat 8. 26 you nepo6o- Spiritum gloriβcari, μή προδικώς ήν εκ 66 Θεού
λεύς έκφαντορικού Πνεύματος , Ει per verbum mani δι' Υιού , αλλά ποιητικώς εκ Θεού γεγονός , ώς λέ
festantis (enuntialoii, explendescentis !, Spiritus yourl , si per processionem ex Deo per Filium non
productor, liemque Filii quoque Spiritus dicitur, essel, sique res effecia a Deo esset, ut aiunt ipsi. De
ουχ ώς εξ αυτού , αλλ' ώς δι' αυτού εκ του Πατρός ælerna hoc loco Spiritus sancti productione set
εκπορευόμενον . Μόνος γάρ αίτιος ο Πατήρ ; nonre- mo est .
с
lui ex ipso , sed per ipsum ex Patre procedens, Alia germana proferi Athanasii loca duo . Primum
Solus enim Paler auctor est : eo piinirum 65 sen- legilor in libro de lumana nalura a Verbo sus
su , quo solus Pater ille est , a quo oů sia omnis, ac cepla , scu dle Incarnalione num . 9. Norat (David ) .
to sivai , hoc est esse omne, profluit, lam increatum παρά τω Θεώ Πατρί όντα τον Υιόν, την τηγήν του
quam creatum . Profluit ergo a Patre in Filium si . ayloy llveunQTOS , apud Deum Patrem esse Filiun
cuti nalura, ila virtus spirandi : et ex hac virtute, foillen. Spiritus sancti. Alterum habetur in oratione 5
quæ una est in Patre el in Filio , procedit Spiritus contra Arianos num . 24 : Numque, ut dictum esi,
sanclus immediale : factaque suppositorum expres- ipse ( Filias) dat Spiritui : el quæcunque Spirilus
sone, a Palre procedit per Filium. habet, hæc a Verbo hubet, xa? öso ys! Is IlveŪya ,
Eternam banc esse Spirilus sancti a Patre pro ταύτα παρά του Λόγου έχει. « Ergo quidquid ht
cessionem per Filium , satis evincunt verba memo- bel Spiritus sancius (Petavii animadversio est) ,
rata , disertissimeque enuntiat locus alius in Dia . id accepil a Filio . Habel autem in primis naturanı
Jogo contra Manichæos num . 5. Pater semper et exsistentiam . Hoc enim Verbi (TCŨ Abyou) voca- ,
Verbum suum ex se genilum , yal Slà toũ loyou aú- bulum , cum personam ei hypostasim significet,
coj ZTOPEVOLEVOV • Ei per verbum suum habet D aperte demonstral, ab ipsa Filii persona manare,
Spiritum suum ex se procedentem . el exsistere Spiritum sanclum : jieque solum ab
Paria sunt , quäe Tarasius pairiarcha Conslanti- ipsa Dei essentia, quæ sir in Filio, ut Græci nugantur.
nopolitanus profitebatur in confessione fidei , Sed nec aliter vox accipiendi detorqueri potest ;
actione in concilii Nicæni li , anno 787 celebrari . quin id, quod ouo! Es sit Spiritui sancio, comniu
Sic ail : Credimus ... et in Spiritum sanctum, nicari ac derivari in ipsuin intelligatur a Verbo.
εκ του Πατρός δι' Yίου εκπορευόμενον , α Ρatre per Quippe non lantum accipere dixit Alhanasius ( iki .
Filium procedentem , και τον Θεόν όντα και γνωρι- dem anle verba relata) a Verbo Spiritum sancluni
Couevov, et ipsum Deum esse, et cognosci. Hisce in quæcunque habet : sed habere ab ipso, quæcunque
Jocis de temporali per donorum concessionem Spi- habei . Ai externa dona el xao!cuata , quæ uleun
rilas sancti missione sermonei esse , caplus mente que dici possent a Filio, id est communi ali esseri
fuerit qui contendat. Insigni Damasceni testimo- lia ceu fonte, proferri, non habel Spiritus sancius
nio frequentius utebalur Beccus : de quo adhuc ( nisi eminentissime in essentia divina propagala
inferius agendum . in ipsum ); sed ea sola ( proprie) habet, quæ in ipso
(3) « Ad lic insuper invenit, ipsum Pholium manent, ac divina suni, ci ou s.6ô ,.
 79 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCH 0
Prolixiorem exscribere Basilii textom , operæ A tio inde illata. « Probat enim (ait Pelarius lib.o
prelium est . Sic habet ille libro in adversus Eu- vii , capite 3, num . 8) Spiritum sanctum Deum esse,
nomium num.'1 : Cur necesse est, si dignitate, et ex Deo ; quoniam exsisiit ex Filio. Nam nullam
ac ordine tertius est Spiritus sanctus, nalura quo- ibi mentionem Patris expressit. Talis ergo sit opor
que eum esse tertium ? » lla colligebant Eunomiani. tel exsistentia illa , et illa processio ; ut per eam ,
« Dignilale quidem secundum esse a Filio (ui qui ejusque vi id babeat, ut sit Deus ; hoc est, Dei na
esse ab illo habeat, et ab ipso accipiat , et annuntiet lurum et divinitatem accipiai ab eo communicaiam ,
nobis, et omnino ex illa causa pendeat) , pielalis a quo exsistit . Prorsus igitur a Filio oritur Spiritus ,
sermo ' fortasse tradit. Verum tertium usurpare na . sanctus. )
luram neque ab sacris Literis edocti sumus, neque lu Basilii loco vox illa dignitas , qua ( et non so
ex supradictis consequenter colligi potest. Nam ul kun ordine) Spiritus sancius dic tur secundus a Fi
Filius ordine quidem est secundus a Palre, quo- 1:0 , prætermittenda non est : 68 neque enim abs
niam ab eo est : et dignitate, quoniam principium lerrere quemquam debet, quasi divinitatis imminu
et causa exsistendi ipsi Paler est . . . nalura vero lio sit in eodem Spiritu sancio . « Siquidem in Filio
non est secundus, quia una est in utroque divini . ( verba sunt Petavii ) utrumque Basilius admittit, et
tas ; eodem modo Spiritus sanctus, etsi posterior B tápews et àEcuatos : el ambo sic interprelatur, ut
Filio est ordine ac dignitate, ' ul hoc omnino conce- ordine secundus sit a Petre Filius, quoniam ab ipso
daiur a vobis , non tamen perinde id , 67 tanquam oritur : dignitate vero, quoniam principium , el causu
alienæ naturæ sit, habebit. » Tum Joannis Becci essendi sit ipsi. « Hæc sunt Græca verba : '0 Yid;
iempore, tum in synodo Florentina, codices aſſe- τάξει μεν δεύτερος του Πατρός , ότι από εκείνου ,
- rebantur aliqui , in quibus verba non erant, quæ και αξιώματι , ότι αρχή και αιτία, το είναι αυτού
parenthesi inclusa sunt : erant vern , quæ sunt Ilatép % , Quare demam , eisi nihil aliud (ad Spi
asteriscis utrinque stipala. llac de re agir Boccus, ritum sanctum quod all expressisset Basilius ;
lib , i , ad Theodorum Sugdææ episcopum , ac la- ac lamelsi parenthesi clausa illa verba delerentur :
livre etiam sermone capile 1 de processione Spirio sufficeret, ad Latini dagmatis auctorilatem , quod
tus sancti : ubi verissimos ac sincerissirnos babet Spiritum sanctum tåget ordine et dignitate, aglú
ille codices, qui verba parentesi inclusa babent, Jati , secundum numeraret a Filio ; cum ex eo il .
non habent alia asteriscis nolata . Pro hisce codici- lius ab hoc origo monstretur . )
bus pugnal egregie Pelavius libro vii, capile 3 a (5) Alibi Nyssenum invenit, in hunc modum di
num . 14. Eruditam pro eisdem Dissertationem serle iradentem lenendas de Deo senlenlias : US
Parisinis lypis anno 1721 edidit Ludovicus Vallée, C credatur in eo aliud causa, aliud ex causa. Tum
bibliotbecæ Sanctæ Genovefa præſeclus : quam ejus, quod ex causa exsistit , aliam differentiam
compendio collectam exhibent monachi Sancii inlelligimus : ut aliu : sil citra medium ex primo,
Mauri, tomo III Operum Basilii , in Præfatione 8.4 . aliud per id , quod cirra medium ex primo est. )
Cur vero Basilii non fuerit parenthesis illa ? Luculentissimum testimonium proslal in Epistola ad
Ait ille libro i , adversus Eunomiuin num . 20 : Nos Ablaviuin . Id habes primo, non aliam in personis
autem secundum relationem causarum , tūv aiciws sanctissime Trinitatis esse diferentiam , quam
ortoiv, Patrem Filiuin præponi dicimus . Ait rur. quod altera principium sit, altera ex principio : TO
sum in libro de Spirilu sancto ad Amphilochium μεν αίτιον είναι, το δε εκ του αιτίου. Cum ergo
capite 17, num. 43 : Quemadmoduin se habet Filius Spiritus principium esse Filii dici nequeat , nem
ad Palrem , ita ad Filium sese habet Spiriius : (uti- cesse est, Filiuin esse principium Spiritus sancti .
gue κατά την των αιτίων προς τα εξ αυτών σχέ- Ea rursum animadverte : Aliud continenter (seu
osv.) Jam vero Basilii verba illa , ut qui esse ab illo sine medjo ), ex primo, aliud per id quod continen
habeat. et annuntiet nobis, utrumque Spirilus sancti ler ex p:imo est : To užy yap reposexūs èx toū tpú
es Filio processionis modum declarant : lemporalem Doru, td 6è ocà thu tiporexūs Š X Toù topúrou. Primo
scilicet missionem , voces posteriores : prioresque, Filius producitur modo a Patre : ab hoc vero Spi
wiernam emissionem ad exsissendum . risus, iniesposiio Filio, seu pyr Filum .
Par in Cyrillo sententia occurrit in Thesau 0 , 111.picias forel , si quispiam contenderet ,
pag. 358 : Necesse esi , ſaleri Spiritum e substan • solun Filium proxime produci a Patre : et a solo
ila esse Flii. Νam ut εξ αυτού κατά φύσιν υπόγχου, Filio deinde Spirituin sancium proxime effundi.
ta ipso naturaliter c.gsistens , και επί την κτίσιν Pæretici sunt, qui pulairali, adnotanle Augustino
παρ' αυτού πεμπόμενον, et in creaturam ab ips0 triciaiu C. in Joanner , num . : Minorem esse Fi
missus, renovationen operatur , plenitudo el com- To Spiritum saslim : quzsi i'ilirus accipiat a Pa
plemenlum nimirum sanctæ Trinitatis . Quod si ita ire , et Spiritus sancius a Filio, quibusdam gradibus
esi , Deus itaque, ci ex Deo est Spiritus, ei non salurarum . Genuinum Petavios sensum declarat
crealura . , Quo loco naluraliter Spiritus sa: 1cius citalo vi libro, capile 11 , num. 15 : « Sed quod
ex Filio dicitur exsistere : et hæc exsistentia a Pars prius originem det Filio, quam Spiritui san
missione in creaturam distinguitur ; ne Græcorum ca- CLO : alque inter Patrem ci Spiritum sancium ne
villatio locum habeat. Id maxiine evincit consecu- cessario sit interponendus Filius ; sine quo, quia
81 JITA .
persona non essel (ut qui per palernitatem , el A cipit: quemadmodum nemo novit Patrem nisi Filius ,
relationem ad Filium subsistit) neque Spirilum
sanclum produceret, cum persona propriam nullam
functionem haberet. Nam quod ad ipsam emillendi
Spiritus actionem atlinet, lam ea proxime imme-
dialeque 69 est a Patre , quam a Filio : cum
utriusque sit unica, , Brevi , clara , firwa sent ntia
complectitur omnia sanctus Thomas, 1 p. qu . 36, art .
3 , ad 4 : Ordo non attendilur inter Patrem et Filium ,
quan !um ad virtalem , sed solum quantum ad sup-
posila : el ideo dicitur quod Puter spirat per Filium ,
Exponere pergii digina Nyssenus : « Porro cum
causim , et quod est ex causa dicimus ; nequaquam
iis nominibus quorv , naturam , signiû camus : sed
eatm soluη κατά το πώς είναι διαφοράν , que se-
cundum exsistendi modum est, differentiam osten- B lem ostendebat sancti Spiritus processionem a Pa
dimus. , Hiac palam evincunt, Spiritum sanctum
non dici ex Filio, aut per Filium esse, ac si per-
inde ſore : ac ipsuin esse de essentia Filii ; secuii-
que illum esse ex Filii persona , ac per Filii perso-
nam , velusi altrov , causam , aul principium : ex
coque , aut per ipsum accipere cum exsistentia
divinam naturam . Quæ postrema nomina duo,
caus ' , el principii, memorala sancti Thomæ anim .
adversionem suggerunt : parcius causæ vocabulo judicium accipe Becci patriarchæ in Refutationibus,
usos esse pro principio Latinos, ac processionis ori-
gine, sed utrumque Graecis perinde fuisse. Aqui-
Dalemi consule in Opusculo i , contra errores Gre-
corum , capite 1 .
(6) « Epiphanium quoque deprehendit et multis
in libris, et sæpe in unoquoque eadem alliruan - C vir sapientia non ignobilis composuit : in quo ca
lein . > Innumera sunt ac luculentissima Epipba-
nii leslimonia. Pauca accipe. In Ancoralo , n . 67 :
Jam vero cum Christus a. Patre , Deus videlicet et
D : 0, cre.lilur : et Spirilus èx tou Xp!Stoũ, ex Chri-
slo ; tap' & u.pozśpwv, seu ab utroque : sicut ipse
dicit Christus , qui a Palre procedit , Kal oitos x
cou & uoū an4etal , Ei hic de meo accipiet . Ubi voces
illæ, de meo , personain Verbi respiciunt, non Pa-
tris. Ibidem , num . 71, Filium vocat ton taito ,
qui ex ipso (Patre ) : Spiritum vero sanclum, TÓ TXO
uportowy, qui ex ambobus ... Audi , quemadmodun
Paler vere sit Filii pater, lotusque lux : et Filius
vere sit Patris filius, lumen de lumine : Spirilus
denique sanctus Verilatis sit Spirilus, çüs episov o ducere. Imo spiratio activa, cum nec Patri nec Fi
Ts2.på llatços, xo! Ylov, tertium a Patre , Filioque
lumen. Quis inficias iverit, agi hoc loco de produ- proprietas , quia non est communis tribus personis ,
clione su ::stantiæ ac personæ Spiritus sancti ?
Insignes alias non prætermiserim in eodem Anco-
rato sententias. Num . 8 ait : Inesl ergo Deus in
Palre, inest in filio, inest in Spiritu sancto : qui ex
Deo pariter, el Deus est . Spiritus enim Dei, Spirilus
Palris et Filii Spiritus : non compositione aliqua,
quemadmodum in nobis anima corpusque conjungi-
tur : sed εν μέσω Πατρός και Υιού , εκ του Πατρός
και του Υιού, τρίτον τη ονομασία ; Inter Patrem et.
Filium medius ex Patre Filioque, tertius appella-
tione. Verba reſero, quæ num . 73 habentur : Igi-
sur si a Patre procedit : el de meo, ait Dorninus, ac-
DISSERTATIO L. 82
neque Filium nisi Pater. Ita audeo dicere ; neque
Spirilum novit quispiam nisi Pater et Filius , tap'
ου εκπορεύεται, και παρ' ου λαμβάνει , α quo pro
cedit, el a qu ' accipit , Neque Filium et Palrem 10
vil aliquis, nisi Spirilus sanctus ; qui vere glorifical,
qui docet omnia , 70 qui testatur de Filio, o trapà tou
latpre xa! ¢x lioő , qui a Patre el a Filio est. Pa
res, pluresque ex Epiphanio sententias luculen
tissimas congerebat Beccus, ac nostrales Theologi
afferunt, Græcorum comniento de donorum et cha
rismatum profusione omnino adversas.
(7) Misce Palrum auctoritatibus, aliisque pluri
mis, quæ proslant in Epigraphis, instrucius muni
tusque patriarcha Beccus, ælernam ac substantia
Ire per Filium : colligebalqne, voces per et ex ne
gotio in isto æquipollenles esse. Quod etiam diserte
doceri aiebat ( Pachymere loco citalo adnot:nie ),
in Opere cui Sacra toplotheca , sive Sacrum Arma
menlarium, nomen est : qui liber inter authenticos, et:
sane Ecclesiæ doctrinam declarantes , censeri solet .
Pro suarum partium studio hæc postrema Pachy
meres adjecit verba . De auctore , ejusque opere
quæ exstant in Græcia orthodoxa, tomo II : 1 Li .
brum sub imperio Manuelis regis (ab anno 1145
ad annum 1180) , Manuelis personain induens,
Andronicus munere drungarii viglæ lunc fungeris
(sive præſectus vigilum ), cognomento Camaterus,
tus ille vir, non prudenier certamen iniit , neque
pro suæ sapientiæ dignitate ; quod vel proprium
seculus sit arbitrium , vel dominantis jussa , vel
temporis opportunitatem , vel aliquid aliud, quod
mihi nondum liquet. )
la ea libri parte quæ Spiritum sanctum spc
ctal , quinque confictis dogmatum principiis, quo •
rum nullum (Becci verba sunt) licet quispiam divi
norum Palrum Commentaria evolvendo delassetur,
& quoquam unquam assertum reperiet, adversantium
Græcorum excogitatio comprehenditur omnis . Re
ſeri ea ibidem sæpe lavdalus palriarcha : Primum
ergo asserens : proprium Patris esse Spiritum pro
lio opponalur, utrique communis est . Dici soles
cum lautum conveniat Patri et Filio . Non est vero
proprietas personalis, quia personam non constituit,
sed personas duas constitutas afficit, ac refert ad
tertiam. Secundum : quidquid de Trinitale asseritur,
aut est unius , aut trium . 71 Id oppido falsum evin
cunt, quæ adnolata sunt, Spiratio activa , sicuti
non opponitur paternitati et liliationi , ila oppo
nilur spirationi passivæ ; unde spiralio activa non
est unius, non est trium, sed est duarum personarum .
Tertium : quidquid de divinis personis asseritur, aut est
personale, aul esl naturale. Atqui vero jam palet, spi.
rationem activam non esse proprie naturale quinto
 8 :3 GEORGII CYPRIT CP. PATRIARCH.E
piam , nec esse personale : esse tamen quid pro- A IV. Hujusmodi sententiarum indicatione, quibus
prium , quod licet duabus convenial personis, Pa- ex vclerum Patrum penu desumplis suam et Lali.
ll'i et F.lio, utpote ncque paternitati neque fliatio norum causam perorabat Beccus, egregiain pro
ni opposilum , non est commune iribus, nempe eadem causa apologiam lexii Pachymeres. Pro co
sancto etiam Spirilui, cui scilicet relative oppo- tamen, quo laborabat schisinalis morbo , vix in .
nitur. Ilanc promit Doctor angelicus objectionem lelligens quæ scribebat : locum , ait, accusationi
quxst. 10, de polentia ariic . 4, eamque solvit ad sui dedisse Beccum haud sane contemnendie : ac si
7 , dupler distinguendo proprium : alterum , quod nempe, duplex ille ac Latini principium , aut da
est simpliciter et absolute, el uni soli convenil, sicai plicem Spiritus sancti causam , admitterent. « Non
risibile liomini : alierun, quod non est simpliciler, levis, nec vulgaris error videbatur, prieter vim
sed ad aliquid ; ui si dicatur quod rationale est pro- principii el causæ , quæ in Palre a cunctis agno
prium homini in comparatione ad equum , licct el alii scitur, respectu Spiritus sancii; etiam filio attribuere
conveniai, scilicet angelo. ltaque persona dure, Pa- rationem principii el causæ erga Spirilum eumdem . ,
ter ei Filius , siia singule proprietate ( quæ simpli- Consequens istud ab adversariis inepte illatum il
ciler et absolute dicirur proprietas) consilier sint : lidebat Beccus argumento e Græcis ducto ipsis, quod
ac sunt ni zazipbons xal vivons, palernitas el filie- it3 . ipse Pachymeres aierl : Annon ( inquiens ) vos
tus , quibus isilegra el invicem distinctæ Palris et quoque et dicilis, el recle dici futemini, Patrem esse
Filii hypostases exsislimi. Nisce vero jam constilu . perfectuin Deum , perfectum item Deum esse Filium ,
vis accedit alia, que est spirandi proprietas : eaque denique Paracletum perfeclum el ipsuin esse Deum ?
divinam essentian , ac virtutem , el operationem , Utrum igitur. quia inde tres esse deos videtur inſerri,
uit est in Patre clin Flio , sive ut est in Palre , falso isto el respuendo corollario theologiam inqui
el a Patre in Filio , conseguitur et modificat : ac nabimus ? Unitas ac identitas essentiae divinæ , que
ila demum fit, ut unum fiat ex ainbobus princi• tribus inest divinis personis , tres licet sint, eas
pium , et unus topobohsüs spirator ; non tamen una ellicit unco csse Deum . Par est exemplum in iis
persona. llinc consequens illud cliditur, quo Spi- quie ad extra vocantur operationes. Mundi conditor
ritum sanctum suæ processionis auctorem fore de- est paler, sed etiain Filius conditor mundi esi, et
ducunt; quia et ipse eamdem cum Patre et Filio est condilor mundi Spiritus sanctus : sed quia omni
essentiam, et virtulein , et operationem habet; Si- potentia, qua condiwr mundus, una inest ac eadem
quidem non id præcise operationi , aut viriuli , aul Ir bus personis, non sunt tres mundi conditores,
essentiæ, convenit, qua essentia est, ul producal с sed unus conditor. Verum eniin vero una etiam est
Spiritum sitnclum : sed essentiæ , qua paternitate spiralio acliva Patri et Filio communis : adeoque
ac filiatione alecta est, quibuscum spirandi pro- duo Patris, et Filii divina supposita sunt una cau
prietas est complexa. Que demum spirandi pro- sa , aut unum principium sancti Spiritus.
prietas lamelsi non diſſerat secundum rem a paler- Haec doctrinæ Christianæ documenta inconcussa
nilale el filintione, ut egregie animadvertit Aquinas scribit Pachymeres, ad subterfugium criminis astute
in Compendio theologiæ cap. 65, Hæc altamen diffe- a Becco adinventa . Addit etiam ad eumdem finem
tunt secundum ea ad quæ referuntur ; nam paterni- decretum fidei, legi solitum in Ecclesia die, quæ voca
late Pater reſerlur ad Filium , et communi spiralione tur 'Oploãnglas, Orthodoxiæ (Dominica scilicet prima
ad Spiritum sanctum : et simililer Filius filialione Quadragesimæ ), tribus auclum capitulis ab eodem
quidem ad Patrem , communi vero spiratione ad Spie patriarcha 73 cum tribus anathemalismis : « In eum ,
rilum sanctum . A bunde Græci jam babent, quem- qui ut dogma fidei assererel, Filium 'esse causam
admodum hoc fieri possit, ut cum Paler et Fi- Spiritus : Qui diceret, Filium esse cum Patre con
Jius duæ sint personæ, unicam lamen el singula- causam Spiritus : Qui sciens communicaret, nec
rem habeant accedentem proprietatem , in qua con- adjungi renueret quibusvis ita loquentibus, et cre
veniant, et in qua unum sint idemque. D dentibus. Hæc dicebat ( Beccus), hæc scribebal ,
Assertum quartum est, quod insinuat Camate- ( ait Pachymeres), illud quoque addens : si quis
rus : Patrem , quæ 72 ex se veluti causa producil, inesse contenderit præpositioni ölk, per, nolionem
ratione persona , non autem naturæ ea producere. causæ , audax id dictu cogitatuque fuerit. 1
Principium distingue, quod producit : el rationem , Subterfugium criminis nullum , nec ulla subter .
seu virlulem, qua illud producit. Persona Patris fugii species in his latet anathematismis. His imo
producit Spiritum sanctum virtute spirativa : qua , catholica accuratissime exprimitur veritas unius
cum eadein Filio insit communicala a Patre, ille et ejusdem spirationis activæ in Patre et Filio exsi
eliam Spirituin sauclum producit. Sunt ergo duæ stentis. Hinc Pater et Filius duo quidem sippo
personæ , aut duo supposila, quæ una virlute pro- sita sunt : sed una causa , et unum Spiritus san
ducunt Spiritum sanctum : adeoque sunt unum cli principiuin. Quo sensu vox old apud Græcos,
principium . Quintum denique, quod decernit : Spi . et per apud Latinos, cum indicel spirationem acli
ritum ex Patre esse contigue el immediate. Imo op- vam , unam camdemque Filio communicatam a
positum docentem audivimus Gregorium Nyssenum. Patre, gignendo ipsum , non indicai rationem ul
jnsigue testimonium ejus recole. lam causæ , aut principii , quæ compelat Filio
85 VITA. DISSERTATIO I. 86
ab ea distinctam quæ inest Patri , quamque Paler Postrema hæc solulio non est verisimilis , aut
A
communicat Filio . verisimilior : sed verissiina , ut colligitur ex metho
VI. Hæc docere palam coramquc , bxc eliam do , annos Græcorum Constantinopolitanos conver
scriptis propugnare , invicto erectoque pergebat lendi in Julianos annos æræ vulgaris, quam deni
animo Beccus patriarcha , vitam agente Michaele que ipsc Possinus probe intellexit libro ili ols
imperatore. Moricin is obiit , teste Pachymere servationum chrouologico in Historiam Andronici .
in eo.lem Michacle libro vi , capite 36 , undecima capitc i , num . 4 : Ut anni æræ Græcorum , in
die Decembris , Exlpgyaçlovas , die Parasceve... quit , ad aram nostram vulgarem reducantur, per
anni , 442 , 6791. Facla detractione 5508 , resi- petua methodo ex illis tollendi sunt anni solidi
duus numerus est 1283. Nimirum habelur vul- 5589. Tali subiraclione facta , raperietur annus.
garis æræ annus 1283, concurrens cum anno Græ- Sed in his diligenter observare oportet discrepan
coruio Constantinopolitano 6791 , inchoato a liam inilii annorum . Nam Græci annos suos a
Seplembri inense anni præcedentis 1282. Vita igi- Septembri , sicut et indictionem , inchoant : nos
lur decessit imperalor codem anno 1282 , mense vero a Kalendis Januarii. Jiaque quando per me
Decembri. Insignitus annus ille procedebal cyclo thodum modo indicatam comperimus annum Græ
solis III, ac lillera Dominicali D, quæ Parasceven , B corum , v. g. 6829, respondere anno Christi 1321 ,
' seu feriam VI , indicat incidentem in diem unde. intelligendum id est ex majori duntaxat parle ,
cimam Decenubris . Eumdem emortualem Michaelis non autem , ut aller allerum perfecte adæquet.
annum mundi 6791 definiunt Nicephorus Gregoras, Concurrunt enim in octo duntaxat mensibus , quo .
libro v , capite 7, num . 6 , el Gcorgius Pbranza pro- rum primus Januarius sit . Ab hoc enim ineunt
lovestiarius in Chronico, libro i , capite 6. Christi anni (Juliani vulgares) , quando jain a Ka
Es ea Parasceves die , seu ſeria sexta , quam lendis Septembris superioris (anni 1320 ) incloaverat
Pachymeres notat , dificultatem promit Petrus annus æræ Græcorum , qui respondere lali Christi
Possinus libroit chronologico , capite 9. Sibi anno creditur (diciturque) . , Mirum est , in hr .
nempe satis perspectam non fuisse prodit, metho- jusce regulæ usu , quam demum novit optime,
dum annos Græcorum Constantinopolitanos redu. minus accuratum exercitumque 75 se prabuisse
cendi ad Julianos vulgares. Verba ejus sunt n . 2 : Possinum , incidisseque in errores qui. venia digui
« Est annus æræ mundi Græcorum 6791 , Christi non videntur , uti jam adnotavimus.
1283 , huc est periodi Julianz 5996 , quo fuit cyclus VII. Imperium solus capessivit Andronicus.
solis iv, aureus numerus x1 , indiclio pariter 11 , C Anxie quærebat secum, num.quæ nuper circa pa
cyclus porro solis IV lilleram indicat Dominicalem cem Ecclesiarum inita fuerant , rescinderet act:.
C, quæ cum insigniat diem duodecimuin Decem lil vero ut exsequeretur , suasit amila ejus Eulo
bris, undecimus necessario fuerit 74 Sabbatum , gia, quam memoravimus capile 2, num . 4. Daturu
non autera Parasceve , sive sexta feria . Qualem ab ca consilium narral Pachymeres in Audronico ,
tamen illo anno (Michaelis emortuali ) ſuisse pro libro 1 , capite 2, ut ipse coram palamque profiterus,
certissimo et vulgo notissimo tradit Pachymeres. invilum se patris auctorilate ad ea probanda per .
Igitur'anno Christi 1282, mori Michaelem Palæo Iracium ; nunc damnare , proque infecto habere vel
logum oportuit, quo cyclus solis in litteram Domi let quod perperam egissel. Iir hanc ille sententiam
nicæ indicem dedit D. Hæc enim littera diem ter concessit , pacemque violavit. Igitur illucescente
tium decimum Decembris afliciens, tertium retro , anniversaria die Christi Domini nalali (die 25 De
scilicel uudecimum , fuisse sextam feriam emon
cembris anni 1282 ), cum illo festo de more oporle
slrat. Quid ergo dicemus , errasse Græcos histo rel 'prodire Auguslum et mysticum sacrificium in
ricos in anno mortis Michaelis , et pro 6790 se æde sacra palatina ritu solemni celebrari, neutrum
quentem 6791 indicasse? Ne cogamur hoc dicere, horum est factum : omissæque mysticæ oblationis
duplex hujus explicandæ perplexitalis suppetit D vera fuerat ratio, ne patriarchæ , quem nouus Au
ratio . Aut eniin labentis jam anni 6790 el paucos gustus exauclorari volebal , in palarina recitaretur
dunlaxal extremi Decembris dies reliquos trahen . nomen inter sacra . Hæc sunt Pachymeris verba ca
lis, rationem non habendam populus et historici pile 3.
censentes , obilum ejus ex anno mox insequenti
6791 , quo is videlicet innoluit , insigniendum pu- Macbinationes imperatoris noverat Beccus pa
laverunt : neglecto discrimine nullius momenti ad triarcha . Consilium suum jussit ipsi renuntiari
civilem æstimationem . Aut (quod verisimilius reor) Augustus, non contemptu aut odio ipsius patriar.
annorum mundi, et æræ suæ principium , ilem ut chæ, sed periculo reipublicæ , ac mera necessitate
indiciionis , a Seplembri Græci repelebant : unde novi prmandi principatus. Ilaque cum aliunde reclus
jam lum angus mundi juxta ipsos 6791 cæperat a esset Beccus, quemque prælerea salietas jam cepis
mense tertio, cum anni Christi 1289 men is ulti- sel patriarchalis honoris (historici verba sunt ca.
mus December volvebalur . Ut vere dixerint Pachy. pite 4) postridie festi (die 26 Decembris anni 1282) ,
meres, Gregoras el Phrantzes, obiisse Michaelem descendens patriarchio , in Panachranlæ manasis
anno 6791 , 1 sium se contulil.
87 GEORGII CYPRII CP, PATRIARCH.E
76 CAPUT VI .
Josephus Galesioła iterum patriarcha promovetur ab
Andronico ; ac Prusam erzul millitur Beccus , rem
eliam consulente Georgio Cyprio. Sermonem is An
Tirrheticum scribit contra Becci blasphemias, ut
niebal. Orationein Beccus reposit , quæ perperam
inscripta videtur oratio secunda in Tomum Cuprii.
llujusce asserla cum iecrireſulatione, 110s: risque
animadversionibus. Quid sit missio personarum ,
et in quo propria ejus ratio posila sil, lativre sermo
ne enuclealur. Locus expand lur homiliæ de Spirilu
sancio sub Joannis Chrysostomi nomine.
1. Cirpfæ Pachymeres narrationi insistens, ca-
pite š , sic ail : Ejusdem mensis (Decembris anni
1282) post diem tricesimam, sub vesperam , impo-
situs gestalorio Josephus tantum non exanimis, mal
tis ulrinque comitantibus , et certatim acclamantibus B quidem, tempore urgente. Inter Epistolas abs Cyprio
faustum reditum , cum hymnis et plausibus hominum ,
inter increbrescentes tinnitus campani æris, in ædes
patriarchales reportatur. Tum vero in ejusdem Jo
sephi communionem reeepti ecclesiastici viri , men .
sis Januarii quinta sub vesperam (anno 1283) irami-
nente Theophanio festo, iit ait Pachymeres capite 7.
Sine mora synodus coacia , eodem adnotante
capite 8 , cui præsens aderat magnus logothela
(Theodorus) Muzalo : præsens insuper Georgius
Cyprius, et rhelor Holobolus : assidebatque præterea
monachus Theodosius Saponopulus, qui ex ordine
prolonotariorum imperaloris in vilam monasticam
Iransierat : aliique demum assistebant plurimi. Ad
Jiunle Saponopulum , et ad Muzalonem plures in
Apographo, quod habeo, codicis Lugduno -Bata - C πέμψιν του Πνεύματος παρά του Υιού , ηιακifisia
vensis exstant Cyprii epistolae. Contra Beccum de
Jatæ accusationes, et contra alios , præcipuos cum
illo Juarum Ecclesiarum concordiæ auctores . Bec .
cuis ipse in synodum advocatus: missusqucdemum
Prusam easul in Bithyniam .
II. Per hire tempora Georgius Cyprius, aut prio in Tomum Cyprii et novas ejusdem horeses. Theo
re mutata sententia , aut cerie deposita simula-
lione, catholico dogmali, et patriarchæ Becco ad-
versabatur. Memoralo in codice Lugduno - Batavensi
ejusdem Sermo exstat αντιρρητικός κατά των του
Βέκκου βλασφημιών , Antirrheticus contra Becci
blasphemias . Hæc adduntur in codice Vindobonensi
verba, Έκδοθείς προ του ψήφω Θεού εις τον πα-
tplapaixov & vasiv , ab ipso editus , priusquam p oratione (Antirrhelica seilicet , de qua nunc agimus)
ihronum Constantinopolilanum 77 grulia Dei ascen-
derel . 1 Animadversione digna sunt Gregoræ
verba libro vi , capile 2, num . 2 : Cum velut in hu-
midioribus lignis vermes nascuntur , ila etiam in
ambiliosis ingeniis æmulationis el invidiæ stimuli
vulyo exsistant contra ejusdem professores artis , in
co pra serlim genere in quo maxime elaborant : sic
Gregorium patriarcham angebat vivida illa ingenii
el facundiæ vis, quæ in Becco eral : eique haud fe-
rendum videbatur, si solus ipse (Cyprius) inter illius
ætatis Græcos celebris , et inter patriarchas quoque
eruditos celebrem se fore sperans , illius (Becci ) in
disputationibus eloquentia superatus, tanto honore
fraudaretur. Qua de causa relegationem ejus non
83
A parum promovil. llæc anno 1284 contigerunt, pro
movenle Becci relegationem in arcem sancti Gre
gorii ipso Cyprio jam patriarcha . Sed bec cadem
Cyprii invidia, qua is patriarcha initialus fereba
tur in Beccum , movisse videtur ipsum , ante digni
latem indeptam , ul eloquentiae suæ vires , quibus
nimium fidebat , contra insignem æmulum , experi
relur in Sermone Antirrhetico, quam memoravi .
mus .
Incipit vero : Ούκ έγωγε θαυμάζω , φιλότης. Αd
amicum sermo direclus est : quem circa finem vo
cal Demetrium. Verba sunt : Tautá gol, o Vie Ar
μήτριε , έσχεδίασται προς τα προτεθέντα : βραχέα
μεν, του καιρού κατεπείγοντος · Ηαc tibi, amice
Demelri, ad proposita ex tempore facta sunt : brevia
nondum patriarcha scriplas occurrit Thessalonicen
sis D. Demelrius, itemque monachus D. Demetrius.
Libelli scribendi causam verba illa aperire vider
lur, quæ leguntur sub initium : Oůx av äalous tou
καθάπτεσθαι μου δικαίως παρέξω καιρόν : Νon etiam
aliis me juste perstringendi occasionem præbuero
( ipse videlicet Cyprias) .
Suo in opere lolus est , ut sanc !ornm Patrum ,
præcipueque Cyrilli , ac Nysseni, et Bisilii senten
tias, quas Beccus opponebat, suas traheret in par.
tes : processionemque Spiritus sancti a Patre per
Filium oſluciis illis altenuabal, quas a Paclıymere
memoralas narravimus ; eas a Patribus insurpatas
voces opponens, çavépwsiv , váos: 5.v , YOpry !a" ,
tionem , ostensionem , præbitionem , missionem Spi
rilus a Filio .
III . Diu bæc Joannem Biccum laluit opella. Ut
sibi innoluit, eam refulavit oratione que lomo 11
Græciæ Orihodoxæ prostat, inscribiturque secunda
dorum , cui eriam prima nuncupala legitur oratio,
sic admonet Beccus num . 1 : Quæ prius occurre
runt , illa prius (in oratione, quae prima. numera
Tur) , oppugnavimus : qui vero secundo in 78 no
stram cognitionem vener uni, hac posteriori contra
dictione rejicimus . Et infra : Quæ vero ipse ... nova
eructal dogmata , a Dei Ecclesia prorsus aliena, ex
quam ille primus nobis contradicens concinnavit,
priesécantes in medium adducemus.
In hac Becej oratione ea omnino refutantur que
Cyprius habet in Sermone Antirrhetico , eodem as
sertionum ipsius Cyprii asservalo ordine, eisdeinque
verbis exscriplis, quæ prædicto in sermone legun
tur . Tomus ille, quem Andronico Augusto jubente
confectum a Cyprio infra narrabimus, sancti Joan
nis Damasceni testinionia , quæ Beccus opposueral,
eorumque conciliationem maxime speciabil : qua
de re nihil occurrit omnino in Sermone Antirrhe .
lico , neque in locis a Becco decerplis , ac secunela
in illa oracione refu alis . lline evinei videtur, per .
peram prædiciam inscribi oralionem in Tomum
 VITA . DISSERTATIO I.
Cyprii. Hæc anonymus interpres cujus Latina ver- A ab utroque ). , Eadem habentur in Opusculo 1 ,
sio Lugluno Balavorum ad nos lransmissa est, si
novisset, nitidiorem utique Sermonis Antirrhelici,
subsidium Allatio præstante , Latinam interprela-
tionem adornasset . Sed etiam doctissiinus Allatius,
Sermonem bunc si expendere eidem licuissel, di-
ligentiore crisi de secunda illa , quam vulgavit ora-
lione , judicassel.
IV . Georgii Cyprii asserla profero præcipua,
quæ habentur in Sermone Antirrhelico , cum Becci
refulationibus. His animadversiones addo , ex Tho-
mæ Aquinatis doctrina plerumque desumptas.
( 1 ) Spiritus sanctus, cum dicitur ex essentia Pa
Iris, recte pieque el ex essentia Filii dicetur : una
siquidem est, et uti essentia, nullam divisionem ad
millil . Et quod una est, qui ex essentia Patris Spi-
rilus esse affirmatur, et es essentia Filii exsistere
asseritur. Non propterea tamen Spiritus ex hyposlasi
Filii eril ; licet asseveranter et essentia, el hypo-
stasi Patris dicatur, « Magis ergo piumi esset, le
judice (verba sunt Becci), si et ex sua ipsius essen-
lia Spiritus diceretur. Id enim si vere demonstre-
lur, vere auditori suadebil , nullam ob aliam ra
Lionem , sed tantummodo ob unitatem essentiæ
Patris et Filii, ex utriusque essentia Spiritum dici...
Quare vero dicito, quæso , quod ex essentia Parris,
et ex hypostasi illius dicitur ? Quod vero er essentia
Filii, ex hypostasi illius non dicelur ? , Nicæni Pa-
Ires, de Filio adversum Arianos agentes, utrumque
espresserunt in Symbolo, Filium esse ex Patre, el C miens, et essentiæ per omnia simile non deperdi
et substantia Patris : ac salle qui primum dicit,
dicit el alierum , et e converso . Cur ergo non ea-
dem militet de Spiritu sanclo ratio, quein Patres
docent esse ex Filio et per Filium , el esse ex sub-
stanlia vel essentia 79 Filii ? Id in Filio asserebant
una voce Patres , ut Filium ostenderent verum
Deum , minime a Deo factum ex non esstantibus :
id eliam de Spiritu sancı dici oportet, ut unus
' cum Patre et Filio Deus asseralur . Eo vel maxi
me denium , quod res una est, el simplicissima in
Palre, et in Filio essentia, et hypostasis : ut nihil
sil aliud persona , quam essentia subsislens ; unde
es essentia non potest esse persona quæpiam ,
quin sit ex eadem persona, cujus est essentia .
Sanctus Thomas, libro iv, Contra gentes, capile
24 , num . 3, hanc refellit Græcorum objectionem ,
inquiens : « Joannis XVI , dicit Filius de Spiritu
sancio : Ille me clarificabil, quia de meo accipiel,
ei annuntiabit vobis . Non autem potest dici , quod
acripiat id quod est Filii, non tamen a Filio : ut
pula si dicatur, quod accipial essentiam divinam ,
qua: est Filii , a Patre. Nain subditur : Omnia quæ-
cunque habet Pater, mea sunt: propierea dixi vobis ,
quia de meo accipiel. Si enim omnia , quze Patris
sunt, el Filii sunt, oportet quod auctoritas Pairis,
secundum quain est principium Spirilus sancti,
sit et Filii . Sicut ergo el Spiritus sanctus accipit
de eo quod est Patris, a Patre : ita accipit de eo
quod est Filii , : Filio (divinain scilicet naturam
10
contra Græcorum errores .
(2) Licet (ail Cyprins) divinam hypostasim dia
ridimus ab essentia at non carnea , crassaque divi
sione essentiam ab hypostasi partimur ; neque ulteri
ab altero sejancio propriam exhibemus exsistentiam .
Tantummodo ea sola ratione sejungimus, quæ sejung!
natura sua apta non suni. Ita sane. At si hæc non
fuerit nisi per cogitationem distinctio ; « Quomodo
ergo progressus Spiritus sancti ex essentia Filii
fucrit, si ex essentia absque hypostasi progredi
tur ? , Persona namque, aut hypostasis Filii nihil
aliud esi , quam essentia subsistens in Filio , aut
filiationis respectu afecta : quæ filialio per acti
B vam spirationem refertur ad Spiritum sanctum .
Vide capot 5 , num . 5 ( 7 ) .
( 3) Quod si causam in essentiam referas , el 101
in hypostasim ; quomodo Pater polius duorum cau
sa eris, el non etiam ipsa muluo sui ipsius cause
erunt , et l'atris , cum unum æque sint prorsus sa
cundum essentiam ? Hic primum diciinus : -si
causam in essentiain quis pon deſerat, undenan
aliunde eorum quæ ex causa sunt , cum caus
consubstantiale colligelur ?... Nulla cogil 1!ccessitä :
propter essentiam in omnibus similem horum trium ,
communem facere ctiam causalis paternæ essentia
fecunditate'n : cum personarum proprietales ei
secundum essentiam singulis inesse creduntur, 80
si uullum in illis accidens, neque deforis adve
lur. , Rem sancius Thomas mirifice illustr3t is
1 , dist. xi , yuæstione 1 , art. 3 : « Paler , el Fijia
spirant Spiritum sanctum , in quantum sunt union
in potentia spirativa. Polentia autein spirativa din
cit aliquid medium inter essentiam el proprietatem :
eo quod dicit essentiam sub ratione proprietatis. Sic
enim actus nocionalis ( vel generatio, vel spiratio
activa ) ab íssentia egreditur : non sicul ah agenle
( quod agi ! ) , sed sicut ab co, quo agilur. Generatio
enim non egreditur ab essentia, in quantum est
essentia, sed in quantum esi paternitas. El si ista
duo , scilicet essentia et paternitas , differrent in
divinis , egrederetur ab utroque generatio ; sed a
palernitale immediate, et ab essentia sicut a primo
principio. Similiter dico, quod spiralio egreditir
ab essentia , non sicut a spirante, sed sicut a prin
cipio spiraiionis : in quantum habet rationem ali
cujus notionis , quæ est communis Patri et Filin ,
quæ dicitur communis spiratio. Et ita spiraliva po
tentia dicit essentiam sub ratione talis proprieta
lis . Et ideo dico , quod procedit Spiritus sanctus a
Paire, et Filio : in quantum sunt unum in essentia ,
et in aliqua notione, scilicet communi spiratione. »
lia scilicet Beccus loco citato rem hanc intelligc
bal, exponebalque.
( 4; Nulla sunt illius, ex aliquo , significata... si .
gniſicut enim id quod ex aliquo subsistit, et essen
lium consequilur ... Nolat elium ex Consubsurtiwi
manifestationem , el quasi osterisionem : qua ratione
$1 GEORGII CYPRUI CP. PATRIARCH.E
dicimus; Dominum naturam ex nobis assumpsisse, A dent, quidquid ex Patre per Filium dicitur, ex
aut nobis consubstantialem . ~ Verum enimvero quid uno Deo esse , et dici . , Virtus spiraliva, quæ est
ex aliquo essentialem productionem aptius repræsen
labit (manifestabit, ostendet), nisi illud (nempe ),
hoc quid ex hoe naturaliter exsistere , et essentia
liter ? Prælerea aut commune est Puiri et Filio,
znanifestari el ostendi ex urroie S; • tum n.
clum ; cur non etiam utrique commune fuerii, Spi
rilum sanctum ex vtroque subsistere , el ezsis :ere ?
Aut suosistendi el exsistendi notioncm si solum ad
Patrem rrſeras ; cur eliam ostendendi et manife
standi notionen soli Filio non addicas ? Sed non
conce les... Denique er nostra natura facta Domini
manifestatio , et ostensio prorsus inauit illius
exsistentiam secundum hominem ... llæc itaque si
B cipium , sed magis a principio. Si autem habet a Pa
ita se haben !; elism ex Filio Spiritus manifestatio
et ostensio repræsentabit ejus ex Filio exsisten
tiam . , Superiore capite num . 3 (1 ) , nonnulla
Patrun testimonia indicavimus, quibus Divinarum
personarum emanationes appellantur effulgentiæ ,
explendescentiæ , nempe ostensiones, et manifesta
liones. Hinc frequentissimæ 81 Pairum sententiæ ,
que lum Verbum , lum Spiritum sanctum vocant
lumina, imagines, sigilla , characteres, ae ſacies :
Patris utique Filium , et Filii Spiritum sanctum .
Germanum declarat sensum sanctus Thomas in
Opusculo I, contra errores Græcorum .
(5) Ex pa're Cyrillus scribit, Spiritum progredi
veluti ex ore, et fonte Patre. Huc vero sunt, quæ
Spiritus sancti processionem etiam a Filio de- &
monstrani. « Etenim si qui ex ore Patris progre
dilur Spiriliis, et Paler og sit ; ex Patre exsisten
tiam habet, apertum remanel, Spiritum sanctum ,
qui Spiritus ori Dei dicitur, es Filio esse et exsi
stentiam habere ... Si vero quia fons Spiritus
est Pater, propterea ex Patre Spiritus est : quare
non el a Filio, cum eædem Scripturae (Patresque) Nyssenus talia sanciens (livinas nempe personas
fontem ejusdem Spiritus Filium deprædicant ?' ,
Præsto sunt Cyrilli a Cyprio laudati testimonia. Is
enim libro in Joannis evangelium ad septimi ca
pitis comma 38, Christum esse fonleni docet, et Spi
ritum sanctum aquam interpretatur : idque ad ejus-
dem sancti Spiritus naturam referendum esse ,
adnotat dialogo vii, de sancta Trinitate circa Gnem.
D
Alios enumerat Patres Pelavius libro vir,cap. 4.qui- consigue ipse, per illud quod contiguum esl isie ;
bus ji accensendi sunt, qui Spiritus sancti processio-
nem a Patre el a Filio verbis declarant, quæ aquæ
de fonte manantis eruptionem exhibent : cujusmodi
sunt αναβλύζειν, προχείσθαι , προϊέναι , δcaturire , pro.
fundi, prodire. Alias, plurimasque apud eumdem Pe-
lavium , capite 5, sententias consule, queis odor , va-
por el qualitas substantiæ Filii dicitur Spiritus san-
clus, itemque flatus, et halilus oris ; ac demum ope.
ratio ejusdem . Longe antea hæc vidit, el expendit
cmnia sanctus Thomas in Opusculo contra Græcos .
(6 ) Non est propositum Nysseno, Patrem proces-
sione Spiritus spoliare : spoliaret vero, si eam in
Filium immutarci . Nulla locum habet immulatio ,
quæ sit per divisionem : Scripture namque persua-
922
in Patre, a Patre communicatur Filio , manens una
et eadem in utroque .
(7 ) Sed ex Filio Spiritus procedens, ex Patre non
procederet : sed potius generaretur, si et Filius, ex quo
Spiritus, ex Patre generatur. Nondum intelligo quid
ad veritatem ista faciant . Quid enim impedit nos con
tra opponentes dicere : Si per Filium procedit Spi
ritus sancius, non ex Patre procederet, sed potius
generaretur ? , Difficultatem , si qua esi , Thomas
exhibet, quest. 10, de potentia, art . 4, nun . 2.
Si Filius est principium Spiritus sancti, aut hoc ha
bel a se, aut ab alio . A se non habel : non enim
82 Filio, in quantum Filius est, convenit esse prin
tre, oportet quod hoc modo sit principium , sicut Pa
ter, Pater autem est principium per generalionem :
ergo Filius erit principium Spiritus sancti per gene
rationem . Egregium accipe Thomæ responsum ad
2. «Dicendum , quod Filius hoc habet a Patre, quod
ex sc Spiritum sanctum emillat : unde et eodem
modo convenit si , sicut et Patri . Sed Pater non est
principium divinæ personæ uno tantummodo, sed
duobus : scilicet per generationem , et spirationem .
Unde non potest concluli, quod Filius sit principium
Spirilus sancti per generationem : sed est fallacia
consequentis ; et præcipue cum nec etiam Pa
ler sit principium Spiritus sancti per generalio
nem . )
(8) Propter nominum constructionem solam , qux
post Filium appellationem Spiritus affert ; el pro
pter relativas appellationes, Patris et Filii, nullum
medium inter sese admittentes : contiguus (Filius)
et per contiguum (Filium Spiritus sanctus) a sancto
(Nysseno in Epistola ad Ablavium ) dicrus est . . .
non propler consequentiam exsistentiæ . At enim
nulla re alia differre invicem , nisi ratione cause
sive principii , et ejus quod ex principio est ;
ac rursus ejus quod proxime est ex primo ,
et ejus quod est per illud quod proxime
est a primo), adeoque Patrem a Filio di
videos causa (seu ralione eausæ, et ejus quod
est a causa) : Filium deinceps a Spiritu , quod
mianifeste demonstrat exsistentiæ consequentiam ,
non solam nominum constructionem . 1 Nysseni
verba expendens Aquinas in Opusculo Icontra Græ
cos : Patel ergo, ail, quod per primam differentiam
Spiritus sanctus, et Filius a Patre distinguuntur :
per secundam autem distinguitur Spiritus sanctus a
Filio ; quia scilicet Filius a Patre procedit non per
Spiritum sanctum , sed Spiritus sanctus per Filium .
Ullus vero ne irrepat error, præ oculis habenda
ejusdem Thomae doctrina in 1 , dist . 12, quæsl. 1 ,
artic. 3 : « Dicendum , quod omne medium aliquo
modo distinguitur ab his, inter quæ medium dici
tur. Cum autem in Spiratione Paler et Filius sint
duo spirantes, in quantum sunt unum in polentia
93 VITA . DISSERTATIO J. g!
spirativa ; possumus loqui de actu spirationis per a quiens, Spiritum sanctam esse imaginem Patris, er
comparationem ad ipsos spirantes : vel ad princi- Filii ; ita quod per imaginem nihil aliud intelligalur,
pium spirandi , sicut virtutem cujus sit spiratio. Si 84 quam exsistens ab alio , et ejus similitudinem ge
autem consideremus ipsum principiumi, scilicet po- rens. Si autem per imaginem intelligatur aliquid
Icntiam spirativam , cum in hoc non distinguantur exsistens ab altero , el ex ipsa suæ originis ratione
Pater et Filius : non potest dici spiratio esse a habens quod similitudinem geral ejus a quo exsislil ,
Patre mediante Filio . Si autem consideremus ip . in quantum ab altero , ut Filius genitus, velut verbum
sos spirantes, qui distincti sunt, el secundum hoc conceplum : el sic solus Filius dicitur imago . .
pr. beni 83 supposilum spirationi : sic est ili Sed hoc in Spirilu Dei verificatur propter divinæ es
mediatio, secundum quod est ibi ordo naturæ ; sentiæ unitatem , el simplicitatem : ex qua oportet,
quia Filius est ex Patre, et Spiritus sanclus simul quod quidquid est in Deo, sit Deus. Atqui vero satis
a Paire el a Filio. , Cur vero Nyssenus, cur alii esi, qualemcunque rationem imaginis accommodari
Patres frequentius dixerint, Spiritum sanctum Spirilui sancto non posse , nisi ab illo naturam et
esse a Paire per Filium , sive per eum qui proxime exsistentianu accipiat, cujus imago dicitur.
est a primo ? Rationem sæpe diciam affert Aquinas ( 10) Hæc sunt præcipua in Antirrhelico Georgii
ibidem ad 1 : « Per loc, inquiens, quod dicitur B Cyprii Sermone asserta, quæ Joannes Beccus pa
Spiritus sanctus procedere a Patre per Filium , triarcha, sua in oraliune cilala expendit, ac refel
designatur auctorilas in Paire respectu Filii : quia lit. Addere alia nonnulla licet, que ibidem Cyprius
Filius habel a Patre , quod Spiritum sanctum spi- disserit . Illud primum profero : quod a Palre per
rel. Ex hoc autem non ponitur mediatio aliqua , fectus procedit Spiritus sanctus. Cur addi debeat
nisi ex parte suppositorum , que distinguuntur etiam Filius ? Hanc sæpius oppositam egregie solvit
per hoc, quod unum est ab alio : ratione cujus in dilicultatem Thomas. Sic ait ju i dist. 11 , quæst.
uno est auctoritas respectu alterius. ) 1 , art, I ad 9 : « Dicendum , quod Pater perfecte
(9) Sed eslo : non exsistentiam ipsam , sed per Fi- spiral Spiritum sanctum . Sed quia omnis perfectio
lium Spiritus emicationeill, sive fulsioncm in Palris communicatiir Filio , quæ non repugnat suce
diclione (per illud quod contigue est) doceat (Gre- proprielali (cum ralio nulla distinguat inter eos,
gorius Nyssenus ). Ego vero effulsionem , sive cmi nisi originis relatio) , oportet, quod sicut communi.
calionem Spiritus ex Patre per Filium , fateri nun cat sibi perfectionem divinitatis, ita etiam perſe .
quam effugerim ; dummodo illa naturalem ersisten . clionem spirandi. Unde non est propter imperfectio
liam nolel ... Si vero (Cyprius) voluntalem , et nem Patris, quod Filius spiret : sed propter
consilium intelligai, quemadmodum suppeditatio- perfectionem Filii, qui habet lotam perfectionem
nes , missiones, dntiones, et quidquid aliud ad con- Pairis. , Paria sunt , quæ habentur quæst. 10, de po
vellendam exsistentiam ab eodem producitur ; lentia, art. 4 ad 20. et I. P. quæst . 3, art. 12 ad 6.
sequantur hi, quibus hæc complacita sunt. ) ( 11) Multiplices Patrum locutiones , quibus pro
Jam sæpe adnotalum , divinarum personarum cessio Spiritus sancti exprimitur, ila passim jubet
emanationes, utique ad exsistendum , vocari Cyprius interpretandas, ut Spiritus quidem con
effulsiones, et emicaliones. Quæ namque per- substantialitas uli cum Patre, ila cum Filio intelli
sona procedit , personam exprimit, ac manifestat galur , sed una ex Patre origo : quo pacto duo fra
a qua procedit . Quo sensu Spiritus sanctus dici- tres dicuntur consubstantiales , quorum tamen al
lur imago Filii. « Constat aulem (verba sunt sancti ler ab altero non oritur. Quinimo Basilii senten
Thomæ in opusculo citato ), quod imago deducitur lia videtur in epistola 52, ad Canonicas : non dici
ab eo cujus est imago. Ex hoc ergo , quod Spiri- consubstantialia, quæ fralrum inter se ratiurem ha
lus sanclus est imago Filii , sequitur quod Spiri- beni, ut quidam existimant : sed cum causa , el id
tus sanctus sit a Filio. Posset autem aliquis di- quod ex causa exsistentiam habet, ejusdem suni
cere : quod est imago Filii, in quantum assimilatur D naturæ , consubstantialia dici. In hujusque leslimo
Filio secundum aliquem affectum , quem facil, sicut nii sensu enarrando theologi non conveniunt . Pela
ei Filius : vel quia est a Patre, sicut et Filius . Sed vius lib. vii, cap. 4, num . 12, ila Basilii verba
hoc excluditur per aucioritates sanctorum , qui explicat : 114 illum ea proprie consubstantialia dicere
Spiritum sanclum dicunt naturalem Filii imaginem existimet, quæ originis habitudine junguntur : ca
esse. Non enim potest dici imago naturalis Filii lera vero minus proprio, ut duo fratres. Monachi
Spirius sanctus, nisi in quantum secundum natu- Sancti Mauri, in Præfatione ad tomium III , § 5,
ram Filio assimilatur, accipiens a Filio naturam . num . 1 , putant, hoc sanctum Patrem non inficiari
Semper enim oportet, quod forma imaginis prove- loco , quod alibi asseverat, homines esse inter se
niat a forma ejus cujus est imago , , Veleros Pa- consubstantiales : sed eos tantum reſellere , qui
tres , qui Spirilum sanctum vocant sinceram , • consubstantialis nolionem rebus inter se fraterna
exactissimam , naturalem Filii, itemque Patris ima- cognatione junclis 85 ita proprie attribuebant, ut
ginem, similitudinem , assimulationem , recenset divinis aptari non posset. Utroque sensu permisso ,
sancius Thomas ibidem capile 10, quo etiam loco invictum stat argumenti pondus. Consule quæ la
germanum declaral sensum : Possumus dicere , in lius ibidem disseruntur, $ 4 , num . 3.
95 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCH.E 96
( 12) Alia demum est argumentatio Cyprii , quæ vo- A istud , donoroque creatum communi quidem ope
cibus innititur. Ducent Scripturæ (ait ille) Spiritum ratione ellicit sanctissima Trinitas : sed ejus ra
sanclum procedere a Patre : a Filio vero, all per Fi- tione specialem præsentiam obtinel persona , quæ
lium spirari, emanare, efluere, profundi, explende- mittitur: v. gr. persona Filii humanitate assumpla,
scere . docent Patres . Nimirum ad ejus a ternam el persona Spiritus sancti in anima per gratiam , ut
originem , ait ille, pertinet processio : temporalem paulo fusius infra dicendum . Hanc missionem re
missivnem ejus indicant alize voces . At hujusmodi ferre totam ad opus externum , res est absurdis
etiam vocibus æternam ac substantialein exponi sima : cum sacræ Scripturæ passim ei Filium mitti
originem Spiritus sancti , quæ processio dicitur, doceant, el Spiritum sanctum . Qualenus ergo missio
evincil sanctus Thomas. Ejus accipe verba in opu- refertur ad personam divinam , ea est æterna : et
sculo 1 : « Ex præ:nissis (vocibus) de necessitale se- quatenus ad exterius opus refertur, temporalis di
quitur, quod Spiritus sanctus proceúat a Filio. Ver- citur ; unde ſuturo lempore dicebat Chrisius: Spi
bum enim processionis inter omnia, quæ ad origi- ritum sanctum millam robis . Prior illa missionis
nem pertinent, magis invenilor esse commune , et consideratio non est imperium , quomodo servi mil
minus modum originis determinare. Quidquid tuntur a dominis : non est consilium , aut simile
enim quocunque modo est ab aliquo secundum con- B quidpianı, quomodo ægroti milluntur a medico ad
suelum modum loquendi ab ipso procedere dicitur : sumendam medicinam , aut quomodo a sapientio
sive sit ab eo naturaliter, sicut Petrus dicitur a suo ribus mittuntur ad lectionem . qui edocentur : erit
Patre processisse : seu emanasse, sicul spiramen ergo naturalis productio, quomodo arbores mittere
procedit a spirante : seu effluxisse, sicut fluvius pro- dicuntur radices, et emillere flores . Hoc sensu ab
eeuit a ſonte : sive artificialiter, sicut domus pro- ælerno Filius, quoad ejus incarnationem, millilur
cedit ab artifice : seu localiler tantum , sicut spon- a Patre, quia ab ælerno nascilir, naluram homi:
sus dicitur de thalamo procedens. Non autem quid- nis lempore slatuto assumens : et a Patre Filioque
quid est ab alio quocunque modo , polest dici spi- milli Spiritum sanctum nihil aliud est , quam ipsum
ruri, vel generari , vel puere, vel milli : el propter ab utroque procedere, externum aliquod opus in
hoc verbuin processionis etiam origini divinarum lempore eflicientem . Uno verbo, missio nibil aliud
personarum est magis accommodum ; quia divina cst , quam æterna productio , communicatioque na
per communia melius, quam per specialia designan- lure : in qua illud est , ut in tempore opus aliquod
luir. Ex quocunque ergo eorum quæ sunt ostensa : externum appareat, quod personæ missie tanquam
scilicel quod Spiritus sancius exsistit a Filio , vel peculiare ascribitur. Doctissimi Pelavii verba usur
с
puit, vel spiralur, vel emanat ; de necessitate conclu- pamus. Hæc utique vera ac propria est missionis
dilur, quod Spiritus sanctus a Filio procedii , i notio , qua soli Filius , et Spiritus sanctus divinis
Nempe lum processionis vox , lum aliæ voces einanzib- in eloquiis missi esse dicuntur : ac Pater nusquam
tionis, spirationis , effluvus, projusionis , exsplen- legitur missus, ut ait Augustinus, libro 11, De Tri
descentiæ , similesque originem significant alicujus, nilale, capite 5. Hinc beatissimi Cyrillus, Basi

quod procedit, emanat, spiratur, ellluil, exsplende-
scil : at voces istæ posteriores modum quendam ori.
ginis delerminalum exhibent, comriuniorem signi-
ficat vox prior processionis, quacunque contingal ra-
lione. Origo Spirilus sancti proprio cerloquc nomine
carel, cujusmodi est generationis vocabulum , quo
Filii originem appellant sacre Scripturæ . Hinc eam
Scriplurie, Patresque vocibus variis circumscri-
bunt: quæ demum id commune vocabulum proces-
sionis , ad originem in divinis explicandam aptissi- D unum consideretur, quod est esse principium efic
mum , rediguntur. Hinc vero cum passim Scri-
pluræ Patresque doceant, Spiritum sanctum acci-
pere de Filio, et a Patre , Filioquc, sive per Filium
emavare, spirari , profluere, profundi , exsplendes-
cere ; 86 ex his de necessitate concludendum Aquinas
admonet, quod Spirilus sanctus a Filio procedit .
V. Sed vel ipsa demum temporali ejusdem mis-
sione, qua nimium abutuntur Græci, æterna ac
substantialis origo, seu processio Spiritus sancti a
Palre el a Filio , vel per Filium ostenditur. In hac
temporali missione personam distingue, quæ miili
dicitur : ac lerminum , sive opus, donumque crea-
dum , cujus ratione missa persona novo quodam
mudo in iis incipit esse, ad quos millilur. Opus
lius temporalem Spiritus sancti missionem edisse
runt, veluti ex æterna processione consequentem .
Ait iste lib . ii, Adversis Eunomium , num . 1 : U !
qui (Spirilus) esse ab illo (nempe Filio) habeai, el
ab ipso accipial : et annuntiat nobis . Ait ille in
Thesauro, pag . 358 : Ex ipso (Filio ) naturaliter er
sistens (Spirilus) er in crearuram ab ipso missus.
87 Quod si denuo exteriori solummodo operi
nolio missionis alligetur ; vel si in missione id
clus, cujus ratione persona aliqua milli dicitur ;
hæc utique primum impropria, ac nimis lale sum
pta missionis ratio est : ac deinde proprianı illam ,
quam enucleavimus. salis indical ; cum in hac
etiam missione impropria nusquam Pater legitur
missus, missi vero dicuntur Filius et Spiritus
sanctus. Cur vero ? Quia Paler a nullo est, ab alio
Filius et Spiritus sanctus procedunt. Quo sensu
Filius, cum carnem assumpsit, non a Patre solo,
sed eliani a Spiritu sancio missus dicitur ; quod
bic una cum Patre, imo el cum Filio , externum il
lud opus elaboravit : ac cæteroqui Filius est per
sova procedens. Quo cliam sensu non dubitavere
Patrcs ita loqui, ut Filius a seipso , el ctiam Syiri.
97 VITA . DISSERTATIO I.
lus sanctus a seipso niillatur. Al missionem acci- & subsistens, ac Spiritus persona, quæ Trinitatem
pienles Græci pro sola donorum largitione, sive
pro sola operis esterni eficiencia , eludunt sine
dubio Scripturas , quæ passim docent, Filium , hoc
est personam Filii, milli a Patre : et Spiritum san-
clum , hoc est personam ejus, a Patre milli, el a
Filio. fiatio prælerea baud' unquam conveniens
ac solida præslo illis fuerit, qua declareni, cur in
divinis eloquiis ac lola Patrum traditione, nonnisi .cletus, qui a Patre procedit , quem ego mittain vobis ;
persona procedens ais alia, mitti enuntietur ? Hec
docet omnia latissime Dionysius Petavius, li-
Lroll, De Trinitate, ac brevi sententia Aquinas in
prima Summæ theologicæ parte , quæst, 44, art. 8 .
Missionem illam divinarum personarum proprie
dictam ila demum accipe , ac intellige. Rebus omni-
bus inest, et adest intime Deus per essentiam , el B tavius de sanctissima Trinitati, loco citalo, cap . 5,
presentiam , ac polentiam : idque habet a Deo pa- num . 19 : Esi enim absurdissimum , inquiens, unam
tre Deus Filius , et habet a Patre et Filio Deus Spiri-
lus sanctus. Per charismatum elargirionem novus
consurgit veluti præsentiæ modus, qui magis minus-
que specialis est pro dati charismatis præsentia. Hinc
Spiritus sanctus ,a Palre et a Filio missus, novo
modo absolute et simpliciler inesse dicitur ei habitare
in iis qui gratiæ sanctificantis charisma accipiunt :
sed etiam novo aliquo modo per lidem est in liderilus
peccatoribus, et per dilectionem in pænitentibus,
secundum quid, ut inquiunt, el imperfecle. Verum
enimvero cum ipso Spiritu sancio , qui mittitur,
communem habent Pater eliam et Filius novam
ipsam præsentiam , el inhabitationem ratione doni
concessi, quod simul ad extra tola operatur san-
clissima Trinilas. Al rursum in prædicla præser-
liin per gratiam sanctificantem inbabitatione justis
in hominibus quidpiam etiam inveniri, quod pro-
prium sit personæ Spiritus sancti , veluti specialis
quædam substantiæ ejus ad animam justi applica-
lio , frequentius 88 docent theologi ; ac luculen-
tissime disserunt Sylvius in Primam partem sancti
Thomæ et Pelavius loco citato .
Hanc missionem proprie dictam , in eaque præ
cipuo modo comprehensam divinæ personæ , quæ
mittitur, productionem aut processionem ab altera ,
validissimis argumentis ælate sua conlra suos gen-
tiles luebatur Joannes Beccus, pluribusque Pairam
testimoniis confirmat in Epigraphis, sive Sententiis, D
capile 8, eos utique refellens, qui cum audirent
Spiritum sanctim ex Filio eriam emanare atque
prodire, non divinam Spiritus naluram e.t divina
substantia naturaque Filii oriri alque emanare in-
su se garriebant : sed spiriiale quoddam donum illius ,
qui digni sunt , supervenire. Adversum bæc dispu-
lavit quidem postea Gregorius Palamas : sed hunc
Bessario lale refutavit ia synoco Flerentina srs .
sione 25, capite 8. Pauca , eaque ( gregia ac di-
sertissiina, decerpo. ' Quid iu lundein intcliigis ,
cum audis a Filio Spiritum milli ? Perspicuum
est enim , le vel invitu:n personam illius intelligere :
Beque enim non subs• s?e;is gratia militur ... Sed
hoc ipsum , quod will.iur, vivina natura est , et
98
complei . . . Etenim Christus eumdem se Missi
rum dicit esse Spiritum , qui a Patre procedit :
neque alium se missurum quidem ait, aliuin vero
Palrem esse missurum . Cum enim , inquil, venerit
Paracletus, quem ego mittam vobis a Patre, Spi
riizm veritatis qui a Patre procedit . lloc autem vel
grammatici ipsi ila conceperint: cum venerit Para
ut perspicuum sit, eumdem ipsum ab illo missuin
iri, qui a Patre procedit. Si igitur persona Spiri
lus sancti a Patre procedii, hanc et Filius millit.
Quod si gratiam minime subsistentem Filius mittit;
etiam a Palie non Spiritus, sed gratia procedet. »
Hæc Bessario luculentissime. Siobur his adiicit Pe
Spirilus vocem eadem in sententie sic ambigue usur
pari, ul altori juncta verbo personam ipsam signifi
cél : ad alterum relala , qualitatem et gralium ; hoc
proprie simul usurpelur , ac tropice. Nam cum no
men ipsius Spiritus sancti proprie ac per se divinam
ejus substantiam personamque significet, nec in ple
risque locis aliter interpretari liceal : in cæteris,
qui bene multa sunt, ubi diffundi, vel ad nos venire,
atque in nobis habitare dicilur idem ille Spiritus san
cius figurale et improprie sumi putare, res est periculi
plena ; ne quod in istis Scripturae testimoniis lute
libi permiseris, idem in aliis concedi suo sibi jure
poslulent ho relici. Sed in una , continentique 89
с
seillentia, quam ex Joannis Evangelio doctissimus
Bessario reſert, species est absurdi , argumentique
firmitas major. Hinc vero exposcentibus Gracis,
ubinam Scripturaruin habealur Spiritus sancti pro
cessio a Filio , reponi luto debet, hanc eos expri
mere sine dubio locos, qui docent a Filio Spiritum
accipere, ipsumque a Filio milli, el dari . Vide cile
put 9, num. 8 ( 10 ) .
VI. Locum primo dillicilem aspectu , quem sub
Joannis Chrysostomi nomine afferunt Græci , vel .
uti commento suo consonum , ad examen postremo
vocare liceat. Sumilor ex homilia quadam de Spi
ritu sancto, quæ in editione Parisiensi Montfauconii
prostat , lomo III , inler spuria . Ait auctor num . 7:
« De meo accipiet : ex iis quæ mibi suppeditavit
soli homini Dominico , sumet sibi qui dedil, qui
venit super me, el manait in me, qui unxil me, qui
sanctificavii me, qui duxit me in desertum , qui re
duxit me vi •Lorem ... De meo accipiel , et annun
liabit vobis. Ut ostendal, quod non sancti Spiritus
mentionem fecerit , sed dunorum ejus ; postquam
dixit : De meo accipiet, adjicit: Omnia quæcunque
habet Paler, inea sunt ; accepi ea de Spirilli sancio .
Propterea dixi , De meo acciziet : quoniam Deus
+ carnem sanctilicavit Spiritu sar:cto , ei emisil Paler
donum Spiritus in carnem Christi. Venit autem
gratia, et omnia dona indidit Christo . En rero
(inquiunt Græci ) , Chrysostomi auctorilas aperle
coinmonsirat, secundum humanitatem Donini dici,
99 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE
ex ipso accipere Spiritum sanctum , quasi divina illius A quorum homo Dominicus Jesus Christus repletus
caro conceptaculum Spiritus factum esset , propter
spiritualia dona : adeoque sancti Spirilus nomen ,
non ad indicandam Spiritus sancti naluram, sed ad
indicanda spiritualia dona accipi , in quocunque
Scripturarum loco invenialur Spiritus emanans , ef-
Ruens, et prosiliens ex Filio.
Inter opera spuria homiliam hanc ablegandan
jubent Fronto Ducæus, Savilius, Petavius, Mont-
fauconius : ejus enim auctor totus strigosus est,
coarclaloque dicendi genere utitur ; ut nullus unquam
visus sil Chrysostomo absimilior. Genuinum felum
pulavit Photius in Bibliotheca codice 277 , neque
dubium movit Beccus capile 11 , de Spiritu sancto
apud Allatiuin in Græcia orthodoxa, lomo I. Num
ergo Græcorum commento faveat Chrysostomus, B veluti exilitale hæretici : ac si Spiritus sanclus de
vel quisquis ejus homiliæ auctor est ? Imo plura
reperit in ea Beccus, que adversantur. Ac primo
auctoris doctrina occurrit de sancti Spiritus nomini-
bus, quorum alia Spirilus sancti naluram signifie
cant, el alia indicant dona ejus, quæ Spiritus ap
pellantur. Doctrinam hanc longe lateque pertracla . citque veluti conceptaculuin omnium donorum
lam his compendio colligit verbis, num . 5 : « Repelo
igitur nomina ineffabilis naturæ : 90 Spiritu san-
clum , Spiritum Dei , Spiritum qui ex Deo , Spiritum
Domini, Spiritum Patris, Spiritum Filii , Spiritum
Christi, Spiritual qui excitavit Christum , Spiritum
vitæ, Spiritum veritatis . Dein dona : Spirilus vir-
litis, Spiritus charitatis , Spiritus temperantiæ ,
Spiritus promissionis, Spiritus fidei, Spiritus reve с
lalionis, Spiritus adoptionis filiorum Dei . , Hæc
ille , quæ accuratissinium ui ad examen redigamus,
locus non est. Jamvero ubinam sunt illi (ait Beccus ),
qui contendunt non naturam sancti Spiritus denolari,
sed semper spirirualia dona , in quacunque sacræ
Scripture parle reperitur , Spiritum sanctum esse,
emanare, el eſfundi ex Filio. Dubia procul nomen
ineffuvilis naturæ usurpat Christus , sive cum dicit :
Cum veneril ille Spirilus veritatis ... ille me cla
rificubil quia de meo accipiet , ei annuntiabit vobis....
Si non abiero, Paracletus non veniet ad ros : si
aulein abiero, millam eum ad vos ... Cum venerit
Paracletus, quem ego millam vobis a Patre, Spiritum
veritatis , qui a Palre procedit ; sive etiam cum ait :
Accipite Spiritum sanclum ; sive cum paria eſfert D gant expressis ac diserlis verbis antiqui theologi,
l'aulus apostolus, Charitas Dei diffusa est in cordi-
bus nostris per Spiritum sanctum , qui dalus est no-
bis .... Membra vestra lemplum sunt Spiritus sancii,
quein habelis in vobis . Inetrabilis Baluræ nomina
adhibentur : adeoque juxla nienteur auctoris de
sola von agilur in his locis largitione donorum , sed
ips: de persona Spirilus sancti.
Spirituin sanclum Macedoniani putabant inferio-
rem Filio, propterea quod divinis in eloquiis dici-
lor a se ipso non loqui , el accipere de Filio : quod
argumentum relellit bomiliæ auctor verbis supe-
rius relatis. Peculiarem in velit interpretationem :
luco in islo, inquiens, non fieri mentionein de na-
tura , quam Spiritus sanctus accipial ; sed de donis,
100
eral, ac de quibus Spiritus sanctus accipiens, di
tribuit cæteris . Imo verba illa sanctorum Patrum
chorus de natura divina intellexit, quam accipit a
Filio Spiritus sanctus, ipsi et Pairi , a quibus pro
cedit, æqualis . Locum habeat vero homiliæ aucto
ris interpretalio : quæ lum primo minime excludit
Spiritus sancti persona missionem a Filio : lum
eliam missum Spirituin sanclum distinguit a donis
quæ suppeditantur. Hæc præslat omnia Joannes
Beccus loco citalo . Compendio collecta hæc sunt.
Ac 1' eo in loco Spiritus sanctus ille est , qui acci
pit : neque tam absurda in Jesum Christum cadere
locutio potest, ut de meo (dicat) accipit spirituale
donum . 2º Vim faciebant in ea vocis , accipiet,
donis Christi muluarelur, quæ aliis suppeditarel ;
non enim hæc efferri de persona divina possunt.
91 3. Verum basilice falluntur illi : Spirilus namº
que sanctus, qui de Christi donis accipit, ille est
qui Dominicum hominem unxit , sanctificavit, ſe
quorum homines essent participes. 4° Jam vero ila
doua sua plenissime homini Dominico dedit Spiri
tus sanctus, ul etiam ipse venerit super eum , et
inanseril in eo : adeoque pari ratione de donis
Christi assumens Spiritus sanctus, ac ea cæteris
d stribuens, venire super eos dicendus est, el in eis
manere, ad quos nimirum a Patre miltilur, et a
Filio. Luculentius exponi missio Spiritus sancti non
p.iteral, quam proprie dictam appellavimus.
Pholius, cilato codice 277 , dignum animadver
sione in hac homilia censet : « Quod Chrysostomus
dicit : Inissionem neque Filium , neque Spiritum
sancium minorem facere Patre : quod el ipse l'aler
niillaluir a Spirilu , et a Filio . Dicit bis verbis
( n. 12) : Si ribi ostendero, factorem culi et lerre
missum esse a Spirill, el filio , quid facies, eic . ,
Locum scilicet adnotavit Photius, quo suo com -
mento colorem adderet. Dionysii Petavii verissima
admonitio est libro vii, De sanctissima Trinitate,
capite 1 , num . 16: · Milli Patrem in Scripluris
nusquam , rarissime aulein in sanctorum Patrum
libris legitur, si tamen legitur : imo vero milli ne
Unic nullo modo, ac ne improprie qnidei usur
pari debet, Pairem a seipso , vel ab alio milli ;
quantumque extrinsecus sub imagine aliquid, et
specie videndi sui copiam fecerit , quod inter
theologos disputatur. , Hanc vero locutionem usor
pavii hujus auctor homili:r, qui non est Chrysosto
mus. De missione omnino impropria intelligendus
es: : neque ullum propriæ Filii et Spiritus sancti
missioni, ljusque ex Paire Filioque æterna pro
cessioni in ipsa ejus niissivile comprehensx delri
mentum irrogatur. Addit Petavius ibidem egregie,
c! vere , sua Pbolium opinionc ſalsuin esse : acillum
fuciorcin cæli el lerræ , qui missus dicitur , non in
lelligi Palrem , sed utique Filium , ipsumque secun
101 VITA . DISSERTATIO I. 102
dum carnem , id est Christum . Cæterum auctor ille , criarchalem. 93 Citremoniam omnem laudatus
adversum Macedonianos agebat, quorum erat im- Lequienus recilat ex Georgio Phrantza , el Codino,
pium commentum , Spiritum sanctum donari ac ac Simeone Thessalonicensi.
milli a Patre, veluti eo minorem . Quod ipse ut Sacra nulla Cyprius initiatus fuerat consecratione
argumentum solveret, missionem admittit, in qua præter eam qua initiantur lectores. Accidit vero,
missum , vel emissum inſerius est millente : et hanc Gregora teste, ibid. num . 6, Mozylem episcopum ,
ad Spiritus sancti duna refert, non ad ipsam sancti itemque episcopum Debrorum in Macedonia , Con
Spiritus personam . Non erat eo loci, ut ratione s !antinopoliin adventasse : Quorum uterque animum
doni dali divinam quoque personam Spiritus sancti semper alienum habuit a communione eorum qui dog
dari, et mitti doceret, tanquam a Patre, ac eliam maticis novitatibus seipsos sponte subjecerant. Epi
a Filio, sive per Filium procedenlem , utique per scopum Cozylem ex Occiduis partibus vocal Pachy
omnia æqualem . meres , capile 14 , scilicet episcopum fortasse
Acheloi sub Naupacto metropoli, conjectante Le
92 CAPUT VII. quieno, lomo II, in provincia veleris Epiri, nun . 13 .
Mortem obit Josephus patriarcha ; cui sufficitur Geor: B Idem ilaque Vozylenus
hortatuGregorii verbis utor)
(Gregoræmonachum
Cyprii, Germanum quem,
yius Cyprius, in professione monaslica sacræ ordi
nationi premissa vocatus Gregorius. Synodus dam inaugurat melropolitanum Heraclææ Thraciæ :
habita in Blachernis, el alia Adramytii in Mæsia hic enim antiquo privilegio jus habet consecrandi
Asiatica : Chronotaxis. Colloquium cum Becco, el
sociis, Prusa revocalis, de processione Spiritus Constantinopolitanam patriarcham . Is ergo e lectore
sancti : quod illustratur animadversionibus. Beccus primo diaconum el sacerdotem, post et patriarcham
ipse in arcem sancli Gregorii relegatus. consecravil Cyprium , duobus illis episcopis, Moty
J. Labente anno 1283, vita migravit, morbo et leno, et Debreno, adjutoribus. De antiquo prædicto
senio consumplus Josephus patriarcha, mense Martio Heracleensis episcopi jure disserit Lequienus, loco
in:unle, ut ait Pachyineres in Andronico, libro 1, cila !o, cap. 4 , num . 4.
capite 13. Capul erigit Arsenianorum factio : age- Diligentiorem Pachymeris historiam refero ex
balque contra Josephilas. Mediam viam ingredi eodem quarto decimo capite. Ac primo episcopus
constituens Andronicus, ita ut neque Arsenianos Cozyles, mense Marrio (anni 1283) , Cyprium intro
contristaret (historici verba sunt capite 14 ) , es Jose . ducil cum paucis in monasterium , a Prodromo et
philas tamen amplecterelur ; eligil in patriarcham Peira nominatuni : ubi consuetis cæremoniis monu
oriundum e Cypro Georgium, virum doctrinis iinu- C chum ex laico instituit, moxque diaconum e leciore
tritum , a patriarcha Josepho ordinatum , et proloapo- ordinat. In ea monasticæ projessionis cæremonia
stolarium in æde Palatina . vocaium ſuisse Gregorium adnotat idem Pachyme
< Rem Nicephorus Gregoraz his verbis enarral, res, capite 22 : Cyprio , inquiens, ex Georgio mu
lib. vi , capite 1 , num . 5 : « Erat autein tunc insignis talum , cum professionem in præparatione patriar
vir facundia ex imperatorii cleri collegio, Georgius chatus assumeret moraslicam , nomen Gregorii in
Cyprius ... Hunc, cum non ita pridem monasti sederal. Tum vero ab imperatore di claralus
cum habiium induisset, in animo habebat , et stu patriarcha, dato illi pedo pastorali . Denique Ger
debat imperator ad patriarchicum solium evehere : manus, metropolita Heracleensis, paulo anica ordi
a neonine tamen eorum qui participes fuissent natus , iniliavit ipsum sacerdotio : el in celebri
dogmalicæ novitatis ( ila dogma catholicum de pro Palmarum festo, cooperante antisiite Cozylez , et
cessione Spiritus sancti, initamque Ecclesiarum antistite Debroruin , palriarcham ordinavil. Ann !ıs
unionem vocal) ; sed ab aliquo, qui purum se ab 1283 insignitus currebat cyclo solis 4, littera Do
illorum communione servasset, manus ei imponi vo . minicali C, et aureo numero 11. Hinc sacrum Pascha
lebat ... Est lamen ab imperatore post debita incidit in diem 18 Aprilis : et Palmarum Dominica
suffragia el testimonia designalns : el pastorale pe- D illuxeral die undecirra ejusdem mensis.
dum in imperatorio suggeslu more veleri ab ipso II . Feria secunda lebdomadis quam Araxa výsco
principe porreclum accepit. Eratque ex eo occu- Moy, Diocanesimam vocani, statim sequentis Avo.gido
palus in administrandis rebus quæ etsi ad pat:iar- oluov , diena liesurrectionis, edicium i:uperiale pro
cbale -munus pertinerent, sacerdotio tamen non muljalui. Hebdomadam intellige , que diem Pa
indigebant. , Veterem præfalum morem , quo pa- schatis subsequitur,sic appellatain ob renovationem
Iriarchæ Constantinopolitani ab imperatoribus pra generis humani per Christi resurrectionem . Vide
movebantur, diligentissime exponit Leqsienus in Carolum Ducangium. Eo plura imperiali constitue .
Orienle sacro, loino 1 , capile 17 , a nom . 7. Decreto bantur decrclo. Synodus etiain convocaballli, teste
designationis recilato , ad ipsuin pairiarcham desi- Pachymere, capite 17, in Blachernis celebranda .
gnatum millebantur pallium , ac ihcca sanctorum 94 Deiparæ titulo sacra erat Blachernarum ades.
reliquiis plena collo appendenda. Tum inse bacu- Sirum ejus inquirit ac slatuit Ducangius in Constan
ium pastoralem aureum , quem lapilli et margaritae tinopoli Christiana, libro ir, $ 2, num . 6. In bae
ornabant, e manibus imperatoris accipiebat : duce- synodo gradu dejecti antistites, qui unioni Eccle
baturque demum solemni pompa in basilicain pa- siaruni consenserant.
 103 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCH 104
Ineunte mense Muio ejusdem anni 1283 , sangui- A majaris) supervenit ... plerique clericorun .. . Non

nis gultas e cælo destillasse perhibet Pachymeres, slalim expedire cerium assensum , qui ad placita
capita 18. In Orientem proficiscitur Augustus,
poias ab Arsenianis larbas compositurus. Conve-
are omnes Adrainytii in Moesia Asiatica , ubi
cunctis ad victum in lulam hiemem necessaria , large
imperator providerat, ut ait Pachyineres, cap . 21.
Synodus habita hoc in loco, assidenle patriarcha
Cyprio. Stalis quavis hebdomade diebus, per loam
Quadragesimam perseverarit imperator. Conven
tiones etiam cum episcopis per ignem habilæ Sab-
valo sancio, Paschæ vigilia . Hunc Possinus numerat
annum 1283 ; sed annum insequentem 1281 evin-
cunt memorata facta , quæ acciderunt feria secunda
hebdomadæ paschalis anni scilicet 1283 , guttæ
sanguinis e cælo decidentes mense Maio , exacta
Adramylii hiems lota , ibique plures habili cum
episcopis conventus per 'lotana Quadragesimam .
Conventionis ergo pactum de chartis in ignem inji-
ciendis ad experimentum , accidit Sabbato sancto
anni 1284. Numerabat bic annus cyclum solis 5 , et
lilteram Dominicalem BA , el aureum numerum 12,
quibus Pascha in diem 9 Aprilis conſertur : dieque
præcedente octava fuil Sabbatum sanctum .
Que deinceps acciderunt varia ac multiplicia
pergil narrare Pachymeres. Andronicus olim Sar.
densis episcopus ignominiosissime cjicitur , veluti
reus læse majestatis ( eapile 23) ; Cotaniza, mona-
chus ex latrone facius , Prusa ſugil (capite 24 ); in
occiduos tractus ab imperatore millilur Tarcha-
niola prolovestiarius cum exercitu (capile 25) ; c (capite 32); caplam Tripolim , caplamque Prole
classis Romana negligitur , ac sensim abolelur
( capite 26) ; Michaelis principis , filii Joannis se-
bastocratoris ædes incensä (vapile 27 ). Tempus
polat historicus : Hæc circa Decembris medium acta
sunt. Quo vero id acciderit anno , ignotum mihi;
simul enim colligil Pachymeres rerum eventus
qui per tempora varia acciderunt,
Insequente vicesimo octavo capite disserit ille de
pane consecralo , qui corruptus in sacra pyxide re-
pertus est in Magna Ecclesia Constantinopolitana.
Hæc prima sunt capitis verba : lloc porro , ut ad
intermissa me referam , lempore. Tempus istud
sisiere intra annum 1284 nullus dubito . Verba
animadverle, quæ sequuntur: « Dominica illuxerat,
proprio vocabulo dicta Tugevñs , Tyrine, a casei tunc D quoqlie Athanasius , quoil forte lunc (" grolans, de
adhuc usu permisso : qua rilus consue !us vocabat cunibens in lectulo poriatur. Ordo universus antisti
sacerdotem 95 ad præparaudas iit Sacra pyxide tot lam convenit : nec clerici desunt, nec plerique ino
oblationes consecra i panis, quoi ad celevrandas
juxta norem instantes liturgias ex præsuiiciificatis
oportebat. Ubi ergo cst , incruenti sacrificii peracia
functione, aperla pyxis ad collocandos intra eam
consecralos panes, inventa intus apparuit ex pre-.
sanctificalis oblatio , quam quis inluens, suspicare-
lur unam ex iis esse , quæ feria quarla hebdomadæ
majoris cum offerri debuisset, oblata minine fuerat,
All indicatum est superius, propter recessum eccle-
siasticorum ex ecclesia . , Superius capul 15 indi-
quadam exigebatur, valuere : quidum eliam clare
recusaruni, ui in his , allercationibus hura legilina
sacri, ex præsincrificutis tali die celebrari soliti,
prolerierit. Hæc anuo 1283 acciderunt feria quarta
hebdom : dæ majoris ante Pascha, Itaque ad annui
insequentem 1284 perrinet Dominica Tyrine, cum
sacer panis in pyxide corruptus repertus est . Hic
eadem est, quam nos Dominicam Quinquagesimae
vocamus : ac prima jejunii quadragesimalis apud
Græcos bebdomada . Consueluin eral porro, lol in
Dominica Tyrine consecrari oblationes, quol opus
erant, ut sequentibus hebdomade diebus miissæ
præsanctificatorum celebrarentur. Sacer ergo panis,
B qui corruplus in pyxide repertus fuit, una ex illis
oblationibus credebatur, quæ anno superiore 1283
in pyxiile relicta fuerat, ſeria quarta hebdomadie
majoris , præsanctificatorun missa prateranissa.
Sacrum incidisse Pascha anno 1284 adnotavimus
in diem 9 Aprilis: unde Duminica Tyrine illuxeral
die 20 Februarii, currenle littera Dominicali BA .
In urbem (Coristautinpolim ) reversus imperator,
neutiquam indormiebal (ait historicus, capile 30 ;,
negol.o conciliandorum Ecclesiæ , qui se ab ea dis .
cidera:il. Signa edila sunt varia , quibus imperator
permolus vehementius Arsenianorum , et Josephila
rum pacem urgebat. Jam vero cineres Arsenii, olim
patriarche, regiam in urbem translali ( capite 31 ) ;
cladium etiam Christianorum inilium in Syria
maidem refert l'achymeres , sequentium videlicet
annorum præverlens clades . Al Marino Sanuto ,
dicio Torsello , teste libro 111, parle xil, cap . 19,
obsidiuin castri Margat sub Soldano Babylonio
accidit anno 1285, die 27 Aprilis, ejusque amissio
post mensem . Deniquc secundæ ab imperalore ce
Jebrantur nuptie cuin Irene , filia marchionis Mon
tisferrati (capile 33).
96 Tum vero evocatus e Prusa Joannes Beccus
cuin sociis, Constantino Meliteniole , et Georgia
Metochita, archidiaconis , ut fidei suæ rationum
redderent. Indicium ergo colloquium in synodo
ecclesiasticorum , quæ babita est in Triclinio Ale
xiaco. Allerat patriarcha Gregorius. Alexandrinus
nachorum , nec laicoruin quique lectissimi. His
præsidebut imperator, circum se habens summatuni
primores. In primis eminebat logoihela ( Muzalo ).
Hinc synodum ad anni 1284 Maium mensem , aut
Juniuni refert Possinus. Iusequentem indicare an
nan videntur, quæ varia rerum interposita me
moral Pachymeres eventa .
III . Prircipua co!loquii capila refero , que pro
cessionis dogma spectant , ex ejusdem Pachymeris
capitulo 35 ( 1 ) . Gregorio patriarchæ , quid sentirent
1

( alur, ubi de inaugurationc Cyprii patriarchæ agi- de dogmate percontanti archidiaconi reposuere :
fur. Ilac ili liabenrur: Ul quarta dies (hebdomadæ < Reperinus in scriptis authenticis, Spiritum san
105 VITA . DISSERTATIO I.
clumn xa roupavoy , Otoć usvov , TOSTA.Ojevov, A nebant prehidiaconi: Quid ad nos isla dirigis ?
προερχόμενον εκ Πατρός δι' Υιού , praberi , dari ,
milli, prodire ex Patre per Filium : interdum et a
quibusdam Patrum dici, šX TROÇEUOUSVO , procedere.
Ail aulem et de Patre magnus Joannes Damasce-
nus esse illuυ, προβολέα διά λόγου εκφαντορικού
Il p2tog, productorem per Verbum enuntiatorii
Spiriius. In voce autem productoris notionem prin-
cipii activi ( seu causæ , to aiciu ) agnoscimus.
Causam igitur non dicimius Filium in sua ex Patre
processione saneli Spiritus : ac neque concausam ;
qui anathematizamus et rejicimus sic loquentem .
Sed Patrem causam per Filium sancti Spiritus
dicimus : quandoquidem vocabulo sepoboacus, prin-
cipii activi (seu çausa) significatiis subest. , Per
spicue palet, perinde esse Patrem per Filium esse B una ei eailem est in Patre Filioque. Indical alterale
causam Spiritus sancti , ac Patrem , et Filiuin unam
esse ejusdem causam , ob unam spirantis virtutem ,
quam Pater habel a se, a Patre communicatam
Filius. Vide caput 5, num . 3, (2) , et num . 4.
(2) Muzalo magnus logothela inferebat, Filium
in processione ex Patre asseri causam sancti Spiritus.
Non ita esse ajebant archidiaconi. Annon enim ,
exempli gratia, dicimus : Paler est perfectus Dous,
Filius item per ſeclus Deus, Spiritus quoque sanctus
el ipse perfeclus Deus. Unde quis non videt apparere
inferendam , quam respuimus , deorum trinitatem .
Ob unitatem Divinitatis, quæ inest eader tribus
in personis, ' res personæ sunt unus Deus : ac pari
etiam ratione ob onilalem spirantis virtutis, qua
a se est in Patre , et est eadem in Filio communi-
cata a Palre , Pater et Filius 97 una sunt Spiritus
sancti causa . Consule dicta numero 4 cilato .
(3) Georgius Moschampar , qui tunc erat Ecclesiæ
charlophylut, spuriuin el supposititiuin esse affir-
inavit allalur Damasceni testimonium . Moscham-
pari adversatus est magnus logolheta : loc dictum ,
inquiens, a te rejectum ut apocryphum , diserte ac
syllabis totidem exslat in sacra Hoplotheca , libro,
ut scis, auctoritatis omni exceptione majoris, ad-
junclo etiam clare nomine magni Damasceni, ejus
auctoris . Opus istud ab Andronico Camatero COR ·
cinnalum ſuisse, jam adnotavimus.
(4) 1 Admitto ( logotheta Muzalo inquit) lesti-
monium : et sancti esse vere Damasceni agnosco. D corrigitur imaginalio, cuin addiiur : indivulse in
Ceterum rom assentiar, Spiritum per Verbum et
Filium originem ex Patre trahere. Sic enim dicens
audacius loquerer, quam si qui allirmant : ex Patre,
el Filio sanctum procedere Spiritum . Quoniam in hoc
Latinorum dicio communio præpositionis ex , pari-
ler adaptatæ Patri Filioque, ad æqualitatem hyposta-
suin inter se astruendam magis quadrans, audaciæ
invidiam nisi plane diluit, emollire certe plurironm
polest. In alia vero sententia , dum Spiritus ex
Palre per Filium asseritur procedere, illa diversilas
præpositionum emphasim nescio quam absonan
differentiæ immiscel ... velut subindicans, aliud
Esse sancti Spiritus principiun aclivum Patrem , et
eliud ejusdem principium activum Filium . , Repo-
PATROL , Ga. CXLII.
Joannem Damascenum incesse. Quod si tanti Parris
sententiam erroris suspicione liberandam censes . .
cur nos hærrseus accusamur ? Paria docuering
Nyssenus, Cyrillus Alexandrinus, Maximus couſes
sor. Nyssenus in Epistola ad Ablavium docei, fi
lium ex Patre tipoosyos, continenler olsine medio :
Spiritum vero sanclum per Filium , qui continenter
est ex Palre . Cyrilli verba suni libro i De adoralione :
Substuntialiter ex ulroque, nimirum ex Putre per
Filium profluit Spiritus . Denique sanctus Maximus
in Epistola ad Marinum : Per Filium prodit Spiritus
sanclus ex Patre . Nulla vero laboral invitia sirke
prxpositio ex, sive præpositio per. Indicat prior,
ex , productioneni Spiritus sancti, quæ æqualis, ima
per, non ordinem in virtule , aut eficientia , ab
ejusdem in Patre et Filio unilalem ; sed ordinem .
inter personas Patris , et Filii , qui distincti sunt , et
præbent suppositum spiralioni : ila scilicet quod
Filius habel a Palre, quod spiret Spiritum sanclum .
Consule sanctum Thomam in I dist. 12, quæst. 1,
arlic. 3, el i p. qu:est. 36, art. 2. Vel oliam eadem .
98 particula, per, clarius quodammodo exprimit,
spirandi virtulem , quæ inest Patri, unam eamdem
que Filio communicari a Patre.
(5) Catholicam doctrinam expenebal Beceus
exemplo Patribus familiari solis, radii, et lucis, vel
oculi, fonlis, aquæ et Auvii. Namque splendor, sive,
lux est a sole per radiuip : el fluvius per aquam ,
Csive rivon est a fonte. Dalam calumniabatur ex
positionem Gregorius patriarcha : ac si Beccus non
confiterelur, Spiritum sanctum continuum Patri
esse, sicut et Filium ; quin imo doceret ,; Filium
quidem continuum Patri, Spiritum vero locali quum
dam separatione distare. Caluinniam depellebat
Beccus : 1 Gregorius Nyssenus, inquiens, de Filio.
quidem ait, esse illum continue ex Patre, de Spiritu
vero, esse per eum , qui continue ex Patre est . Vos
vero locales distantias, aut spatia interjicientes
teinporum , absurdilalein omnilio inducitis. Enine
vero generari Filium ex Patre, cum solum audia
lur, præbel animo nescio quam speciem quasi efflu
xus, localis egressionis distantiain inſerenlis. Seit
distincteque generari ; vere sie ex Patre significans
esse Filium, ut simul in Daire sit. Sic el mihi ra .
ciocinari de Spiritu licet. Aut potius ad similitudin
nem superius adduciam referatur sermo : radiune
que dicimus ex sole, el lamen abscissum ex solo
quidpiani non existimamus esse radium. Lumen
etiam dicimus per radium ex sole, el mediationem
intelligimus , et continuari lumen soli per radii
mediationen), non negamus. , Præmonuerat vero
doclissinius Beccus : Rudes ulique esse hujusmodi
imagines processionun beatæ Trinitatis , quæ nulle:
pingi simulacro valent : et knrun effigie formarten :
speciem divinæ Triadis insinuari, quoad licet hun
mano caplui.
107 GEORCII CYPRIE CP . PATRIARCHE 103
flanc doctrinam paucis, at luculentissimis de- at cinationum evidentia constringi se putarent al
clarat verbis sanctus Thomas, in I dist. 12 , qua'si.affirmandum , hypostalicam proprietatem perenne
1 , art. 3 : Si consideremus ipsum principium , Patris esse originalem spirationem activam : concor
scilicet potentiam spirativa! (seu naturam divinam dare cum eo nequiverul consortium in spirando
cum pr. prielate spirationis), cum in hoc non dis- Filii cum Patre. Inde in frivolam vanæ distinctionis
linguantur Paler, et Filius (sed sint unum ) , non cavillaliunculam abstracti sunt, qua pernegant,
potest dici spiralid esse a Patre mediante Filio ( sed idem esse processionem el exstantiam . Fatcntur,
a Patre , el a Filio immediale procedit Spiritus procedere quidem Spiritum sanctum a Patre per
sanctus). Si autem consideremus ipsus spirantes, Filium ; dici tamen veland, Spirit!:m per Filium
qui distincti sunt , el secundum hoc præbent sup- erstare . 100 Transire spirationem actiram fingunt
positum spira !ioni : sic est ibi mcdiatio , sccundum per Filium , quasi per medium , et instrumentum
quod est ibi ordo naluræ ; quia Filius esi ex Palre, inanime in nullo cooperans ; ut ea ratione proce
et Spiritus sanclus simul a Palre el Filio . , Paria dens Spiritus intelligatur consequens quiddam ad
sunt, quæ habentur ad 1 : « Per hoc quod dicirur Filium , sola cogitatione, cui nibil respondeal in re ..
Spiritus sanclus procedere a Paire per Filium , Hinc vero dearum processionem pro efficientia
designatur auctoritas in Patre respectu Filii : quia l sumplam referebant ad missionein Spiritus sancti
Filius habel a Patre , quod 99 spiret Spirit.im len!poralem per donorum et charismalum conc.'s -
sanclum . Ex hoc autem non ponitur mediatio ali- sionem . Quod si eadem eficientia per Filium iniel
qua , nisi ex parte suppositorum : quse distinguono ligi etiam debeat æterna , hanc Cyprius Gregorius
tur per boc, quod unum esl ab alio ; ratione cujus ita interpretabatur , ut novam hæresim inveheret,
in uno est auctoritas respectu altcrius . ) de qua inferius agenduin est. Laudatum Becci
Quid bæc vero Patri conſerat auctorilas ; qnä testamentum diligentiore cura capite decimo ac
nam ctiam sit differentia inler processionem a Patre postremo expendinis ci illustramus.
per Filium Spiritus sancti , ac inter fluvium per IV . Ægerrime ferebat Augustus , congressum
rivum promanantem a fonte ; quinam demum vo- longe contra quam speraverat, accidisse . Joanriem
cum usus apuil Græcos : patefacit Aquinas omnia Beccum , sociosque excepit Cosmidii monasterium ,
ibidem , art. 2, ad 3 : 1 Spiritus sanctus dicitur esse sub fida habitos custodia . Idem esl , ac monasterium
principaliter a Patre ; quia in Patre ei auctorilas sunctorum Cosina ei Damiani, quod extra urbem
spirationis, a quo etiam habci Filius virtutem spi- ad freti lilius essiabat. Ducangium consule in
rativam : et non propter aliquem ordinem , vel Cpoli Christiana ſ 15 , num . 10. Sed illos demum ,
graduin priorilatis et posterioritaris Patris el Filii . C qua minis, qua blanditiis frustra lentalos, jubet
Similiter etiam propler eamdem rationem dicitur imperator, nave deporlari in arcem , a dextris in
proprie procedere a Patre : maxime cum bæc præ- gredienti sinum Astacenum sitam , cui nomen a
positio, a , apud Græcos nolal relationem ad primam sanclo Gregorio est.
originen . Unde apud eos non dicitur quod lacus sit CÍPUT Vill .
a rivo, sed a fonte : et inde est cliam , quod 1:00 Gregorio Cypria patriarchæ provincia imponitur, ut
concedunt , quod Spiritus sanctus sit a Filio, seu a Joannis Darnasceni lestimonia exponat, el conci
Paire. Nihilominus tamen non est dicendum , quin liel in lomo, qui coram palamque in ecclesia le
eliam a Filio proprie (procedat, qui cum Paire est geretur. Graves in eo deprehensæ difficultates.
ipsum refellit Beccus : Cypriumque reum ayit nove
unum principium Spiritus sancti : non autem sic hæreseos, que postea Pulamitica dicta est."Tomum
rivus , el fons sunt unum principium laci : , sed corrigere abnuis Cyprius : plures tamen scribie
utique duo, quorum alterum pendet ab altero ; ac libellos apologeticos. Suncti Joannis Damasceni
mens diligentilis exponilur. Sancti Thomæ Aqui
distinclam , si qua est , efficientiam babent. Græcos mulis de Damoscerio judicium . Itemjue de Theo
ab Aquinale memoralos intellige sanctos Patres, dorelo . Doctrinæ anacephalæosis contra Photii
aliosque catholici dogmatis vindices. objectiones .
D
(6 ) Hæc præcipua sunt, quæ circa degmatis do- 1. Adversariis suis (verba sunt Pachymeris lib. ll ,
clrinam in colloquio discussa fuere . Testamenti, cap. 1 ) , ucrem reliquil curam Beccus inquirendi, qua
quod morti prosimus anno 1298 condidit Beccus , ratione in orthodoaum (ila sentiebat ille) , explicari
partem aliquam hoc liceat loco exhibere, ut splen- sensum posset Damasceni Patris diclum , ita ut neque
dide pateat adversantium Græcorum sententia de Decci expositioni assentiri viderentur , et tamen ipsi
Spiritu sancto . Integrum Possinus relert in Obser- suspiciones eſſugerent, quibus ipsorum doctrina, ex
valionibus ad libri tcrlii caput 29. « In hoc hallu- apparenti cum sententia tantæ auctoritatis conflictu ,
cinantur ii quibuscum mihi controversia , quod apud eruditos laborabat. « Anim sveriebant ipsi,
ipsis vi argumentorum ex authenticis Scripturarum non dici a Damasceno , theologiam explicante ,
el Patrum testimoniis depromplorum ineluctabili- procedere Spiritum ex Filio , sed per Filium et Ver
ter pressis, nulla ustendebalur via declinandi, quin bum. 101 Addebant etiam , sancti verba ibidem
l'alenda essei, ac pro certo dogmale habenda · legi : ex Filio aulem Spiritum non dicimus. llinc
sancti Spiritus ex Patre per Filium processio. Aliunde inferebant, præpositiones ex et per non esse æqui
vero, cum pari theologicarum ex Scripluris ralio. pollentes. E re sua censebant, ut solo uterentur
169 VITA . DISSERTATIO J. 110
Damasceni efnio illo, quo is negabat se dicere A quidem intelligere non valeo ( reponit Beccus), que
Spiritum ,ex Filio : quærebantque expositionein , ratione effulsionem in vernum Spiritus a puro
qua reliqua priora verba emollirent, el in concor- progressu ad esse distinguat. 2. Gregorius Nyssenus
diam reducerent. llaque Gregorio Cyprio deman- duarum personarum causre , seu principii dilereis
data provincia, Tomum scribendi hac de re . liam declarans, non aliam esse decernil, nisi hunc
Imposito munere ſunctus est Cyprius, editusque quidem contigue, aliam rero per illud quod a primo
Tomus, in Ecclesia curam palamque lectus. Id ac- contigue est : unde non capio , quænam alia sit in
cidisse Possinus putat anno Christi 1288. Velat alernuni per Filium Spirilus effulsio, nísi ípsius
nihil, quominus id acciderit anno superiore 1287, Paire per Filiuin hypostasis progressus. 3. An
vel etiam precedente. Quæ plura ab Cyprio edita fuerit Unigenitus, hujusce Spiritus effulsionis per
sunt apologetica seripta , quæ mox enumerabimus, ipsum , ex Patre administer ? 4. Quod si Spiritus
id exposcere videntur. Tomo lecto imperator rubrica naturaliter per Filium effulget , idem fuerit dicere,
subscripsil, deinde patriarcha , tum ordine præsules . ac procedit ipse per Filium . , Hæc el alia quam
Ecclosiastici viri fuere plures, qui subscriptionem plura Beccus opponebat,
aperle negarunt. Inepla eral alia Cyprii sententia , quæ nuin , 10
II . Causam enarrat Paclymercs ibidem : « Erat B habetur : sed per Filium , el ex Filio cuorxū ;
enim inter alia in Tomo, qui subscribendus obtru- ÚTOOYELV, naturaliter exsislere : non vero per Fi
debatur , quaedam expositio sententiic prius memo- titum, et. cx Filio την ύπαρξιν έχειν, ersistentia
rata divi Damasceni, sic se habens : Si vero a habere, qui id enuntiaverunt Patres, ſassi sunt. < 0
summo Theologo Damasceno reperialur dictus Pater argutum talia asserentium acumen !... Ego qui non
sancti Spiritus iš AóYou T2060 ).eus, productor per ila curiosus sum, sed rudis hebesque, illud ez
Verbum : haud plane ista locutio significare vult Filio naturaliter Spiritum exsistere, pro exsistentia
sancti Spiritus eis to stvat tapócôov, processionem in er Filio assumo : el præpositionem ex, loco præ
exstantium ; sed els àlòtov čxpav5 :v , in æternam positionis per, ut scriptis mandala traditio intonal,
explendescentiam . Hoc autem quid sibi vellet , ne- de Filio semper accipiens ; non duas causas Spiri,
quaquam se capere aiebant : quærebantque mon- lus , sed Patrem causam per filium deprædico . ,
strari sibi discrimen processionis et ærerne er- Hæc vero germanam continent loci alterius inter
plendėscentiæ ; ul sic earum vocum alteram abji- prelationem , ubi Damascenus ait , se Spirilum ex
cerent, alteram amplecterentur. Nunc enim plane Filio non dicere : nimirum veluti ex causa a Palro
apparere ipsis isla vocabula mutuo æquipollentia , с distincta. Hac de re diligentius infra .
nec plus minusve significare quidquam processio- Cum hæc fortasse præ oculis haberel doctissi
nem in exstantium , quam processionem in æternam mus Franciscus Combefisius, frequentius adnotat
esplendescentiam . in altera parte Novissimi Auclarij , Joannem Beccum
Animadverte, minus accuratam falsamque jam hæresim Palamiticam damnasse. Insanium scilicet
Cyprio visam esse eorum interpretationem , qui invaluil delirium , quo a divina essentia distingue
processionem sancii Spiritus a Patre per Filium aut Jalur æterna Dei actio, ac sempiternum quoddam
intelligebant temporalem donorum ei charismatum lumen divinum : ac istud mentibus creatis colle
concessionem , aut corle processionis activæ lransi- municari dicebatur, ipsa penitus incommunicabili
iam per Verbum , veluti medium , sine ulla ejus essentia, ac invisibili. Iæc videlur esse illa exsplena
efficientia. Perspicua scilicet Damasceni ac Patrum descentia , in quam Cyprius tradebal ex Patre pro
Riens erat, æternam esse Spiritus sancti proces- cedere Spiritum sanctum per 103 Filium , non in
sionem , qua dicitur a Patre per Verbum procedere. exstantiam . Hoc igitur impium Palama dogma a
Paiebat eliam , hanc processionem per Verbum satis Joanne Becco damnatum in Tomo quodam, adnotah
indicare Verbi ellicientiam erga Spiritum sanctum : laudalus Combefisius in Observationibus ad Slaa
quam interpretabatur Cyprius non ad exstantiam , D nuelis Calecæ librum De essentia et operatione,
sed ad æternam exsplendescentiam ; cum allamen Michaelis Lequieni verissimam allero animadvers
revera Spiritus sancti æterna explendescentia nil sionein in dissertatione i Damasccnica , num . 50 ,
aliud forci, quam ejus exstantia a Patre per Filium . Palamæ quidem præivisse Cyprium , erraticumque
102 II . Tomus incidit in manus Becci carcere dogma ab isto præformalum reſulasse Beccum :
detenti. Vultu ille eodem in Tomo reprehendebat cæterum Joannem illum patriarcham Constantino
(verbis utor Pachymeris, cap. 2) , sed præsertim politanum , qui Gregorium Palamam prionus dam
incusabal expositionem in eo traditam sententiæ navil, aut. Sozopolitam fuisse circa annum Christi
Damasceni. Prostat in 101110) Ji Græciæ orthodoxie 1294, aut certe Glycyn circa annum 1316,
ejus oratio prima in Tomum Cyprii , et novas ejus- In banc absurditatem incidisse Cyprium , jam
dem hæreses. Novam Cyprii interpretationem pro- allata ipsius ad locum Damasceni interpretatio salis
priis verbis affert num . 5. Licet enim apud nonnullos evincit. Accedit aliud ipsius dictum in suo Tomo,
sanclos per Filium procedere Spiritum sailclum quod inde suinptum a Becco refertur in oralicia,
astruatur ; dictio hæc, in æternam effulsionem , non cilata num . 14 : Nibil novi esi , ncquc ab usu
ud esse pure, significal progressum . < El primum Scripturarum alienum, si spiritale donum xqu voce
 111 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCI E 112
Spiritus sanctus voceiur : el aclio aliquando sibi a becio recensilus libro v Commentariorum , sub hoc
nomen agenlis admiscere videlur, uti solis splendor itulo : "Ο Τόμος της αγίας συνόδου, ήτοι στήλη
et lumen sæpenumero solis. » Quibus utique ver . opOuônçla ;, Tomus synodicus, sive columna oriho
bis (ail Lequienus loco cilaio) significabal æternam doria. Incipil : "Έσχε μεν ή επισυμβασα προ μι
Dei actioneil), quæ personis tribus communis est , κρου ταραχή τε και ζάλη τη Εκκλησία . labet φui
Spiritum sanctum quandoque vocari : el hanc sein- dem turbatio, el procella Ecclesiæ superveniens. Ab
piierni luminis cllicientiam , tribus communem his etiam incipit verbis Opus a Bandurio iniegrum
porsonis, ipsam dici processionem Spiritus a Palre Græce edilum in Nolis ad librum viii Antiquitatum
per Filium . Aliud idem Lequienus Fragmentum Constantinopol. quod inscribituri: ' ExOS5!S TOŪ Tóuou
operis a Cyprio confecti ibidem affert : nempe , της πίστεως κατά του Βέκκου , Erpositio Tonii de de
divina gratia, effulgentiaque , el operatio cuvatais , contra Beccum . Nostro demum prostat sine lilulo
ŠIT ! Tiö Yli, cowlerna Filio est : el ex ipso scaturil, in apographo codicis Lugduno-Ba'avensis, num. 9.
velut etiam ex Patre, et ipsomet Paraclelo. Enormia Ul ut inlaçiuni relinquere Tumum suum voluerit 1

commenta , quæ cudebant Greci, Patrum auctori- patriarcha, apologetica tamen scripta edidit non
tale pressi , dirigentius infra explanabimus. pauca . Adversum Marci monachi opus, ei errala ,
Joannis Becci Commentarius per urbem Constan- B quæ ipsi allingebantur , scripsit Confessionem ,
tinopolim serpens (Pachymeris verbis utor capite itemque Apologiam pro Tomo , ac etiam Epistolam
citalo 2 ) , cupide leclus a plurimis esl : el plerisque ad imperatorem Andronicum ; quæ Græce editæ ex
aculeum infixit . Ad ipsius 'Tomi accusationem ani- stant apud Bandurium loco citato . Pos! abdicatio
mum appulerunt episcopus Quinquecclesiensis , et nem patriarchalus a Gregorio factam , quam inse
Ceorgius Moschampar, qui cesserat officio excharlo. quepli capite enarrabimus, irrito conatu Tomi ab
plylacis , quibusdam ofensiunculis jam a Cyprio eo confecti correctio lentala est . Ilanc in rem cælus
aversus. Accusationes in Tomi doctrinam , a Bucco plures coactos, refert Pachymeres, capite 11 , sed
espositæ , pralernissæ sunt, ne cum Becco sentire continuis dierum multorum allercationibus, in nul
viderentur. Aliam igitur inire viam excogitarunt lum concordis de istius scripli correctione senleriliæ
impugnandi Tomi , quain referl Pachymeres, ca- desinentibus finem , landem convenisse omnes,
pile 3 : « Culpanles videlicel , quod cum vox Tepo omnino lolleretur enarratio loci Damasceni : præsta
6 . ). £ ùs, productor, proprie usurparelur a Patribus bilius ducentes inexposilum relinqui 105 leslimo
ad significandum principium activum , aitiov, Spiri- nium illud, quam co'exponendo adduci in periculum.
lus sancti, sicui vox Genitor ab iisdem adhibetur Ipse vero Gregorius sua in Apologia , novam quo
ad designandum principium activum , a!tlov , uni- Crumdam insectalus est interprelationem , qui in eo
genili Verbi ; tamen scriptor Tomi, vocis 18060 Damasceni dicio , Maniſesiantis Spirilus per Verbum
sus significatum retulisset ad simplicem exsplende- productor Pater , verba illa o Aoyou, ô ' liou,
serntiam , non 104 autem ad emanationen Spirilus per Verbum , per Filium ita accipiebant , ac si pe
sancti e vero principio activo . Quam emanalioncin rinde foret , ac συν τω Λόγω, cum Verbo , μετά του
vocabulo processionis exprimens, el processionem ab Vioñ , cum Filio , @gla tự Ylų, una cum Filio. Nie
exsplendescentia distinguens , haud dubie adimeret mirum præter Becci expositionem , quæ Latinorum
voci productor notionem ipsi tribulam a Patribus, dogma oferi, alia sincerior nulla occurrebal. llæc
emanationis scilicet ut e principio activo ; quod cadem diligenter adnotala consule apud Bandu
Dihil minus esse contendebant, quam defectioncin rium , qui se a Michaele Lequieno edoclum ſuisse ,
a fide catholicæ docirinæ. ) candide ſalclur.
Hæc ul hæresis Cyprio tribueretur, ansam dedit V. Diligentiore cura insignis locus ille Dama
libellus cujusdam Marci monachi, in quo tradeba- sceni illustrandus est, quem Becco opposuisse ad
lur, ut ail Pacliyineres, capile 4, etiam clarius quam versarios, adnotantem Pachymerem audivimus ,
in lomo patriarcha, damnabilis illa restrictio nolio- D num . 1. Legitur vero libro i De fide orthodora,
nis in voce, producior ; qua principii activi significa- capite 8, in fine : « Scire operæ pretium est, nos
ius contra manifestam Palrum auciorilatem ab ea Patrem ex uliquo esse non dicere , sed ipsum Filii
excluditur. Opus istuu, ul elucubralum ſuerat , patrem appellamus. Filium item nec causam, nec
oblatum Gregorio patriarchæ fuit : Qui percurrens, Patrem dicimus, , verum polius, eum ex Patre esse ,
ul cæleras solebal discipuli scripliunculas ; quæ- ac Patris filium esse . Denique Spiritum sanctum et
dam in hac quoque sibi minus probata, manu pro- ex Patre esse , et Patris Spiritum nominamus : at
pria correxil , et sic emendalam reddidit. Hinc im- vero eum ex filio esse non dicimus, Filii lamen
pius error, eo in Marci opere reperlus, ctiam Spiritum vocilamus..... Quin et eum nobis per Filium
Gregorio ascribebalur. maniſeslalum esse, el impertiri proliiemur... Pe
IV. Tinc stimuli addebantur patriarchae, ut ipse rinde ut ex sole quidem est cum radius, lum splen
corrigeret, quod in Tomo suo emendari opus esset, dor ; ipse enim fons est radii , el splendoris : per
Nilii esse in Tomo vitiatum , quod spongia indige- radium autem nobis splendor cominum calur. )
rel , preſracte contendebat ille . Tomum istum Eodem excmplo vereres Patres, ac Joannem Bec
exhibet codes Vindobonensis 239 , num . 3 , a Lam- cum , aliosque in catholico dogmate sucios , usus
113 VITA. DISSERTATIO I.
esse, ut Spiritum sanctum substantialiter ac hy- A Sed eadem etiam voce, this altit ; nepoxa'vacuolys ,
posialice a Patre per Filium , vel a Palre Filioque Beccus aliique Græci usi sunt, ſacia Patris con
procedere ostenderent, jam frequentius adnotatum . paratione ad Spiritum sanctum : ut id significa
Sed illud etiam exemplum adhibuisse Græcos ac- rent unum , Patrem essc originem ac ſonlem , a quo
versantes, dubium nullum : ipsumque eorum no- cssc omne profluit tam increatum , quam creatum :
mine sanctus Thomas opponit quæsi. 10 Die polentia , ac Filium habere a Paire , ut spiret Spiritum san •
art . 4 , num . 22 : filius est radius Palris ; Spiritus C !um .
qulem sanctus est splendor. Splendor aulem non est Mentem suam perspicue Damascenus declarat
a radio : erio nec Spiritus sanctus a Filio . Solulio- loco citato : Pater mens est, rationis abyssus, Verbi
nem accipe ad 22 : Nice:adum , quod splendor est a genitor, ac per Verbum pooleus èxoavtop :ZOU
radio ; cum nihil aliud sil, quam reverberalio radii Ilvsú ul.Oto :, manifestantis Spirilus productor. Filinis
ad corpus clarum . Itaque splendor non solum a est perfecta persona ex per ſecla persona , quomodo
radio habel, quod nobis comunicetur : sed a ra ipse novil, diciturque Filius. Ac postremo Spiritus
dio habet id quoque, quod est. Quoniam vero ra- sanctus, Palris potentia et dirinilatis recondita de
dii virtus, qua splendor eflicilur, a sole provenit ; B clarans , έκφαντορική του κρυφίου της θεότητος
ideo et splendor , et radius a sole, tanquam a cuvzuis , ex Patre per Filium procedens, ex llare's
principe ac primaria causa, proficisci dicuntur. pèn ô ' lioù èz.Topevouévn ... quo fit etiam , ut
Ratione pari si res divinas modulo nostro metiri Spirilus sanctus omnium creationis consummaior
liceal, Spiritus sanctus, lametsi Filio procedat 107 exsislat. Animadverle : 1. In his agi verbis,
spirante ipsum , peculiari lamen ratione procedere quie exscripsimus, de mutuo personarum respectu
dicitur a Patre , quia a Palre virtutem habei Fi- ad intra . 2. Adeoque consequens esse, subslan
livs, qua spirat Spiritum sanctum . Hinc ratione lialem ac hypostaticam Spiritus sancti productio
daplici catholico 106 lici sensu potest, Spiritum nem illis esprimi verbis , Pater per Verbum Spiri
sanctum non esse et Filio : ac primo non esse ex tus productor, ac illis etiam , ex Palre per Filiumi
illo , tanquam a causa , quie habet a se virtutein procedens. 3. Verbis illis, ez avto pixou Spiritus,
spirandi : deinde non esse ex illo, tanquam a cau seu èxbaviopixñs virtutis aut potentiæ, manifesta
sa , aut concausa, distincta a Patre. Ilaque Spiri . lionem nobis factam , donorumque concessionem
tus sanelis non solum temporali missione a Filio non significari : sed vtique exslantiam Spiritus
el per Filium maniſestalur, donaturque nobis : sancii, qui siculi procedit a Palre per Filium , ila
verum etiam ælerna, ac substantiali emissione, aui C latentem divinitatem Patris, quam ab ipso per
processione a Palre est Filiuque, aut a Patre per Filium accipit, manifestat , exprimit, enuntiat,
Filium . repræsental. 4. Ex hac demum substantiali ad intra
Cir vero Damascenus unam Filii efficientiam manifestatione aliam sequi in temporali Mis
proferal in temporali sancti Spirilus missione , sione factam : unde ex eo, quod sanctus Spi
unain per Filium memorans manifestationem ejus. ritus potentia sit a Patre per Filium procedens,
dem ac donorum concessionem ? Imo cum Spiri latentis divinitalis ejus enuntialiva , colligit Dama-
tum filii proprium appellat , satis indicat ælernam scenus, ipsum ad extra esse omnium crealionis
originem ejus ex Filio quoad exslantiam.Cum vero consummaiorem .
expressiorem cjusdein Spiritus nobis per Filium Mentem hanc suam alia patefaciunt, quæ sub
manifestati mentionem ingerit, procalarcticam ac jangunlır verba : Pater fons est, el auctor tum
primordialem illam virtutem spectabat , quæ in Filii, tum Spiritus sancti : solius lamen Filii pater,
operibus ad extra peculiari inodo tribui Filio et Spiritus sancti tepoboacú :, productor. Filius au
solel. Hac de re ipse Damascenus agit ibidem tem est Filius patris, et ex Patre. Spiritus sanctus
capile 12 in Edlit. Lequieni sub titulo De divinis est Spiritus Patris, ul qui ex Patre procedat... Quin
nominibus. Ait enim : Ne mulla dicam , non est alia D Filii quoque Spirilus dicitur, non velut ex ipso, ojx
Putri ratio , supientia, potentia , voluntas præter ús t5 autoi , sed per ipsum ex Patre procedens ,
Filiun, qui sola est Patris potentia , 1 pox 2tapxtixh αλλ' ως δι' αυτού εκ του Πατρός εκπορευόμενον .
57,5 tūv návTwy Toolhoews , rerum omnium creatio Solus enim faler altios , causa et auctor . Solus
nis primordialis virtus. Qua inita comparatione ad nempe Pater causa illa est , ex qua esse omne pro
res creatas , dicitur Spirilus sancliis ibidem , om- fluit tam increatum , quam creatum . Hanc juxta
nium creationis consummator, teleo oupróv . Pater notionem non procedit veluti ex Filio Spiritus s'ın ..
vero , bonitatis lotius fons, et occulli in se boni sca- ctus , cum a Patre habeat ipse, ut Spiritum san
turiyo. Hujusmodi personarum appellationes, duin clum spirel , sed ex Patre procedit per Filium .
ad res creatas ipsæ comparantur , alias afert, ac quia Filio virtutem , quam Pater habel, ipse Pater
modo quodam diverso sanctus Basilius in libro De communicat, ac Filius per hanc communicasionem
Spiritu sancio, capite 16, num . 38 : In horum autem non est sancti Spiritus causa distincia a Palre , sed
creatione, inquiens, cogita pepox2ta patirtiv, prima- una causa cum Patre .
rium causam , Patrem : nuloupyixiv ,conditricem , Fi- Insignem locum istum Damasceni, veluti spl -
liur ; vehe :WTixtov , perfectricem , Spiritum sanctum . rium , rejecit Georgius Moschampar charlophylax
115 GEORGII CYPRIL ČP. PATRIARCHE
In colloquio de quo egimus capite 7, num . III (5) . A dorem suum naturalem explicans. Ex Patre oritur
Sinceruin illim , ac germanum probabal magnus
logotheta Mozalo auctoritale Andronici Camaleri,
qui intrgrum sur inseruerat lloplothecae. Cur vero
abjudicari a sanclo Damasceno veluti parente de-
beat, cum parem eamdemque doctrinam babcat
in aliis dubio procul genuinis peribus ? In Dia-
logo contra Manichæos, num . 5, sic habet : Paler
semper Verbuin suum ex se genilum , xol Oc& TOU
Λόγου αυτού εξ αυτού το Πνεύμα αυτού εκπορευό
levov , et per Verbum suum Spiritum suum er se
procedentem habuit . Insipiens esto , qui neget his
expressain verbis æternam , ac substantialem , et
hypostaticam sancti Spiritus per Filium processio
nem es Paire. In Epistola ad Jordanem archii
mandrilam de hymno Trisazio , 108 num . 28 , B
ail : Ex Patrę siquidein per Filium et Verbum pro
.
153
Spiritus : sed hocce in ejus oriu locum habet ma
niſestatio ejusilem per Verbum . Sancti Spiritus
orius Pairi allribuitur, qui lolius Deitalis abseon
dita scaturigo est. Manifestatio ejusdem , eademque
naturalis insiar splendoris, Filio tribuitur, quia ex
Palre natura divina per Filium communicatur
Spiritui sancio .
Theologiam suam tradere Damascenus pergit
ibidem : Filius ad Patrem refertur, atque ex Patre
est, quin natus est ex Patre : el 109 Spiritus san
tus ad Patrem refertur , atque est ex Paire, quia est
ex illo, 1 :on filiationis more, sed processionis. Ilem
que sanctus Spiritus est Filii, sed non esl er Filio .
Esl lamen ad Filium , quia emanal per illum . et ex
illo : ac non est ex Filio, quia Pater una esi causa

cedens, non lamen filialionis modo. Fuujusmodi opus lum Filii , ium Spirilus sancti. Hæc postreina verba
sensum declarant lotius sententie . Pater uma est
non eral escepriore, si bi'c per Filiun processio causa lim Filii , tum Spiritus sancti : ea ratione
ad missioncm lemporalcm donorumque largitio .
nem referenda ess. l . quod in Patre, veluti in fonte, qui non est ex alio ,
virtus reperitur spirativa Spiritus sancti. Hæc
Dificilior videtur ejusdem Dainasceni locus ille , ulique una et cadem Filio eliam inest : sed a
qui habetur homilia in Sabballim sanctum , num.4 : Paire communicala . Hinc Spirilus sanctus suam
Spiriius sanctus Dei , et l'atris , lanqum exc ipso liabel exstantiain ex Patre , lanquam ex fonte : quo
procedens : qui el Filii dicitur, ut qui per eum ma
nifestetur, el creatis rebus imper:ialur, ox ox 15 eam modo non habet ex Filio, Al quoniam in
Filio spirativa virtus inesl a Palre communicala :
αυτού έχουν την ύπαρξιν , non tamen et ipso easi ideo per Filium , el ex Filio Spiritus sanclus ema
stentiam habens. Similem jam expendimus senten :
nare dicitur, non dicitur esse ; tametsi illa emana
tiam ejus, ex octavo capile primi libri De ſide or tio sit ad exslantiam . Quo etiam sensu
non ineple
thodoxa depromptam . Ac primo quidem ad Filium
peculiari quadam ratione teniporale.n C dici potesi , splendorem , aut fluvium non esse ex
sancti Spi- radiis , aut rivo, sed esse splendorem ex sole et
ritus missionem refert Damascenus, ut virtutem
Nuvium ex fonte : ac nibilominus splendorem
procularclicam in eadem missione Filio competen emanare per radium , et etiam ex radio ; et Og
lem declaret. Negal ijlc deinde, Spiritum sanctum
vium emanare per rivum , el ctiam ex rivo ;
er Filio exsisterliam habere : al ea plura loca sub
solis ac ſontis virtute radio ac rivo communicala .
intelligenda sunt, quibus ipsum apertissinie docel Hac alert ibidem Damascenus exempla, quorum
ex Paire procedere per Filium . Negat vero, Spiri. discrimen maximum a Spiritus sancti emana
111ml ex filio exsistentiam habere, quia Filius non
lione sumitur a principio activo, quod unum ex
rst causa a Paire distincta ; el quia Filius habet Paire communicatur Filio : diversuin cst in sole
a Palre, it Spiritum sanctum spiret. Additur po el radio , in fonte el rivo . Rem hanc igitur ab hu
strema ratio ex errore Apollinarii Arianorumqiie mano capiu longissime alienam , verbis utique
desumpta , qui Spiritus sancti productionem in
diversis, una tamen sententia, exposuerunt Eccie
Filium presertim refundebant : dicebantque ipsum siæ Patres .
Filio minorem , utpotc er Filio procrealum , sicuti
et filium minorem Patre, utpote natum ex ipso . D VI . Primum Damasceni testimonin . , quod bac
Ab liac impietate caventes Græci mediæ præser . lenus pro virili illustravimus, inter Græcorum
tim alatis doctores , ila negabani er Filio Spiritum objectiones affert sanctus Thomas in Sententiarum
exsistere, ut illum tamen per Filium procedere a Commentario , in Quæstionibus disputatis, el pri
l'alre constantissime docerent. Genuinum hunc ma parte Summæ Theologica . Loco priore, scili
sensum esse , evincit cjusdem Damasceni Expositio cet in 1 , dist. xi , quæst. 1 , art. 1 , hac utilur so..
fidei, quam ex Arabico versam Michael Lequienus lutione ad 3 : « Dicendum , quod Damascenus in
sua cxhibet in cditione. llæc babentur, num . 2 : hac parte non creilitur : quia dicitur fuisse lem
Pater absque principio esl : el Filius est ex l'aire pore illo , quo incepit controversia super hac quæ
per filiatione: n : ei Spirilus sanctus est ex Patre stione inter Græcos et Latinos. Tamen non negal
per Filium , non per filiationem , sed per processio . quin sit er Filio, sed dicit se non concedere quod
lem . Apliss'mum exemplum est , quod additur : sit a Filio, quia adhuc apud eos in dubio verleba
Verbum gignilur ab intellectu : sed rliam ab intel- lur. , Ante sæculi septimi exitum nalus fertur
lectu oritur Spiritus, qui manifestatur per Verbum , Damascenus, vilamque suam ulira annum Christi
wuod emanal ex abscondila scaturigine sua , splen- 751 agebal : quo temporc Spiritus sancti proces
 117 VITA .
sionens a Patre Filoque a Lalinis asseriam incu - A que : vi verborum , quibus nsus esi Damascensis,
sabant insequebanturque ( conomachi. min me sancti Spiritus denegari processionem etiam
Alia est Thomæ solutio, quæsl . 10, De polentia ,
ari . 4, ad . 24 : « Dicendum quod positio Nesto .
rianorum fuit, quod Spiritus sanctus non sit a Filio.
Unde in quodam Symbolo Nestorianorum con-
demnalo in prima Ephesina synodo dicitur sic :
Spiritum sanctum 110 neque Filium putamus ,
neque per Filium essentiam accepisse . Propter quod
Cyrillus contra Nestorium in Epistola prædicia
(Synodica ail Neslorium , a Thema memorata
ad 13 ) , posuit Spiritum sanctum esse a Filio .
Theodoretus vero in quadam Epistola ad Joannem
Antiochenum sic dicit : Spiritus sanclus non est ex
Filio , aut per Filium habens sustantium : sed
proce :lens quidem a Paire, Spiritus rero Filii , eo
quod el ei consubstantialis sit nominatus. Ilæc au
lem verba Theodoretus prædictus imponit Cyrillo ,
tanquam ab eo dicta șint in epistula, quam aj
Joannem Antiochenum scripsit ; licet in illa epi-
stola hoc non legaiur, sed dicitur sic : Spiritus
Dei Patris procedit quidem ex ipso : est autem el a
Filio, non alienus secundum unius essentiæ ratio-
nem . Hanc autem Theodoreti sententiam secutus
est postmodum Damascenus, quamvis doymala
ejusdem Theodoreli sint in quinta synodo con-
demnala. Unde in hoc non est standum sententiæ
Damasceni . ,
Denique I part . , quxst. 36 , art. 2, ad 3 :
« Dicendum , quod Spiritum sanctum non proce- C negarent, per Filium suam habere subsistentiam
dere a Filio , prino fuil a Nestorianis introducium ,
ul palet in quodam symbolo Nestorianorum dam
nato in Ephesina synodo . Et bunc errorem secu-
ius fuil Theodoretus Nestorianus, et plures post
ipsum , inter quos fuit Damascenus : unde in
hoc ejus sententiæ non est standum . Quamvis
a quibusdam dicalur : quod Damascenus sicut
non confitetur Spiritum sanctum Non esse
Filio, ita etiam non negat ex vi illorum verbo-
rum . )
Minus æquus in Damascenum videtur Aquinas.
Animadverte , vitam Aquinati eo tempore ducenti ,
quo pleraque sanctorum Patrum scripta adhuc
latebant, nec videre , nec diligentius cxpendere
Damasceni testimonia licuisse, quibus emanare D tiam negante, silent Ephesini Patres : qui probe
Spiritus sanctus dicitur per Filium , et ex Filio :
ac Paler produclor ejus per Filium , ipsumque
semper habere se apud se , per Filium ex se proce-
dentem . Tam luculenta sententiæ nuspiam in
Operibus Thomæ meinoralie inveniuntur : eoque
.
Opusculi conira errores Græcorum in capite , ubi
recensentur Patres qui Spiritum sanctum dixere
a Patre procedere per Filium , afferuntur Cyrillus
Alexandrinus , Basilius et Gregorius Nyssenus,
Damasceno prælermisso. Haud mirum fuerit ergo ,
ejusdem Damasceni doctrinam , qua: aliis quibus-
dam in locis minus accurate tradi videtur , su-
spectam fuisse Aquinati . Pro eo tamen , quo
pollebat ipsc ingenii acumine, vidit, admonuit.
DISSERTATIO I. 118
a Filio .
111 VII. Cælera , quæ locis allatis ait ille, illu
stranda sunt. Adnotat , posuisse Neslorianos, quod
Spiritus sanctus non sit a Filio : id legi in quodam
Nes:orianorum symbolo : ac istud in Ephesina sy
nodo condemnatum esse. Nestorianorum , quo: me
moratur , Symbolum prolulit Ephesinis Patribus
Charisius presbyter , et Philadelphiæ economus in
Lydia : legiturque actionc 6 Ephesine synodi cecil
menicæ anno 431 celebratæ , sub titulo Exempli
expositionis Symboli depravali . Hæc ibi babentur
verba : Sed (Spiritum sanclum ) nec Filium puta
mus, neque per Filium suam subsistentiam , Ű Atapsev
B
habentem . Tribui Symbolum istul Nestorio, lande
quam auciori, ab aliquibusassolel: verius Theodoro
Mopsuesteno ab aliis ; quod aliamen Nestoriani
aul instruendis in fide, aut ad lidem revcrtentibus
tradebant. Contra Symbolum in Ephesina æcume
nica synodo latum his verbis decretuin est, quoti
actione citata prostat : 1 Simili eriam modo qui
inventi fuerint vel episcopi , vel clerici, vcl laici
sive docere ca quæ continentur in oblata Exposi
lione a Charisio presbytero De Unigenili Filii Dei
Incarnatione , sive scelerala el perversa Nestorii
dogmata , quæ et subnexa suni , subjaceant senten
liæ sanctæ hujus et universalis synodi, , elc.
Hocce decreto damnatos Aquinas intellexit, qui
Spirilum sanclum . Idem censent Bellarminus, Leo
Allatius, Garnerius, Petavius .
Atqui decreti verba damnalos indicant crrores
de Unigenili Filii Dei Incarnatione, non alios. En
eliam tempore vigebant commenla Eunomii cl
Apollinarii : quorum iste gradus in l'rinitate sla
luens, Filium minorem Patre, utpole es isto naluni
a
effutiebat , et Spiritum sanctum minorem Filio , ul
pole ex isto aut per istim procreatum , ut inquie .
bal : ac ille Spirilum auferebal a Patre , uniceque
tribuebat Unigenito, lum ipsum , cum Filium reji
ciens inter creaturas , teste Basilio libro il Contra
Eunominm , num . 34. Hinc vero de propositionc
illa , Spirilum sanclum habere per Filium subsisten
noverani, Symbolo inseri potuisse ad sensum reji
ciendum Eunomii et Apollinarii.
Constantinopolitani Patres , qui errorem impium
anno 381 damnaverant, satius habuere Spiritum
sanctum definire ex Patre procedentem : adeoque
verum Deum doccre , quemadmodum docuerant
Nicæni Patres , Filium esse veruin Deum ac Patri
consubstantialem , utpote palum genitumque ex
Paire. Non solumn ex Palre procedentem , ut Spiri
lum sanctum ostenderent verum Deum , sed etiam
cx Filio ac per Filiuni, aut expressa loculione, aut
verbis 112 æquipollentibus , Ecclesiæ Patres
dala occasione, catholico sensu longe diverso ah
Eunomiano el Apollinaristico, docebanı : idque
119 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHE
Dominum non in incerlo reliquisse , prostebalur s enim Spiritum el Dei appellarit, el Christi. Non
flilarius, lib. vn De Trinitale, num , 20. Anathe-
matismo nono inter alios, quos ex concilio Alc-
vandrino, auno 430 , ad Joannem miseral Cyrillus
Alexandrinus, Spiritum sanctum docebal proprium
Filii esse. Cärpit bæc verba Theodoretus in Re-
prehensione duodecim Cyrilli anathemalam , seu
in Epistola ad Joannem Autiochenum episcopum :
. Proprium aulem Filii Spiritum , inquiens, si qui-
dem ut ejusdem cum eo naturæ , el ex Patre pro-
redentem dixit, simul confitebimur, et tanquam
piam suscipicinus vocem . Si vero tanquam ex Filio,
ulit per Filium exsistentíam habeat , hoc ut bla-
sphernum el impium rejiciemus. » Errasse Theo-
doretuin , adnolal sanelus Thomas, ac viri docti
consentiunt quos laudavimus.
Theo loretum arbitrantur alii, pro æstu quo la-
borabat Cyrillum earpendi , Cyrilli dielis imposuisse
Eunomianum et Apollinaristicum sensum . Neque
solum verba anathematisini vellicabat , verum
etiam ejusdem anathematismi esplanationen , in
synodo Ephesina pronuntiatam : Etsi unigenitum
Dei Verbum , inquiens, homo factum est, mansil ta-
men Deus, omnia præter solam palernilalem cum
Patre communia habens : Spiritumque sanctum , qui
er ipso est, ipsique essentiafiler inesi, proprium ha-
bens. Hac in ea docebat Explanatione Cyrillus
contra Orientalium objecla : quibus hæreticum
sensum aſingebai Theodoretus nimiun subiratus .
Rem ila esse, es ipso Theodorelo addiscimus in
Epistola ad monasteria . « Blasphemat (inquiente ),
el saliclum Spiritum non ex Patre ipsum proce-
dere dicens secundum Domini vocem : seil er
Pilio esse. Iste vero Apollinarii seminuni frucius
est : propinqual veru Macedonii (el Eunomii),
malignæ culture, Eunonianum ergo et Apollinari-
sticum seisum Cyrillo imponebat Theodoretus :
ipsumque hoc litulo refutabat, ac si sanctum Spin
ritum er Filio esse docuisset, non etiam ex Patre,
Juiquam censuram verba allata elidunt, quibus
idem Spiritus omnia dicitur præter solam palerni-
1111em cum Patre communia habere : ac innumera
sunt in ejusdem Cyrilli operibus testimonia de
Spiritu sanclo a Patre procedente.
Intra limites istos non sletisse Theodoretum, D num a Filio. Hæc ila referebat Theodorelis,negarel
sed Spirilus processionem ex Filio, sive per Fi-
lium omnino nogasse , viri docti colligere sibi vi-
dentur ex codem in Epi-tola ad monasteria testi-
monio, quod ita in aliquibus codicibus scriptum
legitur : Blasphemal et in Spiritum sanctum , dum
non ex Paire solo illum asserit procedere. Sed ista
carel exclusione, solo , eadem epistola a 113 Gar-
nerio vulgata in Auctario ad librum Epistolaruni
Theodoreti, et ejusdem fragmentum epistolæ
synodo v æcumenica collatione 5.
Contra fidem ipsius Theodoreti opponi eliani
verla solent , quae habentur in Expositione Epi-
stoke ad Roimanos, cap . 8 , num . 11 : Docuil nos
in his verbis unam divinitalis naturam : sanctum
120
quod , ut volunt hæretici exsecrandi, ex Deo per Fi
lium creatus sit : sed quia est ejusdem cum Patre el
Filio substantie : ex Patre quidem procedit juxta
evangelicam doctrinam , ejus autem gratia iis qui
digni sunt per Christum suppedila :ur. Quo loco mi•
nus occursle disserenten falemur Theodoretum
pro temporis conditionc, quo de Spiritus proces
sione non agebatur : eoque præcipue mentem
suami direxisse plane consial, ul Spiriiuin saa ·
elum negarel a Filio factum , aut per Filium ba .
bere exsistentiam juxta exsecrandam heresin Eu
nomii, Macedonii, Apollinarii, Spiritum sanctum
crealuram crealuræ, hoc est ab ipso Filio creatum
volentium , ut ait Augustinus, libro De haresibres,
Bin Arianis.
Alia demun Theodoreli afferuntur verba in Ero
positione prinæ ad Corinthios Epistolae, capite 11 ,
§ 12 : Dei nomen in nomen Patris commutat ad ef
cludendam processionem a Filio : sed ipse, qui a
Patre procedit, Spiritus occulta mysteria nos docnil.
læc non habentur verba in editione Garnerii, ubi
sic legimus : Ostendit Spiritum sancium non esse
rerum creatarum partem : sed suam habere a Deo
substantiam ... Sed ipse, qui a Patre procedil, etc.
Theodoretum ergo aperte Spiritus processioneta a b
utroque negasse , nondum constat.
lunc denique redarguil Aquinas, ac si verba
quaedam Cyrillo allinxerit , veluti ab ipso seripta ,
с
cum alia scripserit longe diversa. In Epistola ail
Joannem Antiochenum Theodoretus ait , se perle
gisse Ægypriacas lilleras, a Cyrillo datas : in eis
que dictum inveniri, Spiritum sanclum non ex
Filio, qui per Filium exstantiam habere ; sed a Pa
Ire procedere, propriumque Filii dici , quia consub
stantiulis est, this ejusdem Cyrilli in Epistola ad
Joannem per Paulum Emese episcopum niissa,
paria non sunt, quæ verba leguntur : Non enim
Patres ipsi loculi sunt ( inquit ille) , sed ipse Spiri
Ius Dei, et Patris. Qui procedit quidem ex ipso :
nec ob id tamen secundum essentiæ rationem alie
nus est a Filio. Fatebalur Cyrillus, procedere Spi
rilum a Palre : diserle non expressit processionem
ejus a Filio : sed ipsum tamen profilelur non alie
ac si
Cyrillus, ut iniret denique pacem , 114
processionem Spiritus ex filio aut per Filium :
quod intellige juata delirium , quod ipsi allinxerat,
ab Eunomio , el Macerlonio , ct Apollinario ercogi
tatum . Hanc inter eos unam agitatam fuisse con
troversiam , non aliam , verisimillimum est. Quo
nihilominus hæretico sensu , quem voces per Fi
lium objicere menti poterant, non obstante , neque
obstante, facia Cyrillo reprehensione per Theodo
retum , Spiritum sanctum confiteri Grzeci maxime
Patres perrexerunt, ex Patre procedere per Filium :
quemadmodum etiam Lalini ex Patre ipsuni, el ex
Filio procedentem docebant. Voceni per adhibuere
Græci, ut spirativæ virtutis unitas, quie Patri inest
121 VITA . DISSERTATIO I.
a be, et Filio commonicata a Palre, adeoque unitas , solo ; si ab illo non arciperel Filius , ut ab illo
principii aut causæ, maxime innolesceret. In usu quoque proccidere ! Spiritus sanctus.
præpositionis ea: Latiui steterunt, pro certo liaben- ( 4) Si producit Spiritum Paler, producit vero
les : quod sicut Pater et Filius unus est Deus , et ad illum et Filius ; erit Paler el contiguus productor
creaturam relative unus creator, et unus Dominus, Spiritus, et longinquus propter illius ex Filio pro
fut ait Augustinus, libro v De Trinitale, cap. 14, ) ductionem . « An in aliis quoque, que lua Ecclesia
sic relative ad Spiritum sanclum unum principium : palam confitetur ? Nam si consignas et longinquas
ad crealuram vero Pater, et Filius, et Spiritus producciones confingit, quia Latinus dicil, Spiri
unum principium , sicut unus Creator, et unus Do- ?ilm ex Paire et Filio produci : jam libi commo
minus. dum fuerit, et contiguas, et longinquas profusio
VIll. O , eræ dispendium non fuerit, calholica :n 1128, emissiones, el suppeditationes comminisci, quod
integram doctrinam , quam tribulam in parles hac- ista omnia ex Patre , et Filio asscrantur. , In pro
lenus explanavimus, compendio simul collectam cessione Spiritus sancti ab utroque, nulla est vir
postremo loco exhibere. In lucro fuerit, si sum- lutis mediatio , sed suppositorum .
ingin hanc objectis iis accommodemus quibus 1o) Si ex Patre processio Spiritus sancii perſecta
victoriam altera sæculi noni parle contra Latinos B est : supervacanea igitur ex Filio . 1 Quid respon
nimia præfidentia sibi Photius pollicebatur. Id debis interrogantibus, si er Patre Spiritus sancti
vero cuin egerit luculentissime Joanncs Beccus in suppeditario perfecta est ; supervacanea igitur erit
cratione de unione Ecclesiarum , a num . 36 , ejus ex Filio . Verumtamea et perfectam esse ex Patre
verba refutationesque salius fuerit exscribere. Spiritus sancti suppeditationem , el nihilominus non
Id (1) opponit ille in epistola 2, in editione Ri- supervacaneam ex Filio , propter perfectionem
chardi Montaculii : Si simplex Spirilus esi, ex Pa- quam ex Patre habet, indubitatum est. , Perfecta
tre vero et Filio procedil ; omnino hi una persona est, el perfcctise ima processio Spiritus sancti a
repatabuntur, indeque contraclin Sabelliana , aul po- Patre : scd usque adeo inde non abjudicanda est
tius Semi-Sabelliana introducetur . « Scimus com · el processio ejusdem a Filio, ut inde potius con
muni sententia nostræ Ecclesiæ , (reponit Beccus), fimelur. Nam ex Scripturis , el ex Græcis Pairi
dici Spiritum ex Patre el Filio progredi, profundi, bus, omnia Patris communia Filio sunt, præler
provenire : et illius simplicitatem conservari, nul- privilegium ingenili, et generandi Filii . Al pro
Jamque inde Patris et Filii contractionem insi- cessio Spiritus sancti el ab ingenito differl, el a
nuari. Aperta hæc est demonstratio , quoil libi с
Filii generatione. Filio ergo communis esse de
absurdum videlur non sequi, si ex Patre et Filio buit. Annon esset perfecta creavio orbis , que a
Romani procedere tradant. , Paler, et Filius, ta- Patre solo prolicisceretur ? Eccur ergo tribuitur et
nielsi dux persone, una potiuntur virlule spi . Filio, el Spiritui sancio ? Nempe communis tribus
randi : nnde unum sunt Spiritus sancti simplicis- divinis hypaslasibus sunt omnia præler paternila
simi principium . Quo etiam modo Pater, et Filius,
lem , el filiationem qua a Patre est Filius, el pro .
et Spiritus sanctus citium sunt cujusque effectus ad
cessionem 116 qua Spiritus sancliis a Palle esi,
extra principium ob unilatem virtutis et polen- el a Filio ; qui communia omnia cuin Palre habet
tie . preler palernitalem .
(2) Si ex Patre, et Filio procedit Spiritus san- (6) Si producit quidem et Filius , Spiritus vero pro
clus : duplex omnino eril , el compositus. - Quid hic ductione vidualur ; tenuioris esset facultatis, quam
ais, mi homo ? ... Eriainsi 115 ille ex Patre, et Filius . « Sed neque Spiritus milit, ac effudit all
Filio exsistal naturaliter, et essentialiter, et in seipsum , aut aliuin Spiritum , quemadmodum Spiri
lyposiasi , propriam tamen simplicitatem non tum millere ac effundere dicitur Filius. Erit ergo
a willi . , Est enim essentialiter simplex : ac pra- ille propterea lennioris facultatis , ac Filius?, Uno
icrua ex duabus personis, quæ nonnisi unum priu- o verbo, lota divina fecunditas ad intra nodarne
cpiim sunt, simplex ejus hypostasis procedit . 10:10 in Siis sancio cxpletur. Nissimem vero
13 ) Si ad duo principia reſerlur Spiritus sanclus : a Becco memoratii intellige proprie dielar .
ubi eril luntumdem decantalus unus principalus ? (7) Si eamdem Spiritus productionem habel Fi
1 dll ubi lialus deprelienditur, duo asserons in lius, alque Pa'er ; communis horum fuerit productio
beata Triaile principia ? Id non ostendeus, palam wis proprictus. Et quomodo commune eril proprie
inmolescis odio et non verilate ratiocinans et tas ? « Ego porro dico : quanam ratione maxime
Cumcudents . ; Quid utique inconsideratius, cum absurdum libi videtiir , esse aliquod commune
pa'amn Litivi Patres profiseantur, a Patre esse , el Patri ei Filio , proprie in ipsis solis consideratum ,
sua omnia habere filium : el loc ' ipsum a Paire quod non sit commune Spiricui? Esl elenim con
accipere , il ab eo perinde ac a l'aire , p'rocedat mune Patri el filio , quod Spiritui commune non
Sp ritus sanctus. Tum primun principium , lim fisl . Et quod non unius, sed duarum personarum
prima causa , lum Monarcha non esset Paier apud hoc est commune dicitur el est : quod vero pre
Latinos, si ab illo non procederet Pilins ; si ab prie in illis consideratur, et illius particeps Spiri.
illo non procederet Spiritus sanctus, scd a Fisio lus sivil es ' , dicitur eorum proprietas, ul eo dig.
 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCILE 121
in uallir Spiritus ab illis... Nyssenus in Oratio- A liva non sint, scd absoluta. Al spirari, et spirare,
nem Dominicam manifeste id astruct... XOLVOD OF spiralorem esse et Spiritum seu spiraluni , relativa
όντος το Υιό , και το Πνεύματι, cum commune, sit sunt, non absoluta .
Filio, el Spirilui sancio non esse absque -orlu , 119- ( 10) Egredilur a Filio Spirilus. Hoc unde fando
sus est facile differentiam , quæ év tris locco yaJiv, factum accepisti ? A quibusnam Evangeliis hanc vo
in eorum proprietatibus est , reperire. Adverle ani- cem habes ? Cujusnam synodi blasphemum hoc ver
mum ad hoc theologi Patris lestimonium , el con- vum ? Hæc etiam furore percilus Photius aiebat.
siderit : quomodo proprietatem duarum tantum Latinos solos impetere se sinulabat : al iisdem
personarum vocavit , ex causa eas esse , el quo- argumentis lacessebal el Græcos omnes, quorum
modo repræsentavit, commune esse iisdem duabus adduximus testimonia. Allirmant illi sane , Spiri
personis, absque ortu non esse ? , lum sanctum a Filio accipere, a Filio milli , a Filio
( 8) Si ex una causa Palre Filius et Spiritus san- exire, a Filio dari. llæc non jilem esse inquiunt
clus emanarunt : producit autem rursus Filius illi , ac a Filio procedere. Atqui totum hoc esi a
Spiritum , producet El Spiritus Filium . Pares enim Filio procedere, ut ail Thomassinus, De sanelis
dignitate utrosque eduxit Paler. At manifestum sima Trinitate, capite 31 , num . 9. Ut enim Filius
est. non pares dignitate tantum produci Filium , B nascendo a Patre, ila Spiritus a l'aire et Filio pro
ci Spiritum ex Patre : sed er pares dignilaie cedendo accipit, millitur, exil, dalir . Nec enim
edundi, pares dignitate provenire , pares quo . postea, seil alalim nascendo, vel procedendo, acci
que dignitaie erricare. El ex Filio quidem ef- pit quidquid accipit, ci habet quidquid label,
Sumii, qui pari dignitatc cx Patre effunditur Filius, ct Spiritus sanctus, a fonte sue originis.
Spiritus ; et ex Filio effulgere, qui pari digni- Frustra est ergo Pholius, ubi rogal quibus ab
tale cum eo ex Patre effulgel , Eeclesia ſatelur : Evangeliis habeanius, quod Spiritus procedat a
nie jue tamen admillit, effundi, provenire el efful- Filio. Ab illis enim id habemus, a quibus habemus
gere ei ex Spiritu Filium , quod eadem dignitate 118 quod ab ipso Christo de Spiritu sancto di
ambo ex Patre sint. ; Quid prælerea Pholio infe- ctum est : Ille de meo accipiel . Non accipit enim ,
stius ? Ideo enim non potest esse Filius a Spir.lu nisi procedendo : ut Filius a Patre non accipit, nici
sancio, quia Spirilus sanclis a Filio est : uli a nascendo. Unde et Pater solus a nullo quidquam
Filio ideo non potest esse Pater , quia Filius a accipit , quia a nullo est : a nullo millitur, quia a
Patre est . Si autem ex adverso Spiritus sancius nullo nasciur, a nullo procedit. Joannes Beccus,
non procederet a Filio, quid 117 prohiberet, ne C
in oralione citala num . 57 Epiphanii teslimonium
a Spiritu sancto gignerelur Filius ? Omnia enim affert, verba illa Evangelii, Ille de meo accipiet,
Patris communia sumi Spirilui sancio præter vim eodem modo interpretantis in Ancoralo : Si vero
illam ipsam, qua Spiritus sanctus a Patre procedit . Chrislus ex Patre creditur, Deus ex Deo , el Spirilis
( 9) Si communis est Patri , el Filio sancti Spiri- er Christo, εκ του Χριστού , αut est utrisque , ή παρ'
tus productio, uligue illius quoque Spiritus sanctus å upotépwy , ul Christus dicit , qui a Patre procedit,
particeps eril. Omnia siquidem , quæ sunt commu- et hic ex meo accipiet, xai oŬtos ¿x coï Y'ioù ante.
nia Patris el filii, eadem etiam referuntur ad Spi- Tal (seu) ex Filio accipiet . Cælera demum Scrip !u
ritulin eanclum . Hinc erit ille causa simul, et effe- rarum et Pairum verba, milii Spirilum a Filio ,
cius ." Propositio hæc : Omnia, quæ sunt commu- dari, effundi, suppedilari, ad sola dona creata coar
nic Pulris el Filii, erunt etiam communia cum ctari , el ad ipsam non cxlendi sancti Spiritus per
Spiritu sancto , nullius cst eorum Patrum , qui res sonam , absurdum est ac insanum . Vide capul 6,
theologicas mostre Ecclesiæ tradiderunt... Qui at- num , IV ( 12 ) .
Luis divinas Scripturas enucleant, agnoscunt ( 11 ) Pergit denique Photius in hunc modum :
quædam insita communia Patri ei Filio , communia Quidnam Spiritui, qua'so , accedet ab illa de Filio
el Spiritui : bona duntaxat qua naturaliter illis D processione ; cum processio paterna ad essentiam
insunt, ul justilia , bonitas, sapientia , ei similia . sufficiat? Quid , si rogemus Photium ( Thomassini
Agnoscunt eliam alia , que naturaliter insani. Palri verba sunt); quid accedat creaturæ a creatione
et Filio , et non insunt Spiritui : non quod Spiri- rer Filium , et Spiritum sanctum , cum creatio per
lus non sit ejusdem naturs , arque Pater, et fi- Patrem abunde esser ? An dicet, omnia divinis
lius : sed quod nalurales Patris ut Patris , c ! Filii hypostasibus esse communia præ'er relationes ,
ut Fili proprietates, non sine communes Spiritui... quibus aliæ ab aliis distinguuntur? Reponemus el
Itaque Spirituin una simul haberi a Paire el a nos , omnia ex Scripturis et sanctis Patribus esse
Filio, naturale est bonum Patris et Filii , sel vil Patri, Filioque communia prieler palernitalem et
propriclas corumilem naturalis. Non ideo ergo , filiationein , gia Paler a Filio distinguitur : quia
quia communicat Filius cum Patre , quod ex nemo sibi Pater, nemo sibi Filius esse polest .
ulrisique Spirilus sit , communicabit cum eisdem Exindc perspicue colligitur, vim producendi S ;:;
Spiritus, ut et ipse sit ex se ipso . , Rursum ideo rilus sancti esse Pairi Filioque communem ; cum
esse Deum , Regern , el Creatorem , qua Pilotius ada ca nibil speciet ad paternitatem et filiationem . Iliec
ducit , communia sunt tribus personis, quod rela- ille . Eadem vero , qur præcipua Photii argumenta
153 VITA. DISSERTATIO T. 195
vanissima refutavimus, in ejus etiam epistola le - A In liodegorum moneslerium secessil : 11eque ta
funtur ad archiepiscopum Aquileiensem , Latine edita men functionibus cunctis patriarchalis dignitatis, ut
2'd Baronium , ad annum 883, num . S , et apud lidem videbatur dedisse , abstinebit. Quin el conve .
Combefisium Latine et Griece in Auctario norissimo. nientibus ad eum partis ejus antislitibus, et clericis,
119 CAPUT IX. syno:li celebrabantur, el judicin erercebantur : adeo
Gregorius Cyprius patrinrcha secedit in monaste- ul paulatim lolan : Cuprins Ecclesice administratio
rium . De abdiranda dignitate pertractat, dum- nem reciperet. Constantinopolim adventaverat Cy
modo lestimonium de sun orthodoxia accipiat . Hac rillus ex Tyri episcopalu ail Antiochenam patriar
de re epistola ab ipso scripla ,nunc primum Græce chalem sedern evectus. In code: n flodegorum mo
el Latine edila : ejusdem ,jue Nolie chronic « . Pob .
licitario , a Georgio Moschampare facta dulis li- nastcrio diversorium hospiti pravili assignatum
teris, quae nunc primum Laline prodeunt. Sedem est : ex quo recedens Gregorius in hospitium sancti
Cyprius patriarchalem dimittit, scripto libello ab Pauli in Latro Transmigravit. De loco agit Ducan
dicationis, quem multiplici ex capile reprehendil
Pachymeres. Athanasius monachus e monte Gang gius in Constantinopoli Christiana, libro iv , soct . 5,
eligitur : mortem obil Gregorius . num 22 .
I. Gregorius Cyprius patriarcha , cum id emen- B
II . llocce in loco'loliis incumbebat (Pachymore
dare suo in Tomo recusarel, quod palam errasse de- lesle cap . 7) 120 in scriptilandas confutationes ac
prehensus essel ; ac sua perlinacia labern inureret cusationum , quæ Tomo a se edito intentabantur. lirr.
Ecclesiæ, multorum subiit indignationem . Quin nos ejus opera recco uimus cap . 8 , num . 4. Inlei
imo his de causis (vcrbis ulor Pacliymeris, libro 1 , hxc scrupulo angebatur imperator, an sacra quæ ,
in Andronico, capite v), refrigescebal ardens prius adjuncta Gregorii patriarcha publica commemora
imperatoris in eum affectus. Mujus cliam sun su in tionc, celebrarentur, siti ad sanctificationem prodes
ducius Alerandrintis patriarch2, auctor fuil Grego- sant. llinc nomen cjus in Synaxibus silentio pres.
rio patriarchalis dignitatis uliro abilicandæ : Dalam sum es !. Ilec habet Pachymeres capite 6 , pergit
consilium ægre lulit : at fractus anino, rebusque que narrare capite insequenti : peliisse Gregorium
sxis difidens, (ul narrare pergilliistoriens, capite C) dari sibi ab artistitibus et Angusto testimonium
quadam die Dominica , homilia ad populum pero- omni acloritatis firinitate ad fidein plenam mini
rata , multos insurrexisse adversiim sexe conquestis inm , quo illi profiterentur plane se comperisse,
est : indicariique, se velle cedere. Audiverat, Arse- Gregorion patriarcham haud unquarn in dogmate
nianos jactare, pacem ipsos umplexuros, Gregorius e orthodoro litubasse : eoque acceplo, se vicissim de
medio si anoverelur : unde e re sua censuit, tar C lurum rire conscrip'am throni cessionem .
Sisper secedere, ani:no duntaxat explorandi, quid IIl . Pachymeriana llistoric apprime consonal
sini aciuri. Denuntiavitque palam , nisi promissis ejusdem Cyprii epistola ad amicum Jata , que aun :
illi stelerini, el Ecclesiam turbare desierint, redilu . primum ex nostro apographo codicis Lugduno
tum se , et quidem iratum , el ullorem . Billavensis in lucem prodii, Græce ac Latine.
Georgii Cyprii epistola ad amicum .
Τών φίλων τινί. Δέσποτα τιμιώτατε , επειδή ασ. Cuida ! , amicorum . Domine benorabilissia ,
φαλώς γνώναι ζητείς , ως έχει γνώμης περί το πα- quandoquidem cerlo cognoscere quæris, quænam
τριαρχείον η μετριότης ημών, τουτο βεβαίως έσο sil nostre mediocritatis circa patriarchalum sen
ειδώς ότι και την αρχήν ουκ άλλως εδεξάμην πα- lentia , in certo scias : quod etiam ab initio ul.
50: 20795 revésla !, őt ! v. T ' Ènnið trū elonvevery patriarcha ficrem , non aliter admiserim , nisi spo
τον του Θεού λαόν , και τα μακρά και ποικίλα της adduclus pacein afferendi populo Dei, cl Jorgis
Εκκλησίας σκάνδαλα παύσασθαι. Και δη ως γέγο- variisque Ecclesiae scandalis finem imporeitli. Ει
91 , επί τούτω και μόνο την πάσαν έμαυτού ειση- quidem ut lactus sum , ita in hoc solo omnem
γον σπουδών. Ως δε προϊόντος του χρόνου ουδέν adhibui diligentiam . Ut autem progressui temporis
πλέον είς ειρήνης και την αρχήθεν σκοπών εώρων niliil ad pacem , el ad scopum ab initio proposi
YevỐPEVOV, Elevonjáumy exstřval too Opovou, za! p tim me proficere viderem ; cogilavi thironio cedere ,
άλλω τούτον παραχωρήσαι , ίνα μή εμέ πρόφασιν ipsumque alii permitiere, ne me Ecclesiae turba
έχη ή της Εκκλησίας , ήπέρ τινες έλεγον, ταραχή , lio , ill aiebant nonnulli, causam haberei, el oves
και τα Χριστού πρόβατα της θείας ποίμνης αποσ- Christi ali ovili divino recederent. Quapropter
κιρτάν. "Οθεν και ώσπερ προοιμιαζόμενος , και initilim veluti faciens, ac pianus perfectæ cessio
αρραβώνα ώς αντί της τελείας έμής υποχωρήσεως nis jam dans, de patriarchalibus ædibus descen
τα τέως διδούς, των τιατριαρχικών κατήειν , είς τε dendo, in llodegorum monasterio habitationer
την των οδηγών μονήν κατασκήνωσα, τήν τών αρ . posui , antistilum el aliorum 121 Irarum, qui
χιερέων και των άλλων αδελφών σκανδαλιζομένων scandalum passi sunt, congregationeni exspectabs ,
συνάθροισιν εκδεχόμενος , ίν' ως ευπρεπέστατα και ut quam decentissime, ci pacalissime, el sieuti Deo
ειρηνικώτατα , και ώ ; φίλον Θεό , τη δι' ειρήνην graliini esi, huic meae propter pacem intentioni,
έμαυτού προθέσει , εκείνων συνελθόντων, επιθήσω convenientibus illis, manum ultimam imponam .
το πέρας. 'Αλλ' εν τοσούτω ανέστησαν οίτινες, και Sed interiın insurrexerunt quidam , et insurrexe
ανέστησαν θρασέως και αμαθώς κατά της έμής ευ- runt audacier cu imperite contra meani piela
 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHÆ 128
tem moventes linguam : indeque ne mendaces , A σεβείας γλώτταν κινούντες, "Ένθεν του και ως αν
et yani sermones corum mea secessione ve- μή οι ψευδείς αυτών και μάταιοι λόγοι τη ευή βε
luli confirmarenlur (quandoquidem mullis vide- βαιωθώσιν υποχωρήσει , ή γάρ αν έδοξε τους πολλούς
bar quasi convicius, el propria conscientia repre- ως αλισκόμενος, και υπό του συνειδότος ελεγχόμε
hensus , ihrono cedere) , me ipsum a dicto inhibui νος, και υπό του συνειδότος ελεγχόμενος , του θρόνου
proposito, ac rursus principalumn veluli de novo εξιστάμενος, επέσχον έμαυτόν της-είρημένης προ
assumpsi. Neque certe litigiose , "mea veluti pani- θέσεως, και της αρχής αύθις ως εκ νέου αντελαβό
lenlia ductus, lantam sublimitalem , et gloriæ ma- μην. Ου μεν ούν εριστικώς, ουδ' ώς μεταμελον λα
gnitudinem non dimillo : sed veluti pro meæ stans βών, μή τοσούτον ύψος και δόξης μεγαλείον απο
pielalis nomine, cujus subjectum opus lam puruni βαλούμαι · αλλ' ως ιστάμενος υπέρ του της έμαυτού
in me, gratia Christi, et incorrupluin servaluir, ευσεβείας ονόματος , ού το υποκείμενον πράγμα
quam in oculatis etiam lestibus, ac discipulis Jesu ούτως ακραιφνές εν εμοί , τη Χριστού χάριτι, και
Christi Dei et Salvatoris nostri. Allamen hodieque ανάθωτον σώζεται , όσων και εν τοις αυτόπταις και
rursus pro pace, et multorun salute, si eos qui μαθηταίς Ιησού Χριστού του Θεού και Σωτήρος
contra meam orthodoxian garriunt injustissima , καιB ήμών. Πλήν και σήμερον αύθις ειρήνης ένεκεν, και
pæniteret de hisce mendacibus accusationibus, et της των πολλών σωτηρίας , εάν οι της έμής ορθοδο
liec luæ pielali scribere , et fateri voluerint : nihil ξίας άδικώτατα κατειπόντες , μεταμελο: επί ταύ
ultra requiritur. Verus est serio, el mendacium ταις γένοιντο ταίς ψευδέσι κατηγορίαις , και τα αυτά
non est in eo . Nibil , inquam , ulira requiritur, ut τη ση ευσεβεία γράψαι και ανομολογήσαι θελήσωσι ,
ego ascendam slatim ad templum Dei maximum , ουδέν λείπεται (αληθής δε ο λόγος , και ψεύδος ουδέν
el populum pro concione convocalum , Deo coin- εν αυτώ), ουδέν λείπεται , μη ανιέναι αυτίκα εις τον
mendeni, alque facultatean laciain 122 alium vo- μέγιστον του Θεού ναόν, και τον λαόν εκκλησία
candi ad ihronum , in eoqne constituendi; qui cum σαντα τω Κυρίω παρατιθέναι, και άλλον ειπείν εις
auxilio Dei pacificos illos erga Dei Ecclesiam ſa- τον θρόνον προσκαλείσθαι, και αναβιβάζειν, ός συν
cial, et invicem concordes. Sic igitur intentio επικουρία Θεού ειρηνικούς αυτούς είναι προς την
nostra est, id rursus faciendi ; si qui falso nos Εκκλησίαν ποιήσει, και προς αλλήλους συμβαίνον
accusaverunt homines, postulationein nostram , quæ τες, ούτω τοίνυν έχομεν γνώμης και αύθις πράτ
justissima est , simulque facillima , adimplere prius τειν , εάν οι ψευδή κατηγορηκότες ημών άνδρες
voluerint. Aliter impossibile est permittere, ut του μον αίτημα , όπερ και δικαιότατον άμα και εά
alii Ecclesiae prasint. Maxime enim, et niodis C στον έστιν, εκπληρούν εθελήσωσι πρότερον. "Αλλως
omnibus enilar, ac probibebo, ne quispiam , me δε παραχωρήσαι της Εκκλησίας άρχειν ετέροις
invito , thronum occupare audeat. αδύνατον. Μάλιστα μεν ούν και πάσι τρόπους έμπο
δίν στήσομαι , και διακωλύσω, εί τις άκοντος εμού του θρόνου επιπηδάν εθελήσειεν ...
Mense Maio, indictione secunda, anno 8799, pa- Μηνί Μαΐω... ν9', εν έτει συζ', πατριάρχης
triarcba dominus Gregorius. κύρος Γρηγόριος.
Graca verba illa , είς τε την τών Οδηγών μονήν, eni secunda convenit indictio . Jam collige , labente
cum anonymus ille interpres, cujus Latina Trans- Haio ejusdem anni 1289 sedem adhuc patriarcha
latio cum Græco textu Venelias transmissa fuit lum tenuisse Gregorium .
Lugduno Balavorum , verleril, ut in apographo IV . Disceptabatur, num quod patriarcha postu
nostro legimus, habitationem ducum vice , celeber- labat , scribendum foret lestimonium de ejus or
rimum Constantinopolitanum ignorasse videtur thodoxia . Canonicum judicium de 123 causa ,
ipse Hodegorum monasterium Deiparæ sacrum : fide Cregorii ab Augusto liberis synodi suffragiis
ita dictum , ex eo quod imperalores Græci , cape- primo permissum , lum suspensum denegatumque ,
ditionem suscepluri in hostes, eamdem prius de- D refert Pachymeres capile 7. Ejus ergo postulatio
precari Deiparam consuescerent, ul essel illis vice in deliberationem vocala . Ephesinus el Cyziceni's
comes , vel potius ductrix . Ducangium consule in antislites non sustinebant (Historici verba suit
Constantinopoli Christiana , lib. iv , sect . 2, nun . 24 . capite 8) , declarari eum orthodoxum : quod id nihil
Hinc sacra illa ædes dicebatur etiam , Deiparæ Ho- minus esse dicerent, quam confirmare in patriar
degetrie. chali throno, quem dejectum inde omnes vellent.
Annus 6799 est annus Christi 1291. Lilleræ illie Quis enim non videret, simul purgala essel prave
vß-, vocem in ms. mutilam exhibent, quæ scripta doctrinæ labes, quir sola allegaretur ralio deposi
fuisse videtur, ένδ. β', vel ινδικτιών . β', hoc est lionis ejus ; perslilurum illum quam optimo jure in
* Ινδικτιώνος β', indictionis secund . Ηaec vero se- dudum accepta potestate ? Favebat pars altera :
cunda indictio non convenit anno Constantinopo- Quid enim mali essil (inquiebal), consolari Grego .
liiano 6799, qui divisus per 15 reddit indictionein rium , dando illi quod pelebul, lesiimonium ; cum
quarlam , qua cliam insignibus procedebat annus saiis constaret , non tam ex ejus Tomo scanduliim
vulgaris Christi 1291. Aunium crgo in codice es- multorum orlum , quam (I scriplo Marci monac! i .
pressum 6799 i : a corrige 5745 , 6797 , Christi 1289 , Hæc lucral opinio episcopi Philadelphiensis Theo
 199 VITA . DISSERTATIO I. 120
lepti, qui offensionem omnem ex solo Marci mo- A Vindobonensi inseribitur : 'Avaxt,puges this cute
pachi libro perlexere maluit, quam ipsum Grego- βείας αυτού παρά των υποσχομένων αυτω. Ιn nostro
rium noræ reum hæreseos in tomo traditæ cum apographo codicis Lugduno- Balavensis legimus :
Joanne Becco agere , ac fateri . Vide caput 8 , ToŬ Moszáu Tep, Moschamperis. Epistola nempe
num . 4 . est,, quam ad patriarcham transmisit Georging
Theolepli opinio, ac factio prævaluit. Ad Grego- Moschampar, exchartophylax. Græce vulgarunt
rium mox epistola data , qua Diploma promittitur, eam ail Pachymer anam llistoriam supplendam
quod ipse poslulaveral, dummodo firmam reddat Lambecius et Oudins : Latinan nos addinius ver
de abdicando palriarchalu cautionem . In codice sionem .
Moschamperis epistola..
Ευλογητός ο Θεός ημών, ότι ουδέποτε κακήν Benedictus Deus noster, quoniam malam nun
υπόληψιν είχομεν περί του δεσπότου ημών του πα- quam de domino nostro patriarcha domino Gre
τριάρχου κυρου Γρηγορίου, ώς έστι βλάσφημος, gorio suspicionein habuimus ; ac si esset blasphe
καθάπερ τούτο τινες των αμυήτων ύπέλαβον. Αλλ ' mus, quemadmodum quidam ex non initiatis opi
ορθοδοξότατον τούτον γινώσκομεν , και ευσεβέστατον . Б nati sunt. Ipsum agnoscimus maxime orthodoxum,
Μόνον δεόμεθα, τον πατριαρχικών παραιτήσασθαι et piissimum . Solummodo eroramus, ut patriar
θρόνον διά τήν των ανθρώπων ειρήνην. Και επειδή chalem thronum dimillat propter omnium pacem .
παρ' ημών ζητεί την της ευσεβείας αυτού ανακήρυ- Et quoniam a nobis quærit de sua pielale scri
ξιν έγγραφον γενέσθαι, και αυτίκα κατανεύει τον plum fieri præconium , ac statim annuit thronum
θρόνον παραιτήσασθαι , ζητούμεν και ημείς τινα dimittere : nos 124 eliam quærimus, securan
ασφάλειαν πρώτον ( πρότερον) γενέσθαι παρ' αυτού . prius ab eo dari cautivnem aliquam . Quod si fa
Και ει τούτο γένοιτο , αυτίκα και ημείς πάντες clum ſuerit, slalim nos etiam omnes parati erimus
έτοιμοι εν ονόματι του Χριστού , και εγγράφως και in Christi nomine, scriplo el non scripto , publice
αγράφως, παρρησία τε και ιδία, τούτον ώσπερ και et privatim , ipsum sicut omni tempore eral, piis
τον άπαντα χρόνων ήν, ευσεβέστατον κηρύττειν και simum celebrare , et maxime orthodoxum : cosque
ορθοδοξότατον , έπτιμάν δε και τους αφρόνως και punire, qui imprudenter et imperite contra ipsum
αμαθώς κατ' αυτού λέγουσι. loquuntur.
Compellatus ergo Gregorius a missis ab impera- principalis sacerdolii dignitalem , non mea ipsius
tore ad hoc ipsum de promisso abdicationis dundo a promoverunt sludia, nec meorum suffragationes
(verba sunt Pachymeris capile 8) , ille ad id scriplo amicorum : sed conscendi, ut Deus solus novil.
conci, iendum haud promplus, omni verborum asse- Postquam autem est hoc factum , atque Étos Extov
teratione, coram Deo confirmavit non prius ipsos Môn xainps, annum jam sexlum el quod excurrit,
edituros scriplum , quo sibi decus incorrupla in dog- in hoc sum sacro ministerio versalus ; omnia eo
mate fidei assererent, quan . ipse vicissim rile con- mea facta dictaque reluli , ut scandalum passos ,
seriptum abdicationis patriurchatus libellum daret . el ab Ecclesia divulsos ad pacem reducerem ,
Cælus apud Magnum palatium coactus, præsente ipsique unirein . 125 Sed sludium boc meuin in
imperalore, præsenle universo senalu , clero insuper contrariam , ac ego volueram , parlem acceplum
el monachis præsentibus. Aderat ipse Gregorius. esi : ita ut aliqui clamarent, nunquam successu
Tum veru Tbeoleptus nomine omnium declaravit : ram istama oplalam pacem , nisi ego patriarchalu
Quem viderent coram adesse patriarcham , eum relicto e medio abirem . Non sustinui hærere ja
plane inculpatum circa fidem , et orthoiloxum esse : loco , sic commissam inſestis factionibus cernens
quidquid autem circa eum offensionis exstilissel ' Ecclesiam : scd optabilius id ducens, inalui læde
publicæ , seculæque ex hac ab illo secessionis, lium ralos Ecclesiæ et invicem videre illos, qui prius
esse impulandum Commentario Marci, qui procella- D offensi dissidebant, quam perstare in possessione,
rum ea occasione concilatarum unica origo, et causa gaudereque honore tam illustris principalus . Ila
primarin fuisset. Quem Commentarium cum jam que ad assequendain horum ipsorum in: Deo pzo
palam ipse patriarcha rejecisset, nullam restare de cem , et animabus nocentium cessarionem scanda .
recla ejus fide inoffensaque doctrina dubilandi lorum , cessionem facio throni, el principalus pa
rationem : quare illum omnes pro recte sen
triarchalis, dignitatisque, non tamen saccrilulii.
liente, planeque orthodoxo se habere el profilori. Nam hoc, Iniseranle me Deo, servabo mihi per
lia scilicet iis illudebat Tlieoleplus, qui illudi vo- quantum superest vitæ spatium . Quoniam propter
lebank. solam multorum pacem , el horum reconcilialio
V. Gratias Augusto, et universo cælui Gregorius nem cum Ecclesia , facio talem cessionem : nec
egit. Abiil, scripsilque abdicationis libellum , qui mibi sum conscius feci: se quidquam , quod me
nostro in codice Lugduno- Balavensi asservatur . arceat sacerdotio. Quocirca de reliquo licel , cum
1 Viert illum Grace Pachymneres, capile 9 , cujus Dei beneplacito alium eligi patriarchain , qui lliru
Latina versio a Possino adornata, bæc est : « Me num in hunc patriarchicuro , el principalum sa
ia thronum patriarchalem , et in hanc excelsam cerdotii eveliatur ; qui Deo adjuvanie , ut rile
131 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCIE
jutla canones ordinalus patriarcha, ci legitimus Ą De utroque, Sancti Andrea monasterio, ac vicino
sacerdotum princeps, disjuncias Ecclesiæ partes
redigere in unum ac coagmentare poterit . Eveniat
id utinam , miserationibus magui Dei et Salvatoris
nostri Jesu Christi exorali , purissimæ Dominæ non
stræ Virginis ct Dei Matris, ac omnium sanctorum
precibus. )
Libellus crat propria patriarchae manu exara -
tus : nulla vero firinalus subscriptione ejus . Id pri
mum es !, quod ibidem reprehendit Pachyner: S.
Cum praerea nihil alleget aliud Ciprius, cur
cedendum loco putaret, nisi spem concilianda isto
modo dissidentium pacis (alia reprehensionis capila
prodit historicus ), relinquebal sibi aslitie jus ad
sedem integrum , si (quod omnino futurum opinaba-
tur), post suum discessum cirlamina faclionum non B Jabant præterea , damnari dogma Ecclesiæ, quo
quievissent. Quidni enim , qui diserle proſessus esset,
haud se renuntiare sacerdotio , quo nulla meruisset
culpa privari, legitimum sibi palere ad sedem redi
cum contenderei ? Al imperalor, et maxime tunc
cuncla miscens Thcoleplus, abdicalienis libel-
lum , qualis erat cumque , pro sufficientissimo ac
ceperc .
Verba illa animadverlenda sunt, étos éxtov môn
yal tepos, annum jam sexlum , el quocl excurril.
Patriarcbalein Gregorium conscendisse thronum
anno 1283 , miense Martio , initiatumque sacra or-
Analione eodem anno , dieque undecima Aprilis,
Palmarum Dominica , adnotavimus capite 7 , num . l .
Sor ! 18 crgo sedis ejus annus complementum ha
buil Martio, aut Aprili mense anni 1239. Adhuc
126 supra sextum annum excurren'e lem ; ore ,
gede sua potiebalur Gregorius : ipsumque mense
Maio ejusdem anni 1289 de sua abdicatione tracta
lum habuisse , certissimos fios reddit ejus episo-
la , quam num . 3 descripsimus, Itaque aul cadenle
eodem mense Haio , aul ineunte seu labente Ju-
nio poluit abdicationis libellum dedisse Grego-
rius. Petrus Possinus, libro il chronologico in
Observationibus, capile 2, num . 5, calculis suis
instilulis ait : Abdicationem ejus in annum Chri-
sli 1289, post medium Aprilem conferri oportere.
Jono mense integro Aprili, ac Maii parle , sedem
tenuisse illum patriarchalem , evincit Epistola
num . 3 descripta . < Ponamus ergo licei (sequitur D norato, tum se hodie contemplum cerneret ; paulo
Possinus), abdicationem Cyprii, el secessum ejus
in monasterium Aristine , mense Maio aut Junio
anni modo memorali a Christo nato 1289 acci .
disse . , Id accidere poluisse , inquio ago : ne
que lamen posteriorem alium inensem certo
rejici posse , salis paleſacient , quæ mox dicenda
sunt .
vi . Libello abdicationis dato , se abdidil Cyprius
in monasteriolum Aristinæ , contiguum monasterio
Sancti Andrea in Crisi, vicinium in talis deleciu
loci sequens prolóvestiariæ Raulæræ , in eo Sancli
Andreæ morusterio deyenlis : a qua Gregorius be
nigne ſovebatur, large de suo subministrante qume
illi opus erant. Hæc Pachymeres Darral capile 10.
1 :2
monasteriolo Aristina ', agil Ducangius in Constan
linopoli Christiana, libro iv , sect . 5 , num . 5 , el se
clione 7, num . 8. Ad Raulanam protorestierissar!
plures in codice nostro exstant a Gregorio Cyprio
dalie Epistolæ.
Bis defunctus curis, semel ac ileruni, plis
ricsqne conventus indicebat imperator, in quibus
multorum conatus adhibitus est, irrilo volo , ad
correctionem Tomi a Gregorio editi . Dicla recole
capite superiore, num . 4. Factiones in duas Arse
niani discissi tumuliabantur : corumque con
cordia synodis (requentibus collectis procurabatur :
( Instabant illi , ut declaratio fieret, Josephum nec
verum , nec legitimum ſuisse patriarcham . Postu
sanctus Spiritus ex Patre per Filium procedere
afirmatur. » Alia petebant plura, perplexitatem
inextricabilem præferentia, summamque diſliculla
lem . Dimissi rejectique sunt. De novi patriarchæ
electiona agebatur. Tres communibus electi suf
fragiis, quorum unus cæleris præſerretur. Aug'1
sio placebal Athanasius, monachus in Monte
Gano, qui tunc diversabatur Constantinopoli. An .
nuit ille , vocationemque admisit. Varia sparsa in
vulguis, que hinc in villperium de ipso , illinc in
Jawilem dicebantur. llæc omnja serio expensa.
Promotus ille denique 127 ab Andronico in 10
Iriarcha, se pides contulit ad divinum templum die
C decima quarta Octobris : ac paulo post est ordina
115. Hæc narral omnia Pachymeres capitibus 11 ,
12 , 13 , 14 et 15. In his altercationibus disquisi
lionibusque Possinus loco citalo adnotat , duo
tresve menses fluere debuisse . Viri docti animalia
versionem admittere liceal : qua tamen id conſi
citur omnino, Cyprii Gregorii abdicationem non
ita cum Maio Mense aut Junio illigari debere , ut
ad ipsum Junium desinentem , aulineuntem Julium
relerri non qucal . Abdicationis mensem delinire
tamen non licet.
Diužius vivere Cyprio dalum non est : Languare
filmigue dierum multorum exhausit , verbis ulor
Pachymeris capite 17, et ut quidam aiebant ,
ægritudine animi conſectus , quod ex olim tam ho
post vivere desiit . Infirmam gravemque sui cor
poiis babitudinem leslalur ipse in Vila sua. Vide
notain 32 .
CAPUT X.
Errores Græcorum varii de processione Spiritus san
cli simul colliguntur : ac primo, Spiritum san
clum per Filiu non proce
m dere ex Patre. Aiebart
alii , in ejusdem Spirilus processione ex Paire
instrumentale ministerium præbere Filium . Præ
positioni per , originis ordinem , ac omnem effi
cientiam quidam denegantes, procedere sanclum
Spiritum per Filium , perinde esse affirmabant uc
procedere cum Filio : Gabriel Severus refulatur .
Efficientiam Gregorius Cyprius propositioni resti
luens , eum referebat ad quamdam Spiritus sancti
ateriam exsplendescentiam , a Deilale distinciam .
133 VITA . DISSERTATIO I.
Frequentior error exl , Spiritum sancinin sümi pro A homo cum eosei, nonnisi erronco aliquo sensia
largilione ten !porali donorum : el honc esse ex. dogma illud Ecclesia intelligebat. Hunc patefacit
Filio, el per Filium , siculi a Patre, ac ipso etiam Joanne's Beccus, libro iv , ad Constaniinum , n . 3 :
Spiritu sancto. Acla nonnulla in Florentina syno
do , ac Decrelum urionis. ( Adversarii posse inquiunt, et et Filio , el per
Filium processionem dici , atque exsistentiam
1. Dissertat'oni nostru , partim historicæ , ac
partim dogmatice, simul collectis Græcorum com (Spiritus sancti) : sed co significatu vara tò 8:*- ,'
X € !vo à tou Yioi , quasi pertranseat per Filium . llu
mentis de Spiritu sancti processione, ac veluti
jusce enim quoque dictionis formatores sunt, non
sub uno repräsentatis intuilu, finem impenimus.
Animadversione dignissimum occurrit Arseniuno quod Filius cuni Patre uniatur in causa Spiritus....
Scd Filium a Patre separantes, 129 ne videlicet
rum postulatum illud, quod inter alia refert Pa Pater, et Filius reputentur duæ calisa Spirilus,
ebymeres libro 11 , sæpe citato in Andionico c:
quod nullus unquam pietatis sermo admisil ; ma
pite 19 : 'Αθετείν δε και δόγμα της Εκκλησίας , litiese nimis, et admodum impie hoc, pertransire,
128 το διά του Υιού εκ Πατρός εκτουρεύεσθαι · eformantes, in Arianismium infelices præcipilan
aboleri dogma Ecclesice , quo sanctus Spiritus ex
Patre procedere per Filium aflirmatur. Adeo scili tur : (ac si) Filius per hoc, pertransire, existi
cel vocem ex et per æquipollentia vexabantur B mclur in processione Spiritus , administer Pa
tris , aut instrumentum servile (sine vera efi
Græci adversantes, ut processionem Spiritus san
cientia ).
cti , ne cogerentur ex Filio fateri , etiam per
Filium audacissime inficiali sunt ipsorum non la banc quomodo Græci adversantes prolapsi
jauci.
fuerint impietalem , diligentius explanai Becc:is in
Testamento. Interpretatione possini priptermissa,
Novum non erat commentum ab Arsenianis ex presciore magisque litterali utor ea quam ab Alla
cogitatuin , scd jam dudum ab errantibus cusum . tio adornatam refert Raynaldus ad annum 1284 ,
Rem docet Nicephorus Blemmida in oratione ac ipse Allatius yuljavil libro u De perpciua con
oblata Theodoro Duca Lascari , qui Græcorum sensione Ecclesiæ Occidentalis et Orientalis capite
imperium anno 1255 assumpsi: Nicaæ in Bithy 15 , num . 8 , et lomo I Græciæ Orihodoxæ : « Thi
nia . Proslai ea apud Allatium in Græcia c : thodora , quippe, qui a Scripturarum examine angust antur,
tomo I. llæc habet ille, num . 2 : « Kalpos ôt ou coguntur per Filium processionem affirmare Pa .
Rov;, non diu est, ex quo nonnulli ridicule di Irum esse sententiam : nec recte in processionis
cam , an miserrime affecti, dum vellent peni: us ex Ouovwpir, homonymia ambula.les, a Seripturis
Filio tollere, una cum eo sustulerunt per Filium : C arclali , hypostaticam Patris proprietatein edicunt
et lantorum Patrum docunienta, si qua captionis (seu declarant) processionem (cum talis ea lamen
dabalur ansa, perverlerunt ad temporalem largi non sit) . Itaque ex solo Patre in verecunde nimis
tionem charismatum eadem referentes) ; sin vero asserenles, Spiritum fysiv trgv Űrta porv, ea sistentiam
nulla apparebat, tum illa , quæ cum multis aliis habere , umni necessaris demonstrationis vi con
non convenirent (aul non convenire ipsis videban- tra ipsum processionem (quam cæleroqui per Filium
lur) , rejecerunt. ) fatentur), redarguuntur : cum idem sit dicere ,
Rejiciebant ergo ea Patrum documenta, in qui- çæsisler!!iam , quam , ut ipsi aiunt, ex solo Patre
bus ab æterna , ac substantiali , et hypostatica habel Spirilus sanctus, opravizūş olýzov oid Yloj ,
siuncti Spiritus processione nullo divelli modo po- instrumentaliler transire per Filium . (Ac etiam re .
lerant voces ô: à lloù , per Filium . Commentum darguuntur) verbis tantum nudis proprium Filii
istud , Becci et Cyprii patriarcharum , et Andronici constituere Spiritum sanclum , re tamen vera alie
Augusti lempore , instaurarunt Arseniani, postu- num ab ipso : cum nulla fueril ratio, quæ suadere
valeat, proprium esse Filii quod ex ipso non est ,
lanles ut Spiritus suncli ex Patre processio per Fi-
lium aboleretur : quam scilicet perspicua Patrum paul per ipsum propriam exsistentiam non habet
Ecclesiæ Græcæ testimonia firmani, Joannis Da- (nec enim instrumento tribuitur effcclus , scu
masceni, sancti Maximi martyris , Tarasii patriar- causæ) . Hæc itaque duo absurda ac impia dicta
chæ Constantinopolitani, Gregorii Nazianzeni, Cy- (sunt) : Instrumentali Patri ministerium filii in
rilli Alexandrini, auctoris refutationis hypocrisis processione Spiritus , 'Ogravexin uterperia : oj rioj
Meletii, et Eusebii Samosatensis. Patres islos, quam- to llatpi, el Spiritus a Filio alienatio . , Sunt
plurimis prætermissis aliis, data ex llistoria Pa- enim Ariana commenta .
chymeris occasione, superioribus in capilibus Hunc in errorem impegisse Gregorium Cyprium ,
laudavimus , eorumque sententias exposuimus et qui Damasceni texlum quoquomodo eludere cona
vindicaviinus. balur, nullus dubito . Ejus enim verba illa : Pater
II . Poslulatum Arsenianorum referens Pachy. esi per verium productor Spirilus enuntiatorii aut
meres , iHos ait postulasse, ut Dogma Ecclesice abo- manifestantis, ita exponebat in tomo : ut Patres
leretur . Pro dogmate igitur Ecclesiæ habebat san . docuerini, Spirilum per Filium , et ex Filio natura .
eti Spiritus processionem ita intellectam , ut ex liter exsistere ; non item per Filinm , el ex filio
Patre procederel ipse per Filium . Ai schismaticus exsistentiam habere. Negabal, Spiritum : ancium
135 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE 136
per Filium , el ex Filio exsistentiam habere, quia A inasimum : scilicet Filium quoque procedere. Eie
nullam is Filio vim fatebalur activam ad exstan- nim si cum Filio procedit Spiritus sancliis , fieri
liam Spiritus sancti : sed bunc tamen ex Filio esse, nequit, ut Filius quoque procedens non sit , el di
et per Filium aiebat, quia Filius 130 instrumen- calur : veluti si quis Filium generari cum Spiritu
lale quoddam in ejusdem processione ministerium diceret, Spirilum ipsum generari et intelligi et dici
præbere d.celatur, ac si per ipsum virtus spirativa confirmaret. , Vim præpositionuin duarum , 6: 3
Patris transiret. lloc illud Ecclesive dogma, imu per , elė vel ė % ex, amplissime declarat Pelavius
commentum iniquum , mihi videtur, quod Paclıy- cilalo libro vil , capile 17, a num . 2 .
meres in processione alerna ac substantiuli sancti Ad huic redigi locum potesi Gabrielis Severi
Spirilus per Filium cum aliis Græcis fortasse lene- Philadelphiensis objectio , que prætermitten la non
bat : unde Arsenianis adversum praebet sese , qui est . « Si per præposilio ( inquit) eamdem viin et
processionem ejus e.r Paire per Filium abolendam siguificatum haberet in divinis personis, quain
postulaverant. In hac heresi non sletit Cyprius habet ex , diceretur Spiritus sanctus per Palrem ,
Gregorius : aliamque excogitalam ab eo , ut quo- et ex Filio procedere : sed hoc nunquam apparvit,
quomodo testimonium Damasceni exponeret, suis- B
neque auditum est , neque a divina Scriptura, ne
que ſucum facerel, dictum jam est, el adhuc infra que a sanctis Patribus. Propterea per, præpositio
dicendum . in divinis personis non habet eumdem signilicalum ,
Ulut vero humonymia sit in vocabulo procedenti, et vires quas habet præposito ex ; sed magna est
siinilibusque, nec eadem notione perpetuo suman- earum differentia . , Ex Josepho Briennio desuin
lur iila ; ubicnnque tamen de Spiritu dicuntur, pia liæc sunt in oratione 10 de Trinitate. Lucu
quando ad Filium idem Spiritus reſerlur, minime lentissime objectionem convellit Leo Allatius in
significant aliud , quam cum ipse ad Patrem com- Vindiciis Ephesina synodi, capite 64.
paralur. Erenim pleraque antiquorum Patrum alle- Hxc profero pauca. Ac primo præpositionem
gavimus lestimonia, ac mullo plura prirslo forent per locum habere in Patre ei Filio, ac utriusque
in quibus expressum est , Spiritum sanctum esse vim activam , aut efficient am significare, cæteris
a Filio , el prodire per ipsum ; vel ab utroque pro- antiquis Patribus brevitalis causa omissis, discr
cedere Paire et Filio ; vel substantialiter ex ambo- tissime docel Cyrillus Alexandrinus, libro i in
bus esse, id est ex Patre per Filium profundi. Pe- Joannis Evangelium , capite v ; ad illa verba, On
lavium consule libro vi De Trinitale , capire 18 nia per ipsum , oi' OutOū , facla sunt, sic ait :
num . 5 . C. Quod si existinent illud di' ou, per quem, de Fi
III . Eadem verba, per Filium , ail æternam ac lio diclum , substantiam ejus de æqualitile et sa
substantialem sancti Spiritus refer« liles proces- wurali similitudine cum Patre dejicere ; ita ut nti
sionem , ila nonnullis ea intelligere placuit ac si wister sit potius, quam creator : ad se redean
jdem dcnctarent, atque simul, seu una simul cum insani , et in medium prodeant nobis responsuri,
Filio. Errantibus bisce Cyprius ipse Gregorius quidnam de ipso Patre tandem cogitaluri simus ,
opposuit sese in Apologia , quam recensuimus ca el quemnam ipsum suspicaturi ; curo paleat verbe
pite 8, num . 4. interpretationem cvincit commen illa , per quem , ipsi etiam (Patri; a Scriptura divina
tiliam Joannes Beccus libro iv , ad Constantinum accommoslari. Fidelis enim Deus (inquit I Cor. 1) ,
num . 4. « Namque si per Filium procedere Spiri- ôi cũ , per quem vocati estis in socielalem Filii ejus.
lum sanctum , idem sit ac simul cum Filio pro- Et ( ad Ephes. 1. ) @ci bermuata ; Begū , per volunta
ceuere ipsum a Patre ; qua ratione in illius pro- sem ejus. Et (ad Gilal. 1v ) llaque jam non est ser
cessione Filius partes habet ? ... Quienam artis vus , sed filius : quod si filius, et hæres ôck Ozoù,
grammaticæ curiosa indagatio (lirmaveril) earuin per Deum . Omnia quippe hæc releruntur ad per
prepositionum transumptionem ? Nullum hujusce sonam Dei ac Pairis : neque sane eo dementiæ
D
rei apud profanos reperiri poterit unquam exen- quisquam venerit, lil ministrationis nomen , et
plum : sed nec apud nos, qui diviniorem plodoso- rem etiam de ipsa lei el Patris majestate consen
phiam colimus, ullus est qui loco illius, cum , prie . lanee dici velit; es eo quod etiain illud , per quein ,
positionem per accipi tradal ; quemadmodum 6!' o' , de ipso dictum est : « Vides particulam per
to contra ) ex, el per apud Basilium , Cyrillum , el ( verba sunt Allatii ) , Deo Patri, el non tantum fi
Gregorium Nyssenum , magnus quidem viros, mu- lio allributam : neque ideo a naturali dignilale
tum unius pro alia acceptionem invenies. Id vero Patrem decidere . Dicet 132 Severus, hæc de ope
Concedalur : (in catholicum dogmi nibilominus rationibus ad extra pronuntiari. Quid tum ? Ergone
concedere adversarios oporleij. Namque dictio , lum Puter amillit, ut sit prima et absque principio
Productor per verbum , cujus divinus Damascenus causa rerum , adeo ul non possit de illo affirmari, ex
2 ! c !or cs!, cansam hac ratione cum filio Patrem Deo, et ex Patre ? Minime gentium . Nam ctiam lum
comprobat : adeoque comprobaverit Patris , et illi non minus convenit præpositio , ex . Illud tantum
Filii unionem in causa Spiritus. llinc vero (priuicla concludilur, in divinis personis eumdem habere
131 non admissa Patris , ci Filii unione in causa significatum , et eamdem vim , ambas hasce prape
Spiritus sancli), alusurduru sequeretur omnium siliones ex el per .
 VITA . - DISSERTATIO I. 1:52
1.7
Quid ? quod de ipsa Cyrillus æterna, ac substan- A et actio aliquando sibi nomen agentis adsciscere
tiali agens processione, Spiritum sanctum æque videtur, ul solis splendor aut lumen sæpenumero
per Patrem , perque Filium procedere, nos docet solis . '
de recta fide ad reginas , lomo V, parle il , pag. Impium istud commentum nil esse aliud , nisi
172 : 1 Ipsa vivificatio (inquiens ) , vel essuscitatio præformalam Gregorii Palamæ hæresim , adnotavi
non ad ipsa'n corporis naturam , licet illud Verbo muz citalo capite 8 , num . 2 et 3. llinc novæ hæ
cs Deo genito proprium exstiterit, sed potius ad reseos Cyprium reum Joannes Beccus accusabat.
supremain illam virtutem , hoc est earn naturam Ipse Pachymeres nomine suo aliorumque schis
jure merito referenda est, quæ omnem excedit malicorum aiebat , nequaquam se capere quid sibi '
crcaluram , sicut in persona Dei Patris , ex quo vellet Cyprius : qnærebatque, mons!rari sibi dis
TecTvSy prodit Filius per omnia illi æqualis, et crimen processionis, ac æternæ exsplendescentiæ .
consubstantialis : Il pós : 5! O at' au poiv , procedit Notum quippe, compertumque erat, divinarum
aulem per utrosque et vivificus quoque Spiritus . ) personarum emanationes ad exslantiam frequen
Perspicue palel, præpositionem per accommoda- Lius appellari a Patribus exsplendescentias , et efful
lam Patri , eumdem habere significatum cum præ- siones ; utpole quibus di vina nalura a Patre in
positione er : eumdemque in loco Cyrilli habere B Filium , ei a Paire Filioque propagelar in Spiri
significatum accommodatam Filio. tum sanctum .
Cur ergo non dixere Patres per Putrem ex Filio V. Joannis Becci videlicet disputationibus ni
Spiritum ? Ne scilicet medius Pater inter Filium mium pressus exagitatusque Gregorius Cyprius,
intelligeretur, et Spiritum sanctum : quemadmo- novas cudebat hæreses , alienam a confessione
dum inter Patrem et Spiritum sancluinº medius catholici dogmatis mentem gerens pertinacissime.
est Filius ; unde per ipsum procelere ex Patre Sed ante hæc certamina communi Græcorum er .
dicitur Spiritus sanctus. Insignem recole dociri- rori adhærebat ille , sancti Spiritus processionem
nam Gregorii Nysseni in Epistola ad Ablavium , a Filio, aut per Filium referens ad missionem
capile 5, num . III*(5) illustratam : nimirum in Deo temporalem , quam putam puramque donorum aut
aliud esse causam , el uliud ex causa : et in eo quod charismalum largitionem intelligebat. In eo An
Er causa , aliud esse citra medium ex primo, co lirrhético contra Beccun sermone , quem a Cyprio
aliud esse per id quod ciira medium ex primo est . scriptum fuisse ante indeptam patriarchatus di
Adde sancti Thomæ sæpius memorala documenta , gnitatein , capite 6 , num . 2 , adnolavimus, lotus
ļradentis : Habito respeclu ad principium activum , с
est , it Spiritus processionem a Filio, vel per fi
sive ad virtutem spirandi , immediale Spirituin lium in ejusdem temporali manifestatione , osten
ssnclum esse a l'aire et a Filio, vel per utrumque : sione , præbilio :ie, ac missione constituat ; ac Spi
habilo que respectu ad supposita duo, Palris el rilus sancti nomen pro dono effuso, pro gratia
Filii, quibus una inest spirandi virtus, mediativ . donala , pro operatione ad extra , quæ sanctissimæ
nem locum habere, qua Spiritus sanctus procedere Trinilali communia sunt, accipiendum suadeat.
dicitur, non ex Filio el Patre , neque per Patrem Hujusce levitas interpretationis . ac falsitas, et
a Filio ; sed a Patre per Filium , vel a Patre el a absurdilas vel ipsi innotescebal Gregorio Cyprio,
Filio . qui Becci d spulationibus cuarciatus, ab ea recessit :
IV . In eo non stetit errore Gregorius Cyprius, novasque hæreses inducere coactus est , vel mini
quo Spiritus sancti processionem per Filium ad sterii instrumentalis, quod in klerna processione
ejusdem Filii ministerium quodammodo instru- præstel Filius : vel æternæ cujusilam ersplendescen
live, a Divinitale distincte, 134 quie a Filio, sic
pientale referebat. Invecla præterea cjusdem sancti
Spiritus per Filium processione, non ad exstan- ut a Paire, et a Spiritu sancto, producalır.
riam , sed ad æternam exsplendescentiam , sancto- Primos ejusdem interpretationis auctores diximus
rum Patrum , marineque Joannis 133 Dama- D Monothelitas, qui Spirilum sanctum ex Putre pro
sceni testimonia interpretabatur, aut potius cor- cedentem aicbant, el per Filium micantem , videli
rumpebal. Verba ejus ex tomo dedimus capite 8, cet hominibus . Paria verba occurrunt in genuina
num . 2. Si vero, inquientis, a summo Theologo Gregorii Neocæsariensis brevi Expositione fidei :
Damasceno reperiatur dictus Paler διά Λόγου προ- Unus Spiritus sanclus, ex Deo ersistentiam habens :
En.es, produclor per Verbum.; haud plane isla και δια Υιού πεφηνός, δηλαδή τους ανθρώποις , et
locutio significare vult sancti Spiritus el ; tò elva : qui per Filium apparuil, scilicet hominibus. Falsa
m.pcobov, processionem in egstantiam : sed siz åtö:ov lum locuin pro certo habel Lequienus in disser.
Expavsiv, in ælernam exsplendescentiam . Hanc lalione Damascenica 1 , num . 48 , adjeciis vocibus
scilicet cxcogitavit ælernam expleridescenriam, a illis, scilicet hominibus. Rufinus in sua Eusebii
Deitate distinctam : eamdeinque, tametsi foret Latina translatione, libro vii , capile 25, integram
tribus divinis personis communis, nomine Spiri. illam Expositionem refert sine additamento : et
lus sancti appellabat : Quoniam nihil novi est , qui per Filium apparuit. Perinde est , alque per
( inquiens.) neque ab usu Scriplurarum alienum , si Filium procedit, veluli Elvw tou riou , inago Filii,
spiritale donum æquivoce Spiritus sancius voselur ; ut ibidem ait Thaumaturgis, in qua exsplendescit
Patkol . Gr . CXLII 5
133 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHE 110
Filius ; quemadmodum ct Filius est imago Patris, a rem ignarum , ant manuin interpolatricem satis
quæ Patrem repræsentat. Hinc verissime dictum , produnt. Cujuscunque vero fuerit scriptoris ea
Filium per generationem , et Spiritum sanctum per oralio , uilique verba illa , ex solo Parre, causam
processionem apparere, exsplendescere , effulgere, indicare possunt, quam Græci vocant tepoxa720x5
salva imaginis ratione in filio propria , minus utiv ; et causam eliam Filium , unam eandemque
propria in Spiritu sancto . cum Patre, non excludunt. Sed illa demum quo quo
In hoc vetusto Monothelitarum errore versaba- verba, qui per Filium apparuit, exstantiam Spiritus
tur Photius. Ipsum Michael Cerularius amplexus sanci a Filio , vel per Filium sine dubio siguili
est : cique frequentius inhærel schismaticorum cant ; cum in divinis apparere , ersplendescere,
factio. Duplicem igitur distinguere Græci solent effulgere perinde sini, ac Filium generari a Patre,
sancti Spiritus processionem , ut Allatius declarat in el Spiritum sanclum a Patre Filioque procedere .
Vindiciis Ephesina synodi, capite 47, alteram sein - Insignem addo Aquinatis animadversionem : qua
pilernam , el alteram temporariam , el propier 103 , divine Scripture silentium expenditur, a Græcis
el ad hanc vel illam crealuram . Inquinnt vero , denique objectum . Sic enim ait ille i p . , quæsl. 36,
secundum primum progressum , eum scilicet quo ex · art . 2 , ad 1 : « De Deo dicere non debemus, quod
sistentiam Spiritus habel, procedere ipsum ex solo B in sacra Scriptura non invenitur, vel per verba, vel
Patre : secundum alteruin , communicativum scili- per sensum . Licet autem per verba non invenialur
cel , non solum ex Patre dici Spirilun sanctum , in sacra Scriptura , quod Spiritus procedit a Filio ;
sed etiam ex ipso Filio. Et aiunt denique, hanc invenilur lamen quantum ad sensum , el præcipue
communicativam graliam non tantum communem ubi dicit Filius Joan , xvi de Spiritu sancio loquens :
esse Patris , et Filii, sed ipsius etiam Spiritus : et Ille me clarificabil, quia de meo accipiel . Regula
juxta illam dici tum ex Patre milli Spiritum san riter etiam in sacra Scriptura lenen /lum est , quod
clum et a Filio, lum ipsum Spirilum sanctum ex id quoil de Patre dicirur, oportet de Filio intelligi,
se ipso venire. Patrum lestimoniis , quæ bene etiamsi dictio exclusiva addalur ; nisi solum in illis ,
multa congessimus , repugnat error . Insipientia in quibus Pater et Filius secundum oppositas rela
quoque fuerit, loc . Ecclesiæ Patrum , scriptorum . tiones distinguuntur. Cum enim Dominus Mallh . Ju
que clarissima verba, ac documenta luculentissima dicit : Nemo novil Filium , nisi Pater, non excludi
quæ Spiritum sanclum progredi a Filio enuntiant, tur, quin Filius scipsum cognoscal. Sic igitur cum
figurate tantum ac improprie intelligere omnia : dicitur, quod Spiritus sanctus a Patre procedit,
quo tamen sensu accipienda forent, cum revera с eliamsi adderetur, quod 136 a solo Paire procedit :
ac proprie nonnisi creala dona et charismiala non excluditur inde Filius. Quia quantum ad hoc,
sint, que nomine sancti Spiritus præter las omnc quod est esse principium Spirilus sancti, non oppo
insignila , a Filio progrediantur, simulque a Patre, nuntur Paler , el Filius : sed solum quantum ad
ac ipso eliam Spirilu . hoc, quod hic est Paler, et ille Filius. » Ampliora
In concertationibus, quas cum Becco el sociis superius jam dedimus.
habuere ejus alatis Græci , lestimonium sancti Cy- VI . Errores varii , quos mediæ aptalis Græci circa
rilli objectum video , veluti sumplum 135 ex sancti Spiritlis processionem a Filio, vel per Fi
cjus oratione de sanctissima Triade : quo Spiritus lium excogitarunt, Græcos etiam ævi sequioris ac
sanctus procedere dicitur ex Patre, hoc est ex es . recentes traxeruit in parles. Locus est insigois,
sentia Patris : non generalione, quemadmodum inter Acta synodi Florentinæ Græco -Latina, ses
Filius : sed processione, ul dictum est , ex solo Pa- sione 22. Basilii textum ex homilia de baptismo,
Bre, veluti ab ore ; sed qui comparuit per Filiune, sive de Spiritu sancio legebat Marcus Ephesius
locutusque est in universis sanclis apostolis, et pro- hoc modo : Non enim accipimus a Spirilu aliqua,
pnelis : nihilominus, ui dixi , ex essentia Patris er ώσπερ τιαρά του Υιού το Πνεύμα , quemadmodum α
Filii exsistens, et ejusdem cum Patre ei Filio es . o Filio Spiritum . Vocem Ivaūgla in recto casu acci
sentiæ . Hanc Cyrilli sententiam diligentissime piendam contendebal Joannes de Monte Nigro ,
expendit Leo Allatius in Vindiciis Ephesinæ synodi, provincia Lombardir præſectus ordinis Prædicati) .
capite 65 , Joannes Beccus et Constantinus Meli- rum , ipsumque lexiuinita Latine vertendum , quem
ieniola genuinam exstare Cyrilli Orationem de Tri- admodum a Filio Spiritus.De genuina Latina ver
nilale, nibil hæsilantes indiciali sunt : prone sione accuralius agere pr: eterniillo ; cum eam
commentitia allalam pericopem rejecerunt. Iliec homiliam inter opera falso ascripla Basilio novis
sane repugnantibus dictis confecia est. Dicitur simus editor Julianus Garnier amandaverit .
nempe Spiritus sanclus ex essentia Patris, itemque Sensum , quo lextum intelligebat Ephesios, va
ex essentia Filii exsistens : quomodo ergo ex solo lidiori brachio ut rejicerel idem Joannes , quierebat :
Paire procedit ? Verba illa , ul dictum est , uti dixi, An Spiritum ipsummel sancım hominibus comm x
quidpiam indicant, quod superius dictum , repclal nicari assereret, an dona duntaxal ipsius ? Repone .
auctor : at nibil hujusmodi in eo loco apparel. bat Marcus : Dona concerdi, que per se subsistealia
Dixeral prius, procedere Spiritum a Patre : reperit ilon sint, veluti Filius , et Spiritus : Instabai join
rero er solo Prire, veluti ab ore ; que ant scripto- ties : Num Spiritus iste , qui datur a Filio, crcalcine
 141 VITA . - DISSERTATIO I.
sil , an creatura ; num eliai dona ejus, el operalio- A ad eamdem intelligentiam aspicientibus omnibus
nes sint creata , an ipsc crealor Spiritus ? Conticuit
Ephesius. Tum vero imperator verilus, ne siså) o
obynx in aliud dogma sermo dilaberetur, (scilicet)
in questionem περί κτιστού , και ακτίστου , de creato
el increato , jussit hanc disputationem omitli. Ve-
rissima Michaelis Lequieni animadversio est in
Panoplia contra schisma Græcorum sæculo xu ,
cap. 3, num . 12 , et cap. 4, num . 20 , in eam
Græcos etiam recentes aliquos abiisse ( yprii Gre-
gorii, ac postea Gregorii Palanæ absurditalem de
ælerra extra Deum essplendescenria, sive de Lumine
quodam sempiterno, a divina essentia distincto :
quod Spiritus sancti nomine appellantes , istud
uliqur, non ipsam sancti Spiritus personam , pro- B
ficisci a Filio, aut per Filium aiebant, ulernam
ejusdem Spiritus processionem , quam docebant
Patres, absurdissimo commento eludentes. Alio
etelerunt , ac persistunt frequentius in errore
Græci , qui temporalia sancti Spiritus dona pariter
insigniunt ipsius divini Spiritus nomine , et hanc
donorum temporalein largitionem intelligendain ,
figurale scilicet ac iinproprie , processionem arbi-
trantur, a Patribus perpetuo traditam , Spiritus
sancii a Filio, sive per Filium . Silentium 137 ergo
imposuit Græcus imperator. Cavebat enim , ne novis
dissidiis differrelur unio , aut impediretur : neve
in disputationem Marci Ephesii dictis advocatis,
palam fierel, Ephesium , compluresque e suis ad
absurda commenta rediisse utriusque Gregorii , c quam ab uno principio, el unica spirationeprocedit.
Cyprii et Palame.
Definitionem synodus Florentina denique lulit
sessione 25, qua inter utramque Ecclesiam, Occi-
dentalem et Orientalem , concordia stalula est.
Catholicum de sancti Spiritus processione dogma
bis verbis enuntiatur : i Convenientes Lalini
Græci in bac sacrosancta oecumenica synodo, ma-
gno studio invicem usi sunt, ut inter alia etiam
articulus ille de divina Spirilus sancti processione
sumina cum diligentia et assidua inquisitione dis-
culeretur. Prolalis vero Testi oniis ex divinis
Scripturis, plurimisque auctoritalibus sanctorum
doctorum Orientalium el Occidentaliuin : aliquibus
quidem ex Patre , et Filio : quibusdam vero ex Pa-
ire per Filium procedere dicentibus Spiritum . Et D adversum, oecumenica synodus definivit.
142
sub diversis vocabulis : Græci quidem asseruerunt,
quod id quod dicunl Spiritum sunclum ex Patre
procedere, non hac mente proferunt ut excludant
Filium : sed quia eis videbatur, ut aiunt, Latinos
asserere Spiritum ex Patre el Filio procedere, lan
quam ex duobus principiis, et duabus spirationibus;
ideo abstinuerunt a dicendo, quod Spiritus sancius
er Patre procedal et Filio . Lalini vero allirmarunt,
non se hoc mcnle dicere, Spiritum sanctum ex Pa
Ire Filioque procedere, ut excludant Patrem , quin
sil fons ac principium tolius deilatis, Filii scilicet
ac Spiritus sancti : aut quod id , quod Spiritus
sanctus procedit ex Filio, Filius a Patre non habeat :
sive quod duo ponant esse principia, seu duas spira.
liones : sed unum lanlum asserant esse principium ,
unicamque spirationem Spiritus sancli, prout hac
tenus asseruerunt. El cum ex his omnibus unus
el idem elicialur veritatis sensus , tandem in infra
scriptanı sanctam , et Deo amabilem , eodem sensu ,
eademque mente , unionem unanimiter concorda
runi, el consenserunt. lo nomine igitur sanctæ
Trinitatis, Pairis , et Filii , et Spiritus sancti, hoc
sacro universali approbante concilio , definimus , ut
hæc fidei veritas ab omnibus Christianis credalur
el siiscipiatur, sicque omnes profiteantur : quod
Spiritus sanclus ex Patre et Filio æternaliter esl ;
et essentiam suam , suumque esse subsistens habel ex
Patre simul et Filio ; el ex utroque æternaliter tan
Declarantes quod id , quod sancli doctores el Pa
Tres 138 dicunt, ex Patre per Filium procedere
Spiritum sanclum , ad hanc intelligentiam lendit :
ut per hoc significetur, Filium quoque esse se
cundum Græcos quidem causam , secundum Lali
nos vero principium subsistentiæ Spiritus sancti,
sicut el Paírem. Et quoniam omnia quie Patris
sunt, Pater ipse unigenito Filio suo gignendo de
dil, präler esse Palrem : hoc ipsum , quod Spirilus
sanclus procedit ex Filio , ipse Filius a Patre ælerna
liter ha et, a quo etiam æternaliter genitus est . )
Multiplices errores, quibus laborabant Græci, si
lentio pressi sunt : quod est vero dognia idei de
Spiritus sancli ælerna processione, erroribus cunctis
 143 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCH.E 144

DISSERTATIO SECUNDA
HISTORICA ET DOGMATICA

: De additione vocis, Filioque, ad Symbolum : deque vano inde sumpto Græcorum

scissionis prætexlu .

139.CAPUT I. Α μα κείσθαι το μέγιστον. Ιta locutum fuisse Beccum

Joannis Beccipalriarchæ Constantinopolitanijudicium in Disceplationibus, quæ suo tempore cum Græcis
de additione vocis , « Filioque,) expenditur contra adversantibus habilæ sunt, adduci Possinus non
Georgium Pachymerem . Hujusmodi additamenta poiese in Notis, ut facile credat : pula que, ali
vindicantur exemplo Symboli, quod apostolorum
dịcitur, eratque in usu in Occidentis en Oiiendis quam fortasse in æstu disputalionis pro dogmale
Ecclesiis. Femque Symboli Constantinopolitani, concessionem , ut fieri solet , admissam , plus justo
quod esi Nicænum additionibus auctum , ab aliis amplificatam referri abs schismatico historico .
Ecclesiis usu receplum , non ab aliis. Genuinam suis in operibus mentem suam aperit
1. Florentina synodus æcumenica in decrelo unio- Beccus. In oratione 2, de injusta sui depositione
nis , constituto sancti Spiritus ex Patre Filioque apud Allatium in Græcia orthodoxa , tomo II , refeii
processionis dogmale , hanc subjicit definitionem : Peiri Antiocheni patriarchæ ex ejus epistola ad
Definimus insuper, erplicationem verborum illorum , Michaelem Cerularium , quam integram typis vui
Filioque, verilalis declarande causu , et inminente gavil Cotelerius, verba illa : Si in additione Symboli
lunc necessitate, licile ac rationabiliter fuisse apposi. corrigantur Latini, nihil praterea postulaverim. Ait
tam . Voce illa , Filioque, nullam proprie in Symbo- vero Beccus ibidem , num . 4 : « Ego plane eum (Pe
lum Constantinopolitanuin inveciain fuisse addi- B lrum Antiochenum ), quod videbatur in additione
tionem , Florentini Patres docent : ac unam in delictum , facili negotio neglecturum existimo, si
eadem, quam dicimus additionem , contineri ap- vel pusillum pacis spiritum in co , ad quem lilleras
lissimam verissimamque expositionem articuli , dabat (Michaelein Cerulariuın) contineri prospexis
quo credere Spirilum sanctum profileiur ex Patre set. , Niwium irato Cerulario indulgens Petrus,
procedentem . Latinos culpæ ob istud additamen- corrigendam proponebat Symboli additionem ,
cum reos agere , sæculo oclavo desinente, cope- quam ipse facile neglexissel, leste Becco.
runt Græci ex Iconomachorum secta : ex eoque In Apologia sui ipsius velerem , quæ medio cir
scissionis prælexlum , utique vanissimum , sumpse- citer sæculo quarto orla esi , controversiam memo
re schismatici sequiores. zal de una, vel tribus in Deo hypostasibus , ea demum
Joannem Beccum , quem strenuum catholici ratione compositam , quod dissidium esset de ver
dogmatis vindicem superiori vidimus in disserta- bis , non de verilale myslerii. Hocce Boccus exem
tione, veluli prædictæ additionis reprehensorem plo utitur, et ais num . 4 : 1 Ego quidem opinor
exhibet Georgius Pachymeres semel ac iterum . non esse pluribus opus ad demonstrandum , nos
Sic enim ait in Michaele Palæologo, libro v , capi- c non mal:*, sed lulo Romanæ Ecclesiæ defensionem
le 16 : ( inter hæc Beccus lectis libris observabat suscepisse, in dictionibus discrepantiam negligen
mulla , quæ conventionem Ecclesiarum mullo les , et arripientes quæ in sententia est concordiain ,
quam putarat, expeditiorem ostenderent : quippe propter pacem . , llæc vero qui aiebal, minime
cum inde constaret, summam demum peccali Lali- maximum in additione, Filioque, nosse delictum po
norum in additamento verbi unius ad Symbolum lerat, quod veluti ab eodem Becco) reprehensum
consistere, , Possini hæc versio est. Texlus Græ- narrat Pachymeres. Luculentiora sunt, quae paulo
cus habet : Ω ; μηδέν πλέον τολμησάντων των infra disserit : « Nos eriam cum tulamur Romanam
'Itawy lows, ed èta tū Luu66w Taposleiviu; Ecclesiam , tantumdein lutamur, ut eos qui a prin
Nihil amplius ausos 140 fuisse Latinos , quam adde- cipio ad hæc usque tempora in fidei Symbolo reci
re ad Symbolum , cognoscens. Audaciæ crimen incu- lant, ex Patre Filiun procedere, UETAOTT:cau addu
satur. Graviora sunt, quæ idem Pachymeres habel camus ul recitent, ex Patre Filioque procedere. ..
in Andronico libro 1 , capite 9 : Studebal persua- non dictioni, sed sententiæ folum negotium pacis
c!ere (Beccus) , solum se voluisse purgare crimen : indulgentes . )
non illud proprium Latinorum , in quod ipsos addi-
D
141 Hinc sine dubio factum , ut in synodo Lugo
lione ad Symbolum prolapsos fatebatur, gravissime dunensi cecumenica , anno 1274 celebrala , nullius
peccando contra disciplinam ; non tamen a fide vinculo criminis propriam constringi censuerint
aberrando. o In Grieco lexlu legimus : 'Ad' oùv to conscientiam Germanus imperatoris Michaelis Pa
τολμήσαι προσθείναι το Συμβόλω την λέξιν έγκλη- læologi legatus , ac pridein patriarcha Constantinopo
144 VITA . — DISSERTATIO II. 116
leos, quive alii cum ipso erant Græci antislites, Sym- A dexteram Patris . Inde venturus judicare vivos er
bolum alla voce, semel ac iterum , coram palamque morluos. El in Spiritum sanctum , sanctum Eccle
recilantes inter missarum solemnia cum illis voci- siam , remissionem peccatorum , carnis resurreclio
bus, qui a Patre Filioque procedit. Hujusce addila nem .
menti historiam lexere , ejusdemque ab omni labe Nonnullis aucto additamentis utebatur Symbolo
immunitatem demonstrare , vanumque inde sump- Ecclesia Aquileiensis. Posteris illud servavit Ruſi
lunu scissionis prælextum evincere operæ pretium lius in ejusdem Symboli Expositione . Credo in
est, chronologica rerum serie diligentissime serra- Deum Patrem omnipotentem , invisibilem , el impas
ta. Laudali Becci sententiam præmilio : « Citle- sibilem . Et in Christum Jesum , unicum Filium
rum interea scio (inquientis oratione 2, de injusla ejus, Dominum nostrum . Qui natus est de Spirilli
sui depositione num . 6) nonnullos additionem in sancto ex Maria Virgine. Crucifixus sub Pontio
Symbolo culpæ obnoxiam facere ; non quod pieta- Pilato, et sepultus, descendit in inferna. Tertia die
lis puritalem commaculet : sed quod utcunque resurrexit a mortuis . Ascendit in cælos , sedel ad
facla sit, gravem peperit et periculogam offensio- dexteram Pairis . Inde venturus est judicare vivos
nem . Et si quis allius curiosiusque res perpendet, ct mortuos . El in Spiritum sanctum ; sançiam
addilionem hanc nunquam offensionis causam origi- B Ecclesiam , remissionem peccalorum ; hujus carnis
nemque fuisse : sed inter alias, atque alias ex lem- resurrectionem . , Addimenia Aquileiensia tria
pore varielalum atque evenluum causas offensio paleni. Ruſini animadversiones accipe. Ail pri
num , alio atque alio tempore , et variis rerum mum : Additur, invisibilem el impassibilem . Quippe
c:: rsibus et perturbationibus enatas , hanc quoque sciendum est, apud nos (et Orientales) addila esse
addilionem , veluti simultatis abortum , leinere verba illa ,hæreseos causa Sabellii : illius profecto ,
projectam reperier . Rem ipsam aggredior . qure a nostris Patripassiana dicitur ; id esl gua Pa
II. Commune illud occurrit Symbolum , dictum Irem ipsum vel ex Virgine nalum dicil, el visibilem
apostolorum , quo uno ante synodum Nicænain ule faecum , vel passum affirmat in curne. Ui ergo lalis
balur catholica Ecclesia in Occidente et Oriente excluderetur impietas de Palre, videntur hæc addi
Intemeralum illud, ut ab initio prodiil , ac nulla disse majores : et invisibilem Patrem , alque impassi
lametsi reclam lidem explicanle auctum voce, ad bilem dixisse. Alia est doctissimi viri auimadver
sæcula plura servavit Romana Ecclesia , Illud est : sio : lil Ecclesiæ Romance Symbolo 1:01 haberi
Credo in Deum Patrem omnipolentem . Et in Chri- additum : Descendit ad inferna, sed neque in Orien
slum Jesum , unicum Filium ejus, Dominum nostrum . tis Ecclesiis haberi hunc sermonem : rim lamen verbi
Qui natus est de Spiritu sancto ex Maria Virgine. C videri esse in eo , quod sepultus dicitur. Ainolat de
Crucifixus sub Pontio Pilato , el sepultus. Tertia die mum : Salis cauta el provida adjectione fidem
resurrexit a morluis . Ascendit in cælos , secet ud Symboli ab Ecclesia Aquileiensi doceri ; quæ in eo
dejteram Patris . Inde venturus es ! judicare vivos , el quod a cæteris Iraditur, Carnis resurrectionem , uno
mortuos. El in Spiritum sanctum , sanctam Eccle- addito pronomine Iradit : Ilujus carnis resurrectio
siam , remissionem peccatorum , carnis resurrectio- nem . Hisce tribus de additamentis ampliora scri
nem . Cum Synıbolo Ecclesiae Aquileiensis el Orien- psimus in nostris Aquileiensis Ecclesie , Monu .
lali communi comparatom a Rufino dabimus mensis, cap . vii , num . 4.
infra cum animadversionibus. In eadem Symboli Expositione abs Rulino adoina
Pari formula ulebantur aliæ in Italia Ecclesiæ. ta , quæ proslal inter opera sancti Cypriani, a Sle
Ravennatensem profert Petrus Chrysologus in ser- phano Baluzio, et uno ex monachis congregationis
monibus quos babuit in Symbolum apostoloruin : Sancli Mauri edita , alio diverso verba quædam effe
Credo in Deum Patrem omnipotentem . Et in Jesum runlur modo: videlicet,Credo in Deo Patre omnipoten
Christum, Filium ejus unicum , Dominum nostrum le 143 et in Christo Jesu , unico Filio ejus, Domino
Qui natus est de Spiritu sancto ex Maria Virgine . nostro : el in Spiritu sancio. Ad ca verba : In Deo
D
Qui sub Pontio Pilato crucifixus est , et sepulius. Patre omnipotente, nota appingilur : 1 Sic tres
Tertia die resurrexit a mortuis. Ascendi! in cælos , Mos. codices cum (editionibus) Rembolti, Erasmi,
sedel ad dexterum Patris . Inde venturus est judicare et Morelii : et sic in sequentibus articulis, et in
viros, 142 el mortuos. Credo in Spiritum sanclum , Jesu Christo, elc. Pamelius his in locis accusativum
sanctam Ecclesiam , el remissionem peccatorum , car- posuii, tum quia sic invenit in Frobeniana, el in
nis resurrectionem , vitam æternam . Postremas duas aliis duabus velustis cditionibus : lum quia sic
voces adjunclas vides. Hisce minutam Ecclesiæ habent tria apud Hieronymum Symbola, et sic
sux formulam exhibel Maximus Tuurinensis episco- ipse llieronymus in Dialogo adversus Luciferianos ,
pus Homilia in traditione Symboli ; nempe : Credo uno loro excepto : sic etiam ubique Augustinus.
in Deum Patrem omnipotenlem . El in Jesuin Chri . Veruin Pamelii rationes probanı illud quidem in
slum , Filium ejus unicum , Dominum nostrum . Qui plerisque Symbolis dici solera , Credo in Deum :
natus est de Spirile sanclo ex Maria l'irgine.' Sub al injnime probant, sic etiam exstitisse in Sym
Pontio Pilato crucifixus est , el sepultus. Tertise die bolo Ecclesiic Aquileiensis. Quin etiam quo usila
resurrexit a morluis . Ascendit in cælum , sellel ad tior erat accusalirus in Symbolis, co minus proba
147 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHE 148

bile est librarios vel incuria, vel de industria A eodem Symbolo quo et nos baptizare, eumdem
ablulivum in hoc . Synıbolo posuisse. Al minime nosse Deum Patrem , eumdem Filiuin Christum ,
mirum si , cum reperirenl ablativum , novitale of. eumdem Spiritum sanctum... ; sciat quisquis loc
fensi, accusativum inseruerint. Quamobrem codi opponendum putat , primum non esse nobis, et
Ci's, in quibus legitur, Credo in Deo , etc. , el in schismaticis unam Symboli legem , neque eamdem
Christo, cic. , et in Spiritu sanclo, videntur mihi interrogationem . Nam cum dicunt, Credis remis
accuratius consueludinem Ecclesize Aquileiensis sionem peccatorum , el vitam æternam per sanctam
relinere, quam qui accusativum usurpani. llæc Ecclesiam , mentiuntur in interrogatione, quando
autem Symboli pronuntiandi ratio non videtur ab non habeant Ecclesiam . , Eadem scribit in epi
hac Ecclesia ascila sine consilio fuisse : sed ut stola 70 his verbis : Nam cum dicimus, •Credis in
trium personarum divinarum clarior esset distin- vitum æternam , et remissionem peccalorum per
clio ab articulis sequentibus, sanciam Ecclesiam , sanctam Ecclesiam .... Additione vitæ æternæ care
elc. ) Vereor , ne quam invehit diligentissimus bal Synıbolum Romanum . Hinc Rufinus ail , sernio
adnotator, Symboli pronuntiandi ratio in Ecclesia nem , qui Resurrectionem carnis pronuntial, sum
Aquileiensi unquam viguerit. Clariorem Irium mam lotius perfectionis succincta brevitale conclu
B dere. Ipsius vcro Resurrectionis clariorem verbis
personarum divinarum distinctionem ab aliis ar
liculis alio ex capite Rufinus desurnit ibidem , illis, Vitæ miernæ , expositionem afferri, docel
num . 36 : 1 Sanctam Ecclesian ), remissionem pec- Augustinus in serinone , seu libro i De Symbolo
calorum , hujus carnis resurrectionem . Non disit : ad calechumenos, num . 16 : Ne carnis resurrectio
In sanciam Ecclesiam , nec in remissionem peccailo . nem futuram , inquiens, pulel aliquis , quomodo
rum , nec in carnis resurrectionem . Si enim addi- Lazari ; ut sciamus non sic esse ; additum fuii : In
disset in præpositionem , una eademque vis fuis- vilam æternam . Quo loco animadverle prix'posi
sel cum superioribus. Nunc autem in illis quidem tionem , in , aliquibus in Ecclesiis perinde divinis
vocabulis , ubi de divinilale fides ordinatur : in personis aflixam , ac cæleris articulis.
Deo Patre dicitur, ci in Jesu Christo Filio ejus , et Integrum Africanum Symbolum , pluribus au
in Spirilu sancto ; in cæteris vero ubi non , de di ctum vocibus, quod suo vigebat empore, idem
vinilale , sed de creaturis ac mysteriis sermo est , Auglisiinus profert in sernione 212, ac tribus
in præpositio non additur, ut dicatur in sanctam insequentibus quos habuit in Traditione Symboli,
Ecclesiam , sed sailctum Ecclesiam credendam esse , itemque libro De fide et Symbolo, ac sermone de
non ul in Deum , sed ut Ecclesiam Dco congrega Symbolo ad calechumenos. Mud est : Credo in
с
lam : el remissionem peccatorum credendam esse , Deum Patrem omnipotentem . Et in Jesum Chri.
non in remissionem peccalorum : el resurrectionem sium , Filium ejus unicum , Dominum nostrum . Qui
carnis, non in resurrectionem carnis . llac itaque conceptus est de Spirilu sancto , naius es Maria
pra positionis syllaba Crealor a crealuris sccerni Virgine. Passus 145 esl sub Pontio Pilato , cruci
lor , ci divina separantur ab humanis. » Iliec po fixus, mortuus, el sepullus. Tertia die resurrexit a
iissima Rubni ratio , quam solam afferi ipse, locum mortuis . Ascendit in cælum , sedet ail dexteram
habes, tametsi Divinæ personæ , accusativu usur- . Patris. Inde venturus judicare vivos , et mortuos.
palo casu , pronuntienlur. Ei in Spiritum sanclum , sanctam Ecclesiam ,
144 Interim additamenta Aquileiensia (quod Remissionem peccatorum , Carnis resurrectionem ,
ad rem nostram maxime pertinet) postulavit nemo Vitam æternam . 1 Quinque adjectie voces enume .
de crimine. Lilem adversum ea moverunt nullan , rantur .
quæ aliæ Ecclesiæ non eadem amplexabantur : Velerem Hispanicarum Ecclesiarum Symboli ſor
Jieque ipsa demum Ecclesia Romana, cujus se mulam , quam majores tradiderant, l'ecitant Ethe
Aquileiensis profitebatur filiam , rejicienda præ- rius episcopus Uxamensis, et Beatus presbyter ejus,
scripsit. Cur enim unitas violanda foret, cum una o libro 1 , Adversus Elipandum archiepiscopum Tole
eademque esset lides omnium , elsi eam alii alque tanum , anno Christi 785 confecio : « Surganius
alii paucis aut pluribus vocibus eưerrent ? Erant ergo cum ipsis apostolis , el fidei nostræ Symbo
quippe clariores duntaxat communis rectæ fidei fum , quod tradiderunt nobis brevi compendio , re
declarationes ; quæ necessariæ alicubi vise fue- citemus... Credo in Deum Patrem omnipotentem .
rant, ul communi Symbolo insererentur, ad sur- El in Jesum Cbrislum , Filium ejus unicum , Deurn ,
gentes pro tempore læreses procul abigendas a el Dominum nostrum . Qui natus est de Spiritu
Heute Christifidelium . Eodem in Africana Eccle- sanc! o ex Maria Virgine. Passus sub Pontio Pilato ,
sia consilio simpliciores viguisse priinum , auctio- crucifixus , el sepullus. Descendit ad inferna. Tertia
resque postea in usu positas esse Symbolorum die resurrexit vivus a moriuis. Ascendit ad cælos ,
formulas, addiscimus ex Cypriano el Augustino. sedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis. Inde
llle in cpistola ad Maruum , 69 in editione Oxo- venturus est judicare vivos , el mortuos. Credo in
niensi, el juxta Pamclium 76, læc habet : « Si Spiritum sanciom , sanctam Ecclesiam catholicam ,
aliquis illud opponit, el dical : Eamdem Novalja- remissionem omnium peccatorum , carnis resurre .
um legem ienere, quam Ecclesia catholica lenet, ctionem , el l'ibin alernain . Amen . , Ecclesiai
149 VITA. DISSERTATIO II. 1: 0
instituit Jesus Christus , omni palentem nationi, ad A lam existimat eam Jacobus Usserinis in Disser.
omnia tempora prolensam , et ad omnia loca : unde latione de Symbolis , quam Constantino impera
ros catholica simplicem continet explicationem . lori obtulerunt Arius, et Euzoius , presbyter ille,
Carent ea antiquiores formulæ : additamque postea ac iste diaconus ejusdem Ecclesie. Referunt eam
ſuisse , satis indicat Augustinus libro 0: fide el Socrales, libro , capite 26, el Sozomenus, libro
Symbolo : Sanctam Ecclesiam , inquiens , utique II , capile 27. « Credimus in unum Deum Patremu
catholicam . omnipotentem . Et in Dominum Jesum Christum ,
Hæc in Occidente innocue usurpabalur , aut Filium ejus , qui ex eo faclus est (al . genitus esi ),
simplicior, aut auctior Symboli apostolorum for- ante omnia sucula , Deum Verbum , per quem omnia
mula. Par erat Ecclesiarum Orientis consueludo. facio suni, quæ in cælo el quæ in terra . Qui descen
Quod ibi frequentius in usu erat Symbolum , ku- dit et incarnatus est. Qui passus est, el resurrexil ,
finus exhibet loco citalo : 1 Credo in unum Deum ei ascendit ad coelos, et iterum venturus est ut
Patrem omnipotentem . El in U912913 Dominum no- judicet viros et mortuos. El iu Spiritum sanctum .
strum Jesum Christu , unicum Filium ejus. Qui In carnis resurrectionem , et in vitam venturi sæ .
natus est de Spiritu sancto es Maria Virgine. Cru- culi. Et in unam catholicam Dei Ecclesiam , quæ
cifisus sub Pontio Pilato, el sepultus. Tertia die B a primis cardinibus ad ultimos usque terrarum
resurrexit a mortuis. Ascendit in coelos, sedet ad fines porrigitur. » Nullus ego dubitaverim , hanc
dexteraio Patris . lude venturus est judicare vivos , fidei formulanı ab Ario instruciam : ab eoque Ni
el moriuos. El in Spiritum sanctum ,-5anciam Ec- cani Symboli, quod jam editum fuerat , assumpta
clesiam , remissionein peccatorum , carnis resur- quædam additamenta, non omnia fuisse , quæ scili
rectionem . , Rufini animadversiones accipe . i . cet hæresim ejus clarius profligabant.
Orientis Ecclesiæ ſere omnes ila tradunt : « Credo 147 Orientale commune adhibitum in Ecclesia
in uno Deo Patre omnipotente, » Et rursum in se- Ilierosolymitana Symbolum , colligi posse ex Ru
quenti sermone , ( E : in Jesus Christo unico Filio fimo videtur, qui cum ibi sedem habuerit iot annos,
ejus Domino nosito , ; ita illi tradurl : « Et in uno discrepantias utique adnotasset si quae fuissent.
Domino nostro Jesu Christo unico Filio eju's . ) Nemo nescit, Liturgiam Jacobi fratris Domini, qui
Unum svilicet Deumi , el unui 146 Doniinilin Ecclesiam illam administravit, genuinam ad nos
secundum aucloritalem Pauli apostoli profitentes : sed non pervenisse . At supposititium totum , et omnino
de hoc in sequentibus locis repolemus . 2. Sciendunt spurium ſetum esse , quod sul) Jacobi litulo fertur
sane est , quod in Ecclesiæ Romanæ Symbolo non ha- с liturgicum opus, contendunt sane heterodosi, nii
betur additum , « Descendit ad inſerita ; » sed neque nime probant, ut ait Eusebius Renaudotius, tomo
in Orientis Ecclesiæ Symbolo habetur hic sermo. Ba- I Liturgiarum , in Dissertatione capite 4. Interpo
luziana utimur editione . Animadverte verba illa : lala dixerit prudens nemo, quæ Symboli verba ibi
Credo in uno Deo Patre omnipotente , itemque illa : traduntur : nempe , Credo in unum Deum Patrem
ei in Jesu Christo unico Filio ejus : quæ ab Orien- omnipotentem , faclorem cæli et terræ. Et in unum
tis Ecclesiis fere omnibus tradi dicuntur. Jam col- Dominum Jesum Christum Filium Dei . El reliqua
ligo, modum illum enuntiandi , si vigueril un- Symboli fidei. Dolendum , bic excidisse. Quæ vero
quam , perperam ab adnolatorc dictum fuisse Eccle ſuerint, paulo superius indicantur : « Deinde le
siæ Aquileiensis peculiarem . Colligo deinde, verio.. guntur ſusissime oracula sacra Veteris Testamenti ,
rein lectionem esse , in Deum Patrem , in Jesim et Prophetarum : et Filii Dei Incarnatio demon
Chrislum , in Spiritum sanctum : cum Græca Sym- stralur, Passio , Resurrectio er mortuis, Ascensus
bola habeant εις Θεόν , εις Χριστόν Ιησούν , εις το in cælum , secundus prælerea adventus ejus cum
άγιον Πνεύμα .. gloria . 1 In his Orientale Symbolum commune
Non omnibus , sed fere omnibus Orientis Eccle. nemo non videt.
siis banc ſuisse communem Symboli ſormam , Ru- D Hierosolymitanam aliam profero formulam , quam
linus docel. Additamento unius caret illa , quam ex Cyrilli Hierosolymitani Catechesibus collectam
Julio Romano pontifici obtulit Marcellus Ancyranus Antonius Augustinus Tuliée subjecit Catechesi
apud Epiphanium , heresi 72 , num . 3 : Credo in quintæ : Credimus in unum Deum , Patrem omnipo
Deum omnipolenlem . Et in Christum Jesum , ipsius lentem , faclorem cæli et terræ, visibilium omnium
Filium unigenilum , Dominum nostrum , genitum de et invisibilium . Et in unum Doininum Jesum Chri
Spirilu sancio , el Maria Virgine. Qui sub Pontio slum , Filium Dei unigenitum : qui ex Patre genitus
l'ilaio crucifixus est , el sepultits . El terlia die re . est Deus verus ante omniu sæcula, per quem omnia
surreril a mortuis. Ascendit in cælum , et sedel ad facta sunt. Qui in carne advenil , et inhumanatis
dexteram Parris. Unde veniurus esi judicare viros, est , ex Virgine el Spirilu sancio . Crucifixus, el se
ei morluos . El in Spiritum sanclum , sanctum Eccle- pulius. Resurrexil tertia die. El ascendil in cælos ,
siam , remissionem peccatorum , carnis resurrectio- el consedil a dextris Patris. Ei venturus est in gl.
nem , vitam æternam . Quæ postrema duo verba non ria judicare viros, el mortuos : cujus regni non eris
apparent in 0 : iintali communi Symbolo . finis. Et in unum sanctum Spiritum Paracletu !,
Veluti peculiarem Alexandrinæ Ecclesiæ formu- qui locuius est in prophelis. Ei in hinum baptisana
151 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE 152
pænitentiæ , in remissionem peccatorum . Ei in unam A Quemadmodum vero adjcclas hujusmodi voccs
sinclam catholicam Ecclesiam . Et in carnis resurre . admisil, ita vocem Unius, quæ Symboli Orientalis
cliorem , ei in vilam ælernam . S:mp!am formulam propria eral , non avljeeil unquam . Hac de re agil
islam pulat Casimirus Oudinus, De scriptoribus Vigilius Tapsensis in Byzacena Africæ provincia
ecclesiasticis, lomo I , ex Symbolo , quod anno 381 episcopus, sæculi sexti scriptor, libro iv Contra
adoplarunt Constantinopolitani l'alres. Hinc Cyrillo Eutychem : ubi nescio cujus tenerilalem castigans,
Hierosolymitano suppositas infert Catecheses. Vel qui car; ere ea verba sancti Leonis ad Flavianum
una hujusce Symboli: cum Nicæno, el Consiantino- ausus fuerat , Fidelium universitas profitetur cre
politano , de quibus infra agendum , comparatio dere in 149 Deum Patrem omnipotentem , el in
luculentissime evincil , formulam priedictam dici Jesum Christum filium ejus unicum Dominum nur !
Velerem posse , quæ in Ecclesia Hierosolymitana Strum , ea ratione , quia non dixerit ; In unum
erat in usu , quibusdam verbis ex Nicæno Sym Deum , el : In unum Jesum Christum ; sic habet :
bolo desumplis auciam . Laudalum editorem dociis Sed Romæ, el auleiuam Nicara synoitus conve
simum consule .
niret , a temporibus cpostolorum usque nunc , el

148 Unilate Ecclesiarum inlacla , singulis his- & sub bralæ memoriæ Cælestino ... ila fidelibus Synn
ce , earumque præsidibus fas erat pro temporum boluin traditur. Sive paucioribus , sive pluribus
circumstantiis , aut majoris explicationis gratia, vocibus recitarelur apostolorum Symbolum , par
aul emergentes propter hæreses , vocibus aug'rc Ecclesiaruin integra semper permansii , ac invio
quibusdam Symbolum apostolorum , quod ab initio lala in Occidenle et Orienie .
acceperant. In cam denique formulam devenlung III . Nicæno fidei Symbolo conficiunilo, quod est
est, quæ hodieque viger . Imiegram eam cxhibent apostolorum Syrubolum , pluribus ad rec:am fidem
sermones 240, 241 et 242, qui prostini in Appen- luculentius illustrandam tuendamque aptissimis
Jice ad genuinos Augustini sermones in cditione auctuin vocibus, dedere ansam hæreses, quæ tris
inonachorum sancti Mzuri : Credo in Deum Patrem bus primis Ecclesiæ sæculis emerserant: Eas enu
omnipotentem , creatorem cæli et lerræ. Et in Jesui merat Gelasius Cyzicenus in volumine Actorum
Christum Filium eji's unicum , Dominum nostrum . concilii Nicxri, libro 11 , capile 26, « llæc est fides,
Qui conceplus est de Spiritu sancio , natus ex Maria inquiens, quam exposuerunt Nicææ sancti nostri
Virgine. Possus sub Pontio Pilato, crucifixus, inor- Patres orthodoxi episcopi : primum quidem adver
illus, el sepulus. Descendit vi inferna , :: rtia die sus Arium blasphemantem , et dicentem creaturain
resurrexit a mortuis. Ascendit ad cælos , sedel od c l'ilium Dei : el contra Sabellium , et l'hotinum , el
dealeram Dei Patris omnipotentis. Inde venturus Paulum Samosatenum , el Manichæum , et Valenti
est judicare vivos , et mortuos. Cr:do in Spiritum num , et Jurcionem , ut adversus omnein hæresim
sancium , sunctam Ecclesiam catholicanı, sanctorum quæ orta est in caibolica el apostolica Ecclesia . 1
communionem , remissionem peccatorum , carnis re- Formulam accipe : Credimus in unum Deum , Pa
surrectionem , vitam ælernam . Ab Augustino Ser- Irem omnipotentem , omnium visibilium el invisibi
anones evs abjudicant laudaii editores : alicloreille lium factorem . El in unum Dominum Jesum Chri
que conjiciunt illum , qui sermones confecit Euse- slilm Filium Dei, ex Patre natum , unigenitum , id
dio Emiseno suppositoa, aul Cæsarium Arelatensem , est ex substantia Polris : Deum de Deo , lumen de
aut Eucherium Lugdunensem , aut faustum Regien- lumine, Deum rerum de Deo vero , genitum , non
sem . Vitam agebant illi quinto Ecclesiæ særulo : facium , consubstantialem Patri , per quem opinia
unde prædictæ Symboli formula klas innoiescil. fucla sunt la in quæ in cælo, quam quæ in terra . Qui
Inlemeratam pristinam breviorem formam reli- propter nos homines , el propter nostrim salutem
nebat Ecclesia Romana. Dignissimam , et honoris descendit, ei incarnalus eól , el homo factus est . Qui
ac veritatis plenam , reddit rationem Rufinus in prissus est , et resurrexit lertia die . Et ascendit ad
sua Espositione : Commonendum pulo (inquieris) » cælos. Et iterum venturus est judicare viros, el mòr
quod in dirersis Ecclesiis aliqun in his (Syuboli) luos . El in Spiritum sanctum . Reliqui subintelli
verbis invenientur adjecia : in Ecclesia lamen urbis gunlur articuli. Verba illa , Descendit ad inferos ,
Romæ hoc non deprehendilur factum . Qiiod ego lion habentur : quibus ea aiale carebant Roma
propterea esse arbitror, quod iieque hæresis ulla illic num eriam , et Orientale Symbolum . Vulgaris æræ
sumpsit exordium : ei mos ibi servatur aniiquus, anno 325 Nicæria synodus celebrata esi .
eos qui gratiam baptismi suscepturi suni, publice , l'eculiares quas hactenus usurpaverant in col
id est fidelium populo audiente, Symbolum reddere ; latione baptismi, reliquerunt Symboli formulas
et utique adjectionem unius saltem sermonis eorum Ecclesiæ plures , Nicænam adoplantes. Voces so
qui præcesserunt in fide, non admillit audit:1 . lia lummodo paucas receperunt alia , quibus proprium
nempe Rufini ætale a pristina non recesserul disci- auxere Symbolum : imo Symbolo Nicæno plures
plina Romana Ecclesia : quit tamen avo inse- dictiones addiderunt aliæ : aliæque demum in ve
quente , postremain formulam , quam descripsi- lusta sua formula manserunt; simul Vicaenam fi
mus , apud alias Ecclesias jam vulgatam , et ipsa dem corde , et ore profitentes omnes . A postulorun
Jewyn amplexal? OSI . Quo tempore, igucluni. Symbolem in tantismale rpeinveruril liomana li
153 VITI. DISSERTAUO II .
Occidentis Ecclesiæ. Vocibus quibusdam Nicænis a propter nostram salutem descendit de cælis , et in
ausit illud Ecclesia Hierosolymitana , ul superius
carnatus est de Spiritu sancio ex Maria Virgine,
nom . 2 adnotavimus . Hujusmodi esse puto ,' quo et homo factus est . Crucifixus etiam pro nobis sub
Ecclesia Antiochena medio 150 circiter sæculo
quinto adhuc utebatur . Illud affert Cassianus li-
bro vi De Incarnatione Domini, capile 3 , ubi Nesio-
rii bapresim refellil : Nunc ad fidein Antiocheni
Symboli, inquiens, virtutemque veniamus : in qua
cum ipse (Nestorius) baptizatus sit ac renalus,
suis eum professionibus argui... oportet. Terliis
ergo , ac fides Antiocheni Symboli bæc est : Credo
in unumi el solum verum Deum , Patrem omnipoten-
tem , creatorem omnium visibilium el invisibilium
creaturarum . Et in Dominum nostrum Jesum Chri-
slum , Filium ejus unigenilum , et primoga:litum 10-
tirs creuluræ , ex eo natum ante orania sæcula ; et B tis auciarn , vocat nihilominus Epiphanius : Fidei
non fucium , Deum verum ex Deo vero , homousiun
Pairi , per quem el sæcula compaginata suni ei om-
nia facia . Qui propter nos venit, el nalis est ex Ma-
ria Virgine. El crucifixus sub Pontio Pilato; et se-
pullus . Et tertia die resurrexil secundum Scripturas.
E: in cælos ascendii . Et iterum veniel judicare viros,
el morluos. Et reliqua . , liujusce formulæ auctores
perquirit Alardus Gazæus ini Notis. Non aliam ori-
ginem ejus existimamus, nisi quam indicavimus.
Similes aliæ in aliis vigebant Ecclesiis formula
Symbolorum .
Fuere nonnulli in Sardicensi consilio, quod anno
347 celebratum chronologi frequentius adnolan : :
qui Symbolo Nicæno quidpiam adjici oportere con-
tendebant. Rem narral, decretumque synodi ad с quidquid aliud homo est , excepto peccato : non e ri
versum , afiert sancius Athanasius in synodo Ale .
sandrina anno 362 , « Quamvis certi homines, ini-
quiens, nonnulla quasi quæ deessent , Niczno
concilio ascribere vellent (utique orthodoxa) idque
acriler contenderent ; sancia tamen synodus quæ
Sarjicie convenit, indigne id tulil, decretoque san-
civil : Ne quid ulterius de fide scriberetur, el sese
contentos esse Nicæna fidedeclaraverunt ; ul cui ni-
hil deessel , el quæ plena pielatis esset ; neque eden-
dam esse aliam professionem fiilei, ne illa quice Nicæce
scripla est , imperfecla crederelur ; neve illis occasio
kujusmodi suppeditaretur , qui sæpenumero volunt
de fide defiire et scribere. »
An birc nobis opponant Græci in præsidium sux
causæ adversum vocci , Filioque , Symbolo adje-
elam ? Noverilit ipsi , decretum illud Sardicense
impedimento non fuisse, quominus in Ecclesia
Orientali prolixior ederetur formula in bap !ismale
Iradenda . Proſert eam Epiphanius in Ancorelo,
num . 120 : « Credimus in unum Deum , Patrem
omnipotenleni, ſaciorem coeli et terræ, visibilium
omniom el invisibilium . Et in unum Dominiai
Jesum Christum Filium Dei unigenitum , el ex Pa-
Tre nalum ante omnia sæcula : 151 boc est ex
Patris substantia , lumen de lumine, Deum verum
de Deo vero, genituin non factum , consubstantialem
Palri , per quem omnia facta sunt, quæ cælo ler-
que continentur ; qui propter nos homines, el
1: 4
Pontio Pilato, passus, et sepultus est . El resurre
xil tertia die secundum Scripturas. El ascendit in
cælum , sedet ad dexteram Patris . Et iterum ven
liirus esi cum gieria judicare vivos et niortuos,
cujus regni non erit finis . Et in Spiritum sanctum ,
Dominum , el vivificantein : qui ex l'atre procedit,
qui cum Palre et Filio simul adoratur et conglorifi
catur, qui locutus est per prophetas Et in unam ,
sanctam , catholicam , et apostolicam Ecclesiam .
Confitemur unum baptisma in remissionem pecca
lorum . Et exspectamus resurrectionem murluorum ,
el vitam ſuturi sæculi ., Hanc vero licet additamien
formulam a sanctis apostolis traditam el in Eccle
sia in sancla urbe ab omnibus sanclis episcopis , qui
supra trecentos et decem fuerunt. (Nicænos videlicet) ,
prascriptam . Quidni apostolica et Nicæna dicenda
forel, cum voces duntaxat, quibus enucleale magis
articuli declarantur, adjectas afferai ? Argimen .
lum binc elicitur, quod Gra:cos jugulat, favelque
Romanis et Occidentalibus.
Adhuc aliam magis prolixam ibidem reſerl , num .
121. Verbi divini incarnatio, ac Spiritus sancti di
vinilas luculentiore sermone exponuntur. Ceteris
prætermissis, quæ eadem sunt in Symbolo Nicæno ,
hæc profero : Ei homo factus esl : id est perfectum
assumpsit liominem , unimam , corpus, mentem , el
rili salu , nec ita , ut in homine duntaxat inessel, sed
in seipsuin efficiam illam carnem transtulit , el
in unam ac sanciam singularitatem conjunxit : non
cd eum inodum quo prophetis aspiravil , el in illis
loculus est, effecitque quidpiam , sed homo perfecius
esse voluit : Verbum quippe caro fucrum est ; neque
aut mutationen ullam est experlum , ant divinitatem
suam in naturam convertit hominis, sed in unam
sanctam perfectionem divinitatemque copulavil . Unus
est enim Dominus Jesus Christus, non duo : idem
Deus, idem Dominus, idemque Rex . Qui passus est in
carne, el resurrexit : el cælum cum eodem corpore
conscendit : el ad dexteram Patris gloriose consedil :
et cum codem corpore venturus est cum gloria judi
care vivos et mortuos, cujus regri non erit finis.
Credimus el in Spirilum sanctum , qui loculus est
152 in lege, et per prophetas prædicovil : ad Jor .
dunem descendii, in apostolis locuius cst , es irl san
clis habitut . lla porro nos in ipso credimus : Spi
ritum esse sanctum , Dei Spiritum , Spiritum perſe
cium , Spirilum Paracletum , increalum , a Paire
procedentem , accipicnlem a Filio. Hæc postrema
verba animadvertenda sunt, que particulir. Filioque
aquipollent. Textus Græcus habet : ' Ex toj Yigū
λαμβανόμενον . ΑΙ. λαμβάνοντα .
Digna sunt etiam animadversione, quze ibidem pra
miserat Epiphanius verba : « Verum quoniam alale
nostra alie post alias bærescs cmer cruit, id est
155 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE
lemporibus Valentiniani el Valentis imperatorum , A lui sancio resistencjum . , Satis id erat. Fides al
quorum jamn decimus annus agitur, et Gratiani
sextus , a Diocletiano vero tyranno nonagesimus :
propierea lam vos , quam nos ipsi , el orthodoxi
omnes episcopi, el uno ui verbo dicam tota Eccle-
sia catholica, adversus prodeuntes identidem hæ-
resez , consentaneeque cum exposita paulo ante
sanctorum Patrum fidei formula , ijs præserting
qui bap'ismo iniliandi sunb, dicimus ut hoc modo
profileantur, ac dicant : Credimus, etc. » Collige
duo : prædictas fidei formulas in usu fuisse aliqui-
bus in Orientis Ecclesiis ante annum 373 , quo doci.
mus annus Valentiniani et Valentis, et sexlus Gra-
tiaui inceperunt : sibique fas fuisse Cræcæ lingize
Patres existimasse, Nicenam Symboli formu -
B
lam explicatioribus augere vocibus proptcr hære-
ses emergentes. Cur eadem facultas pro rerum
circumstantiis, emergentesque propter hæreses, non
convenial Occidentis Ecclesiis ?
Emerserat vero hæresis Anom & orum , auc !oribus
Aelio et Eunomio , qui Theodorelo leste libro av
læreticarum Fabularum , dicebant : Filium quidem
primam crearuram Palris, præcipuamque esse :
Spiritum vero sanctum a Filio ante alia opera crea-
lum esse. Ipsius Eunomii verba sunt apud sancium
Basilium , libro ni , contra eumdem hæreticum , num .
33 : Ingeniti quidem creatura Filius : Unigeniti
vcro Paracletus. Hanc vocat sanctus Augustinus
hæresim Arianorum , num . 49 , qui Patrem , et
Filiun , et Spirilun sancium nolunt esse unius, c nam transmisere Patres Antiocheni. Id vero denium
ejusdemque naluræ , atque substantiæ , aut essen-
liæ : sed esse Filium creaturam , Spirilum vero
Sanclum crsaluram creaturæ , hoc est ab ipso
Filio creatum volunt . Macedonius, episcopus Con-
slantinopolitanus, Filium consubstantialem Patri
negabal, similem illi per omnia falebatur : Spi-
ri:um vero sanctum (verba sint Theodoreli loco
cila ! ), sicut Arius , et Eunomius, blasphemare per-
sistit . Unde qui ejus sectæ dicebantur, Pneumatoma
chi conominali sunt.
Hæresim damnat Damasus papa in synojo Ro
mana anno 379 153 celebrala : Anathematiza-
mus Arium, atque Eumamium , qui pari impielale,
licel sermone dissimili, Filium et Spiritum sanctum
asserunt esse creaturas. Anathematizamus Mace. D
donianos, qui de Arii stirpe veniantes, non perfi
siam mulaverunt, sed nomen ...Si quis non dixe
rit Spiritum sanctum de Paire esse vere ac proprie,
sicut Filium de divina sulistancia , anathema sit ..
, . Si quis dixerit Spiritum sanctum ſacluram ,
aut per Filium fuctum, anathema sit . , Haresim
pariter damnarunt Orientales Patres anno 381 in
synodo Constantinopolitana collecti . Canone 1 sic
babent : Fidem non violandam Palrum trecentorum
decem el oc! o , qui apud Nicæam Bithyniæ conve-
sprunt : sed manere eam firmam , e ! stabilem .
Anathematiz:ndam omnem hæresim , et specialiter
Eunomianorum , vel Anomianorum , et årionorum ,
tel Eudoxianorum , el Vacedonianorum , vel Spiri-
156
tamen caibolica ut facilius innotesceret cunctis,
ac firmior animis omnium inhærerel , consullius
duxere Patres illi Constantinopolitani, ul forn :u
la:n Symbeli, Nicana prolixiorem , Ecclesiis propo .
nerent: eamque giloplarunt, quæ prior est supe
rius descrip'a Epiphaniana ; addilis etiam vocibus
illis , Deum de Dio ; aliis prætermissis, nempe, el
quæ in cælis , el quæ in terra ; et illis etiain , hoc
esi , ex substantia Patris : quæ in alia voce , con
substantialis, comprehenduntur.
lierum regiam in civitatem anno insequenti 382
convenere Patres , ac Synodicain Damaso ponti
fici, ceterisque Occidentis episcopis dederunt. In
ter alia sic habent : Quæ igitur ad fidem allineni,
quam aperte prædicamus, in summa sunt hujusmodi
(qu :e præmissa sunl). De quibus amplius unimis ve
siris salisfucere poterilis, si tomum synodi Antio .
chene , el eum qui superiori anno ( 381 ) Conslun ! i.
nopoli a synodo universali est edilus, inspicere di
gnamini. Ubi el fidei confessionem uberius exposui
mus : el in recens adinventas hæreses anathemalis
sententiam perscripsimus. Postremis verbis Carrones
editos intelligunt : Fidei vero confessionem , quam
uberius expositam aiunt, indicant Symbolum , quod
vulgo Constantinopolitanum appellatur : ac tornus
ille demum synodi Antiochena Symbolum contine
bat, superius ex Cassiano descriptum , quod in usu
apud se positum ad synodum Constantinopolita
perspicue constal, Nicænum Symbolum vocibus
quibusdam , synodo Constantinopolitana approban
le , auctum fuisse propler eas quæ emerserant,
Eunonianorum et Macedonianorum hæreses, pro ea
qua polleliant Græci Patres potestate , 154 quave
cæleras non caruisse , neque carere in Occidente
Ecclesias, maxinieque Romanam , diftilebitur nemo
sapiens.
CAPUT II .
Tempore Damasi papæ, et sinodi Coristantinopoli
laner , Symbolo adjecta non fuit particula , a Filio
que . , Eum tamen passim docent , ac luentur Ec .
clesiæ Patres, divinitalem Spiritus sancli vindi
cantes. Decretum synodi æciumenicce Ephesina :
quo novæ Symboli formulæ vetantur. Vocis , Fi
lioque, s adjectioni, quæ postea lucla est , non ob
stal. Insigne Cyrilli Alexandrini testimonium ex
penditur. llæc pertinet adjectiv , vel omissio ad
Ecclesie disciplinum : synodi Chalcedonensis acta .
Peculiares aliquæ fidei confessiones instar Sym -
boli editæ, ei in synodis æcumenicis approbatie.
1. Fueruul Latini et Græci scriptores, qui vo
cem , Filioque, a Damaso Romano pontifice, et ab
ipsa Constantinopolitana synodo adjectam Symbolo ,
scilicet Constantinopolitano, dixere . Leo Allatius ,
in opere adversus lloliingerum , capite 20, nomul
Jos Græcos refert , qui Alexii Aristeni. Ecclesiæ
Constantinopolitane sæculo duodecimo chartophy
lacis , auctoritate ducti, Damaso pontifici adjectii -
nem altribuunt. Errant omnino. Quæstio facti
est . Rem namquc silent velusta jus ævi monu
157 VITA. DISSERTATIO II
menta omnia . Carel roce, Filioque, Symbolum A de loquendi ratione pluusculum litigare); sibi ta
ipsum , quod Constantinopolitanum dicimus, tum
in conciliorum Collectionibus, tum ab Epiphanio
antea relatum in Ancoralo : idque traditur unum ,
quod Eunomiani negabant, Spiritum scilicet sun-
cium procedere ex Patre. Blanc unam fidem Damasus
papa proposuit in synodo komana anno 379, Ana-
thema, dicens, si quis non dixerit Spiritum sanctum
de Patre esse vere ac proprie : itemque si quis dixerit,
Spiritum sanclum (acturam , aut per Filium factum .
later Opera sancti Hieronymi vulgatum proslal
Damasi Symbolum . Haec ibi legimus : Spiritum
sunclum , ion genitum , neque ingenitum : non crea
tum, neque factum : sed de Paire, Filioque proce-
dentem, Patri el Filio coælernum , el coæqualem .
B
Perperam in præsidium Alexii Aristeni b ec advo
caretur auctoritas : agitur namque de vocis Fi
lioque additamento ad Symbolum Constantinopoli
lanum . Alqui rursus idem Symbolum legitur in
Qirinquagesima inter Latinas Gregorii Nazianzeni
Orationes : ilemque sermone 235 255 inter Augus-
linianos in Appendice , et in codice Canonum Eccle
siæ Romanæ , quem vulgavit Quesnellius. Iu ser
mone citato apud Augustinum sic legimus : Sed de
Pelre precedentem , et Filio, Patris et Filii Spiritum .
II re solum posteriora , non prima verba babent
quinquagesinia Nazianzeni Latina oratio, et caput
Tricesimuin nonum laudali codicis. Albanasii ope-
ribus olim insertum proslabai idem Symbolum :
unde salis jam patet , genuinum dici Damasi opuscu- с
lum non posse. Vigilio Tapsensi illud attribui vole-
bat Chilllerius : tribuendumque Quesnellius pulat
dissertatione 14 , in operum sancti Leonis editione ,
Gregorio natione Hispano, provincia Bætico , Wi-
beritano episcopo, qui circa annum 370 clarebat.
11. Quanquam vero Damasi papæ , el concilii
Constantinopolitani tempore , particula Filioque
Symbolo pariter Constantinopolitano adjecia non
fuit ; hanc nihilominus passiin traduni Ecclesiæ
faires, aut particulam ipsam a Filio, sivc per
Filium exprimentes, aut æquipollentia sane verba .
Equipollentes aio voces , quæ in prædicta fidei
formula , cujuscunque tandem sit , occurrunt :
Spiritum sanclum Palris , el Filii : itemque illa ,
quæ in Epiphaniana prolixicri secunda habentur,
a Palre procedentem , accipientem a Filio. Prostat
etiam inter Acta Lalina synodi Florentinæ , colla-
tione 21 , Confessio fidei catholicæ , quæ a papa De-
maso missa diciturad Paulinum Antiochenum episco-
prm : ubi Spiritus sanctis bis asseritur de Paire
Filioque procedens. Eadem es ! cum Regula filei,
quamès præscripio Leonis Magni editam ab llispa-
nis episcopis, capile sequente dicendum est , 11. 6 .
Suos de Trinitate libros conficiebat Hilarius,
Pictavorum episcopus, ante exoriam Macedonii
hæresimi, ut putat Petrus Constantius : dicebatque
libro vill , num . 20 , se in hoc non calumniari li .
bertali intelligentix , ul'um er Patre, an ex Filio
Spiritum Paracle!um putent esse (hoc est nolle se
1: 8
men prorsus videri, hanc in incerto rem non reli
quisse Dominum . Verba refert Jesu Christi ex
Joaline, capite 14. num . 12 : De meo accipiet , ei
annuntiabit vobis. Omnia quæcunque habei Paler,
mea sunt : propterea dixi, De meo accipiel, el un
nuntiabit vobis . Thin vero argumentationem in
struil : 1 A Filio igirur accipit (inquiens ), qui et
ab eo millilur, et a Patre procedit. El indtrog ',
ulrum id ipsum sit a Filio accipere, quod u Palre
procedere. Quod si differre credetur inter accipere
a Filio, el a Patre procedere ; certe id ipsum ai
que unum esse existimabitiir, a Filio accipere,
quod sit accipere a Patre. Ipse enim 156 Domi.
niis ait : Quoniam de meo accipiet , el annuntiabil
vobis . Oinnia quæcunque habet Pater, mea sunt :
prop !erea dixi, De ineo accipiel , et annuntiabil vo
bis. Hoc quod accipiet (sive poiestas est , sive vir
1u8, sive doctrina ), Filius a se accipiendum esse
dixit : el rursum hoc ipsum significal, accipien
dum esse de Patre. Cum enim ait : Omnia qui'cin
qile habet Pater , sua esse ; et idcirco dixisse se ,
de suo accipicndum esse, docel etiam , a Pairè acci
pienda, a se lamen accipi ; quia omnia quæ Patris
sunt, sua sint. 1 lilario perinde erat , Spiritum
sanelunu procedere a Patre, el accipere a Filio ,
aque ipsuni a Patre el a Filio procedere. De vo
cibus lilc prætermissa, negari oon posse aii . Cum
a Patre, luin a Filio accipere Spiritum sanctum
doctrinam , virtutem , potestatem , adeoque et
ipsain exsistentiam : quod est ipsum catholicæ fidei
dogma, dictione processionis ex utroque expressum .
Aú scriptores eos , quibuscum litem de rocibus
Hilarius habere non vult , fortasse respiciebal
Rusticris , Romanæ Ecclesiæ diaconus, in Dispula
tione contra Aceplialos, medio circiler baculo
Scru scripta : Pater genuit, inquiens, el 1:01 Gº
nitris est , cl ab aliquo alio non esi , sicul ex co surt
alii . Filius vero genitus esi , el nihil consempiternum
genuil. Ei Spiritus sanctus a Putre procedit : nihil
consempiter::um procedit, vel genitum est ab eo.
Quidam vero Antiquorum et hoc proprietatibus ad
jeceruil : quia siciit Spirilus sanctis cum Patre
Filium sempiternum 10 :2 genuil, sic nec procedit
D Spiritus a Filio, sicut a Paire. Ego vero , quiz
Spiritus quidem non genril sempiterne, profileor :
nec enim duos diximus Patris. Urrum vero a Filo
eodem modo, quo ex Paire, procecial, non perfecte
habeo salisſactum . Antiqui illi , quos men oral,
procedentem a Patre Spiritum fatebantur, nega
baut procedentem a Filio . Lis eral de voce , quo
niam Spiritum a Filio accipientem credebant. Ru .
sticus inficiari non audel, Spiritum a Filio proce
dere. Anceps eral, num bæc vox , quæ in ordine
ad Patrein . adhibe !ur, usurpari debeat in ordine
ad Filium . Hxc prima obscuri loci interpretätio.
Rustici dubium releri altera ad processionismo
dum : an eodem modo a Filio procedat Spiritus,
quemadmodum a Patre. Distinctione opus esi :
1
 153 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE
eodemque modo procedit ab utroque Spiritus, si A me parle depravato , quæ noem
. consideretur spirandi virtus, quæ una est in utro . proponit. Hujusce depravati Syuboli Nestorianam
que : non eodem modo procedere dici potest , expositionem simul altulit Charisius, quam plu
quia hoc, quod est spirare Spirillm sanctum , Pa-
ler non habet ab alio , a Paire habet Filius. Quæ-
cunque vero h.:c fueril demum dillicul :as, inane
dubiuin suum agnosiere Rusticus polerat, cum
ejus evo simpliciter el absolute Spirituin sanctum
a Paire et a Filio procedere scriptores ducerent,
Gennadius, in 157 libro de Dogmatibus ; Aritus
Viennensis, De divinitale Spirilus sancli; Fulgen .
lius in libro De fide ; Pascliasius Diaconus, libro i
De Spiritu sancto , aliique..
Voces easdem , a Patre el a Filio , vel a Palre
per Filium , adhibuere ante ac post synodum Con- B
siantinopolitanam Latini el Græci scriplores, ejus-
dem Spiriins sancti divinilatem contra Eunomia-
nos et Macedonianos vindicantes. Superiori in
dissertatione testimonia dedimus ac illustravimus
Epiphanii, Basilii , Gregorii Nysseni, Cyrilli Alexan-
drini. Hujusce sententias luculentissimas pro- duplici in Jesu Christo persona impium errorem .
lulimus. Eam proſero , quæ in ejus habelur ex syn-
odo Alexandrina epistola ad Nestorium , in recu-
nienico Ephesino concilio lecla : « Quamvis in
sila sil sulisislentia Spiritus, et ejus intelligatur
in persona proprietas, juxta id quod Spiritus est ,
el non Filius : altamen alienus non est ( a Filio) .
Ab illo enim (Filio Jesu Christo) Spiritus appel-
lalus est veritatis : el veritas Christus est : Kal
τροχείται παρ' αυτού , καθάπερ αμέλει και εκ του c Qui vero ausi fuerint aut componere fdem alte
0:00 xal Ilocos, El prodil per islum , quemadmo-
dum cerle ex Deo et Paire . » Moias hac de re lites a
Theodoreto , qui nimium animo in Cyrillum com-
molus cral , enarravimus.
III . Interim Symbolo in baptismale utebantur in
Oriente Ecclesiæ , simplici Nicæno aliæ , aliæque
Constantinopolitano, el aliæ Nicæno aliquibus vo
cibus aucto. Hujusmodi ſuissc adnotavimus llie-
rosolymitanum tempore Cyrilli Hierosolymorum
episcopi, ac Antiochenum , in quo Cassian's aiebat
baplizalum fuisse Nestorium in synodo Ephesina
Gamnatum . An lianic reſero classem Ecclesiæ Phil .
adelphiensis Symbolum , quod in eadem synodo
Ephesina proslal, actione 6 a Charisio presbytero
oblatum : Credo in unum Deum Patrem omnipoten- Daul componere, præler definitam a sanctis Patribus ,
lem , Crealorem omnium . visibilium el invisibiliuin
piclorem . Elin unum Dominum Jesum Christum ,
Filium ejirs unigenitum , Deum de Deo , lumen de
lumine, Deum verum de Deu vero , consubstantia
lem Palri. Qui propter nos, el noslram salutem
descendie de cælis , et incarnalus est , el ex sancia
Virgine nalus, et homo factus est. Crucifixus pro
nobis , mortuus est . Resurrexit tertia die . Ascendit in
cælos . El ilcrum venturus est judicare vivos et
morluos. El in Spiritum veritatis , Paracletum , Pa-
Iri el Filio consubstanlialem . Et in sanclam catho
licam Ecclesiam . In morivorum resurrectionm . In
rilan alernam .
Symboly Niceno utebalur Sesiorius, in ea maxi
100
incarnalionis
res decepti subscripserant. Quodnam foret articuli
de incarnatione 159 depravali vitium , es eailem
colligi polest espositione. De incarnatione nosse
oporlel, inquiebal, Dominum Deum Verbum assum .
psisse hominem secundum naluram perfectuin, ex
humana carne et anima rationali consistentem ...
Quem secundum nostrum naturam , nobisque si
milein hominem ersistentem , Spiritus sancti vir.
lute in ulero Virginis formatum ... inexplicabili quo
dam modo sibi conjunxit ... Unum igitur Filium , el
Dominum Jesum Christum , per quem facta sunt
omnia, esse dicimus : primo quidem ac præcipue
Deum Verbum , qui secundum essentiam Dei Filius
el Dominus esl , mente concipientes ; simul vero
etiam quod assumpium est, hoc cat Jesum a Na
zarelh , animo complectentes. lta scilicet verbo
rum involucris lectum propinabat Nestorius de
Nestorii facinus , qui corruplo depravaloque
Symbolo proposito, simplices lideles deceperal ,
Ephesina synodus, anno 431 celebrala , deleslatur :
luliique decrela in hæc verba : « His igitur per
iectis, statuil sancta synodus, alteram fidem ne
mini licere proferre , aut conscribere, aut compo
nere , præter definitam a sanctis Patribus, qui
in Nicæa cum Spiritu sancto congregali fuerunt.
Tam , aut proferre, vel offcrre converti volentibus
ail agnitionem veritatis ; hos quidem si sint epis
scopi, aut clerici, alienos esse ab episcopalu , et
clericos a clericalu decrevit : si vero laici fuerint,
anathemati subjici, , Tum Nestoriani symboli fore
mulam et expositionem damnat.
IV . Prohibenle, ne alteram fidem liceret uili
proferre, aut conscribere, aut componere, præter
definitam a Nicænis Patribus, Ephesinu decreto
bellum Græci agunt adversum Latinos, qui vocein
Filioque Symbolo Constantinopolitano addiderunt.
Pugnam pugnent, quand volunt : certissima clades
instal illis . Ac primo slaluil sancta synodus, alle
ram pdem nemini licere proferre, aut conscribere ,
qui in Nicæa cum Spiritu sancio congregali ſuerunt.
Ilaquc verbis lenus si hærezinus, neque Symbo
lum Constantinopolitanum proferre licuerit. Haud
me latel, Symbolum idem Constantinopolitanum
dici Nicænum maxime post synodum Chalcedonen
sem consuevisse : al eo in Ephesino decreto agi
lur sine dubio de formula Nicæna, qua ut summum
aliquibus vocibus aucta, non omnibus quæ in
Symbolo Constantinopolitano habentur, Ecclesiæ
plures in baptismale utebantur.
In libellis a Charisio presbytero Philadelphiensi
oblatis, Symbolum 159 depravatum continebil
uur, ac cjus Nestoriana expositio . Utrumque spe
ciali decreto damnanı Ephesini Paircs. Alia eliai
 VITA . DISSERTATIO 11 .
Symboli formula Ecclesice Philadelphiensis conti- A epistolis, vel tomis, vel libris evulgaveram : el soli
nebatur, quæ neque Nicæna est, neque Constanti- fidei, quæ a sanctis Patribus nostris Nicææ edita
nopolitana, utique tamen consona , ac interpolata
Nicæna dici potest. An ergo decreto Ephesino pro-
scripta hæc fuerit ? Non adeo insani Græci fuerint,
qui id affirment. Quomodo ergo juxta Ej hesinum
decretum nec alteram a Nicæna fidem conscribere,
el componere, nec alteram proferre liceal ? Nempe
non ea Ephesino decreto intelligentia, aul vis inest,
quam sibi fingunt Græci.
Eadem zlate variæ in Ecclesiis vigebant formų-
læ Symboli, quæ verbis tenus a simplici Nicæna, et
a prolix ore Constantinopolitana differebant. Hiero-
solymitanam memoravimus, el Antiochenam : alias .
que usu receptas exstitisse ; dubium nullum . Libc
rum earumdem in Ecclesiis usum reliquisse Patres
Ephesinos, neque velasse quin ipsæ proferri pos-
sent, synodus Chalcedonensis evincit actiune 5, in
definitione fidei : ubi Symbolum Nicænum cæteris
præfulgere dicitur, decerniturque servari debere
Symbolum Conslantinopolitanum , ac aliæ demum
legitimæ Ecclesiarum formule confirmantur. Verba
sunt : « Decernimus igitur, ordinem , et oinnes for-
mulas que de fide sunt constitutæ , custodientes et
nos , sancle synodi quondam in Epheso factie : pro-
fulgere quidem rectæ , et immaculatie lidci exposi-
tionem sanctorum el beatissimorum trecentorun
decem el ocio Patruni, qui in Nicæa icmporibus piæ
menori:e Constantini imperatoris congrega ti sunt :
Servari aulem el ea , que apud Constantinopolim a
sanctissimis centum quinquaginta Patribus decreta
sunt, ad expellendas quidem bæreses quæ eo lem-
pore germinaverant, et ad confirmationem ejus -
dem catholicæ el apostolicæ nostrie fidei . »
Haec postrenia verba sensum declarant germa-
num Decreli Ephesini : symbolorum scilicet formu.
las maxime damnari, in quibus quidpiam minun-
tur, aut mutelur, airt adjiciatur, quod a recla fide
alienum sit. ld invictis demonstrarunt argumentis
in synodo Florentina Latini doctores . Acta el in-
serlas disputationes consule.
V. Sed omnis ut pravis hominibus ansa eriperc-
tur , minutionibus, additionibus, mutationibusque
Symbolum corrumpendi , inficiari nolim , sno ve.
tasse decreto Ephesinos Patres novas, quæ impos- pila declarat : Sancta quippe, inquiens , el æcume
lerum symbolorum formulæ cuderentur . Hunc ejus nica synodus quæ Ephesi convenerat, necessario
decreli sensuin declarare Cyrillus Alexandrinus vi . providit non oportere riotEWS ExOssiv Étépav ,
dciur in epistola ad Acacium Melitinensem . Hanc
cripsit ille , occasione data cujusdam 160 expli .
calioris fidei professionis, quam Orientales epi-
scopi ad impactam eluendam Nestorianismi labem
composuerant. Cum vero professionem eamdem
Decreli Ephesini prætextu redarguerent Mestoriani
homines , vindical eam Cyrilius, quod Orieniales
illi fidein suam proſessi sunt, nihil Symbolo ad .
denies, sed extra Symbolum necessariam offeren-
Les declarationem .
Locum integrum affero. Volebant enim (Neslo .
rianæ factionis bomines) ea omnia adoleri, qua vel
1/2
fueral , consentire. Dogmala in epistolis ac lomis
declarata a Cyrillo rejiciebant illi , ac si Nicæni Sym
boli metas Trausiliissel . Alia in ipsum hæc eriil
querela. Intelligo vero , et hoc quoque illos nobis ob
jicere : nempe quo fidei ex positionem , to su u borov
xalvév, sive noyum Symbolum receperimus ; quasi
veius illuil , venerandumque (Nicænum ) aspernati.
Fidei expositionem ab Orientalibus transmissam
receperat. Reponit ille : Verum dicimus, nos neque
novam fidei expositionem ab ullo e.regisse, neque ab
aliis innovatam admisisse. Norunt aliud Symboluin ,
aut Symbolum additamentis innovalum sibi trans
missuin , inficiatur. Sufficil enim nobis divinn Scri .
B plura, sanctorumque Patrum prudentiu , et fidei
Symbolum (Nicenum ), ad omnia recta dogmala ap
le rileque concinnatum .
Quid egerint, quidve transmiserint Orientales
episcopi, enarral. Quia vero sanctissimi Orientales
episcopi cum Ephesi essent, a nobis dissenijebani,
eaque de causa quasi blusphemiarum Nestorii laqueis
irrelili tenerentur, suspccti erant : ul eu cruninc se
liberureni, inculpalveque fidei amatoribus per oinnin
salisſacerent, ac Nestorianæ impietatis se experies
esse ostenderent , πεποίηνται την απολογίαν , αpolo
giam composuerunt. In ea rectam lidei expositionem
dabant. Et id quidem admodum prudenter. Tantum
abest, ut hoc istorum facium aliqua omnino nola
с aut reprehensione dignum videalur. Quid enim si
ipse Neslorinis eo lempore, quo u nobis omnibus illi
proponebuiur oportere, ui sua ipse dogma!a condemna
rel , veritalemque amplecieretur, EYY6IQOV È T:0 !1,pato
την επί τούτοις ομολογίαν, scriptam iis de rebus
confessionem exhibuisset (quin scilicet Nicænum Syni
bolum clariori aliqua auxisset explicalione ) , quis
nam dicturus erat , illam πίστεως ημίν καινοτομήσαι
cúj bichos, riovum fidei symbolum nobis conscripsisse ?
Quid igitur lemere conviciis insectantur sanclissimos
Phænicia episcopos, eorum consensum appellantes
ExOEGEV Subxou xa vny, novain Symboli expositio .
nem quem illi'uiliter c: necessario ediderunt, ut
nimirum se purgarent
161 Ephesinu decrelum atfert Cyrillus quod
aliam fidei expositionem in Ecclesias Dei inferre
præler eam quæ jam exslabas : quam beatissimi
Patres nostri suncio Spiritu: loculi definiverant (Ni
cææ ). Satis inuolezcere videlur, ila Cyrillum in
lellexisse Ephesinum decretum , ut novum impo
slerum non liceret Symbolum edere , aut ipsum
Nicænum innovare additamentis aicium . At illi
tamen (Orientales) ab hac (Niceni Symboli tide)
dissentira visi, el quod neque recte sentireni... in
suspicionem adducii ; nunquid laciturnilale ab hac
ignominiosa nola se liberassens, an plena porius sa.
tisfactione, suæque sententiæ declaratione ? Quæ
163 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHE 164

alique intelligitur a Symbolo Nic:Pno distincta. A fieri. Parrum slatuta valebani. Alteram boc loco
Qui lioc vull facere, xQevcupysi uevojčty, nihil novi fidei expositionem intellige, quæ sit vel novum
πιοlitur : ουδέ πίστεως έκθεσιν ιράται καινοτο- quodammodo Symbolum a Nicæno el Constantino
wūv, nec fidei espositionem innovare deprehenditur.
ilanc decreli Epliesini, ac Cyrilli mentis inter-
pretationem confirmual turn ipsa Orientaliuni de-
claratio Epistolis in erla Joannis Antiocheni, lum
ejusdem Joannis disertissima sententia . Hujusmodi
epistola proslant inter opera Cyrilli , lom . V,
parl. 11 , el parl. li concilii Ephesini, capile 20 :
« De Virgine autem Dei Genitrice Maria quomodo
sentiamus et loquamur , deque vnigeniti Filii Dei
incarnatione, necessario , oux ¿ v TeposOnvris Mén
pse , non additamenti loco , sed plena satisfactionis
forma (aut confirmationis specie ), dicemus brevi-
B
ler, sicut ab initio ex divinis lilleris sanctorun-
que Patrum traditionibus lusimus : Quocv od
σύνολον προστιθέντες τη των αγίων Πατέρων των
εν Νικαία εκτεθείση πίστει , Nihil prorsus ilei in
Nicæu a sanctis Pairibus expositæ adjicientes. Illa
eniin , lit antea diximus, ad omnem pietatis cogni-
tionem , omnisque læreticae prava doctrinæ depul-
sionem abunde sal esl ... Habel vero nostra Expo-
sitio in hunc modum : Confitemur igitur Dominum
nostrum Jesum Christum unigenilum Dei Filium
esse Deum perfectum , ei hominem perfectum ex
anima rationali et corpore : ante sæcula quidem ex
Paire secundum divinilalem genitum , postremis vero
temporibus eumdem ipsum propter nostram sululem
ez Maria Virgine secundum humanitatem 110 c trecentorum dece'iel octo, qui apied Niccam conve
cum . , Symbolum ergo Nicænum , sive formulam nerunt, in qua baplizatus 163 sum : el in corslilulo
fidei species, sive fidem ipsam in formula continº
lau ), ilitaciuin servari debuisse juxta legem Ephe-
sinam , censebat Cyrillus. At ipsum Alexandrinum
antistilem animadverie haud illicitas judicasse
fidei confessiones, aut expositiones alias, a Symbolo
Niceno distinctis, queis fides ipsa Nicæna luculen-
lius exponeretur. 162 Id vero validissimum argu-
mentum est, quo infra adversum Graecos ayernus .
VI . Jain vero decreti Ephesini sensus ſuerit, quem
ipsi Græci voluni. Suis tandem præjudiciis exuti
concedant el ipsi, quod negari nullo modo polest :
rem hanc ad ecclesiasticæ disciplince capul spe-
clare, quie pro lemporum circumstantiis, ac ur-
gente necessitate, variationem subil. Insigne pre- D Patrum (Constantinopoli) : Qui descendit, et in
bei exemplum synodis ecumenica Chalcedonensis,
quæ abs legis Ephesinä rigore sine dubio recessit .
llac de re agendum mibi latiore sermone. Decreti
Ephesini reverentia ducii, sibi temperandumi cen-
suere aliquandiu Patres Chalcedonenses ab ulla
conscribenda Expositione, quæ fidem Nicanam el
Constantinopolitanam , quod attinet ad articulum
Incarnclionis Filii Dei , ullo modo novis adjeciis
vocibus declararet. llinc inicio actionis secundar ,
anno 451 celebratx , Judicibus el amplissimo sena-
Tui una voce reposuerunt episcopi : Expositionem
alteram nullus facil... in scripris expositionem non
facimus. Regula est , que prædicat sufficere, quæ
sunt exposila. Hegula vuli , aliam expositionem non
pelitano distinctum , vel quæ ad eadem duo Sym
bola, vel ejusdem Symboli duas formulas quid
piam addar. Ulramque formulam in eadem actione
legendam præscripserun ! Patres, ac una omnium
acclamatione confirmarunt. Al Carosiis, et Doro
theus, et alii archimandrilæ et monachi, qui Eu
lychis ac Dioscori causam luebantur, unam conten
debani sullicere formulam Nicænæ fidei : abnuebant
que Symbolo Constantinopolitano subscribere , et
amplecti Leonis epistolam ad Flavianum : omnem
que rejiciebant, que fieri ad Nicænum Symbolum
possel, additionen ', decreto , Ephesino inlærentes .
In eorum libello S. synodo oblato actione 4 , hac
habentur : Piissimus imperalor... pollicitus est no
bis confirmari tantum expositionem fidei trecentorum
decom el ocio Patrum : el nihil aliuit ante hoc moreri ,
vel fieri... Ad integriorem autem probationem , quod
niliil nos contrarium του Συμβόλου της πίστεως
Symbolo fidei sapiamus... subdidimus et ipsum Sym
voluin ; el definitionem , quae hoc supersiynavil, pro
latum a sancia'el universali synodo quæ Nestorium
condemnavit. llæc rursum judicibus et sena'ui
reposuit Carosus : Fidem trecentorum decem ei
octo Palrum , qui convenerunt apud Vicream , in qua
el baptizatus sum , novi : nam ejo aliam fidem nescio .
Et Doroileus : Permaneo in fide sanclorum Patrum
eorurn , qui apud Ephesum Nestorium damnarunt,
Collige , Alexandrina in Ecclesia simplicem Ni
canam formulan relentam esse : neque hoc ævo
Symbolum Constantinopolitanun receplum fuisse .
Nicxno vero abutebantur Symbolo Eutychiani :
eorumque dolum aperit Dingenes, Cyzici episco
pus, actione 1 ejusdem synodi Chalcedonensis.
Verba ejus sunt : « Dolose (Eutyches) przeposuit
synouum sanctorum Patrum , quæ in Nicæa facta
est. Accepit namque Additamenta a sanctis Pairi.
buis ( Nicænis) , propter perversum intellectum
Apollinaris, et Valentini, et Macedonii, el qui eis
similes suni. Et additum cst in Symbolo sanctorum
carnalus est de Spirilli sancio ex Maria Virgine.
Por aulen prælermisit E11 ! yches, sicui Apollina
risia . Nam etiam Apollinaris suscipit sanctam sy
nodum , quæ in Niciza ſacia est ; secundum pro
priam perversitatem intelligens verba : el effugit
de Spirifu sanclo ex Maria Virgine, ul ne omnino
unionem carnis confiterelor . Elenim sancti Palres ,
qui in Nicra convenerunt, quod incarnatus est,
dixerunt, Sancii autem Patres , qui post ipsos
fuerunt, explanaverunt (Constantinopoli) dicentes :
De Spiritu sancio em Maria Virgine. » Legimus in
Actis : Ægyptios Eutychi faventes clamasse :
Nemo suscipit adjectionem , nemo diminutionem .
Quæ in Nicca constirula sunt, lencani . Malo dolo
 115 VITA . DISSERTATIO II .
Symboli Constantinopolitani additanienta rejicie- A fidei formulam , alleramque condi fidem inhibuisse ,
bant : at illud vero constat, nondum apud illos
formulam Constantinopolitanam invaluisse .
Subdola istorum indole denique perspecta , illi
ipsi Chalcedonenses Patres, qui dil negaverant
definitionem ullain Nicænæ formulæ et Constanti-
nopolitanæ attexendam , censuerunt denique haud
ila legi Ephesinæ obstringi sese , quin uli ſacul-
lale possent, ficiem de incarnalo Verbo explicandi
peculiari appendice. Recitari jube!! actione 5 ,
primo Symbolum Nicenum , tum Symbolum Con-
stantinopolitanum . Aiunt vero : Sufficeret quidem
ad plenain cognitionem et confirmationem pietatis
hoc sapiens et salutare divine gratiæ Symbolum
(Nicænum et Constantinopolitanum ). Sed omnem
muchinationem (hæreticorum ) contra veritatem B prismatis collatione; idemque Symboluin vihilo
claudere volens præsens nunc sancia , el inagna el
universalis synodus... decrevit ante omnia, fidem
integram et intemeratam periranere trecentorum
decem el oclo sunctorum Patrum . Confirmat dociri-
nam , quæ de substantia Spiritus sancti a Patribus
centum quinquaginta postea congregatis in regia
civitate 164 (radita est propter illos qui Spiritui
sancto repugnabant : quam illi omnibus nolam
fecerunt, non quasi aliquid deesset prioribus , adji-
cientes : sed suum de sancto Spiritu intellectum
Scripturarum lestimoniis declarantes. , Suscipit
etiam rontra Nestorium el Eutychem Epistolas
Cyrilli et Leonis Magni. Quibus demum sanctis
Patribus abierens, Incarnulionis arriculum dili-
gentius exponit, docens : Unum eumdemque Dei
Filium Dominum nostrum Jesum Christum , perfeclum
in Deilale, el eumdem perfeclum in humanitate, etc.
Hæc ad Syanbolum Nicænum , et Constantinopolita-
oum Appendix a Patribus Chalcelonensibus condila
fuis. Hæc sine dubio quædam est decreti Ephesini
relaxatio, quæ ad ecclesiasticam disciplina! perli-
nét. Haec demum synodi Chalcedonensis agendi ra-
lio importunos Græcorum conatus frangil, qui legis
ejusdem Ephesine rigore contra Latinos pugnant.
Aunotare tamen hoc loco operæ pretium frieril,
prædictam Chalcedonensem Appendicem , aliasque
conduias in aliis conciliis contra emergentes erro-
res , locum non habuisse unquim in publica
Symboli Constuntinopolilani recitatione , sive in D cere proferre, aul conscribere, aut componers, prre
baptis . ale , sive in Liturgia , il capite insequente
dicensus ; ne prolixior quam par essel confessio
fidei aui baptizandis traderetur, aut legerelur in-
ler Missarum solemnia : ciun Nicænu fides, addila-
mentis Constantinopolitanis aucta , per sese suffi-
ciens ad plenam cognitionem el confirmationen
pietatis habita semper esset.
Solulam ergo , contrilame;ue dificullalem , si que
sumi es Ephesino decreto potest, nemo non videat
qui sapit. Rem hanc maxime confirmal Symbolum
ipsum Constantinopolitenum , quod in communem
lotius Ecrlesiæ usum nonrisi synodus Chalcedo-
nensis deduxil . Recole superius dicla im . 4 , ila
videlicet synoduni Ephesinan confirmasse Scaran
166
ut alias orthodoxas, quæ in Ecclesiis particulari
bus usu recerlæ erant, non rejeceril . Nicæna sim
plici vtebatur Alexandrina Ecclesia. Nic:pnar vo
cibus aliquibus auctam adhibebant Antiochena et
Philadelphiensis : ac in aliis Constuntinopolitanam
viguisse, perspicue colligitur ex verbis Diogenis
Cyziceni jam allatis. Hinc patet, formulam eamdem
Constantinopolitanam ea minime ante synodum
Chalcetonensem policam fuisse auctoritate , ut ipsa
una in quibusque Ecclesiis particularibus in usu
foret . Tum vero sine dubio factum , ut Orientales
orthodoxae Ecclesie , singularibus formulis præ
lermissis, quibus utebantur pro liberlale , paulilim
Constantinopolitanam adbibere coeperint in ba
ninus in monumentis 165 ecclesiasticis appel
Jari Nicænum consueverit, cum revera sit Nicænuin
aliquibus vocibus, tum claritalis causa, lum pro
pier hæreses emergentes, aucium . Unde jam de
nique palet, legis, Ephesinne rigori derogatum
fuisse , qua fidem alterum a Nicaena simplici aul
proferri, aut conscribi, el componi vetabatur.
Marcus Ephesius in synodo Florentina, ses
sione 5, hocce vidit, ac præoccupare argumentum
conatus est : « Slalulum quippe l'ujl ( inquiens ), a
Patribus Ephesinis, nulii deinceps palere licen
tiam immutandi quovis modo Symbolum Nicænum :
quod idem est ac dicere Constantinopolitanum ;
с virtute enim
continelur in illo , amboque pro uno
sunt habita. ) Ephesinis Actis hæc repugnat in
terpretatio. Recitalum quippe actione 1 legimus
Nicænum simplex Symbolum . Synodica ibidem le
gilur Cyrilli epistola ex synodo Alexandrina dala
ad Nestorium , ubi simplex eadem prostal Nicæna
formula : ac una in Palrum acclanialjonibus Ni
cæna fides memoratur, exposila in trecentis decem
el ocio sanctis Patribus. Iterum aciione 6 , coram
palamque recitalur Nicana fides : affertur Churi
siana , quæ vocibus aliquibus adjunctis differt a
Nicena : additurque demum corruplum Symbo
lum Nestorianum . Constantinopolitana ailditamenta
apparent nullibi : decretumque Ephesini Patres
ſerunt, quo præscribitur, alterani fidem nemini li
ter definitum a sanciis Patribus, qui in Nicæa cum
Spirilu suncto congregati fuerunt . Lubens fateor ,
Constantinopolitanam formulai dici posse Nicæ
nam : at islam sine dubio , non illam præ oculis
babebat synodus Ephesina. Fateor etiam , Patres
Ephesinos decreto suo non rejecisse formulam
Conslanlınopolilananı, aliasque orthodoxas in
Orientalibus Ecclesiis usu receptas : at inde argu
mentum sumitur coritra Marcus Ephesium , svos .
que Græcos , legem Ephesinam lam rigide interpre
lantes, eaque abutentes. Aio demum , synodi Chak
cedunensis auctoritale laclium , ut Symbolum Cora
stuntinopolitanum , Nicæno prælermisso , ac aliis
prælermissis peculiaribus, in communem usum
 GEORGII CYPRIL CP . PATRIARCH E 16
107
Ecclesiæ deduceretur : quod est a rigore legis A auclum . Cur ergo Ephesinam legem Græci violaruni ?
Epresinæ recedere. Sed altera fides illa , quam vocant Ephesini Pa
VII . Hanc sibi convenirc auctoritatem in co, Tres, vel intelligitur catholicæ fidei adversa doc.
quod est ecclesiasticæ disciplinæ capul, synodi po- trina : quo utique sensu novis illis fidei formulis
steriores, et Ecclesiæ particulares, et Ecclesiarum prolatis el conscriptis, utpote orthodoxis, violata
antistites minime dubitarunt. Professiones aliquas dici neqnit Ephesina lex . Sed neque ad lit. , 167
fidei profero, quæ instar Symboli edite fuerunt, Filioque, voce violalır ipsa . Vel altera eadem files
ac dici possunt Symbolum idem Nicænum , et C0n- intelligitur fidei formula, quæ a Nicæna, aut Con
stan:inopolitanum additamentis auclum . Hujusmodi stantinopolitana nullo modo dillerat. Id si conlen
est Expositio fidei, superius laudat ?, quam Cyrillo dant Græci , sese primum crimine purgent, cum
Alexandrino obtulerunt Orientales . Hujusniodi post Ephesinam synodum lot alleras protulerint
dici debel 166 formula illa , quæ in sexta synodo formulas : aut nobiscum ſaleantur, rem banc quæ
acunienica anno 680 cclebrala legitiir aclione 4 , ad ecclesiasticam disciplinam pertinet , mutalio
in epistola 2 Agathonis papæ, his verbis : Creden . nes pro variis emergentium hæresum circumslan
les in Deum Patrem omnipotenien , factorem cæli tiis , quas Ecclesia pro sua auctoritate expendit,
et terræ , elc. Libellos fidei suæ Petrus episcopus B subire poluisse , ac debuisse .
Nicomediæ , et Georgius presbyter monachus oblu- Ad Spirillis sancti originem quod allinet , dignis
lere actione 10. Hic vero corum libellus ipsissi- simum est animadversione additamentum , quod
muin est Symbolum Cons!anlinopolitanum , cum in laudato Symbolo Tarasiano legitur in synodo
addilainentis hæresi Monotheliticae adversis . Inci- Nicæna il cecumenica actione 3 : Et in Spiritum
pit : Credo in unum Deum Pairem omnipotentem , sanctum , Dominum , el vivificantem , id £x toù lla
fiuclorem cæli el lerræ. etc. Symbolum istud recla- τρό , δι' Yίου εκπορευόμενον, et Ρatre per Filium
mante nemine susceptum est : imo Constantinus procedenlem , et eumdem Deum esse et cognosci.
( Pogonalus) piissimus imperalor, el sanctum conci- Hæc est Latinorum adililio , Filioque : quam in
lium direrunt, ul ipsi libelles , quos pollicili suri professionibus fidei extra Symbolum Constantino
propriæ fidei, jurantes offerant. politanum jarn exprimebant superiori ei hac ætate
In synodo æcumenica sepiinia, Nicaena Jl , anno Romani pontifices , ut infra dicendum.
787 babita, Basilius Ancyranus, et alii cum ipso CAPUT III .
episcopi, Iconomachorum antea polluti hæresi, Fidem alieram , quæ scilicet rector fidei orthodorce
lidem orthodoxam profitentur actione l oblala adversal'ır, proferri, aut conscribi velant syno
formula, quæ Symbolum Constantinopolitanum con - C diis æcunienica Chalcedonensis, el synodi posie
linel, et alia plura addilamenta . Incipil : Credo , el riores. Constantinopolitanum Symbolum posi eam
den synodum Chalcedonensem passim vocori
confileor in unum Deum Patrem omnipotentem , et Vicænum consuevil. Illud lecere Liturgiæ partem
in unum Dominum Jesum Christum , etc. Pares Ecclesiæ orihodoxæ Orieniales. Regulu fidei er
penditur, quæ synotto Toletanæ i adsula reperitur.
sunt, qux liabentur actione 3 formulæ fidei a Ta In concilio æcumenico particula , Filioque, addita
1
rasio pa'riarcha Constantinopolitano, el a Theo- non esi ad Symbolum ; sed illam passim extra
doro Hierosolymoruin patriarcha oblaia, pluribus Symbolum adhibebant Patres.
additamentis formulam vulgatam Constantinopoli- Decrcta fidem alteram inhibentia, quemadmo
ianam augentes. Dis vel hodicrnum Græcorum dum Ephesina synodus, ila posteriores etiam lu
uisum addo, qui in episcopi consecrationc servatur. Jere synodi æcumenicæ : alteramque fidem intel
Ac primum clara voce dicit ipse Symbolum san lexerunt, quæ fidei recle adversatur . Sensus est ,
clum hoc pacto : Credo in unuin Palrem omnipoten- qui vocia Filioque adjectionem non excludit, cri
lem ; scilicet Constantinopolitanum . Tum alium 11 enque a molitur Latinis impactum . Synodus æcu
libellum fidei instar Symboli pronuntiat, qui inci- menica Chalcedonensis actione 5 statuit, Symbolum
pit : Credo in unum Deum tribus personis distin D Nicænum permanere integrum ac inlemeratum :
clum, etc. Ac denique tertiam proſessionem legit, Symbolum Constantinopolitanum etiam confirmat ;
quæ ipsum Constantinopolitanum Symbolum est additque Appendicem , qua contra Eutychianos
adjectionibus pluribus locupletatum . Euchologium articuluui de incarnatione Domini nostri Jesu Chri
adi, el expende . Ilujuscemodi demum formulas in sti declarat. Tum vero decreturn his verbis edil ;
ordinatione cpiscoporum , ac Romani pontificis in llis igitur cum omni undique eracta cura , el dili
usu positas fuisse Romæ, el in Occidente, dicemus gentia a nobis dispositis , definit sancla el universa
infra , notumque facit Liber diurnus Romanorum lis synodus : alteram fidem nulli licere proferre ,
pontificum a Garnerio vulgatus. aut conscribere, vel componere , 168 aul sentire,
Repeti contra Græcos argumentatio potesi . De- aut alios docere . Eos autem , qui audent componere
crelo silo synorlus Epliesina relat , ne altera fides fidem alieram , elc. All fidem alteram ita intellexe
præter Nicænam , proſeralur, aut conscrivalur , aut rint Patres Chalcedonenses, ut formulam quam
componalur. Alqui lol allatæ forinulæ Symbolum cunque Symboli inhibuerint, que a Nicano , el
exhibent, quocl est alterum a Nicirno el Constail- Constantinopolitano, una eliam , vel paucis vocibus
li ::opolitano, adililainenlis vi cet longe pluribus adicclis, diferrel ? Hunc rejiciunt sensum 100
169 VITA. DISSERTATIO II .
Symbolorum formale superius indicatæ , quas A deputala , etc. Synodi Ecclesieque consilium per
æcumenica posteriora concilia susceperuni, et spicue jam vides : quod obstare adjectie particula ,
approbarunt. An ita fides altera inbibita intelliga.
lur, ut in posteruni non liceret, aliis uli verbis in
articulo Incarnationis , nisi quæ synodus eadem Chal-
cedonensis usurpavil? Hunc etiam sensum removent
memoratar Symbolorum formulæ . Non abnuerim ,
inhibere synoduin potuisse , ne voces aliquæ mi .
nuerentur, aut adderentur ullæ , eo induclain consi-
lio, ut errores procul arcerei omnes ,quos imperiti ,
aut imprudentes, aut erraples homines, addendo vel
minuendo, invehere possent: at præcipuain jam cone
stat mentem fuisse , minutiones et additiones vetare
illas, que reclam fidem orthodoxam labefactarent.
Prudentissimum innotescit idem consilium in
synodis posterioribus. In æcumenica vi, proslat
actione 4 epistola 1 Agaihonis Romani pontificis ,
ubi non longe ab initio haec habentur : Quæ re-
gulariter a sanctis atque apostolicis prædecessori-
bus, el venerabilibus quinque conciliis definita sunt,
cum simplicitale cordis, el sine ambiguilate a Pa-
tribus traditæ fidei conservamus : unum , ac præci-
puum bonum habere semper oplanies, atque studer-
les : ut nihil de eis quæ regulariter definita sunt,
minualur, nihil mutetur, vel augeatur ; sed eadem
verbis , el sensibus illibala custodiantur. Ilanc ep :.
stolam ibidem sequitur ejusdem Agathonis alia ex
synodo Romana data , in qua fidei professio instar
Symboli inseritur, utique Symbolo Nicano , et Con
stantinopolitano, ac detinitioni Chalcedonensi con -chientio ejusdem Constantinopolitanæ synodi, in ea
sona , verbis lanien pluribus ac prolixis additamen .
tis locupletata .
Synodalis definitio contra Monothelilas edila
legitur actione 18. Symbolumn Nicærum , et Con-
stantinopolitanum recitantur ; el hæc sufficere, in
quiant Patres, ad perfectam orthodoxæ fidei cogni-
tionem . Nihilominus incarnationis mysterium , quod
aliinet ad voluntatem el operationem in Christo du
plicem, prolixa Appendice declarant. Definiunique
demum : Aliam fidem nulli licere proferre, aut
conscribere, compunere, aut supere, vel etiam anter
docere . Aliam scilicet intellige lidem , quæ non sit
recia orthodoxa fides, sed errantium commenlum
prædiclæ definitioni adversum . Interim coacti in
bac synodo Patres actione 4 et 10, fidei professio-
nes , instar Symboli editas , susceperunt el, appro-
baruni, 169 quæ dicerunt vocibus a Nicæna et
Constantinopolitana fidei forinula .
Hujusmodi varia Symbola, quæ lecia in synodo
Nicæna II , el approbala ſuere , jain memoravimus .
Fidei detinitionen contra lconomachos continet actio
septima : scilicet Symbolumn Constantinopolitanum :
analbemala contra hæreses, Arianam , Macedonia-
nam , Nestorianam , Eutychianam , et Monotheliticam :
ac demuin Appendicem contra Iconomachos : Eos
ergo , inquiunt Patres , qui audent aliter sapere, aut
docere, aut secundum scelesios hæreticos ecclesiasticas
traditiones spernere , et novilalem quamlibet excogi-
tare, vel projicere uliquid ex his quæ sunt Ecclesiæ
PATROL . GR . CXLII .
170
Filioque, insanus esto qui contendat.
II . In usum Ecclesiae communem , auctoritatc
synodi Chalcedonensis ecumenicæ , deduclum
fuisse Constantinopolitanum Symbolum , dubium
nullum . Recole dicta capite superiore num . 5 .
Animadversiones addere nonnullas, mihi liceal .
Origo Symboli Constantinopolitani ad particularer
aliquam Ecclesiam , privalosque scriptores rete
renda est, lempore inter Nicænam primam syno
dum mediante, ac inter primam Constantinopolita
nam . Illud primus vulgavit Epiphanius : idemque
amplexati sunt centum et quinquaginta Patres, qui
B
anno 381 contra Macedoniurn synodum Conslantino
poli celebrarunt. Synodum islam generalem fuisse .
utpole Damasi summi pontificis auctoritate coa
clam , censet Baronius. Ex post faclo , ut inquiunt,
eidem accessisse synodi ecumenicæ auctoritatem ,
arbitrantur alii : vel Damaso papa eam confirman
le , ut aliquibus placet ; vel saltem Leone Magno
in synodo Chalcedonensi; aut certe ipsa synodo prio
rem Consiantinopolitanam , cum decretis lidei , ac
Symbolo prædicto, suscipiente, et approbante.
In utramlibet sententiam disserit Christianus Lu
pus, tomo I , in Scholiis ad eamdein synodum , cap .
4 ; el lomo V , in Scholiis ad dictatum Gregorii VII ,
canone 21 , quæsl. 3. Lillerarum confirmationis, quas
dederit Daasasus, nullibi mentio : sed neque ulla
que editi Symboli, in æcumenica synodo Ephesina .
Ignoiam sibi eam synodum , ignotumque Symbolum
testati sunt episcopi in conciliabulo, quod in causa
Eutychelis Ephesi celebravit Dioscorus . I Euty.
chianos ignorare potuisse , negal Evoplius Cyzice
nus cum suis comprovincialibus episcopis in epi
slola , quæ proslat in codice encyclico : simulquemo
dum indicat, quo synodus illa Constantinopolitana ,
170 ejusque symbolum auctoritatem oblinuerint
in Ecclesia. Verba sunt : Hanc synodum ... pro
omnibus quidem veritas confirmavit : eademque tanto
tempore robur accepil. Ulut demum sese res habeat.
Certum fit comperiumque Symbolum idem Cox
stantinopolitanum , nonnisi post synodumu Chalcedo .
nensem , communi Ecclesiarum usu receplum fuis
se : ac synodum etiam , quam centum et quinqua
ginta Paires in urbe Regia anno 381 celebrarunt ,
connumerari inter æcumenicas passim cæpisse.
Ea vero auctoritas , ac reverentia prædicto
Symbolo accessit , ut absolute Nicænum vocari
consueverit. In synodo Constantinopolitana , quie
anno 536 , sub Nena celebrata fuit, exslal actione
5 synodica alterius Constantinopolitani concilii
anno 518 celebrali epistola ad Joannem patriar.
cham suum , ubi hæc babentur : « Tertiuin capi
lulum in pelitione continebalur ut pro majori
Scripturaruin auctoramento , sancta et maizna sj
!!odus Trecentorum decem et oclo Patrum congrc
galorum in Nicæa , qui sanctum Symbolum fidei
6
 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCH.E 192
171
definierunt et exclamarunt, In quo baptizati su- A scilicet intelligens , Spiritus sancti divinitatis hu
- plus, et baplizamus : et quæ in Constantinopoli sub stem , in synodo Constantinopolitana damnatum .
Nectario sanctæ memoriæ congregala est, el præ- Ita ille sæculo iv dissertatione 37 , art. 1 , in line .
dictum sancluin Synıbolum trecentorum decem el Fallitur vir doctus. Macedonius est , non primus,
oclo Palrum confirmavit , apponantur in sacris qui Spiritus sancti impugnavil divinitalem : sedt
diplychis. Palel Symbolum Constantinopolita- bujus nominis secundus, immediatus ipsius Timo
num , licet additamentis auctum , dici Symbolum Thei præcessor , catholicæ fidei in Chalcedonensi
Nicænum, in synodo regiæ urbis confirmatum . Pa- concilio stallitie professione clarus . Hanc ob cau .
ria sunt , quæ monachi ibidem scribunil sua in sam ab Anastasio imperatore in exsilium anno
epistola : Petimus, inquientes, ui sanciæ synodi 511 pulso , ipse Timotheus hæreticus, el synodi
pru lempore congregatu pro fide, ponantur in sacris Chalcedonensis impugnator, suffectus fuit. Plura
libris : hoc est , Nicara, qux exclamavit Sanctum pessimus egit homo, Theodoro leclore leste , con
Symbol um in quo baptizal i sumus, ei bapliza mus : et lra ipsum Macedonium : ac inter alia Symbolum
Constantinopolilana, quæ ipsum confirmavil : el Ephe- fidei trecentorum et octodecim Putrum (Nicænum )
sina, quæ similiter confirmavil, atque etiam Chalce- in singulis collectis recitari præcepil, in odium si
· donensis, quæ similiter signavil . Eadem vcrba fre- B licet Macedonii ( præcessoris) , quasi ille non susci
quentius reperuntur in libello , qui loco citalo re- peret id Symbolum (nempe Nicænum ).
fertur inscribiturque, Quomodo prædicatæ sint Rilui porro , quem pravo consilio invexerant bree
synodi ; ac demum in Rescripio habentur, quod retici Monophysitæ , ritum opposuerunt orthodoxi,
subjicitur, Joannis Hierosolymitani, et episcoporum quo palam coramque in sacra Lilurgia rectam el
qui sub eo sunt, ad Joannem Constantinopolitanum . catholicam incarnationis Dominicæ fidem profile .
Hæc vero cvincunt omnia , Ecclesiam , quæ sinc rentur , Symbolo Constantinopolitano, quoi reji
criinine , simplici relicia Nicæna Symboli forma, ciebant illi , adhibito . Præslo est ecclesiasticum mo
in usum communem Symbolumn Constantinopolita- numentum , quod ad annum 518 perlinel : quo
uum additamentis auctum adduxit, pari gaudere maxime constat, jam lum in usu fuisse apud oriho
potestate , ut ipsam etiam Symboli Constantinopo . doxos , ut in divina Lilirgia Symboluin fidei reei
- Jitani formulai pro lemporum circumstantiis, ac taretur. 172 In libello superius memoralo, Quo
modo prædicatæ ( seu promulgalæ ) sint synodi, anne
necessi tale adigenle augere potuerit.
III . Additamenta Constantinopolitana pertina- 518 scripto , Justino seniore catholico post Anasta
cissime rejiciebat Eutyches in synodo Chalcedo- sium regnante , hæc habentur verba prope finem :
nensi, ac rejicere perrexerunt Eutychiani, seu C Post lectionem sancti Evangelii, cum Missa ex more
Monophysilæ. Recole dicta capite superiore num . celebraretur, et clausis januis , el sacro Symbolo
5. Ejusdem 171 contemplum Symboli ut coram του αγίου μαθήματος) ex more recitalo, (κατά το
palamque oslenderent Petrus Fullo Antiochenus, súvr,085,) ubi ventum est ad Diptycha , elc. Symbo
et Timotheus Constantinopolitanus, Chalcedonen- lum lidei jam anno 518 ea: more lectum recitalum
sis concilii hostes, Nicænum simplex Symbolum fe- que ab oribodoxis fuisse , perspicue palet .
cere sacræ Liturgiæ parlem . Theodorus lector, libro At illud erat Symbolum Constantinopolitanum .
11, refert : Petrum Fullonem , seu Cnaphæum , cum Id utique satis indicant monumenta , quæ numero
rursus episcopalum recuperassel Antiochenum , exco- superiore adduximus ex concilio sub Menna. Ac.
gitasse ul in singulis colleclis Symbolum diceretur. cedit luculentissima confirmatio ex Chronico ab
Nicænuin ſuisse , hæc alia ejusdem Theodori verba batis Joannis Biclarensis Lusilani, qui sæculo
evincunt : Timotheus (episcopus Constantinopolita- sexto forebat. Verba sunt: Romanorum ( imperaler)
nus) Symbolum fidei trecentorum et oclodecim Patrum LII , Justinus junior annis undecim. Qui Justinus
in singulis collectis recilari præcepit, in odium scili- anno primo regni sui (Christi 566) , ea quæ contra
cel Macedonii , quasi ille non susciperel id Symbo D synodum Chalcedonensem fueranlum commenta , de
lum . Secundam Cnaphæi irruptionem in sedem slruxit , Symbolumque sanctor 150 Patrum
Antiochenam ad annum 476 pertinere, docent Le- Constantinopoli congregatorum , et in syuodo Chalee
quienus, in Oriente Christiano , continuatorcs Bul- donensi receptum , in omni Ecclesia catholica a po
landi, tomo IV Julii, Antonius Pagius. Macedonio pulo concinendum intromisit , priusquam Dominica
hujus nominis secundo anno 511 in exsilium pulso, dicatur Oratio. Quæ nempe Justino seniori conve
Monoplysila Timotheus suffectus est in sedem niunt, et anno 518 facta sunt, decep!um Biclarensem
Constantinopolilavam , rexitque Ecclesiam illam tribuisse Justino juniori, et ad annum 566 reilla
septem annos . Invecti novi rilus auctor fuit in lisse , latiore ostendimus oratione in nostra disser
Antiochena Ecclesia Perrus Fullo : ipsuinque imi- latione de fide auctoris operuili , quie vulgo Areo
tari in Ecclesia regiæ urbis Timothco placuit. pagitica dicuntur , capile 13. Haec numeratur Dis .
Verba illa , in odiuin Macedonii, expendens Nala- sertatio nona inter eas, quas vulgavimus simul col
lis Alexander , colligere sibi visus est : agi eo loci lecias , De gestis et scriptis et doctrina sancti Thomæ
de Symbolo Constantinopolitano , tanielsi dicatur Aquinatis. Communem usum , in quem Symbolu in
illud trecentorum et octodecim Patrum ; Macedonium Constantinopolitanum cum suis Additamentis dedu
 1:3 VITA . DISSERTATIO II . 174
ril pro sua auctoritate Ecclesia , videant Græci , ac A Hanc esse genuinam lectionem , conjici potest ex
allentius expendant. laudala Leonis magni epistola , qui veram contra
IV . Ad particulæ , Filioque, adjectionem proximius Priscillianistas fidem episcopis Hispanis iradens.
pertinent, quæ sequuntur. Synodo Toletana i qua ' ait, capite 1 : « Primo ilaque capitulo demonstratur.
ad annum 400, in Collectionibus concilioruin re- quam impie sentiant de Trinitale divina ; qui el
fertur, Regula fidei subjicitur contra omnes her- Patris , et Filii , et Spiritus sancti unam atque eam
reses , el quan maxime contia Priscillianos. Ea dici- dem asserunt esse personam , tanquam idem Deus
tur ab episcopis Tarraconensibus , Carthaginensi- nunc Paler , nunc Filius, nunc Spiritus sanctus numi
bus , Lusitanis , et Bielicis facta : el cum præceplo nelur : nec alius sit qui genuit, alius qui genillig
papce rirbis Rome Leonis ad Balconium episcopum est, alius qui de ulroque processit , Ex hac demum
Galliciæ Transmissa . Formula est instar Symboli fidei regula vocem Filioque in ipsum Constantinopo.
edita , ac incipit : Credimus in unum Deum Patrem , litanum Symbolum transtulisse insequenti sæculo vi
ei Filium , et Spiritum sanctum , etc. De sancto Ecclesias Hispaniarum , capile sequente dicendum .
eodem Spirilu hæc habentur : « Spiritum quoque 174 V. Sæculo seplimo Ecclesiam omnem
Paracletum esse, qui nec Paler sil ipse, nec Filius : Occidentalem legisse adjectio :em in eodem Symbolo
B
sed a Patre Filioque procedens. I Constantinopolitano, narrat Manuel Calecas. Is
Romanain sedem anno 400 couscendit sanctus natione Græcus, ante annum 1400 clarebal lilleris
Leo Magnus : unde Tolelanæ synodo primæ tribui Conslantinopoli, ibique nomen ordini Prædicalo
Regula illa non potest. Ad annum 447 referlur rum dedit in Cænobio Peræ pridem erecto. Salutis
concilium Hispanicum generale, suasu Leonis 173 gentilium suorum sludio Magrans, plurima scripsit
pontificis indicium in causa Priscilijanistarum . quibus eos revocarel ab erroribus. De prædictie
Præter fidei regulam superius memoralam , nihil Addirionis tempore sic habet libro i Contra Grace
exstare, adnotant conciliorum collectores . Hinc cos : ( Indicit enim el bealus Maximus in Epistola
vero edita illa videtur in hac synodo . Rem banc, ad Marinum : Additionem hanc, non quando Ec
et synodi locum cerlo addiscimus ex synodo Bra- clesiarum scissura facta est , sed longe anle additam
carensi anni 563 : « Lucretius episcopus disili ... esse, et fortassis ante sua tempora. Fuit autem eo
Credo, vestræ beatirudinis fraternitatem nosse , lempore, quo serta synodus conQala est . Proplerea,
quia ew lenipore quo in his regionibus nefandissima rebus urgentibus, cum quosdam Occidentalis Eccle
Priscillianæ seciæ venena serpebant, beatissimus siæ hæc pestis paulatim ac sensim inficeret , con
Papa urbis Romæ Leo .....per Turibium pola- C venienssynodus, ex Filio etiam Spiritum sanctum
rium sedis suæ ad synodum Galliciæ contra impiam procedere , Symbolo adjecit : all quod Romani Porse
Priscilliani seclam scripla sua direxit . Cujus etiam Lilicis suffecisset auctoritas, que etiain synodos
præcepto Tarraconenses , et Carthaginelises epi- reliquas corroborat. )
scopi , Lusitani quoque, el Butici, facto iuler se Sextam synodum æcumenicam anno 680 celebrare
concilio, Regulam fidei contra Priscillianam hære- cceperunt Patres. Longe ante , scilicet anno 662 ,
sim , cum aiiyuibus capitulis conscribientes, ad vila migraverat Maximus : sed ipse Martinum
Balconium tunc hujus Ecclesia Bracarensis præsu- Papam anino 649 iinpulil ad celebrandum Lalera.
lemi direxerunt. , Memoratum Leonis Magni præ- nense adversals Monothelitas concilium : eique
ceplum legilur in ejusdem epistola apud Quesnel- prasens adíuit. Orationem suain perorare contra
lium 14 , ad annum 447 pertinente , ud Turribium Græcos pergii Calecas ibidem : « Neque sane mi
episcopum Asturicensem directa , quæ his verbis randum , Romanuni episcopum , convocalo Occiden
clauditur : « Dedimus ilaque lilleras ad fratres, eil lulium episcoporum concilio, illud decrevisse . Nam
koe, iscopos nostros Tarraconenses, Carthaginenses, si provinciæ sæpe singulæ concilia celebraverunt,
Lusitanos, atque Gallicos : eisque consilium synodi eisque auctoritas derogata non est : mullo sano
generalis indiximus. Ad quæ dilectionis sollicitudi- D magis hoc ille poluit cum omnibus circum se epi
nem pertinebit, ut nostræ ordinationis auciorilas scopis, qui pastor primus, et Ecclesiæ totius Paler
ail prædictarum provinciarum episcopos deferalur. est , .. Si quis interroget,quid sit : quod cum isla
Si aulem aliquid , quod absil ! obstiterit quominus additio antiqua sil, non etiam ab Orientalibus Synı -
possil celebrari generale concilium , Galliciæ saltem bolo inserla sit : primum quidem , debila sudije .
in unum conveniant sacerdotes. cuione ac reverentia Romano Pontifici ejusque
Hanc eandem Regulam fidei, quam memorati Ecclesiae reddita , pibil ex hoc (ex omissione parti
episcopi inter se convenientes ediderunt, exhibet colæ Filioque) , in fide vel differre, vel contra
integram sermo 129, inter eos de tempore, quos sentire putabantur .i.i . Deinde necesse non fuis
Augustinus concinnavit. Exstat in Parisina mona- rectam el congruain de Filio, el sancio Spiritu
cborum Sancti Mauri editione in appendice num . intelligentiam habentes, cum additione Symbolumi
233 , et in codice canonum Ecclesiæ Romanæ, legere, elc .... Si quis objiciat, oportuissa Græcos
nuin . 40, sub titulo Libelli Augustini de fide catholica etiam rocari, el Synodo de sententia omninm com .
contra omnes haereses. Ja isto sanelus Spiritus dici. municare : primum quidem oum rola omnino ris
tur a Palre procedens : in illo, a Patre Filioque. csset ( cum scilicet processio Spiritus sancii a
( 1) GEOR CYPR CP . PAT 176
GII IT RI ARC
l'aire et Filio seu por Filium in ore jam aro illo A primo quidem HEconsonantia Laiinorum Patrum
forel Patrum Græcorum ac Latinorum ), necesse Testimonia protulerunt (Romani, quos Romæ consu
non ſuit, omnibus hanc conseniendi molestiam lebat Masinis ), præterea eliam Cyrilli Alexandi ini
indicere, eic . ... Nam si (demum ) additionem (lestimonium proferebant). llæc evincuni, juxta
impiam existimant : cur sancti Ma mi temporibus, Maximi mentem , et auctoritatem in ore scriptisque
alque ante hunc, quando Symbolum ila omnis Occi- Latinorum Patruin Spiritus sancti processionem
dentalis Ecclesia 175 legebal , Oriens lolus lianc ellerri ex Patre Filioque, ac etiam Græcos Patres
inipietatem non redarguii, neque ab Ecclesia Ro- consentire : minime tamen in Symbolo Constantin
man3 abcissus esi ? Al id quidem illi non fecerunt. nopolitano adjectam legi particulam Filioque. Rem
imo coacta sexta et septima synodo, adjectionem verissimam Maximus referebat. Sancti Leonis
hanc ul piam liquido comprobaverunt: neque quia Magni textum superius descripsimus ex Epistola ad
vocali non sunt, graviter tulerunt. i Bona mista Turribium Asturicensem anno 447 dala : Spirilus
inalis (lubens lateor ), propinat Calccas . sanctus , inquientis, qui de utroque processit . Consona
In hanc additionis chronicam notam consentire verba in sua Piegula fidei eo :lem anno inseruerun !
videtur Joannes Beccus, oratione 2 de injusta sui Hispani episcopi : Sed a Patre, inquientis, Filigre
depositione, num . 6 : Veluti primum , inquiens, B procedens. Anno 521 , ad Justinam Seniorem Áu
contradictionis principium de additione ætale suncti guslum scripseral Hornisdas Papa decretalem epi
Maximi ofendimus. Annalium parens Baronius, ad slolam , quæ in Collectionibus coniliorum nume
anu . 680 , num . 32, sic ail : « In ea quæ a sancia ratur 79, in eaque hæc habentur, quæ a Græco
Synodo (Romana sub Agathone papa ) in synodali imperatore, Grecisque aliis minime reprehensa fue
cpistola scribitur, catholicæ fidei sincera conſes runt: Proprium Spiritus sancti est, ul de Patre etFilio
sione ( quæ legitur actione 6 Synodi vi @cume: ies ), procederel sub una substantiu Dertalis . In fidei quoque
stylus scribarum mendax operalus est ſalsilalem . professione, quam sanctus Gregorius Magnus anno
Dum enim ibi legeretur : Credimus et in Spirilum , 590 , in solemni suæ inauguralionis rilu emiseral,
sanctum Dominum , et vivificalorem , ex Palre Filio- hæc habentur apud Joannem Diaconum in ejus Vita :
que procedentem ; abraso nomine, Filioque, a Patre Spiritum vero sanctum ,nec genitum , nec ingenitum ,
procedentem lanium , relictum est . Delecta fuit sed coæternum , de Paire et Filio procedentem .
ejusmodi impostura Graecorum ; in concilio Floren Synodum convocasse Romanum Pontilicen ,
'pino a Juliano S. R. E. cardinali in disputatione, invehit Calecas : in eaque factam additionem ad
quam habuit contra Græcos. ) Symbolum Constantinopolitanum , refert. Loco citato
с
Deceplus hæc narrat Baronius. In synodo Flo- ex ejus libro iv Conira Græcos hanc nominal syno
rentina sessione 5, post alias constilulas ævo supe- dum , inquiens: Quapropler Damasus, qui tunc erat
riori definitiones fidei, ea etiam refertur, quam edi- Romanus episcopus, coacto concilio, Symbolo adjecil,
dere Patres in synodo septima, seu Nica nu secunda ex Filio procedere Spiritum sanctum . Ecclesiastica
acumenica . In Ailis hæc habentur : 1 Ea definitio repugnant documenta certa , quæ capile suoeriore
cum a nobis recitaretur, prolatus est aller codex expendimus num . i .
a Latinis antiquus manuscriptus, in quo eadem 177 CAPUT IV.
hujus synedi delinitio continebatur. Inventumque Hispaniarum Ecclesim serlo sírculo additamentuin
est, ubi de Spiritus sancti divinitale agilr, jis ad Symoolui Constantinopolitunum recipiuni :
verbis ex Patre procedentem , additum et ex Filio . ipsumque canere cæperunt inter lissarum solem
Hinc moia Græcos inter et Latinos controversia . nia . Id etiain si culo octavo ab Ecclesiis Gulli

Julianus S. R. E. cardinalis hæc ad imperatorem
habuit verba : 1 Serenissime imperator, prolatum a
nobis Symbolum in septima synodo, scriplum est in
velustissimo codice : el impossibile est suspicari ,
aliquam in eo factam esse mulationem . , Agoba-
lur ergo de Symbolo Constantinopolitano, quod
inseruum legitur definitioni synodi septimæ æcume-
nicæ , non scxlæ . Hac de re iterum capite insequenti.
Additivne porro illa care in conciliorum Collectio-
pibus definitio sexlæ synodi.
Aucun voce illa , Sancti Maximi confessoris
ælale , Symbolum Constantinopolitanum , non ego
admiserim . Ex ejus epistola ad Marinum Cypri
presbyterum utique constat, Monothelilus Con-
santinopolitanos in eo etiam Rornanum pontilicem
veprehendisse : quod 176 direril, Spiritum san-
clum etiam ex filio procedere. Quod impactum
crimen ipse Maximus bis amolitur verbis ; El
canis fucium : causa el occasio exhibetur , rindi
ciæque afferuntur Paulini Aquileiensis. Depnio
concilii Nicæni li æcumenici expenditur : ac Ba
ronii asseria quædam refelluntur. Ab eodem Ad
ditamento alienam se prabet Ecclesia Romana :
D Collationis acla cum Leone III illustrantur. Imo
neque Symbolum hac ælute in eadem Romana
Ecciesiu uul canebulur, aut legebatur in Liturgia .
1. Particulares Ecclesiae fuere , quæ in synodis
suis pro temporum circumstantiis adversuin hære
ses particulam , Filioque , addiderunt Symbolo
Constantinopolitano : quod etiam sacræ Liturgie
partem fecere . Prima adest synodus Toletana i ,
anno 589 celebrala : in qua Goihi , Arianæ hære
seos perfidia abjurata, orthodoxum fidem profitentur,
Reccaredus rex lato sermone synodum aperit. Do:
gmata di profilelor, ac inter alia Spiritum san .
ciun! a Patre et filio procedere, et cum Patre el
Filio unius esse subsiantie. Nicæna Syubuli for
mula recitatur. Additur Symbolum Constantinopo
177 VITA . DISSERTATIO II ,.
litanum , in quo additio facta legitur : Credinius et A tur num . 26 , verba sunt : « Direxit nobis ercel
in Spirirum sanctum Dominum et vivificalorem , et
Pulre et Filio procedentem , cum Patre et Filio a lo-
randin, e! glorificandum , qui locutus est per pro-
phelas. Canone 3 , anathema dicitur , quirunile
Siritum sanc ui non credit , allt non crediderit a
Paire et Filio procedere , eunque non dixeril, co-
alernum esse Patri et Filio , et courqualem . Haec nos
docent Arianos, qui jugo suo Hispanias subdide-
ranl. iimpia commenta , que contra sanctissimam
Trinitatem didicerani in Oriente, illuc transtulis-
se , Gd.mque catholicam pluribus invectis erro-
ribos labefaclasse. Processionem Spiritus sancti
et solo Paire profitebantur illi : quod habuerunt
Hi pani Palres pro impio dogmate.
Capitulo il læc constituta leguntur : « Pro re- B ait : Facia est synodus anno Incarnationis Dorina
verentia sanctissime fijei, et propter corroboran-
das hominum invalidas mentes, consullu piissimi
el gloriosissimi Domini nostri Reccuredi regis ,
sancia constituit synodus , ut per omnes Ecclesias
llispaniæ , vel Goliaciæ ( al. Galliæ , scilicet Nar-
bonensis), secundum forinam Orientalium Eccle-
siarum , concilii Constantinopolitani, hoc 178 est
150 episcoporum Symboluın fidei recitelur : ut
priusquam Dominica dicatur oralio , voce clara , a
populo decanleiar ; quo et lides vera manifestum
lestimonium habeat. , Symbolum intellige parli-
cula Filioque adauctum . Hanc additionem reli-
nuere, ac propagarint Hispanicæ sequiorum lem-
porum synoli, Toletana VIII anno 655 ; Emeri- c Paulini Aquileiæ patriar«he synodo , quam alii
tensis anno 966 ; Bracarensis vi, anno 675 ; Tole.
lana Ili , anno CSI ; SH1, anno 685 ; XV , 2300 688 ;
el XVI, anno 694. Præler Sijmbolum Consiantino-
politanum alie prostail prolixiores , inslar Sym-
boli formulæ , cum auditamento , in synodo Tole-
luna xi , anno 675 , et in Toletana xvi , anno 693 .
His addo formulam , qui legitur in Anglico genie-
rali concilio , sive Haeinfeldensi anno 680 , de qua
Is eniionem agit Beda , libro i ll istoriæ gentis Anglo.
rum , capite 17 .
11. Contra sancti Spiritus processionem ex Patre
Filioque bellum acre moverunt Iconomuchi sub
inperio maxime Constantini Copronymi, qui anno
Christi 719 natales habuit, et anno insequenti di-
clus est impcrator. Solus regnare cæpit anno 741 ,
post obitum Leonis Isauri patris , cujus impieta-
tem contra sacras imagines pro haeredilale habuit.
Græci, qui pro hæreticis Traducebantur ab Occi-
dentalil,us, Occidentales ipsos de processione Spi-
ritus sancti, quam ex Paire et Filio asserebant,
ut redderent par pari, veluti de crimine insimu-
labani. Hinc frequentes hac de re synodi celebrate
tabiiieque disputationes.
Prima quæ reperitur, synodus est Gentiliacensis
sub Pipino Francorum rege anno 767 celebrata.
Occasionem dedit Constantini Græcorum impera-
loris legatio ad regem . Hac de re admonitus Pau-
lins summus pontifex, lilleras ad eumdem franco-
rum regem reposuit, quæ in codice Carolino haben-
173 .
lentiæ vestre Christianitas , significans de missis
nostris, vestrisque , atque Græcorum qui a regia
urbe reversi sunt , cos apud vos esse detentos. In
terim quod aggregatis vestris sacerdotibus atque
optimalibus , conjicere seu perpetrare valeatis :
quid de his, quæ vobis directa sunt, respondendun!
sis . Et quidem nobis bac de re aliter confidendum
non est a vobis responderi, nisi quæ ad eralta -
lionem sacrosanctæ spiritalis Matris vesiræ Romil
næ Ecclesiæ , atque Orthodox'ce Fidei pertinere 10
scuntur. , Legationis capul alterum specta !): !
Italize regiones a Pipino Romanæ Ecclesia altri.
butas. Spectabat alterum dogma processionis er
Palre Filioque. Ado Viennensis in Chronico sic
767 , el quæstio ventilala inter Græcos, et Romuns
de Trinitate : et utrum 179 Spirilis sanctus ii
cui procedit a Patre, ita procedal a Filio ; el
sanctorum imaginibus, utrumne fingendie', aut pit
gendæ erant in Ecclesiis . Locum designunt Annals
Francorum villam Gentiliaci. In Berlinianis bien
babentur : Pipinus celebravit Pascha in Gentilicu
anno Doinini 767. Tunc habuit in supradicio vill's
synodum magnam inter Romancs el Gracos de
sancta Trinitatc, vel de sanctorum imaginibus.
Gallicanas Ecclesias , hac data occasione, Symbo
lum Constantinopolitanum particula Filioque anxie
se , verisin illimum est . Rem colligo ex Forojulien i
anno 791 , verius alii anno 796 celebrałam narrant.
Insertim actis legitur cum additamento Symbolding
Constantinopolitanum . Additionem vindicai Paul
illis his verbis : « Scio quibusdam in synodalibes
foliis esse sancitum ... præsertim propter fraudu
lentam fictamque Nestorii , vel Eutychis perfidiam ,
non licere cuipiam alterius fidei Symbolum docer ' ,
vel componere. Sed absit a nobis , proculque sit : ';
omni corde fideli, alterum , vel aliler quam ili
instituerunt, Symbolum vel fidem componere , ve !
docere ! Sed juxta eorum sensum ea fortasse , que
propter brevitalis compendium , ninus quam dece ,
a simplicibus vel indoctis intelliguntur, exponentuk
decrevimus tradere , ipsumque textum Symboli r ,
linere ... Enimvero non esi in argumento fidei ad
dere, vel minucre ea quæ a sanctis Putribus bens
salubriterque sunt promulgata : secundum eorum
sensum recte sentire, et exponendo eorum subtile
supplere ingenium ; sed addere vel minuere es : ,
subdole conlra sacrosanctum eorum sensum , aliicia
quam illi , callida tergiversatione diversa sentire
el confuso stylo perversum dogma componere ...
Plurimorum etenim Catholicorum virorum , Ecrle
siaruinqne Dei cultorum , sucre fidei compositum
venerabile legitur opus, aliis quidem verbis, dissi
milique calamo resonante , seil eumdem sensum ,
eumdemque ingenii intellecium concorditer invio ..
latæ fidei uno assertionis reilolere probantur do .
cumento ,
 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCH.E
179
Fidei formulæ indicantur, quæ a Synıbolo Nice A lempore synodi Gyntiliacensis , in quo cum Græ
no et Constantinopolitano distinctæ sunt, frequen-
lius ab Ecclesiis, el ecclesiasticis viris editæ , et
a nobis superius memoratæ . Ipsa etiam exprimitur
Formula Nicæna, quam vocibus aliquibus adjectis
supplevere Conslan !inopolitani Patres. « Nalu si
recenseatur Nicæni symboli series veneranda , ni .
hil aliud de Spiritu sancto in ea , nisi hoc modo
riperiri poterit promulgatum : Elin sanctum , in-
quiun , Spiritum . Quid est ergo dicere, el i! Spi-
ritum sanctum ? Quomodo 180 accipienda es:
tam brevissima eoruin professio, nisi ut patenter
detur intelligi mentium eorum integræ fidei reli-
giosa devotio : et in sanctum Spiritum , sicut el in
Patrem el in Filium probabiliter credidisse . Quem-
admodum postea a sanctis Patribus centum quin- B er more Gallorum , qui cum in Symbolo Conslan
quaginta , qui contestati sunt Symbeli fiJeni Nicæni linopolitano addidissent vocem Filioque , in quo .
concilii inviolatam perenniter permanere , supple- rumdam reprehensionem incurrere , præcipue
rerunt lamen, quasi exponendo eorum sensum : el Joannis monachi Hierosolymitani. Is quippe anno
in Spiritum sanctum confitenlur se credere Domi-
rium , et vivificarorem , ex Patre procedentem , cum
Patre et Filio adorandum , et conglorificandum .
llæc enim , ci cælera quæ sequuntur , in Nicæni
Syınboli sacro dogmale non habentur. Sed et post-
miodum , propter eos videlicet hæreticos , qui susur-
ront Spirilum sanctum solius esse Patris , el a solo
procedere Paire , addilum est : Qui ex Patre Filio-
que procedit . El tamen non sunt bi sancti Patres
culpandi : quasi addidissent aliquid, vel minuissent
de fide trecentorum decem el ocio Palrum ; quia
non contra eorum sensum diversa senserunt, sed
iminaculalum eorum intellectum sanis moribus
supplerc studuerunt. Didicerant itaque centum
quinquaginta (Patres) qui intulerunt a Patre pro-
cedentem , evangelista tesiarile , repromisisse disci-
pulis ipsum Unigenitum de suo Spirilu : Spiritus qui
a Patre procedit . Legerant nempe ii sequentes (Pa-
tres) qui addiderunt : Qui ex l'alre Filioque proce-
dit , ipsam eandem veritatem in Evangelio . ,
Quem utique veritatem evangelicis dictis perspi-
cueValid
Jemonstrat adver?sum Græcos argumenta.
Paulinus.
issima sunt
llæc eadem in synodo Florentina adhibuere Pa .
tres : eademque nos compendio collegimus capite
2, num . 4 , et cap . 3 , num . 1 , symbolo Constan- D
linopolitano jam additam fuisse ælale Paulini par-
ticulam Eilioque in Ecclesiis regni Italici, quod
Carolus Magnus moderabatur , et in Ecclesiis Gal-
licanis, allata Paulini verba suadent. Tempus 110-
cal et occasionem : Postmoduin propter eos videli-
cel hæreticos , qui susurrant Spiritum sanctum so .
lius esse Patris , el a solo procedere Patre, additum
est : Qui ex Patre Fiiioque procedit . Id sexto sæculo
inficiabantur Ariani in Hispaniis : dissidia septi-
mo sæculo moverunt Monothelilie Costantinopo-
Jitani : et insequenti octavo bellum irrupit aper-
tum sub Iconomachis, Hinc additam in Hispaniis
vocem illam sexto sæculo , cerlo scimus : iden-
que factum esse in Gallicanis verisimillimum est
180
cis hocce de fidei dogmate disputatum est.
Confirmationem suppeditant amplissimam , quæ
ad synodum pertinent Aquisgranensem anno 809
celebratum . Innolescit quippe, 181 in Ecclesiis
Gallicanis, et alibi in more jam positum ſuisse ,
ul inter missarum solemnia Constantinopolitanum
symbolum , additamento auctum , canerelur. Egin
hardus, in Vila Caroli Magni, sic ait : Imperator
de Arduenna Aquisgrani reversus, mense Novembrio,
concilium habuit de processione Spiritus sancti :
quam questionem Joannes quidam monachus Hiero
solymis primo commovit . « flujus controversiæ oc
casio ( verba sunt Mabillonii præfatione i , in sæ ·
culum iv Ordinis sancti Benedicti, § 2) petita est
jam dicto in Galliam missus ad Carolum , contru
versiain hac de re movil, quæ ad Romani Ponti
ficis judicium delata est. 1
Veram occasionem narratin sua Disserlatione pri
ma Damascenica Michael Lequienus es Lilleris
quibusdam ineditis , quas ipse receperat a Sie
phano Baluzio, ac is postea inter Miscellanea ly
pis vulgavil , tomo VII . Ad Leonem III summum
Pontilicem scribunt monachi peregrini, in monle
Oliveti habilantes : ( Noiam libi ſacimus tribula
tionem nostram , quam hic patimur. Joannes qui
с fuil de monasterio Sancli Sabæ ... Jevalus est super
nos dicendo , quod Franci, qui sunt in monte Oli
veti, hæretici sunt : et dixit nobis quia omnes
Franci bæretici estis ... Die sancto Dominico ( post
Naialem Domini) congregati sunt sacerdotes cum
clero el populo , et interrogaverunt nos , qualiter
crederemus Symbolum . Nos autem dicendo, quod
sic credimus sicut sancta Ecclesia Romana ; dixi
mus, et dicimus in nostra lingua , quæ vos non
dicitis in Græca . Et in Gloria Parri non dicitis
sicut erat in principio ; et in Gloria in excelsis non
dicitis Tu solus aliissimus ; et Puler nosler alio
modo dicitis ; el in Symbolo nos dicimus plus,
quam vos : Qui ex Patre Filicque procedit. Unde
dicit ile Joannes, inimicus animæ suæe : propter
hunc sermonem (quod ex Patre Filioque procedit ) .
quod hærelici sumus. , Turbas ergo non in Gal
liis Joannes ille monachus exciveral , sed Hiero
solymæ contra Lalinos montis Oliveti monachos ,
qui propterea præsidium et opem summi Romani
Pontificis petunt ac implorant.
Inquiunt vero : « Ego Leo servus vesler (unus
er eisdem montis Oliveli monachis , ut infra in
subscriptionibus) , dum essem ad sancta vestigia
vestra (Romæ) , et ad pia vestigia Domini Karoli
piissimi imperatoris , Filiique vestri , audivimus
in 182 Capella ejus dici in Symbolo fidei, Qui
ex Patre Filioque procedit . El in homilia sancti
Gregorii , quam nobis filius vester , domnus ka
181 . VITA , DISSERTATIO II . 182
rolus imperator dedit , in parabola Octavaruin Pa- A Paire et Filio proceden. Animadverle, processionis
sche, ubi dixit, Sed ejus missio ipsa processio est, est utroque dogma confirmari : de adjectione ad
qui de Palre procedit e. Filio. Et in Regula sancti Syınbelum Constantinopolitanum nullam ingeri
Benedicti, quam nobis dedit filius vester domnus mentionem .
Karolus , quæ habet lidem scriptam de sancta et Habiia vero Aquisgrani synodus a Carolo Ma
inseparabili Trinitale , dicitur : Credo Spiritum gno de processione Spirilus sancti. Tum legati Ro.
sanctum , Deum verum , ex Patre procedenlem el Fi- mam missi, ut mota quæstio definiretur , ut ait
lio. El in Dialogo , quem nobis vestra sanctitas Eginardus. Pulat Baronius ad annum 809, num .
dare dignata est, simililer dicit , El in lide sancti 53 : 1 Tractatum non fuisse , num Spiritus sanctus
Athanasii eodem modo dicit. 1 His Latini mona- a Patre Filioque procederet : seil quod tum apud:
chi vindicabant docuinenlis particulam Filioque, Tiispanos, lum apud Gallos addite fuerunt sym
quain Symbolo Constantinopolitano insertam lege- bolo quaruor illæ syllabæ , Filioque ; num id bene
bant, canebantque ; eamque eodem in Symbolo faétum esset, ut et ila auclum Symbolum in Eccle.
dici consuevisse in capella Caroli Magni impera- sia canerelur. , Jino de ipsa Spiritus sancti pro
loris, lestanlur . cessione, ulrum a Palre tantum , an a l'aire Filio.
Summum Pontificem enixe rogant : « Ut digne- B que procedat , motam esse a Græcis quæstionem ,
ris (inquiuni), tam in Græco, quam in Latino de eamque discussam , pro certo hubeni Cointius, el
canciis Pairibus , qui Symbolum composuerunt, Pagius, aliique viri docti. Evangelicis documentis
inquirere sermonem istum , ubi dicilur Ex Patre instrucia, ac Palrum traditionibus munita docuit
Filioque procedil . El in Græco non dicunt, sicut semper Romana Ecclesia Spiritus sancti processio
nos : sed dicunt, Qui ex Patre procedit ; et rident nem ab utroque. Nondum eam additamentum re
islum sermonem gravein , quem nos dicimus in cepisse ad Symbolum Constantinopolitanum , cerlo
Latino . Et mandare digneris domno Karolu in pe- evincunt quæ hactenus disseruimus. Num illud
ralori filio vestro, quod nos istum sermonem in hac ætale approbaverit, receperitque, infra dicen
ejus capella audivimus : Qui ex Patre Filioque dum .
procedil. 1 Epistolæ subscriplos legimus Domini. II. Anno 787 coacla ac celebrala fuit Nicæng
cum , Theodorum , Arimundum , Gregorium, Joannem , secunda , ac septima æcumenica synodus. Editam
Leonem , el omnem congregationem de monte sancto contra Iconomachos definitionem Gdei conlinet
Oliver .. Aldiscimus priino Symbolum Constantino- actio 7 , in qua Symbolum Constantinopolitanum
politanum cani consuevisse in regio Caroli Magni с
insertuin legilur. Textus Græcus bæc tanlum ha
sacello aucium particula, Filioque : hujusce addie bet verba : Το εκ του Πατρός εκπορευόμενον , εα
lionis originem ignorasse monachos illos in monte Patre procedentem . Versio Latina , quæ e regione
Oliveti , moremque Gallicanum suo in monasterio proslal, sic habet : Qui ex Patre Filioque procedit.
servasse : adeoque longe ante concilium Aquis- Nola appingitur in Collectionibus conciliorum apud
franense voce illa Symbolum Constantinopolitanum Labbeum , et Harduinum , vocem illam omilti in
Gullicaris in Ecclesiis auctum fuisse. codice Jolyano , et in alio quem vocat nosirum
Quam Leo III acceperal a monacbis, ad Caro- Harduinus . Alia exstat apud laudalum Labbeum
lium Magnum transmisit epistolam. Fidei etiam Latina versio bujusce synodi septimæ , quam vo
Confessionem subjunxit, ad eosdein monachos per- cat ipse vulyatam el antiquum : sed perperam ita
ſerendam : hæc habentur omnia apud laudatum vocari adnotat Harduinus, cum auctor ejus fuerit
Baluzium : « Domino piissimo el serenissimo victo- Gyberlus Longolius, qui eam Coloniæ primo edi
ri ac triumphatori filio amatori Dei et Domini dit anno 1540. In hac verba illa loco citato haben
nostri Jesu Christi Carulo Augusto , Leo episcopus tur : Et in Spiritum sanctum , Dominum , vivifican
serrus servorum Dei ... Præsenti anno direxerunt lem , qui ex Patre Filioque procedii.
nobis epistolam monachi, qui in sancto monte Oli- D 194 in Lalinis concilii Florentini Actis, quie
v i morantur , fidei contentionem continentem , Horalius Justinianus collegit , disposuit, el nolis
quata in ! er se habebant. Nos vero Symbolum or- illustravit , hæc babentur collatione vi : « Cum
thodoxæ fidei illis misimus , quatenus omnes se- septimæ synodi legeretur Symbolum , cardinalis
cuntum bauc nostram sanctam catholicam el 183 (Julianus) librum Latinum exhibuit antiquissimum ,
apostolicam Ecclesiam , reclam et inviolalam le- ubi in Symbolo illius concilii erat , Filioque. El
pieant fidem , quam vero epistolam vestræ imperiali adjunxit, quod ex Chronica Marliniana babetur,
potentiæ misimus relegendam . » Tum Carolo im . in illo concilio dogma illud fuisse explicaluin. )
pensius commendat monachos . Quod Symbolum Tierra Julianus ait : Quia Symbolum septimi con
orthodoxæ fidei vocat, ibidem subjunctum legitur. cihi per eos (Græcos) lectum non habel dogma,
Non est Symbolum Constantinopolitanuni, sed alia Filioque ; el nos habemus cum illo verbo : videlur,
formula , quæ prædicti Symboli articulus latins ul ex nostro more legatur , proul habemus. Conso
explanat . Incipit : Credimus sanclam Trinitatem , nant Acla Greco -Latina sessione 5 : « Ea vero de
id esi Palrer , Filium , et Spiritum sanctum , etc.; finitio (synodi septimă) cum a nobis (Græcis) reci
in eaque dicilur Spirities sancius plenus Deus , ex taretur , prolatus est aller codex a Lalinis autiquus
 GEORG ! I CYPRIT CP. PATRIARCHE
manuscriplus, in quo eadein hujus synodi degni- A synodi universæ definitionem reprehendisset , in
lio continebatur. Inveniumque est , ubi de Spiritus qua sanctis Spiritus non dicicur a Patre per ri.
sacti divinitale agitur, jis verbis : Ex Paire lium procedere ? llæc utique habentur verba aclio
procedentem , additum el ex Filio , sicut ipsi dicunt. ne 3 in fidei professione a Tarasio patriarcha Con
Alque liac de re mullum habuere sermonem , li- slantinopolitano edita inslar Symboli, ubi ait ille :
bruin nobis ostendentes quasi antiquum : seque de Ei in Spiritum , Dominum , et vivificantem , ex Patre
illo jactantes , el cum nostro codice illum confe- per Filium procedentem , et eumdem Deum esse el
rentes... Nos igitur nihil ad hoc respondimus, cognosci. Hæc ita cum sese habeant, nondum li
quod non licerel per lempus. Tantum eos (quod anidn, ac certo constat Symbolum Constantino
ipsi postularunt) horlati sumus , ul recitarent bolte polianum cum vocis Filioque additione in synodo
jusmodi expositionem , sicut in libro scriptum Nirana 11 recitalon fuisse.
habebatur. , Giæcis allamen , qui processionein ab utroqu ?
Nariini Poloni, cujus utebalur auctoritate Julia- rejiciunt, allata verba Tarasii maxime adversan
nus cardinalis , verba sunt in Chronico : llorum lur : cum Spiritum sanctum er Putre proceder2
( Constantini, el Irenes) imperii anno 8 facla est per Filium perinde esse , ac ipsum ex Palre et
fecunda synodus in Nicwa, ubi adſuerunt Irecenii et B Filio procedere, in vicis Parrun testimoniis de
quinquaginta Patres : in qua affirmatum est Spi- monstralum sit in priore dissertatione. Contra
ritum sanctum ex Patre et Filio procedere . liec vi . adversarium vindicat Tarasiana verba Adrianus
ucntur prædictum vocis Filioquc additamentum 1 , in epistola ad Carolum regern , quæ apud Lab
indicare. Addit Baronius ad annun 787 , num . 38 , beum prostat post Latina ejusdem synodi Nicænæ
iit haberi in velere translatione Anastasii Biblic- Acta , congestis quampluribus sanctorum Pairum
Thecarii ad Joannem VIII papam conscripta , el in testimoniis . llæc vero si allente considerentur
Græco lextu . At in synodo Florentina loco ciialo ( adnotat Lequienus. dissertatione 1 Damascenica
non agebatur de Græco textu additionen babente , num . 12) , nihil aliud pro majori parle enuntiant,
verum de libro Lalino antiquissimo. Ad Anastasii nisi Spiritum sanctum a Patre per Filium homini
Bibliothecarii translationem quod allinet , Pelrus bres concedi. At quamplura nos priore in disserla
Pithæus in sua listoria Controversiæ veteris de tione expendimus, quæ ælernani Spiritus sancti
processione Spiriius sancti , quae exstat in calce a Patre el a Filio , vel a Patre per Filium origi
Codicis Canonum veteris Ecclesiæ Romanæ , adver. nem probant. Id etiam evincunt, quie Spiritum
sem Baronio perhibel testimonium : Anastasii с
sanctum a Patre et a Filio , scu a Patre per Filium
R. E. Bibliothecarii, inquiens , qui eodem fere tem milti enuntiant. Cur non vero , ciim in Missione
pore vixit, paulo post sub Joanne VIII eamdem sy- proprie dicta duo concurrant, externa aliqua pro
rollum (Nicænain ) Laline interpretatus est, codex ductio effectus, cujus 186 ratione specialiter
« pud nos antiquisssimus nihil tale continet. inhabitare persuna dicilur, quæ millilur, sed etiam
Alio pugnal argumento Annalium parens pro ejusdem persona missa sempiterna processio ? Ita
additione. Inquit numer . 39 : 1 Cælerum liber que cuin Spiritus sanctus millalur a Patre et a
ille diclus, Capitulare adversus Nicænam synodum , Filio, ab utroque pariter procedit.
missus a Carolo Magno ad Adrianum (1) 185 Ro . Verba quædam habentur, in Epistolis a Leone
inanum Pontificem (idem Opus est cum libris, III datis ad Carolum Magnum , vulgatisque ut
qui Carolini vocantur), quænam germana fterit adnotavimus a Baluzio, que dignissima sunt anim
lectio ejus textus (in Symbolo Constantinopolitano) adversione : A Hierosolymis detulerunt (missi ad
v" docel : ulpote quia ab auctore reprehendatur ipsum Leonem monachi Montis Oliveti) nobis epi
( libro ill , capite 3) , quod Tarasius non recte sen- stolam Thomae Hierosolymorum patriarchæ : quam
rint, qui Spiritum sanctum non ex Paire et Filio se- relegentes reperimus, ull per nostrum preculoriam
cundum Nicæni ( imo Constantinopolitani inter- D epistolam vestræ pietati eos (monachos) commenda
nolali) Symboli fidem , sed ex Patre per Filium pro- remus. llæc evincunt apertissiine Thomam Jero .
filealur. Si ergo hoc ipsum scriptum fuisset in solymilanum patriarcham , ejusque Græcos presby
polius synodi fidei professione, quæ in hac scplima leros criminationi ab Joanne, Grieco moliasterii
habetur actione , Spiritum sanctum scilicet a Patre sancti Sabæ monacho, contra Latinos impacta
per Filiun procedenlem , cerle quidem ab adver- ob confessionem processionis ab utroque , ejusque
sario non unus Turasius in crimen vocalus esset , additionem ad Symbolum , minimc consensisse. De
scd ipsa synodus universa , quam acriter impugna- Thoma patriarcha lalo disertoque calamo Lequie .
bit. , Symboluin Constantinopolitanum , quod in nus agit in suo Oriente Christiano, lomo III .
biac Nicæna definitione continetur, non habel Spi- IV . Agitatam vidimus quæstionem de Spiritus
ritum sanctum a Patre per Filium procedentem . In sancti processione a Patre et a Filio in synodo
Grxco texto legitur idem Spirilus a Patre proce- Aquisgranensi anno 809 celebrala Mense Novembrio.
dens : eademque, non plura verba exiibebai Latina Legalos , Bernharum episcopum l'ormaciensem , et
Anastasii Bibliothecarii versio, leste Pilhæo. Cur Adelhardum abbatem monaslerii Corbeiæ, ad sumi :
ergo adversarius sub Caroli Magni noinine hanc nium Pontificem Leonem III missos a Carolo
 185 VII . DISSERTATIO II . 189
Migno, ul eadem demum quiestio definiretur, ! ra- a collendi aditionem , symboli videlicet cantu in
d'it Ezinarilus in Chronico , eique consentiuni ca- palatio primum Regio, deinde in aliis Ecclesiis
ieri annalistip. Ad ipsum pontificem dala a Carolo pralermisso.
Jagno exslat episcola in Libbeana corciliorum Colationem ipsum liceal diligentius expendere .
collectione, quæ incipil : Quæstio, quae de Spiritus Fide Romanæ Ecclesiie de processione Spiritus a Pa
sancti processione est super exorta , jamdudum est Ire el Filio abs Leone III exposita, de addilamento
1! ligentissime a sanctis Patribus ventilata . Testi ad Symbolum sermonem legati instituut : Si
ponia Palrum plura recensentur . ergo ita est ( inquiente : ) , cur non licet cantare ,
Acta ibidem exstant, et apuii Barónium , ad ann . vel cantando ilocere . Imo licet docendo , cantare
809, num . 51 Collationis, quam Legali habuere (reponit pontifex), el cantando docere. Sed illicite
com Leone. Actum vero primum de fidei dogmate : in prohibilis : nec scribendo, nec cantando licet
am quæstio invecia de lectione , sive cantu Sym- inserere Sensus esi , sancti Spiritus processionem
holi Constantinopolitani inter missarum solemnia, a Patre el a Filio tenendam , docendamque esse,
maximeque cum vocis Filioque additaulunilo . Titu- sive cantando il fial, sive legendo, sive scribendo :
lis est : Ralio , que habita est de Symbolo fidei in at inseri eam symbolo, in prohibitis esse . Prohi
secretario sancii Peiri apostoli inter domnum Leo . В bilionis, quam Romana custodiebat Ecclesia , calle
nem sanctissimum el coevangelicni papam urbis sas el leges intellexere legati : quia illi , qui idem
Romæ , et Bernarium atque Jesse episcopos seu Adalar- Symbolum condiderunt, non indiderunt : el sequen
dum abbatem , missos domini Caroli ini peraloris, les prinepales synodi, Chalcedonensis quarta, Cor
per indictionem secundam . Apud annalistas lauda . stantinopolitana quinta, et sexta , ut novum ultra
ios nuila Jesse episcopi mentio ingerirr. Spicio . synte!um . . . conuere, 133 et in veteribus tol
tiem invehit indictio secunda . Dicitur enim eam lendo, addendo , mutandogue quilquam inserere ,
Collationem scripsisse, aut edidisse Smaragdus, prohibucrunt. Miruin est lali in Ephesina synodo
abbas sancti Michaelis ad sam : qui Vovembrium @cumenica tertia , decreti non ingeri mentionem !
mensem anni 809 sine dubio nolas » ei juxta morem Hajusmodi legum rigorem servabat Ecclesia Ro .
187 consuelum indictione tertia . Addendum pos- mana, antiquitatis lenacissima. At quia id credere
trenio legationem prædictam post eundem men- bonum est (aiunt legati), bonum hodie sicut ad cre
sem norembrem a Carolo Bagno directam , non ila dendum , ila ad cuntundim tunc esset , si ab eis in .
facile compieri ante annum 810, et indictionem sertum fuisset. Ulique bonum id credere, el valde
bonum ( verba sunt pontificis ), upole tam magnum
lortjanı potuisse. Hic censent viri docti , titulum
С
ab aliquo sciolo appositum esse, de sinceritate fidei sacramentum , quod non licet non credere . .
Collationis nihil bæsitantes. Non audeo dicere non bene fecisse (Symboli con
Primo loco lecta sunt a prædictis missis per or- diloies, aut synodi æcumenicæ quæ Symboluin
dinem lestimonia (Palrum ), atque a domno Aposto . confirmarunt), si fecissent (aut particulam Filioque
lico diligentissime audita. Ail ille vero : Ita sentio, addidissent ) : scientes utique ... perpendisse cos,
i! a teneo cum his aucioribus, él sacrae Scripturæ cur dimiserunt.
auctor bus. Si quis aliter de hac re sentire, vel do . Temporis qualitatem exhibent legali , et imbecil
cere voluerit, defendo (sen inhibeo ) ; el nisi con- i talem fratrum , ac necessariar de laniu mysterio
versus fueril , el secundum hunc sensum tenere volue . instructionem : unde melius nobis vision fuit (in
rit , contraria sentientem funditus ejicio. In libro quinni), cantando lantos instruere , quam lucendo
Diurno Romanorum pontificum prostant fidei pro- indocios relinquere. Si enim sciret paleruilis tua ,
Ission : s tres , quas sua in ordinatione ipsi emille- quanta sunt hodie millia iid scientium (in Galis, in
bani pontilices Romani lac wlaie , acxvo sequiori : regno lalie, in Germania ), quia cantatur , qui
et in altıra quidern bec habentur : Spiritum Dei , nunquam sciluri esseni, nisi cantaretur : foriisse
Filius de 80 accipere, perhibel ... el insuplando D nobiscum teneres, et id iuo eliam consensu ut can
discipulis, Iccipite Spiritum sanctum , utpole de se laretur, acquiesceres. Necessariam hujusce mysterii,
procedenlem annuutiut. In tertia vero, Spirituin aliorumque instructionem quis non videat ? Nun
8:1ncluin nec gerilum , nec ingenitum , sed de Paire quid vero universa hujusmodi fulei myslica sacra
Filioque procedentem . Hec erai Leonis fides . menta (ait pontifex), sine quibus quisque, qui ad
Tum dictorun nonnullorum occasione data , quæ hoc perlingere polest, cutholicus esse 110n potest,
colloquendo polius , quam disputando exciderant, symbolis inserenda ; el propter compendium minus
in quaslionem abiit Collatio de symboli Constan- intelligentium , ut cnique libueril, addenda sunt ?
finopolilani interpolati cantu inter missarum solem- Modi palent multiplices, quibus extra Symboli
nia , Tria nos Acta docent : 1. ln Ecclesia Romana formulam , instrui fideles queant, in dogmaticis
hordum oblinuisse syn.boli cantum inter missa- libris , in Catechesibus, in Concionibus.
rum solennia, nec additamentum vocis Filioque Nunquid legali reponunt) non a le id ipsum
3J Symbolum . 2. Additionem hanc, a Gallicanis Symbolum est data in Ecclesia cantan :ii licentia ?
Ecclesiis factam , nimium ægre tulisse Leozein Nunquid a nobis huc usus ille cantandi processil ?
pontificem . 3. Indicasse quoque modum ipsamn Pontiles : Ego licentiam dedi cantandi : non aulen
 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCH.L 153
187
cantando quiilpiam addendi, minuendi, scu mulan- A jectavimus circa tempora synodi Gentiliacensis
lli ... Quandiit vobis in hoc satis ſuil, in hujusinodi anno 767 celebratæ . Facta sibi postea illud ca -
(Symbolo) cantando, vel celebrando (in) sucrosant- rendi facullale in Liturgia , cum Additamento ip
clis mysteriis (rantare el celebrare ) , quomoclo SUNI canere prædictæ Ecclesiæ cæperunt. Addi
sincla Romana lenet Ecclesia ( que symbolum tamentum lolli , optabai Leo pontiſex : modumque
Cititodil sine additamento ) ; 12'quaquam aut nobis præscripsit, quem cautiores putabat : ul scilicet
iio talibus luborara, aut aliis laburandi occasionem ipsa Symboli decantatio paulatim intermittere !ur,
niecesse ſuit ingerere. Quod vero asserilis ideo vos ac omitteretur, in palatio primum , ac cæteris
ilul cunlare, quoniam alios in istis pariibus , vobis deinde in Ecclesiis. Inquiebant ergo legati : U1
prioris, andistis caritasse , quid ad nos ? Nos enim video, illnd a palernilale vestra decernitur, ut
idipsum ion cantumuis hoc scilicet additamentum ), prino illud, de quo quæstio est , de ser peſato Sym
sed legimus (nenspe extra Symbolumı , in scriptis, bulo 190 lollatur (addila mentum ) : el lunc de
mol in aliis fidei professionibus), el legendo docere , inim il quolibet licile ac libere sive cantando, sive
liec tamen beyendo aul docendo addere, quidpiam Iradendo discalur ( idem additamentum extra Sym
eidem Symbolo 189 inserende, præsumimus. Quce bolum ), el docealur. Pontifex : Ila procul dubio
vero predictis Symbolis ... deesse cognoscimus : B a nostra parte decernitur : ita quoque ul vesira
11011 ul dictum est , inserere præsumimus : sed locis , assentialur, a nobis omnimode suadetur. Ligati :
temporibusque opportunis, quibus compelit ministrare Sublatis his quce vullis. bonum esl ut idem Symbo .
curamUS .
Tüm cantetur ( inler missarum solemnia ). Poutiſex :
Facullatem cantandi inter missarun solemnia Bonum sane. Quod tamen non imperando, sed !
symbolum abs sese factam , annuit pontifex. Date prius permillendo dicimus : quia illud sicul lunc,
facultatis epocham indicare videtur Walafridus ita el nunc utile indigentibus esse posse non ignora
Strabo. Is enim , de rebus ecclesiasticis, cap . 22 , sic mus. Facultalem Gallicanis Ecclesiis fecerat Leo
ait : « Ab ipsis (Græcis) ergo ad Romanos ille usus post synodum Francoſordiensem , cautandi in Li
( canendi Symbolum post Evangelium ) creditor turgia Symbolom permittendo. Legali : Symbolum
pervenisse . Sed apud Gallos et Germanos , post in Liturgia canere si pergamus , omillamusque
«!ejectionem Felicis hæretici, sub gloriosissimo ailjectionem vocis Filioque ; sermo iste ab omnibns,
Carolo Francorum rectore damnati, idem Symbo- acsi couira fidem sil , condemnabitur. Quale crgo
lum latius et crebrius in Missarum cæpit officiis dabis consilium ? Pontifex : Si prius quam ila
iterari . » Felicis et Elipandi error de Filiatione c ( cum aidilamento) cantaretur, interrogatus essem :
Christi adoptiva damnatus est anno 792 , in synodo ne insererefur utique , respondissem . At nunc (quod
Ratisponensi, maximeque anno 794, in pleniori tamen non uſirmando, sed robiscum pariter trac
concilio Francoſordiensi , cui Galliarum , el Ger- tando dico ) , quantum menti occurrit, ila mihi vide
maniæ episcopi interfuere , itemque regni Italici . tur posse utrumque fieri : ul paulatim in palatio
Potuit ergo Leo III , qui anno insequemie 795 re- ( quia in nostra sancta Ecclesia non caurlalur ), can .
gere Ecclesiam Romanam cæpit , facultalem fecisse landi consuetuilo ejusdem Symboli intermiitatur . ..
lit in eisdem provinciis inler solemnia mis -arum si dimittatur a vobis , dimillelur ab omnibus.
canerelur Symboluin Constantinopolitanum . lunc Plura innotescunt : 1. Romana Ecclesia , antiqui
rilum Hispaniarum Ecclesia; jam dudum aniple tatis tenacissima, rigorem legis Ephesine servabat :
xatæ fuerant. Ipsum fortasse in Gallicanis aliqui nec ullo Constantinopolitanum interpolari Sym
bus Ecclesiis pridem inveserint antistites : at bolum modo passa est. 2. Symbolum idem neque
Leonis III alale lalius el crebrius ritus idem inva privalim , neque publice apud ipsam cum addila -
bil. Verisimillima sunt hæc Strabonis dicta : fal menlo aut scribebatur , aut legeb : lur, aut canta -
liurque lamen , cum narral a Græcis ad Romanos batur. 3. Imo neque Synıboli sine additamento
ritum illum pervenisse, Ecclesiam Romanam in- D canlum sva in Liturgia adhuc admiserat, 4. Hæc
lll xerit. Hinc vero colligendum videtur, id eo vero ecclesiasticæ disciplinæ capita esse probe
consilio permissum a summo pontifice ſuisse , u ! noverat : unde lum Gallicanis ecclesiis cantuin
natural s divina Jesu Christi filiatio , quam Felir et Symboli inter solemnia missarum permiserat : tum
Elipandus oppugnabant, coram palamque in Sym eliani invectum ab illis additamentum tolli sua
boli cantu inter missarum solemnia enuntiarelur : debal , non affirmando , aut jubendo ; sed traclando
adeoque ne cogitasse ipsum quidem de Addita præbendoque consilium .
mento vocis Filioque . Aiebant legati , se in partibus
istis alios, ipsis priores , additamentum cantantes V. Sua abs consueludine hand recessisse Eccle
audivisse . Fortasse partes istas intelligebant in re- siie Gallicanæ videntur : hæsil Roldana Ecclesia
gno Italiæ : qua de re satis obscura diligentius antiquitati, ac legis rigori. Id putant viri docti
disserere , non vacal . Romanam cerle Ecclesiam intelligendum esse de addila voce , Filioque :
intelligere nullo modo licet, ut ostendere pergi- secus de publica Symboli recitatione in Olicio Li
lurgico. Dixeral Mabillorius, libro i De Lilurgia
us .
Symbolum interpolasse Gallicanas Ecclesias con- Gallicana , capile 2 , bum ! 6 , Symbolum post Evan .
 1
189 VITA . DISSERTATIO U.
gelium Romanos nullo modo cecinisse usque ad tem • A gam ; 192 in eaque de Credo in Deum , sive de
pura dirre memoriæ Henrici imprraloris, scilicet
primi , leste Bernone abbaie Augiensi . Laudati le .
i siis hæc scilicet verba sluit capile 2 de quibusdani
rebus ad Missam spe tantibus : ( Symbolum post
Evangelium usque ad birc tempora diræ memoriæ
llenrici imperatoris 191 (inceptumque sæcului
undecimum ) nu lo modo cecinerunt. Ab eodem
( llenrico) interrogati, cur ita agerent, me coram
assistente : audivi eos hujusmodi responsum red .
dere , videlicet quod Romana Ecclesia non fuisset
aliquando ulla hæreseos fece infecia : sed secun-
dum sancti Petri doctrinamn , in soliditate catho-
licze fidei permanerel inconcussa : et ideo magis
his necessarium esse illud Symbolum sæpius can-
lando frequentare, qui aliquando ulla hæresi po .
luerunt maculari . ,
Hanc deseruisse videlur vir doctissimus opinio-
nemi. Commentario in Ordinem Romanum , capiie 6,
num . 3, ubi ait : Verum longe ante id tempus Sym-
bolum in missa pontificali decantari mos eral , ut
fidem facit libellus secundus de Ordine Romano .
Hunc Ordinem, aliosque infra ad exainen vocabi-
mus . In hanc sententiam lolus abil Edmundus
Martene, De antiquis Ecclesiæ ritibus, lib . I, capite
4, art . 5, nuni. 11 , el in Præfatione ad comum
IV es V Amplissimæ Collectionis. Illustri monacho
consentire maluit Franciscus Pagius, in Breviario
Romanorum pontificum , tomo II , in Benedicto VIII ,
sium . 8, quam Alilonii Pagii palrui sententiam
sequi. Non eamdem tamen viam pergunt illi . Berno-
nis auctoritatem , que repugnare videtur, ut elever
Mabillonius , existimal, Symboli recitalionem a
sæculo nono ad undecimum intermissam a Romanis
in Missa fuisse, iterumque resumptam . Conjectura
solidam aliquam rationein nec profert Mabillonius,
nec dare potuisset unqua :n
" Nos vero (inquii Marlene loco primum citalo)
et Bernonis admillimus auctoritatem , el nihilo ..
winus asserimus Symboli in missa recilalionem
longe antiquiorem in Ecclesia Romana exsistere,
quam existiment illi auctores (Bironius, Bona,
Menardus, aliique) . Nam primo illorum præjudi-
ciis obstant antiqui Ordines Romani, II . V et VI ,
ex vul zalis a Mabillonio Jusæi Italici lomo ll . Et D ciesiis, non cantabalur , sed solum recitabatur.
ne quis aliquam in bis interpolationem irrepsisse
suspicelur, omnem suspicionem removei Amalarii
abbalis Ecloga in Ordinem Romanum , edila a Ba-
buzio in Appendice ad Capitularia regum Francorum ,
in qua agit de Symbolo. , In Ordine Romano II ,
læc habeniur verba, pag. 46 : Post Ernigeliun
candelæ in loco suo exstinguuntur : el ab Episcopo, .
Credo in unum Deum , caniatur. In Ordine, V ,
pag. 66 : Perlecto Evangelio, dicas episcopus, Pax
tibi : et eleval : Credo in unum Deum . In Ordine
VI , pag. 73 : Alia ' voce incipiat canere, Credo in
unum Deum . Aytiquitalem secundi Ordinis colli-
gildus ex Amalario Melensi, noni sæculi scriptore,
Gui laudalam in eundem Ordinem scripsit Eglo-
190
Symbolo agit, quod in missa pontificali recitaba
tur .
Causam suam perorare pergil Marlene : 1 De
inde Walafridus libro De rebus Ecclesiisticis, capire
22, postquam rationes protulit, cur Græci Sym
bolum Constantinopolitanum , potius quam Nice
num in Missa decantarent, adidit : Ab ipsis ergo ad
Romanos ille usus creditur pervenisse. His accedit
omni exceptione majus Leonis Papæ III testimonium
in przritata Coilatione cum legalis concilii Aquis
granensis. Nam cum summum pontificem urgerent
Jogati, 11t Gallicanis ecclesiis permitteret symbolum
decaniare cum ea additione, que mentionem facil
processionis Spiritus sancti a Filio, perinde ac a
Patre, respondii pontifex , saiis esse illud decan
lare, quomodo in hujusmodi decantando, el cele
brando sacrosanclis mysteriis sancla Romana tenel
Ecclesia . llis addo Joannis Papæ VIII (qui anno
872 ad summuin pontificatum eveclus est) aucto
ritatem in cpistola 247, ad Spheutopulcrum , co
milem Moraviæ , ubi bæc habet : Methodium vene
rab . archiepi copum vestrum interrogavimus, corain
posilis fratribus nostris episcopis, si orthodoxæ fidei
Symbolum ilu crederet, el inter sucra missarum
solemnia canerel, siculi sanciam Romanam Eccle
siam lenere, el in sanciis et universalibus synodis a
sanctis Patribus secundum evangelicam Christi Dei
nostri auctoritatem promulgatum , atque traditum
с
esse constat. Ille aulem professus est se juxta
evangelicam el apostolicam doctrinam , sicut sancta
Romana Ecclesia docel , et a Patribus traditum
esi , tenere el psallere . Ex his omnibus conficilur,
lolo sæculo nono Symbolum in missa apud Roma
nos dictum fuisse .
Quid ergo dicemus ad Bernonis testimonium !
Sæculo decimo intermissam Romæ hanc consuelu
dinem (cum Mabillovio) ? lec responsio lolerari
uicunque posset, si solidiorem aliunde non ha
bereinus hujus difficultatis solutionem . Nam si
Bernonis verba allenta mentis consideratione per
scrutemur , non negal absolule apud Romanos
Symbolum in missa dictum fuisse, sed decantatum,
quia revera solemni modulatione, ut in aliis Ec
Hujus responsionis testem profero Leonem III , in
præcitaia Collatione cum legatis concilii Aquis
granensis : Quod vero (inquit Pontifex ) , asseritis,
ideo vos ila cantare Symbolum , quoniam alios in
isiis partibus vobis priores audistis cantasse , quid
ad nos ? Nos enim id ipsuin non cuntamus, sed le
gimus : et legendo docere, nec tamen legendo aul
docendo addere, quidpiam eidem Symbolo inserendo
præsumimus.
193 Non adeo clarissimi viri mihi robusta vi
deniur argumenta , ut pro solidiori haberi debeant
testimonii ex Bernone desumpli soluzione. Verbum
canlari, quo idem utilur Berno, ipse Marlene fatelur
loco citato, apud plerosque auctores pro , recilari ,
 GEONCIL CIPRI CP, PATRIARCHE 192
1 surpari. Cine igilur narrei ilie, ad usque tempora Alur : adeoque ex Leonis consilio Symboli sive can
Henrici primi Symbolum non recinisse Romanos, film , sive recitationem prætermilli in Missa de
polnil litique inficiari siaplicem ejus den Symboli buisse.
apud eos reci. alionem . llanc negavit sine dubio , Negotium nulluu ſacessunt, qui lui verba oppo
li ! Romanæ consuetudinis ratio eviicii, quam ad- nis. Ea sunt : Quod vero asseritis ideo vos ista
ducit : Videlicet quod Romana Ecclesia , inquiers, centare, quoniam alios in istis partibus , rubis prio
110n fuisset aliquanido ulla hæreseos fece infecta, sed ris, audistis cantasse , quid ad nos ? Nos enim id
d? cundum sancti Peiri doctrinam in catholica ide ipsum non cantumus, sed legimus. Et legendo do
permaneret inconcussa : et ideo magis his necessariun cere, nec tamen legendo aut ducendo addere, quid
essel illid Symbolum sæpius cantando frequentare, piam eidem Symbolo inserendo, præsumimus. Agi
qui aliquando ulla hæresi posuerunt moculari. Aul tiir hoc loco de Additamento , quod cum Symbolo
momentum inesl nullum praedicle rationi : allt inter Missarun solemnia canebant Gallicanæ Eccle
illa certe que sin plicein Symboli recilationem six , el Germanæ , ac Italicæ in regno Caroli . Ro .
rejicit, atque cum can'lı et modulatione. Verbum mæ idipsum (additamentum scilicet ) 1on cantari,
idem , caniare, apud ecclesiasticos hujus aevi scri- sed legi testatur Leo . Hac igitur si lectio intelligi
plores accipi non raro pro simplici recitatione, do- B debeai Symboli in Liturgia, jam admiui necesse
cel cliau Mabillonius, præfatione ad seculum 11 foret, Rome Symbolum in missa leclun recila
Ordinis Sancti Benedicti num . 36 , uli aduolal : lumyue ſuisse cum additamento . Illud enim lege
Missam cantare non esse modulata voce sacris ope- balur Roma', ui ais, quod alibi cantabatur : sed
rari, sed recilare, Eumdem consule in Disquisi- alibi canebatur additamentum cum Symbolo, igi
lione de cursu Gallic10, ct Ducangium verbo Gone lur idipsum Roma ingebauur , quod Leonis dictis
tare , el Decantare. in Collatione omnino repugnat.
Tibi, lueque solutioni lavere Leonem Ill repo) Genuinus verborum sensus est : neque Symbo
nisin Collatione cum legatis concilii Aquisgraneil- lum , neque additamentum cum Symbolo caritari,
sis habila . Imo luam elidil solutionem , quam vo- aul publice legi inter Missarum solemnia Romie
cas , sumnus pontifex in eadem Collatione. Mul- consuevisse : illud aitamen additamentum , seu
lam post discussionem inuriebant legati : Subla- doctrinam de processione a Putre el a Filio , legi ,
lis his quæ vullis, bonum est ul idem Symbolum et doceri, ac tradi fi elibus extra Symbolum in
canleiur, sublato scilicet Additamento . Reponit scriptis, in calechesibus, in concionibus. Nunc
Leo : Bonui sitne : quod tamen non imperando, c sensum elleruntverba, quæ sequuntur : Ei legendo
sed ut prius permittendo dicimus. Hæc ulla sine docere, nec tamen legendo, aul docendo addere ,
ambage significant, Rome nondum recitari Syine quidpiam eidem Symbolo inserendo , pro sumimus.
bolum , etiam sine addilamento , consuevisse : id Sensum confirmant, quæ ibidem alia Pontiſex ad
vero Gallicanis ecclesiis permissum . Cur enim dit verba : Quæ vero prædiclis Symbolis, Niceno
Symbolum , si Leo pontifex ipsum legisset in Li- et Constantinopolitano, deesse cognoscimus , non , ut
illrgia, cani solum permiseril Gallicanis ecclesiis ? dictum est , inserere presumimus, sed loris tempo
Ratio solida apparet nulla . Pergunt Legali : Quia ribusque opportunis, quibus compelil minisirare cu
vero , ut dicitis , bonum esl cantare id ipsum Symbo- ramus. Hic illa additamenti Filioquc lectio est , de
lum , nunquid si sermo ( Filioque) tollalur, idem qua Pontifex agit : utique exira Symbolum , in Ca
Sirio ab omnibus ac si contra fidem sil , condemna- techesibus , quæ locis temporibusque opportunis
litur ? quale ergo dabis consilium ? Modum expen- fiebant.
de, quem suggerit pontiſex, ut sine ulla offensione Pro lua opinione, peremptoria putas ea demum
additamentum de Symbolo tollalır. Dal nempe Pontificis verba : Satis esse ( inquientis, ut refers)
consilium , ut Symboli canlus in missa umiltalur , decantare Symbolum (scilicet sine additamento ),
primum in Palatio , deinde paulatim aliis in ec- D quomodo in hujusmodi decantando, et celebrando
clesiis . Expende verba : Ita mihi videtur posse 195 sacrosanctis mysteriis sancia Romana tenel
utrumque fieri, ot additamentum 10ðli, et offensio- Ecclesia. Integrim lexlum exhibere, pretium es !
nem fidelium viiari : UI paulatim in palatio , quia operæ : Ego licentiam dedi canlandi : non autem
in nostra sancia Ecclesia non canlalur, cantandi cantando quidpiam addendi, minnendi, seu mulan
consueludo ejusdem Symboli intermillatur. Exemplo di . Et ut expressius aliquid , quia vos cogitis, lo
194 Romane Ecclesiæ suadebat Leo , it primum quar , quandiu vobis in hoc salis fuit, quomodo in
in palatio Symbolum intermitteretur in missrum hujusmodi cantando, vel celebrando sacrosanctis
officio . Ul Syır,boli canlus (reponis), non ut ejus. mysteriis suncta Romana tenet Ecclesia , nequaquam
dem recitaiio intermitteretur, suadebal pontiſex. aut nobis in talibus laborare, aut aliis laborandi
Reponam ego, consilium a fontilice suggeri all occasionem necesse fuil ingerere. Ait pontifex, li
offensionem evitandam , quam particulæ Filioque centiam se Gallicanis Ecclesiis dedisse , vel potius
prætermissio ingenerare potuisset : banc porro id illis permissum a se (quo infra utitur verbo),
contingere offensionem potuisse sise Symbolum ut Symbolum inter solemnia Missarum ipse decan .
caneretur sinc additamento, sive solun recitare- tarent. Non ergo illud calicre Romana Ecclesia
 193 VITA. DISSERTATIO II .
adhuc consueverat. Implexa que sequuntur verba A vari sulida unquam poterit solutione. Ea l'epero
sensu careni , eademque ila videntur construenda : verba : Symbolum post Evangelium usque ad hæc
Quandiu vobis satis ſuit (sive ſuissei) in hoc, in lempora dive memorie Henrici imperatoris ( ince
hujusmodi (scilicet ) cantando él celebrando (Syn- plum scilicet currebal sæcului undecimum ),
bolo) in sacrosanciis mysteriis, quomodo suncta Ro- nullo modo cecinerunt Romani.
mana tenei Ecclesia , neque nobis, neque aliis hanc In hac Scriptorum prgna , inquies, cur non !!! ?
paliendi molestiam , occasionem dedisselis, Anim - valeat antiquioris Amalarii auctoritas ? Cu!, inquio
adverte verbum illud , Tenel . Non ait pontifex : ego , Micrologi, maximeque Bernonis, qui de re
qilomodo Romana cantat sine additamento Symbo- suæ ætatis lestimonium ferunt, cedere auctoritas
lum in Liturgia : sed quomodo tenet ipsa , atque debeal ? llic enim lestarur, nonnisi Henrici I zelair
custodit Symbolum sine prædicta adjectio: e . Romanos in Liturgia canere, 3 !!1 legere Symlo
Quo utique sensu scripserat etiam Joannes VIII lum Constantinopolitanom incepisse : ac ille C011
ad Moraviæ comitem , abs se Meihodium archi- mentario suo Ordinem Romanum exponens , decan
episcopum interrogalum esse : Si orthodoxæ fidei tati dictique Symboli mentio em ingeril mulas .
Symbolum ila crederet, el itu inter sacra Missarum Antilogiam removet omncm solutio, quie sumur
solemnia caneret ( hunc eniin morem servabant B ex invecta in Ordinem interpolatione : si tanien
Moraviæ Ecclesiæ ) ; sicut sanciam Romanam Ec- hæc recte intelligatur. Nempe Romanus Ordo in ca
clesiam lenere, el in sanciis conciliis promulgatum parle , quæ Symboli decantationem offert, sequiori
el traditum esse , consial . Quo loco verbum tenere , ælale interpolalus ſuit , cum ritum istum sæculo una
non est Ecclesiam Romanam cantare Symbolum , drcimo Romana recepit Ecclesiit. Amalarius aulen ,
aut legere inter missarum solemnia ; sed . illud qui seculo nono Ordinem illustrabal, agil de rilin
integrum incorruptumque custodire , sicut a san- Symboli, non quem in eoilem Ordine legerel , sed
clis conciliis promulgalum est traditumque. Hinc quem ab aliis Ecclesiis Hispanicis, Gallicanis, Giro
vero Walafridus Strabo, deceplus rumore vulgi , manicis, ac Italicis in regnin Tlalix , noverat in usu
scripsil : a Græcis ad Romanos ritum istum credi posilam . Pars prima pendet er allera. Hanc ego
pervenisse : cerla namque Historia narral Hispa- certissimam teneo : propterea quod Amalarius
nicas Ecclesias, in synodo Toletana ini anno 589 passim el constanter in Ecloga afferi Roma:ri
celebrala , decrevisse , ut secundum formam Orien- Ordinis verba , eadem que subinde exponit : ubi
talium Ecclesiarum in missa recitarelur Syunbolum vero de Synibolo agit , ne verbulum habet, quod
Nicænum , aut Constantinopolitanum . с ex ipso Ordine sumplum sit.
Ad Romanos demum Ordines , quos opponis, re- Utriusque, et Ordinis, et Ecloge , specimen po
poni plura possunt. Ac primo si quid eorum evin- nere sub oculos liceal , ul quod aio, splendidis.
ceret auctoritas , non solum legi Symbolum apud sime innotescat. In Ordine verba sunt : 11.se
Romanos inler Missarum solemnia consuevisse vero Diaconus stat versus ad meridiem ... Post
denionstraret ; sed eliam cantari, aut voce modu- lectum Evangelium , cancelæ in loco suo exstin
laia dici : quod Marlene inticiatur. In Ordine si- yuuntur. Et ab 197 episcopo, Credo in unum
quidem secundo hæc baberlur verba : Ab episcopo : Deurn, canlalur ... Deinde salu al episcopus popie
Credo in unum Deum , cantatur. In quinto : Ele- Jum dicens, Dominus vobiscum ... Canilur Offerlo
val , Credo in unum Deum. In sexto : Alia voce rium ... Tunc venit subdiaconus, ferens in brachio
incipil canere , Credo in unum Deum . dextro palenam , et sir.isiro calicem , s elc. Ania .

196 Amalarii Melensis auctoritati repugnant larium liæc exponentem allentius consideremus :
ex diametro Micrologus, et Berno Augiensis. Or- Diaconus pronuntians verba Evangelii, ad meri
dinem Romanum secundum illustrat ille in Ecloga diem stat versus : quoniam illis loquilur, de quibus
sua , quam protulit in lucem Baluzius : ac Symboli dicebat Paulus, » elc . Priora sunt Romani ordinis
in missa dicli mentionem ingerit. At suis in OL- D verba ; qua: sequuntur , Amalarii expositionen
servationibus ecclesiasticis, quas vulgavit Micro- continent : 1 Post lectum Evangelium , candela
!
logus undecimo sæculo inclinalo, ea in parte , quæ exstinguuntur : per candelas signantur doctoris
prædictum Ordinem secundum exponit, nimirum Ecclesiæ , , etc. Verba sequuntur in Ordine : El
capile 9 et 10, de Symbolo in missa dicio nihil ab episcopo, Credo in unum Deum cantatur. His
habelur. Agil vero de illo, capite 46, veluti quod non habentur in Ainalario , qui tamen sic ait : « De
juxla canones in omni Dominica , et in omnibus Credo in Deum. Posiquam Christus 10: Ulus est
Dominicis solemnitatibus, item in festis Sanclæ ala- populo suo, las esi ut dulcius et intentius profilea
‘ riæ , et Apostolorum , el Sanclæ Crucis, ei Omnium lur (populus) credulitatem suam , » elc. Quis non
Sanclorum , et Dedicationis, debeat cantari. llæc in- videat nihil de Symbolo in Romano Ordine re
dicat agendi ratio , Micrologum riluin speclasse perisse Amalarium : quæve in Ecloga habentur,
decantandi in Liturgia Symbolum , in Ordine illo de suo ipsum adjecisse ? llinc sequitur ille : « Post
secundo minime præscriptnm ; sed in aliis eccle- lectum Evangelium ( non vero, posl lecium , aut
siis , itemque in Romana ævo suo receptum . Ber- cantaium Credo ) venit subdiaconus ferens in bra
nonis Augiensis auctoritas accedit, quæ nulla ele- chio sinistro calicem ... Durninus Jesus ipse est
 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHÆ
125
subdiacouus, et diaconus, » etc. Ad 'Ordinem sci . A lgnatii scilicet qui Constantinopo.itanam regela
licel spectant verba priora : ad Amalarium expo-
nenlem , alia . Cæcutial oportel , qui non videat ab
ipso Amalario invecium sermonem de Symbolo,
cujus nulla in Ordine mentio erat : adeoque ipsum
Ordinem sequiore ælale interpolaium verbis illis
adjectis , Et ab episcopo Credo in unum Deum
cuntalur .
Animadverte in ea verba , quæ habentur in
Ecloga, Post leclum Evangelium venit subdiaconus
ferens in brachio sinistro calicem : quæ salis indi-
cant, in Ordine genuino nullam post Evangelium
præscriplam ſuisse Symboli recitationem . Jam
collige argumentum pro Symboli recitatione apud
Romarios nono et octavo sæculo usilala, ex Ordi-
nibus desumplum , sive ex illis quos vulgavit Ma-
Lillonius , sive ex aliis ab Hittorpio vulgatis, levis-
simum esse, nullamque vim habcre : cum sint
Ordines alale posteriori interpolati. Rem hanc
Josephi Marie Thomasii verbis tandem absolvo,
inter ejus Scholia in Antiphonarium Gregorianum :
« Ordo Romanus ( inquientis ) , antiquitus non eo
modo, quo apud nos edilus est, circumferebatur.
Discrelis namque libellis continebalur , quibus
poliora per annum explicabantur Oificia... Cæle-
rum Ordo ille Ronianus, editus ab Hillorpio , far-
rago polius est diversorum rituum secundum varias
consueludines : ila ut antiquiores germanioresque
Romanos rilus in lanta variclale discernere sine
eorum libelloruin ope pene sil impossibile. , Sed
198 el ipsi libelli, quos Mabillonilis edidit, dili. C garorum gens, el Christo invisa et infesla , in lan
gentiore crisi expendendi sunt, ne rilus avo illo
Romanæ Ecclesiæ tribuamus , quos minine adhuc
receperit : qua de re adhuc infra agendum capite
sequenti.
CAPUT V.
Saculo nono, Pholiuno lempore, Symbolum voce,
Filioque, 10n auxerat Romana Ecclesia : Pholii
fraudes, el commenta . Allera sæculi undecimi
inedistale, invecloque per Michaelem Cerularium
schismate, interpolatum in eadem Ecclesia Ro
inana Symbolum in usu erat: schismatis vera
causa . Inceplo eodem sæculo , Symbolum ipsa iit
Liturgia canere, aut recitare cæpit. An codem
tempore additamentum admiserit, an antea , opi
niones variæ : quæ expenduntur. An demum Syin
bolumn Constantinopolitanun. illudque interpo- D batorum jejunia traducebanl ... Sanctum el sa
latum , udhibreril unquam in baptismulis admi-
nistratione : Aquileiensis Ecclesiæ ritus exhibetur.
1. Diu siluere , quæ mola ſuerant de Processione
Spiritus sancti dissidia , sive contra ipsain divinæ
terliæ personæ originem a Patre el a Filio, sive
contra vocis Filioque additionem ad Symbolum .
In lide dogmatis iminota consistebat Ecclesia Ro-
mana , cum omnibus Occidentis Ecclesiis, perenni
Patrum , etiam Græcorum , traditione inunila : quod
aliæ vero Ecclesiæ additamentum receperant, non-
dum admiserat loto sæculo uono eadem Romana .
Rem evincunt Pholiana litigia .
Romana in synodo anno 863 celebrata proscri-
plus Photius a Nicolao I, veluti sedis alterius,
198
Ecclesiam , injuslus ac violenlus invasor , vin
diclæ cupidus, percitusque bile, plures quas po
luit emola mente excogitare , Romanam in Eccle
siam projecit calunnias. Eas continet omnes En
cyclica Epistola , quam dedii ad archiepiscopales
thronos per Orienien oblinentes, secunda in edi
tione Montaculii. Hanc etiam integram Loline
reſert Baronius, ad ann. 853 , n . 34. D : sidiui !
innoval contra sancti Spirilus a Patre Filioque pro
cessionem , ejusque vocis Filioque additamentum
ad Symbolum improbat, damual, exsecralur. Verba
sunt, quæ juxta Lainam Moutaculii versionem
prefero : Præler memoralas absurditates, sanctum
et sacrum Symbolum , quod ab omnibus æcumeni
B corum conciliorum calculis confirmatur, et vim ob
iinel irresistibilem , sensibus spuriis , verbis 199
ascitiliis ( quæ summa fuit ipsorum audacia ) , co
nabantur adulterare. O machinationes diabolicas !
Spiritum sanctum novo more comminiscebantur non
de solo l'atre, sed etiam filio procedere. Dogma
reprobat levissimis ac futilibus argumentis, quo
rum præcipua refuiala lege in dissertatione 1 , ca
pile 8, num . 7 ,
liec Photius cum scriberet, Bulgaros nuper con •
versos ad fidemu spectabat : eaque incusabat sine
dubio, quæ geri apud eosdem Bulgaros rescive
rat, in fide catholica a Latinis presbyteris, et epi
scopis institulos. Dubilare non sinunt, quæ ibidem
præmiseral Photius, hæc verba : « Barbara Bul .
lam mansueludinem , et Dei cognitionem conver
litur, il a patriis diabolicisque orgiis recedentes,
ei pajanica: superstitionis crrorem excutientes,
præter omnem exspectationem in fidem Christia
nam insiii transierunt. Sed o improbum , invidum
Deo , invisum consilium , et incæpluml... Non
dum enim gens illa per biennium rectam Christia
noruin religionem (Græcorum opera) a inplexabatur :
cuin impii quidam homines , ei exsecrandi ... er
orti ab occiduis partibus. . . a sauis et puris do
gmatibus, et a fide inculpata Christianorum eos
subdole deducere, el corrumpere conabantur.
Imprimis contra Ecclesiæ canones illicile ad Sab.
crum Symbolum sensibus spuriis , et verbis ascililiis
conabantur adulterare. , Contra processionis dogma
imperitissime pugnal, ac subdit : Hanc impietatem
tenebrarum illi episcopi (ex Occiduis partibus) una
cum illicilis, el illegitimis aliis apud gentem Bulga
ricom disseminabant. Harum rerum fuma pervenit
ar aures nostras. Episcopos, ac presbyteros Lali.
nos, qui Bulgaros erudiebant in fide , Photius ille
cusal de addila voce Filioque ad Symbolum : ne
que tamen inficiari ausim , quin ipse inde collige
rel , additamentum illud apud alias Occidentales
invaluisse Ecclesias, ac etiain Romanam . Sed hanc
de Romana suspicionem brevi deposuit.
Laudatos Bulgarorum Latinos calccbistas veluti
 VTA . DISSERTATIO II . 198
de facie coglioscere maxime præstal. Annales Eer- A nacho in libro il contra Græcos, Photiano lempore
tiniani ad annum 866 sic habent : « Rex Bulga- scripto®: Dein Ariana repullulante vesunia ( in
*roruni, qui præcedente anno... Christianus fieri quiente), volentoque conformare non esse reclu fidei,
meditatus fueral, sacrum baptisma suscepit... Spiritum sanctum dicere a Paire procedere; hoc
Millens ad Ludovicum regem Germaniæ , qui ei fæ- quia videretur esse blasphemum , quoniam duorum
dere pacis conjunctus erat , episcopum el presbyte- profiteretur Pater 201 esse , id est Filii, ci Spi
ros postulavil... Ludovicus autem ad Carolum (ra- ritus suxcli ; hanc quoque blasphemiam propelien
trem suum mittens, in ministerium clericorum , apud dam ciecernentes Ecclesive doctores, 32:peruildidere
fratrem suum vasa sacrata sacrasque vestes ac li- symbolo : Spirilim suncium a Filio quoque proce
bros peliit. Unle Carolus ab episcopis rezui sui dere , ne si de Paire tantum procedere diceretip, pit
non parvam simmam accipiens, ei ad diri taretur Filius , nec diceretur Spiritus filii. Nori ait,
genduin regi Bulgarorum nisil. - Ex Gallicanis, a Romana Eiclesia Symbolo superadditam vocem ,
200 aut Germanicis Ecclesiis clericos in Bulga- Filioque : sed ab Ecclesice doctoribus, quos hac
riam missos , conslal . Anastasius Bibliothecarius tenus non alios re, erire dalim est, nisi ilispanos,
Romanos etianı episcopos illuc direclos memoral Gullicanos, Germanos, et Italicos in regno Italia ,
B
in Vila Nicolai : accepla Michaelis gentis Bulga- Summllis Pontifex Nicolaus in epistola amo 867 ,
rorum regis legalione mense Augusto, indictione mense 0 :10bri, indictione prima a seplembri pre
quarta decima, inquiens, Paulum Populoniensem , ce tenli incepla, ad Hincwarum data , el caleros
el Formosum Porluensem , magnæ sanctitatis episco- episcopos in regno Curoli , reprehensam a Photio de
pos... ad prædicandum genti illi ire, decrevit. An- processione Spiritus sancti a Patre el a Filio Ro
naliuin Fuldensiuin addo verba , quæ digna sunt manam Ecclesiam narral , nulla additamenti ad
animadversione, ad annum 866 et insequentem : Symbolunu mentione ingesta. Conatur, inquit, tam
< Legati Eulgarorum Radesponam ad regem vene- nostrum specialiter, quam omnem generaliter quæ
runt , dicentes : Regem illorum cum populo non lingua Latinu ulifur, Ecclesiam reprehendere : quod
modico ad Christum esse conversum , simulque Spiritum sanctum ex Patre Filioque procedere
pelentes, ut rex idoneos prædicatores Christianæ dicamus, cum ipsi hunc tantum ex Patre procedere
religionis ad eos miltere non differret. Rex Ludovi- faleantur. Pontilicis , ac episcoporum Galliæ volis
cus, Bulgarorum petitionibus annuens, Ermenricum annuens Æneas, qui Parisiensem regebat Eccle
episcopum cum presbyteris, el diaconibus ad pro- siam , librum edidit adversum Photii, et Græcorum
pagandam fidem calholicam prælilæ senti destina- C calumnias : deque re, qua de agimus, hac tantum
vil. Sed cum illuc pervenissent, episcopi a Ponti- babel ill præfatione : Infert ( Photius) Romanis
fice Romano missi lotam illam terram prædican- auribus : Quare Spiritum sanctum a Patre et Filio
du, et baplizando jam tunc repleverant : quapro- profileumur procedere, et non a solo Palra ? Quid ?
pler isti accepla a rege licentia , redierunt in sua.: quod Photius ipse odjectionem ad Symbolum non
Latini episcopi , et clerici innolescunt, qui Bul- dum Nicolai pontificis ætate receptain in Romana
garos in fide catbolica erudiebant, gravissime a Ecclesia , satis indicat in traclalu de processione
Photio reprehensiob Iraditam doctrinam de Pro- Spiritus sancti ; ex quo Leo Allatius fragmentum
cessione Spiritus sancti a Patre el a Filio, et ob profert Exercitatione xiv in Creyglilonuni, pag . 231 .
ejus vocis Filioque additionem ad Symbolum . Sunt Sed nec tremendum fidei (Symboluin ), in ore omnium
nempe Gallicani clerici , aut Germani a Ludovico circumduci solitum, sententiæ suæ (de processione
Germaniæ rege , el Caroli dicti Calvi regis Franciæ ab utroque) tegumentum prælexens .... altondit
Occidentalis ac postea imperatoris fralre, in Bul- vel læsil (Nicolaus).
garian missi. Sunt etiam alii , quos in eamdem In sedem Constantinopolitanam restitutum Pho
regionem miserat Nicolaus 1, summus Pontiſex. lium confirmat anno 879, Joannes summus ponti.
Miralio subeat nulla, Germanos illos aut Gallica- D fex , hujus nominis dictus Octavus . Ne Romanam
nos Constantinopolitanum Symbolum tradidisse Ecclesiam injuria lacerasse ipse pularelur , episio
Bulgaris , prout ipsi habebant , additione vocis Fi. lam sub ejusdem Joannis nomine veluti ad se
hoque interpolatum . In hanc additionem consen- scriptam confinxit : in eaque ab ompi additamento
lire, pronum erat episcopis a Nicolao missis : luni pontificem alienum exhibet , paratumque ad ejus
quia Occidentis Ecclesiæ fere omnes eam recepe- expunctionem apud eos urgendam , qui idem in
rant , lum quia ut id Bulgari expressius crederent Symbolis adipisissent.Velhæc Pholii fabula evincil,
maxime consentaneum erat, quorum fidemn schi- nondum ea alate interpolalum apud Roicanos
smatici Photiani viliare conabantur . viguisse Symbolum . Memoralas refert Epistolas
Hinc vero hisce Photii literis niinium leviler per- Baronius ad annum 879, num . 54. Verba sunt :
molus Natalis Alexander sæculo iv, disserl. 38 , art. 3, Novil eliam lua fraternitas , quod cum nuper ad
existimavit : Nicolai primi temporibus, factam ( uisse nos accessit is, qui a le missus est , el de suncio
hanc additivnerr. in Romana Ecclesia . Hanc epo. Symbolo nos consuluit , quomodo invenit nos illud
cham non confirmant, neque indicant verba , que inconcussum , sicut nobis ab initio 202 traditum
proſert idem auctor ex Ratramno Corbeigusi Mo- est , conservare : beque aliquid addidisse, vel detra .
199 GEORGII CYPR ! I CP . PATRIARCIE
xisse , cum recte noverimus quod eos, qui talia a arque lecia , per eam Occidentalibus lau-landam ac
l'acere audent, gravis condemnatio exspectat. Re-
verentiæ itaque luæ iterum significa ! us, ut de bac
addisione in Syı bolo , ex Filio scilicet, libi salis-
faciamus : quod non solum hoc non dicimus, sed
eliain quod eos qui prine pio hoc dicere ausi suud,
quasi transgressoris divini verbi condemnamus ...
Ur soliqui nostri episcopi nobiscum idem sentiant,
lotis viribus contendimus ... Rationi congruum
mihi visum est , ne violenter aliquis cogatur a nobis
additionem illam dimillere, quam ipse asljecisse se
Symbolo noveril : sed potius mansuetudine aliqua
hujusinodi homines ailmonere, ci paulatim a bla-
sphemia revocare . , Commento suo firmal Photius,
vocem Filioque ab Ecclesia Roana nondum in
Symbolo receptam : invidiamque simul Joanni 3 spanos, lialicosque in regno Italia reprehendit
pontifici creat, dum ipsum inducit, veluti blasphe-
mum , repudiantem adjectionem . Antiquitatis , el
rigoris tenacissima Romana Ecclesia adjectionem ad
Symbolum non admiliebat ; fidem processionis
etiali a Filio constantissinie profitebalur, vindica-
balque ; adeoque et illud additamentum cæteris in
Ecclesiis , quæ illud receperant, cum id ad eccle-
siasticam pertineret disciplinam , tolerabat, easque
iransgressionis contra divinum verbum condemnavit
nunquam . Confictæ Phoiianæ episcule consonat
conciliubulum . Constantinopolitanum eodem anno
879 celebratum , ut ferlur : quod altamen ab eodem
Photio pariler confictum , aut cerie falsaluın , ill-
vicle demonstrat singulari in Opere Allalius.Legato-
С
rum concilii Aquisgranensis collationem cum Leone
III pontifice recole capile superiore num . 4
el 5 .
Ludum eumdem Photius ludit in epistola ad
archiepiscopum Aquileiensem , qua ad aliam veluti
sibi ab ev dalam respondel. Refert eam Laiine Ba-
runius, ad annuin 883, num . 5 ; Latine et Græce
Combefisius in Auclario novissimo, pag. 527. La-
tjore nos egimus de ea sermone in Monumentis
Ecclesiæ Aquileiensis, capile 50, num . 5. deque
Piolü valerrimi hominis fraude suspicionem in
gessimus. Ut ut sese res habeat, pontifices Roma
nos ita ab additamento alienos exhibel, ut eos
etiam processionis a solo l'alre vindices faciat;
aliosque Latine Ecclesiæ episcopos indicat lum
processionis a Patre el a Filio professores, ium
auctores additamenti. Id vero colligitur inde, Ro-
manam Ecclesiam Symbolul cum voce Filioque
ea alale, ipso Pholio leste , non recilasse . Photii
verba refero : « Pervenit ad nostras aures, quod
nonnulli Occidentalium , divinum ac sanctissimum
Spiritum non solum ex Deo et Patre, verum etiam
203 ex Filio procedere novo dogmale jnt:oducunt.
( lla scilicet ait wendacissimus homo.) Leo, Roma-
mus pontiſex , luin senior (11) luinque rursus qui
illuun secutus est Leo junior (II)... Hic pietatis
Tervens æmulator, ut nullo pacto , barbaro idio-
male , intemerala nostræ fidei regula corrumpere-
lur, Graca lingua, hi et a principio diciala ſuerat
203
pradicandam divinam sanctamque Trinitalem lra
didil. Neque id verbo solum ac jussione , verum
etiam quibusdam ancilibus velut lilulis , coluna
rum more , inscribens ad ſores Ecclesiæ affixit ....
ne unquam via esset .... alteram præter Patren ,
Spiritus causann , Filium invehendi, , Nova non
erat alate Photii invecta ab Occidentalibus de
Spiritus suncii a Puire el a Filio process drie sen
lentia : jmo dogma est fidei catholice , Scriptura
ruin auctoritate munitum , ac perenni Pulrun Ira
ditione. Lo lll , quod a majoribus acceperal , since
addilamento Symbodi custodiebat : ferebasque 1
agro animo, voce illa adjecia Symbolum decantari
a Gallicanis episcopis; neque lamen illus, ac Hi
unquam , veluti intemeratæ nostræ fidei regulæ cor
ruptores. Ad ecclesiasticam disciplinam res perii
nel : placuissetyue Pontifici, ut rigor legis , quem
Romana sequebatur Ecclesia , in aliis quoque vi
geret .
De nemoratis a Pholio ancilibus certiorem sup
pcdital notitiam Anastasius Bibliothecarius in Vita
Leonis III , num . 410 , in editione Francisci Blan
chinii : 1 Hic vero (inquiens), pro amore et cauti.
la orthodoxæ fidei, frcil scuta argentea duo , scripia
utraque Symbolo, unum quidem lilleris Græcis, el
aliud Latinis. · Magister Sententiarum Petrus
Lombardus, quem Baronius laudat ad ann . 809,
num . 62 , rem hanc ius verbis narrat libro i Sen
lentiarum , dist. 11 : « Addunt Græci ad assertio
nem suæ opinionis . ... quod Leo Ill Romæ tran
scriplum (Symbolum ) in tabula argentea , post
allare beati Pauii posita (imo in Basilica sancti
Peiri ) , posteris reliquit : pro amore, ut ipse ait , et
cautela fidei orthodoxæ , In quo quidem Symbolo ,
in processione Spiritus, solus commemoratur Pater. )
Cautelam lidei orthodoxæ non ita intelligas , ac si
Leo pontiſex dogmali catholico dissonam crederet
processionem a Patre el a Filio . Quin imo in Col
latione cum synodi Aquisgranensis legatis prolite
balur : Ita sentio Spiritum a Patre el a Filio pro
cedere , inquiens; ita teneo cum omnibus auctoribus ,
el sacræ Scripturæ auctoritatibus. Si quis aliter de
hac re sentire vel docere voluerit , defendo ( inhibeo !.
Et nisi conversus fuerit, el secundum hunc sensum
tenere volueril, coniraria sentientem funditus abjicio .
204. Se funditus abjectum noveril Photius, fundi
lusque abjecios noverint sese Græci Photiani, ab
ipso Leone III , quem veluti sibi faventem nobis
opponunt. Eo sensu cautelam fidei orthodoxæ ex
pressit Anastasius, ui Leonis mens foret, liberum
cuique non esse ad Symbolum addere quidpiam ,
vel quidpiam es eo minuere ; ne bujusmodi audi
tionibus, aut minutionibus quidpiain aut irreperel,
aut tolleretur, quod fidem orthodoxam læderet, et
corrumperel.
II . A sæculo nono ad alteram iranseo undecimi
sæculi medietatem : interpolato Symbolo Conslan
201 VITA - DISSERTATIO II .
tinopolitano, sive particula Filioque aucio, sine A Achridani Epistola ad Joannem Tranensem ( in
dubio utebatur hoc tempore Ecclesia Romana :
indeque schismatis innovandi prætextum sumpsit
Michael Cerularius. Thronum is patriarchalem Con-
stantinopolitanum anno 1043 conscendit. Dissidii ,
quod incenderat Photius, manebant scintillæ inter
Græcos : erumpebalque ignis dalis occasionibus.
De Spiritus sancti processione disceptatum fuisse
decimo sæculo inchoato, docet nos Heriveus, Re-
mensis archiepiscopus ; in provinciali concilio
Trosleiano anno 909 celebralo, capite 14 hæc ha-
bentur : « Innotuit ( significavit) nobis sancta sedes
apostolica, adhuc errores blasphemiasque cujus
dam vigere Photii in partibus Orientis in Spiritum
sanclum , quod non a Filio , nisi a Patre lantuin
procedat, blasphemantis. Hortamur vestram frater- B Fermentaceorum , quæ calumniatur sanctam Roma
nilalem , ut secundum admonitionem domini Ro-
manæ sedis (Sergii ) singuli nostrum , perspeclis
Patrum catholicorum sententiis, de divinæ Scri-
pluræ pharetris acutas proferamus sagittas potentis,
ad confodiendam belluam monstri renascentis, et
ad conlerendum caput nequissimi serpentis. )
Sedem Constantinopolitanam anno 1024 regebat
Eustathius : lenebalque summum Ecclesiæ ponti-
ficaluni Joannes XIX. Titulum universalis patriar-
chæ requirebal ille , erecto animo negavit iste . Hugo
abbas Flaviniacensis hæc habet in Chronico Vir-
dunensi ad eumdem annum apud Labbeum in Nova
Bibliotheca , tomo I : Joannes (XIX) ordinalus est.
A quo cum requisissel Constantinopolitanus antistes,
ut sua Ecclesia , sicul el Romana , universalis dicere-
lur ; et donis eum , Romanosque qui curiæ præerant,
innumeris flecterel, ila ul clanculo tentarent conce-
dere quod rogabalur : omnis ob hoc vehementissime
commota est ltalia . Sed Galliarum episcopi et abbates
his obviare conali sunt . . . Sic confulata Græcorum
præsumptio est . Eadem ex Glabro narrat Baronius
num . 5. Animadverte Ecclesiam regize urbis Con-
slantinopoleos eo tempore divisam ab Ecclesia
Romana non fuisse, sine cujus consensu sumere
antistes ille titulum æcumenici patriarchæ non au-
debat .
205 Denegatum titulum iniquo ferebat animo
Cerularius, qui postea successit : Ecclesiamque
suam , et alias Orientales a Romana disjungere sa- D Hujusmodi rerum codem anno 1054 notitiam ad
legit. Socios habuit Leonem Achridæ archiepisco-
pum , ac Nicetam Slethalum , seu Pectoralum mo .
nachum . Prædictum æcumenici tilulum propria ab
ipso auctoritale assumptum , novimus ex Leone IX
in epistola ad ipsum Cerularium dala, quam Baro-
nius recilat ad annum 1054, num . 12 : Qualis vero,
el quam detestabilis atque lamentabilis est illa
sacrilega usurpatio, qua le universalem patriarcham
jaclas ubique, et scripto , el verbo ! Scissionis præ-
textum primo tempore neque dogma processionis
a Patre el a Filio, neque vocis Filioque adjectionem
ad Symbolum oblendit, sed alios Romanæ Ecclesiæ
rilus, maximeque usum azymi panis in consecra .
lione corporis Domini. In ejus Cerularii et Pelri
PATROL . GR . CXLII .
204
Apulia) episcopum calumniæ ,quæ Romanam in Ec
clesiam feruntur, usum azymi speciant, et jejuniuın
Sabbati, item que suffocatorum comestionen , et Alle
luia in Quadragesima non decantalum . lutegram
Baronius epistolam refert ad annum 1055, num . 23.
Scriplum etiam ediderat Niceta monachus, in quo
sedem apostolicam incusabal de azymo , de Sabburo
ei de nuptiis sacerdolum . Consule Commemoratio
nem rerum a legalis apostolicæ sedis Constantino
poli geslarum in Labbeana Conciliorum collectione.
Hinc Wibertus in Vita Leonis IX , apud Mabillo
niuin inler -Acta Sanctorum ordinis Benedictini
mola ab hisce Græcis dissidia narrans, libro ll ,
capite 9, sic ait : Ea tempestate orta est hæres.s
nam sedem , imo omnem Latinam et Occidentalem
Ecclesiam , de azymis vivificum Deo oſſerre sacrifi
cium . Quam calumniam etiam scriplo ediderunt
episcopi , Michael Constantinopolitanus, el Leo Acri
danus ... ad Tranensem episcopum direcio.
Romanæ sedis legatio in urbem regiam Constan
tinopolim directa est. Legati fuere Humbertus,
cardinalis episcopus Silvæ -Candidæ ; Petrus, Amal
philanorum archiepiscopus; et Fridericus , diaconus
el cancellarius. Nicela monachus ad frugem rediit :
stetil sua obduratus in pervicacia Cerularius. Ana
thema in ipsum latum , quod in laudata Comme
moratione prostat. In eo inter alia crimina refertur :
с
quod , sicut Pneumatomachi vel Theomachi , absci
derunt a Symbolo Spiritus sancti processionem a
Filio. Hæc anno 1054 accidere , mense Julio.
Bile percilus Michael , suorum synodo coacla ,
Caluinnias in apostolicam sedem instaurat , do
ctrinamque de Spiritu sancio , ac præsertim 206
Synıboli interpolationem cæpit impugnare. Synodi
acta refert Allatius , dissertatione Il De libris eccle .
siusticis Græcorum , ubi hæc babentur, pag. 172 :
« Ad hæc, quod sacrosanclum Symbolum , quod
omnibus synodalibus et æcumenicis decretis in
concussum atque inexpugnabile robur habct, spuriis
cogitatis, el sermonibus adulterinis . el audaciæ ex :
cessu adulterare nolumus ; nec ut illi , e.r Parre et
Filio Spiritum , sed ex Paire dicimus procedere . ,
Petrum Antiochenum patriarcham transmittit dala
Epistola , quam Baronius recitat Latine , num. 28 ;
Latine et Græce Cotelerius in Ecclesiæ Græcæ Mo
numentis, lomo II . Inter alia mulla , de Symbolo
interpolato accusationem invelit, In sancio Sym
bolo , inquiens, tale additamentum recilant ex mala
periculosaque sententia . Jam patel Symboli inter
polati usum hac ælate in Romana Ecclesia vi
guisse.
Dignissima sunt animadversione Peiri Antiocheni
dicta in sua Responsione , quæ apud laudatum Co
lelerium prostat Græce et Latine : « Malum vero
( inquientis num . 11 ) , et malorum pessiinum est
a ljectio ad Symbolum hæc : El in Spiritum sanctum ,
203 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCILR 204
Dominum , et vivificantem , qui ex Patre Filioque A fuerit vocis Filioque additamentum ? Verisimillimum
procedit (num . 22) , ui equidem meam promam sen- id videtur. Cur enim antea , tametsi a sesto sæculo
Icntiam ; si in additione Symboli corrigantur, nihil desinente Ecclesi:e Hispanicæ , el a sæculo octaro
præterea poslulaverim . , Hæc Joannes Beccus pro Gallicanæ , et Germanicæ , ac Ilalicæ in regno lialia
animi sui candore expendens , oratione 2, de in- publice Symbolum idem in Liturgia recitareni, aut
justa sui depositione, num . 4 : « Allente considera, canerent, morem istum Romana Ecclesia recipit
inquit , dictionem , qui hæc æquo animo dijudicas : nunquam ? Videlicet quod Romana Ecclesia ( llenrico
si in sancto Symbolo factam additionem correxerint. imperatori reponebant Romani ) non fuissel ali
Non vero, si inde impietatem obliileraverint, aut quando ulla hæreseos fæce infecla , sed in soliditate
in de adversus Deum blasphemiam ejecerint. , Inta- catholicae fidei permanerei inconcussa. Atqui bæc
ctam ergo Antiochenus relinquebat de processione ratio non solum Symboli cantum , qui prius in more
a -Filio doctrinam . Al malum et malorum pessimum fuerit, sed jure potiori Symboli interpolationem re
( inquis ) , ipsam vocat adjectionem ad Symbolum . jicil . Hanc etiam suo tempore causam Rufinus
Beccum audire præslat ibidem : « Ego plane eum reddebat, cur Symbolum apostolicui cum aliqui
( Petrum Antiochenum ), quod videbatur in addilione bus additamentis cæteræ Ecclesiæ recitarent, sine
delictum, facili negotio neglecturum existimo : si B illis intemeratum custodiret Romana : Quod ego
vel pusillum pacis spiritum in eo (Michaele Ce- proplerea esse arbitror, inquiens, quod neque ha'resis
rulario ), ad quem lilleras dabal, contineri pro- ulla illic sumpsit exordium . Ilaque cum demum
spexisset. ldque colligo , nec male, ex illis quæ in Benedictum VIIl petitioni Henrici Augusti, habito
alia Epistolæ parte (num . 14) verbis hisce digerit : omnium consensu , indulgendum esse censuerit,
Bonum enim est nos ad æquitatem propensos, el Symboli Constantinopolitani cantu inter Missarum
potissimum ubi neque Deus, neque fides in periculo solemnia receplo , Symbolum etiam recepisse vi .
verlilur ( cujusmodi apud Antiochenum erat Spiritus delur 208 cum interpolatione , quam cælere jam
sancti processio etiam a Filio a Latinis asserta), lolius Occidentis Ecclesiæ amplexalæ l'uerant, pu
semper ad pacem el fratrum amorem inclinari. ) bliceque in Symboli canta prolilebantur.
Ill . llocce lemporis intervallo, quod a Photiano IV , llac tamen de re varie sunt vigentque ad
schismate excurrit ad Michaelem Cerularium schi- huc scriptorum opiniones, quas referre præstal et
smalis instauratorem , epocha 207 diligentius expenderc. Sanctus Thomas 1 parl . , quæst. 36 ,
perquirenda est admissi receptique in Ecclesia art. 2, ad 2 , ail : Postea insurgente errore quorum
Romana cum interpolatione Symboli. Ac primo с dum , in quodam concilio in Occidentalibus congre
Syubolum Constantinopolitanum ccepisse Roma galo, expressum fuit ( quod etiam a Filio proceileret
inter Missarum solemnia decantari anno 1014, Spiritus sanctus), auctoritate Romuni Pontificis :
scilem apostolicom tenente Benedicto VIII , ac im- cujus auctorilate etiam antiqua concilia congrega
purante llenrico I , extra dubium ponit Bernonis bantur et confirmabantur. Paria scribit contra
abbalis Augiensis auctoritas. Romæ inlcrſuit ille genies, libro iv , capire 25 : Processo Spiritus sancti
ipsius Henrici coronationi codem anno 1014 cele- a Filio implicile continetur in Constantinopolitana
bralæ. synodo in hoc quod ibi dicitur, quod procedit a Paire :
In libello, quem de quibusdam rebus ad Missä quia quod de Patre intelligitur, oportet et de Filio
officium pertinentibus composuit, hæc habet ca- intelligi. Et ad hoc addendum sufficit auctoritas
pile 2 : « Romani usque ad hac lempora divæ me- Romani pontificis , per quam etiam inveniuntur ax
moriæ Henrici imperatoris nullo modo cecinerunt. liqua concilia esse confirmata . Occidentale , quod
Sed ab eodem interrogati , cur ita agerent, me Aquinas memoral, a Romano pontifice congrega -
coram assistente , audivi eos hujusmodi respon- tum , concilium lalel . Quidni vero pro Occidentali
sum reddere ; videlicel quod Romana Ecclesia non concilio intelligi queat , Henrici imperatoris pelitio,
fuisset aliquando ulla bæreseos fæce infecta , sed D omniumque maxime consensus ; quo habilo Bene
secundum sancti Petri doctrinam in solidilale ca- diclus Vill indulserit , publice cani Symbolum in
tholicæ fidei permaneret inconcussa : et ideo niagis missa , prout Hispanicæ , el Gallicanæ , el Germa
his necessarium esse illud Symbolum sæpius can- nicæ et Italicæ in regno Italiæ illud canebant, cum
lando frequentare, qui aliquando ulla hæresi polue- vocis Filioque interpolatione ?
runt maculari . At dominus imperator non antea Hugo Eterianus, in opere, quod Alexandro III
desiit, quam omnium consensu id domino Benedi- Romano pontifici nuncupavit, De harresibus, quas
clo Apostolico persuasit, ut ad publicam Missam iu Latinos Græci devolvunt , libro ii, capile 16,
illud decantarent. Sed utrum hanc consuetudinem hæc habet : Nulla
0 calumnia notandus est antiquioris
serveot adhuc, affirmare non possumus , quia cer. Romæ antistes, quod causa interpretalionis dictio
cum non tenemus. , Obiit Berno anno 1045 . nem unam, dico autem ex Filio procedere Spiritum ,
Num ergo hac dala occasione, qua omnium con- sanctorum plurium episcoporum , scientissimorumque
sensu annuit summus pontiſex Benedictus Vili ut cardinalium consensu habilo, apposuerit. » Hæc milii
inter Missarum solemnia Syınbolum Constantino- videntur verba illum omnium consensum indicare :
politanum çanerelur , admissum eliam prima vice q110 habito Benedictuin VIII petitioni Heurici in .
205 VITA , DISSERTATIO II . 206

peratoris annuisse , leslalur Berno Augicnsis ab- A nes, Benearc!us, Leo, successores novae hujusmodi
bas. doctrinæ Formosi, in omnibus fuerunt ipsi discor
Humberlus cardinalis , episcopus Silvæ-Candidæ, des : qui secrelo, a Filio quoque procedere Spiri
cum sociis , in sententia anathematis contra Mi- tum sanctum asserebat, cum tamen in epistola ad
chaelem Cerularium lala , ipsum suosque Græcos sedes patriarchales missa de solo Pulre feceril men
aceusat, quod absciderunt a Symbolo Spiritus sancti lionem . Post quos cum Christophorus papa Romanus
processionem . In eorum scilicet videtur ille opinione creatus fuisset, in fidei confessione, quam misit ad
fuisse , qui ante Monotheliticam hæresim , ac for- Constantinopolitanum patriarcham , nempe in Sym
tasse in Constantinopolitana contra Macedonium bolo , 210 a Filio quoque Spiritum sanctum pro
synodo, adjeciam vocem Filioque ad Syınbolum cedere , ausus est dicere. Qua de causa postea a
pulabant . Quomo :lo vero eidem cardinali el epi . Sergio patriarcha , qui præcessil Cerularium , e di
scopo Silvæ -Candidæ , prædicta anno 1054 proſe- plychis ipse Christophorus expunctus est . , Græro
renti, non innoluerit, quod ante quadraginta annos anonynio si credimus, neque processionis ab utro .
sub Henrico imperatore factum constituimus ? At que dogma lenuere, neque Symbolum interpola
Humbertus, in Tullensi dicecesi monachus Mediani runi Romani pontilices usque ad Formosum , qui
monasterii 209 in Lotharingia , Symbolum inter- B ab anno 891 sedit ad annum usque 896. Bic vero
polatum canebat, audiebatque cani suis in provin- Formosus fuit , qui novam doctrinam invesil, si
ciis juxta morem ab antiquo oblinentem , ve fides anonymo, secretoque asserebat , Spiritum
ramque ignorabat ejus originem . Vulgari, quae sauclum a Filio quoque procedere . Haud ipsi
apud suos ferebatur, præoccupatus opinione, Ro- consenserunt, qui Romanain lenuere sedem usque
mam profectus est cum Leone papa IX ab eoque ad Christophorum . Pontificaluin invasil isie an
crealus cardinalis et episcopus Silvæ -Candidæ . In no 903, circa finem Novembris, dejeciusque anno
en, quod Cerularius dissidium moveral pro semel insequenle ſuit circa initium mensis Junii a Sergio
hausta opinione, Græcos putabat particular Filio- hujus nominis tertio. Symbolum adjecia voce
que detraxisse Symbolo, quos acerrimos noverat Filioque ipse Christophorus interpolasse dici
procussionis ab ulroque hostes. In viro cæteroqui lur, eain ob causam a Sergio patriarcha Con .
doctissimo accuratior lae in re perquisitio frustra slantinopolitano expuncius e diptychis. Hac ille.
es petenda. Rimas agil quaquaversum excogitata fabella .
Minus accuratam lemporum , quibus Romana Spiritus sancti processionem a Patre Filioque non
Ecclesia interpolationem admiserit, notitiam exhi- invexil primus Formosus : quam præcessores Ro
bet Andreas Rhodiensis episcopus in Actis Græco C manos pontifices omnes lenuisse, sæculorum om
Lalinis Florentinæ synodi sessione 7 : Instanle nium traditione, Græceque ac Latinæ lingne oin
necessitate additum est propter quosdam Nesto- nium Palrum auctoritate munitos, jam ostendi .
rianos, apud Occidentalem Ecclesiam disseminan- mus . Hæc, a majoribus accepla , fides eral Christo
les , Spiritum sanctum non esse ex ipso Filio, nec phori, el Sergii successoris , qui Hervemm Rhe
SUUm esse ab illo accipere. (Quod ipse colligit ex niensem archiepiscopum , ejusque synodum Tros
Nestoriano symbolo, ac Theodoretum inter et Cy- leianam anno 909 celebratam admonuil, ut singuli
rillum Alexandrinum litigio .) Hac ratione coacla nostrum ( ipsius Hervei verba sunt ), perspectis
luit Romana Ecclesia , cum magnum videret immi- Patrum catholicorum sententiis, de divinæ Scripturæ
nere periculum : Jam enim canebatur in Galliis pharetris acutas proferamus sagillas potentis, ad
et Hispaniis. » Miscentur omnia . Lus altamen sub- confodiendas blasphemias cujusdam Pholii, vigentes
Jucet aliqua in postremis verbis, quie satis indi. in partibus Orientis in Spiritum sanctum, quod non
cant , Romanam Ecclesiam adjeclam illam non re- a Filio, nisi a Patre tantum procedat , blaspheman
cepisse explicationem , nisi longe post consuetudi lis. Sed hanc fidem , interpolato Symbolo , profes
nem, Symbolun in missa canendi , ab Ecclesiis p sum esse palam coramque Christophorum pontifi
Hispanicis sexto el septimo sæculo , el a Gallicanis cem , indicant nulla vetusta probala monumenta :
octavo et nono inveclam . neque sane tribui isla possunt , quo narrantur,
Accuratiora ipsi Græci non habent, quæ profe eidem Christophoro, ut ait Baronius : ulpote qui in
rant : Anonymus Græcus auctor (verba suni Ba- vasor apostolicæ sedis, mox sede depulsus, per
ronii, ad annum 883, num . 55), qui inter alia brevi tempore eam tenuit lumultuose. Enormem
Græcorum monumenta posilus habetur in Val- denique quis ferat anonymi Græci anachronismum
licellana bibliotheca, id primum faciun a Chri • asserentis, e sacris diplychis Christophorum Roma .
slophoro papa tradit : alque atlirmat, usque ad num pontificem expunclum a Sergio palriarcha
illud lempus omnes qui præcesserunt Romanos Constantinopolilano, Michaelis Cerularii decessore ,
pontifices, in ipsorum fidei professione asseruisse ad eandem urbis regiæ sedem anno 909 evecto,
absque ullo addilamento, Spiritum sanclum a Patre adeo que integro ſere sæculo post Christophorum ?
procedere. Ailque post recensitos pradecessores Quid ? quod Petrus Antiochenus in Epistola ad
pontifces : Qui vero ipsum seculi sunt Formosum , Michaelem Cerularium apud Colelerium in Monu
Bonifacius, Stephanus, Romanus , Theodorus, Joan- meniis Ecclesiæ Græcæ , tomo II , num . 5. lesdalur
 A
GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHA 238
207
se ante hos annos quadraginta quinque Constantino- A est , dilectissimi nobis, fidei nostræ : hæc verba
polim ingressum reperisse , sub sanclæ memoriæ sunt Symboli , non sapientiæ humanæ sermone
patriarcha domno 211 Sergio pradicium papam facta , sed veræ divinitatis ratione disposita . Quibus
(Joannem XVII vel XVIII) in sacra Missa cum comprehendendis alque servandis nemo non
aliis patriarchis referri. idoneus, nemo non aplus. Hic Dei Patris ei Filii
Memoratum Sergii III pontificis aut præceplum , una æqualitas pronuntiatur alque potestas. Hic
aut monilum , quo Gallicanos episcopos in Tros- unigenitus Dei de Maria Virgine et Spiritu sancio
leiana congregatus urgebal, ul solide adversuan secundum carnem nalus ostenditur. Hic ejusdeia
Græcos vindicaretur processio Spirilus sancti a crucifixio , et sepultura , ac die tertia resurrectio pre
Filio, conjectandi dedit ansam Gerardo Joanni dicalur. Hic ascensio ipsius super cælos, el conses -
Vossio in dissertatione III De tribus Symbolis, sio in dertera paternæ majestatis agnoscitur : ventu
num . 41 , additam ab eodem Sergio fuisse Sym- rusque ad judicandos vivos et mortuus declaralur.
bolo vocem Filioque. Judicium boc ( inquit ille) Hic Spiritus sanctus in eadem , qua Paler et Filius,
limidius profero, quia priorem auctorem laudare Deilale indiscretus accipitur. Hic postremo Eccle
possim neminem . Gallicanos utique eos præsules siæ vocatio, peccalorum remissio et carnis resur
B
vehementer hortari poluit ad propugnandum fidei rectio perdocetur, )
dogma , quin ullam ipse ad Symbolum fecerit ac- Haud iverim infitias, banc Syn:bolo Constantin
cessionem . Ea igitur verisimilior tandem apparet nopolitano aptari potuisse expositionem : at ea
sententia , quæ ad illud tempus adjectionem in Symbolum potius indicari apostolicum simplex ,
Romana Ecclesia admissam refert , quo Benedi- nullus dubitaverim . Codex asservatur in tabulario
ctus vill publice cani Symbolum inter Missarum capituli canonicorum Forojuliensis, in quo velu
solemnia consensit . Dicta recole num . 3 . slus continetur ritus , calechumenorum scrutinia
V. , Cælerum fateri interest ( verba suni Mi- peragendi. Ælalem hæc verba subindicant : Huic
chaelis Lequieni in Panoplia contra schisma Græ- myslerio pontifex interesse debet , sicut mihi Luponi
corum seculo XI , capite 4, num . 24) , lamelsi visum est, Ecclesiæ sanclæ Aquileiensis pontifici .
nonnisi initio sæculi xi , Benedicto VIIl pontifice, Patriarchæ duo, Lupi seu Luponis nomine appel
Symbolum Romæ in Missa cani cæplum sit ; dudum recensentur in Catalogis Aquileiensibus.
Jali ,
tamen anlea Symbolum Constantinopolitanum , Primus Teulimaro successit post annum 855 ,
quaria Feria hebdomadis quarlæ Quadragesimæ , rexilque Ecclesiani sub Ludovico Il rege et im.
necnon Sabbalo sancio, in ecclesia super electos c peralore. Sedebat aller anno 944, sub rege Hu
catechumenos recilari solitum , Græce quidem ma- gone el Lothario Glio ejus. Quinain memoralus
sculis, Latine vero feminis, it habetur in altero in codice ·nostro dici debeat Lupo , an primus, an
Ordine Romano, qui in Bibliotheca Palrum (scili- aller , non constat. Id vero compertum , ritum
cel Lugdunensi , tomo XIII , pag. 677 ) excusus Scrutiniorum eo exhiberi in codice, qui nono sæ
typis fuit. Verum in Græco Symbolo sine adje- culo aut decimo in usu eral apud Aquileienses.
ctione de Spiritu sancto legitur , od ex Matpos %- Apostolicum Symbolum porro electis catechumenis
TopEvió u.avov ;in Latino vero , qui ex Patre Filio- traditum , docet codex : eidemque Symbolo præ
que procedit. Quod discrimen Lalinorum librario . fala explicatio subjungitur. Ritus hujusce parlem
rum oscilantie altribui possil : nisi forsan Symbo- accipe, que sequitur.
Jum Græcorum , ul a secundar synodi Patribus Incipit præfalio Symboli. Antequam dicasSymbo
ellilum erat, ab omni additamento priruin , Ro- luin , his verbis prosequere : Dilectissimi nobis in Chri
mani servandum censuerint ; cum interim ejus slo , etc. Post hæc accipiens acolythus unum ex ipsis
Latinam translationem una vocula augeri posse infantibus masculum , lenens in sinistro brachio, po
minime dubitarent. Quod tamen dudum nendo manum super caput ejus : et interrogel presby
post
Leonis ili tempora factum erit. Quanquam minime D ier : Qua lingua confitentur Dominum Jesum Chri
prælermillam , ordinem hunc Romanum De divinis stum ? Respondet acolylhus. Latina. Etdicalpresbyter :
officiis ad usus et mores Gallicanæ Ecclesiæ ac- Annuntia fidem ipsorum , qualiter credunt. Et ille
commodatum videri. » Misce viri doctissimi anim- cantal Symbolum : Credo in Deum Palrem omni
adversionibus satis evincitur, nihil inesse in hu- potentem (Symbolum est apostolorum ). Et dum hoc
jusmodi Ordine solidæ auctoritatis, quæ vetustam cantal, manum super caput leneal. Hoc 213 finilo ,
probel in Ecclesia Romana accessionem vocis Fi- iterum accipial alter acolythus ex ipsis infantibus femi
lioque ad Symbolum . nam ,sicut supra. Et interroget presbyter sicut antea.
Dixerim præterea, neque Symbolum ipsum Con- Ei ipse acolythus canlet Symbolum , ut supra scri
slantinopolitanum tradi electis consuevisse in Ec plum est. Hoc expleto, sequirur presbyter his verbis
clesia Romana, sed simplex ac purum vulgatum Filii charissimi, audistis vocem Patris, etc.
apostolicum . Id colligi posse ex brevi, quæ sequi- ( Et annuntiat diaconus , dicens : Signale voz
lul', 212 eodem in ordine expositione Symboli omnes, el audite Symbolum . Et dicunt excelsa voce
mihi videtur : in qua ejusdem apostolici Symboli presbyter , el diaconus et idem repetil chorus :
tantum verba indicari videntur : llæc summia Credo in Deum Patrem silam æternam .
 209 VITA , - DISSERTATIO IT.
210
Amen (Symbolum est apostolorum : quo:) eliam A verbis : Nec summa est fidei nostræ , dilectissimi.
integrum exponitur). Sequitur exposilio Symboli. llac verba sunt Symboli, , cic. Eadem est exposi -
Credo in Deum Patrem omnipotentem . Si credidisti , lio, prout in Ordine Romano legilur : quæ superio
noli dubitare. Noli facere de credulitalo perfidiaur. rem Symboli apostolici, non Constantinopolitani,
Noli vitium sociare virtuti . Dixisti : Credo in Deum expositionem compendio collectam exhibel.
Patrem. In unum Deum lolam confessus es Trini- Præler Ordines Romanos, ediluin alterum ab
talem. Et in Jesum Christum. Jesus Salvator, Hiltorpio, alterumque a Mabillonio , num . 7, in
Christus unctus mystice nuncupatur . Salvator quibus traditum catechumenis legilur Symbolum
dicitur, quia ipse suæ Salvator factus est crealure. Constantinopolitanum ; Symbolum item Græce el
Sicut etiam reges oleo, ita pleniludine est divini- Latine prostat in Sacramentario Gelasiano, num .
Talis infusus . Filium ejus unicum Dominum nostrum . 35 , apnd Muratorium in Liturgia Romana veleri,
Quia esse filii, esse domini acceperunt alii per lomo I. At brevis iHa occurrit expositio, quæ po
gratiam : ipse autem , quod est Filius, quod tius apostolicum indicat Symbolum : ac in ulroque
est Doniinus , hoc suam possidel per naturam . præterea, Græco et Latino, vox Filioque desidera
Qui natus est de Spiritu sancio ex Maria Vir- lur . Scriptum codicem in Francia , pro certo habet
gine. Virgo et Spiritus sanctus commercium vir B
Joseph Thomas
Maria num qui Sacrame
ius, vulgavi ntariui
lulis est cæleste consortium ' majestatis insigne . istud Gelasia primus t : ibique pron
Quod ergo generat Virgo , divinum est, non huma- more Gallicanæ alicujus Ecclesiæ interpolatum
num . Mundus non capit , ratio non habet : sapit fides, fuisse , nihil ego dubitaverim . Christianum Lupum
non sapit seculi inquisitor. Dicitur : Sub Pontio Pi
lato crucifixus esi, et sepultus . Audisti nomen juddi- sequor
lico et , Nicæno dissertatione
qui in, capite Symbol
de ne o aposlu
3, quæstio 3, sic habet :
cis, ne tempus persecutionis ignores . Audisti cru- Respondeo hujusmodi Ordines non esse vere ac
cifixum , ut scias vitam rediisse per lignum . pure Romanos, sed multis Francorum additamentis
Audisti sepultum , ne mortem perfunctoriam su pi- transformalos... Quapropter non sunt Carolo ,
oeris. Morlem fugisse timoris est , vicisse vírtulis. Magno antiquiores . Sub illius enim imperio aut
Tertia die resurrexil vivens a mortuis. Quia quod regno Francorum episcopi cæperunt Symbolum
passus est, soli us est carnis ; quod resurrexit, lutius cantare ad missam , et ipsi inserere illud Hispa
gloria Trinitatis . Ascendil in cælum . Nos ferens , nicum (vocis Filioque) additamentum . Neque ta -
non se referens, qui non deeral cælo. Sedet ad men baptizarunt in illo Symbolo. Lucet ex hujus
dexteram Patris . Totum tenendo quod potestatis
modi Ordinum ibidem ad catechumenos verbis, que
est et honoris . Inde venturus est judicare vivos et C in Aquileiensi etiam ritu habentur : Intentis itaque
mortuos . Quos aut millat ad gloriam , aut damnel animis Symbolum discite : et quod vobis sicut acce
ad poenam . Credo in Spiritum sanctum . Sicut cre- pimus, iradimus , non alicui materiæ quæ corrumpi
dimus in Deum Patrem , ila credimus in Spiritum potesi, 215 sed paginis vestri cordis inscribite. At
sanctum . Spiritus sanctus quomodo putabitur mi- quodnam hoc Symbolum ? Evangelici Symboli
nor esse divinitate ? Patrem , et Filium et Spiri . sacramentum a Domino inspiratum , ab apostolis
lum sanctum maniſestatos vocabulis, non divisos instilulum . Cujus pauca quidem verba sunt, sed magna
substantia sentiamus : et perfectos personis, non mysteria. Sanctus enim Spiritus, qui magistris Ec
minoralos ordine faleamur . Sanctam Ecclesiam clesice ista diciavit, lali eloquio, lalique brevitale
catholicam . Quia ipsa est corpus Christi, et ipsius salutiferam condidit fidem , ul quod credendum vobis
caput est Christus. Christum ergo in sancta Eccle- est, semperque profitendum , nec intelligentiam possit
sia confitemur. 214 Remissionem peccatorum. Qui latere, nec memoriam fatigare. Palam laudalur
sibi credit dari regnum coeli, quomodo sibi dimitti apostolicum Symbolum , alfirmaturque cunctos in
peccata non credat ? Cælum innocentes recipit , non ipso baptizari. (Animadvertendum est) Constanti
nocentes. Credimus enim , nobis omnia remittenda D nopolitanum Symbolum non per ipsos calechume
esse peccala ; quia nisi sancti , sancla non possumus nos, sed super ipsos juberi (in Ordinibus memora
possidere. Carnis resurrectionem . Resurgel ergo lis) per acolythum recitari . Qui ritus nec apostoli
caro nostra , ut quæ fuit particeps allt virtutis, aut cus est, nec Romanus, nec antiquus apud Gallos :
criminis , vel præmii particeps esse possil vel pænæ . sed noviter indiclus per Francos magni Caroli
Credimus et vitam æternam . Quia homo tunc vivere episcopos . Ob eosdem causas, es quibus voluerunt
incipit, quando se nesciet mori. cantari ad missam , recitari istud Symbolum volue
( llerum annuntial diaconus : Signale vos omnes, runt super catechumenos. ,
et dicite Symbolum . Et dicent Symbolum , ul supra . Verisimillimum jain vero, mihique fere comper
Credo in Deum . ( Occurrit semper Symbolum sim- tum videtur, Romanam Ecclesiam neque Symbolo
plex apostolicum .) Et tractat presbyter his verbis : Constantinopolitano, neque vocis Filioque additamen
Idcirco hujus Symboli ratio omni brevita le connexa to, ullo unquam lempore, usam esse in baptismatis
est , etc. llem diaconus dicat : Signate vos omnes, administratione; id allamen in Gallia el in Germania
el audite Symbolum (simplex apostolicum .) Ei di- factum aliquibus in Ecclesiis . Edmundus Mariene ,
callt : Credo Deum . El tractat presbyler his De Antiquis Ecclesiæ rilibus libros, capilc 1 , artin.
211 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHÆ 212
culo 11 , num . 10, Jocel : Constantinopolilanum A lentionem , quam habuit cum sanctissimo patriarcha
nolari in Pontificali Salisburgensi, in veluslissimo Menna, quodque bunc deposuisset : donec iterum ,
codice Remensi annorum 900, el in primo ordine pace inter ipsos constituta , reconciliati sunt ponti
Scrutinii codicis Cellonensis. Orientalem demum lices. At sanclæ sexlæ synodi temporibus papa erat
quod allinet ad Ecclesiam , Lupi animadversio est sacer Agalho, vir venerabilis ac in divinis sapiens.
Inco citato , quæstione 1 , in pa slatim a Nicæno Lege sexti hujus concilii acla , quæ recilari solent
Nicænum , el slatim a Constantinopolilano concilio Dominica consequente exaltationem venerandæ pretio
cæpisse baplizandis tradi Symbolum Constantinopo- sæque crucis , invenies dictum Agathonem a sancia
litunum . Quæ ibi copiosa disserit cum eruditione , ea synodo gloriose prædicari. , In Typico , quod
legenda sunt. sancti Sabæ dicitur, hæc habentur capite 12 apud
216 CAPUT VI . Duc: ngium in Glossario mediæ et infimæ Græcila
Vanus Græcorum scissionis ab Ecclesia Romana tis : Κυριακή μετά την ύψωσιν αναγινώσκεται το
ex additamento vocis , Filioque , prætextus desum- συνοδικόν της ς' συνόδου .
plus . Objecta refutantur. 1 Ad hæc ego quoque lestis sum omni exceplione
1. Ex hac vocis Filioque additione, cujus lacle- major, aliique mecum plures eorum qui in Ecclesia
nus bisloriam narravimus, prælestum sumpsit Ceru- B præcellunt : quod sub beatæ niemoriæ patriarcha
Jarius, quo inter utramque Ecclesiam , Latinam et Antiochiæ domno Joanne (III apud Bollandi Conti
Crux cam ,schisma inveheret, illudque firmaret. Ye- nualores et Lequienum , sæculo exeunte decimo ,
ram causam superiore capile aperuinius, lum repre- inchoatoque undecimo). papa Romanus, ipse etiam
hensam damnatamque tituli , quo patriarcham Joannes ( XVIII ) nominatus, in sacris diplychis re
@cumenicum vocabat sese , usurpationem , tuin ferretur. » Vox illa Antiochiæ apud Baronium desi
latum in ipsim a legatis pontificiis anathema. Bile deralur : legitur vero in lexlu Græco el versione
pcrcitus, vindictam sumpsit, Romani pontificis Latina emendatiore apud Colelerium . Deceplus Ba
nomine e sacris diplychis expuncto . Idem ulage- ronius Joannem illum patriarcham putavit Constan
reni , dala encyclica epistola, urgebal Peiruin tinopolitanum , numeravitque Sisioniuin inter ac
Antiochenum aliosque patriarchas. Prostal ea apud Sergium : sed hunc binominem fuisse censuit Pa
Baronium ad annum 1054 , num 28, el apud Cotele- gius ad annum 1019, deceplus et ipse. Veram exhi
rium Græce et Laline in Monumentis Ecclesiæ bet historiam Græcus Petri Antiocheni textus , a
Græcæ lomo II . Consilii sui pudebat ipsum : unde Colelerio vulgalus : « Constantinopolim præterea
ligmentum excogitans ail num . 9, Rumorom inso- anle hos annos quadraginta quinque (anno scilicet
nuisse auribus suis, quod papam (Roma) ipse Petrus C æræ vulgaris 1009) ingressus, reperi sub sanctæ
iz sacris diplychis reſerat, itemque Alexandrinus memoric patriarcha ( Constantinopoleos ) domino
el Hierosolymitanus artistes (cum id allamen mi. Sergio ( secundo hujus nominis) prædictum papam
nime fieret Constantinopolitana in Ecclesia) . Nosti (Romanum Joannem XVIII ) in sacra missa cum
enim , a tempore sancla et æcumenicæ sexlæ synodi, aliis patriarchis referri. » Refuiala sic habes aper
ac deinceps, relationem papæ in sacris diptychis , apud lissima mendacia, quæ Cerularius invehebat, ut
nostras videlicet sanclas ecclesias , excisam ſuisse : scissioni suæ, prætextum daret.
proplerea quod Vigilius lunc Romæ papa ad eam Dare posterioribus Græcis nonnullis liceal Ser
synodum venire nolueril , nec anathema dicere Theo gium Constantinopolitanum ( post annum scilicet
dorili scriptis, ac epistolæ lbæ ; atque ex eo tempore 1009 ) , Romani pontificis expunxisse nomen e sa
usque ad præsens abscissum esse papam a nostra cris diplychis. At primuin causa quærenda est
sanctissima et catholica Ecclesia . Schismaticum schismatis invecti : deinde perquirendum , num
facinus ul persuadcrel, errores aut penilus confi- idem schisma perduraverit. Euthymius Zigalenus
clos, aut certissime falsos, yuos antea Romana in Græco texlu Panoplive apud Lequienum disser
impegerat Ecclesiæ, iterum numerat: additque o latione 1 Damascenica, num . 25, missum scribit
nunc primum num . 12, additionem ad sacrum Sym-a Romanis pontificibus ad Orientis patriarchas
holum . Constantinopolitanum Symbolum , nulla admistum
Ceruarii inscitiam inveclaque commenta, quod interpolatione, usque ad Sergii tempora : ut scili
allinel ad nominis papæ excisionein e diplychis, cet innuat, Jissidium evdem sub Sergio Constanti
ferre non poluit patriarcha Antiochenus. Verba nopolitano incepisse ob vocis Filioque additionem .
Hanc Sergiani 218 schismatis, si quod certe fuit,
sunt ejus in epistola apud Baronium et Cotelerium ,
causam ignorabal Nicetas Nicænus chartophylax ,
num . 4 : Vigilius tempore quintæ synodi vivebal, in
qua agitala ſuerunt quæ ad Origenem pertinebant, qui apud Allatium De synodo Phociana capite 10
Evagrium , Didymum , aliosque, Petruin , Severum ,sic ail : Sub Sergio ... schisma dicirur renovatum :
Zouram , necnon scripla Theodorili : non vero Ποίαν δε αιτίαν , αγνοώ • δοκεί μέντοι διά τους θρό
lempore sexlæ Synodi. Inter quas synodos inter- Vous* quam ob causam igroro, puto lamen causa
cessere anni 129 (ab anno Christi 533 ad an- sedium . Paria scribit Græcus alius anonymus apud
num 680 ). 217 Contigit autem , ut ad breve tem- eumdem Allatium : nescire se , num Sergius a Ro
pus Vigilius a Relatione resecaretur propter con- manis defecerit propter errores, an propier jurium
213 VITA DISSERTATIO II . 214
el privilegiorum subreptionem . Sed hocce, quod ad- A versus omnem hæresem (ut ait Gelasius Cyzicenus),
millimus, schisma Sergii diu non perduravil : quo quæ orta fuerat in catholica el apostolica Ecclesia .
factum, uti Græcus anonymus auctor libelli De Nicænam hanc fidei formulam acoplarunt in bapti .
translationibus episcoporum asserat apud laudalum smatis administratione Orientales Ecclesiæ : stetit
Allaljum , seplemdecim palriarchas, qui Photio suc- in apostolica simplici ac breviori Occidentalis : ip
cessere ad Cerularium usque , cum Ilalis commu- samque Nicaenam non eodem prorsus modo Orien
nionem habuisse, κοινωνούς είχον τους Ιτάλους • ni- tis Ecclesiæ usurparuul. Num variæ hujusmodi
mirum Ignatium iterum, Stephanuin 1, Antonium consuetudines, quas citalo capile 1 , num . 3, indi
II , Nicolaum I , Euthyminm I , Nicolaum iterum , cavimus , pacem et unilatem perturbaverint? Mi.
Stephanum II, Tryphonem , Theophylactum , Polyeu- nime gentium .
cium , Basilium 1. Antonium III, Nicolaum II , Si. Fuere cerli homines in Sardicensi concilio , quod
sinnium II, Sergium II, Eustathium , Alexium . Eo- anno 347 celebrarum dicitur, qui nonnulla , quasi
rum gesta el chronologiam expende apud Bollandi quæ deessent, Nicæno concilio (ac Symbolo ) ascribi
Continuatores , et Michaelem Lequienum et All- postulabant. At ne quid ulterius de fide scriberetur ,
selinura Bandurium . et sese contentos esse Nicæna fide, decreverunt Pa
Hoc lemporum intervallo , nulla ex dogmate de Bires , Athanasio leste in synodo Alexandrina alino
sancti Spiritus processione ex Patre Filioque sum- 362 celebrala . Fuere tamen in Ecclesia Orientali
pla scindendæ Ecclesiæ occasio . Sisinnius patriar- sanctissimi præsules , qui Nicænam formulam ,
cha accusari solet , qui encyclicam epistolam , quam sæculo quarto labente , amplissimis additionibus
in Latinos Photius exaraverat audaciæ plenam , li- auxcrunt adversus prodeuntes identidem hæreses 9

tulo tantummodo immulalo , suoque nomine supe ' mandaveruntque , ul qui baptismo iniliandi sunt ,
posilo , ad reliquos patriarchas transmiserit. In ea
Processio Spiritus sancti a Paire et a Filio ineptis-
simis argumentis oppugnabatur : eamque rejiciebat
Michael Cerularius cum suis , hac etiam de causa
condemnalus a legatis pontificiis . Schisma instau-
ravit ipse : primoque lempore errores longe diver-
sos Romanæ Ecclesiæ affingebat, sumpsitque de-
mum ex additione vocis Filioque prælexlum .
Prætexlus vanitatem quamplura evincunt, quæ C etiam apostolico Symbolo habitas esse, utpote addi
superioribus capitibus posuiinus argumenta. Simul
collecta hirc sunt. Primis Ecclesiæ Christianæ sæ-
culis tribus , unum erat in ore præque manibus
Symbolum fidei , quod Apostolorum dicebatur . In-
lemeratum illud servabat Romana Ecclesia , prout
ab initio tradituni ſuerat : ipsumque Orientales an-
tislites auxerunt additamentis, quibus alia adjecit
Aquileiensis in Italia Ecclesia . Hanc velustam , quæ
prino Ecclesiæ Christianæ tempore obtinebal, la-
tiore sermone consuetudinem exposuimus capite 1 ,
num . 2, quin ulla lamen scissionis occasio aut dala
fuerit, aut accepta Orientalem inter et Occidenta .
lem Ecclesiam , itemque inter Aquileiensem ac Ro
manam , cælerasque Italiæ .
219 Addilamenta scilicet erant , quæ vel clario-
rem duntaxat communis rectæ fidei declarationem
complectebantur, vel dogmatis professionem præ-
slabant contra surgentes novas hæreses , quas ali
quibus in locis procul arceri a mentibus fidelium
necessarium ducebatur . Prævium morem istum Ec-
clesiarum secula est quarto incepto sæculo æcume-
nica Nicæna prima synodus, quæ primum et al-
Ierum Symboli apostolici articulos, quibus fides
proponitur in Deum Patrem omnipolentem , et in
Christum Jesum unicum Filium ejus Dominum no-
sirum, pluribus adjectis vocibus auxit ad ipsain
fidem luculentius explicandam , eoque futandam
præsidio adversum bæreses Arii, Sabellii, Pholini,
Pauli Samosateni, Manichæi el Marcionis, et ad-
interpolatas formulas eas profilerentur. Rem nar
ral sanelus Epiphanins, in Ancorato , num . 120 el
121 , ibique formulas fidei duas pruſert, alteram
allera prolixiorem , ulramque sine dubio Nicænami,
sed vocibus pluribus`auctam . Hac de re loco citato
nos egimus : idque maxime constat , scissionis in
ter Ecclesias nullum inde prælexlum sumplum
fuisse : ipsasque novas formulas pro Nicæno, inno
lamentis auctas , Nice.no el apostolico Symbolo
consentaneis. Insignem locum Epiphanii recole et
expende .
Sardicense quod memoravimus decrelim , eo
sensu intellectum . quod Nicænæ formulæ nihil ad
jici temere debeat quod Nicænam fidem labefa
ctet, firmitate pollet quæ ipsiuis fidei firmitati piir
esi . De ipsa formula , fidem Nicænam complectente,
si decretum idem 220 intelligatur, ad ecclesiasti .
cam perlinet disciplinam , quæ mutationem subire
polest. Hinc formulam eamdem Nicænam adver
sum prodeuntes hirreses augere Orientales aliquæ
Ecclesiæ necessarium duxerunt, Epiphanianis præ
D dictis formulis duabus inveclis , quæ iis traderen
lur qui baplizandi sunt. Epiphanianam formulam ,
quæ minus prolixa est , quibusdam exceptis voci
bus , adoptarunt centum el quinquaginta Orienla
lium Ecclesiarum Pa !res , anno 381 in synodo Coni
stantinopolitana congregati , qua postea synodi
ccuinjenicæ auctoritatem obtinuit. Hinc Symbolum ,
dictum Constantinopolitanum , invaluit , nullo inde
scissionis prætextu desumpto.
Jino sua ævo illo poliebantur libertate particula
res Ecclesiæ in Oriente : aliæque in baptismale ule .
bantur Constantinopolitano Symbolo, simplici Ni
cano aliæ, et aliæ proprio quodam, quod a Nicæno
el Constantinopolitano, ad voces aliquas quod alti
net, differebat, Antiochena scilicet, Hierosolymi
lana , Philadelphiensis , caput 2. Vide num . 3. Hae
215 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHE 216
libertale scelesti qui.lain homines abusi sunt , par . A stianæ usum eadem sancta synodus deducit , sese
riculares quas usurpabant , injectis erroribus , for- Eutychianis opponens, qui , addilionibus Constanti
mulas interpolantes. Depravalum hujusce generis nopolitanis rejectis , Nicæno simplici utebantur.
Symbolum ad synodum Ephesinam æcumenicam Vindicias habent , quibus hoc etiam ex loco sum
anno 431 delulit Charisius Philadelphiensis. Reme- plis vocem illam , Filioque , Symbolo Constantino
diuinot afferret malo sanctissima synodus, lalo politano adjectam , validissime lueantur Laliuæ
decrelo statuit : Alteram fidem nemini licere pro- Occidentales Ecclesiæ.
ferre, aut conscribere, aut componere, præter defini- Summa post Chalcedonense decrelum venera
lam a sanctis Patribus, qui in Nicæa cum Spirilu tione Symbolum Constantinopolitanum susceperunt
3uncio congregali ſuerunt. legitimum decreti sen- Ecclesiæ Orientis : quod etiam Nicænum dictum
sum ut habeas, animadverle inhibitum sibi haud est. Tradebant illud in baptismale electis catechu .
credidisse Ecclesias , quominus jam receplas fidei menis, peculiaribus prætermissis formulis, quas bac
formulas adhiberent in bap !ismale, aut Nicænam tenus adhibuerant : ipsumque fecere sacræ Litur
simplicem , aut Constantinopolitanam , aut alias ab giæ partem . Antiquis moribus Romana cæleræque
Occidentales Ecclesiæ hærebant, apostolorum Sym
utraque differentes , illæsa inter eas pace ac uni-
lale : quo etiam tempore catechumenis in Occi . B bolo baptizandis tradito , prætermissaque inter mis
Jerlo tradebatur Symbolum apostolorum , quod ali- sarum solemnia fidei formula . Cum varia disciplina,
quibus additamentis in aliis primum Ecclesiis sive brevioris in Occidente Symboli, sive in Oriente
auclum , suum denique fecit eliam Romana. prolixioris, sive lecti decantatique in Liturgia, sive
Fidem alteram , quam proferri præler Nicænam , omissi , una consislebat fides omnium ac firmis
aut conscribi, aut componi, velal decretum Ephesi. sima pax.
num , intellexere plerique doctrinum fidei Nicænæ Legem Ephesinam instauravit synodus Chalcedo
adversam. Ipsani formulam , quæ sit alia præter nensis, actione 5, definiens : alteram fidem nulli li
formulam fidei Nicænæ , intelligendam esse puta- cere proferre, aut conscribere, vel componere, aut
runt alii . Sensum priorem addiia voce , Filioque, sentire, aut alios docere. Invexere tamen audaces
aut alio simili rectæ fidei consono additamento , homines plurium hæreseon monstra , Monothelilæ
violari dixerit neino, nisi qui vertigine hæreseos et Iconomachi. Eos ut cohiberet, deque aliorum
actus processionem Spiritus sancti a Patre et a Fi- mente ab erroribus aliena ut certior 222 fieret
lio, sive per Filium , perlinacius abneget. Hujusce Ecclesia , sive in synodis congregata , sive etiam
farinæ beterodoxos homines dissertatione prima с extra synodos, methodum servavit, qua legis Ephe
inseculi sumus . sinæ atque Chalcedonensis rigorem neque omnino
Num vero formula fidei Nicænæ , ut primum a sequeretur, neque ab ea omnino abscederet. Sym
l'atribus instructa fuit , debueril intemerata dein- bolum scilicet Constantinopolitanum in baptismalis
cops retineri , an eam augeri quibuslam 221 vo- administratione et sacra in Liturgia inlactum ser
cibus liceal , sive majoris declaralionis causa , sive vatum est : usu vero receptum , ut cum novi erro- ,
propter hæreses prodeuntes , lotum est disciplinæ res condemnandi forent , aut fidei professio edenda
ecclesiastica negotium . Pro additamentis , quæ gra- esset, vel ipsum Symbolum Constantinopolitanum
vissimæ poslulent emergentes circumstantiæ , insi- additamentis augeretur, aut prolixæ instruerentur
gne exemplum præbet æcumenica synodus Chalce- fidei professiones instar Symboli . Proslant hujus
donensis, anno 451 celebrala . Cilalum caput 2 modi formulæ in æcumenica synodo sexta anni
recole, oum . 4 et 5.Admonente Diogene Cyziceno 630 , in actione 4 et 10 , et in synodo ecumenica
episcopo , animadverterunt Patres , Nicæno simplici vii , Nicæna 11, anni 787, in actione 1 et 3. Moris
abuti Symbolo Eutychianos , ab eisque catholica hujusce ac disciplinæ jam pridem exempla præ
rejici additamenta , quæ in Symbolo Constantinopo- p buerunt Athanasius in sua fidei expositione, Cyril
litano continebantur . Opus esse censuerunt ipsi , ul , lus Alexandrinus in ea quam inseruit Synodicæ
machinationem omnem hæreticorum contra verila- Epistolæ in synodo Alexandrina datæ anno 430, et
! em claudere volentes, abs rigore legis Ephesinæ Joannes Antiochenus in ea quam per Emisenum
abscederent : Decernentes ante omnia , fidem inle- episcopum Paulum anno 432 ad Cyrillum Trans
gram el intemeratam permanere Irecentorum decem misit. Sequiore tempore in conciliis el actis Ec.
et oclo sanctorum Patrum (id est Nicænam ) : ac do- clesiæ occurrunt innumeræ instar Symboli for .
ctrinam confirmantes , quæ de substantia Spiritus mulæ, queis vel fidem sinceram profilerentur alii,
sancti a Palribus centum quinquaginta postea con- vel injectas amolirentur alii suspiciones. Recole
gregatis in regia civitate ( Constantinopoli ) tra- quæ latiore calamo disseruimus capite 2 et 3.
dita est propter illos qui Spiritui sancto repugnabant. Quorsum vero hæc omnia ? Nimirum ut nolum
llæc habentur actione 5. Constantinopolitanos Pa- comperlumque fiat, perperam , ac vano conatu , ir.
tres commendat synodus Chalcedonensis ob ea ritoque cerle volo, contra particulæ Filioque adje
quibus Nicænum auxere Symbolum additamenta clionem opponi a Græcis Ephesinæ legis rigorem .
propter illos qui Spiritui sancto repugnabant ; ipsum . Symbolo Constantinopolitano non utebatur, neque
que Symbolum in communem totius Ecclesiæ Chri- unquam illud usurpavil Ecclesia Romana in baviin
 DISSERTATIO II. 218
217 VITA . -

sinale : ipsumque nondum admiserat inter sacræ A demum delala ad Lconem III summum pontificem .
Liturgiæ partes. Mores orientales primæ in Occi- Romana Ecclesia , quæ doctrinæ depositum ab ini
dente imilate sunt Hispaniarum Ecclesiæ , quæ tio acceptum servabat intemeralum , hærebatque
Syın bolum idem sexto desinente sæculo inter inis- tenacissime moribus antiquis , in eo quod eral do
sarum solemnia canere cæperunt, simulque voce gma fidei, immola permansit : in eoque, quod ec
addila Filioque auxere. Ansam dedere Gothi , qui clesiasticam ad disciplinam spectabat, publicum
Hispanias subjugarunt. Ex Oriente secum ipsi de- inter missarum solemnia perinisit Symboli Con
lulerant Ariana dogmata , et Macedoniana, et Eu- stantinopolitani cantum , invectumque tolli addita
nomiana : Filium minorem Palre , ac Filio minorem mentum optabat. At illud Hispaniarum Ecclesiæ
Spiritum sanctum , factumque a Filio profitenles. sexto æræ Christianæ sæculo receperant retine
Ejuratis sub Reccaredo rege impiis commentis, bantque : ipsumque amplexatæ sunt sæculo octavo
Nicæna fidei forinula suscepla est, itemque Con- el nono Gallicanæ, itemque Germanicæ , ac Ilalicæ
stantinopolitana . Fides integra sanctissimæ Trini- in regno Italiæ , ad rectam fidem luendam adver
latis ut coram palamque profiterentur omnes , lum sum Græcorum molitiones prasidium inde arces
ipler Missarum solemnia cani cæplum Symbolum sentes .
Constantiropolitanum , lum ipsum una illa voce Fi- B Hæc varia in Occidente disciplina , ad rigoris
lioque adauclum . Cur banc fidei partem , quam apicem in Romana Ecclesia custodita , in cæleris
hactenus Gothi denegabant, publico Symbolo non pro variis regionum circumstantiis paululum laxala,
addidissent Hispaniarum Ecclesiæ, cordibus fide- schismatis inter eas præbuit ansam nullam . Flore
lium uti frequentius, ita profundius inscribendam ? bal 224 summa pas , vigebatque integra cominu
Jampridem episcopis Tarraconensibus, Carthaginien- nio. Quin imo Romana demum Ecclesia Symboli
sibus, Lusitanis atque Gallicis anno 447 epistolam Constantinopolitani , ejusdemque interpolati can
dederat sanctus Leo Magnus : ipsosque cap. 1 , de tum adinisil sæculo undecimo inter missarum so
eorum 223 impietale admonet qui sentiebant, lemnia , moribus aliarum sese conformans pro ea
nov alium esse qui genuit , alium qui genitus est , el qua potiebatur in ecclesiasticæ discipline negocio
alium qui de utroque processit . Eodem anno Regu- facultate. Consule capita superiora duo, 4 et 5. Ar
lam fidei scripsere instar Symboli Hispani Palres : gumenta vero jam collecta sunt, quæ Græcorum
dicebantque in articulo Spiritus sancti, ipsum a scissionis prætextum funditus evertunt ac pro
Palre Filioque procedere. Decretalem ad Justinum fligant.
seniorem Augustum , anno 521 , transmiserat Epi- II . Sed banc vocis , Filioque , adjectionem veluti
с
stolam Hormisdag papa , ubi legimus : Proprium illicitam incasant illi, eamque ingeminant Ephe.
Spiritus sancli esse, ui de Paire et Filio procedut sub sinn synodi decreto adversam . Ipse Leo IV , Roma
una substantia Deitalis . Vide caput 3 , num . 5 , et nus pontifex (inquiunt), in Collatione cum Gallica
capul 4, num . 1. Vocem hanc, Filioque , prolixiori- nis episcopis aiebat : Licet docendo cantare , es
bus fidei formulis jam inserlain , ad Symbolum cantando docere : sed illicite in prohibilis , nec scri
Constantinopolitanum , quod inter missarum so- bendo nec canlando licet inserere . Legis nimirum
lemnia canebant , sibi transferre putarunt fas esse Ephesince rigori hærebat eo lempore Ecclesia Ro
Hispaniarum Ecclesiæ , disciplinam sectantes quæ mana : sed ipsum rigorem legis pro variis tempo
convenientior visa ſueral ad fidem rectam docen- rum circumstantiis , utpote intra limites disciplinæ
dam, ac tutandam , servandamque. Fides earum ecclesiasticæ consistenlem , temperari posse jam
non erat altera , hoe est Nicænæ fidei et Constanti noverat . Optabat, addiramenlum lolli a Gallicanis
nopolitanæ adversa : neque fides altera, lioc est episcopis : deque modo consilium dabat , non affir
formula fidei articulos continens , quæ a formula mando , sed tractando. Cæterum vero Orientales
Nicæna et Constantinopolitana differret : sed hæc eliam ipsæ Ecclesiæ ab ejusdem Ephesinæ legis ri
eadem prorsus, cum unius vocis orthodoxæ addita D gore recesserant , quæ licet in baplismale , et in
menlo, ad Arianorum hæresim eliininandam . sacra Liturgia Constantinopolitano symbolo non in
Alio inveclo Spiritus sancti originem vitiarunt terpolato ulerentur ; in more semper habuere, for
Monothelitæ errore, quem longe laleque propaga- mulas alteras prolixiores instruendi , queis aut
runt Iconomachi in Oriente. Filium excludebant a fidelcs reclam fidem profiterenlur , aut suspecii
consortio spiralivæ cum Patre virtulis : deque hæ- seipsos expurgarent. Hinc Florentina in synodo,
resi incusabant Latinos, procedentem ab utroque Græcis consentientibus , definitum : E.cplicationem
Spiritum sanctum profitentes. Mola quæstio cum verborum illorum , Filioque , veritulis declarandæ
Francis discussa est anno 767, in synodo Gentilia- gratia , et imminente lunc necessitate, licile ac ralio
censi : proque dogmate fidei latum decretum . Fi- nabiliter Symbolo fuisse appositam .
dem hanc, temere a Græcis violatam , ut coram pa- Ephesinam legem , lametsi ad ecclesiasticam di
lamque profiterentur Gallicanæ Ecclesiæ, sumpio sciplinam speciet , nullo solvi debuisse modo , nisi
ex Hispanicis exemplo, sacra Liturgiæ partem fe- sallein synodi generalis auctoritate accedenle , ile
cere Symbolum Constantinopolitanum cum addita rum instant eadem semper oberrantes chorda . Lit.
mento. Hærescos censuram inculcabant Græci . Res lerie, quæ occidit , plus vimio inhzreni. Formulain
213 GEORGII CYPRI CP. PATRIARCHE 220
fidei in Vicæna synodo constilulam special lex Ephe- A propler hæreses prodeuntes inseruerunt Orienla
sina : qua nihilominus non obslante , vigebant ævo les, inconsulla sine dubio sede apostolica. Formu
illo peculiares formulæ Antiochena, llierosolymi- lam Nicænam privati in Oriente episcopi aliquibus
lana , Philidelphiensis ac Constantinopolitana. Præ- additamentis auxere , eamque sic auctam approba
cipuum ergo Ephesinæ legis consilium effulgel, ruut centum et quinquaginta Orientales antistites,
quam maxime, us hominum scelestorum cohibere- in concilio Constantinopolitano, quin Romanum
lur fidentia , novas in dies condendi formulas pontificem aliosque Occidentis episcopos consu
Nicænæ fidei adversas . Utramque formulam , Ni- lerent. Prævio nullo cum Occidentalibus consilio ,
cænam et Constantinopolitanam, approbavit Chal- tradi in Oriente primum cepit in baptismale Sym
cedonersis æcumenica synodus : eaque approba- bolum Nicænum , relicto apos!olico, ac deinde
tione factum , ut Constantinopolitana formula , Constantinopolitanum , relicto Niceno : quod etiam
relicta Nicæna , passiin ulcrentur in baplismale inter sacræ Liturgiæ partes relalum est. Hæc age
ac sacra etiam in Liturgia Orientales Ecclesiæ. Ij re Orientalibus licuit, sede Romana inconsulta :
vero peractum pro sua Ecclesiarum libertate , non neque lameu sedes ipsa Romana suam ipsis com
synodi alicujus æcumenica jussu. Lex altamen munionem negavit unquam . Cur pari jure Occi
B
225 Ephesina , ac etiam Chalcedonensis, aliquo dentales Ecclesiæ non uterentur ? Cur voculan
modo servata , propterea quod simplex illa Con- unam rectæ fidei consonanı, qux pari jure pro re
stantinopolitana adhiberetur in baptismate et in- rum circuinslanliis adjici potuit, ac deinceps pote
ler Missarum solemnia : at sibi licitum duxerunt rit, scissionis prælextum fccere Græci ?
Orientales , formulas proferre, aut conscribere, aut 226 Al Romanus demum pontifex volis annui :
componere peculiares, a Nicæna et Constantinopo. Latinorum episcoporum , ut in Occidentis duntaxat
litana differentes , quibus prolixioribus verbis re- Ecclesiis vox Filioque recitarelur iir Symbolo : ad
clam fidem profiterentur, aut sese ab omni erroris jectamque vocem ipsa Romana admisit sua in Ec
suspicione purgarent . Proslaat ipsæ in ecumenica clesia , prisco more reliclo : decretoque nullo , ut
synodo sexta et septima. Digna est animadver- idem peragerent, Græcos aliosque Orientales as
sione, quæ a Tarasio episcopo Consluntinopolitano trinxit . In synodo Lugdunensi ecumenica , anno
ad alios transmissa ſuit patriarchas, ubi verba ha- 1271 celebrala , Lalini simulque Græci intra Mis
benlur additamento Latinorum similia : Et in Spi- sarum solemnia cecinere quidem , Qui ex Patre Fi
rilum sanclum Dominum virificantem, qui ex Patre lioque procedit, ut unam utriusque Ecclesize con
per Filium procedit. C cordiam in lide profiterentur : al Michaeli Palæo
Reponebant Græci in synodo Florentina, formu- logo imperatori non abnuit Romanus pontifex,
las islas fidei particulares esse , non communes. postulanti ui Ecclesia sun ( Orientalis ) Symbolum
Verum enimvero legi Ephesinæ , si verborum ail- semper dicat , prout dicebat illud ante schisma us
hæreas rigori , adversantur ipsie : easque nihilomi- que in hodiernum diem. Dixerunt quoque in syno
nus, pace el unitale salva, ad se mutuo transmit- do Florentina Greci sessione 25 , repugnante La
lebant episcopi, neque synodi æcumenice ad se linorum nemine : Additionem nequaquam omnino
del: tas rejiciebant. Minus utique contra legem nos recipimus : sed concedimus vobis , ul eam habea
Ephesinam piaculum videtur, si quod esset, quod lis in Ecclesiis vestris. Quæ sequuntur, affero de
nullum est , una voce , reclæ fi lei consona , ac lem- mum ipsoruin Græcorum verba : « Dicimus, Sym
porum circumstantiis convenienli, Symbolum Con- bolum a vobis ( Latinis) explicatum necessitale
stantinopolitanum auxisse . Sed piaculum amolitur cogente : et vocem illam , ex Filio , non esse aliam
omne, quæ vigere potest in Ecclesiis discipline fidem, aut aliquod additamentum ( fidei adversum ),
variabilis ratio, quain summa posiulet ipsius fidei sed piam , el nostri Symboli explanationem : et
confirmandæ lulëndæque causa . esse utrumque Symbolum pium , et ejusdem sen
Agi denique inquiunt de Symbolo , quod est in D lentiæ, ut in Ecclesia Romana recitelur siculi vos
Ecclesia commune : adeoque non ipsi quidquam dicitis, et in Orientali ut nos dicimus ; atque ita
adjici a Romano pontifice debuisse , prætermisso faciendam unionem . , Faxit Deus, ut inconcussum
cælerorum patriarcharum consilio . At primis Ec- fidei dogma docili demum mente excipiant Græci ,
clesiæ sæculis, apostolorum Symbolo, quod inte- et innoxiam ad Symbolum additionem intelligant
meratuin servabal Roniana Ecclesia , voces plures ac profiteantur.
221 VITA ,
INDEX NOMINUM
ET RERUM PRÆCIPUARUM
QUE IN GEORGII CYPRII VITA , IN NOTIS ET IN DISSERTATIONIBU'S CUNTINENTUR.
Revocatur Lector ad numeros crassiores texlui inserlos,
А Ejus anathemalismi vindicati, 72.- Throno patriarchali
A calbistim , festum apud Græcos , 33. Celebralur Sab .
balo quinlar hebdomadis quadragesimæ, ibid . fideles
pocte in Matutinis gratiarum actionis Cantica stanles
exsolvebant, 33.
Acropolita Georgius , Logotheta , disciplinas tradit
Coostantinopoli, 23. Legatus ad concilium Lugdunense
cecumenicum , 57 .
Æneas Parisiensis episcopus scribit contra Photium ,
201 .
Alexander Nalalis, emendatus, 171 , 200 et seq .
Allatius ( Leo ), qui non vidil Gregorii Cyprii Antirrhe
ficum coolra Joannem Beccum , 78. Orationem Becci
contra Antirrheticum perperam inscriptam vulgavit in
Tomum Cyprii , ibid.
Amalarius abbas, et ejus Ecloga in Ordinem Roma
num , 191, 196 el seq.
Anastasius Bibliothecarius sententiam sancti Maximi
de processione Spiritus sancti exponit, 51. Exponitur
ipse, ibid . Ejus Latina interpretatio synovi Nicæne 11 ,
184.
Andreas Rhodiensis in synodo Florentina, 209. Ejus
de vocis Filioque addilamento sententia, ibid .
Andronicus, Michaelis Pala'ologi filius , collega impe
rii , 56. Solus jinperal, 75. Ecclesiarum unionem rumpii,
ibid . Detruso patriarcha Joanne Becco , ad thronum pro
movet iterum Josephum Galesiotam , 76. Pos! hunc di
goilalem confert Gregorio Cyprio , 92. Ejus gesla plura,
91 et seq. Beccum deporlari jubet in arcem sancti Grego
rii, 10. Cyprio mandat , ut lomum fidei scribai, lūl .
Se ipsi adversum præbet, 119. Eligi palriarcham curat
Athanasium ionachum e monte Gano, 126 .
Anonymus Græcus labulas miscet plures circa vocis ,
Filioque, adjectionem ad Symboium , 200. Anachronis
mus, 210 .
Annus muodi Constantinopolitanus, quomodo ad annum
Juliamuna reducendus, 19 .
Antirrhelicus sermo Gregorii Cyprii refulatus, 76.
A postolarius quis apud Griecos, 42 .
Aposto.orum Symboliin . Vide Symbolum Apostolorum .
Aquileiensis Ecclesia, ac ejus velustum Symbolum
apostolorum , 142. Ao in casu ablativo ea verba pronun
liarel , in Deo Patre , in Christo Jesu , etc. , 146 , Rilus in
baptismale, 212.
Aquisgranensis synodus, 180. In ea de processione ab
olroque babila discussio, 181. Jiem de adau one vocis,
Filioque , au Symbolum , 182 , 183. Ejus legali Romam
iníssi, 183 .
Aristenus Alexius, charlophylax, emendatus quod al
tinet ad tempus additæ vocis, Filioque, ad Synibolum ,
154 .
Arsenianorum factio , 40 et seq .
Arsenius patriarcha Constantinopol., 31. Deponitur,
32. In sedem restituitur, ibid. Anatbema lert in Michae
lemn Pal:rologum , 33. Accusalur in festo Acathisli , ibid .
llerum Ibrono delurbalur, 34. Quo anno, ibid . el seq .
dibanasius monachus de monte Gano eligitur patriar
iba Conslaolinopol., 126 .
B nensis cum Leone IJI papa, de cantu vocis, Filioque, in
Baronius Cæsar, Annalium parens, emendatus, 175,
183, 184, 185.
Beccus Joannes , chartophylax , vnioni Ecclesiarum ad
versus, 52. Carceri mancipalus, ibid . Sententia mulata ,
valide pugoal pro dogmaie caiholico , 53. Patriarcha
eligitur, 58. Scripla ejus pro dogmale, 59, 61. Ejus fidei
professio. 60. Michaelem imperatorem sibi inſensum ex
peritur, 61. Jure stauropegii spolialur, ibid . Secedil 19
inouasterium , remigratque iu ædes patriarchales, 63.
INDEX . 222
delurbatus, exsul millitur, 76. Scribit contra Antirrhe
licum Gregorii ( yprii, 78. Vocalus in colloquium de file
cum Cyprio aliisque, 96. In arcem sancti Gregorii de
porlalus, 100. Tomum Cyprii patriarchæ refeilit, 103.
Judicium ejus de voie, Filioque, ad Symbolum addita ,
139 el seq. llem de tempore, 175. Ejusdem lestamen
tum , 99 , 129. Obilus, 99 .
Bernó Augiensis, et ejus sententia de tempore, quo
Romani legere aut canere Symbolum cæpere inlia mis
sarum solennia, 191. Sensus ejus genuinus, 192, 196 .
Bessario cardinalis, ac solida ejus argumentatio contra
Græcos , 88 .
Beveregius Guillelmus errat in computatione orX
mundi Constantinopolitans, 19 .
Biclarensis Joannes , abbas, gesta sub Justino senioje
refert au juniorem , 172 .
Blachernarum ædes, 94.
Biemmida Nicephorus, 18. Pro catholico processionis
Spiritus sancti dogmate plura scribii , 44. Ad sedem
Constantinopolitanam desigualus, 15.
Bulgari ad fidem conversi, 199. Ad eos erudiendos
missi episcopi et clerici a sede apostoljea, et a regibus
Francorum , 200. Symbolum doceniur cum additione vor
cis Filioque, ibid .
С
Calecas Manuel, el ejus opinio de tempore, quo vox ,
Filioque , ad Symbolum addita est , 174. Eniendatus,
ibill . el seq ., 176 .
Calvisius Sethus recte computal mundanos æræ Con .
stantinopolitanie annos, 22 , 40. Quomim initium non ab
Octobiri mense sumendum , sed a Septembri, ibid.
Camalerus Andronicus Hoplothecam scribit, 70. Ljus
refutatio . ibid . et seg.
Cantare sæpe ævo medio sumplum pro simpiici lectio
ne , 193.
Carolini libri, ut vocantur, 185. Eorum eliam lulus
capitularis adversus Nicænamn i sjuodum a Carolo Ma.
g ! 0 fissi ad Adrianum I. ibid .
Carolus Andegavensis, Siciliæ rex , 45 .
Cerularius Michael, patriarcha Constantinopolitanus,
schismalis instaurator, 46. Agre fert, sibi negalum a
Romano pontifice titulum patriarrhæ iniversalis, 205.
Ejus inscilia , 216. Reſulalus a Pelro Auljocheno, ...6,
217 .
Christophorus papa , vocem , Filioque, ad Symholum
non adjecil, 210. Non expunctus e sacris tipiychis, ibid .
Anonymi Græci enormis anachronismus, ibil .
Chrysostomus S. Joannes non est auctor hoinilia de
Spiri!u sancio , 89. Germanus auctoris sensus, 90. Per
peram intellectus a Photio , 91 .
Clemens IV , papa , promovet unionem utriusque fc
clesize, 41 .
Clerus Palatinus Constantinopoli, 41 et sel.
Cnaphaus ( seu Fulio ) l'elrus , patriarcba Antiochenus,
Nicænurn Symbolum recitari jubel in sacra Lilurgia ,
171 .
Collalio legatorum Caroli Magoi et synodi Aquisgra
Symbolo , 186. Acla ejusdem , 186, 187 el seq. Siucera ,
licet lilulus vilio laboret, ibid . Referuntur, el expen
duntur, ibid . el seq.
Combetisius (Franciscos) emendalus, 102 , 103.
Concilium mecumenicuin, Nicænum primum , voces ad
dil ad Symbolum apostolorum contra Arianos, 149. Cou
stantinopolitanum secundum voces addil ad Symbolum
Nicænum , 152 , 153. Ephesibum tertium alteram fidei
formulanu scribi aut proferri præter Nicænam selal, 15 % .
 23 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHA
Chalcedonense quartum appendicem addit ad articulum
Incarnationis Jesu Christi, 162 el seq . Varias approbat
fidei formulas a Nicæpa distinclas, 166. Constantinopoli-
tanum tertium , et ecumenicurn sextum , idei professio-
nes, quæ a Sympholo Constantinopolitano distinctæ sunt,
suscipit, 160. Jiemque synodus ecumenica septima, Ni-
cæna seconda , ibid .
Constantinopolis a Lalinis capła , 17. Latinis erepta a Mi-
chaele Palæologo, 19, 20. Epochæ variæ apud scriptores,
ibid .
Constantinopolitana synodus Macedonianos, divinitalis
Spiritus sancti hostes , damnat, 153. Aucloritalem synodi
ecumenica quomodo et quando obupuit, 169, 170 .
Cooslantinopolitanum siib Pholio conciliabulim , 202 .
Cuperus Guillelmus refellit Petrum Possinum , 31.
Chronologicas promovel dificultates , quas insolutas re-
linquit, 36 , 37. Emendalus, 38 .
Cyprius Georgins, seu Gregorius vilam sui ipsius scri-
bit, 12. Nalus in Cypro insula , ibid . In baptismale voca-
lus Georgius, ibid . Ex parentibus Græcis, 13. Nicosiam
millitur in scholas , 15. A Lalinis magistris instruitur , 16.
Domum revertitur , ibid . Nicæam proficiscitur, ac iline.
ris varia fala , 17 , 18. Se tradit in disciplinam Georg
Acropolitæ posl eaptam a Græcis Constantinopolim , 23,
21. Álichaeli Pala ilogo operam præstal, concordiam
utriusque Ecclesiæ promovendo, 21. Lecior ordinalus
a Josepho palriarcha, et clero palatinu ascriplus , 42.
Pergit unioriem Erclesiarum promovere, 49, 52. Mulata
sententia , aut simulatione deposita, Joanni Becco adier
salur, 76. Antirrhelicum scribit contra ipsum , 76 , 77 .
Qui refulatur a Becco , 78 el seq. In thronum Ecclesiæ
Constantinopolitana evehitur, 92. Quo rilu , 92, 93. Mo
nchus antea etleclus, vocalusque Gregorius, 12, 93,
Diaconus ei sacerdos ordinalus, consecratusque patriar
cha. 93. Colloquium ejus cum Becco , el socius, 96. Mu
nus eidem impositum , ul Tomuin scribal, in quo lesti-
monia sancti Joannis Damasceni expo :ial el conciliei,
100. Juvenil povum errorem æternæ cujusdam explen-
descepliæ , a Deo distinctie, ibid . Tomus ejus reprehen .
sus a mullis, el Becco relutalus, 102. Palamilica he
resis ab eodein Cyprio præformata , 102, 103. Tomum
suum corrigere alimvit, 104. Apologetica ejus scripta,
104, 105. Indignationem subit Åndronici Imperatoris,
119. Secedil in monasterium Hodegorum . ibid . Testimo
nium postu'al de sua orihodoxia , antequam throno cedat,
* 21). Quo id anno factum , 122 Jlud ipsi concedilur,
123. Abdical se patriarchatu, 124. Abdicationis libellus
reprehensus a Georgio Pachymere, 125. Secedit Cyprius
in monasterium Aristinr , 126. Tomus ejus corrigendus
proponitur, irri !o conalu , ibid . Mortem obit, 127. Ejus
puscula varia rhetorica , 25 , 26. Sacræ orationes, 26 .
Scripta contra processionem Spiriius sancti a Patre,
Filioque, 27. Epistolæ , ibill . el seq.
Cyprus insula , capia a Richárdo rege Anglie, 14.
Vendita Guidoni Lusiniano, ibid. Subesi latinis regibus
Lusinianis , 15.
D Henricus I imperalor suadel Benedicto papæ vill at
Damascenus S. Joaones, cujus doctrina de Spiril'is
sancli processione diligentius expendilur, 105 el seq .
Darpasis papa, damnat Anomaos el Macedouianos,
divinitatis Spiritus sancli hostes, 152. Non addit vocem
Filioque ad Symbolum , 154. Docel·lamen processio-
nem Spiritus sancti a Palre, el a Filio, 158 .
Diacænesima feria , eadem ac feria secunda paschalis,
93 .
Diplycha sacra , 216, Ab bis Romanos pontifices ex-
puncios fuisse in Ecclesia Constantinopolitana a tem-
pore synoui quintie (ecumenicæ usque ad Michaelem
Cerularium , hujusce fgmentum est , 216 et seq .
Dominica Orthodoxiæ apud Græcos dicta , cadem ac
prima Dominica Quadragesim & , 72.
E Ironomachi hæretici processionem Spiritus sancli a
Ecclesiasles palatine concionis Constaulinopoli, 13.
Eclipsis solis constantinopoli, 36. Noi priecessil ab
calionem Germaui patriarchæ , sed secula est, 36, 37 .
Ephesinum decretum , ue tides ailera præler Nicienam
seribaiur ant proferatur , quo sensu intelligendum , 158.
Doctrina fidei Nicænæ adversa intelligitur, 159. Item
formula intelligi poiest , quæ sil allera a formula Sym-
boli Nickni, 159, 160. Non favel Græcis. particulæ Fi.
liofjue ad Symholuin adjectie hostibus, 158 el seq. Ad
ecclesiasticam disciplinam special, 162, 170, 190. Ejus-
um legis Ephesine relaxatio inultiplici modo, 159 ,
160, 162. Iterum ejisilen logis germanns sensus, 166 ,
164. 179, 180. Ejusde:n rigorem sequitur Romana Eccle-
$ 12, antiquitalis tenac is311313 , 187 cl 309., 190 .
224
Errores Græcorum , dogmati de processione Spirillis
sancti a iversi, 127. Primus : non solum non procedit a
Palre el a Filio , sed neque per filiuin , 128. Secundus :
procedit per Filium , Filio instrumentale miisterium
præstan'e, 128 el seq. Terlius : procedit per Filium , id
est simul cum Filio , 130 et seq. Quartus : procedit per
Filium ; non ad exstantiam , sed æteroam quamdain ex
plendescentiam , 132 el seq . Quintus : processionem
Spiritus sancti a Patre et a Filio , seu per Filium ·
ad temporalem missionem, aut largitionem cbarisma
lum refert, 133 .
Elerianus Hugo. Vide Hugo Eter anus.
Lutogia, soror Michaelis imperatoris, 52. Scbisma pro
movet, 75 .
Eustalbius patriarcha. Constantin . sibi litulum dari
expelit patriarchæ universalis, 201 .
Explendesceotia æterna, a Deo distincta, a Gregorio
Cyprio invecta , et nomine Spiritus sancti donata , 101 .
Ad hæresim Palamilicam pertinel, 132 el seq .
F
Festum Acathisti . Vide Acathistim
Festum sanctorum Nicæensium Patrum , 68 .
Filioque, parlicula.
Florentina synodus, Vide Vox decretum
el ejus Filioque. unionis, 137 et
seq. Item definitio de voce, Filioque, ad Symbolum ad
dila, 139. Codex velustus oblatus, in quo Symboluin
cum voce, Filioque , 175 , 184 ,
Formosus papa , perperam ac falso de novitate do
clrina a Græcis incoisalus, 210 .
G
Galesiola Josephus patriarcha Constantinopolitanus,
39. Quo anno . 39 , 40. Solvil analhemale Michaelem im
adversatur, In
peratorem , oblirmatus
schismate ibid . Unioni Ecclesiarum
a Jobo Jasila , 55. Recedil ab52.ædi
bus patriarchalibus, ibid . Unionein
nensi constitulam improbal, sedem , Lugdy
el abdicin:ilconcilio 58. In
sedem revocalur ab Andronico imperalore, 76. Morten
obil, 92 .
Gentiliacensis synodus, sub Pipino Francorum rege ,
dogma
viudicat,processionis
178. AdditaSpiritus sancii a Paire
ad Symbolum et a Filio
vox filioque, 179,
180 .
Georgius Cyprius. Vide Cyprius Georgius, seu Grego
rius.
Germanus patriarcha Constantinopol., 35. Abdical di
nilatem , 36. Quo anno , ibid . et seq . Legalus ad conci
lium Lugdunense,
Gothi 55 .
Ariani occasionem præbent , ut in Hispaniis
vox, Filioque, Symbolo adderetur, 177 .
Gregorius papa X indicit concilium Lugdunense, 15.
Quod etiam celebrat , 56 el seq . Vide Theaidus.
H
Symbolum in sacra Lilurgia canal aul recilet, 190, 193,
196 .
liispaniarum Ecclesiæ vocem , Filioque , addunt ad
Symbolum , 177. Idemque Syınbolum faciunt sacræ litur
giæ partem , 177 , 178 .
Holobolus, rhe :or, post Georgium Acropolitam scliclas
regil Constantinopoli, 41 .
Ilugo Elerianus opus nuncupal Alexandro III , ubi de
additione vocis, Filioque, 208.
Humbertus, episcopus Sylvæ candidae , missus Con
stantinopolim legatus contra Michaelem Cerularium
aliosque, 205. Ipsum Cerularium damnat, ibid . De lem
pore additionis vocis , Filioque , minus edoctus, 208
I
Palre et filio uegant; et inpugnant, 50 , 178 .
J
Joannes VIII papa , et ejus epistola ad comitem Mora
vi : , 192. Sensus germanlis ejus, 195. Quae sub ejus 10
mine ferlur epistola ad Photium , ab ipso Pholio ficla ,
201 el seq .
Joannes XX papa, dictus XXI , legalos Conslantinopo
lim dirigil , 60 .
Joannes Beccus. Vide Beccus Joannes .
Joannes Ducas Valaizjus imperator, 41.
Joannes Lascaris IV , filius Theodori, 31. Prætermis
sus in coronatione Michaelis Palæologi, 32. Excæcalur ;
cl in arce jucludiiur, 33 .
Joannes, monachus sancti Sabæ , adversalur Latinis
 -
VITA.
monachis in monte Oliver, Symbolam recitantibus cum
auditione vocis Filioque, 181 , 186 .
Josephitarum faclio , 11 .
Josepbus Galesiola . Vide Galesiola Josephus.
1
L Damnat illud synodus Ephesina æcumenica, 158 .
I ectores, quomodo apud Græcos ordinati , 42 .
1 Legali Græcorum ad concilium Lugdunense verno lem
pore solvunt Constantinopoli, 55, 57.
Legati sedis apostolicæ agunt apud Michaelem Palæo .
logom imp . ut vox Filioque Symbolo addalur, 62. Irrito
10 : 0. ibid .
Leo papa 11!, 181. Legationem suscipit monachorum
montis Oliveli, ibid ., 18 %. Ejus epistola ad Carolum Ma
goum , 182 , 183. Ægre fert, in Gallicanis Ecclesiis cani
Symbolum cum vocis Filioque addilamento , 187. Facul
lalem ipse feceral, Symbolum canendi in Liturgia, el
quomodo, 188 el seq. Non solum non cani, sed neque
Jegi suo tempore Symbolumn consuevisse in Ecclesia Ro
mana inter missarum solemnia Iradil, 192 el seq . Symbo
fum jubet in labulis Graece et Latine scribi sine addi
tamento , 203 .
Leo papa IX legationem dirigit Constantinopolim ad
Michaelein Cerularium , 205. Cerularium anathemale
feriunt legati, ibid . Scbismalis ipse prælextuin sumit
ex additione vocis Filioque, 206. Scribit ad Petrum All
tiochenum , ibid .
Logolbela magnus, quis, 23 .
Lugilunense concilium æcumenicum , 45. Græcorum
legati ad ips'im , 55. Symbolum_bi recitant cum voce
Filioque, 56. Definitio fidei, 57. Eadem explicala, ibid .
Lupo, aut Lupus, patriarcha Aquileiensis , 212.
Lusjniani reges in insula Cypro , 14, 15.
M Additionem vocis Filioque ad Symbolum improhal, 159
Mabillonius Joannes , emendatus , 181, 191. Ejus opi
nio de lempore, quo Romana Ecclesia Symbolum canere
aut legere cupit in lilurgia , ibid .
Marcus Epliesinus in synodo Florentina, 136. Pala
toilico errore inſectus, ibid .
Marcus monachus libellum scribit scaleplem erroribus,
quem aliqua ex parte corrigil Gregorius Cyprius, et ap
probal, 101.
Martene Edmundus perperam puital, Symbolum in Ec
clesia Romana, lameisi non decanialum , leclun tamen
antiquilus in liturgia. 191 el seq .
Neli:iuiola Constantinus pugnat pro dogmale catho
lico , $ 6 .
Menses anni , quomodo vocali a Pachymere in Histo
ria, 38. Ineuntes, stanles, exeuntes, 54.
Methodius archiepiscopus Moravorum , 192 , 195.
Melochila Georgius pugnat pro catholico dogmate,
54, 96.
Michael Palæologus, tutor Joannis IV , Lascaris, 31 .
Coronatur imperator, neglecto puero Joanne , ibid. Lali
bis Constantinopolim eripit , 32. Unionem ulrisque Fc
clesiæ promovei , 52. Carceri mancipal Joannem Beccum
Charlophylacem , ibid . Hunc , catholici dogmalis viudicem
factum , promovet ad patriarchalum , 58. Eidem se præ
bet adversum , 61. Additionem vocis Filioque ad Symbo .
lum rejicit , 62. Morlem obil, 73. Quo anno, ibid. et seq.
Micrologus exponii Ordiuem Romanum , 196.
Missa præsancliticalorum , 93.
Missio Spiritus sancti, 86. Divina persone missio,
alia proprie dicla, alia impropria, 86, 87. Nullo modo
milli Paier dicitur, ibid . Missio propria æternam conse
quilur personæ divinæ processionem ab alia , ibid . In
missione Spiritus sancti per gratiam sanctificaniem , spe :
cialis adest divinæ persone applicatio ad animum justi
hominis, 87 .
Monachi Latini montis Oliveli exagitantur a Græcis ob
additionem vocis Filioque, 181. Scribunt ad Leonem III,
ibid.
Monasterium S. Andrese , 126. Aristinæ, ibid. Cosmi
dii , 100. Hodegorum , 119.Lauræ prope Anaphum , 88.
Panachraula, 63, 75. Pascbasii , 32. Periblepti, 3.
Monothelilæ hæretici processionem Spiritus sancli a
Filio oppugnant, 50.
Mops Oliveli . Vide Monachi Lalini montis Oliveli .
Montenigro, Joannes de , in synodo florentina disputat
cum Marco Ephesio , 136 .
Mon !fauconius Bernardus annos Conslantinopolitanos
in codicibus polatos minus accurate reducit ad Julianos
aut Dionysianos, 22 el seq.
Mosch..mpar Georgius genuinum luetur Damasceni
testimonium , 97. Gregorio Cyprio adversus, 103. Ejus
epistola ad ipsum Cyprium , 123 .
INDEX . 229
Mozza!o, magnus logolbeta, dogma! i caiholico adver
SUS, 97,
N
Nestorius Nicæno Symbolo depravato utebatur, 157 ,
Nicra , sedes imperii Græci posl capiam a Latinis
Constantinoplim , 17 , 32 .
Nicænum symbolum . Vide Symbolum .
Nicephorus patriarcha Constantinopol., 32. Obilus ejus,
ibid .
Nicolaus papa I et ejus epistola ad Hincmarum Re
mensem , 201. Ejus ælale nondum Symbolum auctum
voce Filioque, ivi .
Nicolaus papa III excipit legatos Græcorum , 60. Alios
dirigil Consiantinopolim , 61 , 62. Vocis Filioque additio
nem urget, 62.
Nicosia , sedes regum e Lusiniana stirpe in insula Cy.
pro , 15. Metropolis etiam ecclesiastica Lalini archiepi
scopi, ibid. Græci ritus episcoporum sedes quatuor in
josiila, ibid .
Nicosienses archiepiscopi Latini in insula Cypro , 15.
O
Ordines Romani , 191. Ætale posteriori interpolati,
196 el seg , 211,214.
Oudious Casimirus refa :alus, 44, 147.
P
Pachymeres Georgius schismaticus, 53, 72. J. Becci
libellum abdicationis scribit, 63. Emendatus, ibid . Ande
thematismos Becei carpit, 72 el seq. Res gestas plurium
annorum confundit, 91, 95. Spiritum sanciuin procedere
a l'aire per Filium tenet bæretico sensu , 129 et srg :
el seq .
Pagius Antonius arcuratissime disserit de methodo ,
annos ære mundi Constantinopolitane reducendi ad
Dionysianos, 21. Reguia facilis ac luta , 40 .
Pujamiica hæresis a Gregorio Cyprio præformata, 102
el seq . , 133 .
Palmarum festum , 37 , 38.
Panis consecralus pro missa présanctificatorum , cor
ruplus in sacra piside inventiis, 91. Quo anno , 95.
Pascbasius diaconus, 156. Rústicus diaconus, ibid .
Patriarcha Constantinopolitanus, quo rilu designatus
el promotus, 92. Titulum universalis patriarchæ sibi
arrogal , 204 .
Paulinus Aquileiensis patriarcha additionem vocis Fi
lioque ad Symbolum luetur, 179.
Paulus Romanus pontifex, el ejus epistola ad Pipinum
Francorum regem , 178.
Petavjus Dionysius, mensium nomina a Pachymere
usurpala non intellexii, 55 .
Peirus Antiochenus patriarcha, et ejus epistola ad
Photium , 205. Alienus est a schismate , ibid .
Photius emendalus, 91. Plura congessit coolra Spiri
lus sancti processionem a Paire, et a Filio argumenla,
qui , reſu ! antur, 11 i et scq . Damnatus in synodo Romana,
198. Calumnias projicit in Romanam Ecclesiam , ibid .
Dissidiumn innovai de processione Spiritus sancti a Patre
Filioque, 198 , 199, Bulgarorum Latinos catechistas in
sequitur, Symbolum tradentes cum additione vocis Fin
lioque, ibid . Epistolam fingit sibi scriptam a Joanne
papa VIII, 201. El ab archiepiscopo Aquilejensi, 202 .
Possinus Perrus, minus accuralus in anno computando
deposiljonis Arsenii palriarchæ , 33, 34. Item in anno,
quo Germanus abdicavit dignitatem , 36 et seq . Io anno
eliam , quo successil Josephus Galesiola, 39, 10. Grego
rio Cyprio perperam munus ecclesiastis concionis pala
linæ altribuit, 42. Anceps est de anno Michaelis Palano
logi emortuali, 71. Seipsum corrigit, ibid. Veraro deni
que agnoscil ac tradii melbodum , annos mundi Consian
linopolitanus reducendi ad annos Julianos seu Diony
sianos, ibid . Iterum emendalos, 94, 96 .
Processio Spiritus sancti a Patre et a Filio , seu per
Filium , 45. Vide Errores Græcorum . Genuinus conirn
versia slalos, 46. Sacra Scripluræ , quæ eam docent,
46 et seq. Prima controversiæ mentio apud S. Hilarium ,
49. Deinde mola quæstio videlur a ' beodorelo vyri,
ibid . Tum vero a Monothelilis et Iconomachis, 50. Drie
cenil eam Græci Patres, Alhavasius, 63 , 66. Basilius,
66, 84, 136. Chrysostomus, seu alius auctor homiliæ de
Spiritu sancto , 89. Cyrillus Alexandrinus, 50, 53. 61 ,
81 , 132, 135, 157. Damascenus , 61, 63, 96 el seq. , 105,
108. Epiphanius, 69, 70. Gregorius Neocæsareensis, 156,
Gregorius Nyssenus, 68, 81 el seq . Maximus, 50 , 51 , 54.
Tarasjus patriarcha Constantinopol., 65. liein Paires La
227 GEORGII CYFRII CP. PATRIARCI E
lini, Avitus Viennensis, 156 el seq. Damasus papa, 151 ,
1.5. Gennadius, 156. Gregorius 'Magnus, 176 Hilarius
Pictaviensis, 155, 156.Hispani “ piscopi, 172, 173. Hor-
misdas papa, 176. Leo Magnus, 173. LEO III , 187 .
Professiones fidei,al & Symbolum Constantinopolitanum
auclurn continentes, alie insiar Symboli edile, Agatho-
nis papr. in synodo sexta o :cumenica, 166, 168. Basilii
Aneyrani in synodo seplima recumenica, 166. Gregorii
Magni, 176. Leonis III , 182, 183. Orienialium episcopo-
riim ad Cyrillum Alexandrinum , 161 , 163, 167. Petri Ni .
comediensis episcopi, 166. Tarasii patriarchæ Constan-
linopolitani, 166. Theodori Jerosolymitani, ibid . Aliæ in
ordinatione episcopi Græci. 166. Et in Libro diurno
Romanorum pontiticum . 181.
Protoapostolarius, quis apud Græcos, 43 .
Protovestiarius, 31.
Protovestiarissa , 126.
Ptolemais urbs, 17 .
Q Dopolim . ibid . Concijum Lugduni celebrai, 56
Quadragesimale jejunium Græci aguot seplem hebdo.
vadibus, 33.
R Timotheus patriarcha Constantinopol. Nicænum Sym
Reccaredus rex additionem vocis , Filioque, ad Syın-
bolum in Hispania promovel, 177 .
Ricciolius J. Baptista, veram et accuratam regulam
tradil, annos mundi Constantinopolitanos reducendi ad
Julianos , 20 .
Romana Ecclesia additionem vocis Filioque non reci-
pil, 187 ac deinceps .
Romani et Romæi dicti Græci , maxime Constantino-
politani, 16. Latinos non raro ipsi Græci vocant Romanos
aut Romæos, ibid .
Russi annos ab aliquo tempore computant a Kalendis
Januarii, 21 .
S V
Sardicense concilium velal aliam preler Nicænam edi
fidei formulam , 150. Quo senso , .151 . Ulique Gidecis
adverso , ibid .
Schisma Græcorum sub Michaele Cerulario, et ejus
vera causa ambitin, ac de jurisdictione dissidium , 204,
217 el seq. Prælexius, 20 el seq ., 2.8 et seq .
Sergius ill papa , vocem Filioque non adjecit ad Sym-
belum , 211 .
Sergius patriarcha Constantinopolitanus , 216 el seq.
Sisinnius patriarcha Constantinop ., 217 .
Slallropegii jus, 61 .
Symbolum apostolorum Africanum . 146. Ancyranum ,
116. Aquileiense, 142 , 143. Hierosolymitanum , 147. Hi-
spaniense, !45. Orientale, ibid . Ravennalense , 111. Ro-
manum , 141, 148. 'Taurinense, 112. Vulgalum , seu com-
inune. 148. Nicænum , 119. In haptismalis administratione
usurpalum , ibid . Magis minusque aliquibus vocibus
aucium in Ecclesiis, Alexandrina, 163 ; Antiochena,
150 ; apud Epiphanium , quod po -lea dictum est Constan
tinopolitanum , 150, 151'; Hierosolymilana, 119 ; Phila
delphiensi, 157. Hæreticis additamentis auctum a Ne
storio, 157. Couslautinnpolitanum , 153. Origo ejus, 151 ,
169. Usus ejusdein in baplismate, 157. Dictum Nicænuin,
1:58, 161 , 163, 170. Io usur . Ecclesia communem , cæte-
ris præiérmissis formulis, deductum maxime post syno
228
dum Chalcedonensem , 164, 169 cl seg . Inter partes
sacræ Lirurgie ab Orientalibus orthodoxis, el ab Occi
dentalibus assumpium , 171 , 172 , 177. Sæculo nono ,
Leonis Ill wlale ac deinceps, Romania in Ecclesia noni
canebalur jo Lirurgia Syn bolum Constantinopolitanum ,
187 et seq . Eoque minus cum additione vocis Filioque,
ibid . Imo neque legebatur in eadem Liturgia sine cantu ,
191 el seq . legi anil cani cirpium sæculo undecinuo sub
Benedicto VIII , 207 , 211. An antea traditum catechume
nis in Ecclesia Romana, ibid. Aliud est , Symbolim
Constantinopolitanum super calechunienos, el perillos
recitari in baptismale, 215.
T
Thealdus vicecomes , postea Gregorius papa X , 43 .
Michaelem Paleologum hortatur ad unionem Ecciesia
rum , 44. Rome coronatur, e Syria redux, 45. Indicit
concilium Lugdunense , ibid. legalos dirigit Couslanti
Theodorns Lascaris 11 imperator vila decedil, 31 .
Thomas Hierosolymorum patriarclia favel Lalinis mo
nachis montis Oliveti, 186.
bolum recitari in Lilargia jubet, 171.
Toletana synodus III prima, quæ Symbolum particula,
Filioque , auxit Ecclesiæ seculo sexlo cadente 177 .
Tomus a Gregorio Cyprio scriplus et reprehensus,
101. A Joanne Becco refulatus , 102.
Triclinium Alexiacum , 25 , 95. Colloquium de fide ibi
habituin , ibid .
Trosleiana synodus, sub Heriveo Remensi episcopo,
de processione Spirilus sancti a Filio , 204.
Tyrine, Dominica, eodem atque quinquagesima apud
Lalinos 95. Dicta a caseo adbuc permisso apud Græcos,
ibid . In ea oblationes paratæ pro missa præsancliticalo
rum , ibid .
Vossius Gerardus Joannes emendalus , 211 .
Vox Filioque addita ad Symbolum Coustantinopolita
num , 139. Joannis Becci judicium , 140, 141. Mens eliam
Petri Antiocheni, ibid . Non addita ad Symbolum tern
pore Damasi pape et synodi Constantinopolitanæ , 151 .
Neque ælate sancti Maximi et synodi sexiæ æcume
nică , 175. Neque lecia in synodo septima ecumenica ,
175, 183, 181 , 183. Addita vero primum in Ecclesiis Hi
spanicis sæculo vi cadenle , 177. Tum vero in Galicanis
ei Germanis Ecclesiis, et in regno Italize sub Carolo
Magno, 178 et seq , 188, 189 , Hipc 30dilio vindicala a
Paulino Aquileiensi patriarcha, 179 , 180. Cum hac addi
lione Symbolum legebant , aut canebant in liturgia mo
nacbi Lalini montis Oliveli : hinc a Græcis exagitali,
181 , 182. Additio eadem nec legebatur, veque canebatur,
in Ecclesia Romana, Caroli Magni tempore ac deinceps,
187 et seq . Neque 1olo Pholiano tempore, 198 el seq .
Addita vero sæculo undecimo, 201. Benedicto VIII sci
licet sedem lenevie, et imperante Henrico 1 , 207 el seq.
W
Walafridus Strabo Symboluri in liturgia frequentari
coplum refert, post felicis et Elipandi damualionem ,
189 , 190. Emendatus, 190 , 195.

IN SEQUENTIA
GEORGII CYPRII SCRIPTA
MONITUM
( Ans. Bandurius in Imperio Orientali , tom . II , p. 939. )

Nicephorus Gregoras perstringit paucis, nec satis enarral, que causa fuerit, qua Georgius, seu
Gregorius Cyprius, Byzantino patriarchalu cedere cogeretur. Cuncia vero fuse et ad longum Geor
gius Pachymeres recital libro primo et secundo Historiæ Andronici Palæologi : quorum hæc sunma
cst : Convocato propter quasdam de patriarcha Cyprio Joannis Becci expostulationes, cpiscoporum ,
 2.9 SCR :PII APOLOGETICA . MONIUM 230
clericorum et monachorum , necnon proceruin imperii, corain imperalorc calu seu concilio, cui
Gregorius ipse Constantinopolitarius et Aihanasius Alexandrinus prrerant, accersili Beccus ejusque
socii Constantinus Melitiniola el Georgius Metochita, de Spiritus sancti processione dispucaverunt.
Cumque præter quemdam Nysseni Gregorii locum , quo Spiritus olå toj teposez@ ;, per illum qui pro
time et contigue est ex nire procedere dici ' ur, alterum ex Joanne Damasceno prolulissent, quo
asseritur Pater ! Aoyou te pofone is expavtop!xoū liveupato ;, per Verbum esse manifestantis Spiritus
productor ; bicque genuinus et sincerus essel agnitus , neque de processione alia quain de sempiterna
intelligendus veniret, in miras ambages schismatici conclusi sunt. Conventu soluto ne Beccus cum
suis vicisse videretur, patriarchæ Gregorio dala provincia est libelli condendi , quo Damasceni
dictum a Becci et Latinorum sententia alienum ostenderetur, conciliareturque cum istis aliis ejus
dem doctoris verbis, 'Ex o rioù od Ilveüzel où dégoue', Ex Filio autem Spiritum non dicimus . Scriplus
a Cyprio tomus, in ecclesia lectus fuit, quem imperator, et ipse patriarcha, nonnullique alii sub
scriptionibus suis munierunt; multis tamen refragantibus, qui nec minis nec tormentis addu: i
polierunt ut subscriberent. Quorum renitentiæ hæc causa erat, quod in tomo enuntiaretur, priore
Damasceni loco significari Patrem esse Spiritus per Verbum productorem , non ut Spiritus per
Verbum exsistat, sed ut per illud effulgeat. Verba quippe lomi hæc erant; quæ referi Leo Allatius in
l'indiciis Syn . Ephes. cap. 60, ex orat. 4 Josephi Bryennii de Trinitate : El xal yap old toŮ VEDŪ 7GQ
ρά τισι των αγίων εκπορεύεσθαι το Πνεύμα το άγιον είρηται , την εις αΐδιον έκφανσιν ή λέξις ενταύθα, ου
την εις το είναι καθαρώς σημαίνειν βούλεται: Licet enim apud sanctos aliquos per Filium procedere Spi
ritum sunclum affirmelur, dictum hoc progressum in ælernam effulsionem , non ad hoc ut sil, pure el proprie
significal : alia libelli ejusdem excerpta post Bryennium Allatius additin eumdem sensum convenientia.
Plura vero legi possunt apud Beccum , qui Cyprii tomum opusculis duobus confulavit, quæ exstant in
secundo volumine Græcice orthodoxæ ( 1 ). Qui patriarchæ comum improbabani, non capiebant, inquit
H Pachymeres, quid tandem discriminis esset inter productionem Spiritus sancti ad exsistentiam , et
processionem ad sempiternam exsplendescentiam : eo maxime quod Ecclesiæ doctores divinarum per
sonarum Filii et Spiritus sancti emanationes ex Palre seu processiones ėxoavsets, effulgentias ,
pleruc: que vocilaren: : unde ilili concludebant, dalam a Gregorio expositionem Latinorum causie
favere magis , quam nocere. Edilum igitur contra se lonium , ubi primum Beccus accepit , calamım
adversus illum strinxit, ac, præter Byzantinorum spem , qui nihil nisi incondilas ſurentis animi vo
ces ab eo præslolarenlar, solidissima confutatione crucem adversariis fixi :, tantamque patriarchæ
schismatico conflavit ' invidiam , ut omnes illum in ipsius Joannis Becci, cujus olim socius fue.
rat, sententiain conspirasse arbitrarentur. Nec ab re quidem ; quippe cuin , præter illa quæ posl Alla
lion alluli , alium sensum non reddant altera hæc tomi verba que apud Beccam leguntur oratione I
'Αλλά δι' Υιού και εξ Υιού φυσικώς υπάρχειν , ούμενούν δι' Υιού και εξ Υιού την ύπαρξιν έχειν ο
ειρηκότες Πατέρες το Πνεύμα έφησαν : Paires dixerunt Spiritum per Filium et es Filio naturaliter
exsistere : non ilem per Filium el ex Filio exsistentiam habere. Quasi vero per Filium et er Filio ersistere
non idem sonet, alque , per Filiuin el ex filio ersistentiam habere, etc. , vice versa . Quid distinctione
ista 'stolidum magis excogilari possit ? Legatur Beccus l. II, Græc. orthod. , pag. 232. Alia vero
rursum ex eodem lomo pessimæ doctrinæ plena strenuus iste rei catholicæ deſensor et patronus car.
pit, quorum hoc præ cæteris minime præterniittendum censui . Scilicet aiebát Cyprins: Mgôèv xarvey
είναι μηδε της των Γραφών συνηθείας αλλότριον , εάν το πνευματικός χάρισμα άγιον ομωνύμω ;
Πνεύμα καλείται και την ενέργειαν έστιν ότε οικειούσθαι την του ενεργούντος κλήσιν , ώ ; ή του
pilou lau Tonowy xal atrin Todáxıs the toù ha lou • Nihil esse nori, neque a Scripturæ consueludine alie
num , ut spirituale donum Spiritus sanctus appelletur : quin inno actionem aliguardo sibi nomen agentis
asciscere, veluli splendor el radius sol saepenumero nuncupatur. Quibus verbis significabat æternam
Dei actionem , sempiternum lumen divinum, quæ tribus personis con :munia suni, Spiritum sanctum
quandoque appellari. Id quod explicatius ipse declarat in frazmento al rius , ni fallor, operis
Contra Beccum, quod mihi suppeditavit codex Regius 2953, et cujus magnam partem alibi recitavi
in dissertatione critico-historica de processione Spiriius sancii. Arqui hec præambulam Gregorii
Palamæ impietatem continebant, divinam operationem . quam cómia , Deitatem , appellabat, re a Dei
essentia distinclam, Deoque et personis tribus coa :ternam esse, ipsamque creaturis ratione prædi
lis communicari contendentis. Quocirca Beccus æmuli sui erratuin arguit allato capile integro
Theodori Abucaræ , quod inter edita vicesimum septimum est, et quo nihil diseriius Palamiticæ in
saniæ opponi possit. Hanc autem divini Juminis el operationis a divina essentia distinctionem tunc
primumi, cum anle audita non fuisset, auclore Cyprio invectam fuisse his verbis Joannes Beccus
leslatur : Ο δε της αληθείας, ώς φησι, γενναίος εκδικητής συκοφάντας ημάς και των αγίων αποστό
( 1 ) El in superiori fomo nostro . Edit . l'Atr .
231 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHÆ 2 2
λων υβριστές, τους ούτω την θεολογικήν μετιόντας οδόν, τι άν παρ' ημίν κληθείη αυτός ο οίκοθεν και
από κοιλίας νέας άρτι δογμάτων φωνάς τη του Θεού εισηγούμενος εκκλησία : Αι veritatis, qualem 80
ipse dicit , præclarus vindex, qui calumniatores et sanctorum convicialores nos vocat , qui hac ratione
res theologicas tractamus, quinam a nobis ipse compellabitur, qui er propriis suis , et nunc primum e
ventre novellas plucitorum voces in Ecclesia Dei proferre aggreditur ? Testimonium islvd Becci obiler
alluli, quo evincerem , nequaquam eum , dum patriarcha Constantinopolitanus esset, Palamam ejus.
que errores proscripsisse , tametsi id Combeſisio nostro , quando secundam novissimi sui Auclarii
partem edebat, persuasum fuit : quin potius Palamæ Cyprium præivisse, ejusque hæresim suis in
scriptis contra Beccum præformasse . Quamobrem Joannes ille patriarcha, a quo Gregorium Palamat
pranum fuisse dainpalum Cyparissiotus tradidit, aut Joannes Glycos fuit, aut potius Joannes Calecas
Aprenus, Esaiæ successor , quod cum historiis Cantacuzeni et Nicephori Gregoræ consentaneum
prorsus est. Joannis Becci adversus lomuin lucubrationes animos adversariis Gregorii addiderunt ,
ul ardentioribus studiis contra illum insurgerent . Horum præcipui erant Joannes Chilas, metropolita
Eplesinus, Daniel Cyzicenus, et Theoleplus Philadelphiensis, cum quibus se Musalo magnus logo
thela adjunxit. Leo Allatius lib. 11 De consens., cap. 11 , col. 513, libellum Græce Latineque edidit ,
quem Chilas imperatori contra lomum obtulit . Quod in calisa fuit ut Cyprius lomi sui expositio
nem scriberet, quæ nunc primum prodit ex cod . Reg. 3442. In ea expositione contendere peigil ,
aliam esse personæ divinæ Spiritus sancti processionem ad exsistendum, el aliam ad effulgendum :
primam innui a Scriptura el Patribus , quando Spiritus dicitur a Patre procedere ; secundam ,
quando a Patre per Filium. Cæterum Joannem Beccum perjurii accusat, el libellum recital, quem
ille, ad efieratos adversuni se plebeculæ aninios placandos, Josepho patriarchæ dederat, subscri
pseratque, ceu Latinorum dogmati abrenuntiaret et abdicationem suam approbaret. Qua vero mente
Beccus id gessissel, ipsemet declaravit initio disceptationis suæ, quain in concilio coram imperatore
ipsum habuisse narravi , quxque horum oniniuin moluum causa exstitit . Insuper vero Theoleplus
Cyzicenus patriarchæ Gregorio objecit, in tomo vestigia reperiri impiæ doctrinæ Marci monachi, qui
librum nuper evulgaverai , in quo nomen sooneus productor, ambiguo perinde sensu usurpatum nar
rai Pachymeres , ως και αυτός ομωνυμίζει την λέξιν προβολεύς. Ηunc Marcunι alienigenam fuisse , non
Græcum , idem historicus tradit, el quantum ex inscriptione confessionis Gregorii, de qua mox dice
lur, colligilur, ex Hebræo Christianus factus fuerat, ac subinde monachus. Ex quo revincitur amplius
error viri illius alioqui doctissimi, qui Marcum hunc eumdem esse pulavit ac Marcum Ephesium qui
post centum el quinquaginta annos contra Latinos disputavit in synodo Florentina. Ejus quidem errori
ſavere videtur, quod in indice Bibliotheca Scoriacensi legatur, ronyopiou teatpiápxou K WYSTAV:6
νουπόλεως του Κυπρίου απολογία εις την επιστολήν Μάρκου του Εφέσου, Gregorii patriarcha Con
stantinopolitani Cyprii apologia in epistolam Marci Ephesii. Verum librarii oscilantia vel imperitia
factum est , ut vox toũ Kurpiou , Cyprii, interjecia sil : cuin hoc opus reddendum sit Gregorio pro
losyncello, qui postremus Byzantinorum patriarcharum fuit, ante captam a Turcis civitatem : nisi
tamen pro Μάρκου του Εφέσου scribendum fuerit, Ιωάννου του Εφέσου Joannis Ephesii, Chile scili
cet adversarii Gregorii Cyprii ; quod obiter a me dictum sit. Atqui Marcus ille monachus exiguum
volumen quod scripserat , emendatum jactabat , el approbatum a patriarcha , quicum arctissima
necessitudinc jungebatur. Qua re factum est , ut Staliin alque Marci liber emissus in publicum
ſuit, Gregorius Cyprius ejus auctor censitus sit. Quam criminationem patriarcha ut repelleret,
Confessionem , quam dixi , fidei condidit, qua Marci dogmala exsecratus est. id quod etiam in altero
suppliee ad Andronicum imperatorem libello præstitit. Interim qui pro Gregorio slabant, Athana
sium Alexandrinum , imperatore annuente, compellant it tomo subscribat : quod tamen ille facere
noluit ; causalus sibi satis Olii el facultatis non esse ad singulas ejus voces explorandas, eo maxime
quod Constantinopolitanorum mores et sensus perspectos non haberel. His commolus imperator,
ardens suum erga Cyprium studium temperare cæpit, eique colloquium publicum exoranti, in quo
mientem planius suam explicaret, annuit primum , mox vero mulala sententia abnuii , verilus ne ideas
accideret quod in anteriore cum Becco disputatione, ex qua res Ecclesiæ nihilo pacatiores evase -
rant. Quin imo Andronicus misit, qui sedis abdicarionem ab ipso poscerent. Jam enim Cyprius e
patriarchali domo in Hodegorum monasteriuin migraveral , in quo scribendis pro sua defensione
libris vacabat. Posthac autem , ne patriarcha inauditus dainnarelur, publicum conventum imperator
edixit, in quo lecia est illius Confessio fidei, et ab omni pravæ doctrinæ suspicione immunis judicata ,
Nihilominus Ephesinus metropolita el Cyzicenus palam prolcstati sunt, minime se in communionem
posse venire cum homine qui certis de causis hæresis invidia aspersus esset. Cui sententiæ
quia pertinaciter adhærêscebant, nec imperatoris monitis et adhortationibus cesserant , in sepa
ralas custodias uterque missus est , e quibus nonnisi post annos aliquot, el vix #gre educti sunt.
Al Theoleplus Philadel iensis omnem offensionem hanc ex sulu Marci libro acceplain præ :exens, Grue
223 SCRIPTA APOLOGETICA . 234
goriuni rectæ fidei alumnum judicatum iri dixit, si Marci doctrinam detestaretur (disertius utique
quam in confessione et in libello ad imperatorem ). Quod quidem a Cyprio præstilum fuisse , Pachyme
res non narrat : sed , cum hæc ille audissel, gratiis actis imperatori, postera die cessionis libel
lum dedisse. Rursum vero imperator, collectis iterum synodis , operam ponebat, ut tomus saliem
emendaretur et exponeretur : id quod tamen selecti ad hoc operis viri conficere nullatenus polue.
runt, cum de germano Damasceni sensu iradendo inter eos nequaquam convenirel . Téžos, inquit
Ppe laudatus Pachylmeres, επεί ουκ ήν συμφωνείν επί τη του γράμματος διορθώσει , υπεξείλον τελεον
την εξήγησιν, κρείττον ήγησάμενοι μή όλως το ρητόν εξηγείσθαι, ή εξηγουμένους αναρρίπτειν κίν
ĉuvov. Ac consulto prorsus : nain præler Becci espositionem , qua sincerior altera non occurrebal,
ul. positis præjudiciis, sentiunt omnes qui in libris ejus legendis operam ponunt, Cyprius, in
Apologia quam pro suo como iterum scripsit, illos adversarios refellit , ulique schismaticos, nec a
Juanne Ephesio , Daniele Cyziceno, et Thcoleplo Philadelphiensi diversos , qui Joannis Damascer i
dictum , προβολείς διά λόγου έκφαντορικού Πνεύματος, manifestantis Spiritus per Verbum productor ,
sic interprelarentur, ac si 8c3 Aóyou , per Verbum , ôi' rioù, per Filium , apud sancios Patres idem so
laret , atque συν τω Λόγω, cum Verbo, μετά του Υιού , cum Filio , άμα τω Υιο, una cum Filio : quam
quidem postremam interpretationem lum Patrum sententiis, tum grammaticæ legibus et usui con
trariam pluribus ostendit el evincit. Interim vero Joannes Beccus, præter libros adversus Gregorii
Cyprii tomum quos cilavi, qualuor alios ad Constantinum , Melitiniotain utique, scripsil , quibus
ejusdeni lomi espositionem a Cyprio adornalam , confutavil. Hos etiam Leo Allatius cum aliis edidi:
1. Jl Græciæ orthodoxa'. Gregorii vero Cyprii opuscula, quæ in codicibus Regiis , ac præsertim 3412,
reperi , bic subjicienda censui, quo rerum gestarum scries melius a studioso lectore percipiatur.

ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ

ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΒΕΚΚΟΥ
ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ,
ΟΥΤΙΝΟΣ ΕΠΕΛΑΒΟΝΤΟ ΤΙΝΕΣ , ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΕ ΠΡΟΣ ΕΚΕΙΝΟΥΣ Η ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΙΣΧΥΡΑ .

"Έσχε μεν ή επισυμβασα πρό μικρού ταραχή τε A Πνεύμα εκπορεύεται , ώσπερ αμέλει και εκ του Για .
και ζάλη της Εκκλησία πατέρα οίον και αρχηγός
αυτόν εκείνον τον αντικείμενον φθόνο της των αν-
θρώπων σωτηρίας αει βαλλόμενον, και τα ταύτην
απείργοντα ζητείν τε πραγματεύεσθαι ουδέποτε
αριστάμενον. Ου μήν δε αλλά και ανθρώπους έσχεν
εί και μη αρχηγούς τα πρώτα τ' αιτίας έχοντας ,
υπηρέτας δ' ουν όμως και όργανα τοσαύτα εκ προ-
αιρέσεως εις αυτήν τελέσαντας, οπόσα δή κακείνος
εβούλετο. Ειρήνη μεν ούν το κατ ' αρχάς και οικο-
νομία τις ακίνδυνος και επί συμφέροντι δήθεν τω
ημετέρω ουκ ούσα τοιαύτη τοις αληθείαις, επιρη-
μίζεται σκοπός τη πράξει. Και προτείνεται τούτο
καθάπερ τι δέλεαρ ανθρώπων εφέλκον προς το κρυ-
πτόμενον. Προτείνεται δε μεθ' υποσχέσεων και
αρών των φρικωδεστάτων, και λόγων ενόρκων του
μη αν αυτοίς άλλο τι βούλεσθαι την διάνοιαν , ή
όπερ αυτά ταύτα μετά του αζημίου και ακινδύνου
είτουν αναμαρτήτου δηλοί. Είτα βραχύς και μετά ταύτα
χρόνος, και άραι μεν εκείναι και όρκοι άσπερεί επ..
παντί μάλλον ετέρω δή το δε συνέστησεν αμελούν-
ται. Καταδύεται δέ οίον εις γην το της ειρήνης και
οικονομίας όνομα , και της τέως αυτοίς εκείνη ,
δοκούσης κρείττονος πραγματείας • ανακύπτει δε τα
της κακουργίας βήματά τε και πράγματα και
τοιμά τις εν ημίν λέγειν, ότι και εκ του Υιού το
PATROL. GR . CXLII .
τρός · ότι και ο Μονογενής αίτιος αυτού , καθά δή
και και τον Μονογενή γεννήσας Πατήρ. Κάντεύθεν
αρχήν η ταραχή λαμβάνει, και ο μέγας λοιπόν κατά
της Εκκλησίας αναρριπίζεται πόλεμος . "Οτι μεν
ούν το προσφάτως διαταράξαν ήμάς έκφυλον τουτί
δόγμα ου πρόσφατόν έστι την γένεσιν, και παρ'
άλλοις ταύτην εσχηκός , ουχ ημίν, πάντες τε ίσασι
σχεδόν , και αναδιδάσκειν ου χρή : πλήν μετενήνε
κται δεύρο για τις υπερόριος λύμη, και ήκμασε
χρόνον εφ' ίκανόν. Ισχύν δε αυτώ ενακμάζειν το
σούτον Ιωάννης παρέσχεν ο Βέκκος υποδοχείς αυτώ
και οίον άρουρά τις ουκ αφυής έκθρέψαι γενόμε
νος , άρδόμενος , ώς μέν εγώ φαίην, εκ του πονηρού
B
και των της ανομίας χειμάρρων, ώ , δε εκείνος ψευ
δόμενος έλεγεν, εκ των Β:όλων των ιερών , κακούρ
γως ανελίττων αυτάς, και σπερμολογων εκείθεν
και ιεροσυλών, και τον νούν άμα μεν της Γραφής
κλέπτων, άμα δε και των επιπολαιως ακροωμένων
αυτού , ή και προς τους εκείνου χρυσούς αφορώντων .
ΓΙλήν όγδοον μεν τώ κακώ τώδε ισχύονται και έμ
πολιτευσαμένω τους ώδε σχεδόν ηνύετο έτος. Τοσού
τον δε κακείνος την εις τον πατριαρχικόν θρόνον
άθλον της oύ καλής επικαρπίας είχεν ενίδρυσιν ,
και τη Εκκλησία παρ ' όλον τούτον τον χρόνου Θεού
συγχωρούντος δι' αμαρτιών πάντω · πλήθος , ώ δή
8
235 GEORGII CYPRIJ CP. PATRIARCHE
μόνο τον απαθή παροργίζομεν άθλίως έχειν υπήρχε Α αποστολικής Εκκλησίας. Ομολογούμεν έν βάπτι
και καρτερείν τα δεινότατα . Το δε μετά ταύτα πα-
ρακαλείται Θεός έφ' ημίν τοίς δούλους αυτού, και
Κλεων ενορά , και ανίστησι βασιλέα, τούτω δή μόνω
δοκούντα ζήν, ώστε πράττειν τα δοκούντα Θεώ, και
την Εκκλησίαν , ώσπερ πάλαι την πεπτωκυίαν και
κατεσκαμμένην σκηνήν Δαβίδ , ανίστησι δι' αυτού .
Και γίνεται μεν εκ του μέσου και την πονηρίαν και
τα ζιζάνια υποδεξάμενος και αυξήσας άνθρωπος,
παρρησίαν δε το γνήσιον του Πνεύματος λαμβάνει
δόγμα, και άδεια του λοιπού τοίς όντως μετατιθέ-
ναι την θεοφιλή πολιτείαν εθέλουσιν επί τω της πί-
στεως οικοδομείν θεμελίω. Αλλά γαρ καλόν και
σωτήριον, και κρείττονος έργον οικονομίας φροντίσαι
και της εξής ασφαλείας τη 'Εκκλησία , και το ακλό
νητον αυτή πάσι τρόπους περιποιήσασθαι , ίν' εί τις
αυτήν και αύθις θεοστυγής άνθρωπος διασαλεύειν
επιχειρoίη , μάταιος απελέγχεται , το στερρώ λόγω
της ημών ευσεβείας αποκρουόμενος. Γένοιτο δ' αν
έκανώς τούτο, ει δύο ταύτα επέλθη πράττειν ημίν,
το θ' ημέτερον και ορθόδοξον δηλονότι διατρανώσαι
δόγμα, και οιονεί εφ' υψηλής καθάπερ τινά ευσε-
βείας ενιδρύσαι στήλην, ώς είη πάσι κατάδηλον,
πόρωθεν δρώμενον, και εις εαυτό τους της ψυχής
οφθαλμούς επιστρέφον , και δεύτερον το πονηρόν και
ολέθριον, είτουν αλλότριον , γνώριμον καταστήσαι,
όπως εμφανές και τούτο γενόμενον αποστρεφομέ-
νους αυτό τους πάντας το γε εξ ημών έχη και βδε-
λυττομένους και τον εξ αυτού σπουδή διαφεύγοντας
κίνδυνον ,
"Ημείς τοίνυν ούτω γλώττη ομολογούμεν ώς και
τη καρδία πιστεύομεν. Πιστεύομεν δε ώς άνωθεν και
εκ Πατέρων εδιδάχθημεν. Εδιδάχθημεν δε και πι
στεύομεν εις ένα Θεόν Πατέρα παντοκράτορα , ποι-
ητήν ουρανού και γης, ορατών τε και αοράτων,
άναρχον μεν και αγέννητον και αναίτιον , αρχήν δε
φυσικής και αιτίαν Υιού και Πνεύματος. Πιστεύο-
μεν και εις τον μονογενή αυτου Υιον, τον άχρόνως
και αρρεύστως εξ αυτού ομοούσιον αυτώ γεννη-
θέντα, δι' ου τα πάντα έγένετο . Πιστεύομεν και εις
το πανάγιον Πνεύμα , το εξ αυτού του Πατρός έχ-
πορευόμενον , το συμπροσκυνούμενον Πατρί και
Υιω , ως συναΐδιον και σύνθρονον , και ομοούσιον,
και ομόδοξον, και της κτίσεως συνδημιουργών. Πι-
στεύομεν τον ένα ταύτης της υπερουσίου και ζωαρ- D πεπραγμένους. Του γαρ ημετέρου γένους και δόγμα
χικής Τριάδος, τον μονογενή Λόγον κατελθόντα εκ
των ουρανών δι' ημάς τους ανθρώπους, και διά την
ημετέραν σωτηρίαν σαρκωθήναι εκ Πνεύματος αγίου
και Μαρίας της Παρθένου και ενανθρωπήσαι , τουτ-
έστιν τέλειον άνθρωπον γενέσθαι μένοντα Θεόν,
και μηδεν μεταβαλόντα της θείας ουσίας διά τήν
προς σάρκα κοινωνίαν, ή άλλο.ώσαντα, άλλ' άνευ
τροπής προσειληφότα τον άνθρωπον . Εν αυτώ τε
πάθος και σταυρόν υπομείναι τον παντός πάθους
κατά την θείαν φύσιν ελεύθερον , και αναστήναι τη
τρίτη ημέρα εκ των νεκρών , και εις ουρανούς ανε-
ληλυθότα , εκ δεξιών καθίσαι του Θεού και Πατρός .
Πιστεύομεν κατά τας περί Θεού και των θείων πα-
ραδόσεις τε και εισηγήσεις, της μιάς καθολικής και
236
σμα εις άφεσιν αμαρτιών, προσδοκώμεν ανάστασιν
νεκρών και ζωήν του μέλλοντος αιώνος . "Ετι δε τού
ενανθρωπήσαντος Λόγου μίαν υπόστασιν ομολογούν
τες , και ένα πιστεύοντες τον αυτόν και κηρύττοντες
Χριστόν εν δυσιν οίδαμεν μετά την ενανθρώπησαν
ταίς φύσεσι , τα εξ ών και εν οις και & πέφυκε σώ
ζοντα. Ακολούθως δε και δύο ενεργείας αυτού Χριστού
και δύο πρεσβεύομεν θελήματα, εκάστης των φύσεων
το ίδιον θέλημα και την οικείαν σε ζούσης ενέργειαν.
Προσκυνηται εσμέν σχετικώς, και ου λατρευτικώς ,
και των θείων και σεπτών εικόνων αυτού τε Χριστού
και της πανάγνου Θεομήτορος, και πάντων των αγίων ,
επί τα πρωτότυπα την προς ταύτας διαβιβάζοντες
τιμήν. Τους δέ άλλως ή ούτω φρονούντας ως αλλο
B
τριόφρονας αποβαλλόμεθα . 'Αποβαλλόμεθα δε και
την πρό μικρού γεγονυίαν ειρήνην, ως την προς
Θεόν ημίν προξενήσασαν έχθραν. Επειδή περ ως εν
πλάσματι οικονομίας την Εκκλησίαν κατέτεμε και
έλυμήνατο, πείθουσα αυτήν διά της αβελτηρίας και
φρενών παρατροπής των την ιδίαν, αλλ' ου την του
Θεού στήσαι δόξαν ζητούντων αποκλίναι μεν της
ορθοδοξίας και της υγιούς των Πατέρων διδασκα
λίας, εις κακοδοξίας δε και βλασφημίας απολισθή
σαι κρημνόν. 'Αθετούμεν τας επικινδύνους περί
της του αγίου Πνεύματος εκπορεύσεως λαληθείσας
αυτοίς φωνάς. Το γάρ πανάγιον Πνεύμα εκ του Πα
τρός εκπορεύεσθαι παρ' αυτού του Θεού και Λόγου
μαθόντες, εκ του Πατρός και την ύπαρξιν έχειν
C ομολογούμεν, και αυτόν του είναι ουσιωδώς αυχεϊν
αίτιον, ώσπερ δητα και αυτός ο Υιός . Τον δε Υιόν
εκ Πατρός μέν οίδαμεν και πιστεύομεν, και αίτιον
εαυτού και αρχήν φυσικής τον Πατέρα πλουτεΐν,
ομοούσιον δε και συμφυες το εκ Πατρός έχειν Πεύ .
μα. Ου μην δή και αίτιον αυτόν του Πνεύματος
υπάρχειν ή μόνον ή μετά του Πατρός. "Οτι μηδε
ύπαρξις τω παναγίω Πνεύματι διά του Υιού και εκ
του Υιού , καθά δή και ενόησαν και δογμάτισαν οι
είς απώλειας εαυτούς και Θεού μακρυσμόν εκβιά
ζοντες. Ούς δή και ως ου περί την υγιή πίστιν ορθο
δοξούντας, αλλ' αριδήλως βλασφημούντας, και διε
στραμμένα και φρονούντας και λέγονταςαποστρεφή
μεθα, και της ημών αποκόπτομεν κοινωνίας , το
δεινοτάτης και μέχρις αυτής αφόρητον ακοής δια -
τος άνωθεν όντες , και εις τήνδε την Εκκλησίαν
τελούντες , όμως επανέστησαν κατ' αυτής, και ήθε
τησαν την κα. ώδενήσασαν αυτούς πνευματικώς και
εκθρέψασαν, και κίνδυνον αυτή την έσχατον περι
έστησαν, τέκνα μωμητά φανέντες, υιοι αλλότρου
χωλάναντες από των τρίβων αυτών • γενεά πονηρά
και διεστραμμένη , ου καλά Κυρίω τω Θεώ , ουδέ γε
τη μητρι Εκκλησία αποδόντες ανταποδόματα. Δέον
γάρ πάντα κίνδυνον υπέρ αυτής και των αυτής
υπομένειν δογμάτων, και μηδε αυτόν άπαναίνεσθαι
θάνατον . Οι δε και χείρον ή άνθρωποι φύσει πολέ
μιοι διετέθησαν προς αυτήν, μελαγχολίαν νοσήσ ντές
άντικρυς , και την των πολεμίων και φίλων καθά
παξ αποβεβληκότες διάγνωσιν. "Ων, ώς είρηται , τα
237 SCRIPTA APOLOGETICA . 233
πρώτα Ιωάννης έσχεν ο Βέκκος , δς , επειδή την Ατέρα κατά την επισφαλή τινων και άλλοκότων υπό
εαυτού 'Εκκλησίαν Χριστός επεσκέψατο, και την ληψιν αν αίτιον και μιαν αρχών του Πνεύματος.
εναντίαν αυτά τε τούτη και το πονηρό εκινήθη Ταύτα μεν ούτω φρονώ, και εύχομαι μέχρι και τε .
συντάγματι , και καθαρώς εις ανάρβουν εχώρησεν, λευταίας αναπνοής ούτω με φρονούντα ευρίσκεσθαι ,
εξ ού και της εαυτού γλωσσαλγίας τάς αξίας έμελλεν και εν πάσι δόγμασιν ομοφρονείν τη αγία του Θεού
εισπράττεσθαι δίκας, δόξας έσχηκένα : μετάμελον εφ ' καθολική Εκκλησία , κατά την αναγεγραμμένην
οίς κυττή σας κατά της Εκκλησίας ενεανιεύσατο, ομολογίαν. Πάντας δε τους μη ούτω φρονούντας, ή
λίβελλον συνθέμενος ευσεβή, και τούτον τη ευθυ- και εις το μέλλον φρονήσοντας , άκοινωνή τους έχω
νούση τα κατ' αυτόν εγχειρίσας συνόδω, ουκ έφθη και αποβλήτους, και πόρρω της των Χριστιανών
φιλανθρωπίας γευσάμενος, και της καταδίκης εκτός ορθοδόξου πίστεως . Ούτος εστιν και της έμής ομολο
γευσάμενος, και επί τον ίδιον αυθις της βλασφη- γίας και πίστεως λίβελλος , δι' ου και πάσιν ανομο
μίας έμετον επιστρέφει. (1) λογώ και διαμαρτύρομαι και τρανώς παριστάνω ,
'Αλλ' έκθετέον και αυτόν εκείνον τον λίβελλον , όπως έχω της προς τον Θεόν ευσεβείας, και όπως
ένα πάντες ακούσαντες δοκιμάσωσιν ει μή δικαίως ολοσχερώς εξέχομαι των ευαγγελικών και αποστο
εκείνος καταδεδίκασται. Είχε τοίνυν επ' αυτής της Bυλικών και πατρικών δογμάτων και διδαγμάτων.
λέξεως ούτωσι • 'Επείπερ επί τη προβάση επι- "Επει δε ένεκεν της τόλμης ής επισφαλώς κατετόλ
σφαλώς οικονομία της δήθεν εκκλησιαστικής ειρή- μησα είς τινα των ειρημένων θείων δογμάτων κατ
νης, ώστε συναπαγαγείν με πάντας εις την τοιαύ εδικάσθην καθαίρεσιν της αρχιερωσύνης παρά του
αγιωτάτου δεσπότου και οικουμενικού πατριάρχου ,
την ειρήνην, συνέβη λαλήσαι με και γράψαι περί
δογμάτων εκκλησιαστικών , εν οις ευρέθησαν και και της περί αυτόν θείας και ιεράς συνόδου , εν ή
τινα ρηθέντα παρ' εμού απόδοντα τοις ιερούς και επιδημεί και ο άγιώτατος πάππας Αλεξανδρείας
θείοις δόγμασι , και επισφαλώς έχοντα, άπερ ούτως και πατριάρχης, δέχομαι και την τοιαύτην καθαί
έχοντα και η θεία και ιερά σύνοδος έφωράσατο · ρεσιν , ώς ενθέσμως και κανονικώς γεγονυίαν, και
έγουν το λέγειν με ότι το Πνεύμα το άγιον αίτιον στέρξω την τοιαύτην ψήφον, ώς δικαίαν και έννο
έχει της εαυτού υπάρξεως τον Πατέρα και τον Υιόν: μον, μηδέποτε πειρασόμενος ιερωσύνην ανακαλέ
σασθαι . )
και εις τούτο φέρει και συμφωνεί και η λέξις ή λέ
γουσα το Πνεύμα εκ του Πατρός δι' Yίου εκπορεύε Ταύτα εκείνος εχθέμενος , και οικεία χειρί γρά
σθαι, όθεν και δύο αναφαίνεται του Πνεύματος μας και υπογράψας , ώς άνεσιν έλαβεν από του δι
αίτια , και η προσεχής , και η πορθωθεν αρχή εντεύ- καστηρίου , καθάπαξ ήθέτησε . Και πάλιν βιβλία
θεν υπονοείται και τοσούτον έστι και ο Υιός αίτιος ο συντάττει , και πάλιν βλασφημίαι , και πάλιν δό .
της υπάρξεως του Πνεύματος , όσον ήκει εις την γματα νόθα, και λόγων άλλων παρεισαγωγαι, ούς
διά : ταύτα πάντα επεί εν τοις έμαυτού συγγράμ ουκ ήδεσαν οι Πατέρες ήμών. Φιλονεική σας γάρ
μασι και λόγοις έμφερόμενα εύρηνται , εμού ταύτα εαυτόν των ταύτης της κακίας εγκλημάτων ανώτε
και ουκ άλλου φρονήσαντος και γράψαντος. Και ρον αποδείξαι, και δέον τούτο μόνη μετανοία και
προς τούτοις και το λέγειν αίτιον έν του Πνεύματος αθετήσει ών κακώς συνέθετο πράξαι, ο δε την οδόν
τον Πατέρα και τον Υιόν, εξ ών ως από μιας αρχής αγνοήσας εκτρέπεται του ευθέος, και τοσούτον μάλ
και πηγής έχει το είναι. Ταύτα πάντα, και εί τι λον ή πρότερον εις αδόκιμον εκπίπτει νούν » ως εικά
έτερον εις την τοιαύτην ατοπίαν φέρει του δόγματος, ζειν μεν αυτού προς μικρόν της πλάνης αποχωρή .
ενώπιον του Θεού και των φοβερών αγγέλων αυτού , σαι πνεύμα , επιδραμείν δε αύθις αυτώ μετά πλείο .
έτι δε και ενώπιον της θείας και ιεράς συνόδου εκ νος της παρασκευής, ουχ επτά μόνον συμπαρειληφός .
ψυχής μέσης , χωρίς τινος δλιότητος , και του άλλα αλλ' όλον λεγεώνα πνευμάτων, και πάσαν αυτού την
μεν κρύπτειν , άλλα δε λέγειν αποτρέπομαι, και της ψυχής χώρας και κατασχεϊν και πληρώσαι. Ού
αθετώ, και αποβάλλομαι, ώς εις έσχατον ψυχής όλε δή χάριν και αύθις μετακαλείται , και λόγους της
θρον φέροντα . Ομολογώ δέ καρδία και στοματι, και καλής ταύτης μεταβολής απαιτείται. Μετακαλεί δε
φρονώ καθώς άνωθεν ομολογεί η αγία και καθολική D αυτόν τις έτερος και ο ζηλών Θεώ παντοκράτορα βα .
Εκκλησία , την αγίας Τριάδα , τον ένα Θεόν, ούτως σιλεύς, ο και προς την της Εκκλησίας και ευσε
ότι ο Πατήρ ούτε εξ ετέρου , ούτε εξ εαυτού το εί- Θείας ανοικοδομήν, όσα και χείρ αυτό το Υψίστω
ναι έχει , αλλ ' άναρχός έστι και αναίτιος . Ο δε μο- γενόμενος, oν και Μωσήν νέον εγώ καλοίην ηδέως
νογενής Υιός του Θεού εκ Πατρός την ύπαρξιν γεν και Θεού θεράποντα κατ' εξαίρετον, Αιγύπτου και
νητώς και αίτιον έχει τον Πατέρα . Το δε Πνεύμα το δουλείας , ού κατά την παλαιάν εκείνην αισθητήν,
άγιον ομολογώ και πιστεύω, ότι εκ του Θεού και αλλά τινος μακρά χαλεπωτέρας τον καθ' ημά ;
Πατρός την ύπαρξιν έχει εκπορευτως . Και ο Πατήρ "Ισραήλ εξαιρούμενον , πλην τον μεν βασιλέα της
κατά τας ιεράς των διδασκάλων φωνάς αίτιος εστι υπηρεσίας ένεκεν ταύτης χείρες μεν έχουσιν εν εαυ .
του Υιού και του Πνεύματος της « διά του Υιού ταις εζωγραφημένων αι του Θεού, βίβλοι δ' εκείνου
εκπορεύεσθαι , και φωνής μηδ' όλως εισαγούσης τον φέρουσι γεγραμμένον. Και ημάς ου δεί πολλά γρά
Υιον αίτιον είναι του Πνεύματος, ή καθ' εαυτόν , ή φειν περί αυτού. Ό δέ γε Βέκκος παρά τε της Ιεράς
μετά του Πατρός , ώς είναι τον Υιόν και τον Πα- συνόδου λόγους απαιτούμενος, ότι χάριν επαινετής
(1) Marg . : Αύτη ή του Βέκκου μετάνοια και απο- μετά μικρών παλίμβολος ών προς αυτά , και ώστες
βολή των βλασφήμων αυτού δογμάτων καν πάλιν κύων επι τον ίδιο, επέστρεψεν έμετον .
209 O EORGII CYPRII CP. PATRIARCHE 210
μεταμελείας αψάμενος , και την χείρα ευαγγελικώς και αυτόν αίτιον είναι νοούσι του Πνεύματος υποστά
ειπείν επ' άροτρον βαλών, και τη Εκκλησία συν- σεως ει μή διά του Υιού την ύπαρξιν και το είναι
θέμενος έπεσθαι , εστράφη πάλιν εις τα πίσω και παρέχει το Πνεύματι, εξ ου και συναίτιος κατ' αυ.
εις την των ουρανών ουκ εύθετος γέγονε βασιλείαν , τους ο Υιός συνάγεται τη Πατρί, και εις το είναι
το βλάσφημον του ορθού προτιμήσας, τοσούτον ουκ του Πνεύματος αυτό συμβαλλόμενος , πίστιν δέ του
έφθέγξατο επιεικές , και οίον αν αυτόν του μη κα. λόγου τούτου κομίζουσι τήν του θείου Δαμασκηνού
κον φανήναι συνέστειλεν , ώστε και τηνικαύτα μάλ- δησιν, την , ότι προβολεύς έστιν του έκφαντορικού
λον γέγονε δηλος, ότι σφοδρώς ενέχεται τη κακο- 1Πνεύματος ο Πατήρ διά του Υιού , ήτις και ουδαμώς
δοξία, ότι και αυτόν αυτής αποστήναι πείθειν ουδείς εις τούτον φέρει τον νούν, αλλά βούλεται τρανώς
λόγος δυνήσεται. "Οθεν και ο των ευσεβών άπας την δι' Υιού του Πνεύματος παριστάνειν φανέρωσ !ν
σύλλογος ζήλο δικαίω χρησάμενοι κατ' αυτού τε εκ Πατρός την ύπαρξιν έχοντος · έπει και αυτός Δα
και των οίος αυτός την γνώμην έστιν, ώδε και οι μασκηνός ουκ άν εν αυτώ τούτω τώ κεφαλαίω μη
πάλαι λευίται κατά των οικείων αδελφών υλών νον αίτιον εν τή Τριάδι τον Θεόν και Πατέρα εδί-
Ισραήλ των αθετησάντων έχρήσαντο , την απόφασιν δασκε , και διά της του μόνος φωνής αφηρείτο την
αποφαινόμεθα . αιτίαν τάς λοιπές υποστάσεις , ουδ' εν ετέροις πά
α '. Ιωάννη το Βέκκα και τις εξακολουθούσαν Β λιν, Υιού μεν πνεύμα λέγομεν το Πνεύμα το άγιον,
αυτώ, Κωνσταντίνα δή φημι τω Μελιτινιώτη και έφασκεν, εκ του Υιού δε αυτο ου λέγομεν , συμβαί
Γεωργίω τω Μετοχίτη, ότι εξ ημών γεγόνασι , και νειν γάρ αλλήλοις ταύτα ου δύναται , πλήν τούτοις
τοίς ημετέροις ενετράφησαν έθεσί τε και δόγμασι, ούτω μή προς τον πατρικών σκοπών τάς πατρικάς
και ουκ ενέμειναν τούτοις , εγγενέσιν ούσι και πα- δεχομένοις φωνές, προς δέ τινα έτερον καθάπαξ
τoίσις αυτών , και δια παντός βεβαιωθείσι του χρό- απαγορευμένον τοις Πατράσιν αυτοίς, την προανα.
νου, εξ ού Χριστός ήρξατο καταγγέλλεσθαι και ές γεγραμμένην ψήφόν τε και καταδίκην επάγοντες ,
δεύρο. αλλά τούτων , καθ' ων ούτε άδου πυλαι αποτέμνομεν της των ορθοδόξων ολομελείας, και
ίσχυσαν , ούτε μην ισχύσουσιν, υπερείδον, ουκ οίδ' αποκηρύκτους της του Θεού Εκκλησίας και της
ότι και καταγνώναι η μη επαινείν αυτών έχοντες, τοίμνης ποιούμεθα.
δόξαν δε αντεισήγαγον άγνωστον παντάπασι τοις δ' . Τοις αυτοίς διαβεβαιουμένοις, ως διά του Υιού
Πατράσιν αυτών μήτε το από χρόνου των κειμένων και εκ του Υιού την ύπαρξιν έχει εκαι του Πατρός και
αίδεσθέντες πρεσβείον , μήτε μην τους τούτων εx- Παράκλητος, και εις πίστιν πάλιν τούδε προβαλλο
φάντορας, ο? και τα του Πνεύματος ουκ άλλως ελά . μένοις την, ότι διά του Υιού και εκ του Υιού
κουν ή πλήρεις γεγονότες του Πνεύματος. Τούτοις C, υπάρχει, και ενίων γραφήν, ή γε και δηλοί μεν την
ούν ότι , διαφθαρέντες τοσούτον, έκτοπα και πόρω εκείθεν αυτού έκλαμψιν και φανέρωσιν· δι' Υιού
των παραδεδομένων επί λύμη και καταστροφή της γάρ ομολογουμένως αυτός αϊδίως εκλάμπει και ανα
"Εκκλησίας εφρόνησαν · είτα της μανίας ταύτης δείκνυται ο Παράκλητος, ώσπερ εκ του ηλίου διά
χρόνον δή τινα μετεβάλοντο, εαυτούς έπαράτους της ακτίνος το φως • δηλοί δε και την εις ημάς
έσεσθαι λόγους και γράμμασιν επί μυρίας και έψεως χορηγίαν και δόσιν και αποστολήν · ου μήν δε και
και ακοής απoφηνάμενοι, ει μή ολοσχερώς ευρί- ότι υφίσταται δι' Υιού και εξ Υιού , και το είναι δι'
κοιντο του λοιπού τα πάτρια στέργoντες , και εις αυτού και παρ' αυτού λαμβάνει, επειδήτο είχεν
ουδέν αλλότριον της Εκκλησίας εξελκόμενοι φρ- αν όντως και αυτόν τον Υιόν αίτιον και αρχήν,
νήσεως, και ουδε τους εαυτών επί ταύτη τη μετα- ώσπερ δή και αυτόν τον Πατέρα , ένα μη λέγω και
νοία χειρογράφοις ενέμειναν, αλλά μετενόησαν, έτι μάλλον του Πατρός τον Υιόν, είπερ εξ ού την ύπαρ
δή και μετέγνωσαν , και πάλιν εις την προτέραν ξιν έκαστον έχειν λέγεται , εκείνο και αρχήν πλου
αποστασίαν εξέκλιναν , ώσπερ φύσεως αποστάτιδος τείν και αίτιον του είναι πε πίστευται · τούτοις τα
λαχόντες, και προς τους όρους τους πατρικούς ασυν- τοιαύτα και φρονούσε και λέγουσι , την προαναγε
θέτου· τούτοις αποστραφείσιν αποστροφήν πονηράν γραμμένην ψήφόν τε και καταδίκην επάγοντες,
και τον από της ιδίας Εκκλησίας μακρυσμόν άγα- D αποτέμνομεν της των ορθοδόξων ολομελείας , και
πήσασιν, ήν αυτοί εαυτοίς εις τούτο ποτε τολμή- αποκηρύκτους της του Θεού Εκκλησίας και της
σουσιν , αποτέμνοντες αυτούς ούτως έχοντας της ποίμνης ποιούμεθα .
των ορθοδόξων ολομελείας , και αποκηρύκτους της ε'. Τοίς αυτοίς φάσκουσιν, ώς ή διά πρόθεσις
του Θ .ου Εκκλησίας και της ποίμνης ποιούμεθα. απανταχού της Θεολογίας ισοδύναμός έστι τή έκ ,
β'. Το αυτό συν τοις μετ' αυτού τοσούτον πρός κι δια τούτο διεισχυριζομένοις μηδέν διαφέρειν διά
την αποστολικής αποθρασυνομένοις ομολογίαν, ώστε του Υιού εκπορεύεσθαι λέγειν το Πνεύμα , και εκ
παρεμβάλλειν εν αυτή , και μή 0' ο διδάσκαλοι της του Υιού εκπορεύεσθαι , κάντεύθεν αναμφιβόλως και
'Εκκλησίας παρέδωκαν , μήθ' ήμείς παρ' αυτών ύπαρξιν το Πνεύματι εκ του Υιού και ουσίωσιν
παρελάβομεν την προαναγεγραμμένην ψήφον και νε μουσι και ή το διττόν της αιτίας συνάγουσιν, ή
καταδίκην επάγοντες αποτέμνομεν της των ορθοδό- το ενιαίον μέν πλήν τον Υιόν τω Πατρί κατ' αυτόν
ξιων ολομελείας , και αποκηρύκτους της του Θεού δή τούτον τον της αιτίας λόγον συνάπτουσιν , άπερ
'Εκκλησίας και της ποίμνης ποιούμεθα. αμφότερα πάσης βλασφημίας επέκεινα · ου γάρ
γ' . Τοις αυτοίς λέγουσι μεν ότι ο Πατήρ αίτιος έστιν εν τή Τριάδι ετέρα τις υπόστασις παρά την
εστι του 10εύματος δια του Υιού, και μή άλλως του Πατρός, έξ ής αν είη τους ομοουσίοις ύπαρξης
 241 SCRIPTA APOLOGETICA
242
και ουσίωσις· κατά δε την κοινήν της Εκκλησίας Α πον · δεί γάρ άρα τα μεν και αυτό το Πνεύμα αίτιον
δόξαν , και τους είπόντας αγίους , διζα και πηγή τινος είναι, τον αυτόν το Πατρί της φύσεως δεχό.
Υιού και Πνεύματος και Πατήρ , και μόνη πηγή της μενον λόγον , δεύτερον δε και εις πλήθος προχωρείν
θεότητος ο Πατήρ , και μόνος αίτιος " ει γάρ και της αιτίας · όσαι γάρ της φύσεως μετέχουσιν υπο
διά του Υιού παρά τισι των αγίων εκπορεύεσθαι το στάσεις , και της αιτίας μεθέξουσιν · και τρίτον την
Πνεύμα το άγιον είρηται , την εις αΐδιον έκφανσιν. κοινήν ουσίαν και φύσιν υποστάσεως αιτίαν είναι ,
ή δι' Υιού λέξις ενταύθα ου την εις το είναι καθα- όπερ άπας απαγορεύεται λόγος, και αυτή γε μετά
ρούς σημαίνειν βούλεται πρόοδος του εκ Πατρός τήν του λόγου ή φ'σις · τούτοις ούτω έκτοπα φρονούσε
ύπαρξιν έχοντος Πνεύματος , επει αφηρείτο αν τον και της αληθείας αλλότρια, την προαναγεγραμμέ
Πατέρα το μόνον αίτιον είναι , και μόνην πηγήν της νην ψήφόν τε και καταδίκην επάγοντες, αποτέμνο
θεότητος , άτήλεγχε δε και τον φάσχοντα θεολόγος, μεν της των ορθοδόξων ολομελείας . και αποκηρύ .
Πάντα όσα έχει ο Πατήρ, του Υιού πλην της αιτίας , κτους της του Θεού Εκκλησίας και της ποίμνης
ουκ αληθή θεολόγον τούτοις ούτω φάσκουσι την ποιούμεθα .
αναγεγραμμένην ψήφόν τε και καταδίκην επάγον- 6'. Τοις αυτοίς λέγουσιν, ως επί της δημιουργίας
τες, αποτέμνομεν της των ορθοδόξων ολομελείας, ή διά του Υιού φωνή δήλωσιν μέν της προκαταρκτι
και αποκηρύκτους της του Θεού Εκκλησίας και της B κής αιτίες έχει , ου μήν δε και τον Υιόν διαιρεί του
ποίμνης τοιούμεθα .
δημιουργών και αίτιον είναι των δι' αυτού γεγονότων
ς ' . Τοίς αυτοίς διισχυριζομένοις ως η μία ουσία κτισμάτων, ούτω δή και επί της θεολογίας αυτής,
και θεότης Πατρός και Υιού της του Πνεύματος ει και αρχικόν αίτιον Υιού και Πνεύματος και Πατήρ
υπάρξεώς έστιν αιτία , όπερ ουδείς των νούν εχόν- λέγεται , και διά του Υιού του Πνεύματος εστιν αϊ
των ουδέποτε ούδε ειρηκώς , ούτε φροντίσας εφάνης τιον, ουκ άν διαιρεθείη του Πατρός ο Υιός επί τη
ουδέ γάρ έστιν η κοινή ουσία και φύσις υποστάσεως προόδο του Πνεύματος : ταύτα δε λέγουσι , και το
αιτία, επεί μηδέ γεννητική ποτε , ουδε προβλητική . Πατρί παραλόγως τον Υιόν επί τω του Πνεύματος
αυτη η κοινή ουσία πέφυκε των ατόμων , η δε μετ' αιτίω συνάπτουσιν • ουδέ γάρ ει δημιουργός ο Υιός
ιδιωμάτων ουσία, ήτις σαφώς κατά τον μέγαν Μά- των δι' αυτού γεγονότων ώσπερ και ο Πατήρ, ήδη
ξιμον αυτήν δηλοί την υπόστασιν · αλλά και κατ' και του Πνεύματος αίτιος, ότι προβολείς του Πνεύ
αυτόν δή τον μέγας Βασίλειον κακείνος γάρ υπό- ματος δι' αυτού έστιν ο Πατήρ, ουδε πάλιν ότι προ
στασιν ορίζεται είναι της το κοινόν τε και απερί- βολεύς του Πνεύματος δι' αυτου Υιού έστιν o la
γραπτον εν τω τινι πράγματι διά των επιφαινομέ- τήρ, ήδη και δι' αυτού αίτιός έστι του Πνεύματος
νων ιδιωμάτων περιστώσαν και περιγράφουσαν · διά C την γάρ εις έκφανσιν ενταύθα και έκλαμψιν , ου την
τούτο και το της ουσίας άτομον αεί προβάλλεται το εις το είναι πρόοδον η « δι' Υιού και δησις παρίστη
άτομον , ώς το γεννώμενον είναι και το προβάλλον , σιν · ή γάρ αν ουκ εναρίθμητα ετύγχανεν όντα ,
ώς το προβαλλόμενον , Πατρός δε και Υιού, η ουσία όσα εντεύθεν συνάγεται άτοπα • πλήν τούτοις άλο
μία, και ουχ ώ , όλως άτομον · τούτοις ούτως άτοπα γίστως ταύτα λέγουσι , και τοις των αγίων ρήμασιν
βλασφημούσε την προαναγεγραμμένην ψήφόν τε και επιφυομένοις, και βλασφημιών εντεύθεν ανακινού
καταδίκην επάγοντες , αποτέμνομεν της των ορθο- σιν εσμόν, την προαναγεγραμμένην ψήφόν τε και
δόξων ολομελείας, και αποκτούκτους της του Θεού καταδίκην επάγοντες , αποτέμνομεν της των ορθοδό
" Εκκλησίας και της ποίμνης ποιούμεθα .
ζ'. Τοις αυτοίς , ότι ο Πατήρ και ο Υιός τώ αιτία ξιων ολομελε
' Εκκλησί ας και και αποκηρ
ίας,ποίμνης ύκτους
ποιούμε θα. της του Θεού
κοινωνούσι του Πνεύματος δογματίζουσιν , ουχ ώς ι'. Τοις αυτοίς ότι καθ' όν τρόπον πηγή ζωής και
αρχαι δύο και αίτια δύο και ότι κατά τοσούτον κοι- Παρθένος και Θεοτόκος ονομάζεται , ούτω δή και ο
νωνεί ο Υιός τω Πατρί καθ' όσον εστίν ήκον εις την Υιός πηγή ζωής ονομάζεται , λέγουσιν · η δε Παρ
δια , κάντεύθεν διαφοράν της αιτίας του Πνεύματος θένος ούτω λέγεται διά τό το μονογενεί Λόγω έμ
κατά την των προθέσεων τούτων διαφοράν τε και ψυχον σάρκα δανείσαι ψυχή , λογική τε και νοερά ,
δύναμιν επεισάγουσι , και άλλως μέν αίτιον ώς εκ D και αιτία αυτού του μετά Χριστόν ανθρώπου γενέ
του λόγου τον Πατέρα , άλλως δε τον Υιόν , και φρο- σθαι , και ο Υιός άρα τοϊς τήν ζωήν εις το Πνεύμα
νούσε και λέγουσι , και αριθμόν αιτίων του λοιπού το άγιον εκλαμβάνουσι, κατά τον της αιτίας λόγον
και πλήθος του Πνεύματος επιφέρoυσι , κάν μυριά- ειρήσθαι πηγή ζωής νοηθήσεται • τούτοις εξ αγοι
κις τούτο απαγορεύσωσι , την προαναγεγραμμένην κείων ούτως ομοιώσεών τε και υποδειγμάτων, τας
ψήφών τε και καταδίκην επάγοντες, αποτέμνομεν αποδείξεις του κοινωνείν τω Πατρί τον Υιόν επί τη
της των Ορθοδόξων ολομελείας , και αποκηρύκτους υπάρξει του Πνεύματος ποιουμένους και γάρ ουκ
της του Θεού 'Εκκλησίας και της ποίμνης ποιού- ώς η Παρθένος πηγή ζωής είρηται , ούτω δή και ο
μεθα .
μονογενής του Θεού Λόγος πηγή ζωής ονομάζεται ,
'. Τους αυτούς διατεινομένοις , ότι ο Πατήρ αίτιος είπερ εκείνη μεν ότι εξ αυτής ή όντως ζωή , αυτός
του αγίου Πνεύματος , ου τα λόγω της υποστάσεως , και του Θεού Λόγος και Θεός αληθινός εγεννήθη κατά
τα δε λόγω της φύσεως , και εκ τούτου και τον το ανθρώπινον , και αυτή γε της θείας αυτού σαρκός
Υιόν αναγκαίως αίτιον αποφαινομένους του Πνεύμα- υπήρξεν αιτία, ο Υιός δε πηγή ζωής, ότι τους υπό
τος , τον αυτόν έχοντα τω Πατρί της φύσεως λόγον , της αμαρτίας νενεκρωμένους ημίν αίτιος υπήρξε
και μή συνορώσιν όσον το εντεύθεν επόμενον άτο: ζωής, και ώσπερ το ρεύμα ταύτην ποταμού τοίς
 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCILE 241
243
πάσιν επήγαγεν και ότι τοίς αυτόν πιστεύουσιν Ακίας εντεύθεν οικοδομεί , ούκ οίδα τί έτερον εσομένας,
ως από πηγής αυτής και δι ' αυτου χορηγείται το ει μη την στήλην φαίη και τρόπαιον , τήν μεν της
Πνεύμα , και αυτή γε η χάρις αναβλύζει του Πνεύ- αφροσύνης αυτού κήρυκα , το δε δήλωσιν τού αγώνος
ματος , τις ουδέν καινόν, ούτε της των Γραφών αυτού, όν κατά της εαυτού σωτηρίας ήγώνισται . Δά
συνηθείας αλλότριον, εάν άγιον ομωνύμως καλήται τούτο και αυτά τα δόγματα τους εαυτών Πατράσι συγ
Πνεύμα· οικειούται γάρ έστιν ότε και η ενέργεια καταδικάζοντες , κρίνομεν ώς εκείνων , ούτω δή και
του ενεργούντος την κλήσιν· ώσπερ δήτα και ήλιον αυτών εκ της Εκκλησίας το μνημόσυνον απολέσθαι
πολλάκις την ηλίου αυγήν και λαμπηδόνα λέγειν ουκ μετά ήχου . "Ακανθαι γάρ εισιν οιονεί και τρίβολοι,
αναινόμεθα · τούτοις ούτω συμπεραίνειν και συμ- εκ θείας παραχωρήσεως τη ζωηφόρο της Εκκλη
6.βάζειν τα μηδόλως πεφυκότα φιλονεικούσε την σίας αναφυείσα : χώρα • ή και ζιζάνια πονηρά οποία 17
προαναγεγραμμένην ψήφόν τε και καταδίκην επά- το καθαρώ του Ευαγγελίου σίτο εχθρός ενέσπειρεν
γοντες, αποτέμνομεν της των ορθοδόξων ολομελείας, άνθρωπος , την ανοχήν του εκδικούντος Θεού εύθε
και αποκηρύκτους της του Θεού Εκκλησίας και τον ευρηκώς της κακουργίας καιρόν. Ει δε βούλει,
8 και μάλλον τη πονηρία προσέoικεν , έχιδνών εισι
της ποίμνης ποιούμεθα .
ια'. Τοις αυτοίς τας των αγίων φωνάς ου πρός ο θανατηφόρα γεννήματα , και κατά την Γραφήν έγ
B
τον ορθόν της Εκκλησίας σκοπόν εκλαμβάνουσιν, γονα βασιλίσκων, θάνατον απάση τη προσπελαζούση
ουδέ θεραπεύουσι το δοκούν πρυσίστασθαι κατά τας ψυχή επιφέροντα , παρά τοσούτον σώζεσθαι άξια,
πνευματικές παραδόσεις, και τις κοινές περί τε παρ' όσον μηδε την αρχήν αυτά εις γένεσιν και
Θεού και των θείων υπολήψεις, αλλά πρός τινα νούν γνώσιν ανθρώπων ελθείν, ά και πυρί και σιδήρο ,
απάδοντα των προκειμένων αυτάς εκβ.βάζουσιν, ή και πάσι τους δυνατούς αφανίζειν , οποία ταύτ ' αν
ψιλαίς αυταίς προσέχουσι , και προς δόγμα εντεύθεν είη τη Εκκλησία κατεργαστέον, και εις το μή είναι
έκφερομένους αλλότριον , την προαναγεγραμμένην παραπεμπτέον, και τον έσχατον όλεθρον, και γε
ψήφόν τε και καταδίκην επάγοντες, αποτέμνομεν πάσι τοις της καθ' ημάς Εκκλησίας υιούς, σπουδή
της των ορθοδόξων ολομελείας, και αποκηρύκτους φεύγειν αυτά παραινούμεν, και μηδ' όσον παρέργω;
της του Θεού Εκκλησίας και της ποίμνης ποιού- ακούσαι τας ακοάς υπέχειν αυτοίς. Ού μέχρι δε παρ
αινέσεως τον λόγον ιστώμεν , αλλ' ήδη τι και απει
μεθα.
'Αλλά τα μεν των αναγεγραμμένων και ήδη εκ- λής , και φόβου , και της ασφαλείας ένεκεν του μέλ
κεκηρυγμένων ανθρώπων δόγματα ούτως έχει βλασ- λοντος προστιθέαμεν . Τίς ούν ή απειλή , επειδή περ
ή τα προ μικρού χρόνο συμβεβηκυία πράξις την
στι
ς , ούτως
φημίαπαντάπ
κού κακίαις ,φρονήμ
ασινέχειεκπίπτε ούτω ατος κάνησια
του ,εκκλ ο τού- € Εκκλησίαν συγχέασα, είς τέλος κατελυμήνατο , ήν
των πατήρ Βέκκος , κάν ετερός τις των σπουδαστών , και οικονομίαν ταναντία δυναμένην ουκ οίδ' όπως
των αγίων φρονήματα ταύτα είναι διισχυρίζηται , ώνόμασαν ; Η δ' αυτή και τα προανατεταγμένα αλ
συκοφάτην αυτον αληθώς των αγίων και υβριστίν λόκοτα δόγματα , τον Βέκκον Ιωάννην προστάτην
ηγητέον. Πού γάρ οι θεοφόροι τον Θεόν και Πατέρα έπλούτησεν, επισφαλώς και λίαν επικινδύνως εισή
διά του Υιού αίτιον του Πνεύματος έφασαν ; Πού νεγκε . Τούτο δε τρανέστατα τοις πάσι διοριζόμεθα,
τον Παράκλητον είπον, εκ του Υιού και διά του ως εί τις των νυν τε όντων ανθρώπων, και των
Υιού έχειν την ύπαρξιν ; Πού δε πάλιν αυτόν τον ύστερον εσομένων , τολμήσειε ποτε την τότε μνημο
Παράκλητον εκ του Πατρός και εκ του Υιού έχειν νευθείσαν πράξιν καλώς εσβεσμένην ανανεώσαι, τα
την ύπαρξιν ; Που την μίαν ουσίαν και θεότητα τε καταργηθέντα λυσιτελώς ήδη δόγματα επί της
Πατρός και Υιού αιτίας της υπάρξεως του αγίου ημετέρας Εκκλησίας αναγορεύσαι, ή λάθρα ή κα
Πνεύματος εδογμάτισαν ; Την δε πατρικήν υπόστα- κούργως υποβαλείν, η εισήγησιν του ταύτα φρονείν
σιν τις ποτε και εν ποίοις αυτου συντάγμασι του ή επαινείν, εισενεγκείν, και τι όλως μετιέναι υπέρ της
εν ημίν και αύθις αυτών παρρησίας παρά φαυλον
μη μόνην αιτίαν είναι Yίου και Πνεύματος απη
γόρευσε ; Τίς και τον Πατέρα αίτιον φρονείν του τα γνήσια της πρώτης Εκκλησίας θέμενος δόγματα,
Πνεύματος , ού τα λόγω της αποστάσεως, αλλά το και τα νύν αυτής κατά των νόθων και αλλοτρίων,
λόγω της φύσεως εδογμάτισε ; και τούτο αυτό ουκ έτι δή και της δι' ήν ταύτα οικονομίας και πράξεως
απένειμεν ως ιδίωμα των άλλων δύο χωρίζον υποστά- παρεισεφθάρη τη Εκκλησία προστάγματα . Τούτον
σεων; Τίς τάλλα άπερ αυτός ψευδόμενος εφ' ύβρει των και τον όλως τους εκ της Ρωμαϊκής Εκκλησίας
Πατέρων, των Πατέρων είναι φησι και δύο κακών ουδέ- έχοντας τέως αμεταθέτως εφ' οίς άνωθεν παρά της
τερον ποιείν αφιστάμενος. Και γάρ αυτών και αυτά 'Εκκλησίας ημών ένεκλήθησαν, δι' α και το μεταξύ
παραφθείρει τα βήματα έστιν ού . Και ουδ' αν απαρα- επισυμβέβηκε σχίσμα δέξασθαι ποτε συνθησόμενον ,
ποιήτοις τοις ρήμασι χρήσηται, τον γνήσον όμως ούκ- και δέξασθαι πλέον και γνησιώτερον ή περ είώθειμεν
έτι των ρημάτων ασπάζεται νούν. Ουδε βλέπει προς πρότερον, προ της πεπλασμένης δηλαδή ταύτης οι
τον σκοπόν προς όν και ο των ρημάτων αφεύρα Πατήρ , κονομίας, και της αποβλήτου και το καλό πολεμίας
αλλά την πρόθεσιν και την χρείαν, και αυτό γε το ειρήνης , τούτον συν το αποκήρυκτον ποιήσαι της
βούλημα υπερηφάνως της Γραφής ταρατρέχων σφο- 'Εκκλησίας , εκκόψαι τε και αλλοτριώσαι της ημών
δρώς επιφύεται τη λέξει, και την σκιάν αντί του των ευσεβών επισυναγωγής τε και κοινωνίας, και
σώματος απενεγκών , βιβλία συντάττει . "Ίσον δ' τιο του αναθέματος επιτιμίω φρικώδει καθυποβάλ
ειπείν, ότι και εκ φάμμων σχοινία πλέκει, και οι- λομεν, Επεν μηδε συγγνωστός εν ανθρώπους εκείνος,
 SCRIPTA APOLOGETICA .
245
ές μηδέ μετά τοσαύτην πείραν του προλαβόντος κα- Α γάρ ει μεταβληθήσονται και προς το της μητρός
κού, μηδέ μετά την αρτίως επενηνεγμένην καταδί- ημών Εκκλησίας φώς γνησίοις και πάλιν τοϊς της
κην πετιαιδευται μη επιτολμάν τοις τοιούτοις , μηδ'
έγνωκε τοίς κειμένοις των Πατέρων επιτεχνάζεσθαι
όρους, μηδε μαθητής μεν τη Εκκλησία διά παντός
1 και υπήκοος. Και ταύτα φθεγγόμεθα και διαπρατ .
τόμεθα , του τε ανεπηρεάστου , καθώσπερ έφημεν,
Ι ένεκεν, και της κοινής των ψυχών ωφελείας πάν-
των, όσοι τε νύν υπό την ημετέραν ευσεβή Εκκλη-
Ι
σίαν τελουσιν .
"Αλλά μένετε , οι γνήσιοι του Θεού , αποστρεφόμε-
T νοι και βδελυττόμενοι τα τε άλλα της αληθείας πο .
λέμια δόγματα , και αυτά τα τού Βέκκου γεννήματα.
'Αποστρεφόμενοι δε ουχ ήττον και αυτόν, και ών και
λόγος ανώτερον εμνήσθη κατ' όνομα, τα βλάσφημα
συν αυτώ απερευξεμένους , και μέχρι τούδε οικειου- B
μένους αυτά, και αμεταμέλητα στέργοντας. Και
ούτως εχόντων μενει εν ημίν ο Παράκλητος, ου μό-
νον της από των τοιούτων, αλλά και της από των
1
παθών κρείττους διαφυλάττων λύμης υμάς επί μετ-
ουσία των αιωνίων αγαθών και της τους δικαίοις
ήτοιμασμένης μακαριότητος. Και υμείς μεν ούτως
έχoιτε και σχοίητε · η δε αναγεγραμμένη ψήφός τε
και απόφασις νύν μέν παρά της Εκκλησίας κατά
των της Εκκλησίας αποστατών και αθετητών εξ .
ενή νεκται, μικρόν δε ύστερον και παρά του μεγά-
λου κριτού, ει μή πριν ελθεϊν την ημέραν αυτού την
μεγάλην και επιφανή , μετανοία και δάκρυσι και
ασχέτω πένθει φθάσουσιν εαυτούς εξελόντες. Και
246
ψυχής ενίδωσιν οφθαλμοίς, ώσπερ έξω τον προς αυ
τον ερχόμενον ουκ εκβάλλει Χριστός, επιστρέφεται
δε μάλλον επιστρέφοντος, και εναγκαλίζεται , κάν
άσωτος ή και την πατρώαν ουσίαν καταφαγών, κάν
απολωλός πρόβατον και της σωζούσης μάνδρας απο
σκιρτήσαν, κάν άλλο τι των πόρρω γεγονότων της
χάριτος · ούτω δε και αυτη συνάξει και οικειώσεται ,
και εις την των τέκνων μοίραν και τάξιν αύθις
εγκαταστήσει , μόνον ει θρηνήσουσι ποτε , και εφ'
εαυτοίς ο νυν ημείς πάσχομεν πάθωσιν . Ει γάρ και
ημών αποκόπτομεν, ει και της των ευσεβών εξορί
ζομεν Εκκλησίας , εί τη φοβερά και μεγάλη της
άκοινωνησίας και αλλοτριώσεως των ορθοδόξων καθ
υποβάλλομεν καταδίκη , ουχ ώς έφηδόμενοι τους
αυτών παθήμασι τούτο δρώμεν, ουδ' ώς τη αποβολή
των ανδρών επιχαίροντες, τουναντίον μεν ούν και
αλγούμεν , και ώς αηδώς την διάζευξιν φέρομεν.
Πλήν αλλά τις ημάς ανάγκη επί την πράξιν τήνδε
κινεί ; Δυοίν πάντως ένεκεν, του τε οδυνηθέντας
αυτούς ταύτη και πικρανθέντας επανελθείν διά με
τανοίας , της απονοίας κατεγνωκότας, και τη Eκ .
κλησία εαυτούς ανασώσασθαι , του τε σωφρονισθή
ναι και παιδευθήναι τους άλλους εντεύθεν, μή επι
τολμάν ποτε τους ομοίοις , μηδ' επιχειρείν κατά των
άθικτων, μηδέ κατά των αγίων νεανεύεσθαι , μη
πως ούτω θρασυνόμενοι των αυτών αμοιβών κατά
το υπόδειγμα τυχωσιν.

ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΕΙΛΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΕΦΕΣΟΥ

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ .

Την εκπόρευσιν ακίνητον ιδιότητα του παναγίου C υπάρξεως του παναγίου Πνεύματος οι θεοφόροι Πα
Πνεύματος οίδεν η κοινή δόξα της Εκκλησίας, και τέρες αεί και νοούσι, και εκλαμβάνουσι , καθάπερ
μηδέν έτερον η μόνην την εκ του Πατρός φυσικήν άρα και την εκπόρευσιν αυτήν και την προβολήν .
ύπαρξιν αυτού παριστάνουσαν. Το γούν δοξάζειν Οι γούν καινοτομούντες και ταύτην δή την φωνήν,
και γράφειν την εκπόρευσιν ταύτην, νύν μεν επί και δογματίζοντες άμα και γράφοντες , ώς που μέν
της θεολογίας την ύπαρξιν σημαίνειν αυτήν, νύν των Γραφών των αγίων υπάρξεώς έστιν αυτή πα
δε αυ την έκφασιν την αΐδιον, ή την έκλαμψιν, ή την ραστατική, που δε πάλιν φανερώσεως , και εκφάν
φανέρωσιν βλάσφημον, και των αποστολικών δογμά- σεως, και εκλάμψεως, των ορθών παραχαράκται και
των αλλότριον, και παρά τούτο, και αναθέματος ούτοι δογμάτων λογίζονται , και της αληθείας πόρρω
άξιον, πάλιν τον προβολέα του παναγίου Πνεύματος φερόμενοι, και παρά τούτο μίσους τω όντι και
αίτιον, ώς και τον γεννήτορα του Υιού αίτιον, η αποστροφής άξιοι . Ταύτα ούτως οίδεν άνωθεν ή του
κοινή των Πατέρων οίδεν έννοια και ομολογία, Θεού αγία Εκκλησία φρονείν , ούτω δογματίζειν ,
Προς δε και την προβολήν ταυτό τη εκπορεύσει δύ- ούτω διδάσκειν, ούτως ομολογείν : ταύτα και ημείς
νασθαι , καθάπαξ οι πάντες γινώσκουσιν . Ο μή ούτω φρονείν, ούτω δογματίζειν, ούτω διδάσκειν ,
τοίνυν ούτως, αλλ' ετέρως φρονών, δογματίζων τε D
ούτως δολογείν ανέκαθεν και ές δεύρο παρ' αυτής
και γράφων, ως ποτέ μεν και προβολείς τον αίτιον παρελάβομεν. Ταύτα και οι μέχρι της νύν διαφερό
σημαίνει του αγίου Πνεύματος, και η προβολή την μενοι προς ημάς, εί ούτως ομολογήσαιεν, ομού μεν /
εκ του Πατρός αυτού φυσικήν ύπαρξιν, ποτέ δε εκεί- και από στόματος, ομού δε και δια γραμμάτων, τα
νος μεν τον φανερωτήν, αύτη δε την αίδιον έκφαν- μεν ενστερνιζόμενοι ως ορθά δηλονότι, τα δε ώς
σιν, ή την ελλαμψιν, είτ' ουν την φανέρωσιν του βλάσφημα αναθέματι παραπέμποντες, καθάπερ και
παναγίου Πνεύματος, πρόδηλος βλάσφημος ούτος ημείς, γνήσιοι έσονται ημίν το από τούδε αδελφοί
ημίν και περιφανής παραδειγματιστής , και διά και ορθόδοξοι, και την μετ' αυτών εντελή καταλ
τούτο και αποβολής και βδελύγματος άξιος . Ωσαύ- λαγήν και ειρήνην έξουσιν από καρδίας ασπαζομέ
τως και την πρόοδον πάλιν επί του παναγίου Πνεύ- νους ημάς · ει δε μή, όπερ μήποτε γένοιτο, ουδαμή
ματος ευρισκομένην, και παραστατικήν μόνης της ουδαμώς .
 217 GEORGII CYPRIT CP. PATRIARCHÆ
248

ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ

ΚΥΡΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ
ΓΕΓΟΝΥΙΑ ΟΠΟΤΕ Η ΕΠΙΣΥΣΤΑΣΙΣ ΓΕΓΟΝΕ ΚΑΤ' ΑΥΤΟΝ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΚΛΗΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΙΝΩΝ
ΑΡΧΙΕΡΕΩΝ ΔΙΑ ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΕΞ ΕΒΡΑΙΩΝ ΜΑΛΛΟΝ Δ' 1ΟΥΔΑ ΜΑΡΚΟΥ.

Μή ο νόμος ημών κρίνει , φησί, τον άνθρωπον , εάν Α δι' ου τα πάντα εγένετο. Πιστεύω και εις το πανά
μή ακούση πρότερον και γνω τί ποιεί, αλλά και εκ
των εαυτού τινα λόγων δικαιούσθαι , και αν εκ τού-
των αυτών κατακρίνεσθαι , τών αυτών Ευαγγελίων
. κρίσις τε και δικαίωσις. Και υμάς τοίνυν τους ώδε
συνδεδρα μηκότας ίν' επ' ευσεβεία και τοίς της πί-
* στεως έμε κρίνετε λόγοις, μαθητάς αύχούντας είναι
των σωτηρίων και θείων λόγων εκείνων , αξιoύν πρώ-
τον βούλομαι διακoύσαι των εμών τουτων λόγων εν
πραότητα πνεύματος , ως και πάσι μεν τοίς επί θρό .
νου κρίσεως καθημένοις οφείλεται , εξαιρέτως δε
τοις περί των τηλικούτων δικάζουσιν, έπειτα μου
την ψήφον επενεγκείν , εκείνο ενθυμουμένους ως
γιον Πνεύμα , το εξ αυτού του Πατρός εκπορευόμε
νον, το συμπροσκυνούμενον Πατρί και Υιώ, ως συν
αΐδιον και σύνθρονος και ομοούσιον και ομόδοξον
και της κτίσεως συνδημιουργόν. Πιστεύω τον ένα
ταύτης της υπερουσίου και ζωαρχικής Τριάδος τον
μονογενή Λόγον, κατελθόντα εκ των ουρανών δι'
ημάς τους ανθρώπους και διά την ημετέραν σωτη
ρίαν , σαρκωθήναι εκ Πνεύματος αγίου και Μαρίας
της Παρθένου , και ενανθρωπήσαι, τουτέστιν άνθρω
πον τέλειον γενέσθαι, μένοντα Θεόν , και μηδέν με
ταβαλόντα της θείας ουσίας διά τήν προς σάρκα
κοινωνίαν, ή αλλοιώσαντα , άλλ' άνευ τροπής προσ 4

οποίο τις κοιματι κρινεί κριθήσεται, και η μέτρο
μετρήσει, αντιμετρηθήσεται αυτό. Τινές δέ μοι οι
λόγοι περί ών υμάς αξιώ πράως έχοντας ακούει ,
όμου δε και προσέχοντας , οι περί της πίστεως αυ-
της, ούς και πάλαι μεν πεποιήμεθα προς υμάς και
τήν της ορθότητος αυτών ουκ αγεννη μαρτυρίαν
εκσισάμεθα , και νύν δε ποιούμεθα, επειδή τισιν
άλλως έδοξε δέξαι περί ημών , της περί ημάς κρείτ-
τονος διαβεβλημένοις δόξης, ουχ ημών μετατεθέν-
των , μη γένοιτο, της περί Θεού, του γάρ εγκρίνειν
τη ευσεβεία Έντινά τις βούλεται και αύθις αποκρί-
νειν αυτής, τοσαύτη ραστώνη ώστ' ευσεβείας και
κακοδοξίας κριτήριον μη το Ευαγγέλιον ηγείσθαι
και την των Πατέρων ομολογίαν και παράδυσιν, τα
δε μίση των ανθρώπων και τας φιλίας. Ευσεβής μεν
γάρ τις τινι σήμερον άν τι των κεχαρισμένων έπρα-
ξεν , ου τοιούτος δε εκ του εναντίου προσκέκρουκε . c στης των φυσεων το ίδιον θέλημα , και την οικείαν
Ποιούμεθα δε τους αυτούς ου μόνον ότι περί της
αυτής πίστεώς είσιν, αλλ' ίνα και τούτο χρώριμον
άπασι γένοιτο, ώς oύ νύν πρώτως του ορθού γεγο-
ναμεν φρονήματος, ταίς επηρείαις τινών σωφρονι-
σθέντες, αλλ' άνωθεν εκκλησιαστικώς τε είχομεν,
και περί τα της ευσεβείας αεί ευσεβώς διεκεί μεθα ,
καθά δη και το της θεογνωσίας διδασκαλείον ή των
πιστών μήτηρ εξεπαίδευσεν Εκκλησία. "Έχει τοί-
νυν τα των λόγων της πίστεως ημών ώς πάλαι εί-
χεν , ότε και παρ' υμίν αυτοίς ορθόφρονες ηκούομεν ,
και ώ ; ευσεβείς επενούμεθα . Και έχει γε ούτωσί.
Πιστεύω εις ένα Θεόν Πατέρα παντοκράτορα ,
ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και
αοράτων, άναρχον μέν και αγέννητον και αναίτιον ,
αρχήν δε φυσικής και αιτίαν Υιού και Πνεύματος. Dξίας δε και βλασφημίας απολισθήναι κρημνόν .
Πιστεύω και εις τον ομογενή αυτού Υιόν, τον άχρό-
νως και αρρεύστως εξ αυτού ομοούσιον γεννηθέντα :
ειληφότα τον άνθρωπον, εν αυτώ τε πάθος και σταυ
ρόν και θάνατον υπομείναι , τον παντός πάθους
B
κατά την θείαν φύσιν ελεύθερον και αναστήναι τη
τρίτη ημέρα εκ των νεκρών, και εις ουρανούς ανε
ληλυθότα εκ δεξιών καθήσαι του Θεού και Πατρός .
Πιστεύω κατά τις περί Θεού και των θείων παραδί
σεις τε και εισηγήσεις της μιάς καθολικής και απο
στολικής Εκκλησίας. Ομολογώ εν βάπτισμα εις
άφεσιν αμαρτιών. Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών και
ζωήν του μέλλοντος αιώνος.
"Ετι δε του ενανθρωπήσαντος Θεού Λόγου μίαν
ομολογων την υπόστασιν, και ένα πιστεύων τον αυ
τον και κηρύττων Χριστόν, εν δυσιν οίδα μετά την
ενανθρώπησιν ταίς φύσεσιν τα εξ ών και εν οις και
ά πέφυκε σώζοντα. Ακόλουθον δε και δύο ενεργεία,
αυτου Χριστού και δύο πρεσβεύω θελήματα, εκά *
σωζούσης ενέργειαν. Προσκυνητής είμι σχετικώς ,
αλλ' ου λατρευτικώς, και των θείων και σεπτών
εικόνων , αυτού τε Χριστού και της πανάγνου Θεο
μήτορος , και πάντων των αγίων , επί τα πρωτότυπα
την προς ταύτας διαβιβάζων τιμήν τους δε άλλως
ή ούτω φρονούντας ως αλλοτριόφρονας αποβάλλομαι .
*Αποβάλλομαι δε και την προ μικρού γεγονυίαν
ψευδώνυμον ειρήνην , ώς την προς Θεόν ημίν προ
ξενούσαν έχθραν. Επειδή περ ώς εν οικονομίας
πλάσματι την Εκκλησίαν κατέτεμε και έλυ μήνατο,
πείθουσα διά της αβελτηρίας και φρενών παρατρο
της των την ιδίαν, αλλ' ου την του Θεού στήσαι
δόξαν ζητούντων , αποκλίναι μεν της ορθοδοξίας και
της υγιούς των Πατέρων διδασκαλίας, εις κακοδο
"Αθετώ τας επικινδύνους περί της του αγίου Πνεύ
ματος εκπορεύσεως λαλητείσα ; αυτοίς φωνάς . Το
219 SCR ! PTA APOLOCETICA . 250)
γάρ τανάγιον Πνεύμα εκ του Πατρός εκπορεύεσθαι Α κατηξίωσα, ώς άνδρός αγροίκου και ιδιώτου πονή
παρ' αυτού του Θεού και Λόγου μαθών εκ του Πα- ματι , ίνα μη λέγω ότι και εν καιρώ μοι εδόθη , ότε
τρός και την ύπαρξιν έχειν ομολογώ, και αυτόν του ουδέ των πάνυ σπουδαίων δυνατόν ήν έμε κυκλού
είναι ουσιωδώς αυχείν αίτιον , ώσπερ δητα και αυτός μενον υπό πολλών και θορυβούμενον επιστρέφεσθαι.
ο Υιός. Τον δε Υιόν εκ Πατρός μέν οίδα και πι - 'Αλλ' όμως ότι παντάπασιν απόβλητον έχουν τον νούν,
στεύω, και αίτιον εαυτού και αρχήν φυσικήν, τον εμέ τότε ταρέδραμε τοιαύτα φέρον κακά, τώ ανα
Πατέρα πλουτεΐν , ομοούσιον δε και συμφυές το εκ θέματι αυτό , όπερ και άνω είρηται , παραδίδωμι .
Πατρός έχειν Πνεύμα • ου μήν δε και αίτιον αυτόν 'Επει δ' αυτόν και τον τόμον αιτιάσθαι πυνθάνο.
του Πνεύματος υπάρχειν, ή μόνον ή μετά του Πα- μαι , και μάλιστα γε εκείνο τούτό μου όπερ φησίν ή
τρός · ότι μηδε υπαρξιν έχει το πανάγιον Πνεύμα « δι' Υιού και λέξις ενταύθα , την εις αίδιον έκλαμ
διά του Υιού και εκ του Υιού, καθά δή και ενόησαν ψιν, ου την εις το είναι καθαρώς σημαίνειν βούλε
και έδογμάτισαν ο ! εις απώλειας εαυτούς και Θεού τα ! πρόοδον, τού εκ Πατρός την ύπαρξιν έχοντος
μακρυσμόν εκβιάζοντες . 'Αθετώ και τας εξηγήσεις Πνεύματος. Το γαρ ενταύθα κείμενον, φησίν, εν τω
όσας οι παραχαράκται του τοιούτου δόγματος κακο μέσω συναρπάσαι τε αυτόν , και εις ομωνυμίαν
σχόλως τοις πατρικούς επάγοντες ρήμασι, σύμφωνα . εξώσαι , ουδε τούτου κρίνω αθεράπευτον, παραδρα
τα των αγίων δεικνύναι ταϊς βλασφημίαις εαυτών B μεϊν την μέμψιν εγώ . "Οθεν και αποστραφείς προς
επειρώντο. Ως γάρ ή καθολική Εκκλησία περί αυτόν , το τούτό μου ενταύθα φημι, ο σύγε κατιτιά ,
Θεού και των θείων φρονείν παραδέδωκεν , ούτω δή και δι' ο φής εις τας ομωνυμίας εκπεπτωκέναι τάς
και φρονώ, και ομολογώ , και διδάσκειν ιδί και τε και τοσούτον πόρρω του ευσεβούς και ημετέρου διεστη
δημοσία προήρημαι . Πάσαν βέβηλον κενοφωνίαν επί κυίας φρονήματος, και σφόδρα καλως τε και ευσε .
οθετήσει της υγιούς ευρημένης πίστεως ή εύρεθη- δώς. Ναι μεν και αναγκαίως, οίς πρόσκειται πρόσ
σομένην ώς ψυχής αποστρέφομαι όλεθρον και από κειται , ουχ ένα συ κακούργως και αμαθώς την του
Θεού αλλοτρίωσιν . Δέχομαι και τας επτά οικουμε- παναγίου Πνεύματος τρόπον ούσαν αυτού της υπάρ
νικάς αγίας και θείας συνόδους . Δέχομαι και των ξεως , και άλλο τι παρά τούτο σημαίνειν νοήσης,
τοπικών σας ή Εκκλησία εδέξατο. Δέχομαι τα ιερά όπερ ούθ' ημείς , ούθ ' έτερος είρηκε των απάντων :
τούτων θεσπίσματα, όσους τε απεδέξαντο, αποδέχο- αλλ' επειδή την ιδι' Υιού το Πνεύμα και φωνήν Βέκ
μαι, και όσους αυ κατέκριναν και απεβάλοντο, κα- κος μεν ύπαρξιν δι' Υιού του παναγίου νενόηκε
τακρίνων και αποβαλλόμενος. 'Ετοειδή και μώμος Πνεύματος, βαθυνον βλασφημίας ανορύσσων έντεύ .
εμοί παρά τινων προστρίβεται, ότι μοι εμφανισθεν θεν ημείς δε ουδαμώς ούτω νοούμεν , αλλ' ότε μέν
κακόν όν ούκ έφωράθη κακόν είναι , ουδ' ώς βλάσφη- C την δι' Υιού αΐδιον αυτού έκφανσιν και έκλαμψιν και
μον απεκρούσθη , το του Μάρκου φλύαρον χαρτίον φανέρωσιν ίσμεν σημαίνειν παρά τους αγίοις, οτε
πρώτον μεν αναθέματι καθυποβάλλω, αυτό τε και δε την εις ημάς χορηγίαν και πέμψιν και δόσιν . Τ!
τάς εν αυτώ βλασφημίας . Δεύτερον δε και υπόδικον φησιν ο τόμος : Τη ρήσει επιστάς τη εκ Πατρός δι'
έμαυτόν ποιούμαι ταις παλαμναιοτάταις και φρεω Yίου εκπορεύεσθαι λεγούση το Πνεύμα το άγιον, ότι
δεστάταις αραίς , είπερ εγώ ποτε τοιούτον τι αυτό το « δι ' Υιού και ενταύθα ούτε καθά φησι Βέκκος διά
ή τινι των απάντων ετέρω γράφειν εισηγησάμην . του Υιού ύπαρξιν του παναγίου Πνεύματος σημαί
Ου μην αλλά και γράφων τον τόμον και όσα γε έτερα νει , επεί μηδ' αλλαχού σημαίνει , ου γάρ έστιν ετέ
υπέρ τε της Εκκλησίας , και κατά του Βέκκου , εις ρωθεν ύπαρξις τώ αγίω Πνεύματι , ότι μή εκ Πα
ουδέν τοιούτον εκπεπτωκότι νόημα συνοιδα εμαυτώ, τρός , όθεν και εκπορεύεται, ούτε την εις ημάς
οποίον συκοφαντούντες έμε και διαβάλλοντες λέ- χορηγίαν και πέμψιν και δόσιν, ει και αλλαχού τούτο
γουσι , τας εαυτών ψυχάς σαφώς εκ τούτων βλά- σημαίνει , αλλ' αυτήν αυτού τήν διά του Υιού αΐδιον
ττοντες, ουκ εμέ . Και γαρ εγώ το Πνεύμα το άγιον έκφανσιν, συντρέχουσαν και συνεπινοουμένην τη εκ
συμπληρωτικών ειδώς της αγίας Τριάδος, Θεόν οίδα Πατρός αυτού εις το είναι προόδω .
τέλειον , ώς αυτόν τον Πατέρα, και αυτόν τον Υιόν, "Οτι δε τοιούτον αρχήθεν ημών το φρόνημα, και
εκ του Θεού και Πατρός εκπορευόμενον, και τέλειον D των του Μάρκου φρονημάτων τε και δογμάτων
εξ αυτού έχον το είναι, ομοούσιον τε τω Θεώ και Πx- πλείστον αφεστηκός , μαρτυρούσι , και όσα προ του
τοί , εξ ού εκπορεύεται, και το εκείθεν άφράστως γεν- τόμου πολλοίς έτεσιν εκδέδοται μοι, και όσα μετά
νηθέντι Υιώ, ώ και συνάπτεται παρά του Πατρός τον τόμον , εν οις άπασιν ουδ' αν σκιάν εύρήσει τις
και συμπαρομαρτεί, και δι' ου πέφηνε και εκλάμπει ομοιότητος. Μαρτυρεί δ' ουχ ήκιστα, και η προς την
και φανερούται , εκπορευόμενον εκ του Πατρός, και του Βέκκου απορίαν απάντησις, δι' ής απορίας εκεί
τελείαν εκείθεν έχουν την ύπαρξιν, και την θείαν τε νος ημάς συνελαύνει. Εδόκει ή το Πνεύμα το άγιον
και άρρητον εκ Πατρός εκπόρευσιν αυτου τρόπον μη αμέσως ομολογείν εκ του Πατρός, ο και σκοπός
είναι μυσταγωγηθείς αυτού της υπάρξεως, ούθ' ομώ- αυτό και πρόθεσις ήν, ή τας διά του Υιού και του
νυμον φωνήν έννενόηκα, ούτε ποτέ και ταυτα πολλά προσεχώς κηρυττούσας αυτό των αγίων φωνάς πα
συγγραψάμενος γέγραφα. Το δε Μάρκου χαρτίον ραγράφεσθαι. "Έχει δέ τά της απαντήσεως αυταίς
έστω κατά του γεγραφότος, ουκ εμού γε αιτία και λέξεσιν ούτωσι •
κατηγορημα, ός γε μηδέν προσεχείς επιμελώς αυτό (1) "Ημείς φαμεν και αμέτως υπάρχειν το Πνεύμα
( 1) Marg. : Eί περί της του Υιού μεσιτείας λέγει τις και όλω ; τα; δια του Υιού , και διά του
τιροσεχώς , βραχύς ημίν και τα τοιαύτα λόγος.
 231 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCIIÆ 2:2
έκ του Πατρός , και δια του Υιού . Και ούτε κατά Α Ιησού Χριστού βήματι , του τάς συνειδήσεις ημών
τους αντιθέτους είπείν, αμέσως αυτό λέγοντες, το κρινούντος καιεκάστω κατά τα έργα αυτού αποδώσον
δι' Υιού καταργούμεν , ούτε το δι' Υιού ανομολο- το :. Ει δε πλάττομαι και μή κατά τα οδήματα ταύτα
γούντες , το αμέσως αρνούμεθα . Και γάρ αμέσως και το της έμής ψυχής έστι φρόνημα , αλλότριος είην
δογματίζομεν, επειδήπερ την καθ' υπόστασιν ύπαρ- Χριστού και του των εκλεκτών κλήρου εκπέσοι μι.
ξιν, και όλως αυτό δη το είναι εξ αυτού του Πατρός Και ταύτα μεν αυτός εγώ περί έμαυτού . "Οστις δέ
έχει το Πνεύμα , και ουκ εκ του Υιού , ουδε διά του με των απάντων μετά ταύτην μου την ομολογίαν
Υιού . " Η γάρ αν και αίτιος ούτω του Παρακλήτου την ούτω κατησφαλισμένην έτι συκοφαντών εμμέ
ο Υιός υπήρχεν αναμφηρίστως, όπερ ούτ ' ευσεβές νει και διαβάλλων, και ουκ ευσεβέστατον Χριστια
έστι , και ουδείς ουδέποτε των αγίων ούτ' ειπών, ούτε νον τον αληθώς αεί τοιούτον εμέ και ηγείται και
γράψας εφάνη . Διά του Υιού δε φαμεν το Πνεύμα ομολογεί, εκείνος αληθώς της ευσεβείας αλλότριος ,
και την αμέσως ομολογίαν ημών μή λυμαίνεσθαι , εκείνος πόρρω της ορθότητος, και της Χριστιανών
επειδή εκ Πατρός εκπορευόμενον και υφιστάμενον , άμωμή του πίστεως πολέμιος · εκείνος και υπόδικος
εξ ού δή και ο Υιός γεννάται , δι' αυτού δη του Υιού είη ταις αραις ας διαγέγονα επαρκώμενος έμαυτώ , ει
προέρχεται και εκλάμπει , τέλειον πλήν έχον το είναι μή ταις εμαίς ταύταις περί πίστεως φωναίς και το
B
παρ' αυτού του Πατρός : καθ ' όν δή τρόπον και το της ψυχής συμβαίνει φρόνημα , λογισθείη της μερί
φως είρηται δια της ακτίνος έν του ηλίου , έχον μέν δος των δύο συκοφαντών, οίτινες επί Καϊάφα κρί
πηγήν και αιτίαν του είναι τον ήλιον ώς άρχήν αυ- νοντος Χριστόν εξανέστησαν καταμαρτυρούντες
του φυσικήν· διιον δ' όμως και προϊόν και εκλάμ- Χριστού. Είη μετά των ειρηκότων τλάνον Χριστόν
πον διά της ακτίνος, εξ ης ουχ ύπαρξις των φωτ), αυτόν τον αληθή Θεόν και Σωτήρα, την αυτοαλή
ουδ' ουσίωσις · αλλ' ήκει μεν αυτής, ώς είρηται, θειαν , δ; άλλα λέγειν υμάς και άλλα φρονείν υπεί
έχει δε αρχήν του είναι δι' αυτής ή εξ αυτής ουδα- ληφε , και τους άλλους ούτως υπολαμβάνειν προτρέ
μως , αλλά καθαρός και αμέσως εκ του ηλίου , εξ πεται, και μη δάκρυα, μη νηστεία, μη σκληραγω
ού δή και αυτή η ακτές, δι' ήσπερ το φως φαίνεται για και μη τήξης σώματος, μή πένθος διηνεκές και
προϊόν. οδύνη ψυχής , μηδέ τις όλως τρόπος μετανοίας της
Πλήν τα της ομολογίας εμοι ούτως έχει και καθ- τοιαύτης αυτόν εξελέσθαι καταδίκης ισχύσειεν. 'Αλλ'
ώσπερ τοϊς χείλεσιν ώμολόγησα, ούτω και τη καρ- ως Χριστιανών επηρεαστής και συκοφάντης κατή
δία πεπίστευκα, και ως αληθεύω εν τούτοις τοις γορος , της των Χριστιανών μερίδος αλλοτριωθείη ,
ρήμασιν μηδεν ών ασύμφωνος κατά ταύτα προς τα και παραπεμφθείη ταις ατελεύτητοις βασάνοις , τας
ένδον της διανοίας κινήματα, γένοιτό μοι σωτηρία και της Χριστιανοκατηγορίας ευθύνας υφέξων εις αιώνα
ψυχής, και αμέμπτη παραστήναι τω του Σωτήρος τον άπαντα .

ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ
ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ ΜΕΜΨΙΝ ΙΣΧΥΡΟΤΑΤΗ .

"Αεί μέν εγώ πρότερον τους πολλά περί Θεού φθεγ- βάνεσθαι · ώστε , ούσης ανάγκης προς αμφοτέρους
γομένους άνδρας εθαύμαζον, τί ποτε αυτοίς το των στρέφεσθαι τε και απαντάν, είκότως και μήκος τους
λόγων πλήθος ή βούλετο, εξόν ειπόντας βραχέα, και D περί Θεού λέγουσιν ο λόγος ελάμβανε, βουλομένοις
ταύτη τον ευσεβή νουν έμφήνοντας εαυτών, σιγαν ικανώς αμφοτέροις επεξιέναι τοίς μέρεσι. Τούτο
αγαπά του λοιπου , ως μόνου δή πολλούς ου προσ- συμβάν ίδοι τις αν άτεχνώς εν τώ παρόντι και εφ'
τεμένου του περί εαυτού λόγους Θεού , υπέρ ουσιών ημίν. Σιγήν γάρ των περί Θεού λόγων αεί διά παν
όντος και λόγον και πάσαν κατάληψιν · νυνι δε με τoς αγαπήσαντες, τοίς τε υπό των του Πνεύματος
το περί των ούτω τεθεολογηκότων ουδαμώς έχει ανδρών ειρημένοις , ώς ουκ ήν βέλτιον άλλως ειρή
θαύμα . Και γάρ τους πολλούς εκείνων ανάγκη δή σθαι, αρκούμενοι, και άκοντες όμως είς αυτούς έλη
τινι προσενήνεγκα λόγους, αλλ ' ου φιλοτιμία κατ- λύθαμεν, και μηδέ βραχείς την αρχήν ειπείν έννο
είληφα. 'Έκίνει μεν ούν εις τοσούτον και η των ούντες εις μήκος αυτούς εκτείνειν, ώσπερ τινός υπ'
αιρετικών φιλόνεικος γνώμη, αντιθέσεις αεί τω ανάγκης υπήχθημεν. Και τίνα τρόπον ; 'Ανέστη
ορθώ λόγω άλλας επ' άλλαις ώσπερ θάλασσα κύμα- πρώτον Ιωάννης ο Βέκκος λαλών τε και γράφων
σιν επιφέρουσα κύματα » εκίνει δε ίσως και των διεστραμμένα. "Εδει πάντως απαντών προς εκείνον.
άλλων σκαιών ανθρώπων και βασκάνων επήρεια , "Εδει μή την χείρα επί στόματος θείναι, μηδέ χώ
πεφυκότων αεί τάς καλάς επιμέμφεσθαι , και των ραν διά της σιωπής διδόναι αυτή την λύμην εκτεί
προς ευσέβειαν ειρημένων ως μή τοιούτων επιλαμ- νεσθαι. Ει γάρ και το της σιωπής ακίνδυνος είναι
 254
SCRIPTA APOLOGETICA .
253 ς ακούομεν , μιάς δή ταύτης όμως σιωπής ο Α
γέρα αυτοί μοι δοκούσι και υμάς προέχειν μάλλον εθελον
καρπός ουκ ακίνδυνος . 'Απαντήκαμεν ούν ως ενην , τας καλώς αν είς αυτήν οδηγήσειν , πάσαν τών υμε
και τον άνθρωπον Θεού συνεργούντος βραχάσι τοις τερων αμφιβολίαν εξελόντες ψυχών . Καί γε τον της
βήμασι της μακράς δογμάτων ατοπίας επέσχομεν . οδηγίας τρόπον εντεύθεν καλώς πάς ο μη εθελοκω
"Ανέστη μετά τον Βέκκον έτερος , συντάττων και φείν βουλόμενος είσεται , οίμαι , πάντας εφήκεν ανο
ούτος εκ φιλοτιμίας βιβλία , λεξ.δίων ουκ οίδα τι μολογήσαι υμάς . Και γάρ ανομολογήσετε , μηδεμιάς
βουλομένων σημαίνειν και ρηματίων μεστά . Ο δε ούσης παρά μηδενός αντιρρήσεως επί του θείου
αυτός και ημίν επανέστη , έγκλημα ποιούμενος , ότι Πνεύματος , την εκπόρευσιν ουκ άλλο δηλούν, ή τρό
την αρχήν ανταίρειν το Βέκκιο ημείς τετολμή κα- πον αυτού της υπάρξεως βούλεσθαι . Και επειδή ερ
μεν, και ουκ αυτό δε μόνο το κράτος εν λόγοις δηλοί , και υμείς γε συντίθεσθε , οράτε δή και όσα
έχoντι του παντός προς εκείνον λόγου παρεχωρίσα- κατ' ανάγκην εντεύθεν ακολουθεί . Το Πνεύμα το
μεν . Διά τούτο και το κατά του Βέκκου προς ημών άγιον , επειδή φασιν ούς ουκ έστιν ειπείν μη ορθώς
εκτεθειμένο κατά γνώμην τέως της Εκκλησίας ειρηκέναι , δι' Yίου εκπορεύεσθαι , το δε γ' εκπο .
επιφύεται τίμω , και ώς oύ καλώς έχοντα βλασφη- ρεύεσθαι τρόπος εστίν υπάρξεως , παντί πρόκειται
μεί, όν ου μόνον τα προ του εκθειάζων και επαινών συναγαγείν , ώς ύπαρξιν είναι δι' Υιού τω Πνεύ
ματι οι δι' Yίου εκπορεύεσθαι φάσκοντες αυτό δο
δια ν , αλλ
μήονεευσε
ότιγέγ ' ήδη
βεία καινειςυπέ
ς τόμο αυτ όνφεν
γρα ουδ,ένέλκο ρον όντ
έτεντος α B γματίζουσιν . Ει δε δι' Υιού ύπαρξίς έστιν
επί αυτώ, και
τούτον και ταύτα ή συναναγκάζοντος ουδενός . Τα εξ Υιού δηλονότι ύπαρξις αν είη αυτώ, ου μόνον ότι
μεν ούν τιοο ; Βέκκον έν άλλους και αυτώ δή το τόμο επαλλάττειν άλλη αις ενιότε και αδιαφόρως έχειν
υπό Θεώ Σωτήρι και βοηθώ τέλος ημίν έσχηκε το αι προτάσεις αύται καταλαμβάνονται , θατέρας εις
προσήκον . Φέρε δή λοιπόν ταύτα προς τούτον εν τήν της ετέρας χρήσιν παραλαμβανομένης , αλλ' ότι
βραχέσιν , ώς οίόν τε αντιλαμβανομένου και αύθις και κατά φύσιν ύπαρξιν προσώπου τελείου διά τινος
θεού διαθώμεθα , τάς τε κατά του τόμου μέμψεις ομοφυούς , και αυτού γε προσώπου τελείου αμήχα
αυτού αυτο μεν προσήκον τω μεμψαμένω , ου μην νον και νοήσαι , ει μή κυρίως εξ εκείνου είη , δι' ού
δε καθ' ου κεκίνηνται αποδείξομεν . Και δη βούλομαι περ έχειν και την ύπαρξιν λέγεται . Και ούτως
μικρών ενεγκείν είς τινά τε προσήκουσαν αρχήν την ημείς , φησί, ταϊς των αγίων φωναίς οδηγούμενοι,
λόγον αναγαγείν, ίν' άμα διευκρινημένος είη . και ευσεβείς και μάλα δικαίως κατανοούμεν τους Ιτα
καθ' οδόν τροβαίνων ημίν . Προύκειτο τω Βέκκα λούς • το τε κατ' εκείνους δόγμα ως Πατέρων θείων
φρονήσαντι τά των Ιταλών , κατόπιν τε της εκείνων ουκ αναινόμεθα φρόνημα , εκπορεύεσθαι λέγοντας το
περί Θεού δόξης ακολουθήσαντι , εαυτόν τε κακεί- c Πνεύμα το άγιον, ίνα και πάλιν ερω τα αυτά σα
νους μηδέν όλως απεμφαίνον φρονούντας δεικνύναι , φηνείας μείζονος ένεκεν , και την ύπαρξιν της υπο
μηδ' εκπεπτωκότας της ορθότητος ' ήν μέντοι τα των στάσεως έχειν εκ του Υιού, και αυτόν δή τον Υιόν
Ιταλών , ώς εν κεφαλαίω φάναι , φρονήματα · εν μέν έχειν αίτιον . Αίτιον μεν γαρ, ότι την ύπαρξιν εξ
ότι το Πνεύμα το άγιον εκ Πατρός και Υιού εκπο- αυτού • εξ αυτού δε την ύπαρξιν , ότι και φυσικώς
ρεύεται , εν δε ότι και εξ αμφοίν έχει την ύπαρξιν , δι' αυτού , τέλειον όν διά τελείου , ήπερ είρηται προσ
του Πατρός και Υιού δηλαδή • και τρίτον γ' έτερον ωπική • δι' αυτού δε την ύπαρξιν , ότι δι' αυτού
ότι και άμφω ταύτα τα πρόσωπα έν εισιν αυτού της εκπορεύεται , και το εκπορεύεσθαι τρόπος αναντιο
υποστάσε ως αίτιον . " Ην δ' αυτά ταύτα κατά το δήτως υπάρξεως . Επει δε του αυτού καθ ' ένα και
απαράλλακτον και του Βέκκου φρονήματος , ομού δε τον αυτόν λόγον αίτια δύο καθεστάναι μή θεμιτόν ,
και των ορθών της Εκκλησίας φρονημάτων και εν άν πάντως ο Πατήρ τε και ο Υιός είεν του Πνεύ
δογμάτων . "Οθεν μέν ούν και όπως εις ταύτα προή . ματος αίτιον , συνάγοντος την ενότητα του απαραλ
χθησ αν Ιταλοί , τίνας τε πατέρας έσχον του δόγμα- δάκτου της έκατέρας υπάρξεως .
τος , είδειαν αν αυτοί και οίς εξετάζειν τα εκεί νων "Α μεν ούν ο Βέκκος φησί , δικαιών εαυτόν ανομή
σχο: η . 'Αλλ' ό γε Βέκκος ερωτώμενος ότου χάριν σαντα , και δι ' ών τους άλλους οίεται λέγων τε από
φυγάς εκούσιος των Πατέρων γενόμενος , αυτόμoλος ο στόματος και γράφων συμπείθειν , ταύτά έστι και
προσήει τους αλλοτρίοις , και εις τόσον δε βάραθρον τοιαύθ ' έτερα . Αλλά προς ταύτα , καθάπερ και μι
απολισθήναι βλασφημίας ηγάτιησε , τους αγίους κρόν άνωθεν είρηται , τόμος εκτίθενται , και την
ατερυθριάστως τε και αμαθώς επί ταύτα συνελάσαι ανθρώπου ρύμην τε και λύμην φερομένας άκρατώς
αυτόν αποκρίνεται . Τίνας αγίους ; Μάξιμόν τε τον ικανώς αναχαίτισεν , ώστ' ουκέθ ' ημίν προς αυτόν
σοφών ομολογητής, Ιωάννην τον πάνυ , δηλαδή τον λοιπόν ο λόγος , αλλ' και πώς ήμίν του λοιπού προς
εκ Δαμασκού , και του πολύ κλέος εν αρχιερεύσι Τα- τον επηρεάζονται τα τομη γένοιτο άν .
ράσιον . Τρείς γάρ ούτοι , φησίν , ους και διδασκά- Τα μεν τοίνυν άλλα , φησίν ούτος , του τόμου ,
λους ευσεβείας ή τ’ 'Εκκλησία πε πλούτηκε , και αυ- σκανές αν είη και γέμων αμ..θίας άνθρωπος , ει μη
τός έχειν τόν πάντα χρόνον ηγάπησε . Τρείς αυτοί επαινών είη , και ώς άριστα έχει ομολογοίη · εν δ'
εκ Πατρός δι' Yίου εκπορεύεσθαι το Πνεύμα θεολο- όμως μηκέτι δοκείν αυτώ ανεπίληπτον κατά τάλλα ,
γούντες το άγιον , θαυμαστώς πως πείθουσεν εκ μιας μηδ' άκατηγόρητον μένειν , μάλιστα δή και πολλής
αυτών ταύτης φωνής μηκέτι και με καθ' υμάς την της διορθώσεως χρήζειν. Είναι δε τούτο , ότι Βέκκου
Ιταλικήν ατιμάζειν ευσέβειαν , προτεσθαι δε μάλλον σήσαντος , εκ Πατρός λεγόντων των αγίων δ.' Yίου
και στέργειν ώς !! ατέρων αγίων ευσέβειαν . Οι δ' το Πνεύμα εκπορεύεσθαι , ανάγκην είναι κατ' αυ
 233 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE
τους και δι' Υιού έχειν την ύπαρξιν , τούτ' αυτός τε και έφη, πρότερον εκ του Πατρός , και νυν αυθε : φημι .
αναιρών εν τω τόμο, έν ' ομού και πάντα συναναι-
ρήσης τα επόμενα βλάσφημα , την εις αίδιον έκφαν-
σιν ή δι' Υιού, ώς έφησθα, λέξις ενταύθα, ου την
εις το είναι καθαρώς σημαίνειν βούλεται πρόοδον
του τελείαν εκ Πατρός την ύπαρξιν έχοντος Πνεύ-
ματος. " Έοικας γάρ, φησί, ταύτα λέγων, μή τρόπον
υπάρξεως νομίζειν άει την εκπόρευσιν , ήν άνωθεν
ές δεύρο πόντες ούτω νομίζουσι . Και τοίνυν ταύτα
απαιτ! ωμένω ημάς καιρόν έχειν μου φάναι, τον δ'
ερωτήσεως τρόπον και αποκρίσεως προσενεχθήναι Τελεία δε και ο Υιός . "Ωστε είπερ ήν δι' αυτού το
αυτώ ουκ άλλου δή τινος ή του σαφούς ένεκα των
ελέγχων, και του ευλήπτου των αποδείξεων. Αρκή
δε του λόγου :
Πεπίστευκας , ώ ούτος, εις Πατέρα , Υιον, και
Πνεύμα άγιον ; Και βεβάπτισμα γε, φησίν, εις ένα B ουδέ αρχήν, ουδέ μίζαν, ουδε όσαπερ ώς αιτίω μόνο
ταύτα Θεόν , εις ένα ταυτα και μόνον . Ου γάρ φημι
παρά την μακαρίαν ταύτην Τριάδα Θεόν άλλον εί-
δέναι . Επει δε οίδας και καλώς γε ούτως , όπως
κάν τοις εξής πρός λόγoν αποκρινή . Λέγοις αν μου
νον, φησίν, άναρχον , αναίτιόν τε και αγέννητον τον
Θεόν και Πατέρα ομολογείς . " Η πώς ομολογώ, φησί ;
Τον δε δή Υιον, τό τε Πνεύμα το άγιον , ουκ αναί-
τα . Φής ούν έκ τινος είναι; Ναι , εκ του Πατρός.
Μύλος άρα τούτων αίτιον, και αρχή , και ρίζα ο Πα-
τήρ ; Ουκ άλλος , αλλ' ο Πατήρ. Πότερον ώς ή κτί-
σις ; Ουχ ώς ή κτίσις. Πώς oύν, τώς ; Ως εκ της
ουσίας όντα αυτού, και φύσεως διά ταύτα της αυτής
αυτό. Και συναΐδιά γε ταύτα φής των Πατρί , ή πρό-
τερον καθ' ύπαρξιν τον Πατέρα και Σιναΐδια έγωγε . ο εις το είναι του Πνεύματος σημαίνειν πρόοδον φά
Ει γάρ και εξ αυτού, αλλά μετ ' αυτού . Πνεύμα δε
πως το μεν προσαγορεύεται και πιστεύεται , το δ'
Υιός και ουκ άφω έτερον είπερ εκ του αυτού και
άμφω Πατρός ; " Οτι του, έφη , και ο τρόπος του εκ
Ιατρός είναι έτερος εκατέρου . Πνεύμα μεν γάρ το
άγιον εκ Πατρός εκπορεύεσθαι μεμαθήκαμεν, Υιόν
δε γεννάσθαι. Και το εκπορεύεσθαι δε τούτο και
γεννάσθαι τον μεν Yίον ονομάζειν ανήκε, το δε
Πνεύμα άγιον. Είεν δε ταύθ' ούτως, επειδή και κα-
λώς ώμολόγηται. 'Αλλ' άγε μοι και τόδε προς τους
ειρημένους απόκριναι. Τέλειον εκ του Πατρός γεν-
νάσθαι τον Υιόν ομολογείς , ή τινος ετέρου φήσαις
εις τελειότητα δείν τω Μονογενεί ; 'Ατοπώτατος αν
είην , ει μή καθάπαξ τέλειον ομολογων είην. Το δε
δη Πνεύμα το άγιον , άρα σου και αυτό δοκεί κατά D και όσα γε δή πως έτερα, την μεν εξ Υιού, και δι'
τον ίσον της τελειότητος λόγoν εκ Πατρός εκπορεύε-
σθαι, ή πώς έτέρως ; Ουχ έτέρως , αλλά τελείως. 0 : και
ύν ισοτίμως εκ του αυτού ο Υιός και το Πνευμα :
τί μήν ; Θεός ούν ο Υιός ; Θεός. Θεός και το Πνεύ-
μα ; Θεός. Ως ο Πατήρ ; Είπερ τέλεια, και εκ της
ουσίας αυτής. Θεός άρα και Θεός και Θεός ; Ούτως .
Τρείς ούν θεοί ; Ουδαμώς , είς δε , παντός μάλλον
εις : ή πώς γε μή , όπου μία γε φύσις , ουσία , δύ-
να μις, ενέργεια , βούλησις , και το παραλλάττον εν
τοις τοιούτοις ουδέν ; Τί δέ ; Και όπως μη επανε-
ρωτώμενος αχθεσθής , τω παναγίω Πνεύματι ουκ
εκ του Πατρός η ύπαρξις ώσπερ και το Υιό. " Έφην,
( 1 ) Deest liic aliquid , ul pula, aitiov 31.12 .
2: 6
" Η πόθεν ετέρωθεν ; εκ δε του Υιού τι φής είναι
αυτώ ; Ουχ ύπαρξιν έγωγε, έπει τέλειον οίδα κατά
τον Υιόν εκ του Πατρός και αυτό υφεστάναι. Και ο
Πατήρ δια ταύτα μόνος αίτιος και μόνη τηγή της
θεότητος. Και αν αρχή και ρίζα Υιού και Πνεύμα
τος, και πάντα όσαπερ έχει του Υιού πλήν της αι
τίας . 'Αλ' εξ αυτού μεν ίσως μηδαμώς, δι' αυτού
δε . Ουκ ουν ουδε δι ' αυτού . Και γάρ τελεία το Πνεύ
μα υπόστασις, και τέλειον εκ Πατρός έχον το είναι .
ομοουσίω τε και ομοφυεϊ Πνεύματι ύπαρξις, ήν άρα
και εξ αυτού. " Ην δε και ο γιος του Πνεύματος αί
τιος, και ουκ αν ευσεβώς είχεν ημίν μόνον αίτιον
τον Πατέρα δοξάζειν, ουδέ μόνην πηγήν θεότητος,
πρόσεστιν αυτώ. 'Αλλά μήν ουκ έστιν εξ αυτού . Διά
ταύτα ουδε δι' αυτού άρα. Και έoικέ γε μήτ' εκ του
Υιού τώ Παρακλήτω, μήτε διά του Υιού ύπαρξις
είναι : έoικεν εκ του λόγου. 'Αλλ' είπερ μηδέτερον,
ως αν μηδε τα ατοπώτατα έψεται , πώς δητά τις την
διά του Υιού εκ Πατρός εκπορεύεσθαι το Πνεύμα
φωνήν μη τήν εις το είναι δι ' Υιού φάσκον σημαί
νειν βούλεσθαι πρόοδος του τελείαν εκ Ιατρός την
ύπαρξιν έχοντος ΙΠνεύματος, ατοπάζει και της αλη
θείας εκ διαμέτρου λέγειν νομίζεται, και ουκ αν
μάλλον αυτός άτοπος είης την μεν διά του Υιού του
Πνεύματος ύπαρξιν μηδέ μέχρις ακοής προσιέμε
νος , εκείνη δε την φωνήν ταύτην μή δια Υιού την
σκoντι, ώς oύ προσήκοντα φθεγγομένη επιμεμφό
μενος και επισφαλώς δι' Υιού το Πνεύματι την ύπαρ
ξιν είναι ομολογείν καταδέξη, και εις βλασφημίας
εντεύθεν βυθόν κυβιστήσεις, ή μή καταδεχόμενος εκ
του τον μέγιστον τουτον κίνδυνον δεδιέναι , ούτ'
εκείνο πάντως ομολογήσεις, ούθ' οίς έγκέκληκας
του λοιπού, εγκαλείν αξιώσεις. Θατέρα γάρ θάτερον
έπεται. Και ναι, φησί, παντάπασιν έoικας αληθέ
στατα λέγειν . "Οτι μεν ούν ενταύθα οι δι ' Υιού το
Πνεύμα το άγιον εκ Πατρός εκπορεύεσθαι φάμενοι
Πατέρες το Πνεύματι δι' Yίου ουκ ενενόησαν ύπαρ
ξιν, ικανώς, οίμαι , δεδήλωται. Οι γάρ αυτοί και
μόνον αίτιον έφασαν τον Πατέρα , και ρίξαν, και
πηγήν, και αρχήν Υιού και Πνεύματος τον αυτόν,
Υιού του Πνεύματος ύπαρξιν αναιρείν, τον δέ Πα
τέρα εκείνα πάντα ( 1 ) Υιού τε και Πνεύματος δια
τρανοί. Και χωρίς γε τούτων διά του Υιού μεν έχ
πορεύεσθαι έφασαν εκείνοι, ο γε και ειρήκε σαν, και
ημείς έσμεν ειπόντα ; ότι δε και ύπαρξις τω Πνεύ
ματι διά του Υιού ουκ έστιν, ώς τις αυτών λεγόντων
ακήκος . Τούτο μεν ούν έφη τους Πατέρας έννοήσαι
και δέξαι ταϊς ρήσεσι ταύταις ύπαρξιν διά του Υιού
νείμαι το Πνεύματι , ουκ έστιν όπως συνθήσομαι
του λοιπού . Επει δηλόν γε και παισιν, ώς αυτοί γε
εαυτούς και αληθεια πολεμούντες αν είησαν . Πλήν
τόδε μοι δεύρο λέξoν σαφώς , τί λοιπόν έτερον ταυτί
207 SCRIPTA APOLOGETICA .. 253
τα βήματα βούλεται τους ειπούτι σημαίνειν. Τί ; Α Φιλονεικείς, οίδα , προς ταύτα , και πειθήνιον σαυ
Αλλά πρότερον ή τα δοκούντα ειπείν, σκέψασθαι τον ουδαμώς παρέχεις τα λόγω άβρει δή λοιπόν
δέον ως έχει και τα υμέτερα , όσαπερ εξηγούμενοι την θαυμαστής φιλονεικίαν εις οίον φέρει το τέλος.
το εκ Πατρός δι' Υιού εκπορεύεσθαι το Πνεύμα Το δι' Y! ου εκ του Πατρός εκπορεύεσθαι το Πνεύμα
φατε . Εκείνα δε πάντως φατε , ώς ή διά πρόθεσις το άγιον ουχ έτερον κατά σε και το συν τω Υι », και
αντί της συν ενταύθα , αντί της μετά, έσται νοου- μετά Yίου , και άμα τω Υιώ εκ του Πατρός ύφεστά
μένη προθέσεως , και αντ' αυτού τε του άμα και ναι το Πνεύμα το άγιον. Τήν γάρ διά πρόθεσιν εν
ομού επιρρήματος, ίν' η καθ' υμάς το εκ Πατρός ταύθα την συν λέγεις δύνασθαι, και την μετά και
δι ' Yίου εκπορεύεσθαι το Πνεύμα το άγιον αυτό γε το άμα επίρρημα. Τί ούν κάμνεις , εις ταύτα μετα
δηλούν το, συν τω Υό, ή μετά του Υιού , ή άμα το τιθείς την διά ; "Έστω δή έχουσα ώσπερ έχει, και
Υιώ εκ του Πατρός εκπορεύεσθαι, Τούτο δ' ώς μεν δυνάσθω όσαπερ δύναται παρά σοί. 'Ενταύθα συ
γελοίον, ώς δε κομιδή δυσσεβές εις τον ίσον, ή και άρμοσαν ταύτη εκείνα δυναμένη , άπερ κακείνοις
χειρονα της του Βέκκου βλασφημίας φέρον όλισον , εφήρμοζες, και την αμαθίαν άμα και ατοπίαν κα
ου πολλού τινος οίμαι λόγου δηλώσαι. Γελοίον μεν τανοήσεις και μισήσεις την σην. "Η γαρ ουκ αυ
γάρ αν είη διά την αλλόκοτος και ξένην και παντά- τίκα συνελαθείης ομολογείν , δσαπερ ανόπιν τού
πασιν αγνοουμένην τη συνηθεία μετάληψιν , ήν ούτε Β λόγου διομολογείν εκπέφευγας βλάσφημα . Ει γάρ
γραμματικών παίδες ήσασιν, ούτε οι την φωνήν το δ: Yίου εκπορεύεται το Πνεύμα , τούτ' έστι. το
απλώς ελληνίζοντες κέχρηνται. Επεί που συ μαθών συν τω Υιώ και μετά του Υιού, και άμα το Yία
έχεις την διά τρόθεσιν εις την συν μεταλαμβανο- έχειν την ύπαρξιν , τήρησαν δή μοι αμετάβλητον την
με την, και την μετά και τα συστοιχα ; Δυσσεβές δε , διά , και τοις ίσοις κατά τους γεωμέτρας τρόσθες τα
οίς ότιπερ εκ της τοιαύτης υμών εξηγήσεως και ο ίσα , και όψει γε , ώς ουράνιον όσον αμαρτάνεις , δι'
γεννώμενος Υιός εκ Πατρός συνάγεται το Πνεύματι Υιού την ύπαρξιν έχειν το Πνεύμα το άγιον, και
εκ Πατρός συνεκπορευόμενος . Συνάγεται γάρ , επει- ύφεστάναι ομολογών , άπερ παντός μάλλον ομολογείν
δή τα τοιαύτα προσρήματα , και όσα συναπτικά και απηγόρευσας. Τα μεν ούν υμέτερα τοιαύτα.
συλληπτικά , τα πολλά των υποκειμένων προσώπων ' Αλλά σκόπει λοιπόν και τα δοκούντα ημίν . Πρώ
τους επιφερομένοις πέφυκε συναρμόζειν ρήμασιν, τον ούν εκείνο δηλον είναι φημι τοις πάσιν, ώς ει
είτε τελείω , είτε έν έστι τα επιφερόμενα . Οιονεί και μηδέν έχοι τις λέγειν τίς ποτε τοις Πατράσι ση
τρέχειν τις λέγεται συν τω δείνι, τους αμφοτέρους μαίνουσα εστιν η φωνή , αλλ' αρκείς γε και ούτως
τρέχειν εκ του λόγου καταλαμβάνομεν , του προσρή- ελέγχειν τον Βέκκον, επί ψευδεί τη πρώτη συλλογι
ματος , ώς είρηται , υπό την του ρήματος κοινωνίας ζόμενον υποθέσει. Ουδε γάρ το δι' Yίου εκπορεύε
C
άγοντος τα ονόματα. Kάν μετά του δείνος τον δείνα σθαι το Πνεύμα το άγιον, ταυτόν τώ δι' Υιού την
εσθίειν ακούσης, ότι άμφω εσθίουσε νοήσειας άν. Ε! ύπαρξιν έχειν το Πνεύμα στη μαίνει το άγιον. "Οπερ
δε και άμα το δείνα τον δείνα φιλοσοφείν , ώσθ' ότε εκείνος ώσει θεμέλιον τους εαυτού λόγοις υποβαλών,
συν τω Υιό , μετά του Υιού ή άμα το Υιώ εκ τον υψηλόν της αυτού βλασφημίας πύργον επωκο
Πατρός εκπορεύεσθαι λέγεις το Πνεύμα το άγιον, δόμησε. Και τούτου δή ούτω μη σημαίνοντας την
ουκ άν έτερον είης λέγων, ή ότι και αυτός ο Υιός εκ ταυτότητα , αναιρείται μεν ή μεγιση των προτά
Πατρός εκπορεύεται ως το Πνεύμα το άγιον. "Οπερ σεων , και των συλλογισμών η κρηπίς συναναιρεί
ως συγχυτικόν εστι των θείων χαρακτήρων , και τον δή που και όσα επηκολούθησεν άτοπα . Και του
σφόδρα μεγάλης πρόξενον απωλείας, ουκ άν αγροί- πολλή τις ανάγκη τον νούν ανιχνεύειν της ρήσεως.
κος τοσούτον είης , ώστ' αγνοείν. Πλήν βουλόμενος έξιν και χωρίς τούτου του ευσεβούς και ημετέρου
τουτο θεραπεύειν το βλάσφημον , εις δευτέραν με . κατατυγχάνειν σκοπού , ός έστιν ή των οχυρωμάτων
ταθα!. εις εξήγησιν, ευηθείας επιστοιβάζων ταις του Βέκκου κατάλυσις . "Έπειτα δε και τούτον ζη
ευθείαις, καί τινα ονομάτων χώραν ουκ εχόντων τουντί σοι έξεστι , φαίην, των αγίων τοίς το χρόνο
ενταύθα εξωθεν συναθροίσας έσμόν, κελεύεις ημίν προειληφόσι συγγεγονότι, κάπι θεολογία μέγα κλη
ως τις ών της των λόγων τέχνης δεσπότης, το από Dρωσαμένοις όνομα , παρ' εκείνων μανθάνειν των
σου δε και μόνον εργμένον αξίωμα . Λέγω το συν αγνοουμένων την δήλωσιν προς την διάνοιαν των
τω Υιό και μετά του Υιού εκπορεύεσθαι το Πνεύμα προτέρων, και των υστέρων εκδεχομένων φυνάς.
έα του Πατρός, αντί του συν τω Υιώ και μετά του ΕΙ :ον μεν ουν κακείνοι , παρά του Πνεύματος
Yίου ύφεστάναι δέχεσθαι , και την ύπαρξιν έχειν ελλαμφθέντες, διά του Υιού το Πνεύμα το άγιον, εκ
παρά του Πατρός . Τούτο δε και συν τω Υιώ λέγω, πορεύεσθαι μέντοι διά του Υιού επήλθεν ειπείν ου .
και μετά του Υιού , και άμα τω Υιώ ύφεστάναι και δεν , αλλ' εκλάμπειν , φανερούσθαι, πεφηνέναι ,
την ύπαρξιν έχειν εκ του Πνεύματος , ουδείς ούτω προϊόνσι, γνωρίζεσθαι , τάλλα όσα φανέρωσιν απλώς ,
μέμνεν, ουδ' επ' ασεβείς διαβόητος γέγονεν, ώστε είτουν έκφανσιν διά του Υιού παρίστησιν, αλλ ' ουχ
μή ομολογείν . Και γάρ έστιν αληθέστατον . Καθ' ύπαρξιν, ήν μόνως εκ του Πατρός έχειν ομολογεί.
εαυτό μέντοι αληθέστατον, και ουκ εκ των κειμένων ται το Π.εύμα το άγιον. Ζητείς τούτων τας αποδεί
επόμενον, ουδ' εκ των σών υποθέσεων και εξηγή- ξεις και εγώ σοι παρασχεϊν έτοιμος. Αυτίκα γάρ και
σεων αναφαινόμενον. " Ωστ ' αληθές μεν και παναλη- τπολύς και μέγας Βασίλειος εν λόγω τετάρτω των
θες τουτί το έχατον είρηκας, ανακόλουθον δε και "Αντιρρητικών τάδε κατά δήμά φησι • Το μεν εκ
των κειμένων πλείστον απηρτημένον . Θεού το ΙΙνεύμα είναι τρανώς εκήρυξεν ο Απόστο
2: 9 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHÆ
λυς λέγων , ότι « Το Πνεύμα το εκ του Θεού ελάβο- Α εν Πνεύμα άγιον, φησίν, εκ Θεού την ύπαρξιν έχον,
μεν. 5 Και το δι' Yίου πεφηνέναι σαφώς πεποίηκεν,
Υιού ονομάσας αυτό . Κάν τη προς Γρηγόριον δε τον
αδελφόν επιστολή, περί διαφοράς ουσίας και υπο-
στάσεως τον λόγον τοιούμενος , ούτω γράφει : “Ο
δε Υιός και το εκ του Πατρός εκπορευόμενον Πνεύμα
δι' εαυτού και μεθ' εαυτού γνωρίζων, μόνος μονο-
γενώς εκ του αγεννήτου φωτός εκλάμψας , ουδεμίαν
κατά το ιδιάζον των γνωρισμάτων την κοινωνίας
έχει προς τον Πατέρα, ή προς το Πνεύμα το άγιον,
αλλά τοίς ειρημένοις σημείοις μόνος γνωρίζεται .
Εύροις αν αυτόν και προς τας κανονικές επιστέλ-
λοντα ώδε πως λέγοντα : Αλλ ' ουδε του Ιονογενούς
πρότερον το Πνεύμα το άγιον . Ουδέν γάρ μέσον
Υιού και Πατρός . Ει δε μή έστιν εκ Θεού , διά Χρ:-
B
στου δέ έστιν , ουδέ έστι το παράπαν . Ακόλουθα το
Βασιλεία και ο αδελφός ο τούδε φησι . Και άγε φησί,
τoλύ παρά πάντα τάλλα πλουτεί την ενάργειαν.
φησί δέ όμως : Το απαράλλακτον της φύσεως ομολο-
γούντες την κατά το αίτιον και αιτιατών διαφοράν
ουκ αρνούμεθα , ενώ μόνο διακρίνεσθαι το έτερον
του ετέρου καταλαμβάνομεν , τω το μέν αίτιον είναι
πιστεύειν, το δε εκ του αιτίου, και του εξ αιτίας
ήντος . Πάλιν άλλην διαφοράν εννοούμεν το μεν γάρ
προσεχώς εκ του πρώτου, το δε διά του προσεχώς
εκ του πρώτου. » 'Αλλά ταύτα μεν εν τη προς
'Αβλάσιον επιστολή, έν εικοστό δε και δευτερο κε-
φιλαν των κατ’ Εύνομίου, και αύ έν έκτη και εί-
κιστώ, και έκτο και τριακοστό των αυτών, προς
τον Υιόν, φησί, το Πνεύμα το άγιον, κατά το άκτι-
C
στον συναφεία συναπτόμενον , και εν τω την αιτίαν
της υπάρξεως εκ του Θεού των όλων έχειν, αφίστα-
ται πάλιν εν τώ ιδιάζoντι, εν τω μήτε μονογενώς
εκ του Πατρός υποστήναι , και εν τω δι' αυτού πε-
φτηνέναι . Και πάλιν , Πατήρ μεν άναρχος και αγέν-
νητος και αεί Πατήρ νοείται. Εξ αυτού δε κατά το
προσεχές αδιαστάτως και μονογενής Υιός το Πατρι
συνεπινοείται . Δι' αυτού δε και μετ' αυτού πρίν τι
κενόν τε και ανυπόστατον δια μέσου παρεμπεσείν
νόημα, ευθύς και το Πνεύμα το άγιον συνημμένως
καταλαμβάνεται ουχ υστερίζον κατά την ύπαρξιν
μετά τον Υιόν , ώστε ποτέ και τον Μονογενή δίχα
του Πνεύματος νοηθήναι, αλλ' εκ μέν του Θεού των
όλων και αυτό την αιτίαν έχον του είναι . "Οθεν και
το μονογενές εστι φώς, διά δε του αληθινού φωτός D νοντας . " Οθεν ουδ' ετέρωθεν ανέμειναν εξηγητας
εκλάμψαν, ούτε διαστήματα, ούτε φύσεως ετερότητα
του Πατρός και του Μονογενούς ατιοτέμνεται . Και
πάλιν αυ εξ αγεννήτου ηλίου, άλλον ήλιον εννοού-
μεν, ομού τή του πρώτου επινοία γεννητώς αυτώ
συνεπιλάμποντα, και κατά πάντα ώσαύτως έχοντα ,
κάλλει . δυνάμει , λαμπηδόνι , μεγέθει , και πάσιν
άπαξ τοις περί τον ήλιον θεωρουμένοις. Και πάλιν
έτερον τοιούτον φώς κατά τον αυτόν τρόπον, ου χρο »
νικό τινι διαστήματα, του γεννητου φωτός αποτέ-
μνόμενον, αλλά δι' αυτού μεν εκλάμπον , την δε της
υποστάσεως αιτίαν έχον εκ του πρωτοτύπου φωτός . »
Ούτοι μεν ούν τοσαύτα. Γρηγόριος δε ο Θαυματουρ .
γος , και συν αυτώ 'Αθανάσιος, ο μεν την αποκά-
λυψιν της πίστεω ; εκτιθέμενος, Tά τ' άλλα , και
FO
και διά του Υιού πεφηνός, δηλαδή τους ανθρώπους.»
Και έν άλλοις · « Τέλειον δε και το Πνεύμα το άγιον
εκ Θεού δι' Yίου χορηγούμενον τοις υιοθετουμένοις . »
Και εν ετέροις αύθις : Αγεννήτου μεν όντος του
Πατρός , γεννηθέντος δε του Υιού εκ του Πατρός ,
του δε Πνεύματος εκ της ουσίας του Υιού αϊδίως
εκπεμφθέντος. Αθανάσιος δε τούτο μεν εν τώ ελέγ
χο της υποκρίσεως των περί Μελίτιον και τον Σα
μοσατέα , τούτο δε και προς Σεραπίωνα γράφων,
'Εκεί μέν ήν, φησίν, οδύνατον έν τή της Τριάδος
διξη το Πνεύμα δοξάζεσθαι, μη προοδϊκώς ον εκ
Θεού δ ' Υιού : ενταύθα δε το Πνεύμα, φησί ,
παρά του Υιού διδόμενον και πεμπόμενον , αυτό έν
έστι , και ου πολλά , ουδε εκ πολλών εν, αλλά μό
νον το Πνεύμα . Ενός γάρ όντος του Υιού του
ζώντος Λόγου , μίαν είναι δεί τελείαν και πλήρης
την αγιαστικήν και φωτιστικήν ζωήν , ούσαν ενέρ
γειαν αυτού και δωρεάν, ή,τις γ' εκ Πατρός λέ
γεται εκπορεύεσθαι, επειδή εκ του Λόγου του παρά
Πατρός ομολογουμένως εκλάμπει, καιαποστέλλεται
και δίδοται. Και Κυρίλλου δε τας ταυτα βεβαιού
σας ρήσεις ούσας τοσαύτας τις αριθμήσει ; Φησί
μεν γαρ εν τω προς Ερμείαν συντάγματι : "Αγιον
Πνεύμα προσερείς, το εκ Θεού Πατρός δι' Υιού προ
χεόμενον φυσικώς. Και αυθες φησιν έρωτών : Τίνος
ίδιον είναι φαμεν το Πνεύμα το άγιον ; Πότερον δε
μόνου του Θεού και Πατρός, ήγουν αυτού του Υιού και η
ανά μέρος εκατέρου και αμφοίν , ώς εν εκ Πατρός
δι ' Υιού, δια την ταυτότητα της ουσίας ; Κάν τοις
εις τον Ευαγγελιστής εξηγητικοίς Ιωάννην, Εί και
προεισιν εκ Πατρός , φησί, το Πνεύμα το άγιον,
αλλ' έρχεται δι' Υιού , και ίδιόν έστιν αυτού . Κάν
τοίς αυτοίς πάλιν, 'Αραρότως , φησί, πιστεύομεν ως
ουκ αλλότριον του Υιού το άγιον Πνεύμαεστιν, αλλ '
ομοούσιον αυτού, και δι' αυτού προϊόνεκ του Πατρός . »
Και μακρόν αν είη τούδε και πάντων εξής τάς
μαρτυρίας τιθέναι , όσαι διά του Υιού το Πνεύμα
διδάσκουσι , πλήν εκπορεύεσθαι μεν και διά του Υιού
έφητεν ουδείς , υπάρχειν δε και εκλάμπειν, και όσα
είρηται . Οι δε γ' εκπορεύεσθαι και διά του Υιού τε
τολμη κότες ειπείν τη σφών διανοίας ειλικρινεία
θαρσήσαι δοκούσιν ειπείν, και τα πάντα τοις προ
λαβούσι των διδασκάλων εαυτοίς παρέχειν συμβαί
αυτοίς επιστηναι των λόγων τούτων, αυτοί δε εαυ
τους και μάλα γεγόνασιν αξιόχρεω , της μέν τιαράλ
λαγμένης φωνής ουδέν παραμείψαντες , τρόπον σε
ετέρω τον πατρικόν τε και υγιαίνοντα νούν ειυτοίς
παραστήσαντες. Δήλον δε τούτο εκ των ιερων συγ
γραμμάτων αυτών. Και γάρ εν τοις κεφααίους Μά
ξιμος ο σοφός, « Είς , φησί, Θεός , ενός Yίου γεννή
τωρ και Πατήρ, και Πνεύματος αγίου πηγή , μονάς
ασύγχυτος , και Τριές άδι ίρετος , νους άναρχος ,
μόνου μόνος ουσιωδώς ανάρχου Λόγου γεννήτωρ,
και μόνης ειδίου ζωής , ως Πνεύματος αγίου πηγή .
Kάν τοίς εις Διονύσιον τον μέγαν 'Αρεοπαγίτην
σχιλίοις τα περί της αφθάρτου Τριάδος φησί, λέγων
περί Διονυσίου , μέχρι τριών υποστάσεων προόδου
ΩΙ SCRIPTA APOLOGETICA . 262
νύν θεολογεί, ότιπερ ο Θεός και Πατήρ κινηθείς και εκ του Πατρός εκπορευόμενον · μόνος γαρ αίτιος ο
άχρόνως και αγαπητικώς προήλθεν εις διάκρισιν Πατήρ. Εν δε που τη επιστολή , Ημίν, φησίν, είς Θεός
υποστάσεων, άμερώς τε και άμειώτως μείνας εν τη ο Πατήρ, και ο Λόγος αυτού και το Πνεύμα αυτού :
ολότητι υπερηνωμένως και υπερηπλωμένως του οί- Λόγος δε ενυπόστατον γέννημα, διό και Υιός. Και
κείου απαυγάσματος εις ύπαρξιν προελθόντος, ως Πνεύμα ενυπόστατον εκπόρευμα και πρόβλημα, εκ
είχόνος ζώσης , και του παναγίου Πνεύματος προσκυ- Πατρός μεν, δι' Υιού δε , και ουκ εξ Υιού , ώς πνεύμα
νττώς και υπεραεννάως εκπορευομένου εκ του Πα- σ.όματος αυτού , λόγου εξαγγελτικόν. Και το πνεύμα
τρός, ως μυσταγωγεί ο Κύριος . Αγαθότητι δε πνοή λυομένη και διαχεομένη , ώς δε κάν μνημονευ
έπληθύνθη επί τρισυπόστατον θεαρχίαν η αιτία πάν- θέντι λόγω, Τούτο , φησίν, ημίν λατρευόμενον, Πα
των και πηγή. Αλλά την, Πάτερ ημών, προσευχήν της Υιού γεννήτωρ αγέννητος. Ου γαρ έκ τινος.
ερμηνεύων, ούτωσε πως λέγων καταλαμβάνεται: “Ο Υιός του Πατρός γέννημα , ώς εξ αυτού γεγεννημέ
Υιός και το Πνεύμα το άγιον ουσιωδώς τη Πατρί νος. Πνεύμα άγιον του Θεού και Πατρίς , ως εξ αυ.
συνυφεστήκασι , εξ αυτού τε όντα και εν αυτώ φυσι-
του εκπορευόμενον, όπερ και του Υιού μεν λέγεται,
κώς υπέρ αιτίαν και λόγον. Μάξιμος μέν ούν ού- ώς δι' αυτού φανερούμενου , και τη κτίσει μετοδ.
τως. Τα δε του θείου Ιωάννου Δαμασκηνού και δόμενον, αλλ' ουκ εξ αυτού έχουν την ύπαρξιν, και
πολύ γε των του μακαρίου Μαξίμου μακρότερα, άμα B Ούτως εγώ φημι , και αυτά γε τα πράγματα μαρ
δε και σαφέστερα . Το Πνεύμα το άγιον, φησί, και τυρεί εμψύχοις ώς άν είπoι τις μαρτυρίαις · λέγω
αυτο μεν εκ του Πατρός ου γεννητώς , αλλ' εκπο- δε νυν τους των μακαρίων λόγους ως πράγματα , τους
ρευτως. Φησί δε εν κεφαλαίω ταύτα , τα περί της ως διά του Υιού εκπορεύεσθαι ειρηκότας το Πνεύμα
διακεκριμένης και ηνωμένης θεολογίας, και μετ' μηδέν άλλoίoν έννοήσαι μάλλον μεν ούν , και κατά
ολίγα εν τώ αυτό : "Αμα δε και του Υιού εκ του τον νούν συνενεχθήναι τους πρώτους, μαθητές όντος
Ιατρός γέννησις, και η του αγίου Πνεύματος εκ εκείνων και οπαδούς . Πώς γαρ αλλοίον , όπου μόνον
πόρευσις, και πάντα όσα έχει ο Υιός και το Πνεύμα , αίτιον Υιού και Πνεύματος ίσασι τον Πατέρα, και
έκ του Πατρός έχει, και αυτό το είναι. Και μεθ' μόνην πηγήν της θεότητος, και ρίζαν, και άρχήν,
έτερα• Oύ τρείς θεούς λέγομεν τον Πατέρα και τον και την εκ του Υιού Πνεύματος ύπαρξιν διαρρήδην
Yίον και το άγιον Πνεύμα , ένα δε μάλλον Θεόν την απαγορεύουσιν ;
αγίας Τριάδα, εις έν αίτιον Υιού και Πνεύματος "Ήδεσαν μέν γάρ σαφώς, ίνα και πειράσωμαι συν
αναφερομένων, ου συντιθεμένων, η συναλειφομένων , Θεώ τα περί την ρήσιν τρανότερον καταστήσαι • ήδε
Και μεθ' έτερα αύθις : Xρή δε γινώσκειν ότι τον σαν μέν και Μάξιμος ο μέγας , και ο θείος Ταρά
Πατέρα ου λέγομεν έκ τινος , λέγομεν δε αυτόν του σιος, έτι και ο ιερός Ιωάννης , το Πνεύμα το άγιον
Yίου Πατέρα . Τον δε Υιόν ου λέγομεν Πατέρα, ουδέ C έκ Πατρός εκπορευόμενον, εξ ούπερ υφέστηκε, και
αναίτιον, λέγομεν δε αυτόν και εκ του Πατρός , και τήν της υποστάσεως, και την του είναι αιτίαν.
Υιόν του Πατρός . Το δε Πνεύμα το άγιον και εκ του "Ήδεσαν δε τούτο άμα και διά του Υιού προϊόν και
Πατρός λέγομεν, και Πνεύμα Πατρός ονομάζομεν · φανερούμενος και εκλάμπον , και πεφηνός , και ήκον,
εκ του Υιού δε το Πνεύμα ου λέγομεν, Πνεύμα δε και γνωριζόμενον · όθεν και εύροις αν αυτούς, διερ
Yίου ονομάζομεν. Εί τις γαρ, και ο Απόστολος χόμενος επιμελώς τα εκείνων , οτε μεν εκ Ιατρός
φησί , « Πνεύμα ούκ έχει Χριστού . » Και δι ' Yίου λέγοντας εκπορεύεσθαι το Πνεύμα το άγιον, διά δε
πεφανερώσθαι και μεταδίδοσθαι ημίν ομολογούμεν : του Υιού πέφηνε και πρόειει, και εκλάμπει , και
ενεφύσησε γάρ και είπε τοις μαθηταίς, « Λάβετε φανερούται , και γνωρίζεται • οτε δε εκ Πατρός δι'
Πνεύμα άγιον, ώσπερ εκ του ηλίου μέν ή τε ακτίς Yίου εκπορεύεται το Πνεύμα το άγιον, ουχ όπως συ,
και η Ελλαμψις. Αυτός γάρ έστιν η πηγή της τε άπερ ου γέγραπται, ούτε έστιν εντεύθεν νοήσαι,
ακτίνος και της ελλάμψεως. Διά της ακτίνος ή έλ . λέγω δή το δι' Υιού την ύπαρξιν έχειν το Πνεύμα
λαμψις ημίν δίδοται, και αύτη εστίν ή φωτίζουσα το άγιον, ώς και αιτίαν εκ τούτου προσάπτειν και
ημάς και μετεχομένη υφ' ημών. Τον δε Υιον ούτε τη Yία της του παναγίου Πνεύματος υποστάσεως :
του Πνεύματος λέγομεν, ούτε μήν εκ Πνεύματος. ΣD αλλ' ίν ' εκπορεύεσθαι μεν εκ του Πατρός και αιτίου ,
Ταύτα μεν εν κεφαλαίω τω ειρημένω. " Επεται δε όθεν και την ύπαρξιν έχει, μνησθείς, του της υπάρ
τούτοις ώσπερ αληθώς του αυτού νοις όντα γεννή- ξεως τρόπου εκείσε καλώς φέροντος, όθεν και η
ματα και άπερ εν τω περί θείων ονομάτων φησιν, ύπαρξις, ομού δε και δι' Υιού προέρχεσθαι και εκ
τη τε προς Ιορδάνην επιστολή , και έτι γε εν τω φαίνεσθαι, και όσα παρά τους αυτούς τούτοις κο..
λόγω τω την επιγραφήν εις την θεόσωμον επιδεχο- τοις άλλοις θεοφόρους τεθεολόγηται διδαχθής: τη γάρ
μένω του Κυρίου ταφήν. « Ο Πατήρ, φησίν εν τω εκ Πατρός εις το είναι προύδι του Πνεύματος, ου
περί Θείων ονομάτων , πηγή και αιτία Υιού και γάρ αφέξομαι τα αυτά πολλάκις στρέφειν περί των
Πνεύματος . Πατήρ μόνου Υιού, και προβολείς Πνεύ- αυτών, την εις δύναμιν σαφήνειαν εργαζόμενος το
ματος. Ο Υιός Σιος, Λόγος, σοφία, και δύναμις, ευσεβεί των Πατέρων νοήματι τη προύδω ταύτη, η
εικών , απαύγασμα , χαρακτήρα του Γιατρός και εκ δι' Υιού του αυτου Πνεύματος συντρέχουσα έκφαν
του Πατρός, ουχ Υιός δε του Πνεύματος. Το Πνεύμα σις, καθ' όν τρόπον τή εξ ηλίου του φωτός εκλάμ -
το άγιον Πνεύμα του Πατρός, ώς εκ του Πατρός εκ . ψει ή δια της ακτίνος του αυτού φωτός πρόεσις και
πορευόμενον. Ουδεμία γάρ ορμή άνευΙΙνεύματος. Και φανέρωσις. Πείσαι δέ μοι δοκεί τους θεολόγους
Υιού δε Πνεύμα ουχ ώς εξ αυτού , αλλ ' ώς δι' αυτού τυυσδε εκ Πατρός δι' Yίου εκπορεύεσθαι ειπείν το
23 GEORGII CYPRE CP . PATRIARCHA 261
Πνεύμα το άγιον, ομού μεν ότι εκ Πατρίς εκπο- Α ειπών εκ του πρώτου. Διά ταύτα ουδε συνέχεεν ο
ρεύεται και υφέστηκεν ώς εξ αιτίου το Πνεύμα δια- νούς, ουδέ τι των μή προσηκόντων ενόησε , καίπερ
τρανούντας , ως αει τον τρόπον της έκ Πατρός υπάρ- το σφόδρα συνεσπειραμένω της εξαγγελίας στενο
ξεως του Πνεύματος της του εκπορεύεσθαι σημαι- χωρούμενος , μάλιστα δε και έβράβευσε καλώς και
νούσης φωνής, ομού δε ότι και δι' Υιού έκφαίνεται διέκρινε . Και οίς εκ του πρώτου τον Υιόν ήκουσε
και φανερούται το αυτού εκ Πατρός εκπορευόμενον και το Πνεύμα , ώς εξ αιτίας ενόησε , και μετά του
παριστώντας, ει και με το της φανερώσεως ομου τρόπου της ίδιας υπάρξεως εκάτερον . 0ίς δε διά
ενταύθα πρόσκειται βήμα , την χώραν πετύληρωκότος του Υιού το Πνεύμα, εις την έκφανσιν άπεΐδεν αυ
του τρόπου του δηλωτικού της υπάρξεως . Και γάρ τίκα , και την έκλαμψιν και φανέρωσιν, και όσα γε
ώσπερ εν ετέροις εκλάμπειν λέγοντες και προϊέναι ομοίως δι' Υιού το Πνεύμα λέγεται παρά τε τοίς
εκ Πατρός το Πνεύμα το άγιον δι' Υιού , δηλούν μέν άλλοις θεολόγους , και τη Νύσσης αυτώ. Ως ούν έν .
εθέλομεν ομολογουμένως την του Πνεύματος φανέ- ταύθα της ευσεβείας και δύναμις διακρίνειν δίδωσι ,
ρωσιν δι' Υιού. Ο νους δέ όμως εις την ευσεβή ανα- και ου συγχωρεί πόρρω φέρεσθαι της ορθότητος,
φερόμενος έννοιαν, συνεπινοεί εκ Πατρός έχειν την καν μυρία στενοχωρήται ταϊς λέξεσιν, ούτω και τα
ύπαρξιν και την αιτίαν πάσαν του είναι , το δι ' Υιού
περί την ρήσιν άξιον καταστήναι τήν λέγουσαν, εκ
εκλάμπον τε και φανερούμενον Πνεύμα, ει και μή Β Πατρός δι' ού το Πνεύμα το άγιον εκπορεύεται ,
σημαντική του της υπάρξεως τρόπου ή του προϊέναι και μή τα της ερμηνείας συνεστραμμένο εις συγ-.
ή εκλάμπειν εστί φωνή . Ούτω δή και εκπορεύεσθαι χυσιν εκπίπτειν βιάζεσθαι . 'Εκπορεύεται γάρ εκ
δι' Υιού το Πνεύμα το άγιον λέγοντες, την μεν δύ- του Πατρός το Πνεύμα , εκείθεν έχoν την ύπαρξιν
να μεν της του εκπορεύεσθαι σημασίας τω μόνο αι- και αιτίαν του είναι . Διά δε του Υιού , τί γ' έτερον
τίω Πατρί προσαρμόζομεν, και το σημαινόμενον κανταύθα νοήσεις, ή ως αυτό δια του προσεχώς εν
κάνταύθα ορθώς συντηρούμεν της λέξεως κατά την νενόηκας, υπ' αυτή γε διδασκάλω τη αληθεία, και
του Σωτήρος θεολογίαν, ουκ επί κοινωνία δε όμως τη Νύσσης χειραγωγούμενος και εννενόηκας δε δήπου ,
της υπάρξεως τη δι' Υιού φωνή αποχρώμεθα, αλλ' ουχ ώς ύπαρξιν και το είναι διά του Υιού του Πνεύ
υπό της υγιούς των Πατέρων οδηγούμενοι διδασκα- ματος έχοντος, ώς δ' εκλάμποντος δι' αυτού και
λίας υγιώς άμα τούτ' αυτό συνεπινοούμεν και ασφα- πεφηνότος, μόνο δικαίως εκ τούτων την αιτίαν ανα
λώς , όπερ εκείνοις αυτοίς εν ετέροις τετράνωται · τιθέμενος τώ Πατρί. Φέρει μέντοι σαφώς εις τούτο,
ότι το έκ Πατρός εκπορευόμενον Πνεύμα έκφαίνεται και όπερ αυτός ούτος ο Νύσσης Γρηγόριος εν ετέροις
και δι' Υιού και φανερούται, και εκλάμπει, και φησίν . Ουκ ανάγκη πάσα τη εικόνα δουλεύοντας δου
πρόεισι . Καί γε τούτ' αυτό εναργέστερον κατανοή- ναι τοίς συκοφάνταις λαβήν εν τη του υποδείγματος
σεις, τη μεγάλη φωστήρι Γρηγορίω τω των Νυ- C ατονία . Ουχί ακτίνα εκ του ηλίου νοήσομεν, αλλ' εξ
σαέων ποιμένι προσεχών. Του εξ αιτίας όντος, φησίν αγεννήτου ηλίου άλλον ήλιον τον Υιόν, όμως τη του
εκείνος, άλλην διαφοράν εννοούμεν. Το μεν γαρ πρώτου επινοία, γεννητώς αυτό συνεκλάμποντα ,
προσεχώς εκ του πρώτου προσεχώς εκ του Πατρός και κατά πάντα ώσαύτως έχοντα , κάλλει, δυνάμει,
τον Υιόν φησιν είναι. Πάντως γεννητώς, φησί, νο. λαμπηδόνι, μεγέθει, φαιδρότητι, και πάσιν απλώς
ουμένου και του της υπάρξεως άμα τρόπου , ει και τοίς περί τον ήλιον θεωρουμένοις. Και πάλιν έτερον
μή διαρρήδην ταις λέξεσι πρόσκειται. Το όε Πνεύμα, τοιούτον φώς το Πνεύμα κατά τον αυτόν τρόπον, ου
και αυτό εκ του πρώτου , φησίν. Εκπορευτώς δε χρονικό τινι διαστήματα του γεννητού φωτός αποτί
πάντως και τούτο φησιν, ώς τον της υπάρξεως κάν- μνόμενον, αλλά δι' αυτού μεν εκλάμπον , την δε της
ταύθα νοείσθαι τρόπον , και με τη λέξει προσκεί- υποστάσεως αιτίαν έχον εκ του πρωτοτύπου φωτός.
μενον . Αλλά και διά του προσεχώς εκ του Πνεύμα- "Ωστ' είπερ λίαν πατρικώς ταύτα και ευσεβώς έχει ,
τος φησι το Πνεύμα. Τί σοι, προς Θεού , κανταύθα και γάρ αληθώς έχει , το δέ γε δι' Υιού ανομολογεί ,
δίδωσι νοείν το διά του προσεχώς ; Μή ότι υφίστα- ύπαρξιν έχειν το Πνεύμα το άγιον, βλασφημούντες,
ται και έχει το είναι το Πνεύμα διά του Υιού ; Ουκ και πάντη της ευσεβούς Εκκλησίας αλλότριον, που
ερείς ούτως · αλλ' ότι εκλάμπει , ήπερ αλλαχού D δίκαιον δι' Υιού εκπορεύεσθαι το Πνεύμα, παρά
φησίν αυτός, και φανερούται και πρόεισι. τισι των αγίων ειρημένον ακούοντας, μή παρα
Πλήν άθρει δη ως τώδε τω θεολόγω επί πάσαις χρήμα λογίζεσθαι , ουχ ώς ύπαρξιν οί της φωνής
ταύταις ταις εννοίαις ούτως ούσαις διαφόρους μία ταύτης Πατέρες διά του Υιού το αγίω διδόασι Πνεύ
τις απεδόθη θεολογία, και ου παρά τούτο η ευσεβής ματι, κάν ότι μάλιστα είς υπάρξεως τρόπον η εκ
διάνοια διαστέλλειν κεκώλυται , ότιπερ διάφορον όν πόρευσις είληπται ; Ου γαρ πάντως αυτούς τούτ'
διακρίνειν δέον, όμως συνήψεν ο λόγος, και εις εν ειρηκότας εξοστρακίσομεν του των αγίων χορού,
εν τη εξαγγελία συνήγαγεν. Οίδε γάρ ο θεολογικός ουδ' αύ αυτών τας φωνάς ώς ουκ ευσεβώς έχουσας
νους τον Υιόν εκ του Πατρός γεννηθέντα, και την διαγραψόμεθα, ήπέρ τις έφη των πάντα τολμώντων
ύπαρξιν εσχηκότα. Και καλώς είρηκε, προσεχώς εκ εξ αγνοίας και πράττειν και φθέγγεσθαι. Αλλά και
του πρώτου . Οίδε και το Πνεύμα εκ του αυτού Πα- αυτοί γε άγιοι ημίν έσονται , άτ’ ευσεβείας και πάν
τρός εκπορευόμενον, και την ύπαρξιν εσχηκός . Οίδεν των διδάσκαλοι των καλών και προς την ορθότητα
άμα τούτ' αυτό και διά του Υιού , αλλ ' ουχ ως υφι » της σφών διανοίας ορώντες ημείς, ουδε τας φωνάς
στάμενον και ύπαρξιν έχον διά του Υιού , εί και συν- αυτών αθετήσομεν, διά πάντων τοις Πατράσι φυ -
ημμένην ούτω την ρήσιν επήγαγε, διά του προσεχώς λάσσοντες το σεβάσμιον. 'Απαραποιήτους τοιγαρούν
 205 SCRIPTA APOLOGETICA. 266
δια ταύτα προφέρομεν αυτών τας φωνάς , ανοθεύ- Α τισκίων ένεκεν εταζομένους, ει μή το εκραίνω ,
τους και τις διανοίας φυλάττομεν. "Οθεν και λεγάν- αυτό γε προχείρως το φανερώ , ουχί δε το υπάρχω
των εκείνων , Δι' Yίου το Πνεύμα το άγιον εκ Πα- σημαίνειν γινώσκεται , ώς ανόητον και οίεσθαι μό
τρός εκπορεύεται , λέγομεν και ημείς ως εκείνοι , νον, άλλο τι παρ' αυτό γε σημαίνειν, τάχα γε μην
Δι' Υιού το Πνεύμα το άγιον εκπορεύεται. Νοούντων προσφιλοτιμούμενα μειράκια και ένα όνομα γινώ-
δε πάλιν ύπαρξιν τω αγίω Πνεύματι και πρόοδον σκειν είπoιεν αν τών ρημάτων τούτων ώσπερ άρ
εις το είναι εκ του Πατρός , έκφανσιν δέ , φανέρω. χήν. Είναι δε την αρχήν ταύτην το φάος αυτό, ε ;
σιν , έκλαμψιν διά του Υιού , ούτω νοούμεν και ούπερ ταύτα την πρώτην κεκίνηται. Τένι λοιπόν
φρονούμεν ημείς , και ουδέν ούτω φρονούντες, τη τέχνη τις κεχρημένος την έκφανσιν ώς ύπαρξιν άει
της εκπορεύσεως ρήσει, τρόπον της υπάρξεως ση- νο: ίν ημίν επιτάξει ; Εχρήσαντο μεν ούν, οίδα,
μαινούση , λυμαινόμεθα . Το τοίνυν δι' Υιού εκπο- τινές ανθ' ετέρου θατέρο και ύπαρξιν λέγειν βου
ρεύεσθαι το Πνεύμα, ύπερ είπον αυτοί , ουκ αν είη λόμενου, την έκφανσιν ώς ύπαρξιν έφασαν. 'Αλλ '
το δι' Υιού την ύπαρξιν έχειν σημαίνουν . Ει δέ γε έστιν ότε και πού, ένθα δηλονότι , ου γαρ αφέξομοι
σημαίνειν φατε, τι μή δόγμα τίθεται τις υμών τούτο τα αυτά λέγειν πολλάκις, εξήν αληθεύειν εκάτερον
της Εκκλησίας, λέγω δή το δι' Υιού την εις το και μεταλαμβάνειν ήν εκ της συνδρομής τας φωνάς ,
είναι πρόοδον έχειν το Πνεύμα το άγιονκαι τι δε και Βου μήν δ' απανταχού και αεί . Ούτοι δε, λέγω δε
Ιταλούς τε και Βέκκον τούτο τε και όσα κατ ' ανάγ- τους επαναστάντας νυνι λεξιθήρας, εκ του που και
κην τώδ' επακολουθεί φρονούντάς τε και κηρύττον- ποτέ το απλώς αμαθώς συμπεραινουσιν, ώς είπερ
τας εκκηρύττομεν; "Η γάρ φιλονεικούντες , την δι' εξ ενός και δυείν ανθρώπων λευκών τους πάντας
Υιού ύπαρξιν το δι' Υιού εκ Πατρός εκπορεύεσθαι ημίν ανθρώπους λευκούς ηγείσθαι συνελογίζοντο :
το Πνεύμα σημαίνειν βούλεσθαι, προσήσεσθε και και μηδε ταϊς όψεσιν ήξίουν πιστεύειν μή πάντας
τούτους , ως καλώς τε και ευσεβώς φρονούντας και ορίσαις τοιούτους . Πλήν εγώ μεν εν τω τόμο την
λέγοντας : η μη προσιέμενοι , ουδ ' εκείνο δίκαια έκφανσιν , ώς φανέρωσιν, ή ότι βούλει τη φανερώ
ποιούντες προσήσεσθε . Τα γάρ αμφότερα πράττειν, σει ταυτοδύναμον είρηκα ου μόνον διά το παρα
έργον έρεί πώς τις, oίμαι, ό γε φρονών, ουχ έτέρων πλησίως ταύτας σημαίνειν δοκείν τας φωνάς, αλλ'
είναι η των μη ειδότων, όσον αλλήλων ταναντία ότι ουδ' αυτοί γε το πρότερον οι των θείων δογμά
διώκισται. των εκφάντορες εκλαμβάνειν τε και νοείν την φω
" Πρχει μεν ούν, τοσαύτα περί των προκειμένων νην ατηξίωσαν, ώσπερ αυτός μεθ' ύστερον έκλαβο
είπόντας , ένταυθοι καταπαύσαι τον λόγον. Επει δε μενος φαίνομαι. Και δέδοικα μή εύηθες ομού και
ουδέ τήντης εκφάνσεως ανεπηρέαστον εώσι φωνήν, C, υπεργέλοιον ή πίστεις κομίζειν του την έκφανσιν
αλλά τι και ταύτης ουδε όντως εχούσης επιλαμβά- δηλούν βούλεσθαι και την φανέρωσιν παρ' αύτοϊς .
νονται , άνδρες ορμώμενο : έκ ποίας ουκ οίδα των Ει γάρ μηδείς έτερος τούθ' ούτως ετύγχανε λέγων ,
λόγων παρασκευής , ο γε, είπερ έαυτών όντες ετύγ- αλλ' εί την εις την προφητικήν Ζαχαρίου λυχνίαν, ού
χαιον επιγνώμονες , τοσούτον αν εαυτούς εμίσησαν πολλάκις εμνήσθημεν Μαξίμου ανέγνως , εί την εις
λογογραφείν επιβάλλοντας όσον ουδείς ποθ' έτερος την θεολογικής ρήσιν την, διά τούτο τούτο μονος
έτερον , επιλαμβάνονται δέ τά τε άλλα , και ότι περ απ' αρχής, ανάπτυξιν, ουδέποτ ' άν τήσδε χάριν
και αΐδιον αυτήν φαμέν. Bούλεται γάρ ή φασίν αυτήν έγρυξας της φωνής..
γε παρ' αυτούς σημαίνειν την ύπαρξιν , καλόν έτι 'Αλλά ταύτην, φασι, και αίδιον έφησθα. Τρίτη
μικρόν τώ λόγω προσδιατρίψαντας την άπασαν ως τις ήδη τούτο μέμψις ημίν. Συ δε άρα όστις ο λέγων
εικός αποτρίψασθαι μέμψεν. "Οτι μεν ούν ήμείς ούχ εί, ου λέγεις αΐδιον την δι' Υιού του Πνεύματος έκ
ύπαρξιν λέγομεν εν τω τόμω την έκφανσιν, αλλά φανσιν , και έκλαμψιν, και φανέρωσιν. Και πώς αν
φανέρωσιν, ή έκλαμψιν, ή ότι τούτων εγγυτάτω, τις ότι και λέγοις ειδείης ; Χορηγείται μεν γάρ διά
ούτως αμαθής , ώστε μη συνιέναι, διερχόμενος το του Υιού και δίδοται , και αποστέλλεται , όπηνίκα
τυκτίον; 'Αναιρεί μεν γάρ εμφανώς την δι' Yίου δηλονότι επιτηδείως αν έχωσι δέξασθαι εις αποστέλ .
του Πνεύματος ύπαρξιν έκφανσιν δέ όμω : ου παρ- D λεται , και χορηγείται και δίδοται · έκφαίνεται δε
αιτείται του Πνεύματος λέγειν διά του Υιού . Πώς και εκλάμπει αϊδίως, και φανερούται. Τούτο σε ο
ούν παν' εκείνω ταυτόν ύπαρξής τε και έκφανσεις , μέγας πειθέτω Βασίλειος τούτο και αδελφός οτού
είπερ , ώς βλασφημούμεν λέγειν, εξαίρει την ύπαρ- του Γρηγόριος τούτο και ο Θαυματουργός και Αθz
ξιν , ώς δ' ευσεβή νούν έχουσαν , ουκ αποδοκιμάζει νάσιος , και ο σοφός Ιωάννης , εξ ών μικρών άνωθεν
την έκφανσιν ; "Οτι δε και της εκφάνσεως παρά τισιν εμνήσθημεν δήσεων. Το εκ του Πατρός εκπορευό
εις την της υπάρξεως σημασίαν παραλαμβανομέ- μενον ΙΙνεύμα δι' εαυτού , φησί Βασίλειος, και μεθ'
νης, τότε μέντοι παραλαμβανομένης , επειδάν αλη- εαυτού γνωρίζων εστίν ο Υιός . "Ωστ' είπερ αεί μετά
θεύειν η ύπαρξις ώμολόγηται , αλλ' η κυρία γε της του Υιού γνωρίζεται , ώπερ ουδ' εκλείπει ποτέ ,
φωνής ανάπτυξις αυτήν μάλιστα δηλοί την φανέρω- ώσπερ ανέγνως, και αεί δι' αυτού . Τούτο δε τι που
σιν, εντεύθεν γένοιτ' αν εμφανές. "Έκφανσις και έτερον παριστάνειν ή το αΐδιον βούλεται ; Γρηγό
ύπαρξις ονόματα μέν δύο, αλλ' ουκ εξ ονομάτων , εκ ριος δε μετά των ιδίως προσόντων τω Πνεύματι , και
δε ρτημάτων δυείν , το μέν του φαίνω, το δε του Πατρός και Υιού διακρινόντων , και το διά του Υιού
υπάρχω , γεγένηται . Και γε ζητείτω τις ιών παρά αυτό πηφηνέναι και εκλάμπειν συνάπτει. "Οθεν
τους εν τοις παιδευτηρίοις παίδας τους έτι ρημα- μηδέποτε τον Παράκλητον των εαυτου ιδιωμάτων
D'ATROL. Ga . CXLII . 9
207 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHIÆ GR
οίδας χωρίς, ουδε το διά του Υιού πεφηνέναι , ως Α άγιε μου δέσποτα βασιλεύ , δέομαι της κραταιάς και
ίδιον αυτό το αϊδία προσόν, νούν έχων, έρείς ποτε αγίας βασιλείας σου, εν προσοχή του παρόντο ; ακού
ουκ άίδιον. Σαφέστερον δε τούτο έτι · ο Θαυματουρ- σαί μου γράμματος. Αξιώ και τους ενταύθα συνει
γές γάρ διετράνωσεν, έκ της ουσίας του Πατρός δι' λεγμένους ιερωτάτους αρχιερείς κατά τον αυτόν
Yίου αϊδίως εκπεμφθέν το Ινεύμα διδάσκων. 'Αθα- ακροάσασθαι τρόπον . Τινές των ερωτάτων αρχιε
νάσιος και Ιωάννης , και εικόνα κατά το δυνατόν ρέων και εμών αδελφών εις έγκλημα προφέρουσιν
της ακαταλήπτου και αοράτου Τριάδος τιθέντες , και έμοι το φλύαρον του Μάρκου χαρτίον. 'Εγώ δε ου
ημάς ως ενον διά ταύτης εις επίγνωσιν της μακα- δέποτε σύνοιδα εμαυτώ βλάσφημα ούτε γεγραφότι ,
ρίας χειραγωγούντες και ανάγοντες φύσεως, ο μεν ούτε φρονήσαντι , ούτε τινί ετέρω γράφειν ή φρονείν
ήλιον, απαύγασμα και φώς, ο δε ήλιον, ακτίνα και υφηγησαμένω. Το δε χαρτίον τούτο τοσούτον ουδο
την δι' αυτής έκλαμψιν , καθυπέδειξαν. Τι τοίνυν τιούν εμοί προσήκει, ώστε και αναθέματι καθυπο
άρα σοι δοκούσιν ούτοι το φως και την έκλαμψιν διά δάλλω τας εν αυτώ βλασφημίας απάσας.
του απαυγάσματος αεί και της ακτίνος προϊόντα *Ανάθεμαλέγω και πάσαις ταις αιρέσεσε και βλασ .
ειδέναι , ή έστιν ότε και μη δι' αυτής ; Επαν δε και φημίαις , όσαι άνωθεν και είς δεύρο γεγόνασι , και
Υιού το Πνεύμα ως δι' αυτού φανερούμενον ακούοις μετά ταύτα γενήσονται . Και βούλομαι τε και εύχο
είναι , αλλ ' ουχ ώς έχουν την ύπαρξιν εξ αυτού, τι και μαι παρά Θεού και των θείων, και παρά παντός του
και της προς αυτού του Πνεύματος ; Μη έγχρόνως μυστηρίου της άμωμήτου των Χριστιανών ημών
και ποτε νοείν του Υιού και ουκ αϊδίως είναι το πίστεως, ής άνευ ουκ έστι σωτηρία , ούτω
ΙΙνεύμα ; "Απαγε , οίδα, έρείς. 'Αϊδίως δε και αεί . στεύειν, ούτως ομολογείν , καθώς κελεύει Θεός , ώς
E : δ ' αϊδίως Πνεύμα Υιού το Πνεύμα , είρηται δε την περί αυτού γνώσιν τοις αγίοις αυτού απεκάλυψε ,
του Υιού, ότι δι' αυτού φανερούται , και αϊδίως άρα και ως ημάς αυτοί εκείθεν ελλιμφθέντες έμυστα
διά του Υιού φανερούσθαι οίδεν αυτο και του Υιού γώγησαν . Και πιστεύω δή βεβαίως ούτω και όμο
Πνεύμα το δι' αυτου Υιού φανερούσθα : είρηκώς λογώ , πάντα μέν όσα γνήσια της καθολικής Εκ
αυτό . Παύση τοιγαρούν , ώ ούτος , προς τον τόμον κλησιας δόγματα εξ όλης ψυχής ασπαζόμενος , και
απομαχόμενος του λοιπού , ή και έ : ι την γλώτταν τα ταύτης αλλότρια αποσειόμενος και αποστρεφό
επαφήσεις αυτώ , και ταις μέμψεσιν επιδαψιλεύσεις , μενος . Ει δέ τινι νοός ασθενεία ούκ ενελάμφθην, ουδε
ως αν ομού και σαυτά τας παρά των φρονίμων επι- κατειληφα έστιν ου των αγίων Γραφών το βούλημα,
στημόνων εφελκύσης ανθρώπων. Ουκ άν, oίμαι , το- ουκ αγαπώ, τύφη ματαίων νικώμενος , τη άγνοια
σούτον αφιλόκαλος είης άνθρωπος και νούν εκτετυ- ταύτη εμμένειν » ζητω δε ταύτης μάλλον απαλλα
φλωμένος, ώστε και σαυτώ ούτε φρόνιμος είναι , ή C γήναι, ως ψυχής χαλεπωτάτου νοσήματος , και έτοι
δοκ : ίν τοιούτος βασκάνειν. μός ειμι παντί τω διδάσκειν με δυναμένω , πόρω
Πιττάκιον του αγιωτάτου και σοφρωτάτου αρχιε δε πάσης ειρωνείας και λόγος , έμαυτόν παρέχειν εις
πισκόπου Κωνσταντινουπόλεως νέας Ρώμης , - αθησιν. 11ροστίθημι δε και τούτο · ει τοιούτον εί
και οικουμενικού πατριάρχου κυρού Γρηγορίου χον σκοπόν γράφων τον τόμον, οποίον το φλύαρον
του Μάρκου χαρτίον έχουν καταλαμβάνεται , o και
της από της Κύπρου προς τον ευσεβέστατον
και γαληνότατον βασιλέα κυρόν 'Ανδρόνικος φιλονεικών τις, ουκ οίδα τι κερδήσων , σαφήνειαν λέ
Δούκαν "Αγγελον Κομνηνών του Παλαιολόγος , γει του τόμου , ήσσολημένην αντικρυς χύτραν τω
αποσταλεν αυτώ oπηνίκα ή επισύστασις γε ουρανό παρατάλλων ή και περιβάλλων αυτών, ει
επι νούν τον εμόν επήλθεν ομώνυμον φωνήν γράφειν
γονε κατ' αυτού, του Εφέσου χρηματίσαντος
Ιωάννου του Χειλά , και τινων αρχιερέων και τε και κηρύττειν την του παναγίου Πνεύματος εκ
κληρικών, διά τινας ρίσεις του τόπου του πόρευσιν , καθώς ήμάς οι περί Βέκκον πάμπρωτα
γεγονότος παρά του τοιούτου πατριάρχου κατά αντικαθιστάμενο : πρώτον τόμον συκοφαντούντες διέ
Βέκκου εκείνου του χρηματίσαντος πατριάρχου βαλλον, έπειτα μετ' εκείνους έτεροι την συκοφαν
Κωνσταντινουπόλεως και των ασεβών δογμά τίαν ταύτην εκείθεν διαδεξάμενοι , επάρατος είην. Εί
των αυτού. "Ας δή ρήσεις ήρμήνευκεν οτοι. Dδε μή , σκοπείτω ο συκοφαντών έμε τα τοιαύτα, και
ούτος άγιώτατος πατριάρχης κυρός Γρηγόριος καταλιμπάνων άπερ οφθαλμοί αναγινώσκειν και
νοείν αυτό υποδεικνύουσιν, εις δ' άλλοκότους φαν
ευφυέστατα ορθοδόξους ούσας και ευσεβείς, τασίας και εικασίας ονείρων χωρών , όπως τας των
και το του Μάρκου .β.λάσσημον γράμμα αναθε Χριστιανοκατηγόρων τιμωρίας έκφεύξηται , όσας το
μάτισεν , ώς ού κατά τον ευσεβή σκοπών του
τόμου παρ' αυτού συντεθέν, αλλά προς απά νυν αυτούς κανόνες επάγουσιν ιεροί και θείων 1 : -
τερων θεσπίσματα , και όσας το μετά ταύτα ή δι
δουσαν και βλάσφημιoν έννοιαν απαγόμενον.
" Οθεν και τον κατ' αυτού γεγονότα μιαρώτα καία του δεσποτικού και φρικτού βήματος αποδίδωσι
τον Χειλών 'Ιωάννην τον χρηματίσαντα Εφέ ψήφος . "Εγωγε, δέσποτά μου άγιε βασιλεύ, όσον α. Ι

σου κατήσχυνε, τους δε λοιπούς αρχιερείς

προς μετάνοιαν έξεκα.λέσατο, άμα και τους
κ.ληρικούς , την αυτού συνθείς εγγράφως όμο
λυγίαν .
Κρατιστε , θεοπροσλητε , θεόστεπτε , θεοδοξαστε ,
διαγέγονα πρόβω των του Μάρκου φρονημάτων τε
και γραμμάτων μαρτυρούσι , και όσα προ του τόμου
πολλοίς έτεσιν εκδέδοται μοι, και όσα μετά τον τό
μον , εν οις άπασιν ουδ ' αν σκιάν εύρήσοι τις ομοιό
τητος . " Έστι μέν τι των αρχηθέν μοι συνταγμάτων ,
εξ ουτερ τα ; πατρικάς ο Βέκκος επεχείρησε χρή
200 DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI. 270
σεις παρεξηγείσθαι και το κάτωθεν γεγραμμένον Α λοιπού ξένας φωνές και φρονήματα επιφημίζειν
δογματικών χωρίον. Οίδε τούτο και ο μέγας λογοθέ- έμοί . 'Εχέτω και έλεος αυτούς της κακώς σπαρασ
της, γινώσκει και ο Φιλαδελφίας, ο δε Εφέσου, δο- σομένης Εκκλησίας και των αιτoλλυμένων ψυχών,
κεί μοι , και μεταγράψας έχει παρ' εαυτώ . Εν ά , ουκ έτι τούτο και δημιουργήσας Θεός, αλλ' επί
τούτω δε και τοις άλλοις άπασιν υπό του ορθού δόγ- σωτηρία αιωνίω παρήγαγε . Κοπασάτω η τοιαύτη
ματος ημετέροις πονήμασιν απαθως ορώντες οι βου- θραυσις της φιλονεικίας ημών και φιλοτιμίας αιτίαν
λόμενοι την του τόμου σαφήνειαν κατανοήτωσαν , έχουσα , ναί δέομαι, κοπασάτω. Επειδή ου χρονιεί
και μη εν τω μηδέν ημίν προσήκοντι Μάρκου χαρ- Κύριος τους των τοιούτων σκανδάλων επόπτης επό
τίω, κατανοήτωσαν, λέγω, και παυσάσθωσαν του γεσθαι.

ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ

ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ
11ΕΡΙ ΤΗΣ ΕΚΠΟΡΕΥΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ .

ΤΟΜΟΣ ΑΓΑΠΗΣ , εν Γιασία της Μολδοβλαχίας, 1698, pag . 387. )

Ουκ έγωγε θαυμάζω, φιλότης, εί τις αγροίκος και ένα περιγράφει πρόσωπον, Ιουδαϊκόν γήρ τούτο, ή
ών , υπό λόγων εχόντων μέχρι του φαινομένου το
πιθανόν παρασύρεται . Το γάρ μηδε θέλοντα δύνα-
σθαι στροραίς λόγων και αινίγμασι συμβαλείν
έκανόν εις παραίτησιν · αλλ' οπόταν και πεπαιδευμέ-
νος της είναι δοκών, και την σύνεσιν στιβαρός , ώσ-
τε και άλλους καταρτίζειν ισχύειν, είτ' ουδέν άμει-
νον εκείνων προς διάκρισιν αληθείας και ψεύδους
διάκειται, τουτ' εμού του μη κακόν δοκείν ουκ αν
έχη παραίτησιν , γνώμης σαφώς όν αμάρτημα ,
όχνω φιλοπονίας την αλήθειαν παραδιδούσης. Και
περί μεν δή των άλλων οι δίκην θρεμμάτων όπίσω
των νυν λεγομένων φέρονται, αλγώ μεν εγώ, πλην
τι άν τις ποιoίη εκόντων τάς σφών διανοίας εγχει-
ριζόντων και φερέσθωσαν • σου δε όταν τοσούτον και
συνέσει και λόγοις κρατής των πολλών, λέγης τε ε ζόμεναι. Είς Θεός τα τρία , ότι μία θεότης" μία ου
γνησίως όραν προς ημάς , είς αμφιβολίαν όλως
εμπεπτωκότος, πώς μή καθαψάμενος ικανώς, ουκ
αν άλλοις του καθάπτεσθαι μου δικαίως παρέξω
καιρόν ; Αλλά τούτο μεν ούτως έσται , έσται δε με-
τα ταύτα το δε νύν έχον έπ' άλλο τρέφομαι . "Έσται
δε τούτο τους παρά σου μοι προβαλλομένοις, δι' ών
και γενέσθαι αμφίβολος μαρτυρείς , την ώς έχω δυ-
νάμεως λύσιν επενεγκείν.
Πρώτον το πρώτον των προβαλλομένων εκθέμε-
νος , τίς ποτε , φησί, λόγος, ουσίαν μεν μη δοξίζειν
ανυπόστατον, μηδ' αυ υπόστασιν ανούσιον, λέγοντας
δε όμως το πανάγιον Πνεύμα εκ της ουσίας του
Υιού , μή λέγειν έθέλεις και εκ της υποστάσεως, και
ταυτ' επί του Πατρός μηδ' έτερον δοξάζειν αναινο-
μένους, αλλά και εκ της ουσίας λέγοντας και εκ της Ο Μία γαρ, και ώς ουσία ουκ έστιν όπως ποτέ διαίρε -
υποστάσεως προστιθεμένους και και ο μεν εκ προοι-
μίων προτείνεται τοιούτον.
Λύσις δε προς τούτο κυριωτάτη μάλιστα γένοιτ '
αν και δεδία, εί ώδε πως μικρών ανωτέρω βουληθείη
τις τον λόγον αναγαγείν. Μοναρχία το τιμώμενον
ημίν , ότι και είς Θεός αληθής μοναρχία δε ουχ ήν
και Σαβέλλειον • τρία δε , ά και υποστάσεις καλείν
οίδεν ο λόγος, ώς είναι ημίν το προσκυνούμενον μο
νυδα εν Τριάδι , τα μεν ταυτώ και ομοτίμω της φύ
σεως, τώ τε ενιαίω της ουσίας, και τη ταυτότητα
της κινήσεως και δυνάμεως και ενεργείας, και τη
προς έν συμπλοία και συνουσία μονάδα μάλιστα δε
και πρώτον έν και αυτό εν ώς και πηγήν παντός
ενός, και μόνον έν, ταις ιδιότησι δε και υποστάσεσι
Τριάδα. Ο Πατήρ ταύτα, ο Υιός και το άγιον
Πνεύμα. Ο μεν γεννήτωρ και προβολεύς, απαθως
και άχρόνως, των δε το μέν γέννημα, το δε πρόβλη
μα. Τρείς υποστάσεις, τέλειαι και υπερτέλειαι και
καθ' εαυτάς ύφεστωσαι, τριοι χαρακτήρσιν, άμερί
στως και αδιαστάτως εν τω της ουσίας ταυτώ μερι
σία, φύσις και κυριότης. "Οθεν και πάσα ανάγκη,
το τε κατ' ουσίαν εν τη μακαρία φύσει τη ομολογία
τηρείν, τάς τε τρεις υποστάσεις ομολογείν : μήτε το
των υποστάσεων αριθμό ατόμου και άμερεί της ου
σίας λυμαινομένους, μήτ' αύ διά τούτο το των υπο
στάσεων τριαδικόν συγχέοντας. Και γάρ ούτε συμ
μερίζοιτο αν τους χαρακτηρσιν ή ανωτάτω ουσία ,
αληθώς μία και κυρίως υπάρχουσα, ούτε μην αι
υποστάσεις διά το έν της ουσίας συστολήν δεχόμεναι,
εί , αριθμόν έλάττονα των τριών αναχωροίεν. Και
ταύτα μεν ούτως.
'Επει δε ούτω, παντί που δήλον ως το Πνεύμα το
άγιον εκ της ουσίας λεγόμενον του Πατρός, καλώς
αν έχη και ευσεβώς και εκ της του Υιού λέγεσθαι .
σιν δέχoιτο. Ει δε δέχοντο, και πληθύνοιτο , και πώς
άρα το εν αυτή κατά πάντα λόγον και τρόπον σω
θήσεται ; "Ιν' ούν μή αναιρήται το έν, διαίρεσις
ουδεμία κατ' ουσίαν, ουδε διαφορά, ουδε πλήθος.
Διότι δε μία , το έκ τής ουσίας ομολογούμενος του
Yίατρος liνεύμα, και εκ της ουσίας του Υιού υπάρ
 271 GEORGII CYPRIT CP . PATRIARCH E 273
χον ομολογείται . Πλήν ου διά τούτ ' ήδη και εκ της Α το επί της ουσίας ενιαίος μετάγον , προς τη σοφί
του Υιού υποστάσεως το Πνεύμα , κάν ότι μάλιστα σματι έoικέναι , ουδέ τήν του Σαβελλίου εκφύγοι που
και έκ της υποστάσεως και της ουσίας λέγηται δόξαν ποτέ , ούτε και τούτου εταίρος, ρίζαν και πηγήν
του Πατρός. Ουδ' ο ταύτ' αξιών ούτως έχειν , δόξει του Υιού και του αγίου Πνεύματος τον Πατέρα διδά.
πο : έ τοίς καλώς εσκεμμένους της αληθείας εφάπτι- σχων , εκτός αιτίας έστηξεται , ϊνα τους άλλους απο
σθαι, και γε τούτο ού μακρός τις αν ουδέ γρίφος στόλους εάσω και διδασκάλους και Χριστόν αυτόν ,
δόξειε λόγος. " Εστι μέν γάρ ή πατρική υπόστασις ούς πάντας δι' ενός τούτου ταραγραφόμεθα , και
πηγαία θεότης , και αρχή φυσική και ρίζα Υιού και προς τούτοις όπερ επί του Πατρός ουκ ήν εύλογον
Πνεύματος • τάδ' εκείθεν έχoντα το είναι, ό μεν ουδαμώς θεωρήσαι. Ου γαρ ότι εκ της ουσίας αυτού
Υιός κατά γέννησιν, το δε Πνεύμα κατ ' εκπόρευσιν . ελέγομεν τον Υιόν και το Πνεύμα , διά τούτο και
Δ : ά το τουτ ' είναι και αυτά κατ ' ουσίαν όπερ και αρχήν αυτόν και αιτίαν ομολογούμεν· αλλ' ότι
Πατήρ, και τον αυτόν και ένα λόγον έχειν του είναι , αρχή φυσική και αιτία των ουσιωδώς εξ αυτού
εκ της ουσίας λέγονται του Πατρός και ομοούσια υποστάντων, απαθως και άχρόνως , διά τούτο έκ της
τω Πατρί και αλλήλοις · τω μεν Πατρί ότι ουσιωδώς ουσίας εκείνα αυτού . Τίνα τρόπον και επί του Υιού
εκείθεν ως εκ φυσεικής αρχής και αιτίας , αλλή- δογματίσομεν , ότι εκ της ουσίας αυτού το Πνεύμα ,
λοις δε , ότι τα το αυτό ταυτά και αλλήλοις ταυτά. Β διά τούτο και ως εξ αιτίας αυτού ; Και χωρίς τούτων
'Αλλ' ώσπερ ομοούσιον τω Υιώ εστί τε το Πνεύμα και παραλογισμός της είναι δοκεί, ούτω προβαίνων
και λέγεται , ότι άμφω τη Πατρί ομοούσιον , ούτω ο λόγος , το μη επόμενον τιθείς ως επόμενον , και
δ ' που δια το ταυτόν της ουσίας Πατρός και Υιού κλέπτων, αλλ' ουχί πείθων τον ακροώμενον. Φαμέν
λεγόμενον το Πνεύμα εκ της του Πατρός ουσίας, γάρ ότι εκ του Πατρός ουσιωδώς εκπορεύεται το
τηθείη αν ευσεβώς και εκ της του Υιού. 'Εκ δε της. Πνεύμα , εκ της ουσίας υπάρχον αυτού. "Οτι δε πά
υποστάσεως αυτού, επειδή εκ της ουσίας , πώς ήν λιν ουχ έτέρα ουσία Πατρός και Υιού , μία δε και η
λόγος ποτέ παραστήσειεν , έγωγε ουχ ορώ , έως αν αυτή , αναγκαίως και εκ ταύτης ομολογούμεν το
μόνη πηγή της όλης θεότητος και θεογόνος θεότης ή Πνεύμα . "Οτι δε εκ της ουσίας , διά τούτο και εκ
του Πατρός υπόστασις κηρύττεται παρ' ημίν, και της υποστάσεως , ουδείς τοτε λόγος ομολογείν ανα
αυτήν το Πνεύμα επίσης το Yία πεπλούτηκεν πείσειεν, έως αν μη δεικνύη ουσίαν και υπόστασιν
αίτιον. Ει μεν γάρ ήν ενίζεσθαι καθ ' υπόστασιν, έν τι κατά τον λόγον όντα , μηδέ τά ταϊς υποστάσε
ώστερ δή και κατ' ουσίαν τω Πατρί τον Υιόν, ήν σιν ενυπάρχοντά, ταύτα και κοινή τή όλη των ομοου
αν και εκ της υποστάσεως του Υιού , ο δή και εκ σίων ενυπάρχει φύσει, μηδέ τούς είρηκότας μόνον
του Πατρός έστι φυσικώς : έπει δε κατά ταύτην αίτιον Υιού και Πνεύματος τον Πατέρα διαψευδο
και μόνην διαιρείται , και δυάζεται ως ειπείν, C μένους. Και περί μεν τούτων ίσως αρκούντως έχει
τάλλα πάντα και αυτός ών , και το τη υποστάσει και τα ειρημένα , και προσκείσθω γε εις πίστιν του το
υπόστασις ένθεωρούμενον, ήκιστα χώραν έχει και εκ της ουσίας τινός λεγόμενον μη τάντως και εκ
τη όλη φύσει ένθεωρείσθαι , ώσπερ αυ το ενυπάρχον τηςυποστάσεως, ούπερ εκ της ουσίας είναι λέγεται ,
τή κοινή φύσει , τούτο και ταίς υποστάσεσιν ενυπάρ- λέγεσθαι. Και ο κατά Χριστόν άνθρωπος ομοούσιος
ειν ανάγκη που προσήκον, ότι εκ του Πατρός μεν ημίν τοις ανθρώπους και εκ της ημών ουσίας
το νεύμα, μία δε ουσία Πατρός τε και Υιού , διά και φύσεως είναι λεγόμενος, τήν δ' ύπαρξιν ουκ εκ
τούτο και εκ του Υιού ομολογείσθαι αυτό ; εκ μέν της υποστάκως ημών εκάστου, εκ δε της Παρθένου
γάρ της ουσίας του Υιού ότι μία εστί τή του Πα- μητρός υπάρχων, εξ ης και το καθ' ημάς ανελάβε
τρός ανάγκη , εκ δε της υποστάσεως ει μή μία ουκ το . Συ δε μου και τα εξής των απορρήτων προστίθει.
ανάγκη άλλη γάρ υπόστασις ή πατρική , άλλη δε Τον εν αγίοις , φησί , Κύριλλον της έκ του Yίου
η του Υιού , και το αιτίαν είναι Υιού και Πνεύματος του Πνεύματος εκπορεύσεως προβάλλονται μάρτυρα:
της πατρικής εστιν υποστάσεως ή τοιαύτη . "Οθεν διό και ισχυρός αυτοίς έστι σύμμαχος εκείνα λέγων,
και θεογόνος θεότης και πηγαία θεότης , και μόνη ίδιον το Πνεύμα της ουσίας του Υιού και ουκ έξω.
πηγή της όλης θεότητος παρά τοις τα θεϊα υοφούς D Οεν υποστατών εν αυτώ, και εξ αυτού φυσικώς υπάρ
ονομάζεται. Και γεννά δή και προάλλει, εξ εαυτής χων, εκ της ουσίας του Υιού πάσιν αυτού την δύνα
τελεία ούσα και υπερτιλήρης , και καθ' εαυτήν τε- ιν και την ενέργειαν έχον, ουσιωδώς εξ αμφοι ,
λείας υποστάσει , υπερπλήρεις, και καθ' εαυτάς ύφε- , ήτοι εκ Πατρός δι' Yίου προχεόμενον. Τι τοίνυν
στηκυίας , τον Υιόν και το Πνεύμα ομοουσίους και προς ταύτα όητέον εστί ; Τί ; ότι ου σύμμαχος και
ομοφυείς εαυτής , επειδή ο κατ' ουσίαν ο 1ιατήρ, μέγας αυτοίς, ουδε ταύτα λέγων προς αυτών εστι .
τούτο και ο γιος και το !! νεύμα , και ο αυτός λόγος fiαι τούτό γε δήλον εντεύθεν εκ του Θεού και
του είναι ή κει διά των τριών. Και μη μοι κ.άιιν Πατρός και τον Υιόν υποστήναι ομολογούμεν και το
ενταύθά τις τά σοφά ταύτα λεγέτω, ώς άπασα ου- Πνεύμα το άγιον, ουδέτερον δημιουργικώς, αλλά το
σία ενυπόστατός έστι , και υπόστασις πάσα ενού- μεν γεννητώς , το δε εκπορευτως , πάντα έχοντα κατ'
σιος · έστι μεν ούν, και εμείς κηρύττομεν , αλλ ' ου ουσίαν ίσα και ο Πατήρ . Διά τούτο και άμφω εκ
διά τούτο και τρείς ουσίας λεκτέον επί Θεού , ότι και της ουσίας φαμέν του Πατρός. " Ωστε και όπερ εκ
τρείς υποστάσεις μηδε πάλιν μίαν υπόστασιν , ότι του Πατρός , ώς εξ αρχή , και αιτίας φυσικής είναι
και μία ουσία , το χάρ μεταφέρειν επί της ουσίαν ομολογείται, γνώρισμα της εκείθεν υπάρξεως , δυοίν
τον των υποστάσεων αριθμών, ή επί τας υποστάσεις τούτοις αναγκαίως θύτερον ως επόμενου έχει ή το
273 DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI.. 274
γεννάσθαι , και έστιν Υιός το γεννώμενον , και το Α ήμάς διδάσκουσιν , ίνα μή και εν οίεσθε Πατέρα του
εκπορεύεσθαι, και Πνεύμα άγιον εστιν . " Ο δε μήτ' δόγματος έχειν εκ των λόγων εκείνων πολέμιον
επορεύεσθαι εκείθεν λέγεται, μήτε γεννάσθαι, ουδ' υμίν επιστήσου τις ;
αν και εκ του Πατρός λέγοιτο την ύπαρξιν έχειν, ου- Πνεύμα εστιν εκ Θεού και Πατρός , ίδιον δε και
δέ γε τον Πατέρα πλουτεϊν φυσικών αρχών και αιτίαν, αυτού του Υιού διαμεμήνυκεν η κλήσεις. Και αύθις ,
ε είθεν μή γεννώμενον , μηδ' εκπορευόμενον τα ως 'Εκ Πατρός τε εστι και εν Πατρί φυσικής και
γνωρίσματα της έκ Πατρός των ομοουσίων υπάρ- Υιός , εξ αυτού δε και εν αυτώ, το ίδιον αυτού το
ξεως. Ει γάρ πάν όπερ εκ του Πατρός ουσιωδώς και του Υιού Πνεύμα , τουτέστιν το άγιον, και
έχει το είναι, ή γεννώμενον ή εκπορευόμενος έχει ,. επείπερ έστιν εκ του Πατρός , ίδιον Πνεύμα και
ο μήτε γεννάται εκείθεν, μήτε εκπορεύεται , ουδ' αυτού νοείται , και τους αυτού ονομάζεται . Και εν
αν έχη τάντως , φαϊεν καλώς οι την ισχύν των τοιού άλλοις · Ει γάρ πρόεισιν εκ Πατρός το Πνεύμα
των λόγων ειδότες. Ο χούν ίδωμεν και Κύριλλον το άγιον , αλλ' έρχεται δι' Υιού , και έχει τοίνυν και
την θείον , ποιόν τι γνώρισμα του είναι τον Υιόν εκ Θεός και Πατήρ εξ εαυτού τε και εν εαυτώ το ίδιον
του Πατρός τίθησιν, ου πανταχού την γέννησιν ; Τι Πνεύμα , έχει τούτο εν εαυτό και ο Υιός, επείπερ
δαι του Πνεύματος , ού πανταχού την εκπόρευσιν εστίν ομοούσιος αυτό. Και πάλιν έν Θησαυρούς ,
και το εκπορεύεσθαι ; Eίτοίνυν ως υμίν έστι , σύ ώ Β Διό και το Πνεύμα το εκ Θεού, είπε , διδάσκων ως
προς Θεού ταύτα περί εκείνου αποκρινόμενος, επει- εκ του Πατρός έχει την ύπαρξιν. Και μακρόν αν
δαν ότι και εκ του Υιού λέγοντος το Πνεύμα ακού- είη τας περί * πάσας εκείνου φωνάς είς μέσον
σοις αυτίκα , και το εκείθεν έχειν την ύπαρξιν κιθαρ- προενεγκείν. 'Αλλά τι, φησί, το υπάρχειν εκ του
πάξεις, ουχ οράς ώς ασύμβατα και ουκ αν μάλλον Υιού βούλεται , και πή φέρειν έννοιας λεγόμενον ;
ταναντία μή συνιέναι αλλήλοις, ή ταύτα ό γε λελο- Φρέσον δή ει μή σαφώς την εκ του Υιού του ΣΙνεύ
γισμένος ομολογήσει ; Τί τον θεοφόρον τοίς κενοφώ- ματος ύπαρξιν βούλεται . Ου τούτό γε βούλεται ου
νοις συντάττεις , και μαχόμενον επίσης έαυτώ τε και δαμώς, άλλο δε δ και σοι βουλομένο δηλόν έστι .
τοις άλλοις δεικνύεις ; εαυτό μεν, ει νύν μεν τελείαν Πήν εκ του Υιού . Συ δε οίει άλλως εκείνον λέγειν
εκ του Πατρός την ύπαρξιν λέγει του Πνεύματος, ευσεβείας όντα διδάσκαλος . Και πόθεν άλλοθεν και
νύν δε αυτήν ταύτην και εκ του Υιού ομολογεί τοϊς μιαρός κατεβλήθη Νεστόριος ; Πέμπει το Πνεύμα
άλλοις δε ότι πάντων εκ του Πατρός διδασκόντων Χριστός αγιάσαι, ζωοποιήσαι , ελευθερώσαι, υιοθε
το είναι το Πνεύματι, αυτός και τον Υιόν κατά την τήσαι, τουτέστιν ενεργεί ταύτα συν τω Πνεύματι,
υμετέραν εξήγησιν αίτιον κηρύττει του Πνεύματος. ή διά του Πνεύματος, και εν τω Πνεύματι, ου δια
Ου γαρ ενταύθα τράνωσις αληθείας και τρσί ήκη , C φρομαι . Εκτελεί τάς θεοσημείας άνθρωπος δι' εμε
του δε καλώς έχοντος εναντίωσις, εξίσου τις υπερ- γενόμενος · πώς ενεργεί, πώς εκτελεί και πότερον ώς
€ ο: αις ταις αντικαθισταμέναις πρός τάς μεσότητας . τις των κατά χάριν την άνωθεν χάριν εχόντων , και
Και μήν ει ούτως έχων ώς αυτοι φιλονεικούντες αρετής αντίδoσιν , τοιαύτην ειληφότων ισχύν ; Αλλά
φετε , αυτοί γε ύμείς και κριταί του πράγματος γί- τούτο και ουκ άλλο η Νεστορίου κατά Χριστού
νεο0 :. " Εξεστι τους άλλους καταλιπόντας , οι τοσού λύττα και παραφροσύνη . Αλλά πώς ; Ως Υιός
τον διεννόχασι Κύριλλον μόνον προσθέσθαι , και δηλαδή μονογενής του Πατρός και Θεός φύσει , και
πώς δικαίως τω γε καινοφωνούντα και μηδε αυτώ το εκ του Πατρός Πνεύμα συμφυές έχων και ομού.
συμβαίνειν δοκούντι και καινοφωνεί γάρ και ου συμ- σιον. "Οτι δοτήρ έστιν, ώς είρηται , και χορηγός του
βαίνει, είγε δεί βέβαια μένειν, άπερ υμείς περί Πνεύματος, και ο παρά του Πνεύματος αγιασμός ,
των εκείνου ψηφίζεσθε . Εκ Πατρίς εκπορεύεται το ή προς το αθάνατος της φύσεως μεταβολή, ή προς
Πνεύμα, και προς ένωσιν συνάπτεται το Υιώ κατά το κρείττον μετάστασις, αυτου εστι φύσει , ως εκ
τον της ομοουσιότητος λόγον. Κυρίλλου γάρ αύτη του Πατρός και αυτου Πνεύματος. Και γε το ου
φωνή , και υμείς προσμαρτυρείτε και τελείαν Πα- σιωδώς τούτο το δοτήρι μάλλον και χορηγό του
τρόθεν έμφαίνειν του Παρακλήτου την ύπαρξιν λέ- Πνεύματος προσάρμοζέ μοι σύ ήπερ το 11νεύματι .
γετε. Πού λοιπόν το δευτέρω τόπος ; Πώς σωθήσε- D Eκείνω γάρ Κύριλλος απανταχού , ελέγχων ώσπερ
ται το, "Οτι και εκ του Υιού το είναι το Πνεύμα- διά τούτου Νεστόριον · και γάρ ούτως έχει • Ψ.λον
τι ; λέγω δε νύν τα υμέτερα. Και ει αίτιος ο μεν εκείνος έφασκε τον Κύριον άνθρωπον, ο δε Θεόν
Μονογενής αυτού και αρχή , πως τελειον εκ Πατρός ' αληθινόν προσλαβόντα τον άνθρωπος μετοχή Πνεύ .
είναι το Πνεύμα , και εκ μόνου του Πατρός εκ- ματος εκείνος χάριν λαβείν εργάζεσθαι τα παρά
πορεύεσθαι, ό φησι Κύριλλος, Κύριον διαμενεί και δοξα , οικεία δυνάμει ούτος και φύσει τηγαζούση
"Αρ’ αισθάνεσθε της διαφωνίας, όσης δεί κρατείν τον αγιασμόν, αλλ' ουκ έξωθεν εχούση εργάζεσαι
το υμέτερον ; Και τι μή σαφώς, ή ατελή την εκ του τα παράδοξα . Και γάρ ο Υιός ώ ; Θεός ουσιωδώς
Πατρός ύπαρξιν του Πνεύματος λέγετε , τελειουμέ- έχει διδόναι και χορηγείν και πέμπειν το Πνεύμα
νην δε διά του Υιού , η περιττήν τινα και τους θεο- το άγιον , ώς είκός ταύτα νοείν . Το δε κατ' ουσίαν
λόγοις εικαίως παρειλημμένην και εκείνην γάρ πάν- πατρικώς ειπείν άμα και ευσεβώς ούτε δίδοται , ούτε
τως τοιαύτην οιηθήσεσθε, σφόδρα την εκ του Υιού πέμπεται , ουκ εκχείται , ου δωρείται, ου χορηγεί
αντεχόμενο !. " Η τι μή κακείνας των του μεγάλου ται , ει μή , ώς είρηται , οικονομίας λόγω και συγκα
Κυρίλλου φωνών εκποδών ποιεί :ε, όταν σοφώς την ταβάσεως. Αλλά τι μή και αυτου Κυρίλλου περί
του Π.εύματος ύπ' όξιν εκ του Θεού και Πατρός τούτου ακούομεν; Λέγει τοίνυν εκείνος λέγων περί
75 GEORGII CYPRI CP . PATRIARCHE 276
του Υιού , Θεός έστι φύσει, και το εκ Θεού Πατρός Α έχει ου γάρ την αυτήν απανταχού και αεί σώζουσι
εκπορευόμενον Πνεύμα διδούς αυτός τους αξίοις , δύναμιν αι φωναί. "Ακουε Μαξίμου του πάνυ λέγον
και ως ιδία δυνάμει τη παρ' αυτού χρώμενος . Και τος , 'Αλλά μηδε παραγωγάς τινας και σχημα
τούτο διατί ; "Οτι ομοούσιον , φησίν, έστιν αυτώ , τισμούς πάλιν έτεινοείν εν τοις περί Θεού ονόμασι
και όπερ αν γενέσθαι λέγεται παρά του Θεού και Βασίλειος ο μέγας διακελεύεται σοι μηδε τον Υιόν
Πατρός, τούτο πάντως έστι δι' Υιού εν Πνεύματι. αρχήν λέγε του Πνεύματος, και μηδείς είρηκεν. Ουδε
' 'Αλλ' όπως δόσιν ακούων μή αλλότριον τι της του Κύριλλος · ει γάρ ήδει , ουκ άν εκ του Υιού δεήσαν
Πνεύματος νοήσης μεγαλειότητος , τα της συγκα- ειπείν το Πνεύμα , τοσαύτα προσδιορίζετο , ώσπερ
ταβάσεως και οικονομίας δήματα εις αυτήν φέρων δεδεώς μή τις εκ τούτου τοιαύτην σχολη υπόνοιαν,
τιθείς τήν του Παρακλήτου ουσίαν, βούλει και έτέ - δι' αυτού προχείται, χορηγείται , αλλ' ίδιον και ουκ
ραν αιτίαν ακούσαι πώς ουσιωδώς ; "Οτι, φησίν, ή έξωθεν υποστατον , αλλ' ουκ αλλότριον. 'Αλλ' εκπο
του Πατρός ιδιότης, αλλά μη τήν της υποστάσεως ρεύεται μεν εκ Πατρός, έστι δε ουκ αλλότριον του
ενταύθα χαρακτηριστικήν ιδιότητα νοήση , το δε της Υιού , εξ αμφοίν ουσιωδώς, ή εκ Πατρός δι' Yίου
φύσεως οικείον και γνήσιον ενυπάρχει το κατά προχεόμενον. Τί σοι, ώ προς Θεού , δοκούσιν οι μ :
φύσιν και εξ αυτού γεννηθέντι Λόγω. "Έτι ζητείς ρισμοί , οι προσδιορισμοί , το έφερμηνεύειν , το
διατί ; "Οτι , φησί , τα της ομοουσιότητος λόγω B θεραπεύειν, το κεκολασμένον, ηεπιδιόρθωσες; Αρά
συνήπται το Υιώ προς ένωσιν, και εκ του Θεού σου μάτην έπεσωρεύθη μηδεν σημαίνοντα , αλλά μή
και Πατρός εκπορεύεται. Και πάλιν, ότι εκπορεύε- διδασκαλίαν εναργή είναι του τον Υιόν μηδαμώς
ται , φησίν , εκ του Πατρός, έστι δε όμως ουκ αλλό- οιηθήναι του Πνεύματος αίτιον ; Εγώ μεν οίμαι.
τριον του Υιού κατά τον της ουσίας λόγος και ότι " Η τι ποτε άρα προσίστατο, ώσπερ εκ του Πατρός
τάλιν άρρήτως εκ του Πατρός εκπορεύεται • διά οίδε και κηρύττει , ούτω που εμφανώς λέγειν εκπο
του Υιού δε χορηγείται τη κτίσει . Ούτως ο μέγας ρεύεσθαι και εκ του Υιού , και ταύτα τον Πατέρα
φησι Κύριλλος. Και συ γε πε μπεσθαι, χορηγείσθαι , και ειδότα και ονομάζοντα ; ή πάντως ή πίστατο τον
προχείσθαι , δίδοσθαι παρά του Πατρός και του λόγον εις δυαρχίαν φέροντα. Και καλώς μοναρχίαν
Υιού , έτι δε και υπάρχειν και προϊέναι το Πνεύμα αυτός προσκυνών και διδάσκων ευσεβώς, εκείνον
ακούων, μη καταφέρου, μηδέ κατάπιπτε, αλλά ώς απωλείας διέφυγε πρόξενον . Συ δε φιλονες
ταις υψηλαίς και θεοπρεπέσι μάλιστα περί του κή σας και έτι, και οξύνας ικανώς την φωνήν, τας
JIνεύματος εννοίαις έρησεισμένος, και τον Πατέρα αφύκτους σου ερωτήσεις και καρτεράς, ώς oίει , ως
μό ον πηγήν της θεότητος ειδώς και αιτίαν , καταλ- δ' εγώ φημι, σαθράς και μειρακιώδεις προσάξεις.
λήλως τους προσώπους της Θεολογίαν εκλάμβανε , ο Και πώς φησιν εκείνος εξ αυτού φυσικώς, πώς
μηδύ τους καιρούς παρατρέχων ανεξετάστως, μηδε προϊέναι , πως το και το ερωτήσεις ; Αλλ ' αντερή
τας περιστάσεις, αι τους λόγους εκίνησαν. Ταύτη σομαι σε κάγώ, πώς μόνος και κυρίως αίτιος και
του και εκ του Πατρός μεν πίστευε ότι αρχή φυσική Πατήρ του Πνεύματος , ει και ο Υιός και πώς αρχή ;
Υιού και Πνεύματος, προχείσθαι και χορηγείσθαι πώς μόνη πηγή ; Ναί φησιν, επειδή εκ του Υιού ώς
και υπάρχειν ως εξ αιτίας τοιαύτης, εκ δε του αρχής. Ο δε Υιός εκ του Πατρός, διά τούτο και το
Υιού , ώς ομοουσίου και ομοφυούς , ώς εξ εκείνου και Πνεύμα εκ του Πατρός. Υπέρευγε · ώς εις ανάρ
συνάπτεται το της ομοουσιότητος λόγω , εν ή ρουν υμίν και σεμνός της αιτιολογίας λόγος χωρεί.
αναπαύεται και ιδρυται , και ανεκφοίτητον την Πλήν άπερ έχρήν ημάς δια μακρών προς ταύτα
μονήν ποιείται, εκ Πατρός εκπορευόμενον. Υπάρχει ειπείν, μετά ταύτα ειρήσεται • νυν δε ώς εκ προχεί
εκ του Υιού το Πνεύμα, Κύριλλος είρηκεν, αλλ' ου ρου Κύριλλον και των λογάδων ενίους αυτούς επι
δι' αυτήν αυτού την ουσίωσιν, εκ μόνου γάρ αύτη στήσαντες του τοιούτου απαλλαγησόμεθα. Τι φής,,
του Πατρός , διά δε του Πνεύματος του συναπτο- ώ ούτος;του Κυρίλλου έχεις τα τοιαύτα των δογμά
μένου το Υιώ παρά του Πατρός, και εν αυτώ μένου- των λαθών που ποτε ειρηκότος, που γράψαντος ;
τος απόλαμψιν και φανέρωσιν · εκφαίνεται γάρ διά Κύριλλός σου ότι εκ του Υιού το Πνεύμα , διά τούτο
του Υιού και εκλάμπει εκ Πατρίς εκτερευόμενον . Ο εκ του Πατρός. Και μην το εναντίον εκείνο ; βά :
" Υπάρχει εκ του Υιού , αλλ' όταν ώς φανερούμενον "Εκ του Πατρός εκπορεύεται , συνάπτεται το της
νοώμεν , όταν διδόμενον , πεμπόμενου, εμφυτώμε- ομοουσιότητος λόγω καθ' ένωσιν τω Υιο . Και
νου , όταν επι το ανακαινίσει την κτίσιν ερχόμενον . αύθις , 'Εκ του Πατρός εκπορεύεται • έστι δε ουκ
και διδόμενον ούτω τον Υιόν έχει δοτήρι, και χο- αλλότριον του Υιού. Και αύθις, 'Εκ του Πατρός
ρηγούμενον χορηγών, και πεμπόμενον πέμποντα εκπορεύεται · διά δε του Yίου χορηγείται τη κτί .
νοουμένων αεί επί του Πνεύματος τούτων και των σει . Και εκ μόνου του Πατρός ώς από στόματος,
τοιούτων , αντί της ευδοκίας αει και συγκαταβά- και ως από πηγής του Πατρός. Και μακρόν άν
σεως , έπει και κυριώτερον αν λέγοιτο αυτό πάντα είη πάντα τον εξ εκείνου έλεγχον φέροντας, τους
διδόναι, πάντα χορηγείν και ήκειν, ου πέμπευθα : συκοφάντας εκείνου κατά προσώπου σαπίζειν.
ώσπερ και ενεργείν πάντα λέγεται , και πνείν 'Αλλά τα προς Θεοδώρητον, λέγω δε την περί τού
όσον, και ότε και εφ' ους βούλεται, πάντα ον μετά του απολογίαν , πώς διακρoύσονται και τίσι μηχαναίς
Πατρός και Yίου , πλην της πατρότητος και υιότη- και στροφαίς λόγων; Ουχί κατηγορίαν ούσαν κατ'
τος. Μή δή αυ λέγε , ώς επειδή υπάρχει , φησίν, εκ των αποδείξουσιν; "Έφη γάρ Κύριλλος προς τον
του Υιού, διά τούτο και την ύπαρξιν εκ του Υιού Νεστόριον άκοτεινόμενος, ως αυτός φησιν, ίδιον
277 E PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI. 278
εί αι το Πνεύμα του Υιού . Επιλαμβάνεται δε του Α χειν ημάς διδάσκεις , και λαμβάνοντας εκ του αιτια
γου Θεοδώρητος , έρωτα , διαιρεί και φησί• Ει μεν του τα αιτία χωρίζεσθαι , και εκ του ποταμού τη
διά τούτο ίδιον έφησε του Υιού , ότι ομοφυές και εκ τηγή . "Έστι γαρ και τούτο των Αθανασίου παρα
ατος εκπορευόμενον , συνομολογήσομεν • ει δ ' ότι δειγμάτων .
εξ Υιού την ύπαρξιν έχει, ώς βλάσφημον τούτο και Πώς δέ τις και Βασίλειον, ακούων, "Εστι μεν Πα
δυσσιες απορρίψομεν. Και προς τούτο Κύριλλος , τήρ, τέλειον έχων το είναι και ανενδεές , λέγοντος ,
επειδή ούτ' αυτός εδόξαζεν εκ του Υιού την του ρίζα και πηγή του Υιού και του Πνεύματος, είτα
Πνεύματος ύπαρξιν , και Θεοδώρητον καλώς επιτι. προϊόντος και λέγοντος, Και ο Υιός παρά του Πα
μώντα εγίνωσκεν, εί τις ούτω δοξάζει, ούτ' εφι- τρός εξήλθε , και το Πνεύμα εκ του Πατρός εκπο ·
λονείκησε, και παρήλθε τέως σιγή, δηλον εκ τούτου ρεύεται, αλλ ' ο μεν Υιός εκ του Πατρός γεννητώς ,
ποιών, μηδ' αυτόν τους ούτως οιoμένους αποδέ- το δε Πνεύμα άρδήτως εκ τού Θεού · και εν ετέροις
χεσθαι . "Οτι δ' όμω ; ίδιόν εστι του Υιού το Πνεύ- εκ του Θεού είναι λέγεται το Πνεύμα το άγιον, ουχ
μα, κάν ουκ έχη αυτόν του είναι αρχήν, τον δε ώς τα πάντα εκ του Θεού προελθόν, ου γεννητώς
Πατέρα όθεν και εκπορεύεται , σφοδρώς αγωνίζεται ως ο Υιός, αλλ' ως Πνεύμα στόματος αυτού,
δεικνύναι, και του λόγου ποιείται τον Απόστολος και Πνεύμα Χριστού ωκειωμένος κατά φύσιν αυτώ
μάρτυρα , είη δε ειπείν ότι και Θεοδωρήτη συνα- Β πως τις ταύτα λέγοντος εκείνου ακούων ουχί της
γωνίζεται. "Οθεν και ειπόντος εκείνου, "Ίδιον δε επινοίας υμών καταγελάσεται ; "Οταν δε και τους
φησι το Πνεύμα του Υιού, ει μεν ως ομοφυές και άλλους αθετήτε μετά των ειρημένων, και κακώς
εκ Πατρός εκπορευόμενον , συνομολογήσομεν , και ώς παίζετε εν ου παικτούς τους εκείνων, τα μεν παρα
ευσεβή δεξόμεθα την φωνήν· αλλ' ουκ αλλότριον εστι τρέχοντες, τα δε παρεξηγούμενοι, και απορρηγνύν
του Υιού. Και Κύριλλος μεν αυτοίς περί τούτου τες του καλώς άνωθεν εξυφασμένου χιτώνος, κα
τοσαύτα και έτι πλείω. κώς υμίν αυτοίς, είθε δε μόνοις , ή μηδε μόνοι ;
Τί δέ Διονύσιος ο μέγας, και 'Αθανάσιος ; τι δε υμίν αυτοις χιτώνα κάτωθεν βάπτετε , ούμενουν
Βασίλειος, και αδελφός ο τούτου Γρηγόριος ; Πώς λάϊνων κατά τον αρχαίον λόγον τοίς σώμασι, ταις δε
δε και τον Χρυσορρημονα υπoίσουσι, και τον μέγι- απλουστέραις ψυχαίς δίκτυον και παγίδα , ή και
στον Μάξιμον , κατ' αυτών επειγομένους ; Και πα . φάρμακα προς σωτηρίαν όντα τοις εκ της διανοίας
ραλείψω την ουρανόθεν βροντώσαν φωνήν Γρηγό- δηλητηρίοις εγκαταμιγνύντες, θανάτου κιρνάτε πο
ριον , και το λήμμα Θεοδωρήτου . Παραλείψω και τήριον . Πώς ταύτα ποιoύντας, ουκ αλγήσει τις
Νείλον τον μέγαν εν ασκήσει και εν σοφία δογμά- ορών , ου δηχθήσεται, ου θρηνήσει της απογνώσεως ;
των. Παραδραμούμαι και την πολλήν επιστήμης έν 'Αλλά περί μεν του το ούτου δόγματος αυτών και
τε του Πνεύματος και τους ανθρωπίνοις λόγοις τον αύθις Θεού γε βουλομένου ρηθήσεται και νυν δ' επειδή
Δαμασκόθεν · ους ουδε αυτοί , τους αντιθέτους προς αυτών ούσαν οίονται την τον Υιόν δύναμιν του
λέγω, ουδέ μνήμης ήξίωσαν τον μεν ίσως, ότι Πατρός και ενέργειαν φάσκουσαν ρήσιν , του Υιού δε
ταλαιός ών θεολόγος , ταπεινά τινα φθέγγεται, και το Πνεύμα, φέρε και περί τούτου βραχέα διαληψό
της προφάτου θεολογίας ανάξια, τους δε ότι ουδέν μεθα :ενέργειαν τον Υιόν ή το Πνεύμα ο! μεν των
αυτοίς των οικείων κάν άκροις όνυξι παροξυσαι Πατέρων ονομάζειν ου βούλονται , σαφώς της φωνής
παρέχoυσι . Πάντας δε τούτους ότι εν λόγοις εμμέ- το εν ετέρω και μη καθ' εαυτό υφεστηκός σημαι -
τροις , εν κεφαλαίοις, εν άσμασι, σφοδρώς κατ' αυ . νούσης, οι δε φαίνονται τον λόγον καταδεχόμενο!.
τών ακοντίζουσιν. Φαίνονται δε, αλλ' ουκ επί τοιούτου σημαινομένου ,
'Αλλά πως ποτε , ώ ούτου, προς Διονύσιον φιλο- ουδέ γάρ ήν εικός περί Θεού φθεγγομένους, αλλ' ώς
νεικήσετε ; Μόνη πηγή , φησίν εκείνος , της θεότη- αν μεν και του Πατρός άπασαν ενέργειαν θεωρου
τος ο Πατήρ. Και πάλιν , Πηγαία θεότης ο Πατήρ μένης κατά το απαράλλακτον εν Υιώ και ΙΙνεύματι ,
ο δε Υιός και το Πνεύμα της θεογόνου θεότητος, και πληρουμένην παραστήσωσιν · ενεργεί γάρ, φησί ,
ει ούτω χρή φάναι, βλαστοι θεόφυτοι, και οίον άνθη δι' Υιού εν Πνεύματι ο Πατήρ ίνα δε και τους συν
και υπερούσια φώτα. Και πάλιν, ' Εκ του αθλου D ημμένον καθάπαξ και πάντη το συνημμένον αδιά
και αμερούς αγαθού τα εγκάρδια της αγαθότητος στατον απ' αλλήλων γνωρίσωσι . Και γάρ όνπερ
εξέφυ φώτα. Εκείνος ταύτα . Και ύμείς, ότι εκ τρόπον η φυσική τινος ενέργεια αχώριστός εστιν ού
του Υιού , φατε , το Πνεύμα, διά τούτο εκ του Πα. τινος ενέργεια λέγεται, αχώριστος δε της οικείας
τρός ; ενεργείας και η φύσις αυτή, ου γαρ απολιμπάνεται
'Αθανάσιος , 'Εκ του Πατρός εκπορεύεται, και τα τοιαύτα αλλήλων, σύνεστι δε μάλλον αεί και
του Υιού ίδιον είναι φησί , και παρ' αυτού δίδοσθαι συνθεωρείται • ούτω που , μάλιστα δε και υπέρ τούτο
τους μαθηταίς , και πάσι τοις πιστεύουσιν εις αυ- και πάσαν κατάληψιν , και τον Λόγον και το Πνεύμα
τόν. Αθανάσιος εξηγούμενος τις έστιν ο κόσμος, το άγιον απολείπεσθαι ποτε του Πατρός , και τον
ο μη δυνάμενος χωρήσαι το Πνεύμα το άγιον, φησί Πατέρα τούτων διίστασθαι παντάπασιν αδύνατον.
του , αρνουμένους αυτό εκ του Πατρός εν τω Χρι- "Αεί γάρ εν τω Λόγω και εν τω Πνεύματι ο Πατήρ,
στώ . Ο δ' αυτές πώς ίδιόν εστι του Υιού το Πνεύμα και ο Λόγος και το Πνεύμα εν τω Πατρί , και, ως
διδάσκων, "Οτι , φησί , και το Πνεύμα εκ του Θεού , έη Διονύσιος, εκ του άλλου και αμερούς αγαθού τ.
και ο Υιός εκ του Θεού . 'Αθανάσιος , Το εκ του εγκάρδια της αγαθότητος εκφύντα φώτα τους εν
του, φησίν, εν παύγασματι φώς, και συ ανατρέ- αυτό και εν αυτοίς και εν αλλήλοις συναϊδίου τη
279 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE 280
αναβλαστήσει της μονής απομεμένηκεν ανεκφοί- Α το δε αιτίω ούτε το Πατρί συνάπτει , και ου δια
τητα. Ούτω μεν ούν και διά ταύτα ενέργειας και στέλλει του Πνεύματος ; Τί σοι τούτο δοκεί, και το
δύναμιν τον Υιόν και το Πνεύμα οι Πατέρες φαίνον- έρείς ; Eί ου σαφώς τας υμετέρας περικόπτει προ
ται νοήσαντες ονομάσαι , ουχί δε και ως τινός ου φάσεις, πόθεν ούν σοι αίτιος ο Υιός, ή εξ αυτού το
σίας δύναμιν και ενέργειαν, όπερ ίσως ώήθησαν οι Πνεύμα; Τον μεν δή μιαρόν εκείνος Μαρκίωνα τα
τούτοις δικαιούμενοι, ίσον δ' ειπείν οι τοίς συμβεβη- μέν των γραφών εξαίρειν, τα δε προστιθέναι λέγε .
κίσινέπερειδόμενοι. Τί γάρ άλλο; ε πει το απαράλ- ται , τον κανόνα εαυτό και ουχ εαυτόν τα κανόν:
λακτον της φύσεως ομολογούντες, την κατά το αί- προσάγοντα . Νυνί δε ουχ ούτως έχει , άλλ ' ή μεν
τον και αιτιατών διαφοράν ουκ αρνούμεθα, εν ώ ρήσις της γραφής επι χώραν μένουσαν έχει , και δε
μόνον διακρίνεσθαι το έτερον του ετέρου καταλαμ- νοείν εντεύθεν, ουκ έστιν ουδέποτε , ταύτα και νοεί
Εάνομεν, τώ το μεν αίτιον είναι πιστεύειν, το δε εκ ται και προεκφέρεται. Γρηγορίου γάρ μη καταδε
του αιτίου. Και του εξ αιτίας όντος πάλιν άλλην ξαμένου , αλλ' άπειρηκότος σαφώς, μήτ' αίτιον λέ
διαφοράν εννοούμεν . Το μεν γάρ προσεχώς εκ του γειν τον Υιόν, μήτ' εξ αυτού το Πνεύμα , οι δε & μεν
πρώτου , το δε διά το προσεχώς εκ του πρώτου . ήσπάζετο κηρύττειν εκκλίνοντες , και δ' εμφανώς
"Ωστε και το μονογενές αναμφίβολον είναι του Υιού εξέκλινεν ασπαζόμενοι ώσπερ πάντων ύπνον βαθύν
μένειν, και το εκ του Πατρός είναι το Πνεύμα μή Β και αναισθησίαν κατεγνωκότες εις εκείνον του δόγ
αμφιβάλλειν, της του Υιού μεσιτείας και εαυτό το ματος την αιτίαν αναφέρoυσι . Τί ταύτα ποιείτε , ώ
μοιογενές φυλαττούσης , και το Πνεύμα της φυσι- ούτοι ; τί πονείτε διακενής , της αληθείας πάντως
κής προς τον Πατέρα σχέσεως μη απειργούσης. Η κρατούσης, κάν υμών ημείς ταπεινότεροι και λόγοις
μεν ούν ρήσις τοιαύτη που δε ενταύθα αίτιον και και χειρών κράτει νικώμενοι ; Ού τούτό γε δή βού
Υιόςκαι που το Πνεύμα εκ του Υιού ; Διακρίνεται μεν λεται ο Νύσσης Γρηγόριος, ουδε σκοπός αυτό αφε
γάρ , φησί , του Πατρός τω αιτιατος είναι, κάν λέσθαι τον Πατέρα , και την εκπόρευσιν και την
τούτω ηνωται το Πνεύματι, και αυτό αιτιατό όντι αιτίας του Πνεύματος . 'Αφαιροίτο δ' αν είς Υιον
εκ του Πατρός, ου μήν δε εστι και του Πνεύματος μετατιθέμενος ταύτα. Τότε γάρ προσεχώς εκ του
αίτιος , ουδε εξ αυτού το Πνεύμα , ν' οίς διακρίνε- Yίου εκπορευόμενον, εκ του Πατρός ουκ άν εκπο
ται του Πνεύματος συνάπτήται το Πατρί • ή γαρ ρεύοιτο. Γεννητο δε μάλλον είπερ και ο Υιός εξ ου
αν ταύτα λέγονται απήντα σύγχυσις εκ διακρίσεως , και το Πνεύμα, εκ του Πατρός γεννητώς. Ουδέ γάρ
όπερ εκείνος μη καλώς έχον ειδώς, ευ ποιών εφυλά » είκός άλλως μεν τον αίτιον του Πνεύματος , εκ του
ξατο, αιτιατών μόνον είρηκώς τον Υιόν και το Πατρός είναι λέγειν , άλλως δε αυτο το Πνεύμα ομο
ΙΠνεύμα δι' αυτού, αλλ' ουκ εξ αυτού ώσπερ διά ο λογείν , ει μή εις ανάγκην ελθείν εκ του λόγου αι
θατέρου κατασκευαζόμενος θάτερον , τώ τε ειρηκέ- ρείσθε , το γεννώμενον εκ του Πατρός μη νομίζειν
ναι το αιτιατώ διακρίνεσθαι τον Υιόν του Πατρός , αίτιον του εκείθεν εκπορευομένου . Και γεννώτο ουκ
αυτό το μή αίτιον είναι ώς ο Πατήρ, και το μή εξ ενεργεία κατά το εικός, δυνάμει δέ . Και μη μοι το
εκείνου είναι το Πνεύμα, τότε δι' εκείνου το Πνεύ- δυνάμει λέγε χώραν ούκ έχειν ενταύθα, το της
μα, αυτό το το μή εξ εκείνου, και το μή είναι αί- υπάρξεως αιτιώμενος συναΐδιον. "Έσται γάρ κάν μη
τιον , αλλ' αιτιατόν. "Οθεν ουδ' αίτιον είχεν η διαι- χρόνος, το προσεχώς και πόρρω, το εμμέσως και
ρεσις τον Υιόν , ουδε εξ αυτού , αλλ ' αιτιατών και δι' αμέσως τη καινή ταύτη θεολογία συνεισφερόμενον.
αυτού • ουδέ γάρ ήν τούτο της ευαγγελικής διδα- Και ούτω μεν ο Πατήρ ουκ αν προβάλλοι, αλλ' ουδ'
σκαλίας το δόγμα ουδε Βασιλείου υπόληψις · ουδε αίτιος αν είη κυρίως, έπεί το γε άλλο τι παρά του
Γρηγόριος αδελφός, ουχ ήττον τη δόξη της αληθείας Πατρός έχον αίτιον , ουκ αν είς εκείνον ώς εις κυρίως
ή τω σώματι . Τούτο με βίβλοι πείθουσιν αι τούτων , αίτιον αναφέροντο. Ου γαρ το δυνάμει κυρίως , ουδε
τούτο τα ιερά των αγίων συντάγματα , και ο κοινός το πόδρω. Ού το δ' έτερον ή δι' ετέρου , το δ' ενερ
της Εκκλησίας θεσμός, ει μή σοφιστείαν ή φθόνον γεία και προσεχώς, και δι' αυτό άπαντα προς το
το πράγμα καλείς . Τί γάρ άλλο ; είπερ εξόν βραχέα Πνεύμα , μόνο πρόσεστι το Υιώ . Και τοιούτων συμ
προσθείναι και αληθώς ειπείν, έκρυπτον, και έτερα D περασμάτων τε και δογμάτων τίς αν έχοι την αι
ανθ' ετέρων εις διδασκαλίαν προύφερον οι μακά- τίαν ; Πότερον Γρηγόριος τούς αποστολικούς όροις
ριοι άλλως ημάς εκπαιδεύοντες, ή ως η πρόσφατος εμμένων, ή οι χρησμολογούντες επί τοις εκείνου και
βούλεται του Πνεύματος κάθοδος, ούκ είς συμφω- τα αλλόκοτα αποφθεγγόμενου λήμματα ; Χωρίς δε
νίαν ευρισκομένη της Εκκλησίας , αλλ' εις σύγχυ- τούτου , διατί μάλλον ουχί γεννάν το Πνεύμα προς
σιν και κατατομής και διαίρεσιν. Τί γάρ ήν, ώ προς τάς υμετέρας υποθέσεις, αλλά προβάλλειν δικαιότε
Θεού, εμποδών διαιρούντι τω Νύσσης αυτήν ταύτην ρος ο Υιός; ει γαρ κυρίως Υιος, και μόνος Υιός
έμφήναι την υμετέραν θεολογίας , του εκ της αιτίας εκ του Πατρός. "Έστι γαρ , έστι δε κατά φύσιν, το
το μέν αίτιον , το δε αιτιατών μόνως , του αιτίου το υμέτερον λέγω, ετέρας υποστάσεως αίτιος. Τί λέγεις
μεν άναρχον και αγέννητον, το δε εκ του ανάρχου ου πολύ μάλλον προς λόγον, ως αίτιος ο Πατήρ του
και αγεννήτου ; "Όντως μέγα ήν και εργώδες το Υιού , ούτω που και τον Υιον αίτιον είναι του Πνεύ
πράγμα , και πολύς πόνος τη διδασκάλα της αλη- ματος, και ως αυτός αιτιατος , και το εξ αυτού αι
θείας αμείψαι και μεταθείναι, ή και προσθείναι των τιατόν ; δεί γάρ αυτον αίτιον όντα και αιτιατόν καθ'
συλλαβών . Ούχ οράς ώς τα αιτιατώ μόνο διαστέλλει υμάς : αίτιον μεν , ώς ο αίτιος όθεν έστιν είναι • ο δε
τον Υιόν του Πατρός, και συνάπτει το Πνεύματι, εκ τούτου αιτιο: τόν, κατ ' αυτόν αιτιατόν. Ε ! γάρ ο
28 ! DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI .
Πατήρ , και κυρίως Πατήρ και προβολείς, ου γάρ Α νων και τα υμέτερα του Πνεύματος αίτια εις έν συν
οφέξομαι πολλάκις εν τούτοις στρεφόμενος · ει γούν αχθήσεται . 'Εχρήν γάρ πριν ή συναγαγείν, και
έστιν αμφότερα , και κυρίως . Η δε πατήρ έγέννησεν,
ουχ ή δε προβολείς, και ούτε το γέννημα κατά
πρόβλησιν, ούτε το πρόβλημα κατά γέννησιν . Το γ'
εκ του Πατρός γεννηθέντι είπερ αίτιον δίδω ; κατά
φύσιν είναι του Πνεύματος , ου μάλλον αν πρέπειν
κατά γέννησιν είναι η κατά πρόβλησιν. Ει δε τούτο
μη συγχωρείς εύ ποιών, δεδώς μή επί της Τριάδος
έν ή Πατήρ είς και κυρίως , και Υιός είς και κυ-
ρίως , υιούς εξ υμών, και πατέρας εκ πατέρων είcά .
γεις τα γνωρίσματα της κάτω γεννήσεως , τι και τού .
του πολύ πλέον ανοικειότερον, ομολογείν καταδέχη
Πνεύμα εξ Yίου ; τι βούλει και φώς γεννάσθαι ή
εκπορεύεσθαι ; ώς έγωγε ουκ έχω τί και ονομάσω,
σοι προσέχειν βουλόμενος . Πώς δε μηδέ ακούειν Β και αίτιος του Πνεύματος , ίνα και μετά του Πατρός
Υιόν εξ Yίου ανεχόμενος, εξ Yίου Πνεύμα νομοθετείς,
μηδένα λόγον, μή της θεοπνεύστου Γραφής , μή της
του δόγματος παγιότητος, μή αυτού δή του ευλόγου
ποιούμενος, οπόταν και ταύτα νομοθετών αυτίκα
και το καθ' υμών επαγόμενον της δυαρχίας έγκλημα
βεβαιοίς. Και πώς, φησί, βεβαιώ, είπερ είς έν τον
Πατέρα και Υιον συνάγομεν αίτιον; και γάρ έστιν
αίτιος παρ' ημίν ο Πατήρ, έστι δε και αληθώς και
Υιός του Πνεύματος, αλλ' είς αίτιος και ου δύο.
Καίτοι τούτο ως καλώς έχον έστι , σαφέστατα αν και
βραχύς αποδείξειε λόγος. Δημιουργός εστί τε και
λέγεται ο Πατήρ. Δημιουργός και ο Υιός, εξ αυτού
γάρ και δι' αυτού τα πάντα εγένετο. Δημιουργός και
δημιουργός, αλλ ' εις δημιουργός. Τούτο φησι και
επί του αιτίου, και Πατρός και Υιού μεταγαγών,
καλώς ήμών το εν αίτιον και την μοναρχίαν ευρή-
σεις. Αυτοί μεν ούν ταύτα.
Προς δε τα τα άλλο ; μεν άν τις ίσως έσχε σιγή
βύσας και τα ώτα, μή θεμιτόν κρίνας πρός άνδρας ,
οι τήν τού πο :ητού της κτίσεως ύπαρξιν καθ' ομοι-
ότητα των ποιημάτων τροπολογούσιν , ή αυτόν φθέγ-
γεσθαι , ή φθεγγομένους ακούειν . Πλήν ίνα μή τις
ισχύς του κατ' αυτούς λόγου την σιγήν οΐοιτο, φημι ,
ρητέον είναι τι και προς τούτο. Παράγεται μεν ούν
ο :: ουν τών γινομένων εκ Πατρός δι' Υιού εν Πνεύ-
ματι , και μίαν δημιουργικήν των όντων αρχών πι-
στεύομεν , όμως και τον Πατέρα φαμεν δημιουργών
και αίτιον είναι , και τον Υιόν ώσαύτως , και αυτό δή
το Πνεύμα, της Γραφής ημάς πάνυ καλώς και εν και ουκ αν και αυτό προβλητικόν έσται και εκπορευ
έκαστον δημιουργών διδασκούσης, και αίτιον των
όντων ομολογείν : και αυτά τρία εις ένα Κύριον
ευσεβώς και Θεόν συνάπτειν και δημιουργών τω
ταυτό της φύσεως και ενεργείας και δυνάμεως ,
έτι τε βουλήσεως του μοναδικού της αιτίας συναγο-
μένου . 'Αλλ' επί της του Πνεύματος εκπορεύσεως ται γάρ και ενεργειας απάσης και βουλήσεως,
πος τούτο θεωρητέον εστίν ; Eίρηται μεν ούν διά
του Υιού το Πνεύμα εκ του Πατρός, αίτιος δε ο Υιός
ουκ είρηται , ουδε ρίζα, ουδ' αρχή, ουδε προβολή . Ο
δ: Πατήρ ταύτα πάντα και του Υιού και του Πνεύ-
ματος. Εί τοίνυν δημιουργός μεν ιδία και μετά του
Πατρός ο Υιός , αίτιος δε ουκ ιδία ούτε μετά του
Ιατρός, φησίν ή Γραφή , ουκ άρα καθ' όμο.ότητα
του δημιουργού και δημιουργού εις ένα συναγομέ .
232
ότι καθ' αυτόν ο Υιός αίτιος λέγεται δεικνύναι ,
μάρτυρας ποιησάμενον ή τους πάντας ανθρώπων,
ή των πάντων τινάς. ' Αλλ' ουκ έστι δείξαν . Αλλ ' ουδ'
ημείς Ανεξόμεθα των μηδαμου ευρισκομένων φωνών.
Ουδ' ον είρηκεν αίτιον ουδείς του Πνεύματος , πε
ριττώς άμα και λίαν επισφαλώς συνάπτοντες μετά
του Πατρός , έρουμεν του Πνεύματος αίτι » , είπερ
πάσα ανάγκη όσα μετά του Πατρός εστί τε και λέ
γεται ο Υιός , ταύτα και καθ ' εαυτόν λέγεσθαι , τέ
λειος ών Θεός , και τελείως έχων πάνθ' όσα θεολο.
γούμενος λέγεται. Βασιλεύς μεν γάρ μετά του Πα
τρός είς, και Θεός είς , και δημιουργός είς , και μια
των γεγονότων αρχή . Πού ούν και καθ' αυτήν αρχή
ταύτα λέγεται και εν αίτιον, και μία αρχή δέει της
πολυαρχίας συνάγεται ; Ούκ έστιν, ουδ'έσται, ουδε
συναχθήσεται, ουδέ τις υμίν πεισθήσεται ταύτα λέ
γουσιν, έως αν και άλλως πείθουσαν την θεόπνει
στον ευρίσκη Γραφήν.
'Αλλά τόδε προς τους ειρημένους σκεπτέον Δη
μιουργός μεν και αίτιος και ποιητής είς ή Τριάς ,
ουκ επειδή ο μεν Πατήρ έστιν, ο δε Υιός , το δε
Ιίιεύμα άγιον : ου γαρ δή ταύτα το ενιαίον τοίς
ειρημένους επoίει παρά τω Θεώ ότι δε μάλλον
Θεός είς ή Τριάς . εν απανταχού θέλημα , μίαν
ενέργειαν δεικνύμενος, ή γ' εν τούτοις ενότης έν
καλώς της δημιουργίας δείκνυσιν αίτιον , κάν γιο
νοείν ο Πατήρ, κάν εθέλειν λέγηται , λέγεται δε και
C ο Υιός ενεργείν, τελειούν δε το Πνεύμα, αλλά και
του νοήματος και του θελήματος του Πατρός και ο
Υιός κοινωνεί και το Πνεύμα . Και αν ενεργεί όσα
Υιός μετά του Πνεύματος και Πατήρ , και και του
Πνεύματός έστι τελειώσαι , ταύτα και ο Πατήρ συν
τω Υιώ τελειοί , ου διαφοράς αιτίων τη των φω
νων εισαγομένης εναλλαγή και διακρίσεως δε μόνης
των υποστάσεων , ήν καν τοίς σφόδρα ηνωμένοι :
σφόδρα διά σπουδής έργον τοϊς διδασκάλους εμ
φαίνειν , βουλομένοις ώσπερ τον ένα Θεόν τηρείν,
οι τω δή και τας τρεις υποστάσεις ομολογείν. Εν
ταύθα δε ποία τις ενότης το εν της αιτίας παρί
στησι ; Πότερον της ουσίας ; Και πώς έν κατ' ου
σίαν Πατρί τε και για το Πνεύμα θεολογούμενον »
τικόν ; 'Αλλ ' ή της ενεργείας και δυνάμεως και
βουλήσεως ; 'Αλλά Θεόν ένα και δημιουργόν ένα,
και ποιητής και Κύριον , και βασιλέα γνωρίζει
την Τριάδα ταύτα ημίν, ου μήν και ως αίτιος είς
της υπάρξεως εμφαίνει του Πνεύματος . Υπέρκει
ώστερή του Μονογενούς εκ Πατρός γέννησις, ούτω
δή και η του Πνεύματος εκπόρευσις , και ουκ έστιν
ουδαμώς κατανοείν εκ τούτων τον γεννώντα και
προβάλλοντα . "Ωστε και μάταιοι έμοιγ' ούν οι την
πέμψιν και δόσιν και χορηγίαν, σαφώς θελήματος
όντα πληρώσεις , θελήματος δεύτερα, τρόπον του
είναι το Παρακλήτω εκ παραλλήλου τιθέμενοι ,
ώσπερ αυτήν γέννησιν και αυτήν εκπόρευσιν, ώς
293 GEORGII CYPRII CP , PATRIARCILE 286
αν εντεύθεν σκαιώς τε και αμαθώς εκείθεν ύπαρ- Α δεικνύσα μονάδας . 'Εκ μιάς δε εις ετέραν προά
ξιν το Πνεύματι νείμωσιν, όθεν έσχεσθαι και γουσα, άλλ' ουχί το υστερίζειν του Μονογενούς ,
χρηγείσθαι και τεε μπεσθαι λέγεται , ώσπερ 39εν ουδέ τι δ:ατειχίζεσθαι και το από του Πατρός είναι
και εκπορεύεται , τον ουρανόν εις γην κλίνοντες και προσώπων τιν , και γάρ και τρίτον εκφέρεται, ου
μιγνύντες & μή πέφυκε , και πάντα φέροντες και διά την ακολουθίαν του είναι ούτως έκφέρεται , μό
συγχέοντες . Ω.ήν ουκ άν ποτε ή των ειση :ένων νην δε την ατο των ονομάτων, ώς φησι Κύριλλος ,
ταυτότης το εν της αιτίας συναγάγη του Πνεύματος. συνταξιν . " Η τε γάρ του Σωτήρος φωνή μετά Πα
Ουκούν επίλοιπον αν είη σκοπείν , μή πο : ε κατά τρός και Υιού συντάττουσα όμως τρίτον ονόμασε ,
το της υποστάσεως ταυτον έν αίτιον ο Πατήρ και ο και η τοροσηγορία του Πνεύματος ουχ ούτως ώ ;
Υιός του Πνεύματος λέγηται . Και παντός μέν μάλ- η Πατρός και Υιού την προς έτερον αναγκάζει
λον άτοπον τούτο και ασεβές · αλλ' ή γε συνοψις συνάφειαν , ει μή τις βούλεται το Πατρίς όνομα
των αιτίων ουκ έστιν, ώς ουκ εις τούτο φέρει . εις προβολέα μεταλαβείν , τότε γάρ προσεχώς ου τον
Μόνη γάρ πηγή της θεότητος ο Πατήρ , αρχή και Υιόν αν ίδης, αυτό δε το πρόβλημα εφελκόμενον .
ρίζα Υιού και Πνεύματος . Πάντα όσα έχει του Τούτο δε άρα ουκ αν ήν ποτε , εί το είναι εκ Πα
Yίου πλήν της αιτίας . Θεολόγων ταύτα φω αι . Που τρός μέν εις Υιον , εξ Υιού δε εις Πνεύμα τελευ
γούν το μόνον πάντα εκτός εαυτου αποκλείον Β ταΐον προέβαινε. Και το μεν δή προσεχώς. ώδε
και το ημέτερον συναίτιον καταδέχoιτο ; ή γάρ πως αν λέγοιτο. Δεί δε και δια του προσεχώς και
καταδεχόμενον ουκ αν αληθεύη το μόνον είναι , όλως διά του Υιού επισκέψασθαι . Αλλ ' ου ται;
η αληθεύον, ουκ άν καταδέξηται. Ει δ' αμφότερα, έμαυτού ενταύθα φωναίς κεχρήσομαι , η επ' ολί .
δεί κρατείν πάντως, και εν πρόσωπον είναι δεί το γον , ταϊς δε των Πατέρων αυταίς , ώστ' έξεστι ταύ
των αιτίων συναγωγήν , κάν ταις κλήσεσι πλείω δυο- τας αναλεγομένους εκείθεν καλώς τον της λέξεως
κή . Τούτο δε Σαβέλλιοι μεν κακώς εφρόνησαν πά- εκδιδάσκεσθα! νούν. Είη μεν άν ούν το Πνεύμα το
και κακώς σεσηπότες , νύν δε και μνημονεύσαι κάν άγιον και διά τήν τών εαυτου χαρισμάτων διανο
δαίμονες έφριξαν . Αλλ' ανακτέον πάλιν επί την μήν και μετάδοσιν εκ Πατρός αυτο λεγόμενον διά
βήσιν, και το προσεχώς και το δια του προσεχώς , Υιού : “A γάρ, φησί , το Πνεύμα εκάστω χορηγεί
και τι ποτέ βούλεται το διδασκάλα σκυψόμεθα . τταρα του Πατρός διά του Λόγου χορηγείται : είη
Πορευθέντες , φησίν ο Κύριος τους αποστό- δ' αν νοούμενον , και ως το έκ του ηλίου εν τω
λοις, μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες απαυγά μ: τι, και δια του απαυγάσματος φώς, τούτο
αυτούς εις το όνομα του Πατρός , και του Υιού γάρ έχει μεν δηλούν και την παρά του Πατρός εξ
και του αγίου Πνεύματος. Οι δε επορεύοντο , και C αϊδίου του Πνεύματος προς Υιον συνάφειαν γνω
μαθητεύοντες πρώτον είς Πατέρα, Υιόν και άγιον ροι δ' άν και την δι' Υιού του Πνεύματος έκφανσιν
Πνεύμα πιστεύειν , αληθινόν Θεόν , και μόνον θεόν , όπως ποτέ σοι την έκφανσιν βούλει νοείν , είτε την εις
παντος σεβάσματος αποστάντας , ούτως εις το όνο- ημάς διά των ευεργεσιών φανέρωσιν , είτε την οίον
μα τούτο εβαπτιζον. Αύται τοίνυν οι κλήσεις το της έκλαμψιν και αδιάκριτον ώς ειπείν διά του Υιού του
ομολογίας ημών γνώρισμα . Αύται δι' ών σφραγι- Ι! εύματος διάκρισιν , καθ' ήν τον άλλον Παράκλη
ξόμεθα , και τα δηλούμενα γνησίως ομολογούντες τον το Πνεύμα της αληθείας ώς οίόν τε νοείν ελλαμ
εις ουρανούς αναγόμεθα . Ταύτας ούτω προσφέρειν τόμεθα. Αλλ ' εί τούτόν γε τον νούν και οι την φωνήν
ουκ άγγελος, ουκ άνθρωπος εδίδαξεν , αλλ' αυτός ο εις την θεολογίας εισάγοντες έσχον, άλλος μένει
Κύριος . Δια ταύτα και παρ ' ημίν ή χρήσις πολύ μαρτυρήσει, ουκ αν η μαρτυρία πιστεύοιτο, ουδείς
το Πατρός έχει όνομα και Υιού και αγίου Πνεύμα- γάρ, έρεί τις των αντιπάλων, οίδε τα του ετέρου,
τος, και έχει γε αιωνίως ευσεβώς προσκυνούμενα . αυτοι δ' εί μαρτυρίαν ημίν οίσουσιν οί της φωνής
Διά τούτο και Θεόν ένα τις ειδώς την μακαρίαν Πατέρες , αναντίρρητον ταίς αληθείαις το πράγμα
φύσιν εν τρισίν υποστάσεσι , και διά των κλήσεων ποιήσουσιν, ώστ' αυτούς εκείνους του λοιπού προσ
της Τριάδος εις την ομολογίαν χωρείν , ουκ αν εκτέον τον νούν .
άλλως η προσεχώς τη Πατρί ομολογοίη τον Μονο- D “Ο τοίνυν εν αγίοις 'Αθανάσιος εν τω κατά
γενή , ομολογοίη δε ουχ ότι το είναι μάλλον του 'Αρείου τρίτου λόγω τάδε φησίν • Oύ τρείς ας
Πνεύματος εγγίζον εστί τω Πατρί, συναϊδίως γάρ χάς, ουδέ τρείς Πατέρας εισάγομεν, επειδή ουδε
άφω και ομοτίμως εκείθεν , κάν μόνη της συν- τριών ηλίων υπεθέμεθα την εικόνα, αλλά ήλιον και
τάξει των ονομάτων μετά τον Υιόν ή του Πνεύμα- απαύγασμα , και το εκ του ηλίου εν τη απαυγά.
τoς κλήσεις προσφέρηται . Αλλά και διά την έντο- σιατι φώς. " Ωστε εξ στι σοι σκιπείν, ώς ου την
δην μεν και τον παρά του Σωτήρος τύπος της εκ- υ.αρξιν αυτήν ο μέγας διδάσκει διά του Υιού, την
φωνήσεως , και διά τήν τών κλήσεων δύναμιν . λέγω δε φανέρωσιν , και, ως είρηται, την απόλαμψιν, ή
της Πατρός , και Υιού , αί γε σχετικαι ούσαι, και και ως ο μέγας Βασίλειος έφησε τον γνωρισμόν.
ολήλων εφελκυστικαί , ουδέν τι των απάντων με- “Ο δ' αυτος εν τη προς Σερατίωνα επιστολή : Του
ταξύ καταδέχονται , διά τούτο προσεχώς ο Υιός τω τοίνυν Πατρίς έντο ; φωτός , του δε Υιού απαυ »
Ιατρί . Το δε Πνεύμα είργει μεν προσεχώς ειπείν γάσματος αυτού , έξεστιν ορών και εν τω Υιο
ή των ονομάτων δύναμις , Υιόν αμέσως συνάπτου- το Πνεύμα το άγιον , ώ φωτιζόμεθα . Και μεθ'
σα τω Ιίατρί, είργει δε και η πρόοδος του αριθμού , έτερα: Του Πατρός όντος πηγής , του δε Υιού πο
ουδέποτ' ευθύς τα αριθμούνται μετά μίαν δύο προ- ταμιού, λεγόμεθα πίνειν το Πνεύμα το άγιον. Και
 DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI 236

αύθις: Πέμψω υμίν τον Παράκλητον το Πνεύμα της Α ίσασι πάντες . Πλήν και διά του Υιού τεττνέναι
αληθείας και παρά του Πατρός εκπορεύεται , και ο κό- φησίν. 'Αλλ' εκείνος ήμίν και ουχ έτερος ίτω των
σμος ου δύναται λαβείν , ός έστιν, οι αρνούμενοι οικείων εξηγητής . Εκ του Πατρός ο Υιός , φησί ,
αυτόν εκ του Πατρός εν τώ Χριστώ. Εί τοίνυν έστιν δι' ού τα πάντα , ώ πάντως το Πνεύμα το άγιον
εκ του Πατρός εν τω Χριστώ , τί αν είη το διά του αχωρίστως συνεπινοείται. Ου γαρ έστιν εν περι
Yίου , ει μή έν γε των προειρημένων ; ου γάρ αν νοι και του Υιού γενέσθαι , μή προκαταυγα σθέντα
:οοίτο και αύθις διά του Υιού ύπαρξις , ώσπερ ουκ του Πνεύματι . Επειδή τοίνυν το άγιον Πνεύμα,
όρκούσης, ή ατελούς ούσης της εκ του Πατρός . αφ' ού πάσα επί την κτίσιν ή των αγαθών χορηγία
'Αλλά δή και ο λόγος της ειρημένης εικόνος , εκ πηγάζει, του Υιού μέν είρηται, ώ άδιαστάτως συγ
του ηλίου, φησίν, εν τώ απαυγάσματι φώς. Εί τι- καταλαμβάνεται , της δε του Πατρός αιτίας εξημ
νυν εκ του ηλίου εν τη απαυγάσματι φωτός ύπαρ- μένον έχει το είναι όθεν και εκπορεύεται• τούτο
ξις, και διά του απαυγάσματος το φώς λέγει τις , γνωριστικών της κατά την υπόστασιν ιδιότητος ση.
ουκ αν πάλιν ώς εκείθεν ύπαρξιν λαμβάνουν δικαίως μείον έχει , τη μετά του Υιού και συν αυτώ γνωρί
λέγοι : ει μή τις τό εκείθεν εκλάμπειν (επειδή ζεσθαι , και το εκ του Πατρός υφιστάναι . Ο δε
συγκρατόν έστι διόλου το απαύγασματι) ουσίωσιν Υιός και το εκπορευόμενον Πνεύμα εκ του Πατρός
και ύπαρξιν νομίζοι, όπερ ουκ έστιν αληθές. Μάλ- Β δι' εαυτού και μεθ' εαυτού γνωρίζων μόνος μον
λον γάρ φανέρωσις τούτο ή περ ύπαρξις. Αλλά και γενώς εκ του αγεννήτου φωτός εκλάμψας, ουδε
το του ποταμού ύδωρ , ει εκ του ποταμού ώς εξ μίαν κατά το ιδιάζον των γνωρισμάτων την κοινω
αιτίας του είναι οίεται τις, και ουχί μάλλον εκ νίαν έχει προς τον Πατέρα , ή το Πνεύμα το άγιον,
της πηγής θαυμάζουμ’ αν εγώ. Αλλ ' εκ των του αλλά τοίς ειρημένοις μόνοις σημείοις γνωρίζεται.
μεγάλου Αθανασίου ώδε πως αν έχοι τη του προ “Ο δ' επί πάντων Θεός , και τα εξής . Είτα συ μου
κειμένου διανοία συμβαλείν. χρησμούς πόθεν ανασπάσας δείκνυε ημίν εκ του
“Ο δε Νύσσης Γρηγόριος , ότι ουκ άλλο νοή σας ή Υιού και ετέραν του Πνεύματος ύπαρξιν, την και
τούτο, έχρήσατο τη διά, άκουσον, λέγοντος· Ε ; του Υιού λέξιν , ουχ ώς ο πολύς ούτος την θεολο
αγεννήτου ηλίου άλλον ήλιον νοώμεν, ομού τή του γίαν Βασίλειος , ώς δ' εθέλεις εξηγούμενος . Και
πρώτου επινοία γεννητώς αυτό συνεκλάμποντα , πάλιν το προσεχώς και διά του τροσεχώς εις
και κατά πάντα ώσαύτως έχοντα , κάλλει , δυνάμει , μέσον αγαγών , ει μη δέχομαι τον Νύσσης ερώτο ,
λαμπτδόνι, μεγέθει, φαιδρότητι, και πάσιν άπαξ ει μη αυτών ηγούμαι ευσεβείας διδάσκαλον , ει
τοις περί τον ήλιον θεωρουμένοις. Και πάλιν μη σαφέστατα δια του Υιού και εκ του Υιού
"Ετερον εκλάμψαν ούτε διαστή ματι, ούτε φύσεως C υπάρχειν ενταύθα λέγει το Πνεύμα. 'Αλλ', ώ τάν,
ετερότητι, του Πατρός ή Μονογενούς αποτέμνεται. φαβης αν εγώ, σοι μεν ουκ άν δεξαίμην ποτέ.
Και εν τω εις τον πρωτομάρτυρα Στέφανον εγκω- ούτως εξηγούμενος τα εκείνου • εκείνον δε και τα
μία , Επεί ούν εν τώ φωτί του Πατρός, φησι, εκείνου τιμών ουκ άν παραιτησαίμην και άνω φέ
τουτέστι το Πνεύματι το αγίω τω εκείθεν εκπο- ε : !ν της κεφαλής . "Οθεν ακούων λέγοντος εκ του
ρευομένων, το μονογενές καθoράτα : φώς, διά τούτο Ιατρός εκπορεύεσθαι και το είναι έχειν το Πνεύμα
προκαταυγασθείς τη δόξη του Πνεύματος , και τα και τον Πατέρα αίτιον έχειν, ου τον Υιόν , ταύτα
εξής . Οράς ως απανταχού σύμφωνός έστιν εαυτώ ομολογώ και αυτός, και ομολογείν ουκ αν παυσα!
ο διδάσκαλος, την μεν εκπόρευσιν και όλως την μην. Λέγοντος δε πάλιν και του Υιού είναι , και
ύπαρξιν του Πνεύματος τελείαν διδάσκων εκ του ίδιον του Υιού , και δι' αυτου εκλάμπειν και φανς
Ιατρός , εκλάμπειν δε μόνον λέγων διά του Υιού, ρούσθαι και γνωρίζεσθαι και πέμπεσθαι και δεν
και οίον προλάμπειν ώσπερ της ακτίνος το φώς. δοσθαι τοις αξίοις λαβείν , σιντίθεμαι τη διδασκαλία,
'Αλλά σύ γε ει μή τελείαν ομολογείς εκ του Πα- και το δια του προσεχώς τούτο την υμετέραν ακρο .
το'ς την του Πνεύματος ύπαρξιν, προσαναπλήρου πολιν υπ' εκείνη διδασκάλα χειραγωγούμενος , εις
διά της δι' Yίου εκλάμψεως, ένα σεμνότερον ή το εν οποιονδήποτε τούτων φέρων τίθημι, Φησί γάρ
δόγμα και θεοπρεπέστερον: εγώ δε τέλειον το είναι D ίνα το μονογενές επί του Υιού μένη, και τι εκ του
έκ του Πατρός ομολογήσω το Πνεύματι. Διδά- Πατρός είναι το Πνεύμα μή αμφιβάλλοντος της του
σκουσι γάρ με ούτω λέγειν οι τα θεία σοφοί έκ Υιού μεσιτείας και εαυτό το μονογενές φυλαττού
τε δή των άλλων λόγων, και εκ των παραδειγμά- σης, και το Πνεύμα της φυσικής προς τον Πατέρα
των αυτών, νούν λέγοντες και λόγον και πνεύμα , σχέσεως μή απειργούσης . Προσεχώς , φησίν, ο Υιός ,
ήλιον, ακτίνα , και φώς, πηγήν , ποταμόν, και ουχ ίν' αίτιος, ώς υμείς φατε , είη του Πνεύματος ,
ύδωρ. Και περιττόν αν είη πάντων εξής μνημο- αλλ' επειδή μονογενής έστιν Υιός , έστιν ευθύς συν.
νεύειν, δι' ών έστιν ασφαλή την περί τούτου κε. επινοούμενος τω Πατοί. Ου γάρ έστιν είκός εκ του
κτήσθαι πίστιν. Ταύτη του και Βασίλειον μόνον Πατρός όντος του είναι και το Υιό και το Πνεύ .
μάρτυρα επιστήσας επί τα εξής μεταβήσομαι. ματι, επειδάν βουληθώμεν εις δωσιν της αιτίας
"Οτι μεν ο μέγας ούτος της οικουμένης φωστήρ και των εκ της αιτίας χωρήσαι, αλλ' ότι συντίτιε : ν
ουδαμού λέγων έστιν εκ του Υιού το Πνεύμα, εκ δε προ του Υιού το Πατρί, ότι γε ουδ' ή των κλήσεων
του Πατρός και ουχί ετέρωθι , αυτού γαρ εκείνου ισχυ ; συγχωρήσει ποτέ παρεμβάλλειν. 'Αλλ ' επει
τουτο φωνή , και πηγήν και βίζαν οίδε τον Πατέ- δή μή κατά την του είναι ακολούθησιν προσεχώς
βα , και αίτιον Υιού και Πνεύματος , τι χρή λέγε .. ; * : 11ατρί και Υιός μά ; ή το 11εύμα , διά του:
287 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCILE 258
ουκ απείργε: ουδε διακόπτει της προς τον Πατέρα Α σας , ανενδοιάστως έχρήσατο τη φωνή . το ευκρι
σχέσεως. Ου γάρ έστιν αυτός αίτιος του Πνεύμα- νείας αξιώται διά το μή περιπεσείν ταυτολογία εν
τος, ίν ' εις αυτόν μέν έχη την σχέσιν το Πνεύμα , είρ- ταύθα παραιτησάμενος . Ει δε μή τούτο δοκεί τισι
γητα : δε του Πατρός , μηδέ σε του το προσεχώς εί- βραχύς και λόγος : δείξαντες πρότερον που τον εαυ
τείν , και διά του προσεχώς πειθέτω, αλλ ' όθεν έχει του ο Γρηγόριος όδε , η Βασίλειος , ώ παρομαρτεί
το είναι , εκείσε και ως αιτιατών αναφέρεται . Γρηγόριος , τοσούτον ειρήκασι περί του Υιού , ώστ'
Ει δέ τις και επιπλέον περί της του Υιού μεσι- αυτόν κάν αινιξασθαι του Πνεύματος αίτιον , και
τείας ενίσταται , και όλως το δια του Υιού και διά τούτο ποιήσαντες των λόγων εκείνων , είθ' είς έστιν,
του προσεχώς παράγων βούλεται πείθειν ημάς, είτε πλείους , συμπέρασμα εχέτωσαν την νικώσαν.
ή μή αμέσως ομολογείν το Πνεύμα εκ του Πατρός Είεν ,
τιμώντας τους είρηκότας , η μη ομολογείν άθετείν 'Αλλ' επειδή γ' έσχατον εκείνου αντιλαμβάνεται
αυτό τε το δόγμα και τους είπόντας, βραχύς ημίν ώς τινος των λίαν ισχυρών , και προς ο λόγος ουκ
ομού δε και σαφής και ο προς ταύτα και τα τοιαύτα έστι τοίς αντιλέγουσιν , ο πρός Σεραπίωνα γράφων
λόγο . Ημείς τοίνυν και αμέσως φαμεν υπάρχειν και εν αγίοις Αθανάσιος , Το Πνεύμα , λέγων , παρά
το 11εύμα εκ του Πατρός , και δια του Υιού λέγειν του Υιού διδόμενον και πεμπόμενου , και αυτό έν
ουκ αναινόμεθα . Και ούτε κατά τους αντιθέτους και εστι και ου πολλά, ουδέ έκ πολλών εν, αλλά μόνον
ειπείν, αμέσως αυτό λέγοντες το δι' Υιού καταρ- αυτό Πνεύμα . Ενός γάρ όντος του Υιού του ζώντος
γούμεν , ούτε το δι' Υιού ανομολογούντες το αμέως Λόγου, μίαν είναι δεί τελείαν και πλήρη την άγια
αρνούμεθα . Και γάρ αμέσως μεν δογματίζομεν , στικών και φωτιστικήν ζωήν , ούσαν ενέργειας
επειδή περ την καθ' υπόστασιν ύπαρξιν , και όλους αυτού και δωρεάν, ήτις γ' εκ Πατρός λέγεται εκ
αυτό δή το είναι εξ αυτού του Πατρός έχει το πορεύεσθαι , επειδή εκ του Λόγου του παρά του
Πνεύμα , και ουκ εκ του Υιού : ουδε διά του Υιού, Πατρός ομολογουμένως εκλάμπει , και αποστέλλε
ή γάρ αν και αίτιος ούτω του Παρακλήτου ο Υιός
ται και δίδοται · και επειδή το παν εντεύθεν έχειν
υτ.ήρχεν αναμφηρίστως , όπερ ούτ' ευσεβές εστι , ούονται, ερωτάσθωσαν διά ποίον άρα των εν τη
και ουδείς ουδέποτε των αγίων ούτ ' ειπών ούτε δίσει ταύτη τοσούτον φρονούσι; Πότερον ότι ,
γράψας εφάνη . Διά του Υιού δε φαμεν υπάρχειν το 'Εκλάμπει, λέγει, και αποστέλλεται και δίδοται ;
Πνεύμα και την αμέσως ομολογίαν ημών μή λυ- Και μην αι μεν εκφάνσεως απεφάνθησαν ούσαι
μαίνεσθαι , επειδή εκ Πατρός εκπορευόμενον και φωναι, αι δε ευδοκίας και συγκαταβάσεως. 'Αλλ '
υφιστάμενον , εξ ού δή και ο Υιός γεννάται , οι ίσως ότι δωρεά το Πνεύμα ; Και τι παρά τούτο ;
αυτού δη του Υιού προέρχεται και εκλάμπει τέ- c Ιδού γαρ και ο Υιός, αγιασμός , και δικαιοσύνη ,
λειον πλήν έχουν το είναι παρ' αυτού του Πατρός , και ειρήνη , και απολύτρωσις παρά το 'Αποστόλω ,
καθ' ον δή τρόπον και το φως είρηται διά της ουχ ώς αυτού όντος ταύτα, αλλ ' ενεργήσαντος . Και
ακτίνος εκ του ηλίου , έχον μέν πηγήν και αιτίαν του το Πνεύμα άρα τούτον τον τρόπον, επειδή ταρ' αύ
είναι , και παροχέα κατά φύσιν τον ήλιον ώς άρ- του πάν αγαθών εις ημάς ήκει , και όσαι εις αν
χήν αυτού φυσικήν, διιόν δε όμως ή και προϊόν θρώπους ευεργεσία : θεόθεν , αυτού εισιν ενέργειας
και εκλάμπον δια της ακτίνος, εξ ης ουχ ύπαρξις και δωρεαι, είκότως ενέργεια κέκληται και δωρεά .
το φωτί ουδ' ουσίωσις. 'Αλλ' ήκει μεν δι' αυτής , Και του Υιού δε , ότι τα τού 11 νεύματος έργα του
ως είρηται, έχει δε αρχήν του είναι δι' αυτής, ή εξ Υιού είσιν έργα, και ουκ έστιν ουδέν, φησίν 'Αθανά -
αυτής ουδαμώς , αλλά καθαράς και αμέσως εκ τού σιος , 8 μή διά του Λόγου εν Πνεύματι τελειούται.
ηλίου , εξ ού δή και αυτή η ακτίς δι' ώσπερ το 'Αλλ ' εκείνο , φησίν, επειδή εκ του Λόγου εκλάμπει
φώς φαίνεται προϊόν . Και ταύτα μεν ούτως. και αποστέλλεται και δίδοται , διά τούτο λέγεται
Εκείνο δε μηδένα των απάντων θορυβείτω , το εκ του Πατρός εκπορεύεσθαι . 'Αλλ' , ώ σοφώτατε ,
προεπινοείσθοι του Πνεύματος τον Υιόν , κατά τον ουκ αιτιολογικώς ενταύθα παρείλη τεται το επειδή,
της αιτίας λόγον, και προφέρουσι των του Νύσσης αλλ' εις σημείου λόγον παραλαμβάνεται , οποίον
'Αντιρρητικών αποσπάσαντες: παραπλήσιον γάρ D άντικρυς τεθεώρηται και επί των διά των ση
τοίς ειρημένους έχει τοννούν."Έχει δε ούτως: Επείπιερ μείων λεγόμενων συλλογισμών . Πυρ φαμεν καυ
αίτιος μεν Υιού και Πνεύματος ο Πατήρ, τω Πατρί θήναι , επειδή περ τέφρα οράται, και επειδή πηλός
δε η Πατρί ευθύς συνεπινοείται ο Υιός κατά την υγρού λύσις εγένετο. Ως ούν ότι πηλός ή τέφρα,
των πρός τι φύσιν υπ' αλλήλων συναγομένων των πυρός ή χύσεως υγρού σημείον μόνον , ουκ αιτία ,
λόγω, φησί, της αιτίας, ήτοι της προς τον Πατέρα εκείνα δε μάλλον τούτων , ούτω κανταύθα ου το
τν αίτιον σχέσεως, προεπινοείται του Πνεύματος και πέμπεσθαι παρά του Υιού και δίδoσθαι της έκ Πα
Υιός , αλλ' ουχί και κατά την του είναι πρόοδον, ουδε τρός του Πνεύματος εκπορεύσεως αίτιον , αλλ ' ότι
τα αιτίαν αυτόν υπάρχειν του Πνεύματος . Και μοι εκ Πατρός εκπορεύεται και αδιαστάτως συνάπτεται
δοκεί απεριμερίμνως ενταύθα τον λόγον της αιτίας το Υιό , και συμφυές εστιν αυτό και ομοούσιον ,
αντί του προς τον αίτιον διά την σχέσιν λόγου διά τούτο και ο Υιός αυτό χορηγεί, και δ.δων, και
ειπείν , μη φοβηθείς εκ τούτου τον Υιόν δόξαι του αποστέλλει. Ει μή γάρ εκείθεν , πως αν αυτός
Πνεύματος αίτιον δογματίζειν, διά το πανταχού έχορήγει, ή πόθεν έχων διένειμε τους αξίοις ; Ει γάρ
φθάσαι βεβαίως ομολογήσαι αμφοίν αίτιον τον Πα- πάντα όσα έχει ο Υιός παρά του Ιατρός έχει , έχει
τέρα. Το γάρ ήδη πολλάνας ομολογουμένο θαρση- δε διδόνα : το Πνεύμα και αποστέλλειν , παρά του
289 DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI.
Πατρός έχει . "Ωστε ου το τον Υιόν αποστέλλειν Α τέρα ; Αίτιον ; 'Αλλά του Υιού. Του δε Πνεύματος
το Πνεύμα αίτιον της έκ Πατρός του Πνεύματος
υπάρξεως και εκπορεύσεως , αλλ ' επειδή ο Πατήρ
προβάλλεται το ομοούσιον Πνεύμα , ο Υιός αυτό
χορηγείν λέγεται και αποστέλλειν, έχων τούτο συμ-
φυές αυτό και αδιαστάτως συνημμένον παρά του
Πατρός. Χορηγείν μέντοι και αποστέλλειν ώς είκός
εκδέχεσθαι ταύτα περί της μόνης ακινήτου και
απείρου , ήν ουδ' ο κόσμος χωρήσαι δύναται . "Οτι δε
συνήθης ο τρόπος ούτος τη θεοπνεύστω Γραφή , δηλον
εκείθεν . Τούτο δε άλλον , φησί τα ιερά Ευαγγέλια ,
εγένετο ίνα πληρωθή το ρηθέν υπό του προφήτου
Ησαΐου· και, " Ινα πληρωθώσιν αι φωνaι των προ-
φιτών " και, Ουκ ήδύναντο πιστεύεις ότι είπεν
Ισαΐας , Τετύφλωκεν αυτών τους οφθαλμούς ·
και , "Ινα ή Γραφή πληρωθή. Ου γαρ δη τοσού- Β τά προτεθέντα , βραχέα μέν του καιρού κατεπεί
τον διά το πληρωθήναι τας των προφητών φωνές
κονόμηται , αλλ' ότι ώκονόμηνται, κακείναι πε .
πλήρωνται της των έργων εκβάσεως αιτίας γεγενη-
μένης της εκείνων πληρώσεως, ου το ανάπαλιν.
Ουκούν ουδ' ημίν ενταύθα αιτίαν παρίστησι τοεπει-
δη, αλλά τεκμήριον είληπται, ώς είναι το λεγόμε-
νον , ει μή τι έτερον γνώρισμα ποιείται τις τής έκ ΙΙα-
τρός του Πνεύματος εκπορεύσεως , αλλά το γε εκ του
Λόγου του εκ Πατρός γεννηθέντος εκλάμπειν , απο-
στέλλεσθαι , και διδασθαι εναργές εχέτω του τοιού-
του τεκμήριον, όθεν και τα εξής εις τούτο τείνει .
Και γάρ ούσης της όλης αγωγής του Λόγου ώς εν
τύπο περιλαβείν τοιαύτης , υμείς , ώ τροπικοί , κατά
γάρ τοιούτων ο λόγος αυτών , επειδή τον μέν Υιόν
ομοούσιον πιστεύετε το Πατρί και Θεόν , το Πνεύμα
δε ουδαμώς , είπερ ήντινα τάξιν έχων ο Υιός προς
τον Πατέρα καταλαμβάνεται , ταύτην έχουν και το
Πνεύμα προς τον Υιόν ευρεθήσεται » τί ποτ' έρείτε ;
ουκ αν δικαίως συνθήσεσθε , ότι και το Πνεύμα τω
Υιώ ομοούσιον και Θεός ; Ούτω γούν της προτά-
σεως έχειν δοκούσης το ισχυρόν εκ της καθ' ημάς
επιφανείας του Θεού Λόγου και ών το Πνεύμα το
άγιον ενήργησεν, επάγει τάς αποδείξεις, εκ των
δεντέρων μεν , όμως δε μάλλον γνωρίμων τοίς τα-
πεινοίς και χαμαιπετέσιν ημίν τας επιχειρήσεις
ποιούμενος . Διό και ταϊς της οικονομίας και συγ-
καταβάσεως χρησάμενος εστι φωναίς, αις ου θέμις
επιπηδάν αυτίκα , ουδέ αρπάζοντας μεταφέρειν εις
α μη χρεών, το δε χρείαν εξετάζοντας μετά της D ιεράς ανερευνώντα Γραφάς , και επισημαινόμενον
προσηκούσης διακρίσεως δέχεσθαι. Ει δε μή , αλλ'
ώσπιο έμπεφυκώς ενέχη των ρημάτων, ώρα σου
συνάγειν όπόσα σοι αυτόθι τα άτοπα έψεται . " Ιτις ,
φισίν , έκ Ιατρός λέγεται εκπορεύεσθαι , επειδή εκ
του Λόγου του παρά του Πατρός ομολογουμένως
εκλάμπει και αποστέλλεται και δίδοται , διά τούτο,
είπε μοι , εκ του Πατρός εκπορεύεται το Πνεύμα ,
ότι ενέργειά έστι του Λόγου και δωρεά; Και πώς
η δωρεά τα δωρουμένη ομοούσιος έσται ποτέ ;
Πώς κατά φύσιν αυτώ συνταχθήσεται; Πώς ή διαιρέσεως · εκείνο δ' όπερ έμεμψάμην άμα τω του
ενέργεια τον αυτόν λόγον έξει της ουσίας ής έστιν
ενέργεια ; Πώς δε και αυθυπόστατον, είπερ ενέρ-
γεια ; ου γάρ ταραδέχεται τούτο της ενεργείας και
λόγος. Χωρίς δε τούτων, τί και ονομάσεις τον Πα-
29 )
τίνα δογματίσεις αίτιον και αρχήν ; ου τον προσεχή ,
ου τον κυρίως , ου τον καθ' εαυτόν και δι' αυτόν
τον Υιόν δηλαδή : Ταύτα και συ που της Γραφής
εύρηκας; Και προς τούτοις εί δωρεά εστι και ενέρ
γεια αυτή και του Παρακλήτου ενυπόστατος ουσία ,
μέτοχοι δε της δωρεάς ήμείς προς ούς ή δωρεά
και η έλλαμψις ενεργείται, αυτής άρα μετέχομεν
της ουσίας και μεταλαμβάνομεν ; Και τινα λοιπόν
την αλήθειαν έξει ο λέγων ενεργείαις μόναις και
ελλάμψεσι το θείον ημίν μεθεκτόν ; Το δε του με-
γάλου τούδε 'Αθανασίου, ότι ενεργείαις και δυνάμε
σιν ή επέλευσις του αγίου Πνεύματος γίνεται , ποιός
τις θεραπεύων έσται λόγος ; " Εγωγ’ οίμαι , ουδείς.
είπερ υμείς αληθεύετε . Ταύτά σοι έσχεδίασται προς
γοντος, έχρήν γάρ μάλλον ολίγα ειπόντας την με
τάκλισιν προκαταλαβείν , ή μακρά ραψωδήσαντας
υστερίσαι τής χρείας, και του σπουδάσματος εκπέ
σεϊν πλήν ικανά γε , ει μή ημέρας ανθρώπου επώ
θύμησας, και εις ματαιότητας επέβλεψας και μα
νίας ψευδείς , περιτρεπόμενον στήσαι , και τους
της αμφιβολίας αποκρούσασθαι λογισμούς. Και
γένοιτο Θεού συναιρομένου , τους μεν αποκρουοθη
ναι , σε δε πάγιον εν ταγαθό στήναι έρησεισμένοι,
υπό μηδενός σαλευόμενον .
Εί τις προτεινεν ότι το Πνεύμα το άγιον εκ
Πατρός δι' Yίου εκπορεύεται , καθώς τισι των
αγίων είρηται ευσεβώς .
C Είχεν αν ειπείν ο τω ευσεβεί λογισμό συνθέσθαι
βουλόμενος, ότι έα Πατρός μέν εκπορεύεται το
Πνεύμα το άγιον, κατά δε την του Σωτήρος φωνής
και παράδοσιν τέλειον εκ του Πατρός υφιστάμενον,
κακείνον έχουν αρχών του είναι και αιτίαν. Είρηται
δε και των αγίων ενίοις δι' Υιού παρά του Πατρός
εκπορεύεσθαι , και ευσεβώς είρηται, ουχ ότι ατελής
η εκ του Πατρός του Πνεύματος ύπαρξις , ουδ'
ότι όλως έσχε τον Υιόν αίτιον , ή μόνον, ή μια
του Πατρός, αλλ' ότι εκείθεν εκ της Πατρικής
τουτέστιν ουσίας υφιστάμενον, ώς είρηται , τέλειον
συμπαρομαρτεί το Λόγο κατά τους είρηκότας θεη
γόρους, και ήκει δι' αυτού και απολάμπει και πέ .
φηνε κατά την προαιώνιον αυτού και αίδιον εκλαμ
ψιν , ή ό τι χρή λέγειν κυριώτερον άλλο τον τάς
εκείθεν των ονομάτων τα εφαρμόττοντα. Είτα ώς
τούτον γε τον λόγον ίδιον αυτό παρά Πατρός Πνευ
μα και συμφυές και ομότιμος χορηγείται παρ' αυ
του και επιδίδοται τη κτίσει , και δεσποτικώς επι
φοιτά τους αξίοις, και όπου βούλεται πνεϊ, και και
νοποιεί τους υποδεχομένους και αγιάζει και τελειοι
θεοποιούν κατά χάριν , Θεός αυτό τυγχάνουν κατά
φύσιν, και συμπληρωτικών της εν Τριάδι θεότητος.
'Ασφαλώς μέν ούν έχει ταυτα τα δύο μέρη της
λόγου κατάρξασθαι , ότι έφη προτεινόμενος την
τενεύσιν, ώς ει μή δι' Υου συνομολογήσει τις το
πανάγιον εκπορεύεσθαι Ίνεύμα παρά του Πατρη ,
ανάγκη πάσα το έτέρια μέρες συνθέσθα : της διαι
291 GEORGII CYPRUI CP. PATRIARCHE 932
ρέσεως, ότι προσεχώς έκ ιατρός , αλλ ' ου δ ' Υιού, Α Πατρός εκπορεύεται . Ούχ ούτω δε τη αληθεία δοκεί
υποκρύπτειν ήγημαι τον λόγον ουδέν έτερον, ή ότι προσεχώς γαρ εκ του Πατρός, ει και δι' Υιού παρά
γε ει σύνθοιτό τις δι' Υιού παρά Πατρός το άγιον Πατρός εκπορεύεται, ότι άμα εκ Πατρός ο Υιός
εκπορεύεσθαι Πνεύμα, αυτίκα δώσει , ώς oύ προσ- τε και το Πνεύμα το άγιον , και όμοδόξως , ώς και
εχώς εκ του πρώτου , τουτέστιν εκ του Πατρός , μέγας είπεν εν θεολογία Γρηγόριος.
αλλά τούτο μόνον , ότι διά του προσεχώς εκ τού Καν τα πρώτα των Αντιδητικών ο Νύσσης φησί:
πρώτου . "Ο καλώς έχον, ώς ταρά του σοφωτάτου Πατήρ μεν άναρχος και αγέννητος , και αεί 11ατήρ
Νύσσης δηθεν , και ημείς ασπαζόμεθα , εί απαρνεί- νείται , εξ αυτού δε κατά το προσεχές αδιαστάτως
ται τις κακ του πρώτου το προσεχώς . Επει και ο μονογενής Υιός συνεπινοείται • δι' αυτού δε και
ο μέγας ούτος Πατήρ προσεχώς υπάρχειν τον Υιόν μετ' αυτού πρίν τι κινόν και ανυπόστατον διά μέ
εκ του Πατρός είρηκώς, ουκ είπεν ώς oύ προσεχώς σου παρεμπεσείν νόημα ευθύς το Πνεύμα το άγιον
εκ του Πατρός το Πνεύμα το άγιον , αλλά διά του συνημμένως καταλαμβάνεται, ουχ υστερίζον κατά
προσεχώς εκ του πρώτου , τουτέστι δι' Υιού εκ Πα- την ύπαρξιν μετά τον Υιόν, ώστε ποτέ τον μονογενή
τρός. 'Εντεύθεν δε ουδέν απεφήνατο , ουδ' είρηκεν Υιόν δίχα του Πνεύματος νοηθήναι , αλλ' εκ μέν του
ότι ου προσεχώς εκ του πρώτου · ει άρα διά του Θού των όλων και αυτό την αιτίαν έχον του είναι,
προσεχώς , εκ του πρώτου . “Ο δε μή τετύλ- Βόθεν και το μονογενές εστι φώς, διά δε του αληθι
μηκέν εκείνος είπείν, μήτε τις άλλος των υποψη- νου φωτός εκλάμψαν, εκ του Πατρός κατά το προσ
των του παναγίου Πνεύματος σοφιζόμενος , τις εχές άδ : αστάτως συνεπινοείσθαι τον Υιόν ανεφο .
ούτω τολμηρός και αυθάδης, να τε έννοήσαι, και νησε , δι' αυτού δε και μετ' αυτού συγκαταλαμβά
προέσθαι διά γλώσσης το ρήμα ; νεσθαι το Πνεύμα το άγιον. Μετ' αυτού , φησίν, ει
'Αναλαμβάνω δε την διαίρεσιν, ίν' όπερ δείξεις και δι' αυτού . Ει μετ' αυτού εκ του Πατρός, όθεν
προεθέμην , αποδείξω σαφώς . Προεθέμην δ' ότι ου και την αιτίαν έχει του είναι , πώς oύ προσεχώς εκ
καλώς εκείνος προήνεγκεν , αλλ' ώσπερ σοφιζόμενος του Πατρός μετά του Υιού ; "Οτι προσεχώς ο Υιός
και προς έν τι των ατόπων συνελαύνων αναγκαίως παρά του Πατρός, και ταύτα δι' αυτού και μετ' αυτού
εκ του λόγου τον προς την πεύσιν ειπαντήσαι καταλαμβανόμενον συνημμένως, πρίν τι κενόν και
ηρημένον , και δυοϊν των προβληθέντων αποκρί- ανυπόστατον διά μέσου παρεμπεσείν νόημα . Ει δε
ναοθαι θάτερον . Το δ' ήν ή παντελώς το δι' Yίου μη κενών και ανυπόστατον παρεμπίπτει νόημα, που
απαρνήσασθαι, ή ει μή διαπιστεί, ενην τοίς λέγου σοι χώραν έξει το μή προσεχές ; Ταύτα μεν ούν έτι
σιν αγίοις , το ού προσεχώς εκ του Πατρός αποφή- τοσούτον, και, οίμαι, ικανώς ήμίν είρηται, πώς τε
νασθαι . Ποίαν τούτο εκ της αληθείας έχουν ανάγ- C
ουκ ασφαλής τοις ούτωσι προτείνουσιν η ερώτησις ,
κην , ει μή εκ της ατόπου μάλλον και σοφιστικής τις τε και προς αυτούς έλεγχος , οία τε και όθεν ή
ερωτήσεως και Ειδώς γάρ συναληθεύοντα αυτά αμ- της αληθείας απόδειξις.
φότερα τα μέρη της διαιρέσεως , η άμφω μάλλον Κάκείνο δε ασύμφωνον αυτό και τους λόγους αυ
τις προτάσεις ότι μηδ' αντίκεινται αλλήλαις , μηδ' του · δοκεί γαρ δια παντός τοις μεν λέγουσιν ότι εκ
έστιν όλως εναντίον και μαχόμενον ουδέν εν αμφο- Πατρός και Υ!ου εκπορεύεται το Πνεύμα το άγιον,
τέροις, ει ούτω προύτεινε τον λόγον, ότι έστι γε το μη τελέως δήθεν συντίθεσθαι, αποδέχεσθαι δε μάλ
δοξάζειν ορθώς ει άρα εκ Πατρός φρονεί τις εκπο- λον τους ειρηκότας ότι εκ Πατρός δε' Υιού, καλώς
ρεύεσθαι το Πνεύμα το άγιον, ή μην παρά Πατρός ποιών, ει άρα γε ορθώς των ταύτά γε φαμένων εκ
δι' Υιού . Ο δε σχηματισάμενος το πρόβλημα ετέ- λαμβάνει τον νούν. Πλήν έστιν όπου και εν πλεί .
ρως του προσεχώς παρά την προκειμένην ειληφώς στους αυτός προς εαυτόν δοκεί διαφέρεσθαι. Τι δή
ζήτησιν και παρενθείς εν τη προτάσει, έδοξε μη λέγων ; Νύν μεν ό και προς το τέλει μάλλον είρηκε
μόνον διαλλάττοντα ποιούμενος τα μέρη της καινής του λόγου , ως ουκ αν εκ του Υιού προηγουμένως
αυτώ διαιρέσεως , αλλά και εναντία και αξύμβατα λεχθείη το πανάγιον Πνεύμα , αλλ' εκ του Πατρις δι '
αλλήλους και τη αληθεία μαχόμενα. Πώς γάρ ού ; Yίου.Χρεών γάρ , φησίν , ομολογείσθαι την πατρικής
'Επειδήπερ το προσέχονται τον νούν τους ειρημέ- 5 υπόστασιν αρχήν και αιτίαν και του Υιού και του
νοις εκατέρωθεν αμφίκρημνος ο λόγος , και αρ ’ Πνεύματος αυτού , μόνος γάρ αίτιος ο Πατήρ , και
ένα πάντως διωθών ολισθον , ή γάρ αιρήσεται τις ουκ αν είη αίτιον αρχικόν ο Υιός. Μέχρι τούτων
εκφυγείν το μή προσεχώς παρά Πατρός εκπο- υγιής ίσως ο λόγος αυτού, ει μή τις το αρχικόν αίτιον
ρεύεσθαι το Πνεύμα το άγιον, και διαγράψει του υποπτεύσειε , κακείνο δε , ότι ουκ άν έκ του Υιού προη
χορού των θεοφόρων ανδρών τους ειρηκότας ότι γουμένως λεχθείη το Πνεύμα το άγιον. Το μεν γάρ
δι' Υιού παρά Πατρός εκπορεύεται , ώς εν είη εκ το πρώτον ει μή καθ' εαυτό, και οιονεί πως άσχετον
Πατρός προσεχώς , αλλ' ου δι', Yίου , ως εκείνου και ασύγκριτον, νοοϊτο αν αυτό το αρχικών αίτιον ,
λόγος φησί ή μή πάντη τους είπόντας μεμφόμε- ούτω δή λέγονται , και ώς μηδέν υπερανεύεβηκός έχον
νος , τουναντίον μεν ούν άπαν και πιστεύων ειη- έτερον, αλλ' ότι μετ ' αυτού , αίτιον ο Υιός, εν μέν
κέναι καλώς , εί κατά τον νούν αυτών τον νούν τον μετ' αυτού, ίνα μή δύο νομίζοιτο αίτια, φεύγοντα
ειρημένων εκλήψεται, ταύτα δεδωκώς και η αξ: - γο ούτω το προδήλως κακόν, ου μήν δε το αρχικόν ,
πιστία τούτων συνθέμενος ουδε ούτω διαδιάσει τον μόνος γαρ ούτος αίτιος ο Πατήρ.
κίνδυνον . Είη γάρ άν έλόμενος εκείνο , ότι δι' Yίου “Ο αυτός γαρ και τάδε φησίν , ότι ως εκ πρώτης
πυρά Ιατρός το ανεύμα , αλλ' ού προσεχος παρά αιτίας και αρχής του !erτρός το Πνεύμα το άγιον ,
2: 3 DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI. 234
καλώς αν λέγων , ει καθ' ον διεστειλάμεθα νουν την Α αρχήν και αιτίαν του Υιού και του Πνεύματος. Μόνος
σημασίαν ήν έφερμηνεύων των λέξεων. 11λήν ει μή γάρ αίτιος ο Πατήρ, και ουκ αν είη αίτιον αρχικόν ο
κατά το άσχετον εκείνος , ώσπερ έφην, και καθ ' εαυ- Υιός , όντος αυτώ αιτίου του Πατρός . Φαμεν δή ταύ .
το ασύγκριτον, αλλά κατά το παρά τούτο ειρημένον . τα, φησίν, επειδή μίαν ορχήν τον Πατέρα τον αναρ
εκλαμβάνει την δήλωσιν του αρχικού και πρώτου χον δογματίζομεν και κτίσεως και θεότητος, της κτί
αιτίου : ότε λέγει τούτο είναι τον αγέννητον Πατέρα σεως ποιητικήν, της θεότητος φυσικήν . Αλλ ' ουδέν
επί της του παναγίου Πνεύματος εκπορεύσεως, βλάσ- αρμόζων το σκοπό των ειρημένων ο λόγος. Μόνος
φτημον ηγούμαι παντελώς την διάνοιαν. Ούτε γάρτο , γάρ αίτιος ο Πατήρ Υιού και Πνεύματος , του μεν
μόνος σίτιος ο Πατήρ, έχων σωθήσεται , ουδε γαρ και κατά γέννησιν, του δε κατά την εκπόρευσιν. Τα δε
ειρηκώς άγιος διεστείλατο ότι μόνος ο Πατέρ αίτιος, αιτιατα και άμφω εκ του Πατρός . Ουδέν δε όλως αϊ
αρχικών και της αιτίας μόνον έδειξεν αυτόν αίτιον . τιον θάτερον θατέρου , ούτε μόνον , ούτε μετά του 11α
Κάκείνο δε , ό μη τούτο έχειν ούτω δεχόμενος , πώς τρός . Ουκ άρα κοινωνεί όλως ο Υιός τω Πατρί κατά
αν παραλογιείται και ο μέγας είπεν εν θεολογία Γρη- τον της αιτίας λόγον επί τη εκπορεύσει και υπάρξει
γόριος ; Πάντα , λέγων, όσα έχει ο Πατήρ , του Υιού του Πνεύματος . Ούτος και της αληθείας λόγος. Ταύτα
πλην της αιτίας . ' Εκ τούτου δε πε φώρατα: κακείνο αν είχε συμπεραίνουσα καλώς η απόδοσις . Ο δ : επί
ως ουκ ορθώς ίσως ερρέθη . Ποίον δή κάκείνο . Το ως Β την ποιητικήν αιτίαν μεταβαίνει. Μεταβαίνει δε ουκ
ουκ αν εκ του Υιού προηγουμένως λεχθείη, αλλ' ότι οίδ' ό τι βουλόμενος . Πλήν απείη δε το βλάσφημον
και όηθείη όλως ως εξ αιτίας αυτού. Ει μεν γαρ ώς του λόγου.
εκ του Πατρός τέλειον έχον το είναι , και μόνον αυ- Xρή μεν ούν διερευνάν πώς άρα λέγει δογμα
τον αυχoυν αίτιον, κακείθεν άμα δή συμπροϊόν το τίζειν τον άναρχον Πατέρα αρχήν μίαν και κτί
Yία κατά την εαυτου ιδιότητα, άμα τε ήκον διά σεως και θεότητος · ποιητικής της κτίσεως , φυσ:
τούτου , και δι' αυτού και παρ' αυτού εκλάμπον , ώς κην . της θεότητος . Ει μεν κατά ταυτόν κτίσεως και
εξ ηλίου φώς συν τη ακτίνι, και διά της ακτίνος , ή θεότητος, λέγω δε όπερ ουκ αυτός διεστείλατο, είη
κέκ τής ακτίνος , απολάμπον τε και φαινόμενον , δ' άν ως καθάπερ επί της θεότητος ουδέν έτερον των
ουδέ γάρ αποσταίην άν του υποδείγματος τούτου, τριών προσώπων αρχή Υιού τε και Πνεύματος, ει μη
και αυτός σύμφημι , κατά ταύτην γάρ πολλάκις την ο Πατήρ μόνος : ούτω δή και επί της κτίσεως . Ο
εικόνα και εκ του Υιού υπάρχειν το πανάγιον Πνεύμα Πατήρ μία αρχή και μόνη αρχή . Βαβαι της βλασφη
τους Πνευματοφόροις είρηται ανδράσι, και εκ της μία :! εξείλε γάρ ο λόγος της ποιητικής αιτίας των
ουσίας τούτου προϊέναι τε και προέρχεσθαι και ανα- κτισμάτων τον ΥΕυν και το πανάγιον Πνεύμα. Και
βλύζεν και πηγάζειν και προχείσθαι , κάλλα τε όσα πώς δημιουργός ο Υιός και πως δε συνδημιουργός και
C
την ομοίαν δήλωσενέχει· ει δ' ώς εξ αρχικής και πρώ- Παράκλητος και πως δε διά του Λόγου πάντα εγένετο,
της αιτίας κατά την προειρημένην ερμηνείαν εκ Πα- και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ό γέγονε ; Πώς αιώ
τρός προηγουμένως λεχθείη , είθ' ομού και του Υιού νων ποιητής ο Υιός ; Δι' αυτού γάρ , φησί , και τους
ώς όλως αιτίας , παντελώς αλλότριον το δόγγια , και αιώνας εποίησε . Πώς τε τω λόγω Κυρίου οι ουρανο !
τη αληθεία πολέμιον . Ου παν γάρ το έκ τινος υπάρ- έστερεώθησαν και το πνεύματι του στόματος ; Μάλ
χον ήδη έχει και την ύπαρξιν εκείθεν υπάρχει δε λον δε πως ο Πατήρ δι' Υιού εν Γίνεύματι αγίω πά
άπαν μάλιστα εκείθεν όθεν και την ύπαρξιν έσχη- σαν την κτιστην υπέστησε φύσιν, όση ορατή και όση
XEY. αόρατος, εξ ου και δημιουργός είς ή Τριας , και αρ
Πλήν κακείνο περιεργάζομαι , και δικαίως ίσως χή ; .... τον λόγον τούτον, μία και αιτία τώ ταυ
περιεργάζομαι πως ειπών ότι χρεών ομολογείσθαι τω της ενεργείας και βουλήσεως και δυνάμεως , ει
την Πατρικήν υπόστασιν άρχήν και αιτίαν του Υιού ταύτα ούτως, και ουδείς άλλως έρεί, ώς τις αληθής
και του Πνεύματος αυτού , μόνος γάρ αίτιος ο Πα- προσκυνητής της αγίας Τριάδος, δηλον επι μέν της
τήρ, και ουκ αν είη αίτιον αρχικόν ο Υιός όντος αυ- θεολογίας άσχετον, ίν' ομοίως αύθις ερω και καθ'
τα αιτίου , είτα επήγαγε , Μίαν γάρ αρχήν τον Πατέρα εαυτό , και ασύγκριτον , το αρχικών και πρώτον εκ
τον άναρχον δογματίζομεν, και κτίσεως και θεότη- D λαμβάνεται αίτιον, άσχετον δε λέγων επί το αίτια
τος, της κτίσεως ποιητικήν, φυσικής της θεότητος. τον νύν ο λόγος όρων φησί , σχέσεως γάρ ταύτα μάλ
ουδέ γάρ ταύτά γε τελέως υποψίας εκτός . Ερεί γάρ λον ονόματα, αλλ' ότι μή προς άλλο λέγεται αίτιον
ο διευθύνων τον λόγον, και δικαίως ίσως έρεί• Τι δή πρώτον αυτό και αρχικόν λεγόμενον αίτιον . Επί δε
βουλόμενος εντεύθεν ; Την μέν απόδοσιν περί της της κτιστής και υπό γενεσιν φύσεως , ουχ ότι δει της
θεολογίας εποιείτο του Πνεύματος, ότι εκ Πατρός ποιητικής αιτίας των δημιουργόν εξάγειν Yίδν, και
δι' Υιού . , .... δε του Πατρός αρχικών και πρώτον το συνδημιουργών και τελεσιουργόν Πνεύμα , μόνον
αίτιον , και μόνος αρχή και αιτία Υιού τε και Πνευ- αν ρηθείη ο Πατήρ αίτιον, αλλά και αρχικών και
ματος, μετενήνoχε δε ώσπερ εξεπίτηδες τον λόγον πρώτον αίτιον ο Πατήρ, ότι παρ' αυτού το είναι το
επί την κτιστην ουσίαν και τρεπτήν, και υπό χρόνον Υιώ και το Πνεύματι. Και πάντα δε τα του Μονο
κινουμένην ή μένουσαν. Το γάρ υπόδειγμα του λό- γενούς και του Πνεύματος εις αυτόν την πρώτην
γου, ότι, φησί, ταύτα λέγοντας όσαπερ έδρέθη , ώς αναφέρεται αιτίαν, άλλην συν αυτώ και μετ' αυτού
ουκ αν εκ του Υιού προηγουμένως λεχθείη το ο Υιός και το πανάγιον Πνεύμα , αρχή μία και αιτία
Πνεύμα το άγιον, αλλ' εκ του Πατρός δι' Yίου . της των όντων παραγωγής και συστάσεως. "Οτι
Χρεών γάρ ομολογείσθαι την Πατρικήν υπόστασιν ώσπερ ου μερένισται τη φύσει τα τρία , ούτε τη
 293 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE
δυνάμει , ούτε τη βουλήσει , ούτε μην τη ενεργεία και πείθεται αυτοίς εκείνους είρηκόσιν, άλλοις τε οπόσοι
με μέρισται. Κανταύθα εν όντα τα τρία και λεγό-
μενα αίτιον, ευσεβώς και νοηθήσεται και οηθήσεται ,
επειδή το έν ουχί συγχέει τα πρόσωπα . Εκεί δε
ει συμπαραλήψεται ο λόγος το Πατρί και τον Υιόν
αίτιον έπί τή του αγίου Πνεύματος εκπορεύσει , ου
λέγω όπως ατελή την έκ Πατρός του Πνεύματος δη-
λώσειν ύπαρξιν, έπει και ο Υιός αίτιος. Λέγω δ' ότι
και εις έν συνέλο : τα δύο , και ουκ έσται δηλον ει
Πατήρ και Υιο , ή Πατή μόνον αμφότερα, ή μόνον
Υιός , ει μή το της αιτίας και αρχής κωλύσειεν όνο-
μα , και εις Πατέρα μάλλον αναλύσει ή Υιόν το του
Ιατρός και του Μονογενούς όνομα, ότι μέν ούν ουχ
ότι χρή και επί της φυσικής αιτίας διανοείσθαι , καθ'
ήν ο μεν Υιός εκ του Πατρός γεννητώς, το δε Πνευ-
μα το άγιον εκπορευτως εκ του Θεού και Πατρός , 3 τι τοιουτότροπον έτερον .
ως αρχικόν μέν και πρώτον αίτιον νοείν τον Πατέ-
ρα, συμπαραλαμβάνειν δε όλως και τον Υιόν αίτιον
επί τή υπάρξει του Πνεύματος, καθ' όν , ώς φασιν
εκείνοι , τρέχον και επί της ποιητικής αιτίας αρχι-
κον και πρώτον αίτιον ρηθήσεται ο Πατήρ , ουκ απο-
ξενούντες τον Υιόν και το 11νεύμα της δημιουργικής
αιτίας των κτισμάτων , σαφώς ο λόγος και μετά
άλτηθείας απέδειξε .
Πού γάρ αν είη άλλως αρχική και πρώτη αιτία
του Μονογενούς και του Πνεύματος, ο προάναρχος
Πατήρ και αναίτιος , ει μή καθ' ήν δή μόνην διεση-
μηνάμεθα δήλωσιν ; Το δέ έστιν ώς ουκ έστιν άλλη
προ αυτής υπεράρχιος · γάρ αν εκείνη ήν ο Πατήρ .
.
05 μήν ότι κατά τούτο αρχική τε και πρώτη , ώς άν C
τις άλλη μετ' αυτού ή συν αυτώ ταις επινοίαις συν-
τάττοιτο . " Εστω δε ο Υιός, καθά τινες των αλλοτρίων
ερόνη, σαν, επάν παρά Ιατρός το Πνεύμα εκπορεύε-
σθαι λέγοιτο, ή παρά Πατρός το Πνεύμα δι' Υιού ,
ούτω γαρ άν , ή ως εκ δυοίν αιτίαιν ΙΙατρός και Yίου ,
και ως εκ μιάς αμφοίν το πανάγιον έσεται Πνεύμα ,
φέρει δε εις μίαν βλασφημίαν αμφότερα, κάν εν τοίς
εναντίοις ευρίσκεται. Μόνος ο Πατήρ, φησίν, αίτιος,
ει και εκ Πατρός δι' Υιού το πανάγιον εκπορεύεται
11νεύμα . Πάντα όσα έχει ο Πατήρ του Υιού , τ.λέν
της αιτίας , της φυσικής αιτίας ολονότι . Της γάρ
τ:οιητικής ουδέ οί την ομοτιμίαν έθετούντες της φύ..
σω; ετόλμησαν φθέγγεσθαι . "Ο δε οι θερυκες
Πατέρες και υποφήται του Πνεύματος παρ' αυτού
ένη,χηθέντες , ή και μυηθέντες του Πνεύματος , σα
φέσιν ούτω και προδήλοις ονόμασι τε και εννοίαις
ταρέδοσαν, τις έσεται τοσούτιν εναργώς της εαυτού
ψυχής και σωτηρίας επίδουλος, ως τούτο μεν παρι-
δείν, είτ' αφέμενος εκείνοις τε και τους εκείνων ως
αληθέσι πάνυ βεβαίoις θαρρείν, τον νούν ένδούναι
τή των νέων διδασκάλων πλάνη συμφέρεσθαι .
Συμφέροντο δ ' άν τη πλάνη τη εκείνων δς παρά
των ιερών Ευαγγελίων έν τε το συμβόλω της πίστεως
αναμαθών παρά Πατρός εκπορευόμενον το Πνεύμα
το άγιον , είτ' ενίοις των αγίων εντυγχάνων δι ' Yίου
παρά Πατρός εκπορευόμενον λέγουσι, προχείσθαι τε
ουσιωδώς και πεφηνέναι, ή και προϊέναι και εκλάμ -
τειν εξ αμφοίν, ή μήν παρά Πατρός δι' Υύ, ου
προς την ορθήν έκδέχεται τας ρήσεις διάνοιαν , ουδε
235
του αυτού μετέσχον πληρώματος : ότι μόνος ο Πα
τηρ αίτιος · ότι πάντα όσα έχει ο Πατήρ του Υιού
πλήν της αιτία ;. Ουδέ γάρ αφέξομαι τον θείων τού
των της θεολογίας φωνών: ότι προς εν αίτιον τον
Πατέρα , ο Yς και το πανάγιον αναφέρεται Πνεύμα
ότι ρίζα και πηγή Υιού και Πνεύματος και Πατή :
ότι μόνος Αγέννητος και μόνος πηγή της θεότητος και
Πατήρ και τα πλείω παραλέλοιπεν ο λόγος το ασύμ
μετρον υγρώμενος : πλήν ταύτα πάντα παρίστηση
σαφώς τώ την αλήθειαν απεριέργως βουλομένο ζη
τείν οίας έχονται εννοίας αν ανατεταγμένοι των
αγίων φωνα , έπιν έδρέθη τούτοις δηλονότι, ότι εκ
Πατρός το Πνεύμα δι' Yίου εκπορεύεται και υπάρχει,
και εκλάμπει και προχείται και πέφηνε , και πάν εί
Σημαίνει δε αυτά δε ταύτα & τρανώ , ο μέγας
ερμηνεύει Βασίλειος, ούτωσε φάσκων : Επειδή το
άγιον Πνεύμα , αφ' ού πάσα επί την κτίσιν ή των
αγαθών χορηγία πηγάζει , του Υιού μεν ήρτηται και
άδιαστάτως συγκαταλαμβάνεται , τής δε του Πατρός
αιτίας εξημμένον έχει το είναι , όθεν και εκπορεύε
ται , τούτο γνωριστικών της κατά την υπόστασιν ίδι:
τητος σημείον έχει , το μετά του Υιού και συν αυτώ
γνωρίζεσθαι, και το εκ του Πατρός ύφεστάναι : ο δε
Υιός και το εκ του Πατρός εκπορευόμενον Πνεύμα δ .'
εαυτού και μεθ' εαυτού γνωρίζων μόνος μονογενώς,
εκ του αγεννήτου φωτός εκλάμψας, ουδεμίαν κατά
το ιδιάζουν την κοινωνίας των γνωρισμάτων έχει προς
τον Πατέρα , ή προς το Πνεύμα το άγιον , αλλά τους
είρημένους σημείοις μόνοις γνωρίζεται .
Και ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης : Το Πατρί κατά
το άκτιστον συναπτόμενος το Πνεύμα το άγιον, πά
λιν αυτού το μή Πατήρ είναι κιθάπερ εκείνος δια
χωρίζεται . Τη δε προς τον Υιόν κατά το άκτιστον
συναφεία και εν τώ την αιτίαν της υπάρξεως εκ
Θεού των άλλων έχειν, αφίσταται πάλιν τώ ιδιάζoντι ,
εν τω μήτε μονογενώς εκ του Πατρός υποστήναι
και εν τω δι' αυτού του Υιού πεφηνε ναι και εν τοίς
ανωτάτω ρηθείσιν. 'Αλλ' εκ μέν του Θεού των όλων
και αυτό το Πνεύμα δηλαδή την αιτίαν έχον του εί
ναι όθεν και το μονογενές εστι φώς , διά δε του αλη
θενού φωτός εκλάμψαν ούτε διαστήματι ούτε φύσεως
ετερότητα του Πατρός και του Μονογενούς αποτέμνε
Ο αυτό , αύθις συγγραφόμενος τον βίον του ομω
νύ μου και Θαυματουργου Γρηγορίου, και την απο
κάλυψιν της πίστεως εκτιθέμενος , ήν ο μέγας ευαγ
γελιστής Ιωάννης επιστάς εκείνω δι' οπτασίας εδί
δαξεν · ή δέ έστιν , Είς Θεός Πατήρ Λόγου ζώντος, σο
φίας ύφεστωσης και δυνάμεως και χαρακτήρο ; αϊδίου,
τέλειος τελείου γεννήτωρ , Πατήρ Υιού μονογενούς,
είς Κύριος, μόνος εκ μόνου , Θεός εκ Θεού , χαρα
κτήρ και ειχών της θεότητος, Λόγος άναρχος, σοφία
της των όλων συστάσεως περιεκτική, και δύναμις
της όλης κτίσεως ποιητική, Υιός αληθινός αληθινού
Ιατρός , αόρατος αοράτου , και άφθαρτος αφθάρτου ,
και αθάνατο ; αθανάτου , και αΐδιος αιδίου . " Εν Πνευ
μα άγιον εκ Θεού την ύπαρξιν έχον . Και ουδείς ένω
237 DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI . 293

τον Πατέρα ε! μη ο Υιός. Και η Τριάς υφ' εαυτής Α τρός. Ου μόνον, ότι εκ του Πατρός εκπορεύεται ου
μόνης γινώσκεται . Νούν δε, φησί, Κυρίου τις έγνω; μετά του Πατρός, ότι μόνος αίτιος ο Πατήρ. "Ωσπερ
επί δε τα έσχατα της σοφίας αυτού τις αφίκετο ; εκεί ρίζα και πηγή μόνος λεγόμενος ο Πατήρ του
Και ει σοφίαν αγνοούμεν Θεού , και προ ημών άγγε- Υιού και του παναγίου Πνεύματος διεστέλλετο τον
λοι οι της υψηλοτέρας και νοερωτέρας όντες θεωρίας αυτόν ενταύθα τρόπον μόνος αίτιος ειρημένος του
και γνώσεως, πως αν αυτούς τους του Θεού εμβατεύ- Υιού διαστέλλεται ούτε δε εκεί ετεροουσίου, μάλλον
σωμεν; Διά τούτο επί των πατρικών όρων ιστάμε- δε μηδόλως ούσης αντιθέου θεότητος, ούτε δε εν τού
νοι μηδέν τι πλέον των τοις Πατράσιν ειρημένων τοις ετεροφυούς και αλλοτρίου προσώπου . Εκείνο
επιζητήσωμεν. Ειρήκασι μέν γάρ κακείνοι , αλλ' αφ' δε πιστοί τα λεγόμενα , μηδέν ήττον και αυτά εξ εαυ
εαυτών μεν ουδέν, όσα δε εκ της θεοπνεύστου Γρα- των την πίστιν παρέχοντα. ' Εδρέθη δε και ανωτέρω
φής εδιδάχθησαν , και παρά του παναγίου εμυήθησαν όσα έχει ο Πατήρ του Υιού πλην της αιτίας. Τίνος
Πνεύματος . Τα δ' άλλα έθετο, φησί, σκότος αποκρυ- άλλου χάριν την διαστολήν ταύτην πεποίηται ; Ουδε
φήν αυτού και τις το υπερβάλλοντι φωτί της δό- νός δή τάντως , ή του έχοντος τα πάντα Υιού , όσα ο
ξης ατενίσας, και μηδέ τή πέτρα σκεπασθείς τον θεό- γεννήσας Πατήρ, πλην της αιτίας. Αιτίας δε τίνος ;
πτην υπερήρε Μωσήν , μόλις κατοπτεύσαντα του Της ποιητικής , αλλά χωρίς των ειρημένων ο Πατήρ
B
Θεού τα οπίσθια ; διά του Λόγου εν Πνεύματι αγίω τα πάντα ποιεί , ως
Οι δε και προς το μόνος ενίστανται, και τι καινόν, ο μέγας έφη της αθανασίας επώνυμος. Λείπεται δε
φασίν , από του λόγου, ει μόνον ούτω τον Πατέρα της φυσικής εννοείν , αλλά της αυτού του Υιού . Και
παραδίδωσιν αίτιον ; Μόνον γάρ και τον Σωτήρα τούτο δηλον, προήλθε γάρ εκ του Πατρός όθεν γεγέν
χορηγός του Πνεύματος ο μέγας Αθανάσιος είρηκεν , νηται . Δηλον δε ότι και του Πνεύματος. "Αμφω γάρ
ουχ ότι μή και ο Πατήρ χορηγός έστι του Πνεύμα- εκ του Πατρός, ο μεν γεννητώς, το δε εκπορευτως ,
τος . Λέγει δε και εν Ευαγγελίοις ο Κύριος περί της ως πολλάκις είρηκεν ο λόγος, τη συνεχεία της μνήμης
ημέρας εκείνης και της ώρας, μηδένα ειδέναι, μηδέ αγιάζων των λεγόντων ή και ακουόντων τον νούν.
τους αγγέλους αυτούς, ει μή τον Πατέρα μόνον , ου, ' λά τα ομώνυμα αυτίκα των λέξεων, πέφηνεν
Α
ως αγνοούντος πάντως του Υιού , ή μήν του πανα- εκ του Πατρός ο Υιός, πέφηνεν εκ του Πατρός το
γίου Πνεύματος . Και αυθις ο Υιός προς τον εαυτου Πνεύμα το άγιον, προήλθεν εκ Πατρός και Υιός , το
Πατέρα φησίν, Αύτη εστίν ή αιώνιος ζωή ίνα γινώ- Πνεύμα το άγιον, εξέλαμψεν εκείθεν το μονογενές
σχωσι σε τον μόνον αληθινόν Θεόν και όν απέστειλας φως, εξέλαμψεν εκείθεν το παράκλητον φως, και τα
Ιησούν Χριστόν. Ει μόνος αληθινός Θεός ο Πατήρ, ενεστώτα και αΐδιον την δήλωσιν έχοντα εκ Πατρός
πώς Θεός και ο Υιός και το Πνεύμα ; Λέγεται δε , ς αμφότερα προεισιν, εκ Πατρός προέρχεται , εκλάμπει
φασίν, εκεί μεν ότι πάσα τις ετέρα γνώσις των γεν- εκ Πατρός, και τάλλα όσα ή Γραφή εν διαφόρους
νητών εξαργεί, ενταύθα δε ίνα πάς τις ετεροφυής παρίστησι. Τούτων δε ούτω γε κειμένων και λεγο
Θεός αποπέμπηται . Καλώς μεν επί τούτων, ουκ μένων επί του Πατρός ότε τις εθέλει δηλούν ότι εξ
ασφαλώς δε όταν περί αυτών ποιήται των ιδιωμάτων αυτού ο Υιός και το πανάγιον Πνεύμα και την εκεί
την διδασκαλίαν ή θεολογίαν ο λόγος των θεαρχικών θεν τούτων σημαινόντων εναργώς ύπαρξιν, τις ο
υποστάσεων. Μόνος και Πατήρ αγέννητος , ότι ο Υιός λόγος εί και επί του Υιού λέγουντο ; ότε δηλονότι εξ
γεννητός, το δε Πνεύμα εκπορευτόν. Μόνη πηγή και αμφοίν εύρηται ενίοις ειρημένον των αγίων προϊόν
ρίζα Υιού και Πνεύματος ο Πατήρ, ότι μη πηγή το Πνεύμα το άγιον, τουτέστιν εκ Πατρός και Υιού ,
μηδέ ρίζα της θεότητος ο Υιός, ή το Πνεύμα το ή μην παρά Πατρός δι' Υιού , ή και πεφηνός , και εκ
άγιον. Αρχή γάρ όλης της θεότητος ο Πατήρ, και λάμπον και προερχόμενον, ή κάκ της ουσίας αμφο
μία αρχή και μία αιτία. Ταύτα λεγόμενος ο Πατήρ, τέρων υπάρχον ή πάλιν εκ Πατρός και Υιού , ουχ
τούτοις και το αγεννήτη τε και αναιτίω του Υιού ώσπερ από του Πατρός , ούτω δε και από του Υιού
και του Πνεύματος διαστέλλεται , ου των αντιθέων ή έχειν ομολογείσθαι την ύπαρξιν.
και ψευδομένων θεών. Ο μεν γάρ Πατήρ, φησίν, "Έστω δε παρά Πατρός δι' Υιού . Πρώτον μεν οτι
αναίτιος και αγέννητος, ου γαρ έκ τινος, ουδε εξ αυ- D μή το έκ τινος υπάρχον ήδη έχει και την ύπαρξιν
του το είναι έχει • ο δε Υιός εκ του Πατρός γεννη- εκείθεν , είρηται γάρ ανωτέρω, αλλ' ότι τα την ύπαρ
τώς. Το δε Πνεύμα το άγιον και αυτό μεν εκ του ξιν έχοντα υπάρχει γε εκείθεν , όθεν έσχεν ειληφότα
Πατρός , αλλ' ου γεννητώς, αλλ' εκπορευτως. Και την ύπαρξιν. Υπάρχει γάρ κάκ του ποταμού το
αύθις το Πνεύμα το άγιον Πνεύμα του Πατρός , ώς αρυόμενον ύδωρ , υπάρχει δε και το φώς έκ της
εκ του Πατρός εκπορευόμενον , και Υιού δε Πνεύμα , ακτίνος · αλλ' ουδέτερον αυτών ουδεμίαν εξ ενός των
ουχώς εξ αυτού, αλλ' ώς δι' αυτού εκ του Πατρός ειρημένων την αιτίαν έχει του είναι. Το μέν γάρ εκ
εκπορευόμενον, μόνος γάρ αίτιος ο Πατήρ. Μόνος , της πηγής, λέγω δε πηγήν, όθεν υποστάν την πρώ
ότι μή και ο Υιός αίτιος . την έρεί , το δε το φως εκ του ηλίου , όθεν απαυγά
Πρόδηλος ή των λεγομένων ακολουθία. Ειπών γάρ ζον συνεκλάμπει τη ακτίνι και δι' αυτής πρόεισι .
ότι εκ Πατρός δι' Υιού την υποψίαν πάσαν ανείλεν . Τάλλα δε και της ομωνυμίας λόγος ήρκεσεν εκείνοις
Εί και δι' Υιού το Πνεύμα παρά Πατρός εκπορεύε- συμπαραληφθείς παρ' αυτό το κεφαλαία των απο
σθαι λέγεται , αλλά γε δή, φησί, μη λάβης όλως εις ριών, ραδίως επιλύσαι πάσαν την εξής αμφισβήτη
νούν αίτιον τυγχάνειν τον Μονογενή τω Παρακλήτω σιν . "Όπου γάρ ή σημασία των φωνών κοινοτέρα και
επί τη του είναι προόδο, ή μόνον, ή μετά του Πα- διάφορον την δήλωσιν έχουσα , τις έσται πόνος ή κίν
PATROL. GR . CXLII . 10
 299 CEORGII CIPRII CP . PATRIARCHE 30 )

δυνος έφ' εκάστου τον ορθόν αναλαμβάνοντα νούν, Α πάσιν εψόμεθα , και τα μεν έρουμεν όσα περ εκείνους
την αρμόζουσαν προσάγειν το σκοπό των προκε !-
“ μένων και ανόθευτον έννοιαν ; Ει γάρ τις πεφηνέναν
λέγων και έλλάμπειν και υπάρχεις παρά του προα-
νάρχου Πατρός τον Υιόν και το πανάγιον Πνεύμα ,
τάλλα τε οπόσα σεσημείωται ήδη , κάνει μη δεν δια .
στείλαιτο, ουκ έστιν όμως ως ουκ ευθύς διανίστησι
πάντα την της ευσεβείας τρόφιμον δογμάτων κατά
την αληθή και άπταιστον τάς λέξεις ερμηνεύων
υπόληψιν, κακείνα λέγειν διαιρούντα καλώς, ότι ταύ-
τα ο Υιός παρά Ιατρός , αλλά κατά την έαυτού παρά
Πατρός γέννησιν ταύτα δε και το παράκλητον Πνευ-
μα, αλλά κατά τον ιδιάζοντα τρόπον της εαυτού
εκείθεν υπάρξεως . Δηλον δε ώς καθ ' όν αυτό φαμεν
παρά Πατρός εκπορεύεσθαι. Εί ταύτα ούτως και σα .
φής της αληθείας ο λόγος, τί αν ακολουθήσειεν άτο . Β το Λόγω . Δι' αυτού δε και προϊόν αδιαστάτως και
πον ει ώσπερ τας αυτάς φωνάς εκεί λεγόντων ημών
και διαιρούντων την έννοιαν , και ταυτα δή περί
δυοίν προσώπων ότι εξ ενός του πρώτου και αιτίου
πιουμένων τον λόγον, ούτω και περί ενό .; Eί ότι
εξ αμφοίν ή μήν διά τούτου παρ' εκείνου, λέγω δε
του Παρακλήτου εκ Πατρός και Υιού , ή μήν παρά
11ατρός δι' Υιού , ου το κοινόν αποπλανήσει της λέ-
ξεως , αλλά το της έννοίας αύθις ιδιάζον προς τον
ορθον καθοδηγήσει σκοπόν.
"Οδηγήσει δε , εί τη ευσεβεία των Πατέρων επι
ερρέθη , σιωπήσομεν δε και εκείνοις σιωπήσαι ασφα.
λές έδοξεν. "Εδοξε δε τον μεν Υιόν ουδόλως ανει πείν
του Πνεύματος αίτιον • απανταχού δε τον Πατέρα
ανεκήρυξαν αίτιον και μόνον αίτιον ώσπερ του Μο
νογενούς, ούτω γε και του παρακλήτου και ζωοποιού
Πνεύματος.
Πέφηνε τοίνυν και υπάρχει και εκλάμπει εκ ία .
τρος το Πνεύμα το άγιον, ώς εξ αιτίας ταύτα πάντα
του Πατρός λέγεται. Πέφηνεν αύθις και υπάρχει και
εκλάμπει εξ Υιού, ή μήν παρά Πατρός δι' Υιού, ουχ
ως εξ αιτίας όλως του Υιού , και μόνου , ή μετά Ιατρός,
αλλ ' ότι υφιστάμενον εκείθεν εκ της Πατρικής υπο
στάσεως, των γάρ αυτών ουκ αποστήσομαι φωνών
ως θεοπνεύστων , μένει εν Υιό, και συμπαρομαρτεί
ανεκφοιτήτως έκφαίνεται και απολάμπει αϊδίως .
Εισα χορηγείται και τη κτίσει παρ' αυτού και δι'
αυτού παρά Πατρός μεταδίδοται, Πνεύμα ον Πατρός
και Υιού ομοφυές αμφοίν και ομόδοξον. Ταύτα μεν
ούν ημείς , και ει μη ικανώς, αλλά μετρίως ίσως τάς
των αντιθέτων διελύσαμεν ενστάσεις. Ευθέτου δε τε
τυχη κότες καιρού, τάχ' αν και τελεώτερον διαλύσαι
μεν του Παρακλήτου συμμαχούντος , και το ασθενές
ηλών ενισχύοντος .

ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΚΑΙ ΜΑΚΑΡΙΩΤΑΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

ΚΥΡΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ
ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ
ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΝ

ΓΕΩΡΓΙΟΝ
SAPIENTISSIMI ET BEATISSIMI PATRIARCHA CPOLIS

DOMNI GREGORII CYPRII

LAUDATIO SANCTI MAGNI MARTYRIS ET TRIUMPHATORIS

GEORGII
(Ex cod . Vatic . in Aprili Bollandiano, com . III , p . 123-XXV . )

PROLOGCS .
1. Solent oralores fere singuli æquum censere, ut α' . " Έθος τούτο των λόγοις αγωνιζομένων σχεδόν
labores sui magni videantur, quia expeditu illu- εκάστω, τους καθ' εαυτών αγώνας μεγάλους οίεσθαι
stres simul el difliciles ; idque ut vel in eo quod αξιούν, και λαμπρούς και δυσχερείς ανυται , συγ
deliquerint, veniam , vel ex eo quod recle perege- γνώμην εαυτό της ήττης ή τον του κατορθώσαι
rimt, laudem sibi deniereantur. Ego autem , ora- έπαινον εντεύθεν κατασκευαζομένω. 'Αλ' εις Γεώρ
 301 LAUDATIO S. GEORGU . :: 02
γιον εμού το μέγα των αθλητών όνομα βλέποντος Αtionem habiturus de Georgio, magno illo sulleta
τη λόγω, και τοσούτον υποθέσεως μέγεθος την αυ- rum nomine, tantumque argumentuin , quanla est
του ευφημίαν άρασθαι πειρωμένου , ουκ οίδα τις άν ipsius laudatio, assumpturus , nescio utrum justius
γένοιτο δικαιότερος , περί άλλης υποθέσεως καθιστά- aliquis, alicui maleriæ suum applicaturus sludium ,
μενος την σπουδήν, και προκαταγγείλαι μέγαν praefari possit , magnum esse laborem, quem ag
είναι τον αγώνα, και δείσαι προσελθείν , ή και συγ- gredi timrat, et cujus suscepti postulet sibi veniam
γώμην αιτήσασθαι. "Εγώγ' ούν τοσούτον έχω χαλε- dari. 1γitur animum in eum intendens sic plane
πόν εν τούτω κατανοήσας, ώστε μοι δοκώ μόνον aigor , υι milii vilear , cum vel primis alligendo
αψαμένω, παραπλήσιον τι πεπονθέναι τοίς εξ digitis, idem pali , quod ii qui ex imperitia cupiunt
άπειρίας επιθυμούσε μεν επιβαίνειν θαλάσσης, επι- inare conscendere, conscendentes autem in adver
βεβηκόσι δε όμως είς τουναντίον τα της επιθυμίας sum littus protendunt desideria , experiendo di
χωρεί , δυσχέρειαν πελάγους καταμαθούσι , και scentes sævitiem pelagi , ejus fue procellas el lein
σάλον και κλύδωνα και όσα πολύ μάλλον εύχεσθαι pestales et quæcunque alia solen : cogere , ut quis
καταναγκάζει την εκείθεν απαλλαγήν· όθεν και oplet inde abesse lungius. Quod sane haud mullum
απέστην αν αυτίκα , ει μή με τις ανάγκη εκ προη- abest a me, nisi ab ejusmodi voto ſaciendo pro .
γησαμένης ευχής κατασχούσα ήν, μή ποτε τον B hibens necessitas quædam violenler huc traxissi,
λόγον εξυφάνα : το Μάρτυρι βιαίως ενταύθα συνή- ad orationem aliquando tandem Martyri pertexen
λασεν . datin .
β'. 'Αλλ ' επειδή μοι ανάδυσις ουκ έστιν , ουδ' άπε- 2. Quoniam vero neque solutionis spes neque
φυγή τοις έμαυτού περιειλημμένω δεσμοίς , επιβοώ- Tugii Iocus mili est , propriis constricio vinculis ,
μαι κατά των αποριών την μαρτυρικήν χάριν, και inclimo , uti solent in angustiis deprehensi , Mar.
διά το σύνηθες επί της επικλήσεως και την αει lyris gratiam ; tum quia consuevi ipsum invocare,
συναίσθησιν της παρ' αυτού βοηθείας, μάλιστα δε lum quia semper ipsius proinplum auxilium sum
και το οικείον της υποθέσεως , ότι δώρον αυτό τον experlus , maxiinc aulem , quia cum hoc argumen
λόγον προσάγομεν. Ει γάρ και oπoσονούν επιπνεύ . lura ipsi sit proprium , ipsum hunc sermonem mille
σειε ταύτης έμοι, ήν πλουτήσας εκείνος παρά Θεού neris loco eidem afferimus. Si enim quotiescunque
χάριν, έκαρτέρει μεν πάσχων και μη πέφυκε στέγειν aspirat mili earn , cujus inse apud Deum dives est ,
ή φύσις , ειργάζετο δε δρών όσα μή οίδεν η φύσις • graliara , toleraret aliquid ea patiens que nen
ουκ ενδοιάσω περί του εγχειρήματος , ει εις τέλος possel sustinere natura , aut ejusdem naluræ lines
αφίξομαι , ουδε την αγαθήν ελπίδα προήσομαι. 'Αλλ' c deberet I: angredi operando', tamen ne sic quidem
αρκτέον ήδη του λόγου τη εκείνου επικουρία θαρ- dubilarein ad finem adducere quo : proposui, neque
σήσαντας . fiduciam bonam dimillerem : quanto magis nunc,
cum suflicial, ci nobis in ipsius auxilio confidenti
bus loquendi tribuat facultatem ?
CAPUT I.

Sancti Gregorii patria , parentes, oblatis sui ultronea et prima coram lyranno tormenta.
γ'. Ει μεν ούν εξήν μοι ήπερ εγώ βούλομαι δια-
Θέσθαι τον λόγον, αλλά μη, προς τον κεκρατηκότα
παρά τους πολλούς νόμον , ούτε πατρίδος μνημονεύ-
σας ώς έχει κάλλους τε και μεγέθους, ούτε τινός
άλλου των εξωθεν · εκείνους άν επέβαλλον ευθύς εξ
αρχής , και προς την ευφημίαν άντικρυς φέρει. Και
γάρ μοι πάνυ τι σμικρολογουμένων έργον είναι δο .
κεί, έχοντας εγκωμίων τάς πάντων μεγίστας υπο . Din eis argumentis , quae omnem superant connen
€ έσεις , διεξιέναι ζητείν, και των ελαχίστων την
ευφημίαν εργάζεσθαι, ώσπερ ουκ άν δυνατώς έχου-
σης άνευ τούτων συστήναι , ή εχούσης μεν, ου τε-
λείως δέ , δεούσης γάρ της μέν παρά Θεώ δόξης του
Μάρτυρι , της δε παρ' ανθρώποις . Ει μεν οποίαν δή
τινα τούτων εμέλλομεν μείζονα ποιείν εκ του
πλείονα ειπείν, άτοποι παντελώς ήμεν , μή πάντα
προσθέντες εις μέσον, και πάντα ζητήσαντες · έπει
δ' ή μεν, λογισμoίς ημετέροις ουχ υποπίπτουσα,
ουδ' αν εξ ημών οτιδήποτε τρόπο πρόσθεσιν δέ-
χοιτο · η δε προκατειλημμένη ταις απάντων ούσα
ψυχαίς, ουδ' άν τινος εξηγητού δέοιτο, ώστε παρα-
δεχθήναι (ούτε γάρ ηλιακού φωτός, ως είη φώτων
3. Si licerel mihi pro arbitratu orationem dis,
ponere , non obligato ei quæ ut plurimum . obser
valur legi ; non ulique patriæ vellem meminisse,
velul magnæ arque spcciosa , neque externoru :11
quorumcunque decorun, sed statim a principio
ca apprehenderem , quæ ad laudationem præcipua
sunt. Elenim minutulurum opus mihi esse videtur,
dationen , digredi ad inima , cx iisquc caplarc
encomiorum malcriam , idquam sine his subsi
slere non posset, aut saltem minus perfecta ſoret
culoria Martyris apud Deuin hominesque. Ex qua
cunque enim parte hanc velimus dicendo majorem
facere, rein egerimus inconcinnam , omnia requi
rendo, nec tamen in inedium adducendo. Nam ea
quæ ex Deo est gloria , cum ratiocinio nostro sub)
jecta non sit, nullo mo lo potest augmentum qua
lecunque a nobis accipere ; quæ autem ab homi
nibus provenit , cum jam pridein in omnium
animis perfecla sil , non eget expositore aliquo, ut
recipi possit. Sicut enim non esspectant homines
 303 GEORGII CYPRII CP, PATRIARCA E 34
luminis solaris cognoscendi magistrum , utpote quod A απάντων λαμπρότατον , έξωθεν διδάσκαλον αναμενο
luminum omnium est clarissimum ; ila nec de μεν άνθρωποι • ούτ' αυ περί της τούδε λαμπρότη
istius clariiale , ut quæ sermonem omnem cogila- τος , ώς είη λόγον υπερβάλλουσα και διάνοιαν, ζη
tumque excell.it, indige : quis aliunde doceri . Quod τήσει τις ετέρωθεν διδαχθήναι) · τί λοιπόν εκ της
igitur erit opere in lalibus ponende pretium, περιεργίας το κέρδος , ώστε παρέλιπον αν άπερ έφην
quando congrue omitterentur illa , quæ dixi, ex- δεόντως, ε "περ με ακοαίς ο λόγος αλλοτρίαις δού
lerna , nisi aliorum quoque auribus oralio subser. λευεν ;
virel ?
4. Si lamen tanti Sancli patriam omnino vellem δ' . Εί πατρίδα τέως εισάγειν του τοσούτου βουλό
in sermonem inducerc, cæluin utique inducerem , μενος , τον ουρανόν εισήγαγον άν, την ανώλεθρον
felicem illam et incommutabilem regionem , ange- και ευδαίμονα κατοικίαν, την των αγγέλων πατρίδα •
lorum , inquam , patriam : bec enim aliaın in ipso ο δε γάρ άλλην εικός επιφημίζειν αυτώ , εκείσε
laudare convenit, qui istuc conversationem suam μεταθεμένη καθαρώς το πολίτευμα , και μηδέ βραχύ
immaculatam sic translulerat, ut neque paruin quid τι παρ' αγγέλους ελαττωμένη . Επει δε πάντες
dizuire ab angelis viderelur. Quoniam nihilominus σχεδόν και την κάτω παροικίαν επιζητούσι , και τον
omnes fere earm quoque requirunt, que in terris 3 λόγον εντεύθεν ώρμημένον ούτως οδν χωρείν άξιού
nascendo oblinelur ; el æstimant sermonem ab ea σιν επί τα πρόσω · έστι τοίνυν και αύτη, ου ραδίως
ductum sua ire via : hæc etiam ei fuit baud facile ετέρα της επιφανείας παραχωρούσα, ουδ' οία και
cuiquam alteri cessura in claritale, et quam sine παραδραμείν αυτήν τινα μη σφόδρα θαυμάζοντα .
mulla admiratione nec percurrere valeat aliquis. Της Καππαδοκών χώρας , και τον τοσούτον εξήνεγκεν,
Cappadocuin enim regionem , quæ Sanctum hunc επαινέσου μεν άν τις, και τούτο δικαίως , ότι θέσεως
tulit, merito quidem laudarit quispiam ex loc ca- λιχούσα εύκαιρου , και τας των ορώντων υπερβολές
pite , quod siluni nacta opportunum , el a confi- διαφεύγουσα, έρωτο προς απάσας γονάς & κάλ
nium regionum aliena excessibus, valel ad omnem λιστα γής έστι γεννήματα , και άφθονα πάντα
genituram ), proferens pulcherrima quæque terre προϊσχει οπόσα προς τον ανθρώπινον βίον τελεί
gemina, idque minime parce, sed quam multa ad επαινέσοι δ' ουχ ήττον, ότι και οικήτορας εφάνη
vilain humanam conducunt. Nihilo minus jus !e πλουτήσασα το ανέκαθεν "Ελληνας, γένος αφωσιω
eain commendaveril aliquis, quod incolas habeat μένον τη των λόγων φύσει , και διά τήν εν τούτοις
ab origine Græcos, genus hominum peculiari pol- και μετά τούτων κίνησιν και ζωήν, την μητέρα
lens dicendi facultatc , el propier continuam ejus φύσιν τα είκότα τετιμηκος τω του όρους επιβε
C
rei exercitationem , egregie ornang matrem nalu- βαιώσαι αυτή. Ου μήν δε τοσούτον αξίως , όσον εί
ram , ipsiusmel lines supergrediendo. Sed non lam και ευσεβείας έδαφος λέγοιτο, πάντων αυτή των
hoc omnium ejus decoru ! n præsiantissimum quis άλλων επισημότατον, και τελείν μεν αυτή συνήθη
dixerit , quam quod pielatis fundamentum habeat την των μαρτύρων της αληθείας φοράν , συνήθη δε
præ ca: leris solidum , unde el martyrum el magi- και την των διδασκάλων. 'Εν γάρ τοις άνω καιρούς
strorum verilatis consueto semper abundavit pro- των διωγμών ακμαζόντων , ούκουν άλλη τις πλείους
ventu . Elenim superiori etate , cum perseculines ή λαμπροτέρους αγωνιστές κατά της πλάνης πρου
Serverent, nulla plures aut illustriores pug les ob. βάλλετο · καν τους μετά ταύτα δε χρόνους του των
jccii errori ; postea autem , cum turbo bereseon αιρέσεων κλύδωνος επιόντος, και πάσαν άρδην Έκ
incubuit, et tota pene Ecclesia eiden tineretur in- κλησίαν απειλούντος εντός καταλήψεσθαι, μόνη
volvenda ; sola inter omnes el supra omnes exci- των άλλων και υπέρ των άλλων τους κοινούς ανι
lans communis fidei propugnatores, per ipsos totius στώσα προβάλους, εν αυτοίς τήν της οικουμένης
universi inundationem repressió. Quæ cum sint επίκλυσιν περιέθραυς. Και λαμπρά μεν αυτής ταύτα
præclara, quosodo non possint illam non idonce και επιεικώς έχει κοσμείν • πως γάρ ού ; αλλά το
exornare ? Laudum tamen ejus Oinnium praecipua et Ρ γε κεφάλαιον των επαίνων και ο σύμπας της φιλο
universus speciei ornalus is est, quem modo prie- τιμίας κόσμος ο νυν έστιν ευφημούμενο ;.
dicanduri suscepimus.
Η
5. Nunc vero cum ad gloriam conſerre ducam , si ε'. Πατέρων μεν γενόμενοι, και αποχρήναι αυτοίς
1
quiparentes babuit , eosdem ſuerit æmulalus ; pro- εις φιλοτιμίαν ήγημαι, ότι τούδε πατέρες ήσαν : νυνι
ponere convenit quod ejus genitores nobiles qui- δε έστι προσθείναι, ότι και ευγενείς την κάτω γέν
dem fuerint genere , sed nobiliores pielate ; opibus νησιν, ευγενέστεροι δε την ευσέβειαν, πλούσιοι την
Transeuntibus diviles , sel manentibus opolentiores , ρέουσαν κτίσιν, πλουσιώτεροι δέ τήν μένουσαν , διά
dum præsentia recle dispergenio futura sibi com- του τα παρόντα σκορπίζειν καλώς τα μέλλοντα
pararunt. Ex his påler suæ secundum Deum con- κατακτώμενοι• πατήρ μεν, γέρας της κατά Θεόν
versationis adeptus est præmium , quod vitam mar- πολιτείας εύράμενος το τον βίον σφραγίσαι τέλει
tyr consumnavit ; maler vero , pares viro coronas μαρτυρικώ : μήτηρ δε των ίσων των ανδρί στεφάνων
consecula , incruentas tamen , eamdem quidem επιτυχούσα, εί και αναίμακτος ήν στεφανίτις, την
quain vir suus habuit voluntatem , ad pugnanı autem αυτήν μεν προθυμίαν τώ ανδρί έχουσα, αποτυχούσα
umissa non esi , imbecillioii sexui parcentibus δε όμως της αθλήσεως , της του θήλεος ασθενεία ,
303 LAUDATIO S. GEORGII. 306
φεισαμένων των διωκτών• αμφότεροι και παρα- A persecutoribus : ulerque autem exempla reliquid
δείγματα προδείξαντες το παιδί, και σπέρματα fiio, semina præbens religionis erga Deum , miseri
παρασχόντες ευσεβείας , φιλοπτωχίας, της μέχρι cordiæ in pauperes, et constantiæ usque ad san
αίματος προς την ειδωλολατρείαν αντικαταστάσεως · guinem contra idololatriam pugnature. Quae ille
και δη παρειληφώς αυτός , ώσπερ άλλον τινά κλήρον suscipiens, velut meliorem Insereditalerm, et omni
πατρώον, και καλώς τη γεωργία του Πνεύματος spiritus disciplina probe excultus , non solum cen
προσεξεργασάμενος, ουχ όσον μόνον εις εκατόν εξ tum cx uno amplificans prolulit , sed quamdan
ενός προβήναι και πληθυνθήναι πεποίηκεν, αλλά incrementi rationem suscepit, cui superaddi nihil
τινα λόγον επιδόσεως ανυπέρβλητον δέξασθαι. posset. Oninia enim sua , tanquam optimus dispen
Πάντα γάρ, ώς τις άριστος των καθ' εαυτόν οίκονό- salor, e terris in cælum transtulit ; nec ipsi quidem
μος, μετατίθεται προς ουρανόν από των ενταύθα parcens corpori , quoruinus ex hoc fructificaret
και μετασκευάζεται, ουδ' αυτού φεισάμενος σώμα . Deo ; idque non tantum per castitatem purita
τος, μή και τούτο καρποφορήσαι Θεώ και ο τρό- temque, sed etiam per sanguinis effusionein, inter
πος , οίος : Ου γαρ μόνον δι' αγνείας καθαρότητος, multa maximaqne discrimina .
αλλά και δι' αίματος, και ουκ άνευ των μεγίστων
κινδύνων . B
σ'. 'Έστρατεύετο μεν ούν ήδη το κάτω βασιλεί 6. Militabat ille primum terreno regi et arma
και έδορυφόρει , νεανίας μέγας ιδείν και καλός , ferebat, juvenis aspectu grandis atque decorus,
φοβερός συμπλαιήναι , γενναίος , ακαταγώνιστος , congressu formidabilis , insuperabilis hostibus
και ταύτα προς τους όρωμένους εχθρούς · δαίμοσι visibilibus ; contra dæmones vero, ubi cum iis rem
δε, ώσπερ δραν εις αυτούς πεφυκώς και πάθος habere cæpit, nihil ab eis paliens, mullo adhue
εκείθεν ού προσιέμενος , έτι μάλλον εμβριθής και magis constans et inviclus apparuit. Tandem la
άμαχος και απρόσιτος . 'Αλλά μετατάττεται , και n'en militiæ genus mulavit, seque a Cæsareis castris
την στρατείαν αντί Καίσαρος ποιείται Χριστου : ad Christi signa transtulit : non quasi ab initio non
ών μεν δή και πρώτον Χριστού , αλλά νύν τελεώτε- fuissel eisdem addictus, sed lunc perfectiori longe
ρν, ότι ουδέν εδίδου κόσμω ουδε το κοσμοκράτορι, , modo id fuit, quando nihil mundo , nihil mundan».
αλλά πάντα φέρων προσανατίθει Θεώ , ότε ου imperatori donans, omnia delulit obtulitque Deo .
κρύπτων διετέλει τον Χριστιανισμόν ουδε τρόπον liaque Christianitatis tituluin non habebat occul
τινά σοφιζόμενος , αλλά δημοσιεύων και παρρησια- tum, aut quadam ratione dissimulatum ; sed pu
ζόμενος . Και τα μεν δή προοίμια της παρρησίας blice eum vulgans, fidenter profitebatur. Princi
C
αυτώ, ορών τον διωγμόν ώσπερ καταιγίδα σφο- pium autem experiunde constantiæ ipsi fuit, quod
δρώς φερόμενον , και πάντας πλήν ολίγων καταλαμ- videns persecutionem instar procelle ferri vehe
βάνοντα και των διωκόντων ποιούντα, τήν τε ευσέ- mentius, et paucis exceptis omnes pene ali ea,
βειαν τυραννoυμένην και τους διώκτας φιλονεικούν- comprehendi atque persecutoribus subjici , pieli
τας, ώσπερ των σωμάτων ούτω δή κρατείν και ψυ- tem vero per tyrannidem premi, idque agi ul non
χών , αίς Θεός αυτονομίαν γνώμης παρέσχετο, θυμού tantum corporibus vis inferrelur, sed eliani menies,
δικαίου και ζήλου πληρούται και πάντα μεγαλο- quas sui arbitrii esse voluit Deus , pertraherentur
ψύχω ; εαυτού , καθάπερ και οι πυγμήν η παγκρά- in servitutem, indignatione justa ac zelo impletus
τις αγωνιζόμενοι , απορρίψας, ή μάλλον ειπείν διά sit : quapropter, velut luctam pugnamve ingressu
των πενήτων εις ουρανούς ταραπέμψας , μόνον rus , magno animo cuncta abjecit externa , aut
εαυτό καταλείπει το σώμα, ώ διενεγκείν τον πόλε verius per manus pauperum transmisit in paradi
μου έμελλεν . sum , ub soluin sibi corpus servaret, quod nudum
erat exposituriis certamini.
ζ' . Είθ' ώς άν εαυτό μεγαλοπρεπέστερον το θέα- 7. Deinde ul lhealrum quoque se dignum babe
τρον γένηται, και μάλλον περιφανής ο αγών, ήμέραν P rei et magis illustre stadium, observavit diem,
επιτηρήσας έν ή δημοτελώς εορτάζειν έδει, έδει δε qua oportebat publicuni agi festum , ipsum le
και Διοκλητιανόν αυτόν παρείναι τοίς πλήθεσι Diocletianum adesse multitudini, festivæ hilaritatis
συνεορτάζοντα, ώσπερ λέων πάντα προδεικνύμενος participem. Tunc scilicet leonis instar , fronte ,
σοβαρά, είδος, φρόνημα , βάδισμα , πυρ τε πνέων , oculis, incessu magnanimitatem ostenlantis atque
και βλοσσυρότερον περιβλέπων , είτεισιν, άπτοήτω inem spirantis ei torve circumspectantis , ingressus
γνώμη , λαμπρά τη φωνή , ανακηρύττων Χριστόν , est mente imperterrita , el clara voce Christum
μυκτηρίζων τους δαίμονα ;. " Ω ψυχής εκείνης ζήλο predicans , I.Pionesque subsannans. o aniinam
Θεού κατεσθιομένης ! ώ Θεού έρωτος, ούτω φλέγον- divino æstuantem zelo ! o amorem Dei sic uren
τος και ούτω κινούντος τους εραστές ! Τίς ποτε lein , sic moventem amantes ! Quis unquam ila
τοσούτον εξετάκη βλέπων ασυνετούντας και τις τοιού . clalus est videns idololatrarum amentiam ? quis
τον φρόνημα κατά καιρον επεδείξατο ; τίς κατά taleill pro le :upore prælulit sapientiain ? quis pro
λόγον ήνδραγαθήσατο ; Ουδέν τότε τον τόνον εχάλα- ratione cgin Larn generose ?, Nihil erat quod animi
σεν, ου την προθυμίαν έμβλυνεν, ουκ απειλαν φρι- laxare intentionein , nihil quod aciem possel ob
κώδεις αί κατά των ευσεβεί ήρημένων εφέρ ντο , ουκ lundere : non horribiles mine contra pielalis
1
3.97 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCILL
sectatores promulgate ; non species varie tormen- Α είδη κολαστηρίων εν οφθαλμοίς παντοία προκεί
lorum , oculis objeciæ; non meinoria cruciatuum
adversus sanctos antehac excogitatorum , qui eliain
ipsi erant subeundi; non ipsa eorumdeni !oleran-
lia ; non morles diversimodæ , quibus adel- s ab hac
vila expellebantur violenter : omnibus cnim isiis
altius menlein extulit, velut si extra corpus positus ,
adversus culturam dæmonum inituill essei genero-
suin certamen . llanc animi fortitudinem exhorrue
runt dæmones, el omnes dæmoniorum culiores ; in
Inac sibi complacuerunt de celo Angeli, οι desuper
spectatores agonis ejus facii beat pricedicare .
r'uml ; hiec Diocletianum confudit, qui fiduciain
lantan siium esse despectuin interpreiatus, furore
cl indignatione repletus esi .
8. Que porro consecuta suni, majoris cujusdam
quam humanæ virtutis eguere , ill certamen suum
posset Sanclus usque ad finem exsequi. Quis enim
verbis sufficienter explicaverii aul imianilalem
torquentiuni, aut fortilulinem Martyris , qua oblir-
mabalur ad pericula , iisque resistebai supra nalu-
rae communis mensuram ? Bealus Job prædicatur
tanquam hominum patientissianus generosissimus .
que : sed lentalio contra quam depugnavit fuit
involuntaria ; requisilus enim et Traditus fuit :
qui autem isla sustinuit, seipsum in manus torto-
rum dedit , inventus et oblatus neque quærentibus
neque pelentibus eum . Ad extremum vero labo-
rum ejus non paulatin inflicta est plaga , veluti si
all patientiam praliis levioribus exerceretur; sed C αλ' ώς εί τις γενναιότατος ομού και εμπειρότατος
13nquam gencrosissimus atque expertissimus mi-
Jes , maximis statim a principio discriminibus
est objeclus; ut inde experimentum sumeretur,
ulrum homo esset vel communis nobiscum natura
articeps.
9. Diocletianus vero intra se habebal dæmonum
incitantium legionem , a quibus, licel Martyris con-
slantiam ipsimet obsiupescerent, furiosius commo-
vebatur, ut suspendi eum et dirissima quæque
juberei perpeti : quidquid autem jussit, continuo
exsecutioni mandalum est . Suspendebatur in con-
spectu omnium , verberabalur , laniabalur ; conto
denique per ventrem acto vulnerabatur : quorum
ista quidem eo faciebant ut dolores incuterentur
Mariyri, hoc vero etiam ul mors subsequerelur;
non enim intendebant cum de nie:lio tollere per
piecem, cui brevis esset crucialus conjunclus. Sed
neque ista , quantumvis vehementia, poluerunt eum
contristare, prohillente id Doo ; neque contus quid-
quam omnino nocuit , tanquain a solidiori ma-
1eria , ferrea villelicet aut adamantina , repulsus
alque relusus , fortassis et Martyris corpus reveri-
Tus, et insensibilitatem tyranni redarguerns : siqui-
dem ipse, ferreus exsistens, absterrebatur ab infe-
renda nosa ; ille autein , animam habens ralionalem ,
non eral placabilis ; uli nec placalus fuit , nec
(1) llanc periodum recognoscens, esistimo plus
aliquid deesse quam nomen Diocletiani , quod inter-
piclando addidimus ; vidclur enim institui compa-
308
μενα, ου μνήμη βασάνων αϊ τοίς προειληφόσι των
αγίων επήχθησαν και αυτόν διαδέχεσθαι έμελλον, ου
τι εκείνων παθήματα , ούχ οι θάνατοι δι' ών των
παρόντων βιαίως εξέστησαν • πάντων δε υπεράνω
στή σας την γνώμην, όστις των έξω σώματος, αν
δρικώτατα επαποδύεται κατά της των δαιμόνων
τιμής . Τούτο το φρόνημα δαίμονες έφριξαν και
πάντες οι δαιμόνων θεραπευται· τούτο οι έν ού
ρανοίς ήδέσθησαν άγγελοι , και άνωθεν θεατα του
αγώνος προκύπτοντες έχακάρισαν· τούτο και Διο
κλητιανός αισχυνθείς, και καταφρόνησιν εαυτού την
παρόησίαν υπειληφώς, αθυμίας εμπίπλαται και
θυμού.
B
η'. Τα δε εντεύθεν μείζονος τινος έδει δυνάμειως
ή ανθρωπίνης , ώστε δια τέλους αξίως ισχύσαι διεξ
ιέναι την άθλησιν. Πώς άν τις ικανώς εξειποι τω
λόγω και των κολαζόντων την αγριότητα, ή εκείνου
την καρτερίαν , μεθ' ής έρθωτο κατά των κινδύνων,
και αντείχεν υπέρ τα μέτρα της φύσεως ; Τον μεν
δή μακάριον Ιώβ γενναιότατον ανθρώπων και καρ
τερικώτατον αναγράφουσιν · αλλ' ο πειρασμός,
προς όν επάλαιεν, ακούσιος ήν (εξαιτείται γάρ και
παραδίδοται) · ο δε φέρων εαυτόν παρέδωκεν ταίς
βασανισταίς , μη ζητουσι μηδ' επερωτώσιν εύρισκό
μενος και εμφανιζόμενος· είς τε τον έσχατον εκείνου
των άθλων την πληγήν ού κατά μικρόν προήλθε , την
καρτερίαν οίον εν τοις ελάττοσι προπαιδευόμενος,
οπλιτών τους μεγίστους κινδύνοις εκ προοιμίων ενή
λατο, 3 τε πειράζων ενταύθα , ει και άνθρωπος ήν,
και της καθ' ημάς φύσεως.
θ' . ( 1 ) ..... αλλά λεγεώνα πνευμάτων είχεν ενδο
θεν διερεθιζόντων, υφ' ών δή τότε πληγέντων προς
την παρρησίαν του μάρτυρος, μανικώτερον υπε .
κινείτο , και αναρτάσθαι και δεινά πάντα πάσχειν
διεκελεύετο, και πάντα είχεν ευθύς ως διεκελεύετο.
'Ανηρτάτο πάντων δρώντων, ηκίζετο, εξέετο, και
τελευταίον κοντώ κατά της γαστρος έτιτρώσκετο :
τούτο μεν ίνα και οδύναι γένοιντο, τούτο δε ίνα και
D
θάνατος επιγένοιτο ' ου γάρ εσκόπουν αυτόν μετελ
θείν βραχείαν έχοντι την οδύνην θανάτω . Πλήν ούτε
εκείνα , ώς άρα και σφοδρότητος είχε , λυπείν είχεν,
ονείργοντος του Θεού και ο κοντός παντάπασιν
πράκτοι , ώσπερ εκ στερεοτέρας τινός φύσεως
σιδηράς ή αδαμαντίνης αντιωθούμενός τε και απο
κρουόμενος, τάχα και το μαρτυρικόν ευλαβούμενος
σώμα, τάχα και του τυράννου της αναισθησίας κατ
τγορών " είπερ ο μεν, σίδηρος ών, απέσχετο, ο δε,
λογικήν ψυχήν έχων , ουκ έμελλε δυσωπείσθαι :
ώσπερ άρα ουδ' εδυσωπείτο ουδέ άνε κόπτετο της
επί το κολάζειν ορμής , τουναντίον μεν ούν και
βαρύς έτι μάλλον ήν και σφοδρός επί τούτω, οιονεί
ralio inter vnum illum daemonem , qui Jobum exer
cuil, et multos illos, qui Diocletianum adversus
Georgium siimulabant.
309 LAUDATIO S. GEORGII . 310
μείζονος κακίας εις αφορμήν του θαύματος αυτώ Αimpeditus, quo minus , eum amplius vellei tor
γεγονότος (των γάρ ανιάτως εχόντων αύτη δή που quere ; sed e contra impensius etiam vehemen
φύσις εις βλάβην μετατρέπειν οικείαν εκ της ενού- liusqne in id incubuit. Itaque auclior semper illius
σης κακοηθείας , όπερ άν τις και προσενέγκη σω. malilia præbuit Martyri majoris miraculi occasio
τηρίας φάρμακον)· διά τούτο και έτοιμος ήν αυτίκα nem : incurabilium enim est , quod ipsa natura ex
τότε , χαλεπωτέραις ταις τιμωρίαις εκτρίβειν αυτόν insita malignitate in proprium convertal nocumen
ώστε και, ότι μη σέλας ήν, άδειας παρέχων εκείνω tum, si quod applicelur salutare pharmacum : et
κατά του μαρτυρικού νώτου τεκταίνειν . propterea nitebatur Martyrem gravioribus ac gra
rioribus semper suppliciis conterere ; adeo ut nec deficiente quidem lumine , verecundarelnr supra
dorsum Martyris, ul Psalmista loquitur, fabricare .
ι'. 'Αλλ' είργε την επιχειρήσεως νυξ επελθούσα. 10. Sed tamen superveniens nox coegil ab in
Δεινότατα έφερε : βάσανον εαυτό την βαρυτάτην cepto desistere ; quod Diocletianum agerrime ha
ούμενος το και μετρίας ανακωχής εκείνον τυχείν. buit, qui maximum sibi reputabat supplicium , si
Ου μήν δε και παντάπασιν υπό προθυμίας ημέλει Bille vel modicis Trueretur induciis . Non tamen ne
διά την ώραν, ουδ' ανεβάλλετο τάς κολάσεις, ότι que per tale lempus remisit propositum , neque cru
μηδε της θηριώδους ήν εκείνου ψυχής είκειν ειδέναι cialus differre sustinuit (non enim paliebalur effera
τοιούτω καιρώ αλλά τινι φρουρά, και αυτή δυσ- ejus anima ut tempori tantisper obsequerelur ), sed
χερεστάτη των απασών , όσο και δυσώδης ήν και Sanclum includi jussit carceri, eique omnium mo
ζοφώδης και σκιά θανάτου παρείχα στο, δοθήναι lestissimo , αι qui felidus essel et lenethrosis,
κελεύει. Και ήν τούτό γε παραχρήμα τούτον έχον alque umbræ mortis assimilandus, Atque hoc qui
τον τρόπον, ει μή τι δεύτερον και τρίτον εξής επε- dem ad istuin modum se babuisset, nisi el secun
τέθει, ώσπερ αναβαθμούς κακών τιθέμενος · ήν αν dum et tertium addidisset , velut quosdam malorum
το μέχρι τούτου διανυκτερεύειν, ώς εν παραβολή gradus disponens; humanitas enim quaedanm fuisset,
κακών φάναι, μετρία φιλανθρωπία . Νυνί δε και usque dum nox transiret, videri supplicia divisisse.
ξύλον πιεστήριον, αυτού κατασφαλίζον , τους πόδα ; Ergo el ligno pedes astringente cruciatus est ; et
συνέθλιβε · και λίθος μέγας, όν ουκ άν χείρες, ει lapis magnus, quem vix machina , nedum manus,
μή και μηχανήματα προσείη, κινή σαιεν , υπτίου movere polerant supino jacenti supra pectus est
προσανακλιθέντος κατά των στέρνων ετίθετο, βάρους positus , niinio pondere comprimens subjectum
υπερβολή συνθλών άπαν το υποκείμενον, και συν- C corpus, illudque cogens simul et contritionem car
τριβήν ομού και ρήξιν υποστήναι καταναγκάζων • nium et confraclionen Ossium sustinere ; quamvis
Χάν εκείνος, ώσπερ την ψυχήν ου δέξασθαι τι τών ipse , sicut , quoad animam nihil suscipiebat inspio
ασεβών προσταγμάτων, ούτω δή και το σώμα ανέν- rum mandatorum , ita et quoad corpus insuperabilis
δοτος ήν , το μηδόλως είκειν βία εκείθεν αναδεξά- erat, nullam omnino exinde patiens violentiam .
μενον. Εν γάρ τοις υπέρ ευσεβείας αγώσιν ή των Enimvero in certaminibus illis, quae pro pielale
σωμάτων ρώμη σαφώς άρτάσθαι δοκεί της γεν- excipiuntur, corporis firmilas manifeste viderur ab
ναιότητος της ψυχής : ως εκείνη προς ένστασιν anini generositate pendere ; ut quantum hæc sibi
προθυμίας έχει, και τάδε προς το πάσχοντα φέρειν per promptam constat voluntatem , tantum huic
ισχυρώς μάλλον δε , ένα βέλτιον διέλω, ψυχής μεν robur ad paciendum conferat ; aut potius animæ
σθένος εν τοις τοιούτοις έμπνεί Θεός, σώματι δε quidein robur Deus inspirat , anima autem coy .
ψυκή , και αμφοτέροις Θεός, παρ' ού δη και τότε pori , et utrique Deus ; a quo confirmaliis Sanctus
δωννύμενος και τόνδε τον κίνδυνον υπερέσχε. eliam istud periculum superavil.
CAPUT II .

A supplicio rolæ el vivæ calcis fossa illæsus e.rit sunctus Georgius.

: α'. Τα μεν ούν της νυκτός εκείνης αυτό τοιαύτα , D 11. Tali fuerunt noctis illius certamina , nihil, us
κατ' ουδέν οίμαι των ημερινών ανεκτότερα, άδ' ευ- arbitror, leviora diurnis : quæ vero , inox ut dies
( υς ήν ημέρας επιλαβούσης,επειδή περ ώς εν θα- illuxit, sunt secula , fuerunt lanquam in mari lemua
λάσση , τρικυμία κακών υπηρχεν και το μεν αυτόν pesias quedam , quando quen fuctus unus habuit,
είχε κυμα, το δε κατελάμβανε, το δ' έμελλεν, ώς comprehendit alter , et imminet tertias : sic enim
παρά πολύ των προειληφότων ποικιλία τε και illa fuerunt graviora prioribus, lam varielate quam
δυνάμει του κακώσαι δεινότερα · ώστ' έμοιγε και villule nocendi ; adeo ul volum mihi sit ea posse
ευχής έργον αν είη κάν μετρίως διελθείν δυνηθήναι vel mediocriter dicendo explicare. Edurebalur
το λόγο. Εξήγετο μεν της φρουράς, μηδ' όλως ergo e custodia, quem nec vivum illi sperabant se
ζην ελπιζόμενος · αλλ' επειδή παρά δόξαν έζη , και inventuros ; el quoniam vivere præler spem depre
απαθής κακών έωράτο. "Οσα μεν ούν ο τύραννος hensus est, videbatur impassibilis omnino esse.
ηθούμει και διεπρίστο, μηδενί τρόπω περιγενέσθαι Quomodo indignabatur dissecabaturque tyrannus,
δυνάμενος , λόγους τε αν προς εκείνον ους διείλε . non valens eum ulla ratione vincere ; quos itern
κται , τουτο μεν απειλών , τούτο δε θεωρίας Sermones all eum babucrit, nunc quidem cumm.ie
311 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE 312

Hans , nunc palpanset blandiens , dicere supersedeo : A ανελευθερίας πείραν εισάγων , λέγειν έω· αλλ' ώς
sed ut vidit , orani sua industria effectu frustrata , απεκρούσθη και γέλωτα όρλειν έδόκει, πάσης εις
repulsum se risuique expositum ; tunc , velut in γήν αυτού πεσούσης της επινοίας, τότε, ως επί
lurrim firmissimam et immobilem , magnam illam πύργον αρραγή τε και άσειστον, το μέγα τούτο και
el præcipuam diaboli machinam erexil, rolam vi- πρόσφατον ίστησι του διαβόλου μηχάνημα , τον
delicet. Ηaec vero (dicenduro est enim ad explican- τροχών . Ο δε ήν (λεκτέον γάρ εις ένδειξιν της
duin lormenti genus , quamvis nec boc facile ex- βασάνου , κάν ούχ οίός τε έστιν ευκόλως δηθήναι) : εκ
plicatu sit) , haec, inquam, ex lignis componebatur , ξύλων μεν κατεσκεύαστο , μετρίως μεν τα νώτα της
dorsum quidem circumferentie habens niodice περιφερείας ευρύς, ευρύτατος δε τους από του
latum, latitudinem vero maxim2 ! n in eo quod circa κέντρου διαστήμασι , κνή μαις τε τεσσαρσι και κα
centrum erat spatio ; introrsun discreta quatuor νόσι τα ένδον διειλημμένος, απ' άκρου τε εις άκρον
radiis, a summo ad summum sibi occurrentibus, απαντώσι , και αλλήλους είς δοθάς παρ' εκάτερα του
seque invicem utrinque per medium directa in- μέσου τέμνουσιν · άξων δε αυτού διά τούτων εληλα
1ersecantibus : axis porro , inter radios trajectus , μένος, εφ' εκάτερα προεβεβλητο, έχων τον σύμ
utrinque procurrebat , babens universum role παντα κυκλoν, ου περί αυτόν στρεφόμενον, αλλά
B
circulum , non circum se ducendum , sed secum συν αυτώ ' σκέλη δε δύο ένθα και ένθα τεκτόνων
versatilem : duo denique crura hinc et hinc apta- μηχαναίς ανεστηκότα, εξ άκρων ανείχε τον άξονα,
banlur arle fabrili , quorum summitas axem susti . και τη μετέωρον τούτον τον τρόπον εργάζεσθαι , ώς
nens, ila ipsun sublimem faciebat pendere, ut οξύτατα παρείχε τώ τροχή περιφέρεσθαι. Ο μεν
posset rota circumferri celerrime. Et in hunc qui . ούτως είχε σανίδες δε κάτι.θεν υπεστρώννυντο ,
dem modum composita eral rola : subtus vero ακριβή μεν την προς αλλήλας αρμογήν έχουσαι , ώς
slernebantur tabule , accurate compactæ ad invi
και μιαν απάσας τη συνεχεία δοκείν, ισχυρών δε
čem , sic ut simul omnes junctæ unica tabula vi- και την επ' εδάφους προσήλωσιν, όπως ακίνητα
derentur : quæ firmiter alligebantur pavimento, ut παντάπασιν έχοιεν, βία τε γομφων ενισχυμένα και
essent undequaque immobiles, uncis violenter et επιστήμη δημιουργών . Επί δε τούτων επήγνυντο
fabrili industria impactis : tun iisdem infigebantur μεν οξείς οβελίσκοι, επήγνυντο δε και κοπίδες και
acute cuspides, el culiri, et enses, el quacunque μάχαιραι, και πάντα είδη ξιφών απάντων, τετραμ
species gladiorum ; quorum acies crant conversa μένας εχόντων προς την τροχου περιφέρειαν τας
ad circumferentiam rolæ : quas hæc propemodum ακάς , ών και παραψαύειν μεν είχεν , ου μήν δε και
allingere debebat , sed non prorsus contingere cum ακριβώς ψαύειν κυκλούμενος , μή τινος έξωθεν
vertebatur, nisi aliquo exterius alligato. C
προσδεθέντος.
12. Talis erat machina universa , lerribilis auditu , ιβ'. το μεν δή μηχάνημα τοιούτον, φοβερόν μεν
visu vero longe lerribilior ; qualis antem fuerit τους ακούουσι , τοίς ορώσι δε πολύ φοβερώτερον : το
experienti, quid opus est dicere ? Mibi sane videlur δε και εις πείραν ήκειν τι χρή και λέγειν ; Εμοί
multos präsentium exanimes corruisse , ex eo δοκεί και πολλούς αν των παρόντων αποθανείν εκ
solum quod tanlos crucialus intueri cogebantur. μόνου του τυχεϊν τηλικούτους θεωμένους αγώνας .
Non tamen generosus ille atque, ut ita loquar, 'Αλλ' ουχ ούτως εκείνος , ο πολύς την καρτερίαν και
adamantinus despondil animum ; sed lolus divino αδαμάντινος, επί ταύτα χωρών διετίθετο την ψυχήν :
amore plenus, mentemquc et animam , atque ipsos αλλ ' όλος όλου του θείου εμφορηθείς έρωτος, ένθους
etiam quodammodo sensus beatæ applicans pul- τε γεγονώς και μετέωρος, νούν τε και ψυχήν και
chritudini, seque signo crucis muniens , omnibus διάνοιαν του μακαρίου κάλλους εξάψας, είη δε εί
audientibus invincibilenn Claristi potentiam preci- πείνα και τις αισθήσεις αυτάς, σημείω τε σταυρού
bus invocabat, cum Davide canens : Non linebo φραξάμενος , και δι' ευχής πάντων ακουόντων την
mala, quoniam lu mecum es , elsi ambulavero in άμαχον Χριστου επικεκλημένος ισχύν, μετά Δαυίδ
medio mortis. Ιtaque decoreonni ornatus veniebat Dτε κατά καιρον άδων, Ου φοβηθήσομαι κακά, ότι συ
gradu decenti ad machinam , quasi eam non exper- μετ' εμού εί, κάν εν μέσω θανάτου πορεύσωμαι :
turu3, sed contemplaturus duntaxat; sicut olim εχώρει φαιδρός φαιδρώς επί το μηχάνημα , ώς εις
Elias hilariter igneum currum conscendi! , nisi θεωρίαν εκείνου , αλλ' ού πείραν ιέμενος μόνος
quod iste ascensum haberet in coelum , hic vero ad ίσω : Ηλίας ούτως ήδέως του πυρίνου επέβαινεν
morlem ambularci. Tunc, nudalır vestibus, supra άρματος · κάν ο μεν εις ουρανόν την άνοδον εποιεί
rotain curvalur, tenuibus simul et ſortibus vinculis το, ο δε την πορείαν αποθανούμενος. Εντεύθεν
super eamligatur. Tune (sed o ! quis possit audire επιγυμνούται , επικυρτούται τω τροχώ , λεπτοίς
absque sensu doloris , quis narrare sine lacryonis ?) άμα και ισχυρούς τοίς ιμάσι στρεβλούται. Εντεύθεν
iunc, inquam , fertur versus gladios rola , circum- (ώ τις ακούσας απαθως ακούσεται ; ποιος αδακρυτ
acla celerius carniſicum impellentiuin manibus et ταύτα παρέλθοι ;) φέρεται κατά των ξιφών, οξύτε
machinis adnitentium . Tunc omnes simul gladii ρον του τροχού ποιουμένου του δίνον, και χερσ!
solum opus agebant : proscindebantur membra διερεθιζόντων δημίων , και μηχαναίς κατατεινά των .
cucia , rivi proluebant sanguinis, el irrigabantur 'Ενταύθα ήν , και πάντα ενήργει ξίφη , και πάντα
cruore , rola, aer , pavimentum ; carnesque el nervi ανελλήννυτο μέλη, και κρουνου αίματος έρθε.ν,
313 LAUDATIO S. GEORGII , 314
και πάντα εδεύετο, τροχός , έδαφος, ανήρ, σάρκες A atque Ossa ips2, eadem violentia divulsa aclaniata,
τε και νεύρα και οστά, επίσης πάντα τη βία και in aerem quadamtenus spargcbantur.
σπαραττόμενα και ξαινόμενα.
εγ' . Και τα μεν ώς εις αέρα εφέρετο · οδ ' ούτως 13. Ipse vero, instar victimæ sic conscissus lania
ιερείου δίκην κατατεμνόμενος και σπενδόμενος , ουκ tusque, nec vocem , nec gemituin emillebal, nec
φίει φωνήν, ου στεναγμόν ανέπεμπεν, ουχ έτερον aliud ullum signum dolentis animi; neque enim cum
ουδέν εδείκνυ των οδύνην υποσημαινόντων ψυχής : ferrum dissolveret compagem corporis, magis pali
ου γάρ εώκει πάσχοντι, ουδέ σιδέρω μάλλον την aliquid videbatur, quam qui profundo somno icne .
διαρτίαν λυομένη του σώματος ή βαθυτάτω ύπνο tur. Quoniam autem propterca credebaiur jam
κατεχομένω . Πλήν αλλ' εκ τούτου δόξας αποθανείν , obiisse , haud ficile dictu est quantum de se prx
ουκ έστιν ειπείν όσον της ασεβείας σπουδασταίς buerit gaudium impietatis studiosis , mortem ejus
ευφρανθήναι παρέσχε, πανήγυριν ατεχνώς τον εκεί- pro re festivissima habentibus. Itaque stalim alquia
νου θάνατον ηγουμένοις . " Ομως η τότε τελετή καλώς salis clara neeis indicia se habere crediderunt,
τοίς λογισομένους τεκμή ρασθαι , έσπευδαν προς festinarumt certatim ad imperalorem , alius alium
βασιλέα πολλοί, ώσπερ τινές άγγελοι των κρειττο prævertenles , dicentesque : Vicimus, superiores
νων εσόμενοι, άλλος άλλου προφθάνοντες, Νενική- evasimus ; vicliis est , exstinctus est : dignam pro
καμεν, λέγοντες , περιγεγενή μεθα , κατειργασται, illata rebus optimis contumelia retributionem ac
τέθνηκεν, αξίας της κατά των κρειττόνων παροινίας cepit. Jile autem quanto præ cæteris magis Mar.
έχει την αμοιβήν. Ο δε , όσο και διαφερόντως των tyris Sanginem silietat, tanto maiori prae aliis
άλλων των μαρτυρικών αιμάτων εδίψα, και μάλλον repleb. lur gaudio , exsullabatque , ipsum se conti
τηνικαύτα των άλλων έγε μεν ηδονής, έχαιρε , δι- nere nequiens ; et tanquam super admirabili qua
ανίστατο, εαυτόν υπ' ευφροσύνης κατέχειν ούκ εί- dam incredibilique. victoria festum et sacrificia
χεν τοις τε πλήθεσιν, ως επί παραδόξω τινί και populo indicens , ad fana, ad aras properabat,
απίστω τη νίκη , εορτά, παρήγγειλε και θυσίας, oblaturus dæmonibus triumphales hymnos.
και αυτός γε ομοίως επoίει • επί βω::ους έβάδιζε
και ιερά, επινικίους τελέσων τοίς δαίμοσιν.
ιδ' . Ούτω παντάπασιν άτοπος εκείνος επι τοιού- 14. Ila jucundabalur demens ille super re acta ,
τοις ηδόμενος, κάν ουκ έμελλε χαιρήσεις επί πολύ, quamvis liaud diu gavisurus aut fruiturus morie
ουδέ της αλόγου ταύτης τελετής απολαύσειν, του insipienter credita, quin confunderetur juxta Pro
μη καταισχυνθήναι προφητικώς ειπείν, και απω- c phetain, et repelleretur ab altaribus suis. Tum
σθήναι εκ των θυσιαστηρίων αυτού . Και γάρ εν enim hæc ageret , rursum Christus mirificavit crucis
τούτοις όντος, θαυματουργεί και πάλιν Χριστός suæ myslcria , et omnia subito versa sunt in hor
ενταύθα τα του σταυρού , και πάντα ην ομου τα • rorem ; cum procellae nubium , caligo aeris, noclur .
φρικώδη τότε , εκ νεφών καταιγίδες, ζόφωσις αέρος, næ mcdio die tenebræ , molus terræ , mugitus coeli,
νυκτερινόν σκότος εν μεσημβρία, κλόνος γής , μυ- fulminum jaclus , mullo terribilius quam in Ægy
κήματα ουρανού , βολίδες αστραπών , τα των Αιγυ- ptiacis plagis concurrerent ; idque non ex ordine
πτιακών πληγών πολλά φοβερώτερα · ουκ ακολου- naturali aut casu aliquo ( quemadmodum forsitan
θια φύσεως τότε συμβάντα , ουδ' έκ τινος συντυχίας visum est impiis, excæcatiim habentibus intelle
και ταυτομάτου (ήπερ ίσως έδοξε τοις αθέοις τυ- cium ), sed er Dei mandalo , glorificantis famulum
φλώττουσι την διάνοιαν ), Θεού δε προστάγματι συν- suum signis atque prodigiis , quemadmodum in
δεδριμηκότα , δοξάζοντας τον οικείον θεράποντα, ός ΑΕgypto Moysen, el Danielem inter Assyrios, et
και Μωϋ την εν 'Ασσυρίοις, και άλλον αλλαχού κατά alios alibi , secundum inscrutabilem voluntatem
την αυτού ανεξιχνίαστον βούλησιν · ος και τότε suam . Quin etiam custodes es quoiquot aderant
φύλακας μεν και όσος άλλος όμιλος ήν τοίς δαίμοσε alii cultores dæmonum dispergens, misso lucis an
διασκεδάσας , αγγέλιο φωτός παρεμυθεί :ο τον αθλητήν, υgelo consolathaliar athletan, sinulque el vincula
ομού μεν ανείς των δεσμών, ομού δε εις ολοκληρίαν dissolvit , el corporis integritten restituit curialis
αύθις συσφίγγων και θεραπεύων τα τραύματα, ομού vulneribus , jubens ul se tyranno sisteret, ad stu
δε και το τυράννω εις έκπληξιν και μαρτύριον porem testimoniumque, el robur alque auxilium ,
εμφανισθήναι προστάττων , δύναμιν και βοήθειαν ut nunc, sic et in posterum pollicens.
νυν τε και εις το εξής εγγυώμενος . •
ιε'. Και ήν τούτό γε βαρεία τις εκείνη και 15. Fuit profecio grave Diocletiano alque inco
αφόρητο ; ακοή , και τη προτέρα φμη αντίρροπος : lerabile hoc nuntium , priori fame contrarium ; hoc
τούτο τάς τδνας εκλύει, τις εορτάς καταργεί , και gaudia dissolvit , festa cohibuit, triumphalia el gra
τα επινίκια και χαριστήρια πειτρέπει θύματα : tulatoria sacrificia evertil ; quin etiam propter mi
τούτο και άπιστον είκότως έδόκει δια το μέγεθος . raculi magnitud nem incredibile videbatur : et vere
Και γάρ όντως ήν δυσπαράδεκτον , ει μετ' εκείνην non erat ulla ex parle verisimile, quod post cjus
την διάλυσιν έτι μετά των ζώντων περινοστεί. Επει modi dissolutionem adhuc in vivis Martyr ageret.
δε και αυτός ήδη παρήν, και δρώμενος, ερωτώ- Cum autem prxsens astilit, et videri, interrogari,
μενος, επαφώμενος , Γεώργιος ήν πανταχού , κα ! audiri loquens potuit, seque per omnia Georgiu
313 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCH : E 310
probavit sensibus atque responsis ;lunc credi cepit , ταις αισθήσεσι κάν ταϊς αποκρίσεσι • τότε και το
miraculum , multique ad Christum transierunt : θαύμα πιστεύεται , και πολλοί προς Χριστόν μετα
quorum aliqui lailare volentes satis habebanı corde τίθενται · ο! μεν μετά του λανθάνειν έθέλειν και
credere : aliqui non dubitaverunt ctiam ore confi- μόνη πιστεύειν καρδία , οι δε και του στόματι ομο
leri fidem, et e vestigio confidentius agere: qui λογείν και αυτίκα παρρησιάζεσθαι , οί και τα διά
gladio percussi ad mortem , suæ tam publicæ con- ξίφους τιμώνται θανάτω , μισθον τούτο της εις
fessionis mercedem receperunt. Sed neque Ale- τρούπτον ομολογίας εύράμενοι . Ουδέ 'Αλεξάνδρα
xandra imperatrix spectaculi novitati resistere po- τότε η βασιλές , ουδ' αυτή τη παραδόξω της θέας
liit , quin ipsam quoque miraculum tangeret , ανάλωτος έμεινεν· άπτεται δε κακείνης το θαύμα ,
persuaderetque idoloruin ac dæmonum culturai και πείσαν την είς είδωλα και δαίμονας ατιμάσαι
abominari, atque ad Christum transire. πίστιν, προς Χριστόν μετεβίβασε.
16. Solum Diocletianus antiqno isti Pharaoni ις'. Μόνου του πάλαι Φαραώ ίσως ήν και Διοκλη
propter animi perversitalem similis fuil , obdurando τιανού της πονηροτάτης ψυχής το προς τοσούτον
« or magis etiam quam ille : quoniam hic quiden σκληρύνεσθαι · του δε και μάλλον , όσον εκείνος μεν
lagellanlein se virtut: m confitelbatur , el respirie- και άνωμολόγει την μαστίζουσαν δύναμιν, και επέ
Dat, et surgebat mane , el rogabal Deum ut cessa - Β στρεφε , και ώρθριζε , και ανείναι τας πληγάς ήντι
rent plagæ , donec tandem animum obstinavit : iste βίλει Θεόν, και επί τέλους λιθοκάρδιος έμεινεν · ο δε
vero neque respiciebat neque sentiebat majoris se ουδε επεστρέφετο, ουδ' ήσθάνετο την αρχήν , αλλά
dominalum ; ct virtutem quamdam rationis exper- τινα περί το κολάζειν, οίον άλογον έναψάμενος
tem að lorquenduin accendens (quam scimus 2- δύναμιν, ήν δή και την πυρος φύσιν έχειν έσμεν
qualem igni ad trendum esse , et glaciei ad frige- περί το καίειν και περί το ψύχειν το κρύσταλλον ,
facienduin ), nec ad modicum quidem cohiberi po- ούτ' ανεκόπτετο καν επί ποσόν υπό μηδενός , και
lerat , quin suæ obsecundaret malitiæ , semper ail προσετίθει τη εαυτού κακία, αεί προς βασάνους
tormenta respiciendo, novaque suppliciorum ge- ερών, και καινότερα επινοών κολαστήρια, και μέν
niera conquirendo, et vero etiam adinveniendo ; του προσεξευρίσκων , επειδή και σοφός ήν του κα
erat enim ad malefaciendum sapiens, bene autem κοποιήσαι , το δε καλόν ποιήσαι ουκ έγνωκεν. "Ομως
facere omnino nil noverai. Itaque exhibetur lor μηδέν τοι τότε πε πονηκότι, μηδε περιεργασμένω , A

menti genus, absque cujusquam opera aut labore,
sel suo ipsius motu peragendum ; idque omnium
gravissimum , el quale nec mulla quidem industria
potesi a quoquam elaborari ; neque scio an alius
quisplaim omnibus retro seculis tale quid susti .
buerii ; nihil cerle unquam simile audivimus.
di remias enim in lacum conjectus est, sed lulosum :
Daniel in lacu fuit, sed leonum , Georgius autem
criam in lacum est miss'is , sei igneum : erat enim
plenus viva calce , quam desinens Tunc primum
urere ignis, ignem in eo reliquerat alium , laito
eficaciorem quam est flauma aid animalium cor-
pora destruenda , quanto plus materialis crassitici
ci soliditatis habebat admislum : quæ enim sunt
talia , hæc et ratione el experientia probantur etiam
esse ardentiora ; cum non contineant ignem accen-
Surn cu in transitum urentem, sed quodammodo
permanenteil, et iis quibus approximatur adhe-
rentein . Iinitatus est utique Diocletianus Babylo-
nium Nabuchodonosor, quoa l fornacen quam ac-
cendil sociis Azariæ, recusantibus adorare creatu-
rim contra mandalum Crealoris . Præcepil autem
jari Georgium tyrannus, quia sicut illi , Deo vivo adhærens, mutis et insensatis simulacris uolebat
appropinquare.
17. Tunc ille dixit verba hæc Davidis ad Deum :
Ne longe facias miserationes Euas a me, quoniam
circumdederunt me mala quorum non est nume-
rus : usurpavil etiam verba pucrorum , in animo
contrilo et spiritu humilitatis pronuntiata simili
ocasione : Ne tradas nos in perpetuum , ci erue
nos in mirabilibus luis. Quod autem petiit consc .
culus 2 : 1 , neque confusils in exspertilione sua ;
αυτόματός τις αναφαίνεται τιμωρία · η δε και
βαρυτάνη των απασών ετύγχανεν ούσα, ουδ' άν τις,
C
και σφόδρα φιλοπονήσα;, ούτως εποίησε χαλεπήν
και ουκ οίδ' εί τις εκ του παντός αιώνος τοσούτον
υπέμεινεν, ου γαρ ακοή παρειλήφαμεν . Ιερεμίας
γαρ εν λάκκω ερρίφη , αλλά βορβόρου και Δανιήλ
εν λάκκο, αλλά λεόντων · εν λάκκο μεν ούτος,
αλλά πυρός · ετύγχανε μεν γάρ πλήρης ασβέστου ,
ήν άρτι τότε διαλελοι πώς καίειν το πυρ, πυρ
αφήκεν άλλο, τοσούτω φλογός ενεργέστερον ζώων
κατεργάσασθαι σώματα , όσο γε δή που και μεθ '
υλικής παχύτητος ήν και στερεότητι παρεμέμ :κ ο
τα γάρ τοιαύτα και καυστικώτερα λόγος ημίν και
πείρα παρέστησε , μηδέ ιπτάμενον το πυρ έχοντα,
μηδ' εν παρόδω καίον , μένον δε τρόπον τινά , και
τοίς εγγίζουσι προσφυόμενον. Κατά τοίνυν τούτου
μιμούμενος Ναβουχοδονόσωρ τον Βαβυλώνιον, καθ'
D ήν εκείνος τους περί 'Αζαρίαν, μή τη κτίσει παρά
τον κτίσαντα λατρεύειν ανεχομένοις, εξέκαυσε κά
μινον , προστάττει τόνδε διφήναι , ότι ζώντι κατ'
εκείνους προσανείχε Θεώ , και κωφούς και αναισθή
τοις ου προτείχεν αγάλμασιν.
ιζ'. Και τα εξής φθέγγεται μεν τά του Δαυίδ
προς Θεόν, Μη μακρύνης τους οικτιρμούς σου , λέ
γων , ότι περιέσχον με κακά , ών ουκ έστιν αριθμός :
φθέγγεται δε και τα των παιδων επί της ομοίας
φλογός , εν ψυχή συντετριμένη και πνεύματι τα.
πεινώσεως : Μή παραδώης ημάς εις τέλος , και εξελου
ημάς κατά τα θαυμάσια σου. Επιτυγχάνει δε της
ευχής , και της προσδοκίας του καταισχύνεται και
317 LAUDATIO S. GEORGII .
σώζεται μεν συν τω Ιωνά , σώζεται δε μετά Ιερε- A salvatus cum Jona, Jeremia, Daniele ; ipsum φuo
μίου και Δανιήλ, υφ' ής άσ :νείς εκεί οι δυνάμεως
έν γαστρί κήτους, και βορβόρου λάκκο, και λεόντων
φυλάττονται , και αυτός φυλαττόμενος. " Ω πόσα
Θεός λόγοις άρρήτοις οικονομίας καινοτομεί, και
δοξάζων τους εαυτού και τους απίστους ή έντρέπων
ή προς εαυτόν εκκαλούμενος ! "Ω πόσα μετατρέπει
και μετασκευάζει , σωτηρίαν εν ανθρώποις οικονο-
μών ! Πυρ σβέννυσιν, ίστησιν ύδατος ρύσιν, ή
μάλλον ειπείν πυρός ενέργειαν εις την των υδάτων
μεθίστησι, και δύναμιν αν υδάτων εις την του
πυρός μεταμείβει · οπλοποιεί εις άμυναν εχθρών
την κτίσιν • αλλά και μεταστοιχειοί, δεήσαν τους
οικείους θαυμαστώσαι θεράποντας · ο δή και νυν
το: ει.
B 18. Jam lacus, intus habens athlelam , clausus
ιη' . " Ηδη μεν γάρ ο λάκκος έκλείετο , ένδοθεν
έχων τον αθλητήν, και έσφραγίζετο, και ο κατ ' αυ-
τον δρόμος τέλος έχειν υπελαμβάνετο , και τι γάρ
άλλο ; τοις γε φύσεως ακολουθίαν μετρούσι , Θεού δε
μη λογιζομένοις ισχύν. Τρίτη λοιπόν παρήν εξ
εκείνου , και ήσαν εντολαι την τιτανον εκφρήσαν-
τας άφανίζειν, και εί τι των οστών περιλείπεται
Μη τισι και τούτο , φησίν, οπίσω εις ζήλον είη του
θεούς άθετείν. Παρήσαν οι επί τούτω, παρήν και
υιλος άλλος , εξεφόρουν , εξεκάθαιρον , έχοντες εν
να ταράξαι και το λειπόμενον · και τηνικαύτα το
μέγα θαύμα κατάδηλον γίνεται. "Ορθιος ίστατο, άνω
βλέπων, ώς εν εύχομένου σχήματι , άσινής, τότε
μάλλον η πρότερον εξαστράπτων , κρείττονός τινος
φύσεως , ουκ ανθρωπίνης , άγαλμα, ώσπερ είς τούτο
C
αναχωνεύσαι , αλλ' ουκ αφανίσαι του πυρός δε-
δεγμένου . Επί γούν τούτο πόσαι παρά του δήμου
βοαι , Θεόν ανευφημούντων και μέγαν και μόνον
αποκαλούντων του Γεωργίου Χριστόν ! πόσαι διά
ταυτα τα τυράννω πληγαι · ου λέγω τας μετά ταύτα
διαδεδομένας , αλλ' εν τω παρόντι διά τήν της
ήττης αισχύνην · πόσαι δυσθυμίαι και κακώσεις
ψυχής , ενός άνδρός τοσαύτα φιλονεικούντι περι-
γενέσθαι , και τοσαύτα αποτυγχάνονται και
CAPUT III .
Crepidis ignitis culcealus Georgius lyrannum redarguit.
ιθ'. Δεινόν μέν γάρ ήν αυτώ, επειδή και ασύνη- D 19. Gravc erat Diocletiano, quia insolens, nec
Οες, το μή είσαι δυνηθήναι , μηδέ της εκείνου
γνώμης κρατήσαι · δεινότερον δε το μηδέ θανα-
τωσαι ισχύσαι και ταύτα εν χερσίν έχοντα, και
των μεγίστων καθε κάστην εντός πoιoύντα κινδύνων .
'Αλλ' όπηνίκα και τους ιδίους "Ελληνας προς Χρι-
στον μετατιθεμένους εώρα, τι λέγεις ; Ού θανάτου
τούτο πικρότερον ανδρι, τοσούτον πρός ζήλον εί-
δωλολατρείας εκκαιομένω ; Ηγγέλλετο μηδέν αυτού
μηδε ταύτην ανύσαι την βάσανον, εκείνον περιείναι
ώσπερ χρυσόν εκ πυρός , φαιδρότερου εαυτού και
καλλίω γεγενημένον · τα πλήθη της πατρίου δόξης
σαλεύεσθαι · και καθεν τούτων, ώσπερ οι βροντής
ήχο πληττόμενοι , εξίστατο και είχε σιγή , και ανα-
φέρων ουκ άπέστρεφε τον θυμόν αυτού , αλλ ' υψη-
318
que custodiente eadem virtule , qua illi indemnes
in ventre celi , in lacu cani et leonum sunt custo
diti . Quam multa nova designat Deus , ineffabilibus
dispensationis supernæ ralionibus , aut Sancios
suos glorificans , aut infideles confundens , vel ad
sese vocans ! Quam multa transverlit et transmul2l,
bominum saluti prospiciens ! Ignem exstinguit ,
fluxum aquæ sistit, aut, ut verius dicam , operatio
nem ignis in operationem aquæ transfert, et rur
sun aquarum virlulem in virtutem ignis commu
tat : arinat in ultionem inimicorum creaturam ; et
elementa convertit, volens servos suos admirabiles
reduere, quemadmodum et nunc fecit.
eral alque signatus; jam cursus ejus putabalur
consummatus (quid enim aliud ? ) ordinem naturæ
metientibus, et Dei potentiain non recogitantibus.
enique tertius dies adfuit, ex quo illuc iminissus
eral Sanclus : præceptumque esl ut exportata calce
dissiparelur, si quid Ossium erat super : Ne vel
hoc ipsum , inquiebat, postea animos daret aliqui
bus ad rejiciendum deorum culturam . Alderant
igitur quibus id mandatum , aderat et multitudo
ingens alia : egerebant calcem , expurgabant lacum,
et quæ insuper imperata erant perſicere medita
bantur , quan :lo maniſestari capil miraculum in
gens. Steril Georgius erectus in pedes, sursumque
veluti orabundus oculos extulit, illxsus omnino ,
cl lunc magis quam prius refulgens , lanquam si
fuisset melioris alicujus naturæ quam humanæ si
mulacrum ; el ignis illum non perdendum , sed
reformandus suscepisset. Exinde quanla concla
malio populi, collaudantis Deuni , magnuin el uni
cum , ei Christum Georgii invocantis ! quanlæ ex
hinc iyranni plagæ non dico in futurum recipiendæ,
sed et in præsenti , propter verecundiam irriti co
nalus ! quanta animi desperatio et ægritudo , cum
vir unus superaret tanlopcre satagentem vincere,
suaque exspectatione frustraret !
persuadere posse Georgio, nec a proposito dimo
vere : gravius tamen nec occidere quidem posse,
cum id in manibus suis habere videreliir , el maxi
mis periculis quotidie illum committeret, Sed
quando proprios suos gentiles ad Christian trans
jisse videbat, quid dices ? Nunquid non ipsa
morle acerbius hoc fuit homini, usque adeo inled
sum pro idololatria zelum habenti ? Nuntiabalur
neque hoc supplicio acluin esse quidpiam : super
stilem illuin vivere ; seque ipso pulchriorem ac
lucidiorem , velut aurum ex igne prodisse ; multi
ludinem autem vocillare in avila religione. Hinc
tanquam tonitru perculsus, obstupuit obmutuit.
que ; non l mºd resiniscens abstulit inilignationein
319 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHÆ 320
suam ab eo , sed adhuc manum extentam habens , Αλην είχεν έτι την χείρα, και προς τιμωρίας εφώ ..

eamdem ad nova supplicia armavil. Rursum autem πλιζε . Και μέντοι πάλαι εαυτώ παραστήσας εκεί .
eum jubens coram se slatui, eidem loqui voluit, νον , έβούλετο μέν τοι ειπείν, μή έχων δε όμως 30εν
licet nil baleret quod rationabiliter diceret, omni ευλόγως, παντός αυτών επιλελοιπότος δικαίου ,
recti serimonis facultale destitulus . Ει primum qui- πρώτα μεν προς ερωτήσεις . μηδέν τα παράπαν
dem ad interrogaliones, nibil omnino ad rem fa- προσηκούσας , έτρεπετο· κα) , Πού , φησί , τάς τοιαύτας
cientes, convefiebatur : Unde, inquiens, tot tan- και τηλικαύτας μαγγανείας έχεις μεμαθηκώς; αίς και
lasque incantationez didicisci ? quibus ulens χρώμενος εκδιδράσκεις μεν βασάνους όπόσας σοι νό
tormenta etugis, quæ libi per leges el per nos μου και ημείς έπηγάγομεν , εξιστάς δε και τους άρε
inferuntur ; et imprudentiores partim in almira . λεστέρους, τους δε και παράγεις, Χριστόν τινα
lionen rapis , partim etiam seducis ; Christum μόνον καταγγέλλων Θεών, επίκρυψιν σαφώς γοη
quemdam prædicans unicum esse Deuin , et novuni τείας το πρόσφατον τούτο και άηθες ευρέμενος κή
hoc insolensque præconiuin habenis pro velamento ρυγμα .
veneficiorum luorum ,
20. Postquam autem indignum responso Geor- κ'. Είθ ' ώς ουδέν εκείνος , προς όν ουδε τα
B
gius censuit , quem ipsa opera sapientiorem non πράγματα διδάσκειν είχεν, ήξίου δούναι απόκρισιν
facerent; minalus est Diocletianus per seipsum αυτόν • απειλεί δι' εαυτού λήψεσθαι πείραν , ει μη
experimentum sumcre, utrum non essent illa ma- μαγγανείαι ταύτα και τερατείαι, έφη , ταύτα • και
gicze arlis portenta. Dixit : el crucialum crucialui βάσανον βασάνω παραζευγνύει , και συνδυο προσ
conjungens, atque duo simul supplicia congerens, φέρει , το κατά μίαν ώς ανόητον αποδοκιμάσας .
eo quod iis sigillatim uti judicaret temerarium "Ανή πτε πυρ, και κρηπίδας σιδηράς προσέφερε το
esse, ignem accendit , ferreas crepidas eidem inje- τυρί, τούτων ως επιμήκεις και οξείς διήλαυνεν
cit, ipsasque longis et aculis clavis transfixit ; his , ήλους , και ταύταις παγίσιν ήδη συντελεσθείσαις
tanquam perfectissimis mortis laqueis, Martyrem θανάτου προσήγε τον Μάρτυρα . Και ός προς ταύτα
induens. Ipse aulem , nibil ad hæc conlerrilus δή βλέπων , μή πεφρικώς και νύν ημείς κάκ μόνης
(quod nobis vel ex solo auditu usuvenit , quamvis πάσχομεν ακοής, καίπερ τοσούτον άφεστηκότες της
ab experientia lam longe remotis) , neque ab ea πείρας , μή καταπλαγείς , μή της παρρησίας εαυτό
confidentia , quam in principio pro pietate monstra - μή των εξ αρχής υπέρ ευσεβείας μεμψάμενος λο
verat, quidquarm desciscens , sed questions appli- γισμών · αλλά παντός μάλλον πρόθυμος ως είχεν
citus , verlberatus , pulsatus , Imagis alacer quam c εναρμοσάμενος, τυπτόμενος, ωθούμενος, έλκόμενος,
advenerat in carcerem rediit ; nequaquam interiin καταλαμβάνει το δεσμωτήριον, ουδε της προς Θεόν
in his omnibus desistens ab oratione ad Deuin εν πάσι τούτοις επιλελησμένος ευχής. ' Εν γάρ
facienda . In solo enim illius intuilu , qui solus μόνο δή τούτω , το βλέπειν δηλαδή προς μόνον
immobilis est , alienationem animi a cruciatibus ακίνητον, την από των αλγηδόνων έκστασιν και
naturaque depravatione sistellat ; et intra seip : παρατροπής της φύσεως ίστη, και εις εαυτήν
sam inordinale commolam , periclitantesque ne ατάκτως σαλευομένην , και μή είναι κινδυνεύουσαν
deficerit , reducebat ; manifeste demonstrans, quod επανήγε . Τούτο σαφώς ενδεικνύμενος . ότι καν και
licet tyrannus, imo homines universi , superare τύραννος , κάν πάντες άνθρωποι, περιγενέσθαι
eum contenderent , in vanum laborantes refula- φιλονεικώσιν, απέραντα πονούντες απελεχθήσον
rentur, quando eum liberare vellet virtus a Dco ται , δύεσθαί γε βουλομένης της εκείθεν δυνά
procedens. μεως .
21. Atque ila se habuerunt ca quæ circa Marly- κα' . Τα μεν δή κατά τον Μάρτυρα ούτως είχε
rem acta sunt : gravia sane quoad crucialus , el δεινά μέν τά των βασάνων, και πέρα δεινών, τις
plus quam gravia : quis enim non dixerit vel audilu γάρ ουκ άν είποι , και ακοαίς αφόρητα ; μείζονα
intolerabilia esse ? Sed najora e contra oportet D δε εκ του εναντίου τα των αντιλήψεων , ως μηδε
fuisse ea , quæ pro ipsius defensione sunt gestii , ut κακώσεως ίχνος μετά την επίσκεψιν μένειν· επειδή
liec vestigium quidem injuriæ in ejus corpore, post ει μη μέγα έμοί και ούτω παρεξετάζειν, ισχύει
visitationem divinam , remanerel. Quoniam , si non μέν τοι κακία , και πάνυ πολύ εις το εαυτής που
magnium mibi est vel sic contendere, valuit iralilia δε όμως τοσούτον , όσον αγαθύναι Θεός ; Δ:ο
adhuc amplius in iis qui parliam suarum erant ; κλητιανός δε ου μέχρι τούτων έστη , ουδ' ενταύθα
sed nunquam tantum nocere poluit, quantum po- τα τιμωρίας ώρίσατο, επειδή και πάντα μετάει
tuit bencfacere Deus. Divcletianus vero neque hic βασάνων είδη · αλλ' ώσπερ οι σφαίραν περιτρέχον .
substitit, neque in his finem fecit suppliciorum , τες, αεί την περιφοράν πληρούντες την αυτήν
quamvis omnes formeniorum species esposuisset : ποιούνται αρχήν, ούτω που και αυτός, ώς ουδέν
sed , quemadinudum qui circum globum currunt, ήν αυτώ τι πλέον γεγενημένω, ουκ απείρηκε κολά
ad idem semper principίum redeunt ; sie et ips ', ζων · αρξάμενος δε και αύθις εκ της αικίας της,
cum amplius ei non superesset quod agerei , non ανομία προστιθείς ανομίαν, και αίμασι μίσχων
despondit animum , tormenta congroinans; sed αίματα . Ως γάρ ενός τούτου μεγίστου τε και
rursum ad Nagilla rcdiit, impietati impietateru ap- αναγκαιοτάτου πάντων αγώνων τυγχάνοντος, των
 LAUDATIO S. GEORGII . 322
321
άλλων εαυτόν αποστήσας , καίτοι πολλών σφοδρώς Α ponens, et sanguini sanguinem commiscens . Tan
επικειμένων και προς εαυτά μεθελκόντων, ου δη- quan eniin si unus bic labor præ cæteris omnibus ei
μοσίας καθιστών διοικήσεις , ου πολιτικές διορθού- maximus essel, et ante omnes necessarius ; lantis
μενος πλημμελείας , ου στάσεις καταπραύνων, ου per abstinens ab aliis negotiis, quamvis gravius in
πολέμους ευ διατιθέμενος, προς μόνον τόνδε συνή- cumbentibus et ad se tralientibus ; non publicas cu .
θροισεν εαυτόν, πάντα καιρόν ενταύθα καταναλί . rans administrationes, non politicas dirigens sollici
σκων και πάσαν επίνοιαν. tudines , non seditiones coercens aut bella apte
ordinans, torum se contra unum collegil Georgium ,
omne in eo tempus, omnein industriam consumens .
κβ' . Τούτο δε δήλον θεωρούσε το συνεχές ομού 22. Hoc aulein manifestum fiet considerantibus
και επιτεταμένον της περί ταύτα σπουδής • ημέραν assiduitatem et intentioncni studii rebus istis im
γάρ εκείνην ούτω παρέπεμψεν εις το δεσμωτήριον, peusi . Illa enim diein carcerem eun misit ; noctu
τη δ' επιγενομένη, νυκτός ως έoικεν ανομίαν επί autem , ul : ssolet , iniquitatem medilalus in cubili
της κοίτης αυτού διαλογισάμενος, ευθύς ως ημέρα suo , mox ut dies illusit pro tribunali sedens, mullis
διεφαίνετο, δημοσία προκαθεσθείς, πολλοίς ομού circumstantibus ad eorum qui advenirent susceptio
τους περιεστώσιν επί καταλήψει των εντυγχανόντων Β nem , slipalusque satellitio et omnium in se oculos
και δορυφορούμενος και περιβλεπόμενος , παρείναι conjectos habens, adesse Georgium jubet. Αdfuit
κελεύει . Ο δε παρήν, αμφότερα ως έδρωμένος autem , et stationem , quando opus fuit, et inces
ποιούμενο ;, και στάσιν ο πηνίκα δεήσου, και κίνησιν suun , quando conveniebal faciens ; in ulroque
όποι παρήκοι, μηδέν συνόλως εκ της των κρηπίδων fortis, et nihil οτιuino impelitus crepidarum io
ανάγκης παρεμποδιζόμενος , πράγμα τούτο παρά Jestia . Quæ res pra:ter omnem exspectationem fuit.
πάσαν τότε προσδοκίαν φανέν. Τίς γάρ αν αήθης Quis enim existimasset, si non omnino privarelur
οπόταν εί και μη τελεον απέλιπε την ζωήν , αλλ' ούν vita , fore ut ita libere aliquando possel seipso uti ?
ούτως εαυτώ ποτε χρήσασθαι δυνηθήναι; Nυνί δ' Nunc vero ita se habebal, auxiliante Deo , el ipsi
εκέχρητο, επικουρία Θεού, πληγήν πάντως προστρί- Diocletiano vulnus faciente majus, quain qui pu
βοντο ; Διοκλητιανώ, και ών επήνεγκε μείζονα . tabal se intulisse. Quoniaın tamen astabat, Forte ,
'Αλλ' επειδή γε παρην, Αρα τι σοι , φησίν, ηδονήν inquit , letitiam el gratiam crepide allulerunt ? aut
τινα και χάριν έσχήκασιν αι κρηπίδες ; ή τι φή . ; φuid ais? Cui Georgius, Quoniodo, inquit , o int
και τον (1 ) πώς γαρ ουχ ηδονήν, ώ βασιλεύ, peralor, noi afferrent lætitiam , cum quibus iler
φάναι, μεθ' ών εγώ την προς Θεόν έστελλόμην; C
ad Deum ingressus sun ?
κγ'. Το δε δή θράσος , αί τε μαγγανείαι , τι , φησί, 23. Hiec vero audacia , inquit Diocletianus, et
βούλονται ; " Η ου ταίς μεν χαίρειν έρείς, το 3ε κατα- hæ nagicæ artes quid tindem sibi volunt ? Nun .
( αλείς, οψε δή μαθών, όση μεν όνησις σωφροσύνης, quid his valedices , et islain depones ; vel sero
όση δε θρασύτητος βλάβη ; Και ποιον , είπείν, το erloclus quantum bonum animi moderatio , malum
θράσος καλείς ; ή την παρρησίαν ίσως της αλη- autem contumacia afferat ? Qualem tu , reponit
θείας ; Την δε ουδείς ούτως ονομάσας έχει ποτέ, Georgius, containaciam appellas ? an forte tuendie
ότι μή δικαιοσύνην, και ανδρίαν, και και τι κάλλιστον veritatis fiduciam ? Hanc vero sic nemo appellave
εν αρεταίς • το γάρ μή καθάπαξ αληθείας αφανιζο- rit , sed justitiam, ct fortitudinem, et si qua alia
μένης ανέχεσθαι ψεύδος εις μέσον Iέναι παντός virtutum pulcherrima. Maziwa enim virius esi ,
μάλιστα αρετή , ήν ουδέ ποτε Γεώργιον το εαυτού nolle pali ul falsilas in medium adducatur exstincta
μέρος καταβαλείν, ουδε τη προς ταύτην ολιγωρία verilite : quam suam partem nunquam videbis
τον νομοθέτην ταύτης υβρίζειν Θεόν : δεί γάρ, deserere Georgium ; aut ex animi circa eam pusil
μάλλον δε πάσα ανάγκη, Θεώ πειθαρχείν ή ανθρώ- Ianirmilale injuriain irrogare Deo, illain serrare
ποις. 'Αλλ ' επειδή γε και το δεύτερον μαγγανείας precipienti . Necesse enim omnino es1 potius Deo
εμνήσθης , η μεν δή παροιμία και νηπίοις ...ευσιν D 1ao hominibus obedire . Quoniam vero eliaro ma
εκ πρώτης πληγής δίδωσιν ουν · συ δε του ποτε gicarum artiuo meministi, vulgari quidem pro
και μετά τίνων τάττειν έξεις σαυτόν, μετά μυρίαν verbio dicitur , pueris et piscatoribus ex prinio
πείραν τοίς αυτοίς περιπίπτων προσκόμμασιν; jacla danduum : tu vero ubi aut inter quos leipsum
Ακούων μεν γάρ λόγους περί αληθείας , έλεγχος debes censero , in eadein offendicula impingens
τον διά των πραγμάτων επιζητείς • τούτον δε ήδη post Gillenas experientias ? Etenim sermones de
λαμβάνων, ως επί μόνους διδασκάλους τους λόγους veri :are audiens, eorum certitudinem quæris ipsis
μεταπηδάς. Τίς λοιπόν βοηθήσει τη συντριβή σου ; ribus experiri : ab his autem sumpla experientia,
τις σου την τοσαύτην φιλονεικίαν αποκρούσεται recurris ad verba , tanquam sola idonea ad ma
λόγος ; Χριστόν μεν δή, βασιλεύ, τί λέγω Χριστόν ; gist.:rium. Quis denuin niedebitur contritioni Iue ?
Χριστού κλίσιν ου φέρουσι δαίμονες , δεδίασι δε que orario refellet tanlam luam pervicaciam ?
και τρέμουσι , και μόνον ακούσαντες ώσει καπνός Christum , o imperator, (quid autem Christum dico ?)
εκλείπουσιν · α δε γοήτων εστίν έργα δαιμόνων Christi nomen non sustinent dieniones, seu formi
(1) Exciderunt hoc loco verba aliqua, ad com- relor, dispunximus quæ crant in ecgrapho nostro
plendum sensum necessaria : quod' ul intellige- male onjuncta.
323 GEORGII CYPRII (P. PATRIARCILE 324
dant illud et contremiscunt, eoque vel leviter audiιο Α εισίν απάται. "Οσα δε περί ημάς έγνως συμβάντα
tanquam fumus deficiunt. Venelicorum operä Χριστός ειργάσατο · τι τοίνυν αυτώ και δαίμοσιν ή
dæmonum sunt illusiones ; quæ vero nobis acci- γόηση και ημίν ; Πώς ου θεομαχούντων άτεχώς
disse nosti, Christus est operatus ; quid igitur ipsi εστι και παραπανιόντων ανθρώπων εκείνοις αναι
et deinonibus ? quid nobis Christianis et magis σχόντως επιφημίζειν την καταργούσαν αυτούς
commune est ? Quomodo non rebelles Deo ac pror- δύναμιν ;
sus fatui æstimandi sunt , qui his impudenter
ascribunt virtutem in nobis ostensam ?
24. Quod si magna libi illa ideoque incredibilia κδ' . Ει δ' ότι σοι μεγάλα ταύτα , διά τούτο που
videntur ; et in tua persistens incredulitate, perse- και δυσπαράδεκτα , είπερ εμμένεις έτι τη απιστία ,
veras etiam in voluntate torquendi cruciandiquc ει τη του κολάζειν γνώμη προσανέχεις και τιμω
'ne , majora ctiam vidcbis. Quid enim impossibile ρείν, και μείζω τούτων όψει. Τί γάρ αδύνατον τω
ei , qui quæ non sunt, vocal sicut ea quæ sunt ? Quid τα μη όντα ως όντα καλούντι ; Τί δε και ημείς δει
timeamus nos ei servientes ? An vulnera ? an mor- λιάσωμεν αυτώ δουλεύοντες ; Τραύματα και θάνατον ;
tem ? Abunde ea sanal, et ab inferno reducens 'Αλλ' ιάται πολλή τη περιουσία, αλλ' ανάγει εξ
vitam donat aeterna m . Quae aulen wors allinger B8 άδου, και ζωήν αιώνιον δίδωσιν. Είτα και ποιος
nos, ipso non permittente ? aut quocunque eorum , ημών άψεται θάνατος, μή παραχωρούντος εκείνου ;
quos lu sæpe adhibes, modorum inferetur ? Nun- και διά τίνος γινόμενος, ών συ προσφέρεις πολλά .
quid non sustinuimus ungulas, lapides, rotas, gla- κις ; Ου ξεσμούς υπε μείναμεν ; ού βάρη λίθων ; ου
dios, ignes ? mort.fera quidem Oinia , Scd per τροχών; ου ξίφη; ου πύρ;και γάρ ταύτα πάντα
Christum reludimus ipsa el vicimus ; ilaque per θάνατοι. Αλλά δια Χριστόν και απεκρουσάμεθα,
omnia ostensa est salva religio et firma spes no- και νενικήκαμεν ούτω διά πάντων ασφαλές ημών
sira . Sed quid ego hæc tibi , auditu gravia ? A :- το σέβας, και βεβαία και ελπίς αποδεδεικται . 'Αλ'
move aurum igui, el rursus aurum videbis educi; ουκ απόχρη σοι ταύτα : βραχύς ο λόγος. Προτάγγε
applica nos iterum iterumque lorturis, et videbis το πυρί τον χρυσόν, και ίδοις πάιν χρυσόν :
quantum Christianorum opera superent virtutem προσάγαγε και αύθις και πολλάκις ημάς ταις βα
magorum daemonumque. σάνοις , και ίδοις πάλιν τα Χριστιανών οπόσον γοτ
τειών και δαιμονίων έργων διώκισται.
25. Hæc quidem Georgius : Diocletianus vero , κε'. Ταύτα ό μεν είρηκεν · ο δε , επειδή κατά το
quoniaru, secundum quod scriptumest , veritas 10η C γεγραμμένον αλήθεια ουκ ήν εν αυτό και επίγνω
erat in eo, el nolebal intelligere, vim autem ver σιν απώσατο , ούτε την ισχύν των λόγων υφίσταται,
borum non magis sustinebat, quam debilis oeulus ουδέ οφθαλμός ασθενής ηλιακών ακτίνων επιβολής :
solarium radiorum incursum , multo magis corde και πολύ πλέον εκκαείς την καρδίαν, διανίσταται .
exestuans, assurgebat in iracundiam. Ει priousn προς οργάς. Και πρώτα μεν ώς αν μη τας κολάσεις
quidem , ut nun videretur fórmenta innocenti in . αναιτίως υπομένειν δοκoίη , θρασυστομίας έγκλημα
ferre, pelulantis lingue peccatum esse dixit , quod ήν αυτώ, ούτω το μή θωπευτικώς την αλήθειαν
ipso jubente nollet verilalem adulando obumbrare . συσκιάζειν καλούντος αυτού • είτα ετύπτετο κατά
Deinde os conton litur Marlýr, postea suspenditur, του στόματος • είτα ανηρτάτο , επί τα προοίμια των
ad principia toleralurum bactenus tormentorum κολάσεων ανεληλυθώς ' είτα ηκίζετο και βουνεύρους
reduclus : lum Nagellatur et nervis cæditur. Flue- εξαίνετο . "Έλεον δε αίματα κατά γής, και σάρκες
bant per terram rivi sanguinis, el carnes cum ipsis συν τούτοις έφέροντο, και το δη χαριέστατον, ώς
niscebantur: graliosissimum autem in his omni- εν τοις τοιούτοις ο μεν έπασχεν, ο δε έδυσκόρει,
Jus era !, quud palerelur Georgius , doleret aulem ανάλγητον εκείνον κατανοών : ο μεν σεμνός ήν,
Diocletianus, eum videns absque dolore manere . φαιδρός και ήδύς, τα των ευχαρίστων ως επί με
Jucundus Icelasque el sereno νultu erat Georgius, Ο γίσταις ευεργεσίαις προς Θεόν και λέγων και δει
ea quæ maximis beneficiis affecti solent cum gra- κνύμενος · ο δε σκυρωτός και κατάδυνος , ώσπερ
liarum actione ad Deum loquens atque osiendens : εκείθεν εις αυτών των τραυμάτων διαβαινόντων,
Diocletianus vero amaro erat mærentique anino, και το των μαινομένων πάθος αυτό καινότερον
veluti si ab illo in ipsum lrarsirent verbera , et περιίστατο. Οι μεν γάρ έαυτών απτόμενοι ετέρους
furor eum recentior circumdederal, cum carnifices, κατεσθίειν νομίζουσιν · ο δε σαφώς αλλοτρίας κατ .
velut inter se commissi, invicem se viderentur de- εργαζόμενος σάρκας εαυτού δεινά πάσχοντος
vorare , ipse vero, alienas carnes palam conficiens, θάνετο · ώστε και αμηχανών εκ τούτου και εξα
seipsum sentiret dirissima perpeti. Ergo consilii πιρούμενος το των κυνών έπασχεν, επί τον ίδιον
inops ac desperabundus, id quod canibus usuvenit έμετον ανέστρεφε , και γοητείαν πάλιν ωνόμαζε το
patiebatur, atque ad proprium redibal vomitum ; πράγμα, ούκουν ψυχής γενναιότητα , ουδε καρτε .
rursum veneficium nominans quod liebal, non aniini ρίαν, ουδε θείας έργον δυνάμεως και πάλιν εις
generositatem , gon fortitudinem , non divinæ opus μαγικήν κακοτεχνίαν διέταλλε .
virlulis , iterumque maleticas magoruni artes in και

crimen adducens.
325 LAUDATIO S. GEORGII. 326
CAPUT IV .
Veneficia separata, morlui suscitati.
κς". Και ουκ άν επαύσατο ταύτα κεκραγώς τε Α 26. Neque quievit hiec clamans asseveransquc,
και διατεινόμενος , ει μή μετακληθείς άνθρωπος donec accersilus homo in arle magica vers: lissi
μαγικήν εις άκρον έξησκημένος , λήρον ταύτα mus, insanuni el calunniosum esse talia allirman
βοώντα και συκοφάντην απήλεγχεν, ουκ επί τούτω lemn convicit, non ad hoc vocalus , neque adducius.
κληθείς ουδε παραγενόμενος · αλλ' επειδή το του Sed idem quadamlenus hic accidit quod olim Ba
Βαλαάμ τρόπον τινά κανταύθα συνέβαινε, μετε- laamo , quem a rege Moabilarum accersilum exse
πέμφθη δε άρα τω των Μωαβιτών βασιλεί κατα- crari Glios Israel , idylle agere sludiose volentem ,
ρασόμενος τοις υιούς Ισραήλ και σπεύδων ήν contraria querdam virtus pro maledictione coegit
επί τούτω , αλλ' άν τις αντικρούουσα δύναμις , αντί benedictionem ir ſerre. Nam adveniens vcneficiis
καταρωμένου ευλογούντα εδείκνυεν. "Ως δε και magis ad convincendum Georgium , ejusque inca ! -
γόης ήκων μάγος ελέγξων Γεώργιον , και καθαρή- tationes dissolvendas , et in his omnem operain
σων δηθεν τάς μαγγανείας, παντοίαν τε φέρων επί collocans; prorsus contrarium fecit; demons'rans
τωδε σπουδήν, όμως τουναντίον επoίει , άνθρωπον quod Georgius esset hono divina manu gu!ierina
αυτόν απεδείκνυ θεία σαφώς χειρί κυβερνώμενον, ιus, cui tantum aberat ut posset merito venefici
παρά τοσούτον ου δίκαιον γοητείας έγκλημα φέρε- crimen inipingi, quantum absunt crimina tenebris
σθαι, παρ' όσον και των το σκότει προσόντων αι. Β gaudentia υι juste possint Iucem hereditare. De
τιαμάτων ουκ άν δικαίω; κληρονομοίη το φώς : monstravit autein non verbis isla , ex opposito
εδείκνυ δε , ου λόγοις άντικρυς ταύτα βοών (εί και clamans (quamvis etiam hoc postea ſeci!), seil opc
τούτο το μετά ταύτα συνέβαινεν) , έργοις δε , ο και ribus, quorum longe major est quam verboru : n
των λόγων πολύ ισχυρότερον . vis .
κ '. " Ηδη μεν γάρ ήκεν ούτος, και αγώνισμα μεν 27. Mox enim ut advenil , suscepil in se, vel per
αυτή προετέθη, πείσει τον Μάρτυρα δυνηθήνα : η suadere Martyri ul gentilium deos pro Christo
αποκτείναι • πείσαι μεν θεοίς των Ελλήνων αντί adoraret, vel persuaderi renuentem occidere , le
Χριστού προσελθείν, αποκτείναι δε μή πείσαντα , aliis quoque in exemplum essel, ul aiebat , inlide
ως άν μή και τοις άλλοις το κατ' αυτόν βλασφημίας, litatis et blasphemiæ : quibus peractis promille
φησί , και απειθείας παράδειγμα γένοιτο. "Αθλων bantur ei munera , grali :e alque bonores, eaque
δε τούτων τετελεσμένων, δωρεαι κατηγγέλλοντο, omnia quæ ab imperatore dala íalso pulanlur b : a
και χάριτες, και τιμαι , και όσα προς βασιλέως los facere. Et hæc quidem se facturum recipieria ,
διδόμενα ψευδώς μακαρίους τους δεχoμένους ποιεί : tam facile quam quidquam aliud , ad quærenda
α δει και υποστής δράσεις εκείνος, και ώ , εί τι C præparandaque veneficia se convertit , in diem
έτερον ραδίως, αυτός μεν επί ζητήσεις δηλητηρίων proximum policens dandum sue artis ex ; critney
και σκευασίας έτρεπετο, εις νέωτα τον της τέχνης lum , et abiit : dissolulus vero est conventus, el
έλεγχον δώσειν επαγγειλάμενος, ο δε ανεχώρει, sanctum denuo carcer excepil. Venit ergo esplen
διελύετο δε ο σύλλογος, τον δε και πάλιν είχε το dæ sponsionis dies , et omnes rursum præsentes
δεσμωτήριον. 'Αλλ ' ήκεν η προθεσμία, και πάντες adfuere .Comparuit veneficus, duplici potione freus ,
αυτίκα παρήσαν παρών και φαρμακο ; επί δυσί πο velut qui paucis lolum certamen circumscripscral :
μάτων είδεσι γαυριών, ώς το πάν ευθύς τότε του comparuis el Martyr , ut ipsi dicebant, morti ira
αγώνος περιγραφόμενος • παρήν ο Μάρτυς, αποθα den : lus. Diocletianus quoque magva spe plenus
νούμενος κατ' αυτούς είπείν• Διοκλητιανός εύελπις advenil, et populus mullus ; omnes suspensi ex
διά ταύτα παρήν, και ο δήμος, μετέωροι πάντες spectatione futurorum, quem ea essent exitum
την τούδε όποίαν έξει απεκδεχόμενοι τελευτήν . "Εν- Babilura . Es una ergo parle producii'r pliarma
Οεν του το μεν αυτώ προσήγετο φάρμακον ' ήν δε cum , quod eral lale, ut ipsum libens extra usum
ένα πιών, έκφρων γενόμενος, εαυτόν επιτρέψη άγειν fierel rationis, seque præberet agaiduks ſerendum .
τε και φέρειν, όπου τις βούλεται το δε , σκεύος que prout quis voluissel : alteruin vero vas morti
υπάρχον θανάτου , δευτέρα πόσις έταμιεύετο. 'Αλλ' D fcruim erat pro secunda potione paralum . Sed
ούτε εκείνο εξίστα ποθεν, και το θανάσιμον μέχρι neque islud epotum , men : is stalum commovit ; el
του πιείν θανάσιμον ήν. Επει δ' επέπoτο, εψεύσατο quod potatum dicebatur esse letiteruun , haud vero
την προσηγορίαν , ουδέν μάλλον είς εκείνον ή τους nowine se appellari probavit , nililo plus Georgio
μη πιόντας ενηργηκός : ή μάλλον ειπείν , αμφότερα nocens quam iis qui ipsum non bilerant : ant
έκστασιν και αφωνίαν ειργάσατο, ουκ εις τους potius ulrajue polio obstupescere ei obmutescere
προσηκαμένους και γευσαμένους, τους δε προσενεγ- ſecil non qui guslaverat, sed qui propinarant.
κόντας και γεύσασθαι πείσαντας. Εξίστατο μέν Obstupuitenim qui plharinica preparaveral magus ,
γάρ παραχρήμα ες εσκεύασε μάγος, και εννεός ην obstupuit et Dioclelianus : populus auten el
εξίστατο Διοκλητιανός και διηπορείτο· ουδε ο δήμος ſorte ex senalu tunc aderant, non erant admiratio
άρα και οι παρόντες της συγκλήτου βουλής εκτός nis consternationisque expertes.
ήσαν θαύματος και εκπλήξεως .
327 GEORGII CYPRIT CP. PATRIARCHE 328
28. El hæc quidem sic acia sunt : Diocletianus A κη' . Τούτο μεν ούν ούτως είχε και το μέχρι
autem l'estinavit inire tormentorum rationem (om- τούτου οξύς ήν ο Διοκλητιανός τήν διά τών βασάνων
ues enim cruciatus suos exsuperabat rabie ) ut ali- κατ' εκείνου χωρών • τας γάρ απάσας αυτό κολά
quod inveniret, quod non afferret etiam morte :n . σεις λύπτης υπερβολή ώς τινα μίαν υπήνεγκε ,
Postquam autem vidit defecisse franeas suas in μηδε δούς αναπνευσαι τη συνεχεία έπει δε τάς
finem , el jacula esse exhausta , et quaecunque εαυτού ρομφαίας εις τέλος εκλελοιπυίας εώρα , τα
facla erant non magis profecisse, quam si contra τε βέλη συντετελεσμένα, και τι γενόμενον αυτώ
slalua'n vel umbram fuissent a Jhilila ; mulala πλέον ουδέν, ή όσον πρός ανδριάντα ή σκιάν την
pugnandi ratione, veluti prioremimprolans, inivit εκείνου καθισταμένη την μάχην , ώσπερ εκείνην
alian : ne tunc quidem ab imnanilale 312 quid- απαγορεύσας , άλλην τρέπεται • και ουδέ νυν απο
quam delectens, sed eam industrie moliticseque θέμενος το θηριώδες του τρόπου και μανικόν,
dissimulans . Cogitabat enim intra st , quod si quis πανούργως δε πως αυτό και κακοήθως συστείλας .
generosioribus animis sævitiam admoveril, co ipso Διελών γάρ παρ ' εαυτώ , ώς ει μετά τινός τι , τοίς
fidentiores eos reddal, si vero mansuetudine qua- γενναιοτέροις προσφέροντο χαλεπότητος , τούτ' αυ
dam ac lenitatc lemperati sermones ſuerint, emol τοίς αυθάδειαν απεργάζεσθαι , είκειν βία μεγαλοφυΐα
litos illos tandem sibi habebit obsequentes : nam B ψυχής μή καταδεχομένοις · αν δ' άρα τινί πραότητα
etiam ferrum oleo lævigari , quamvis hoc mollissi και επιεικεία τους λόγους κεράννυσι τέγγοντας
mum , istud durissimum sit. Quid igitur ? Larvam ήδη, τότε και υπείκουσι (και γάρ και σίδηρος
assumit levitalis ; ex severissimo in melliquum ελαίω, τρόπον τινά και σκληρότατος τα μαλθακωτάτω ,
blandunque transformatur ; tum benignius solito λεαίνετα . ) , τί ποιεί ; 'Αναλαμβάνει τι προσωπείον
eum intuitus, et vocis feritatem dimiltens : Tu , επιεικείας, και προς το μειλίχιον και προσηνές εκ
inquit, o homo, dificultates dificultatibus inne- του άγαν αυστηρού μεθαρμόζεται . Ταύτη του και
clens, ad extre !nam nos desperationem adduxisti. ημερώτερον του συνήθους εμβλέψας εκείνω, καθυ
Quousque autem ista ? et quando quiesces ? An φείς τε και την αγριότητα της φωνής, Συ, φησίν,
crgo nos oportet lassari per omnia , molestiam tibi άνθρωπε , απορίαις συμπλέκων απορίας , εις άμη
ex ignorantia facescentes , cl tibi alias conciliari χανίας ημάς τάς εσχάτας εμβάλλεις. Αλλά μέχρι
volentes ? Doce que sit illa tibi assistens virtus, τίνος έσται ταύτα ; και πότε παύσεται ; " Η διά παν
per quam tot lantaque erasisti discrimina . Doce, της κάμνειν ημάς δεί, πράγματα εξ αγνοίας έχον
inquam , vel nunc , licel anle nolueris : et nos a τας , και σοι ετέρωθεν προξενούντας ; Δίδαξον τίς ή
perplexitate exime, leipsum ab inquietudine ct C συνουσά σοι δύναμις, δι' ής έχεις τους τοσούτους
lumullu . An existimas nos provocandos ad iracun- και τηλικούτους κινδύνους εκπεφευγώς, δίδαξον
diam audila veritate, libique eam exponenti graves νυν γούν , ε! και μή πρότερον , και απάλλαξον μεν
futuros ? Ne tibi , queso , liec persuaseris : audiemus εκ του (θάμβους ] ευθέως ημάς, απάλλαξον δε και
te quam clementissime jucundissimeque , quin et σαυτόν θορύβου και ταραχής. "Η τάχα προς οργήν
gratificabimur tibi quantum fas erit , si nos ab in- οίει ακουσομένους ημάς , και σου δυσχερανούντας
veteralo errore abduxeris. την αλήθειαν διεξιόντι ; Το δε ουχ ούτως έσται, μη
τούτο νομίσης · αλλ' ανεξικακως μεν ως ένι μάλιστα και ιλαρώς ακουσόμεθα • χαριούμεθα δε σου και τα
εικότα, μόλις ημάς της μακράς ποτε απαγαγόντι περιπλανήσεως .
29. Hæc ille , mentera verbis occultans , non ve- κθ'. Ταύτα δε άλλως έφθέγγετο , ουκ αλήθειαν
ritatem requirens : jam eniin millies et palam ei έρευνώμενος · πάλαι γάρ αυτώ δήλον ήν, μυριάκις
dictum erat a Martyre, Christi virtutem adesse iis προς του Μάρτυρος ειρημένον , ώς ή Χριστού δύνα
qui ipsum confitentur esse Deum ; atque ita eos μις συνουσα τοις Θεών ομολογούσιν αυτών, τούτο μεν
fieri omni periculo fortiores , potentesque ad fa- ισχυρούς κατά παντός κινδύνου ποιείται , τούτο δε
cienda signa aique omnigena miracula in demon- και σημείων αυτουργούς και παντοίων θαυμάτων
strationem verilalis. Verum simulatio htec eral D προς την του λόγου της αληθείας απόδειξιν. 'Αλλ'
aloue adulatio , et via quaedam , ut apίius Ioquar, ήν πρόφασις τούτο και κολακεία, η οδός ειπείν
qua ipsum in slani pelliceret voluntatem pertra- οικειότερον κατά της εκείνου γνώμης , εί πως
heretque ; ut ei , qui larm comiter familiariterque ηδυνθείς λόγοις, ταύτη παρασυρείη ιλαρώς αυτό
agebat secum , pari quoque familiaritate se conjun- προσενεχθέντα ανθιλαρήναι φιλοτιμήσασθαι · όμως
geret Georgius, gauderetque ab ipso honorari : ελάνθανεν εαυτόν απατών, λόγους, οις ανδράποδα
nesciebat autem quod seipsumo deciperel, magnum κηλούνται, τη μεγάλη της αληθείας προσφέρων
veritatis propugnatorein iis verbis aggressus, quibus ' αγωνιστή που γαρ έδει την εκείνου σοφίαν η -τη
mancipia demulcentur. Quomodo enim possel illius θηναι τοιούτου και που δε τον τοσούτον υπέρ ευσεβεία ;
sapientia talibus sermonibus dccipi , aul lantus pro ζήλον άλλο τι παραχωρήσαι , ή όσα υπέρ ευσεβεία ;
religione zelus aliud quidpiam pasi , quam quae έχεται, και διανοηθήναι και φθέγξασθαικαι τον δ'
decel in hac causa el cogitare et loqui ? Amorem υπέρ Χριστού του μόνου καλού ούτως εκείνου φλέ
vero illius, quo anima ejus ardebat ad Christum γοντα την ψυχήν έρωτα, πως ήν εικό ; ετέρου τινός
(3 ) Mallem legere διαλέγων .
329 LAUDATIO S , GEORGII. 330
επιθυμία των κάτω δούναι παρείσδυσιν. Ούτε γάρ A unice formos4m diligendum , quomodo alterius
ποτε ζώα την πυρός χώραν παρ' εαυτοίς τρέφειν cujusdam cupiditatis causa possibile erat precipi
οίόν τε , ή τι έτερον δέχεσθαι των κάτω τε και lare deorsum ? Neque enim animalia unquam alia
γηίνων ούτε την εκείνου ψυχήν , πρυτανείον θείου consueverunt per se vivere in regione ignis ; neque
γεγενημένην πυρός , λογισμόν τινα προθεσθαι , βλέ- possibile eral, ut anima illa jam facla divini ignis
πειν ότω δήποτε τρόπο εισηγούμενος προς την receptaculum, cogitatum admilleret , quacunque
ύλην . Δηλον δε τούτο, οις τε ειργάζετο, οίς τε εκαρ- ratione ad terrena inducentem : idque tim operibus
τέρει, και οίς τότε προς τον τύραννον έλεγεν. patuit, lum tolerandis tormentis , tum verbis ad
tyrannum produclis.
λ'. "Η που συ , φησί, βασιλεύ , καινότερα των 30. Quomodo, inquit, o imperator , iis que a tri
πρότριτα και χθες ειρημένων ακούσεσθαι προσδο- duo imo ante dies duos audivisti, oblivione præler
κών, την αυτήν αεί περί των αυτών προτείνεις stis, eamdem semper de eisdern rebus interroga
ερώτησιν ; Ου μήν και ακούση , είπερ είς έστιν ο tionem prælendis ? siquidem et nos omnino novimus
της αληθείας ο λόγος και απλούς και σύντομος και veritalem tenere , neque eam per parles edicimus ,
σαφής, είπερ και ημείς του παντός τιμών έσμεν membratim eam loquentes ; neque modo sic, mo: lo
αλήθειαν και ου παρά μέλος φθεγγόμεθα, ουδέ νυν Β aliier, interrogantibus respondemus, ut nos illis
μεν ταύτα τοις πυνθανομένοις φαμεν, τω μεθαρμό- accommodemus , veritatem adulterantes . Si vero et
ζεσθαι προς εκείνους τα όντα παραχαράττοντες . tu eam amas, quomodo tantum discrepas' ab illis ,
Εί δ' ότι αυτός έρωτας , τι τούτο διοίσει τοϊς μίαν qui ipsam solar colunt omni tempore , et eamden
αυτήν τον αεί πρεσβεύουσι χρόνον , και κοινήν erga omnes esse sciunt , ut suadeas ab ea disce
ειδόσι προς άπαντας, ώστε πείθειν μεταβάλλειν dere ? Non profecto, non discedimus. Si tamen vere
αυτήν ; Ουδέν πάντως , ούκουν , ουδέ μεταβαλούμεν . dicis quod veritalem amas, audi ex nobis verba
veritatis ; iterum el ilerum eumdein sermonem
είπερ
'Αλλ'παρ'
σοι ημών της αληθε
όντωςαληθείας ρήματα, καις εράν,
ίας λέγει πάλιν ιδού
σου loquimur : Christus nos conforlat , Christus no
και πολλάκις τον αυτον λόγον έρούμεν • Χριστός liberat, Christus per nos signa operatur . Ιd si velis
ημάς ενισχύει , Χριστός ήμάς ρύεται, Χριστός δι' operibus conprobatum , quanivis experimentom
ημών σημεία εργάζεται. Ει δέ τινα πίστιν εκ των jam sumpseris, aliud tamen rursum siimere licebit.
έργων ζητείς, ήδη μεν και πρότερον είληφας, ου Ecce enim paralo3 nos pali omnia : veni rursum
μην αλλά και αύθις λαβείν έξεστιν · οίδε γάρ αυτοί ad opera , et manibus utere, nibil formidans; uit
ημείς έτοιμοι σου πάντα παθείν και πάλιν επί c cognoscas iterum φuia Deus nobiscuin est, tua
έργα χώρει , και χρώ ταϊς χερσί, και φείδου μηδέν, contra nos consilia dissipans.
ένα και πάλιν γνώς , ότι μεθ' ημών ο Θεός, διασκε .
δάζων την καθ' ημών υμετέραν βουλήν.
λα' . Ταύτα δε ειρηκότος αυτού , ουκ ήν εκείνος 31. Hæc co dicente, non erat ille intelligens aut
σοφός ώστε συνιέναι, ουδέ έκζητών τον Θεόν, άν . requirens Deum : homo erat consilio privatus,
θρωπος ήν απολωλε κώς βουλήν , επιστήμην Θεού notitiain autem Dei nec habens nec suscipiens,
ούτε έχων ούτε δεχόμενος . Διά τούτο και μιμείται similis facius Judæis antiquis : nam illi quidem
τους πάλαι Ιουδαίων παίδας • έβλεπον μέν γάρ per seipsos videbant audiebantque ab aliis Chri
εκείνοι παρ' εαυτοίς, ήκουον παρ' ετέροις Χριστόν stum facientem miracula , signa et virlules ; et
θαύματα εκτελούντα, σημεία, δυνάμεις και ως tanquam si nibil vidissent audivissentque , venie
μηδέν ιδόντες, μηδ' ακηκούτες , τα αυτά ζητούντες bant eadem requirentes. O stupidi 1 Alhuc videtis,
προσήρχοντο . 'Εμβρόντητοι , άρτι βλέπετε, χθες el heri vidistis, et nudiustertius et diu antea co
έωράκατε , προ της χθές και επέκεινα ώσαύτως gnovistis eadem ; et in eadem consilii ambiguilale
είδετε , είτα εις τας αυτάς αποτελευτώντες απορίας desinentes, venilis ? Hos igitur imitatus Diocletia
ή κετε ; Τούτους δή μιμούμενος και αυτός, απόδει - D nus , post demonstratain silli saepius Christi virtu
ξιν της Χριστού δυνάμεως πολλάκις λαβών , και tem , rursum quærit : quærit autem , non ul ac
πάλιν ζητεί• ζητεί μεν ούν, ουχ όπως ειληφώς cepta demonstratione rectilicet cor suum el lidelis
κατευθύνου την καρδίαν εαυτού , και πιστός γένηται elliciatur ; sed tenlandi dumtaxat causa quærit,
( ή γαρ πάλαι λαβών εγεγόνει ; ή γάρ πάλαι κατεύ- quia , sicut et illi , generatio erat prava el exaspe :
θυνε;): εκπειράζων δε μόνον αιτει, ότι και κατ' rans, spiritus vadens el non rediens .
εκείνους γενεά τις ήν σκολιά και παραπικραίνουσα,
πνεύμα πορευόμενον και ουκ επιστρέφον.
λβ '. "Ένθεν του και παριδών μεν τάλλα πόσα 32. Ergo , cæieras omnes miraculorum species
θαυμάτων είδη , αναδραμών δε προς αυτό το μέ præterpilicus, et ad id quod omnium est maxi
γιστον την εξανάστασιν των νεκρών, τούτ' αυτό mum mortuorum resuscitationem transiens , hoc
ούκουν έτερον ενεργηθήναι κελεύει, ως την παλιν- ipsum, non aliul, operarijubet ; velut regeneratio
ζωΐαν , κάν εφ' ενί τινι των πάλαι τεθνηκότων ήδη nem , in uno aliquo mortuorum faciam , habilurus
τετελεσμένην , αποχρών ηγείσθαι μαρτύριον της pro testimonio lolius virtutis el divinitatis Christi;
επι :.άοι δυνάμεως Χριστού και θεότητος : αγνοών ignorans tamen quam parum utilis sibi fulura ess:
L'ATROL . GR CXLII . 11
 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE 332
371
hac experientia , qui statim a patrato miraculo re- Α ως ου λυσιτελώς εαυτό την πείραν ταύτην μετέρ
piendus esset indignatione. Qui eniin priora mira- χεται , αυτίκα του θαύματος και τελεσθησομένου
cula fueral circa martyrem operalus, circa hoc και πάσης αυτού την ψυχήν αθυμίας πληρώσοντος .
unum nibilominus cral polens : quamvis non ita "Ο γάρ εκείνα τα πρώην τερατουργήσας περί τον
judicaret Diocletianus, neque sibi ill persuaderet, Μάρτυρα ουδε περί τούτο πάντως αδύνατος έσται :
cerlo credens impossibile ſore quod imperaverat. κάν ούχ ούτως ελογίζετο Διοκλητιανός, ουδε εαυτόν
Quare monuinentum demonstravit, ei in eo defun έτειθε , το αδυνάτω του επιτάγματος πεποιθες.
cium ab annis mullis, ipsumque juliet excitari : "Οθεν και λάρνακα επεδείκνυ, και πολυετή νεκρό,
Age , inquiens, vivum hunc siste, ambulantem , κατήγγειλεν εν αυτή, και ανεγείρειν κελεύε ! : " ,
sevilientem , el alia quæcunque nos facimus facien- λέγων, ζώντα τόνδε , κινούμενον , αισθανόμενον
lem ; el abi , nobis de veritale persuas S, nihilque τάλλα δείκνυε πράττοντα καθ' ημάς , και άπιθ :
de cælero labituris circa alia dubitare, postquam πείσας ημάς , μηδέν σοι του λοιπού περί των άλλων
id facium fuerit , quod majus est onliniius . Quis έχοντας αμφιβάλλειν , του μείζονος ήδη γεγενημέ
enim tergiversari el refragari vellet amplius, lain νου • ή τις αν έτι περιεργαζεσθαι βούλοιτο και
( videris argumentum habens sibi opposiluin ? Sic πολυπραγμονείν, τοσούτον έχων εξ εναντίας ιστά
ille. Quæ autem secula sunt, quomodo digne quis B μενον έλεγχον ; Ούτως έλεγε · τα δ' εντεύθεν τις αν
explicet ? all potius , quomodo salis miretur ? nec αξίως έρεί και μάλλον δε τις είκότως θαυμάσεται :
enim vol hoc est facile , eo quod rei magnitudinem ουδέ γάρ τούτο ράδιον, της διανοίας μή χωρούσης
capere nequeat intellectus. το του πράγματος μέγεθος. .

33. Sustulit Georgius in coelum oculos tam men- λγ'. Εκείθεν εις ουρανούς συν τοις νοερούς οφθαλ. .

lis quam corporis , el audientibus universis Dei μοίς ανέτεινε τους του σώματος, και ομού μεν εις
Hagmalia glorificans atque concelebraus , simulque επήκοον τα του Θεού μεγαλεία έκθειάσας τε και
palm commonefacieris mirabilium suorum , et ma- υμνήσας, ομού δε και των αυτού τεραστίων αυτών
xime illius triumphi quem duxi! de morte per sus- αναμνήσας , και μάλιστα του κατά θανάτου τρο 11

rllationen vila funciorum ; oravil , ut quod pro- παίου και της εκείθεν των νεκρών αναστάσεως , δεί
posiluin nunc erat miraculum , ad finem adducere ται και του προκειμένου τούδε την τελείωσιν επι.
dignaretur. Etenin lidenler polerat ejusmodi pe- νεύσαι • και γάρ είχε θαρρείν τα τοιαύτα των αιτη
Ticiones et facere et sperare : facere quidem , quia μάτων και λαμβάνειν ελπίζειν · τούτο μεν ότι και
fidem habebat montes transferentem ; sperare an- πίστιν είχεν, όρη μεθισταμένην ισχύουσαν · τούτο
lem , lum propter discrimina quæ illius causa sub C δε και των υπέρ εκείνου κινδύνων και της αψευή υς
4.

ieral, lum propter infallibilem Christi promissio υποσχέσεως , πάντα τους οικείους βεβαίως επαγγελ
Tem, qua filelibus suis firmiler est pollicitus , λομένης, "Οσα αν αιτησησθε, λήψεσθε. Και δή, της
quæcunque pesierint accep !uros. Faciæ in hac ικεσίας ούτως καθαρώς περιεχούσης , έπινεύει (θεός , και

modum orationi annuit Deus, et desuper vox και ρήγνυται τις άνωθεν ήχος μέγας , οίον ουκ αν
grandis erit , quantin agre Sustinere Aures p » - διδίως προσίοιτο ακοή , και πάντας εξέπληξε το α

lerant, siaque vehementia cunctos artonuit. Tum στερό της ήχους και τις αόρατος επί τούτω δύ . α

invisibilis quædam virtus sepulcri operimentum να μεις αίρει το κάλυμμα της σορού , και επί τούτω
abstulit, el aridis illis ossibus spirituin vile iubire τοίς ξηροίς οστέοις δίδοται πνευμα ζωής . Επί δε
dit , simulque el morious surrexit, et totius populi τούτω, ταχύς άνίσταται ο νεκρός και επί τούτω
conclamatio , magnificantis, laudantis, glorilican is βοή παντός ήν του δήμου, μεγαλυνόντων, ευφη
Chrislum , eumque verum Deurn confitentis. Deni μούντων, δοξαζόντων , Χριστόν αληθινόν Θεόν ομο
que qui a morluis resurrexit confiteri cæpit ac λογούντων. Εξήρχε της ομολογίας ταύτης ο εκ
predicare in omniuin auribus , atque apostolico νεκρών αναστάς, εκήρυττε πάντων ακουόντων , τα
fungi munere ; nunc ad εequendum Christum ex- " των αποστόλων έφθέγγετο, και νυν μεν προτρέπων
hort: ns, nunc idoίorumn culturm dissladens, uίque D εις Χριστόν, νύν δε των ειδώλων απάγων, αυτόν
se susciperent dignum lestem , qui corporea esite 1 ξίου δέχεσθαι μάρτυρα δι' αποθέσεως του σωμα .
!!!Scaligine didicisset , quantuin in Christo sit τικού ζόφου, όσον εν Χριστώ το κέρδος καταμα-
lucrum , quantaque infelicilas & lerni ignis , ct βόντα, όσος εν δεισιδαιμονία ο κίνδυνος , πυρός
caliginis , el verinis , et cujuscunque alterius τελευτήτου , και σκότους και σκώληκος , και παν
wali , jis præparati qui denionibus sc conjun- τός είδους κακού διαδέχεσθαι μέλλοντος τους προσα .
3 ΗΜ!. νέχοντας δαίμτσι .
34. Scio miraculum hoc non suscipi ab auribus λδ'. Τούτο το θαύμα ακοαίς μεν απίστων οίδ
incredulorum , nihil enim eorum quæ pulchra sunt ότι δυσπαράδεκτον, ουδέν γάρ αυτούς των και αν
ipsis videtur Gle dignum : sd carm facile apud αξιόπιστον: ευσεβέσι δε και λίαν ομολογούμενον.
pios inveniel. Si enim verax est Christus, pro- Ει γάρ αψευδής Χριστός, ο επαγγειλάμενος , κ .
millens quod majora signa quam faciebat ipse, ών αυτός σημείωνεργάζεται μείζονα ποιήσεις τους
lacerent credentes in se ; Christus allem ejusmodi εις αυτόν πιστεύοντας , Χριστός δε μυρίων αυτουργό ;
signa milleva fecit ; quis Christianorum unquam τοιούτων · τίς άρα ποτέ των της ποίμνης Χριστού
de illo dubitaverii , audiens primum Eliarn el αμφιβολεί περί τούτου, ακούων μεν Ηλίαν και
333 LAUDATIO S. GEORGII .
Ελισσαίον το πρότερον, ακούων δε και τους Χριστού Α Eliseum, deinde Christi discipulos alia esse ope .
μαθητάς ύστερον τοιαύτα ενηργηκότας ; Τούτο και ralos ? Ipsi autem gentiles , quantumvis de diis
αυτοί δή πουθεν "Ελληνες, πολλά περί των σφετέρων demoniisque suis quanta possunt deliria Cen:
δαιμόνων τε και θεών ως δύνανται ληρούντες , όμως menti, eorum virtule majus hoc esse confitenlar.
κρείττον ομολογούσι της εκείνων δυνάμεως · τούτο llaque el niultitudini majoren de Christianae reli.
και τους πλήθεσ:ν ισχυρότερον πάντων των άλλων gionis verilale æstimationem miraculum hoc inges
δόξαν, και ισχυρότερον αψάμενον, οξύτερον τους sit, quam cætera omnia ; et quamplurimos traxit a:
πλείστους μεθείλκυσεν εις Χριστόν, κατά δήμους Christum, persuadens turinatim et absque certo
πείσαν αυτό προσιέναι , και ου κατ' αριθμόν τινα numero accedere ad illum : quibus etiam continuo
γνώριμον, οίς δή παραχρήμα και των μεγάλων της dalæ sunt arrhæ maximorum præmiorum , tali
ομολογίας ταύτης μισθών αρραβώνες εφοίτων. Τις confessioni propositorum . Quis enim recensuerit
γάρ αν αριθμoίη τα επί τούτοις θαύματα, όσων τε quanta post hæc secuta miracula sint, quam multi
νοσημάτων χρονίων λύσις υπήρχεν, όσων τε χειρών quamque diuturini morbi sanati, et quantum sese
παρειμένων ισχύς και κατά φύσιν ενέργειακαι ως exseruerit virtus naturæ ordinem supergrediens ?
βλέποντες ήσαν τυφλοί , εκ του βλέπειν προς τον Quomodo cæci videre coeperint , post receptum in
νοητόν οφθαλμόν ; ώς χωλοι τους πόδας ερρώνυντο ; B terioris oculi lumen? quomodo claudis confirmati
ώς πάν είδος νοσήματος εδραπετεύετο ; καν την sint pedes ? quomodo genus omne ægritudinum
των δαιμόνων είπης επήρειαν , ουδ' αυτή τότε του curatum ? quod autem ad dæmonum violentiam
μή εκποδών γενέσθαι υπέμεινε, και μόνον τις τη altinet , hæc quoque non poterat ulla ralione
πίστει προσήρχετο. subsislere , si quis duntaxat cum fide acce

λε'. 'Αλλά το Γλυκερίου πώς άν τις παρέλθη
θαύμα ; Γεωργός ήν ούτος, και περί γην τον αεί
χρόνον έχων , καί γε άροτριών έν βουσί. Και ο θα-
τέρου των βοών υπό ζυγόν ολισθηκότος και τεθνη:
κότος, ουκ αθέατος ών των τότε θαυμάτων, ήκε
δρομαίος , εξαγγέλλει το πάθος , και αναβιώνει
το κτήνος αιτεί. Τυχών ούν ώς ήτησε , και πολύς ών
την ευγνωμοσύνην, ως και πάντα λόγον αυτώ,
ιδία, δημοσία, άνω , κάτω, Χριστόν ευφημούμενον
έχειν και τα Χριστού θαύματα, ξίφει την κεφαλήν G
αφαιρείται, ούτω του τυράννου προστάξαντος, και
μάρτυς προς Χριστόν παραγίνεται. Δεύτερος τούτο
προστίθεται και εκ νεκρών αναστας, ορώμενος ομού
και φθεγγόμενος , διδάσκαλος ευσεβείας γενόμενος .
Και τρίτος την αυτήν άπεισι του μαρτυρίου οδών
ο χθες και πρότριτα μάγος, νυνί δε κήρυξ Χριστού ,
αυτομολήσας τη πίστει, και την των δαιμόνων ως
απολλύουσαν ατιμάσας θρησκείαν. Και & μεν ούν
γέγονε , του περί τον νεκρών τεραστίου προβεβη-
κότος , τα μεν είρηται , τα δε παρήκεν ο λόγος , το
μήκος υφορώμενος · και δε ήν μετά ταύτα και αναγ-
καιον ειπείν .
allera prolixitatis vilanda causa in voluta silentio : quæ vero postinodun consecula sunt necesse elianu
est enarrare .
debat .
35. Sed quomodo præteriero, quod factum est
Glycerio, miraculum ? Agricola hic erat et circa
lerram semper occupabatur, quam junctis ad ara
trum bobus lunc proscindebat : cumque non esset
expers miraculoruin a sancto Georgio patralorum ,
et suorum subjugalium alter deliciens moriuus
esset, confestim cucurrit ; et quid accidisset an
nuntians, bovem quoque suum suscitari petiii. Ου
tento aulem eo quod postulaverat, gralus admo
dum pro beneficio , cum nullum alium quam de
Christo sermonem haberet, eumque privatim ac
publice, sursum ac deor.
deorsum prædicandi finem
bullum faceret; capite plexus fuit, jubenle lyranno ,
et Martyr ad Chris !um accessil. Huic apposilus est
secundus, ille qui fueral suscilatus a mortuis, + !
palam loquens factus erat magister pielalis. Ter
tius denique eamdem marlyrii viam ingressus est,
is qui heri et anlea magus, nunc præco Christi,
fidem confessus erat , et demonum culturain latia
quam perniciosam ejuraral. Atque haec ea sunt
quæ circa patratum in morluo miraculum accide
runt, quoruini quidem pars memoriæ tradita est ,

CAPUT V.
Erlrema Georgii de idolis victoria : capilis suppliciumi toleratum .
λς'. 'Ορων ο Διοκλητιανός τον Χριστιανισμόν εις D 36. Conspiciens Diocletianus Christianismum in
πυρσον αναφθέντα ήδη, ως εκ σπινθηρος του μάρ- star ignis jam accensum , lanquam ex scintilla a
τυρος αρξάμενον, και πολλών μεν επιλαβόμενον, Martyre profects , eunique a multis jam susci
πολλών δέ μέλλοντα, κάν μή τις φθάση κατασχών , plum , a mullis suscipiendum , nisi quis impedirel ;
ταχέως αν επελθείν κακείνα , και δυσχερέστατον hoc autem futurum diflicillimum . Hæc , inquam ,
εσεσθαι τοις απείργειν βουλομένοις τούτο δή ορών, videus , nihil sibi prius faciendum judicavit, quam
το μεν εκποδών ποιήσαι , είπερ τι έτερον, προθύμως ul de medio lolleret Georgium : verebatur lamen
ήν, υπόπτευε δε όμως την διαμαρτίαν και κατωρ- nie frustrarelur proposito ; et formidabat rem ag
ρώδει, δειλός προς την επιχείρησιν εκ πρώτης gredi , meticulosus effectus priorum experientia :
πείρας γενόμενος το δ' αυ άνε τον εάσας περινο- rursum autem , ut liber abire permilleretur, pati
στιν, ούτ' έφερε ( πως γάρ ; Διοκλητιανός γε ών, non poterat ; cum utique Diocle :ianus essci, et
335 GEORGII CYTRII CP . PATRIARCHE 336
Slam ipsius fore calamitatem creilert, si idola A και ζημίαν εαυτό άλλως έσεσθαι καταφρονουμένων
sperneren !ur. Meilia igitur via ingressos, carceri ειδώλων) · δ.α τούτό γε δήπου και μέσην βαδίσας ,
inciusil Georgiam , existimans impediendam mira . δεσμωτηρίο καθείργνυσι • τά τε θαύματα επισχειν
culorum frequentiam , quando nero auderet ad εκ τούτου διανοούμενος , μηδενός θαρσήσοντος
vinctum 3ccelere, itaque cessaturn proμensio- προσιέναι δεσμώτη , και του μετακλίνειν τα πλήθη
nem mullitudinis ad religionem . Polnil sane case . προς ευσέβειαν αποπαύσαι. Και το μεν ίσχυσε δρά
culioni mandare consilium quod ceperal ; tradicus σαι (παρέδωκε γάρ δεσμωτηρίου ) : ου δε χάριν τούτ'
enim in custodiam est sanctus : sed id cujus causa έδρασε , τελέσαι ουκ ίσχυσε και γάρ ότε λόγος του
hoc factum est , effectum tyrannis dare non po- Θεού , ώς φησι Παύλος , ουκ εδίδετο , έτι δε πολύ
tujt ; Verbum enim Dei, ut Paulus loquitur, non μάλλον ελευθέρως τότε τά τε θαύματα ήκολούθει,
esi alligatum , quin imo jam magis libere quam πολλών προσιέναι τολμώντων, και των πιστών κα .
antea miracula sequebantur , el audientium fide- θεκάστην υπήρχεν επίδοσις.
liumque quotidie angebatur namerus .
37. Interea dicilur, el dicitur vere, quod a λζ'. "Ενθα δή λέγεται , αληθώς δε λέγεται , παρά
Chri-lo acceperit Martyr suæ ad eum dissolutionis Χριστου τον Μάρτυρα το σύνθημα λαβείν της προς
signum . Accepit autem hoc modo . Apparuit ei per B αυτόν αναλύσεως : λαβείν δε ώδε , αυτόν αυτό
Somnum Christus , multa que ei dixit ex quibus Χριστόν καθ' ύπνους εμφανισθήναι , πολλά τε ειπείν ,
magno gaudio fidaciaque repletus sit : proximam εξ ών χαράς της μεγίστης και θάρσους πλε
aulem migrationem indicare volens coronis qui- ρώσαι, και δη και την εκδη μίαν σημήνασθαι ,
busdam splendidissimis, incomparabilem decorem στεφάνοις τε αυτοίς λαμπροτάτοις αμήχανον έχουσι
habentibus, ornavit caput dlartyris, quod erat si- το κάλλος την μαρτυρικήν κεφαλήν κατασ : έψει,
gnum ejus quam apud ipsum accepturus erat cla- σύμβολον τούτο της μετά ταύτα διαδεδομένης λαμ
silatis ; promisit autem cum victurum ei regualu- πρότητος και μέντοι συζήσειν αυτό και συμβα
rum secum quoniam sui causa mortificatus fuerat σιλεύσεις επαγγείλασθαι , επειδή και αυτού ένεκεν
tota die , façius velul , agnus occisionis . Sic is : a εθανατουτο όλην την ημέραν, και ως πρόβατον
narranlur. Diocletianus autem audiens, contrarium σφαγής ελογίζετο . Ούτω ταύτα λέγεται • Διοκλη
prorsus quam sibi promiserar, exilum habuisse τιανός δε ή βεβούληται περί τον Μάρτυρα , τουναν
Blium circa Martyrem consilium , haud diu persiilit τίον προβαίνειν ακούτας , ουκ επι πολύ τη του
in senientia ipsum captivum deinendi : sed pro δεσμώτην αυτόν έχειν ενέμεινε γνώμη: ολλά τινος
tribunaji sedens, assidente magno numero senato- επί βήματος καθίσς, άλλον τε δήμον συγκλήτου
ruun , et muilo populo circumstänle , induci cunlad C βουλής καθίσας , άλλον τε δήμον εαυτο περιστήσας,
se jussit . εισκαλεί: αν προς εαυτόν .
58. Rursum igitur simulatio assumitur, perso- λη'. Και πάλιν υποκρισις ενταύθα, και ημερο
naque clementiæ et mansuetudinis : rursum dolosa τητος και επιεικείας προσποίησις, και πάλιν δου
scena el comedia instruitur , neque enim aliud λοπρεπως επί το δράματα μεταβαίνει , και την σκη
agere poterat, repulsus in omnibus , et omnia tor- νν (ού γάρ είχεν άλλως) προσενεχθήναι , πάντα
mentorum genera frustra expertus, tanquam si τιμωριών διεληλυθώς είδη , και διά πάντων απο
cum immortalium aliquo rem liabuisset. Instrusis κρουθείς , ώςπερ αθανάτω τινι προσφερόμενος ,
aulem ridicule scenam , quasi crederel per eam μεταβαίνει μέντοι γελοίως , είπερ ταύτη τοι των
omnia conficienda : cui enim , tanquam cum viro απάντων ανύσσειν έμετο · ώ γάρ ώς πρός άνδρα
congressus cum omni sua potentia , victoriam de se μετά πάσης προσιών της ισχύος τοσούτον ηττάτο,
reliqueral, huic, tanquam cum juvenculo aclurus, πώς άρα τα τινι μειρακίω μαλακώς προσερχό
cum blanditiis appropinquans ( vide , obsecro, ne- μενς , ελεϊν ποτε είχεν ; "Ομως σκοπείτε την πο
goiliam hominis) qualiquantoque artificio Usus non νηρίαν, μεθ' όσης και οίας της τέχνης εισέρχεται .
est ? Primum igitur laudes ejus, qualibus humans D Πρώτον μεν επαίνους κατέλεγεν εκείνου, οίς μά- "
mentes maxine capiuntur, efferre cæpil , et qui: λιστα ανθρώπων θηρεύονται γνώμαι · τίς αν διξ
dixerit quantas ? Nobilitatem exiolleibal , admiraia- ήει όρους ; Ευγένειαν επήνει, σώματος ευφυίαν και
lor corporis decorem et pulchritudinem cum forti- κύλλος ρώμης και άνδρείαν έθαύμαζε , και σύνεσιν
culine alque animi generositale conjunctam , tum προς τούτοις , και φρονήματος σταθερότητα . Ουδ ' άν,
ingenii ocumen ac rulentia firnitale » . Neque φησί τις , και εν εσχάτη πολιά τοιαύτην εύρήσοι ,
enim , inquiebat, vel in extrema seneciile talem μέ τοι γ' εν ούτως απολώ τω σώματι, και νέα τη
facile inveniet aliquis, nedum in corpore lam de- ηλικία . Δεύτερον έαυτού ψόγον εποιείτο, μη φειδώ
licalo el ætate iam tenera . Deinde sibi ipsi con- λαβόντος , μή οικτειρήσαντος , μή ήμέ ως ή όλες
viciabatur, quod non puduissel, nec miserius illius ανθρωπίνως χρησαμένου αυτό, αλλά τινος θηρίου
essel , nec malisuele humaniterque illo usus , sed τρόπον αυστηρός και αγρίως . 'Επί τούτοις ήντι
instar lere bestiæ crudeliter immaniterque. Post βόλει , και συγγνώμην πάντων ήτει , ώς παίδα ττα.
hæc supplicabal, el ignosci sibi omnia postulabal, τήρ . Καί γε ως ημείς έγνωκώς είναι , τι χρή και
tanquam flium pater. Quid enim , inquietai, alli- λέγειν όσα σοι άλλα προσέσται και αλ' εν υιου μοίρα
pel me dicere quam mulla alia libi sint ex me το βασιλεί τώδε γενήση, και τιμής απολαύων της
 337 LAUDATIO S. GEORGII.
μεθ' ημάς ουδενί πλήν ημών καταλείψεις υπερ- A parata ? Non tam quam familiariter nous ti lie
βολήν · το δε τοσούτου τυχεϊν, οίδας και αυτός, ώς
εύδαιμον παρ' ανθρώπους και μακάριον είναι νομί-
-ζετα:.
λθ'. Ταύτ' έλεγε , και ταύτα παγίδες ήσαν, καθ' ού
μεν έπινενόηται ουδαμώς, κατ' αυτού δε ώς επενόη-
σεν · αλίσκεται γαρ εν τούτοις, ώς εν ιδίοις πτε-
ροις, ώς φησιν ή παροιμία και σοφός ών του
κακουργήσαι , αντισορίζεται και ό φησιν ο Ψαλμω-
δος , εν τοις έργοις των χειρών αυτού (τοσούτον γάρ
μεθαρμοστέον, των δε βουλευμάτων ) αμαρτωλός ών
συλλαμβάνεται. Πώς δε τούτο ; 'Αρπάζει τους λό-
γους ο Μάρτυς, και τινα καινοτέραν εντεύθεν όλον
κατο: δαιμόνων μελετήσας τραπήναι , και τελευταίον
δή τούτο περιφανέστατον τρόπαιον στήσαι , προσ. B tionem meditatus, qua sibi perfectum clarissi
ποιείται τους λεγομένοις προσοχείν , πάσαν ένστασιν
αποθέμενος · γαι τοσούτον, ώς και βούλεσθαι παρα-
χρήμα κοινή μετ' αυτού βαδίζειν εις ιερά, και την
προς θεος επισπεύδειν πορείαν. Και τούτο μεν
ίσως έχει τινά δόλον και μηχανήν, αλλ' ουκ απεί-
ρηται μετά στρεβλού διαστρέφειν, ουδε προς τον
πλαγίως ερχόμενον μή πλαγίως αντεπιέναι . Και
ταύτα περ τοιούτων και γάρ άπας τρόπος, όπερ
αν τις κακίαν εκφύγη , ευθύτητος τρόπος εκείνος ,
και πάσαν ήν άν τις μετίη κατά δαιμόνων επίνοιαν ,
αρετής οδος αύτη , αναμφηρίστως φέρουσα προς Θεόν.
μ'. Και τάς μεν επί τούτο Διοκλητιανού και των
ειδωλολατρών ηδονάς , και κρότους, και ευφημίας ,
και δημόσια κηρύγματα, πάντας επί την τότε
C
συγκαλούντα θυσίαν, τί τίς αν λέγοι ; Αλλ' ώς
πλήρης ήν ή πανήγυρις και προύκειτο Ούειν, τότε
μάρτυρ: πάντες ενητένιoν θυσομένω · ενταύθα δη ,
ώσπερ αναρριφέντος κύβου δευτέρου, πάντα ως έν
οστράκου περιτροπή , τι της παροιμίας , γίνεται και
καταλύονται μεν ευφροσύναι πάσαι , καταλύονται
δε εορται , και πένθος την χαράν διαδέχεται , ας και
δόξαι την πρότερον ηδονήν ονείρατος είναι σαφώς
ηδονήν. Ουκ έφερε την Μάρτυρος παρουσίαν τα
αγάλματα , ουχ υπέμεινεν εγγύς ιόντα , το της
σκιάς έπαθε προσιόντος ηλίου . 11ρύτα, εί θεοί
είσι • και σχήματι ανενευον και φωνή . ότι , ουκ
εσμέν, έλεγoν. Θύειν τροτεποιείτο, και ουκ έδ:.
χοντο , αλλά στένοντα και τρέχοντα υποχώρουν και
υπεστάλλοντο. Και ταύτα μεν πρίν ή αυτοίς εμβρυ antequin eis cominaretur : ut autem comminari
μήσασθαι · έπει δε και ενεβρεμάτο , ουκ έτι υπόστα-
σις αυτών, αλλά τις θρούς διηγείρετο και ήχος
θρηνώδης οίμωζόντων θεών , και ώσπερ εν νυκ : ο-
μαχία , η διαπληκτισμό μεθυόντων , συνέπτυσσαν
αλλήλους και προσήρανσον , αγάλμασιν αγαλματα ,
και θεοί θεοίς , χρύσεοι χαλκείος , και λ : θίνους
αμφότεροι , και τούτοις οι εξ αργύρου και ξύλων,
και συγκατεφέσοντο και συνετρίβοντο , και ήν όμου
πάντα χρήματα θεών και θραύσματα αναπεφυρ-
μένα , ώμω ξυλίνω χαλκής δεξιάς ώς έτυχε προσ-
πηγνυμένης, και χρυσή κεφαλή λιθίνων επικειμέ-
νιων σκελών' τάχα δε , ώς εν τοιαύτη συγχύσει
θείων μειών (3), των του "Αρεος και του Ηφαίστου
( 4 ) l'erturbatio haud inimor vocum quam rei, que
describnur in codem ecgrapho, liec tol, tüv ACE )
328
beris, sed filii loco mihi eris ; et honores recipies,
quibus nulli praeterquam nobis inferior eris : lic
autem quanta apud homines esse reputelur ſelici
tas , quis ignorat ?
39. Hæc verba illius, imo laquei erant , non qui
dem ei contra quem tendebantur, sed ipsimet qui
ea excogitaveral . Caplus enim in illis est tanqua'ni
ini propriis reliis , ut habet paremia : callidusque
ad faciendum male, pari calliditate deceplus ſuit ,
et sicut Psalmista loquitur, in operibus mananin
suarum (quod tantum valel, ac si transferas in
consiliis suis) comprehensus est peccalor. Id autem
quomodo ? Arripuit verba tyranni Georgius, et
novam quamdam adversus dæmones pugnandi ra
mumque de illis tropheum constiluerei, simulavit
se acquiescere dictis, omni deposita mentis con
slantia , usque adeo ut vellet statim cum ipso ad
delubra progredi, et ad honorandos deos festinare.
In quo quidem solus aliquis et callidilis ſuit : sed
non est alienum a ratione cum versuto oblique
agere , el dolose incedenti in dolo quoque ovviare ;
omnis enim modus. quo quis iniquitatem efugit,
reclus censeri debet, el quamcumque quis contra
dæmones inierit viai , virtutis via est , absque di
verliculo ductura ad Deum .
40. Quis posşei explicare verbis Diocletiani et
idololatrarum super hisce lülitiam , plaususque et
gratulationes ac præconia publica , quibus omnes
con vocabantur ad sacrificium ? Cum autem plenus
essel conventus, el esset lempus sacrificandi, atque
omnes in Martyrem sacrilicaturum intenti , lunc
subito conversa est alea , el omnis illa lætitia, ſesti
vilas omnis, dissolutæ sunt , el gaudio luctus suc
cessii, 15 appareret quod prior illa voluptas non
nisi meruin fuisset somnium . Non enim præsen
liam Mortyris sustinebant siinulacra , sibique ap
propinquantem non lulerunt, sed tanquam umbræ
evanu rund sole transeunte . Interrogavit cos pumi
essent dii : chilli gestu ac voce responderunt: Non
Solis . Sacrificari eis jussit, ut non susceperunt
sacrificia ; sed gernentes trementesque dæmones
subterfu icbant ac sub :rahebant se . Et hæc quidem
eis copil, non eral aniplius subsistendi locus, sed
luihullus quidam excitabatur, et lamentabilis senus
deorum quiritantium , ac veluti in noclurna pugna
vel ebriorum conliclil, collidebantur cumulaban
Turque sibi invicem simulacra simulacris , et dii
diis, aurei æneis, ct utrisque lapidei , cum bisque
miscebantur argentei ac lignei , simul prostrati
alque contrili. Eral auten videre commisla deorum
quacunque ex materia formatorum fragmina , lou
mero scilicet ligneo æneam dexteram fortuito com
parlan, aureumque caput cruribus ligueis incun
bens. Forsitan autem ( lanta eral membrorum di
vinorum confusio) Martis Vulcanique parics alicui
του Η ; αίστου και παρειμένων τή του Διός , quod
mouica mulaiione corres illis .
379 GEORGII CYPRIT CP. PATRIARCHE 340
Joris parti committebantur, adeo ut nancorum και παρειμένων τινι του Διός, ώς είναι βάσιν των
crurium basis fieret caput aureum , quo totus Olym . πε πηρωμένων κνημών την τον όλον “Όλυμπον παρά
pus juxta poelas convertitur. Ita tunc menibrasim ποιηταίς συστρέφουσαν κεφαλήν . Ούτω τοτε παρά
complodeban !ur dii , miseraliile spectaculum idolo- μέλος έκρότουν θεοί , πικρόν τούτο θέαμα τοίς εί
lalris facii ; et chorus ille in luctum est mula !us, δωλολάτραις γινόμενοι και ούτω και ο χορός εκείνο :
simulacris ipsorum inutilibus redditis. εις πένθος μετεστράφη , αχρειωθέντων των σεβασμά
των αυτοίς .
41. Hinc porro manifeste apparet fuam dilli- μα'. "Ενθα του και σαφώς διαδείκνυται , ώς δυσ
culler superabilis malitia sit atque inexcusabilis, απάλλακτόν τι πράγμα πονηρία και δυσαπόνιπτον ,
cum semel animam inhabitatam possidet, adeo ut άπαξ εισοικισθείσα και κατασχούσα ψυχήν, ώς ουκ
sui illa polens non sit, amisso ratiocinii freno, έτ' αν είη τότε ψυχή εαυτής της ηνίας προδουσα
facta mancipium pravitatis. Quomodo enim ad των λογισμών, και γενομένη κακίας άνδράποδον.
Christum non transierunt gentiles, statim aiifle ex " Η πώς εις Χριστόν ου μετετέθησαν "Ελληνες,
istiusmodi signo lum eximiam ejus polentiam , lui? αυτίκα τότε εν ταύτη και το περιον αυτού της
dæmoniorum simmam imbecillitatem didicerunt ? δυνάμεως , και το της δαιμονικής υπερβάλλον
Quoniodo non erediderunt ? Numquid non levissi- Β ασθενείας καταμαθόντες ; ilώς ουκ επίστευσαν ; " Η
unum hoc est, quodque vel irrationalis natura agere το γε φαυλότατον, και όπερκάν άλογος φύσις ίσχυσε
posset ? Quomodo igitur mortuorurn idolorum im- καταπράξαι ; Πώς ουκ ασθένειας των νεκρών ειδώ
potentiam cognoverunt , el cognoscentes non re λων κατέγνωσαν , και καταγνόντες απέσχοντο ; Μή
pudiarunt ? An forte insensibiles erani aut rationis γάρ αναισθήτως είχον , ουδ' ελογίζοντο ; ουδε γνώ
usu privati ? qui non cognoscebant ea quæ in suis σιν των εν οφθαλμοίς δρωμένων ελάμβανον ; 'Αλλ '
ipsorum oculis gerebantur ? Sed , ut dixi , cum όπερ έφην, του κακού παρ' αυτών την σφών επι
malilia in cos tantum obtinerel dominatum , nulla τραπέντος κυρείαν, ουδ' ή ταγαθού γνώσις είχεν
voni cognitio prodesse jis potuit, usque adeo ob- ονήναι, τοσούτον καταδεδουλωμένου τω χείρονι .
strictis pejorum servituti . Oportebat enim omnes Δέον και γάρ τότε συνιέντας της ασθενείας κατα
lunc præsentes infirmitatem erroris cognoscere : γνώναι της πλάνης : οι δε τουναντίον άπαν ποιούσι,
illi autem prorsus contrarium fecere . Incensi zelo, ζηλοτυπούσιν υπέρ αυτών κειμένων, και προς
propter idola prostrata , insurgunt in vindictam : άμυναν διεγείρονται• ώσθ' οι μεν έτυπτoν απο
et alii quidem verberabanı Georgium , et alii tra- λαμβανόμενοι, οι δε είλκον , οι δ' αλλήλους διεκε
Jicbaril, alii invicem contra eum cxhortabantur ; λεύοντο· ήσαν δε ου και τους οδούσι έτοιμοι διασπα
C
nec decrant qui parati essent suis eum dentibus ράττειν · ήσαν , και ουκ αν απέσχοντο , ει μη
laniare ; fecissentque, nisi ab ipso tyranno profe - πρόσταγμα του τυράννου φθάσαν, εκείνων μεν την
clum mandalism, ipsorum repressissetimpeturn ; ορμήν έστησεν , αυτόν δ' εκείνη παρέστησεν, ου φε:
Sanctuin vero coram illo stitisset, non ut patienti σαμένω πάσχοντος, αλλ' επί μείζοσι τιμωρίαις και
parcerelur , se ul majoribus tormentis el morte θανάτου χαλεπωτέραις .
gravioribus afficerelur.
42. Igitur rursuin agones , rursum certamina μβ'. Και τάχ' αν αγώνες ήσαν και αύθις, και
cxanllatis paria subeunda fuissen ! ; nisi Deus άθλων δευτέρα περίοδος, ει μή Θεός επέσχε , προς
adfuisset, athlelam suum ad se evocans. Sed hoc εαυτόν μετακεκλημένος τον αθλητήν. Αλλά τούτο
paulo post ; nunc aulem primum eidem , velut in- μεν μικρόν ύστερον : το δε νύν είναι πρώτα μεν
graio, illisdebal lyrannus, quod in risum ac jorum έσκωπτεν εις αγνωμοσύνην εκείνον ο τύραννος,
convertit suam erga ipsum bumanitatein ; deinde έμπαιγμό και γέλωτι την προς αυτόν ευμένειαν
impium audacemque vocabat, nulli in eum convicio άμειψάμενον· είτα ανόσιον εκάλει , πάντολμον , ου
abstinens. Que cum omnia frustra essent , el δεν ό τι μή των ύβρεων προύφερε κατ' αυτού . Ως δε
Nariyr idolorum impotentiam eidem e contra es : D πάντα λοιδορούμενος ενεφορήθη , και ο Μάρτυς την
probraret; quodque dii non essent, qui suan susti- των ειδώλων ασθένειαν αντωνείδισε , και την άρνη
Dere nequiverant præsentiam , aldens eorunnlem σιν του μή είναι θεούς , και το μή υπομείναι πα
planctum et casunm et contritionem ; ac deniue ροντα , και τον θρήνον, και την πτώσιν, και την
oblurationem animi , per quam lignis lupidibusque συντριβήν, και τελευταίος την πώρωσιν αυτής της
insensatior esse perseverabat , quamvis cxternis ψυχής, δι' ής και λίθων αναισθητότερος και ξύλων
sensibus uleretur. His , inquam, reprehensionibus διαμεμένηκε , κάν ταις έξωθεν αισθήσεσιν ενεργή .
vehementissime pulsalo lyranno fel draconum ac- Τότε δή σφοδρότατα τους ελέγχους μωλωπισθέντι ,
cersum est , el venenum aspidum insanabile, sy ? - θυμός δρακόντων ανή πτετο , και θυμός ασπίδων
bola cordis supra modum æstuantis. Asprcius ejus, ανίατος, και σύμβολα της τοσαύτης καρδίας εκκαύ
ut cum divino Nahum loquar, qnasi lampades ignis, σεω ; · ή τε όρασις ώσει λαμπάδες τουρίς ( τούτο δή
et quasi fulgura discurrentia ; vox autem erat quan το του θείου Ναούμ) και ως αστραπαί διατρέχουσαι,
ferarum truculentior ; qua liclores adosso jussos, ή τε φωνή θηρίων άγριωτέρα υπάρχουσα , δι' ής
lurruenta, manicas el comipedes alíerre ; ignein , δημίους παρείναι , στρέβλας παρείναι , χείρας σιδη
341 LIUDATIO S. GEORGII. 312
ράς, κρη πίδης σιδηράς, πυρ , ξίφος, τροχον, πάντα A gladium, rotam, et omnia suppliciorum guera ju
βασάνων είδη ένεκελεύετο. bebat exponere .
μ ' . "A δή και εις μέσ ν ιόντα , και αύθις διά 43. Sed hæc omnia cuin essent adducia in me
του μαρτυρικού χρωτος εξετάζεσθαι μέλλοντα , dium, e :in corpus Martyris denuo exserenda , ever
περιτρέπει Θεός , και άπρακτα δείκνυσι • περιτρέπει tit Deus et inutilia reddidit : idque non cxcitaic
δε, ουκ άωρία τον τύραννον τελήξας , ουδέ κεραυνό lyrannum percutiens, non ſulmen desuper in eunt
βιλών άνωθεν, ών πάλαι τυχεϊν άξιος ήν, αλλ' εις jaciens , quibus suppliciis jam prident Ends era ;
επίγνωσιν εαυτού διά του μάρτυρος την εκείνου verum ai sui agnitionem ad lucens per Georgiuiu
τροσκεκλημένος γυναίκα , και τας εκείνου πάσας propriam illius uxorem , omnesele ejus curas con
επ' αυτήν τρίψας φουντίδας. " Ο γάρ τρόπον πολλα- tra ipsan convertens. Non enim , quemadmodum
χόθεν τις βαλλόμενος . άει προς τους βάλλοντας plerumque is qui impetitur , manus convertit
μετάγει τας χείρας: ούτω κακείνος , έτέρωθεν τότε impetentes, sic et Diocletianus ; sed , stimulos ei .
νύξαντος του Θεού , όλος ευθύς εκείσε μετέστη , και dem aliunde suggerente Deo, tolus a proposito
όλο ; εγένετο του την γυναίκα εαυτώ ανασώσασθαι. rapuis esi , lolusque in eo esse cæpit ul suam sibi
Και πολλή μεν υπήρχε αυτό προς τούτο σπουδή , servarei uxorem . Magnum sane studium huic rei
πάντα ποιoύντι και λέγοντι πλήν ούθ' υπαγαγέ- B° impendit ; sed omnia facienti dicentique τιilhilpro
σθαι ήδύνατο , και άπαν και προσήγε πειθούς φάρμα- desse potuit : quodcunque autem pharmacum ade
κον, εμπόδιον ήν εις πειθώ, ή μάλλον ειπείν, εφό- hilebat , impedimentum erat ad persuasionem, aut
διον εις Χριστόν, πάντων αυτή και των εναντίων polius incitamentum ad Christum , cuni adversantia
εις ευσέβειαν συνεργούντων, και Παυλός φησιν omnia piæ mulieri cooperarentur in bonum , qiellin
περί των εργαζομένων το αγαθόν ώστε κάντεύθεν admodum Paulus loquitur de diligentibus Deum .
αποκρουσθείς, και συλλογισάμενος υπέρ όσων ώφλε igitur er hac etiam parte repulsus , nec nisi confia
το μαρτυρι αισχύνην και γέλωτα, τούτο μεν διά sionem ac risum referens ex omnil us quæ Martyri
ταντής του αγώνος ήττων φανείς, τούτο δε έμπαι- debebal, binc in omni certamine victus, inde i ! lur
χεις , τούτο δε και πολλούς των οικείων και αυτήν sus, atque nullis suis familiaribus ipsaque uxore
γε την γυναίκα αφαιρεθείς · μή ερωτήσεως του privatus, non amplius interrogatione Martyrem die
1.ιπιυ , μη δήματος αξιώσας ( επειδή και το δεσπο- gabalur vel alloquio. Quoniam vero jam emanar.!!
τικό , άμα περί της έκδημίας συνήλαυνε πρόσταγμα) cdictum de discessu , cæteris omnibus prætermissis,
έν » , τίλλα παοιδών , την τελευταίας απόφασιν extremam contra Georgiuin sententiam prollilii :
εξενεγκείν κατ' αυτού · ή δε ήν αφαιρεθήναι την ( videlicet ut cupile plecteretur. Prolulit autemillaria,
κεφαλήν. Και ταύτην εξήνεγκεν , ου μάλλον αυτόν non magis ipsum fugiens quam præsentes, plane
εξιστών των παρόντων , ή εαυτόν πραγμάτων απαλ- que desperabundus præ dolore et amaritudine
λάττων, και άλγους και οδύνης ψυχής , και προσην spiritus, ex eo quod superare non potuisset Marly
αυτώ εκ του μη κρείττον φανήναι δύνασθαι · και rem , ipse se qui omnes ferme homines habebat
ταύτα πάντας σχεδόν ανθρώπους έχοντι ώσπερ οπό sibi ad mulum famulantes.
νύματος υπηρετούντας αυτό.
EPILOGUS .
μδ'. Και γίνεται δη τούτον τον τρόπον το πέρας 44. lloc modo finem acceperunt agones sancti
των αγώνων το μάρτυρι και ούτως αγωνισάμενος, Georgii ; sicque decertans et spectaculum angelis
και ούτω θέατρον και αγγέλοις και ανθρώπους alique hominibus factus, excessit coronandus ad
γούμενος , ούτω προς Χριστόν τον μέγαν άγωνο- agonothelain el Christum; cujus stigmala porians
στην και στεφανιδότην ανέρχεται , ου και τα ac palam ostentans, socius exstilit passionis, et
στίγματα βαστάζων και προδεικνύς, σύμφυτος του cohæres gloriæ nominatus est. Constantiam ejus
τους γνωρίζεται και συγκληρονόμος της δόξης De:!horruerunt demones , victique et confusi reces
αναγορεύεται . Τούτου την καρτερίαν έφριξαν serunt, adeo lil seipsos culparent, quod a principio
δαιμονες , ηττήθησαν, ήσχύνθησαν , υπεχώρησαν : essent cum in invicto congressi ; culparent quoque
τα μέμφεσθαι εαυτοίς , ότι το αηττή τη προσέ- Diocletianu'll , quod ipsis instrumentum lactus
βαλλον την αρχήν , μέμφεσθαι δε και Διοκλητιανό, contra Martyrem , per ea quibus risus eral ad eorum
ότι όργανον αυτοίς γενόμενος επ' αυτόν , όργανον intentum , factus esset ipsis instrumentum cladis
μάλλον , τις χρησαμένοις υπέρ ών ουκέσπούδαζεν, et ignominiæ ; idque tanto magis, quanto magis
ήτης και άδοξίας εγένετο, και τοσούτω γε πλέον, vincere contendebal. Palientiam 'ejus“ o ! sluple
ίσω και πλέον καθυπουργήσαι έφιλονείκησε . Τούτου runt angeli, quod, cum homo essel corpore male
την υπομονήν εξεπλάγησαν άγγελοι, ει εν σώματι riali circumdatus, el grave hoc onus necdum de
ών άνθρωπος , ει συνδεδεμένος έτι τη ύλη , εί το posuissel ; non lainen elanguil ad iormenta , non
βίρος ουκ αποθέμενος, ουκ ενάρκησε προς τας formidavit, non tradidil seipsunt dolor.bus, niliil
βασάνους , ουκ έδειλίασεν, ουν ενέδωκε ταϊς οδύναις , materiie consonnin passus est , nec à proposito
ουκ έπαθε το της ύλης , ουκ ήλιο.ώθη, ου μετε63- alienatis abduciusqne į non hæsilavil in parlem
λετο, ουκ έ :' αμφότερα είδε , ου προς τον χούν alterutraal, non bumi respexit formatus ex huniet.
323 22
GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHÆ
non denique suum ande sumptus erat requisivit A εκινήθη ο εκ χοος, ού την οικείαν εξήτησε χώραν :
Jocum , sed totus in eorum quibus fruuntur ipsi
angeli contemplatione defixus, ipsisque assimilari
Cintendens , vim sibi intulit , veluti si naturam com-
mill !lemene massam ejurasset .
13. Admiralus est eum Sanctorum chorus, me .
dium excipientium considerantiumque singulos se
ab una illo superalos, ipsumque reverili beatum
predicaverunt. Agnovil in eo Abraham fidein suam ,
per quam salvatus et amicus Dei factus est. Agnovit
Job el plagam et patientiain ; uterque autem ejus
erga pauperes liberalitalem laudavit . Consideravit
in eo Moyses amorem erga proximum , sed longe
quam habuerat ipse sublimiorem divinioremque :
astuavit enim zelo Martyr pro animalius tyranni-
B
dem patientibus, non pro corporibus in luto ct
Jalere ærumnose occupatis ; signis autem flagella-
vit, non Ægyptum , sed corda impiorum ; el invisi-
bilem Pharaonem , cum omni sua virtute, non in
aquis marinis, sed in suo demersit sanguine ; la-
bores vero et prælia alia , non adversus terre hu-
jus polentes pro modica sustinuit hæreditate, ut in
e : m induceret carnalem Israel ; sed pro regno
cælesti , adversus principes et potestates , adversus
mundi rectores tenebrarum barum . Elias zeloten
eum agnovil, æque ac seipsum , in coarguenda im -
pietate : sed quando proprius eum aspexit, non
potuit visum intendere in eum . Non eniin fugit
Martyr a facie persequeritium , non in sulirudine
aliditus privatim lamentalbatur inspietatemIsraelis :
sed media in pericula sese infirens, illata sustinuil,
secundum promptitudinem spiritus corpus suum
illis exbibens. Socii Azariæ , et Daniel, in lacu non
nisi comprehensionem el circumstantein ignem in
seipsis invenientes, reliqua oninia in ipso superiora
confitebantur. Quid vero allinet commemorare cx-
ieros ? Discipuli Christi, qui totum mundum Evan-
gelio complexi sunt, magnum hoc sux confessio
nis germen intuentes , sic ſereniem Christi nomen
coram regibus el lyrannis, coram millibus hozni.
num , in maximo theatro ; síc fidenter prædicantem ,
tantoque erga eum quem prædicabat amore incen-
sum, ut minime cunctaretur aut ambigeret amori
obsecundare per omnia ; deinde propterea patien-
O
tem solum ipsum , quantum simul omnes passi
fuerant ; exsultabanl gaudio, el veluti suarum coro-
narunı alque beatæ jucunditatis incrementum ac
cipiebant, ex tanta pienitudine ; discipali gloriam,
suam esse existimantes. εγάλλοντο, και ως επί μεγίστη καρποφορία προσθή
κην, ώσανεί και των στεφάνων και της μακαρίας ευφροσύνης εδέχοντο, ιδίαν εαυτών ευδοκίμησιν την
του μαθητού ποιούμενοι .
46. Sic ille , et cum tantis beala mortis monu-
mentis apparuit, post apostolos prophetasque et
Veteris Testamenti justos, princeps in choro Marty-
rum , primamque pulchritudinem facie ad faciem ,
non jam per speculum in ænigmate, contemplans,
vivit coram Domino. Impletur enim in eo Isaie
vaticinium dicentis : Et mundabitur playa ejus, el
vivet , et misericordiam consequetur , et glorilica-
344
αλλ' όλος ήν προς τα εκείνων βλέπων, και έσωθήναι
φιλονεικών, εκβιάζων ώσπερ την φύσιν, και το κράμα
αρνούμενος .
με'. Τούτον και χορός Αγίων εθαύμασε , και
μέσον περιλαβόντες, το υστέρημα έκαστος εαυτού
εν εν τούτω πεπληρωμένον κατανοούντες, ήδέσθη
σαν και εμακάρισαν . Είδεν 'Αβραάμ εν τούτω και
την οικείαν πίστιν, δι' ής εδικαιώθη, και το φιλό
θεον . Είδες Ιώβ και την πληγήν , και την καρτε :
ρίαν , και αμφότεροι την φιλοπτωχείαν · είδον δε
και των οικείων επέκεινα τον υπέρ Χριστού θάνα
τον. Κατε όησε ωϋσής αγάπης περί τους ομοφύ
λους εν τούτω , αλλ' ής αυτός έσχηκεν υψηλοτέραν
και θειοτέραν μακρώ υπέρ γάρ ψυχών επυρούτο
τυραννουμένων και Μάρτυς, ου σωμάτων πηλό και
πλινθία ταλαιπωρούντων » σημείοις τε, ου την Αϊ
γυπτον, αλλά καρδίας αθέων εμάστιξε , και Φαραώ
τον νοητών μετά της υπ' αυτόν δυνάμεως , ούκ εν
ύδασε θαλάσσης , εν αίμισι δε τοις εαυτού κατεπόν
τισε · πόνους τε και μάχας άλλας, ού προς τους
κρατούντας της κάτω γης , και περί μικράς ενεδεί
ξατο , ϊνα κατακληρονομηθή ο εκ σαρκός Ισραήλ ,
αλλ' υπέρ των ουρανίων , και προς τας αρχάς του
σκότους, πρός τάς εξουσίας και τον κοσμοκράτορα.
Ηλίας έγνωκε μεν ζηλωτήν, και τόνδε ώς εαυτόν
και ανομίαν ελέγχοντα · δ δ' επέκεινα εθεάτο εν
τούτη , ούκ είχεν εν αυτώ κατιδείν. Ου γαρ έφευγεν
από προσώπου των διωκόντων ο Μάρτυς , ουδ' έρη
μία γενόμενος και καλυψάμενος, ήσυχή την ασέ
6ειαν ευρήνες του Ισραήλ · αλλ' εις μέσους ωθών
εαυτόν τους κινδύνους, τα έπιόντα υφίστατο , κατά
την προθυμίαν του πνεύματος και την ορμήν δει
κνύων του σώματος . Οι περί 'Αζαρίαν και Δανιήλ ,
την εν λάκκο κάθειρξιν και την περισχούσαν αυ
τοίς φλόγα μόνον εαυτοίς συνειδότες , τ'άλλα μόνο
τρoσε μαρτύρουν αυτό . Τι χρή τους καθ' έκαστα
λέγειν ; 'Αλλ ' οι Χριστού μαθηται , οι την οικου
μένην το Ευαγγελία περιλαβόντες , τούτον τον
μέγα της εαυτών ομολογίας θρέμμα ιδόντες , ούτως
εναντίον βασιλέων και τυράννων, και επί θεάτρου
μεγίστου και μυριάδων ανθρώπων το Χριστού βα
στάζοντα όνομα, ούτω μετά παρρησίας κηρύττοντα
(και μεθ ' οίου προς τον κηρυττόμενον έρωτος ; ώς
μήτ ' ενεστώτα, μήτε μέλλοντα της διακονίας , ή της
αγάπης χωρίζειν ) παθόντα τε διά ταύτα μόνον
αυτόν, οπόσα εαυτούς ομού παθούσι συνήδεσαν ,
μς'. Ούτως εκείνος και μετά τοιούτων των γνω
ρισμάτων της μακαρίας επιφαίνει λήξεως, μετά
αποστόλων, μετά δικαίων και προφητών, του των
μαρτύρων εξάρχων χορού , και δι ' είδους του πρώ .
του κάλλους, ουκ εν εσόπτρο ουδ' εν αινίγμασιν
εμφορούμενος , ούτω συνάγεται εναντίον Κυρίου .
Συμπληρούται γάρ Ησαΐας την ευφημίαν · Και κα -
θαρίζεται από της πληγής , και ζή και ελεείται ,
345 LAUDATIO MICHAELIS PALEOLOGI, 345
και δοξάζεται εις τον αιώνα. Και επέκεινα · Και Α bitur in secula . Ac postea : Et erit ipsi Dominus in
γίνεται αυτώ Κύριος φώς αιώνιον, αναπληρών τάς Jucem sempiternam , el complebuntur dies luctus
ημέρας του πένθους αυτού. Δια ταύτα και άνω μέν ipsius. Propterea etiam in celis est noster apud
ευρίσκεται τα προς τον Θεόν ημών μεσίτης και Deum medialor el pacificalor ; in terris autem sure
διαλλακτής : κάτω δε και της παρουσίας , και της apud Deum gratis atque intereessionis prebetin
υπέρ ημών ικεσίας, εναργή παρέχεται τα γνω- dicia luculenta . Coi enim ad virtutem anhelanti
ρίσματα. Τίνι γάρ ου συναντιλαμβάνεται αρετήν non subvenit, laborem sublevans ? cui periclitanti
μετιόντι , και τους πόνους ου συνεπικουρίζει; Τίνι auxiliator non adest, invocalus ? Ex quibus neces
κινδυνεύονται μόνον επικληθείς ου παρίσταται sitatibus non eruit ? quibus in occasionibus cui
βοηθός ; Ποίων εξ αναγκών ου δύεται , τίνων εκ quam defuit ? medicus in morbis , in mari guber
περιστάσεων και ιατρός εν νόσοις. έν θαλάσση κυβερ- nator, propugnalor in bellis , in adversis consolator :
νήτης , πρόμαχος εν πολέμοις, έν συμφοραίς παρα- uno verbo communis apud Deum omni tempore
κλήτωρ ενί λόγω, κοινός παρά Θεού τον άπαντα benefactor in hac vila , communem erga nos gerit
χρόνον ήκων ευεργέτης τω βίω, κοινήν εις ημάς sollicitudinem. Quapropter etiam isind Scripture
αεί και την κηδεμονίαν ενδείκνυται. Διά τούτο και in eo manifeste cernitur impleri : Reges vident
B
το της Γραφής πάρεστιν οράν σαφώς επ' αυτόν ipsum vel in imagine propositum , et consurgunt,
εκπληρούμενον, Βασιλείς ορώντες αυτόν , και εν conscii sibi maximorum auxiliorum per eum ob
εικόνα τοσούτον προσθετέον, ανίστανται, άτε τα tentorum ; gentes quie eum non noverunt, eum in
μέγιστα εαυτοίς παρ' αυτού συνειδότες βοηθου- vocant ; et populi qui non intelligunt eum , ad
μένοις. "Αρχοντες προσκυνούσιν αυτόν · έθνη & ουκ ipsum confugiunt; propter gloriam , qua ipsuin
ήδεισαν αυτόν επικαλούνται , και λαοί οι ουκ επί . omnium Dominus glorificavit : quia decel euni
στανται επ' αυτόν καταφεύγουσιν ένεκεν της δό- gloria in siecula sæculorum . Amen .
ξης, ής αυτών και πάντων Δεσπότης εδόξασεν, ότι αυτό πρέπει δόξα εις τους αιώνας των αιώνων.
'Αμήν.

ΤΟΥ ΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡΟΥ

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ
ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ

ΚΥΡΟΝ ΜΙΧΑΗΛ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΝ

ΚΑΙ ΝΕΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ " .

SANCTISSIMI DOMINI

GREGORII CYPRII
ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI
ORATIO LAUDATORIA

IN IMP . D. MICHAELEM PALÆOLOGUM

NOVUM CONSTANTINUM
(Boissonad . , Anecdota Græca , tom . I , p. 313. Paris , 1829 ex Typographeo llegio . )

Καινον ουδέν, θειότατε βασιλεύ , εί τοιούτός τε Nil mirum , divine imperalor, si pro indolis mex
Ενν, και ούτως υπ' απορίας κατειλημμένος και mediocritale numerum panegyrisiarum llorar
ασθενείας, μέρος των σων επαινετών και αυτός εγε . aucturus venio . Non enim dissimulanter egi cjus.
• Ex codice regio , 3010, p . 71 .
 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCILO
318
no.di certamen obendo , φιιοι Hermes ille diser- Α νόμην και ουχ υπεστάλην, ουδ' έδειλίασα , προς του
lissimus subire forsitan basiiassel. Non sar : c mibi ουτον εμαυτόν καθιείς τον αγώνα ( 1 ) , όν ως αληθώς
ipsuconlisus, qui omnibus forte ingenio inſerior καταδύναι και Ερμής εκείνος ο λόγος , και εί τις
sum , opus tam arduum inchoavissem , sed tui Gdu έτερος κατ' αυτόν , δεόντως ανεβάλετο αν και από
cii , imperatorum quotquot suni, imo omnium qui κνησεν, ότι μηδ' εμαυτώ τεθαρρηκώς έγνων το
!! NIC exsistunt, mortalium longe humani: sime ! τοσούτον ένδειξασθαι τόλμημα (ή γάρ αν και παν
Cum enim sciam eorum qui mali aliquiil commise- της ήττώμην φρονήσει) , αλλά σοί , ώ βασιλέων
ruin !, pænitentiain ab indulgentia tua preverti, απάντων είπω δε και ανθρώπων όσοι νύν εισι , προς
ecs autem qui hæsilabundi trepidant, a moru
liorum urbanitale vijci , anisoim mihi atidilli συμπάθειαν
την επιρρεπέστατε
τών έπαικότων . Το τηγάρσυγγνώμη
μετάνοιαν ειδέναι σετρο
και»
ipsi, atque sic in arena descendi. Nemo igitur φθάνειν , και εί που τις απορία κατείλτ πται, τρόπους
levitatis et nimiæ audacice aceuse ! ' ; e conira in
αναλαμβάνειν χρηστότητος , θάρσος όσον ανελάβο
ceplum meum opportunum ju : licanilo , rationem μεν , και, ω ; οίόν τ ' ήν, έμαυτόν επιρρώσας, κατέ
liabeat liberalita : is qua ductis opiis aggressus sum , δυν το στάδιον. Μη γούν μοι διά τούτο τις ερμην
quod, per se quidem grande ei annon, non nisi
exiguis indiciis manifestülnr; quo enim amino in προφερέτω παράλογον και προπ!τειαν, τήν δ' επι
ter laborandum commotus fuerin , cum dignitale χείρησιν ώς έλλογωτάτην ούσαν αποδεχόμενος, αυτό
τε το πρόθυμον και το άφθονον επαινείτω της προ
oslen lere non valeo . Hæc enim tanta susil ut nec αιρέσεως , άπερ δή μεγάλα τα όντα και μείζονος
verbum , nec opus aut quidquid sensib : s percipi.
lur ea salis maniſesta reddcre possit. Si vero Da υπ' ευνοίας κινούμενα , σφόδρα διά μικρών των έρ
vid quoque, rex el propheta, ex quo secundum γων εμφαίνεται , επειδή περ ώς έχοι μοι τα της
carnem Chrisius orius es !, non solum angelus ένδον προθέσεως έργοις παραστήσαι αμήχανον.
naturam , 110 : solam homines , non Ουδε γαρ ου λόγος , ου πράξις, ουκ άλλο τι των όσα
rum S0
lum culestem el superceeleslem mundum ; si , τις δι' αισθήσεως
δν έμφήναι έχοι καταλαβείν,
προς ικανών ταύτατοδύνα:τ'
και παραδηλώσει μέγε
inquain , hæc omnia Deum collaudanta intro
θος. Ει δε και Δαυίδ και βασιλεύς και προφήτης , τον
ducii, sed vult ut lymus a rebus i . animis quo . θεοπάτορα λέγω εξ ού το κατά σάρκα Χριστός ου
que pendcar, non 4041 Creator sic digne prædice .
μόνον αγγέλων φύσιν και των καθ' ημάς, ουδ' όσον
lit, sed quod cr dil oficium sibi incumbere
D.:um per omnia liurgice celebrandi : quxx autem
ουράνιον και υπέρ τον ουρανόν, ου μόνα δή ταύτα
ύμνούνα παράγει Θεόν (2) , αλλ' ήδη τον ύμνον
causa Hle , qui cogitare didici, impeiliat quo minus C κόκ των αψύχων βούλεται καταρτίζεσθαι , χ ώς
imperatoris mei pro viribus laudes canam ? Qui- αξίως εντεύθεν επαινεθησομένου του δημιουργού
c1que eniin lene corclati sunt nihil aliquius ( πώς γάρ;), αλλ' ώς οφειλομένως έχοι τα πάντα
habent quam ut boc oilicio sanctissimo fungantur. δεικνύναι λειτουργούντα Θεώ, εμέ τίς αν είη απά
Id sane falendum nihil presenti Pan :gyrico justitis γουσα πρόφασις , φύσεως όντα και ταύτα της λογι
declarari posse . Elcium apud me staili mori
κης , με τον κατά δύναμιν έπαινον αποδιδόναι το
athletarum sequi hoc ipso momento , quo certam n εμώ βασιλεί κατά τους ευγνωμοεστέρος των εν
ille maximum in hoabo, ad humanitatem liain , παθόντων ανθρώπων , και χρέος εντεύθεν απάντων
imperalor, appello, ul mibi propitius esse ei me χρεών ευνομώτατον και δικαιότατον διαλύσασθαι ;
loquentem animare velis : anti quid vero non se " Η σχολή γ' άν άλλο τι φανείη των δικαίων υπάρ
cundum dignitatem dictum ſueril indulgere ei ubi χον , ει μή τοιούτος και ο παρών έπαινος ουτοσί
perimperitian circaIujusmodi certamen licesita- νομισθήσεται. Και δη ούν τρόπον αγωνιουμένων
verim , manum conciliatricem porrigere digneris. και αυτό μου αποδυσαμένω τε άμα και απογραψα
Hac enim cum spe verba facere ab initio ausus μένω , ώς εις αγώνα χωρήσoντι και αγώνων τον
silm . Namn si spe frustror, conallis mei irrici crunt, μέγιστον, σαν αν είη της ημέρου ψυχής έργον, ω
C
iterque sterile transegero. Cur autem longilis sup- βασιλεύ , ίλεών μοι φανήναι , και διά των εκτός και
plex asto ? Jam enim petitioni meæ ultro anntere θάρσος ενιέναι τοις λόγοις, προ δε πάντων, εί τι μη
tt verba mea benigne auscullaturas videris. Au- κατ' αξίαν λελέξεται , συγγνώμην λαμβάνειν , και
furor hocer oculis tuis quorum radii mire splen- που και αναγκαίως περιτρεπομένω μοι δι' απει
denles me ad loquendum excitant. ρίαν του αεβλεύειν προτείνειν τε σωτήριον δεξιάν,
και συνήθει επαναλαμβάνειν χρηστότητι , έπει και υπό τοιαισδε ταϊς ελπίσι την αρχήν τον λόγον
τ : θάρηκα ώς, ει μή τα των ελπίδων προϊήσεται, κενήν τρέχων οφθήσομαι , και ατελεσφόρητά μου τα
της ορμής και ο λόγος ουκ ευοδος. Καίτοι τι προς ταύτα επιμηκύνω την αίτησιν ; όρώ γάρ ήδη σε και
προ της αιτήσεως επινεύοντα , και συγγνωμόνως ακούειν καθυπισχνούμενον, και τούτου διδάσκαλος
όψιν ποιούμαι την σην, ή πίαις επιρρυκτωρούσαν μοι ταϊς ακτίσι και προς το λέγειν παραθαρρύνουσαν.
( 1 ) Eadem utilur metaphora in maris laudation : απoίσεται . Sententi3 m plane turbat illud συκούν,
. : Kάν εί τις συ / γινωσκον τοίς εις τους περί pro4. scribendum oixouv, quod legeal codices
τύτης λόγους εαυτούς καθιείσι , :: άλον της 291 550 .
( μίας αγαπήσας ή καταγνούς της θρασύτητος, ( 2 ) Γ’stin. CΧΙ.ΝΙΙΙ.
τ . κούν την του μη τα δίκαια πεποιηκέ α : δόξαν
349 . LAUDATIO MICHAELIS PALEOLOGI. 350
"Έμοι μεν ούν, βασιλεύ , ει μεν ήν σκοπoυμένη Α Si disserendi maleriani ab initiis tui regoi aga
εξ αυτής κρηπίδος των πραγμάτων ειπείν, και ας gressus eorum rationem habere voluissem quæ
αρδήτως τάς αφορμας αρχήθεν των περί σέ ή προ- divina sapientia tibi suppeditavit, oratio mea in
ορίζουσα πάντα σοφία Θεού κατεβάλετο, επί μήκι- nimiam longirudinem excrevisset , et tractalim
στον αν εξετάθη μου τα του λόγου , και συγγραφήν potius quam panegyricum conscripsisse vistus es
έδοξα μάλλον ή περ εγκώμιον μεταχειρίζεσθαι · νυνι sem . Sed cum panegyricum tibi dicere mihi pro
δε τούτο, και με την συγγραφήν, πεποιημένο σκο- posuerirn , nihilosinus unde initium 1o laudaudi
πόν, απορείς και ούτω συμβαίνει όθεν δεί του λέ- capism liesito. Oratio, omnia quæ ad te spectant,
γειν άπάρχεσθαι . Ο γάρ τει λόγος εν μέσοις τοις occupando, sicut in pralo Qoribus mulijcoloribus
σοίς καλούς ώς εν λειμώνα περιλαμβανόμενος τερπνώ consito qui visum el olfactum delectant, dubia
και ευώδει , ποικίλω μεν την βλάστης , ποικίλω δε hærel circa delecuim habendum , ne uno nezlecio
και την ώραν , ομότιμα δε προβεβλημέ ω τα πάντα alteri nimium ſaveal. Sic ab initio abundantia ma
και κατ' ουδέν θάτερον θατέρου ηττημένον , • ότου Teriarum animum oratoris mira conturbat.
μεν άψεται πρώτον, οποίον δε και παρελθοι, τισι δε τρόπους και πάντα περιλήψεται , επεί μηδ' έχοι τίσι
χαρίσεται, απορεί τε και επιδοιάζει , και ίσταται σκοπών περί της αρχής και γε η περιουσια των
υποθέσεων εις ξένην ένδειαν αυτό περισταται.
Ου μην αλλά , καίπερ ούτω τούτων εχόντων, οθρα. Β liec omnia animum meum non deprimuni, imo
συς και πάντα τολμών εγώ την σην πατρίδα πειρώ . suadent , ut primum de patria tua referain. Neces
μαι τιθέναι τοις άλλοις άρχήν, και πρώτον εν τοις sitate enim et rerum angustiis coactus rem novam
ομοτίμοις τάττειν και δεύτερον. Τη γάρ ανάγκη aggredior. Urbem quidem quam a majoribus hie
εξάγομαι πρός καινοτομίας και τα μη προσήκοντα redilate suscepisti (hinc enim incipiam ) carmini
πράττω τη απορία στενούμενος. Τοιγαρούν και την bus celebrant quotquot continentem aut etiam
σήν εκ προγόνων πόλιν, ώ βασιλεύ ( αύτη γάρ έστω insulas incolant, el ne unus quidem mortalium
μοι του λέγειν αρχή), υμνούσε μεν οι κατ' ήπειρον, hæsital urbem dominam Constantini nuncup : re .
ύμνούσι δε και όσοι τας περιρρύτους έχουσι νήσους, Solo enim nomine audito potentem declarabil,
και πάς όστις ανθρώπων κυρίαν ηγείται και ονομά- quippe cujus tanta est auctoritas, tantus splendor,
ζει , και, τούνομα μόνον ακούσας ει τύχοι της Κων ut solum nomen familiam regnatricem ob oculos
σταντίνου , την κρατούσαν αυτίκα πόλιν νενόηκε » ponat . Νam quasi fundator gloriain futurare pro
τοσούτον αυτη αξιώματος, τοσούτον περίεστι και vidisset , Constantini urbs silum sortita est infra
λαμπρότητος, ώστε το ταύτης ονόματι και το της Juam amanissimum inter medias terras , inter
αρχής συνεισάγεσθαι, και αύθις τώ της αρχής το C confinia Europe, ubi al Asia vix secernitur , ut,
της πόλεως συνεισφέρεσθαι , όν τρόπον και τα ίδια ut melius dicom , Europæ et Asiæ inædilicala
φασιν αντιστρέφειν οι περί ταύτα σπουδάζοντες . Αύτη videlur. Longo eadem tractu in mare procarril,
και γάρ , την ές ύστερον είκλειαν ώσπερ καλώς et soli orienti quam maxime propinqua, ex alto
με μαντευμένου του οικιστού , εν καλό της οικουμέ- adnavigantilus sub matris benefice specie nmanu
νης θέσεως είληχε , και χώρον κάλλιστον των υπό porrigit . Sheolis quoque palus et Ponlus Euxinus
σελήνην ουκ έστιν ουδένα, ή την Βυζαντες , προσει » versus eam exeunt, ci quæ peculiaria habent eo ,
πείν. Μέση μεν γαρ κείται της γης έσχατα μεν quasi rem debitam facientes important. Fell -spor
έχουσα της Ευρώπης, 'Ασίαν δε λέγεσθαι ουδέν lus qui mare Ægeum et omne fretum implet, inde
initium habct venarum instar qui a corde
αποδέουσα, ή , μάλλον ειπείν, 'Ασίας και Ευρώπης ,
και εί τι έτερον τμήμα γης (3), εντεύθεν αρχή : in corporis extremilales exeunt. Hinc mos obti
προβεβληται δε προμήκης εξ ητείρου εις θάλατταν , nuit, eam continenti æque ac insulis accensere .
ώσπερ ανίσχoντι τω φωσφόρω πρώτη προσαπαν- Quod aulen omnillin jucundissimum est : omnibus
τωσα , και τοις εκ του πελάγους προς αυτήν κατιού- que continens et insulæ offerunt , commodis (rui
σιν, εν σχήματι ευεργέτου, χείρα ορέγουσα . Μαιώτίς D tur, incommodis autem vexalur nullis . Magnituido
τε θάλαττα και ο Εύξεινος διά στενού εις αυτήν απο- deinde urbis est lanta , quanta proximi maris. Sic
Ολίβονται και τα παρ ' εαυτών ώς εις δεσποτιν την ut enim hoc mole Auviorum maximorum qui
πόλιν χρεωστικώς παραπέμπουσιν . 'Ελλήσποντος δε , continenter irruunt, minime coorciatur, ila nec
τον Αιγαίον και πάντα κόλπον θαλάττης πληρών ; urbs nostra ab incolentium multitudine mulare .
Εντεύθεν απέρχεται, ώς αι από καρδίας του ζώου lur, cui nihil antiquius est quam uilibi, imperator,
δυνάμεις μέχρι και των άκρων προήκουσαι. Και dignuin idemque ornatissimum domicilium præbeai.
τάρεστιν εντεύθεν και εν ηπείρω τάττειν την πόλιν Et quemadmodum terra omnia portal, sic urbs oin .
και μετά των νήσων καταριθμείν· και, το δή χαριέ- ninu nalionum homines numcral, Græcos , Barba
στατον, εκατέρων και ηπείρων και νήσων πλουσίως ros qui in ea victuin aut curiositati maleriant,
απολαύουσα των καλών, των εν αμφοτέραις λυπη- querunt. Acre quem ibi respirant, nihil dulcius,
ρων Ηλλοτρίωται . Μεγέθους δε τοσούτον τη πόλει nibil purius invenilur. Æslaiis enim tempore
(3) Libya enim a mullis veftrum Europa pars (cold . δ') Ευρώπης, έτερα δε Λιβύης , και άλλα ε:ε
esse putabatur. Diserlus tamen ipse Giegorias ρου κλίματος γής.
Incol. maris p. 11, Τα μεν 'Ασία , εχούσης, τα δε
 351 GEORGII CYPRIT CP. PATRIARCHE 332
nitrii calores Zephyri ac boree flatu minuuntur , A περίεστιν, ώστε καλώς αν έχοι παραβάλλειν αυτήν
nec nisi nomen æs ! 2 : is ibi deprehenderis. Per προς την γείτονα θάλασσαν ούτε γάρ εκείνη με
hiemen terra non debiscit, el frigoris vehemen- γέθους περιουσία στενοχωρούτ ' άν ποτε υπό της έμ
liani evitre facultas est et exercitia equestria la- βολής των εισρεόντων εις αυτήν ποταμών, κάν είσ
cere sine periculo , quia ibi minor est liienis aspe- ρέωσιν ότι πλείστοι και μέγιστοι , ούθ' ή πόλις υπό
ritas . Cum enim anni tempora dulci sibi in hac του πλήθους των επιδημούντων , και ει κατά μυ
urbe mixiura succedant fastidium non cre2011 , ia ριάδας έφίσταιντο , έμοι δοκείν, συμβάντος και τού
alius jucunditati aljicit. Talis igitur apparel urba του τη πόλει ώσπερ εξεπίτηδες διευτεθουμένη τα
quoad aerem , anni tempora el loci naturam : πάντα προς την σην παραδοχήν, βασιλεύ . Και ,
magna es parle continenteni occupans, et mari ώσπερ το της γης έδαφος φέρει τα πάντα, ούτω και
incumbens, ædificiis innumeris insignis , rives η πόλις πάντας ανθρώπους έχει δεικνύναι εξ έθνους
nobilitate quadam præfulgentes alii, el, uc brevi παντός και γένους , Ελλήνων , βαρβάρων ότωνδή
dicam , urbium quotquot regina est ac vocalır . ποτ' ανθρώπων, ουχ ήττον κατά χρείαν ή προς θεαν
αφικνουμένων της πόλεως . Τον δε γ' υπέρ κεφαλής αέρα της πόλεως και αυτόν εί τις σκοπεί, βούλoιτον
ώς ήδύς τε και καθαρός και παντός αναπνέειν δνη σιμώτερος ! Ούτε γάρ Oέρους λυπεί, άμβλυτέρας
τάς τού φωστήρος ακτίνας βαρέου και ζεφυρου πνοαις εργαζόμενος, ώς ονόματι μόνον παρ' ημίν είναι
το θέρος δοκείν ούτε χειμώνος μυχούς ζητείν έστι γης και καταδύσεις φροντίζοντας την του καιρού
διαδράναι δριμύτητα , μετ' αδείας δε και περιπολεύειν έξεστι και επτάζεσθαι, και πάν ότιoύν ποιείν
όμου μεγάλη ραστώνη , μηδενός εκ της ώρας προσισταμένου των λυπηρών : αι γάρ ώραν κατά την
πόλιν ηπίως αλλήλαις επιμιγνύμενοι και αναχεόμεναι μεταβάλλουσι λανθανόντως , ώστε και μίαν
αυτάς τη ανακυάσει δοκεϊν , και σωφρονίζονται δι' αλλήλων, εκάστη τα παρ' εαυτής ταίς ετέραις εισ
φέρουσα . Ούτω τοίνυν ή πόλις και ωρών και αερων και θέσεως έχουσα , πολλή μεν ούσα κατ' ήπειρον »
πολλή δε και μέσην άλατταν σχίζουσα , ποικίλη δε και άφητος τοις οικοδομήμασι , δήμω δε προς τούτοις
και τιoλίταις τοίς κρείττοσι καθ' υπερβολήν λελαμπρυσμένη των άλλων , δικαία ψήφω παντός των πό
λεων βασιλές και έτσι και ονομάζεται .
Talis hac urbs celeberrima cum essel , majores B Λύτη βασιλεύ, τοιαύτη
, τε ούσα και εις τούθ'
luos regios ut fructum sese dignum lulit et decus ήκουσα κλέους, τους ιερούς σου προγόνους και ως
suum in imperatores rejecit et proprio se orna- καρπόν ανήκε μάλα προσήκοντα εαυτή και, ως
mento magnificavit, nihil alieni decoris admillendo . κόσμω διαφερόντως έπαινουμένω ευτυχώς αυτούς
Ideo urbs tantas in melius vicissitudines experia πλουτήσασα βασιλείς ( 4 ) , τούτοις εκαλλωπίσατο ,
est, ut se ipsam superasse el e senectule ad novam ώσπερ και την γήν αυτήν ορώμεν ταίς ιδίαις γοναι ;
juveniam emersisse videtur , sicut aliquoties κεχρημένην εις κόσμον οικείον , και κάλλος ουδαμώς
in singulis corporibus evenire videmus. Quanto προσισμένην αλλότριον. Και τοσούτω προς τα κρεί:
enim imperatores nostri eos qui idem bonoris τω διά τουτον τον κόσμον ή πόλις επέδωκεν , ώστε
alibi fastigium consecuti sunt, facile superant, sic και έαυτής βελτίω φανήναι πολλά και προς ακμής
etiam patria ipsa ob illos maxima prosperitate Ότας εκ γεγηρακυίας ελθείν και ανεβάν δόξαι, όν
ſruebatur ; ac porro quantum urbs nostra cæteris τρόπον και όσα των σωμάτων εξ επιμελείας ορώμεν
civilalibus distalbal ( ei enim utpole regine celere τρεφόμενα . Και γάρ όσον εκείνοι των πώποτε εις S
omnes cedebant ), sic dominalores nostri aquali- τ.υτόν αύτοϊς αξιώματος αφιγμένων κρατείν ενoμί
bus suis pr:estabant el immane quantum rerum ζοντο , τοσούτον και εαυτήν η πατρίς δι' εκείνους
gestarum gloria posl se relinquebani, felicitate ευδαιμονούσα παρέδραμε και αύθις ών λόγον προς
a'que ac virlitibus adjuti , Quod autem maxime των πόλεων τας λοιπές εσχηκεν αυτή ( ήκτηνται
mirandovi, fortunæ inconstantia qua nihil commu- γάρ ταύτης αί πάσαι και των πρεσβείων εξίστανται) ,
nius, imperatores , filios ac niepoles nunquam τον αυτόν δητα και κείνοι λόγον προς άπαντας
deseruit, imo perpeluo magnificavil, nedum bumi- τους προσκεκρατηκότας διέσωζον, πάντων υπερκεί
liavit. Quo enim tempore ierra communi calami- μενοι των λοιπών , και παρά πάντας, όσον πιείστον
tale premebatur, et patria ipsa variis inodis ve. ένην, αρίστη τύχη και αρεταίς έπαιρόμενοι. Και το
xabatur, et res fundilus mutabantur, unum hoc δή θαυμασιώτατόν τε και κράτιστον, το της ευδαι
genus gloria sua minime destitulum est . Sors enim μονίας καλόν , όπερ φιλούν αει μεταπίπτειν και
voluji per le omnia nobis bona repartiri, arboris μεταδιώκειν άλλοτε άλλη , αυτοίς τε και τέκνοις και
frugiſeri sic muncre ſurgenteri, in quo poma dulca τοις εκ τούτων τάσι δι ' αρετήν πάντως ούτ' ήλατο
ac utilia enascuntur . Si autem scepirum quoque τώθη του μεγέθους, και τα μεγάλα επέδωκε . Του
per aliquod tempus majoribus ad minores ela- ρ γάρ κοινού της οικουμένης συστάντος πάθους και
psum est , nil mirum . Aliquandiu enim regnum της πατρίδος κίνησιν κινηθείσης ήν ουκ έδει (5),
tuum familiam luam defecit, ut postea preparalum παντων δε των εν αυτή μεταβολήν δεδεγμένων , αλλ'
( 4 ) Michaelem Palæologom el Andronicum se. τιιά ; ή των Ρωμαίων πεπλούτηκεν εις ευτυχίαν
Biorem Sic Georgius Acropolita llistor. 46, de ταύτης και ευδοξίαν
Manuele Andronico : Toν του μεγάλου δομεστίκου (5 ) lungit, puto, Byzantii expugnationem a La
τ.ρώτον υιόν τον Κομνηνών Μιχαήλ, όν μετά χρόνους tinis lactiun .
 LAUDATIO MICHAELIS PALÆOLOGI. 354
353
ήν ουκ ώφελον , μόνο το τοιούτω γένει Θεός τον A ac roboratum eodem cum majori splendore 20
ελβον της δόξης τετήρηκεν αμετάπτωτον , μέλλων σε robore reverteretur . Idcirco paler tuus successor
πάντως το κοινόν ημίν αγαθόν εντεύθεν παραγαγείν , alque heres avilæ felicitatis ſulget, idque ultra
ώσπερ εκ δένδρου έδρωμένου τε τοις πάσι και εί- prosperitalem quam parentes liberis augurantur ,
γενούς καρπόν μάλα ηδύν και ωφέλιμον. Ει δε και si fas est secundum facta alicujus futura prædi
τα σκήπτρα προς μικρόν μεταβέβηκεν ( 6), ου χρή cere . Is qui magnum atque illustrem vidit Andro .
θαυμάζειν προς τούτο : προς όλίγον γάρ η αρχή του nicum , me comprehendet, et verborum veritatem
σου γένους εξέστη , ει και όλως εξέστη, ίν', ώσπερ e rebus a viro gestis agnoscet. Mullæ enim sunt
παρασκευασμένη και χρόνο προσχρησαμένη τινι ejus de hostibus victoriæ in Oriente el Occidente
πρός ανάρρωσιν , αύθις σου μετά πλείονος της δυνά- reportata , multa iropæa dextre invicie fortitudini
μεως έλθη και προσδράμη μετά λαμπρότητος . Δ!' debita . Ingenii porro acumen et humanitas quam
& δή και διάδοχος της πατρικής ευτυχίας και σας πα- in regibus et præcipuis magistratibus, senaluque
τήρ, και κλήρος αυτό πατονος τα εκ γένους καλά admiramur rerum honestarum exempla suppedi
μετά πλείστης όσης της επιδόσεως περιίσταται , και lando el multitudinem ipsam ad bene agendum ,
κρείττον ή κατ' ευχήν, ήν πατέρες τοϊς τέκνοις ad morum honestalem excitant. Deus tibi vitæ co
επεύχονται , ει χρή τα δέοντα λέγειν , κατά τας πρά . Β milem matrem egregiam velut pranii Ioco pro
ξεις εκλάμψαντι . Εί τις εκείνον οίδε τον πολύν και virtute tua et le in primis dignissimam dedit ;
μέγαν 'Ανδρόνικον (7) , οίδεν ο λέγω και την των quam si quos uno verbo, et non , sicut dicit Pin
λόγων αλήθειαν εκ των έργων του ανδρός επιγνώσε- darus linguam mendacibus procudendo laudare
ται. Και γάρ τούτου πολλαι μεν κατ' εχθρών νίκαι, velii, unicum sexus feminini exemplar et orna
αι μεν επί της εώας , αι δε και κατά την εσπέρον Edinilum quodque omnes omnium mulierum vir .
λήξιν γενόμεναι (8) , πολλά δε και τα τρόπαια αν- lites in se una exhibet, omai jure dixerit. Re
υποστάτη ρώμη δεξιάς ανιστάμενα • η φρόνησις δε vera hæc le origo decebat familiæ ; pater multis
και η πρός υπερβολήν φιλανθρωπία τα επισημότατα , victoriis illustris , maler omni virtuium laude cu
εξ ών θαυμαστός μεν και παρά βασιλεύσι και τα mulata et eximia modestia ornala .
πρώτα των αξιωμάτων φερόμενος , θαυμαστός δε και παρά τη γερουσία, έργων αυτούς αγαθών χρη
ματίζων παράδειγμα , αξιέραστος δε και παντί τω δημοτικό, χρηστότητος τρόπους αναφλέγων αυτούς
προς την εύνοιαν . "Ω και κοινωνόν βίου Θεός την θαυμαστής σου παρέσχε μητέρα ( 9 ) , άθλον, ή (ούκ
έχω ( 10) πως άλλως ειπείν) αρετής της εκείνου , και γέρας διαφερόντως τοιούτω προσήκον ανδρι , ήν , εί
τις το πάν ως έμβραχυ βούλοιτο λέγειν , και μή την γλώτταν, κατά Πίνδαρον ειπείν, τεγειν εν ψεύ
δει (11) άγαλμα του θήλεος είπoι και κόσμον ωραίον τω γένει, ώς μόνην γυναικών α , ασών ιδέαν άπα
σαν αρετής της εν τω θήλει πλουτήσασαν . 'Εχρήν γάρ ώς αληθώς τοιαύτην προκαταβεβλήσθαι σου του
γένους κρηπίδα , και τοκέας έχειν, πατέρα μεν όν η νίκη πολλάκις έγνώρισε , τεκούσαν δε θαυμαζομέ
νην εξ αρετών όσαι δη γυναικών εισι, και τας λοιπές αποκρύπτουσαν .
'Αλλά τι μου μακρηγορείν τα των πατέρων διεξ- C Sel cur parentum elogia profero dum arborem
ιόντι , ενον εκ του καρπού το δένδρον γινώσκειν e fructibus cognoscere et ex aqua fontis maluram
κάκ του φερομένου νάματος την πηγήν ; Συ , βασι- perspicere licet ? Tu , imperator, fructus Sane
λεύ , ο γλυκύς τω όντι καρπός και παντί τω γένει dulcis el omni hominum generi salutaris ex illis
σωτήριος , συ προύκυψας εξ εκείνων . Και τις παρά prognatus es ; « ιο quid felicius , quid gloriosites ?
ταύτην μείζων ευδαιμονία ; ή τις άν ( 12) έχοι εφ' Equidein illos magnum opus ſecisse judico le pro
ώπερ μάλλον καυχήσαιτο ; 'Αρκείν μεν ουν αυτοί ; creando et oinni admiratione dignos censeo , etiain
oίμαι μόνον τον σον τόκον προς ευφημίαν , και τούτο si nullum propriæ virlutis speciein aliud edidissent.
μόνο μάλιστα πάντων θαυμάζεσθαι , κάν ει μηδέν Qui enim magnarum rerum gloria excellunt, ii
non opus habentul ex parvis laudem conipa
αυτοίς άξιον επαίνου εξ αρετης ιδίας, ετύγχανεν . οίς remiis .
γάρ πρόσεστιν εκ των τελεωτέρων θαυμάζεσθαι ,
τούτοις ήκιστα λόγος και των μικροτέρων χάριν
καρπού σθαι τον έπαινον. Sed dum de rebus a le gestis proloqui tenti , vi
'Αλλ ' ενταύθα του λόγου γενόμενος και των τερο .
θύριον ήδη των κατά σε πλεονεκτημάτων αψάμενος , o rium mearum debilitatein sentio , similis iis qui

( 5 ) Sceptra scilicet a Græcis imperatoribus ad
Latinos transla !!!, quod evenit anno 1204 .
( 7 ) Andronicum Connenun Paleologun, de quo
Caligius Famil. Bijzunt. p . 251 .
( 8) Quem sic laudat ( . Acropolita llist. 46 : Toy
μέγαν δομέστικον τον Κομνηνον 'Ανδρόνικον τον
Παλο. ιολόγον ... , τα πρώτα φέροντα των έν στρατη
γιαις τεταγμένων , άρα συνετώτατον και πραότα
του , και ευ ειδότα και μάχην οπλίσαι και διεύθυναι
λαών και εν πολεμικούς και ερηνικούς τους καιροίς .
(9 ) Filia fuil trenes, filie imperatoris Alezii Ane
şeli, ei Alexii Androniei : vide Niceph . Gregor. I !! ,
( 10) Codex ή ούκ έχω. Fo: san αθλον ή ... ( ύκ
=yw st. z . . ) : 111 videatur orator aliud nomen
post .Olov quærere ; ac, no invento , ουκ έχω,
ail , πώς άλλως ειπείν.
( 11) Pindar . Oι . ΙV , 28 .
( 12) Forsau ή τι τις άν.
355 GEORGII CYPRU CP . PATRIARCHE 356
exiguum tantumnmodo magnarum rerum , quibus A μάλλον έμαυτού ασθενούς όντος αισθάνομαι επ' αυ
interfuerint, testimonium exhibcre valent ; unde τοίς έργοις, ώσπερ οι διά της πείρας προσομιλούν
tit oil ingeniolum meum a magnitudine landum τες τοις πράγμασιν, όσον μεν εμοί απορίας κατα
quibus dignus es , superetur. Hinc melus, binc μαθών , όσον δε τοίς σοις εγκωμίοις το μέγεθος .
sudor, antequam le laudandi opus arduum aggre- Ταύτη του και δέδοικα, πρν ή σαφώς παρακύψει
diar. Quod enim funda inenti cælestis contemplalo- τοις ένδον, και περιφραίνομαι υπό της αγωνίας
ribus accidil ( stupent de iis que vident, nec visa ιδρώσι, και όστις γένωμαι απορώ . Και γάρ, ο περ!
digno modo dicere all meditari valent ) , id ego τους τον ουρανόν βλέποντας έστιν ιδείν (ίστανται
quoque expertus sum . Dum res a le gestas atque γάρ θαυμάζοντες ( 13) μεν εφ' οίς ορώσιν , άξιον δε
humanitateni perpendo, mens taciturna stupescit, των όρωμένων ούτ' ειπείν, ούθ' όλως νοήσαι ισχύ .
idque fortasse minus ou ineloquentiam quam ob ουσι ) , τούτ' αυτό και αυτός άτεχνώς επεπόνθειν ·
rerum laudandarum Imagnitudinem que in pedit άφωνία κατειλημμαι τοίς σοίς προσβλέψας χαρί
quominus rite exponantur. Sed cur häsitem ? σμασι, και μου τα του λόγου προ της πείρας έλεγ
Periculum rei faciendum mihi ; laudandus lu mihi χεται και τούτ' ίσως ού παρά την του λέγοντος
es , el si minus bene ſacio , rei difficultas me excu- μάλλον ασθένειας ή την των πραγμάτων υπερβο
sabil . Ubi enim res aliqua mentem et facundiam Β λήν , και το μή καθάπαξ φύσιν ταύτ' έχειν υποπί
lianscindit , Gralori vel minus idoneo venia πτειν λόγω διά το μέγεθος . Πλήν τι χρή παθείν ;
aderii. τολμητέον και ούτως έχοντι μου την πείραν , και
τοις επαίνους προσιτέον, ώς δύναμις, αυτών ημίν ικανώς των πραγμάτων της συγγνώμην εξαιτουμέ
νων οίς γάρ και διάνοιαν ταύθ' υπερβαίνει και ουδαμώς τη γλώττη περίληπτα, και το λέγονται πάν .
τως , ει μή της αξίας εφίκοιτο, αποχρώσαν, οίμαι, την συγγνώμην εργάζεται.
Deus, qui te , imperator, populi tui dominatorem Σοι μεν ούν Θεός , βασιλεύ, άνωθέν σε του οικείου
designavil on :pia quæ ad regnandum conducibilia λαού γραψάμενος άρχοντα , πάντα πρέποντα τη αρχή
suit , bona corporis animique ita libi imperli- έχαρίσατο, τα εκ του σώματος, τα εκ της ψυχής,
vit, ut nulla re egeas , quippe qui non ita magni τα εκ των έξωθεν, ώς ουδενός εν ουδενί λείπεσθαι ,
facias ea quæ citieri lanto cum studio ambiunt. μάλιστα δε και κάτω τιθέναι πάντας και όσα τις
Natura igitur sibi ipsi congratulari potest de iis έχει φιλοτιμήσασθαι· ώστ' εμοι δοκείν και αυτήν
quibus le majorem in modum dulavil . Formæ nail- επί σοι την κοινήν ημών φύσιν κομπάζειν έχειν, οίς
que excellentia præstas ul vel minus formosi quam τοιούτος και μετά τοσούτων και τηλικούτων των
tu ipse es in admiratione forent. Membrorum cor- χαρισμάτων εξέθoρες . Και γάρ ώρα μεν αυτίκα και
poris lui barn :onia, parlium mirificus ordu citra C κάλλει διέφερες σώματος ( 14) , και όστις κατά ταύτα
wituperium ; analogic omnia ila respondent ut δεύτερος μετά σε των άλλων καθ' υπερβολήν κρα
ένομίζετο :· παρείχες μελών συμμετρίαν προς
nilil in le cerni possil quod nature principiis των ένομίζετο
contradical aut perfecta musica regulas in pugnet. άλληλα, και προς σύστασιν του όλου ευφυώς τα μέρη
liuc adde quod forme robur adsit, et quicunque συνέτρεχον, ετηρουν δ' εν αλλήλοις αρίστην αναλο
1e viderit , cum Platone clamabit te pulchritudinis γίαν , και την αρμονίαν ως κάλλιστα έσωζον • ασύμ
ideam el archetypum exhibere . llinc etiam le μετρον δ! τι ή και ανάρμοστον ήν όλως οράν ούδα
aspicientis oculi satiari nunquam possunt, luum- μου , διά της ίσης αναλογίας, της εξ αρχής , κινού.
que vultum conleniplari pro jucundissimo est σης αεί σε της φύσεως, και κρείττον ή καθ' οντινούν
spectaculo . Quod si sirenes, ut poetae fabul: ntur, μουσικής επιστήμονα . 'Εντεύθεν τοίνυν και ίσως
canlu audiemian aures rapuerunt, tu non aures , επηκολούθει το κάλλει και δώμη τη ευρυθμία του
sicut istä , sed oculos ipsos sensum luliorem , in- σώματος . Και πού τις τάχα των θεωμένων, κατά
canlabas ; corporis enim lua forma plus quam Πλάτωνα λέγων, είπεν άν σε κάλλους ιδέαν και πά
illarul canlus animos demulcebal ; nec denique σης αρχέτυπον ώραιότητος • δι' 3 και θεώμενος ακό
in perniciem deliciis caplos, ut illir, trahebas, ρεστον υπήρχες όψεσι χρήμα, και πάς τις βλέπων
sed voluptate ac adipiratione plenos dimittebas. D είς σε τους οφθαλμούς μεταφέρειν ουκ ήθελεν· ήρ
Dum de futuris meditabaris , multi tibi latidici κεις γάρ αντί παντός ήδίστου θεάματος μόνος αυ
clare videntes astabant quia homo qui oculorum τος καθορώμενος . Και Σειρήνας μέν ποιηταί φασι
mentis lippitudinem abjecit, rerum futurarum quasi τους προς την ωδήν αυτών επαΐοντας αναρτάν εκ
præsentium præsagio fruirur. Cur aulein vales των ώτων ' συ δε ου την ακοήν εγοήτευες, ώς εκείναι ,
solos libi esse dico mentis oculis puros ? Nonne αλλά τάς όψεις αυτάς , την ασφαλεστέραν αίσθησιν ,
mulliludo clare videns umanimi te concentu hym- έθελγες, μείζονα δύνασθαι προς το θέλγειν της εκεί .
nis , lice ! Suriim celebrant, quæ nos nunc oculis νων ώδης την καλλονήν παρέχων του σώματος και
videmus ? Fortia enim ingenia invisibilium quo- ουκ απώλλυς ούμενουν τους άλόντας επί τέλους ώσ.
que rerum imagines ad vivum exprimunt. Qirem- περ εκείναι, παρέπεμπες δε μεθ' ίσης της ηδονής
(17 ) Lincutionem θαυμάζειν ( στάμενος άφωνος (14) Nicephorus Greg. II, 4 , 1 , de illo Michaele •
adhibet Gregorius Cyprius initio maris Lauda- Πολλήν επί του προσώπου φέρων ιλαρότητα . Nice
Zionis . Ηomerus : Ημείς δ' έστατες θαυμάζο- prioruαι Phrantzes describit Chronici initio.
μεν ,
357 LAUDATIO MICHAELIS PALEOLOGI.
και του θαύματος . Μάντεις δή σοι τω τότε περί των A almolui enim solis nondum erti radii soli :
μελλόντων πολλοί (15), οπόσοις ο ένδον οφθαλμός orientem annuutiani, ila lu quoque, imperalor ,
εκαθαίρετο, ότι και άνθρωπος την λήμην περιγρη- regni symbola chiarissivoa prosignificabas , ejies
μένος των όψεων της ψυχής και των ούτω γεγονό- quod futurum esset, typum prienuntiando. Sic ,
των ως ήδη παρόντων αισθάνεται. Και τί δή λέγω itor Cor, inde a pura in admiratione positis
εί αί σοι μάντεις μόνους τους καθαρούς την διά- eras , et quivis le audire, tu admirari in rotis
νια , όπου και τους πολλούς πρός σε θεωμένοις καθ- habebal.
ίστατο δηλα , και πάντες έψαλλον μεν , υπό τους οδόντας δ' ουν όμως , άπερ νυν τοις οφθαλμοίς ορώ
μεν ημείς ; αι γάρ μεγάλαι φύσεις εναργείς και των αφανών τας εικασίας παρέχυσι · και ώσπερ αι του
φωστήρος ακτίνες , μή πω και ταυτα τον ορίζοντα υπερβάντος , κατ' ουρανού εξαπλούμεναι μηνύουσι
την ανατολήν , τον αυτόν δήτα τρόπον και αυτός , βασιλεύ, μάλα εναργή τα σύμβολα τρούργιες της
αρχής, και προχαράγματα των μελλόντων προ του καιρού καθυπέφαινες . Ούτω, βασιλεύ, άξιον εσός
εκ τ.αιδων και ακοής και λόγου και θαύματος υπήρχες διήγημα, λεγόμενος, ακουόμενο ;, μετ' εκπλήξεως
θαυμαζόμενος .
Μη ξένοις δε παραδείγμασι , γνησιωτάτοις δε μά- Β Non alienis autem exmplis usus, sed palerna ct
λιστα σαυτού και τοις εκ πατέρων ακολουθών, έδι- propria seculis, manus luas ad prælium , diilos,
δίσκου τάς μεν χείρας εις πόλεμον, τους δακτύλους secunduin Davidis divinum carmen , ad bellum
δε , κατά τον θείον φάναι Δαυίδ , εις παράταξιν , formasti , clypeuin tollendo , bastam vibran !o ,'
ασπίδα κουφίζων , και δόρυ κραδαίνων, και τόξα και arcum , sagiilas , ensem solerler tractando ; : 11, 118
βέλη και ξίφη . ώς ενην δεξιώτατα , μεταχειριζόμενος verius dicam , magistru ad discenda ea opus 11011
ή, μάλλον ειπείν, έδει σοι προς ταύτα διδασκαλίας habelas ; melius enim quam quis crediderit , iu
ουδέν , οίκοθεν, και κρείττον ήπερ έστιν ειπείν , κα omnia felici indole el nullo sudore peregisti, que
τoρθούντι τα πάντα , και , μεγέθει φύσεως , πόνων cæteris multo labore ac sudore majori constall.
άτερ εργαζομένων και τοις πάσιν απλώς κατοθούνται
χρόνω πολλά και ασκήσει τη μείζοι.
'Αρετών δε ώς είχες και παραστήματος ψυχής και Quomodo quis porro satis digne laudabii animi
παγίων ηθών και φρενών επηβόλων , και ταύτα lui constantiam , morum el ingenii firmitateill,
μη πιο παραγγείλας τον μειρακα, αλλ ' εν υγροτέρω quae omnia in le non adolescentem , sed virum
τω σώματι , πώς άν τις ειπών ικανώς εσείται εί- malurum indicabant ? Te in ipsis fasciis pitas, ie
πών ; Ευσέβεια γαρ εκ σπαργάνων αυτίκα το πάμ G hæreditas et ihesaurus inamissibilis majoru. am
μεγα χρήμα παραλαβούσα σε , ο εκ προγόνων σου plesus, paire duce in omnem virtutem iniciavit ;
κλήρος και αναφαίρετος θησαυρός, κράτιστα δή aul, ut verius dicam : non directoris, non instilla
πρός τάς κατ' αυτήν αρετάς υπό καθηγεμόνι το πα- loris opus babebas. Virtutes enim apud le noi:
τρί εξεπαίδευεν · ή, τό γε αληθέστερον, ουδέν έδει doctrina erant, etsi majores nostri eas docenas
σοι ούτε του ρυθμίσουτος , ούτε του παιδεύσαντος : discendasque autumnabant ; imo eas in animo quasi
ου γάρ ήταν αι αρεται παρά σοι διδακται , καν ότι parluriens, lempore et ælale opportunis ul parilin
μάλιστα διδακτάς αυτές οι πάλαι υπέθεντο · αλλ', generosum et malurum singulas in lucem edidisii,
ώσπερ ωδίνων ταύτας εν τη ψυχή , απαλότητι δε σώ- Pielali upole fund.imento ſortitudinem super
ματος μή έχων αθρόως απάσας προενεγκείν, εν imposuisti, dein prudentiam cum modestia ac
χρόω δέοντι και ηλικία πρεπούση , ώσπερ τινά το- justitia qua exculiebas . Catenam quis aureail,
κον ευγενή τε και ώριμον, εις φώς κατά μίαν προ- sacram quis dixerii . Ei profecto pulchra est fidei
ήνεγκας. Και πρώτα μεν δή ως επί κρηπίδι τη ευ- curo operibus connexio : elilerum operum cum
σεβεία την ανδρίαν επέθηκας , είθ' εξής επετίθεις fide conjunctio el socielas, ita ut nibil prolicial
την φρόνησιν, σωφροσύνη δε έφείπετο ταύταις , ρα- D pietas nisi congruis vivificetur operilus , et ilt:
δως και δικαιοσύνη προσέτρεχες · σειράν αν είπε opera mortua sint , nisi reciitudine dogmail !
τις ταύτας χρυσήν τε και ιεράν και τους πολλούς confirmetur ; nec enim poiesi , non potesi sine
άπλοκον . Και δη καλή μεν και η της πίστεως προς pictate, viilus e - se el nominari : non minus pula
τα έργα συνέλευσις , και η των έργων αυ προς την chra est virtutumn cum alterutris concentus et
πίστιν ανάκρασις και αναχυσις, ώς ούτε της ευσε. cognatio. Consociata est erino cun strenuilale
βείας ωφελούσης μηδέν, ει μη καταλλήλοις ζωπυ- prudentia, fremum , ut ita dicam , et discipiina.
ροίτο τοίς έργοις , και την πράξεων αυ νεκρουμένων , quæ sulerter nimium coercent impelum . Sapientie
άν μή τη ορθότητι των δογμάτων στηρίζοιντο : ουδε vero decorum ornamentum insecula est prudentia !! ,
γάρ έστιν , ουκ έστιν, ότι μή μετ ' ευσεβείας , αρετήν illius potissimum corona et consummatio . Quo
και είναι και ονομάζεσθαι ουχ ήκιστα δε καλή και moilo enim quis mentem aut intellecuum babe.c
ή των αρετών προς αλλήλας συνδρομή τε και συν- videbitur, sapientia non exornalus ? At in istis
θεσις . Επεμέμικτο γάρ τή ανδρία ή φρόνησις, χα- perfectionem nisi adesse viderelur, non world

(1 ) Μeminit Nicepliorus Gregor. In , 4, 1 , των προλαληθέντων περί αυτού είτ' εξ ονείρων και κλη
δύνων τινωί .
353 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCILE 3f0

reclitulo comitetur et subsequatur justitia . Acces- Α λινός, ώς αν είπoι τις , και παιδαγωγία , δεξιώς άγαν
sil ergo meo reyi justitia , qua compleatur perfectio το πολύ της κινήσεως ανακρούουσα · το δε της σω
et paleat integritas. φροσύνης καλός κόσμος τη φρονήτει συνείπετο , μά
λιστα δε ταύτης επισφράγισμα και συντήρησις. Η πώς άν τις ευ λογισμών και συνέσεως έχων φανή
σεται, σωφροσύνη μή σεμνυνόμενος ; Αλλ' ου μήν ουδ' εν τούτοις άν είναι δόξαι το τέλειον , άν μή και
τρόπων ευθύτης συνομαρτή και δίκη εφέπηται . Παρήν γούν επί πάσι και δικαιοσύνη το τέλειο , ορί
ζουσα το έμιν βασιλεί και την ακεραιότητα επιγράφουσα.
Et hæc quidem a puero per le incepla indesi- Και ταύτα μεν, ήργμένα σου εκ πατρό , μέχρι
nenter aucta remanent ; nunc vero nobis in ini- παντός διαμένει επιδιδόμενα • νυνι δε μικρόν άνω
lium quodammodo sermonem revocantibus paulo θεν αρκτέον ημίν ώς εις άρχήν τον λόγον αναγαγου
σιν .
altilis repelendum est .
Haliclas crgo corporis, habebas el animi dotes , Είχες μέν ούτω σώματος , είχες δε και ψυχής άρε
elila !!! melius libi contingere non potuerit : των, και ώς ουκ αν ετέρως ξυνέβαινε βέλτιον, νέος
juvenis et hæc perficiebas et corporis mollitiora και ταύτα τελών και απαλώτερα τα του σώματος
que que repudiabas ; com vero oportuit in rerum προβαλλόμενος · έπει δε και πραγμάτων έδει προς
curriculum prodire, et exponendo cognoscere que , Β γυμνάσιον καταστήναι , και πείρα γνώναι άπερ και
etiam aniequam expertus sis, animi magnani- προ της πείρας ψυχής μεγαλοφυΐα εγνώρισας (ουδε
milale noreras ( non enim oportebal le salis γάρ έδει σκάζειν τη εμπειρία αποχρώντας την εκ
scientia per prudentiam locupletatum in expe- της γνώσεως επιστήμην πλουτουντα , κατά τους
riendo claudicare , ut illi qui habent generalem έχοντας μέν τό καθόλου. δι' επιστήμης , παραλογι
rerum cognitionem , errant vero ciica singula, eo ζομένους , δε τοίς καθ ' έκαστα, το μή επιστήσαι τού
quod illis per sensum non fuerunt manifestata ) , τους και διά της αισθήσεως) , εν ανακτόροις διέτρι
inter principes versalus es , illis egregie in notitiam βες , καλώς εις γνώσιν εκείνων ικνούμενος, ών
perveniens, inter quos prædestinalus eras brevi μετά βραχύ την αρχήν εγχειρισθήναι προώρισο.
imperium occupare .
Naxime quidem mirabatur le patrulis ille luus 'Αμέλει του και των του σώματος προτερημάτων
ci lex, propier corporis dotes quibus et pulcbrilu- εθαύμαζε σε ο θείος ( 16 ) εκείνος και βασιλεύς, οίς
cinc æquales et fortitudine majores natu vince- ώραιότητι μέν των ομηλίκων , ισχύϊ δέ και των υπερ
bas : mirabalur le etiam propter animi doies, ηλίκων.εκράτεις : εθαύμαζε δε σε και των της ψυ
præsertim mentem et animi præseniiam , quibus χής , μάλιστα δε της τε συνέσεως και της αγχινοίας
ille videbalur Cæleros superare , omnes vero su C των λογισμών , καθ' ας έδόκει μεν εκείνος των άλ
perare le solo impeditus erat . Nou enim in bis λων κρατείν, υπό σου δε μόνου των πάντων κρατείν
tantum ut pueri libi ætate compares , sed etiam εκωλύετο . Παϊδας γάρ επί τούτοις ου μόνον τους
ut Homericus serex le ostendebas, et ut alius qui κατά τον αυτόν τον χρόνον, αλλά και τον Ομηρικόν
vis , si sil , sapientia præstantior. Elenim non modo εδείκνυες γέροντα (17 ) , και εί τις άλλος επί συνέσει
artibus quæ stuporem incutiebant ornatus eras, διέφερε και γάρ παρείχες ου μόνον νοήματα προς
sed et lingua sola omnium rerum cogibalarum con έκπληξιν προκαλούμενα, αλλά και γλώτταν μόνην
grueni, flexibili et canora, lu ait Aristonis lilins των απασών τοϊς νοηθείσι συμβαίνουσαν , εύστρο
Plato), et nibilo aberranti, ila ut nullus lecum φόν τς και λιγυράν κατά τον 'Αρίστωνος Πλάτωνα ,
jossil conferri, nec poetici quidem seniores quos και προς ουδέν ολισθαίνουσαν , ώς μηδέν είναι πα
Homerus , propter vocis canorilaleno, comparat ραβάλλεσθαι προς σέ, μηδέ τούς της ποιήσεως δη
«icadis super arbores insidentibus, ut Homerice μογέροντας, ούς και τέττιξιν "Ομηρος είκασε διά το
loquar, el suavem cantum fundentibus. της φωνής λιγυρόν, δενδρέοις έφεζομένοις, ίνα καθ '
"Ομηρον είπω, και όπα πέμπoυσι λειριδεσσαν.
Ec non ex illis tantum quæ le inter principes d Και ου μόνον οίς εν τοις ανακτόροις έφαίνoυ πoιών
innoluerunt laudum materiam et primitias hau . επαίνων υποθέσεις παρείχες και αφορμήν, αλλά που
sisti ; sed etiam per bæc quæ in bello exhibuisli ad. και οις κατά πόλεμον επεδείκνυσο και τούτοις προς
ajrationem es conseculus, cum ad opportuna expe- θαύμα διήγειρες, κράτιστος και υπέρ τον Θεμιστο
dienda el matura el sacra deliberatione Themi- κλέα γενόμενος φύσεώς τε δυνάμει και μελέτης βρα
stocle excellentior exstiteris. Non jam mullum χύτητι αποσχεδιάζειν τα δέοντα. Ως γάρ ου συχνό;
elapsum est tempus ex quo bellum erat ante παρερρύη χρόνος και πόλεμος ήν επί θύραις, κα
porlas et res postulabant propugnalorem , et lu τον αμυνούμενον εκάλει τα πράγματα, και συ μεί.
juvenis eras singularissimum quemdam inter duces ραξ παρής στρατηγών το καινότατον (νέον άν τις
( juvenem aliquis dicet in Macedonibus Alexan- είπεν εν Μακεδόσιν 'Αλέξανδρον) , ενταύθα εκδήλως
drun ) ; hic magis aperle quam antea ingenium μάλλον ήπερ το πρότερον την σαυτού φύσιν οίος ήσθα
luum significasti . Exercitui enim quam soleriis. τοις πάσιν εγνώρισας . Εστρατήγεις μεν γαρ ώς
( 16) Theodora Michaelis uxor neptis erat fratris patruus.
imperaloris ; eral ergo imperator Joannes Ducas ( 17) Id est , Nestorem.
Valacius, Michaelis beios, id est , patruus, imo pro
 361 LAUDATIO MICHAELIS PALÆOLOGI. 502
οίόν τ' ήν δεξιώτατα , και ουδέν απήν όσα της άγα- A sime praeras, nullius inops ex omnibus que bono
θης στρατηγίας · εμάχου δ' εν τοις προμάχοις, ως conveniunt imperatori ; pugnabas in prima acie,
μόνον επί τούτω ταττόμενος και μηδέν φροντίζων quasi ad hoc constitutus el nililo intentus ad or
περί των τάξεων , ή , τό γε αληθέστατον φάναι, φά- dines , aut, ut verius Ioquar, agmina disponebas
λαγγας κατά ταυτόν έκόσμεις και παρής ιππεύσι simul ac dimicans inter equiles aderas, in aciem
μαχόμενος, πεζούς παρέθηγες εις την συμπλοκήν abripiebas milites et ictus dirigebas ad hostian
και πολέμιον έβαλλες κατακάρδια, και καθώσπερ pectora ; et quemadmodum, ut ab Ηomero disci
παρ' Ομήρω μανθάνομεν τον εν θεοίς μαχιμώτατον mus, deoruin bellicosissimus nunc ante Hectorem
νύν μέν έμπροσθεν ορμώντα του "Εκτορος , άλλοτε δ' advolabal, nunc post illum ad Græcos feriendos,
αν όπισθεν εις την των Ελλήνων κατάπληξιν , του- talis et tu eras in bello , ubique in acie et cum
ούτος και αυτός παρής του πολέμω πτερωτός ώσπερ, omnibus præsens , et alter Mars poetico Marte
παντοίος εν ταις συμπλοκαίς και μετά πάντων γι- longe terribilior irruebas in hostes. Proplerea
νόμενος , και άλλος "Αρης μακρη του ποιητικού φο- miles ignavus in prælio, le intuens ignaviam de
βερώτερος κατά των εναντίων φερόμενος. "Ένθα και discebat el lolus in pugna versabalur et una tecum
στρατιώτης , βαθύμως έχων της συμπλοκής, έν λήθη convolabat ad hostes , et miles suople ingenio stre
της ραθυμίας , προς σε βλέπων , καθίστατο , και όλος Β nuus per le strenuitatem adaugebat. Si quis forte
της μάχης εγίνετο, και ομόσε κατά των πολεμίων essel vulncralus, nihilo vulnus erat illi pugnandi
εφέρετο, και ο οίκοθεν πρόθυμος μάλλον διά σε την impedimentum : salis erat enim, omnis medica
προθυμίαν επέτεινεν . Ει δε που τις και μαχόμενος minis vice et omnis solalii le vidisse : nam le ila
τετραυμάτιστο, ουδέν ήν αυτό το τραύμα του πολε- alacrem inspiciens, quisque seipso videbatur
μείν εμποδών : ήρκεις γάρ αυτός, αντί φαρμάκου Sanior et adversus pericula validior. Amant enim
παντός και ψυχαγωγίας απάσης, ορώμενος • το γάρ plerumque subjecti ad imperatoris presertim lia
ούτως έχοντα προθυμίας βλέπειν πρός σε πάς τις bitum sese componere, sive male sive aliter sese
εαυτού βάων έδόκει και προς τα δεινά ακμαιότερος . gerere videatur . Et tunc dux bonus mililiæ per
Φίλον γάρ ως επί το πλείστον τοίς άρχομένους προς manebas, modo aulem rex in bonam fortunam
την του άρχοντος έξιν μάλιστα διατίθεσθαι , είτε κα- Christianorum , ex quo primo emicuit barbula
λώς, είτε και ως ετέρως φαίνοιτο έχουσα. Και διε- usque ad tres proximos dies in belli periculis et
τέλεις και πάντα καλός τότε μεν στρατηγός, νυν δ' certaminibus versatus. Cæteri quidem indulgent
επ' αγαθή τύχη Χριστιανών βασιλεύς , εξ ου πρώτον venalioni sive cum canibus, sive in equo, et omni
ίoυλoν είλκες μέχρι της πρότριτα τους κατά πόλεμον urbe oblectamentorum quibus operam dant ho
C
κινδύνους και μάχαις παραβαλλόμενος . Και άλλους mines ; tu autem nulli eorum , felix si cum libertale
μεν κυνηγεσίων έμελε και θήρας και της καθ' ηδο- necessariis vacares , et noctes lotas non duceres in
νην ιππικής , και όπόσα περιουσία ραστώνης εργά- somnes. Etenim te hoc tolerasse constat aut fecisse
ζονται άνθρωποι • σοι δε τούτων ουδέν ' αγαπητον aut... (non habeo quod aliter dicam), ut quæ die ges
δε και εί μετ' αδείας μετείχες των αναγκαίων , αλλά seras feliciter cedant; et omnibus ad quiescendum
μή νύκτας όλας διηγες αγρύπνους . Και γάρ και addictum tempus nullam cogitationibus dabal cessa
τούτ ' εφαίνου πάσχων ή ποιών, ή (ουκ έχω πώς εί- tionem . Die hastarum oppelebas mucrones , el cum
πείν άλλως), ίνα τα μεθ' ημέραν σχολη καλώς, και hostibus manus conserebas et inter primos peri
ο πάσιν εις ανάπαυσιν ανειμένος καιρός σου και μόνο clitantes pugnabas versalus, illud omni voluptati
ουδέ μίαν εδίδου ταϊς φροντίσιν ανάπαυλαν . Ημέ- anteponens , quod nullus hostis neque omnino
ρας δε προς ακμάς εχώρεις δοράτων και συνεπλέ sit nostræ genti , neque etiam nominetur. Nil
κου τοις πολεμίοις , κάν τοις πρώτες των κινδυ- præproperum a le in præliis agebatur nec evenie
νευόντων ετέλεις αναστρεφόμενος , τούτ' ανθ' ηδονής bat quidquam improvisum , sed semper in agendo
απάσης αιρούμενος , το μηδένα πολέμιον μήθ' όλως erat consilium aliquid et deliberatio . Quain
είναι το ημετέρω γένει, μήτε μήν ονομάζεσθαι . p oportebat milites qui te conspexerant lalibus ar
' Επράττετο δε σου κατά τας μάχας αυτοσχέδιον ου- gumentis dimicare ! Nunquam enim nimirum de
δεν, ουδ' ώς έτυχεν απροβούλευτον , γνώμη δε τις αει falli contigit, sed felicissimus exilus propositis
και προβούλευμα των πραττομένων εγίνετο· ώς έδει luis aderat. Tu, rex, sic omnia agebas omnia la
γε και νυν τους στρατού προβεβλημένους υπό τοιούτω cile superabas, auxilianle tibi Minerva, ut Home
στρατηγείσθαι το λογισμώ! "Η γάρ αν και σφάλλε- rus diceret , illa scilicet ex alla et sublimi mento
σθαι μεν συνέβαινεν ουδαμώς , μάλα δε δεξιόν τοις orta armata et inexpugnabili sapientia. Si forle
δεδογμένοις το πέρας συνέβαινε . Συ δε, βασιλεύ, invidia fortune, ut siepe apud homines accidit,
ούτω πάντα επoίεις , και πάντα ραδίως ενίκας, τoίη partes tuæ victoria orbarentur, facile damna resti
δέ σοι επιτάχροθος ήεν Αθήνη , " Ομηρος (18) αν είπεν , ιuebas. et tecum rursus apparebat potestas . Et
η εκ του μετεώρου και υψηλού σου νου ωπλισμένη itaque sic feliciter simul ac callide exercitum duce
και δύσμαχος απογεννωμένη φρόνησις . Ει δε που και bas, ut tuorum militum promplissimos quosque
τύχης βασκανία , οία πολλά κατ ' ανθρώπους συμβα ! ad aliquid strenuum agendum , et iguavissimos ad

(18 ) Iliad. ε , 808.

PATROL . GR . CXLI .
12
 GEORGII CYPRIT CP . PATRJARCHE 34
363
patiendum incitares : quibus enim excellentissi- Α νει, το κατά σε της νίκης εστέρετο, ραδίως ανέφε
mum te præstabant tum in cogitando, tum in de- ρες των σφαλμάτων, και πάλιν έδόκει μετά σου το
liberando , lum in aggrediendo, per illos efficie- κρατείν. Και τοίνυν, ούτω στρατηγών ευτυχώς τε
bas militiam tuam claram et inexpugnabilem ; per άμα και δεξιώς, δράσαι μέν τι προς γενναιότητα
illos libi contigil cropæis adjungere tropæa , el και λίαν ταχείς, ως βραδυτάτως ( 19) δε παθείν επoίεις
prioribus victoriis alias addere victorias. τους υπό σέ · οίς γάρ κράτιστον παρείχες σαυτόν εν
νοήμασιν, εν συμβουλαίς, εν επιχειρήμασι, τούτοις δή και το υπό σε στρατιωτικών ευδοκιμούν έτοιεις
και δύσμαχον. Έξ ών συνέβαινε τροπαίων εξάπτεσθαι τρόπαια, και νίκαις προλαβούσαις νίκας ετέρας
προστίθεσθαι.
Sic igitur se gerebat in bello el nemini sirenuilalis Και τα μεν δή κατά πόλεμον τοιούτός τε άρα ήν
præstantiam reliquit, verum in tempore tranquilli- και ανδρίας υπερβολήν κατέλιπεν ουδενί • εν ησυ
tatis et pacis , aut cum oportebat de rebus agendis
χίας δε καιρό και ειρήνης , ή και οπότε βουλάς έδει
ferre sententias, concedebat cuivis senatori siveπερί του τι αν είη πρακτέον εξενεγκείν , παρεχώρει
parvo sive anajori, aut magis quam omnes verba B των τινι της γερουσίας και μικρή ή μείζονι, ή έλεγε
faciebat et de evertendis, ut aiunt, illorum sen- μεν υπέρ πάντας και κάτω πεσείν , το τού λόγου ,
tentiis moliebatur, et tamen conspectum erat postea τας εκείνων παρεσκεύαζε γνώμας, ελέγχετο δε μεθ'
non bene illi cedere consilia ? Αη cum omnia pro- ύστερόν ποτε μη καλώς έχειν αυτώ τα βουλεύματα ;
spere ibant et melius quam diceres , ipse suas και πάντα μεν ταύτα καλώς και ως ουκ αν είπoι τις
felices senlentias refugiebat agendo confirmare, βέλτιον, έργοις δε την εαυτού καλώς έχουσαν βε
et alium seipsi subrogare judicabat ? Nequaquam . βαιώσαι γνώμην αυτός μεν απώκιει , έτερον δ' αντ'
Sed omnia ille erat, dux felix, bellator solers , con- αυτού επί των έργων καταστήναι ήξίου ; Ούμενουν,
siliarius optimus, rerum agendarum suasor, ope . αλλά τα πάντα αυτός, στρατηγός ευτυχής , πολεμι
rum patrator, in summa, solus qui super omnes στής δεξιός , σύμβουλος αγαθός, των πρακτέωνυφη
necessarias res perspicial, el solus omnium digna γητής, των έργων και πληρωτής , ενί λόγω ειπείν, μό
consiliis opera eahibeat. νος υπέρ πάντας σκοπών τα συνοίσοντα, και μόνος
των απάντων αξίως των σκεμμάτων τα έργα δεικνύ
μενος.
Sed, postquam a nobis proul par erat laudes obli- • 'Αλλ ' επειδήπερ ικανώς είχε σοι τα της παρ' ημίν
nuisti , te usque ad partes solis orientis oportebat C
& αναρρήσεως , έδει δε και περαιτέρω μέχρι των
ullerius procedere, et nomen tuurn inclarescere προς ανίσχoντα ήλιον παρελθείν σε , και δηλόν σου
in gentibus , atque præstantis virtutis laudatorem και τοις έθνεσι γενέσθαι το όνομα , και γε προς επέ
ipsum adipisci barbarum, ut ita opera tua lesti- κεινα της αρετής επαινέτην πλουτήσαι και βάρβα
monio extraneorum digniora lide videantur (quod- pov , ίν' ούτω σοι αξιοπιστότερα φαίνεται τα έργα
cunque enim domesticum est in suspicionem cadit, τη μαρτυρία των αλλοτρίων (το γάρ οικείον άπαν
quia periculum est ne veritatem corrumpat, utpote και ύποπτον , ώς δεινόν τη αληθεία λυμήνασθαι τη
cognationi ereplum) ; quid ? Ut hæc omnia pro- συγγενεία κλεπτόμενον) , τί γίνεται ; Ω ; εξ αρχής
ficiscentur a principio malo et perverso atque in κινείται ταύτα πονηράς τε και όλεθρίου , και ήκιστα
digro quod sit causa Lalis inis1 Invidia adversum τοιούτου τέλους αιτίας είναι πρεπούσης ! φθόνος
le inflammalur ab his quos non oportebat, rem vere ανάπτεται κατά σου παρ' ων ουκ έδει • πράγμα ως
inauditam et indignam genere Christianorum ! Sa- αληθώς άτοπον και του Χριστιανών γένους ανάξιον.
pientissime autem dici bic mihi videtur illud Pla- Πλήν ενταύθα σοφώς άγαν ειρήσθαι δοκεί το του
tonis, quod non possent omnino abesse mala quia Πλάτωνος, ώς ου δυνατόν απολέσθαι παντάπασι τα
aliquid contrarii fati ad bonum nutriendum relin Dκακά , όντος αναγκαίου υπολείπεσθαι τι της εναντίας
qualur necesse est ; et etiam scimus rubum , ut μοίρας τροφήν το αγαθό · αλλά και, το της παροι
aiunt, nasci in vinea . Non ergo mirandum est μίας , φύεσθαι και εν αμπέλω βάτον ηκούσαμεν. Ού
quod apud nos calamitali locus fuerit et invidiæ, κουν καινόν τι, ει και παρ' ημίν ενταύθα χώραν έσχε
quæ mirum in modum crudelis, aliam moverit το πάθος, και ο φθόνος ώς εκτόπως δεινός και υψη
flamınam , alque materiam comburendam et faces λήν αίρων την φλόγα, ύλην ώσανεί λιπαράν και
tuas effecerit virtutes. Et non salis illud immane , υπέκκαυμα τάς σας ποιούμενος αρετάς. Και ούπω
vehementer licet immane, sed etiam linguas eorum γε τούτο δεινόν, καίπερ λίαν υπάρχον δεινόν, αλλά
sicul gladios exinde contra le acuerunt maligni, et και τας γλώττας αυτός ως ρομφαίας εντευθεν κατά
consilium consiliati sunt, sed non sapiens , prout σου στομούσιν οι πονηροί , και βουλήν βουλεύουσιν,
recte Isaias el David illos descripserunt : hic eliam αλλ' ου συνετήν, καλώς (20) Ησαΐας αυτούς και
mentita est iniquilas sibi , ul ait iterum divina Δαυίδ εστηλίτευσαν· ένθα και εψεύσατο ή αδικία
Scriptura , el juvidia, quæ pessime pessumdat, εαυτήν, το της θείας και αύθις φάναι Γραφής , και ο
viro innocenti non prævaluit. Non enim lulurum κάκιστ ’ απολούμενος φθόνος αμώμου ουχ υπερίσχυ
eral ut semper Deus sustineal , et sinat invidiæ σεν. Ου γαρ έμελλε μέχρι παντός ανασχέσθαι Θεός,
( 19) Forsan , βραδιτάτους, concinniore cum τα. (20) Forsan, καθώς.
veis antithesi.
365 LAUDATIO MICHAELIS PALEOLOGI. 366
ουδέ παραχωρήσαι τη πονηρία ες άπαν παρουσιά- A libere omnia dicere, ne que apud nos eveneruit
ζεσθαι , ίνα μή απρονόητα φέρεσθαι δόξη τα καθ' improvisa esse videantur , ut qui fortuito omia
ημάς κατά τους εξ αυτομάτου τα πάντα γεννώντας, signunt , et pravitalent justi dediscant.
και κακίαν δίκαιου μετα μάθωσι.
Περσίς δε λοιπόν έσχε σε (21), νεύσει του Κρείο- Persa quidem postea habuit le, Dei nutu in
τονος την επιβουλήν διαδράντα , και η βάρβαρς γή sidias efugientem, et barbara tellus (scilis onl
( ίστε δε πάντες και λέγω και του διδάξοντος ουκ ανέ- nes quod dico et me narraturum nou loleralis) ,
χεσθε ), και αύτη καλώς έσωζε τον φύσει πολέμιον . el illa le, nalura licet inimicum, optime servavil.
Θεμιστοκλής είπεν άν τις έτερον παρά Πέρσαις, ή , Themistoclem alterum apud Persas diceres, aut
μάλιστα γε οικειότερον , παρά Σκύθαις 'Αστέρα, το quod potissimum rectius est , Asiera apud Scy
της παροιμίας. 'Αλλ ' ουδ' ενταύθα γενόμενος των thas, ut est in proverbio. Hic autem a consuetudine
συνήθων ήμέλεις, ουδ' ήδεις κρύπτειν το φρόνημα, non discedebas et nesciebas celare ferociam , et
και συστέλλειν τα έργα, και σχήμα φαυλότερον δει- ab operibus abstinere , alque habitum ostendere
κνύναι , και το ασθενές υποκρίνεσθαι · ουδέ γάρ με... humilioreno , el debilitaten simulare : non enim
B
χρι μιμήσεως το αγεννες έφιλείτο σοι · αλλά και eo usque a te amabatur ignobilitas, ut eam iui
ταύτης (22) άπανταχή ανέστησας τρόπαια , και teris : sed in illa terra usque quoque erexisti tro
παρέσχες ευδαιμονήσαι τους Πέρσαις, και τους πρη- pæa, et Persas in prosperitate constituisti, el celi
στήρων δίκην επιόντας Μασσαγέτας εφήβησας (95), turbo igneus irruenles terruisti Massagelas, el ,
και ουδενός ουδέποτε το μέχρι σου έναντιωθέντος quibus nemo unquam usque ad te adversatus esset,
αυτοίς, αυτός τε στρατηγίας μείζονι επιστήμη και illis lu ipse cuni maxima scientia militari et inaudila
ανδρείας υπερβολή κατά πρόσωπον έστης , και αν- strenuitate a froule restilisti et viriliter pugnasti ,
δρικώς ηγωνίσω, και κράτιστα δή πάντων ανθρώ- et omnium hominum acerrime illorum relundisti
πων την ορμήν εκείνων ανέκοψας. Και ούτω λοιπόν impetum . Et ila demum patria , ita et extranea
ή πατρίς, ούτω δε και η αλλοδαπή , έσχον απολαύσαι gens ex præclaris facinoribus fructum percipere
σου των καλών , και ήν σχεδόν ουδείς όστις ανθρώ- , poluerunt , et vix erat aliquis qui tualm famain Ποια
πων απάντων της σής φήμης ανήκοος. Προς ταύτα audierit... Quin Miltiadem apud Marathonem gestis
και Μιλτιάδην τον εν Μαραθώνι παρήλθες τοις έρ- pregressus es : et Τheuristoclem et Cimonerm et
γοις, και Θεμιστοκλής και Κίμωνα και Περικλής , C Periclem , quantum quis dicerel celebratos, pruden -
τους καθ' ό τι αν είπoι τις διαβεβoημένους, συνέσει tia et sirenuitate atque animi patientia , longe su
τε και ανδρεία και καρτερία ψυχής, μακρύ τα perasli ; et Deniosthenem Pylo et Sphacterie
μέσω παρέδραμες, και τον εν Πύλη και Σφακτηρία adversus Lacedæmonios sirenuitate conspicuum ,
κατά Λακεδαιμονίων αριστεύσαντα Δημοσθένης(21) ipse tua egregia strenitale obscurasti . Pausanias
συ καλώς αριστεύων απέκρυψας. Παυσανίας δε και autem Lacedæmonius ( cujus decora : ceriamina
Λακεδαιμόνιος ( και τούτου μάχαι κατορθούμεναι prospere gesla , et tot ac lot urbes captie , atque
τα γνωρίσματα και πόλεις αλισκόμεναι τόσαι και dejecta Persarum polestas, et prudentia atque ſor
τόσαι, και Περσών υποχωρούσα δύναμις, και θυμός Citudo quibus Sparta revixit), ille etiara puer est si
και φρόνημα της Σπάρτης απόζοντα ), αλλά και lecum conferatur . Brasidam equidem Spartanum ut
ούτος παίς παραβάλλειν προς σέ . Βρασίδαν δε τον magnum etiam laudal historia Thucydidis, utpole
Σπαρτιάτην μέγαν οίδε και αυτόν η συγγραφή Θου- quem Amphipolitani Agnoni conditori præposuerint;
κυδίδου , και 'Αμφιπολίταις δι’ αρετήν "Αγνωνος atlamen illius gesta magna appellare non las esi ,
προτετιμημένος του οικιστού (23)· ου μέντοι γε και cum memoriæ lua obversanlur. Scipiones el Anni
μεγάλα λέγειν εξόν τα εκείνου , εις μνήμην έρχομέ- O bales et Epaminondas fanma predical ; illi enim in
νων των σων. Σκηπίωνας και 'Αννίβας και τους re militari administranda solertes et clari exstile
'Επαμεινώνδας ( 26) , καλοί, φησίν ο λόγος , και ούτοι runt ; et ideo illorum facinora usque ad le mirali
γεγόνασιν άνδρες και στρατηγείν δεξιοί • πλήν και fuerunt; nunc autem hoc satis ducercnt, si eliana
τα τούτων μέχρι σου θαυμαστά · επειδήπερ ηχάπων inter vivos numerarentur , non multum post in
άν , ει έτι μετά των ζώντων ετέλουν , και ει μη incedere. Sic et sapienles et strenuos obscurass
πολλά σου κατόπιν βαδίζουσιν. Ούτω και συνετούς el in omni virtute retulisti palman : adeo nobis
και ανδρείους απέκρυψας, και κατά της αρετής secunda prin.is lempus meliora allulit.
απάντων ήγειρας τρόπαιον · τοσούτον ημίν τα δεύ
τερα των πρώτων ο χρόνος βελτίω εξήνεγκε .
Και ταύτα μέντοι μάλα σοι προσήκοντα της βασι - Hæc suut equidem maxime tibi congrua reg..i
(21 ) Fugisse Michaelem ad Iconii sultanum , sibi proficiscebatur, Tarlari, quos Massagetas vocal,
a Theodoro Lascari imperatore metuentem , quem Nicephorus Scythas, in Phrygiam cum magno exer
malevoli el invidiosi inimici adversus se indam cilu irruebant. Seleclaml suorum manum Michaeli
mabant, narralur a Nicephoro Gregora , Histor. sultanus parere jussil. · Vide Niceph . loc . c .
111 , 2, (24) Res nota e Thucydide ac Diodoro.
(22) Ταύτης referendunι ad superiora , η βάρβα (25) Vide Thucyd . ιν, « . 102.
ρος γή . ( 26 ) Sic codes , loco forsan integro, cum possit
(23 ) Eo ipso tempore quo ad sultanum Michael esse prepositionis ellipsis .
 GEORCHI CYPRII CP . PATRIARCILE 308
367
proelia , et decorum ex operibus testimonium, A λείας προοίμια , κάκ των έργων πρέπουσα μαρτυρία
μή αν αναξίως επιβήναι σε της αρχής.
quod
Cumnon indigne
autem at teumtotingress
imperi
oporteb us es. m rerum
ac lantaru 'Επει δε σε τό γέρας προς Θεού των τοσούτων
mercedem a Deo accipere , et per le erigi res Ro- και τηλικούτων έδει λαβείν, και Ρωμαίοις διά σου
ΤΗ anorum (elenita duplici jure regnum tibi tribuί επανασωθήναι τα πράγματα ( και γάρ φαίνεται σοι
videbatur ) , et ut virtutis præmium , et ut plebis δι' αμφότερα η βασιλεία χορηγηθείσα , και ώς άθλον
universæ gratia, aliquid evenit quam maxime no- της αρετής, και ως ευεργεσία παντός του λαού ) ,
tandum et mirum et revera opus Dei . Transiit in- γίνεται τι ως λίαν εξαίρετον και θαυμάσιον και ως
vidiæ procella , lempus illud obtrectationis ; et iu e
αληθώς έργον Θεού. Παρήλθεν και του φθόνου χει
superiore regione lentissimo gradu regressus con- μών (27), ο καιρός εκείνος της βασκανίας και συ
versans inter nos , ver nostre salutis priesignifi- κινούμενος άνωθεν (28) σχολαιοτέρα τη βαδίσει (29)
cans, et in nobis constitisti , quos futurum eral. ενδημείς προς ημάς, έαρ προφαίνων σωτήριον , και
ut splendore tuo viridantes et fructiferos elliceres . στηρίζεις παρ' ημίν ενταύθα , ούς έμελλες όσον
Et te cuin tanta virtute simul ac benevolentia in ούπω ταϊς ειληθερήσεσι τεθηλότας και γονέμους έρ
patria reducens exercitus et bella iteruin habebant , γάσασθαι . Και δη σε μετά τοιαύτης της ενεργείας
et iterum res nostras victoriis illustrabas . Non erat B άμα και της χάριτος επιδεδημηκότα εκστρατείας
enim tempus ubi ab his requiesceres : sed , quasi πάλιν και πόλεμοι πάλιν είχον παρ' αυτούς , και πά .
ex natura lua sortitus esses semper in discrimini λιν νίκαις εκόσμεις τα καθ' ημάς . Ουδέ γάρ ήν και
bus versari et in vita pericula experiri lum a nobis ρος ότε τούτων ησύχαζες · αλλ', ώσπερ τη ση φύσει
tum a Barbaris, tunm a quibuslibel hominibus in- κεκληρωμένου του ομιλείν αεί τοϊς δεινούς και διά
ter quos conversalus es , certamina tibi obyer- βίου τους κινδύνους παρεξετάζεσθαι , παρ' ημίν , παρά
santur, et, rem incredibilem ! quod fortuito con- βαρβάροις , παρ' όσοισδήποτε τύχοις ανθρώπων, τα
tingere solet ceteris ( non enim semper pericli- της μάχης συνήντα σου, και το παράδοξον, όπερ
Lantur homines) , hoc tibi semper obligit, et non
τυχαίως συμβαίνειν ειώθει τοις άλλοις ( ου γάρ άει
frustra , ut arbitror , nec absque Providentia quæ κινδυνεύουσιν άνθρωποι ) , τούτο σοι δια παντός
omnia prænoscit et ordinai. Oportebat enim , εξεγένετο και ουκ ασυμφερόντως , εμοί δοκείν, ουδ'
oportebat te multis in caminis versatum esse , ut έξω προνοίας και προμηθείας της διοικούσης το
sic probatus appareres et super aurum sincerum πάν. "Εδει γαρ, έδει σε πάντως πολλοίς πρότερον
ομιλήσαντα τοις χωνευτηρίοις, ούτω δόκιμόν τε
fulgeres .
C φανήναι και υπέρ τον ακίβδηλον λάμψαι χρυσόν.
Dum ergo circa le ila se res habent, concedit Τοιγαρούν και ούτω πως εχόντων των περί σε ,
nature , atque migrat e rebus caducis, qui tunc λειτουργεί τα οφειλόμενα τη γενέσει, και μεθίστα
temporis in throno potestatis insidebat. Oportebat ται των ρεόντων και κατ' εκείνο καιρου επί του θρό
autem plebem in hac necessitate adductam , duc- νου της αρχής καθεζόμενος ( 30). Εις τούτο δε τύχης
tore mortuo , visitatione ex allo utique visitari , et τον λαόν άφιγμένον, και του δημαγωγού παρελθόν
in meliore statu constitui. Et non nos sublevare πος, έδει πάντως επισκοπή έπεσκέφθαι εξ ύψους και
Lardal , nec moratur qui omnia videl ; festinans προς βελτίω γενέσθαι κατάστασιν . Και δη ου μέλ
aulem , facit per te visitationem , et visitat quos λει προς την χρείαν , ουδ' αναβάλλεται και πάντ' εφο .
oportebat visitatione divina, sicut oppressos luti et ρων : ταχύνας δε , ποιείται διά σου την επισκοπής
lateris operibus per Moysem ( visitavil), sicut eos- ( και επισκέπτεται ούς έδει επισκοπή θειοτέρα, ως
dem extra lerram sanctam commoranles per Josue , τους το πηλό και τη πλινθεία ταλαιπωρούντας διά
ut per David Israel ab aliis populis vexatum, et le Μωσέως , ως τους αυτούς τούτους δι' Ιησού έξω της
regem sancit el ungit caput luum oleo exsullationis αγίας διατρίβοντας γης, ως διά Δαυίδ τον Ισραήλ
præ omnibus filiis hominum ejusdem consortibus υπό των αλλοφύλων κακούμενον), και βασιλεύει σε ,
Balurae ; el salvatorem Romanorum etliberatorem, D και χρίει σου την κεφαλήν αγαλλιάσεως ελαίω παρά
et si quid aliud salvatoris nomen dari potest, le , πάντας ανθρώπων υιούς τους της αυτής μετασχόν
rex , præbuit, ex ipsis operibus tibi cognomen con- τας φύσεως (51 ), και σωτήρα Ρωμαίων και δύστην
seculum . και κηδεμόνα, και εί τι τούτου σωτηριωδέστερον
όνομα, σε , βασιλεύ, αναδείκνυσιν, έργοις αυτοίς την
επωνυμίαν κυρώσας σοι .
Hiec fuit nobis prima urbium serenitas et rerum Αύτη τοίνυν ημίν πρωτη πόλεων ευημερία και
instauralio et omnis vitæ ad meliora conversio : κατάστασις πραγμάτων και βίου παντός προς το
iiinc posita sunt fundamenta nostre prosperitatis , βέλτιον μεταποίησις εντεύθεν κρηπίς κατεβλήθη
(27) Innuitur simultatum inter Michaelem et έχρισε σε ο Θεός , ο Θεός σου , έλαιον αγαλλιάσεως
imperatore: finis. Vide Niceph . Greg . inl , 2, 3. παρά τους μετόχους σου . Νοtandum Gregorium ,
(28) Ex Phrygia scilicet. scriptorem accuratum et doctum , respuisse pra :
(29) Nota in margine : γρ. τη βάσει . vam syntaxin xrisa : čia : o , et dativo legitimo osse
(30) Theodorus Lascaris . lisum .
(31 ) Auctor Epist. ad Ηebr . 1, 9 : Διά τούτο
369 LAUDATIO MICHAELIS PALÆOLOGI.
370
της ημετέρας ευδαιμονίας. Τούτο γεγονός την καθ' A illud fortunam adversus nos pugnantem , sicut
ημών στρατευομένην Τύχην , ώσπερ χειμάρρου φο- torrentis impelum repressit. Solus exstilisti qui
ραν, αναχαίτισεν. 'Έφάνης γάρ ο μόνος ικανός αντι- rebus adversis obstare possis , et nullus de calami
βήναι τοίς δυστυχήμασι, και λόγος υπήρχε των λυ. latibus jam sermo fuit. Apparuisti , o magne sol ,
πούντων ουδείς . ' Ανέσχες , ώ μέγα φωσφόρε, και τα et inimicorum nubes, quæ adversum le coacer
των εχθρών νέφη , άπερ συνίστατο καθ' ημών, διε- ' vate fuerant , extemplo dissipate sunt, nec si
λύθη τε παραχρήμα , και ουδ' εί την αρχήν συνέστη prius conspiraverint cognoscitur. Sic tua gloria
γινώσκεται . Ούτω κοινή δόξα Ρωμαίοις η ση δόξα omnium Romanorum gloria facta est, sic et luam
γεγένηται, ούτω και της σής τύχης καλώς τα πάντα fortunam bene omnia participaverunt.
απόλαυσε .
Και δή λαμπρά μέν σου και όσα τις έχει λέγειν Præclara sunt nimirum omnia quæ aliquis
προ της αρχής • πολλώ δε καλλίω και περιφανέ habet dicere antequam imperes , multo vero pul
στερα και λόγον ουδένα λείποντα υπερβολής, τα chriora et magis conspicua et omni sermone longe
την αρχήν.
μετάσεμνά στρατηγήματα τα κατά των εχθρών αγω-
. Que ante
Τίνα δε λέγω τα προ της αρχής ; excelsiora, que dum imperabas egistifacinora
Τα , dico ? Honesla ducis
quam imperes , ad
νίσματα, τάς περιφανείς νίκας, ταπίδοξα τρόπαια, B versus hostes certamina , preclaras victorias , in .
τάλλα όσα και οία διαπέπραξαι αγωνιζόμενος, βου- signiaque tropea, el celera quecunque egisti.tum.
λευόμενος, εν νυκτί, εν ημέρα , εν χρόνω παντί και pugnando , lum deliberando , nocte dieque , in
τόπιω. 'Αλλ' έπει κατέστης επί των σκήπτρων , τοσ ori loco et tempore . Postquam autem sceptra
ουτον υπερηκόντισας ( πώς αν είπoιμι ευπρεπώς ; ), lenuisti; tantum alios superasti ( quomodo con
όσον μοναρχούντος και στρατηγού το διάφορον (32): gruenter dixerim ? ), quantum inter imperatorem
ου γάρ έφερες, εις το μέγιστον της τιμής ανηγμέ et ducem exercitus discrimen : non enim tolerasti ,
νος υπό Θεού , και όνομα ειληφώς το υπέρ πάν εν ad tanium honorem per Deum adductus , nomine
ανθρώπους όνομα, μη πολλώ το μέσο τα πρώην Super omne nomen inter homines accepίο , te
παρενεγκεϊν, και καταλλήλως τα αξιώματι τοίς magno intervallo anteacta non superare et conjun
πλεονεκτήμασιν επιδούναι, ώστε μη ελάττω φαίνε- clam dignitatem el decora non amplificari , ila ut
σθαι ταύτα παρέχειν του σχήματος. Ουκούν καλών ista non ipso habitu minora esse videantur. Pul
αν είη και λίαν προσήκον μικρόν όσον και τούτων chrum ergo esset hæc quoque paululuin attingere
εφάψασθαι, και τους κοινούς ημών ευτυχήμασι προς et tantum prosperitales nostras gustare , quantum
τοσούτον ευωχηθήναι , όσον ο παρών ημίν παραθή- ,C in medium praesens sermo aferet , siquidem nmajora.
σεται λόγος, εί γε μη τα μείζω και τελειώτερα πα- el perfectiora afferre non poterit. Non autem non hoc
ραθείναι δυνήσεται. Ουδε γαρ, ου τούτο καθυπι- pollicetur (nemo succenseat) , si quidem non tantum
σχνείται ( νεμεσάτω μηδείς ), επεί τοι γε ου μόνον singulatim prodientes'omnium voces regis facinora
κατά μίαν έρχομένας τάς απάντων φωνάς οίδεν υπερ superare valeant ; sed neque , si omnes quasi ex .
βαίνειν τα του βασιλέως · αλλ' ουδ', εί πάσαι συνήλ- signo in unum convenerint , dixissent ita ut digni
θον εις ταυτόν ώς από συνθήματος, είπον αν ώστε latem lucantur : illud est omni miratione dignum ,
την αξίαν σώσαι • ο και τούτο παντός θαύματος quod non possim dicere lingua , que quidem ope
άξιον, μηδε δύνασθαι λέγειν τη γλώττη άπερ τοίς ribus ille in agendo confitetur. Et verborum in
έργοις αυτός πράττων διωμoλόγηται. Και τεκμήριον testimonium : multi quidem de hisce rebus antea ,
του λόγου : πολλοί μεν περί τούτων και πρώην είσιν el nunc viri clari bonique et dicendi soierles dise
ειπόντες, και νυν άνδρες καλοί κάγαθοι και περί runt : nullus autem rerum sublimitatem asseculus
το λέγειν δεινοί • ουδείς δ' όμως είς τέλος των προ- est. Maxime nimirum congrua , prout in illis erat
κειμένων εξίκετο. Μάλιστα μεν ούν απεχρήσαντο vcrba fecere, et cum omni diligentia processerunt,
τοις λόγοις ως ενην προσηκόντως, και διά πάσης quantum contendit humana facultas, dignitati vero
ήλθον της ακριβείας, όσον ανθρώπων δύναμις τέ- D adequande nemo unquam idoneus exstitit, factis
ταται, πληρώσαι δε την αξίαν ουδείς ουδέπω δυνα- nempe semper præcellentibus el verba humi repere,
τος κατεφάνη , υπερκειμένων αει των πραγμάτων cogentibus. Quantumn ista sunt accessu dilicilia,
και τους λόγους χαμαι βαίνειν έώντων. "Οσον γάρ tantum et sua dicenti innotescit imbecillitas.
εκείνα δυσέφικτα, τοσούτον και το λέγοντι το ασθε- Præter his , o divina aslantium corona , exilia esse
νές περιγίνεται. Χωρίς δε τούτων, ώ θείος των cum dixi quæ narraturus sum hæc conferendo cum
παρεστώτων χορός, μικρά και μεν όταν είπω (35) τα loto decorum flumine , pauca dico , cum illa , si
οηθησόμενα, συγκρίνων αυτά προς την όλην θάλασ. seorsim examinentur, magna eliam sunt, et mini
σαν των καλών , λέγω μικρά • επεί και ταυτ', ει mam illorum parlem , non dico omnia congregaia,
κα)' αυτά θεωρούτο, μεγάλα τε έστι, και μέρος τού . nemo est qui perfecto laudare sludeat : itaque
των βραχύ , μή ότι γε τα πάντα συνηθροισμένα , και non illud meluo, ne rebus audiendis indigentes
του μάλιστα φιλοτιμου μένου ήρκεσεν άν είς έπαινον ( non boc cogitabit quisquam ), sed potius ne cum

(32) Videtur nomen decsse, quocl 'uerit verbi 1on. I , p . 46 .

OTTEPTXOVT1025 regimen . Chrysostomi llomil. iv, ( 35) Respicit quod modo dixit.
 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHÆ
371
stupore, vertigine laborantes , abeatis nausea el Tur- Α εντελή · ώστ' ουχ όπως ακουσμάτων ενδέως έχoιτε,
Tatione correpti .
Tu ergo, divinissime rex, ubi com lali ac lanta
gloria clarus clare perrexeris ad regalam specu-
lam et imperium servaveris , imperium non minus
propter le quam ex natura sua mirandum , non
judicavisli le oportere deinceps a laboribus absti-
nere et auctoritatem ad vilæ facilioris instilulum
lisurpare, neque etiam quæ tibi licebant aut agere
aul expelere : haec enim posilli et animi et mentis
esse existimasti ; sed ex primordio res maxime
regie intuitus, peragis opus revera tua sapientiæ et
gratiæ cælestis, quod et regi utique facere con-
gruebat : sursuin enim oculos animæ altollens et
omnem regionem quam Romanorum auctoritatis
circumscribant circuli diligenter , quantum in te
crat, circum amplectens, non illos satis duxisti nec
dixisti in illis tantum tuam sortem contineri, hoc
nt contentus , ut plerique ex his qui imperium oc-
cupaverunt, quod non etiam vicina gentibus urgc-
rentur ; sed nisi quam maxime regnum dilatares el
appugnares vexalores imperii , discrimen et discri
ininum maximum esse censuisti.
Hinc ergo aspicis Peloponnesum , aspicis Bæo-
tiam , Eubæam illam , Atticam ,antiquam Græciam ;
illine ad Mysiam convertis oculos, gnarus aliquid αρχαίας Ελλάδα • εκείθεν επί τά των Μυσών μετα
noslrorum apud illos esse . Convertis rursus
oculos super Asiam. Vides Ismaelis gnatos se- C και παρ' εκείνους. Τρέπεις πάλιν ένθεν επί την
vissine dominantes et valde opprimentes novum
Israel, urbemque illam (sed ambiguum est an
lunc lemporis urbem nominari deberel) Scytharum
deserti præbentem speciem , et cognovisti quomodo
erat, et videns ingenuisti , excogitans ad quantam
necessitatem nostra devenerint , et nos esse ple-
risque portenlum , ludibrium omnibus qui nobis
circumslabant, et fabulam in gentibus. Vindictam
non distulisti , illorum qui tibi erant adversaluri
numerum slalim suspicatus , nec lolerasti amplius
tuam hæreditatem ab aliis videre occupalam , etiam
si tempus res ita se habere quam maxime coegerit ,
sed Deo confidens et simul pleraque negotia non
lam numeru quam prudentia et animi lalitudine
dijudicari ratus, adversus onnes vires convertisti D τοσούτον τοίς πλήθεσιν, όση φρονήματα και καρτε
et commune redintegravisti bellum, tria pulcher-
rima omnibus nominibus hinc significans, sapien-
tie præstantiam , strenuitatis excellentiam , et,
quod omnibus superest, confidentiæ in Deum se-
« uritatem . Sed quoι urbes subjecisti , alias lege
belli, alias slalim deditionem facientes, quonammo-
do expurgasti Pelopis terram , quomodu in dilio-
nem Laconiam adiluxisti el Achaia politus es, et
Italos sicut petras limivas præsidia relinquere co-
natus es, celeri dicunt et celebrant quicunque
( 34 ) Quiam innual Michaelis expeditionem ron
bene coniperi. Cæterum Mysi Byzantinis sunt plc
rumqne Bulgari.
(35) Notum vel ex Apostolio proverbiuin .
372
τούτ ' εγώ δέδοικα ( μή τούτο νομίση τις ), μάλιστα
δ' όπως μή , μετ' εκπλήξεως ιλιγγιάσαντες, απίστε
ναυτιασμώ κατειλημμένοι και ταραχή.
Συ μεν ούν, θειότατε βασιλεύ, ως μετά τοιαύτης
και τοσαύτης της χάριτος σεμνός σεμνώς πρός τήνδε
την βασίλειον ανέδραμες σκοπιαν, και διεζώτω την
αρχήν, την ουχ ήττον διά σε ζηλωτήν ή το είναι
αρχήν, ουκ οήθης δείν ενταύθά τε στήναι των πο
νων και τη εξουσία είς ραστώνης υπόθεσιν χρήσα
σθαι , παρά δε των ενόντων μήθ' οδεύσαι μήτε μήν
προθυμηθήναι » αγεννούς γάρ ταύτα και ψυχής
υπέλαβες και φρονήματος · αλλ' εκ προοιμίων μάλα
βασιλικώς διασκεψάμενος, ποιείς έργον της σής σο
φίας τω όντι και της άνωθεν χάριτος , ό και βασιλεί
B
παντός πράττειν αρμοδιότατον · ύψού γάρ τό της .
ψυχής όμμα διάρας, και πάσαν όσην οί της Ρω
μαίων ηγεμονίας περιγράφoυσι κύκλοι ακριβώς , ως
οίον τ' ήν, περιειληφώς, ουκ ηγάπησας τούτοις ουδ'
είπας μέχρι τούτων επεκτείνεσθαι σου την κληρου
χίαν, ασπαζόμενος και τούτο, κατά τους πολλούς
των επειλημμένων άρχής, ει μή ότι τα πέριξ στε
νούντο τοις έθνεσιν · αλλ', ει μή επί πλείστον όσον
επεκτείνατο και κατά των άρχής επεξίοις επηρεα :
στών, δεινόν και πέρα δεινών είναι νενομικας.
"Ένθεν του και βλέπεις Πελοπόννησον, βλέπεις
Βοιωτίαν , την Εύβοιαν εκείνην , την Αττικήν , την
τίθης (34 ) το 5μμα: έγνως είναι τι των ημετέρων
'Ασίαν τους οφθαλμούς : οράς τους εξ Ισμαήλ έμ
βριθέστατα επικειμένους και μάλα τον νέον συνθλί
βοντας Ισραήλ • πόλιν δε ταύτην , αλλ' αμφίβολον
ει και πόλιν έδει ονομάζειν τω τότε ) την Σκυθών
ερημίαν (33) εμφαίνουσαν , και ταύτην έγνως ως
είχε, και ιδών ηλγησας αναλογιζόμενος εις οίον
τέλος κατήντησε τα ημέτερα , και ώς εγενήθημεν
τέρας τους πολλούς , μυκτηρισμός τους κύκλω ημών,
και παραβολή εν τοις έθνεσιν. "Ένθεν του και ουκ
ανεβάλουν την άμυναν , τών έναντιωθησομένων αυτίκα
υφορώμενος τάς πληθύς, ουδ' έφερες επί πλέον τα
της σαυτού κληρονομίας υφ' ετέρων οράν κατεχό
μενα , κάν ότι μάλιστα ούτως έχειν ο καιρός κατ
ηνάγκαζεν, Θεώ δε πιθήσας (36 ) , και άμα ως ου
ρία ψυχής, τα πλείω κρίνεται των πραγμάτων δια
νοηθείς, κατά πάντων εξέπεμπες τάς δυνάμεις και
κοινόν ανεργίπισας πόλεμον, τρία τα κάλλιστα πά
σιν ανθρώποις εντεύθεν παραδεικνύς, το περιον της
σοφίας , το της ανδρίας μέγεθος, και , και πάντων των
άλλων επέκεινα, το ασφαλές της προς Θεόν πεποιθή .
σεως. 'Αλλ' όσας μέντοι πόλεων παρεστήσω τούντεύ
Οεν, τάς μεν "Αρεος νόμω, τάς δε και προσπε σούσα ;
αυτίκα, ως εκάθηρας τήν του Πέλοπος, ώς προσ
εποιήσω την Λακωνικήν, και της Αχαΐας έκράτη
( 36) Sic codes . Scripsit, puto , πεποιθήσας au
clor, ni voluerit poelice loqui, quod nunc inicmpe
stivum ,
373 LAUDATIO MICHAELIS PALÆOLOGI. 174
σας, Ιταλούς δε τα φρούρια, ως πτώκας τας πέ- A lingua pollent et eloquentia super omnes exOr
τρας, υπελθείν παρεσκεύασας, λεγόντων έτεροι και nantur : mibi autem circa hæc sermones parvum
υμνούντων, οπόσοι και γλώτταν ικανοί , οπόσοις και cymbalum circumferenti, lantum rerum numen
το λέγειν επέκεινα των άλλων δεδώρηται • εμοί δε perlustrare manifeste videtur opus insolens ac ple
προς τοσούτον πραγμάτων διανήξασθαι πέλαγος, nun temeritatis. Præterea nobis lætitiæ dies et
βραχύ και ταύτα περιφερομένων του λόγου αχάτιον , tibi laus omnis vita, et hactenus res nostræ auclæ
περιφανώς αυθαδές τε δοκεί και έργον γέμoν θρασύ- manent, Barbarorum vero res in præceps ruunt, et
τητος. Πλήν εκείθεν ημίν ευφροσύνης ημέρα και augescunt illorum angusliæ ; itaque quærunt quasi
πανήγυρις άπας ο βίος, και διαμένει μέχρι της δεύρο in nocte degere vitam , quia luos non possunt
αυξόμενα τα ημέτερα, τα δε των βαρβάρων εις respicere splendores : feras diceres nocturnas,
ανάρβουν χωρεί, και ακμάζει τα κατ' εκείνων δεινά: quæ non tolerantes diem illucescentem videre ,
διό και σπεύδουσιν ώς εν νυκτί διάγειν τον βίον, μή in arla nemoris et latebras recedunt.
έχοντες πρός τάς σας αντοφθαλμίζειν φαιδρότητας · θήρας αν είπoι τις ανημέρους , μη φέροντας οράν την
ημέραν αυγάζουσαν, προς δε τα βάθη της ύλης και τας καταδύσεις επειγομένους .
Και γνοίη δ' άν τις το αληθές , μόνον ει προσέχοι Et cognosceret aliquis veritatem ; si tantum ani
τον νούν. Πέρσαι, Λατίνου, Μυσοί, προς τούτοις και Β mo intendat . Perse ,Latini, Mysi et insuper Sey
Σκύθαι , και όσα των εθνών μαχιμώτατα , ότε μεν thæ , et quæcunque gentes bellicosissimæ, sive sin
ιδία έκαστον έθνος, ήν ότε και οι πάντες αθρόον εξ gula natio privalim , sive omnes conjuncte et
ανατολών , εκ δυσμών, εκ γής, εκ θαλάττης, εκ παν- oriente , es occidente, e terra , e mari, ex omni re
τός μέρους, προσβάλλοντες, κατά πολλήν άδειαν την gione irruentes, magna securitate terram nostram
ημετέραν κατέτρεχον, και ώσπερ πληγή τις δυσία. oppugnaverunt, et, veluti aliqua plaga insanabilis,
τος ταύτη ενέκειντο λυμαινόμενοι το δε κακόν επι- illi adhæserunt infesti : quod malum stabile qui •
μένου, τω χρόνω και κραταιούμενον, τάχα, ει μη dem se tempore roboratum , celeriter, nisi to ad
έστησας συ τούτο ισχύν ειληφώς έκ Θεού, ές έσχατον illud inhibendum vires a Deo suscepisses, ad ex.
αν αφανισμού παρήλασε τα ημέτερα. 'Αλλ ' ήν με- tremam perniciem nostra adduxisset. Hæc erant
χρι της σής αναδείξεως ταύτα, και η νόσος μέχρι usquedum electus fueris, et morbus invalescens
τότε κρατούσα εφαίνετο . Επει δε ανέσχες, και πρη . videbatur. Postquam autem apparueris, vexalores
στήρας μάλα φοβερους απανταχοσε ήφίεις , ούτ' maxime timendos planc dimillens, non potuerunt
έσχον αντην ιδείν, και η υπόστασις αυτών προ προσ- te contra intueri , et illorum audacia, ante faciem
ώπου σου καλάμη τις ήν προς σπινθήρα και άνε- luam, erat quasi stipula ad scintillam et ventum,
C
μον (57) . Την δε σεμνήν ταύτην πόλιν την βασιλεύ- Preclaram autem illarm civitatem , in quain regna8 ,
ουσαν, και ταύτην ( αλλά δίκαιον αν είη μικρών et illam ( sed equum esset paululum digredi ut de
αναχωρήσαντα περί ταύτης ειπείν • εντεύθεν γάρ ea loquar : exinde enim videre erit apertissime
έσται κατιδείν εναργέστερον ως δαψιλέστερα το quam copiosiora ex cælo meo regi occurrerunt
ημετέρω βασιλεί τα της άνωθεν ήκει ροπής, ανθ' ου prasidia , propter quod et in magnis faciendis in
και τα μεγάλα δράσει ως βάστα εργαζόμενος φαι- cumbere facillime videtur) et illam , qua sub coelo
νεται) , και ταύτην ής υπ' ουρανόν ουκ οίδ' ει καλλί- an sol pulchriorem videat nescio , cum sit regum
στην είδεν ο ήλιος , βασιλέων ούσαν εστίαν , ή μάλλον sedes el præsertim Dei oppidum electum el san
Θεού τε χωρίον εξαίρετον και τέμενος ιερόν, συνέβη , clum sanctuarium , accidit juxta humanæ sortis le
κατά νόμον της ανθρωπίνης τύχης, υπό χείρας βαρ- gesin manibus Barbarorum cecidisse .
βάρων ελθείν .
Καί γε μηδείς υπ' αιτίαν τους πατέρες ποιείτω , Et ne quisquam illud crimini verlat patribus,
μηδεν ισχύσαντας φυλάξαι τοιαύτην, ούσαν την qui eam, cum illis eral servare, non valuerunt :
εαυτών • ουδέν γάρ προς εκείνων των ξυμβάντων , nihil enim ex his quae eis evenerunt, nibil , ne in
ουδεν, ουδ' ή των ενοικούντων ασθένεια πρόξενος D colarum quidem imbecillitas auctor fuit urbent
του δυστυχήσαι την πόλιν εγένετο . 'Αλλά πάς τις infaustam exstitisse. Sed quicunque hoc sibi in
εις ταύτας εννοίας ερχόμενος, ειδώς ως ουδέν των εν animum induxit, reputans nil esse incommutabile
ανθρώποις ακίνητον ουδέ βέβαιον , ίδιον δε του θνη- nec firmuin , proprium vero morlalis generis esse
του γένους αι μεταβολαι , και παγιότης το μηδέν mutationes, el stabilitatem nil esse stabile, atque
είναι πάγιον, και άνθρωπος Θεού παίγνιον, ει θέμις hominem Dei Iudibrium, si Platonicis verbis uti
ειπείν κατά Πλάτωνα, στρεφόμενός τε και μετα- liceat, quod vertitur et convertitur , prout verlenti
στρεφόμενος ώς τη στρέφοντι βουλητών , συγγνώμην libeat, veniarn det majoribus, et illam quandoque
τε τους προγόνους εχέτω, και ως ολισθήναι ποτε και cecidisse necessariam fuisse censeal : homines
ταύτην έδει αναγκαίον είναι δεχέσθω · ανθρώπους enim non aliquando res contra voluntatem expe
γάρ όντας μή πείραν λαβείν ποτε και των μή κατά riri nullo pacto fieri potest. Itaque necessario ſa
γνώμην αδύνατον. Τοιγαρούν και κάμπτεται αναγ- liscit regina civitas, et fit Barbaroruin supervacua
καίως η βασιλις , και γίνεται χειρών βαρβαρικών merces et obcæcatione læditur orbis oculus , aut , ut
(37) Thespicere potuit Psalm . LΧΧΧΙΙ , 13 : “ Ο Θεός ωπον ανέμου . Εst etiam υπόστασις αυτών. Ιoculio
μου , θού αυτούς ύς τροχον, ώς καλάμην κατά πρόσ- in Bibliis frequens.
315 GEORGII CYPRIT CP . PATRIARCHE 376
rectius loquar, vertex terra que sub colo jace! A παρανάλωμα , και πήρωσιν και της οικουμένης δέχε
ejicitur, et pereunt omnes civitates sive in conti . ται οφθαλμός, ή , μάλλον ειπείν, η κορυφή της υπ'
niente , sive in medio mari, quascunque incolunt ουρανόν αφαιρείται, και νεκρούται όσα των πολισμά
homines : et perturbatio et confusio et innovatio . των είτε κατ' ήπειρον, είτε και κατά μέσην θάλατ
el si quid aliud præler opinionem sit, invadil om- ταν έχουσιν άνθρωποι , και αταξία και σύγχυσις και
nia ; el cælum ex alio , ut opinor, cruentas millit καινοτομία , και εί τι έτερον των παραδόξων, κατα
stellas , et gemit astrorum chorus, et tenebras lu- λαμβάνει το πάνε και ουρανός άνωθεν, ώς oίμαι,
na , flentium more , subit, et sol frigidos super ter- αιματηράς πέμπει σταγόνας (58 ) , και χορός αστέ
ram radios emittit , aut, ut rectius loquar, non ρων θρηνεί, και σκότος η σελήνη νόμω πενθούντων
einisit omnino, commolus et ipse clade civitalis ; υπέρχεται , και ο φωσφόρος στυγνάς κατά γής ακτί
insuper mox terra immugit, aer quasi tristis alle νας αφίησιν , ή , μάλλον ειπείν, ουδ' αφήκεν όλως,
infuscatus est , et mare extra solitum estuavil, πεπονθώς και αυτός προς το πάθος της πόλεως :
quasi calamitatem nostram non sustineat, conten- εφ' οίς τάχα και γή μεν εμυκήσατο, αήρ δε ώσπερ
dens ad alium locum'ac quem occupat iransmi- κατηφιών ές βάθος τεθόλωτο, και θάλασσα παρά το
grare : non enim tolerabile erat lerræ ornamen- ειωθος επωρίνετο, ώσπερ μή δυναμένη προς την
tum tali fortunde esse obnoxium, nec videbatur , B συμφοράν (39), προς δε τόπον έτερον, ανθ' ούπερ
civitate periclitante, aliquid el quod inter homines έχει , μεταναστεύσαι φιλονεικούσα · ουδέ γάρ ήν άνα
bolita sunt, evenire : cælerum oportebat illud et σχετόν το άγαλμα της οικουμένης υπό τoιάνδε τυ .
rem impellebal quædam necessitas , qua nil dicunt χην οράν , ουδ' έδόκει τι των κατ ' ανθρώπους ειωθό .
esse violentius ; et reipsa accedit, Postquam in των συμβαίνειν, αλισκομένης της πόλεως : πλήν έδει
desolationem subilo, juxta Psalmi verba , civitas γενέσθαι, και ανάγκη τις εκίνει το πράγμα, ής
incidit, et nihil ex his quæ in ea erant mansit, ουδέν φασί βιαιότερον · και μέντοι και γέγονεν.
ubi fuit, perturbatione qua illam in pejus egil 'Επει δ' εγένετο και εις ερή μωσιν εξάπινα, ψαλμι
perturbata est ; et illa templa, quibus pulchriora κώς ειπείν, τα της πόλεως ήλθε , και ουδέν των εν
nec oculi unquam videre , ncc auditus audire , imo αυτή μεμένη κεν εφ' ώπερ ετύγχανε , κίνησιν δε τα
nec animus fingere non valerent, directa ferunt ; πάντα κεκίνητο της επί το χειρον, και ναοί μεν
edes publicae ac populares, que animum spectatoris εκείνοι, ών καλλίω ούτ' οφθαλμοί ουκ έσχον ιδείν
splendore pascebant, siralæ fuerunt ; lavacrorum ουδαμού , ούτ' ακοή ακούσαι, αλλ' ουδε νούς αναπλά
luxuria et varietales porticuum qui undique urbem σασθαι , κατεστράφησαν , οικοδομαι δε δημόσιαι τε
dividebant, atque sepia et fori species humi C και δημοτικαί , εστιώσαι και τον θεατήν τη φαιδρό
corruerunt; nihil reliquum est videre nisi rude- τητι, κατεβλήθησαν, λουτήρων δε αβρότητες και
rum lumulos, qui inducunt bic fuisse civitatem co- ποικιλίαι στους απανταχού μεριζομένων του άστεος,
gitare. Postquam ita se res habuerunt, toum opus και περίβολοι , και αγοράς σχήμα , κατά γής ήχθη
erat a cælo destinatum , et honor urbem primum σαν, απολέλειπτο δε μόνον ερειπίων οράν κολω
instaurare et ad pristinum reddere statuni. Opor- νούς ( 19) , πόλιν είναι ποτε ταύτα συλλογίσασθαι
tebat sane in regalium rerum ditionem venisse, et παρεχομένους· επειδή ούτω ταύτ ' έσχε , σον ήν έργον
throno regio insedisse qui ante tempora innume- άνωθεν αποτεταμιευμένον, αξίωμά τε το πρώτον
rabilia ad hoc prædestinatus est , et simul quod nü- την πόλιν αναλαβείν και προς την αρχαίαν γενέσθαι
per in sermone dixi , scilicet te regix; potestatis κατάστασιν . ' Εχρήν γάρ ώς αληθώς και των βασι
unguento unicum fuisse , ut non quilibet homo, λείων εν κατασχέσει γενέσθαι και του θρόνου καθ
manifestum bene est et salvum veritale . ιζήσαι της βασιλείας (40'), ός και προ χρόνων απεί
ρων εις τούτο προώρισο » και άμα και προ μικρού μοι λόγος ρηθείς, σε τώ της βασιλείας μυρω χρισθήναι
ως ουδείς ανθρώπων ουδέποτε , δηλός εστιν έχων καλώς και αληθεια σωζόμενος .
Et præterea ipsa facta verborum confirmarunt D Και δη αυτά μοι τα πράγματα των λεγομένων
veritatem . Regum enim qui priusquam tu exsti- επικυροί την αλήθειαν . Βασιλείς γάρ, οι πρότερον ή
lerunt, alii incolebant civitatem , atque diviliis et σε φανήναι , οι μεν την πόλιν κατείχον, και πλούτο
copiis innumeris et omnibus quæ ad bellum in- και στρατευμάτων μυριάσι , και τοις όσα προς πό .
serviunt diffluentes, invasiones faciebant et incur- λεμον τελεί, βρίθοντες, εξελεύσεις έποιούντο και
siones , et in ditionem aliquamgentem redigebant; καταδρομάς, και κατεδoυλoύντο τινα των εθνών, και
el quidem hæc agcbant qui maxime omnium ope- ταυτ' εποίουν οι μάλιστα των απάντων επ’ έργοις
ribus inflati sunt : alii vero , habitabant et illi φρονήσαντες" οι δε, ώκουν μεν και ούτοι την αυτήν
samdem ac ei civitatem , sed non volebant quid- εκείνοις πόλιν , ήσαν δ' όμως παρά τούτο μηδέν μήτε
quam aut agere aut excogilare, illud satis esse πράττειν μήτε διανοείσθαι δυνάμενοι, αγαπητόν
(38) Respeclu , puto , ad Homeri locum Iliad , tu, (40) Similia de eadem re verba Nicephori Greg.
458 : Ουδ' απίσθησε πατήρ ανδρών τε θεών τε , IV, 2 : " Ην μεν ούν ιδείν την βασιλεύουσαν των
Αίματοέσσας δε ψιάδας κατέκευεν έραζε, Παίδα φίλων πόλεων πεδίον αφανισμού, μεστην ερειπίων και κο
λωνών...
τιμών .
( 39) Sic coder. Locus non est integer. Suppleri ( 10* ) Dubito de hac voce an bene eam legerim .
poiesi, dum codex melior reperiatur, repòs try oup- Forsan , βασιλίδος. Codex , ut videtur, βασίλας .
çopdv loziv . Conjecturam tirmant que sequuntur,
377 LAUDATIO MICHAELIS PALEOLOGI. 378
ηγούμενοι και τούτο, ει μή των ενόντων εκπίπτοιεν : A rati , quod non a polentia exciderent, erant au
ήσαν δ' οίτινες ( τρίτη τάξις αύτη των της βασιλίδος tem quidam ( lertius ordo ille est eorum qui res
κεκρατηκότων ) , οι ουδ' αυτό τούτο φυλάξαι δεδυ- regere civitatis occupavere ), qui non hoc ipsuni
νηντο, εφ' ών ήλω το κεφάλαιον της αρχής, και servare potuerunt , quibus caput imperii ereptuin
κατεχόρευσαν βάρβαροί τινες και Ασσύριοι της νέας est , et exsultaverunt Barbari quidam et Assyrii
Σιών, και έκπτωσιν ημείς απρεπή επεπόνθειμεν. Οι novæ Sion , et eversionem indignam nos passi sumus .
δε μετ' εκείνους άνδρες άρεϊκού γεγονότες , και πολ- Qui post illos viri bellicosi exstiterunt et multa
λους πολλάκις διενεγκόντες πολέμους και υπερσχόν- sustinuerunt prælia et vicerunt , quasi non toleran
τες . ώσπερ εν υπερορία κρατείν μή ανεχόμενοι , tes in exsilio imperare, multa ad redilum tenta
πολλά μέν διεπύκτευσαν προς την καταγωγήν στρα- vere , lum militando , tum machinando, lum nio
τευόμενοι , μηχανώμενοι, επιχειρούντες, εκ γης , εκ liendo, ex terra, ex mari , et omni loco et modo,
θαλάττης , εκ τόπου παντός και τρόπου , δάσαι δε facere vero quidquam dignum eorum alacritale ull
τέως της προθυμίας επάξιον ουδέν ουδόλως εξίσχυ- que non valuerunt. Taum vero opus, quale est ?
σαν . Το δε σον, οποίον ; " Έκπληξις ατεχνώς και πέρα Stupor certe inculit et est supra admirationem ,
θαύματος το γενόμενον, ώστ' ουδ' έχει προς όπερ ita ut nihil habeat cui conferatur. Subegisti civi
αν και συγκρίνοιτο. Παρεστήσω πόλιν, μεθ' όπλων Β latem , per arma quidem , sed sine sanguine , et ci
μεν, πλήν αιμάτων χωρίς, και πόλιν ήν οι μεν των vitatem quam pristinorum regum alii retinere, alii
άνω βασιλέων κατέχειν, οι δε κατασχεϊν (41 ) ουκ occupare non potuerunt, et occupas urbem quam
ήδύναντο, και κρατείς άστεος όπερ εκείνοι απώλε isti perdiderunt, et das præler existimationem Ro
σαν, και δίδως παρ' ελπίδα "Ρωμαίοις τρυφάν τα manis splendoribus delectori reginae civitatis , e
της βασιλίδος καλά , ών εξόριστοι πολλών ήδη χρό- quibus extorres longo ablhinc tempore fuerunt.
νων ετύγχανον.
Και ου μόνον γε το , αλλά και το ίδιον σχήμα Et non hoc solum quidem , sed etiam propriam
καλώς τη ση προνοία η πόλις ανέλαβε , και ο περί- speciem tua providentia urbs eximie resumpsit,
βολος μάλα σεμνώς ανεσώθη , και μονονού , « Πόλις et seplum gloriosissime restitulum est , el fere
ειμί και αύθις διά σε , ο βοά βασιλίς, « όν απώλεσα « Urbs per le sum rursus, , clamat regina civilas,
κόσμον αναλαβούσα φαιδρότερον , και την στεφάνην < decore ornata quam perditum splendidiore , et
επιθείσα τη κεφαλή , ήν ο χρόνος ομού και χείρες positam capiti habens coronam , quam tempus simul
ανόμων εις εδάφη κατήρειψαν . "Οθεν και, ει μή ac manus iniquorum bumi dejecerant; , itaque,
τώ ετέρω, έν γε τέως τη βασιλίδι μυρία σου της c etiamsi non aliasforent,in Urbe-regina milliasunt
μεγαλοψυχίας γνωρίσματα . Της δε σου περί το θε- tuæ magnanimitatis indicia . Tui vero in Deo colendo
ραπεύειν το θεϊον θερμότητας πολλά μέντοι και άλλα ardoris exstant et cætera mulla testimonia , templa
τεκμήρια , θείων ναών απανταχού της Ρωμαίων divina ubique Romanorum terræ restituta , extra
ανοικοδομαι , ξένων καταγωγαί, νοσούντων ετοιμέ- neorum hospilia, ægrotantibus curæ datie , infirmi
λειαι, ασθενών ιατρείαι, καπί τη σφών θεραπεία Sanali , non minus ac conventus et monasteria
πρόσοδοι αφοσιούμεναι, ουχ ήττον δε δή που και των quum in urbibus, lum in desertis erecia , quorum
φροντιστηρίων και άσκητηρίων, όσα γε δή και κατά alia commisisti viris Deo consecratis et a terres
πόλεις και εν ερημίαις ανήγειρας , τα μεν ανδράσιν tribus alienis, alia autem mulieribus nipiis Christo
άνειμένα θείο καθιερωθείσι και αποστάσι των υλι- ad aniniam perficiendam et custodiendam virgini
κών, τα δε γυναιξί νυμφευθείσαις Χριστώ είς τε latein ; quæ a mundo et rebus mondanis seipsas
ψυχής προκοπήν και παρθενίας συντήρησιν, α? δή- Segregaverant . Omillo autem dicere orplianorum
που και κόσμου και των εν κόσμω έαυτάς ηλλοτρίω- adoptationes , virginum inopum dotationes, victu
σαν. 'Eώ δε λέγειν αντιλήψεις απωρφανισμένων , indigentibus facultatum condonationes , et cetera
παρθένων απόρων προικοδοτήσεις , ενδεώς εχόντων omnia quæ ad vila conversionem amictis omnibus
βίου πλουτισμούς, και τάλλα όσα και οία εις απαλ- D distributa fuerant, et quomodo per beneficential
λαγήν παντί των λυπούντων οικονομείται , και όπως copiosius manant divitiarum tuarum llumina, guo
μεν επ' ευποιία δαψιλέστερον νάουσιν οι ποταμοί modo exinde prote Deumdeprecari quisque movetur ,,
σου των θησαυρών , όπως δ' εντεύθεν πάς τις εντυγ- Luam ad populum servanduin providentiam , luam ne
χάνειν διεγείρεται υπέρ σού τω Θεώ, την δε περί a multis inimicis sit infestatus sollicitudinem , cogi
το υπήκοον όπως τα σώζοιτο πρόνοιαν, την δεσπου . tationes et curas diuturnas ul ad meliora augescat
δήν όπως μή παρά των εχθρών πολλών όντων λυμαι - et proficiat, propter quæ non das soninum oculis,
νοιτο, την κατά πάντα χρόνου φροντίδα και μέριμναν nostram perquirenis tranquillitatem .
όπως τ' επιδιδοίη και προκόπτοι επί το βέλτιον, ανθ' ών και ου δίδως ύπνον τοίς οφθαλμοίς , δι' έρευ
νης την ημετέραν έχων ανάπαυσιν.
Και ταύτα δή πάντα τις αν είη λέγων προς άξίαν Et hæc omnia quis enarrans condigue enarra
είπών, η ποίος νους , ές δέον περιλαβών , αποχρών- rel, aut qualis mens, satis immensa , convenienter

(41 ) Sublilius aliquid discriminis ponit nunc detur occupare, hoc retinere, vel illud relinere,
inter %a tépet et otrsyeiv, quorum illu CSSevi hoc occupare . Forsan locus est leviler corruprus.
379 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHÆ εεο

lingua exprimere daret, cum le regnante, nostra ad Α τως τη γλώττη διηγείσθαι παρέχοι , οπόταν υπό σο !
tantam potestatem pervenerunt, ut bellum exop- τρομηθεί ές τοσούτον ισχύος ήκε τα καθ' ημάς, ώστε
lent milites ; bellum autem videre nequeant, el , πολέμου μέν έραν τούς των όπλων, πόλεμον δε μη
si oporteat illud quandoque sustinere, super terra έχειν ιδείν, κάν δέη τούτόν ποτε χρόνια συστήναι ,
bostium , non super nostra sustineatur. Nonne ag . επί της των εχθρών , ουκ επί της ημετέρας συνίστα .
mina nostra in hostili lerra ? nonne exercitus qui σθαι . " Η ουχί λόχου επί της πολεμίας ημέτεροι ; ου
eam nutu ferunt el agunt ? Nonne Romanis præsi- στρατεύματα φέροντα ταύτην και άγοντα κατά βού
dia quæ stant in Barbarorum plagi , quæ et illorum λησιν ; ού φρούρια Ρωμαίοις επί της των βαρβά
usquequaque retundunt impeļus ? Ex hoc fit ut ρων ιστάμενα, πανταχόθεν αυτοίς τάς ορμάς απο
non quomodo libi adversabuntur sicut prius alten- κλείοντα ; εφ' οίς ουχ όπως εκείνοι μαχέσονται καθά
dant, sed quomodo in agendo le benevolo et cle- και πρότερον σκέπτονται, αλλ' όπως τι πράξαντες
menli ulantur. Et ergo videre est Latinos, pro il- ευμενους σου και λεω τύχωσι. Και γούν οράν έστι
lorum superbia et arrogantia , in civitale obsessos Λατίνους αντί των μεγαλαυχων εκείνων και αγερώ
et caplos et nibilo humiliores, Scyihas subjectos, χων πολιορκουμένους και πορθουμένους και τίνος ου
Mysos deditos, Persas et Medos ad exorandum ve ταπεινοτέρους, Σκύθας υπείκοντας , Μυσούς προσερ
B
niepies et genibus procumbentes, cum servili eli χομένους , Πέρσας και Μήδους εις ικετείαν βαδίζοντας
habilu et animu, omnem gentem et hominum ge- και γονυπετούντας μετά δουλικού και σχήματος και
nus libi morem gerentes et, quasi meliorem quam · φρονήματος, πάν έθνος και γένος ανθρώπων υποπί
dam fortunam , sub te vivendo occasionem acci- πτοντας και, ώσπερ άλλο τι χρηστότερον έρμαιον,
pienles. Quapropter gens nostra , quasi unico ore το υπό σοι τελείν καθαρπάζοντας . Υπέρ ών το
ulerelur, vehementius quam lurba dicit et celebrat ημέτερον φύλον, ώς ένι κεχρημένον το στόματι ,
felicitatem , el luum imperium , per quod ad il- χορού ακριβέστερον φθέγγεται και πανηγυρίζει
lam provectus es, æternum manere deprecatur : την ευδαιμονίαν, και την σην αρχήν, δι' ήν ές ταύ
non enim necessitale, rex, sed amore tibi oblem- την απήντηκε , μένειν εις αιώνα επεύχεται · ου γάρ
perai, nec coacla curvatur , sed lui studio vinc- ανάγκη, βασιλεύ, αλλ' ευνοία τυγχάνει δουλoύμενον ,
la , notui luo obsequitur. Itaque munita et ab ουδέ καταδυναστευόμενον υποκλίνει, αλλά πόθω σοι
omni dolo tula tibi asservalur regia polestas : non δεδεμένον υπηρετεί σου τα νεύματι. 'Ανθ' ού σου
enim polest , non potest imperium firmius inve- και έχυρά και δόλου παντός υπεράνω τα της βασι
niri quam imperium amore fundatum ; et satis λείας φυλάττεται · ου γάρ έστιν , ουκ έστιν αρχήν
10agna est custodia regi subjectorum amor . Idcirco C ισχυροτέραν ευρεϊν της ευνοία τειχιζομένης, και
nimirum omnia que vis , jussu tuo, conficiantur αποχρώσα φυλακή βασιλεί των υποτεταγμένων ή
et multo expeditius, ut est in proverbio , quam si εύνοια . Δι' & δή και τελείται πάν και αν η βουλομένω
quis chordam præstringerel, et siquid fieri opor- σοι εξ επιτάγματος, είτε και νεύματος, και πολλά
teal , indicare satis est , et factum est : hinc osten- γε άον ή, κατά την παροιμίαν, ψήλειε τις χορδήν ,
dant quonam modo el cum quanto amore imperiis κάν δεη τι γενέσθαι , απόχρη δόξαι , και πέπρακται ,
oporiet subjacere. εν τούτω δεικνύντων τίνι ποτέ το τρόπο και μεθ '
όσης χρή της ευνοίας ταίς αρχαίς υποτάσσεσθαι .
Sic , rex, pulcherrime et congruentissime tu illo- Ούτω, βασιλεύ, κάλλιστά τε και αρμοδιότατα συ
rum perfrueris obedientia , illi vero felice lua μεν εκείνων απολαύεις της ευπειθείας , εκείνοι δ'
ſorluna et cælcris quæcunque, ex alto raboralus , αύ της αγαθής σου τύχης , και των άλλων όπόσα
quotidie videris facere , dicere, agere , deliberari , con- δωννύμενος άνωθεν καθ' εκάστην φαίνη ποιών , λέ
sulere , omnia operari . Non enim alia est libi opera , γων, πράττων, συμβουλεύων , σκεπτόμενος , πάν
quam ut nostra bene habeant invigilare, nec gay- ότιoύν εργαζόμενος· ου γάρ άλλο τι σόν έργον, η
sium extra subjeciorum felicitateni, nec post eam όπως ποτέ πάθοι καλώς το ημέτερον, ουδ' ευφροσύνη
D παρά την ευημερίαν των υπηκόων, ουδέ τις μετά
latiia, el ſere operibus clamas : « Propria regis
virits, negligere et sua, si oportuerit, ad suljecto . ταύτην διάχυσις, και μονονού τοις έργοις βοά::
rim utilitalem . , • Αύτη βασιλεύοντος αρετή , αμελείν και των καθ'
αυτόν , ει δεήσειε, προς την των βασιλευομένων
ωφέλειαν. ,
Al cum eo iisque sermonis progressus sum , de . 'Αλλ' , ενταύθα του λόγου γενόμενος, ποθώ τινος
sidero rem in memoriam reducere , quod regis εις μνήμην ελθείν, όπερ και της κηδεμονίας έτι
sollicitudinis maxime est indicium , et in omne μάλιστα του αυτοκράτορος γνώρισμα, και παντί τω
sernione ac scripto ostendiet recenseri æquum forel. περί λόγους και γραφή διδόναι και διηγήσασθαι δί
καιο» .
Cum periculo conjuncta erat eruditio, et (o pe- Κίνδυνος (ώ ! πώς αν είπoιμι τούτ' ανεκτώς ;)
riculum ingens) ipsa jam perierat eruditio : quie κίνδυνος είχε τους λόγους, και ο κίνδυνος όσος !
res post hominum memoriam non eveneral lacte : Παίδευσις κατελύετο, πράγμα ούπω γεγονός εξ
nus . Omnis ars , accurata disciplinarium cognitio , αιώνος: τέχνη και μαθημάτων ακρίβεια εξ ανθρώ
humanum reliqueral genis. Imperitia invacerat luc των ήσαν · ανεπιστημοσύνη κατείχε το πάν , και τύχη
381 LAUDATIO MICHAELIS PALÆOLOGI. 282
τις άλογος επεχόρευε" λόγων δε σπέρματα και σπιν- A universum , dominabaturque fortuna omnis expers
θήρα, ώς ειπείν , μαθημάτων ήν οράν σωζόμενα ου- rationis, ubique exsulabant scientiarum semina, et ,
δαμού , ότι μη παρά τω σώ λογοθέτη (42) , ου μέγα ut sic dicam , fomites disciplinarum , nusquain
δ' ειπείν, και καθ' ημάς Αριστοτέλει , είτε και erant reliqui, unum logothetam excipio ( absit
Πλάτωνα , ή όπως ποτέ τούτοις παραπλησίως τον dicto invidia ), sive quis Aristotelem eum , sive Pla
άνδρα βούλοιτο τις καλείν, ή , ίνα διέλω σαφέστερον, lonem , sive alio simili appellare velit nomine ;
όν 'Αριστοτέλης νομίζειν χρεών, ουδέν εκείνου απο- aul, ul planius distinguam , quem recte Aristotelem
λειπόμενον, όταν τι δέη της λογικής επιστήμης και vocaveris, ut qui nulla in parle quidquam huic
της των φυσικών αποφήνα σθαι, Πλάτωνα δε θεολο- concessit, quoties in logica physicave aliquid expo
γούντα και κατά μούσαν φθεγγόμενον 'Αττικής, nendum essel scientia ; Platonem vero, quoties
παρ' ώ μόνο, και κατ' αυτόν Πλάτωνα φάναι , σαφή theologum ageret Atticeque elegantiam exprimeret
τε και στρογγυλα και ακριβώς έκαστα των ονομά- musæ : apud quem unum , ut cum ipso loquar Pla
των αποτετόρνωνται ( 15) . Ούτος και γάρ μόνος ελεί- lone , verba singula et perspicua et rotunda, el ad
πετο, ή ταληθέστερον ειπείν, έταμιεύετό σου μετά amussim quamdam quasi facta sunt. Solus enim
των άλλων καλών εκ Θεού, έσχατος μεν τω χρόνω hic lum superabat, aut, ut loquar verius, cum
μεθ' όσοι σοφοί πεφηνώς, τους πρώτους δε συνεισά- 8 Donis aliis tibi a Deo quasi promicondo dalus
γεσθαι δίκαιος, παιδεύσεως εις ών (44) άπαν είδος erat : tempore quidem , omniuin quotquot fuere
συναγηοχώς, και διά πάντων ευδοκιμών, ώς εν ού- sapientes, ultimus ; qui cum primis tamen jure
δεν πρός ουδένα καταδέχεσθαι σύγκρισιν. merilo cerlare possit. Quippe qui cum unus esset,
disciplinarum pariter conjunxerat genus, et in omnibus tenebat primas, ut in nullo cum alio conferri
possit.
"Ως ούν εν ούτω στενό κομιδή τα των λόγων φθά. Com igitur vidisti ita in arcio lilleras esse et
σαντα εθεάσω , και ότι το κάλλιστον άμα και ιδιαί- pulcherrimum simul ac singularissimum hominis
τατον ανθρώπων χρήμα ούχεται , μικρού δεϊν, κατά decuis migrare, el parum abesi, ut liesiodi Justitia,
την Ησιόδου Δίκην (45 ) , εκ γής άποπτάμενον , ει a lerra evolare, nisi lu dextram porrigas; cum igi
μη συ υπέρσχης την δεξιάν ώς oύν ούτω ταύτ' lur ita se res habere conspexisti , non tulisti malum
έχοντα ήν, συ δε είδες, ουκ ήνεγκας ο κοινός ευερ: qui in omnes beneficus eras , el opem ferre non
γέτης το πάθος, ουδ' ανεβάλου προς την βοήθειαν, distulisti , nec moralus es necessitati consulere , sed
οδ' 3μέλλησας προς την χρείαν , αλλά ζηλούς υπέρ ardes lillerarum studio, le impellente Dei nu
των λόγων , ανίστασαι, θείας κινούσης ροπής, ανθί- C mine , oppugnas insipientem fortunan, colluctaris
σταται κατά της αλόγου τύχης, αντιπαρατάττη adversus illam propensionem inordinatam , conlen
προς την άτακτον εκείνην φοράν, σπουδήν έχων και denis hæc quoque everlere ul inimicorum millia,
ταύτα καταβαλείν , ώσπερ εχθρών μυριάδας , και el altie sapientiæ caulus exsistis proprignator.
της υψηλής φιλοσοφίας εχέγγυος καθίσταται πρό- Tunc tuum Mercurium hactenus silenlem lin
μαχος . "Ένθα και τον σον Ερμήν τέως σιγώντα gua uti incitas , aut , ut nos dicimus, Moyses
διεγείρεις χρήσθαι τη γλώττη , ή, καθ' ημάς ειπείν, aller evasisti, quasi ex rupe, silen'is sapientiæ
Μωσής άλλος φανείς, ώς εκ πέτρας, του σιγώντος eliciens lumina et inauna ex celsa Diente pluens,
σοφίας κινείς ποταμούς , και μάννα εξ υψηλής φρε- bonis saturans animas esurientes abhinc multo
νός υετίζεις, και ψυχάς εμπιπλές αγαθών, πεινώ- lempore , non quidem fame panis, nec siti aquæ
σας πολύν ήδη χρόνον ού λιμον άρτου, ουδε δίψος el velut communium ct bumi jacentium escu -
ύδατος, των ευώνων και ευπορίστων και χαμαι έρ- lentorum et polulentorum , sed arescentes sili et
χομένων και τροφων και ποτών , αλλά σοφίας ξη- fame doctrinæ, quæ eamdem rationem habet ad
φαινομένας αυχμό και δίνει παιδεύσεως , ή και λό- animam quam ad corpus anima. Ex his quid fit ?
γον σώζει προς την ψυχήν όνπερ προς το σώμα ψυχή . D Scientias propagari , suscitari ul jla dicam lille
Εξ ών τι γίνεται ; Πλατυσμός επιστήμης , αναβίω- ros, iterum eloquentiam vigere, iterum unum ,
σις, ώς ειπείν , λόγων, αναθήλησίς τε χορού λογικών , quemque incumbere disciplinis, quarum nec no
ανάληψις μαθημάτων, ών ουδε τα ονόματα γνώριμα mina antea decori fuerant ; et, ut breviter dicani,
το προ του ούτως έδει πολλού του ταύτα επίστα. quemque lilleris plenum esse et scientiis reſectum ,
σθαι· και , συνελόντι φάναι , πάς τις λόγων εγκύμων El illud, rex , non minus est opus, ul opinor, quam
και μαθημάτων ανάπλεως. Και τούτο σοι, βασιλεύ, isla facinora, per quæ domasti principes, el terrie
το έργον , ουκ έλαττον, εμοί δοκείν, των μεγάλων metum el pavorem incussisti; quippe enim amo
(42) Georgio Acropolita, de quo præter alios p. 425 .
vid . Allalius Dialr . de Georgiis. In leslinioniis ante (43) Plato, cujus verba describit Gregorius, ba
Dusianam Acropolitæ Historie editionem apposita bet , Phaedro c . 25 , αποτετόρνευται.
fuerunt Gregorii eum laudantis verba , ab ) xivõuvos ( 44 ) Niceph. Gregoras x , 2, in laudatione Meto
eixe ad cury.p !:51v, quorum maximam partem Alla cliil: : 11άντα γάρ εις ανήρ ούτος ήν.
livs I. c . p. 554 repetiit. Qui putavil Gregorium (45) Respicii, prilo, liesiodi loiuin de Pudore
integram de laudibus Acropolitæ orationem scri ct Nemesi, seu potius Arati de Justitia , et lapsus
psisse, et lolam a Dusis editam non fuisse quere est in nomine poell scribendo : cf. Arali Phæn .
batur, Allatius insignitererravit, quem corrigas I. c. 134 .
383 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHE 384

vere clalem que animano inpugnat , et inter res A εκείνων, δι' ών πόλεις και άρχοντας εθνών τους μεν
ralionis experles, eam rationis participem redi- παρεστήσω , τους δε καθεϊλες , δι' ών πρίγκιπας (46)
gere conlerdil, quam hostes foras perturbantes έδουλώσω, και τρόμου και ταραχής την υφ' ήλιον
prosternere nullo modo magis dedecorum est . Sic έπλησας, παρ' όσον και πάθος καθελείν κατά ψυχής
per le bonorum flumen inter nos defluxit, et στρατευόμενον, και μετά των αλόγων τάττειν λογι
omvia salutaria contigerunt, ct maniſeste luain κήν ούσαν φιλονεικούν, του τους ενοχλούντας έξω
fortunam nostra subsecula est prosperitas . θεν καταβάλλειν εχθρούς ουδέν άτιμότερον . Ούτω
Quamobrem inspicienti cuique cum quibus opor- διά σε θάλασσα καλών ημίν εξεχύθη , και παν οτιούν
leat tua conferre, inopia simul ac difficultas occur- σωτήριον επεγένετο , και τη σή τύχη εναργώς ο ημέ
runt. Nec enim quisquam ex antiquis ano τερος επηκολούθησεν όλβος. Δι' & δή και σκοπoυμέ
obversatur quem æquun sil tecum conferre, et νοις πρός & δεί και παραβάλλειν τα σά δέος τε άμα
si quis sese offerat, vereor ne omnino dissonam και απορία προσγίνεται. Ούτε γάρ εις μνήμην ήκει
comparationem faciam , non cum majore, nec cum τις των πάλαι προς σε παρεξετάζεσθαι δίκαιος , και,
æquali, ut par esi , eam faciendo : Nam omnes ει έλθοι τις, δέδοικα μή πάντως απάδουσαν ποιήσω
video tibi dolibus esse minores, ut omnia astra μαι την εξέτασιν, μή προς μείζονα, μηδε προς ίσον,
soli , et illud tanquam honorem ducere, quod ali- Βώς δέον, αλλά προς ελάττονα ταύτην τοιούμενος
quis primus post te censeatur. Ergo et Cyros , πάντας γάρ ορώ σου των καλών ήττωμένους , ώσπερ
Darios, Alexandros et Augustos, et qui Barbaris ηλίου τους πάντας αστέρας , και τούθ' ηγουμένους
atque Romanis imperarunt et ad maximam gloriam φιλοτιμίαν, όστις πρώτος ταττοιτο μετά σε . Μέντου
provecti sunt, illos, quicunque sunt, lum in me- γε και ( 47) Κύρους εκείνους , Δαρείους, 'Αλεξάν
dium afferre iniquum arbitror . Quodnam cum le- δρους, και Αυγούστους, και οίτινες Ελλήνων και
nebris solis consortium , sive cum fortuna rationis βαρβάρων ή Ρωμαίων εκράτησαν κάπι πλείστον
et prudentiæ sive cum somnis veritatis ? aut quæ προήκον ονόματος, τούτους, οποίοι τινές εισιν, έμοι
virtus in rege effulgeret , nisi a Deo dirigatur ? aut γε και φέρειν όλως εις μέσον αθέμιτον. Τίς γάρ
quæ gloria si absit Creatoris cognitio ? Illos autem προς σκότος κοινωνία ηλίου, ή τύχης λόγου και προ
qui sccundum Dei praceptum regnaverunt si quis in νοίας, ή όνειράτων και αληθείας , ή τίς αν αρετή
medium adducat, solus etiam ex iis bona quæ- βασιλείας φανείη , μή Θεού χειραγωγουμένης χερσίν ;
cunque all virtutem et Deum pertinent complexus ή τις εύκλεια, επιγνώσεως απούσης του κτίσαντος ;
es : si vero aspiciam omnia in quibus titubavere Τους δε κατά νόμον βεβασιλευκότας Θεού είπερ είς
et , juslilia decrrantes, virtutes suas maculave- μέσον παράγοι τις, και τούτων, βασιλεύ, όσα μεν
runt, tantum ab illis distas (quomodo id aple di- C των αγαθών και προς αρετήν και Θεόν φέροντα, μό
xerim ?) quantum inter terram et luvam interval- νος συλλαβών έχεις , και ουδενός, εν οίς είχον φρο
lum . Tu Moysis, tu et Josue, alterius gratia cælesti νεϊν, φέρων φαίνη τα δεύτερα τα δ' εφ' όσους ωλί
et magnorum eflectrice potentia , atque adversusº σθαινον και του δέοντος εκπορευόμενοι τάς προσού
exacerbautes longanimitale , alterius militiam σας διέφθειρον όρετάς , τοσούτον απείχες (πώς αν
imperandi et populum gubernandi peritia, et mu- είπουμ: ικανώς ; ) , όσον γής και σελήνης το μεταξύ .
nere deducendi, ut ille , populum ad terram opla- Συ Μωϋσέως , συ και Ιησού , του μεν τήν εξ ύψους
Lam locupletatus es. Davidis æmulalus es man χάριν και την τα μεγάλα ενεργούσαν δύναμιν, και
suetudinein , el potissimum a nalura adversus cos το κατά των παραπικραινόντων μακροθυμον, του δε
qui sibi illudebant habuisti clementiam , et, non την αγαθήν στρατηγίαν , και την δημαγωγίαν , και
minus quam illi , timendus aliis gentibus exstitisti ; το τον λαόν Κυρίου προς την επιθυμητήν , ώς εκεί
genuinam enim lenitalem solis subjectis ad illos dele- νος , κατάγειν, έπλούτησας. Δαυίδ εζήλωσας την
ctandos præbuisli. Salomonis sapientiam et latitu- πραότητα, μάλλον δε προς φύσεως έσχηκας , και το
dinem cordlis anmplexus , ab aliis ejusdem aversatus , ανεξίκακον προς τους παροινούντας και φοβερός
es ; et , ut omissis illis qui gratiam precesserunt , alp ουχ ήττον εκείνου τοίς αλλοφύλους καθεστηκας : την
tuuni cognominem veniam , qui primus inter Chri- γάρ φυσικήν ημερότητα μόνοις εις τρυφήν τοίς
stianos regnavil, illius quoque habens ad cultum υπηκόους παρέσχηκας . Σολομώντος την σύνεσιν και
Dei alacritatem , el cruce vincis hostes , et videris, το την καρδίας πλάτος δεξάμενος, τάλλα τούτου με.
aut polius exsistis in pugna invictus, et ut magis μίσηκας. Και ίνα , τους προ της χάριτος παραδραμών
accuratam imaginem præbere possis, ædificas επί τον σον ομώνυμον ( 48) έλθω , τον πρώτον εν
civitatem, quam ille conditor nominavit . Εt quid- Χριστιανούς βασιλεύσαντα, και τούτου φέρεις το περί
quid Theodosiis magnis el cæteris , alque Justinianis το σέβας θερμόν, και σταυρώ νικάς τους εχθρούς,
el eis qui cum illis ad maximam gloriam per- και φαίνη, μάλλον δε και υπάρχεις εν πολέμοις
venerunt, inerat pielatis, charitatis in Deum , et αήττητος , και ίν' ακριβέστερον έχης την εικόνα
adversus pericula strenuitatis et justitiæ, in rebus δεικνύναι , τειχίζεις πόλιν, ής εκείνος πολιστής
gerendis et providendis excellentia , et quidquid εχρημάτισε. Θεοδοσίων των μεγάλων και των ετε
(46) Hac voce barbara Latinorum duces præcipue (48) Voluit scilicet Michael impcrator vocari
Novus Constantinus, quo titulo et in fronte hujus
significat. orationis ornalur.
(47) Deest forsan quid ante y évt.
383 LAUDATIO MICHAELIS PALÆOLOGI, 786
ρων , και Ιουστινιανών , και των όσοι κατ' αυτούς Α illis hujuscemodi eral , Incratus cs ; et cum quanta
επί πλείστον ήλασαν δόξης, και τούτων μεν όσον ubertale ? quidquid autem ad iram insipientem
ευσεβές και φιλόθεον , γενναίόν τε προς τους κινδύ- aut ad indolem inhumanam inclinavit, ad mores
νους και τρόπων δικαίων εχόμενον, προς δε κηδεμο- immiles , ad adulationem ac per munuscula
νικόν τε και προνοητικών και μετέχουν χρηστότητος , corruptelam , et quidquid contrarium reprehende
και τούτων όσον τοιούτον , έπλούτη σαςκαι μεθ' όσης batur, aversalus es et a te amovisti, illud cuilibet
της επιδόσεως ! όσον δε προς θυμόν αλόγιστον έκλινα magis quam tibi adesse convenire ratus .
και αφιλάνθρωπον ήθος, και τρόπους ανημέρους , και το κολάζειν όμως και το ηττάσθαι λημμάτων ,
και όσον της εναντίας μερίδος ον διεβάλλετο , έχεις αποπτύσας και απορρίψας σαυτού, παντί μάλλον
πρέπειν υπάρχειν ή σαυτο λογισάμενος .
Τοιούτος ημίν εκ Θεού δεδώρησαι , βασιλεύ · τοιού- Talis, rex , nobis a Deo donatus es , talis ex
τος δια της πείρας εφάνης, οποίους ουδ' η φήμη perientia evasisti, quales unqu: nm antea claros
τους πρώην λαμπρούς παρέπεμψεν εις ημάς, τοίς inter nos fama immisit, virtutum summa, ut
κεφαλαίοις των αρετών, ένα κεφαλαιωδέστερον είπω, B summarie dicam , præ omnibus ornatus, cum su
υπέρ πάντας κοσμούμενος , νικών μεν τους κατά σε perans corvos reges , tum superans qui ma
βασιλέας , νικών δε και τους όσοι μάλιστα εξ αρέ- xime virtutis causa fuerunt celebrati. Et virtute
των ωνομάσθησαν. Και δη τειχίζεις αρετή την αρ- imperium ædificas, fundamento quam Babylonium
χήν, τειχίω τού Βαβυλωνίου στερεοτέρα και υψηλο- longe validiore el excelsiore. Et subjecti, luam in
τέρω μακρώ. Και το υπήκοον αιδοί της αρετής συ- viriutem veneratione coacli es sententia tua du
στελλόμενον άγεται σου προς την γνώμην και cuntur et ad nutum properant, et quodcunque vis
ταχύνει προς το νεύμα , και δείκνυται πάν ό τι αν η elliciunt, quia, ut de te Homerice loquar, ui pater
βουλομένω σοι, έπει και, ίνα σε καθομηρίσω, πατήρ milis erga illos exsistis : luos enim virtute rege e
ώς ήπιος (49) προς αυτούς διατίθεσαι · επειδή περ Hosti, Barbaros autem armis, et nobis meram ser
αρετή μεν των οικείων οίδας κρατείν, των βαρβά- ras lenitatem , hostes vero ipso habitu percellis .
ρων δε και τοίς όπλους , και το πράον μεν εφ' ημίν Quocirca el bis el ter et millies felix qui in nu
αμιγές τουναντίου τηρείς, τους εχθρούς δέ παρέχεις mero subilitorum luorum recenselur , et , ul puer
και από του σχήματος καταπλήττεσθαι . ' Ανθ' ών apud patrem , benevolentia et clementia regis per
και δις και τρις και πολλάκις μακάριος , ός της fruitur . Quicumque autem jugum luum conculit
μερίδος των υπο σε τεταγμένων τελεί, και , όσα παίς C et exuit, siquidem hoc invitus egit, mihi ex parte
παρά πατρός, ευμενείας βασιλικής απολαύει και fortunæ miserandus videtur et nullo modo res illi
χάριτος · όστις δ' άφηνιάζει και αποσείεται σου τον prosperas contigisse : quodsi libens hoc fecerit,
ζυγόν, ει μή άκων ταύτα , ελεεινός ούτος εμοί της et consulto recalcitraverit , infelix est revera recto
.

τύχης, μηδ' επί ποσόν ευημερείν συγχωρούμενος" ει sensu amisso ei mentis aberratione, et juste in
δ' έκών ταύτα πράττει και προς βουλήσεως απο- . faustus esset, cum sit malevolus homo et oculus
σκιρτά , άθλιος τω όντι της αφαιρέσεως του φρονείν , ad radios conniveat.
και της πηρώσεως του νοός, και δικαίως αν δυστυχoίη , εθελοκακών άνθρωπος και προς τας ακτίνας
επιμύων τους οφθαλμούς.
'Αλλ' , ώ βασιλεύ, δι' ον το σον γένος θείον ως αλη- Sed , o rex , quia profecto divinum est luum
θώς, σε μέν επαινείν άθλων και μέγιστους και εί τις genus, le laudare certamen maximum est ; el si
ανύειν επιχειρoίη , γνώσεται διώκων τα φεύγοντα , quis illud perficere contenderet, se fugientia perse
οίον και οι τα ποταμών ρεύματα κατόπιν διώκοντες. qui comperier, non secus ac qui fluminum luctus
Ουδέ γάρ έστιν ιδείν ούμενουν τα σά κατορθώματα retro insectantur. Nullo modo enim videre est
στάσιν λαμβάνοντά ποτε προκοπής • αεί δε προκό præclara hæc facinora finem capessere ; semper
πτει και συμπαρεκτείνεται ταϊς ώραις, και την διά- D vero augescunt et progreliuntur , et mentem
νοιαν αποδιδράσκει. Kάμοι πειραθέντι, μηδέν δ' όμως effugiunt . Εt milli periclitanti , nihil autem per
ανύσαι δυνηθέντι, συγγνώμη πας γάρ αν τούτο agere valenti, venia : quilibet enim illud palere .
πάθοι, πειράσθαι του παρόντος αγώνος σκεπτόμε- lur, si hujusce certaminis periculum facere judi
V ) ,. carel .

Νυνί γούν ώδε πη παύσασθαι σκεπτομένη ευχή
μοι κατακλειέτω τον λόγον. Ο τόδε το πάν αρχήθεν
συστησάμενος και κινήσας, Θεός και Κύριος , ζωής
διδόναι και θανατούν γινωσκόμενος , διδοίη τήνδε την
αρχήν, τόν τε εμόν βασιλέα, και παϊδας τούδε , και
πόλιν τήνδε , θάλλειν δι' αιώνος , ώστ' είναι και παρ'
ημίν αφθονίαν των αγαθών, εξώλεις δε και προώλεις
ολέσθαι , όσοι της του βασιλέως γνώμης απ’ εναντίας
είτε νυνι φρονούσιν, είτε ποτέ μετά ταύτα φρονή- cogitant, sive postea intenderent cogitare.
σαι νοήσουσιν .
(49) Ηom. Οd. 2 , 47 : Πατήρ δ' ώς ήπιος ήεν.
Nunc autem , quoniam loquendi finem facere
intendo , sermonem claudat deprecalio. Qui omnia
ab initio constituit et movit Deus et Dominus, vitam
et mortem dare sciens, concedat ut illud imperium ,
meusque rex et ejus filii atque hæc civilas
indesinenter floreant, ita ut sit apud nos bono
rum copia , el penitus exstincli el deleli pereant
quicunque contra voluntatem regis sive nunc
387 GEORGII CYPRIT CP . PATRIARCILE 398

ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ
ΕΓΚΩΜΙΟΝ

ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΚΥΡOΝ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΝ

ΤΟΝ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΝ *

EJUSDEM
ORATIO LAUDATORIA IN IMPERATOREM

D. ANDRONICUM PALÆOLOGUM .

Oportuisset revera , maxime rex , ad loquendum A 'Εχρήν μεν, ώς αληθώς, μέγιστε βασιλεύ, εις τον
de lc non ita imperitum , ut ego , oralorem accedere, σον λόγον ούχ ούτω φαύλον, οίος εγώ, ρήτορα παρι
sed qui dicendo superarel omnes quotquot oralo- έναι, αλλ ' ος αν και υπερεφώνει λέγων τους άλλους ,
riam ailem excoluerunt; aut polius, ille etiam , όσοι ποτέ λόγων ήψαντο τέχνης, μάλλον δε κακείνος,
cum in eo jam esset ut ad loquendum procederei , όστις άρα και ήν μέλλων εαυτόν προσάγειν το λόγο,
rei magnilutinew intuens, diceret, non secus ac είθ ' όρων του προκειμένου το μέγεθος, έφησεν άν,
ego perlerrilus, majore quam se oratore certamen παραπλησίως εμοί καταδείσας, μείζονος ή κατ' αι .
indig re, quia inceptum non est hujusmodi ut τον ρήτορος το αγών: προσδείν, ώς ουκ όντος του
facile initum perficiatur, nisi quoddam desuper εγχειρήματος οιον άν τινα και ραδίως αψάμενον
divinum superveniat auxiliuin : quoniam vero rei ανύσαι, μή τινος άνωθεν και θείας προσαψαμένης
excelsitas , perinde ac cælum , omnes qui in illum επικουρίας· έπει δε το του πράγματος υψηλόν, κα
inspiciunt pariter infra se relinquit, non auda- 0άπερ ουρανός , τους περί αυτον βλέποντας κάτω
cia nostra, etiamsi ex dignilale decidere audeamus, που εαυτού πάντας επίσης εά, ουκ αν ημίν το τολ.
2pud equos judices absque venia reimaneal , siquidem μήσαι, είτ' αποπεσείν της αξίας τολμήσαντας , παρ'
post muilos et maximos viros qui hacienus hanc ευγνώμοσε κριταίς ασύγγνωστον μένοι , μετά πολλών
B
rem traciaverunt, hoc experianiur. Et vero, si ipsa και μεγάλων, ημμένων τέως του προκειμένου , του
ſacla vocem haberent, nemo profecto periclitare αν πεπονθόσι . Και γάρ ει μεν αυτά φωνήν είχε τα
lenlaret , sed istis polissimum de seipsis Ioquendi πράγματα, ουκ αν ίσως ήρμοττε παρακινδυνεύειν ,
cura permilleretur : quod si aulem ista nil omnino αυτοίς δε μάλλον εκείνους του περί εαυτών λόγου
loquantur, nobis autem loquentibus aliquid de παραχωρείν : ει δ' εκείνα μεν ουδέν ουδέποτε φθέγ
bis dicere supersil, cur non de illis, quantum fa- γεται, τοις δε φθεγγομένοις ημίν περί εκείνων τι
cullas est, verba facerenius , el non auderemus ien λέγειν λείπεται , πως ουχί χρηστέον τοίς λόγοις επ'
lare ? ne memoria elapsa et oblivionis obruta αυτοίς, ώς άρα και έγχωρεί, και τολμητέον την πεί
gurgite citius pereant el exolescan ! ; el equidein ραν ; ίνα μή, της μνήμης έξω γενόμενα, οιχήσεται
injuriam paterentur, si transmillente ea sermone θάττον και διαφθαρήσεται, λήθης εναποκρυβέντα
frustrala forent, et eo magis quod illud dignis eo βυθούς, και άδικα μεν αυτά πάθου, του επιβάλλοντος
gestis, qualia sunt (ua, rex, obtingeret ; injuria άμοιρούντα λόγου , και τοσούτω γε μάλλον όσο και
antem el delrimento alliceretur per hæc vita , άξια τούτου καταλαμβάνεται, οία δή μάλιστα και
nisi per sermonein ista fiant monumentum , et τα σά , βασιλεύ συναδικoίτο δε και ο βίος αυτοίς και
admiratio et honor illi in omni tempore iper- c ζημιoίτο, ει μη , στήλη ταύτα υπό του λόγου γεγε
liantur . νημένα, θαύμα και φιλοτιμίας υπόθεσις αυτή κατά
παντός του χρόνου δοθείη.
Nuper equidem , rex , cum meæ in dicendo facul. Πρώην μέν ούν, βασιλεύ , της έμαυτού περί λό
lalis periculum facerem, illi supponebam minores γους δυνάμεως πείραν ποιούμενος, είτ ' αφορμάς
malerias, quas facile quandoque edisserere mihi αυτή και τας ή τον έσ0' ότε δοκούσας έχειν το εύ
videbatur , et ita expedite rem peragebam , et , λογον υποβιλλεων, ή νυτον ευπετώ , το προκείμενον,
“E codice regio 3010, p. 91 , cum 83 collato .
39 LAUDATIO ANDRONICI L'ALÆOLOGI.
2ια τον έλεγχον εκείθεν ήδη της ισχύος λαμβάνων, A inde virium jam Insuri ns argumentum, qai xali
ώς τι δεδυνη μένω προσέχαιραν εμαυτώ • ελάνθανον
δε άρα το μεγίστη ταδε περιπεσούμενος αγώνα και
τουναντίον ή τότε πεισόμενος, αδυναμίαν μεν έμαυ-
του κατεγνωικώς , ανθ' ηδονής δε της πρότερον λύτην
κεκομισμένος. Το γάρ πελάγει των σων καλών,
ελπίσας, επαφείς την γλώτταν, λαμπρότητά τινα
περιάψαι τοίς λόγοις εντεύθεν , ώς εις τούτ ' ήδη
κατέστην, αμηχανίας ενέχυρσα πελάγει, και νυν
εξαπορούμενος ίσταμας που ποτε την πρώτην ορμή-
σας, και τίνος επειλημμένος αρχής, γενοίμην ευ-
θυδρομήσας και ακινδύνως περάνας την πρόθεσιν.
"Ωστ' ει μεν ήν ευθύς εξ αρχή , είρηκότα την απο-
ρίαν ικακώς παραιτήσασθαι δόξαι, μηδε ραθυμίαν videantur , non oportet ignaviam arguere auf de
καταγνωσθήναι και το μή βούλεσθαι, κάν ανέστρεφον
B
εντεύθεν του λόγου , ανεπιχείρητα τα εξής κατα
λείψας , δέει του μη αυτοίς παρά την εμαυτού σμ:-
κροφωνίαν λυμνασθαι . Επει δ' ουκ έστιν όπως ου
ταύτα κατακριθήσομαι, μηδ' ώς oύ σκήψιν ποιεί
σθαι την ομολογίαν της απορίας ακούσομαι, τολμάν
μεν ανάγκη, ώς άρα και έχομεν, Θεού δ' έργον αν
είη ορέγειν ημίν εις τον λόγον καθιστα μένοις χείρα ,
και σαφώς άπορουμένων αντιλαμβάνεσθαι.
Πατρίδα και γένος των εγκωμίων υποβάλλειν
κρηπίδα και της τέχνης. θεσμός ημίν υποβάλλει . Τοι-
γαρούν και την σην πατρίδα , μέγιστε βασιλεύ, άτας
και του σκότος λόγος, ίνα μη λέγω και συγγραφικός
άπας και γεωγραφικός , αρίστην τή , όσην οικούσιν
άνθρωποι, παραδίδωσι. Τριών γάρ όντων, ούκουν
πλειόνων , εις & διαιρούσε την γήν, Λιβύη μεν περί C
ελαχίστου τοίς σοφούς γέγονε λόγου, ουδέν άξιον
λόγου προϊσχουσα : 'Ασία δε και Ευρώπη , περί
πρωτείων άνωθεν αλλήλαις ερίζουσαι , το νείκος
ουδέπω και νυν διελύσαντο, αλλήλων εν τω μέρει
κρατούσαι και υπ' αλλήλων κρατούμεναι Σου δ' ή
πατρις ( λέγω δε σην, όσης και άρχεις, ώ βασιλεύ), tuam qualicuique iroperas, o res) qu: Asiae et Eu
και 'Ασίας επειλημμένη και Ευρώπης (1) , και αρχή
γε τούτοιν αμφοίν νομιζομένη και ούσα, ουκ οίδα
πώς ουκ άν και βελτίστη τοις άλλοις ομολογούτο , αρχή
γε διαφανώς αυτής και το προκεκριμένον υπάρχουσα .
Eπει μηδ' έπρεπε τω την υπερτάτην εκ Θεού λα-
χόντι τιμήν ετέρας ή τοιαύτης πατρίδος τυχείν, ής
τον συμπαντα κόσμον και όπόσα δή εστι καθ' ά των
άλλων πλεονεκτεί (τούτο μεν οίς οράν πεδία κάρ :
πιμα τε και κάλλιστα , και μείζω ή οφθαλμός έξι- D perlustret oculus exhibet, illine prebet montes que
κνείται , παρέχεται, τούτο δ' οις όρη μήκιστα και
εις αυτόν ήκοντα τον αιθέρα προΐσχεται , τούτο δε
και οίς αένναα ποταμών ρεύματα και λίμνας και
πηγές και παντοίας υδάτων αφέσεις προβάλλεται,
άφθονον το της ζωής χρήσιμον έκ τε τούτων και
της εν μέσω θαλάσσης χορηγούσα τοις τήδε ανθρώ-
ποις), ταύτά τε και τον των πόλεων αριθμόν των
( 1) Tractaviteumdem de Byzantii laudibus lo-
cum in præcedenle oratione paulo post inilium .
Dusa, uolis ad Acropolitie Hist. p. 287, Vulcanium
ait habere Gregorii Cyprii descriptionem et enco-
mium urbis CPol., quod , post Disam , dixerunt
Allatius Dialr . de Geory: pag . 423, Fabricius Bibl .
Gr. 1. VIN , p . 62. Sed lere credideriu excerpla
lantum ex bac vel illa oratione loca de Byzantio
399
quid potuisse mihi congratulabar : me autem fu :
giebat in hoc maximo certamine esse versaturuin
el aliter passurum fore, ita ut meam agnosceng
imbecillilaleni , Ioco prioris gaulii luctu aficerer.
Flumini eniin dotum quarum os immillens, spe
rabam aliquem splendorem verba circumdare, in
hoc quidem persistebam ; quare in dificultatum
mari cullapsiis sum , et nunc anceps hæreo quorain
modo priman fecerim aggressionem , etinitium
dicendi ceperim , ut felicem cursum peragam at
absque discrimine propositum adimpleam. Ιtaque,
si statim ab initio verba inopiam affatim excusare
feclum voluntatis, el , quamvis a dicendo jam inde
aversarer, insuperabilibus cæteris relictis, upus
est ut ista non ex vocis imbecillitale quidquid
patiantur. Quoniam autem fieri non potest ut in
his non condemner, neque pro excusatione inopiæ
confessionem haberi sperem , audeamus , pro nostra
facultale ; Dei autem esset nobis sermonem ineui -
tibus dextram porrigere , et manifesto in angustiis
versanles adjuvare .
Patriam et genus principium laudationum ponere
norma artis nos coiomonet. Patriam luam igirur,
rex, laudlativus quisque sermo, ne dicam et histo
ricus quisque atque geograplicus , excellentissimam
omnium quas incolunt homines prædicant. Cum
enim sint tres parles, neque plures , in quibus ler
ram dividunt, Lilya primum , de qua dociis raro
sernio fuit, quia nihil prabel sermone dignum ;
Asia dein et Europa, quæ jampridem de primalu
invicem decerlant el disceplationi nunquam huc
usque finem imposuerunt, vicissim invicem doini
nanles et invicem dominala . Tua aulem patria (dico
ropæ continens est, ambarumque principium existi
malur et est , cur non universarum (1 ) pulcherrima
predicari lur nescio, cum illarum aperte sit prin
cipium et pars praestantior. Non enim dicebat illum
qui a Deo acceperat excellentissimam dignitalen,
aliam ac talent lancisci patriarm , cujus universium
decus, et omnia quibus alias antecellio (hinc enim
frugiferos el pulcherrimos atque majores quam
ad ipsum æthera assurgunt, illinc perennes Alumi
num undas el portus et fontes el unde quoquo
modo aqux educantur producit , ex his el e mari
φuod in medio duit sappeditans copiose quaecum
que ad illius incolarum viclum commoda sunt),
hæc el numerum civitatum quæ, cum pleræque el
prilchræ et magnæ sint, regioni sunt ornamento
Vulcanium possedisse.
(1 ) Malım önns quam ö.01 :,utexhibent mss. , quia
melius cum aütns concordal. Tamen polest subaudi
Yn ; post 2015 020 . ;. cujus rei exempla es probalis :
simis auctoribus deprompta possem proferre : sed
Salius est, ut opinor , uι της όλης verbo τοις όλος
supponatur .
391 GEORGI CYPRII CP. PATRIARCH.E 592
atque presidio , nemo , ut opinor, etiamsi propriam A πολλών και καλών και μεγάλων, αι δή και αντ' αγάλ
historiam scribere intendat, nedum pars sermonis ματός είσι και φρουρά τη χώρα καθίστανται , ουδ'
brevissima, satis enarrare suppeditaret. Si autem άν τις, oίμαι, και ιδίαν υπόθεσιν ιστορίας ποιούμε
quis de bis merilo verbis indigeat, quid dicel de ma- νος, μή τι γε μέρος λόγου βραχύτατον, αρκέσειεν
gna et admirabili civitate, quæ luum , potissime rex , ικανώς διελθείν . Ει δε προς ταύτά τις είκότως του
aureum lulit genus ? quæ et in media sede terræ κατ' αξίαν απορήσεις λόγου , τι περί της μεγάλης
prorsus collocata, illius umbilicus jure diceretur, και θαυμασίας έρεί πόλεως , ή κατ' εξαίρετον το σον,
cum ad illam termini tendant et ab illa proliciscan- βασιλεύ , και χρυσούν ήνεγκε γένος; ή και , το με
lur, et colluciaretur adversus omnes simul orbis σαίτατον λαχούσα της γης , κέντρον μέν αν είκότως
civitates virtutibus ? Situm enim omni qui sub ccelo αυτής λέγοιτο (5) , εις αυτήν των άκρων τεινόντων
est situ pulchriorem , et , ut diximus, media lerræ και απ' αυτής αρχομένων, άνθα μιλλώτο δε προς απά
sede prorsus locatum , et qui allis urbibus potissi- σας κοινώς τας εν αυτή πόλεις ταϊς αρεταίς; Θέσεως
num convenit, sortita est ; finilima est mari , quod μεν γάρ της υπ' ουρανόν καλλίστης και, ώς έφαμεν,
cum maxima copia et uberlate quæcunque maris της μεσαιτάτης, και η μάλιστα ταίς ακροπόλεσι
sunt hominibus suppeditat. Ηinc frela liabet, qui- B πρέπει , τετύχηκε γειτονεί δε θαλάσση και ταύτη
bus pene omnino circumdatur, cum dulcissima na γονιμωτάτη και όσα παρά θαλάσσης τους ανθρώπους
vigatu , tum visu jucundissima, lum accoli commo- χορηγείν άφθονωτάτη: τούτο μεν πορθμούς έχουσα
dissima, quæ amnes dicas illorum arctum intuens σχεδόν περί πάσαν εαυτήν, ημερωτάτους μεν επι
alveum et fluxus molus æquabilitatem , el mare πλεϊν, ωραιοτάτους δε βλέπειν, λυσιτελεστάτους δε
nominares, si alio sensu judices, illiuc minia ja- προσοικείν, ου , και ποταμούς αν είπoις προς το
cent, ibi, ad meridiem Ægeus, qui ab Hellesponto στενών όρων και την κατά κίνησιν ομαλότητα, και
et urbis fluento oriri videllir , ibi , ad sepientrio- θάλασσαν ονομάσαις κρίνων από της άλλης αισθή
nem boreamque ventum , Euxinus qui oritur ex σεως, τούτο δ' επικείμενα πελάγη , ένθεν μέν, προς
Mæolide et Tanaide fluvio, et omnes fluclus ante μεσημβρίαν, τον Αιγαίον, αφ' Ελλησπόντου δοκούντα
eam evomíl ; ambo quidem quasi urbi reginae mu- και του της πόλεως ροός άρχεσθαι, ένθεν δε, προς
nera ferunt et omnia illic navibus, impellentibus άρκτον και βορράν άνεμον, τον Εύξεινον , εκ Μαιώ
ventis , adducunt. Et magnitudo urbis tuæ tanla τιδος μέν αρχόμενον και της λίμνης Τανάϊδος, όλον
ut non aquiparet alia civitas , cum sit ampla in δε το ρεύμα προ αυτής ταύτης απερευχόμενον,
continente , ampla el in mare quod medium divi- άμφω δε ως βασιλίδι τη πόλει δωροφορούντα και
dit, ita ut ambiguum cujus potissimum sit civitas, ο πάντα δεύρο ταϊς ολκάσι κατά πάσαν πνευμάτων
utraque nempe quasi certante sibi eam vindicare, " κίνησιν παραπέμποντα. Και μέγεθος δε της σής
et illa vehementer obsistente . Quod autem de πόλεως όσον ουκ άλλης πόλεων, πολλής μεν ούσης
Asia dicendum est , mari secata divelli ab urbe, κατ' ήπειρον, πολλής δε και μέσην σχιζούσης την
que lamen illius amorem nec dissolvit, nec aver- θάλασσαν, ώς αμφίβολον είναι τίνος μάλλον η πόλις,
salur, sed que prope et ante amalan stare con- εκατέρας ώσπερ αγωνιζομένης αυτήν οικειούσθαι,
lendit. Ipse suam exsuperans magnitudinem , dili- και σφοδρώς αντεχομένης αυτής . "Ο δή και περί
genter atlendentibus triplicem statum offert; της Ασίας ειπείν ένι , θαλάσση μεν τυραννηθείσης
primum subterranea est illi sedes , superficiem απορραγήναι της πόλεως , τον έρωτα δε μή καταλε
dein occupat, denique illius supra solum alliludo λυκυίας μηδέ πόρρω αφεστηκυίας, αλλά και ούτω
suadet ut post alia propter quæ urbs nuncupatur, φιλονεικούσης σύνεγγυς και απαντικρύ της ερωμέ
audeam et aeriam urbem nominare. Aer autem νης εστάναι . Και υπερβάλλουσα δε μεγέθει αυτή
qui super caput mèat, purissimus el jucundis- εαυτής, τριπλασία τους ακριβώς σκοπούσιν ευρί
simus spirari , est etiam saluberrimus, nec hieme σκεται τα μεν γαρ αυτής κατάγα :ός έστιν οίκησις,
preler modum mordax et asper, sed innocuus ac τα δε την επιφάνειαν πληροί, άλλα δε των μέσων
milis el corporibus tolerabilis , nec estu ferviίus η επάνω φερόμενα πείθει , μετά των άλλων ών την
el sufocans, sed lemperalus quodam frigore, bo- πόλιν καλούσι, τολμάν καλέσαι και αερόπολιν.
reis falibus et aura zephiri, non sinit radiorum "Αήρ δέ αυτής και υπέρ κεφαλής, καθαρώτατος ών
acie omnino dominari : alia vero lempora quo- και ηδύτατος αναπνεύσαι , έτι και υγιεινότατος έστι,
modo immisceanlur memorare supervacaneum χειμώνος μεν ουκ άγριος ων ουδε δριμύς ες υπερ
est, cum hoc manifesto per extrema innotescat. βολήν, αλλ' άλυπος και προσηνής και τοις σώμασιν
Ει illa ιule magnitudine preditum, potius pul- ανεκτός, θέρους δε ου καυσώδης και πνιγώδης , αλλά
chram quam magnam diceres, exprimere enim τινι συγκρατος ψύχει, βορείοις πνεύμασι και αύραις
vaieas excellentiam , id quo alias urbes antecellit ζεφύρου υπό της των ακτίνων ακμής κρατείσθαι
civilas , quantum vero pulchritudine antecellit καθάπαξ μή συγχωρούμενος των δ' άλλων ωρών-πε
dicere neſas, el non potest inveniri intervalli nu- ειττών και μνησθήναι ως κέκρανται , τούτου σαφώς
merus aul mensura . εκ των άκρων γινωσκομένου. Και μην μέγεθος

( 3) Byzantium facit terræ umbilicum accen salein . Vide quæ notavi ad Planudeas Ovidii Me
trum , ui antiquitus Græci Delphios, ut Judæi Jeru t !) ., p . 450 el 68 .
393 LAUDATIO ANDRONICI PALEOLOGI. 394

έχoυσαν τηλικούτον , μάλλον αν αυτήν είπoις καλήν η “ μεγάλην του μεν γαρ, εύρους αν λόγον της υπερ
οχής, και των άλλων διενήνoχεν αστέων ή πόλις, κάλλει δε όσον δ.ήνεγκεν άρρητος ο λόγος, και μέ
τρον ουκ έστιν ευρείν ουδ' αριθμόν της μεσότητος (3).- !

'Αλλ ' ή μεν πατρίς του βασιλέως πόλης τοιαύτη, Α At patria regis est ista civitas, et omisi magna
και κατέλιπον τα μεγάλα ταύτης γνωρίσματα , ευ- illius Ornamenta , pietatemincolarum, equilateni,
σέβειαν oικητόρων , ευνομίαν, δικαιοσύνην, φιλαν- justitiam, humanitatem , Strenuitatem , et cetera
θρωπίαν, ανδρίαν , τάλλα εξ ών δικαίως και το της quibus jure orbis imperium recuperavit ; et quale
οικουμένης ανεζώσατο κράτος το δε γένος οποίον ; genus ? insignissimum Graecorum atque Romano
το επισημότατον Ελλήνων και Ρωμαίων των τήδε, rum hic incolentium , quod ad decoris incrementum
ο και εις κόσμου προσθήκης και λαμπρότητα γέγονε et splendorem patriæ occupat , ex ipso adaugens
τη πατρίδι , αύξον παρ' εαυτού τάς αυτής φιλοτιμίας , illius gloriam , sed non , quod aliis contingii, ad
αλλ ' ουχ, και τους άλλους συνέβαινε , τοίς της ενεγκού- propriam gloriam insumens patriae decora . Nam
σης πλεονεκτήμασιν εις οικείας φιλοτιμίαν προσ- ex patre Palæologi sunt regis proavi , genus et
χρώμενον. Τα μεν γάρ πατρόθεν Παλαιολόγοι πρό- Deo propler pietatem et alias multiplices virtutes
γονοι τη βασιλεί, γένος και τώ Θεώ δι' ευσέβειαν addictum , et aliunde heroicum atque strenuum ,
και την άλλην παντοίαν αρετήν ανακείμενον , και quod magua strenuitalis pignora in bellicis cer
ηρωϊκόν άλλως και αρεϊκόν , μεγάλα γενναιότητος laminibus et in quaque re significavit. Es parte
δείγματα έν τε πολεμικούς αγώσι και παντί τω πα- malris inler Ducas transfertur genus , ex quibus
B
ρεστωτι εξενεγκόν: τα δ' εκ μητρός εις Δούκας ανα- reges, et hi apud reges magna valentes , inslite
φέρει το γένος (3) , εξ ών και βασιλείς και οι τα με- runt ; ipse pater res , et regum maximum nomen
γάλα παρά βασιλέων δυνηθέντες προήλθοσαν (5): suscepit et ea tropeis , que multa et magna ad
αυτός δ ' ο πατήρ βασιλεύς, και βασιλέων το μέγι- versus bostes statuit , et non minus , quia ille patri
στον όνομα, τούτ' είναι λαβών κάκ των τροπαίων, και luo esse contigit. Illud enim , magis quam ipsa re
πολλά και μεγάλα κατ' εχθρών εστήσατο, ουχ ήττον gia potestas , magis quam victoria, magis quam
δε και διά το σον αυτόν υπάρξαι γενέτης. Τούτο quæcunque prosperitas præclarum exhibel :
γάρ υπέρ την βασιλείαν αυτήν, υπέρ τάς νίκας , υπέρ nam et Philippus, licet magnus , major etiam ,
πάν μέγα κατόρθωμα, επίσημον έδειξε και γάρ και Alexandri causa , evasit. Hoc nimirum gloriæ illi
Φίλιππος , μέγας ών, έτι μείζων δι' 'Αλέξανδρον γέ- fuit corona , et ad felicitatis fastigium evexit , cum
γονε . Τούτο δή και καυχήσεως αυτώ γέγονε στέφα- ipso nativitatis tempore signa dedit Deus , et Ro
νος , και εις τον της ευδαιμονίας ανεβίβασε κολο- mani tuos genitores , ita illo jubente et quæ nun
φώνα , έπει και παραυτά της σής γεννήσεως επιση- quain aolea istis gratificante, reges creaverunt, et
μαίνεται Θεός, και Ρωμαίοι τους σoυς γεννήτορας, magna gesta peragere illud ccepit pater et rex , ila
ούτως αυτού κελεύσαντος και τα μήπω πρότερον C ut nequo vaticiniis neque interpretibus res indi
αυτοίς διά σε χαριζομένου, βασιλείς ανείπον , και geat, sed inde pateau Deuta , a longinquo tuum re
τα μεγάλα διαπράξασθαι των έργων τώ πατρί και gnum et res præsentes illustrando simul ac omnes
βασιλεί αυτίκα επηκολούθησεν , ώς μη χρησμολόγων ad le convertendo , magnis et faustis signis nalalia
μηδέ τινων εξηγητών τα πράγματι δείν, αλλ' είναι glorificasse . Maniſestæ enim llalorum clades et
δηλον εντεύθεν ότι σου την βασιλείαν και τα παρόντα quales antaa nunquain fuerant , et Ρersarum qua
πόρρωθεν κυδαίνων Θεός, και άμα πάντας επιστρέ- lunc temporis evenere in hoc Romanos adduxe
φων προς σέ , μεγάλους σου τα γενέθλια και δεξιοίς runt ut meliorem suorum celebrent conversionen ,
τους συμβόλοις εδόξασεν . Ιταλών γάρ ήτται (6) πε- in hoc etiam adduxerunt ut evidentissime præno
ριφανείς και οιαι ούπω πρότερον , και Περσών ετέ- scant præsentem prosperitatem . Et mihi videtur
ρωθεν τηνικαύτα συμβάσαι παρέσχον μεν Ρω- quod si poetae in nostra alate viverent et rebus
μαίοις την αμείνονα των σφετέρων πανηγυρίζειν quæ tum contigerunt adessent , neglexissent qui.
μεταβολήν , παρέσχον δε ώς εναργέστατα προοράν dem celebrare illud Herculis, quod dracones, qui
και την παρούσας κατάστασιν . Καί μοι δοκεί ώς, ει ad eum vix palum accesserunt , perierint , sed lua
ποιηται καν τω καθ' ημάς ήσαν χρόνο και τοις τότε tantuin nalalia celebrassent , præter modum illa
γενομένοις παρήσαν, παρήκαν μεν άδειν το καθ' D mirantes et illis omnes carmina impendentes ,
“Ηρακλέα , ότι δράκοντες αυτό άρτι γεννηθέντι προσ- quoniam te ab incunabulis due maximæ gentes
τόντες απέθανον , ήδον δ' άν μόνα τα κατά σε , θαυ- aggrediebantur, regno luo officere molientes, ag
μάζοντες εκτόπως αυτά και την όλην μουσικών επ' gressæ autem pessime perierunt , cum fausta tua
αυτοίς αναλίσκοντες , ότι σου προς τους σπαργάνοιςforluna per manum paternam illis obstiterit.
όντι προσήει μέν δύο τα μέγιστα των εθνών σκοπούντα βλάπτειν σου την αρχήν , προσιόντα δε κακώς
παραπώλετο , της αγαθής σου τύχης διά της πατρικής χειρός αντιταξαμένης αυτοίς .

( 3) Est bic Mesórs intervallum quo quid ab
aliqua re alia separator. Αliis verbis : Ούκ έστι
μετρείν ούτ' αριθμείν το μέσον, ούτω πολύ έστι.
(4) Theodora enim ejus maler filia fuit Joannis
TROL. GR . CXIII.
Ducæ. Vide Cangii Familias Byzant. p. 234.
(5 ) Noli verbum tale excidisse oratori elegan.
lissimo.
(6) Niceph. Gregoras iv , 1 , 2 .
13
395 GEORGII ( YPRII CP . PATRIARCHA C91

Pro : yorum equidem virludes et ipsorum regum A Προγόνων μεν ούν των σων αρετάς και αυτών δή
qui nuper exstiterunt sigillatim recensere el le των προσεχώς γεγεννηκότων βασιλέων κατά μέρος
ostendere qualis ex quibus ortus es magis scriριο- διεξιέναι, και σε τοις πάσιν έμφήναι οίος εξ οίων
ribus et iis quæ historiain componunt quam nobis γεγέννη σαι, συγγραφεύσι και τους ιστορίαν συντάτ.
proprium opus esse profiteor : cum præsens ille τουσιν ήπερ ημίν οικείον έργον είναι φημι • έπει δ'
sermo non est historicum opus, hoc tantum præ- ου συγγραφική σπουδή τα παρόντα , εκείνο μόνον
teriens dico, quod, magna jampridem una cum είπών μεταβήσομαι, ότι , μεγάλης άνωθεν τω σω
luo genere adorsa gloria , dum alii mulatione suc- γένει συνηρημένης ευκλείας, των άλλων απάντων
cubuerunt el in delerius dilapsi sunt, solum genus υποπεσόντων μεταβολή και την επ ’ έλαττον κινη
tuum mutationi non fuit obnoxium ; sed contra ut θέντων, τούδε μόνου του γένους ουχ ήψατο μετα
amplitudine prolicit, ita et gloria profecisse vide- βολή • τουναντίον μεν ούν προβαίνον ώσπερ το πλή
lur , et progrediendo majus seipso ſactum esse, θει , ούτω δή και δόξη προβεβηκός φαίνεται, και
naturæ instar Duviorum , qui co magis incremen- μείζον εαυτού γεγονός ταϊς προόδοις κατά την φύσιν
tum susciperent, quo magis in terram proeunt et των ποταμών, οι τοσούτον αυξήσεις προσλαμβάνου
majorem plagam perlustrant. Sed lu , cum Oceanus σιν, οπόσον δή της γης προΐασι και χώρος πλείονα
decorum nobis ab ipsa nativitale potius quam au- παραμείβουσιν. Αλλά σύ γε και θάλασσα καλών
men apparueris , tanto magis a vitæ gloriae Ductu ημίν εξ αυτής γενέσεως μάλλον ή ποταμός αναπέ
ad proprium honorem non indigebas, etiamsi su- φηνας, τοσούτον του της προγονικής ευκλείας ρεύ
peradditur tibi non indigenti , ut proavis gloriæ ματος εις οικείαν ου προσχρήτων φιλοτιμίαν , κάν
coronain et felicitatis cumulum per tua ipse iυρο- πρόσεστι και μή χρήζοντι , όσον και τους προγόνους
sueris, et quod koneslum eral amplius lioneslan- τον της δόξης στέφανον και το της ευδαιμονίας τέ .
do , el quod clarum eral seipso clarius exhibendo , λειον εκ των παρά σεαυτού προσεπέθηκας , υπερδο
Que illis major essel gloria , quæ dignitas , quale ξάσας το δεδοξασμένος και πολύ μάλλου εαυτού λαμ
splendidius et magnilicentius ornamentum quam πρότερον το λαμπρόν απoφήνας. Τίς γρ αυτοίς
le, magnum ac divinum prorsus ingenium , ex illis γένοιτ' άν μείζων φιλοτιμία , τις σεμνότης, ποίος
exstilisse ? Quen vix natur : Onibus que imperio ευκλεέστερος και μεγαλοπρεπέστερος κόσμος, ή το
congruunt Deus exornavit, ut sit nihil in le, quod εξ αυτών σε , το μέγα και θείον όντως χρήμα , φα
lion regem manifesto ostendere videatur, etiam νηναι ; ώ και παραχρήμα γεννωμένα πάντα τη αρχή
in puerili corporis gracilitate. Quemadmodum enim πρέποντα Θεός έχαρίσατο, ώς είναι μηδέν απλώς
non potest non lumen esse quod a lumine abscona C των σων , δ μή βασιλέα σε σαφής έδόκει δεικνύναι ,
das, sic nec in ie, res , quidquid nullo modo po- καν τη βρεφική του σώματος απαλότητι. " Ως γάρ
Icral inveniri, quod non aperie imperatorium esse ουκ έστι μή φώς είναι ότι αν του φωτός αποτέμις ,
ei genuisse regium aliquis dixeril ; idcirco el com- ούτως ουδέ των σων τι, βασιλεύ , ουκ ήν ουδέν ευ
nunem Daluran de seipsa superbire arbitrur, cum ρίν , και μη αρχικόν έφησε τις εκδήλως είναι και
loi prædilus donis exsliteris . γνησίως βασιλικόν, εφ' ώ και την κοινήν μέγα φρο :
νεϊν έφ ' εαυτή φύσιν oίμαι , οίς ευθύς ούτως έχων
χαρίτων προήλθες .
Sed enim membrorum cujusque corporalium 'Αλλά γάρ μελών εκάστου των σωματικών ευ
formosilalem et illorum cum invicem concentum
φυίαν και την προς άλληλα τούτων εναρμoστίαν και
el congruentiam , nilorem pulchrum lui coloris, ex συμφωνίαν , και το επανθούν σου καλόν της χροιάς.
quibus tibi mirabilis utpole non ſeminea, sed vi εξ ών δή σου και θαυμάσιον ώς oύ μαλακόν, αλλ'
rilis et heroica pulchritudo constitit, multis verbis ακριβώς ανδρώδες και ηρωϊκόν , το κάλλος συνίστα
valeo consequi; sed non secus ac qui dubitant an το, ουδ' άν τις και παριστάνειν ικανός έσται λόγος :
pulchrum sit ingens astrum oculis, visu debent αλλ' , όν τρόπον τοίς περί του μεγάλου φωστήρος ,
inscilice mederi, non autein verlis , ita fere de D ει καλός έστι, διαπορουμένοις οφθαλμών δεί και
hoc decet ratiocinari : omillere quidem verba , όψεως θεραπεύειν την απορίαν, ουχί δε και λόγου ,
a . pole in hac re inutilia, sensus autem audientium ούτω δή που και περί τούτου προσήκον λογίζεσθαι »
ad fidem assumere , et illis suadere ut per seipsos παραδραμείν μεν τον λόγον άτε μηδέν προς τούτο
trmum judicium comperiant. Elemm quam in re- δυνάμενον, παραλαβείν δε τας αισθήσεις των ακουόν
ge nunc licet intuentibus videre formositalem , ipsa των εις πίστιν, και δι' εαυτών αυτούς πείσαι αναμ
ubi etiam discere cupienti qui illi primum erat φίλεκτον λαβείν την απόδειξιν. Και γάρ ήν τω βα
præslo est ; cui nec praler eam alia sit, sed est σιλεί νύν έξεστιν 'Ατενίζοντας οράν ώραιότητα, αύτη
plane isia, quæ cum cæleris pulchri corporis par- σου τα μαθείν αιρουμένων και την καινούσαν αρχήθεν
libus adolevil el in hoc quod videmus conslilil, παρίστησιν , ουκ άλλη τις ούσα παρ' εκείνην, αλλ'
illam simili et æquali ratione ab initio augeute ακριβώς εκείνη, συνεπιδεδωκυία τους λοιπούς του
2.ιίura . καλου σώματος μέρεσι και είς και νυν οράται καθεστη
κυία , δι' ομαλους αυτήν και ίσης αναλογίας τηςεξ
αρχής κινησάσης της φύσεως.
Caleruin vis hujus natura habilis corporis for- Πλήν έργον του κατά φύσιν εναρμόστου τούδε
 397 LAUDATIO ANDRONICI PALEOLOGI.
καλού , ουχ οίον Ελλήνων παίδες το της Ορφέως Α me, non eral sicut ea quam Graecorun gnali Or
κιθάρας φασί , δι' υπερβολής τον λόγον προς το μυ- plieos citharæ tribuunt, prætermodum sermonem
θώδες εξάγοντες, ουδ' οίον αυ το των Σειρήνων ad fabulam defleciendo, aut quam rursus Sirenis
ποιούσιν . Εκείνη μεν γάρ θηρία θέλγειν ηδύνατο ,
κα ) λίθους και ξύλα, και την άλλην άψυχον φύσιν,
ανθρώπους δέ , και τα δυνάμενα θέλγεσθαι, άγριαί-
νειν μάλλον επoίει και χαλεπαίνειν , ώς έδειξαν αι
θράσσαι γυναίκες αυτόν Ορφέα αυτή μουσική δια-
φθείρασαι : Σειρήνες δε , κρατούσαι τών ακουόντων
τη μελωδία και θέλγουσαι, όμως αυτούς επί τέλους
απώλλυον, της σφετέρας ζωής ανοήτως την εκείνων
ωδήν ώνουμένους . Του δε σου κάλλους έργον κηλείν
τας απάντων όψεις και δι' αυτών τας ψυχάς, και
πείθειν πόρρωθέν σοι προστρέχειν και πόθω συν-
δείσθαι , και της επί σοι καλλιτεχνίας τον αρμοστήν
θαυμάζειν Θεόν.
Και γούν ούτω χαρίτων των έξωθεν , ούτω και
κάλλους έχων ευθύς εξ αρχής , έτι μάλλον τα της
ψυχής παρεδείκνυς θαυμασιώτερα , κρυπτόμενα μέν
τέως και συστελλόμενα τω της φύσεως ατελεί , δια-
λάμποντα δ' όμως και τότε , καθάπερ δι' εσόπτρου
του όρωμένου και ουκ αμυδρώς εμφαινόμενα . Ού
γάρ σθενει διά τέλους το μεγαλοφυές της ψυχής quiescere, et temporibus fixis abdila deservire ,
ήρεμείν , ουδε χρόνοις δουλεύειν τακτοις συστελλό-
μενον , αλλ' έστιν ου βία το έπιπροσθούν εκτινάσσον ,
καθάπερ δή θερινών νέφος ήλιος διαυγάζει τοϊς μή
τάντη τεθολωμένοις τον νούν, και της τελειότητος
εναργείς τάς εικασίας, και προ του τον καιρόν της
τελειότητος · ήκειν, παρέχεται . Τοιγαρούν καν τοίς
βρεφικοίς κινήμασιν οράν υπήρχε συνόντα και τα C
τρεσβυτικά , και τοις αθύρμασιν, και δη ο χρόνος
απήτει , σπουδή συνεκέκρατο, και το ψέλλισμα βα-
θέος παντάπασιν ουκ ήμοίρει νοός , εν πάση δε φορά
το ευσταθές εκράτει, κάπι πάσης ενεργείας και
πράξεως ενίκα το συνετόν, απανταχού των ένδον
πλεονεκτημάτων προαλλομένων της ηλικίας . " Οθεν
ουδε διδασκάλου σοι Χείρωνος έδει τα πολεμικά εκ
παιδεύοντος , ουδε γέροντος άλλου παρομαρτούν-
τος , υφηγητού μεν των λόγων, υφηγητού δε των
έργων , οποίον "Ομηρος εκ της Ελλάδος (7) το
'Αχιλλεί φησι συνεκπλεύσαι τον Φοίνικα : ήν δε σου
παιδευτής και διδάσκαλος αποχρών , αυτό δή το ευ
πεφυκέναι, οξέως μεν εις εύρεσιν καθιστών σε του
δέοντος , οξέως δ' αυ και μετιέναι τούτο και ανύειν
παρασκευάζον. Ε! δ' άρα ποτέ και διδασκάλου O quernm dicereum , et merito dicerein, onnes covos
εδέησε, τίς άλλος ούτος ήν, ει μή ο μέγας βασιλεύς
και πατήρ , ον έφην αν εγώ και ασφαλώς είπον πάν-
τας υπεραίρειν μεγαλονοία και αγχινοία τους κατ'
αυτόν, ει μη το σον προσίστατο , παρά τοσούτον
εκνικήσαν , παρ' όσον εκείνος ( πώς αν είπoιμι με-
τρίως άμα και ευπρεπώς ;) προήκων ήν χρόνο και
τω βίω πλείοσιν ημέραις ομιληκώς, ώστ', άλλων
άλλο τι των της σης νεότητος θαυμαζόντων , των
μεν την ξένην και χάριτος γέμoυσαν της ηλικίας
διάθεσιν, ανατρέχουσαν ου μόνον προς ύψος έρνεϊ,
καθ ' "Ομηρον ( 8), ίσην, αλλά και προς λόγος του
(7) Phænicem Peleus filio comitem el magi,
strum dederat , Μύθων τε ρητήρ' έμεναι πρηκτήρα
τε έργων , αι esi in Iliad . L
2 (8
esse fingunt. Hæc enim feras demulcere potuit, et
pelras el ligna et aliam inanimam naturam , ho
mines vero et quæ demulceri queunt, efferari po
lius el succenseri incitavit, ut ostenderunt Thra
ciæ mulieres a quibus ipse Orpheus suam ob musi
cam necatus est ; Sirenes quæ vincebant audientes
suavitate caplus et demulcebant, illos simul mer
cedis vice mactabant, propria vita stultos earum
cantus ementes. Tuæ vero formositatis vis esi de
leclandi omnium oculos et per eos animas, et im
pellendi longe ad le accurrere, el capi desiderio,
atque exiiii quod in le est operis Deum artificem
B admirari .
Et igitur ila dotibus esternis , ita et formositale
primis ab annis ornalus eras, multo etiam in avi
ma ostendens mirabiliora , quæ abdila primum et
occultata præ imperfecta natura , etiain tunc tamen
præſulgentia , quasi in speculo non obscure eluce
bant. Non enim polest omnino magnitudo animi
sed est ut per vim impedimenta discutiens, quem
admodun sol estivas nubes, eorum per ſulgeat ocule
lis quorum mens non plane obscuralur, et maiu
ritatis claras imagines , antequam venial lempus
mäluritalis , offeral. In puerilibus ergo ipsis mo
tibus dotes quibus præditus eras et senilc ingenium
videre promptum erat , el jocis, quæ postulabat
ælas, labor miscebatur , et prima verba alla mente
non vacabanı , sed in omni impelu constantia
reglaba !, el in omni acto et opera præstabat pral
dentia , cum doles animæ ætatem prægredirentur.
Idcirco nec libi Chirone magistro ad bellicam ar
tem ediscendam opus erat, nec alio sene ad te
comilandum , ductore in dicendo , ductore ci in
agendo, qualem Homerus ex Grecia una Cum
Achillc ait navigasse Phænicem : erat enim tibi
præceptor cl magister idoneus , ipsa ingenua na
iura . Quæ le acriler ad indagalioncs justi cons!i
luebat , acriter et rursus hoc omittere aul perficere
impellebat . Si auiem aliquando magistro indigue
ris, quis alius ille eral , nisi magnus rer el paler,
magnanimitate el solentia superare, nisi tu Imenti
occurreris, qui tantum non antecessisti , quod ille
(quomodo dixerim æque simul ac congruenter ?)
pruvectus erat ælale et in vita longioribus a die
Bus versalus ; ita ui, aliis aliud quid in juveniule
tua mirantibus , his equidem singularem et gratia
plenum afatis habitum , qui non tantum in altitu
dinem assurgebat plantæ , ut ait Homerus, similis,
sed etiam pro razione altitudines alias subibat con .
versiones, cum natura, prout quæ videmus lesian
lur, magno bludio le educat et omne artificium
(8) Homerus Iliad . Σ, 56, de Achille : Ο δ' ανέ.
δρα μεν έρνεϊ ίσος .
393 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHÆ 400
conferal ; illis robur magnas vires, utpole in- A ύψους τάς λοιπές διαστάσεις λαμβάνουσαν , ενταύθα
solila et mirabilia , alque ætatem exsuperantia ; illis δη της φύσεως, καθά δή και το δρώμενον μαρτυρεί ,
luam in telis ac jaculis adversus feras et oin- φιλοτιμότερον κινουμένης και πάσαν εισφερομένης
nia quæ ferire opus erat injiciendis dexterilalem , φιλοτεχνίαν, των δε την ισχύν και το σφόδρα ρωμα
alteris luam in equilando , in vibrandis spiculis λέον του σώματος ως υπερφυή τε και θαυμαστά και
et in clypeo ad tulamentum mis objiciendo ac πρό της ηλικίας απηντηκότα , ετέρων την περί τόξα
in hosle haud ægre inter aciem slernendo solertiam , και αφέσεις βελών κατά θηρίων και του εν χρεία
hæc aliis merilo celebrantibus et mirantibus, non παντός βληθήναι παρά σου δεξιότητα , άλλων την
est quidquam cui majorem ego admirationem im- περίίπποσύνην , και το τινάσσειν αιχμήν και ασπίδα
pertiar, quam luæ ingenilæ sapientiæ benelicio. So. προβάλλεσθαι και φράσσεσθαι όπλοις, και πολέμιον
lomonis equidem , etiam pueri, miramur sapien- επί παρατάξεως ου χαλεπώς καταβαλείν , επιστή
tiam et æquitalem, atque in quibusdam quæstio- μην , ταύτα τών άλλων δικαίως υμνούντων και θαυ
nibus intricatis enodandis prudentiain : elenim pre μαζόντων , ουκ έστιν ότινι μάλλον εγώ θαύματος
cæteris scriplores sedulos sortitus est , omnium νέμω του εν σοί της αυτοθεν σοφίας χαρίσματος.
illius gestorum quasi ephemerides facere gestientes; B Σολομώντος μέν γάρ θαυμάζεται και παιδός όντος
tibi autem si adesset impiger scriptor, dum etiam σοφία και ευθυδικία και σοφή τινων απόρων προ
mullo delicatius haberes corpnis quam cuin Solomo- βλημάτων διάκρισις · και γάρ προς τοις άλλοις και
nis islas lis dijudicavit, mox sermones el sententias συγγραφέων προθύμων ετύγχανε , πάντα βουλομένων
illius historia superaret , res conscribens, quæ nu- τα εκείνου ώσπερ εφημερίδας ποιείν• σοι δ' ει παρών
pero alque perfectione essent præstantiores. άοκνος συγγραφεύς , ηνίκα και απαλώτερον πολύ
μάλλον είχες το σώμα και ότε εκείνα Σολομών έκρινε , τάχ' αν παρήλθε τους εκείνου τη συγγραφή λόγους
τε και νοήματα , πλήθει τε και ακριβεία νικώντα απογραφόμενος .
ila quidem se res habebant priusquam ad juven- 'Αλλά ταύτα μεν ήν και προ του ές μέτρον ήβης
tulis gradum devenisses : postquagi autem illam ελθείν » έπει δ' εις τούτο προήεις, παρεγυμνούτο
4 epius eras, denudabatur animi magnanimilas, et μέν τό της ψυχής ευγενές και τα των λογισμών
rationis robur plane efalgebat , el simul crescebat ισχυρά διεφαίνετο, συνεπεδίδου δε και το περί σε
de le admiralio el animos potissimum invadebat θαύμα και μάλλον ή πτετο των ψυχών , ανέπτετο δε
et ardens amor , spes Romanorum confir- και λαμπρός ο έρως, τα δε των ελπίδων Ρωμαίοις
mabanlur , et ominis naturæ tristitiam magna έπλατύνετο, και πάσα δυσχερούς φύσις τη μεγάλη
fuluroruin consulaliatur exspectatio. Præler his C των μελλόντων επεκουφίζετο προσδοκία. Φιλανθρω
omnibus videliaris humanitalein el viscera mi .. πίαν γάρ μετά των άλλων έδόκεις και σπλάγχνα
sericordiæ induisse ; el revera induebas el com- οικτιρμών ενδεδύσθαι, και ενεδέδυσο, εκάμπτου τε
morebaris generis calamitatibus , quantum non συμφοραίς του γένους, όσον ουδ' αν οι περιπεσόντες
ipsi qui in illis inciderant; el si accidisset ali- αυτοί• κάν έτυχε τις υπ' ευθύνης γενόμενος, είτ '
quem in pænas incurrere , cum liberalus eral a έρούσθη της καταδίκης, μάλλον εγενήθεις επ' αυτώ
damnatione , majore de boc lætitia affectus et και ηδονής επληρού ήπερ οι γένει προσήκοντες.
gaudio plenus cras quan ipsi illi sariguine con
jancii.
Hæc Romanorum s ; es erigefiant el ampliſica- Ταύτα τας Ρωμαίων ελπίδας ανύψου και μεγά
bant; hæc el prülerea prudentia el mirabilis sa- λας επoίει · ταύτα προς ευχάς αυτούς τάς υπέρ σου
pientia quibus naxime omnium tuuni genus præ διανίστα , και παρά ταύτα η προμήθεια και το μέγα
üilun eral incilabarit illos pro le deprecari. Nou της συνέσεως χρήμα, ών εν τοις μεγίστοις το σον
enim erat ut patri 216Sitlens , consilio proposito
γένος απάνατο. Ου γαρ ήν όπου τα πατρί παρ
de bellicis certanrinibus aut alia necessilale, se-
εδρεύων, και σκέψεως περί πολεμικών προκειμένης
12iorum ducun periliam et sapientius aliunde D αγώνων και τινος ετέρου των αναγκαίων, ουχί και
senalorum prudentiam non superaveris , atque γερόντων στρατηγών εμπειρίας και σοφών άλλως
optimam protuleris sententiam , et que potissi- βουλευτών ενίκας φρόνησιν, και την καλλίστην είσ
mam reblis publicis consulere potuit . Unde ci έφερες των γνωμών και η μάλιστα τους κοινούς βοη
tropæorum et victoriarum , quas ubique Illyrioruin θείν είχε πράγμασιν. "Οθεν και τρόπαια και νίκης
Territ et Peloponnesi el Acarnaniæ el ilcrum Asiæ εκείνας, ας απανταχού της Ιλλυριών γής, και Πε .
el Phrygiæ el versus Mæandrum Cariæ, Roma - λοποννήσου και Ακαρνανίας , και αυ 'Ασίας και Φρυ
Juruin manus pairaverunt, regem el palrein luum , γίας, και της πρός Μαίανδρος Καρίας, αι χείρες
posi Deum , dicet aliquis auctorem fuisse ; sed tibi "Ρωμαίων ειργάσαντο, έρεί μεν άν τις αίτιον μετά
potissimum , divinissime rex , non minus quam γε Θεόν τον βασιλέα και πατέρα τον σον αυτάς εσχη
patri illorum causam ascribet, si haccinc per- κέναι · ου μην αλλά και σοι γε , θείε βασιλεύ, ούδα
spiciat : ille dies transigebat deliberando ? et la μός ήττον ή τω πατρί την αιτίαν τούτων προσε πι
transigebas ; nocles Iolas preterea consumebal γράψεται, σκοπών ούτωσι • διημέρευε βουλευόμενος
consulendo ? tu quoque pernoctabas ; negotiis dis- εκείνος και συνδιημέρευες νύκτας όλας προσεδαπάνα
tractus erat ? Pariter et cras distractus, et lantum τη σκέψει και προσεπαννύχιζες : έμερίζετο ταίς φρον .
401 LAUDATIO ANDRONICI PALÆOLOGI.
τισι ; συνε μεριζου και τοσούτον γε δή τη νεότητι A juventuti laxarmenta dabas , quantum nemo sibi
δαστώνης εδίδους , οπόσον ουδείς εκών εαυτό τα μέ.
γιστα ταλαιπωριών τε και πόνων προσνέμοι.
Ου μέχρι δε τούτων υπέρ Ρωμαίων και του θεό-
θεν σοι κλήρου το κηδεμονικών επεδείκνυτο , ουδε
μόνον, εν τοίς βασιλείοις καθήμενος , διά πολλού του
μέσου την επικουρίαν παρείχες τοις πράγμασιν,
αλλά δή και απαίρων, και πολλάκις απαίρων, και
τοίς καθ' έκαστα και μάλιστα τοις εν χρεία ούσι
βοηθείας εφιστάμενος , παρείχες μετά πολλού του
περιόντος την αρωγήν , και ώς ικανώς ανελάμβανες .
"Εχει πολλά σου της προνοίας και παρουσίας ή του
άστεος Φιλαδελφείας ( 9) περίχωρος κατορθώματα
διηγείσθαι · έχει δε και Μυσία και Μηονία και τα
άνω Λυδίας , ουκ ελάττω δε και Ίωνία και η περί
ταύτην Ασία · ου γάρ έστιν, ου πόλις, ου χώρα , ου Baliquo beneficio perfruitus eraserit . Sive enim
τόπος τις άλλος ός, απολαύσας σου παρόντος, ουχ
άμα και των καλών ενός συναπολαύσας εφάνη . "Η
γάρ φεύγοντας τους όμορους είδε Βαρβάρους , η
σφαττομένους και αλισκομένους, ή τι παραπλήσιον acceperit et ab incursionibus fuerit liberatus , fa
πάσχοντας , και την εκείνων επανηγύρισε συμφοράν,
ή πολισμά τι εδέξατο και της καταδρομής απηλλάγη,
έχυρότερος εαυτού και ασφαλέστερος γεγονώς , η
στρατιώτης περιελήφθη (10 ) φρουραίς, και τοις έθε.
λουσιν επί λύμη προσιέναι φοβερώτερος γέγονεν , ή
τι έτερον σωτηρίας εχέγγυον έσχε, και την θαυμα-
στην περί πάντα κηρύττει σου πρόνοιαν. Και γάρ
όπερ αι σκιαι πάσχουσι, προσιόντος ηλίου, τούτ'
ατεχνώς, ως μόνον προσέγγιζες, πάσα βαρβαρική
σύστασις εφαίνετο πάσχουσα, σκεδαζομένη και λυο
C
μένη και την παρουσίαν ου φέρουσα .
'Αλλά τα μεν ειρημένα ταύτα της του βασιλέως ,
τούτο μεν ανδρίας , τούτο δε κηδεμονίας , τεκμήρια
πόρρω του νυν έστι, και ει μη πολλοίς πρότερον
έτεσι γέγονεν · άδ' εγγύτερόν εστι και των ακουόν-
των ώσπερ εν οφθαλμοίς , έβουλόμην (11 ) το των
ποιητών άπαν σύνταγμα περιείναι τώ βίω, κακεί-
νοις συμφρονήσασι και μίαν άρμοσαμένοις φωνήν
παραχωρήσαι περί τούτων ειπείν • τάχα γάρ έδoξαν
οπωσούν τη φύσει προσιέναι των έργων , ώσπερ ερά.
νου φοράν ποιησάμενοι και συνεισενεγκόντες το
λόγω , άλλος άλλο τι τούτω μεγαληγορίας εμπεπνευ-
κότες ποιητικής και δυνάμεως . Εμοι δ', οπότερον
άρα και δράσαιμι , ουκ ολίγον φοβείσθαι παρίσταται .
Δέδοικα γάρ μη, φθεγξάμενος , θρασύτητος έγκλημα D rationem et dementia et etiam ignorantice susti .
και απονοίας , έτι δε και άμαθίας, απoίσομαι , ει
σμικρό και χαμαιπετεί λόγω έργον υπερβάλλον
αξίωμα ταπεινώσω, δέον τοίς υψηλοίς τον υψηλών
προσιέναι, ου μήν και των άλλως έχοντα και ός,
ειπείν τολμήσας , εις άδοξίαν των προκειμένων ερεί.
Δέδοικα πάλιν, σιγήσας, τας της αγνωμοσύνης ετέ-
ρωθεν αναπηδώσας αιτίας : αγνωμοσύνη γάρ αλη-
θως , εί τις και οπωσούν φθέγγεσθαι δύναται, είτα
σιγή παρέρχεται και μή θέμις σιγάν . Των ούν δύο
τούλαττον έλόμενος φοβερόν ( μέγα γαρ αγνωμοσύνη bus minus timendum eligens ( magnum enim 15:11:12
(9) Moseliopulus 11. σχ . p. 124 : Φιλαδέλφεια
5 , το πει δίφθογγον φιλαδελφία δε , ιώτα .
( 0) Malim Toupiezelplin . Nilies relicii sint in
402
libers maximas calamitales et pænas assumerel.
Non eatenus super Romanis bæreditate a Deo
data sollicitudine ostendebas, non tantum , in re
gibus assidens , Iongo intervallo rebus afferellas
auxilium, sed etiam discedens et sepe discedens ,
et unicuique atque præsertim præsidio indigentibus
astans, magna cum ubertale præstabas subsidiun ,
et maxime reficiebas. Babent multa le providen
tiæ et opilulationis facinora enarrare cireurjecta
Philadelphie ; haben el Mysia et Meonia el Lydia
superior, nec minora Ionia et que circundai eau
Asia : non est enim aut civitas , aut regio, aut
alius quis locus, qui le præsenle fruitus, non simul
Γugalos viderit propinquos Barbaros, sive trucida
tos, sive captos , sive aliud quid palientes, illo
runt celebravit cladem , sive aliquod oppidum
ctus ipso munitior atque lutiur, sive copiæ reli
ctæ fuerint ubique in presidiis , el ad nocendum
prodire volentibus terribilior exslilerit, sive alium
quevis salutis liabuerit obsidem , admirabilem
fuam prudentiam in his prædicavit. Etenim quod
tenebræ , adveniente sole, experiuntur, illud pror
Su3, ubi tantum appropinquabas , omnis barbara
coitio experiri visa est , cum dissipata fuerit ac
dissoluta , atque presentiam non toleraverit .
Sed hæc quæ Jisi tum regiæ strenuilalis, tum
sollicitudinis testimonia a tempore präsenti pro
cul absut, el nisi multis abhinc annis innotue .
rinl. De his autem quæ propinquiora sunt et
audientium quasi ante oculos , omne poelarum
agmco superesse velim , el eis consentientibus et
uliam apt. nibus vocem dicenda permittere ; mox
enim ad naturam rei quocunque modo videretur
attingere, quia unusquisque tribulum daret et con
ferret dicendo, cum alius aliud quid ex magnilo
φuentia de robore poeseos inspiraret. Milii vero ,
φιιοιιοιoeunque egerium , non parum limere SIP
perest. Meluo enimu ne locutus temeritatis vitupe
neam , si parvo el humi serpente sermone faci
norum præstantiorem dignibalem iinminuam , cum
oporteat excelsis excelsum aliquem consonare ,
non autem illum qui aliter sese habet et qui di
cere ausus , ad rerum dedecus Ioquitur. Meteo
revisus ne, silendo, injustitiæ crimen aliunde iin
me redundet ; illud enim injuslilia est , si quis,
eum loqui quocunque modo possil, silentio præ' .
lereal quæ silere nefas est . Quiorum ergo ex dlu
castellis ac presidiis. »
( 11 ) Post ovibny periisse öv videiur.
403 GEORGII CYPRIT CP . PATRIARCHÆ 404
injustitia est et Diagna sunt illius pαne) sermonerm A κακόν και μεγάλα ταύτης ταπιτίμια ), του λόγου
faciam : omnino autem ignoscar , si , omne con- γενήσομαι • πάντως δε συγγνωσθήσομαι , εί, πάσαν
ferendo studium ut verba factis exæquandæ pro- εισφέρων σπουδών έφαμίλλους τους λόγους τοίς έρ
ſeram , invitus in propositum delinquam . γοις ενδείξασθαι, άκων διαμαρτάνω σκοπού.
Jam ergo res Asiaticas meus rex recle compo- "Ηδη μεν ούν τον εμόν βασιλέα τα κατά την
nehal, alque , parum abest, recte composueral cum 'Ασίαν εύ διατιθέμενον και, μικρού δείν, εν διαθέ
paler et rex ad seipsum et Europam illum convocavit, μενον, ο πατήρ και βασιλεύς προς εαυτόν και την
res niaxime necessarias deliberandas et agendas, Ευρώπην μετεκαλείτο, σκέμματά τινα των αναγ
quales sæpe regium imperium circumveniunt causam καιοτάτων και πράξεις, όλα πολλά και πολλάκις την
prælendentes convocationis. Convocatus est igitur, βασίλειον άρχήν περιίσταται , πρόφασιν έχων της
el etiam illa orbis excelsa et magna civitas habuit. μετακλήσεως. Μετεκαλείτο γούν, και αυτόν και της
Et tunc per decessum regis, erigitur Persarum ge- οικουμένης ακρόπολις ήδε και μεγαλόπολις είχε. Και
nus, in nostra Asia circumfusum , Deo lædifrazum , τότε προς την του βασιλέως διάβασιν επαίρεται το
fædifragum et in homines lcgitime Deo confiden την ημετέραν 'Ασίαν περικαθήμενον Περσικόν γένος,
tes, et evectum congregatur, et congregatum recepit έκσπονδον τούτο Θεώ , εκσπονδον δε και ανθρώπων
animum, et arma capiί ηunc latrocinia, nunc in- Ο τοίς γνησίως; Θεώ προσανέχoυσι, και επηρμένον
cursiones faciens cumque numero ingens esset συνίσταται, και αναθαρσεί συστάν, και όπλων άπτε
et undique aggrederelur, turbulentum si unquam ται, και τούτο μεν ληστείαις, τούτο δε και εκδρο
fuerit et nefarium in Asia se constituit. Sedecon- μαίς χρώμενον, πολύς τε ον αριθμός, και πολλαχο
lia illos procedis et rursiis, o rex , vehementior su- θεν προσβάλλον, οχληρόν είπερ ποτέ και λυπηρόν
bilo , sicut cæli fulanina , justa ira impellenie, in τοίς εν 'Ασία καθίσταται . Αλλά διαβαίνεις προς
illos irruis : lum propriam perniciem agnoscunt, τούτους, και πάλιν , ώ βασιλεύ , σφοδρότερος του
tunc ( 1 ) , quod in eorum capitis exitium arma tua συνήθους και οδόν τι των εξ ουρανού βελών , θυμού
tentare ausi fuerint. δικαίου κινούντος, εμπίπτεις αυτοίς · και τότε τον
οικείον επιγινώσκουσιν όλεθρον, και τότε ως επί κακώ των σφετέρων κεφαλών την πείραν των όπλων
ετόλμησαν ,
Mulla vero ex his quæ in intervallo egisti silentio 'Αλλά γαρ πολλά σου των εν μέσω σιωτή παρ
prælermittam , consilia , cogitata , proposita neque ελεύσομαι, βουλάς, επινοίας, φροντίδας, νύκτωρ και
die neque nccce remissa, armorum comparationes, μεθ' ημέραν ού διαλειπούσας, οπλίσεις, παρασκευάς,
apparatus belli , concursationes ad auxilia potenda , C μεταβάσεις προς το χρήζον αει βοηθείας , ενέδρας ,
machinationes, insidias, incursiones , nunc aperias , λέχους, επιθέσεις, τάς μεν εκ του άφανούς, τας δ'
nunc occullas , prout aggredientibus videbalur εκ του προφανούς, ώς αν έδόκει συνενεγκείν μετιού
conferre, suasiones de bello componendo, el rur- σιν , εισηγήσεις του πώς μετιτέον τον πόλεμον , και
sus adhortationes ad bellum et cælera quæcunquc αυ παρακλήσεις προς πόλεμον, τάλλα όσα σε στρα
testantar le ducem optimum atque perfectissimum τηγών τον άριστον παριστάνειν είχε και τελεώτατον .
exstitisse . Illud autem magnum specimen amoris er- 'Εκείνο δε μέγα σύμβολον όν αγάπης της προς ημάς,
ga nos, fiducise in Deum , et etiam magnanimitatis , ελπίδος της προς Θεόν , και έτι γενναιότητος , αν
strenuitatis, et incitamenii dicere non aversabor, δρίας, παρακλήσεως, απάντων των καλλίστων, λέ
to scilicet nunquam deseruisse milites, sed ipsum γειν ου παραιτήσομαι, ότι και την στρατιάν ουκ
dusisse eos more ducis, el, sicut militem in pugna εξέπεμπες , αλλ' αυτός ήγες στρατηγού νόμο , και
et in acie interfuisse , et preli locum sanguine της παρατάξεως στρατιωτικώς και της μάχης μετ
Persarum imbuisse . Hoc luum facinus regio inter ειληφας, και τον της συμπλοκής τόπον πό Περσι
Lydiam et loniam sita cognovit; aliud vero clarissi. κών αιμάτων εμέθυσας. Τούτο μεν ούν σου το έργον
mum , et illud non multo hisce diebus posicrius, circa ο μεταξύ Λυδίας και Ιωνίας έγνωκε τόπος • άλλο
Laodiceano patratum est ; et ante ista non inferius 0 δε περιφανέστατον και αυτό ημέραις ύστερον ου
eis aliuú Philadelphi civitas prope seipsam faci (!m πολλοιϊς περί που Λαοδίκειαν πέπρακται , και προ
esse conspexit. Perſruita es! quoquc talibus non τούτων ουκ έλαττον τούτων έτερον η Φιλαδέλφου
exiguis citra Næandrum Caria ; et media maxime πόλις άγχιστά πη εαυτής γεγενημένον εώρακεν.
lonia multis perfruita est , et vidit magnun Qu . 'Απήλαυσε δε τοιούτων ουκ ολίγων και η πέραν
men Cäystrum ſluctus sanguine Persarum tin. Μαιάνδρου Καρία και Ιωνίας δε το μεσαίτατον
ctos ; el sita versus Olympum Phrygia el etiam πολλών άλλων απήλαυσεν, όπου και πολύς ρέων και
Mysia que ingentes Persarum copias excepit, ma- Κάστρος όμως το ρεθιον εξ αιμάτων έβαψε Περσι
gnain apud illos vidil regis victoriam ; deni- κών : η δέ γε προς "Όλυμπον Φρυγία , είτουν Μυ
que , ne longior sipi , in Asiain progrediendo el σία, μέγα Περσών στράτευμα δεξαμένη, μέγα και
eam mundando a Barbaris , rex illam alio modo το κατ' αυτών του βασιλέως είδεν έκνίκημα . Συν .
contaminatam reddie , cruore scilicet Barbaro- ελόντα δε φάναι , διαθάς εις 'Ασίαν , και καθαίρων
run . εκ Βιρβάρων ταύτην, ο βασιλεύς χρανθήναι τρόπον
άλλον αυτήν βαρβαρικούς λίθροις πεποίηκε .
Beliica ergo hæc regis facinora (et nonnulla Πολεμικαί μεν ούν πράξεις αύται του βασιλέως ,
103 LAUDATIO ANDRONICI PALEOLOGI.. 406
και τας πλείους παρήκεν ο λόγος, το μήκος υφορώ- A pretermittit sermo, numerum ubi suspicatur) hec
μενος · αι δ' αύται και της υπέρ ημών προνοίας illius super nos sollicitudinis manifeste sunt
εναργείς αποδείξεις. "Έχεται δε της αυτής προνοίας significationes. Sollicitudinis istius pignus est ,
και η περί τα φρούρια πράξις, οίς δη παμπόλλους factum pertinens ad præsidia , quibus numerosio
τα καίρια διειληφώς της χώρας, τας εφόδους Περ- ribus opportuna regionis loca intercludens, ag -
σών απετείχισε. Προ δε τούτων εκείνο μέγα κηδε- gressus Persarum prohihuil : sed ante ista illud
μονίας τεκμήριον και του πάν αγαθόν Ρωμαίοις τον quod maxime testatur regis sollicitudinein , et
βασιλέα και βούλεσθαι και εις δύναμιν πραγματεύα- illum Romanis prospera quæque aptare el pro
σθαι, ό με ( πώς ; ουκ οίδα ) μικρού και διέδριμενη , viribus operari , me (quomodo ? nescio ) pene fugit ,
όν γε και ταύτα τοσούτον, λέγω δή ο των μεγάλων quamvis non alius impar sit, magnarum dico Τral
Τράλλεων τειχισμός . lium instauratio .
" Ησαν μέν ( 12) ούν οι Τράλλεις πόλις εν καλώ Erant equidem Tralles urbs in pulchro Asiæ sitir
της Ασίας κειμένη, μεγέθους τε μείζονος και κατά collocata el majore quam quæ urbibus est gloria
::ά ;, πόλεις απολαύουσα, και περιφανής εν ταύταις perfriens , et inter illas preclara : erant autem
υπάρχουσα• ήσαν δε πάλαι ποτέ , πριν δηλονότι τον B. ita quondam, priusquam scilicet omne ad quot!
πάντα μεταβάλλοντα χρόνον και αυτάς φθείραι με- serval et tempus illas subnectendo diruerit ; et al
ταβαλόντα και του αριθμού εξώσαι των πόλεων, urbium numero amovent mania disturbando ,
τείχη τε καθελόντα , οικίας τε ανατρέψαντα, κακ domo queeverlendo et nisi ruderibus agnoscendum
των ερειπίων μόνων γνωρίζεσθαι καταλείψαντα . relinquendo. At usquead te Trallibus eral exitium et
'Αλλά μέχρι σου, βασιλεύ , ταις Τράλλεσιν ή φθορά lempori triumphus ; nunc autem per te rursus
και το χρόνο η καύχησις :.νυνί δε διά σου πάλιν εν sunt inter civitates , non quia lantae urbis aucie
πόλεσιν εκείναι, ού κατά φιλοτιμίαν του πόλεως rem dici studeres (non enim amavas in vanalil
τοσαύτης οικιστήν ακούεσθαι βούλεσθαι ( ουδέ γάρ gloriam, non volebas , super terra , sicut qui spen
εραστής γε συ κενής δόξης, ουδ' εθέλεις επί γής, non habent, magnum nomen adipisci ) , sed pro
κατά τους μη έχοντας ελπίδα , μέγα κτήσασθα : pler necessitatem Asie tuende el solam illius utili
όνομα ) , αλλά κατά χρείαν φρουράς τη 'Ασία και tatem . Postquam ergo illam instaurasli el per
του μόνον ταύτη συμφέροντος. 'Ανιστάς ούν αυτή illam dedisti universæ fere lonia clarum mini .
και, δι' αυτής , τη πάση σχεδόν 'Ιωνία λαμπρόν τονmentum , et restituisti novan quæ congruit urbi
περίβολον αποδίδος, και την άλλην όση πόλεώς έστινdignitatem , incolas numero suficiente cribuis, opria
ευπρέπεια, και οικήτορας αυτή πλήθος αποχρών C mos quosque non ex una civitate , sed ex multis
απονέμεις , άριστίνδην τούτου την επιλογήν ουκ εκ seligendo, non ideo tantum ul acccplam urbein ,
μιάς πόλεως, εκ δε πολλών ποιησάμενος , ουχ ένα sed etiam ut relictas custodiant.
μόνον της δεχομένης , αλλά και των εκπεμψασών
ώσι φύλακες .
'Αρετών μεν ούν των άλλων τοιαύθ' ο βασιλεύς Virtulam aliarum siroilia rex protulit exempla,
εξενήνoχε δείγματα και έτι γε τελεώτερονέξενέγκου et perfectiori modo pro :ulit tempore progrediendo
προϊών τω χρόνο και δυνάμεις πολλάς ποιούμενος et apud Deum invalescendo : quid autem de
εν Θεώ : τι.δε περί της πρώτης και μεγίστης της prima et maxima illius virtute, pietate scilicet ,
κατ' αυτόν, ευσεβείας δή λέγω, τι περί ταύτης quid de ea dicis ? Polesne illius praestantiam osten
έρείς ; έχεις υπερβολήν ταύτης δεικνύναι ; έχεις dere ? Potes dicere boni virtutis custodem illo
ειπείν εως ήν ποτε τούδε του αγαθού ή φύλαξ ακρι- fuisse solertiorem , æmulum flagrantiorem , el
βέστερος, ή ζηλωτής θερμότερος, ή κήρυξ τρανότε- preconein manifestiorem ? Et quis reduxit te , va
ρος ; Και τις και επαναγαγών σε παρασυρόμενον προς gallem ad ea quæ dicere nefas est ? Quis captivum
& μή θέμις ειπείν ( 13 ) ; Τίς και προς Βαβυλώνα και ο ad Babylonem et Assyrios adducium ad Jerusalem
τους 'Ασσυρίους αιχμάλωτον απαγόμενον εις Ιερου- revocavit ? Quis præsertim ex Oriente ad Occiden
σαλήμ ανασώσας και μάλιστα δε τίς ο εξ 'Ενας προς lem ferentis hic invilo rege tenebras cursum mu
Δυσμάς και τον εκεί ζόφον βία φερόμενον μεταβα. tare compulit, et dedit, ut rursam ad lumen venias,
λείν ποιήσας εξαίφνης τον δρόμον, την πρός φώς et prasiilit in illa firmiter confirmare ? Nonne
και πάλιν κινείσθαί σοι δούς και την ακίνητον εν alter ille Zorobabel qui veritatem dilexit et coluit
αυτω χαρισάμενος ίδρυσιν ; Ουχ ο νέος ουτοσί Ζορο- alque fortem sese rursus significavit, atque ma
βάβελ (14), και την αλήθειας και φιλήσας και τιμή σας guam Jerusalem , videlicet Ecclesiam , restituit ? Et

( 12 ) De Trallibus ab Andronico instauratis vide
Nicephor. Gregoram Hist. v. 5, 8 , ubi in notis Boj
της thunc Gregorii Iocum, ab ήσαν μέν ad εν πό
2: 5 :v exsivai , e codicibus prololit. Quadriennio
nondum elapso urbs , mala ave restitutii, fuit a
Turcis expugnala ; de qua cum orator loquatur ut
in er rivitates numeranda, manifestum en han
Ot.1 :100cm - irc . 2. 122 , ve ! 1285 , fusse ll:ilt:
( 13) Innuit Gregorius tempus quo opinionem
Lalinorum de processione S. Spiritus (uebatur.
Huc etiam sequentia adludunt, et in primis ubi
εξ ένας προς δυσμάς και τον εκεί ζόφον φερόμενον
se ait .
(14) Notum ex libro primo Es:irc Zorobabel
præcipum Israelitarum ducem eos e cantivirale
. Babylonica J rusalem rediisse, ilfoc ibi to.ba
407 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE
quis arcam confessionis Tue labefactatam et A και ισχυοάν ανομολογήσας , και την μεγάλην Ιερου
humi corruere imminentem , ac pene corrulam
stabiliit el rursus stare jussit , et recte ad cælum
erexit , superbum tuum eversorem ejecit et abs-
tulit, et illius instrumenta (a) igni ingenti tradidit ?
Fælus equidem percussimus, et non per Deum ,
el pacium , sed non per Spiritum ejus (opportune
divinus Isaias Ioquatur) , et decen annis continuis
in adversum sententiæ nostræ ambulavimus, et
exinde et fabula et opprobrium et ludibrium
et subsannatio his qui sunt in circuith nostro
facti su mus; et fedus (prolh pudor !) erat bona
instilula mutare el transgredi lerminos, quos po-
suerunt patres nostri, ut quid fiat ? ut terram
firmiter teneamus, nos ad cælum impellere jussi ! B
Allamen , eum hoc non successerit , salis docen.
dum est si , postquam miserat nos Deus et humi-
liaveral el illum quærere edocuerat nos calamila-
libus flexos et castigatos, secunda fuerit audaciæ
aggressio : in vanum enim delinquere videbantur,
ut, quemadmodum ait , simus deinceps in cultu
puriores et in adoratione irrepreliensibiles ; quinam
sanæ fidei, da mihi , sectatores el in oninibus gen-
tibus doctores ? quinain rec!orum dogmalum pa-
tres ? Quinam tribuerunt illis ad quos transmi-
grare coacti sumus non modo legum divinarum
accuratam cognitionem , sed el disciplinarum uli-
que notitiam , et illorum mentem alque linguam
lillerarum beneficio alque consortio nobilitave-
runt ? Sed preterea ita videbatur , et secundum C δείας όλως γνώσιν, και το της ψυχής αυτών άμα
quod visum fuit, aclum est. Et tu illic mecum και γλώττης βάρβαρον τη ευεργεσία ταύτη και μετ
regem inspicias ; vide quomodo zelus legis Domini
el despecli testamenti eum comedebat ; quomodo,
cum nec auxilium ferre posses, nec reprimere cla-
dere libere vulgatain el in omnes animos grassan-
lem , mæslus el iristis , quanquam non videbatur
vitam degebat, ita ut ignem in visceribus suc-
cenili el ab illo corripi cor ejus videretur.
έδόκει, τον βίον διήγεν, έπει και πυρ υποσμύχειν εν τοις σπλάγχνοις έδόκει, και αυτήν υπ' αυτού την
καρδίαν αλίσκεσθαι .
Quæ et unde rerum istarum fides ? Ex ipsis quæ
ning videmus . Ubi enim auxiliandi facullalem
habuisti , quale studium el alacritatem ! Non ulit
fere respirare autequcm pietatem prædicaverit,
nec de rebus suis cogitare, neque quidquam ex
rebus internis componere, nec de externis curare,
nec alia verba proferre, nisi « Festinemus novus
plum æuilicasse . Et esse scriptoribus Christianis
Jerusalem . Ecclesiæ symbolum quis ignorat ?
( 15) Hle πορθητής fidei Gregorium est Vecci,
puio, allegoria, qui, cum Latinis faveret, fuit ab
Andronico missus in exilium . Interpretationem
confirmat glossa in cod . 1310 : Kata Tou B xxou
και της τότε ενώσεως .
( 16) Igni traditum fuit Vecci volumen : vide
Veccum Orat . de injusta sui depositione p . 29 .
( 17) Illa non plane intelligo, Voluitne innuere se
rerum lerrenarum causa Lalinis ſavisse , scilicet ut
Michaeli Palæologo , cui placebaut, placeret ?
( 18) Cod . 3010 , oi , si bene legi. Locus est vitia
tus. Forsan , ή οί, ut ή sit comparativi καθαρώτερον
408
σαλήμ, είτουν την Εκκλησίαν, ανοικοδομήσας ; και τον
πύργον σου της ομολογίας διασειόμενον, και εις
γόνυ πεσείν κινδυνεύοντα και μικρού γε πεσόντα ,
έδράσας πάλιν και ορθόν στήναι ποιήσας, και ακλι
νώς πρός ουρανόν ανατείνας , τον μεγάλαυχόν σου
πορθητής (15) δια σείσας και καθελών , και αυτού τα
σκεύη μεγάλη φλογί ( 16) παραδούς; Βουλήν μεν ούν
εποιήσαμεν , και ου διά Θεού , και συνθήκην, και ου
διά του πνεύματος αυτού ( εις καιρόν ο θείος Ησαΐας
λεγέτω ) , και δέκα εξής έτη οπίσω της διανοίας
ημών επορεύθημεν, εξ ου και παραβολή και όνειδος
και χλεύη και μυκτηρισμός τοις έθνεσι και κύκλο
ημών εγεγόνειμεν · η δε βουλή ( φεύ της αισχύνης1)
τα καλώς κείμενα κινείν και όρια μεταίρειν & έθεντο
οι πατέρες ήμών, ίνα τι γένηται και να την γήν βε
βαίως oικήσωμεν (17) οι πρός ουρανόν επείγεσθαι
κελευόμενοι. Είθ', ώς oύ τούτο προέβαινεν , αγαπη
τον δε και ει μή τουναντίον, εκγελώντος ημάς του
Θεού και σμικρύνοντος και αυτόν ζητείν εκπαι
δεύοντος υπό των συμφορών νουθετουμένους και
καμπτομένους , δευτέρα της τόλμης αφορμή : έδόκει
γάρ ήδη και δια κενής ανομείν , ίνα, φησί , καθαρώ
τεροι το σέβας ώμεν του λοιπού και την λατρείαν
αμώμητοι • οι ( 18) της υγιαινούσης, είπέ μοι , πί
στεως ακριβωται και προς πάντα τα έθνη διδάσκα
λοι και οι των ορθών δογμάτων πατέρες και οι παρασχόν
τες τους προς ους εξεβιαζόμεθα μετατεθήναι , ου
μόνον δή νόμων των θείων ακρίβειαν, αλλά και παι
ουσία των λόγων εξευγενίσαντες ; Πλήν ούτως εδό
χει, και κατά το δοκούν ετελείτο. Κάνταύθα συ μοι
σκόπει τον βασιλέα • όρα πως ο ζήλος του νόμου
Κυρίου και της ούτω παρεωραμένης διαθήκης κατ
ήσθιε, πώς , ότι μή βοηθείν είχε, μηδε το κακόν
αναστέλλειν ακάθεκτα φερόμενον και ψυχής απάσης
απτόμενον (19 ) , πενθών και σκυθρωπάζων , κάν μη
Τις και πόθεν τούτων ή πίστις ; εξ αυτών δή των
νυν δρωμένων . Ως γάρ τού βοηθείν κύριος γέ
γονε (20), βασαι της σπουδής και του τάχους (21) !
Ουκ ήνεγκε σχεδόν αναπνεύσαι πριν την ευσέβειαν
D
κηρύξαι, ου φροντίσαι των καθ' εαυτόν , ου των
εντός τι διαθεϊναι, ουδε περί των εκτός διαστείλα .
σθαι , ου λόγον άλλον προενεγκείν , ή ότι , « Σπεύδω .
consequentia . Sententia erit ironica el cum inter
rogatione pronuntiandi , cujus signa, quæ apposui,
codices exhibent, onol indicare videlur appositas
esse voces adversarii , Vecci lorsan .
( 19 ) Veros animi sensus, vivente Michaele Pa
læologo , celaveral Andronicus : ( f. Nic . Gregoras
VI , 1 , 2 .
(20) Morte , scilicet, paris, Michaelis Palæo
logi.
(21) Gloss3 in cod . 1310 : Σημείωσαι τους εποι .
νους ούς γεννώσι τα σχίσματα . Glossalor eral Λατι.
νόφρων .
(a ) Libros ejus scilicet.
409 LAUDATIO ANDRONICI PALEOLOGI.
μεν Ισραήλ ο νέος, επαναγώμεθα προς Θεόν, επι- A Israel , ad Deum redeamus, convertamur , legem
στρεφόμεθα, της διαθήκης αυτού επιλαμβανώμεθα
και προς την λάμψιν του φωτός αυτής πορευόμεθα . »
Ούχ ούτω ποτέ σφοδρών ύδατος ρεύμα , δέον κατά
πρανούς, είτά τισι μηχαναίς ανασχόμενον, οξέως αν
φέρoιτο, του κωλύοντος υποσπασθέντος και ανακο-
πέντος , ώς ο βασιλεύς, δραξάμενος αυτίκα καιρού ,
οξύς ήν επείγων ταύτα και λέγων και διαπραττόμε-
νος. Ευ γάρ ειδώς ως ήδε τάξις αρίστη και λυσιτε-
λεστάτη, παντός άρχομένους και λόγου και πράγμα-
τος, εκ Θεού τε άρχεσθαι και εις Θεόν αναπαύεσθαι,
και αυτός της ευσεβούς αυτοκρατορίας ευσεβή κρη.
πίδα πηγνύμενος, αίρει μεν άπαν σκώλον και πρόσ.
κομμα της θείας αυλής, και τους λίθους της ευθείας
και βασιλικής και μόνης προς ουρανόν φερούσης
οδού διαρρίπτει, ανόθευτον δε και καθαρόν το σέβας ανατίθησι τω Θεώ, τους παραχαράττοντας και κί
βδηλον αυτό ποιούντας μακράν ποιησάμενος (22 ).
Καί γε προς τούτο σου το έργον, ώ βασιλεύ , ουδέν 8
βαρβαροκτονίαι, και ανδραποδισμοί και εκδουλώσεις
εθνών, και νίκαι κατά πάσης αντιστρατευομένης
δυνάμεως, ουδέν εκπορθήσεις πόλεων και αλώσεις
και κατασκαφαι, ουδ' αυ ανεγέρσεις και τειχισμού
και συνοικισμού , και και τι αν είπoι τις των μεγάλων
πάντων γάρ υπέρκειται των τοιούτων. Τούτο δή σου
και ουρανομήκης στήλη, τούτό σε και βασιλεύτατον
δείκνυσιν , ότι και οπόσα δή βασιλέων έργα βασιλικό
το πήχει τούτο νικά. Εκείνο δή μόνον συμπαρα-
μετρείται τούτω, επειδή και προς εκείνο βλέπον
τούτο κατώρθωται , και ακριβώς εξίσωται, ο γε
Κωνσταντίνος ο Μέγας , και των ορθοδόξων υμών βα-
σιλέων πατήρ, διαπεπραγμένος εφάνη , την βασι-
λείαν αναμίξας τη ευσεβεία, μάλιστα δε και ποτάξας,
C
και μέγας ουκ εκ της πορφύρας και του διαδήματος
και του της οικουμένης κράτους αναδειχθείς , εκ δε
του την αλήθειαν κατειληφέναι , και προς Χριστόν
μετακλίναι , και την της Τριάδος μίαν επιγνώναι
θεότητα» ού και συ , βασιλεύ , υιός και διάδοχος αλη-
θής, κατ' ίχνος της αυτού βεβηκώς προαιρέσεως ,
το μετά Χριστού ζην, ώς εκείνος, ως κεφάλαιον
των αγαθών αγαπήσας και πάντων προτιμήσας των
άλλων. Τα εκείνου δή μόνα και τα σα συνέρχεται
και συμβαίνει , και εις έν ακριβώς συναρμόζεται ,
ώς νέον εκείνον (23) μη χρήναι, κατ' εμήν κρίσιν,
έτερον ή τον εκείνου σύμφρονα σε και ομότροπον
ονομάζειν .
Και μήν ούτω λαμπρώς εχούσης της ευσεβείας
τώ βασιλεί, έτι κακείνο που θαυμάσιον εννοήσαι, D tas, illud mirabile etiam animadvertendum est
ότι και όσαι των αρετών ακολουθούσαι ταύτη τυγ-
χάνουσι, ζώσαν ώσανε και ενεργών καθιστάσαι , και
ταύτας ο έμός βασιλεύς προσκτησάμενος φαίνεται .
Και μου συ συμπαθείας και φιλανθρωπίας και οίκτου
ζητων αποδείξεις, μη ταύτας διά λόγου λαβείν ανα-
μείνης. Βάδιζε δε προς τα δεσμωτήρια , κακεί τους
οφθαλμοίς το ζητούμενον καταμάνθανε · ίδε δεσμίους
(22) Glossator orthodoxus in eodem codice :
Μάτην, ώ Πάτερ, κατά της Ρωμαίων Εκκλησίας
και αλογίστων είρηκας : ευσεβεία γάρζώσι και κατά
Θεόν πολιτεύονται , το περί θεολογιας μηδέν. λυμη-
νάμενοι ,
410
illius apprehendamus, et ad splendorem luminis
ejus ambulemus. , Non itaque vehemens undæ
cursus præceps Quens, postquam aliquandiu qui
busdam macbinis fuerit inhibitus, citius ferrelur ,
obice remolo et avulso , cum rex , qui accepta
statim occasione hæc vrgebat, dicebat et agebal.
Cum enim sciret illud ordinem optimum ac utilis
simum esse , ut qui dicere et agere incipiunt a Deo
incipiant' et desinant , ipse pie auctoritalis pin
struens fundamentum , aufert omne offendiculum
et scandalum ab aula divina, el pelras a recta et
regia et sola quae ducit ad celum via ejecit et
sincerum alque purum cultum Deo adbibuit, cum
adulterantes eam el corrumpentes 1moverit .
Et vero præ isto luo facinore, o rex , nibil sunt
Barbarorum cædes, servilutes el famulaliis gen
ljuin , et victoriæ adversus singulas potestates
oppugnantes, nihil urbium direpliones el excidia ac
eversiones , aut ileruin exstructiones et murorum
el domorum constructiones , et quidquid ex rebus
luis præclaris aliquis dixerit : omnia enim bujus
modi exsuperal. Hoc sane tibi columna ad cælum
crecla , boc et te regem potissimum exbibet et
omnia regum facinora hoc antecellit. Cui solum
illud confertur (siquidem hoc ad illud speclans
feliciter successerit et accurate æquiparatum
fuerit) quod Constantinus Magnus , nostrorum regum
orthodoxorum pater , exsecutus exstilit, regnum
pietale conjungendo, imo subjicicndo; el magnus,
non propter purpuram , aut diadema, aut orbis
imperium cvaserit , sed propter quod veritatem
anmplexus sit, et ad Christum inclinaverit , atque
Triuitatis unam agnoveril divinilaterm ; cujus et
lu , rex , filius et hæres veritatis , ejus propositi
vestigiis insistens , cum Christo vivere , ut ille ,
quasi caραι bonoruin satius duxisses , rebus celer:8
anteposuisti. Sola iilius facinora alque lua inter
se conveniunt atque concurrunt, el in unum aple
concinnunt , ita ut novum Constantinam non
oporleat nuncupare, ut opinior, alium a lc cu
ius mens et indoles compares exsistant.
El equidem , dum ita effulget in meo rege pie
quod contingat omnes virlules illi, comitari , et
eam quasi vividam atque eſticacem reddere, et il
lis meus rex ornatus esse videatur. El lu boni
latis , humanitatis el misericordiae quærens speci.
mina , ne illas sermone comprehendere perseve
res. Sed vade ad carceres , et ibi ex oculis quod
queris elisce : side vinctos a vinculis liberalos,
(23) Tangit Michaelem Palæologum qui Kuv
σταντίνος ο Νέος fuerit cognominatus, quemque
illo cognomine ipse appellavii. Glossa in cod 1510 .
" Ορα: κολακείας ! τον Νέον Κωνσταντίνου !
411 GEORGII CYPRE CP. PATRIARCHE 4 :2
vide in feno et in mendicitale acentes et vulne- A και δεσμών ανειμένους , ίδε τους εν σιδήρο και
ralos , dimissos esse in libertatem el consolatos. πτωχεία καθημένους και τεθραυσμένους, απεσταλ .
Tunc prælerea exsules revocalos , el illos redeun- μένους εν αφέσει και παρακεκλημένους . "Ορα προς
les qui præ timore in deserta invia depulsi fue- τούτοις και ανακλήσεις των εν υπερορία, και καθ
rant. Nec jan, angustiores (a) sunt custodiæ ædes, όδους των προς ερήμους διά φόβον εξωσθέντων αβά
nec cohabitant cum feris qui patriam : fugiunt , nec τους. Ουκ έτι στενοχωρούνται φυλακής οίκοι , ουδε
parvæ Ægæi insule quas nullus homo propter in . συνδιαιτώνταί τινες θηρίοις φεύγοντες τας πατρίδας,
cornmoditatem incoluit , ab houninilus qualis- ουδέ , & μηδείς ώκησε δι' αχρηστίαν , του Αιγαίου
cunque dawnationis causa demissis orcupantur . νησίδια τους εκ κατακρίσεως οιασδήποτε πεμφθεί
Aspice mecum et facullatum largitiones el liberales σιν ανθρώπους πολίζονται . Βλέπε δή μοι και χρημά.
condonationes; non equidem adulantibus aut alio των διανομής και χορηγίας αφθόνους ου κόλαξι και
modo corruptis lionuinibus faclas , sed indigentibus άλλως διεφθαρμένους ανθρώποις, τοις δε που χρή
el dignis qui eas accipiant. Aspice mecum, si ju- ζουσι διδομένας και αξίοις λαβείν. Βλέπε μοι , εάν
stiliam illius exploratam habere velis , publicano- γε και δικαιοσύνης πίστιν εθέλης λαβείν , τελωνών
rum inhumanitatem , et exactorum asperitalem απανθρωπίαν και φορολόγων καταργηθείσαν ώμό
B
fuisse abolitai . Aspice eliai , si vis, scripla in τητα . Βλέπε και συγγραφήν άδικον, ει δε βούλει ,
justa el libellos dilacerata : nullus ex his qui ini και αναγραφήν διασπασθείσαν » ουδείς γράφων άνομα
qua scribuntlibere Ioquitur ; nullus prodit hypo- παρρησιάζεται ουδείς προσέρχεται συκοφάντης,
crita , el, si forsan audeal , non lælabilur. Nullus κάν τολμήση ποτέ , ου χαιρήσει . Ουδείς λυμεών
exiliosus homo ad munera publica abrepil , nec άνθρωπος εις λειτουργίαν δημόσιου παραδύεται,
cmit divitiis sibimetipsi jus peculatum faciendi, ουδ' εαυτή χρημάτων εισπράξεις ονείται , ίν' ό φη .
ut, quemadmodum ait Scriptura, plebe spoliata σιν ή Γραφή , τον λαών και αμώμενος , κέρδος ίδιον
ex publicis calamitatibus proprium lucruin facial ; ποιήται τας κοινές συμφοράς , έπει μόνος τολμά
quoniam ille solus audet ad regem appropinquare το βασιλεί προσιέναι και λειτουργείν, όστις, κατά
et ei ministrare, qui , ut psalmi verbis utar, in via τον ψαλμών, έν εδ. αμώμη πορεύεται , όστις αλή
immaculata ambulat, qui veritatem in corde loqui- θειαν εν καρδία λαλεί, και ουκ έδόλωσεν εν γλώσση
lur, el non habuit dolum in lingua sua , alque αυτού και του πλησίον ού κατελάλησε · ο δε διαστρέ
proximum non detraxit ; qui autem in viis ejus φων εν ταϊς οδοίς αυτού , και άμα πράττων και
perversiis est el iniqua simul agit alique loquitur, φθεγγόμενος άδικα, ούτε κατεύθυνεν ενώπιον των
on direxit in conspectu oculorum ejus, nec un- c οφθαλμών αυτού, ούτ' ου μή ποτε κατευθύνη . Ούτως
quam dirigel . Ita rex per misericordia el judi- ο βασιλεύς δι' ελέου και κρίσεως την ετοιμασίας του
cium proprium thronum paravit et ledit ille pro- οικείου ποιείται θρόνου και την κατόρθωσιν • διά
speritatem : itaque el populus miser illi benedicit τούτο και ο λαός αυτόν ο πτωχός ευλογεί και πόλεις
et urbes iniquorum hominum celebrani. ανθρώπων αδικουμένων ανούσιν .
Regem autem , præter alias dotes , disciplinas "Οτι δε και προς τους άλλους καλούς και τιμά λό
etiam colere, quis ignorat ? Sapientiæ enim fervidus γους διαφερόντως ο βασιλεύς, τις αγνοεί ; σοφίας
est atnator et propterea plhilosoplius. Non equidem γάρ διάπυρος εραστής έστι , και διά τούτο φιλόσοφος.
per ea quæ dicit (et profecto mirando dicit, cum Ουκ εξ ών δή λέγει (καίτοι γε θαυμαστώς λέγει,
altain in suæ senectutis prudentiam volubili el er- το βαθύ της πολιάς αυτου (238 ) νόημα ευτρόχα και
pedila lingua aple simul ac clare exhibent) , sed per ανεμποδίστη γλώττη διαρκώς άμα και καθαρός
haec quibus navat operam sese philosophum aperit, ερμηνεύων), αλλ' οίς επιτηδεύει το φιλόσοφον εν
in sapientia vivendo, iræ imperando, in prospe- δεικνύμενος , σωφροσύνη συζών, κρατών θυμού ,
ritale sibi Temperando, in adversis confidendo , μετριάζωνεν ευπραγίαις, ευθαρσών εν τοις έναν
magnanimem in calamitatilus , se praestando, multo τίoις, μεγαλοψυχών επί τοις δυσφόροις , κάν ταις
potius de lalibus virtutibus oportere gloriari ra- D τοιαύταις των αρετών πολύ μάλλον οιόμενος δεν
lus, quain de regia potestate el orbis imperio sese φρονείν, ή επί τη βασιλεία και το τών όλων κράτει
jaclare . Meliorem reddendum esse delinquenlein , σεμνύνεσθαι. 'Αμείνονα τον αμαρτάνοντα χρήναι
non autem perimendum erat quillem Sariani ποιείν, αλλ' ουκ αφανίζειν, 'Αγησιλάου μέν λόγος
Agesilai dictum , llum vero opus. Non eniin του Σπαρτιάτου, σου δε , βασιλεύ, έργον · ου γάρ
anas penas et damnum inferri, si quis deliquerit φιλείς γε πως αμύνεσθαι και βλάπτειν, άν τις ήδί
el lapsus fuerit, sed benefaciendo vincis pravila- κηκεν η προσκέκρουκεν, αλλ' ευ ποιών περιγίνη της
leni, et mentem beneficiis convertis , sed violentiam πονηρίας , και μεταπιείς ευεργεσίαις την γνώμην,
removes el non poenarum timore coerces . Juvevem το δυσμενές μεταβάλλων , ουχί συστέλλων φόβω
rigem sap enteni, magnanimam , gralum , mitem , κολάσεων. Νέον τον βασιλέα σώφρονα, μεγαλοπρεπή ,
docibilem et strenuum , cæleros eligere ac illi μνή μονα , πράον, ευ μαθή και ανδρείον, Πλάτων και
dare poscit, filius Arislonis Plato, que invenire ' Αρίστωνος τους άλλους εκλέξασθαι και αυτό διδί
( ai Vide, si libet , Synesinin in oratione le ( 234; 1102:3 dictum est resperill wrudentie ac
Rrgno, obi biosophiani regi ( Sse perulilein sta- sapientiis. Erat enim Andronicus juvenis : conf.
lucre conatur . quæ mox dicet orator, vio; per yöpojtO;...
413 J.AUDATIO ANDRONICI PALEOLOGI. 414
ναι ζητεί, ως όντος ευρείν δυσχερούς παντάπασι και perarduum est ac difficillimum : idem inquit etiam
και απόρου του πράγματος · ο δ' αυτός και τας urbibus malorum finem fore , et felicitatem illas
πόλεις τότε φησί κακών παύσεσθαι και πείραν esse experturas, tum cum reges pbilosophabuntur,
ευδαιμονίας λήψεσθαι, επειδάν η βασιλείς φιλοσοφή- aut bilosophi regnabunt. Certe, o Plato, preler
σωσιν, ή φιλόσοφοι βασιλεύσωσιν · ουκούν, ώ Πλά- aliis quæ quæsivisti, etiam regem plane philoso
των, προς τοις άλλοις οίς εζήτησας, και ακριβώς phum habes : vide ceterum urbes assecutas esse
φιλόσοφον έχεις τον βασιλέα • ώρα λοιπόν και την felicitatem . Omnia quidem tua verba nobilia sunt
ευδαιμονίαν επακολουθήσαι ταις πόλεσι . Σου μεν et Platonis nomine digna ; nullum tamen est cui
γάρ ευγενείς πάντες λόγοι και του Πλάτωνος ονόμα- delur majorem quam illud nancisci veritatem iis ;
τος άξιοι • πλήν τούδε μάλλον αληθείας μετέχειν aut enim civitas felix esse nequit , aut se ſelicem
ουκ έστιν όστις συγχωρηθήσεται • ή γάρ ουκ έσται sub lali rege et imperatore sentiat omnino neces
ουδέποτε πόλιν ευδαιμονήσαι, η ευδαιμονή σουσαν se est. Ai enim iste juvenis est : sed cujusnam
ανάγκη πάσα υπό τοιούτω βασιλεί τε και πολιτάρ- senectus illius juventule est excellentior, tum per
χη της ευδαιμονίας αισθέσθαι. Νέος μέν γάρ ούτος : sapientiani vitæ el motuum temperationem , tum
αλλά ποίου γήρως η τούδε νεύτης ου κρείττων , per ubertatem el sufficientiam et firmitaien scien
τούτο μεν τω σώφρονι της διαίτης και τα περί πά- B tie , ex quibus in proposilis oritur perfecta atque
σαν κίνησιν κρατείν εαυτής, τούτο δε το γονίμω plena prudentia el sapientia ? locibilis est et gra.
και αυτάρκει και βεβαίω της γνώσεως , αφ' ών και tus : cum aliorum sententiis communical, caule
περί τις πράξεις ανυστική και πλήρης και φρόνησις se habet, et ne minima quidem oblivione patitur
ήκει και η ευβουλία περί τα σκέμματα ; Ευμαθής existingui etiam res nullo modo utiles ac dignos
εστι και μνήμων, οξέως μεν τοίς ετέρων συμβάλ . quæ meminerit ; sed simul mitis est atque majore
λων νοήμασιν, ασφαλώς δε κατέχων, και μηδε το strenuitate et magnanimitate præditus est, quam
φαυλότατον τη λήθη φέρειν παραχωρών , ούκουν όσα quæ iis maxima donatis contingere sole !. Aliquem
γε χρήσιμα και του μνημονεύεσθαι άξια · αλλ' άμα enim docibilem et siinul non acrem , difficile est
και πράος έστι και ανδρίας πλείστον αυτό και γεν. invenire : aliquem aulem milem et una strenuum ,
ναιότητος μετεστιν, άπερέκείνοις ως ελάχιστα συμ- recta mente ad pericula volantem atque properan
βαίνειν φιλεί. Εύμαθη γάρ όντα, μή και οξύν είναι, tem , multo etiam difficilius. Sed rex , crealore fir
των χαλεπών ευρείν• όντα δε τούτο, πράυν αύθις miler illa hoc modo componente , est prælerea ma
είναι και ανδρείον , ορθώ λογισμό προς τα δεινά gnificus, ita ut qui videt et a procul venit et nun
και ορμώντα και αναδυόμενον, έτι πολύ χαλεπώτε- C quam prius vidit, etiamsi in medio millium viro
ρον. 'Αλλ' ο βασιλεύς, ταύτά τε βεβαίως του δη- rum fortuna slet et nullum ex dignitatis insigni
μιουργού τούτον τον τρόπον αρμόσαντος, και προσ- bus illum patefaciat, conclamet, oculis in heroico
έτι μεγαλοπρεπής εστιν, ώς ιδόντα και τον πόρρω- et divino vullu delixis : « Quam eximie illi bomini
θεν ήκοντα και ιδόντα μηδέποτε πρότερον, κάν εν regi similis est . 1 ltaque si , querendo, de more,
μέσους τυχη μυρίοις ιστάμενος και αυτόν ουδέν των exemplar et imaginem optimi regis , illud invenie
αρχικών συμβόλων μηνύη , αναβοήσαι, το ηρωϊκό ris, inspice si ille accurate in exemplar non for
και θεία του είδους ένατενίσαντα • Ω ; επιεικώς 10atus sit : quod si nondum conveniri potueris ,
ανδρί βασιλεί ούτος έoικεν ! » "Ωστ' ει μεν ζητών, illum ut imaginem staluas , et in illum aspicere
ως είωθας , παράδειγμα και ιδέαν βασιλείας αρίστης, jubeas, ut in fortunatorum regum archetypum.
έφευρες, όρα τούτον, ει μή ακριβώς προς το παράδειγμα ήσκηται • ει δ' εφευρείν ούπω δεδύνησαν ,
αλά τούτον ιδέαν τίθει, και ώδε βλέπειν νομοθέτει τους άλλους ώς εις ευδαιμόνων βασιλέων αρχέτυπον.
“A μεν ούν εκ πολλών ολίγα των του βασιλέως Hæc igitur, ex nullis paucæ, regis dotes, quana
καλών οιός τε γέγονα τη διανοία περιλαβείν και tum eas in me esl mente comprehendere el sermone
δεξιέναι τώ λόγω , ταύτα • έπει δε τω έχοντι παντί D explicare, tales sunt ; quoniam vero omni habenti
δοθήσεται και προστεθήσεται, ίδωμεν τί δέδοται και dabilur el adjiciclur, videamus quid datur, et ad
προστέθειται τοίς ενoύσι τη βασιλεί. Τί δε άρα ; jicietur his quo in rege sunt dotibus ? Quid ergo».
ει μη το των όψεων ακόρεστον θεαμα, το τερπνόν nisi spectaculum , quo non saturantur oculi, jucune
της θαυμασίας ρίζης φυτών, η αυθωραιότης, το των dus mirabilis radicis stirpes , illa præsens gratia
χαρίτων συμφόρημα, η νέα και μεγάλη του παντός rum concursatio , illa nova el magna tolius genea
γένους ελπίς , ο παίς όδε (24) και βασιλεύς, άξιος μεν ris spes, ille puer el rex , dignus Deo qui dedit,
του παρασχόντος Θεού, άξιος δε και του διά Θεού dignus et illo qui per Deum hunc infanlem genuit
γεγεννηκότος πατρός • ου θαυμασία μεν η γέννησις, palre ; cujus miranda nalalis, venerabilliinum et
την σεβασμιωτάτην και φαιδροτάτην και βασιλίδα clarissimum et regalem ex omnibus diem sortila ,
των απασών ήμέραν κληρωσαμένη (25) , καθ' ήν in quo Dominus, facla nostræ damnationis disso
ενεργή σας την της φθοράς κατάλυσιν ο δεσπότης το lutione, magnum contra morien tropaum , sla

(24) Aderal videlicet ille Andronici filiolus, Mi (25) Iude discisius diein Päts, die illi ſuisse nala
chael Palæologis. len.
415 GEORGII CYPRIT CP. PATRIARCHE 416
1uit ; magna unde illi cum Christo Iropea necnon και μέγα κατά θανάτου τρόπαιον έστησε , των μετά
bostium eversio clare prænuntiantur ; cujus etiam ταύτα συν Χριστώ μεγάλων αυτού τροπαίων και της
iniranda est ætatis progressio singularis, prorapta των εχθρών καταλύσεως σαφώς προδηλουμένων εν
ac propera , idoneamque prægressa ælalem . Mira- τεύθεν · θαυμασία δε ή της ηλικίας πρόοδος και
lione quoque digna est , tum constans et bene υπερφυής, ιθυτενής ούσα και προήκουσα , και χρό .
compacta ut slabilis corporis illa consensio ; balis νον φθάνουσα τον προσήκοντα . "Ετι δε θαύματος
denique ut præsentires in illo intelligentiam im . άξιον το εναρμόνιον και βεβηκός και ευπαγές και
perii illi pertinentis natura induclam , quæ nunc a στάσιμον, τούτο μεν του σώματος, ώς εικάζειν αι
excellenter, fortiter, regaliter disponere compellit, σθησιν τήν φύσιν της προσηκούσης αυτώ βασιλείας
et in lucem quidquid regali est proferal, quem- λαβούσαν πάντα προς το υψηλόν, και αρχικών και
admodum et videmus leonum catalos oιnnino leoni αρρενωπόν, συναρμόζεσθαι διαπλάττουσαν , και προ
er ingerita ipsorum natura exsistere, lun illc ani- αγαγείν εις φώς όλον βασιλικόν, οποίους δή και τους
mæ habitus, qucin gratuin et serenum visu præ- των λεόντων ορώμεν σκύμνους όλους λεοντώδεις εξ
bet, quia illi commescet prudentiam , quasi virile αυτής προϊόντας γενέσεως, τούτο δε του της ψυχής
el nobile el non fallax firmitatis animæ testimo- καταστήματος, και γ' επίχαρι και φαιδρόν οράν παρέ
B χόμενος, έστιν ώς και συννοίας αυτό παραμίγνυσιν,
nium ; itaque neque omnibus navat operam , neque
impellitur ad omnia quæ infantibus conferunt, ώς ανδρικόν τούτο και γενναίον είναι και αψευδές
sed seipsum continet veluti infantia impatiens; της ισχυρογνωμοσύνης τεκμήριον · όθεν ουδέ πάντων
el quoniam quodammodo proprie glorie magnitu- άπτεται, ουδέ προς πάντα κινείται όσα δή και παι
dincm agnoscil, indignum seipso existimat inter δίοις ούσι προσήκει, αλλ' εαυτόν κατέχει,έμβργιώ
pueros numerari , quamvis illa ælas propter suam μενος ώσπερ τη νη πιότητι, και το επιγινώσκειν οί
temeritatem cura et reprehensione careal. ονεί το της υπερκειμένης τιμής υπερέχον, ανάξιον
εαυτού κατά παϊδας φέρεσθαι κρίνων, ει και άλλως
δι' απαλότητα ανεύθυνον τούτο και ανεπίληπτον.
Sed plura volens dicere in ilerationem devenio , Αλλά γάρ πλείω βουλόμενος περί τούτου λέγειν,
quæ minime laudatoribus congruit. Etenim illa εις δευτερολογίαν αφίξομαι τους εγκωμιαστικούς ήκι
quæ de le puero, maxime res, dicere me induce- στα πρέπουσαν . "A γάρ συ περί σου , μέγιστε βασι
bas, eadem de seipso, luus delectus, meus vero rex λεύ, παιδός όντος παρείχες ειπείν, αυτά δή ταύτα
me dicere inducit. Cum enim sit expressa tua imago περί εαυτου λέγειν και ο σος μεν φίλτατος, έμός δε
movens et vivida , naturaeque dotibus particeps C προβάλλεται βασιλεύς • ακριβής γάρ σου τυγχάνων
egregiis, nescio quomodo peccem , si laudes de le εικών κινουμένη και ζώσα και των φυσικών αυχη
in pari infantiæ grailu constituto ad istum alium μάτων μετέχουσα, ουκ οίδα πώς ουκ εικότως και
referam . Verum enimvero ne rursus in necessita- τους ώς εν ηλικίας μέτρω τοσούτω περι σου προς
tem jam dicta referendi deveniarnus, tales tibi na- εαυτόν εφελκύσεται λόγους. "Ιν' ούν μή και αύθις
lus, a Deo donalus, qualem tibi dari precatus εις ανάγκην του ταυτά λέγειν έλθοιμεν, ο μεν ούν
es, imo vota lua superat, dum ætale proficit, le- υιός τοιούτός σου παρά Θεού δεδώρηται , βασιλεύ,
cuin regio munere fungens, in curis communibus οποίον ηύξω δεδόσθαι σοι, και νικη τας ευχάς
tibi socius, in consiliis adjutor egregius, in bello προβαίνων τω χρόνω, την βασίλειόν σοι συνδιέπων
prapolens , virtutibus praeclarus et in omnibus ορχήν και τας κοινές συνδιαφέρων φροντίδας ,
negotiis miratus, letitiam quidem ex his fili patri διαπρέπων εν βουλαίς, αριστεύων εν πολέμους, δο
afferens, Jæliliam cæteris hominibus, lætitiam et ξαζόμενος εν αρεταίς, και επί πάσι πράγμασι θαυ
mjhi oratori, qui , si tantum fas est salis vita frui, μαζόμενος , ευφροσύνην μεν διά τούτων σου το
quamvis sim jam ætate provectus, permittam nul. πατρί , ευφροσύνην δε και τα λοιπά γένει διδούς,
lum ex iis præclare gestis præteriri, quem illud το δε λογογράφω τώδε ( εί άρα τοσούτον συγχωρή
laudibus eferam. Tu vero, cui nemo conferri po- Dθείημεν απολαύειν του βίου ) γλυκείας φροντίδος
1:51 (non habeo enim cujus gesta facile luis com- πειρωμένω , καίπερ όντι γε τηνικαύτα πρεσβύτη .
ponam ), tamen vince leipsum , virtules virtutibus μηδεμίαν των μεγάλων αυτού πράξεων παριένοι
S1nper astruendo (si quid superest, quod adhuc λόγοις αγέραστον. Συ δε , ασύγκριτος ών προς τους
pristinis adjicias ), præclaraque præclaris . Vince άλλους (ού γάρ έχομεν ότου ραδίως πράξεις παρα
etiam oratorum ardorem , quos apud le tempus βάλλειν ταις σαϊς) , όμως νίκα σαυτόν, αρετάς ταίς
convocabit et sane multis conferet, adjuvante Deo ενούσαις αεί προστιθείς , εί γε και τι προσθήσεις
simul, et illo lua optima facultate deligendi, quæ κατέλιπες, και αριστείας ταίς αριστείαις . Νίκα και
libi bonorum oratorum , necnon el aliorum sancto- την των ρητόρων σπουδήν, ούς αν και κατά σε χρόνος
rum hominum copiam suppeditat. Est enim talium ενέγκοι, πολλούς δε πάντως ενοίσει , Θεού σου και
abundantia sicut el disparium , sceleratorum duo της αγαθής προαιρέσεως και την τούτων φορών,
el adulicrorum el perdlilorum , quæ utroque prin- καθά δή και των άλλων αγαθών ανδρών, ενεργήσον
cipis secum facere celebrat, copia bonorum bonuin τος. " Έστι γαρ και των τοιούτων φορά, βασιλεύ,
illum esse , copiam malorum malam : allare enim , ώσπερ δή και των εναντίων, των λυμεώνων λέγω
aiuni, len:pla comienira el subjecium rigeiiti. In : και ολέθρων, αιτίαν εκατέρα της του κρατούντος
 CHRIA . 418
αυχούσα ψυχήν, ή γε αγαθή τελούσα την αγαθήν, A super vince verborum naturam, factis prolans 11ου
ή δ' αυ φαύλη την φαύλην ο γάρ βωμός, φασί, equidem, sermonis, sed animae que est illius A.
προς τον ναόν, και το αρχόμενον προς το άρχον αρ- rens , omnia inspicienda et comprehendenda esse ;
μόζεται . Και νίκα την φύσιν των λόγων , τοις έργοις sed illa aliquando deficit, cum rebus ad indaga
ελέγχων ώς ουκ άρα λόγος, κατά τον αρχαίον λόγον, lionern sibi propositis non sufiiciat. Sed vince ; el
ως ο γενέτης νούς πάντα περιλαμβάνειν έχει και vive quam diutissime fas est homini vivere : Denis
περιδράσσεσθαι • αλλ' έστιν ου και ήττηται, των le per lolam vitam ad opera generosiora et meliora
εις εξέτασιν προκειμένων πραγμάτων μη εφικνού- le dirigat, ita ut de gloria in gloriam , de mindre
μενος . Ούτω νίκα και ζήθι όσον μήκιστόν έστιν scilicet ad majorem , el de potestate in poleslalem
ανθρώπω , άγοντος σε διά πάσης της ζωής του Θεού , proficias.
διά των ευθυμοτέρων και βελτιόνων, και έμβιβάζοντος από δόξης εις δόξαν, της ελάττονος δηλαδή προς
την μείζονα , και από δυνάμεως επί δύναμιν (26).
(26) Absoluta hujus enconii editione, in codi- Β τε του Φιλοπόνου, φέρων δέ γε και επίκλιον Ναθα
rem regium 2629 indici , quo cum aliis aliorum ναήλ, ο μεν στραγγερόμενος υπό της δεινής πενίας
opusculis continetur, cumque contuli, majore φui- εξέγραψεν, διά τε δαπάνης και αναλώματος του
derm cum labore quam utilitate (a), cum at eo ips0 ευγενεστάτου περιβoήτου τε και καλλίστου άρχοντος
fuerit librario descripcus qui el codicem 331 des- κυρίου Αντωνίου του Καλιέργου εν Γορτύνη ελαφη
cripsit, quo sum in edendo el el concinuandg βολιώνος επί δέκα ισταμένου , του που φου μάου
texlu usus . Hic quidem isla est in ipso line libra- έτους από της θεογονίας ( a. scilicet 1341 ) . In co
rii nota Insignitus : Η παρούσα πολυειδής τε και dice autem 2629, p. 65, banc reperi nolam : Oscú
χρυσοε πής βίβλος εγράφη μέν υπό χειρος Ιωάννου το δώρον και Ιωάννου πόνος Ναθανήλ.
(a) Idem dicendum de codice Reg. 1310 cujus varietales collegit Boissopad. in Præloquio ad lom . II .

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ

ΧΡΕΙΑ

GREGORII CYPRII
CHRIA

Σωκράτους μεν επαινέτην oίμαι πάντα πρόθυμον C Socratis equidem unumquemque alacrem esso
είναι γενέσθαι , όστις οίδε, λέγω, το τούδε από τον laudatorem , qui novit, inquam , quantum islc in
επι σοφία προήκε, γενέσθαι δε όμως κατ' αξίαν ου . sapientia processerit, neminem vero esse, quan.
δένα. Επει τι τις αν υπέρ ανδρός έχoι λέγειν, όν η tum meruit , arbitror. Quid enim aliquis dicendum
Πυθία προλαβούσα ου μόνον υπέρ τους άλλους είρη- haberet de viro, quem Pythia excipiendo nση modo
κεν είναι σοφόν, αλλά και μόνον τόνδε σοφόν ( 1 ) ; magis quam alios esse sapientem, sed solum euro
Και είκότως. Τών γάρ άλλων πάντων περί το φαι- sapientem judicavit ? Εt nerito quidem . Dum enim
νόμενον και το δοκεϊν σπουδαζόντων , αμελούντων cæteri omnes, ad externa et placita intensi, rem
δε κατά πάντα λόγον του είναι , και δε της αληθείας ipsam in omni sermone negligerent, ille veritatis
εφρόντισεν, ου μέχρι τών δρωμένων τη φιλοπραγ- studiosus non intra visibilia propier diligentia» )
μοσύνη σταθείς, αλλ' υπερβάς και εις ψυχής και constitit, sed progressus est usque ad aniinan el
νοος άδυτα ταρακύψας, άτε μή τή αισθήσει , κατά in mentis latebris introspexit, non sensum , ut
τους άλλους, οδηγώ προς την σκέψιν, αλλά το να ' alii , ad observandum ducem , sed mentem prose
κεχρημένος , ώ γε μόνη ή των όντων ακριβής κατά- culus, quo lantum accurala lii rerum perceptio .
ληψις γίνεται .

(1 ) Pythiae oraculum exstat in scholiis ad Nubes 145 : Σοφός Σοφοκλής : σοφώτερος δ' Ευριπίδης :
ανδρών δε πάντων Σωκράτης σοφώτατος .
(a ) E codice Reg. 1310 , pag. 107. Est quidem id opusculum anonymum in eo codice, sed variis Gregorii libellis
interpositum , ut de auctoris nomine facilis sil conjectura. Tribuilur ei Gregorio ( .yprio in codice bibliothecae Leiden
sis : vide Fabric . Biblioth . Gr. , i Vili , f . 62 .
* Chrin, lesle Quintiliano, erat cujusdam sententiæ celebris oratoria amplificatio, quæ in coelorum scholis fuit
usilalissiins.
419 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCHE 420
Et sane Socratis istius acta el sermones, quibus A Και τοίνυν Σωκράτους μεν τούδε πράξεις τε και
pulcherrimum vitæ philosophorum exemplar ex- λόγους τους άλλους , δι' ών κάλλιστον αρχέτυπον
stilit , et eos qui illi adhieserunt meliores duplici του φιλοσόφων εγένετο βίου, και βελτίoυς τους γ '
modo produxit , tum quam optime se gerendo , εκείνα προσεσχηκότας εκατέρωθεν έδειξεν , εξ ών
llim de rebus divinis et humanis, ut non quis- τε ώς άριστα επολιτεύσατο, και ών περί τε θείων
piam , philosophice edisserendo , evolvere ni- περί τ' ανθρωπίνων πραγμάτων ώς ουδέ τις εφι
mis longim essel aut extra nostrum præscns λοσόφησε , διεξιέναι μακρότερον αν είη ή κατά τον
propositum : nunc autem nobis hæc præler- παρόντα του λόγου σκοπόν νυν δ' αφέντας εκείνα
euntibus (nec enim aliter fieri potest) unam ex (ουδέ γάρ άλλως οίόν τε) , εν εξ απάντων ηγούμαι
omnibus in animo est prieclaram proferre senten- προβείναι καλόν, όν γε και τούτο ουκ αμυδρον της
liam , quæ esi sa picnliæ Socraticæ non incertum Σωκράτους σοφίας τεκμήριον· το δε έστιν , όγε
specimen : ea est quæ de ratione, qualem et πε ο! του λόγου , οίον τι και όσον ούτος δύναται
quantam illius rem in animam , quandiu ejus re- εις ψυχήν , όπηνίκα την ταύτης κυβέρνησιν έχοι,
ginnen habet , philosophice disseruit. έφιλοσόφησε .
El quid dicit ? « Aliis equidem alia sunt orna- Και τι φησι ; « "Αλλοις μεν άλλα κοσμείται :
B
menta : animæ vero proprium ornamentuan sola ψυχής δε κοσμήτωρ οικείος μόνος ο λόγος, δι' ου
ratio , per quam isia sane seipsa pulcherrima ef- δή και καλλίστη αυτή εαυτής καταφαίνεται· ώς , ει
fulgel ; ita ut, nisi illa hoc ornamentum admit- μή ούτός γε κοσμήσει παραλαβών, κινδυνεύει του
tat , periculum est ne quocunque sit anima lur- παντός αισχίω είναι ψυχήν. )
pior. O
Hæc sunt quæ de ratione Socrates habet : viro Και & μεν περί του λόγου Σωκράτης, ταύτα: ώς
aulem et iilius sapientia digna esse quisque accu- δε του ανδρός άξια και της εκείνου σοφίας ακριβώ
rale perspiciel, si bis sequentibus intendat. σαιτ' άν τις καλώς, προσέχων τους μετά ταύτα.
Ratio animæ coercet impetum , et malorum con- Λόγος της ψυχής εξορίζει θυμόν , και κακών
cupiscentia ratione fugalur : potissimum vero isla επιθυμία φυγαδεύεται λόγω μάλιστα δε μετά λό
per rationem in virtutum naturam abeunt. Scimus γου και ταυτα εις τας των αρετών μεταβαίνουσι
enim enasci virilitatem , cum ratio impetum ani- φύσεις. Γίγνεσθαι γάρ έσμεν ανδρίαν, μετά του
me comitatur ; et aliquarm rem ratione concupi- λόγου του θυμού γιγνομένου και κατά λόγον επι
scentem nemo ut malum objurgaret; justi haben . θυμήσας τις ουκ άν ως κακός διαβάλλoιτο · δίκαιοι
iur homines , sed cum , his quæ faciunt, rationem C νομίζονται άνθρωποι, αλλ' όταν, εφ' ών πράττουσι ,
adbibeni ; et sapientes non quis nominabit, sed τον λόγον προβάλλονται και φρονίμους ουκ όνο
quos novit rationem maxime prosecuilos ; scientia μάσει τις, αλλ' ους οίδε μάλιστα κεχρημένους το
per rationem anima instruitur , et notitiam rerum λόγω επιστήμη δια λόγου προσγίνεται τη ψυχή,
que sensu effugiunt ex ratione homines assegui- και γνώσιν την υπέρ αίσθησιν μόνο τα λόγω θη
mur ; mirationem habet solus homo super lerram , ρεύομεν άνθρωποι θαυμάζεται μόνος άνθρωπος επί
sed nimirum propter rationem , et supra terrena γης , αλλ' ένεκά γε του λόγου , και υπέρ τα κάτω
slat illud animal ralionis manu duclum ; inventa, γίνεται τούτο το ζώον τώ λόγω χειραγωγούμενον "
arles et artificia omnia , ratione giguuntur ; sapien- ετείνοιαι, τέχναι τε πάσαι και μηχαναι, του λόγου
siæ maler ratin , et omnis virius rationem gene- γεννήματα: σοφίας πατήρ ο λόγος , και αρετη πάσα
tricem obtinuil. Non locum habet malum , ubi illa γεννήτορα τον λόγον πεπλούτηκεν. Ουκ έχει χώ
tenet imperium , et omnis virlus adducitur per ra- ραν κακία, όπου το κράτος έχων εστιν ούτος, και
tionis libertatem . αρετή δε πάσα τη τού λόγου παρρησία εισάγε
ται .

Hæc et plura etiam in anima per rationem eſi- Ταύτα μεν δή και τα τούτων έτι πλείω διά λόγου
«ciuntur , cum illius gubernationem arripuit : si D γίνεται τη ψυχή , όταν έχη εγχειρισθείς την ταύτης
autem aliud pro illa animam dominatur, quo et κυβέρνησιν · αν δ' έτερον αντί τούτου κρατή της
quanta mala I Statim in ea perlurbatio, ac malo- ψυχής, οία και όσα τα χαλεπά ! Ζάλη περί αυτήν
rum resurrectio, et cæterorum appetitus et con- αυτίκα, και κακών επανάστασις, τών τε άλλων
cupiscentia , quibus illaqueala in sapientia non και δή και θυμού και επιθυμίας, υφ' ών κατεχο
consisterel , molus ralioni contrarii et inordinati, μένη ουδ' άν έτι σαφώς μένοι ψυχή, το οικείον
alque nibil dignum ac decorun . Nani, quoniam απολέσασα είδος , κίνησις παρά λόγον και άτακτος,
quecunque mala , præsente ratione, absunt, hæc, και ουδέν μετά κόσμου και του προσήκοντος. Επει
si non permaneal ralio, adesse necesse esl : eodem δέ περ και πάνθ ' όσα , του λόγου παρόντος , απήν
fere modo ac nox est defectus luminis, quo dies των δεινών , ταύτα παρείναι ανάγκη, του λόγου μή
efficitur, et morbus advolat, cum recedit a corpore παραμένοντος» ώσπερ δήτα και νύξ έστιν απουσία
sanitas . του την ημέραν ποιoύντος φωτός, και νόσος επιτρέ
χει, της υγείας αποδημούσης του σώματος.
Quer oni nia profecto conspiciens, Sophronisci "A δή πάντα συνορών και Σωφρονίσκου Σωκράτης
Allius Socrates rationen bonarum animirum pro- πλάστην αγαθών των ψυχών τον λόγον εδίδαξε .
421 EPISTOLARUM INDEX . 422
Και γάρ όν τρόπον εν ο!κία , το δεσπότη μεν πο- Α creatricem esse docuit . Εtenim quemadmodum in
στατουμένη , ανάγκη πάντα τε ως ευπρεπώς δια- donio , cui præest dominus, necesse est omnia con
τίθεσθαι και κατά κόσμον γίνεσθαι την διοίκησιν, venientissime disponi el rite exerceri gubernatio
μή εκείνου δε, των δε δούλων κρατούντων , άπαντ' nem , et, si contra pro illo servi imperent, omnia
άνω και κάτω μεταπίπτειν τη επικρατεία του χεί- sursum deorsum in poleslalem pejoris devenire ;
ρυνος · ει δε βούλει , ώσπερ εν σώματι της συμμε- aut, si mavis, veluti , quandiu in corpore regnant
τρίας κρατούσης και του άνωθεν λόγου , κατάστασις concordia el summa ratio , omnis constituijo in
τε πάσα περί εκείνο και δη και υγεία ως ακραιφνής, eo et sanitas est prorsus integra , el cum in eorum
εκείνων δε διαλυθέντων είς τ' ασυμμετρίαν και vicem subeunt discordia el conſusio lemperationis,
αταξίαν της κράσεως , ανωμαλίαι τε άλλοι συμ- aliæ perturbationes conveniunt et morbi, atque
βαίνουσι , και νόσοι και φθίσεις, και όσα της ατα- labes, el singuli discordiæ ſetus : sic profecto et
ξίας γεννήματα , ούτω δήτα και λόγος παρών προς præsens ratio ad meliora scit animam convertere ,
το βέλτιον οίδε μεταπλάττειν ψυχήν , απών δε προς discessa vero eam in adversuin ire permittit, ut
τουναντίον ιέναι παραχωρείν , καθά δή που συνέβη videlicet accidit in navi fluctuanii , si non adsit
αν και πλεούση νηί , μή του κυβερνήσοντος κατ' perilus gubernalor.
επιστήμην παρόντος .
Δ :ο δή και πάντες οίς εγένετο καλώς αναπλήσαι Jiaque et omnes quibus contigit bunam navigare
τον βίον, έργοις αυτούς και λόγοις τώ λόγω μαρτυ- vilani, in agendo et dicendo verbum testantur
ρούσι Σωκράτους , δι' αμφοτέρων βοώντες περιφα- Socraticum , ex utroque modo clamantes, quoil
νως, ώς ουκ αν ήν αυτοίς των δεόντων ουδέν ανύ- non poterant quidquid ex his quæ decilit per
σαι, ει μή ο λόγος εχειραγώγει οίον και προυπο. agere , nisi illos ratio quasi manuduceret et cis
ρεύετο, όντινα δή σφίσι και (2) παντός του βίου præessel, ul reipsa ipsis in onini vila præposita
προστήσαντο . Αλλ ' ίνα τα γε των άλλων παρέλ- fuit. Sed ut alios præteream , qui luu? in dicendo,
θω, όσα τε είπον, όσα τ’ έδρασαν, εις ταυτον γνώ- tum in agendo de hac sententia Socrati conve
μης Σωκράτει ερχόμενοι, τις ουκ οίδε τον Ευριπί- niunt , quis nescit Euripideia in quibusdam Iosis
δην έστιν εν οίς των ποιημάτων ευχόμενον , μη præmature precantem , non velle unquain vivere,
εθέλειν ποτέ ήν, μηδέ γενέσθαι οι τούτο συνόλως, nec sibi hoc plane fieri, quod ratio non viie prise
αν μή και λόγος προσή τη ζωή (3) δηλούντος διά sil : per hæc ostendil, quam alio modo Socrates
τούτων , ήν γε δι' άλλων Σωκράτης εξήνεγκε γνώ- protulit sententiam , nempe vitaln non esse ex
μην, ώς ουκ έστιν ευκτής είναι ζωήν, μή του λόγου c oplandam, si ratio natura sua nou animam ita all
την ψυχήν κατά την έαυτού φύσιν προς το βέλ- meliora conformarel , ut , nihil dedecorum ex lur
τιον μετα πλαττοντος , ώστε καλήν (4) έχειν αυ- pitudine haurines , pulchra appareal .
την, μηδέν επίμωμον εξ αισχρότητος επιφέρουσαν.
Και ούτω μέν Σωκράτης αξίως εαυτού περί του Sic equidem Socrates de re praesenti , ut iili dece
παρόντος εφιλοσόφησεν · αξίως δε και τους επαί- bal , philosophalis est : a nemine vero , ul decel,
νους λαβείν έχει παρ' ουδενός . potest ille prædicari.

(2) Forsan oid pro xai. συγκαταμιγνύς 'Ηδίσταν συζυγίαν : Μή ζώην μετ '
( 3) Respectu forsan ad nobilem in Hercule Fu αμουσίας.
reale chorum : Ου παύσομαι τας χάριτας Μούσαις ( 4) Forsan καλώς .

GEORGII CYPRII
EPISTOLARUM INDEX
(Apud Lambecium Comment. de Biblioth . Vindobon. , lib . vnt . )

Sexagesimus septimus codex manuscriptus Historicus Græcus ecclesiasticus est chartaceus antigous
el bonæ nolæ in quarto , sed negligentia eorum qui ante me augustissimam bibliothecam Cæsareally
administrarunt aliquot foliis in principio mutilus, constatque nunc foliis centum quadraginta octo ,
Continentur eo Gregorii Cyprii, qui ante monacbatuin Georgius appellatus fuit et anno Christi 128.5
circa initium Aprilis ab imperatore Andronico Palæologo seniore patriarcha Constantinus crealus est
alque in ea dignitate permansit usque ad annum Christi 1289 quo eam circa mensein Junium propter
423 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE 424
varias adversitates sponte sua abdicavit quique proxime sequenti anno 1290 obiit epistolæ centum
nonaginta et una, cum incerti cujusdam acioris synchroni, cujus noinen ob supra memoralum aliquot
foliorum deſectum ignoratur, Præfatione, Vilain seu polins Laudationem ejus continente ; quæ mutila
incipit hoc modo : • ... λόγων δε επεθύμει μεν, επεστρέφετο δε ως ήκιστα, etc. Desinit autem lis
verbis : Kάν τις άρα περί των εκείνου χρηστόν τι ή και θάτερον μαρτυρή εις τάμαυτού και το σκώμμα,
είς τάμαυτού και τον έπαινον φέρειν φημι , ώστε μοι γ' ούτω τα προς εκείνον έχοντι πρέπον αν είη
σιγαν. Η δε που πυκτίς, όπερ και άνωθεν έφην, καλώς τον πατέρα τους αναγινώσκουσι δείξει • ώστε
1σροσεκτέον αυτή του λοιπού, και ώς αν αυτή δώσει κρίνειν, ούτω και περί των ειρημένων την ψήφον
èEevextéov. Sequuntur deinde ipsæ epistolæ ; quarum prima ad Prolosecrelarium Manuelem Neocæ .
sareensern inscribitur atque incipit hoc nodo : Επιστολαί τού αγιωτάτου και οικουμενικού Πατριάρ
χου κυρίου Γρηγορίου. Α'. Το Νεοκαισαρείτη. Φασί τινες λόγoν εκ της πέραν ηπείρου αφίχθαι, ανδρός
πόνημα ου πολύ κλέος αρχήθεν εν λόγοις· φασί και τον λόγον είναι οίον ανανεώσαι και αυξήσαι το του
πατρός κλέος παλαιόθεν ήδη, ουκ ελαττώσαι. Ούκουν εγώ περί του προτέρου πυνθάνομαι, ει βεβαίως
åp !veto • åQlxɛto yåp , elc. Centesima autem nonagesima prima inscribitur, atque incipit hoc modo :
Τ :νι των αρχιερέων ρλα'. Ως διετέθησαν οι πολεμείν αεί τη Εκκλησία και τη καταστάσει των πραγ
μάτων βουλόμενοι, και ώς αύξει καθ' εκάστην εκ της τούτων επηρείας τα σφάλματα περιττόν ίσως έν
τοϊς νύν διηγείσθαι , επεί , etc. Dignissime profecto sunt omnes illa epistolae , ut tanquam eximium Cor
poris Historiæ Byzantinæ supplementum Græce et Latine in lucem proferantur et quidem præcipue ob
Georgii Pachymeris Historiam Jusserii Andronici Palæologi senioris, quippe quæ beneficiis harum
epistolarum immuneris fere locis polest illustrari. Sunt enim inter eas multæ ad ipsum illum impe
ratorem Andronicum ; item ad Georgium Acropolitam quem suum appellat 8 :6ásxakov sive magistrum ,
ad Melidenistam archidiaconum qui socius fuit expatriarchæ Joannis Becci in carcere ad Holobolum
rhelorem qui synodo contra Beccum inlerſuit ad Theodorum Muzalonem magnum logothelam et pro
tovestiarium ad Nicephorum Chumnum Muzalonis successorem Theodosium Saponopulum ad Ralie
lænam protovestarissam , quæ ipsum jam expatriarcham in monasterio liberaliter sustentavit et ad
complures alios, quoruin supra memoratus Pachymeres in Historia sua frequenter meminit. Reperi
quoque ibi unam , nempc sexagesimain novam ad ipsum illum Gregorium Pachymerem cujus titulus
el principium : Tα Παχυμέρη. Δέσποτά μου σοφώτατε , ανέγνων τον λόγον πλείν ή τετράκις: έγνω δε
ojo' eis änas, elc. Varias etiam ob causas operæ pretium fuerit omnes illarum epistolarum inscri .
pliones Græcas hic singulatim exhibere una cum earundem initiis ; nec me pigebit istius laboris,
utpote cum is quoque mihi ea et ipsi in sacra et profana eorum temporum Historia recognoscenda et
illustranda posthac possit esse usui. Earumigitur ordo est talis : Epistola prima : τω Νεοκαισαρείτη.
Φασί τινες λόγον, etc.; secunda : τω λογοθέτη των γενικών το 'Ακροπολίτη. Ο μεν κανών , etc. ;
tertia : τω μοναχώ Ιασίτη. Ο έμος και σος Κλήμης , etc. ; quarta : τω αυτώ. Ηδέως μεν τους ιχθύς
είδομεν, etc.; quinta , τω Μελιτηνιώτη. Έμόν πάθος, etc. ; sexla , το Νεοκαισαρείτη . Υγιαίνειν σε , etc.
9epliana : τω Θεσσαλονικείας Δημητρίω τω Βεάκη. 'Ενέτυχον, αδελφέ, etc.; oclava : το μυστικό κυφώ
"Ιωάννη. 'Αδελφέ ποθεινότατε , παροιμιάζεσθαι, etc. ; nona : τω προέδρω 'Εφέσου κυρώ Ισαάκ . Ηνίκα
εις μνήμην έλθω , etc. ; decima : τω Ξιφιλίνω. Μάνθανε τον ημέτερον, etc. ; undecima : τω Νεοκαισαρεί
τη. Ωρμημένον τε την χθες, etc.;duodecima : τω Θεογνώστω κυρώ Ιωάννη το ιατρώ. Στομάχου κατά
ψυξις, etc. ; decima tertia : τω αυτώ . Τα τε χρειωδέστατα, etc. ; decima quarta : το χαρτοφύλακι Θεσ
σαλονίκης το Σταυρακίω . Εύχομαι υγιαίνειν σε, etc. ; decima quinta: τω Θεογνώστη. Λευκός μεν ο
σος οίνος , etc. ; decima sexta : τω Νεοκαισαρείτη. Πρός άλλον μεν, και elc. ; decima septima : τω αυτώ.
Δι' ημάς ουχ ήκεις, etc. ; decima Octava : Τα αυτώ. Βιβλίoν ουκ έστι παρ' ημίν, etc. ; decima nona :
Το αυτό. Εί τοίς πόθω κάμνουσιν ημέρα μια βίος όλος, etc.; vicesima : Το Σταυρίω. 'Αλλά τι σι
γάς , etc.; vicesima prima : τω αυτώ. Και πρώην μέν ο Γεώργιος , etc, vicesiuna secunda : Το αυτώ .
ΑΓάνθανε , ώς ο νεανίσκος ούτος , ημέτερος, etc ; vicesina tertia : Το αυτώ. Έμός και παρεστώς σοι , και
ή κει πρός σε , etc .;vicesima quarta : Το Νεοκαισαρείτη . Τετράμηνον (sic) όλον, etc. ; vicesima quinta :
Το αυτώ. Ιδίωμά σου, etc.; vicesima sexta : Το αυτώ. Είθε μηδε την αρχήν βιβλίων υπήρξεν ημίν
'Αριστείδου, etc. ; vicesima septima : Το Μελιτηνιώτη. Πολλά μέν ει καυχά, etc. ; vicesima oclava :
Το Σταυρακίω. 'Αντ' ουδενός άλλου, etc.; vicesima nona : 'Αθανασίω τω Χατζάκη. Τιμιώτατε , πολ
λάκις ήτησας, όπερ ήτησας, etc.; Iricesima : Το Σκουταριώτη . Την βίβλον των Προφητών απαιτών
νύν ήδη , etc. ; tricesima prima : Το Νεοκαισαρείτη κυρώ Μανουήλ τω πρωτασηκρήτη. Πάντες σε πλήν
ολίγων οίονται αληθεύειν εν λόγοις, etc.; tricesima secunda : Το αυτώ. "Ην ότε λέγων, etc. ; trice
sima tertia : “Ο πατριάρχης το αυτου φοιτητή πρωτασηκρήτη κυρώ Μανουήλ τω Νεοκαισαρείτη, νεαν
άγων την ηλικίαν , προ του τον μονήρη βίον υπελθείν. Ει μεν κατά την υπόσχεσιν, etc. ; tricesima
quarta : “Ο πατριάρχης τω αυτώ, έτι νέαν άγων την ηλικίαν, και προ του μοναδικών επαμφιάσασθαι
σχήμα. Ως ήδύς εί, ώ λωστε , εις το επιον θέρος, etc. : tricesima quinta : Το Πεδιασίμη , χαρτοφύλακι
"Αχρείδων . Και φιλίαν οίδα τιμάν εγώ, etc.;tricesima sexta : Το Νεοκαισαρείτη. Λόγος προς τον σοφώτατον
λογοθέτην , etc. ; tricesima septima : Το επισκόπη Πριήνης. Οποτέ μεν δεσπότης ήτοι παππάς, νύν δε
ιατρός και μικρών μετά των νυν αρχιατρός, etc. ; ιricesima Octava : Λογοθέτη του γενικού τα 'Ακρο
στολίτη. Πολλά μέν έσχον, etc. ; tricesina Bona : Το Νεοκαισαρείτη. Χάρτης ουκ έστι μοι, etc. ; quadra
 425 EPISTOLARUM INDEX . 426
gesima : Τιν: των εμιλητών. Ου μέμφομαι σου την περί επιστολάς , etc. ; quadragesima prima : Τα
αυτώ. Εμεμψάμην , ομολογώ : λεγέσθω γάρ μέμψις, etc.; quadragcsima secunda : Το κο αίστορι κυρώ
Νικηφόρο τω Χούμνω . " Οτε συνταξόμενος ημίν, etc .; quadragesima tertia : Το Νεοκαισαρείτη. Ωρ
μημένον με γράφειν προς σέ , etc. ; quadragesima quaria : Το αυτώ . " Εοικεν και του λόγου πατήρ, 'Αρι
στοτέλει μεν πλημμελώς , etc .; quadragesima quinta : Το αυτώ . Εγκαλείν ουδέν σοι βούλομαι, etc. ;
quadragesima sexta : Τα αυτώ . 'Έμε τις πάλαι μεν των ομιλητών , etc. ; quadragesima septima : Δ : α
κόνα τω Καλλίστω . Δέσποτά μου ποθεινότατε , πολλών ήδη των ημερών 'Αριστοτέλους Ηθικά ζητούντ !
μοι , etc. ; quadragesima octava : Τού αυτού προς εαυτόν ως απ' άλλου . Λέγουσι μεν ηδύ θήραμα , etc. ;
quadragesima nona : Το Νεοκαισαρείτη. Τι τούτο επέστης , etc. ; quinquagesima : Τού αυτού ως προς
εαυτόν υφ' ετέρου . Οίδα και την εμαυτου περί λόγους ασθένειαν, οίδα και την σην περί τούτους ακρί
€ειαν, etc. ; quinquagesima prima : Το Νεοκαισαρείτη . Τί μεν τοις άλλοις, etc.; quinquagesima secun .
da : Τα λογοθέτη των αγγελιών τω Πε παγωμένω. "Αλλων μέν λόγους ηγού μην τα πράγματα , ele . ;
quinquagesima tertia : Ο μέγας λογοθέτης τω πατριάρχη. Εγώ δε ήσχυνόμην επιδείξειν, etc. ; quin
qagesima quarta : Το μεγάλο λογοθέτη. Ούτ' επαινείν κρίνω τον λόγον, etc. ; quinquagesima quinta :
Το αυτώ. Δέχου τον λόγον, πολλάκις υφ' ημών αναγνωσθέντα και θαυμασθέντα, etc.; quinquagesima
Sexta : Το αυτώ. Εγώ σου τον λόγον αναγνούς, etc. ; quinquagesima septima : Το Νεοκαισαρείτη και
τω Χούμνω. Κακόπαιδας μέν οίδα, etc. ; quinquagesima octava : Το Σκουταριώτη . 'Εβουλόμην μέν
λέγειν , etc. ; quinquagesima nona : Το Νεοκαισαρείτη. Υποσχόμενος αποστείλαι την βίβλον , etc. ;
sexagesima : Το μεγάλο λογοθέτη. "Αρτι πρώτος ημάς ή περί του σου φιλτάτου πικρά κατέλαβεν αγγε
λία, etc. ; sexagesima prima : Το αυτώ. Νύν ή χρεία κινεί , etc. ; sexagesima secunda : Το Νεοκαι
σαρείτη. Εκ πολλού σοι διανοούμενοι επιστείλαι , etc. ; sexigesima tertia : Το Σατανόπλω . Τους εν
χερσί τουσδε λόγους , etc. ; sexagesima quarta : Το αυτώ . "Ωσπερ αληθή ούτω δή σου και πιστά λέξεως
οίδα , etc.; Sexagesima quinta : Το αυτώ. Ου πόρρω του των σοφιστών πάθους, etc. ; sexagesima
Sesla : Το Μελιτινιώτη. Καιρός ήν ότε και πολυθρύλλητος βασιλικός σίτος , etc. ; seragesima septima :
Το Νεοκαισαρείτη. Ίσως ζητείς τινα καιρόν ελθείν προς ημάς, etc.; Sexagesima octava : Το αυτώ. Πρό
πολλών ημερών, etc.; Sexagesima nona : Το Παχυμέρη . Δέσποτά μου σοφώτατε, ανέγνων τον λόγον
πλείον ή τετράκις , etc. ; septuagesima : Το Νεοκαισαρείτη. Ανήρ εκείνος γράμματα έδοξε πέμπειν
ημίν , etc. ; septuagesima prima : Το μοναχό Ιασίτη. "Ος σου την επιστολήν εγχειρίζει , etc. ; septua
gesima secunda : Το Μελιτινιώτη. Εύχομαι εις Θεόν, ίνα κάν αυτός υγιαίνοις, etc. ; septuagesima ter
tia : Το μοναχώ κυρώ Μεθοδίω. 'Εριωτάς τι ημίν ή αφέλεια των προς σε βούλεται γραμμάτων , etc. ;
septuagesima quarla : Το Κορέτη μοναχώ 'Αγάθων.. "Ετι περιττώς έχομεν των ανιαρών, etc. και εeptua
gesima quinta : Το Μελιτινιώτη. Ιδού σοι πεπομφα και έτερον 'Αριστείδου βιβλίον , etc. ; septuage
sima sexta : Το Σταυρακίω. Ο μεν καιρός εξότου σε την σεβασμίαν έμοί κεφαλήν, etc.; septuagesima
septima : Το αυτω. "Ανω και κάτω σου των επιστολών , etc. ; septuagesinia Octava : Γεωργίω τω Μαρ
μαρά . Εξότου τάς μεμβράνας ειλήψεις, etc. ; seριuagesiana non2 : Το Θεογνώστω κυρώ Ιωάννη το ιατρό
χρηστά ταύτα η όλως ανεκτά, etc. ; oclogesima : Το Σαπανόπλω. 'Επαινώ και σε της επιστολής, etc. ;
octogesima prima: Το Ξιφιλίνω. Το μέν βιβλίονιδού σοι εις χείρας , etc.; oclogesima secunda : Το χαρτο
φυλακι Θεσσαλονίκης το Σταυρακίω. "Ον συ περί ημάς πόθον σαυτα μαρτυρείς, etc. ; aelogesima tertia:
Το Θεογνώστω κυρώ Ιωάννη το ιατρώ. Εντιμότατε δέσποτα , ούχ οίμαι σε τον εμόν αγνοείν τρό
τον, etc .; 0610gesina quarta : Το μοναχή Θεοδοσίφ. Παχύς υμίν ο πεμφθείς οίνος , etc. ; oelsgesinia
quinta : Το αυτώ. "Οτι μεν έχρήν αυτίκα μετά, etc.; octogesima sexta : Το Σαπανόπλω. Ει δει τι
ακούσαι ημάς παρά σου , etc. ; oclogesima septima : Το Νεοκαισαρείτη. Τον μεν καιρόν , ότι χειμέριος,
οράς, etc. ; oclogesima oclava : Τα Μελιτινιώτη. Καινών τινων, ότι γεγόνασιν, άκουσθέντων μοι, etc.;
Octogesima pona : Το Κορέση μοναχή Αγάθωνι και το Νεοκαισαρείτη. Περί ου την σήμερον ειρήκατε
βιβλίου είναι παρ' υμίν, etc. ; nonagesima : Το Μελιτινιώτη . Ο αρχιδιάκονος υγιαίνοις , τούτ' έστω μου
της επιστολής το προοίμιον, etc. ; nonagesima prima : Τοις εαυτού ομιληταίς , τώ τε Μουσάλωνι κυρώ
Θεοδώρω λογοθέτη των γενικών , και τους λοιποί.. "Ανδρες φίλοι, Ερμού τρόφιμοι και Μουσών, ει
μεν , etc .; Monagesima secunda : Ρήτορα το Ολοβόλα. Κόρος των πάντων, etc.; nonagesima tertia :
Τω επί των δεήσεων. Πράττε ως άν εθέλης, etc.; nouagesima quaria : Το αυτώ. Χάριν ουδέ μίαν ή πρό
τριτά σου του ίππου είχεν αποστολή , etc .; nonagesirna quinta : Το αυτώ. Εφάνη το δεύτερον τούτο , etc.;
nenagesima sexla : Ρήτορι το 'Ολοβόλιο. Ωτινι μή φιλοτιμίας μέλει , βλαξ εκείνος , φασίν, etc.; noia
gesinia septima : Το Μελιτινιώτη . Eί μέν τι νόσου μεταξύ και υγείας έχεις , etc. ; nonagesima Octava :
Τα περί των δεήσεων. Σήμερον όρθρίσαντί μοι, etc.; nonagesina nona : Το Σταυρακίω. Τυφον
εγκαλείς , ώ αγαθέ, και, etc.; centesima : Το μοναχώ κυρώ Μεθοδίω. Υγιαίνοις , εν Χριστώ τιμιώτατε ,
εξ ευχής μου το του γράμματος έστω προοίμιον. " A δε, etc. ; cenlesima prima : Το αυτώ. Επανήκαμεν
εκ της εκδημίας, etc.; centesima secunda : Το Φακρασή Ιωάννη. Βαμβακίνας εκ μόνης θατέρας των
επιφανειών γεγραμμένας πεπεισμαι οίκοι σοι παρερδίφθαι πολλάς· αι δέ σοι μεν εις ουδέν χρήσιμαι,
ει μη άρα λέγεις εις έξαψιν φλογός ταμιεύειν αυτάς , εμοί δέ ει πέμψεις , etc. ; celesidia tertia : Τα
Μελιτινιώτη. "Ισως μεν γράψεις , etc.; centesima quarta : Το Δουκαίτη. Λόγος ότι πταίσματα ενησαν
τα γράμματα, etc.; cenesiura , φ :inta : Τινί των ομιλητών διά τινα αιτιώμενον , ότι μή προς ηδονήν
γράφει . Επικροτείν ουκ οίδα προς οργάνων φωνάς , etc .; centesinia sexa : Σταυρακίω. Το μεν
PatnoL , GA , CXLII .:
427 GEORGIL CYPRII CP. PATRIARCHE 428
προς ημάς σου γράμμα Λακωνικόν εγώ δε άρα πολυλόγος τις, και , ώς "Ομηρος είπη αμετροετής, etc.;
centesima septima : Το Θεογνώστω . Είθε ώσπερ οξύτατος εί πράξει , εic.; centesina oclava : Το επί
των δεήσεων . Καλέ κάγαθέ Μανουήλ , υγιαίνοις . Τούτο μοι της ομιλίες και ευχή και προοίμιον. Το
δε μετά τούτο ο ημέτερος Γεώργιος , etc.; centesima nona : Το σοφωτάτο μεγάλο λογοθέτη. Οίμαι,
πολλούς τινας έσχες ιδείν, etc. ; cellesina lecima : Το Μελιτινιώτη . " Οτι ουδ' ήντιναούν ημίν χρείαν το
του βαλανίτου παρείχε βιβλίον , cle. ; centesima undecima : Τα 'Ακροπολίτη μεγάλω λογοθέτη κυρώ
Γεωργίω, διδασκάλου αυτού χρηματίσαντι. Κύριέ μου και διδάσκαλε , επεί προς του κρείττονος οδηγηθείς
υπέσχου δούναι την βίβλον , etc. ; cellesina duodecima : Το μεγάλο λογοθέτη. Ουκ ολίγοι των φίλων
τον λόγον αιτούσιν ημάς · τούτον δή λέγω τον προσφάτως ημίν επί τω μεγάλη συντεθειμένος Διονυσία,
etc.; centrsitua decinia tertia : Το μοναχο Ιασίτη. Γινώσκεις τον εμόν τρόπον , etc.; centesima decima
uarta : Το Θεογνώστω κυρώ Ιωάννη το ιατρό . Τροφής οιασουν ούχ εψάμην την χθές, etc.; centesima
decima quinta : Του αυτού αγιωτάτου πατριάρχου επιστολαί , εκδοθείσαι εν τω πατριαρχείο . Το με .
γάλο λογοθέτη . Είδες οιά με ο Θεολογίτης διέθηκεν Ιωάννης ο Μακεδονίας και Θράκης κατά μέν τινας
αλλους απογραφεύς , etc .; centesina decima sexta : “Ο μέγας λογοθέτης το πατριάρχη. 'Εγώ δε και
χάριν ομολογώ τα ταλαιπώρω Θεολογίτη, ele .; centesima decima septima : "Ο πατριάρχης τω αυτώ.
Της αρετής της χθές μοι πεμφθείσης επιστολής , etc .; cenlesima decinia octava : Ο μέγας λογοθέτης το
πατριάρχη . 'Ησχύνθην υπέρ εμαυτού δεξάμενος την επιστολήν, ότι με τοσούτον επήνει, etc.; cenlesima
decima nota : O πατριάρχης τω αυτώ. ' Εβουλόμην εκ των επών Ομήρου των επιστολιμαίων τουτωνί
κατάρξασθαι συλλαβών , etc.; cellesina vigesima : Το αυτώ. Οι δε Περσαείς πόσα δοκείς ενώπιον
ημών πράττουσι τε και λέγουσιν ; 'Εγώ μεν ουδ' ακούειν ανέχομαι των ανδρών, οίμαι δέ , etc.; cente
sima vigesima prima : Τοις εν τω Οστρειδία μοναχοίς το Χειλά Ιωάννη και τη Δανιήλ. Ευστράτιος
το αββάδιον, εαυτόν δι' αιτίαν, ήν αυτός είδε ίη , της υμετέρας αδελφότητος απορρήξας, ήκε προς
ημάς, etc .; centesima vigesima secunda : Ρητορι το Ολοβόλω. Γένοιτό σου , σοφώτατε και τιμιώ
τατε , πάν εκ Θεού αγαθόν , etc .; cellesina vigesima tertia : Το μεγάλο λογοθέτη. Η μίν αύξει την
υπέρθεσιν ημέρα εκάστη , etc.; centesima vigesima quarta : Το αυτώ . Πρό , τον Αντιοχείας πατριάρχης
μη πέμπειν ημάς γράμμα, etc.; cenlesina vigesima quinta : Το αυτό. Ο παρών Υρτακηνός , ουκ ών
Υρτακηνός το ανέκαθεν, αλλά Κύπριος , δεήσαν αυτω ει ; πόλιν παραγενέσθαι, ήκε και ες ημάς , etc.;
centesima vigesima sexta : Δανιήλ τω Γλυκεί . Κατέλαβες ενταύθα, etc.; centesinia vigesima septima :
Το μεγάλο λογοθέτη. Ο της εν νήσο Χίω μονής, της νέας λεγομένης, καθηγησάμενος, etc.; centesima
vigesinia octava : Τα αυτώ. Ού0' και τον βίον απολιπών Χατζάκης , etc. ; cellesima vigesima nona : Το
αυτώ. Χρυσοκομπάς τις στρατιώτης,την Παρασκάμανδρoν χώραν oικών , υιον έχων εκ πρώτης γυναικός
και συνοικών δευτέρα , επειδή , etc.; cellesinia trigesima : Το αυτώ. "Εσται μεν αληθώς κρίσις τη
Θεώ προς άπαντας ανθρώπους κοινώς , etc. ; cenlesina trigesima prima : Τα σεβαστοκράτορα κυρίω
Ιωάννη . Πανευτυχέστατα σεβαστοκράτορ , τέκνον εν Κυρία της ημών μετριότητος καλούμεν γάρ σε
και εν τοις τοιούτοις ονόμασιν, ει και τα προσφάτως παρά σου γεγενημένα , και εις ακοάς τας ημετέρας
ελθόντα ουχ ούτω σε καλείν ημάς αναπείθει. "Εδει σε Χριστιανόν τε όντα, και , etc.; centesima frige
sima secunda : Τα βασιλεί . Είκοστήν είχεν ο Δεκέμβριος μήν, και ημείς τηνικαύτα την βασιλεύουσαν
πόλιν κατελαμβάνομεν, εντίμου της εις αυτήν εισόδου τυχόντες και μέχρι μέν τούτων προήλθεν ημών
τα τερπνά, τα δε εξής όσων ταραχών , όσων θορύβων και ιλίγγων μεστά ! Ανασεσοθημένους γάρ τους
πλείους ευρίσκομεν υπό της επιστολής, ήν ο Βέκκος συνθέμενος και εγκύκλιον ονομάσας, εις πολλά τα
έγγράψας, διαδοθήναι προς πάντας, ει δυνατόν, εξαπέστειλε , και ευρίσκομεν εις δύο διηρημένους τους
μεν, etc. ; centesima frigesima tertia : Το βασιλεί. Κράτιστε, θεόστεπτε , άγιε μου δέσποτα βασιλεύ,
εισακούσοι Θεός της φωνής της δεήσεώς σου, και πάσας τας ευχάς σου αποδοίη σου εις σωτηρίαν , εχθρός
νοητός και υιός ανομίας , etc.; cenlesima Irigesima quarta : Τώ αυτώ. 'Αλλ' ήμείς γε, άγιε μου
δέσποτα και κράτιστο βασιλεύ , ούτε των πρώην οχλήσεων απηλλάγημεν , etc .; cenlesima ιτι
gesima quinta : Το μεγάλου λογοθέτη. Περί του αρχιερέως τούδε ήδη τοτε και άλλοτε αξιώσας
οίδα, και νύν δε πάλιν αξιών και παρακαλώ γε πρός ( sic) . Ιίτωχός εστιν αυτός μοναχός γάρ άνω
θεν, etc. ; cenlesina trigesima sex12 : Το αυτώ. Ημείς ως την Κωνσταντίνου κατελάβομεν πόλιν, ασθε
νεία ου πάνυ του περιπεπτώκαμεν χαλεπή , ουδ', etc.; centesima Origesima septima : Τα βασιλεί.
Κράτιστε θεοστεφές άγιε βασιλεύ , νίκας κατά των αφανώς επιτιθεμένων εχθρών, τρόπαια κατά
των όρωμένων, και ημερών πλήθος μετ' ευφροσύνης αλήκτου χαρίζοιτό σου τη ζωή Κύριος, ίν' ει
μή ποτε πρότερον, etc. ; cenlesina trigesina oclava : Το βασιλεί. Εγώ σου των καλών , άγιε
δέσποτα βασιλεύ, εις μνήμην ήκω συνεχέστερον, etc. ; centesina Trigesima nona : Το μεγαλο λογο
θέτη. " Οτι προ ημερών ουκ ολίγων συγχωρηθήναι ημίν απαίρειν εις Βυζάντιον έδεόμεθα, etc.; cente
sinia quadragesima : Τα αυτώ. Υγίαινέ μοι και χαίρε , ο πολύς την κατά πάσαν αρετήν ευδοκίμησιν
μέγας και σοφός λογοθέτης , etc .; cenlesina quadrugesima prima : Το πρωτοβεστιαρίω...... και ημέ
τερος θυγάτριον έχων επίγαμον και άνδρα ραδίως αυτώ μη δυνάμενος εκ πενίας αγαγέσθαι, "Όλυμπος
άντικρυς ή Παρνασσόν, και τι (sic) των μεγάλων ορών δοκεί φέρειν επί της κεφαλής, τούτον, etc. ; cenle
sina quadragesima secunda : Το βασιλεί. Κράτιστε , άγιε μου δέσποτα βασιλεύ , άλλους μεν άλλα
τέρπει των πραγμάτων , εμέ δέ τό τα μεγάλα σε συμμαχούμενον άνωθεν κατορθούν • άθεν, etc. ; cenle
sima quadragesima tertia : Το βασιλεί. " Αγιε μου δέσποτα , κράτιστο βασιλεύ , επί τους θλίβοντας την
 423 EPISTOLARUM INDEX .
40
κληρονομίαν σου, ή θλίβειν διανοουμένους , την χείρα αυτου επιβάλλοι Θεός, etc.; centesima quadra
gesima quarta : Το μεγάλο λογοθέτη. "Έστι μεν εν Θεσσαλονίκη τη πόλει και άλλα δή τινα μοναστήρια
υπό την πατριαρχικής εξουσίαν τελούντα, έστι δε και το του Γεροντίου λεγόμενον· ουκ άνδρες εν αυτώ,
μοναχαι δε γυναίκες oικoύσιν · έκ δή τούτου πρό τινων ου πάνυ πολλών ημερών ήκέ μου γράμμα , έχον
μεν επιγραφήν , Αι άπασαι μοναχαί τω πατριάρχη , έχον δε και την κατηγορίαν όση αν είπους κατά
της Πγουμένης πολλήν . Τί ούν δε, etc.; centesinia quadragesima quinta : Τα αυτώ. "Ονπερ κατά
των του Βέκκου αδολεσχιών ή ούτινοσουν άλλον λόγον εκδεδωκέναι την σήν οίδα σοφίαν , etc.; centesima
quadragesima sexta : Το βασιλεί. Παραδηλούν μεν τη εκ Θεού βασιλεία σου , etc.; centesima quadra.
gesima septima : Το μοναχώ ' Αθανασίω τω Λεπενδρηνό. Επί το όρος το θαυμαστόν σπεύδοντά σε , etc. ,
cenlesima quadragesiana octava : Τα αυτώ έτι ειρηνεύοντι. Προσφθέγγομαι σε και πάλιν , σεβασμιώ
τατε, etc.; canlesina quadragesima nona : Το μεγάλο λογοθέτη. Σοφώτατε , γνώναι παρέστω σοι , ως
οι εν Περίνθω Δωριείς τε και Πελοποννήσιοι ές Βυζάντιον συνδεδρα μηκότες, etc.; centesima φuinquage
sima : Τώ αυτό. Ο της Ικονιέων πόλεως μητροπολίτης ουτοσί, etc .; centesima quinquagesima prima :
Το αυτώ . Οι το Πευκίων επίνειον οικούντες Παρδόπουλοι ελεεινά πρoσίασιν ημίν κλαίοντες ομού και
τας εαυτών αναγγέλλοντες συμφοράς, etc.; centesinia quinquagesima secunda : Το Μοναχώ . Ημείς ,
ώ θεσπέσιε, κατά το δοκούν τώ Θεώ ταίς κoιναις της Εκκλησίας παραδεδομένοι φροντίσιν, etc.; cente
sima quinquagesima tertia : Το μεγάλο λογοθέτη . Ουδέν ημίν περί της Πρωτέως απατηλής ομιλίας
την παρελθούσαν εσπέραν δε δήλωται, etc. και cenlesima quinquagesima quarta : Τα αυτώ . Αρά γε πλατύ
γελάσεις, ακούσας, άπερ, etc.; centesima quinquagesima quinta : Το αυτώ. Ακούσας, οίμαι, ό τι δή
και ποιών , φιλοτιμίαν καλέσεις την πράξιν, etc.; centesima quinquagesima sexta : Ο μέγας λογοθέτης
τω πατριάρχη . " Ο συμβαίνει πάσχειν πολλάκις τους ασθενώς των όψεων έχοντας, etc.; centesiana quin
quagesima septima : O πατριάρχης τω αυτώ. 'Εβουλόμην μέν εγώ τας πάσας των επιστολών χάρτας
εναπογραψάμενος , διαμένειν εις τον μετέπειτα βίον αφιέναι, etc.; centesima quinquagesima octava :
Τη πρωτοβεστιαρίσση, και την αδελφή αυτής παραμυθητική. Συ μεν ίσως, κυρία και θύγατερ εν Χρι
στώ, ουκ απεικότως ημάς ει φίλους ήγηση και διαθέσεως της κατά πνεύμα, αμνή μονάς, etc.: cente
sima quinquagesima nona : Το μεγάλο λογοθέτη. Τα του Πέρσου παιδία , etc. ; centesima sexagesima :
Το αυτό. Και την χθες και την νύν ούσαν ημέραν, etc.; centesima sexagesima prima : Τα πρωτοσε .
βάστω και πρωτοβεστιαρίω. Το τούδε του πένητος αίτημα ουκ 'Αρκαδία εστίν, ό φησιν ή παροι
μία, etc. ; cenlesima sexagesima segunda : Το αυτό. Το ταλαίπωρον γύναιον η Καρυστηνή, etc.; cen
tesima sexagesima tertia : Το αυτώ. Το εν Ρόδο μοναστήριον · Ροδίνην αυτο εγχωρίως καλούσιν οι
" Ιεροσολύμων ήκοντες ούτοι ήτήσαντο λαβείν εις μετόχιον , ως όν, etc .; centesima seragesima quarta :
Το αυτό. Συμεών τις, έμπορος άνθρωπος, Σύρος το γένος, Πτολεμαΐδος της εν Παλαιστίνη πολίτης,
φίλος έμός : ου πάνυ δε παλαιός, αλλ' εξότουπερ ες Βυζάντιον ήκε, etc.; centesima sexagesima quinta :
Το αυτώ. "Οτι μή μόνον προς Θεόν την ευχήν , etc.; centesima sexagesima sexta : Φραγκόπουλος , ο
την oίκησιν , etc. ; centesima sexagesima septima : Το ιατρό Θεογνώστια. Τον προ μικρού κομήτην,
νύν δε ατίμω κουρά αποβεβλημένον τάς τρίχας, τον μαστιγίαν και εκβεβoημένον Φραγκόπουλος, δεσμώ
την όντα, etc.; centesima sexagesima oclava : Τα πρωτοβεστιαρίω . Είτ ' αληθές εστιν, φασί τινες,
είτε και μή, etc.; cenlesima sexagesiana nona : Το λογοθέτη των γενικών τω Ακροπολίτη. "Ο ποτε τον
'Ατζωνών εκείνον είχε δεσπότην Αριστείδου βιβλίον νύν δε σον ευτυχώς ευρίσκεται κτήμα, etc.; cell
1esana septuagesima : Το μεγάλο λογοθέτη. Εαυτώ τι προσήκειν ο δείνα . ρητορικής ευγλωττίας οιόμε ..
νος έργον της δοκούσης ποιείται δυνάμεως διά συχνών εμού καθάπτεσθαι των επιστολών, ώσπερ ουκ
άλλοθεν έχων τους εαυτού λόγοις ύλην και εκ των ημετέρων ψόγων υποβαλείν, etc.; centesima septuage
sina prima : Μοναχώ τινι γνωρίμω. Πρώτην είχαν την εις ασθένειαν κατακλίσεως ήμέραν , etc. ; cen
tesima septuagesina secunda : Το μεγάλο λογοθέτη. Γεώργιόν τινα Ξιφιλίνον, άνδρα θείον και υπέρ
τους κατ' αυτόν όντα αρετήν, ότι γέγονε πατριάρχης ακήκοας, oίμαι, γέγονε δε, etc. ; centesima septua
gesima tertia : Το αυτώ. Αλλ ' έμοιγε τοσούτον φέρει την αισχύνην , etc. ; centesima septuagesima
quarta : Τα αυτώ. Είπε τις, μάλλον δε κατείπεν επί της σής τελειότητας, ώς είη ο πρόεδρος Αίνου τα
και τα ποιών, etc.; centesima septuagesima quirit : Τώ αυτώ . "Εοικεν ο θαυμάσιος του φοσσάτου
κριτής και πανσέβαστος παλαιάν τινα προς τον τροπαιοφόρος τρέφειν δυσμένειαν, etc .; centesima sep
Tuagesima seita : Τινί γνωρίμω. Πανσέβαστε , άνθρωπος εί , και ανθρώπου πατρός υιός: γνώθι τοίνυν
σαυτόν, και μή φρόνει μείζον της φύσεως , μικράς , etc. ; centesina septuagesima septima : Το αυτώ
μεγάλο λόγοθέτη . Τετράς ήν ή της ενεστώσης εβδομάδος , etc.; Centesima septuagesima Octava : Το
'Εφέσου (sic). Δεδήλωταί σου τη ιερότητι δεύρο παραγενέσθαι και εξυπερθε δεδήλωται , μηνες εισί που
τρείς· τάχα δε , etc.: centesina septuagesilia nona : Το αυτώ . "Επρεπε πάντως σε , θεσπέσιε δε.
σποτα , etc. ; centesima ociogesima : Το μεγάλο λογοθέτη. Χαλεπόν, φησίν ή παροιμία, κύων μαθούσα
κυτοτραγείν, ου μήν γε όσον αχειροκόμης Φραγκόπουλος , ερώτων μανίαις άλούς. Επήρα μεν ούν τινα
παρθένον, etc. ; centesima oclogesima prima : Τώ αυτώ . Διονύσιος ουτοσί 'Αρκάς έστιν εκ Πελοπον
νήσου · ημέτερος δε, etc. ; cenlesina octagesina secunda : Τα αυτώ. Ο θαυμαστός επί των δεήσεων, etc .;
centesina ociogesima tertia : “Ο πατριάρχης το πρωτο βεστιαρίω. Εμοί μεν τουτί το πόνημα πεποίη
κεν οίον οράς αφελές πάντη και ταπεινόν, etc.; Centesina ociogesima quaria : Το παρόντι νεανία, και
κέντητι όντι και ημετέρω, etc. ; centesina octopesina quinta : Τα αυτώ . Έπεράλη τα δεινι ώδε ιέναι ,
431 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCH.E 19
και ήν αν έτος έν ακριβώς, etc. ; centesima oclogesima sexta : Ο πρωτοβεστιάριο, το πατριάρχη.
Παναγιώτατε και θειότατε δέσποτά μου , οικουμενικε πατριάρχα εγώ δε την επί τον "Αθω φυγήν του
πονηρού Θεοδοσίου μαθών, etc. ; centesima oclogesima septima : Τη Ραουλαίνη. 'Αφελή σοι τινα φής
είναι γράμματα και εκδήλως πρεσβυτερικά, & τρός ημών σοι πέμπεται γράμματα: είτ' ουχ ιστάς άχρι
τούδε το πράγμα, etc. ; centesima ociogesima octava : Τη Ραουλαίνη . “Οτι μεν εγώ από της εν πα
τρίδι παλαιάς συνηθείας φίλην εμαυτά τα συκάμινα βρώσιν, etc.; centesima oclogesima nona : Τη
“Ραουλαίνη . "Απερ οράς πεμπόμενά σοι συκάμινα μή διά τινα φιλοτιμίαν πέμπεσθαι νόμιζε , αλλά , etc.;
centesima nonagesima : Του αγιωτάτου πατριάρχου. Ει μεν εκ της εντεύθεν ψήφου έβεβαιούτο , etc.;
centesima nonagesima prima : Τινι των αρχιερέων. Ως διετέθησαν οι πολεμείν αεί τη Εκκλησία και
τη καταστάσει των πραγμάτων βουλόμενοι, etc.
Hucusque igitur pertingunt omnium illarum Gregorii Cyprii epistolarum inscriptiones et initia ;
quibus , ut ego opinor, non minus elegantia earum quam varietas abunde apparel ; simul etiam
multiplex editionis earundem Græco- Latinæ utilitas. Certe R. P. Petrus 'Possinus S. J. qui utram
que Georgii Pachymeris historiam , nempe imperii Michaelis Palæologi et imperii Andronici Palæo
lagi senioris ex eminentissimi et doctissimi cardinalis Francisci Barberini instructissima bibliotheca
primum Romæ typis Barberinis a. 4666 el 1669 Græce et Latine el cum eruditissimis observationibus
duobus tomis in folia edidit, și barum epistolarum notitiam et usum habuisset, minime dubiuin est
quin niulia inde poluisset haurire necessaria et tam difficilis operis obscuritatem inagis illustrare .
Quod etiain ipsę monumentorum Græciæ recentioris curiosissimus et dignissimus perscrutator Leo
Awalius , primarius Bibliothecæ Valicanæ custos , haud suflicientem earumdem epistolarum habuerit
notitiam , ipse saliş clare indicat in amplissima diatriba sua de Georgiis ; ubi de eodem Georgio sive
Gregorio Cyprio valde prolixe agens , pag. 423 , sic scribit : Epistolæ CCI Gregorii Cyprii partim
scriptæ antequan onus patriarchatus suscepissel, partim postquam illius cura ipsi commissa fuit,
exstabant iu Bibliotheca Aulonii Augustini, cod. 69 ; era que in Polliana et Monachii Bavariie, sed
sine titulis. In Ambrosiana leguntur CLXVI . Roberlus Constantinus in Bibliotheca : Gregorii pae
triarchæ de Vita sua el epistolae 166. In Ambrosiana, licet paulo supra iu eodem Indice legalur, Gre
gurii Cyprii epistolæ selectæ , aliud ilem exemplar : item de Vila sua epistolæ numero 166. An opus
loc de Vila diversuri esl ab Epistolis vel Epistolis ipsis Vitam suam exprimit ? Mihi adhue incer
lum est. Hæc ibi Allatius. Quod tandem reslal, maxime nolandum est supra enameralis epistolis in .
eodew codice manuscripto Cæsareo a fot. 146, pag. 2 usque ad fol. 148 pag. 2 inslar appendicis
subjuugi ejusdem patriarchie Gregorii Cyprii decretum aliquod synodale : cujus lilulus et princi
pίum : 'Απόφασις . Η μετριότης ημών σύναμα τη περί αυτήν ιερότητα των αρχιερέων ομηγύρει, ιερείς
τε και διακόνους , τους εν τω καιρώ της εκκλησιαστικής συγχύσεως διώκτας ομολογουμένως αναφανέν
tas, h, elc. Quo finito decrclo sequitur formula solemnis, qua eidem patriarchæ Gregorio adversarii
ejus promiserụnt, ipsum publice declaratum in orthodoxum, el prorsus liberum ab omni labe et su
spicione pravæ doctrinæ , si is prius scripto polliceretur, se, post acceplum illud innocentiæ suæ le
stimonium publicun, sige mora ihrono patriarchali se abdicalurum esse. Narral quidem lolam iHain
rem prolixe et accurate Georgius Pachymercs in Historia imperii Audronici Palæologi senioris libri
secundi quinque integris capitibus , nenipe sexio , septimo, oclavo, nono el decimo, adeo ut ctiam
integram formulam abdicationis a Gregorio conscriptam el adversariis eradilan jam nienioralo capili
nouo ad verbum inseruerit ; formula lawen promissionis adversariorum , quæ in codic hoc wanu
scriplo Cæsareo exstat, ibi omissa est, ideoque supplendæ Historiæ Pachymerianæ causa tolam hic
publico. Es igitur curn inscriptione sua est talis : 'Ανακήρυξης της ευσεβείας αυτού παρά των υπο
σχομένων αυτώ . Ευλογητός ο Θεός ημών, ότι ουδέποτε κακήν υπόληψιν έσχομεν περί του δεσπότου ημών
του πατριάρχου κυρου Γρηγορίου, ώς έσει βλάσφημος , καθάπερ τούτο τινες των αμυήτων υπέλαβον *
αλλ ' ορθοδοξότατον τούτον γινώσκομεν και ευσεβέστατον. Μόνον δεόμεθα του πατριάρχου παραιτήσασθαι
θρόνον διά τήν των ανθρώπων ειρήνην · και επειδή παρ' ημών ζητεί την της ευσεβείας αυτού ανακήρυξιν
έγγραφον λέγεσθαι, και αυτίκα κατανεύει τον θρόνον παραιτήσασθαι , ζητούμεν και ημείς πάντες έτοιμοι
εν ονόματι του Χριστού και εγγράφως και άγράφως παρρησία τε και ιδία τούτον , ώσπερ και τον
άπαντα χρόνον ήν, ευσεβέστατον κηρύττειν και ορθοδοξότατον, επιτιμάν δε και τους αφρόνως και αμα
θως κατ' αυτού λέγουσιν. Ηucusque formula 1sta promissionis quam, aeque ac for :nularm abdicationis als
ipso Gregorio composilam ei adversariis præscriplam fuisse exislimno. Clauditur denique totus ille
codex hac subscriptione : Τέλος των επιστολών του εν αγίοις Πατρός ημών Γρηγορίου αρχιεπισκόπου
Κωνσταντινουπόλεως , του πατριάρχου . Και τώ Θεώ δόξα .
433 ENCOMIUM MARIS .

GEORGII CYPRÍL EPISTOLÆ

Ι.
EPISTOLA AD AMICUM
Vide supra col . 125.

ΙΙ .
EPISTOLA AD ANDRONICUM IMP.
Vide supra col. 267.

ΤΟΥ ΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

ΚΥΡΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ

ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΑΛΑΣΣΑΝ
ΕΙΤΟΥΝ

ΕΙΣ ΤΗΝ ΤΟΥ ΚΑΘΟΛΟΥ ΤΟΥ ΥΔΑΤΟΣ ΦΥΣΙΝ.

SANCTISSIMI PATRIARCHE CONSTANTINOPOLIS

DOMINI GEORGII CYPRII

ENCOMIUM MARIS
SIVE

DE UNIVERSA AQUÆ NATURA.

(Franéquerx, 1697, ex ed, Fed. Morellt.)

Θαυμάζειν μεν των πραγμάτων πόσα υπερφυή A Admirari equidem res quascingthe natura fisi
και μεγάλα ου πολλού τινος έργου φαίνεται δι, gnes et magnas, non magni alicujus operis esse
ει τις τούτό γε μόνον ποιείν βούλεται ιστάμενος videtur, si quis id facere tantum velit tacitus
άφωνος · απόχρη γαρ αισθανθέντα εις θαύμα subsistens. Sullicit enim contemplanti in admira..
τρέπειν την αίσθησιν · αν δε και λόγω τις σκεπτήται tionem convertere contemplationem . Sin præterea
των τοιούτων άξιον ειπείν τι και διηγήσασθαι, τούτ' quis animo proponat dignüin quid talibus dicere
ήδη του παντός έργωδέστερον. 'Αφαιρείται γάρ λό- et enarrare, illud jam videtur omnium operosissi
γων ισχύς των θαυμάτων ή φύσις, και όσο ταύτα mum. Nalura enim rerum admirandarum minuit
τοίς εντυγχάνουσιν έκπληξις, τοσούτω μάλλον απο- vim rationis. Et quanto majori hae admirationi
ρία τους λόγους και το μηδαμώς εαυτοίς δύνασθαι sunt iis qui in eas incidunt, tantó major hæsita
χρήσθαι . Διό και πολλή τις γένοιτ' άν συγγνώμη lió oritur ini sermonibus, et nullatenus sibi com
δικαίως τους περί τούτων λέγειν τολμώσιν , αν παρά poles sunt. Multaque propterea venia digni sunt
πολύ της αξίας έλλίπωσι, και μάλιστα πρός των mérito, qui de his orationem instituere conantur,
τοιαύτα πεπαιδευμένων ανθρώπων , όσο και των si sa'pé à rerum dignitate deſecerint ; et maxime
άλλων μάλλον ειδότες εισιν , ώς μέν χαλεπον τοίς apud homines, qui hæc edocti sunt et quidein
τοιούτοις επιχειρείν, ώς δ ' ανάγκη και τους λόγους 8 quando aliis sunt peritiores ; uti enim difficile est
1 κους αει των πραγμάτων συμβαίνειν. Επί δε talibus rebus manum adbibere , ita et necesse es!
435 CEORGII CYPRII CP . PATRIARCHE 4 :6
seriou s quoque relius imperes evadere. Quoniam A τούθ ' ούτω και θαλάσσης περί τον λέγοντα , ουδέν
aulem lioc ita se habel, hinc eum etiam qui de ές ικανόν έρείν οίμαι και γάρ θαύματος εν τοις
mari dicit , nihil satis aplım dicturum esse existi- ουσιν, είπερ και άλλοτι , μετέχουσά εστι θάλαττα :
mo . Si quid enim inter cæleras res admirationem ότι και στοιχειόν εστι των πρώτων, κάν εί τις συγ
meretur, mare est ; quia inter prinia elementa est. γινώσκοι τοίς εις τους περί ταύτης λόγους εαυτούς
El si quis veniam concedat iis qui se in serinones καθιείσι , μάλλον της προθυμίας αγαπήσας, ή κα
de illo demittunt, magis diligentiam aians, quam αγνούς της θρασύτητος , ούχούν (1) την του μη τα
audaciam improbans ; sane el gloriam , etiamsi δίκαια πεποιηκέναι δόξαν απoίσεται . 'Αλλ ' όποϊόν τε
salis prot:a non præstiterit , reportaturus est. Sed και όσον το χρήμα θαλάττης, και ώς αύτη το κρά
qualis et quanta sit ulilitas maris, et qua ratione τιστον του παντός. ώδε τις σκοπούμενος σαφώς
sit præ cælerís universi rebus præstantissimum , είσεται . Πλήν εικάζειν ενταύθα προσήκει μικροίς τα
hic quis, si allendat, clare perspiciet. Cæterum μεγάλα και την αλήθειαν ταϊς εκ των λόγων θηρά
convenit hic parvis magna coinponere et veritalemi σθαι σκιαίς .
ex umbris sectari rationum .
Nunc itaque omne quod est et quod non est, B
"Ήδη μεν ούν το πάν τόδε μη ον πρότερον ου
nullo modo prius iniuium cepit ut esset , quin et δαμώς αρχήν ελάμβανεν είναι και τότε αυτίκα
mare confestim exstileril cum ipsis primis, quæ υπήρχε και θάλαττα , συν τους πρώτους των όντων
sunt , rebus producta et primam ac precipuam ιφανείσα, και δύναμιν σχούσα την πρώτην. Ως
vim adeplum . Nam veluti ad omnem rem quæ fit γάρ επί παντός χρήματος γιγνομένου ύλην είναι
inateriam aliquam præsto esse oportet el deinde τινα δεί, είτ' εξ αυτής την γένεσιν ενεργείσθαι ,
ex illa generationem effici ; sic el mare simul cuin ούτω δήπου και θάλασσαν όμου τους πρώτους υπο
primis subsistentiam accepisse rebus videmus, ut στάσαν δρώμεν, ώς είναι στοιχείον των μετά τούτ'
essel elementum rerum postea ſuturarum , et έσομένων, και αρχήν του συγκρίματος τρόπος
quodammodo principium mixtionis ; adeo ut si quis τινά. "Ωστ' εί τις θεώμενος θαυμάζοι το του παν
contemplando admiretur dispositionem universi, τός σχήμα εκ της του ύδατος φύσεως , δέον τα
admirationis initium ex aquæ natura ipsi facien πρώτα του θαύματος άρχεσθαι • και δή πρεσβυτά .
dum est : el profecto cum conditor mare voluerit την αυτήν δείξας και δημιουργός, ουκ απεικότως
esse antiquissimum , non dissimile vero et primas και τα πρώτα μεγέθους απένειμε . Μεγάλη γαρ
ipsi in magnitudine altribuisse. Adeo enim ma- τοσούτον εστι θάλασσα, ώς μηδε ήν ίσμεν ήπειρον
gnum est mare , ut nullarn sciamus continentem C αποχρήναι εις χώραν αυτή · αλλ' είναι μεν πολλών
ipsi in conceptaculum sufficere ; sed esse quidem την εντός Γαδείρων, ώς και τους ανθρώπους ίλιγ
lanlum illud inare quod intra Gades est, ut ho- γιώντας απαγορεύειν προς πάσαν , και μικρού τους
mines quasi vertigine laborantes de universo illo του απείρου λόγους αρμόζειν αυτή, και ταύθ' όρι
dicere se quid posse negent el fere immensi ratio ζομένην σαφώς και κύκλω περιλαμβανομένης τη
nem ei applicent. Cæterum hoc circumscriplum γή , πλείονα δε την εκτός. Και μηδ' είναι παρεξε
esse el comprehendi a terra liquido novinius; sed τάζειν αυτήν προς την καθ' ημάς κατ' ουδένα λό
majus esse illud , quod extra Gades esi , et nulla γον, ού γε χάριν ούτε πλούς εν αυτή γίγνεται,
ratione comparari posse cum eo quod apud nos άπειρία γάρ ύδατος είργει , και το μή ειδέναι όπου
est ; quapropter et nulla in eo instituitur naviga τις αν έχοι κατάραι · τά τε όρια αυτής, ει και όλως
lio ; immensitas enim agnæ prohibet scire ubinam εισιν, ουκ είναι είπείν ουδενός . Και τούτ' ειλήφει
quis posset trajicere ; el terminos ipsius si omnino το μέγεθος ουκ έξω λόγου , ουδε του χρησίμου χω
aliqui sint, nemo valet assignare . Et non sine ra ρίς · αλλ' επείπερ έμελλεν και του ύδατος φύσις ου
Lione ac ulilitate tantam obtinuit mare magnitudi. μόνον δή μήτηρ τοις άλλοις , αλλά και τιθήνη φα
pem ; sed quoniam natura aquæ non modo maler νη ναι είς τε την εξ αρχής γένεσιν ότι πλείστον
D
aliis rebus, sed et nutrix futura esset , et ad factam τελούσα, είς τε το διαμένειν ες όσον εκάστω ή
in initio rerum productionem quam plurimum φύσις εξήκοι.!.
conferrel el ad permanentiam unicuique rei nalu
rue convenientem conduceret .
Atque ita cum ob magnitudinem suam admira . Ούτω δ' εκ του μεγέθους θαυμαζομένη , ουχ ήκι -
tioni sit , non minus etiam ob pulchritudinem ad- . στα και διά την ώραν θαυμάζοιτ ' άν, ήν ώς πλε !-
*

mirari illud oporlet, utpole quam maximam semper στην αει και τελείωτάτην παρέχεται τοίς ορώσι .
el perfectissimam exhibet contemplantibus . Figura Σχήμα γάρ αυτίκα θαλάσσης το κάλλιστον, οποίο
enim maris profecio est pulcherrima, quali el δή πουθεν και τον ουρανόν ίσμεν γιγνόμενον κε
culum cuin fieret ornatum esse novimus. Oceanus κοσμήσθαι , Γήν τε γάρ άπασαν ωκεανός περιδέ
enim universam in circuitu anibil lerral ; cl rur δρομε κύκλο, και αύθις ώς εν κύκλω τη γή , ο δή
sus illud quod aqua plenum est a lerra tanquam ύδατος πλεόμενον έστι , περισφίγγεται . Και θέσις
in circulo constringitur. Et situs quidem ipsius, δε αυτή , ως εκ των ειρημένων εικάσαι , το μεσαί
( li Leyendum obxou monet Boissoundius Anecd. Gril. I , p . Jib , quod tenent codd. Reg . 2629 Er
30 10 .
437 ENCOMIUM MARIS . 438
τατον του παντός , είπε ο και της γης το μέσον Αμι e dictis conjicere licet, est medium universi , si
απονενέμηται τη θαλάττη. Και κινδυνεύει τώ λόγω quidem el medium terris mari altributum est. Ει
μή κέντρον την γην, την δε θάλασσαν είναι. Την γε ex ratione consequi videtur terram non exse cen
μήν ώραν και χάριν ήν εν αυτή τη θέσει παρέχεται , Trun , sed mare. Nam profecto pulchritudo el
και ως κύκλος τε έστιν ή αυτή τη γε την όλην gratia quam in ipsa sua posilura exhibet, ipsa est
κατανοούντι , και πάντα σχήματα δείκνυσιν εν τη instar circuli , siquis illud universum consideret,
προς την συνελεύσει και μίξει , κόλπους μεν πολυει- omnesque ſiguras ostendit in suo ad terram ac
δείς ανελίσσουσα , νήσους δε αν εκ μέσης μικρές cessu et cum ea commixtione. Sinus enim variir
και μείζoυς αναδιδούσα, και πορθμούς έν στενώ ές formæ quas volvendo aperit, rursusque insulas ex
μήκιστον διήκοντας απεργαζομένη, τίς αν λόγος medio sui parvas et magnas quas producit , el ſrela
μετρίως ειπείν ατο; ρήσει ; Αλλά ταύτα μεν ως inter angustias longissime transeuntia quæ eficii ,
εκ της περιγραφής και της θέσεως και όσον τη quænam oratio, ul par est, dicere solliciat ? Alquc
γ' αισθήσει καταλαβείν • λογισμώ δέ τις τοσούτον hæc quidem ex circumscriptione et positura el
διισχυρίσαιτο την του ύδατος φύσιν είναι καλήν, quasiipso sensu deprehendere licet. Ratiocinatione
οπόσον και αρχή τοις άλλοις και του καλού μετέσχε autem quis confirmare poterit adeo pulchram esse
γνωρίζεται. Ου γαρ αν ήν εικός τά την ύπαρξιν B aqua naturam , τιt reliquis rebus que pulcliritu :
δεύτερα τοιούτου μετέχειν τινός μή των πρώτων dinis participes sunt, principium esse, certo co .
μετεσχηκότων, αφ' ών δή και ταύτα συνέστη . Πο- gnoscalur. Non enim verosimilc est ea quæ quoad
ταμού δε πάντες και πηγαι , λίμναι τε αν και exsistentiam posteriora sunt, lalis alicujus rei par
νυμφών νάματα και όσα την γήν υποτρέχει , εκ ticipare , de qua prima, per quæ ipsa posteriora
θαλάσσης τα πάντα και αύθις εις θάλασσαν καταρ- consistunt, non parlicipant. Fluvii enim omnes et
δεί, τούτο μεν, ώς εκ μητρός, τούτο δ' αύ, ώς εις fontos, porro et lacus el aquarum fluxus et lym
κοινήν τινα του παντός υγρού χώραν. Είη δε και pharum latices, et quæcunque cursu suo lerra:
τούτο την μιαν είναι ταύτην αρχήν του παντός subeunt, omnia ex mari sunt et rursus in mara
ύδατος σημείον ουκ αμυδρον. "Ενθα γαρ άπαν refluunt ; et illud quidem lanquam ex matre, hoc
ανακάμπτον ορώμεν και αποκαθιστάμενον, εκείθεν autem tanquam in commune quoddam omnis hu
και την πρώτην αιτίαν του είναι ειληφέναι πι- midi receptaculum . Adeo ut hoc sit signum non
στούμεθα. Ούτω γαρ και τα εκ γής άπαντα εις γην obscurum , mare esse unicum omnis aquæ princi
αναλύοντα την γήν πρώτην σφίσι μητέρα είναι pium ; eo enim omnem reverli aquam et tanquam
δηλοί. Η δε , απάντων υδάτων εις αυτήν εισρεόν- in prislinum locum redire videmus, et illinc pri
C
των, και πάνθ' υποδεχομένη διά μεγέθους περιου mam suæ essentiæ causam suscepisse credimus.
σίαν, ούτι πλείων της ούσης οράται , ούτ' ελάττων Nam ita et quæcunque ex lerra sunt in lerram re
τις φαίνεται ούσα . Ου γάρ που πλέον ού δέδωκε solvuntur, et lerram illis primam matrem esse ma
γηθεν λαμβάνει και αύθις δίδωσι γε τοσούτον, nifestum est . Mare autem , cum omnes in illud
οπόσον και εισεδέξατο και άμα ουκ επιδίδωσι των confluunt aquæ easque omnes ercipit, propler in
εκ γής συμβαλλομένων , έπει μηδ' ατελής εγένετο, gentem magnitudinem nec majus conspicitur nec
ουδέ προσθήκης δεομένη τινός εξ αρχής. Το όντι minus apparet quam ante erat : nihilo enim plus
δε τελεία και πλήρης, παντός μάλλον ανενδεής. quam dedit recipit a terra ; et denuo lantum red
"Όμβροι δε προς τους ειρημένους και δρόσου και dit, quantum in se receperat ; et inter ea simul
ν.φετοί , νεφέλα: τε αν αί τούτους γεννώσαι, και non augetur , dum a terra quadam ipsi conferun
όσα πρώτον εις τον άνω συνιστάμενα τόπον, είτ' tur ; quoniam nec imperfectum factum est neque
εκείθεν εις γην κάτεισιν, έτι γε μην ανέμων φύσεις additamenti ab alio quodam principio indiget ; quo
και παντοία: πνοαι , την αρχήν εκ του ύδατος έχου- niam revera consummatum el perſeclum pec
σιν. Ει δε βλάσται φυτών, εκφύσεις τε και αυξή- ullius magis indigum est. Præter dicta vero et
σεις, αναθηλώσεις τε και καρποφορίαι εξ υδάτων D imbres et ros et nix et nubesinsuper que illa ge
ως εξ ύλης, ου γάρ άλλως οίόν τε προκύπτειν της nerant et quæcunque primo in sublimi consistunt
γής , μήτηρ δε του παντός ύδατος, προσκείσθω δε loco el deinde illinc in terram descendunt , insu
και παντός υγρού , θάλασσα , εύδηλον ως και τού-
per sane ventorum qualitates el omnis generis fla
των ουκ άλλη τις αιτία το μέρος τούτο τι μή lus ex aqua principium obtinent. Plantarum quo
θάλασσα . que propagines et germinationes et incrementa
forumque productiones et fructuum proventus ex aqua velut es maleria proveniunt; non enim
ailer lieret ut in terram inclinent. Mater enim omnis aquæ , addalur ei omnis humidi, mare est .
Salis Jare enim palet quod et horum nulla alia sit causa quam pars illa , que est mare.
Ου δή μόνα ταυτα την υγρίν ώς μητέρα κατά Nec profectu hæc sola humiduin lampuam ml.
τον ειρημένον κέκτηται τρόπον, αλλά και παντοία Irem , eo quo dictum est moilo , sortila sunt, sed
γένη των ζώων , επεί ουκ έστιν ουδέν των απάν- el cujuscunque generis animalia ; quia nullum da
των δ μή τή του υγρού μετοχή της επωνυμίας lur ex omnibus quod non ob buinidi participativ .
ταύτης μετάτχοι. Τούτου δ' εναργές γνώρισμα : nem cjusdem originis et pominis particeps sit,
επειδήπερ συναποβάλλει και το ζώα είναι , και Ei hujus rei evidens est indicium , quod simul
439 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCI 440
coincidal ut et animalia ft omnino animala sint , Αλως έμψυχα την υγρότητα αποβαλόντα. Αλλά μην
si homiditate carent. Sed prieter cælera maris την γε παρά τάλλα θαλάσση οικειοτάτην φοράν,
lanquam maxime proprium ſætum dico esse pi- τα των ιχθύων λέγω και νηκτών πάντα γένη , πως
scium el nosalilium omnia genera ; quod qua ra- αν τις κάν αξίως θαυμάσοι περινοών ; Τα μεν τοίνυν
lione etsi digne quis admirelur, intelligat ? Nam άλλα των ζώων , προς το του υγρού μετέχειν, έστιν
quod ad alia attinet animalia prælerquam quod de ού και των άλλων πρώτων σωμάτων μετέχει· ιχθύες
humido participent, est aliqua ralio cur el de aliis δε καθαρώς εκ θαλάσσης , εν αυτή την αρχήν και
elementis participent : pisces autem pure ex aquis γεννώμενοι και αυξόμενοι, και διά τέλους τρεφό
sunt, in iis primum generantur et crescunt et ad μενοι , πολλοί μεν το πλήθος ώς ει και τα χερσαία
finem ursque nuiriunlur, ingenti quidem multitu- μη υπερβάλλει το κατ' αυτούς, έλαττούσθαι τελής
dine : adeo ut si eorum numerus animalia terre . ουδείς έρεί , ουκούν και γ' επιεικώς επισταμενος ,
stria non excedat, minorem tamen esse nemo πλείστα δε και τα των ανθρώπων χρήσιμοι γένει ,
ulique dixerit , el minime is qui satis peritus est . οις τε τροφή γίγνεται, και μάλα κατάδηλος τοι;
Ut pluriinum insuper pisces hominum generi con . σώμασιν εντεύθεν αυτοίς , και οίς αυ την άλλη ,
ducunt quibus el nutrimentuni sunt et valde qui χρείαν έστιν εκ τούτων αποπληρούν, ήν λόγω
valde qui- B
dem congruum tum corporibus ipsis, tum iis qui μεν ειπείν ουκ άν οίόν τ' είη , πείρα δε μόνον δι
bus necesse est ab bisce se saturare . Quod ser- δάσκαλος .
mone exprimere etsi minus liceat, sola esperientia
docei.
Nec sa ne tantum propter ea quæ dicla sunt ap- Ου ή μόνον των ειρημένων χάριν το του ύδατος
parel utilitas aquæ et maris, expedit enim utrum- χρήμα ή το της θαλάσσης, έξεστι γαρ ακούειν
que farmare (nec aliter senlio ), minime horune · εκάτερον, ου διαφέρομαι, ουχί τούτων ένεκα μόνον
tantam gratia mare admiratione dignum esse, sed θαύματος άξιον, αλλά και ών ημείς κεχρήμεθα
et propterea quod nos ipsi illo usi simus cum vitæ αυτό συμφερόντως το βίω . Και αφίημι λέγειν ώς
nosiræ ulilitate. Prætermillo etiam dicere quoniodo ανακτάται το ύδωρ τούς ζώοις τα σώματα , τούτο
aqua animalibus reficiat corpora et dum eam bibunt μεν πίνουσι, τούτο δε και λουομένοις · και ως
cl dum ea abluunlur ; el quomodo panis illa misce- άρτος φύεται ύδατι , και ώς ουκ έστιν ουδέν σχεδόν
lur et quomodo pene non sit cibus nisi cum aqua εις βρώσιν, ό τι μή μεθ' ύδατος χρηματίσαι, και
cogatur ; el quod sales non aliunde habemus, nisi ότι τους άλας ούκ άλλοθεν έχομεν και εκ τούτου
ex hac concrelos , et insuper , quomodo illa quasic συνισταμένους, μεθ' ών οίον έμψυχούται τροφή,
animèlur cibus et suavitatis quam maxinfe parti και ηδονής ώς κ.λείστον μετέχει , και ανθρώπους
ceps fiat el hominibus prorsus gralus sii , el præ καθάπαξ εστίν αίρετη , και πρός γε τοις είρημέ
ter dicla, quod sordes purget aqua el maculas νοις , ότι και ρύπους καθαίρει το ύδωρ και κηλίδας
eluat el inquinamenta removeat et foetores ; hæc έκπλύνει, και μολυσμών απαλλάττει και δυσωδίας :
enim maniſestissime nola sunt. El salia alia sunt γνώριμα γάρ ταύτα περιφανώς και τα δέ γε μην
ad quæ nobis aqua opus est ; nam qua Talione έτερα εις όσα ημίν αναγκαίως έχον έστι τόδε , πώς
aliquis brevi lonpore enarret ea quibus universa άν τις εν ολίγα χρόνια διέλθου; ου γάρ αν βίος όλος
vita humana non suflicerel, si vellemus sigillatim ανθρώπινος αποχρώσοι , βουλομένοις καθέκαστον
exponere quæ.cunque hominibus ex mari acceduni? διελθείν, όσα τους ανθρώποις εκ θαλάττης προσγί
Sed , uli par est, accipere debemus et tanquam νεται. Πλήν άψασθαι χρή μετρίως και όσον αμυ
obscuram quamdam adumbrationem existimare δράν τινα σκιαγραφίαν τον περί τούτων οίεσθαι
sermonem illum qui de his instituitur. El quoniam λόγον. Πολλών τοίνυν όντων και γε εις τον ανθρώ
yulla sunt quæ ad humanam vitam conducunt , πινον βίον τελεί, ούχ άπαντος δέ μέρους γης τα
nec ompis terræ pars omoia ſerat, neque omnis πάντα φέροντος , ουδ' αθρόον των χρησίμων απάν .
Haltitudo omnium utilium ibidem proveniac loci , D των εν ταυτό αναδιδομένων, αλλά τα μεν 'Ασίας
sel illa quiden Asia liabeat, Ιec autem Europa , εχούσης, τα δε Ευρώπης , έτερα δε Λιβύης, και
alia vero Africa et alia lerræ regio alia , nisi di . άλλα ετέρου κλίματος γής, αν μη συνάπτουσα ήν
slantes continentes conjungerel mare et homines τάς διεστώσας ηπείρους θάλασσα, και άνθρωποι διά
qui undiquaqne sunt , per illud commercium ha- ταύτης επεμίσγοντο οι απανταχόθεν τοίς οποιδήποτε
Jerent cum aliis qui ubicunque terrarum sunt, γης, κάν ολίγων μέν των επιτηδείων ευπόρει το
licet paucis necessariis satis abundaret aliqua na- γένος, απελείπετο δε των πλείστων • νυν δε διά
lio, delicerent tamen plurima : nunc alilem per θαλάττης αλλήλοις τα προς αλλήλων διδόασι και
mare alii aliis quæ necesse habent, suppeditant ; θαυμασία τις κοινωνία τους ανθρώποις εντεύθεν ,
et admiranda quædam communio hominibus et και αφθονία βίου, έπει και τα συνεκτικά της ημε
uberlas victus est ; quoniam ca quæ vilain no • τέρας ζωής απανταχού διά τούδε του στοιχείου
straite sustentant undiquaque per hoc elementum κομίζεται, και γε μη διαιρείν, μηδέ αποδιστάν
apportantur ; et existimare oportel mare non di αλλήλων τας ηπείρους νομίζειν προσήκει την θά
visas nec a se invicein distantes facere continen- λασσαν · ου γάρ τοι συντίθεμαι οίς των πάλαι ταύθ'
les ; nani non accelo iliis or relcribus qui loc οντως εδ'κει , τουναντίον μεν ουν συνέπειν και
 ENCOMIUM NARIS . 412
εις άκραν ενωσιν ιέναι ταύτας ποιείν, ου μόνον ότι Α opinatantur ; sed e contra judico, mare contineti
την μέσην ειληφυία χώραν δεσμός των άκρων les conjungere el facere ut in summam onionem
έστιν, αλλ' ότι και επικοινωνείν αλλήλας τα τμή- illæ conveniant ; non tantum quod medium mare
ματα τη διαδόσει και επαλλάττειν ποιεί . Ιδοις γαρ . Ιocum adeptam extremarum partium vincularm sit ,
αν εις την Ινδικήν επιφοιτώντα Κελτών και Γαλά- sed quod insuper portiones terræ sibi invicem dis
την , και εις την εκείνων αύθις Ινδούς την θάλατ- tribucione communicare et inter se permulare
ταν διαπεραιουμένους • ου γαρ άλλως οίόν τε και facial. Videre enim licet in Indicam adventare
Λίβυες αν διατρίβουσιν εν Ευρώπη χρησάμενοι τη reginnem Gallum ct Galatam et in horum rursus
θαλάσση , και Ασία τους εξ εκατέρας της δέχεται , regio : em trajicientes mare Indos ; nec alia ratione
της αυτής ταύτης παραπεμψάσης · διό και ουκ fieri potest. Et Afri etiam in Europa versantur si
έστι μή και των άλλων νομίζειν είναι φοράν την mari. El Asia es longinqua terra incolas recipit.
της ετέρας των ηπείρων φοράν » ουδε κατά της Σκυ- ipso mari trajecto. Et idcirco non est existimalle
θών γης 'Αραβία κομπάζει • ουδ' ή των Αιθιόπων dum aliarum terræ regionum alium esse proven
κατά της Ελλάδος , ουδ ' αυ ετέρα τις καθ' ετέρα ; • tam quam continentium . Neque adversus Scr
έπει τα γε δοκούντα εκάστης ίδια κοινά ταϊς απά- tharum regionem Arabia gloriatur ; neque ea quze
B
στις διά την θάλασσαν γέγονε . Και το γε τα αυτά +51 Æthiopum adversus Græciam , neque porro alia
ευρίσκειν άφθονα πανταχού της γεννησάσης ιδίως quæpiam adversus aliani ; quoniam ea , quæ cu
ταξίωμα καταβάλλει. jusque propria esse videntur, ob mare ompibus
commonia lacta snnt. Et hoc quidem quod eadem ubique copiose reperire licet , minuit
pretium illius proventus qui in propria regione natus est .
Χωρίς δε των ειρημένων, κέρδη τους ανθρώπους Præter dicta vero , innumera hominibus lucra es
εκ θαλάττης μυρία , χρημάτων τε άπειρία και mari . Res enim innumeræ aliorumque bonoruin
άλλων αγαθών αφθονία, δι' ών αυτός τις εαυτού uberlas exinde est ; ob quæ quis seipso praecellen
Βρά:αι περιφανέστερος . Αλλά ταύτα μεν ίσως ου lior videtur. Sed hæc fortasse non magis alicujus
πολλού τινος λόγου τοίς γε φιλοσοφωτέψεις, και την womenti videbuntur iis qui in sapientiæ studio
διάνοιαν υπέρ τους πολλούς . Το γε μην κράτιστον magis versati sunt et qui intellectu vulgo præcel
κερδών απάντων και πάσιν επίσης θαυμαζόμενον η innd . Al loc sane omnibus lucris præstantius et
των μακράν όντων κατάληψις εντεύθεν προσγιγνο- aque ac çælera omnia admiratione dignum , quod
μένη , και πραγμάτων ακρίβεια και επιστήμη και earum quæ procul sunt rerum cognitio exinde ad
εμπειρία. "Απαντα συλλέγομεν κατά μικρόν, πολ- c veniat et actioητα ac causarum agendarum accu
λοις μεν έθνεσι , πολλοίς δε ήθεσιν ομιλούντες και rala exploratio et scientia el, experientia , qu::
καινότερα αει μανθάνοντες εκ του καινοτέροις εν omnia colligimus brevi , cuni multis gentibus et
τυγχάνειν αεί και ανδράσι και πόλεσι και νομίμοις multis moribus conversanles, et meliora semper
και πάσ: πράγμασιν, εξ ών ώς έμπειρικώτατοι των addiscenies eo, quod in novos el alios semper in
άλλων και φρονιμώτατοι , είπερ και εμπειρικώτατοι cidamus et homines et urbes et leges él res omnes .
οι τη θαλάσση" κεχρημένοι γινώσκονται . Ου μην Unde tanquam magis experti.el prudentiores aliis
αλλά και καρτερικούς ίδοις αν και ανδρίας ως evadimus, siquidem experientia maxinie przestare
πλείστον ήκοντας τους αυτούς τούτους · ότι μηδ' deprehenduntur illi qui mari uti solent . Νec pro
εσθ' και γε παρά την θάλασσαν ικανώς τους κινδύ fecio id tantum , sed et robustos et foriiludine
νοις παραμένειν διδάξει και αναπείσει ως ευψυχως prepollentes cosalem videre soles ; quonin niliil
φέρειν τα έπιόντα . Εμοι μεν γάρ εις έκπληξιν θά est quod præler ma sullicienter in periculis per
λασσα και πόρρωθεν σταμένω και από της θέα ; severare voceal, et persuadeal animose ferro qu.ee
έχει , και των ήχων το φρικώδες και φοβερόν : το cunque incidunt. Nam mihi equiriern , eiiamsi e
δέ γε και τολμάν επιβαίνειν και παρασκευάζεσθαι longinquo constitulus sim, vel solo aspect τα terro
προς κλύδωνα και ζάλην και τρικυμίαν και πι D rem iucati mare , et freientes illi soitus et tre
σας μεταβολές και αέρος και ύδατος, τούτ' ήδη mendi. Quod vero et quis audeat ingredi et navi
μέτρον άπαν ανδρείας υπεράλλει και καρέ gare per æstiin el lurbineu el decimanos fluctus
ρας . e! Onincs vicissitudines aeris et aquæ , hoc
salie omnem strennilatis et loierantia mensuram
excedit.
Και ταύτα μεν ώς εκ μικρών το υπερβάλλον του Atque ita tanquam e parvis eminentiam hujus
στοιχείου γνωρίσαι · παρείται δε τα μείζω και elementi cognoscere licel. Ajſerunt autein majora
τελεώτερα περί τούδε λέγειν ημίν, απορίαν εαυτοίς el magis cximia qu:e de illo dicenda sult häsila
συνειδόσιν ώστε περί του κρατίστου των και των tionem nobis ipsis, utpote consciis nos de præslan
υψηλοτέρων άπτεσθαι λόγων . Και γάρ αρχή τις το tissima rerum sublimium sermonem ordiri. Nam
ύδωρ της υγράς ουσίας νομίζεται και συνεκτικόν aqua etiam tanquain principium quoddamn humidæ
των λεγομένων παρά τούτο στοιχείων • επειδή και saluræ esse conselur, et continere ac in slatu suo
πάσιν εκείνοις εις το είναι συμβάλλει . Το τε γάρ conservare ea que pr.pler ipsum sunt elementa ;
Size 9-21:2009: 75177-9;, και ο ο :: q1ni :10 ! Ω:: :: ! !::, '1! s ; si 171, ο Γο:: ;
443 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCA ! 414
11am aeri dal de sua humiditate ; nec aliundetalis Α τοιούτος αήρ και τη μετουσία του ύδατος. Πυρί δε
acr nisi ex communione aquæ, igni autem alimen- τροφή γίγνεται το υγρόν, και μένοντος τούτου,
lum est humidum et hoc manente manet «i ipse ; μένει κακείνο , και δαπανωμένου συνδαπανάται ,
et hoc dum consumisur, ipse simul consumilur, και τελέως εκλελοιπότος απομαραίνεται. Εισί δε
et ubi plane delecerii, ipse deficis. Dantur etiam ο? και τους άστρασι τροφήν εκ του ύδατος παρε
qui stellis ex aqua alimentuni suppeditant; cujus σκεύασαν, ου γε χάριν και πυρός και αστέρων και
causa et ignis et stellarum subsistentia quodam- σύστασις εκ του ύδατος τρόπον τινά. Οπόθεν και
modo ex aqua est ; unde enim aliquid nutritur, γαρ έκαστον τρέφεται, εκείθεν και την εις το είναι
inde el in subsistendo permanentiam habere cre- διαμονήν έχειν πιστεύεται . Γής δε και αυτής έτερη
ditur. Terra autem et reliqua quæ ex ea facta sunt, των ποιοτήτων περιφανώς εκ του ύδατος • ου γά
manifesto ex aqua ; non enim aliler quarm lιujως έτέρως γε ή τη μετουσία τούδε αυτή ψυχρά,
communione frigida est. Etenim si rursus abslu- αύθις αφέλης της γης την πάσαν υγρότητα , ασθεν
Jeris a lerra omnem humiditalem , videbis ipsam τε τους και ανυπόστατον, τά τε άλλα μη στέγουσαν
infirmam et non subsistentem , aliaque sustinere και παντοίους βάρεσιν υποχωρούσαν αεί. Πάρεστι
non posse , sed quibusvis ponderibus usque et usque β τούτο και την ψαμμον ορώντα κατανοείν, ήτις γή
cedere . In promptul allem est cl illud areuam μέν έστι, πλήν αφηρημένη της εις ταυτον συναγού .
contienti cognoscere ; quæ utique terra est, si σης και συνεχούσης υγρότητος. Και γε τους μία
ablala sit quæ eam cogit et continet bumiditas. αρχήν και μόνην των όντων ειρηκότας είναι το
El quidein illos, qui aquam unicum el solitarium ύδωρ ουκ οίμαι δι' άλλο η ταύτα προαχθέντας ει
oinnium rerum principium esse dixerunt , non πείν ουκ έξω λόγου ταυτην την δόξαν περί του
pulo ob aliud quid quam hæc inductos fuisse ut ύδατος ειληφότας. Διό ουδ' έστιν ότι τις το στο:
hoc dicerent, non sine ratione liac opinione de χείον τούτο παραθαλεϊ, ει μή βούλεται τους ελάττο
aqua suscepta. Propterea nihil est, cur quis ma . σιν άντεξετάζειν τα μείζω, και τα πρώτα τους μετά
joris momenti res velit minoris paria æstimare et ταύτα. Στοιχείων μεν γαρ των άλλων, ά γε και
prima in iis qua posteriora sunt; reliquis enim αυτα πρώτα των όντων φασιν είναι, τοσούτον
elementis, quæ et ipsa prima rerum aiunt esse, υπεραίρει το ύδωρ , ώς των εαυτού μεταδιδόναι
lanluin prxcellit aqua , ul de illis quæ sua sunt, κακείνοις, αυτό δε των εκείνων δείσθαι μηδέποτε .
aliis communicet , ipsa vero nullatenus illis indi- Γη μεν γάρ, ίνα και αύθις χρήσωμαι τοίς αυτοίς ,
geat. Nam terræ equidem (ut iisdem rationibus μεταδίδωσι της ψυχρότητος, ουδέν δ' εκείθεν λαμ .
denuo ular) de frigiditale communicat, sed nilil C 6άνει• αέρι δε της υγρότητος και των παρά του
ab illa recipit : aeri autem de lumiditate , ipsa αέρος εστίν ανενδεής. Τα πυρί δε εις τροφήν
autem eorum quæ aeris sunt non est indiga : γίγνεται πως πλήν δεήσαν συνελθείν ώς εις μάχην
igni vero aliqualenus in nutrimentum est . Cuin ύδωρ και πύρ, ανάγκη πάσα ή τα ύδατι, παραχω
aulem oportel ul quasi ad pugnani veniant aqua ρήσαι του κράτους και υπεκστήναι η πειραθεν της
el ignis, omnino necesse est, ut aut aqua robore εκείνου δυνάμεως, τελέως τε αποσβηναι και είναι
inferior sit el cedal, aut aqua illius polentia lentala μηδαμώς εν τοις ουσι. Και θάλασσα μεν ούν τοιαύτη ,
plane exstinguatur et nulla rationc inter res essi- απανταχού εν πάσι κρατούσα μετά πολλού του .
Slenles Supersit. Mare itaque tale est , ubique in χρησίμου, ήμίν δε περί αυτής ουχ όπως έρείν προς
omnibus imperium obtinens mulia cum utilitale . αξίαν , αλλ' ουδε προσηκόντως θαυμάσαι ισχύς.
Nobis autem non est facultas de illo pro dignitate Δέον τοιγαρούν του μεγέθους του πράγματος αισθο.
dicendi nequc etiam illud , ut par est, admirandi. μένους αντί των λόγων ασπάσασθαι την σιγήν, ίνα
Oportet itaque liguiludinem Iujus negotii perci- μη το πολύ του θαύματος το ασθενές των λόγων
pientein , silentium magis quam verba amplecti, upelitzi.
ne admirationis magnitudinein orationis debilitas
everlat .
 PROVERBIORUM COLLECTIO. 4.6
445

ΠΑΡΟΙΜΙΑΙ
ΣΥΛΛΕΓΕΙΣΑΙ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ

ΚΥΡΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ

ΚΑΤΑ ΑΛΦΑΒΗΤΟΝ.

PROVERBIA
COLLECTA PER SANCTISSIMUM PATRIARCHAM
:

D. GREGORIUM CYPRIUM
JUXTA ALPHABETUM (a) .

Αύτη ή μήρινθος ουδέν έσπασεν. Από τών Α Ipse funis prorsus attraxit nihil. De piscatoribus
αλιευτών των μηδέν ελκυσάντων είρηται. successu destitutis usurpalum .
'Αφροδίσιος όρκος . Ουκ έμπονιμος . Venereum juramentum . Impune.
'Αγορά Kερκόπων . Επί των πονηρών και κακοή- l'orum Cercopum . De improbis el morum pravo
θων . Κέρκωπες γάρ τινες απατεώνες εγίνοντο εν rum . Cercopes enim Ephesi fuere quidam impo
' Εφέσω . stores .,
'Αετού γήρας , κορύδου νεότης. Aquile senectus, corydi juventus ( 1 ).
'Αγαθά Κιλίκων . Επί των ου καλώς πλουτουν- Cilicon bona . In eos qui unde minime oporle
των. Προδότης γάρ Κίλιξ τις Μίλητον προδους ευ- bal, dilescunt. Proditor enim quidam , Cilicon
πόρησεν . nomine, Milelo abs se hostibus Iradilo, ad magnani
opulentiam pervenil.
'Αροίκου μη καταφρόνει ρήτορος. Agrestem ne contemnas oratorem .
'Αδώνιδος κήποι. Επί των ολιγοχρονίων και Adonidis horli. De hortis parum durantibus et
αώρων . præmaluris ( 2 ) .
"Άλλοτε δ' άλλoίoν τε.ιέθεις και χώρα έπε- Interdum varius , regio ut quæque exigil, esto .
B
σθαι. "Οτι προσήκει τι γάρ εξομοιούν εαυτόν τοίς Quod locis, in quibus quis versalur, se adaptare
ήθεσι των πόλεων και τοπων εν οίς αν γένοιτο. Εί- debeat. Sumplum a polypodibus (3).
ρηται δε από των πολυπόδων .
"Αλλην δρύν βαλάνιζε. Επί των απαγορευόν- Aliam quercum excule . In illos qui indesinenler
των δώσειν έτι την αίτησιν ειώθασι λαμβάνειν. aliquid pelunt, aut qui ab iisdein semper mu
luantur (4) .
"Αδεις ώσπερ εις Δήλον πλέων. Επί των Canis tanquam Delum navigans. De illis qui vo
αφροντίστως και φιληδόνως βιούντων. luptatibus addicti et absque sollicitudine sunt.
"Αλα και κύαμον . Επί των μη ειδότων και Salem et ſabam . De iis, qui se quidem scire rem
( !) Nempe quod aquila etiam velula prestantior dam plantabant. Qui cum radices non haberent,
fit hac avicula , licel juvene. Dicitur autem aquila celeriterque emarcescerent , Adonidis horli ili
vilasin amillere, quando rosiri pars superior que appellabantur.
anunca est , ad partem inferiorem cum tempore 3) Qui cuicunque pelre adheserint, timore in .
incurvallir. cilali , ili rjus speciem se transforniant.
(2) Propterea enim quod Adonis, il est in fa- ( 4) Velcres enim glandibus victitaban !; illis
ante pubertalem C ergo, quiesseill,
bulis, Veneris amore captis,orgia plenenc an
quercus circumspiciebant, dicebant.
periit, ideo viri mulieresyve, Veneris cele- inalies Alium quercum excule,
branles, liorios in va.jis seu receptaculis quibus
In ) Prinie lantum litleræ ratione balila. -- du p !cniorcm intelligentiam explicationes subjecimus ex Apostolio
με Lilas . Lor.
 447 GRORGII CYPRII CP. PATRIARCH.X
aliquam simulant , quam tamen ignorant . Yates A προσποιουμένων . Οι γάρ μάντεις άλα και κύαμον
enim salem ct labam opponuntil ).
Tollere atillam . De iis qui rustice admodum
iripudiant.
Capra gladium præbens (2).
Sine lacrymis bellum el dormientis iropæum. De
jis qui facillime el präler spem negotia sua recte
conficiunt ( 3).
Monedulæ semper monedula assidet (4), él, Parem
semper cum pari Deus conjungit.
Analiheæ cornu. Quod Jupiter nutrici suæ Amala
theæ , quæ ex capra ipsuin nutrieral , ejusdem ca-
præ cornu dederit, ex quo proveniebat ipsi quid-
quid petiisset .
dquilam volare doces.
Semper Jovis feliciter tali cadunt . De iis qui digne B
honorantur .
Certamen excusationem non admittit neque anii-
citia .
Aquila in nubibus. De rebus capta difficilibus ,
Molita vila. De iis quæ sine labore præsta sunt.
Anugyrum moves. De iis qui sibi ipsismel mala
accersuni. Heros cnim fuit quidam Anagyrus no-
mine, qui vicinos vexabal.
Tules me semper persequantur hostes. De iis qui
contemnuntur el parvi linat .
Aquila iliripas videt. De iis qui quospiam con-
leniunt .
Non est salsugo in illo. De homine insuavi.
Vulpes non corrumpitur donis. De iis qui munc-
ribus facile non corrumpuntur.
Semper Africa aliquid ferl mali. In eos qui sein.
per aliquid novi mali comminiscuntiir .
Sursum versus Ruminum feruntur fonies. De iis
que contrario dicuntur ..
Mæchus semper mæchum sapientem dicit.
Argenii fontes loquuntur. De iis qui propler ni.
91.jas opes in ostentatione et deliciis vivunt .
Majorem vitalo virum . Est lonicum .
Arabius tibicen . ' Drachma canit , sed quatuor
compescitur .
( 1 ) Unde factum , ut qui rerum secretarum D ventá , ne illae Cereris fruicium terræ commis
quempiam participem reddebant, circa salem et
ſabam esse dicerentur.
(9) Fania est, Corinthiis Junoni Ascrex, cui Me .
dea slaluan posuisse fertur, sacrificantibus, cos
qu in vicinia habitabant, mercede conductos cul-
Truin occullasse , modisque omnibus ut laleret all-
nixos : quem tamen capra pedibus fodicando
eruit,
( 3) Oraculum enim Lacedæmoniis dalum fuit,
fore ut pugna sine lacrymis essent superiores :
linde nec quisquam illorum lum temporis occu-
buit.
( 4 ) De iis, qui cum sui similibus versantur .
Veneti qui ad mare Adriaticum accolunt, cum
jam tempus aratri el sementis faciendæ ades-
sel , monedulis dona milieball, placentas e ! liba :
quibus quidem donis hoc agebatur, ut velul pla-
emere! 3 αητ, !:: rsso !! : : :11 ::: ::! !1:::
: 11
448
τιθέασι.
Αίρειν μασχάλης . Αντί του ευωχείσθαι . Ειρη .
και από των αγροικικώς ορχoυμένων.
ARE δουσά την μάχαιραν .
"Αδακρυς πόλεμος και καθεύδοντος τρόπαιον .
Επί των ραστα και παρ' ελπίδα κατορθoύντων .
'Ael κολοιός πρός κολoιόν. Και, Αεί τον
ομοίον άγει Θεός προς ομοίον .
' Αμαλθείας κέρας . "Οτι τη τροφώ αυτού 'Αμαλ
θεία ο Ζεύς εξ αιγος τρεφούσης αυτόν παρέσχε κε
ρας αιγός • δι' ου επέβλυζεν αυτή πάν και αν ητή
σατο .
Αετόν επτασθαι διδάσκεις.
'Αεί γαρ εύ πίπτουσιν οι Διός κύβοι . Έπί των
αξίως τιμωμένων.
' Αγών πρόφασιν ουκ επιδέχεται ουδέ φιλία.
'Αετός εν νεφέλαις . Επί των δυσαλώτων.
Αληλεσμένος βίος . Επί του ετοίμου και από
νου ,
'Ανάγυρον κινείς . 'Επί των προξενούντων εαυ
τοίς κακά. 'Ανάγυρος γάρ τις ήρως εχάκου τους
γείτονας.
' AEL
μι8 τοιούτοι πολέμιοι διώκουεν. 'Επί των
καταπεφρονημένων και ουδενός αξίων.
'Αετός θρίπας ορά. Επί των καταφρονούντων
τινών .
C " Α..μη ούκ έστιν εν αυτώ. Επί του αηδούς.
'Α.!ώπηξ ου δωροδοκείται . Επί των ου ραδίως
αλισκομένων .
'Αει φέρει τι Λιβύη κακόν. Επί των αει εξευ
ρισκόντων τι νέον κακόν.
" Ανω ποταμών χωρούσι πηγαι . Επί τών έναν
τίων λεγομένων.
"Αεί ο πόρνος λέγει τον σώφρονα πόρνον .
'Αργύρου κρήναι λαλούσιν . Επί των διά πλού .
τον εμφανιζομένων και ευημερούντων .
'Από μείζονος ανδρός άλευ' , ήτοι φυλάττου ,
Ιωνικώς.
'Αράβιός αθλητής. "Ος ηθλει μεν δραχμής,
επαύετο δε τεττάρων .
siim effoderent sublegerenique : quo , lacio illi
quidem discedunt; cæterum monedularum nubes,
duas alll Ires juxta morem legatorum qui: ex urbi
bus milli solent , hospitalium mitneruat copiain
inspecluras, ex suis ainandant. Quibus inspectis ,
redeunt, atque illis qua voce inter se uti atque
invicem intelligere innalum csi , accersunt . Ve
nientes autem instar,
nubium Veneti quæ diximiis
sibisicum volucribus
guslaverint, intelligunt
illis confædderalionem esse : sin i !la contempserint,
el tanquain vilia cun dedecore despexerint, mi.
nim9ye gistaverint ; credunt indigenæ . lalenie
illarum despectuin ſamein sibi pro iuicta alla
lurui . Quippe jejunie monedule, quæque, ut ita
loquar, muneribus illis sese corrumpi non per
miserunt, ad arva convolantes , majoremque sa -
lorum parlem acerbissime iracundeque fodientes
i.!!!!!!, dipredanir.
449 PROVERBIORUM COLLECTIO . 450
"Αιδος κυνη. A Orci galea (1 ).
"Άκρη άψασθαι δακτύλω . Summo digilo attingere.
Αίματι κλαίειν . Καθ' υπερβολήν επί των σφόδρα Sanguine flere. Hyperbolice de iis qui mullum
δακρυόντων. lacrymantur .
Αί Χάριτες γυμναι . " Οτι δεί δωρεάν ευεργετείν . Nudæ Gratiæ . Quod oporleat gratis benefacere .
"Ακόνην σιτίζεις . Επί των τρεφομένων , και ουκ Novaculum saginas. De iis qui multo alimento :
επιδιδόντων. uluntur, nec inde proficiunt .
"Άλλοι κάμον , άλλοι ώναντο . Επί των παρ' Alii laborabant, alii autem fruebantur. In illos
ελπίδα τα αλλότρια κληρονομούντων . qui præter spem aliorum bona consequuntur.
"Αλλο γλαύξ , άλλο κορώνη φθέγγεται. Επί Aliud noctua, aliud cornix sonat. De iis qui inter
των μή συμφωνούντων αλλήλοις. se discordant.
'Αλωπεκίζειν προς ετέραν αλώπεκα . Επί των Cum vulpe vulpinari. In eos qui sui similes fal
εξαπατάν βουλομένων τους ομοίους. lere atque decipere elaboranı .
" Αλλοισι μέν γλώσσα , άλλοισι δε γόμφιοι. Aliis lingua, aliis vero molares . In garrulos et
voraces.
'Επί τών λάλων και φάγων.
'Ανδρός γέροντος σταφίς το κρανίον . Επί των Β Viri senis infirmum est cranium . In illos qui nul i
εί ; ουδεν χρησιμευόντων . plane rei utiles sunt.
"Αλλα μέν Λεύκων, αλλά δε Λεύκωνος όνος. Ferl aliud Leucon, aliud Leuconis asellus , De iis
Επί των εχόντων τους λόγους ασύμφωνα τα έργα. quoruin sermo a factis dissentil (2) .
" Αλλην μεν εξαντλούμεν , ή δ' επεισρέει. Επί Aliam exhausimus , alia rursum aſuit . De iis qui
των μάτην πονούντων . frustra laborant.
"Αμας απήτουν, οι δ' απαρνούντο σκάφας. Falces petebam, at hi ligones denegant (5).
"Αμ' ήλέηται και τέθνηκεν η χάρις. 'Επί των Simul atque miseret, gratia omnis occidit. De in
άχαρίστων. gratis.
"Αν μη παρή κρέας , ταρίχω στερεκτέον . "Οτι Si caro non adsil , salsamenlum adhibendum .
δεί τους παρουσιν αρκείσθαι. Quod oporlel nos iis quie adsunt contentos essc .
"Αμμες ποτ' ήμες . Αεί τα πέρυσι βελτίω. Nos olim fuimus. Semper superior aunus melior
sequenti (4 ) .
'Ανήρ ο φεύγων ου μένει κτύπον λύρας . Επί Vir qui ſugit, lyræ sonitum haud moratur. In illos
των ταχέως όφειλούντων έκαστα πράττειν. C
quibus celeriter quid faciendum incumbit.
'Ανδρί Λυδώ πράγματα ουκ ήν, αλλ' αυτός Viro Lydo non erant negotin, sed ipse reniens sibi
ελθών έπρίατο . Επί των κακά εαυτοίς επισπωμέ- coemil . De iis, qui sibimetipsis , inala accer
νων . Sunl ( 5) .
"Απληστος πίθος. Dolium inerplebile (6) .
Ανέμους γεωργείr . Επί των πονούντων, και Ventos colere. De iis qui e suis laboribus nihil.
μηδενός μεταλαγχανόντων . emolumenti capiunt.
Ανάγκη ουδέ θεοί μάχονται . Necessitati nec dii repugnanl.
'Αντί πέρκης σκορπίον . Επί των τα χείρω αι- Pro perca scorpium . De iis qui deteriora eligunt,
ρουμένων.
"Αλιεύς πληγείς νούν οισει . Παθών δε τε νη Piscator ictus sapiel . Imprudens esperimento
πιος έγνω. sapil, velu :i el!am piscalor semel percussus, post
vulnus caule deinceps pisces lracial.
"Άλλοι σπείρουσιν , άλλοι δ ' αμήσονται . Alii serant, alii melent.
"Αρκτου παρούσης , ίχνη ζητείς . 'Επί των προ- Ursa præsente vestigia quæris. De rebus manifestis.
δήλων .
D
'Αετόν κάνθαρος μαιεύεται. Επί των υπό τινών Aquilæ scarabous obstetricatur . In eos qui dam .
εντελών πασχόντων : ο γάρ κάνθαρος τα του αετού puin el injuriam ab aliis accipiunt. Scaravaus
ώα αφανίζει κυλίων . cnim aquil :e ova everlendo perdii .
' Ανδρός γέροντος & γνάθοι βακτηρία . Maxillæ ad inslar scipicnis sunt seni ( 7).
( 1) De iis, qui se arle quadam legunt cl oecul . cum apud eos in publicis solemnitatibus haberen
tant. Tali enim Plutonis galea Perseus usus, Gor- lur, primus, qui es senibus maxime constabai,
son capul anipulavit , incipiens, illa dicebat. Deinde juniorum et virile
(2) Leucon cnim rusticus melle utres plenos in robur jam conseculorum hæc eral canlılena : At
spurtulis impositos Athenas ferebat ; sed quo minora Nos vales modo : quod si lubet, experire. Adolescente
tibia aut vectigalia ab ipso exigerentur, hordei tiorum vero, neque adhue adultorum , ista : Al nos.
parum superimposuit. Verum cum forle asinus pra:slantiores futuri aliquando sumus.
collapsus luissei, puulicani, auxilio esse volentes, (5) Cræsus enim sua sibi culpa Cyrim hostem
wel illud esse deprehenderunt. altraxit .
(3) lu eos qui alia postulaut ab illis qui alia se (6) In ventri dedilos, seu de impossibilibus :
babere negant. perlusum eniin apud inferos dolium eral.
( *) Laconicum proverbium , pro co ac si dice- ( 7) Dc iis qui in sencelule mukum edaces sunt,
relar , tusis . Tres enim diversi chori vel ordines
451 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCHE 452

Viro bene habenuli amici adsuni . Α 'Ανδρός καθώς πράσσοντος
Viro malis afflicto amici sunt procul.
Vulpes bovein incilar. De slaluia el molc quidem
exiguis, sed dolosis, qui magnos , sed anientes,
expugnanl.
Ipsa dies quandoque parens , quandoque noverca .
De iis qui interdum lauslos , interduiii inſaustos
dies ducunt.
Simal da, simul aceipe. Quando cuin co cui fides
habenda non est negotii aliquid transigimus.
Carbones thesaurus. De iis qui spei suæ successu
falluntur.
A Tardigradis asinis equus prosiliit ( 1 ) .
Omnia sapientibus fucillima. De iis qui prudentia
res etiam dilliciles superant.
Argenleis Iliastis pugnα , ει omniunι υictor cris (2) . Β
Omnis echinus asper esi .
Oirem excorias . In eos qui insipienler quid
agiot .
Tibicinis vilam vivis . In eos qui de alieno vivuvi.
έγγιστα φίλοι.
'Ανδρος κιικώς πράσσοντος εκποδών φίλοι.
'Αλώπηξ των βουν ελαύνει. Επί των δολερών
κ : μικρών , όμως δε μεγάλους καταγωνιζομένων
άφρονας.
"Αλλοτε μητρυιή πέλει ημέρα, ά...λοτε μήτηρ .
'Επί των ποτέ μεν ευημερούντων, άλλοτε δε δυση
με ρούντων.
"Αμα δίδου και λάμβανε . “Οταν προς άπιστον
συναλλάσσωμεν .
"Ανθρακες ο θησαυρός γέγονεν . Επί των εφ' οίς
ήλπισαν διαψευσθέντων .
*Από των βραδυσκελών όνων ίππος ώρευσεν .
"Απαντα τοις σοφοίς εύκολα . Επί των διά φρό
νησιν πάντων περιγενομένων .
'Αργυραίς λόγχαις μάχου , και πάντων κρατή .
σεις .
"Απας εχίνος τραχύς.
'Ασκον δέρεις . Επί των ανοήτως τι ποιoύντων .
Αυλητού βίον ζης . 'Επί των εξ αλλοτρίων βιούν»
των .

Lues, porcelle, acinos vinaceos . Nempe quæ edisli 'Αποτίσεις , χοίρε , γίγαρτα . " Ήτοι , ά έφαγες απο
redues . δώσεις .
Supremam pravi jaclus pervenit ad Aten. De iis 'Απήντησε κακού βουλή προς υπερτάτην
qui l'actis suis digna perpeliuolur. "Ατην . 'Επί των πασχόντων άξια ών έδρασαν,
Athos obumbrai Leminiæ lalus bovis (3) . "Άθως καλύπτει πλευρά Λημνίας βοός .
dremo ad suggestum . In eos qui res magnas subito Από κώπης επί βήμα . Επί των αθρόως μεγί.
aggrediuntur. στοις εγχειρούντων.
Teipsum non alens, canes alis. In eos qui , cum C
Αυτόν ου τρέφων , κύνας τρέφεις . Επί των
ipsi versentur in pauperlate , aliis se alimenta απορoύντων μεν εαυτούς τρέφειν , άλλους δε επαγ
præbiluros gloriantur. γελλομένων.
Salis medımnum devorans. In ingralos . Α.λών μέδιμνον αποφαγών. Επί των άχαρί
στων .
Currus boven Irahil . In præpostere quid agentes. "Αμαξα τον βούν έλκει . Επί των αντιστρόφως
τι ποιoύντων.
Plaustralia verba . Hoc est , ingenles jactantiæ . "Αμαξιαία ρήματα. Επί των μεγάλων λόγων.
Humo euripus : anima euripus : mens euripus ; " Ανθρωπος εύριπος , και ψυχή , και διάνοια, και
falio euripus. Iu honines lubricæ lidei. τρόπος. Επί τών βάστα μεταβαλλομένων.
Periil sus, el talentui , el maxilla (4). 'Απόλωλεν η ύς, και το τάλαντον , και η γνώ
δος.
Convivce amicis non vocali amici eund, Simile
'Ακ.λητί κωμάζουσιν ες φίλους φίλοι . " Ομοιον
huic : Sponle bonis mos est convivia adire bono και το, Αυτόματοι δ' αγαθοί αγαθών επί δαίτα
runι ( ) . ίασιν .
Aperbæ Musarum fores ( 6) . Ο Ανεωγμέναι Μουσών θύραι .
Magistratus virum demonstral (7) . 'Αρχή άνδρα δείκνυσιν.
Sal abiit illuc unde dimanaverat. De rebus malc 'Αλών· δέ φόρτος , ένθεν ήλθον, ένθ' έση . Επί
acquisitis et amissis . Mercatore cnin salem in των κακώς κτηθέντων και αποκτηθέντων. "Έμπορος
navi vehenle fluctus supervenienics salem iu mari γάρ άλας επιφερόμενος εν νηί , κλύδωνος επιγενο .
Οιerserunt .
μένου, τους άλας εν τη θαλάσση απέβαλεν.

(1 ) De iis qui ab exiguis ad majora progre ( 5) De iis qui non vocali alicubi se immisceni.
diullur .
( 2) Quasi dicat, Auro omnia subiges. Philippo (6) De iis qui promple el alacriter suaque
sponle , prestantissima in quarlac disciplina asse
aulem id oraculi datum ab Apolline, hoc indicanie , quuiiur.
ipsuin per proditivnem omnium fore victorem . (7 ! De iis qui antequam ad magistralum adinoli
(3) Quod in Lemno bos essci ex albo confecius la surib, moderati esse videntur, in illo autem jam
pive, quem Alos mons obumbral. Dicitur autem constituti, soproni apparent. Theophraslus in
in illos qui molest. lll dan aliquos alliciuni. ' opere De parcemiis. Alii autem dicunt Solunis esse
( á ) lu elm qui quw sperave : 21 11011 est assecurus . Λογhtlies 4 .
D.clune porro esi ve müjedod non dictis.
453 PROVERBIORUM COLLECTIO .
'Αργολέον φρονέοντα παράφροσι πό.ι.ι’ αγο- Α
ρεύειν.
"Αν η λεοντή μή εξίκηται , τη αλωπεκή πρόσ-
αψον. Επί των φανερώς μεν βλάπτειν μή δυναμέ-
νων, πανουργία δε χρωμένων .
'Αρότρω ακοντίζεις . Επί των ασκέπτως τι
Χιούντων .
Αυτάρ ή πάγη έoικε λήψεσθαι πάγην .
Αυτού Ρόδος , αυτού πήδημα.
Βοιώτιος νους ( 1 ) . Επί των απαιδεύτων. Εις
τούτο γάρ αει ανειδίζοντο οι Βοιωτο !.
Βοιώτιος νόμος . Επί των κατ' αρχάς ηρεμούν-
των, ύστερον δε ταρασσόντων .
Βάσανος λίθος . Επί των εξεταζομένων εν λό B Lydius lapis . De iis qui in litterarum disciplinis
γοις · παρόσον, Η Λυδία λίθος τον χρυσόν . sunt probati . Simile liuic : Lydius lapis aurum dis
Βοιωτια αινίγματα . Επί των ασυνέτων . Βοιωτή
γάρ ή Σφίγξ.
Βούς επι γλώσσης . Επί των δωροδοκουμένων ,
διά το των Αθηναίων νομισμα βουν έχειν.
Γόνυ κνήμης έγγιον . Επί των εαυτούς μάλλον
ετέρων αγαπώντων.
Γέροντα δ' ορθούν φλουρον ός νέος πέση.
Γ.λυκεία οπώρα , φύλακος έκλε.λοιπότος. Επί
των άνευ μόχθου τα αλλότρια καρπουμένων.
Γραύς βακχεύει. Επί των παρ' ώραν τι δια-
πραττομένων.
Γραών » θλοι .
Γαστέρα μου προφέρεις κάλλιστον όνειδος
απάντων . "Η πλήρης μέν ελαφροτέρα , κενεά δε
βαρεία.
Γης βάρος . Επί των αχρήστων .
Γλυκύς απείρω πόλεμος .
Γραύς ανακροτήσασα πολύν κονιορτόν εγεί .
ρει. Επί των δι' εμπειρίαν πολλά πράγματα κι-
νούντων.
Γύγου δακτύλιος . Επί των πολυμηχάνων.
Γυμνότερος παττάλου .
Γυνή στρατηγεί και γυνή στρατοπεδεύεται.
'Επί τών παραδόξων.
Γυναικί μή πίστευε μηδ' όταν θάνη .
Γελως Ιωνικός. Επί των εκλελυμένων. Εις
τούτο γάρ "Ιωνες διεξάλλοντο .
Γέρων αλώπηξ ουχ αλίσκεται.
Γλαύκα εις Αθήνας . Επί των επιδεδεικνυμένων
προς τους ειδότας άπερ άμεινον αυτού ίσασι . "Οτι
πολλαί εις Αθήνας γλαύκες .
Γέρων βους απάνθητος εν δόμοισιν.
( 1 ) ' Ys, sus , apud Apostoliuin , ceni. v, n . 80.
Epit .
12) lo eos qui de re quapiam sese jactant : a
Rhodio quodam qui ob sallum gloriosius sese el
ferebal.
( 3) Diclum in yeniri deditos.
( ) De iis qui ex iisiperia sc ins pericula prae mis cepletur , et allius ingreditur.
cipilant.
14 : Α.
Durum, apud amentes prudenti multa profari. In
indoclos dici posset.
Si leonina pellis non sufficit, vulpinam adsume.
In eos qui, cum palamu'cisci non possunt, dolor
uluntur .
Aratro jacularis . In cos qui inconsiderale ali
quid agunt.
Cælerum laqueus laqueum caplurus videbatur.
Hic Rhodus, hic sallus (2) .
Bæolicus intellectus. De slupidis . lloc enim Bæo
tis scmper vitio versum .
Bæolicus mus. De iis quæ initio quidem quiela
sunt , sed poslea lurbulenta evadunt.
criminat.
Bæotica ænigmata. De obscuris et intellectu
dificilibus. Sphinx enim Bæotica ſuit.
Bos in lingua. De iis qui donis se corrumpi si .
punt, quia apud Athenienses nummus bore erai
insignitus.
Genu crure propius. De iis qui seipsos potius
quam alios diligunt.
Discenti assidue multa senecta renil.
Jucunda poma, si procul custodia . Ve iis qui sine
labore alienis fruuntur.
Anus bacchatur . In eos qui intempestive aliquid
C
faciunt.
Aniles fabulæ .
Ventrem mi objectas , quo probrum haud pulchrius
ulium . Plenus is est levior, gravis idem, ubi pendet
inunis (3 ).
Terræ ons. De inutilibus.
Dulce bellum inexperlo (4).
Pulverem anus pedibus plaudens mullum excitar
omnis. In illos qui propter peritiam mullas res
movent.
Gygis annulus. De impostoribus.
Nudior clavo .
Dux ipsa belli ſemina el miles cluil. De inopi
nalis .
D Ne femince quid credas, vel morluo.
Risus lonicus. De dissolulis : eo eniin nomine
Tones reprehenduntur.
Annosa vulpes non capitur.
Noctuum Athenus. In cos qui aliquos docent,
quæ doctoribus ipsi suis melius norunt ; quod
Athenis multæ sint noclue ( 5 ) .
Sener bus non lugelur in domibus (6) .
( 5) Noctua porro viro ad rem quampiam quæ
studio indigeal festinanti , si adsit atquc assisiat ,
non probum esse inuicium aiunt. Universa in Crela
non gigni nociuam lerunt, sed et illatam chiori .
Cum feminta marem pugna superavil, præ lætitia
collum ejus intalur, bärbam demiliit, wagnis ani
(0) De iis qui sup lemporu obierunt.
 455 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCH.E
Lijem sulibil , vel si asinus mordeal canen . De A Δίκη » υφέξει , κάν όνος δάκνη κύνα . Επί των
iis qui ob parvas res calumniis divexantur. επί μικρό συκοφαντουμένων.
Lilem parit lis , noxa ilem notum purit . In liti-
gandi cupidos quique liles litibus nectunt, el qui- των φιλοδίκων και συναιρούντων δίκαις δίκα ;, και
bus res plerumque male succedunt. επί των πυκναϊς προσπιπτόντων συμφοραίς.
Turpe est eumdein bis ad lapidem impingere.
Dodonzum æs. De loquaci (:) .
Per annulum trahi te oportet. De iis qui ob ice-
stitiam seu morbum macilenii facti sunt (2) .
Cum diris pectunt venerandos munera reges.
Nectu?! slupendus macliinas Ægyprii (3).
Contigit el ignavis prædu cx venalu (4 ) .
Altera navigatio (5) .
Delphinum patina son capit.
Epimenidis somnus. In eos qui multum dormiunt:
quinquaginta enim annos dormivit.
In antro Trophonii valicinatus est. In severos el
risus plane experles.
In area le abscondis , De iis qui lalere non pos-
sul,
Sil quarsior, alqui colera , si lubel, canis. In eos
qui præler meritum feliciter agunt : inaxime vero
in eunuchos.
Ex omni ligno cyphon fieri quiverit. Dicitur au
lemn de rebus in specie quidem vilibus, sed ad
usum necessariis,
In velera præsepia. De iis qui ad ea redeunt quæ
reliquerant.
In duobus tria conspicis. De iis qui alia pro aliis
Vulent.
Epugere seu elabi. De jis animalibus quæ vena-
lures e Tugiunt.
Elephantem es musca facis. De iis qui res mini-
mas oratione extollunt.
Ad imbecilles imbecillis advenis . In eos qui cisdem
dalis sunt afecti .
Dormienti sagena capit. De iis qui feliciter res
suas perliciunt.
Inest el formicæ sua bilis . Nec parvos esse con-
lempiendos.
Blercurius non initiatus ( 6) .
Ex confracio calice bibere . De amicis iufidis .
* Ο σμένων φίλων.
Melle teipsum legis. In eos qui mollitiem volupta-
temque seclanlur.
Leoninum pellem induitur ( 7).
Endymionis sumrium aormir. De iis qui nimis
somno indulgent (8).
( 1 ) Demon quidem refert, Dodonæ pluriinos, at
que inter se conti; 0 ; luisse constilulus lebeles :
adeo ut si quis unum pulsaverit, oinnes ordine
confestim sonum ederent. Citleruin Aristoteies id
tanquain nginculum explouens alque confulans,
duas all columnas esse , et in una quidem esse le
beleni , in altera autem puerunt cum dagello, cujus
fura etiam lerrea sini, eaque si veullo 2 !lala ih iu
belem impingail, ejusmodi sonitum reddere .
(2) Aris.opháhies van Pluto .
456
Δίκη δίκην έτικτε, και βλάβη βλάβην . Επί
Δις προς τον αυτόν αισχρόν προσκρούειν αι.
θον .
Δωδωναίον χαλκείον . Επι λάλου .
Δακτύλω δεί σε ελκυσθήναι . 'Επί των διά νό .
σον η λύπην ισχνών γενομένων .
Δώρα θεους πείθει και αιδοίους βασιλήας.
Δεινοι πλέκειν μηχανάς Αιγύπτιοι ,
Δέδοται και κακοίς άγρα .
Δεύτερος πλούς.
Δε.λαϊνα λεκάνη ου χωρεί ,
B
'Επιμενίδου ύπνος . 'Επί τών πολλά κοιμωμέ
νων . Πεντήκοντα γάρ έτη έκάθευδεν .
"Ες Τροφωνίου με μάντευται. Επί των σκυθρω .
πών και ωχρών .
'Εν άλλη δρασκάζεις, ή κρύπτη 'Επί των μη
δυναμένων λαθείν.
"Εστω ταμίας , τάλλα δ' εί βούλει κύων. Επί
των παρ' αξίαν ευημερούντων, και μάλιστα ευνού
χων .
'Εκ παντός ξύλου κύφων αν γίνοιτο . Λέγεται
επί των το είδος ευτελών, εις χρείας δε αναγκαίων.
Εις αρχαίας φάτνας. Έπί των ελθόντων εις
C άπερ πρότερον όντες εξέπεσον.
"Εν δυοϊν τρία βλέπεις. Επί των άλλα αντ '
άλλων δρώντων.
'Εκπερδικίσαι και εκκλίναι . Επί των διαδι
δρασκόντων τους θηρευνάς.
'Ε.Πέριντα εκ μυίας ποιείς . Επί των τα μικρό
έπαιρόντων τα λόγια.
Εις ασθενούντας ασθενώς ελήλυθας. Επί των
όμοια πασχόντων.
Εύδοντι κύρτος αίρει. Επί των ευτυχούντα και .
" Ενεστι και μύρμηκι χολή . "Οτε μηδέ τού μι
κρού δεί καταφρονείν.
Ερμής αμύητος.
'Εκ τετρημένης κύλικος πιεϊν . Επί των έψευ.
'Εν μέλιτι σαυτόν κατακρύπτεις . Επί των συ.
ζώντων ηδυπαθείαις .
*Ενδύεται την λεοντήν.
'Ενδυμίωνος ύπνον υπνώττει. Επί των πολλά
κοιμωμένων.
(3) In maxime maleficos : lales cnim Ægyptii.
( 4) De iis qui præer meritum feliciter agunt.
( 5) Cum quis socundis ventis destillilus, remis
navem impellil.
(6) De valde expertis in re quapiam . Irrisoria
paraalia , similis huic, Juce in illumi relum , qui ha .
bet scientiam .
17 ) De iis qui magna aggrediuntur.
(*) Eo quodliyon , Sompo adamatus, etiam
riu : 16. UD klu derinerı durmiens dicatur,
 PROVERBIORUM COLLECTIO .
Είλησεν ή παγές τον μύν . Επί των οξέως αλι- A
σκομένων .
'Εν τριόδω ειμι λογισμών . Επί των απορούν .
των .
'Εν μέν τω φάει σκοτεινός, εν δε τω σκότει
φωτεινός .
'Εν φρέατι κυσι μάχεσθαι .
Εκδεδαρμένον δέρεις . Επί τών μάτην πονούν-
των βέλτιον δε επί των κακούντων τους εν συμφο-
ραίς .
"Επειτα πλουτων ουκ έθ' ήδεται φακή. Πρό
του δ' υπο της παγίας πάντ' ήσθιεν.
' Εν θέρει την χλαίναν κατατρίβεις . Επί των
μή καθ' ώραν τους αναγκαίοις χρωμένων.
"Ενθ' ούτε πλείν άνεμος, ούτε μίμνειν' εα .
Επί των δυσχρηστους περιπεσόντων.
'Ελέφας μυός ουκ αλεγίζει.
'Εκτός πηλού πόδα έχεις. Επί των έξω κινδύ-
Vων όντων .
'Εκ τριχός κρέμαται . Επί των κινδυνευόντων .
"Ομοιον τω , ' Επί ξυρού .
Ευγενής έκ βαλαντίου. Επί των διά πλούτου
τιμωμένων.
'Εγχος επί τω έγχει. Γραύν φασι τούτο ειπείν,
καπήλω ενεχυράζουσαν έγχος ..
Ελεύθεροι αίγες αρότρου . Επί των βάρους
απηλλαγμένων .
Είς κόλπον πτύεις. Αντί του , Ου μεγαλορρημο-
νείς .
'Εν πίθω την κεραμείαν . Επί των μή κατά τρό- C A dolio figulinum auspicaris . De iis qui in stu
πον τοίς μαθήμασι προβαινόντων.
' Εν σκότει όρχείσθαι . Επί των αμαρτύρως μο-
χθούντων.
Ζωος γενήση κρομμύου μοίραν λαβών . Επί
των εκ μικράς αιτίας μεγάλης δόξαν καρπουμένων.
Ζώμεν ούχ ως θέλομεν, αλλ' ώς δυνάμεθα.
Ζητών γαρ όψον θοιμάτιον απώλεσα. 'Επί των
ατυχεστάτων .
Hλος τον ήλον, και πάτταλος τον πάτταλον
εξέκρουεν . Επί ιωμένων δι' αμαρτημάτων αμαρ-
τήματα,
Η κύων εν τη φάτνη . Προς τους μήτε εαυτοίς
χρωμένους, μήτε άλλους εώντας . Παρόσον η κύων
κριθήν ουκ έα μένουσαν εν φάτνη και τον ίππον
ουκ εξ.
*Ησάν ποτ' ήσαν άλκιμοι Μιλήσιοι.
Ηλιθιώτερος 'Αδώνιδος του Πραξιτέλους .
"Αδωνις γάρ τις Πραξιτέλους υιός αποθανών, και
ερωτηθείς προς των εν άδου , τί κάλλιστον άνω κατ .
( 1 ) Quod qui in trivio est constitulus, qua sit
ingrediendum , ignorat.
(2) In eos qui inutiles sunt et ad res ad quas
minime oportebat ; melaphora ducla a nociua.
(3) De iis qui cum improbo quopiam pugnant,
PATROL . GR . CXLII .
18
Cepit murem laqueus. In eos qui cito compre.
lıcasi sunt .
In trivio syllogismorum versor. De iis qui in Ju
bio sunt (1 )
In luce tenebrosus, in nocle vero splendens ( 2),
In puleo cum canibus pugnare (3) .
Excoriatum excorias. In eos qui operam ludunt.
Melius vero de iis qui in calamitatem lapsos male
habent.
Postea , quando dives erit, lente jam non gaudet.
Antea omnia indiscriminatim edebat .
In æstate lænam deieris. In eos qui non lempore
necessariis utuntur .
Ventus manere aut solvere hinc non sinit . De iis
B qui in res impeditas incideruni (4 ).
Elephas de mure non curat (5) .
Extra lutum pedes habes . De iis qui extra peri
culum sunt constituti .
Ex pilo pendet. De iis qui periclitantur. Simile :
In acie vel cuspide novaculæ constitit.
Nobilis ex marsupio. In eos qui propler divitias
magni liuni.
Ensis ensi. Vetulam quamdam mulierem aiunt
hoc dixisse quæ cauponi ensem oppignoraveral.
Liberæ sunt capræ ab aralro. De iis qui ab onere
quopiam sunt liberati .
In sinum despuis. Quasi dical, Magna non lo
queris.
diis modum non observant.
In tenebris tripudiare. De iis qui sine leste la
borant .
Eris salvus , cæpe duntaxat sumpta . In eos qui
ex parva causa magnum gloriæ fructum perci
piunt.
Vivimus nur ul volumus , sed ut possumus.
Obsonium quærens, tunicam amisi. De inforluna
lissimis .
Clavus clavum , el palus palum excussit. De iis
qui peccaluin peccato sanani .
D
Canis in presepi. In eos qui bonis suis nec ipsi
uluntur, nec aliis uli perınillunt. Eo quod canis
in præsepi nec ipse avenam comedere præsumit,
neque equo devorandam concedil.
Fuere quondam strenui Milesii (6 ) .
Stupidior Adonide Praxiteles filio. Adonis eniin
quidam Praxiteli filium jam mortuus, interroga
lus ab Orci habitatoribus, quid pulcherrimum in
nec possunt evadere .
(4 ) Philoctet. ap. Æschylum .
( 5) De iis qui parva exiliaque despectui habent.
(6) De iis qui aliquando facultatibus præsti
terunt.
15
4:9 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCH E
terra reliquisset, respondit, Solein , Iunam, ficus , A έλιπεν, απεκρίνατο "Ηλιον, σελήνην, σύκα , μήλα.
poma Hinc stupidus habitus, quod isla cum sole
coæquasset.
Herculis sacrificium . De iis qui frustra sacrificia
offerunt.
Aphya ignem . De rebus quæ cito perficiunt ct
consuinuntur eo quod aphya cito coquitur.
Ira prostremo senescit. Ob senes dicitur : quo
enim magis ætate provehuntur, eo iracundiores
evadunt.
Maris aquam ex caverna. De iis qui rebus ma-
gnis exiguas el viies ambitiose comparant.
Thasus bonorum . De iis qui se quempiam divi-
lem reddituros promittunt splendidumque.
Sacra anchora . Magnum auxilium ( 1 ) .
Æqualitas amicitia (2).
Æqualitas bellum non parit .
Ilias malorum (3 ) .
Hippolylum imilabor. De iis qui castle vivun !.
Equiles in campum provocas . Hoc est felices ad
ea opera in quibus sunt felices.
Mali corvi malum ovum (4) .
Exorna sparlam quam sortitus es . Quod oportet
sorte quæ obtigil contentum esse et in illa acqui-
escere .
Cadmea victoria . Quæ in victoris damnum cedit .
Cygnea cantio. De iis, qui morti jam sunt vicini.
Cygni enim , quando jam se morituros sentiunt,
canere solent .
Cornix scorpionem . De iis qui rebus noxiis ope-
ram daut.
Cilicii hirci. Hoc est , villosi : unde etiam cili-
cium nomen accepit, quod ex villosis ejusmodi
pilis contexalur.
Creticare . Hoc est, decipere : deceptores enim
Crelenses.
Nutricum instar male cibas ( 5 ) .
( 1 ) Sacra anchora in navi voca'ur, que quando
maximum periculum imminet, extrema jacitur.
(2) Æqualitate amicitiam conciliari, et hoc dic-
tum antiquum esse ac verum , Plato ait libro sexto
De legibus.
(3 ) In eos qui maximis in malis jaclati sunt,
usurpatur.
(4) Corax prudens admodum erat homo, et qui
se rebus optime norat accommodare ; utpote qui
probe perspectum habebat, se non posse simul et
iyranno inservire et placere populo. Peregre ila -
que profectus, composuit de proveniis, narrationi.
bus, contentionibus, et epilogis, quo populum sibi
conciliavit, ac deinde prodiit, inclamans alque
adhortans, si quis artem discere vellet, indicla
mercede mille drachmarum : cui Silias discipulus
accessil . Qui cum arlem addidicisset, mercedem
Biegabat. Ejus ergo rei gratia judices in conciliuin
sunt convocati : quibus jam convenientibus, Corax
dilemmale usus , sic ail : Si vicerit Silias, merce-
460
" Εδοξε γούν ηλίθιο , ταύτα εξισών ηλίω.
Ηρακλέους θυσία . Επί των εική ταις θυσίαις
χρωμένων.
Η αφύη το πυρ. Επί των ταχέως λαμβανόντων:
παρόσον η αφύη ταχέως εψείται.
Θυμός έσχατον γηράσκει . Λέγεται διά τους
πρεσβυτέρους. "Οσον γάρ γηράσκουσι, τον θυμόν
έρβωμενέστερον έχoυσι.
Θαλάττης εκ χαράδρας ύδωρ . Επί τών τους
μεγάλοις τα μικρά προσφιλοτιμουμένων.
Θάσος αγαθών. Επί των ευδαίμονα και λαμπρόν
B
αποδείξαι τινα επαγγελλομένων.
Ιερά άγκυρα. Η μεγάλη βοήθεια .
Ισότης φιλότης.
"Iσος πόλεμον ου ποιεί.
Ιλιάς κακών.
"Ιππόλυτον μιμήσομαι. Επί των σωφρόνως
βιούντων .
Ιππέας εις πεδίον προκαλεί. " Οπερ έστι , τους
ευδοκιμούντας, εις άπερ ευδοκιμούσιν έργα.
Κακού κόρακος κακόν ώόν.
Κόσμει σπάρταν ήν έλαχες. "Οτι δει στέργειν
τη δεδομένη τύχη και ανέχεσθαι.
C
Καδμεία νίκη . Η επί κακή των νενικηκότων.
Κύκνειον άσμα. Επί τών εγγύς θανάτου όντων :
οι γάρ κύκνοι θνήσκοντες άδουσιν.
Ιορώνη τον σκορπίον . 'Επί των βλαβεροίςεπι
χειρούντων .
Κιλίκιοι τράγοι . Οι δασείς. "Οθεν και τα εκ τρι
χών ιμάτια κιλίκια λέγονται.
Κρητίζειν». Αντί του ψεύδεσθαι και απατάν.
Καθώσπερ αι τίτθαι σιτίζεις κακώς .
D
dem reddere tenelur ; dehel enim : si non vicerie
vel sic quoque reddere debet , quod victus sit. Ad
quæ sic respondit Sitias : Si vicero , reddere non
deveo ; vici eniin . Si non vicero, non teneor red
dere ; neque enim debeo . Cumque judices dubii
distraherentur, tandem exclamarunt : Mali corvi
malum ovum . Sive quod Corax (corvus) animal sit ,
ovumque ejus ad vescendum inutile : sive quod
corvus ubi jam ad seneclutem pervenit , cum
pullos suos alere non possil, seipsum illis in pabila
Tum det, adeoque illi parentem devorent. Unde et
paræmia .
( 5) De Cleone dictum est : qui cum in paucis
simis populo graliticaretur, mulla ipsemet in
Jucrum suum convertebat. Usurpalur autem quando
quis alicujus rei graisa acceptam cujuspiam pecu
niam consumil. Nam nutrices nutrimenta man
dentes, ore suo extrabunt, el puerorum imponunt :
unde contingit, ut illæ paucë pueris deni, plura
autem ipse edant.
451 PROVERBIORUM COLLECTIO .
Κύων επί τον ίδιον έμετον .
Kάν επί του νεκρού κερδαίνε ν.
Κατόπιν εορτής ήκεις. Επί των καλού πράγ .
ματος απολιμπανομένων.
Κολοφώνα επέθηκας . " Ήτοι το τέλειον και πλή-
ρες .
Κατά ρούν φέρεται.
Καρκίνος λαγών αίρει . Επί των αδυνάτων .
Κενοι κενά βουλεύονται .
Κεστρεύς νηστεύει. Επί των λαιμαργων:
απληστον δε το ζώον .
Κριός τροφεία απέτισεν . 'Επί των άχαρίστων.
Οι γάρ κριοι και τας φάτνας πλήττουσι και τους
θρέψαντας.
Κακά μέν θρίπες , κακά δ' έπες. "Αμφο γέρ λυ-
μαντικοί . Και οι μεν τα ξύλα, οι δε κέρατα έσθίουσιν.
Λήμνια κακά. Από τών εν Λήμνω γυναικών, α?
τους άνδρας αυτών απέκτειναν.
Λαγωός περί κρεών . Επί των κινδυνευόντων
και αγωνιζομένων και επειδή κακείνος περί των εαυ
του κρεών τρέχει.
Λύκος μάτην χανών • ή Λύκος περί φρέας χο .
ρεύει. Επί των μάτην πονούντων.
Λύκου πτερόν ζητείς . 'Επί των αδυνάτων.
Λίνον .λίνω κλώθεις. Επί των τα αυτά πραττόν
των η λεγόντων, ή των κατάλληλα.
Λύκος αετόν φεύγει . Επί αφύκτων .
Λύδιον άρμα . Επί των τραχυτάτων . Και, Παρ
Λύδιον θέεις.
Λευκό λίθω λευκή στάθμη .
Μία λόχμη δύο έριθακούς ου τρέφει .
Μηδική τράπεζα .
Μέλιτος μύστ.λον . Επί του άγαν ήδέος.
Μηδέ μέλι , μηδέ μελίσσας . Επί των παραιτου-
μένων αγαθόν τι παθείν διά τον κίνδυνον τον εν
αυτώ .
Μή προς λέοντα δορκάς άψωμαι μάχη.
Μυσών λεία. Οι γάρ περίοικοι τους Μυσούς
ελήίζον .
Μή κίνει Καμάριναν . Λίμνη ήν απηγόρευεν και
χρησμός μετοχετεύσαι : οι δε χρησάμενοι παρακού-
σαντες έβλάβησαν.
Μυμήσεται μάλλον ή μιμήσεται . Επί των
απαιδεύτων .
Μη παιδί μάχαιραν.
Mή τοίς απείροις εγχειρίζειν πράγματα.
Μία χελιδών έαρ ου ποιεί , ουδέ μέλισσα μέλι .
Νεκρή μυθον εις ούς έλεγεν . Επί του μή
επαΐοντος και επί των αναισθήτων .
( 1 ) De iis qui prospere navigant, aut feliciter
agunt .
( 2) In eos qui obscura per æque obscura decla
rant. Aut de iis qui nihil intelligunt.
( 3) In eos qui ex re parya lucrum affeclant. Eri.
412
A Canis ad suum vomitum .
De mortuo etiam lucrifacere.
Post festum venis. De iis qui præstanti quapiam
re sua cunciatione frustrantur.
Colophonem imposuisti. Rem perſecisti et absol
visti .
Secundo æstu fertur (1 ) .
Cancer leporem tollil. De impossibilibus.
Inanes inania consultant.
Mugil jejunat. In valde voraces. Inexplebile enim
hoc auimal.
Áries mercedem nutritionis persolvit. De ingralis .
Arietes enim præsepia , quique illos núlriuni,
ferire solent .
Mala res thripes , mala res ipes . Ambo enim ver
B
mes noxii : nam illi ligna, hi cornu exedunt.
Lemnia mala. Ex Lemnicis mulieribus quæ ma
ritos suos occiderunt .
Lepus pro carnibus. De iis qui periclitantes for
titer interim certant ; lepus elenim pro suis car
nibus currit .
Lupus frustra inhians, vel Lupus circum puleum
saltat . De iis qui frustra in re quapiam laborant.
Lupi alas quæris. De impossibilibus.
Linum lino conneclis . De iis qui eadem per ea
dem agunt seu dicunt.
Lupus aquilam fugit. De iis quæ effugi non pos
siint .
C
Lydius cxirus . De maxime rudibus . Et , Præter
Lydum curris.
Albo lapidi amussis alba (2).
Unum fruticelum duos erithacos non alit (3) .
Medica mensa (4 ) .
Mellis medulla . De rebus valde dulcibus.
Nec mel, nec apes . De iis qui nolunt bonum quid
experiri ob periculum inhærens,
Non cum leone capra decertem (5) .
Mysorum præda . Populi enim vicini Mysos dc
predabantur .
Ne moveas Camarinam . Palus erat, quen alio
deflectere oraculum veluerat ; qui autem consu
D luerant responso non oblemperantes, damnum sibi
contraxerunt .
Facilius carpet quam imitabitur. De indoctis.
Ne puero gladium .
Imperilis non sunt credenda negotia.
Una hirundo non facit ver, nec apis una mel.
Morluo fabulam in aurem narrabat . De nihil au
diente , et de stupidis.
thacus autem avicula est solitaria .
( 6) De luxuriosis : delicata enim mensa dedi
utebantur.
(5) De iis qui sunt viribus impares.
463 GEORGII CYPRII CP . PATRIARCIA
Nebulas credis. De impossibilibus. A Νεφέλας ξαίνεις . Επί των αδυνάτων.
Naris supplicat petris . De valde stupidis ( 1 ).
Novacula in colem ( 2) .
Ligiium currum nunquam rectum . De incorrigibi
libus.
Non citra aram consilio locus. Quod ante res
consultandum sit, non in ipsis rebus . Sicut qui hos-
lias aris admovent, non facto jam sacro consul-
lai : t .
.Non iterum vulpes. Deest , capietur. Ia enim ubi
semel lagueos effugit , non iterum canitur.
Asinus geslal mysteria . De iis quibus indigne res
aliqua creditur.
Asini maxilæ. In voraces.
Ubi cervi cornua abjiciunt loca inaccessa . De iis
qui occupationes arduas reildunt.
Domi Milesia, non aulem hic . De iis qui ubi non
oporlel mores el instilula parum laudabilia osien
tant. Milesius enim quidam apud Laccdemonios
orationem habens et domesticas delicias com-
inemorans, hoc audivit.
Vinum , o filii, verax .
Asinus in paleas.
Neque compluitur, neque sole aduritur. In slu-
pidos.
Non lauderis, ne in parentalibus quidem . De ho-
minibus improbis el nullius prelii . Solebant enim
ia parentalibus deſuncios laudare , licet impro-
bissimi fuissent.
Teslis domo pelitus. De iis qui contra seipsos
lestes producunt.
Asinus inter upes . De iis qui in mala inciderunt.
A sinus lyram audiens. De insipientibus.
Asino quis fabulam narrabal, ille autem aures
movebal.
Ec niultis paleis parum fructus reportavi (3).
Coram surdo disseris .
Ad sepulcrum noverce ploral . De illis qui aliquid
ficle agunt.
Muliis ictibus domalur quercus. De rebus quæ
dilliculter capiuntur.
Antequam pisces ceperis, muriam misces. De jis
qui tempora anteverluni.
Canis masculi mulla cubilia . De iis qui in res
venereas præcipites aguntur.
Siepe etiam esi slulius valde opporluna loculus..
( 1 ) Ut et illud : 'Ανδριάνει πρεσβεύσωμεν, Sta
quæ supplicemus.
(2 ) De iis que aliquibus conveniant. Sen in cos,
qui quæ volunt, assequuntur. Similis illi : Asinus
464
Ναυς ικετεύει πέτραν . Επί των σεόδρα αναι
σθήτων
Ξυρός εις ακόνην .
Ξύλον αγκύλος ουδέποτ' όρθέν . 'Επί των
αδιορθώτων.
Ου παρά βωμόν δει τας επινοίας. "Οτι προ των
πραγμάτων δεί βουλεύεσθαι , και μη εν αυτοίς ,
"Ωσπερ και οι τα ιερά προσάγοντες , ου μετά το θύ
σαι βουλεύονται περί αυτών.
Ουκ αν αύθις αλώπηξ . Λείπει το, α.λώσεται .
Αύτη γάρ άπαξ διαφυγουσα τάς πάγας , ου δεύτερον
Β αλίσκεται .
" Όνος άγει μυστήρια. Επί των αναξίως τι έμ.
πε πιστευμένων.
" Ονου γνάθοι. Εις πολυφαγον.
" Οπου έλαφοι τα κέρατα απο €ιι.1.1ουσι, τόποι
δύσβατοι . Επί των εργώδεις ευρείν τας διατριβές
ποιουμένων. Οι μεν γάρ ουκ έτ' εισιν , οι δ' όντες
κακοί .
Οίκοι τα Μιλήσια , μη γαρ ενθάδε. ' Επί των
όπου μή προσήκει επιδεικνυμένων τα ήθη , η επι
τηδεύματα διαβεβλημένα . Μιλήσιος γάρ παρά Λα
κεδαιμονίοις δημηγορών, και την οϊκοι τρυφήνέπαι
νών, ήκουσε ταύτα .
Οίνος , ώ παίδες , αλήθεια.
" Ονος εις άχυρα.
C
Οϊ ' ύεται, ούθ' ήλιούται . Επί των αναισθή
των .
Ούκ έπαινεθείης ουδέ παρά δείπνα. Επί των
φαυλοτάτων και ουδενός αξίων. Είν0μσι γαρ εν τοις
από των αποθανόντων δείπνους αυτούς επαινείν,.
καν έτυχον όντες φαυλότατοι .
Οίκοθεν ο μάρτυρ. Επί των καθ' εαυτών φερόν
των μάρτυρας .
" Ονος έν μελισσαις . Επί των εν κακοίς περι
πεσόντων ,
"Όνος λύρας ακούων . Επί των αξυνέτων .
" Οτω τις έλεγε μυθον , ο δε τα ώτα επέσοιεν.
D Πολλών αχύρων ολίγον καρπόν ανήγαγον .
Παρά κωφώ διαλέγη.
Πρός σήμα μητρυιάς κλαίει . Επί των προσ
ποιουμένων.
Πολλαίσι πληγαϊς δρύς δαμάζεται . Επί των
δυσαλώτων.
Πρίν τους ιχθύς λαβείν , την άλμην κικάς .
"Επί τών τους καιρούς προλαμβανόντων.
Πολ.1αι κυνός άρρενος είναι. Επί των κατωφε :
ρων εις τά της Αφροδίτης έργα.
Πολλάκις μωρός ανήρ κατά καιριονείπε.
in polias.
(3 ) De iis qui plurimum laborant ei parum pro
ficiun !.
163 PROVERBIORUM COLLECTIO. 406
Πολλά μεταξύ κύλικος και χειλεος άκρου . A Mulla cudunt inter calicem supremaque labra (1 ) .
Πλίνθον πλύνεις . Επί των αδυνάτων. Laterem lavas . De impossibilibus.
Πτωχού πήρα ου πίμπλαται . Επί των απλή- Mendici pera non impletur. Contra insatiabiles.
στών .

Ποικιλότης ύδρας. Επί των δολερών. Hydræ aslulia . De dolosis.

Πολλοί σε μισήσουσιν αν σαυτόν φιλής.
Πύρ επί δαλόν ελθόν .
Πο.1.1' οίδ ' αλώπηξ , αλλ ' εχίνος το μέγα .
Πολλοί τοι ναρθηκοφόροι , παύροι δε τε Βάκ
7ct .
Πρός κέντρα λακτίζειν .
Προφάσεως δείται μόνον η πονηρία.
Προ της νίκης άδεις εγκώμιον.
Πολλά ψεύδονται αοιδοί.
Ποταμός πρός θάλατταν ερίζει. Επί των αδυνά
των .
Hulli te odio habebunt, si teipsum ames (2) .
Ignis ad tilionem veniens ( 3) .
Scil mulla vulpes, maynum echinus.
Mullos thyrsigeros , paucos est cernere Bacchos (4) .
Contra stimulum calcilrare (5) .
Maliliæ soli prælextus necessarius.
Anle victoriam cantas triumphum .
Mulla mentiuntur poelce .
B
Fluvius mare irritat. De impossibilibus.

Πολλών εγώ θηρίων ακήκοα ψόφους .
Πεινωσαν αλώπεκα ύπνος έρχεται .
Πενίη σοφίην έλαχεν.
Πάντα πέτρον κινήσω , πάντα κάλων .
Προς λέοντα δορκάδες συνάπτουσι μάχας .
Jlullarum ego belluarum strepilus audivi (6) .
Vulpem esurientem somnus invadil.
Puuperlas sapientiam nacta est.
Omnem lapidem movebo, omnem rudenten (7 ) .
Adversus leonem damæ pugnam ineunt.

Ρόδιοι την θυσίαν. Επί τών έν ιερούς βλασφη
μούντων .
"Ραχίας λαλίστερος . Επί των αδολέσχων . Ψο
φον γάρ αποτελεί βαλλομένη τους κύμασιν.
"Ραδαμάνθιος κρίσις . Η δικαιοτάτη .
Ρόδον παρελθών μηκέτι ζήτει πάλιν.
Ρεχθέν δέ τε νήπιος έγνω.
C
Ρηγίνων δειλότερος .
Rhodii sacrificium . De iis qui in sacrificiis blas
phemant.
Caule loquucior. De loquacibus : Auctibus enim
verberala strepitum edib.
Radamanthi judicium. Judicium æquum .
Quam præleristi ne amplius quæras rosan .
Factum autem stultus cognovit (8) .
Rheginensibus timidior (9 ).

Συν Αθηνά και χείρα κίνει . Cum Minerva etiam manus move ( 10) .
Συνήλθεν 'Ατταγάς Νουμηνία. Convenerunt Attajas el Numenius ( 11 ).
Σύμβουλός έστιν ο χρόνος των πραγμάτων . Tempus rerum lessera .
Συγγνώμη πρωτοπείρω. Επί των εν πρώτοις Primum experienti venia danda. De iis qui in re
αμαρτανόντων . cujuspiam primo aggressu errant.
Σαρδώνειος γέλως . Ο προσποιητός, και μη εκ Sardonius risus . Risus personalus el non cx
χαιρούσης καρδίας. animo benevolo ,
Σικελική τράπεζα, και Συβαριτική. Sicula mensa et Sybarilica .
Σοφία μωρού. Επί των ασύνετα λαλούντων . Sapientia stulti. De his qui slulic loquuntur.
Σε δ' οιωνίσαιτ' άν τις ιδών. Και Το, τον δε η Te conspecio omen quis capiat. Vel ..... Hunc ado
νεότης εμίσουν τε και οιωνίζοντο . lescentes ut omen oderunt (12) .
( 1 ) De iis quæ longo post tempore eventura sunt. D) simi : aut de iis qui minime timent.
Cum eniin vineam quidam plantaret, quidam la- ( 7) Polycrati Thebano hoc oraculum redditum
mulorun bunc versum recitavit. Diogenianus au- fuii cum locum in quo Mardonius labernaculum
lem ait quod cum Anckus vincam plantans suuin habuerat, Persis fuga dilapsis, emisset : ubi
famulis suis gravis immineret, quemdam eorum auruin invenit. Alii adagii originem a venato
dixisse illum de rile non gustalurum ; cumque ribus ducunt.
fructus jam ex ea provenissent, famulo illum suo (8) De insipientibus. Homeri.
ul sibi vinum misceret jussisse , cumque calicem ori (9) De supra modum timidis. Et Timidior pro
ailmoverei, hujus versus illum admonuit. Quibus spiciente . Xenarchus enim Sophronis filius in Řhe
dictis alius faimulus intravit renuntians regionem ginensium limiditatem comico sale lusil, a Diony
illain ab apro devastari . Reliclo igitur calice An- sio tyranno persuasus.
cæus in aprum incurrens ab eodem interficitur. ( 10) Quidam oraculum accepit, ut admola manu
(2) Ferunt Nymphas hoc Narcisso dixisse in fon- Deurn invocaret.
tem aspicienti, et suammet formam amanti. ( 1 ) De duobus furibus.
( 3 , De rebus que cilo fiunt, (12 De deformibus. Quod veleres ex eo quem pri
( 4) De iis qui sibi persuadent se splendidos muin in via obvium habebant, sive forniosus es
esse , non sunt auten ) . sel , sive nigra veste sive candida indutus, omen
(5 ) In eos qui semetipsos lædunt. capcrent.
(6) De iis qui in rebus gere, dis sunt exercitalis
467 GEORGII CYPRII CP. PATRIARCILE
îule quid Themistocles nunquam excogitavit. Quod A
sapientiae laudem ferret ( 1 ) .
Typhone multiplicius (2).
Talenti talenta . De valde divitibus.
Colophonem imposuisti. De magnis rebus, et ef-
ficaci suffragio ( 3)
Quod est in corde sobrii, est in lingua ebrii ( 4) .
Fumum fugiens, in ignem incidit (5) .
Canis delictum sus luil ( 6 ) .
Cerebrum excussum esse mihi videris.
Scabentem muluo scabere. De iis , qui se mutuo
aut lædunt aut juvant. Translatione ducia ab asinis
qui se invicem scabunt.
Cræsi filio taciturnior ( 7 ) .
Quare le non suspendisti, ut Thebis heros fas ? 8 Τί ούκ απήγξω ίνα Θήβσιν ήρως γίνη ; Οι
Thebis enim qui sibiipsis morlem intuleranl, ho- γάρ εαυτούς διαχειρίζοντες εν Θήβαις ετιμώντο.
more afficiebantur.
Hipparchi murus. Hipparchus eniin Pisistrati
fiius, circum Pyll ia murum construxit, in quem
Athenienses niullum sum plus facere coegit.
Cerebrum excussum esse mihi videris .
Consilium quidem Dei fuit, factum aulem meum .
Hoc enim lepidiori sermone reipub. præfecti ule-
bantur, ac si dicerent, Deus quidem rem sugges-
sit, cgo a !ilem conſeci .
Apio indiget. De periculose ægrotantibus. Soli.
lum enim apio monumenta vestire .
Simius tragicus. In eos qui, nullius alioqui di-
gnitatis, gravitatem sibi adfingunt.
Injuria ex injuria , er probro probrum .
Super asini umbra. De iis qui super re nullius
momenti deficiunt (8) .
( 1 ) Themistoclea vafrities eliain proverbio cele-
brata . Sic Eunapius Sardianus : 'Οδύσσειόν τινα
και Θεμιστόκλειον παρεληλυθώς πανουργίαν. Εluxit
autem potissimum quando spuriorum et legiti-
morum discrimen sustulit : de quo Plutarchus et
parenia εις Κυνόσαργες . Ιtem, quando Xerxen
aslutia sua in fugam converlit. Aristoph . in Equi-
lib. proverbio usus, quod Piraeum murocircumdari
voluit . Sapiens vero habitus propter interpretatio-
nem oraculi Delphici de muro ligneo. PANTINUS .
(2 ) Paræmia est ex Phædro Platonis, qui est de
pulchro : quem locum etiam Plutarchus descripsit
libro Adversus Colorem . Verba Platonis sunt: D communi consilium capturæ. el si quando suffragia
Σκοπώ ού ταύτα , αλλά εμαυτόν , είτε τι θηρίον ών equalia esse contingebat, Coloplionii reliquum quod
τυγχάνω Τυφώνος πολυπλοκώτερον, και μάλλον
επιτετυφωμένον , είτε ημερώτερόν τε και απλούστες-
ρον ζώον θείας τινός και ατύφου μοίρας φύσει με-
céxov . Non isla , sed meipsum considero , num bel-
lia quædam sim Typhone multiplicior jactantiorque,
sive mansuelius aliquod et simplicius animul divine
cujusdam ab omni jastu alienæ sortis nature parli-
ceps . Quæ Socratis verba non ad sulivertendam
viiam , sed ad fastum stuporemque moiestasque et
nimias illas hoininum de seipsis opiniones atque
jactantiam inde expellendas Plutarchus facere ait:
que ipsa quoque hanc paramiam satis explicant.
De Typhone , seu, ( ut Lalini poetie , eorumque
princeps semper appellant . Tupov quoque Tupos
Pindaro Pythionic . ΟΙ.Ι. ) Typίιωο εκατoγκεφάλω ,
quomodo Tellus , ob cædem gigantum irata , jovem
apu :) Junoniem cilumiala sit : illaque rem Sa-
468
Τοιούτον Θεμιστοκλής ούποτ' ενόησε . Σοφίας
γάρ δόξαν ούτος απηνεγκατο.
Τυφώνος πολυπλοκώτερον.
Ταλάντου τάλαντα . Επί των σφόδρα πλουσίων .
Τον κολοφώνα επέθηκας . Επί μεγάλων πραγ
μάτων , και επί βεβαίου ψήφου .
Το εν τη καρδία του νήφοντος εν τη γλώσση
του μεθύοντος .
Τον καπνών φεύγων εις το πυρ ενέπεσεν .
Το κυνός κακόν ύς απέτισεν. Επί των άλλων
αμαρτόντων , άλλων δε δόντων δίκην.
Τον ξύοντα αντιξύειν. Από μεταφοράς των
όνων . 'Αλλήλους γάρ αντικνήθουσιν . 'Επί ώφελούν
των ή αντιβλαπτόντων αλλήλους .
Του Κροίσου παιδός σιγηλότερος .
Το Ιππάρχου τειχίον. "Ιππαρχος ο Πεισιστρά
του παρά την Πυθίαν τείχος ώκοδόμησε , πολλά τους
'Αθηναίους εις ταναλώματα αναγκάσας.
Τον εγκέφαλος κατασκεσείσθαί μοι δοκείς.
Το μεν νόημα του Θεού , το δε κλέμμ' εμόν .
Ούτω γάρ οι δημαγωγοί αστεϊζόμενοι έλεγαν : “Ο μεν
Θεός υπέβαλεν · εργασάμενος δε εγώ.
Tού σελίνου δείται . Έπί των ισχυρώς νοσούν..
των ειώθασι γάρ στεφανούν σελίνοις τα μνήματα.
Τραγικός πίθηκος. Επί των παρ' αξίαν σεμνυνο
C
μένων .
" Ύβρις ύβριν έτικτε, και ψόγος ψόγον .
Υπέρ όνου σκιάς. Επί των υπέρ μηδέν πονούν
των .
turno aperuerit, et ille duo ova ei dederit terra
occultanda , unde nasceretur qui Jovem regno de
truderet, aliaque id genus ληρώδη , Ionga est fa
bula : quam vide apud Eustathium in liau. B ,
ejusque allegoricum sensum . Malim autem legi
Τυφώνος πολυπλοκώτερον θηρίον, Typhone multi
plicior bellua , ex Platone et Plutarcho : quo usus el
Sextus Empiricus lib. I contra Logicos, cap. de
liomine , aut Τυφώνος πολυπλοκώτερος , et Τυφ .
ποικιλώτερος , Typliύue multiplicior et magis va
rius . Id .
( 3) Duodccim civilates loniæ conveniebant de re
cætera vinceret apponebant. Smyrnenses enim
advenas secum commorantes in sia potestate ha
bebant : pro quibus etiam suffragium ferebant.
Unde paræmia de potentissimo ac firmo suffragio
usurpatur.
( 4) Hue pertinet parenia Εν οίνω αλήθεια : et
Senarius ille ab Ailenæo ei Euripide cilatus :
Κάτοπτρον γάρ είδους χαλκός έστ', οίνος δε νού .
Forma ære lucet, vina produnt pectora .
ΡΑΝΤΙΝ ..
(5) De iis qui cum leviora mala tugiant , in ma
jora se inducunt .
( 6 ) Cum ob malum ab aliis commissum alii
panas dederunt.
( 7 ) Mulum enim filinen Crwus habuit.
18 Feruni Demosthenem pro reo quodon peri
469 PROVERBIORUM COLLECTIO .
Υπό παντός λίθου σκορπίος εύδει . Επί κακοή- Α
θων ,
“Υπέρ τα εσκαμμένα πηδάν. “Ομοιον τω, Υπερ-
βάθμιον πόδα τείνεις .
Υπέρ των 8.λων αναρριπτείς . Οίον υπέρ των
όλων αγωνίζη και κινδυνεύεις.
Υπηνέρια τίκτει. Ψευδή και αβέβαια.
"Υδραν τέμνεις . Επί των αμηχάνων .
"Yς λουσαμένη εις κύλισμα βορδόρου .
Yς υπό ρόπαλον . Επί των εαυτούς εις όλεθρον
εμβαλλόντων.
470
Sub omni lapide scorpius dormil. De improbis.
Ullra fossas saltare. Simile buic : Ultra gradum
pedem exlendis ( 1 ) .
Super summa rerum 'aleas jacis . Quasi dicas, de
universis certamen instituis ac periclitaris .
Subjectanea parit. Hoc est falsa et imbecillia .
Hydran secas . De rebus difficillimis.
Sus in cæni volutabro lola .
Sus sub fuslem. De iis qui scipsos in perniciem
precipitant..

Φρύξ ανήρ πληγείς αμείνων και διακον έστε-
ρος. Νωθροί γάρ δοκούσιν οι Φρύγες οικέται .
B
Φρυνώνδας άλλος . Επί των πονηρών. Λέγεται
δε και επί μάγων .
Phryx cæsus melior atque ad serviendum prom
prior. Quia pigri esse videntur Phryges servi.
Alier Phrynondas (2). De improbis dicitur et de
magis.

Χαλεπόν χορίου κύνα γεύειν . Periculosum est , canem ſælus involucrum qu

stare (3) .
Χρήματ ’ ανήρ πενιχρός δ ' ουδέποτ ' εσθλός . Pecuniæ virum faciunt : pauper autem nunquam
bonus (4) .
Χωρίς των Φρυγών και Μυσών ορίσματα . Phrygum procul sunt et Mysorum termini (5 ) .
Χροί δηλα. Φασι Φερεκύδην τον σοφόν φθειριασία Ex cule manifestum. Aiunt Pherecyden, sapien
τελευτήσαι · ειπείν δε προς Πυθαγόραν περί τούτου lem , morbo pediculari periisse, Pythagoræ autem
πυνθανόμενον προβαλόντα τον δάκτυλου, Χροί δηλα . quomodo se laberet interroganti , digito extenso
dixisse , Ex cute patel.
Χύτραις ημών και κολοκύνταις . Επί των αμ- Ollis lippire et cucurbiris. De cæculientibus.
βλυωπούντων .
Χρυσώ καταπάττων ημάς ου γινώσκεις . Επί C Inaurare le nos non animadvertis. In eos qui
των εική λοιδορουμένων. Επιφέρει γάρ, Νύν δε κό » temere corripiuntur. Infert enim , Mihi hoc or
σμος τούτ' εστί μοι . namento est.

"Ως ήρως εν ασπίδι ξενίσαι βούλομαι . Λέγεται
επί των τους φίλους τους εαυτών έργοις ευεργετούν
των .
'Ωσιν εστωσιν.
"Ώδινεν όρος , είτα μύν απέτεκεν . Παρατόξευ
σις ή έξω του σκοπού .
Ut heros in scuto haberi volo. De lis qui in ami,
cos officia conferunt ex proprio.
Arreclis auribus.
Mons parturivit, deinde murem enixus est. Jacua
latio extra scopum .

clitante defensionem habiturum, judicibus non satis D ( 1 ) Dictum a Crotoniata quinquertione, qui cum
allentis dixisse, Audite, viri, narrationem lepidam . fossæ antea essent pedum quinquaginta, primus
Juvenis quidam Athenis Delphos usque asinum illas sallu superavit.
conduxerat ; meridie aulem jam instante, onus (2) Aristophanes in Amphiarao : Impure lu Phry
dissolvens, sub umbram asini subiit; repulsus au- nonda lu , et merum scelus.
lem ab agasone , illum non etiam umbram condu- (3) In eos, qui a parvis malis ad majora proce
xisse dicenie, ipse cum altero in judicium venit. duni. Xoplov Tælus.involucrum appellatur ; quo
Quo dicto Demosthenes ex suggeslu descendit . Ro- canes gustalo , etiam infantibus præ avidiiale
Fantibus autem judicibus ut finem judicii istius insidiantur.
discere possent, conscenso iterum suggestu , De (4) De iis qui propter opulentiam suaviler vivunt.
asini, inquit, umbra , viri optimi, audire cupitis , Esi autem apophthegmatica paræmia .
homine autem de vila periclitante, ne vocem qui- ( 5) De rebus inter se contrariis . Huic simile :
dem nostram audire sustineris. Quio dicto , tactis Sejuncta sunt Mirrhæ el Siloes Pumina.
judicibus, reum servavil.
1
 ANNO DOMINI MCCLXXXIX

ATHANASIUS
CPOLITANUS PATRIARCHA

NOTITIA
(Ex Anselmi Bandurii Imperio Orientali, lom . II, in not.)

Abdicalo patriarchatu Gregorio Cyprio circa mnensem Junium anni Christi 1289, in ejus locum suffi
cilur Athanasius monachus e monte Gano ; cujus promotionem celebravit Andronicus ad magnum pa
Jalium in Triclinio Justinianeo congrua lali functioni magnificentia, sed cum sinistro augurio terræ
molus, ut scribit Pachymeres, lib. II, cap. 15, et die quarta decima mensis Octobris ejusdein anni
ordinatur Athanasius, ut tradit idem scriptor cilaio loco . Hic autem cum sese rebus temporalibus
vehementius immisceret, a populo ejicitur, ut scribit Nicephorus Callisti ; quod quidem confirmatur ex
Paclymere, qui pluribus res ab eo in patriarchatu gestas, ac ejus mores describit . Coactus autem fuit
patriarchalum abdicare postquam quadriennium sedisset, nimirum die decima sexta mensis Octobris, ut
tradit idem scriptor, cap . 24: Τούτο δε τις και μόνον παρατηρήσειεν, ότι τέσσαρσιν ενιαυτοίς την Εκκλη
σίαν κατέχων, αυτήν σχεδόν ημέραν είδε της εκβολής, ήν δή και της αναβάσεως έγνωκεν, ήτις και 'Ελα
sorbohiūvos Éxxac sxó en ñv. Unum tamen ad ea illud non de nihilo quis observans adjunxerit, sic eracle
quadriennium in patriarchatu Athanasium explevisse, ut eamdem ferme inili relictique regiminis Ecclesiæ
numeraverit diem sextum decimum Octobris. Sic Pachymeres ; ex quo quidem palet Athanasium patriar
chaluin abdicasse die decima sexta mensis Octobris anni Christi 1293, cum sedisset annis quatuor, el
duobus præterea diebus, cum ejusdem consecratio contigerit die quarta decima mensis Octobris anni 1289 .
Fallitur igitur Georgius Phrantza, qui Athanasio annos octo integros assignat. Quam vero fuerit
Athanasius hominum regendorum ignarus, quamve sævus et inhumanus, facile quispiam cognoscere
poterit non solum ex Pachymere, qui plura de co (nam Gregoras schismaticorum hominum laudator
in Athanasium valde propensus fuit), sel etiam ex ipsius Athanasii epistolis, quas ad imperatorem
Andronicum et ad alios complures conscripserat. Quarum quidem epistolarum babetur codex char
taceus in bibliotheca regia , quem huic donavit II!. D. Carolus Mauritius Tellerius, archiepiscopus
dux Rhemensis, ut scribit doctissimus Boivinius in notis ad Gregoram , ubi de hoc codice ac epi
stolis et aliis opusculis Athanasii patriarchæ loquitur. Libct autem nobis (quoniam sex abhinc
annis omnes Athanasii epistolas ac opuscula ex laudalo codice Regio exscripsimus ci in Latinum
verlimus) bic integrum indicem prædiciorum operum exhibere, quem cum ex schedis Boivinii, tum
cliam proprio labore adornavinus. Sic igitur se habet :
1. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί των αρχι- Α αναχαιτίζωνται οι κακοπραγούντες, και μη αναρτών
ερέων των εσκομένων ώδε. Epistola ad imperato- εις το μέλλον , και μάλλον έν κύκλο της Αγίας Σο
rem, de episcopis, qui hic reperiuntur. glas. Epistola ad imperalorem ; quod abjiciendi sini
2. lipos cov avtoxpátopx ypápepse, dvestoplis qui nefaria agunt, nec differendum in futurum , mari
αυτόν προόδους ποιείσθαι συχνότερον και μάλλον meque in circuitu Sancle Sophiæ .
περί τα τείχη και πύλας της πόλεως , και μή εισ . 4. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του ορθού
έρχεσθαι είσω της πόλεως μεθ' όπλων τινά . Epi . δόγματος . Epistola ad imperatorem, de recia dei
stola ad imperalorem , narrans frequenies incur - doctrina .
sus maxime circu urbis muros et purias fieri ; 5. Γράμμα προς τον αποστείλαντα βιβλίον χάριν
neque permitlendum esse quempiam cum armis in κανισκίου , και στρέψαντα ταύτα εξοπίσω. Εpistola
urbein iniroire. ad eum , qui libruin dono miseral ; cui posica remis .
3. Γράμμα τρο , τον αυτοκράτορα περί του ένα sils fuil.
471 ATHANASII CP. EPISTOLE , 414

6. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα διά του νομίμου A υπήκοον. Epistola ad imperatoren , ut institual
τάχα συνοικεσίου . Epistola ad imperatorem, de le-
gitimo connubio.
7. Γράμμα περί του συναχθήναι τους αρχιερείς
εν τη Χώρα όπως κοινώς απελθείν προς τον αυτο-
κράτορα χάριν ωφελείας κοινής. Epistola, de con -
gregandis in Choræ monasterium pontificibus, ut ad
imperatorem communis uiililalis causa simul conve-
niani.
8. Προς τον αυτοκράτορα γράμμα περί ελεημοσύ-
νης, ζητών βουλήν περί των αιχμαλώτων . Epi-
sola ad imperatorem de eleemosyna : consilium ro
gal circa captivos .
9. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί τινών
υποθέσεων μή διά μηνυτών στέλλεσθαι , αλλά στόμα
πρός στόμα. Epistola ad imperatorem , de non B ne bona facere differai.
millendis per nuntios cerlis negotiis, sed os ad os
significandis.
10. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί των
αρχιερέων , ίνα τη λαχούση αποκαταστή έκαστος.
Epistola ad imperatorem , ut singuli episcopi suis
sedibus restituantur .
11. Γράμμα προς τον μέγαν διοικητήν, ίνα τα
αδικήσαντα αποδώ. Epistola ad magnum diacetam,
ul per injuriam ablata res ! ituat .
12. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα διά τα χρυσό-
bovala. Epistola ad imperatorem propter chryso-
bulla · ubi de rebus leniporalibus monasteriorum
administrandis .
liberos et subditos omnes secundum Dei beneplio
cila .
21. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί επιστρο
φής προς Θεόν, και να επιγνώ έκαστος τα οικεία
και τα κοινά, και περί του τετριγάτος κτύπου εκείνου.
Epistola ad imperalorem de conversione ad Deum ,
et ut cognoscal unusquisque privata ac publica , el de
strepitu facio.
22 , Γράμμα προς τον αυτοκράτορα , ίνα πο
λιτεύηται δικαιοσύνη , και έλεος, και αλήθεια . Epi
stola ad imperatorem , ut administrelur juslilia ,
miseratio el verilas.
23. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα , ίνα μή ανα
66379 Toleiv td xaló . Epistola ad imperatorem ,
24. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα , περί των
Θεοκτόνων Ιουδαίων , ένα εξέλθωσιν εκ της πό
aew ;. Epistola ad imperatorem , de Deicidis Judæis ,
ut ex urbe discedant.
25. Προς τον αυτοκράτορα περί ής οφείλουσιν επι
μελείας ένδείκνυσθαι οι βασιλείς προς το υπήκοον
εν αρχαίς των ιερών και αγίων νηστειών, Ινδ . δ '.
Ad imperatorem , quantam subditorum curam impe
ratores gerere debeunt in principio sanctorum jeju
uiorum. Indict. 1ν.
26. Προς τον αυτοκράτορα , περί αυτού και αύθις,
'Ivô. e'. Ad imperatorem , de eadem re iterum , Indi.
ctione v .

13. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα , ένα έκαστος C 27. Προς τον αυτοκράτορα περί της των Χρι.
των αρχιερέων απέλθη προς τη λαχούση αυτώ . στουγέννων εορτής , ζητών χορηγηθήναι σε πτών
Epistola ad imperatorem , ut singuli episcopi in suam πρόσταγμα προστάσσον, εξ ώρας εσπερινού Σ6
Ecclesiam concedant. βάτου , και βασιλικής εορτής βαλανείω, ή καπηλεία
14. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα , ίνα τηρηθ- μή εισαχθήναι προς πότον τινά. Αd imperatorein
σιν ασάλευτα δικαιοσύνη , και σωφροσύνη και έλεος . de festo Nativitatis Christi, rogans venerandum
Epistola ad imperatorem , ut justitia, temperantia et emilli decretum , ne quis a vespera Sabbali el regiæ
misericordia immutabiles serventur . festivitatis in balneum aut tabernam ad libandum
13. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί των αρ- intromittatur.
χιερέων, ίνα απέλθη έκαστος εις την λαχούσαν αυτώ, 28. Προς τον αυτοκράτορα , προσκαλούμενος αυ
όπως διδάσκη τον λαόν αυτού. Epistola ad impera- τον έν τή πανσέπτω κoιμήσει της πανυπεράγνου
lorem , ut singuli episcoporum ad suum Ecclesiam Δεσποίνης και Θεομήτορος . Αd imperatorem, ηυιιαης
redeant, ui doceani populum suum . ipsum ad Dormitionem intemeralæ et Deiparæ Do
16. Γράμμα περί του μή τις ποιμήν αποστε- mince .
peiv holuvtov. Epistola , ne quis pastor ovile de- 29. Προς τον αυτοκράτορα διανιστών αυτών προς
Se :αι . D Encov. Ad imperatorem , excitans rum ad misericor
17. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα , εκών ή άκων diam .
τη λαχούση απελθείν τους αρχιερείς. Epistola ad 50. Προς τον αυτοκράτορα • ότι μή προς ευχές
imperatorem , ut episcopi, vel sponte vel inviti, red- οι μετά του βασιλέως εν τοίς κατηχουμενείοις συν
eant ad Ecclesiam suam . ελθόντες, προς δε τρυφας έβλεψαν. Quod fi qui
18. Εν τω αγίω βαπτίσματα γράμμα προς τον cum imperatore in calechumencis conveniunt, non
βασιλέα κύρον Μ.χαήλ , ίνα πρός των μυρίων φροντί- ad preces, sed ad voluptatem respiciant.
δων μελέτημα έχεις και τι υπεσχέθημεν. Epistola 31. Προς τον αυτοκράτορα, ότι μή προστάσσει
ad imperatorem dominum Michaelem , ut inter ser- απελθείν ένα έκαστον των ποιμένων εις την λαχού
centus curas de iis quæ in sancto baptismale pro- σαν αυτό ποίμνην . Ad imperatorem, cur non
misimus, solliciti simus. jubeat pastores singulos ad gregem suum pergere.
19. Γράμμα προς την δεσποίνην κυραν Μαρίαν. 52. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα, ίνα μή δι'
Epistola ad dominam Mariam imperatricem . υπέρθεσιν μένωσιν αθεράπευτα όσα άττα μικρά
20. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα, ένα π ιδεύη αναφέρομεν, ναι μή τη θυρίδ: ριπιέσθω μόνον τα
τους υιούς αυτού εις τα τώ Θεώ άρεστα, και πάν το re & 7.2QTQ . Enistola ad imveralorem , iic vor dike
473 ATHANASII CP. PATRIARCHE 4.6
lionein illa minima delicia , quæ referuntur, sine re- A 45. Προς τον αυτοκράτορα, περι των αρχιερέων,
medio medal, neu lilieræ solum per fenestram ενδιαιτάσθαι έκαστον τη λαχούση , και μη ποιείν
projiciantur. πλέον εξαμηναίον εκτός, ως τοις νόμοις δοκεί και
33. Προς τον αυτοκράτορα περί των εγγιζουσών κανόσι , και μη κατοικείν της βασιλίδος εντός. Αd
ήνωμέων οικιών μετά των θείων και σεβασμίων imperatorem, quod debeant singuli episcopi in Eccle
εκκλησιών , όπως ένι τούτο λίαν εφάμαρτον . Αd im- siis suis manere , neque ab iis plus sex mensibus
peratorem , de domibus quæ divinis ac venerandis abesse , ut legibus et canonibus slatutum est : el ne
Ecclesiis proximæ et conjuncle sunt. Quod in hoc sil hubilent in regia urbe .
grave delictum , 46. Προς τον αυτοκράτορα , παρακαλών ευεργε
34. Προς τον αυτοκράτορα, συμπάθειαν εξαιτών σίας τυχεϊν τον Οίναιώτης. Ad imperatorem, quem
τις απολύσασι εξ ειρκτής τον Παξών. Αd impera . horlatur ut OE næotæ beneficium impertial.
torem ut commisereatur iis qui Pexen ex carcere 47. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα, όπως τυχεϊν
eduxerunt. φιλοτίμημα τον τερετίσαντα εν τη αγία του Θεού
35. Περί του όπως δεί συνδραμείν εν τω του Σω- 'Εκκλησία το συνοδικόν . Epistola ad imperatorem.
τρος άπαντας ενταφιασμώ . Quod oporteat onmnes ad B
Quæ merces ei danda, qui in sancta Dei Ecclesia
Salvutoris sepulturam concurrere . syncdicum retuleral.
56. Προς τον λαόν άπαντα, παρακαλών συνδρα- 48. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί των
μείν εν τω του Σωτήρος ενταφιασμό . Ad univer- αισχροκερδών και των προνομίων της Εκκλησίας ,
sum populum , cohortuns cum ut ad Domini sepul- Epistola ad imperaiorem , contra lurpis lucri cupi.
luram concurral . dos, el de privilegiis Ecclesiæ .
57. Προς τον αυτοκράτορα περί του αυτού . Αd 49. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί των θείων
imperatorem de eadem re. ναών τιμών , και λαμπρύνειν και ώραΐζειν , και μη
38. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα , προκαλούμε- εμμένειν τινά κατηχουμενείοις , και μή οίκους τι.
νον αυτόν εν τώ ενταφιασμό του Σωτήρος . Epistola νων εγκολλάσθαι τοις θείους ναοίς . Epistola ad im
ad imperatorem , invitans eum ud celebritatem sepul- peratorem , de honorandis et exornandis divinis tem .
luræ Salvuloris . plis ; quod neminem deceat in catechumeneis habi .
59. Προς τον αυτοκράτορα , προσκαλούμενον εν τη lare ; neque domos quorumpiam divina lempla con
πανσέπτω κoιμήσει της υπεραγίας Θεοτόκου, Ad lingere par sit .
imperatorem , invitans eum ad festum Dormitionis 50. Προς τον αυτοκράτορα , όπως μή παντί βου
sanctissimæ Deiparæ. c λoμένω λέγειν πιστεύη, μηδέ κωλύειν τους καλλιερ
40. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί ελευθε- yoûvtas ttv yñv. Ad imperatorem , ut ne cuivis
ρίας του καταπολαύσαι την Εκκλησίαν Χριστού . Ιoquenti ακrem prabeat, nec colonos at agris colen
Epistola ad imperatorem , de asserenda in libertatem dis coerceat .
Ecclesia Christi. 51. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα , περί των
41. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα, περί ου ανα- ιταμών και αιμοχαρών και πλουτoύντων πολύ το
φέρομεν, ου διά τι ανθρώπινον , αλλά μόνης χάριν yaxboulov. Epistola ad imperatorem , de impuden
àyárons. Epistola ad imperatorem . Quod non ex tibus , sanguinariis, et in malilia locuplelibus.
humano afectu , sed tantum charitatis causa hæc 52. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα, προς τους
referamus . χειρισθέντας φορείν μάχαιραν προς Θεού , και μη
42. Γράμμα προς τον βασιλέα περί των διψώντων κατά το θέλημα του χειρίσαντος ανασείοντας αυτήν,
εν βρώσει άρτου καταφαγείν τον λαόν του Θεού , και όσα είς χόλον Θεού παρορά , και ζημίαν ψυχών . Και
συναλγείν αυτόν εν τοις επερχομένους ανιαροίς, υπέρ περί του Τύρου και του 'Αλεξανδρείας, όπως εξέλ
φίλων και συγγενών . Epistola ad imperatorem, de θωσιν εκ της πόλεως . Epistola ad imperatorem.
iis qui sitiunt populum Dei devorare sicut escam pa- Quod ii quibus gladius a Deo iradi!us est , non ad
nis, el quod ipse condoleat plusquam amici et co D tradentis placitum illo utantur ; quod ad Deum ira
gnali, de ærumnis quæ accidunt. inflammandum , el ad animarum perniciem vergil.
43. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί δωρεάς Et ut Tyrius el Alexandrinus episcopi ex urbe disce
ής αυτός απολαύσας μή ανεχέσθω τώ τα τοιαύτα dani.
χυρισαμένω Θεώ , μή αξίους αποτιννύειν καρπούς. 55. Νεαρά. Ζήτησις (1) του πατριάρχου κυρού
Epistola ad imperatorem . Ne omillat pro dono sibi *Αθανασίου , και της περί αυτόν ιεράς συνόδου προς
collato, conferenti Deo dignos referre fructus . τον ευσεβέστατον βασιλέα κύρον 'Ανδρόνικον τον
44. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του αναγ- Παλαιολόγος περί τινων κεφαλαίων νομίμων, τύπον
κάζειν τους αρχιερείς προσκαρτερείν την ποίμνην έχουσα Νεαράς , ήτις και εστέρχθη τότε παρά του
αυτών , και ποιμαίνειν καλώς τον λαόν του Θεού. αυτού ευσεβεστάτου βασιλέως. Novella , seu relatio
Epistola ad imperatorem , de cogendis episcopis ut patriarchæ domini Athanasii, et congregatæ apud
cum grege suv assidue commorentur, el recle populum eum synodi, ad religiosissimum imperalorem domi
Dei pascani. num Andronicum Paleologum ; de quibusdam juris

( 1 ) Exstat ct in codice Regio 2525.

471 EPISTOLÆ .
capitibus, in modum Noveliæ, quam imperator ap- A non amicorum , cognatorum , munerum , aul gloriæ
probavil.
54. Γράμμα συγκαλών βασιλείς τε και άρχοντας ,
ιερείς και μονάζοντας , ίνα γυμνώ το ποδι εξέλθωσι
μετά των θείων εικόνων λιτάζοντες . Epistola qμα
cohortalur imperatores , principes , sacerdotes et
monachos , ul nudis pedibus cum divinis imaginibus
processionem obeani .
55. Προς τον αυτοκράτορα , παρακινών ελθείν εν
το ενταφιασμό του Σωτήρος , Αd imperatorem ,
cohortans eum ut ad Salvatoris sepulturam acce
dat..
56. Προς τον αυτοκράτορα περί του γεγονότος
εις τον λαόν λιμού . Ad imperatorem de fame quα
populus laboravit.
57. Προς τον αυτόν, περί του αυτού και αύθις,
και μη πωλείν τινα σίτον άνευ ειδήσεως και του
Tatpápxou. Ad eumdem , de eadem re, ac ne inscio
patriarcha frumentum væneal.
38. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του αυ-
του, και μη τιμιουλκείν. Epistola ad imperatorem
de eadem re, el ne prelium augere liceal .
59. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του παρ'
ελπίδα συμπεσόντος της δεσποίνης και θάνατος . Falsa
inscriptio . Inscribi debet: Γράμμα προς την βασί-
λισσαν περί του δείν αυτήν ομονοείν το συζύγω .
Epistola ad imperatricem , quod oporteat eam cum
conjuge moribus convenire . Pertinet ad dissidia
quæ fuerunt inter Andronicum imperatorem et
uxorem ejus Irenen, de quibus Gregoras , elc .
60. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του όσα
C ratrix graviler succenseai filio suo felicissimo des
θεοφιλή οι ποθούντες υποτίθενται και βιάζουσι ,
κέρδος οικείον οφείλειν είναι λογιζομένους. Epistola
ad imperatorem . Quod ii qui amore ducuntur Deo
placila suggerani, et magna vi perficere nitantur, id
sibi lucro esse rali.
61. Γράμμα προς τον βασιλέα περί του ορθοδό
ξοις καλώς κριθέν ανεγείρειν θείους ναούς, είτα το
κατά τόπους φροντίζειν λαχόντι καταπιστεύειν , ώς
οι θείοι κανόνες διαγορεύουσιν. Epistola ad impera- τρεψαμένου λαχόντος διενεργείν τα δημώδη , ανα
torem . Quod orthodoxis recle slalutum et propositum
sit , ut divina templa excitent : iis qui in diversis
locis ad hoc deputali sunt concredenda : ul divini
carones enuntiant.
62. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του πρό- D ministratore , qui quemdaminduxit ut securi imagi
νοιαν προνοήσαι τον πατριάρχην αθάρα , εγείν (sic)
περί των πτωχών , και ζητήσαι ξύλα τα το πυρ
Trégovta. Epistola ad imperaloren !, ut curet com-
bustibilia ligna suppeditari, quo possit patriarcha
pulmentum pauperibus coquere.
65. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα, όπως έκαστος
των αρχιερέων τη λαχούση προσκαρτερή , και περί
των κλήρου αφηνιαζόντων ένεκεν οφφικίων και ρό
yas. Epistola ad imperatorem ut quisque episcopus
in sua Ecclesia resideat. El de clericis qui officiorum
el rogce causa conlumaces suni .
63. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του και
αναφέρειν ουχ ένεκεν φίλων , ή συγγενών, ή δώρων ,
on cuan ;. Epistola ad imperatorem , se ea quie refert,
18
causa referre.
65. Γράμμα του πατριάρχου στηλιτευτικών περί
Ιωάννου τινός Δριμύς το επίθετον , προσεταιρισα
μένου συμμορίαν επάρατον κατά τε της ποίμνης
Χριστού, κατά τε της Εκκλησίας, και του θεοστε
coûç autorpátopos . Epistola patriarchæ , qua infa
mia nolalur Joannes quidam Drimys, qui exsecran
dam sibi societatem conciliarel contra gregem Chri
sli, contra Ecclesiam , et a Deo coronatum imperato
rem .
66. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα , διεγείρον αυ
τον είς σύστασιν της Εκκλησίας και εννόμου ζωής
TÖY TO Úthxoov . Epistola ad imperatorem , excitans
eum ut Ecclesiam componat, et subdilos ad vitam
B
secundum leges deducut.
67. Γράμμα προς ποιμένας , μή προσκυρούσθαι
πρός τινας μονάς τας υπό χείρα αυτών , ή πιπρά.
σκειν, ή και καταχαρίζεσθαι, ει μή ως νενομοθέτη
Tal Šyxavóvws. Epistola ad pastores , ne monasteria
subdita quasi propriam possessionem sibi attribuant ,
aul vendant , uut aliis tradunt, nisi proul canonice
statutum est .
68. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του πε
ριποθήτου δεσπότου υιού αυτού Ιωάννου . Εpistola
ad imperalorem , de despola Joanne suo filio.
69. Προς τον αυτοκράτορα , όπως η δεσποινα
βαρέως έσχε κατά του υιού αυτής του πανευτυχε
στάτου δεσπότου. Αd imperatorem , quomodo impe
potce .
70. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του δε
σπότου και υιού αυτού Ιωάννου , αναλόγως προς τας
εξόδους και του αξιώματος έχειν τας οικονομίας.
Epistola ad imperatorem , de domino el filio silo
Joanne. ut pro sumptibus el pro dignitate necessaria
ipsi subministrentur .
71. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του προ
γαγείν τινα , λαξευτηρίου πατάξαι προς καταστρο
φήν εκτυπώματος του Σωτήρος και περί του αυθα
δισθέντος άρπάσαι τον σίτον . Τitulus mendosus .
Epistola ad imperatorem , de publicarum rerum ad
nem Salvatoris percutere! ac dejiceret : ac de eo qui
frumentum abripere ausus est.
72. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί των μη
θελησάντων, ίνα εκτελεσθή η εορτή των θείων απο
στόλων. Αυτός δε μή ανασχόμενος εάσαι, απέστειλε
και προσαγωγήν τή ιερά λειτουργία του πολυτίμη
τον και ποικίλον ποδήρη. Epis'ola ad in. peratorem
de iis qui nolebant ſestum divinorum apostolorum
celebrari : el quod ipse imperalor non passus sit, ul
id prætermilterelur, el surræ liturgiæ in donum mi
serit preliosam ac puichram tunicam lalarem .
73. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του κυ
ρου Νέφωνος όντος Κυζίκου, διά τας κατηγορίας
τάς ακουσθείσας περί αυτού. Ευistola ad inιueralo
479 ATHANASII CP. PATRIARCHÆ 480
rem de domino Niphone, Cyziceno episcopo, et de A 79. Παραίτησης της πρώτης πατριαρχίας αυτού.
accusationibus ipsi oblalis. Abdicatio prioris patriarchatus.
74. Γράμμα ευχαριστήριον προς τον αυτοκρά- 80. Παραίτησης της δευτέρας πατριαρχίας. Ρo
τερα, όντος εν ταύτη τη φροντίδα του κόσμου, μή των sterioris patriarchatus abdicatio .
πρωτείων ετέρω παραχωρείν, περί του ακουσθέντος 81. Τοις ιερωτάτοις αρχιερεύσι Θεού, και τοις
αυτή απολωλότος προβάτου . Τitulus inconcinnus . ένδοξοτάτοις τοις της συγκλήτου βουλής, και τοις
Epistola in gratiarum aclionein ad imperatorem . εντιμοτάτοις του κλήρου ιερεύσι και μονάζουσι , τοις
Quod cum in tanta mundi cura constitulus sil , non τε στρατευομένοις , και τοις της πολιτείας πλου
alteri primas delulerit, in reducenda ove quam pe- σίοις τε και πενομένοις και ανδράσι και γυναιξί
riisse audierat. πάσι διηνεκώς χορηγείσθαι το του Θεού επεύχομαι
73. Γράμμα περί μοναχών των καταπάτημα των Elen;. Sanctissimis Dei præsulibus, gloriosissimo
θείων κανόνων έκοντι αιρετισάντων, και αποφυγόν- senatui , et honoratissimis e clero sacerdotibus et mo
tww tñs olxsius povñs . Epistola de monachis, qui nachis ; iis etiam qui militiam exerceni, ac ciribus
arbitrio suo sacros canones conculcaruni, el a mo- divilibus pauperibusque viris el mulieribus omnibus
nasterio suo auſugerunt. Dei misericordiam conferri supplico.
B
76. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα, το ανηρτη- 82. Γράμμα σταλεν τω επί των δεήσεων περί τας
σθαι μετά Θεόν όσα δή δεξιά και ευώνυμα τα κατά ψήφους, άς πεποιήκασι διά την Κυζίκου , όπως ποι
πνεύμα πατρί. Epistola ad imperatorem, κι post ουσιν αυτον πατριάρχην , Epistola ad magistrum li
Deum sive in dextris sive in sinisiris a spiritualis bellorum supplicum , de electione qua creatus pa
pallis nulu pendeal. triarcha ſueral episcopus Cyzici .
77. Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του ανα- 83. Γράμμα ανεπίγραφον, seu fragmentum, in
θεωρείσθαι τά των γεννημάτων και άρτων είναι εις quo accusalus (1 ) pontiſex provocat ad synodum ,
δικαίαν εξώνησιν . Epistola ad imperatorcm, ut pro ut si crimina olijecia vera esse paleat, deponatur
videal fructuum et panis vendilionem justam esse . et ignominios ejiciatur ; sin minus, delalores pu
78. Γράμμα διεγείρον βασιλείς και άρχοντας και niantur.

πάν το υπήκοον προς επιστροφής προς Θεόν και 84. Γράμμα περί του πώς και διατί τα των πα
JET VOLZV. Epistola qua imperatores, principes et ραιτήσεων, της πρώτης, φημι, και της δευτέρας ,
omnes subditi ad conversionem el ad pænitentiam dytvovto . Epistola . Quomodo et quare prima et
excitantur. secunda patriarchalus abdicalio facta sit .

Ex illis autem duodecim epistolis ad imperalorem , quas paulo superius recensuimus, de residendi
necessitate onnibus episcopis imponenda, tres editie fuere a Turrianno, Latine tanium , Florentix post
librum de residentia pastorum ; nam quinque aliæ Athanasii epistolæ ejusdem argumenti, quas ibidem
edidit Turrianus Latine tantum , non ( reperiuntur inter epistolas Athanasii in laudato codice Regio.
Turriani auiem Latinum trium illaruru epistolarum , verius dixeris paraphrasim quanı versionen .
Alblicationem prioris patriarclatus Athanasii, necnon παραίτησιν της δευτέρας πατριαρχίας αυτού ha
hes editas a Boivinio in Notis ad Gregoram Græce tantum , ubi etiam reperitur editum fragmentum
illias Epistolae Allianasii, περί του πώς και διατί τα των παραιτήσεων , της πρώτης , φημι , και δευτέρας,
¿ YÉVOVIO . Nos autem tres epistolas ejusdem Athanasii de Judæis urbe pellendis supra lib . II , Grice
tantum edidimus. Libet autem nobis hic exscribere abdicativnem prioris patriarchatus Alhanasii, cum
n stra Latina versione ; namn er ea apparet, Athanasium abdicasse patriarchalum indictione septima,
hoc est , anno Christi 1293 , ut supra ex Pachymere diximus ; qui præterea scriptur subjungit id factum
die decima sexta nensis Octobris . Refert et Pachymeres παραίτησιν prioris patriarchalus Allianasii ,
sed in mullis diversa est ab bac, qu :e sic habetur in codice Regio olim Telleriano :
Abdicatio prioris patriarchatus. C Παραίτησις της πρώτης πατριαρχίας αυτού.
Cum Ecclesize Christi curam , co quo novit ipse Της Χριστού Εκκλησίας οίς αυτός οίδε κρίμασι
judicio, suscepimus ; cum iis Ecclesiam ejus scin- την φροντίδα δεξάμενοι , ουκ εξησφαλίσθημεν , του
dere volebant contumeliosis hominibus ulciscendis, μήτε τους σχιζομένους της Εκκλησίας Χριστού και
tum depellendis iis qui in impuritate , adulterio et υβριστές αυτού τιμωρείν, μήτε τους ακαθαρσίαις ,
fornicatione deprehensi fuerant, non frustra ope- μοιχείαις τε και πορνείαις εαλωκότας αναχαιτίζειν.
ram posuimus. Ignoravimus autein improbos quos- Η γνοήσαμεν δε ότι και τα πονηρά αντί αγαθών
dali mala pro nobis rependere ils qui principalum αντιστρόφως οι φαύλοι ανταποδιδόναι τοίς άρχουσιν,
obiinent, quia se ad vitam secundum legem agen- ώς εννόμως ζήν αναγκάζοντας (2). Καιρού δραξά.
dan compellent : illi enim immanes homines ar- μενοι, απηνείς εισπράττονται δίκας αυτούς εν οις
repla occasione ipsos in jus vocant, de administra- ποτε διωκήκασι • και ταυτα μηδέ τοις ενεργούσι ( 3)
lione sua . Cum lamen ii qui hodie publicas res σήμερον τα δημόσια, τοιαύτας εν οίς ενήργησαν
administrant, non tales in administratione sua ac- υπεχόντων ευθύνας, όσα ή κακοτρόπω γνώμη , η
( 1 ) Ipse scilicet Athanasiiis . (5) Pro των ενεργούντων .
( 2 ) Pro αναγκάζουσι vel αναγκάζονται .
 481 EPISTOLÆ . Ι
482
αγνοία κατά του δικαίου πε παρωνήκασιν. 'Αλλ', ώ Α cusandi causas dederint ; quales illi sive ex im
των εμών κακών , ώς μηδε κάν ίσα τούτοις εξισω- probo animo sive ex ignorantia, contra jus fasque
θήναι και τα ημέτερα ! Και ει και πόθεν ταύτα el cum furore objiciuni. Sed , 0 meum inforlu
επήλθεν ημίν άδηλα τους πολλούς, αλλ' ουχί και το nium , quod nostra illic nec faria nec comparanda
• Θεώ . Ο γάρ ειπών παρρησιασάμενος προς Θεόν, sinl ! Ac eliamsi niuliis ignotum sit unde hir'c no
« ο ζήλος του οίκου σου κατέφαγέ με , και είπε και bis acciderint ; al non Deo . Nam qui Deo cum
τό, « Οι ονειδισμοί των ονειδιζόντων σε επέπε σον fiducia dicere ausus est , « Zelus domus luie comedit
επ' εμέ . Ο Ουδέ γάρ ημετέρων μόνον ταύτα σφαλ- me, ) is ipse dixit , « Et opprobria exprobrantium
μάτων αντέκτισις. Και χάρις Θεω · και ημείς μεν libi ceciderunt super me. , Non enim delictorum
αδικούμενοι ούτως , ουκ αδικούμεθα · ότι τον μη εαυ- meorum tantum hæc ullio fuerit, qua de re gratias
τον αδικούντα ουδείς δύναται παραβλάψαι ' ή 'Εκ- ago Deo ; namque nos ita læsi nibil lædimur ; quia
κλησία δε πάλιν υβρίσθη και έζημιώθη . Τίς δε και ei qui se ipsum non lædit, nemo nocere valel ;
ζημία ; Των μοναχών και μοναζουσών, και του λοι- verum Ecclesia contumelia el damno iterum affecta
που Χριστωνύμου λαού , των μεν λόγω , των δε και est . Quodnam illud damnum ? in nionachios el mo
β! α βλεφάντων προς το σεμνότερον, ώ ; καταιγίς niales, ac reliquum Christianum populum , quorum
άγρια αθρόον έπεισπεσούσα, ή καθ' ημών ύβρις B alii sermone, alii vel in vili ad honestiora spectant,
προς τα σεμνότερα έτρεψεν . Η δε ύβρις και το αυ- ceu sæva procella conſertim ingruens, contume
της λυπηρόν, το μή κατά της αυτών ( 1 ) υπολήψεως liam nostram in venerabiliora converiit. Contume
μόνον, και το λίθους κρατήσαι βαλείν ημάς, και lia porro illa et tristitia liinc consecuti, non coiilra
αναθεματίσαι, και όσα σωματικής εστιν ύβρεως famam solum nostram vergil, neque tantum co
επειπείν , αλλ' , οίμου ! κατ ' αυτού του σεβάσματος . devenit, ut arreptis lapidibus nos impelerent et
Διό και φημί • Eί εφρόνησα πώποτε , η φρονώ , ή anathematizarent, ac quamlibet in corpore injuriam
φρονήσω της αγίας Χριστού του Θεού Εκκλησίας μati cogerent ; sed etiam, Va milhi ! cont : a nostram
αλλότριον φρόνημα , ανάθεμά μοι από Χριστού του de religione sententiam vertitur. Quamobrem dico :
Θεού , και πεντανάθεμα, και κατανάθεμα . Ει δε ως si ungnam tenui , vel jam tenco , vel in posterum
οι του Κυρίου μου Ιησού εδογμάτισαν και παραδε lenelo, aliquam a sancta Christi et Dei Ecclesia
δώκασιν άγιοι μαθηται και απόστολοι, και οι τού- alienam sententiam , anathema sit wihi a Christo
των διάδοχοι θεοφόροι Πατέρες, και ως η αγία Εκ Deo ; imo omne anathema, el dirum anathema :
κλησία Χριστού του Θεού ημών εδέξατο , πιστεύω si vero quemadmodum sancti discipuli et apostoli
και προσκυνώ και δέχομαι και ασπάζομαι και κη- C Domini mei Jesu , el eorum successores Deiſeri
ρύττω. Εί τι δε ταύτης έχθρών και αλλότριον, παρα Patres, et sancta Ecclesia Christi Dei nostri , do
πέμπω τω αναθέματι οι κατ' εμού ακονήσαντες cuerunt el tradideruni, ila cr . do , hæc adoro, hæc
γλώσσας , και τοιαύτας αθέους φωνάς εξερευξάμενοι recipio et nplector et predico : et si quid illi
διαβολής και συκοφαντίας, εκκήρυκτοι οι τοιούτοι inimicum alienumve est, anathemati irado ; ii qui
Εκκλησίας Χριστού , και άλυτο αφορισμό εκ της linguas suas contra me exacuerunt, el inipias voces
ζωορχικής Τριάδος, και ημείς αυτούς υποβάλλομάν calumnia el sycophantia plenas cromuerurl, pro
και άρα αναθέματος. Επει δε νόμος τη Εκκλησία scripti sunto ex Ecclesia Cliristi, atque eos inso
Χριστού εκόντας άρχειν εκόντων , ημείς δε δυναστι- lubili excommunicationi a vile principe Trinit : le,
κώς εδόξα μεν άρχειν , και διά τούτο απώσαντο, ac maledicto anathematis nos subjicimus. Quo
απωσάμενο του ποιμαίνεσθαι υφ ' ημών , και εμείς viam vero ea lex Ecclesiæ Christi , ul lubenles 117
ποιμαίνειν αυτούς παραιτούμεθα , κατά τον είπό τα : bentibus imperent, nos vero cuin auclorilate visi
« Κλήρω ανυποτάκτω και λαό απειθεί αποτάσσο- sumus imperare , atque idco nos illi abjeceruni ;
μαι, και δεόμενος εκ ψυχής ημίν τε και αυτοίς ίλεων alijecii nos ab illis ac pastoris oflicio depulsi , illos
έσεσθαι τον Θεόν . Τα δε ημέτερα άγοιτο όπου και visissim pascere recusamus, secundum eum qui
βούλοιτο ο εν Τριάδι υμνούμενος Κύριος πρεσβείαις D dixit : « Sorti non obsequenti ei popolo rebelli re
της Θεομήτορος, των νοερών Θεού λειτουργών και nuntio. , Nobis tamen el ipsis propitium esse Deum
πάντων των απ' αιώνος αγίων ημών. Και οι αρχιε . precor. Nostra vero quo voluerit deducat qui in
ρείς, ει μεν κανονικώς είπαν και έπραξαν , και δι- Trinitale celebratur Dominus, precibus Dei Matris ,
καίως μου απεκόπησαν, ίλεως ούτως ο Θεός είη και spiritualium Dei ministrurum , el omnium qui a
αυτοίς · ει δε μή, τοίς ρηθείσιν επιτιμίους υπεύθυ- sæculo fuerunt sanctorum nostrorum . Pontifices
νοι έστωσαν, και αυτοί , και ούς ψευδώς υποσύρoυσι, vero siquidem canonice dixerint el fecerint, et
και υφ' ών παρασύρησαν. Είχε δε και 'Αθανάσιος jure sese a me segregaint, propilius illis sit Deus ;
ελέω Θεού αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως νέας sin minus, prædictæ uliioni subjaceant lam illi ,
"Ρώμης και οικουμενικός Πατριάρχης Ινδικτ . ζ' , quam ii quos fallacibus verbis abducuit, el a qui .
είχε και μολιδίνην βούλ..αν πατριαρχικήν , και bus vicissim abducti sunt. Sequebatur deinde, Atha
κάτωθεν ταύτα : Τούτοις στοιχω ενώπιον Θεού nasius misericordia Dei archiepiscopus Constanti .
και ανθρώπων τούτοις εμμένω. Εί τι δε άλλο είπω nopolcos novæ , Roma et æcumenicus patriarcha.

( 1 ) 'Hvor legendum ut apud Pachymerem .

483 ATHANASII CP . PATRIARCHIE 484
Indictione V : Habcbat autem et plunbeam bullam A ή πράξω εκτός των ώδε γεγραμμένων, άστοργον έχω
putriarchalem el inferius hæc scripla erant : In liis και βίας και τυραννίδος έργον , μή συνειδώς έμαυτό)
incedo corain Deo, in his permaneo. Si quid vero χάριτι Χριστού αργίας τι έγκλημα . Ίνδικτ . ζ'.
aliud fecerim aut dixerim præter ea quæ hic scripta sunt, irritum habco ac violentia tyrannideque ple.
num ; nec tamen mihi segniliei crimen , gratia Christi, bærere conscius sum . Indictione vii .
Placet hic ctiam subjungere rescriptum ejusdem Athanasii palriarı hæ cum nostra Latina versione ,
quo infamia notatur Joannes quidam Drimys, qui socielalem cum exsecranda factione iniverat contra
gregem Christi, contra Ecclesiam et a Deo coronatum imperatorem . Hujus autem Joannis meminere
Gregoras et Pachyneres, sed paucis omnino verbis ; unde loca illa Gregoræ , ct Pachymeris, ubi de
hoc Joanne igitur, non parum lucis accipere possunt ex hoc rescripto Athanasii, quod sic habet :
Rescriptum patriarchæ , quo infamia noiatur Joan- Γράμμα του πατριάρχου στη.1ιτευτικών πε, !
nes quidam Drimys qui societatem cum exsecrenda Ιωάννου τινός , Δριμύς το επίθετον προσεται
faclione iniverat contra gregem Christi, contra ρισάμενος συμμορίαν· επάρατος κατά τε ποί
Ecclesiani et a Deo coronalum imperatorem . μνης Χριστού κατά τε της Εκκλησίας και
B του θεοστεφούς αυτοκράτορος .
Beatæ naturæ gratias agimus cum pro reliquis Χάρις καν τούτο συν τη λοιπή αγαθοτρεπει θ:
divinis muneribus, lum qui Ecclesiam sacerdotio et ουργία τη φύσει τη μακαρία ότι την Εκκλησίαν
imperio pulchre coronavit , ul ambobus hisce mo- ιερωσύνη και βασιλεία άρμοζόντως κατέστεψεν ώς
deratoribus rite ac studiose gubernala , pullulantes αν υπ' αμφοίν εκ ζήλου κρατουμένη κυπρίζοντας
uvas ad maturitatem deducat, plenasque ac divinis βότρυς περκάζη αξίους και πλήρεις των θείων ληνών ,
dignas torcularibus constituat, et quidquid in la- αφ' εαυτής ομφακίζον άπαν απορροπίζουσα , ώς τούτο
bruscam degenerat ab se eliminet : ut ex hoc ne- κάντεύθεν εισόμεθα. Της γάρ Χριστού Εκκλησίας
gotio cognoscere licebit . Nain Christi Ecclesia cum συν ταϊς λο: παις θεϊκαις δωρεαϊς επιδαψιλευομένης
reliquis divinis muneribus, quæ large hominibus ανθρώπους , εκ δεξιάς αρχιερατικής , και το μέγα
præbita sunt, pontificum dextera magnam mirabi- τουτί και πανάγαστον της Ιερωσύνης αξίωμα , οισ
lemque sacerdotum dignitatem constituit ) , quo- τισιν οφειλή το πρώτως ορθοδοξείν εις Θεόν, και
rum officium est primo ut rectam de Deo doctri- αίματος μέχρις διεκδικείν, όσα φίλον αυτή, και δη
nam teneant, et ad sanguinem usque defendant ea και τηρείσθαι πιστούς τοίς θεόφροσιν αυτοκράτορσι ,
que Deus defendi jubet , fdeles religiosisimpera- c και ευλαβώς και πεφυλαγμένως δικαιοσύνη και σιω .
loribus mancant, et pie et caule justiliæ , lempe- φροσύνη και αληθεία βιοτεύειν επείγεσθαι , ώς έρY »
rantiæ el veritati dent operam , ul opere et verbo και λόγω πα τι εις παίδευμα κείσθαι χρηστών. Και
omnibus, ad institutionem utiles sint, et salis lu- άλας και φώς τυγχάνειν τώ λοιπώ λαώ, και μάλα
cisque inslar reliquo populo fiant : ac præcipue , ut προ των λοιπών το εύνουν υποτιθέναι τη βασιλεία ,
dixi , auctores populis sint ut benevolentiam erga ώς έφην , τηρείν τοις λαοίς, ως επιβλέπειν λελαλη
imperiumconservent , quia Deus pacis dixit respi- κότος του της ειρήνης Θεού , πραέσι και πειθηνίαν
cere se mansuelos, morigeros et fideles , supplica- αν (sic) και πιστοίς · δεήσεις αν και εντεύξεις ευ
tiones , gratiarum actiones Orationesque frequentes χαριστίας και προσευχάς πυκνάς αυτούς ποιουμέ
pro imperio , pro magistratibus , pro seipsis et pro νους οφειλομένως , υπέρ γε της βασιλείας και των
loto mundo , ul par esi , edanı; ut tranquillam εν τέλει και εαυτών, και του κόσμου παντός, ώς
agentes vitam , inslar speculi fidelibus exhibeant, αν εν ηρέμω εκείθεν ζωή δίκην εσόπτρου πιστούς
quo vitæ instituto opus est iis, qui se vero , viventi υπεμφαίνoιεν οποίος δέοι αναστροφής τους αυχούσι
et uni Deo servire gloriantur ; atque æquitale con- λατρεύειν τη αληθεί και ζωντι και μόνω Θεώ, και
decenti Christianum cælum ad bonum omne ope- επιεικεία σεμνοπρεπεί το Χριστώνυμον σύνταγμα
rum exemplo compellant . Verum,in his , ceu in D εις πάν αγαθόν εξ ών ενεργούσιν αυτοί συνελαύνοιεν .
vinca, suborlum rubum esse audivimus : unumque 'Αλλά γε κάν τούτοις ώς εν αμπέλω φύεσθαι βάτον
ex magni Salvatoris Christi discipulis proſana qua- ήκουσαμεν, και ένα προδότης των του μεγάλου Σω»
dam subversione el torva sententia, proditorem τήρος Χριστού μαθητών βεβήλω (sic) γεγηνημένον
factum esse comperimus ; Joannes scilicet quidam ίσμεν παρατροπή . γνώμη τινί σκαιοτρόπο. Και τις
hoc lempore, Drimys cognomine, se Unum ex 92 Ιωάννης τανύν Δριμύς το επίθετον, του βήματος ένα
cerdotali ordine esse professus, magnam malitiæ προσμαρτυρών εαυτόν κακίας εκβλύσαι εξήχθη ,
vim efl'udit , ac reipublicæ fidelium perniciosam : et τιολύ το δριμύ και έπίζον (sic) τη πολιτεία πιστών
hec sacro presby !cri nomine occullalus callidius και ολέθριον • και ταύτα κλήσει τη ιερά υποκρυπτό
aggressus est : ac si quis ovis pelle lupuni oblege- μενος πανούργότερον " ώς άν τις κωδία και λύκον
rei . Nescio quibus ex barathris et triviis emersus περικαλύψειεν, ουκ οίδα έκ ποίων βαράθρων τε και
ad malurandain sibi pernicom prodierit ; is cum τριόδων ανασωθείς προ καιρού επ' απωλεία τη εαυ
mullis sibi obsequentibus filiis perditionis, quos του. Και όσους υιούς απωλείας και τούτω καταπει
hæc oceasio patefecit , regiam quasi rubigo adiit, θείς επίδειξεν ο καιρός την βασιλίδα καταλαμβάνει ,
ad imperaloris conspectum venit, a quo benigne, οία τις ερυσίβη, και βασιλεί τώ αγίω εμφανισθείς
485 EPISTOL.E . 186
και εισδεχθείς δεξιώς, ως δήθεν είναι των ευλαβών, A quasi scilicet ex piorum numero esset , cum lio
και φιλοτιμηθείς υπέρ την αξίαν . Διό έπεφήμιζεν nore præler meritum erceplus est . Nomen autem
εαυτό ιερωσύνης oίμαι αξίωμα, έλκειν σκεπτόμενος sacerdotii, ut estimo , simulavit ; magnam sibi indle
διά τούτου πολλήν προς αυτόν την αναδοχήν, ειωθό- dignitatem conciliare studens apud eum qui divina
τoς τιμάν τα θεία, και τους του Θεού , μεγάλαις et Dei homines honorare consuevit ; magnis, in .
αναδοχαίς και βασιλικαίς του αγίου μου αυτοκρά- quam, et regiis observantia significationibus ad
τορος από γε φιλοθεΐας και ευσεβείας και ευλαβούς missus a sancto imperatore meo , pro insila animo
και ημέρας ψυχής , ώς oύ πoτε των ανέκαθεν βασι- ejus religione, pietate ac ea qua præditus est man
λέων άλλω τινι εν τοις θείοις " κάν τούτο το ευλα- suetudine ; ila ut nulli antehac quantumvis pio,
βές μεμαρτύρηται· ώς τούτο τούτου το κράτει tantum benevolentie a superioribus imperatoribus
πεφιλοφρόνηται υπερβολή καλοκαγαθίας και η με- exbibitum fuerit ; qua etiam in re ejus pietatem
ρότητος, ώς ίνα καν τούτο συνάδων είη το μεγάλο lestificari liceat : ibi etiam probitatis et mansuelui
Δαυίδ : « Λίαν έμοι , ο Θεός , οι φίλοι σου ετιμήθη- dinis magnitudinem demonstravit ; ita ut ea in re
σαν . υ' Αλλ ' ώ ψυχής αναισχύντου και πάντη σκιάς ! magno Davidi similis, dicere possil uit ille : Mihi
αντί γάρ οφειλούσης ευγνωμοσύνης τη ευποιία , nimis honorati sunt amici lui Deus . Sed , o ani
εξ ης και θήρας ίσμεν μεταβεβλήσθαι , τον θείον φο Β mamimpudentem et tenebrosarm ! Nam pro de ! ila
βον και όρκους αποδραπίσας αφ' εαυτού και λίαν δρι- lantis beneficiis grati anini significatione , eum in
μυς και δυσθάνατος , και ομοίους αυτή προσεταιρι feræ naluram versuin conspicimus , et Dei timore
σάμενος κατά τε της ποίμνης Χριστού , κατά τε της ac juramentis posthabitis et abjectis , Drimys ille
'Εκκλησίας και του θεοστεφούς αυτοκράτορος ρα- 2c exiliosus homo, cum alios sui similes sibi con
ψύδημα δόλου και τυραννίδος συνθέμενος. Φεύ της ciliassel, contra gregem Christi , contra Ecclesiam
έρεσχελίας ! ο άθλιος απόγονος είναι των πώποτε et contra divinitus coronatum iinperatorem ma
βεβασιλευκότων τινός • ον ουδε γεννηθήναι, ουδε chinamentum doli el tyrannidis plenum struxit .
παρά τινος θεαθήναι η ακουσθήναι ταϊς αληθείαις Proh nugamentum! Miser ille se ex aliquo prisco
και μέχρι σήμερον άνθρωπος ηνωτίσθη ποσώς . Τρα- rum imperatorum ortum gloriatur, quem ne natum
γέλαφος οίμαι τις ανυπόστατος, ή καθά που τα λό . quidem , neque ab aliquo visuin , auditunive hacie
για, « "Οτε η θάλασσα εμαιούτο, συ ετήρησας τρα nus ullus scivit. Hircocervum esse pulo , nulla
γελάφων τοκετούς ακηκοός. » "Ένθεν πρεσβύτερα substantia praeditum et fictum ; sive cum haec Seri
μή οκνείν διακηρυκεύειν υπέρ αυτού και μείζονα , pluram alicubi dicentem audiissel : Quando mare
γέλωτος κωμωδίαν άξίαν ή μάλλον δακρύων πολλών obstetricabatur , tu observasti partus hircocervo
εαυτώ καταχαριζόμενος, και τοις προχείρως εκ C runn ( 0 ) ; inde sibi antiquitatis et generis sui una
μοχθηρίας τοιαυτα πιστεύουσι και κρατύνουσιν. gnitudinein predicandi occasionem impagne acci
"Οθεν και μάλλον μυρμηκολέων ευρέθη κακός κα - piens, comediam risu, imo potius lacrymis mullis
κώς ολεσκόμενος αποτυχών της βοράς, ός μετ' εκεί- dignam edidii, lum sui causa , lum eorum qui le
νου του θείναι τοις άστρο : ς τον θρόνον βατταρίσαι mere ex improbitate talia crederent et confirma.
τετοιμηκότος τα τοιαύτα προσονειρώξαι ουκ έφριξε, rent : quare facilius ille myrmecoleon deprehende
μεθ' ου και συναριθμήσθαι και συντετάχθαι διά tur, ac inalus male peribil, cum nihil quod devoret,
την μίμησιν, ώς εξ ών ειργάσατο αποδείκνυται . Κά . habeat, qui cum illo qui thronum suum in aslris
κείθεν ομόφρoσι τούτο τισι τα της πλάνης αυτού ponere volebat , talia etfutire el somniare ausis
και αποστασίας καταπιστεύσαντα, και ακοαίς πονη. non exhorruit : cum quo adnumerandum et con
ραις λόγους διακομίσοντα πονηρούς, τα αυτού βδε- stituendum eum esse o! imitationem, ex operibus
λυρά σκαιωρήματα εν τη πόλει και ταύτα του κρά- ejus commonstralur. Inde vero cum quibusdam
τους ένσπείρας και δείλαιος συμμορίαν ποιείται επά . sibi consentientibus erroris et deſectionis suæ
ρατον' οι και μη πω διακορείς τη τοσαύτη μανία secreia concredidisset, et improbis auribus im
γενόμενοι , έτι ωδίνοντες τα κακά, του μόνοι ενταύθα p proba verba dedisset, itemque exsecranda et per
λυττάν μεθ' ών ωκειώσαντο μικρόν λογιζόμενοι, versa machinamenta sua in civitale imperaloria
μειζόνως εν κακουργία δραμείν συνέλαβαν τόνον disseminasset, abominandam sibi manum collegit
του ανομίαν αποτεκείν , ώς αν μειζόνως εκπολεμώ- hominum , qui cum nondum tanta slullilia saturi
σαι αυτούς και Θεόν επισπεύδοντες τους κύκλο sint, mala parturientes, rati parum esse si in illa
ημών άθεους και ασεβείς , εις άσπονδον μάχην την prima quam amplexi sunt stultitia furant, majoris
κατά του Κυρίου και του Χριστού αυτού , και όλου in nequilia cursus laborem susceperunt, ut pariant
συντάγματος Χριστωνύμου , συγκαλέσαι επ' άπω- iniquitatem ; ita ut majoris belli Deo inſerendi
λεία κοινή εις αντίληψιν την έαυτών εψηφίσαντο. sludio incensi , finitimos nostros atheos el impios,
Και τούτο εξήνυσαν άν, ει μή συνέχει τούτων τάς ad inexpiabile bellum adversus Dominum el adver
μηχανές και θανάτου εκτρέπων σκιάν εις ζωήν τοις sus Christum ejus, et adversus lotum Christiano.
ελπίδας βεβαίας αναθεμενοις αυτό • ος και τον πό- rum cælum ad coinmunem perniciem ei sui auxi
νον αυτόν ταίς αυτών κεφαλαίς ενδίκως επέβαλε , lium evocare constituerint. Et hoc sane perfecis
( 1 ) Job xxxix , 1. Sed multum diverse .
487 ATHANASII CP, PATRIARCHE 188
sent , nisi qui mortis unbram in vitam convertit A και λίθον κυλίειν εφ' εαυτών αυτοίς εξεγένετο . 0ς
in gratiam eorum qui spem in ipso firmam posue- και επέλθοι μεθ ' ών συμμάχων και είλοντο , Χριστέ
runt , illud compressisset : qui etiam ipsorum la- βασιλεύ και Θεέ , της ποίμνης ευσπλάγχνως μνη
borem in capita eorum immisit, ita ut ipsi lapidem σθείς, ής έκτήσω τω πάθει σου, οία και όσα το
in suam perniciem volverint : quibus illa eveniant "Ορής εκείνη και το Ζεβεε και το Σαλμανάν , και
precor ( v Christe rex et Deus , qui gregis lui mise- τοίς άρχουσι τοις εκείνων φρυαξαμένοις υπερηφάνως ,
ricordiler recordatus es , quem possedisti sanguine οία και ούτοι του Θεού τα άγιαστήρια, εκ μηδενός του
luo) quæ acciderunt illis Oreb et Zebce el Salmana, δικαίου και αφορμής ή γένους , ή τρόπου βασιλειώνιος
ac eorum principibus qui superbe fremuerant ; co (sic) δριμωτάτου δριμέoς , και όντως θεοστεγούς επι
prorsus modo ( 2 ) quo isti adversus sanctuaria Dei λησθέντος και εαυτού και ά μηδ' όναρ ιδείν έφικτον ,
se geruni. Ne autem nullo jnre, nulla occasione διακένως επί το δράξασθαι κατασπουδάσαντος , και
sive generis sive morum , regnum affeclans , acer- δίκην θυέλλης ως εκ τυφώνος δεινού διαταράξει
bissimus liominum , ac vere Dei osor , sui oblitus, και καταδύσαι προς απιστίας βυθόν, όσον υπόσα
ac ea que ne per omniunt quidem assequi poteral , Ορον εύρε και δύσουν τη βασιλεία εκ του λαού
attingere, ac instar procellæ et diri turbinis omnia Θεώ δε και πρότερον και μάλλον από των ξυλωτών
niiscere ac in profundum infidelitatis demergere 5 εξ αφορμής ευλόγου ουδεμιάς είς τούτο ελθών, η εκ
aggressus ; quotquole populo peruilos homines ac του φρονηματισθήναι και μόνου , καθά που και τη
imperio,ino potius Deo infestos reperit , maxime- Γραφή προσαδόμενος άφρων μετά των ακολούθων
que ex lignariis sibi conciliavil ; nulla rationabili αυτό φρενα πατηθείς και εξάγιστος ώς ότι ουκ έστι
occasione ductus, nisi quod perinde atque ille in Θεός · εξ ούπερ και διεφθάρη βδελυθείς και δια
Scriptura memoratus insipiens, una cum gregalibus παιχθείς ως στρουθίον οικτρόν, ο φαντασθείς εμφανί
suis, menle delusus ac deceplus exsecrandus homo ζειν εαυτόν, ώς φετο, υπέρ Θεού φοβερώτατον, οία
bo senserit ac dixerii , « Non est Deus. , Unde
πίτυο ; απτόμενος μυς σύναμα και οίς περιεάλω
abominabilis laclus ac delusus, velul mizerabilis et
vilis passer periit, qui sese vel Deo terribiliorem κακώς προσεταιρισάμενος , εκείθεν μυκτηρισθέντας
exhibiturum somniando speraverill , ac si mus pino και αναφωνήσει προφητική. 'Εβασίλευον γάρ, φη
σιν, εαυτοίς και ου δι' εμού, ήρξαν, και ουκ έγνώ
se conferret. Quare una cum iis quos sibi amicilia ρισάν με , μηδε τούτων λαβόντες εις νούν οι εμβρόν
improbe devinxerat, hoc prophetico sermone deri τηεοι, και ο τούτων απαιδευτότατος προεστώς : ο
delur : Regnarunt, enim , inquit , sibi , non per
me; imperarunt et non noverunt me. , Neue χθες του βήματος ένα φημίζων εαυτόν, και σήμερον
C ξιφηφόρος διψάσας φανήναι και φαντασθείς αρμα
secum reputarunt illi stupore perculsi homines,
necnon imperitissimus ille dux eorum , qui cum se
τηλατείν, σκηπτούχος , ώ δίκη , ο τολματίας (sic) ανα
δηθείς (sic) αυθωρόν τοϊς ομοίοις αυτή την δυσσέ.
hesterna die ex sacerdotali ordine esse prædicas
βειαν, μόνη θαρρήσας απάτη κωφής και ματαίας
sel , hodie gladio instructum se ostentare expetit,
διαβολής, ώς ότι των ημετέρων ουδέν άθεει, και ότι
curruque veclus ct sceptra lenens apparet. O σκληρόν το προς κέντρα λακτίζειν αυτούς και (sic)
justitia ! qui audacie impielale spud sui similes εκ τού, « Δ :' εμού βασιλείς βασιλεύουσι , και διδασκό
conspicua redimilis est , solis stupidæ ianæque
caluinniæ fallaciis confisus, nec cogitabat non sine μεθα , ά και μή συνιέντες οι αλιτήριοι , ουδ' ότι
Deo regi nostra , ac durum os e contra stimulum ημών και αι τρίχες τριθμημέναι εκείθεν της κεφα
calcitrare, l'eque illam nobis traditim dortrinam λής ή και αυτών πρωτουργός . Περί τούτων γάρ
considerabal : « Per me reges regnant. , Quæ sane τάχα κατηύξατο και ο θείος Δαυίδ, « 'Αποπεράτω
σαν , και λέγων , από των διαβολιών αυτών , κατά το
son intelleserunt miseri homines , neque cogitarunt
capillos capilis sui numeratos esse ; quod item πλήθος τα των ασεβειών και απιστιών αυτών αυ »
eorum signiſer non animadvertit. Adversus komnia τους έξωσον » , και ει μη μετάνοιαν επιδείξωνται
nes hujusmodi hæc forlassc precabalur divinus ταχινήν , δηλαδή της των πιστών ομηγύρεως, και
D
David nis verbis : « Decidant a cogitationibus suis, συλληφθήτωσαν εν τη υπερηφανία αυτών , και εξ
secundum multitudinem impietatum eoruin expelle αράς και ψεύδους μέχρι και συντελείας διαγγελή
eus ; » el si non penitentiam agere malurent, a σονται , και γνόντες, ει βούλoιντο, οι απολωλεκότες καρ
fidelium cerle cælu decidant; i el comprehendan δίαν , πως ο Θεός δεσπόζει και συντηρεί και φροντί
lur in superbia sua , el de exsecratione et Dien ζει και περιέπει υπερασπίζων τον ευσεβή και θεό
dacio usque ad consummationem annuntiabuntur ; ) φρονα και σταυροφόρον ημών και πραή και φιλό
scientes (siquidem velint ipsi qui corde perierunt) χριστον άνακτα , εύηχών εις νουν αυτό θεϊκώς, το,
quomodo Deus dominetur, conservet, curet, fuveat « Εί βούλoιο ταϊς οδοίς μου πορεύεσθαι, τους εχθραί
el protigat, pium , religiosum , cruciſeruin , man- νοντάς σου θήσομαι εν τω μηδενί , και χείρα επιβαλω
suelum , Christi amantem imperatorem nostrum , τιμωρών μαχομένοις σο !. 5 Και γάρ ου μόνον ενυ
Mentique ipsius hæc divinitus inspiret : « Si vo σταξαν οι επιβεβηκότες τοίς ίπποις, οι τω δριμεί
lucris in viis meis ambulare, inimicos luos ponam συνεκβακχευθέντες ήταν τή αλογία, οι και αλόγων

(2 ) Serieni mire perplexami) sic divinando vertimus.

489 EPISTOLE .. · 490
αυτών αλογώτεροι , αλλ' ήδη και ύπνωσαν ύπνον A in nihilum, el ultricem manum le impugnantilus
αυτόν και ουχ εύρον ουδέν, από επιτιμήσεως πάν- immillam. Εtenim non modo dormitaverunt qui
τως της θείας οργής παραδειγματισθείσης της ανο- ascenderunt equos , qui una cum versuto illo bac
μίας αυτών , ώς μάτην, χανόντων (sic) , και προς γε chico furore sive insania agebantur; qui vere brulis
τη αμαρτία και απωλεία ή αυτούς εμβεβλήκασι, ipsis irrationabiliores sunt : sed et jam dornile
και διηνεκή οφλήσουσι γέλωτα. οίς ουδέ δυνατόν runt somnum suum , et nihil invenerunt, , idque
παρ' ανθρώπου αξίαν συμψηφισθήναι την τιμωρίαν, plane ab increpatione ire divine: cum eorun ini
ή παρά μόνου Θεού προς το του έργου τούτων ώμον guitas palam traducia, sit , utpole qui frustra 05
και ασύγγνωστον, και αθεώτατον και ολέθριον. Εί aperuerint ad peccatum et ad perniciem in quam
τις ημών νουνεχώς το του αθέου τολμήσαντος δια proruerunt ; ita perpeluo risu digni habeantur : qui
σκέψεται αποτέλεσμα, ών και ημείς ενδίκως ομού bus non sane polest ab homine promeritus decerni
και ενθέσμως μετά της περί ημάς των ώδε λαχόντων supplicium, sed soluτη a Deo , ob opus scilicet illud
ιερωτάτων αρχιερέων θείας και ιεράς συνόδου , του crudele, venia indignum , impiissimum et pernicio
Σάρδειων και υπερτίμου, του Χαλκηδόνος και υπερ- sum quod susceperunt. Si quis nostrum inipii
τίμου, του Περγάμου και υπερτίμου , του Μιτζώνης hominis audax facinus prudenter consideret [ is
και υπερτίμου , του (sic) 'Αχυράους και υπερτίμου , B certe putabit opus esse ] , ut nos cum sanctissimis
του αρχιεπισκόπου Χριστουπόλεως και του αρχιε- archiepiscopis qui hic in sacra et divina sinolo
πισκόπου Δίρκου , συμπαρόντων και των θεοφιλε- coacti sunt ; Sardensi scilicet hyperlimo, Chalce
στάτων επισκόπων του Ραιδεστού , προς δε και του donensi hyperlimo, Milzynensi hypertimo , Ancy
Χαριουπόλεως, το τόλμημα μυσαχθέντες το αθεώτα- rano hyperlimo, el archiepiscopis Christopoleos ct
τον και αναίσχυντον, πάσης απογυμνούμεν ιερωσύ- Dirci , presentibus item religiosissimis episcopis
νης αυτόν τον θήρα τον δυτικών και δριμύν , σπορέα Relesla 4 Chariopoleos, in scelus implissimum
φρικτών ζιζανίων υπάρξαντα τοιούτων, ει και ποτε et impudentissimum odio inconsi, hanc feram oc .
ταύτης ήξίωτο, αλλά μή μάτην ταύτης κατετυράν- cidentalent et vafram sacerdotio prorsus spolielmus ,
νει εν λόγω μόνη ψιλή προς εξαπάτης των απλου- qux tanta lain horrenda zizania disseminavit ,
στέρων, τιμήν κάντεύθεν ο άτιμος εαυτο ποριζό- etiamsi illo gradu dignalus aliquando fuerit . Ve
μενος, ώς ο τρόπος απήλεγξεν εαυτώ αδεώς τα υπέρ rum in illo lyrannidem exercuit nudo tantum verbo
εαυτόν φημιζόμενος, συν τούτω και τον ακόλουθον usus ad simplices circumveniendos , el ad hono
αν η Μύρα Λυκίας προήνεγκεν, οία λύκον ασυμπαθή rem sibi conciliandum , etsi vere infamis homo, ut
τοίς προβάτοις Χριστού προσενεχθήναι ορμήσαντα . o ipsi mores ejus per se arguunt ac predicant; cur22
Προς δε και άλύτω και τούτο μετά του πρωταιτίου C
illo item sequace ejus quem Myra Lyciæ protulii ,
δρομέος συν πάσι τοις ακριβώς είδόσι το φόνιον βού- qui quasi lupus immisericors in gregem Christi
λευμα , και μη σπεύσασιν εις φανέρωσιν ενδεσμού- irrupit. Cum hoc autem et primo illo sceleris au
μεν αφορισμώ . Αλλά και οις από γε του νυν φω- clore ac prodromo, eos omnes qui in nefarii et
ραθή, λύσσης τοιαύτης και αθεΐας και απιστίας sanguinarii consilii notitiam venerunt nec statira
εγχείρημα, πούτω τώ φρικαλέω τοις μη εξεστηκόσιν indicarunt , excommunicatione aligainus. Seletian
εμπεδούμεν αφορισμό , ότι μηδ' άλλο δριμύτερον ή eos qui ex hoc tempore rabiei impietatis el infide
πικρότερον το δριμεί Ιωάννη, και τραγελάφω και litatis hujusmodi rei deprehensi fuerint, nisi resi
τώ αυτού ακολούθω Σαρδαναπάλω, και τους ομό- liant, hac tremenda excommunicatione alliganus,
φρoσι τούτων εν λόγω ξενίου δι' ά κατεπράξαντο . quia nilil acrius et acerbius , accrbo illo Joanne
"Εδοξε τη συνόδω παρασχεθήναι τούτοις τή ιερά, hircocervo fuerit , et sequaci illius Sardanapalo ;
αξίως της εργασίας αυτών, ώς πτέρναν επάραι τε- necnon eos qui cum ipsis, niuneribus corrupti,
τολμηκότων κατά τε της Εκκλησίας κατά τε της ratione hospitii consenserunt propter facinora
βασιλείας, και κατά του ομοφύλου παντός . Μηδέ γε corum damnamus. Visum est sacræ synodo ipsis
επόπτην οι δείλαιοι σωτηρίας αυτών και ζωής έχειν D condignam facinorum penam inligere , utpote di
τον παντεπόπτην Θεόν δοκιμάσαντες, αλλ' όντως calcaneumn contra Ecclesiam , contra imperatorem ,
συκίνην επικουρίαν επί κεναις και ματαίαις ελπίσιν ct contra contribules omnes extollere ausi sint.
αιωρηθέντες και καπφωθέντες ελεεινώς, και το Qui miscri certe homines non cogitantes se Deum
αρχαίω συναποστάτη Σατάν εαυτούς αναθέμενοι, omnium inspectorem salutis el vitæ suæ explora
κακείνου των συμβουλών πληρωθέντες , ώς και εις torem habere : sed vere ficulneuin auxilium sibi in
έργα φενακισθήναι προβήναι τάς φλυαρίας αυτών οι vana et ſutili spe reponentes ac miserabili levilale
επάρατοι πάσαν γήν την υπό Ρωμαίων αρχήν, ώ της ducti , sese antiquo illi apostalæ Salanæ addixe
απάτης ! ως νοσσιαν καταλελειμμένην διακένως ελ- runt ; ejusque consiliis repleti eo decepti sunt ut
πίσαντες καταλήψασθαι (sic) , καθά που και τούτων frustra sperarent exsecrandi bomines vana com
ο εισηγήτωρ Σατάν ποτε φαντασθείς την υπ' ουρα- menta sua rotum Romanum imperium pervasura ;
νόν ελαθεν εαυτόν και σκότος αντί φωτός κεχρημά- ac se illud , o erroneam mentem ! ceu vidum dere
τικε, και στάσεως της επουρανίου και βδελυρός αξίως lictum comprehensuros esse ; quemadmodum eo
τα υποχθόνια αντηλλάξατο. "Απερ και τοίς ρηθείσα rum magister Satan , cum olim se totuin orbem
τανύν αυτού οπαδοίς σπουδαίως έξείργασται , ελπίδων subacturum csse comminisccretur, nescius lene
PATROL. GR. CXLII . 16
491 ATHANASII CP . PATRIARCHÆ 492
bras pro Iuce naclus est , el calestein stationem A απορραγέντων θεϊκών , και ταύτας αθέοις κυσίν αναρ
abominandus ille, cum inſeris , ul meritus est , τησάντων των δυσσεβών , απεμπολήσει φρικώδει όσον
commutavil. Quæ jam memoralis illis ejus sequa- το κατ' αυτούς της μεγάλης κληρονομίας Χριστού και
cibus obvenerunt : nam spe divina dejecti , spem άθετήσει ορθοδοξίας , και προδοσία του ομοφύλου
siam in canibus impiis impii homines posuerunt : αισχρά εν οθέοις πρεσβευομένους 'Αμαληκίταις και
112 : n impia nundinatione magne Cbristi hæredita- Ιταλούς • τούς τε περί τον "Ιστρον οικουσιν , ουκ
tis, orthodoxe doctrine despectu , turpi contribu- οίδα εί τάχα προς τη κλήσει ασπαζομένους κατά
lium suorum proditione, impiis Amalecitis, Italis et τι των Χριστού . Εν τούτοις σύναμα και τη συνόδω
iis qui circa Istrum incolunt legalos miserunt : ac τη ιερά, μίαν την αίτησιν εξαιτούμεν τώ κρατίστη
nescio an dum cos evocarent , aliquid ex Christi και γαληνή , και προς ευεργεσίαν γεγενημένη τάς
rebus amplexi sint . Quare una cum sacra Synolo άνθρωπείας του τιμωρίας κρατίστω και αγίω μου
id unum postulamus ab optimo, sereno , el ad be- αυτοκράτορα τους νόμους εις συστολήν της κακίας
neficia , non supplicia inferenda nato, potentissimo απάρτι παρρησιάσασθαι ' αυτούς τε τους κακεργά
el sancto eo imperatore ut ad malitiam compri. τας και τους άλλως εαλωκότας αισχραις ή και μετέ
mendam lidenter legibus ulatur ; ulque -mali ariiſi- B πειτα άλωσίμους, γνωρίζειν εαυτούς την νόμιμον
ces, et ii qui aliqua ratione in turpibus actis de αγανάκτησιν, τον ένδικον είς οργήν τω πράσσοντι το
prehensi fuerint, aut postea deprehendentur, se κακόν, και εική μή φορούντα την μάχαιραν τετάχθι
legum indignationi subjiciendos noverint : divino εν διακόνους Θεού , απoφηναμένου Παύλου του θείου
ac Dei præcone Paulo declaran ! c , vindiceni in iram και θεοκήρυκος • ένθα γάρφόβος εκεί συντήρησις εν
ei qui malum agit , et eum qui non sine causa gla- ταλμάτων, των θείων και ανθρωπίνων φημι, ώς άν τη
dium portat, inter Dei ministros computari. Ubi ρούντων την εύνομίαν ημών, εις δόξαν ούσαν Χριστού
eniin metus , ibi divinorum humanorumque præ- του δικαίου κριτου. Την βασιλείαν ανεπιβούλευτον κρα
ceptorum observatio est : ut nobis recta instilula , συνεί παλάμη τη θεϊκή λιταίς αγίαις της Θεομήτορος
quæ ad gloriam Christi justi judicis vergunt, ser . και πάντα λαόν τον χριστώνυμον , ώ δόξα , κράτος,
vantibus, imperium ille lolumque populum Chri- τιμή και μεγαλωσύνη εις τους αιώνιας . Αμήν.
stianum divina sua manu ab insidiis tulum, sanctis Deiparæ precibus confirmet : cui gloria , imperium ,
Govor el magniludo in saeula . Amen .

Gregoras, lib. vii , cap. 9, causam cur Athanasius secundo palriarchalum abdicaverit, pluribus narrat ,
ubi doctissiinus Boivinius ad marginem monet, id factum anno Christi 1310, unde apparel Athanasium
sccundo palriarcham sedisse annis sex et aliquot mensibus. Caeterum Athanasii abdicalio secundi
patriarchatus , licet edita sit Greece tantum in Notis ad Gregoram pag. 762, uti supra monuimus, nobis
tamen iterum eain hic cuere cuin nostra Latina versione placet . Sic igitur se habet :
Abdicatio secundi patriarchalus . C Παραίτησις της δευτέρας πατριαρχίας .
Cum Ecclesie Christi curam (eo quo novit ipse Της Χριστού Εκκλησίας , οίς αυτός οίδε κρίμασε,
judicio) secundo gerendam suscepimus, Deus Ec- και δευτερόπρωτον την φροντίδα διαδεξάμενοι, τοις
clesiæ iis qui nos ad id muneris cohorlati sunt εις τούτο προτρεψαμένοις αρχιερεύσιν υμίν (υμείς
episcopis (vos enim estis qui nobis meliora provi- γάρ εκείνον) ως και περί ημών προνοησαμένοις τα
distis),mercedem relribuat , cuin primis autem κρείττω, και της Εκκλησίας Θεός ανταμείψαιτο, και
imperatori meo qui a Deo coronalus est ; is eniin μάλιστα το θεοστεφεί βασιλεί και αγίω μου αυτο
ab inilio suum erga Ecclesiam cum scientia con- κράτορι, αρχήθεν περί την Εκκλησίαν ένδειξαμένω
junctum studium , sollicitudinem el patrocinium τον κατ' επίγνωσιν ζήλον και σπουδήν και αναδο
exhibuit, exhibetque in dies , optima niente prædi . χήν, και καθ' εκάστην ένδεικνυμένη αρίστη φρενί :
ius, qua nostri curam gerere non destilit , ac nos δι' ήν και ημών ού διέλιπε κηδεσθαι , επαίνους και
laudibus el preconiis celebravil , slolis sacerdola - ευφημίαις καταγεραίρειν ( 1 ), και στολαίς ιεραρχι
libus, sacris imaginibus probe ornatis , et incow- καίς , και περαις εικόσι ταις μετά κόσμου, και ευερ
parabilibus beneliciis Ecclesiam ditavit ; ita ut nemo γεσίαις ασυγκρίτως την Εκκλησίαν καταπλουτών.
decessorum nostrorum patriarcharum ab ortho . “Ως οποτε των πατριαρχούντων τινός (2) τοιούτων
doxis et piis imperatoribus qui pridem fuerunt D επα πολαύσαι πρός των ανέκαθεν ευσεβών και ορθο
tanla obtinuerit, nisi fortasse illum quispiam cum δόξων αυτοκρατόρων · ει μή που και την παρίσωσιν
magno illo qui secundum spiritum paler ejus est, προς το τούτου πατρί κατά πνεύμα, τα μεγάλα
el apostulis æquali , Constantino conlulerit, ob ho- φημι και ισαποστόλω, εικάσειεν άν τις , εν τοις κατά
nores quos ille sanctissimo Silvestro detulit ; lami- τον εν αγίοις εκείνον τιμαϊς ιερώτατον Σίλβεστρον,
elsi tanta intercapedo est inler illuin et nos , ει κακείνου το μέσον προς τα ημέτερα, όσον ακτί
quanba inter solarem ralium et intuentes illum.. νος ηλιακής τους προς αυτήν ατενίζοντας . Δι' & και
Quamobrem uberrimum ipsi præmium ab univer- πλουσιοπαρόχως ανταμειφθείη προς του παντάνα
sorum rege conferatur ; quemadmodum et magno κτος , καθά τη μεγάλη εκείνω έν βασιλεύσι τα
(1 ) Forte καταγεραίρων .
(2) Forte , τινά.
49.3 EPISTOI..Ε . 494
γέρα, και πρώτη εν ορθοδόξους υπολεανθέντι πηλό Ailli inter imperatores, el primo inter orilhodoxos
πλατειών : έν δέ γε τη βασιλεία Χριστού εκείνω pra mia contulit , qui antea luto platearum illing
συνευωχείσθαι , και εν Θεώ γέννυσθαι . Αλλ' όπερ fuerat : concedatque ipsi ut in regno Christi una
και λέγειν εξώρμημαι, προς το της ιεραρχίας ανα- cum illo cpulelur et in Deo lälelur. Sed ut dicere
τεθέντες ημείς υψηλόν, ούτε διηγωνίσμεθα προς το cæperam , nos ad episcopatus fastigium evecti , and
μέγα πρεπόντως,ούτε εδόξα μεν τοις πολλοίς , αλλά magnam illam rem non quantum decebat laboravi
και δύσχρηστοι πλέον παρ' ίσον και ευρισκόμεθα: mus, ut permultis visum est ; imo etiam admodum
και δή προς τοις άλλοις οίς και προσωνειδίκασε το inutiles deprehendimur : ac præterquam quod ex
εν υποκρίσει βιoύντας ημάς , ουδέ κατά της αγίας probrarunt nos cum hypocrisi vitam agere , ne
και άμωμήτου ύμών πίστεως συκοφαντήσαι έφεί- quidem sanctam et inculpatam fidem nostram
σαντο. ος, Θεέ του παντός , ο ελθών εις το πλάνης calumniis vacuam reliquerunt . Quibus, o Deus
και ασεβείας βρoτους έκλυτρώσασθαι, εν τη δικαιο- universoru !, qui venisti ut mortales ab errore et
σύνη σου αντιμέτρησον ' και η ρομφαία αυτών εισ- impietate liberares, in justitia tua vice rependas,
έλθοι εις τας καρδίας αυτών, εί εγώ επί σε επερ- el gladius eorum intret in corda ipsorum , si ego ,
δίφης από γαστρός και μάλλον τους περί τον Ιά- Β et quidem plusquam ipse Jacobus, in the projects
κωβον, τοις έπαράτους και πάντη θεοφτυγέσιν . Οι „sum ex utero : qui exsecrandi homines ac Dei
και καθάπερ απεχθανόμενοι το επί πάντων Θεώ, osores, quasi inimicitias gerenres adversus Deum
δικαιώσαντι και ημάς καλείσθαι από Χριστού, και universorum , qui nos per Christum vocari digna
μη έχοντες όπως εκείνον αμύνονται, κατά της ιερά ; tus est, neque ipsum aggredi valentes, contra sa
εκείνου θεανδρικής και προσκυνητής εικόνος , της cram Dei viri cl adorandam imaginem , quasi in
ερημώσεως τά βδελύγματα , ώ των εμών κακών ! abominatione desolationis ( o meam calamitatem ! )
λυττησαι ουκ έφριξαν , προς δε και της παναχράν debacchari non exborruerunt. Ad hæc vero similia
του δεσποίνης ημών Θεοτόκου , και του τύπου του perpelrarunt in purissimam Dominam nostram
θείου και ζωηφόρου σταυρού. Δι' ούς και ανάθεμα Deiparam , necnon in divinam et vivificam crucis
πάσιν αιρετικούς εκβοώ από Θεού παντοκράτορος, imaginem . Quare ex Dei auctoritate universos hæ
και χριστιανοκατηγόρω παντί , τη μη αξιοχρέως relicos illos anathema esse a Deo omnipotente alla
μετανοήσαντι. Διά ταύτα και της ημών (1 ) ιερότη- voce dico , necnon omnes Christianorum accusa
της δέομαι , μή προς εμποδισμόν ενστήναι τινα δι' lores, nisi panitentiam egerint. Propterea ne in
αυτόν τον Χριστόν . "Οτι μηδέ δυνατόν άλλο τι φρο ipsius Christi causa obicem quempiam afferant; quia
C
νησαι απάρτι ήμάς , εί τι και γένοιτο, ότι και γήρα fieri nequit ut alia jam sentiamus, quidquid tan
και ασθενεία ταλαιπωρούντες , ουδε αυτό το οράν dem eveniat : nam senectute ci infirmitate debili
έχομεν. Αλλά (sic) πρόσιτς , αξιώ, τώ αγίω μου αυ- lati , ne quidem oculorum usum babeinus. Sed ,
τοκράτορι, έκδυσωπήσαι κακείνον υπέρ εμού , πλέον quæso , imperatorem meum adite, ac pro me rogale
απάντων της Εκκλησίας την μέριμναν τρέφοντι, eum qui plus omnibus Ecclesiæ sollicitudinem ge
συγκροτείν εξαιτούντες και συντρέχειν υμίν εν παντί, ril et fovet, ut vobiscum concurrat , vos adjuvet in
και μάλλον είς ερεύνης πνευματικής αναζήτησιν · οnnibus, maximeque ad eraminis spiritualis per
ως αν τον αρμόδιον ταις υμετέραις ευχαίς κατα quisitionem ; ut vestris precibus episcopum dotibus
πέμψοι τη ποίμνη Χριστός είς επίσκεψιν ιερέων instructum millat ad ovile Christi , qui sacerdoti
και μοναζόντων, και λαού Χριστωνόμου του σύμ- bus, monachis et univers0 Christiano populo pro
παντος . Προς δε τούτοις, έπει τον εν μέσω εικός spiciat. Αd haec vero par non est ut is qαι jam in
ευρισκόμενον μη λυπείν και λυπείσθαι παρά τινών, munere versatur aliquos offendat, vel a quibusdam
τους λυπήσαντας οπωσδήποτε, και τους υφ' ημών offendatur ; cum iis qui me aliquando leserunt,
λυπηθέντας, συγχωρήσεως αξιώσει (2) και αμφοτέ . tum iis qui a me læsi sunt, utrisque scilicet veniam
ρους και επί το σώσαι το πλάσμα (5 ) φιλανθρώπως p concedat qui peramander ad opificiun servandan
παραγενόμενος, και κρατυνει ( και ) τα των ορθοδόξων, advenit ; idemque orthodoxorum res confirmei,
και σκαιωρίας περιφυλάξοι παντοίας και ποιμένας . atque pastores et ovilia, quandia sol terrarm respi.
και ποίμνια, έως την γήν ο ήλιος έφορά, πρεσβείαις ciet, omni malitia vacuos conservet, precibus assi
αλήκτους της τον ήλιον της δικαιοσύνης σωματωσά- duis ejus qui. Solen justitiæ Deum corpore in .
σης Θεόν . struxit.
Τοις ιερωτάτοις αρχιερεύσι Θεού, και τοις ενδο- Sanctissimis Dei præsulibus , gloriosissimo se
ξοτάτοις τοις της συγκλήτου βουλής, και τοις έντι- matui, et honoratissimis clero sacerdolibus et
μοτάτοις του κλήρου ιερεύσι και μονάζουσι, τοίς τε monachis , iis qui militiam exercent, ac civibus
στρατευομένοις , και τοις της πολιτείας πλουσίοις divilibus pauperibusque viris et mulieribus omni
τε και πενομένοις, και ανδράσι και γυναιξί , πάσι bus Dei nisericordiam conferri supplico. Deindo
διηνεκώς χορηγείσθαι το του Θεού επεύχομαι έλεος. universos rogo ut ne prorsus aMiclioni se dedani,
Είτα και πάσιν αντιβολώ μή ώς έτυχε προσταλαι- fracli animo ob extremam in qua versamur cala
πωρείν κοπιώντας τη εν ή παροικούμεν έσχατιά, milalem : cum sapientia supra montem posita sil,
(1 ) Legendum υμών. (5) Ιλάρυσμα apud Boivinium .
(2) Pro αξιώσεις. (4) Pro κρατύνειε.
 495 ATHANASU CP. PATRIARCHA 496
ac illustret eos qui illuminationis causa ad eam A της σοφίας Θεού επάνω όρους κειμένης , και τηλαυ
concurrunt. Cæterum vobis a Deo charitatis relri- γούσης τους ένεκεν φωτισμού προς αυτήν επιτρέ
bualur, quidquid laboris propter charitatem sus- χοντας πλήν και ημίν αντιμετρηθείη προς του της
cepistis, et ulrisque nostrum merces conferatur : αγάπης Θεού όσον και δι' αγάπην κεκοπιάκατε , και
quandoquidem et nos insolubili amoris vinculo ή αντάμειψις αμφοτέροις δαψιλευθείη. Επει και
astricti, non levi de causa a vobis n0s Segregavi- ημείς τα περί υμάς αλύτο συνδούμενοι πόθω, ουχ
mus, sed ut ille magnus præco ait , ' Quæ sanctus ώς έτυχε διεστήσαμεν αυτούς αφ' υμών ( 1 ), αλλ' ώς
Deus consilia injit quis dissipabil ? , Nam cum ille που ο μεγαλοφωνότατος υποτίθεται: "A ο Θεός και
el conspcciu et alloquio charissimorum nos indi- άγιος βεβούλευται , τις διασκεδάσει ; Εκείνου γάρ
gnos judicavcrit, id solum robis suadere convenit κρίναντος αναξίους ημάς και θέας και ομιλίας αυ
nil pro nobis preces fundatis : ne etiam hac in parte της των φιλτάτων, πειθαρχείν και υμάς οφειλό
a vobis dilectis et amicissimis meis sejungar ; cum μενον (2) υπερεύχεσθαι μόνον υμάς εξαιτούντες, μή
quibus, o Fili Dei vitæ largilor , nobis in cælesti- κακείθεν αποζευχθείες (3) προς Θεού φιλουμένων και
bus illis exercitibus clioreas agere concede, Mauris φιλτάτων υμών μεθ' ών, Υιέ Θεού ζωοδότα, ταις
intercessione quæ le peperit, necnon apostolorum , στρατιαϊς και ημάς συγχορεύσας ταις ουρανίαις ευδό
martyrum el oinnium sanctorum luorum . B κησον πρεσβείαις της σε τεκούσης μητρός, και απ
στόλων , και των μαρτύρων, και πάντων αγίων σου.

At pluribus idem Athanasius in una ex epistolis a nobis supra recensilis causam abdicationis primi ac
secundi patriarchatus exponit ; quam quidem epistolam hic integram cum nostra versione exhibere libel,
Epistola, quomodo el quare prima el secunda Γράμμα, περί του πώς και διατί τα των παραι
patriarchalus abdicatio facta sit . τήσεων , της πρώτης φημί και δευτέρας, έγέ .
TOYτο .

Cum Christi Ecclesiam primum quadriennio re Της Χριστού Εκκλησίας το πρώτον επί μόνη
ximus, o homo Dei, quando ea de re nos interro. τετραετία γενόμενοι, άνθρωπε του Θεού, εγκρατείς
gasti, quo tempore sanctus meus imperator in
ώς ήρώτησας , του αγίου μου αυτοκράτορος μή εν
regina urbium non morabatur , sed in Oriente ur δημούντος το τότε τη βασιλίδι των πόλεων • αλλά
gente bello degebat , quod Deus castigationem περί την "Εω τάς διατριβής ποιουμένη εκστρατείας
orthodoxis ob contemplum evangelicorum præcepto
κατεπειγούσης ένεκεν της απολυθείσης παιδείας
rum et divinarum legum imunisisser ; immanem από Θεού ορθοδόξοις δι’ αθέτησιν προσταγμάτων
illam videlicet Barbarorum irruptionem et impe C
ευαγγελικών και αγίων νόμων , της ανυποστάτου
lum ; unde non aderat qui lunc in dirigenda Christi
φημι βαρβαρικής εκδρομής και κινήσεως. "Ενθεν
hæreditale ad evangelicas et legales voces et ad
pascua , mihi patrocinaretur ; allamen gratia Sal μή έχων τον αντιλαμβανόμενον εις το την κληρου
χίαν ιθύνειν Χριστού προς τάς ευαγγελικές και
Tatoris mei juvante ad Dei placitum pro judicio νομίμους φωνές και νομάς, όμως ως δυνατόν μου
etfaculate nea sublitos compellere 101. Begnis δωρεά και χάριτι του Σωτήρος μου προς το δοκούν
eram ; laicos videlicet , sacerdotes , episcopos et
monachos ; atque adversantibus undique plurimis, μοι θεάρεστον καταναγκάζειν ου κατενάρχουν λαϊ
el clam publiceque insidiantibus, ac Salanica ma κούς, ιερείς και αρχιερείς, και μονάζοντας, και
ταύτα πληθυνομένων εκάστοτε των αντικειμένων
litia offendicula mihi in via parantibus, sermones .
μοι , και ενεδρευόντων αφανώς τε και προφανώς ,
que multos iniquos adversum me confingentibus,
una in Deum spe ejusque solo patrocinio juvabar : τιθέντων μοι σκάνδαλα εχόμενα τρίβους σκαιωρία
exspectans num inimiçi mei pænitentia , timore σατανική , και λόγους ότι πολλούς παρανόμους κατ'
Dei ac veritate flecterentur , ac finem facerent έμου τεκταινόντων, μια και μόνη τη επί τον Θεόν
έτρεφόμην κακώς
mendaciorum et calumniarum, quas mendacii pa- D σταμένους ελπίδα μεταμέλεια
και αντιλήψει · ώς αν, τους
επικάμψη και ανθι
φόβος
Ter in animabus eorum inspergebal : maximeque Θεού και αλήθεια πανσαμένους ψευδολογιών και
si potentissimus imperator meus ad imperatoriam
urbem citius accederel , bincque ex studio veritatis διαβολών, ών και του ψεύδους πατήρ ταις αυτών εν
el justitiæ secundum Deuit examen haberelur ; ita σπείρει ψυχαίς και μάλλον ει και ο κραταιός αυ
ut imperatoria permotus prudentia non impios τοκράτωρ μου προς την βασιλεύουσαν αναζευξει
perderet , sed solum omnia labia dolosa frenaret, ταχύτερον, κάντεύθεν εξετασμός φιλαλήθης και φι
jino eliam ut ea quæ ex diabolica suggestione vanc λοδίκαιος και φιλόθεος, και ταύτα προς βασιλείου
vulgabantur, quasi ab igne animalcula alata con περιωπής έκφερόμενος , ουκ ασεβείς ολέσει και μό
sumerentur : ac non solum prælerilorum vindictam νον και πάντα τα χείλη τα δόλια φιμωθήσονται ,
faceret ; sed etiam perſeclum , assiduum et immo- αλλά και τα θρυλλούμενα ( sic) μάτην δαιμονιώδει
bile patrocinium præberel pro futuris eventibus : υποβολή , ώς από πυρός ζωύφια πτερωτά φλογισθή
ac oinnino confidebam me ad Dei placitum aclurum σονται . Και την εκδίκησιν ου μόνον των παρεληλυ
( 1 ) Legendum úpiv . ( 3) Forte αποζευχθείην vel αποζευχθείημεν.
Η Αι ημείς οφείλομεν.
497 EPISTOLE . 49S
θότων εκείθεν, αλλά και την αντίληψιν προς τα A ac divitias cumulaturum milhi el discipline eval
πρόσω εντελή και διηνεκή και ακράδαντον, προς gelice canonicaeque que jamdiu mullamlaborabat,
άπαν έθάρβουν, και εγχειρείν και καταπλουτεΐν με necnon laicis, monachis et toti Ecclesiæ plenitu
θεάρεστον . Και την μογήσασαν προ πολλού ευαγ- dini : ex quo populus peculiaris , ut dixi, in capli
γελικήν και κανονικήν των νομίμων αγίων θεσμών, vitatero , in anime contumeliam , el corporate
λαϊκούς και μονάζουσι και παντί τω της Εκκλησίας damnum traditus : qui alio modo redimi, el in
πληρώματι • εξ ών εις αιχμαλωσίαν, ώς έφην, και primam felicitatem, quam habebat cum Iucerna
ύβριν ψυχικής και σωματικής ζημίαν ο περιούσιος Dei Iucerel supra caput thereditatis fidelium, resti
εξεδόθη λαός . "Ων αλλοτρόπως δυσθήναι και της lui , erigi el confortari non poteral , nisi per sin
τρίν ευτυχίας, ώς ότε ηύγαζεν ο λύχνος του Θεού ceram , pænilentiam, et puram conversionem ad
επί κεφαλής της των πιστών κληρουχίας, εξυψωθή- Deum , ac per observationem divinorum Evange
ναι και ευημερήσαι και κρατυνθήναι δι' επινοίας liorum et legum : qua ratione a divina Scriptura
και επιχειρήσεως ανθρωπίνης παντοίας αδύνατον ει exprobratur nobis. « Ipsi, ait, non permanserunt
μή διά μετανοίας ειλικρινούς και ανοθεύτου επι- in testamento meo, et ego neglexi eos, dicit Domi.
στροφής προς Θεόν, και συντηρήσεως των θείων nus ; ; et : « Populys conversus non est donec
B
Ευαγγελίων και νόμων, ώς ονειδιζόμεθα πρός της percuteretur ; , el : « Si populus meus audissel me ,
θείας Γραφής. « Αυτοί, φησίν, « ουκ έμειναν εν si in viis meis ambulasset, pro nihilo forsilan ini
τη διαθήκη μου , καγώ ήμέλησα αυτών, λέγει Κύ . micos eorum humiliassem ; » et : « Convertimini
ριος. Και ο λαός ουκ απεστράφη έως επλήγη . και ad me, et convertar ad vos ; ) el : 1 Numquiil resina
Και , « Ει ο λαός μου ήκουσέ μου , ταϊς οδοίς μου est in Galaad , et medicus non est ibi ? quare non
ει επορεύθη , εν τω μηδενί αν τους εχθρούς αυτών ascendit curatio filiæ populi mei ? , et quæcunque
εταπείνωσα. Και , «'Επιστράφητε πρός με, και επι- similia Spiritus sanctus vaticinatur ad suscitationem
στραφήσομαι προς υμάς. » Και, « Μή ρητίνη ούκ pastorum et ovium , et ad comminationein despi
έστιν εν Γαλαάδ, ιατρός ουκ έστιν εκεί ; Διατί ουκ cientium . Qua de causa enim Ecclesiæ Christi cul
ανέβη ίασις θυγατρός λαού μου ; » και όσα τοιαύτα ram susceperim , nisi ita sentiam et doceam et pro
θεσπίζει το Πνεύμα το άγιον εις έξυπνισμών και jis pericliter, quod accidit , utque curem ea que
ποιμένων και ποιμνίων, και απειλών καταφρονη- Jesu Christi et Ecclesiæ ejus sunt ad sanam doctri
των . Τίνος γάρ ένεκεν , αλλ' ου την φροντίδα της nam statuendam pro viribus meis, quo ipsa omni
Εκκλησίας Χριστού και αυτός αναδεδεγμαι, ει μή macula el sorde superior sponso suo et Domino
τα τοιαύτα και φρονείν και διδάσκειν και υπέρ του- c appareal , quod indispensabile officium est cujusti
των πρoκινδυνεύειν, και ως εγένετο ; Αλλά τα Χρι- bet pastoris nisi mercenarius sit. Sed, o inexspecta
στου Ιησού και τα της Εκκλησίας αυτού προς τη lam calamitalem ! a quibusdanı inductam qui de
ορθοδοξία όσον το κατ' εμέ, και ρυτίδος και σπίλου orthodoxa vocatione palam gloriabantur , sed intus
παντός υπερτέραν δράσθαι το νυμφίω αυτής και el in corde labia dolosa proferebant et procul a
Δεσπότη και και ποιμένι παντί , άλλ' ου μισθωτώ Deo erart. Cum enim per divinarum legum perqui
αναπολόγητου όφλημα. Αλλά βασαι ! συμπτωμάτων sitionem el renovationem , mutationem in melius
των παρ' ελπίδα τινών, ώς έoικεν , ορθοδόξω κλήσει fore sperarem in adventu imperatoris , ac me a
σεμνυνομένων. Χείλη δε δόλια εν καρδία αναβλυ- sycophantiis et calumniis respiraturum essc con
ζόντων κακά και πόρρω Θεού . Και γάρ ότε την fiderem , tunc maxime Deo odiosa illis calumni
επί τα κρείττω μεταβολής επιλαμψαι, διά της των invaluerunt contra me , avu'sis a me ob invidiam
θείων θεσμών εκζητήσεως και ανανεώσεως εύελπις non modo fratribus ei comministris, quia non pro
ήμην τη επελεύσει του αυτοκράτορος, και εκ των singulorum cupiditatibus affectus eram , sed se
συκοφαντωδών άρρητουργιών αναπνεύσαι , τότε μάλ- cundum veritatem et justitiam Dei , ut ipse mihi
λον τα θεοστυγή των διαβολών κεκραταίωνται καθ' testis erit . Quare coucla est in ecclesia contra me
ημών, απορραγέντων μου ου μόνον των αδελφών D synodus , ac quesit conditiones sunt, ut si secun
και συλλειτουργών διά το ζηλότυπον, ότι μη προ ; dum eas munus patriarche obire nollem , me illi
τις ορέξεις διεκείνην εκάστου, προς δε την αλή- patriarcharm esse negarent . Cuin n0s . vero has
θειαν και το δίκαιον του Θεού , ως αυτός μαρτυρή- quaestiones vanum praetextuin esse non ignorare
σει μου · όθεν και σύνοδον καθίσαντες της εκκλη- mus, ac ideo ipsos repelleremus ne pos conveni.
σίας εντός καθ' ημών, και ζητήσεις σκεψάμενοι , ως rent, cum a scopo suo lapsi essent, sine prälėxili
ει προς ταύτας μή κατανεύοντα εύρωσι, μηδέ αυτο! ad nos pellendos el abdicandos processerunt præler
πατριαρχεύειν ομολογήσωσιν . "Ημών δε τα τούτων omnem veritalem, meque extra Synagogam suani
ζητήματα μη αγνοησάντων ματαίαν πρόφασιν είναι , fecerunt, atque uno consensu me a colloquio suo
κάντεύθεν απωσαμένου αυτούς του μή ανελθείν cohibuerunt. Et adhuc quidem neque imperator
προς ημάς, του σκάμματος αστοχήσαντες προς το neque aliquis comministrorum mibi subveniens
έργον χωρίς αφορμής του εξώσαι εχώρησαν παρά eorum consilio obstitit. Tunc res humanas defleba
τάσαν αλήθειαν της Εκκλησίας ημάς, αποσυνάγω- mus, quo pacto nos homines Deum oi) oculos non
γον θέμενοι τον πλησιάσαι και συλλαλήσαι ημίν εξ ponimus in quibus contra veritateio agitar ; iis
αυτών συμφωνήσαντες . "Ετι μηδέ βασιλεύς το τυ- qui nos odcrant in regia congregatis cum illilia;
499 ATHANASII CP . PATRIARCHÆ 500
ut calumnias et opprobria mea confirmarent et ab- Α χον, μηδέ τις των συλλειτουργών υπάδων το βού .
dicationent illam iniquam quasi pro more f. clam λευμα τοιούτον κρίνας αντέστη. Έταλανίσαμεν τα
et legitimam ostenderent : qua de re ipsa veritas ανθρώπινα , πώς μή προ οφθαλμών οι άνθρωποι τι
dicit, « Ut omnis qui occidet vos , arbitrelur obse- θέμεθα και Θεόν εν οις κατά της αληθείας φερό
quium sc præstare Deo ; , cun nemo lunc eo ac- μεθα, των μισούντων τα ανακτόροις αθροιζομένων
ccdere auderet, nisi solum ii qui vana el mendacia εν ευφροσύνη , εις το τους εκ διαβολών καθ' ημών
tuebantur, lignariis ecclesiæ intus undique con- μώμους συστήσαι και κραταιώσαι , ία την άδικον
fluentibus , ac magna voce contumeliis , probris et εκβολήν ως συνήθη και νόμιμον αποδείξωσι , καθά
anathematismis contra nos ulentibus : vel sero περί ών ή αυτοαλήθεια, « "Ινα πάς ο αποκτείνας υμάς
tandem unus ex senatoriis ad nos accessit , ac cla- δόξη λατρείας προσφέρειν τω θεώ,» μηδενός πλησιά
morem episcoporum , eaque quæ contra famam σαι τολμήσαντος έκτοτε, μόνον δε των φυλασσομέ
nostram evulgata fuerant, quæ sane consistere non νων τα μάταια και ψευδή ξυλωτών της εκκλησίας
polerant ulpole vana et mendacia , ut novit is qui εντός συντρεχόντων εκάστοτε και λοιδορίαις και
cum juslilia judicalurus est universam terram , ύβρεσε και αναθεματισμούς καθ' ημών χρωμένων
acerbe renuntiavit, nos foriasse perterrefacere cu- μεγάλη φωνή • οψε δε και μόλις ενός συγκλητικών
B
rans , ac si cerlo scivisset nos objeclorum scelerum τρός ημάς ανελθόντος , και τα της κραυγής των αρ
rcos esse , et quasi miseratus calamitatem nostram , χιερέων και τα φημιζόμενα κατά της ήμών υπολή
el verilus ne condemnationem patereniur , abdi- ψεως ανυπόστατα και μάταια και ψευδή , ως οίδεν
cationem a me postulabat, ut lolerabiliorem : ac si ο μέλλων κρίναι πάσαν την γήν εν δικαιοσύνη , εμ
quis quempiam occidere gestiens , ex specie con:- βρεθώς διεξερχομένου καταπλήξαι τάχα ημάς και
miserationis , capul ejus præcidendum esse pronun- φοβήσαι , ως είπερ εργάτην αναμφιβόλως ή πίστατο
tiei . Al nos diximus : Præstantissime domine, cum των φημιζομένων ανομημάτων τη υπολήψει ημών ,
injuste nobiscum agatur , alque horum criminum και ως οικτείρων τάχα της συμφορά , μη καθαίρε
nobis conscii non simus, sententiam expelinus σιν πάθωμεν , απήτει παραίτησιν το τάχα κουφότε
judicum qui Deum præ oculis habeant. Et quo • ρον, ώς, εί τις κτείναι τινα σφαδάζων θυμώ συμ
modo abdicationem dabimus ? Quod si auctoritate παθείας προσχήματι δήθεν , μόνον τούτου την κεφα
compulsi dare cogamur, in communi tribunali ve- λήν εκτεμεΐν απoφήνηται . 'Αλλ' ημείς , κυρός και με
rilas non confutabitur , quando Deus ullionum γας, είπόντες το άρχοντι , αδικούμενοι , ώς μηδέν των
Jibere agel : unum certe ex oblalis contra nos, ut συκοφαντουμένων ειδότες , κρίσιν ζητούμεν παρά
bicis , criminibus , non πιodo suicit ad unum et c κριτών Θεόν εχόντων προ οφθαλμών και πώς παρ
solum , sed etiam ad tutum episcoporum cætuio ex αίτησιν δωμεν; Ει δε δώμεν δυναστευόμενοι , εν το
Ecclesia pellendum ; si quidem auditores menda- κοινή κριτηρίω ουκ έλεγχθήσεται η αλήθεια , ηνίκα
cium veritati præponant. At periculum est, inquit παρρησιάσεται Θεός εκδικήσεως , ενός των φημιζο
ille, ne le condemnalo , qui a le ordinali sunt inter μένων ατόπων παρά πολλών , ως μανθάν: μεν, από
Jaicos abjiciantur. Nos vero contra , llæc vera simu- σου καθ' ημών , ουχ ένα και μόνον , αλλ' όλων αρχιε
lalio est, diximus , nam qui a nobis lædendis non ρέων δυνάμενον όρμαθον της Εκκλησίας εξώσαι ,
abstinuerunt, quomodo aliis parcent ? Ui autem ille εί γε της αληθείας το ψεύδος οι ακροαται προτιμή
vir primarius nibil perfecit , etiainsi bis el sape σουσιν · αλλά μή τη ση καθαιρέσει , φησί, και οι
exierit, nemine comministrorum vel clcricorum υπό σου χειροτονηθέντες τους λαϊκούς κριθώσιν απί
vel hrgumenorum bis omnibus diebus ad nos acce- Cλητοι . Σκήψις ταύτα , άντείποιεν. Οι γάρ ημών μη
dere auderite , excepίο tantum episcopo Gangro- φειδόμενοι αδικείν ετέρων πως φείσονται ; "Ως δε ο
runi , quicum rem communicavi ; ac bieromonachi άρχων μηδέν λαβών , και δις και πολλάκις απήλθε ,
assidue hortalantur , utpote qui viderent liujusmoli μηδενός των συλλειτουργών μηδε των του κλήρου ,
incendium contra nos ab omnibus excitatum , ul a μή ηγουμένου προς ημάς παραβάλλειν του μώντος
cop : ο desisterem et abdicarem. Nam dicebant : Si D επί τοσαύταις ημέραις εκτός των αρχιερέων ενός
quidam tecum reperirentur ex episcopis qui veri- του τότε Γαγγρών και κοινωσάμενοι περί την παραί
lalem propugnarent , et si mandalum canonice ac- τησιν δι' ήν και ήναγκαζόμεθα και ιερομονάχων
repisses , tu insistere deberes ac judicium postulare προσκαρτερούντων δι’ Εκκλησίας , και την εξα
iis qui abdicationem pererent ; al quando a scra- φθείσαν ορώντες εξαίφνης τοσαύτην πυρκαϊάν κα )'
lorio viro id prestalur , considera , quæso , quis eo- ημών παρά πάντων και εκπληττόμενοι ένδούναι
rum qui ante le ab Ecelesia ejecti sunt , quique et ημάς της ενστάσεως συνεβούλευσαν . Ει μεν ευρί
verbo et vila magni viri ſuere , teque præstantiores, σκοντο λέγοντες και τινες μετά σου αντεχόμενοι
canonice , et non ex auctoritate sæculari dejecius των αρχιερέων υπέρ αληθείας Θεού και κανονικώς
fuerit ? Quamobrem Deo lua committens, qui ven- εδέχoυ μηνύματα , και αυτός ένίστασθαι ώφειλες και
lurus est res nostras judicare, abdica el recede , ne κρίσιν ζητείν τοις απαιτούσε παραίτησιν . Επει δε
quidam ex conjuratis ad graviores sycupliantias παρά συγκλητικού , όρα τις των εκδιωχθέντων αδί
progressi multorunf animibus ct suis etiam dan- κιως της Εκκλησίας προ σου , και ταυτα λόγω και
num inft rant . llec Deo teste caus2 fuit cum prioris βίω μεγάλων , και υπέρ σε ασυγκρίτων , κανονικώς
tun» posterioris ablicationis , nec co!!spiratio εξεβλήθη , αλλ' ουχ εξουσιαστικώς . Διά τούτο Θεό
501 EPISTOLÆ . 502
πιστεύσας τα κατά σε και αυτός το ερχομένω τα A exstitit : etiamsi accusationes varie et dissimiles
ημέτερα δικαιώσαι παραιτησάμενος έξιθι , μή και essent. Quia vero non pablice solum , scd doni
προς βαρυτέρας τινες των μηχανορραφών συκοφαν- etiam ab interrogando , benedicendo et docendo
τίας χωρήσαντες , πολλών ψυχάς και τας εαυτών nos coerceri jubent episcopi , quo neque impium
καταβλάψωσι. Αύτη επί Θεού μάρτυρι της παραι- Georgium, neque lignarios vana et nmendacia tuen -
τήσεως της πρώτης και της δευτέρας η συσκευή tes prohibuerunt, nihil verili quod contra canones
και υπόθεσις · ει και τα των κατηγοριών ποικίλα et leges agani, neque judicium Dei formidantes,
και άνισα. 'Επει δε ( 1 ) ου δημοσία και μόνον, αλλά nec hoinines reveriti , verum illi nos audent de
και οίκοι του εράσθαι (2) και ευλογείν και διδάσκειν violatis canonibus accusare , qui honinibus secun
τους τυχούσιν απείργειν ημάς οι αρχιερείς εγκε- dum divinas leges exsecrandis et alienis ab Eccle
λεύονται, άπερ ουδε τω δυσσεβεί Γεωργίω, ή τοίς sia Christi capita submiserunt , et ab iis legem
φυλασσομένοις (3 ) τα μάταια και ψευδή ξυλωταϊς (4; acceperunt: et qui felicis memoria patriarchan
ποσώς επετίμησαν, μη εαυτούς ακανόνιστα πράτ- Ecclesiae Christi et confessorenm dominum Joseph ,
τειν και άθεσμα, την κρίσιν φρίττοντες του Θεού, ή quoad facultas et insania eorum tulit, schismalicis
κάν ανθρώπους αιδούμενοι· αλλ' ημίν επιτρίβειν ,B illis traducendum dimiserunt: etiam post morten
θαρρούσι το ακανόνιστον. Αυτοί και τους προς των ejus, quod nunquam antea sol viderat : cum lanto
Θείων θεσμών έπαράταις και αλλοτρίοις της Εκκλη- tempore perseveremus quærendo quempiam eorum
σίας Χριστού , τας κεφαλάς υποκλίναντες και κα- qui Deum ante oculos habent, ut conquiramus
νόνα δεξάμενοι , και τον έν μακαρία τη μνήμη πα- quomodo tantum contra nos infremuerint , ac ne
τριάρχης της Εκκλησίας Χριστού και ομολογητής minem inveniamus condolentem vel consolantein ,
κυρων Ιωσήφ παρανάλωμα , όσον τα κατ' αυτούς ut juslum judiciuni exquiramus : effundam ego in
της μανίας των σχιζομένων γενέσθαι καταδεξάμε- conspecta ejus qui pro me crucifixus est orationem
νοι , και ταύτα μετά θάνατον, όπερ ουκ είδεν ο meam , et tribulationem meam ipsi renuntiabo ;
ήλιο;. 'Αναμείναντες επί χρόνοις τοσούτοις ζητήσαι cum maxime malitia augescat, ac impudenter no
τινα των προ οφθαλμών εχόντων Θεόν. Πώς και πό- bis vel respirationem intercludat, ut ita dicam , ita
θεν τοσαύτα καθ' ημών έφρυάξαντο (3), και μηδένα ut neque celebrare, neque benedicere, neque do
τον συλλυπούμενον μηδε τον παρακαλούντα ευρόν- cere quempiam ea quæ ad salutem spectant conce
τες, ίνα και κρίσιν δικαίαν ζητήσωμεν , εκχεώ και dat. Nostra ilaque, Domine Deus universorum qui
αυτός του δι' εμε σταυρωθέντος επώπιον την δέη- in Trinitate cognitus es el celebraris, quo volueris
C
σίν μου , και την θλίψιν μου αυτό απαγγελώ . Και procedant, intercessionibus ejus quæ ineffabiliter
μάλλον ώς της κακίας επιδιδούσης και είργειν αναι- et immaculate corpus præbuit uni er sanctissima
σχυντούσης και των αναπνοών ημάς το λεγόμενον, Trinitale , et omnium 2 sæculo Dei cultorum qui
ως μη λειτουργείν, μή ευλογείν, μη διδάσκειν τινά similia passi sunt .
τα προς σωτηρίαν παραχωρούσης. "Αγοιτο ούν, Δέσποτα και Θεέ του παντός εν Τριάδι γινωσκόμενος
και υμνούμενος, όπου φίλον σοι τα ημέτερα , πρεσβείαις της αρρήτως και αρρυπίμως σωματωσάσης τον
ένα της παναγίας Τριάδος, και πάντων των απ' αιώνος λελατρευκότων Θεώ και τοιαύτα παθόντων. Αμήν .

Ex iis duobus Athanasii scriptis consial, causam abdicationis secundi patriarchalus Athanasii non
ſuisse eam quam refert Gregoras , lib. vii , cap. 9, neque illam quam adducit Nicephorus Chumnus, in
Oratione inedita que inscribitur, " Έλεγχος κατά του κακώς τα πάντα πατριαρχεύσαντος Νήφωνος, ανενε
χθείς παρά του Νικομηδείας και του Μιτυλήνης προς την Ιεράν σύνοδον, ubi ait , Athanasium sua sedo
expulsum el damnatum ces isse, eo quod minister ejus Theophanes dona accepisset ab iis quibus ordines.
sacri conferrentur ; id quod patriarcha insciente fieri haud potuisset. Sic ibi Nicephorus Chumnus ;
cujus quidem Orationis fragmentum hic exscribo es Notis Boivluii ad Gregoram : TL 6è xal őtt toû
πατριαρχεύσαντος Αθανασίου, επειδή ο γνησίως εκείνη εξυπηρετούμενος Θεοφάνης φωραθείη δώρα λαμ
Εάνων επί προτροπαίς τοιαύταις, απέστημεν, και πάσαις ψήφους απεβαλόμεθα τόνδε τον πατριάρχην, και
ουδ' ου μή ποτε δεξαίμεθ' αν αυτόν ούτε εις αρχιερωσύνην , ούτε ιερωσύνην ; Eπει και συνειδέναι αυτόν και
μή αγνώστως έχειν των τα Θεοφάνει πεπραγμένων, αυτό το πράγμα και δείκνυσι και διελέγχει, και έστιν
ισχυρότερον παντός ελέγχου και κατηγόρου. Νon , inquain, Theophanis avaritia causa fuit, ut Alhanasius
secundo e sede pellerelur, ut ait Chumnus ; nam Theophanem , inconsulto et minime probante Athana
sio, dona accipere solitum ſuissc (uti optime el Boivinius in Notis ad Gregora :11) apparel ex cpistola
ipsius Albanasii ad imperatorem scripla , qua postulat ut inquiratur in eos qui- xeniorum nomine pecu
niam acceperint ex turpi causa , el nominatim notat ipsum Theophanem . llanc etiam epistolain , cum
sil juedila , libet hic cum nostra versione exhiber:.

(1) Forte επειδή. (4 ) Forte ζηλωταις .

( 2) Ιεράσ αι . ( 5) 'Εφρυάξατε .
3 Fo te φρυασσομένοις.
503 ATHANASII CP. PATRIARCHÆ 504
Epist . In ad imperatorem contra turpis lucri capidos , Α Γράμμα προς τον αυτοκράτορα κατά αισχροκερ
et de vrivilegiis Ecclesiæ. δών και των προνομίων της Εκκλησίας.
Cum multi hodie plus appetant, quia maxime Πάντων έφιεμένων του πλείονος σήμερον, και μάλ
neminem eorum qui populum Domini ut escam λον ότι μηδένα διά παιδεύσεως σωφρονίζομεν των
panis devorant, et utraque manu etiam quæ im- εσθιόντων εν βρώσει άρτου τον του Κυρίου λαόν, και
perii sunt in propriam rem divertunt , castigatione ιδιοποιουμένων και τα της βασιλείας αμφοτέραις
ad sanan mentem revocamus : φusso ut propter χερσί , κάν η παρούσα υπόθεσις ως δέον ψηλαφη
Domnum præsens negotium tracletur , neque ab θήτω διά τον Κύριον · και μη δια των εκτυφλουμένων
jis qui muneribus excæcati sunt , verilas , jus et ξενίοις η αλήθεια αθετείσθω και το έννομον και το
equitas contemnantur , neque ita despiciatur Ec- δίκαιον. Μηδέ τοσούτον καταφρονείσθω η Εκκλησία
clesia , ut privilegia ejus cujusvis lucrum parare των προσόντων αυτή προνομίων , ευκόλως υπό παν
volentis calumniis subjiciantur. Sèd promerita pæna τος βουλομένου κερδαίνειν πεπλασμένη υποβεβλή
a fiiciatur quivis maledictus homo; sive Theophanes, σθαι διαβολή · αλλ' αξίως επιτιμάσθω επάρατος
sive quisquis alius lurpi lucro vel calumnia utilur , πάς, είτε Θεοφάνης είτε οιός έστιν ο χρώμενος τη
aut contra veritatem procedit, camque mendacio αισχροκερδεία και τη διαβολή και κατά της αληθείας
obruere nititur : ac cum is puniantur qui in tan- Β χωρών, και ταύτης καταψευδόμενος " μεθ' ών και
lain audaciam proruperunt , ut muneribus corrupti οι επί τοσούτον θαρρήσαντες νυν του συγκαλύψαι
lam foedum facinus occulient. Neque enim divina ξενίοις και τοιαύτην μιαιφονίαν ελεεινήν • ότι μηδε .
ultio semper dornmitabit iis qui talia ausi sunt , qui- η θεία δίκη έπινυστάξει μέχρι παντός τοίς ταύτα
libet tanden fuerint . His de causis precor iterum κατατολμώσιν οίτινες και εισίν. "Ένεκεν τούτων και
majestatem luam , ut eorum examen et ultionem αύθις εξέτασιν δέομαι , και εκδίκησιν πρός της εκ
incunctanter et impigre procurei , non a corruptis Θεού βασιλείας σου αρρεπή γεννηθήναι και άοκνον,
ci pecuniæ amori genua flecten !ibus viris facien- μή παρά διεφθαρότων και τη κακίστη φιλαργυρία
dam : cujus causa Judas in fraudem ipse suam se γόνυ κλινάντων · δι' ήν και Ιούδας έμεγαλύνθη
extulit ; ita ut ejus facinus ubique el assidue de- επισφαλώς, ως προσέδεσθαι πανταχού και διηνεκώς .
cantelur. Quod si non ulciscamur, sed neglectui et Ει δε μή διεκδικούμεν , αλλ' ανεχόμεθα παρασιω
silentio nos dederimus , hoc apud justum judicem πάν. Τα τοιαύτα Θεώ τα δικαιοκρίτη ανεύθυνα ου
Deum inulta non crunt. διαμενεί .

Epistola ad imperatorem de domino Niphone Cyci- Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί του κυρού
ceno , quoad accusationes contra eundem ipsi C Nίφωνος όντος Κυζίκου διά τας κατηγορίας
oblatas . τας ακουσθείσας περί αυτού.
Cum aliquem in judiciis de præcipuis reum acci- "Ηνίκα τινά των εν δίκαις συνεχομένων παρά με .
dit apud nos milti, auditis cunctorum legitime ad- γάλων συμβή προς ημάς στιληναι προσώπων, ακου.
missorum accusationibus, nec dilationibus uten- σθήναι την δίκην εκείνων συνοδικώς αξιoύντων, ου
«lum , nec niorarum facultate in gratiam postulan- προς αναβολάς χωρούμεν και υπερθέσεις των πεμ
lium , causam celeriter agentes , et ut decet curan- ψάντων χάριν, ταχέως επιμελούμενοι και ως δέον
tes . Quod si vero apud homines in sententiarum φροντίζοντες . Ει δε επ' ανθρώπων εν κρίσει δια -
prolatione jurgium et obtrectatio , qualia procul φορά και προτίμησις , οποία αναμφιβόλως και ασυγ
dubio in divinis discrepanter occurrunt, tum mag- κρίτως εν τοις υπέρ Θεού έποφείλεται , μεγάλοις τε
nis, lum parvis, ut si quis irrideat vel sacrilegis και μικροίς, ώστε και τους έμπαροινείν και αφρα! -
manibus tractet quæ ad eum spectant, dum possel νειν τα εις αυτόν δυνατός ών επεξέρχεσθαι και
vlcisci et vindiciam retribuere Deus , maris placidi- διεκδικείν αγαθωσύνης τελάγει δοκιμάζων τον τό
talem potias servans, ac nostri in omne bonum θον ημών προς το δίκαιον και φιλάδελφον ει επιμε
et equum studii minime ignaras , τιt culpas curare - Dλούμεθα αμαρτίας ελευθερούν αδελφούς ανθρώπους
inus invicem , hominibus fratres commisit et justam παρέπεμψε την δικαίαν εκδίκησιν, μηδέν προτιμάν
prævaricationis pænam , ne ullo modo veritati detra- εντειλάμενος αληθείας . Διά τούτο τα φθάσαντα ημε
heretar. Idcirco quequæ nobis ex auribus percipere τέραις πεσείν ακοαίς, μή ώς τι των ευκαταφρονή
accidit, nil ex liis utpole spernendis dimillamar των, εάσωμεν ανενεργητα : μηδε καιρού υπερθέσει,
vacuis, nec ad tempus prolrahamus, nedum obli- όπως επιλησθώμεν, ή εξ άλλων φροντίδων παρα
viscamur, vel cæterarum cogitationum cursa dela : δράμη ημάς ανεκδίκητα των τοιούτων υ ; έξειν τον
psi, lalia deseramus inulta quamvis causam noveri- λόγον μή αγνοούντες. Ει γάρ τις τον προσκόπτοντα
mus . Quod si aliquis sibi noxium vel infensum pa εις αυτόν, ή ζημιούντα ανέξεται , τών έπαινουμέ
tiatur, cerle laudandum ; quod vero eodem modo νιων εστίν · ει δε χρήσεται τούτω επί συνδούλοις,
in fratres utalur, nec querimonia nec vituperatione ουδέ μέμψεω ; έξω ουδε ανεύθυνον · ει δε και τους
Vicabit ; quod si tandem judicantis stalula consu- κυρίους προσβλέπει του κρίνοντος , επικίνδυνον :
las, periculosum . Nemo eleni'n op :inius iniqua ότι μηδε αυτός ο πανάγαθος αδικείσθαί τινα έπαι
agentem comprobat, elsi philanthropus, sed et vin- νεϊ, και ει λίαν εστί φιλάνθρωπος , αλλά κιρνησι τον
diciam et iram iniscens , eorum qui apera Dei iil- τη γίαν αυτοίς του θυμού , οκ ηρώς των δεττοτικών
 505 EPISTOLE .
πο:ουμένοις , εξέτασιν ένθεν ώς αν και φροντίδος και Agligenter agunt, culpas el cogitationes redimendas
αμαρτίας έκλυτρωθώμεν. Τών γάρ λίαν βαρέων τα
ακουσθέντα άπερ και πρώην ανέφερον ζητώ και
τανύν τηρηθήναι των δύο έν · ή τηρηθήναι παρά
της εκ Θεού βασιλείας σου των αμφοτέρων του κατ-
ηγόρου και καθ ' ου η κατηγορία , η εμπιστεύσα-
σθαι τούτο ημίν ολίγων τινών παρουσία κατακούσαι
των αμφοτέρων. Αναχωρήσαι γάρ άλλως εν τη λα-
χούση κακείνω ασύμφορον και ημίν.
Γράμμα σταλέν των επί των δεήσεων περί τας
ψήφους ας πεποιήκασι διά τον Κυζίκου όπως
ποιούσιν αυτον πατριάρχην .
“Ο συνεχώς στελλόμενος προς ημών εις προσκύ
νησιν, άνθρωπε του Θεού του κρατίστου και αγίου
μου αυτοκράτορος , ως έθος ελθών προ καιρού και
προσκυνήσας , και εξελθών ανέμαθε πρός τινών ζη :
τήσαι σε τον άγιόν μου αυτοκράτορα φωνηθήναι του
υποστρέψαι τον αδελφών, ένεκεν του έρωτήσαι πώς
τα περί των ψήφων εφάνη ημίν, και εί απεδείχθη ,
και τι ελαλήσαμεν περί τούτου και το μεν ψήφους
προβήναι η μη προβήναι, ήμείς έως νυν επι μάρ
τυρι τώ Θεώ ούτε ηκούσαμεν, ούτε ειπείν πεφρον
τίκαμεν . Τι τοίνυν ει και τον της αντιλήψεώς σου
μή έσμεν σκοπόν, τίνος χάριν ορέγη μαθείν , τους
ημίν τα περί των ψήφων δοκεί εν καρδία , και τι
και λαλήσομεν ; 'Αλλά γε ως περι σου λογιζόμενοι
πάντη καλά θεία μου και ανθρώπινα , και τούτο
των τι συνουσόντων ευρείν, έραν του εις γνώσιν ελ.
θείν κεχρίκαμεν» και μάλλον παρορμηθέντες προς c etiam ex utilibus aliquid inveniri, φuod sic ad
των λογίων του Πατρός, ετοίμιους είναι διδόνα :
ημάς θεσπιζόντων (sic) λόγον αιτούντι παντί περί
τις ελπίδος της εν ημίν » περί ής άπας λόγος και
άπαν μυστήριον , έν και τούτο και των τιμιωτέρων
τα των ψήφων φημι λογιζόμενοι . Της προς αυτούς
πνευματικής δωρεάς και ευεργεσίας και ελπίδος
και χάριτος ως ορεγόμεθα και φρονούμεν και ευχό-
μεθα περί τούτου , και λέγομεν αριδήλως γνωρίσαι
σοι το εφετών και ημίν λογισθεν , ώς ένον ιδιωτικώς
έχαράξαμεν. Και εί προτραπώμεν, και πέμψομεν,
ά τη ενούση σοι αξιούμεν παιδεύσει τε και συνέσει
διεξελθόντα , ει μεν συναντώσαν το μεγαλείο των
ψήφων , την υμετέραν εύρήσεις συναίνεσιν και διά
θεσιν και διάκρισιν, δηλώσεις απεριφάνως · ει δε
πόρρω του πρέποντος, ου γάρ πάντων ή γνώσις, εν D consiliumque ac mentem palan Ostendes; sin
αγάτη τούτο ημίν γνωριείς , κάντεύθεν ημίν και
συντηρηθείης προς του Θεού της αγάπης , υγιής τε
και πολυχρόνιος , ο δεξάμενος και αναγνούς , ιππότην
εκπέμψας μετά σπουδής, λαμβάνει και όσον ημίν
εφάνη προς τας ψήφους αρμόδιον έχον ούτως .
"Εδει τους την εκλογήν πο !ουμένους πιστούς ( 1 )
του , έν εις τύπον έχειν Χριστού, ου κατηξίωνται
μόνου και πρώτου αρχιερέως και θύματος, μή όλως
δρέξει και διακρίσει ανθρωπίνη επιχειρείν, νέμε .
σιν ώς ειδότας την άνω: « ' Εβασίλευσαν γάρ εαυτοίς
και ου δι' εμού, ήρξαν και ουκ έγνώρισαν μοι :)
( 1 ) Vitium ,
506
curat. Valde dolens audita montis instar sustinui,
et nunc cupio ut ex duobus alteruin cures : vel per
divinum imperium tuum hæc duo, et reum et
accusationem de eo audire eligas ; vel nobis corank
paucis quibusdam hac duo querendi curard com-
miltas; aliter versaberis in incertis et illi el nobis
noxiis .
Epistola ad magistrum libellorum supplicum de ele
crione qua patriarcha creatus fuerat episcopus
Cyzici.
Vir a nobis perpetuo in venerationis omicium
B missus, o homo Dei omnipotentis ac sancti mei
imperatoris, ex more ad tempus progressus, ac
taque veneratione, egressus a quibusdam audivit
meum imperatorem adire se,
curavi:quo
ut sanctum
le fratrcm morcris, ad audienduin modum
nobis quæ ad suffragia spectant apparuerint, an
etiam innotuerint, ac quid de hoc dixerimus. Et
saffragia quidem processisse vel non processisse,
nos usque adhuc, tcste Deo , minime audivimus,
nec aliquid dicere curavimus ; cum aulem mentis
luæ scopuin non noverimus, nescimus cujus
gratia audire cupias, quonam modo nobis quæ ad
suffragia spectant in corde videantur, sive etiam
quæ dixerimus. Attamen, ulpote de le cuncia
honesla sive divina sive humana sentientes, illud
agnitionem venire cupias, dijudicavimus. El ali
unde patris præceptis monili paralos esse nos
reddere jubentibus cuicunque petenti rationem
de spe quæ est in nobis : de qua omnis sermo et
omne mysterium , et id unum in primis observan
dum dico in his quæ ad suffragia spectant, de his
spirituale donum et benevolentiam et sperm et gra
tiam a nobis exoptari , el sentimus et jaclitamus,
palamque dicimus nos agnovisse a le inandatum
et a nobis excogitalum , quantum licet privatim
inscripsimus. Quod si jussis obtemperaverimus , ea
que miserimus quæ scientiæ ac prudentia luæ
digna reputamus, si qu dem suffragiorum magni
ludini accommodentur, luum adaperies assensum ,
autem extra congruum , non nobis enim cuncto
rum scientia , illud in charilale nobis aperies, et
unde nobiscum maneas ex Dei charitale salvus et
Iongevus , qui re accepta notaque , studiose equi
tem misisti ut quidquid nobis visum est de sulira
giis sese congruenter babere suscipiat.
Oportebat viris electionem agentibus discipulis
cjus , quem exemplar habebant, Christi , que s0 .
lum et primum pontificem et lostiam digne arbi
trantur, ullo omnino modo consiliis judic isque
humanis innili, utpote supernae vindiciie haud
inscii : Sibimetipsis regnaverunt, non autem per
507 ATIANASII CP . PATRIARCHE 508
nme, imperaverunt ac mihi non innotuerunt ; sed Α αλλά καρδία μια και ομοφροσύνη και ικεσία ειλι.
corde uno et anima una, quem ex pia assiduaque κρινεί και αόκνω τον θεοκρίτως εκείθεν κρεθέντα
precatione a Deo electum judicaverunt , a Dei αναμφιβόλως τους του Θεού υποδέχεσθαι . Και τότε
viris fidenter accipi , et tunc perfectam et ab omni πολλήν και ασύγκριτον είναι νομίζειν ημίν την απο
jurgio immunem esse acceptationem a nobis cogi- δοχήν προς Θεού και αντίληψιν, επ' αυτώ τας ελπί
lari , et a Deo electionem, ipsi soli duplicis salutis δας και μόνο τας της διπλής σωτηρίας και πιστεύω
spes etiam committenles et non fluctuantes ; illud οντας και ου σαλεύοντας . Και όντως πίστεως (sic)
vero revera fidei linis prudentiæque ac humilitatis. πέρα και συνέσεως τα τοιάδε και ταπεινώσεως " καθα
Ul enim a verbi præconibus, utpote novimus , sla- και τους υπερέταις του Λόγου , ώς ισμεν , διεπέ
tutum est , nonne illud lucramur lunc, nos elec- πρακτο, ώς πλουτουντας το τότε αναντιρρήτως
sioni a Deo faclæ , ab humanis immunem vacuam ημάς την εκλογήν θεοπάροχον, ανθρωπίνων εξηρη
que cogitationibus el consiliis non contradicentes , μένην και ξένην επινοιών και ορέξεων, συνετώς
prudenter fugientibus, etiam iis quibus divina αποδιδρασκόντων , και των τα θεία λαχόντων οικο
slaluere contigit, nempe conscientia non carpi , δομείν, τω μή αλώναι εν συνειδήσει και Θεού ψευ
falsos etiam Dei ministros sive repellentes sive δομάρτυρας αποκρίνοντες και εγκρίνοντε ; ; ού μή
B
accipientes ? Quod enim nescierunt ipse Deus pro ήδεισαν και Θεόν εγκαίνειν ή αποκρίνειν προς το
merito accipit vel repellit. Quis enim mentem αξίωμα . Τίς γάρ έγνω νούν Κυρίου ποτέ , η αυτού
Domini novit unquam , aut fuit ejus consiliarius ? εγένετο σύμβουλος ; πίστιν έν έργω δεικνύντες το
Opere ostendentes nos credere quod in omni terra εν πάση τη γή τα κρίματα του Θεού, και το, Ουχ
judicia Dei , quod etiam , non sicut videbit homo, ώς όψεται άνθρωπος , ούτως όψεται και Θεός. Ούτω
i'a ridebit Deus. Sic autem placalo , ut dixi , ma- δε και παραιτουμένου, ώς έφην, τούτου του μεγά
gno illo ac mirando sibiqua in gloria compla- λου και θαυμασίου και θεαρέστου εις δόξαν Θεού ,
cente Deo, minime vero incertis quorundam con- αλλ' ουκ επινοίαις επισφαλέσι κραδαινομένου ποσώς
siliis paulisper commoto , omnino aulem hac πρός τινών, πάντως εν τούτω Είθε δε και εν πάσι
agendi ratione, Sive autem deinceps ex omnibus τοίς εκ Θεού χαρισθείσι πιστοίς, ώς αληθείας ανα
qui a Deo gratiam susceperunt fidelibus, veluti τειλάσης εκ γης, ουδείς αντερεί ώς και δικαιοσύνη
ex lerra veritate orla , nullus contradixerit quod e ανακύψει εξ ουρανού , και ούτω Χριστού χρηστότητα
coio justitia prospiciet, aut etiam quod , oinnein χορηγούντος και πιστοίς πηγάσει πάν αγαθόν ευλο
utilitatem præbente Christo, fidelibus omne donum γιας ανελλιπούς , θεοπειθών εξ ευχών και ικεσιών
indeficientis benedictionis seaturiet, ex precibus a c των θεοπαρόχων πλουτιζομένης διηνεκώς. Ει δέ που
Deo jussis supplicationibusque ab ipso dalis per- δψε κατά του ποιμένος λαληθήναι συμβή των όσα
petuo increscentis ; sive poslea alicubi quæcun- των απευκταίων και απαισίων, το γαρ ανάλωτον
que nefanda el infausta adversus pastorem pro- πάθεσι μόνου Θεού , ουχ υποδόντα τη βουλομένω
ferri acciderit (ab injuriis enim immunem esse λαλείσθαι . Εξ ών τους κρατούντας εάν τα τοιάδε ,
solius Dei , qui dicere volenti non dat), es his viri ως απιστίας και απωλείας ζιζάνια, ατιμίας και κα
polestate fruentes talia spernant, utpole incredu- ταγνώσεως απεράντου, και μελών ψωριώντων της
Jitalis perditionisque zizania , sive ignominiæ Εκκλησίας τω σώματι ενιέντων την αθεράπευτον
damnationisque æternæ , sive eliam corrupiorum σηψιν τοϊς αεί κνηθομένοις την ακοήν εν τοιαύτη
membrorum quibus Ecclesice corpori incurabilis ατίμω και έφαμάρτη διαφθορά . 'Αλλ ' ώς της δίκης
putredo communicatur, pro iis qui a lam fædo ουκ άλλου , αλλά του μέλλοντος ούσης κρίναι πάσαν
lurpique labo semper audire gestiuni . Ila vero, την γήν εν δικαιοσύνη , φανεράν και δικαίαν και δυ
ul judicio non ad alium spectanle nisi ad illum ναστείας μακράν : συγκαλουμένου παντός του της
qui omnem terram in justitia paiam , æque magna- 'Εκκλησίας πληρώματος ταρά του κρατούντος ως
que cum potestate est judicaturus : coaclo igitur ορώντος Χριστού και ακροωμένου εξάκουσον και
D
à præposito lotius Ecclesiæ cælu, veluti vidente λαμπράν την κρίσιν καθίζειν , και ει μεταξύ τα της
Christo et audiente , clarum atquc maniſestum καταδίκης θεσμούς και κανόσι Θεού κατενώπιον
peragen.lum est judicium , ac si interea condem- γυμνασθέντα επικρατέστερα δόξης εξωθείσθαι και
rationis .acia , extra leges el slaluta , Dei in facic αφειδώς και απαραιτήτως , μηδέ της Εκκλησίας
processisse videntur , cl rigorose el inflexibiliter ασμενιζούσης τας οπωσδήποτε παραιτήσεις , όνησιν
repellenda, ullo omnino modo Ecclesia excusa- τις μετέπειτα ασφαλείας σωτηριώδους ποιούν το
tiones accipiente , posteris tuitionis jalutaris uti . δ' εκβληθέντι, ει μή που και μέμηνε , μνωμένοι ;
Twem stabiliri expedit. Quoad auieni virom ejec- τρόπου μετάνοιαν . Ει δέ ελέει Θεού τουναντίον εκδή ,
lui , nisi ctiam insanucrit, emendationis suæ ha- και ο πάλαι εξαιτησάμενος τον δίκαιον και αληθινόν
benda est ratio ; sin autem Dei misericordia con- και άμεμπτον και θεοσεβή Σατάν, κάνταυθε εν ταις
Trarium acciderit , ac qui olim justum el verum el καρδίαις όλως εισδύς των συκοφαντών , την δυσώδη
honestum ei Deo gralum prosecutus est Satanas, διμήν κατά του ποιμένος ήρεύξατο , τας υβριστικάς
exinde ir. cordibus penitus ingressus calumnia . και δυσφήμους και φληναφώδεις φωνάς, μη μαλα
torunl, lurpe labum adversus pastorem , nec bol κώ τα τοιαύτα, αλλά δικαιότερον επεξεργαζόμενο :
injurosas elimin : 5:25 . ja mesijue voces cromere ώ , επί ύβρε : ου , και φειδούς απάσης ο ποστερή .
609 EPISTOLE.. 510
σομεν. Και καθ ' όσον αγάπης και ζήλου του προς A tentaverit, nedum talia negligenter accipiamus ,
Θεόν απαραίτητος οφειλή το πιστο, ώς ότι με τον e contra fortius enitentes utpole spreto Deo, cun
τυχόντα αρχιερέα, αλλ ' αυτόν τον της Εκκλησίας clam excutiamus indulgentiam , in quantun chari
Θεόν τον άνυβριστον έμωρήσατο και εξύβρισεν, tas et studium Deo ab omni lideli ineluctabiliter
εκείθεν αναμφιβόλου και της φωνής , το « “Ο άθε- debetur, veluti non jam pontificcm, sed ipsum in
των υμάς εμέ άθετεί, και και το έμπαλιν εκ τούτων violabilem Ecclesiæ Deum irriserit ac conlenipse
και των τοιούτων των εν αληθεία φημι και δικαιο rit, unde etiam illa clara vox : Qui vos spernit nie
συνη και πίστει και φόβο Θεού προς ημών γινομέ. spernit ; quibus verbis illa intelligo que contra
νων. Αναλόγως συντηρηθώμεν και φρουρηθώμεν ria sun! iis et similibus que a nobis in verilite
και αναχθώμεν, ώς και όντας εν πάσιν ημάς Χρι. el justitia el finde et Dei timore fiunt. Quapropter
στου, και ακούοντας τους έργοις την πίστιν δεικνύ- nos servemus nosque Illeamur el erigamus, videli
ναι , και την σπουδήν, έφαμάρτου διπλόης απηλλαγ- in omnibus nos ad Christuni pertinentes, et ope
μένους, και μάλιστα εν τοίς του Θεού , και ανθρω- ribus fide: n prebere discentes, sludioseque , a
πίνων ορέξεων, κάντεύθεν ενδίκω και θεαρέστω ιurpi duplicitale ( praecipue vero in liis que ad
θυμώ τα ημών και τα των πελας δικάζοντας. Deum spectant), ab omnique humano consilio
B
exuti , el inde æquo gratoque Deo animo nostra
el ea quæ proxiini sunt dijudicantes.
Γράμμα προς τον αυτοκράτορα περί των θεοκτό- Epistola ad imperatorem de deicidis Judæis , ul ex
νων Ιουδαίων , ίνα εξέλθωσι της πόλεως . urbe discedant.
Ραψάκου του των Ασσυρίων βασιλέως Σεναχη . Rabsaces Assyriorum regis Sennacherib salrapa,
ρείμ στρατηγού λόγους ονειδισμού κατά του επί eum multa probra in omnium Deum jaclare ausus
πάντων Θεού εμέσαι τολμήσαντος, ο θεοφιλέστατος fuissel, piissimus rex Ezechias non scidit lantum
βασιλεύς 'Εζεκία ; ου τα μάτια μόνον διέρρηξε , ζη- vestimenta sua er zelo magni Dei , sed et regiiz
λών υπέρ του μεγάλου Θεού , αλλά και την βασιλι- potestalis ornamenta deponens, opertus est 92cco :
κήν αποδύς εσθήτα , ήμφιάσατο σάκκον. "Οθεν επι- quapropter miseratione commoills Deus exercituum ,
καμφθείς ο Θεός των δυνάμεων, τας εκατόν ογδοή- centum ocloginta quinque millia percussit Assy
κοντα πέντε χιλιάδας ανείλε των Ασσυρίων . Ήμάς riorum : nos vero , pie rex , quonam modo palielur
δε , άγιε βασιλεύ , πώς αντιλήψεται ο Θεός Σαβαώθ , Deus Sabaoth , cum deicidam synagogam , non so
ότι την θεοκτόνον συναγωγήν μή μόνον μέσον καθέ- lum in m dio sedere fecerimus orthodoxorum , 10
ζεσθαι παραχωρούμεν των ορθοδόξων, μυκτηρίζον- C stra illudentem, et adorationem dico, et latrian,
τας τα ημέτερα , την προσκύνησιν λέγω και λατρείαν et lidem in Dominum et Deum nostrum Jesum
και πίστιν την προς τον Κύριον και Θεόν ημών Ιη- Chrisium , el communes nostras pias adorationes,
σούν Χριστόν, και τας εικονικάς ημών ευσεβείς et illa omnia , quibus sancta ac irreprehensibilis
προσκυνήσεις, και όσα η αγία και άμωμος των Χρι- Christianorum lides locupletalur, mysteria ; sed
στιανών πίστις πλουτεί μυστήρια · αλλ ' ότι και διά eliain oblot præclara dona tantamque virtutem
δώρων πολλήν αυτοίς την ισχύν παρείχεν ο Βωκα- queque eis concessit Bocalas, quod si auderet ali
λας, ότι εί τολμήση της την Χριστιανών από ζήλου quis Christianorum ex zelo vocem altollere , quis
λαλήσαι , τίς και της φυλακής εκείνον λυτρώσων ; erit illum a carcere redimens ? Quoad Armenios
Or
Περί δε την Αρμενίων όσα ποιούσι τους πλησιά- quantis vexationibus crucient cohabitantes
ζοντας ορθοδόξους, αισχύνομαι διηγήσασθαι, οίδε thodoxos, horresco referre , scit Deus ; equidem
Θεός • πλήν ότι και συναγωγήν έχειν εις προσευχήν synagogam agere precum non velant, sed si quis,
ου κωλύονται. Ει δέ τις των κωλυόντων ορθοδόξων verantibus orthodoxis, ibi audeat serinocinari, ex
κακεί τολμήσει λαλήσαι, δι' ολίγων βασιλικών πολλά quibusdam regiis, multa possent Armenii. Quod
δυνήσονται οι 'Αρμένιοι . "Οτι δε και διά τάς εμάς D el pro peccatis meis Christianorum potili sint op
αμαρτίας των Χριστιανικών άρξαντες πόλεων pidis Ismaelitæ , nec liberator adfuerit cedentibus
" Ισμαηλίται , ουδε σημαντήρος ήχου παραχωρούσι Christianis , nemo ignoral. Nos vero el hrc in gra
Χριστιανοίς, ουδείς αγνοεί . Ημείς δε και ταύτα χά tia Christi Dei, et in Christi imperio locupletati
ριτι Χριστου του Θεού την εν Χριστώ βασιλείαν contemnimus, non solumnsolo agere quecunque
πλουτoύντες κατεφρινήσαμεν, ου μόνον ποιείν όσα egerunt antiquiores Ismaclitarum , hæc parvi resu
εποίησαν οι των Ισμαηλιτών πρέσβεις, και ταύτα tantes, elsi de sinailibus missi , sed el palam in al
ουδαμνοι και παρά τοιούτων απεσταλμένοι, αλλά lum ascendentes, quod insuper tracient in regione
και φανερώς εφ' υψηλού αναβαίνοντες, ώ ; έθος sua scele la qurgule, mysteria nuncupent; isla ct
έχoυσιν εν τη χώρα αυτών τα μυσαρά αυτών εκφω- similia non erubescentes, qne videntibus occul
νούσι μυστήρια . Ταύτα και τα τοιαύτα τολμώμενα, lant, el 1109 nisi vella præbent majestati tuæ , ut
συσκιάζουσιν οι ορώντες, και ου γυμνώς αναφέρουσα divino studio illa prosequaris, pie rer . si palere
τη βασιλεία σου, να τον ένθεόν σου ζηλον ένδειξης mur , quomodo exaudiet Deus preces nostras,
διά ταύτα , άγιε βασιλεύ. Πώς εισακούσεται ο Θεός dum in communi deprecaremur ? Quomodo ilerin
των ευχών ημών , ει και όλως ευχόεδα ; Πώς έτι le vocante dicel , Ecce ego ? Quomodo loquetur
511 ATHANASII CP . PATRIARCHE 512
pacem super populum fuum ? Propterea ut his A λαλούντός σου λέγει, Ιδού πάρειμι ; Πώς λαλήσει
tvis sermonibus aliquid proficiam , peto, oro, ob- ειρήνην επί τόν λαόν αυτού ; Διά ταύτα, ίνα τοις
lestor majestatem tuam , surge ; accipiant injusli σούς λόγους χρήσωμαι, παρακαλώ, παρακαλώ , παρα
pænas, improbi jugum , tu vero justitiæ el verita- καλώ την βασιλείαν σου, διανάστηθ:. Έχέτωσαν οι
latis gloriam et honorem . Accingere gladio tuo αδικούμενοι κρίσιν, οι κακοπραγούντες την ανα
super ſemur luum cum Deo in omnibus æquis, et χαίτισιν, συ της δικαιοσύνης και αληθείας την απο
interlice , et iter prosperum age , el regna propter δοχής και τον έπαινον . Περίζωσαι την ρομφαίαν
veritatein et justitiam , studio divino accensus σου επί τον μηρόν σου μετά Θεόν εν πάσι τοις αγα
el recta sentiens, ul le dextera Dei mirabiliter Οοίς, και εντεινε και κατευοδού και βασίλευε ένεκεν
dual, et glorificeris . Glorificantes me glorifico, αληθείας και δικαιοσύνης και ζήλου θεϊκού και φρο
ait enim Dominus. Novi ego quod glorifices Deum νήματος , ίνα ή του Θεού δεξιά θαυμαστώς οδηγήση
in corde, sed pariter lex Dci est, in abscondilo σε , ίνα δοξάση . • Τους γάρ δοξάζοντάς με δοξάζω, και
eum glorificantes in abscondito glorificare; qui φησίν ο Θεός. Και οίδα ότι δοξάζεις αυτόν εν καρ :
vero coram hominibus, et ipse coram bominibus. δία. 'Αλλ ' όμως νόμος έστι Θεού, τους κρυφίως αυ
Quicunque enim , inquit, me conſessus fucrit coram τον δοξάζοντας κρυφίως αντιδοξάζειν τους ενώπιον
hominibus, confitebor et ego . In this si parles Dei B των ανθρώπων ενώπιον των ανθρώπων, κατά το
susceperis, hæc divina luia potestas perficietur, « "Οστις ομολογήσειεν εμοί ενώπιον των ανθρώπων,
nec aliud timendum alerit de celeris : tibi igitur ομολογήσω κάγώ. ν' Εν τούτοις εί σπεύση μετά Θεόν
thesauriza apud Deum clarum el sanclum nomen ; ή εκ Θεού βασιλεία σου προς εκπλήρωσιν , ουκ οκνή
studio vere accendaris non quidein verbo , sed σομεν αναφέρειν και περί των λοιπών. Κέρδησον
opere ; non enim sermones , sed opera calibere ούν διά τόν Θεόν το καλόν και άγιον όνομα . Ζήλω .
oporiet in lempore exitus. Enitere Phinees : pla- σον αληθώς μή λόγω, αλλ' έργω. Ου γαρ λόγους εν
ca Deum propter mala acta , ut corruentis imperii καιρώ εξόδου, αλλ' έργα χρεία ένδειξασθαι. Γενού
ruinam compescal, ac Christianorum fines extendat, Φινεές. Εξίλασαι υπέρ των κακώς γενομένων , ένα
ul copiam omnium commodorum et prästet pro- η θραύσις κοπάση , ίνα τα των Χριστιανών όρια
bis, ul pugnel lecum , et scabellum pedum luorum πλατύνη ο Θεός , ένα ευθηνίαν των χρειωδών παρεξη
ponal omine adversum et hostile pulveris inslar; ut προς το υπήκοον, ίνα υπερμαχήσοι σοι , ένα υπό τους
felicem libi largialur vilan , el imperium filiis et πόδας τους τους καταλεάνη πάντα εχθρόν και πο
posteris , ac in mercedem laboris benedictione λέμιον δίκην κονιορτού, ίνα μακραίωνά σοι παρεξη
benedical tibi, Dorminus et cum terrestri regnic ζωήν, ίνα την βασιλείαν παισι και εγγόνους σου διά
gloriam concedai cæleslem . . τάς σας αρετάς παραπέμψη γενεαίς γενεών, ίνα
συν τή επιγείω βασιλεία παρεξη σου και την ου
ράνιον.
Epistola ad imperatorem ut instituat liberos el sub- Γράμμα προς τον αυτοκράτορα, ίνα παιδεύη
ditos omnes secundum Dei placila . τους υιούς αυτού εις τα τω Θεώ άρεστα , και
πάν το υπήκοον .
Quia filios non doces quæ acceptabilia sunt "Οτι μή τους υιούς παιδεύεις εις τα τω Θεώ άρε
apud Dominum ; quia honestum non curas , quem- στά • ότι του υπηκόου μή προνοή ώς παίδων πατήρ
admodum bonus debel paterfamilias ; quia pol. ότι έβεβηλώθη και κατεβλήθη η Εκκλησία , ως μη
Jula et containinata est Ecclesia , ita ut non lan μόνον ούς αγνοούσιν , αλλά και ούς οίδασιν αναξίους
tum arceantur digniores, sed etiam audiantur in εισάγειν τω βήματι • ότι ου μή μόνον αδίδακτος κατ .
digni sermocinantes in concionibus; quia non so ελείφθη ο κοινός λαός , αλλά και τη εισαγωγή ως
lum ignarus relictus est vulgus, sed etiam igno ουκ ώφειλεν Ιουδαίων και 'Αρμενίων καταμιαίνε
rantiae veritatis omnia vana Judæorum et Arme ται • ότι οι ενεργούντες ουκ ανακρίνονται, αλλ' εν
niorum aliista fuere ; quia laborantes non diju- D ακαθαρσία και αδικία πορεύονται ότι εκρύβη η
dicaverunt, sed in corruptionibus ct injustitiis cor- αλήθεια και δικαιοσύνη και κρίσης και έλεος : ότι ο
ruerunt ; quia occulta est verilas et juslilia el του Θεού λαός εξ Ισμαήλ παρεδόθη διά μοιχείας αι
i'quitas ; quia populus Domini ab Ismacle in adul- μομιξίας, και κτηνών και αρρένων μανίαν, και την
ieria incestuosa traditur, et in pravas bestiarum ανυπόστατον βλασφημίαν και γοητείαν και αδικίαν :
cupiditales, et in ipfandam blasphemiam el ma- ότι ουδέποτε άδεια απωλείας εδόθη τοσαύτη μονα
giam et injustitiam ; quia nuspiam concessa est ζούσαις και μοναχαις · ότι δυνάμενος και τα κοινά
mortis impunitas solitariis et monachis ; quia dum και τα ίδια δια Κυρίου και μετά Κυρίου ποιείσθαι
possent et communia et propria propter Domi- και κτάσθαι ταπείνωσιν την υψοποιών, προέκρινας
10 ) et cum Domino agere nec non colere con- το ασύμβολον : ότι εκπεμπομένου στρατού ουκ έστιν
tımpserunt, potius inutile sectantes ; quia missis ο νουθετών τούτους και εκφοβών οδεύειν μετά Χρι
copiis, non est a quo reprehendantur, et iler στου · αλλά μοιχείαις και άρπαγαίς πρόσκεινται και
agere cum Cbristo reformidant; in adulteriis vero , κλοπαίς , και πόθεν έξουσι το νικάν · ότι καταγ
CL cedibus rapiuntur, et ſuriis , et omnibus unde νώσκοντες την των Ιουδαίων απείθειαν και παρα
victoria consequantur ; quia scicntes Juilxorus νομίαν, δι' ήν ολοθρεύθησαν, απειθούμεν ημείς και
513 EPISTOL.E . 514
παρανομούμεν μειζόνως όσον συνδούλων εκείνοι κα- Α ceeilalem ac prevaricationes ex quilus perierunt ,
ταφρονούντες, του δε δεσπότου και βασιλέως ημείς iis abutuntur , lidem amisimus nos el prævarica
και μεγάλου Θεού . Ει ούν τούτον μετά Θεόν ώς δυ- lione majori prævaricali sus , hi coæquales
να τον σπουδάσεις την αμειψιν , ου μόνον της απειλής servos contemnenies, nos vero Dominum el rrgem
υπέρτερος έση , μετά σου δε και το υπήκοον, αλλά nostruin magnum Deum . Quapropter in his si
και προς ταύτη τη βασιλεία άρπάσει και την ου- Deum quantum fieri potest quærere sludueris, in
ράνιον . mercedem laboris, non solummodo errores det.
laveris , sed etiam locum honestum , ac post hoe
regnum lucraberis et cæleste .
Γράμμα περί του συναχθήναι τους αρχιερεις εν Epistola de congregandis in Choræ monasterio près
τη Χώρα όπως κοινώς απελθείν προς τον αυ- byleris ul ad imperatorem communis ulilitulis
τοκράτορα χάριν ωφελείας κοινής . causa simul conveniani.
'Επεί έκαστον των ιερωτάτων αρχιερέων προς Nunc unuinquemque præstantiorum presbyte
λαχούσαν πρόκειται απελθείν, εισί δέ τινα κοινής rorum juxta sorlem mittere expedit ; suit enim
δεόμε να ικεσίας προς τον κρατούντα, οίον τά των B quædam de quibus publicæ preces agendae sunt
Λατίνων • και όπως αδεως διδάσκειν του τους ακούο- apud imperatorem , utpole de Lalinis ; ut secure
μεν, και καταβλάπτειν των αστηρίκτων πολλούς : patiantur docere audientes, et plurimos redar
ου δέον ημάς αθεράπευτον τούτο καταλιπόντας ανα- guere imbecillium . Non enim præstaret nos negle
χωρείν " και δή και περί των Ιουδαίων και 'Αρμε- cla hæc relinquentes abire ; sed e contra et de
νίων , όπως εξέλθωσι • και όσα τοιαύτα έργα θεοφιλή, Judæis et Armeniist, ut proficiscantur; et alia si
Ικεσίας κοινής δεόμενα προς δε και διά την κατ- milia apud Deum acceptabilia , de quibus pr ce
επείγουσαν ώραν του θέρους • δια ταύτα κελεύ- publica opus est, agamus, ob properantem diein
σατε, μετά το γεύσασθαι ημάς τη Κυριακή συνα- messis. Quapropter hæc dijudicastis, sludium ex
χθήναι και ομού απελθείν προς αυτοκράτορα . Ού periri in Dominicis, et congregare, el una millere
γάρ οίμαι τούτον παράψεσθαι το λυσιτελές της αιτή- ad imperatorem . Non cérle censeo hanc conleil
σεως. Μή ούν διά τον Κύριον δι' όκνον απολειφθή nendam utilem postulationem ; et idcirco per Dυ
τις . Ει ούν κρίνατε δέον, συνέλθωμεν εν τη χώρα, minum , timidus quisque derelinquatur, ac dum
κακείθεν ομού τοίς βασιλεύσιν εντύχωμεν . modo expediens putastis , coadunemur in regioni
bus, ibi una cum imperantibus colloquiuni acluri .

ATHANASII
CP. PATRIARCHAE

DE NECESSARIA EPISCOPORUM RESIDENTIA

EPISTOLÆ OCTO.
(Laline edidit Turrianus ad calcem libri De residenlia pastorum , * , Florentiæ 1537. )

EPISTOLA I.
G paret cruciatus. Cur enim isie non potius vitam
Athanasius patriarcha Constantinopolitanus,episcopo
Crelæ , volenti proficisci ad episcopulum suum .
Charissime mi fraler et comminister, gratia libi
et par a Deo. Consilium istud tuum ac voluntas
quæ ad aures meas perlata est , fortis virilisque
animi , ac sursum tantum aspicientis , verique pa-
storis, vere ac legitime cerlantis , et nomini ac vo-
calioni suæ respondentis visa est : non aulem
mercenarii el ſugientis non solum si lupum videat ,
sed si vulpem ; unde gregi Christi, principis paslo-
rum , dampum creel , et animæ suæ infinitos præ-
1 Jer. ΧLVΙΙ , 10. * Psal . x , 13 .
privatam vivere maluit, si cogitabal succumbere ,
seque, non oves pascere, pro quibus sanguinem
suum Christus profudit ? Quemadmodum non venit
huic in mentem , ejus qui maledicto cum affecit,
qui opus Donini facit negligenter ' : quamvis fa
cere nomine simulet, in cujus alioqui insidet,
quod de insipiente scriptum est , qui dixit in corde
suo , non esse Deum ' : neque enim Deum ponunt,
qui hæc in conspectu ejus facere audent. Ex quo
rum numero el ordine ſaxit Deus ne simus, ascri
balque nos inter fideles dispensatores, concedal
que benigne ul præslo simus Principi pastoruin ,

,
315 ATTANASII CP. PATRIARCHE 516

ad perficiendum quæ oportet ; ponamusque animas A suo decrevcrit, ut ex episcopatu, metropoli Monem
pro ovib'is ejus qui simul et demonstravit et edicto basiensi subjecto, ducenti aurei annis singlilis tibi
sanxil, quod omnibus pastoribus (si quando alias) redderentur, quo etiam beneficio nos obligavil, ut
hodie maxime convenit, cum non solum lupi gra- non solum propter religionem imperatorem laude
ves , impii, inquam , el hæretici, in gregem Domini mus, et pro eo omnes ecclesiastici preces adhi
irruunt ; sed ex nobis ipsis , ut Apostolus ait , viri beamus, sed propler variam muliiplicemque le
et mulieres non verentur Christianos a Christo neficentiam atque providentiam . Hoc exemplo (ac
distrahere et avellere. Quamobrem veris pasto- lum est , ut episcopus Sardensis, prie studio el cu
ribus non est lulum non vigilare , et non circum- piditate eundi celeriter ad requirendas oves suas ,
quaque omnia lustrare , ovesque errantes solum non excusaril pericula , impedimenta itineris, se
querere , ac non magis sollicitos esse pro iis quie nectutem , lemporisque incommoditatem , quas om
non errani, perierritos liorum temporum tenebris nes dilliculiales vicit animus ipsius promplus.
quæ justo Dei permissu ac judicio nobis illatæ Quem imperator cum laude dignum judicaret , et
sunt ; quia scilicet non ita vivimus, ut eum decet ad debilum ac salutare munus excitare vellet, pro
qui nos vocavit. Sed, o animarum nostrarum de- vidit ut essel, unde illi necessaria commode sup
trimentum ! o ingentes pænas, nobis ob nostras B pelerent ; scilicel suo consilio el auctoritate per .
libidines el perturbatas voluntales, quæ hoe ma- fecit , ut decreto synodi el edicto regis, Melym
lum pepererunt, infligendas ! hoc, inquam , malum , nensis metrópolis ei adljiceretur, ut tibi bactenus
ut gens sancia, per omnes campos el montes vitio adjecta fuil : idque duplici nomine el causa , et ut
pašlorum absentium dispersa ac dissipata errel . metropolita præsidio septus essel ad regendum , et
Quare, quo celerius istud luum debitum tibi inspi ul populus ipse Metymnensium commodius ſacilius
ratum persolveris , sanctumque propositum per que regeretur, ac propter vicinitatem oves scabio
ſeceris, tanto cum majore lucro perfeceris. sæ curari possent opportunius, tum bene valentes
Debent hoc facere omnes boni pastores , conservari el excitari ad honesta opera . Utrumque
quicunjue hoc nomine digni sunt; ita qui cessarit, enim vestrum maledicto afficit Scriplura sancta ,
Bon sil impune cessaturus. Etenim si quisque si cuin silis pastores , non usque ad sanguinem , in
paslor in diæcesi quæ illi obligit, vel biduum mo iis quæ diximus elliciendis persistatis ; donec, ut
relur, experiri liceal, permulta peccata el damna confidimus, Deus nobis propitius, pacem , Iran
non esse ſutura in populo. Perinde namque esse quillitatem ac salutem cujusque pastoris gregi
videtur, gregem abesse a pastore , ut cæcum duce restituat; quoi ul faciat, placandus flectendusque
carere . Sane augentur oves et in luto sunt, cum с nobis est , el nostris recte factis , obedientia el
pripsunt veri pastores : non autem qui solum ebi vila Christiana implorandus. -la enim fiet, ul le
bant lac et lana legantur , omnique studio et gem divinam servantes , quæ lurpiter viventes juste
arle seipsos, non oves pascant. Quod inalum Deus amisimus, precibus beatæ Mariæ restituantur. Fale
ab ovili nostro averlal , multiplicelque in eo potius in Christo.
quidquid divinum Deoque gratum . Etenim si quod EPISTOLA II .
de le auditum tantuni est a mullis, de tuo ad diæ Athanasius patriarcha Constantinopolitanus episcopo
Cesim redilu (quod alioqui ab omni episcopo lieri Sardensium .
debel) continuo visum est omnibus laudabile : Nosti , quemadmodum Sapientia discipulos suos
nempe oves ablatas fortiter recuperare , non abla doceat : Ne (inquit) reprehendas sceleralos, ne le
las conservare viriliter : interdum etiam alienas oderint ' , lanquam sapientes tantum reprehendere
adjungere ad nostras, tum errantes et amissas, oporteat, ut quicumque fratres amant, vicissim
quoad fieri possit, quærere ac vestigare, et in- amenlur . Opportune binc principium sumpsisse
ventas in humerum magno conalu imponere ad videbor, qui ad te , virum sapientem et in litteris
ecclesiasque reducere in numerum eorum qui ab D sanctis erudilum , scríbam . Scio le non ignorare
errore alieni sunt ; harc, inquam , quam grata Deo quæ sanctis apostolis de constilutione rerum ec
ct Deo deditis (uerint ! Idcirco quod voluisti, quia clesiasticarum sancita sunt, ex quibus unum est,
honeslissimum erat, laudaverunt cordati ei pru ut quisque paslor intra suos fines insistat propter
dentes omnes, et in primis imperatur . ipse, qui pacem et charitalem , quarum est Jesus arctissimum
non solum approbavit, sed magnifica verba fecit, vinculum , quod solvi non potest. Scis præterea ,
naclus hanc occasionem Ecclesiæ utilem , imilatus ul quales non essemus , apparerel ; quibus notis
eloquentissimum illum virum , cum quo (quoties verum pastorem designantibus, magnus ille pon
pro Ecclesia illi dicendum est ad utilitatem mul- lilex Christus, munus pastoris diſlinierit : nempe
torum ) nemo orationis suavitale, copia et elegan- mulua in illum charitale . Deinde non ignoras ur
tia certare polest , el usque adeo, ut dixi , propo- salum probi pastoris , qui sit animas gregis sui
sijuin consiliumque tuuni apium et congruens vi- evidenter cogniturus, de quo scriptum est : Bonus
suin imperatori est, ut synodicis litteris et edicto pastor animam suam ponit pro oribus suis ". Et
• Prov . ix , 8 . • Joan . x , 15.
517 EPISTOLÆ . 5.18
quod Gregorius cognomento Theologus cdisserit ': A cum reliquis malis non es! ambiguum et inceruum
Non unumquemvis discipulum ad Evangelium quin iram Dei nobis augeat : quandoquidem tole
milti , neque qui millitur, quomodocunque milti , rasse Deum mundi peccatum didicimus , eremi
sed qui veritatis virlutisque studio tantum inten- vero peccatum nequaquam . Similiter verissimum
tus sit, vacuus et expeditus omni cura , omnique esl , neque pastores qui gregem negligunt impuni
impedimento liber, sine are , sine virga , una tu- los ; mullosque discessuros, tametsi fortasse non
nica , nudis etiam pedibus , tanquam non possint ila videalur iis qui sponte velamen obtendunt, ne
aliter speciosi esse pedes erangelizantium pacem, et limalam Evangelii veritatem aspiciant; siculi cum
cætera bona $ . Intellexisti etiam quis sit mercena- Moyses legitur populo Israel , quos quidem existi
rius et qualis, de quo pudet me lum dicere tum mabam , sublato jam velamine, revelata facie vi
tacere, cum salis ipse status lemporum et rerum dere. Sed , o calamitatem el miseriam , ut tempore
eum ostendat alque coarguiat . De quo si attenle ipso facile mala subeunt ! quale est hoc monstri
audiam prophetas, cum in mei similes pastores quod nunc ortum est ul reperiantur episcopi qui
his verbis invehuntur : Pastores pascunt seipsos , tanlum dent consilium , suamque dicant senten
non oves ; et illud : 0 pastores, qui perdilis oves tiam ; non autem qui decrela sententiamque ma
pascure ?; item : Prelio respondent sacerdolcs, sa- B jorum tum privale tum publice confirmeni el san
cerdotes legem Domini occultarunt, et legem meam ciant, ila ut jam in causis pauperum nobiscum
violarunt , et sancta mea profanarunt 8 ; item illud : quidem sentiant qui pariter judicant, non tamen
Lanis ovium indui, maclare quod pingue est , lac bi- in causis divitum atque nobilium ; quamobrem non
bere ; hæc, inquam , alleule audiens, quid fa- convenit mihi cum his consessoribus judicibus
ciam , ne meluam eos qui me redarguunt, et clare judicare. Si pax munere Dei consecula fuerit, et
ob oculos mihi ponunt, qualis sim ? quæ si fabulas consilium frequens cogi contigerit, corrigenlur hæc
putal qui in ignem illum extremum pon intuetur, omnia : quod si secus evenerit (quandoquidem
mihi cerle non fabular, scd ita horribilia omnia nescimus quid proximus dies sit allaturus), Judex
esse videntur, ut horrore exedant consumantque ille qui falli non potest , Ecclesiæ suæ consulel.
medullas. Neque tamen curanius facere pro viri- foc le scire volui , le molestum esset venire.
bus ne propler aliquod ex bis vitium ac scelus Vale .
constricti vinculis arctissimis , poenis sempiternis EPISTOLA III.
afficiamur, sed potius damus operam vanis conlen Gratia el pax tibi a Deo omnipotente. Athanasius
jionibus judiciisque ad libidinem nostram cor . с patriarcha Constantinopolitanus episcopo Apa
meæ .
ruptis, aut ab eo quod fieri oportuit, abducimur.
Quæ enim facere solent, qui slatum Ecclesiæ per- Existimo le non ignorare quid Basilius ille ma.
turbare moliuntur , hæc isti quæslus gratia fa- gnus ad Gregorium scripserit , de eo ul excluderet
ciunt : scilicel cum a principio constilulum esset, mulierculam quam domi habebat ; et quemadmo
ut bis quoque anno synodus haberetur , postea dum jusserit, ut nisi stalim excluderet , cessaret
vero commodius videretur haberi semel, ne oves ab officio sacerdotali, reduilurus Deo rationem ces
propler crebram absentiam pastorum , facile a sationis, ſuturusque cuncto populo anathema si
Jupis invadi possent , mostra nunc alas, nescio an non cessarel , sed potius absque reverentia Deo
aliquid prudentioris consilii providens an cor- offerrel : quibus verbis demonstravit, quantum
ruplius judicans, hoc quoque suslulil : unde gra- damni et jacture faceret, qui dignitatem adeptus
via et nova nala suscitavil, el curam pastoralem non exerceret ministerium recte et assidue. Sunt
in pecunias pauperum corradendas conluiil, grege itaque facta sanctorum Patrum exempla nobis, ut
Jupis relicio : magna vero diligentia et vigilantia qu :e nobis facienda sunt, cum iis comparemus quze
locum episcopi ornarunt, ul desertis suis gregibus gratia sanctorum per eos aspiravil in quæ aspi
apud reginam Constantinopolim accubarent. De- D ciendum est, ut in solem aspicere solent, qui lu
niquè maluerunt, brevi voluptate contenti, carui men desiderant. Quamobrem tibi hoc exemplar
indulgere , quam cum populo Dei laborare , con- insculpinus , il quandoquidem Ecclesiam tibi
temptis legibus divinis quæ prohibent, ne pauli- commendari voluisti , gregem Christi ad pascua vi
sper quidem impune a grege abesse . Ac nisi , ut ridia et salubria omni studio agas el ducas, deſen
Apostolus ait, inimicus viderer verum eloqiiens, dasque eum a bestiis non quibuscunque, sed Ara
possem aliquid vere dicere . Quid , quxso , juvat bicis, lum corporalibus quie cernuntur , tum
islos episcopos el pastores in urbc morari, nisi spiritualibus quæ non cernuntur. Et (ut debet
( omittam alia) ut patriarchas alios moveant, alios verus episcopus) resideas sancle ad sanctam aram ,
eligant ; ne si idem diu sil patriarcha, res omnes de qua libi participandum est, sicuti Dominus
ecclesiasticæ compositæ sint : quod præclarum fa- pronuntiavit dignum esse operurium mercede sun .
cinus ex eo tempore facere isli consueverunt, ex Quamobrem non est existimandum , licere iibi diu
quo Constantinopoli politi sumus . Quod quidem quavis de causa abesse, quia potius faciendum tibi

Nalium , 1 , 15. Ezech. XXXIV, 8 . - Ibid . 18. 8 Jerem . vi , 19 . • Isa. lv , i .

519 ATHANAS !! CP. PATRIARCHE 520
est , us celeriter ire possis ad eam Ecclesiam quæ A bit, summa licentia irrepserunt. Qus, si talia
libi addila est el commendala , ul ei præsis ; hoc Lamque gravia vobis videnlur, age , optime vir,
autem facies, si prius restitui feceris quæcunque contenlus eslo lua divecesi ; permane in ea ; fac
sive le conscio sive non conscio subrepla essc sis cuin ovibus tuis usque ad sanguinem illis afli
constiterit ; ut benigne Deus sua cuique nostrum xus ; quas quidem nunc in myrtelis, inter ficus et
tribuere velit, quod erit suo tempore jucundissi- rosas, atque in montibus divina providentia custo
mum . Quæ quidem sublata sunt ab iis qui hanc dit . Neque enim , quod certissimum est, virga et
labem cpiscopis aspergere volunt, ut dum ipsi aliis Laculo tuo pastorali fit, ut in pascuis virentibus
insidiantur et injurias ingerunt, culpa in cos qui pacis el bonorum cælestis Jerusalem eæ sint.
mali pastores sunt, transferatur, alioqui quemad- Scis enim , qui amplius sex mensibus a dicecese
modum ire licebit in aspectum eorum quorum abſuerint, nisi eos gravis morbus teneat, canoni -
damna et injurias inhumane contempseris : a quo bus et legibus firmatum esse, ut sacerdotium et
tamen omni se injuria liberandos esse sperabant, gregem amitterent. Verum , novum consilium et
aut quemadmodum cogemus eos ut magistralum sceleratum hic a nostræ ætatis hominibus excogi
ſerant, nisi quod Zacchæus faciebal, hoc idem nos latum est : scilicet , millilis aliquem qui sciat mul
fecerimus? Ille enim si quid aliquem defraudabat, B gere gregem ; ipsi vero in urbe Constantinopoli
reddebat quadruplum . Et Dominus pios onines exspectatis propler præſecturas civiles , subscriptio
jubet ab avaritia abstinere : quod quidem qui non nes , intempestivas ordinationes , adde etiam bullas
feceril el ducuerit , quemadmodum non erit ana- et decreta : et lanquam impune sit vobis fulurum ,
thema populo ? Est enim pejus non facere hoc, ita procul a diæcesi vobis commissa receditis, et
quam quod Gregorius ille quem dixi, fecit. Quanto alia hujusmodi, ut cuique libet, conmillilis. Opor
facilius et levius id mali potes corrigere ? alioqui tebal polius, cunctis episcopis undique in unum
ulrumque , imo quicunque non emendanlur, a congregatis , suam cuique diæcesem funiculo dis
Christo p.incipe pastorum punientur. Ergo post- tributionis circumscribi , atque ita patriarch
quam hoc perfeceris, veni ad nos , ut lilleris ac- partem suam a vobis assignari, aut vos a patri
ceplis a nobis absolvaris , el confirmatus eas archa privari . Et quid prodest, laborasse vos in
bona conscientia ad munus pastorale administran- deligendo ac constituendo patriarcha, ac posiea
dum . Quandiu enim non vereberis hæc quæ facis insuliare et efferri in eum , el vila ipsa alque factis
irridere ? mulla , ne ad breve quidem tempus, cano
facere , nos quidem , le a diæcese lua absente , rei
non crimus luæ vacationis eorumque malorum C num el legum ratione habita : quem si vestris
quæ ex absentia et vacatione nasci necesse est ; Sortasse libidinibus resistere videatis , continuo
neque eorum bonorum interceptores , quie si crimina lingilis, el eum cum inſainia atque dede
adesses, opere et sermone lacere poleras et debe- core ejicere contenditis. Ad quid vero necesse est,
bas. Concedat tibi cunctisque fidelibus Deus, quod ad suam quemque diæcesem ire (propriam dico ,
commodum est . aut sibi commendalam ) nisi ui lupos inde arcealis ?
EPISTOLA IV . Quod si fortasse huc vos incitat el trahit tum slu
dium atque desiderium consulendi multorum sa
Athanasius patriarcha episcopo Apameæ . luti , idque vobis propositum est ; lum scientia
Terlio jam ad le scribo , mi frater et commini- tam multa ut hinc possitis , etiam quæ extra fines
ster, quandoquidem binis meis litteris superiori. vestrarum diæceseon posita sunt, gubernare : ad
bus, quas ad te misi, non stetit verbum velut in ore exstinguendam sitim hanc hujusque studii ardo
duorum testium , sicut ait Scriptura sancta . Horta . rem , veniat in mentem illius cui plurima sancia
mur ergo le , quia hoc jus postulat ul quæ subrepla rum litterarum scientia Theologi cognomentum de
sunt, iis quibus subrepla esse constat restituan- dil , illiusque parvæ Sozimorum diæceseos ; ita ut
lur : ul cum restituta fuerint, ipse Ecclesiam libi D vel propter reverentiam illius excellentis viri , vel
commendalain adire possis, eumque honorare a propter aequalitatem honoris quo contenti esse
quo cuncta sunt ita justis el mirilicis modis dispo- debetis , quisque vestrum intra suos se fines con
sila atque distribula ut vel grues suo tempore ca- lineat. Quamobrem existima , frater, deberi a le
nant , neque sint omni tempore neque omni loco hoc usque ad sanguinem , ul cum ovibus mis sis
graculi . Ego vero cui grex Christi commissus est, et vivas . Hoc idem cæteris episcopis sludium esio ,
si dignitatem muneris norit , iniquum esse arbior ipsis quidem et corum gregibus salutare . Neque
tror, non usque ad sanguinem assidue ei sludere enim , hoc praesertim tempore, supplicia effugiet
et incumbere. Nisi forle ignoratis Deum esse , qui pastor qui cum grege non laborat; in quem pro
dixerit : Pelre, amas me ? pasce oves ineas . Sed , hei fecto conveniat quod Dominus ait : Videt lupunz
mihil non jam pastores oves pascunt, sed ovibus venientem , et relinquit oves, et fugit , et lupus rapit
ianquam rane pascuntur. Jam horribilia illa mala eas ? ', qua qui non audit, sententiæ hujus aucio
maloruin poslorum , quæ propheia Ezechiel descri- reio contemnil. Etenim oisi hoc fial, quorsum iste

su Juan . X , 12 .
121 EPISTOL E.
vesier couvellus ; quid commodi affert ? aut si
quid boni liic agitis, dicile. Ego enim , nisi sacer-
dotio labem aspergeret oratio , molla demonstra-
som indecora el ab Ecclesiæ constitutione aliena ,
quæ ex isto vestro in hanc urbem conventu pro-
ficiscuntur.
EPISTOLA V.
Athanasius patriarcha Constantinopolitanus ,
episcopis ad diæceses suas proficiscentibus.
Si quid est aliud necessarium , islqne omnibus,
maxime est , fratres el con pastores mei , necessa-
rium præsertim magistris Ecclesiie , sanclain Scri-
pluram rovereri, metiere, et diligenti perscrutalionc
examinare ; atque ad perſicienda quæ in ea nan-
dala sunt, promplas expeditosque esse cunctos
Christianos, nisi prorsus insaniant ; Dominus enim B verbo lum faclis, vera dogınala et vitär perfecta
est qui borlalur perscrutari Scripluras ; et ex eis,
tum præterita, tum pleraque in posterum futura
discere el docere. Unde salutis suæ cupidis sem-
per sludium ſuit Mosem el prophetas audire. Ver-
buni enim judicat nos, ut is qui mentiri non po-
lest docuit. Quare omnis Scriptura divinitus
inspirala salutaris et utilis est ad examinandum
quod conveniens est et lionestum , el ad erudien-
dum atque corrigendum . Utilis, inquam , non so-
lum iis qui turpiter vivunt, sed magis iis, qui
subrie el continenter ; iis vero qui pastorali di-
gnilale el gradu qualicunque prædili el ornali
suni , esl ipsa vita ælerna, el lucerna pedibus eo-
rum , viaque certissima ad faciendas Dei justitias.
Ex ea enim discimus, per quem el a quo facti, et
ad quem lendamus : quibus quidem injunctum
est munus docendi; el non ulcunque, sed ila pa
scendi , ut eum qui pascere dedil vicissim amemus,
scientes quis est qui venit, et ileruin venturus est
ad judicandum vivos el mortuos : el scientes qucd
pastores qui Dei præcepla , vel propter reveren-
Liam el melum vel propler charitatem animo ser-
varint, ad dexteram positi incredibili splendore
ſulgebunt : qui vero non servarint, ad sinistram
erunt ad omne genus crucialuum damuali : et,
quod est omniuın intolerabilissimum atque acer-
bissimum, procul a conspectu Dei ejecti , et per-
peluo conscientiæ morsu exagitati ; rursus vero
qui inunere pastorali recle defuncti fuerint coram D ascensum ad cælos , missionem Spirilus sancti
angelis et bominibus laudabuntur, nilpole probi , tributumque hominibus Spiritum sancium , aposto
fideles el prudeilles alque grali , quique sal et los missos in universum mundum ul baptizarent
lumen ſuerint bominibus, nihil quod ulile alque
commodum essel prætermillenies : qui non verbis
solum , sed factis et virtules tradiderunt, el lia
expulerunt, cunctis præcipientes ut declinarent a
malo el ſacerent bonum . Ad quod quidem bonus
Deus legem non scriptam naluræ insculpsit gratis :
deinde servos millere non destilit, qui nuntiarent
Dei voluntatem non solum invitalis ad cænanu cu
nu plius, sed iis etiam qui erant in viis et sepibus
cum ornalu nupliali ; cælcros eniin non sic orna .
ins , vincula el lenebras manere . Rogo , quicunque
pastures appellamur, demus óperarn , ut in eorum
PATROL , GR . CXLII.
5.2
A numero reperiainur, quos Deus occulto suo judi.
cio , quod ipsi notum est, ad vocanduin invitalos
miserit ; obsecro el obtestor, ne obliviscamur, neve
jus a mandataque ejus qui misit abjiciapius ac
negligamus, sicut ii qui corda habent crapula et
sollicitudinibus mundi gravala et depressa. Qui
quidem vigilare et orare jussi sumus, tanquam
non aliter futura tormenta vitare possimus, neque
aliter coram Deo sisti innocentes, ostensuri ulruni,
mnis dalis ad mensam negotiati fuerimus, an po
fius in fundo alque sudario occullaverimus, ut
quidam prae nequitia et ignorantia fecisse accusati
sunt. Horribiles profecto sunt minä nobis paslo
ribus propositæ , nisi vigilaverimus : quibus man
datum commissumque est, Trailere conservis, lumi
normam ; tum reposcere rationem progressus spi
ritualis, vigilanter luba canere , ne romphæa ani
mam alicujus corripiat, alioqui ex rianibus nostris
repelendam , deniqne incessanter esplanare quæ
sit Dei voluntas : el cum olim ad hoc opus multi
missi fuerint, nostruin est timere ne in labores
eorum ingressi, pænas demus si minus laboremus.
Quod , utinam ne nobis eveniat quibus donala sunt
non solum quæ lypis et symbolis designala suni,
quoque prophetæ atque justiexpetierunt, sed etiam
gratiae dispensatores facti sumus. Quare nisi aperto
capile munera Dei , quæ neque oratione consequi ,
neque mente comprehendere licet, perpetuo pre
dicaverious , quicunque hujusmodi dignitate pa
с
slorali præditi sumus, haud dubie in manus Dei
iucidemus : nisi, inquam , prædicaverimus queni
adinoduin ex nihilo euncla Deus effeeerit, quant
admirabilia exsistant ex omni parle uviversitatis
rerum in hominem beneficia, quæ nobis promissa
si mandala Dei perfecerimus ; quæ rursus minæ
suppliciorun proposita si non perfecerimus ; ct
nisi prædicaverimus quod qui male vixerunt , iralı)
Deo ab hac vita recedent, demum pænas daturi
seinpiternas. Præterea repetere voces prophela
rum , quas illi ad revocandum a vitiis hom nam
genus adbibuerunt : ilem commemorare adven
tum Domini , et bona inde profecla : lum mortem
probrosam, sepulturam el reditum ad vitam ,
ac docerent quæcunque ipse servare præceperal ;
quibus se Christus promisit semper affuluram .
Adhæc iuslare diem illius magnæ iru et calamila
lis, propter multitudinem scelerum ; quando draco
ille , ex improviso , ad corrumpendos omnes aderit.
Hem Eliæ et Enoch redilum ad incumbendum sa ..
Juli hominum adversum diabolum , quem Dominus
præsentia advemtus sui destruel. Præterea dire.
mus de rapiendis obviam Christo, quando cæli
magno impelu transibunt, lerra aulem el quæ in
ipsa sunt opera exurentur . Quæ quidem cum ex
spectentur, quales, quæso , ac quam sanctos nos
17
 ATHANASII CP. PATRIARCILE 524
esse oportet ! Debemus etiam conmemorare judi- A viusque ſuisset igne consumptos esse, quam audire
cium extremum , subsellia apposita, præsidentem illud : Non novi vos ' 8. Quamobrem Paulus : Ne
judicio Antiquum dierum , libros apertos, fluvium erretis , inquit ; enumerans scilicet quæ a regno
ignis : deinde , eos qui ad dexteram erunt, coni- Christi arcent et excludunt ; qua omnia nisi vobis
mendalos bonis operibus processuros in resurre- discipulis ejus nos commemoraverimus atque de
elionem vitæ ; eos vero , qui ad sinistrani, proceso nuntiaverimus, væ nobis ! Caveamus ergo ne debilo
suros in resurrectionem judicii. Hæc sunt , quæ a quod commune est omnium pastorum , populos
nobis sunt semper populis inculcanda, ei honestir fraudenius ; debito, inquam , ſungendi pro Christo
vilæ exemplo commendanda , atque consulenda : leyalione ' 6, Deo per nos hortante, nc qui semel
quæ quidem cum Deo nos copulant. Hoe est illud baptizalus committat ut ad nuplias intrare prohi
Evangelii , bonos fidelesque dispensaloies dare bealur . Eos vero qui alios decipiunt , languam
conservis suis in tempore mensuram tritici : con- falsos apostolos, impostores, adhibitis sanctis Scri
firmare , inquam , fratres, ut contemplis bonis ter- pluris rcdarguamus ae prodamus, commemorato
renis, soli virtuti et Deo adhereant. In bis vigila- exen ;plo decem virginum , sagenæ missæ in mare,
re, et hæc meditari debemus , fralres ; si magno illius induti sordide, aliisque hujusmodi. Hæc no .
B
ministerio , cui præsidemus, satisfacere velimus : cle dieque debent singuli pastores gregibus suis
ac non potius illos imitari proscriptos profligatos- inculcare ; quæ lain necessaria sunt, quam est re
que dispensatores ; qui , dum , ut illis videtur, mo- spirare animanti . Necessarium, inquam , omnia
ram Dominus facit, edunt el polanl ; quos, cum judicia el testimonia Dei denuntiare, ita ut ab hoc
vcnerit, idemi, ul minatus est , dividet. Quæ omnia ollicio neque eos superbia et elatio retrahal , ne
non solum nos inelamare debemus, sed etiam fide- que altitudo diei , id est, prosperitas el opulentia :
libus bominibus commendare, qui possint et alios quin potius, si tempus postulet, pro legibus, et
docere ; ita ut nihil sit faciendum , quod a sacra slalulis divinis sanguinem fundere, quoniam non
Scriptura alienum sit. Debemus prælerea cos qui possit aliter pastor Christum amare , qui magi
peccaverint, pænis et locis ad eas solrendas de- strum finibus charitalis circumscripsit, cum dixit
scriptis, secundum canones Patrum aſlicere, di- Apostolus : Quis nos separabit a charitate Christi 16 !
stinguenles sanetum a profano : impie enim agunt Deinde cavendum nobis est, ne uhi cilo manus
quidam , qui mullos corum violant, neque memi- imponamus, non ante justam ætatem , non sing
nerunt quod scriptum est : Impii transierunt fines " ' ;litulo, son extra fines diæcesis. Testimonium di
et illud : Maledictus qui lerminos a palribus posilos C cant non quivis, sed graves homines, qui educa
transgreditur ; et quod est in Evangelio : Qui tionem ejus et mores norint, anne sit iracundus,
solveril unum ex mandalis, minimus vocabitur in an superbus, an ebrius, an avarus, an pugnax, am
regno cælorum , qui autem feceril et docueril , ma- dicax , an percussor, an pelulans, an illiteralus.
gnus 's. Omni itaque studio laborandum est at Post ordinationem vero curandum est ut sacra re .
concupiscientias carnis quæ militant adversus ani- verenter ac religiose tractare et administrare di
mum , superent oinnes fideles : admonendique scat, mysteria præsertim Eucharisliæ ac bapti
subinde, quemadmodum clamet Paulus vas ele- smi : ne , quæ sanctissima sunt , ab aliquo deliro
chionis , neminem eorum qui peccatis operam indecore et temere administrare doceantur. Aid
dant, possessurum regnum cælorum. Qui cum nos hæc providendum , ne cuivis paleat ascensus in
horietur ut cum imiternur, siculi ipse Christum ; suggestum , neque docere liceat in ecclesia nisi
bealos pastores qui eum secuti imilatique ſuerint. ei qui castitale etiam el temperantia atque pietate
Tametsi enim non sint imitabiles illius excellen- præditus sit. ftem ut nihil eorum que ad ederr
sissimæ virtutes (qua sumus ignavia et inertia ), dum idonea sunt, offerantur in ecclesia, præter
illud , inquam , vivere ex manibus, et Evangelium oleum , ceram el thus. Nemini sine probatione;
B
sine sumplu exponere : nobis lamen salis est si præ- aut pro munere Eucharistia detur , nisi permissu
beamus nos operarios cibo dignos , ac ion polius et concessu Patris spirilualis. Ne licea : ..!!!
bona pauperum hianti ore devorenius. Hortandi non varare in ſesto Resurrectionis, 1lt
prelerea, ul apreciis, quod aiunt, auribus, et vi- in lines alterius : in conjugiis, cave ,
gilantes, clamorem illum mediæ noctis, impro- propinquitas sanguinis, adoptio
visum et subitum exspccient, ne nihil cogitantes baptismale . Videndum es
et in scelere occupati , aut voluptati vel somno in- non solum licitum sit e
dulgentes, adventum illum illustrissimum pulcher- quoque : ne , inquam ,
rimi Sponsi pon sentiant. Ut enim admoneremur benedictionem una
vigilandum esse, horam noctis appellat Dominus, porum ne solvan !
illuminatissimum illud tempus . Ulinam nunquam ſeriæ . Eleemo
nali essent quibus claudendum est , et frustra ab omnibus
standum atque pulsandum , quibus lolerabilius le- decimas el p
1 : Prov. XXII , 28 . 19 Matth ., v , 19. 13 Mallh , 111 , 23.
Vil ) , 35.
525 EPISTOLE.
rưni, meminisse propinquorum in precibus, absti- A curam omnium a Deo suscepisti, urbes deseri , et
liere a furnicatione, sanguine el suffocalo, a prit
stigiis, incantationibus, observationibus supersti-
tiosis, ab omni specie divinationum ; noii compre-
hendere cum haeretico , nisi sit sponsor qui canonies
servare non didicil, eum neque baptizari neque
monachumi tieri liceal. Monachum qui a monaste
rio aufugerit, qui receperit aut ordinarit, puniatur.
Denique repelendá sunt et commemoranda fie .
quenter a magistris Ecclesiæ, quæ fideles facere
debent ; et quie lanquam pestes, aboininari. Com-
memorandus etiam ignis ille , in consummatione
seculi exspectandus. Tum exsecrabilis illa mundi
Jues , nefarii, in am , Antichristi adventus, ne si
es improviso, nihil præmeditatis, adfuerit iniquus
ille alque superbus, qui extollitur supra Oine B liemur pastores animarum impune seipsos pascere ,
quod dicitur Deus, multi in errorem inducantur,
cum eodem in flammain ignis conjiciendi. Hoc,
precur, pastorum opus sit ; hæc cura e! sludiumi,
ut quæ Patribus visa sunt quæque illi accurate tè-
nuerunt, illa ad temperandos regendosque lideles
adhibcamns : et qui ea non serrarint , quæ ser-
vare , non solvere jussi sumus, hos maledictis gra-
vissiinis apathematuin afficiamus. Ante omnia vero
baptizatos omnes hortari debemus, ut usque ad
sanguinem integerrime servent quæcunque Chri.
slus præcepit : alliriantes absque operibus mor-
luam esse lidem , el quod non omnis qui dicit,
Domine Domine, intrabil in regnum cælorum " ;
el illud : Qui non amat me , sermones meos non
с
servat . Hæc el alia hujusmodi ex sanctis Scriplu
ris, nisi iis qui ca ignorant exposuerimus, quen-
admodum erimus fideles dispensalores? Ne , quæso,
oscilanter atque negligenler, sed cum timore po) .
lius atque iremore, sine ulla cunclatinne, Evan-
gelia sancla edisseramus, docentes cælum et ter-
ram Transi :ura , verba autein ejus nequaquam .
Dicamus frustra fortasse dicluni esse in Scriptura ;
Nemo errel : neaio inquam neque eorum qui an-
lea ſuerunt, neque eorum qui postea erunt. E : 1
auteni nobis primum , qui pastores suinus , navan-
dumu virtuti, docendumque omnino, quod est in
sanctis Scripluris, eos qui Christum ejusque ser
mones reverenter observaverint, eos, inquam , ab
eodem Christo confitendos , declarandos et coro- D
nandos, ac gloria sempiterna esse honorandos; qui
eum corpore el spiritu honorarunt, nunc , inquam ,
jam fideles atque prudentes declaralos , ad nuptias
el immortales illas delicias admillendus, ul cuin
pulcherrrimo illo sponsu Ecclesiæ Domino nostro
Jesu Christo semper sint ; cui honor, el imperium
in siccula .
EPISTOLA VI .
Ejusdem , ad imperatorain , ut jubeat episcopis ire
ad suas dioceses.
Şi urbes in Oriente vastari el funditus interire
scis, quod malum Deus avertal, cur non jubes, qui
» Malih . v , 21 . " ' Philipp. 1 , 21 .
éd
ad nos venire babitatores earum ; imo potius, in
gratiam episcoporum hoc prohibes. Sin autem ,
per gratiam Dei , huc tua prudentia ei juilicio asse
queris, puniri nos a Deo, non ut pereamuis, sed it
converiamur : cur non jubes pastoribus illarunt
civilalum , ut quisque eorum cuin grege suo sit,
ut tum precibus Deo adhibendis , lim admonitiv
nibus et objurgationibus suos a peccatis servent ;
alque ila Dei placent, ut minas aliquando re
millat. An si lu oves pastori comunilleres, deinde
illas quidem derelictas cerneres, illum vero quieli
suæ suisque cupiditatibus indulgere et servire ,
dic obsecro , relinqueresne pastorem impunitum ?
non palimur oves, pecudes, impune negligi , el pa
non oves ? quid, quæso, apud Deum excusabimus ?
utinam ne illud nobis exprobretur : Omnes quæ
runt quæ sua sunt , non quæ Jesu Christi 18. Quod
enim preces et vigilias præ ignavia non curant ,
El nos quia his vacamus, rident , plane ostendit
nihil cos malle, neque aliud eis esse propositum ,
quam patriarchas movere, el munera accipere in
judicio , el cætera alia coirimitlere quæ ipse stalus
temporum docuit. Alt igitur jube singulis quibus
que ad diæceses proficisci suas, aut siuant me ad
unum e suis gregibus ire ; et me jurejurando ob
stringam nunquam ab eo discessuruin, ipsi vero
urbem Constantinopolim sibi inter se dividani.
Quid enim infelicius esse potest, quam in cæleris
civitatibus licere cuique pastori suos, quantum
polest et jus est, regere atque gubernare ; in sola
vero hac urbe judicem esse quicunque velit ; vea
rum si mini credis, religiosissime imperator, fac
ut hos polius tristitia atlicias, quam Deum . El
enim , si quando alias, nunc maxime episcopos cum
gregibus suis mori oporleret. Quod si nolueris,
propter luam erga eos reverentiam , cogere ut fa
ciant quod facere debent, ego suscepla causa, ve
lint nolint, ex urbe pellam , reddamque audaciæ
hujus rationem Deo .
EPISTOLA VII .
Ejusdem , ad eumdem imperatorem, de eadem re .
Si verum est quod dici solet qui gregem pastore
privat, utrique periculum creare, profecto prave
supplicium manet euin qui pastorem arcel ob
ovili ; debelque qui pastor est, usque ad sangui
vem pro grege Christi non relinquendo labores
perferre, nisi cum opus ſuerit in synodo singulis
annis ad agendum de rebus necessariis paulisper
abesse. Quibus conclusis , celeriter redeundum illi
sit, si credit se redditurum rationem summo pa
siori Christo, et si dignus est nomine pastoris :
nisi forle eliain propter necessitalem , ad ulilila
lem animarum pertinentem , ab imperatore aut a
patriarcha stalim redilurus vocetur. Quod si aliter
 NICEPHORUS BLEMMIDA, 528
527
cpiscopis aut imperatori videatur, sive quid secus A sericordiam , populis tuis sancire , ct inde non
liat, minime ipse sequar neque assentiar ullo mo- modo nulluin inco: nmodum reporlare, sed potius
do : neque enim rationem habebit Deus causatio- operibus bonis conciliare Dei misericordiam ? quid
num nostrarum et cupidilatum , sed rationes repo- justius, quam si episcopus quisque jubeatur, velit
scet de veritate, justitia , divinisque legibus et nolit, ad diæcesim suam redire ? Aunon hoc de .
stalutis. bilum solseie lenentur , idque canone sancituin
EPISTOLA VIII . est ? nonne pastoruin präsentia potest, hoc præ
Ejusdem , ad eumdem , de eadem re. seriim lempore, populum ad preces escilare ? Quie
Memento Scripturæ, quie jubet contristare po- enim alia spes Christiani esl nisi quæ in precibus
lius homines quam Deum . Tibi vero , imperalor, posila est ? Quod si cupiunt in hac urbe habitare ,
cur grave videatur, justitiam , lemperantiam , mi- dividauit illam inter se , elc,

NICEPHORUS BLEUMIDA
NOTITIA
( Fabr. Bibliotheca Græca ed. Harles, tom . VII, p. 670. )

Nicephorus Blemmida, abbas, circa annum Christi 1255 designallis a Theodoro Lascari imperatore
patriarcha Constantinopolitanus, minus non adiit , sed presbyteri dignitate el monastico habilu con
tenlus vixit. Confer de illo Boivinium ad Niceph. Gregoram , pag . 728, et Allatium contra Creyglhonum ,
p. 014 seq . , et ad Georgium Acropolitam , pag. 254, el De consensu lib. II , cap. 14 , § 4, ubi epistolam
ejus encyclicam de pellice imperatoris Michaelis Palæologi , Marcesina , in Gregorii Thaumaturgi mo
nasterium irrumpente el a Blemmida, abbale , repulsa [alii aliter narrant hanc liistoriolam ] Græce
ediilit el Latine ( qua lingua etiam apud Odoricum Raynaldum loin . XIV Annal. (a) ex Allatii versione
legitur (b). Libros Blemmidæ duos de Spiritu sancto laudat Manuel Caleca libro av contra Græcos . Indicio,
inquil, nobis sunt Nicephori Blemmidæ , monachi el presbyteri, cujus in omni virtule el sapientia nomen
insigne apud omnes est, duo ad Theodorum ( Ducam) Lascarim , regem, libri de Spiritu sancio conscripti,
quibus indicatur ex Filio et per Filium subsiantiam habere, a sanctis Patribus tradilun (c) . In editis prior
horum librorum Jacobo, Bulgariæ archiepiscopo, posterior imperatori, Lascari, inscriptus est. Prodie
runt Græce et Latine all calcein tomi XII Annal. ab Raynaldo editi cum versione Allatii Rom . 1646
ful. el in ejusdem Allatii Græcia orthodoxa , com . I , pag . 1-60, ibid . 1652, 4. Ad eumdem Dueam Lasca
rin scripsit librum (d) De imperatoris institutione 'Otonio dei civae t'iv Sasiata, qui in variis bibliothecis
occurrit ms. Etiani in bibl . Vindobonensi ( e) , sic uti fuit interpolatus a Georgio Galesiola , Magnæ
Eccles. CP. diacono el Georg. OEnæota : De quæstionibus quibusdam dogmaticis ad eumdem Lascarim ,
el orationem de fide ( 1 ) ad monachos monasterii, a se exstrucli , cujus inde xtútopa se vocal, alque
( a) Ad. an . 1255, num . 76 . sione Spır. sancti a Filio et per Filium , el n. 11 ,
( b) Adul. G. Cave , list . litt . de SS. Ecct . tom . II , de quaestionibus quibusdam ad imp. Theodorum
p. 304 seq .; Cas. Oudin . Comm . de SS . Eccl. 1. III, Ducam Lascarim . (Harl.)
p . 221 ; Hamberger. in 2. N. iv , p. 398, Saxium (d) Locum exinde producit Allalius, De libris
in Unom . II , p. 312 seq . et alios, quos hic el ego ecclesiasticis Græcor . p . 121 .
in Inirod . in llist . L. Gr. II , part. 1 , pag. 520 , lau- (e) In cod . Vindob . 125, n . 5. Plura de eo dabit
davinius. (Harl .) Lambec. commenl. vii , p. 480 sqq . et de Georgio
( c) Nic . Blenimidæ , De processione Spir. san- Galesiota laudat idem Allalium , De Georgiis , p .
cli , ad imper. Ducam Lascarim , in cod . Escorial . 383 . · In bibl . Paris. publ. cod. 3030. Reliquo
lesie Pluero iv Tliner . per llispan . p . 182. Frii- rum opusculorum codil . omissis iis , quos Monte
gmentum in cod. Medic. Laurent. 12 , n . 3 , plut. 6 , lauroii in bibl . biblivib . mss . memoravit, paulo
uli videlur Bindin . Cat , codil. Gr. 1 , p . 121 . post sinul, ut cha: læ parcam , indicabo . (HARL.)
lu cod . bibl. publ. Paris. 1303 , n . 10), de proces
( 1)Blemmidæ opera, sed non omnia, Lipsiæ prodierunt anno 1781, sub hoc titulo : Nexnpópou povaotou xai apero"
βυτέρου του Βλεμμίδου Επιτομή λογικής, ξυγγραφείσα Ιωάννη Δουκί τε και βασιλεί τω Βατάτζη περί που το ατλβ' έτος
το σωτήριον, κατά δε το αχε' εν Αυγούστη των Βίνδελικών τυπωθείσα , ήδη δε τύποις β' εκδοθείσα μετά τηςΕπιτόμου
αυτού Φυσικής: εφεξής δε ότε Περί σώματος και περί ψυχής εκτεθείται τού αυτού λόγος ' μεθ' ης και περί της αυτής υποθέ
σεως της ψυχής , Θεοφάνους τε του Μηδείας και Γενναδίου του Σχολαρίου , και τελευταίον ότε Περί πίστεως και αρετής και
ασκήσεως του αυτού Βλεμμίδου , προηγουμένης τούτων της καθολικωτέρας αυτού επιστολής..... Impensis Ιωαννίτου του
Katl Níxov Lips. Breilcopf , 1784. 8°. Al hujus editionis exemplaribus omnibus in Orientem trasmissis, nullum
jain ju partibus nostris invenire esl. Hanc auiem editionem ab Harlesio, qui circa annum 1800 Fabricii Bibliothecam
Jovis curis aurlam edebat, ignoialam fuisse eo magis nobiscum mireris, quod Breilkopous isle qui Blemmiilam
edideral, idem He lypographus sit quo Harlesius usus est in recusione Bibiothecæ fabricii, ut ex titulo in fronte
vulujojnum posilo apparel.
529 NOTITIA . 530
libros tres instructionis ad monachos memorat Labbeus, pag. 88 seq . et 91 bibl . nov. ms. Encomium Greg .
Nazianzeni, et expositionem versuum ejus pag. 111. Isagogen in Arist. de colo el quod mundus non sil
ab ælerno, pag. 114. Historiam de S. Paulo et Patribus , qui in Lotro monte solitariam vitam egerunt,
elegantissime et ad antiquum succum conscriplam babere se lestatus est Allatius, p . 244 , ad Georg.
Acropolitam . In Vaticana , ut ab eodem Allalio discimus, ms. legitur doros, os ¿Teotään to suolasi,
βασιλικός κληθείς ανδριάς• έστι δε και μονασταίς και παντί σπουδαίω λυσιτελής. Incipit : Νόμος αρχή
δεν συμβαίνων τοις πράγμασι τους υπηκόους εισφέρειν τώ βασιλεί. Logicam ( 0) o quatuor, et Physicam
e duobus ms. bibl. Augustanæ (9) Grære (non simul elian Laline, ut a Caveo (h) Traditum ) edidit
Job . Wegelinus, Augustanus, Augusiæ Vindel. 1605 , 8. Utraque junctim (Logica enim atpūtov 9:6 lov
dicitar in Physica, p. 32) scripsit Blemmidas in gratiam Joannis Ducæ , et Physicæ p. 264 seq . inse
ruit Fragmentum exegeseos suæ in Psalmos (i) , cujus alia apospasmatia servantur mss . in bibl . Vindobo

11 Blemmide ne quinque vocibus Laline prodiit cod . 151 Logica et commenlarii in ses posteriora
Joach . Perionio interprete Basil . 15 2, 8, el Ratio prædicamenla (Catal . codd . Gr. p. 42. el 60 ).
de compendiaria arle disserendi et de Astrolabio, una In bibl. Crsarea Vindoli. cod . 44, n . 5 , Logica.
cuin aliis aliorum scriptis , interprete Georgio (V. Lambec. Comm . VII, p. 183 , ibiqne notam
Valia , Venel. 1498 , fol. Hoc ile Astrolabio ad Ni- Kollarii.) -- In cod . 93 , Epitome physica, divisa
cephorun Gregoram sunt, qui referant . (FABRIC.! in capp: 32, et in cod. 94 , tribuitur Nicephoru
De Georg . Valle opere v. siipra de Nic. Gregoræ Blenimila logica , in capp. 36 divisa : perperain
scriplis al n . 31 . Nic Blemm . De quinqne vo- vero eidem aitribuitur syntagma philosophicum :
cibiis. cur sint he solum , pars est ei quidem ca. de qua re plura scripsi supra ad Calal. Scriptorum
piul Blogires, il er indice capp . apud Triarl. l. c . Nicephori Gregoræ , n . 10. V. Lambec . l. c. p.
pas. 198 cornoscere licet . Grace illa particula est 305 , 1). 2 , 375 seq . el 382. – In cod . 95 , n . 1 ,
edija cum f'selli Introducl. in sex philosophiæ modos, Nic. Blemin . logica ; n . 3 , physica : e quibus cod .
ejusd . compenilio quinque vocum et ilecem præ . Wegelini edit. posse haud viedioeriler emendari
dicamentorim philosophie ; cum Geory . Pichy- ac suppleri , monet Lambec. p. 376. la codd.
mer . De sex philosophie definitionibus, eic . Venet. 96, 97, logica , in cod . 98, pars logices el in cod .
in 8. V. C : inl. bibl. Leidensis , p . 163 el 165 . 99 , fragmerila quæ lam illius. V. Lambec. I. c . p .
Exmplo illius bibl sunt quædam Græce adscripta . 383, 386, 387 . Florentiæ , in bibl . Laurent. Ni .
(Harl.) cepli . Blemim . logica in coil . 8. plut. 71 , el cod.
(9) Nicephori Blemm dir Epitome logica qua- 16, 11. 16 , put. 87 , Isagogic . epilomes lib . I ,
luor mss. jam primum Græce edita a J. Wegelino
Augustit Vinniei. 16:05, 8 . qui logicam , el liber ii, qui philosophia
physicam continet.
Eadem e Græco irlin- in cod. Escorial. de logica, , anima, el
male in Latimo versa : J. Wegelino , ibid . 1607 , de duobus elementis, quibus mundus conslui : ejus
8. llenm . Goetz deilil in Mem . bibl. Bresil . II , dem all alterius Nicephori , monachi Polemilik ,
p . 393 sep. plenos litulos Wegelin . edil. Niccpli. De logica. V. Pluer . llinerar. pr Hisp . p. 183.
bilemu . Epitome logic, etc. 1605, 8 ; et ejusdem In bibl. publ. Paris . de anime lucullalibus in cod .
Epit. physica, 31 gravissim , capitum , cum fragil. · 1999. Logica in cod . 2099, 2100 , 2102, 2103 el
insuper exegeseos in psalmum vii, quibus non 2104. – Opusculum ineditum De sophisticis elen
Tantum physica , sed etiam grographica per- chis , in codd . 1937 et 1933 . Introductio ad phi
tractantur, elć , Ang. Vind. 1605, 8. Fabric , in losophiam in cod. 1998 , continet logicam et physi
emendandis notavit : quoi separation drinde utra . cam , 1999, physicam , 2000 , ilerum physicani come
que Latine eliam Wegelin. vulavit, Physicam qui-
dem Blemmide a 1600 el płysicam (quodvero vi-
prebendii,el 2001, lib. II, De dialeciica . Physica
in cod . 2099 , 2160 , 2101, 213.1 et 2134 ; in coif.
lium esse viditur, et scribendum fuisse logicam ). Naniano 266, Venel. V. Cat. codil. Gr. Nan . p . 454 .
1607 , 8. -- Alque deedil . et versione Th . Wegelini in bibl . Regia Taurinensi, Epitome physices, in
ann. 1606 Aug Vindel. vid . Bruker in llist. crit. cod . 21. Expositio logices, et de physicu auscul
philos. tom . II, p. 545, qui es dedicat. Weyelini tatione, in cod . 262, (Cal. codd. Gr. pag. 371. )
quædam excerpsit, notai banc physicam jani edi- In bibl, Regia Matrit. cod. 59, Epitome isagogica
lam esse inter opp. Damasceni á Jac. Billio, Paris. el logices et physicæ , lib. 11 , de quo eod . copiosus
1577 et 1603 ; cui vero hoc Blemmidæ physicum est Iriarte, Cat. codd . Gr. p. 197 seq . (HAUL.)
compendium non integrum referre , sed 17 ianlum (h) In priore ed .; nam in ed . Basil . 1745 , p.305,
capila . Idem Weg. nolal, inler G. Valle opp . ejus est correclum . ( Hagl. )
esse plıysiologiam , lolam ad verbum ex Biemmi- (i) Conf. Oudin , loin. III , p . 223 , de codice po
da , sed hujus nomine suppresso , transcriplam , tissimum Vindobonensi, Jn codice modo memora lo
sed obscure , etc. -- In bibl. Augusi . Vindel, simi, Matritensi sunt ex Nic Blemm . explanatione in octa
lesle Reisero in Cat. p . 77 , 11. 5 , Nic. Blemmise, vum Psalmum cap . 32 , aut potius in h . cod . 31.
De sophisticis elenchis , n. 5 ; Nic . Blema , et Geors Iriarte lamen , p . 199 , observal, primum Nesseliuin
sli Pachymeri Epit. philosophica , compleciens diserie tradidisse in parte iv Calaiogi, in cod .
Logicam , elbicam , physicam ; n . 0 et 7 Nicepli. 582 Vindob . Jibrum eumdem divisum esse in cap .
Jogira, exempları duilo , allero autem alicubi inu- 32 , uum contra Fabric . nostrum monel, Blenta
Lilw ; ex hoc duplici codice edidisse Chut versione dam fragmentum exegeseos suæ in Psalmos ply
Latina, analysi, argumentis et adnotationibus, d . sico libro non inseruisse, sed potius subjecisse prus
Wegelinom , aunotai Reiser ., qui pag . 91 alios Au- per argumenti cognaiionem , quippe cum Blen
gusi. Vindel. codd. nominai; in . 71 , Nic . Blemm . imida ini memorata exegesi , ut in 1010 terc piysia
Epitom . Isagogic. de logica ; el libr.li, elemento- ces libro , de ralione cælorum , quorum supremni
rum physicorum : 11. 72, logica el physica , adilla Arlilicis mayniticentiam regius viles in Psimo
na : i Codex priore antiquior el correlior , nec VIII mirilice prædical , disseruissct . Tu col.
alisi pagella deest initio , quamvis prioribus pagel- Corslin . 102 , Nic . Blemmide expositio in Psalmos ;
los biu.a paruni arrosis. I Dresda in bivi . Elect . Commentarium in illos escipil exposilio in Cantico
Epilome logica , de quo cod . v . Goetzii luin , bibl. canticorum ; quæ quidem num cjusdem sil ivicko
Dresd . II , p. 243. Monachi, si bibl . cnct. cou . 103 I'ls, becile, 101 cxprimitur , leste Mulillaucon il
horoductions dialecticut t! physicx libri li . -- lol bibl . Coisl. p . 178. Tuum conuentarius est ju
 NICEPDORI BLEMMIDE 532
nensi, in qua etiam reperitur 2670; Tepl ons aylas Tp: ions, quemadmodum Ingolstadiensis el Vaticana
habent ejus Encomium in S. Joannem evangelistan , el aoyous De anima el corpore , alque De fide, viriule
με religione opuscula . In Vindobonensi preterea sunt περί ούρων ποίημα του λογιωτάτου και σοφωτάτου
Βλεμμέδου: incipit : Των ασθενών υέλια μάθε τρισκαιδεκα : tum περί αιμάτων, sive κανών εις τας κρίσεις
των αιμάτων της φλεβοτομίας των ασθενών , (qu: duo carrmina in alio codice tribuuntur Maximo Pla
pudæ ). Vide Lambecium , lib. vi (part. 11 , p. 249, Koll. ]. Præterea elongis tūv latpixūv uétowy, el Ala
γνώσεις και θεραπείαι των ανθρώπων . Denique geographicum περί οικήσεων opusculum. Γεωγραφίας
GUVOTTIYHy vocat Salmasius pag . 276 Epist. Demonstralionem quod individuis vila non sil præfinila,
memoral in Apparalu Possevinus. Vide et infra, in Nicephorus Blonachus . (FaBr. ) Reliquorum opuscu
ļorum codd. b . I. simul indicabo . In bibl . Cesar. Vindob . exstant : in cod 20, n . 2 , opuscula quallor
Heilica, a Fabr, modo Græce designata : 1 ) Notilia mensurarum medicarum ; 2 ) Canticum s. carmin
de judicando de sanguine phlebotomix ægrotorum ; 3) Canticum de urinis ægrotorum ; 4) Cognitiones
el curationes morborum huipanorum in 130 divisa . ( Lambec. VI , part. II , pag . 249 seqq . ) Cantica la
We'll 11. 2 el 3 in cod . Cæsar. Vind . 269 , 11. I, tribuuntur Maximo Planudæ , leste Lambec. V, p. 450 .
Eadem vero duo opusc. De urinis et De sanguine phlebotomice Nic . Blemm . tribuuntur in codd . 40 .
?) . 5, el 42, n . 2. V. Lambec. VI , pag. 355 et 359. In eadcm bibl , Cus. cod. 42 , n . 19 , exstat Nic .
Blenım . Fragmentum geographicum . (Lambec. VII , p. 179.) – Geographiæ compendium est in codid .
bibl . Taurin . 232 et 244 (Cal . codd . Gr. p . 318 et 373) . Mediolani, in bibl . Ambrosiana, leste Mont
fauc. in Diario llal, p. 14. Matriti , in bibl. Escor. Geographia compendiaria ; ordo el canon in 13
signa , quæ videntur in hominis ægritudinibus ; et de cognitionibus illarum , maxime de illarum cura
tione , auctore Pluero, I. cit. - In cod . bibl . publ. Paris. 1414, (secundum anctorem Cat . codd. 11 , p.
316. ) 1 ) Nic. Blemm . Geographiæ compendium , sive potius Dionysii Alexandrini Orbis Descriplio, solula
Pratione explicata. 2) Ejusdem aliud Compendium , ubi de terra, illius magnitudine et climatibus disse .
ritur : opus regi cuidam orthodoxo inscriplum . In bibl . Coislin . 388 , Nic . Blemın . Geographia syno
ptica. Sed Montfaucon, in Bibl. Coisl. p. 599, « Hæc, ail, Geographia ab homine imperito et insulso
descripla fujo, ac vix credam , esse Nic. Blemmidæ, viri , ut sua alate, docti. Hic regiones, lumina,
prbes, non quales rrant el vocabantur tempore scriptoris, sed quales ex velustioribus geographis per
peram el indocle consarcinatæ suni, repræsentantur. , Gætz tamen in Mem . bibl . Iresdensis , II , f .
394, ait caput physicæ epilomes tricesimum in Wegelin , edil. agere Tap! oixhoswv, quod Fabr. tanquam
opusculum geographicum ex Lambecio laudasset. In cod . Coislin . 208 , Scholia Niceph . Blemm . in
Odas Mosis el aliorum, cum paraphrasi el manu Tinerilli scr. ann . ab Incarnatione 1656. l'. Montfauc.
Bibl . Coisl. p . 267. Florentiæ, in cod . Laur. Medic. orat. De regno. ( Bandin. I , p . 121 , n . 31 ) el
libell . De fide ad monachos monasterii a se exstructi. ( Bandin . III , p . 399 , cod . 16 , plul. 87 , n . -17.) –
Orat.
In
in bibl.
laudempubl. Paris. oral
S. Joannis . De custodia
Theologi, in coddcordis
. 1225,, nin. 1codd
. . Vilu
1091 Pauli
, 11. 11Lalrensis,
; 1101 , n in. 11cod.
; 1145
1195, ,11.n .4.19 . De

animi facultatibus, in cod . 1999, n . 3. - De cælo et quod mundus sil ælernus, ( quod est cap. 24 lib . ply
sic. ) in eodem cod .; et in codd . 2999 , n . 3, ac n . 4, De vacuo (h . e. cap . 30 ejusd. operis) el in 2100,
n . 5 , De cælo , sole , luna , sideribus el diebus. Opusc. (ab aliis Maximo tribulum ) De urinis, in codd.
2220 , 11. 6 . 2303, 11. 3 ; 2315, n . 5 ; el 2671 , n . 6. · De auri conficiendi ratione in cod . 2329 , 11. 10.
ac 2309, n . 9 , cum scholiis margini adjectis ; Methodus inveniendi Paschalis , in cod. 1050, n . 4 ,
p . 199, tom . II , catal . - In bibl . Reg. Taurinensi , Serm . de animæ necessitate et de cognitione hominum ,
in cod . 331 , quorum duorum opusculor. neque Caveus facil mentionem , neque Fabricius, V. Catal .
codd . Gr. Taur. pag. 414 et 415. In cod . Matrit. 59, ex orat . Nic. Blemin . ad monachos instruen
‫ ل‬15 , sive ex ejus typico, oral. de fide cum duplici scholio , el De virtute atque exercitatione. V. Iriarte ,
I. C. p . 199. In codd . Escorial . De fide , cum variis ; De nomine el verbo ; Introductoriæ in Aristot .
Physicam Epitomes liber xv, et secundus, teste Pluero I. cit . Monachii , in bibl . elector. Bavar . cod .
103 , Nic. Blemm . encomium in Joannem evangelistain ; oratio De anima ; or. De corpore ; Enarratio
ples in aliquot psalmos ; De fide ; De virtute el vita religiosa . In cod . 152 , Nic . De cælo . (cal. codd. gr .
p. 42 el 60.) Add. supra vol. IV, pag. 206, sub lin . et p . 220, et infra, vol. XII , ubi de medicis et chemi
cis agitur, elc . , ci Kollar . in Supplem. ad Lambecii comin . pag . 663 seq . (HARL .)

coul, bibl. publ. Paris, 155 (in quo etiam Comin .
in Cantica canticorum , eidem Nicephoro attribu
ius . ) – In coil. 810 (in Psalm . 1-X , XIV, L , LXXI11 .)
in codd. 2099 et 2100 , in Psalmum vili, comm .
fliam subjectus est ' capp . physices. In cod .
Escorial. Expositio in illud Psalinogr. Lunam et
piellas, quas 111 fundasli, teste Pluiero , iu liin.
per Hispan . p. 183. In codd. bibl. Taurin . 103,
ideni comment. in Psalinos . V. Cat . codd . Gr. pag .
214 . - Ib. in cod . 130, Nic . interpretatio lililo .
rum Psalmorum , el quam ob causam dictus qui
libel fuerit , quam a Nicephoro commentario suo
Psalınorum furle premissain fuisse suspicatur auct .
catal. mem . p . 230. - In cod . 311 ejus:l, bibl .
fin . sunt Nic. Blemnidze et aliorum scriptor. ec .
c ! es . hynui et precos. (Hart..!
5.33 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO I.
14

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΤΟΥ ΒΛΕΜΜΙΔΟΥ

ΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΣ
ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΩΝ ΔΙΑ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΡΑΦΙΚΩΝ , ΔΙ' ΥΙΟΥ , ΚΑΙ ΕΞ ΥΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΕΙΣΘΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ
ΤΟ ΑΓΙΟΝ .

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΙOΝ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΙΑΚΟ ΒΟΝ.

NICEPHORI BLEMMIDÆ
ORATIO PRIMA
DEMONSTRANS SANCTORUM PATRUM TESTIMONIIS PER FILIUM, ET EX FILIO
SPIRITUM SANCTUM DICI .
AD JACOBUM BULGARIÆ ARCHIEPISCOPUM ,
( Ex Leopis Ailaui Græcia orthodoxa, lom . I.)

α."Εστι μου πάθος, όπερ εξαγγελώ και γάρ ολό- A 1. Murbum , quo alicior, in lucem proferam : ad
γος πρός ακέστορα ιερόν, και όσοι της αυτής επι- medicum eniin sacrum oratio dirigitur, et omnes
στήμης αυτώ. Εγώ τοις σοφοίς παρρησία λαλώ, και alios, qui iisdem ac ille disciplinis prædili sunt.
ούτε μοι δέος εκκαλύπτοντι την διάνοιαν· ή γάρ Ipse cum doctis palam libereque serimones con
βεβαίωσιν, ή διόρθωσιν ή άπταιστος κρίσις επαγά- ſero : nullusque me sensa aperientem limor inva
γοι τοίς λεγομένοις . 'Απόφοις δε διαλεγόμενος υπο- dit : namque infallibile judicium dicla vel corri
στέλλομαι, και μάλισθ' ότε περί Θεού φθέγγομαι » get, vel comprobabίt. Cum vero sciolos alloquor,
δέδοικα γάρ το μή ξυνιέναι αυτούς , ώς εντεύθενεπι- reprimo me, et potissimum cum de Deo verba fir
σφαλή προς τον λόγον υπόνοιαν ύφορώμενος . Ει δε cio ; vereor etenim , ne dum ipsi ren non capim ,
το ασίφω συνέλθοι το φίλερι , τότε και προς το λέ- falsi mihi suspicionem appingant. Quod si imperitu
γειν όλως οκτώ τε και αναδύομαι. " Ωσπερ γαρ ουκ contentionis sludium accedit , lum loqui detrecto ,
αποδεκτός και θρασέως και απερισκέπτως θεολογιών et de circulis subducor . Quemadmodum eniin
(ήνιοχείσθαι. γάρ τήν θεολογίαν φόβω χρεών , ώς άν mullo modo admitti debet, qui audacter et incoll
μή προς απωλείας ώσειεν ολισθήματα ) , παραπλη- siderale de rebus divinis Ioquitur (necesse quippe
σίως και ο φιλονείκως ακροώμενος , και τρόπο παντί est , Theologiam vinnure dirigi , ne in excidium
προς το αντιλέγειν ορών, αποπεμπταίος και αποτρό- Β principiles agat ) , pari ratione , qui contentiese aures
πιιο :. " Έρις γάρ κακόχαρτος ταράττει και συγχει exbibel, el modis omnibus contradictionem ambil,
την αλήθειαν. Ει δε και γλώσσα: πολλαί εισιν αι ejiciendus est, et exsecrandus. Contentio siquidem
συρόυείσαι προς το αυτό, πώς ουκ άν δόξειαν τους malis gaudens confundit , lurbatque veritaten .
πολλοίς περιγινόμεναι μιάς ετεροδρεπούς ; ει δε και Quod si et sermones plerique in idem uma simui
ών αι υπεροχαι, πώς εις αγαθόν αποβαίη το ασυμ- concurrant, quomodo non videbuntur multis unius,
φώνω το αληθευτικών , κατά γε δή του μφανές; qui in alteram pirtem inclinat, poliores esse ? Et
si eorum ſuerint, qui in dignitatibus sunt, qua ratione veritas ipsa in bonum illi, qui contraria
sentit, ill conspcelu aliorma verieur ?
β'. Ούτως εν τούτοις έχων , ούτω πάσχων επεί C 2. Cum ila me habeam , et ila alliciar, el ad pe:
πρός σοφούς νύν ο λόγος, και ειρήνην ζητούντας rilos oratio sil, casque, qui pacem in Christo quare
την εν Χριστώ και διώκοντας , πε παρρησιασμένως runt , et procurant , libere operleque de proposita
έρω περί του προκειμένου ζητήματος : το δε έστιν, questione edisseram , quæ eril : an per Filium
ει δι' Υιού το άγιον εκπορεύεται Πνεύμα παρά Πα- Spiritus sancius a Patre procedii, an vero ex Pas
τρός, ή μήν εκ Πατρίς προσεχώς , αλλ ' ού δι ' Υιού . tre absque medio , el non per Filium . El primum
Και ότι μεν το πρώτον πολλοί των ιερών διδασκάλων quideni a multis sanctis doctoribus tradilum fuisse,
παρέδοσαν, ουδείς δε το δεύτερον, οίμαι δή πάντα secunduin a nemine, existimo oinnes homines, qui
μαρτυρήσειν άνδρα θειογραφικόν ευθύτητι διοικού . in sacris litteris cxerciti sunt, el æquilalc dirigun
535 NICEPHORI BLEMMID
tur , suo testimonio comprobaturos . Ει nos ilem A μενον . Ούχ ήττον δε και ημείς εν τρισίν Επιστολαίς
non minus hanc rem tribus epistolis , jam percen-
suimus
3. Quod vero in Evangeliic plane vox illa inserta
non est , quod plerique ad contradicendum ar-
ripiunt, dogmati silhilominus non officere probatur
morum lide digno testimonio, qui res theologicas
pertractarunt ; quando nec in nostra pole - t;510
esse , Deiſerorum Patrum dictis non credere, sed
eorum auctorilalem dicti lemon - trationem esse,
facultate omni logica et contradictoria validiurem ,
cui a theologia nomen est , in invectivis adversus
Julianum decernat . Qui enim evangelistis inspira-
vit , ille idem et aliis diviniloquis verba dictavil, et
Dei voces sunt sanctorum omnium sacrosancta
pilomuinenta .
4. El dicere eadem ab illis qui Spirirui adver-
sanlur, corrupla fuisse, stullum estj ac fatuum ,
cum nibil id omnino ad hæresiin conferat, per Fi-
lium Spiritum Sanctum fateri Padre procedere ,
sell penitus eam rejicit ac reſellil. Hac elenim
Spiritus crealura iinpie admoduin asseritur, illo
ex ipsa Filii essentia prædicalur , et ejusdem cun
Patre et Filio essentie . Ει quamnan probabilita-
tein habuerit, simile facinus in universos totius
orbis sacros libros lantorum sanctorum simul
des:eviisse , et corruptelam adeo universalem
fuisse, nullumque aple nos lantam noxam indi-
casse ? Non fuit unquam , non est : mentis miseræ ,
ac infelicis commentum id est .
5. Quanam item ratione quicunque adversus
Latinos post dissidium et schisma, quæ in dissidio
erant, conscripserunt, ex Filio Spiritum sanctum
esse essentialiter, pro viribus adversali sunt ; per
Filium vero a Patre nequaquam , imo potius inter
cos peritiores, veluti patroni illius causanı suscc-
perunt, inde argumenta sumentes ad refellendum
et illud : Ex Filio. Idque ita se habere ex libro,
cui Sacrum Armamentarium nomen est , discimus.
Librum porro tunc temporis doctorum virorum
przecipuis in veneratione fuisse, postea ab aliis
magno studio conquisilum , nostra bac ætate ma-
xime celebratum , atque in honore habitum , et ουδέ των πάντη απηναιδευμένων κινήσαι γλώσσαν
neminem unquam , etiam eoruin , φuί pudore de- D όλως τετόλμηκεν , έπει και βιαιότερον ενίσταται
posito omnia in verecunde lentant, adversum eum προς την υιόθεν του Πνεύματος πρόοδον , αυτά βοά
linguam novere ausum esse , cum et violentius διαπρυσίως τα πράγματα . Εν ταύτη Ρωμαίοι δια
Siritus processioni ex Filio adversetur, res ipse
salis luculenter Jamant. In co Latini, uli in dialo-
gis fieri amal ,introducuntur, sapientissimi Cyrilli
dictum ad propriam opinionem corroborandam
proponenles ; verba Cyrilli sunt : Mutabilis vero
minime est Spiritus ; nam si mutationi esset obno .
zius, ipsi divinæ naturæ defectus ascriberelur, siqui-
dem Dei , el Patris, nec non et Filii est , qui essen
tialiter ex utroque, ex Patre scilicet per Filium,
Spiritus profuit . Expendamus porro quænam ad
cos, qui Roma convenerant, responderunt ; Bea-
lus hic Pater Cyrillus multas nostraru's: rationem
535
φθάσαντες υπεμνήσαμεν .
γ'. "Οτι δε το μή τοίς Ευαγγελίοις σαφώς την
φωνήν εντετάχθαι , τούτο δή το πρόχειρον εις αντι
λογίαν πολλοίς, ούτι που του δόγματος αφαιρείτ.ι
το ευπαράδεκτον, ή των θεολογησάντων αξιοπιστία
παρίστησιν, έπει μηδ' εξείναι απιστείν τοις υπό
των θεοφόρων ανδρών ειρημένοις , αλλ' απόδειξιν
είναι του λόγου το εκείνων αξιόπιστον, πάσης δυνά
μεως λογικής και αντιλογικής ισχυρότερον και της
θεολογίας επώνυμος εν τοις Στηλιτευτικοίς αποφαί
νεται . Ο γάρ τοις ευαγγελισταίς εμπνεύσας , αυτός
εκείνος και τους λοιπούς θεηγόρους ενέπνευσε , και
Θεου φωνα: τα τών όλων αγίων άγια συγγράμματα ,
B
δ'. Το δε λέγειν αυτά νενοθεύσθαι παρά των
Πνευματoμάχων , ηλίθιον, έπει κατ' ουδέν όλως τη
αιρέσει συμβάλλεται το δι' Υιού το Πνεύμα το άγιον
ομολογείσθαι προοδικώς είναι παρά Πατρός , ει μη
τουναντίον άπαν, και καταβάλλει ταύτην , και αναι
ρεί . Τη μεν γάρ κτίσμα βλασφημείται το Πνεύμα ,
τω δ' εκ της ουσίας αυτής κηρύττεται του Υιού , και
ομοούσιον Πατρί και Υιο. Τίνα δ' άν έχοι και λόγον
το την τοιαύτην κακουργίαν ταϊς απανταχού της
οικουμένης ιεραις ενσκήψαι βέλους των τοσούτων
αγίων ομού, και την παραφθοράν ούτω γενέσθαι
παγκόσμιον τοίς των μεγάλων Πατέρων συγγράμ
μασι, και μηδένα των προ ημών την λύμην έπιση
C μήνασθαι ; Ουκ έστι τούτο, ουκ έστι• διανοίας το
τοιούτον ανάπλασμα κακοδαίμονος .
ε' . Πώς δε και όσοι κατά Ρωμαίων γεγράφασι
τι της έριδος μετά το σχίσμα και την διάστασιν ,
τρός μέν το, εκ του Υιού το νεύμα είναι ουσιω
δεύς, ώς είχον, αντέστησαν , τρις δε το , δι' Yίου
παρά του Πατρός , ουδαμώς , μάλλον μεν ούν οι λο
γιώτεροι , και συνηγορούντες αυτό κατεφάνησαν.
Κάντεύθεν επιχειρούντες ανασκευάζειν το, εκ του
Υιού . Και ότι τούθ' ούτως έχον εστίν, εκ της Ιεράς
"Οπλοθήκης μανθάνομεν . "Οπως δε ή βίβλος αιδέ .
σιμος ήν τοίς τότε των λογίων ανδρών λογάσι, και
περισπούδαστος εισέπειτά τε και έως ημών περίπου
στος και εξαίρετος, και ουδείς ποτε κατ' αυτής,
λογικούς νόμους εισάγονται ρήσιν του σοφωτάτου
Κυρίλλου προτείνοντες εις σύστασιν του σφών αυτών
δόγματος, ούτως έχουσαν: Τρεπτόν δε ούτοι που
το Πνεύμα εστίν» ή είπερ το τρέπεσθαι νοσεί,
επ' αυτήν ο μώμος την θείαν αναδραμείται φύ
σιν, είπερ έστι του Θεού και Πατρός , και μην
και του Υιού, το ουσιωδώς εξ αμφοίν, ως εκ
Πατρίς δι' Υιού προερχόμενον Πνεύμα. Τίς ούν
ή απολογία προς τους εκ Ρώμης κατανοήσωμεν .
“Ο μακάριος ούτος πατήρ Κύρι.λ.loς τάς πολ
λάς των ημετέρων λόγων προφάσεις πι οαναι
for curiouor euli's on piir úcngur cuila
537 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO I ,
λαβών προςορά προσήνεγκε την σαφήνειαν . Εί- A tergiversationes prαcidens , compendiosam illico ob
πών γαρ ουσιωδώς εξ αμφοίν το Πνεύμα προέρ- scurarum syllabarum enuntiationi addidit expositio
χεσθαι, το, ήγουν εκ Πατρός δι ' Υιού , συντόμως nem . Cum enim dixisset , pateitialiter ex ulroque
επήγαγε . Το δε διά της τοιαύτης επαγωγής συν» Spiritum profluere, illud ex Patre nempe per Fi..
αγόμενον ουδέν έτερον ή το εκ μένου του Πα- linin , concise subnesuit. Al quod ex simili induc
τρός το Πνεύμα προέρχεσθαι, ου μήν και εκ του tione colligitur, nihil aliud , infert quam ex solo
Υιού . Ει γάρ και τούτ' ήν , ούκ άν της τοιαύτης Puiri Sjxrilus processionem , 101 autem ex Filio .
το αγίω προσθήκης εδέησεν . Οι εκ Ρώμης προς Nam si id essel, similis additionis opus non fuisset.
ταύτα: Τοίνυν ουδ' ήμείς: σα.λ.λόμεθα, ακολού- Ad hoc, qui Roma advenerant : Neque nos itaque
θως τη θείω τούτω Πατρί εκ Πατρός μεν και εκ falliinir dictis divini hujusce Patris inhærentes,
του Υιού το Πνεύμα.λέγοντες εκπορεύεσθαι , επί C !!" it serimus ex Patre, el ex Filio Spiritum pro
του Υιού την έξ , αντί της διά , και νοούντες και cedere ; allamen in Filio ex præposilionem loco il
ερμηνεύοντες· αλλ ' ο, και, σύνδεσμος , φασιν οι lius per intelligimus, et interpretamur. Sed conjun
προς έλεγχον χωρούντες αυτών, επί του Υιού παρ ' clio el , inquiunt, qui eos refellere conabantur ,
Filio a vobis annexa, ea quæ dicitis , manifesto con
υμών προστιθέμενος ουκ έα τοιαύτα λέγειν , υμάς
προφανώς, ελέγχων , ως εκ του Πατρός και εκ Β [ utal , cum ex Patre et ex Filio Spiritum procedere
του Υιού το Πνεύμα λέγοντες εκπορεύεσθαι , καθ' dicitis , in quo significatu in Patre propositionem
οποίον σημαινόμενον επί του Πατρός την εξ es assumitis, in eodem el in Filio vos eam accipilis
εκλαμβάνεσθε κατά το αυτό και επί του Υιού και el falemini. Quare, aut in aroque, in Pulre nempe
νοείτε ταύτην και λέγετε. Τοίνυν ή και επ' αμ- et Filio, ex præpositionem in eodem significalu ' as
ουίν τω Πατρί δηλαδή και το Υιώ την έξ προ- traitis , et quomodo divino Patri non adversamini ,
θεσιν κατά την αυτήν» σημασίαν τιθέατε · και qui ex in Patre , per autem in Filio dictiont ; aut
πώς ουκ εναντιούσθε το θείο Πατρί , τήν μεν εξ in ulroque, loco illius per , ex præpositionem assumi
επί του Πατρός , την δε διά έπι του Υιού έκρωνή- lis, per Patrem, et per Filium Spiritum asserentes
σαντες, ή και επ' αμφοίν αντί της διά, την εξ procedere, et assignate nobis alium, et quo Spiritus
λαμβάνετε , διά του Πατρός, και διά του Υιού το per hos dos procedere dicalur. Secunduin enim
Πνεύμα λέγοντες εκπορεύεσθαι, και δότε λοιπόν unum significalum in Patre , ' el secundum alium in
ημίν έτερον , εξ ου το Πνεύμα διά των δύο του - Filio unam eamdemque præpositionem accipere con
των εκπορεύεσθαι λέγεται. Κατ' άλλην γάρ επί junctione illa copulativa, ut jam diximus, impedi
του Πατρός , και κατ' άλλην έπι του Υιού σημα- mini. Nam absque copula effari, uul scribere, ex
σίαν την αυτήν και μίαν πρόθεσιν εκλαμβάνε . Ο Ρatre , ex Filio , υos quoque veluti barbarum et in o
σθαι, παρά του συμπλεκτικου τούτου συνδέσ . gitabile vilalis. Et hæc quidem ex divino arma
μου βιαίως κωλύεσθε , καθά προειρήκαμεν . Το nuentario .
γαρ ασυνδέτως λέγειν , ή γράφειν εκ του Πατρός, εκ του Υιού , και υμείς ως βάρβαρον και αδιανόητον
αποφεύγετε. Ταύτα μεν εκ της Ιεράς Οπλοθήκης.
ς'. " Αλλος δέ τις των εκκρίτων δηλαδή και αυτός 6. Alius ctiam vir cximius et præslans cum La
τοίς εκ Ρώμης διαλεγόμενος , επειδή προείλετο δεί- tinis , sermonem conserens , cum sibi proposuissi C
ξαι , μηδ' οπωσούν αλλήλοις εναντία όντα κατά γε το demonstrare nullo modo, si verilas allenden la
αληθές τα παρά των αγίων λεγόμενα , κάν δική τους est, sibi , quæ a sanctis dicuntur adversari , licet
ατερ σκέπτοις. Ην άν, φησίν, εναντία , εί προς το id videatur imperitis, Adversarentur utique, inquit,
αυτό , και κατά το αυτό, και του αυτού όντα si de eodem , et secundum idem , idem significantia
σημαντικά , παρά μέν των , απεξάλλοντο , παρά ab his quidem rejicere : tur , ab cliis approbarentur.
δε των , ενεκρίνοντο. Ούτω γούν και εν τούτοις Sic ilaque in similibus Christus asseruil, Spiritum
Ο Χριστός ' Εκ του Πατρός , έφη , το Πνεύμα εκπο. ex Patre procedere, et omnia forle Patri referens
ρευόμενον. Και τάχα πάντα αναφέρων προς τον D tanquam primir cause, illi quoque Spiritus proces -
Iliaτέρα ως προς πρώτη αιτίαν , και την του sionem ascribil. El maynus quoque Athanasius ita
Πνεύματος εκπόρευσιν αυτώ ανατίθησι . Και ο loculus est : Spirilus ex Patre , quemadmodum
μεν μέγας Αθανάσιος ούτως είπε: Το Πνεύμα ex Verbo , quod ex Patre est , procedens. Nyssenus
έκαι του Πατρός , ώς παρά του Λόγου του εκ του Πα cutein cum dixisset , Filium esse immediale ex
τρός εκπορευόμενον. Ο δε Νύσσης είπών , τον primo ; Patre scilicet , subdit, Spiritum per cum qui
Υιόν είναι προσεχώς εκ του πρώτου , τουτέστι του imediale esi , e's primo. Sapiens Cyrillus palam
Ιατρός, εξής λέγει , το Πνεύμα διά του τρσεχώς fassus est, ex utraque, Patre nenιρe et Flio , set
εκ του πρώτου . Ο Σοφος Κύριλλος προφανώς εί- modum enarrans, quomodo ex utroque, addidit , ex
ρηκεν , εξ αμφίν, δηλαδή του Πατρός και Υιού , Patre scilicet dir Filium . El Joannes Damascenus,
a. 1. ' έφερμηνεύων , πως το , εξ αμφoir», είπεν , er Patre affirmans tanquam e primo principio, el
επήγαγεν , ήως εκ του Πατρός δι' Υιού , ο μέντοι prima causa , non ex Filie , it , tanquam ex prinio
Δαμασκηνός Ιωάννης το εκ Πατρός λέγων ως principio , nec prohibuit dici ex Filio , tanquam ex eo
εκ πρώτης αρχής και πρώτης αιτίας, ουκ εκ του qui immediale , vel per eum qui immediate est ;
Yo), φησίν , ώς εκ πρώτης αρχής , και ουκ ατη- idem enim valet cas , elper propositio : idque sole
539 NICEPHOR ! Β ! Ε ! ΙΟ.Ε 510

une est divinis literis , nec (uit a sanctis Patribus Α γόρευσε το, εκ του Υιού , ως εκ του προσεχούς ,
ignoratum . Et , si ex Filio, veluti ex Patre per Fi . ήτοι διά του προσεχούς . Ταυτόν γάρ δύναται η
lium ; et , si ab utroque , similiter. Et si ex primo διά πρόθεσις και η εξ. Και τούτο σύνηθες και
quidem causa Patre , ex eo , qui immediate est Filio . αυτή τη Γραφή , και τοις αγίοις Πατράσιν ουκ
Nec sane contra hiscerel sapiens Damascenus adea , αγνοούμενον . Και ει μεν εκ του Υιού ως εκ τού
quæ haberil magnus Athanasius, magnus Cyrillus. Πατρός διά του Υιού, και ει εξ αμφοίν , ομοίως
et Nyssenus Gregorius, sed diceret el ipse omnino δε και ει εκ πρώτης μέν αιτίας του Πατρός , εκ
hoc modo , et ex Filio Spiritus, quando et ipse per του προσεχούς δε του Υιού , άπερ φησίν ο μέγας
Filium dicil , ac si eaindem vim haberent per , et ex 'Αθανάσιος, ο μέγας Κύριλλος , ο Νύσσης Γρη
præpositiones. Quod si lanquum ex prima causu el γόριος, ουκ αν ο σοφός Ιωάννης αντιφθέγξαιτο,
ex Filio quispiam astrueret, quod nullus unquam ex α.1.1’ έρεί και αυτός ότι , ούτως και εκ του Υιού το
Patribuis affirmavil, contradicet ille cerle, vocemque Πνεύμα. Διά του Υιού γάρ, φησί και αυτός, ώς
efferet . Ει de his quoque satis . ισοδυναμούσης της διά και της εξ. Ει δε ως εκ
πρώτης αιτίας, και εκ του Υιού λέγοι τις, όπερ είπε των αγίων ουδείς, και αντιφθέγξεται , και
μέγα βοήσει . Επί τοσούτον και ταύτα .
7. Multos præterea alios ex recentiori: jus illud, B ζ' , Πολλούς δε και άλλους των νεωτέρων ευρίσκο
ex Filio, summo nisu oppugnantes, admodum vero μεν ένισταμένους μεν προς το, εκ του Υιού, κατα
valide illud , per Filium comprobantes , ostendimus σκευάζοντας δε και μάλα γενναίως το, δι' Υιού . Καθ'
secundum eam quam anle allulimus, expositionem ; ήν τροδιεσημηνάμεθα δήλωσιν. " Οθεν ουκ οίδ' ο τι
quare nescio undenam ducti hac ælate nonnulli, παθόντες αρτίως τινές ουκ ανέχονται το Πνεύμα δι'
von sustinent dici : Spiritum per Filium procedere Yίου προσέρχεσθαι παρά του Πατρός. 'Αλλ' ίδω
ex Patre . Sed videamus, quae de hoc arguimento μεν οία περί τούτου διδάσκει τον επίσκοπος Σερα
Serapionem episcopum per epistolam edocoal, di- πίωνα δι' επιστολής και της 'Αθανασίας αξιώνυμος :
gnus, qui babeat ex immortalilale nomen , Albana- " Ωσπερ γέννημα μονογενές ο Υιός έστιν , ούτω
sius : Quemadmodum germen unigenilum Filius est , και το Πνεύμα παρά του Υιού διδόμενον και
sic el Spiritus , qui a Filio dalur el miililur, el ipse πεμπόμενον , και αυτό εν και ου πολλά, ουδέ έα
uns , el non plures , neque ex pluribus unus, seul πο.l.lών έν , α... λά μόνον αυτο Πνεύμα. Ενός γάρ
solus ipse Spiritus; nam cum unus sit Filius, vivens όντος του Υιού του ζώντος Λόγου, μίαν είναι δει
Verbum , unam oportet esse perfectum, completam- τε.λείαν και πλήρη την αγιαστικήν ζωήν, ούσαν
que sanclificantem , el illuminantem vitum , quæ ope ενέργειας αυτού και δωρεάν , ήτις γε εκ Πατρίς
ratio ipsius el ininus est ; quæ ex Patre dicitur C λέγεται εκπορεύεσθαι, επειδή παρά του Λόγου
procedere, quan 10 a Verbo, quod ex Patre est , sine του εκ του Πατρός όμο.λογουμένως εκλάμπει , και
niin luvaitalione elucet , millilur el dalur. αποστέλλεται και δίδοται .
8. Elucendi verbo quidam inordicus inbärent, η'. 'Επιφύονται το εκλάμπειν τινές, και φανε
traduntque eo promulgationem indlicari, non ex- ρσεως είναι φασιν αυτό δηλωτικόν, ουχ υπάρξεως :
sistentiam : namilie per procedere antea posilum το γάρ εκπορεύεσθαι προδεδηλωκέναι την ύπαρ
exsisteniam manifestari. Si itaque Spirilus pro ξιν . Ει τοίνυν εκπορεύεσθαι το Πνεύμα λέγεται παρά
cidere dicitur ex Patre, quoniam a Verbo mini του Πατρός , επειδή παρά του Λόγου φανερούται , μή
festatur , cum non manifestalur , neque ex Patre ούσης της φανερώσεως, ουδ' εκ του Πατρός λέγοις
pirucedere dicelur. An igilur anderes conditas, άν εκπορεύεσθαι. Τι γούν προ του γεγονέναι την
siic sensiles, sive intellectuales, quibus a Verbo κτίσιν, είτε την νοητήν , ένθα παρά του Λόγου πε
malufestalus est Spirilus sanctus, non dicelur ex φανέρωται το Πνεύμα το άγιον, ουκ αν αυτό δεν
Traire procedere ? Quenalinodum enim quopiani χθείη εκπορευόμενον εκ Πατρός ; "Ωσπερ γαρ ει
dicentc hominem essential animatam , Sensilem , τινος τον άνθρωπον λέγοντας ουσίαν έμψυχον, αισθη
11:indoquile: animal est, si alius causin ever- Ο τικήν, επειδή ζώον εστίν » είπερ έχει τις έτερος το
tere possit, inductioncın eliam everlei : eadem αίτιον ανελεϊν, συνανέλοι και το συμπέρασμα , τον
ratione lalium hominum suppositione subiaola , αυτόν τρόπον της αυτών υποθέσεως ανατετραμμέ
quod inde colligitur, quantum in ipsis esi , destrue- νς, το δήθεν συναγόμενον, όσον το επ' αυτούς, διε
tr . σκεδασται .
9. El lii qui lein ailui, propter quid dicalir, O' . Και ούτοι μέν έτι δι' και λέγεται παρά του Πα
Sirills ex Paire procedere, quærent. Nos verden τρός εκπορεύεσθαι το Πνεύμα ζητείτωσαν . Ημείς
dictionis signiticati assumentes , hunc in moda δε την αληθή προσλαβόμενοι σημασίαν της λέξεως ,
argumentemur. Spiritus ex Verbu, per Verbuin ούτως συλλογισόμεθα. Το Πνεύμα παρά του Λόγου,
scilicet profluit ex Palle, quemadmodum ex sole τουτέστι , διά του Λόγου προεισιν εκ Πατρός , ώσπερ
per lumen illuminans splendor. Id cum ila sil , εξ ηλίου δια του φωτός φωτιστική λαμπηδών. Κά
« Verbum ex Palre confileur ; propterea et Spi- .
πειδή τούτ' έστιν, ο δε Λόγος εκ του Πατρός ώμολό
rilus ex Patre procedere dicitur. Usurpat vero dic- γηται · διά τούτο και το Πνεύμα παρά Πατρός εκ
Lionem , elucel, a : l similitudinem vilix illuminantis; πορεύεσθαι λέγεται. Κέχρηται δε τη εκ.λάμπειν ο
idcoque et Verbi operationem , vivam scilicet ct διδάσκαλος λέξει, καταλλήλως τη φωτιστική ζωή.
 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO I. 12
Διά τούτο και του Λόγου ενέργειαν, σώσαν δηλο- A subsistentenm Spiritunι sanctum compellavit , Ver
νότι, και ύφεστωσαν το άγιον ώνόμασε Πνεύμα, τον bunn, ei Filium noscens Dei virtutem enypostatam .
Λόγον και Υιον ειδώς Θεού δύναμιν ενυπόστατον . Quando vero per virtutem operatio, virtus autem
"Επει δε διά της δυνάμεως και ενέργεια , η δε δύνα- o'x Dro nemine contradicente , propterea ex Deo
μες ομολογουμένως εκ του Θεού , διά τούτο εκ Θεού operatio est , quod Magister insinuat illis verbis ,
ή ενέργεια. Τούτο γάρ βούλεται το διδασκάλα το, dicitur procedere, cum Spiritus processio dicatur ;
λέγεται εκπορεύεσθαι , ώς της του Πνεύματος et prædicelur ex Paire propter relationem ad pri
εκπορεύσεως λεγομένης και κηρυττομένης έκ Πα- mam causam . Uli itaque operatio filii , et Dei
τρός διά τήν προς το πρώτον αναφοράν . "Ως μέν Verbi Spiritus sanctus perpellio elucet ab ipso ,
ούν ενέργειας του Υιού και Θεού Λόγου το Πνεύμα quori idem est, ac dicere, per ipsum a Patre . Sed
το άγιον αϊδίως εκλάμτει παρ' αυτού , ταυτόν δ' ει- lanifi. m donum et miltitur, et donatur natura
πείν , δι' αυτού παρά του Πατρός · ώς δε δωρεά και liter .
αποστέλλεται, και δίδοται φυσικώς.
ι' . "Οτι δε το εκλάμπειν εν θεολογία παραστατι -
10. Elucere porro in rebus divinis exsistentiam
κόν έστι της απαθούς και άχρόνου υπάρξεως, και ο
B neque passioni obnoxiam , neque tempori subjacen
μέγας Βασίλειος δείκνυσιν ούτω λέγων έν δευτέρω tem inducere, magnus Basilius iia probat, oratione
των Αντιρρητικών • Κοινή πρόληψις πάσιν - Secunda antirrbelica : Communis , inquit, pranolio
μοίως Χριστιανοίς ενυπάρχει τοίς γε ως αληθώς omnibus αque Christianis innata est iis, qui tali ap
της προσηγορίας ταύτης αξίοις, περί του φώς pellatione digni sunt , lumen esse Filium generalur
είναι τον Υιόν γεννητόν εκ του αγεννήτου φωτός ex ingenilo lumine illucescentem . Et rursum : Boni
απολάμψαντα. Και, πάλιν: 'Αγκαθου μέν Πατρός , Patris borius Filius . Luminis vcro ingenili lumen
αγαθός Υιός , φωτός δε του αγεννήτου φώς εξέ- eluxit sempiternum . Gregorius quoque Nyssaensium
.λαμψε το αΐδιον . Και Γρηγόριος δε τών Νυσταρων doclus antistes in prima antirrherica hirc habet :
ο σοφός ιεράρχης, ούτω φησίν εν τώ πρώτω των Pater quidem sine principio, el ingenillis, et semper
'Αντιρρητικών : Πατήρ μέν άναρχος, και αγέν . Pater intelligitur ; et eo vero immediale, et indivise
γητος , και αεί Πατήρ νοείται . 'Εξ αυτού δε κατά unigenilus Filius cum Patre simul intelligitur ; per
το προσεχές διαστάτως ο μονογενής Υιός το hunc autem , el cum ipso, antequam inanis , et non
Πατρί συνεπινοείται . Δι' αυτού δε, και μετ' subsistens in medio perceptio incidal, stalim Spiri
αυτού πρίν τι κενόν τε και ανυπόστατον διά tus sanctus junctim concipitur, non post i'ilium
μέσου παρεμπεσείν νόημα , ευθύς το Πνεύμα το fersistentia subsistens , ut aliquando unigenitus absque
άγιον συνημμένως καταλαμβάνεται, Ούχ υστε- Spiritu concipiatur ; sed et rerum omnium Deo , et
ριζον κατά την ύπαρξιν μετά τον Υιόν, ώς ποτέ ipse suæ essentiæ causam habens, unde et unigenitune
τον μονογενή δίχα του Πνεύματος νοηθήναι , lumen oritur, per verum autem lumen elucescens ,
αλλ' εκ μέν του Θεού των 3.λων, και αυτό την neque distantia , neque naturæ diversitate a Patre,
αιτίαν έχον του είναι , όθεν και το μονογενές sive at unigenito dividitur. Rursus ad eumden ute
εστι φώς · διά δε του αληθινού φωτός: εκ.λάμψαν , grus Basilius de differentia essentia ?, el lypostasis:
ούτε διαστήματι , ούτε φύσεως ετερότητα του Filius ex Patre procedentem Spiritum per semili
Πατρός , ή του μονογενούς αποτέμνεται . Πάλιν psum , et una secum cognoscens , solus unigenite ex
προς αυτόν ο μέγας Βασίλειος περί διαφοράς ου- ingenito lumine elucens , nullam secundum proprie.
σίας και υποστάσεως : ' Ο δε Υιός το εκ του Ha- tatem notarum communionem habet cum Patre , aut
τρός εκπορευόμενον Πνεύμα δι' εαυτού και με ) ' cum Spiritu sanclo . Joannes poeta sapientissimus
εαυτού γνωρίζων , μόνος μονογενώς εκ του αγε in Hymuis ad immaculatissimam Virginem : Maler
νήτου φωτός εκλάμψας , ουδεμίαν κατά το ιδιά- Dei , übsque conjunctione peperisli enn , qui ex in
ζων των γνωρισμάτων την κοινωνίαν έχει πρός corrupto Patre eluril. Ad hæc interpres, qui nullis
D.
τον Πατέρα, ή προς το Πνεύμα το άγιον. Ιωάν- in admiratione est, el qui sacros canones primus
νης ο σοφός ποιητής εν "Ύμνοις προς την υπεραγνον exposuit : Eluxit , inquit , supernam Filii absque
Θεομήτορα. Συ μήτηρ Θεού ασυνδυάστως γεγέ- passione generationem denuotat . Quemadmodum enim
γησαι του εξ ακηράτου Πατρός εκλάμψαντος. splendor et sole sine passione effluit , ita el Filius
'Εν τούτοις και εξηγούμενος, και πολλούς θαυμαζόμε- sine passione genitus est a Patre, el Filium absque
νος, o και των ιερών κανόνων πρώτως σαφηνιστή , compure, el sicundum iid idem sine principio per Ver
το εκλάμψαντος, φησίν , την άνω γέννησιν του bum : Jucere poela edocet. Sicut enim simul lumen ,
Yίου απαθή παρίστησιν . Ως γάρ ή λαμπηδών el simul qui er eo est , splendor ; sic cum primum
εκ του ηλίου απαθώς εξεισιν, ούτω και ο Γιάς mente concipitur Pater, simul subsequitur et Filium
απαθως γεγέννηται το Πατρί , και το άχρονον δε intelligi . Et biec plusquam opus erat , adduximus.
του Υιού , και κατά τούτο άναρχον, διά του εκ- Ubi enim sententiie mens prudens, mullumque re
λάμψει διδάσκει ο ποιητής . Ως γάρ άμα φως, bus adaptala videtur, si ila verbuin accipiatur ; sin
και άμα ή εξ αυτού λαμπηδών , ούτως άμα νοη- minus in aliuin sensum distrabatur, mulluin 11
θείη Πατήρ , άμα παρέπεταινοείσθαι και τον Υιόν . probabilitatis, atque inconcinitatis presefert, quid
 543 NICEPHORI BLEMMIDE
inde magis ad veritatem comprobandam emendi- Α 'Αλλά ταύτα μεν ίσως υπέρ την χρείαν . "Όπου γάρ
candum est ? ή του λόγου διάνοια λελογισμένη και λίαν ήρμοσμένη
φαίνεται, τοιουτοτρόπως έκλαμβανομένης της λέξεως · άλλως δ ' έχειν υπονοουμένης, πολύ το αλόγι
στον φέρουσα και ανάρμοστοι, τί χρή πλέον εκείσε ζητείν εις την της αληθείας παράστασιν ;
11. Illud autem dicere , ne quis existimet, prin- ια'. Το δε λέγειν, ίνα μή τις νομίση, ως αρχή του
cipium Spiritus Filium , manifestare Spiritum per Πνεύματος και Υιος, επιφανεροί το Πνεύμα διά της
doctrinain suam , veluti sibi cognatuin exbibere , διδασκαλίας αυτού, και δίδωσιν ως συγγενές, διά
ideoque dici ex Patre procedere, curiosum quidem τούτο λέγεται εκ Πατρός αυτό εκπορεύεσθαι , πε
est, sed quod facile deprehendi potest. Quam enim ρίεργον μεν , αλλ' ευφόρατον. Ποίαν γάρ το φανε
suspicionem principii hujuscemodi manifestatio ρούν και διδόναι τοιουτοτρόπως υποψίαν εισαγάγου
atque exhibitio inferet ? et quanam ratione veluti αν άρχής; ή πώς ως συγγενές διδούς Λόγος το
cognalus Filius Spirilum sanctum exhibens, non a Πνεύμα το άγιον, ουκ αντιδοθείη παρά του συγγε
cognato sibi exhibebilur ? et quomodo Verbo sine νούς ; ή πώς του λόγου πεφηνότος ομολογουμένως
controversia ex Patre comparente , nou habebit εκ του Πατρός , ουχί και πάντα όσα έχει ο λόγος ,
sine coutroversia quidquid habet a Patre ? ct qua ομολογουμένως εκ του Πατρός; και πώς αρχή του
ratione in posterum Spiritus principίum Verburn B Πνεύματος ο Λόγος νομισθείη λοιπόν; "Απαγε των
reputabitur ? A page has pravas expoziliones, tu τοιούτων παρεξηγήσεων, οίδ' ότι φαίης αν και αυ
quoque omnino dices, nec fallor, ei, quocum tibi της το εριστικά . Το μέντοι δι' Υιού το Πνεύμα παρά
litigium est. Veruuntamen Spiritum ex Patre per Πατρός εκπορεύεσθαι, και Βασίλειος ο μέγας πολ
Filiμαι μrocedere, nagnus Basilius pluribusin locis, λαχού, και δη κάν τοις 'Αντιρρητικοίς αποφαίνεται
« tin antirrlieticis poissimum decernit : Quomodo Πώς αν ούν, φάσκων , χωρίζοιτο τα αχώριστα Λο
itaque, inquiens, separabuntur ea que separari ne- γος Θεού και Πνεύμα εκ Θεού δι' Υιού, εί Πνεύ
queuni, Verbum Dei, el Spiritus ex Deo per Filium . μα απιστείται , και Λόγος συναπιστείται. Περί
Si Spiritus non creditur, et Verbum quoque non τούτου και ο διορατικώτατος Επιφάνιος εν τω
creditur. De hoc eodem perspicacissimus Epipha- 'Αγκυρωτώ διέξεισιν ουτωσί • φησίν ούν ο μακά
nius in Ancyrolo hunc in modum discurrit : « Ait ριος Πέτρος τους περί τον Ανανίαν • Τι ότι επεί
ilaque bealus Pelrus his , qui cum Anania erant : ρασεν υμάς ο Σατανάς , ψεύσασθαι υμάς το
« Cur lentavil vos Satanas , mentiri Spirilui sancio ? Πνεύμα το άγιον ; και φησίν , Ουκ ανθρώπω
Et ail : Non hoinini mentili estis , sed Deo . , Deus έψεύσασθε, αλλά Θεώ . "Αρα Θεός εκ Πατρός και
ergo et Ρatre et Filio Spiritus , cui mentiti fuerant, C Yίου το Πνεύμα, ώ εψεύσαντο οί από του τιμή
qui de pretio fraudarani. Et rursum : Puter veri ματος νοσφισάμενοι. Και πάλιν : "Ο Πατήρ αλη
Filii Paler esl, lumen lolus, et Pairis veri Filius, θούς Υιού έστι Πατήρ , φώς όλος , και Υιός Πα
lumen de lumine, non ul res fuel , qul creatæ, no- τρίς αληθούς . Φώς εκ φωτός , ουχ ώς τα ποιητα
minatione sola Spiritus sanctus , Spirilus veritatis ή τα κτιστά, προσηγορία μόνη το Πνεύμα το
est; lumen tertium a Patre et Filio : reliqua alia άγιον Πνεύμα αληθείας εστί » φώς τρίτον παρά
positione, vel appositione, vel appellatione. llæc Πατρός και Υιού, τα δε άλλα πάντα , θέσει , ή
perspicacissimus Epiphanius, ex Patre et Filio παραθέσει , ή κλήσει . Ταύτα και ο διορατικώτατος
usurpans, loco illius, ex Patre per Filium . Quen- Επιφάνιος τώ εκ Πατρός και Υιού κεχρημένες
almodum et sapientissimus Cyrillus ir. Thesauris αντί του εκ Πατρός δι' Υιού . Καθα και ο σοφώτατος
his verbis enuntians : Quod bealus Moyses homini Κύριλλος εν τοις Θησαυροίς λέγων ούτως : " Οπερ ο
a Deo inflatum fuisse contendit , id Christus post μακάριος Μωϋσής εμπεφυσήσθαι παρά Θεού τω
resurrectionem a mortuis renovans inflavit suis disci. ανθρώπω δισχυρίσατο, τούτο Χριστός ανανεών
pulis, dicens : Accipite Spiritum , ui rursus refor- εν ημίν κατά την εκ νεκρών αναβίωσιν ενεού
1 mali in imaginem , quam a principio habuimus, con- σησε τους εαυτού μαθηταίς λέγων , Λάβετε ,
formes fanus Creatori per Spiritus participationem. D Πνεύμα , ίνα πάλιν αναμορφωθέντες εις την εξ
Cum itaque Spiritus sanctus ad nos veniens, con . αρχής εικόνα συμμορφοι φαινώμεθα το πεποιη
formes nos efficit Deo , profluil vero et ex Patre et κάτι δια της του Πνεύματος μετοχής ."Οτε τοίνυν
Filio , manifestum est eum divinæ essentiæ esse , es- το Πνεύμα το άγιον εν ημίν γινόμενον συμμόρ
sentinliler in ipsa , ei ex ipsa profluens. ProQuil , τους ημάς αποδεικνύει Θεού, πρόεισι δε και εκ
inquil, ex Patre et Filio, hoc est per Filiuin ex Ιατρός και Υιού , πρόδηλον ότι της θείας ουσίας
Patre. At Nyssaensium orbisque lumen , quot ille έστιν, ουσιωδώς εν αυτή και εξ αυτής προϊόν .
in locis palain confirmat, per Filium Spiritum san- Πρόεισι, φησίν, εκ Πατρός και Υιού τουτέστι δι'
clum ex Patre esse ? sed potissimum in prima An- Υιού παρά του Πατρός. Ο δέ γε των Νυσσαέων και
lirrlerica hiec de Spirilu tradit : Parri secundum της οικουμένης φωστήρ , εν πόσους παρίστησιν ένας
quod increatus est conjungitur , rursusque ab eo , γώς , ότι δι' Υιού το Πνεύμα το άγιον εκ Πατρός,
τέω ; γούν έν τώ πρώτα των 'Αντιρρητικών τάδε
quod quemad modum ille Paler non est , separatur :
conjungitur el Filio secundum quod increulus est , el λέγει περί του Πνεύματος : Το Πατρί κατά το άκτι
quod causam exsistentiæ cx omnium Deo habeal ; στον συναπτόμενον πάλιν αυτού, το μή Πατήρ
sejungirur rursus proprietale , quod non la quem είναι καθάπερ εκείνος διαχωρίζεται . Τη δε πρές
515 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO I. 56

τον Υιόν κατά το άκτιστον συναφεία, και εν τω A unigenitus es Patre substitit, et quod per ipsum Fi
την αιτίαν της υπάρξεως εκ του Θεού των όλων lium apparuil. Rursus Cuin creatura per Filium sub
έχειν αφίσταται πάλιν το ιδιάζoντι , εν τω μήτε stilissei , ne cum ea communionem Spiritus habere
μονογενώς έκ του Πατρός υποστήναι, και εν τω existimaretur, quod per Filium appareal iminuiabi.
δι' αυτού του Υιού πεφηνέναι. Πάλιν δε της litate, firmitale, ac bonitatis, quæ erlranea sit, nulla
κτίσεως διά του Μονογενούς υποστάσης, ώς αν ndigentia , a creatura Spiritus secernitur.
μή κοινότητά τινα το Πνεύμα νομισθη προς ταύτην έχειν, εκ του διά του Υιού πεφηνέναι , εν τω
άτρέπτω και αναλλοιώτη και απροσδεεϊ της ετέρωθεν αγαθότητος , διακρίνεται το Πνεύμα από
της κτίσεως .
ιβ '. Διαπορούσι περί του πεφηνέναι τινές , Μή 12. De verbo illo apparere plerique dubitant.
ποτε, λέγοντες, φανερώσεως αυτό δηλωτικόν έστιν, Anne, inquiunil, illud manifestationem el non ex
ουχ υπάρξεως. Καίτοι γ' έχρήν αυτούς, ει μή τω sistentiain notal ? cum oporteret eosdem , præler
ενεργητικών είναι το σήμα κατά τε προφοράν και quam quod verbum illud lum pronuntiatione, lum
δήλωσιν ομού προσεσχήκεσαν, κάν γούν εξ άλλων expressione activum est, saltim ex aliis Patrum
δήσεων Πατρικών την σημασίας κατανενοηκέναι της B
sententiis vocis significatum colligere , neque veri
λέξεως, καί μή της αληθείας επηρεαστάς καθεστη- latem calumniantes frustra lempus lerere. In prom
κέναι διαχενής . Αυτίκα γάρ ο μέγας Βασίλειος ταύτα plu enim sunt, quæ Basilius Magnus tradit de
λέγει περί του Πνεύματος: Ουδέν έχον εαυτώ Spiritu : Nihil habens in se ipso ascilitium, sed ab
επίκτητον, αλλ' αϊδίως πάντα έχον ως Πνεύμα ælerno omnia possidens, ut Dei Spiritus, el ex ipso
Θεού , και εξ αυτού πενηνός . Ο δε σοφώτατος apparens. Sapientissimus Cyrillus de Christo :
Κύριλλος περί του Χριστού : Τον Θεού μεσίτης και Mediatorem Dei et hominum , ut divinæ tradunt Lite
ανθρώπων κατά τας Γραφάς συγκείσθαι φαμεν , terre , componi dicimus , el ex nostra humanitale se
έκ τε της καθ' ημάς ανθρωπότητος , τελείως cundum propriom rationem perfecla , el eo , qui a
εχούσης κατά τον ίδιον λόγον, και εκ του πεφη- Deo apparuit , secunduin naturum Filio, hoc est ,
νότος εκ του Θεού κατά φύσιν Υιού , τουτέστι, unigenilo. Et rursus : Proprius est Spiritus Filii,
του μονογενούς. Και πάλιν : "Ιδιόν εστι το Πνεύ . non ea ratione tantum , qua Verbum est, apparens
μα του Υιού , ούτοι που μόνον η Λόγος εστί, πε- ex Patre, sed ea etiam , qua a nobis concipitur homo
φηνώς έκ Πατρός, αλλ' ει και νοοίτο καθ' ημάς factus. Manifestum Deum esse Spiritum, illud ex
άνθρωπος γεγονώς . Πρόδηλον δήπουθεν ως Θεός alio proprie possidens, et naluraliter ut Deus : alias
μεν το Πνεύμα , το εξ ου κυρίως έχων και φυσι- ο νετο ετeaturas magis improprie , ιαπφuam φuαι α
κώς ως Θεός, τα δ' άλλα ποιήματα καταχρηστι- Crealore el opifice apparuerunt, ex quo dicunlur.
κώτερον ώς έκ ποιητού και δημιουργού πεφηνό- Quare manifeslissime verbum apparere exsistentiam
τα, εξ ου λεγόμενα. "Ωστε σημαντικόν υπάρ- denotat, Scriptura verbo hæc asserenle de Spiritu .
ξεως αριδήλως το πεφηνέναι, της Γραφής δε Quemadmodum ilayue opiſex Verbum cælum firma
διαγορευούσης ούτω περί του Πνεύματος : Ως vil, ita et Dei Spiritus, qui ex Patre procedil, hoc est
ούν ο δημιουργός Λόγος έστερέωσε τον ουρανόν , ex ore ejus. Et rursus : Neque a Dei gloria alienus
ούτω και το Πνεύμα του Θεού και παρά του Πα . Spiritus ex ineffabili ore ineffabiliter apparens. An
τρός εκπορεύεται , τουτέστιν , εκ του στόματος non manifesto de Spirilu evincilur idem esse
αυτού . Και πάλιν, ούτε αλλότριον της του Θεού apparere , et procedere ?
δόξης το Πνεύμα του αρρήτου στόματος άρρήτως πεφηνός . Ου ταυτόν επί του Πνεύματος δείο
κνυται φανερώς το πεφηνέναι, και εκπορεύεσθαι ;
ιγ . Τοιγαρούν έδει και τους ένταυθοί περί του 13. Oportebat itaque eos qui hic ae hujus verbi
πεφήνέναι διαπoρoύντας, αλλαχόθεν , ώς έφαμεν, εκ significatu hæsitant, aliunde, ut diximus, et ex
τών αναμφιλέκτων την της λέξεως πορίσασθαι δή- indubitatis dictionis sententiam expiscari, vel salien»
λωσιν, ή μεν έκ γε της του λόγου συμφράσεως συν- D ex ipsa dicendi structura veritatem coιnprelien
εωρακέναι το αληθές, και μη παραλογίζεσθαι dere , et non seipsos falsis ratiocinationibus deci
σφάς αυτούς. Ποίαν γάρ αν έχειν υποπτεύθη προς pere . Quid enim cuτη creatura habere commune
την κτίσιν κοινότητα το Πνεύμα το άγιον , εκ του , existiinarelur Spiritus sanctus ex eo quod illa qui
την μεν διά του Μονογενούς υποστήναι, το δε δι' αυ- dem per Unigenitum substivi, Spiritus vero per
του πεφανερώσθαι αυτή ; "Η πώς έν άλλοις διακρι- ipsum illi manifestatus est ? Annon cum in aliis
νόμενον το Πνεύμα από της κτίσεως , ου μάλλον αν Spirilus secernaluir a creatura, magis el faciliori
διεκρίνετο προχειρότερον, εκ του , την μεν διά του quodain modo secerneretur ex co quod illa per
Μονογενούς έχειν το είναι , το δε μή δι ' αυτού δή Filium , quod sit , habeat : ille aulenr non per ipsuni,
του Μονογενούς ; αλλά τούτο έστι δι' Υιού το είναι Unigenitum nempe ? Sed hoc est per Filinn Spiri
τίω Πνεύματι παρά Πατρός φυσικώς δι' Υιού, και τη Lui, quod sit ex Patre naturaliter per Filium , et
κτίσει, αλλά δημιουργικώς. Τρεπτή γάρ αύτη · διο ereaturæ , sed ut ab opifice producte. Hæc eniin
και άλλοιωτή , και της εκ Θεού αγαθότητος επιδεής, haud firma est, ideoque el mulabilis, et vivine
το δε Πνεύμα το άγιον ουκ ετράπη από του μή εί- bonitatis indigens. Sent Spiritus sanctis minime
αν εις το είναι μεταβαλόν · ήν γάρ αεί, διο ουδε mutalus est , ex co quod non est , ad id quod est,
 NICEPHORI BLENMID.E
gradum faciens. Erat enim semper : propterea ne- Α κτίσμα . Ει γάρ το κτιστον τραππού, το μή τρεπτόν,
que crcatura est ; elenim si crealuni mutabile est,
non creatum immutabile eril. Creatura mutabilis
esl , progressu sanctificationem acquirens , imo
etiam a meliori desciscens et : d pejora retro com
means . Spiritus absolutissimani sibi sanctitatem ab
ælerno vindical. Ergo si creatum mutabile est ,
quod immutabile est , creatum non est . Crealura
Secundum participationem bonum ex Deo Jialiei ,
Spiritus vero ex seipso bonus est. Quod itaque
alienæ bonitatis non indiget , el immutabilitate,
alque firmitate Spirilas a creatura secernitur. Quæ
si inficias ierint, aliquid cum creatura commune
Spiritum habere existimare necesse est , ex co
quod per Filium a Patre apparuit.
14. Quibus stalim objicimus Dei manus, qui in
Psalmis suni, radios, cuin consimilibus lluviis apud
theologos, a Deo malus surculos, el bina viscera ,
et lumina Patris, el quidquid bisce haud dissimile
est ; neque norunt qui hac proponunt, hyposta -
seon inconfusum , et primam causam inde nobis
insinuari. Tandem in rebus divinis pertractanijis
consullissimus Athanasius, oralinne de geniti
Verbi incarnatione, de eodem Unigenilo hæc scri-
bil : Dum commendat in manus Patris spiritum
kuum , ut homo, semetipsum sibi ul Deo commendal.
Ipse enim est manus Purris . Sapiens quoque Joan
dies in Ecclesia laudans eum qui extendit manus in
cruce : Propter me immaculatis illius manibus,
praedical, faclaim fuisse meam in principio creatio- c εν τω σταυρώ: Δι' εμέ, ταϊς αχράντους αυτού χερσί
nem et terra, creandi vim ipsam Verbi et operationis
efficientiam manus symbolicc exemplo nostri nun
cupans. Si quis vero et Filium et Spirituin manus
Dci velit appellare, causam habeat neque impro-
babilem , neque intempestivam : el cum audit Fi
lium brachium , et dexteram Dei , digilum vero
Spiritum sanctum , lunc summam Filii ct Spirilus
unilatem speculetur, et per Filium Spiritum a Deo
Patre procedere. Filium autem et Spiritum manus
Dei intelligens, inconfusum inde , et per se sub
sistens Filii et Spiritus sinul menle concipial,
non quod per Filium Spirilus non procedal ex
l'alie, queinadmodum neque quod bi inter se non
connectantur, siculi manus dexlera , el lava : sed
quod unus er una parle est, alius in alia, non in D το Πνεύμα παρά Πατρός, ώσπερ ουδε το μή άλλη.
seipsis confusi.
15. Ideo in Theologicis præstans Gregorius ali
quando radio assimilat Filium , Jumini Spiritum ,
el hunc quidem fluvio , illum fonti : aliquando
eorumdem minime conſusas Deilalis hypostases,
el in descensu ad bomines non separari a Palic
explanans, uti Dinos radios eos ex uno sole mitti,
el duos Quvios ex uno fonte longe laleque pro .
currentes, illique semper adhærenles , unde ema-
:ant, vocal. Aliquando unum indivisumque Tria-
dii , nec non eumdem omnium honorem astriens,
Ubols. cam margaritam ajpellat. E. Dionysius rc-
1118
ου κτιστόν . Η κτίσις αλλοιωτή κατά προκοπήν,
λαμβάνουσα τον αγιασμόν, ου μην αλλά και απο
φοιτώσα του κρείττονος, και προς το χείρον υποπο
δίζουσα. Το δε Πνεύμα την ακροτάτην αγιωσύνην
αϊδίως αυχεί. Τοιγαρούν, εί το κτιστών και άλλο!ω -
τον : το μή αλλοιωτών, ουδε κτιστόν. Η κτίσις κατά
μέθεξιν έχει το αγαθόν εκ του Θεού, το δε Πνεύμα
αυτάγαθον. 'Εν άρα το απροσδεεί της ετέρωθεν
αγαθότητος, και το αναλλοιώτω, και το άτρέπτω
διακρίνεται το Πνεύμα από της κτίσεως. Ει μη,
ταύτα γάρ ένομίσθη άν τινα προς την κτίσιν έχειν
κοινότητα, τη δι' Υιού πεφηνέναι παρά Πατρός .
B ιδ'. 'Αλλ' ευθύς αι ψαλμικαί του Θεού χείρες, αι
θεολογικαί ακτίνες , συν τοις ομοίους ποταμοίς, οι
Θεόφυτοί τε βλαστοί, και τα δίδυμα σπλάγχνα, και
φώτα του Πατρός, και εί τι τοιούτον αντιπροτείνεται ,
και ουκ ίσασιν οι ταύτα δή προβαλλόμενοι, το τών
υποστάσεων ασύγχυτον, και το πρώτον αίτιον εν
τεύθεν παραδηλούμενα . Τέως δ' ούν και τα θεία πο
λος Αθανάσιος εν τω περί της του μονογενούς Λό
γου ενανθρωπήσεως , τοιαύτα φησι περί αυτού του
Λονογενούς : "Οτε παρατίθεται το Πνεύμα αυτού
εις τας χείρας του Πατρός ως άνθρωπος, εαυτόν
παρατίθεται εαυτώ, ως Θεό , αυτός γάρ η χειρ
και αι χείρες του Πατρός . Ο δε σοφός Ιωάννης
επ' 'Εκκλησίας ύμνών τον διαπετάσαντα τας χείρας
κηρύττει γεγονέναι την εμήν καταρχάς διάπλα
σιν εκ χοος, το δημιουργικόν του Λόγου , και το
της ενεργείας ανυστικών , χείρας ονομάζων, συμβο .
λικώς εκ των καθ' ημάς. Ει δέ τις και τον Υιόν και
το Πνεύμα χείρας αιροίτο καλείσθαι Θεού, την προσ
ήκουσαν αιτίαν συνεκδεχέσθω και εύλογον. Και ότε
μεν ακούοι τον Υιόν βραχίονα και δεξιάν του Θεού,
δάκτυλον δε το Πνεύμα το άγιον, τότε την άκρα)
συμφυίαν θεωρείτω του Υιού , και του Πνεύματος ,
και το διά του Υιού το Πνεύμα παρά του Θεού και
Πατρό , εκπορεύεσαι . Τον Υιόν δε και το Πνεύμα
χείρας νοών του Θεού, το ασύγχυτον εντεύθεν συνε
πινοείτω , και ιδιού πόστατον του Υιού και του Πνεύ .
ματος , ού το μή δια του Μονογενούς εκπορεύεσθαι
λουχείσθαι ταύτα κατά την δεξιάν χείρα και την
ευώνυμον, αλλά το μεν ένθεν είναι , το δ' ένθεν, ουκ
εν αλλήλοις .
ιε' . Δια ταύτα και ο μέγας εν θεολογία Γρηγόριος
ποτέ μεν ακτίνι παρεικάζει τον Υιόν, φωτί δε το
Πνεύμα, και τον μεν πηγή , το δε ποταμό, ποτέ δε
το των ειρημένων της θεότητος υποστάσεων ασύγ
χυτον παραδηλώσαι προθέμενος, και το από του
Πατρός αχώριστον έν τη καθόδω τη προς ημάς ,
ώσπερ ακτίνας δύο πέμπεσθαι ταύτας εξ ενός ηλίου
φησί , και δύο ποταμούς εκ μιάς πηγής, προβαίνον
τας μέν πολύ τε και εις μακρόν, έχoμένους δε τού
έθεν δια παντός δε το αδιαίρετον της Τριάδος παρα
στήσαι βουλόμενος, και ομότιμον, ένα μαργαρίτης
 DE I'ROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO I. 3: Ο
ταύτην αποκαλεί. Και Διονύσιος μέν ο θεωρητικώ- A rum divinarum speculator et venator acerrint:s
τατος δίδυμα σπλάγχνα του Πατρός, και φώτα , και bina Patris viscera , el lumina , et flores, ct ger
άνθη, και βλαστούς θεοφύτους προσαγορεύει τον mina a Deo prognalos Filium et Spiritum iudini .
Υιόν και το Πνεύμα, το των υποστάσεων υπεμφαίνων tol, minime confusas eorum hypostases common
ασύγχυτον, και το εκ του Πατρός έχειν και άμφω slrans , et ex Patre habere ulrumque, quod vere
το είναι γνησίω ; και ακραιφνώς . "Ετεροι δε των el proprie sit. Alii cx sanctis Patribus radicem
ιερών ανδρών διζαν μεν ονομάζουσι τον Πατέρα , nuncupant Patrem, ramani Filium, et fructum
κλάδον τον Υιόν, και καρπόν το Πνεύμα το άγιον , Spiritum sanctum , Spiritus sancti per Filium ex
την του αγίου Πνεύματος δια του Υιού παρά του sistentiam demonstrantes. Audio præterea quem
Πατρός υποδεικνύοντες ύπαρξιν. 'Ακούω δε και τι- dam numine alllatum , et Jivina doctrina imbutin
νος θεολήπτου και θεοσόφου καθηγητού περί της praeceptorem de divina Triade haec ad amussim
υπερθέου Τριάδος ούτωσέ με διδάσκοντος : Την μέν disserentem ; Supremam omnium radicein, ultra
ανωτάτω βίζαν , ής επέκεινα το σύμπαν ουδέν , quam , quidquid est , nihil est , intelligilo mihi Pa
έννοήσεις τον Πατέρα: τιν δέ γε της ανωτάτω trem , e suprema vero radice enatum , prognatumque
ρίζης εκπεφυκύτα και γεγεννημένον , παραδέξη accipito Filium, non eodem modo, ac calert res
τον Υιών , ούκ εν ίση τάξει τους πεποιημένοις , B creata, generationis temporaria: modum sortitum,
την εν χρόνω λαχόντα γέννησιν, ούτε μήν εν neque in paucioribus, quam Pater propriæ naturæ
ελάττοσιν, ή εν οίς ο Πατήρ , το της ιδίας φύ- pulchritudinem commonstrautem ; sed universa cont
σεως εκφαίνοντα κάλλος , α.1.1' άμα τε και συν . lerna, el æque atque Pater mensura possidentem ,
αΐδιον , παν οτιούν ισόμετρον έχοντα, δίχα μό- Unum si excipias , parere ; namque id soli Deo el
νου του τεκεϊν . Προσήκοι γάρ αν τούτο μόνο το Patri convenil : Spiriluin autem sanctim dicilo, qui
Θεώ και Πατρί , άγιον δε Πνεύμα προσερείς το cx Deo Patre per l'ilium effunditur naturaliter , et
εκ του Θεού Πατρός δι' Υιού προχεόμενον φυσι- veluti, ut exemplo hoc ular, ex oris spiratione pro
κως , και καθάπερ εν τύπο της εκ στομάτων priam ersistentiam indicantem. Sic planan et in
διαπνοής την ιδίαν ημϊν υποσημαίνον ύπαρξιν. confusam trium hypostaseon in singularibus etsi
Ούτω τε σαφή και ασύγχυτον την των τριών stentiis proprietatem conservans, unani ei consub
υποστάσεων έν ίδικαίς υπάρξεσιν ιδιότητα τη- slantialem reginum omnium naluram adorabis.
ρων, μίαν τε, και ομοούσιον την απάντων βασι- Quid est effundi naturaliler ? ipsa processio Spi
λίδα προσκυνήσεις φύσιν . Τί το προχείσθαι φυ- ritus, exsistentia singularis , et proprietas , quem
σικώς; Αυτό δή το εκπορεύεσθαι του Πνεύματος, ο admodum Patris supremo loco esse, et ultra
ύπαρξις ιδική και ιδίωμα , καθώς του Πατρός το quem , nibil lioc est absque principio ; et Filii a
ανωτάτω είναι, και ού επέκεινα μηδέν, τουτέστι το Patre esse genilum . De bis enim allala supra verba
έναρχον και του Υιού το τταρα του Πατρός γεγεν- agunt, exsistentie modos perspicue determinantia
νησ0ι. Περί τούτων γάρ ή σύμπασα οησις διέξεισι , beatarum Deitatis lypostaseon .
τους της υπάρξεως τρόπους ειλικρινώς διορίζουσα
των μακαρίων της θεότητος υποστάσεων.
ις '. 'Αλλά τι χρή περί των τοιούτων μακρηγορείν ; 16. Verumtamen quid opus est de his plura
Ει μεν ουδέπω σαφώς ουδείς των αγίων εδίδαξε, το dicere ? Siquidem si nullus ex sanctis plane nos
δι' Υιού τήν του Πνεύματος εκπόρευσιν είναι παρά Spiritus processionem per Filium ex Patre esse
Πατρός, ουδ' ήμείς ανάγκην έχομεν ορύσσειν φρέαρ docuissel, neque nobis effodiendus puleus noviis
καινόν. Ει δ' έκπαλαι τούτο το φρέαρ ορώρυκτο, esset : sed si jam olim puteus hic effossus est, et
Φιλιστιαίου δε χειρ ενέφραξεν , και συνέχωσεν, ουκ Philista:i manus obluravit, atque opplevit, non etti
ανακαθαριεί τις αυτό ποτε , και τον χούν εκφορή- aliquan : o quispiam expurgaverit , immanisques
σας τον πολύν της άγνοιας , εύρήσει το ζων ύδωρ, ignorantice Iuto egesto, vivam aquam invenerit , et
και των της νομής προβάτων το σύνταγμα διατμη- D oνium, que pascuo huic destinale sunt, agine »,
θέν ου καλώς , εις μίαν πάλιν ποίμνην δια του κοι- malisque artibus divisum in unum rursus germen
νού ποιμένος επισυνάψει το μονογενεί και αγαπητή , per communem pastorem unigenito, et dilecto in
έστιν ου και την αυτού δη του καλού ποιμένος εκμι- nonnullis ejusdem boni pastoris demissionem imi
μησάμενος συγκατάβασιν ; Φέρε δή μετά των άλλων latus conjunxerit ? Age igitur eum aliis filiis P'a
παίδων του Πατρός του κληρονόμου, και χάριτι πα- tris et hæredis, el gratia patris gentium , magnum
τρός των εθνών , και τον μέγαν πάλιν κανταύθα huc adducamus Athanasium , rursumque contem
παραγάγωμεν 'Αθανάσιον , καιίδωμεν αύθις όσον δή pleimur, que ipse in hujusce pulei efossione prie
και αυτός τη τούδε φρέατος ανορυγή συνεβάλλετο. slilerit. Quid ilaque adversus Samosateniım Eure
Τι γούν κατ' Ευσεβίου του Σαμοσατέως, και Μελε- bium , et Merlium a ſide alienos, Domini verna et
τίου των αλλοφύλων της πίστεως κροβόλισεν ο του Ecclesiæ defensor cjacılavit? Fieri minime po'rral,
Δεσπότου οικογενής , και της Εκκλησίας υπέρμαχος : ul in Tria:lis gloria Spiriius glorificaretur, nisi ille
" Ην δε αδύνατον εν τή της Τριάδος δόξη το proflueret ex Deo per Filium . sed ul reliquæ croalile
Πνεύμα δοξάζεσθαι, μη προοδικώς δν εκ Θεού ræ ex Deo factus fuisset , ut asserunt. Quid sit pran
δι' Υιού, αλλά ποιητικώς εκ Θεύ γεγονός, ώς fluerel, Oratione de dogmatibus et ordinc «pis. Cum
551 N.CEPHORI BLEMMIDE 152
porum , qui leolegi cognonen habet , paucis Α λέγουσι . Τί το προιδ.κως εν τω περί δογμάτων
interpretaliis est : Si tu , dicens, curiose inquiris και καταστάσεως επισκόπων και της Θεολογίας επώ
filii generationem , el Spirilus elutum , el eyo qui- νυμος συντόμως ήρμήνευσεν : Εί πολυπραγμονείς ,
dem a le inquiro animæ el corporis mislionem . Et είπών , Υιού γέννησιν και Πνεύματος πρόοδος,
rursus : Ne curiose nimis Spiritus efluxum perqui- καγώ σου πολυπραγμονώ το κράμα ψυχής τε
rilo. Secunda Oracione de pace : Sed ibi relinques και σώματος . Και πάλιν , Μηδέ Πνεύματος περιερ
pulchrum ſetum , et adnirabilem efluxuni. lum : γάζου την πρόοδον . 'Εν δευτέρω δε των Ειρηνι
Ipsi vero unam ac eamdem roscere naruram Dritulis, κών : ' Αλλ ' εκείσε ανοίσεις το καλόν γέννημα ,
quie absque principio, generatione el erpuru cogno- και την θαυμασίαν πρόοδον . Και πάλιν • Αυτοί
scitur. Quam ilaque rationem in Patre, sine prin- Σε μία και την αυτήν ειδέναι φύσιν θεότητος
cipio, el in Filio, genilum , eamdem habet in ανάρχω και γεννήσει και προόδω γνωριζομένην .
Spiritu , eMuere , quod idem est , ac proce "Ον ούν έχει λόγον επί του Πατρός το ανάρχως, επί
dere . τε του Υιού το γεννητώς , τον αυτόν επί του Πνεύ
ματος το προνοδικώς, ταυτόν δ' ειπείν εκπορευτικώς.
17. Aliquando etiam ipse aliquos hunc in mo- ιζ". Εγώ δ' ακήκοα ποτε και ούτω διαπιρούντων
dum disserentes audivi : Si est per Filium Spi. Β τινών, Ει δ.α του Υιού το Πνεύμα , πως ο θεολογι
ritus, quomodo in rebus lieologicis pertractandis κώτατος Γρηγόριος είρηκε , Θέλω τον Πατέρα
celeberrimus Gregorius dixit : Volo Patrem majυ- μείζω ειπείν , εξ ου και το ίσοις είναι τοίς ίσοις
rem dicere, ex quo, ul aquales sint, æquales hn- έστι , και το είναι . Τούτο γάρ παρά πάντων δο
bent, el sunt . Hoc enim ab omnibus concedetur, θήσεται , και δέδοικα την αρχήν , μή ελαττόνων
υετeorque ne principium , inferiorum principium αρχήν ποιήσω, και καθυβρίσω διά της προτιμή
faciam , el prælatione injuria afficiam ? Si Verbum , σεως. Eί Λόγος και Πνεύμα άγιον ίσα, ίσην αν
el Spiritus sanctus equalia sunt , qualem utique έχοιεν και την ύπαρξιν, έχοντα και άμφω ταύτην
babebunt et exsistentiam , cum eam uterque ha- ώσαύτως παρά Πατρός . Ταύτα των καινοτέρων απο
beat æqualiter a Patre . Hæc sunt recentiorum ρημάτων, ώς ουκ αν προς τον Μονογενή την ισό
dubia , nullam scilicet æqualitalem cum uni- τητα του Πνεύματος έχοντος, ει δι' αυτού εκπο
genito Spiritum liabilurum, si per ipsum procede · ρεύοιτο · και μήν και απ' αυτής της εν τη ενστάσει
ret : et tamen ab eadem Patris sententia , quæ in παρειλημμένης ρήσεως Πατρικής και λύσεις προφαί
ipsa objectione assumitur, facilis sese offert solu- νεται. Δέδοικα γάρ , φησί, την αρχήν μή ελαττί
tio . Vereor enim , ait, ne principium , inferiorum C νων άρχήν ποιήσω ώστε θέλει και την αρχήν ο
principium faciam ; vuli itaque magnus hic divi- μέγας θεηγόρος ίσην είναι τοίς εξ αυτής, μηδέν το
niloquus Paler principίum equale esse cum iis αρχικόν παραβλαπτομένην εκ της ισότητος , ήτις
qui ab eodem eman:an!, cum in nullo principium ομοτιμίαν δείκνυσι, και ταυτότητα φύσεως , καθώς και
ab æqualitate illa vulneretur , quæ eumdein hono- αυτός πάλιν διδάσκαλος έν δευτέρα των Ειρηνικών
rein, eamdenique natural constabilit , quemadl- διαγορεύει σαφέστατα , Τριάς, λέγων , ώς αληθώς η
3110dum idem magister secunda oralione de pace Τριάς , αδελφοί , Τριάς δε ουκ άνισων πραγμάτων
plenissime asseverat, Trias, dicens, verissime Trias απαρίθμησις , αλλ' ίσων και ομοτίμων σύλληψις.
esi, o fratres, Trias non inæqualium rerum enume- " Ωσπερ ούν και των τριών ισότης ουκ αφαιρείται του
satio, sed æqualium , el æque honoratarum compre- ενός την αρχήν, ούτω και η των εκ της αρχής ισο
hensio. Quemadmodum ilaque trium æqualitas non της , ούκ έστιν αναιρετική του , το Πνεύμα δι ' Υιού
violat uvius principium , sic et eorum qui ex παρά του Πατρός εκπορεύεσθαι . Ταύτην μεν ούν εν
principio sunt, izqualitas non lollit Spiritum per τη Τριάδι τηρείν την ισότητα, των αναγκαιοτάτων
Filium ex Patre procedere. llæc ergo æqualitas in έστιν, αποπεμπτέον δε πόρρω την σύγχυσιν ωςυπερ
Triade ante omnia servanda est, longeque mil- βολήν, ώς έλλειψίν τε την ανισότητα , τουτέστι την
tenda confusio , ut excessus , et ut defectus inequa- D αλλοτρίωσιν . Τί γάρ δει Θεόν ή συναλείφειν κακώς ,
filas, hoc est alienatio . Quid enim opus est Deum , ή κατατέμνειν εις ανισότητα και και πάλιν, η συστέλ
aut insulse contrahere , aut inæqualitale concide- λειν θεότητα και αναλύειν αθέως, η κατατέμνειν
re ? rursumque non est contrahenda Deitas, aut α ίσοις αλλοτριότησιν ή μεγέθους ή φύσεως . 'Αλλ'
impie dissolvenda, aut inequalibus, vel naturæ , είπερ φασί διά του Υιού το Πνεύμα λεχθείη, θεο .
vel magnitudinis disjunctionibus discindenda. Sed γόνος αν είη και ο Υιός τούτο δε του Πατρός ιδίω
si , inquiunt, per Filium Spiritus dicelur, Filius μα. Συμμερίζεται άρα ο Υιός τω Πατρί το τοιούτον
quoque Deum generaret , que Patris proprietas ιδίωμα. Της δε Θεογόνου δυνάμεως μένον έρημον το
csi . Comparlielur ergo Filius cum Patre hanc pru- Πνεύμα το άγιον, ου κινδυνεύσει μεγάλο βαθμό
prietalen. Ει Deipara facultale soliatus Siritus της θεότητος εκπεσείν , εί γε τη δυνάμει και την
sanclus, an non de magno deitatis gradu decidel , ουσίαν ανάγκη συνυφαιρείσθαι ; Ει γάρ το ομοού
si una cum facultate, essentia quoque privari ne- σιον , ομοδύναμον, το μή όμοδύναμον ουδ' ομοού
* esse sit ? Eleni si quod ejusileil est essenti:ε , σιν.

ejusdem etiam potentiae est, quod ejusdem potentiæ

1011 est, neque cjusdem essentive erit .
653 CE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO I. 554
ιη . Βαβαι , πόσον εμου φέρει τα ειρημένα το Α 18. Papæ, quam mihi comprehensu dificilia
δυσληπτον . Ει γάρ ο Πατήρ γεννά τον Υιόν μη έκ sunt, quæ dicuntur ! Elenim si Pater generat Fi
τινος τούτο λαβών, ουδε ο Υιός έχει το Πνεύμα λα . lium , a nullo id accipiens, et Filius habet Spiritum ,
βών αυτό φυσικώς παρά του Πατρός, ου γεννώμε- eum a Patre naluraliter accipiens , non genilum ,
νον, αλλ' εκπορευόμενον δι' αυτού παρά του Πα- sed per eundem procedentem ex Patre : prorsus
τρός, ουκ οίδα ποίον εντεύθεν ιδίωμα πατρικόν έξεις non capio, quamnam paternam proprietatem habi
φάσκουσιν τον Υιόν. Πώς δε και Θεογόνον τον ΙΙα . turum aulumant Filium . Et quomodo Dei genito
τέρα κατονομάζουσιν; Ει μεν ότι Θεόν γεννά τον rem Palrem indigitant ? Si quod Deum generat
Υιόν, αληθώς τούτο της Πατρικής εξαίρετον υπό- Filium , vere hoc est paternæ hypostascos præci
στάσεως, ο δε Υιός ου Θεογονος, Υιόν μή γεννών.. puuin , al Filius non Deum generans est, cum
Ει δέ τό γεννάν και προβάλλειν και άμφω συνάγον- Filium noni generel. Si vero generare, et produ
τες είς ταυτόν , Θεογόνον ούτω τον Πατέρα φασίν , cere , et utraque in unum colligantes , hac ratione
ίδου Θεού γόνος και το Πνεύμα, και πώς μονογενής Deum generantem Patrem appellant, ecce et Dei
Υιός ; Ει δ' απαρακαλύπτως το τροβάλλειν εισάγον- fetus est Spiritus ; et quanam ratione unigenitus
τες ώς ιδίωμα Πατρικόν, εντεύθεν κατασκευάζουσι Filius erit ? Si item producere aperte insinuantes,
το μή δι' Υιού πεφηνέναι το Πνεύμα παρά Πατρός , B tanquam proprietatem paternam , inde compro .
έκ τού εν αρχή εκχείσθαι σοφίζονται . Το γάρ εκ bani , non per Filium apparuisse Spiritum ex Pa
Πατρός μή δι' Υιού το Πνεύμα και το ιδίωμα είναι tre, ex eo quod in principio effundatur , subdole
Πατρικόν το προβλητικόν , αντικρυς ταυτόν . Ποία δε argulanlur. Namque ex Patre non per Filiuni Spi .
Γραφή το τοιούτον ιδίωμα παραδίδωσιν ; έπειτα rilum , el proprietatem esse palernam vim produ
πώς το προσόν τω Πατρί καθάπερ αρχή προβλητι- ceidi plane iden est : quenam autem Scriptura
κόν συμμερισθήσεται το Υιώ εκ του δι' αυτού είναι talem proprietatem tradit ? Deinde quomodo , que
το Πνεύμα παρά Πατρός ; Ει μεν γάρ εκ του Υιού inest Patri veluti principio facultas effundendi,
το ΙΙνεύμα λέγει τις ώς εκ πρώτης αρχής, έσται δη dispartietur cum Filio , propterea quod per ipsum
και ο Υιός κατά το αρχικών κοινωνός το Πατρί . est Spirilus ex Patre ? Siquidem si quis ex Filio
Και πώς Υιός ; ανακόλουθον τούτο και άτοπον . Ε ! Spiritum , ut ex primo principio asserat , commu
δε και αυτή του Πνεύματος και εκπόρευσις εκ τού nicabit utique Filius Palri , secundum quod ille
Πατρός διαρδήδην κηρύττεται , καθώς και πάντα principium est, ct lum quomodo erit Filius ? seid
όσα έχει ο Υιός, προδήλως σκιαμαχούσιν οι αντι- consequens id absurdum est, nec convenit. Quod
τείνοντες· εν δέ γε τοις επενηνεγμένους προσλαβώ- c si et ipsa Spiritus processio ex Patre palam edi
μεθα και τον Υιόν ημείς , και αντεπενέγκωμεν της citur, quemadmodum et omnia quæ habet Filius,
θεογόνου δυνάμεως έρημον όν το Πνεύμα το άγιον, manifesto adversarii inaniler cum unilbra depυ
έρημος ών και ο Υιός, ου κινδυνεύσουσι κατ' αυτούς gnant. Verumlamen in adductis nos Filium assu
της θεότητος εκπεσείν ; mimus, el objicimus, facullale Deipara cum Spiri
lus sanctus careal, carcalque et ipse Filius, annon secundum ipsos de deitate dejici periclitabun
lur ?
ιθ'. Εγώ δε θαυμάζω και την αυτών συν αντι- 19. Ego porro admiror eorumdem cum opposi
θέσει αντιστροφήν, δι' ής μή είναι κατασκευάζουσι tione conversionem , per quam Filium non ejusden
τω Πατρί τον Υιόν ομοούσιον. Ει γάρ το μεν ομο- esse cum Patre naturæ astruunt. Etenim si id
ούσιον ομοδύναμον, το δε μή ομοδύναμον μηδ' ομο- quod ejusdern essentie est, ejusdem facultatis est,
ούσιον, ή ο Υιός ομοούσιος τω Πατρί , και διά τούτο el quod non est ejusdem facultatis, neque ejus
και ομαδύναμος , ήν υπέθεντο δύναμιν, και γεννήσει dem essentiam est, aut Filius ejusdem cuun Patra
πάντως Υιον, ή ουχ ομοδύναμος την τοιαύτην γεν- essentiae , ideoque et ejusdem facultatis , quam
νητικήν δύναμιν, και κατ' αυτούς, ουδ' ομοούσιος ipsi supponunt , omnino generabit Filium; aut
τω Πατρί . Και πως, φασίν, ει διά του Υιού το D non est ejusdem facultatis , generative scilicet, et
Πνεύμα το άγιον, ο Καισαρείας Λεόντιος έλεγε κατά secundum eosdem non erit ejusdein cum Paire
Νίκαιαν, ως εκ της ύλης συνόδου προς τον Φιλόσο- essentiæ . Et quomodo , inquiunt, si per Filium
φον : Δέχου μίαν θεότητα του Πατρός του γεν- est Spiritus sanctus, Leontius Caesariensis nomine
νήσαντος τον Υιόν ανεκφράστως , και του Υιού Nicænæ synodi ad philosophum respondel : Accipe
του γεγεννημένου εξ αυτού, και του αγίου Πνεύ- unum Deitatem Patris, qui genuit Filium ineffabili
ματος του εκπορευομένου εξ αυτού του Πατρός , ler, et Filii ex eo genili, et Spiritus sancti ex eodent
ιδίου δε όντος του Υιού ; Πώς δε και αυτός ο Κύ . Patre procedentis, qui et proprius est Filii ? Quo
ριος εν Ευαγγελίοις φησί, το Πνεύμα το άγιον παρά modo eliam et ipse Dominus in Evangelio dicit,
του Πατρός εκπορεύεσθαι, μη προστιθείς το, διά Spiritum sanctum a Patre procedere, non addito,
του Υιού ; Προς ταύθ' ημείς ούτως ανθυποφέρομεν. per Filium ? His nos ita objicimus : Quare Spiri -
Δια τί το Πνεύμα το άγιον, ίδον είπεν ο Λεόντιος tum sanctum proprium dixit Leontius Filii , non
του Υιού , μη μέντου και τον Υιόν ίδιον είναι του ilem et Filium proprium esse Spiritus, nisi quod
Πνεύματος, ει μή τον μεν ήδει αμέσως εκ του Πα- agnosceret hunc quidem inninediate ex Patre , Spi
τρός , το δε διά του Υιού εξ αυτού του Πατρός; Ε: rilum vero per Filium ex eodem Patre ? Ei si
PATROL . GR . CΧΙ.1 . 18
555 NICEPITOMI DLE . MID.E
placuerit , assunatur illud , solo, Iocoillius, eodem, Α βουλητον δε το μόνου παρειλήφθω αντί του αυτού ,
ιι objectio ipsorum magis ac magis urgeat , dica-
Turque, Spiritum sanctum , qui ex Patre solo pro.
redil. Quid præterea ? Cum dicit divinus Athana-
sius , oratione prima contra Arianos , Patrem
solum Spiritum sanctum suppeditare , annos
dabimus Filio ejusden Spiritus Sancti stuppedila-
lionem ? Aut cum dicit Dominus, de dic illo , aul
bora neminem scire , neque angelus cælorum , nisi
suum Patrem solum , an similem cognitionem Filio
denegabimus ? vel cum ad Patrem dicit : llæc est
vita æterna, ut cognoscant le solum rerum Deum,
et quem misisli, Jesum Christum , annon asseremus
Deuin verum Christum ? annon asscremus Deum
verum Spiritum sanctum ? Sed quemadmodum cum
JPaler scire solus dicitur , omnis Alia cognitio, nior- Β το Πνεύμα το άγιον ; 'Αλλ' ώσπερ όταν ο Πατήρ εί
talium nempe , cessat i el cum solus verus Deus
conprobalur, omnis externus Deus amandatur :
ila et cum a solo Palie Spiritus sanctus emanare
«licetur, online aliene essentia principiu Jonge
fugabitur. Solum etenim inter Deitatis hypostases
divisionen necessario non infert, ut ip e rursus
divinissimus Athanasius in congressu cuin Ario
commonstrat. Sic ilaque nec dictio in eodem : dis-
.cernit eniin polius illa , quam dividit.
20. El si placet una simul comprehendantur, et
esilo, et eodem ; quis dummodo compos animi sit ,
non Falcbitur ex eodem solo Deo et Ρatre Spiri- ς ορθώς, εξ αυτού μόνου του Θεού και Πατρός το
cum sanctum , tanquam ex primo principio proce
- dere ? el quæcunque habet Filius, ex Patre ea ha
bere ? Ipse vero hinc vereor, ne quis et meram
impotentiam divinæ potentiæ , el viie privationem
vilie, quæ per seipsair. vila est , et per se subsi-
stentis Verbi irrationabilitatem allribual, hæc ea
dem sibi tribuere Dominum contendens : Non
possum , dicentem , facere ex me ipso quidquam ;
el : Per Patrem vivo ; el , Verbum qiiod auditis,
non est ineilm , sed ejus, qui misit me, Palris . Hæc
Domino enuntiante propter Patris honorem , et ad
primam causam respectum , et ne videatur Deo
adversari, el alia auctoritale sermones serere :
Vervum , ait, quod audilis, non est meum , sed ejus ,
qui misil me, Patris.
21. Ambigil nescio quis, ex iis etiam qui pleno
eclore Supίunt, quam ob causam a Patre dixit
Spiritum veritatis procedere, non addens illud ,
per me, cum lainen Spiritum verilatis dicens, pro .
prium sui esse Spiritum sanctum confessus sit :
Ego,enim , inquil, sum verilas. De proprio, aulein
verbo quid ? non dicit , Verbum meum a l'aire
est, sed Verbum , quod auditis , non esl meum , sed
cjus, qui misil me, Patris . Quid igitur fuissct si
Dominus dixisset , Spiritus sancliis non est meus,
neque procedit per me ? El tamen candidas pru-
denlesijue aures, neque hic sermo vulnerassei,
propter eas causas , quas adduximus.
6
ώς αν η ένστασις επί πλέον έχη το βίαιον, και εί
ρήσθω το Πνεύμα το άγιον εκ του Πατρός μοιου
εκπορευόμενον. Τι γούν ότε φησίν και τα θεία πολύς
'Αθανάσιος εν τω κατά ' Αρειανών πρώτη , τον Πα
τέρα μόνον είναι του αγίου Πνεύματος χορηγόν, ου
δώσομεν το Υιώ το είναι χορηγό του αυτού Πνεύ
{ ατος ; " Η όταν λέγη ο Κύριος περί της ημέρας
εκείνης, ή της ώρα , μηδένα ειδέναι , μηδέ τούς αγ
γέλους των ουρανών , ει μή τον αυτου Πατέρα μόνον,
ου δώσομεν και το Υιώ ταύτην την είδησιν ; ή ότε
τρός τον πατέρα φησίν , Αύτη εστίν ή αιώνιος ζωή ,
ίνα γινώσκωσί σε τόν μόνον αληθινόν Θεόν, και
εν απέστειλας Ιησούς Χριστόν, ουκ έρούμεν Θεόν
αληθινόν τον Χριστόν ; ουκ έρουμεν Θεόν αληθινόν
δέναι λέγεται μόνος , πάσά τις ετέρα γνώσις, του
τέστι των γηγενών εξαργεί. Και όταν μόνος αληθι -
νός μαρτυρήται Θεός, πάς τις ετεροφυής Θεός απο
πέμτιεται, τον αυτόν τρόπον, και ότι παρά μόνου
του Ιατρός λέχθείη το 1νεύμα προέρχεσθαι , πάσα
τις ετεροούσιος αρχή τορω φεύξεται . Το γάρ μό
του , ουκ εξ ανάγκης ποιείται διαίρεσιν τών της
Οεότητος υποστάσεων , ως αυτός πάλιν ο θειότατος
'Αθανάσιος εν Διαλέξει τη προς "Αρειον απ δείκνυ
σιν . Ούτω , ούν ουδε το αιτού : διακρινητικόν γιο
μάλλον τούτο έστιν, ή διαιρετικόν.
κ'. Ει δοκεί δε συμπαρελήφω και το, μόνου ,
και το, αυτού · τίς ουχ ομολογεί των φρονούντων
Πνεύμα το άγιον, ώς έκ τρώτης αρχής εκπορεύε -
σθαι , και πάντα όσα έχει ο Υιός , εκ του Πατρός
ταυτ’ έχειν αυτόν ; Εγώ δε το λοιπόν δέδοικα, μή
τις και τελείαν αδυναμίας της του Θεού δυνάμεως ,
και ζωής ερημίαν της αυτοζωής , και αλογίαν του
ενυποστάτου Λόγου καταψηφίσαιτο , προσμαρτυρείο
τον Κύριον εαυτό ταυτα διατεινόμενο , Ου δύνα
μαι, λέγο τα, ποιείν απ' έμαυτού ουδέν · και, Διά
τον Πατέρα ζω · και , “Ο Λόγος , ον ακούετε, ουκ
έστι : εμές , αλλά του πέμψαντός με Πατρός του
Κυρίου λέγοντος διά τήν του Πατρός τιμήν, και την
εις το πρώτον αίτιον αναφοριν , διά τε το μή δοκείν
είναι αντίθεος, και ως απ’ άλλης τινός εξουσίας τοι
είσθαι τους λόγους , ότι ο Λόγος , ον ακούετε ,
ουκ έστιν εμός , α.1.1α του πέμψαντός με Πατρός .
κα'. 'Αμφιβάλλει τις όλως των νούν εχόντων. Τ:
δήποτε παρά του Πατρός είρηκεν εκπορεύεσθαι το
Πνεύμα της αληθείας , το δι' εμού μή προσθείς , καί
τοιγε το Πνεύμα της αληθείας , είπών , εαυτού με
μαρτύρηκεν είναι το Πνεύμα το άγιον . Εγώ γάρ
είμι , φησίν , ή αλήθεια . Περί δε του οικείου λόγου
τί φησιν ; ουχ ότι "Ο Λόγος ο έμός παρά του Πατρός
έστιν, αλλ' ότι ο λόγος, ον ακούετε, ούκ έστιν
έμος , αλλά του πέμψαντός με Πατρός. Τ! αν ούν
έγεγόνει λοιπόν, εί πως είρήκει ο Κύριος, ότι Το
Πνεύμα το άγιον ουκ έστιν εμόν, ή ουκ εκπορεύεται
δι' εμού ; Καίτοιγε την ευγνώμονα και συνετήν
ακοήν ουδ' ούτος αν ο λόγος παρέβλαψε , δι' ας αι
τίας αποδεδώκαμεν.
557 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO I. 553
κ '. Πώς δ' επιβάλλουσιν εύστοχώτατα , και το Α 22. Quomodo etiam recte illud conjiciunt :
1! ισαν δόσιν αγαθήν, και πάν δώρημα τέλειον, Omne dalum bonum , et omne donum perfectum de
άνωθεν είναι παρά του των φώτων Πατρός και super est ex Patre luminuni ? Luniina bic vocant
Φώτα λέγουσιν ένταυθοί τον Υιόν, και το Πνεύμα , Filium , et Spiritum , Palrem vero eorum Deum ;
Πατέρα δε αυτών τον Θεόν μή συνιέντες, ώς ει Πα- nec capiunt, quod si Deus Spiritus Pater est, ne
τηρ του Πνεύματος ο Θεός, εξ ανάγκης το Πνεύμα cessario Spiritus essel Filius. Paler enim proprie
Υιός. Ο Πατήρ γάρ κυρίως Υιού Πατήρ. Και πώς Filii paler : ct quomodo Verbum unigenitum , si
ο Λόγος μονογενής, ει και το Πνεύμα Υιός ; 'Αλλ' Spiritus eliam Filius est ? Sed quemailmodum Pater
ώσπερ Πατήρ των οικτιρμών ο Θεός , ως αίτιος και miserationum Deus est , veluti causa miseratio
δοτήρ οικτιρμών, ούτω και Πατήρ των φώτων εστί num , et dator, sic el Paler luminum est , el dici
τε και ονομάζεται. Φώτα δε πάντες οι εκ Θεού φω- lur ; Luirina vero universir, illuminationes ex
τισμοί, πάσαι αι ελλάμψεις, πάντα τα ουράνια χα- Deo , universæ illustrationes , universa cælestia
ρίσματα , και λαμπρά ταύτα , και δόσεις εισίν αγα- munera , et præclara quæque', data sint bona, et
θαι , και δωρήματα τέλεια , πάντων δε τούτων γενέτης dona perfecla ; eorumque omnium genitor, el
και παροχείς ο Θεός , ουκ ανθρώπους μόνον , αλλά elargitor Deus non hominibus tantum , sed super
και ταις υπερκοσμίους απάσαις δυνάμεσι. Xρή τοί- Β mundanis omnibus virtutibus. Sententia itaque
νυν απανταχού της Γραφής προσφυή το ρητώ την locis in omnibus sacræ Scripturæ dicto consona ;
διάνοιαν έκζητείν, και συνηρτημένην έαυτή και el sibimetipsi cohærens, respondensquc, el causa
συνάγουσαν, και το αίτιον όντως αίτιον αρμοδιώτα- vere causa , familiarissimaque quærenda est, dede
τον, και μή προς ανοδίας και κρημνούς εκτοπίζε- celque rectam viam interranlenque deserentes
σθαι, την ευθείαν έώντας και απλανή. ad prerupta , confragosaque nosmetipsos conji
κγ'. 'Αλλά και το τελευταίον αυτών και δυσάτη . cere .

τον, τ δε • Πώς εί διά του Υιού το Πνεύμα εστίν , και
σοφός Ιωάννης φησίν, 'Εκ του Υιού το Πνεύμα
μη λέγεσθαι , και ότι μόνος αίτιος ο Πατήρ ; Eίς
ταυτο γάρ συνάγουσιν , ώς έoικε , το έκ του Υιού ,
και το, δι' Υιού . "Οτι μεν ούν και αυτός, ει και εκ του
Πατρός οίδε το Πνεύμα , πλήν αλλά δι' Υιού , δηλον
εξ ών έν άλλοις φησιν αυτο Πνεύμα Υιού , ουχ ώς
εξ αυτού, αλλ' ώς δι' αυτού εκ του Πατρός εκπο- c in locis dicit, manifesto colligimus . Νanique Spi
ρευόμενον, εξ ών τε προς Κύριον εν ύμνοις βοά,
"ΊΠεων νέμοις ημϊν Πνεύμα μεταδοτικών αγαθό-
τητος , εκ Πατρός διά σου προερχόμενον . Λέγο-
μεν δε και ημείς , ως ουκ αν εκ του Υιού προηγου-
μένως λεχθείη το Πνεύμα το άγιον, αλλ' εκ του Πα-
τρός διά του Υιού χρεών γάρ ομολογείσθαι την
Πατρικήν υπόσταστιν , άρχήν και αιτίαν και του
Υιού και του Πνεύματος αυτού. Μόνος γάρ αίτιος και
Πατήρ, και ουκ αν είη αίτιον αρχικόν ο Υιός, ών
αυτοαίτιος ο Πατήρ. Μίαν γάρ αρχήν τον Πατέρα
τον άναρχον δογματίζομεν και κτίσεως και θεότη-
τος , της κτίσεω ; ποιητικήν, φυσικής της θεότητος.
Ο μεν ούν εκ του Υιού το Πνεύμα λέγων , υποψίαν
παρέχει του , τον Υ ν δογματίζειν έχοντα το προ- creaturæ , divinitatis nalurale . Qui itaque ex Filio
βλητικόν, ώς ο Πατήρ το γεννητικόν. Και διά τούτο p Spiritum astruit , suspicionem injicit, ne Filium
ετσιν ο θείος ούτος αήρ, ότι 'Εκ του Υιού το
ΙΠνεύμα ου λέγομεν . Ο δε λέγων εκ του Πατρός
το Πνεύμα διά του Υιού , προδήλως ομολογεί, τον
Πατέρα μόνον αίτιον είναι της του Πνεύματος εκ-
πορεύσεως. Πάντα γάρ όσα έχει ο Υιός, ούτως έχει
λαβών αυτά παρά του Πατρός, ουσιωδώς δηλονότι,
και φυσικώς, ως κυρίως Υιός εκ κυρίως Πατρός.
κδ' . Ει δε και το ιερό Συμβολο της πίστεως ουκ
εμπεριείληπται το δι' Υιού το Πνεύμα το άγιον εκ
του Πατρός εκπορεύεσθαι , θαυμάζειν ου χρή. Και
έτερα γάρ των αναγκαίων ου περιέχει το Συμβο-
λον, και το δη αναγκαιότατον , ότι το άγιον Πνεύμα
23. Postremum eorumdem , ac plane diſirile or
gumentum est : Quomodo si per Filium Spiritus
sanclus est , sapiens Joannes inguit : Ex Filio Spi
ritum non dici , et Patrem solum causam esse . Idem
cnim renlur, ut apparel, ex Filio, et per Filium .
Jeannem itaque licet ex Patre Spiritum dical, ni
hilominus per Filium agnovisse, ex illis quæ aliis
ritum ait Fimi non tanquam ex ipso , sed tanquam
per ipsum ex Patre procedentem ; tum ex illis, qui
bus ad Dominum in hymnis clamal : Propilium
exhibeas nobis Spiritum , qui bonilalem elurgitur, ex
Paire per le procedentem . Nos quoque asscrimus
nunquam ex Filio anlecedenter dici posse Spirituni
sanclum , sed ex Patre per Filium ; namque asse ·
renda est Palerna hypostasis principiu :n et causa
el Filii et ipsius Spirilus. Solus enim Paler causa
est, Filiusque nunquam dicelur prima causa e0 •
rum quorum ipsa causa Pater est . Unum enim
principium Patreo, qui sine principio est , decer
nimus , et creaturæ, et divinitatis , electivul
asserat vim producendi in se babere, quemadmo
dum habet Pater vim generandi. Proplereaque di .
vinus hic vir ail : Ex Filio Spiritum non dicimus.
Qui vero dicit Spiritum ex Patre per Filium , pa
lam ſaletur Patrem solum causam esse processio
nis Spiritus . Quæcunque enim habet Filius , ila
habet ut accipiens ea a Patre , essentialiter scili
cel, et naluraliter, lanquam proprie Filius er
proprie Patre .
24. Etiamsi vero in sacro Symbolo fidei non
comprehendatur per Filium Spiritum sanctum a
Palre procedere , non est, cur admiremur. Nam et
alia es necessariis Symbolum non coulinei, el id
quod maxime omnium necessarium est , Spiritur.
 CO
NICEPITORI BLEMMIDE
359 et
scilic sanctum Deum esse , ejusdem cum Palre A Θεός , και ομοούσιον τω Πατρί τε και το Υιω . Διά τι
γάρ τον μεν Υιόν αναγορεύει Θεού Υιον, και γεννη
el Filio essentia . Propter quid enim Filium asse-
verat Dei Filiuin , et anle sæcula omnia genitum θέντα προ πάντων των αιώνων εκ του Πατρός , και
ex Palre , neque hoc solum , sed Deum rursus ve- ου ταύτα μόνον , αλλά και Θεόν αύθις αληθινόν , και
rum , ct Patri consubstantialem , et de Spiritu san- ομοούσιον τη Πατρί , περί δε του αγίου Πνεύματος
cro nihil lale prosequitur ; sed poslea cum de ουδέν τοιούτον διέξεισιν , αλλ' ύστερον , ότε περί της
illius essentia ci divinilale multi fuissent agitali ουσίας αυτού και θεότητος λόγος εγεγόνει πολύς ,
sermones , lum Dominum ipsum vocat, et cuin τότε Κύριον αυτό καλεί , και το Πατρί και Υιώ συμ
Paire, et Filio simul adorari , ei conglorificari de- τροσκυνούμενον , και συνδοξαζόμενον αποφαίνεται .
claral. Annon exinde jam maniſeste confitebimur Πότερον εντεύθεν ουχ ομολογήσομεν ούτω σαφώς ,
Spiritum sanctum Deum esse ? etiamne, si consub . Θεόν είναι το Πνεύμα το άγιον ; ή και ομοούσιον κη
stantialem predicemus illis, quibuseum adoralur ρύττοντες, οίς συμπροσκυνείται και συνδοξάζεται ,
el conglorificatur , de innovata fidei professione λόγους καινοτομίας εις την της πίστεως ομολογίαν
judicium subibimus ? et quis sane mentis hoc υφέξομεν ; και τις αν είπoι τούτο φρονών υγιώς ;
dixerit ? lloc igitur modo nihil præler las mor. m- Ούτως ούν ουδέν εξαίσιον , ει και την εκπόρευσιν του
que accidet , si el processionem ejusdem Spiritus 8 αυτου Πνεύματος οι τότε μεν Πατέρες διά τινας
illi quidem Paires , qui tum foruerunt, suas ob αιτίας του διευκρίνησαν . Νύν δε καιρου καλούντος
causas enucleatius explicatiusque non tradiderunt . υμάς επί πολλούς λαούς εις την κατά Χριστόν ομό
Vos autém præsenli lemporis occasione ad mullas νοιαν εφελκύσασθαι διαρθρώσετε υμείς οι του αυτού
gentes ad unionem in Claristo pertrahendas pro- Πνεύματος εντελώς τοίς των επί σοφία και αγιότητα
Focati dilucidius eamdem exponetis ; vos, inquam , περιύπτων και περιπύστων Πατέρων επόμενοι δόγ
ejusdem Spiriius , et perfecte Patrum sapientia μασιν, οίς αρχήθεν και έως ημών το πάντη άνε πεί
ληπτον συντετήρηται . Oις και Ταράσιος ο άγιώτα
sanctitateque illustrium , et fama clarissimorum
dogmala sequenles, qu :e ab ipso initio ait hæc τος , και τα θεία σοφώτατος ωχυρωμένος και ήδρα
usque tempora culpæ reprebensionem , et calum- σμένος , εκ του Πατρός δι' Yίου εκπορευόμενον το
niarum aculcos omnino effugerunt . llis Tarasius Πνεύμα το άγιον προανεκήρυξε διά λιβέλλου συνο
sanctissimus et rerum divinarum scientissimus δικού . Και το ακροατήριον οικουμενικών και παγκό
fultus ac confirmalus , ex Patre per Filium proce- σμιον , και ουδείς των απάντων της αυτού Θεολογίας
dentem Spiritum sanctum , libello synodico jam επιλαβέσθαι τετάλμηκεν .
mullo ante palam aperleque professus fuit ; atque id in universali totius orbis terrarum auditorio ;
nec quisquain omnino ex omnibus fuit qui ejus doctrinam de Deo reprehendere , ac ei contradicere
ausus esi . κε' . Ει και τινες των άρτι σοφών ουδ' ενταύθ .
25. Quamvis nonnullis nostri temporis sapien - C
libus non defueril solertia , quin etiam hic contra- τρόπους αντιλογίας μηχάνησαν εξευρείν. Φασί γάρ,
dicendi ansas invenerunt ; dicunt enim Orientales ότι κατά το σιωπώμενον επελάβοντο του λιβέλλου οι
ea quæ in libello erant, silentio suo improbasse, 'Ανατολικοί , το δι' Υιού παρέντες εν τη σφών αυ
cum in sua fidei professione illud , per Filium , των ομολογία της πίστεως . Και του ποίον εντεύθεν
omiserint. Verurolamen , quæ vis inde contradi- ή αντιλογία φέρει το κραταιον, ει τον του μακαριω
clioni fuerit, si beatissimi Sophronii tomum illi τάτου Σωφρονίου Τόμον εκείνοι τυχόντες έχειν ,
tenentes, miserunt sine ulla immulatione , ut par εστάλκασιν, άπαραποίητον αυτόν, ώς έδει , τηρή -
eral, conservatum ; cum nulla urgerel necessitas σαντες, επεί μηδ' ανάγκην είχον μετεγγράφειν και
interpolandi, contradicendique iis quæ ipsi recepe- αντιπέμπειν , άπερ εδέξαντο. Διό τούτο δειξάτω τις ,
rant. Hoc quispiam ostendat, in aliquam saltem εί τινα μέμψιν καν γούν μετρίαν το του πατριάρ
vel levissiniam reprehensionem patriarche scri- χου προσήψαν γράμματα, και ει μη τούτο τέως ει
plum incurrisse. Id si non possunt, dicant interim , μή επαίνων, και τούτων πολλών και μεγάλων αυτό
annon laudilus multis 11aximisque illud dignum κατηξίωσαν, θεωρητικής , και θεοφρονεστάτης δια .
duxerunt, speculativa el divina scientia insiructis- νοίας ανομολογήσαντες είναι πανίερον, θεόπνευστον
sime considerationis sacrariuum id esse confuentes, Ο τήν της ορθοδοξίας ακρίβειαν, και των αποστολικών
quod exaclam et divinitus inspiralam rectæ fidei τε και Πατρικών δογμάτων την διαφανεστάτην εξά
traditionem , clarissimamque apostolicorum , ac πλωσιν, ώς ακτίνας ηλιακής προβαλλόμενον. Και
palernorum dogmatum explanationem uti solis ra- λέγει τις επιλήψιμόν τι φέρειν αυτούς ηγήσασθε,
dios emillit. Quis itaque dicit eos existiinasse ali- το τοσαύτης τετυχηκός παρ' αυτών αναρρίσεως ;
quid reprehensione dignum in scripto contineri, 'Αλλ' ούτοι μεν ούτως ή δ' οικουμενική συνοδς
quod lot præconiis ab eisdem exceplum fuerat ? ακροασαμένη τετάρακται ; τεθορύβηκε και το κανον
Sed hi quidem sic . Al acumenica synodus audiens απηγόρευκεν άκουσμα, καθώς είώθει συμβαίνειν
turbalane est ? edidit strepitum ? novam auditio . ταις των αλλοκότων δογμάτων εισαγωγαίς ; Ούδι
nem exhorruit ? prohibuit, ut fieri amat in absur- μως . 'Eροίμην δ' αν προσφόρως και την σην πολ
dorum dogmatum traditionibus ? Minime gentium. λήν αγιότητα, τη ταύτης έλαρώ, και ατύφη, και
Pelerem ipse quoque non importune a lua mulla προς ανοχήν ετοίμω τεθαρρηκώς. Εί τινά ποτε προ
591 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO .
ήνεγκες δόξαν ουχ υγιαίνουσαν, απείη δε και γνώ- A sunctitale , illius hilaritati , et dejectioni et ad
μης ούτως έχειν έφασκες, ούτω φρονείν, ούτω πι -
στεύειν διατεινόμενος , πότερον αν ήρεμαίως οι
πλησίον σου την τού δυσφή μου προσήκαντο πάροδον ;
Ουκ αν αντείπον ; ουκ αν εξ εναντίας σου έστησαν ;
"Εγώ μεν οίμαι , μηδε τον οικείον σφάς αυτούς
επεγνωκέναι καθηγεμόνα , πριν αυτόν αποσκευάσα-
σθαι το απόβλητον , και ταϊς του αναθέματος αραις
ένδικώτατα καθυποβαλείν • εκεί δε τουναντίον άπαν .
Οι γάρ της οικουμενικής συνελεύσεως , και μάλιστ'
όσοι την ιεράν Γραφήν επιστημονικώτεροι και σο-
φώτεροι των λιβέλλων και αμφοτέρων είς ακρόασιν
υπανεγνωσμένων κοινήν, ώς ένα τούτους κεκρίκασι ,
το μή θατέρου θάτερον παραλλάττειν τι κατ' ευ-
σέβειαν. "Ήδεισον γάρ ακριβώς τους των θεοφόρων
B
Πατέρων προέχοντας , δ:' Υιού τήν του Πνεύματος
εκπόρευσιν είναι τεθεολογηκότας εκ του Πατρός ,
τούς τε παρά Πατρός διηγγελκότας αυτό εκπορευό-
μενον, ουκ ανηναμένους το δι' Υιού. Εί τοίνυν τοις
εκ του Πατρός είρηκόσι το Πνεύμα εκπορευόμενον
ουκ απείρηται όλως το δι' Υιού , τοίς δέ γε διαρ-
θρώσαι την εκ Πατρός εκπόρευσιν του Πνεύματος
παρ' αυτού κεκινημένος του Πνεύματος προσερρέθη
το δι' Υιού , εύδηλον ότι σύμπαντες οι του Πνεύμα.
τος , ούκ άλλως εκ του Πατρός αυτό πεφρονήκασιν
εκπορεύεσθαι , ει μή δι' Υιού, μηδεμίαν παρείσδυσιν
έχοντες του εναντιολογείν εν αυτοίς , άκρας δε μάλ-
λον συμφωνίας ούσης εν τοις αγίοις, και το αυτό
των.όλων πεπαιδευμένων φρονείν, και της αγάπης
και ειρήνης, και ομονοίας όντων εν Πνεύματι , καθά idem sentiunt, amoreni , pacem , atque unionem
δή και οι το ιερόν μάθημα παραδεδωκότες συνοδι- Campleclentes in Spiritu : quemadmodum el qui
κώς. Κάκείνοι γάρ κατά την αυτήν έννοιαν ιερογρα-
φικώς το τοιούτον εξέθεντο, λόγοις οικονομίας την
φωνήν ταρασιωπήσαντες, τώ τε προς άλλα σπεύδειν exposuerunt e prudentiae legibus vocem obtice
επείγοντα , και τα των αιρετιζόντων τον θόρυβο
αποσε!εσθαι. Δι' ήν αιτίαν ουδέ Θεόν το Πνεύμα το
άγιον σαφώς ούτω και καθαρώς προσηγόρευσαν,
το μή έχειν εκ των Ευαγγελίων ετοίμως την προσ-
τηγορίαν πιστώσασθαι . Τί δ' έδει προς διαλέξεις και
υπέρ των τοιούτων φωνών χωρείν αυτούς, και λο:
γομαχείν, και τον πολύν κλονείσθαι λαόν, ενών και
άλλως αναντιρρήτως την ευσεβή κρατύνεσθαι και
ορθόδοξον έννοιαν ;
κς ' . "Οτι δε το εκ Πατρός λέγειν εκπορευόμενον
το Πνεύμα το άγιον, και το εκ Πατρός δι' Υιού, ταυ- D sanctum, et ex Patre per Filium sensu idem esse,
τον κατ' έννοιαν, ου διάφορον, εκ των της αυτής
εβδόμης συνόδου πρακτικών εναργέστατα καταφαι-
νεται. Των Τόμων γάρ υπανεγνωσμένων συνοδικώς,
του τε το Πνεύμα το άγιον εκ του Ιατρός δι' Υιού
διασαφούντος εκπορευόμενον, και του, αϊδίως εκπο-
ρευόμενον εκ του Θεού και Πατρός το αυτο Πνεύμα ,
διαγορεύοντος, ο μεν των της συνόδου σεπτών Πα.
τέρων , ούτως έχουσαν την γνώμην εξήνεγκεν. Εν
μηδεμιά έννοια παραλλάττοντα και τα νύν αναγ-
νωσθέντα εκ της Ανατολής πεμφθέντα προς
Ταράσιον τον άγιώτατον αρχιεπίσκοπον και οι-
κουμενικόν πατριάρχη » , του υπ' αυτού προομο-
λογηθέντος δρου της πίστεως εύρων , καγώ ο
ανάξιος τούτοις συντίθεμαι. Ο δε τοιαύτην ών
563
tolerandum facilitati maxime lidens. Si quam
aliquando opinionem non sanam in medium al
Lulisti , et te ila lenere contenderes , ila Sch -
lire , ita credere obnixe affirmares , an qui alle
diunt propinqui lacile blasphemam opinionein
persentiscerent? Annon contradicerent ? Aunon ad
versum le omnia facerent ? Ego sane existinio neque
proprium duclorem eosdem velle recognoscere, ni
prius rejiculam opinionem abjecerit, el anathematis
diris justissime subjecerit. Ibi vero lotuni contrarium
Contigit . Νam qui in universalem congressum coi
venerant, et potissimum in sacris litteris scientio
res, et sapientiores, cum uterque libellus aliis ali
dientibus legeretur tanquam unumjudicarunt, cum .
unus ab alio in nullo , quod ad pietatem facerel ,
discreparet . Plane siguidein callebant , inter Deife
ros Patres præcipuos, per Filium Spiritus proces
sionem esse a Palre asseverasse ; eosque qui illum
ex Patre pronuntiassent, non respuisse per Filiun .
Si itaque ab iis qui ex Patre affirmaverunt Spiri
lum procedere, non rejicitur omnino , per Filium :
ab iis vero, qui enucleate tradiderunt Spiritus ex
Ρatre processionem , ab eoden Spiritu excitatis,
additum fuit , per Filium, manifestum est univer
sos , quie Spiriiu sunt, non aliter ex Patre eum
procedere, quain per Filium sensisse , cum nulla
in illis ratio contradicendi intervcnial; imo summe
inter se sancti conveniunt, doclique omnes hoc
sacram hanc doctrinam plena synodo tradiderunt.
Illi elenim eodem sensu sacris innixi Lilteris hoc
scentes ; lunc ad alia procuranda, el sectariorum
strepitus comprimendos intenti : ideoque neque
Spiritum sanctum plane et clare Deum pronun
liarunt, cum non haberent in promplu quibus id
ex Evangeliis comprobarent. Et quid opus erat
eos pro his vocibus, disputationibus verbisquc
decertare , turbasque ciere in populo , clim possent
alia ratione irrefragabiliter pian orthodoxamque
sententiam constabilire ?
26. Verum ex Patre asserere procedere Spiritum
nec diversum , ex actis ejusdem septimæ synodi
apertissime evincitur. Νam cuni tomi in synodo
lecii fuissent, ille videlicet , qui Spiritum sanctum
ex Patre per Filium procedentem affirmat ; tum
alius, qui ab æterno procedentem ex Deo et Palre
eumdem Spiritum asserit, unus ex synodi vene
randis Patribus sententiam ita se habentein proli
lit : Cum scripia , quæ nunc lecta , el ex Oriente
missa sunt ad Tarasium sanctissimum archiepisco
pum et æcumenicum patriarcham in nullo sensu
discrepare a definitione fidei ab eodem emissa com
periam , ego quoque indignus assenlior. Alius eorum
quæ audiit, sententiam hanc dedit : Scripla l'arasii
sanctissimi archiepiscopi el ecumenici palriarchr ,
563 NICEPHORI BLEMMID.E 564
φπα lecta et ab Orientali iliacesi abillius prasalibus Ακριάσατο την κρίσιν πεποίηκε : Τα αναγνωσθέντα
missa suni, talem conformitatem cum scriptis anti- : άιατα Ταρασίου του αγιωτάτου αρχιεπισκό.
stilis Constantinopolitani habere existimo , ul nulla που και οικουμενικού Πατριάρχου, και τα απο
diversitas inter ea sil , scd perfecta identitas : ita ul της ανατολικής διοικήσεως παρά των αυτόθι
unum ulruque sint , plena scilicel onni orthodoxia . αρχιερέων", τοιαύτην οικειότητα έχει προς τα
Alius ita delerminavil : Quibils pielas curca es ! , iis του αυτού ηγούμαι αρχιερέως Κωνσταντινουπό
utique et orthodoxiæ oratio resplendit. Jure ituque lewÇ, Üctepoeplur Étepornra ir avroic cirur,
merito mea parvitas lectis sacris, ac synodicis lilleris 4.1.1α τε. ε αν ταυτότητα, ώς εν και το αυτό τα
sanctis inii et beatissimi Regia urhis arch pra'stilis άρω είναι, ήως πεπ.1ηρωμένα πάσης ορθοδο
Tarasii, quos ad Orientales Transmisit : necnon et ξίας . " Ετερος ούτωσε απεφήνατο ' οίς ο της ευσε
his, quæ ab eis ad ipsion directæ sunt, animum diligen- θείας με μελέτηται τ'πς, τούτοις δήτου πάν
ter advertens, per omnia sanctorum Patrum fidei or- τως και ο της Ορθοδοξίας διαλάμπεται λόγος .
Thodoxæ concordantes legens cognovi. Alius has voces Είστως τοίνυν και ή έμή βραχύτης, τους αναγ
cmisit : Consentientes intuens synodicas litteras Ta- Ρωσθείσιν ιεροίς και συνδικοίς γράμμασι του
rasii sanclissimi el æcumenici patriarchæ el rescripla τσιωτάτου και μακαριωτάτου της βασιλευούσης
eorum ab Orientalibus præsulibus transmissa, illis των πόλεων» αρχιπροέδρου Ταρασίου , ά προς
consenlio. Alius ila pronuntiavit : Sicut unum sen . τους της Εύας εξαπέστειλεν , έτι γε μην και
lientes convenimus, ita el unum dicere edocti sumus ; τοίς παρ ' αυτών προς αυτόν αποσταλείσι νουνε
φuoniam itaque synodici apices Tarasii sanctissidi χως το της διανοίας ενερείσας όμμα, κατά πάντα
ecumenici patriarchir ad sanclissimos Orientis præ- τη των αγίων Πατέρων συμφωνούντα ορθοδόξω
sules per cumdem transmissi, el rescripla per eosdem πίστει, διά της αναγνώσεως έγνων». "Αλλος ταύ
ad ipsum , directa, de sancta el orthodora fide sex τας είρηκε τας φωνάς : Σύμφωνα όρων τα συνο .
universalium synodorum inter se recle conveniant, δικά γράμματα Ταρασίου τε του αγιωτάτου και
ila et ego credo. Reliqui sanctissimi episcopi hæc οικουμενικού Πατριάρχου , και τα αντίγραφα αυ
conclamarunt : To:a , quæ per gratiam Christi veri των τα από των της Ανατολής αρχιερέων, συν
Dei nostri, et pian tranquillissimorum, et orthodo- τίθεμαι αυτοίς . " Ετερος ούτως έφθέγξατο: "Ωσπερ
norum nostrorum imperatorun sanctionem congre- εν ωρινούντες εληλύθαμεν , ούτω και έν λέγειν
εδιδάχθημεν . Συμφώνων τοίνυν ουσών των υπα
yala est synodus, relationem ab Adriano papa se
nioris Rome ad maxime ortholoros imperatores ναγνωσθεισών συνοδικών κεραιών Ταρασίου του
ιοstros , el chartam nunc leclam, quo reclam ortho- c αγιωτάτου οικουμενικού Πατριάρχου , των στα
doxamque definitionem sanctissimi , et beatissimi λεισών παρ' αυτού προς τους της Εώας αγιω
ecumenici patriarchæ Tarasii complectitur, atque τάτους αρχιερείς , και των αντιγράφων των παρ '
lilleras ad beatirudinem ejus ab Orientis præsuilibus αυτών προς αυτόν πεμφθέντων , προς την αγίαν
missas , recipientes confirmamus , et veneramur. και ορθόδοξον πίστιν τών εξ οικουμενικών συ
Ilinc indagatores veritatis astruunt , sanctissimum νόδων , ούτω κάγώ πιστεύω . Οι λοιποί των όσιωτά
Tarasium processionem Spiritus sancti ex Patre των επισκόπων ταύτ' εξεφώνησαν : Πάσα η κατά
per Filium in germana synodo cum examinasset, χάριν Xριστού του αληθινού Θεού ημών , και το
pprobasselque , ita pie admodum , et divino in- φιλευσεβές θέσπισμα των γαληνοτάτων και δρ
slinciu tradidisse , multorum judicio stabilientem θοδόξων ημων βασιλέων συναθροισθείσα αγία
illud, et confirmantem, et per epistolam ad uni- σύνοδος ,την γενομένης αναφορά παρά 'Αδρια
versas Christi Ecclesias promulgationem universa- νού πίπα της πρεσβυτέρας Ρώμης προς τους
Tin transmillenten ). ορθοδοξοτάτους ημων βασιλείς , και τον νυν
αναγνωσθέντα χάρτην , άρον ορθοδοξίας του αγιωτάτου και μακαριωτάτου οικουμενικού πι
τριάρχου Ταρασίου όντα, και τα από της Ανατολής αναπεμφθέντα προς την ατού μακαριότητα
παρά των αρχιερέων γράμματα αποδεχόμενοι, στοιχούμεν , και ασπαζόμεθα. 'Εντεύθεν οι το
αληθές εκζητούντες πορίζονται , και ότι το εκ του Πατρός δι' Υιού το Πνεύμα το άγιον εκπορεύεσθαι
μετά της οικείας συνόδου κατεξετάσας και δοκιμάσας ο άγιώτατος Ταράσιος, ούτω θεοπνεύστως εξέ
θετο, κρίσει πολλών κυρωσάμενος αυτό , και βεβαιωσάμενος , και κήρυγμα παγκόσμιον δι' επιστολής
εις πάσαν διαπεφοιτηκυίας εκκλησίαν Χριστού ποιησάμενος.
27. Quod si fidei Symbolum , quod a Patribus in D κζ'. Ει δε το της πίστεως Σύμβολον, και παρά των
synodo secunda expositum fuil, etiam et illi in της δευτέρας συνόδου Πατέρων εκτεθειται , και οι
septima postea definitionem fidei esse decreverunt, της εβδόμης όρον της πίστεως και αύθις είναι κε
non est cur miremur . Maluerunt enim publice co- κρίκασιν, ουδέν θαυμαστόν . Ήρετίσαντο γαρ εν τω
gnitam omnibus, approbatamque definitionem ro- κοινό τον πάσιν εγνωσμένος και καθωμολογημένον
Jur adhuc habere , ne viderentur novam professio- λόγον, και εισέτι κρατείν, και μη δοκείν νέαν όμο .
nem sine ullo emolumento tradere cum eo tem- λογίαν επί μηδενι κέρδει παραδιδόναι αυτούς , ήνω
pore universa Ecclesia Christi unionis vinculo μένης ούσης τω τότε της εκκλησίας απάσης Χρι
colligarelur. Nec ullus lunc temporis ex his omni- στου : τέως των απάντων ουδείς αντιφθέγξασθαι το
bus patriarchæ contradicere ausus est. Esse ! enim πατριάρχη τετόλμη κεν. " Ων γάρ άν τοις πρακτικούς
$ 65 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO IT . 566

εντεταγμένη και η αντίρρησις. 'Αλλ', ώς έoικο, νυν Autique et contradictio in actis inserta. Sed , ut
σύμπασα γνώσις, σύμπας ζηλος , τότε δέ γε και
εφεξής το ουτον ουδέν. Πώς γάρ αν το της ορθοδο-
ξίας αλλότριον, είπερ ήν όλως, ανεπισήμαντον , έως
δεύρο παρεωρήθη , και αστηλίτευτον ; Ποίον των
εκφύλων δογμάτων ου διεφαυλίσθη πολυτρόπως πα-
ραδειγματισθέν ; Ποίος αρχηγός της οιασουν αιρέ-
σεως , η συνήγορος, ουκ εκκήρυκτος; Το δι' Υιού
παρά Πατρός εκπορεύεσθαι το Πνεύμα το άγιον,
τίνες αποβάλλονται ; Και τους το δόγμα θεμένους
ανάγραπτον οικειούνται, και Πατέρας αποκαλούσι ,
και διδασκάλους, και αγίους Θεώ , και φωναίς ευφή-
μοις έτ’ Εκκλησίας γεραίρουσι , και τας ευχές
αυτών αιτούνται, και της εξ αυτών επικουρίας
εκετεύουσιν επιτεύξασθαι ; Και ποίας ταύτα της
συμφωνίας και Αλλ' έγωγε τέως των αγίων ανδρών Β eorum implorant , eorumque sulsidia consenti
υγιή πεπεισμαι είναι τα δόγματα , και ών ουχ υγιή
τα δόγματα , τούτους ουκ άν είπουμε αγίους ποτέ,
ούτως αφελώς έχω και άπραγμόνως . Ουδέ γάρ δεν .
δρον αγαθόν έωράκειν ποτέ καρπόν πονηρών προ-
βαλλόμενον, αλλά του σαπρού δένδρου καπν εκεί .
νον είναι πεπειραμαι πονηρόν, του δ' αγαθού δένδρου
καλός αραρότως και ο καρπός.
videtur, hoc tempore omnis scientia, et omnis
zelus abundat ; tunc vero et subsecutis temporibus
nihil simile fuit. Quomodo enim quod eral ab or
thodoxa fide alienum , si quid fuerat, omnino art
hæc usque tempora sine ulla nota , atque reprelien
sione negleclum delituisset? Quodnam de extraneis .
dogmatibus reprehensioni non patuit, multis modis
palam traductum ? Quis cujuscunque hereseos
auctor, sive patronus proscriptus non ful? Per
Filium a Patre procedere Spiritum sanc !iim , qui
nam condemnant ? Annon eos qui sinile dogma
scripto tradiderunt , sibi associant , Patresque nun
cipant, el præceptores, sanctosque Dei , el vocibus
bene ominatis in Ecclesia cohonestant, el preces
contendunt ? Et quænam in bis consensio ? Ego
vero sanctorum Patrum dogmata sana esse existinio ,
et quorum dogmata sana non sunt, eos nunquali
ipse sanctos compellarim . lla sum simplex, el nii
niine curiosus : neque enim arborem bona 111 -
quam conspicatus sum fructum malum producere,
sed arboris putrida fructum illum malum esse
experientia ipsa cognovi ; bonæ vero arboris bonus,
ut et convenit, fructus est.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΤΟΥ ΒΛΕΜΜΙΔΟΥ

ΛΟΓΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ
ΠΕΡΙ ΤΙΝΩΝ ΔΟΓΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ ,
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΥΣΕΒΗ ΒΑΣΙΛΕΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ , ΘΕΟΔΩΡΟΝ ΔΟΥΚΑΝ ΤΟΝ ΛΑΣΚΑΡΙΝ.

NICEPHORI BLEMMIDÆ
ORATIO SECONDA
DE NONNULLIS DOGMATICIS QUÆSTIONIBUS,
AD PIUM IMPERATOREM CONSTANTINOPOLITANUM , THEODORUM DUCAM
LASCARIM .

α'. Ο αιτών εν ου καιρώ, και λαμβάνων εν καιρό, C 1. Qui intempestive poscit, el lemprstive accipit,
παρίστησι τεκμηριωδώς την αίτησιν εύκαιρον, εί γε perspicuis argumentis lempestivam petitionem
προηγουμένω τώ μή κατά καιρον έποιτ' αν το κατά ostendil, si , cum id quod intempestivum eral, prae
καιρόν. Ει δέ τις τή του παρέχοντος επιγράφοιτο προ- cesserit, subsequatur illud quod opportunum est .
μηθεία το αποτέλεσμα, κάντεύθενουχ ήττοντο του κα- Si verı) quis rei assecutionem ejus, qui eam exhi
τάρξαντος δείκνυται νουνεχές, ότι τε καλώς ήδει και bel providentiæ ascribat, inde non minor illius
λίαν επιστημόνως, ή προκαταβάλλει τα σπέρματα , prudentia monstratur, qui eidem principium dedit ;
και ότι τότε πάντως έχρήν, ίν' ότε δέο: μεταλήψαιτο scivit enim cate el solerler quemnam in locuin sc .
του καρπού, προϋποτεθειμένης της του εφίεσθαι meniem projicerel, ut cum oplis esset , posimodum
συνετίσεως . Ούτω και γεωργός , ούτω και φυτουο : fruclum percipere possel, præhabila, scilicet sc
γος , κάν μή παρά πόδας αυτούς και απόλαυσις , προ- lerli cognitione illius quod appelerci. Eadem ra-
 567 NICEPHORI BLEMMID 568
tone el agricola , et salor, licet tum nullam ipsis A μοχθούσιν όμως δια την έκβασιν, το κρείττονι της
cmolumentum sit , ob eventum nihilominus labores ελπίδος νευρούμενοι , τουναντίον αποσειόμενοι , και
præassumuni, spe meliore corroborali , quidquid ώς επ' έλαττον οία μηδέποτ' εσόμενον λογιζόμενοι,
illis adversari posset exciilientes, tenentesque nihil τη του και συ σοφίας μαίευμα και τιθήνημα , μή πω
illis cvenire posse , quoil spem frustretur, vel mi- κεκινημένης ένταυθοί της ήδη συνεδρηγμένης δογ
uat . Ρropterea 1a quoque sapientia fetus , atque ματικής συζητήσεως , φθάνεις εξητημένος λόγους
alumnus, nondum hac in urbe mota , que jam περί ταύτης, εξ ών τεθάρρηκας ετέροις ενασχολου
cruperat, dogmatica quæstione, de ea providus ra- μένων τηνικαύτα σπουδάσμασι , και ήν η αίτησις ου
liones exposcis ab iis quos libi ſuturos morigeros τόσον εαυτό συνεπαγομένη το φορτικών, όσον δή το
existimasli, licet aliis studiis lum lemporis occupa- προοπτικόν, κάν τη κεφαλή του σοφού τοίς γε ξυν .
renlur, el petitio illa non tantum molesliæ secum , ιέναι δυναμένους τους οφθαλμούς αυτού καταγγέλ.
quantum providentiæ afferebat, et in capite sa- λουσα τα μηπω όντα προορωμένου πλέον , ή την
pientis illis, qui res concipere poterant, oculos των όντων υπόστασιν, οι κατανοείν ήρημένοι μόνα
illius prænuntiabat, ca quæ nondum erant, melius τα έν ποσίν. Επει δε νύν τη φύσει των πραγμά
prævidentis, quam eorum quæ jam sunt, exsisten- των, ουκ αν φαίημεν, ότι κεκλή μεθα, μάλλον μεν
iian capiant illi qui ea tantum quae anle pedes B ούν αλλ' ή πείγμεθα, και του το σώμα νοσηλευόμε
sunt, intelligunt. Cum vero nunc rebus ila poscen- νοι, πρός τήν του αιτήματος είσπραξιν και απότισιν
vibus, vocemur, non dicam , sed compellamur, licet οιά τινος ώρισμένου φόρου και έκανώς αφωσιωμένου
infirma atque egra valetudine simus, ad petitionis oφλήματος , έχεις του προκαταβεβλημένου την επι
«Xactionem atque solutionem , veluti cujusdam καρπίαν κατά καιρόν. "Έχεις δ' οπόσην ή εν ημίν
præscripti vectigalis , et satis jam dilati debiti, ha- ασθένεια της σαρκός άμα και της διανοίας παρα
bes opportune fructus eorum quæ antea projeceras; χωρεί.
habes quantum nobis imbecillitas carnis mentisque
permittit.
2. Ante omnia itaque scilo processionem in Spi- β'. Πρώτον μεν ούν ίσθι την εκπόρευσιν επί του
ritu sancto nuolum exsistentiae esse, et layposlali- αγίου Πνεύματος , τρόπον υπάρξεως , υποστατικήν
cam proprietatem , quemadmodum est in Filio ιδιότητα, καθώς έστιν η γέννησις επί του Υιού , και
Jiascibilitas, et in Patre innascibilitas . Illud elenim ή αγεννησία επί του Πατρός . Αυτό γάρ το μή γε
ingenitum esse , et genitum , et procedere, hunc γεννήσθαι, και το γεγεννήσθαι, και το εκπορεύε
φuidem Ρatrem , illum Filium , hunc vero , de quo C σθαι, τον μέν Πατέρα, τον δε Υιον, το δε τούθ' όπερ
dicitur, Spiritum sanctum nuncupavil, ut in rebus λέγεται Πνεύμα άγιον, προσηγόρευσεν, ώς φησιν ο
theologicis pertractandis eximius Gregorius ait. Qui πολύς εν θεολογία Γρηγόριος. Οι δ' ομώνυμον επί
vero τo procedere in Spiritu sancto homonymum . του αγίου Πνεύματος τιθέντες το εκπορεύεσθαι, δό
alirmant , assiguent aliam vocem , quæ proprie τωσαν ετέραν φωνήν της του αγίου Πνεύματος υπάρ
exsistentiam Spiritus sancti nolel ; sin minus , ξεως ιδίως σημαντικήν, ή μήν και την αγεννησίαν,
innascibilitatem , el nascibilitatem in aliis divinis και την γέννησιν επί των άλλων της θεότητος υπο
hypostasibus codem stupore homonymon astruant. στάσεων μετά της αυτής παραπληξίας ομωνυμείτω
Etenim to procedere cum rebus aliis annexum , σαν . Μεθ' ετέρων μεν γαρ πραγμάτων το εκπορεύε
eorum quibuscum construitur , conjunctionem σθαι συνταττόμενον, οίς αν συντάττοιτο, δηλώσειε
significabit, verbi gratia : Fluvius ex Edem pro- το κατάλληλον , ώς το, Ποταμός εξ 'Εδεμ εκπο
cedil ; et hoc : Procedebat foras , el loquebatur in ρεύεται , και 'Εξεπορεύετο έξω, και ελάλει επί
idipsum ; verumlamen Spiritu sancto annexum , το αυτό. Κατά δε του αγίου Πνεύματος ευρισκόμε
ipsain et solam Spiritus sancti exsistentiam signifi- νον, αυτήν και μόνην σημαίνει την του αγίου Πνεύ
cat, ut in Evangeliis, qui solus sapiens est , Iradidit. ματος ύπαρξιν, καθώς εν Ευαγγελίοις ο μόνος σοφός
Progredi vero, el effulgere, et si quid simile est, D παραδέδωκε. Το δέ γε προέρχεσθαι,και το εκλάμ
aliis rebus connexa alios sensus præseferunt ; πειν , και εί τι τοιούτον, άλλοις μεν και αυτά συν
veluti : Progreditir Rex ; el : Jusii fulgebunt sicut τιθέμενα πράγμασιν, άλλας εννοίας εισάγουσιν, ως
sol, quæ in divinis assumpla , in Spiritu quidem το, Προέρχεται ο βασιλεύς , και, οι δίκαιοι εκ
Spiritus sancti exsistentiam significant, in Filio λάμψουσιν ώς ο ήλιος , εν θεολογία δε παραλαμ
sulem Filii ; et lestimonia, quæ plurima sunt, ex βανόμενα, τη μεν περί του Πνεύματος την του
sacris Liiteris , in promplu sunt perquirenti. Πνεύματος σημαίνουσιν ύπαρξιν, τη δε περί του
Υιού, την του Υιού, και τας μαρτυρίας ευχερές το βουλομένω πολλάς γε ούσας εκ της Ιεράς Γραφής
αναλέγεσθαι.
3. Verumenimvero Spiritus sancli processionem γ' . Το δε την του αγίου Πνεύματος εκπόρευσιν δι'
ex Patre per Filium esse mullo jam antea in con- Υιού είναι παρά Πατρός ομολογούμενον ήν ανέκα -
ſessis erat , el usque ad liæc nostra tempora a piis θεν , και έως ημών τοίς ευσεβέσι και πρεσβευόμε
bominibus asseritur, et veluti commune dogma νον, και οία δόγμα κοινήν ανατεθειμένον τη Εκκλη
Ecclesiæ recipitur. Sed non diu esi , ex quo non . σία του Θεού . Καιρός δ' ου πολύς, εξ ου τινες
sulli ridicule dicam , an miserrime affecti, dum vel- έπαθόν τι γελοιότατον, ή μάλλον ειπείν , αθλιώτατον,
569 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO II .
βυλόμενοι γάρ εκ περιουσίας ανελεϊν , το, εκ του Α Ιent penitus ea Filio 1ollere, una cum eo sustule
Υιού , συνανεϊλον αυτώ και το, δι' Υιού, και τα δι-
δάγματα των τοσούτων αγίων , όπου μέν ήν τις λαβή
δοκούσα, διεστρεψαν, όπου δ' ουκ ήν ουδαμώς , ως
ασύμφωνα δηθεν τους πολλούς διεκρούσαντο. Και
όπου μέν ήν το εκ του Πατρός είτε προχείσθαι, είτε
προέρχεσθαι το Πνεύμα το άγιον , επί της εκπορεύ-
σεως παρεδέξαντο τα ονόματα όπου δε το δ!' Υιού
προσέκειτο, την πρόχυσιν εκεί και την πρόοδον, και
εί τι άλλο τοιούτον αντί της δωρεάς εξειλήφασι .
δ. Σύνεσις δε ουδεμία συνεωρακέναι , πρώτον μεν
ότι πολλοί των αγίων Πατέρων εδογμάτισαν και
λίαν σαφέστατα το διά του Υιού το Πνεύμα το άγιον
του Πατρός εκπορεύεσθαι, το δε μή δια του Υιού,
των όλων ουδείς τη θεολογία προσέθετο, πλήν ει μή B cedere nullum , dum de rebus divinis ageret,
τις εισάγει το του Θεοδωρή του φιλόνεικον. Δι' ο και
κιθήρητο, και αποκεκήρυκτο, κάν ύστερον κα
τεγνωκώς και αυτός εαυτού , και τους οικείους λό-
γους , όσοι της θεοστυγούς έριδος , αποσκευασάμενος ,
ου μην αλλά και ταϊς του αναθέματος αραις καθυ
ποβαλών, μόλις ούτω προσδέδεκτο.
ε'. Δεύτερον δε , το πώς αν έχoι ο Υιός χορηγείν
το Πνεύμα , μή κατά τινα σχέσιν ετέραν της ομο
ουσιότητος ώκειωμένον αυτώ; Ει γάρ το ομοούσιον bitudine , quam consubstantialitatis conjunctus ?
αίτιον τω Υιό της χορηγίας του Πνεύματος , ή τινός
των άλλων , ών έχειν λέγεται, παρά του Υιού το
Πνεύμα, επεί ώσπερ ο Υιός το Πνεύματι ομοού
σιον, ούτω και το Πνεύμα τω Υιω, χορηγεί δε ο Υιός
το Πνεύμα, χορηγήσοι αν και το Πνεύμα τον Υιόν . C
“Ιδιον το Πνεύμα του Υιού , ίδιος αν λέγοιτο και ο
Υιός του Πνεύματος. Αποστέλλει ο Υιός το Πνεύμα,
και αυτός ως Θεός ανταποσταλείη παρά του Πνεύ
ματος . Εκείνα λαλεί το Πνεύμα, όσα αν ακούοι
παρά του Υιού , και ο Υιός εκείνα λαλήσει , όσα αν
ακούσειε παρά του Πνεύματος . Εκ του Υιού λαμ-
βάνει το Πνεύμα , λήψαιτο και ο Υιός εκ του Πνεύ
ματος. Διά του Υιού το Πνεύμα συνάπτεται το
Πατρί, και ο Υις διά του Πνεύματος συνάπτοιτο
το οικείο Πατρί. "Οσα έχει το Πνεύμα, παρά του
Λόγου έχει, και ο Υιός όσα έχει, ταύτ' άν έχοι παρά
του Πνεύματος. Διά του Πνεύματος ο Υιός ενεργεί,
ενεργοίη και το Πνεύμα διά του Υιού. Είκόν έστι
του Υιού το Πνεύμα, και ο Υιός εικών αν είη του D liuun, qualen Filius lialbet al Patrem , talem lia
Πνεύματος . Τοιαύτην τάξιν και φύσιν έχει το Πνεύμα
τρος τον Υιόν, οίαν ο Υιός έχει προς τον Πατέρα:
τοιαύτην αν έχοι και ο Υιός προς το Πνεύμα και
τάξιν και φύσιν, οίαν αυτό προς τον Πατέρα. Πολλά
τα τοιαύτα • τέως δε και από των απαριθμημένων
όγε μη πάντη απηναιδευμένος, και απονενοημένος
τη αληθεία κατάθoιτο.
ς '. Ζητείς μαρτυρίας, ών αρτίως ειρήκαμεν ;
Πλείστας έναγχός σοι προκεκομίκαμεν. Τόμον όλον
εγκεχειρικότες τοιούτων μεστόν. "Ομως αν εξ εκεί-
γων κανταύθα βραχείας τινάς παραθήσομεν. "Ο
τοίνυν τα θεία πολύς Αθανάσιος , εν μέν τώ κατά
'Αρειανών πρώτη τάδε φησίν : Ο δε Σωτήρ το
έμπαλιν Θεός ών , και τη βασιλεία του Πατρός
570
runt el per Filium , et lanlorum Patrum documenta ,
si qua captionis dabatur ansa, perverlerunt, sin
vero nulla apparebat , lum illa , tanquanı quæ cum
muliis aliis non convenirent, rejecerunt. Et ubi -
cunqne eral ex Patre sive effundi, sive emanare
Spiritum sanctum , de processione voces accpe
runt, ubicunqne vero per Filium annexum erat,
effusionem ibi , el emanalionem , el si quid aliud
simile , pro dono , et munere dici contende
runt.
4. Neque ulla illis prudentia adfuit discernendi.
Primum quidem multos sancios Patres et apertis
sime omnino sancivisse per Filium Spiritum san
ctum ex Patre procedere, at per Filium non pro
allirmasse, nisi quis hoc a Theodoreto contentionis
vilio dictum in medium afferat, propter quod de
posilus el proscriplus est ; licet poslea semelipsum
condemnans, sermonibus propriis quos exsecran
dæ contentionis studio eſfulierat, ablegatis , et
anathematis diris subactis , vix landem receplus
sit .
5. Secundo vero , quonam modo possel Filius
Spirilum largiri, nisi esset cum eo aliqua alia ha
Etenim , si consubstantialitas causa in Filio esset
suppeditationis Spiritus, sive alterius cujuspiam ex
jis qux. Spiritus habere dicitur a Filio, quando
quemadmodum ejusdem essentiæ est cum Spirilu
Filius ; ita et Spiritus cum Filio, largitur vero
Filius Spiritum , suppeditaret quoque Filium Spi
ritus : proprius est Filii Spiritus , proprius dicere
lur et Filius Spiritus ; millil Filius Spiritum , et
ipse ut Deus contra mitieretur a Spiritu ; loquitur
Spiritus, quæcunque a Filio audit, et Filius loque
retur quæcunque a Spiritu audiret ; es filio ac.
cipίi Spiritus, acciperet et ex Spirita Filius ; per
Filium Spiritus conjungitur Patri , et Filius per
Spiritum proprio Patri conjungeretur ; quecunque
habet Spiritus, a Filio babel , et Filius quæcunque
habet, ea haberet a Spiritu ; per Spiritum Filius
operatur, et Spiritus per Filium operaretur; imago
est Filii Spiritus, et Filius imago Spiritus essel :
Lalem ordinem , naluramque habel Spiritus ad Fi
berel et Filius ad Spiritum et ordinem , el nalu
ram , qualem ipse Spiritus ad Patrem . Mulia bis
similia sunt . Interim autem , et ex his quæ numerala
jain suni , qui omnino verecundiam non deposuit,
et prorsus oblitus sui non est, verilati assensum
prebebit.
6. Testimonia jam dictorum exposcis ? Plurima
paulo ante oloulimus, cum tomum traderemus
horun referlissimum ; nihilominus ex iis el hic
nonnulla apponemus. Divinissimius Athanasius
contra Arianos Oratione hæc babet : Rursum vero
Salvator Deus exsistens, dominalu Patris perpeluo
insperans, et Spiritum sanctum unicus ipse largieus.
 NICEPITORI DLEMMIDE 512
Item : Νeque enim et scipso Spiritus εφuitur , sed Α αει βασιλεύων , του τε Πνεύματος του αγίου αυ
Vorbum est , quod illum dignis subministral. Item : τος ών χορηγός μόνος. Και πάλιν : Ου γαρ αφ'
Denique quemadmodum ante incarnationem Verbum εαυτού το Πνεύμα λα.θεϊ , αλλ' ο Λόγος έστιν ο
cum esset , sanctis veluti proprium Spiritum elargie- τούτο διδούς τους αξίοις . Και αύθις : 'Αμέλει
batur , sic et horno facliis Spirilu sanctifical omnes . ώσπερ προ της ενανθ, ωπήσεως Λόγος ών έχορή
Et tertia oratione : Si Spiritus scit , multo magis γει τοις αγίοις ώς ίδιον το Πνεύμα , ούτω και
scit Verbum , qua Verbum est , ex quo et Spirit us άνθρωπος γενόμενος, αγιάζει τους πάντας το
accipit . Rursum : Quæcunque hubel Spirilus, ea Πνεύματι. 'Εν τω τρίτω δε των αυτών • Eί το
hahel a Verbo . Hud allem : Quicunque dixerit con- Πνεύμα οίδε , πολλώ μάλλον ο Λόγος , ή Λόγος
Ira Filiuin hoininis, remilletur ei , exponens ait le έστιο , σίδε , παρ' ού και το Πνεύμα λαμβάνει .
Christo : Ipse Verbum Dei cum sil , ipse per Spiri- Και αυθις: Και όσα έχει το Πνεύμα, ταύτα παρά
lilm omnia operatur. Et ad Serapionem episcopum : του Λόγου έχει . Το δ' , "Ος άν» είπη κατά του Υιού
I mago Filii dicitur, el est Spirilus. licm : Filius a του ανθρώπου , αφεθήσεται αυτό , διερμηνεύων ,
Patre quidem millilur, ipse vero Spiritum miltil ; et φησί περί του Χριστού , ότι , Αυτό : Λόγος ών του
Filius quidem Patrem glorificat, dicens : « Paler, Θεού , αντές: διά του Πνεύματος ενεργεί τα πάντα .
ego te glorificari. , Spiritus autem glorificat Filium : B 1ος Σεραπίωνα δε τον επίσκοπον • Eικών του
« Ile enim , , ail , e me glorificabit. » El Filius Yίου λέγεται , και εστι το Πνεύμα . Και πάλιν : Ο
inquil: Quae audivi a Patre, hæcet loquor mundo . ) μεν Υιός παρά του Πατρός αποστέλλεται , αυτός
Spiritus er Filio accipit : 1 De meo enim , , inquit, δε το 1Ινεύμα αποστέλλει • και ο μεν Υιός τον
i accipict, et annuntiabit vobis . , Et Filius in nomine Πατέρα δοξάζει , λέγων , Πάτερ , εγώ σε εδόξασα,
Pairis verit : « Spiritus autem sanctus, i ail , « quem το δε Πνεύμα δοξάζει τον Υιόν . Εκείνος γάρ,
millet Pater in nomine meo . » Talent ordinem et φησίν, έμε δοξάσει . Και ο μεν Υιός φησίν , “ Α
naturam cum habeat Spiritus ad Filium , qualem ha- ήκουσα παρά του Πατρός , ταύτα και λαλώ εις τον
bel Fil'us ad Patrem , quomodo qui hunc creaturam κόσμον, το δε Πνεύμα εκ του Υιού λαμβάνει . Εκ
vocal , non ilem et de Filio necessario senliet ? El- του εμού γαρ, φησί, λήψεται . Καιόμεν Υιός εν τω
enim si Spiritus est creatura Filii, subsequens omnino ονόματι του Πατρός ήλθε, Το δε Πνεύμα το άγιον ,
fuerit affirmure eos:lem , et Verbum Patris esse φησίν , ο πέμψει ο Πατήρ εν τω ονόματί μου.
creaturam . Magnus lum in agendis, tum in medi Τοιαύτην δε τάξιν και ύσιν έχοντος του
tandis Basilius, de fide tractans in Ascelicis : Πνεύματος προς τον Υιόν , οίαν έχει ο Υιές προς
Patre mittente Fitium, Filio millenle Spiritum san- c τον Πατέρα , πως ο τούτο κτίσιμα λέγων , ου το
clum . Item : Spiritus sanctus, qui doce!, el memorie αυτό και περί του Υιού εξ ανάγκης Φοιήσει ;
suggerit, quacunque a Filio audierit. Ει alAmphi. Ει γάρ έστι το Πνεύμα του Υιού κτίσμα , ακό
lochium scribens: Unus vero est et Spiritus sanctis , λουθον αν είη λέγειν αυτούς και τον Λόγον του
qui et ipse singulariter enuntiatur, et per unum Πατρός είναι κτίσμα . Ο μέγας εν θεωρία και
Filium uni Patri conjungitur. Et ad fratrem suum πράξει Βασίλειος περί της πίστεως διαλαμβάνων εν
inter sancios sapientissimum Gregorium de diffe- τοις 'Ασκητικοίς · Τού μέν Πατρός πέμποντας τον
rentia essentiæ et hypostasis : Quemadmodum , Υιόν , του δε Υιού πέμποντας το άγιον Πνεύμα.
ait, in catena, qui unam extremitatem arripit , et Και πάλιν, Το Πνεύμα το άγιον το διδάσκιν , και
aliud extremum una cum ea altrahit, Sic et φui Spi- υπομιμνήσκον πάντα, ίσα αν ακούοι παρά του
rilum traxit, per eum et Filium simul traxit ; et si Υιού. Επιστέλλων δε προς 'Αμφιλόχιον , "Εν δε
quis Filium vere susceperit, habebit ipsum utruque και το άγιον Πνεύμα, φησί, και αυτό μοναδικώς
ex parte, hac Patrem , illa proprium - Spirilum una εξαγγε.1.1όμενον , και δι ' ενός Υιού το εν Πατρι
secuin ducentem . Neque enim a Patre, qui semper συναπτόμενον . Προς δε τον αδελφόν αυτού την
in Patre es!, prxscindi potest ; neque a Spiritu un- σοφόν εν αγίοις Γρήγοριον , περί διαφοράς ουσίας
για m dissociabitur proprio , qui omnia in ipso ope- D και υποστάσεως, " Ωσπερ, φησίν, εξ α.λύσεως, και
rulur. Et in Antirrheticis : Unus Deus cum sil , Deus του ενός άκρου αψάμενος , και το έτερον άκρον
filius palerna nalura et paterno nomine ; unus cum συνεπεσπάσατο, ούτως και το Πνεύμα ελκύσας ,
sit Dominus Filius, Dominus Pater, imaginis nomine δι' αυτού και τον Υιόν συνεπε.κύσατο , και ει
vocitatus, tanquam exemplar illius el genilor, sic el τον Υιόν αληθώς τις λάβοι , έξει αυτόν εκατέρω
Spiritus Dominus a Domino nomen habel , a quo θεν, πη μεν τον εαυτου Πατέρα , πη δε το ίδιον
subministratur , et Dominus ab imagine Spiritus , Πνεύμα συνεπαγόμενον . Ούτε γάρ του Πατρός και
quando el Deus Spiritus ab eodem cognominelur. αεί ών εν τω Πατρί αποτμηθήναι δύναται , ούτε
Sapientissimus Cyrillus, ad imperatorem Theodo- του Πνεύματος ποτε διαζευχθήσεται του ιδίου,
sium de Christo : Liberans enim a peccatis eum qui και πάντα εν αυτώ ενεργών. Εν δε τοις 'Αντιρρη
ipsi adherel, proprio deinceps ungit Spiritu, quem τικούς , Ενός όντος του Θεού, Θεός ο Υιός , Πα
immillit ipse tanquam ex Deo Patre Verbum ; el ex τρική φύσει, και Πατρικά ονόματι , και ενός άν
propria natura nobis emillens , el lanquam rem in . του Κυρίου του Υιού , Κύριος ο Πατήρ , το της
carnationis, dispensatione communem pomens proper εικόνος ονόματι καλούμενος, ως πρωτότυπος αυ
νnionem etiam , ut oιo « ονγoraliter insuitabat. της και γεννήτη, οίτω και το Πνεύμα Κύριος
573 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO II. 574
από του Κυρίου την επωνυμίαν έχει , αφ' ού και A Secundo Thesaurorum libro : Necessario Spiritum
μεταδίδοται και ο Κύριος από της εικόνες ex natura Filii exsislere fatendum est : nainque ut
Πνεύμα , έπει και ο Θεός Πιεύμα απ' αυτού ex eo natura exsistens, el in crealuras ab eodem
προσηγόρευται . Ο σοφώτατος Κύριλλος προς τον missus, renovationem efficit. Item : Νon est alients
βασιλέα Θεοδόσιον περί του Χριστού : 'Απο Τύων ab essentia Filii Spirilus sanclus, sed in ipso , el « X
grup duaprlac ror avro apoc xeijieror, to idio ipso, et veluti operatio quardam naturalis. Tem ad
λοιπόν καταχρίει Πνεύματι, όπερ ενίησι μέν αύ- Nestoriuin de Christo : Ipse operans per Spiritum
τ'ς ώς εκ Θεού Πατρός Λόγος, και εξ ιδίας ημών sanctum dicebat : 1 De meo accipiel, et amuntiubit
αναπηγάζων φύσεως , κοινόν δε ώσπερ το χρήμα vobis . 1 Alqne ex his quidem manifestum est, per
τιθείς τι μετά σαρκός οικονομία διά την ένω- Filium esse Spiritum a Patre.
σιν , και ως άνθρωπος ενέπνει σωματικώς . Εν δευτέρω βιβλίο των Θησαυρών • Ανάγκη το Πνεύ
μα της ουσίας υπάρχειν ομολογείν του Υιού . Ως γαρ εξ αυτού κατά φύσιν υπάρχον, και επί την
κτίσιν παρ' αυτού πεμπόμενον , τον ανακαινισμόν εργάζεται. Και πάλιν, Οίκ α...λότριον της
ουσίας του Υιού το άγιον Πνεύμα, α.λ.ι' εν αυτώ, και εξ αυτού , και ώσπερ ενέργεια τις φυσική.
Προς δε Νεστόριον περί του Χριστού πάλιν , Αυτός ενεργών δια του αγίου Πνεύματος, έφασκε » , ότι
'Εκ τού εμού λήψεται, και αναγγείλει υμίν . 'Αλλ' εκ τούτων μεν φανερόν, ότι δι' Υιού το Πνεύμα
παρά Πατρός.
ζ'. "Ilδη δε και τινας ενστάσεις των αντιφερομέ- Β 7. Sed jam adversariorum objectiones aliquæ , et
νων τάς γε βιαιοτέρας επισκεπτέον, όπως αν εξε- validiores considerandic sunt, ut iis examinatis,
ταζομένων αυτών και της αληθείας σύστασις επί veritas magis , fraudum machinis dissolutis, eluce
πλέον ισχυροτέρα φανείη τη τών της απάτης συ- scal, per Filium Spiritum exsistere ex Patre , pla
στροφών διαλύσει συντρέχουσα , και το δι' Υιού το nius confirmans, atqne stabiliens. Quomodo itaque
Πνεύμα περηφέναι παρά 11οτρος έκφαίνουσα τρα- imago Filii Spiritus cst ? inquiunt. Si id fuerit,
νότερον και κρατύνουσα . Πώς oύν εικών εστι του Filio in omnibus exæquabitur, babebitque apud
Υιού το Πνεύμα και φασίν. Ει τούτο εστι , το Υιώ sentetipsum per omnia hypostaseos Filii notas .
κατά πάντα παρισωθήσεται, και έξει παρ' εαυτώ Quomodo itaque non erit generalus a Patre, sed
τα της του Υιού γνωριστικά υποστάσεως. Πώς oύν procedens ? et quomodo non erit Filius Filii , et
ουκ έσται γέννημα του Πατρός , αλλά πρόβλημα ; Palris nepos, si in Filium tanquam ad exemplar
και πώς oύ του Υιού μεν Υιός , έγγονος δε του Πατρός, transferlur ? Ad hæc, licet contentio contra nos
είπεο εις τον Υιόν ώς εις αρχέτυπον αναφέρεται και suscepta non sir , sed contra eos qui Filii imaginem
Προς ταύτα κάν μή προς ημάς η μάχη , προς γάρ Spiritum sanctum asseverant, nos ila occurrimus :
τους ειρη κότας εικόνα του Υιού το Πνεύμα το άγιον , Omnis imago necessario ab exemplari suo in aliquo
αλλ' ήμείς ούτω φαμέν. Πάσα εικών εξ ανάγκης C differt. Nam si nulla esset inter ea differentia,
διαφέρει κατά τι προς το αρχέτυπον . Διαφοράς γάρ essent plane imagines exemplaria. Quapropter,
ουκ ούσης τινός εν αυτοίς , είεν αν αι εικόνες αρχέ- quemadmodum Filius imago Palris cum sit, dillert
τυπα • διό καθάπερ ο Υιός εικών υπάρχων Πατρός lamen ab exemplari proprielale ; Filius enim est ,
διενήνoχε του πρωτοτύπου τώ ιδιώματι. Υίος γάρ non Paler ; generalus, non ingenilus : sic el Spirilis
ου Πατήρ, γεννητος, ουκ αγέννητος , ούτω και το sanclus imago Filii cuin sit, et dicatur , Spiritus
11νεύμα το άγιον, εικών του Υιού, και αν και λεγό- est, non Filius ; effusus , sed non generalus ; pro
μενον Πνεύμα εστίν , ουχ Yίδος , προβλητόν, αλλ' ου prielas enim ab eam possidente avelli non potest ;
γεννητον. Η γάρ ιδιότης ακίνητός εστιν εκ του vel quomodo proprielas, si communicarelur, el ab
ταύτην έχοντος • ή πώς άν ιδιότης μένου κοινουμένη , uno in alium Transmearet ? Quod enim in duobus ,
και αφ' ετέρου προς έτερον μεταπίπτουσα ; Το γάρ aut pluribus conspicitur, communilas est, non
εν δυσιν ή πολλοίς θεωρούμενον , κοινότης , αλλ' ουκ proprietas.
ιδιότης εστίν.
η'. "Οθεν ουδέ Υιός όλως εκλήθη το Πνεύμα το 8. llinc neque Filius prorsus vocatus est Spiri
άγιον, ώς αν είη μόνος Υιός ο Υιός, και μόνον Υιός, D las sanctus ; et solus Filius essel Filius , et tantum
ου μήν και Πατήρ, και το Πνεύμα το άγιον, Πνεύμα modo Filius , et non Paler : et Spiritus sanctus
μόνον, αλλ' ουχί και Υιός, καθώς και ο Πατήρ μό- Spiritus solum , non item et Filius, quemadmodum
νον Πατήρ . Διό και ο μέγας εν θεωρία και πράξει et Paier solum Pater. Proplerea magnus tum agen
Βασίλειος ούτω φησί προς Ευνόμιον απορoύντα : Διά dis, tum niedilandis Basilius Eunomio hasitanti,
τι μή και το μή είναι εκ Θεού δι' Υιού, α.1.ι' ίνα quare non el Spirilus Filius Filii ? respondet : Noir
το Πνεύμα Υιός του Υιού . "Οτι ου διά το μή quod non sit ex Deo per Filium , sed ne Trias infini
είναι εκ Θεού δι' Υιού , αλλ' ίνα ή Τριάς μη νο . lam multitudinem , Filios scilicet ex Filiis, ut in
μισθη πλήθος άπειρον υιούς εξ υιών, ως και εν hominibus solet, in se habere existimarelur . Sed ais:
ανθρώποις , έχεις υποπτευθείσα . Αλλά λέγεις , Si Dei imayo est Filius, Filii vero Spirilus ; el si
Εί Θεού μέν εικών ο Υις, Yioύ δε το Πνεύμα • Dei quidem Verbum Filius, Verbum rero Filii Spiri
και ει Θεού μέν Λόγος ο Υιός, ρήγι δε Yίου το lus , quire ron el Filius filii Spiritus dictus esit.
53 NICEPHORI BLEMMID.E 576
που είquidem validissimo argumento ad tuam impie- A Πνεύμα , διατί μή Υιός Υιού το Πνεύμα είρηται ;
talem asiruendam usus es . Αut enim Filium , aut Τούτω γαρ ισχυροτάτω προς την ασέβειαν έχρή
ctealuram jubes non tenere : el quod Filius nuncu- σω. " Η γάρ Υιόν , ή κτίσμα κελεύεις νοεί » . Και
palus non est, ideo crealuram esse impie asseris illum ότι μή Υιός ώνόμασται, διά τούτο κτίσμα είναι ,
qui creaturæ causa est, qui crealura? sanctifical, βλασφημείς, το της κτίσεως αίτιον, τό της κτί
el deifical, qui Domini, Deique appellatione glorifi- σεως αγιαστικών και θεοποιό , το Κυρίου και
calur, qui divinas complet operationes. Cum itaque Θεού δοξαζόμενον ονόματι , το των θείων ενερ
appellat one Filii indignus tibi judicetur, tanquam a γειών πληρωτικόν . 'Επεί ούν ανάξιόν σοι ται
Paire et Filio alienus, considera quanam ratione γεται της του Υιού προσηγορίας ως αλλότριον
Filios efficit eos qui suncliſicantur . Quod si iu per Πατρός και Υιού , σκέψαι , πως υιούς απεργάζε
Spiritum Filius Dei es , quomodo Spiritus a filiatione ται τους αγιαζομένους . Ει δε συ διά του Πνεύ .
alienus esl? liem ; Dicimus itaque affirmare Filium ματος Υιός Θεού, πως το Πνεύμα ξένον υιότητος ;
ex Filio, Triadem in mulliludinis deilalum suspicio- Και αύθις : Λέγομεν ούν ότι το ειπείν Υιόν εξ
nem homines , qui id audissent , adduxissel ; in prom Υιού , την Τριάδα της θεότητος εις πλήθους υπο
plu namque eral suspicari , sicut Filius ex Filio ge- ψίαν προσήγεν ανθρώποις , ακούσασιν . "Ετοιμον
neralus est, ita ex hoc rursus alium prognatum esse, Β γάρ ήν υπολαβείν , ώς είπερ Υιός εξ Υιού γεγέν
el rursus alium , et sic item plures alios unuin post νηται , και εκ τούτου πάλιν έτερος αν είη γεγεν
alium . Propterea ex Deo quideni esse Spiritum , pa τημένος , και πάλιν άλλος , και επί πλήθος εξής.
lam Apostolus edixit, dicens : « Spiritum , qui ex Διά δή τούτο το μεν εκ Θεού το Πνεύμα είναι ,
Deo est , accepimus. » Ει per Filium apparere plane τρανώς ανεκήρυξεν ο Απόστολος, λέγων , ότι
demonstraril , cum Spiritum illum vocasscl uli Dei et Το Πνεύμα το εκ του Θεού ελάβομεν , και το δι'
mentem Christi insuper asserens , quemadmodum et Υιού πεφηνέναι σαφές πεποιήκει Yίου Πνεύμα
Dei Spiritum ut hominis. Filium vero Filii dicere ονομάσας αυτό καθάπερ Θεού, και νούν Χριστού
cavit, ut unus quidem Puter et Deus, qui semper προσειπών, καθάπερ και Θεού Πνεύμα ως του
Puter persererat, et esl ab æterno quod est : unus vero ανθρώπου, Υιόν δε του Υιού προσειπείν εφυλά
Filius sempiterna generatione generalus qui sine ξατο , ίνα είς μέν Πατήρ και Θεός, ο αεί Πατήρ
principio est ium Palre, el Filius verus Dei semper διαμένων , και ών αϊδίως ό εστιν. Εις δε Υιος
est, φui est Deus Verbum et Dominus : unus et Spi- αιδίω γεννήσει γεγεννημένος, ο άναρχος συν τω
ritus sanclus vere Spirilus sancius . Πατρί , Υιός αληθινός Θεού, αεί ών, ό έστι, Θεός
C Λόγος και Κύριος, εν δε και το Πνεύμα το άγιον
αληθώς άγιον Πνεύμα .
9. El quare, inquit, Spiritus descendit ad Filium θ'. Και ίνα τί, φησί, το Πνεύμα κατήλθεν επί
in specie columbæ , si omnino ex Filio eral ? Qui ila τον Yίν εν είδει περιστεράς, είπερ ήν όλως εκ
sentit, modis omnibus in duo Christum unum dividil , του Υιού ; Πάντως και ούτω φρονών , εις δύο διαι
ut ex Filio Dei Spirilum sanctum descendere dical in ρει τον ένα Χριστόν , ίνα εκ του Υιού του Θεού
filium hominis. Dicimus ilaque non aliunde quam de καταβαίνον είπη το Πνεύμα επί τον Υιών του
cælo in Dominum Spiritum descendere decuisse, unde ανθ, ώπου. Λέγομεν ούν, ώς ουκ άλλοθεν έχρην
etiam vox Pairis advenit, ut cælestem esse confir- κατιέναι το Πνεύμα επί τον Κύριον, ή εκ των
marel, et Filium rere Dei, qui in terra abluebatur . ουρανών , όθεν και η φωνή του Πατρός , ως αν
Deinde ut in hominem propter dispensationem super ουράνιον είναι πιστώσηται , και Υιον όντως Θεού
Filium Spiritus descendit. Hoc et sapientissimus τον επί γης βαπτιζόμενον. "Επειτα και ως εις
docuit Cyrillus, proplietam Joelem exponens : Qua άνθρωπον διά την οικονομίαν επι τον Υιόν το
enim est, ait, Deus et ex Deo secundum naturam Πνεύμα κατέρχεται . Τούτο και ο σοφώτατος εδί
Flius ( generalus enim vere est es Deo Patre ) pro- δαξε Κύριλλος, τον προφήτης Ιωήλ εξηγούμενος .
prius ejus et in eo Spiritus est ; quemadmodum et D'Η μεν γάρ έστιν, είπών, Θεός και εκ Θεού κατά
de ipso Deo el Palre intelligitur. Quo vero factus φύσιν ο Υιός (γεγέννηται γάρ αληθώς εκ του
esi homo , el modo nostro apparuit, ascitilius illi Θεού και Πατρός ) , ίδιον αυτού τε και εν αυτώ
esse Spiritus dicilur ; descendit enin super ipsum in και εξ αυτού το Πνεύμα εστί καθάπερ αμέλει και
specie columbæ , cum secundum nos factus, ul dixi, επ ' αυτού νοείται του Θεού και Πατρός . Η δε
tanquam unus es nobis per dispensationem baptizα- γέγονεν άνθρωπος και πέφηνε καθ' ημάς, έπα
relur. Tum el proprius ipsius Spirilus donalus ipsi κτόν αυτό είναι το Πνεύμα λέγεται. Καταπεφοί
dicitur propler humanitatem ; el hoc est exinanilio. τηκε γαρ επ' αυτόν εν είδει περιστεράς , ότε καθ'
Cuni itaque ut homo propter disponsalionem accipie- ημάς γεγονώς, ώς έφην, ώς εις εξ ημών οικονομι
bat Spiritum suum , undenam illum nisi de cæli in κώς εβαπτίζετο . Τότε και το ίδιον αυτού Πνεύμα
sui gloriam debebal accipere ? Posl passionem vero , δoτόν αυτό λέγεται, διά το ανθρώπινον και τούτο
el resurrectionem , jam dispensatione perfecta , non έστιν ή κένωσις . 'Επει γούν ως άνθρωπος διά
accipit Spiritum sanctum , sed elargitur, et ex semes- την οικονομίαν εδέχετο το Πνεύμα αυτού, πόθεν
ipso Transmillit per insufflationem , faclo ipso edo- έδει τούτο δέχεσθαι, ει μή από των ουρανών εις
cons , per euin a Patre procedere. Interim itaque δόξα αυτού ; Μετά δε το πάθος και την ανάστα
577 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS ORATIO IT . 578
σιν ήδη της οικονομίας τετε.1εσμένης, ου δέχε- A Verbum incircumscripίum cum esset , in Jordane eral
ται το Πνεύμα το άγιον , αλλά δίδωσι και αφ' cuin corpore, quod assumpseral, el sine corpore , in
εαυτού προϊησι δι' εμφυσήσεως , πρακτικώς εκδι- cælo, ul el ubique. Ipse igilur de cælo ut Deus millit
δίσκων , ότι δι' αυτού παρά του Πατρός εκπρ- Spirilum suum in semetipsum ut hominem . Quapro
ρεύεται. Τέως δ' ούν επεί απερίγραπτος ο Λόγος pler in rebus divinis prieslans Athanasius , in iis
και εν τω Ιορδάνη μετά σώματος ήν , ου προσ- que de incarnatione unigeniti Verbi pertracial,
εί.ληφε , και ασωμάτως εν ουρανό καθώς και postquam dixissel tanquam columbam visum fuisse
απανταχού . Αυτός ούν από των ουρανών ως Spiriluin sanctum descendentem manentemque
Θεός πέμπει το Πνεύμα αυτού εις εαυτόν ώς εις super Dominum , subdit : Ipse enim superne demit
άνθρωπον . Διό και ό τα θεία πολύς Αθανάσιος , εν lebat 14! Devs , et inſerne ipse eum suscipiebatul
οίς περί της ενανθρωπήσεως του μονογενούς Λόγου hoino. Ex eo ijitur in eum descendebat , ex ejus
δ.έξεισιν, ειπών ότι, ώσπερ περιστερά ώφθη το deitate in humanitatem ipsius .
Πνεύμα το άγιον καταβαίνουν και μένον επί τον Κύριον , επάγει λοιπόν : Αυτός γαρ άνωθεν αυτό έπρrt
πεν ως Θεός , και αυτός αυτό κάτωθεν υπεδέχετο ως άνθρωπος . Εξ αυτού ούν εις αυτόν κατήει,
εκ της θεότητος αυτού εις την ανθρωπότητα αυτού .
ι'. Πάλιν ενίστανται γενναιότερον ούτω προτεί- και 10. Adhuc validius instant alque objiciunt : Quid
νοντες. Πάν ο περί Θεού λέγεται , ή κοινόν εστι της quid de Deo dicitur, aut Triadi commune est ,
Τριάδος, και μιας υποστάσεως ίδιον • ώστε και το έκ. aut uni hypostasi proprium ; quare id quod est
πορευτικόν, ή και των τριών είη αν υποστάσεων, ή cmillere, aut tribus typostasibus conveniet , aut
μιάς εξ αυτών " μέσον γάρ τι φυσικού και υποστα- uni; nihil eniin medium inter naturalem et liypo
τικού ιδιώματος , ου γινώσκομεν. Επει δε παρά staticam proprieralem agnoscimus. Quando vero es
του Πατρός ομολογουμένως εκπορεύεται το Πνεύμα , Palre, nemine hæsilanie, Spirilus procedit, cc
παρ' εαυτού δε αδύνατον εκπορεύεσθαι, ουδέ παρά fieri nequit ut a semel aliquid procedat, neque ex
του Υιού εμπορεύεται, και έσται της Ιατρικής υπο- Filio procedet, el sic vis cinillendi erit propria
στάσεως ίδιον το εκπορευτικόν. Ούτω γαρ και Γρη- hypostasis paterne. Sic elenim el Gregorius in
γόριος εν βίβλω τη Θεογνωσία διδάσκει των Νυσ- libro qui De Dei cognitione inscribiiur, Nyssaen
σαίων ο πρόεδρος , Πνεύμα λέγων , το της Πατρι- sium antistes docet : Spiritus, inquiens, ex palerna
κής υποστάσεως εκπορευόμενον , τού δ' ένεκα hyjposlusi procedens ; hanc eliam ob causam , el
γάρ και Πνεύμα στόματος , αλλ' ουχί Λόγον στό- Spirilum oris, non autem Verbum oris David ap
ματος είρηκεν ο Δαβίδ, ίνα την εκπορειτικήν C, pellavit , ut proprietalent procedendi Patri soli
ιδιότητα τω Πατρί μόνο προσούσαν πιστώ- astrueret,
σηται .
ια'. Τί ούν ημείς προς ταύτα φαμέν ; Πρώτον 11. Quid ilaque nos ad hæc dicimus ? Primai
μεν, ότι το Πνεύμα το άγιον ουκ εκ του Υιού καθά- quidein nos Spiritum sanctum non ex Filio tail
περ εκ πρώτης αρχής δογματίζομεν , αλλά διά του quam ex primo principio asseveramus, sed per
Υιού παρά του Πατρός . "Έπειτα καθώς ου δύναται Filium es Patre . Deinceps, quemadmodum non
παρ ' εαυτού εκπορεύεσθαι πάντως , ουδ' αποστέλλε. potest ex seipso procedere omnino , neque a semet
σθαι παρ' εαυτού δύναιτ' άν, ίνα μή το αυτό και ipso milli poierit, ne idem et millelis sit secun
αποστέλλον είη κατά ταυτόν, και αποστελλόμενον. dum idem , et missum . Cum autem el a Paire mil
Επει δε και παρά Πατρός αποστέλλεται, και παρά lilur, ei a Filio, siculi ipse Patris Filius in Evan
του Υιού, καθώς αυτός και του Πατρός Υιός εν Ευαγ- gelio docuil, novimus, missionem Spiritus me
γελίοις εδίδαξεν, έγνωμεν, ιδού την αποστολής του diain inter laypostaticam , el naturalem proprieta
Πνεύματος, μέσην υποστατικής τε και φυσικής ιδιό- tem . Quare instantiæ fundamentum disjecium
τητος. "Οθεν και της ενστάσεως θέμεθλος διασέτεισται plane emarcuit. Quid porro dicerent de ipso Spi
και σεσάθρωται . Τί δ' αν φαίες και κατ' αυτό το p ritus normine , quod in iis in quibus medium non
του Πνεύματος όνομα του αγνώστου μέσου γινωσκο- agnoscunt, medium tamen csse cognoscitur. Spi
μένου ; Πνεύμα γάρ Πατρός, και Πνεύμα Υιού, το ritus enim Patris, et Spiritus Filii sanctus Spiritus
άγιον Πνεύμα λέγεται, και έστιν, εαυτού δε Πνεύμα dicitur et est ; sui ipsius vero Spiritus neque est,
ούτ ' έστιν, ούτε λέγεται , καθώς ουδε ο Πατήρ εαυ- neque dicitur ; quemarimodum neque Pater sui
του Πατήρ , ή ο Υιός εαυτού Υιός. ipsius Pater, neque Filius sui ipsius Filius .
ιβ . 'Αλλ ' εξεταστέον λοιπόν , είπερ ορθώς τε και 12. Cæterum illud examinandum est , ulrum
ασφαλώς το του σοφού Γρηγορίου ρητόν παρενήνε- recte luloque sapientis Gregorii dictum adductuin
και , λέγοντος, ως αυτοί φασι , τον Δαβίδ τούτου χά . sit , dicentis , ut ipsi aiuni, Daviden ideo dixisse
ριν ειρηκέναι το Πνεύμα στόματος πνεύμα, και μη spiritum oris Spiritum, et non verum oris Ver
τον Λόγον στόματος λόγον, ίνα την εκπορευτικής Dum, ut proprietatem ermillendi soli Patri asse
ιδιότητα των Πατρί μόνο προσούσαν πιστώσηται . rerel. Quomodo itaque si dixissel verbum oris
Ιώ ; ούν ει τον Λόγον ειρήκει στόματος λόγον, και Verbum , aliquem una cum Patre linijus eniliendi
τινι μετά του Πατρός ετέρω την τοιαύτην άν εκπο- proprietatis participem fecissel ? Quam oratio ne
ρευτικήν ιδιότητα εκοινώσατο ; Ποίαν έχει την cessitatem arguit ? Scd, αι videtur, Scripturarum
373 NICEPHORI BLENJIDE 18.5
subila , nec salis accurata lectio, nor: nminus quam A ανάγκην ο λόγος ; Αλλ' ώς έoικεν η παροδική των
mores contentiosi, el quæ inde subsequitur, fa- Γραφών διεξέλευσις, ουχ ήττον ή το του τρόπου φί
cinorosa astulia absurda hæc in medium protulit. λερι , και το εντεύθεν κακούργον τας τοιαύτας ατο
Cum enim tribus elementis, et apice superposito τίας εισήνεγκε. Τρισί γάρ στοιχείοις μετ ' επιθέσεως
Το Spiritus exaretur, duo abbreviatur, et pari κεραίαςτης Πνεύματι λεξεως διαχαραττομένης συγ
modo elian vox Pairis medio elemento tanlum κοπτικώς , κατά ταύτα δε και της Πατρί , του μέσου
discrepante , me lii corruptio atque immutatio , μόνου γε διευηνοχότος , ή του μέσου παραφθορά το
quod facile fieri poluit, in fraudem parum consi- και μεταποίησις (και γάρ ευχερής) την απάτην τους
deralos deduxil, qui quod proprium erat Spiritus, μή έπεσκεμμένοις προυξένησε το του Πνεύματος ίδιον
Patri adaplarunt. τω Πατρί τροσαρμόσασιν .
17. Sed oportebal porro considerare èx19pave- ιγ' . 'Αλλ' έχρήν έννοήσαι το εκπορεύεσθαι πα
00 : procedere, passive quidem formari, sed sen- θητικώς μέν έσχηματισμένον, φέρον δε δήλωσιν
sum praeseferre actiνu: 1 ; μι potius sit Spiritus ενεργητικής, ώς είναι μάλλον εμπορευτικών το
Sanctus εκπορευτικός procedens , quam εκπόμευτος Πνεύμα το άγιον , ήπερ εκπόρευτον · ενεργείν γάρ,
emanalus, aut profusus, ut ita dicam : agere enim αλλ' ουχί πάσχειν εστί το πορεύεσθαί τε , και εκπο
est, et non pati, progredi et procedere. Quapro- Βρεύεσθαι. Διό και ο σοφός ούτος ανήρ καιρίως απαγ
pler sapiens hic vir opportune interpretaris ail : γέλλων φησί • Tού δ' ένεκα Πνεύμα στόματος ,
Ideo Sprilum oris , non vero Vertum oris Darid dicit ,
α.λ.l' ουχί λόγον στόματος είρηκεν ο Δαβίδ, ίνα
ul procedendi proprietatem soli Spiritui vindicaret; την εκπο, ευτική ιδιότητα μόνο προσούσαν το
non vero el ipsi Verbo, quia verba oris procedere Πνεύματι πιστώσηται · μή μέν του δηλαδή και τα
dicuntur . Quæ enim procedunt, uit, per labia meu , Λόγω . Και γάρ επεί τα του στόματος βήματα εκ
non faciam irrita . l'ropterea vales dixit : l'erbo πορευόμενα λέγεται: Τα γαρ εκπορευόμενα, φησί ,
Domini cæli firmuti sunt, el non verbo oris Domini, διά των χειλέων μου , ου μή αθετήσω . Τούτου χά
jie dicendu Vervo oris astrueret Filio el Verbo vim ριν είρηκεν ο προφήτης • Το Λόγω Κυρίου οι ουρί
procedendi. Subnexuit autem : Et Spirilui oris νοι έστερεώθησαν , αλλ ' ουχί , Το Λόγω του στόμα-
ejus, ut inde Spiritui ci soli processionem vindi τος Κυρίου . " Ινα μή διά του είπείν το λόγω του
carel, Procedendi porro proprielaleia tanquam στόματος , προσμαρτυρήση, το Υιώ και Λόγο το έκ
propriam Spirilus notionem agnovisse Ny-saen- πορευτικόν. Επήγαγε δέ καί • Το Πνεύματι του
sium , et lotius orbis splendorem , ex his que sul). στόματος αυτού, ώς αν εντεύθεν τω Πνεύματι και
dit, manifeste colligimus : sic enim inferi : Ul cum C μόνο πιστώσηται το εκπορευτικόν. "Οτι δε την εκ..
Verbum diceret, veluri ex intellectu Dei , el Patris πορευτικήν ιδιότητα χαρακτηριστικήν οίδε του Πνεύ
nullis passionibus obnoxiam , ulque ineffabilem Filii ματος και των Νυσσιέων και της οικουμένης φω
generationem haberemus ; cui vero Spiriium oris , στήρ , αριδήλως εξ ών επιφέρει , παρίστησι · λέγει
sanctificuntem el essen!i:alem facultatem , el viviſi - γάρ ούτως · " Ινα διά μέν του, Λόγον ειπείν, την
cantem Spiritus hyposiusim intelligeremus, proces- ως εκ του Θεού , και Πατρός απαθεστάτη » και
sivæ proprietalis nomine, quasi nota signatam . San- άρρητον του Υιού παραδεξώμεθα γέννησιν · διά
ctus quoque Pater Anastasius proprietatem Spie δε του ειρηκέναι Πνεύμα στόματος την αγιαστι
rilus processionem agnoscit. Namque decimo serio κήν και ουσιώδη δύναμιν , και ζωαρχικής του
capile libri, cui Duci viæ nomen est, luc habet : Πνεύματος υπόστασιν υπολάβωμεν , τω της εκ
Neque enim ingenila Patris persona carnem AS πορευτικής ιδιότητος ονόματι δηλονότι χαρακτη
sumpsit, ncque procclens sancti Spiritus hypostasis. ριζομένην ». Και ο εν αγίοις δε Πατήρ Αναστάσιος ,
El a palerna hypostasi Spiritum sanctum proce- ιδίωμα του Πνεύματος γινώσκει το εκπορευτικόν.
dere nullo modo impedit, quin etiam per Filiu.nl, 'Εν γάρ έκτη και δεκάτω κεφαλοίο της αυτου βί
ul sapiens hic Antiles de sarcia Trinitalc ind βλου της οδηγού κεκλημένης, ούτω φησίν : Ου γαρ
Allabium pertraclans palam clamat : Immutabili- D το αγέννητον του Πατρός πρόσωπον σαρκώθη,
Tailem , dicens , naluræ confisentes , non imus ούτε μεν η εκπορευτική του αγίου Πνεύματος
inficias secundum causam el causalum differentiam , υπόστασις. Του δέ γε παρά της Ιατρικής υποστά
in qua sola discerni aliud ab alio deprehendimus, σεως το Πνεύμα το άγιον εκπορεύεσθαι, κωλυτικόν
cum hoc quidem causam credamus esse, illud ex ουκ έστιν ουδαμώς το διά του Υιού . Καθώς και ο
causa . Ei illius etiam , quod ex causa est , rursus σοφός ούτος ιεράρχης περί της αγίας Τριάδος προ ;
aliud discrimen observamus : lloc elenim est imme- 'Αλβιον θεολογών, διαρρήδην βά : Το αταρα.
dule 1:0 primo, hoc vero per iid, quod contiguum al- λακτον, λέγων , της φύσεως ομολογούντες , την
que immediatum est , ex primo ; ul tl unigenili pro . κατά το αίτιον και αιτιατιν διαφοράν ούκ αρ.
prietus absque ambiguitate in Filio mancat , el ex νούμεθα . Εν ή μόνω διακρίνεσθαι το έτερον
Paire Spiritum esse nulli dubium sil, Filio , qui του έτέρου καταλαμβάνομεν . 1α το μέν αίτιον
medius est , sibi ipsi unigenili proprielalem conser- πιστεύειν είναι , το δε εκ του αιτίου. Και του εξ
vante , et Spirituin a naturali ad Patrem habiludine αιτίου δε όντος, πάλιν άλλην διαφοράν εννοού
mišraime arcente . Idem de Spiritu sancto agens, el μεν . Το μεν γαρ προσεχώς εκ του πρώτου, το
adversus Blacedonium disserens, ita el Filii gene- Για τον προσεχως εκ του πρώτου. "Ωστε και
21 DE PROCESSIONE S. SPIRITUS OR ITIO II . 92
To llorOjerès drajıçico.lor tri coữ Yloũ jévelr, & rationem , el Spirilus processionem exprimit : In
και το εκ του Πατρός είναι το Πνεύμα μή αμφι- quibus , quæ secundum bonum operalio esl , nutiam
βάλλειν , της του Υιού μεσιτείας και εαυτό το imminutionem aut immutationem habet. Quomodo
μονογενές φυλαττούσης , και το Πνεύμα της rationi consentaneum ſuerit, ordinem secundum nu
φυσικής προς τον Πατέρα σχέσεως μη απειρ- merum imminutionis alicujus, aul secundum naturam
γούσης . Ο αυτός περί του αγίου Πνεύματος δια- immutationis signum esse existimare. Quemadmodni
λαμβάνων, και κατά Μακεδονίου φερόμενο ;, ούτω si quis in tribus lampadibus subdivisam fummam con
διατυποι τήν του Υιού γέννησιν, και την του Πνεύ- Epiciens (causam vero lerlii luminis supponamus
ματος πρόοδον : 'Εφ' ών ή κατά το αγαθόν ενέρ- esse primam flammam ex communicatione cum me
γεια , φάσκων, ουδεμίαν ελάττωσιν, ή παραλία- dio extremum inflammantem ), postmodum astrueret
Τήν έχει , πώς έστιν εύλογον την κατά τον in prima fumma abundare calorem ; cam rero,
αριθμόν τάξιν , ελαττώσεώς τινος της κατά φύ. gure subsequitur, inmulari et paulatim imminui ;
σιν παρα...λαγής οίεσθαι σημείων είναι ; " Ωσπερ tertium nec ignem amplius censendum esse, licet
αν εί τις έν τρισι λαμπάσι διηρημένην βλέπων aqua ratione adural, el splendeul omniaque ignis
την φλόγα · αιτίαν δε του τρίτου φωτός αιτ'αν operetur. Rursus ipse in primo Antirrhelicorum
υποθώμεθα είναι την πρώτην φλόγα εκ διαδό- ΒΙ.wc ait : Non oportet imagini servicntes prebere
σεως διά του μέσου το άκρον εξάψασαν), έπειτα culumniatoribus ansum in exempli imbecillitale. Non
κατασκευάζει πλεονάζειν εν τη πρώτη φλογί την radium ex sole intelligimus, sed ex ingenito Solz alium
θερμασαν, τη δ' εφεξής υποβεβηκέναι και προς Solenm, Filium scilicet simul cum primi intellectione
το έλαττον έχεις την παρα...λαγή , την δε τρί- per generationen una cumipso effulgentem, idemque
την, μηδέ πυρ έτι λογίζεσθαι, κάν παραπλησίως per omnia aquulem pulchritudine, virtuie , splendore,
καιη και φαίνη, και πάντα τα του πυρός εργ.i- magnitudline , claritate, et no verbo omnibus , qra soli
ζηται. Πάλιν και αυτός εν τω πρώτα των 'Αντιρόη . inesse cernuntur . Et rursus : Aliud simile lumen Spi
τικών τάδε φησί • Ουκ ανάγκη πάση τη εικόνι riium eodem modo, non temporis aliquo intervallo a
δουλεύοντας δούναι τοίς συκοφάνταις λατιν εν gonilo lumine dissectum ; sed per illud splendens,
τη του υποδείγματος ατονία . Ουχί α τίνα εξ ac hyposluseos cuusam hribens ex primo illo , ac exem
ή.λίου νοήσομεν , α.1.ι ' εξ αγεννήτου Ηλίου ά.l- plari lumine. Effulgentem dixit Filium , splendentem
1ον " Ηλιον: τον Υιόν όμoύτη του πρώτου επινοία dixil et Spiritum sanclum , per splendorem exsisten
γεννητώς αυτό συνεκ.λάμποντα, και κατά πάντα Can Filii , per splendorem Spiridis juone exsi
ώσαύτως έχοντα κί...λει , δυνάμει , και λαμπη- sientiam maniſestavil ; nulli passioni obnoxiam ,
δόνι, μεγέθει, φαιδρότητι , και πάσιν απ. ως τοις C nulli tempori subjacentem Filii generationem, et
περί τιν ή ιον θεωρουμένοις . Και πάλιν, "Ετε- Spiritus processionem indicans per nomen rebus
ρον τοιούτον φώς το Πνεύμα κατά την αυτόν alline solis , et luminis, quibus usus est ; el suo
τρόπον ου χρονικο τινι διαστήματι του γεννη : testimonio constabiliens, illius qui per geniu
του φωτός αποτεμνόμενον , αλλά δι' αυτού μεν Ιuinen splendet, causann hypostasis ex prototypo
εκλάμπον , την δε της υποστάσεως αιτίαν έχον lumine, pure planeque commonstravit, por Filium
εκ του πρωτοτύπου . Εκλόμποντα είρηκε την cssc Spiritum ex Patre. Hoc idem exemplum istir .
Yίον, εκλάμπον είρηκε και το Πνεύμα το άγιον : pal de iisdem Paler hujusce noininis, el cui Theo
δια του εκλάμπειν εδήλωσε την ύπαρξιν του Υιού , Jogo cogiiomen est, in his quc de Spiriiu dieet :
δια του εκλάμπειν εδήλωσε και την του Πνεύματος Indivisa enim , ait , in distinctis, si breviter nos er
ύπαρξιν, το απαθές, και άχρονον, της του Υιού γεν- pedire volumus, Deitas, el relili in tribuis solibris
νήσεως, και της του Πνεύματος εκπορεύσεως σημη- sibi invicem cohæren : ibus esi . Una esl luminis coin
νάμενος δι' οικειότητα ονόματος τοις πράγμασιν, paratio ; non dixit, se mutuo tangentibus, sed
οίς έχρήσατο τω ήλιο και το φωτί προσμαρτυ : cohærentibus : hac enim ratione soles haberent cl
ρήσας δέ γε το δια του γεννητου φωτός εκλάμποντι p esse, et illuminare; hic quidem principaliter, illi
την αιτίαν της υποστάσεως εκ του πρωτοτύπου φω- silic icmpore ex principio ; non inquam , post
της , εδήλωσε καθαρώς και ειλικρινώς, ότι δ. Υιού μrincipiurn omnino ; et unus quidem ex ipsis in.
το Πνεύμα παρά Πατρός. Τοιούτω χράται το υπο- inediate ex principio , alius per medium ab ipso
δείγματι περί των αυτών, και ο τούδε του Πατρός principίο . Ει ac ratione possuous intelligere,
ομώνυμος και της θεολογίας επώνυμος, εν οίς δογ- quod sol.bus cognatum est, et infiniilun : hoc
ματίζει περί του Πνεύματος . Αμέριστος γάρ , modo triun infinitorum infinita cognatio conspi
φημίν, εν μεριστοίς , ει δει συντόμως ειπείν , ή ciclur .
θεότης, και cίον εν ή.λίοις τρισίν εχομένοις άλλήλων». Μία του φωτός σύγκρισις · ουκ είπεν, άπτο
μένους αλλ' εχομένοις. Ούτω δ' άν έχοιεν οι ήλιοι το είναι και φαίνειν, ο μεν αρχικώς, οι δ' άχρόνως εκ
της αρχής ' ου φημι μετά την αρχήν ουδαμώς και ο μεν αυτών αμέσως εκ της αρχής, ο δε διά του μέ
σου παρ' αυτής της αρχής. Ούτως έστιν εννοήσαι το συμφυές τοις ηλίου, και άπειρον ούτω τριών απεί
ρων άπειρος συμφυΐα θεωρηθήσεται.
ιδ'. bl ή γάρ διά του Λόγου παρά του Πατρός έκ . 14. Nam si per Verbum a Palre non procedit
πορευομένου του Πνεύματος, μέσος αν είη ο Πατήρ, Spiritus , uncdius Piter erit, utrique ex parte fe
583 NICEPRIORI BLEMMID.E 581
rens Verbum ci Spiritun. In confess0 porro est , A παρ' εκάτερα φέρων Λόγον και Πνεύμα . Ωμολόγη
esse principium ; el si tanquam a principio Paire τα : δε και η αρχή , και είπερ ως εξ αρχής του Πα
Verbum et Spiritus , el non alius per alium , Dei- τρός Λόγος και Π.ευμα, μή διά θατέρου θάτερον ,
tatis divisio introducitur, præterquam quod Ver- διαίρεσις εισάγεται της θεότητος. 'Απείη δε και το,
bum et Spiritus ab invicem non distinguerentur . αντιδιηρημένα είναι Λόγου και Πνεύμα . Πώς γάρ
Quomodo enim unum esset Trias ? El si id non ενα, ή Τριός ; Ε : μή τουτο δε, πως απερίγραπτο;;
fuerit, quomodo incircumscripta ? Quonam modo Τίνα δε τρόπον μετά του Υιού το Πνεύμα , καθάπερ
cum Filio Spiritus, quemadmodum Filius cuin Pa- ο Υιός μετά του Πατρός, κατά τον αυτόν Θεολόγος ;
tre secundum eumdem Theologun : Omnia quæ. Πάντα όσα ο Πατήρ του Υιού , πλήν α εννησίας .
cunque Pater habet , sunt Filii, præter ingeniti ra . Πάντα όσα ο Υιός του Πνεύματος , πλήν γεννή
lionem ; omnia quae habel Filius, sunt Spirilus, σεως • και ουκ έπρεπεν ε.λ.λείπει ποτέ, ή Υιόν
ercepta generatione; dedecebatque omnino deficer2 Πατρί , ή Πνεύμα Υιο . Και μίαν μεν δόξαν Πα
aliquando aut Filium Parri, aul Spiritum Filio ; el τρός γινώσκομεν, την ομοτιμία του Μονογε
unam gloriam Palris agnoscimus, aequalem cum eo νούς , μίαν δε Υιού , τήν του Πνεύματος . Και ουκ
Unigeniti honorem ; unam Filii et Spiritus gloriam. B, årsmetai llurip Yior Cruouleros, oude ries to
Neque sustinel Paler Filio privari, neque filius Πνεύμα το άγιον . Και πως κατά τον μέγαν Βασί
Spiritu suncio ; el secundum magnum Basiliun : λειον · Ως ο Υιός προς τον Πατέρα έχει , ούτως
Quemadmodum se habet Filius ad Patrem , ila Spi- το Πνεύμα προς τον Υιόν ; και κατά τον τα θεία
rilus ad Filium ? et plane secundum divinum πολύν 'Αθανάσιον , Τήν αυτήν ενότητα έχει το
Athanasiun : Eamdem unitatem habel Spiritus ad Πνεύμα το άγιον προς τον Υιόν, ήν ο Υιός έχει
Filium , quam habel Filius ad Patrem ? προς τον Πατέρα ;
15. Quid porro impediet aliquando eſari, qua: ιε' . Τι δε και το απείργον λέγεσθαι πη και τα αν
ex aliera parte respondent? penitus nihil. Seil si τίστροφα και πάντως ουθεν · αλλά του Υιού γεννωμέ
Filius generalur a Patre, Spiritus per Filium ab νου παρά του Πατρός, του δε Πνεύματος εκπορευο
eodem Patre procedit, omne absurdum , atque im- μένου δι' Υιού παρ' αυτού του Πατρός , πάν άτοπον ,
probabile longe fil : namque ostenditur Deus prin- ταν αδύνατον απελήλαται . Δείκνυται γάρ αρχή και
cipium , el medium , et finis, per seipsum , el per μέσον και τέλος ο Θεός , δι' εαυτού και των εξ αυ
ea quæ ex ipso sunt ; elnecessario Deilas Trinitas. του, και αναγκαίως η θεότης Τριάς . "Εν γάρ μέσον
Unum elenim medium ratio novit , quod si ;plura οίδεν ο λόγος πλειόνων δ '. υποτιθεμένων, ουδέν το
supponantur, medium oιnnino nullum erit : Pro- c μέσον όντως εστί . Διά τούτο μονάς εις δυάδα κι
plerea unilas in dyadem mota in Triadem stetil . νηθείσα μέχρι Τριάδος έστη . Ούτως ούν και η
Sic itaque et principium proprie principium ; et αρχή κυρίως αρχή , και τα εκ της αρχής, έν τε τη
que ex principίο, etin principio erunt , in seipsis αρχή και εν αλλήλοις, άκραν και την ένωσιν, άκραν
summam unionem , summamque consociationem και την συμφυίαν αυχούντα και προς άλληλα, και
sibi et inter se vindicantia, et ad principium unam προς την αρχήν, εν κράτος αδιαίρετον παριστώντα,
vim indivisam præseferentia atque infinitam . Ubi και άπειρον . "Οπου γαρ το μέσον όντως μέσον, εκεί
enim medium vere medium est , ibi el vnum , et και το έν, και όπου ένωσις , κατά την μετοχών γίνε
ubi unio est, ea secundum unius participationem ται του ενός . Κατά τοσούτον γάρ ενούνται τα ηνω .
signilur : in laulum namque , quæ unita sunt, μένα, καθόσον μετέχει του όντως ενός . Τούτο και οι
uniuntur, in quantum vcre unius participant. lloc θύραθεν αμυδρώς έφαντάσθησαν. "Οθεν και τα τρία
cl externi subobscure imaginati sunt. Unde et πάντα , και το τρίς πάντη, κατά την άκραν άλλη
tria omnia, el ter ubique secundum summam ac λευχίαν εφιλοσόφησαν. Εντεύθεν άπειρον υπειλη
mulum cohærentiam philosophantur. llinc inſi- φέ ναι τινές το πάν επλανήθησαν, μη διακρίναντες
nilum nonnulli hoc universum asseverantes , aber- D ουσίαν κτίσεως και θεότητος, μηδε συνιδόντες τί το
rarul a veritate , cum nulluin discernerent inter φύσει , και τι το μεθέξει , και πόσον το παρηγμένον
creaturam et Deilalein discrimen, neque caperent της παρακτικής αιτίας και αρχής απολείπεται . Δέ
quid sit id quod nalura, et quid quod participa- δεικται λοιπόν, εί και διά βραχέων , αλλ' ούν ικανώς
lione est, el quantum quod productum est, a pro- τη γε κρίνειν επισταμένω το αληθές, ώς ουκ άλλως
ductrice causa el principio differal. Demonstratum τιέφυκεν εκπορεύεσθαι το Πνεύμα το άγιον εκ Πα.
est itaque , etsi succincle , abunde nihilominus ei τρός ει μή δι' Υιού , καθώς έθεολόγησαν οι του πνεύ
qui veritalem djiudicare novit, nulla alia ratione ματος .
Spiritum sanctum cx Paire procedere nisi per Filium, quemadmodum eodein Spiritu alati tra
diderunt..
 585 SERMO AD MONACHOS SUOS . S6

MONITUM

Opusculum sulisequens edidit Dositheus, Hierosolymitanus patriarcha schismaticus, in TOMQ ATA

DAE, lassiæ 1698, qui lotus scriptis helerodoxorum placitis ſaventibus conflatus est. Certe doctrina de
processione Spiritus sancti in hoc sermone iradila cuin ea quam Blemmides in opusculis superioribus
propugnavit conciliari omnino non potest. Sub eodem litulo sermonem istum exstare ait Bandinius
( 11, 399) Florentiæ in biblioth . Mediceo-Laurent., cod . 16, plut. 87, n. 17.

ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΤΟΥ ΒΛΕΜΜΙΔΟΥ

ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΜΟΝΑΧΟΥΣ
ΤΟΥ ΑΝΕΓΕΡΘΕΝΤΟΣ ΠΑΡ' ΑΥΤΟΥ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

ΕΚ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΠΕΡΙ ΠΙΣΤΕΩΣ

ΛΟΓΟΣ .

SAPIENTISSIMI MONACHI

NICEPHORI BLEMMIDÆ
AD MONACHOS MONASTERII AB IPSO EXSTRUCTI

EX TERTIO IPSIUS LIBRO DE FIDE

SERMO .

Τοις οσίοις του Δεσπότου Χριστού του όντος, και Α
εκλεκτούς φοιτηταίς και κατ' ευδοκίαν αυτού και χρη-
στότητα κτήτωρ του καθ' !ερου φροντιστηρίου, Νι-
κηφόρος έν μονάζουσιν ιερεύς γηραιός ασθενής, των
της υμών όσιότητος ευχών επιδεής, την παρούσαν
υμών υπόμνησιν εξ αγάπης υπαγορεύω , πάσης
αυτήν υποτυπώσεως ετέρας πρσεκτιθέμενος .
Επειδή γαρ πρώτιστον το Χριστιανώ και πάν-
των αναγκαιότατον ειδέναι την ευσέβειαν , και ταύτην
ασπάζεσθαι και ταύτη συζήν , και ζωής της παρού-
σης συνεκδη μείν , άξιον εστι πιστεύειν και ομολο-
γείν και κηρύττειν ημάς, ότι Θεός εις έστιν , ήγουν predicernus quoniam unus est Deus, hoc est, unica
ουσία μια θεότητος , ακατάληπτος και απρόσιτος , εν
τρισι τελείαις ταις υποστάσεσι τω Πατρί και το Υιώ
και των αγίω Πνεύματι . "Ακτιστος ο Πατήρ , άκτιστος
ο Υιός , άκτιστον το Πνεύμα το άγιον . “Ο Πατήρ
αγέννητος , ο Υιός ουκ αγέννητος : εγέννησε γάρ τον
Yίον ο Πατήρ προ πάντων των αιώνων θεοπρεπώς το
PATROL . GR .. CXLII.
Sanclis Heri Christi viventis, el electis discipulis,
qui secundum ejus placitum et bonilatern domi
nus son sacrati monasterii, Nicephorus inter
monachos sacerdos, senex, debilis, sanctitatis ve
stræ precum indigens , præsentem vestri memio
riam ex charitate suggero, eam præ omni demon
stratione exponens.
Cum revera primum est Christiano homini et
ante omnia maxime necessarium , pietatem noscere ,
amplecti , cum ea conversari et presenti vita per
egrinari , dignum est credamus el confteamur el
substantia divinitatis , incomprehensibilis , inacces
sibilis , in tribus perfectis personis, Patre , Filio ct
sancto Spiritu . Increatus Pater, increatus Filius, in
crealus Spiritus sancins. Ingenitus Paler ; non ingc
nilus Filius, genuit enim Filium Pater ante omnia sil
cula divinitus ; nec genitus nec ingenitus Spiritus
19
587 NICEPHOROBLEMMIDE 588
81nclus , sed procec.ens sull-fanta. litera Patre. Sem- A Πνεύμα το άγιον ου γεννητον, ουκ αγέννητον, αλλ'
por erat Pater, el semper erat Filius , el semper erat εκπορευόμενον ουσιωδώς παρά του Πατρός. Ο Πα
Spirilus sanctus. El quemadmodum concipere non τηρ ήν αεί , και ο Υιός ήν αει, και το Πνεύμα το
da ! ur unquam solem absque suo lumine, ila nec Pa- άγιον ήν αεί. Και ώσπερ ουκ έστιν εννοήσαι ποτε
trem omnino quis concipere potest absque Filio "; τον ήλιον άνευ του οικείου φωτός, ούτως ουδε τον
Paler enim semper erat Pater , manifestum igitur Πατέρα δύναται τις όλως φαντασθήναι χωρίς του
quod sen per haberei Filium . Idrirco quoad initium Υιού . Πατήρ γάρ ήν ο Πατήρ αεί. Δήλον ούν ότι και
iu lempore, ut Pater principio carei , ita et Filius Yίον είχεν αεί • διό κατά την χρονικής αρχήν, ώσ
principio carel ;semper enim eral Filus, el semper περ ο Πατήρ άναρχος , ούτω και ο Υιός άναρχος :
Filins ; divinum enim nescit niulationem . Quoad αεί γάρ ήν ο Υιός, και αε! Υιός, το γαρ θείον τρο
autem principium naturale seu cansale, principio πίν ου πρoσίεται . Κατά δε την φυσικής αρχήν, εί
non caret Filius , principium enim ejus est. Paler, τουν το αίτιον, ουκ άναρχος ο Υιός, αρχή γάρ έστιν
substanijale ,non creans, Solus igitur, quoad princi- αυτού ο Πατήρ, ουσιώδης, ου δημιουργική. Μόνος
pium naturale, principio caret Paler, nullam ul- τοίνυν κατά την φυσικής αρχήν άναρχος ο Πατήρ
pole habens causain sui, propter quod sane et Do. μή έχων τινά αίτιον εαυτού . Διά του τούτο και ο
minus Palream suum glorificans dicebat : Paler meus B Kύριος τον αυτου Πατέρα τιμών έλεγεν ο Πατήρ
major me est ' ; major ul principio carens, ul causa μου μείζων μου έστι. Μείζων ώς άναρχος , ως
carens, ut principium naturale el causa substan αναίτιος, ως αρχή φυσική , και κατ' ουσίαν αίτιος
cialis Filii. Et rursus, quemadmodum sol natura- του Υιού. "Ωσπερ δ' αυ ο ήλιος φυσικώς και άνευ
Jiter et absque ulla affectione vel segnilie emilllit τινός πάθους , ή βραδύτητος εκπέμψας το φώς, ουκ
Jucem , nec separatur a luce : lux eniin et ex ipso αποτέτμηται του φωτός, έστι γαρ το φως και εξ αυ
et in ipso est ; simili fere modo Paler substantia του και εν αυτώ • παραπλησίως ο Πατήρ ουσιωδώς
liter absque passione, extraque tempus gignit Filium, και απαθώς και άχρόνως γεννή σας τον Υιόν, ουδ'
nec ullo modo separatur a Filio ; est enim Filius el ex οπωσούν διέστη του Υιού . " Έστι γαρ ο Υιός και εκ
Palre semper et in Palre semper, el Paler in eo sem- του Πατρός αει , και εν τω Πατρί αεί. Και ο Πατήρ
per. EtSpiritus sanctus ex Patre procedit semper, et εν αυτώ αεί• και το Πνεύμα το άγιον εκ του Πα
in Patre Filioque semper est. Monas igitur et secun τρός αεί εκπορεύεται , και εν τω Πατρί και εν τω
dum illud constituilur sancla Trinitas, et secundum Υιώ έστιν άει, και ο Πατήρ και ο Υιός εν τω
omnia quidem , sepositis proprielalibus, Pater et Πνεύματι τω αγίω αεί. Μονά ; ουν και κατά
Filius el Spiritus sanctus unum sunt. Perfectus τούτο καθεστηκεν η αγία Τριάς. Και κατά πάντα.
C
Deus est Paler ; perſectus Deus Filius ; perfeclus δε, πλην των ιδιοτήτων και Πατήρ και ο Υιός και
Deus Spiritus sanctus ; sed unus Deus , non tres το Πνεύμα το άγιον έν εισι. Θεός τέλειος ο Πατήρ,
- dii . Tres autem homines , vel etiam et duo, unum Θεός τέλειος ο Υιός , Θεός τέλειος το Πνεύμα το
hominem dicere non licet, elsi unius siul nature άγιον. 'Αλλ' εις Θεός, ου τρείς θεοί. Τους μεν γάρ
i omnes homines, ab invicem eniin in re distinguun- τρεις ανθρώπους , αλλά δή και τους δύο, ουκ έστιν
lur, et unusquisque, inter eos, propriam habel ειπείν άνθρωπον ένα, κάν φύσεως ώσιν άνθρωποι
formam in spatio ; sed etiam el lempore, el volun . πάντες μιάς. Απ ' αλλήλων γάρ διακέκρινται πραγ
tale , et polentia, el gloria, et multis aliis aller ab ματικώς, και έκαστος αυτών ιδίαν έχει περιγραφή:
altero dillert. Aliquid simile et de angelis susci τοπικήν, αλλά και χρόνο και βουλήσει , και δυνά
3pienilum est ; horum enim quisque suo loco spiri μει, και δόξη , και πολλούς άλλοις έτερος ετέ-
tualiter circumscribitur ; quia omnes linili , et alius ρου διείργεται. Παραπλήσιόν τι κάπι των αγγέ
alii obtingit gradus, et ahins alium splendorena λων υπολη πτέον. Κάκείνων γάρ έκαστος ιδίω τόπο
accipit; et alius quidem prius, alius vero posterius ; νοερώς περιγράφεται, διότι πάντες περιγραπτοι ,
alius immediate , alius non immediale, sed sive και βαθμός άλλος άλλω κεκλήρωται , και άλλος άλλης
per unem sive per plures interpositos. Ει alius alio D έλλαμψιν δέχεται. Και ο μεν πρότερον, ο δ' ύστε
mittitur ; et, in summa, multa sunt quæ eos ab ρον » και ο μεν αμέσως, ο δ' ουκ αμέσως, αλλ' ή
invicem discriminent . Solas aulem tres personas δι' ενός, η διά πλειόνων των μεταξύ . Και άλλος
summæ divinitatis nec locus ab invicem separal, αλλαχου αποστέλλεται , και απλώς ειπείν πολλά εστι
quia non finitæ , el quia ubique et omnino in invicem τα έξ άλλήλων αυτούς διατέμνοντα . Μόνα δε τα τρία
circumincedunt absque confusione ; nec tempus, πρόσωπα της υπερτάτου θεότητος ούτε τόπος απ'
anle enim sæcula pariler sunt hæ tres personæ , et αλλήλων διίστησιν, ότι απερίγραπτα , και ότι πάντη
.extra lempus; nec alia quidem prior, alia vero τε και πάντως εν αλλήλοις περικεχωρήκασιν άτερ
posterior. Sed eliam el una tribus est deliberalio συγχύσεως ούτε χρόνος . Προαιώνια γάρ ομου τα
el voluntas , una polentia omnipoleus, una opera- τρία και υπέρχρονα, και ου το μεν πρότερον , τη δε
lio operans omuia , una dominalio omnibus domi μετ' αυτό, αλλά και μία τους τρισι βούλησίς τε και
Jians; gloria, splendor , Supergloriosa , superlucentia θέλησις, μία δύναμις πανσθενής, ενέργεια μία παν
eadem tribus ; ejusdemque substantiæ, et honoris, τουργική , μία κυριότης παντοκρατής, δόξα , λαμπρό
* Joan . Σιν, 28.
89 SERMO AD MONACHOS SUOS.. 590

της, υπέρδοξος , υπέρλαμπρος , και αυτή τους τρισίν. A iisdem est supersulbstantiale. Sic sane tres person:
"Ομοουσίως τε τοίς αυτοίς και ομοτίμως το υπερού- unum apte sunt inconfusæ , personalibus proprie
σιον. Ούτω τοι τα τρία εν αραρότως εισίν ασύγχυτα Lalibus, et sunt el creduntur.
ταις υποστατικαίς ιδιότησι , και όντα και πιστευόμενα.
Ιδιότης δε και ιδίωμα και ίδιον λέγεται το μιάς Proprietas vero et idioma et proprium dicitur
εκάστης χαρακτηριστικών υποστάσεως γνώρισμα, uniuscujusque persona signum peculiare, propterea
διά το ίδικώς εκείνω μόνη προσείναι, τώ ού έστιν quod huic tantum conveniat proprie, cujus ese
ίδιον, ου μην και άλλα τινί. Το γάρ και άλλα τινί proprium, nec tamen alii cuipiam . Quod eniin alii
προσόν, τούτο κοινόν και ουκ ίδιον . Οίον ίδιον του cuipiam convenit, id commune est et non proprium .
Πατρίς το αγέννητον, τούτο ιδικώς μόνο πρόσεστι Ut Patris proprium est esse ingenitum , quod pro
τω Πατρί. Μόνος γάρ ο Πατήρ αγέννητος, έπει και pric Patri solum convenit, solus enim Pater est
μόνος Πατήρ. "Ιδιον του Υιού το γεννητόν. "Ιδιον irogenitus , quia el solus Pater , Fili proprium est
του αγίου Πνεύματος το εκπορεύεσθαι παρά του esse genitum ; et Spiritus sancti, procedere a Patre :
Πατρός . Ούτε δε το Πνεύμα γεννάται το άγιον, ούτε nec enim gignitur Spiritus sanctus, nec Filius
ο Yioς εκπορεύεται. Το μέντοι άκτιστον και απερί- procedit . Attamen creat0s non esse nec initos, sed
γραπτον και υπερούσιον και τα τοιαύτα, κοινά Πα- esse supersubstantiales, et alia hujusmodi commu
τρός και Υιού και αγίου Πνεύματος · διά τούτο και nia sunt et Patri et Filio et Spiritui sancto, pro -
της θείας φύσεως ιδιώματα λέγονται • της θείας plereaque dicunlur divinæ naturæ idiomata : divi .
μεν φύσεως ότι φυσικά και ουχ υποστατικά ταϊς næ quidem naturæ, quia naluralia et non personalia :
B
τρισιν ομοτίμως προσόντα της θεότητος υποστάσε- tribus æque convenientia Divinitatis hypostasibus,
σιν ·ιδιώματα δε, ως άλλη πάση φύσει πλήν μόνης idiomata vero utpote cuilibet alii naturæ, excepla
της θείας ουσίας πάμπαν αμέθεκτα, μήτ' ανθρώπους , sola divina substantia , omnino non participanda,
μήτ ’ αγγέλοις όλως ένθεωρούμενα. nec in bominibus nec in angelis omnino in
specia .
Καλείται δε και η ουσία και φύσις και μορφή Vocalur autem essentia ( substantia) et natura
κοινώς, και των ιδικώς όντων περιοχική ουσία, ως et forma communiter ; essentia includens ea quæ
ούσα αεί· φύσις δε, ως φύουσα τας υποστάσεις : sunt propria , utpole quæ est semper ; nalura
μορφή δε, ώς όλων των μορφωμάτων των υπ' αυτήν vero utpote producens personas, et forma ulpole
ήτοι των χαρακτήρων συλληπτική . Τα δε περιεχό- omnes formas sub ipsa el signa comprehendens.
μενα λέγονται και άτομα και υποστάσεις , και πρόσ- Quæ autem includuntur, dicuntur et individua, el
ωπα . Και άτομα μεν διά το μηδέν αυτών τομών hypostases et personie. Individua quiderm , cum
ήτοι διαίρεσιν επιδέχεσθαι • της γάρ ανθρωπίνης nullum corum sectionem vel divisionem ad
ουσίας, ταυτόν δ' ειπείν ανθρωπότητος , εις τους millere possit. Essentia enim humana, et ut ila
κατ' αίσθησιν ανθρώπους διαιρουμένης , ουδείς αυ C dicam , humanitate in hominibus sensibilibus di
των είς άλλους ανθρώπους τέμνεσθαι δύναται, ζώα visa, nemo liorum in aliis hominibus dividi potest ;
λογικά και θνητά , νου και επιστήμης δεκτικά και sunt animalia rationabilia et mortalia, intelligen
κατά τούτον τον λόγον οι επί μέρους άπαντες , άτομα . liæ et scientiæ capacia, et juxta hanc rationem
Υποστάσεις δε ως υπό την φύσιν εστώτα και μέ omnes singuli sunt indiviJua. Hypostases vero,
νοντα καθόλου ταύτης ούσης και θεωρουμένης εν- quasi sub natura stantia manentiaque lac ipsa
νοηματικώς , των δε μερικών όντων , και το είναι exsistente conside ataque in specie , partibusque
εχόντων πραγματικώς . Πρόσωπα δε, διότι έκαστον exsistentibus el esse habentibus in re. Persona
αυτών οικείον έχει χαρακτήρα τους λοιπούς ακοινώ- aulem , quia unumquodque horum proprium habet
νητου. Τοιγαρούν επί της θεότητος μίαν ουσίαν, characterem , cæteris non communem . Sic igitur de
φύσιν μίαν, και μιαν μορφήν δογματίζομεν . "Ατομα Divinilale , unam essentiam , main naluram , unam
δε τρία, τρεις υποστάσεις , τρία πρόσωπα χαρα . ſormam dogmatizamus ; individua tria , hypostas's
κτήρσι καταλλήλους , είτουν ιδιώμασι , γνωριζόμενα . tres , personas tres quit characteribui convenien -
Χαρακτήρ δε λέγεται της πατρικής υποστάσεως και uibus, id est , idiomatibus noscuntur. Character
Υιές, ουχ ότι αυτός έστι το ίδιον του Πατρός, τις quiden paternie IMypostaseos dicitur Filius, μου
γάρ αν τούτο υπονοήσειε λόγου μετεσχηκώς ; αλλ' D quod ipse sit proprium Patris, quis enimillud suspi
ότι καθο πατήρ ο Πατήρ εκ του έχειν Υιόν χαρακτη- carelur mentis compos ? sed quod Paler ut pater
ρίζεται και γνωρίζεται , και ότι πάντα τα του Πα- distinguitur et noscilur ex eo quod Filiuin bibel, et
τρός έχων ο Υιός εν εαυτό μένων Yίος δείκνυσι τον quia omnia Patris habens Filius, in se mane.is Fi
εξού , καθάπερ εικών αυτού φυσική και απαράλλα- lius, noustrat unle sit , tanquamin ago eius valu
κτος · διό και φησιν: “Ο έωρακώς εμέ εώρακε τον ralis nec discrepans; idcirco el ail : Qui vidit me,
Πατέρα . Νούς δε ών ο άναρχος φύσει Θεός ομοφυούς vidit Patrem , Spiritus cum sil ille, qui natura
υπάρχει Λόγου πηγαστικός : Πατήρ δε ών , γεννητικός absque principio est, Deus fous est verbi ejusalem
έστιν ομοουσίου Υιού • δια τούτο και του Θεού Λόγος naturæ ; Paler cum sit, gignit Filium ejusdem
• Joan. Σιν , 9 .
591 NICEPHORI BLEMMID.E
essentice. Ipse Dei Verlium et Patris Filius ilem A και Υιός του Πατρός και αυτός. Ούτος ο Υιός και Λό
psl. llic est Filius el Verbum Dei et Patris , per
quem omnem cre:ilionem ut per propriain sapien-
tiam potentiamque creavit Pater ; ipse enim estPatris
sapientia el potentia , bic propter nos , benevolen-
ca genitoris semel incarnavil, In Patre exsistèns,
el nobiscuim lactis , nam non est finitus, et car-
nem, animam, menlens , rationem, voluitatem, vim, ψυχήν, νούν, λόγον, θέλησιν, ενέργειαν, πάντα
omnia homini quiz nalura conveniunt, assumpsit,
Jl'c ipsarum , quæ post primam culpam in nos
iv ducte sunt passiones, quas non allingii expro-
hrario , expers inansit, sed et ista propter magnam
(indulgentiam) codlescensionem addiuisit , al refor-
maret in melius onnem humanitatem , ct ne
plura dicuni, perfectis hoino factus est non
B
sccundum phantasiam aut opinionern , sed vere et
evidenter homo facliis, sicut el nos, ct supra nos .
Sicut el nos : quia conceplus in utero mulieris, in
co formaliis, gestalus quantun et quomodo lex
nalura juberel, more infantium esi parlus. Supra
nos : quia conceptio ex Spiritu sancio fuil sine
copulatione, extra carnalen voluplalein , extra
(moventem ) cogitationem i un bidam ; corporis com-
Paginatio ex parissimis fuit virgineisque Sangri-
nibus; perfectioque formationis operis ex primo
principίο , ex ipsa conceptione ; sic: enim decent quia
sine semine ; partus absquc pariendi pa:nis pa-
rientis virginitatem non viliavit ; mansit- cnim ipsa
virgo et post partum , sicut eral et ante parlun
el ante conceptionerm , que el per lolain vitam C ή και δια βίου παντός αειπάρθενος, άχραντός τε
semper virgo fuit puraque et immaculata , lalem
eni u decebat esse quæ Deum pareret. Sicut nos :
quia corpus de limo assumpsit el corruptibile ex
quatuor compositis humoribus , vivificatum anima
trina , calore innato et naturalibus viribus babituin ,
fami el sili et aliis innocentibus vita infirmitatibus
subjectum . Supra nos ; quia non mere homo eral,
sed liomu una et Deus , non enim e Deo conversus
in hominem suam incarnationem perfecil ; sed
manens Deus qo1 eral, factus est homo quod non
eral ; non in divinam naturam mulans humanam
quani assumpsit, sed in propriis limitibus constan-
lem hanc deiſicans summa unione : quemadmodum
enim ferro iguis unilus, iliud ex omni parle quidem
D
concalefacit nec tamen a natura ferri separat ; ipsuin
evim , el post calefactionem , manet ſerrum ignitum-
que el est et dicitur ; eodem modo mortali naluræ
nniliis Dei Filius ct Verbum et Deus, hanc quidem
deilicavil neca slalu mortali separasit ;manel enim
ipsa mortalis el post deilicationem halura , morla .
lisque est el dicitur dcificala natura, deilicata caro
cum aninia spirituali , raliouabili volenteque et
" perante.
Cum autem spurium sit et contra naturam pec-
galum , forinsecus (a ſoris) enim nobis, si quando
non , vigilemus (abstineamus) , supervenit, hoc et
merilo Deus Verbum non admisil , cum rursus
assumplam naluram lolam deificavit , inaccessa
juste mansil dcificata , et omnimodo intacta peccato.
592
γος του Θεού και Πατρός, δι' ού πάσαν την κτίσιν
ώς δι' οικείας σοφίας τε και δυνάμεως εδημιούργη :
σεν ο Πατήρ αυτός γάρ έστιν ή του Πατρός σοφία
και δύναμις ούτος δι' ημάς ευδοκία του γεγεννη
κοτος αυτόν ενηνθρώπησεν . Εν τω Πατρί ών και
μεθ' ημών γεγονώς , απερίγραπτος γάρ , και σάρκα ,
τα κατά φύσιν τω ονθρώπων προσόντα προσ
είληφε , μηδ' αυτών των μετά την πρώτην αμαρ
τίαν έπεισαχθέντων ημίν παθών, ών ου καθικνείται
μώμος, μείνας απείρατος • αλλά και ταύτα διά πολ
λην συγκατάβασιν προσηκάμενος , ίνα μετασκευάση
προς το κρείττον πάσαν την ανθρωπότητα, και απλώς
ειπείν τέλειος γέγονεν άνθρωπος, ού κατά φαντασίαν,
ή δόκησιν, αλλ' όντως και εναργώς υπάρξας άν
θρωπος, καθ ' ημάς ομού και υπέρ ημάς · καθ ' ημάς
ότι συλληφθείς έν μήτρα γυναικός, ζωοπλασθείς εν
αυτή , κυοφορηθείς εφ' όσον και καθώς και της φύσεως
εδίδου νόμος ετέχθη βρεφοπρεπώς. Υπέρ ημάς,
ότιπερ ή σύλληψις εξ αγίου Πνεύματος, άτερ συν
δυασμού , σαρκικής εκτός ηδονής, χωρίς τινος έμ
παθούς έννοήματος, και του σώματος σύμπηξις εκ
πανάγνων αιμάτων παρθενικών, η τελεσιουργία του
σχήματος εκ πρώτης αρχής εξ αυτής της συλλή
ψεως · ούτω γαρ έπρεπε το είχα σποράς. Ο τόκος
άνευ ωδίνων τήν της γειναμένης παρθενίαν ουκ
ελυμήνατο. Μεμένηκε γάρ αύτη παρθένος και μετά
τόκον, ώσπερ ήν και προ τόκου και πρό συλλήψεως ,
και ακηλίδωτος . Τοιαύτην γάρ έπρεπεν είναι την
τεκούσαν Θεόν. Καθ' ημάς ότι σώμα χοϊκόν ανελά
βετο και φθαρτον εκ των τεσσάρων συντεθειμένων
χυμών, ψυχή τριμερεί ζωοποιούμενον , εμφύτω θερ
μό και δυνάμεσι φυσικαίς διοικούμενον, πείνη και
δίψη , και τοις άλλοις ανεγκλήτοις της φύσεως ασθε
νήμασιν υποκείμενον. Υπέρ ημάς , ότι ου ψιλός
άνθρωπος ήν, αλλ' άνθρωπος ομού και Θεός · ου γάρ
τραπείς εκ του είναι Θεός, εις το γενέσθαι άνθρωπος
την οικείαν ενανθρώπησιν εξετέλεσεν, αλλά μείνας
Θεός όπερ ήν, γέγονεν άνθρωπος όπερ ουκ ήν, ουκ
εις θείαν φύσιν την ανθρωπίνην φύσιν μεταβαλών,
ήν προσείληφεν, αλλ' εν τοις οικείοις όροις μείνα
σαν, θεώσας αυτήν διά της άκρας ενώσεως · ώσπερ
γάρ τώ σιδήρο το πυρ ενούμενον ολικώς εκπυροι
μεν αυτόν, της δε του σιδήρου φύσεως ουκ εξίστησι,
μένει γάρ ούτος και μετά την εκπύρωσιν σίδηρος,
και πεπυρωμένος σίδηρός εστί τε και λέγεται, τοιου
τοτρόπως τη βρoτεία φύσει ο Υιός και Λόγος του
Θεού και Θεός ενωθείς, εθέωσε μεν αυτήν , του δε
βρoτείαν είναι φύσιν αυτήν ουκ εξέστησε . Μένει
γαρ αύτη βρoτεία φύσις και μετά την θέωσιν. Και
τεθεωμένη φύσις βρoτεία και λέγεται και έστι, τε
θεωμένη σάρξ μετά ψυχής νοεράς, λογικής, θελη
τικής, ενεργητικής .
Επει δε νόθον η αμαρτία και παρά φύσιν, έξω .
θεν γαρ ημίν όταν μη νήφωμεν έπεισέρχεται ,
ταύτην είκότως ο Θεός Λόγος ου προσελάβετο.
Πάλιν έπει την προσληφθείσαν φύσιν όλην εθέω
593 SERMO AD MONACHOS SUOS. 597

σεν , ανεπιβατος δικαίως η θεωθείσα και άψουστος A sed nec prelatioincerta ( equilibrams) eral in Clari
κατά πάντα τρόπον τη αμαρτία μεμένηκεν. 'Αλλ ' slo, prælationis enim erat capax lil pule sui juris vel
ουδέ προαίρεσις ή αμφιρρεπής ήν εν Χριστώ. secundum bumanilalem Christus, quia rationabilis ;
Προαιρετικός μεν γάρ ήν ώς αυτεξούσιος και omne enim rationabile est sui juris, et omic quod
κατά το ανθρώπινον ο Χριστός, ότι και λογικός. est siijuris, prælationis capax est. Consilio antein
Πάν γάρ λογικόν αυτεξούσιον. Πάν δ' αυτεξούσιον et consideratione et judicio et prælatione, sicut nos,
προαιρετικόν. Bουλής δε και σκέψεως και γνώμης nullo modo egebal, quemadmodum rurslis nec (alis
και προαιρέσεως , ώσπερ ημείς , έχρηζεν ουδαμώς, tinentisi ) vigilantia ; Deus enim erat secunduin
ώσπερ αύ ουδε νήψω;. Θεός γάρ ήν κατ' άμφω το duo, naturam quidem et deificationein ; proptere:
μέν φύσει , το δε θεώσει . Διό δή και κατά τούτον saue el secundum hanc rationem longe superior
τον λόγον πάσης αμαρτίας ανώτερος ήν ή γάρ εξ erat omni culpa ; vel enim es prælatione incerta
επισφαλούς προαιρέσεως το αμαρτάνειν, ή και παρά culpa venit, vel prefer prelationem ex inconside
προαίρεσιν εξ απροσεξίας ημίν επιγίνεται. Μάλλον rantia ; imo quidem el ipsa inconsiderantia culpa
δε και αυτό το απροσεκτείν αμαρτία εστίν, ή τέως esi, vel saltem aliquatenus iniliin peccandi ; quoni
γούν αμαρτίας αρχή · διά του τούτο και των άκου B obrem sane et de involuntariis peccatis panas
σίων αμαρτημάτων είσπραττόμεθα δίκας. "Οθεν δ' solvere debemus. Unde fugit causa qualem ibi in
απέδρα το αίτιον , ποίαν εκεί το αιτιατον είχε παρ- Iroilum habebat quod alleyalur ?
είσδυσιν ; Proclatio quidem est ig lur simpliciter processus
Προαίρεσις μεν ούν απλώς έστι πρόοδος προς το ad volitum , scilicet liber incogitatusque ad volitum
αιρετόν , ήγουν αυτεξούσιος άλογος ερμή προς το inipelus qui, natura , est omnis creaturæ rationa
θελητών, ήτις πρόσεστι κατά φύσιν παντί λογική. bilis. Rursus dicitur prælatio præ alio electio , quæ
Προαίρεσις λέγεται πάλιν ή προ ετέρου αίρεσις , fit præeunte deliberatione, pustea judicio, poslea
ήτις γίνεται βουλής προηγησαμένης, είτα κρίσεως, que sequitur dispositio ad judicatum ex delibera
μεθ' ήν ή προς το έκ βουλής κριθεν διάθεσις έπεται, lione tendens, et dicitur sententia ; nunc demon
και λέγεται γνώμη , η νυν δηλουμένη προαίρεσις , strala prælatio , seu selectio ejus quod videtur bo
είτουν και επιλογή του δόξαντος καλού , διαδέχεται . num , succedii. Talem prælationem nemo recto
Την τοιαύτην τροαίρεσιν ουκ άν είπη τις εύ φρονών sentiens diceret de Christo. Quali enim deliberatione,
επί του Χριστού . Ποίας γάρ ήν βουλής ένδεή : ; ή vel quo, eorum quæ ad lianc pertinent , egeal mi
τίνος των εκ βουλής και θαυμαστός σύμβουλος, η σο- rabilis consiliarius, Sapientia Dei et Patris ? Vel
φία του Θεού και Πατρός και η πώς αν προσοφθείη c quomodo prelatio utin molis est ei aplaretur qui
προαίρεσις ή εν ημίν τω προεκλεξαμένω το αγαθόν, bonum præelivit ut leslalur (propheta ) ? Elenim
καθώς με μαρτύρηται ; και γάρ Ησαΐας προανακά- Isaias aule clamavit quia priusquam cognoverit
κραγεν, ότι πριν ή γνώναι αυτόν ή τροελέσθαι πο ille, vel ma'um prætulerit, bonum eliget . lloc esi,
νη, ρί , εκλέξεται το αγαθόν • τουτέστιν ούτ' αν προ- nec præferrel , sed bonum a principio primum eli
έλουτο , το δ' αγαθόν εκ πρώτης αρχής εκλέξεται. gel . Et rursus priusquain cognoscerel puer bonum
Κι αύθις , πρινή γνώναι το παιδίον αγαθόν ή κακόν vel malum , non contidit malitiæ , eligendi causa
απεθεί πονηρία του εκλέξασθαι το αγαθόν. "Ηγουν . Doni ; il est , anle omnem cognitionen puer, a te
προ πάσης γνώσεως το παιδίον, έν άκρα νηπιότητα nera infantia nec docilem nec proclivem ad malum
προς το πονηρόν απειθώς έχουν και αρδεπώς , το se haberis, boniin sibi assumel ; quod autem dici
αγαθον οικειώσεται . Το δε , πρινή γνώναι και κατά lur . - Priusquam cognoscerel, sex specie dicitur.
το φαινόμενον είρηται . Πότε γάρ ήν μή γινώσκον Quando ewim nesciens erat puer in quo omnes the
το παιδίον, ενώ πάντες οι θησαυροί της σοφίας και souri sapientiæ et scientiæ absconditi sunt. aplis teni
της γνώσεως απόκρυφυι , καταλλήλους καιρούς εφ' poribus, quantum opus eral , apparentes ? Illud es!
όσον έχρήν φανερούμενοι ; Τοιούτον έστι και το quod dicitur Jesumi proficere sapientia el gralia
σοφία και χάριτι προκόπτειν μετά της ηλικίας τον D cum illale, in specie scilicet . Ætatis enim accrelio
Ιησούν, κατά το φαινόμενον δηλαδή . Της μέν γάρ erat corporis naturalis accretio ; sapicntiæ vero el
ηλικίας επίδοσις ήν αυξομένου του σώματος φυσι- gratiæ accrelio non anctio erat eorum quæ prima
κώς, σοφίας δε και χάριτος των πρωτίστων και summaque fuere, sed apparitio opportuna. Sic igi
ακροτάτων ουκ επίδοσις , αλλά φανέρωσις εύκαιρος . lur Christus jam Deus humane substantiæ unius
Τοιγαρούν ο Χριστός Θεός ών ηνωμένος τη ανθρω- bypostatice, bonus erat ut Deus ; labelal autcin el
πίνη ουσία καθ' υπόστασιν , ήν αγαθός ως Θεός . uit bomo liby're quod secunduin naturain est bu
Είχε δε και ως άνθρωπος αυτεξουσίως το αγαθόν num . Quemadmodum enim maluin el culpa sunt
κατά φύσιν όν · ώσπερ γάρ το κακόν και η αμαρ- contra naluram , sic sane bunum el virius secundum
τία παρά φύσιν, ούτω δή το αγαθόν η αρετή κατά naluram su :11; piroplirea etiam no :11en label culpa
φύσιν εστί· διά τούτο και η αμαρτία τοιαύτην έσχε (defectus) quasi defectio , ab co quod est secundum
προσηγορίαν , ως αποτυχία του κατά φύσιν και αγαθού. natura ' tl 4101 esi bonuri.
Οι μεν ούν άγγελοι δυσκίνητοι προς το κακόν και Angeli quien propierea tardi ad malusi
έγονται και εισι, τη περί Θεού προσεδρεία, και τη dicuntur et soul, po adjuli quod Deo aslent, el
έλλάμψει τη συνεχει βοηθούμενο:: ή δε του Κυρίου continuat sin le luce iluminatur. Scd Domini
595 NICEPHORI BLEMMIDE 596

anima omnino ad' malunm non prona erat, in se- A ψυχή παντελώς προς το κακόν ακίνητος ήν, αυτόν
ipsa ipsum habens Deum Vertum, non possessione έχουσα τον Θεόν Λόγον εν εαυτή , ου κατά σχέσεν ,
sed union : ; et illa quidem imperium exerce- αλλά καθ' ένωσιν. Και η μεν την ηγεμονίαν ενήρ »
bat in corpore, Deus vero Verbum ejus erat duis , γει του σώματος , ο δε Θεός Λόγος ήν αυτής ηγε
quem libere cequebatur, dum divinæ voluntatis iin μών, οιυτεξουσίως επομένης αυτώ , και την του θείου
pletionem ipsa , summa sanctilale, valde appele- θελήματος αυτού και λίαν επιποθούσης εκπλήρωσιν ,
ret. Propterea et Dominus, Patrem orans in tem- τω της αγιότητος υπερβάλλοντι. Διό και ο Κύριος
pore passionis, ut homo dicebal : Non sicul ego προς τον αυτου Πατέρα προσευχόμενος εν τω και
volo , sed sicul lu ; pat volunlas luas . Et ρω του πάθους ως άνθρωπος έλεγεν , Ουχ ώς εγώ
vero hic sermo est animæ Domini unain scientis θέλω , αλλ' ώς σύ • γεννηθήτω το θέλημά σου.Κι
voluntalem sic unili Dei .Verbi et Patris . Habebat γάρ ούτος ο λόγος της του Κυρίου ψυχής, έν ειδυίας
igitur Herus ea qua sunt servorum propter servos, θέλημα του ηνωμένου ταύτη Θεού Λόγου, και του
sed supra servos ; herus enim erat licet servilem Πατρός . Είχε μεν ουν ο Δεσπότης τα των δούλων
induisset formam ; nam vere sicut nos, esuriebat , διά τους δούλους , αλλ ' υπέρ τους δούλους . Δεσπό
soporem sustinebal , defatigabalur, inærebal, la- Β της γάρ ήν, ει και δουλικήν ειλήφει μορφήν· επείνα
crymabalur, timebat, sed libenter. Quando vou κατ' αλήθειαν ώς ήμείς , εδίψα, νυσταγμόν έφερε ,
lens ipse humanitati suæ dabal propriuin patien- κοπιών ήν, λυπούμενος ήν, δακρύων, δειλιών, αλλ'
bir agere , et id supra nos , rursus comedebal , εκουσίως. "Οτε θέλων αυτός ενεδίδου τή αυτού αν
bibeba ', dormiebat, colloquebatur sicut nos, sed θρωπότητι το ίδιον αμέμπτως ποιείν , και τούτο
onnia liæc sancle et supra nos . Qu's enim inter υπέρ ημάς , πάλιν ήσθιεν, έπινεν, εκάθευδε , διελέ
los in rialuralibus innoxiis invenirellir prorsus γετο καθάπερ ήμείς . 'Αλλά πάντα αναμαρτήτως ,
innocens ? Poliebalır pro nobis, in cruce fuxione και τούτο υπέρ ημάς. Τίνι γάρ αν ημών εν τοις
el lensione (ulgebat) dolebat . Demum mortuus est, φυσικοίς αδιαβλήτοις ευρεθείη διόλου το άμεμπτον ;
sed libenter ; aderant et passio el dolor et inors ; "Έπασχεν υπέρ ημών , ήλγει τη εν σταυρό προσηλώ
paliebalur caro , naturaliter dolebat anima pro σει και διατάσει τέλος απέθανεν . 'Αλλ' εθελουσίως.
piler societalem ; ex ea enim carni sensus. Al ήν αυτώ και το πάθος και το άλγος, και το θανείν
lamen divinitas in ulraque non patiebatur , non
έπασχεν η σάρξ. "Ήλγει φυσικώς η ψυχή διά την
dolebat ; longe enim supra hæc est Divinilas; ani συνάφειαν , εξ αυτής γάρ η αίσθησις τη σαρκί »
ma separata est a carne , sed Divinilas indivisa ab πλήν η θεότης και εν αμφοίν ουκ έπασχεν, ουκ ήλγει.
τιiraque erat. Passus Dominus et mortuus et se- € Τών γάρ τοιούτων το θείον υπέρτερον. Η ψυχή
pullus corruprionem excussil, et que sunt corru διήρητο της σαρκός , αλλ ' ή θεότης εξ αμφοίν
plionis, et postquam corpus ad incorruptionem dis αδιαίρετος ήν . Παθών ο Κύριος και θανών και
posuisset , propriamque animam ex potestate ut ταφείς απετινάξατο την φθοράς και τα της φθοράς.
Deus assumpsisset, surrexit tertia die. Ego, enim , Και κατασκευάσας αυτού το σώμα προς αφθαρσίαν,
ail, pono animam meam,ut ilerum eam sumam ; nam και την οικείαν ψυχήν κατ' εξουσίαν ως Θεός προσ
polestatem habeo ponendi eum, et polestatem λαβόμενος ανέστη τριήμερος . 'Εγώ γαρ τίθημι την
habeo ilerum eam sumendi · Si autem et post ψυχήν μου, φησίν , ίναλάβω πάλιν αιτήν . Εξου
resurrectionem Dominus comedii , id cerle ex σίαν έχω θείναι αυτήν, και εξουσίαν έχω πάλιν
dispositione fecit ens discipulis , tatεί αυτήν.Ει δε και μετά τηνανάστασιν ο Κύριος
, cum suis prandcum
quasi is surrexissel
qui prius erat eis. Quando ν, ομίαν τούτο πεποίηκε , τοίς
έφαγε αλλά κατ' οίκον
sulem dico es dispositione , excludo pliantasiam ; ιδίοις παριστών μαθηταίς , ως αυτός ήν αναστάς , ο
etenim vere comedit , cibum vero novo quoda! πρότερον ών μετ' αυτών , " Οταν δε λέγω κατ' οίκονα
digessit . Pro
Mereati quoq
cecen modo vulnvisum
ut ipsi
ue signa est , dit
eram osten μίαν την φαντασίαν έκκρούομαι και γάρ έφαγες
, que fue-
Τεntquidem et jun men erant, presentia ea relden D αληθώς, την τροφήν δε καινοπρεπώς ως οίδεν αυτός
διωκήσατο . Διά τούτο και τύπους υπεδείκνυ πληγών,
uit omnipolens. Cum enim corpus illud omni pe τα γεγονότα μεν , μή όντα δε , παρόντα ποιών ώς
nuria , omni repercussii superius laclum sit, nequc παντοδύναμος . 'Επεί το γε το σώμα εκείνο πάσης
cibos, neque contrectationem admillebat, idcirco e ε δείας, πάσης αντιτυπίας υπέρτερον γεγονός , ούτε
viam non secundum carnem nunc esse Dominum τροφάς ούτε ψηλαφήσεις προσίετο. Διό και μη κατά
dicimus, ut pote qui carnalia deposuit, cibi appeti σάρκα νύν είναι τον Κύριον λέγομεν, ώς τά της σαρ
lum , somnum , laborem el alia hujusmodi, præterea κς αποθέμενον , τροφής έφεσιν, ύπνον, κόπον και τα
que et renisum ; ejus eniin corpus excussa corru τοιαύτα προς τούτοις και το αντίτυπον . Το σώμα
plione, nihil egens factus est, let impassibile, in γάρ αυτού διά της απεκδύσεως της φθοράς ανενδεές
tactile, et inmortale ; non tamen increatum , neque απετελέσθη και απαθές, και αναφές , και αθάνατον ,
infinitum , bæc enim solius Divinitatis sunt ; et ut ου μήν και άκτιστον , ούτ' αυ απερίγραπτον , ταύτα
verba contraharn , quantum eral capax divinorum γάρ μόνης θεότητος και ίν' είπω συνελών, όσον μεν
honorum humanitas Christi , ex ipso Verbo per ήν δεκτικόν θείων αυχημάτων το ανθρώπινον του .
unionem habuit, per quam et veneranda et ado
* Luc. XXV1, 52. • Joan . I , 18 .
 5 :7 SERMO AD MONACHOS SUOS.
Χριστού , μετέσχεν υπ' αυτού του Λόγου διά την A randa est ; quantum autem non erat capax , non
ένωσιν, δι' ήν και σεπτόν έστι , και προσκυνητών •
όσον δε ουκ ήν δεκτικόν ου μετέσχεν, ίνα κάντεύθεν
το τε διάφορον των φύσεων του Χριστού , τό τε μονα
δικών του προσώπου γινώσκωμεν.
Πρεσβεύομεν τοίνυν επί Χριστού μίαν υπόστασιν
σύνθετον, εκ δύο συντεθειμένην φύσεων , θεότητος
δηλονότι και ανθρωπότητας , αλλήλαις ηνωμένων
κατ' αυτήν την τού Λόγου υπόστασιν. Διά τούτο γάρ
και την τοιαύτην ένωσιν καθ' υπόστασιν λέγομεν,
ότι μία υπόστασις εκ των τριών της θεότητος υπο:
στάσεων , ήτις εστίν και του Υιού , τας δύο φύσεις
άλλήλαις ήνωσεν ασυγχύτως εν εαυτή τε και καθ'
αυτήν. Ου γαρ υπέστη καθ' αυτό, κάν ακαριαίως το
του Χριστού ανθρώπινον ώς αν υπόστασις τούτο
B
λέγοιτο. Και γάρ ουκ έχρήν · τί γάρ ήν το κέρδος
ημίν το θεωθήναι μίαν υπόστασιν ; αλλά την φύσιν
ο Θεός Λόγος εν εαυτώ προσελάβετο πάσαν της
ανθρωπότητος, ίνα θεώση πάντας ημάς . "Οθεν μιά ;
υποστάσεως κηρύττομεν τον Χριστόν, και δύο φύ- hypostaseos esse Christum predicamus, et duarun
σεων ηνωμένων αλλήλαις ασυγχύτως ένωσιν άκραν, malurarum inter se samima unione unitarum in
αδιαιρέτων μενουσών αϊδίως , έκ τε αλλήλων και
της υποστάσεως καθ' ήν ήνωνται. Τών δε φύσεων
έχουσών το ασύγχυτον και τα προσόντα ταύταις
ασύγχυτα, τας θελήσεις και τας ενεργείας φημί.
Μένει γούν η θεϊκή θέλησις θεϊκή, και η ανθρωπική
πάλιν ανθρωπική , πλην τεθεωμένη διά την ένωσιν.
Τούτο. κάν ταις ενεργείαις γινώσκεται. Δύο τοίνυν
θελήσεις εν τω Χριστη . Θέλων δε και κατ' άμφω
τας θελήσεις, κατ' άμφω τε τάς ενεργείας ενεργών, ο 1es. Volens autem secundum duas voluntates, op
είς και αυτός ο θεάνθρωπος , μή διαιρούμενος εις
Θεόν ιδικώς, και εις άνθρωπον ιδικώς , αλλ' εις άμε-
ρίστως υπάρχων Θεός και άνθρωπος και αυτός, ταυτόν
δ' ειπείν Θεός και ανήρ · όθεν θεανδρικής ενέργειας
ο ειπών ου σύγχυσιν ταίς φυσικούς ενεργείαις
εισήγαγεν, αλλά την εις άκρον αυτών παρέστησεν
ένωσιν και το τεθεώσθαι την ανθρωπίνην ενέργειαν.
"Ωσπερ γαρ εν Χριστώ διά της Ενώσεως ή άνθρω-
πίνη τεθέωτο φύσις, ούτω δή και η θέλησις συντε-
θέωτο και η ενέργεια . Διό και τερατουργούντος αυ-
του τοίς θεϊκοίς ενεργή μασι τα ανθρωπικά συνε-
ζεύγνυτο, και των ανθρωπικών ενεργημάτων , λόγου
δηλονότι και αφής και των τοιούτων, αι θεοσημείαι
προέβαινον καθάπερ σιδήρου τμητικού πυρωθέντος
ή και τεμοντος και καίοντος εν ταυτώ, και η τομή D aculum ardensque, et secat et urit idem, et fit
μετά της καύσεως γίνεται, και η καύσες αχώριστός
εστι της τομής και η των δύο ενεργειών συνδρομή
το ενιαίου εισφέρει ταύταις ου κατά φύσιν, αλλά καθ'
ένωσιν. Ο τοίνυν θεανδρικήν φήσας ενέργειαν διά
μεν της ενικής προφοράς το τας δύο ενεργείας εν
είναι τη συνελεύσει και μή διακεκρίσθαι ταύτας
πραγματικώς απ' αλλήλων δεδήλωκεν · εν δε το
ειπείν θεανδρικήν, θείαν δηλονότι και ανδρικήν, το
των ενεργειών τη φύσει διάφορον και μετά την
ένωσιν έδειξεν. "Αλλως δε δύο τινα δηλούντος του
της ενεργείας ονόματος, ενέργεια γαρ φυσική εστιν
ή της ενοικούσης τη φύσει δυνάμεως πρόβασις εις
έργου τινός εκπλήρωσιν, ήτ ; εν τη ενεργείν έχει
το είναι, καθώς η δύναμις εν τω περικά αι και
698
participavit, ut exinde quoque differentiam natura
rum unitatemque personz cognoscamus.
Veneramur igitur in Christo unam lypostasim !
compositam, duobus compositam naturis , divini .
tale scilicet et humanitate sibi invicem unilis se
cundum ipsam Verbi hypostasim ; ideo eniin hanc
unionem dicimus secundum hypostasi:n, quia una
hypostasis, inter tres divinitatis hypostases, quae
est hypostasis Filii , duas naturas inter se invicem
univit inconfuse in seipsa , el secuudum ipsain ;
non enim substitit secundum se , vel unum mo
mentum , humanitas Christi, ita ut illa liypostasis
diceretur , el revera non oportebat. Quid enim lu
cri nobis si deilicata fuisset una liyposiasis ? Sed
Deus Verbum in seipso assumpsit lutam naturam
humanitatis ul 1199 omnes deificarel, unde unius
confuse, in ælernumque manentium in livisaruni
ab invicem atque hypostasi secundum quam uniun
tur. Naiuris vero habentibus esse inconfusas, el
inconfusa sunt quæ eis conveniunt : voluntales
dico et operationes : manel igitur divina voluntas
divina , et rursus humana humana, excepto quod
et per imionem deilicala sit, quod el operalioribus
cognoscirur. Duo sunt igirur in Christo volunta
rans secundum duas operationes. Unus idem est
Deus homo, non divisus in leo proprie et hominio
proprie, sed linus modo indivisibili Deus el lionio
idein est , aliis verbis , Deus el vir . Unde divino
virilem operationem dicens, non confusionen in
naturales operationes induxit, sed earum in summa
unionem proposuit, et deificationem operationis
Ihumana . Quemadmodum enim in Christo , per
unionem deificata est humana natura, ita sane el
voluntas una deilicala fuit, el operalio ; ideoque
et miracula edens Christus, divinis operationibus
humanas conjungebat, et ex humanis operationi
bus Verbi evidenter, lactuque el alijs linjusmodi,
Dei manifestationes prodillant : quomodo ferron
cum ustione sectio el ustie inseparabilis est a se :
ctione, et duarum operationum concursus unilatein
his inducit, non secundum naturam , sed : ecunilini
unionem . Qui igitur dixit divino virilem operatio
neni , unica enuntiatione ostendit duas operationes
unum quid esse concursu , nec in re illas ab invi
cem discriminari, sed quia dixit divino viriler ,
divinain scilicel el virileni, operationum naturalem
differentiam vel post univnem ostendit. Aliler vero
duo quædam indicante operationis nomine, opera
lio enim naturalis, est naturæ inhærentis pulentit:
processio ad alicujus operis impletionen, que in
operandani h.bei esse, sicut potentia Ioalbet esse
in eo quod sil : wallra el possil, dicitur l'ul'sis
599 NICEPHONI BLEMMID:E 600
operatio operis impletio , ipsum operatum , operis A δύνασθαι , λέγεται πάλιν ενέργεια και η του έργου
perfectio, actio ipsa, Ιιοc igitur posterias significa- έκπλήρωσις, αυτό το ενεργητον , και του πράγματος
tum operatione, aplandum est operationi divino αποτελεσμός, η πράξις αυτή . Τούτο δή το δεύτερον
virili ; Deus biomo enim cum est Christus, et one σημαινόμενον της ενεργείας προσαρμοστέον τη
vis ejus operatio divino- humana est , et divino- θεανδρική . Θεανθρώπου γαρ υπάρχοντος του Χρι
virilis . Sic autem loqui non infert confusionem στού και πάσα πράξις αυτού θεανθρωπινή και θέανδρι
operationibus naluralibus, sed unum el eumdem κή . Το δ' ούτω λέγειν ου φέρει σύγχυσιν ταϊς ενερ
esse demonstrat qui divine et humane ope- γείαις ταις φυσικαίς, αλλ' ένα και τον αυτόν είναι
raliis ; nec divina secundum Deum , nam est διασαφεί τον ενεργούντα και θεϊκώς και ανθρω»
bomo ; nec humana secundum hominem , nam est πικώς, ούτε τα θεία κατά Θεόν, άνθρωπος γάρ, ούτε
Deus. Similiter qui dixit unam naturam Dei Verbi , κατ’ άνθρωπον τα ανθρώπινα , Θεός γάρ. Ωσαύτως
adjiciens incarnalam , hanc abslubil suspicionem ; και ο μίαν φύσιν ειρηκώς του Θεού Λόγου σεσαρ
alia enim est Verbi natura , scilicet divina, aliaque χωμένην προσθείς την τοιαύτην ανείλεν υπόνοιαν.
rursos natura carnis, scilicet humana ; el synec- Ετέρα γάρ ή Λόγου φύσις, ήγουν ή θεία, και ετέρα
dochice, alia voluntas naluræ divinæ , et alia hu- πάλιν ή της σαρκός ήτοι η ανθρωπική , συνεκδοχι
manæ. Voluitatem dicimus actum volendi , ipsam B
κώς έτερον θέλημα της θείας φύσεως , και έτερον
potestatem volentem , quae est voluntas naturalis. της ανθρωπικής . Θέλημα δε την θέλησιν λέγομεν,
Voluntatem igitur humanæ naturæ Dominus post- αυτήν την δύναμιν την θελητικήν, ήτις εστί θέλημα
quam assumpsisset deificasselque ipsam servavit φυσικόν. Το τοίνυν της ανθρωπίνης θέλημα φύσεως
quæ eral secundum naturam humanam . Et illud ο Κύριος προσλαβόμενος, και θεώσας αυτό διετήρη
cum evidenter proponere vellet , domum ingres- σεν όπερ ήν κατά φύσιν ανθρώπινον. Και τούτο
sus in regionibus Tyri et Sidonis, a remine παραστήναι βουλόμενος εναργώς, εισελθών εις οίκον
cognosci voluit nec potuit latere ; ex dispositione εν τοις μέρεσε Τύρου και Σιδώνος , ουδένα ηθέλησε
latere volens, nequivit , docens nos ex ipsis operi . γνώναι , και ουκ ηδυνήθη λαλείν οικονομικώς γαρ
bus, voluntatem his quæ sunt humanæ naturæ de- θελήσας λαθείν ου δεδύνητο , διδάσκων ημάς διά
bilem , ab omnipotente non recusalam , sed essen- των πραγμάτων αυτών, ότι το της ανθρωπίνης
tialiter ipsam ei dispositam , dum nostram totam φύσεως θέλημα το ασθενές ο πανσθενής ουκ απε .
naluram cum omnibus quæ sunt secundum naturam δοκίμασεν, αλλ' ουσιωδώς ωκειώσατο και αυτό. την
accepit. ημετέραν όλην φύσιν μετά πάντων των κατά φύσιν
c αναλαβών.
Dicitur quiilem igitur voluntas actio volendi quæ Λέγεται μεν εν θέλημα προηγουμένως η θέλησις,
esl voluntas naturalis, ut monstratum est ; dicitur ήτις εστί θέλημα φυσικόν, ως δεδήλωται . Λέγεται γάρ
alltem voluntas etiam ipsum volitum quod in homi θέλημα και αυτο θελητών, όπερ εν ανθρώποις έστιν
nibus est subjiciens non idem omni naturæ con . υποτακτικών ου το αυτό πάση τη φύσει προσόν. Το
veniens . Alii enim hominum solum vivere μεν γαρ των ανθρώπων το ιδιάζειν τυχόν τεθέληται,
placei , alij quidem libere loqui, alii terram exer- τω δε το παρρησιάζεσθαι » και τα μεν το γεηπονείν,
ecra , alii navigare , et rursiis alii aliud est in mene τω δε το ναυτίλλεσθαι» και άλλω πάλιν άλλο τι κατά
te. Plerumque autem filem et uni diversum , et γνώμην εστί. Πολλάκις δε τώ αυτό και ενί διάφο
aliud aliudque est voliuum . Vocalur autem hæc ρον, και άλλοτε άλλο το θελητόν. Καλείται δε το
voluntas subjiciens (moralis , ex more, juxta mo- τοιούτον υποτακτικών θέλημα γνωμικόν. Τοιγαρούν
rem , sententia . ). Cum igitur duarum esse nalu- ο Κύριος έπει δύο φύσεων ώμολόγηται, δύο κεκτή
rarum Dominum conflentur , creditur el duas ba- σθαι και θελήματα πιστεύεται φυσικά , θείόν τε και
bere voluntates naturales, divinam et bumanam , ανθρώπινον · ήγουν δυνάμεις δύο θελητικές αλλή
scilicet duas polentias volentes ab invicem distin- λων διαφερούσας τώ λόγω της φύσεως. Επει δε
clas ratione nature . Cum igitur eum unius esse D μιάς υποστάσεως έγνωσται, σφαλερόν ειπείν επ'
hypostaseos cognoscitur, non eautum est dicere αυτού διάφορα θελήματα γνωμικά. Το γαρ θελητών
de eo diversas voluntales morales. Voliluin enim εν, ότι και ο θελων είς, της ανθρωπικής αυτού θε
mum est quia el volens unus, voluntato ejus bu- λήσεως προς το οικείον θελητών κινουμένης , ότε
mana ad proprium volitum inclinala, quando hoc τούτο τη θεϊκή θελήσει αυτού θελητών ήν, και εφ'
cjus volitum , et in quantum erat volilim , voluntati όσον ήν θελητόν . Διχώς δε της γνώμης λεγομένης ,
«liviae erat . Dupliciter autem dicitur ( mos ) sen- λέγεται γάρ γνώμη και η απλώς ροπή προς το
lentia ; dicitur enim el merus molus ad volilum θελητών, ώς ελλόγως γινομένη και μετά γνώσεως εν
' 1t sapienter essistens el cum cognitione in creaturis τοίς λογικοίς , λέγεται γνώμη και η εκ πρoβoυλεύ
rationabilibus ; dicitur etiam sententia , et ex deli σεως και κρίσεως περί τι διάθεσις. Ουκ ασφαλές και
heratione previa judicioque dispositio ad aliquid . γνώμην ή θέλημα γνωμικόν ειπείν επί του Χριστού
Non cautam esl sive sententiam sive voluntateni κατά το της γνώμης δεύτερον σημαινόμενον , διά το
moralem dicere de Clhristo , secundum posterius συνεισάγεσθαι τούτοις την άγνοιαν. Ει γάρ και την
sententio sensum ; φuia cum liis inducitur igno- αγνοούσαν ο Κύριος φύσιν ανέλαβεν, αλλά τον θείων
ragtia ; cisi enim ignorantein naturam sumpserit aux PÍTWY iqúed peri.wxi. Ką! Šv : oj K48 :03
6.1 SERMO AD MONACHOS SUOS.
ψυχή πάσαν έχουσα σοφίαν, θείαν άμα δή και αν- A Dominus hanc saltem participem reddidit divine
θρωπικήν , πάσαν γνώσιν , των γεγονότων, των ον-
των , των εσομένων , ου φύσει , ου χάριτι, διά δε την
προς αυτόν τον μόνον σοφών, και πάντα και προ
της αυτών γενέσεως ειδότα προαιωνίως καθ' υπό .
στασιν ένωσιν. Ποίας ούν έχρηζεν αύτη βουλής και
τιος των μετά την βουλήν ή πάντα γινώσκουσα ,
καώς έφαμεν ;
piloni quæ sunt post deliberationem egeret ea quæ omnia cogno-cit, ut diximus ?
Ει δέ ποτε πεινώντα τον Κύριον ελθείν γέγρα-
πται προς συχήν καρπόν ουκ έχουσαν , ει άρα ευρήσει
τι εν αυτή , και ουχ εύρεν, ει μή φύλλα , καθ' υπό
νοιαν ο τοιούτος του λόγου σχησματισμός, καθώς
αν υπενόησεν ίσως και την αυτού προς την συκήν
κατιδών ελευσιν , μη μέντοι τον της οικονομίας
λόγον ειδώς. Τίνι γάρ αν και των τυχόντων ήγνοήθη B set , a quo enim el accidentium ignorata fuisset
το πρόδηλον και έπει και καιρός συκών ουκ ήν, αλλ' evidentia, cum lempus licorum non adessel ; sed
ως αν και το πάν ισχύων ένδειξηται κατά καιρον ότι
μη μόνον ευεργετικήν έχουν δύναμιν, αλλά γε και
τιμωρητικήν , και ως είπερ εθέλοι λόγω μόνα τους
σταυρώσαντας αποξηρανεί, την πείναν και την προς
την συκήν έλευσιν προηγούμενα τίθησι της τοιαύτης
ενδείξεως ο σοφός και φιλάνθρωπος διά τοι τούτο
και παρά το ειωθός η πείνα πρωίας ούσης , καθώς
τεθέλητο . Τοιγαρούν και προς την συκήν άφιξις,
ώσαύτως και η περί του Λαζάρου πεύσις, όπου τέ-
θειτο θανών εκείνος , και εί τι παραπλήσιον , ουκ
αγνοίας, αλλ ' οικονομίας και προσφόρου συγκατα-
βάσεως. Κατά μέν ούν το δεύτερον της γνώμης και
της προαιρέσεως σημαινόμενον ούτε γνώμην, ούτε C
προαίρεσιν είποιμεν άν επί του Χριστού κατά δε
το πρώτος και κατά γνώμην Θεού τόδε τι διαπε-
πράχθαι φαμεν τουτέστι θελητών τώ Θεώ και απο
δεκτών το πραχθέν. " Ως ει λέγουμεν τον Δαυίδ βεβα-
σιλευκέναι κατά γνώμην Θεού , και προαιρετικός
μεν και του Θεού Λόγος, προαιρετικόν δε το Πνεί-
μα το άγιον είρηται. Δέον ούν έρευνάσθαι την
λέξιν έν άπασιν, ει πλείω δηλοί του ενός , και
μετ' ευκρινείας τους λόγους προβαίνειν προς τα
δηλούμενα . Πολλή γάρ ή εκ της ομωνυμίας απάτη ,
και πρώτος αύτη τρόπος εν τοις σοφίσμασιν . Ούτω
του και το Θεός όνομα , και το άνθρωπος ποτέ μέν
φύσιν σημαίνει , ποτέ δ' υπόστασιν . Η δε θεότης
ώσαύτως και η ανθρωπότης φύσιν άει μόνην , αλλ'
ούποτε και υπόστασιν . Το δε Χριστός δηλοί σύνθε- D seniper: solam, sed nunquam el Iiypostasio ; Cliri
εκ θεότητός τε και ανθρωπότητος. Και το
χρίσμα μεν η θεότης, η ανθρωπότης δε το χρισθέν .
Χρίσιν δε νοητέον την όλου του χρίσματος εις όλον
το χρισθέν περιχώρι σιν. Ούτω γάρ αν είη το την
χρίσιν δεδεγμένον ταϊς αληθείαις όλον Χριστόν . Το
γάρ επιπολαίως χρισθεν εκ μέρους Χριστόν, αλλ '
ούχ όλον, όθεν ουδε κυρίως Χριστόν . Διό βασιλείς τε
και αρχιερείς τω ελαίω χρόμενοι, και την επιπό-
λαιον δεχόμενοι χρίσιν, ου κυρίως Χριστοι. Ει δε η
χάρις εις βάθος διά του χρίσματος, ου κυρίως Χρι-
στο!, χάριτι γαρ και επίκληροι . Μόνος τοίνυν και
Κύριος κυρίως Χριστός , ώς όλος διόλου , και ου
χάριτι . Τη δε καθ' υπόστασιν ενώσει και ιδίως
Χριστός . 1 και 25 Θεός και οι 2 σημαί2: μεν και το
6: 2
gloriæ (divinorum honorum ), et erat Domini anima
omnem habens sapientiam , divinain simul et hile
nianiam ; omnem scientiam præteritorum , præsen
tium et futurorum non natura , non gratia , sed
uniune secundum hypostasim , cum ipso solo sa
piente el omnia vel antequam fiant cognoscente .
Qira igitur deliberatione hæc egerel, vel quo eo
Si quando quidem scriptum est : Dominum esu “
rientem venisse ad licum non habentem froclim ,
si forte aliquid invenirel in ea nec invenil nisi
Solia, secundum conjecturam is est sermonis modus
ut forsan conjecisset qui eum vidissel ad ficum ve
nientem nec lamen dispositionis rationein scivis
ut omnipotens ille ostenderet secundum tempus,
quod non solum liabeat potentiam quæ benefaciat,
sed etiam quz castiget , et quod, si velit verbo
solo crucifigentes siccabil ; lame'n el accessum ad
licum exempla ponit ialis demonstrationis sapiens
et hominum amalor ; ideo sale el contra morem
fuit ſanies mane sicul placuerat. Idcirco sane au
ficum accessus, sicut et de Lazaro interrogatio :
ubi positiis ſuisset morluns ille ? el si quiid simile,
sion ignoranti: sunt sed dispositionis et conde
sưensionis apiæ. Secundum igitur posteriorem sen
lenliæ et prælationis sensum , neque sententiam
neque pra ·larionem diceremus de Christo ; secun
duin vero priorem , ( el ) secundum sententiam Dei
aliquid factum fuissc dicimus, hoc est , voluit , fa
cium gralumque habuit Deus, ut si dicamus , Da .
vidlem regnasse secundum sententiam Dei. Et quia
dem Verbum Dei ( sui juris, el sui juris Spirilus
sanolis dicuntur , prælationis capax el capax præo
lationis Spirillis sanctus dicitur. Oportet igitur
sorulari enuntiationem in omnibus, si plura uno
significei, el cum discretione verla procedere ad
ea quær significanliir. Mullus enim ex homonymia
erior, el præcipuus ea mos est in sophismatibus.
Sic sane el nomeni Deus i el nomen homo ; )
modo enimi naluram signilical, modoque hyposta
sim . Divinitas quoque sicut et liumanitas naluram
slus allem præbel compositum ex Divinitate el
bumanitale . Unguentum quidem Divinilas, unclum
humanitas, unctionem vero intelligere esi ( transi
lionem , iransfusionen ) circumincessioncm lotius
unguenti in lolo uncio ; sic enim qui unctionem
accepissel, vere forel lolus Chrislis (unctus ), nam
summalim tantum uncius ex parte Christus esi ,
non vere lolus, unde nec regic Christus. lileo rc
ges el sacerdotum principes olev uncti, et sum
walim unctionem accipientes , non regie Chris'i
sunt, et si gratia in profundo per unctionem , No1
regie Cbristi suni, nam vel eum gratia caduci.
Solus igilur Dominus regie Christus est ut pole lo
Lus omnino ; non vero gr:: tia, sed unione sechedu11)
603 NICEPHORI BLEMMIDE 604
bypostasim perpetuo Clurfstus. Nomen quidem Deus Α ποιητικών , και τη δημιουργικών, θείναι γάρ το
Deds indical quidem quod agendi, quod creandi ποιήσαι , και θείς και ποιήσας, αριδηλότερον δε της
capax est ; fecisse enim est posuisse θείναι et qui Θεατικής ενεργείας έστι παραστατικόν . Και αυτών
fecit est qui posuit Beis, evidentissimum quoque γάρ τών μήπω γενομένων ως υπ' όψιν κειμένων
est quod proponal operationem (spectanlem) θεατ! - θεατής έστιν ο Θεός , έφορός τε των όλων άπαξα
xñs ( qua specieluri spectando idoneam . Nam ipso- πλώς. Πάντων δε τών ονομάτων οικειότερον τω
rum quæ nondum facia sunt quasi sub oculis ja- ανάρχω και απείρω και παραγωγεί των ποτε μη
centium spectator est Deus, el inspector omnium όντων το ών · ότι τε αει εστι μόνος αυτός, και ότι
universim . Omniumque nominum aptissimam ei πηγή του είναι μόνος αυτός .
qui principio carens, immensus est , el quæ non erant erlucit , est : (eurs) « qui est , et quia sem
per solus ipse est , et quia froù esse) exsistentix ſons ipse solus.
Qui in sanctis est Nicephorus Glemmides a rege "Ο εν αγίοις Νικηφόρος ο Βλεμμίδης παρά του
dumanne Duca de processione sanctissimi Spiritus 1 ασιλέως Ιωάννου του Δούκα περί της εκπορεύο
interrogatus : Utrum recte sentiant Latini necne, σεως του παναγίου Πνεύματος ερωτηθείς, ει κα
sic respondit : eos elsi lingua duas causas inducere λώς φρονούσι Λατίνοι ή ου , απεκρίθη ούτως ώς ει
vel duo principia recusent, dum rursus ex Filio B και τη γλώσση το δύο εισάγειν αίτια , ή δύο αρχάς
Spirilum procedere dicunt, in eo præcipue mente αποφεύγουσιν, αλλά και πάλιν εκ του Υιού το Πνεύ
falli, et quod verbis refugiunt in idipsum operibus μα λέγοντες εκπορεύεσθαι εις τούτο μάλλον το νο ?
converli , eadem enim agunt ac si quis « liomi- εκπίπτουσι ( 1 ). Και ο διά λόγων αποδιδράσκουσιν
nem , dicens intendat (includat) ipsum et animal εις τούτ' αυτό δια των έργων περιτρέπονται. Ταυ -
esse, non dicere ; et quomodo, quaque ratione eos τον γαρ ποιούσιν, ώς εί τις ανθρωπον λέγων, ενί.
conversos inveniamus in id quod refugiunt ex eo σταται και ζώον μή λέγειν είναι αυτόν. Και όπως
patere : si gigni Filium , el procelere Spiritum in- και τίνι λόγω περιτρεπομένους αυτούς ευρίσκομεν
veniuntur propria differentix hypostaticae utrius- εις όπερ απαγορεύουσι, δηλον εντεύθεν · ει το γεν
que, quatenus gignitur Filius causam habet, quoad νάσθαι τον Υιόν και εκπορεύεσθαι το Πνεύμα της
id , Patrem ; qualenus procedit Spirilus de Filio υποστατικής διαφοράς εκατέρων τυγχάνουσιν ίδια ,
quoque cansam habet, quoad id , Filium quoque. καθό γεννάται ο Υιός κατά τούτο αίτιον έχει τον
Si Paler gignens Filiuin causa ejus est , emittens Πατέρα : καθδ εκπορεύεται το Πνεύμα και εκ του
Spiriluni causa ejus est ; sed et Filius emillit Spi- Υιού , κατά τούτο αίτιον έχει και τον Υιόν. Ει ο
ritum , Spirillis igitur causa est et Filius. Si, se- Πατήρ γεννών τον Υιόν αίτιος αυτού έστιν , εκπο
cundum veritatein , et traditionem pietatis, et Ρa- C ρεύων δε το Πνεύμα αίτιος αυτού έστιν , εκπο
Irum doctrinam , (to) procedere el processio de ρεύει δε το Πνεύμα και ο Υιός , αίτιος και ο Υιός
Spiriru sancto dicta
«licia ,, ea inveniantur que
quæ significent άρα του Πνεύματος. Εί κατά την αλήθειας και την
quomodo sil a Patre, et hypostaticæ differentiæ της ευσεβείας παράδοσιν και την των Πατέρων
erga Filium discretivæ proprium ailmillilur, non διδασκαλίαν το εκπορεύεσθαι και η εκπόρευσις επί
tamen quod indicet cum eo conjunctionem , sive του αγίου λεγόμενα Πνεύματος του πως από του
connaluram , seu consubstantialitatem . Hujus au- Πατρός είναι τυγχάνουσι δηλωτικά , και της υπο
term causa Pater est, sed id liabet ille juxta ipsos, στατικής διαφοράς της προς τον Υιόν γνωριστικής
el « x Filio quid nihil aliud dal (igitur) illud, et ίδιον ώμολόγηται , ούμενους της προς αυτόν συνα
posilium de Filio, sed quiary pelius ut ex Patre. Sic φείας, είτουν συμφυίας και ομοουσιότητος δεικτικόν .
sane etiam ile Filio Spiritum sanctum procedere Τούτου δ' αίτιος ο Πατήρ . "Έχει δε τούτο κατ' αυ
proponitur. Duo igitur causæ Spiritus, scilicet ejus τους και εκ του Υιού . "Οτι μηδέν άλλο δ δωσιν ουν
quæ ci obtingit hypostaticae proprietatis , id est , το και τιθέμενον επί του Υιού , αλλά μάλλον ως εκ
processionis, omni modo conducuntur. Qui dicit του Πατρός. Ούτω δή και εκ του Υιού το Πνεύμα
iyilur Filium a Patre.gigni, non autem hunc ejus το άγιον εκπορεύεσθαι παριστάν. Δύο άρα τα αίτια
D
causam esse contendil, omnino mentitur. Si enim του Πνεύματος , είτουν της αποκληρωθείσης αυτό
signitur, causam habet etiain id unde gignitur. Et υποστατικής ιδιότητος , της εκπορεύσεως δηλαδή
qui dicit Spiritum procedere de Patre, nec ejus κατά πάντα τρόπον συνάγεται . Ο λέγων γεννάσθαι
Canisani et hunc esse , mentilur, nam per pro- τον Υιόν εκ του Πατρός, μή και αίτιον δε απισχυ .
cessionem inducit el hunc ejus causam esse , cum ριζόμενος τούτον αυτού, ψεύδεται πάντως. Ει γάρ
t'x boc procedit . Qui dicit Spiritum procedere el γεννάται , και αίτιον έχει το εξ ου γεννάται . Και ο
do Filio, non autem el causam ejus bunc esse dicit , λέγων εκπορεύεσθαι το Πνεύμα και εκ του Πατρός,
1.enljlur. Concludentes igitur declaramus ita quod μη και αίτιον δε αυτού τούτο λέγων, ψεύδεται.
nalun aliler, in his quæ dicunt, blasphemant et Συνεισάγει γάρ δια της εκπορεύσεως και το αίτιον
propter blasphemiam reprobatorum judicabuntur. αυτού είναι • επείπερ εξ αυτού εκπορεύεται..
Eisi enim addilio concederetur, quod naturaliter "Ο λέγων εκπορεύεσθαι το Πνεύμα και εκ του Υιού ,
estwaluw ailest , ei elsi adquillcreturnon esse ma- μή και αίτιον δε αυτού τούτον λέγων, ψεύδεται .
( 1 ) Hæc qui poterit couciliel cum iis que exstabl supra col. 531.
 C05 DE REGIA PELLICE TEMPLO EJECTA . 606
Συμπεριλαμβάνοντες δε αποφαινόμεθα ούτως· ότι Α Ιum . Additionis periculum non admittit que se
φυσικώς εις & λέγουσι βλασφημούσι και διά την cundom traditionem sunt, el sic utrobique conne
βλασφημίαν των αποβλήτων κριθήσονται . "Οταν cluntur quæ sunt malitiæ et sicut incerti circuli alia
γάρ ή προσθήκη συγχωρηνή , το και φυσικώς κα- aliis colliguntur .
κον είναι προσίσταται και όταν δοθή το μή κακόν είναι , το της προσθήκης επισφαλές ου συγχωρεί
τα κατά διαδοχήν και ούτως άμφωτέρωθεν αλληλουχείται τα της κακότητος, και κατά τους επεμ
βεβλημένους των κρίκων αλλήλους συνδέδενται .

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ
ΜΟΝΑΣΤΟΥ ΚΑΙ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΑ ΗΜΑΘΙΑ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΥ

ΤΟΥ ΒΛΕΜΜΙΔΟΥ
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΑΘΟΛΙΚΩΤΕΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΠΟΛΛΟΥΣ .

NICEPHORI BLEMMID
MONACHI ET PRESBYTERI QUOD IN EMATHIIS EST MONASTERII

EPISTOLA UNIVERSALIOR ET AD MULTOS

De Marchesina, impp. Joannis Ducæ pellice, quam templo ejecerat Blemmida.
(Ex Leouis Allatii libro de consensu p. 717. )

"Οτε η αρχόντισσα και Μαρκεσίνα , η εξόχως έρω- B Principem Marcesinam, eflictim ab imperatore
μένη τώ βασιλεί, και διά τούτο πάντων υπερτε- adamatam , ideoque l'eliquos alios superantem , et
ρούσα , και αυτής της Αυγούστης πρωτεύουσα ipsi Auguste prelatam, tyrannice in venerandum
τυραννικώς, εισέφρη, σεν εν τη καθ' ημάς σεβασμία Sancti Gregorii Thaumaturgi monasterium , ubi eo
μονή του Αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού , εν lempore nos degebamus, irrepsisse ; introisse
εκείνη τη μονή τω τότε διαγόντων ημών » εισήλθε etiam in Dei lemplum , cum sacrificium missä
δε και προς τον ναόν του Θεού , τελουμένης της fieret, et exclusam fuisse per nos a sacra audi
λειτουργίας, και απεκλείσθη παρ' ημών της Ιεράς tione , alque cum dedecore fugalam , duni interim
ακροάσεως, και απεδιώχθη μετ' αισχύνης, οδυρο- illa de boc facinore lamentarctur, et dolenter fer
μένη το γεγονός επί αυτή πάλιν ημείς εν πνεύματι rel ; iterum nos spiritu audaces, confilenler Io
τολμητίας, και πάλιν ημίν απειλαν και περιστάσεις quimur, et agimus ; rursumque minæ , angustia ,
και κίνδυνοι. "Ετι την κοσμικήν εσμεν σοφίαν el pericula . Alhuc nos mundanam sapientiam nom
απαίδευτοι, και στυγητοι διά τούτο και αποτρό- edidicimus ; iileoque el odiosi sumus et exsecrandi ..
παιοι. Πάλιν αντιφερόμεθα ταίς αρχαίς, και είκότως Rursus poleslatibus obsistimus, meritoque inutiles
απελεγχόμεθα δύσχρηστοι. Μικρον της των δεινών reilarguimur. Haud diu est , cum , a malorum inla
επιφοράς ανεψύξαμεν, και ο Σατάν ήγαγεν εις ημάς C petu emergentes, nos recreavimus, et Saran a
την ασελγή τε , και φαρμακον, της οικουμένης το nos traduxit impudicam et veneſicam , orbis offun
και πρόσκομμα, το παγκόσμιον σκάνδαλον , μετά του diculum , universale scandalum , cum cervice et
αυχένος και της οφρύος και του φρυάγματος τάχα supercilio ac fastu forte nos allouitos redditurus ,
μεν καταπλήξων και καταπαλαίσων ημάς, ήδη ταις ac prostraturus, infortuniorum atque incommodo
των αλγεινών εκδειματωθέντας και προκατασει- rum crebris occursationibus jam perierritos con
σθέντας επαγωγαίς . Τούτο γάρ ήθη , πτωχούς την cussosijue. Iil cnim sibi proposueral, facile inopes
Ο διάνοιαν, και τον της ψυχής τόνον παρειμένους nos mente el animi viribus delassalus agnoscens ,
ειδώς , όντω ; δε τη μόνω σοφώ τε και ισχυρό sed vere a solo sapiente el valido decipiendus el
κατα5ογισθησόμενό και εκνευρι θησόμενο , enervanlus, ilepentina, effrenis , projectaque ine
607 NICEPHORI BLEMMIDE
nas ista ad venerandum nostrum liospitium, cum Α "Αθρους ακάθεκτος ή μαινάς το ημεδαπώ σεμνείω
gravi ingentique pompa , non sine ceco impela , προσέκραξε, μετά βαρείας όσα , και σφοδράς της
instar rapidi varioque aquaruin decursu liimidi
torrentis , irruit. Nostri, qui lores custodiebant , et
quicunque alii intra lemplum aderant, intuiti obri-
guerint; nec una omnes sententia lenebat. Cum
omni app'ralı el inn ipsum templum , dum divinuin
ac mysticum sacrilicium conficiebalur, exsºcrabilis
illa influxit . Nos, rei inexspecialse novitale, quid
ageremus , nescientes, statim adulterain a sacra
auditione, communi concordique lidelium oratione
ac hymnodia repellinus , aversalnur impudentein ,
maximeque Christi legibus injuriosam, et injurian
pala : n profilenlem ; lotis conatibus e sacris locis
prɔſanam ejicimus ; intirmitate carnis treinenles et
B
timidi, seil Dei inconcusso limore hominem exuen-
tes, ducentesque mortem improbitale impietateque
ipsa mullo oplabiliorein ; el cum ea , cujus cum
Christianis nullum consortium est , simul in ec-
clesia commorari, exsecrabilius æstimantes , quam
pissima morte ex hoc corpore separari, verbera
simul et carceres et famem , et si quid his pejus
excogitari poteril, per totam vilam sustinentes.
Presentium enim malorum violentissimum atque
longissimum in ævum perdurans, non ultra vinculi
abruptione extentum cum marcida hac vita con-
volviiur , maximorum et nunquam dissolvendorum
p æmiorum copiam retribuens. At leges Dei con-
leinnere, et quod sensum oblectal, Dominicis sail-
citis preferre , trudi etiam, ex se merorem affert C απερρίφθαι προξενεί εξ αυτού πικρίαν ανύποιστον ,
intolerabilem, et nullis 1erniinis circumscriptain
in amiam . Oportet itaque nos invocationem , quam
inter orandum effundimus , veram ostendere, et
velui illius boni lilii bonum operari; et licel pu !-
τis subtraliat , intente nosmetipsos ad superiora
propter erga Patrem aliissimum reverentiam com-
pellere, el conversationem , tanquain in patria, in
cælis habere, salvere jusso, anile etiam ipsain
solutionem , quidquid i: nobis lerreni conspicitur.
Quoc si ad primum ordinem non pervenerimus,
saltim ad del cialiones, que verbis exprimi ne-
qucunt, el que veluti victoriæ præmium jis, qui
virtutibus insudarunt, præparata simt, animum
intendere , et propter sempilernatn beatitudinem ρ αντίδoσιν άξια . Ει δε και της των μισθωτών δια
afliction 's omnes perferre. Neque eni sunt bine
jusce remporis passiones, quotcunque illa: et quan :
I.P.Mique sini, illius, quani speramus, retributionis
Coulign1r. Quoil si e mercenariorum cælu excide-
1914, saliin in postremo eorum , qui salvantur,
or1019 annumerari, et præceptorum Domini causam
«Η Γε :nsionemque suscipere, neglectus penan, in
Beli una scilicet condemnationein , limeiles ; pro-
plereaquí, si op :is fuerii, eorum calisa vitæ discri.
Heli a.dirc . Quandoquidem quartie dementie est
pusillis castigationibus majores, el exiguis tor-
abentis perenniora præponer .; eoque polissimum ,
si breviore's sobriclatem el sapientiam conciliant,
hominenque ( spurgaul (quis cnim , dummodo
acril, 10.0 dciguil ? ci quis all imalat ! dilia 1111111 -
608
πομπής, οξυρδόπου δίκην χειμάρρου πολυμιγούς τε
έωρακότες αυτήν οι περί τας πύλας ημέτεροι και
όσοι των εντός πεφρίκασι, διαπεφωνήκασιν. Εισέρ
ρύη πανετοίμως και εις αυτόν τον νεών,της θείας και
μυστικής επιτελουμένης ουσίας, έναγής. Ημείς δε
και ταύτ' εν αμηχανία γεγονότες το αδοκήτω του
πράγματος απείργομεν ευθύς την μοιχαλίδα της
τεράς ακροάσεως, της κοινής και συμφώνου των
πιστών ευχής τε και ύμνωδίας , αποτροπιαζόμεθα
την ασχήμονα , την εκτόπως τους νόμους του Χριστού
ενυβρίζουσαν, και την ύβριν δημοσιεύουσαν όλαις
όρμαϊς εξοστρακίζομεν των οσίων τόπων την βέβη
λον, περιδεείς μεν όντες τη ασθενεία της σαρκός
και υπότρομοι, τω του Κυρίου δε κρατίστω φόβο
τον άνθρωπος έκκρουόμενοι, και του παρανομήσαι
το θανείν μάλλον αιρούμενοι, και τα τη ακοινω
νήτων συνεκκλησιάσαι των απευκταίων πλέον ηγού- ν
μενοι του πικρώς απαλλαγήναι τούδε του σκηνους,
πληγάς εν αυτώ και καθείρξεις , και λιμώξεις, και
εί τι άλλον των απειλουμένων υπενεγκόντες διά
βίου παντός. Τών μεν γαρ παρόντων αδρίων το
βιαιότατον τε και μονιμώτατον μη περαιτέρω της
του δεσμού διαρρήξεως εξισχύσαν, τη επικήρω
συγκατεστράφη ζωή , μεγίστων αντιφιλοτιμτσά
μενον και ακαταλυτων επάθλων έσμόν το δ' άλο
γήσαι νόμων Θεού , και τι των θειγόντων την αί
σθησιν προκρίναι των του Κυρίου θεσμών το
αισχύνην απέραντον. Xρή μεν ούν ήμάς την εν
προσευχαις αληθίζειν επίκλησιν, και οία τέκνα του
αγαθού το αγαθόν ενεργείν, ει και ο χούς υποσύρει ,
συντόνως ανθέλκειν εαυτούς προς τα άνω διά την
προς τον ύψιστον Πατέρα αιδώ, και το πολίτευμα
έχειν ώς εν πατρίδι εν ουρανοίς, έρθειν αφέντας πάν
γεηρών και πρό γε της αναλύσεως. Ει δε της πρώ
της ουκ εφικνούμεθα τάξεως, προς τας ανεκφρά
στους απολαύσεις τέως οράν, αί δή βραβεία τοις εν
έρετη καμούσι προητοιμάσθησαν , και πάσαν θλί
ψιν υποφέρειν διά την αιωνίζουσαν εκκληρίαν. 00
γάρ έστιν όλως του νυν καιρού τα παθήματα , κάν
όπόσα , κάν οποία ποτ' αν είη προς την ελπιζομένην
μαρτάνομεν ομηγυρέως, κάν γούν τη εσχάτη μοίρα
των σωζομένων εγκαταλέγεσθαι, και των δεσποτι.
κών προσταγμάτων αντέχεσθαι , δεδoικότας το της
περιφρονήσεως επιτίμιον, την εν γεέννη κατάκρι
σεν, και διά τούτο και προκινδυνεύειν αυτών, ει
δεήσειεν. Επει πόσης ανοίας έστι μικρών τιμωριών
τάς μείζoυς, και παυροτέρων βασάνων τάς διαρκε
στέρας αλλάξασθαι, και μάλλον είπως αι μεν αι
βραχείαι σωφρονίζουσι, και καθαίρoυσι , τις γάρ
ζήσας ουχ ήμαρτεν ; από ρύπου δε τις καθαρός ;
αι δε λάχος εισίν αναφαίρετον ; ώσπερ γάρ τις
οπωσούν επτα :κώς, εκλογής αυτή προκειμένης κο
λάσεων , ει των τήμερον κουφοτάτων , μετρίων ίσως
τενών λιπισμών, προέλο :το τις επιπoνωτέρας εις
το εξής , οίον στρεβλώσεις , ξέσεις , μελών εκτομές,
Cl9 ORATIO DE REGIS OFFICIIS . MONITUM .. 610
αφρονέστατος κρίνοιτ ' άν δίκαιος και άλογώτατος Α'dus fuerit ?) perenniora Yero sors sunt auferri
ούτως και των άρτι προεκόμενος δυσχερων τάς έσο- nescia ! Quemadmodum enim quoquo modo delin
μένας άλγηδόνας εν αιώνα το της εκτίσεως, όταν quens, optione illi punitionum proposita, si præ
εκάστου το έργον, όποϊόν έστι , δοκιμάση το πυρ sentibus levissimis, palicis nempe alapis, molestilis
ανοητότατος τε και αθλιώτατος παραπλησίως και in futurum tempus ærumnari, excruciari, dear
και την των ανθρώπων απάτην υπέρ τήν του Θεού Luarique peroptaret, jure merito insipienuissimus
δόξαν ηγαπηκώς . Και ούτος γάρ όντως τετύφλωται, ac dementissimus haberetur; pari ratione, qui
και σκιάς επειλημμένος, ή νηός ίχνους εν ύδασιν, præselilibus nosis, lempore retributionis fuluras
oίεται τι έχειν έχων ουδέν . Επεί τoί γε ει φιλοδοξή , calamitates , cum , uniuscujusque opus quale sit ,
ζητείτω δόξαν την αληθή τε και μένουσαν, μή την ignis probabit , preferret , anentissimus &Tue
ψευδομένην και παραρρέουσαν, ανθρώπους προσκεί- miserrimus existimaretur, et qui liominum fraudes
μενος, και Θεού αφιστάμενος . Ο γάρ ανθρώποις gloria divina cariores haberet : lic siquidem vere
σπεύδων αρέσκειν ουκ έστι δούλος Χριστού, και oculis captus est, ut qui , cum umbram apprehen
οίς πάντες άνθρωποι λέγουσι καλώς, τούτοις και derit, aut navis in aquis vestigium , aliquid se
αληθής λόγος αποκληροί το, ουαι . Κάν ούχ οι πολ- possidere opinatur , cum nihil possideat. Quando
λοι της ίσης γνώμης ημίν, αλλά μήτ' εν πονηρευο . Β quidem si gloriæ amans est , gloriam veram ac
μένοις παραζαλούν διδασκόμεθα , μήτε τους την permanentem , non decipientem ac fluxam , liomi
ανομίαν ποιούντας ζηλουν . Κάν ούτοι πατέρες ειεν, nibus adhærens, et a Deo recedens , conquirat. Qui
αφιέναι προσήκον αυτούς, και ακολουθείν οπίσω enim id sludel , ut hominibus placeal, servus
Χριστού, των ιχνών αυτού δεδράχθαι, των αυτού Christi non est ; et de quibus omnes homines
δικαιωμάτων εξέχεσθαι. Μή ούτως γάρ τις ποιών, recta enuntiant, illis verus sermo , væ, impertitiir.
άξιος ουκ έστι Χριστού. Τοις τοιούτοις επειγόμενοι Et licet muliorum non eadem est ac nostri sen
λογισμούς , απελαύνομεν παραυτίκα των θείων ση lentia, verumtamen neque malitiose facientes
κών την ανόσιον , ούτε τον άγιον άρτον τή αναιδεί æmulari docemur, neque imilari operaules iniqui
και ακαθάρτω δούναι τολμήσαντες , ούτε μην έμ- talem . Et si hi Palres Sult , negligendi sunt,
προσθεν της καλινδουμένης τώ της μοιχείας βορ- seclandusque est Christus, illius vestigiis inhe
βορω τους λαμπρούς βαλείν και μαργαρώδεις λό- rendum, el ex illius justificationibus dependendum :
γους της ιεράς τελετής. "Οθεν εν Κυρίω καρτερού. Νamque qui non operatur hoc modo, dignus Cliri
μεν τα επερχόμενα . sto non est . llis ſreli cogitationibus, slalim e sacris
alibus impiain pellimus, neque sanclum panem inverecunde alque immundue exhibere ausi sumus,
neque ante volulantem sese continuo in cæno ac adulterii sordibus, splendida et instar margarita
rum candida sacrosancti sacrificii verba millere. Quare in Domino, que nobis inſeruntur danturque ,
sustinemus.

DE NICEPHORI BLEMMIDÆ
ORATIONE POLITICA

EDITORIS ROMANI MONITUM (a} .

Scriptis politicis , quæ in noc meo volumine mulla sunt', bonam mantissam mihi altexere
videor, edendo Nicephori Blemmide de arte regnandi luculento libello . quem hactenus
invulgatum lum Vaticana bibliorheca lum aliæ etiam nonnullie po : sidebant. Quo super
scripto illud in primis adnotandum est , duplex ejus esse exemplar, alterum purum et
originale , quale scilicet e Nicephori ingenio manuque prodiit ; alterum melaphrasi ad
planiorem elocutivnem translatum ; quam rem diserte nos docet.Vindobonensis codes
apud Larnbeciuin ed. nov . tom. VII , p. 481 : Του σοφωτάτου κυρού Νικηφόρου του Βλεμμίδου λόγος
περί βασιλείας, μεταφρασθείς προςτο σαφέστερον παρά του σακελλου της Μεγάλης
Εκκλησιας διακόνου
κυρού Γεωργου του Γαλησιώτου, και του Οίναιώτου κυρου Γεωργίου , των λογιωτάτων ανδρών και
intópwr. Nicephori Blemmidæ oratio de regno, ad clariorem stylum translata a domino
Georgio Galesiota Magnæ Ecclesiæ (id est Constantinopolitanze) diacono, et a domino Georgio
OEnæota , viris sapientissimis et rhetoribus. Ergo codex Vindobonensis transformatam habet,
non primigeniam , orationem ; sicuti etiam codex regius Parisiacus a Canzio laudatus , ut
nos infra dicemusin scholiis ad capitulum orationis octavum . Eadem oratio sic , ut diximus
(α) Αng. Maji Script. Vel. Ιon . !, p. 609.
 611 NICEPORT BLEMMIDE 612
transfigurata occurrit etiain in duobus Vaticanæ bibliothecæ codicibus, quorum recentior
ab altero velustiore descriptus est, bona quidem calligraphia, sed mala inlerdum Græcorun;
nesuum intelligentia , ut identidem conferens ego agnovi.
Reliquum ergo erat, ut Nicephori primigenia illa, ante Georgiorum metaphrasin , oratia
vestigaretur ; quam item , etsi fine multatam , in uno Vaticano codice feliciter offendi ( 1 )
lectam autem ,paulo abstrusiore atque interdum poetico prope stylo constare sensi ; ita ut
bene de hoc libello meriti sint Georgii illi duo, a quibus molliore synlari verbisqua
communioribus Nicephorus convestitus est. Que cum ita se haberent , ego quoque de
lectoribus meis bene me credidi meriturum , si hanc potius metaphrasim quain originalem
» ipsam lucubrationem in Latinam linguam transferrem , ac politicorum hominum principumque
commoditati exhiberem . Ne tamen ipsum Nicephori purum scriplum ingratis ienebris
premerem ; id quoque si non præmitendum metaphrasi, certe arljiciendum , in hac mea
editione putavi: priesertim quia non semper metaphrasis lucem , originali scriplo adfert ;
sed hoc potius illam illuminat aliquando el corrigit.
Nicephori Blemmidæ , inter monachus dignitate abbatis , scripta plurima, eruditionem
multiplicem, virtutem non vulgarem , ex historia satis cognoscimus. Ælas quoque ejusdem
apprime constat ; vixit enim sub Græcis Cæsaribus Nicææ regnantibus propter Byzantium a
Latinis occupatum ; circaque annum 1255 Constantinopolitani patriarchatus dignitatem a
Theodoro Lascare imp. sibi delatam recusavit. Jam neque metaphrastes Georgius Galesiota
ab eadem ætale multum abest: fuit is enim Gregorii Cyprii ( qui anno 1289 patria chalum
Constantinopolitanum abdicavit ) familiaris (2) . Denique etiam participem metaphraseus
faciendæ Georgium Enæotam , æqualem Galesiotæ fuisse patet ; quanquain hunc postremum
inter Georgios connumerare Allaljus oblitus est,
Oratio hæc inscripta fuit a Nicephoro B15:hıxds 'Avôbeds, Regia Statua ; quia videlicet regis
optimi imaginem sibi effingere conatus est ; veluti Polycliteuin aliquod signum omni arte
Jaboratum atque pulcherrimum , ut ipsc loquitur cap. 6. Ét sane hinc patet quantum conferat
ad civilem philosophiam Christiana doctrina ; quæ nisi adsit, omnis propemodum disputatio
politicorum inanis esse videtur el infructuosa . Ecce enim in uno Christiani Nicephori
libello plus fortasse utilitatis est quam in multis veterum ethnicorum . Auctor in priore
operis parle capitalia vitia persequitur et virtutes cardinales commendat : in postrema verů
parle pietatem adversus l'eum et ecclesiasticorum dogmatum observantiam , proposita
præsentis ac multo magis fuluræ vitæ beatitate, eloquenter suadet.
(1) In eodem codice præmittitur orationi politicæ canus auctori suppar, nempe inter xiii et xiv säcu .
illa Nicephori epistola de alio argumento (id est de lum scriplus.
pellice Joannis Ducæ imp. a Nicephoro ten ,plo eje (2) Vive Allatium de Georgiis, cap. 51 ; Lequinium
ela ) quam jaindiu vulgavit Leo Allatius in opere Or. Christ. tom . I , p . 289,
De consensu , p. 717 syq. Est autem hic codex Vali

ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΒΛΕΜΜΙΔΟΥ
ΛΟΓΟΣ

ΟΠΟΙΟΝ ΔΕΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ

SAPIENTISSIMI

NICEPHORI BLEMMIDÆ
ORATIO

QUALEM OPORTEAT ESSE REGEM .

1. Rez sermonem sapientium audiat. Velusta C Α ' . Παλαιός τις νόμος επεκράτησε τοις πράγμασι
quædam lex vim obtinuit, publico regimini con συμφωνών, ώστε τους δούλους διδόναι τώ βασιλεί •
613 ORATIO DE REGIS OFFICIIS. 614
όπερ προξενεί πολλήν τοί ; τοιούτοις δούλους ωφέ- A sentanea , ut subditi mortales tribaldin regi pen
λειαν · ούτως γαρ μέλλουσι πληρούσθαι τά πρέ- danı : que res ipsismet subditis multam exhibet
ποντα • ο γάρ εμπιστευθείς την των πάντων διοί- utilitatem . Sic enim officium quisque suum exse
κησιν, εκείνος έχει την προμήθειαν · διά τούτο αφ' quitur . Νam rex , cui omnia administrianda com .
εαυτού τον βασιλέα μηδέν έχοντα ίδιον (1 ) , πρέπον missa fuerunt, providendo invigilat : ideoque ipsum
έστιν εκ των κοινών λαμβάνειν, και κοινά τα των nihil proprium habentem decet de publico acci
όλων ποιείν• ώς αν εντεύθεν οικονομή πάντας pere , et quodammodo publicas efficere omnium
ασφαλώς έχειν τα ίδια , συγκροτούντας και συμβοη- facultates. Sic enint is curaveril, it rem quisque
θούντας αλλήλοις, και δια παντός επιμελουμένους suain tuto possideat, dum invicem homines con
ίνα φυλάττωνται αδιαχώριστοι, ώσπερ εν σώμα spirant el adjuvant, omnique ope ituntur ut
δντες ούτω δε και ζωον ακαταμάχητον δύναται unius corporis instar inter se cohæreani. Quippe
είναι, εάν πάντα τα εαυτού μέλη και μέρη τάς animal inviolabile esi , quoad ejus membra par
εαυτων ενεργείας πληρωσιν· ο γούν βασιλεύς κε » lesque muneribus quæque suis defunguntur. Jain
φαλή και νους των όλων υπάρχων, έχει δίκαιον vero rex, cum sit omnium civium caput el mens ,
λαμβάνειν από πάντων τελέσματα, εις την αυτών B tributa ab omnibus jure meritoque capit, quibus ad
κατοχύρωσιν και ασφάλειας• από μέν ούν των eosdem protegendos conservandosque statur . Ali
πραγματευομένων , και κερδαινόντων αρμόζει λαμ- iis igitur qui negotiantur lucrisque dant op.ram ,
βάνειν τον βασιλέα μερίδα • από δε των εχόντων æqum est regem particulas accipere : ab iis au
λογιότητα και σοφίαν δέχεσθαι τήν διά των λόγων lem qui sapientiam litterasque profitentur , ver
ευφημίαν και τους επαίνους • όπερ έστι χρη τιμώ . borum elogia fainamque referre : quod quidem
τερον παντός άλλου τελέσματος, τόσον ότι και οι Iribulorum omnium preliosissimom est ; qualenus
λόγοι των άλλων τεχνών εισι τιμιώτεροι · ει γούν nimirum lilleræ reliquis artibus sunt præstantio
απάντων ανθρώπων υψηλότερος και βασιλεύς, η δε res . Igitur si aliis hominibus celsior rex est , philo
φιλοσοφία των άλλων τεχνων χρησιμωτέρα , τι sophia autem cæteris artibus excellentior , quidnam
άλλο αρμοδιώτερον εις βασιλέα του διά των λόγων regi convenientius est, quam litterarum praeco
επαίνου και επειδή τα μεγάλα τους μεγάλους αρμόζει, nium ? quandoquidem magna magnos deceni, sile
και τα υψηλά πάντων τοίς υψηλοίς · τοίνυν η βασι- blimia sublimes . Regnum quidem imago quædam
λεία μέν εικόνα και ομοίωσιν έχει Θεού (2), η δε similitudoque Dei est : philosophia autein provi
φιλοσοφία εικόνα της του Θεού προνοίας ώστε η c dentiae divine representatio : ita ut siφuod ali
βασιλεία ή μη αγαπώσα την σοφίαν μακράν έστι quando regni genus a sapientia abhorret, id longe
του Θεού · διά τούτο πρέπουσι τη βασιλεί οι από a Deo recedat. Igitur regi conveniunt sapientiæ
της σοφίας καρποί . fructus.
Β '. 'Αναγκαίως τοίνυν εστί πρώτον ειπείν τον II . Rex rilet impudicitiam . - Sed enim quid sit
όρον της βασιλείας • έστι δε αύτη λαού στηριγμός regnum ante omnia definiendum est. Regnum ser
αμετακίνητος ούκ εν υποκρίσει και απάτη εναντία mone Græco significal populi b : sim . Est ergo res
τα έργα δεικνύουσα , και το υψηλό ονόματι αντιλέ- consians, non quæ per liypocrisin atque fraudem
γουσα · πώς δε έδραίωμα και συστασις μέλλει ο contraria opera exhibeat, nominisque excelsitati
βασιλεύς δικαίως ονομάζεσθαι , εάν είς αλόγους repugnct. Cur autem basis firmamentumque juste
επιθυμίας εμπίπτη και θυμούς ασχήμονας και appelletur rex , qui absurdis cupiditatibus, inbo .
ατάκτους ; Μάλλον μεν ούν ταραχής και εμποδισμού nestis scilicet inordinatisque animi motibus , ob
γίνεται πρόξενος , ως παράδειγμα του υπηκόου noxius sit ? Imo vero scandali perturbationisque
λαού , αναγκαζομένου και σπουδάζοντος μιμείσθαι occasio lit, quandoquidem ipse propositus ail
αυτόν · ώστε αρμόζει τον βασιλέα, ένα πρώτον D, exemplum est , cui se conformare saljectus populus
εαυτού βασιλεύη , και μετά ταύτα παντός του vel invilus vel sponte solet. Rex ergo oportet se
λαού . Ο δε μη δυνάμενος μιας οικίας της ιδίας ipsum primum, deinde populam universum , regat..
κατάρχειν πως αληθώς αυτοκράτωρ πόλεων και Jam qui ne uni quidem propriæ domui moderari
λαών ονομάζεσθαι δίκαιος ; Ει δε ο τοιούτος λαι- polest , quomodo is, inquain , populorum el urbium
μαργος υπάρχει και δούλος των αισχρών ηδονών , jure meritoque imperator appellabitur ? Quod si is
αξιός έστι μισείσθαι και αποστρέφεσθαι παρά της avidus servusque turpium voluptatum est, in
υπερτάτης τιμής και του ύψους της βασιλεία ; • τις odium publicum merilo incurrit, et de summa sua
γάρ ουκ αν αισχυνθείη και μόνον ενθυμηθείς βα- dignitate regalique fastigio periclitatur . Quem
σιλικήν σεμνότητα εις αισχράς και απρεπείς πρά- enim paululum cogitantem non pudeat majestatis
ξεις εμπίπτουσαν , και παρόμοια πάσχουσαν , ώσπερ regiæ ad indecoros fædosque actus se deprimentis,
τινές υπό της μυθευομένης μαγικής Κίρκης εκείνης idemque patientis , atque illi liomines , quos nota
( 1 ) Sic optimus imperalor Antoninus Pius aie cerpt . Vat . p . 219 .
bai : Postea quam ad imperium transivimus, et ( 2) Lege Petri Magistri fragmenta politica ,
illud quod habuimus ante , perdidimus. Capitolin . lib. v fap. Maium tomo codem Script . Vel, sc
cap. 4. Contra irridebatur Vespasianus imp . qui cando .
de suu impensas fac ereidentidem dictitabai. Ex
615 NICEPHIORI BLEMMID.E
in fabulis saga Circe in sues canesque transforma- Α εις χοίρους και κύνας μετεβάλοντο ; χοίροι μεν
Bran ? Ei illi quidem sues effecti fuerunt, quia vo-
lucialın in coeno sese volutabanl; canes autem ,
quia rabie qualarm atque ilusania conciti ad impιι .
dicos amorcs ruebant. liaque regi valde idoneuin
est rationale sapientis doctrinæ a Mercurio inven-
tum pharmacuni, quod pelulantes voluptatis vires
compascal, lanquain illa in fabulis herba dicia
moly. Jino regi opus est gladio ancipite, qui non
sine sapiente consilio bonum deteriore discriminel ;
ila all virtutem sibi vindicet atque adserat , vilium
repellat atque castiget. Sic enim et Ulyx-s non
solum ipse Circes incantamenta vilavil , veru it)
etiam socios, qui in id malum incurrerant, libe-
ravit. Similiter regis ollicium est non solumn ut B
ipse ab omnibus voluptatum illecebris liber im-
munisque sit, verum etiam ul alios homines ab
liis expediat tum oratione sua lum exemplo : ita
ut sacris hymnis perpeluo celebrari se audial. Jam
si cordati prudentesque homines magnopere do-
lent , cum a rege subditus aliquis in captivitale
apud hostes delentiis negligitur; quanto tristius
molestiusque est, si forte rer sponte sua pudendis
voluplatibus servil, seque risui atque conviciis
adpetendum exhibet ? qui etiamsi in leneliris faci-
sora sua continere satagal , verax tamen conscien-
lie suæ testimonium effugere nequit, Deique præ-
sertim omniluentem oculum, qui secretæ quoque
liirpiludinis opera odio prosequitur. Præter quam
quod homines quoque pleraque observant, risuque C βλέποντες καταγελώσει και διασύρoυσι, και ο γέλως
at maledictis dilferunt; eaque irrisio in futurum
quoque tempus propagalur. Ecce enim multos
videinus in historicis libris infamia conspersos :
plurimos iicm propter suum honeslorum operun
studium laude mactatos, atque æternæ posterorum
memoriæ perenni cum fama traditos. Rex Græco-
rum Alexander post deviclum Dariui , lilias hujus
pulchriludine mira conspicuas, ceu maximum vi-
clorie pr.euium silbi olatas, ne videre quidem
passilis est ; aitque, lurpe fure, si is qui viros vi.
cisset, a feminis vincerelur. Cyri Medorum Persa-
rumque regis par virtus fuit. Nam et hic superalis
acie Assyrjis , alque ab exercilu suo, manubiarum
nomine, Susiorum regina donatus, quæ insigni
forma præsiabat , reginæ is quidein magnam curam
gessit ; ceteroquin ipsam aspicere recusavit , dicens,
opus esse ut pudicitiæ reges custodes fiant, non
insidiatores ; tum quia id supremam dignitatem
decet, tum quia pudicitia fortitudinem pruden-
tiamque conservat et copulat. Revera qui se vo-
luplatum famulitio addicunt, ac furiosum femina-
ruin amorem præ se ferunt , effusisque habenis, ad
(5) Odyss. Χ , 303.
(4) llymus reapse laudativus a Pholio scriplus,
atque ore Ecclesiae diclus ad Basiliu in imperalo
rem , esstal in melodorum inedilorurn codice Bar .
berino, de quo locuilus sum in prioris voluminis
præfatione, p. 44. Videtur ergo in Græcoruin more
posituin fuisse, ut principes suos Sacris eli.
616
γινόμενοι, ώς κυλιόμενοι εν τω βορβόρο των ηδο .
νών» κύνες δε, ως λυσσώντες και εκμαινόμενοι
προς τους ασελγείς «έρωτας · τω δε βασιλεί κατα
πολύ έστιν ευπρεπές το παρά του Ερμού της του
λόγου σοφίας φάρμακον λογικόν , έναντιούμενον
πρός τάς άκολάστους δυνάμεις της ηδονής, ώστερ
εν τω μυθω βοτάνη τις λεγομένη μώλυ (3) • αλλά
δή και διστομον ξίφος το χωρίζον μετά συνετής
γνώσεως το καλόν εκ του χείρονος • και το μεν
καλόν ώς ωφέλιμον προκρίνον και συνιστών , το δε
εναντίον, αποδιώχόν τε και μεμφόμενον · ούτω γαρ
και Οδυσσεύς ου μόνον έξέφυγε σας γοητείας της
Κίρκης, αλλά και τους παθόντας ελευθέρωσε φί
λους • και τον βασιλέα πρέπει, ίνα ου μόνον αυτός
υπάρχη αδούλωτος και πεφυλαγμένος από πασών
ηδονών, αλλά και τους άλλους ελευθεροι και διά
λόγου και υποδείγματος , και ύμνων ιερών ακούειν
διηνεκώς (%) . Ει γούν μεγάλην προξενεί λύπην εις
τους νουνεχείς και φρονίμους ανθρώπους το παρο
ραν τον βασιλέα αιχμάλωτον το υπήκοον, πόσο
μάλλον εστι λυπηρόν και οδυνηρόν , εάν ο βασιλεύς
οικειοθελώς αιχμάλωτος γένηται υπό των αισχρών
ηδονών , και εις όνειδος και γέλωτα καταστή ; κάν
γάρ κρύπτηται και σπουδάζη λανθάνειν, αλλά δια .
φυγείν ου δύναται το της συνειδήσεως αληθές, και
μάλιστα τον τα κρυπτά βλέποντα παντεπόπτην
οφθαλμών του Θεού , και τι της αισχύνης έργα
μισούντα • όπου τε τα πλείονα και οι άνθρωποι
παραπέμπεται και εις τους έφεξής χρόνους • πολ
λους γάρ βλέπομεν εν τοις ιστορικούς βιβλίους
υβριζομένους, και πλείστους επαινουμένους διά την
περί τα καλά σπουδήν αυτών, και εις αιωνίαν και
διηνεκή μνήμην περιλαλυμένους και παραπεμπο
μένους . Βασιλεύς Ελλήνων Αλέξανδρος, νικήσας
Δαρείον, και τας εκείνου θυγατέρας ως προτίμησιν
της νίκης διά το υπερβολικόν του κάλλους προσ
αγομένας αυτώ, ουδε ιδείν κατεδέξατο: ειπών αι
σχύνης άξιον είναι νικήσαι μεν άνδρας, υπό γυναι
κών δε ηττηθήναι. "Ομοιον δε τούτω εποίησε Κύρος
ο των Μήδων και Περσών βασιλεύς " νικήσας γάρ
τον πόλεμον 'Ασσυρίων , και παρά του στρατεύματος
D
τήν των Σουσίων βασιλίδα (3) ως λάφυρον λαβών
διά τήν του κάλλους υπερβολήν , πολλήν μεν αυτή ;
εποιήσατο επιμέλειαν, ιδείν δε ουδόλως ήξίωσεν,
απoφηνάμενος φύλακας είναι χρή της σωφροσύνης
τους βασιλείς, αλλ' ουκ επιβούλους, διά τε το μέ .
γεθος της αξίας, και ότι σωφροσύνη ανδρείας και
φρόνησιν συνέχει τε και συνάπτει • το γάρ δουλω
θήναι ταις ήδοναίς και γυναικομανή φαίνεσθαι ,
και ώσπερ δια χαλινού προς τα αισχρά φέρεσθαι
hymnis celebrarent. Nisi forte Nicephorus respicit
poljus ad hymnos illos, de quibus Plalo Lego vil
p . 800 sqq . ed. Serr . Vel explicandum est, cum sa
cris hymnis perpetuo audiendis.
(5) Lge Xenophontem Cyrop . Jib. v, 1. Addere
licebat Africani inajoris exemplum , quod est apud
Polybium, 8 , 19 .
617 ORATIO DE REGIS OFFICIIS . 618

έργα, και δειλούς ποιεί τους τοιούτους και άφρονας A turpia opera prorant , fimili tmax demi-tesque
κάν ρωμαλέος λογίζηται είναι, δειλός έστι και eraduni : bigne etiamsi robustis viribus prædili
αθλιώτερος αρρώστου παντός, επειδή την δύναμιν existimentur, nihilominus formidolosi sunt atque
παρέλυσε της ψυχής και εί τις την κατάλυσιν των ægroto quolibet miseriores, postquam animi vim
ιστορουμένων βασιλέων εξετάσει, ουδέν άλλο και την fregerunt . Profecto qui regum in historiis ruinas
λαγνείαν ήν είχον, ευρήσει το αίτιον • και γάρ ο investigaverit, nullam fere ejus rei causam , praeter
'Ασσύριος Σαρδανάπαλος πόθεν άφτρέθη την αρχήν illorum lasciviam, deprehendet. Νamque et Assy-.
παρά του Μήδου Αρσάκου , και ταύτα πλούτον rius Sardanapalus curnam regno ab Arbace Medo
έχων τοσούτον, και τηλικούτον πλήθος στρατεύμα. spoliatius fuit, cum , celeroqui tantis opibus tanta
τος επαγόμενος ; Πάντως από του εκμανήναι ταις que exercitiis numero esset succinctus ? Prorsus ob
αισχίσταις επιθυμίαις , και της οικε ας δειλίας και turpissimas, quibus deditis erat , cupiditates, at
γυναικώδους ψυχής, ήτις άνανδρον εποίησε και το que ob suam ignaviam effeminatunique animum ,
στράτευμα της γάρ κεφαλής παθαινομένης, ανάγκη qui militares quoque ejus copias corrupit . Νain
και το λο.πόν σώμα συμπάσχειν: " Εως μεν ούν διά si caput languet, reliquum quoque corpus compati
της σωφροσύνης όπλιζεν εαυτόν, ισχυρός ήν και necesse est. Quamdiu igitur honestis moribus
B
άπασι φοβερός • αφ' ού δε των ηδονών δούλος εγέ- semet ille communivil, validus fuit ac nemini non
νετο, υπό πάντων κατεπατείτο • καθώς τις τούτο formidabilis : postquam alltcin voluplatibus suc
πρoε μαντεύσατο (6). Ο δε Δαρείος ο 'Αστυάγους cubuit, cuncti eum gravi pede presserunt : gram
υιός (7), την Βαβυλωνίων αρχών μετά πάσης εύκο- rem vales quirlam præcinucrat. Ja'n et Darius,
λίας κατέλυσε , μέχρις άν την σωφροσύνην ετίμα : Astyagis filius, Babyloniorum imperium facile dele
ύστερον δε εις ασέλγειαν εμπεσών , ου μόνον την νίt, cum adhuc ipse proloitatem colerel : verine
βασιλείαν απώλεσεν , αλλά και ζωής εστερήθη παρά ubi ad luxuriam deflexit, non regnum tantummodo
Κύρου του Πέρσου ος είχε την σωφροσύνην . Τι δε amisit , verum etiam vita a Cyro Persa, frugi ho
κατέβαλε τον του 'Αρσάμου Δαρείον και πάσαν mine, orbalus fuit . Præterea curnam Arsami filius
κατέλυσε την αρχήν των Περσών ; Πάντως η περί Darius cum universo Persarum imperio concidit !
τάς ακολασίας όρεξις και επιθυμία . Και να τους Sine dubio propter intemperantis libidinis eTrenem
μεν παλαιούς καταλείψωμεν , των δε νεωτέρων cupiditateam . Αtque ut, veteribus omnissis, recen
μνησθώμεν , ερώ : Τι άλλο την μεγαλόπολ : ν ταύτην liora tempora commemoremus , quid , inquani,
αιχμάλωτον τοίς Λατίνοις παρέδωκε , και πάσης aliud magnain hanc urbem captivam Latinis tra
συμφοράς την οικουμένην επλήρωσεν , ή η επιψογος C didit, orbemque omni calamitale inundavit, quam
των τότε κρατούντων διαγωγή, και η εντεύθεν culpabilis illorum qui tunc imperabant vita, ex
χαύνωσις και δειλία (8) ; και γαρ έτερον ουδέν τι eaque manans ignavia atque limiditas ? Nihil mo.
και τους άνδρες γυναν κώδεις ποιεί, ώς ή προς γυ- hercule æque viros effeminal , quam erga mulieres
ναίκας (9) άλογος ορμή και εμπάθεια • εκ τούτων cæcum studium atque proclivitas . Etenim linc
γάρ σαθρούται και σώμα καθόλου • σωφροσύνη μεν etiam corpus penitus Maccescit. Secus vero pudi -
γάρ ενδυναμού σώμα και ψυχήν ισχυροποιεί , ακο- citia et corpus roborat el animo vires suppaditat :
λασία δε και αμφότερα βλάπτει και ζημιοί • κάν intemperantia autem utrique nocet perniciemque
γάρ δοκή και ακόλαστος υγείαν έχεις και εύκρασίαν crea '. Etiamsi enim libidinosus homo videatur
σωματικήν , ουδεν διαφέρει των μυθευομένων του recia valetudine bonaque corporis lemperaiione
'Αδώνιδος κήπων , οίτινες και επάνω των λίθων preditus , nihilominus a fabulosis Adonidis hortis
πεφυτευμένοι πολύν ελάμβανον γέλωτα ( 10). Οία non differt, qui in saxeo solo planlali magnopere
δε τα σπουδάσματα της πορνικής εργασίας , τοιαύτα deridebantur . Jam qualis meretriciæ operæ sub
και τα της υγείας της εξ αυτής ονείρου παντός stantia est , lalis ilein quæ inde consequitar vals
ασθενέστερα • φθείρει γάρ τήν ζωήν , και τον της D
ludio, quovis nimirum somnio fragilior : dissolvilur
ανδρίας θεμέλιον ανατρέπει . Την δε φρόνησιν εις το enim vila, el virilitatis fundamenta qualiuntur ; lu
εναντίον και το μηδέν γινώσκειν παρασκευάζει : nicnque ingenii in contrarias lenebras inscitiæ
και την ευδαιμονίαν ματαίως ποιεί φέρεσθαι ως convertitur. Tum vero regii status fortuna temere
ύλην αργήν τεχνίτην μηδαμώς έχουσα. Δια ταύτα circuidagilor, veluti otiosa materia ficiorc suo de

(6) Intellige Belesyos valicinium , ut diserle ait
in genuino soriplo noster Nicephorus; et conſer Dio
dorum Siculuin lib . 11 , 24.
(7) Darium hunc Græci Cyaxarem appellant
(nominatim Xenophon). ut diserle ajt Polychronius
a me nuper edilus in Coinm , au Dan. Coll . Var.
lom. I , part. 11 , p. 131. Jam Cyrum Cyaxari el A
slyayi successissc exploratum est ; utrum vero ha
redilario el pacifico jure, an armorum vi, historici
discrepant. Lege cilaluin locum p. 131 , Xenophon
Tein , etc.
PATROL. GR . CXLII .
( 8 ) Lege Nicelæ Choniate historiam ed. Paris .
p. 363 899., ubi de Græcorum principuin, qui fue
gam capessiverunt, solutis moribus , deque Bal .
duini Flandri, qui in imperium successil, castitate
verba fiunt. Capla est a Lalinis Constantinopolis
anno 1201, recepta a Græcis antio 1281. Ergo
intra id intervallum scripta est hæc oralio.
(9 ) Codd . αύτάς .
(10) Scilicet iu evasit in proverbium apud Græ
cos. Legesis Zenob . 1, 49; Diogen. 1, 14 ; de alia
le: linonia, quæ molta sunt, congerani.
20
 619 NICEPHORI BLEJMID C
stitula . Que cum ita se habeant , summonere ne- Α των αναγκαιοτάτων τώ βασιλεί κρατείν και βασι:
cesse est ut res voluptatum vicior sit , easquie
regal ,
· Age vero iracundice
III . Rer ne sil iracundus. -
quoque vesaniam ad latrones res amandabili; quo-
rum furor instar serpentium est ; crudelitas aillem
el linmiris animus a malorun dx 110numi ailversiis
bomines odio non diſſert. Porro virum , quem Denis
legalum veluti silum orbi praefecit, el cui creatıl.
raritm suarutni, id est subditorum bominum , curain
commisit, tranquillitas decel , mansveliido alque
clementia ; repulanlein scilicel, oportere a se bo-
minibus subdilis eamdem curaill impendi, quam
cognatis suis , quam silimet ipsi impertiri solet.
Incohlımes igillis prudenter regel ; infirmis omni
ope consuliuin volet, et quolibet providentiæ stile
diique genere subveniet eosdemque beneficiis ei
comilale sibi devinciel. Quod si quos forle, qnane
lumpvis benefacris ac fargitionibus saepenumero
ornalos , refractarios adhuc minimeque benevolos
experietur , cuin nis sane severius agendum est ;
ita tamen ut hujusmodi quoque hominibus, veluti
inembris nostris niorbo aliquo laborantibus, con-
paliamur. Sic enim rex benignitatem sibi Dei ron-
ciliabit ; sic firmuin regnum inconcussumque teile-
bit, sic in omnium amore eril, atque ab omnibus uno
ore quaquaversus præ licabilur. Nimirum his lauili-
bus hoinines coronai regi contexent, duin concordi
voce ilerabunt : Hic lemperantissimus, bic mitissi-
nus , hic Den similis est. Secus vero quilevis cujustibet ςC πλημμέλημα απηνώς και απανθρώπως τους δούλους
delicti causa dure atque inhumaniler servos homines
plectit, is nihil ab eo differt qui diabolico instin-
clu percilus carnes proprias forte toraret . Sicu'i
enim in ejusmodi insania vincit dolorem furor ,
sic indomila ira inexorabiles ad expelendas pienas
facit eos qui commoli sunt ; neque cogitare sinit
quantus illorum dolor futurus sit qui paniutur ;
et quod homogeneæ natura sit qui crucialur homo,
quantumque moerorem contrahal; et quod misera-
tór alienæ calamitatis Deus magnam paret sievo
homini penam atque vindictam . Acerbe aliquis ,
puta, aliquein virgis cedit , aut alio modo plagas
imponit injusta ira commolus : ecce idem reper-
cutitur vicissimque puisalur, febri pula , dolore υπό κεφαλής άλγους, υπό σίγους και υπό ετέρων
capitis , paroxysmi horrore , aliisve gravibus infir- Ο μεγάλων ασθενειών · ότε δε πλέον τι έκακοποίησε ,
milatibus : et quando molestior aliis fuit , tanto
graviore : n talionis peitain a Numine refert . Quod
si minus cito vindictam experitur, allainen inspe-
ralo leupore penas Iuet . Quippe sacris divinisque
oraculis admonemur, alio nos lenoρore peccare
sulere, alio facti mercelem recipere , veluti propter
cesos Gabaonitas famem deinceps coortam scimus.
Quod si quis forte per hujus temporis lapsuu
impunis fuerit, idem tamen in vitæ terinino multo
( 11 ) Quantopere virum principen iracundia ve-
deceat, sapienter disputat Cicero in insigrii illa epi-
stola ad Q. fralrein i, 1 ; necnon Tuscul. iv , 22,1
De rep . 11 , 41 .
(12) Ita cold . pro opytułyou ;, quod est in ge-
nuiau oratione.
620
λε'εν των ηδονών.
Γ' . Το δε οργίλον και μανικών παραπέμπειν εις
τους ληστές ( 11 ) · τούτων γάρ ο θυμός κατά την
ομοίωσιν εστι του όφεως και το απηνες και ασυμ
πάθητον κατά την των πονηρών δαιμόνων μισαν
θρωπίαν. Ο δε ταχθείς κατά την ομοιότητα του
Θεού , και του πλάσματος αυτού, ήγουν των δούλων
την επιμέλειαν πιστευθείς , το γαληνόν οφείλει έχειν
και ήμερον και φιλάνθρωπον · γινώσκων καλώς ότι
χρεωστεί περιέπειν ώς συγγενές το αρχόμενον και
καθώς εαυτόν και των μέν υγιαινόντων ποιείσθαι
προμήθειαν , επισκέπτεσθαι δε παντοίως τους δρ
B
ρωστουντας , και θεραπεύειν κατά πάσαν πρόνοιαν
και σπουδήν, και οικειούσθαι τούτους δι' ευεργεσία ;
και ιλαρότητος. Ει δέ τινας ίδοι μετά το ευεργε
σιών τε και δωρεών απολαύειν συχνών, ανυποτά
κτους και μη εύνοιαν έχοντας, και αυστηρότερον
ανάγκη τούτοις προσφέρεσθαι • πλήν και ούτως ώς
οικείους αυτού μέλεσι συλλυπείσθαι τοις πάσχουσιν
ούτω γάρ ο βασιλεύων εις εαυτόν έλκει τους οικτιρ
μούς του Θεού ούτω την βασιλείαν έχει μόνιμόν
τε και ακατάλυτον · ούτω παρά πάντων φιλείται,
και παρά πάντων ως αφ' ενός στόματος εις πάντα
τόπον διαφημίζεται τοιούτοις επαίνους πλεκόντων
και στεφανούντων τον βασιλέα, και από συμφωνίας
λεγόντων , ούτός έστιν ο σωφρονέστατος , και πραότα .
τος, ο εξομοιούμενος τω Θεώ : το δε δι' ολίγον τι
κολάζειν ουδεν διαφέρει του διά μανίαν δαιμονικήν
τάς ιδίας κατατρώγοντος σάρκας · και γάρ ώσπ : ο
εν τη τοιαύτη μανία ή ταύτης ορμή κατισχύει των
οδυνών, ούτω και το του θυμού ακράτητον αναι
σθητείν τους βουλομένους ( 12) παρασκευάζει τρός
τάς κολάσεις, και ουδέν αφίησι νοείν όσην έχουσι
λύπην οι κολαζόμενοι και ότι της αυτής έστι φύσεως
ο κολαζόμενος άνθρωπος, και πόσην υπομένει την
λύπην , και όπως και συμπαθής Θεός μεγάλης επάγει
κατ' αυτού την τιμωρίαν τε και εκδίκησεν · οίον
έτυψε τις και έδειρε τινα πικρώς δια ράβδου , και
τρόπον έτερον έμαστίγωσεν υπό αλόγου θυμού κινη
θείς · αντετύφθη , άντε πλήγη υπό πυρετου τυχον ,
και πλείονα τιμωρίαν και άμυναν απέλαβεν απο
Θεού . Ει δέ τά της δίκης ου παρευθύς , δώσει την
τιμωρίαν καθ' όν ου γινώσκει καιρόν ώσπερ εν
τοίς θείοις και ιερούς λογίους ακούομεν και διδα
σκόμεθα, ότι έν άλλοις πταίομεν καιρούς, έν άλλους
απολαμβάνομεν · ώσπερ οίδαμεν υπό λιμου παθόν
τας και τους Γαβαωνίτας ( 13). Ει δ' ίσιος του χρό
νου παρατρέχοντος ατιμώρητος φαίνεται , αλλ ' εν
το τέλει της ζωής πολλαπλασίονα υποστήσεται και
( 13) Male explicavit melaphrastes Nicepho -
Τη ) , recl : th:1pel και υπέρ των Γο6χων:τω, ιι
sh's ; C ' :18 . Driens videlicet cunni sacra Thistoria II
R XX1 , 1 : Eyo igitur in interprelatione Nicepho .
till malui qua melaphrastem sequi .
 621 ORATIO DE REGIS OFFICIIS. 622

δώσει την τιμωρίαν. Τέως γε μην ου δυνατόν δια- Α majus supplicium subibit. Interfin vero laud efa
φυγείν αυτόν το παρά πάντων μισείσθαι • καν διά gere potest universale odium : quamvis enim ini
δειλίαν οι μισούντες ου δεικνύουσι το μίσος , αλλ ' εν mici ejus relinentur metu quominus odium decla
τω κρυπτώ της ψυχής και εν τοις διαλογισμούς rent , in animorum tamen arcano mentiumque
έχoυσι κατ' αυτού. Καταπολύ δε εστι καλλίων και 1:atebris iram fovent . Valde ergo pricstat opportu
ωφελιμώτερος και διά την χρηστότητα της γνώμης και niorque est leni animo præditus rex , qui ob suam
την σύνεσιν και την αρετήν από κοινής γνώμης αι- prudentiam atφue virtutem communi su fragio
ρετός βασιλεύς του διά το κολαστικών και το βίαιον creatus fuerit , quam qui suppliciis ac violentia .

φοβερού φαινομένου • τον μέν γάρ από διαθέσεως tremendum se fecerit. Etenim regem er animi
και γνώμης κοινής αιρετον βασιλέα και άγα πωσε sententia communique volo delectum amant om
και μετ ' ευνοίας φοβούνται τον δε κολαστικών επι- nes , et cum benevolentia verenlur ; sævum regem
θυμούσι σφόδρα εκφεύγειν. Πώς δ' άν τις δύναιτο magnopere aversantur alqne devilani. Quis autem
λέγειν, πόσην έχει την άσχημοσύνην ο βασιλεύς, εί- satis dicere queat, quam turpe sit regem. sin :
περ θυμούται ακράτητα, και ου συνήθη ποιήσει την nmodo ire indulgere , neque anima: suum ad pa -
ψυχήν αυτού υπομένειν και κατέχειν το πυρ του lientiam consuefacere atque ait cobibendas iracun .
θυμού ; οπότε η τούτου φλόξ ανάπτει την καρδίαν Β die Mammas ? videlicet cum hujus ardor viscera
και αναφλέγει , του περί την καρδίαν αίματος περι- incendit atque perurit ; cunique sanguis circa cor
ζέοντος και ταρασσομένου • εν γάρ τοις αγγείοις ſervet ac tumultualur. Quippe in corporis rasis
του σώματος το αίμα στενοχώρούμενον, και προς compressus sanguis alque ad cutis superficiem
την έξω επιφάνειαν βιαζόμενoν τρέχειν , το μεν concurrere adaclus, vultum quidem liuidum efli -
πρόσωπον όγκωμένον ποιεί , και από αναιδείας έρυ- cit impudenterque rubentem ; cum etiam nigros
θρόν • είτα και μέλαν, του λοιπού σώματος κλoνου- colores trabil, et corpus reliquum quatitur et tre
μένου τε και ταραττομένου τους δε οφθαλμούς miscit : oculi ignei Qammcique , quales serpentius
πυροειδείς και φλογώδεις , και ολους των δρακόντων esse audimus, incomposile perpetuoque moventar,
ακούομεν, ατάκτως και συνεχώς κινουμένους τε και vel potius agitantur, suisque sedibus exsilire via
αναπηδώντας, και τους οικείους όρους εκφυγείν βου- dentur : vox magnopere intenditur : sermo neque
λομένους• την δε φωνήν επί μέγα εξαίρει • και verborum sententiam aperte significans , neque
τους λόγους ατάκτους και μη δηλούντας ποιεί σα- ordinatus, ira nimia impediente. Cum ergo rex
φώς τα λεγόμενα, διά το πολύ της οργής. Βασιλέως ila se habet, quinam erit animi ejus stalus ? Recie
τοίνυν ούτω διακειμένου , ποταπήν οιήσεται τις την igitur atque egregie dixit Salomon, virum iracun
κατάστασιν της τούτου ψυχής ; Ως ευστόχως άρα C dum non esse venustum . Quatmobrem ira perturb1
και καλώς είπεν ο Σολομών, ότι θυμώδης ανήρ ουκ tio indigna prorsus est majestate regia eamque
ευσχήμων (14) · διά τούτο και απρεπές καθόλου dedecorat ..
και ανάξιον τι του θυμού πάθος της βασιλικής κο
σμιότητος .
Δ ' . Λαών κοσμήτορες οι βασιλείς έκπάλαι παρά IV . Rex sit clemens. Populurum compositores
των σοφών ωνομάσθησαν, και ποιμένες λαών (15). dicti sunt olim a sapientibus reges, itemqué pasto
“Ο δε προτιμηθείς εις καλλωπισμός λαού, ώσπερ εν res populorum . Jam qui recle instruendo populo
πολέμους και στρατηγός , καθά πρώτος αρχηγός και præposilus est (haud aliter quum in exercilu est
διδάσκαλος των ηθών , πόσην πλέον των άλλων οφεί- inperator), ut morum scilicet antesignanus είt al.
λει έχειν ούτος την κοσμιότητα και πόσην δε επιμέ- que magister, quantam is quamque precipnam
λειαν και περί τα πρόβατα και ποιμήν ενδείκνυται ; moris proprii compositionem præ se ferre debet !
άγων μεν επί νομάς αγαθά;, τέρπων δε και ευ- Age sis considera quantam gregis sui curain pastor
φραίνων αυτά μετά αυλών και ασμάτων : ου κατα- expromit : ad pastiones uberes ducit, fistula can
δεσμεύων , ουδέ πιέζων, ουδε θλίβων, ουδε λυπών, Duque obleclat et recreat; neque porro vinculis ima
διά πρόφασιν αιτιών · ταύτα γαρ ου καλού εισι ποι- pedit, neque vexat, neque illi culparum obtendit
μένος , ουδε κατά τον ευαγγελικόν ορισμόν τιθέναι gravis molestusve csi. Non enim id boni pastoris
την ψυχήν υπέρ της ποίμνης πεπαιδευμένου. Το δε oficium foret, neque ejus qui ex evangelica norma
μη λυπείσθαι επί τη ταλαιπωρία και τη συντριβή pro grege animamo ponere edoctus fuil. Porro res
των αρχομένων, της ίσης και ομοίας φύσεως ήξι- qui calamitatibus angoribusque subditorum homi- Η
μένων παρά θεού, αλλά τέρπεσθαι και χαίρειν επί num non commovetur, quos Deus homogonca na
τοίς ετέρων κακοίς , όμοιόν εστι της ωμότητος και lura donavil , immo eliam alienis localur malis :
θηριωδίας του διαβεβoημένου εκείνου Έχέτου ( 16). hic, inquain, rex ab illius famigerati Echeli savita
Ο Σέσωστρας και των Αιγυπτίων και Ασσυρίων δυνά . moribnsque ferinis non abest. Egypliorum Assy
στης , βασιλέας πολλούς δουλωσάμενος , σχεδόν γαρ riorumque rex Sesostris , mallis devictis regibus

(14) Proverb. st , 25, ed . Gr. bantur cosma. Aristot. De rep. 11 , 10 ; item Cie . Do
(15) Utraque appellatio occurrit apud Home Tep . 1 , 33 .
rum . Tum etiam in Crela publici rociores voca ( 16) Odyss. Χν1ιε, 84.
623 NICEPHORI BLEMMID E 621
( maximam ciuin prepeisoduin orbis parlem per- λ το πλείστον μέρος του κόσμου υπεποιήσατο (17) .
Jonuil) in lantoin impudentiæ prolervixjne veuil, επί τοσούτον αναιδείας και αναισχυντίας εχώρησεν,
ul caplos ab se reges currui subjunxerit, multaque ώστε τους κρατηθέντας υπ' αυτού βασιλείς υπο
dementia luinilus, desipor sublimis residens, ζεύξαι εν άρματι , μετά πολλής απονοίας τε και
Jirutorum animantium loco regibus abulerelur , επάρσεως επάνω καθίσας αυτών , αντί αλόγων ζώων
eaque re glultissime olleclaretur ac superlairet , έχρητο τοίς βασιλεύσι , τερπό μενος αλογίστως και
Tin vero cum unus de suljunctis curri regilus θρασυνόμενος ( 18) . Ένός δε των υποζευγμένων βρα
tardius incederet, causainque a Sesosiriile roga- δύνοντος προς την κίνησιν , την αιτίαν έρωτήσας και
rulur, idcirco se ail demoralım , quia ad rolarum Σέσωστρις, ήκουσε παρ' εκείνου, διά τούτο βρα.
conversiones mentem intenderet. Sesostris allein δύνείν, ότι τον λογισμών είχε βλέποντα την κίνησιν
probe intelligens, id ab eo sibi diclum , lil fortuna των τροχών. Καταλαβών δε ο Σέσωστρις ότι τον
inconislaliliam volubilitate:nne significarel, inilior τοιούτον λόγον είπεν αυτώ, το της τύχης δηλών
in posterunrcleinentiorque fuir. Iliero Syracusamus, άστατον τε και μετάβολον , πραότερος εις το εξής
401.2 :quain imrvilis Siculis imp'rinm arripieral , και συμπαθέστερος ήν. "Ιέρων δε ο Συρακούσιος, και
bulli iamcn adversarioruin molesliis !uil, postquam B ταύτα μή βουλομένων άρξας των Σικελών, ουδένα
Biiperio polilus est ; quinimmo perpetuis eos be- των αντιμαχομένων και πολεμίων έλύπησεν επέλα
ieficiis ornvit , atque ut nitis paler cum populo βόμενος της αρχής, αλλά μάλλον ευηργέτει τούτους
versalis est. Ergo imperium annos quatuor et διά παντός, και ως πατήρ ιλαρός προς άπαν το πλή
quinquaginta retinuit, pacem patria conservavit, θος διέκειτο • άρξας ούν έτη πεντήκο τα τέσσαρα,
silji vero quietem imperturbatamque securitalem . διεφύλαξε μεν τη πατρίδι την ειρήνην, εαυτό δε
Nam el non semel conalus imperiam deponere, το ατάραχόν τε και ανενόχλητον · και τολλάκις δε
communibus populi precibus veriliis fuit . Tantiis βουληθείς παραιτήσασθαι την αρχήν, κοινή παρα.
eral era cum subditorum omnium amor ! propieria κλήσει του πλήθους διεκωλύθη : επι τοσούτον ήγα
yuol leimperantissimus esset et beneficentissimis, πάτο παρά πάντων των αρχομένων, σωφρονικώτα
summaque prarserlin clementia prædiliis. Similis τος ών και ευεργετικώτατος, και μάλλον ημερώια
huic Alcimus Lydus fuil : alijue iilciico in pace της . “Ομοιος αυτώ ήν και "Αλκιμος και Λυδός : διά
rerumque omnium copia subditis illi populus vi- τούτο έν γαλήνη και αφθονία το υπήκοον εποίησε
Tam ir : duxil, Sepliino videlicet regni ejus alino, ζήν · μετά δε παρέλευσιν επτά χρόνων της αρχής
celebralis ab universa gente comitiis, 11t vila regisαυτού συναχθέντες πάντες ομού οι λαοί παρεκάλουν
prorogaretur omnes conceptis νοιis preciati sunt . C την ζωήν του βασιλέως αυξάνεσθαι • γενόμενος δε
Igitur ille diuturno ævo in o'umis, Lydis felicita- πολυχρόνιος, τοις μεν Λυδούς ευδαιμονίαν κατέλιπεν,
lem , sibi gloriam nomenque illustre ad nostrain εαυτώ δε κλέος και όνομα μέχρι και του νυν χρό
usque ælalım peperit . Laudo inter reges inclylum νου (19 ). Επαινώ τον έν βασιλεύσιν αοίδιμον Κων
Constantium illum Magnum , propterea quod in σταντίνον τον Μέγαν ότι εν τοις εκείνου προστάγμα
legi::us suis loco tituli Majeslas mea decernit, scri . σιν αντί του γράφειν , 'Η βασιλεία μου διορίζεται ,
Lebai Tranquillitas mea mandal : 9:10 roca' : ulo si- “ Η γαληνότης (20) μου παρακελεύεται, έγραφε :
gnificalbat , tranquillitalein lansuetudinemque sin- δηλων ότι το γαληνόν και ήμερον ίδιον εξαιρέτως
8'il : river riguin esse propriam , ipsosque ab ea των βασιλέων, πλέον κοσμούν αυτούς και καλλωπί
magis ornari qiam a purpura alque diademate. ζων της άλoυργίδος τε και του διαδέματος • αυτά
Huc cnim , ut reor, tyranni quoque labent; sola γάρ ίσως και τύραννοι έχουσι . Γαληνότης δε μόνη
Vito Tranquillitas securus est dignitatis regiε της βασιλικής αξίας έστιν άσυλο; θησαυρός και ανε
thesaurus nulliqile direplioni obnoxius. Quamobo τιβουλευτος • διο πολλοί των πάλαι βασιλέων έργοις
rem mulii olius reges super hac virtute tulin re και λόγοις έφιλοσόφησαν περί ταύτης της αρετής :
cum verbis philosophiati sunt : Trajanus in primis, b ουκ έλαττον δε των άλλων Τραϊανός ο βασιλεύς τον
qui patri Nerve priucipi bono successit, eumque πατέρα Νερούαν διαδεξάμενος, καλώς και αυτόν βα
emulatus est. Is adeo niodeslus, clumens arque in . σιλεύσαντα εμιμείτο · τοσούτον γάρ είχε το ταπει
comparabili virliile fuit, ut cirilibet dojenti conipa. νον και συμπαθές και απρόσιτον ώς και παντί λυ
lerelur atque adge veret : offensis æquo animo πουμένω συμπάσχειν, και συνάλγειν· και προς τους
ferret , dicens, oportere regem Deo parem esse πταίοντας ανεξίκακον είναι, λέγων, Αρμόζει το βασι
atque erga peccarles favoulos indulgenlein . Igitur λεί εξισούσθαι Θεώ και των πταισάνττων των δούλων
ipse quoque veniain a Deo consecutus est, non ανέχεσθαι • δια τούτο και συγγνώμης ήξιώθη παρά
peccatorusu lantummodu, verum etiam jaganitatis Θεού ου μόνον των αμαρτιών, αλλά και της ασεβείας

(17) Revera in obelisco quodam Ægyptio sacris
litteris el hieroglyphicis inscrip !11!. erat : Ret
Ægypti Sesonchosis orbis polens. ( Esl allem Se.
80 /1chosis Sesostris ). Lege Julium Valeriun a min
edilinin De rebus Alexandri Muced. lib . 1 , 31 , el
Diodorum 1 , 55 .
( 18) Luge Diodorum Siculum , 58 .
( 19 ) Lege Suilarm voc . Ξανθός.
(20) lmierpretor polius tranquillitas qnam sere
nilas. Cæleruin de ulroqne hoc lilulo iii Cæsareis
decrelis usitalo ligesis Jureli doctas observationes
ad Symmachi epistolas lib . II , 8, p. 54 ; lib. x , 46,
290 .
625 ORATIO DE REGIS OFFICIIS. 62R
αυτού , το μέγιστον και παράδοξον , ταις δεήσεσι του Α (quae maxima perque mira res fail) precibus scili
θαυματουργού (21 ) Γρηγορίου , ου ο διάλογος (22) : cel magni Gregorii , cujus est ille dialogus. Nimi
της γάρ φιλανθρωπίας και συμπαθείας ής εκείνος rum clementiam misericordiamque, quam erga
πλουσίως μεταδίδου τοις πταίουσιν , έτυχε και αυτός ollensores suos vel calamitosos copiose cxpioinpse
εν τώ της ζωής τέλει παρά Θεού, του αποδεχομένου ral, vicissiin ipse post oroslalem hanc vitam a Dco
μεν το συμπαθές και φιλάνθρωπον , μισούντος δε το impetravil ; qui vių benignilalem charilalemque am ·
άπηνές και απάνθρωπος και τους προς ομόφυλον plectitur, ita sevitiain inhumanitalenque aversa
ακα μπείς και ασυμπαθείς καταξίαν κολάζοντος: lur , durosque et inexorabiles erga homogeoeam
έδειξε γάρ ότι συνεργούσης ευχής δικαίου νικά το συμ: nalur: m homines pro dignitate ac merilo ulrisci
πιθε; και αυτήν την ασέβειαν . "0 : και δε και σωφροσύ- tur : demonstravitque aliquando, justi hominis in
νην είχεν ο Το ίανός ο βασιλεύς κοσμούσαν αυτώ, lercedentibus precibus, paganilatis ipsum crimen
πρόδηλον • επειδή ουδείς κάν τις λοιπές αρετές έχη, nisericordia posse superari. Quod autem tempe
χωρίς αυτής σωφροσύνης τον Κύριον όψεται (23): και rantia quoque Trajanus præditus fuerit, vel inde
γάρ αδύνατον άνευ σωφροσύνης έχειν τινά αρετήν επέ- palet , quod nemo etiamsi capleris.ornalus virtuti.
ραν ανόθευτον ανδρείον γάρ πώς άν τις είπη κατά των bus, absque tamen temperantia Deun visurus est .
σαρκικών παθών άνανδριζόμενον ; ο γάρ εαυτόν τα B El quidem fieri non potest, w honio intemperans
και την μεθ' ής ασελγαίνει μή παραιτούμενος αδι- virlulem ullam baud Cucatam possideat. Quomodo
κείν πάντως ουδε δίκαιός έστιν ο τοιούτος, αλλ' ουδε enim fortis eril, qui carnalibus adfectibiis semot
φρόνιμος ο μή ζητών το φέρον όνησιν αυτώ και debilital ? Sed ne juslus, quidem eril, qui se el
ωφέλειαν την αρίστην, λέγω δή και τον αγιασμόν» αλλά illamn, cum qua lururiam exercet, injuria allicit.
και τον ηγεμόνα νούν δούλον ποιών ακαθάρτων ορέ- Postreno is procul prudentia est, qui rem oulio
ξεων, και διά την μυσαράν και βδελυκτην ηδονήν των sibi preliosissimam el utilissimam negligit , anime
άρα των και αιωνίων αγαθών αποστερών εαυτόν, scilicet sanctificationem , quique mentcm sulaiu
natura reginam , impurarum cupiditatum famulam facit ; qui scelesta denique delestandæque volupta
t's calisa summis bonis ac sempiternis. semet excludit.
Ε '. "Έστι δε και και των χρημάτων έρως απρεπής V. Rex ne sil avarus . - Insuper pecuniæ amor ::
μάλιστα τη βασιλεί και ανάρμοστος • τέσσαρα γάρ dignitate regis maxime abliorret . Εtenim ex hac
από της φιλοχρηματίας γεννώνται τα κάκιστα • το cupiditate quallor pessima gignuntur vitia ; scili
μικροπρεπές και φειδωλόν εν ταις δόσεσι • το καπη- cel in dando, lenuilas el difficultas ; in accipiende,
λικών και πεονεκτικόν εν τω παρ' ετέρων λαμβά- , cauponium et ingluvies. Εt nihil omnino vel difti
νειν αυτώ • το μέν γάρ μηδόλως και μετά βίας και C culler saroque largiri , servile est ; nihil enim dat
ολίγος ευεργετείν δουλικόν · δούλος γάρ ου δίδωσιν• seryus ; vel,si farte dal , id plane tenue minulum
ει δ' ίσος δώσει , και τούτο πάνυ μικρών και ολίγον , que est, ac de domini patrinionio ſuruim delraclum .
και από κλοπής των του δεσπότου πραγμάτων. Ο Quam enim . is habebil dandi copiam , cujus ipsum
γάρ και αυτό το σώμα δεδουλωμένος πώς αν έχη corpus in mancipio est ? Porro aulem mollis ,dare ,
διδόναικαι το δε πολλοίς μεν διδόναι πλήν μετά μι- sed tenuiler, præsertim si mulla meriti sunı , hoc
κρολογίας, και ταύτα προς τους αξίους πολλών, vilis bominis est el contemptibilis , non ejus qui
τούτο ευτελούς τινος και ουδαμινού , ου μήν του εις regalem sublimemque thronum insideal. Tum hu
βασιλικών και υψηλών θρόνον εγκαθημένου. Το δε nilibus negoliis semet immiscere , el vulgarium ho
τοίς ταπεινοίς πράγμασι συναναμίγνυσθαι , και τους minum lucra illiberaliter sectari atque tractare, ut
των κοινών ανθρώπων πορισμούς ανελευθέρως μη- in fiscum transferas subtrarlım ereplumque sub
χανάσθαι και οικονομείν, ώστε μεταφέρειν, εις το dito homini viclum , hoc cauponarium est. Exigero
δημόσιον και υποκλέπτειν και υπαρπάζειν την του aulem tribula insolita prætcrque subditorum vires,

(21 )Fallimihi videtur metaplırastes.scribans hau. Din paradiso repositum , ait. Verumtamen Maurini
ματουργού pro μεγάλου , sive qua non salis intel- Paires in ejusdem S. Gregorii Vita copiosius 10
lasil vim vocabuli suraus, quo uitur Nicenhoris ; cliusque scripla, lib . m , cap. 40 , fabellam hanc
sive quis cogil vil incil'lls de Græco Gregoriu evidentibus argumentis explodunt, citatis praesip
Thamalirgo, pro Magno Gregorio Romano. Scimus Lim Gregorii Dialogis, in quibus justa (ideoque
Tamson Gregorium quoque Romanum prodigiis in contraria ) sententiat semper legitur. Adve fallilar
claru'sse, el Græcos Thaumaturgi epithelon haud G'acus Nicephorus , dum erroris hujus. Lestimonium
uni Neocrsariensi Iribuere . e Gregorii nescio quo Dialogo accersir, sive revera
(22) Fabulam hanc, qua Trajaniis imp. dicitur spurius aliquis apud Græcos exstilerit, sive lapsiis
precibus magui Gregorii ex inferorum poenis libe . memoria Nicephorus est. Quod autem Paulus diida
rallis, jamdill refularunt dorti theologi, quos enu- coniis narrationen siiam ex Anglorum sacris lilinis
meral Carolus Sar:lagna , Theolog. Tom . IV, ed . haurire se ait, recle est : nam in ejns geniis ali .
Rom . p. 2 : 5. Ea narratur in Vila magni Gregorii quo : lilurgiis preces quoque pro . dainnalorum mi.
a Paulo diaco 10 , qulamen hac sniper i'e il nemo nenda pæna legitur ; qui error a fabula illa
disruliad siiallet , Rursus mailem narratio occiiriit Trajani inanavisse viderur , sicuti a spuria Da
in Vila pariler sincti Gregorii a Jone diacuno mascevi quadam oratione, quæ Trajani pariler fa
scrip'a , qui, rem intra arctioris li vites cogins, bu'am haber, migravit ejusdem rei costumemuralin
Trajanus a crucialibus quidem resoluline, se ! 1 : Giacrorum Euchaluzi!!!!).
theque ex iufiuran ela !si isu...??, 11 € !!!. rlo (15 ) 14 τε !!. , 8 .
627 NICEPHORI BLEMMID.B 628

inpudens atque inigua avarilia est. Quamobrem A υπηκόου ζωήν, τούτο καπηλικόν . Το δε απαιτεϊν
avarilize morbus pessimus , qui animæ decus in- τέλη παράλογα και υπέρ τήν τών άρχομένων δύνα
fringit atque obscurat , regiam dignitatem humilif- μιν αναιδεστάτης πλεονεξίας και αδίκιας εστίν . " Οθεν
cat alque imminuit, tolis animi viribus deleslandus τήν της φιλοχρηματίας κακίστην νόσον αμαυρoύσαν
est. Quippe huic avariliæ rex Perseus deditus, regnum μεν και σκοτίζουσαν το της ψυχής κάλλος, την δε
silum ac dignitatem amisit ; caplusque a Romanis, βασιλείαν έλαττούσαν και ακρωτηριάζουσαν , δεί
vinculis vnustus in triumpho ductus est ; cumque μισείν εξ όλης ψυχής ταύτην γάρ την φιλοχρημα.
811a pecunia in cæcum, carcerem conjectus, vitam τίαν ο μεν βασιλεύς Περσεύς αγαπήσας (24) , εξεβλήθη
misere clausil : magnopere et lunc ob slullam και της αρχής αυτού και τιμής και κατασχεθείς
silam avaritiam irrisus , atque ad nostram usque υπό των Ρωμαίων, ήγετο δέσμιος • και μετά των
atalem ludibrio habitus . Αt vero Alexander admi- χρημάτων είς σκοτικόν λάκκον ενεβλήθη , και την
ranlus rex, avaritiæ victor, dum hoc vilium odio εαυτού ζωήν αθλίως απώλεσεν · πολλά διά την
el contemptus liabet , universi prope orbis brevi αφροσύνην και φιλοχρηματίας καταγελασθείς , και
lempore dominium obtinuit. Is quia thesaurorum μέχρι του παρόντος χρόνου καταγελάται . 'Αλέξαν
apud se locum tenere dicebal familiares suos , quos δρος δε ο θαυμάσιος βασιλεύς, την φιλοχρηματίας
defensores in omni bello alque au riliares circum- B νικήσας, και το ταύτης πάθος μισήσας και βδελυ
frebat , a nermine non laudatur , multisque regibus ξάμενος, σχεδόν της οικουμένης απάσης εν βραχεί
major evasit , atque ad hunc usque alien praconiis χρόνω γέγονε βασιλεύς • θησαυρούς γαρ ούτος τους
celebratur . Εodenm animi habita Cyrus quoquefuit : φίλους ηγούμενος , ους συνασπιστάς εις πάντα πί
qui opes universas amicis sais largiens , cunctas λεμον είχε και βοηθούς, παρά πάντων επαινείται ,
se possidere putabat ; qui dum suos diles faceret πολλών βασιλέων μείζων γενόμενος , και μέχρι του
atque exornaret , latabatur ipse atque gestiebat . νύν θαυμαζόμενος . Ταύτης της γνώμης και Κύρος
Dicente autem nescio quo, Τα vero, Cyre, ecquando ετύγχανε πάντα γάρ χρήματα τους φίλους δωρού
princt ornabis ? Vel maxime, respondit, ornatus μενος, τά πάντων έχειν ενόμιζε » και πλουτίζων
sim , dum vos omnes ornatos aspicio. Rursiis alio τους αυτού και κοσμών, αυτός ήγάλλετό τε και
rogaile , Cirnam tibi opes non sunmis ? Αtqui , in- έφαιδρύνετο . Τινός δε ειπόντος αυτώ, Συ δε, ώ Κυ
quit, sum ditissimus , quia meos omnes divitiis af . ρε , πότε κοσμήσεις σαυτόν ; Και μην εξόχως , είπε ,
Πweales video. Ejusmodi cum essel Cyrus , patris Kεκόσμη μαι , πάντας υμάς κεκοσμημένους διών.
nomen ob suam clementiam obtinni', quia videli. " Αλλου δέ τινος έρωτήσαντος αυτόν, Διατί ου πλου
cel onein lobal operam ut qui in ejus ditione c τείς ; Και μήν, είπε, τούτο μέγας πλούτος εμοί,
Jegehant, beatissimi essent . At Canıbysos, quia ότι βλέπω πλουτουντας πάντας τους ημετέρους . Ο
contrariis n' orilus preditus fuit, asper acer busque τοιούτος Κύρος πατήρ εκαλείτο (25) διά το συμπα
dominus vocitalus est . Dirilis avarus, sordidus , θες , και το κατά πάντα τρόπον επιμελείσθαι, ίνα
Turpis que lueri studiosus , qui acervandæ pecunize πάντα τα κάλλιστα έχωσιν οι υπό την εκείνου αρ
causa nullum lapidem non movebal, caupo diceba- χήν. Ο δε Καμβύσης διά τό τα εναντία τούτω
tiir. Jam et Thebanorum duis Epaminondas bunc ποιείν, χαλεπος και πικρός δεσπότης ελέγετο . “Ο δε
tänlopere pecuniæ morbum oderal , lit observato Δαρείος φιλοχρήματος ών και φειδωλός και αισχρο
aliquando m.ilite , qui captivum suum divendebat , κερδής και τρόπους επινοών χρημάτων συναγωγής ,
scu :uin illi eripuerit , eundemque albo militari ex- κάπηλος ωνομάζετο (26). Αλλά και Επαμεινώνδας
pripserit , dicens : Mihi quidem scutum restilue ; ο Θηβαίων στρατηγός ούτως από ψυχής εμίσει την
tu vero cauponium lunun exercelo . Calo Roinano- τοιαύτην νόσον περί τα χρήματα, ώστε ως είδε
ilm imperator cum eum legati Britannici amicitiae ποτέ τινα των στρατιωτών απεμπολήσαντα όν είχεν
charitatisque ineundae causa convenissent, nullim- αιχμάλωτον , αφελόμενος την ασπίδα, του στρατιω
que vim anri offerrent, homines quidem hilariter τικού τάγματος αυτόν απεδίωξεν , είπών, Έμοι
It:evoleque admisit , postulatamque aliciliarn li . D. μεν αντίστρεψον την ασπίδα • συ δε συν τω καπήλω
benter largitus est ; aurum tamen remisil, dicens : ευτρεπισον. Κάτων δε και των Ρωμαίων στρατηγός
servos emi solere , amicos eligi, Adeo hic elianı τους ελθόντας εις αυτόν πρέσβεις από Βρετανίας
pecuniæ contempfor fuil ! quam ob rem lale per ένεκεν φιλίας και αγάπης , και πολλούς χρυσού κο
urbem prope universum nomen ejus inclaruit. Jam μίσαντας θησαυρούς, εκείνους μεν ηδέως και μετ'
12 Cyrus et Epaminonllas, Iliac viriale ac pruden- ευφροσύνης εδέξατο, και την φιλίαν ήν εζήτουν απο
lino insignes , splendide patraverunt, alii scilicet δεξάμενος έστερξε • τον δε χρυσόν απεπέμψατο [ει
warrent, qui historiis illorum legendis lempus con- πών] ώς οι δούλοι μέν εισιν ώνητοι, οι δε φίλοι αι
Triverunt . Εtenim Alexandri , Cyri atque Epami- ρετοί. Τοσούτον δε και ούτος καταφρονητής εγένετο
nonda res præclare geslae ingenti face splendidiores των χρημάτων • διά τούτο και πανταχού σχεδόν της
relocent ; nemoque eas ignoral , nisi qui forte plane οικουμένης γέγονε περιώνυμος . "Οσα δε αμφότεροι
20cors cal atque oinnis honestatis incuriosus. Sunt ούτοι οι στρατηγοί ό τε Κύρος και ο Επαμεινώνδας
(21) Lege Dioderi ac Polybii Vaticana excerpla , Woesel, lom . I , pag. 553. Confer Cic. De rep.
73 , 125 . 1, 28.
(25) ltd discrie testatur Diodorus Siculus cet (25) Ex Herodoto 1 , 69 .
629 ORATIO DE REGIS OFFICIIS. € 30
τοιούτοι φανέντες την αρετήν και την σύνεσιν κατ- A enim res ejusmodi , quarium fama Hunquan coi
ώρθωσαν μεγαλοπρεπώς , λεγέτωσαν άλλοι , όσοι τας licescel , quandiu Phæbi radius tellurem collusdia .
περί αυτών ιστορικές βίβλους ανέγνωσαν : 'Αλε- bil . Profecio ubicunque tres lie virlules convene
ξάνδρου γάρ και Κύρου και Επαμεινώνδου κατορ- rint, temperantia, mansuetudo el liberalitas, ibi
θώματα μεγάλου πυρσου φαίνει λαμπρότερον και præclara facinora gloriamque exsistere necesse est,
μόνοις εισίν άγνωστα τους βαθύμως και αμελώς Etenim temperantia, fortitudinis magisteriun est
έχoυσι περί τα καλά και ουδέποτε συντελεσθήσον- atque exercitatio, eaque vires suppeditat ad priva
ται ταύτα, μέχρις αν ο ήλιος περιαυγάζη την γην : los publicosijue hostes vincendos. Mansuetudo ac
και εις οίον δε έτερον τα τρία ταύτα συνέλθωσι, το palientia magnitudinem animi constantiamque nos
τε σωφρονικόν , το πράον, και το φιλότιμο , εκεί docel, el universalero nobis concilial benevolentiam
πάντως ακολουθούσι τα ανδραγαθήματα και η δόξα : atque amicitiam , Denique liberalilas et beneficen .
σωφροσύνη μεν γαρ ανδρίας έστι παίδευμα και με- lia socios nobis amicosque arctius devincii, ii
λέτημα , προξενούν τροπούσθαι τους πολεμίους τε micorum ſaslum humililical; propria firmat, aliena.
και εχθρούς πραότης δε και το ανεξίκακον γυμνά- atque externa perdomat : omnium ora resolvit ,
σιόν εστι μεγαλοψυχίας τε και υπομονής, και αντι- linguasque ad præconium excital . Ut verba ad
B
κρυς πρόξενος του παρά πάντων στέργεσθαι και compendium conferam , tribus his virtutibus orna.
φιείσθαι · το δέ γε φιλότιμος και ευεργετικών και tus homo splendidam gloriam victoriamque referet,
τους συμμάχους και φίλους ενδυναμού, και τους Græcorum fabulæ narrant, Herculem aurea mala,
συχένας των εχθρών καταστρέφει • και το οικείον abstulisse Hesperidum Atlantis filiarum , postquain
κατωχυρωμένον ποιεί, και το αλλότριον και ξένον draconem multiformem centicipitemque interfecit.
δουλοι , και ανοίγει πάν στόμα, και πάσαν γλώσσαν Videntur autem dici per allegoriam mala quidem
διερεθίζει προς έπαινον· ώστε τα τρία ταύτα τα propter victoriam , aurea vero propter gloriam . Qui
προτεθέντα, εν συντόμω ειπείν , νίκης και λαμπρά; tria hæc igitur vitia devicerit , voluptatem , iram,
δόξης εισι πρόξενα τα τούτοις κεκοσμημένη. Μύθος avaritiam , in quæ plerumque homines incurrunt ,
εστι των Ελλήνων, ότι δή μήλα χρυσά ο Ηρακλής ibique allantica veluti firnitale herent; 1alis ,in
αφελόμενος από των θυγατέρων του "Ατλαντος Εα- quam , victor, el perſeclus vir est el admirabilis ;
περίδων , ότε απέκτεινε και τον ποικιλόμορφον και alquie adhuc juvenis digna senilibus annis fa
εκατοντακέφαλος δράκοντα • δοκεί γούν από άλλη. cinora perpetrat ; ideje pigri animi monstrum
γρία , ότι μήλα μεν λέγονται διά την νίκην (27) , irpigre perimit ; pigri , inquam ,animiad rationales
χρυσά δε διά την δόξαν • ο γουν τα τρία ταύτα μι G dignosque nalura sua arlus, quibus alieni a ratione
σήσας, ήγουν ηδονήν, οργήν και χρημάτων έρωτα , naluraque mollis cohibendi sunt, Nam coram forti
εί; ως επί πολύ περιπίπτουσιν οι άνθρωποι, έχον- excelsaque mentis potentia foramidare solet atque
ώς "Ατλαντα,
τες επί τούτοις, ταυτα τον ανένδοτον λογι- Torpere quidquid spuriuno preterque naturam est ;
σμον , ούτος και νενικηκώς τέλειος έστι και graviusque limel, quam levne rugiente ſeles. See
,
αξιοθαύμαστος , προλαμβάνων εν τη νεότητι τα εν cuis autem ex ignavia , incuria , somnique super
γήρα τρίποντα κατορθώματα , και το της αμελούσης flui sludio , corroborantur vilja atque audaciam
ψυχής θηρίον μετά σπουδής καταβάλλων , και ρα sumunt, moxque hominem irrelilum exceçant ;
θύμως διακειμένης περί τας λογικής κατά φύσιν ceu fortissimum illum Sampsonem Dalida, post
ορμάς , αίτινες τας παρά φύσιν και αλόγους κινήσεις quam ei capul capillis nudaverat : denique oculis
καταβάλλουσι • πρός γάρ το ισχυρόν τε και υψηλών sensuque orbalus, ludibrio habetur,
του ηγεμονικού δειλιά και νεκρούται το απηλλοτριωμένος και παρά φύσιν · και πάσχει πλέον η αϊ
λουρος ώρυομένου λέοντος · ώσπερ πάλιν εκ του εναντίου από του ραθυμείς και αμελείν, και αγαπούν
ύπνους πλέον του δέοντος, ισχυροποιούνται τα πάθη και θράσος λαμβάνουσι • και παραλαβόντα του τον ως
αιχμάλωτον τα τοιαύτα πάθη, αποτυφλούσιν ώσπερ ή Δαλιδά τον ανδρικώτατον εκείνον Σαμψών, τας επί
της κεφαλής τρίχας εκκόψασα και γίνεται εις εμπαιγμόν και τυφλός και αναίσθητος .
G'. "Έστιν ότε και υπό ματαίας επάρσεως δόξαν D VI . Rex carent ab inani gloria.- Aliquando vero.
την αισχύνην ηγούμενος • αν δε και κόλακες αυτόν contingit , ut inani elatione abreplus rex , glorian
οι κατάρατοι και επίτρεπτοι και φθορείς πλησιάζον- esse existimet qua reapse igriominia est : nempe
τες κολακεύωσι, και τα προς χάριν και ηδονήν λέ- cum euin maledicti et scelesti esiliosique adulato
γωσιν , ώς γνησίους τούτους φίλους ασπάζεται, μη res circunstant, qui ad gratiam voluptatemque
δυνάμενος διακρίνειν όσην έχουσι την διαφοράν φίλοι aurium Ioquuntur , atφue lios ille ceu fideles ami .
και κόλακες " οι μεν δια παντός, ήγουν οι κόλακες, cos amplectitur, neque polis est discernere quan
επιχειρούσι τα προς ηδονήν λέγειν, και βλάβης εισι lopere ab amico differal adsentalor. Hoc ergo ho .
πρόξενος • φίλοι δε προς το λυσιτελές και ωφέλ μον minum geniis blanda semper verba conneclil, per
βλέπουσιν , ει και προς την αίσθησιν οί τούτων λό . wiciemque propinai, At amici ad regis utilitilen
γοι φαίνονται λυπηροί • οι μεν γάρ προς μόνον juvamente spectant, eliausi forte Oratio eorum
σπουδάζουσι το λαμβάνειν, οι δε υπέρ της ωφελεία ; molesta vidcatur . Adsenlalores habcndo inhiant ;
(27) Poeta nobilis ail : E come quel fantin che Gallico paume (la palma), ut quidam ingeniosas
corre al pae. Non crgo est apud pietaill ponte pro amicus meus a : bitrabatur .
 631 NICEPHORI PLEMMIDE
amici vitam quoque suam pro rege prodigere non A του φίλου έτοιμοι δούναι και αυτήν την ψυχήν και
recusant . Denique adsentatores corvis pejores
sunt ; hi enim corporuin oculos effodiunt ; illi ani-
mam excæcant . Ast amicus amici tanquam allera
persona est. Nonnulli igirur sæpenumero levilate .
qualani elati hoc morbo urgentur , atque a palρο- χαυνότητος πάσχουσι τούτο τινες , και άγονται ως
vibus mancipiorum instar circumaguntur : non-
nulli etiam ob insaniam mentis atque superbiam .
Ajunt Olipponoum Corinthium qui, præler victorias
ceteras , de Amazonibus quoque triumpliaverat ,
cum inani fasti lumiilus, Pegaso conscenso , per
aercm quoque ſerri voluit , lacrymabili ex ea cel-
silale casu ruisse : quo excæcatus , errabat incer
πτώμα δακρύων
lis gressibus , ne viæ quidem ducem habens. Si. φλωθείς,
niiliter humana quoque mens , etiamsi adversiis
voluptatem glorisbunda decertans primo vicerit , B έχων τον οδηγούντα. Ομοίως και ο ανθρώπινος λο
Nammamque harum exstinxerit , tum etiain iracun
diam profligaverit , et avaritiæ pondus a se depu-
I rit. egregiis triumphis partis propterea quod res
omnes humiles proculcaveril ; si , inquam , liomo
elationcm suam hactenus non stilerit , seil subli.
mius adhuc evehi voluerit , neglectaque officiorum
cura , prudentium quoque adınonitorum consilia
respuerit, non solum lapsu improviso corruel , ve-
rum instar carentis lumine errabil , nullo honesla-
tis sensu relenin , turbine veluti venloruin atque
flucuum in intemperantie petulantiæque mare
submersus. Νam quia superlus fuit , quia meilio- λάγει καταποντιζόμενος , εx του επαρθήναι και πλέον
crílalis oblijus, idcirco vim animi volatilem , ſabu-
Iosi instar Icari, amisit . Milto Lycaonidas , qui ob C λέσας , ώσπερ ο μυθευόμενος " Ικαρος : έω γάρ λέ
vanum lumorem suum fulminibus cuin duce pro
prio deſagraverunt , qui ipsis potissimum antesi.
gnanus superbiæ fuerat, Prælereo illum Salmo
neum , qui eo vesaniz prorupit, ut lonilrua quoque
bovinis pellibus imitarctur : cujus superbiæ causa
cum
nova urbe sia ejusdemque incolis delelus
est. Sileo denique fabulosos illos Baloadas, eorum-
que humi lapsum , postquam celso guollam con-
nisi fuerant Pelio monte conscenso celum adje-
lere. Expedit igitur lumidas elulasque cogitationes
animo expellere, quæ casus atque ruina, ministræ
sunt ; sectari autem alquc omni sludio complecti
200desliam , quæ parens firmitatis est. Ergo opus
rst inhonestas animi perturbationes bello persequi
atque amputare . Atque ut ille inclytus Perseus,
accepta a Mercurio falce, tria Gorgonis capita
abstulit , nullum ipse detrimentum ab ea passus ;
ila oportet regem rationis ope ſrelim prinos sabo-
rientiun cupidilatım malus animo deliberato
præcidere : Tuin etiam lumilitate ac niodestia di-
versorum vitiorum capita amburere , velut ille Her .
coles fabulos: e hy.lræ capita amputavil. Regem
quippe thropus decet ſammens simul ei igneus,
(28) Noiua est antiquorum proverbinm corni-
cum oculos configere, cujus egregiam imterprelit-
jionem habes apud classicuin inlerpreiein : me
Home editum ad Ciceronis orationem pro flucco
ΣΥ , 2.
( 29 ) De llippono iracliain scripserat Sorlin-
c! :, !ο !ο 10 : sern: 11 :s , 'hio, P. In 18 , , et
6:22
ότι κόλακες μεν, και των κοράκων εισι χείρονες :
ώσπερ εκείνοι των σωμάτων τους οφθαλμούς ( 98),
ούτω και ούτοι την ψυχήν εκτυφλούντες φίλοι δε
αντί άλλων εισίν εαυτών • πολλάκις μεν γαρ υπό
ανδράποδα υπό των κολάκων • πολλάκις δε και εξ
απονοίας τε και επάρσεως • λέγουσι γάρ και Ιπ .
πόνουν τον Κορίνθιον (29), πολλές και άλλας νίκας
νικήσαντα , και αυτάς 'Αμαζόνας κατατροπωσάμε
νον , επε) εξ επάρσεως έβουλήθη και εις αυτόν τον
αιθέρα διά του Πηγάσου ίππου δραμείν, πεσείν
• τους οφθαλμούς
άξιονπλανώμενος
περιεπά:ε: γάρ εκτυ
, μηδέ χειραγωγών
γισμός, ει και μετά των ηδονών αλαζονευσάμενος
νικήσει πρότερον,
και τον θυμόν κατασβέσει
πατάξει, και τοτε της αυτών φλόγα,
την φιλοχρηματίας
βάρος απορρίψει , κατορθώσας νίκην αρίστην, ότι
πάσας
χρι χαμαιζήλους
τούτου πράξεις υπερανέβη
στήση το υπεροπτικόν, αλλ' ήδη μή μέ
, εάν και εις
τα υψηλότερα κατεπαρθή, αμελήσας του φροντίζειν
του δέοντος, και του τας των φρονίμων ανθρώπων
δέχεσθαι συμβουλάς, ου μόνον πτώμα πίπτει παρά
δοξον , αλλ' ώσπερ τυφλός περιπλανάται , μηδενός κα.
λου αισθανόμενος καθάπερ υπό ταραχής πνευμάτων
και κυμάτων τώ της ακολασίας και αδιαφορίας πε
φρονήσαι του δέοντος, το οξύπτερον της ψυχής απο
γειν τους Λυκαονίδας , οι διά τον μάταιον τυφον αυ
των κεραυνού γεγόνασι παρανάλωμα μετά και του
στρατηγού
αυτής αυτών,
ετύγχανε στρατηγός μάλλον
ος επί (50). και τηςδε απονοίας
'Αφίημι τον Σαλ
μωνέα (31 ) εκείνον, ός εις τοσούτον ήλθεν απονοίας,
ότι (32 βροντάς
των και ) : και ηθέλησε ποιείν εκ
διά την τοιαύτη βοείων εκείνου
ν έπαρσιν δερμά .
αφανισθέντα συν τη καινή πόλει και τοίς ταύτης
οικήτορσι • τούς τε μυθευομένους Αλωάδας εκεί
νους (53), και ήν έπεσον εν γή πτώσιν , επεί θρα
συνθέντες διά τινος υψηλού όρους Πηλίου λεγομένου
εις ουρανόν επεχείρησαν αναβαίνειν · διά τούτο πρέ
πον εστίν εξορίζειν από ψυχής το επηρμένον και
μετέωρον φρόνημα, επειδή καταπτώσεως και κατα
D βολής εστι πρόξενον ' αγαπάν δε και ζητείν εκ
παντός τρόπου το μέτριον και στηριγμού πρόξενον .
"Αξιον ούν μάχεσθαι και εκτέμνειν τα αισχρά πά.
θη και ώσπερ ο ένδοξος εκείνος Περσεύς παρά
"Ερμού δρέπανον λαβών εξέτε με της Γοργόνης τρείς
κεφαλάς, πάσαν εξ εκείνης βλάβην αποφυγών, ούτω
χρή και τον βασιλέα διά του λόγου τάς υποβαλλούσα
τα πάθη πρωτας κινήσεις εκκόπτειν τη της ψυχής
διακρίσει · ου μήν δέ αλλά και τα της άτυφίας και
Siepliano voc . "Ωλενος.
(30 ) Apollodoru : Bibl. m1 , 8.
( 31 ) Col. στρατηγόν pro Σαλμωνέα , vel inυ -
Lili varietate, vel manifesto mendo, que] coargu
a genuino
lur152 Nicephori
Apollodorus Bibl. icxlii.
1 , 9.
15. , 7.
633 ORATIO DE REGIS OFFICUS. 634
ταπεινώσεως περί τας κεφαλής των ποικίλων πα • A qui hostes quidem amburat , sellentem autem in
θών καταφλέγειν , ώσπερ ο Ηρακλής τάς της μυ- ipso regem non solum haud lædat, verum etiam ad
θευομένης εκείνης ύδρας απέκοπτε κεφαλάς • του - astra sublevel ; thronus, inquam , corusciis , splen
ούτος θρόνος πρέπει τώ βασιλεί φλογώδης όμου τε didus, illustris, qui rege. ad extremos usque or
και πύρινος , κατακαίων μεν τους εναντίους εχθρούς: bis lines fama clarificel : 11a lit prophele quote
τον δ' επ' αυτού του θρόνου καθεζόμενον βασιλέα ου sublime eſpalım huic conveniat, quod ait : Appa
μόνον ού καταβλάπτων , αλλά και προς ύψος αναβιβά- ruerunt ſulgura lua orbi terrarum ; omnis homo
ζων ουράνιον , και καταφανή και λαμπρόν και περί- videns, gilio simul ac stupore completur . Quid
δοξον, και διάδηλον έως αυτών των της οικουμένης plura ? Rex , si ad cirleras virtutes nodestino φιο
περάτων απεργαζόμενος ώστε και την προφητικήν que adjecerii, Christi ipsius veri nostri Nei imita .
μεγαληγορίαν εφαρμόζεσθαι τούτω, λέγουσαν (54) : 1or fit ; qui cælos inclinaris, propler communem
« "Έφαναν αι αστραπαι σου τη οικουμένη .» Πάς humani generis salutem , servili forma circunda
άνθρωπος βλέπων χαράς πληρούται ομού και εν lus all nos llescen :lit ; qui cum corpore coelos de
πλήξεως. Τι χρή πολλά λέγειν ; Βασιλεύς μετά των nuo sublimiter reperiit, supernis illi palentibus
άλλων καλών και ταπεινόφρων γενόμενος, αυτού του B januis. Rex igitur qui dignitatem a Christo arcepil,
Χριστού του αληθινού Θεού ημών εστι μιμητής : ο; ideoque sunme venerandus est , quatenus quidem
κλίνας τους ουρανούς, διά την κοινήν ημών σωτη- lurpiludinem vitat que ab ejus persona maxime
ρίαν του των ανθρώπων γένους, καταβέβηκεν εις abhorret, ingonti hilaritate perfun.litur ; qualenus
ημάς και δούλου μορφήν ανεδέξατο • ος ανήλθε μετά autem reginn decus ostentat, maximam rursus
σώματος πάλιν εις ουρανούς υπερκοσμίως, αυτή percipit voluptatem. Hoc ego apprime comperium
των ουρανίων πυλών διανοιχθεισών . Ο γούν κεκο- babeo experientia vilæ ac negotiorum . Rex , si ita
σμημένος υπό Χριστού βασιλεύς και διά τούτο θεοει- se habeat, omnis honestatis regula excmplumque
δέστατος , εν οις μεν το αλλότριον αποδιώκει και lit, celebratoque illo Polycleto splendidior coru
πάντη ανοίκειον αυτή αίσχος, μεγάλης έχει την scat , duplicinne gaudin distenditur , tum quia ho
ευφροσύνην · εν οις δε το βασιλικών ενδείκνυται neslalemi sludiose sectalur, tum quia vilium huic
κάλλος , χαράς πληρούται και ηδονής. Γινώσκω τού- contrarium odit atque re ; ellit.
το εγώ ακριβώς εξ αυτής της πείρας και των πραγμάτων. Ούτω δ' έχων και βασιλεύς, κανών εστι και
υπόδειγμα παντός αγαθού , και διαλάμπει φαιδρότερον του περιαδομένου Πολυκλείτου (53) εκείνου και κατά
δύο τρόπους ευφραίνεται, έν τε τω μετά σπουδής τα καλά διαπράττεσθαι, και τα εναντία τούτοις μισείν
και αποδιώκειν ώς ανοίκεια τούτω.
Ζ' . Δεί δε προς τούτοις τον βασιλέα και σπουδαίον C VII . Rex sit acluosus el verax. Insuper oportet
είναι• ουδέν γάρ άλλο οίδεν ευφραίνειν αυτόν ώς το εξ regem vitæ genus actuosum sectari : nihil enim
ιδρώτων και πόνιων νίκας και αριστείας ποιείν, και eum m : gis delectabit, quam res egregias sudore
την ιδίαν επαυξάνειν αρχήν έσται δε πάντως τοι - proprio ac labore parlas conficere, suumque iinpe
ούτος , είπερ έστι και καρτερικός, και προσδέχεται rium incrementis amplificare. Is aulem hujusmodi
τους εξ ευνοίας υπομιμνήσκοντας αυτόν τινος ελατ . futurus est, si p.tientiain non delreclalil, et si
τώματος • έπει και των φαρμάκων και βοηθημάτων benevole audiet eos a quibus, si qua in re perca
τι καθαρτήρια επαχθή μεν δοκούσι και λυπηρά verit , admonebitur. Nani pliarma a eliam el pure
προς τα σώματα • τήν δέ γε μοχθηράν προσλαμβά- gandorum viscerum adjnenta, videntur sane no
νοντα ύλην, υγείαν προξενούσι τοις σώμασιν · τοις lesia corporibus et inzrala ; eadem lamen male .
μεν από νόσου βοηθούσιν αντίδοτοι και καθάρσια, riam noxiam detrabul, sənilalemqne restiluunt.
εαν μόνον παρασκευαζομένους τους ιατρούς παρα- Morlosis nimiruin corporibus opilulanlur antidota
δέχωνται • τώ δε κατά ψυχήν υγιαίνειν έθέλο τι et purgationes, si cerle meilicis a quibus mini
αντί τρυφής πάσης και ηδυσμάτων εισιν αι καλαι sirantur , oblem peremus. Ast homini curandi
στηραινέσεις και συμβουλοι από ιστορίας • ών άνευ animni sui studioso , præslo sint, adversus omnes
ουδέ το ζηνηγείται καλόν • νοερός γάρ όλος υπάρ- D delicias atque illccelbras, praeclare admonitiones
χων , είκότως οφείλει σπουδάζειν και τον ηγεμόνα alque horlamenta bis !oriarum , sine quibils ne
νούν συνιστάν, " Ο δε λόγος επιχοσμείτω τον βασι- vivere quidem præclarum viilelir. Eterim homo
λέα προς το κοινόν προκείσθαι τοις πάσιν υπόδειγ- cuin sit loliis intelligens, actuosuis sit oportel,
μα. "Εστω δε αυτώ και κόσμος ευπρεπέστατος ή mentemque ducem se habere demonstrel. Rationis
αλήθεια · ταύτη γάρ λαμπρυνόμενος και υψηλότατος igitur Innen regem ornel, ita ut cunctis exemplo
βασιλεύς, πάλιν επιφανής γενήσεται και περίβλε- luceat. Sit autem præcipuum ejus ornamentum
πτος πάντας γάρ εφέλκεται και επισπάται προς Veritas : hac enim fastigium regis collustralumi si
έυτόν, οίον και μαγνήτις, διά της αληθείας άπαντας fuerit, vicissin ipse fit clarus atque conspicutis ,
επισπώμενος . Ει δ' ίσως έτοιμός εστιν εις το ψεύ- Diortalesque anines ad se contrahit , ceu magnetis

( 34) Γsal . LXVI , 19. de signo staluarii Polycleli omnium præconiis er.
(35) Νοn intellexit metaphrastes Πολυκλεί. lebralo ; cui similem fore dicit regem vireille
TO Nicephori : itaque pro opere Polycleli posuit perfectum . Ego igitur Latine interpretans, Nicc
ipsuu Polycletum . Loquitur autem rcapse auctor phori mentem sequimalui, quam metaphraste.
635 NICEPHORI BLEMMIDE 636
quaedam, veritatis cogente vi . Quod si forte rex a A δεσθαι και το εντεύθεν σκότει περικαλύπτεσθαι ,
mendacio non abhorreal , seque hujus lenebris πώς αν ο τοιούτος ένδοξος ονομάζεσθαι δίκαιος ; s !
circumtegat, qui licet hunc gloria preslitum dice- μή μάλλον στυγητός και με μισημένος , συγκρινόμε
re ? Immo vero is exsecrabilis est alque invisus, νος τοίς ετέρων καλοίς και απελεγχόμενος, ώσπερ
el bonorum comparatione damnalur, ceu solaribus μέγα νέφος ακτίσιν ηλιακαίς. Τοιγαρούν αποδιω
corain radiis ingens nelbula . Ergo falsitas procul χέσθω το ψεύδος μακράν αποκοπτόμενον τώ τμητι
esto, aculo veritatis ense præcisa ; nullusque ei s't κωτάτω ξίφει της αληθείας, μηδεμίαν έχουν παρρη
liber adiliis, sed ad reorum carcerem relegetur. σίαν , αλλ ' εις τον τόπον των καταδίκων ατελαυνό
Triumphet veritas, el sponsionibus atque promis- μενον. Η δε αλήθεια παρρησιαζέσθω , και εν ταις
sis untreal, lum eliam ad finem usque prosequatur. επαγγελίαις και υποσχέσεσι προφθανέτω , και έπα
Nam si fidem liberare vel parum differas , id pani- κολουθείτω το τέλος • το γάρ και επολίγον βραδύ
tential animi exilitatem ve demonstrat. Is autem νειν και μη τελειούν την υπόσχεσιν, μεταμέλειαν
bioc esse habilii mentis cognoscitur, qui non sla . και φειδωλίαν δηλοί. Της δε γνώμης ταύτης παρά.
tim proinis a ſacit, verum differt alqne procrasti- στασις το μή παραυτίκα πληρούν τα υπεσχημένα ,
nal, ceu philosophus ille Pyrrhon , qui proplerea αλλ ' επέχειν και αμφιβάλλειν, ώσπερ ο φιλόσοφος
epbeclicus, id est assensumi sustinens, appellatus B εκείνος Πύρδων (36) επoίει , και διά τούτο όνομά
fuil . Qui vero promissorum omnino lidem ſallit , is σθη έφεκτικός. Ει δε και εις τέλος οι της υποσχέ
hinc satis demonstrat mentis suæ fundamentum σεως λόγοι ψευδείς απελέγχονται , εκ τούτου αληθώς
prorsus esse purriduin alque quassalum : quæ res δείκνυται, ώς διασε σεισμένος εστί και σαθρός του
regi apprisinein lecora est eolemque indigna. Nulla λογισμού ο θεμέλιος. Τούτο δε απρεπές εστι βασι
quippe eum necessitas cogit ad ſalso fraudulenler- λέως και πάντη ανάξιον • ουδέ γάρ ανάγκην έχει
que loquendum. Qui enim id lionini accidat , cui βιαζομένην, ώστε απατηλά και ψευδή λέγειν · πώς
rerum potestas omnium arbitriumque commissum γάρ ; ώ πολύ το κράτος και κατά πάντων η δυνα .
cst ? Nisi autem hic præ cæteris veritatem coluerit, μις ει γάρ μή προ των άλλων απάντων ος τι •
φιοποlo (ideo deinceps nanciscetur ? Rursus quo . με την αλήθειαν , πόθεν έξει το αξιόπιστον ; ή πό
modo subditi homines ad constantiain orationis θεν το αρχόμενον και υπήκοον εκπαιδευθείη την
erudientur ? Immo invicem suspecti erunt prin των λόγων ασφάλειας και έσονται γάρ προς αλλήλους
ceps ac subditus, atque omnia perturbatione labo . εν υποψία ό τε άρχων και ο αρχόμενος, και συγχύ .
rabunt, secunduin Empedoclis opinionem , qui exi σεως τα πάντα μέλλουσιν είναι μεστά, κατά την
siimabat elementa omnia mundana ſuisse permixta, C του Εμπεδοκλέους δόξαν , ός έδόξαζεν, ότι τα εν
priusquam ea dissociarent rixa et sympathia , et κόσμο πάντα πράγματα ήσαν εν συγχύσει και ανα
slio quodque elementum adſini adhæresceret : quæ με μιγμένα , προ του το νείκος και την φιλίαν δια
ea lcm fere cogmala fuerunt Heraclili quoque et χωρίσαι αυτά , και έκαστον προς το οικείον και
Democrili et Zenonis cognomento immoti, de co συγγενές καταστήσαι · αλλά δή και κατά τα δόγμα
pula rerum el de repugnanlia. Igitur nullum con τα του τε Ηρακλείτου και Δημοκρίτου, και Ζήνω
venientius regi ornamentum est quam veritas , et νος του ακινήτου , περί μίξεως και έναντιουμένων
precum supplicum , quae quidem juslæ sunt, com αλλήλους . Αρμοδιότατος άρα καλλωπισμός ή αλή
pendiosa exauditio nullis dilationibus prorogala. θεια τώ βασιλεί, και το πρός τάς ευλόγους των δεο
Non enim sinendum est ut supplices tristitia adfi μένων αιτήσεις αποπληρωτικόν εν συντομα και μη
cianlur, et diem de die prospectanles anganlır, εν αναβολαίς τε και υπερθέσεσιν. Ου χρή δε παρα.
Alum Snas preces irritas cernunt. Ιd enim a regali λιμπάνειν τους ικετεύοντας ανιάσθαι και εκπιέζε
providentia longe recedit. σθαι από του ήμέραν εξ ημέρας παρατρέχειν, και μη
αποπληρούν τις δεήσεις αυτών · τούτο γάρ πόρρω
κηδεμονίας βασιλικής.
VIlI. Rex milites exerceal . Age vero niililes D Η '. Xρή δε και τους στρατιώτας διεγείρειν προς
quoque ao exercitia excitandi sunt, ejusque rei re τα γυμνάσια, και αυτόν είναι τον βασιλέα και εις
gem oportet esse incentorem atque magistrum . τούτο άλειπτης και παιδευτήν• το γάρ αγύμναστον ,
Inexercitatus enim miles rudis est el laboris into αμαθές τε και ακαρτέρητον · πάσα δε τέχνη και
lerans : onnis autem ars resque gerenda , medita πράξις διά μελέτης και επιμελείας βελτιούται και
Lione et cura melior fil et bene constiluilur ; quare καλώς συνίσταται, και ήρμοσμένως πάντως και
apie omnino , el secundum rei veritatem , cousuie- προσφυώς ως άλλη φύσις ή συνήθεια ονομάζεται :
tudo dicitur altera natura. Namque adsueti labori και γάρ οι συνειθισμένοι τους πόνους και ταις κα
bus atque molestiis, etiamsi infirmi sint el senes , κοπαθείαις, κάν ασθενείς ώσι και γηραιοί , ισχυρό .
allamen validiores patientioresque viilentur jurve- τεροι και καρτερικώτεροι φαίνονται των νέων και
milibus atque robustis, sed usu expcrtibus. Spectare δυνατών, ασυνήθων δε όντων και δήλον από των
id licet in tignariis fibris , in fossoribus, vinilori- διενεργούντων τάς οικοδομές και τας κτίσεις, και
bus atque baju is : li enim quotidiana bæc opera, από εργαζομένων την γήν σκαπανέων και φυτικό

( 6) Cod . Iύρος .
637 ORATIO DE REGIS OFFICIIS . 638
μων και των βασταζόντων εν τοις ώμους βάρη δυσ- A propier diuturnum usum , facile exercent : cum in
βάστακτα ως έργον γάρ έχοντες τα τοιαύτα, και lerim vel fortissimos alios ad ea ineplos videinus.
υπό της μακράς συνηθείας γεγυμνασμένοι , μετ' ευ- Similiter qui equilando et gerendis armis et gla
κολίας επιτηδεύουσι και ανύουσι . Προς ταύτα δε οι diis lanceisque tractandis semet exercuerunt, belli
κατα πολύ ανδρικώτατοι αδύνατοι και αδόκιμοι φαί- leirpore utiles sunt , et fortioribus sed minus
νονται • ώσαύτως οι προεθίζοντες εαυτούς εις ίππων exercitatis prevalent. Nescio autem cur utilis vi
εποχήσεις και οπλοφορίας και ξιφών και δοράτων dealur Judorum exercitatio , neum pe cum iolo
μεταχειρίσεις εν καιρούς πολέμου φαίνονται χρήσι- dextra modo sinistra manu jacitur in sublime ro
μου , και νικώσι πολλούς δυνατωτέρους διά την tanle lurbine sphæra : idemque aio de aliis ludis
εκείνων άπειρίαν. Αγνοώ δε και κατά τι δοκεί quos multi valde mirantur et adpelunl : siquidem
λυσιτελές και ωφέλιμον το καταγίνεσθαι εις παίγνια, Iii nihil prosunt usillus bellicis neque conferunt
και μεταχειρίζεσθαι ποτέ μεν εν τη δεξιά, ποτέ δε ad pugnacium hominum dimicationes. Quod si
εν τη αριστερά εν τω μετεωρίζειν εις ύψος διά του moderale loquendum est, sane licel dicere boinines
δίνου την σφαίραν, και δη κοινώς ονομάζεται τζυκά- hoc exercilio tieri agiles et expeilitos. Sic enim
νιον (57) . Ομοίως και τα άλλα των παιγνίων εις & etiam coquo, ne quietus Jegal , ollam circumagere
B
κεχήμασι πολλοί και σπουδάζουσιν ουδέν πάντως licet, super utreino pede insistere vel sallare,
λυσιτελουσιν ή συμβάλλονται εις αντιπαρατάξεις alque alios hujusmodi ridenλος motus acticare,
πολεμικές και μονομαχίας ανθρώπων ισχυρών και dum agilitatis adquirendæ studium simulat. Sed
μαχίμων · αν δε τις ευλογείν θέλη, και λέγη ότι δια ſac esse aliquam horum fortasse ludorum utilita
της τοιαύτης γυμνασίας γίνονται οι άνθρωποι εύ. lem ; nihilominus, ut diximus, mullo lionestius
στροφοι και ευκίνητοι , ούτως αν ο μάγειρος και το est militariter se exercere, quandoquidern præler
χυτρίδιον διά το ακίνητος αξιώσει μετακινείν τε και agilitatem alios quoque fructus consequemur. Di
στρέφειν, ή και επάνω άσκου ενι ποδι άλλεσθαι και cet aliquis : Nonne sallein laudabile est saxuni
πηδάν, και τοιαύτα έτερα ποιείν καταγνώσεως έργα , utraque nanu tenentem circumagcre corpus et
τη προφάσει του γενέσθαι ευκίνητος. Οπότε δε saltare ? Atqui, aio, mullo est præclarius armatum
κατανεύσει τις είναι τινα και εκ τούτων ίσως ωφέ- decurrere , et luctam vel jaculationem frequentare,
λείαν, αλλ' ώς είπομεν , καταπολύ έστι κάλλιον το armorumque pondus in omni, si fieri potest, exer
στρατιωτικώς εγγυμνάζεσθαι, εί γε μετά της ευκι - cilio gestare, alquc hinc laudem insignem referre.
νησίας κατεπέκεινα έχει και ταυτα. Ου δε τούτο Romanos olim circumdederant barbari ; verum illi
έστιν επαινετόν καταπολύ το εν αμφοτέραις ταις € ex obliquo insidiis structis obsessores suos repente
χερσί λίθον έχοντά τινα περικλονείν το ίδιον σώμα obsederunt et lanceis confoderunt . Erant enim
και ούτω πηδάν ; Μάλλον μεν ούν έστι κάλλιον το antea ad jaculan lum accurate exercili, ad equilan
μεθ' όπλων τρέχειν τινά, ή και πάλην ασκεϊν και dum cum armis decurrendumque, ad circunive
ακοντισμούς, το βάρος των όπλων εις πάσαν γυμνα- niendos hostes, ad effugium ex obsessione captan
σίαν ει δυνατόν περιφέροντα , και μεγάλην δόξαν εκ dum . Quippe exercitatio meliora omnia facil et
τούτου κερδαίνοντα . Εκύκλωσάν ποτε βάρβαροι Ρω- augel. Ergo magnopere necesse est cuncia quæ ad
μαίους · ο ! δε εκ πλαγίου ενέδραν και λόχον ποιήσαν- bellum pertinent exercitio preoccupare : 11011 au
τες, εξαίφνης τους κυκλούντας έκύκλωσαν , και διά tem , instante bello , rum denium de iis cogitare.
δοράτων απέκτειναν · ήσαν γάρ ακριβώς πρότερον παιδευθέντες ακοντίζειν,και μεθ' όπλων ιππάζεσθαι
και ταχυδρομείν , και πως χρή πολεμίους κυκλώσαι , και πως υπό τούτων κυκλωθέντας αποφυγείν : η γάρ
μελέτη πάν πράγμα βελτιού και αυξάνει (38) • διά τούτο σφόδρα εστι και αναγκαίον προγυμνάζεσθαι
εις πάντα τα συμβαλλόμενα κατά πόλεμον , και μη εν τω καιρώ του πολέμου ζητείν την αυτών επιτή
δευσιν (59) .
Θ. Ει δε και της κατά θάλασσαν ευδοκιμήσεως D IX . Rex scientiam maritimæ rei militaris haud
επιτυγχάνειν καιρός, ουδε ταύτην χρή παραιτείσθαι· negligat. - Quod si opportunitas fural liaris φuo
λίαν γάρ έστι χρήσιμος εις το ναυμαχείν• ποιεί γάρ que peritiam adipiscendi, ne hanc quidem negliz
τον οπλίτην εδραίως και στηριγμένως ίστασθαι επί gere oportet ; mullum eniin ea interest, siquando,
της νηός ώσπερ επί πέτρας τινος, καθώς ιστορούσι maritimo bello opus fuerit . Sic enim miles lirmie
τον Εύφημον (40) εκείνον, μηδέν δεινόν από του της ter in navị conslauterque veluti in pelra stare con
θαλάσσης κλύδωνος υφιστάμενον· ο δε μή διά πεί- siiescil (qualem narrant Euphemuin illum ) , nihil
ρας προπαιδευθείς εκ πρώτης προσβολής καταπίπτει, que a maris fluctuatione palilur. Qui autem banko
ει και άλλως δωμαλέος εστι και δυσκαταγώνιστος: esercilio se præmuniverit, primo stalim progressid
(37) Vocabulum hoc explicalur ludus pila in myda a Galesiola fuisse interpolalum seu polius
equo a Cangio, qui de eo dissertationem se insti . refecium .
tuisse allirmat. Cital aulem Cangius hunc ipsum (38) Est illud sapientis Periandri effalum Metin
auctoris nostri locuin ex ms.; sed incautius dicit Tãy, in cxercitatione sunt omnia .
esse vocabulum Blemmydæ ; est eniin paraphra- (39) Legesis Ciceronem De rep . 1, 6.
siæ ; Blemmyda aulem in genuino scripio id non (50) ALS EuphemoArgonavem, kciuncto Tiphy,
babet. Nimirum Cangius ignoravit, scriptum Blen- fuisse gubernalain exploratum cst .
633 NICEPHORIT BLEMMID.E
lal ilur, φuantumlibet robustus pugnaxone sil . Non Α ουδέ γάρ αν δυνηθείη προς τους κατά θάλασσαν
enim polest maritimis hostibus resistere, dum nz-
vis Quctual, dum ipse vomitii el vertigine quatitur,
neque podem firmiter figere potest. Laudo Athen
nienses veleres, qui vilam suam eloquentia, juris
pruilentia, bellis lerresiribiis ac maritimis, exerce-
bail : siφuidem eloquentia mentin linguinique
crulieliant ; jure justitiato condiscellait ; [arnis ]
libertatem turbantur, victoriasque plurimis et iro-
phiza glorius sibi comparabani. Nam primo qui-
dem Dorium Serxis patrem turpiter fugere coege-
runt, delelis apud Marathonem trecentis milituin
millibus, quos Dalis alque Artaphernes ducebant ;
cum ipsi Athenienscs haud plus novem mille nu-
mero essent, praler Plalæensium mille auxiliares :
imperatorilous nimirum Militiale et Stesilao , pole- Ε ταιέων χλίους συμμάχους στρατηγούντων μέν Μιλ .
marchis allleir. Calliinacho et Cynegyło. lidem posl
pa Ailenie! ses , suppetias ferenle universa Græ-
cia , Xerxem quoque debella erunt. Ergo is qui pri-
dem sine modo superbiebat , clementa perverlebal,
ware in tellurem , tellurem in mare , convertens ;
i etiam nare seriens virgis castigaverat ; qui
esercilum multitudine innumerabilem , mela ca-
s'rorum tanquam molio quodain dimeticbalır :
cujus eiuitatus Πανios exsiccabat, veluti in Ρhry-
gia Scamandrum , in Thessalia Peneum , in Altica
lissan ; qui denique solem multitudine sagittarum
obscurabat; hic, inquam , magnus et immensus, vix
una ravi ex o.liis Strymonis novii evadens , saluti
consuluit , gre admodum nec sine terrore ingenii c εκείνος ο δοκών πολύς είναι και μέγας, μόλις έν μια
nianibus Atheniensium elapsiis. Tanla autem vi-
cioria patrala est, cum Græciæ univers:e nonnisi
naves ducenlæsepluaginta el una ail Salaminam
slarent ; ipse allem Xerxes bis mille et duceritas
seplein navis serum ducerel. Deinde terra quoque
infinitum bellalorun numerum amisit, partim acie,
partim fame el frigore in fuga consumpiorum :
alque haud scio an vix aliqui Persiden reviserint.
Has nimirum victorias, barc troplisea referant , qui
se ad præclara opera exercitio diligentique medi-
latione comparaverunt. Eruditio enim tropliæa con-
fort el ornal.
X. Rex ne sil cunclalor, et caplandce occasioni
invigilet. · Cujusvis autem negotii caput est et
robur , ne rex in prædiclaruin rerum apparalu
cunclalor sit aut occasionem prælervehi sinal :
more illinis Charinaila , quein agendi socorilia et
ignavia relebrem reddidit. Immo vero ab appsralu
non est desinendum , eli : insi nullum erspectelur
bellum . Sic enim comparati militum animi , siguod
improvisum exsistal bellum , patriæ utiles erunt,
hostesque propulsabuni. Volucre lempus est ; ne
que id quisquam a lergo persequens consequi po-
(41 ) Siesilaus ergo unus er: t e decem præloruin
mumero, qui Marathoniam pugnam rexerunt (Nep:
in Mill . cap. 6) . Nomen Slesilai Thrasylao geniti
prodil etiam Herodotus vi , 114 , cumque in dicta
640
πολεμίους αντιμάχεσθαι , της νηός σαλευομένης,
αυτός προς εμέτους τρεπόμενες, και ταρασσόμενος
και ιλιγγιών, και την των ποδιών βάσιν έχων αστή
ρ :κτον. Έπαινώ τους Αθηναίους εκείνους, μερίσαν
τας τον εαυτών βίον εις λόγους και νόμους, και πε
ζομαχίας και ναυμαχίας : έκ μεν γαρ της των λόγων
μελέτης και νούν και γλώσσαν επαίδευσαν εκ δε των
νόμων δικαιοσύνην εξήσκησαν, ελευθερίαν έφύλαξαν ,
και νίκαις και αριστείαις πολλαίς εκοσμήθησαν τε
και εδοξασθησαν και πρότερον μεν γαρ Δαρείον τον του
πατέρα κατήσχυναν, κατατροπωσάμενοι και καταλύ
σαντες εις Μαραθώνα τάς τριάκοντα μυριάδας, ας
Δάτις και 'Αρταφέρνης οι στρατηγοί έπεφέροντο,
Ξέρξου έχοντες στρατεύματα χιλιάδας εννέα, και Πλα .
τ : άδου τε κα! Στησίλεω (41 ) , πηλεμαρχούντων δε
Καλλιμάχου και Κυναιγείρου: ύστερον δε οι αυτοί
"Αθηναίοι, συμμαχούσης και της άλλης Ελλάδος, και
τον Ξέρξην κατηγωνίσαντο και ο πρίν άμετρα
κομπάζων , και στοιχεία μετακινών, και την μεν
ξηράν ποιών θάλασσαν, την δε θάλασσαν ξηράν, και
άγριουμένην μαστιγών, και διά τό του στρατεύματος
πλήθος και αριθμόν σχεδόν υπερβαίνουν αντί μοδίου
τινός κάστρο χρώμενος προς την μέτρησιν, και πο
ταμούς αποξηραίνων πινόντων των ίππων, ως έν
Φρυγία μεν τον Σκάμανδρον, εν Θετταλία δε τον
Πηνειον, εν 'Αττική δε τον Ιλισσον, τον δε ήλιον
αποκρύπτων διά των τοξευμάτων της στρατιάς ,
νη από του ποταμού Στρυμόνος διεσώζετο , μετά
πολλής αγωνίας και φόβου τας Αθηναίων χείρας
διαφυγών και ταύτα των πάντων Ελλήνων διακο
σίας εβδομήκοντα και μίαν νήας εχόντων εις Σαλα.
μίνην · εκείνος δισχιλίας διακοσίας επτά επαγόμενος
νήας κατεναυμαχήθη . Κατά δε την ξηράν ύστερον,
πεντακοσίων (42) μυριάδων ανδρών μαχίμων δια
φθαρεισών, των μεν πολέμων , των δε υπό λιμού και
κρύους εν τω φεύγειν επιχειρείν, ουκ οίδα τίνες
υπολειφθέντες την Περσίδα κατέλαβαν γήν. Τοιαύ
τας αριστείας και τρόπαια ποιούσιν οί τα καλά έργα
προπαιδευόμενοι, και τούτοις μετά σπουδής προ .
εθίζοντες εαυτούς, του λόγου κοσμούντος και διδόντος
τα τρόπαια .
D I'. “ Ο δε μέγιστον έστιν έργον εν πάσαις πράξεσι
και ανυσιμώτατον , το μή βραδύνειν τον καιρόν εν τη
παρασκευή τούτων κατά τον Χαρινάδην (45) εκεί
νον, ός αμελώς και βαθύμως εν τω πράττειν διέ
κειτο· αλλά προευτρεπίζεσθαι και μη τινος ανάγκης
προσδοκωμένης πολέμου ως άν προπαρασκευασμέ .
νας τας ψυχάς έχοντες, εάν ίσως και απροσδοκήτως
επέλθη τις πόλεμος , ωφελήσωσι μεν εαυτούς, τους
δε αντιμάχους κατατροπώσωνται : ο γάρ χρόνος τα.
χύτατος, και ουδένα περιμένει των ραθυμούντων ,
ουδέ δυνήσεται τις φθάσαι αυτόν κατόπισθεν τρέχων •
pugna occubuisse dicit .
(12 ) Scrilie τεντήκοντα .
(43) Est hoc nomen tardissimi el socorris senis
apud Aristophaneni Vesp. v . 232, el Pilk. 1155.
 ORATIO DE REGIS OFFICIIS , 642
641
ουδέ εάν παραπλήσιος ή την ταχύτητα των του βο- Α 1erit ; nemo, inquam , ne si alatos quidem Bocee
ρέου πτερωτών υιών , ώς οι "Έλληνες μυθολογούσι filios , ut Greei falbulantur, Zetin el Calain pernici
του Ιζή (44) τε και του Κάλαί. Λέγουσι τινες ότι late sua æmuletur. Aiunt Lysippum pictorem in .
και Λύσιππος ο ζωγράφος (45) εκείνος ο Σικυωνίους clyium, dum Sicyoniis tempus ejusque celerem fa
βουληθείς ζωγραφήσαι και ως εν παραδείγματι δεί- gam exprimere vellei , repr:esentasse illud surdum ,
ξαι όποίαν έχει την φυγήν ο χρόνος, εποίησε τούτον occipitio calyo, pedibus alatis, rotüe insiders, en
χωρών, οπισθοφάλακρον, πτερόποδα, και επάνω του scmque cuidanı inſerne adstanti porrigens. Sur
τροχού βεβη κότα, μάχαιραν διδόντα κάτωθεν έστα dum quidem , quia neminem a quo vocerr exalle
μένω τινί • κωφών μεν, ως προς τους αυτόν φω- dil : retro calvum , quia nemo illud præteritum
νούντας μηδαμώς αισθανόμενον· φαλακρόν δε τα rclinere polesi . Quis enim cursum ad.pqut alipeilis
όπισθεν, ώς αδυνάτου όντος όπισθεν διώκοντά τινα el præterlapsi rotieque insistentis ? Denique gla .
κρατήσαι αυτόν. Πώς δέ τις αυτόν παραδραμόντα dium porrigens, quandoquidem lhi qui neque ca
φθά και ισχύσειε πτερόποδα όντα και επί σφαίρας pilo relinere , neque cursu muίparare potuerunt ,
ιστάμενον ; διδόντα δε ξίφος , διότι οι μήτε δυνάμενοι mororis lelo liguntur , quia suum delrimentum
της κόμης κρατήσαι, μήτε φθάσαι φεύγοντα, τι- sentiunt. Ilannibal per Siciliam el Africam crea
B
τρώσκονται τα βέλεια της λύπης ώς της ζημίας επ- 111 $ imperator, cum in Siciliam Roirani expedi.
αισθανόμενο:. 'Αννίβας και της Σικελίας και Αφρικής lionen molirentur, transitiim ipse anticipavit, via
στρατηγός, των Ρωμαίων ποτε βουληθέντων επι- que sibi per alpinos montes patefacta , in lialiam
στρατεύσαι κατά της Σικελίας, προλαμβάνει την irrupit ; Romanos diversis preliis pulsalos fregit ;
έφοδος και τα δύσβατα των άλπίων ορέων δια- novissime vero magnam illoruin multitudinem de.
καθάρας , δι' αυτών προς Ιταλίαν χωρεί και δια- nuo contriciam incredibili clade in Calabria pro
φόρως αυτους πολεμήσας , πολυτρόπως αυτούς έχ . Nigavil . Ferlur enim Ulannibal occisorum Romano
νικό τέλος δε . πάλιν εις πολύ πλήθος συναχθείσιν rum aureos annulos modio melitus distribuisse :
επιτεθείς εις Καλαβρίαν (46), παράδοξόν τινα επάγει Romanas aulem matronas ſama esi , penuria civium ,
τον όλεθρον » λέγουσι γάρ τους χρυσούς δακτυλίους servis et barbaris nupsisse. Sed eniin tantis hic
των πεφονευμένων στρατιωτών μοδίω μετρήσαι τε Hannibal superbia deliciisque inflatus, cum ne
και διαμερίσασθαι • τάς δε γυναίκας Ρωμαίας διά glexisset præclarum lerininum iacinoribus suis im
την τοιαύτην των ανδρών σπάνιν ανδραπόδοις και ponere, ila 11t Romam obsideret atque exscinileret ,
βαρβάρους συζεύγνυσθαι. Αλλ' ο τοσούτος νικητής, poslea a Romanorum duce Scipione figatus est ;
εκείνος 'Αννίβας, επάρσει και τρυφή καταχαυνω- C atque ita exsul in Bithyniam delatus, veneno epoto ,
θείς, και διά τούτο αμελήσας τέλος άριστον επιθεϊ- amarum vitæ finem nactus est . Similiter alii aliter
ναι ταις τοιαύταις πράξεσιν, έως εκπορθήσαι την diversis temporibus pari negligentia utenles pares
Ρώμης και κατασκάψαι, ύστερον υπό Σκηπίωνος adiersilites experti sulind, Studiose igitur curandum
του στρατηγού Ρωμαίων κατεδιώκετο , και φεύγων est , ut opportunissimum quodque tempus caple .
την Βιθυνίαν κατέλαβε, και δηλητήριον φάρμακον mus , neque id sinanus elabi , cæca spe lusi jore
πιών, πικρώς απώλεσε την ζωήν» ώσαύτως και άλ- ul quod utile est nanciscamur, dum fortunam
λως άλλοτε κατά διαφόρους καιρούς αμελήσαντες τα ipsam quæ nobis expediunt coraluram arbitramur,
όμοια έπαθον . Επιμελητέον τοίνυν αρπάζειν τον αρ- ctiamsi nos ea minime sientia instructi simus,
μοδιώτατον ελθόντα καιρόν, και μη παραχωρείν αυ- quæ quidquid frugi est operatur. Proſecto ille opti
τον μεν παρέρχεσθαι , εις το μέλλον δε ελπίζειν αδή- mus gubernator est, qui sereno tranquilloque lem
λως των λυσιτελούντων επιτυχείν, ή την τυχόν ανα- pore, sludium omne, cogitationem , et curam col
μένειν τα συντείνοντα εκτελέσαι » αλλά μή προπαι- locat in apparandis quircumque ad instruendam .
δευτικής επιστήμην έχεις κατορθούσαν πάντα τα narem pertinent : quique consulit ut aplus sil ma
χρήσιμα . Και κυβερνήτης γάρ άριστος εκείνος έστιν lus, el vela , et lunes, ita ut cum decumanus als
ος εν ευδίαις ευθέτω καιρώ και γαλήνη σπουδάζει D ctus tempestasque surrexerit , navim incolumen in
και λογισμόν έχει και μέριμναν, ευτρεπίζειν άπαν- portun ! referal. Secus vero qui necessaria navis
τα τα προς απαρτισμών της νηός • και επιμελείται instrumenta negligil, idoneumque prospere navi
ίνα επιτήδεια ώσι τά τε πηδάλια και άρμενα και gando serenum lenipuis socordiler omillit, neque
σχοινία: ώς άν ποτε τρικυμίας και κλύδωνος επελ- ad laborem alacriler incumbit, is naviſragus po
θόντος , αβλαβή και ακίνδυνον εις λιμένα διασώση lius quam gubernator appellari debel . Quanquan
την ναύν. Ο δε των αναγκαίων της νης χρειωδών enim e tempestate navis aliquando incolumis re
άμελών , και τον ευδιεινόν της εύπλοίας καιρόν υπό deal , id fortunæ impulandoin erit ; nain per glo
ραθυμίας καταλιμπάνων, και προς το έργον δυσκι- bernatoris quidem incuria : n non slelit, quominins
νητος ών, καταποντιστής μάλλον η κυβερνήτης δί. ea Ductibus absorberelur. Pari ergo ratione ne du
(44 ) Ιta codd. ήγαιμάτωσεν.
(45) Atqui Lysippum Sicyonium dicit staluarium (46) Leviter errare videllir Nicephorus , gcogra
Plinius lib . XXXIV, sect . 19. Consentit autein in ora phiæ cæteroquin , de qua etiam scripsii, non ig ia
tione genuina Nicephorus qui nec piclorem vocal , rus, dum Calabriam dicit pro tinitima Apulia , ini
inimo staluarium se agnoscerc demonstra μο quia provincia surib Canna
64 NICEPHORI BIEMMID 614

cem φuillem imparatum esse oportet vel negligen - A καιoς ονομάζετθαι · και εάν κλυδωνός επιγενομένου
lein , sed bene potius eruditum , arle sua exacum , ή ναύς από των κυμάτων αβλαβής διαφυλαχθείη ,
atque in omni sui muneris parle porfecium , cele- τούτο της τύχης έργον είπoι τις είναι : όσον γάρ το
rem , navum ; alis in summa, si fieri potest , in- από της αμελείας εκείνου πάντως αν η ναύς εκινδύ.
slrnctum sive ad suorum tutelam el conservatio- νευσε καταποντισθείσα. Ου χρή τοίνυν ουδε τον
nem , sive ad hostes venandos præoccupandosque. στρατηγόν απαρασκεύαστος είναι και αμελή , αλλά
El sane is caveat ne similis sit inscitis medicis, κατηρτισμένος και τέλειον είναι εν πάσι τοις έργους
qui congruia agrolis pharmaca haud ante sibi της αρχής, ήγουν ταχύν είναι, σπουδαίον, πτερωτών,
comparant, sed necessitatis demum tempore ea re- ει δυνατόν, είς τε την των οικείων φυλακών και συν.
quirunt; quæ tunic si forte hand nanciscuntur, τήρησιν, είς τε την των εναντίων θήραν και πρόσ
mira dicunt el jaclant , illico nimirum a se morbum ληψιν και μη όμοιον είναι τοις άμαθέσι των
pulsum iri , siquidem idonca pliarmaca con desi- ιατρών, οίτινες ου παρασκευάζουσιν έχειν τα τοις
«lerarent : atque interim plurimum de pharmaco . νοσούσι προσήκοντα φάρμακα, αλλά κατ' αυτόν της
rum virtute blaterant. Nonnulli contra ex bis me. ανάγκης καιρόν επιζητούσε πορίζεσθαι· και μη
dicis impolentiam suam naturæ imputant, atqne δυνηθέντες ευρείν, τερατολογούσι και έγκαυχώνται
ita nonnisi oneri egrolantibus sunt. Si quis vero Βώς είπερ είχον φάρμακα τα χρειώδη , ταχέως αν την
eos reprehendit, nalure tantummodo se ministros νόσον απήλασαν, πλείστα περί της των φαρμάκων
esse aiunt, librorumque doctrinas conspiunt. Millo δυνάμεως φυσιολογούντες . Τενές δε των τοιούτων
quod hi sæpenumero naturæ ipsi adversantur, ne- Ιατρών την έαυτών αδυναμίαν τη φύσει ανατιθέασι,
qne ineilici suni , sed postes et homicide. Iinilandi φόρτος μόνον κενός τους αρρώστους φαινόμενοι • κα!
sunt igitur docti pottuis prudentesque medici , qui , εί τις αυτοίς όφθείη μεμφόμενος, φύσεως μόνης
gnari quam volucre tempus sit, arlem suam cum υπουργοι λέγουσιν είναι, τας από των βιβλίων επ:.
omni seduliiale expromunt, primis morbi molibus στη μας παραιτησάμενοι » έω γάρ λέγειν, ότι πολλά
κις και αυτή τη φύσει έναντιούνται, θεραπευται
allversantes, ut quam ocissime valetudinis integri.
latem restituant. μεν ουκ όντες, βροτολογοι δε μάλιστα και φθορείς.
'Αλλά μιμείσθαι τους των ιατρών επιστήμονας και φρονίμους οι τον καιρόν ειδότες οξύτατον μετά πάσης
ίστανται της σπουδής, τη πρώτη κινήσει του νοσήματος ανθιστάμενοι, ίνα ως εν συντομα το της
υγείας καλόν διασώσωσιν .
XI . Rex dignos magistratus eligal . - Age vero 1Α'. "Ο δε αναγκαιότατόν εστι τώ βασιλεί πάντων
nihil magis a rege fieri necessarium est, quam μάλιστα το εις άπασαν την υπ' αυτόν αρχήν δικα
judicum in universa diiione sua constitutionem ; στας εγκαταστήσαι · ου μήν δε αλλά και εν αγοραίς
itemquein foris mercaloriis, curatorum; qui sane C επιμελητές, ουκ ανθρωπίνας σάρκας επιθυμούντας
hand aveant humanis carnibus vesci ( id quod εσθίειν (καθώς ο μύθος λέγει τον Προμηθέα παθείν
Prometheo contingere fabulæ narrant, cui adfixo εντω όρει Καυκάσω τροσηλωμένον, αετού το ήπαρ
in Caucasi rupibus jecur depascitur aquila), sed αυτού κατεσθίοντος) : αλλά περί πλείστου ποιουμέ
qui apprivne studiosi justitiæ sint, qui avaritiam νους τα δίκαια, πλεονεξίας απεχομένους , και από
el ipsi a se repellant et in aliis persequantur , qui των άλλων ταύτην αποδιώκοντας , ευταξίαν οικονο
tutam equabilitatem conservent, neque pecunise μούντας παρρησιάζεσθαι · ου προς συλλογήν χρη
per scelus colligendæ inhient, publicamque rem μάτων παράνομον αποβλέποντας, και ληστρικώς
conspilent , verum prudenti consilio jus ubique διακειμένους τη πολιτεία , αλλά μετά λελογισμένης
æquivalemque præ se ferant, que a cæleris mor . συνέσεως το νόμιμον επί πάσι και διορθωτικών συν
Lalibus longe differant. Neque tamen bi similes εισφέροντας, και διαφέροντας των άλλων πολλή τη
Coræbo vel Margilæ vel etiam Melitidæ sini , περιουσία μή παραπλησίους δε Κοροίβο, Μαργίτη
quorum primus in lillore stans fluctus numerabat ; τε , και τη Μελιτίδη (47): ών ο μεν περί τους αι
ita tamen ut post terlium subsisteret, majorein γιαλούς βαδίζων εμέτρει τα κύματα, και μέχρι
numerum percensere nescicns . Altcr dubitans D τριών προβαίνων , ίστατο επί πλέον μη δυνάμενος
l'ogabat uler parentum suorum se genuisset. Ter. προχωρείν· ο δε διαπoρών ηρώτα , οπότερος των
lius denique uxoris consortium vitabal, haud cæli- γονέων αυτών εγέννησεν · ο δ' έτερος ουκ ήθέλητε
balus puriorisque vilæ desiderans, sed a socru συμμιγήναι τη αυτού γυναικι, ου παρθενίαν τιμών,
sua vapulare meluens, si ſorle uxorem altingeret. ουδέ άγνεύειν βουλόμενος , αλλά λέγων φοβείσθαι μή
Quos omnes consilii experies atque dementes ποτε κόλασιν εύρη παρά της πενθεράς αυτού χάριν
fuisse nemo non videt . Rursus populorum judices της συνουσίας • αφελείς όντες παντελώς και ανόη
ne sint asluti ac perversi , neque ad maleficia του • μηδε πάλιν περιέργους και κακότρόπους και
solerties : quales erant Cactus, Autolycus , el Eury- επινοητικούς εις το πονηρεύεσθαι · οποίοι ήσαν ο
bales, qui aliena armenta furanles ad suas caulas τε Κάκκος, ο Αυτόλυκος, και ο Ευρυβάτης (48) , τα
algie latebras aversis corporibus pertrahebant ; ila αλλότρια κλέπτοντες ζώα, και εις τας οικείας αυτών
ut qui pedum vestigia in latronum vestibulis obser- αντιστρόφως εισάγοντες καταδύσεις και μάνδρας •
(47) Priores duos memoral Polylvius in Vati. v . 1022, et Lucianus in Amoribus haud procul fine.
canis excerplis p . 381 , terlium Aristophanes Ran . ( 18 ) Sunt hi latrones in fabulis famosi.
643 ORATIO DE REGIS OFFICIIS . 616
ώστε τους περιεργαζομένους τα των ποδών αυτών A varent , illinc potius armenti egressa existimarent .
ίχνη εν τη εισελεύσει της καταδύσεως τών κλεπτών, Neque id solum lairones facicbant, verom etiam ſu
υπολαμβάνειν ότι μάλλον εξήλθον τα ζώα και του calis coloribus armenta iransfigurabant, et sexcen
τούτο μόνον εποίουν , αλλά και μετη μειβον ταύτα, lis dolis alque artificiis justos dominos fallebant :
και μετεχρωμάτιζον, και παντοίαις μηχαναΐς τε namn el illorum custodes latebant per inaccessi ,
και τέχναις τους έχοντας αυτά παρέκρούοντο και formi instar, obrependo, nutros transiliendo , varias
τους παρατηρούντας λανθάνοντες διέφευγον, δίκην fornias inuendo , veluti Nereus il'c, el Pericly .
καπνού κρημνούς διερχόμενοι, και τοίχους υπερπη- miennis , el Prolens sophista Ægyplius; quem aiunt
δώντες , και ποικίλως εναλλασσόμενοι ως ο Νηρεύς e Pallene Thracica migravisse in Ægyptuun , ibique
εκείνος, και Περικλύμενος ( 19) , και Πρωτεύς και in antris quibusdam alytisque incognilis halvila
Αιγύπτιος σοφιστής · δν λέγουσιν από Παλλήνης visse. Oportet igitur eligere ulium pra:fectes
της Θρακικής υποστρέψαι ποτέ εις Αίγυπτον • εν populique rectores , qui inscilia non minus quam
μυχούς και χάσμασιν αδύτοις τε και αγνώστους : improliitate care :int , quique prudentia et justira
αλλά χρή εκλέγεσθαι πόλεων επιστάτας και δημα- pradili s'ni . His ani ila se habentibus el popillis
γωγούς , οίτινες ομοίως και αφέλειαν και πονηρίαν B bene moralus cril , et rex inclytam gloriau releri't
εξέφυγον , και φρονήσει και δικαιοσύνη κεκόσμην- Tali populo præsilens. Jain ut ad viros quoque
ται · τοιούτων γάρ όντων αυτών, τό τε πλήθος εύ . optimales oraiionem nostram convertamus , plane
κοσμον έσται συν ευταξία, και ο βασιλεύς έξει δό- opus est ul duces et populi composilores elaphori
ξαν και κλέος τοιούτου βασιλεύων λαού . "Ινα δε και ejusmodi sint, qualis ille Arabs Guneus, el Copha
προς αρίστους άνδρας τον λόγον επαναγάγωμεν, Jus lialus qui ont Acheniensium civitatem lransil ;
τοιούτους είναι δεί τους στρατηγούς και του λαού qualis ilem Aristides et Arisioplion qui Alhenierie
διαιτητές και εφόρους, οίος ήν ο "Αραν εκείνος siiim consileludine ci patria mebantur. Guineus
Γουνεύς, Κέφαλος ο εξ Ιταλών πολιτογραφηθείς εις quidem jalex xquissimus, injustitiae omnis osor
Αθήνας , 'Αριστείδης τε και 'Αριστοφών, συνήθεις alque vindex, bello inter Baly onios Phænicasque
όντες των Αθηναίων · ο μεν γαρ Γουνες έννομώ- coorlo , jul . nte S iranside all eos venit ; visque
τατος ών δικαστής και πλεονεξίαν πάσαν μισών , ab his visus , bellum exslinxil , S:: que virtute
και τους πλεονέκτας κολάζων, Βαβυλωνίων και Φο.- discordes gnles composiuit , reverentian iis 1
νίκων στασιασάντων ποτέ, ήκει προς αυτούς κτλου- puniorem incutiens. Arisides ante !l1 autopile
σάσης της Σεμιράμιδος · ο δε και μόνον όφθείς δια- justilize lenax crat, ut exsilium quoque ob eamilem
λύει την στάσιν · και προς φιλίαν συνάπτει τα C sit passius, quoniam ejus causa in multorium offer : -
γένη, το τρόπο και τη αρετή αιδώ και εντροπήν sionem incurrit. Veluli Romæ Marcinis dux pro
εμβαλών εις αυτούς. Αριστείδης έχει τοσούτον εφι- pier suam justiliam a populo pul- us patria fuit ;
λει το δίκαιον, ώστε και εξορίαν διά τούτο κατεδι- quo tempore corilatis horvinilies casuin ejus
κάσθη , των πλειόνων δύσχρηστον αυτόν ηγουμένων deftentibus, ipse tamen anino non est fractus ,
ώσπερ εν Ρώμη ποτέ λέγουσι Μάρκιον τον στρα sed suam sententiam firmam iniperi balamquc
τηγόν δια δικαιοσύνην υπό του πλήθους εξελαυνόμε- retinui!. Cephaluis autc :n om fere criminatione
νον της πατρίδος και των έχεφρόνων πενθούντων liber fuissel, nisi , ob calumniam nescio cujols,
αυτόν, εκείνος προς ουδέν έχαυνώθη , αλλά την inipronila sententia , quanqua : plane innocens ,
γνώμην είχε στερεών και ακλόνητον: Κέφαλος δε perciis-us fuisset. Aristo; hoi denique in omni
σχεδόν παντελώς ανέγκλητος έμεινεν άν, ει μή συ- viia calumniis adpruiius, quia inprobilatis atque
κοφαντία τινός απροβούλευτον ψήφισμα γέγονε κατ' inprobotulo hostis erat, in cinctis tanen judiciis
αυτού , καίτοι γε αναιτίου όντος παντάπασιν · 'Αρ:- Superior discessit. Parro si quis licat , homines
στοφών δε κατηγορούμενος διά πάσης αυτού της Injusmodi rgre his te:12poribus inveniri, cals: rei
ζωής, επειδή μισοπόνηρος ήν και τους κακούς αμυ- p qualem haud alla est , quam quia Moni contem
νόμενος, όμως άπαν κατηγορίας δικαστήριον εξενί- nuntur, neque prieclarum aliquem fiuctum conse
κησεν . Ει δε λέγοι τις δυσχερές είναι τοιούτους άν- quuntur ; scelesti autem bonis prieclari subveliui).
δρας νυν ευρεθήναι , αλλ' ουκ άλλοθέν έστι το αίτιον , lur allius honoribuisque mactantur . Nam res cujus
ή ότι περιφρονούνται μεν οι καλο!, και εν ουδεμια usus expetilor, facile crescit alqne emergit ; quiz
βελτίστη κρίνονται μοίρα " οι πονηροί δε προκρινο- vero negligitur, ea minuitur latebrasque pelii ,
μενον επιδιδόασι και αυξάνουσι • πάν γάρ το ζητού Cur enim ætate nostra disciplinæ ac literæ perrare
μενο: αυξάνει τε και παρουσιάζεται το δ' αμελού- vel exstinclæ sunt ? cur morum quoque honestas
μενον ελαττονται και αποκρύπτεται · πόθεν γάρ defloruit, nisi quia docti honestique viri præler
άλλοθεν εν τοις καθ' ημάς τούτοις χρόνοις εσπάνισε mittuntur, nulloqne in pretio habentur , pravus
τι των λόγων και μαθημάτων και απεσβέσθη , και aŭlem quisque deligitur et antefertur, lum in eccle
ή των ηθών κοσμιότης εφθάρη , και πάντως ότι παρ- siasticis dignitatibus tum ctiain civilibus ? Neque
ευδοκιμούνται μεν οι του καλού και των λόγων , και pensi liabetur , quam laudabile gloriosunique , item
εν ουδενί λόγω τάττονται · εκλέγονται δε και προτι- quam turpe atque infame, summx ipsi potestati sit ,

(49) De hoc lege Apollodorum , 9. Reliqui notissimi.

647 NICEPHORI BLEMMID.E 643

rout beni vel a. ali diliguntur , fiuntque pontifices , A μώνται οι φαυλοι εν τε τοις εκκλησιαστικούς αξιώ.
præſecli urbium , prælores, duces, vel alii hujusmodi μασι , και εν αυτοίς τους πολιτικοί; ; και ουδε κρίν:-
inagistra !us. Neque item disquiritur, qnanta utili- ται , πόσον είς ευδοξίαν και έπαινον , ή άδοξίαν και
las, vel secus quantum damnum , non sublim ad ψόγον, συμβάλλεται εις την πρώτης και μεγίστην
populum , sed ctiam ad reges ipsos, a quibus electio αρ. ήν, το ή τους καλούς , ή τους κακούς εκλέγεσθαι ,
fil , redundel . Nam quibus hominibus haud inest και καθιστάν ιεράρχας και πολιτάρχας, πραιτωράς
animæ rectrix ratio, in his dementia , inscitia ct τε και στρατηγούς και ετέρους προβιβασμούς και
pravor operul stadium dominatur. Rursus πόσον το ωφέλιμον ή το επιβλιβές περιγίνεται από
ubi bonest : virtutis forma non est, ibi impurienter τούτων , ου μόνον εις το του λαού πλήθος, αλλά και
veis ri et lebacchari vilia necesse est . Quid ergo εις αυτούς τους εν αξιώμασιν όντας•εν οίς γάρ αν
alul regem maximum , illustrem , gloriosum , als θρώποις ουκ έστιν ο κοσμήτωρ της ψυχής λόγος,
omnium lingnis collaudatum celebralumque reddil, εν τούτοις επικρατεί αλογία και απαιδευσία, και η
nii qnod is bonoie, benevolentia omnique reveren- των φαύλων επιτήδευσις έργων · εν οις δε πάλιν ου
Tie olicio pro-equitur homines eruditione , virtute, πάρεστι το της αρετής καλόν, εξ ανάγκης ανερυ
pru lentia , or.alos ? Quid e contrario aliud malam θριάστως και αναιδώς τα της κακίας αίσχιστα έργα
Tegi famam conciliat , iisi quod familiares habet , B πράττεται και σπουδάζεται. Τί ούν άλλο τον βασ .
Compleciilur alque honoral incompositis moribus λέα μέγιστον και περιφανή και περίδοξον και διά
homines, insipientes alque lascivos ? Quippe cum πάσης γλώττης ευφημούμενον , και περισδόμενον και
ica aspernatur despicitque homines lilleris el con- αγαπώμενον απεργάζεται και το διά τιμής και ευμε.
silio instruitos ; habet autem in aere perililim νίας άγειν και περί πολλου ποιείσθαι τους λογιότης
qurinvis et ab ioneslale modestiaque alienum ; id και αρετή και συνέσει κεκοσμημένους ; Τι δ' άλλο
hiercle documento est, magniſicari ab eo viliuin , εκ του εναντίου την άδοξον φήμην αυτό προξενεί
ojio halieri spesnique virtutem ; in prelio esse ή το οικειούσθαι και αναδέχεσθαι και τιμάν τους
apuil eum inscitiam , litteras conspui. Jam qui hac ατάκτους και αλόγους και ασελγείς ; το γάρ περι
menic est, is sine dubio cum imperiti vulgi sen- φρονείν μεν και ατιμάζειν τους λόγω και συνέσει
lentia animisque conspiral. Ergo decel alque ap . πεπαιδευμένους, αναδέχεσθαι δε και τιμών τους
prime necessariuin esi, bonos huneslosquc viros κατεγνωσμένους και μακράν όντας του καλού και
liosioribus et gloria ornare. Sic eniin rex elliciet, της ευτάκτου διαγωγής, δείγμα σαφές εστιν, ότι
lil el bonorum numerus augeatur, cl sibi immor- κακίαν μεν εξαίρει και ανυψοί, αρετήν δε αποτρέπε .
iale nomen alque ab omnibus vous contingal. ται και μισεί και θαυμάζει μεν αλογίαν , τους και
λόγους βδελύττεται . Το δ' ούτω κρινόμενον ομολογουμένως μετά του πλήθους εστί και της αυτού
συμφωνίας και γνώμης . Δια ταύτα πρέπον εστι και αναγκαιότατον, ενδόξους και εντίμους ποιείν τους
καλούς και αγαθούς άνδρας : ένα και τούτο ποιών βασιλεύς παρασκευάζη μεν αυξάνεσθαι τους καλούς,
οικονομή δε εις εαυτόν παρά πάντων άπαυστον δόξαν και κλέος.
XII , Rex apprime sil religiosus. Sed enim om - C ΙΒ'. Κεφαλή δε πάντων των αγαθών πρέπει τον
nis rei bonæ caput est , et in primis decel regem , βασιλέα βλέπειν διά παντός προς Θεόν, και κατά
in quovis opere Deum spectare, alque omni nisu πάσαν ισχύν τε και δύναμιν συντηρείν και φυλάσ
viribusque curare, ut a sanclis Patribus delinilos σειν τα των θεοφόρων Πατέρων περί ευσεβείας όρια
in re religiosa terminos conservel alque retineal , και θεσπίσματα παντελώς απαράβατα και αμετακι
ab eorumque firmis decretis nunquain discedal ; νητα , και μή κατά τινα τρόπον τούτων καταμελείν
neque ea ullo modo negligat ; atque ita a Deo mi- και ούτως ενδέχεσθαι παρά του έλεούντος Θεού την
seranle imperrel incolumitatem eorumdem perpe- τούτων συντήρησιν και κατόρθωσιν · και διά της
uanm ει custodiam . His a rege diligenter peractis, προς αυτόν τον Θεόν απαρασαλεύτου και καθαρά;
non sine constanti puraque erga Deum spe , res ελπίδος μετά το αποπληρούν σπουδαίως πάντα τα
ciiræque cjus lælum exitim nanciscuntur, advere ειρημένα, μέλλουσι κατευθύνεσθαι τα έργα και οι
sarii liostesque profligabuntur et corruent . Ila se κόποι αυτού και οι αντίμαχοι αυτού και πολέμιοι
ge - sit Ezecias res , quo lempore Senacherimus ad- καταπίπτειν και καταβάλλεσθαι. Ούτω και ο βασ ..
versus Hierosolyma copias adduxit. Etenim agruin λεύς 'Εζεκίας εποίησεν , οπότε ο Σεναχαρεμστρατιάν
suburbanum longe laleque cibariis spoliavit, puteos κατά της Ιερουσαλήμ ήγειρεν (50) : από μέν γάρ
excecavit, Cossas ingentes perduxit, urbem exter- D των εκτός της πόλεως χωρίων, αφηρείτο μεν τας
is operibus circumvillavit ;intra ipsam vero vigiles τροφές, έφραττε δε τάς πηγάς , εξώρυττε δε τάφρους
constituil, sagillarios , sculalo3 , lastalos, fundilo- εις βάθος, κατησφαλίζετο δε την πόλιν οικοδομήμασι
res, armavil , necnon alios qui manibus aut ma- προτειχισμάτων » εντός δε της τοιαύτης πόλεως
cliuis lapides jacularentur. Cum his collocavit de- απέταττε φύλακας, τοξότας καθώπλιζεν : έτι τε
Icclos optimales qui vigilibus præessent ac mode- πελταστάς και δορυφόρους και σφενδονήτας , και
rareulur, alios denique qui circum operas discurre- τους εκ χειρών και μηχανημάτων πετροπομπούς.
reuil : nihilque prælermisil, quod tutelæ munitioni- Συν τούτοις εξελέγετο τους αρίστους των φρουρού,
1

(50) II Paralip . XXXII . . :

649 DE REGIS OFFICIIS, 650

των επιστάτας και άρχοντας, και τους εις διατρoχήν Α que conferret. Ει tamen his actis , ab uno Deo
τεταγμένους , και πάσαν ασφάλειαν εμηχανάτο και altissimo salutem exspectabat, et diu noctuque cumi
κατοχύρωσιν. " Ομως και ταύτα πάντα ποιών, άτο cordis sui contritione propulsationem malorum
μόνου του υψίστου Θεού ήλπιζε και τοροσεδόκα την imploralbar. Quare neque sves ejus Ius fuit, Ele
απολύτρωσιν " και νύχτα και ημέραν εν συντριβή nim audax ille et superbus Senacherimus siniul ac
καρδίας εζήτει και παρεκάλει την απαλλαγής των Judæorum regionem alligil , limore resipuil lugan
δεινών· διά τούτο ουδε των ελπίδων απέτυχεν : ο que capessivit ; duces lamen suos ibidem reliquii,
γάρ Σεναχερείμ ο θρασύς και υπέρογκος άμα τα quibus belli summam mandavit. Tum ad regem
προσβαλείν τη χώρα των Ιουδαίων, υπό δειλίας με- Ezeciam litteras blasphemiis conviciisque plenas
ταμελος γεγονώς , ήρξατο φεύγειν τους δε στρατη- misit , quibus rex calus leclis , corde ingeiniscens,
γούς αυτού μετά πολλού στρατεύματος εκείσε κατέ- multo cum mærore atque ejulalu ad templum conie
λιπε, τον πόλεμον αυτοίς αναθέμενος. 'Απέστειλε δε lendit ; ibique ilerum lecta epistola , Dcum , ut blase
τώ βασιλεί 'Εζεκία γράμματα βλασφημίας και ονει- pliemiarum ulior ficret, his verbis rogavit : Re
δισμούς έχοντα, άπερ ο σοφός βασιλεύς αναγνούς spice , Domine exercituum, que convicia Senaclie
και την καρδίαν πληγείς , μετά πλείστης λύπης και rimus dementia fastuque elatus adversus lulll
στεναγμού καταλαμβάνει προς τον ναόν » και ανα- Β sanctuarium conjecerit. Serva Ios de manu ejus,
Domine Sentiat
γνούς εν τώ ιερώ την επιστολήν, τον Θεόν προκαλεί . Deum ille te esse. Quid ergo egit
γενέσθαι των βλασφημουμένων εκδικητήν, ικετεύων ille qui sperantium gemitus sine mora exaudit , qui
τοιαύτα (31 ) : « "Ιδε , Κύριε Σαβαώθ , όσα Σεναχερείμ bella confringit , superbos deprimil, impios interi
εξ απονοίας και επάρσεως ωνείδισεν εις το άγιον . mit, peccatores ad inferos detrahit ? Ilostiuin octo
Σώσον ημάς εκ χειρός αυτού , Δέσποτα: γνώτω ότι ginta quinque millia una nocle occidit. Atque ita
συ ει μόνος Θεό ; " , τί ούν ; ο τους στεναγμούς των qui Dei civitatem brevi se capturos jactabant, wi.
εις αυτόν ήλπικότων έτοιμος, ο συντρίβων πολέμους , sere atque insperato vitam amiserunt ; boræque
και καταβάλλων υπερηφάνους, ο θανατών ασεβείς, και momento cum animabus suis in captivitalem deci
εις άδου κατάγων αμαρτωλούς , δεκαοκτώ μυριάδας derunt. Rex vero Assyrius vix lunc exilium vilá
των πολεμίων , αλλά και χιλιάδα ; αυτών πέντε , εν vit ; videlicet ut ejus Numinis, quod blasphemiis
μιά νυκτί αναιρεί και οι τήν του Θεού τόλιν εν Tueserat, viin agnoscerel ; ut ignominia lanquam
συντόμω έγκαυχώμενοι καταβαλείν αθλίως και παρ' veste oblimarelor, et facies ejus pudore rubesceret ,
ελπίδα αποβάλλουσι την ζωήν, και εν μιά ροπή αιχ- atque ita ab omnibus exsibilalus Niniven reverlere
μαλωτίζονται τας ψυχάς μόλις δε ο 'Ασσύριος τη- lur. Postremo tamen a suis liberis interficitur, di
νικαύτα τον όλεθρον εκφυγών , όπως αν αίσθησιν gnaś crimine peenas Juens, propterea quod blas
λάβοι της του βλασφημουμένου δυνάμεως, όπως αν phemias adversus Deum creatorem furiose erucla .
αισχύνην περιβάλoιτο ως ένδυμα , και ατιμίας πλη- verat. Judaee rex Josaphalus, multis diversisque
ρωθείη το πρόσωπον, και κατεγνωσμένος την των populis adversus eiim conspirantibus, ipse quoque
Νινευϊτών καταλάβοι · ύστερον παρά των αυτού παί- necessitate coaclus ſuit ad parandam sedulo de
δων κατασφάττεται · άξίαν τιμωρίαν δυύς , ώς μετά fensionem , populum suum conscribendo armisque
βλασφημίας εκμανείς κατά του πεποιηκότος Θεού. instruendo, remqne bellicam pro copia et viribus
Βασιλεύς Ιουδαίας ήν ο Ιωσαφάτ (52 ) πολλών και disponendo. Is tamen neque bellatorum nunero
διαφόρων εθνών συμφωνησάντων κατ ' αυτού, εξ confidebal, neque armis , neque perilia bellica ;
ανάγκης και αυτός μετά σπουδής ετοιμάσθη προς . verum unice ad fortem et auxiliatorem et omnipo
αντιμάχησιν, συναθροίσας και καθοπλίσας ώς έπρε- tenlein Deum confugiebal; ideoque jejunans et la
πε τον οικείον λαόν, και τα της πολεμικής καθόσον crymans tum rex tum cuncius populus ei subjeclus,
ήν δυνατόν προδιαθέμενος άριστα. Πλήν ούτε το postquam Deum sibi conciliarunt, ad bellum pro
πλήθει των πολεμούντων (53) έθάρρησεν , ούτε τους gressi sunt, et collectiliæ hostium mulliludini oc
όπλοις , ούτε τη κατά τον πόλεμον εμπειρία • αλλά D currerunt. Quid inde ? Josaplialius rex excelso qιο .
εις μόνον τον κραταιών και βοηθόν και παντοδύνα- dam in loco cum suis copiis constitil ; Idumai
μον θεόν καταφυγών και διά νηστείας και δακρύων autem a Moabitis atque Ammanitis cædi ceperunt.
ο τε βασιλεύς και ο υπ' αυτόν άπας λαός ποιήσαντες Deinde similiter hi duo postremi populi inter s .
ευμενή , ούτως ήλθεν εις πόλεμος και αντιπαράταξιν digladiati sunt atque occiderunt . Rex autem cum
της πολλαχόθεν συναχθείσης εκείνης στρατιάς . Τι proprio exercitu in sublimi specula se continens ,
το εντεύθεν ; Ο μεν βασιλεύς 'Ιωσαφάτ επί τινος cædis hostilis oliosus spectator eral, duin universa
υψηλου και μετεώρου τόπου συνάγεται και τα alienigenarum multitudo parlim captivata fuit, para
των υπεναντίων στρατεύματα κατ' αλλήλων μεθ' lim occisa. Tum auctori prodigiorum Deo , qui
ορμής φέρονται και 'Ιδου μαίοι μέν υπό Μωαβ.- unica voluntalis vi omnia peragil, quique lanlam
των και 'Αμμανιτών φονευονται πρότερον πάλιν δε victoriam triumphumque referendum curaverai ,
μικρόν ύστερον άμφω ταύτα τα γένη κατακτείνον . concordi regis universique exercitus voce gratia
ται υπ' αλλήλων και ο βασιλεύς μετά του υπ' αυτόν persolulæ sunt hymnusque dictus : nam sine ullo
(51 ) TV Reg . xIX ; Isa . XXXTTT . (53 ) Codd . πολεμίων .
( 52 ) ΙΓ Paralip . ΧΧ.
PATROL . GR . CXLII . 21
 6 :1 NICEPHORI BLEMMID.E 632
του/lict Lellico la insigle (topliseu: rex consti- Αστρατεύματος από περιωπής και ύψους την παρά .
luil ; 'ila ul locus etiam , in quo tam mirabile faci- ταξιν έχων , έβλεπε μόνον τας των πολεμίων σφα
nus patratum fuit eucharisticam quamdam appella - γάς, παντός του πλήθους των αλλοφύλων εν ημέ
tionem adsciverit. Sliec egregia ſacia atque victorix, ραις τρισίν αιχμαλωτισθέντος και φονευθέντος . Ο
absque eliam decertatione , contingunt illis qui δε των θαυμάτων Θεός, και πάντα μόνο το βούλεσθαι
firmam indeficientemque in Deo spem fundaverunt. οικονομών , και την τοσαύτην τροπαιουχίαν και νέ
lli sunt fructus vitæ sanctit Deoque placentis. κην επευδοκήσας, μιά γλώττη του βασιλέως και της
Quem enim quis delectat, ab codem vicissim dili- στρατιάς απάσης την ευχαριστίαν έλαβε και τον
gilur. Et ille quidem ab amanie lidenter petit, hic ύμνον· άνευ γαρ πολεμικής συμμίξεως το μέγα
pelentem non respuit neque iristem dimitlit. Con τουτο τρόπαιον ο βασιλεύς έστησεν· ώστε και ο τρό
Liariis contraria accidunt, Igitur Israeli , quamdili πος ένθα το θαυμασιώτατον έργον πεπλήρωται ,
divinae legi parebat, prosperitates victoriæque ob- εκληρώσατο την της ευλογίας επωνυμίαν (54 ). Τοι
veniebant ; peccanti autem , calamitas in promplu αύτας αριστείας και νίκας άνευ πολεμικής ποιούσιν
Γι. Revera quotiescunque Deum pie colebal, οι βεβαίαν ελπίδα και ακλινή προς τον Θεόν έχον
ditio cjus linesque prolelabantur, hostes ei lie τες ταύτας δε προξενεί βίος σεμνός και θεάρεστος
B αγωγή : ον γάρ ευφραίνει τις, και υπ' αυτού πάν
bant obnoxii, monia subito prosternebantur, ur
bes raputin capiebantur, agmina adversaria conci τως φιλείται: έχει δε και θάρρος προς τον φιλούντα :
debantur, grando violenter illapsa hostes exterre ο δε ουκ αποστρέφεται , ουδέ λυπών αποπέμπει •
bai, sol reslitabat diemque producebal, ut hostium είωθε δέ τι εναντία τοις εναντίοις συμβαίνειν. Διά
internecioni conficiendiu suſiccrel , luce Jesu Navi τούτο και το Ισραήλ κατορθoύντι μεν τους θείους
filio . Pralerea trecenti qui Gedeonem comita νόμους υπήρχε το κατορθώματα και νίκα ; ποιείν •
bantur viri , quique veluti prælibanies ac more άθετούντι δε και παραβαίνοντι τούτους , το καταβάλ :
calulorum raptim de ſumine lambuerant, totidem λεσθαι · ότε μέν γάρ τον Θεόν εξεζήτει , τα τούτου
Jagenis cum lampadibus et lubis instrucli mulla σχοινίσματα και τα όρια έπλατύνετο, κατάσχεσις
hostium millia consumpserunt. llein sub una mano των αλλοτρίων εδίδοτο, τείχη κατεξάλλοντο εξαίφ
aratrique manubrio sexcenti ceciderunt ; rursus- νης , πόλεις ετοίμως ηλίσκοντο, συντάξεις των ε0
que Sampsonis manu asuique maxilla mille ho- νών συνεκόπτοντο, χάλαζα τινασσομένη μετά βιαίος
mines icii perierunt. Sed enim quis temporum ρύμης τε και ορμής τους πολεμίους έξεφόψει και
illorum prosperitales norrare queat ? quis rele- συνετάρασσεν · ήλιος έστατο του δρόμου και την
bria facia , morborum et nortium depalsiones, c ημέραν παρακατείχεν, εις παντελή έξολόθρευσιν και
incrementaque annorum ad vit:υ propagationem αφανισμών των εχθρών, Ιησού του Ναυή στρατη
concessa ? manifestum solis regressum , ita ut γούντος : τριακοσίοις ανδράσι τους κυνηδόν από του
diuturniore lucis præsentia longiores dies fie- ποταμού λειψασε και οίον μεθ ' άρπαγής εκπιούσι το
rent ? Numen suspensum , rupem aquas ſundene ύδωρ και μετά του Γεδεών ευρισκομένοις , και τοσ
lem stagnumque gignenlem ; coturnices cullus αύταις υδρίαις ως αγγείοις οστρακίνοις και λαμ
projectas, imbrium ritu , ne israelitica plebs viclu πάσι και σάλπιγξι , μυριάδες πολεμίων διεφθείροντος
careret ; Erythræum mare divisum , Judæorum abs δυνάμει τε μιάς χειρός εν ποδι αρότρου εξακόσιοι
que periculo transituin ; Ægyptiorum persequen- έπιπτον . Πάλιν δέ τή του Σαμψών χειρί διά σιαγόνος
lium naufragium ; ignee columna nubisque duca- και παρειάς όπου κατέκτείνοντο χίλιοι . Αλλά τις
tum ; Agypti plagas : quicque et septuaginta ho- αν είπείν δυνηθείη τας ευκολίας των χρόνων εκεί
minum turbæ incrementum lantum , ut in sex- νων ; τάς ευδοξίας, τας των νοσημάτων και θανά.
cenia animarum millia, atque etiam ultra , Jacobi των αποφυγάς , τις επαυξήσεις και προσθήκες των
stirps excreverit ; quoquam innumeris adpelila ενιαυτών εις ταρέκτασιν της ζωής και προδηλουμένη
josidiis, il illorum historia singillalim demon- ηλίου αναστροφή , και πλείονι παρουσία φωτός μα
ε! rint . Profi :cto Dei beneficia, erga illos qui legi D κροτέρων γινομένων των ημερών• ανακοπήν ποτα
ejus .obtemperant, vim facundip naluræque vin . μου , πέτραν ύδωρ εκβλύζουσαν ως και λίμναν
cunt. E contrario ii qui herilibus Dei mandatis cu
cum ποιείν • ορτυγομήτραν ουρανόθεν καταπεμπομένην
contempla repugnant, magnis suppliciis irretiuu- , ώς υετόν, και τον Ισραηλιτικόν λαόν τρέφουσαν :
lur , rabidos scilicet venenatorum serpentium , 'Ερυθράς Θαλάσσης διαίρεσιν, και τηντων ' ουδαίων
scorpiorum et aspitlum , morsus experiuntur ; lerræ άνευ κινδύνου διαπεραίωσιν, και την τών Αίγυπ .
bialibus absorpli æternis vinculis in profundo re . τίων διωκόντων καταπόντωσιν : στύλου , πυρός και
tincntur ; fulminibus 'inflammantur fueni rilu ac νεφέλης προκαθοδήγησιν · Αιγύπτου πληγάς και
cinerescunt ; clades fugasque insignes ab iostilus μάστιγας την εξ ανθρώπων πέντε και εβδομήκοντα
perpetiuntur ; urbes suas eversas vident, neces-a- επίδοσιν και διαδοχήν μετά πλήθους του γένους, ως
rios in servilutemi abaclos, bella civilia el interne- εις εξακοσίας χιλιάδας και επέκεινα προχωρήσαι
ciores. Insuper pluviarum penuria exarescunt, et αυτήν εκ της ρίζης του Ιακώβ · και ταύτα μυρίαις
agrorum sterililale au farne conficiuntur. Ald.o. περικυκλωμένου επιβουλαίς , ώς κατά μέρος ή περ . .

(54) I Paralip xv , 26 : Vocaverunique locum illum Pullem Benedictionis usque in præsentem diem .
C: 0 | DE REGIS OFFICIIS . 651

αυτών ιστορία δηλοί. "Οντως αι παρά του Θεού A vero magis eis den nocet pestilens aer, ct nialo
ευεργεσίαι εις τους φυλάσσοντας τάς αυτού εντολάς rum spirituudi molestiæ modo strangulantium mo
νικώσι και λόγους και φύσεως δύναμιν · ώσπερ πά- do aliter excruciantium ; lepra paralysisque meu
λιν οι εκτρεπόμενοι από των δεσποτικών θείων Jirorum , viscerum putredines ac lacerationes, acue
προστάξεων, και καταφρονηται τούτων γινόμενοι , tissimorum denique dolorum cumulus . Quanghain
μεγάλους δεινοίς περιέπιπτον : χολέραις δηλονότι quis demumn percenseat contemptorum Dei penas
και τρώσεσιν ιοβόλων όφεων, σκορπίων τε και ασπί- atque supplicia el diversis temporibus exitia ? Ce .
δων» αλλά και από σεισμών γης συγχώσεις και δε- leroquin quæ post hujus vitæ exitum supersunt
σμούς αφίκτους εν αβύσσοις υπέμενον, και εμπρη- ergastula , ea multo predictis penis molestiora
σμούς από κεραυνών φλογώδεις και εκτεφρώσεις scimus, qualenus nimirum perpetua sunt atque
δίκην κονιορτού , τροπάς εξ εχθρών, και πτώσεις immotis claustris conclusa . Nam in ista demum
διαβεβoημένας • έτι δε πόλεων εκπορθήσεις, των οι- æternitate summum malum versalır . Aliqui ad
κείων ανδραποδισμούς και απαγωγές και καταδου- æterna illuc ergastula , bi qui in preselite vita
λώσεις, εμφυλίους μάχας τε και σφαγάς : πρός non resipiscini, anandantur, intoleranda igromi
τούτοις ανομβρίαις κατεξηραίνοντο, και αφορίαις B9 nia olbriti . Contra ii qui ad Deum respiciunt suos
καρπών , και λιμοίς . κατετί κοντο · συνέθλιβον δε que actus el cogitationes coram illo componunt,
μάλλον αυτούς και αερων φθοραι , εξ ών και λοιμώ- hoc quidem in orbe vilaque laudantur ab omnibus
δεις αποτίκτονται νόσου και συντριβαν σωμάτων, ac suspiciuntur, nemoque es: qui de illis honorili
δαιμονίων και πονηρών πνευμάτων . διενοχλήσεις cam commemorationem non facial ; conscientia
επίεζον δεινώς αποπνιγόντων τε και στρεβλούντων : denique recle factorum speque mercedis animum
λέπρας και αργίαι μελών, σπλάγχνων σήψεις και erectum lælumque gerunt . Nam cælestia quidem
διαβρώσεις , και οδύναι μετά πολλής δριμύτητος supermundialia præmia quænam lingua eloquetur ?
πλήττουσαι, ώσπερ ομού συνδραμούσαι. Αλλά τις quis oculus vidit ? quænam anris audivit, vel in
αν δυνηθείη απαριθμείν των καταφρονητών Θεού τάς . cujusnam Imominis cor ascenderunt . Incomprehen
ποινάς τε και τιμωρίας , και τους κατά καιρικάς sibilis est cuivis homini, propter silam magnitudi
περιόδους αφανισμούς ; Τα δε μετά την του παρόν- nem , parata illis beatitudo , splendor, gaudium , et
τος βίου τελευτην δικαιωτήρια εν τω μελλοντι κατά gloria , qui Deum 1010 ex animo diligunt. Siquis
πολύ των ειρημένων εισι λυπηρότερα • όσο και το crgo tantam dignitatem excelsitatemque, tantam
διηνεκές και μόνιμον και άπαυστον έχουσι • τούτο que bonorum copiain propter insanas quasdam cu
γάρ έστι το. κάκιστον· εκείνους γάρ τοις αιωνίοις C, piditales desikleriaque aljicit ; vicissinque gravis
κολαστηρίοις οι μή εν τη παρούση ζωή επιστρέφον- simam ignomir:iam et dedecus cum intoleran
τες παραπέμπονται, ανυπομόνητον την αισχύνην dis doloribus sibi deligit ; nonne hic sun alii
κληρούμενοι οι δέ γε προς τον Κύριον αποβλέπον- suam stultitiam dementiamque demonsiral ?
τες, και τας εαυτών πράξεις και τα διανοήματα έμπροσθεν τιθέντες αυτού, εν μέν τω κόσμο και το
δε τω βίω έχουσι το παρά πάντων επαινείσθαί τε και θαυμάζεσθαι , το εν ταϊς ευφημίαις μνήμην έχειν
δια παντός, το κατά νούν ευφροσύνην έχεις και ηδονήν, εξ αυτών των έργων ών πράττουσι , και εκ
της ελπίδος των αμοιβών. Αυτά δε τα υπερκόσμια και αιώνια έπαθλα ποια γλώσσα ισχύσει διηγήσα
σθαι ; Ποίος οφθαλμός εθεάσατο ; Ποίον ούς ήκουσεν ; επι τίνος ανθρώπου καρδίαν ανέβη ; 'Ακατά
ληπτός έστιν ανθρώπω παντί διά την υπερβολήν ή ευτρεπισθείσα απόλαυσις τοις εξ όλης ψυχής τον
Θεόν αγαπήσασι , και η λαμπρότης , και η αγαλλίασις και η δόξα. Ο τοίνυν τοσαύτην ευδοξίαν και εί
κλειαν, και τοσούτων αγαθών πλήθος αποδιώκων διά ματαίαν επιθυμίαν και όρεξιν, την δε διπλήν αδο
ξίαν και ατιμίαν μετά των ανυπoίστων οδυνηρών εκείνων αντιλαμβάνων, πόσης αλογίας και αφροσύ
νης κρίνεται άξιος;
ιγ. Καίτοι γε πλείον ευρήσει τις εν τω παρόντι D XIII. Rex caveat a mala fama. Quin adco vila
βίω το ανηδονον του νομιζομένου ήδέος, όταν ο νους quoque hujus mullo abundantiorem tristitiam qua!
από των παθών αχλύος καθαρεύση ποσώς (55), και suavitatem agnoscere licebit, si quonilo animus
γνωρίση εαυτόν εν τοις λυπάσμασι και μολυσμoίς paulisper perturbationum caliginem alisterserit .
κατακυλιόμενον της έμπαθούς ασελγείας, και παρά sequein sterquilinio sordibusque versantent 3guo
των πλειόνων είς παροιμίαν τo, Yς εν βορβορώ , verit luxuriæ intemperantis, derisumque el expo
περισυρόμενον και καταγελώμενον . Γινώσκομεν δε , situm illi νulgi proverbio, cæno . Sine no .
τον κεκρατημένον εν τοις τοιούτοις υποπτεύοντα vimus facile accidere ut qui hujusmodi illecebris
προχείρως τους μή τοιούτους αυτού , και ούτω την deditus fuerit, de aliis quoque qui aliier vivunt in
κακήν ταύτην υποψίαν αυξάνοντα • ποτέ μεν εξαπα- juriose suspicetur ; atque ita malarm existinatia
τώμενον εξ απονοίας αλογίστου και άφρονος , ποτέ nem propagari : el modo quidem reapse hominem
δε και έκ ψευδών λόγων εξ υπονοίας τινών βασκά- fragilitate propria viliosoque alimo labi ; solo
των παρασυρέντα και ουδέν γάρ οντως ανοίγει την πα- tamen falsis etiam rumoribus immerito lraduci.
ρειοδυσιν της συκοφαντίας, ως και της συνειδήσεως Nihil enim tantopere viam calumniæ sternit, quam

( 53) Ιια cod .

655 NICEPHORI BLEMMID 656
praejudicala vitiorum conscientia . Verum ille rex , Α επί τοίς κακοίς προκατάγνωσις . 'Αλλ ' ο βασιλεύς,
qui vanas cupiditales freno cbercet, caput suum αυτοκράτωρ των αλογίστων ορμών , την κεφαλήν
constanter in cælum usque sublatum lenet , suæ- έχει έστηριγμένην εν ουρανό και το υψηλόν της
que dignitatis et gloriae celsitudinem splendorem- εαυτού τιμής και αξίας και λαμπρότητος βλέ
gile contemplans, mendacem quemvis sermuncul- πων , παντός ψευδή και μάταια λέγοντος , ουδαμώς
luin flocci facit, nullis scurrilium hominum nugis επιστρέφεται πάσης φλυαρίας ουδόλως ακούει , μη
ourcin prebet, quia nihil in se reprehensione di και δεν επιψογον γινώσκων εις εαυτόν • ώσπερ γάρο
gaum agnoscil. Sicuti enim ille qui viluperanda τα της ύβρεως έργα πράττων αφ' εαυτού έχει το
opera exercel, ex semetipso ignominiam hauril ; άτιμον, ούτως και τα επαίνου άξια ποιών οίκοθεν εστι
ita qui laudabiliter vivit , jam ipse per se honora- τιμιώτατος , καν μυρίου ματαίως εξυβρίζωσι κατ'
lissimus est , etiainsi eum sercenti slullis maledi- αυτού. Ει μεν το έργον καταγνώσεώς έστιν άξιον ,
«tis oppugment . Quod si forte actus aliquis danna- επιμελητέον πάση σπουδή διορθώσασθαι τούτο :
bilis fuerit, is sedulo corrigendus est; poulioque πολλώ μάλλον παρ' ο Αιγύπτιοι, καθ' ους είχον από
impensius quam Ægyptii solebant, apud quos ani- συνηθείας ποιείν καθαρμούς των ψυχών ( 56) : ει
marum purgationes in more positæ erant. Sin ali- δ' ούν, αλλ' ο φλυαρών ως μαινόμενος άξιος παρα
B
ter res sit , maledicum quidem ceu furiosum ali- βλέπεσθαι • αρχαία και νουνεχής εστι τούτο νομοθε
quem despiciendum esse, velus sapiensque lex σία • ουδέν γάρ βλάψειεν ο εν παραβύστω και γωνία
monel. Nam qui clam alque in angulis maledicit, υβρίζων τον υπό πάντων ώς αφ' ενός στόματος
nihil ei nocebit qui ab omnibus uno ore laudalur. επαινούμενον. Ει δ' ίσως και λύπη τις την από του
Quod si forte dolor aliquis maledici linguam acuit, υβρίζοντος λοιδορίαν εγέννησε , άξιον εκκόψαι την
sane expedit rei radicem exscindere ; quo facto ριζαν και πώς τις αν ίδοι ταχέως συναπομαραινό
germien quoque exarescere nemo non videbil. Sic μενον και το βλάστημα . "Ομοιον γάρ και ο βασιλεύς
enim se gessit Philippus rex . Nam cum Parmienio εποίησε Φίλιππος · επει γάρ ο Παρμενίων κατήγο
apud eum accusaret Nicanorem regi maledicere ρος εγένετο προς αυτόν ώς ο Νικάνωρ εξύβρισε κατ'
solitum , Philippus rei causam accurale vestigavit ; αυτού, ακριβώς ο Φίλιππος ανεψηλάφησε την αιτίαν ·
cumque comperissel Nicanorem egestale ac fame και την τού Νικάνωρος από λιμου ένδειαν και στέ .
premi, lautas divilias in maledicum contulil ; qui ρησιν ευρηκώς, εύπορος και πλούσιον τον δυσφη
deinde laudandi extollendique benefactoris sui nul- μούντα απέδειξεν . Ο δε έκτοτε ουκ επαύετο τον
Jum linem faciebat : qua re cognita rex , per præ ευεργέτην αποσεμνύνων και εκθειάζων μαθόντα
conem edici publice in ditione sua Jussil ; nirnirwin C δε τούτο τον βασιλέα, κήρυκα πέμψαι και διαφη
principes lum lauduin tum etiain maledictorum si- μίσαι και δήλον ποιήσαι προς άπαντας τους υπ' αυ
bimet auctores fieri . Namque Nicanorem egenum τον, ότι οι άρχοντές εισιν αίτιοι εαυτούς και των
alque famelicum beneficiis cumulans ex obirecla- επαίνων και των λοιδοριών (57) : ευποιήσας γάρ τον
tore ferventissimum laudatoremsui efecerat. Quod Νικάνωρα, ενδεώς έχοντα, ως είρηται, και λιμώτ
si forle improbum aliquid ad regis aures deve- τοντα, και διά τούτο δυσφημούντα , θερμότατον
niat, por est le illo diligenliorem questionem επαινέτης μετά τούτο πεποίηκεν εαυτού. Ει δ' ίσως
institui ; reque comperla, peccantem corrigere τονηρόν εστι το διαγγελλόμενον, άξιον εξακριβού
oportet non inclemienler, ul ne pæna inerilum ex. σθαι και διερευνάν αυτό μάλιστα και φανερού
cedat. Id enim vel maxime regein decel . Mulii του τολμήματος γινομένου , σωφρονίζειν μετά Χρη
cnim injuriam patiuntur ab accusantium fraudibus στότητος και ουκ έξω του πρέποντος όρος τον πλημ
el cominentis, dum mendaciorum obieniu judex μελήσαντα • επεί τούτο κόσμος έστι διαφερόντως
decipitur : veluti ij qui neque explorando neque τρέπων τώ βασιλεί. Πολλοί δε πεπόνθασιν άδικα
Jyclio lapide colorem eneo metallo deterunt , fal- , παρά των υποβαλλόντων ραδιουργίας και δολιότητας ,
luntur sæpe atque adulterinam materiam instar τη του ψεύδους επικαλύψει απατωμένου του κρίνον
D
auri repulauit : nonnulli etiani vilissimum vitrum τος• ώσπερ οι μή τη βασάνο και τη λυδία λίθω τα
gemmæ nitidæ preliosæque loco habent, quia υπό της του χαλκού βαφής παρατρίβοντες κατασο
spurius videlicet fucatusque color visum pertur- φίζονται πολλάκις , και την νενοθευμένην ύλην φαν
lal , vel inexperfum fortasse vel incuriostam vel τάζονται ως χρυσόν : τινές δε και ουδαμινήν ύελον
ctiam infirmitate aliqua laborantem . Similiter υπολαμβάνουσι λίθον τιμίαν και καθαράν , του νόθου
mendacium dolose objectum , perturbat judicis και εξωτερικού χρώματος την ορατήν συγχέοντος
mentem , vel quia is imperitus est , vel quia so- δύναμιν , ή μή πεπειραμένην, ή μή περιεργασαμέ- ,
cordiler vestigationem omittit, vel quia denique νην , ή και ασθενεστέραν ίσως υπό τινος πάθους γε
ira commotus est ob delati criminis atrocitatem . γενημένην · ούτω δή και ψεύδος κατασκευασθέν
Quod si ille, qui reus peragitur, jamdiu suspectus μετά μηχανής , συγχέει τον λογισμών, ή δι ' άπειρίαν ,
(56) Num intelligendum est animarum judicium ad Marcellam a me Mediolani edila .
quod nobis passim papyri exhibent ? (Corpora (57) Lege Plutarchum Apophth . ed. Reisk. tom .
quidem Ægyptios sæpissinie purgare solitos, ais VI, p. 676, qui tamen accusatorein dicit Snicy.
Diodorus 1 ,8.) De animæ purgationibus legendus thum , non Parmenionem .
est Porphyrius in Sententiis, lum eliam in epistola
 657 DE REGIS OFFICIIS . TEXTUS GENUINUS.. 658
και δι ' αμέλειαν την ακριβή εξέτασιν παραιτού- A fuerit, atque alias etiam de re simili accusatus ,
μενον , ή τεταραγμένον υπό θυμού και οργής διά μέ- vel si accusator benivolus veraxque creditur, tunc
γιστον,έγκλημα . Ει δε το κατηγορούμενον έστιν εν sane negotium periculosius est. Nihilominus si
υποψία και άλλοτέ ποτε το τοιούτον πρόσωπον επί τοις horum omnium concursu judex a sententia recla
ομοίοις έφθασε κατηγορηθήναι , ή και ο κατήγορος inflexus non fuerit, tunc enimvero palam fiet ac
ευνοίας και αληθείας κέκτηται δόξαν, πολύς έστιν celebrabilur mentis ejus sapientia atque constantia
εντεύθεν ο κίνδυνος . Αλλά τούτων απάντων ομού summis viribus fulta, veritatisque studium genero
συνελθόντων και μη δυνηθέντων παρασαλεύσαι της sum et viro dignum .
ορθής κρίσεως τον κριτήν, κατά τούτον τον τρόπον γίνεται φανερόν και θαυμάζεται της τούτου φρονήσεως
το στερεών και εδραίον και κατωχυρωμένον και βεβηκός και κατά αλήθειαν ανδρικών και γενναίον.
ιδ'. Ταύτα και μετά πολλής ευνοίας συντεθειμένος XIV. Conclusio . Hanc ego pauperculam orationem
παρ' εμού λόγος ούτος και πενιχρός, ώσπερ άλλο τι cum mulia animi benivolentia compositam , instar
χρέος, προσφέρει τη βασιλεί · πίστιν εντεύθεν debiti tribuli , regi ofero , ut fidele testimoniuın
διδούς και πληροφορίαν της ημετέρας ακραιφνούς sit sincere mee pureque volente animo devotionis
και καθαράς μετά προαιρέσεως δουλείας τε και ac servitutis . Quam ubi res libenter lælo vultu
υποταγής και ο βασιλεύς ηδέως και έλαρώς και Β benivoloque animo exceperit , tum alia meliora
ευμενώς αυτόν προσδεξάμενος , τα κρείττονα δε και et plura ab eruditioribus prudentioribusque exqui
πλείονα παρά των ελλoγιμωτέρων και σοφωτέρων siverit ; facere non poterit, quin ea reponat in
απαιτήσας, δίκαιον απαραίτητον έχει ενθείναι και animi arca atque custodial, atque ab omni direp
φυλάξαι αυτά εν τω ταμείο της ψυχής, και κατέχειν tione protegat, claustris ejus egregie obseralis, se
και συντηρείν άσυλα και αμετακίνητα , ασφαλώς ris validisque vectibus ad cautelam adhibitis, vi
και καλώς συγκλείσας και αρμοσάμενος τας θύρας gilibus denique custodibus juxta positis. Atque ita
αυτής, και κλείθροις και μοχλοίς ισχυρούς στηρίξας omne opum genus regia magnitudine dignum con
μετ' ασφαλείας, και φύλακας ανυστάκτους τε και gerens , eoque splendide et regaliter utens , partes
αγρύπνους επιστήσας αυτοίς · και ούτω λοιπόν ejus liberaliter atque copiose in subjecios populos
θησαυρίσας πλούτον βασιλικής μεγαλειότητος άξιον, effundet ; ut sic bona magno numero provenian !,
και μεγαλοπρεπώς και αυτοκρατορικώς απολαύων vicissimque et ex ordine propagentur ; dum oinnes
αυτού , οφείλει μεταδιδόναι φιλοτίμως και δαψιλώς scilicet ad sic exornatum regem , tanquam ail er
πάσι τοις άρχομένοις · ίν ' ούτως αυξάνωσι τα καλά emplar archetypumque , respectant ; ad regem ,in.
και πληθύνωνται, και αφ' ετέρου εις έτερον διαδόσι- quam , qui factis verbisque demonstret, summam
μα γίνωνται πάντως εις παράδειγμα και αρχέτυ- se verissimamque tum presentis temporis feli
πον βλεπόντων τον βασιλέα ούτω κεκοσμημένον , citatem esse adeplum ; tum etiam illam , quæ
και έργω και λόγω παριστώντα και δεικνύοντα nos deinde manel , perennem sine fine bealilu
εαυτόν εύράμενον την κρατίστης και αληθεστάτην dinem.
ευδαιμονίαν , και την αποκειμένων από ταύτης ατε.
λεύτητος και αιωνίαν μακαριότητα .

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΒΛΕΜΜΥΔΟΥ
ΛΟΓΟΣ ΟΣ ΕΠΕΣΤΑΛΗ ΤΩ ΒΑΣΙΛΕΙ

ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΚΛΗΘΕΙΣ ΑΝΔΡΙΑΣ *.

α' . Νόμος αρχήθεν συμβαίνων τοις πράγμασι τους D παρασκευάζειν ασφαλώς κεκτήσθαι τα ίδια , το
υπηκόους εισφέρειν τη βασιλεί και τούτο σφίσιν συνδιδόναι και συναρήγειν αλλήλοις , και το συμ
αυτοίς τα μάλιστα συντελεί • και ου μην άλλως εκ- φυές εκ παντός τρόπου τηρείν ώς εν ολομελεία , και
τελοίντο τα δέοντα • τω μεν γαρ ή των όλων επιτρο- αδιάσπαστοι • ούτω δή και ζώου σώμα δυσκαταγώ
πή, τούτω δή και η πρόνοια • τον δε μηκέτι ίδιον νιστον, πάντων μελών και μερών ακραιφνή συνεισ
έχοντα των ιδιωτών, επείπερ εξήρηται, χρεών έχειν αγόντων (1 ) τα σφών αυτών ενεργήματα · τω του
εκ των κοινών υπέρ του κοινού , και τα πάντων οι- και βασιλεύς κεφαλή των υπηκόων ή νους καθεστώς,
κειούσθαι μετά των πάντων • και ούτω τους ιδίους έχοι αν δικαίως απαιτείν εξ απάντων καταλλήλους
( 1 ) Cod . συνεισάγων .

• Recole monitum priori hujus orationis exemplari praefixum .

65 ) NICEPIIORI BLEUMIDE € 6)

τάς εισφοράς και τούτο δράν εις συντήρησιν της Α αιχμαλωτεύσας · επεί το γε μέγα πένθος τους γε
ολότητος • τους μεν ούν περί τάς ύλας ήσχολημένους νούν έχουσι περιοράσθαι βασιλεί την αυτήν κληρου
ευ αν έχει προσήκουσαν των εργασιών εισπράττε- χίαν αιχμάλωτον . Ει δέ τοι και αυτός πάθοι τοιού
σθαι την απόμοιραν · ή μην ανταλλαττομένους και τον, ποίαν ουχ υπερβαίνει βαρυαλγή συμφοράν και η
καθαρμόζοντας προς την κρίσιν του υπερέχοντος : ποίον ούτος το γενναίον ενδείξαιτo πρός αντίπαλον και
τους δε τεοι λόγον εσπουδακότας και την αλήθειαν ανδρικών και μη προς επανάστασιν άτερ δοράτων, άτερ
τον αληθή λόγον εισφέρειν , φόρου παντός ετέρου λυ- ξιφών ωκυ παυομένην ανθεστηκώς και άλλα μαλακιζόμε
σιτελέστερον, όσο και το σπουδασμα των άλλων νός τε και θηλυνόμενος, και αυθαιρέτους έμπαιγμοίς
απλώς υπερέκεινα . Τοιγαρούν ει πάντων ανθρώ- προδιδόμενος ; Κάν μή τις δρώη , την αλήθειαι: ου
των υπερτερεί βασιλεύς , η φιλοσοφία δε πασιών διαφυγγάνει και την συνείδησιν» και πρό γε τούτων
επιστημών ομού και τεχνών , τί αν είη φιλοσοφίας το τηλεσκόπον όμμα και πανδερκές, τό τα λαθρη
δώρου τώ βασιλεί πρετεωδέστερον ; εί γε τα υπερέ- δεν τολμώμενα, και κατοπτεύον ακριβώς ουδ ' όσον
χοντα τοίς υπερέχουσι, και αι απαρχαι τοίς εξάρ- ειπείν, και τα της αισχύνης εναντίον αυτού τελού
χουσι • βασιλεία μεν ούν εικονίζει κράτος Θεού, μενα μυσαττόμενον · όπου γε και ανθρώποις ουκ
φιλοσοφία δε σοφίαν και πρόνοιαν Θεού · άσοφου δε B
άδηλα τα πολλά, και καταμωκώνται και διακωμω
κράτος και προνοίας άνευ πόλεων Θεού · διό τα της δούσι και εκθειάζουσι , και εις αιωνίζουσαν μνήμην
φιλοσοφίας νοήματά τε και πράγματα τα βασιλεί την περί τα καλά σπουδών αυτών παραπέμπουσι. Bα-
καθεστηκεν οικειότερα . σιλεύς Ελλήνων Αλέξανδρος ηττηθέντος Δαρείου και
β'. Πρώτον μεν ούν εί γε συνεπτυγμένος όρος των εκείνου θυγατέρων προσηγμένων αυτώ γέρας
τού νομα , τούτ' εύλογον αναπτύξαι , κάντεύθεν δήλον απόλεκτον διά κάλλους υπεροχήν ού κατεδέξατο
θέσθαι τι βασιλεύς . "Έστι τοίνυν βασιλεύς βάσις ταύταις ( 2) δή προσιδείν · αισχρόν είναι φάμενος
λαού • το γαρ άσινές ου κατ’ άνθρωπον προς το άνδρας νικήσαντας υπό γυναικών ηττηθήναι : το δ '
δείσθαι προσθήκης τε και τροπής : η δέ γε βάσις αυτό και Κύρος πρώην, ο Περσών αυτοκράτωρ και
στερεοτάτη πέφυκεν είναι των επ' αυτής, μή κατει- Μήδων · έπει γάρ Ασσυρίους και τους εκείνων συμ
ρωνευομένην μηδ' αντιπεφρασμένην την κλήσιν μάχους κατατροπώσατο , και η Πάνθεια των Σουσίων
φέρουσα . Πώς oύν τις επιθυμίαις εκτόποις ή θυμούς ή βασιλις πάντων αυτώ λαφύρων εξήρητο παρά του
αλόγους περικλoνούμενος βάσις αν είη λαού ; μεν- στρατού , και ήν διαβεβoημένη το είδος ως απαρά
ούνγε τάραχος, περιτροπή · κάπειδή και σκοπός, μιλλος της Ασίας απανταχή , πολλής μεν αυτήν
υπόδειγμα πονηρόν του άρχεσθαι λαχόντος προς την επιμελείας ήξίωσεν , έωρακέναι δ’ όλως ουχ ήρετί
εξομοίωσιν επισπεύδοντος, χρή λοιπόν τον βασιλέα C σατο· φύλακας σωφροσύνης, ουκ επιβούλους, κρί
προβασιλεύειν τών εν αυτώ , και ούτω δή των περί νας είναι τους βασιλείς, διά τε το της αξίας θεοειδές ,
αυτών τε και των εκτός. Τον δέ γε μιάς οικίας ουκ και ότι σωφροσύνη και ανδρίας και φρονήσεως συν
ισχύσαντα της ένδον κατακρατείν πολλού άν δέο, οχή : το γάρ εκδεδόσθαι προς έρωτας και προς γυ
πολλών αναγορεύεσαι πόλεων αψευδώς αυτοκράτο- ναίκας κεχηνέναι , και ως διά φορβειας έλκεσθαι
ρα . Το μεν ούν ανδραποδωδες και λίχνον περί τας προς τα αίσχιστα, και δειλούς και άφρονας απεργά
αισχίστας των ηδονών όσης υπεροψίας άξιον , όσων ζεται καν και ούτω έχων σφριγώνη το σώμα, ψοφο
αποτροπιασμών , προς τοσαύτης δεσποτείας, προς δεής και παντός καχεκτούντος αλλoιότερον διακεί
τηλικαύτης τιμής και τις γαρ ουκ άν εγκαλύψαιτο, και μενος, επειδή τον τόνον της ψυχής παραλέλυται :
μόνον διανοησάμενος βασιλικής σεμνότητος και και εί τις άν την των θρυλλουμένιων ηγεμονιών σκο
Οειότητος όλισθον εις αισχρότατα και τούτων δή πα . ποίη κατάλυσιν, υπό της συνούσης αυταίς εύρήσει
σχόντων , οι πρός της Κίρκης ηλόγωνται το πάθος λαγνείας εξειργασμένην · αυτίκα γάρ ο 'Ασσύριος
το άτιμότατον, οι κάπρου και κύνες εξ ανθρώπων Σαρδανάπαλος πόθεν εύρατο την πυράν, και εις τον
γεγένηνται και το μεν ως το βορβόρη της ηδυπαθείας Μήδον 'Αρσάκεν την δυναστείαν απετινάξατος και
εγκαλινδούμενοι , το δ' ώς λυσσώντες το έρωτα : ταύτα πόσο πλούτο βρίθων ; πόσον επαγόμενος
βασιλεί δ' αν επιπρεπές, ερμαϊκόν μώλυ, φάρμακον D στράτευμακαι πάντως εκ τού εκκεκαύθαι ταϊς επιθυ
λογικών, πρός τάς της ηδονής γοητείας αντιπαθές : μίαις αυτού πάντας εκ της οικείας θηλύτητος , ή και
ήδη δε και ξίφος αμφίστομον , οξεία τομή διακρίσεως , τον στρατόν εξήνδρισε παθούσης γάρ κατάκρως
διαιρούσα το κρείττον ευθύς εκ του χείρονος και το της κεφαλής, το συνημμένον σώμα τις μηχανή μη
μεν αιρουμένη και συνιστώσα , του δε κατατρέχουσα πάθη ; "Έως μεν ούν σωφροσύνη καθώπλιστο, κρα
τούτοις γαρ και τον Λαερτίου φασι μή μόνον αυτόν ταιος ήν, απρόβλητος ήν, πάντες αυτόν εδεδίεσαν,
διατετηρήσθαι ταις της Κίρκης μαγγανείαις ανάλω- πάντες αυτόν έπεφρίκεσαν: αφ' ού δε ταύτην απε
τον, αλλά και τους εαλωκότας των εταίρων επανα σκευάσατο , και ταις ηδοναίς αγέπεσε και υπτίασεν ,
σώσαθαι . Ούτω και βασιλέα χρή μή μόνον αυτόν έδει τίνος εξής ώστε και καταπατείσθαι λοιπόν ; ή
αδούλωτον διαπεφυλάχθαι ταις ήδοναίς , αλλά και Βελεσύoς χρησμολογούντος και του λακτίζοντος; Ο
τους δεδουλωμένους ελευθερουν και λόγω και υποδείγ- δ' 'Αστυάγους Δαρείος οπόσος ήν , ός την Βαβυλω
ματι , και παιάνων ιερών εταίειν δια παντός • ανένίων ώς εν αθυρματίω τινί και παιδιά σύμπασαν
6ης εις ύψος σωφροσύνης αιχμαλωσίαν το αγαθό εξηλάπαξε ; Πλήν αλλά και ούτος και βασιλείας

( 2) lia cod ,
( 61 DE REGIS OFFICIIS . TEXTUS GENUINUS. 662

απεστέρητο και ζωής διά την έπεισαχθείσαν ασέλ- Α πυγμαίς έπληξεν, άλόγω θυμώ χαριζόμενος • αντιτέ
γειαν, τον Πέρσην Κυρoν ουχ υπομείνας τον σώ- τυπται , αντιπέπληκται , ρίγει τυχόν , πυρετώ , κεφα
φρονα. Τί δε καθείλε τον 'Αρσάμου Δαρείον, και λής άλγει, καρδιωγμοίς, τηνεσμοίς, ετέροις ανια
πάσαν Περσών κατέλυσε την αρχήν; ουχ ή περί τας ροίς ότ' ουκ έμελλε , πλειόν τι δέδρικε , πλείον τι
φαύλας ορέξεις ροπή και το ακρατέςκαι και ένα των πεπόνθει · ει δ' ού παρά πόδας παντί ποινα , κατά
πόρρω διά το πλήθος αφέμενοι , των εγγυτάτω μνη- καιρούς ούς ούκ είσεται" μαρτυρεί προς ετέροις
σθείημεν, τί το ημέτερον ανάκτορον παρεστήσατο, πολλούς και υπέρ των Γαβαωνιτών λιμός, ώς έν άλλοις
την απασών των πόλεων κρατιστεύουσαν, και των πταίοντες καιρούς, έν άλλοις απολαμβάνομεν. Ο δ'
αρρήτων δεινών την οικουμένην ανέπλησεν ; άρ' ένταυθοί τα πάντα παραδραμών βιαιοτέροις αν εγ
ουχ ή των προμάχων επίρρητος βιοτή ; το αξιοζή- κύρσοι και μονιμωτέροις εν τω τέλει δεινοίς . Το δε
λωτον σπούδασμα, και το εντεύθεν διακεχαυνώσθαι γε μισείσθαι και απευκταίος είναι και αποτρόπαιος
προς πάσαν ένστασιν ; ουδε γαρ έτερον ουδέν άνδρας καρπώσαιτο και έτι περιών » καν ουκ εις τούμφανές
εις γυναίκας αμείβειν οίδεν , ώς ή προς αυτάς εμ- διά δέος, αλλ' εν διαθέσει ψυχής ρίζη πονηρών δια
παθής σχέσης και εμμανής : ουδέν έτερον δυσαλέας λογισμών : όσω δε κρείττων αιρετός ηγεμών διά το
ζωής και μαχλοσύνης και σώμα σαθροί και ψυχήν • χρηστών, του φοβερού διά το κολαστικόν» υπέρ μέν
σωφροσύνη ρώννυσι σώμα , σωφροσύνη κραταιοί την Β γάρ του προτέρου φόβος πολύς , αιρετή δε και μάλλον
ψυχήν ακολασία δε και άμφω διαλυμαίνεται · κάν του δευτέρου απαλλαγή . Τ! δε χρή λέγειν τα της
υγεία τις εξ ηδονής το καταβεβλακευμένες , κάν ευ- άσχημοσύνης, εί ποτ' αν ίσως εκ του μη συνειθι
σαρκία νομίζοιτο, των ' Αδώνιδος κήπων ουδέν τι σθαι την εποχήν του θυμού μακρόν υπερβαίη τους
διενη νόχατον, ούπερ επ' οστράκων τεθηνότες, πλέον όρους αυτός παρά την του πάσχοντος βούλησιν
τον γελων συνίστων τοίς ενορώσιν, ή το τεθηλός επαν το περί την κάραν αίμα παφλάζον σφοδρώς και
εαυτοίς. Οία δε τών της Κύπριδος τα σπουδάσματα, ανακυκώμενον, κατά πολλήν ερημίαν του κατευνά.
τοια και τα της ευεξίας αυτοίς · ονείρων αποσκιά- ζοντος και καταστέλλοντος λογισμού , κάν τοις αγ
σματα • το της ζωής γάρ κεφάλαιον της ανθρωπίνης γείους συνωθούμενον ούτω δή και στενοχωρούμενον
διέφθoρεν, και της ανδρίας θέμεθλος ανατέτραπται , ταράττου και παρακινοίη τον οργιζόμενον, πρός τε
φρόνησις εις το μηδέν ειδέναι, μηδ' ώς ουκ ίσασι , την επιφάνειαν αυτήν βιαζόμενον, το μεν πρόσωπον
περιέστηκε· τά δε της ευκληρίας ύλη μόνη, τεχνίτου διωδη κος εκτελοίο μετά τινος αναιδούς ερύθους και
λείποντος, εινή φερομένη , και αποτελούσα το καθώς πελιδνότητος και ποικίλης περικλoνήσεως τους δ'
έτυχε · διά ταύτα των αναγκαιοτάτων το βασιλεί οφθαλμούς άντικρυς άνθρακας απεργάζοιτο και οίους
βασιλεύειν των ηδονών. τους δρακόντων ακούομεν, πυκνά περιστροβουμε .
γ' . Το δ' οργίλου και με μηνός απερρίφθω λησταϊς, C νους και αναπάλλοντας και της οικείας έδρας ου
ών κατά την του όφεως ομοίωσιν ο θυμός : ών κατά στέγοντας : η φωνή δ' υπερτείνοιτο, και ο λόγος ουκ
την δαιμονικήν μισανθρωπίαν το απηνές : τω καθ' εύσημος ακριβώς , άπαν τε το σώμα σπαράττοιτο
ομοίωσιν τεταγμένω Θεού και του πλάσματος αυτού και ατάκτως άττοι και παραφέρoιτο, το πνεύματι
τεπιστευμένη την επιμέλειαν, το γαληνόν προσηρ- της οργής ενεργούμενον · οποία τότε ψυχής φανείη
μίσθω και ήμερον , το επιεικές και φιλάνθρωπον · κατάστασις ; όντως ανήρ θυμώδης ουκ ευσχήμων,
ειδότι καλώς ότι το αρχόμενον συγγενές, και ως ευστόχος είρηται · διό και λίαν απάδον τούτο το
εαυτόν περιέποντι , των υγιαινόντων προμηθουμένω, πάθος τη βασιλική κοσμιότητι .
τους άρρωστούντας επισκεπτομένω, και θεραπείας δ'. Λαών κοσμήτορες οι βασιλείς έκπαλαι κέκλης
αξιoύντι της κρείττονος, μαλάγματι μεν ως είπαν ται και ποιμένες λαών · ο τοίνυν λαούς προβεβλημέ
και καταδέσμους " ποτέ δε και κατά πολλήν ανάγκης νος κοσμείν, ώς στατηγός εν ταις παρατάξεσιν, ώς
προσφερομένων και αυστηρότερον , είπερ μετά συ- πρώτος ηγεμών και παιδευτής εν τοίς ήθεσιν, όσον
χνών και παρήγορον αγωγήν οργη την νόσον αγρίαν έχειν αυτός οφείλει το κόσμιον ; όσον δε προς τα
τε και δυσκάθεκτον · ώς μέντοι μέλεσι γνησίοις ποίμνια το κηδεμονικών και ποιμήν, άγων μεν επί
συνοδυνωμένο τους πάσχουσιν · ούτω τις εις εαυτόν ο νομάς αγαθής, αυλό δε τέρπων και συριγγι και
έλκει τους οικτιρμούς του Θεού · ούτω βασιλείαν ωδαίς · ου δεσμών , ου στρεβλών , ου καταικίζων
ακατάλυτον εαυτώ προμνηστεύεταικαι ούτω κανταύθα μικραίς προφάσεσι • ταύτα γαρ ου καλού ποιμένος,
πάσι φιλείται, πάσιν έκασταχή πε ριάδεται, διακε- ουδέ τιθέναι την ψυχήν υπέρ της ποίμνης πεπαι
κραγόσιν : “Ο σωφρονέστατος , ο πραότατος, και αφο- δευμένου . Το γε μην καπί τη των αγομένων τέρ
μοιότατος Θεώ . Το δε σάρκας ανθρώπων καταξαί- πεσθαι συντριβή των της αυτής φύσεως ήξιωμένων ,
νειν δι' αμυδρόν τι πλημμέλημα του κατεσθίειν διά και τοίς ετέρων αλγεινοίς εφήδεσθαι, της 'Εχέτου
μανίαν εαυτούς ου πάμπολυ διενήνωχεν ώσπερ γάρ θηριωδίας και ιταμότητος. Σέσωστρις Αίγυπτίων
έχει της των οδυνων αισθήσεως ή φορά της νόσου και 'Ασσυρίων δυνάστης, βασιλέας υποτάξας πολ
κατακρατεί, παραπλησίως κανταύθα τους οργιζομέ- λούς, κόσμου γάρ κατήρξεν, ει μή παντός , του γε
νoυς τo του θυμού διατίθησιν ακατάσχετον , και ου πλείονος , άρματι μεν αυτούς υπεζεύγνυ λαμπρό ,
μεθίησιν εννοείν, όσον αν ηνιόντο πάσχοντες ούτοι · δι' αυτών δ' επιβαίνων πεφρονηματισμένος και γη
και ότι της αυτής ουσίας και τιμωρούμενος, και οίον θόσυνος · καί τινός ποτε των υπεζευγμένων βράδι
φέρει το άλγος και οίαν και συμπαθής δεσπότης στον και ανακεκομμένον βαδίσαντος, Τι δήτα μέλ
επάγει την άμυναν · έτυψε τις ροπάλους πικρώς, λεις, ανήρετο; και ος, "Οτι τας των τροχών, επήγαγε,
653 NICEPHORI BLEMMID.E € 64
στροφές καθορώ» συνείς ούν ο Αιγύπτιος το της Α άγαν τώ βασιλεί και ανάρμοστος • τέτταρα για
τύχης άστατον υποδηλωθέν , πραότερος του λοιπού εντεύθεν αποκυίσκεται τέρατα, το ανελεύθερον, και
και συμπαθέστερος ήν . Πέρων δε Συρακούσιος ουχ το μικροπρεπές εν ταις δόσεσι, το καπηλικόν ,
εκόντων ηγεμονεύσας των Σικελών, ούτινα των πριν και το πλεονεκτικόν εν ταις λήψεσι • το μεν
αντικαθισταμένων μετά την ήγητορίαν λελύπηκε » γάρ μηδ' όλως ή ολίγους και βεβιασμένως ευερ
μάλλον μεν ούν εύ επoίει πάν το πλήθος διά παντός, γετείν δουλικόν · δούλος γάρ ου δίδωσιν , ή ολίγοις
οία πατήρ ιλαρός εκάστω δή προφερόμενος. "Ετεσι είπερ εκβιασθείη , και τούτοις κλέπτων τα του
δε κατάρξας τέσσαρσι προς πεντήκοντα , τη πατρίδα δεσπότου » πως γάρ άλλως ο μηδέν έχων, και αυτό
μεν την ειρήνην, εαυτό δε την αρχήν αστασίαστον το σώμα δεδιαπεπραμένος ; Το δε πολλούς μεν
πάντη διατετήρηκεν. Επιβαλλόμενος δε πολλάκις δωρείσθαι, πεπεισμένως δέ γε και πενιχρώς , και
αποθέσθαι την δυναστείαν, κοινή του πλήθους αντι- μάλιστα τους αξίοις πολλού, τούτ' ευτελούς τινος
βολήσει διακεκώλυται· τοσούτον εράσμιος εγεγόνει και μικρού, μη μέντοι του πάντων υπερτερούντος
τοις άρχομένους, σωφρονικώτατος ών, ευεργετικώ- και υπερέχοντος· το δ' αυτούς χαμαιζήλοις συμφέ
τατος , έτι μάλλον ημερώτατος. Του δ' αυτου τρόπου ρεσθαι πράγμασι , και τους ιδιωτικούς πορισμούς
και "Αλκιμος ην ο Λυδός : 80εν έν γαλήνη και μεταβιβάζειν εις το δημόσιον, μηχαναίς τέ τισι
B
άφθονία το υπήκοον βιούν παρεσκεύασεν : επτά δε κατασοφίζεσθαι και περισυλάν το υπήκοον, τούτο
διεληλυθότων ετών έθεοκλύσουν οι λαοί παγενή καπηλικόν · το φορολογείν δε πέρα του δέοντος και
συνιόντες και πανδημεί τον βίοτον επεκτείνεσθαι το παραλόγως δασμολογείν , ή και παντί τρόπω νηλεώς
σφών αυτών βασιλεί » και ήν τούτο και πολυετής και εκλωπίζειν τους υπό χείρα και τραχηλίζειν άπη ρυ
"Αλκιμος γεγονώς , ευημερίαν μεν τω τότε Λυδούς, θριασμένης πλεονεξίας εστίν · όθεν τήν της φιλο
εαυτώ δ' όνομα και έως δεύρο πολύ και κλεινον χρηματίας κακίστην νόσον , ώς το της ψυχής
καταλέλοιπεν . Επαινω τους προγενέστερον βεβα- αχρειoύσαν κάλλος , ως αυτήν την αρχήν ακρωτη .
σιλευκότας Ρωμαίων , ότι το, ΙΙ γαληνότης ημών, ριάζουσαν , αποστυγητέον όλη σπουδή · τοιαύτην
πάσιν αυτών ενετίθουν τοϊς διατάγμασιν , αντί του γάρ ολέτειραν ούσαν των αγαθών Περσεύς και
γράφειν , Η βασιλεία μου» δηλούντες ότι το γαληνόν 'Αλέξανδρος βασιλείς Μακεδόνων , ο μεν προσηκά
τε και ήμερον αφωσιωμένον τώ βασιλεί και εξαίρε » μενος, και συμμαχίας ήρήμωτο και τιμών, και κα
τον, και υπέρ αυτήν την αλουργίδα και το διάδημα • θηρημένος υπό Ρωμαίων , και δέσμιος ηγμένος,
λάκκο ζοφώδει μετά των χρημάτων εγκαθείρκτο ,
τα μέν γάρ και τύραννοι σφετερίζονται • γαληνότης και
δε βασιλικής αξίας και μόνης άσυλόν τι χρήμα και την εαυτου ζωήν αθλίως ούτω κατέστρεψεν :
αναφαίρετον» διο πολλοί των πάλαι βασιλέων έργοις c ικανώς τε της φρενοβλαβείας τω τότε μυκτηρισθείς,
τε και λόγοις έφιλοσόφησαν περί ταύτης της αρε- και εις έτι χλευάζεται παρά των ειδότων και ταλα .
της • ουκ έλαττον δε των άλλων και μετά Νερούαν τον νίζεται • κρείττων δε του πάθους Αλέξανδρος γε
πράως και σοφώς και αυτόν βεβασιλευκότα, την γονώς, και αποσοβήσας και αποδιοπομπήσας αυτό,
αυτοκρατορίαν περιζωσάμενος • ούτος γάρ τοσούτον μικρού δείν απάσης οικουμένης εν βραχεί κατεκρά
έσχηκε το πράον και φίλοικτον, ώς και συγκάμπτε- τησεν· θησαυρούς γάρ ούτος τους φίλους ηγούμε
σαι παντί λυπoυμένο και συναλγείν » προς δε και νος , υφ' ών και συνασπίζοιτο και δοξάζοιτο, της
τωθασμούς φέρειν και ανεξικακείν • δεϊν εξισούσθαι αρίστης απηύρα κρίσεως, υπέρ όσους βασιλέας με
λέγων τονβασιλέα τω Θεώ , και πλημμελειών και γαλυνθείς. Ταύτης της γνώμης και Κύρος ετύγχα
σκωμμάτων αντέχεσθαι . Τί ούν απήγε της τοσαύ- νε, και πάντα διδούς τους φίλους, τα πάντων έχειν
της χρηστότητος; συγγνώμην των ηγνοημένων ενόμιζε • και πλουτίζων τους αυτού και κυσμών,
εύρατο και ήσεσημένων, το μέγιστον, υπό πρεσβευ- αυτός ηγέλλετό τε και έφαιδρύνετο · και ποτε παρ'
τη τω πολλώ Γρηγορίω, ού ο διάλογος · ου γάρ αυτών ήρωτημένος, Συ δε , Κύρε , πότε κοσμήσεις
ετέροις μετέδωκε δαψιλώς, τούτου μετά τέλος απή- σαυτόν ; "Αρ' ουκ εξόχως,έφη, κε κόσμημαι, πάντας
λαυσεν δαψιλέστερον · δείξας το συμπαθές, ευχής Dο υμάς κεκοσμημένους ορών ; Παρ' άλλων δε, Διά τι
δικαίου συναρηγούσης, ασεβείας επικρατέστερον. ου πλουτείς ; τι δ' είρηκεν ; Ουχ υπερβαλόντως
"Οτι δε και σωφροσύνη κεκοσμητο, πρόδηλον χωρίς πλουτώ, τους έμούς πάντας πλουτουντας ειδώς ;
γάρ ταύτης ουδείς τον Κύριον, κάν ευσεβοίη , κατό- Ούτος πατήρ εκαλείτο διά το συμπαθές , και το
ψαιτο, κάν ταίς άλλαις λέγοιτο κομάν αρεταίς • και πάντα ταγαθά μηχανάσθαι τοις υπ' αυτόν· ώσπερ
γάρ όντως ουδ' έστιν αρετήν ουδεμίαν άνευ σωφρο- αυ ο Καμβύσης διά το χαλεπόν και ολίγωρον δεσπό
σύνης ευρείν ανόθευτον ανδρείος γάρ πώς και μη της πικρός. Ο δέ γε Δαρείος, διά το φιλοκερδές,
κατά σαρκίνων ορμών ανδριζόμενος ; “Ο δ' αυτόν διά το χυδαιότροπον, διά το μετακινείν και υπονο
αδικών και μεθ' ής ασελγαίνει, πως δίκαιος ; "Η θεύειν τα πράγματα, κάπηλος. 'Αλλ ' 'Επαμεινώνδας
ποίαν αυχο!η φρόνησιν και μη το φέρον όνησιν Θηβαίων στρατηγός ούτως ετίθει την τοιαύτην λώ .
εαυτό την υπερτάτην συνειδώς τε και εκλεγόμενος ; 6ην εν βδελυκτούς, ώστ' επειδή ποτε κατείδε τινα
λέγω δε τον αγιασμόν · αλλά τον ηγεμόνα κατα- των υπασπιστών αιχμαλώτων δεδεγμένον λύτρα,
δουλαγωγών ταις ακαθάρτοις ορέξεσι , και του την ασπίδα λαβών απώσατο τούτον του τάγματος
ακροτάτου των εφετών αποστερών εαυτόν, διά την 'Εμοί, φάμενος, απόδoς την ασπίδα, συ δε καπη
εξάγιστον ηδονήν. λείον εξώνησαι . Προς δέ γε Κάτωνα “Ρωμαίων
Ε'. "Έστι δε και ο των χρημάτων έρως απρεπής στρατηγόν οι των Βρετανών υπέρ φιλίας διατρε.
€65 DE REGIS OFFICIIS. TEXTUS GENUINUS. 666
σβευσάμενοι βασιλείς, έως γάρ κακείνων ή του αν- Α προς άλλα των γελοίων καθέλκοντα • το δ' αθλώ
δρός έπεφθάχει φήμη, και χρυσου μακρά τάλαντα τερον ουδ' οίδεν ο κατειλημμένος, ο κακού γέγονεν ·
διαπεπόμφασιν εις τούτο και την μεν φιλίαν αλλά πεπωρωμένος πέφηνε και αναίσθητος.
ώμολόγησε και έκύρωσεν τον δε χρυσόν απε- '. "Έστι δ' ενίοτε και τη συμφορά βρενθυόμενος,
πέμψατο τους δούλους ειπών είναι των ωνητών • και δόξαν την αισχύνην ηγούμενος. Ει δε και κόλα
τους δέ γε φίλους των αιρετών · τοσούτον δή και κες επίτριπτοι θωπεύοντες τυχοιεν και καταψών
ούτος του των χρημάτων κατεστρατήγησεν έρωτος . τες αυτών και σαίνοντες, ενασμενίζει τούτοις η (4)
“Οπόσα δ' άμφω και δια ταύτην την έξιν κατωρθω- φίλοις , μη ξυνορών το διάφορον ότι κόλαξ μεν εκ
κείτην τώ στρατηγώ , δεικνύντων άλλοι , της ιστο- παντός τρόπου το ηδύ καρυκεύει , κάν δηλητήριον :
ρίας απολαμβάνοντες · τα γαρ 'Αλεξάνδρα και φίλος δε το επωφελές αγωνίζεται, κάν πρός ανάγκης
Κύρυ και προς ταύτης εξειργασμένα, πυρσού δια- ανιψη την αίσθησιν · και ο μεν όλαις ηνίαις προς
φαίνει λαμπρότερον, οίς μή τα της διανοίας οπτι- μόνον φέρεται το λαβείν· ο δ' υπέρ του το πεφιλ
κω ραστώνης αμαύρωσις επικέχυται • και ούποτ' μένω συνοίσοντος, και αυτήν προτεται την ζωήν :
αν αποσβαίη , του ηλίου χθόνα περιαυγάζοντος : και ότι κόλακες μεν χείρους κοράκων · ο δε φίλος
και όπη δ' άλλη τα τρία ταύτα συνέλθοιεν, το σω- άλλος αυτός. "Έστι μεν ούν το εκλελυμένον τούτων
φρον , το ήπιον, το φιλότιμον , εκεί και το αριστεύειν Β παραίτιον των δεινών αυτού δε πολλάκις το υπερ
και το κλείζεσθαι . Σωφροσύνη μεν γαρ ανδρίας ήφανον. Διό και τον Κορίνθιον Ιππόνουν μετά νί
παίδευμα και μελέτημα, και του των ανθισταμέ- κας όσας ιστόρηται , τήν τών άρκύων της 'Αντείας
νων κατεπεμβαίνειν και ητταν αυτούς και τροπούν » εξάλυξιν, των αδίκων ερώτων και αδικωτέρων επι
πραότης δε και το ανεξίκακον καρτερίας και μεγα- βουλών, τήν τών Σολύμων, των Αμαζόνων της των
λοψυχίας γυμνάσιον και στερλότης : άμα δε και της ακμαιοτέρων ενέδρας Λυκίων καταπολέμησιν , επει
παρά πάντων στοργής αρχή και κρηπίς : το δ ' και τον αιθέρα διαπτηναι τα Πηγάσω νεανιεύσοιτο ,
ευεργετικών και τας των συμμάχων χείρας νευροί, κατενηνέχθαι κύμβαχον, και πεπηρώσθαι μεν τάς
και τους των αντιμάχων αυχένας κλίνει, και το όψεις , αλάσθαι δε κατά πεδίoν αλήίον, μή τετυχη
οικείον έχυροί, και το αλλότριον υποτάττει, και κότα τέως χειραγωγού • παραπλησίως άρα και γαύ
πάντων ανοίγει στόμα , πάσαν γλώσσαν θήγει προς ρος και αλαζών λογισμός, ει και της αντώσης εν
έπαινον· ώστε και νίκης και δόξης όμου τα διει- αρχαίς μαλθακώς ηδονής περιγένοιτο πρότερον,
λημμένα ποριστικώτατα · φύσει γάρ νικητήν ενδο- έπειτα δε και αυτήν την μεσαιτάτην ταύτης φλόγω
ξόν τε φύσει τον κατωρθωκότα προαπετέλεσεν · σιν κατασδέσειε, τήν τε του θυμού προτομήν ανέλοι ,
μήποτ' ούν ορθώς ταύτ' αν λέγοιτο μήλα χρύσεα και τον της χρηματομανίας όλκόν αποτάμου , σύ .
προς Ηρκαλέους αφηρημένα των Εσπερίδων επί C στασιν και λόχησιν έμπαθή τω υπερήρθαι πάσης
του "Ατλαντος , τον εκατoγκέφαλον ότε δή πέφνε και χαμαιζήλου σχέσεως τροπωσάμενος, ει μή προς
ποικιλόφωνον δράκοντα του 'Aθύμαντος (5 ) ; ευ γάρ μόνα τα φαύλα φεροι το υπεροπτικόν, αλλ' ήδη και
αν έχοι το χρυσό τήν δόξαν εξεικονίζεσθαι • τον δ' προς τα κρείττω και υψηλότερα, του τε συντείνειν
αλλόκοτον δράκοντα και τερατώδη προς το της φαύ- εαυτόν εις το δέον καταπεφρονη κώς , και συμβουλία ;
λης ορέξεως πολύτροπον εκλαμβάνεσθαι. Τοιγαρ- νουνεχούς ετέρου καταμελών, προς το πρώτον κα
ούν και τούτο κατηργηκώς και οίον απεκτονώς, ήρατο ταβάλλεται πτώμα και το διακριτικόν εκτετυφλω
κλέος βραβείων τριών, ηδονήν, οργήν, έρωτα χρη- μένος, έρημος πλανάται παντός οδηγού, μηδενός
μάτων νενικηκώς . Ταύτα δ' ώς τα πολλά ταις εσπε- επαΐων χρησίμου : πνευμάτων δε και κυμάτων όχλο ,
ρίσι φυλάττεται βιοταίς, εν αίς ο "Ατλίας λογισμός διακένους ταράχοις περιβομβούμενος , ή τω της ατα
και ανένδοτος • ο δ ' αυ το τέλειον προειληφώς χρό- σθαλίας πελάγει καταποντούται , πτερορρυήσας
νους εν ολίγω πεπληρώκει μακρούς και τρισαρι- ώσπερ " Ικαρος (3 ), τω πέρα του μέτρου πτερύξα
στεύς αξιοθαύμαστος αναδέδεικται τά γήρως κατ- σθαι , και των ηλιακών αμαρυγμάτων κατεπαρθή
ορθώματα προτερπακώς εν νεότητι και το της ναι • τους γάρ Λυκαονίτας ταρίημι, κεραυνουμέ
ναρκώσης ψυχής ποικίλον θηρίον ανηρηκώς εν ο νους συν το σφών αυτών αρχηγέτη και της απο
σπουδή της παρειμένης περί τας ελλόγους και κατά νοίας και της γενέσεως και τον από βύρσης βρον
φύσιν ορμάς · δι' ών άρα λοφώσιν αι παρά φύσιν τωντα Σαλμωνέα ταυτο πάσχοντα και την καινήν
και άλογοι • τώ γάρ ανημμένη και συντόνω του κα- πόλιν εξαφανιζομένην συν τοις οικήτορσι • και τους
θηγεμόνος διαπέρρικε το αλλόφυλον και απέψυχε : "Αλωάδας, και την υπ' αλλήλων πτώσιν αυτών εν
και πάσχει πλέον η κνώδαλον εκ λέοντος ώρυγής • τη γή , πρίν " Οσσαν επ' " Όλυμπον θέντας, επί δ '
ώσπερ τω διακεχαυνώσθαι και πνεύμα πεπτωκά- " Οσσαν το Πήλιον αναφοιτήσαι προς ουρανός και
ναι , και νήγρετον καθυπνωκέναι τον ισχυρόν, ανα- τάς άλλας της υπερηφανίας ορμάς και καταστρο
ζωπυρούται τα πάθη, και αποθρασύνεται, και πα- φάς. Πορφωτάτω τοίνυν εξοριστέον , έπει καταβλη
ρειληφότα τούτον υπό Δαλιδά της ήρετισμένης τικών, το μετέωρον φρόνημα προσοικειωτέον δε το
συνοίκου νωχελίας , αποκεκαρμένον την σύνεσιν μέτριον, ότι βεβηκός και υπερείδειν ειδός • και δη
εκτυφλοί , και ούτω διαπαίζει πολυειδώς, άλλοτε τη του λόγου συναρμοστέον τιμή , και την αρίστην

(3) Ιta cod . Fort. 'Αθάμαντος . (5 ) Cod . Ικάριος .

( 1) Ita cou , pro wi.
Γ67
NICEPITORI BLEJMIDE 6C8
ταύτην συζυγίαν ή συμφυΐαν, την αδαμαντίνην Aσμών αλλοιουμένου του δεκτικού : το δε καλά κάγα
άρπην παραληπτέον την Ερμαϊκήν · δι' ής ο δίος θα τα βέλτιστα και προσαρμάτων και ηδυσμά
Περσεύς, ο νοερός ανήρ και κατά της αλογίας πο- των , οίς χαίρει , οίς ευεκτεί , ών άνευ και το είναι οι
λεμικός, ου δητα μίαν εκ των τριών , αλλ' όλας τας μή είναι λελογισται · νοερός γάρ όλος καθεστηκώς,
ειρημένας τρείς Γοργονείους της μοχθηράς ορέξεως γούν τρέφειν και ήδειν εσπούδακε , και ούτω κέκρικε
εκτετμηκώς κεφαλάς, πάθος άπαν καταγωνίσοιτο , ζην , και υπέρευγε ζήν. Ο δε λόγος επικoσμείτω τον
τώ έωρακέναι τας κορυφαίας εκτομάς απολιθωθέν, βασιλικον ανδριάντα προς την του παραδείγματος
και όλως μείναν άπρακτον και ακίνητον. Τούτο δε επικόσμησιν. 'Aριπρεπέστατος δε κόσμος αλήθεια :
το μετριόφρον και άτυφον , και πρ οίδεν ο λόγος , ταύτην περιβεβλημένος ο υψηλότατος, επεί φώς πά
τον επηρμένον όφιν καταπιμπρών, και την εξ αυτού
σιν επιφανής και περίβλεπτος • πάντας γάρ επι
γεγενημένην ύδραν, την πολύμορφον κακίαν, τελέως στρέφει προς εαυτόν · ει γε μην τον του ψεύδους
εξανα : ρούν, μετά της ορθής γε ούμενον κρίσεως : η υποδύοιτο σκότον, έχoι αν επι το περίοπτον ει μή
μεν γάρ εκτέμνει την μοχθηρίαν , το δε τάς άτο . καθότι ζοφόεις υπέρκειται τοίς ετέρων αγασμούς
φύσεις ου συγχωρεί· τούτο και λαμπρόν όχημα και παραθεωρούμενος , ώσπερ και μελαν νέφος ετερογε
όντως βασιλικόν" ώς φλόξ μεν ύπαντιάζον τοίς αν- νούς τινος φαύσεως προτκεχυμένης τα περιέχοντι •
τιβαίνουσιν · αυτόν δε τον αναβάτην ουκ απορρι . Β τοιγαρούν επισειέσθω το ψεύδει Τενέδιος πέλεκυς,
πτουν ως Φαέθοντα διά το ανέδραστον, αλλά μετά ίν' εκδειμαινόμενον υποστέλλοιτο , την αναίρεσιν
πολλής της ασφαλείας αναφέρον προς ύψος ουρα- υφοριώμενον· η μακρά γραμμή και μέλαινα ψήφος
νιον, και διαδηλον έως αυτών των της οικουμένης κληρούσθων ή μην εκφοίτησις ες Κυνόσαργες, οίον
περάτων απεργαζόμενον · προς αν και μεγαληγορία δε πεπιρρησιάσθω το αψευδές : ήτω δε περισπούδα
προφητική διακεκραγεν, "Έφαναν αι αστραπαί σου στον, και το θάττον ανύττειν. τα επηγγελμένα , του
τη οικουμένη : πάς άνθρωπος έλαρός είδε και έτα- επαγγέλλεσθαι • το μεν γάρ μέλλον επί βραχύ το
λεύθη και καταπέ πληκται • βασιλεύς γάρ μετά περιεσκεμμένον δηλοί • καθώς αυ επί μήκιστον
των άλλων βασιλικών καλών μετριοφρονών (τί τα Πυρρωνείου μόριον έποχής . Ει δ' αύθις υπέστη μη
πολλά χρή λέγειν ; ) αυτόν υπογράφει τον κεκλικότα παραχρήμα περαίνοιτο, πώς ουκ άν υπεμφήναι το
τους ουρανούς, και καταβεβηκότα μέχρι δούλου μορ : της γνώμης της μετά την κρίσιν αμφιρρεπές ; Εί
φής , τον βασιλέα της δόξης : ώ των αιωνίων πυλών δε και διαπίπτοιεν είς τέλος , όντως αυτό το του λο
άρθεισών υπεράνω πάσης αρχής υπερκοσμίου μετά γισμού βάθρον υποσεσάθρωται • τούτο δε του προκε
σώματος ή ανάβασις · αλλ ' ό γε την αυτού φέρων κριμένου πάντων όσον ανάξιον · ώ μηδέν κατ' ανάγ
μόρφωσιν θεοειδέστατος βασιλεύς, οίς το βασιλικών C κην το παλινάγρετα λέγειν · ώ πολύ το κράτος το
διαδείκνυται κάλλος , επεντρυφα · οίς το αλλότριον ανεμώλια βάζειν. Πόθεν δε τώ υπερέχοντι το αξιό
αίσχος αποδραπίζεται, γέγηθεν εν οίδα τούτο, πιστον ; ή πόθεν το των λόγων ασφαλές εκπαιδευ
παρά της εναργείας δεδιδαγμένος · ότι γάρ κάν θείη το υπερβεβηκός ; 'Εν υποψία προς αλλήλους ,
αρετής και υπέρ τον αδόμενον Πολυκλείτειου πέφη άρχων τε και άρχόμενος, εν συγχύσει το πάν , κατά
νεν ωραιότατος , αγάλλεται δήτα και αμφοτέρωθεν , το Εμπεδοκλειoν σφαίρον, και την του νείκους ηττη
έκ τε της των οικείων προσλήψεως και αναρτήσεως , μένην φιλίαν, δι' ήν ο πυρός εκθέμενος άξια το
έκ τε της των ανοικείων αποθέσεως και φαυλίσεως : πυρί πεφίλωτο, ίν' ομού γένηται χρήματα πάντα το
ώσπερ γάρ το φίλτρου και προσφυές εγκωμιαζόμε γε ουτο δια της αναλύσεως εν κινήσει το πάν, κατά
νον γάννυσιν, ούτω στηλιτευόμενον , το εχθρόν και τον Ηρακλείτου λόγον τον άστατον » και την εναντίαν
αξύμβατον εκ των εναντίων διά των εναντίων , συν ο ακίνητος έτράπετο Ζήνων και πως είς τούτο κε
αγομένης μιάς οικειότητος. κίνηται , πώς δ' εκείνο, έστησε το δόγμα , και την 5
ζ'. 'Αλλ' ουδέν τω σπουδαίο της όντως ήδύτητος υπόληψιν εν δοκήσει το πάν, ως Δημόκριτος και μετά
οικειότερον · ή μάλλον εξαναιρέσεως της δοκούσης αυτών ληρημάτων ουκ ών · εξ ών κατεσκεύαζε , και
εκ πόνων , εξ ιδρύτων , εκ βίας πέφυκε γίνεσθαι : πάλιν νόμω χροή , μάλλον δε γνώσεις και λόγος και
του καρτερείν συνειδέναι την των καρτερούντων P άνθρωπος • ετεη δε κενόν · αρμοδιώτατον άρα κό
πικρίαν εξαίροντος και του καθυπερτερείν την σμημα το κρατούντ: το αληθευτικόν » προς δε και το
καθυπερτερούσαν χαρμονήν συνεισφέροντος • ταύ- των αιτήσεων ευλόγως ηγμένων αποπληρωνικόν
την ποτέ και καταγνώσεως λύπη προξένησεν ή ώσπερ αν το των άλλως έχουσών αποτρεπτικόν »
τους όρους ουχ υπερβέβηκεν , ουδε προς κρημνόν και ταύτα την ταχίστην, και μετ' επειγωλής " ου
εξώκειλεν απογνώσεως · έπει και τα καθαρτικά των μήν εατέον τους προσπε φοιτηκότας χρονοτριβούντας
φαρμάκων πολεμίως μεν έχει προς το σώμα του πιέζεσθαι· τούτο γάρ πόρρω κηδεμονίας βασιλι
ζώου : την δέ γε μοχθηράν επισπώμενα ύλην, κής.
υγείας παραίτια γίνεται, όταν ουχ υπερβαίη τους η'. Οτέον το λοιπόν επί τα γυμνάσια το στρατιω
όρους ή κάθαρσις , ουδέ συνεκκριθείη το αναγκαίον τικόν» αλείπτης δε και παιδευτής προηγείσθω κατά
εις σύστασιν· άλλοις μεν ούν ταυτί καθάρσια τυχόν λόγον ο ηγεμών: το γάρ αγύμναστον αδαές τε και
ή και αντίδοτοι, τοις μή προς το έσχατον εληλακόσι ακαρτέρητον· μελέτη δε και ασκήσει και πράξις
της νόσου και πάνδεινον • ώστε μηδε πρoσίεσθαι της και τέχνη κρατύνεται και καλώς είρηται, Φύσις
σκολιότητος απορριπτουμένης , διά των κατηγορη- άλλη το έθος : επείπερ οι μοχθείν ειθισμένοι και
μάτων αυτής και προς το αυθες διά των ευφημι- τι παθείν, κάν γεραιοι , των ακμαίων των ευσθενών
639 DE REGIS OFFICIIS, TEXTUS GENUINUS. 670
συνήθων φερεπονώτεροι . Και μαρτυρούσιν οι περί Α λόγων και νόμων μελέτη πεζoμαχίας τε και
της οικοδομίας και φυτη κομίας εξυπουργούντες, οίς ναυμαχίας τον βίον διηρηκότας • εξ ών διά
έργον το σκάπτειν και το αχθοφορείν • ούτω και ιπ- νο:αν εσύνετισαν, γλώσσαν επαίδευσαν, ευνομίαν
πάζεσθαι προειθισμένος τις άμα δε και οπλοφορείν, εξήσκησαν, ελευθερίαν εφύλαξαν, νίκαις πυκναίς
σ' εδδώς τε κατέχειν αιχμήν ή φάσγανον, και πλήτ- έλαμπρύνθησαν, αριστείαις πολλαίς έκλείσθησαν :
τειν καιρίας και νεανικής και βών αζαλέην ήδ' επί Δαρείον μέν πρότερον τον Υστάσπου υιέα και
δεξιά νωμών ήδ' επ' αριστερά προσφόρως και ασ- Ξέρξου γενέτην κατήσχυναν οπότε κατ' αυτών επ: -
φαίως, ούποτ ' άν αδόκιμος εν ταις κατά πόλεμον πομφοι Δάτιν και ' Αρταφέρνην, μυριάδας τριάκοντα
ξυμβολαίς • αλλά και πολλών σθεναρωτέρων μετά στρατου Περσικού τροτωσάμενοι περί Μαραθώνα,
της απειρίας επικρατέστερος τό γε μην την μικράν χιλιάσιν εννέα και Πλαταιέσι χιλίοις , Μιλτιάδου
υφαρπάζειν σφαίραν δια του δίνου, και περιέγειν μεν και Στη σίλεω στρατηγούντων , και Καλλιμάχου
και μετεωρίζεις και απολαμβάνειν εν δεξιά, και δέ καί Κυναιγείρου πολεμαρχούντων · ύστερον δε
τα λα των αθυρμάτων , ουκ οίδ' όπόσον αν προς και της άλλης συμμαχούσης Ελλάδος , τον Ξέρξην
έπλομαχίαν συμβάλoιντο, και αντιπολέμησιν γενναίαν κατηγωνίσαντο και ο πρίν άμετρα κομπάζων, και
και ανδρικήν· ει και τηνάλλως εντεύθεν αιτιολογοίη στοιχεία μετακινών, ήπειρον θαλαττών και θάλατταν
τις το εν πολέμοις ευκίνητον · ούτος δ' αν και την B5 ηπειρών, και μη πειθομένην μαστίζων τε και δε .
χυτρίδα προσλήψαιτο · και μάλιστα διά την αμφί- σμών, της έκπληξίας ! και τειχέων περιοχή τον
βασιν ή και το ασκωλιάζειν , ώστε κατά τους δρό- στρατόν ώς μεδίμνω μετρών διά το δυσάριθμον, και
μους ή τας άλσεις μη ολισθαίνειν• κανταύθα δοίη- ποταμούς αποξηραίνων εν τώ τους ίππους αυτού
μεν, αλλ' ο προειρήκαμεν προφερέστερον, εί γε μετα διερχομένου κύψαντας ύδωρ πιείν, ώς εν Φρυγία
της ευκινησίας και πάσαν άλλην εκπαιδεύσει μέθο- τον Σκάμανδρον , εν Θετταλία τον Πηνειόν, εν 'Ατ .
δον ομού και καρτερίαν πολεμικήν. Ουδε το διττώ τική τον Ιλισσόν, κικ της των βελών επαφέσεως
λίθω χερούν αμφοίν διαμερισάμενον , και πρότερον αποκρύπτων του ήλιου , μόλις έκ Στρυμόνος εν νη
ώσπερ ετι τρυτάνης αυτώ ταλαντεύσαντα και ζυγο- μια διεσώζετο, τας των Αθηναίων χείρας αγωνία
στατήσαντα και συν αυτοίν τω χέρε πρόσω τε και μεγάλη και πολλά καμάτα διεκφυγών : έν θαλάσση
οπίσω νωρήσαντα, και το λοιπόν συγκινήσαντα και το πρώτον περί Αττικών πλοίων ομού και συμμα .
περικλονήσαντα σώμα, μετά τοσαύτης μελλήσεως χικών (6) , επτά δε προς διακοσίους και δισχιλίους
άλλεσθαι και εφάλλεσθαι , χρήσιμον ες πολύ μάλ. των Περσικών " έπειτα κατά την ήπειρον τέλεον
λον μεν ούν τους μεθ' όπλων δρόμους και τας εξ ηττηθείς, και τας πεντακοσίας του μαχίμου και
αυτών και μετ' αυτών άλσεις προαιρετέον, και την απομάχου λαού μυριοστύας αποβαλών , των μεν πο
πάλης και τους ακοντισμούς, το των όπλων άχθος ° λέμω διαφθαρέντων, των δε λιμώ και κρύει κατά
ει τόν τε πανταχόθεν συμπεριφέροντα , τον γε κυ- την φυγήν» ουκ οίδα τίνων την Περσίδα έωρακό
διάνειραν αφ' εαυτού μάχην γνωσόμενον, και των των · τοιαύτα ποιείν οίδε προμελέτησις και προε
αμφ' αυτόν . 'Έκύκλωσάν ποτε Βάρβαροι Ρωμαίους " θισμός έργων αρεϊκών , του λόγου συνεργούντος και
οι δε τo πλαίσιoν λύσαντες ες λόχους , περιέσχον συνιστώντας τα τρόπαια .
εξαπιναίως τους περιέχοντας και συγκλείσαντες, ι'. Το πάντων μέγιστον εν ταις πράξεσι και ανυ
ακοντισμοίς διεχρήσαντο προμε μελέτητο γάρ αυτοίς σιμώτατον μή τούτων αυτών εν τω παρασκευάζε
και το ακοντίζειν και το μεθ ' όπλων ιππόζεσθαι και σθαι κατατρίβειν τον καιρόν και αναισημουν μηδ
ταχυδρομείν, και το εύπερίστροφον, και όπως χρή εν τοις επιχειρήμασι μελλονικιάν , ή και σχολαιό
διαπεφευγέναι κυκλωσιν , και όπως κυκλώσασθαι . τερον βαίνειν προς το καλούν, ή και Χαρινόδου νω
Μελέτη δέ τοι πάν έργον οφέλλει και βελτιού • διό θέστερον· αλλά προετοιμάσθαι μεν εις άπαν μη
των αναγκαιοτάτων προγεγυμνάσθαι πάσι τοις κατά προσδοκώμενον, πάντων φυλακτηρίων, πάντων
πόλεμον , και μή συνάγειν επ' αυτο τάξιν όρεϊκήν αμυντηρίων προηυτρεπισμένων , ειρήνης ούσης, εί
και προπαίδευσιν · αλλ' ώσπερ κεφαλισμούς τινας ρήνηςελπιζομένης • επάν δέ τι φανείη των δεόντων,
τάς πρ ασκήσεις αρίστως προεκδιδάσκεσθαι προς Dή προς εαυτών λυσιτέλειαν ή προς εναντίων επή
εύχ ρεστέραν των μειζόνων κατόρθωσιν. ρειαν, αίφνης και ανυπόπτως έπιέναι χρεών όσον το
θ' , Ει δε και της κατά θάλατταν εμπειριας τετυ- της ισχύος • οξύς γάρ ο χρόνος και ουκ αν ουδενί
γηκέναι καιρός, μηδε ταύτην παραιτητέον • κάρτα καταληφθείη παραδραμών , ουδ' ει Ζήτις και Κάλαΐς
γάρ εύχρηστος προς το ναυμαχείν ως επί πέτρας επετρεχέτην τώ υιώ Boρέου τω πτερωτώ: Λύσιπ
της νεώς ιστάσα τον οπλίτην ακράδαντον, οίον έτε- πος όθεν ο Σικυώνιος ότι ποτέ έστιν ο χρόνος καλώς
ρου Εύφημον, πάσχοντα μηδέν εκ των κλυδασμών συμβολoγραφών , κωφών αυτών ήγαλμάτωσεν, οπισθο
αηδες · όμως το γε μη πεπειραμένος , κάν άλλως φαλακρον πτερόποδά τε , κάπι σφαίρας βεβηκότα ,
ακαταγώνιστος μαχητής, εκ πρώτης ηττημένος ευ , μάχαιραν τινι προς το κατόπιν ορέγοντα » δηλών
ρίσκεται προσβολής • ου γαρ οίος τε εστι τοίς ένα- εντεύθεν ώς ουκ αν επιστραφείη καλούμενος, διότι
λίοις αντιμάχοις αντικαθίστασθαι , της τριήρους σα . κεκώφευκεν · ούτε τις αυτών εκ των οπίσω ταρακα
λευμένης , ναυτιών, σκοτοδινών , τις βάσεις περι- τάσχν δεδραγμένος της κόμης • το γάρ οπισθόκρα
τρεπόμενον · εξαίρα των Αθηναίων τους πάλαι νον κατεύλωτο : πώς δε και όλως παραδραμόντα

(6) Numerum navium Græcarum habes in melaphrasi.

 671 NICEPHORI BLEMMIDE 072
τις καταλήψαιτο , τον οξυκινησίαν τοσαύτην φέροντα Α εξελόντες βίβλων το λοιπόν της υπογραφής :
κάκ των ποδών κακ της βάσεως ; ρομφαίαν σπά- έω γάρ ειπείν ώς τη φύσει πολλάκις και αντιπράτ .
σαιτο λύπης , ώστε θυμόν αμύσσειν και της ζημίας τουσιν , ακέστορες μεν ουδαμώς , αναιρέται δε μάλ
αισθόμενος . 'Αννίβας Αφρικής και Σικελικής στρα: λον ευρισκόμενοι και βρoτoλoιγοί • τους δ' επιστήμο
τιάς αρχηγός, επειδή Ρωμαίοι κατά Σικελών νας εκμιμείσθαι και νουνεχείς , ότι λυσιτελές τε και
εξορμήσειαν , προφθάνει την έφοδον, και τας των τίμιον : οι τον καιρόν ειδότες οξύν μετά πάσης
'Αλπ! ων ορέων διακαθάρας αθάτους, δι' αυτών προς ίστανται της ετοιμασίας επί της αφετηρίας αυτής :
Ιταλίαν χωρεί, και διαφόρως Ρωμαίους αντιταξά- ως έν ακαρεί το παρόν αγαθόν διασώσειαν , ανακα
μενος, διαφόρως αυτούς εκνικά • τέλος όσον οίόν τε λέσoιντό τε το μή ταρόν• ου το εύκαιρου παραπέμ
πλήθος ήθροικόσι και παρεμβεβληκόσι κατά Kα- ποντες, αλλ' εξ ών εργάζοντες παρακαλούμενοι, μάλ
λαυρίαν έπεισρυείς , άπιστον επάγει τον όλεθρον· λέ- λον δ' έλκοντες · είτ' έφεστηκότι προς εργασίαν βελτίω
γεται γάρ τούς των ανηρημένων δακτυλίους μεδί. χρώμενοι • πάμπαν αμελλητί , μεθ' όσης ηπειγμένης
μνοις εκμε μετρήσθαι , τάς τε Ρωμαίας εκ λειπαν ερμής ειεν.
δρίας Βαρβάροις συνακηκέναι και ανδραπόδοις . ΙΑ'. Δικασπόλους δε και αγορανόμους δήμους εγκα
'Αλλ ' ο τοσούτος νικητής επάρσει και τρυφή κατα- ταστατέον και πόλεσιν ουχ ή πάτων ανδρομέων έμφο
B
χαυνωθείς , και του τέλος επιθείναι τη πράξει και ρουμένους ώς των Προμηθέως λέγουσιν εν τω Σχυ
παραλήψεσθαι την Ρώμης και κατασκάψαι την άνε. θικό Καυκάσω τον αετόν , κεκλoφότος το πυρ αλλά
σιν ανθελόμενος , ύστερον υπό Σκη πίωνος στρατη- την αλόγιστον επιθυμίαν εκκόπτοντας , πλεονεξίαν
γου Ρωμαίων κατεδιώκετο και φυγάς την Βιθυνίαν εξαίροντας , δικαιοσύνην εισφέροντας , ευταξίαν παι
κατειληφώς , δηλητηρία τον βίον μετήλλαττεν · δεύοντας , πάσαν άτοπον πράξιν κολάζοντας , προς το
άλλοι τε άλλως του καιρού καταμελήσαντες , έδυσ- έννομον αποσκοπούντας και διορθωτικόν , ου προς
φόρησαν . Σπευστέον ούν τον εύθετον αρπάζειν απην- χρημάτων παράνομον άθροισμών και ληστείας του
τηκότα καιρόν, και μη προϊέναι παραχωρείν , τα πολιτεύματος • άνδρας συνέσει των πολλών υπερφέ
τηνικαύτα ζητείν συντείνοντα και οικονομείν ή το ροντας· ου κατά Κόροιβον όντας και Μαργίτην , και
νωθρεύεσθαί τε και αναβάλλεσθαι , και τύχην ανα- Μελιτίδην » ών ο μεν τους ρηγμίνας περινοστών ,
μένειν αυτουργός των αποτελεσμάτων , αλλ ' ουκ έπι- ήρθμει τα κύματα, και μέχρι τριών προβαίνων .
στήμην κατορθωτικήν των χρησίμων προβάλλεσθαι : υπενόστει , προϊέναι περαιτέρω μη έγνωχώς • ο δ'
και κυβερνήτης γάρ άριστος εκείνος έστιν, ός ου εκμαθείν ανηρώτα τις εξ αμφοίν τοίν γονέoιν έγκυ .
κακώς τον διαπλοίσμών παραπόλλυσιν εύκαιρον μονή σας αυτόν απέτεκεν · ο δ' ύστατος , ού παρθενίαν
όπερ ευ έχει τα πηδάλια , τα ιστία , τα πρότονα , και C τιμών, ουχ αγνεύειν προηρημένος , τη γαμετή συνελ
εί τι άλλο προς καταρτισμών της νεώς , γαλήνης ού- θείν ουκ επείθετο , δεδιέναι λέγων μή προς της γεινα
σης, αιθρίας ούσης: ή τε νήψις έμμονος, και το έμ- μένης αυτήν εγκληθείς υφέξει δίκας της συνελεύσεως :
μέριμνον άπαυστον · όπως αν ει προκύψει καταιγίς , ούτε μήν εκ διαμέτρου Κάκκους , Αυτολύκους , Ευρυ
ει κλύδων εγείροιτο , παραυτόθεν αντικατασταίη και 6άτους , εκ των οπίσω ποιουμένους εν ταις σφών αυ
περιγένοιτο , και προς αγαθούς αγάγοι λιμένας την των καταδύσεις την των κλωπευομένων ζώων υπείσ
ναύν · ό γε μην των της νεώς επιτηδείων καταμελών, δυσιν , ώστε δοκείν εξιέναι μάλλον τα εισαγόμενα :
ή τον της εύπλοίας καιρόν είκή προλέγενος , και όλως μεταχρωννύντας τε και μεταμείβοντας , και ποικίλως
εκ ραστώνης υποσκάζων προς το έργον και δυσκινη- παρακρουομένους τους έχοντας αναρριχωμένους τε
τών, καταποντιστής μάλλον ή κυβερνήτης εστί» και και κρημνοβατούντας επ' όψεσι των τηρούντων , και
ει διασωθείη του πελάγους και κρείττων όφθείη των δίκην αέλλης εκδραπετεύοντας , διαλανθάνοντας , αφα
κυμάτων ή ναύς, τούθ' ώς έτυχε και τούτου δε τουμένους , πολυειδώς αυ εξαλλαττομένους • ως Νη
το ευ ή του ναυαρχούντος εικαιοτροπία προς τούν . ρεύς τις ή Περικλύμενος ή Πρωτεύς ο Αιγύπτιος σο
αντίον μετεσκεύασεν . Ου χρή τοίνυν ουδε τον αρ. φιστής • ου και την προς Αίγυπτον εκ Παλλήνης της
χηγόν απαρασκεύως έχειν ή νωχελώς , αλλά κατηρ- Θρακικής παλιννόστησιν , έν χάσμασι και μυχούς υπο
τισμένον εν τοις έργοις άπασι της αρχής, ώκών εί- D ποντίους παραδοξοποιούσιν , ώς αδιάγνωστον · αλλά
ναι , πτηνών είναι, φθάνειν αερίως είς τε την των το εύηθες εκκεκλικότας και πονηρόν εν ταυτώ , φρο
προσόντων υπερμάχησιν και συντήρησιν , είς τε την νήσει κεκοσμήσθαι δίκαιον τούς των άλλων επισκη
των μή προσόντων θήραν και πρόσληψιν , και μη πτήρας · ούτω γάρ τών της αφροσύνης έργων ελαυ
τοις των 'Ασκληπιαδών άμεθόδοις έoικέναι , και νομένων, ευκοσμία τώ πλήθει προσείη , και δόξα
φρενολήπτοις · ών οι δεύτεροι κατ' αυτήν την της μεγίστη τω τοιούτου λαού βασιλεύοντι • τοιούτους
ανάγκης ακμής τα φάρμακα πορίζεσθαι βούλονται : είναι προσήκει τους διαιτητές και τους εφόρους ,
και μη ευρίσκοντες ίσως, υφαίνουσι λήρους μακρούς , οίος ο " Αραψ Γουνεύς , Κέφαλος ο εξ Ιταλών εις
Είπερ ήν ημίν τoδι το αλεξιτήριον , λέγοντες , ήν αν ' Αθήνας πολιτογραφηθείς , 'Αριστείδης , και 'Αριστο
ημίν κάρταστα προς την νούσον ανταγωνίσασθαι · φών, Αθηναίων ιθαγενείς • Γουνεύς μεν γάρ έννομώ
το μεν γαρ δυνάμεως τoίας τετύχηκεν , ή δε τοίας τατος ών δικαστής και πλεονεξίαν πάσαν αποστυ
δυσκρασίας εξέθoρεν · οι λοιποί τη φύσει το γών, και τους αρπακτήρας αισχύνων τιμωρούμενος ,
πάν επιρριπτούσι , ετώσιον άχθος επιπεφορτισμέ- επειδή ποτε Βαβυλώνιοι και Φοίνικες στασιάσειαν ,
νοι τοίς κάμνουσιν · ει και τις αιτιάτο της απρα- ήκει προς αυτούς έγκέλευστος υπό Σεμιράμιδος • ο
ξίας, φύσεως είναι φασιν υπουργοι , των οικείων δε λύει την στάσιν όφθείς , και αποκαταλλάττει τα
673 DE REGIS OFFICIIS . - TEXTUS GENUINUS ,. 674
γένη , το τρόπο καταιδί σας τους στασιάζοντας. Αρι- Α χας και πολιτάρχας, τοιους ή τοίους εξάδεσθαι προσ.
στείδης δε κατακρινόμενος εξοστρακισμόν, και πυν- όντας τη πρώτη αρχή και πόσον εις αυτήν εντεύθεν
θανόμενος τι αν λυποίη , Δίκαιος εί πολλού και τους διαβιβάζεται μή μόνον εις την πληθύν το συνοίσον η
πλείοσι δύσχρηστος , ήκουεν ούτω εν Ρώμη Μάρ- το λυμαντικόν · όθεν γάρ απώχετο λόγος , εκεί και
κιος στρατηγός , ον δια δικαιοσύνης , της πατρίδος φήμη και δράσης της αλογίας ενέσκηψεν έθεν αρετή
εξελαυνόμενον επένθει μεν η πόλις, αυτός δ' ήν αλυ απελήλαται , το της κακίας έργον διάγδουπον επε !
πής , και της οικείας στερεότητος ουδέ τι παρέκλι- σπέπαικε · τι ούν μέγιστον και ήδιστον εκφανεί την
νεν : Κέφαλος μικρού δείν διαμεμενήκει πάμπαν προύχοντα ; Το λογιότητα και ήθους σεμνότητα κε
ανέγκλητος , ει μη ψηφίσματος απροβουλεύτου συκο- κτημένον άμα και περί πολλού τιθέμενον εξακούε
φαντία παρεισδεδύκει , μηδέν έχοντος επιμέμψασθαι σθαι , ή τούμπαλιν αμουσίαν και αβελτηρίαν εισoικι
το ανδρί μηδενός : 'Αριστοφών δε τουναντίον διά ζόμενον και τιμώντα διαφημίζεσθαι • το γάρ των
βίου κατηγορούμενος • το γάρ αυτού μισοπόνηρον πεπαιδευμένων υπεροράν και τους αποφωλίους προ
τους αντιπολιτευομένους νύττον ουκ απημβλύνετο · σίεσθαι και ανυψούν τι άλλο εστίν η κακίαν εξαίρειν
πλήν αλλά την νικώσαν απενηνεγμένος εξήει δικα- και αρετήν αποτρέπεσθαι ; θαυμάζειν άλογίαν , και
στηρίου παντός . Ει δε δυσχερές τοιούτους άνδρας λόγον αποδιοπομπείν ; Το δ' ούτω κρίνoν ομολογου
ευρίσκεσθαι νύν , αλλ' ότι περιφρονούνται, πονηροί δ' Β μένως μετά του πλήθους και της συστοιχίας αυτού :
επιδιδόασι προκρινόμενοι • πάν γάρ το ζητούμενον διά ταύτα περιόπτους τιθέναι τους εσθλούς άνδρας
και τιμώμενον αύξει και παρουσιάζεται • το δ' άμε- αναγκαιότατον • ίν' ο τούτο δρών αίροι μεν ζήλον έρ
λούμενον φθινύθει και αποκρύπτεται · πόθεν γάρ γων σπουδαίων πολλοίς , αίροι δε κύδος άσπετον
άλλοθεν ο πολύς λόγος απέσβη παρ' ημίν, και η κο- εαυτώ.
σμιότης διέφθoρε των ηθών, ή πάντως εκ της αυτών ιβ. Κεφάλαιον των αγαθών ατενίζειν άει προς
αποπομπής , εκ της των εναντίων επιλογής , έν τε τον Κύριον, και τρέχειν μεν και οικοδομείν και φυ
τους πολιτικοίς έν τε τοις πνευματικούς αξιώμασι ; λάσσειν καθ' όλην ανθρωπίνην ισχύν • αμελείν όλως
και ουκ έγνωσται πόσον εις ευδοδίαν ή άδοξίαν συμ- γάρ, εύηθες.
βάλλεται το στρατηγούς και πραιτωρας και ιεράρ
675 N.CFPIORT BLEITE, 676

NIKHDOPOYBAEMMIAOY
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΟΜΗΣ
BIBAION A'.

ΕΠΙΤΟΜΗ ΛΟΓΙΚΗΣ..

NICEPHORI BLEMMIDÆ
EPITOMES ISAGOGICÆ
LIBER PRIMUS .

EPITOME LOGICA.

JOANNIS WEGELINI AUGUSTANI

EPISTOLA NUNCUPATORJA

Textui Græco , anno 1605 Augustæ Vindelicorum edito, pramissa.

Nobilissimo et amplissimo viro , pietate , prudentia et doctrina speciatissimo , D. WOLF
GANGO Duo in Hammel et Ainhofeu , reipublic. Augustanæ patritio et senatori , ac
ecclesiæ ibidem evangelicæ curatori , novique collegii administraiori, Domino suo pluri
mum honorando, gratiam a Deo .
Oionibus hominibus sana mente præditis, nobilissime et amplissime vir, domine pluri
muis honorande, in primo ortu insitum esi a conditore Deo oprimo maximo ut non lan
Tu voces simplices pro rerum significatarum natura a se invicem discernere, definiendo
declarare, dividendo explicare ; sed etiam inter se conjungere affirmando et a se invicem
I sjungere negando ; tum ab una enuntiatione ad aliam ratiocinando progredi, et ultro
ci'roque veluti discurrere, syllogismos et alias argumentationum formas conficere ac de
nique las av lotius alicujus sysiematis sive corporis constructionem certa quadam me
thouo disponere et coagmentare possint. Quæ naturalis est logica omnibus hominibus cum
rationis beneficio communis ; qua etiam a se invicem tantum differunt, quantum mentis
acomive, perspicientia et sagacitate alii aliis antecellunt. Verum enimvero cum lapsu
piroloplastorum illa mentis concreata acrimonia et perspicacitas, celeritas et dexteritas non
tantum in rebus spiritualibus quoad verum et salutarem Dei et mysteriorum ipsius cogni
lionem prorsus sit amissa , sed etiam in naturalibus et civilibus multum labefactata ,
uljam homines partim apprehendendo, detiniendo et dividendo simplicia , partim conjun
geudo et disjungendo eadem , partim ratiocinando et discurrendo, partim connecten do
el disponendo sæpe el multis modis aberrent : hinc adeo quidam aliis ingeniosiores et
1 erspicaciores longo usu et observatione cum propria tum aliorum certas quasdam siuj
plicium vocum classes et earumdem logicas distinctioues (quas prædicamenta et prædica
Lilia vocant) definitionum , divisionum , propositionuin et prædicationum , tum syllogis
119rum ac aliarum argumentationum adhæc locoru !!! omnis generis et denique methodo
 EPITOME LOG : C .). j. WEGELINI PRJ.FATIO . 678
rum genera , formas, differentias exceplarunt, certisque legihus .astrinxerunt. Et bien
artificialis logica dicitur, quod certis quibusdam præceptis ad unum finem humano genési
utilem spec'antibus in formam artis reilacta sit . Quanquam autem aliqui criam sine viac
arte logica eruditi et in sua facultate præstantes viri reperiantur : illi tamen quidquid
habent doctrinæ , singularis ingenii beneficio consecuti sunt : quale cum omnibus haud
contigerit, cæleris hæc ars logica discenda et esercenda, ac ita natura adjo vanda est . Cung
imprimis illi qui res sine logica sciunt, ut plurimum de illis duntaxat corfuse (quod itar
sint, non etiam distincte cur ita sint cognitum habeant ; et proinde in sua qualicungne
scientia sæpenumero inconstantes sint, et facili labore ad alias opiniones adduci queant,
Quin et hoc ipsum scilicet, quod sciant aliquid , scire non possunt sine logica , goa sola
per reflexionem quamdam mentis ad normas logicas vere aliquid nos scire scimus. Sicut
enim artis nauticæ imperiti, etsi interdum recte navigent, hoc ipsum tamen ignorant, quia
tabulam uti normam non respiciunt: eodem modo imperiti logicæ artis, lametsi sciant
aliquid , hoc ipsum lamen se scire sæpe non sciunt ; propterea quod scientiam suam arte
Jogica explorare non possunt.
Quæ cuto ita se habeant , et hæc artificialis logica pro singolari Dni beneficio agnoscenda,
at proinde non contemnenda aut intermitienda, sed magni ficienda el in scholis disienda
est; ab illo imprimis qui eam optime tradidit. Qui quidem est , communi etiam omnium
gentium consensus , miraculum illud naturæ , Aristoteles : qui etiam primus omnium phi.
losophorum artem hanc perfectissime invenit, conscripsit, docuit. Cum enim , ut ipse
inquit philosophus, aliæ artes antiquitus invento primam , el deinde temporum decursu
paulatim auclæ el perfrclæ fuerint; aliæ vero nuper invenlæ nec adhuc auctæ aden atque
perfectæ sint , sed absolvendæ restent : ars Jogica nec a veteribus philosophis olim , liec
nuper ab iis qui circa Aristolis ætatem vixerunt, inventa , nedum perfecta et absoluta fuit.
Quangnam enim negari non potest , quin Pythagoras, Zeno Eleates, Socrates et Plaio,
logica quædam tradiderint; ut imprimis Socrales abartificio definitionis et inductionisinvento
commendatur; nullus tamen eorum lotam artem logicam certis canonibus complexus est. Si
cut antem qui ad domum aliquam exstruendam ligna aliquot, aut lapides, aut cæmenla con
ferunt, non propterea domum construere, multo minus tolam absolvisse dicendi sunt, sic nec
illi , elsi vtilia quædam præcepta logica hinc inde inculcarunt, artem logicain conseripsisse
et perfecisse putandi sunt. Sed et ipse Philosophus alle galo loco fateturjam ante son tempora
esstitisse, qui orationes ad interrogandum aptas tradiderunt ediscendas; eos nimirum qui
ex litigiosis disputationibus quæstum fecerunt : verum eliam simul affirmat, institutio
nem earun Gorgiæ similem fuisse , ut qui interrogationes de iis rebus quæ sæpe in dispo
tationem veniunt proponendo, non ipsam artem , sed tantum ea quae ab arte pronciseon
tur tradiderint ; perinde ac si quis omnis generis calceamentorum copiam suppeditaret, sed
rationem conficiendorum non doceret; qui prodesset quidem , sed tamen arlem suloriam
docuisse dici non posset. Aristoteles igitur artis logicæ primus inter philosophos inven
lor, escultor et magister jure optimo agnoscitur et prædicatur. Etsi aulem Diogenes Lacr
tius plures ab ipso libros logicos conſectos el editos commemorat quam hodie in ipsius
Logica sive Organo reperimus, hi tamen ipsi , qui divino beneficio ' hactenus conservati
sunt , totius artis logiiæ maximam partem saluberrimis præceptis comprehensam optimo
ane ordine digestam continent . ' Quod vero a quibusdam in hisce 'Aristotelis reliquis
libris logicis uberior hypotheticorum syllogismorum et aliarum compositarum argumen
tationum , divisionis item ac denique methodorum doctrina desideratur, defectus ille es
aliis in hoc genere præstantibus logicis , qui inventis Aristotelicis facile aliquid amplius
addere potuerunt, compensari polest . Quapropter omni laude dignissimi sunt interpretes
Arabes ,Græci, Latini, quicuin alia Aristotelis scripta, ium eliană Jogira, partim para
phrasi, paclim .exegesi et fusiore commentario omnibus temporibus explicare conati sunt.
Sed non ninus etiam suam laudem merentur, qui ex logicis Aristotelis tibris ir gratiam
discentiam cpilomas et synopse's extraxerunt, easque vel continuo orationis genere vel
dialogistico vel etiam quæstionum et responsionuin forma adornarunt. Quarum quidem
aliis sæculis major, aliis minor; sed patrum el avorum proxime præterito unasima fuit co
etiam nunc est copia ; de quibus aliorum . esto judicium . El cerio non ita mibi dinheile
fuisset, vel ex Organo Aristotlis vel liberiorem methodum sequenti non ex eo tantum ,
sed etiam ex interpretibus et aliis auctoribus logicis talem aliquam Synopsim colligere.
Sed cum in tanta librorum ejuscenjodi rerentiorum copia supervacaveam quodammodo
meam operam futuram exjsiimassem ; flyero manuscriptorum quorundam librorum
veleruni lypis nunquant excusorun occasionen in in - tructissima reipublicæ nostra
bib'iotheca mibi oblatam viderem : huc animum potius applicui ulex ea lales aliquot cum
antiquitatis et doctrinæ causa grauiores, cum juventuti scholasticæ mihi commissie conve
nientiores él utiliores erueren 'et proferrem , in Lalinam linguam converterem el coma
mentariis in tironum usum declararem . Qualis etiam est hac Nicepbori Biemmide Bi
come lovica, quarn ex quatuor manuscriptis codicibus bibliothecæ postræ publice inter se
collatis opilima do des visi, Latinöm feci , et scholiis cum analyticis cum eseguicis privi
tim declaravi, et jani etiam ad communeni omnium qui uli volunt et possunt utiliiütem
Giæerrimus edo . Quæ sane tribus præcipue de causis debet ouibus antiquioris ei soli
dioris et sinterioris philosophia studiosis esse commendatissima. Primum enim non
tantum communein logic parttim universam , quæ est de prædicabilibus, prædicamentis,
979 NICEPHORI BLEMMIDÆ 680
propositionibus, syllogismis ; sed etiam doctrinam definitionis et divisionis, itemque de
sophisticis elenchis (ut taceam doctissima prolegomena) ex sententia Aristotelis perspicere
et melhodice genere orationis optimo explicat , omnesque passim divisiones propositas
synopticis tabulis uno quasi intuitu conspiciendas exhibet. Deinde vero etiam impera
töri , ut diserte in proæmio dicitur et pagina eliam 182 indiratur, nimirum ut ex hisioriis
non dubie colligitur, Joanni Ducæ , Græcorum Nicæno (Orientis enim imperium tum divi
sum fuerat) imperatori et quidem ipsius jussu ante annos 370 circilerlogica epitome confecta
fuit . Quod enim aliqui auctorem hujus epitomes Michaeli Psello coælaneum faciuni, quem
anno Christi 1057 floruisse constat, quomodo ipsa epitome logica ab annis 550 scripta fuis
set , cum historiis ego conciliare non possum , quæ auctorem ipsius in tempore Joannis
Ducæ collocant, qui circa annum Christi 1230 rerum Græcarum potilus est. Ac denique
auctorem babet Epitome bæc logica Nicephorum Blemmidem , virum el doctissimum
et religiosissimum , cujus apud historicos sui temporis honestissima passim fit mentio .
Hic enim cum sub Joanne Duca de consensu Græcæ et Latinæ Ecclesiæ ageretur, multa 'e
sacris litteris testimonia collegit, qure Latinorum dogma confirmarunt. Hic Germano pa
triarcba exstincto Nicææ , quo post captam Constantinopolim a Latinis sedes illa aliquandiu
translala fuit, propter singularem doctrinam et pietatem successor denominatus est ; quan
quam vitæ quietioris amore munus oblatum recusavit. Hic Marcesinam pellicem , cujus
consuetudine imperator Ducas usus est, posthabita uxore Alemanna, Manfredi Siciliæ
regis sorore, Anna, quam , priore conjuge Irene Theodosii Lascaris filia defuncta , duxerat,
templo a se exstructo ingressura exclusil. Nefas enim judicabat nefariam et impudicam
mulierem profanis et consceleratis pedibus sacrum pavimentum calcare cum prius eam
tam lingua quam calamo redarguisset sæpius ; qui etiam nihil de hoc ab imperatore sibi
metuit, quem pellex prætextu læsæ majestatis imperatoriæ ad vindictam contra ipsum
incitaverat, frustra tamen ; quod ipse imperator tandem peccatum suum agnoscens et
contitens in hominem justum el bene de se meritum salva conscientia nihil moliri mali
neque posset neque vellet . His nimirum de causis Nicephori Blemmidæ ista logica Epi
tome charior et commendatior nobis esse debel, ul et alia ejus scripla quæ adhuc in bi.
bliothecis, Italiæ praesertim , asservantur ; ex quibus ego etiam physicam illius Epitomen
triginta et unius gravissimorum capitum in manibus habeo et interpretor .
Tibi autem , nobilissime et acceptissime vir, domine plurimum honorande, logicam
hanc ilius Epitomen inscribo, propterea quod eliam de libris ejusmodi philosophicis
et laboribus scholasticis rectius judicare potes ; ut qui jain a multis annis in nostra
republica non tantum senator sed etiam scholarcha fueris . Accedit huc, quod cum ab
aliis , tum in primis a domino meo socero tuus erga litteras et litterarum cultores
singularis amor mihi sæpius commendalus fuit. Ac cum non ila pridem in ecclesiæ
evangelicæ curatorum , collegiique nostri administratorum ordinem omnium approbatione
electus fueris : hac mea nuncupatione non tantum de munere gravissimo oblato, pie gratu
lari , sed in primis etiam meam obedientiam et subjectionem lestari volui. Tanta etiam
tua amplitudo est , ut adversus obtrectatores, si qui erunt, librum hunc satis tueri possit.
Eum igitur ut in meliorem parlem benevole accipiat , et me sibi commendalum habere
dignetur, majorem in modum rogo .
Datum in collegio , Augustæ Vindelicorum , 25 Decembris, quo die Filius Dei ante
annos 1604 propler nos et nostram salutem homo natus est , qui propter hanc ipsam suam
nativitatem Amplitudini Tuæ, lotique ejus faasiliæ annum novum felicem esse clementer
concedat. Amen.
Amplitud. Tuæ observantiss. M. Jo. WEGELINUS, Augustanus.

LECTORI BENEVOLO SALUTEM .

Usus sum , amice lector, qualuor manuscriptis codicibus bibliothecæ Augustanæ in hac
logica Nicephori Blemmid Epitome describenda et conferenda. Proinde ealo ex mutua
collatione perfectiorem edo, quam in ullo est singulorurn illorum . Subinde enim unus
alteri succurrit, vel omissa restituendo, vel perperam scripta corrigendo. Quæ autem in uno
deerant , sed in altero reperiebantur, si quidem ad sententiæ integritatein pertinere visa
sunt, simpliciter in contextum assumpsi : quæ vero lalia erant, ut vel etiam abesse posse
viderentur, uncis quadrati formam repræsentantibus inclusi. Tabulas synopticas, quæ in
duobus manuscriptis codicibus ad calcem erant omnes simul adjectæ, ego suis capitibus
ad quæ pertinebant, seorsu in adjunxi ; ut in illis quasi uno coniuitu præcipuæ divisiones
in singulis capitibus conspicerentur. Sic ergo tecnm , amice lector, Epitomen hanc logi
cam eruditissimam , et , ut spero , non ingratam communico ; ex qua quid promittere tibi
debeas, en breviter singulorum capitum ,quæ sunt quadraginta, ' argimenta accipe. Prima
duo capita sunt de definitione et divisione ; nobilissima profecto capita , et lanto pluris fa
cienda quanto minus de illis , de divisione in primis (de definitione enim in Topicis
 681 EPITOME LOGICA . - JOAN . WEGELINI PREFATIO . 682
reperitur, ut argumenta suppeditat) , ab Aristolele in loco est pertractatum . Quoad ordi .
nem tamen, rectius, meo judicio, illa capiti 25 subjungerentur ; quod sinu definitione et
divisirne doctrina prædicabilium et prædicamentorum melius tradi et inlelligi , quanı
doctrina de definitione et divisione sine prædicabilium et prædicamentorum cognitione
explicari et percipi potest. Abhinc capitibus quinque proxime sequentibus utilissinia
quædam quasi prolegomena persequitur. Nam capite 3 de experimentis, artis et scientiæ
differentiis, natura et origine ; - 4.de sex philosopbiæ definitionibus a Pythazira, Plato .
ne, Aristotele relirtis ; – 5. de distinctione Étilvolaş ; – 6. de septem pbilosophorum
sectis ; – 7. de divisione philosophiæ in theoreticam et practicam , deque utriusque sub
divisione, et singularum partium objecto, fine, ordine , erudite et scite auctor disserit. -
Cap . 8 , de synonymis, heteronymis, diversis, homonymis, polyonymis, Taronynis
(malo enim Græca vocabula retinere, quam Latina duriora usurpare) agit ; quæ singula
definit, et a se invicem distinguit, ut haud immerito trium definitionum illarum , quæ in
principio libri Categoriarum traduntur, commentarius hoc caput dici possit. - Cap . 9,
de quinque vocibus (quas alias prædicabilia appellant) in genere disputat, quarum nume.
rum quinariun erudita divisione investigat , et prædicationis diversitalem indicat.
Ca ; ) . 10, de genere et de specie seorsum traciat, utriusque diversa primum significata ,
dein definitiones et divisiones, ac denique cum relata sint (genus enim speciei genus, e !
species generis est species) 5xétews, boc est habitudinis , seu relationis differentias exo
nens . Cap. 11 , rursum de genere el specie et insuper de individuo disserit , ubi genera
et species diverso respectu ante multa , in multis, et post multa dici ostendit; dein entis
divisionem proponit, quam instituto suo accommodat et varia individui significata enu
merat. - Cap. 12, differentiam aggreditur, que quoniam duplex est , essentialis et acciden
talis, definitiones et divisiones, aliaque quædam adjacentia subjungit: --- Cap. 13, proprii
quatuor modos el totidem significata communis recenset, ac imprimis quartum proprii
modum declarat. - Cap. 14 , de decem categoriis seu prædicamentis explicat, quoniolo
illa philosophi invenerint, et a se invicem dislinserint; quorum etiam singulă partin
definitionibus, partim exemplis declarat ; imprimis autem fusius tria illa postrema , ubi ,
quando, et silum esse ; ut accusandus non sit, quod in speciali explicatione de illis postes
nibil tradat amplius. - Cap . 15, adhuc de prædicamentis agit, et in primis divisionen
illain anteprædicamentalem de eorum quæ vel in subjecto sunt , et de subjecto dicuntur,
vel alterutrum duntaxat, vel neutrum suni , differentiis explicat ; et ex enlis divisione
prædicamentorum originem et ordinem riuatur ; quoi quidein etiam in decem prædica
menta, non ut genus in species, sed ut vocabulum ab uno vel ad unum dividi ostendit,
el insuper a prædicabilibus prædicamenta distinguit. - Cap. 16, de iis quæ prædicantur
agit ; prædicationum aliquot divisiones enucleans et regulam anteprædicainentaleo priv .
rem explicans, et undecim modos eorum quæ sunt in aliquo commemorans, quos ad præ
dicamenlum ubi reducit , Cap . 17, unius et ejusdein et diversi modos enumerai, el
regulam posteriorem an'eprædicamentaler explicat, simulque (quod imprimis in theolo
g'a ad articulum de hypostatica duarum naturarum in Christo unione rectius intelligen
dum haud parum emolumenti habet) de hypostaseos, enypostati , anypostati siguificatio
nibus determinat. - Cap . 19, substantiæ divisionem per intermedia genera et species
ad individua usque substantialia persequitur, landemque docet, rectius genera et species
quam individua substantiæ propriissime ei primo et maxime substantias appellari. –
Cap. 20, substantiæ consectaria, quæ vulyo propria appellantur enumerat el evolvit, ubi
mulla passim philosophicæ eruditionis plena interserii. - Cap . 21 , qualitatis divisiones
el subdivisiones persequitur et quia aliqui motum etiam quantitatem esse putarunt, opi
nionem hanc rejicit, et species motus divisoria methodo investigat. - Cap. 22, de quali
late agil, quam in quatuor genera dividil, el singula per definitionem el divisionem ex
plicat ; quaria item quoi mouis accipiantur determinans. - Cap. 23 , relatorum duplicem
Julinitionem , divisiones varias et consectaria proponil. - Cap. 24, tria prædicamenta
agere, pati ei habere definit , dividit et per adjacentia explicat. - Cap. 25, cum jam supra
capite decimo quarto de tribus prædicamentis, quando, ubi el situm esse egerit , ad oppo
sita accedit , quorum numerum quaternarium per divisionem investigat, el singulas spe
cies, in primis contraria , privantia, et contradicentia fuse explicat , habitus et privationis
homonymiam utiliter inter alia evolvens. Cap. 26, cum jain de modis prioris et simul
capite deciruo octavo , el demotus speciebus capile vicesimo primo el de significatis habendi
capite vicesimo quarto explicuerit, ad nomen et verbum , quæ sunt integrales enuntiatio
nis partes, accedit ; utriusque definitionem ex Aristotele proponit et explicat , differentias
et divisiones explanat ; et alia, in primis de duplici verborum , ul et substantivi verbi
est, eral , erit, significatione ; de veritate item el falsitate orationis , venuste et erudite dis
pulal. - Cap. 27, orationem definit, et in quinque species, vocativam , imperativam , inter
rogativam , optativam et enuntiativam dividit; et singularum specierum originem ab anima
polenliis philosophice rimatur ; mox enuntiationen in aflirmationem et negationem divi
dit, ex quibus oppositio ellicitur, quam itidem definit et duobus modis ficri ostendit ;
donec alia nova divisione propositiones dividat in eas quæ solo subjecto et prædicalo, et
in eas quæ etiain tertio apprædicato, et in eas quæe insuper modo constant ; ct denique
de una et multiplici propositione aliisque ad propositionein pertinentibus disserit. - Cap.
28, d . tribus materiis propositionum , necesssaria, impossibili et contingojlo explicat ,
PATRUL . GR . CXLII.
22.
683 NICEPHORI BLEMMIDÆ 084
quas primum a modis propositionum discernit et deinde contingentem materiam in txos
Orxular, id est , eorum quæ evenerunt, et eorum quæ adhuc futura sunt , hoc est, proprie
contingenten dividit : hinc ad propositiones et indefinilas accedit , mox signa enumerat,
definit, dividit : ad hæc definitas in universales et particulares subdividit ; atque indo
s
contrarias , subcontrarias, contradictorias, subalternas propositione determinat, et quo
modo quoad verum et falsuin in omni materia se habeant, indical : donec landern propo
sitionum modos, necessarium , impossibile et contingens dividil. - Cap . 29, indefinitas
propositiones describit, et affirmativas particularibus, negativas modo particularibus, modo
universalibus (idque sæpius) æquipollere ostendit : sed et definitas, indefinitas et singulares
propositiones quomodo in oppositione respectu veri et falsi se habeant, declarat : interior
etiam de vi et usu articuli Græcorum quædam obiter injiciens. - Cap. 30, de afirmatione
et negatione agit, in specie ostendens quomodo in omnis generis propositionibus negalio
facienda sit ; quid item sil affirmatio ex transpositione, et cur ita dicta sil , et quomodo
tial ; quatenus insuper nomina et verba, particula negandi et signa in propositionibus
Iransposita idem significent ; quibus omnibus regulam subjicit, qua consequentes propo
sitiones efficiantur. - Cap. 31, definitio syllogismi, moxs, divisio in simplicem et composia
tum , utriusque item majores et minores propositione itemque termini et eorumdem
affectio ; hinc principia canonira, in tolo esse , et dici de omni, elc . , et regulæ generales
de puris particularibus et negativis nil concludentibus; de consecutione item conclusiouis
ad deteriorem partem proponuntur et explicantur : quibus omnibus tandem doctrina do
conversione propositionum , contingente, simplici, per contrapositionem , exemplis illus
trata subjicitur . - Cap. 32 , docetur, quomodo Diedii termini variata dispositio tres figuras
syllogisticas eſiciat et quoi singulæ modos, quæ item cum aliis communia et sibi propria
habeant adjacentia ; et quo ordine quaque ex causa sic numerentur. Cap. 33, prime
figure modos quatuor syllogisticos exemplis declarat et unius asyllogisti inconsequenija
cæterorum etiam viliosilatem ostendit. Cap . 34 , secundæ el tertiæ figuræ modos sillo
gisticos exemplis illustrat, et uno alteroque asyllogisto ducet, quid elia de ceteris judi
candum sit . - Cap. 35, syllogismos dividit in perfectos et imperfectos, docetque quomodo
secundæ ettertiæ figuræ syllogis vi ut imperfecii ad primæ figuræ modos ut perfectos re
duci, vel etiam abductione ad impossibile confirmari possint. - Cap . 36 , syllogismorum
hypotheticorum partes et species persequitur. - Cap .37 , sex sophismata in dictione.
Cap . 38, septem extra dictionem declarat. - Cap. 39, elenchum detinit et explicat, ostin
dens insuper quomodo ad elenchi ignorationem oinnes paralogismi reduci queant. –
Cap. 40, de propositionibus privativis et transpositis erudiia quædam annotat, ac denique
Cum syllogismorum categoricoruin et hypotheticorum tuin sophisticorum elenchorum nu
merum colligit.
Habes, amice lecior, capitum singulorum argumenta, qnæ accurale et perspicue el suf
ficienter in ipso libro explicantur. Quolsi meam operam libi gratam fore intelligere,
alias etiam versionem meam . Latinani recognitam tecum communicabo. Bene vale et
fave.

JOANNIS WEGELINI AUGUSTANI

EPISTOLA NUNCUPATORIA

Textui Latino Logicæ, anno 1607 Augustæ Vindel. edito præfixa.

Nobilissimis et amplissimis viris Marco Velsero et Joanni Jacobo Remboldo, Aug. Vin
del . Duumviris præfect. septemvirumque collegio , Dominis pl. observandis. S. P Ď.
Nicephori Blenmidæ, qui plura cum in theologia tum in i hilosophia scripsitante annos
circiter trecentos septuaginta septem , Epitomen logicam et physicam , Græce e manuscri
ptis inter se collatisquatuor codicibus bibliothecæ vestræ publicæ , nobilissimi et amplissimi
viri , domini plurimum observan :di, primus ego anno post Christum natum supra mille
simum sexcentesimo quinto lypis hic excudendam curavi , et in publicum emisi. Amo
soquente primo Physicam a me Latine versam et brevi analysi singulorum capitum in
membra membrorumque argumentis, allegationibus item marginalibus et notis alicubi
auctam et illustratar edidi. Hanc etiam Logicam profero eadem qua anlea Physican opera
síudioque weo. Nam et eam ex Græco sermone in Latinom transtuli, et singula capita in
membra resolvi, eademque succinctis argumentis comprehendi, et Aristotelis, interpreturn
ejus, iumque alioruin philosophorum probatoruin et ineorum in Gregorium Aneponymum
scnoliorum notationibus in marginein rejectis, passim locupletavi. Commentarium etiam
luculentiorem , quem jam confectum habco , aduidissem , nisi jam antea in hac materia
aliquid foras dedissen , et operæ typographicæ partim mihi sawptus facicoti, partim em
685 EPITOME LOGICA . CAPITULA LIBRI. 686
plori pluris constituræ fuissent, et per se etiam ipsamet hæc Logica sic facilis et perspicua
foret, ut ab iis qui aliquanto diligentius in Logicorum scholis versati sunt , citra longiorem
commentarium , inquisitis saltem locis que allegala sunt, ubi occurrere videbitur difficul
tas , inteiligi posset. Quam erudite aulem et ad mentem Aristotelis accommodate scriplit
sit, nolo hic prolixius dicere ; cum , ut est in communi verbo, vino vendibili suspensa
hedera nihil sit opus. Ipsi lectori judicium relinquo. Hoc tamen sileplio præterire non
possum , quanti nimirum hanc Logicam ipsi Græci fecerint, ex eo facile colligi posse , quou
non tantum in bibliotheca A. V. qualer in diversis iisque vetustis codicibus, sed etiam ( uit
es catalogis deprehendo) in Vaticana bis ad minimum , in Viennensi ter vel qualer, in
Palatina bis, in Monacensi toties manuscripta reperitur. Nec dubium est, quin etiam alibi
sæpius habeatur, cum Gesnerus in edita Bibliotheca scribat, illam in multis Italiae biblio
thecis manuscriptam Græce exstare. Sed nisi Græci ipsi eam magni fecissent , in lot pro
fecto exemplaria tanto labore non descripsissent. Hac itaque ego etiam de causa operm
pretium me facturum putavi , si non tantum eam e manuscriptis codicibus eruerem , et (I
mutua collatione perficerm , sed Latinitate insuper donarem et sic ut jam prodit, meo
qualicunque labore concinnatam publicarem . Quod autem eam nobilissimi et amplissimi
viri , domini plurimum observandi, A. V. inscribo et dedico , causis meo judicio satis justis
el gravibus adduc'us facio. Primum enim cum ex A. V. manuscriptis codicibus illam de
scripserim , et deinde Latine verterim sicque ad prelum aJornarim ; quod absque illis
fuisset, facere mihi non licuisset , decere omnino judicavi , ut unde in Græca lingua ha -
bere ipsam contigit , eodem , hoc est, ad A. V. jure quasi postliminii reverteretur. Cumque
etiam ad alia quædam opuscula quæ antehac publicavi et ad reliqua eliam mea studia bac
lerus per plures annos bibliotheca A. V. cum à manuscriptis, tum ab impressis libris
instructissima, clemenler mihi patuerit : pro eo etiam hac mea dedicatione gratitudinis
aliquod signum dare volui. Ac denique cum A. V. non tantum bonas litteras, arles el
scientias intelligal, sed etiam amet, ornet et provehat; cui rei satis est indicio, quod cuni
bibliothecam illam publicam a majoribus collectam , quotannis adhuc magna libroruni
novorum accessione amplificat, lum scholam ei adjunctain , cujus ego quoque per plures
annos discipulus olim fui , clementer adhuc fovet ei sustentat; confido etiam hanc Epiiomen
ostis logicæ , qua nulla magis ad omnes alias arte's, scientias et facultates utiliter ei docen
das et discendas est necessaria, A. V. non esse plane displiciluram . Paruo: sane per se ,
faleor, A. V. humilitas hujus logicæ respondet . Sed eam , ut opinor, aliquantulum sublevaru
et attollere poterit Joannis Ducæ Græcorum imperatoris majeslas, cujus mandato ab aucto
re Blemmide primum conscripla fuit . Eam igitur ut A. V.clementer suscipiat el me porro
etiam sibi commendatum habere dignetur, majorem in modum submisse rogo : quapi
quidem ego a divina clementia reipublicæ oroandæ et tuendæ salvam et incolumem esse
precor .
Augustæ Vindelicorum e museo, 16 Augusti, anno Domini 1607.
A. V. observantissimus M. Jo . WEGELINUS Augustanus.

ΕΠΙΤΟΜΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ
TA KEJAALA

EPITOMES LOGICÆ CAPITULA .

α ' . Περί όρου. A 1. De definitione.

β. Περί διαιρέσεως..
γ'. Περί πείρας, εμπειρίας , τέχνης και επιστή-
μης εν ώ περί των δυνάμεων της ψυχής..
δ' . Τίνες εισίν οι της φιλοσοφίας ορισμοί.
ε' . Περί επινοίας .
ς'. Περί αιρέσεως · τίς ή κατά την φιλοσοφίας
αίρεσις .
ζ'. Τίς ή της φιλοσοφίας διαίρεσις..
η'. Περί συνωνύμων , έτερωνύμων , ετέρων ,
ομωνύμων τε και πολυωνύμων και παρω-
κύμων ..
θ' . Περί των πέντε φωνών.
ι' . Περί γένους και είδους, εν ώ και περί σχέ . 10. De genere el specie, in quo είiam de schesi, kρε
σεως ..
2. De divisione.
3. De experimento. experientia, arte et scientia ; εη
quo etiam de animæ polenliis agilur.
4. Quæ sint philosophiæ definiliones.
5. De conceptu meniis, seu nolione.
6. De secla : quæ sil in philosophia secia.
7. Quæ sil philosophiæ divisio .
8. " De univocis, diversivocis , diversis, æquivocis
item el multivocis, el denominativis (ut hæc ap
pellant ).
9. De quinque vocibus .
esi , habitudine seu relatione.
CS7 NICEPHIORI BLEMMIDE 688

11.viduis
De generibus et speciebus , in quo etiam de indi- Α ια'. Περί γενών και ειδών εν ώ και περί ατό
. μων .
12. De differentia et accidente..
13. De proprio, in quo etiam de communi.
14. De prædicamentis (ut vocant).
15. Amplius de prædicamentis.
16. De iis yace prædicantur, ubi etiam de eo quod est
in aliquo .
17. De uno, eodem el diverso , in quo etiam de hypo-
stasi agitur.
18. De priore et de posteriore et de simul.
19. De substantia .
20. Adhuc de substantia .
21. De quanto, in quo eliam de molu .
22. De quali et qualilale.
23. De iis quæ sunt ad aliquid .
24. De agere el pati el habere .
25. De oppositis .
26. De nomine et l'erbo ,
27. De oratione et propositionibus.
28. De materiisquc in propositionibus considerantur,
et de restrictitionibus.
29. Ca non restrictis propositionibus.
30. De afirmatione et negalione.
31. D) s syllogismo el conversione.
32. De tribus figuris.
33. De prima figura .
34. De secunda el lerlia figurll ,
35. De secundæ el tertiæ figure- reductione ad pri-
mam figuram , el de abduciione ad impossibile.
36. De syllogismis hypotheticis .
37. De sophismalis seu captionibus in dictione.
58. De sophismalis extra diclionem .
39. De elencho seu reprehensione, et quod omnes pa-
ralogismi seu viliosæ ratiocinationes ad ignoratio-
nem elenchi reducantur.
40. De propositionibus el syllogismis .
ιβ' . Περί διαφοράς και συμβεβηκότος .
ιγ'. Περί ιδίου, ενώ και περί κοινού .
ιδ' . Περί κατηγοριών .
ιε' . "Ετι περί κατηγοριών .
ις '. Περί των κατηγορουμένων , εν ώ και περί
του έν τινι .
ιζ'. Περί ενός, ταυτού , και ετέρου • ενώ και περί
υποστάσεως.
ιη'. Περί προτέρου και υστέρου και περί του
άμα .
ιθ'. Περί ουσίας.
κ ' . "Ετι περί ουσίας .
κα'. Περί ποσού • εν ώ και περί κινήσεως .
κβ' . Περί ποιού και ποιότητος.
κγ'. Περί των πρός τι.
κδ' . Περί του ποιείν και πάσχειν και έχειν.
κε' . Περί των αντικειμένων .
Β κς'. Περί ονόματος και ρήματος .
κζ'. Περί λόγου και προτάσεων .
κη'. Περί των εν ταϊς προτάσεσι θεωρουμένων
υλών , και περί προσδιορισμών .
κθ'. Περί απροσδιορίστων προτάσεων.
λ' . Περί καταφάσεως και αποφάσεως.
λα'. Περί συλλογισμού και αντιστροφής .
λβ'. Περί των τριών σχημάτων .
λγ' . Περί του πρώτου σχήματος .
λδ. Περί του δευτέρου σχήματος και τρίτου.
λε'. Περί της του δευτέρου και τρίτου σχήματος
αναγωγής εις το πρώτον σχήμα, και περί της
εις αδύνατον απαγωγής.
λς'. Περί των υποθετικών συλλογισμών .
λζ'. Περί των παρά την λέξιν σοφισμάτων .
λη', Περί των εκτός της λέξεως σοφισμάτων.
λθ'. Περί ελέγχου, και ότι παντες οι παραλο
γισμοι εις τήν του ελέγχου άγνοιαν ανά .
γονται .
μ'. Περί προτάσεων και συλλογισμών .

NICEPHORI BLEMMIDÆ
EPITOMES LOGICÆ PROEMIUM .
Ι

SYNOPSIS .

1. Causam impulsivam ab ulilitate sumptam indicat auctor , quare hos Commentarios logicos ediderit ,
simulque occasionem scriplionis explicat , qure ſuit regis postulatum ; et ilem tempus nolai quo scripserit,
juvenilem nimirum ælalem , cum eleganti Kbel el decoro modestiæ . - 2. Collationem regni el philosophiæ
parlim a fine, partim a forma perilam instiiuit. — 3. Per consectarium ostendit regni ei philosophir con
junciione quam proxime ad divinam imaginem perveniri, et hinc etiam ad subdilos magnam felicitatem
propagari, quod Platonis sententia confrmat. - 4. Cum præcisione per expolitionem confirmai, scienter
regere summam esse practicæ philosophiæ perfectionem , el regem qui cum in practica , cum theoretica et
logica philosophia fueril versaius , quasi Deum quemdam alierum in terra deprehensum iri. – 5. Thesin
ad hypothesin transferi, el quod generatim dixit, ad imperatorem suum applıcal cum ejusdem commen
dalione. - 6. Causam instilulæ scriptionis repelil . – 7. Veniam petit siquid vel in ordine transposuerit,
vel in ipsorum præceplorum perſectione minus assecutus fuerit .

PROE IIUM . C ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ.

21. Quandoquidein logica scientia ad sacras Lil-
leras et universas veritatis rationes non exiguum
aſſert emolumentum : convenire judicavimus , fut
rationis discipulis , qui rerum veritati initiali es-
sent, exiguos aliquos hac logica commentarios no
stros relinqueremus, quos ad regis postulatun ju .
1
α'. 'Επειδήπερ η λογική επιστήμη προς την ιε.
ραν Γραφών και πάντας τους της αληθείας λόγους
ουκ ολίγον φέρει το χρήσιμον • δέον εκρίναμεν τοις
του λόγου φοιτηταίς του όντος και της αληθείας μυ
σταις μικρούς τινας εν ταύτη τη λογική λιπείν ημε.
τερους υπομνηματισμούς, ούς αίτησαμένω βασιλεί ,
683 EPITOME LOGICA , 690
νέοι έτι όντες και προς φιλοσοφίαν εισαγωγικοί A venili etate, cum adhuc ad plhilosophiam in
και ανεπιστήμονες (οποίοι και εις το εξής έκ της troduceremur et ignari essemus ( quales etiam
συντρόφου ραθυμίας και ρυπαρίας διεμείναμεν )έκ- deinceps ex solila ren :issione et squalore perman
δεδώκα μεν, ούτω προοιμιασάμενοι. simus) sic præfati edidimus .
Β. Βασιλείας και φιλοσοφίας πολύ το συγγενές τε 2. Regni et philosophiæ mulia est cognatio et
και ομοιότροπον. Και άμφω γάρ το μεγαλείον της convenientia . Ambo enim divini imperii majesta
θεαρχίας εξεικονίζουσι , και τον ίσον προτίθενται tem quasi in eligie repræsentant , el parem sibi
σκοπόν εαυταίς • η μεν των αξιών υπερέχουσα , και scopum proponunt ; cum illud quidem dignitatibus
ταις αρχαίς επιτάττουσα · η δε των τεχνών εξάρ- antecedai et potestatibus imperet : hæc autem ar
χουσα και των επιστημών , και νομοθετούσα ταύταις libus et scientiis cum imperio præsit , hisque !!
απάσαις, και καλουμένη δια ταύτα τέχνη τεχνών pibus leges præscribat ; ac ob id ars artium et
και επιστήμη επιστημών ώσπερ και βασιλεία των scientia scientiarum vocetur ; quemadmodum po .
αξιών αξία και υπεροχή των υπεροχών . gnum dignitas dignilaluin el eminentiarum emi.
nenlia .
γ'. Βασιλείας ούν και φιλοσοφίας συνελθουσών τε- 3. Quando proinde regnum et philosophia coie
B
λειον το κατ' εικόνα θείαν χαρακτηρίζεται και αν rint, tum imaginis divinæ perfectio exprimitur ,
ενδεές , ώς έξον ανθρώπω, το αρχικόν αποδείκνυται omnisque indigentie expers , quantum et quatenus
κάντεύθεν ευζωία και ευπραγία τοϊς άρχομένους homini contingere 3 polesi , imperium denion
πολλή καθώς που και τις μέγας φιλόσοφος έγνω- stratur , atque hinc etiam ad subditos beatitudo
μάτευσεν άριστα, τότε τους υπηκόους εύ έχειν άπο- vitæ et rerum regendarum prosperitas derivatur .
φηνάμενος, ότε βασιλεύει φιλόσοφος, η φιλοσοφεί Quemadmodum etiam alicubi magnus quidam plii
βασιλεύς . losophus oplime censuit , qui pronuntiavit , liinc
bine cum subditis actum iri , cum regil philosophuis,
aul rex philosophatur.
δ '. Και ίν' είπω συντόμως το πάν, ουκ άλλο τι 4. Atque , ut breviter rem omnem dicam , scien
έστι το βασιλεύειν επιστημονικώς ή της πρακτικής ter regere nihil est aliud quam active philosophiæ
φιλοσοφίας αυτό το ακρότατον. Εν αυτώ γάρ άπαν summum fastigium . In ipsa enim omnis legum
το νομοθετικόν τε και δικαστικόν. Ει δε τούτο, ſerendarum et judiciorum ratio consistit. Quod
μετά του θεωρητικού τε και λογικού και εν πράγ- cum ita sit, comparata insuper et contemplative et
μασι και δόγμασι βασιλικώς επιστατήσει και βασι- C rationalis philosophie cognitione , rex ut rege di
λεύς " και το προνοητικών και διακυβερνητικών και gnum est et agendo el decernendo præerit et pro
όλως το παιδευτικών ενδείξεται πανταχού, και θεός videntiam ac gubernandi dexteritatem et per on
τις άλλος επί γής ευρεθήσεται , μετά της τών όντων nia eruditionem ubique ostendet , el aller quidam
γνώσεως ακωλύτως των καταδεεστέρων επιμελούμε- in terra deus deprehendelur , ut qui cum entique
νος . eognilione citra impedimentum etiain inferiorum
rerum curam suscipiat .
ε'. Ταύτ' ουν ο έμός αυτοκράτωρ ειδώς, ότι πολλών 5. Hæc igitur cum sciret imperator meus ,
περί φιλοσοφίαν εισάγει σπουδήν, τοίς φυσικούς maxima ad philosophiam incumbit diligentia , et
πλεονεκτήμασι την περί τα κάλλιστα μελέτην επι- cum excellentibus naturæ notitiis optimorum slu
συνάπτων , εξ ών ομού πέφυκεν εντελώς κατορθού- diorum exercitationem conjungil , quibus simul
σθαι πάν έργον τίμιον. junctis omne honestuni opus 4 et negotium per
Secle et cum laude administrari consuevit.
ς'. Επει δε και ημάς τους μικρούς μικράν τινα 6. Quoniam autem etiam nos pro tenuitate 10
και πρόχειρον αυτώ συνεισενεγκείν του σπουδάσμα - D stra exiguuum aliquod et facile sibi jussit afferre
τος εκέλευσεν αφορμήν, αποπληρούντες την κέλευ- opusculi subsidium ; ut mandato ejus pareremus ,
σιν τους υποτεταγμένους εισαγωγούς έν φιλοσοφία subjectasin philosophiam compendiarias introduc
κατ ' επιτομήν συνετάξαμεν ολίγους υπομνηματισ- iones , exiguos commentarios , composuimus.
μούς .
ζ' . " Οθεν εί τις των επιστημόνων το παρόν επέρ- 7. Quare si quis doctorum in præsens incide .
χοιτο συνταγματιον μή προς το της υπομνηματί- opusculum , ne ad commentationis indispositionem
σεως άμεθόδευτον και το των επιστασιών ακατευ el præceptorum minus accuratam solerlemque
στόχητον άφορών οργιζέσθω . Και γάρ ό δέδοται, dexteritalem respiciens irascatur . Quod enim da
τούτο και είρηται και ως δέδοται. “Ο δε ή σύνοικος cum est , id etiam dictum est , et ul dalum est .
αμέλεια και η ακαθαρσία φθάσαι κεκωλύκασιν Quod autem negligentia nobis lasmiliaris ei inexpur
ημάς, εκ της πλουτοδότιδος φιλοσοφίας εισφερέτω gali animi crassilies assequi prohibuerunt , ex li
παρ' εαυτού ο ήξιωμένος λαβείν, της τε άνε πίστη beralissimo philosophiæ penu ultro huc , qui copis
μοσύνης συγγινωσκέτω ημίν . auferre , afferat, el nostræc ignorantiæ veniam im
creato
691 NICEPITORI BLENMIDE 692
SYNOPSIS CAPITIS PRIMI,
QUOD EST DE DEFINITIONE .

1. llomonymia rocabuli Graciöcou el significatorum enumeratio. – 2. Quo significato hic accipiatur.

3. Definitio definirionis cun explicatione ejusdem logica . -4. Quare definitio oratio definiatur. – 5. Quare
concisa. — 6. Quare adjiciatur, naturam subjeclæ rei declarans.-- 7. Virtus definitionis , quod cum de
finito converlatur ; quæ etiam exemplo definitionis hominis declaratur , quam Græci velerés adhuc gen
ciles usurparunt; quæ ex eorum sententia per singulas particulas explicatur. — 8. Vilium definitionis ,
quando non convertitur cum definilo , quod fil duabus ex causis ; vel ex additione vpl rubiraciione dic .
lionum , qucrum illa deſectum , hæc ercessum rerum causalur. – 9. Occupatio , qua docel quæ additio
definitionis conversionem impediat el quod propriorum ac inseparabilium accidentium addilio definitioris
conversionem non destrual , sed tantum brevitatem viliel , el quod hac de causa in definitiones lanlım
descriptoriasassumanlır. - 10. Proprie dicta definilio el definitio descriploria quid diſerant. - 11. De
finitio descriptoria cur ita dicta . 12. Usus descriplionis. - 13. Definitionis descriptoriæ usus.
14. Definitionem descriploriam non eodem semper modo fieri. 15. Insciliæ esse, cum suppeluni dil
ferentiæ essentiales , usurpare accidentales, et describere quod potuerit definiri , nisi imperfeciorum ratio
sit habenda. - 16. Definitiones etiam sumi ex maleria ei forma . — 17. Sumi ilem ex ' subjecio el fine.
18*. Sumi denique ex subjecto solo, el ex fine solo , cum alierutrum sufficit, plerumque lamen cum ge
nere . :
19. In hujusmodi erian definitionibus ( quæ alias causales dicuntur) reperiri quæ generibus el
differentiis constiluentibus sint analoga , sive proporlione respondeant. — 20. Cur olsuoi quos Latine
definitiones reddimus , ila Græcis dicti. — 21. Alia ratio cur el oplomo? el opon , il est definitiones el
firies ila Græcis dicci. - 22. Y toypaon que Latinis est descriptio cur Græcis ila dicta . ubi etiarn
åvadoyia definitionis , descriptionis et descriptoriæ definitionis enucleatur . — 23. Annotatio de proprio
quod in definitionibus el descriptionibus differentice ralionem habeuil , sive essentialis sive adventiliæ ;
pruut nimirum fuerit proprium .

5-6 CAPUT I. A ΚΕΦΑΛ . Α'.

De definitione , Περί όρου .
1. Quod Græcis õpos est, dicitur quidein eliai α' . "Ορος λέγεται μεν και το οροθέσιον· λέγεται
limes. Sed et cin principium , lum ipse linis rei δε και η αρχή του τράγματος και το τέλος αυτό .
dicitur. Sic enim universum quod extremitates ha- Ούτω γαρ το ταν το πεπερασμένον ώρισμένον κα
let, ώρισμένον, id est terminatum vocatur, quate- λείται , καθδ πεπέρασται. Κατά τούτο το σημαινόμε
vus extremitates habel. Quoad hoc significatum νον και 'Αριστοτέλης όρον εκάλεσεν, εις όν αναλύε
ctiam Aristoteles öpov, id esi , lerminum vocavit , ται η πρότασις . Οίον έστω πρότασις, Βασιλεύς φ :
in quem propositio resolvitur . Velati sit propositio : λοσοφεί · όροι της προτάσεως ταύτης εισί, το
Ilex philosophatur : όροι , id est termini 7 hujus βασιλεύς, και το φιλοσοφεί . Εις ταύτα γάρ αναλύε
propositionis sunt, tò rex et ta philosophatur. In ται η πρότασις, ώσπερ εις τελευταία πέρατα , και
hiec enim , ut in ul:imas extremitates propositio ουκ έστι δυνατόν περαιτέρω προελθείν την ανάλι
resolvitur, nec fieri potest ut resolutio ulterius pro- σιν . "Ωσπερ γάρ άρχαι ταύτα της εν προτάσει συν
' edat. Quemadmodum enim bæc compositionis in θέσεως, ούτω και τέλη τυγχάνει της αναλύσεως. Και
propositione principia, sic el resolutionis fines sunt . η αρχή δε και το τέλος πέρατα λέγονται. Πέρας
Et vero cum principium lum finis , tépata , id est B γάρ έστι το κατάντημα. "Οθεν τοις μεν εκ της
extremitates dicuntur. In quod enim aliquid evadit αρχής προς το τέλος Ιουσι το τέλος πέρας ευρίσκε .
rie desinit, estremitas est . Unde illis quidem qui a ται , τοις δ' εκ του τέλους προς την αρχήν η αρχή .
principio ad fineni eunt , finis ; qui a fine ad prin . Και άμφω δε τα πέρατα , διά το κατ' αυτά ωρίσθαι
cipium , principium extremitas deprehenditur. Sed το πράγμα , όροι κατονομάζονται . Λέγεται όρος και
I ambæ extremitates quod secundum cas res ler- στάσις ρητορική, και κεφαλαιον τη στάσει ομωνυ
niinala sit , termini denominantur . Dicitur όρος μούν , και δογμάτων περίληψις. Και πώς λόγος κε .
aliam status rhetoricus et caput, quod eodem cum φαλαιώδης και ευσύνοπτος όρος καλείται. Τάττεται
slalu venil nomine, el dogmaluni seu sententiarum δε όρος και το ορίζειν και επί ασφαλείας και βε
comprehensio ; el omnis in summam contracta βαμώσεως .
oculisque subjecta oralio , όρος vocatur. Sed et adhibetur etiam όρος et ορίζειν pro securitate el cal: -
tione cum indicem rei obnoxiæ et oppignorate damus.
2. Insuper autem præter hæc dicitur Öpo; et β' . " Ετι δε παρά ταύτα λέγεται όρος και ορισμός
ορισμός id quod Latinis est finis et finitio seu de- c ο εκ γένους και συστατικών διαφορών , ή των αναλο
finitio , nimirum ex genere et constituentibus diffe- γούντων αυτοϊς συγκείμενος λόγος και σημαίνων
rentiis aut talibus quæ his analoga sunt 8 conflata ουσίαν πράγματος εν ολίγω: περί ου νυν πρόκει-
oratio , et quæ rei substantiam paucis significal : de ται λέγειν ημάς . Σημαίνει μέν γάρ και το όνομα
qua nunc dicere nobis est proposilum. Nam el no- πράγματος ουσίαν, αλλά σκιωδώς : ο δε ορισμός φα -
men quidem etiam rei substantiain , sed obscure, νερώς: ον και αποδιδόασιν ούτως .
delinitio autem , aperte significat, quam etiam sic
explicant.
3. Definitio est oratio concisa , naturam rei sub- γ'. "Ορος εστί λόγος σύντομος , δηλωτικός της φύ
jeciæ declarans ; id oratio proin ut genus assump- σεως του υποκειμένου πράγματος. Το μεν ούν λόγος
693 EPITOME LOCICA . 6945
ως γένος είλητεται το δε σύντομος, και το δηλω- A tum est : at το concisa et το declarans naturami rei
τικός της φύσεως του υποκειμένου πράγματος , ως subjecte , ut diferentiae constituentes.
διαφοραί συστατικαί.
δ'. Λόγος τοίνυν είρηται ο ορισμός προς αντιδια- 4. Definitio igitur oratio dicta est, ut a nomine
στολήν του ονόματος · ότι το μεν όνομα κάν όπω- contradistingueretur; quod licet nomen ipsum etiam
σουν σημαίνη φύσιν πράγματος και αυτό, αλλ' ούν quoquo modo naturam rei significet, ex una lainen
εκ μιας συνέστηκε λέξεως · ο δε λόγος εκ δύο λέξεων dictione constat : oratio autem ex duabus ad mini
το ελάχιστον . mum dictionibus conficitur.
ε'. Σύντομος δε, διά τε τους άλλους μακρούς και 5. Concisa porro et propter alias losigas oratio
τους διεξοδικώς περί φύσεως πραγμάτων διαλαμβά- nes, et eas que fusae pluribusque ambagibus de
νοντας. reruin nalura disceptant .
ς'. Επει δε εισι λόγοι σύντομοι και ουκ εισίν c! 6. Quandoquidem autem concisæ sunt orationes,
τοιούτοι ορισμοί, φύσιν πράγματος μη δηλούντες, et non lamen definitiones, quippe quæ rei natu
οία και τα αποφθέγματα» το , Γνώθι σαυτόν, το , Μη- ram non declarant , ut suntapophthegmala , td Nosce
δέν άγαν, και τα τοιαύτα· διά τούτο προσετέθη το δη- teipsum , το Ne quid nimis , et hujuscemodi : propter
B
Νωτικός της φύσεως του υποκειμένου πράγματος . ea adjectum est , td naturam subjectæ rei declarans.
ζ . 'Αρετή δε του ορισμού εστι το αντιστρέφειν 7. Definitionis porro virtus est converti cum defi -
προς το οριστόν, οίον ώς εν υποδείγματι τον άν • nilo, velut in exemplo : 9 hominem definiunt ani
θρωπον ορίζονται ζώον λογικών θνητον νου και επι- mal rationale mortale, intelligentie et scientiæ ca
στήμης δεκτικόν. Και ζώον μεν λέγουσιν αυτόν pax . Et animal quidem dicunt eum cum ab inani
χωρίζοντες από τε των αψύχων, και από των φυτών nis , tum a plantis et plantanimantibus separantes .
και των ζωοφύτων . Επει δε το ζώον γένος έστι των Quoniain aulem animal el ralionalium , et irraliona
λογικών τε ζώων τε και αλόγων , διά τούτο προστιν liam animalium genus est , propterea etiam ratio
θέασε και το λογικόν, διιστώντας τον άνθρωπον τών nale apponunt , hominem ab irrationalibus anima
αλόγων ζώων. Επει δε και τους αγγέλους ζώα λέ- libus dirimentes. Et quia angelos animalia dicunt
γουσι λογικά, προς δε και τα ουράνια σώματα, ζώα rationalia ; et insuper etiain corpora cælestia
λογικά τερατεύονται διά τούτο προστιθέασι και το animalia esse rationalia fingunt : propterea et
θνητόν , από των ειρημένων τον άνθρωπον διαστέλ od mortale a dictis hominem distinguentes adji
λοντες. Αλλά και νύμφας μακραίωνας είναι μυθεύ- ciunt. Sed el longævas nymphas esse ſabulantur
ονται ζώα λογικά και μακρόβια, όμως μέντοι c animalia rationalia et Iongaui vitam agentia , mor
θνητά, εκ φύσεως , αλλ' ουκ εκ μαθήσεως γινώ talia ramen nihilominus; naturii, non ex institutione
σκοντα τους τεχνικούς τε λόγους τους επιστημονι omnes artium el scientiarum rationes cognoscentia.
κούς . Τούτων ούν αφιστώντας τον άνθρωπον προσ Ab his igitur sejungentes hominem definitioni ejus
τιθέασι τω όρω αυτού και το νου και επιστήμης adjiciunt etiam το intelligentis et scientie capax .
δεκτικόν. "Έστιν ουν ούτος ο όρος εκ γένους μεν Definitio ergo hæc ex genere quidem , animali ; ex
differentiis autem constituentibus ralior.ali et mor
του ζώου , εκ δε συστατικών διαφορών του τε λογι
κού και του θνητού και το νού τε και επιστήμης tali conslat. Sed et tè intelligentiæ el scientiæ ca
δεκτικόν ίδιον όν του ανθρώπου : συστατική έoικε pax , quod hominis est proprium , constituenti simile
διαφορά διά το ουσιωδώς προσείναι αυτό. Είσι γάρ est differentia , propterea quod essentialiter alest
2.αι ουσιώδη ίδια , ά τινες διαφοράς μονοειδείς όνο ei . 10 Sunt eniin etiam essentialia propria , quite
μάζουσιν. 'Αντιστρέφει τοίνυν και δηλωθεις ορισμός aliqui diferentias monoides, id est , unius species
προς το οριστόν. Και γάρ εί τι άνθρωπος, τούτο .
nominant. Convertitur ergo declarata definitio cum
ζώον λογικών θνητόν νου και επιστήμης δεκτικόν, definilo. Si quid enim homo est , hoc animal ratio
και εί τι ζώον λογικών θνητών νου και επιστήμης Dale mortale , intelligentiæ el scientiæ capax est ;
δεκτικόν, τούτο άνθρωπός εστιν . 'Αρετή μεν ούν D animal rationale, mortale, intelligentia et scientiae
του ορισμού το αντιστρέφειν προς το οριστόν· κα- capax , hoc homo est. Definitionis igitur virtus
πια δε το μη αντιστρέφειν. est, cum definito converti ; vitium vero est (defini
lionis) non converti ( cum definito ).
η'. Γίνεται δε το μη αντιστρέφειν ή διά προσθή- 8. Evenit autem ul non convertatur aut pro
κην λέξεων, η δι’ αφαίρεσιν. Και ο μέν των λέξεων pier dictionum : additionem aut propler subtrac .
πλεονασμός έλλειψιν των πραγμάτων εργάζεται, ή tionem. Ει dictionum quidem redundantia, defe .
δ: έλλειψις των λέξεων των πραγμάτων πλεονασμόν. cium reruni ellicit, et sic utraque ex parte, cuin ex
Και ούτως αμφοτέρωθεν εκτε του πλεονασμού και redundantia lum ex deleclu imperfecta est definitio.
της ελλείψεως ατελής ο όρος εστίν . Ει γάρ επί του Si quis eniin in definitione hominis redundans di
κατά τον άνθρωπον ορισμού πλεονάσας τις ταις λέ- clionibus inquial : Homo est animal rationale, mor .
ξεσιν έρεί, "Ανθρωπός έστι ζώον λογικών θνητόν νου tale, intelligentia et scientis capax , grammaticun :
και επιστήμης δεκτικών γραμματικόν • έλλειψιν των defectum rerum admisit . Νeque enim si quid livino
πραγμάτων εποίησεν. Ου πάντας γάρ τους ανθρώ- est , hoc animal rationale , mortale , intelligentiæ
πους τα όρια εμπεριέλαβεν, αλλά μόνους τουςγραμ- et scientiæ capax , grammaticum est. Sin autem
695 NICEPHORI BLEMMID.E C6
rursus dictionibus aliquis leficiens inquial : Homo 4 ματικούς. Και εί τι μέν ζώον λογικών θνητών νου
est animal rationale, mortale, 11 secundum Grr- και επιστήμης δεκτικών γραμματικόν, τούτο και
canicas nogas rebus abundavit. Quas enim hæ 1011- άνθρωπος . Ου μήν δε και αντιστρέφει : ουδέ γάρ ει
gævas nymphas introducunt, una cum hominibus τι άνθρωπος , τούτο ζώον λογικών θνητον νου και
complexus est . Et siquid equidem homo est , boc επιστήμης δεκτικών γραμματικόν . Ει δέ γε πάλιν
animal rationale mortale est : non autem siφuid ελλείψας ταις λέξεσιν είπoι τις, "Ανθρωπός έστι ζώον
animal rationale mortale est , hoc jasa etiain homo λογικών θνητον, έπλέονασε κατά τον Ελληνικό,
esi . ύβλον τοις πράγμασι. Και ας γάρ ούτος νύμφας
εισάγει μακραίωνας, τους ανθρώποις συμπεριέλαβε. Και εί τι μέν άνθρωπος , τούτο ζώον λογικόν θνητών,
ουκ εί τι δε ζώον λογικών θνητόν , τούτο ήδη και άνθρωπος.
9. Cæterum et hoc sciendum est quod illa (modo ) θ'. Ιστέον δε ότι εκείνη η προσθήκη την του όρου
additio conversionen definitionis prohibeat, quæ κωλύει αντιστροφήν, ή προστιθείσα αυτή, και μη
adjicit ipsi ea quæ in omnibus definitis non spe- θεωρούνται εν πάσι τοίς όριστούς . Επε ! τoί γε και
olantur. Quoniam nimirum el propriormn el eorum των ιδίων και των εν πάσι τοίς υπό το αυτο είδος
accidentium , quæ in omnibus individuis spectan B ατόμοις θεωρουμένων συμβεβηκότων προσθήκη την
jur, additio conversionem non prohibel, sed non αντιστροφήν ου κωλύει • περιττολογίαν δε μόνην
secessariam duntaxat orationis copiam afleri ; et εμπο !εί, κάντεύθεν την συντομίαν του όρου περιαι
cxinde, definitionis brevilalem tollit. Si quis enim ρεί. Και γάρ εί τις τώ του ανθρώπου όρο το γελα.
divininis definitioni to risibile et ereclum incedens στικών προσθήσει και το ορθοπεριπατητικόν, ου πα
aljiciat , nequaquam violabil conversionem. Si quid ραβλάψει την αντιστροφήν ουδαμώς. Εί τι γαρ
enim animal rationale, mortaie, intelligentiæ el ζώον λογικών θνητον νου και επιστήμης δεκτικόν
scientiæ capax , risibile , erectum incedens : hoc γελαστικών ορθοπεριπατητικόν, τούτο άνθρωπος :
eliam homo est. Et si quid bomo , lioc animal ra και εί τι άνθρωπος , τούτο ζώον λογικών θνητον νου
Lonale , mortale , intelligentie et scientiæ capax, και επιστήμης δεκτικόν, γελαστικών, ορθοπεριπα
visibile, ereclum incedens est. Al propria et inse- τητικόν. Παραλαμβάνονται δε τα ίδια και τα
parabilia accidentia in d ; finitiones descriptorastas- αχώριστα συμβεβηκότα εις τους υπογραφικούς όρι
sumuntur . σμούς.
12 10. Differl aulem proprie dicta definitio a ι'. Διαφέρει δε και κυρίως ορισμός του υπογραφι
definitione descriptoria ; quo:l proprie dicta defini- κού ορισμού: ότι ο μεν κυρίως ορισμός εκ γένους
io ex genere et differentiis omnino essentialibus C συγκειται και διαφορών των όλων ουσιωδών • ο δε
constat, descriptoria aulem ex genere el differen- υπογραφικός εκ γένους και διαφορών, τινών μεν ού .
I is aliis essentialibus, aliis accidentalibus. σιωδών, τινών δε επουσιωδών .
11. Ob hoc enim ipsum etiam descriproria defini. ια'. Διά τούτο γάρ και υπογραφικός ορισμός λέ
lio dicitur, quod ex parte quidem cum definitione, ex γεται, ότι κατά το μέν κοινωνεί τώ ορισμό , κατά
pirte vero cum descriptione communicat. Descriptio τα τι δε τη υπογραφή. Και γάρ η υπογραφή έκ τε
enim el ex genere et propriis el inseparabilibus ac- γένους και ιδίων και συμβεβηκότων αχωρίστων συν»
identibus constat, ut siquis dical : Homo est ani ίσταται ως όταν είπoι τις, "Ανθρωπός έστι ζώον
Yinal risibile, erectum incedens, latis unguibus pra- γελαστικών, ορθοπεριπατητικόν, πλατυώνυχον, χερσί
«litum , utens manibus. Composita enim est hæc χρώμενον. Συνέστη γάρ ή τοιαύτη υπογραφή εκ
viescriptio ex genere animalis , et differentiis γένους του ζώου, και διαφορών επουσιωδών , του το
essentiam consequentibus, risibilis quod est pro- γελαστικού όπερ έστιν ίδιον, και των άλλων άπερ
porium , tum aliis quæ sunt inseparabilia acciden- εισ συμβεβηκότα αχώριστα .
ia .

12. Usum autem habet descriptio ,quando res non
D
habet essentiales differentias.
13. Sed el descriptoria definitio ulilis est cum
res habet essentiales quidem differentias, sed non
tamen sutlicientes, quæ ipsam perfeclam exhibeant,
lil in definitione equi . Dicimus enim , Equus est ani-
1η 1 irrationale. Ει το irrationale qui lein 13 est
ditferentia essentialis ; sed quia ab omnibus ani-
malibus equun separare non potesi, etiam proprium
adjicimus, quod est hinpiendi facultate præditum .
Sed el aliqui majoris perspicuitatis gratia to qua-
drupes, quod cst inseparabile accidens, adjiciunt,
sic dicentes : Equus est animal irrationale quadru-
pos binniendi facultate præditum ,
ιβ'. "Έχει δε το χρήσιμον η υπογραφή , όταν ουκ
έχη το πράγμα ουσιώδεις διαφοράς.
γ '. Χρήσιμος δε και ο υπογραφικός ορισμός,
όταν έχη μεν το πράγμα ουσιώδεις διαφοράς , ου
μην αρκούσας εις το ανελλιπώς παραστήσαι
αυτό· ως επί του όρου του ίππου . Λέγομεν γάρ,
"Ιππος έστι ζώον άλογον και το μεν άλογον ουσιώ
δης διαφορά έστιν · αλλ' επειδή των όλων ζώων χω
ρίσαι τον ίππον ου δύναται, προστιθέαμεν και το
ίδιον , όπερ εστί το χρεμετιστικόν. Τινές δε διά σα
φήνειαν πλείονα και το τετράπουν, όπερ εστίν αχώ
ριστον συμβεβηκός , προστιθέασιν , ούτω λέγον
τες: "Ιππος έστι ζώον άλογον τετράπουν χρεμετι
στικόν .
697 EPITOME LOGICA . 638
ιδ'. Ου πάντοτε δε και υπογραφικός ορισμός πάσι Α 14. Non semper autem descriptoria definitio
χράται τοίς ουσιώδεσι και έκτοτε τοις επουσιώδεσιν , omnibus vtitur essentialibus (differentiis) et hinc
αλλά και μια μόνη πολλάκις αρκούμενος ουσιώ- essentiain sequentibus, sive adventitiis ; sed sæpe
δει διαφορά , το λοιπόν εξ επουσιωδών συμ- eliam una sola acquiescens essentiali differentia ,
πληροί . quod reliquum est ex adventitiis complet.
ιε'. Διαφορών δε ουσών ουσιωδών ακουσών εις τον 15. Quando vero essentiales differentiæ sufli .
ορισμόν , το παραλαμβάνειν επουσιώδεις άτεχνίας ciunt ad definitionem , inscitiæ est adventitias as
εστίν. Ωσαύτως και το δι' υπογραφής δεικνύειν το sumere ; codein modo et descriptione ostendere
πεφυκός δειχθήναι δι ' ορισμού • πλήν ει μή πως quod definitione Ostendi potest ; nisi quis ad im
προς ατελείς τον λόγον ποιούμενος τις, ου δύναται perfectos sermonem faciens non possit illis ex es
το πράγμα σαφώς αυτοίς εκ των ουσιωδών και μά- sentialibus et solis differentiis manifesto rem ob
νων παραστήσαι διαφορών. Τότε γάρ και διαφοράς oculos ponere. Tunc enim etiam adventilias dife
επουσιώδεις ,διά τους προς τους ο λόγος, εις διασάφη- rentias propter eos ad quos sermo ll , uberioris
σιν πλείονα παραλήψεται . explanationis gratia assumel.
ις '. Λαμβάνονται οι ορισμοί και εξ ύλης και εξ Β 16. Sumuntur definitiones et ex materia et cx
είδους . Οίον, 'Ανδριάς έστιν εκ χαλκού πεποιημένος forma, veluti : Statua est ex ere facia viri speciem
ανδρός είδος εμφαίνων. "Ύλη μεν ούν έστιν ο χαλκός 14 representans. Materia proinde quidem est ες,
και αναλογεί τα γένει το δε ανδρός είδος εμφαί- et generi proportione respondet . At td .viri spe
νων , είδος δν , ταις διαφοραίς αναλογεί ταις συστα- ciem repræsentans, cum forma sil , differentiis
τικαίς : constituentibus est analogum .
ιζ'. Λαμβάνονται και εξ υποκειμένου και τέλους. 17. Sumuntuir eliam ex subjecio et fine. Subje
Υποκείμενον μεν ούν έστι , περί και το οριστόν κα- clum quidem est, circa quod definitum occupatur ;
ταγίνεται τέλος δε , ου στοχάζεται . Οίον Ιατρική anis autem quo collineal seurespicit, ut : Medicina
έστι τέχνη περί τα ανθρώπεια σώματα καταγινο- est ars quæ circa humana corpora occupatur, quo .
μένη, υγείας περιποιητική . Υποκείμενα γάρ τη rum sanitatem asserit. Medicinæ enim subjecia
ιατρική τα ανθρώπεια σώματακαι τέλος δε το περι- sunt humana corpora ; Gnis autem est, sanitatem
ποιείσθαι αυτοίς την υγίειαν και η παρούσας διαφυ» ipsis asserere , et vel presentem conservare, vel ab
λάττειν, ή απούσαν ανακαλείσθαι. sentem revocare .

ιη'. Λαμβάνονται και εξ υποκειμένου μόνου και
εκ τέλους μόνου , όταν εκ θατέρου τούτων δυνατόν η
δηλούσθαι το πράγμα. Εξ υποκειμένου μόνου ορι-
σμός, ώς ότε λέγει τις , Υαλουργικήεστι τέχνη κα
ταγινομένη περί την ύαλον· έκ δε του τέλους μό .
του, ώς το, Μαγειρική εστι τέχνη εδεσμάτων κα-
τασκευαστική .
εθ ' . Θεωρούνται δε και εν τοις τοιούτοις άπασιν
ορισμούς τα γένεσιν αναλογούντα και διαφοραις ταις
συστατικαίς • ώσπερ καν τους προσεχώς ειρημένοις
ή τέχνη μεν ως γένος εστίν, ώς διαφορα δε συστα-
τ : και τα λοιπά.
C 18. Sumuntur eliam ex subjecto solo el tine solo,
cum ex horum altero res declarari potest. Definitio
ex subjecio solo est , ul cum dicit aliquis, Vitraria
est ars quæ circa vitrum occupatur. Ex fine autem
solo, ul Culinaria seu coquinaria est ars quæ cibos
apparal.
19. Spectantur vero etiam in hujuscemodi onie
nibus definitionibus , quæ generibus et differentiis
constituentibus sunt analoga , quemadmodum etiam
in illis quæ modo ante diclæ sint , ars quidem ut
genus ; cælera autem sunt , ul constituenles diffe
rentiae ..

κ'. Την κλήσιν δ' έχουσιν οι ορισμοί εκ μεταφοράς
τών της γης οροθεσίων» ως γάρ δι' εκείνων χωρίζε-
ται τα χωρία απ' αλλήλων, ούτω και διά των ορισ-
μών απ' αλλήλων τα πράγματα διακρίνεται .
κι'. Λέγονται δε και ορισμοί και όροι διά τε το
περιορίζειν και περικλείειν, και ούτω διαχωρίζειν
εξ αλλήλων τα οριστά, και διά το ενόρατα και ευσυν-
οπτα και σαφή ποιείν τα πράγματα. Δηλoύσι μεν
γαρ και τα ονόματα φύσεις πραγμάτων , ώς έφημεν.
Διό και τινες όρους συνεσταλμένους ταύτα κεκλήκα .
σιν, ώσπερ ούν ονόματα εξηπλωμένα τους ορισμούς :
τλήν ο δηλούσι τα ονόματα, σκοτεινώς τε και ασα-
φώς και αδιακρίτως δηλούν πεφύκασιν' οι δε όροι
καθαρώς και σαφώς και διακεκριμένως , διά το χρή .
σαι διαφοραίς και ταύταις ουσιώδεσι, τουτέστιν
20. Appellationem sortiti sunt oρισμοί , id est ,
D definitiones 15 ex translatione terre οροθεσίων,
id est limilum . Quemadmodum enim per hos ſundi
a se invicem separantur, sic etiam res a se invicem
mediantibus definitionibus discernuntur.
21. Dicuntur autem etiain ορισμού και όροι, id
est definitiones fines, quod circumquaque ci
niant et undique claudant, ac sic a se invicem de
finita disseparent, quodque res aspeclui obvias el
perspicuas manifestasque faciant. Nam et nomina
quidem etiain naluras rerum , ut diximus, expli
canl : quapropter etiam ipsa aliqui contractas de
finitiones vocarunt ; quemadmodum definitiones ,
explicala nonina. Verumtamen id quod declarant
nomina , obscure et inevidenter indiscreteque de
clarare solent : definitiones contra pure el evidene
699 NICEPHORI BLEM MIDE .- 700
1er et discrete, propterea quod liferentiis utantur , Αουσίας και φύσεις πραγμάτων δυναμέναις απ' αλλή
iisque essentialibus, hoc est , quæ essentias et na- λων διαχωρίζειν.
Puras rerum a se invicem disseparare queant.
22. Descriptio autem hanc appellationen soiliļa est x3 . Η δε υπογραφή ταύτης της κλήσεως έτυχε
quod umbralili picturi simil's sit. Perfeclit enim διά το έoικέναι σκιαγραφία . Τελεία μεν γαρ γραφή
pictura definicio quidem similis est , quæ ipsam ο όρος έoικε , δηλών αυτήν την φύσιν του πράγμα -
rii naturam declarat ; descriplio autem umbrali τος . Η δ' υπογραφή σκιαγραφίας μιμείται τινα.
Jem aliquam picturam 16 imitatur. Cum enim ca Τα γαρ περί τήν φύσιν του πράγματος διαλαμ
4612. circa rei naluram sunt.inlercipial, ex illis βάνουσα δίδωσιν εκ τούτων εικάζειν το πράγμα
rem conjectandam concedit. Descriptoria autem “Ο δε υπογραφικός ορισμός ούτε σκιαγραφία έoικεν,
definio umbratili, nec perleclæ picturæ , sed inter- ούτ' αυ εντελoγραφία, αλλά μεσότητα τιν :. Προσεγ
medio alicui similis est : propius lamen accedit γίζει δε μάλλον είτε τω ορισμώ, είτε τη υπογραφή ,
sive ad definitionem sive ad descriptionem pro κατά τας ουσιώδεις και επουσιώδεις διαφοράς, εξ ών
essential bus vel adventitiis differentiis. ομού και συνέστηκεν .
B κγ'. Ιστέον δ' ότι και το ίδιον εν τοις ορισμοίς τε
23. Sciendum denique quod etiam proprium cum
in dilinirionibus lui in descriptionibus differentice και ταις υπογραφείς λόγον έχει διαφοράς, ουσιώδους
rationem habeat : essentialis quidem , id quod pure μεν το καθαρώς ουσιώδες, ο και διαφοράν μονοειδή
essentiale est,quod etiam , ut diximus, ironvidem seu καλούσιν , ώς είπομεν, ώς μη κατά πλειόνων ειδών
unius speciei νοcant diferentiam, quia de pluribus λεγόμενον , οίον εν ανθρώπω το νου και επιστήμης
speciebus non dicitur, ve! ut in Ionine, intelligentia δεκτικόν » επουσιώδους δε διαφοράς λόγον έχει το
et scientize capax . Essentiam aulem : equentis diſſe . λοιπόν ίδιον · οίον εν ανθρώπω το γελαστικών , εν
rentie rationem obtinet reliquum proprium , ut in ίππιω το χρεμετιστικών , και εν κυνι το υλακτικόν.
honine ridendi, in equo binniendi, in cane latrandi "Όπερ ίδιον κάν επουσιώδες είη , πλήν αλλά συμβε
facultatem habens. Quod proprium est si tale est , βηκότος παντός προτιμότερον , όσο και είδος όλον
lit essentiam consequatur, omni tamen accidente χαρακτηρίζειν δύναται πλέον η άπαν συμβεβη
tanto cst præstantius, quanto magis lotam speciem κός.
quam omne accidens inprimere et insignire po
lest.
Αι διαιρέσεις του πρώτου βιβλίου του σοφωτάτου Βλεμμίδου καθ έκαστον κεφάλαιο ».
ή εκ γένους και συστατικής διαφοράς :
" Ο όρος ή εξ ύλης και είδους
εξ υποκειμένου και του τέλους .
17 Divisiones prioris libri doctissimi Blemmidæ per singula capila.
1. Limitem .
2. Extremitatem , ut sunt principium et linis.
3. Terminum logicum quomodo Aristoteles dicit õpos, id est, terminum :voco
in quem resolvitur propositio.
4. Stallim rbel oricum .
"Όρος significa! 5. Caput statui homonymum . 1
6. Dogmalum comprehensioneın .
7. Omnem breveni et compendiosam orationem .
8. Securitatem el cautionem .
9. Definitionem , quæ definitur oratio concisa naturam rei subjectæ decla
rans ,

Genere et differentia constituente,

Dilinitio conficitur vel ex Maleria et forma ,
{ Subjecto el fine (sive conjunctis sive conjunctis).
diferentiis essentialibus,
Definitio differentiis aliquibus essentialibus, aliquibus ess : 1
Definitio descriptoria conficitur ex genere el liam consequentibus,
Descriptio propriis et inseparabilibus accidentibus,
Delinilio perfecte,,
Descriptio similis est pictura umbratili,
Definitio descriptoria internrediæ .

18 SYNOPSIS CAPITIS II,

QUOD EST DE DIVISIONE .
1. Præmissis aliquot divisionibus et subdivisionibus rerum divisionis modos investigal. 2. Ocio errume
ral in universuin , cosdemque exemplis declaral. 3. A genere in species. – 4. A specie in individua .
701 EP TOME LOGICA. 702
- 5. A lotis in parles, quas dividit in similares el dissimilares , el ulrasque describit. 6. Ab uno et
ad unιm . - 7. ' A voce homonyma seu mquiroca in sua significata . - 8. A substantia in accidentia .
9. Ab accidentibus in substantias. 19 10. Ab accideniibus in accidentia. 11. Censel ex his octo
wodis tres tantum esse proprie dividendi modos , salteni,
ridun non esse divisionem , sed enumerationem reliquos quia
abusive sic dici . – 12. Ostendit a specie in indi.
ipsa infinita sunt . 13. Nec ab accidenti
bus esse in substantias divisionem , sed esse eam potius a substantia in alias substantias. - 14. Nec
a substantia in accidentia , sed saliem a substantia in alius substantias vicissim accidentia habentes.
15. Nec ab accidentibus in accidentia, sed vel a genere in species, vela substantia inalias substantias.
16. Nec in illis quæ ab uno el ad unum dicuntur quod eorun uli infinitorum sil tantum enuntiario.
17. Divisioquare
, subdivisio et superdivisio (è totale::s) quid differuni, el quando hac fieri debeat,
ex eodem genere seclæ species dicantur Græcis övttolaipoúueva . - 19. Αlia oppel
18. Causa 21. In speciebus inter se collaris et individuis non
Talionis causa . 20. Quid natura prius.
esse natura prius, qua de causa illæ à VTeolo!!poúdeva dicantur. 22. Nec magis el minus in illis esse,
secus quam in his quæ ab uno el ad unum dicuntur..

ΚΕΦΑΛ . Β' , A CAPUT II .

Περί διαιρέσεως .
α '. Πάν πράγμα η διαιρετόν έστιν ή αδιαίρετον.
Το δε διαιρετόν ή καθ' αυτό διαιρείται, ή κατά
συμβεβηκός. Και το μεν καθ' αυτό διαιρούμενον ή
ως πράγμα διαιρείται η ώς φωνή . Και ει μεν ως
πράγμα, γίνεται από γένους είς είδη διαίρεσις, και
από είδους εις άτομα , και από όλων εις μέρη , και
αφ' ενός και προς έν. Ταύτα γαρ ώς πράγματα
διαιρούνται . Ει δε ώς φωνή, γίνεται η διαίρεσις
από ομωνύμου φωνής εις διάφορα σημαινόμενα . Το
μεν ούν καθ' αυτό διαιρούμενον , τοιαύτην επιδέχε-
ται την διαίρεσιν· το δε κατά συμβεβηκός ή ώς από
ουσίας εις συμβεβηκότα έχει την διαίρεσιν, ή ως
από συμβεβηκότων εις ουσίας , ή από συμβεβηκότων
B
είς συμβεβηκότα. Ταύτα γάρ πάντα κατά συμβεβη-
κός εισιν.
2. Εντεύθεν τοίνυν φαίνονται τρόποι διαιρετικοί
οκτώ :
γ'. Ο από γένους είς είδη : οίον το ζώον διαιρείται
εις λογικών και άλογον .
δ'. Ο από είδους εις άτομα , οίον ο άνθρωπος διαι-
ρείται είς Πέτρου και Παύλον , και τους λοιπούς κατά
μέρος ανθρώπους.
De divisione.
1. Omnis res vel dividi polest vel nou polest
dividi. Quæ autem dividi potest aut secundum se
dividitur aut secundum accidens. 20 Et quidem
quæ secundum se dividitur, aut ut res alit ut vox
dividitur. Et siquidem ut res dividitur , divisio
fil a genere in species el a specie in individua , et
a tolis in partes, el ab uno et ad unum . Hæc enim
ut res dividuntur. Sin vero ut vox dividitur
a voce bomonyma ( quain æquivocam vocant )
in diversa significata fit divisio . Quod igitur
secundum se dividitur, hujusmodi divisionem
suscipit. Quod autem secundum accidens divi
ditur vel ut a substantia in accidentia , vel ut ab
accidentibus in substantias, vel ut ab accidentibus
in accidentia divisionem habet. Quippe hæc omnia
sunt secundum accidens .
2. Hinc igitur oclo dividendi modi oriuntur.
3. A genere in species , velut animal dividitur
in rationale et irrationale .
4. A specie in individua, velut homo dividitur
in Petruin et Paulum et cæteros particulares homi
nes .

ε' . Ο από όλων είς μέρη , ομοιομερή τε και ανομοιο-
μερή. Και ομοιομερή μεν λέγονται τα δεχόμενα και
το όνομα και τον όρον του όλου τε και αλλήλων • ως
όταν τέμωμεν την σάρκα εις πολλάς σάρκας. Και
γαρ έκαστον των μερών σάρξ λέγεται , και τον ορι- c rimus . Quelibet enim 21 partium et caro dicitur ,
σμών της σαρκός επιδέχεται. Αίμα γάρ έστι πε πηγός
υπό φύσεως. 'Ανομοιομερή δέ εισι τα μήτε ονόματος
μήτε ορισμού κοινωνούντα ή τα όλω, ή αλλήλοις ·
ως όταν διέλωμεν τον Πέτρον εις κεφαλήν, χείρας
και πόδας · ουδέν γάρ εκ τούτων, ούτε το όνομα ,
ούτε τον ορισμόν επιδέχεται του όλου ή των λοιπών
μερών.
ς . Ο αφ' ενός και προς έν ' αφ' ενός μεν, ώς από
της ιατρικής , ιατρικών βιβλίων, ιατρικών εργαλείον .
Ταύτα γάρ αφ' ενός εισιν , επείπερ από μιάς της
ιατρικής ωνομάσθησαν · προς εν δε ώς υγιεινόν
φάρμακον, υγιεινόν βρώμα. Προς έν γάρ βλέπουσι ,
την υγίειαν.
ζ. Ο από ομωνύμου φωνής εις διάφορα σημαινί .
μενα , είτε όλα είτε μέρη · όλα μεν ώς όταν η κύων D Iola sive parles ; ιοιa quidem, ut cum vox canis
φωνή διαιρηται είς τε τον αστρώον κύνα , τον χερ-
5. A lotis in partes cum similares, lum dissi
milares. Et similares quidem dicuntur, quæ reci
piunt el nomen el definitionem cu totius tum sui
invicem ; ut cum carnem in multas carnes secue
el delinitionem carnis recipit. Sanguis enim est
a natura concrelus. Dissimilares aulem sunt, quæ
neque nomine neque definitione vel cum lolo vel
serum invicem communicant ; ut cum Petrum
in caput , manus et pedes diviserimus . Nulla enim
ex his neque nomen neque definitionem totius aut
cxlerarum partium suscipit.
6. Ab unio et ad unum . Ab uno quidem , ut a
medicina medicus liber , officina medica . Hæc enim
ab uno sunt, quandoquidem ab una medicina
πominata sunt. Ad unum vero , ut salutbre medica
mentum , salubris cibus. Ad unum enim , salutem
seu sanitatem respiciuul.
7. A voce homonyma in diversa significata, sive
dividitur et in sidereum el terrestrem el marinuin
703 NICEPHORI BLEMMID.E
canerm . Paries autem 11 cum γλώσσης (lingue ) Α σαίον και τον θαλάσσιον· ταύτα γαρ όλα είσ!. Μέρη
nomen de extremitate , id est , lingula, calceamenti;
el de extremitate, id est, lingula tibiæ ; el de gu-
slaioria animalium particula eſfertur, que partes,
non lola $ int.
8. A substantia in accidentia, ut cum dixerimus :
liom num alii albi, alii nigri sunt.
22 9. Al accidentibus in substantias, ut Albo-
rum alia animala , alia inanimala suni .
10. Ab accidenribus in accidentia , ul Alborum
alia caliila , alia frigida sunt, calida quidem , ut in
calce viva ; frigida vero , ut in nive ( videre est) .
7Ο
δε ώς όταν το της γλώττης όνομα φέρηται κατά του
άκρου του υποδήματος, του άκρου του αυλού , και
του γευστικού μορίου των ζώων • άτινα μέρη εισι
και ουχ όλα .
η' . " Ο από ουσίας εις συμβεβηκότα , ώ : όταν είπω»
μεν : Τών ανθρώπων οι μέν εισι λευκοί , οι δε μέ
λανες .
θ' . Ο από συμβεβηκότων εις ουσίας, ως Των λευ
κων τα μεν έμψυχα , τα δε άψυχα.
ι' . Ο από συμβεβηκότων εις συμβεβηκότα, οίον ,
Των λευκών τα μεν θερμά, τα δε ψυχρά · θερμά μεν
ως επί της ασβέστου , ψυχρά δε ως επί της χιο
νος .

11. Siendum aulem quod modi divisorii pro- ια'. Ιστέον δ' ότι κυρίως διαιρετικοί τρόποι τρείς
B
prie sint tres : a genere in species, a lotis in par- είσιν · ο από γένους είς είδη , και από όλων είς μέρη ,
Les , el a voce homonyma in diversa significata : και ο από ομωνύμου φωνής εις διάφορα σημαινό
ceteri autem modi magis abusive divisorii nomi- μενα · οι δε άλλοι τρόποι καταχρηστικώτερον διαιρε -
nanlur. τικοι ονομάζονται.
12. A speciebus enim in individua non est divi- ιβ'. 'Aπό γάρ ειδών εις άτομα διαίρεσις ουκ έστιν,
sio , sed enumeralio . Individua enim cum infinita αλλ' απαρίθμησις. "Απειρα γάρ όντα τα άτομα διαι
siut, divisioni subjici non possunt. ρέσει καθυποβληθήναι ου δύναται .
13. Sed nec ab accidentibus in substantias ſit ιγ'. 'Αλλ' ουδε από συμβεβηκότων εις ουσίας
divisio . Qui enim dicit allorum alia animala , alia γίνεται διαίρεσις . Ο γάρ λέγων, ότι των λευκών τα
inaniinala esse , quasi a corporibus quæ albedinem μεν έμψυχα, τα δε άψυχα , ως από σωμάτων επιδε
receperunt, qu : e substantiæ sunt, divisionem elli . δεγμένων λευκότητα ποιείται την διαίρεσιν, άτινα
cil . Neque enim accidens in substantias dividi ουσίαι εισίν . Ουδέ γάρ δύναται το συμβεβηκός εις
pilesi, quia quod ut res dividitur, in similia vult ουσίας διαιρεθήναι , ότι το διαιρούμενον ώς πράγμα
sjsidi, non in dissimilia . εις όμοια θέλει διαιρείσθαι, ου μήν εις ανόμοια.
14. Neque vero etiam a substantia in accidentia C ιδ'. Ούτε δε από ουσίας εις συμβεβηκότα γίνεται
hi ! divisio . Dicere enim , hominuin alios esse albos , διαίρεσις. Το γάρ λέγειν ότι των ανθρώπων οι μέν
alios nigros, non est divisio a substantia in acci- εισι λευκοί, οι δε μέλανες, ουκ έστι διαίρεσις από
atrotia , sed a substantia in substantias quæ vicis- ουσίας εις συμβεβηκότα , αλλά από ουσίας εις ουσίας
sim babent accidentia. In hoinines eniin nigros πάλιν εχούσας συμβεβηκότα . Εις ανθρώπους γάρ
( 1 23 albos facta est divisio, qui sunt substantix . μέλανας και λευκούς εγένετο η διαίρεσις , οίτινες
ουσίαι εισίν.
15. Sed nec ab accidentibus in accidentia fit ιε'. Αλλ ' ουδ' από συμβεβηκότων είς συμβεβηκότα
divisio. Nam vel a genere in species est talis divisio, γίνεται διαίρεσις. " Η γάρ από γένους είς είδη εστίν ή
cum colorem in album el nigrum divisero τοιαύτη διαίρεσις · ώς όταν είς λευκόν και μέλαν διαι
( color enini albi et nigri genus est) , vel a substan . ρήσω το χρώμα: γένος γάρ έστι το χρώμα του λευκού
lia in substantias. Dicere enim alborum alia calida , και του μέλανος • ή από ουσίας εις ουσίας. Το γάρ λέ
alia frigida esse , nihil aliud est , quam quod corpo- γειν, ότι των λευκών τά μέν εισι θερμά, τα δε ψυ
rum albedine præditorum alia calorem habeant, χρά, ουδέν άλλο έστιν, ή ότι των σωμάτων των επι
alia frigus. Ipsa enim per se albedo quæ accidens δεδεγμένων λευκότητα τα μεν έχει θερμότητα, τα δε
est, neque calida neque frigida est, quoniam nullum D ψυχρότητα. Και γάρ αυτή καθ' εαυτήν ή λευκότης ,
accidens alii accidenti ad exsistentiam subjectum ήτις εστί συμβεβηκός , ούτε θερμή έστιν, ούτε ψυχρά.
est ; sed sola substantia omnibus accidentibus, ut 'Επεί ούκ έστι τι συμβεβηκός ετέρω συμβεβηκότι
hæc sint , subjicitur . προς ύπαρξιν υποκείμενον · μόνη δε η ουσία πάσι
τοις συμβεβηκόσι προς το είναι ταύτα υπόκει
TOL .

16. Neque vero in illis quæ ab uno et ad unum
sunt divisio speclatur, sed enumeratio . Nam et hæc
inlinita sunt et comprehendi non possunt, quem
admodum sane etiam individua. Dicere enim po
lest aliquis, librun medicum el vas medicum et
emplastrum medicum , et infinita alia . Eodem modo
salubre vinum , salubrem diætam , salubrem sereni
et hujusmodi.
17. Sciendum autem quod divisio , addivisio seu
ις'. Ούτε δε εν τοις αφ' ενός και προς εν θεωρείται
διαίρεσις , αλλ' απαρίθμησις . Αόριστα γάρ και
ταύτα και απερίληπτα, ώσπερ δή και άτομα. Δύνα
ται γάρ ειπείν τις ιατρικών βιβλίων, και ιατρικών
σκεύος , ιατρικών έμπλαστρον, και άλλα μυρία» ώσαύ
τως υγιεινόν οίνον, υγιεινήν δίαιταν, υγιεινόν αέρα,
και τα τοιαύτα .
ιζ'. 'Ιστέον δε ότι διαίρεσις, επιδιαίρεσις , κατά
 705 EPITOME LOGICA. 706
τούτο διαφέρουσιν αλλήλων, καθότι η μεν διαίρεσις A superdivisio et subdivisio secundum hoc diferunt ,
πρώτως τέμνει το πράγμα : η δε επιδιαίρεσις κατά quatenus divisio quidem rem primario 24 secal ;
δευτέραν επιβολήν τέμνει το αυτό πράγμα : η δε γε addivisio allero aggressu eamdem rem dividit ; subdi
υποδιαίρεσις έν των τμημάτων παραλαβούσα τέμνει visio denique unum membrum assumplum parlitur :
αυτό · οίον "Ο άνθρωπος διαιρείται εις άρσεν και velut Homo dividitur in marem el ſeminam . Hoc
θηλυ · τούτο διαίρεσις · και πάλιν ο άνθρωπος διαι- divisio est . Et rursus Homo dividitur in onimanı
ρείται εις ψυχής και σωμα· τούτο επιδιαίρεσις , el corpus ; hoc addivisio est, quæ tum modo fieri
ήτις τότε μόνον οφείλει γίνεσθαι, ότε καθ' έκαστον debet , cum in quolibet primæ divisionis membro ,
των τμημάτων της πρώτης διαιρέσεως, τα της δευ- membra secundariæ divisionis, sive addivisionis
τέρας διαιρέσεως, είτουν επιδιαιρέσεως , θεωρούνται considerantur et spectantur. Ecce enim in mare
τα τμήματα. Ιδού γαρ εν τω άρδενι και εν τω et in ſemina cum anima tum corpus consideratur .
θήλει θεωρείται ψυχή και σώμα. "Οταν δε είπών ότι Quando autem primum dixero substantiam dividi
ή ουσία διαιρείται εις σώμα και ασώματος , είπω in corpus et incorporeum et denuo dicam corpus
πάλιν, ότι το σώμα διαιρείται εις έμψυχον και άψυ- in animalum et inanimatum dividi, subdivisionem
χον ,εποίησα υποδιαίρεσιν.. effeci.
ιη'. Λέγονται δε τα εκ του αυτού γένους τμηθέντα Β 18. Dicuntur porro species quæ ex eodem gene
είδη αντιδιαιρούμενα ως αντίθεσίν τινα προς άλληλα re sectie sunt (είδη αντιδιαιρούμενα), id est species
φέροντα , κάν εκ του αυτού είεν και ενός • οίον το contradivisæ ut que mutuanı oppositionem secum
σώμα και το ασώματoν εκ της ουσίας διαιρεθέντα, trahant, lametsi ex uno el eodem sini : veluti,
και μετέχοντα της ουσίας επίσης , αντίκεινται θάτε . corpus el incorporeum divisa ex substantia et
ρον θατέρο κατά τας ουσιώδεις διαφοράς το μεν substantiam ex æquo participantia quoad essentia
γάρ τριχη διαστατών το δε του τριχη διαστατον les differentias sibi opponuntur, alterum alteri .
είναι πόρρω καθεστηκε . Και επί των άλλων o- Illud enim trina dimensione constal ; hoc autem
μοίως . ab eo ut trifariam in dimensiones paleal, longe
remotum est . El in aliis similem in modum res so
haber.
ιθ' . Λέγουντο δ' αν αντιδιαιρούμενα, και ως ομο- 2519. Sed el dici queant είδη αντιδιαιρούμενα
τίμως μετέχοντα του γένους εξ ου διήρηται , και ως et quod pari ho !:oris gradu participent genus ex
αν είπoι τις όντα ισοδιαιρούμενα και αντί θατέρου quo divisæ sunt et quod sint, quasi dicat aliquis,
θάτερον κατά το ισοδιαίρετον λογιζόμενα . Και γάρ iogoraepouueva, id est, æqualiter in divisionem
εν τούτοις ουκ έστι τό μάλλον και ήττον μετέχον C venientes et tales qualium altera ut aliera quoad
του γένους: ούτε γάρ το σώμα τυγχάνει ουσία μάλ- divisionis equalitaten reputetur . In his enim non
λον του ασωμάτου, ούτε το ασώματoν ουσία μάλλον est , quod genus participet magis el minus. Nec
του σώματος και επί των άλλων ώσαύτως . Ούτε cnim corpus magis estsubstantia quam incorporeum ,
δε το φύσει πρότερον εν τοις αντιδιαιρουμένοις nec incorporeum magis est subsiantia quani corpus.
ευρίσκεται κατά πάντας γάρ τους τρόπους των Et in aliis eodem modo res se habet. Neque vero
διαιρέσεων απεστιν εκ των τμημάτων τό τε μάλλον etiam quod natura prius est εν τοις αντιδιαιρουμέ .
και ήττον και το φύσει πρότερον, πλήν των αφ' ενός νοις, id est in iis quae e regione , sive equaliter divi
και προς έν. dantur, reperitur. In omnibus enim divisionum modis
cum tò magis et minus tum od nalura prius a membris, exceptis eorum quæ ab uno el ad ununi ( sunt di
cunturque) longe remouum est .
κ' . Φύσει δε πρότερον λέγεται το συναναιρούν και 20. Nalura autem prius dicitur, cum quod simul
μή συναναιρούμενον · και συνεισφερόμενων και μη alterum tollit nec ab illo simul tollitur ; tum quod
συνεισφέρον , οίον το ζώον φύσει πρότερον του αν- simul infertur ab altero, nec inferi alterum : veluti
θρώπου , διότι αναιρούμενον συναναιρεί τον άνθρω- ο animal natura prius est homine, propterea quod
πον · ζώου γάρ μη όντος , ουδε άνθρωπος έσται · cum tollilur, homincin secum tollit i quippe si
συνεισφερόμενον δε ου συνεισφέρει : επεί συνεισφέ- non est animal , neque homo erit); 26 cuiu autem
ρεται μεν τώ ανθρώπω (ανθρώπου γάρ όντος και simul inferlur, non sinul inferi ; quandoquidem
ζώον έστιν εξ ανάγκης), ου συνεισφέρει δε τον άν- simul quidem cunin hormine infertur (homine enim
θρωπον . Ζώου γάρ όντος ουκ ήδη και άνθρωπος exsistente el animal est necessario ), non tamen
έσται, αλλ' ίππος τυχόν , ή βούς ή κύων, ή άλλο τι simul inferi liominem , Animali enim exsistente non
ζώον. Φύσει γούν πρότερον εστι το γένος του είδους , protinus etiam homo erit, sed quus fortasse aut
και το είδος των ατόμων. bos, aut canis, aut aliud aliquod animal. Natura
proinde prius est genus specie, et species indivi
duis .
κα' . 'Εν δε τοις είδεσιν ή τοίς ατόμοις ου θεωρεί- 21. In speciebus autem vel individuis id quod
ται το φύσει πρότερον. Ου γάρ το λογικόν φύσει προ- natura prius est, non specialur. Non enim ralio
τερον του αλόγου (επει ουδε συναναιρεί, ουδέ συνεισ- pale natura prius est quan irrationale seu brutum
7,7 NICEPHORI BLEMMID 708
{neque enim simul tollit, neque infertur simul), Α φέρεται) : ουδε πάλιν ο Πέτρος φύσει πρότερος του
nec rursus Petrus quam Paulus natura prior est. Παύλου ..
22. Sed neque rationale magis est animal , mi- κβ:. 'Αλλ ' ουδε μάλλον ζώον υπάρχει το λογικόν ,
nus aulem irrationale seu brutum , neque Petrus το δε άλογον ήττον ουδε ο Πέτρος μάλλον άνθρω
est magis bomo, minusque Paulus. Sed medica - πος και ήττον ο Παύλος. Φάρμακον δε άλλου φαρ
Dentum medicamento alio est salubrius, et liber μάκου υγιεινότερον και βιβλίον άλλου βιβλίου ιατρι-:
alio libro ad medicinam est convenientior sive (si κώτερον .
ila liceat dicere) medicinalior.

Σχήμα κεφαλ . β', περί διαιρέσεως .

ή από γένους είς είδη ,
ή από είδους εις άτομα ,
ή ώς πράγμα ή από όλων εις μέρη,
ή καθ' αυτό ή αφ ενός και προςέν ,
ή ώς φωνή και έστιν από ομωνύμου , φωνής εις
Ιάν το διαφορούμενον διάφορα σημαινόμενα..
από ουσίας εις συμβεβηκότα ,,
η κατά συμβεβηκός ή από συμβεβηκότων εις ουσίας ,
ή από συμβεβηκότων εις συμβεβηκότα.

Tabula capitis 2 de divisione.

aul a genere in species, .
aut ul res
aut a specie in individua,
aut a lotis in parles ,
aut secundum se aut ab uno el ad unum .
aul ut vox , el est a voce homonyma in diversa si
Quidquid dividitur gnilicata .
dividitur
aut a substantia in accidentia ,
allt secundum accidents alil ab accidentibus in substantias ,
aut ab accidentibus in aecidentia.

27 SYNOPSIS CAPITIS JI,

QUOD EST DE EXPERIMENTO , EXPERIENTIA , ARTE ET SCIENTIA ; UBI ETIAM DE ANIME POTENTIs.
28 1. Duas notitiæ divisiones proponi: , ex quarum membris qualuor inter se invicem combinatis omnes
nolitic species producit , quemadmodum etiam sub finem capitis in talulis synopticis ob oculos ponitur .
— 2. Ex prima combinatione experimentum constituir el definit . — 3. Ex secunda combinatione experien .
tiam elicil , quam ibidem definil , el exemplo medicorum enpiricorum declaral . – 4. Ex tertia combina -
rione artis ei scientiæ parlem colligil . -- 5. Ex quarta combinatione perfectam artem et scientiam inſer!,
el utriusque differentiam in objectis indical . - 6. Arlis definilionem proponil , ex antecedentibus illaiam .
- 7. Aliam eliam arlis definitionem proponit , quam alius Luciano Tribuunt , el per singulas particulas
emplicat , ubi etiam per occasionenm oppositorum artis της ματαιοτεχνίας el κακοτεχνίας differentian
osiendil. – 8. Tertiain definitionem artis proferl. – 9. Scieniiæ definitionem proponil êt explical, simul
que ipsam ab arte distinguit, quarum hæc circa pura et non semper eodem modo se habentia rersalur, a !
etiam medicina ; cuin illa circa fluxus elmutationis experlia occupetur , u: physica. — 10. Etymologia i
vocabuli Græci É Talott uns assignat. – 11. Posteriorem capitis partem aggreditur el anime potensias
dividit. — 12. Vegelativas tres recensel , nutricem , auctricem et generatricem. -- 29 15. Vitales et ap
pelentes quatuor, 'voluntatem , electionem , iram el cupiditatem , el porro has in rationales, rationis experies
ei medias subdividil . -- 14. Cognoscentes quinque numeral , menteni , diancam , opinionem , imayina
rionem , sensum , quus eodem modo subdividil. --- 15. Opinionem facit duplicem , cum ratione et sine ra .
tione ,et utramque describil , el exemplis declarat . - 16. Sensum definil . -- 17. Phantasiain item .
- 18. Explicat quare Aristoteles imaginationem vocarit mentem patientem , el primo quidem cur menteni
deinde cur purieniem . -- 19. Per porisma causatsr , cur imaginatione corrupla cognitorum oblivionen :
paliamur , el cur conceptus mentis passiones animæ dicantur . - 20. Dianæam definit . – 21. Explicat
quare dianca mens puiestale vocetur. — 22. Quid conferat el quomodo ad mentem aciu perducaiur et
quod ac quare ejus intelleclio passio dicatur. — 23. Qualenus ab opinione rationali differat. 24. Men
ien describir el determinal , quin'ım hanc nolitiam sinceram habeunt. — 25. Potentiis animæ declararis
( peril, ex quibus animæ potentiis singulæ notitiarum species proveniani , et primo quidem ex quibus eape
rimeilum . - 26. Deinde ex quibus experientia, cum quæ autodia , tum quæ lotopia dicitur. 27. Tertio ,
ex quibus ars . 28. Quartu, ex quibus scientia. - 29. Per porisma , aliud a superiore, quod fuit membro
quario , ariis e! scientice discrimen infert ,
 709 EPITOME LOGICA . 710
ΚΕΦΑΛ . Γ . A CAPUT III .
Περί πείρας , εμπειρίας , τέχνης, και επιστήμης : De experimento , experientia , arle el scientia ; ubi
ενώ και περί των δυνάμεων της ψυχής . eliam de animæ potentiis .
α' . Η γνώσις ή άνευ λόγου έστιν, και μετά λόγου : 30 1. Nolilia vel sine ratione est vel cum ra
και η μερική εστιν, ή καθόλου . tione, estque vel particularis vel universalis .
β . Η μεν ούν άνευ λόγου γνώσις ή μερική ποιεί 2. Quae quidem igitur sine ratione est partico
την πείραν και έστιν ή πείρα ενός πράγματος άλο- laris notitia , experimentum facil ; el est experi
γος γνώσις · οίον όταν τις έν μόνον γινώσκοι βοή- incntum unius rei notitia rationis expers , lit cut
θημα, και τούτω χρώτο, την αιτίαν άγνοών καθ' ήν quis unum solum novit remedium eoque willir.calle
ωφελεί το τοιούτον βοήθημα. sam ignorans propler quam tale reme.lium sit mi le.
γ'. Η δε άνευ λόγου γνώσις ή καθόλου ποιεί την 3. Quæ aulem sine ratione esl universalis noti
εμπειρίαν · και έστιν εμπειρία και των καθόλου γνώ- tia , experientiam constituit. Estque experientia ,
σις άλογος • ώσπερ επί των εμπειρικών ιατρών : universalium notitia rationis expers, ut in medicis
ούτοι γάρ πολλά μέν γινώσκουσι βοηθήματα, την qui empirici dicuntur , propterea nimirui quod
αιτίαν δε της βοηθείας αυτών ου γινώσκουσιν. Εμ- experientia nitantur , videre est . Hi enim mulia
πειρία τοίνυν εστί μνήμη και τήρησις άλογος των Β quidem norunt remedia , sed causain quare juvent
πολλάκις και ωσαύτως όφθέντων. Ο γάρ εμπειρικός ipsa et utilia sint, ignorant. Est igitur experientia
ιατρός εν μνήμη κατέχων και τηρών τα πολλάκις memoria el observatio eorum quæ sippe el eodem
και ωσαύτως όφθέντα ιαματα κέχρηται τούτοις • τον modo visa sunt. Nam medicus empiricus, id est,
γάρ λόγον της ιάσεως ουκ ειδώς . qui experientia niliiur, cuin memoria teneal et obe
servet medicamenta quie sibi sæpe et eodem modo animadversa sunt , ulilur illis , lamelsi rationen
quare sanent , non intelligat.
δ' . "Η δε μετά λόγου μερική γνώσις τέχνης και 4. Porro particularis cum ratione notitia , arlis
επιστήμης μέρος ποιεί « τέχνης μεν, ει το υποκεί- vei scientiæ partem ellicit : artis quidem , si sub
μενον τρεπτον, επιστήμης δε, ει το υποκείμενον jectum sit mutabile, scientice vero , si subjectum
άτρεπτον. iinmutabile.
ε'. Η δε καθόλου μετά λόγου γνώσις τελείαν τε- 31 5. Universalis vero cum ratione notitia ,
χνην ή τελείαν επιστήμην ποιεί • τέχνην μεν, είπερ perfeciam artem aul perfectam scientiam efficit :
έχει τα υποκείμενα τρεπτά τε και άλλοιωτά , εί. artem quidem , siquidem subjecia habet mutationi
δ' άτρεπτα και αναλλοίωτα , επιστήμην . et alterationi obnoxia ; scientiam vero , si muta
C tionis et alterationis experientia. Quippe ars et
scientia quoad subjecta differunt.
ς '. Τέχνη γάρ και επιστημη κατά τα υποκείμενα 6. Quare ars quidem est notilia universalium
διαφέρουσιν. "Έστι μεν ούν η τέχνη γνώσις των κα- cum ratione conjuncta , habens subjecta mutabilia .
θόλου μετά λόγου τρεπτά τα υποκείμενα έχουσα .
ζ". " Η πάλιν, τέχνη εστί σύστημα εκ καταλήψεων 7. Vel rursum : ars est constitutio ex observa
εγγεγυμνασμένων προς το τέλος εύχρηστος των εν lionibus el præceptionibus exercitatione deprehell
το βίω . Σύστημα μεν ούν εκ καταλήψεων, τουτέστιν sis ad utilem aliquam rerum humanarum finem
άθροισμα εξ εφευρέσεων, είρηται, προς αντιδιαστο- pertinentibus confata . Constitutio proinde qui
λήν της πείρας υπαρχούσης γνώσεως μερικής, dem ex observationibus et præceptionibus, hoc est ,
εγγεγυμνασμένων δε , ήτοι δεδοκιμασμένων , διά coilectio seu congeries ex adinventionibus dicta est,
την εμπειρίαν αδόκιμον ούσαν τριβήν. Το δε, πρός ul ab experimento contradistingueretur, quod par
τι τέλος εύχρηστος των εν τω βίω, προστέθειται διά licularis notitia est ; sed exercitatione deprehensis
τάς ματαιοτεχνίας και κακοτεχνίας , αίτινες ουδε sive probalis, propter experientiam , quie probatio
τέχναι εισίν. Η γάρ ματαιοτεχνία ούτε ωφέλειαν nis expers est exercitatio, seu usus. Denique id ad
ούτε βλάβην εισφέρει το βίω, ώς ή νευροβατική, Putilen aliquem reruin humanarum finem pertinen- :
και η κοντοπαικτική • ή δέ γε κακοτεχνία προς το libus ( conflata), adjcctum est propter malas aries
μηδέν ωφελείν και βλάπτει τον βίον , ώς ή γοητική . et vanas aries, quae ne quidem arles ( simpliciter
η' . Τέχνη πάλιν εστιν έξις εδώ βαδίζουσα μετά ila dictæ ) sunt . Nam 32 vana ars nec emolumen
φαντασίας. Πρόσκειται το μετά φαντασίας διά την lum , nec detrimentum affert vilie , ul funambulato
φύσιν · έξις γάρ τις έστι και η φύσις, ώς έχουσα το ria et contolusoria . At mala ars præterquam quod
είναι εν οίς έστιν · οίον έν ζώω , εν φυτώ, έν λίθω nihil commodal, obest etiam vilie , ul incantatoria .
και τους λοιπούς • βαδίζει δε και οδή, τουτέστι κατά 8. Rursus ars est habitus (certa) via procedens
τάξιν προέρχεται , και πάντα κατά λόγον ποιεί , cum imaginatione. Adjectum est to cum imagin ..
αλλ' ου μετά φαντασίας, ώσπερ η τέχνη. Ουδε γάρ lione propler naturam . Nam el natura , quidam ha
προδιατυποι εν εαυτή και βούλεται κατασκευάσαι. bitus est , ut quæ habeat sive contineal esse rerum
" Αλογος γάρ έστιν. 'Αλλ' ο τεχνίτης κεχρημένος in quibus est : ut in animali , in planta , in lapide el
το λόγο, ηνίκα τι βούλεται ποιήσαι , πρότερον διατυ- cieleris . Procedit aulem etiam certa via , lioc est,
ποι το τοιούτον εν εαυτώ, και εί6' ούτως αποτελεί. ordine progreditur, et omnia secundum rationem
711 NICEPHORI BLEMMIDE 712
facit, sed non tamen cum imaginatione quemadniodum ars. Neque enim prius animo in seipsa
concipil quod vult construere, quippe rationis expers est ; sed artifex qui ratione ulitur, quando
aliquid efficere vult, prins id apud seipsum animo concipit, el sic deinde perficit.
9. Jam vero scientia est infallibilis et immutabi- A θ'. 'Επιστήμη δε έστιν ή των καθόλου άπταιστος
lis universalilim notitia . Ea enim quæ cognoscun- γνώσης και αμετακίνητος . 'Απταίστως γαρ γινώ
tur infallibiliter cognoscit, propterea quod natura σκει τα γινωσκόμενα , διά το αυτών άρρευστόν τε και
eorum fluxus ct alerationis expers est . Neque enim αναλλοίωτον. Ουδε γάρ εξετάζει των επί μέρους κρά
particularium temperamentorum proprietates ex- σεων τας ιδιότητας ώσπερ ή ιατρική, αλλά περί του
quirit, ut medicina, sed de universali 33 liomine καθόλου ανθρώπου διαλαμβάνει και του καθόλου
el de universali equo et similibus quæ eodem se ίππου και των ομοίων, άτινα αεί ώσαύτως έχουσι •
semper modo habent, disceplat . Ars vero circa η δε τέχνη περί τα ρευστά, και τα μη αει ώσαύτως
fluxa el non eodem modo semper se habentia ver- έχoντα καταγίνεται . Τα γάρ υποκείμενα ταύτη
satur. Quæ enim huic subjecta sunt Duxa et alte- ρευστά εισι και αλλο! ωτά • καθώς τη ιατρική τα
rationi obnoxia sunt : quemadmodum medicina ανθρώπεια σώματα. "Οθεν και του ιατρού έστιν,
humana corpora . Unde etiam medici est , cum ότε δόντος τινί καθάρσιον εν καιρώ δέοντι, αίφνης
alicui purgationem opportuno dedit lempore , su- δε τραπέντος τηνικαύτα του καταστήματος , κάντεύ
bito aulem lum habitus corporis mulalus el hinc θεν αλλοιωθέντος του υποκειμένου , βλάβη και ουκ
subjectum alteratio est, quod detrimentum , non ωφέλεια το καθαρτίο επηκολούθησε , και γέγονεν ή
8
emolumenlum purgationem sit secutum , el αποτυχία της ιάσεως ού παρά τον λόγον της τέχνης ,
sa nationis frustratio non ex artis ratione, sed ex αλλά παρά το τρεπτών του υποκειμένου και άλλοιω .
mulabili el alterabili subjecti natura contigerit. τόν. Τούτο δε το άστατον των υποκειμένων και επί
Hæc autem subjectoruin instabilitas in omnibus πασών θεωρείται τεχνιών .
etiam artibus consideralur.
10. Unde etiam επιστήμη , que subjecta habet ι'. "Οθεν ή τα υποκείμενα έχουσα στάσιμα επι
slabilia , sic noininala est Græcis quod nos étel στήμη ωνόμασται, διά το επι στάσιν και όρον των
OT20 :4 , hoc est ad slalum deducat ; dum ab inli πραγμάτων άγειν ημάς, της αοριστίας και μετα .
nitione et mutabilitate particulariuin abducit. βολής των επί μέρους απάγουσα . Η γάρ επιστήμη
Quippe é trigonun , hoc est scientia, circa universa - περί τα καθόλου και αμετάπτωτα καταγίνεται.
la et casuum varietatis expertia versatur.
11. Cæteruin et hoc cognoscendum est, poicn- ια'. Δεί δε και τούτο γινώσκειν, ότι των ψυχικών
tiarum animæ alias quidem esse vegetativas, alias δυνάμεων αι μεν εισι φυτικαί, αι δε ζωτικαί και όρε.
vero vitales et appetilivas, alias denique cogno- κτικαί , αι δε γνωστικαί.
scentes . C
34 12. Et quidem vegetative sunt, et nutrix el ιβ'. Και φυτικαί μέν εισιν ή τε θρεπτική και αυ
auctrix et generatrix, vitales autem , et appetitive, ξητική και γεννητική , ζωτικαι δε και ορεκτικα
voluntas el electio , ira seu irascendi potentia, et βούλησις και προαίρεσις, θυμός και επιθυμία.
cupiditas, seu cupiendi facultas .
16. Ει voluntas quidem est , rationalis po- ιγ'. Και η μεν βούλησις δύναμις έστι λογική : άλογοι
lentia : rationis autem expertes polentiæ sunt , δε δυνάμεις και επιθυμία και ο θυμός . Η δε προαί
cupiditas el ira . Electio denique utrisque ambi- ρεσις επαμφοτερίζει . Η μεν γάρ βούλησης αυτής
gil , sive cum utrisque communical . Voluntas καθ ' αυτήν έστι της λογικής ψυχής, και προς μόνον
enim quidem aniinae rationalis est ipsius, qualenus το αγαθόν αποτείνεται η δε προαίρεσις της συμπε
per se consideratur et ad solum bonul exten- πλεγμένης εστί τη αλόγω . Και ποτέ μεν προς του
diluir : cleclio autem ipsius est, quatenus cum λόγου γίνεται , ποτέ δε προς της αλογίας, και αιρεί
irrationali natura copulata est ; el alias quidein τα : τόδε πρό τούδε, διό και προαίρεσις λέγεται .
ad rationem , jas autem ad brutam naturam se explicat, et hoc præ illo aipaitze, hoc est ample
ciitur seu ( si ila «licere liceal; tegit, quapropter criami Tecoaipeo :s hoc esl cleclio dicitur.
14. Cognoscentes denique anime sunt potentie , o ιδ' . Γνωστικαί δε της ψυχής δυνάμεις εισί νούς»
mens, diança, opinio, imaginatio el sensus ; el διάνοια , δόξα , φαντασία και αίσθησις και λογικα:
ex his quidem rationales suni, mens el dianæa, μεν τούτων νους και διάνοια • άλογοι δε φαντασία και
rationis autem experles sunt, imaginatio el sensus. αίσθησις.
15. Opinio denique medie natura est . Nam ι :'. 14 δε δόξα επαμφοτερίζει. Γίνεται γαρ και
el cum ratione et sine ratione esi . Ac sine ra μετά λόγου και άνευ λόγου. Και άνευ λόγου μεν,
όταν χωρίς αιτίας δοξάζη τα πράγματα μετά λόγου
tione quidem quando res sine causu opinatur : cuin δε όταν εξ αιτίας ευλόγου τινός
εις το δοξάσαι πρά
ratione 35 vero, quando ex causa aliqua rationi
γηται· οίον δοξάζει τις την λογικήν ψυχήν αθάνατον
consentanea ad opinandum provehatur : velut opi είναι, μή έκ τινος αιτίας είς τούτο ελθών, ιδού άλογος
halur aliquis aniinam rationalem esse immortalem , η δόξα. Δοξάζει πάλιν άλλος την αυτήν ψυχήν υπά
1: all .: il μο ; causa ad luctus : cn hec est sine χε :ν αθάνατον, αλλ' εκ του είναι αυτήν αυτοκίνητο ,
 7 :3 EPITOME LOGICA ..
ταυτόν δ' ειπείν, αυτενέργητον· το δε αυτοκίνητον A ratiοne opinio. Rursus alius opinatur eamden an .
αεικίνητον · το δε αεικίνητον αθάνατον •ιδού μετά mam esse immortalem , sed exinde qnod a seipsa
λόγου δόξα , ήτις έστι το συμπέρασμα των προτά- movealur, sive quod idem est, a seipsa operetur.
σεων . Quod autem a seipso movetur , semper movetur.
Quod semper movetur, est immortale. Ecce cum ratione opinio, quæ propositionum est conclu
sio.
ις ' . Αίσθησις δε εστιν ή του παρόντος μερική 16. Sensus autem est præsentis rei notitia par
γνώσις . Του παρόντος γάρ αντιλαμβάνεται η αί- licularis . Sensus enim id quod præsens est appre
σθησις · οίον (ή) όρασις, ει μή όψεται τι, ου δύναται hendit : veluti visus nisi vidvat aliquid , cognosce
γνώναι αυτό. Και επί των άλλων ομοίως. re id non poiesi , Et similem in modum in aliis
sensibus res se habel.
ιζ'. Φαντασία δε έστιν ή του απόντος μερική γνώ- 17. Imaginatio est absentis rei notitia particula
σις · ώς όταν χθές ιδών άνθρωπος σήμερον φαντασθώ ris, ut cum heri conspicatus hominem holie eum
αυτόν, ήγουν αναπολήσω τον τοιούτον. imaginatus fuero, hoc est, ejusmodi recoluero .
ιη'. Νούν δε παθητικών και Αριστοτέλης την φαν- 18. Aristoteles autem imaginationem , mentem
τασίαν ώνόμασε • νούν μεν, ώς ένδον εν εαυτή το Β patientem nominavil : menleni quidem quodintus
γνωστόν έχουσαν, και ταυτη διαφέρουσαν της αισθή- in seipsa habeal id quod cognosci potest, et hacic
σεως · ότι άπερ η αίσθησις έξω κείμενα γινώσκει, nus a sensu differal, quod ea quæ sensus extra
δεομένη πάντως της εκείνων παρουσίας προς το posita cognocit requirens omnino eorum præsen
ενεργήσαι περί αυτά, τούτων ή φαντασία τους τύ- liam 36 ut operelur circa ipsa, liorum formas me
πους δια των αισθήσεων απομαξαμένη , έχει εν diantibus sensibus abstersas in seipsa babet ima
εαυτή και δύναται προβάλλειν, μή δεομένη τών έξω ginatio, et promovere potest, υι iis quae extra
κειμένων. Διό καν τοίς ύπνους ενεργεί το φανταστι- posita sunt, non opus habeat. Quapropier etiam
κον, ανενεργήτων μενουσών των αισθήσεων. Νούν imaginativa in somnis operatur sensibus elian
μεν ούν διά ταύτα την φαντασίαν εκάλεσεν ο Φιλό- operationis expertibus manentibus. Hac igitur de
σοφος , παθητικών δε, διότι μετά μερισμού γινώσκει causa imaginationem Philosophus mentem vocavil.
(τα πράγματα) και διαστάσεως εκ των αισθήσεων Patientem aulem , quod cuin partitione el irilere
αρχομένη τε και συνισταμένη και τη χρονίω δια- vallo (res) cognoscit, ut quæ a sensibus el inci
λυομένη πολλάκις απουσία των αισθητών. piat el consislai, et sæpe longa sensibilium absen
C lia dissolvatur.
εθ ' . 'Επεν ούν ουδέν των ενταύθα πραγμάτων 19. Quoniam igilur nibil rerum apud nos sine
χωρίς φαντασίας ισχύομεν νοείν, ουκ απαθής δε κα- imaginatione intelligere valemus, hæc autem pas
θέστηκεν αύτη · διαλύσει δε υπόκειται, καθώς έφη- sionis expers non est , sed dissolutioni, ut dixi
μεν, και φθορά διά τούτο της φαντασίας φθειρομέ- mus, corruptionique subjecta est : propterea cum
νης, την των εγνωσμένων πάσχομεν λήθην • επει innaginatio corrumpitur, eorum quæ nobis cognita
συμπεπλεγμένην τη φαντασία της νόησιν έχομεν. sunt, oblivionem patimur , quandoquidem cum
"Οθεν και τα νοήματα παθήματα λέγεται της ψυχής imaginatione conjunctam intellectionem habemus.
ουχ ότι πάσχει η λογική ψυχή, αλλ' ότι χωρίς του Unde etiain conceplus mentis passiones anime
παθητικού νου, τουτέστι της φαντασίας, ουδέν πέ- dicuntur ; non quod anima rationalis palialur ,
φυκε των εν τω κόσμω νοείν. sed quod sine meote paliente, hoc est sine ima
ginatione, nibil rerum mandanarum intelligere per
naturam polis sit .
κ ' , Διάνοια δε εστι γνωστική των καθόλου μετά 20. Jam vero diancea (ratiocinatio, seu discur.
λόγου δύναμις, ουκ αθρόως , αλλά διά τινος μεθόδου sus) 37 est potentia , quæ cum ratione cognoscit
καταλαμβάνουσα το γνωστόν . D universalia ; quæ non confeslim , sed compendiaria
quaulam via el ratione , id quod cognosci potest,
apprehendit.
κα ' . Καλείται δε η διάνοια και δυνάμει τους διά 21. Vocatur autem diancea eliam niens pole
το συνεπαίρεσθαι των ενεργεία νώ, τουτέστι διά συλ. slale , quod simul evehatur ad mentem actu, hoc
λογισμών ανάγεσθαι προς άπερ απλαίς επιβολαίς και est, ad ea per syllogismos adducatur, quæ sim .
ενεργεία νοεί νούς . plicibus applicationibus melis actu intelligit.
κβ'. Η διάνοια τοίνυν και δυνάμει τους συνεργεί 22. Dianæa igitur, mens polestale, ad offi
προς το δέον , και βοηθεί και ταις ορεκτικαίς δυνά- cium cooperatur, openique ferl etiam appetiti
μεσι της ψυχής, και προς το λελογισμένον αλόγους vis animæ polenlijs , ipsasque cum rationis eso
ούσας αυτάς οδηγεί. Συνεπαίρεται δε και το ενερ
perles sint, ad rationis magisterium deducit. Sed
γεια να προς την των όντων αναγομένη γνώσιν, simul etiam ad mentem aciu evehitur, dum ad
ως είρηται . Διό γούν εκ του ατελούς επί το τέλειον eorurn que sunt notitiam , ut dictun esi , adducitur.
προεισιν , ήγουν εκ του δυνάμει προς το ενεργεία . Hac de causa eliam hujus operatio, hoc est
Διά τούτο και η ταύτης ενέργεια είτουν η νόησις intellectio, passio dicitur, ad distinctionem ope
PATROL . GR . CXLII. 23
715 NICEPHORI BLEMMIDE 716
rationis mentis, quae seipsa perfecta et meus A πάθος λέγεται προς διάκρισιν της ενεργείας του
actu vocatur, ut qua cum essentia concurrentem νού, του αυτοτελούς καλουμένου και ενεργεία νου,
habeat operationem , el cum ea quæ potestate est , ώς τη ουσία σύνδρομον την ενέργειαν έχοντος, όμt
impermistam , et ob id passionis prorsus expers γη τε του δυνάμει και διά τούτο παντελώς απαθή.
sit.
23. Differt autem diana -a ab opinione, quæ cum κγ'. Διαφέρει δε διάνοια της μετά λόγου δόξης :
ratione est, quod opinio quidem cum ratione pro- ότι η μεν μετά λόγου δόξα συμπέρασμά έστιν , ώς
positionum est , nii dictum est , conelusio ; dianca είρηται , των προτάσεων· η δε διάνοια λαμβάνουσα
autem propositiones extra controversiam 38 po- τάς προτάσεις ομολογουμένας κατασκευάζει το
silas accipiens quæsitum confirmat. Accipiens ζητούμενον. Λαμβάνουσα γάρ ομολογούμενος ότι η
enim hoc apud omnes in conſesso posilum , quod ψυχή αυτοκίνητός έστι , και ότι το αυτοκίνητου
anima a se movealur, quodque id quod a se mo- αεικίνητον, και ότι το αεικίνητον αθάνατον , κατα
velur seniper moveatur, et quod denique id quod σκευάζει εντεύθεν αθάνατον την ψυχήν · και ούτως
semper movelor, immortale sil , confirmat binc εκ της τοιαύτης κατασκευής και μετά λόγου δόξα συμ
animam immortalem esse : et sic ex hujuscemodi περαίνει , ότι η ψυχή υπάρχει αθάνατος.
confirmatione concludit opinio , quæ cum ratione B
est , quod anima immortalis sil .
21. Mens denique simplici applicatione, hoc est κδ'. Ο δε νούς απλή προσβολή, τουτέστιν ευθέως.
confestim , sine temporc , melius quam per demon- άχρόνως, κρειττόνως ή κατά απόδειξιν πάντα τα
strationem omnia quæ sub ipsam caduni , inlelli- υποπίπτοντα αυτό γινώσκει , τα νοητά δηλαδή • ην
gibilia nimirum , cognoscit . Quiam salle notiliam δή γνώσιν εκείνοι έχουσιν ακραιφνή τε και αμιγή,
sinceram et imperenistan illi thalient qui per οίτινες δια πράξεως και θεωρίας εις άκρον καθάρ
actionem el contemplationem ad summum purga- σεως και επιστήμης αφίκοντο.
tionis et scientiæ fastigium pervenerunt.
25. Hæc cum ita sese habeant, ex sensu quidem κε' .Τούτων ούτως εχόντων, εκ μέν της αισθήσεως
experimentum emergit. Id enim particularis et εγείρεται η πείρα • και γαρ αύτη μερική εστι γνω
ratione destilula est notitia . σις και άλογος.
26. At vero experientia el ex opinione rationis κς'. Η δε εμπειρία έκ τε της άνευ λόγου δόξης
experie, et ex sensu et imaginatione simul pro- έρχεται , και εκ της αισθήσεως και φαντασίας όμου
venit : et cum quidem ex scis0 et imaginatione, C και ότε μεν εκ της αισθήσεως και της φαντασίας,
Qůtoyla , hoc est , ipsa rei inspectio : pienim αυτοψία καλείται και γάρ αυτόπτης γενόμενος των
empiricus, hoc est , qui experientia nititur, medi- βοηθημάτων και εμπειρικός ιατρός, και βασανίσας
cus, cum 39 ipsc remedia videril, el eadem per αυτά διά της αισθήσεως , και συναγαγών εν εαυτό
sensum probaverit, eorumque operationes per ima- δια της φαντασίας τας ενεργείας αυτών, χράται κατά
ginationem in seipso collegerit , singulis illis per καιρούς εν εκάστω προς τας ιάσεις • οπότε δ ' εκ
occasionem ad curationes utitur ; quando vero ex της αλόγου δόξης ή εμπειρία ορμά, τότε καλείται
opinione rationis experle proruil experientia, lunc ιστορία , ώς όταν τις νομίση τας φύσεις τωνδε των
historia vocatur, ut cum qui arbitratar tales ali- βοηθημάτων τοιάτδε τινάς είναι μη πειρασθείς
quas esse horum remeliorum naturas , cum ipse αυτός , αλλ' απ' άλλων ακούσας και ούτω δοξάσας.
ea nondum expertus fuerit, sed ab aliis audiverit
et sic opinatus fuerit.
27. Ex opinione autem ciim ratione el dianca , κ '. 'Εκ δε της μετά λόγου δόξης και της διανοίας
ars exsurgil . Nam et hæc, perinde ut ipzip, univer- η τέχνη ανίσταται. Και γάρ και αυτη ταύταις ομοί
salia cum ratione cognoscit. ως τα καθόλου μετά λόγου γινώσκει.
28. Scientia denique lum ex dianca, llim ex men- D κη' . Η δε επιστήμη γεννάται έκ τε της διανοίας
le generatur. Ac ea quidem principia, quæ demon- και του νου . Και τάς μεν δεομένας αποδείξεων άρ
strationibus indigent , veluti quod punctum partes χάς, οίον ότι το σημείον άμερες και τα τοιαύτα, εκ
non babeal, el similia, ex dianæa accipit, illa vero της διανοίας λαμβάνει , τίς δ' ομολογουμένας και
quæ apud omnes in confesso sunt et demonstra- ανενδεείς αποδείξεων , οίον ότι ο Θεός αγαθώς και τα
lionibus non indigent, ut quod Deus bonus, et si- όμοια , εκ του νου .
milia , ex mente .
29. Ditert igitur etiam quoad hoc ars a scientia , κύ'. Διαφέρει γούν και κατά τούτο τέχνη επιστή
uod ars quiilein et ex opinione rationis partici- μης , ότι η μεν τέχνη έκ τε της μετά λόγου δόξης
pe et ex dianæa , scientia autem ex dianca el και της διανοίας εγείρεται , ή δέ επιστήμη εκ της
mente emergit. διανοίας και του νου .
 EPITOME LOGICA . 718
717
Σχήμα κεφαλ. γ' , Περί γνώσεως.

ή άνευ λόγου ή μερική ,

ή καθόλου.
Η γνώσις
ή μετά λόγου ή μερική ,
ή καθόλου ,

ή άνευ λόγου ασύστατος ή μετά λόγου

εμπ ης ς
ειρ ή τέχν μέρο
ία
ς
τήμη
πείρα επισ τέχνη ή επιστήμη τελεία

ή μερική ασύστατο, ή καθόλου

Και άλλως.

Γνώσις
ή άνευ λόγου
{ καιή καθόλου
μερική , και ποιεί την πείραν,
, και ποιεί την εμπειρίαν ,

{ και μετά λόγου

ή μερική, μέρος
επιστήμης
ή
τέχνης
ή τρεπτά έχουσα τα υποκείμε
να , και ποιεί τέχνην τελείαν
ή καθόλου ή άτρεπτα , και ποιεί επιστή
μην τελείαν .

40 Tabula capitis 3, De notitia.

vel sine ratione et vel particularis ,
Nolilia est
vel universalis.
vel cum ratione et vel particularis ,,
vel universalis .

vel sine rationc inconsistens vel cum ratione

s
vel arti pars
Exp
eri / entia
iæ
Experimentum ent
Sci ars aut seicolia perfecta

vel particularis inconsistens vel universalis

41 Ει aliler.
vel sine ratione vel particularis, et efficit experimentum ,
vel universalis, el eflicit experientiam.
Notitia ( est) scientia
vel particularis : pars vel

vel cum ratione

{ arlis
vel mutabilia babens subjecta,
vel universalis
el efficit perfectan ariem ,
vcl immutabilia, el elicit per
ſectam scientiam .
719 NICEPHORI BLEMMID.E 72 )

αι μεν φυσικαι , αι δε γεννητικα !

βούλησις,
αν δε ζωτικα και ορε προαίρεσις.
κτικαί , θυμός , και
Των ψυχικών δυνάμεων επιθυμία .
νούς ,
διάνοια ,
αι δε γνωστικαί, δόξα ,
φαντασία ,
αίσθησις .

aliæ quideni altrices,

42 aliæ quidem vegetantes aliæ vero auctrices,
aliæ denique generatrices,
voluntas ,
Animalium seu animæ aliæ vero vitales et electio,
potentiarum (sunt) appetitive ira , et
cupiditas .
mens ,
alia denique cogno dianæa,
scentes opinio ,
imaginatio,
sensus .

SYNOPSIS CAPITIS IV,

QUOD EST DE PHILOSOPHIÆ DEFINITIONIBUS.
4. Sex philosophiæ definitiones commemoral, primam ab objeclo, enle, sumplam ; quæ tamen metaphysice
videatur polius convenire, quæ alias prima philosophia dicitur. Illa enim ens simplicissime considerat,
non qualenus, quantum aut quale, vel aliier determinalum est. 43 2. Secundam iterum ab objecto
divinarum el humanarum rerum desumptam , per partitionem . - 3. Tertiam a fine vel effectu , qui est
meditatio morris, scilicet voluntaria , quemadmodum etiam per occupationem de autoxelpla lacilam obje
clionem prævenil, el cum vilam cum morlem distinguit , ut ila manifestum fiat, qua demorte hic sermo
sil . -
- 4. Quartam ilem a fine, qui est similitudo cum Deo . 5. Probat hanc definitionem . - 6. Per
occuputionem explicat, cur in definitione adjiciatur , quanta ( similitudo) in hominem cadere polest. 7.
Quiniam proponit xat' Étacvov ab ordine, quem philosophia habet inier artes et scientias; quippe quasi
regina super omnes evecta est; quod tamen eliam melaphysicæ convenit. – 8. Sextam xat' Étu Lohoylar el
a fine. Sapientiæ quippe amor, hoc est Dei, qui est ipsa sapientia, dilectio, philosophice finis est. – 9.
Commemoralas definitiones singulas suis auctoribus assignai.

CAPUT IV . A ΚΕΦΑΛ. Δ '.

Quænam sint philosophice definitiones.
1. Mullæ definitiones pbilosophiæ sunt exposite,
ex quibus tamen sex meliores el solidiores sunt
aliis. Ac primo quidem est quæ dicit, pbilosophiam
esse notitiam entium , quatenus entia sunt ; hoc
est, qualenus singula naturam , non qualenus nu-
merum et proprietatem habent . Νeque enim philo-
Soplius 44 sibi proposituan habet , ut particulares
homines cognoscat, quot numero et quales sint
proprietatibus. Neque vero etiam cælera entia si
gillatim, sed naturam eorum communiter considerat
cotien que modo etiam aliarum rerum naturas
scire vult .
2. Secunda definitio est quæ dicit, philosophiam
esse cum divinaruni lum humanarum rerum noti- B σις θείων τε και ανθρωπίνων πραγμάτων. Επει γάρ
tiam. Quoniam enim entia vel corruptibilia sunt vel
incorruptibilia , et incorruptibiliumn quidern divina ,
corruptibiliuin autem humana præslantiora sunt ,
ex præstantioribus partibus omnes ( reliquas) de-
bharavil, et notitiam entium ipsa quoque (hæc defi-
nilio) philosophiam vocavil
Τίνες οι της φιλοσοφίας ορισμοί.
α'. Πολλοί της φιλοσοφίας εκτέθεινται ορισμοί • εξ
δέ εισι των άλλων οι κρείττους και ασφαλέστεροι .
Και πρώτος μεν ο λέγων ότι φιλοσοφία εστί γνώσις
των όντων ή όντα εστιν , αντί του, καθό φύσεως έχου»
σιν έκαστα, ου μήν αριθμού και ιδιότητος · ου γάρ
προτίθεται ο φιλόσοφος ειδέναι τους επί μέρους αν
θρώπους οπόσοι είσι και οποίοι τάς ιδιότητας. Ουδε
τα λοιπά των όντων καθ' έκαστον επισκέπτεται , την
φύσιν δε των όντων κοινώς • ώσαύτως δε και τας
των άλλων πραγμάτων φύσεις επίστασθαι βούλε-
β'. Δεύτερος όρος ο λέγων ότι φιλοσοφία εστί γνώ
τα όντα ή φθαρτά εισιν ή άφθαρτα , τιμιώτερα δε των
μεν άφθάρτων τα θεία, των δε φθαρτών τα ανθρώ
πινα• εκ των τιμιωτέρων μερών τα πάντα εδήλωσε,
και γνώσιν δε αυτός των όντων την φιλοσοφίαν εκά
λεσε .
 721 EPITOME LOGICA .
722
γ' . Τρίτος όρος ο λέγων, ότι φιλοσοφία εστί μελέτη Α 3. Tertia definitio est , quæ dicit , philosophiam
θανάτου , δηλονότι του προαιρετικού . Ουδε γάρ βού- esse meditationem mortis , electiliæ nimirum seu
λεται ο φιλόσοφος περί της αναιρέσεως αυτού μελε- voluntariæ. Neque enim hoc philosophus meditari
ταν. Ούτω γαρ αν τους δημιουργικούς ανατρέποι νult, quomodo sibi ipsi manus inferat (sic enim coll
νόμους : εί γε ο μεν δημιουργός συνέδησε το σώ. dititias leges everterel ; siquidem conditor quidem
ματι την ψυχήν, ο δε βούλεται τον τοιούτον αναλύειν animam cum corpore copulavit, ille aulem hujusce
δεσμόν παρά την του συνδήσαντος κέλευσιν. 'Αλλ' modi copulam injussu ejus qui copulavit dissolvere
επει διττή έστιν η ζωή (και γάρ ή μεν φυσική , ή presumit). Sed quoniam vita duplex est (est enim
δε προαιρετική και φυσική μεν η συνάφεια της ψυ- alia quidem naturalis, alia vero electiva ; et natu
χής και του σώματος , καθ' ήν υπό της προνοίας ετά- ralis 45 quidem , connexio animæ et corporis, se
χθημεν ζήν, καθ' ήν το σώμα δεσμεί την ψυχήν : cundum quam a divina providentia vivendi dispo
προαιρετική δε (ζωή) ή προς το σώμα συμπάθεια sitionem accepimus, qua corpus ligat animam ;
και περί τας ηδονάς ασχολία , καθ ' ήν η ψυχή εαυ- electitia vero, conjunctio seu consortium cum cor
την δεσμεί και προσπατταλεύει τω σώματι ) : διττός pore et circa voluptates occupatio, qua seipsam
γινώσκεται δε ο θάνατος , φυσικός και προαιρετικός. και anima ligat, et corpori afigit) : duplex etiami mors
Και φυσικός μέν έστι θάνατος και του σώματος διαχω- esse cognoscitur, naluralis el electiva . El naluralis
ρισμός από της ψυχής , καθ ' όν άπας άνθρωπος τε- quidem mors est disseparatio animæ a corpore,
λευτα • προαιρετικός δε θάνατος και κατ' αρετήν υπάρ- secundum quam omnis homo decedit, electilia vero
χει ζωή · καθ' ην ο αληθής φιλόσοφος χωρίζει και mors, secundum virtutem vila exsistit ; secundum
προ του φυσικού θανάτου την ψυχήν εκ του σώμα- quam verus philosophus eliam ante moriem walu
τος νέκρωσιν απεργαζόμενος των παθών » (και) διά ralem separat animan a corpore, dum passionum
της τοιαύτης νεκρώσεως των απαθεί κατά το δυνατόν mortificationem operatur, et hujuscemodi mortif
ομοιούμενος. "Έστι δε και κοινότερον περί της του catione naluræ impassibili , quantum ejus fieri po
θανάτου μελέτης είπείν • ότιπερ και την εντεύθεν εκ- test, similis efficitur. Sed licet etiam communius de
δημίαν εν να φέρων διαπαντός και μελέτημα ταύ- meditatione mortis disserere : quod qui ex hoc
της τιθέμενος έμμονον , πάντων φιλοσοφήσει των muudo discessum mente semper circumfert et in
σωματικών την απαλλαγήν , και όσα την ψυχήν βελ- constante hujus meditatione versatur , is libcratio
τιοι κατορθώσαι σπουδάσει , και την αρετήν και συμ- nem ab omnibus corporalibus commenlabitur et
πολιτευομένην και συνέκδημον κτήσεται, των επι- quæcunque animum meliorem efficiunt, peragere
κήρων ανταλλαξάμενος τα αιώνια .
C studebit, virlulemque cum in republica comitem ,
lum in peregrinatione sociam habebit, caducis 46
δ' . Τέταρτος όρος εστίν ο λέγων ότι φιλοσοφία fluxis
et 4. Quarta definitio permuta
pro æternis est quætis. ait, philosophiam
έστιν ομοίωσις Θεώ κατά το δυνατόν ανθρώπω . esse similitudinem cum Deo , quanta in hominem
cadere potest..
ε'. Επεί γάρ ο Θεός διττας έχει τας ενεργείας τας 5. Quoniam enim Deus habel duplices operatio
μεν γνωστικές των όντων, καθ' ας πάντα γινώσκει nes ; alias quidem quibus cognoscit entia , secun
και πρό γενέσεως αυτών • τάς δε προνοητικάς των dum qua3 omnia eliam ante ortum suum co
καταδεεστέρων , καθ ' ας προνοείται του κόσμου παν- gnoscil ; alias vero, quibus egenarum rerum pro
τος αλλά δή και ο φιλόσοφος των όντων σπεύδει videntiam babet , secundum quas loli mundo pro
πάντων είναι θεωρητής και την τών όλων φύσιν επί- spicit, jam vero etiam philosophus eorum, que sunt
στασθαι · προνοείται δε και των καταδεεστέρων : διά contemplator esse, et rerum universarum naluram
μεν της θεωρητικής τα δόγματα διδάσκων της αλη- scire contendit ; quin et egenarum rerum rationem
θείας, διά δε της πρακτικής ήθη ρυθμίζων και νο- et curam habel, quando contemplativæ quidem
μοθετών τα δέοντα και δικάζων και παντοίαν άλλην DP (philosophice ) beneficio , dogmata seu decreta veri
ποιούμενος επιμέλειας του συνοίσοντος · είκότως ή latis docel ; activæ aulein mores ad concinnitalem
φιλοσοφία διά ταύτα Θεώ υπάρχει ομοίωσις .
confor
mat, et de officiis leges promulgat , et sen
tentias dicit , et in quamvis aliam profuturi curam el diligen tiam incumbil : eapropter philosophia
jure similitudo cum Deo essistit .
ς'. Πρόσκειται δε το κατά το δυνατόν ανθρώ- 6. Bene autem adjectum est, quanta in bominem
πω καλώς , επεί των γνώσεων και των προνοιών cadere polest ; siquidem notitiarum et providentia
πάμπολυ το διάφορον. "Ων γαρ αι ουσίαι διάφοροι rum magna esl diversitas. Quorum enimi substan
και καθ' όσον, τούτων και αι τελειότητες κατά liæ sunt diverse et in quantum sunt diverse , ho .
τοσούτον διάφοροι. Τίς δε σύγκρισης φύσεως πάμπαν rum etiain perfectiones 47 in tantum sunt diverse.
τρεπτής και ρευστης προς την μακαρίαν εκείνην ου- Algui que comparatio est naluræ per omnia mula
σίαν και παντάπασιν εξηρημένην απάσης φθοράς bilis fluxuque cum beala illa substantia quæ ab
και τροπής την πά τα νούν μή μόνον ανθρώπινον , omni corruptione et mulatione exempla est , quæ
αλλά και αγγελικών ες άπειράκις άπειρον υπερβαί- que omnem non modo humanum , sed etiam angeli
νουσαν ;; cum intelleclum in infinities infinituin transcendit ?
723 NICEPHORI BLEMMIDÆ 724
7. Quinta definitio est, quae philosophiam arlem A ζ' . Πέμπτος ορισμός και την φιλοσοφίαν τέχνην τε
artium et scientiam scientiarum definit : cum om- χνών και επιστήμην επιστημών οριζόμενος , επε!
des artes et scientiæ sua principia a philosophia πάσαι τέχναι και επιστημαι παρά της φιλοσοφίας
accipiant', siquidem hæc universorum naluras scit. λαμβάνουσι τας αρχάς, εί γε τών όλων αύτη τάς
φύσεις επίσταται .
8. Sexta el ultima definitio est , quæ philoso- η'. " Εκτος και τελευταίός έστιν ορισμός και την φι
phiam esse dicit amorem sapientiæ , hoc est , Dei λοσοφίαν είναι λέγων φιλίαν σοφίας , τουτέστιν αγά
«liflectionem . Ipse enim est αυτόσοφία , hoc est, ipsa πην Θεού . Αυτός γάρ έστιν η αυτοσοφία και ο φι
sapientia ; quique amat ipsum et quantum fieri λων αυτών, και κατά το δυνατόν διά θεωρίας και
polest contemplatione et actione cum ipso congre. πράξεως αυτώ συνών , εκείνος αν κυρίως κληθείη
titur , ille proprie φιλοσόφος , hoc est, Sapientise φιλόσοφος .
amans seu studiosus vocabitur .
9. Prima quidem igitur dictarum delinitionum 0'. Ο μεν ουν πρώτος των ειρημένων δρισμών
el secunda el sexla Pythagoræ Samio acceptæ fe- και ο δεύτερος, και ο έκτος, εις Πυθαγόραν τον Σά
runtur : tertia vero et quarla Platoni ; quinta deni- μιαν αναφέρονται , ο τρίτος δε και ο τέταρτος εις τον
que Aristoteli .. B
Πλάτωνα • ο δέ γε πέμπτος εις τον Αριστοτέ
λην.

Σχήμα κεφαλ. δ '. Τίνες οι της φιλοσοφίας ορισμοί.

“Ορισμοί φιλοσοφίας
φιλοσοφία έστι γνώσεις των όντων ή όντα εστι •
φιλοσοφία εστί γνώσις θείων τε και ανθρωπίνων πραγμάτων
φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου
φιλοσοφία εστιν ομοίωσις Θεώ κατά το δυνατόν ανθρώπω"
φιλοσοφία εστί τέχνη τεχνών και επιστημών επιστήμη
φιλοσοφία εστί φιλία σοφίας :

48 Tabula capitis 4, De philosophiæ definitionibus.

Philosophiae definitiones
(sex ) :
philosophia est notitia entium quatenus entia sunt.
philosophia est nouitia cum divinarum lum humanarum reruin .
philosophia est meditatio mortis.
philosophia est similitudo cum Deo quanta in hominem cadere polest.
philosophia est ars artium et scientia scientiarum ,
philosophia est amor sapientiæ.

SYNOPSIS CAPITIS V,
QUOD EST DE CONCEPTU MENTIS, SEU NOTIONE .
1. 'Exlvo:av, id est notionem seu conceplum mentis, bifariam distinguit. - 2. Prius significatum ejus cum
elymologia exponil. - 3. Exemplo id declarar . 4. Idem et altero exemplu explicat. - 5. Idem signi
ficalivum et proprium el principale esse ostendit. – 6. Posterius significatum recensel et exemplis declarat,
7. Nudam Érivolav a phantasia distinguit.
.

CAPUT V. C ΚΕΦΑΛ . Ε' ,

De concéplu mentis.
49 1. Conceplus mentis duplex dicitur.
2. Unus quidem , qui sit quasi supra rem facta
speculatio et cogitatio, que a natura conjuncta
disseparet et utrumque sub propria subsistentia
concipiat.
3. Velut simul anima et corpus sunt condita , et
ei virisque anom , homo scilicet, factum est. Sed
mentis conceplus hominem in animam et corpus
etiam ante illorum a se invicem sccretionem divi-
dit, animamque a corpore seorsim , et corpus seor-
sim ab anima concipit ; propterea quod hæc quidem
substantia est immortalis , et corpori vilæ causa :
illud autein mortalis naturze, non habeos a seipso
quod vixit , ct quae alia utrisque diversa accedunt.
Περί επινοίας .
α '. Διττή λέγεται η επίνοια.
β'. Η μεν οίον επίνοιά τις ούσα και επενθύμησις
τα εκ της φύσεως συνημμένα διαχωρίζουσα και ιδιο
συστάτως επινοούσα εκάτερον,
γ' . οίον άμα ψυχή και σώμα δεδημιούργηνται,
και εν εξ αμφοτέρων ο άνθρωπος γέγονεν. 'Αλλ' ή
επίνοια διαιρεί τον άνθρωπον εις την ψυχήν και το
σώμα και προ της απ ' αλλήλων αυτών διακρίσεως
και την ψυχήν χωρίς του σώματος επινοεί, και το
σώμα χωρίς της ψυχής · διά τό τήν μεν αθάνατον
είναι ουσίαν και ζωής αιτίαν τω σώματι , το δε
θνητής φύσεως ούκ αφ' εαυτού το ζήν έχον, και όσα
άλλα πρόσε : σιν εκατέροις διάφορα .
725 EPITOME LOGICA . T26
δ'. Πάλεν δμου το σώμα και το χρώμα πεφύκασιν Α 4. Rursus simul et corpus et color ésse consue
είναι και ουκ έστι σώμα χρώματος χωρισθήναι , verunt ; nec potest corpus a colore separatum esse,
ούτε χρώμα του υποκειμένου σώματος άμοιρον · αλλ' nec color subjecto corpore vacare potest. Sed nen
εξ αλλήλων ταύτα ( η) επίνοια διαχωρίζουσα , το κε- tis concepius isla a se invicein disserarans, corpus
χρωσμένον φύσει σώμα συνίστησιν εν εαυτη μεμο- quod natura coloratum est , in seipso solitarium et
νωμένον , έστερημένον του χρώματος και το χρώμα colore privatum ; et rorsus colorem a corpore di
πάλιν ιδία διηρημένον του σώματος . visum sigillatim constituil .
ε', Και αύτη μεν ή πρώτως και κυρίως επίνοια. 5. Et bic quidem primario et proprie conceptus
mentis dicitur .
ς '. Η δε λοιπή ψιλή επίνοια ονομάζεται , ήτις 6. Qui autem præter hunc est , undus nientis
διανοίας υπάρχει ανάπλασμα . Τα γαρ μηδαμή μη- conceplus nominatur , qui 50 dianææ figmentin
δαμώς όντα ως όντα λογίζεται » πτερωτόν άνθρωπον exsistir . Quæ enim nullo modu uspiam sunt , quasi
συνιστώσα, και σκύμνους λεόντων έλκοντας άροτρον, sint, ratione concipit : quando liominem alatin ,
και πλοίον εναέριον, και έτερα παραπλήσια, και εκ et calulos leonum trahentes aratrum , el lavigium
των όλων δέ μέρη λαμβάνουσα και συντιθείσα μετ' quod in aere feralur, et alia his similia, constituit .
αλλήλων υφιστά τα πάντη ανύπαρκτα. Τοιούτον ο E Sed et ex lotis partes accipiens, et serum invicem
κένταυρος, είτουν εππάνθρωπος, των όντων ουδέν componens, ea quæ nullam prorsus habent exsi
αλλ' ή μόνον ψιλόν επινόημα. stentiam , supponil. Tale quid est Centaurus, sive
( al ila Laline dicamus) equhomo seu homequus ; quod nihil est entium , sed duntasal nudum conlle
13 :1 ! η .
ζ . Διαφέρει δε της φαντασίας ή ψιλή επίνοια , 7. Differt autem ab inazinatione raudus meni's
ότι η μεν φαντασία των όντων έστιν αναπόλησις : conceptus, quod imag nilio quidem est entium re
όταν τις το δραθεν αναπολή και φαντάζηται . Η δε pelilio , quando quis quod sibi visum est recolit et
ψιλή επίνοια των μηδαμώς όντων εστι διατύπωσις, imaginatur ; sed nudus mentis conceplus earmin
γένεσιν έχουσα την ενθύμησιν, την δε λήθην, τε- quæ prorsus non sunt conformatio ; quæ pro genic
λείαν φθοράν . ratione cogitationem , pro perfecta corruptions
oblivionem habet.

Σχήμα κεφαλ . ε' , Περί επινοίας .

ή μεν επίνοιά τις έστι , τα εκ φύσεως συνημμένα διαχωρίζουσα και ιδιοσυστα
" Η επίνοια
τως επινοούσα εκάτερον, ώς τον άνθρωπον εκ ψυχής και σώματος, ήτις λέ
γεται κυρίως έννοια
ή δε ψιλή επίνοια, τα μηδαμή μηδαμώς όντα συνιστώσα , οίον πλοίον εναέριον ,
ή τραγέλαφος.

51 Tabula capilis 5, De concepiu mentis.

alius quidem supra rem facia speculatio quæ a nalura conjuncta dirimit,
el utrumque sub peculiari lyposiasi seu subsistentia concipit , ut liomi
Conceptus mentis est nem ex anima el corpore : qui proprie conceplus mentis dicitur ;
alius vero nudus mentis concepius, quiquæ nuspiam prorsus sunt constituit,
ut sunt navigiuus quod in aere ſeralur, aut tragelaphus, quasi dicas fir
cocervus .

SYNOPSIS CAPITIS VI ,
QUOD EST DE SECTIS .
1. Seciam philosophicam definit. – 2. Definitionem esplical, el primo quidem rationem reddit, quare dicar,
quod sie virorum non viri opinio , ubi eam eriam a ihesi distinguil , quam itidem definil. — 3. Cur urba
norum seu elegantium . — 4. Cur, inter se quidem consentientium , sed ab aliis dissentientium.-5. Seciam
seplem modis dici oslendil . 6. Ab auctore . 7. A palria ejus . - 8. A loco congressuum . 9. A
censura in judicando adhibita . · 52 10. A modo vivendi. 11. A fine. - 12, Aύ accidente aliquo

ΚΕΦΑΛ . (.
Περί αιρέσεων .
α '. Η κατά φιλοσοφίαν αίρεσις έστιν ανδρών
αστείων δόξα , προς εαυτούς μεν συμφωνούντων,
προς ετέρους δε διαφωνούντων .
β'. 'Ανδρών είρηται και ουχί άνδρός , επειδή ή του
ενός άνδρός δόξα αίρεσιν ου ποιεί, αλλά θέσιν. Θέ-
σις γάρ έστι παράδοξος υπάλης (κα ) ενός την
C CAPUT VI .
De seciis .
1. Seria secundum jubilosophiain est virorum
urbanorum secum ipsis quidem consentientium , a !
aliis vero dissentientium opinio .
2. Virorum dictum est , el non viri ; quandoqui
dem unius viri opinio sectam non facit, sed thesin .
Namn thesis est præler (omnium ) opinionem existi
- 727 NICEPHORI BLEMMIDE 728
matio unius alicujus eorum qui in philosophia sunt A κατά φιλοσοφίαν γνωρίμων , ως και του Ηρακλείτου ,
celebres , ut Heracliti , quod omnia moveanlur ; et ότι πάντα κινείται και η του Παρμενίδου, ότι έν το
Parmenidis, quod ens sit unum et immobile; el An- όν και ακίνητον · και η του Αντισθένους , ότι ουκ
listhenis, quod non liceat contradicere. Proinde qui έστιν αντιλέγειν. Πολλοί τοιγαρούν εισιν οι συνιστών
sectam constituant , multi sunt . τες την αίρεσιν,
3. Verum etiam urbaniſ, hoc est , cum alicujus γ'. 'Αλλά και αστείοι , τουτέστι αξιόλογοί τε και
auctoritatis tum docti ; si enim vulgares sint el gre- επιστήμονες. Ει γάρ εικαίου και αγελαίοι , αίρεσιν εν
garii, quomodo in philosophia sectam constituent ? φιλοσοφία πώς ποιήσονται και
4. Denique certam sectæ notam dat , consensio δ' . Χαρακτηρίζει δε την αίρεσιν συμφωνία μετά
cum dissensione . Qui enim et secum invicem , et διαφωνίας. Οι γάρ και προς εαυτούς συμφωνούντες
cum aliis consentiunt, seclam non efficiunt. Quod και προς τους άλλους αίρεσιν ου ποιούσι . Το γάρ
enim ab omnibus unanimiter asseveratur, commu παρά πάντων ομολογούμενον κοινή έννοιά εστιν ·
nis notio est : ut quod Deus bonus sit , el sol illu- οίον ότι ο Θεός αγαθος, και ο ήλιος φωτιστικός.
minandi facullatem habeal.
5. Cæterum seclü in philosophia septem modis ε '. Ωνομάσθησαν δε αι κατά φιλοσοφίαν αιρέσεις
nominatæ sunt . B
κατά τρόπους επτά.
53 6. Vel enim ab ipso sectæ principe , ut Pla- ς'. " Η γάρ απ ' αυτού του αιρεσιάρχου , ως Πλα
Ionici et Aristotelici .. τωνικοί και Αριστοτελικοί .
7. Vel a patria ejus qui sectæ princeps est, ut ζ . " Η από της πατρίδος του αιρεσιάρχου, ώς οι
Cyrenaici propter Aristippum Cyrenæum ; et Me- Κυρηναϊκού , διά τον Κυρηναίον 'Αρίστιππον . Και οι
garici propter Euclidem Megarensem. Μεγαρικοί δι' Ευκλείδην τον Μεγαρέα.
8. Vel a loco in quo congressus instituebant , ut η'. "Η από του τόπου, ενώ τας συνουσίας έποιούν
sloici propter variam ig Allica (sive Albenis) sloam το, ώς οι στωϊκοί, διά την εν Αττική ποικίλης
(seu porticum) . στοάν.
9. Vel a censura quam in philosophando adbibue- θ'. "Η από της εν τη φιλοσοφείν επικρίσεως, ως
runt, ut ephectici (hoc est, qui assensionem inbi οι έφεκτικοί. Ούτοι γάρ ακαταληψίαν δοξάζοντες
Jebant). Vi enim cum opinarentur nihil compre- επείχον τας λύσεις των προτάσεων .
hendi posse, propositionum solutiones inbibebant
10. Vel a modo vitæ , ut cynici, qui indifferenter ι'. " Η από του τρόπου της ζωής, ώσπερ οι κυνικοί
canum instar vivebant , quique philosophie dog- C ζώντες αδιαφόρως δίκην κυνών · τά τε δόγματα της
mala muniebant , eademque demonstrationibus φιλοσοφίας φρουρούντες , και υπερμαχούντες αυτών
propugnabant, et amicos ab alienis, hoc est, ad διά των αποδείξεων , και τους φίλους εκ των αλλο
philosophandum aplos ab ineptis ad id ipsum , se- τρίων, ήγουν τους προς το φιλοσοφείν επιτηδείους
« erneliant , et illos quidem benevole suscipiebant, εκ των ανεπιτηδείων προς αυτό διακρίνοντες · και
hos vero libere el palam reprehendebant, el procul τους μεν ευμενώς δεχόμενοι, τους δε μετά παρρη
ab auditorio exigebant. σιας ελέγχοντες και του oμακοτου μακράν εκδιώ
κοντες .
11. Vel a fine, ut voluptarii , qui finem philoso- ια' . "Η από του τέλους , ώσπερ οι ηδονικοί, τέλος
phiæ esse dicebant voluptatem quæ ex notitia el της φιλοσοφίας λέγοντες είναι την ηδονήν, την εκ
απαθεία, hoc est , vacuitate passionum, et addu γνώσεως και απαθείας και της προς το Θείον ανα
lione ad divinum pumen , quod omnium expeten- γωγής, το πρώτον των εφετών.
dorum primum est, percipitur.
54 12. Vel ab accidente aliquo, ut peripatetici , ιβ . " Η από τινος συμβεβηκότος, ώς οι περιπατη.
qui sic appellati sunt, quod secundum peripaton , ,D. τικοί , κληθέντες ούτω διά το τάς συνουσίας ποιεί
hoc est deambula :ionem , suos congressus institue σθαι κατά περίπατον » ως άν άμα τη ψυχή και το
rent : ut una cum anima corpus exerceretur. σώμα γυμνάζοιτο.
-
720 EPITOME LOGICA. 730

Σχήμα κεφα.λ. ς', Περί αιρέσεων .

ή από του αιρεσιάρχου , ώς οι Πλατωνικοί :
και από της πατρίδος του αιρεσιάρχου , ώς ο Κυρηναϊκοί διά τον Κυρηναίον
Β.σαχώς ωνομάσθησαν 'Αρίστιππον :
αι κατά φιλοσοφίαν ή από του τόπου , ως οι στωϊκοί :
αιρέσεις , από των εν τη φιλοσοφείν επικρίσεων, ώς οι έφεκτικοί :
και από του τρόπου της ζωής , ώς ο! κυνικοί :
ή από του τέλους , ώς οι ηδονικοί :
ή από τινος συμβεβηκότος , ώς οι περιπατητικοί.

Tabula capitis 6, De sectis.

vel a principe seclæ, ut Platonici,
vel a patria principis sectæ , ut Cyrenaici, propter Aristippuin Cyrenæumi,
Seplem modis sectæ in vel a loco , ul stoici ,
philosophia nomina. vel a censuris in philosophando, ut epheclici,
tæ sunt , vel a modo vitæ , ut cynici ,
vel a line, ut voluptuarii,
vel ab accidente aliquo, ul peripatetici .

SYNOPSIS CAPITIS VII ,

QUOD EST DE PHILOSOPHIÆ DIVISIONE .

1. Philosophiam secundum peripateticos bipartilo dividit in contemplativam el activam, ac utriusqne cum

objectum , tum opus et finem explical , — 55 2. Ostendil philosophiam sibi ad hos fines consequendos
aplum instrumentum invenisse, logicam nimirum, quam etiam describit el similibus declarat, - 5. Con .
Templativam philosophie parlem in tres alias parles subdividit.— 4. Supradictam subdivisionem ab objecti
scilicet enlis speculabilis triplicitale comprobat, el in entibus mathematicis diutius immoralur, et eorum
condilionem simili declarat.- 5 . Conteniplativa philosophiæ partium objecta sigillatim explical. - 6. Ea .
rumdem ordinem quoad nos exponil. - 7. El nomenclationis rationem reddit. - 8. Mathemalicam in
qualuor parles sive species subdividir . 9. Subdivisionem hanc a divisionibus quantitatis confirmat . .

10. Singulis mathematicis istis scientiis sua objecla assignat, el hinc definitiones conficil. - 11. De
subdivisione theorelicæ philosophiæ concludil. – 12. Activam philosophiæ partem in tres alias subdivi
dit, el in concrelo describil . - 13. Ostendil universam philosophiam practicam in legum ferendarum
el judiciorum muneribu's absolvi. 14. Ex divisione el subdivisionibus anima , cujus philosophia est
medicina, superiorem divisionem philosophiæ in contemplativam el activam elicil. – 15. Sed ei exinde
subdivisionem contemplativæ philosophiæ in physiologicam , metaphysicam el mathematicam deducit, cui
eliam disserlationem de anima udjungil.

ΚΕΦΑΛ . Ζ'. CAPUT VII .

Τίς ή της φιλοσοφίας διαίρεσις.
α ' . Η φιλοσοφία διαιρείται εις το θεωρητικών
και το πρακτικόν . Και διά μέν του θεωρητικού γι-
νώσκει τα όντα • δια του πρακτικού τα ήθη κοσμεί.
Του μεν ουν θεωρητικού τέλος εστί το αληθές , του
πρακτικού δε το αγαθόν .
β'. ' Αλλ ' επείπερ αναγκαιόν εστι διακρίνεσθαι το
αληθές από του ψεύδους , και το αγαθόν από του κα
κού , ώστε τα μεν ελέσθαι ημάς, τα δε φυγείν και
μή τοις εναντίοις περιπίπτειν δι' άγνοιαν, προς την
τοιαύτην διάκρισιν εξεύρεν η φιλοσοφία (την) από
δειξιν οργανον επιτηδειότατον» όπερ εστί το λογι
κον · ήγουν περί και καταγίνεται η λογική πραγμα-
τεία . Και έστι το λογικόν φιλοσοφίας εργαλείον
B
χρειωδέστατον , υπ' αυτής κατεσκευασμένον · ώσπερ
Οπό χαλκευτικής και άκμων , και η σφύρα και το ξυ
λάφιον, όργανα υπάρχοντα ταύτης δή της χαλκευτι-
κης.
γ. Το θεωρητικών της φιλοσοφίας διαιρείται εις
το φυσιολογικόν, το μαθηματικών και το θεολογι-
κόν .
δ'. Διαιρείται δε εις τρία το θεωρητικών , έπει και
τα όντα περί και το θεωρητικών καταγίνεται , τριττά.
"Η γάρ της ύλης αχώριστα παντελώς και τη υποστά-
Quæ sit philosophiæ divisio .
56 1. Philosophia in contemplativam et activain
dividitur . Et per contemplativam quidem ea quæ
sunt cognoscit , per activam autem mores exornai .
Proinde contemplativæ quidem finis est verum ;
activæ vero bonum .
2. Verumtamen quandoquidem necessarium est
verum a ſalso et bonum a malo discernere , ut illud
φuidem amplectamur, hoc vero fugiamus , nec in
contraria propler ignorantiam incidamus : philoso
phia demonstrationem , aplissimum instrumentum ,
invenit , quod est logica ; utpote circa quam logica
iraclalio occupatur . El est \logica instrumentum
philosophiæ utilissimum ab ipsa comparatum et
effeclum , quemadmodum ab arte ferraria incus el
malleus et ſorceps, quæ hujus, ferrariæ nimirum
artis, sunt organa .
3. Contemplativæ philosophiæ (pars) dividitur in
playsiologiam, mathematican el theologiam.
4. Dividitur autem conilemplativa in tria , quo
niam et entia, circa quæ occupatur contemplativa,
sunt triplicia . Vel enim a materia prorsus sunt in
731 NICEPHOROBLEMMID.E
separabilia cum subsistentia , tum mentis no: A σει και τη επινοία, όποία τα φυσικά σώματα : 1
είone , qualia sunt corpora naturalia ; aut (pror- ( παντελώς ) της ύλης χωριστά και τη υποστάσει και
sus) sunt a 57 materia separabilia et subsistentia
et mentis notione ; ul quæ supra naluram sunt ct
incorporea , aut partim quidein inseparabilia a ma-
teria , partim vero separabilia , ut que quidem
quoad subsistentiam in materia , quoad mentis
vero notionem , malerie expertia sunt, velul nu-
meri et liguræ. Neque enim numerus denarius,
exempli gratia , aut triangulum sine materia subsi-
slere potest ; sed vel in Tignis, vel in lapidibus, vel
in aliis quibusdiin malerialibus exsistentiam habeat
numerus quidem , quoad discretionem , figura vero,
quoad continuitatem . Quando enim aliquis imagi-
natur et ipsos numeros vel liguras per se recolit ;
quemadmodum cera que sigillum abstergit et
exprimit, nihil de lapide signatorio aufert : eodem
modo et hic nihil tum de materia absumit, sed
solas figuras el numeros sine materia in dianca
exprimit et effingit.
5. Quoniam ergo contemplative ( philosophie
parti ) omnia entia ad cognilionem subjecta sunt,
Triplicia autem sunt entia : hujus gratia et con-
lemplativa (philosophiæ pars) in tria ( tres partes)
(livid lur. El physiologia quidem circa ea occupa-
lur 59 quæ prorsus sunt in materia , theologia
vero circa ea quæ per omnia materia sunt expertia : mathematica denique circa ea
riam et immortalitatem participant .
6. Et prima quidem quoad nos est physiologia C
ut que nolis qui in materia sumus , propinquet ; γικόν, ώς πλησιάζον τοίς ενύλοις ημίν • δεύτερον,
secunda, mathematica quæ veluti conjunctio quæ-
dam est maleriæ et immortalitatis : tertia et ul-
tima est theologia , quæ materiæ per omnia est
expers .
7. Pliysiologia igitur, quod circa naturam et
corruptibilia occupelur, propterea sic nominala
est : thewiogia vero, quod circa divina el incorrupti-
bilia verselur, vocita est theologia . Quoniam autem
per mathematicam ex aliis alia discimus, et a selle
sibus ea quæ supra sensum sunt, edocemur , et
per hanc veluti quodam ponle ct scala utentes ad
immaterialitatem ex materia transcendimus, et ab
humilibus terrenisque ad sublimem él coleslem
contemplationem transferimur ; eapropter ipsa est
mallienatica nuncupata . Mathesis enim sea doctrin:ι Ρ αυτό προσηγόρευται. Μάθησις γάρ έστι των μη
est non cognitorum apprehensio et veluti ex igno-
ratione ad cognitionem transpositio.
59 8. Hiec mathe:natica in arithmeticam , nusi-
cam , geometriam et astronomian dividitur. Et .
enim circa quantum occupalar. Quantuin autem
aliud quidem est continuum , aliud vero discretum .
El continuum quidem est cujus paries cominuni
* posodam término conjunguntur, veluti linea,
9. Omnes enim partes illius conjunctæ sunt sili
in viceni ut punctis que sunt in ipsa nihil a con-
junctione impediantur. Punctum enim quod medie
Parlis, linee, exempli gratia, extremitas esi, reli-
quæ medic partis in hac est principium . Disere-
tuin aute : quautum est , quod paries suis ad
τη έπινoία , οία τα υπέρ φύσιν ( τε) και ασώματα ή
κατά τι μέν αχώριστα της ύλης, κατά τι δε χωρι
στά • κατά μέν την υπόστασιν ένυλα όντα, κατά δε
την επίνοιαν αύλα • ώσπερ οι αριθμοί και τα σχή
ματα. Ουδέ γάρ και δέκα τυχόν αριθμός , ή το τρίγω
νον άνευ ύλης υποστήναι δύναται . 'Αλλ ' ή έν ξύλους,
η εν λίθοις , ή έν τισω άλλοις υλικoίς την ύπαρξιν
έχoυσιν· ό μεν αριθμός κατά διορισμόν , το δε σχή
μα κατά συνέχειαν τη μέντοι επινοία δύνανται της
ύλης χωρίζεσθαι. Και γάρ ήνίκα τις φαντάζεται
και αναπολεί τους αριθμούς αυτούς καθ' εαυτούς ,
ή τα σχήματα , καθώς ο κηρος αναματτόμενος την
σφραγίδα, ουδέν τι του σφραγιστηρίου αφαιρείται •
τον αυτόν τρόπον και ούτος ουδέν τι της ύλης λαμβά
νει τότε , μόνα δε τα σχήματα και τους αριθμούς
άλλως εν τη διανοία διατυποϊ .
ε'. 'Eπει γούν το θεωρητικά πάντα τα όντα τρός
γνώσιν υπόκειται, τα δε όντα τριττά • τούτου χάριν
και το θεωρητικών εις τρία διαιρείται . Και το μεν
φυσιολογικών περί τα πάντη ένυλα καταγίνεται, το
δε θεολογικών περί τα πάντη άύλα : το δέ γε μαθη
ματικών περί τα μετέχοντα και ύλης και άϋλίας .
quæ et male
σ' . Και πρώτον μέν έστι προς ημάς το φυσιολα
το μαθηματικών, οίόν τις σύνδεσμος υπάρχων ύλης
και άϋλίας : τρίτον και τελευταίον το θεολογικών,
αμέτοχον ον της ύλης παντάπασι .
ζ'. Το μεν ούν φυσιολογικόν, ως περί τα φυσικά
καταγινόμενον και φθαρτά , διά τούθ' ούτως ώνόμα
σται . Το δε θεολογικόν, ώς περί τα θεία και άφθαρ
τα , κέκληται θεολογικόν . Επει δε διά του μαθηματι .
κού εξ άλλων άλλα μανθάνομεν, και από των αισθη »
των τα υπέρ αίσθησιν διδασκόμεθα, και οιονεί τινι
γεφύρα και κλιματι χρώμενοι τούτω , προς την αύ
λίαν εκ της ύλης δι' αυτού μεταβαίνομεν, και από
των χθα μαλών και γηίνων προς θεωρίαν υψηλήν με
τατιθέμεθα και ουράνιον, διά τούτο μαθηματικών
εγνωσμένων κατάληψις, και οίον έξ άγνωσίας εις
γνώσιν μετάθεσις .
η'. Τούτο το μαθηματικών διαιρείται εις αριθμη
τικήν , μουσικής, γεωμετρίας και αστρονομίαν" και
γάρ περί ποσόν γίνεται του δε ποσού το μέν έστι
συνεχές, το δε διωρισμένον . Και συνεχές μέν έστι ,
ου τα μόρια πρός τινα κοινόν όρον συνάπτει , οίον η
γραμμή .
6. Και για πάντα τα μέρη αυτής συνημμένα
έστιν αλλήλοις, μή παρά των εν αυτή σημείων διειρ
γόμενα της συνάφειαν. Το γάρ σημείον, ο πέρας
εστί του ημίσους μέρους τυχόν της γραμμής, αρχή
του λοιπού ή τους μέρους ταύτης καθεστηκε .
Διορισμένον δε πυσόν εστι , και τα μόρια τρός τινα
733 EPITOME LOGICA , 734

καινον όρον ου συνάπτει · οίον ο αριθμός: ου γάρ του A

communem terminum non conjungit, veluti nume .
εξ τυχόν το ήμισυ μέρος ήτοι τα τρία , κοινών όρον rus. Neque enim senarii , exempli gratia , pars
έχει τινά μετά του λοιπού ήμίσους ήτοι των άλλων dimidia, sive ternarius , communen quemdum
τριών, προς ον όρον ταύτα δή τα μέρη συναφθείεν lerminum habet cum reliquo dimidio , sive cæteris
άν • αλλά ταϊς μονάσες απ' αλλήλων άπαντα μέρη tribus quo terinino bæ scilicet parles conjunciæ
παντός αριθμού διακέκρινται . Του μεν ούν διωρι- essent ; sed unilalibus a se invicein omnes parics
σμένου ποσού, το μέν έστι καθ' αυτό, οίον το άρ- omnis nimeri discretæ sunt. Quapropier discre
τιον , το περιττόν, το τέλειον, και τα τοιαύτα: το tum quidem quantum aliud est per se, veluti par,
δε σχέσιν έχον προς άλλο τι, οίον διπλάσιον, ήμισυ , impar, perfectum , et que sunt hujus generis : aliud
μείζον , έλαττον, επίτριτον, ημιόλιον , και τα όμοια , vero affectionem sen respectim habet ad aliud ;
Του δε συνεχούς ποσού το μέν έστιν έν μονή και veluti duplum , dimidium , majus, minus, GO sesqui
στάσει , το δ' εν κινήσει και περιφορά . lertium , sesquialierum , et similia . Continuum aurem
quantum aliud est in mansione et slalu , aliud in
motu et conversione.
ε'. Ή τοίνυν αριθμητική καταγίνεται περί ποσόν 10. Arithmetica quidem igilir circa quando !!!
διωρισμένος καθ' εαυτό, η δε μουσική περί ποσόν B discretum per se occupatur , musica vero circ:
διωρισμένον εν σχέσει. Και έστιν ή μεν αριθμητική quantum discretium in respecta . Estque arittime .
γνώσεις ποσού διωρισμένου καθ' αυτό, η δε μουσική ica quidem notitia quanti discreti per se musica
γνώσις ποσού διωρισμένου εν σχέσει . Η γεωμε- vero notitia quanti discreti in respectu . Geome
τρία καταγίνεται περί ποσόν συνεχές ακίνητον, tria circa quantum continuum immobile occupatur,
οποίον ή γη. Και έστιν η γεωμετρία γνώσεις ποσού quale terra est. Estqne geometria notitia quanti
συνεχούς ακινήτου , η δε αστρονομία περί ποσόν continui immobilis. Astronomia vero circa quan
συνεχές αεικίνητον , οποίον ο ουρανός. Και έστιν lum continuum semper mobile versatur, quale
ή αστρονομία γνώσις ποσού συνεχούς αεικινήτου. cælum est. Esique astronomia notitia quanti con
linui quod semper movetiir .
ια'. Ταύτα μεν περί του της φιλοσοφίας θεωρη- 11. Hæc quidem de contemplativa philosophiæ
τιχου . parle..
ιβ'. Το δε πρακτικών διαιρείται εις ηθικών, οικονο 12. Porro activa (philosophie pars) in ethicam ,
μικών και πολιτικόν. Και ηθικός μέν έστι φιλόσο economicam et politicam dividitur. Et ethicus
φος και τα εαυτού ήθη και άλλου ρυθμίζειν δυνάμενος: c ( seu moralis) quidem philosophus est, qui suos et
οικονομικός δε και και οίκον όλον εκπαιδεύειν καλώς allerius mores concinne conformare potest : @ co
επιστάμενος . Ο δέ γε πόλιν ή και πόλεις διεξάγων nomicus autem qui etiam lolam domum probe
και διακυβερνών αρίστως πολιτικός . novit erudire : politicus denique qui civitatem aut
etiam civitates dirigil et gubernat optime.
ιγ'. Κατορθoύται δε το πάν πρακτικόν διά τε του 13. Omnes autem folius activæ (philosophiæ )
νομοθετικού και δικαστικού . Και γάρ νομοθετεί ο 61 parles implenlur per legum ferendarum et
πρακτικός φιλόσοφος και πόλει και οίκω και μαθη- judiciorum officium. Activus enim philosophus et
τη και εαυτό τα συνοίσοντα. Ωσαύτως δε και δικά- civitati et domui el discipulo ei sibi ipsi de profu
ζει , τους μεν καλώς πράττοντας των αγομένων toris leges feri. Eodem modo etiam judicat , dum
επαινών και τιμών , και των προσηκουσών αμοι- subditorum recte quiilem agentes laudat et honore
σών αξιών, τους δε κακώς ελέγχων και φαυλίζων el convenientibus præmjis dignatur ; male vero (se
και τιμωρούμενος . Γίνεται δε και εαυτώ δικαστής gerentes) reprehendit , negligit et punit . Sed et sibi
ο φιλόσοφος , και τέρπεται μεν πράττων τα αγαθά ipsi etiam philosophus fit judex , et bona quidem
και ταις αρεταίς ενηδύνεται • παραβαίνων δε τι agens oblectatur et in virtutibus voluplalem capil ;
των δεόντων πενθεί , και εαυτόν επιπλήττει και D sed aliquid officiorum transgrediens , dolei, seque
διόρθωσιν τών εσφαλμένων εργάζεται. ipsum castigat, et lapsuum correctionem allaboral.
ιδ' . " Ωσπερ τοίνυν του σώματος τελείωσις έστιν 14. Quemadmodum igitur medicina corporis est
ή ιατρική ούτω δή της ψυχής και φιλοσοφία τελείω- perfectio, ita sane animæ perfectio philosophia
σις, ιατρική γινωσκομένη ψυχής . Επει δε της est , quæ animæ medicina agnoscitur. Quonia !
ψυχής το μέν έστιν ορεκτικόν , το δε γνωστικόν: autem animæ pars alia est qux appelit, alia quæ
και το μεν άλογον , το δε λογικόν» και του γνωστι- cognoscit ; et rursus hujus alia quidem rationis
κού τε και λογικού το μεν συνεργούν τα ορεκτικά, particeps , alia rationis expers est: cunique ejus
οίος και δυνάμει νούς, η διάνοια, το δε χωριστών και quæ cognoscit, quæque rationis particeps est, una
εξηρημένον παντάπασιν, οίος και κατ' ενέργειαν νoύς : quidemi cooperetur appetenti (parti ) , qualis est
όσον μεν της φιλοσοφίας τελειωτικόν εστι του ορε mens polestale , ipsa dianca ; altera vero sopa
κτικού της ψυχής, και αυτού δή δυνάμει νού , του rabilis el prorsus exempla sit, qualis est mens
συνεργούντος το ορεκτικό , τούτο πρακτικών ονο- actu ; quanla quidem philosophiæ pars 62 appe
μάζεται περί πράξιν ήσχολημένον, και τέλος έχον lenlem animæ parlem , et ipsam scilicet mentem
την αίρεσιν και επίτευξιν του αγαθού όσον δε του potestate , que appetenti cooperatur, perlicil ,
733 NICEPHORI BLEMMID.E 736
hæc activa nominatur , cu ! circa actionem A γνωστικού τελειωτικών και τέλος έχουν την αλήθειαν,
sit occupala , finemque habeat boni apprehen- τούτο λέγεται κοινώς θεωρητικόν .
sionem et consecutionem ; quanta vero cognoscentem (animæ partem perficit, veritatem pro ine
habens, hæc communiter contemplativa dicitur.
15. Cæterum quanta quidem notitiam mentis po) . ιε'. 'Αλλ' όσον μεν την γνώσιν του δυνάμει νού τε
leslale perficit, cam nimirum quie cum sensu et λειοί, την μετ' αισθήσεως και φαντασίας περί τα
imaginatione circa forinas materialas el a materia ένυλα είδη και αχώριστα της ύλης καταγινομένην,
inseparabiles occupatur, biąc plıysiologia rocalur, τούτο καλείται φυσιολογικόν, ότι περί ταύτα η φύ
quod circa bas el in his natura sil ; quailtii vero σις και εν τούτοις εστίν · όσον δε την του ενεργεία
puram mentis actu operationem perficil , eamque νου καθαράν ενέργειαν τελειοι , και την του δυνά
mentis poleslale quæ ad mentem actu provelilur , μει νου την συνεπαιρουμένην το ενεργεία νω, ε !
siquidem notitia est circa formas cas quæ onini μεν περί τα πάντη χώριστα της ύλης ή γνώσις
moilo sunt a materia separabiles , talis theologia έστι, το τοιούτον θεολογικών καλείται , και πρώτη
vocatur et prima philosophia et metaphysica , quod B φιλοσοφία, και μετά τα φυσικά, ως επέκεινα τε
supra naturalia sit collocata ; sin vero circa formas ταγμένον των φυσικών · ει δε περί τα πη μεν χω
est partim quidem a materia separabiles, partim ριστα της ύλης είδη , πη δε αχώριστα, το τοιούτον
vero inseparabiles, quæ talis est , mathematica μαθηματικών ονομάζεται και περί ψυχής. "Η τε
nominatur et de anima. Niin el mathematica es- γάρ μαθηματική ουσία μέση (τις) πώς έστιν ύλης
sentia , media (quedanı) est quodammodo materiæ και άυλίας · τω μεν καθόλου το χωριστον έχουσα
et 63 immaterialitatis : per universale quidem της ύλης, το δε διαστατα και διακεκριμένω το
habens, ut a materia separari possil ; per id vero αχώριστον. Και η ψυχή ομοίως κατά μεν τας
quod in dimensiones palet ac discreta est , ut a αισθήσεις και φαντασίας, και τον δυνάμει νούν ,
materia separari non possit. Simili modo eliam αχώριστος της ύλης έστι • κατά δε τον ενεργεία
anima quoad sensus quidem et imaginationes, et νούν, ός έστι της ψυχής το ακρότατον τε και καθα
mentem polestate , inseparabilis est a maleria; ρώτατον , παντάπασιν η ψυχή της ύλης κεχώρι
quoad vero mentem actu , quæ suprema et purissima σται .

animæ pars est, anima a materia prorsus separala

est ,

Σχήμα κεφαλ. ζ, τίς ή της φιλοσοφίας διαίρεσις .

φυσιολογικόν, γεωμετρία ,
εις θεωρητικών μαθηματικών αστρονομία ,
αριθμητική,
Η φιλοσοφία ( διαι μουσική.
και θεολογικών .
μείται)
{ και πρακτικών
ηθικών
οικονομικών ,
πολιτικόν .

Tabula capitis 7 , Quæ sit philosophiæ divisio.

plıysiologia
geometria,
contemplativam mathematica (ul sunt) astronomia ,,
(ut sunt) arithmetica ,
musica .,
Philosophia dividitur
in theologia (seu melaphysica)
ethica ,
et activam (ut sunt) economia ,
politica .

64 SYNOPSIS CAPITIS VIII ,

QUOD EST DE UNIVOCIS, DIVERSIVOCIS , ET DIVERSIS , ÆQUIVOCIS ITEM ET MULTIVOCIS ET DENOMINATIVIS .
1. Eorum quæ in mundo exsistunt quodvis et unum el mulla est : et quidem ul unum , nomine ; ul mulia ,
vel definitione vel descriplione declaralur. - 2. Ex utriusque nominis el definitionis lum convenientia ,
eum discrepantia qualior oriuntur syzygiæ . prima eoruin yure nomine ei definitione communicant:
secunda evrum quæ ulroque discrepant ; lerria eorum quæ nomine conveniunt ei definitione discrepant ;
quarta eorum quæ definitione cominunicant, el nomine discrepant. - 3. Ex prima syzygia sunt univoca ,
41 eorum definilione et exemplis aucior probat. - 4. Ex secunda syzygia el diversivoca el diversa sunt,
quorum discrimen per definitiones et exempla indicat, 5. Er lerlin syzygia sunt æquivoca, quce ilio
 737 EPITOME LOGICA . 738
dem definil. – 6. Indicat cur in superiorum definitionibus ubique adjiciatur , td secundum nomen.
7. Quid in illis rulio siynificel. 8. Quid essentiæ nomen declaret . – 9. Quid nomen philosophis et hic
el alibi sæpe significet , quodque etiam verba el aliæ parles oralionis homonymws nomina dicantur.
10. Tria in æquivocis quærenda esse, et quæ sint illu . 11. Ex quarta syzygia sunt mullivoca , quæ
describit . - 12. Denominativa inter univoca el æquivoca medio loco constituta sunt, magis tamen pro
pinquant univocis, quia majorem habent communitatem quam differentiam . - 65 13. Per occuparionem
docel quid denominativa requirant el æquivocorum eliam octo requisita enumerat. 14. Singula sin -
gulis exemplis declarat, 15. Concludii dissertationem de æquivocis. 16. Redil ad denominativa
quæ definii. 17. Exponit quomodo in definitione vox casus accipiatur. 18. Qualuor requisita de
nominalivorum assignal, quorum si unum desil , non sil verum denominalivum , ul exemplis manifestum
facil. - 19. Primum exemplum in quo deest lertium requisitum communilas rei. 20. Secundum , in
-

quo deest quartum requisitum , diferentia rei. - 21. Occasione secundi exempli elymologiam vocabuli nap
0 : vos enucleat. - 22. Tertium in quo desideratur primum requisilum , nominis communitas .
- 23. Quar
lum, a quo abest secundum requisitum , nominis differentia. - 24. Denominativorum el vocabulorum ab
uno discrimen evolvil .

ΚΕΦΑΛ. Η ' . A CAPUT VII .

Περί συνωνύμων , έτερωνύμων , και ετέρων , De univocis, diversivocis el diversis, æquivocis item
ώμωνύμων τε και πολυωνύμων, και παρωνύ et mullivocis et denominalivis,
μωP .

α'. "Εκαστον των όντων εν κόσμο και έν τι εστι
και πολλά : οίον ο άνθρωπος και έν (τί) εστι καθο
άνθρωπος , και πολλά καθο ζώον , και λογικών και
θνητόν, και νου και επιστήμης δεκτικόν. Έπει
ούν έκαστον των όντων εν κόσμω , και έν τι εστι
και πολλά , ώς μεν εν δηλούται υπό του ονόματος ,
ώς δε πολλά δηλούται υπό του ορισμού , ή της
υπογραφής. Και γάρ ο άνθρωπος, εν ών και πολλά,
ως μεν έν υπό της άνθρωπος δηλούται φωνής , και τις
απλούν έστιν όνομα» ώς δε πολλά, υπό του όρου
του λέγοντος , ζώον λογικόν , θνητόν, νου και επιστη- B tione que dicit : animal rationale , mortale, Intel
μης δεκτικόν ». ός δή όρος λόγος υπάρχει των ών
έχει ο άνθρωπος έκαστον επεξιών.
β'. "Έστωσαν ούν δύο τινά πράγματα ή και
πλείω, και ταύτα ή και κατά το όνομα και κατά
τον λόγον κοινωνείτωσαν αλλήλοις • ή και κατ' άμ-
φω διαφερέτωσαν» ή (και) κατά μέν το όνομα κοι-
νωνείτωσαν, κατά δε τον λόγον διαφερέτωσαν και το
ανάπαλιν, κατά μεν τον λόγον κοινωνείτωσαν, κατά
δε το όνομα διαφερέτωσαν , ώς είναι τέσσαρας τας
διαφοράς .
γ' . Ει μεν ούν και κατ' άμφω κοινωνούσι , κατά
το όνομά φημι , και (κατά) τον λόγον καλούνται
συνώνυμα , ώσανει μεταδιδόντα αλλήλοις συν το
ονόματι και του λόγου · συνώνυμα γάρ εισιν, ών
το τε όνομα κοινόν και ο κατά τούνομα λόγος της C enim sunt, quorum et nomen commune et ratio
ουσίας και αυτός , οίον ζώον , και τε άνθρωπος και ο
βούς κατά το ζώον όνομα συνώνυμα όντα και γαρ
άμφω και ζώα προσαγορεύονται , και τον αυτόν
επιδέχονται λόγον, καθό ζώα· έστι γαρ εκάτερον
ουσία έμψυχος , αισθητική , μεταβατική .
δ' . Ει δή κατά το όνομα , και κατά τον λόγον δια-
φέρουσιν, ει μεν έχουσιν εν υποκείμενον , λέγονται
ετερώνυμα , ώσπερ ανάβασις και κατάβασις. " Έχου-
σε γάρ έν υποκείμενον την κλίμακα: ομοίως και
σπέρμα και καρπός . Θεωρούνται γάρ περί τον
αυτόν σίτον , ός πρός μεν το είναι και απηρτίσθαι
λέγεται καρπός, προς δε το μέλλειν και πεφυκέναι
λέγεται σπέρμα. Ει δε διάφορα έχουσι τα υποκεί- p futurum est, et aliud per naturam fieri potest , dici
μενα , λέγονται έτερα , οίον άνθρωπος και ίππος,
1. Quodvis eorum quæ sunt in mundo el unum
aliquid et mulla est : velut homo et unum quid est
quatenus homo , et mulla, quatenus animal, et ratir
nale et mortale 66 et intelligentie scientiæque ca
pax . Quoniam igitur quodvis eorum quæ sunt in mun
do , el unum aliquid el mulia est : ut unum quidem a
nomine declaratur, ul multa autein a definitione
seu descriptione declaratur. llomo enim cuin sit
unum et mulla, ut unum quidem a voce declaratur,
quæ simplex nomen est : ut multa vero, a defini.
ligentiæ et scientiæ capax . Quæ sane definitio est
oratio singula quæ habet homo persequens.
2. Sint igitur duæ quæpiam res vel etiam plures,
et bæ vel secundum nomen et definitionem inter se
communicent ; vel etiam quoad utrumque diffe
rant ; vel quoad nomen quidem communicent,
quoad definitionem autem differant; vel contra
quoad definitionem quidem communicent, quoail
nomen autem differant, ut qualuor sint differentiæ .
3. Quod siquidem igitur quoad etiam utrumque
communicent, quoad nomen inquam et delinit:o.
nem , univoca vocantur , vt quæ sibi invicem cum
nomine etiam definitionem imperliant. Univoca
essentiæ secundum 67 nomen eadem : veluti ani
mal est et homo et bos , quæ secundum nomen
animal univoca sunt. Ambo enim et animalia
appellantur, et eamdem quatenus animalia defini
tionem suscipiunt. Utrumquc enim est substantia
animata , sentiens, progressiva .
; 4. Sin vero quoad noinen el quoad definitionem
differant, siquidem unum habeant subjectum , diver
sivoca dicuntur, quemadmodum ascensio el de
scensio. Unum enim subjectuin , scalam habent.
Simili ratione et semen el fructus. In uno enim
Tritico considerantur, quod ca ralione qua est, el
perfectum est, fructus dicitur ; qua ratione vero
lur semen . Sin rcro differentia subjecia habeant
739 NICEPHORI BLEMMIDE 7140

diversa dicuntur : velut homo et equus , non qua- Α ου καθε ζώα (κατά τούτο γάρ συνώνυμά εισιν) ,
tenus animalia (quoad hoc enim sunt univoca) , sed αλλά καθο άνθρωπος και ίππος. Διάφορα γάρ έχου
quatenus homo et equus sunt. Differentia enim σι και τα ονόματα και λόγους. Ο μεν γάρ άνθρω
habent nomina , sed et differentes quoad nomina πος ή άνθρωπος ζώον εστι λογικόν , θνητόν, νού
delinitiones (habent). Homo enim quatenus homo, και επιστήμης δεκτικόν» ο δέ ίππος ή ίππος ζώον
est animal raliouale , mortale , intelligentiæ et άλογον, τετράπουν, χρεμετιστικόν. Αλλά και τα
scientiæ capax . Equus autem , qualenus equus, est υποκείμενα διάφορα και άλλη γάρ η ουσία του αν
animal irrationale, quadrupes, hinnicndi facultate θρώπου και άλλη η ουσία του ίππου. Λέγεται δε
68 præditum . Sed et differentia subjecta habent. ετερώνυμα μεν ών το τε όνομα έτερον και ο κατά
Alia enim liominis est substantia, el alia est sub- τούνομα λόγος της ουσίας έτερος εν εχόντων το
stantia equi. Dicuntur autem diversivoca quidem, υποκείμενον· έτερα δε , ών το τε όνομα έτερον , και
quorum et nomen diversum est , el essentiæ ratio και κατά τούνομα λόγος της ουσίας έτερος διάφορα
secundum nomen diversa est, cum unum subjec- εχόντων τα υποκείμενα .
lum habeant ; diversa vero, quorum et nomen diversum et quoad nomen essentiæ ratio diversa est,
cum diferentia subjecta labeant.
5. Si porro quoad nomen quidem communicent, B ε'. Ει δε κατά μέν το όνομα κοινωνούσι, κατά
quoad definitionein antem differant, æquivoca δε τον λόγον διαφέρουσι, καλούνται ομώνυμα. Ομώ
nuncupantur. Æquiroca enim sunt, quoruin no . νυμα γάρ εισιν, ών όνομα μόνον κοινόν, ο δε κατά
men soluin commune, sed quoad pomen essentie τούνομα λόγος της ουσίας έτερος' ώσπερ οι δύο
ratio diversa est : quemadmodum duo Ajaces . Hi Αίαντες . Ούτοι γαρ εν μέν όνομα κοινόν έχουσι το
enim unuin quidem commune nomen habent, quod Αίας, τον δε κατά το Αίας λόγος του τον αυτόν.
est Ajax ; sed quoad Ajacis nomen , detinitionem "Ο μεν γάρ έστιν Αίας και του Τελαμώνος υιός και εκ
non eamdem (habent). Alier enim eorum esl is Σαλαμίνος, ο μονομαχήσας τώ "Εκτορι• ο δε Αίας
Ajax qui Telamonis filius , et ex Salainine oriundus ο του 'Oϊλέως υιός, ο Λοκρός, και τους πόδας ταχύς,
fuil, et singulari certamine cum Hectore decertavil : και εί τι έτερον έχει.
aller est is Ajax , qui Oilei filius, Locrus el pedi
bus celer ſuil , et siquid aliud habet.
6. Bene autem ubique adjicilur od secundum s'. Πρόσκειται δε το κατά τούνομα καλώς πανω
nomen . Æquivoca enim quoad aliud aliquid uni- ταχού. Κατ' άλλο γάρ τι τα ομώνυμα συνώνυμα
voca deprchendentur ; el univoca, æquivoca . Ac ευρεθήσονται, και τα συνώνυμα και επί των άλλων
69 in aliis simili ratione comparatum est. Vide C ομοίως . Ιδού γαρ και οι δύο Αίαντες καθο μεν
enim et duo Ajaces quatenus quidem Ajaces æqui- Αίαντες ομώνυμοι εισι , καθο δε άνθρωποι πάντως
voci sunt : qualenus aulem homines, univoci sunt συνώνυμο..
utique .
7. Porro ratio , scilicet essentiæ , in his omnibus ζ' . Ο δε λόγος εν τούτοις άπασι κατά τε του
et de definitione et de descriptione dicta est. ορισμού και της υπογραφής είρηται.
8. Essentiæ autem nomen tè simpliciter esse η '. Το δε της ουσίας όνομα το απλώς είναι δηλοί.
declaral. Elenin , duo Ajaces, quatenus ulerque Οι γάρ δύο Αίαντες καθό εισιν Αίας εκάτεροι, κατά
Ajax esi, hactenus definitionem diversam habent ; τούτο τον λόγον έχουσιν έτερον , κατά δε την φύσιν
quoad vero naturam , unam et eamdem habeni. έα και τον αυτόν .
9. Sciendum autem et hoc, philosophos nomen 6'. Xρή δε γινώσκειν, ότι το όνομα οι φιλόσοφοι
de omni siguiſicativa voce accipere. Quod si hoc, και κατά πάσης φωνής σημαντικής εκλαμβάνουσιν.
igitur et verba erunt æquivoca : velut to èpū. Si Εί τούτο, τοίνυν και ρήματα ομώνυμα έσονται , οίον
gnificat enim el dicam , et amantium inodo affeclus το ερώ . " Έστι γαρ το λέξω, και το ερωτικώς έχω.
sum . Et in aliis vero etiam orationis partibus D Και εφ' έτερων δε του λόγου μερών ομωνυμίαν
a:quivocationem aliquis inveniel. ευρήσει τις .
10. Tria autem in equivocis quærenda sunt : ι'. Τρία δε δεί επί των ομωνύμων ζητείν ει έστι
num sit e numero æquivocorum id de quo sermo των ομωνύμων το περί ου ο λόγος και κατά πό .
est ; et quot de significatis nomen ejusmodi usur σων σημαινομένων το τοιούτον όνομα φέρεται και
pelur ; el quo de significatorum sermo sit. περί ποίου των σημαινομένων και λόγος εστίν.
11. Cæterum si quoad definitionem quidem res ια' . Ει δε κατω μεν τον λόγον κοινωνούσε τα
communicent, quoad nomen autem dillerani, mul πράγματα, κατά δε το όνομα διαφέρουσι , πολυώνυ
livoca dicuntur, nempe quando eadem res multis μα λέγονται, ήγουν όταν το αυτό πράγμα πολλούς
nominibus appellatur, velut ensis , spatha, gladius, καλήται ονόμασιν , οίον φάσγανον , σπάθη, ξίφος,
70 frames . Vec enim oinnia unam definitionem άορ. "Ενα γάρ λόγον επιδέχονται ταύτα πάντα . Σί
suscipiunt : quippe ſerrum utrinque incidens (seu δηρος γάρ αμφήκης εισίν. "Έστι δε και των πολυω.
aniceps) sunt. Definitio autem multivocorum est, νύμων λόγος πλείστα ονόματα καθ' ενός λεγόμενα
plurima nomina quae de una re dicuntur, πράγματος.
12. Porro sunt eliam quædam medio loco coni- β '. Εισί δέ καί τινα μεταξύ των ομωνύμων και
741 EPITOME LOGICA . 7.2
των συνωνύμων, κοινωνούντα και διαφέροντα τω A stituta inter equivoca et univoca que communicati
τε ονόματι και το κατά τούνομα λόγω πλησιάζουσι el differunt cum nomine , cum definitionc quoad
δε ταύτα μάλλον τοίς συνωνύμους πλείονα γάρ. πoιnen ; magis 1anmen ad univoca accedunt (quam
έχoυσι την κοινωνίαν , ή την διαφοράν , άπερ κα- equivoca ), quippe plus communitalis habent quam
λούνται παρώνυμα , ως από τινων παρωνομασμένα : diferentiæ ; quæ denominativa vocantur, quasi al
οίον από της γραμματικής γραμματικός , και από aliquibus denominata, velut a grammatica gram
της μουσικής και μουσικός. Και γάρ τώ ονόματι κοι- malicus, a musica musicus. Partim enim nomine
νωνούσι και διαφέρουσι , μή την αυτήν κατάληξιν el communicant el differunt, ut quæ eamdem nomi
έχοντα του ονόματος και τα κατά τούνομα λόγω nis terminationem non habeant ; parlim itermin
κοινωνούσι πάλιν και διαφέρουσιν . definitione quoad nomen communicant el dillerunt ,
Grammatica enim el musica sunt notitiæ : graminaiicus aulem el niusieus substantiæ , in quibus
sunt noliliæ .
γ Η μεν γαρ γραμματική και η μουσική γνώσεις 13. Grammatica autem mulier , et musica mulier ,
εισίν· ο δε γραμματικός και ο μουσικός ουσίαι , εν noi sunt denominativa , sed æquivoca . In denomi
αίς αι γνώσεις. Η γραμματική δε γυνή , και η μου- nativis enim necessario terminalionem nominis
σική γυνή ουκ εισί παρώνυμα, αλλ' ομώνυμα . Χρή mulatam esse oporlel, et in æquivocis nomen ab
γάρ επί μεν των παρωνύμων εξ ανάγκης παρηλ- Βimmutatione immune conservari 71 oportet ; non
λάχθαι την κατάληξιν του ονόματος, επί δε των secundum terminationem duntaxal, sed etiam se
ομωνύμων σώζεσθαι κατά πάντα το όνομα απαρ- cundum spiritum , el secun lum ionum . el secull
άλλακτον μή μόνον κατά την κατάληξιν , αλλά dum casuso , el secumlum scripluram , et seeundum
και κατά το πνεύμα , και κατά τον τόπον , και κατά numerum , el secundum genus, et secundum par
την πτώσιν, και κατά την γραφήν, και κατά τον tem orationis, et secundum consueludinem .
αριθμόν, και κατά το γένος, και κατά το του λόγου
μέρος , και κατά την συνήθειαν.
ιδ' . Το γάρ οίος, δασυνόμενον μεν δηλοί το οποίος , 14. Etenim (momen ) olo ; aspero spirilu afectum ,
ψιλούμενον δε, το μόνος. Και η του πνεύματος δια- qualis ; leni præditum , solus declarat. Atque (ila)
φορά χωρίζει των ομωνύμων αυτό. Αλλ ' ουδε το spirilus differentia ipsum ab æquivocis separat.
" Αργος , και το αργός , ομώνυμά εισι διά την του Sed neque "Apyos el aprós propter ioni differentiain
τόνου διαφοράν. Το μεν γαρ "Αργος παροξυτόνως sunt equivoca . Eleni το "Αργος, 1ono in priore
δηλοί τον "Αργον όν απέκτεινεν ο Ερμής , και άλ- syllaba affectum , significat Argum quem Mercurius
λων ονόματα το δε αργός οξυτόνως δηλοί τον βρα- iolerfeeil et aliorum nomina : al á próş lono aculo
δύν και λευκόν. Το ελάτης , διαφέρον κατά την C in ultima -elum , tardum et album declarat . To
τττωσιν , ουκ έστιν ομώνυμον. "Οτε γάρ την ελάτην Ė átns quod casu iliffert, non est equivocum . Quan
δηλοί τον ηνίοχον , ευθεία έστιν ότε δε την ελάτην do enim aurigam declarat, ag lalorem (nimiruni) fre
το δένδρον , γενική ενταύθα δε κατά το γένος έστιν na lenentem , rectus est (nominandi causa) : quan
η διαφορά το καινόν και κατά την γραφήν διαφέρον do aviom abieiem , arborem , gignendi est (casus) .
ουκ έστιν ομώνυμον • ψιλούμενον γάρ σημαίνει το Hic autem ( elian ) quoad genus est differentia . T)
μάταιον και το κουφον , διφθογγιζόμενον δε , το νέον xaevóv quod etiam scriptura dideri, non est æqui
και το παράδοξον . Το είπον , έπει διαφέρει το vocum . Cum enim per a scribitur , vanum et leve
αριθμό και ενικώς μεν δηλοί το είπον εγώ, πλη- signilical ; cum diphthongo signalur, novum et
θυντικώς δε το είπον έτεροι . Διά τούτο ουκ έστιν quod præler opinionem 72 est . Td eltsov quia nu
ομώνυμον . Το φάρος ότε διαφέρει, το γένος ουκ mero differt , et singulariter quidem signilicat , Ego
έστιν ομώνυμον . 'Αρσενικώς μέν γάρ αυτό το diri ; pluraliler autem , Alii dixerunt ; hac de calle
κτίσμα δηλοί, θηλυκώς δε την πόλιν ουδετέρως sa non est aquivocum . To sápos quia genere dir
δε το ιμάτιον . Το έχεις μέρει λόγου διαφέρει . feri , non est æquivocum . Masculino enim quidem
Και ότε μεν όνομά έστι, γένος όφεων σημαίνει D genere ipsam structuraln (seu turrian ) ; feminino
πληθυντικώς , ότε δε δημα , επί δευτέρου προσ- aulem , urbein ; neutro denique vestimentum decia
όπου το κέκτηται · διό και της ομωνυμίας εξέ- rat . Tº execs parle oralionis differt . El quando
πεσε. Το άρμα , συνηθεί μεν Ελληνική ταττόμε- quidem nomen esl numero multitudinis geous ser
νον επί του ιππικού ζεύγους , επί των όπλων δε τη penlumu ,declarat : quando vero verbum est in sc .
των Ρωμαίων έθει φερόμενον , τών ομωνύμων cunda persona , td habes ( seu possides ) denotat .
απηλλοτρίωται . Proinde etiam ab æquivocatione excidit. To apo
quandoquidein Græca consuetudine pro jugo equestri ponitur , Romanorum autem more pro
armis profertur, ab æquivocis liberatum est.
ιε'. Τοσαύτα περί των ομωνύμων. 15. Et tantum quidem de equivocis.
ις . Τα δε παρώνυμα υπογράφουσιν ούτως : παρ 16. Denominativa autem sic describunt : Venlo
ώνυμά εισιν, όσα από τινος αποφέροντα τη πτώ- minaliva sunt quae ab aliquo differentia casu , quoad
σει, την κατά τούνομα προσηγορίαν έχει. Οιον από nomen appellationem habent, velut a grammatica
της γραμματικής και γραμματικός , και από της αν grammalicus et a fortitudine ſortis.
δρείας και άνδρείος.
743 NICEPHORI BLENMIDE
17. In hac denominativorum descriptione casus A ιζ'. 'Εν ταύτη τη των παρωνύμων υπογραφή
vocatur dictionis terminus. πτώσις καλείται πέρας της λέξεως .
18. Quatuor autem quibusdam ( requisitis) oprus ιη'. Τεσσάρων δέ τινων χρεία , να γίνονται τα
est ut demonstrativa 73 fiant : communitate et παρώνυμα: κοινωνίας και διαφοράς ονόματος και
diferentia nominis et communitale differentiaque κοινωνίας και διαφοράς πράγματος .
rei..
19. Unde to Helenus et Helena non sunt deno- ιθ'."Οθεν το "Έλενος και Ελένη ταρώνυμα ουκ εισί.
minativa . Communitatem enim quidem et diffe- Κοινωνίαν μέν γάρ και διαφοράν ονόματος έχουσι »
rentiam nominis habent ; ' rei autem comniunila- πράγματος δε κοινωνίαν ουκ έχουσιν. Ο μεν γαρ
lem non habent. Helenus enim qui ex Troja (oriun- "Ελενος ο εκ Τροίας ο Πριαμίδης και μαντικός έτερος "
dus) Priamides, vales fuit, alius est. Rursumque άλλη δε πάλιν η Έλήνη και Λάκαινα, και της Λήδης
alia est Helena Lacæna Ledæ ex Tyndaro filia , εκ Τυνδάρεω παίς , ή μυρίων συμφορών Φρυξιν αιτία
quæ infinitarum calamitatum Phrygibus el Achivis και 'Αχαιούς και ουχ ώς εξ επιστήμης και επιστή
rausa fuit ; ne ul a scientia sciens ita ab Helena μων , εκ της Ελένης ο "Έλενος.
Helenus (dicitur).
B
20. Sed neque etiam παρθενική et παρθένος de- κ '. 'Αλλ ' ουδε το παρθενική και παρθένος παρ.
nominativa sunt. In his enim rei non est differentia . ώνυμα. Πράγματος γαρ εν τούτοις ουκ έστι δια
Idem enim eliam ambæ dictiones significant. φορά: ταυτο γαρ αι λέξεις και άμφω σημαίνουσι .
21. Παρθένος autein (id est virgo) nobis (Grecis ) κ'. Παρθένος δ ' ημίν εκ του παρά Θεώ είναι,
ex eo quod παρά Θεώ, id est πλησίον Θεού apud τουτέστι πλησίον Θεού, διά την αγνείαν ήτυμολογή
Deum, hoc est prope Deum sit, propter sanctitalem ται· είγε το όλον παρθένος είη και της ψυχής
dicta est, siquidem per omnia virgo sit, animaque παρθενευούσης μετά του σώματος.
eliam cum corpore virginitatem servet.
22. Neque vero virtus el vir bonus denominativa κζ' . Ούτε δε το αρετή και σπουδαίος παρώνυμα .
sunt. Ab his enim abest nominis communio . Και γάρ άπεστιν εκ τούτων και κοινωνία του ονόμα .
τος .
23. Neque vicissim musica mulier et scientia κγ'. Ούτ' αυ μουσική γυνή, και μουσική επιστή
musica sunt denominativa, proplerea quod diffe- μη παρώνυμα: διά το μή κεκτησθαί τινα διαφο
rentiam 74 aliquam nominis non habeant. ραν του ονόματος .
24. Differunt autem denominativa ab illis quæ c κδ' Διαφέρουσι δε τα παρώνυμα των αφ' ενός· ότι τα
ab uno dicuntur, quod denominativa continent ea a μεν παρώνυμα περιέχουσι τα αφ' ών παρωνομά
quibus denominata sunt ; quemadmodum gramma. σθησαν, ώς ο γραμματικός την γραμματικήν , και
ticus grammaticam et justus justitiam continent. και δίκαιος την δικαιοσύνην· τα δε αφ' ενός ουκ έτι .
At quæ ab uno sunt, non etiain. Neque enim in- Ουδε γάρ περιέχει το ιατρικών εργαλείον την ια
Strumentum medicurn inedicinam continet , neque τρικήν, ουδε το γραμματικών βιβλίων την γραμ
liber grammaticus grammaticam ; «uoniam id qui . ματικήν έπεί το μεν άν ιατρευεν εξ εαυτού, το δ '
dem ex seipso mederetur, hic autem scriberel et έγραφε και ανεγίνωσκε .
Iegeret .

Σχήμα κεφαλ . η', Περί συνωνύμων, έτερωνύμων , ετέρων ομωνύμων τε και πολυωνύμων , και
παρωνύμων.
ή και κατά τούνομα και κατά τον λόγον κοινωνούσι • και εισι συνώνυμα, οίον
ζώον, ό τε άνθρωπος και ο βους κατά το ζώον όνομα :
ή και κατά τούνομα, και , ή έν έχουσιν υποκείμενον, και εισιν ετερώνυμα,
ως ανάβασις εισιν κατάβασις άνθρωπος
κατά τον λόγον διαφέ- και η διαφορά
ρουσιν ,
, και και έτερα , ως : και ίπ
Δύο τινά πος, καθό άνθρωπος και ίππος
η κατά μέν το όνομα κοινωνούσι , κατά δε τον λόγον διαφέρουσα και εισιν ομώ
νυμα • ως οι δύο Αίαντες κατά το Αίας όνομα :
η κατά μέν τον λόγον κοινωνούσι , κατά δε το όνομα διαφέρουσι και εισι πο.
λυώνυμα , ώς αορ, ξίφος , μάχαιρα :
ή κοινωνούσι και διαφέρουσι και κατά τούνομα και κατά τούνομα λόγον, και
εισι παρώνυμα , ως γραμματικός και γραμματική .
 EPITOME LOGICA , 746
Tabula capitis 8 , de univocis, diversivocis, diversis , aquivocis item el multirocis el denominativis
vel et quoad nomen et quoad definitionem communicant et sunt univoca ;
velut animal (est) et bono et bos quoad nomen animal.

vel quoad nomen et vel unum habent subjectum et sunt diversi voca
quoad definitionem ul ascensio el descensio ,
diderunt : ( el) vel differentia (subjecta habent) el sunt diversa ,
111 liomo el equus quatenus homo el equus .
75 Dao aliqua
vel secundum nomen quidem communicant, secundum definitionem autem
differunt, et sunt aquivoca : ut dico Ajaces quoad nomen Ajacis,
vel quoad definitionedi quidem communicant, quoad nomen aulem digeruni,
el sunt multipoca, ut cnsis, gladius, machara.
vel communicant ei differunt cum quoad nomen tum quoad definitionem
secundum id nomen , el sunt denominativa ut grammaticus et gramma
lica .

76 SYNOPSIS CAPITIS IX ,
QUOD EST DE QUINQUE VOCIBUS .
1. Methodo divisoria per divisiones el subdivisiones rocis numerum quinque vocum erudile colligit.
Subdivisio prima . 3. Secunda . 4. Tertia . 5. Quαι ια . 6. Quinta , - 7, Sealα. 8. Septima.
- 9. Ocrava. — 10. Hinc numerum quinarium prædicabilium conficil.- 11. Ostendil quare genus præcedat
diferentiam . -

12. Quare differeniia speciem . –13. Quare species proprium . 14. Quare proprium
accidens.. - 15. Quare proprium essentiæ adjunctum accidenie etiam inelius adeoque prius sit . — 16. Et
accidens postremo constituatur loco – 17, Quinque locum seu prædicabilium collationem instituit.
18. Docei proprium esse ill plurimum ÉT.QUG !ūô€; sallem , reperiri lamen eliain alicubi essenziale, ut in
homine intelligensic et scientice capax. – 19. Probul to risibile esse proprium hominis ÉTOUS!Üde sallem .
20. Judicat etiam propria in definitionibus assumi. - 21. Monet interim ul essentiale ÉTOVOLÚdet præ
ſeratur. - 22. In dejeciu lamen essentialis el so É TIGUOIWões adhibeatur. - 23. Quare brula proprium
É TOUO :Wos ; sullem , homo el essentiale el ÉTOVOLVO:; habeat .

ΚΕΦΑΛ . Θ'. CAPUT IX .

Περί των πέντε φωνών».
α' . Η φωνή ή έναρθρός έστιν η άναρθρος . Και
περί μεν της ανάρθρου φωνής, επείπερ ουκ έγ
γράμματος αύτη, λόγος ουδείς.
β'. ' Η δ ' έναρθρος φωνή και έγγράμματος ή
σημαντική εστιν, ή άσημος. "Ασημος μέν ούν
έστιν ή μή δηλούσα τι πράγμα. Τοιαύτην άσημος
έφασάν τινες είναι το βλίτυρι και το σκανδαψός:
ήτις φωνή και ακατηγόρητος λέγεται, ώς μή κατά
τινος πράγματος αγορευομένη , τουτέστι λεγομένη .
Σημαντική δε και κατηγορική φωνή εστιν η ση
μαίνουσα πράγμα · οίον ζώον , άνθρωπος, λίθος :
ήτες λέγεται και απλώς κατηγορική, ως αγορευομένη
και λεγομένη κατά πράγματος οπωσούν.
quoquo modo prædicelur el dicalur .
γ' . Αύτη (τοίνυν) ή απλώς κατηγορική λεγομένη
(φωνή) ή μερική εστιν, ή καθόλου . Και μερική
μέν έστιν ή επί των ατόμων παραλαμβανομένη :
περί ών ου διαλαμβάνουσιν οι φιλόσοφοι, διά το
άπειρα υπάρχειν αυτά .
δ'. Η δε απλώς κατηγορική καθόλου φωνή ή
ουσιωδώς κατηγορείται ών κατηγορείται, ή έπου
σιωδώς .
ε'. Και ει μεν ουσιωδώς κατηγορείται , ή πολλοί ;
φύσεσιν αρμόζει , ή μιά .
ς' . Και ει μεν πολλαίς φύσεσιν αρμόζει , ή εν τη
τι εστι κατηγορείται και ποιεί γένος , ή έν το οποίον
τί έστι, και ποιεί την διαφορών.
PATROL . GR. CXLII,
De quinque vocibus.
77 1. Vox alll articulata est aut inarticulala.
Ei de inarticulata quidem voce, quandoquidem hæc
Scribi non potest, nullus sermo .
2. Articulata autem vox quæ etiam scribi poles' ,
aul significativa es , aut non significativa . Ergo non
significativa quidem est, quæ rem aliquain non de
clarat . Ejusmodi non significativam vocem aliqui
dixerunt esse od blityri et tò scindlapsus ; quæ vox
etiam acalegorelos, quasi dicas, imprædicabilis di
citur, til quæ de re aliqua non prædicelur, hoc est
dicatur. Significativa autem et prædicativa vox est
que rem significal : velul animal, bomo, lapis : quæ
etiam simpliciter prædicativa dicitur, ut quae de re
3. Hæc igitur) que simpliciter predicativa (vox)
dicitur, aut particularis esi , aul universalis. Et par
licularis quidem est , quæ de individuis assmwili ,
de quibus philosophi non disserunt proplerea quod
ipsa infinita exsistani .
4. Ea autem quæ simpliciter prædicativa uni.
versalis vox est , aut essentialiter priedicalur de
quibus prædicalur, aut in modum adjunctorum es
Sentie ,
5. Et siquidem essentialiter praedicatur, aut
mullis naturis congruit, aut uni.
6. 78 El cum quidem multis naturis congruil,
a ui in quid esi prædicatur, et efficit genus : aut in
quale quid est , el facil differentiam .
747 NICEPHORI BLEMMIDE
7. Sin autem rni naturæ congruil , aut in quid A
est pricdicatur el speciem facit : aut in quale quid
est , et facit proprium essentiale.
8. El ila quidem se habet vox universalis quæ
essentialiter prædicatur. Quæ autem in modum ad-
junctorum essentiz prædicatur, ipsa quoque aul uni
naturæ congruil, aul multis. Et si quidem uni ma-
lure congruit, proprium facit adjunctum essentie :
constal quippe de eo, quod etiam in quale quid est
prædiceliir. In iis enim quæ essentiæ adjuncta sunt,
ipsum quid est nullum locum babet. Si autem mul-
lis naturis congruit, ellicit accidens.
9. Et si quidem in tale quid est prædicatur, in-
separabile facit accidens. Sin vero , quomodo ali-
quid se habeal , separabile facit accidens.
10. Hinc igitur voces universales simpliciter
predicative , sive significative quinque colligun-
tur : genus , differentia , species , proprium el acci-
dens, Et de his apud pbilosophos sermo est .
79 11. Genus quidem igitur prius est differen-
tin, quia differentias continet. Etenim animal, cum
Genus sil, ratinoale el irrationale in seipso coul-
linel .
12. Differentia autem præccilil speciem , quan-
doquidem specie est universalior. Raljonale enim
homine est universalius. Non enim de homine ian .
lum , sed etiam de angelo efertur.
13. Species autem precedit proprium , quando- C
quidem species quidem duntaxat essentialis est ,
proprium vero etiam essentiæ adjunctum . Essen-
lialia autem adjunctis essenliäe lionoratiora sunt.
Illa enim cum adsunt quidem , specicm conservant;
cum vero absuni , corrumpunt eam . Al essentiæ
adjuncta , neque cum adsunt , conservant ; neque
cuin absunt , corrumpunt (speciem). Ει vero alio
modo speciem oportet priorem esse et sic habere proprium quod aliis speciebus sit incommunica
bile .
14. Proprium autem accidente prius est : quan-
doquidem accidens tantum essentiæ adjuncluin esl,
proprium autem et essentiale et essentia adjun-
cium est .
Ν
15. Sed ipsum etiam essentiae adjunctum pro- D ιε'. 'Αλλά δε αυτό το επουσιώδες ίδιον τιμιώτερον
prium accidente est honoratius . Illud enim anima .
lis quædam facultas 80 est quæ interius conside-
ralur et speciem designat seu certa quadam nola
insignil. Soli enim speciei el omni el semper inest :
unde etiam convertitur. Si quid enim homo est ,
risibile est : et si quid risibile est , hoino est. Ac-
cidens autem extrinsecus circa corpus, et in ipsa
magis est superficie, nec etiam soli speciei inest,
ut cam ab aliis speciebus discernal. Etenim cygnus
quidem albus est , sed non etiam convertitur :
quandoquidem non siquid album , hoc jain etiain
cygnus esl. Mulla enim præter. cygnum animalia
volatilia conspeximus alba el magis in oris maritimis .
Sed el nix et gypsum el alia multa quie alva sunt,
ζ'. Ει δέ μιά φύσει αρμόζει, ή εν τω τι εστι κατ
ηγορείται και ποιεί το είδος • η εν τω οποίόν τι
εστι και ποιεί το ουσιώδες ίδιον ,
η'. Και ούτω μεν ή ουσιωδώς κατηγορουμένη
καθόλου φωνή . Η δ' επουσιωδώς κατηγορουμένη ή
μιά φύσει αρμόζει και αύτη ή πολλαίς . Και ει μεν
μιά φύσει αρμόζει , ποιεί το επουσιώδες ίδιον » δή
λον δ' ότι και εν τω οποϊόν τι εστι κατηγορείται .
'Επί γάρ των επουσιωδών ουδεμίαν χώραν έχει το
τι εστιν. Ει δε πολλαίς φύσεσιν αρμόζει, ποιεί το
συμβεβηκός .
θ'. Και ει μεν εν τώ οποίόν τι εστι κατηγορείται ,
ποιεί το αχώριστον συμβεβηκός. Ει δ' εν τω πώς
έχoν εστί, ποιεί το χωριστόν συμβεβηκός.
ι'. Συνάγονται τοίνυν εντεύθεν καθόλου φωναι
κατηγορικαι απλώς ήτοι σημαντικαι πέντε » γένος .
διαφορά, είδος, ίδιον και συμβεβηκός: (και) περί
τούτων παρά τους φιλοσόφους ο λόγος .
ια'. Το μεν ούν γένος προτερεύει της διαφοράς ,
ότι περιεκτικόν έστι των διαφορών . Το γαρ ζώον ,
γένος όν, περιέχει εν εαυτό το λογικόν και το
άλογον .
ιβ' . Η διαφορά δε προτερεύει του είδους , επει
καθολικωτέρα του είδους εστί. Και γάρ το λογικών
καθολικώτερον εστι του ανθρώπου . Φέρεται γάρ ου
κατά του ανθρώπου μόνον, αλλά και κατά του αγ
γέλου .
ιγ'. Το δε είδος προτερεύει του ιδίου επειδή το
μεν είδος μόνον ουσιώδες εστι , το δε ίδιον και επου
σιώδες. Τα ουσιώδη δε και επουσιωδών τιμιώτερα.
Ταύτα γάρ παρόντα μεν σώζουσι το είδος, απόντα
δε φθείρουσιν αυτό . Τα δε επουσιώδη ούτε παρόντα
σώζουσιν, ούτε απόντα φθείρουσι . Και άλλως δε δει
πρότερον είναι το είδος και ούτως έχειν το ίδιον
είδεσιν άλλοις αμέθεκτον .
ιδ'. Το δε ίδιον προτερεύει του συμβεβηκότος :
επειδή το μεν συμβεβηκός μόνον επουσιώδες έστι,
το δε ίδιον και ουσιώδες και επουσιώδες .
εστι του συμβεβηκότος. Το μεν γαρ ψυχική τις
έστι δύναμις εντός θεωρουμένη και το είδος χαρα
κτηρίζουσα . Μόνο γάρ υπάρχει το είδει και πανει
και αεί • όθεν και αντιστρέφει. Και γάρ εί τι άν
θρωπος, γελαστικόν ' και εί τι γελαστικών, άνθρω
πος. Το δε συμβεβηκός εκτός έστι περί το σώμα ,
και προς αυτήν μάλλον την επιφάνειαν, και ουδε
μόνο το είδει υπάρχει , ίνα διαχωρίση αυτό των
άλλων ειδών . Και γάρ λευκός μεν ο κύκνος εστίν ,
ου μήν δε και αντιστρέφει • επείπερ ουκ εί τι λευ
κον , τούτο ήδη και κύκνος . Πολλά γαρ παρά τον
κύκνον πτηνά ζώα κατείδομεν λευκά και μάλλον εν
τοίς αιγιαλούς. Αλλά και η χιών, και η τιτανος,
και άλλα πολλά λευκά όντα , ουκ εισί κύκνοι. Και
 749 EPITOME LOGICA .
κατά τούτον ούν τον λόγον είκότως και το επουσιώ- A cygni non sunt . Et quoad hanc igitur rationem
δες ίδιον προτέτακτα : του συμβεβηκότος.
ις . Το δε συμβεβηκός την εσχάτην είληχε
ταξιν .
ιζ'. Το μεν ούν γένος , η διαφορά και το είδος ,
ουσιώδη πάντοτε εισι, το δε συμβεβηκός επουσιώδες
αεί. Το δέ γε ίδιον επαμφοτερίζει .
ιη' . Και τα πολλά μέν επουσιώδες εστιν · ευ-
ρίσκεται δε που και ουσιώδες · οίον εν τώ ανθρώπιν
το νου και επιστήμης δεκτικόν. Ου γάρ έστι τούτο
διαφορά . Κατά πλειόνων γάρ ειδών, ου καθ' ενός ή
διαφορά . Το δε νου και επιστήμης δεκτικών ιδίως
μόνο το ανθρώπω υπάρχει μόνος γάρ ο άνθρωπος
δέχεται τον θύραθεν νούν τον εκ της μαθήσεως, και
μόνος τας επιστήμας διδάσκεται.
ιθ'. Λέγεται δε ουσιώδες ( και) το τοιούτον ίδιον,
ότι και παρόν σώζει το είδος • ο γάρ άνθρωπος
τούτο όλον εστι ζώον λογικόν , θνητόν, νου και επι-
στήμης δεκτικόν: κοί απόν φθείρει. Ε : μή γάρ
υπάρχει νού και επιστήμης δεκτικόν, ουκ έσται
άνθρωπος. Επει γούν το νου και επιστήμης δεκτι-
κον και παρόν σώζει τον άνθρωπον, και απόν φθεί-
ρει , λέγεται δε και καθ' ενός είδους μόνου του
άνθρωπείου και εν τη οποίόν τι εστι κατηγορείται :
διά ταύτα ουσιώδες ίδιον είρηται.
κ' . Το δε γελαστικόν ίδιον του ανθρώπου επουσιώ- C
δές εστι. Παρόν μέν γάρ ού σώζει • και γάρ ου
χρήζομεν του γελαστικού προς συμπλήρωσιν της
φύσεως ημών • του δέ γε νου και επιστήμης δε -
κτικού χρήζομεν διά την έξωθεν γνώσιν και τας
επιστήμας , ώς είρηται · άπόν δε πάλιν το τοιούτον
επουσιώδες ίδιον ού φθείρει . Δύναται γάρ και μη
έχων το γελαστικόν ο άνθρωπος ουδέν ήττον είναι
άνθρωπος μή έχων δε και το νου και επιστήμης
δεκτικόν ου δύναται είναι άνθρωπος , μήτε γνώσιν,
μήτε- επιστη μην δυνάμενος δέξασθαι.
κα'. Παραλαμβάνονται δε και τα ίδια εν τοις
ορισμούς, χαρακτηριστικά τυγχάνοντα των ειδών .
κβ' . Και όπου μέν έστιν ουσιώδες ίδιον , του έπου-
σιώδους προκρίνεται ( χαρακτηρίζειν γάρ μάλλον
δύναται), και εις τον ορισμόν τούτο παραλαμβά-
νεται ώσπερ επί του ανθρώπου. Λέγομεν γάρ,
"Ανθρωπός έστι ζώον λογικόν, θνητόν , νου και
επιστήμης δεκτικόν " και ου λέγομεν γελαστικόν.
κγ'. " Οπου δε ουσιώδες ίδιον ουχ ευρίσκεται, το
επουσιώδες εισάγεται , ως επί του ίππου . Λέγομεν
γάρ, " Ιππος έστι ζώον άλογον, τετράπουν, χρε με -
τιστικόν. Και έστι το χρε μετιστικόν ίδιον επουσια-
δες του ίππου .
κδ'. 'Εν μεν ουν τοις άλλοις ζώοις επουσιώδες
proprium cliam essentie adjunctum accidenti præ
positum est .
16. Accidens autem postremum ordinem sorti .
tum est .
17. Proin genus quidemn differentia et species
semper sunt essentialia ; accidens vero semper es
sentiæ ; adjunctum est : proprium denique ulrins
que nature est particeps.
18. Et quidem ut plurimum adjunctum est es
sentiæ ; reperitur autem alicubi etiam essentiale,
velut in homine intelligentiæ et scientiæ capax .
81 Nec enim hoc differentia est. Differentia nam
que de pluribus speciebus , non de una (prædica
lur ). Atqui od intelligentiir et scientiæ capax pro
B
prie soli homini inesi . Solus enim liomo intelli
gentiam , quæ forinsecus ex institutione esi, recipit,
et solus scientias docetur,
19. Dicitur autem ( etiam ) hoc proprium essen
liale : quod et cum adesi , conservat speciem ( homo
enim totum , hoc est animal rationale , mortale ,
intelligentice: el scientis capax ), et cum abest, cor
rumpit. Nisi enim intelligentiæ et scientiæ capax
exsislai, non erit homo. Quoniam igitur to intellia
gentiae et scientie capax et cum adest, conservat
hominem , el cum abesi , corrumpit , de una autem
etiam sola humana specie dicitur et in quale quid est
prædicalur : proplerea essentiale proprium dicluin
est .
20. Risibile autem proprium hominis est essen
lic adjunctum . Cum enim adest quidem , non con
serval speciein (neque enim indigemus risibili ad
completionem naturæ nostræ . Ai ejus quod est in •
telligentia et scientis capax indigemus propter
extrinsecus (alvenientem ) notitiam et scientias , ut
dictum est) ; 82 iterum autcm cum abest ejusinodi
propriuni cssentia adjunclum , non corrumpit (spe
ciem ). Putest enim homo, etiamsi non habeai od
risibile , nihilominus esse homo. At si το intelligen
lix et scientiie capax non habcal , non potest esse
homo, ul qui neque notitiam neque scientiam re
cipere possit.
21. Assumuntur porro eliam propria in delini
D tionibus ut quæ species cerlo aliquo charactere sen
noia insigniendi vim habeani.
22. Ac ubi quidem essentiale est proprium , ei
quod cssentiæ adjunctum est præfertur (magis eniin
species cliaractere insignire potest ), ideoque in de
finitionem assumitur : quemadmodum in homine.
Dicimus cnim , lomo est animal rationale, mortale,
intelligentiæ et scientiæ capax : nec dicimus risi.
bile .
23. Ubi autem essentiale proprium non reperi
lur , id quod essentiæ arijunctum es!, substituirur,
ul in eqno. Dicimus enim , Equus est animal irra
lionale , quadrupes, binniendi facultatc præditum .
Estque od hinniendi facultatem habens, proprium
quod essentiæ equi adjunctum est.
21. Itaque in cæteris quidem animalibus propriun
1751 NICEPHORI BLEMMIDE 752
duntaxat essentiae adjunctum est . Homo autem A μόνον το ίδιον · ο δε άνθρωπος , έπει και της αλόγου
83 « uoniam et irrationalenm naturam vitamque μετέχει φύσεως και ζωής, και την λογικήν ψυχήν
participat, et animam ralionalem præ omnibus ani- εξαίρετον έχει παρά πάντα τα ζώα , διά τούτο διτ
malibus singularem Iliabet
babet ,, propterea duplex τον φέρει το ίδιον » το μεν γελαστικών, ώς κοινωνιών
proprium habet : tò risibile quidem , quod cum τοίς αλόγους το δε νου και επιστήμης δεκτικόν ,
brutis communicat ; =) intelligentiæ vero et scien
ως νοερός τε και λογικός , και τους αγγέλους τρόπον
tiæ capax, quod intellectualis et ralionalis est , et τινά συναπτόμενος και άγγελος ών μετά σώ -
modo quodam cum angelis conjungitur et angelus ματος .
est cum corpore ..

Σχήμα κεφαλ . θ', Περί των πέντε φωνών.

ή εν τώ τι εστι κατηγο
ή πολλαίς ρείται , και ποιεί το γέ
φύσεσιν νος :
υπάρχει ή εν τω όποιον τι εστι,
και ποιεί την διαφοράς :
ή ουσιώδης ή εν τώ τι εστι, και ποιεί
το είδος
ή μια ή εν τη οποίόν τι εστι ,
και ποιεί το ουσιώδες
ή καθόλου ίδιον
η σημαν : η μια φύσει αρμόζει, και ποιεί το
ή επουσιώ επουσιώδες ίδιον •
τική δης
ή έναρθρος ή πολλοίς, και ποιεί το συμβεβηκός .
ή μερική
ή άσημος
ή άναρθρος

84 Tabula capitis 9. De quingue rocibus .

aut in quid est prædicatur
aut mullis el lacil genus ,
naturis con aut in quale quid est præ
gruit: ( et) dicatur et facit differen
aut ciam .
essentialis
aut in quid est (prædica
aut uni (na- tur) et facit speciem ,
aut lure con- aul in quale quid est et
universalis gruil, el ) facit essentiale pro
prium .
aul signifi aul aut uni nalure congruil el facit pro
Gälliva essentiae prium essentiæ adjunctum ,
aut articu a ljuncta aut multis (naturis congruit) et facit
Jata accidens,

Vox aut particularis (ut Petrus , Paulus ),

aul non significativa (ul blityri, scindapsus),
aul inarticulata (ut latralus canum , mugilus boum ).

85 SYNOPSIS CAPITIS X.
QUOD EST DE GENERE ET SPECIE ; OBI ETIAM DE SCHESI SEU HAPITUDINE ,

1. Generis ut vocabuli homonymi diversa significata recensel, quorum hoc primum est. – 2. Secundum signi .
ficatum. - 3. Incidenter homonymiam vocabuli Judæorum exponit. 4. Terrium significalum , quo uc
cipilur apud logicos . 5. Genus quomodo hic accipiatur definil. 6. Speciei elium ul vocabuli homo.
nymi significatum prius exponil . 7. Posterius, quo speciein definit . 'S. Ostendil genus et speciene
relata esse, el naturalem relalionem habere. - 9. Hac occasione relationem facil quadruplicem . - 10 .
Probat eriam genus el speciem quoad naturam referri ad se invicem . 11. Analogia Adami, Abelis ,
Selhi , Divisionem generis in summun el suballernum , itemque speciei in subnlternam et in,smam insti.
fuil . - 12. Analogiam accommodal, el primum summa genera, dein species infimas, ac denique gener.
subalterna et species subalternas describit . - 13. Rationem reddit quare genera subalterna sic vocentur,
14. Omnia exemplis declara! in substanice divisionibus. S6 15. Docet hominem uri speciein
specialissimam el respectul generis sui el respectu individuorum suorum genus non esse , scd saliem spe
753 EPITOME LOGICA .
ciem . -
· 10. Et ab absurdo probat hominem 'uti speciem specialissimam suorum individuorum genus non
esse , sed saliem speciem . 17. Declarat individua suaruin specierum itemque species suorum generum
et omnino subalierna genera superiorum usque ad supremum adeoque omnia inferiora superiorum , et
nomen er definitionem recipere, sed superiora inferiorum non item .
collatas neque nomine neque definitione communicare .- 19. Sed communis generis et nomen definitionem
ex æquo accipere.
ΚΕΦΑΛ . ' .
Περί γένους και είδους , ενώ και περί σχέσεως .
α'. Τα σημαινόμενα του γένους υπάρχει διάφορα .
Γενος γάρ λέγεται και η εκάστου της γενέσεως
αρχή, είτε από του τεκίντος, είτε από της πατρί-
δος από μέν του τεκόντος, ώς όταν είπωμεν , τον
Ιούδαν εκ του Ισραήλ έχειν το γένος ή εκ του
'Αβραάμ. Από δε της πατρίδος, ώς όταν λέγωμεν
τον Παύλον Ταρσέα είναι το γένος . Εκεί μέν γάρ
το γένος είτουν η αρχή της γενέσεως ο 'Αβραάμ
και ο Ισραήλ , ενταύθα δε πάλιν γένος και αρχή
γενέσεως ή Ταρσός. Διττή τοίνυν και της γενέσεως
αρχή , φυσική τε και τοπική φυσική μέν ή εκ του
τεχόντος , τοπική δε η εκ της πατρίδος.
β' . Λέγεται γένος και αυτό το πλήθος των απο B
μιας αρχής, καθδ σχέσεως έχουσι πρός τε την
πρώτην αρχήν και προς αλλήλους αυτούς • όταν
λέγωμεν το γένος των Ιουδαίων . Και γάρ οι Ιου-
δαίοι σχέσιν έχουσι και προς την πρώτην αρχήν
της γενέσεως , ήγουν τον Ιούδαν, εξ ου κατάγονται ,
και προς αλλήλους την της συγγενείας.
γ'. 'Έκλήθησαν δε πρώτως και κυρίως οι Ιουδαίοι
οι εκ του Ιούδα κατά αποτομήν των από των άλ
λων κεκλημένων γενών, ήγουν τών Λευϊτών, των
Βενιαμιτών , και των λοιπών φυλών • ύστερον δε και
το άπαν έθνος των Εβραίων Ιουδαίοι κατονομά-
ζονται διά τό τής Ιούδα φυλής επίσημον και βασι-
διχόν .
δ' . "Αλλως δε λέγεται γένος, υποτάσσεται το
είδος , καθ' ομοιότητα των ειρημένων γενών. Αρχή C εpecies, forte secundum similitudinem generuo que
τε γάρ έστι το τοιούτον γένος των υφ' εαυτό, και
περιέχει και πάν το πλήθος των υπ' αυτό.
ε'. Τριχώς oύν του γένους λεγομένου , περί του τρί
του τους φιλοσόφους ο λόγος και και υπογράφοντες
λέγουσι • Γένος έστι το κατά πλειόνων και διαφη
ρόντων το είδει εν τω τι εστι κατηγορούμενον.
ς . Και το είδος δε ουχ έν τι δηλοί λέγεται γάρ
το είδος και επί της εκάστου μορφής, καθυ λέγομεν
ευειδείς ανθρώπους και δυσειδείς · οίον ο Νιρεύς
ευειδής , ο Θερσίτης δε δυσειδής. Και το είδος του
ανδριάντος τοιόνδε .
ζ ' . Λέγεται είδος και το τασσόμενον υπό το γένος
και ού κατηγορείται το γένος εν τω τι εστι. Περί D
τούτου τους φιλοσόφους ο λόγος.
η' . 'Επει δε το γένος αποδιδόντες του είδους εμνή.
σημεν, είπόντες · Γένος έστι το κατά πλειόνων και
διαφερόντων τώ είδει εν τω τι εστι κατηγορούμε-
νον , και το είδος υπογράφοντες , και περί του γέ .
νους διαλαμβάνομεν : Είδος έστι , λέγοντες , το τασ .
σόμενον υπό το γένος και ού κατηγορείται το γένος
εν τω τι εστι• χρή γινώσκειν, ότι καθάπερ εν τη
754
18. Species ilem inter se invicem
CAPUT X.
De genere el specie , ubi etiam de schesi.
1. Signilicala generis diversa sunt. Genus enim
dicitur ctiain generationis cujusque principium ,
sive ab eo qui genuit, sive a patria . Ab eo quidem
qui genuit, ut cum dixerimus, Judam habere genis
cx Israel aut ex Abrahain . A patria vero , ul cum
dicimus Paulum genere Tarsensem esse . Etenim ibi
quidem genus sive generationis principium est
Abraham et Israel , hic autem rursum Tarsus ge
nus et principium generationis est . Duplex igitur
.
generationis est principiuin , naturale et Iocale ;
naturale quidem quod a genitore , locale quod a
patria est.
2. Dicitur genus etiam ipsa multitudo eorum qui
ab uno sunt principio , quatenus el ad primum
principium el ad se invicem 87 schesin seu re
spectilin habent ; ut cum genus Judæorum dici
mus. Judzei enim et ad primum principium ortus,
nempe Judam , a quo deducuntur ; et ad se invicem
schesin habent, eam quæ in cognatione consistil.
3. Cæterum primo et proprie Judæi vocati sunt,
qui ex Juda sunt, ut sejungerentur a generibus quæ
ab aliis denominala sunt, a Levitis , Benjaniinilis,
et cæteris tribubus . Deinde vero etiam univers :
gens Hebræorum Judæi cognominati sunt, propter
tribus Juda celebritatem et dignitatem.
4. Alio autem modo dicitur genus, cui subjicitur
dicta sunt. Ejusinodi enim genus et principium est
eorum quæ sub se sunt, et universam etiam inulti
ludinem continel corum quæ sub ipso sunt.
5. Cum igitur genus tribus modis dicatur , de
Tertio apud philosophos sermo est, quod etiam
describentes dicunt ; Genus est quod de multis et
differentibus specie in quid est prædicalur.
6. Et vero eriam species non unum aliquid decla
rat. Etenim species etiam de cujusque rei forma
dicitur, quatenus formosos et deformes homines
dicimus, veluti Nireus 88 formosus, Thersites au
tem deformis ; et forma slaluä, tale quid est.
7. Dicitur species etiam quod sub genere collo
catur et de quo genus in quid est prædicatur . De
hoc pliilosophis serino est.
8. Quoniam autein genus definientes speciei
mentionem fecimus, cum diximus ; Genus est quod
de pluribus et differentibus in quod est prædicalur,
speciemque describentes etiam de senere disseri
mus ; dicentes : Species est que sub genere col
localur, el de qua genus in quid est prædicalur ;
sciendum est , quod quemadmodum in oratione de
+55 NICEPIORI BLEMMIDE 756
palre etiam filius inducitur et vicissim pater in A περί του πατρός λόγω και ο υιός συνεισάγεται , και
oratione de filio (pater enim est qui filium habet, ο πατήρ πάλιν εν τω περί του υιού, πατήρ γάρ
cililius qui patrem babel), eodem modo etiam έστιν ο έχων υιόν , και ο υιός ο έχων πατέρα τον
in oratione de genere etiam species, el in oratione αυτόν τρόπον καν το περί γένους λόγια και το είδος
de specie genus infertur. Genus coim speciei est εισφέρεται , κάν το περί είδους το γένος. Το γαρ
geniis , el species generis est species . Schesin enim γένος είδους εστί γένος, και το είδος γένους έστιν
ad se invicem naturalem habent είδος. Σχέσιν γάρ έχουσι προς άλληλα φυσικήν.
9. Qualuor allem modis schesis dicitur ; aut se- 0'. Λέγεται δε η σχέσις τετραχώς ή κατά τε
cundum arleni, ul magistri et discipuli, aul secun- χνην, ώσπερ διδασκάλου και μαθητού και κατά
dum fortunam , ul domini el scrvi , aut secundum τύχην, ώς δεσπότου και δούλου • ή κατά προαίρεσιν,
cleclionem , ut amici ad amicumi, aut secundum ως φίλου προς φίλον ή κατά φύσιν, ώς πατρός και
naturam , ut patris et filii, et generis ac speciei . υιού, και γένους και είδους .
10.89 Quemadmodum enim pater filii est causa , ι'. "Ωσπερ γάρ ο πατήρ αίτιός έστι του υιού, ο δε
filius autem (si ita liceat loqui) callsalus seu effe- υιός αιτιατός · ούτω και τα γένη των οικείων ειδών
clus ; sic eliani genera propriarum specierum cau . αίτια είσι , τα δε είδη αιτιατά.
B
se, species autem causata seu effecta sunt .
11. Quemadmodum autem primus honio, nempe ια'. "Ωσπερ δε ο πρώτος άνθρωπος, ήγουν ο Αδάμ,
Adam , pater quidem dicitur, propterea quod filios πατήρ μέν λέγεται, διότι έσχεν υιούς " υιός δε ου
habuit ; filius autem non dicitur cum patrem non λέγεται πατέρα μή σχών· ο δε "Αβελ υιός μεν λέ
habuerit : Abel vero filius quidem dicitur, propterea γεται, διότι γεγέννηται παρά πατρός του 'Αδάμου
quod a patrc Adam genitus est ; poter autem non λέγεται δε πατήρ, επείπερ υιόν ουκ έγέννησεν · ο δε
«licitur, quandoquidem filium non genuit ; Selli de- ( γε) Σηθ και πατήρ λέγεται και υιός, πατήρ μεν
nique et pater dicitur et filius ; pater quidem ut ώς γεννήσας υιόν τον 'Ενώς, υιός δε, ως γεννηθείς
qui filium genueril ; filius vero ut qui ex palre εκ του πατρός του 'Αδάμ : ούτω δή και επί των
Adam sit genitus: ita sane etiam in generibus et γενών και των ειδών έστιν ευρείν .
speciebus deprehendere id licet.
12. Sunt enim prima quædam el suprema genera , ιβ'. Εισί γάρ τινα γένη πρώτιστα και ανώτατα ,
quæ supra se aliud genus non habent. Hæc vocan- μη έχοντα επάνω αυτών έτερον γένος • ταύτα κα
lur generalissima. Genus enim generalissimum , λούνται γενικώτατα γένη . Γενικώτατον γάρ . γένος
quod cuari genus sit non est species, et supra quod c εστίν , ό γένος όν ουκ έστιν είδος, και υπέρ και ουκ αν
aliad aliquod transcendens genus non fuerit. Sunt είη άλλο τι επαναβεβηκός γένος. Εισ! δέ καί τινα
autem etiam species quedam ultime et infinite, είδη έσχατα και κατώτατα, μη έχοντα έτερα είδη , εξ
quz alias species non habent, quæ ex ipsis divi- αυτών διαιρούμενα . Ταύτα ονομάζεται ειδικώτατα
dantur . He vocantur species specialissinose . Spe- είδη . Ειδικώτατον γάρ ειδός έστιν , όπερ είδος δν
cies 90 specialissima est , quæ cum species sit non ουκ έστι γένος και 8 είδος ον ουκ άν διελσίμεθα
est genus : et quam cum species sit , in species είς είδη έτι , (και) το κατά πλειόνων και διαφερόντων
amplius dividere non possumus : (el) que de plu- των αριθμώ εν τω τι εστι κατηγορούμενον. Εισί δε
rilbus ac differentibus, numero in quid est praedi- ( και) άλλα μέσα των άκρων είδη και γένη τα αυτά
catur. Sunt autem (etiam) alia extremorum inedia είδη μεν των προ αυτών, γένη και των μετ' αυτά.
quæ eadem species sunt et genera : antecedentium
quidem species, consequentium autem genera .
13. Dicuntur vero hæc media , genera subalterna ; ιγ'. Λέγεται δε ταύτα τα μέσα γένη υπάλληλα
non quod de quolibet quodlilbet eferatur, ejus- ουχ ότι έκαστον εφ' έκαστον φέρεται και του αυτού
demque idem sit et genus el species ; sed quod το αυτο γένος και είδος έστιν · αλλ' ότι γένος υπ'
genus sub alio genere finiat , et rursus lioc sub alio, D άλλο γένος τελεί, κακείνο υφ' έτερον, και έχουσιν
ac inter se invicem commune baleant, ut veluti άλληλα κοινόν το υποκείσθαι ως είδη και γένη
species subjiciantur, quamvis sint genera . όντα .
14. Veluti substantia primum el generalissimum ιδ'. οίον η ουσία τρώτιστόν έστι γένος και γενι
est genus . Sub substantia , corpus . Dividitur enim κώτατον. Υπό (γάρ) την ουσίαν το σώμα. Διαιρεί
substantia in corpus et incorporeum . Sub corpore τα: γάρ η ουσία είς σώμα και ασώματος. Υπό (δε)
animatum corpus. Rursus sub loc sentiens; sub το σώμα το έμψυχον σώμα • υπ' αυτό πάλιν το
quo animal : sub animali vero, aniinal ratione præ- αισθητικόν » υφ' και το ζώον» υπό το ζώον δε το λογι
dilum , sub quo Petrus, Paulus, et reliqui particu- κον ζώον, ο άνθρωπος : υφ' και ο Πέτρος , ο Παύλος
jares homines, qui om'nes individua nominantur. και οι λοιποί κατά μέρος άνθρωποι , οίτινες ονομά
Substantia quidem igitur genus est, ul dictum est , ζονται πάντες άτομα. Η μεν ούν ουσία γένος εστίν,
generalissinium, quod non habeal aliud genus quod ως είρηται, γενικώτατον, διά το μή έχειν έτερον
jpsam transcendal : homo 91 autem species est γένος ταύτην επαναβεβηκός · ο δε άνθρωπος είδος
specialissima, quod aliam speciem qux infra se de- έστιν ειδικώτατον, διά το μή έχειν έτερον είδος υπο
scendal, non habeat; quæ po; ro media sunt inter βεβηκός : το δε μέσον της ουσίας και του ανθρώπου,
757 EPITOME LOGICA .
και γένη και είδη εισι τα αυτά των μετ' αυτά A substantiam et hominem , eadem et genera sunt et
γένη , των προ αυτών είδη . Το γάρ σώμα της μέν
ουσίας είδος, του δε έμψυχου σώματος γένος · έχει
γάρ το απλώς σώμα τεταγμένον υφ' εαυτό το έμψυ .
χον σώμα. Τούτο δή το έμψυχον είδος μέν έστι του
σώματος, γένος δε του αισθητικού : το αισθητικών
είδος μεν του έμψύχου , γένος δε του ζώου • το ζώον
είδος μέν του αισθητικού, γένος δε του λογικού : το
δε λογικόν ζώον, ο άνθρωπος , είδος μέν του ζώου ,
ούκέτι δε γένος του Πέτρου, και του Παύλου, και
των λοιπών ατόμων, αλλ' είδός έστι και αυτών.
ιε'. Του μεν ούν ζώου , είδος λέγεται, διότι περιέ-
χεται υπ' αυτού , των δε ατόμων είδος, ότι περιέχει
αυτά .
ις'. Ε ! γάρ ήν γένος των ατόμων και άνθρωπος,
είδη αν υπήρχον τα άτομα. Πάν γάρ γένος είς είδη
διαιρείται και τα δε είδη τεμνόμενα μεταδιδόασι (και)
τοις εξ αυτών και του ονόματος και του ορισμού .
"Ωστε και ο Πέτρος, εις ψυχής και σωμα τεμνόμενος,
μεταδίδου αν τοίς εξ αυτού και του ονόματος και
του ορισμού · και ήν ούτως ή του Πέτρου ψυχή
Πέτρος και το σώμα πάλιν Πέτρος και τον του
Πέτρου όρον , αλλά δή και τον του ανθρώπου παρά
μέρος έκληρούντο αμφότεροι. Νύν δε τούτο ουκ
έστιν ουκ άρα γένος ο άνθρωπος, αλλ' είδος εις
άτομα διαιρούμενον .
ιζ' . Πάντα δε τα άτομα και το όνομα και τονορι-
σμών των οικείων ειδών ανελλιπώς επιδέχονται, C tionem propriarum specierum , quin etipsorum ge
ου μήν αλλά και αυτών των γενών. Ωσαύτως δε neruin sine defectu recipiunt. Eodem vero modo sunt
και τα είδη των γενών, και τα υπάλληλα γένη των
ανωτέρω γενών έως του γενικωτάτου και απλώς
ειπείν, τα μεν υποκάτω λαμβάνουσι των άνω πάν-
των ανελλιπώς και τα ονόματα και τους ορισμούς :
τα επάνω των υποκάτω ουδ ' οπωσούν .
ιη' . 'Αλλ' ουδε τα είδη κοινωνούσιν αλλήλοις, η
κατά τους όρους, ή κατά τα ονόματα. Και γάρ ο
άνθρωπος ούτο:' αν ίππος κληθείη, ή ο ίππος άν-
θρωπος . Ούτε δε και του ίππου όρος αρμόσει το αν-
θρώπω , ή και του ανθρώπου τω ίππω. Τον γάρ άνθρω-
τον ουδείς είναι φαίη αν ζώον άλογον , τετράπουν,
χρεμετιστικόν ή τον ίππον, ζώον λογικών, θνητόν,
νου και επιστήμης δεκτικόν.
ιθ'. Του δε κοινού γένους και το όνομα και τον
όρον τα είδη επίσης λαμβάνουσιν · ου το μεν των
ειδών μάλλον, το δε ήττον και γάρ ο άνθρωπος και
ο ίππος, κοινόν γένος έχοντες το ζώον , και ζώα κα-
λούνται ομού , και ομοίως τον του ζώου κέκτηνται
ορισμόν. Και άμφω γάρ ουσίαι εισιν έμψυχοι, αι-
σθητικα και μεταβατικαί .
758
species : consequentium genera , antecedentium
species. Corpus enim substantia quidem species ;
animati autein corporis genus est. Simpliciter
enim corpus sibi subjectum habet animatum cor
pus. Iloc porro animatum corporis quidem species,
sentientis vero genus est. Sentiens animali qui
den species , sed animalis genus est . Animal sen
lientis quidem species , ratione autem prædili ge
nus est. Denique ratione præditum animal, homo,
species quidem animalis , sed non amplius Petri el
Pauli et reliquorum individuorum genus est , sed
ctiam eorumdem est species.
15. Proin animalis quidem species dicitur, quia
continelur ab eo ; individuorum autem species ,
Ε
quia continet ipsa .
16. Si enim homo individuorum genus essel ,
individua species essent. Omne enim geniis in
species dividitur ; species autem cum secantur ,
92 his quae ex ipsis sunt et nomen el definitio
nem imperliunt . Quare Perrus qui in animain et
corpus secalur , his quæ ex se sunt et nomen at
definitionem impertirel : et sic anima Petri Petrius,
el rursum corpus Petrus esset ; et Petri definilio
nem , quin et hominis sigillatim utraque accipe.
rent. Alqui hoc non eßl ; non ergo homo genus
est , sed species quæ in individua dividitur.
17. Omnia autem individua el nomen et defini
species generum el gencra suballerna superiorum
generum usque ad generalissimum . Et ut simpliciter
dicam , inferiora quidem superioruin ownium et no
inina et definitiones absque detractione accipiunt :
superiora aulem inferiorum nullo modo.
18. Sed neque egenerum species communicant
invicem , vel quoad definitiones, vel quoal nomina.
Nunquam enim homo equus vocabitur, aut equus
homo. Neque vero etiain equi definitio homini aul
hominis equo congruet. Nemo enim hominem ani
mal irrationale , quadrupes, hinnicndi facultate præ
ditum ; allt cquum animal rationale, mortale , in
telligentiæ et scientize capax dixerit.
D 19. 93 At vero communis gencris et nomen el
definitionem species ex aequo accipiunt ; non una
quidem specieruin magis, allera minus. Nam el
hoino et eynus cum genus habeant commune ani
mal, el simul animalia vocantur et simili ratione
delinitionem animalis obvinent. Anubo enim sunl
substantie animalæ , sentientes, progressive.

Σχήμα κερα... ι', Περί γένους και είδους, ενώ και περί σχέσεως .
ή φυσική , είτουν από του τεκόν
η εκάστου της γενέσεως αρχή τος ως Ισραηλίται :
ή τoκιπή , είτουν από της πατρί
Το γένος δος, ως Θηβαίοι.
ή απο μιας σχέσεως , ως Πρακλείδας και Ιουδαίοι
και η υποτάσσεται το είδος.
59 NICEPHORI BLEMMIDE
Το είδος η εκάστου μορφή, ώς δυσειδής τις, ή ευειδής
{ και ου κατηγορείται το γένος εν τω τι εστι .
φυσική , ώς πατήρ , ιιος, και γένος και είδος •
" Η σχεσις τυχική, ας δούλος και δεσπότης :
τεχνική , ως μαθητής και διδάσκαλος :
και τις αιρετική, ώ , φίλος και φίλος .

Tabula capitis 10. De genere er specie, ubi eliam de schesi.

cujusque generationis aut naturale, sive a genitore, ut Israelite,
principium aut locale, sive a patria ut Thebani,
Genus (dicitur)
aut ab una schesi , ut Beraclidæ et Judæi,
el cui species subjici ! ur .

cujusque forma, ut aliquis deſormis ant formosus (dicitur),

Species (dicitur)
94 Scliesis (est) aut
{ et de quo genus in quid est prædicalur.
naturalis , ut pater, filius : et genus ac spccies,
fortuila , ut servus ac doininus,
artificialis, ut discipulus et magister,
et electilia (seu ex consilio ), ui amicus et amicus.

SYNOPSIS CAPITIS XI .
QUOD EST DE GENERE ET SPECIE ; UBI ETIAM DE INDIVIDUIS .
1. ren
Melhodo divisoria generum el specieruin naturam ex parle investigat, quod nimirum sint entia incorpo
quæ in aliis esse habeani. - 2. Ostendil eadem , et ante nulla, et in multis, et post multa recie dici,
diverso lamen respeclu. — 3. Simili it declarni . - 4. Simile applicat, el primuin exponit,o quomodo
genera el species sint el dicantur anle mulia , nimirum 11! formæ in Deo. 5. Deinde quomod in muliis,
quatenus scilicel species in individriis, et genera in speciebus, et his mediantibus in individuis ipsa quoque
considerantur. 6. Denique quomodo posl mulia , qualenus nimirum per mentem a singularibus abs!ra
huntur, et in illa velut in loco intelligibili reponuntur. - 7. Excipit omnia quidem genera, sed non onines
etiam species post mulla dici po:se, idque divisione entis probal, 95 quatenus id cum natura tum notitia
vel terminalum est vel non csi terminalum . 8. Docer genera generalissima el subalterna, lerminala
esse cum natura lun nolilia . – 9. Individua contra niec natura nec nolilia. - 10. Species specialissimas na
tura quidem terminalas esse , sed non eliam notitia , ul quæ a nobis omnes percipi non possint propter cau
11. Obiter explicat, quomodo sil intelligendum , Deum ab operibus suis quievisse , et
sas in textu expositas . -
quatenus adhuc operetur. – 12. Ostendit quæ et quoi Plato genera summa sialuerit, quæprimum enumerat,
et deinde explical, causa etiam indicala , propter quam ea cum summis generibus recensuerit. 13. Ari
stotelem variare de numero summorum generum in physica el logica. 14. Genera generalissima cum
species specialissimas sub se hebere, lum genera subalterna. 15. Ex speciebus specialissimis immediate
in individua fieri divisionem , quo nomine etiam ab aliquibus individua genera appellantur. - 16. Individui
quatuor significala recensel . – 17. In quarlo significato describit.

CAPUT , XI . A ΚΕΦΑΛ . ΙΑ'.

De genere el spetie ; ubi eriam de individuis.
1. Eorum quæ dicuntur esse , alia quidem subsi-
sluni, alia vero non subsistunt, sed in solis animi
midis notionibus sunt posita . Porro eorum quæ
subsistunt alia quidem sunt corpora , alia vero in-
corporea. Incorporeorum aulem 96 quædam pro-
priam habent subsistentiam , utangelus et anima ;
qu:edain in aliis esse habent. Talia etiam genera
sunt et species.
2. Dicuntur autem genera el species ante multa,
in mullis, post mulla .
3. Velut concipiatur aliquod signum quamcun-
que habens elligiem , ex quo multie cere efigiein εκτύπωμα το τυχόν , εξ ου κηρία πολλά μεταλαβέτω
participant ; et aliquis has able octilos sibi propo . C του εκτυπώματος, και τις υπ' όψιν αγαγέτω ταύτα :
nat , cum antea nunquam sigoum viderit, inspexer.ι
rulem ea in quibus est effigies, consideraveritque
quod eamdem omia parricipent; el que mulia
videntur, in unum definitionc sou ratione com-
plesus, hoc in diancea relineat ; effigies quidem quæ
in sign ; el, anic inulla ; que auica in ceris, in
Περί γένους και είδους εν ώ και περί
ατόμων .
α'. Των λεγομένων είναι τα μεν υφέστηκε , τα δε
ουχ υφέστηκεν, αλλ' εν μόναις επινοίαις κείται ψι
λαίς. Τών δε ύφεστηκότων τα μεν σώματά εισι , τα
δε ασώματα . Τών δε ασωμάτων τα μεν ιδίαν υπό
στασιν έχει , ώς άγγελος και ψυχή : τα δε εν ετέροις
έχει το είναι : τοιαύτά είσι και τα γέγη και τα είδη.
β' . Λέγονται δε τα γένη και τα είδη προ των
πολλών, εν τοις πολλοίς , επί τους πολλοίς .
γ' . οίον εννοείσθω τι σφραγιστήριον, έχουν και
μη προκατιδών μηδόλως το σφραγιστήριον, έωρα
κώς δε τα εν οις το εκτύπωμα, και επιστήσας ότι
πάντα του αυτού μετέχουσιν εκτυπώματος , και τα
δοκούντα πολλά τα λόγω συναθροίσας εις έν , εχέτω
τούτο κατά διάνοιαν, Το μεν ούν σφραγιστήριον
τύπωμα λέγεται το των πολλών : το δ' εν τοις κη
 761 EM TOME LOGICA. 762
ρίσις εν τοις πολλοίς · το δε εξ αυτών καταληφθέν Α τηultis , que denique ex eis deprelheisa materiali
και κατά διάνοιαν αύλως υποσταν επί τοις πολ- ler in dianæa subsistit, post multa dicitur.
λοίς .
δ'. Ούτως ούν και τα γένη και τα είδη προ των 4. Sic igitur et genera el species ante mulla
πολλών μέν εισιν εν τω δημιουργώ, κατά τους ποιη- quidem sunt in conditore, quoad efficientes ratio
τικούς λόγους · εν τω Θεώ γάρ οι ουσιοποιοί λόγοι nes (yk?u formas). In Deo enim essentiantes ( ut ila
των όντων ενιαίως προύφεστήκασι • καθ ' ους λό- dicam ) rationes entium simul et singulariter præ
γους και υπερούσιος τα όντα πάντα και προώρισε και substilerunt, secundum quas rationes is qui supra
παρήγαγεν . essentiam longe omnem evectus est , omnia entia et
prædefinivit et produxil.
ε'. Υφεστηκέναι δε λέγονται τα γένη και τα 5. Subsistere allem genera' el species in multis
είδη εν τοις πολλούς, διότι εν τοις κατά μέρος dicuntur , quod in 97 particularibus hominibus
ανθρώπους το του ανθρώπου είδός έστι, και τοις species hominis, et in particularibus equis spe
κατά μέρος ίπποις το του ίππου είδος : εν αν- cies equi esl : in bominibus autem el equis et
θρώποις δε και ίππους και τους άλλοις ζώοις το γέ- aliis animalibus specierum ejusmodi genus reperi
νος ευρίσκεται των τοιούτων ειδών, όπερ έστι το Ε tur quod est animal; et in animalibus simul el
ζώον καν τοις ζώοις ομού και τους ζωοφύτους το plantanimantibus genus universalius quod est sen
καθολικώτερον γένος το αισθητικώνεξετάζεται και συν- tiens exquiritur; ad qux collectis etiam plantis
αχθέντων δε και των φυτών, θεωρείται το έμψυ- animatum speclatur. Quod si quis cum animatis
χον. Ει δε συν τοις εμψύχοις εθέλει τις επισκοπείν etiam inanimata insuper considerare velit , univer
και τα άψυχα, το σώμα σύμπαν κατόψεται. Συνδρα- sum corpus inspiciel. Si denique cum dictis etiam
μουσών δε τοις ειρημένους των ασωμάτων ουσιών, incorporeæ substantiæ concurrerint , primum et
το πρώτον γένος φανείται και γενικώτατον, και ούτω generalissimum genus apparebit. Atque sic in
μεν εν τοις πολλούς υφέστηκε τα είδη και τα mullis quidem genera et species subsistunt.
γένη .
'. Καταλαβών δέ τις εκ των κατά μέρος ανθρώ . 6. Corro si quis ex particularibus hominibus nalu
πως την αυτών φύσιν, την ανθρωπότητα , εκ δε των ram eorumdem , anibropoleta, id est humanila
κατά μέρος ίππων αυτήν την ιππότητα, και ούτω tem (ut nobis ita secundum Græcuin dicere liceat), et
τον καθόλου άνθρωπος και τον καθόλου άπτον επι- ex equis particularibus ipsam hippotela, id est
νοήσας » και το καθόλου ζώον εκ των καθέκαστα τα C equitatem comprehenderit ; atque sic universalem
λόγω συναγαγών και το καθόλου αισθητικών, και το hominem el universalem equum mente conceperit;
κσ.θόλου έμψυχον, και το καθόλου σώμα , και την et (præterea ) universale animal ex singularibus
καθολικωτάτην ουσίαν εξ απάντων συλλογισάμενος, ratione collegerit ; et universale sentiens, el uni
ο τοιούτος εν τη εαυτού διανοία τα γένη και τα είδη versale animalım , et universale corpus, et uni
αύλως υπέστησεν επί τους πολλοίς, τουτέστι μετά versalissimam sulistantiain ex omnibus complexus
τα πολλά και υστερογενώς . 93 fueril, lalis in dianæa sua genera el species
immaterialiter Śte! Tois mois, boc est , post multa
et generatione posteriore constituit,
ζ'. Ιστέον δε ότι πάντα μεν τα γένη λεχθήσονται 7. Sciendum autem omnia quidem genera , sed
επί τοις πολλοίς, ου πάντα δε τα είδη . Το γάρ ον non omnes specics , post multa dici posse. Ens enim
και τη φύσει και τη γνώσει πεπερασμένον εστίν : vel el malura et cognitione terminalui est ; vel neque
ή ουδε τη φύσει ουδε τη γνώσει » ή τη φύσει μεν nalura neque cognitione : vel natura quidem ler
πεπέρασται, τη γνώσει δε ου πεπέρασται ουδέν δε minalum est , cognitione autem terminatum non
πού έστι τη γνώσει πεπερασμένον, άπειρον όν τη est ; nihil autem uspiam cognitione terminatum est ,
φύσει . o quod natura infinitum sit .
η '. Τούτων ούτως εχόντων, τα μεν γενικώτατα 8. Quæ cum ita se habeant, generalissima quia
γένη και τα υπάλληλα και φυσει και γνώσει πεπέ- dem el subalterna genera cum natura lun coyni
ρασται . Δέκα γάρ εισι τα γένη τα γενικώτατα: lione terminala sunt. Decem enim sunt genera
ώρισμένα δέ γε και τα υπάλληλα . generalissima; finita arteiu sunt quin etiam sub
allerna genera .
0'. Το δε των ατόμων πλήθος ούτε τη φύσει ούτε 9. Al individuorum multitudo neque natura ne
τη γνώσει πεπερασμένον εστίν . 'Αεί γάρ γίνεται και que cognitione terminata est . Semper enim cum
αεί φθείρεται , και ούτε πέρας υπο της φύσεως είλη- generantur lum corrumpuntur, et nec a natura ler
φεν, ούτε το γεγονός στάσιμον υπάρχει και μόνιμον. minum acceperunt, nec cun generala sunt, stabilia
Ίδ δέ τοιούτον πως τη γνώσει περιληφθήσεται και exsistunt el permanení. At quod tale est, qui co
gnitione comprehendetar?
ι' . Τα δε ειδικώτατα είδη τη μέν φύσει σε πέρα- 10. Jam vero specialissimæ species natura qui
σται , τη γνώσει δέ εισιν απερίληπτα. Πολλά γάρ demi terminatæ sunt, cognitione autem sunt incom
1, μίν άγνωστα των τοιούτων ειδών , ή εν έρημίας prcliensibiles . Multis enim ex ejusmodi specibits
 NICEPTIORI BLEJMID.E ( 64
76.3
inroguile 99 sunt uobis , cum vel in desertis in- Α αθάτοις, ή εν σπηλαίοις όντα και την ημετέραν
accessis vel in speluncis sint nostramque cognilio- γνώσιν διαδιδράσκοντα.
nem effugiant.
11. Qualenus igitur quidem omnes species natura ια' . Καθο μεν ούν πάντα τα είδη τη φύσει πε πέ
{erminale suni, quievit Deus ab operibus suis ; ρασται , κατέπαυσεν ο Θεός από πάντων των έργων
diversam enim ab illis quas condidil , non facit. αυτού • ετεροίον γάρ ών εποίησεν ου ποιεί · καθο δε
Quatenus autem individua adhuc generantur , nec τα άτομα γίνεται έτι, και ούπω πε πέρασται ' τούτων
a natura liorum generatio adhuc terminala est ; η γένεσις υπό φύσεως • ο Πατήρ του Κυρίου έως άρτι
Pater Domini usque in präsens operatur, Filius- εργάζεται , και ο Υιός εργάζεται » δήλον δ' ότι και ο
que operalur : quin et liquet quod Paraclelus qui συμπαντουργός Παράκλητος συνεργάζεται , ταύτα
simul omnia condidi!, simul operelur el hæc et τε και τας προ.οίας και τας οικονομίας και τα θαυ
providentiam et dispensationem et mirabilia , μάσια .
12. Porro haud ignorandum est, quod Plato quinque ιβ'. Xρή δε γινώσκειν ώς ο Πλάτων πέντε γένη
dicat entium generis substantiam , identitalei , di- των όντων φησίν ουσίαν , ταυτότητα , ετερότητα,
versitatem , molum el statum ; substantiam inquiens κίνησιν και στάσιν' ουσίαν λέγων την απλώς ύπαρ
eam qux simpliciter est exsistentia ; identitatem , B ξιν , ταυτότητα την κοινωνίαν , ετερότητα την δια
communitatem ; diversilate ! l, differentiam ; mo-, φοράν , κίνησιν την ενέργειαν , στάσιν τήν τε ήρε
lum , aclum ; slalum cum quietem , hoc est hujus μίαν , ήγουν την αποβολής της τοιάσδε κινήσεως ,
alicujus molus abjectionem , tum in eo quod ali- και την εν τώ κινείσθαι μονήν, καθ ' ήν και το ου
quid movelur , mansionem ; secundum quam etiam ρανό και τοις θείοις δίδωσι στάσιν · το γάρ αει εν
celo et divinis stalum tribuit ; in eodem enim το αυτό κινείσθαι στάσιν λέγει δηλούν. Επεί τοί
semper moveri statuni declarare dicit . Quoniam νυν εν τοις ούσι και ύπαρξίς έστι και κοινωνία
igitur in omnibus entibus et exsistentia esl, el προς άλληλα και διαφορά, ενέργειά τε και στάσεις
communitas dillerentiaque 100 mulua , actio της ενεργείας οποιαούν · διά τούτο τα τοιαύτα γένη
item et status actionis qualiscumque : ideo talia ονομάζει των όντων ώς πολλοίς τους γε ούσιν ένθεω .
entium genera appellant, quod in multis que qui- pouusya.
dem sunt, speclentur .
13. Aristoteles aulem in physicis quidem ma- Εγ' . Ο δε Αριστοτέλης εν μέν τοίς φυσικούς την
teriam ponit pro genere ; in logica autem traclalio- ύλην τίθεται γένος· εν δε τη λογική πραγματεία
me decein predicamenta, genera generalissinia c τάς δέκα κατηγορίας γένη λέγει τα γενικώτατα :
pronuntiat : substantiain , quantum , quale, ad ουσίαν, ποσόν, ποιόν, πρός τι, πού , πότε , ποιείν,
quid , ubi, quando, agere, pati, habere, situm esse . πάσχειν , έχειν , κείσθαι .
14. llorum quodvis et species specialissimas el ιδ'. Τούτων έκαστον έχει και ειδικώτατα είδη και
Gilera suballerna habet. υπάλληλα γένη.
15. Er speciebus autem specialissimis conſerlim ιε'. Εκ δε των ειδικωτάτων ειδών ευθύς εις άτομα
in individua fin divisio ; | ue nec divisio est proprie , γίνεται η διαίρεσις » ήτις ουδε διαίρεσις έστι κυρίως ,
sed enumeratio . Quare etiain aliqui species spe- αλλ ' απαρίθμησις. Διό και τινες αυτά τα ειδικώτατα
cialissimas genera individua nominarunt : genera είδη γένη ώνόμασαν άτομα · γένη μεν ώς περιλη
quidem , quod comprehendant parles sibi subjectas , πτικά των υπ' αυτά μερών · άτομα δε ώς αδιαίρετα .
individua vero, quod dividi non possint. Genus enim Το γάρ διαιρούμενον γένος είς είδη διαιρείται αναγ
quod dividitur necessario in species dividitur. καίως .
16. Individuum autem qualuor signiſical : quod ις'. Σημαίνει δε το άτομον τέσσαρα • το αδιαίρετον
dividi non potesi, quatenus parles non habel, ut καθο αμερές , ώς η στιγμή , και το νύν, και η μο
punctum et nunc el unitas, quæ etiam quantitatis νάς, άτινα και αποσα λέγεται το δύστμητον, ώς ο
D
expertia dicuntur ; quod difficulter secari polest , αδάμας, λίθος : το ειδικώτατον είδος διά το μή τέμ
ut adamas lapis ; speciem specialissimam quod in νεσθαι εις έτερα είδη και το κυρίως άτομον, ο
alias species non dividalur ; 101 el proprie in- τέμνεται μεν, ου σώζει δε μετά την τομήν το πρό
sectile seu individuum , quod sccatur quidem , sed τερον είδος · οίον ο Πέτρος τέμνεται μεν εις ψυχήν
priorem speciem post sectionem non serval : vel. και σώμα , αλλ ' ούτε η ψυχή καθ' εαυτήν εστι Πέ
uti Petrus secatur quidem in animam el corpus ; τρος τέλειος , έπει ουδε άνθρωπος τελειός έστιν , Η

sed neque anima per se perſeclus Petrus est (quo- ούτε το σώμα .
niam nec homo perſeollis esi ) , neque corpus.
17. De lioc individuo apud philosoplios sermo ιζ'. Περί τούτου του ατόμου τους φιλοσόφους και
est , quod ila deliniunt : Individuum est quod con- λόγος : όπερ αποδιδόασιν ούτως: " Ατομό , έστι το
stil ex proprietatibus, quarum cogeries in an εξ ιδιοτήτων συγκείμενον , ών το άθροισμα ουκ αν
lio nunquam conspicitur. εφθείη επί ετέρου ποτέ .
765 EPITOME LOGICA . 766
Σχήμα κεφαλ . ια', Περί γενών και ειδών , εν ώ και περί ατόμου.
προ των πολλών, ώς εν τω δημιουργώ :
Τα γένη και τα είδη εν τοις πολλοίς , ώς εν τοις κατά μέρος ανθρώποις το ανθρώπου
είδος :
επί τους πολλούς, ώς εν τη διανοία.
τα μεν σώματα
τα μεν υφέστηκε
τα μεν ιδίαν υπόστασιν έχει , ως
τα δε ασώματα άγγελος, ψυχή :
Των λεγομένων είναι τα δε εν ετέροις έχει το είναι, ως
τα γένη και τα είδη .
τα δε έν μόναις ψιλαίς επινοίαις εισί.
το αδιαίρετον , ώς η στιγμή και το νυν και η μονάς :
Το άτομον το δύστμητον, ώς ο αδάμας :
το ειδικώτατον είδος , ώς μη τεμνόμενον είς είδη
και το κυρίως άτομον, ώς Σωκράτης.
Το ον πεπέρασται
φύσε! ασύστατον ου φύσει
ειδ
ικώ
τα τατ ατ
ον
α στ

Τά γενικώτατα και τα άτομα

υπάλληλα είδ
ασύ
η

γνώσει ασύστατον ου γνώσει

Tabula capilis 11 , De generibus el speciebus, ubi etiam de individuo.

ante mulla , ut in conditore,
in multis, ut in particularibus hominibus species
Genera el species ( sunt) hominis,
posl nulla , ui in diança.
alia sunt corpora ,

alia subsistunt alia propriam habent

subsistentiam ut alle
alia incorporea, et gelus el anima,
Eorum quæ dicuntur esse alià in aliis esse haleni,
ul genera el species.
alia in solis nudis notionibus sunt.

quod dividi non polest, ut punctum et nunc et imitas,

102 quod dilliculler secari seu dividi potest, ul Allamus,
Individuum (dicitur ) specialissima species, quod in species non dividalur,
el proprie individuum , ut Socrales.
Ens Terminalur
natura iniconsisters non natura

spec
iali
ssim: tens
is
ns
co
in spe
Genera generalissima et cie
subalierna
s individua

cognitione inconsistens non cognitione

 NICEPHORI BLEMMIDE 768
103 SYNOPSIS CAPITIS XII ,
QUOD EST DS DIFFERENTIA ET ACCIDENTE

1. Fer occupation ?m reddidit rationem quare simul de differentir el accidente agot, qua nimirum acci
dens est ilifferentia ¿TOUJ:6óns, il est essentice adjuncta. 2. Essentialis diferentia quænam hue
beol altribull , al quando vocelor propriissime, nimirum differentia . 3. Definitionem differentice
propriissime dicle assignat ex Porphyrio, eamdemgue erplicil, ostendens juxta quomodo differentiæ
sini in genere, et quomo:lo non sint. 4. Alium definitionem differentiæ profert. 5. Tertiam
definitionein aferi. 6. Quartam etiam assignal. 7. Easdem diferentias propriissime scilicet
dictus docel el constitutivas el divisivas dici diverso respectie, idque exemplis declarat, ubi oviler etiam ani
mal plantanimal, et plantam definil . 8. Cur differentiæ , specificee dictae sinta 9. Ulilem an
notationem proponil de homonymin differentiarum , quamodo pro dillerentiis , modo, pro yener bus
subalternis usurpantur, qunin eliam simili alterius homonymic calidi el frigidi deciarul. 10. Si .
mile accommodal . - 11. Explicat quo discrimine diferennæ el quo genera suballerna sint. – 12. Pro
bull divisionem substantice in corpus et incorporenin ill in species, el iterum corporis in animalium
el inanimatum , 104 ut in species, non posse fieri sisi per dictas differentias corporeilatis, incor
poreilatis, animaliiatis el ininimalitatis, que tamen sape x90 ' (uwruliav concrete proferantur.
13. Monet quod in divisione corporis in animali in divisione generis in
el' inanimatuin .
ut
species, subintelligend'ım sit corporis .o discrimen differentiarum .
14. Concludii de diferentia
essenlicli ; our propriissime differentia est . 15. Ad differeniiam essentia adjunctam Transil ,
eamque accidens esse pronuntint. 16 , Dividit eain in communiser el proprie sic dicam . 17. Viral
que describil, quod illa sil accidens separabile , hæc inseparabile. -- 18. Accidentis separabilis na
Turm exponit el exemplis declarai. 19. Accideritis inseparabilis naturam declarat el illne
stral.- 20. Ustendit, hæc accidentia inseparabilia quatenus separari non possint, et quatenus elium
siparari possint. 21. Inferi ex præmissu distinctione per 7: 604514 , quod accidenli et separabili et in .
separubili communes definitiones accidentis conveniant quarum duas recense !. 22. Triplicis differenline,
communiter, proprie, propriissime com'nuniias. el diversitas, eaque ab eſſecli'us simpla. 25. Εα
rumdem differentiaruin aliui discrimen a mosio praedicationis el inhæreniice. - 21. Teriuin dis
crimen abusu quem habenl rel non habent ad definitiones. 23, Homonymia essenliæ el
accidentis, 105 26. Accidens pro proprio essenciali sumplum el primo et per se inest. 27. Νεο
samen etiam quid uid per se inesi, etiam primo inest, quippe illud lalius patet quam huc .
28. Definitiones quomodo in sint definitis. 29. Demonstratio ex quibus fiat.

CAPUT XII . ΚΕΦΑΛ . ΙΒ'.

De differentia el accidente.
1. Disserenti de differentia non inconveniens est
de accidente dicere, quoniam et ipsum diferentia
rominatur . Differentia enim vel essentialis est , vel
essentiæ adjuncta .
2. Essentialis quidem differentia est , que et per
se est et naturalis et specifica ; quæ apud philoso-
plhos propriissime differentia vocatur ; qua species
diſſert a specie : veluti rationale. Quoad hoc enim
species bominis a specie equi et cæteris præter
hominem animalibus differt ; quod utique rationale
por se inest homini , et hominis naturam consti-
quendi, humanamque speciem faciendi facultatem
habet. Differentiam autem propriissime sic dicunt
(et describunt) :
3. Differentia est qua species superat ge-
nus. Homo enim superat animal per rationale.
Animal enim aclu neque rationale est neque irra-
tionale ; quoniam idem opposita habert. Polesiale
tamen animal et 106 rationale exsistil et irration
anule, omnesque habet sub se (constitutas) diſfc-
rentias. Hoc enim nisi ita essel , unde species babe-
rent differentias ? Ncc igitur ex non entibus in
genere species consistit ( poleslale enim in genere
sunt specierum dilierentiæ ), nec circa idem simul
sunt opposiia . Quippe genus actu pullain babet
specierum differentiam .
Περί διαφοράς και συμβεβηκότος.
α'. Το διαλαμβάνοντι περί διαφοράς ουκ απεικός
και περί συμβεβηκότος ειπείν · έπει και αυτό δια.
φορά ονομάζεται . Η γάρ διαφορά και ουσιώδης έστιν,
ή επουσιώδης.
β'. Ουσιώδης μέν έστι διαφορά ή καθ' αυτήν τε
και φυσική και ειδοποιός, ήτις καλείται παρά τοις
φιλοσόφουςιδιαίτατα διαφορά καθ' ήν είδος είδους
διαφέρει : οίον το λογικόν. Κατά τούτο γάρ διαφέρει
το είδος του ανθρώπου του είδους του ίππου και των
λοιπών των παρά τον άνθρωπον ζώων. “Ο δή λογι
κον καθ' αυτό υπάρχει το ανθρώπων και της του
ανθρώπου φύσεώς έστι παραστατικών, και του αν
B
θριωπείου είδους ποιητικόν. Λέγουσι δε την ιδιαίτατα
διαφοράν ούτως :
γ'. Διαφορά έστιν, η περισσεύει το είδος του γέ.
νους. Ο γάρ άνθρωπος πλέον έχει του ζώου το λο
γικόν. Το γαρ ζώον ούτε λογικόν έστιν ενεργεία,
ούτε άλογον • επεί το αυτό έξει τα αντικείμενα . Δυ
νάμει δέ γε το ζώον και λογικόν υπάρχει και άλο
γον, και πάσας έχει τας υπ' αυτό διαφοράς . Ει μη
γάρ τούτο , πόθεν άν τα είδη σχοιεν (τάς ) διαφοράς ;
Ούτε γούν εκ των ουκ όντων εν τω γένει το είδος
συνίσταται (δυνάμει γάρ εισιν εν τω γένει των ει
δών αι διαφοραί): ούτε περί (το) αυτο εισιν άμα τα
αντικείμενα. Eνεργεία γαρ ουδεμίαν έχει το γένος
διαφράν των ειδών .

4. Definiunt autem hanc essentialem et propriis- c δ'."Ορίζονται δε ταύτην την ουσιώδη και ιδιαίτατα
sime differentiam cliam sic : Differentia est quod διαφοράν και ούτω Διαφορά έστι το κατά πλειόνων
de pluribus et difercalibus specie in quale quid και διαφερόντων το είδει εν τω όποϊόν τι εστι κατ.
 769 EPITOME LOGICA .
ηγορούμενον. Ερωτώμενοι γάρ τι εστιν άνθρωπος, A est predicatur . Si eniin interrogamur quid sit ho
οικείως αν λέγουμεν ότι ζώον πυνθανομένου δέ τινος
οποίόν τι ζώον ο άνθρωπος, τότε πάλιν οικείως έστιν
είπείν , ότι λογικόν ,
ε'. Υπογράφoυσι δε τις τοιαύτας και ούτω · Δ:α-
φορά έστι το χωρίζειν πεφυκός το υπό το αυτο γέ-
νος . Το γάρ λογικών και το άλογον χωρίζει τον
άνθρωπος και τον ίππον, υπό το αυτο γένος όντα
το ζώον.
s' . Πάλιν διαφορά έστιν , ότω διαφέρει έκαστον.
"Ανθρωπος γάρ και ίππος κατά μέν το γένος ου
διενήνoχε ( ζώα γαρ και αμφότερα) : κατά δε τας
διαφοράς, ήτοι κατά το λογικών και το άλογον , απ'
αλλήλων διέστηκε .
ζ'. Λέγονται δε αι ιδιαίτατα διαφοραί διαιρετικαί
και συστατικαί διαιρετικαί μέν των γενών, συστα
τικαι δε των ειδών . Το γάρ σώμα και το ασώμα-
τον διαιρούσι την ουσίαν · το δε έμψυχον και το
άψυχον διαιρούσε το σώμα και το αισθητικών και
το αναίσθητον διαιρούσι το έμψυχον και το μετα-
Γατικών και το αμετάβατον διαιρούσι το αισθητικόν.
Ταύτα γούν τα των γενών διαιρετικά γίνονται συ
στατικά των ειδών : το γάρ έμψυχον, και το αίσθη-
τικών και το μεταβατικόν συνιστώσι το ζωον.
Ζώον γάρ έστιν ουσία έμψυχος αισθητική , μεταβα-
τική . Το έμψυχον, το αισθητικών, το αμετάβατον ,
συνιστώσι το ζωόφυτον . "Έστι γάρ το ζωόφυτον
ουσία έμψυχος, αισθητική , αμετάβατος . Το έμψυ-
χον δε μετά του αναισθήτου το φυτόν συνιστώσι,
και έστι (το) φυτόν ουσία έμψυχος , αναίσθητος .
Και έτερα πάλιν ετέρων ειδών γίνονται συστατικά ,
πρότερον όντα γενών διαιρετικά.
η' . Διότι γούν αι διαιρετικαι των γενών διαφορα
γίνονται συστατικαι των ειδών, όμoύ πάσαι κέκλης
ται ειδοποιοί .
θ ' . Αύται δε αι διαφοραι λέγονται είναι τα υπάλ-
ληλα γένη, απαραλλάκτως δε ουκ εισίν , αλλ' ώσπερ
ξερμόν και ψυχρόν. Ονομάζονται μεν και αύται
μόναι αι ποιότητες , η θερμότης δηλονότι και η
ψυχρότης καλούνται δε ούτω και τα των τοιούτων
ποιοτήτων μετέχοντα σώματα, ήγουν το σώμα το
έχoν εν εαυτώ την θερμότητα καλείται θερμόν,
και το την ψυχρότητα κεκτημένον ψυχρόν . Το δ'
αυτό κάπί των άλλων ποιοτήτων τε και πεπο! ωμέ-
νων σωμάτων έστιν ευρείν ,
ι' . Ούτω δή (και σώμα και) ασώματος , έμψυχόν
τε και άψυχον , και αισθητικών και λογικόν , και
τάλλα ομοίως . Λέγονται μεν και αύται μόναι αι
ποιότητες • η σωματότης, η ασωματότης , η έμψυ-
ή άψυχότης , η αισθητικότης , ή λογικότης
και επί των λοιπών ώσαύτως · λέγονται δ' ούτως
και αι ουσίαι αι -ας τοιαύτας εν εαυταίς κεκτημέ .
ναι ποιότητας. Σώμα μέν ή την σωματότητα κεκτη .
μένη ουσία: ασώματον δε την ασωματότητα και
ή μεν την εμψυχότητα έχουσα έμψυχον ή δε την
αψυχότητα άψυχον ή δε την αισθητικότητα αισθη-
τικόν» και η την λογικότητα λογικόν.
770
wo, convenienter dicimus, quod animal sil : sin
autem sciscitelur aliquis, quale quid est homo
animal, lunc iterum aple dicere licet, quod ratio
nale .
5. Porro hujuscemodi ( differentias) etiam sic
describunt : Differentia est quod naluralem vim
habet separandi ea quæ sunt sub eodem genere.
Etenim rationale et irrationale separat hominem
ei equum qui sub eodem sunt genere, animali.
6. Rursus differentia est quo quodvis differt.
Homo enim el cquus secundum genus quideri
nin differunt (ambo enim etiam animalia sunt) ;
secundum 107 differentias aulem , sive quoad ra ·
rionale et irrationale, dissident a se invicem .
BB. 7. Dicuntur autem differentiæ propriissime cum
constitutivæ lum divisivæ ; divisivæ quidem gene
rum , constitutivæ vero specierum . Corpus enim
et incorporeum substantiam dividunt, el sentiens
sensusque expers animatum dividunt, et progressi
vum progressionisque expers sentiens dividunt.
Hæc scilicet quæ genera dividuni, species ipsas
constituunt. Animalum eniin el sentiens el pro
gressive constituunt animal . Animal enim est
substantia animata , sentiens, progressiva . Anima
lim , sentiens progressionis expers, constituunt
plantanimal. Plantaninal eniin est substantia ani
mala, sentiens , progressionis expers. Animaturn au
lem cum eo quod seisus expers esl planlam con
C stituil. Esique planta substantia animata , sensus
expers. Ει rursus alia alias species constituunt ,
cum prius genera diviserint .
8. Propterea igitur quod divisive generur dir
ferentie specierurn constitutivæ elliciuntur, spe
cificæ simul omnes vocalæ sunt .
9. U.c (porro ) differentiæ dicuntur esse 103
gencra suballerna, indiscriminatim tamen non sunt ,
seu sicilt calidum et frigidum (se habent). Nomi
nantur quidem (sic) el hæ soliv qualitales, calidi.
las videlicet et frigiditas : sed vocantur sic etiam
corpora , que hujusmodi qualitales parlicipant :
nepe corpiis quod in seipso caliditatem habel,
calilun vocalur , et quod frigiditatem obtinet, fri .
gidaim. Idenique etiam in aliis et qualitatibus et
qualitale præditis corporibus deprehendere licet.
10. Sic sane eliam el corp's (corporeum ) el in
corporeum et animalum inanimatumque, et sensi
tivuin et rationale, et alia similiter . Dicuntur qui
dem et la solequalitates ; corporeitas (ut ita dicam),
incorporeitas, animatitas, inaniinalitas , sensitivi .
tas, rationalitas (vel corporea, incorporea, animit ,
in inimata , sentięs, rationalis qualitas) : el codem
modo in aliis se res habet ; sed dicunlur etianı sic
substantive quæ hujuscemodi in seipsis qualitates
obtincnt ; corpus quidem , substantia quæ corporci
laten obtinet ; incorporeum autem , quæ incorpo
reilalein ; ct quæ quidem animatilalem habet,
 NICEPHORI BLEMMIDE 772
animal:ım ; quæ vero inanimalilalem , inanimatu !n : 109 quæ sensitivitalem , sensitivum ; quæ räliona
liiatem , rationale .
11. llæ igitur qualitates per se quidem ( consi: A ια' . Αύται μεν ούν καθ' εαυτός αι πο.ότητές εισιν
deratze ) differentiæ sunt : substantie autem quæ αι διαφοραί αι δε μετέχουσαι των τοιούτων ποιοτή
qualitates ejusmodi participant, subalterna genera των ουσία: τα υπάλληλα γένη τυγχάνουσιν. Επει
exsistunt, (quomodo enim aiias eadem et genera πώς αν τα αυτά και γένη έσoιντο και διαφοραί ;
fuerint et differenti'e ?) el ul differentiæ quidem in Και ώς διαφοραί μεν , εν τώ oποιόν τι εστι κατη
quale φuid est, ut genera vero in quid est predi . γορηθείεν, ώς γένη δ' αυ εν τω τι εστιν.
cabuntur .
12. Quod si aulem etiam omne genus quod in ιβ'. Ει δε και πάν γένος είς είδη διαιρούμενον
species dividitur, per diſſerentias divisivas dividi- δια των διαιρετικών διαιρείται διαφορών : είδη δε
lur : omnium autem consensu el confessione suh- της ουσίας ομολογούνται είναι το σώμα και (το)
stantiæ species sunt corpus et incorporeum : per ασώματος · διά ποίων διαφορών εις ταύτα ή ουσία
quales differentias in las substantia dividitur aul διαιρείται η διαιρεθήσεται, ει μή δι' αυτής σωμα
dividetur nisi per ips:m el corporeitalem el incor- τότητός τε και (της ) ασωματότητος ; Το δε σώμα
poreitatem ? Rursus autem corpus in proprias spr- πάλιν εις τα οικεία είδη , το έμψυχόν τε και το άψυ
cies , animatum el inanimalum , quomodo utique χον, πώς άρα τμηθήσεται , και πάντως διά της εμψυ
secabitur quam scilicet per animalitatem et inani- 8 χότητος και άψυχότητος ; " Οτε γάρ λέγομεν την ου
matilaiem ? Quando enim substantiam in corpus el σίαν διαιρείσθαι εις σώμα και ασώματον, εις ουσίαν
incorporeum dividi dicimus, iu substantiam corpo σεσωματωμένην και μη σε σωματωμένην, την απλώς
ratam el non corporatam simpliciter substantiam ουσίαν διαιρείσθαι φαμεν· έπει το σώμα πρότερον
dividi pronunlimus : quonian corpus antea qui- ήν ουσία μόνον, ενεργεία δε λαβον και (την) σωμα
dem substantia lantuin crat, postcaquam autem τότητα , γέγονεν ουσία ενσώματος. Ωσαύτως δε
actu corporeitalen 110 eliam assumpsii, substan και το ασώματον δεξάμενον την ασωματότητα ουσία
tia corpore factum est. Edenique πιoίo incorpo- υπήρξεν ασώματος . Και το έμψυχον δε πρότερον
reum incorporeitale accepla , substantia incorporca ήν απλώς σώμα, τουτέστιν ουσία ενσώματος " με
factum est. Sed et animalunm antea eral simplici . τασχόν δε και της εμψυχότητος , σώμα έμψυχον
ter corpus, hoc est substantia corporea ; postea - εκτετέλεσται .
quam autem animalitatis particeps est factum ,
corpus animalum effectum est .
13. Quando igitur divisionem corporis facimus ιγ' . "Οτε γούν του σώματος την διαίρεσιν εις
in animalunm et inanimatum, corpus subaudire : έμψυχον ποιούμεν και άψυχον, χρή προσυπακούειν
oportet, ul corpus in corpus animatum el inani το σώμα: ένα διαιρηται το σώμα είς έμψυχον σώμα
maliim corpus dividalur. Sicque etiam in aliis est και άψυχον σώμα. Ούτω δή κάπι των άλλων ποιη.
facienduin ; ut el differentie el genera spcciesque τέον ώς αν και αι διαφοραι και τα γένη και τα είδη
sine confusione conservenlur id quod sunt, σώζωνται ασυγχύτως όπερ εισί.
14. De essentiali quidem igitur differentia , quæ ιδ'. Περί μεν ούν της ουσιώδους διαφοράς , ήτις
etiam propriissime differentia vocalur, bæc dicia και ιδιαίτατα καλείται διαφορά , τοσαύτα ειρήσθω .
sint.
15. At vero differentia essentiæ adjuncla est ιε' . Η δ' επουσιώδης διαφορά αυτό έστι το συμ
ipsum accidens . βεβηκός.
! 6 . Dividitur autem hæc et in communiter ct in ις' . Διαιρείται δ' αύτη είς τε την κοινώς διαφο
proprie ( dictam) differentiam. ραν, και εις την ιδίως διαφοράν.
17. Et communiter quidem (ilicta) differentia ιζ' . Και κοινώς μέν διαφορά εστι το χωριστον
est accidens separalile , quod etiam in eo quomodo συμβεβηκός, ό και εν τω πώς έχον έστι κατηγορεί
aliquid se habeat, predicatur. Proprie autem dicta ται · ιδίως δε διαφορά το αχώριστον συμβεβηκός · ο
differentia est inseparabile acciclens, quod etiam in D και εν τω οποίόν τι εστι λέγεται. Του γάρ συμβε
quale quid es: dicitur. Accidentis 111 enim aliud βηκότος το μέν έστι χωριστον , το δε αχώριστον.
separabilc, aliud inseparabile est.
18. Quoad igitur quidem separabile accidens dif τη'. Κατά μέν ούν το χωριστόν συμβεβηκός δια
fert individuum ab alio individuo et a seipso : vel φέρει άτομον ετέρου ατόμου και εαυτού · οίον κά
niti sedet Petrus, ambulat Paulus : quippe quoad θηται Πέτρος , βαδίζει Παύλος . Κατά γούν το κα
sedere el ambulare l'elrus el Paulus a se invicem θήσθαι και το βαδίζειν αλλήλων λέγονται διαφέρειν
differre dicuntur. Contingit aulem sedere Paulum ο Πέτρος και ο Παύλος . Ενδέχεται δε καθήσθαι τον
el Peirum ambulare ; et sic ab illis differentiam Παύλον και βαδίζειν τον Πέτρον, και ούτω χωρι
ejusmodi separari , et utrumque etiam pro alio σθήναι αυτών, την τοιαύτην διαφοράν, και λαβειν
accipere. Rursus individuum a scipso differt, dum άλλην αντ' άλλης εκάτερον. Πάλιν διαφέρει άτομον
aliquando quidem sedel, aliquando autem stat alt εαυτού εν τω ποτέ μεν καθήσθαι, ποτέ δ' εστάναι
ambulat ; et aliquando quidem dormit, aliquando ή βαδίζειν" και ποτέ μεν καθεύδειν, ποτέ δ' εγρη
773 EPITOME 1.OGICA .
γονέναι» και ότε μέν νοσείν , ότε δε υγιαίνειν· κα A vero vigilat ; et alias quidem agrotal , alias vero
νυν μέν νεάζειν, έκτοτε δε γεγηρακέναι . Ταύτα sanum est ; el nunc quidem juvenescil , abhinc
γουν και τα παραπλήσια λέγονται κοινώς διαφοραι, vero senescil. Hiec proinde el his similia dicuntur
και χωριστά συμβεβηκότα. communiter differentie et separabilia accidentia .
ιθ'. Κατά δε το αχώριστον συμβεβηκός εαυτού 19. Quoad autem accidens inseparabile a se ipso
μεν ου διαφέρει το άτομον, ετέρου δε ατόμου δια- quidem non differt individuum , differt autem ab
φέρει. Οίον , "Έστι τις σιμός: αδύνατον χωρισθήνα : alio individuo . Veluli, aliquis simus esi , fieri non
αυτού την σιμότητα: διαφέρει δε ούτος του γρυπού . polest ut ab co simiļas separetur : diſeri autem
Ωσαύτως και ο γλαυκός και ο έχων έκ τραύματος hic.ab eo qui adunico naso est. Similiter et qui
έσκιέρωμένην ουλήν , εαυτών μεν ου διαφέρουσιν, cæsios habet oculos , et qui cicatricem habel ex
άλλων δε διαφέρουσιν. vulnere quasi callo obductam , a seipsis quidem non
differunt , ab aliis autem differunt.
κ'. "Έστι δε ή σιμότης , η γλαυκότης , και εν τω 112 20. Sunt autem similas el casius oculorum
Αιθίοπι μελανία και η εν τω κόρακι, και η εν τω color, nigredo in Æthiope et in corvo, el albeilo
κύκνω λευκότης , και τα τοιαύτα συμβεβηκότα in cygno et hujuscemodi, accidentia insepara
αχώριστα καθο ου δύναται χωρισθήναι πραγματι- B bilia : quomodo reipsa separari non possunt al,
κώς των εν οίς ατόμων εισί: κατ' επίνοιαν δε individuis in quibus sunt , quamvis et ipsa sepa-
χωρίζονται και αυτά των πραγμάτων , την φύσιν rantur animi notione seu conceptu , ut rerum
μη λυμαινόμενα . naturam non labefaciant (seu corrumpant).
κα'. Διά τούτο παντός συμβεβηκότος αχωρίστου 21. Quapropter omnis accidentis inseparabilis et
και χωριστού κοινώς ο λόγος ούτός έστι • Συμβεβη- separabilis est nec communis definitio : Accidens
κός έστιν, και γίνεται και απογίνεται χωρίς της του esi quod adest et abest citra subjecti corruptionem .
υποκειμένου φθοράς. Και πάλιν, συμβεβηκός εστιν El rursus : Accidens est quod contingit eidem
και ενδέχεται το αυτό υπάρχειν ή μή υπάρχειν. inesse aut non inesse. Contingit enim homirem et
'Ενδέχεται γαρ άνθρωπος και καθήσθαι και εστά- sedcre et stare el ambulare , el esse simum ac non
ναι και βαδίζειν και είναι σιμον και μη είναι και esseſ; et absente cæsio oculorum colorc nibilomi
απογινομένης της γλαυκότητος, ουδέν ήττον ο άνθρω- nus homo manet ; sed et cygnus cogitari potest,
πος μένει . Δύναται δε και κύκνος επινοηθήναι με. siger, el corvus albus, e! Æthiops colore abjecto ;
λας, και ο κόραξ λευκός, και Αιθίου αποβαλών την possuntque hæc omnia sine subjecii corruptione
χροιάν. Και ταύτα πάντα γενέσθαι δύναται χωρίς c fieri.
της του υποκειμένου φθοράς.
κβ'. Τριχως ούν της διαφοράς λεγομένης, κοινώς 22. Cum igitur tripliciter differentia dicatur ,
και ιδίως και ιδιαίτατα, πάσα μεν διαφορά ετερό- communiter et proprie et propriissime, omnis
της τέ έστε και ετεροϊόν τι ποιεί προσγινομένη τινί. equidem differentia est (ul ita dicam ) alteritas, ei.
' Αλλ' αι μεν κοινώς και ιδίως διαφορα αλλοίον ποιού- varium aliquid eflicil cum adjungitur alicui , sco
σιν αι δε ιδιαίτατα άλλο αίτινές εισιν αχώριστοι και quae quidem communiter ci proprie sunt diffe
κατ ' αυτήν την επί .οιαν. Ουδε γάρ έστιν επινοήσαι rentin, diversum , 113 qua autem propriissimo
ζώον αναίσθητον, ή άνθρωπον άλογον , ή ίππον αλο- , sunt , aliud efficiunt ; que etiam quoad ipsain
γιας κεχωρισμένον . animi notionem sunt inseparabiles. Neque enim
animal sensus expers aut hominem ratiocinandi facultale destilllium , aut equum a. ralionis experle
conditione separatum licet animo concipere.
κγ'. Αύται μεν ούν αι άλλο ποιούσαι διαφοροι 23. Hæ quidem igitur differentiir quæ aliud fa
καθ' εαυτά; τε εισι , και το μάλλον και το ήττον ciunt cum per se sunt, lum magis et minus non
ουκ επιδέχονται. Ούτε γάρ το γένος μάλλον και ή- recipiunt. Νeque enim genus Imagis et minus pric
τον κατηγορείται ου αν είη γένος, ούτε αι του γέ- D dicatur de eo cujus est genus ; neque differentise
νους διαφοραι, καθ' ας διαιρείται το γένος εις τα generis secundum quas genus in species dividitur.
είδη. Αι δε αλλοίον ποιούσαι κατά συμβεβηκός τε Quæ vero aliud faciunt cum per accidens suiit, lum
εισι, και επιτείνονται και ανίενται άπασαι . Κάθη- omnes intenduntur et remilluntur. Etenim aliquis
παι γάρ τις πλέον ετέρου , και άλλος άλλου βαδίζει plus sedet alio , el alius alio plus ambulat, el simo
πλέον και σιμου σιμώτερος εστί τις, και γλαυκού aliquis est magis simus, el casio aliquis inagis est
γλαυκότερος . cæsius .
κδ' . Ουδεμία δε των κοινώς και ιδίως διαφορών 24. Nulla aulem communiter aut proprie (dicta
συντελεί προς τον ορισμόν. Υπογράφoυσι γάρ αύ- rum ) difierentiarum ad definitionem confort. Me
ται τα πράγματα , ου μήν και ορίζουσιν. Αι δε ιδιαί . enim describunt quidem res, sed non eliam defi
τατα διαφορα πράγματος εκάστου συμπληρούσι niunt. Propriissime autem (lictie) differentiie deli
τον ορισμόν. nitionem complent cujusque rei .
κε'. 'Αναγκαίον δε ειδέναι , ότι (τε ) το της ουσίας 25. Necessarium porro scilu est , quod essentie
όνομα και επί της απλώς υπάρξεως ενίοτε τάττε- nomen nonnunquam etiam de simpliciter exsi
ται , και ότι το συμβεβηκός δτλοι ποτε το ουσιώδες stentia adhibcatur ; et quod accidens aliquando114
715 NICEPHORI BLEMMIDE 776

cenotet proprium essentiale , ut quod accidal rei A ίδιον, ώς συμβαίνον και συντρέχουν τα πράγματι .
et cum ipsa concurrat. Dicimus enim essentiam
coloris propterea quod et accidens in numero
enlium consistat , et ipsuin quoquomodo sit . Et
iterum dicimus conclusionem propositionibus acci-
dere ; hoc est naturaliter et essentialiter ad cas
consequi.
26. Dicitur autem ejusmodi accidens, hoc est ,
essentiale proprium quodque omnino est insepara-
bile quoad ipsam eliam animi nolionem , primo et
per se inesse rei ; it corpori , patere in tres di-
mensiones ; primo quidem , quia ei soli immediate
inesl ; per se autem , quia essentialiter.
27. Non auteni siquid per se , hoc etiam primo
( inest rei ) . Latius enim patet quod per se inest eo
quod primo inest, Eicnim animal quod liomini per
sc et essentialiter inest , non inest etiam primo.
Animal enim esl, si bomo non est , Al aliquid tres
dimensiones habens non est , si corpus non sil ;
nec intelligentiæ et scientiæ capax , si honio non
sit : nec conclusio , si proposiliones non sint : nec
delinitio , cum abest definitum .
28. Quapropter etiain definitiones et primo insunt
definitis, et essentialiter, siquidem proprie defini-
ciolies sunt.
115 29. Ex his ( igilur) que per se et primo in-
sunt demonstratio proprie dicta eficitur ; nec vero
ex accidentibus, vel ex his quæ quidein per se, nou
lamen prinio rebus insunt.
Σχήμα κεφα.λ. β ', Περί διαφοράς και συμβεβηκότος.
ή ουσιώδης , ήτις καλείται ιδιαίτατα, ώς το λογικόν :
" Η διαφορά
ή επουσιώδης
Λέγομεν γαρ την ουσίαν του χρώματος, διά το εν
τοίς ούσι τετάχθαι και το συμβεβηκός και οπωσουν
είναι αυτό . Και πάλιν λέγομεν συμβαίνειν ταίς
προτάσεσι το συμπέρασμα , τουτέστι συνέπεσθαι
φυσικώς τε και ουσιωδώς.
κς'. Λέγεται δε το τοιούτον συμβεβηκός , είτουν
το ουσιώδες, ίδιον και πάντη αχώριστον και κατ' αυ
τήν την επίνοιαν , πρώτως και καθ' αυτό υπάρχειν
τα πράγματι· ώς τω σώματι , το τριχη διαστατόν:
πρώτως μεν, ότι αυτό μόνο υπάρχει αμέσως: καθ'
εαυτό δε , ότι ουσιωδώς .
κζ'. Ουκ εί τι δε καθ' αυτό , τούτο και πρώτως.
Επί πλέον γάρ του πρώτως το καθ' αυτό. Το γάρ
B
ζώον υπάρχον το ανθρώπω καθ' αυτό και ουσιω
δώς, ουχ υπάρχει και πρώτως . "Έστι γαρ ζώον
ανθρώπου μη όντος. Τριχή δε τι διαστατον, σώμα
τος μη όντος, ουκ έστιν • ούτε νου και επιστήμης
δεκτικόν, ανθρώπου μη όντος : ούτε συμπέρασμα ,
προτάσεων μή ουσών: ούτε ορισμός, απόντος του
οριστού .
κη . Διό και οι ορισμοί και πρώτως υπάρχουσε
τοίς όριστούς , και ουσιωδώς, εί γε κυρίως εισίν ορι
σμοί.
κθ'. 'Εκ τούτων (ούν ) των καθ' αυτά και πρώτως
η κυρίως απόδειξις γίνεται ούτε δε εκ των συμ
βεβηκότων , ούτ' εκ των καθ ' αυτά μεν, μή πρώτως
δε τοις πράγμασιν υπαρχόντων.
κοινώς , ώς το καθήσθαι ·
ιδίως , ώς το φαλακρόν.

κοινώς ,
“ Η διαφορά ιδίως ,
ιδιαίτατα .

Των διαφορών αι μέν άλλο πο:ουσιν, ώς το λογικόν :

{ αι δε αλλοίον, ώς τα κοινώς και ιδίως συμβεβηκότα .
αι μεν χωρεσταί ,
Των διαφορών αι δε αχώριστοι . αι μεν κατ ' αυτό ,
{
αι δε κατά συμβεβηκός.

Tabula capitis 12, De differentia et accidente.

aut essentialis, quæ vocatur propriissime (differentia ), ut rationale ;
Differentia (est) aut communiter, ut sedere,
aut essentize adjuncta aut proprie, ul calvuni.
Aliler .
communiter ,
Differentia ( tribus modis dicitur) 5 proprie ,
propriissine.

Diferentiarum aliar faciunt aliud, ut rationale,

aliæ diversumi, iil communiter et propre accidentia .
aliæ per se ,
alize separabiles { aliar per accidens.
Diferentiarum (sunt)
alice inseparabiles.
17 EPITOME LOGICA . 773
SYNOPSIS CAPITIS XIII .
DE PROPRIO ; IN QUO ETIAM DE COMMUNI .

1. Distinguit proprium in qualuor modos ,— 2. Primum . — 3. Secundum . - 4. Terlium.- 5. Quarlum.

6. Occupatio . 7. Ostendil quartum modum proprii proprie sic dici quia nimirum converlilur.– 8. Aiia
occupatio . 9. Descriprio proprii . 10. Exponit quamlibel speciem habere suum peculiare proprium
quo etiam ab aliurum specierum communione dirimatur . – 11. Occupatio : quare homo duplex habeat pro
prium , aplitudinem ad ridendum et apriludinem ad intelligentiam scientiamque accipiendam.- 12. Con
clusio occupationis. 13. Commune in quatuor modos distinguir. — 14. Primum . --- 15. Secundum .
16. Tertium . - 17. Quartum.- 18. Exempla commemorat quarti modi quo commune aliquid dicatur.
19. Divisio proprii Platonica .

ΚΕΦΑΛ . ΙΓ'. A CAPUT XIII.

ΓΠερί ιδίοι · εν ώ και περί κοινού.
α' . Το ίδιον λέγεται τετραχώς.
β'. " Η και παντί μεν υπάρχει το είδει , ου μόνο δεν
ώς το ανθρώπιω το δίπουν » πάς μεν γαρ άνθρω-
πος δίπους: ου μόνος ο άνθρωπος δίπους, αλλά και
έτερα ζώα .
γ. "Η και μόνο μεν, ου παντί δε , ώς το ανθρώπω
το φαλακρόν • και γάρ μόνος ο άνθρωπος φαλακρός ,
αλλ' ού πάς άνθρωπος φαλακρός.
δ'. " Η 8 παντί και μόνο, ουκ αεί δε, ώς το αν-
θρώπω το πολιούσθαι · ουκ αεί γάρ, αλλ' εν γήρα,
μένοντος του κατά φύσιν.
De proprio ; in quo etiam de communi.
1. Proprium qualuor modis dicitur.
2. Aut quod omni speciei , sed non soli , inest , ut
homini bipes ; omnis enim quidem homo bipes,
sed non solus bomo bipes esi , verum etiain alia
animalia .
3. Aut quod soli quidem , sed non omni : ut ho
mini calvum ; solus enim 117 homo calvus est ,
sed non omnis homo calvus est.
4. Aut quod omoi et soli , sed non semper, it!
homini canescere ; non enim semper , sed in senc
clute (canescit ), manente eo quod secundum natu .
ram est .

ε'. Τέταρτον , εφ' ώ συνδεδράνηκε το παντί και
το μόνο και το αεί· ώς των ανθρώπω το γελαστικόν. Β soli et semper ; ut homini aptum esse ad rilen
Πάς γάρ άνθρωπος , και μόνος άνθρωπος , και αει,
γελαστικός.
σ ' Γελαστικός δε λέγεται, ου τώ αει γελών, αλλά
το πεφυκέναι γελάν.
ζ'. Τούτο το τέταρτον κυρίως ίδιον λέγεται ότι
και αντιστρέφει. Πάς γαρ άνθρωπος γελαστικός, prium dicitur : propterea quod etiam convertitur.
και πίν γελαστικός άνθρωπος .
η '. Ει γάρ και ο πίθηκος φαίνεται ίσως γελών
αλλ' ουκ έχει εν εαυτώ την δύναμιν του γελάν, ουδε
ταις αληθείαις γελά » κατά μόνην δε την επιφάνειας
το γελάν σχηματίζεται , τα μιμείσθαι τον άνθρωπον.
Ζώον γάρ μιμηλότατον τυγχάνει ο πίθηκος . Ούτω C animal istud imitationis est studiosissimum el peri
γελάν oίμαι και τον έρωδιόν, διάκενον γέλωτος και
νυχικής άμοιρον διαχύσεως .
θ'. Υπογράφεται δε το ίδιον ούτως· ίδιόν εστι το
παντί και μόνο το είδει και αεί υπάρχον .
ι'. Εκάστω μεν ούν είδει των ζώων εξαίρετον
έστιν ίδιον » τα ανθρώπω το γελαστικών, τω ίππω
το χρεμετιστικών , το κυνι το υλακτικόν » και τους
άλλοις έτερα ίδια . Κατά ταύτα γάρ διαχωρίζονται
της κοινωνίας αλλήλων τα είδη, και διά τούτο λέ .
γονται ίδια · διά το ιδιαζόντως προσείναι τοις είδε .
σιν , ών εισιν ίδια μηδεμίαν κοινωνίαν έχοντος του
είδους προς έτερον είδος κατά το ίδιον .
ια ' . 'Επει δε ο άνθρωπος υπάρχει διπλούς (με-
τέχει γάρ και της των αλόγων ζωής , και της των
PATROL . GR . CXLII.
5. Quartum , in quo (liæc) concurrunt, omni et
dum . Omnis enim homo et solus homo et semper,
ad ridendum ap'us est.
6. Dicitur autem aplus ad ridendum , non quod
semper rideat, sed quod naturalem ridendi facul .
talem habeat.
7. Hoc quarium , proprie (seu principaliter) pro
Omnis enim homo ad ridendum aplus est , et omne
quod ad ridendum aptum est, homo est.
8. Etsi enim eliam simia ſorte ridens conspici
lur , in seipsa tanien facullatem ridendi non habet ,
neque ridet revera ; sed quoad solam superficiem
cd riderc figuralur, dum hominem imita'ur. Etenim
lissimuin . Sic et erodium (alii ardeolam , alii ſuli
cam reddunt) ridere opinor , cum intus sil a risu
vacuus, et expers ejus eſfusionis (et lætitix) quæ est
ab anima.
118 9. Porro proprium sic describilur : pro
prium est quod omni et soli speciei et semper
inest ..
10. Cuivis ergo quidem speciei animalis peculia
re proprium est : homini aptum essc ail ridendum ,
equo aptum esse ad hipniendum , cani aptum esse
and latrandum ; el aliis alia propria . Quoad hæc
enim species a communione quam habent a se
invicem dirimuntur ; ac ob id propria dicuntur ,
quod singulariter adsint iis speciebus quarum sunt
D
propria , ut quoad proprium species ad aliam spe
ciem communionem nullain habeal.
11. Quoniam autem homo duplex est (nain
el ratione destilulorum vitam el ratione præ
25
 979 NICEPHORI BLEMMIDE 980
ditorum intellectionem participat, ut qui ter- Α λογικών νοήσεως , επίγειος ών και ουράνιος, θνητός
renus sit et cælestis, mortalis et iminortalis , και αθάνατος, ορατός και νοούμενος) , καθο μεν κοι
visibilis et intelligibilis ), quatenus quidem cum νωνεί τους αλόγους , έχει και το γελαστικόν. "Εστι
rationis expertibus communicat, proprium etiam γάρ το γελαστικών δύναμις της αλόγου ψυχής ενερ
habet, id ad ridendum aplum esse . Quippe apli- γουμένη διά των μυών• ως και το χρεμετιστικών
Ludo ad ridendum facultas est animæ ralio- και τα τοιαύτα • καθό δε τοις λογικοίς κοινωνεί , το
ne carentis quæ per inusculos operatur ; quem- νου και επιστήμης δεκτικών κέκτηται ίδιον τούτο
admodum etiam hinniendi aplitudo et similia ; qua- δε της λογικής ψυχής έστι δύναμις .
lenus vero cum ratione prædilis communicat, tò intelligentiäe el scientiæ capax pro proprio obtinel :
119 quod animæ ratione præditæ facultas est.
12. Hoino igitur singula habet propria commu- ιβ'. " Εχει τοίνυν ο άνθρωπος έκαστον ίδιον κατάλ
nibus singulis convenientia . ληλον εκάστω κοινώ.
15. Cæterum etiam commune quatuor modis ιγ'. Λέγεται δε και το κοινόν τετραχώς.
dicitur.
14. Vel enim id quod in partes potesi dividi,, B ιδ'. "Η γάρ το εις μέρη διαιρετον , ως αγρός κοι
ut ager communis . νός .
15. Vel id quod citra divisionem in communem ιε'. "Η το αδιαιρέτως εν χρήσει κοινή λαμβανό
usum assumitur (et adhibetur ), ul unus servus , aut μενον, ώς είς δούλος, ή εις ίππος , δεσποτών διαφό
unus equus diversorum dominorum . ρων .
16. Vel id quod in præoccupatione proprium ef- ις'. "Η το εν προκαταλήψει ιδιοποιούμενον , ώς και
ficitur, quomodo locus qui in theatro communis est, εν θεάτρω τόπος κοινός ών, ίδιος γίνεται του προ
fil proprius ejus qui præoccupavit ipsum . καταλαβόντος αυτόν .
17. Vel quod in æquo participalur, ut vox præ- ιζ'. "Η το επίσης μετεχόμενον , ώς η φωνή του κή
conis . puxos .
18. Quoad hoc significatum et materia omnibus ιη' . Κατά τούτο το σημαινόμενον ή τε ύλη πάσι
quæ sunt communis est, et genera atque differentiæ τοίς ούσι κοινή , και τα γένη και αι διαφοραί κοινά
speciebus ipsa participantibus communia : animal τοίς αυτών μετέχουσιν είδεσι • το ζώον όλους τους
universis animalibus commune est, et rationale ζώοις κοινόν, και το λογικόν όλους τους λογικοίς , και
universis rationalibus , et irrationale universis irra- τοϊς αλόγους το άλογον και επί των άλλων αρμοζόν
tionalibus : et sic in aliis convenienter se res lha- C τως. Κατά το τοιούτον του κοινού σημαινόμενον,
bet. Quoad hoc significatum etiam in homonymis και επί των ομωνύμων το όνομα μόνον κοινόν • επί
( iequivocis) nomen solum commune ; in synonymis δε των συνωνύμων τό τε όνομα και ο κατά τούνομα
( univocis) et nomen et quoad nomen definitio com- λόγος . " Έστι δε κοινόν το εν πολλοίς θεωρούμενον ,
Hunis est. Ει est commune , quod in multis consi- ή το πολλών κατηγορούμενον .
deratur, aut de multis prædicalur .
120 19. Ad extremum Platonici proprium tri ιθ'. Το δε ίδιον οι Πλατωνικοί τριχώς εκλαμβά.
bus modis accipiunt ; a coagmentatione partium νονται από της διοργανώσεως, ώς το δικέφαλος τη
instrumentalium , ut biceps amphisbene ; ab actu, αμφισβαίνη • από της ενεργείας, ως το λοξοβαδιστι
ut oblique ainbulans cancro : a polentia, ut igni κον τω καρκίνου από της δυνάμεως, ώς το καυστι
urendi facullas. Etenim ignis magis quam quodvis κον το πυρί. Δύναται γάρ υπέρ πάν έτερον σώμα
aliud corpus polest urere. καίειν το πυρ .

Σχήμα κεφαλ . ιγ', περί ιδίου, ενώ και περί κοινού.

και παντί μεν υπάρχει, μή μόνο δε, ώς το ανθρώπω το δίπουν
και μόνο , ού παντί * ώς το φαλακρόν ή γραμματικόν:
Το ίδιον και μόνο και παντί, ουκ αεί δέ · ώς το ανθρώπω το πολιούσθαι: .

και μόνο και παντί και αεί • ώς το ανθρώπω τω γελαστικών, και και κυρίως
ίδιόν έστι .

το εις μέρη διαιρετόν, ώς αγρός κοινός :

Το κοινόν το αδιαίρετως εν χρήσει κοινή λαμβανόμενον , ώς είς δούλος δύο δεσποτών:
το εν προκαταλήψει ιδιοποιούμενον, ώς ο εν θεάτρω τόπος
το επίσης μετεχόμενον , ώς η φωνή του κήρυκος τους ακούουσι .

Τοίδιον εναλαμβάνουσιν από της διοργανώσεως , ώς το δικέφαλος τη αμφισβαίνη :

οι λατινικοι από της ενεργείας, ως το λοξοβαδιστικόν τω καρκίνο
από της δυνάμεως , ως το καυστικόν το πυρί .
781 EPITOME LOGICA . 782
Tabula capitis 13, de proprio, in quo etiam de communi.
quoil omni quidem inest, sed non soli , ui homini bipes ;
Proprium (dicitur qua quod soli, sed non omni , ut calvem aut grammaticnm (homini) ;
luor modis) : quod soli el omni, sed non sempr , ut hornini canescere ;
quod soli et omni et semper , ut homini aplum esse ad ridendum ; quod
eriam proprie (principaliter) proprium est .
quod in partes potest dividi , it ager coinmunis ;
121 Commune quod citra divisionem in communem usum assumitur, ut unus servus duo.
ruin doniimorum ;
( dicitur quatuor modis) : quod præoccupatione propriu in lit, nt locus in theatro ;
quod ex æquo participatur, ul vox præconis ab audientibus.

Proprium accipiunt Pla a partiam instrumentalium coagmentatione, ut biceps amphisbænæ ;

tonici (tribus modis) : ab aclii, ut oblique gradiens cancro ;
a potentia, ut urendi facultas igni.

SYNOPSIS CAPITIS XIV,

QUOD EST DE PRÆDICAMENTIS .

1. Eorum qure sunt et dicuntur quadrimembris divisio. 2. Quarli membri subdivisio in decem prædica
menta quibus omnin entia includuntur. 122 3. Causa pinulis propter quam decem prædicamenta a
philosophis constituta et his omnia entia comprehensa ſuerini, entium nimirum omnium scientia .
4. Modus quo prædicamenta inventa sini, et primo quidem substantiæ prædicamentum . – 5. Quoniodo
accidentium prædicamenta . Quantitatis
- 6. . 7. Qualilalis. 8. Relatorum , ubi etiam relata gene
raliter describil. 9. Ubi . 10. Quando . 11. Agere . 12. Pati . 13. Quid agere el pati .
14. Habere, quod etiam describit . 15. Situm esse . 16. Situm esse quid . – 17. Divisio του situm
esse prima. 18. Divisio secunda . 19. Divisio tertia . 20. Divisio quarta . 21. Conclusio modi
quo inventa el constituta sunt decem prædicamenla . 22. In his omnibus complexis nec verilatem nec
alsitatem esse, nisi complexione quadam conjungantur, ut propositio efficiatur. - 23. Occupatio de ver
bis primæ el secundæ personæ.

ΚΕΦΑΛ . ΙΔ' . A CAPUT XIV.

Περί των κατηγοριών .
α'. Τα λεγόμενα και όντα, και τη μεν προφορά εισιν
απλά, τώ δε σημαινομένω συμπεπλεγμένα (ώς το
τρέχω . Το γάρ τρέχω απλούν μέν έστι τη προφορά
και ασυνθέτον, το δε σημαινομένων, συμπεπλεγμένος
:αι σύνθετον. Δηλοί γάρ εμέ, και τον δρόμον, τουτ-
στιν ουσίαν και ενέργειαν) : ή τη μεν προφορά
πάρχουσι σύνθετα , το σημαινομένω δέ γε απλά ως
τε λέγει τις πράγματος ορισμόν • έν γάρ τότε δηλοί
ια της συνθέτουφωνής, εκείνο δηλονότι το πράγμα,
περ ορίζεται) : ή και τη προφορά και το σημαινο-
μένω συμπεπλεγμένα εισι τα λεγόμενα • ως το Παυ-
ος δημηγορεί • ή και τη προφορά και τη σημαινο
νένα απλά.
β'. Τούτων των κατά μηδεμίαν συμπλοκήν λεγο- Β 42. Horum que citra omnem complexionem di
ένων έκαστον ή ουσίαν σημαίνει, ή ποσόν , ή ποιον,
πρός τι, ή πότε, ή ποιείν, ή πάσχειν , ή έχειν, ή
είσθαι . Πάντα γάρ τα όντα υπό τάς δέκα ταύτας
οινότητας αναφέρονται και ουκ έστι των όντων
υδέν, ο μή ταύταις εμπερικλείεται.
γ'. Και γάρ οι φιλόσοφοι πάντων των όντων
πιστήμονες είναι βουλόμενοι, επεί τών κατά μέρος
πιστήμη ουκ έστι διά τε το πολυάριθμον αυτών
και το αεί γεννητών και φθαρτον , ταϊς ειρημέναις
κοινότησι τα πάντα συμπεριόρισαν .
De prædicamentis.
1. Quæ dicuntur ei sunt, vel sunt prolatione
quidern simplicia, significato autem complexa : uι
το curro (το curro enim , prolatione quidem sin
plex est etincompositum ; significato autem com.
plexum et compositum est : quippe mé et cursuni,
boc est , substantiam et actum declara!) , vel prola
tione quidem sunt composita, sed tamen significalo
simplicia (ut quando quis rei definitionem dicit ;
123 elenim unum lunc voce composita declarat,
eam nimirum rem quæ definitur), vel ea quæ dicun
lur, et prolatione el significato complexa sunt, ui,
Paulus concionatur : vel et prolatione et signilicalo
sunt simplicia.
cuntur quodvis, aut substantiain significat , au:
quantum, aut quale , aut ad aliquid, aut ubi , aut
aliquando, aut agere, aut pali , aut babere, au !
silum esse. Omnia enim quæ sunt, sub decem , bas
communitates referuntur : nec ullum ens est , quod
his non includatur.
3. Etenim philosophi, cum omnium eorum quie
suol scicntes esse vellent, quia particularium , et
propter numerosam multitudinem , el perpeluan
generationerm corruptionemque suam non estscien
tia , dictis communitatibus omnia circumscripse
runt.

δ' . Και τους μεν κατά μέρος ανθρώπους, και τους 4. Et hominum particularium et particulariuin
κατά μέρος ίππους επισκεψάμενοι πρότερον όπως C equoruin considerala prius natura, quam habeant ,
έχoυσι φύσεως , επί τόν καθόλου άνθρωπος και τον ad universalem hominem et universalem equun ,
783 NICEPHORI BLEMMIDE
hoc est, ad hominis et equi speciem, ascenderunt . Α καθόλου ίππον ανέδραμον, τουτέστιν επί το είδος
Hoc autem etiam in aliis particularibus animalibus
cum fecissent ab his quæ mulationi et allerationi
sunt obnoxia ad ea quie mutationis et alterationis
sunt expertia , transierunt. Particularia enim qui-
den mulationi et alteracioni sunt 124 obnoxia :
universalibus autem convenit ut eodem modo se
semper habeant. Quoniam autem etiam bujuscemodi
species non omnes dianæa possunt comprehendi
(nuliæ enim earum ignorantur a nobis ), universa -
liore alio inquisito aniinal repererunt. Eodem præ-
terea modo particularibus plantis ad universalem
planlam et plantanimalibus ad plantanimal colle-
ctis ; omnia hæc, animal, plantam , plantanimal,
animato constrinxerunt. Sed et porro inanimatas
naturas contemplati, lignum , lapidem , ferrum et
similia ; bis universale inanimatum constituerunt;
et boc cum animato per corpus colligarunt. Quia
autem etiam angelum et animam esse cognoverudi,
quæ corporis naturam non participant (hoc enim
in partes est dividuum , et tres dimensiones habet :
illa vero partium prorsus sunt expertia et nullam
dimensionem obtinent, non longitudinem , non lati-
ludinem , non profunditatem ), per substantiam cor-
pus cum incorporeo univerunt, adeoque 125 sub-
stantia horum omnium quæ per se exsistunt, com
mille genus facta est.
5. Quoniam autem res quædam in substantia
sunt nec in seipsis 'exsistentiam habent, ita etiam
de his considerationem susceperunt.
6. Duo quædam el tria et decem et viginti in-
venta ad numerum ; magnum autem el parvum el
quæ sunt hujus generis, ad magnitudinem reduxe.
runt : numerum denique et magniludinem quanto
comprehenderunt. Duas proinde communilates ha-
buerunt, qui mullas res continerent, substantiam
(scilicet) el quantitatem .
7. Rursus aliquid album est , nigrum , fulvum
( gilvum ), hæc sub colore coacervarunt. Esique ali-
quid dulce, amarum , calidum , frigidum : bæc sa-
ne el colorem et artes et scientias una cominunila-
le, qualitate circumscripserunt. Est autem qualitas
a qua quod ipsam participal, denominative, aut
alio quoquo modo denominatur ;'ut a grammatica
grammaticus, a virtute vir bonus. D της αρετής και σπουδαίος .
8. Quia vero porro el dextrum est aliquid cu
sinistrum , et duplum et dimidiuin : lalia ei quod διπλάσιον και ήμισυ • τα τοιαύτα τώ πρός τι απέ
est ad aliquid altribuerunt. Sunt autem ad aliquid , νειμαν. "Έστι δε τα τρός τι σχέσις ετέρου προς έτε
allerius ad alterum 126 babitudo seu respectus.
9. Iterum aliquid est in mente , in foro , in thea-
iru : talia communitati tgū ubi adaplarunt; od ubi
autem loci exhibitivum est : sunique lot illius dif-
fercntiæ quot loci : sursum , deorsum : dextrum ,
sinistrum : ante, post .
10. Jam vero heri, et prælerito anno, el hovlie,
ei cras, et quotquot sunt hujus generis ad quando
collegerunt ; hoc autem lemporis significativum est.
Sunique ditferentiæ toũ quando, quot etiam tem-
poris sunt, præsens, præteritum , el futurum .
734
του ανθρώπου και επί το είδος του ίππου. Τούτο δε
κάπι των άλλων ζώων πεποιηκότες των μερικών ,
από των τρεπτών και άλλοιωτών μετέβησαν επί τα
άτρεπτά τε και αναλλοίωτα . Τρεπτά μέν γάρ και
αλλοιωτά υπάρχει τά με ρικά , τοις δε καθόλου το αει
ώσαύτως έχειν εστίν. Επει δε και των τοιούτων
ειδών ουκ έστιν άπαντα τη διανοία περιληπτά ( πολλά
γάρ αυτών αγνοείται ημϊν) , το καθολικώτερον αύθις
ζητήσαντες εύρον το ζώον . Ωσαύτως δε και τι
κατά μέρος φυτά προς το καθόλου συναγαγόντες
φυτόν, και προς το ζωόφυτον τα ζωόφυτα ταύτα
πάντα , το ζώον, το φυτόν, το ζωόφυτον , τώ εμψύχω
συνέδησαν. Θεωρήσαντες δε και (τάς) αψύχους φυ
B
σεις, το ξύλον, τον λίθον , τον σίδηρον και τα όμοια ,
το καθόλου άψυχον δι' αυτών συνεστήσαντο και
τούτο μετά του εμψύχου συνήψαν διά του σώματος.
"Οτι δε και άγγελον έγνωσαν είναι και ψυχήν, ου
μετέχει δε ταύτα της του σώματος φύσεως (το μεν
γάρ μεριστον, και τρεις έχουν διαστάσεις : τα δε
παντελώς αμερή , και μηδεμίαν κεκτημένα διάστα
σιν ου μήκος , ού πλάτος, ού βάθος ) , διά της ουσίας
ήνωσαν τω σώματι το ασώματος, και γέγονε η ου
σία πάντων τούτων αυθυπαρκτων όντων γένο ; κοι »
νόν ..
ε' . Επει δέ τινα των πραγμάτων εν τη ουσία,
μη μέντοι εν εαυτοίς την ύπαρξιν έχουσιν , ούτω
C και περί τούτων εσκέψαντο.
ς' . Δύο τινά και τρία , και δέκα και είκοσιν εύρη
κότες, ανήγαγον επι τον αριθμόν • μέγα δε και αι
κρόν και τα τοιαύτα επί το μέγεθος τον αριθμών
δε και μέγεθος περιέλαβον το ποσό. Δύο γούν έσχον
κοινότητας περιεκτικές πραγμάτων πολλών, την
ουσίαν και το ποσόν .
ζ'. Πάλιν έστι τι λευκών , μέλαν, κιρδόν ταύτα υπό
το χρώμα συνήθροισαν. "Έστι δέ τι γλυκύ, πικρόν ,
θερμόν, ψυχρόν · ταύτα δή και το χρώμα, και τας
τέχνας, και τας επιστήμας μια κοινότητι περιέγρα.
ψαν, το ποιώ. Ποιόν δε έστιν, αφ' ού παρωνύμως
ονομάζεται το μετέχον, ή οπωσούν άλλως απ' αυτού .
ώς από της γραμματικής και γραμματικός, και από
η'. "Οτι δε και δεξιόν εστι τι και αριστερον , και
pov.
Θ'. Πάλιν έστι τι έν νεώ , εν αγορά, εν θεάτρω , τη του
που κοινότητα τα τοιαύτα προσήρμοσαν. Τόπου δε
παραστατικών υπάρχει το πού• διαφοραι δε αυτού
όσαι και του τόπου : άνω, κάτω, δεξιά, αριστερά,
έμπροσθεν , όπισθεν.
ι'.Το δε χθες και πέρυσι και σήμερον , και αύριον ,
και όσα τοιαύτα , επί του πότε συνήγαγον · το δε
εστι χρόνου σημαντικόν . Διαφοραί δέ τού πότε, όταν
και του χρόνου • ενεστώς , παρεληλυθώς, και μέλ
λων .
 785 EPITOME LOGICA . 786
ια'. Το δε τύπτειν, το θερμαίνειν, το ψύχειν και Α 11. Αι το verberare, το caleficere . το refrigerare .
τα τοιαύτα , ήγουν παραπλήσια , εν τω ποιείν εθ :- et hujuscemodi, hoc est , cognata , in tõ agere re
.

σαν . posuerunt .
ιβ'. "Ωσπερ αύ εν τω πάσχειν, το τύπτεσθαι , το 12. Quemadmodum vicissim in το pali , το ver
θερμαίνεσθαι, το ψύχεσθαι, και τα όμοια. berari , το calefieri, το refrigerari , et similia.
γ '. "Έστι δε ποιείν μεν το δράν περί τι, πάσχειν 13. Est autem agere quidem operari circa ali ·
δε το υφ' ετέρου αλλοιούσθαι. quid : pati vero est alterari ab alio.
ιδ'. Πάλιν επειδή εστι το υποδεδέσθαι, ωπλίσθαι , 14. Rursus quoniam est calcealum esse, armalum
δακτύλιον φορείν, τα έoικότα πάντα ταύτα τα έχειν esse, annulum gestare , omnia his convenienua to
δεδώκασιν. "Έστι δε το έχεις ουσίας περί ουσίαν babere attribuerunt . Esique id habere substantie
περίθεσις . circa substantiam positio.
ιε'. Το δε εστάναι , και ανακείσθαι , και καθήσθαι, 15. At od stare, et jacere (recumbere), et sedere,
γένει κοινό το κείσθαι υπέταξαν. communi generi quod est situm esse subjecerunt.
ις ': Κείσθαι δε έστιν ή τοιάδε θέσεις του σώματος . 16. Est autem od situm esse certo quodam modo
B alfecta positio.
ιζ '. Ει μεν γάρ όρθια τα μέλη πάντα εισιν , εστά- 127 17. Si enim meinbra omnia recta sunt,
ναι λέγεται " ει δ' ύπτια πάντα , ανακείσθαι και slare ; si omnia supina , jacere (accumbere). Si
ανακεκλίσθαι . Ει δε τα μεν όρθιάζοντα, τα δ' υπτια- quædam erecta , quædam resipina sunt, sedere
ζoντά πως , καθήσθαι . dicitur.
ιη'. Του δε κείσθαι τα μεν φύσει μετέχει , ώς τα 18. Porro od silum esse quædam natura quodam
τέσσαρα στοιχεία, εν τοις ιδίοις ιδρυμένα, και ο ου- modo participant, ut quatuor elementa in propriis
ρανός την ανωτάτω χώραν επέχων »τα δε θέσει, ώς locis collocata , el celum quod superiorem regio
ανδριάντες , και κίονες, και σκεύη και όλως τα κατά nem obtinet ; quædam positione, ut slaluæ et co
τέχνην τινά ή χρείαν τιθέμενα. lumnæ , et supellectilia, et in universum ea quæ
secundum artem aut usum ponuntur.
ιθ'. "Ετι τα μεν εν στάσει έχει την θέσιν, ώς ή 19. Prælerea alia in slalu situm habent, ut terra :
γή: τα δ' εν κινήσει, ώς τα ουράνια σώματα. alia in motu , ut corpora cælestia .
κ'. "Ετι τα μεν δια μέσον έχει το κείσθαι , ώς τα 20. Insuper alia quidem habent situm esse per
στοιχεία και ουρανός • τα δ' έγχρονον, ώς τα εν μέ- C manens , ut elementa et celum : alia temporarium,
ρει χρόνου υφεστώτα. ut quæ in parte temporis subsistunt .
κα'. Ούτω μεν ούν οι φιλόσοφοι τας τοιαύτας δέκα 21. Sic quidem igitur philosophi hujuscemodi
γενικωτάτας εξεύρον κοινότητας . decem generalissimas communitales invenerunt.
κβ'. " Έκαστον δε τών κατά μηδεμίαν συμπλοκήν 22. Porro quodvis eorum qu:e citra omnem com
λεγομένων αυτό καθ' αυτό πράγμα μεν εξ ανάγκης plexionem dicuntur, ipsum seipso rem quidem
δηλοί, ψεύδος δέ η αλήθειαν ουδαμώς τη δε προς necessario, falsitatem autem vel veritatem nequa
άλληλα τούτων συμπλοκή ή αλήθεια , ή ψεύδος ακο- quam declarat ; sed mutuam eorum complexionem
λουθεί . "Αν μέν γάρ είπω , άνθρωπος , ή ίππος, vel veritas vel falsitas comitatur . Cum eniin quidem
ή τρέχει, ή ίσταται και πράγμα μεν σημαίνω απλώς , dixero, homo aut equus, aut currit, aut stat , rem
ουκ αληθεύω δε, ουδέ ψευδομαι· εάν δε συμπλέξας quidem simpliciter significo ; non autem verum vel
έρω , άνθρωπος τρέχει, ή ίππος ίσταται, τότ' εξ falsum dico . Quando autem complexione 128 ſa
ανάγκης ή αληθεύω ή ψεύδομαι. cla dico, homo currit , aut equus stat, tum neces
sario aut verum aut falsum dico .
κγ' . Τα μεν ούν πρώτα και δεύτερα πρόσωπα, D 23. Primæ quidem igitur el secunde persona ,
διά το είναι ώρισμένα , ώς το τρέχω και τρέχεις, propterea quod definitæ sint, ut curro et curris,
συμπεπλεγμένα εισι το σημαινομένω · τά δε τρίτα , signilicalo complexæ sunt ; tertio aulem propterea
διά το είναι αόριστα, μετά των απλών ετάχθησαν . quia intinitie suni , cum simplicibus collocatæ sunt,
Σχήμα κεφα... ιδ', περί των κατηγοριών .
ή τη μεν προφορά εισιν απλά, τώ δε σημαινομένω σύνθετα , ώς το τρέχω
ή τη μην προφορά σύνθετα, το δε σημαινομένω απλά, ως οι ορισμοί.
ουσία, ώς άνθρωπος, βούς:
ποσόν, ώς δίπηχυ "
Τα λεγόμενα και όντα ποιόν , ώς λευκών , μέλαν:
πρός τι , ώς πατήρ, υιός :
ή και τη προφορά και που , εν λυκ :ίω·
τώ σημαινομένιο απλά πότε , χθες , πέρυσι
ποιείν, ψύχειν,θερμαίνειν
πάσχειν , θερμαίνεσθαι , ψύχεσθαι·
έχειν , υποδεδσίθι:
κείσθαι, καθησθαι .
 137 NICEPHORI BLEMMIDE 788
Τα κείμενα τα μέν φύσει , ώς τα στοιχεία
τα δε θέσει, ώς ανδριάντες και (τά) σκεύη .
ίστασθαι,
Το κείσθαι άνα κείσθαι ,
καθήσθαι ,.

" Αλλως · τα κείμενα ή διαμένον έχει το κείσθαι , ώς τα στοιχεία •

ή έγχρονον , ώς τα τεχνητά .

Tabula capilis 14, de prædicamentis.

aut prolalione quidem sunt simplicia , significato aulem coir posita , ut od
ciisro ;
aut prolatione quidem sunt composita , significato autem simplicia , ut defi
niliones ;
aul prolatione el significato sunt composita, ut propositiones .
Quæ dicuntur el sumi. substantia , ut homo, bos ;
quantum , ut bicubitum ;
quare, ut album , nigruin ;
ad aliquid , 111 pater et lilius ;
aui et prolatione et si. ubi, ui in lyceo ;
gnificalo sunt sim quando, ut heri, anno praeterito ;
plicia , agere, lit refrigerare, calefacere;
pali, il caleſieri, refrigerari ;
habere, ut calcealuin esse ;
sițum esse , ut sedere.
alia natura sita sunt , ut elementa ;
129 Quæ sila sunt alia positu (seu arbitrio humano ) , ut statuæ et supellectilia .
stare,
Situm esse est (vel) jacere,
sedere,

Aliter quæ ista sunt vel permanens habent td situm esse, it clementa ;
vel lemporarium , ut artificialia (seu arte facta) .

SYNOPSIS CAPITIS XV .
ADHUC DE PRAEDICAMENTIS .

1. Divisio entium bimembris et utriusque membri subdivisio. - 2. Subjecti homonymia el xatnyoplas ely
mon . 3. Subjectum ad exsistentiam quid . – 4. Subjectum ad prædicationem quid. 5. Idem etem
-

plis declarat, - 6. Canon duplex discernendisubjectum ad exsistentiam el ad prædicationem . 7. Here

minia primariæ divisionis . 8. llem subdivisionis prioris el tacite etiam posterioris . 9. Ut melius
intelligantur superiores divisiones ostendit,quo, lantun de subjecio dicantur, et quae tantum subjecta sini,
el quæ denique ium de subjecio dicantur, tum subjecta sini. 130 10. Ex superioribus divisionem
anlệprđèdicamentalem quce quadrimembris est inferi. 11. Per divisionem et aliquol subdivisiones entis
numerum denarium prædicamentorum invenit . – 12. Prædicamenta , voces simplices. — 13. Occupatio.
-
· 14. Prædicumenta . - 15. Prædicamentorum el prædicabilium discrimen . 16. Probatio discriminis .
- 17. Prædicamenta cur genera generalissima. 18. Occupatio. 19. Ratio prima cur ens non sit
genus prædicamentorum . - 20. Ratio secunda . - 21. Accidens non esse genus novem praedicamentorum .
22. ' Ratio lerlia , quare ens non sit genus decem pradicamentorum . 23. Aliera ralio quare nec acci
dens sit genus reliquorum novem prædicamentorum . – 24. Divisio eniis in decem prædicamenta, divisio
ụi vocabuli ab uno el ad unum .
CAPUT XV KEPAA . IE' .
Adhuc de prædicamentis. " Έτι περί κατηγοριών ..
1. Eorum quæ sunt alia quidem de subjecto di- α'. Των όντων τα μεν καθ' υποκειμένου λέγεται,
cuntur, alia vero de subjecto non dicuntur. Quæ τα δ' ου λέγεται καθ' υποκειμένου . Τών δε λεγομέ
porro de subjecio dicuntur, alia quidem in subjecto νων καθ' υποκειμένου τα μεν εν υποκειμένω ουκ
non sunt, alia vero in subjecto sunt. Ifidem etiam , έστι, τα δ' εν υποκειμένω εστίν. Ωσαύτως και των
eorum quæ de subjecto non dicuntur, alia quidem μη λεγομένων καθ' υποκειμένου , τα μεν εν υποκει
in subjecto non sunt , alia vera in subjecto sunt, μένω ουκ έστι, τα δ' εν υποκειμένω έστι.
2. Duplex autem subjecti significatum est ; de- β'. Διττόν δε του υποκειμένου (το) σημαινόμενον
notat enim et subjectum ad exsistentiam et subje- δηλοί γάρ και το προς ύπαρξιν υποκείμενον, και το
clum ad prædicationem. Calegoria vero (prædica- υποκείμενον προς κατηγορίαν. Κατηγορία δε είρη
nentum) dicta est, διά το κατά τινων αγορεύεσθαι, ται , διά το κατά τινων αγορεύεσθαι ήτοι λέγεσθαι,
quod de aliquibus 131 dicatur(prxdicelur).
 789 EPITOME LOGICA. 79.)
1. Προς ύπαρξιν μεν ούν υπόκειται η ουσία τοίς Α 3. Ad exsistentiam quidem igitur substantia ac :
συμβεβηκόσι. Ταύτα γαρ εν τη ουσία έχει το είναι : cidentibus subjecta est. Hæc enim in substantia
και έστι μόνη η ουσία πρός ύπαρξιν υποκείμενον. esse habent; estque sola substantia subjectum ad
exsistentiam .
δ'. Προς κατηγορίαν δε υπόκεινται τα άτομα τοίς 4. Ad prædicationem vero individua propriis
οικείοις είδεσί τε και γένεσι • και τα είδη τους speciebus et generibus subjecta sunt, et species
εαυτών γένεσιν έως του γενικωτάτου . sui generibus usque ad generalissimum .
ε'. Οίον ο Πέτρος άνθρωπός εστιν. Υπόκειται και 5. Veluti Petrus homo est. Hic Petrus bomini ad
Πέτρος ενταύθα τα ανθρώπω προς κατηγορίαν , και prædicationem subjectus est , et homo de subjecto
λέγεται ο άνθρωπος καθ' υποκειμένου του Πέτρου Petro diciļur : quandoquidem Petrus subjectum :
έπει ο Πέτρος υποκείμενον έστι: κατηγορούμενον δε homo, prædicatum est. Rursus animal est sub
ο άνθρωπος . Πάλιν το ζώον ουσία εστίν • υπόκειται stantia ; animal subjectum est : de subjeclo, ani
το ζώον καθ' υποκειμένου του ζώου, τουτέστι κατη- mali , hoc est prædicaluin substantia est.
γορούμενον, η ουσία .
ς '. "Ενθα μεν ούν ή κατά πρόθεσις φαίνεται, και 6. Ubiigitur prepositio κατά (de) spectatur , et (in
κατά γενικής πτώσιν τελείται η σύνταξις • εκεί το B Greco quidem) casu genitivo (in Latino autem
προς κατηγορίαν παραλαμβάνεται υποκείμενον , ώς ablativo casu) constructio perficitur, ibi subjectum
όταν είπωμεν των όντων τα μεν καθ' υποκειμένου ad prædicationem assumitur : ut cum dicimus :
λέγεται . Διά τούτο γάρ τιθεμεν και το λέγεται, ίνα Eorum quæ sunt alia quidem de suljecto dicuntur.
και εντεύθεν το προς κατηγορίαν γνωσθή υποκεί- Propterea enim etiam το dicuntur , ponimus , ut
μενον. Το γαρ λέγεται και το κατηγορείται ταυτόν vel hinc subjeclum ad prædicationem agnoscalir.
εστιν. "Ένθα δε ή εν πρόθεσις οράται, και κατά Idem enim sunt id dicuntur et prærlicantur. Ubi
δοτικήν πτώσιν γίνεται η σύνταξις · εκεί το πρός autem præpositio èv ( in ) conspicitur et (in Græco
ύπαρξίν έστιν υποκείμενον, ώς όταν είπωμεν · Τα quidem casu dativo, in Latino autem iterum 132
δε υποκειμένω εστί. Διά τούτο γάρ και το εστι ablativo casu fit constructin ), ibi subjectum est ad
τιθέαμεν, ίνα και εντεύθεν το προς ύπαρξιν γνωστή exsistentiam ; ut cum dicimus : Alia vero in subje
υποκείμενον· υπάρξεως γάρ παραστατικών το έστιν. clo sunt. Propterea enim etiam tò sunt ponimus,
lil et binc subjectum ad exsistentiam cognoscatur ;
namn od sunt exsistentiæ repræsentationem habet .
ζ' . "Οταν ούν λέγωμεν ότι των όντων τα μεν καθ' C 7. Cum ergo dicimus eorum , quæ sunt alia de
υποκειμένου λέγεται, τα δε ου λέγεται καθ' υποκει subjecto dici , alia de subjecto non dici , hoc asseve
μένου , τούτο φαμεν ότι τών όντων τα μέν τινων rainus eorum quze sunt alia prædicari de aliquibus,
κατηγορούνται , τα δε ου κατηγορούνται τινων . alia non prædicari de aliquibus.
η'. "Οταν δε λέγωμεν ότι των καθ' υποκειμένου 8. Cum vero dicimus, eorum quæ de subjecto
λεγομένων τα μεν εν υποκειμένω ουκ έστι, τα δ' εν dicuntur, alia in subjecto esse, alia in subjecto non
υποκειμένω έστι, τούτό φαμεν, ότι των κατηγορου- esse : hoc pronuntiamus, eorum quæ prædicantur,
μένων τα μεν εν ετέροις ουκ έχουσι την ύπαρξιν alia in aliis non habere exsistentiam (substantie
( ουσίαι γάρ εισιν αυθύπαρκτα πράγματα και μη enim sunt res per se exsistentes nec aliorum ail
δεόμενα έτέρων προς σύστασιν), τα δ' εν ετέροις sui constitutionem indigentes), alia in aliis esse
έχoυσι το είναι . Συμβεβηκότα γάρ εισι , μή δυνά- habere . Accidentia enim sunt quæ per se esse non
μενα καθ' εαυτά είναι, αλλ' εν ταις ουσίαις την possunt, scd in substantiis exsistentiam habent,
ύπαρξιν έχοντα.
Θ'. Μόνως μεν ούν καθ' υποκειμένου λέγεται και 9. Tanlum igitur de subjecto dicuntur et sulje
ουχ υποκείμενα τα καθόλου των πραγμάτων και p cla non sunt , res universales et generalissime. H.υ
γενικώτατα. Ταύτα γάρ κατηγορούνται μόνον, ου enim prædicantur tantum , nec vero etiam subji
μήν και υπόκεινται. Ου καθ' υποκειμένου δέ εισιν, ciuntur. Non autem de subjecto sunt, sed subjecta
αλλ' υποκείμενα μόνως , δηλονότι τα μερικά των tantum , res puta particulares et individuæ , pro
πραγμάτων και άτομα, διά το μή κατηγορείσθαι plerea quod de aliquibus non 133 prædicantur.
τινων . Ομoύ δε καθ ' υποκειμένου τε και υποκεί- Simul autem et de subjecto el subjecta dicuntur
μενα λέγεται τα ειδικώτατα είδη και τα υπάλληλα species specialissima et subalierna genera , τι quie
γένη ώς άλλων μεν όντα καθολικότερα και άλλων sint aliis quidem universaliora et vicissim aliis
αυ μερικώτερα και τους μεν επάνω αυτων υποκεί- particulariora ; et superiorum quidem subjecta,
μενα , των δ' υποκάτω κατηγορούμενα. inferiorum autem prædicala .
ι' . Δήλον εντεύθεν ως καθ' υποκειμένου , και ουκ 10. Unde manifestum est de subjecto (ilicu el
εν υποκειμένω εστίν η καθολικωτέρα ουσία . Ου καθ' non esse in subjecto substantiam universaliorem ,
υποκειμένου , και ουκ εν υποκειμένω , ή μερική Non de subjecto (dici) et non in subjecto (esse)
ουσία και άτομος. Καθ' υποκειμένου , και εν υποκει- particularem el individuain substantiam . De sub
μένα, το καθολικόν συμβεβηκός. Ου καθ' υποκει- jecto (dici ) et in subjecto (esse) universale acci
151 NICEPHORI BLEMMIDE
lens . Non de subjeclo (dici ) et in suljecto ( esse) Α μένου και εν υποκειμένω το μερικών και άτομον
particulare et individuum accidens.
11. Quibus ita distinctis ens aut in subjecto est ,
aut non est in suljects . Quod si quidem igiturin
subjecio non ſueril , substantiam ellicit ; sin in sub
jecto est , aut non est per se, aut est per se. Sed
siquidem per se est , aut in partes dividitur et
quantum ellicil ; aut in parles non dividitur, et
quale constituit. Quod si vero per se non est , aut
habiludo tantum est, et efficit ea quæ sunt ad ali-
quid, aut secundum aliorum habitudinem intelligi-
lur et sex reliqua prædicamenta efficit. Pulcherri-
imunt enim et primum 134 prædicamentum
substanti :r , cum quanto quidem , td ubi et quando :
cum quali autern , eò agere ei pali ; cuin iis denique quze sunit ad aliquid, od babere et situm esse
producit .'
12. Aique hæc sunt decem prædicamenta , quæ B
omnia sunt simplicia .
13. Etsi enini substantia cum quando quidem to
ubi el od quando ; cum quali vero id agere et ad
pali ; cum iis denique quæ sunt ad ali.quici, o
habere el silum esse dicitur progenerare . Prædi-
camentorum nulluin est compositum . Neque enim
in Ιουo esse aut in tempore esse, aut tale aliquid ,
prædicamentum esse ( composituin ). Eapropter igi-
lur aliqua prædicamenta nominibus infinitivis
nuncupata sunt; id agere et pali et siluin esse ne
personas assumendo compositionem aliquam indir-
cerent.
14. Onunia proin prædicamenta simplices et uni-
versaies voces sunt, que simplices el universiles
C
res per medios simplices el universales conceptiis
significant.
15. Differunt autem a quinque vocibus, quod hæc
quidem praedicamenta de rebus naluraliter effe-
runtur dum rerum naturas significant ; sunique
voces naturarum prædicativæ, sive concepius 135
qui de rebus naturaliter dicuntur. Propterea etiam
prædicamenta proprie vocata sunt. Quinque voces
dicuntur equidem etipsie simpliciter predicative,
quatenus significativæ sunt ; verumtamen naluras
rerum non significant, ncque de rerum exsisten-
tia efferuntur. Et propterea proprie non obtinent,
ut prædicativæ voces, sed simpliciter voces sint :
conceptus nimirum significativi qui in conceptibus
considerantur , his qui de rerum entitate dicuntur . D ένθεωρούμενοι . Διό και λογικαί μάλλον είεν άν,
Quapropter rationales potius fuerint , φuain predi-
cative ( voces) ,
16. Quemadmodun enim in entibus conceptus
proprie prædicativi inveniuntur (nam el substantia
conspiciuir in rebus et quantum et quale et ce-
tera ) eumdem ad modum in ejusmodi prædicativis
conceptibus, rationales he voces considerantur.
Nam et in substantia genus et species et differen-
tia el proprium , el accidens in ipsa consistens
conspicitur. Et in cælerorum vero prædicamento
rum quolibet ct genus deprehenditur et species el
differentia, et proprium et accidens quod per ipsum
υ! Η μοnetret.
792
συμβεβηκός.
ια'. Τούτων ούτω διακεκριμένων, το ον η εν υπο
κειμένω έστιν, ή ουκ εν υποκειμένω . Ει μεν ούν μη
εν υποκειμένω είη , την ουσίαν ποιεί · ει δ' εν υπο
κειμένω, ή ου καθ' αυτό έστιν , ή καθ' αυτό. 'Αλλ'
ει μεν καθ' αυτό, ή μεριστόν εστι και ποιεί το ποσόν,
ή αμέριστον και ποιεί το ποιόν. Ει δ' ου καθ ' αυτό,
ή σχέσις μόνον εστι και ποιεί τα πρός τι , ή κατά
σχέσιν άλλων νοείται , και ποιεί τις λοιπές εξ
κατηγορίας. Η γάρ καλλίστη και πρώτη των κατη
γοριών ουσία μετά μέν του ποσού γεννά το που και
το πότε και μετά δε τoύ πoιoύ το ποιείν και το πά
σχειν " μετά δε του πρός τι το έχεις και το κείσθαι .
ιβ' . Και αύται εισιν αι δέκα κατηγορίαι • πάσαι δε
τυγχάνουσι απλαί.
ιγ'. Κάν γάρ απογεννάν η ουσία λέγηται, μετά
μεν του ποσού το που και το πότε · μετά δε τού
ποιού , το ποιείν και το πάσχειν · μετά δε τών προς
τι , το έχεις και το κείσθαι. 'Αλλ ' ουδεμία των κατη
γοριών σύνθετός εστιν. Ουδε γάρ κατηγορία του εν
τόπω είναι, και το εν χρόνο είναι , ή άλλο τι των
τοιούτων. Διά τούτο και ονόμασιν απαρεμφάτοις
των κατηγοριών τινες ωνομάσθησαν · το ποιείν
δηλαδή και το πάσχειν και το έχεις και το κείσθαι :
ένα μή το εφέλκεσθαι πρόσωπα σύνθεσίν τινα είσα
γάγωσιν .
ιδ'. Πάσαι τοίνυν αι κατηγορίαι απλαι και καθο
λικαί φωναί εισιν, απλά και καθολικά σημαίνουσαι
πράγματα διά μέσων απλών και καθολικών νοημά
των .
ιε'. Διαφέρουσι δε των πέντε φωνών , ότι αύται
μεν αι κατηγορίαι κατά πραγμάτων φέρονται φυσι
κώς , φύσεις πραγμάτων σημαίνουσαι και εισι
φωναι κατηγορικαί φύσεων, ήτοι λόγοι κατά πραγ
μάτων λεγόμενοι φυσικώς. Διά τούτο και κατηγο
ρίαι κυρίως εκλήθησαν. Αι δε πέντε φωναι λέγονται
μέν και αύται κατηγορικαι απλώς, ως σημαντικοί :
ου μην φύσεις πραγμάτων σημαίνουσιν, ουδε κατά
πραγμάτων υπάρξεως φέρονται. Και κατά τούτο
ουδε κυρίως έχουσι το κατηγορικαι είναι φωναι ,
αλλ' απλώς φωναί • λόγοι δηλονότι σημαντικοί της
κατά πραγμάτων οντότητος , λεγομένοις λόγοις
ή κατηγορικαί .
ις'. Καθάπερ γαρ εν τοις ουσιν οι κυρίως κατη
γορικοί λόγοι ευρίσκονται (και ουσία γάρ εoράται
τοις πράγμασι και ποσόν και ποιόν και τα λοιπά ) ,
κατά τον αυτόν τρόπον εν τοις τοιούτοις κατηγορικούς ,
αι λογικαί αύται θεωρούνται φωναί. Και γένος γάρ
εμφαίνεται τη ουσία και είδος και διαφορά και
ίδιον , και συμβεβηκός εν αυτή συνιστάμενον. Και
των λοιπών δε κατηγοριών μιά εκάστη και γένος
εμφαίνεται και είδος , και διαφορά και ίδιον και
συμβεβηκός δι' αυτης όλης χωρούν ,
793 EPITOME LOGICA . 794
ι " . Πάσαι δε αι κατηγορίαι γενικώτατα γένη εισι , Α 17. Porro omnia prædicamenta sunt 136 genera
διά το μή έχειν επάνω αυτών άλλοτι γένος επαναβε- generalissiina, quod supra se non habeant genus
βηκός. aliud aliquod supcrius.
τη'. Κάν γάρ εκ του όντος διαιρούνται, αλλ' ουκ 18. Elsi enim . ex ente dividuntur, lamen ens non
έστιν αυτών γένος το όν . est genus eorum ,
15'. Το γάρ γένος ου μόνον του ονόματος μεταδί- 19. Etenim genus non tantum noinen propriis
δωσι τοις οικείους είδεσιν , αλλά και όλου του ορι- speciebus, sed etiam lolam definitionem impertii.
σμού . Το δε δν διαιρούμενον εις τας δέκα κατηγο- Ens vero quod in decem prædicamenta dividilir,
ρας , του μεν ονόματος αυταίς μεταδίδωσιν του nomen quiilem eis , definititionem autem , perfectain
λόγου δε τελείου γε ουδεμιά• το γάρ όν ούτως υπο- nimirum , nulli impertil ; sic enim ens describunt.
γράφουσιν. "Ον έστιν ή αυθύπαρκτον πράγμα και μη Ens est vel res per se exsistens el alia ad sui con
δεόμενον ετέρου προς σύστασιν · ή το μή καθ' slilutionein non indigens ; vel quæ per se esse non
εαυτό δυνάμενον είναι, αλλ ' εν ετέρια έχουν την ύπαρ- potest , sed in alia habet exsistentian. Jam vero
ξιν. Η δε πρώτη των κατηγοριών ουσία τον τοιούτον primum praedicamentum substantia definitionen
όλον λόγον ουκ επιδέχεται αλλά το ένα μέρος αυτού. ejusmodi t - tam non recipit , sed unain illius parlem
Και γάρ ουσία εστί πράγμα αυθύπαρκτον, μη δεό. Β (duntaxal). Elenim substantia est res per se exsi
μενον ετέρου προς σύστασιν, και ουδέν πλέον. Αλλά stens non indigens alia ad sui constitutionem ; ct
και αι λοιπα κατηγορία: συμβεβηκός ούσαι, το nihil est amplius. Sed et reliqua prædicamenta
λοιπόν μέρος λαμβάνουσι της του όντος υπογραφής, quæ sunt accidens, reliquam partem ex olescri
και ουχ όλην την υπογραφήν, ουδέ αύται. Συμβε- ptione entis accipiunt quidem , sell ne la:ec quidem
βηκός γάρ έστι πράγμα, μη καθ' εαυτό δυνάμενον totam descriptionem admillunt. Accidens enim est
είναι, αλλ' εν ετέρω έχουν την ύπαρξιν . "Ωστε ουκ res quæ per se esse non potest , sed in alia liabel
έστι γένος των κατηγοριών το όν. exsistentiam. Quare ens prædicamentorum genus
non est .

και' . " Ετι πάν γένος διαιρούμενον είς είδη μη ειδι-
κώτατα , δύο ή τρία έχει τα εξ αυτού διαιρούμενα,
ή και κατά το σπάνιον τέσσαρα . Τού δε όντος και
διαίρεσις μέχρι δέκα προχωρούσα τινων μη όντων
ειδικωτάτων ειδών, είκότως ουδ' από γένους είς είδη
εστί. Το δε μή είναι της κατηγορίας ειδικώτατα c merito neque generis in species est divisio . Quod
είδη παρίσταται σαφώς έκ τού έχειν ταύτας υφ'
εαυτός και ειδικώτατα είδη, και γένη υπάλληλο .
κα' . 'Εντεύθεν δηλονότι ουδε το συμβεβηκός έστι
γένος των εννέα κατηγοριών, ει και μεταδίδωσι
ταύταις και του ονόματος και του λόγου τελείου .
" Ωσπερ γάρ τι γένος φωνή ον λογική , μεταδίδωσι
ταις δέκα κατηγορίαις και του ονόματος και του
λόγου αυτού (και γάρ εκάστη των κατηγοριών και
γένος λέγεται , και κατά πλειόνων και διαφερόντων
το είδει, εν τω τι εστι κατηγορείται) , κατά τούτον
τον λόγον και το συμβεβηκός μεταδίδωσι ταις εννέα
κατηγορίαις, και του ονόματος αυτού και της οικείας impertit, οι μου sit genus predicamentorum. Ει
υπογραφής, μη όν γένος των κατηγοριών . Φωνή p enim et ipsum est vox Iogica , una ( nimirum) ex
γάρ έστι και αυτό λογική, μία των πέντε φωνών.
κβ'. Πάλιν εν οίς το πρώτος και το δεύτερον φύσει,
τούτων το κοινώς κατηγορούμενον γένος ουκ έστιν
(ουδέ γάρ εν τοις είδεση του αυτού γένους θεωρείται
το φύσει πρότερόν τε και ύστερον) . 'Εν δε ταις
κατηγορίαις θεωρείται αυτό: φύσει γάρ προτέρα
των συμβεβηκότων ή ουσία εστί. Ουσίας γάρ μή
ούσης, εν τίνι σχολη αν την ύπαρξιν το συμβεβηκός ;
Συμβεβηκότος δε μη όντος, έσται ουσία . Πράγμα
γάρ έστιν αυθύπαρκτον αύτη , μή δεόμενον ετέρου
προς σύστασιν. "Ωστε η ουσία συναναιρεί και ου
συναναιρείται, και συνεισφέρεται και ου συνεισφέ-
ρει . " Όπου γάρ συμβεβηκός, αναγκαίως εκεί και
ουσία εν ή έστι ( το) συμβεβηκός. Ου μήν ένθα γε
20. Præterea omne genus quod in species 137
non specialissimas dividitur, duas aut ires label
qux ex se dividuntur ; aut, quod etiam raro fil,
qualuor. Ergo entis divisio cum ad decem quædam ,
quæ non sunt species specialissimæ, procedat ;
autem prædicamenta specialissimæ species non
sint, manifesto per id ostenditur , quod hæc sub se
el species specialissimas el genera subalterna
habeant.
21. Hinc nimirum neque accidens est genus no
vem prædicamenlorum , tametsi his et nomen et
definitionem perfectam impertil. Quemadmodum
enim genus quod est vox logica decem prædicamen
lis et nomen et delinitionen) suam impertit (etenim
quodlibet prædicamentum et genus dicitur el do
pluribus differentibus specie in quid est predira
tur) , eadem ratione et accidens novem praedica -
mentis et nomen suum et propriam descriptionem
quinque vocibus .
22. Rursus in quibus est primarium et secune
darium natura , hæc genus quod de ipsis commu
niter prædicetur, 138 non habent (neque enim
in speciebus ejusdem generis prius et posterius
conspicitur ). Αιφui in predicamentis id ipsi1m
animadvertitur ; elenim substantia accidentibus
natura prior est. Nisi enim substantia esset, in
quona in accidens suam exsistentiam haberei ? Ut
autem etiam accidens non sil , substantia erit . El
enim hæc res est per se exsistenis ad constitutio
nem alia non indigens. Quapropter substantia simul
tollit, nec siirul tollitur ; et simul inferuir , nec si
mul inferi. Uisi enim accidens est , ibi accessario
795 NICEPHORI BLEMMIDE 796
el substantia est, in qua est accidens : non tamen Α ουσία , είη αν και συμβεβηκός εξ ανάγκης . Δυνατόν
ubi substantia est , ibi etiam necessario accidens γάρ και χωρίς συμβεβηκότος ουσίαν θεωρείσθαι
est. Fieri enim potestul substantia eliam sine κατά τον της αυθυπαρξίας λόγον. "Ωστε και ούτως
accidente considerelur, ratione ea qua per se habet ουκ έστι γένος των κατηγοριών το όν.
exsistentiam . Quare ne sic quidem ens prædica
mentorum genus est .
23. Specialur allem etiain in cæteris prædica- κγ'. Θεωρείται δε κάν ταϊς λοιπαίς κατηγορία :
mentis natura prius el posterius. Etenim quantum το φύσει πρότερόν τε και ύστερον . Το γάρ ποσο
quali est prius ; et quale illis quae sunt ad aliquid ; πρότερον του ποιού και το ποιόν των προς τι: η γά
materia eniin formæ exper's prius quantitatem el ανείδεος υλη πρότερον ποσούται , και ύστερον ποι
postea modo qualitatem accipil. Rursus quale cum ούται . Το ποιόν δε πάλιν καθ ' αυτό ον πρότερον εσ
sit per se prius est iis qilie sint ad aliquid : 139 των πρός τι • ταύτα γάρ σχέσεις εστί • τα δε κα "
quippe hæc habitudines ( seu respectus) sunt ; εαυτά όντα της σχέσεως πρότερα. Τούτων ούτω
quæ autem per se sunt, habitudinibus priora sunt. εχόντων, πρότερα τα εξ ουσίας και ποσού των ε
Quæ cum ita se habeant priora sunt quæ oriuntur ουσίας και ποιού. Και ταύτα πάλιν πρότερα των ε .
ex substantia et quanto , illis , que oriuntur ex Β ουσίας και των προς τι. Τοίνυν και ούτως ουκ έστι:
substantia et quali. Et ileruin hæc priora sunt ουδε το συμβεβηκός γένος των εννέα κατηγοριών
illis qua ex substantia et jis quæ sunt ad aliquid oriuntur. Quare eliam hoc modo accidens noven :
prædicamentorum genus non est .
24. Dividiluir autem ens in decem prædica- κδ'. Διαιρείται δε το όν εις τάς δέκα κατηγορίας
nienta nullo alio divisionis modu quam qui est κατ' άλλον ουδένα των διαιρετικών τρόπων , ή ώς τ
eorum quæ ab uno et ad unum dicuntur. Sola αφ' ενός και προς έν. Μόνη γαρ ή διαίρεσις αύτη το
enim lia divisio ex omnibus prius et posterius φύσει πρότερόν τε και ύστερον έχει θεωρούμενον εν
natura, quod in sectionibus spectetur, habet. τοίς τμήμασι .
Σχήμα κεφαλ. ιδ', έτι περί κατηγοριών .
τα μεν εν υποκειμένω έστιν, ως το καθολικών
τα μεν καθ' υποκειμέ . συμβεβηκός :
νου λέγεται τα δ' εν υποκειμένω ουκ έστιν, ώς ή καθολική
Των όντων ουσία .

τα δ' ου λέγεται καθ' τα μεν εν υποκειμένω έστιν, ώς το τι λευκόν :

υποκειμένου { τα δ' εν υποκειμένω ουκ έστιν, ώς ή μερική ουσία
τα όντα
και άτομον.

καθ ' υποκειμένου ασύστατον ου καθ' υποκειμένου

καθο κόν
η λική ουσία , ο/ίοώνς ζτώοοντε φυλτεόυν .
, .

ός
το καθολικόν συμβεβηκός,
κών βε βηκ ή μερική ουσία οίον και τις
οίον ποσόν , ποιον, λευκόν,
δίπηχυ .
το μερι συμ , άνθρωπος.

εν υποκειμένω ασύστατον ουκ εν υποκειμένω

η καθ ' αυτό ή μεριστόν εστι και ποιεί το ποσόν :

ή αμέριστον και ποιεί το ποιόν .
ή ενυποκει ή σχέσις μόνον έστι, και ποιεί τα πρός τι.
μένω που ,
και ου καθ' ή ουσίας και ποσού πότε
αυτό
Το όν η κατά σχέ
σιν άλλων ή ουσίας και ποιου ποιείν ,
νοείται. πάσχειν
έχειν,
ή ουσίας και πρός τι κείσθαι .

ή ουκ εν υποκειμένω , και ποιεί την ουσίαν.

797 EPITOME LOGICA , 7: 8
140 Tabula capitis 15, item de prædicamentis.

qurdam equillem de sub. ( alia in subjecto sunt, ut universale accidens ;

jecto dicuntur, ( quo- alia in subjecto non sunt, ut universalis sub
rum quidem ) siantia .
Eorum quæ sunt
alia in subjecto sunt, ut hoc aliquid album (parti- .
quædam vero de subjecto culare seu singulare accidens) ;
11011 dicuntur (quorum alia in subjecio non sunt, ut pariicularis substan
quidem ) lia et individuum (substantiale, ut hic homo Pe
trus, Paulus, etc.)
Quæ sunt
de subjecto dicuntur su uninconsistens
ive non dicuntur de subjecto
bst rsa a p
an tia lis e/luull inoicmali,q lanltbaum
v l a .a

re
universale accidens ve dens ic ula substantia particularis ,
lut quantuin quale al acci part velut homo quidam (Pe.
bum bicubitum . trus etc. ) .

in subjecto sunt inconsistens non sunt in subjecto

aut per se
ant in partes dividitur, et quanlım elicit;
aut in parles nou dividiuur, el quale non constituit.
vel in subjecio aul habiludo tantum est , et ellicii ea quæ sunt ad aliquid ;
est
ubi,
aut
non per se aut secundum
vel substantia et quanti quando ;
aliorum agere,
141 Ens habilindinein vel substantiæ el qualis pali ;
intelligitur
vel subs'antiæ el eorum quæ habere,
situm esse .
sunt ad aliquid

vel non est in subjecto et substantiam efficit.

SYNOPSIS CAPITIS XVI ,

QUOD EST DE IIS QUÆ PRÆDICANTUR ; UBI ETIAM DE IIS QUÆ SONT IN ALIQUO.
1. Prædicatio duplex. 2. Prædicalio majoris seu latioris prædicati de subjeclo,quæ el qualis. - 3. Prie
dicatio æqualis pradicali, quæ el qualis.- 4. Regula'antepræiticamentalis prior. 5. Probatio regulæ el alin
prædicalionis divisio . 6. Prædicatio de subjecto que. 7. Exemplis regula declaratur. 142
8. Prædicalio in subjecto que. 9. De pradicalione in subjecto, id est accidentali, regula anteprædi
mentalis non est vera. – 10. Idem tribu's exemplis ostenditur. - 11. Discrimen pradicationis de subjecio
el in subjecio, quarum illa semper est uniroca, hac nunquam , sed partim equivoen, pariim denominativa ,
parlim diversivoca . - 12. Essenliæ el essentialis itemqueaccidentis et accidenialis discrimen, quorum illa res
sunt, hæc modi inexsistentiæ . - 13. Esseniia el accidens quid . – 14. Essentia el accidentale quid . –
15. Mvdi undecim quibus aliquid in aliquo esse dicitur. 16. Omnes ad prædicamentum ubi reducuntur.

KEPAA . IG' . А CAPUT XVI .

Περί των κατηγορουμένων • εν ώ και περί του
έν τινι..
α'. Πάσα κατηγορία και επίσης έστι του υποκειμέ .
νου , ή επί πλέον επ' έλαττον δε ουδέποτε .
β'. Και επί πλέον μεν, ότε τα καθολικώτερα κα-
τηγορούνται των μερικωτέρων. Οίον , Πάς άνθρωπος
ζωόν έστιν . Ιδού το ζώον επί πλέον ον του ανθρώ-
που , κατηγορήθη αυτού μερικωτέρου υπάρχοντος.
Ουκ έστι δε αντιστρέψαντας ειπείν, ίτ : Πάν ζώο
De iis quæ prædicantur; ubi eliam de iis quæ sunt
in aliquo.
1. Omnis prælicatio aut æqualiter se habet ad
subjectum aut latins : nulla angustins.
2. Ac latius quidem cum universaliora de parti
cularioribus prædicantur. Velut : Omnis homo est
animal. Ecce animal cum latius sit homine, prædi
calum est de eo qui est aliquid particularius. Non
licet autem conversione facla dicere : Omnc ani
799 NICEPIIORI BLENMIDE
800
mal est homo . Cum enim homo sit animali angu- Α άνθρωπός εστιν . Επ' έλαττον γάρ του ζώου και
stius quid , prædicari de eo non potest ; animal άνθρωπος ών ου δύναται κατηγορηθήναι αυτού το
enim continet hominem : homo autem non continet μεν γάρ ζώον περιέχει τον άνθρωπον · ο δε άνθρωπος
animal . Neque enim solus homo est 143 animal, ου περιέχει το ζώον. Ουδε γάρ μόνος ο άνθρωπός
sed etiam bruta animalia. Atque ita quidein prædi- εστι ζώον , αλλά και τα άλογα ζώα . Και ούτως επί
calio fit quæ latius ad subjectum se habet ; nequa- πλέον μεν γίνεται κατηγορία • επ' έλαττον δε ουδα
quam autem (lil prædicatio) quæ anyustius se μως .
babeat ad subjectum ).
3. Fil autem aliquando prædicatio etiam æqua- γ'. Γίνεται δε ποτε και επίσης κατηγορία : ώς έτ
liler (se habens ad subjectum ) , ut in speciebus et των ειδών τε και των ιδίων, επί των ορισμών και
propriis , in definitionibus et definitis. Velul : 0m- και των οριστών. Οίον , Πάς άνθρωπος γελαστικι
nis homo est aptus ad ridendurn ; el , Omne aplum εστι · και , Πάν γελαστικόν άνθρωπός εστιν. Ομοίω
ail ridendum est hono. Similiter, Omnis homo est Πας άνθρωπος ζώον λογικόν, θνητόν, νου και επ
animal rationis particeps, mortale, intelligentie στήμης δεκτικόν έστι . Και, Πάν ζώον λογικόν, θνητό:
et scientiæ capax . Et, Omne animal rationis parti- νου και επιστήμης δεκτικόν, άνθρωπός έστι. Ταυτ
ceps , nortale , intelligentie et scientise capax , est B δε τα επίσης αντιστρέφοντα, και αντικατηγορού
homo. Atque hæc quæ æqualiter se liabent , con- με να λέγεται .
vertibilia el reciprocam prædicationem habentia
dicuntur .
4. Sciendum est aulem quod cum alterum de δ'. Xρή δε γινώσκειν , ώς όταν έτερον έτερο
altero ut de subjecto , hoc est , essentialiter pre- κατηγορήται ως καθ' υποκειμένου , τουτέστιν , ου
dicalur, quæcunque de prædicato essentialiter di- σιωδώς , όσα κατά του κατηγορουμένου λέγεται ου
cuntur, hæc etiam de subjecto efferri possint. σιωδώς, ταύτα και κατά του υποκειμένου ρηθήσεται .
3. Cum enim duplex sit predicatio , una de sub- ε'. Διττής γάρ ούσης της κατηγορίας, της μεν καθ'
jecto, altera in subjecto. υποκειμένου , της δ ' εν υποκειμένω .
6. De subjecto est , cum universaliora de particu- ς'. Καθ' υποκειμένου μέν έστιν, ότε τα καθολι
Jarioribus prædicantur essentialiter et quoail rem ; κώτερα κατηγορούνται των μερικωτέρων ουσιωδώς
et , ut folum dicam , univoce : quando videlicet et και πραγματικώς, και το όλον ειπείν συνωνύμως :
prædicala et subjecta ad 144 uum idemque οπότε δηλαδή, και τα κατηγορούμενα και τα υποκεί
commune genus referuntur ; verbi causa ad sub- C μενα, υφ' εν και το αυτο γένος κοινόν αναφέρονται ,
stantiam , aut quantum , aut aliquod aliud ex decem υπό την ουσίαν τυχόν, ή το ποσόν , ή άλλο τι των
generalissimis generibus. Tunc enim quæcunque δέκα γενικωτάτων γενών . Τότε γάρ όσα τινός κατη
de aliquo predicantur , ut dixi , etiam de subject ο γορούνται, καθώς είπομεν, και του υποκειμένου
illius prædicabuntur. αυτά κατηγορηθήσονται.
7. Velut homo prædicalur essentialiter de Petro, ζ". οίον ο άνθρωπος ουσιωδώς κατηγορείται του
el vero de lionine animal essentialiter prelicatur Πέτρου, και του ανθρώπου δ' ουσιωδώς κατηγορείται
(etenim ambo in uno prædicamento sunt substan- το ζώον (υπό μίαν γάρ κατηγορίαν την ουσίαν και
lize ) , proin etiam de Peiro animal predicabitur . αμφότερα) , και του Πέτρου τοίνυν το ζώον κατηγο
Elenin Petrus est homo : sed etiam animal est . ρηθήσεται. Ο γάρ Πέτρος άνθρωπός έστιν· αλλά
Rursum de quinque prædicatur numerus essentiali- και ζωόν έστι . Πάλιν του πέντε κατηγορείται ουσιω
ler, ei de numero discrelum etiam ipsum essentialiter δώς ο αριθμός και του αριθμού κατηγορείται το
prædicatur. Etenim ambo etiam sub quanto sunt ; διωρισμένoν ουσιωδώς και αυτό. Και γάρ υπό το
ergo etiam de quinque discretum prædicabitur. ποσόν και αμφότερα , και του πέντε γούν κατηγορη
Elenim quinque el numerus et discrelim est . Et θήσεται το διωρισμένον. Ο γάρ πέντε και αριθμός
hæc quidem de subjiclo est prædicatio .. D εστι, και διωρισμένον εστί. Και αύτη μεν η καθ'
υποκειμένου κατηγορία.
8. Prædicatio autem in subjecto est , cum aliquid η'. Εν υποκειμένω δε κατηγορία εστιν όταν κατά
de aliquo in modum essentize ailjunctorum ( seu τινος λέγηται τι επουσιωδώς · οπόταν δηλονότι μηδ'
accidentaliler) dicitur ; quando nimirum etiam ad υφ' εν και το αυτο γένος κοινόν αναφέρονται το
unim et idem commune genus prædicatım et κατηγορούμενος και το υποκείμενον .
sul ! jectum uon releruntur.
9. Non enim lunc, quæcunque de subjecto sive 6'. Τότε γάρ ουχ όσα κατά του κατηγορουμένου
esses t'aliler sive accidentaliter dicuntur, 145 ea λέγεται, είτε ουσιωδώς, είτε επουσιωδώς , ταύτα
jaill eliain de subjecio efferentur. ήδη και κατά του υποκειμένου οηθήσεται.
10. Veluti decygno prædicalur album accidentali- τ' . Οίον του κύκνου κατηγορείται το λευκών επου
ler, de albo autem color essentialiter. Cygniis enim σιωδώς του δε λευκού το χρώμα ουσιωδώς. Ο μεν
in subslantia est ; at album el color sub quali. Color γάρ κύκνος υπό την ουσίαν έστι• το δε λευκόν και
ixitur non diceturde cygne : 11a111 cygnus, et cerussil, το χρώμα υπό το ποιόν. Ού τοίνυν το χρώμα κατά
el apsuni et vis alba quidem sunt, sed colores 10 ! του κύκνου ρηθήσεται » ο γάρ ύκνος , και το
801 EPITOME LOGICA .. 802
ψιμμίθιον, και η τιτανος και η χιών λευκά μέν εισι : A sunt . Rursus de homine animai essentialiter predi
χρώματα δε ουκ εισί. Πάλιν του ανθρώπου κατηγο . calur ; de animali autem trisyllabun accidentaliter;
ρείται το ζώον ουσιωδώς • του δε ζώου το δισύλλαβον homo enim el animal sub substantia sunt :trisyllabum
επουσιωδώς · ο μεν γάρ άνθρωπος , και το ζώον , autem sub, quanto est. Non igil'ir eliam de homine
υπό την ουσίαν εισί : το δε δισύλλαβον υπό το ποσόν . trisyllabum prædicabitur ; etenim homo animal
Ού τοίνυν και του ανθρώπου το δισύλλαβον κατηγο- quidem est, sed non est trisyllabum . Iterum de
ρηθήσεται » και γάρ ο άνθρωπος ζώον μέν έστι , Socrale accidentaliter dicitur philosophunı ; sed de
δισύλλαβον δε ουκ έστι . Πάλιν κατά του Σωκράτους philosoplio quadrisyllabum simili ratione acciden
επουσιωδώς λέγεται το φιλόσοφος • κατά δε του φι- Laliter dicitur ; Socrales enim sub substantia : at
λοσόφου ομοίως επουσιωδώς το τετρασύλλαβον · ο philosophum sub quali est : quadrisyllabum deni
μεν γάρ Σωκράτης υπό την ουσίαν έστι , το δε φιλό que sub quanto. Sed non etiam de Socrale qua
σοφον υπό το ποιόν : το δε τετρασύλλαβαν υπό το drisyllabuin dicelur. Socrales enim quidem est
ποσόν. Αλλ' ουχί και κατά του Σωκράτους ρηθείη philosophus, sed non etiam quadrisyllabom est .
αν το τετρασύλλαβον. Φιλόσοφος μεν γάρ έστιν ο Σωκράτης, ου μήν δε και τετρασύλλαβον.
ια' . "Ωσπερ δε πάντοτε τη καθ' υποκειμένου κατη- P1 . Quieniadnodun enim in prædicatione de
γορίαεμφαίνεται το συνώνυμον, ούτως τη εν υποκει- B subjeclo univocum semper conspicitur : sic in pre
μένω ουδέποτε · αλλ' ότε μεν το ομώνυμον • ώς όταν dicatione in subjecto (nunquam deprehenditur) ; sed
είπη τις τήνδε την γυναίκα μουσικής και γραμμα- interdum quidem æquivocum , ut cum aliquis banc
τικήν· οτε δε το παρώνυμον ώς όταν από της mulierem musicam aut grammaticam dicit ; non
φιλοσοφίας παρονομάση τις τον Αριστοτέλη φιλό- nunquam vero demonstrativum , ut cum a philo
σοφον · ποτέ αυ το ετερώνυμον ώς όταν εκ της sophia 146 Aristotelem aliquis denominaverit
αρετής σπουδαίον τον Σωκράτην καλέση της . Το γάρ plilosophum; interdum denique diversivocum , ut
ενάρε τον έν τή του Ελληνισμού συνηθεία ουκ cum aliquis Socralem a virtule virum bonum dixe
εύρηται. rit . Etenim in Græcæ linguæ consueludine to
Švápetov (ul etiam in Latina lingua virluosuin)
non reperitur,
ιβ . Ουσία δε και ουσιώδες διαφέρουσιν αλλήλων 12. Differunt autem inter se substantia et sub
ώσαύτως συμβεβηκός τε και επουσιώδες. slantiale, similiter accidens et essentiæ adjunctum
(seu accidentale ).
ιγ . "Η μεν γάρ ουσία πράγμά έστιν αυθύπαρκτον , 13. Substantia enim quidem res est per se
C
μη δεόμενον ετέρου προς σύστασιν . Το δε συμβε- exsistens non indigens alia ad sui constitutionem .
βηκός πράγμά εστιν εν τη ουσία υπάρχον , μή ως Accidens autem res est , quæ in substantia non ut
μέρος , και μη δυνάμενον είναι της ουσίας χωρίς. pars exsistit , nec seorsim a substantia esse polesi .
ιδ'. Το ουσιώδες δε και επουσιώδες τρόποι εισιν 14. Subsianliale autem et accidentale modi sunt
υπάρξεώς τινων έν τισι. Και το μεν ουσιώδες το exsistentiæ aliquorum in aliquibus. Et essentiale
οικείον και γνήσιον του ενυπάρχοντος παρίστησι φuidem proprietatem et gerina1ain convenientia
πράγματος προς εκείνο ώ ενυπάρχει. Το δε επου- rei inexsistenlis declaral , ad illam in qua exsislil .
σιώδες το αλλότριον δηλοί και το επείσακτον . "Οθεν Accidentale aulem alienum el adventiliuin denotat .
και εν πάσαις ταις κατηγορίαις το ουσιώδες τε και Quare etiam in omnibus prædicamentis et essen
το επουσιώδες λαμβάνεσθαι δύναται. liale el essentize adjunctum (seu accidentale) ac
cipi potesi .
ιε'. Το δ' έν τινι λέγεται ένδεκαχώς· ώς γένος εν 15. Cæterum quod est in aliquo, umdecim modis
είδει · οίον το ζώον εν τώ ανθρώπω. Το γάρ γένος dicitur ; ut genus in specie, veiut animal in ho
εξηρημένην έχουν την ύπαρξιν, όλον εν εκάστω γί- mive. 147 Genus enim cum ex abstractione ha
νεται των ειδών, και κοινόν τοϊς είδεσιν άπασι και ο Deal exsistentiam, totum est in quavis specie , et
ιδικών ενι εκάστω είδει εστί. Καθώς η φωνή του omnibus speciebus commune el cuique speciei
κήρυκος τους ακούουσι , και η ύλη τοίς εν κόσμω , proprium est : Quemadmodum vox priecouis au
και το του κύκλου κέντρον ταίς εξ αυτού δή του κέν- vientibus, el materia iis quæ in mundo sunt, et
τρου αρχομέναις ευθείαις : ως είδος εν γένει, οίον centrum circuli rectis quæ ex eo ( scilicel centro )
ο άνθρωπος εν τω ζώω. Περιέχεται γαρ ο άνθρωπος incipiunt ; μι species in genere , veluti Ionio in
εν τω ζώω, και πάν είδος εν τω οικείω γένει, ώς όλον animali. Continetur enim homo in animali et omnis
εν μέρεσι, καθάπερ ο Σωκράτης εν τοις εαυτού μέ- species in proprio genere ; ul loluiu in partibus ;
ρεσι, κεφαλή , χερσί, ποσί , και τοις άλλοις · και qumadmodum Socrates in suis partibus, capirci,
τούτο δ' εν τισίν έστι , και ουκ έν τινι . Λέγεται δε pedibus, manibus ci aliis ; el vero hæc in alijua
μέρος μεν όλου: όλον δε μερών ουδαμώς, αλλ' όλον bus esi et non in aliquo. Ac dicitur pars quide ng
εν μέρεσιν. "Ως μέρος εν όλω καθάπερ χείρ ή lolius : lolun alliem pailiul nequaquam , sed lo .
πους εν Σωκράτει. Ως είδος εν ύλη : καθα το είδος cum in partibus. Ul pars in lolo : quemadmoilised
του ανδριάντος εν τω χαλκό, και το σημείον εν τη manus all pes in Socrale . Vi forma in materia :
γραμμή ειδοποιεί γάρ και το σημείον την πεπε- quemadmodum furia slaluit in ære , el punctine?
803 NICEPHORI BLEMMID 804
in linea ; nam et punctum informat finilam lineam. Aρασμένην γραμμήν. Εν χρόνω, ώς εν τω καιρώ
În tempore, ut Noe in tempore diluvii . In loco, lil του κατακλυσμού Νώε . Εν τόπω, ως ιερεύς εν τω
sacerdos in templo ; in vase , ut aqua in poculo . Et ναω · εν αγγείω , ώς ύδωρ εν εκπώματι. Και είη
fuerit vas quidem locus translatilis : locus autem , αν το μεν αγγείον τόπος μεταφορητός · ο δε τόπος
vas intranslatile . In causa elliciente, ut omnia in αγγείον αμεταφόρητον. Εν τω ποιητική αιτίω , ώς
Deo, et in artifice eorum quæ ab ipso find ratio- τα πάντα εν τω Θεώ, και εν τω τεχνίτη των υπ'
nes ; et in principe res subditorum . 148 la causa αυτού γενομένων οι λόγοι και εν τω άρχοντι , των
finali , ut lectus in quiele hominum , et iu sanitale αρχομένων τα πράγματα . Εν τω τελική αιτίω, ώς
exercitium. In subjecto, lit accideos in substantia. εν τη αναπαύσει των ανθρώπων ή κλίνη , και εν τη
υγιεία ή γυμνασία. Εν υποκειμένω, ώς εν τη ουσία
το συμβεβηκός
16. Reducuntur autem ad prædicamentum ubi, ις'. 'Ανάγονται δε υπό την που κατηγορίαν τα
quæ sunt in aliquo. Et enumerata quidem ejus έν τινι. Και τα μεν απηριθμημένα του κατά φύσιν
sunt , quod secunduin naluram esl : ejus autem εστί • του δέ παρά φύσιν, ώς ή φθορά εν τω ζώω,
quod præler naturam est, ut corruplio in animali και το πυρ εν τω ξύλο . Καθόλου γαρ ή φθορά εν
B
el ignis in ligno. Nam in universum corruplio est τω φθειρομένω παρά φύσιν εστίν. Ουδε γάρ και της
in eo quod preler naturam corrungitur . Neque φύσεως σκοπός το ταύτης [έργον απόλλυσθαι · συν
enim naturæ est intentio ul ipsius opus pereal, sed τηρείσθαι δε μάλλον και διαμένειν.
ul polius conservelur el permaneat.
Σχήμα κεφαλ . ις', περί των κατηγορουμένων• εν ώ και περί του έν τινι .
ή επί πλέον , ώς το ζώον του ανθρώπου
Πάσα κατηγορία
ή επίσης, ώς το γελαστικών του ανθρώπου.
ως γένος εν είδει · οίον το ζώον εν ανθρώπων
ως είδος εν γένει · οίον άνθρωπος εν τω ζώω
ώς όλον εν μέρεσιν · οίον οΣωκράτης εν τοις οικείους μέρεσι :
ως μέρος εν όλω οίον γάρ ή χειρ ή πούς εν Σωκράτει
Τα έν τιν ! ώς είδος εν ύλη : ώς το είδος του ανδριάντος εν τω χαλκό :
έν χρόνω : ως Νώε εν τω καιρώ του κατακλυσμού:
έν τόπω · ως ιερεύς εν τω ναώ, ύδωρ εν αγγείων
εν τω ποιητική αιτίω ' ώς τα πάντα εν τω Θεώ:
εν τώ τελική αιτίω, ώς ή γυμνασία εν τη υγιεία:
εν υποκειμένω, ώς εν τη ουσία το συμβεβηκός .

Tabula capilis 16, de iis quæ prædicantur; ubi etiam de iis quæ sunt in aliquo.

Uinnis prædicatio aut lalius se habet ad subjectum , ut animal ad hominem ;

aut æqualiter , ut risibile ad hominem .
ut genus in specie, velut animal in homine ;
ul species in genere, velut homo in in animali ;
ut lotum in partibus, velut Socrates in propriis partibus ;
ut pars in toto , veiui manus aut pes in Socrale ;
149 Que sunt in ali lil forma in materia , velul forma slaluæ in ære ;
quo (uicuntur unde in tempore, velut Noe in tempore diluvii ;
Cia modis ) ; in loco, ut sacerdos in templo ;
in vase, ut aqua isi poculo ;
in causa elliciente , ut omnia in Deo ;
in causa finali, ul exercilium in sanitate ;
in subjecio, ul accidens in substantia .

150 SYNOPS.S CAPITIS XVII

DE UNO , KODEN ET DIVERSO ; UBI ETIAM DE AYPOSTASI .
4. Unum el idem tribus modis dici. 2. Diversum tolidem . 3. Diversa seu differentia numero, id est
individua,
ex cur heterohypostala
superioribus illata . 5. Quædicantur, et quid ab homolypostalis differant.
maxime dici possint heleroidea .
- 4.anteprædicamentalis
6. Regula Qualuor porismala
posterior.- 7. Regulæ posterioris anteprædicamentalis appendix, vel, ul alii volunt, regula lerria ante
pra:dicamentalis. – 8. llomogenea el nomoidea a Patribus 11. pro iisden, nempequatuor
Enhypostati pro nomousiis,accipi.
9. Hypostaseos duo significala. 10. Anhypostati ilem . . 12. Ejusdem
quiniam . 13. Hypostasin , individ uum , person am apud Patres pro eodem haberi.
CAPUT XVII . ΚΕΦΑΛ . ΙΖ'.
De uno, eodem el diverso ; ubi etiam de hypostasi . Περί ενίς , ταυτού και ετέρου εν ώ και περί
υποστάσεως .
1. Tribus modis dicitur unum et idem . Aut ge α' . Τριχως λέγεται το ένα και ταυτόν. "Η γάρ το
 603 EPITOME LOGICA .
γένει, και ποιεί τα ομογενή · οίον άνθρωπος και A nere et facit Ioniogenea (quae sunt ejusdein gene
ίππος · ταύτα γαρ εν και ταυτον γένος έχουσι το
ζώον. "Η το είδει , και ποιεί τα ομοειδή : οίον Πέτρος
και Παύλος • τούτοις γαρ εν και ταυτόν είδος υπάρ-
χει ο άνθρωπος. " Η των αριθμώ, και ποιεί το άτομον
καθ' αυτό νοούμενον, των λοιπών ατόμων κεχωρι-
σμένον· οίον Σωκράτης. Εν γάρ υπάρχει και ταυτόν,
ει και πλείστοις ίσως καλούτο ονόμασι : Σωκράτης,
Σωφρονίσκου υιός, φιλόσοφος. Το δ' αυτό καπί των
ιδίως λεγομένων πολυωνύμων εστίν. "Εν γάρ και
ταυτόν υπάρχει το αριθμό, το ξίφος, και το άορ,
και η σπάθη , και το φάσγανον.
β'. Οσαχώς δε λέγεται το ένα και ταυτόν, τοσαυτα-
χώς και το έτερον. "Η γάρ το γένει και τούτο λέγε-
ται , και ποιεί τα ετερογενή , οίον ζώον και επιστήμη· Β genere dicitur, et efficit heterogenea (qua sunt di .
του μεν γαρ ζώου γένος ή ουσία, της επιστήμης δε
το ποιόν . "Η τω είδει , και ποιεί τα ετεροειδή • οίονίπ-
πος και βους • άλλο γαρ είδος ίππου , και άλλο του
βοός, ει και γένος ουκ άλλο και άλλο. "Η τω αριθμό
και ποιεί (τά) άτομα και γάρ τώ αριθμό διαφέ-
ρουσιν, όσα τη συνδρομή των συμβεβηκότων την
ιδιότητα της ίδιας υποστάσεως άφωρίσαντο.
γ' . Ταύτα δε λέγονται και ετεροϋπόστατα , ως
εσχηκότα την ανά μέρος καθ' εαυτά ύπαρξιν. Τούτω quod searsian labeant per se exsistentiam. In hoc
γάρ και των ομοϋποστάτων διενηνόχασιν . " Ομοϋπό-
στατα γάρ εισιν, όταν δύο φύσεις εν μιά υποστά-
σει ενωθώσι, και μίαν σχώσιν υπόστασιν σύνθετων,
και ένα πρόσωπον ώς ψυχή και σώμα.
δ'. Πάντα μεν ούν τα ομοειδή εξ ανάγκης εισί και
ομογενή : ου πάντα δε τα ομογενή αναγκαίως και
ομοειδή . Ούτως και ετερογενή μεν ομολογουμένως
πάντα ετεροειδή : ου πάντα δε τα ετεροειδή ήδη και
ετερογενή . Και τα μεν τω γένει έτερα και το είδει
και το αριθμό διαφέρουσι τα δε τώ είδει έτερα
τω μεν αριθμό διαφέρουσιν , ου μήν δε αεί και το
γένει . Ούτε δε τώ αριθμό διαφέροντα εξ ανάγκης
και το είδει , και το γένει έτερα εστιν .
ε'. Έτεροειδή δε λέγοντ’ αν μάλιστα τα έκ δια-
φόρων ειδικωτάτων ειδών άτομα. Καθάπερ γάρ Σω-
κράτης και Πλάτων ομοειδή (και άμφω γάρ άνθρω
ποι ) τον αυτόν τρόπον Πήγασος και Κέρβερος, έτε -
ροειδή . Τον μέν γάρ ίππον λέγουσιν είναι τον Πή-
γασον , τον δε κύνα τον Κέρβερον.
ς'. Των ετερογενών δε και μή υπάλληλα τεταγμέ-
νων έτεραι τώ είδει και αι διαφοραί· οίον ζώου και
επιστήμης. "Αλλαι γάρ διαφοραι του ζώου και άλλα
της επιστήμης. Του μέν γάρ ζώου συστατικαι διαφο-
ραι, το έμψυχον, το αισθητικών, το μεταβατικόν :
διαιρετικαι το λογικόν, το άλογον, το πεζόν, το πτη-
νον, το ένυδρον , και έτερα. Της δε επιστήμης συστα-
τικαί μεν το τοίς λογικοίς ενυπάρχειν ζώοις, το
δυσμετάβλητον , το άπταιστον των υποκειμένων :
διαιρετικαί δε το θεωρητικών, το πρακτικών και
αυθις το γεωμετρικόν τε και αστρονομικών και τα
806
ris ), ul liomo el equus ; etenin hæc unum et idem
genus habent, animal. Aut specie, et facit homoi .
dea (quæ sunt ejusdem speciei) : ut Petrus et Pau
lus ; horum enim una el eadem est species , homo.
Aut numero , el facit individuuin , quod per se in
lelligitur a reliquis individuis separatum , velut
Socrales . Elenim unum et idem est (numero ), licet
plurimis forte nominibus vocetur : 151 Socrates ,
Sophronisci filius, philosophus. Atque idem etiala
in his quæ proprie mullivoca dicuntur, est . Eleirim
unum el idem numero sunt mucro , ensis , spalha ,
gladius .
2. Qlot autem modis unum el idem dicitur ,
tol modis etiani diversum dicitur. Nam et hoc vel
versi generis ), velut animal et scientia ; animalis
enim genus est substantia ; scientiæ autem qualitas.
Aut specie, el làcit beleroidea (quæ sunt diversa
εpecies) , velut equus etIos και alia enim species est
equi , alia trovis , lanetsi genus non est aliud atque
aliud. A ut numero , el facit individua ; etenim uue
mero diferunt quæcunque accidentium concursu
peculiaris hypostaseos proprietatem separarunt.
3. Dicuntur autem hæc etiam heterohypostala,
eniin etiam ab illis differunt, quæ sunt homohypo
slala. Etenim homohypostata sunt, cum duæ naturæ
in una bypostasi unitæ fuerint , et unam hypostasin
compositam unamque personam habuerint ; ut
C anima et corpiis.
4. Omnia igitur homoidea quidem sunt neces
sario 152 elian homogenea : non autem omnia
homogenea , necessario etiam sunt Ιιοπιoidea . Ita
eliam heterogenea quidem omnia omnium consen
su sunt heteroidea : non autem omnia heleroidea
sunt jam etiam beterogenea . Et quæ quidemi genere
diversa sunt , etiam specie et numero diferunt :
quæ autem specie diversa sunt, numero quideni,
nion semper autem etiam genere differunt. Neque
vero numero differentia , necessario eliam specie
et genere diversa sunt.
5. lleteroidea aulem maxime dici possint indi
vidua que sunt ex differentibus speciebus specia
D lissimis . Quemadmodum enim Socrates el Plalo
sunt homoidea (ambo enim sunt homines ), codein
modo Pegasus et Cerberus sunt heteroidea . Illum
enini equum , hunc canem esse ferunt.
6. Cielerum helerogeneoruin , hoc est, sub diver
sis generibus exsistentiun et non subalternatiin
positorum , diversæ etiam sunt specie differentiæ :
velut animalis et scientiæ . Alice enim animalis ,
aliæ scientize sunt differentie . Animialis enim con
stiluentes differentiæ sunt, animatum , sentiens,
progressivum : dividentes, rationis particeps, ratio
nis expers, gradiens, 153 volatile, aquatile, el alia.
Scientiæ autem , constituentes quidem ( differentize )
sunt, animalibus ratione præditis inesse, diffi, ul
ler mutari , non excidere subjectis : dividentes
807 NICEPRIORI BLEMMID.E 803

vero, contemplativum, activum ; et iterum geo- Α τοιαύτα. Και γάρ ής κατηγορίας υπάρχει το γένος,
melricum et astronomicum , et similia. Cujus enim εκείνης και το είδος κατάλληλοι δε και αι διαφο
prædicamenti genus, illius etiain species est : sed ραί, Τών τοίνυν ετερογενών έτεραι το είδει και αι
el convenientes differentiæ . Heterogeneorum igitur, διαφοραί αι συστατικαί τε και αι διαιρετικαί.
hoc est, eorum quæ sub diversis generibus exsistunt, diversæ suni eliam specie differentie cuin
constituentes lum dividentes.
7. Eorum autem , quæ subalternatim ponuntur ζ'. Των δέ γε υπάλληλα τεταγμένων, διαιρετικα!
dividentes quidem non semper sunt eadem . Si μεν ου πάντοτε αι αύται. Του γάρ σώματος διαι
enim corpus dividalur in animalum et inanima ρουμένου εις έμψυχον σώμα και άψυχον, ου διαι
lum , non etiam animalum iteruin in animalum et ρεθήσεται και το έμψυχον εις έμψυχον πάλιν και
inanimatum dividelur, sed in sentiens et sensus άψυχον , αλλ' εις αισθητικών και αναίσθητον· έσται
espers ; eritque etiam corpus divisum in senliens δε και το σώμα διηρημένον εις αισθητικών και αναί
et sensus expers . Rursus animali et sentientis σθητον . Πάλιν του εμψύχου και του αισθητικού (είς
communes differentiæ dividentes reperientur, el λογικών και άλογον) ευρεθήσονται κoιναι διαφορα
rationis particeps el rationis expers . Atque διαιρετικαί , το λογικόν τε και άλογον. Και ούτως
sic generum subalternatim positorum differentie έσονται των υπάλληλα γενών διαφοραι διαιρετικαί
dividentes alias quidem eædem , alias vero non ex- ποτέ μεν αι αυται, ποτέ δ' ουχ αι αύται. Τάς δε συ
dem crunt. Οι autem constituentes differentie B στατικάς είναι πάντοτε τάς αυτάς το κωλύον ουδέν.
154 semper sint eædem , nihil est quod probibeal. “Ομογενών γάρ όντων των υπάλληλα, και συνωνύ
Cum euim subalternatim posita sint homogenea μου γενομένης της κατηγορίας , όσαι του κατηγο
(ejusdem generis), et univoca fiat prædicatio, ρουμένου διαφοραί εισι, πάσαι δε του υποκειμένου
quotquoi prædicati sunt differentiæ , omnes etiam έσονται .
subjecii erunt.
8. Scire autem oportet quod sancti Patres ea- η'. Xρή δε γινώσκειν ώς οι θείοι Πατέρες ομο
dem dicunt homogenea et homoidea, homousia γενή και ομοειδή τα αυτά λέγουσι, τα ομοούσια δη
(ccessentialia ) videlicet, hypostases nimirum que λαδή, ήγουν τάς υπό το αυτο είδος υποστά -
sub eadem specie sunt . σεις .
9. Atqui hypostasis duo significat. Declarat 0'. Η δ' υπόστασις δύο σημαίνει . Δηλοί γάρ και
enim et simpliciter exsistentiam, qualenus etiam την απλώς ύπαρξιν , καθό και τινες των Πατέρων , ώς
aliqui ex Γstribus nomen hypostasis ad significan- δηλωτικών φύσεως παρειλήφασι το της υποστάσεως
dam valuram assumpserunt. Denolat eriam indivi- όνομα . Δηλοί και το άτομον ο και κυρίως υπόστασις
duum, quod etiam proprie hypostasis dicitur , pro- λέγεται, διά το καθ' αυτό υφεστάναι πραγματικώς .
pterea quod per se revera subsistat. Essentia enim C Εν γάρ τοις ατόμοις η ουσία ενεργεία υφέστηκε,
acceplis accidentibus in individuis reipsa subsi- προσλαβούσα τα συμβεβηκότα.
sliι .
10. El vero anhypostalon duo significat. Nam «'. Και το ανυπόστατον δε δύο σημαίνει. Το τε γάρ
el id (signitical), quod nullo modo uspiam est : el μηδαμή μηδαμώς όν, και το συμβεβηκός, ώς μη
accidens ut quod propriam hypostasin sive exsi- έχoν ιδίαν υπόστασιν , είτουν ύπαρξιν, αλλ' εν τη
slentiam non habeat, sed in substantia subsistal. ουσία υφεστηκός.
11. Enhypostalon autem interdum quideni id ια'. Το δε ενυπόστατον ποτέ μεν το απλώς ύπαρ
quod simpliciter exsistil declarat ; quo significato χον δηλοί, καθό σημαινόμενον ου μόνον την απλώς
non tanluin simpliciter substantia, sed ctiam acci- ουσίαν, αλλά και το συμβεβηκός ενυπόστατον λέγο
dens enlypostaton dicitur, 155 cum magis hele- μεν, έτεροϋπόστατον μάλλον υπάρχον· ποτέ δε δη
rohypostaton (id est , in alio habens subsistentiam ) λοι και το άτομον . Ουδ' αυτό δε κυρίως ενυπόστατον
sil ; interdum autem eliam individuum declaral. έστιν, αλλ' υπόστασις . Κυρίως γάρ ενυπόστατον
Sed tamen nec ipsum proprie enhypostalon est, sed έστιν ή το καθ' αυτό μεν μη υφιστάμενον, αλλ' εν
11ypostasis. Proprie enim enhypostaton est, vel quodD ταις υποστάτε τι θεωρούμενον, ώσπερ το είδος, ήγουν
per se quidem non subsistit, sed in hypostasibus η φύσις και γάρ των ανθρώπων ή φύσις ου καθ '
consideratur, ul species , nempe natura ( communis εαυτήν, αλλ ' εν τοις κατά μέρος ανθρώποις υφέστη
scilicet, etenim natura hominum non secundum X.EV :
ή το συνερχόμενον ετέρω τινί διαφόρω κατι
seipsani, sed in particularibus hominibus subsi. την ουσίαν εις μιάς υποστάσεως συνθέτου εκπλήρω
slit) , vel quod cum altero quodam differente secun- σιν· ώς ή ψυχή και το σώμα συνελθόντα αλλήλους
dum substantiam congreditur ad unain composi- τόν τινα άνθρωπον απετέλεσαν .
tam hypostasin complendam . Quemadmodum anima el corpus secum invicem congressa hunc ali
quem hominem absolverunt.
12. Hæc quidem igitur enhypostata dici quive- ιβ' . Τα μεν ούν ενυπόστατα λεχθείεν άν • το δ' εξ
rint ; quod autein ex illis compositum est, hypo- αυτών αλλήλων συντεθειμένος υπόστασις . Αλλά
slasis. Sed el ea natura quæ ab alia hypostasi as- και υφ' ετέρας υποστάσεως προσληφθείσα φύσις,
sumpta in ipsa exsistentiam habel, et hæc, inquam , και εν αυτή έσχηκυία την ύπαρξιν και αύτη καλώς
809 EPITOME INGICA . S10
ενυπόστατος λέγεται όθεν και του Κυρίου η σάρξ, A recte ennypostalos dicitur . Unde etiam Domini caro»
μηδε πρός καιρού ροπήν ακαριαίαν υποστάσα καθ' quæ neque ad exiguum lemporis momentum per
εαυτήν, ουχ υπόστασις, αλλ' ενυπόστατος και λέγε- se subsistit, non hypostasis, sed enhypostatos et
ται και έστιν. 'Εν γάρ τη του Θεού Λόγου υποστά- dicitur et est. Etenim in Dei Verbi lıypostasi sub
σει υπέστη προσληφθείσα υπ' αυτής, και ταύτην stilit assumpla ab ea , atque hanc habuit babelque
έσχε και έχει υπόστασιν. hypostasin .
ιγ. Ιστέον δ' ότι οι άγιοι Πατέρες το αυτό και , 13. Sciendum 156 autem sa nclos Patres
εν εκάλεσαν υπόστασίν τε και άτομον και πρόσω- unum el idem et hypostasin et individuum et per
πον, το δια των αυτού ιδιωμάτων αρίδηλον και πε- sonam vocasse ; id nimirum quod per attributa
ριωρισμένης από των ομοφυών αυτού παρεχόμενον sua manifestam et ab aliis secum ejusdem nalire
ημίν την οικείαν εμφάνειαν. circumlinitan nobis propriam apparitionem ex
hibet..

Σχήμα κεφαλ. ιζ, περί ενός ταυτού και ετέρου, ενώ και περί υποστάσεως .
ή γένει, οίον άνθρωπος και ίπτος :
Το εν και ταυτόν ή είδει, ως Πέτρος και Παύλος •
ή αριθμώ, ώς λώπιον και ιμάτιον»
ή γένει, ως ζώον και επιστήμη :
Το έτερον ή είδει , ώς ίππος και βούς :
η αριθμώ , ώς Συκρά της και Πλάτων :
Υπόστασις ή απλώς ύπαρξις:
ή και το άτομος :

' Ανυπόστατον ή το μηδαμή μηδαμώς όν •

ή το συμβεβηκός .
το απλώς υπάρχον :
το άτομον .
Το ενυπόστατον το μή καθ' εαυτο θεωρούμενον, ώς το είδος του ανθρώπου εν τοις κατά μέρος:
και το συνερχόμενον διαφόρως κατά την ουσίαν εις μιάς υποστάσεως σύ .
στασιν ,

Tabula capitis 17 , de uno eodem et diverso, ubi etiam de hypostası (anhypostalo et enhypestalo ).
aut genere, velut homo el equus,
Uaum et idem (dicitur) aut specie, ut Petrus et Paulus ,
aut numero, ut indumentum et vestimentum .

anit genere , ul animal el scicntia ,

Diversum ( dicitur) aut specie, ut equus et bos,
aul numero, ut Socrales et Plato .

Hypostasis (dicitur) aut simpliciter exsistentia ,

aut individuuin .

157 Anhypostalon aut quod prorsus nuspiam est,

(dicitur) aut accidens .

quod simpliciter exsistit,

individuum ,
Enhypostalon (dicitur) quod per se non consideratiir, ut species hominis in particularibus,
quod congredilur cum differente quoad substantiam ad unius liypostascos con .
stitutionem .

SYNOPSIS CAPITIS XVIII .

QUOD EST DE PRIORE ET POSTERIORE ET SIMUL .
1. Quinque modi prioris . — 2. Primus est a lempore . 3. Secundus a nalura . 4. 1 erlius ab ordine .
5. Quartus a dignitale. 6. Quintus a notione seu conceplu mentis .
-

7. Posterioris lotidem modi.

8. Prioris el posterioris hæc divisio, qualis sit. - 9. Eorum quce simul dicuntur tres modi, quorum pri.
mus esl a lempore, ?- 10. Secundus a natura . 11. Terlius a divisione. 12. His tribus additur
quarius a dignilale.

ΚΕΦΑΛ . ΙΗ ' . B CAPUT XVIII .

Περί προτέρου και υστέρου, και περί του άμα . De priore el posteriore el simul.
α' . Κατά πέντε τρόπους το πρότερον λέγεται . 1. Prias quinque modis dicilur.
L'ATROL . GR . CXLII, 26
811 NICEPHORI BLEMMID.R 812
2. Uno quidem modo a tempore, quo aliud alio A β' . Καθ ' ένα μεν τρόπον από του χρόνου, καθ' ο
antiquius et velustius dicimus: Usurpatur autem πρεσβύτερον και παλαιότερον έτερον ετέρου φαμέν.
antiquius quidem proprie in animalis, 158 maxime Τάττεται δε το μεν πρεσβύτερον κυρίως επί των
in hominibus : in inanimalis ailem (et) simul om- εμψύχων και μάλιστα επ' ανθρώπων , επί δε των
nibus vetustius. Maniſestum autem est oportere όψύχων (και) ομου πάντων το παλαιότερον. Δηλον δ '
cum alio conferentem facere comparationem , ne ότι προς έτερον χρή παραβάλλοντα πάντοτε ποιεί
quis seipso secundum juvenilem xialem , que tem-” σθαι την σύγκρισιν, ίνα ή τις εαυτού κατά την
pore prior est, antiquior (seu senior) deprehendatur. νέαν ηλικίαν , ώς το χρόνο προτέραν, ευρεθείη
πρεσβύτερος .
3. Alio molo prius dicimur, quod secundum na- γ' . Καθ' έτερον τρόπονλέγεται πρότερον, το κατά
luram esi . Est autem natura prius quod simul φύσιν. Φύσει δε πρότερόν εστι το συναναιρούν και
lollit et simul non tollitur ; quodque juxta infertur, μη συναναιρούμενον, και συνεισφερόμενοι και μη
nec juxta inleri. Velut unum prius est duobus. συνεισφέρον. οίον το εν πρότερον φύσει των δύο.
Elenimt sublarum secum tollit duo . Si enim unum Και γάρ αναιρούμενον, συναναιρεί τα δύο. Μή όντος
του sit, quorolo duo erunt ? Si autem duo sublata 3 γαρ ενός, πως έσονται δύο ; των δύο δ' αναιρεθέν
fuerial, non juxta unum lollilur. Unum enim est , των , ου συναναιρείται το έν . "Έστι γαρ εν , δύο μή
si duo jon sint. Rursus cum duobus unum simul
όντων . Πάλιν τοις μεν δύο συνεισφέρεται το έν
inferlur . Ubi enim duo , ibi etiam unum est. Ele- ένθα γάρ δύο, εκεί και το έν' έν γάρ και εν τα δύο
nimi (luo sunt unuin et unum . Non autem unum ου συνεισφέρει δε το έν τα δύο ενός γάρ όντος,
simul infert duo . Unum enim si sit , non est ne- ουκ αναγκαίον είναι και δύο. Κατά τούτον τον τρό
cesse etiam duo esse . Hoc modo genera suis spe- πον τα γένη πρότερα των οικείων ειδών, και τα
ciebus priora sunt et species individuis suis ; et είδη των ατόμων, και απλώς τα καθολικώτερα των
simpliciter universaliora particularioribus quæ in υπό την αυτήν κατηγορίαν μερικωτέρων.
eodem prædicamento sunt.
4. Terlius niolus est is, qui est secundum ordi- δ'. Τρίτος τρόπος και κατά τάξιν, ώς το προοίμιον
nem , ul exordium narratione prius est, el miles πρότερον της διηγήσεως , και ο στρατιώτης του
dure exercilus. στρατηχού.
5. Quarlus est qui 159 secundum dignitatem ε' . Τέταρτος ο κατ' αξίαν · ώς ο άρχων πρότερος
est, ut princeps prior est subdito , dignille videlicet του αρχομένου , τη αξία δηλονότι και τη τιμή. Του .
et boncre. llunc moclum Aristoteles non recipit. C τον τον τρόπον ο Αριστοτέλης ου δέχεται. Τίθησι
Pro eo autem ponit illum qui secundum causam δ' αντ' αυτού τον κατά το αίτιον · οίον , "Έστιν άνθρω ·
est , velut, Homo es!; el dicimus etiam nos veram πος , και λέγομεν και ημείς αληθή λόγον , ότι έστιν
esse orationem , quod sit homo. Quare esse homi- άνθρωπος. Tο είναι γούν άνθρωπον αίτιον γίνεται
nem causa est vere hujus orationis quæ est quod του λόγου τούτου του αληθούς, του , ότι έστιν άν
homo sit . Quoad hoc significalum Patrem qui sine θρωπος . Κατά τούτο το σημαινόμενον λέγομεν τον
principio est , primum el majorem Unigenito dicimus, άναρχον Πατέρα πρώτος και μείζονα του Μονογε .
quod exsistentiæ illius causa sil essentialiter. νούς , ως αίτιον της αυτού υπάρξεως ουσιωδες.
6. Adljiciunt aliqui mollis prioris eum qui secun- s' . Προστιθέασι τινες τους τρόπους του προτέρου
duin notionellt mentis esi : velul ævilicaluri muruin τον κατ' επίνοιαν ώς όταν βουλόμενοι το χον δεί -
fundamentuin jacinus, dicimusque, quia prius (0- μασθαι θεμέλιον καταβάλλωμεν · και λέγομεν,
gitaules murum propter murum fundamentum ja- "Επεί πρότερον τον τοίχον επινοήσαντες διά τον τοί
cimus, murum fundamento priorem esse . Reducitur χον τιθέμεθα τον θεμέλιον, ο τοίχος εστι τρότερος
autem modus hic ail eum qui secundum dignitatem του θεμελίου. Συνάγεται δ' ούτος ο τρόπος το κατ '
est, quo id quod melius et honoratius est , prius D αξίαν · καθ ' όν το βέλτιον και τιμιώτερον λέγεται
dicitur. Et quemadmodum prior dignitate, ordine τρότερον. Και ώσπερ και κατ' αξίαν πρότερος ύστε
posterior deprehenditur (etenim principe prius est ρος ευρίσκεται κατά τάξιν ( και γάρ άρχων πρότερον
subilius, el posterius princeps constituitur), simili έστιν αρχόμενος και ύστερον άρχων καθίσταται):
modo etiam id quod notione mentis prius est, po- τοιουτοτρόπως και το κατ' επίνοιαν πρότερον ύστε
sicrius absolvitur et perficitur. μον απαρτίζεται και τελειούται.
7. Quoc autem modis prius, lol etiam 160 mo- ζ'. 'Οσαχώς δε το πρότερον, τοσαυταχώς και -και
dis posterius dicitur), si apposite et convenienter ύστερον , προσφυώς τους τρόπους και καταλλήλως γι
modis prioris fiat oppositio. νομένης της αντιθέσεως.
8. Dividunt autem prius el posterius secundum η' . Διαιρούσι δε το πρότερον και ύστερον και το
magis el minus, ut ea quæ ab lino. μάλλον και το ήττον, ώσπερ τα αφ' ενός .
9. Simul porro uno quidem modo sunt, quorum θ'. "Αμα δε εστι καθ' ένα μέν τρόπον , ών ή γένε
generalio est in eodem lempore , ut cum uno no- σις εν τω αυτώ χρόνω " ώς όταν εν μιά ροπή τύχη
imento duos nasci contigerit . Ηic molus primo γεννηθήναι δύο τινάς • ούτος ο τρίτος το πρώτο
modo prioris qui est a lenspore opponitur. τρόπο του προτέρου αντίκειται, τώ από του χρό .
νου,,
813 EPITOME LOGICA. 814
«'. Καθ' έτερον τρόπον άμα λέγονται τα κατά φύ- Α 10. Alio modo simul dicuntur , que secundum
σιν άμα υπάρχοντα . Ταύτα δε εστι τα συναναιρούντα naturam simul exsisluni. Hæc autem sunt ea , quæ
και συναναιρούμενα, συνεισφερόμενά τε και συνεισ- juxta lollunt el juxta tolluntur, quieque juxta in .
φέροντα : οίον τα προς τι. Ούτος δε ο τρόπος αντί- feruntur et juxta inferunt. Velul ea quæ sunt ad 1
κειται τω του προτέρου δευτέρου τρόπο, το κατά aliquid. Hic autem modus opponitur secundo prio
φύσιν· καί γε το πέμπτο το κατά το αίτιον. Το ris modo qui est secundum naturam , quin eliam
δευτέρω μεν ούν καθ' όσον αντιστρέφει , αντίκειται quinto qui est secundum causam : secundo quidem
τω μη αντιστρέφοντι » το πέμπτο δ' αύθις, ή μήν qui non convertitur opponitur in quantum conver
τετάρτω , καθ' όσον ουκ έστι θάτερον αίτιον του λοι- titur ; rursum vero quarto aut etiam quinto, qua
πού . Τοιαύτα γάρ τα πρός τι, καθό πρός τι . Το γάρ lenus allierum non est causa alterius. Talia enim
πατήρ και υίς άμα εστί και ουδέτερον αίτιον, κατ' sunt, quæ sunt ad aliquid quatenus sunt ad aliquid .
αυτό ( τούτο, το πατήρ και υιός) : μάλλον μεν ούν Pater enim et filius sunt simu !, et neuter secundum
αίτιον εκατέρου εκάτερόν έστι. Αίτιον γάρ του πα. hoc ipsum (quod paler et filius sunt) causa est .
τέρα είναι το υιόν είναι και του υιον είναι το πα- Magis igitur alleruler alterutrius causa est . Etenim
τέρα είναι. Κάν άλλως αίτιος της του υιού υπάρ- ejus quod est patrem esse causa est , esse lilin,
ξεως ο πατήρ, ου μήν της του πατρός ο υιός. Ο Β 161 el ejus quoil est esse filium causa est esse
μεν γαρ πατήρ έγέννησεν, ο δε υιός εγεννήθη. Και patrem : lamelsi alias pater exsistentiæ filii nec
γέγονεν ο υιός εκ του πατρός · ου μήν εκ του υιού και patris (exsistentiæ ) filius causa est . Pater enim ge
πατήρ. nuil ; filius autem genitus est : el ex patre filius,
non ex filio paler est natus .
ια' . Τρίτον του άμα σημαινόμενον, τα αντιδιαιρού . 11. Tertium (ejus quod dicitur) simul significa
μενα είδη: ώς όταν διαιρούντες το ζώον εις λογι- Lum sunt species e regione divisæ ; ul cum animal
κον και άλογον, άμα λέγομεν είναι το λογικών και dividenles in rationis particeps el rationis expers ;
το άλογον και ου το μέν πρότερον , το δ' ύστερον. :rationis particeps et rationis expers simul esse di
"Αντίκειται δε των αντιδιαιρουμένων και τρόπος τα cinus , nec illud prius, hoc posterius . Opponitur
τρίτο τρόπο του προτέρου το κατά τάξιν. Ισόστοιχα autem hic e regione divisorum modus tertio modo
γάρ τα αντιδιαιρούμενα, και την αυτήν αλλήλοις prioris qui secundum ordinem est. Εtenin ejusdena
έχοντα τάξιν. seriei sunt et eumdem inter se invicem habent or.
dinem quic e regione dividuntur.
ιβ'. Δοκεί δε τι του άμα και το κατ άξίαν αντι- C 12. Videtur autem amplius aliquid (de eo quod
κείσθαι τρόπο του προτέρου . Τούτο δ' αν είη το ισά- dicitur) simul, opponi ei modo prioris qui secun
ξιόν τε και ομότιμον, dum dignitatem est' ; fueritque hoc id quod æqualis
dignitatis el ejusdem honoris est .
Σχήμα κεφαλ . ιη , περί προτέρου και υστέρου και περί του άμα .
το κατά χρόνον :
το τι φύσει πρότερον :
Το πρότερον και ύστερον το κατά τάξιν, ώς το προοίμιον της διηγήσεως :
το κατ' αξίαν, ώς ο άρχων του άρχομένου :
το κατά το αίτιον, ώς το είναι άνθρωπος του αληθούς περί αυτού λόγου του
ότι εστίν άνθρωπος .
τα κατά χρόνον, οιον ει γεννηθώσι δύο τινές κατά τον αυτόν χρόνο ν:
“Αμα λέγεται κατά φύσιν, ώςταπροςτις
και τατα αντιδιαιρούμενα εκ του αυτού γένους, ώς το λογικών και άλογον.

Tabula capitis 18, de priore el posteriore et eo quod esi simul,

quod secundum tempus esi;
quod natura est ;
162 Prius et posterius quod estsecundum ordinem , ul erordium narratione ;
(dicitur) quod secundum dignitatem est, ut princeps subilito ;
quod secundum causam est, ut esse hominem veræ de ipso oralionis hujus
quod sit Ιιοιιο .
quæ secundum tempus sunt , veluti si duo aliqui eodem tempore genili fue
rint ;
Simul dicuntur quæ secundum naturam suot, ut quæ sunt ad aliquid ,
quæ ex eoexplem genere velut e regione dividuntur, ut rationis particeps et ra
lionis ers.
873 NICEPHORI BLENMIDE 816
SYNOPSIS CAPITIS XIX ,
QUOD EST DE SUBSTANTIA .

1. Homonymia substantiæ , ejusdemque in altera significatione descriptio el cum accidente comparatio.

2. Divisio substantive . - 3. Plante definitio ex tradita divisione constituitur, et per partes probatur.
4. Animalis item 163 et plantanimalis definitiones inde colliguntur. - 5. Itemque hominis. - 6. tri
aividua seu hypostases ab Aristolele propriissime el primo et maxime substantias appellari. — 7. Alioruni
alia sententia , qui hæc elogia substantie speciebus ifinis tribuuni. 8. Specién specialissima
quare aliqui substantiam el naturam el formam appellarini. – 9. Qualenus illis individua sinı sub .
slantiæ ,

CAPUT XIX . A ΚΕΦΑΛ . ΙΘ' .

De substantia .
1. Essentia significat quidem aliquando etiam
simpliciter exsistentiam , cum etiam de omnibus
entibus effertur ; proprie autem predicamentum
accidentibus contradivisum declaral ; quod est res
per se exsistens , non indigens alia ut sit . Inic
enim etiam ipsum ens primo .convenil ; post hanc
vero accidentibus .
2. IIæc substantia in corpus el incorporeum di-
viditur, corpus in animalum el inanimatum ; ani-
inatum in sentiens et sensus expers ; sentiens in
Frogressivum et progressionis expers : progressi-
vium in rationale et irrationale ; rationale quidem ,
hominem ; irrationale autent, præter hominem ani-
malia .
3. Plania quidem igitur est substanlia animata
sensus expers : substantia, quia ipsa planta per se
est , nec haber esse in alio , sed alia 164 potius
in ipsa exsistentiam habent. Exsistit enivi in planla
et quantum (etenim bicubita forle vel tricubita est
hæc planta ), el quale (etenim nigra vel alba est ), et
ad aliquid (major enim est alia planta, et alia vi-
cissim minor ), el ubi (in loco enim est ) , el quando
(quia etiam in tempore), et agere ( florel enim et
Περί ουσίας ,
α' . Η ουσία σημαίνει μεν ποτέ και την απλώς
ύπαρξιν , ότε και κατά πάντων των όντων φέρεται :
κυρίως δε την αντιδιαιρουμένην τοίς συμβεβηκόσι,
κατηγορίαν δηλοί, ήτις έστι πράγμα αυθύπαρκτον
μή δεόμενον ετέρου προς συστασιν . Ταύτη γάρ και
το ον πάρεστι πρώτη μετά ταύτην δε τους συμβε
βηκόσιν .
β'. Αύτη η ουσία διαιρείται είς σώμα και ασώ
ματος • το σώμα είς έμψυχον και άψυχον " το έμ
ψυχον εις αισθητικών και αναίσθητον · το αισθητι
κον εις μεταβατικών και αμετάβατον • το μεταβα .
τικόν εις λογικών και άλογον · λογικόν μεν τον
άνθρωπον , άλογον δε και τα παρά τον άνθρωπον
Β ζώα .
γ'. Ουσία μεν ούν έμψυχος αναίσθητος το φυτόν •
ουσία , επείπερ αυτό καθ' αυτό έστι το φυτόν, και
ουκ εν ετέροις έχει το είναι • αλλ' έτερα μάλλον εν
αυτή την ύπαρξιν έχουσιν. Υπάρχει γαρ εν τω
φυτό και ποσόν ( δίπηχυ γάρ έστιν ίσως η τρίπηχυ
τουτι το φυτόν) : και ποιόν ( μέλαν γάρ έστιν
ή λευκών ) και πρός τι ( μείζον γάρ έστιν ετέ
ρου φυτού, και άλλου πάλιν μικρότερον) · και που
( έν τόπω γάρ έστι) και ποτε , διότι και εν χρόνω :.

fructum fert) , el pati (secatur enim forte aut refri-
geratur aut calefit) , et situm esse (stat enim erecla
au ! ad terram inclinata ), el habere ; erit enim for-
tasse munimentum aliquod plantae radicem ipsiuς
quodammodo aut stipitem altisgeus . Ita igitur
planta est substantia . Animata autem quia nutritur C μενον. Ούτω μεν ούν ουσία εστί το φυτόν · έμψυ
el angelir el simile sibi general. Alqui animæ la-
cultales sunt : nutrix , auctrix et generatrix (vis) .
Quia autem planta est animala , nimirum etiam
corporala cst. Corpus enim animalum id dicitur
quod babel animam . Non autem est apposilum.de-
finitioni, corporalum ; ut quod animo subaudiatur
et subin :elligatur. Ita igitur planta cliam animala
est. At sensus expers est , quia nullo quinque sen-
:- tilim regitur, non visu , non auditu , non olfactu ,
10.1 gustul, 165 non laclu . Maniſestum autem est
quod etiam progressionis sit expers. Dico autem
progressionis expers, quod {facuitalem de loco in
locum progrediendi in se non habet ; quemadmo-
dum progressivum id quod interius a seipso se-
cundum locum moveri potesi.
4. Planla igitur est substantia animala sensus
essers. Al animal el plantanimal simul sunt sub-
slantia animatu scutiens. Ut igitu invicem
και ποιείν (ανθεί γάρ ή καρποφορεί) : και πάσχειν
( τέμνεται γάρ τυχόν , ή ψύχεται, ή θερμαίνεται)· και
κείσθαι (ίσταται γάρ ή όρθιον , ή προς την νενευ
κος): και έχειν · έσται γάρ ίσως και τι θρίγγωμα
το φυτό της αυτού πως ρίζης ή του στελέχους απτό
γον δε, διότι τρέφεται και αύξεται , και γεννά όμοιον
έαυτώ . Δυνάμεις δε ψυχής το θρεπτικών, και αυξη
τικών, και γεννητικόν. 'Επει δε έμψυχον το φυτόν,
δηλονότι και σε σωματωμένον εστίν. "Εμψυχον γάν
λέγεται το σώμα το έχουν ψυχήν. Ου προστέθειται
δε το σεσωματωμένον το όριο, ώς το εμψύχω συν
υπακουόμενόν τε και συννοούμενον. Ούτω μεν και
έμψυχον το φυτόν αναίσθητον δε, διά το μηδεμιά
διοικείσθαι των πέντε αισθήσεων' ουχ οράσει , ουκ
ακοή , ουκ οσφρήσει , ου γεύσει , ουχ αφή . Δηλον δ'
ότι και αμετάβατον. 'Αμετάβατον δέ φημι το μή
έχoν εν εαυτώ δύναμιν μεταβατικήν εκ τόπου είς
τόπον ώσπερ μεταβατικόν το ένδοθεν αφ' εαυτού
D
κινείσθαι κατά τόπον δυνάμενον.
δ'. "Έστι μεν ούν το φυτόν ουσία έμψυχος αναί
σθητος ουσία δ' έμψυχος αισθητική το ζώον ομού
και ζωόφυτον . "Ίνα γούν απ' αλλήλων ταύτα δια
817 EPITOME LOGICA .
κριθείη , προσθέτεον τω μεν όρω του ζώου το μετα- Α discernerentur , apponendum est animalis quidem
βατικόν , τώ δε του ζωοφύτου το αμετάβατον. Με-
ταβατικών δε λέγομεν το ζώον, και ουχ απλώς κί-
νησιν έχον· επείπερ εκ των όλων κινήσεων την
μετάβασιν έχει πλείονα παρά το ζωόφυτον, ήγουν
την κατά τόπον μεταβολήν. Πάσα γάρ άλλη κίνησις
και τη ζωοφύτω ένεστι και αυτό το φυτό . Γίνονται
γάρ και ταύτα , και φθείρονται , και αύξονται, και
μειούνται , και άλλοιούνται, θερμαινόμενα και ψυ-
χόμενα , και καθ' έτερα πάθη διάφορα την αλλοίωσιν
υπομένοντα τη οικεία φύσει καταλλήλως εκάτερον.
"Έστι μεν ουν το ζώον ουσία έμψυχος αισθητική
μεταβατική • το δε ζωόφυτον ουσία έμψυχος αισθη-
τική αμετάβατος. Και κατά μήν την απτικήν αί-
σθησιν το ζωόφυτον πλεονεκτεί του φυτού. Διά δε
B
το μή μεταβαίνειν, υστερείται του ζώου και ούτω
μεν έχει το ζώον και το ζωόφυτον.
ε' . Ο δε άνθρωπος ζωόν εστι λογικόν, ήγουν ού-
σία έμψυχος, αισθητική , μεταβατική , λογική . 'Αλλ'
εί μεν ούτως και του ανθρώπου ορισμός απεδίδοτο, λε-
γόντων ημών, " Ανθρωπός έστιν ουσία έμψυχος , αι-
σθητική, μεταβατική , λογική : ουκ αν τώ του ανθρώ-
του ορισμό προσέκειτο το θνητόν, ώς τη εμψύχω
ουσία συνεισαγόμενον. Πάν γάρ έμψυχον και θνη-
τόν, ώσπερ και πάν σύνθετον, διαλυτόν . Σύνθεσις
γάρ αρχή μάχης, μάχη δε διαστάσεως , διάστασις
δε λύσεως . Επει δε το ούτως ορίζεσθαι άδολεσχίας
εστί μη πρεπούσης τους ορισμούς, (τί γαρ εν όρους, C principium . Quia aulem sic definire nuyalionis est
λόγοις συντόμοις , χρή πολυλογείν, ενών μιά λέξει τα definitionibus non convenientis, (cur enim in defi
πλείστα περιλαβείν και διά του ζώον ειπείν την ου-
σίαν δηλώσαι, και το έμψυχον, και το αισθητικών ,
και το μεταβατικόν;) διά τούτο ζώον λέγοντες τον
άνθρωπον λογικών, προστίθεμεν τα όρη και το θνη-
τόν. Δηλοί γάρ το του ζώου όνομα και τον άγγελος
εώς ζωής μετέχοντα και αυτόν, ει και της αθανάτου
και υπέρ αίσθησιν · ος δή και λογικός έστι, και η
λογικότης αυτού πάσης αλογίας ανεπιμιγής, και
πάμπαν αμέθεκτος. "Ινα γούν μήτις , ακούων ζώον
λογικών , υπολάβη τυχόν τον άγγελον λέγεσθαι, το
θνητόν επεισήχθη το όρω διά σαφήνειαν έξωθεν ου
μήν από της κατά την ουσίαν τομής και υποδιαι-
ρέσεως. Ουδε γάρ έστιν αυτό το ζώον , τουτέστι , την
ουσίαν την έμψυχον, την αισθητικής και μεταβατι- D mortale definitioni (hominis) superinductum est
κήν , εις λογικών και άλογον διαιρήσαντας, υποδιε-
λείν αύθις το λογικόν εις θνητών και αθάνατον.
Ούτω γαρ ποιήσαντες, ή τον Ελληνικόν ύθλον συ-
στήσομεν, και τα ουράνια σώματα ζώα τερατευσό-
μεθα , και αυτοί και λογικά και ο θάνατα ή τους
αγγέλους ζώα είπόντες αθάνατα , δοξάσομεν αυτούς
εκτύχους τε και αισθητικούς · ει τούτο δε και σεσω-
ματωμένους και ούτω αθανάτους ομολογούντες αυ-
τους, τουναντίον μάλλον θνητούς είναι κατασκευά-
σομεν εξ ών λέγομεν. Πάλιν είπερ εκ του θνητου τον
άνθρωπον διέλοι μεν , και τον βουν, και τον ίπιπον ,
και τα λοιπά ζώα: πάν το θητον έσται και λογικόν
( τα γάρ επάνω των υποκάτω κατηγορούνται ) κάν-
τεύθεν αρμόσει και τους άλόγοις το λογικόν : όπερ
813
definitioni, progressivum ; planlanimalis vero , pro
gressionis expers . Dicimus alilem animal progres
sionerm et non simpliciter notum habens, quando
quidem ex omnibus motibus progressionem, id est
mutationem sccundum locum , præ planlanimali
superantem habel. Omnis enim alius motus et
plantanimali et ipsi plante inest . Νam cl Inc
oriuntur, et occidunt, et augentur, et crescunt et
diminuuntur, et allerandur, dam calefiunt, el refri
gerantur et secundum alias diversas passiones 31
lerationem sustinent, nitrumque prout naturæ suæ
convenit. Animal igitur est 166 substantia animala
sentiens progressiva . Plantanimal autem est suis
slantia animala sentiens, progressionis expers . Et
secundum tangendi quidem sensum planlanimal
plus habet quain planta ; sed propterea quod non
progreditur, ininus babet quam animal . El sic
quidem habet se animal el plantanimal.
3. Homo autem est animal rationale , id est , sub
stantia animala, sentiens, progressiva, rationalis .
Sed si ita quidem hominis definitio assignaretur ,
ut diceremus : Homo est substantia animala , seno
liens, progressiva, rationalis : non adjiceretur uli
que definitioni hominis to mortale, ut quod cum
animata substantia simul inferrelur . Omne eniin
animatum etiam morlale est ; quemadmodum etiam
omne compositum dissolvi polest . Compositio enim
pugnæ , pugna diremplionis, diremplio solutionis est
nilionibus quæ suni concisæ orationes nulla verba
oporteat facere, cum una dictione comprehendere
liceal quam plurima , et dicendo animal declarare
el substantiam et animalum el sentiens et progres
sivum ?) eapropter pronuntiantes hominem 167
animal rationale definitioni etiam tò mortale ailji
cimus. Nomen enim animalis etiam angelum decla
rat , ul qui et ipse vila coinmunicel, quanquam
immortali sensuinque superante ; ut qui et ralio.
molis sit el cujus ( ut ita dicam ) rationalisas cum
irrationalitate omni impermista sil el nihil quida
quam commercii habens. Ne quis ergo audiens ani
mal rationale existimet fortasse angelum dici , td
extrinsecus : non vero ex substantiae sectione et
subdivisione. Neque enim cum animal , lioc est ,
substantiam animalam senlientem et progressivam
in rationale et irrationale diviserimus, licet iterum
rationale in moriale el immortale subdividere. Sic
enim si fecerimus, alll Græcanicas nugas commen
dabimus el corpora celestia prodigiose aflirmabi
mius ipsi quoque animalia rationalia et immortalia ,
allt si angelos dixerimus animalia immortalia , ipsos
cum animalos bum sentientes opinabimur : si lioc
el corporatos : et sic dum eos immortales profite
mur, e contra potius mortales esse nostris dictis
confirmabimus. Rursus si ex mortali buminem úr
viserimus 103 cibovem el equum et celera ini.
819 NICEPHORI BLEMMID
Hialia ; omne mortale erit etiam rationale (supe : A εστίν ατοπώτατον. Τμηθήσεται γούν το λογικόν ζώον
viora eniin de inferioribus prædicabuntur) : atque
hinc ctiam irrationabilibus rationale convenict, quod
sane est alısurdissimum . Secabitur ergo rationale animal sive homo recta (seu immediate) in indi
vidua : Peruu , Paulum et reliquas hypostases.
6. Quas inquit Aristoteles dici substantias pro-
priissime el primo et masime. Individua enim
respectii eorum qui sensibiles sunt (etiam ) proprie
sulistan !jæesse videntur propterea quod sensibiliter
exsistant. Et primo apprehenduntur : etenim dia-
næ :a nostra per sensibilia provenitur ad intelligi-
bilia . El maxime substantie esse app :sent, pro-
pierea quod in scipsis aclu habent accidentia
exsisientia. Alque lalem quidem vulgus liominum
de illis opinionem habet.
7. Qui vero accuratius et diligentius de his con- B
siderarunt propriissime ( principalissime) el prinio
et maxime substantias quæ revera sint, non dican-
tur, species specialissimas pronuntiarunt : pro-
priissime quidem quod intelligibiliter exsistant et
sensin transcendant ( intelligibilia 169 enim me-
liora el magis propria sensibilibus) ; primo autein ,
lil quæ primo . omnes differentias essentiales et
propria recipiant , et hæc omnia consequenter
individuis a se impertiant (ex universali enim
bomine et Petrus homo dicitur, et animal rationale
moriale intelligentiæ ct scientie capax ) : maxime
denique, ut quze alterationis experles el stabiles et
semper sint, cum individua allerentur et instabi
lia sint, el alias alia generentur et corrumpantur.
8. Unde etiam illi qui veram philosophiam inqui C
siverunt, unamquamquc specierum specialissiina-
rum substantiau el naluram simul el ſormai
vocarunt ; subslantiam , lit quæ semper sil et
nunquarn corrumpatur : naturam , ut quæ germinet
(seu producat) laypostases, el principium et cau .
sas el vis iminulabilis omnibus sub se conten
lis hypostasibus exsistat, et hunc in modum
moveri cuivis illarum præbeat : formam denique,
quod specificala sil et lorinata essentialibus diffe-
renliis et propriis quam perfectissime, et uni-
versas formaturas seu characteres eorum que, sub
ipsa sunt, comprehendat.
9. Individua autem , 170 quatenus parles sunt
substantiarum , eatenus etiam substantiæ voca-
buntur. Nam et Plato homines particulares humi-
mis frusta (seu particulas) esse. inquit. Unde et
Pet iis quidem est substantia , et Paulus est sub-
slantia . Sed utrique etiam ejusdem sunt substantiæ .
Σχήμα κεφαλ . ιθ', περί ουσίας .
Η ουσία ή απλώς ύπαρξις
κυρίως δε η αντιδιαιρουμένη τους συμβεβηκόσι.
820
ευθύς, είτουν ο άνθρωπος, εις τα άτομα Πέτρον,
Παύλον και τάς λοιπές υποστάσεις .
s '. "Ας φησιν ο 'Αριστοτέλης ουσίας λέγεσθαι
κυριώτατά τε και πρώτως και μάλιστα . Τα γάρ
άτομα προς τους αισθητους (και ) κυρίως δοκούσιν
ουσίαι λέγεσθαι , διά το αισθητώς υπάρχειν, και
πρώτως καταλαμβάνονται. Διά των αισθητων γάρ ή
διάνοια ημών ανάγεται προς τα νοητά. Και μάλιστα
φαίνονται ουσίαι είναι, διά το ενεργεία έχειν
έν εαυταίς τα συμβεβηκότα υπάρχοντα . Και ού
τω μεν ο πολύς άνθρωπος έχει δόξης περί αυ
των
ζ' . Οι δ' εξεταστικώτερον περί τούτων διασκεψά .
μενοι κυριώτατα και πρώτος και μάλιστα κατ'
αλήθειαν ουσίας ούσας ου λεγομένας τα ειδικώτατα
έφασαν είδη • κυριώτατα μεν, διά το νοητώς υπάρ
χειν και υπερβαίνειν την αίσθησιν. Κρείττω γάρ
και κυριώτερα των αισθητών τα νοητά. Πρώτως δε ,
ως πρώτως επιδεδεγμένα πάσας τας ουσιώδεις δια
φοράς και τα ίδια , και τούτων πάντων μεταδιδόντα
τοίς ατόμοις υστέρως αφ' εαυτών. Εκ γάρ του κα
Oόλου ανθρώπου και ο Πέτρος άνθρωπος λέγεται,
και ζώον λογικόν θνητόν , νου και επιστήμης δεκτι
κόν · μάλιστα δε ως εναλλοίωτα και στάσιμα και
αεί όντα των ατόμων παντοίως αλλοιουμένων και
αστατούντων, και άλλοτε άλλων γιγνομένων και
φθειρομένων.
η'. "Οθεν και οι την αληθή φιλοσοφίαν ζητήσαν
τες εν έκαστον των ειδικωτάτων ειδών ουσίαν και
φύσιν εκάλεσαν ομού και μορφήν • ουσίαν , ώς ου
σαν αει, και μηδέποτε φθειρομένην φύσιν, ώς φύου
σαν τας υποστάσεις, και άρχήν και αιτίαν και δύο
να μεν αμετάβλητον πάσαις ταις υπ' αυτήν υποστά
σεσιν υπάρχουσαν , και το κινείσθαι τοιώσδε τούτων
εκάστη παρέχουσαν μορφήν δε , διά το ειδοποιηθη
ναι και μορφωθήναι ταίς ουσιώδεσι διαφοραίς, και
τοις ιδίοις ως εντελέστατα , και των όλων μορφωμά
των των υπ' αυτήν, ήτοι των χαρακτήρων είναι συλ
ληπτικήν.
6' . Τα δ' άτομα καθο μέρη ουσιών, κατά τούτο
D
και ουσίαι κληθήσονται. Και Πλάτων γάρ τους
κατά μέρος ανθρώπους ανθρώπου κέρματά φησιν
όθεν και Πέτρος μεν ουσία εστι, και Παύλος ουσία
έστιν, άλλ' ουσίας μιας και αμφότεροι .
 821 EPITOME LOGICA. 822
“Η ουσία διαιρείται
eis

σώμα ασώματος
έμψυχον a yoxov
αισθητικόν αναίσθητον
μεταβατικών αμετάβατον
λογικών άλογος
τον άνθρωπον

Tabula capitis 19, de substantia,

Substantia dividitur
in

corpus incorporeum
anim : 111m inanimalum
sentiens sensus expers
progressivann progressionis expers
rationale irrationale
hominem

171 SYNOPSIS CAPITIS XX .

ADHUC DE SUBSTANTIA .

1. Maleriam et formam a proprie dicta substantia , id est , composita, distinguil. 2. Enumerai propria
sen attribula substantive, quorum primum est , non esse in subjecio. – 3. Quid sit esse in subjecto el cui
convenial.- 4. Convenis hoc primum proprium eriam substanriali differentiæ.- 5. Sccundum aliriburum
suistantir conveniens etiam substantiali differeniiæ est univoce de subjectis prædicari. – 6. Occupatio de
differentia an et quomodo prodicelur.- 7. Alia occupatio de differentia qualis sit qivalilas . -8 . Altributuin
hoc primario substantiæ el substantiali differentiæ convenit ; secundario eliam generibus el speciebus acci
dentium . – 9. Atributuin terlium substantiæ , nihil ei esse contrarium.— 10. Convenil tamen etiam aliis uit
figuris, coloribus meitiis pi quanuis definitis– 11. Definiia quanta qure.- 12. Magnum el parrum , ul.
tum el precum non quanta proprie, sed ad aliquid sunt et opponuntur etiam non ull contraria, sed ul
ad aliquid .– 13. Magnum tamen ei parvum elinm aliquando å systwşde infinito quanto accipiuntur.
-14. Quartum altributum substantia . quoud sua scilicei individun non recipere magis el minus, et quomodo
hoc intelligendum.- 15. Substantia tamen simpliciter 172 secundum magis et ininusdicitur, quod iribus
exemplis probatur.- 16. Quippe substantia immaterialis 111 spiritus magis est substantia quam malerinlis.
--17. Sie maleriu et forma minus sunt substantiae quam composila ex ipsis substantin . . 18° llem com
posilæ substantia individuæ magis sunt substantine Aristoteii, minus earum species , et adhuc minus
genera , quippe remotiora ab individuis quam species. 19. Convenil tamen elium hos allribuuin
oin nibus quibus non habere contrarium . 20. ' Duo altribula substantiæ simul commemoral, quintum
el sextum ; quorum illud est substantim composilæ individua sub monstrationem cadere ei hoc aliquid
dici , hoc est , quod sui muiationem aliquam contraria posse alterius silscipere. 21. Convenit hoc
ullinu in proprium soli el ornni compositæ primæ substantire , sed iamen non omni quoad omnia contraria.
22 Restringilur huc proprium ad illa luntum contrariu quorum alierum natura, alleoque inseparabi
liter non inesl . - 23. Occupaliv . - 24. Corpora lamen cælestia ab hoc proprio substantie excipiun!ur ;
quippe von recipiunt successive contraria quin non sunt proprie individua. 25. Quin ne quidem
recipere possunt, quia in circulari molu suur esse habenı. 26. Orcupatio, nisi quis contrarielalem
slatuat in molibus planelarum et aliis eorumdein 173 passionibus quæ contrarive esse videntur,
27 , Præcisio. — 28. Occupatio de oratione el opinione. 29. Responsio prima. – 30. Secunda.
-

· 31. Tertia.

KEPAA . K '. A CAPUT XX .

"Ετι περί ουσίας ..
α '. Τής κυρίως ουσίας αποδιίσταται πρεπόντως
ή ύλη τε και το είδος. Ουσιώδη γάρ ταύτα μάλ-
λον ήπερ ουσίαι . Περί μέν (ούν ) τούτων υπομνη-
σθήσεται κατά το δευτέρου βιβλίου πρώτον κεφά-
λαιον ..
β'. Τη δέ γε κυρίως ουσία , πράγματι αυθυπάρ-
κτω , μή δεομένω τινός ετέρου προς σύστασιν, ώμο-
λογημένη πρόσεστιν οικειότατα το μή εν υποκειμένω
elvar .
Adhuc de substantia .
1. El materia et ſorma merito a proprie ' (licia )
Bubstantia distinguitur . Hec enim substantialia
magis quam substantiæ sunt. llorum quidem igitur
in posterioris libri primo capite mentio fiet.
2. At vero proprie (dicta ) substantiæ quæ est res
per se exsistens, non indigens alicujus alterius
ad hoc, ut sit , omnium consensu propriissime con
venit , hoc non esse in subjeclo.
 23 NICEPHORI BLEMMIDE
5. In suljecto autem (esse) dicitur , quod cum Α
in aliqun sit non ut pars, impossibile est esse seor-
sim ab eo in quo est, quandoque ab eo in quo est
cogitatione seu notione menlis separatum non
corrumpit ipsum . Hoc autem est accidens . Omni
igitur proprie quidem dictæ substantiæ competit
non esse in subjecto.
4. Non soli lamen substantiæ , sed etiam substan
liali differentie. Etenim el hæc non est in subjecto .
Neque enim in homine rationale, ut in subjecto exsi-
stit, sed ut pars. Si enim ut in subjecto exsi-
sleret, fieri posset ut alb homine separaretur, 174
et homo nibilominus homo maneret. Nunc aulem
hoc non est . Si enim rationale ab bomine ablatum
fuerit, corrampitur homo .
B του ανθρώπου το λογικόν , ο άνθρωπος φθείρεται.
6. Commune est substantiæ ! et differentiæ
criam hoc : univoce dici quæcunque sunt sub
ypsis. Pélrus enim etiam nomen et definitionem
nominis recipit .
6. Ει vero rationale vocatur ipsa differentia ,,
1 : oc est , bæc rationalitas . Sed et Petrus vo
calur rationale quatenus est animal rationalitatem
participans. Etsi autem etiam definitionem ratio
ualitalis Petrus invariate non recipit( rationalitas
enim quidem est facultas utendi ratione : Peirus
autem est animal quod ulitur ratione ), non tamen
est mirandunt . Dicitur enim univocum et quod γάρ λέγεται μεν και όπερ ονόματός τε και ορισμού
nomen ac definitionem impertit. Dicitur porro
etiam id quod tantum ad exsistentiam conducil.
Itaenim etiam Aristoteles animam de animali uni- c ψυχήν συνωνύμως κατηγορείσθαι του ζώου φησίν
voce prædicari inquit, quoniam ad ipsius exsisten
liam conſert : tametsi neque nomen ) neque defi
nitionem animali impertiat. Prædicatur autem
differentia univoce de iis quæ sub ipsa sunt .
7. Et quoad hanc rationem differentia etiamsi
qualitas esse apparet, non tamen 175 est sim
pliciter qualitas , sed qualitas essentialis quæ nulla
cogitatione ab eo in quo est separari potest, veluti
rationalitas. Considerantibus enim eam nobis ante .
quam cum animali congreditur el hominem perſi
cit, forte sola et nuda qualitas intelligi queal, ποιότης νοηθείη, πλήν και τότε μεγάλην έχουσα
quanquam tum eliam magnam vim habens ;
posteaquam autem cum animali congressa esi , el
hominem effecit, lum sane (utila dicam ), in homine
D άλλο εστί κατ' ουσίαν ο άνθρωπος ή ζώον μετά λο
substantiata (sive in hominis substantiam conver
sa) est ; nec homo quidquam aliud est quam ani
11! al cum rationalitate . Cum igitur rationalitas ab
homine omnino etiam quoad ipsam mentis notio-
nem (seu cogitationem ) sil inseparabilis , homo
autem de Petro univoce prædicetur, et hominis
rationalitas de Petro univoce dicetur. Quemadmo
dum enim species prædicatur de aliquo, ita de eo
cum specie revera prædicabitur eliam differentia .
Eleniin speciei est cognatissima et omnino ab ea
sejungi nequit, etsine ipsa species ne brevi quidein
suomento subsistere polest.
8. Primario igitur substantiæ et differenii con-
venit oinnia ab eis ‘ univoce prædicari . At vero
etiam in accidentibus 176 gcnera de suis specic-
824
γ'. 'Εν υποκειμένω δε λέγεται, και έν τινι μή ως
μέρος υπάρχον, αδύνατον χωρίς είναι του εν ώ
εστι και ο του ενώ έστιν επινοία χωριζόμενον, ου
φθείρει αυτό . Τούτο δε εστι το συμβεβηκός . Πάση
μεν ούν τη κυρίως ουσία πρόσεστι το μεν εν υποκει
dévo elval..
δ'. Ού μόνη δε τη ουσία , αλλά και τη ουσιώδει δια .
φορά και αύτη γάρ ουκ εν υποκειμένω εστίν. Ουδε
γάρ ώς εν υποκειμένω υπάρχει το ανθρώπια το
λογικόν, αλλ' ως μέρος. Ει γάρ ώς εν υποκειμένω
υπήρχε, δυνατόν ήν αν χωρίζεσθαι του ανθρώπου
και μηδέν ήττον άνθρωπος μένειν τον άνθρω
πον. Νύν δε τούτο ουκ έστιν. Ει γάρ αφαιρεθείη
ε'. Κοινός ουσίας και διαφοράς και το συνωνύμως
λέγεσθαι πάντα τα υπ' αυτών. Ο Πέτρος γάρ
και το όνομα του ανθρώπου και τον ορισμόν επιδέ
χεται .
ς' . Και λογικόν δε καλείται μεν και η διαφορά ,
τουτέστιν και λογικότης σούτη καλείται δε και ο
Πέτρος λογικόν , καθό ζώον μετέχον της λογικότη
τος. Ει δε και τον όρον της λογικότητος απαραλ
λάκτως ο Πέτρος ουκ επιδέχεται (λογικότης μεν
γάρ έστι δύναμις χρήσεως λόγου · ο δε Πέτρος ζώον
εστι χρώμενον λόγω) : θαυμαστόν ουδέν. Συνώνυμος
μεταδίδωσι . Λέγεται δε και όπερ συντελεί μόνον
πρός ύπαρξιν. Ούτω γαρ και ο Αριστοτέλης την
επειδή προς την ύπαρξιν αυτού συντελεί · κάν
μήτε του ονόματος μεταδιδοίη των ζώω , μήτε του
ορισμού. Είη δ' αν συνωνύμως κατηγορουμένη των
υπ' αυτήν η διαφορά.
ζ' . Και κατά τούτον τον λόγον ή διαφορά κάν
ποιότης φαίνηται είναι , αλλ' ουχ απλώς ποιότης
έστιν, αλλ' ουσιώδης ποιότης, μηδε μιά επινοία δυ
ναμένη χωρίζεσθαι του ενώ έστιν · οίον ή λογικό
της. Προ μέν γάρ του συνελθείν τα ζώα και απο
τελέσαι τον άνθρωπον σκοπούσιν ημίν , ίσως αν μόνη
δύναμιν συνελθούσα δε τω ζώω , και τον άνθρωπον
εκτελέσασα, ουσίωται δή εν τώ ανθρώπω, και ουδέν
Ι
γικότητος. Επει γούν και λογικότης αχώριστος του
ανθρώπου, πάντη και κατ' αυτήν εστι την επίνοιαν :
ο δε άνθρωπος κατηγορείται του Πέτρου συνωνύμως:
και η του ανθρώπου λογικότης άρα συνωνύμως κατά
του Πέτρου ρηθήσεται. "Ωσπερ γάρ το είδος κατηγορεί
ται τινός, ούτως αυτού συγκατηγορείται το είδει και
η διαφορά. Συμφυεστάτη γάρ υπάρχει το είδει και
παντελώς αυτού αδιάσπαστος, και χωρίς αυτής ούδα
μως το είδος υφέστηκεν, ουδε προς βραχύ ..
*η'. Πρώτως μεν ούν της ουσίας και της διαφοράς
εστι το συνωνύμως λέγεσθαι πάντα τα απ' αυτών.
Καν τους συμβεβηκόσι δε τα γένη των οικείων εί
825 EPITOME LOGICA . 896
δών , και τα είδη των οικείων ατόμων , και απλώς A bus , et species de suis individuis , et simpliciter
τα επάνω των υποκάτω , συνωνύμως κατηγο- superiora de inferioribus univore prædicantur.
ρούνται .
θ'. " Οτι και ουσιωδώς πρόσεστι τη ουσία, και το 9. Praeterea etiam essentialiter competit sull
μηδέν εναντίον είναι αυτή . Τα γάρ εναντία , περί τι siantiæ et hoc, niliil ei contrarium esse . Contraria
υποκείμενον μάχονται και σπεύδει τούτων εκάτε- enim circa aliquod subjectum pugnant ; et horum
ρον νικήσαι το έτερον όπως αν του υποκειμένου γέ- ulrumque contendit superare alterum , ut subjecto
νηται εγκρατές. Ουδε γάρ ισχύει το υποκείμενον εν poliatur . Neque enim subjectum in eodem mo .
το αυτό νυν, τα εναντία δέξασθαι ολικώς . "Ωστε mento contraria ex toto recipere valet . Quare con
ταναντία των εν υποκειμένω έστίν ' η δέ γε ουσία traria ex eorum sunt numero quæ in subjecto sunt.
των εν υποκειμένω μή ούσα , εναντίον έξει ουδέν. At substantia quæ in eorum numero non est, quæ
Ουδε γάρ εναντίον τη ουσία θείη τις αν το μή όν. in subjecio sunt , nihil habebit contrarium . Neque
“Ο γάρ ουδαμώς υφέστηκεν, ουδεμίαν σχέσιν έχει enim aliquis non ens contrarium substantiae posue-.
προς έτερον . Ει δε το πυρ και το ύδωρ αλλήλους rit . Quod enim nequaquam subsistit, nullam ad
εναντία δοχεί · αλλ' ου καθο ουσίαι το έναντιού- alterum obtinet scliesin (seu habitudinem) . Ειsi
σθαι φέρουσιν , αλλ ' ή πεποίωνται 'Αντίκειται B
autem ignis et aqua sibi invicem contraria esse
γάρ το θερμόν τω ψυχρώ , και το ξηρόν το videntur , non tamen quatenus substantiæ sunt hoc
υγρώ . habent ut contrarientur, sed quatenus qualita
tibus sunt prælila . Caliduin enim frigido , et
siccum humido opponitur.
ι . Και άλλοις δε πολλούς εστι το μηδέν έχειν εν 10. Et vero etiam aliis multis competit hoc, nihil
αντίον · ώς τους σχήμασι , και των χρωμάτων τοίς babere contrarium , ut liguris et mediis coloribus,
μέσοις " τώ ερυθρώ, τώ ξανθώ, το φαιά και τους rubro, flavo , fusco etsimilibus ; et definitis quantis.
ομοίοις και τους άφωρισμένους ποσούς. Ουκ έστι δ' Non est autem eis contrarium , 177 ne nalura
αυτοίς εναντίον , ίνα μή άδικος ή φύσις ευρεθείη , deprehendatur injusta esse, quæ uni mulla contra
πολλά εναντία ενί αντιτάξασα . ria objecerit.
ια'. 'Αφωρισμένα δε ποσά λέγεται, βσαπερ ώρι 11. Definila porro quanta dicuntur, quæcunque
σμένην τινά ποσότητα έχουσιν , ώς δύο, πέντε, δέκα aliquam finilam quantitatem habent, ut duo ,
και δίπηχυ , πεντάπηχυ , δεκάπηχυ , και τα παρα- quinque, decem, et bicubitum, quinquecubilum ,
τιλήσια, και μή τη προς έτερον σχέσιν λέγονται, c decicubitum et similia ; nec (cs) habitudine
καθάπερ το μέγα και μικρόν, και το πολύ και alterum dicuntur, quemadmodum magnum et par
ολίγον . vum , et multum el paucum .
ιβ'. Πρός τι γάρ ταύτα, και ου ποσά, και αντίκει- 12. Etenim hæc ad aliquid et non quania sunt,
ται αλλήλοις , ουχ ώς εναντία, αλλ' ώς πρός τι. Το el opponuntur sibi invicem non ut contraria , sed
γάρ μέγα προς μικρών λέγεται μέγα, και το πολύ vt ea quæ sunt ad aliquid. Magnum enim ad par
προς ολίγον λέγεται πολύ. Και είπερ έστιν εναντία vum dicitur magnum , el multum ad paucum dicitur
τα τοιαύτα, έπει το αυτό και εν δύναται είναι και mullum . Et siquidem talia essent contraria , quia
μέγα και μικρόν , και πολύ και ολίγον προς άλλο unum et idem potest esse et magnum el parvilm ,
και άλλο παραλαμβανόμενον · έσoιντ ' αν εν ενί υπο- et multum et poucum , cum ad aliud atque aliud
κειμένω ταναντία κατά ταυτόν, ή μάλλον εναντίον assumitur; in uno subjecto simul contraria forent ;
έσο : το εαυτού το αυτό. aut potius idem sui ipsius foret conirarium (quod
utrumque absurdum est) .
ιγ'. Λέγεται δέ ποτε και το μέγα και πολύ ασχέ- 13. Dicitur autem etiam aliquando el magnum
τως επι αορίστου ποσού λαμβανόμενον · ώς λέγομεν , et mullum sinc babitudine (seu absolute) cum pro
“Ως πολύ το πλήθος της χρηστότητός σου, Κύριε, Dquanto infinito accipitur ; ut dicimus : Quam multa
και ότι το έλεός σου μέγα επ' εμέ ! est abundantia bonitatis luæ , Domine, el magna es :
tua erga me misericordia
ιδ'. Πρόσεστι τη ουσία και το μή επιδέχεσθαι το 178 14. Competit substantie et hoc, non reci
μάλλον και το ήττον κατά τα εαυτής άτομα δηλαδή : pere magis el minus, quoad sua videlicet individua.
οίον έκαστον τών της ουσίας ατόμων ου λέγεται μάλ- Veluli quodvis substantiæ individuorum non dici
λον και ήττον, εκείνο όπερ ώνόμασται . Ο Πέτρος lur magis et minus illud quod nominatum est .
γάρ και ο Παύλος ουσίας όντες άτομα , ωνομάσθησαν Etenim Petrus et Paulus cum individua sint sub
άνθρωποι κατά το είδος το ανθρώπειον , ώ περιέ- stantiæ , homines nominali sunt secundum huma
χονται και ου λέγονται μάλλον και ήττον άνθρωποι . nam speciem , qua continentur nec magis el minus
Ούτε γάρ ο Πέτρος μάλλον άνθρωπος λέγεται , ή ο homines dicuntur. Neque enim Petrus magis liomo
Παύλος ήττον άνθρωπος και τις εαυτού ποτέ μεν dicitur, aut Paulus niinusI.omo , ut aliquis se so
μάλλον άνθρωπος , ποτέ δε ήττον άνθρωπος . Τούτο alias magis hono, alias vero minus boino . foc,
και επί των ίππων , και επί των λίθων , και των λοι- eliam de equis ei lapidibus el calcris substantie
τών της ουσίας ατόμων. individuis sic accipicndum est .
827 NICEPHORI BLEMMIDE 828
15. Quandoquidem sane simpliciter substantia A ιε'. Επεί τοι γε απλώς η ουσία κατά το μάλλον
secundum magis el minus dici qucat ; ' propierea και ήττον λεχθείη αν δια το ουσίαν άλλης ουσίας
quod alia substantia magis substantia , et alia minus μάλλον ουσίαν, και ετέρας ήττον γινώσκεσθαι.
cognoscitur .
16. Veluli materiæ expers et supramundana s' . οίον η μεν άϋλος ουσία και υπερκόσμιος της
substantia , quam hire mundana et materialis con- έγκοσμίου ταύτης και υλικής, ομολογουμένως εστί
sensu omnium magis est substantia . Magis enim μάλλον ουσία. Μάλλον γάρ το είναι τοίς εν στά
esse (convenit) illis que in statu sunt propter ma σει διά την αϋλίαν, ή τοίς εν αστάτη της ύλης
teriæ vacuitatem , quam illis quæ sunt in instabili
!!! su malerie,
17. Rursuis autem ipsa materia sane et forma τζ". Αύτη δε πάλιν ή ύλη, καθάπερ δή και το ει
apparent esse minus substantiæ quam ea quæ ex δος, ήττον ουσίαι της εξ αυτών συντεθειμένης φαί
ipsis composita est, propterea quod neque maleria νονται είναι διά το μήτε την ύλην καθ' αυτήν , μη
per se, neque forma per se perfectam babeal Övtb . τε το είδος καθ' εαυτό τελείας μετέχειν οντότητος,
anta, quasi dica ; entitatem , seu conjunctim pos αλλά συν αλλήλοις δύνασθαι θεωρείσθαι υπαρκτικώς :
siue consiilerari secundum exsistentiam ; et 179 Β και καθο μόνον ουσίας στοχεία, κατά τούτο του της
propterea tantum quod substautia elementa sunt , ουσίας μετέχειν ονόματος.
nomen substantiæ participent.
18. Ipsius autem vicissim compositæ substientiæ ιη'. Αυτής δε πάλιν της συνθέτου ουσίας τα άτομα
Aristoteles individua magis esse dicit substantias, ο Αριστοτέλης μάλλον ουσίας φησί , και ήττον ουσίας
et species minus substantias ; et his adhuc minus τα είδη , και τούτων ήττον έτι τα γένη . Και περί
(ipsa , genera , de quo jam ante diximus. τούτου φθάσαντες είπομεν.
19. Convenit etiam ipsum recipere magis et mi ιθ'. Πρόσεστι το μη επιδέχεσθαι το μάλλον και
mous quoad dictum modum omnibus quibus non ήττον , κατά τον ειρημένον τρόπον, και πάσιν οίς το
habere aliquid contrarium . Nam magis et minus μή έχειν τι εναντίον. Το γαρ μάλλον και ήττον
via est ad contraria. Velut in mutatione ex frigido οδός εστιν επί ταναντία • οίον επί της έκ ψυχρού
in calidum id quod anlea frigidum erat lit minus μεταβολής εις θερμών, ήττον ψυχρών γίνεται προ
frigidum ; et tinc quomodocunque calidum , lit τερον το ψυχρόν, και τότε θερμόν οπωσούν, είτα
deinde niagis calidum . μάλλον θερμόν.
20. Maxime autem proprium est substantiæ c κ'. "Ιδιον δε μάλιστα της συνθέτου ουσίας το έκα
composilæ hoc, unumquodque ipsius individuo- στον των έαυτής ατόμων υποπίπτειν τε δείξει, και
rum) el sub ostensionein cadere el boc aliquid τόδε τι λέγεσθαι και κατά την εαυτού μεταβολήν
dici, et quoad sui mutationen posse contraria siis των εναντίων είναι δεκτικήν παρά μέρος. 'Αδύνατον
cipere allerius. Fieri enim non potest ut duo γαρ εν τω αυτώ υποκειμένω δύο εναντία συστήναι
contraria in eoilem subjecto simul consistant. Si κατά ταυτόν . Ει γάρ ταναντία συμβεβηκότα εστι,
enim contraria sunt accidentia , vicissimi in india παρά μέρος εν τοις ατόμους της συνθέτου ουσίας
viduis 180 substantia compositæ aclu considera ενεργεία θεωρηθήσεται.
bunlır .
21. Quanquam non omnia in omni individuo . κα' . Πλήν ουκ εν παντί ατόμω τα πάντα.Ουδε γάρ
Neque enim ignis ul maneat ignis, unquam frigi το πυρ γένοιτ' άν ποτε ψυχρόν, μένον πύρ ή το ύδωρ
dus ſieri queat, aut aqua sirca . Nam ignis calidi- ξηρόν. Η γάρ του πυρός θερμότης, και η του ύδα
las et aquæ bumiditas non simpliciter bis qualita- τος υγρότης, ουχ απλώς ποιότητες τούτοις εισίν :
tos , sed essentiales sunt differentiæ , essentiam αλλ' ουσιώδεις διαφοραι, συμπληρωτικαί της ουσίας
complentes ; nec ignis et aqua manentia quæ sunt, αυτών · και ουκ αν μένοντα το πυρ και το ύδωρ
ab illis f; te secundum essentiam habent, ullo D άπερ έστι, των κατ' ουσίαν αυτοίς υπαρχόντων εκ
modo diinoveri possunt vel etiam sola mentis no- σταίεν όλως · ουδε κατά μόνην επίνοιαν.
tione .
22. llla enim quibus natura el inseparabiliter κβ'. 0ίς γάρ μή φύσει και αχωρίστως θάτερον
allerum contrariorum non inest, ulrumque con- υπάρχει τών εναντίων, ταύθ' εκατέρων των εναντίων
trariorum per vices suscipere possunt . Problerea παρά μέρος εστί δεκτικά. Διό και ο κόραξ επινοη
etiam corvus cogitabilur forte albus, quod ni- βήσεται μεν ίσως λευκός διά το μή ουσιωδώς προσ
grum ei non compeial essentialiter, aclu lamen είναι το μέλαν αυτή πραγματικώς δε λευκός ουκ
el revera nunquam albus fuerit, propterea quod άν ποτε γένοιτο , διότι και τούτο το μέλαν, ει και
et buic nigrum etsi non essentialiter, lamen μή ουσιωδώς, αλλ' άλλως υπάρχει αχώριστον. Ψυ
alio molo inest, ut separari non possit . Ignis χρόν μεν ούν το πυρ, ή το ύδωρ ξηρόν ουδ' επινοη
φuidem igitur frigidus, aut aqua sicca ne quidem θήσεται » υγρά δε τρεφόμενον ύλη το πυρ έσται υγρών
cogitabilur. Cum autem ignis humida materia ως προς αίσθησιν · ώσπερ και υπό πυρώδους ουσίας
nulriiur, humidus erit, quoad sensum ; quemad θερμανθεν το ύδωρ, θερμόν.
*nodum etiam aqua quæ ab ignila substantia calefacta est , calida.
829 EPITOME LOGICA . 8.3 :)
κγ'. Δέξεται δε το πυρ και την επι τα κάτω φοράν Α 23. Recipiet aulem ignis el motum ad inferiora
ωθούμενον δια της έκθλίψεως , ώς ο κεραυνός και cum 181 per elisionem propellitur, ut ſulmen ;
το ύδωρ ολκή πνεύματος εσείται μετέωρον, κάπι et aqua venti tractione sublimis erit : et in aliis
των άλλων ομοίως ταναντία θεωρηθήσεται κατά γε similiter contraria pro naturali habilitale conside
το πεφυκό :. rabuntur.
κδ'. Τα δ' ουράνια σώματα ως μοναδικά, τινών 24. Arqui corpora cælestia ut singularia, non
ουχ υπάρχουσιν άτομα . Ούτε γάρ γένος , ούτε είδος suint aliquorum individua . Neque enim genus ne
έστιν εν αυτοίς . Και διά τούτο ταναντία ουκ επι . que species est in iilis . Et propierea non susci
δέχονται. piunt contraria .
κε'. Μάλλον δ' εν τη κυκλοφορία τουείναι έχοντα, 25. Sed potius dum in circulari molli ed esse
ουκ αν έχoιέν τινα του εναντίου παραδοχήν. habent, contrarii aliquam susceptionem non ad
mittunt.
κς'. Eί μή τις λάβη τας αντικειμένας κινήσεις 26. Nisi quis oppositos in 'planetis molus acci .
εν πλάνησιν. Ούτοι γάρ φέρονται μεν , και από piat. Hi enim eliam ab occasibus ad orlus molu
δυσμών εις ανατολάς οικείαν φοράν : συμφέρον- , proprio moventur : simul autem etiam cum uni
B
ται δε και το παντί προς δυσμάς εξ ανατολών, συν verso (id est, primo mobili) ex ortibus in occasiis
όδους τε ποιούνται και αποστάσεις και ταπεινώματα
moventur, el conjunctiones et recessus, el deje
και υψώματα , και προποδίζουσι και αναποδίζουσι , cliones et exaltationes subeuni, el procedunt (di
και βορείοις και νοτίοις του ζωδιακού πελάζουσι recti) , et retrocedunt, et aquilonaribus australi
μέρεσι • του ηλίου μόνου πάντοτε την μέσην φερο busque Zodiaci parlibus propinquant; lit tantum soj
μένου και ομαλώς. Η δε σελήνη , και ποικίλως τους perpetuo in medio Zodiaci el æquabiliter movea
φωτισμούς τε και σκοτασμούς σχηματίζεται και τε tur : luna auiem et varie cum illuminationibus
λειον αμαυρoύται μόνης των όλων της απλανούς lum obscurationibus figuralur, el landem prorsus
σφαίρας μηδεμίαν επιδεχομένης έναντιότητα, ει μη evanescit ; 11t sola inter omnes inerrans sphaera
πω λέγει τις καινοτέρας έναντιότητας, την τ' εξ nullam contrarietatem recipiat, nisi quis noviorez
ανατολών εις δυσμάς φοράν κατά το υπέρ γήν λε contrarielales dicat cum lationem illam qux 132
γόμενον ημισφαίριον , και την εκ δυσμών εις ανα ex ortibus est in occasus secundum hemisphæri
τολές κατά το δοκούν υπό γην, διά της μιάς και της quod supra terram dicitur, tum ea que ex occa
αυτής κυκλοφορικής απαρτιζομένας κινήσεως, και sibus est in ortus secundum id quoi sub lerra
ξένως και θαυμαστώς συλληπτικάς αλλήλων ούσας και videtur (lhemispherium ), que una et eadem circu
και συντελεστικάς . lari motione absolvuntur, et singulari admira
bilique modo se muluo complectuntur et perſi
ciunt .
κζ'. 'Αλλά ταύτα μεν επί τοσούτον . 27. Sed de his quidem in lantum .
κη'. Φαίνεται δε και ο λόγος και η δόξα τών έναν- 28. Videntur autem et oratio et opinio, contra
τίων είναι πως δεκτικά. Και ο μέν λόγος δηλοί τον ria quodammodo recipere posse . Et oratio quidem
προφορικών και έστι ποσόν • η δόξα δε λόγος ενδιάθε . prolatitiam declarat, el est quantitas : opinio au
τος ούσα , τάττεται υπό το ποιόν. Δοκούσι δε και άμφω 1em cum sil oratio interna, sub qualitale reponi
τυγχάνειν τών εναντίων , ώς είρηται , δεκτικά. Εάν lur. Videntur autem utraque, ut dictum est , con-
γάρ καθημένου του Σωκράτους λέγη τις αυτόν ή traria suscipere posse. Cum eniin sedente Socrale
δοξάζη καθήσθαι, αληθεύει • τούτου δ' αναστάντος, dicit aut opinalur aliquis sedere ipsum , euin vere
ψεύδεται. dicit (aut opinatur) ; postauam autem surrexit,
mentitur .
κθ'. 'Αλλ' ουχ ούτω τα της ουσίας άτομα δεκτικά 29. Verum haud ila individua substantie posse
των εναντίων υπάρχειν ελέγετο · κατά δε την μετα- D contraria suscipere dicebantur , sed quoad sui mu
βολήν εαυτών. Ο λόγος δε και η δόξα μένουσιν lationem . Oratio autem ct opinio manent quod .
όπερ εισί , του πράγματος μεταβάλλοντος. sunt, re tantum mulationein subeunte .
λ'. "Αλλως τε ουδε ταναντία λόγος ή δόξα δύναται 30. Aliter etiam oratio et opinio ne quidein con
δέξασθαι. Πάσχει γάρ το ταναντία δεχόμενον. Η traria suscipere possunt. Quod enim contraria sus -
γάρ εις ταναντία μεταβολή πάθος εστίν » η δόξα δε cipit, palitur. Mutatio enim in contraria passio
και ο λόγος ακίνητα μένει και αμετάβλητα . est. Al opinio et oratio 183 molus et mutationis
experles manent.
λα'. Μάλλον δε ειπείν ουδε μένει , αλλ' άμα το 31. Quin rectius loquendo neque manent ; sed
δοξασθήναι το πράγμα η δόξα πέπαυται , και άμα simul ac rem opinati sumus, cessavit opinio ; el
το ρηθήναι ο λόγος έφθαρται . Και άλλος μέν λόγος simul ac dicta est oratio , corrupla est . Et alia qui
ο είπών το πρότερον τον Σωκράτης καθήσθαι , και dem oralio est quæ prius dixit Socratem scdere, et
άλλος και μετ' εκείνον λεχθείς. Το δ' αυτό και επί της alia quæ post illam dicta est. Jdem autem etiam de
δόξης. opinione sentiendum .
Αβ'. Η ουδέ της δόξης εστί το αληθεύειν ή ψεύδεσθαι , 32. Aul an neque opinionis cst verain esse vel
831 NICEFHORI BLEMMIN E 832

mentiri, sed anima ? Neque enim opinio per sei- A 6à tñs yuris ; cü yap h 6652 06á er yog'lau
psam opinatur, sed anima opinione opinatur . Neque την , αλλ ' η ψυχή δοξάζει τη δόξη : ουδε ο λόγος ανη
oralio sola vera est allt mentitur ; sed hujus et rei θεύει μόνος ή ψεύδεται, αλλ' ή τούτου και του πράγ
complexio : el horum quidem duorum consonantia ματος συμπλοκή . Και η μεν συμφωνία των δύο
verum , dissonantia autem falsum elicil. ποιεί το αληθές , η δε διαφωνία το ψεύδος.
Tabula capitis 20 , item de substantia .

Substantia dicitur vel proprie, il composita,

minus proprie , ul materia ei forma.
prima, uit individua substantiæ ,
Substantia alia est secunda, ul species et genera substantie.
1. Non esse in subjecto .
2. Univoce de suis subjectis dici .
184 Substantiæ 3. Nihil esse contrarium .
convenit 4. Non recipere magis et minus.
5. Quodlibel illius imividuorum sub ostensionem cariere , et hoc aliquid dici ,
6. Quoad sui mulationem contraria alterius suscipere posse .

SYNOPSIS CAPITIS XXI ,

QUOD EST DE QUANTO ; UBI ETIAN DE MOTU .

1. Dividit quantum in continuum ei discretum et ulrumrue describii. - 2. Quanii discreli species recenset,
el simul ostendit quomodo hic accipiendae sin !. 5. Eusdem probal el declarul. 4. Continui quanli
species enumeral. 5. Easdem probal. 6. Punctum , unitas el nunc quatenus conveniant el quite
nus non convenianh. – 7. Nec superficiem lineis, nec corpus superficiebus augeri. – 8. Occupatio de cor
pore quarenus substantia sil , et quatenus quantiloiis continue species. - 9. Continuum ei discretum
quantum quatenus etiam in 1010 mundo considerelur. 10. 185 Per epidiæresin seu novam divisionem ,
quantum denuo subdividit in id quod habel posilionein partium el quod non habet, 11. P'rolal eliai
numeri, orationis el lemporis parles non habere posilionem . 12. Pondus non rree in prædicamento
quantitatis collocari . 13. Quæ quania per accidens dicantur. - 14. Duo quanti propria , ut appel
lentur enumcral. 15. Occupalio. 16. Mutum non esse quantitatein , tamersi in quantitale corside
relur ut etiam in aliis, substantia, qualitate et ubi. 17. Dividil påv, id est, lilionem in rectilinean
el circularem ; et rectilineam in ser species subdividit pro loci partibus seu speciebus, ut adeo cum
circulari* sint septem molus locales. 18. Species motus per divisionem ejus quod mutatur investigal.
- 19. Distincle ind quo de motu hic loquatur. 20. Probat quure generatio et corruprio mulasio .
nes sint, non molus, 2. Occupatio, qua docel , alterationem esse peculiarem molus speciem .
22. Ostendit omni motui etiam quieiein aliquam upponi , quam facil triplicem , ante molum , pos! mo!?" ,
in motu . 23. Omnem molum ex aliquo in aliquid fieri per inductionem probai. 21. Quntennis
motui quies et ante molum , el post morum , et in ipso moru opponatur explicat. 5. Ut motui siinpli
citer quies simpliciter opponitur, ita molibus singularibus singulares el motus e: quies opipsni, — 26. In
ductione declaral. – 27. Præcisio .

CAPUT XXI . B KEPAA . KA'.

De quanto, ubi etiam de molu .
186 1. Quantum aliud quidem est conti-
nuum , aliud vero discretum. Et continuum quidem
est, quod paries ad aliquem communem terminum
conjungil. Discretum autem est quod partes ad
communem aliquem terminum non conjungit.
2. Discrela igitur quanta sunt el numerus et
Oratio. Non autem accipiendus est numerus qui
simpliciter dicillir, sed qui partibililer a sensibili-
bus participarur, sive ipsa quæ numerantur, non
quatenus materiæ , sed qualenus numerationi ob-
jiciuntur. Oratio autem (accipienda est) quæ voce
cililur ; secundum quam etiam una dictio, oratio
dici queat.
3. Si igitur numerus senarius forlasse ut in C γ' . "Αν γούν ο έξ τυχόν αριθμός ώς εις μέρη διαι
partes dividalır, in tria el tria, aut quatuor el ροίτο, εις τρία και τρία , ή τέσσαρα και δύο, ή πέντε
1010 , alil quinque et unum , aut duo el duo et duo
divisione ſacia non erit alicubi partibus ejus com-
munis terminus ad quem hæc conjungantur invi-
cem . Et vero orario prolatilia si secundum dictio .
Περί ποσού, ενώ και περί κινήσεως.
α'. Του ποσού το μέν έστι συνεχές, το δε διωρι
σμένον και συνεχές μέν έστι , και τα μόρια πρός τινα
κοινόν όρον συνάπτει · διωρισμένον δε έστιν , και τα
μόρια ου συνάπτει πρός τινα κοινόν όρον..
β' . Διωρισμένα ούν ποσά εστιν, ό τε αριθμός και ο
λόγος . 'Αριθμόν δε μή τον απλώς λεγόμενον εκλη
πτέον, αλλά τον τοίς αισθητοις μεριστώς μετέχο
μενον, ήτοι αυτά τα αριθμούμενα, ου καθο ύλας,
αλλά καθο αριθμητά λόγον δε τον διά φωνής ενερ
γούμενον · καθ' ον και η μία λέξις λέγοιτο λόγος.
και έν, ή δύο και δύο και δύο γενομένης της διαι
ρέσεως, ουκ έσται που τους αυτού μέρεσιν όρος κοι
νός , προς όν αλλήλους ταύτα συνάπτοιντο . Και ο προ
φορικός δε λόγος διαιρούμενος κατά λέξεις , ή και
833 EPITOME LOGICA. 834
κατά συλλαβές , πρός ουδένα κοινόν όρον έχοι αν A les ut etiam secundum syllalas dividatur, ad nullum
τα οικεία μέρη συναπτόμενά τε και συνενούμενα . communem terminum suas partes conjunctas et
Διά τούτο γούν αριθμός και λόγος διωρισμένα κα- counitas habel. Propter hoc igitur numerus et
λούνται ποσά, διά το έκαστον αυτών έχειν τα οικεία oratio discreta quanta vocantur quod 187 utrum
μέρη απ' αλλήλων διακεκριμένα και διακεχωρι- vis earum a se invicem discretas el disseparatas
σμένα . parles habet.
δ' . Συνεχή δε ποσά εστι το σώμα , η επιφάνεια , 4. Continua autem quanta sunt, corpiis , super
και η γραμμή , ο τόπος τε και ο χρόνος . ficies et linea , locusque et lempus.
ε' . "Αν τοίνυν εκάστου τούτων τα μέρη τις εκζη- 5. Cum ergo cujusque harum partes inquirit ali
τoίη, δυνάμει ταύτα διαιρών και επισκεπτόμενος, quis et eas potentia dividit consideratque , secun
αλλήλοις ευρήσει συνημμένα και αδιάκριτα. Τα μεν invicem connexas el indiscretas inveniet. Etenim
γάρ του σώματος μόρια επιφανεία συνάπτεται, τα corporis quidem partes superficie , superficiei
δε της επιφανείας γραμμή σημείω δε τα της γραμ- vero linea , lineæ denique puncto conjunguntur.
μης και τα του τόπου δε μέρη γραμμή συνάπτει Et vero loci etiam partes linea conjungit ad invi
προς άλληλα. Επιφάνεια γάρ τις έστι και ο τόπος, cem . Nam et locus est quædam super licies , cum
πέρας υπάρχων του περιέχοντος, καθό περιέχει το Β sit extremitas continentis (corporis) qualenus con
περιεχόμενον • ήγουν τέλος του περιέχοντός τι , καθο tinel contentuin : hoc est , finis continentis aliquid
τέλος περιέχει το περιέχον, εκείνο το πράγμα το quo fine continens continet rem illam quæ conti
περιεχόμενον υπ' αυτού δη του περιέχοντος. Του netur ab ipso videlicet continente . Cum porro
χρόνου δε διαιρουμένου , εις παρεληλυθότα και lempus dividitur in præteritum el futurum , hujus
μέλλοντα , συνάπτει τα μέρη τούτου το νύν. paries nunc conjungil.
ς' . “Ο δε εστι σημείον εν γραμμή , τούτο μονας 6. Quod autem punctum est in linea , hoc unitas
εν αριθμώ , και εν χρόνω το νύν. "Αποσα γάρ τα τρία et in numero el nunc in tempore. Hæc enim tria
και άμερή. Αλλ' ή μέν μονάς , ει και αριθμός ουκ quantitatis el partium experles sunt. Sed unitas
έστιν , όμως γίνεται μέρος του αριθμού . Διό και quidem , elsi non est numerus, nihilominus 1 :1
προστιθεμένη, αύξει αυτόν. Ο γάρ αριθμός εκ μο- men pars fit numeri. Quare etiam cum apponitur
νάδων υπάρχει συγκείμενος · έπει και σωρεία μο. angel nunierum . Numerus cuin ex unitatibus est
νάδων εστί. Το δε σημείον τη γραμμή προστιθέμε- composius , quandoquiden 188 etiam unilatum
νον ουκ αύξει αυτήν • ότι μηδ' εκ σημείων συνέ- congeries. Punctum autem cum lineæ apponitur,
στηκεν η γραμμή . Και το νύν δε προστιθέμενον τώ non auget eam quia reque ex punctis constal linea .
χρόνω, ουδεμίαν αύξησιν δίδωσιν, ότι μηδέ μέρος C Ει vero etiam nunc cum apponiturlenmpori, nul
αυτό , μηδε το τυχόν. lam ei auctionem prestal, quia neque pars illius
est quotacunque etiam .
ζ' . 'Αλλά δή και η γραμμή προστιθεμένη τη επι- 7. Sed et linea utique apposita superficiei non
φανεία ουκ αύξει αυτήν: επεί μόριον ουκ έστιν aiget eam , quia non est pars illius le minima
αυτής ουδε τουλάχιστον . Η μεν γαρ επιφάνεια μη- φuidem. Superiicies enim habet Iongitudinem et
κος έχει και πλάτος : η γραμμή δε μήκος έστιν Talitudinem : line: aulem esl lungiludo latitudinis
άπλατές . Ούτω δε και το σώμα τρεις διαστάσεις expers. Sic autem etiam corpus habens tres di
έχoν , μήκος, πλάτος και βάθος, είτουν πάχος, υπό mensiones, longitudinein , latitudinem et profun
της επιφανείας ουκ αύξεται . ditatem sive crassiliem , a superficie non augetur.
η' . Ει δε το σωμα ουσία εστί, λέγεται δε και πο. 8. Eisi vero corpus substantia est , el cliapa
σον, ουδέν θαυμαστόν. Καθόσον μεν γαρ υποκεί- quantum dicitur, non est mirandum . In quantum
μενόν έστι, και ταυτό και εν μένον τώ αριθμώ , των enim esl subjectum , et unum idemque numero
εναντίων εστί δεκτικόν, αναμφιλέκτως ουσία εστί • D manens contraria suscipere potest , sine contra- .
καθόσον δε τριχη διαστατον, και μετρείσθαι πέφυκε, dictione substantia est : in quantum auteur tres
κατά τούτο μόνον υπάρχει ποσόν. dimensiones habet, el mensurari , per naturam po
lest , quoa.I lioc solun , quantum exsistit.
6'. Το συνεχές δε του ποσού και το διωρισμένον 9. Li vero continuuin el discreturn de quanto
κάν τω κόσμω θεωρείται παντί του μεν συνεχούς etiam in universo mundo consideratur : continui
ή φύσις ήτις καλείται μέγεθος και ακολουθεί το πη- quidem natura quæ vocatur magnitudo quam sc
λίκον, καθ' ένωσιν και αλληλουχίαν του δε διωρισ- quitur (quantum ) : secundum 189 unionem et
μένου ήτις καλείται πλήθος, ώ ακολουθεί το ποσόν, mutuas complexionem ; discreli aulem nalura
κατά σωρείαν και παράθεσιν . Και κατά μέν την que vocatur multitudo , quarm sequitur το ποσόν
του μεγέθους ουσίαν είς ο κόσμος εστί τε και νοεί- ( quotuin vel quoi ), secundum congerien el appo
ται σφαιρικός και συμπεφυκώς εαυτό , διατεταμέ- sitionem . Ει quoad quidem magnitudinis essen
νος τε και αλληλουχούμενος . Κατά δε το πλήθος liain cum unus est mundus, lumi rolunduis el sibi
ή το σύνταξις θεωρείται και η διακόσμησις, ή εκ comalus, distentusqne et sibi mullio cohærens in
τοσωνδε φέρε ειπείν στοιχείων και ζώων ή φυτών lelligitur : at secunduin multitudincm et orio
και έναντ :οτήτων ή ομοιοτήτων τόσων και τόσων . (seni consiructio) el cum ornalu dispositio , ex lot
 NICEPHORI BLEMMIDE 836
835
verbi gratia elementis et animalibus aut plantis et contrarietatibus aut similitudinibus lot et lam
mullis consideralur.
10. Preterea enumeratorum quantorum alia lia- A ι . "Ετι των απαριθμημένων ποσών τα μεν έχει
bent positionem partium inter se mutuam , alia θέσιν τών εν αυτοίς μορίων προς άλληλα , τα δ' ουκ
pon habent, Posirionem ergo nullam habent par- έχει. Θέσιν μέν ( ούν) έχει προς άλληλα τα μόρια της
tes liner, quemailmodum sane etiam superficiei et γραμμής, ώσπερ δή και της επιφανείας και τα του
corporis et loci . Non autem habent posilionem σώματος , και του τόπου . Θέσιν δε ουκ έχει προς
miluam partes numeri , quemadmodum eliam ora- άλληλα τα μόρια του αριθμού, ώσπερ δή και τα του
lionis et temporis partes . Hie enim ordinem qui- λόγου , και τα του χρόνου. Ταύτα γάρ τάξιν μεν
deu In:let , qua: prima el que secunda ; positio- έχει, τί πρώτον και το δεύτερον • θέσιν δ' ουκ
nem autem non habent. έχει.
11. Nur ejus quod est positionem habere, cha- ια'. Το γαρ θέσιν έχειν χαρακτηριστικόν έστι του
racieristicon est parles contineri el permanere ; τα μόρια συνέχεσθαί τε και υπομένειν. "Ων ο μεν
quorum quidem neutrum babel oratio ; lempiis λόγο ; ουδέτερον έχει · ο δε χρόνος συνεχής μεν
vero 190 continluni quidem est , sed ejus pare έστιν, ουχ υπομένει δ' αυτού τα μόρια . Χρόνος γάρ
les non permanent. Quippe lempiis numeris est έστιν αριθμός κινήσεως. Και το μεν παρεληλυθός
notus . Ει ejus quidem preteritum preterfluxit , αυτου διέρρευσε » το δέ μέλλον ούπω έστιν. Επί δε
Γαιιrum autem nondum est. Αtqui in lero in- Β του αριθμού συμβεβήκει το ανάπαλιν. Ούτος γαρμο
versum accidit. Hic enim permansionem label νήν μεν έχει των μορίων αυτού, της δε συνεχείας
quidem partium suarum , continuitale aulem pri- ¿o: épntal,
vallis est .
12. ' Porro aliqui etiam pondus (vel si mavis ιβ'.Τίθενται τινες και την ροπήν υπό το ποσόν :
staleræ exainen ) sub quanto collocant, el fortassis και ίσως ού σφαλερώς. Ου γάρ έστιν η ροπή βαρύ
absque errore . Nec enim pondus gravitas el levitas της και κουφότης, ώς τινες ενιστάμενοι λέγουσιν ,
est , ut quidam instantes dicunt, ut esset qualitas : ίν' η ποιότης , αλλά μέτρον βαρύτητος και κουφότη
sed gravitatis el levitatis mensura est. Et hæc τος. Ταύτα μεν ούτως
quidem ita .
13. Dicitur autem etiam quanlum secunduni ac- ιγ'. Λέγεται δε και κατά συμβεβηκός ποσόν ως πολύ
cidens, ut mullum album , et longa actio, el multus λευκών, και μακρά πράξις και κίνησις πολλή. Το μεν
τηοίus. Album enim propterea quod nnulla (seu γάρ λευκόν, διά το πολλήν είναι την επιφάνειαν εν η
magna) sil superficies in qua esl, multum dicitur ; έστι , λέγεται διά τούτο πολύ • η δε πράξις μακρά
και actιo longa propter tenuρις : el motus nultus, c διά τον χρόνον και η κίνησις πολλή διά τε τον χρό
cum propier lempus tum propter locum . νον , και διά τον τόπον.
14. Convenit quanto non recipere magis el mi- ιδ ' . Πρόσεστι το ποσό το μη επιδέχεσθαι το
nus , el non habere contrarium . μάλλον και ήττον, και το μηδέν έχειν εναντίον.
15. Nisi quis circa locum esse dical contrariela- ιε'. Eί μή τις λέγοι περί τον τόπον είναι την
dem quanti, velul sursum el deorsum . Sed sursum έναντιότητα του ποσού , ως το άνω και κάτω . Αλλά
tl deorsum si quidem quoad habitudinein ad nos το άνω και κάτω, ει μεν κατά την προς ημάς σχέ
dicantur, ex eorum 191 sunt numero quæ sunt: σιν λέγοιντο, των προς τι εστι • τήν γάρ σελήνην
ad aliquid (lunam enim quoad nos sursum dici- προς ημάς άνω φαμεν, κατωτέρω των άλλων πλα
mus, quæ tamen omuibus planelis aliis inferior νήτων πάντων υπάρχουσαν ' ει δε προς την φύσιν
exsistil) , sin quoad naturam dicantur, tò sursum et λέγουντο το άνω και το κάτω, της που κατηγορίας
deorsuin , pra :dicamenti ubi sunt, ut cum dicimus, εστίν ώς όταν λέγωμεν , το μεν πυρ είναι άνω, την
igrem quidem sursum , lerrain vero deorsum esse . δε γην κάτω .
16. Visum est autem aliquibus quod el motus ις'. "Εδοξε δε τισι και την κίνησιν είναι ποσόν .
quantum sil . Verum molus non est quantuin , sed 'Αλλ ' ουκ έστι ποσόν η κίνησις, εν τω ποσο δε θεω
in quanto consideratur ; quemadmodum etiam in Dρείται καθάπερ και εν τη ουσία και εν τω ποιώ,
subsiantia et in quali el in ubi . In substantia qui- και τα πού . 'Εν μέν τή ουσία, ως η γένεσις και
dem , ut generatio el corruptio (quanquam le po- φθορά. Μεταβολαι δε μάλλον αύται , κινήσεις δε λέ .
ljus bulationes sunt et molus abusive dicuntur ; γονται καταχρηστικώς εν τω ποσο δε, και το
sed in quanto el quali et ubi , proprie motus in- ποιώ, και το πού, κυρίως κινήσεις ευρίσκονται εν
veniuntur ). In quanto incrementum ; in quali , al . το ποσό μεν αύξησις και μείωσις · εν τω ποιώ
leratio ; in ubi denique, inulalio secundum locum , δε αλλοίωσις · εν τω που δε ή κατά τόπον μεταβο .
quæ latio vocalur. λή, ήτις καλείται φορά.
17. Dividitur aulem bæc et in circularem mo- ιζ' . Διαιρείται δ' αύτη είς τε την κύκλω κίνησιν,
lum , quem circulationem vocamus, et in molum ήν καλούμεν περιφοράν, και εις την επ' ευθείας. Της
secundum reclam lineam . Molus autem ejus qui επ' ευθείας δε κινήσεως διαφοραί εισιν έξ · η επί το
est secundum rectain lineam , sex sunt differentiæ : άνω, ή επί το κάτω, ή επί το έσω, τουτέστι το έμ
qui sursum est, qui deorsum est ; qui ad intra , προσθεν, ή επί το έξω, τουτέστι το όπισθεν, ή επί
 837 EPITOME LOGICA .
τα δεξιά και η επί τα αριστερά. Το γαρ επί το μέσον A hoc est, in anteriorem partens est , et qui ad extra
και επί το κάτω κινείσθαι κατά τον κόσμον ταυτόν
εστιν. "Οθεν μετά της περιφοράς επτά τοπικαι κι
νήσεις εισίν.
ιη'. 'Επεί τοίνυν το μεταβάλλον ή καθ ' εαυτό με-
ταβάλλει, ή κατά τι των εν αυτώ ή περί αυτό • ει
μεν καθ' εαυτό μεταβάλλει, ποιεί γένεσιν και φθο-
ράν : ει δε κατά τι των εν αυτώ, ει μεν κατά το
ποσόν , ποιεί αύξησιν και μείωσιν · ει δε κατά το
τoιόν, ποιεί αλλοίωσιν » κατά δε το περί αυτό μετα-
βάλλον ποιεί την κατά τόπον μεταβολήν. Ο γάρ τό-
πος ούτ ' αυτό έστε το κινούμενον, ούτε τι των εν
αυτώ ' αλλά τους κινουμένοις παρέπεται , και περί
τα κινούμενα έστιν .
enim neque ipsum est quod movelur, neque aliquid eorum quæ sunt in ipso ; sed ea
lur subsequilill, el circa ea que moventur, est.
ιθ'. 'Ενταύθα δε κίνησιν λέγομεν ου την νοεράν,
ου την ψυχικήν αυτοκίνητον , αλλά την φυσικής και
σωματικήν , ήτις λέγεται κυρίως μεταβολή.
κ '. Επει δε την γένεσιν και φθοράν μεταβολές
είναι μάλλον, αλλ' ου κινήσεις φθάσαντες είπομεν ·
ου χρή άγνοείν, ότι το κινούμενον , ενεργεία ον και
υπομένον, ούτω κινείται και το δε μή όν ενεργεία, μηδ'
υπομένον ουδέ κινείται. Επει γούν η γένεσις εκ
του μη όντος εστίν εις το είναι μεταβολή , διά τούτο
κίνησις ουκ έστι. Το γαρ μή όν ου κινείται . Πάλιν
έπει η φθορά εκ του όντος εστίν εις το μή είναι
μεταβολή , διά τούτο κίνησις ουκ έστι • μή γάρ υπο- C non maneat, sed a propria natura excidal et dis
μένον το όν κατά την τοιαύτην μεταβολήν, αλλά της
οικείας φύσεως εκπίπτουν και διαλυόμενον, πώς αν
κυρίως κινείσθαι λέγοιτο ;
κα'. Τήν δ' αλλοίωσιν τινες ουκ είδος είναι κινή-
σεως έφασαν , αλλά τους λοιπούς ταύτης συμπίπτειν
είδεσι . Τούτο δ ' ουκ έστι. Δυνατόν γάρ αλλοίωσιν
γίνεσθαι χωρίς άλλου τινός είδους κινήσεως . Το γάρ
κατά ταύος κινούμενον ουκ αναγκαίον ήδη και αύ-
ξε σθαι, ή μειούσθαι · ούτε δε το αυξόμενον ή μειού-
μενον οπωσουν ανάγκη και άλλοιούσθαι , το γάρ
τετράγωνον αύξεται μεν περιτεθέντος αυτό γνώμο.
νος , ούκ άλλοιούται δε ( μένει γάρ και αύθις τετρά-
γωνον), και του γνώμονος περιαιρεθέντος , μειούται
και μένει πάλιν τετράγωνον. Και ο οίνος αλλοιούται
μήτ ' αυξόμενος , μήτε μειούμενος. "Ωστε ή αλλοίω- D vinum alteratur ut nec augenfur nec innatur,
σις δύναται θεωρείσθαι καθ' εαυτήν, αμιγής ταις
άλλαις κινήσεσι.
κβ'. Πάση δε κινήσει και ήρε μια τις αντίκειται .
Τή απλώς κινήσει ή απλώς ήρεμία, είτουν ακινησία,
ή τε προ της κινήσεως , και η μετά την κίνησιν.
Τάχα δε και εν αυτή τη κινήσει.
κγ' . Επει γάρ πάσα κίνησις και μεταβολή έκ τινος
είς τι γίνεται, οίον επί γενέσεως , εκ των στοιχείων
είς το σύνθετον σωμα : επι δε της φθοράς , εκ του
σώματος αύθις εις τα στοιχεία • καπί μεν της αυξή-
σεως εκ τού έλαττονος εις το μείζον• επί δε της
μειώσεως έμπαλιν εκ του μείζονος εις το έλαττον :
επί δε της αλλοιώσεως εκ των αντικειμένων πο.οτή-
838
est, hoc est in posteriorem partem ; 192 quique
ad dextram et sinistram est . Nam ad medium et
deorsim moveri , secundum mundum idem est .
Unde cum circulatione septem locales molus
suni.
18. Quoniam igitur quod mulalır, aut quoad
seipsum mutatur, aut quoad aliquid eorum quae in
ips0 sunt , aut quoad aliquid eorum quae sunt circa
ipsuin : si quidem quod seipsum mutalor, gene
rationem efficit el corruprionem ; sin vero quoad
aliquid eorum quæ sunt in ipso, cum quidem se
cundum quantum , incrementimit dlecrementuin
eſlicit ; cum aulem secundum qualı, alterationen
constituit ; sin denique mutatur: quoal aliquid
B circa ipsum , mutationem in loco ellicit. Locus
quie novel) -
19. Molum autem hic dicimus non intellectua
lem , non anuræ illum quo scimus etiam raliona .
lem animam a seipsa moveri posse, sed naiuralem
el corporeum qui proprie mulalio dicirur.
20. Quoniam autem gencrationem el corruptio
nem mutationes potius csse el non moliones, jam
anle diximus ; ignorandının han est , id 193
quod movelur, cum actu sil el permaneal, mo
veri ; quod alitem non sit aclu neque permaneai ,
ne moveri quidem . Quoniam igitur generatio ex
non enle ad esse est biulatio , propterea mollis
non est. Cum enim ens in ejusmodi mutatione
Sultatur , quoi.olo proprio roveri licela ?
21. Cæterum aliqui alterationem non esse spe
ciem motus dixerunt, sed cum reliquis hujus spe .
ciebus coincidere . Quod non est. Fieri enim polesi ,
ut liat alteralio scorsim ab alia aliqua molus spe
cie. Quod enim secundum passionem , non necesse
est jain etiam augeri et minui. Neque vero etiam
quod augetur: el minuitur quoquoiodo necesse est
etiam alterari. Quadralum enius augetur quidem
circusposito ei gnonone , non alteralis tamen .
Manet enim adhuc etiam quadralum . El gnomone
ablato minuitur el manet iterum quadratum ; el
Quare alteratio per seipsam considerari potest , ut
aliis moribus impermista sil.
22. Omini autem molui etiam quies aliqua oppo .
niur ; 194 molui simpliciter quies simpliciler
sive iiamobilitas, el quæ anlemolum el qua: post mo .
lum est ; forle aulem etiam ea quæ est in ipso molil,
23. Quoniam igitur omnis motus el muralio er
aliquo fit in aliquid ; velut in generatione ex ele
mentis in corpus compositum ; in corruptione ex
corpore iterum in elementa ; et in incremento
quidein ex minori ad majus ; in decremenlo vero
ex majori ad minus ; in alteratione porro ex oppo.
silis qualitatibus in oppositas qualitales, ut ex ca
 NICEPHORI BLEMMID 810
8 "3
Iore in frigus et ex nigro in album : in mutatione Α των εις τας αντικειμένας, ως εκ θερμότητος εις
denique secundum locum ex oppositis locis in op- ψυχρότητα , κάκ μέλανος , εις λευκόν επί δε
posita , hoc est, ex co qui sursum est , deorsum ; κατά τόπον μεταβολής εκ των αντικειμένων,
el ex eo qui deorsiun est, sursum ; et in aliis sie εις τους αντικειμένους , ήγουν άνωθεν κάτω και ..α
militer se res babel, τωθεν άνω κάπι των άλλων ομοίως .
24. Hæc quoniam ita se habent, quatenus qui κδ'. 'Επεί ταύθ' ούτως έχει, καθο μεν έκ τινος ή
lem_mous ex aliquo est, quieti antecedenti dice- κίνησις τη προ αυτής ηρεμία λέγοιτ' αν αντικείσθαι:
lur opponi ; quatenus autem est in aliquid , quieti καθο δε είς τι, τη μετ ' αυτήν· καθδ δ' ουκ άχρόνως
consequenti ; quatenus denique non perficitur sine επιτελείται, αλλά και η δοκούσα άθρουστάτη μετα
leimpore, sed etiam que videtur confectissima ( ma- βολή, ώς ή πήξις του γάλακτος, εν χρόνο γίνεται :
ximeque subitanea ) mutatio et concretio lactis in κατά τούτο συνεπομένην έχει τάχα και ηρεμίαν νο
lempore fit : secundum hoc habet forte etiam con- ουμένην τινά εξ υφέσεως εις επίτασιν προοδεύουσα ,
sequentem el intelligibilem aliquam quietem , dum κάκ του ήττον εις το μάλλον φερομένη , μέχρις αν
195 ex remissione ad intentionem procedit, el ex φθάση τελέως αυτό δή το κατάντημα : κάν τε των
eo quod est nminus ad id quod magis est provellitur, η άκρων είη τούτο, κάν τε των μεταξύ . Έστι γάρ κάν
B
donec ipsum perfecle finem assequatur : sive is ex τοις μεταξύ και ύφεσις και επίτασις , και το ήττον
extremis sive ex intermediis ſueril. Est enim και το μάλλον. Και άκρα μεν, οίον το θερμόν και
etiam in intermediis et remissio et intentio , et mi- το ψυχρόν : το μεν ως καίον, το δε ως νεκρούν :
nus et magis. Et extrema quiile sunt , veluti cali- μεταξύ δε τούτων υφέσεις ουκ ολίγαι και επιτάσεις .
dunm et frigidum ; illud quidem uι adurens , hoc Τη μεν ούν απλώς κινήσει ή απλώς ήρεμία αντίκει
ται
autem ut enecans. Al inter bpc non paucæ remis
siones el intentiones sunt. Ergo molui simpliciter,
simpliciter quies opponitur.
25. At singularibus motibus singulares molus κε'. Ταις δε καθέκαστα κινήσεσιν αι καθέκαστα
et singulares quietes convenienter opponuntur. κινήσεις , και αι καθέκαστα ήρεμίαι καταλλήλως αν
τίκεινται .
26. Generationi quidem ut generationi corru- κς'. Τη γενέσει , ώς μέν γενέσει, ή φθορά ως δε
plio, ut motui autem , quies secundum illum : incre- κινήσει , και κατ ' αυτήν ηρεμία • τή αυξήσει η μείω
miento decremenlum ; et secundum dccrementum σις, και η κατ’ αύξησιν ηρεμία. Ουδε γάρ εις άπει
quies (neque enim in infinitum augetur quod auge- c ρον αύξεται το αυξόμενον, ή το μειούμενον μειούται
lur , aut semper minuitur quod minuitur ); mula- αεί • τη κατά τόπον μεταβολή , ώς μεν κινήσει, ή
lioni secundum locum , ut molui quidem , quies κατά τόπον ηρεμία ώς δε κατά τόπον μεταβολή , η
secunduni locum ; at ut mulationi secundum lo- εις τον αντικείμενον τόπον μεταβολή : οίον , τη επί
cu mulatio in contrarium locum , velut ei quæ τα κάτω και επί τα άνω και τη επί τα άνω η επί
est in inferiora 196 illa quæ est au superiora ; τα κάτω» τη εις δεξιά ή εις αριστερά, και τη εις
ei quæ est ad dextrain illa quæ est ad sinistram ; αριστερά ή εις δεξιά • τή επί τα έσω, τουτέστι τα
ei quæ est ad interiora , hoc est ad anterio- έμπροσθεν , ή επί τα έξω, τα όπισθεν · και ανάπα
ra , illa quæ est ad exteriora, hoc est posteriora , λιν. Μόνη δε τη ουρανίω κινήσει ουκ έστιν εναντία
et e contra . Soli autem cælesti molui non est τις κίνησις , ει μή τις τας εξ ανατολών εις δυσμάς,
contrarius aliquis motus, nisi quis eas quæ sunt ab και πάλιν εκ δυσμών εις ανατολάς περιόδους της
ortibus in occasus et iterum ab occasibus in ortus σφαίρας εναντίας είναι κινήσεις βιάσοιτο. Και αλ
periodos sphäræ , contrarios esse molus evincere λοίωσις δε, ως μέν μεταβολή κατά το ποιόν, έναν
voluerit. Et alteratio vero ul mubalio secundum τίαν έξει την εις τουναντίον του ποιου μεταβολής :
quale contrariam habebit mutationem , quæ est ως η λεύκανσις την μέλανσιν και η ψύξις την θέρ
in qualis contrarium, ut dealbatio denigrationem Ρ μανσιν ως κίνησις δε προς την κατά το ποιόν ήρε
el frigefactio calefactionem ; ut motus autem quieti μίαν εναντιωθήσεται.
secundum quale contrariabitur.
27. De motu autem et de quiele posterioris li- κζ'. Περί κινήσεως δε και ηρεμίας εξεταστικώτε
bri secundo el quinto capitibus accuralius comme- ρον εν τώ δευτέρω βιβλία κατά το τέταρτον κεφά .
morabitur. λαιον, και γε το πέμπτον υπομνησθήσεται .
Σχήμα κεφαλ. κα', περί ποιου • εν ώ και περί κινήσεως .
στιγμή ,
" Αποσα νυν ,,
{ μονάς .
σώμα,
επιφάνεια,
το μεν συνεχές ό εστι γραμμή ,
Του ποσού τόπος ,
μέγεθος χρόνος .
το δε διωρισμένον, ό εστι αριθμός ,
τολήθος { λόγος .
 ott
EPITOME LOGICA.
812
σώμα ,
τα μεν έχει θέσιν των επιφάνεια,
* Των ποσών μορίων, { γραμμή ,
τόπος :

τα δ' ουκ έχει θέσιν αριθμός ,

λόγος ,
μορίων
{ χρόνος .
γένεσις,
φθορά ,
" Η κίνησις αύξησις ,
μείωσις ,
αλλοίωσις ,
κατά τόπον μεταβολή .

εν ουσία εκ του μη όντος εις το είναι γένεσις,

εκ του όντος εις το μή είναι φθορά .
έν ποσό αύξησις ,
μείωσις.
εν ποιό αλλοίωσις .
Ι . κινησις
η επί το άνω,
επι το κάτω ,
επί τα δεξιά,
επ ' ευθείας επί τα αριστερά ,
εν τω που, ή κατά τόπον επί το έμπροσθεν, ό έστιν
μεταβολή, ήτις καλεί έσω ,
ται φορά , επί το όπισθεν , ό εστιν
έξω,
κύκλο ήτις εστί περιφορά .
η κατά εαυτό μεταβάλλει και γένεσιν,
και ποιεί
φθοράν.
Το μεταβάλλον ή κατά ποσόν , και ποιεί αύξησιν,
ή κατά τι των εν αυτώ
{
μείωσιν.
ή κατά ποιον και ποιεί αλλοίωσιν
ή περί αυτό , και ποιεί την κατά τόπον μεταβολήν .

Cubula capitis 21 , de quanio , ubi eliam de motů .

kuantitatis expertia punclum ,
nunc ,
( sunt) unitas.

corpus,
continuum quod est • superficies,
97 Quantum aliud magnitudo (ut ) Jinra,
Τοε 1S ,
(est )
lew.pus.
discretum quod est
numerus ,
multitudo ( ut)
Oratio .

alia habent positionem ) corp

superfic
us, ies,
partium ( lt ) linea ,
uantorum
locus.

alia non habent posi numerus,

Lionem partium ( 111 ) oratio ,
tempus .

TROL GR . CXLII .
27
 43 NICEPHORI BLEMMID.E 811

in substantia (11) er non ente in esse, generatio,

ex ente in non esse, corruptio.
incrementum ,
in quanto (ut) decrementum ,
in quali, alteratio .
198 Molus considera ad superum ,
tur vel
ad inferum ,
ad dextrum ,
secundum rectam li- ad sinistrum ,
in ubi (ul) mulalio se lieani , quæ est vel ad anterius quod est in
cundin locum quæ tra ,
latio vocatur (esique ad posterius quod est
exira .
vel)
circularem , quæ est circunilatio.
generatio,
corruptio ,
199 Motus (species nu incrementum ,
meranlur sex) decrementum ,
alteratio ,
mulatio secundum locum .
aut secundum se mu
talur (et facil) { generationem et
corruptionem . 1
au cundum quantum incrementuin ,
Quod mutalur
secundum
autevrum aliquidin
quæ sunt
et facit { decrementuin .
ipso (et lum )
aut secundum quale, et facit alterationem .
aut secundum aliquid eorum quæ sunt circa ipsum , et facit mutationem
secundum locum .

SYNOPSIS CAPITIS XXII .

QUOD EST DE QUALI ET QUALITATE .

1. Qualitatem describit. 2. Qualis homonymiam explicat . 3. Qualitatem in quatuor sive genera
sive species dividit. — 4. Dispositionis homonymiam exponit. – 5. Habitus et dispositionis differen-.
liam explicat, et alterum per alterum describil . - 6. Habilum definil el dividil . - 7. Dispositionen
definit. -- 8. Secundum speciem qualitatis potentiam et impotentiam aggreditur. - 200 9. Per oc
cupationem ostendit, quam polentiam hominis hic intelligat, el cum potentiæ tum impotentiæ exempla
proponil . – 10. Tertiam speciem qualitatis assumit, et differentiam passibilis qualitatis passionisque
duplicem vel etiam Iriplicem proponit. 11. Viramque dividit a subjectis . - 12. Pussibilem quali
lalem in inanimalis subdividii ei facit triplicem . 13. Occispalio. – 14. Passibiles qualitates ani
malorum alterius a subjecto dividit in eas quæ sunt in anima el quæ sunt in corpore . - 15. Fussio
nes quid dicantur. 16. Dividit in eas quæ sunt inanimalorum ei animatorum : quarum has ulterius
subdividit in eas quæ sunt in anima et in eas quæ sunt in corpore . - 17. Occasione exemplorum gene
rationem naturalem palloris ex melu, el ruboris ex verecundia scile describit. – 18. Item ostendit iis
qui concipiuntur certos colores ex humorum el sanguinis missione qualibuscunque de causiɛ ingenerari,
id quod etiam exemplo mulieris innominalæ probal. 19. Inſerl pallorem ex melu el ruborem ex vere
cundia passiones esse. 201 20. Quariam peciem qualitniis adoritur, figuram el formam .
21. Figuræ el formæ differentiam indicat. - 22. figuram describit. - 23. Formam distinguit el esten
dil de utra hicsermosii. 24. Figuræ el formæ differentiam explicat. - 25. Rectiludinein el curvitalein
describir . 26. Asperum ei læve non qualitales, sed positiones esse pronuntiat, idque utriusque descri
prione probat. — 27. Rarum el densum distincte in elementis quidem qualitates essentiales el naturales,
in
in aliis autem corporibus positiones tantum esse affirmat et utrumque describit. 28. Qualia eliam
concreto describit. 29. Dividil quadrifariam . 30. Eorumdem propria seu adjacentia recensel.
31. Primum . 32. Secundum . - 33. Terlium . 34. Sicut quale simile et dissimile ; ita quanto
æquale et inæquale maxime iribui.

CAPUT XXII . Α. ΚΕΦΑΛ . ΚΒ'.

De quali el qualitale . Περί ποιού και ποιότητος..
1. Qualitas est , secundum quam aliqui dicuntur α'. Ποιότης εστί , καθ ' ήν ποιοί τινες ( είναι) λέγον
quales (esse). tal .

2. Dicitur autem quale quidem et ipsa qualitas ; β'. Ποιόν δε λέγεται μεν και αυτή η ποιότης. Λέ
sed el id quod qualitatem recipit , quale dicitur , γεται δε και το επιδεδεγμένον την ποιότητα , τουτέ
hoc est illud ipsum quod qualitate affectum est . στιν, αυτό το πεποιωμένον.
 EPITOME LOGICA.
85
γ '. Διαιρείται δε η ποιότης είς έξιν και διάθεσιν ' Α
εις δύναμιν και αδυναμίαν εις πάθος και παθητι-
κην ποιότητα και εις σχήμα και μορφήν .
δ'. "Εξεως μεν ούν και διαθέσεως όνομα κοινόν η
διάθεσις . Διαιρείται γάρ η διάθεσις είς τε τήν έξιν,
και την ομωνύμως το κοινό καλουμένην διάθε-
ε'. Α? και διαφέρουσιν αλλήλων , το την μεν, ήτοι
την έξιν πολυχρόνιον και δυσκίνητoν είναι, την δε,
την διάθεσιν, ολιγοχρόνιον και ευκίνητον · η μεν γάρ
διάθεσις οίον έξις εστίν απαγής ή δ' έξις πεπη-
γυία διάθεσις , και δυσμόχλευτος
ς. "Εξις τοιγαρούν εστι ποιότης δυσαπάλλακτος, B
τελειωτική μεν, ώς επιστήμη και αρετή , και ασφα-
λής υγίεια• κακωτική δε , ώς και εκτικός πυρετός. jectum. Perficieus quidem, ut scientia et virtus et
Αυτίκα γάρ η επιστήμη ουκ άν αποβληθείη χωρίς constans sanilas, depravans aulem , ut febris be
μεγάλης μεταβολής , είθ ' υπό νόσου γεγονυίας , είθ'
υπό συνεχούς ραθυμίας , είθ ' υπό τινος άλλου τοιού-
του αιτίου. Τον αυτόν τρόπον και αρετή, σωφροσύνη,
δικαιοσύνη , και άλλη πάσα, ουκ έστιν ευαπόβλητος ,
ουδ' ευκίνητος. Ωσαύτως και η μόνιμος υγίεια και
και πολλά χρόνια οιονεί πεφυσιωμένη νόσος.
8 :6
3. Qualitas vero dividitur in Italitum et disposi
tionem, in potentiam etimpotentiam, in passionen
et passibilem qualitatem , et in figuram ac formam .
4. Dispositio proin quidem habitus et disposi
lionis commune nomen est . Dividitur enim dispo .
silio et in habilum el in dispositionem quit æqui
voce cum communi dispositio vocalur.
202 5. Quæ etiam a se invicem differunt, quod
ille quidem , sive babitus diuturnus sit el dilli
culter amoveri possit ; hæc autem sive dispositio ,
exigui sil temporis et facile anioveri possit . Dispo
sitio enim quidein est habitus velut habillis est
non firmus habitus ; habitus vero, est dispositio
lirmala el quæ difficulter extrudi queal .
6. Habilus proinde qualitas est, quæ difficulterim
mutari potest , perficiens aut etiam depravans sub
clica . Neque enim scientia slalim abjici potest sine
magna mulalione , sive a morbo orla ſueril, sive a
continua ignavia, sive ab alia aliqua causa ejus
cemogli. Eumdem ad modum etiam virlus , lempe
ramtia , justitia, el quævis alia , non potest facile
alijici aut removeri. Itidem et stabilis sanitas et
morbus, qui longo tempore veluti naluralis lacliis
est .

ζ' . Διάθεσις δε έστιν ή εις έξιν έδός , ή και διά το 7. Dispositio autem esi via ad babilum , quae
μήπω στάσιν εσχηκέναι των ευκινήτων έστι και των etiam proplerea quod stalum non adepła sit , earuin
ευμεταβλήτων» ώς ή επίκτητος θέρμη και ψύξις, est ex numero quæ facile moveri et mulari pog
και η αβέβαιος υγεία και η νόσος. C sunt : ut acquisitus calor et frigus, el intima
valetudo norbusque.
η '. " Ετερον είδος ποιότητος , δύναμις και αδυνα- 203 8. Alia species qualitatis (est) potentia et
μία . impotentia.
6'. Δύναμιν δέ γε φαμεν ου την κοινήν επιτηδειό- 9. Potentiam autem diciinus ulijue non comm ! -
τητα , καθ' ήν προς πάσας τας τέχνας δύναμιν έχειν ncm aptiuudinem , qua ad omnes artes poleiliam
πάντες άνθρωποι λέγονται φυσικής, αλλά την ιδίως naturalem habere omnes homines dicuntur ; sed
προσούσαν ευφυίαν εκάστω τινί πρός τόδε τι• ήτις eam naturæ bonitatem (el indolem ) quæ proprie
ευφυΐα και αυτή φυσικώς προσείναι λέγεται . Και singulis ad boc aliquid adest, quæ naturæ bouila3
ή κράσις γάρ φύσις ονομάζεται μερική. Κατά την (et indolcs ) etiam ipsa naturaliler adesse dicitur.
τοιαύτην δύναμιν την επί μέρους λέγομέν τινας Nam el ipsum temperamentum particularis natura
πυκτικούς, η δρομικούς , ή υγιεινούς, η νοσώδεις : appellatur. Secundum ejusmodi particularem po
τώ τους μεν έχειν άφορμάς φυσικάς εις το καλώς lentiam dicimus aliquos pugilares ( seu aplos ad
εξασκήσαι την πυκτικήν , τους δε πάλιν την δρομι- pugilalum) aut cursores ( seu aplos ad currendum)
κήν · και τους μεν κεκτήσθαι δύναμιν φυσικήν, εις D
aut valentes (seu salubri corpore) , aut valetudina
το μη πάσχειν ραδίως υπό των τυχόντων και παρα- rios ; propierea quod alii quidem naluralia ha .
βλάπτεσθαι ' τους δε της τοιαύτης εστερήσθαι δυνά- beant subsidia ad bene exercendam pugilatoriam
μεως. Ούτω λέγεται και το σκληρόν, και το μαλα- (artem ), alii vero ad cursoriain , quodque alii na :
χόν • το μεν δύναμιν έχειν του μή τέμνεσθαι ραδίως : Turalem habeant potepliam , ut non facile patiantur
το δε μαλακών προς τούτο αδυνατείν. aut lædantur a quibuslibet, alii autoin ejusmodi
potentia privati sint. Ita etiam durum et molle dicitur, illud idem potentiam batere lit Οι

facile secelur ; hoc alitem , molle (nimirum ) ad id impotentia labora : e.

ι' . Τρίτον είδος ποιότητος, παθητική ποιότης και 10. Tertia species qualitatis (est) passibilis ( seit
πάθος, ά και διαφέρουσιν αλλήλων : τω την μεν passiva 204 vel polius passilica, si i13 dicere li
παθητικής ποιότητα συνεζευγμένην είναι πάθει τινι, cerel) quaiitas et passio , que eliam a se invice:n
το δε πάθος οδόν είναι προς την τοιαύτην ποιό- differunt in eo , quod passibilis qualitas conjuncha
τητα και την μεν εν τώ γεγονέναι το είναι έχειν, est passioni alicui ; passio autem via est aid eju .
το δ' εν τω γίνεσθαι . Η μεν ούν παθητική ποιότης modi qualitatem el quoli hec quidem in eo quod
εξει αναλογεί, διαθέσει δέ γε το πάθος . tacia sil ; illa in eo quod lat, esse habet. Passi
bilis proinde qualitas habilui ; al vero disposizioni passio proportione respondei.
 847 NICEPHORI BLEJMID.E 848
11. Sperianlur autem ambo non tantilin in ani- A ια'. Θεωρούνται δ' άμφω, μή μόνον εν εμψύχοις ,
malis 111 habilus et dispositio, sed etiani in ina . ώσπερ ή έξις και η διάθεσις , αλλά και εν αψύχοις .
nimalis .
12. Proin passibilis quidem qualitas in inani- 13'. Ή μεν ούν εν αψύχοις παθητική ποιότης υπάρ
matis triplex est. Aut enim a passione non est χειτριττή." Η γάρ από πάθους μεν ουκ εγένετο, πά
orta quidem , passionem autem infert nobis ; ut θος δ' ημίν εμποιεί· ώς ή του πυρός θερμότης: αύτη
calor ignis . Hic enim ab aliqua passione non est γάρ από τινος ουκ εγένετο πάθους : επεί φυσικώς
orius, quandoquidem naturaliter el essentialiter και ουσιωδώς ένεστι τα πυρί φέρει δ' ημίν πάθος
igni inest ; nobis tamen passionem affert, calorem . την θέρμανσιν · ή και από πάθους γέγονε, και πά
Aut etiain a passione est orla el passionis causa Οους αιτία γίνεται • καθάπερ ή του ζωμού ηδύτης :
fil, quemadinodum juris esculenti suavitas. llæc αύτη γάρ και από πάθους της καρυκείας εγένετο ,
cnia el a passione condimenti orta est , et gustum και την γεύσιν ηδύνει μετεχομένη • η γέγονε μεν
dum ejus fit particeps suavitale alicil. Aut orta από πάθους, ου μεταδίδωσι δε του πάθους ημίν
quidem est a passione, passionem autem nobis non ώς έχει τα χρώματα . Και γαρ εκ πάθους γεγονότα,
communicat . Quemadmodum colores se habent . , της κράσεως, ου συγχρωματίζει εαυτοίς και
Cum cnim ex passione contemperatione 205 videos.
licet facti sint , non una secum eliam nos colorant
13. Etsi vero album dicitur disgregare el dillun- ιγ . Ει δε το λευκόν λέγεται διακρίνειν και διαχέειν
dere visum : nigrum congregare et colligere : non την όψιν, συγκρίνειν δε και συνάγειν το μέλαν :
tamen passionem faciunt denominativam . Album αλλ ' ου ποιούσι πάθος παρώνυμον · ου λευκαίνει το
το πυρ θερ
non dealbat; nigrum non denigrat: quemadmo- λευκόν, ου μελαίνει το μέλαν ' καθά θερμών
dum ignis caleſacit et mel dulcal seu dulcedine υπάρ
μαίνει, και το μέλι γλυκαίνει το μεν
afficit ; cum ille quidem calidus, hoc vero dulce χον , το δε γλυκύ . Ούτω μεν ούν εν αψύχοις αι
sit. Sic igitur in inanimalis qualitates passibiles παθητικαι θεωρούνται ποιότητες.
spectantur.
14. In animalis aulem , aut secundum animam , ιδ'. 'Εν δε τοις εμψύχοις ή κατά ψυχήν ή κατά
aut secundum corpus animadvertuntur. Secun σώμα γινώσκονται . Κατά σωμα μεν, ώς ή φυσικώς
dum corpus, ut nigredo quæ naturaliter adest προσούσα μελανία τοίς Αιθίοψι και τοις κόραξι • και
Ειλhiopibus et corvis (nam et haec quoque ex aliqua αύτη γάρ εκ ποιάς κράσεως γέγονε των χυμών,
humorum teniperatione facta est ; quemadmo- C ώσπερ και η εκ γενετής ωχρότης και ερυθρότης :
dum el congenitus pallor et rubedo, secundum , καθ' ας ώχρίαι και ερυθρίαι κέκληνται τινες ή και
que aliqui et pallidi et ruſli vocati simt), aut όσαι δια νόσον μακράν, η συνέχειαν καύματος , ώχρό
eliam illi pallores el nigredines , quæ propter lon- τητες και μελανότητες παραμόνιμοι και δυσκίνητου
gum morbum ), aut continuitatem adustionis per- γίνονται . Παθητικαι δε κατά ψυχήν ποιότητες, ώς ή
manentes et difficulter mobiles funt. Passibiles μανία και η οργή , και όσαι άλλαι εκστάσεις μη
autem secundum animain qualitates sunt, ut insa- φυτικώς, αλλ' από τινων συμπτωμάτων γεγένηται
nia el iracundia el quæcunque aliæ commotiones δυσαπάλλακτοι ούσαι , ή και όλως ακίνητος.
mentis non naturaliter sed a quibusdam casibus ortie sunt, cum difficulter mulari possint, vel
etiam prorsus dimoveri nequeant .
206 15. Passiones autem dicuntur, quæcun- ιε'. Πάθη δε λέγονται , οπόσα βαδίως τε διαλύον
que et facile dissolvuntur et cito mulantur, ται και ταχύ μεταβάλλουσι .
16. Li ut in inanimatis quidem adventilius in ις'. Και ως μεν εν αψύχοις η εν ύδατι επίκτη
aqua calor, passio est : ut in animalis vero , se- τος θέρμη πάθος εστίν · ώς δ' εν εμψύχοις κατά μέν
lum animam quidem, ut ira fortuita, velut si Dψυχήν ή κατά τινα τύχην οργή · οίον είπερ τις ορ .
lis iralus fuerit propter aliquid eorum queipsi γισθείη, διά τι των αυτώ δοξάντων ατόπων παρο
a surda visa sunt incitatus. Etenim cito iterum ad ξυνθείς. Πάλιν γάρ ταχέως εις την προτέραν φθάνει
priorem se recipit slalui ; unde nec criam qui κατάστασιν . "Οθεν ουδ' οργίλος ο τοιούτος καλείται :
ejusmodi esl , iracundus vocalur, sed iratus αλλ' ότι οργίσθη λέγεται. Κατά σωμα δε πάθη λέ .
fuisse dicitur. At secundum corpus passiones γονται και τε διά φόβον ώχρίασις, και η δι' αιδώέρυ
dicuntur, et pallor ob melum et robur ob verecun- θρίασις.
diam .
17. Etenim pallor quidem ob metum fit sanguine ιζ'. Η μεν γάρ διά φόβον ώχρίασις γίνεται του
ad cor ut ad proprium suum recurrente principium αίματος επί την καρδίαν ως επί την οικείαν άρχήν
et non amplius apparente in superficie. Quod con- ανατρέχοντος, και μηκέτι τη επιφανεία διαφαινομέ
tingit eliam illis qui alias sanguine exhausti sunt. νου, όπερ συμβαίνει και τοις άλλως αίματος κεκε
Qui autem propter pudorem robur, oboritur san- νωμένοις · η δε δι' αισχύνην ερυθρίασις γίνεται του
guine a corde ad superficiem prodeunte el veluti αίματος από της καρδίας επί την επιφάνειαν προϊόν
obstruente (parti anima) principali , tenebrasque τος , και ώςπερ επιπροσθούντος τώ ηγεμονικιό , και
 849 EPITOME LOGICA ..
επισκοτούντος το υπελθόντι κατά την διάνοιαν Α ofundente subingresse secundum mentem turpiti
αισχρό δι' αιδώ .
ιη'. Φασί γούν ότι και κισσουμένους είπερ αι τοιαύ-
ται γένοιντο συνδρομαι , δι' αιτίας οποίας δή τινας,
τοιαύτα φυσικά γίνεσθαι χρώματα . Και τις γυνή
λέγεται το καιρό της συλλήψεως Αιθίοπα φαντα-
σθείσα (και) μήτ' Αιθίοψ ούσα , μήτ' Αιθίοπι συγγι-
νομένη , τεκείν Αιθίοπα .
ι0 ' . Τοίνυν και διά φόβον ωχρίασις , και η δι' αιδώ
ερυθρίασις, πάθη λέγονται διά το ευκίνητόν τε και
εύαπόβλητον . Διδ ουδε εξ αυτών παρωνύμως ωχρίας
ή ερυθρίας καλούσε τους πάσχοντας .
κ ' . Τέταρτον είδος ποιότητος , σχήμα και η περί
έκαστον ενυπάρχουσα μορφή , έτι δε προς τούτοις * unicuique rei inest forma . Insuper ad Itec reeti
ευθύτης και καμπυλότης , και τα τούτοις όμοια • οία
τα κωνοειδή και ελικοειδή και φακοειδή . Ταύτα γάρ
πάντα το τετάρτη της ποιότητος είδει συνάγονται .
κα'. Σχήμα δε και μορφή διαλλάττουσι .
κβ'. Και σχήμα μέν έστι το υπό τινος ή τινων
όρων περιεχόμενον . Ληπτέον και τούτο, κατά την
ποιάν της επιφανείας αποπεράτωσιν .
κγ'. Ή δε μορφή διχως λέγεται : μορφή γάρ έστι
και το ειδικώτατον είδος, περί ου νυν ούκ έστιν ο
λόγος, Μορφή λέγεται και το περί την επιφάνειας
επιφαινόμενον ποιον τύπωμα, τουτέστιν η ιδέα και
ο χαρακτήρ' καθο καλά τινα και εύμορφα λέγομεν,
ή δυσειδή και δύσμορφα περί τούτου νυν και λο . Ο
γος .
κδ'. Επί μεν ούν των φυσικών τάττουσι το σχή
μα και την μορφήν, το σχήμα δε μόνον επί των
μαθηματικών, τριγώνου , τετραγώνου , και των λοι
πών.
κε'. Ευθύτης δε λέγεται η ορθότης , και καμπυ-
λότης ή στρεβλότης : αφ' ών ευθεία λέγεται και
καμπύλη γραμμή .
κς'. Το τραχύ και το λείον έφασάν τινες ποιότη-
τας είναι θέσεις δε μάλλον δοκούσιν, ουχί ποιότη-
τες. Λείον μεν γάρ έστιν , ού τα μόρια επ' ευθείας
επίσης κείται • ως επί των αποτεταμένων μαρμά-
ρων. Τραχύ δε ου μή επίσης κείται , αλλά τα μεν
υπερέχει, τα δ' ελλείπει» ως επί του πρίονος.
κζ'. Το μανόν δε και το πυκνον επί μέν των στοι-
χείων θεωρούμενα ποιότητές εισιν ουσιώδεις και
φυσικαί • του γάρ αέρος και του πυρός ή μανότης
όλη δι' όλων αυτών διακεχώρηκεν ουσιωδώς τε και
φυσικώς • ώσπερ και η πυκνότης του ύδατος και της
γης • επί δε των άλλων σωμάτων θέσεις υπάρχουσα
το μανόν τε και το πυκνόν. Και πυκνον μέν έστιν ,
ου τα μόρια σύνεγγυς κείται μη δυναμένου παρεμ-
τίπτειν μεταξύ τούτων ετέρου σώματος ως έχει
χαλκός τε και σίδηρος. Μανόν δε το οίον μή εν ον,
αλλ' έχoν απ' αλλήλων διεστηκότα τα μόρια, και
προς υποδοχήν ετέρου σώματος επιτήδεια » καθάπερ
850
dini propter verecundiain .
18. Aiunt igitur et iis qui concipiuntur , si tales
qualibuscunque de causis concursiones (humorum )
eveniant, 207 ejusmodi colores naturales evadere.
El mulier quædam cum tempore conceptionis
Ætbiopem imaginata fuisset et neque Æthiops esset
neque cum Ælliope commiscerelur, Æthiopem pe
perisse dicitur.
19. Ergo pallor ob meluni et rubor ob verecun
diam , propterea quod facile el amoventur et facile
abjiciuntur, passiones dicuntur. Qua de catisa le ::
ex illis pallidos aut ruffos denominative vocant, eos
qui patiuntiur.
20. Quarta species qualitatis est figura , et que
ludo et curvitas, el quæ sunt similia ; ul que lur
binis et helicis, et lentis figuram babent. lec
enim omnia ad quartam speciem qualitatis colli
giatr.
21. Differunt autem ligura el forma.
22. El ligura quidem est, quæ ab aliquo aut ab
aliquibus teriis continetur. Accipiendum autem
hoc est secundum ceriam aliquam superficiei de
terminationem .
23. A! forma dupliciter dicitur. Forma enim est
el species specialissima,
forma eliam dequalis
qua aliqua
nunc non est
sermo. Dicitur que circa
superficiem conspicitur, impressio : idea nimirum
el 208 character : qualenuis aliqua pulchra el for
mosa , aut turpia et deformia dicimus. De bac nunc .
seruio CSI .
24. Usurpant aulem figurami et formam in phy ...
sicis ; figuram in mathematicis tantum ; triangulo,
quadrangulo et reliquis.
25. Ipsaque directio, rectiludo ; obliquitas , serta
lorsio, curvilas dicitur ; a quibus recia el curva
linca dicitur .
26. Asperuin el læve dixerunt aliqui esse quali..
tates. Sed magis videntur positiones, non quali
tales esse . Lave enim est cujus partes secundum
rectam lineam æqualiter silæ sunt, ut in expor- .
rectis (seu politis) marmoribus (videre est) . As
D perum vero est , cujus parles non æqualiter sila
sunt , sed aliæ quidem eminent, alive depressæ .
sunt : ut in serra .
* 27. At raruni et densum in elementis conside-.
rata essentiales el naturales qualitales sunt. Ele
nim aeris el ignis raritas lola per ipsa tola pene
travit essentialiter et naturaliter , quemadmodum
densilas per aquam et terram . In aliis autem cor
poribus cum rarum tum densum positiones sunt.
Et densum quidem est, cujus partes prosime invi
cem silæ sunt ul non possit inter cas intercidere,
corpus aliud, 209 quemadmodum se habet æs et
ſerrum . Rarum vero quod veluti non unum est,
scd partes a se invicem distantes cl ad susccpliva
nem alterius corporis aptas habet. Quemadmodum
851 NICEPHOROBLEMMIDE 832
se habet spongio el pumex . De qualitatibus igitur A έχει σπόγγος και κίσσηρις. Περί μεν ούν ποιοτήτων
hæc dicta sunt . τοσαύτα ειρήσθω .
28. ' Qualia autem sunt, quæ a qualitatibus de- κη'. Ποιά δε εστι τα από των ποιοτήτων παρωνύ
nominative, aut alio quocunque modo ab ipsis di- μως λεγόμενα , ή οπωσούν άλλως απ' αυτών.
cuntur .
29. Nam quatuor modis qualia sumuntur ; aut κθ'. Τετραχώς γαρ λαμβάνονται τα ποιά • η πα
denominative el hoc ut plurimum ; ut ab albedine ρωνύμως, και τούθ ' ως επί το πλείστον ώς από της
corpus album , et a dulceline , dulce : aut equi- λευκότητος το λευκόν σώμα, και από της γλυκύτη
voce, ut triangulum , quadrangulum , et quæ sunt τος το γλυκύ » ή ομωνύμως, ώς το τρίγωνον, το
hujusmodi ; et musica mulier ac grammatica (nam τετράγωνον, και τα τοιαύτα , και η μουσική γυνή
in his cum qualitatibus etiam qualia eodem nomine και η γραμματική και γάρ επί τούτων ταις ποιό
veniunt), aut diverso nomine ; quemadmodum vir- τησι ταυτωνυμούνται και τα ποιά • ή έτερωνύμως,
tule præditus vir bonus dicitur : aut sine nomine ; ώς και της αρετής μετέχων σπουδαίος λέγεται " ή
quemadmodum in srcunda qualitatis specie res ακατονομάστως, ως επί του δευτέρου της ποιότητος
aliquando sese babet, ea inquam quæ est secundum B είδους έχει ποτέ , του κατά δύναμιν και αδυναμίαν
polentiain et impotentiam . In hac enim specie non- φημι · επί τούτου γάρ του είδους ενίοτε μεν μόνον
nunquam quale lantuin nomen adeptum est ; ve- το ποιόν ονόματος έτυχεν ώς λέγομεν πυκτικόν τον
Inti dicimus pugilarem qui apte ad pugilatoriam επιτηδείως προς πυκτικήν διακείμενον, και γενέ
(ariem ) dispositus est et pugil fieri potest ; polen- σθαι πύκτην δυνάμενον · η δε δύναμις, ήγουν ή
lia aulem , nempe ipsa aplitudo 210 sine nomine επιτηδειότης, ανώνυμος έμεινε. Το γάρ όνομα κατ'
mansit. Etenim pugilatoria accepit sccundum ενέργειαν έσχεν η πυκτική, και οι κατά δύναμιν.
artum non secundum potentiam . Nonnunquam au- Ενίοτε δε και το ποιόν και η ποιότης ακατονόμα :
lem etiam quale et qualitas inde nominationis στα μεμενήκασιν · ώσπερ ο πρός γραμματικήν ευ
expertia nmanserunt : quemadmodum etiam is qui φυώς έχων, και η προς αυτήν την γραμματικήν
naturae liabet bonitatem ad grammaticam, et ipsa επιτηδειότης. Και τη γραμματική γάρ τέχνη το
ad grammaticam aplitudo. El grammaticæ enim όνομα προς της ενεργείας κεκληροδότηται.
etiam arti nomen ab aclu assignatum est .
30. Adest quali et maxime convenienter seu λ' . Πρόθεστι το ποιώ και μάλιστα συγγενώς το
proprie contrarietatem suscipere. Narm et in aliis C εναντίωσιν επιδέχεσθαι. Κάν ταις ολλαις γάρ κατη
prædicamentis contraria secundum quale, quod in γορίαις ταναντία κατά το εν εκάστη ποιόν έγγίνε -
quovis est inesse videntur. Verumtamen ne omni σθαι δοκεί : πλήν ουδε το ποιώ παντί τουναντίον
quidem quali contrarium est consequens. Figuris ακολουθεί. Τούς σχήμασι γάρ τοις ευθυγράμμους
enim rectilineis el circularibus nihil est contra και κυκλικοίς εναντίον ουδέν. 'Αλλ ' ουδε τω ερυθρό
rium . Sed neque rubro , fusco, ſavo el aliis coloribus και φαιά και ξανθώ και τους άλλους των χρωμάτων
mediis contrarietas aliqua (seu contrarium aliquod) μέσοις έναντιότης τις αντιτάττεται. Ει γάρ τα πλεϊ
objicitur. Si enim contraria sunt quæ plurimum στον άλλήλων διεστηκότα εναντία εισί • τοίς μέσοις
Jistant a se invirem ; jure mediis quæ plurimum a είκότως μη πλείστον των άκρων διεστηκόσιν έναν
se invicem non distani , contrarium nihil obsistet . τίoν ουδεν αντιστήσεται , πώς δε και πλείω εναντία
Quomodo aulem etiam plura uni contraria fue έσoιντο τώ ενί ;
rint ?
31. At vero magis el minus quali adest. Ubi λα' . Και το μάλλον δε και ήττον πρόσεστι τα
enim contrarielus est , ibi ctiain magis el minus ποιώ. "Ενθα γάρ εναντίωσις , εκεί και το μέλλον και
semper ſere in venitur. 211 Et siquidem in omni- ή τον ώς επί παν ευρίσκεται. Και είπερ εν πάσι
bus contrarijs spectelor intermedium , necessario D θεωρούτο τοίς εναντίοις το έμμεσον , εξ ανάγκης
etiam magis et minus spectabitur. Sin autem sit και το μάλλον και το ήττον θεωρηθήσεται . Ει δ'
alicubi, quod rariuscule fit, contrarietas imme. εστί που σπανιάκις εναντίωσις άμεσος , ώς ή του
diala , ut ea quæ est in simpliciter pari et impari, απλώς αρτίου και περιττού , το μάλλον και ήττον
illic magis at minus abesl. εκείθεν άπεστιν .
32. Maxime autem proprium est quali , simile λβ'. "Ιδιον δε μάλιστα το ποιώ το όμοιον ή ανό
aut dissimile. Similitudo autem est ejusdem spe- μοιον. 'Ομοιότης δε έστιν ή του αυτού είδους επεισ
cies scu formæ adventilia participatio . Unde colore οδιώδης μέθεξις. "Οθεν ομοίους χρόα τους έχοντας
similes dicimus qui eumdem colorem habent; si- το αυτό χρώμα φαμεν• ομοίους τε χαρακτήρα τους
miles charactere seu lineamentis , qui eamdem την αυτήν κεκτημένους ιδέαν .
ideam seu speciem oblineni.
33. Porro quemadmodum quali simile el dissi- γ'. " Ωσπερ το ποιώ το όμοιον ή ανόμοιον , ού
mile , sic el quanto a quale ac inæquale (convenil). τως και το ποσό το ίσον η άνισον. Και σώμα και
Nam et corpus æquale est corpori , : ll inequale : ίσον σώματι έστιν, ή μήν άνισου και άριθμός αριθ
el numerus numero æqualis au ima qualis; ei lu- γώ ίος η άνισος , και το ο ; τόπο , και χρόνος χρό
853 EPITOME LOGICA . 854

νη , και λόγος λόγω. Και επί των άλλων ώσαύτωςτων A cus Ioco ; et tempus tempori ; et oratio orationi .
κυρίως και μή κατά συμβεβηκός λεγομένων ποσών. Et eodem modo in aliis quæ proprie et non secun-
Ή γάρ πράξις τη πράξει ουκ αν λέγοιτο ίση ή άνι- dum accidens quanta dicuntur. Neque enim actio
σος · αλλ' ομοία μάλλον η ανομοία · και λευκό λευ- actioni æqualis dicetur, sed similis potius aut dis
κον όμοιον ή ανόμοιον. similis ,
λδ'. Λέγουσι δε την ποσότητα και τας άλλας κα- 34. Aiunt autem qualitatem et alia prædica
τηγορίας, πλήν της ουσίας, διαιρείσθαι εις τα εξ menta excepla substantia dividi in ea quæ sunt ex
αυτών , ώς τα αφ' ενός και προς εν, διά το μηδέ ipsis velut quæ ab uno el ad unum dicuntur , pro
κυρίως είναι γένη. Τα γάρ έχοντα τάξιν τι πρώτον plerea quod nec eliain 212 proprie genera sunt .
και το δεύτερον εν τοις απ' αυτών τo του γένους Quæ enim habent ordinem , quid primum vel quid
γνήσιον ου διασώζουσιν . secundum in his quæ ab ipsis dicuntur, illa ge
neris sinceritatem non relinent.

Σχήμα κεφαλ . κβ', περί ποιού και ποιότητος.

"Η ποιότης διαιρείται
Τα ποιά λαμβάνεται
είς έξιν , ως επιστήμη και αρετή και διάθεσιν, ώς ψύξιν και θέρμανσιν .
δύναμιν , ώς υγιεινών και σκληρόν και αδυναμίαν, ως νοσώδες και μαλακόν
πάθος, ώς ώχρίασις ή ερυθρίασις και παθητικής ποιότητα , ως γλυκύτης και
πικρότης .
σχήμα, ώς τρίγωνον, τετράγωνον και μορφήν, ως ευειδής και δυσειδής.
η παρωνύμως,
ομωνύμως, ώςώςτοαπό της γραμματικής
τρίγωνον γραμματικός:
και η μουσική γυνή
ή έτερωνύμως , ως εκ της αρετής ο σπουδαίος :
ή ακατονομάστως, ως επί του δευτέρου της ποιότητος είδους .

Tabula capitis 22, de quali el qualitale.

in habitum ; ut scientia et virtus : et dispositionem , ut frigus et calorem.
in potentiam , ut salubre et durum ; el impotentiam , ut valetudinarium el
molle .
Qualitas dividitur in passionem , ut pallor et robur ; ci passibilem qualitatem , ut dulcedo el
amaritudo,
in figuram , ut triangulum , quadrangulum ; et formam , ut formosus et de.
formis .

aul denomative, ut a grammatica grammaticus,

Qualia sulmuniur aut æquivoce, ut triangulum , et nulier musica,
aut diverso nomine, ut ex virtule vir bonus,
aut sine nomine, ut in secunda specie qualitatis.

213 SYNOPSIS CAPITIS XXIII ,

QUOD EST DE JIS QUÆ SUNT AD ALIQUID :

1. Relatorum definitionem proponil primo Platonicam . — 2. Deinde etiam Aristotelicam el perfectiorem .

- 3. Unum et idem et relatuin esse potest et non esse relatum , diverso considerationis modo. – 4. Mula
liplex et ut ab exemplis colligitur quintuplex relatio seu rela:orum conversio. – 5. Duo relatorum pro
pria recensel habere contrarium et magis minusque suscipere , quæ lamen haud omnibus conveniuni.
6. Exemplis declarat, in quibus lamen aliqua discrepantia occurrit. – 7. Æquale magis et minus non
convenit . - 8. Seil inæquale ut et dissimile ac simile magis et minus recipiuni. 9. Non tamen æqua.e
et inæquale , vel simile el dissimile sunt contraria . – 10. Occupatio quare inæquale recipiat magis et
minus cum videalur esse quantum . – 11. Occupatio , quare et quomodo unum el'idem ul virtus el scien
prædicamentis reponatur
lia in diversis . - 12. Terlium proprium relatorum proponit , converti nimirum
seu reciprocari muluo . 13. Regulam iradil de recte facienda redditione seu assignatione correlati; et
interim polestatem concedii si nomen proprium desit , 'nouum fingendi idque a primitivo deducendi .
14. Probat regulum quia ne quidem etiam in iis relatis quæ 214 omnium confessione convertuntur ,
vera sit conversio, si recta correlati redditio seu assignatio non fiai. – 15. Occupalio quare el quomodo
clavus el ala cum sint substantiæ pro relatis accipianiur. — 16. Declarat a pari, nempe a parıibus et lolo .
itemque a generibus et speciebus substantiarum. – 17. Quartum relatorum proprium explicat. - 18. Oc
cupatio quomodo el quatenus defuncli patris filius dicatur. — 19. Admonitio de vero sensu hujus pro
prii relaiorum,quod scilicet eis conveniatquoad oxtour , non quoadsubstantiam . -- 20. Exeniplo alio
relatorum secundum dici idem proprium declarat , ui scilicet constel proprium hoc convenire relatis non
tantum secundum esse , sed eliam secundum dici, adeoque omnibus relaiis convenire. — 21. Occupatio ,
quomodo scibilia el sensibilia priora sint scientia el sensu. - 22. Relala dividit respectu fundamentorum
suorum .
- 23. Alia divisione relata in decem ut appellat species dividit . - 24. Singulas species ordine
quo recensuit explicat .

ΚΕΦΑΛ . ΚΓ'. CAPUT XXIII,

Περί των πρός τι . De iis quæ sunt ad aliquid.
α ' . Προς τί εισιν , όσα αυτά άπερ έστιν ετέρων 1. Ad aliquid sunt, quae ea ipsa qua sunt, alio
855 NICEPHORI BLEMMIDE 85
rum esse , aut quoque alio modo ad alterum di- A είναι λέγεται ή οπωσούν άλλως προς έτερον. Εν
cuntur. Nam quæ ad aliquid sunt'in eo quod liabi. γάρ τώ σχέσεις είναι τα προς τι την ύπαρξιν έχoυσι .
tudines sunt exsistentiam habent.
2. Quapropler etiam secundum aliam descri- β'. Διό και καθ' ετέραν υπογραφήν πρός τι εισιν,
ptionem ad aliquid sunt , quibus esse idem est quod ούς το είναι ταυτόν εστι τα πρός τι πως έχειν.
ad aliquid quodamniodo se habere.
215 3. Cum quidem igitur aliquid quoad sei- γ'. "Όταν μεν ουν θεωρήται τι καθ' αυτό , πρός τι
psum consideralur, non est ad aliquid : cum vero ουκ έστιν · ηνίκα δε σχέσιν πρός έτερον σχή , τότε
Babiludine ad aliquid fueril præditum , tum sane δή πρός τι εστιν · οίον ο Σωκράτης, καθο μεν άν .
est ad aliquid . Veluti Socrates , [ uatenus quidem θρωπος, ή φιλόσοφος, ή τι τοιούτον , καθ' αυτό λέ
homo aut philosophus aut tale quid est per se di- γεται και ουδ' όλως προς έτερον αναφέρεται :
cilur et nullo modo ad aliud refertur : quatenus καθο δε πατήρ ή διδάσκαλος , κατά τούτο τρός έτε
autem pater aut doctor, eatenus ad aliud refertur, ρον αναφέρεται, και άπερ έστιν αυτός , ετέρων είναι
et quæ ipse est aliorum esse dicitur. Pater enim λέγεται . Πατήρ γάρ ών υιού λέγεται πατήρ και
cum sil , filii pater dicitur ; el doctor cum sit , di διδάσκαλος ών μαθητου διδάσκαλος λέγεται.
B
scipuli doctor dicitur.
4. Quia autem multiplex est eorum quæ sunt ad δ'. Επει δε πολυσχιδής ή προς έτερον των πρός
aliquid , relatio ad aliud , et non omnia aliorum τι αναφορά , και ου λέγεται πάντα έτέρων: διά τούτο
esse dicuntur ; propterea etiam adjectum est , aut πρόσκειται το ή οπωσούν άλλως προς έτερον. Τα
quoquo alio modo ad aliud (referuntur). Quedaam μεν γάρ των πρός τι προς γενικής φέρεται πτώσιν ·
enim eorum quæ sunt ad aliquid , ad genitivum ως υιός και πατήρ, μαθητής και διδάσκαλος • τα δε
casum referuntur, ut filius et pater, discipulus et προς δοτικήν, ώς το ίσον και όμοιον : το γάρ ίσον
doctor . Quædam a : I dativum casum ut æquale el ίσω ίσον, και το όμοιον ομοίω όμοιον • τα δε προς
simile. Æquale enim æquali æquale, et simile simili γενικήν ομού και δοτικήν · ώς το υπερέχον του υπερ
simile est. Quædam simul ad 'genitivum et abla- εχομένου υπερέχει , και το υπερεχόμενων υπερέ
livum (in Grieca quidem lingua dativun) : ut exsu- χοντι υπερέχεται και πάλιν το υπερέχον υπεροχή
perans exsuperati est exsuperans ; el exsuperalum υπερέχει οίον ο δέκα του εξ υπερέχει τα τέσσαρα"
exsuperanle exsuperalur ; el iterum , exsuperans τινά δε και μετά προθέσεως λέγεται " ώς το μέγα
216 exsuperantia exsuperat : veluti venarius ex- προς μικρών μέγα , και το μικρόν πρός μέγα μικρόν.
superat senarium quaternario . Quedam autem c Tινά δε και μετά τινος περί την λέξιν υπαλλαγής :
etiam cum præpositione dicuntur, ut magnum ad ως το τέμνον τεμνόμενον τέμνει, και το τεμνόμενον
parvum et magnum ; et parvum ad magnum par- υπό τέμνοντος τέμνεται . Επεί ούν ούτω τα προς το
vun, Quædam eliam cum aliqua circa dictionem πολυειδώς σχηματίζεται , διά τούτο πρόσκειται τη
mulatione ; ut secans id quod secalur secal ; et τούτων υπογραφή το ή οπωσούν άλλως προς έτε
quod secalur a secanle secatur. Quoniam igitur ρον .
quae sunt ad aliquid ita multifariain ſigurantur el exprimuntur, propterea ipsorum descriptioni ad
jectum est boc, aut alio quocunque modo ad aliud (referuntur).
5. Convenil quibusdam quæ sunt ad aliquid el ε'. Πρόσεστι τισι των πρός τι και έναντιότης
contrarietas, el magis minusque ; verumtamen non και το μάλλον και το ήττον πλήν ού κατά τον λό
ea ratione quæ sunt ad aliquid , sed quia sine alio γον των προς τι· αλλ' επεί χωρίς ετέρας κατηγο
prædicamento ne quidem cogitari possunt per se ρίας ουδ' επινοηθήναι δύναται τα πρός τι καθ ' εαυτά
quiæ sunt ad aliquid. Semper enim cum aliis præ- (ταίς άλλαις γάρ κατηγορίαις αεί συνυφίσταται) .
dicamentis coexsistunt. Propterea cum quidem in Διά τούθ ' όταν μεν επί κατηγορίας ληφθείη εχούσης
prædicamento accepla fuerint contrarielatem ha- εναντίωσιν , έξει και αυτά εναντίωσιν · όταν δ' έπι
bente, contrarielalem et ipsa habebunt ; sin autem D κατηγορίας ουκ εχούσης εναντίωσιν, ουδ' αυτά έξει
in prædicamento contrarietatem non habente, nec τινά εναντίωσιν εν ή δε κατηγορία και εναντίωσις , εν
ipsa aliquain contrarietatem habebunt . In quo εκείνη και το μάλλον και το ήττόν έστιν, είπερ ή
allem prædicamenlo 217 contrarietas esi , in illo εναντίωσις έχει το έμμεσον , ως προείρηται .
etiam magis el minus est , siquidem contrarietas
intermedium habet ut antea dictum est . ς'. Τη γούν επί μέρους επιστήμη , δηλονότι τη εν
6. Scientic igitur , particulari illi nimirum qua ανθρώπω τώδέ τινι, εναντίον εστίν η άγνοια και
est in hoc aliquo (hoc esl singulari) nomine, con- μάλλον επιστήμη λέγοιτ' αν αύτη και ήττον επι
Irarium erit ignorantie ; et hæc magis scientia στήμη . Καθάπερ και την ενεργουμένη παρά τινων
minusve scientia dici queal. Quemadmodum cliam αρετή εναντίον εστίν η κακία • και μάλλον αρετή λέ
buic quæ ab aliquibus (hoc est , singularibus) ho- γοιτ' αν αύτη και ήττον αρετή . Τή καθόλου δ' επι
minibus exercelur viriuti vitium est contrarium ; στήμη εναντίον μεν και ταύτη κατά τον καθόλου
el Ince magis virtus minusque virtus dici queat . λόγον ή άγνοια το μάλλον δε και ήττον ουκ έστιν
Universali autem scientiæ et huic quidem quoail εν αυτή . Ουδε γάρ της καθόλου επιστήμης μάλλον
universalem rationem ignorantia est contrarium ; γένοιτ' άν επιστήμη . Το δ' αυτό και επί της καθόλου
857 EPITOME LOGICA .
αρετής. 'Ατελών γάρ το μάλλον και ήττον άλλ' ου A at magis et minus non est in ea . Neque enim uni
τελείων και ακροτήτων.
ζ' . 'Αλλ ' ουδε το ίσον επιδεκτικόν έστι του μάλλον
και ήττον. "Ωρισται γάρ το ίσον το δε μάλλον και
τον κατά το αόριστον της ύλης υφέστηκε.
Το δ' άνισον και το ανόμοιον, και το όμοιον
-δεκτικά του μάλλον και ήττον πέφυκεν είναι .
' ετέρου γαρ έτερον , μάλλον και ήττον όμοιον και
αν μοιον και ανισόν εστι τε και λέγεται .
0' . Ου διδόασι δ' αυτοίς εναντίωσιν , ίνα μή , επει
το αυτό προς άλλο και άλλο λαμβανόμενον ευρίσκε-
τα : ίσον και άνισον, όμοιόν τε και ανόμοιον, διά
τούτο και ταναντία ομού επιδέχεται το αυτό .
ν'. Ει δε το άνισον ίδιον όν του ποσού , το μάλλον
και ήττον έφαμεν επιδέχεσθαι, διαπορείσθαι ου χρή .
Το μέν γάρ ποσόν, ή ποσόν, ουκ επιδέχεται το μάλ-
αν και ήττον. Το δε συμβεβηκός το ποσό το μάλ-
Τον έπδέξαιτο και το ήττον ' ου καθο ποσόν, αλλά
γ ) . suscipiet ; non quatenus quantum sed qualents
ια ' . !! άλιν ει των πρός τι ευρίσκονται αρετή και
επιστήμη ποιότητες ούσαι , δέον αναλογίζεσθαι , ώς
το τυτο κατ ' άλλον και άλλον λόγον , υπ' άλλην και
άλλην τάττεσθαι κατηγορίαν , ουκ απεικός . 'Επιστή-
1η τοίνυν και αρετή ώς μέν ποιους παρεχόμεναι , ο aliud prædicamentum poni non est inconsentit
-ηιότητές είσιν · ότι δε προς έτερον σχέσιν έμφαί-
Ουσι τους προς τι συνάγονται. Και γάρ επιστήμη
ε !στητου επιστήμη και αρετη σπουδαίου αρετή .
3. Πάντα δε τα πρός τι προς αντιστρέφοντα λέ-
γεται , από του αυτού αρχόμενα πράγματος, και εις
τη, αυ -και καταλήγοντα , κάν ενίοτε τη τροφορά της
λέξεως διαλλάττωσιν · ώς ο φίλος φίλου φίλος και
το δώρον παρά του δωρουμένου δωρείται .
γ'. Xρή δε προς και λέγεται κατά φύσιν το πράγμα ,
προς τούτο ποιείσθαι και την απόδοσιν , κάν μή είη
όνομα κείμενον , από του πρωτοτύπου παρονομάζειν
το δεύτερον. Ιδού γάρ (0 ) όρνις έχει πτερον, αλλ'
ού , ή όρνις έχει πτερόν, αλλ' ή πτερωτόν . Των γάρ Davis halbet alarm , verum qua alalum est(quippiam).
πτερωτών τα μέν έστιν υμενόπτερα , ώς αι μέλισσαι :
τα δε κουλεόπτερα, ώς οι κάνθαροι » τα δε σαρκό-
πτερα , ως α! νυκτερίδες : τα δε σχιζόπτερα , ώς οι
όρνιθες . Ου πάν τοίνυν το έχουν πτερόν ήδη και όρ-
νις, αλλά πτερωτόν. Ούτω γούν αποδοτέον • το πτε-
ρών πτερωτού πτερόν » και το πτερωτόν πτερώ πτε-
ρωτόν. Πάλιν επείπερ ου πάντα τα πλοία πηδάλιον
έχει (τα γαρ αχάτια κόπαις ερέττονται, άμα δή και
!θύνονται) : το πηδάλιον ούκ αποδοτέον προς το
πλοίον , αλλά προς το πηδαλιωτόν • ίνα γένηται κα-
λώς ή αντιστροφή : το γάρ πηδάλιον , πηδαλιωτού
πηδάλιον • και το πηδαλιωτόν, πηδαλίου πηδαλιω-
τόν.
δ' . Δήλον ούν εκ τούτων ότι μή γινομένης οι-
858
versali scientia magis scientia fuerit. Idemque
eliam de virtute universali judicium est. Imper •
ſectorum enim est magis el minus, non perfectorum
et supremorum .
7. Sed nec eliam æquale magis et minus susci
piendi facultatem habet ; æquale enim definitum
est . Al magis et minus secundum infinitionem ma
leriæ subsistit.
8. Sed inæquale et dissimile el simile , magis ei
minus suscipiendi vim naturalem habent. Aliud
enim alio magis et minus simile el dissimile el ind
quale est alque dicitur.
9. Non attribuunt autem ipsis contrarietatem , ut
ne 218 quandoquidem idem ad aliud atque aliud
acceplum , æquale et inæquale, simile el dissimile
deprehenditur, propterea etiam idem cinlraria si
mul suscipial.
10. Etsi vero inæquale quod quanti est proprium
mayis el minus diximus suscipere, tamen hoc in
controversiam el dubium non est vocandum . Quan
lum enim qua quantum non suscipit magis ei mi
nus. Quod autem quanto acciilil magis el minis
quale .
11. Rursus si virius et scientia cum sint quali
lates e numero eorum quæ sunt ad aliquid esse
deprehenduntur , recordari oportet, quod idem sc
cundum aliam atque aliam rationem sub aliud el
neum . Scientia igitur et virtis ut quidros quales
redlunt, qualitates sunt : quod aluten I : 15iintinen
ad aliud prie se ſeruni , ad ea qu : e sunt ad aliquid
colliguntur. Scientia enim scibilis est scientia, el
virtus viri boni virtis esi .
12. Omnia prro quæ sunt ad aliquid ad co !
vertentia sicuntur (seu reciprocantur); ab eadeon
re incipientia et in candem desinentia , tametsi
nonnumquam 219 prolatione dictionis varient : ut
amicus amici amicus, et donum a donante donatur.
13. Oportel auiem ad quod secunduin naturam
res dicitur, ad id redditionem præstare, risi nomen
positum non fuerit , a primigenio denominare al
lerum . Ecce enim avis babet alam , sed non qua
Alatorum enim quædam habent alas pelliccas, ut
apes quædam pennarum lutelae cruislam habent in
ductam , ut scarabæi; quædanı carneas babent alas ,
ut noctuæ (el vespertiliones) : quædam alas fissas
habent, ut aves . Non igitur omne quod habet alam ,
illico etiam avis est, sed alalum . Sic proinde red
dendum est ; ala alali ala esl ; el alalum ala ala
lum est . Rursus quandoquidem non omnia navigia
clavum habent (acatia enim seu navigia aclvaria
renis aguntur juxta et diriguntur), clavus non ad
navigium reddendus est , sed ad clavalum , ut recta
fiat controversia . Etenim clavus clavali clavus est ,
et clavarum est clavo cla vatum .
11. Ex liis igitur manifestum est , si redditio non
859 NICEPHORI BLENMIDE 860
tal convenienter , quod nec in illis que omniunι Α κείως της αποδόσεως ουδε επί των ομολογουμένι και
consensu reciprocantur 220 et nomina habent λεγομένων προς αντιστρέφοντα και εχόντων ονόμα
posita , conversio fiat. Si quis enim servuin , homi. τα κείμενα γένοιτ' άν ή αντιστροφή . " Αν γάρ τον
nis servumi dixerit et non domini , conversionem δούλον ανθρώπου δούλον είπoι τις, και ου δεσπότου ,
efficere non poterit. Verum enim quidem est etiam ποιήσαι αντιστροφήν ουκ άν δύναιτο . 'Αληθές μεν
hoc, servum hominis esse servum , sed non qua γάρ και το τον δούλον ανθρώπου είναι δούλον , αλλ'
homo habet aliquis servum , sed qua dominus ; ουχ ή άνθρωπος έχει τις δούλον, αλλ' ή δεσπότης :
alioquin omnes homines haberent servos. ή γάρ αν δούλους είχον άπαντες άνθρωποι .
15. Etsi vero c! avus et ala cui sint substantiæ ιε'. Ει δε το πηδάλιον και το πτερόν , ουσίαι όντα ,
ad aliquid sumuntur, non tamen quatenus sub- πρός τι λαμβάνονται : ου καθο ουσίαι γίνονται προς
stanliæ sunt ad aliquid , sed quatenus habitudine τι, αλλά καθδ σχέσιν έχει προς άλληλα .
mutua sunt prædita .
14. Nam et pars cum habitudine sit prædita ad ις '. Και το μέρος γάρ σχέσιν έχον προς το όλον ,
tolum , pars totius dicitur ; et totum in partibus μέρος δρου λέγεται και το όλον εν μέρεσιν όλον.
totum . Et genera substantiarum atque species se- Και τα γένη των ουσιών και τα είδη κατά τον της
cundum habitudinis rationem dicuntur . Genus enim B σχέσεως λέγεται λόγον. Το γαρ γένος είδους γένος :
speciei genus, et species generis species est. και το είδος γένους είδος.
17. Præterea que sunt ad aliquid simul natura ιζ'. "Ετι τα πρός τι άμα τη φύσει εστίν. "Οθεν
sunt . Unde el se tollunt mutuo el coinferuntur . Si και συναναιρούσι και συνεισφέρονται. Υιού γάρ μη
enim non sit filius nec pater erit ; sin autem filius όντος , ουκ έσται πατήρ όντος δε υιού , έσται δη και
sit , vtique et paler erit : el rursus si pater quidem πατήρ και πάλιν πατρός μεν όντος, και υιός έσται ·
sit , et filius erit ; sin autem pater non sit , nec . μη όντος δε πατρός, ουκ έσται υιός .
filius erit .
18. Cum enim defuncti filium dicimus, secundum τη'. Ει γάρ λέγομεν υιόν του τετελευτηκότος , κατ'
relationem eam quando adhuc vivebat pronuntia- αναφοράς την ότ' έζη τούτό φαμεν» ή και ότι θανών
mus, aut etiam 221 quod mortuus non perierit . ουκ απώλετο. "Ωστε τα πρός τι και συναιρούσι και
Quare ea quæ sunt ad aliquid et se tollunt mutuo συνυπάρχουσι .
et simul exsistunt.
19. Al vero to simul exsistere et se mutuo tollere εθ . Το συνυπάρχειν δε και συναναιρείν επί των
in iis quæ sunt ad aliquid quoad babitudinem ac- πρός τι κατά σχέσιν εκληπτέον , ου κατ' ουσίαν. Εν
C
cipiendum est , non quoad substantiam . In quo enim ώ γάρ έστι τους πρός τι το υπάρχειν, εν τούτω και
iis quæ sunt ad aliquid to exsistere convenit , in το συνυπάρχειν και το συναναιρείν .
hoc to simul exsistere et se muluo lollere .
20. Rursus exsistente scientia scibile est , et κ'. Πάλιν επιστήμης ουσης, έστιν επιστητόν • και
sensu sensibile; scientia autem non exsistente et αισθήσεως , αισθητόν · επιστήμης δε μή ούσης και
sensii , etiam scibilc el sensibile sublatum est , et αισθήσεως , ανήρηται και το επιστητόν και το αι
vice versa . σθητόν · και ανάπαλιν.
21. Etsi autem generatione sunt priora scibilia κα'. Ει δε και προγενέστερα τα επιστητά και τα
el sensibilia ( ipsa ) scientia et sensu , non tamen αισθητά της επιστήμης και της αισθήσεως, αλλ' ου
quatenus scibilia sunt et sensibilia : quemadmodum καθο επιστητά και αισθητά. "Ωσπερ ουδ' ο πατήρ,
neque pater qua pater filio est antiquior, tametsi ή πατήρ, πρεσβύτερος εστι του υιού , κάν το χρόνο
prior sit lempore. Antequam eniin generavit filium , πρότερος είη προ του γεννήσαι γάρ υιόν ουκ ήν
non erat pater : quando autem generavit filium , πατήρ ' ότε δε γεγέννηκεν υιόν , τότε ήρξατο του
lunc incrpit ul esset pater. Sic etiam res se liabet είναι πατήρ ούτως έχει κάπι των επιστητών τε
in scibilibus el sensibilibus . D και αισθητών .
22. Præterea quæ sunt ad aliquid aut in firmis κβ'. " Ετι τα πρός τι, ή εν τοις αυθεδράστoις ήτοι
( seu subsistentibus ) per se sive substantiis habilli- ταϊς ουσίαις έχει την σχέσιν ή ουκ εν τοις αυθεδρά .
dinem obtineni, 2011 in rou lirmis per se , quæ sunt στοις , άπερ έστι τα συμβεβηκότα . Ει μεν ούν εν τοις
accidentia . Si proinde quidem in lirnis per se , all αυθεδράστoις , η φυσικήν έχει την σχέσιν , ώς πατήρ
naluralem obtinent 222 liabitudinem , lit pater el και υιός : ή ου φυσικήν. Ει δ' ου φυσικήν, ή τυχι
filius, aut non naturalem . Si non nallıralem aut κήν, ως δούλος και δεσπότης: η τεχνικήν, ώς μα
forluilam , ut servus et dominus ; aut ariilicialem , Οητής και διδάσκαλος και προαιρετικήν , ώς φίλος
ut discipulus et doctor ; aul eleclitiam , ul auricus και φίλος . Ει δ' ουκ εν τοις αυθεδραστoις , η φυσικήν ,
et amicus . Sin in non firmis per se aut naturalem ως διπλάσιον και ήμισυ • η ου φυσικήν, ως μέγα
aut duplum et dimidium ; aut non naturalem , ut και μικρόν . Τούτο γάρ τύχης μάλλον η φύσεως .
magnum el parvum . Hoc enim fortunæ magis quam Τέχνη δε και προαίρεσις εν τοις ουκ αυθεδρά στους
naturæ est . Ars enim el electio in non firmis per se χώραν ούκ έχουσιν . Ει μη τι που φανείη προς άλλο
locum non habent, nisi forte conspicialur aliquid την αναφορών έχον, αυθέδραστoν και κατά συμβε .
861 EPITOME LOGICA .
βηκός ίσως λεγόμενον. 'Αλλ' εν τοίς ειρημένοις μεν Α ad aliud relationerm halvens , quod per se firmuτη
άπαντα τα πρός τι συνάγεται.
κγ'. Πλατύτερον δέ τινες και σαφέστερον, είς είδη
δέκα διαιρούσι τα πρός τι • ταυτότητα , ανισότητα ,
γένεσιν, μέθεξιν, ύφεσιν, πείσιν, κρίσιν, θέσιν,
ασυμμετρίαν , και την προς το γένος αναφοράν.
κδ'. Ταυτότης μεν ούν έστιν , όταν προς συνώνυ .
μον η κρίσις γένηται · ώς ο φίλος φίλου φίλος , και ο
εχθρόςεχθρού εχθρός, και το ίσον ίσα ίσον και το
όμοιον ομοίω όμοιον . 'Ανισότης, ώς το μείζον , το
διπλάσιον, το πολλαπλάσιον. Γένεσις, ώς πατήρ .
υιός. Μέθεξις, ώς το μετέχουν και μετεχόμενον .
"Υφεσις, ως δούλος και μαθητής . Πείσις ως τυπτο- Β Submissio , ut servus, discipulus . Passio , ut ver
μενος, καιόμενος . Κρίσις, ως μέτρον, αίσθησις , επι -
στήμη: κρίνει γάρ και η επιστήμη το επιστητόν,
και η αίσθησις το αισθητόν , και πάσα γνώσις το
γνωστόν, και το μέτρον το μετρητών • και τα όμοια
τούτοις ως κρίνοντά έστι προς κρινόμενα . Θέσις,
ως δεξιόν , αριστερον, καθέδρα , στάσις, ανάκλισις.
Ταύτα πάντα προς αντιστρέφοντα λέγεται • ασυμ-
μετρία , ήτοι αδυναμία , οίον το αδύνατον υφ' ημών
δράσθαι , τούτο και ημείς αδυνατούμεν οράν, ώς την
άναστρον σφαίραν , το εν βυθό όστρακον, τον αέρα
ως άχρωμάτιστον . Η προς το γένος αναφορά : ώς
όταν η γεωμετρία λέγοιτο πρός τι , κατά την προς
την επιστήμην αναφοράν. 'Επιστήμη γαρ επιστή .
μη, και το επιστητον επιστη η επιστητόν
802
el por accidens fortè dicitur. Sed in bis quidem
omnia quæ sunt ad aliquid colliguntur.
23. Lalius autem aliqui et maniſestius in decem
species dividunt ea quæ sunt ad aliquid, identila
tem , inæqualitatem , generationer , participationem ,
submissionem , passionem , judicium , positionem ,
asymmetriam seu incommensurabilitatem, et ad ge
ous relationem .
24. Identitas proinde quiilem est , cum ad uni
vocum lit collatio , ut amicus amici amicus, et ini .
micus inimici inimicus ; et æquale oquali æquale ,
et simile simili simile . Inæqualilas, ut majus, du
plum , multiplex. Generatio , ul paler , 223 lilius .
Participatio, ut participans et quod participatur.
beralus, usturs . Judicium , ut mensura , sensis,
scientia . Judicat enim scientia scibile , et sensus
sensibile, et omnis notitia noscibile ; et mensura
mensuralum ; et his similia uit judicantia sunt ail
ea quæ judicanlır. Positio uil dextrum , sinistrum ,
sessio , statio , reclinatio . Hæc omnia ad con verlene
tia dicuntur (seu reciprocantur). Asymmetria sive
impotentia, velut quod impossibile est a nobis vi
deri , hoc etiam non possumus videre , i1t sphæram
astris carentem , ostream in profundo, aerem veluti
coloris expertem . Relatio ad genus, lit cum geo
metria dicitur ad aliquid secundum relationem ,
qiiam fabel ad scientiam . Scientia eniin scibilis est
scientia , el scibile scientia est scibile.

Σχήμα κεφαλ. κγ', περί των πρός τι.

τα μεν προς γενικήν, ώς πατήρ υιού πατήρ
τα δε προς δυτικήν, ώς το ίσον έσω ίσον *
τα δε προς γενικήν ομού και δοτικήν, ως το υπερέχον υπερεχομένου υπερέχει ,
Των πρός τι φέρεται και το υπερεχόμενον υπερέχοντι υπερέχεται
τα δε μετά προθέσεως , ώς το μέγα προς μικρόν μέγα :
τα δε και μετά τινος περί την λέξιν υπαλλαγής, ώς και τέμνων τεμνόμενον
τέμνει , και το τεμνόμενον υπό τέμνοντος τέμνεται .
φυσικήν, ώς πατήρ και υιός :
ή εν τοις αυθεδράστoις , τυχικήν, ως δούλος και δεσπότης
ήτοι ταις ουσίαις τεχνικήν, ώς μαθητής και διδάσκαλος :
προαιρετικήν , ώς φίλος και φίλος .
Τα πρός τι έχει σχέσιν
ή ουκ εν τοις αυθεδρά . φυσικήν, ως διδάσκαλος και ήμισυ :
στοις, ήτοι συμβεβη- τυχικήν, ώς μέγα και μικρόν.
κόσι

ταυτότης,
ανισότης ,
γένεσις ,
μέθεξις ,
ύφεσις ,
" Ετι των προς το πείσις ,
κρίσις ,
θέσης ,
Ασυμμετρία ,
και προς το γένος αναφορά .
863 NICEPHORI BLEMMIDE 864
224. Talula capitis 23, de his quæ sunt ad aliquid.
alia quidem ad casum genitivum , lil pater filii est påler,
alia vero ad dativum , ut equale æquali a quale ,
alia ad genitivum simul et dativum (in Græco, sed in Latino ad accusativum
exsuperatum exsuperal, el exsuperailm exsu
Egrum quæ sunt ad ali el ablativum ) : ut exsuperans
quidi, referuntur perante exsuperalur,
alia cum præpositione, ut magnum ad parvum magnum ,
id quod srca
alia denique cum aliqua circa dictionem mutatione, ut secansposterius
tur secat; et quod secatur a secante secalur ( in Græco mem
brum exempli maniſestius est) .
naturalem , ut pater et filius ,
aut in firmis per se hoc', ſortuitam , ut servus et dominus,
225 Que sunt ad ali est substanuis ( 111) :) artificialem , ut discipulus el doctor,
quid, oblineni labi electitiam , ut amicus ei amicus.
lullinen ) all in non firmis per
se , hoc est , acciden naturalem , ut duplum et dimidim ,
tibus (aut) : fortuitam , ul magnum ad parvum .

identitas,
inæqualitas,
Prirterea eorum quie
generatio,
participatio,
sunt ad aliquid (aliud submissio,
es:) passio,
judicium ,
posilio,
asymmetria seu incommensurabilitas
ad genus relatin ,

226 SYNOPSIS CAPITIS XXIV ,

QUOD EST DE FAGERE , PATI ET HABERE ,
3. Quid facere et pati el quatenus diſſerant.-- 2. Admonitio seu regula quomodo judicandum quid sit facerc
el pali, nimirum non ex figura dictionis, sed ex ipsa significatione, el quare hoc ipsum ita faciendum.
3. To facere dividirur trifariam. 4. Contemplari tribus modis dicitur. 5. Universa contemplationis
ſunelio quomodo procedal . - 6. Æquivocum generi facere el creare significat , el de artibus eliam acci.
virur qui ad vitam conducibilia comparant. 7. Agere, TÒ TEPÁtte !v, de quibus dicalur. - 8. Quæ ali
quibus
tur .
sini factivæ seu efectiva el quæ activæ arles. 9. Facere el pati etiam in inanimalis considera
– 10. Pati duplex est , corruptivum el perfectivum . - 11. Occupatio, quomodo tò facere et pati con
sliruant diversa prædicament ?, cum tamen ad se invicem referri vileantur. 12. Secunda occupalio in
observationem desinens. — 13. Tertia occupatio,quod facere el pati inter se non sint contraria, quanquam
utrumque seorsim el contrarium recipit ei magis minusque. 14. Vocem habere æquivocam distinguil :
quippe quæ et prædicamentum significat, et alia eriam quorum. oclo recensel, sed duo tantum , terlium et
quarium ad hoc prædicamentum referripossunt, —15 . Habere prædicamentale definit . 16. Ostendi!
quid co contineaiur.- 17. Quill non continentur eo.- 227 18. Habere el possidere quomodo ex Platonis
sententia differant. 19. Dividit ea que sic haberi dicuntur, a lempore. 20. Quæ belli tempore ha
.

bentur, ea subdividit a modo el ilerum hæc nova divisione ab effectu dispescil. 21. Quæ pacis tempore
habentur, sudbividit ab usu et posterius membrum ulterius a subjecio subdividit. — 22. Qure pacis lempore
habentur rursusah accidente subdividit. — 23. Ilabere prædicamentale convenire proprie lanium illis quæ
eligunt, id est, hominibus, nec etiam proprie inanimalis. 24. Huic habere quce privatio opponatur.
25. Conclusio
disseral . capitis cum occupatione, ceu de cæteris prædicamentis quando, ubi'et situm esse nihil hic
-

CAPUT XXIV . A ΚΕΦΑΛ. ΚΔ'.

De facere, pari el habere.
1. Facere est operari circa aliquid : pati autem
( st ab alio alterari. Agere quidem igitur in seips0
habet causam : pati vero cum in seipso , tum in alio .
In seipso quidem quod aptum natum est , ut alle-
vari possit ; in alio vero, quod ab aliquo alteratur.
2. Non autem ad solam figuram quid agere quid
que pali sit, sed ad res ipsas potius respiciendo ,
ita nos judicare oportet . Quædam enim quidem et
re et liguratione dictionis habent agere , ut sanare,
quædam autem dictionis quidem figura sunt activa ,
dum active proferuntur ; 223 reipsa autem pas-
siva . Quale est to moerere el cd Taryelv (susti-
Περί του ποιεϊν και πάσχειν και έχειν .
α' . Ποιείν εστι το δράν περί τι πάσχειν δε το υφ'
ετέρου αλλοιούσθαι. Το μεν ούν ποιείν εν εαυτώ την
αιτίαν έχει • το δε πάσχειν εν εαυτώ τε και ένα άλλο :
εν εαυτώ μεν, τω πεφυκέναι άλλοιούσθαι• εν άλλη
δε, τώ υπό τινος αλλοιούσθαι.
β'. Δεί δε μή αφορώντας εις μόνον το σχήμα της 1
λέξεως , ούτω κρίνειν, τι εστι ποιεϊν και τι εστι πά
σχειν · αλλ' εις αυτά τα πράγματα μάλλον. Τινά
μεν γαρ και τα πράγματι και το σχηματισμό της
λέξεως έχουσι το ποιείν, ώς το ιατρεύειν τινά δε
το μέν της λέξεως σχήματι ποιητικά εστιν ενεργη
τικώς προφερόμενα , τα πράγματι δε παθητικά .
815 EPITOME LOGICA.
Τοιουτόν εστι το αδημονείν, και αυτό το πάσχειν A nere ) que passionem denotan!, tametsi operatio
πάθος δηλούντα, κάν ενέργειαν τη προφορά σχημα-
τίζωνται . Τινά δε παθητικώς προαγόμενα , παριστώ .
σιν ενέργειαν · οίον το έρχεσθαι και (το) αγωνίζε-
σθαι .
γ . Διαιρείται δε το ποιείν είς τε το θεωρείν , και
εις το ομώνυμον τω γένει ποιείν, και εις το πράτ-
τειν ,
δ'. Το μεν ούν θεωρείν ή περί την των νοητών και
αμερίστων ουσιών επίσκεψιν νοήσεσιν άτλαίς ενερ-
γεί, όπερ εστί και κυρίως θεωρείν έργον δε τούτο
μόνου νοός : ή περί τα ακίνητα μαθηματικά ποιεί-
ται διανόησιν ' οιον εστι το γεωμετρείν ώρισμέναις
μεν, ου μην απλαίς έτι χρώμενον ταϊς επιβολαίς ,
αλλά συνθέτους και κατά διέξοδον, οίαί εισιν αι της Β 2gere ; definitis quidem sed non amplius simplici
καθαράς διανοίας ενέργειαι. "Η περί τας αεικι-
νήτους αισθητάς ουσίας ποιείται την θεωρίαναισθή-
σει μετά λογισμού χρώμενον. Ολόν εστι το αστρονο-
μεϊν συμφώνους τους φαινομένους τους λόγους επι-
δεικνύμενον.
ε'. Και ούτως ή όλη της θεωρίας ενέργεια άνωθεν
από των καθαρών νοήσεων επί τους μετ' αισθήσεως
λογισμούς προχωρεί. Το μεν ούν θεωρείν ούτως έχον
εστί .
ς'. Το δ' ομωνυμούν τη γένει ποιείν, εν τω τα
μηδέ που είναι μετέχοντα, εις το είναι άγειν υφέ-
στηκε . Τούτο δε κυρίως και αληθώς , εν μόνο το
Θεώ εστι τα πάντα τα όντα εκ μη όντων παραγα- C in solo Deo est , qui omnia entia ex non entibus
γοντι το πρώτον, και αύθις εξ όντων τα μη όντα πα-
ράγοντι . Λέγονται δε και αι τέχναι ποιείν τα χρή-
σιμα προς την αυτάρκειαν του βίου παρασκευάζου-
σαι ,
1. Το δε πράττειν επί του προαιρείσθαι και βου
λεύεσθαι και δογματίζειν και των ομοίων λαμβά
νεται .
η'. Τινές δε ποιητικάς μεν λέγουσι τέχνας ών τα
αποτελέσματα παραμένει μετά την ποίησιν · ώς έχει
η οικοδομική και ναυπηγική • πρακτικές δε, ών τα
αποτελέσματα εν τω γίνεσθαι το είναι έχοντα , ου
παραμένει ως επί της αυλητικής έστιν ορών και
ορχηστικής.
Dut in modulandi et sallandi artibus videre est.
θ'. Θεωρείται δε και εν αψύχοις το ποιείν, ώσπερ
δη και το πάσχειν · οίον το πυρ θερμαίνει, και ο
κρύσταλλος ψύχει, και το ξύλον τέμνεται, και ο
λίθος θερμαίνεται, και αύθις ψύχεται .
ι'. Του πάσχειν δε το μέν έστι φθαρτικόν , ώς το
καίεσθαι , το δε τελειωτικόν, ώς το μανθάνειν και
γινώσκειν και αισθάνεσθαι.
ια'. Ει δε το ποιείν και πάσχειν σχέσιν έχει προς
άλληλα , ώς το θερμαίνειν και το θερμαίνεσθαι · αλλ'
έκαστον χρή, καθδ λέγεσθαι , κατά τούτο και ανά-
γειν επί (το) γένος. "Έστι τοίνυν και το ποιείν καθ'
αυτό κε χωρισμένον των πρός τι , και το πάσχειν
ώσαύτως . Καθάπερ δ' εν δ' ουσία το πρός τι έφαί-
νετο, κατά το πατήρ και υιός κάν το ποσό κατά το
865
nem prolatione figurent. Qnadam denique cum
passive proferantur , actionem representant, utin
gredi et praliari .
3. Jam vero to facere et in contemplari et in
equivocum generi facere et in agere dividitur.
4. Contemplari proinde quidem vel de intelligi
bilibus et indivisibilibus substantiis consideratio
nem præstat simplicibus intellectionibus , quod
cliam proprie est contemplari (hoc autem solius
mentis munus est) , vel circa immobilia mallietna
rica commentationem obit, velut est geometram
bus nitens applicationibus, verum compositis et se
cudum transitum ab uno ad aliud quales sunt ac
lus puræ dianceæ ; vel circa semper mobiles el sen
sibiles substantias contemplatione defungitur sensu
cum ratiocinatione utens ; velut est astronomium
agere consentientibus phænomena seu apparentias
rationibus commonstrans .
5. Atque ita loia contemplationis functio superne
a puris intellectionibus ad ratiocinationes 229
cum sensujunctas procedit ; to contemplari igitur
ita se habel.
6. Quod autem generi æquivocum est facere , in
hoc quod est in esse deducere ea quæ esse prorsus
non habuerunt, consistit. Hoc autem proprie et vere
produxit primum, et iterum ex entibus (in ) non entia
reducit. Dicuntur quin etiam arles facere cum uti
lia ad sullicientiam vitæ cumparant.
7. Αι το agere de (iis quae sunt) eligere et con
sullare el statuere et similibus accipilur.
8. Factivas porro quidem artes dicunt, quarum
apotelesmata seu effecta post effectionem perma
nent, quomodo ædificandarum domorum et navium
fabricanarum ars se habet. Activas autem artes
vocant quarum apotelesmata seu effecta cum in eo
quod fiunt suum cssc habeant , non permanent :
9. Consideratur præterea tò facere etiam in ina
nimatis , quemadmodum sane etiam to pali ; velut
ignis calefacit et crystallus frigefacit, et lignum se
catur, et lapis calelit , iterumque refrigeratur.
230 10. Ejus autem quod est pati aliud est cor
ruptivum , ut uri ; aliud perfectivum , it discere,
cognoscere el sentire .
11. Etsi autem facere et pati habent ad se invicein
habitudinem , ut calefacere el calefieri ; unumquoc
que tamen qualenus dicitur, eatenus etiam ad ye
nus reducere oportet. Est igitur et facere per se,
separalum ab illis quæ sunt ad aliquid ; et pati
similiter. Quemadmodum autem ipsum ad aliquid .
in substantia spectabatur , sccundum id quod pater
87 NICEPHORI BLEMMIDE 858
el filius; et in quanto , equale et inequale ; et in A ίσον και άνισον , κάν τω ποια κατά το όμοιον και
quali, simile et dissimile ; ita sane etiam in to agere ανόμοιον · ούτω δή κάν τω ποιείν και το πάσχειν.
el puti .
12. Nec quidquam est absurdi , unum idemque ιβ' . Και ουδέν άτοπον το αυτό και έν υπό δύο κα.
duobus prædicamentis subjici , cum et quoad sub- τηγορίας τελεϊν , κατά τε την καθ ' αυτό υπόστασιν,
sistentiam per se habel, el quoad liabitudinem ad και κατά την προς έτερον σχέσιν νοούμενον .
aliud consideratur.
13. Sed neque etiam contrarietatem habent ad se ιγ' . 'Αλλ ' ουδ' εναντίωσιν έχει το ποιείν και το
invicem id agere et pali , tanielsi oppositis utantur πάσχειν προς άλληλα , κάν αντιθέτοις χρώτο φωναίς .
vocibus. Contrarietatem tamen et magis minusque 'Εναντίωσιν μέντοι και το μάλλον και το ήττον έκα
quodvis eorum suscipit (calefacere enim contrarium στον (αυτών) επιδέχεται . Το γάρ θερμαίνειν έναν
est tū refrigerare ) , contingitque magis ct minus τίον τω ψύχειν και μάλλον έστι θερμαίνειν και
calef.fcere . Ει iterum calefieri contrarium est τω ήττον. Και πάλιν το θερμαίνεσθαι εναντίον τω ψύ .
refrigerari ; et fieri potest ul magis aliquid calefial, χεσθαι» και μάλλον θερμαίνεσθαι δυνατόν, και ήττον
el 231 minus calefiat . At vero to calefacere cu θερμαίνεσθαι. Το δέ γε θερμαίνειν ουκ ήναντίωται
calefieri non est contrarium ; neque το frigefacere °B τω θερμαίνεσθαι , ούτε το ψύχειν τω ψύχεσθαι · και
tý (rigefieri. El in aliis eodem modo res se habel. επί των άλλων ώσαύτως. Περί μεν ούν του ποιείν
Atque de agere et pati lantım sil dictum . και πάσχειν επί τοσούτον ειρήσθω.
14. Habere autem simpliciter dictum vox est ιδ'. Το δ' έχειν απλώς μέν λεγόμενον ομώνυμος
xquivoca , Continet enim el ipsum prædicamentum , φωνή εστι. Περιέχει μεν γάρ και την κατηγορίαν
el vero etiam alia declaral. Dicitur enim habcre, αυτήν· δηλοί δε και άλλα τινά. Λέγεται γρ έχειν ,
ut babitum et dispositionem , vel aliam aliquam ως έξιν και διάθεσιν, ή άλλην τινά ποιότητα. Ούτω
qualitatem . Tla dicimus habere scientiam et virtu- λέγομεν έχειν επιστήμης και αρετήν, ή λευκότητα ,
lem aut albedinem alll pallorein ; ut quantum , qua ή ωχρότητα. Ως ποσόν, καθό λέγεται τις έχειν μέγε -
Icnus aliquis dicitur babere magniiudinein fortas- θος, τετράπηχυ τυχόν ή πεντάπηχυ · ώς τα περί
sis aut quinque cubitorum ea quæ circa corpus σώμα , οίον ιμάτιον έχειν ή χιτώνα · ώς έν μορίω ,
suni, velul vestimentum aut lunicam : aut in parte οίον δακτύλιον έχειν εν χειρί• ως μέρος, οίον πολας
velul babere pedes et manus et caput ; el in vase , έχειν και χείρας και κεφαλήν ώς εν αγγείω , καθά
quemadmodum medimous dicitur habere frumenta περό μέδιμνος έχειν λέγεται τους πιρούς, και και
et aquamampliora ; ut possessionem ; dicimus enim C αμφορείς το ύδωρ» ως κτημα : λέγομεν γάρ οικίαν
domum aut agrum habere. Dicitur etiam vir ba- έχειν ή αγρόν. Λέγεται δε και γυναίκα έχειν ο ανήρ,
bere uxorem el uxor virum . Sed hic habendi mo- και η γυνή άνδρα. Ούτος δ' ο τρόπος αλλοτριώτατος
dus maxime alienus esse videtur. Neque enim hic έoικεν είναι του έχειν» ουδέ γάρ άλλο το έχειν ενταύθα
habere aliud quam cohabitare declaral. Et bac ή το συνοικείν δηλοί. Ταύτα μεν περί της του έχειν
quidem de æquivoca voce babere . όμωνύμου φωνής.
15. Unde philosophi prædicamentum habere ab ιε' . "Οθεν αποδιαιρούντες την κατηγορίαν το έχειν
aliis significalis 232 dividentes, ila dicunt. Ia- οι φιλόσοφοι των άλλων σημαινομένων, ούτω φασίν :
bere est substantiæ ad substantiam circumposilio . "Εχειν εστίν ουσίας περί ουσίαν περίθεσις.
16. Si quod igitur corpus acquisitum , ut alterum ις ' . Ει τι γούν σώμα επίκτητον , ώς έτερον εν
alteri circuinjacet , omne hoc habendi pricelica- ετέρω περίκειται, πάν το τοιούτον τη έχειν κατη
mento comprehendunt. γορία περιλαμβάνουσι.
17. Quare nec possessiones, seu opes , aut man ιζ . Διό ουδε κτήματα , η ανδράποδα, ή φίλους , ή
cipia , aut amicos, all paires aut filios, aut parles πατέρας, η υιούς, ή τα μέρη του σώματος, κατά
corporis quoad hoc habendi genus dicunt ; quando τούτο το γένος έχειν φασίν • ότι μηδ' εν περιθέσει
hæc in circumpositione non sunt. D ταυτά έστιν.
18. Huic uligue od habere el possidere ex Pla- ιη'. " Ένθεν του και το έχεις και το κεκτήσθαι
tonis sententia varianl ; velut si quis vestem emal διαλλάττουσι κατά Πλάτωνα • οίον εί τις ιμάτιον
et quod continens sit non geslet ; possidere quiden πριάμενος και εγκρατής ών μή φοροίη , κεκτησθαι
eam , nequaquam autem babere dicelur. μεν λεχθείη αν έχειν δ' ουδαμώς.
19. Quæ igitur secundum habere prædicamentale ιθ' . Τα τοίνυν κατά το κατηγορικόν έχειν έχο
babentur, aut belli aut pacis teinport babentur. μενα, ή κατά πόλεμον έχεται, ή εν ειρήνη.
20. El eorum quæ belli tempore babentur, alia κ'. Και των κατά πόλεμον τα μεν περικείμενα
circumjacent, alia obtinentur; ei horun alia defen- έστι, τα δε κατεχόμενα καιτα μέιφυλάγματα , τα δ'
siva , alia ofensiva sunt : defensiva, lit thorax, ga- αμυντήρια: φυλάγματα μεν, ώς θώραξ , κράνος,
lea, scutun.; offensiva , ut basia , gladius, sagilla. ασπίς : αμυντήρια δε , ως δόρυ , ξίφος, τόξον.
21. Eorum autem quæ pacis lempore babentur, κα'. Των δ' εν ειρήνη, τα μεν διά κόσμον κατά
alia propter ornatum el secundum diversas corpo- διάφορα μέρη του σώματος έχεται ως στέφανος,
ris partes habentur, lil corona , moule , annulus ; περιδέραιον, δακτύλιος , τά δε διά σκέπην . Και
alia propter legumentum . Ei horum quidem aliqua τούτων τα μεν περί το πολύ του σώματος, ώς εμά
869 EPITOME LOGICA . 870

τιον, τα δε περί μέρος, ως υποδήματα · τινά δε και A circa universum 233 pene corporis, ut vestimen
ως όργανα, οίον σκέπαρνον. lum ; aliqua autem circa parien , ul calcei .
κβ. Τινά και άλλως , ως κτήματα , ώς αργυριον, 22. Sed et quædam ul instrumenta (habentur) ,
ή άλλο τι , και πολλάκις κατέχομεν . velui dolabra ; quædam etiam alio modo, ut facul
lates , lil argentum , aul aliud aliquid quod sæpe
oblinemus.
κγ' . Δεί δε πάν το κυρίως έχουν κατά προαίρεσιν 23. Porro omne quod habet , secundum electio
έχειν. "Οθεν ουδε κυρίως λέγουντ' άν έχειν τα άψυχα neu habere oportet. Unde etiam inanimata secun
κατά το σημαινόμενον της κατηγορικής του έχειν dım prædicamentalis vocis habendi significatum ,
φωνής. proprie habere non dicuntur.
κδ '. 'Αντίκειται δε τω έχειν στέρησις τις ώς 24. Ad extremum cû liabere privatio aliqua op
λέγομεν, γυμνός , ανυπόδετος, άοπλος. Τοσαύτα και ponilor ut dicimus ; nudus, discalcealus, inern is.
περί του έχειν. Tantum etiam de babere .
κε'. Περί δε των λοιπών κατηγοριών, ώς προδή- 25. De reliquis autem prædicamentis , ut quæ
λων και αποικίλων, ικανά και άπερ εν τοίς προηγη- anlea maniſesta sint et minime varia , suficiunt
σαμένοις έδρέθησαν . B quæ antecedentibus dicta sunt.
Σχήμα κεφαλ. κδ' , περί του ποιείν και πάσχειν και έχειν.
εις το θεωρείν, ήτοι νοείν ,
Τόποιείν και το ποιείν, ήτοι οικοδομείν,
και το πράττειν , οίον προαιρείσθαι, βουλεύεσθαι .

Του πάσχειν το μεν φθαρτικόν, ως το καίεσθαι :

το δε τελειωτικόν, ώς το μανθάνειν ή αισθάνεσθαι.
ως έξιν και διάθεσιν, ή άλλην ποιότητα ,
ώς ποσόν οίον έχειν μέγεθος ,
ως τα περί το σώμα , οίον ιμάτιον,
ώς έν μορίω, ώς δακτύλιος,
Το έχειν
ως μέρος, ως χείρα , ή πόδα,
ώς εν αγγείω, οίον ο μέδιμνος τους πυρούς •
ως κτημα, οίον αγρόν :
ως γυναίκα , η άνδρα, ό εστι συνοικείν.
τα μέν περικείμενα τα μεν φυλάγματα,
τα μέν κατά πόλεμον
επιδιαίρεσις τα δε αμυντήρια .
τα δε κατεχόμενα.
Του κατηγορικού έχειν
τα μεν διά κόσμον, ώς στέφανος , περιδέραιον ,
τα δε εν ειρήνη τα μέν περί το πολύ
του σώματος , ώς ιμά.
τιον ,
τα δε διά σκέπην
τα δε περί μέρος, ως
υποδήματα .

234. Tabula capilis 22, de eo quod est facere el pali el habere.

contemplari , sive intelligere,
Γή ποιείν facere ( divi et facere , velut ædificare,
jitur in) el agere, ut eligere, deliberare.
Ejus quod pali dicitur corruptivum , ut uri,
aliud est) { perfectivam , ut discere aut sentire.

ut habitum el dispositionem aut aliam qualitatem,

ul quantum , velut habere magnitudinem ,
ut ea quæ sunil circa corpus, velut vestimentum ,
ul in parle, ul annulum ,
Habere ( dicitur) vel ut partem , ul manum aut pedem ,
ul in vasa , velut modius frumenta,
ut possessionem , velut agrum ,
ul uxorem aut virum , quod est cuhabitare.
871 NICEPHORI BLEMMIDE 872
alia quidem circumja alia defensiva,
alia belli tempore ceni, scu circumac
(habentu ) commodantur epidi- , alia offensiva.
aresis ,
235 Ejus habere quod
est prædicamentale alia quidem circa totum
alia quidem propter or pene corpus, ut ve
nalum , ut corona , slimentum ,
collarium . alia circa parlem ,
alia in pace (habentur) calcei .

alia vero propter tegumentum ,

SYNOPSIS CAPITIS XXV ,

QUOD EST DE OPPOSITIS .

1. Opposita definit . - 2. Opposita dividil, et specierum quaternarium numerum divisionibus invesligat.

3. Quae suni ad aliquid, definit. – 4. Contraria dividit. – 5. Occupatio , quomodo malum sil contra
rium et privatio.- 6. Novii divisione contraria dividit in immediala et mediala. - 7. Ulraque describit .
8. Immediata subdividit in essentialia subjecti el accidentalia , --236 9. Essentialia declarat exemplo
paris et imparis in numero ubi obiter parem et imparem numerum definit.— 10. Accidentalia eliam
exemplo morbi et sanitatis explical, et per occupationem ostendit quomodo hic morbus accipiendus sit.
--- 11. Mediula contraria subdiviilil in ea , quorum utrumque a subjecio abesse , el quorum alterum dun
taral abesse potest. · 12. Medium contrariorum mediatorum dividii in id quod utrumque exiremorum
participat, el in id quod neutrum extremorum participat. 13. Ostendil quomodo recentiores boni et
muli wedium , quod alias neque bonum neque malum dicitur, peculiari nomine indifferentis insigniverint.
14. Ei quomodo dichylas ex veteribus ctiam in relatis medium constituerit. — 15. Et quod contrario
rum comprehensiones seu liiuli sini ad aliquit , non ilem quæ illis comprehenduntur. 16. Contraria
mediata porro subdividit in eo quce unum el in ea quæ plura habent media . 17. Tria contrariorum
consectaria recensel . - 18. Primum quod bonum nalo quidem sit contrarium , sed malum el bono et malo .
19. Occupatio quomodo natura non sit injusta, tametsi malo et bon m ei malum sil contrarium .
20. Alia occupatio, cur malum non tantum bono, sed etiamı malo sil contrarium , el contra bonum malo
duntaxa!, non eliam bono sil contrarium , - 21. Secundum consectarium , contraria sibi invicem in genere
el specie coexsistere posse, 237 sed in individuo quoad ad unum lucuin coexsislere non posse. 22 .
Teriium consectarium , coniraria vel sub eodem esse genere, vel sub contrariis generibus, vel ipsamel esse
contraria genera . - 25. Contrariorum unum supremum genus esse ostendil, qualitatem videlicet . – 24.
Accedit ad teriiam speciem oppositorum , el primo ostendit, cum habitum tum privationem multis modis
adeoque equivoce dici. 52. Habitus significatum primum . 26. Secundum . - 27. Tertiurn . 28 .
Quartum . -29 . Quintum . - 30. Sextum . — 31. Totidem privationis quoi habitus significula esse ostendit.
32. Primum significatum privationis. — 33. Secu lum . - 34. Tertium . — 35. Quartum . — 36. Quin
lum . — 37. Sexlum . 38. Oppositio secundum habilum el privationem proprie accipirur in iis , quie
speciei alicujus individuis omnibus insunt. 39. Privalio iribus characteribus (seu nobis) designatur,
quoniam vel uno absente non est logica privatio. - 40. Privalio hæc ipsius potentialis est . 41. Privalio
semper boni, mali nunquam dicitur. 42. Non in dictionem respicientibus , sed in rem dicliorie signifi
calam judicanda est , ubi ed otepnoixà, id est , privativa facit triplicia. - 45. Quartam speciem opposi
lorum quce contradicentia dicuntur aggreditur, et contradictionis partes ostendil ei elymulogicam de
scriptionem proponii. - 238 44. Affirmationem et negationem quæ sunt partes integrales contradictionis
describit. - 45. Affirmatio et negalio verum et falsum dividere possunt, non item reliquæ si ecies, quæ
sunt opposilorum simplicium . — 46. Quin calera opposila neque per complexionem prolata , verum et
falsum dividere possunt , nisi in certis entibus, ul contrariorum exemplo ostendit. 47. Adeoque non
etiam possunt hoc in omnibus entibus, ut iterum exemplis declarat relatorum , privantium contrariorurn.
48. Contra affirmatio et negatio non in quibusdam lantum entibus, sed in omnibus, quin eliani in noit
enlibus verum el ſalsum dividunt, ut eremplis declarat.

CAPUT XXV . A KEPAA . KE ' .

De oppositis.
1. Opposita sunt, quæcunque circa idem simul et
secundum idem rei forinsecus exquisita coexsistere
non possunt.
2. llæc autem vel in orationibus , vel in rebus
opponuntur. Et siquidem in orationibus, afirmatio
est et'negalio. Sin in rebus aut secundum habitu-
dinem , aut non secundum habitudinem dicuntur.
Περί των αντικειμένων..
α' . 'Αντικείμενά εστιν, όσα περί το αυτό άμα και
κατά το αυτό του πράγματος και προς το αυτό έξω
δεν εξεταζόμενα συνυπάρξαι ου δύναται.,
β' . Ταύτα δε η εν λόγοις αντίκειται , ή έν πράγ
μασι . Και ει μεν εν λόγους, κατάφασίς έστι και από
φασις. Ει δ' εν πράγμασιν ή κατά σχέσιν λέγεται ,
η ου κατά σχέσιν . Και κατά σχέσιν μέν έστι τα 1

Et secundum habitudinem quidem sunt , quæ ad
aliquid dicuntur. Quæ porro secundum habitudinem
non dicuntur, aut mutantur in se invicem , subjecio
nimirum exsistente quod recipiendi vim habeat ;
et sunt contraria , aut non mulantur in se 239
invicem , ac sunt liabilus el privatio. flabilus enim
πρός τι . Τα δε μή κατά σχέσιν λεγόμενα ή μετα
βάλλει εις άλληλα του δεκτικού δηλονότι υπάρχον-va
τος , και εισιν εναντία : ή ου μεταβάλλει είς άλληλα,
και έστιν έξις και στέρησις. Η μεν γάρ έξις μετα
βάλλει είς στέρησιν · ή στέρησις δε εις έξιν ου με
ταβάλλει. Τετραχώς τοίνυν τα αντικείμενα λέγεται,,
813 EPITOME LOGICA . 874
ή ώς τα πρός τι , οίον διπλάσιον , ήμισυ ή ως Α quidem mutatur in privationem ; privatio autem
τάναντία, οίον λευκών , μέλαν ή ώς έξις και στέρησις , in habilum non mulatur . Quatuor proinde modis
σίου όψις και τυφλότης, ή ως κατάφασις και απόφα- opposita dicuntur ; aut ut ad aliquid , velut dpίuυ,
σις ·οίον , άνθρωπος κάθηται, άνθρωπος ου κάθηται. dimidium : aut al contraria , velut album, nigram:
aul ul hapilus e ! privatio, veluti visus et cæcitas : aut ul atfirmatio et negatio , velut homo sedei ,
homo non sedet,
γ'. Τα μεν ούν προς τι (και) συνεισάγουσιν άλ- 3. Illa igitur que sunt ad aliquid, el se iniicem
ληλα και συναναιρούσι και αυτά άπερ εισί , των simul inducunt , el sumul lollunt ; el ea quæ sunt
αντικειμένων αυτούς είναι λέγεται και οπωσούν άλλως oppositorum sibi esse dicuntur, aut quocunque
προς αυτά . alio modo ad ipsa referuntur.
δ'. Τα δ' εναντία και είδη και άμφω εισίν, ώ λευ 4. Contraria porro vc' eliam ambo sunt species,
κόν και μέλαν, ψυχρόν τε και θερμόν και τα όμοια : ul album et nigrum , frigidum el calidum , et similia ;
η θάτερον θατέρου εσχάτη απόπτωσις έστιν, ώς aut alterum ab altero extrema est prolapsin, ul
δειλία και αδικία . Η μεν γαρ της ανδρίας , η δε timiditas et injustitia. Illa cnim quidem a fortitu
της δικαιοσύνης τελέως εξέπεσον. Και όλως το κα- dine, hæc a justitia perfecte excidit . El in univer
B sun sane , mal
κον, είδος μεν και όρος ουκ έστιν · έκπτωσις δε τε um non est species et linis, sed a
λεία του αγαθού. bono perfecta elapsio.
ε'. "Οταν μεν ούν αυτό σκοπώμεν ως πεφυκός , 5. Cum id ergo consideraverimus , quatenus aid
ανακάμπτειν προς το είδος , εναντίον εστίν» όταν speciem redire potest , couirarium est : Cum vero
δε μηδαμώς ανακάμπτειν δύνηται , τότε λέγεται redire nequaquam polest , lunc privatio dicitur.
στέρησις .
ς . "Έτι των εναντίων τα μέν έστιν άμεσα, τα δε 6. Præterea contrariorum alia sunt immediala ,
μεσωτά, είτουν έμμεσα . alia inlermedium habent, sive mediala sulit .
ζ. Και άμεσα μέν έστιν, ών εξ ανάγκης θάτερον 240 7. Et quidem imn.ediata sunt, quorum al
υπάρχει το δεκτικό » έμμεσα δε , ών ουκ εξ ανάγ- terum subjecio ex necessitate inest : nediala suni,
κης υπάρχει θάτερον . quorum alterum ex necessitate non inesi.
η'. Των δ' αμέσων εναντίων τα μέν έστιν ουσιώ 8. lumediatorum autem contrariorum alia sulje
δη , τα δ' επουσιώδη. slantialia sunt, alia accidentalia .
O'. (Και) ουσιώδη μεν, ώς έπ' αριθμού, το άρτιόν C 9. El substantialia quidem ut in numero par cl
τε και περιττόν . Ουδε γαρ δυνατόν επινοήσαι κεχωρι » impar. Neque enim fieri potesi ul numerum sena .
σμένον του αρτίου τον αριθμόν, ή του περιττου τον rium separaluni a pari el septenarium ab impari
επτά . Διά τούτο και ουσιώδη λέγεται. "Αρτιος δε cogitemus. Propterea etiam substantialia dicuntur.
έστιν ο δίχα διαιρούμενος αριθμός. Ο δε μή διαι Par aulem numerus est qui bilariaın dividitur :
ρούμενος δίχα, λέγεται περιττός . Τα μεν ούν ουσιώδη qui autem bifariam non dividitur, impar dicitur.
των αμέσων εναντίων τοιαύτα . liaque coulraria immediata substantialia sunt ejus
i'odi .
ι'. Τα δ' επουσιώδη εισιν, όσα δύναται χωρίς της 10. Al accidentalia sunt, quæ citra corruptionem
φθοράς του δεκτικού γίνεσθαι τε και απογίνεσθαι subjecti adesse el abesse possunt ; veluii sanitas
οίον υγίεια και νότος. 'Ενταύθα δε νόσον εκληπτέον et morbus. Accipiendus autem hic est morbus
την οποιανδήτινα της φύσεως υποπίπτουσαν αι- pro quacunque naturæ perversione quæ sub
σθήσει παρατροπήν. Ούτω μεν ούν τών εναντίων τα sensum cadit . Sic igitur contraria immediata se
habent.
άμεσα .
ια' . Τών δ' εμμέσων λεγομένων και μεσωτών , η D 11.Quæ aulem mediala dicuntur, et intermedium
αμφότερα δύναται απείναι του υποκειμένου ώς το habent, aut ambo possunt a subjeclo abesse ; ut
λευκόν και το μέλαν του Σωκράτους • δυνατόν γάρ album el nigrum a Socrate (lieri enim potest ut
είναι τον Σωκράτην μήτε μέλανα , μήτε λευκών, neque niger neque albus, seu pallidus aut fuscus
αλλ' ώχρόν ή φαιόν: η θάτερον μεν των εναντίων Socrales sil), aut alterum quidem abest contrario
απεστι, το δε λοιπόν πάντως υπάρχει, διά το προ- rum , reliquum 241 autem inest utique, quod spe
κατειλήφθαι το είδος υπ' εκείνου . Οίον το μεν λευ- cies ab eo jam ante occupala sit : velut album
κον υπάρχει κύκνω και χιόνι και τιτάνω , απεστι δε incst cyguo et nivi et cerussæ , nigrum alyrst ; al
το μέλαν ' κόρακι δε και εσένα και πίσση το μέλαν corvo et ebenu el pici nigrum inest, album abest .
υπάρχει , απεστι δε το λευκόν .
ιβ' . Το μέσον δε των εμμέσων εναντίων ή και 12. Jam vero medium contrariorum medialosuun
αμφοτέρων μετέχει των άκρων, ότε και κατωνόμα- aut utrumque participal extremorum quando et
σται , ώς το χλιαρόν » ή ουδετέρου των άκρων, ότε nomen halict, ul lepidum ; aut neutrum participat
και ακατονόμαστόν έστι, μόνη τη των άκρων απο- extremorum , cum etiam innominatum est, swiaque
φάσει δηλούμενον · ώς το μέσον του δικαίου και αδί. extremorumi negalione deciaralur; ul medium justi
NATROL, GR . CXLII . 28
875 NICEPHORI BLEMMID
et injust . Dicitur enim hoc neque justum neque A κου. Λέγεται γάρ τούτο ουδε δίκαιον, ουδέ άδικον•
injuslum . Quale sane nelas infans est qui neque
justus neque injuslus.
13. Aliqui aule ! ex recentioribus mediuen quod
inter malum et bonum consideralor quoquomodo ,
indiDerens vocaverunt .
14. Sed el Archytas in iis quie sunil ad aliquid
mediclates ostendit. Etenim inter dominum et
servum ponit id quod est liberum ; el inter majus
et minus æquale, ivler latam el angustum id quod
congraos seu accominodalum est .
15. Sciendum porro ea quæ coniinent contraria
esse ad aliquid (contrarium enim contrario est
contrarium ) ; al qua comprehenduntur illis, non
communicare cum iis quæ sunt ad aliquid .
242 16. Prælerea mediatorum contrariorum B
alia quidem habent unum medium ; alia vero multa .
Nom calidum el frigidum habent unum solum me
lium , quod est lepidum ; album autem el nigrum
habent ſuscum , pallidum , flavum , rubrum , ful-
um et alia .
17. Tria sunt autein contrariorum consectaria ,
18. Primum quod bonum quidem malo duntaxat ,
malum autem el bono el alii malo sit contrarium .
Veluti contraria est lemperantia luns imtemperan
liæ, lum sensuum stupori ; nam et utraque sunt
vilia ; at intemperantia et temperantiæ quidem
contrarialur, el vero etiam sensuum stupori con
Trariatur.
19. Nec est injusta natura quæ uni duo contraria
C
objecerit. l'num enim uni est objectum ; moderatio
imnioderationi. Temperantia enim quidem cum sit
mediocritas , moleratio est : at stupor et intempe-
rantia cum extrema sint, immoderationes sunt.
llæc enim quidem excessus : ille vero defectus est.
Contrariatur igitur moderatio immoderationi, ut
bonum malo : extremæ vero sibi invicem contra-
riantur, quod plurimum a se distent invicem .
243 20. Ει malo quidem malum contrariatur :
at bonum alicui bono non est contrarium ; unum
enim simplexque est bonum : malum autem et va .
rium est et mullifidum .
21. Secundum contrariorum conseclariuin esi,
quod contraria sibi invicem in genere et specie
c0exsistere possunt : genere quidem , ut animali : D είδει » γένει μεν, ώς τα ζώω, είδει δε , ώς το αν
specie , ul liomine. Animalium enim alia alba , alia θρώπω. Λέγομεν γαρ των ζώων τα μεν είναι λευκά ,
nigra : el hominum alios sanos, alios ægrotos esse
dicimus. In individilo autem contraria secum invi-
cem quoad unum locum coexsistere non possunt.
Nec enim Socratem simul sanum esse et agrolare ,
aut secundum eamdem parlem in eodem tempore
calefieri et refrigerari contingit .
22. Tertium (conseclarium contrariorum est) ,
quod contraria vel sunt sub eodein genere, vi album
et nigrum sub colore ; sul sub contrariis generibus,
ut justitia et injustitia sub viruilc el vitio ; aut
ipsa sape contraria genera sunt, ut universale
bonuin el malum universale. llæc enim quæ sunt
conwaria, genera sul.
876
τοιούτον το βρέφος , ούτε δίκαιον ούτε άδικον.
ιγ'. Τινές δέ των νεωτέρων μέσων αγαθού και κα
κού θεωρούμεναν οπωσούν εκάλεσαν αδιάφορον.
ιδ'. 'Αρχύτας δε κάν τοϊς πρός τι μεσότητος δεί
κνυσι. Μεταξύ γάρ δεσπότου και δούλου τίθησι το
ελεύθερος και μείζονος και ελάττονος τό ίσον και
πλατέος και στενού το εφαρμόζον.
ιε'. 'Επιστητέον δ' ότι τών εναντίων αι περιοχαι
πρός τι εισι . Το γαρ εναντίον εναντίφ εναντίον τα
δε περιεχόμενα ου κοινωνούσε τους προς τι.
ις' . "Ετι των εμμέσων εναντίων τα μεν έν έχει
μέσον, τα δε πολλά. Θερμέν γάρ και ψυχρών (έν)
έχει μέσον μόνον το χλιαρόν : λευκόν δε και μελαν
έχει το φαιον, το ωχρόν, το ξανθόν, το ερυθρών, το
πυρδόν , και έτερα.
ιζ'. Τρία δέ τινα τοις εναντίοις παρέπεται.
ιη'. Πρώτον , ότι το μεν αγαθών εναντίον το κακό
το δε κακόν τώ τε αγαθά και άλλα κακή . Οίον
εναντία μεν η σωφροσύνη τη τε ακολασία και ηλι
θιότητι (κακίαι γαρ και άμφω) : ή δ' ακολασία
έναντιούται μεν και τη σωφροσύνη, έναντιούται δε
και τη ηλιθιότητι.
ιθ' . Και ουκ έστιν άδικος ή φύσις, δύο εναντία
εν αντιτάξασα . "Εν γάρ αντιτέτακται το ένι, η
συμμετρία τη ασυμμετρία . μεν γαρ σωφροσύνη
μεσότης ούσα, συμμετρία εστίν ή δ' ηλιθιότης και
ή ακολασία άκρα ούσαι , ασυμμετρίαι εισίν. Η μεν
γάρ έστιν υπερβολή , ή δ' έλλειψις . 'Εναντιούται
γουν και συμμετρία τη ασυμμετρία , ως αγαθών κακώς
τα δ' άκρα εναντιούται αλλήλοις , ότι πλείστον απ '
αλλήλων διέστηκε .
κ'. Και το μέν κακώ έναντιούται κακόν · το δ'
αγαθόν ουκ έστιν εναντίον τινι αγαθώ · εν γάρ έστι
το αγαθόν και απλούν το δε κακόν ποικίλον τε και
πολυσχιδές .
κα'. Δεύτερον των εναντίων παρακολούθημα, ότι
τάναντία δύναται συνυπάρχειν αλλήλοις εν γένει και
τα δε μέλανα• και των ανθρώπων τους μέν υγιαί
νειν, τους δε νοσείν. Εν ατόμω δε ταναντία συ
υπάρχειν αλλήλοις καθ' ένα τόπον ου δύναται . Και
γαρ ουκ έστι τον Σωκράτην υγιαίνειν και νοσείν
άμα • η καθ' έν μόριον, εν ταυτώ θερμαίνεσθαι τε
και ψύχεσθαι .
κβ'. Τρίτον, ότι ταναντία ή υπό το αυτο γένος
εισιν , ώς το λευκόν και το μέλαν υπό το χρώμα ή
υπό ταναντία γένη , ως δικαιοσύνη και αδικία, υπό
την αρετήν, και υπό την κακίαν ή αυτά δή ταναν
τία γένη είσιν, ώς το καθόλου αγαθόν και το καθό
λου κακόν . Ταύτα γάρ εναντία όντα γένη εισίν.
 877 EPITOME LOGICA .
κγ'. Είδέναι δε δεί, ότι τών αλλήλοις εναντίων εν Α
το ανωτάτω γένος εστίν. Ούτε γάρ ή αρετή και η
κακία πρώτα γένη εισίν, άνω γάρ αυτών έξις τε
και διάθεσις " ούτε το καθόλου αγαθόν, και το καθο-
λου κακόν • αλλά και ταύτα συνάπτονται ή συν-
άγονται το ποιώ. Και έστι το ποιον γένος πάντων
αυτών γενικώτατον . Τοσαύτα περί εναντίων .
κδ. "Έξις δε και στέρησις λέγεται πολλαχώς .
Καθ' ένα μεν γάρ τρόπον έξις λέγεται η του έχον-
τος και του εχομένου ενέργεια.
κε'. "Εξις γάρ ίματίου λέγεται , οταν ο μεν έχη,
το δ' έχηται υπό του έχοντος. Και έξιν όπλων είπε
που Πλάτων επί του έχοντος όπλα.
κς ' . Καθ' έτερον δε τρόπον έξεις λέγομεν τάς
επικτήτους ποιότητας , εμμένους γεγονυίας • τάς τε
φυσικάς και τας κατ' επιστήμης και τέχνην, καθ' ας
οι εν αυταίς εκτικοί λέγονται. Κατά τούτο δή και
τας τελείας αρετάς ονομάζομεν έξεις.
κζ'. "Εξις καλείται και η φυσική κατασκευή , όταν
εμμονος ή, ώσπερ σωματικάς τινας έξεις και ψυχι-
κάς νοούμεν επί τινων και αρετάς ή κακίας εκ
φύσεως είτουν κράσεως .
κη'. Λέγουσι τινες έξιν και την της φύσεως επι-
τηδειότητα.
x9. Λέγουσι και την φυσικήν δύναμιν ώς του
πυρός το θερμαίνειν, ότε μη θερμαίνου, και την όψιν C turalein, ut iguis το calefacere cum non calefecit ,
του καθεύδοντος .
λ '. " Ετι δε μάλλον η τελική ενέργεια έξις εστίν
ώς η όρασις ή ήδη ορώσα , και η θερμότης ή ήδη
θερμαίνουσα .
λα'. Πολλαχώς oύν της έξεως λεγομένης , πολλα-
χώς και η στέρησις λέγεται καταλλήλως τη έξει
λαμβανομένη . Η μεν γάρ έξις από του έχειν είλη-
πται· δη στέρησις αέχειά τίς εστιν.
λβ'. 'Αντίκειται γούν τα πρώτα σημαινομένων της
έξεως ή στέρησις του ιματίου και του όπλου .
privalioSecundo
λγ' . Το δευτέρα και των επιχτήτων ποιοτήτων
αποβολή .
λό' . Το τρίτο , της φυσικής κατασκευής και μετα
τροπή. D 34. Tertio, naturalis preparationis seu confire
λε'. Το τετάρτη , ή όπερ ουδόλως πέφυκεν έχειν
το γένος , ώς λέγομεν το μεν βρέφος έχειν επιτη
δειότητα προς το δέξασθαι την γραμματικήν
έστερήσθαι δε της επιτηδειότητος ταύτης την πλά
τανον ότι και το άπαν φυτόν · ή όπερ το γένος μεν
πέφυκεν έχειν , τί δε των ειδών ουκ έχει και ως το
ζώον μεν έχει επιτηδειότητα του οράν, ο δ' ασπάλαξ
ταύτης εστέρηται.
λς'. Το πέμπτη, η αποβολή της καθ' έξιν δυνά
μεως .
λζ'. Το έκτο και τελευταίω , της τελικής ενερ-
γείας ή στέρησις.
λη . Κυρίως δή καθ' έξιν και στέρησιν αντίθεσις
878
23. Nosse aulem oporlet eorum quæ sibi invicem
sunt contraria, unum summum genus esse . Neque
enim virlus et vitium prima sunt 244 contraria.
Etenim supra ipsa sunt et habiius el dispositio ,
nec universale bonum el universale malum Sul
sunima genera ; sed et hæc ad quale copulantur el
colliguntur. Esique quale illorum omnium genus
generalissimum. Tanluin de contrariis.
24. Habitus autem et privalio multifariam ili
cuntur. Uno enim modo dicitur habentis el liabili
aclus.
25. Habilus enim vestimenti dicitur, cum ille
quidem habel, hoc vero habetur. Et Plalo alicubi
habitum armorum de eo dixit, qui arma habel.
26. Alio autem modo habitus dicimus qualitales
B acquisitas cum stabiles factæ fuerint, partim na
lurales, partim eas quic secundum scientiam rl
arlem sunt, secundum quas qui in ipsis suni , lice
clici , id est , habilibus prædili dicuntur. Secundum
quod sane (significatum) etiam perfectas virtutes,
nominamus habitus .
27. Ilabitus vocalur eriam naturalis præparalio
seu confirmatio cum stabilis fuerit ; quomodo cor
poris et animz aliquos habitus in aliquibus ani
madvertimus ; et virtutes aut vilia ex nalura , sive
temperamento .
28. Dicunt aliqui babilum el paluræ aptitudinem ,
245 29. Dicunt etiam (habitum ) potentiam na
et visum dormientis.
50. Insuper aulem polius perfeclus actus est
liabilus ; ut visio jam videus et calor jaun calefa
ciens .
31. Cum igitur multiſariam habilus dicatui',
multifariam eliam privatio dicitur , qui habilui
congruenter accipitur. Habitus enior quile alb lia
bendo sumptusest ; privalio aulem inhabitio quit
dam32., seu habendi
Itaque primoquidam deſecli
habitus s est.ato opponitur
signific
vesiimenti
el teli . qualitatum abjectio
acquisitarum
33. .
malionis in versio .
35. Quarto , vel quod our:nino non polest habere
genus, quomodo infantem quidem dicimus apriludia
nem habere grainmaticae suscipiende, platanum
autem hac aplitudine privalami esse, quia criain
omnis planta : aut quando quidem ipsum genus
habere potest, quædam aulem ex speciebus non
liabet ; quomo :lo quidem animal videndi liabel api
Iulineta , bacaulem talpa privala est.
36. Quinto potentiæ secundum habilum amissis.
246 57. Sexto et ultimo perfecti acius privativ .
38. Proprie aulem oppositio : quæ secundum la:
89 NICEPHORI BLEMMIDE
Initum el privationem est , in this solis accipitur qu. Α επί μόνων λαμβάνεται των κατά φύσιν προσό των
seclindu: naluram omni speciei insul.
59. Iliec autem tribus bisce characteribiis seu
nolis designatur, quod natura habere potest, et
quando nalura habere potesi, et ulij nalura habere
polest. Neque enim dicemus lapidem esse cecin ,
quandoquidem natura non habere potest visum ;
nejue recens nalum infantem , proprie edentulum ,
propterea quod hoc tempore non polest nalura
habere dentes; neque dicetur aliquis cacus, quod
pede non videat : quippe pes visionis capax non est.
Tunc igitur privatio proprie dicitur, cum natura
quæ habitus est capax tempore idoneo , in conve-
niente parle seu membro, halitu isto privala est :
111 qui ex nativitate cæcus est , vel qui incurabilem B
cæciralem ex aliqua passione subiit.
40. Et hæc privatio ipsius poientialis est . Nisi
ruim ipsius potentialis esset , aliquando in actum
produceretur.
41. Nunquam autem mali et perniriusi, sed boni
cl vtilis privatio dicitur.
247 42. Jam vero etiam non ad dictionem
respicientes judicare privationem oportet . Quædam
enim el nomen et rem privativain habent ; quem .
admodum το αναίσθητος quasi dicas, insensatus ,
cum de apoplectico, hoc est, resolulo membris
dicirur. Quædam vero nomen quidem privativum ,
rem autem nequaquam (privativam ) habeni, ut , in-
έχει στερητικόν, ου μην ήδη και τούνομα: ώς τυ
corporeum et inimorlalc . Quædam denique rem φλός και κωφός. Ταύτα περί έξεως και στερήσεως .
quidem habent privativam , non autem etiam nomen , ut cæcus et mulus . llæc de habilu et priva ·
lione .
43. Cælerum affirmatio et negalio ejusdem el C μγ' . Κατάφασις δε και απόφασης του αυτού και
unius rei contradictionem absolvunt. Contradictio ενός πράγματος απαρτίζουσι την αντίφασιν. 'Αντί
aulem est opposila dictio.
44. Affirmatio proinde φuiderm est dicere, quid
insit alicui, velut Petrus ambulal : hoc est , Petro
ambulare inest. Negalio autem est dicere quid ali-
cui non insit , velut Petrus non anıbulat ;-hoc est,
Petro ambulare non inest .
45. ANirmatio igitur el negalio ſalsilalem et ve-
ritatcm dividere possunt .
46. Aliter vero opposila hoc non possunt. El-
enim voces simplices sunt el neque veriun neque
lalsum dicunt cum videlicet per se proferuntur :
conjuncta tamen ut aflirmaliones et negationes
possunt veritatem 248 et ſalsilalem dividere in
D
aliquibus quæ sunt ; in iis quæ non sunt, minime
(possuni) . Velut Socrates valet, Socrates ægrolat.
Eicnim siquidem sit Socrates, unum verum , alte-
rum falsum erit : sin autem non sit , ambo falsa
siint ; si enim non sit Socrales , neque valet, neque
ægrotat.
47. Et ita quidem ejusmodi opposita , si cum
complexione proferuntur, nec eliam in omnibus
que sunt veritalem el falsitatem semper dividunt.
Neque enim aninia dextra aut sinistra dicelur
unquam : neque puer recens genitus, edenlulus
aul denies liabens : neque aer niger alil albus .
in procesoin 1. , Onibus cum ene
889
τώ είδει παντί .
λθ' . Λύτη δε χαρακτηρίζεται τους τρισί τούτοις,
όπερ πέφυκεν έχει , και ότε πέφυκεν έχεις και ένθα
πέφυκεν έχειν.Ούτε γάρ αν τον λίθον είποιμεν είναι
τυφλόν • επείπερ ου πέφυκεν έχειν όρασιν ούτε το
άρτιγενές βρέφος κυρίως νωδόν, διά το μή πεφυκέ
ναι κατά τον καιρόν τούτον έχειν οδόντας : ούτε τις
λέγοιτο τυφλός, ότι μή όρώη το ποδι • και γάρ ο
πούς ανεπίδεκτος όψεως. Τότε τοιγαρούν κυρίως
στέρησις λέγεται , ότε φύσις δεκτική της έξεως,
κατά τον επιτήδειον χρόνον, έν μορίω τώ πρέποντι,
της έξεως ταύτης εστέρηται ως ο εκ γενετής τυ
φλός ή ο διά τι πάθος υποστάς αβλεψίαν ανίατον.
μ '. Αύτη δε η στέρησις και του δυνάμει εστίν. Ε!
γάρ ουκ ήν του δυνάμει , ήγετ' αν εις το ενεργεία
ποτέ .
μα'. Ου λέγεται δέ ποτε στέρησις του κακού τε
και βλαβερού , αλλά του αγαθού και χρησίμου.
μβ'. Xρή δε μή προς την λέξιν αφορώντας, κρί
νειν την στέρησιν. Τινά μεν γάρ και τούνομα και το
πράγμα στερητικόν έχει · ώσπερ το αναίσθητος επί
του αποπλήκτου λεγόμενον. Τενά δε το μεν όνομα
στερητικόν έχει , το πράγμα δε ουδαμώς : ως το
ασώματος και αθάνατον. Τινά δε το πράγμα μεν
φασις δέ έστιν ή αντικειμένη φάσις.
μδ'. Κατάφασις μεν ούν εστι το ειπείν τι τινι
υπάρχει οίον , Πέτρος περιπατεί - ήγουν υπάρχει το
Πέτρα το περιπατείν. 'Απόφασις δε το ειπείν τι
τινι ουχ υπάρχει· οίον, Πέτρος ου περιπατεί · ήγουν
το Πέτρο ουχ υπάρχει το περιπατείν .
με'. Κατάφασις ( μεν) ούν και απόφασις διαιρείν
δύναται το ψεύδος και την αλήθειαν.
μς'. Τα δ' άλλως αντικείμενα τούτο ου δύναται .
Φωναί γάρ εισιν άπλαί, και ούτε αληθεύουσιν, ούτε
ψεύδονται, καθ' αυτά δηλαδή προφερόμενα συμ
πλακέντα δε δύναται ποτε , καθό καταφάσεις διαι
ρήσαι την αλήθειαν και το ψεύδος επί τινων όντων :
επί μή όντων δε ουδαμώς. Οίον Σωκράτης υγιαίνει,
Σωκράτης νοσεί. "Όντος μέν γάρ του Σωκράτους ,
έσται το μεν αληθές το δε ψεύδος μη όντος δε, αμ
φότερα ψευδή: μη ων γάρ ο Σωκράτης, ούθ' υγιαί
νει ούτε νοσεί .
μς". Και ούτω δε μετα συμπλοκής τα τοιαύτα των
αντικειμένων προφερόμενα, ουδ' επί πάντων των
όντων, την αλήθειας και το ψεύδος διαχωρίζουσιν.
Ουδέ γάρ αν η ψυχή δεξιά και αριστερά λεχθείη ποτέ»
ουδε το άρτιγέννητον παιδίον , νωδών η οδόντας έχον·
ουδέ μέλας ή λευκός ο αήρ .
' Η δε κατάφασις και ( και ) απόφασις επί πάν
831 EPITOME LOGICA. 882
των των όντων τε και μη όντων διαιρούσι την αλή- A tibus tum non entibus veritatem et falsitatem disi
θειαν και το ψεύδος αεί. Εάν γάρ είπωμεν, “Ο αήρ dunt. Si enim dixerimus, Aer est niger, aer non est
μέλας έστιν , ο αήρ μέλας ουκ έστι : διείλομεν την niger, veritatem et falsitatem divisianus . Filsum
αλήθειαν και το ψεύδος. Ψεύδος μεν γάρ, ότι μέλας enim est aerem esse nigrum , quandoquidem etiara
εστίν ο αήρ, επείπερ και άχρωμάτιστος: αληθές δε, coloris expers est : verum autem est non esse ni
ότι ουκ έστι μέλας . Ει γάρ χρώμα το μέλαν , και μη grum . Si enim nigredo color est, qui colorem non
έχων χρώμα μέλας ουκ έστιν· ώσπερ ουδέ λευκός : habet, neque niger est, quemadmodum neque albuς
ή κεχρωσμένος όλως . Ούτω δή κάν είπωμεν• Σω- nec omnino coloralus . Sic sane eliam cum dixeri
κράτης νοσεί, Σωκράτης ου νοσεί, διαιρούμεν την mus ; Socrates ægrolat, Socrales non ægrotat, ve
αλήθειαν και το ψεύδος · κάν τε είη ο Σωκράτης ritatem vel falsitatem dividimus ; 249 sive etiam
κάν τε μή είη . Ει μεν γάρ έστιν, ή νοσεί, ή ου Socrates sit, sive non sit. Si enim quidem sil, 'aul
νοσεί, Ει δ' ουκ έστι , πάντως ουδε νοσεί. Κάπί των ægrolat , aut non ægrotat. Sin non sii, nec ægrotal
μηδε την αρχήν υποστάντων ώσαύτως· οίον, Κένταυ- ulique. Et eodem modo in iis quæ nec omnino
ρός έστι , κένταυρος ουκ έστι . Το μεν γαρ εν εξ αυτών substiterunt (res se habel) velut, Centauris esi ,
αληθές, το δε έτερον ψεύδος εξ ανάγκης. centaurus non est. Unum enim corum verum , alle
B rum necessario falsum est.

Σχήμα κεφαλ . κε' , περί των αντικειμένων.

η εν λόγοις, και ποιεί κατάφασιν και απόφασιν, οίον, κάθηται, ου κάθηται.
Τα αντικείμενα η κατά σχέσιν, και ποιεί τα πρός τι , ώς, πατήρ,
υιός .

ή έν πράγματι ή μεταβάλλει εις άλληλα

του δεκτικού υπάρχον
τος, και ποιεί τα εναν
τία, ως θερμόν και
ή ου κατά σχέσιν ψυχρόν :
ή ου μεταβάλλει εις έλ
ληλα, και έστιν έξις
και στέρησις , ώς όψις
και τυφλότης .

ή ως κατάφασις και απόφασις ,

Τα αντικείμενα ή ως τα πρός τι ,
ή ώς τα εναντία ,
ως έξις και στέρησις .

και άμφω εισιν, ως ψυχρών και θερμόν :

τα εναντία
{ ήή είδει
θάτερον θατέρου εσχάτη απόπτωσις , ως δικαιοσύνη και αδικία.

τα μέν έστιν άμεσα τα μεν ουσιεύδη , ως περιττος και άρτιος "

τα δ' επουσιώδη , ως νόσος και υγίεια.
Των εναντίων ή αμφότερον δύναται απείναι του υποκειμένου , ως
τα δε μεσωτά είτουν το λευκόν και μέλαν του Σωκράτους
έμμεσα ή θάτερον μέν των εναντίων άπεστι, το δε λοιπόν
πάντως υπάρχει διά το προκατειλήφθαι το είδος
υπ' εκείνου , ώς το πυρί η θερμότης.
των μεν το μέσον εκατέρου μετέχει των άκρων , ώς το χλιαρόν •
Των έμμεσων εναντίων των δε το μέσον ουδετέρου μετέχει των άκρων, ώς το μέσον του δικαίου και
του αδίκου , ούτε δίκαιον ούτε άδικον .

" Ε : ι των εμμέσων τα μεν έχει μέσον, ώς το θερμόν και το ψυχρόν , το χλιαρόν :
εναντίων τα δε πλείω, ως μέσον λευκού και μέλανος , το φαιον, το πυρδόν, το ξανθόν,
και άλλα .

ή του έχοντος και του εχομένου ενέργεια , ώς έξις ίματίου ή ότλου :

ή επίκτητος ποιότης, όταν έμμονος ή , ως επιστήμη και αρετή :
ή φυσική κατασκευή, είτουν κράσις, όταν έμμονος ή :
" Η έξις ή της φύσεως επιτηδειότης :
ή φυσική δύναμις, ώς του πυρός το θερμαίνειν ·
ή ότε μη θερμαίνη και η όψις του καθεύδοντος •
η τελική ενέργεια, ώς ή όρασις ή ήδη όρώσα.
883 NICEPHORI BLEMMID.E 884
η στέρησις του ιματίου και του όπλου
η αποβολή των επικτήτων ποιοτήτων :
η μετατροπή της φυσικής κατασκευής:
ή όπερ ουδόλως πέφυκεν έχειν το γένος, ώς ή πλάτανος δυνάμει γραμματικήν
“Η στέρησις ή όπερ πέφυκεν έχειν το γένος , τι δε των ειδών ουκ έχει , ώς ο ασπάλαξ την
όρασιν .
η αποβολή της καθ' έξιν δυνάμεως :
ή στέρησις της τελικής ενεργείας..

Tabula capitis 25, de opposilis .

aut in orationibus, et saciunt affirmationem et negationem , velut, ( Socrates
sedet, ( Socrates) non sedet.
aul secundum habitudinem , et elliciunt ea quæ sunt
Opposita (accipiuntur) ad aliquid , ul paler el filius.
aut mulantur in se ini
aut in rebus vicem si subjectum sit
quod vini recipiendi
habeat , et elliciunt
aut non secundum ha contraria , ut calidum
bitudinem et frigidum .
aut non mutantur in se
invicem , et sunt babi
liis et privatio , ut vi
sus et cæcitas .

aut ut affirmatio et negatio,

250 Opposita (sunt) aut ut ad aliquid,
Contrariorum
alia sunt immediata ; (et) . alia essentiæ adventitia seu accidentalia, ut mor
Contrariorum
251 Contrariorum me.
dialorum (alia sunt)
l'rälerea contrariorum
mediatorum
Iſabitus (dicitur) vel
252 Privatio ( dicitur
vel)
aut ut contraria ,
aut ut habitus et privalio.
aut etiam utrumque est species , ut frigidum et calidum ,"
aut alleruni ab altero est extrema prolapsio sen defectio : ut justitia et in
justitia .
alia essentialia, ut par et impar,
bus et sanitas.
aut utrumque potest abesse a subjecio, lil albuin
alja medium habent, et nigrom a Socrate ,
sive mediata sunt aut alterum quidein abesl contrariorium , alterum
(quorum ) vero inesi omnino, quod jam aule species 30
eo sil occupala , ut igni calor (isesi).
quorum medium participat utrumque extremiorum , ut lepidum ,
quorum medium participat neutrum exiremorum , ui mediuin justi et injusti,
neque justum neque injuslum .
alia unum habentmedium , ut calidum et frigidum habent (lepiduni),
alia plura , ut medium albi et pigri, fuscum , fulvunn , Davum et alia .
habentis et habiti actus , ut vestimenti aut leli babitus,
acquisita qualitas, cum ſueril stabilis, ut scientia el virtus,
naturalis præparatio, sive temperamenlum cum permanens fuerit ,
naturæ aplitudo,
naturalis potentia, ut calefacere ignis cum non calefacit et visus dormientis ,
perſeclus actus , ul visio jam videns.
privatio vestimenti et leli ,
acquisitarum qualitatum amissio,
naluralis præparationis inversio ,
aut ejus quod genus ipsum prorsus habere non potest : ut platanuis potentia
grammaticam (habere non potest) aut ejus quod quidem genus habere po
lest, aliqua autem ex speciebus non babel, ul talpa visum .
amissio potentiæ secundum habilum ,
privatio perfecti actus
883 EPITOME LOGICA. 986
SYNOPSIS CAPITIS XXVI ,
QUOD EST DE NOMINE ET VERRO .

1. Nomen definit. - 2. Verbum ilem.- 3. Definitiones explical, el primo ostendit nomen el verbum esse
roces arliculatas . - 4. Ralionem reddit , cur humana dinlectus seu elocutio , vox arliculata dicalur.
5. Deinde ostendit nomina el verba esse voces significativas . 6. Τertio , esse κατά συνθήκην, id est
instituto . 7. El proinde non natura . 8. Occupatio, quare cum roces sint natura , non ilein nomina eret
verba. – 253 9. Concludit nomina et verba esse κατά συνθήκην , id est, κατά θέσιν, hoc est, et instituto ,
el simul modum excipit, quo natura dici possini. 10. Alium item modum indical, quo dici possintxata
quvo fixny,id esi, ex compositione, pula syllabarum ad differentiam vocum inar!iculalarum . 11. Sed et
hujus modi alium sensum profert , quo xata ouvońxnv , id est, ex compositione dici possini. 12. Quarlo
ostendit nominum et verborum paries separatim nihil significare, non tantum simplicium , sed etiam com
positorum . – 13. Quinto , omnia nomini et verbo communia esse, exceptis specificis differentiis , quod nomi
na sini sine tempore, verba tempus adsignificent. — 14. Explicat quid si: sine tempore in definitione no
minis, quid item in definitione verbi adsignificare tempus. - 15. Aliam etiam nominum et verborum dille
rentiam in hoc constituit , quod illa ut hæc actionem el passionem non significent. — 16. Annotat quæ apud
dialecticos in nomina el verba dividantur , et quomodo reliqua omnia orationis saltem ligamenta sint.
17. Occupatio qua explicatur , quid inler dictionem et oraliónem sil discriminis. - 18. Ostendit nominib xs
el verbis per se prolatis veritatem el falsitatem non inesse. 19. Occupatio de verbis primæ el secundre et
aliquibus etiamlertiæ personæ , qualenus verum el falsum aliquid significeni. · 20. Per epiphoram con
cludit nomina 254, ei verba per se prolala rerum et falsum non dicere, quod tamen conjuncta (seilicet
in propositione) faciant. 21. Modum vel potius ordinem determinat , quo verum et falsum significent ,
primo rimirum in conceptibus, deinde modo per hos in rebus. · 22 , per occasionem obiler od intelligere
describil , 23. Quando concepius veri ei falsi dicantur. 24. Quomodo item circa nomina et verba
verum et falsum subsislal. 25. Concludit orationem de eo quæ nomina el quæ verba sint. - 26. Porro
explicat quæ nomina et quc verba infinita sint et cur utraque sic vocentur , 27. Quinque horum vocis
simplicis, dictionis, termini, nominis et verbi diſſerentiam evolvil , quae non est secundum subjectum seu
rem ipsam , sed secundum oxéoiv, id est habitudinem , seu óyov, id esi rationem.- 28. Ostendii quod apud
dialecticos ipsa e!iam nomina verba, et contra verba nomina dicantur ; et quomodo hæc in illa et illa
transeant
in hac . 29. Occupatio , qua declarat, id est , qui! el erit , quando exsistentiam el tempus si
gnificent31.
; quando
Docel item
elian tempus tantum
quomodo . –el30. Infert quod
subjectum omnis propositio ex nomine el verbo constitua
tur . nomen ex arliculo apud Græcos ; verbum el prædicalum
ex est, ſuit el eril sive aciu sive polentia posilis dignoscendum sil. - 32. Denique ostendit , quod e! quare
ed esi , fuit el eril primigenia verba dicantur ,

ΚΕΦΑΛ . Κη'. A CAPUT XXVI .

Περί ονόματος και ρήματος .
α'. "Όνομά εστι φωνή σημαντική κατά συνθήκης
άνευ χρόνου , ής ουδέν μέρος εστι σημαντικών κεχω-
ρισμένον.
β'. "Ρήμα δε εστι φωνή σημαντική κατά συνθήκης
προσσημαίνουσα χρόνον, ής ουδέν μέρος εστι σημαν-
τικόν κεχωρισμένον .
γ' . "Οτι μεν ούν έναρθροι φωναι το όνομα και το
δήμα, παντί που δηλον.
δ'. " Έναρθρος δε λέγεται πάσα των ανθρώπων
διάλεκτος · διά το τας συμπληρούσας αυτήν συλλα-
βάς άρθροις έoικέναι ζώου , δυναμένοις απ' αλλήλων
διακρίνεσθαι κατ' ενέργειαν .
ε'. "Οτι δε και σημαντικα , φανερόν και αυτό.
Και γάρ το άνθρωπος και ίππος και τρέχει, και Β inanifestum est. Νamque το homo et equus et cur
διαλένεται , και τα τοιαύτα , δύναμιν έχει σημαντι-
κήν.
ς'. Αλλά και κατά συνθήκην εστί τα ονόματα
και τα βήματα . Συνέθεντο γαρ "Έλληνες μεν, τoίσ-
δε τοις ονόμασι τα πράγματα καλείν • Ινδοί δ' ετέ-
ροις, και άλλοις Αιγύπτιοι . Και οι αυτοί δε τα
αυτά πράγματα ποτέ μεν άλλοις ποτέ δ' ετέροις ση-
μαίνειν ονόμασιν • ώσπερ και τας τoιάσδε ενεργείας
και τα τοιάδε πάθη διά τώνδε και τώνδε των ρημά-
των εκφαίνειν εκύρωσαν .
ζ'. "Οθεν ουδε φύσει τους ανθρώπους τα ονόματά
έστι και τα βήματα • διότι τα φύσει παρά πάσι τα
αυτά .
η'. Κάν αι φωναι δε φύσει ( φωνητικών γάρ ζώον
De nomine et rerbo.
255 1. Nomen est vos significativa ex instituito
sine tempore cujus pars nulla significat separata.
2. Verbum autem est vos significativa ex insti
lulo , que lempus adsignificat cujus nulla pars se
parata significat .
3. Et noinen quidem atque verbum esse voces
articulatas , cuivis ferme clarium est.
4. Articulata autem dicillir omnis hominum diale
clus (seu elocutio) propterea quod syllabæ quæ com
plent eam articulis animalis sint similes qui a se
invicem aclu discerni possuint.
5. Jam vero etiam significativas esse et ipsum
rit et disserit , et bujusmodi significativam habent
potentiam .
6. Sed et ex instituto sunt nomina et verba . Græ.
ci enim quidem hisce nominibus res vocare insti
lueruul, aliis aulem Indi , Ægyptii aliis . Quin et ii
dem res casdem interdum aliis et ilerum inierdum
aliis nominibus significare ; quemadmodum ctiam
et basce actiones et basce passiones aliis alique
aliis verbis patefacere decreverunt.
256 7. Quare etiam natura non sunt hominibus
nomina et verba , proplerea quod quæ natura sunt,
apud omnes sint eadem.
8. Quanquam autem voces sunt natura (homo
887 NICEPHORI BLEMMIDE
εnim vocale est animal) , nomina tamen et verba Α ο άνθρωπος) , αλλ' ουχ απλώς φωναι τα ονόματα και
non sunt simpliciter voces, sed voces cerlo modo τα ρήματα φωναι δε τοιώσδε μεμορφωμέναι.
formate .
9. Relinquitur ergo nomina el verba esse positio.
ne (ab aliquibus enim sunt imposita), nisi quis illa
alio modo natura esse dicat, quod apie se habeant ad
res quibus sunt imposita , quodque naturæ rerum
convenienter et congruenter sint imposita .
10. Dici vero etiam possint nomina el verba xatto
συνθήκην, id est ex compositione , ad discrimen
vocum inarticulatarum qux et ipsæ significativa
sunt, quemadmoduin gemitus el fletus dolorem ,
et risus atque cachinnus excellenlem animæ diffu .
sionem seu lætitiam significant ; el aliie voces quæ
non sunt ex compositione, puita syllabarum , diver
sas res declarant.
11. Dici queant ( commemorala nomina et verba)
κατά συνθήκην (quasi dicas ex compositione) etiam
propterea quod syllabæ in ipsis etsi natura discre-
le sunt, non tamen a se invirem recisæ sint, et per
se scilicet proferantur, sed in 257 mutua compo-
sitione conjunctim ; ita ut nomen et verbum velut
unum corpus consideretur quod ex diversis partilus
absolvilur.
12. Porro partes nominis et verbi a se invicem
separatæ significationis manent expertes. Etenim
consignificare quidem sibi invicem dicitur una
quæque pars ; per se autem significare aliquid
nequaquam (dicilur). El simplicium quidam no- των απλών ονομάτων ή ρημάτων μέρη ουδε καν
minum et verborum partes ne videntur quidem C γούν δόκησιν έχει το καθ' αυτά είναι σημαντικά.
etiam per se significativæ esse. Compositorum
autem nominum et verborum partes speciem qui-
dem aliquam significandi exhibent, verum tamen
in veritate non significant. Εtenim το ίππος (equus)
cum sit pars του κάλλιππος, nihil significat. Cum
enim quidem to (TTTIOS (equus) solum ul nomen ,
doc animal significat. Cum autem ut pars acci-
pitur του κάλλιππος, avulsum a suointegro, expers
aliquid significationis ellicitur. Eumdem sane ad
modum etiam verbi partes cum a se inviem dis-
cernuntur, significatione quoque separantur.
13. Omnia enim et nomini el verbo sunt com-
munia ; præterquam quod verbum quidem adsi-
gniſical tempus ; pomen autem est sine femiporr.
258 14. Aiqui sine tempore dicimus, non id quod
nunquam tempus significat, sed quod tempus non
adsignificat. Videsis enim hesternum , hodiernum ,
el quæ sunt bujusmodi, tempus quidem significant ,
non tamen etiam tempus adsignificant, ut verba ;
propterea quod verba primario quidem actionem
aut passionem significant, insuper autem secun-
daria ratione etiam ipsum tempus declarant, quo
aclio, quo passio ( indicalur) præsens exempli grar
tia latiore significato aut preteritum, aut etiam
futurum .
15. Dilerint autem nomina a verbis in eo ,
quod nullam actionem aut passionein declarant,
promodo quidem cum verbis comparatum est .
lloc igitur a se invicem discrimen oblibucrunt
aumina et verba .
883
Θ' . Θέσει το λοιπόν είσι τα ονόματα και τα ρήμα
τα . Τεθεινται γάρ υπό τινων · ει μή τις λέγοι φύσει
τρόπον άλλον υπάρχειν αυτά διά το οικείως έχειν
προς τα πράγματα οίς ετέθησαν, και τη των πραγ
μάτων φύσει καταλλήλως τεθήναι και αρμοζόντως.
ι'. Λέγουντο δ' αν κατά συνθήκην φωναι σημαντι
και τα ονόματα και τα βήματα , και προς αντιδια
στολήν τών ανάρθρων φωνών, των σημαντικών ου
σων και αυτών • ώς στεναγμός και ο θρήνος οδύνην
σημαίνουσι • και ο γέλως και ο καγχασμός χαράς
και ψυχής διάθεσιν υπερβάλλουσαν και άλλαι φω
B ναι μή κατά συνθήκην ούσαι, συλλαβών δηλαδή ,
πράγματα δηλούσι διάφορα.
ια'. Λέγουντο κατά συνθήκης τα ειρημένα και
διά το μή τας αυτάς εν αυτοίς συλλαβές, ει και φύ
σει διωρισμέναι εισιν , αποκεκομμένας απ' αλλήλων
είναι , και καθ ' εαυτάς δητα προφέρεσθαι , αλλά κατά
την μετ' αλλήλων συνθήκην συλληπτικώς • ως ενός
οιονεί σώματος θεωρουμένου του ονόματος ή του
δήματος εκ διαφόρων απαρτιζομένου μερών.
ιβ'. Τα μέρη δε του ονόματος και του ρήματος
απ' αλλήλων κεχωρισμένα , μένει ασήμαντα. Συσση
μαίνειν μέν γάρ αλλήλοις λέγεται • σημαίνειν δε τ:
των μερών έκαστον καθ' αυτό ουδαμώς. Και τα μεν
Τα δε των συνθέτων φαντασίαν μεν παρέχει τινά
του σημαίνειν, ου μέντοι σημαίνει κατά γε το αλη
θές. Του γάρ κάλλιππος ονόματος μέρος όν το ίπ
πος , ουδεν σημαίνει. Μόνον μεν γαρ ώς όνομα το
ίππος δηθεν, σημαίνει τόδε το ζώον. Οπόταν δ' ώς
μέρος ληφθείη τού κάλλιππος , αποσπασθεν της οι
κείας ολότητος , νεκρόν τι κατά το σημαινόμενον γί
νεται. Τον αυτόν δη τρόπον και τα μέρη του δήμα
τος απ' αλλήλων διακρινόμενα, και της σημασίας
χωρίζεται .
ιγ. Τα πάντα γάρ κοινά τό τε ονόματι και το ρή
ματι ' πλήν ότι το σήμα μεν προσσημαίνει χρόνον ·
D άνευ δε χρόνου τούνομά εστι.
ιδ '. Το δε άνευ χρόνου φαμεν ου το μή σημαίνον
χρόνον ποτέ μηδαμώς , αλλά το μή προσσημαίνον χρό .
νον. Ιδού γάρ το χθεσινόν, το σημερινών , και τα
τοιαύτα σημαίνουσι μέν χρόνον , ου μήν δε και
προσσημαίνουσιν, ώς τα βήματα • διότι τα βήματα
προηγουμένως μεν ενέργειας και πάθος σημαίνουσι •
προς τούτοις δε κατά δεύτερον λόγον και τον χρόνον
δηλούσιν αυτόν, καθ' όν η ενέργεια, καθ' ον το
πάθος , τον ενεστώτα τυχόν πλατυκώς , και τον παρε
ληλυθότα, ή και τον μέλλοντα .
ιε' . Διαφέροι δ' αν τα ονόματα των δημάτων καν
το μηδεμίαν ενέργειας και πάθος δηλούν, ώς έχει τα
δήματα . Ταύτην μεν ούν την απ’ αλλήλων διάκρισιν
έσχον τα ονόματα και τα βήματα .
889 EPITOME LOGICA . ε9 )
ις'. Xρή δε γινώσκειν ότι τα φυσεων, ή προσώ- A 16. Cognoscendum autem est, quod quæ walo
πων, η ενεργειών , η παθών ή ποιάς συμπλοκής ras aul personas aut actiones, aut passiones, aut
προς ενέργειαν , προς πάθος δηλωτικά, ταύτα πάντα cujusdammodi complexionem ad actionem , ad
κατά τους διαλεκτικούς εις ονόματα διαιρούνται και passionein declarare valent, hæc omnia secundum
δήματα. Και τα μεν κατά χρόνον λεγόμενα , ή οπωσ- dialecticos in nomina et verba dividantur. Et
ούν εν ταις προτάσεσι κατηγορούμενα, προσαγο quæ quidem secundum tempus dicuntur, allt
ρεύονται ρήματα • τα δ' άνευ χρόνου λεγόμενα , ή quoquomodo in propositionibus praedicantur , ver
την των υποκειμένων πληρούντα χρείαν , ονόματα : ba ; quæ autem sine tempore dicuntur, 259 aut
τα δ ' εν μηδετέρα τούτων χώρα παραλαμβανόμενα , subjectorium usum explent , nomina appellentur :
quæ denique in neutro borum locorum assumun
τα άρθρα δηλαδή , αι προθέσεις , οι σύνδεσμοι και τα
επιρρήματα , κάν άλλως συνεκφέρωνται ταϊς προτά- tur, articuli videlicet, præpositiones, conjunctiones
σεσιν, αλλ' ού μέρη λόγου κυρίως εισίν , αλλά των el adverbia , quanquam alias simul efferunlır
μερών του λόγου συνεκτικά και συνθετικά • μέρη cum propositionibus ; tamen orationis partes pro
μέντοι λέξεως υπάρχουσι και αυτά. prie non sunt , sed partium orationis continenda
rum )
et componendarum seu constringendarum facultatem habent; dictionis tamen partes et
ipsa sunt,
ιζ'. Και ο λόγος δε κατά φιλοσόφους της λέξεως Β 17. El vero oratio secundum philosophos pars
μέρος εστίν. Ο μεν γαρ πλήρωμα προηγουμένως , dictionis est. Etenim illa quidem (oratio scilicet)
των δε πράγματα σημαινουσών υπάρχει φωνών • plenitulo est praecipue vocum res significantium.
η δε λέξις πλήρωμα πασών απλώς των φωνών, των Elocutio autem est plenitudo omnium simpli
παραλαμβανομένων προς την διάλεκτον . cium vocum quæ ad dialectun assumuntur.
τη'. Τα μεν ούν ονόματα και τα βήματα καθ' εαυ- 18. Nomina porro et verba cum per se pro
τα προφερόμενα ούτε αλήθειαν, ούτε ψεύδος εμφαί- feruntur, neque verum neque falsum indicant .
νoυσι . Κάν γάρ μυριάκις είπη τις το Σωκράτης , ή το Si quis enim infinities dixeril to Sorrales , aut
φιλοσοφεί , ή τι των τοιούτων, ασυνδυάστως και ad philosophalır, aut horum aliquid sine combi
καθ' αυτό, ούτ' αλήθειαν ούτε ψεύδος έρεί. natione et per se, neque verum neque ſalsim
dicel .
ιθ' . Ει δ' αληθεύειν ή ψεύδεσθαι καθ' εαυτά των 19. Etsi autem verborum primæ ct secundar.
ρημάτων τα πρώτα πρόσωπα δοκεί και τα δεύτερα, personæ el quotquot ierlia: de re delimita dicuntur
και όσα των τρίτων επί ώρισμένου λέγεται πράγμα- per se verum aut falsum dicere videntur : tamen
τος • αλλά και τούτοις η αλήθεια και το ψεύδος εκ C et ad has ex complexione quarm habent secundum
της κατά δύναμιν ακολουθεί συμπλοκής · έπει δε potentianı verilas 260 et falsilas consequitur :
ταύτα δυνάμει συμπεπλεγμένα και λέγεται και εστι. quoniam et hæ potentia complexe et dicuntur
τω μεν γαρ πρώτη προσώπω συνεξακούεται το εγώ, et sunt. Cum prima allem persona ed ego exal .
Το δε δευτέρω το σύ· το δ' εγώ και το σύ , αντωνυμίαι ditur , cum secunda το ια ; (το ego autein el to
όντα, αντί ονομάτων παραλαμβάνονται. Τοις δε τρί quæ sunt pronomina, assumuntur pro nominibus.
τους προσώπους , τους επί τινος πράγματος ωρισμένου Cum tertiis autem personis qua pro aliqua re:
λεγομένοις, εκείνο συνεκφαίνεται καθ' ου λέγονται : finita dicuntur, simul innoiescit illud de quoi
ως επί του ύει και βροντά και αστράπτει, τούνομα cuntur : ut in cö pluis, lonal , fulgural, nomen pro
της προνοίας έξωθεν υπακούεται . videntiæ extrinsecus subauditur.
κ '. Τα τοίνυν ονόματα και τα βήματα καθ' αυτά 20. Nomina igitur et verba com per se pro
προβαλλόμενα, ούτ' αληθείας ούτε ψεύδους τυγχάνει feruntur neque veri neque ſalsi declarandi facul
δηλωτικά • συμπλακέντα δ' αλλήλοις, ποτέ μεν αλή- talem habent ; at invicem conjuncta alias quidem
θειαν, ποτέ δε ψεύδος σημαίνουσι. verum , alias vero falsum significant .
κα'. Προηγουμένως μεν γαρ δηλούσι τα νοήματα D 21. Primario cniin quidein conceplus animæ ;
της ψυχής , διά μέσων δε τών νοημάτων τα πράγμα- mediantibus vero conceptibus res declarant. Con
τα. Τα γαρ νοήματα των πραγμάτων εισίν εικόνες ceplus enim , rerum sunt imagines in anima.
εν τη ψυχή.
κβ'. Και ουδέν άλλο τι εστι ιο νοείν ή το δέξασθαι 22. Nec intelligere quidquam est aliud quam
του νοουμένου το είδος. ejus quod intelligitur speciem recipere.
κγ' . " Οταν μεν ουν ακριβώς ομοιωθή τοις πράγ- 23. Quando ergo conceptus accurate rebus
μασι τα νοήματα , και ώσπερ τούτοις εφαρμοσθή, assimilati, el velul bis applicati fuerint it con
τότε και αληθή νοήματα λέγεται • ότε δε μή ούτως gruant, lunc etiam veri conceptus ; quando
έχει , ψευδή. autem non ita se habent, falsi dicuntur.
κδ'. Το δ' αυτό κάπι των ονομάτων και των ρημά- 24. Idem autem eliam in nominibus et verbis
των εστίν. "Οταν μέν γάρ και ταύτα τη των πραν : videre licet. Quando enim et hæc quidem cum
μάτων υποστάσει συνάδωσι , τότε το αληθές υφίστα rcrum subzistentia concinunt seu consentiune ;
891 NICEPHOR ( BLEMMID 892
261 Inne circa haec verum subsistere ; quando A σθαινειπερί ταύτά φαμεν ότε δ' ουχ ούτως έχει, συμ
autem non ila se habent, falsum accidere βαί ν το ψεύδος .
dicimus .
25. Quænam igitur nornina et que verba κε'. Τίνα μεν ούν τα ονόματα και τίνα τα βήματα
sint quantum fieri potest , ostensum est . καθ ' όσον οιόν τε , δεδεικται .
26. Hec autem cum assiimant particulam re- κς'. Ταύτα δη προσλαμβάνοντα μόριον αρνητικών
gativam , non amplius vocantur nomina et ver- ουκ έτι καλούνται ονόματα και δήματα μόνως και
ba solum et . simpliciter, sed infinita nomina απλώς, αλλά αόριστα ονόματα και αόριστα ρήματα:
et infinia verba ; velut od non homo quidem οίον το μεν ουκ άνθρωπος και το Σωκράτης αέρι
et to non Socrales infinita nomina. At to non στα ονόματα . Το δ' ου τρέχει, και το ου φιλοσοφεί ,
currit et od non philosophialur, infinita verba. αόριστα ρήματα. Ταύτην δ' έσχον την κλήσιν, διά
Ilanc aulem obtinuerunt appellationem , quod de το μή επί τινος ώρισμένου λαμβάνεσθαι .
re aliqua finita non accipianur.
27. Sciendum præterea est hoc, vocem simpli- κζ'. Δεί δε και τούτο είδέναι ότι απλή φωνή , και
cem , el dictionem , ct terminum et nomen atque φάσεις και όρος και όνομα και δη μα το μεν υποκει
B
Verbum subjecio quidem inter se invirem necesse μένω ταύτα εστιν αλλήλοις κατά μόνην δε την
esse caden , secundum solam allein babiludinem σχέσιν έχουσι την διαφοράν . Οίον το άνθρωπος , ώ :
differre. Velat το homo ut quidem alicujus signif. μεν σημαντικόν τινος, απλή καλείται φωνή • ως δε
cativun esi , simplex vox vocalur ; ut allem μέρος καταφάσεως και αποφάσεως, φάσις · ώς δ ' εν
pars affirmationis aut negationis, dictio : ut au- συλλογισμό παραλαμβανόμενον και προτάσεως μό
tem ini syllogismo assumitur et propositionis ριον λεγόμενον, όρος • ώς δ' υποκείμενον, όνομα
pars dicitur, lerminus : ut autem subjectum , nomen ; ώς δε τάξιν επέχον κατηγορουμένου, βήμα.
ut prelicali locum obtinens, verbum (appellatur).
28. Jam vero nomina apud dialecticos etiam • κη'. Ρήματα δε παρά τους διαλεκτικούς και τα
verba ; et verba nomina dicuntur. 262 Elenim ονόματα λέγονται • και τα βήματα πάλιν ονόματα .
hi omnem vocem signiûcalivam ut subjectuin Πάσαν γάρ ούτοι φωνήν σημαντικήν, ως μέν υπό
quidem in propositione accipientes, nonien ap- κείμενον εν προτάσει λαμβάνοντες προσαγορεύουσιν
pellant ; prædicatum autem facientes, verbum co- όνομα : κατηγορούμενον δε ποιoύντες, Σήμα κατο
gnominant . Quoniam enim duplicem significatio- νομάζουσιν . Επεί γάρ διπλήν σημασίαν τα βήματα
nem verba inſerunt , et exsistentialem , qua ac- φέρουσι την ύπαρκτικήν καθ' ήν ενέργειας και πάθος
tionem aut passionerm significant ; et temporalem, C σημαίνουσι • τήν τε χρονικήν, καθ' ήν και χρόνον
qua etiam aliquod lempus adsignificant : cum τινά πρoσση μαίνουσιν· όταν μέν κατά την ύπαρκτικήν
quidem ea secundum solam exsistentia signifi- μόνην σημασίαν ταύτα λαμβάνωσιν, υποκείμενα τε
ciitionem accipiunt dialectici , tum subjecia faci- ποιούσι και καλούσιν ονόματα όταν δε κατά την χρονι
unt, tum nomina vocant : Cum aulem secundum κήν, τότε κατηγορούμενα τιθέντες λέγουσι δήματα.Τα
Temporis (significationem usurpant) , tunc priefi-. δ' ονόματα σημασίαν άπλην της υπάρξεως έχοντα,
calorum loco ea ponenle ; verba dicini, Jam όταν μεν καθαρά ταύτα λαμβάνωσιν , υποκείμενά τε
verc nomina simplicem exsistentiae significatio- ποιούσι και όπερ εισίν ονόματα λέγουσιν· όταν δε
nem habentia, cum quidem hæc pura accipiunt et κατηγορούμενα ταύτα ποιήσωσιν, ουκ εώσιν αυτά
subjecta faciunt et quod sunt nomina dicunt ; cum καθαρά προστιθέασι δε τούτοις και το έστιν, ή το
Billem bæc prædicata fecerint, pura ea non re. ήν, ή το έσται · ώς αν εντεύθεν διπλήν και ταύτα
linquunt, sed id est aut fuit aut erit apponunt : την σημασίαν έχοντα , την οικείαν δη την ύπαρκτι
ut et hæc inde duplicem significationein liaben- κήν, και την εκ της προσθήκης του έστιν, ή του ήν
lia , propria videlicel quæ est ersistentiæ et eam ή του έσται, ήτις υπάρχει χρονική, την των ρημά
911 : est ex adjunctione toù est aut ſuit aut e- των χρείαν αποπληρώσει .
rit, quæ temporalis est,verborum vicem impleant.
29. Cæterum to est et ſuit et erit, cum per D κθ'. Το έστι δε και ήν και έσται καθ αυτά μεν
se quidem sunt, duplicem 263 habent signi- όντα , διπλήν έχει την σημασίαν, ως δήματα : την
ficationem, ut verba ; exsistentiæ nimirum et tem- υπαρκτικήν, και την χρονικήν ώς όταν είπωμεν .
poris ; ut cum dixerimus : Homo est , aut homo " Ανθρωπός έστιν, ή, " Ανθρωπος ήν, ή , "Ανθρωπος
fuil, aut homo erit . Cum aulem nominibus ad- έσται. "Οταν δε προστιθέμενα τοις ονόμασιν ομού
junguntur et cum illis exquiruntur, solam tem- μετ ' αυτών εξετάζωνται, μόνην έχει την χρονικήν
Poris habent significationem (ut cum dixerimus, ως όταν είπωμεν, Σωκράτης σοφός εστιν , ή , Σωκρά
Socrales est sapiens , aut Socrates ſuit sapiens, της σοφός ήν, ή , Σωκράτης σοφός έσται • τήν δ' υπ
aut Socrates erit sapiens), exsistentiæque signifi- αρκτικής σημασίαν κέκτηνται τα ονόματα οίς προσ
cationem obtinent nomina quibus apponuntur. Qua- τίθενται. "Ωστε μετά των τοιούτων ονομάτων ύπαρ
re cuin ejusmodi nominibus et exsistentiain et είν τε και χρόνος σημαίνοντα τήν τών εντελών
tempus significantia perfectorum verborum pro- ρημάτων σώζουσιν ιδιότητα,
prietatem servant.
893 EPITOME LOGICA. . 894
λ' . Πάσα τοίνυν πρότασις εξ ονόματος και ρήματος Α 30. Omnis ergo propositio ex nomine el ver
έχει την γένεσιν · οίον το φιλοσοφείν αγαθόν εστιν. bo suam constitutionem habel ; velut ad pbiloso
Ιδού το φιλοσοφείν όνομα λέγεται το δε αγαθόν pliari bonum est. Ecce το plai!osopliari nomen : at
έστι δήμα. cd bonum est , verbum dicitur.
λο', Και απλώς ένθα το άρθρον ή δυνάμει, ή 31. Et simpliciter ubi articulus aut potentia
ενεργεία θεωρείται , εκείνο και όνομα υπάρχει, και aut aclu consideratur, illud el nomen el subje
υποκείμενον. "Ένθα δε το έστιν ή δυνάμει, η ενερ- cum exsistit . Ubi autem id est aut potentia ant
γεία, εκείνο και δημα και κατηγορούμενον λέγεται. act! labelur, illud et verbum et prædicatum
Ενεργεία μεν ούν και το άρθρον, και το έστιν επί dicitur. Proinde quidem actu el articulus et ver
της ειρημένης προτάσεως φαίνεται της λεγούσης : bum est in dicta propositione conspicitur que
Το φιλοσοφείν αγαθόν έστι • δυνάμει δε και αμφότε- dicit td philosophari bonum est : vtraque autem
ρα , ώς όταν είπωμεν, 'Αγαθόν πεποιθέναι επί Κύ- etiain potentia, ul cum dixerimus , bonum con
ριον. Ουδέν γάρ έτερον λέγομεν, ή ότι το πεποιθέναι lidere in Domino . Nibil 264 enim aliud est quam
επί Κύριον αγαθόν εστι και πάλιν, Παύλος επέστελ- to conſidere in Domino bonum est ; et ilerum :
λεν, ήγουν, “Ο Παύλος επιστέλλων ήν · και Ιωάννης Παύλος per literas significabat ; hoc est ο Παύ
βασιλεύει, τουτέστι ο Ιωάννης βασιλεύων εστι• και Β λος per litteras erat seu fait significans : et Ιωάν
βασιλεύσει Κύριος εις τον αιώνα • ταυτόν δ' ειπείν uns regnat, hoc est , ó ' Iwivuns est regnans :
ότι ο Κύριος βασιλεύσων έσται εις τον αιώνα. el regnabit Kúpios in æternum , idem dictu est
ac, Ο Κύριος regnaturus est in elernum .
λβ'. Το έστι δε και ήν και έσται δήματα λέγονται 32. Td est autem et fuit et erit, verba pri
αρχοειδή, διά το τάλλα πάντα ρήματα είς τάς μετο- migenia dicuntur, quod ompia alia verba in par .
χάς και εις αυτά αναλύεσθαι. Licipia et ipsa resolvuntur.
Tabula capitis 26, de nomine el verbo.
grammatice,
Nomen consideratur et logice ; et est vox significativa ex instituto , sine tempore, cujus pars nulla
significat separata .
gramatice,
Verbum consideratur et logice ; el est vox significativa ex instituto quæ tempus adsignificat, cujus
nulla pars separata significat.
articulata et hæc vel { non
significativa , ut bomo,
significativa , ul bliuiri.
265 Vox alia est
non articulata , ut latratus canum .
Nomina el verba signifi
canι κατά συνθήκης ex institulo, scilicet nomenclatoris, adeoque non natura ,
vel ex compositione, puta syllabarum ad differentiam voeum inarticulatarum ).
nomen est vel finitum , ut Socrates, homo,
infinitum , ut non Socrales, non homo.
Verbun est vel finitum : ut currit, philosophatur ,
intinilum , ut non currit, non philosophalur .

266 SYNOPSIS CAPITIS XXVII ,

QUOD EST DE ORATIONE ET PROPOSITIONIBUS .
1. Orationem definit el probal. 2. Orationem in quinque species dividit, quas singulas explicat .
3. Originem el numerum harum quinque orationis specierum investigat. 4. Enunciativam orationem
definil. — 5. Eamdem dividit in affirmationem el negalionem ul in species. 6. Utramque speciem def
nit . - 7. Affirmatio et negatio faciunt contradictionem . 8. Unde contradictio sil dicia el quid sit.
9. Contradictionem , id esi opposilionem (sic enim seipsum declarat) dividit a qunlilale partium suarum ,
in oppositionem nimirum veræ affirmationis et falsæ negationis, ac contra false affirmationis et veræ
negationis, et divisionem probal. 10. Affirmationem et negationem appellat orationem enuntiativam ,
el simul indicat, quare apotáte! c, id est propositiones, nominentur . 11. Propositionis cliam geminant
definitionem proponil . 12. Propositiones dividit in eas quæ ex subjecio el prædicalo, el in eas quæ ex
terlio apprædicalo, et in eas que eliam ex modo constant ; interim explicans quid subjectus, quid prædicatus
lerniinus sil, et quid tertium apprædicatum vocetur, et quid wodus significet. 13. Modos recensel el
exemplis declarat . — 14. Plures qualuor terminis commemoratis in nulla propositione reperiri ostendit .
15. Omnis propositionis subjectum el prædicatum ex quibus constel. - 16. Nomen el casus nominis quo
diſſeranl. – 267 17. Quid item verbum et casus verbi diſerant. 18. Quæ propositio una dicatur.
19. Quæ propositio non una, sed multiplex, seu plures appelletur. 20. Quod propositio , quæstio, enun
liatio , instantia, conclusio non reipsa , sed sultem ratione diſerani,
-
895 NICEPITORI BLEMMIDE 836
CAPUT XXVII . A ΚΕΦΑΛ . ΚΖ'.
De oratione et propositionibus . Περί λόγου και προτάσεων .
1. Oratio est, quæ ex pluribus quam 'una voce α'. Λόγος έστιν εκ πλειόνων ή μιάς φωνής ση
siguilicaliva constal , cojus quæ sunt proprie par . μαντικής συνεστώς, ού τα κυρίως μέρη κεχωρισμέ
les , separatæ significant. Oratio enim ex duabus να σημαντικά εστιν . Ο γάρ λόγος εκ δύο φωνών
vocibus significativis ad minimum habet constilli- σημαντικών τουλάχιστον έχει την σύστασιν. Μία γάρ
tionem . Una quippe vox significativa , non est ora- φωνή σημαντική λόγος ουκ έστι,
tio,

2. Quinque autem orationis species sunt : voca- β . Πέντε δε τα είδη του λόγου • το κλητικόν, ως
tiva , ut , Viri fratres et compauperes; at, o viri , το, "Ανδρες αδελφοί και συμπένητες • το δε, άνδρες,
lanım , non oratio vocativa , sed vocatio eil . El μόνον , ου λόγος κλητικός , αλλά κλήσεις. Το του λόγου
vero (speciem ) orationis vocativam Stoici appella- δε κλητικόν οι Στωϊκοί καλούσι προσαγορευτικόν.
livam vocant. Secunda species orationis est impe : Δεύτερον είδος του λόγου το προστακτικών, ώς το :
raliva , ul, Declina a malo et ſac bonum . Tertia "Εκκλινον από κακού, και ποίησον αγαθόν. Τρίτον ,
sciscilaliva sive interrogativa , ut, Quæ liia patria ? το πυσματικόν, είτουν το ερωτηματικόν • ως το,
quæ lua slulia ? Quarta optativa quain Stoici di- B Τις η πατρίς σου ; τι σου το επιτηδευμα ; Τέταρ
cum precatoriam ; 111 , Fiat, Domine, miscricordia τον, το ευκτικόν, όπερ οι από της στοάς λέγουσιν
tua super nos, quemadmodum speravimus in le. άρατικόν , ως το • Γένοιτο, Κύριε, το έλεός σου
Quinta enunciativa , vel, ut apud Stoicos dicitur, εφ' ημάς , καθάπερ ήλπίσαμεν επί σε. Πέμπτον ,
axioma , de qua logica tractatio considerationem το αποφαντικών , ήτοι το παρά τους Στωϊκοίς αξίωμα
268 instituil, quæ abi enuntiando dicia est . Se- περί και τη λογική πραγματεία η σκέψις εστίν, όπερ
cunduin illam enim de qualibet re enuntiamus, εκ του αποφαίνεσθαι είρηται . Κατ' αυτό γάρ περί
velut : Deuis est bonus ; homo non est immortalis . ούτινοσούν των πραγμάτων αποφαινόμεθα · οίον,
"Ο Θεός αγαθός εστιν · “Ο άνθρωπος ουκ έστιν αθά
νατος .
3. Cum autem duplices sint in nobis animæ ſa- γ' . Διττών δ' ουσων εν ημίν δυνάμεων ψυχικών ,
culiales, aliæ cognoscentes secundum quas quod- των γνωστικών, καθ' ας έκαστον των όντων γινώ
vis eorum quod est cognoscimus : aliæ quæ vitales σκομεν των δε ζωτικών και ορεκτικών καλουμένων,
el appelilivæ dicuntur, secundum quas quæ vel καθ' ας ή των όντων αγαθών ή των δοκούντων άγα
bona sunt vel bona videntur, expetimus : quatuor C θών εφιέμεθα • τα μεν παρά το αποφαντικόν είδη
quidem orationis præler enuntiativam species ex του λόγου τα τέσσαρα εκ των ορεκτικών δυνάμεων
appetitivis proveniunt facultatibus animæ , non προέρχεται της ψυχής, ουκ αυτής καθ' αυτήν ενερ
ipsius secundum seipsam agentis, sed ad alium se γούσης , αλλά προς έτερον αποτεινομένης τον συμ
extendeniis, qui conducere videtur ad id posse βάλλεσθαι δοκούντα προς το τυχεϊν της εφέσεως,
quoi illa cupit consequi ; et vel sermonem ab ipso και ήτοι λόγον παρά αυτου ζητούσης, ως επί του πυ
exigentes, ut in sciscitativa oratione, ul rem ; et σματικού • ή πράγμα • και ει πράγμα , ήτοι αυτού
si rem vel illum ipsuin ad quem sermo est adipisci εκείνου εφιεμένης τυχεϊν προς όν ο λόγος, ώσπερ
desiderantis, lil in vocaliva ; aut quamdam ab eo επί του κλητικού ( ή πυσματικού) • ή τινος παρ'
actionem , eamque vel ut a præstantiore ut in αυτού πράξεως, και ταύτης ή ως παρά κρείττονος
optione seu precatione, vel ut a deteriore , quemad- καθάπερ επί της ευχής, ή ως παρά χείρονος, καθά
modum in ea quæ proprie vocatur imperium scu περ επί της κυρίως καλουμένης προστάξεως. Μόνον
jussio. Sola autem enuntialiva a cógnoscentibus δε το αποφαντικών , από των γνωστικών δυνάμεων
animir, provenit facullalibus, quæ rerum in nobis προέρχεται της ψυχής εξαγγελτικόν υπάρχον της
cognitionem vere vel apparenter factan enuntiare αληθώς η φαινομένως γενομένης των πραγμάτων
solet : 269 quare etiam a cæleris orationis spe D γνώσεως εν ημίν · διό και μόνον των άλλων του λόγου
ciebus sola veritatis el falsitalis capax est. ειδών αληθείας και ψεύδους έστι δεκτικόν.
4. Enuntiativa igitur oratio est cui verum et fal- δ'. "Έστι τοίνυν αποφαντικός λόγος, εν ώ το αλη
sum inest dicere . . θεύειο ή ψεύδεσθαι υπάρχει .
5. Species autein suntipsius, affirmatio et nega- ε' . Είδη δε αυτού κατάφασις και αποφασις.
lio,
1
6 El allirmatio quidem est enuntiatio alicujus ς'. Και κατάφασις μέν έστιν απόφανσίς τινος
de aliquo, boc est, enuntiare et dicere quid insit κατά τινος, ήγουν το απoφήνασθαι και είπείν , τι τινι
alicui. Negalio autem est enuntiatio alicujus ab υπάρχει . 'Απόφασις δε έστιν απόφανσίς τινος , ήγουν
aliquo, hoc est, enuntiare quid alicui non insit. το απoφήνασθαι , τί τινι ουχ υπάρχει.
7. Et hæc contradictionem eficiunt. ζ' . Ταύτα δε ποιούσιν αντίφασιν.
8. Dicta vero est contradictio quod partes secun- η'. Είρηται δ' αντίφασις, από του τα μόρια έχειν
dlam verim et falsum contradicentes invicem aa- αλλήλοις αντιφάσκοντα κατά το αληθές και το ψευ
beat. Est enim contradictio affirmationis ct nega- δος. "Έστι γαρ αντίφασις μάχη καταφάσεως και
tionis pugna quae secundum veritatem et falsitatem αποφάσεως των κατά το αληθές και το ψεύδος αν
827 EPITOME LOGICA. 898
τικειμένων τω αυτώ τε υποκειμένω χρωμένων, και Α opponuntur et eodem suljecto ufuntur , et le: ipso
τον αυτόν κατηγορούμενος αυτού κατηγορουσών, idem prædicatum efferunt, neque secundum liomo
μήτε καθ' ομωνυμίαν, μήτε κατά τι των άλλων, nymiam neque secundum aliquid eorum quæ 2011
όσα προς τας ενοχλήσεις των σοφιστών προσδιοριζό. lra sophisiarum importunitates determinamus.
μεθα.
θ'. Τετραχώς δε προαγομένης της αποφάνσεως 9. Verum enimvero cum quatuor modis proſe
(ή γάρ το υπάρχον ως μη υπάρχον αποφαίνεται τις, raluir enuntiatio (vel cnim quod inest quasi non
οίον,.Το αμαρτάνειν ουκ έστι κακόν ή το υπάρχον insit enuntiat aliquis, ut, Peccare non cst malum ;
ως υπάρχον , οίον , Το αμαρτάνειν κακόν έστιν ή το vel quod inest quasi insil, ul ,Peccare malum est;
μη υπάρχον ώς υπάρχον, οίον, Το αμαρτάνειν αγα- vel quod non inest quasi insit, ul, Peccare bonum
θόν έστιν » ή το μή υπάρχον ώς μη υπάρχον, οίον , 270 esl ; vel quod non inest, quasi non insii, ul,
Το αμαρτάνειν ουκ έστιν αγαθών), εντεύθεν αντι- Peccare non est bonum ), hinc duæ fiunt opposi
θέσεις γίνονται δύο μία μεν ψευδούς αποφάσεως liones, una quidein falsæ negationis ad veram
προς αληθή κατάφασιν : έτέρα δε καταφάσεως affirmationem , allera vero falsæ allirmationis ad
ψευδούς προς απόφασιν αληθή . Και παρά ταύτας B veram negationem . Atque præter bas duas opposi
τις δύο αντιθέσεις ουδ' επινοήσαι άλλην ενδέχεται. tiones aliani ne quidem cogitare licet.
ι'. Πάσα δε κατάφασις λόγος εστίν αποφαντικός : 10. Omnis aulem affirmatio est eumlialiva ;
ώσαύτως και πάσα απόφασις . Ονομάζονται δε και
similiter et omnis negatio. Et ambæ vero eliai
άμφω προτάσεις , ώς υπό των συλλογίσασθαι βουλo propositiones nominantur, quod ab iis qui ratio
μένων προτεινόμεναι τοϊς κοινούς των λόγων. cinari (seu syllogismum facere) volunt, communi
bus orationibus proponantur,
ια ' . "Εστι τοίνυν πρότασις λόγος αποφαντικός , ή
11. Quare propositio est , oratio enuntiariva vel
τινος κατά τινος ή τινος από τινος. Και άλλως : Πρό- alicujus de aliquo vel alicujus ab aliquo. Ει aliter :
τασίς έστιν αντιφάσεως μιάς μόριον.
ιβ. Τών δε προτάσεων αι μεν εξ υποκειμένου
propositio est unius contradictionis particula.
12. Porro propositionum aliæ ex subjecto et
και κατηγορουμένου συγκεινται μόνον (και υποκεί prædicato lantum constant . Esique subjectus ter
μενος όρος] εστί περί ου ο λόγος • κατηγορούμενος minus de quo oratio est ; prædicatus, qui de sube
δε ο περί του υποκειμένου λεγόμενος. Οίον , Γρηγό jecto dicitur, velul, Gregorius de Deo disserit :
ριος θεολογεί : το μέν Γρηγόριος υπόκειται περί to Gregorius quidem subjicitur : de eo enim sermo
αυτού γάρ ο λόγος το δε θεολογεί κατηγορείται • C est : tò de Deo disserit, prædicalur; de Gregorio
κατά του Γρηγορίου γάρ λέγεται το θεολογείν) . Τών enim dicitur td de Deo disserere. Propositionum
ούν προτάσεων αι μεν υποκείμενον και κατηγορού igitur aliæ subjectum et praedicatum babent, neque
μενον έχουσι, και ουδέν πλέον αι δε και τρίτον plus, aliæ vero etiam terlium apprædicatum , od
προσκατηγορούμενον , το εστίν. "Οσα γάρ καθ' ενός est. Quæ 271 enim de uno subjccio in una pro
υποκειμένου λέγεται κατά μίαν πρότασιν, εις τα positione dicuntur, omnia unus praedicatus (termi
πάντα κατηγορούμενος ονομάζεται. Το δε έστι προσ mus) nominantur. To est autem , apprædicatum ap
αγορεύεται προσκατηγορού μενον · οίον , Γρηγόριος pellatur velut, Gregorius theologus et physiolo
θεολόγος και φυσιολόγος και πάντων των όντων επι gus, et omnium entium sciens csl. To Gregorius
στήμων εστίν. Υποκείμενος μέν γάρ όρος το Γρη enim subjectus lerniinus est : at ad theologus,
γόριος . Το δε θεολόγος και φυσιολόγος , και πάντων physiologus, el omnium entium sciens, unus præ
των όντων επιστήμων , κατηγορούμενος εις " και dicatus ; el quod ad hæc præilicalur td est . Alie
προς τούτω κατηγορούμενον το εστίν. Αι δε των aulein propositiones etiam modum adjectum ba
προτάσεων και τρόπος προσκείμενον έχουσιν , τον
bent, quomodo prædicatum subjecto insit signifi
όπως υπάρχει το κατηγορούμενον τώ υποκειμένωD cantem.
σημαίνοντα.
ιγ . Τρόποι δέ εισι το αναγκαίον , το αδύνατον, το 19. Suntque modi necessarium , impossibile,
ενδεχόμενον , το καλώς , το σαφώς, και έτερα • ών και contingens, pulchre, perspicue , et cælera : quorum
αριθμός , φύσει μεν περιληπτός , ημίν δ' απερίλη- numerus natura quidem est comprehensibilis, 110
πτος. Οίον , Αναγκαίον τον άνθρωπον αναπνείν• bis autem incomprehensibilis. Velut necessarium
'Αδύνατον είναι τον ίππον πτερωτόν • Βασίλειον εν- est hominem respirare, impossibile est hominem esse
δέχεται γονυκλιτείν • 'Αθανάσιος καλώς διδάσκει • alalum , Basilium contingit ingeniculari seu genua
Ιωάννης σαφώς εξηγείται . Reclere : Allianasius pulchre docet, Joannes per
spicue explanat..
ιδ '. Τούτων δε των τεσσάρων όρων, ήγουν του 14. Et plures hisce terminis nempe subjecio,
υποκειμένου , του κατηγορουμένου , του προσκατηγο- prædicato, apprædicalo, et modo ad unius proposi
ρουμένου , και του τρόπου , πλείονας ουκ έστιν επι- lionis constilulionem excogitare non licet .
νοήσαι προς μιάς προτάσεως γένεσιν.
ιε' . 'Επί πάσης δε προτάσεως και κατηγορούμενος ή 15. Cæterum in omni propositione prædicatus
δήμα υπάρχειν οφείλει , ή πτώσις ρήματος , ή αόρι- lerininus aut verbum, aut casus verbi, aut infini
899 NICEPHORI BLEMMIDE 900

ιuυ verbum esse debet : 272 subjectus vero auι Α στον δήμα · ο δ' υποκείμενος, ή όνομα , η πτώσις
nomen aut casus nominis, aut infinitum nomen aut ονόματος , ή αόριστον όνομα , ή λόγος εκ πλειόνων
oratio ex pluribus nominibus composila . ονομάτων συγκείμενος .
16. Differt autem nomen a casu nominis, quod ις'. Διαφέρει δε το όνομα της του ονόματος πτώ
illud quidem recto casu profertur et nomen dici- σεως , ότι το μεν κατ ' ευθείαν φερόμενον , όνομα λέ
lur, ut , Judas est proditor ; sed nominis secundum γεται· οίον , Ο Ιούδας προδότης εστίν · η δε κατά
obliquos alios, genitivum , dalivum , accusativum τάς άλλας πλαγίας προφορά του ονόματος, γενική ),
prolatio, casus nominis vocatur, quod quasi ex δοτικήν και αιτιατικήν, πτώσις καλείται ονόματος
integro seu recto ceciderit . Velut, Virtulis studio ως εκ της ορθής είτουν ευθείας πεπτωκυία. οίον ,
sum esse justum est ; Cum Christo pati utile ; Diem Της αρετής εξέχεσθαι δίκαιον : Τα Χριστη συμπά
retributionis attingere necesse esi. σχειν ωφέλιμον· Τον καιρόν της ανταποδόσεως αναγ
καίον καταλαβείν .
17. Differt autem etiam verbum a casu verbi , κζ'. Διενήνoχε δε και ρήμα πτώσεως δήματος το
quod verbum quidem præsens tempus declarat , ul , το μεν δήμα τον ενεστώτα χρόνον δηλούν , ώς το ,
Paulus concionatur ; sed verbi casus cum præleri- Παύλος δημηγορεί την δε του ρήματος πτώσιν ,
tum lum ſulurum , velut Petrus negavit, Diabolus B τον παρεληλυθότα τε και τον μέλλοντα. Οίον, Πέ
puinielur . τρος ηρνήσατο · Διάβολος κολασθήσεται.
18. Ubi igilur uterque terminus eorum qui pro- κη ". "Ενθα μεν ούν εκάτερος όρος των συμπλη
postionem complent, unam aliquam naturam de- ρούντων την πρότασιν μιάς τινος φύσεώς έστι δηλω
clarat , subjectus et predicatus ; hanc propositio- τικός, ο υποκείμενος και ο κατηγορούμενος, μίαν
nem unam dicimus, licet lolam definitionem acce- λέγομεν είναι ταύτην την πρότασιν, κάν ορισμών
perimus pro subjecto aut pro prædicato, aut etiam όλον λάβωμεν υποκείμενον ή κατηγορούμενον, ή και
similiter pro utroque . Yeluti si dixerit aliquis : αμφοτέρους ομοίως . Ως εάν είπη τις, Το ζώον λογι
Animal rationale, mortale, intelligentiæ et scienti κον θνητόν, νου και επιστήμης δεκτικόν,ουσία έμψυ
capax , est substantia animata , sensus el 273 pro- χος αισθητική μεταβατική εστιν. Ενταύθα γαρ το
gressionis particeps. Hic enim tò animal rationale, ζώον λογικόν, θνητόν, νου και επιστήμης δεκτικών
Mortale, intelligentie et scientio capax, subje- υποκείμενόν έστιν, ώς εν λογιζόμενον όνομα, κάν εκ
clum est ; quod ut unum nomen reputatur, tametsi πολλών φωνών σημαντικών υπαρχη συγκείμενον. 1ο
ex multis vocibus significativis compositum . AL TO δε ουσία έμψυχος, αισθητική , μεταβατική , τουτοσυμ
substantia animala, sensus et progressionis particepsic παν κατηγορούμενον • ο δή μετά του έστι προσκατο
hoc omne, prædicatum est ; quod sane cum apprit- γορουμένου ρήμα γίνεται έν.
dica !o est , unum verbum efficilur .
19. Ubi auleui alteruler terminorum plures res .0'. " Ένθα δε πλειόνων πραγμάτων , όποτε ροσούν
significat , plures propositiones esse dicimus, al- των όρων σημαντικός έστι , πλείους είναι τας τιρο
que lol quot numero significala sunt ; lametsi τάσεις φαμεν , και τοσαύτας , όσον το των σημαινο
hæc ab uno nomine significentur. Veluti si dixe μένων πληθός έστι : κάν υφ' ενός ονόματος ταύτα
rit aliquis : Ajax cuin Hectore solus decerlavit, si σημαίνηται . Ως όταν είπη τις • Αίας εμονομάχησεν
non determinaverit Ajacum de ulro sibi sermo sit. "Εκτορι , μή προσδιορισάμενος , περί τoτέρου των
lanc enim propositionem nemo , opinor, accuralus Αιάντων ο λόγος αυτών . Ταύτην γάρ την πρότασιν
unam dicel, qui propter honionymiam et falsum ουδείς , οιμαι , των εξεταστικών μίαν έρεί την και
el verum simul dicit . ψευδομένην άμα και αληθεύουσαν διά την ομωνυ
μίαν.
20. Jam vero propositio et enuntiatio et instan- κ'. Πρότασις δε και πρόβλημα και απόφανσις και
tia el conclusio subjecto quidem nihil differunt, ένστασις και συμπέρασμα κατά μέν το υποκείμενον
Irabitudine autem (seu respectu ) diferunt : velut, D ουδεν διαφέρει • κατά σχέσιν δε διενήνoχεν· οίον,
Anima est immortalis ; cum quidem ut pars syllo- " Η ψυχή αθάνατός έστιν , όταν μεν ως συλλογισμού
gismi assumitur, propositio nominatur ; cum id μέρος λαμβάνεται, πρότασις ονομάζεται όταν δ' εις
autem ad inquisitionem profert aliquis ulrum ergo ζήτησιν προβάλληται τις αυτό λέγων, "Αρά γε αθά
anima est immortalis, quæstio ; 274 cum jam νατός έστιν η ψυχή ; πρόβλημα οπόταν δέ τις απλώς
aliquis simpliciter enuntiat dicens, Anima immor- αποφαίνητα . λέγων , " Η ψυχή αθάνατός έστιν , απ '.
lalis esl, enuntiatio : cum porro instal aliquis, unde φανσις : ενισταμένου δέ τινος, Πόθεν δηλον, ώς ή
constal, quod anima immortalis sil, instantia dicie ψυχή αθάνατός εστιν, ένστασις λέγεται · οπηνίκα
lur : cum denique ex propositionibus collectum ſueril δ' εκ προτάσεων συναχθείη , ώς όταν είπωμεν ·
ut cuni dixerimus : Avima semper movelur ; quod " Η ψυχή αεικίνητος : το αεικίνητον αθάνατος •
semper movetur, est immortale ; ergo anima est η ψυχή άρα αθάνατος • τότε τυγχάνει συμπέ
in mortalis, lum conclusio exsistit. βασμα.
90 :
Του λόγου (είδος)
“Ο λόγος
το υπάρχον
οίον το αμαρτάνειν , κακόν
έστιν .
ως υπάρχον
Τών προτάσεων
Orationis species alia est
275 Oralio ( provenit)
EPITOME LOGICA .. 902
Σχήμα κεφαλ, κ , περί λόγου και προτάσεων .
το μεν κλητικόν » ως το, "Ανδρες αδελφοί και συμπένητες:
προστακτικόν ' ώς το, " Έκκλινον από κακού και ποίησον αγαθόν :
πυσματικόν • ως το, Τίς ή πατρίς σου ;
ευκτικών, όπερ οι από της στοάς λέγουσιν άρατικόν» ως το , Γένοιτο, Κύριε , το
έλεός σου .
αποφαντικόν · οίον, Η ψυχή αθάνατος
ή λόγον από τινος ζητούσης της ψυχής, και ποιεί
του πυσματικόν :
ή από των ορεκτικών ή αυτόν προς όν ο λόγος , και ποιεί τον
δυνάμεων της ψυχής κλητικόν :
ή πράγμα ή ως παρά κρείττονος ,
και
ή τινος παρ' και ποιεί την ευκτι
αυτού κόν
πράξεως ή παρά χείρονος, και
ποιεί τον προστακτι
κόν .
ή από των γνωστικών , κατάφασις : ως , Σωκράτης περιπατεί .
και έστιν και αποφαν- απόφασις · ώς, Σωκράτης ου τεριπατεί .
τικός .
Πάσα απόφανσις δείκνυσιν·
ασύστατον το μή υπάρχον
αμα
ρτά
οίον το νεθόν ο ν έ κακ
αγαιν έσυτκι . στι όν
ν
νει
ρτά οίον , το αμαρτάνειν ουκ
οίον το αμα έστιν αγαθόν.
ασύστατον ως μη υπάρχον
αι μεν εξ υποκειμένου και κατηγορουμένου μόνον , οίον, Γρηγόριος θεολο
γεί
δε και• τρίτου προσκατηγορουμένου του εστίν · οίον , Σωκράτης φιλόσοφος
αν έστιν
αι δε εκ τρόπου , του δηλούντος όπως υπάρχει το υποκειμένω και κατηγορού
μενος, οίον, Δυνατόν έστι τον Σωκράτην φιλοσοφείν.
Tabula capilis 27, de oratione et propositionibus.
vocaliva : 111, O viri fratrés el compauperes.
imperativa ; ut, Declina a malo el lac bonum .
sciscitativa , ut, Quæ lua patria ?
Oplativa, quam sloici precalivam dicunt, ut ; Fiat, Domine, misericordia luag
enuntiativa, velut, Anima est immortalis.
aut sermonem ab aliquo exigentis , et facil sciscita
livalli .
aut ab appelitivis lacul
Lalibus animæ ( el) aut ipsum ad quem sermo e$ i , el facil
vocalivau .
aut rem , et aut aliquam vel til a præstantiore, ct
ab ipso facit optativam ;
operam vel ut a deteriore , et fa
( flagitantis) cit imperativan .
aut a cognoscentibus, et aflirmatio, ut, Socrates ambulat,
est enuntiativa (vell { negalio , ui , Socrates 1011 ambulat.
 NICEPHORI BLEMMIDÆ 994
903
Omnis enuntiatio ostendit.

quod inest inconsistens quod non inest

pec
rel car nnlin t
ut ebo es

e ma
velul peecare malum ul ecar non est lu velul peccare post I'NA
( s1 vel p m bonum

quasi insit inconsistens quasi non insit

aliae quidem ex subjecto et prædicato tantum coustant, ut, Gregorius de Dec
disseril.
276 Propositionum aliæ vero ex tertio apprædicato sunt, ui , Socrates est philosophus.
aliie denique ex modo qui declaral quomodo prædicatum subjecto insil, velut,
Socratein philosophari est possibile .

SYNOPSIS CAPITIS XXVIII ,

QUOD EST DE MATERIIS QUÆ IN PROPOSITIONIBUS CONSIDERANTUR , ET DE PRÆDEFINITIONE SEU SIGNO.

1. Materiam propositionum dividit in necessariam , contingentem et impossibilem , el divisionem probal.
2. Singulas species exemplis declarat. – 3. Causam reddit quare a philosophis maleriæ appellentur.
4. Quid a modis differani, ostendil. 5. Docel quod Aristoteles materiam contingentem subdindal in
Úrsåpyou sav, id esi exsistentem , el proprie contingentern . - 6. Posteriorem capitis partem aggreditur el
propositiones dividit in impredefinitas ti prædefinitas. – 7. Prædefinitiones enumerai, ei bifariam dividir.
277 8. Docel prædefinitiones subjectis semper ailjungi, non prædicalis ; el quam significationem seu
poleslalem habeant, exemplis declaral . - 9. Per epiphoram concludit, quod prædefinitiones seu signa
ostendant duntaxaldifferentian mullivudinis partiuin subjecti, quatenus prædicatum participant vel non
participant. 10. Consequenter ostendit quod el cur logici propositiones unirersules appellent universales
ul universales seu ut universaliser acceplas ; et particulares, universales ut paiticulares seu ul particulariter
sumptas. - 11. Per occupationem quasi indical, quid particulares propositiones a singularibus diſſe.
rant. 12. Subjicil landem quomodo prædiſinile propositiones u prædefinitionibus denominentur.
13. Porro osiendit quod el quare prædefinitivnes apud Græcos absolule ſeminino genere proferuntur.
14. Quod universalis affirmans el universalis neguns propositiones sint contrariæ, cæteris tamen pari
bus. - 15. Rationem reddil quare contrariæ dicantur, quod nimirum contraria simplicia imilenlur.
16. Explicul rulivnem etiam in specie, ac primo quidem quod contrariæ propositiones in materia neces
sariu él ir possibili contrariis simplicibus immediatis siul similes. – 17. Occupatio. 18. Deinde
eliam quod in materia contingeille contrariis medialis sint similes. 19. Alium etiam rationem assi
gnal, quure contrariæ propositiones sic dicta esse possunt. - 278 20. Dissertationem de contrariis
proposillonibus concludit. – 21. Oslendit quod particularis affirmuns el particuluris negans uppellentur
subcontrariæ el quare sic appellentur. 22. Ostendil quod affirmantes propositiones, universalis el parti .
culuris , ilemque negan'es similiter, ÚTänaràov, id est sulvaliernir', vocentur, ubi etiam rutio nommis cum
falsa lum veru indicalur . 23. Aliam elam rationem appellationis hujus per præcisionem insinual.
24. Per ávaxepadaiwsiv repelit qui contrariæ , subcontrariæ , ei subullernæ sint propositiones , el
deinde eria n ostendil (ex definitis quidem propositionibus), solus universalem affirmantem el particula
rem negantem , item parricularem uffirmaniein el universalem negantem , esse contradictorie oppositas el
semper verum falsumque dividere. 25. Probal hoc ipsum , 26. Occupalio de particulari negativne
in materia impossibili, utrum cum universali affirmalinne simul falsum dicat, cum responsivne duplici .
- 27. Necessarium dividit in proprie et non proprie necessarium. 28. Impossibile eliam in proprie
el improprie impossibile dividii . - 29. Duplex necessarium el duplex impossibile ratione maleriarum
eliam logicarum distinguil, sire singula ud suasmaterias logicas reſert. 30. Coulingens etiam in lies
species subdividit el singulas exemplis declaral .-27931 . Singulis speciebus suas causas efficientes assignal.

CAPUT XSVIII . ΚΕΦΑΛ. ΚΗ'.

De materiis quæ in propositionibus considerantur,
et de prædefinitione seu signo.
1.Tres sese offerunt propositionum materiæ , ne-
Cessaria , contingens, impossibilis. Quoniam enim
in omni propositione et subjectus el prædicalus
inest : terminus, babitudo prædicati ad subjectum
boles malerias progeneral. Prædicalus enim vel
semper inest subjecto vel nunquam ; vel quando-
que quidem inest, quandoque vero non iscst. Si
Περί των εν ταις προτάσεσι θεωρουμένων υλών
και περί προσδιορισμού .
α'. Τρείς ύλαι των προτάσεων φαίνονται , αναγ
καία, ενδεχομένη , αδύνατος. Επει γάρ πάση προτά
σει, και υποκείμενος ένεστι και κατηγορούμενος,
foydolç toù xatnyopoudévou apes táv útroxaine
νον , τας τοιαύτας ύλας απογεννά. Και γάρ οικατη
Yopouvevo ; i del úrrápxel TÛ ÜROXElfLÉVW H OUTÉ
ποτε ή ποτέ μεν υπάρχει, ποτέ δ' ουχ υπάρχει . Ε,
 EPITOME LOGICA . COC
905
μεν ούν δεν υπάρχει το υποκειμένω , την αναγκαίαν Α ηuidem igitur semper inest subjecto , necessarian
ύλην ποιεί · ει δε ουδέποτε, την αδύνατον : ει δε ποτέ ellicit maleriam ; sin nunquam , impossibilem : quod
μεν υπάρχει, ποτέ δ' ουχ υπάρχει, την ενδεχομένην . si autem aliquando quidem inest , aliquando vero
non inest, contingentem .
β'. 'Αναγκαίας μεν ούν ύλης το ειπείν , "Ο άνθρω- 2. Necessarise igitur malerie est dicere , ΠοτΏ0
πος αναπνεί , άει γάρ υπάρχει το ανθρώπω το ανα respirat. Semper enim homini respirare inest. lin
πνείν. Αδυνάτου δε το είπείν • Ο άνθρωπος ίπταται • possibilis autem est dicere : Homo volat : nunquam
ουδέποτε γάρ υπάρχει το ανθρώπω το ίπτασθαι : εν- enim liomini volare inest. Contingentis denique, 110
δεχομένης δε το ειπείν , Παύλος δημηγορεί , ποτέ μεν dicere : Paulus concionalur : concionari enim Paulo
γάρ υπάρχει το Παύλφ το δημηγορείν , ποτέ δ' ουκ alias inest quidem , alias vero non inest.
υπάρχει .
γ . Τάς τοιαύτας δε σχέσεις ύλας οι φιλόσοφοι 3. Appellaverunt aulem philosophi habitudines
προσηγόρευσαν ως μη λαμβανομένας εκ της ημε- ejuscemoli nmalerias : quod non ex nostra opinione
τέρας υπολήψεως ή κατηγορίας, αλλ' από της φύ- alt praedicalione, sed ex ipsa rerum nalura assu
mantur .
σεως των πραγμάτων αυτής.
δ'. Διαφέρουσι δε των τρόπων, του αναγκαίου δη- Β 280 4. At a modis necessario videlicet et in
λαδή και αδυνάτου και ενδεχομένου και το τους μεν possibili et contingente differunt , quod moli qui
τρόπους εν τώ εκφωνείσθαι μόνον , και τοις όροις dem in hoc tantum quod efferunlur el propositio
προστίθεσθαι των προτάσεων έχειν την υπόστασιν · num terminis apponuntur, suam constitutionem
τάς δέ γε ύλα ; εν αυτή θεωρείσθαι των πραγμάτων habent : materiie autem in ipsa rerum in propo
τη φύσει των παραλαμβανομένων εν ταις προτάσεσιν. sitionibus assumplarum natura considerantur.
ε'. Τριών ούν ουσών, ώς είρηται , των υλών, αναγ- 5. Cum ergo tres, ut dictum est, sini materiæ ,
καίας , αδυνάτου και ενδεχομένης , την ενδεχομένην necessaria , impossibilis el contingens ; Aristoteles
'Αριστοτέλης εις δύο διαιρεί · είς τε την εκβεβη- contingentem in duas dividit , et in ea que eve
κυίον , ήν ονομάζει υπάρχουσαν , και εις την μέλλου- nit , quam exsistentem nominat ; et in fulurant ,
σαν, ήν και κυρίως ενδεχομένην φησί. quam etiam proprie contingentem dicit.
ς'. Των δε προτάσεων αι μέν εισι χωρίς διορι- 6. Porro propositionum aliæ sunt absque dei
σμών, είτουν προσδιορισμών, όθεν και αδιόριστοι nitionibus sive prædefinitionibus (unde etiam inde
και απροσδιόριστοι λέγονται : αι δε μετά διορισμών, finilæ et imprædefinitæ dicuntur), aliæ cum delini
των και προσδιορισμών. Διό και διωρισμένας και C tionibus, quæ etiam prædefinitiones appellantur,
προσδιωρισμένας ταύτας φαμέν . Quare etiam has delinitas et prædefinitas dicimus.
ζ. Τέσσαρες δέ εισιν οι διορισμοι ούτοι και προσ. 7. Quatuor autem sunt hæ dufinitiones et priedea
διορισμοί • τάς . ουδείς , τις , ου πά ;, και πάς μεν finitiones : omnis, nullus, aliquis, non omnis. Ac
και ουδείς, καθόλου εισί • τις δε και ου πάς μερικοί . omnis quidem et nullus, universales sunt : aliquis
Πάλιν , πώς και τις καταφατικοί • ουδείς δε και ου autem el non omnis, particularis. Rursum omnis
τάς αποφατικοί. et aliquis, afirmativæ : nullus el non omnis negro
live .

η'. Πάντοτε δε τοίς υποκειμένος συντάσσονται
προ των υποκειμένων τιθέμενοι · οίον , Πάς άνθρω-
πος αναπνεϊ · τουτέστι , πάντα τα υπό το είδος του
ανθρώπου άτομα το αναπνείν έχουσι. Το γάρ πάς ου
και καθόλου σημαίνει , αλλ' ότι καθόλου · τουτέστι το
ειπείν, Πάς άνθρωπος , ή πάν ζώον, ου σημαίνει την
του είδους και την του γένους φύσιν την συλληπτικήν p aut omne animal, non significat speciei aut generis
και ενοποιών πάντων τών ύπ' αυτά · αλλ' ότι καθόλου
φέρεται το κατηγορούμενος κατά πάντων των μερι-
χωτέρων , και περιλαμβάνει το υποκείμενον . Ουδείς
άνθρωπος ίπταται , τουτέστιν, ουδενί των υπό τον
άνθρωπον ατόμων υπάρχει το ίπτασθαι : ήγουν ου-
δενί των υπό το υποκείμενον υπάρχει το κατηγορού-
μενον. Τις άνθρωπος φιλοσοφεί , τουτέστι , τινι των
υπό το υποκείμενον, ήτοι τον άνθρωπον ατόμων,
υπάρχει το κατηγορούμενον, το φιλοσοφείν δηλονότι.
Ου πας άνθρωπος γεωμετρεί , τουτέστιν , ου παντί
τών υπό το υποκείμενον ατόμων υπάρχει το κατη-
γορούμενον , όπερ έστι το γεωμετρείν.
θ .: " Έργον τοίνυν των προσδιορισμών το μόνην ση .
μαίνει την κατά ( το) πλήθος διαφοράν των υπό το
PATROL. Gu . CXLII:
8. Semper autem cum subjectis jungunluf, dam
subiectis preponuntur , 281 velut , Omnis lion)
respirat : hoc est, omnia sub specie hominis ir •
dividua th respirare habent. To omnis enim non
universale significat, sed quod universaliter (uni
versale accipiatur), hoc est , dicere , Omnis liomo
naturam comprebendentem el unienlem omnia
quæ sub ipsis sumt, sed quod prædicalim univer
salirer effertur de omnibus particularioribus quæ
subjectum complectitur. Nullus homo volat , hoe
est, nulli hominis individuo volare inest, quippe
nulli eorum quæ subjecto subsunt priplicatum
inesi . Aliquis homo pliilosophaiur, 5oc est, alicui
eorum quæ subjecto sive homini sulsiini, jidivi
duum inest, philosophiari scilicet. Non omnis
homo terram melitur : hoc est, non omnibus indi
viduis quæ subsunt homini prædicatum inest, quod
est lerram metiri.
9. Munus igitur prædefinitionum est solanı si
gnificare differentiam multitudinis eorum qui ad
29
 903
NICEPHORI BLEMMIDE
907
subjectum referuntur , quod vel coninunicent vel A υποκείμενον αναφερομένων, ή ως μετεχόντων , ή ως
Non10.commun icent prædica to . propositiones sive μη μετεχόντων του κατηγορουμένου .
Carlerum univers ales eas ι'. Καλούσι δε τάς καθόλου προτάσεις , ήτοι τας
que niversales pr.elefinitioues liabent, 282 etiam έχουσας τους καθόλου προσδιορισμούς , και καθόλου
universales ul universales , seu universaliler (ac- ως καθόλου · διότι επί τούτων τοίς καθόλου υποκει
eeplas) vocant; propterea quod in bis cum univer- μένοις οι καθόλου συντάπτονται προσδιορισμοί και τις
salibus subjectis universales predefinitiones con- δε μερικές προτάσεις , ήγουν τας εχούσας τους με
junguntur ; particulares autem propositiones, eas ρικούς προσδιορισμούς , ονομάζουσι (και ) καθόλου
puta qu : e particulares prædefinitiones habent, etiam ως μερικάς. Επί τούτων γάρ οι μερικοί προσδιορι
universales et particulares (seu particulariter ac- σμοί τοίς καθόλου υποκειμένοις συντάττονται . Καθό
ceplas) nominant. In his enim particulares præ . λου μεν γάρ υποκείμενον ο άνθρωπος , ώς περιέχον
slelinitiones universalibus subjectis conjunguntur. πάντα τα υπ' αυτόν άτομα το δε τις και το ού πάς
Homo enim universale subjectum est, ut quod μερικοί προσδιορισμοί
omnia sub ipso individua contineal . Al aliquis el
non omnis particulares prædefinitiones sunt.
11. Differunt auieni a propositionibus singula B ια' . Διαφέρουσι δε των καθέκαστα προτάσεων αι
ribus particulares, quod singulares quidem de re μερικαι το τάς μεν καθέκαστα ποιείσθαι την από
aliqua linila lina , exempli gratia , de Peiro , enun- φανσιν επί τινος ώρισμένου ενός του Πέτρου τυχόν :
liationem faciant, velut, Petrus edit miracula : οίον , Πέτρος θαυματουργεί . Τάς δε μερικές μηδέν
particulares vero nihil finitum signiſiceni , sed de ώρισμένον σημαίνειν , αλλ' επί τινος του τυχόντος
aliquo , quidquid id est, enuntiationem, velut, Aliquis ποιείσθαι την απόφανσιν · οίον , Τις άνθρωπος δί
καιός έστι .
12. est
homo Jamjuslin s
autem prædefinitaruni propositionum ιβ' . Τών δε προσδιωρισμένων προτάσεων , όσαι μεν
quotquot predefinit ioner m το omni habe uni- έχουσι τον πάς προσδιορισμόν , καθόλου καταφατικα
s nt,
versales affirmativæ propositioncs et aſtirmalio- προτάσεις και καταφάσεις εισίν · όσαι δε τον ουδείς,
nes suint ; 283 quotquot eam , que est nullus, καθόλου αποφατικαί και αποφάσεις : όσαι δε τον τίς,
universales negativæ el negationes : quolquo! eam μερικαι καταφατικαί και καταφάσεις όσαι δε τον ου
quæ est aliquis, particulares affirmativæ et alir- πάς , μερικαι αποφατικα και αποφάσεις.
nationes ; quotquot eam quæ est , non omnis, par
13.ares
licul untuivæ
Elernegat el negat
r aute iones
m absol dictæ prædelini- C ιγ' . 'Εκφέρονται δε απολύτως οι ρηθέντες προσ
ute sunt.
s ne
tione nomi femin ino ( in Grec quidem ), velut διορισμοι ονόματι θηλυκι · οίον ή πας,και η ουδείς ,
o
ή πάς , onnis ; ή ουδείς , nullus; ή τις , aliquis , et και η τίς , και η ου πάς .
ή ου πάς , Πρη ουnis .
ιδ'. Η μεν ουν καθόλου καταφατική πρότασις ,
34. Unive rsalis
igitur allir mativa
propo en sitio και ή καθόλου αποφατική , ήγουν ή πας, ή ουδείς
universalis negativa , nempe , Tä , omnis, et h
ojols, nullus (secundum relationem enim ad pro. ( κατά γάρ τήν εις τάς προτάσεις αναφορών το θηλυ
positiones femininum nomen prædeliniliones as. κον οι προσδιορισμοί προσέλαβον καιομα) , αύται δη
sumpserunt), le inquam universales, contrarie αι καθόλου εναντίαι εισί των αυτών όρων κατά την
sin!, jisdem terminis quoad eumdem ordine:n αυτήν τάξιν φυλαττομένων · δηλονότι κατά πάσαν
αντίθεσιν των προτάσεων , μόνων δ' εναλλαττομένων
custodiris, ul nimirum in omni propositionum op
positione fieri debel, solis prædeGuitionibus va των προσδιορισμών.
riantibus.
ιε' . 'Εναντίαι δε λέγονται διά το ταναντία μιμεί
18. Contrarire
contrar ia imilentautem
ur. Νamdicuntur propterea
et plurim quod D σθαι. Πλείστόν τε γάρ διεστήκασιν απ' αλλήλων· ε!
um a se invi-
cem distant : siquidem una affirmat universaliler , γε η μεν καταφάσκει καθόλου , η δε αποφάσκει κα
θόλου .
altera negal universaliler.
16. Et cuin immedialis lum medialis contrariis ις' . Και τους άμεσους και τοίς εμμέσοις εναντίοις
sunt similes : immediatis quidem in materia neces
εοίκασι • τοις μεν αμέσοις , επί της αναγκαίας ύλης
saria et impossibili. Nam et contrariorum imme- και αδυνάτου . Των τε γάρ αμέσων εναντίων , εξ
diatorum cx necessitate adest alterum subjecto ; ανάγκης το υποκειμένω πάρεστι θάτερον . Και των
284 et ejusmodi propositionum ex necessitale τοιούτων προτάσεων εξ ανάγκης ή ετέρα καθεστη
allera vera est , allera falsa in dictis inaleriis ; in κεν αληθής επί των ειρημένων υλών • επί μεν της
Diecessaria quidem affirmativa, velut, Omnis homo αναγκαίας και καταφατική· οίον , Πάς άνθρωπος ανα .
respirat : in impossibili aulem , negativa, velut, πνει · επι δε της αδυνάτου και αποφατική : οίον , Ου
δείς άνθρωπος ίπταται .
Nullus homo volat .
17. Omnino autem exsistentiæ quidem verum , in ιζ' . Πάντως δε τη μεν υπάρξει το αληθές αναλογεί •
exsistentiæ vero falsum proportione respondet. In τη δ' ανυπαρξία το ψεύδος . Κατά μέν ούν ταυτές
999 EPITOME LOGICA . 910
τάς ύλας ή πάς , και η ουδείς , τοίς αμέσοις εναντίοις A bis igitur materiis , omnis et nullus , contrarie pro
εοίκασι . positiones immediatis contrariis snnt similes.
τη' . Κατά δε την ένδεχομένην τοίς εμμέσοις ών 18. At vero in contingenti materia mediatis con
δυνατόν μηδ' έτερον παρείναι το υποκειμένω. Και trariis, quorum neulruin subjecto adesso est pos.
άμφω αι προτάσεις κατά την ενδεχομένην ύλην συμ- sibile'; et aimle propositiones in materia con
ψεύδονται : οίον , Πάς άνθρωπος δίκαιός έστιν , Ού. tingenti simul mentiuntur : velut , Onnis homo
δείς άνθρωπος δίκαιός έστιν. justus est , Nullus homo justus est.
ιθ'. "Η και ότι αι δηλωθείσαι προτάσεις ουδέποτε 19. Aut vero etiam quod declaralæ propositiones
μεν συναληθεύουσι , ποτέ δε και συμψεύδονται και nunquam equilem simul verum dicunt, aliquando
κατά τούτ' αν είκότως εναντίαι κατονομάζoιντο. Τα autem etiam simul falsum ainne; hac etiam de
γάρ εναντία συνυπάρχειν μεν αλλήλοις κατ' ενέρ- causa merito contrariæ denominabuntur. Contra
γειαν επί του αυτού υποκειμένου αδύνατον • άμα ria enim coexsistere quidem invicem actu in co
δ' άπειναι αυτου δυνατόν, dem subjecto impossibile, simul autem ab eodem
abesse possibile est .
κ'. Και ότι μεν αι ρηθείσαι προτάσεις εναντίαι, 1
B
20. Et quod igitur dictæ propositiones sint con
και διότι δεδήλωται. trariar el quare , declaratum est .
κα' . Ή δε μερική καταφατική, και η μερική απο- 21. Jam vero particularis allirmativa et particu •
φατική , καλούνται υπεναντίαι • ως υπό ταίς έναν- laris negativa 285 subcontrariæ vocantur, ut quæ
τίαις τεταγμέναι κακείναις επόμεναι . Και γάρ όταν sub contrariis positæ sint et illas seqnantur. Cum
ή ετέρα των καθόλου αληθεύη, τότε συναληθεύει και enim allera universalium verum dicit , lum etiam
η υπ' αυτήν μερική ως οίον μέρος αυτής ούσα, και particularis quæ sub ea est, verum profilelur, ut
υπ' αυτής περιεχομένη. quæ velut pars sit illius et ab ipsa contineatur.
κβ'. Διό και τας καταφατικάς προτάσεις, την κα. 22. Propterea eliaiy aſfirmativas propositiones,
θόλου λέγω δή και την μερικήν, την πάς και την τις, universalein inquam el particularem , omnis el ali
και αύθις τας αποφατικάς , την ουδείς και ού πας , quis ; et iterum negativas et non omnis υπαλλήλους ,
υπαλλήλους καλούσιν ουχ ότιπερ ώς ή τις υπό την id est subalternas, vocant, non equidem quod sic
πάς , ούτω δή και η πάς υπό την τίς ' και ως η ου ut aliquis sub omnis, ita etiam omnis sub alia
πάς υπό την ουδείς , ούτω και η ουδείς υπό την ου quis : el sicut non omnis sub nullis, ita etiam
πάς (τούτο γάρ ψεύδος ομού και αδύνατον )· αλλ' ότι nullus sub non omnis sit (hoc enim falsum juria
το υπό την πώς είναι την τις, και συναληθεύειν C et impossibile est ) , sed quod το aliquis esse sub
αυτή, δίδωσι μεν η πάς, ως καθόλου • λαμβάνει δε και to omnis et simul cum eo verum dicere, con ·
τις, ως μέρος της πά;, και ούτως εκ της πάς τη τις cedit quidem omnis il universales ; accipit autem
όντος του υποκείσθαι , ώς της υπό , εν αλλήλοις θεω- etiam aliquis uit pars ipsius toŨ omnis : alque ita
ρουμένης · εν μέν τή πάς ενεργητικώς · εν δε τη τις cum ipsum subjici sit to aliquis ex tū omnis
το υποκείσθαι της δέ τις δεχόμενης αυτό δια την quasi prepositio , υπό , εν αλλήλοις, id est in
αλληλουχίαν και άμφω υπάλληλοι κέκληνται . Κατά alterius, considerelur el accipiatur , in omnis qui
τους αυτούς λόγους υπάλληλοι , και η ουδείς και η dem aclive, in aliquis autem passive ; hoc est , 11t
ού πάς. od omnis quidem tū aliquis præbe: t ipsum subje.
c !' m csse, id autem tò aliquis recipiat propter mutuam 'cohærentiam ; ideo ambæ útrán nào., id est,
286 subalternæ vocalæ sunt, lisdem rationibus subalternæ sunt etiam id nullus el non omnis.
κγ. Ει δε και τους υπαλλήλους γένεσιν οι παρόν . 23. Virum autem quæ hic dicuntur generibus
τες αρμόζουσι λόγοι , σκοπείτω ο εξεταστικός. subalternis congruant, a ceuralns rei indagator
consideret.
κδ' . Η μεν ούν πάς και η ουδείς εναντίαι » ή τις 24. Td omnis igitur el nullus contrariæ ; aliquis
και ου πάς υπεναντίαι : η πάς και της , και αύθις ή D et non Omnis subcontrarie ; omnis et aliquis, ac
ουδείς και η ου πάς υπάλληλοι " μόναι δε των άλλων jlerum nullus el non omnis, subalternt, sunt pro
τροτάσεων αντιφατικώς αλλήλαις αντίκεινται , και positiones. Solæ autem ex aliis propositionibus
διαιρούσιν άει την αλήθειας και το ψεύδος ή καθό- contradictorie sibi invicem opponuntur, el verunr
λου καταφατική και η μερική αποφατική και πάλιν falsumque semper dividunt universalis affirmativa
ή μερική καταφατική και η καθόλου αποφατική : et particularis negaliva, et iterum particularis as
ήγουν ή πώς και ου πάς • καν και τις και ουδείς " και firmativa et universalis negativa, lioc est, omnis et
τούτο είκότως . non omnis, ac aliquis et nullus ; idque merito .
κε'. Αί μέν γάρ εναντίαι κατά το ποιόν διαφέρου- 25. Etenim contrariæ secundum qualitatem dil.
σαι (καταφατική γάρ ή μία και η ετέρα αποφατική) ferenles (una quippe affirmativa, allera , rregativa
ποσόν έχουσι το αυτό. Και άμφω γάρ καθόλου αι csl) eandem quantitatem habent : njiniram ambæ
υπεναντίαι ωσαύτως το ποια διαφέρουσαι το αυτο universales sunt, Eodem modo subcontrariæ qua
ποσον έχουσι . Μερικαί γάρ και άμφω· αι υπάλληλοι lilale differentes eamdem quantitaleny liabent ,
τουναντίον κατά το ποσόν διαφέρουσαι , ποιόν έχουσι guippe elian ain be particulieres sunt . Sutbalternze
τι αυτό. Η μεν γάρ μία συζυγία το καταφατικών contra quantitate differentes eamdem qualitatem
911 NICEPHORI BLEMMIDE 912
habent : una enim conjugatioarmativum , altera A1401, +, Otr102 td & Toatixby. 'Ex Lxaria ed TOY
negativum habet : in utraque autem conjugatione συζυγιών, το ποσόν μόνον διάφορον. Η πάς γάρ κα
287 sola quantitas diversa est . Εtenim το oιnnis θόλου, και η τις μερική. Και αύθις ή ουδείς καθόλου ,
universalis ; el ad aliquis particularis : ac iterum , και η ου πά , μερική . Ποιόν μεν ούν εστι το καταφα :
od nullus aniversalis ; et non omnis particularis est . τικών και αποφατικόν• ποσον δε , το καθόλου ή μερι
Qualitas igitur quidem est affirmativoel nega-. κόν. Πάσαι τοίνυν αι συζυγίαι των προτάσεων , εν
njvorn : quantitas autem ,!universale aut particulare. αις το εναντίον , εν αίς το υπεναντίον , εν αις το υπ.
Οιnues igitur propositionum coljugationes,in quibus αλληλον κατά τι μέν κοινωνούσι , κατά τι δε διαφέ
contrarium , in quibus subcontrarium , in quibus ρουσιν. Η δε καθόλου καταφατική και η μερική
subalternum est , secundum quid communicant, et αποφατική, και κατά το ποιόν και κατά το ποσόν
secundum quid diferunt . Αtqui universalis affir- μαχόμεναι, τελείαν έχουσι την προς αλλήλας διαφο
inativa et particularis negaliva cuin qualitate lum ραν · ώσπερ δή και η μερική καταφατική και η κα
quantitate pugnantes perfectam ad se invicem dif- θόλου αποφατική . Διό και αδύνατον συναιτηθεύειν
ferentiam habent : quemadmodum sane eliam par- αυτάς ή συμψεύδεσθαι πώποτε . Επί μεν γάρ της
Licularis alfirmativa et universalis negativa . Pro- αναγκαίας ύλης αληθευουσών των καταφάσεων αι
B
picrea eliam ipsas simul verum aut falsum funguam αποφάσεις ψευδείς εισιν, επί της αδυνάτου δε το έμ
dicere est impossibile. Nam in maleria quidden παλιν • επί της ενδεχομένης μία κατάφασις ψειδής
necessaria verum dicentibus a firmationibus nega- ή καθόλου, και η αντιφάσκουσα ταύτη απόφασης και
riones falsæ sunt : in impossibili autem vice versa . μερική αληθής και μία κατάφασις αληθής , η με
In contingente una affirmatio quæ est universalis ρική , και η αντιφάσκουσα ταύτη απόφασις ή καθό .
Salsa ; et huic contradicens negalio particularis, λου ψευδής .
vera : ac una afirmatio quae est partiularis , vera ;
el buic contradicens negatio uuiversalis , ſalsa esi .
288:26 . Cæterum haud existimandum est par- κς' . Ου χρή δ' απολαμβάνεις την μερικής από
licularein negationem in materia impossibili cum φασιν επί της αδυνάτου ύλης τη καθόλου καταφάσει
universali negatione simul falsum dicere, velut cum συμψεύδεσθαι. Οίον τη , Πας άνθρωπος ίπταται ,
ea Oinnis homo volal, banc, Non omnis homo volai. την, Ου πας άνθρωπος ίπταται . Ουδε γάρ ή , Ου
Neque enim od non omnis, ex necessitale simul πώς, εξ ανάγκης συνεισάγει την τις ώστε την, ου
inſert to aliquis, ut hæc , Non omnis homo vola !, πάς άνθρωπος ίπταται , ταυτό λέγει τη , Τίς άν
idem ei dicat, Aliquis homo volat. Εtenim το non c θρωπος ίπταται . Το γαρ, Ου πας, αυτό καθ' αυτό
omnis , psum per seipsum duntaxat accipimus, λαμβάνομεν μόνον, ώς ιδίαν έχουν δύναμιν, καθ' ήν
giasi propriam habens poleslalem , qua prædefini- τον πάς προσδιορισμόν αναιρεί, μηδέν επισυρόμενον
rionem rci omnis tollal , ut nihil aliud altralal. In έτερον. Εφ' ών ουν πραγμάτων το πάς ψεύδεται,
quibus igitur rebus to omnis mentitur , in illis to επ' εκείνων αληθεύει το ου πάς, ώς του πάς αναι
won omnis verum dicit , ut quod toū omnis tollendi ρετικόν. Ουδέν γάρ έτερόν φησιν ο λέγων, ότι, Ού
facultatem habeat. Nihil enim aliud ait dicens : πά ; άνθρωπος ίπταται, ή ότι ουκ έστι τούτο, ότι
Non omuis liomo volal, quam , non est hoc verum , τάς άνθρωπος ίπταται . "Ετι ώσπερ ή μερική κα
quod omnis homo volet. Praeterea quemadmodum τάφασις της καθόλου καταφάσεως μέρος εστίν ούν
particularis aflirmalio pars est universalis aflirma- τω και η μερική απόφασης της καθόλου αποφάσεω ;
ljonis : ita etiam particularis negalio universalis μέρος εστίν. Επει γούν ή μερική κατάφασις πή
nezationis pars est . Quoniam igitur particularis af- μεν δι' εαυτήν αληθεύει , καθάπερ επί της ενδεχο
firmatio partim quidem propler seipsam verum μένης ύλης, πη δε διά τήν καθόλου κατάφασιν, ής
dicit, ul in contingenle malcria : parliin autem μέρος εστί καθάπερ επί της αναγκαίας ύλης (εί
propler universalern negationem , cujus pars est, ut γάρ πάς άνθρωπος αναπνεϊ, και τις άνθρωπος
in materia necessaria (si enimomnis hono re. D αναπνεϊ), τούτ' έσται και επί της μερικής αποφά ..
spirat , etiam aliquis homo respirat). 289 Erit boc στως . Και αύτη γάρ πή μεν αληθεύει δι' εαυτήν,
etiam in particolari negatione. Nam et ipsa par- ως επί της ενδεχομένης ύλης, τη δε διά την καθο-,
tim quidem propter seipsam verum dicit, ut in λου απόφασιν ώσπερ επί της αδυνάτου. Ει γάρ ου .
contingente materia : parlim autem propter uni- δείς άνθρωπος ίπταται , και ου πάς άνθρωπος ίπτα
versalem negationem , ut in impossibili. Si enim ται . 'Αληθεύει άρα η ου πάς επί της αδυνάτου δικαι
mullus homo volal : etiain non omnis homo volal. την ουδείς ώσπερ και η τις επί της αναγκαίας διο
liaque non omnis in impossibili materia propler την πώς .
znu nullus verum dicit, quemadmodum ctiam →
aliquis propter chv omnis .
27. Cæterum duplex est necessarium ; unun κζ' . Διττόν δε το αναγκαίον • το μεν κυρίως , όπο
quidem proprie quod subjecto semper inest , ut το υποκειμένω υπάρχει αεί • ώς τώ ηλίω το κινεί
soli moveri et homini respirare ; alteruni vero non σθαι , και το ανθρώπω το αναπνείν • το δε μή κυ
proprie , quod ex necessitate est , quantisper pre- ρίως , όπερ έστιν εξ ανάγκης έστ' αν το υποκειμένω
dicalum subjecio incst : velut oliseurari solemn το κατηγορούμενον ή · οίον το επιπροσθείσθαι τον
913 EPITOME LOGICA. 914
ήλιον υπό της σελήνης και του νέφους , έστ' αν επι- A luna vel nube quantisper obscuratur necessarium
προσθήται αναγκαιόν εστιν · απλώς δ' αναγκαίον est : simpliciter autem necessarium non est. Tala
ουκ έστι. Τοιουτόν εστι και το τον βαδίζοντα βαδί - est eliam hoc , ambulanten ambulare es necessi
ζειν εξ ανάγκης και το τον ιστάμενον , ίστασθαι . lale ; et hoc , slaniem slare.
κη'. Διττόν δε και το εξ ανάγκης μη όν, ότε ? 28. Duplex etiam est , quod ex necessitate non
έστι το αδύνατον» το μεν κυρίως , ώς το πυρί το est , quod est impossibile : unum quidem proprie ,
ψύχειν , και το ανθρώπω το ίπτασθαι • το δε μή ut ignem refrigerare et hominem volare ; alleruin
κυρίως , αλλ' έστ' άν μή ή το υποκειμένω το κατη- vero non proprie , sed donec prædicaliin subjecto
γορούμενον , ώς το βαδίζειν τω μή βαδίζoντι, και non muebl , ul ambulare non ambulanti ; el stare
το μή ισταμένω το ίστασθαι . non stalli .
κθ'. Το μεν ούν κυρίως εξ ανάγκης όν της αναγ 29. Quod quidem igitur proprie est 290 ex
καίας ύλης εστί • το δε κυρίως εξ ανάγκης μη όν necessitale maleriie est necessaris ; quod vero pro .
της αδυνάτου : το δ ' έστ' άν ή τώ υποκειμένω το prie ex necessitate non est , impossibilis ; quod de
κατηγορούμενον καιν· έστ' αν δε μή ή το υποκειμένω nique donec prædicatum inest subjecio est ; et
το κατηγορούμενον, μή ον της ενδεχομένης ύλης contra donec prædicalum non inest subjecio, nou
ιστίν . B ens , contingentis est materiæ .
λ' . Εις τρία δε διαιρείται το ενδεχόμενον• εις το 30. Jam vero contingens in lrla dividitur' ; in il
επιπολύ, το επίσης , και το επ' έλαττον. Επί πολύ quod ut plurimum , quod ex æquo , el ut minimum
μεν, ώς το τον άνθρωπος πενταδάκτυλον είναι : Test contingens) ; ut plurimum quidem , ut liomine:
επίσης, ώς το αναγνώναι και μη αναγνώναι: επ' esse quinque digitis prædilum : ex æquo, ut legere
έλαττον, ώς τό τον σκάπτοντα θησαυρό περιτυ . ct non legere : ul minimum , velut fodientem inci
χείν.. dere in thesaurum .
λα'. Το μεν ούν επιπολύ ενδεχόμενον φύσεως και 31. Quod igitur quidem ut plurimum contingens
τέχνης εστίν • επείπερ ή τε φύσις εν τοις οικείους est naturæ et artis est : quandoquidem et natura in
αποτελέσμασιν ως επι πολύ κατορθού. Σπάνια γάρ τα propriis effectis et operibus recte fungitur suo
τέρατα, και η τέχνη του οικείου τέλους τυγχάνει ώς nere : monstra enim rara sunt ; et , ars propriuin
επιπολύ · το δ' επίσης ενδεχόμενον προαιρέσεως finem ul plurimum consequitur. Quod autem ex
έργον εστίν . Εφ' ημίν γάρ, και αναγνώναι και μη æquo contingens esi , electionis opus est . Etenim
αναγνώναι, και λούσασθαι και μη λούσασθαι . Τούτο penes nos est et legere et non legere , et lavare et
δε του ενδεχομένου το είδος καλείται και ο πότερον non lavare. El hec contingentis species vocatur
C
έτυχε · διότι κατά τούτο ουδέν πλέον της ανυπαρ elia:n , utrumvis acciderit ; propierea quod secun
ξία; η ύπαρξις έχει, ούτ' έλαττον • άλλ' ομοίως εκ- dum id exsistentia præ inexsistentia nihil neque
βίναι δυνατόν , οπότερον έτυχε της αντιφάσεως plus neque minus habet, sed similiter evenire po .
μέριον. Το δ' επ' έλαττον ενδεχόμενος τύχης και lesi, ulravis contradictionis pars contigerit. 291
αυτομάτου εστί. Και κατά τύχην μεν λέγομεν , και τοις Quod denique ut minimum contingens est, forluna:
κατά προαίρεσιν γινομένοις παρυφίσταται καθά el casus est . Et secundum quidem fortunanı dici .
το σκάπτειν ή εύρεσις του θησαυρού . Τύχη γάρ mus, quæ subsislunt cum iis quæ secundum ele
έστιν αίειον κατά συμβεβηκός εν τοις κατά προαι- clionem fiunt , ut inventio thesauri cum fossione.
ρεσιν " κατά δε το αυτόματον λέγομεν , και τοις κατά Forluna enim causa est per accidens in iis quæ sc
φύσιν γινομένους και μη κατά προαίρεσιν παρυφέ ciindum electionem liunt. Secundum casum autem
σταται • ώς το σεισμού γεγονότος, και τινος δια • dicimus ea quæ cum illis subsistunt, quæ secundum
στάντος μέρους της γης , ύδατος αναρραγήναι πη naluram fiunt, non secunduin electionem : velut
γήν. Αυτόματου γάρ έστιν αίτιον κατα συμβεβηκός terræ nulu facto el aliqua terræ parle scissa aquæ
εν τοις μή κατά προαίρεσιν . foulem erupisse. Casus enim causa est per acci
D dens in iis quæ secundum electionem non liual.

Σχήμα κεφαλ. κη' , περί των εν ταις προτάσεσι θεωρουμένων υλών και προσδιορισμών .
Υλαι των προτάσεων
αναγκαία , οίον, άνθρωπος αναπνεί •
" ενδεχομένη . οίον,Παύλος δημηγορεί :
αδύνατος , οίον, άνθρωπος ίπταται .
}
915 NICEPHORI BLEMMIDÆ 916
Προσδιορισμοί.
τάς εναντία: ουδείς

ις
αν: φασ

υπάλληλοι υπάλληλοι
ί
αντ φα
σι
ς

τις υπεναντίας ου πας

αι μεν προσδιωρισμέναι • οίον, πας άνθρωπος αναπνεϊ •

Των προτάσεων αι δε απροσδιόριστοι • οίον, ίππος τρέχει .
η κυρίως, ώς το ανθρώπω το αναπνείν
Το αναγκαίον ή μη κυρίως, ώς το τον βαδίζοντα βαδίζειν ανάγκης.
και κυρίως , ώς τώ ανθρώπω ίπτασθαι :
Το αδύνατον ή μη κυρίως , αλλ' έστ' άν μή ή το κατηγορούμενον , ώς το βαδίζειν τω μη βα
διζοντι .
Το ενδεχόμενον διαι εις το επιπολύ, ώς το τον άνθρωπον πενταδάκτυλον είναι :
ρείται εις το επίσης , ώς το αναγνώναι και μη αναγνώναι .
εις το επ' έλαττον, ώς το σκάπτοντα θησαυρό περιτυχείν .

Tabula capitis 28, de materiis quæ in propositionibus consideruntur, el. prædefinitionibus.

necessaria, velut, bomo respirat,
Materia propositionum contingens, velut , Paulus concionatur,
( suni ) { impossibilis, velui , homo volat.
292 Prædefinitiones
omnis contrariæ nullus

con o
tra dicti
ra dic
nt tio subalterna
subalternæ co

subcontraria non omnis

aliquis
proprie, ut homini respirare,
Necessarium (est) aut non proprie, ut ambulantem ambulare ex necessitale.

Impossibile (est) aut proprie, ut homini volare ,

improprie, sed donec prædicatum non inest, ut ambulare non ambulanti .
id quod ut plurimum , ut hominem esse quinque digitis præditum,
Contingens dividitur in id quod es æquo, ut legere el non legere,
id quod est minimum , utfodienlem invenire thesaurum .

1293 SYNOPSIS CAPITIS XXIX ,

QUOD EST DE IMPRÆDEFINITIS PROPOSITIONIBUS .
1. Quæ propositiones Græcis imprædefinitæ sint. - 2. Cur a propositionibus imprædefinitis apud Græcos
eiiam articulus abesse debeai; ubi de articuli significatione el potestate quædam adjiciuntur ; el quod
cum ad universalium , tum ad singularium , quin et ad præcellentium rerum significationem assumatur.
917 EPITOME LOGICA . 918

3. Quæ proposiriones impredefinile sint per epiphoran repelil . – 4. Easilam definilis particularibus
æquipollere ex Aristotele osiendil . - 5. Probal per partes lam de affirmationibus quam negationibus inde
pinilis , quanquam hæ sæpius universalibus æquipo'leant quani parricularibus definitis. – 6. A conse
quente probal quod indefinitæ perinde ut definiiæ in materia contingenti simul reium dicant , et lamen
etiam ul contradictoriæ accipi possint, quatenus reyans indifinita pro universali accipitur. - 7. De in
definita affirmatione per epiphoram idem repelil , quod quinio membro proposuil. – 8. Probat eremplo
particularis definisce negationis faciæ ex particulari affirmatione negationem indefinitam modo parli
culari , modo universali negationi equipollere. – 9. Iilem ostendit exemplo particularis negalionis facræ
ex universali affirmatione. - 294 10. Explicat quomodo propositiones definitæ , indefinitæ. sinyalores
in oppositionibus quoad verum el falsum dividendum conveniant el differanl. -- 11. Per occupationen
discrimeι του μέλλοντος και εσομένου explicat .

ΚΕΦΑΛ. ΚΘ' . A CAPUT XXIX .

Περί απροσδιορίστων προτάσεων . De imprædefinitis propositionibus.
α'. ' Απροσδιόριστοι προτάσεις εισιν , όσαι κα- 1. Impredelinitæ propositiones sunt , quotquot
θόλου έχουσαι τους υποκειμένους χωρίς τε προσ • universalia subjecta habentes et sine prædefinitione
διορισμού και χωρίς άρθρου προφέρονται . et sine articulo proferuntur.
β'. Το γάρ άρθρον δηλοί μεν και την του υποκει 2. Eteniin articulus el subjecii cum quo ponilur
μένου μεθ' ου τάττεται φύσιν, δηλοί δε και τα υπό naturam declarat ; et vero etiam particularia sub
το τοιούτον υποκείμενον μερικά, ότε και την δύνα . ejusmodi subjecto declarat , quando etiam prede
μιν έχει τού πάς προσδιορισμού · οίον , ει μεν είπο- finitionis, ipsius omnis scilicet , vim habel. Velut
μεν, “Ο άνθρωπος είδός έστι, το ενιαίον του καθό- si dixerimus , 'O ovo pw To; (homo) est species, unam
λου ανθρώπου σημαινομεν , το πάντων των κατά naturam universalis hominis omnes particulares
μέρος ανθρώπων συλληπτικόν · ει δέ γε φήσομεν, bomines comprehendentem signiſicamus. Sin autem
"Ο άνθρωπος ζωόν έστι , τότε δηλούμεν πάντα τα dixerimus , '0 & vhow Tio ; est aniinal, tunc omnia sub
υπό τον άνθρωπον , ήτοι το ανθρώπειον είδος άτομα, homine seu humana specie individua declaramus ,
και ουδέν άλλο φαμεν, ή ότι πας άνθρωπος ζώον et nihil aliud dicimus, quam quod omnis homo sit
εστιν. Επει γούν το άρθρον και πολλά συνεμφαίνει B animal . Quoniam igitur articulus et multa simul
και έν, διά τούτο και προς την των καθολικών palefacit et unum , eapropier etiam ad universalium
πραγμάτων συμπαραλαμβάνεται δήλωσιν » ώς όταν rerum declarationem coassunitur. Veluti si dica
λέγωμεν, ο άνθρωπος, το ζώον, η αίσθησις. Αλλά mus , "Ο άνθρωπος ( homo), το ζώον (animal) , ή αι.
και προς την των μοναδικών • ώς όταν λέγωμεν, "Ο σθησις (sensus) . Sed et 295 ad solitariarum (re
ήλιος, η σελήνη, και ο Πέτρος και ο Παύλος. Ενίοτε rumi cum earum quæ sui juris sunt , tunc indivi
δε κάπι του υπερέχοντος των ομοστίχων λαμβάνε- duarum declarationem articulus coassumitur) : ut
ται • καβο τον Παύλον δηλώσαι βουλόμενο! φαμεν , si dicamis, “Ο ήλιος (so!) , η σελήνη (luna) , οι ο Πέ
και Απόστολος , και τον Δαβίδ, ο Προφήτης. tpos (Petrus), et olla ulos (Paulus). Interdum etianı
de præcellente inter eos qui ejusdem sunt ordinis sumitur ; quatenus Paulum indicare volentes di .
cimus, ο Απόστολος (Apostolus), et Davidem ο Προφήτης ( Propheta).
γ'. “Όσαι τοίνυν των προτάσεων έχουσαι καθόλου 3. Quotquot igitur propositiones universalia sub
τους υποκειμένους άνευ προσδιορισμού και άρθρου 3ccia liabent et sine predefinitione aut articu !ο
προτείνονται , καλούνται απροσδιόριστοι , ή αδιόρι . proponuntur , impræ leginilæ aut ingelinilæ vocan
στοι · οίον, "Ανθρωπος περιπατεί, "Ανθρωπος ου tur , velut "Ανθρωπος (homo) ambulat : Ανθρωπος
περιπατεί. C (homo) non anıbulat.
δ'. Ταύτας δέ φησιν ο Αριστοτέλης τους προσ- 4. Porro has Aristoteles prædefinilis particula
διωρισμέναις μερικαίς ισοδυναμείν. ribus æquipollere ait .
ε'. 'Αλλ' α! μεν καταφάσεις αναμφιλέκτως ισο 5. Veruinlamen allirmationes ciira controversiam
δυναμούσι ταϊς διωρισμέναις μερικαίς καταφάσεσιν· definitis particularibus aflirmationibus æquipollent.
αι δ' αποφάσεις ποτέ μεν ισοδυναμούσι ταις μετά Negationes vero , alias cum predefinitione particu
προσδιορισμού μερικαίς αποφάσεσι , ποτέ δε ταίς laribus negationibus, alias universalibus et, maxime
καιόλου και μάλιστα ταίς καθόλου . Σχεδόν γάρ ου- universalibus ( æquipollent ) . Nemo enim fere ex
δείς των παλαιών αντί της μερικής διωρισμένης veleribus pro particulari definita negatione usils
αποφάσεως τή αδιορίστω χρησάμενος φαίνεται. esse videtur indelinita . Nibilovinus tamen ad vifo
"Όμως ταίς διαφόρους αποφαινομένων εννοίαις ferentes enuntiantium notiones colisianlur 296
ακολουθεί και η μη διωρισμένη απόφασις. etiam non definita (scu indefinita ) negalio.
ς'. " Οθεν έτει της ενδεχομένης ύλης , εφ' ής α ! 6. Unde in contingente materia in qua particile
μερικαι προσδιωρισμένοι συναληθεύουσιν, ή τις lares prædefinitæ simul verum dicunt, aliquis
δηλονότι και η ου πάς : επί ταύτης και αι μη προσ- scilicet et non oinnis : in bac etiam non pode
διωρισμέναι συναληθεύουσι, και πάλιν αντιφατικώς D finite sinual veran aiunt, et rursus contradictoria
αντικείσονται . opponentur,
ζ'. Η μεν ούν αδιόριστος κατάφασις ισοδυναμει 7. Indefinita igitur affirmatio sine ambiguitato
 919 NICEPRIORI BLEMNID.L
definite prics:lini affiro alioti equivalet : velut A τη διωρισμένη μερική καταφάσει χωρίς αμφιβολί
1: ac , lo. cst jusłus , huic, Aliquis homo est
justus.
8. Quemadmodu: ergo in definita particulari
affirmatione , siquidem posita fuerit particula ne-
gativa , alias particularcın negationem , alias uni-
versalem ellicit : veluti cuin locandiverimus, Ali-
quis liomo non est justus , siquidem negandi par-
licnlani ad id aliquis exaudiverimus , idem huic
significare putamus : 110m aliquis , sive nullus, quod
maniſesti'ns apparel , si ed, Non est ante aliquis
fuerit positum : veluti hoc non est aliquis homo
irmortalis ; sin allem negandi particulam ad prie-
dicatum cxaudiveriinus, idem significare putamus
cum quod est , non omnis , hoc est , non omnis
homo est justus : sic etiam in indefinita negatione B8 διάνοιαν, και το μερικών και το καθόλου σημαίνεται.
pro enuntiantium dianæa (seu sententia) 297 et
parliculare et universale significatur, dum inficiario
vel ut cum tu aliquis , quod potentia in indefinita
negatione continetur vel ul cum prædicato conjun-
gitur. Magis igitur etiam hæc ad universale decli
nat , cuin ab inficiatione negationis fecerimus ini-
lium , dicentes : Non est homo justus.
9. Sic vero etiam in universali aflirmatione si
poralur inficiatio ante est , el vel ad id omnis vel
ad prædicaluin subintelligi possit ; evenit ul pro-
positio quatenus quidem (prædefinitionem ) ed om
mis tollit , idem cum particulari negatione valeal,
quod manifestius apparet , si od non est in princi-
pio propositionis ponatur. Velut : Νon est omnis
v bomo sapiens : quatenus vero prædicatum removel,
universali negalioni æquale robur habeal : ut , Om-
nis homo non est sapiens, quod idem est cum hoc :
Nullus homo est sapiens.
10. Cum autem tres sunt proposirionum species ,
Reipe prædefinitæ, et inprædefinita et singulares :
prædefinitæ quidem et imprædefinite quoad omne
lempus ad dividendum verum et falsum pariler se
habent ; singulares autem in necessaria et in pos-
sibili maleria quoad omne 298 quidem tempus
definite verum et falsum dividunt ; in contingenle
vero quoad præsens et præteritum definite , quoad
fulurum indefinite : velnt, Socrates disputabit, aut,
Socrales non disputabit. Quod enim quidein aus
disputatiirus aut non disputaturus sil , manifestum
est . Uıra autem contradictionis pars sive aforma-
lio sive negatio verum dicat , de futuro tempore non
licet definite dicere.
13. D :Truit denique το μέλλον et το έσομενον .
Nam id doouevov est, quod cerlo eventurum est :
velut, Estas erit , Hieme erit. Το μέλλον autem quod
pvenire el non evenire potest : velui , Hic infans
erit grammaticus. Etenim infantom fieri e non
Seri grammaticam est possible.
ως είρηται · οίον ή, "Ανθρωπος δικαιός έστι, τή ,
άνθρωπος δίκαιός έστιν .
η'. "Ωσπερ ούν επί της διωρισμένης μερικής και
ταφάσεως , εί γε τεθή το αρνητικόν μόριον , ποτέ μι
μερικής απόφασιν, ποτέ δε καθόλου ποιεί · οίον τ
Τις άνθρωπος δίκαιος ουκ έστιν, ακούσαντες, ει με
προς το τίς την άρνησιν εξακούσαιμεν, ταυτόν οιε
μεθα σημαίνειν τώ ούτις είτουν ουδείς • όπερ φα
νεται σαφέστερον, ει το Ουκ έστι τεθή προ του τις
ως το, Ουκ έστι τις άνθρωπος αθάνατος . Ει δε πρ
τον κατηγορούμενος την άρνησιν εξακούσαιμεν
ταυτόν οιώμεθα σημαίνειν τω ου πάς, ήγουν, ο
πάς άνθρωπος δίκαιός έστιν · ούτω κάπι της αδιο
ρίστου αποφάσεως, κατά την των αποφαινομένω
της αρνήσεως συνταττομένης, ως προς το τις τι
δυνάμει περιεχόμενον εν τη αδιορίστω καταφάσει , ή
ως προς το κατηγορούμενον . Μάλλον μεν ουν απο
κλίνει και αύτη προς το καθόλου , όταν από της α
νήσεως ποιώμεθα της αποφάσεως την αρχήν, Ουκ
έστιν άνθρωπος δίκαιος , λέγοντες .
Θ'. Ούτω και κάν τη καθόλου καταφάσει της αρ
νήσεως τιθεμένης προ του εστι , και δυναμένης και
προς το πάς ή προς το κατηγορούμενον εξακούεσθαι ,
συμβαίνει την πρότασιν, ώς μεν αναιρούσαν ταις
πάς, τη κατά μέρος αποφάσει ταυτόν ισχύε ν · όπερ
σαφέστερον φαίνεται τιθεμένου του ουκ έστι κατ'
αρχές της προτάσεως · οίον, Ουκ έστι πάς άνθρω
πος σοφός : ως δε το κατηγορούμενον αναιρούσαν,
τή καθόλου αποφάσει ισοσθενείν · οίον , Πάς άνθρω
πος σοφός ουκ έστιν · όπερ ταυτόν εστι τω, ουδείς
άνθρωπος σοφός έστι.
ι'. Τριών δ' όντων ειδών των προτάσεων, ήτοι των
προσδιωρισμένων , των απροσδιορίστων, και των
καθέκαστα, αι μεν προσδιωρισμέναι και απροσδιο
ριστοι κατά πάντα χρόνον ομοίως έχουσι προς το
διαιρείν το ψεύδος και την αλήθειαν · αι δε καθέ
καστα κατά πάντα μέν χρόνον επί της αναγκαίας
ύλης και αδυνάτου διαιρούσιν ώρισμένως το ψεύδος
και την αλήθειαν επί δε της ενδεχομένης κατά
πάντα μεν τον ενεστώτα και παρεληλυθότα ώρισμέ
νως, κατά δε τον μέλλοντα αορίστως· οίον , Σωκρά
της διαλέξεται, η, Σωκράτης ου διαλέξεται. "Οτι μεν
γάρ ή διαλέξεται, ή ού διαλέξεται, δηλον · οπότερον
δε της αντιφάσεως αληθεύει μόριον , είτε η κατά
φασις, είτε η απόφασις , ώρισμένως ουκ έστιν ειπείν
επί μέλλοντος .
ια'. Διενήνoχε δε το μέλλον και το επόμενον. Έτό
μενον μέν γάρ έστι το εξάπαντος εκβτσόμενον
οίον, "Εσται θέρος, "Εσται χειμών" μέλλον δε το
εχθήναι και μη εχθήναι δυνάμενον · οίον , Τάδε το
βρέφος έσται γραμματικόν. Δυνατόν γαρ γενέσθα :
και η γενέσθαι το βρέφος γραμματικόν.
921 EPITOME LOGICA . 922
Σχήμα κεφαλ . κθ', περί απροσδιορίστων προτάσεων .
αι μεν προτδιωρισμέναι, οίον, πώς άνθρωπος λογικός :
Των προτάσεων αι δε απροσδιόριστοι , οίον, ίππος τρέχει
αι δε καθέκαστα , οίον, Παύλος δημηγορεί .

Tabula capitis 29 , de imprædefinitis propositionibus.

aliæ quiilem præ lefnilæ , ut, omnis homo est rationalis,
Propositionum aliæ vero imprædefinitæ , ul , muus currit,
aliæ denique singulares , ui , Paulus concionalur.

299 SYNOPSIS CAPITIS XXX ,

QUOD EST DE AFFIRMATIONE ET NEGATIONE .

: . Affirmationem describil. - 2. Negationem item . -- 3. Regulas erponit quomodo negotiones faciendre

sint ;el primo quidem in proposilionibus ex subjeclo el prædicalone affirmationes infinitæ fiant. — 4. Oc
con lio . quare oh non dis eril, exempli gratia non facial offirmationem ex infinito predicaro, 5 Per
epiphoram reperit quod membro tertio proposuil, el ostendit deinde quomodo in propositionibus er ferlio
appradicalo negaliones faciendæ sin , ne fant affirmationes transposile . - 6 . Causas exnonit cur affirmatio
ex transvesilione seu transposita sic dicla sit. - 7. Confirmar propositionem hanc, exempli gratin, lomo est
non animal, non esse negalionem , sed affirmationem transposilam . 8. Pluribus exemplis declarni ,
quomodo in propositionibus ex lerlio arprodicalo fieri debeat ne.zalio, ne fiat affirmatio transposita .
9. Juxta monstrat quomodo in propositionibus, ex tertio apprædiculo affirmatio er transpositione facien
da sil. – 10. Conclusio superiorum el ad sequentia Iransi: io. 11. Terliam regulam tradit, quomodo
in propositionibus modalibus sit facienda negatio. 12. Occupulio . — 13. Nomina el verba in propo.
sitionibu: transpositn idem significare , nisi qund in rhy'rmo el perspicuilale aliquid se offeral discrimi
nis 300 14. liidem reganili parliculam cum termino cui conjuncta est , transpositam idem signifi
care . 19. Ipsam tamen per se transpositam variare propositiones, prout vel subjec!o vel prædicato
vel opprædicato, vel signis aliquibus adjungitur. - 16. Causan reddit cum Græci in propositionibus
pro ούτις usurp? nι ουδείς . 17. Prodefiniciones seu signa instar parlicul negandi si per se translo
centur, propositiones variare, el interdum everlere . 18. Seil si cum lerminis quibus a principio fuerunt
arjunclip transferanlur, ensdem propositiones servare. - 19. Regula proponitur secundum quam propo
sitiones consequentes farienile sini. -- 20. Cautio ne pro prædicalo iola propositio accipialır.
21. Declarat hanc regulam exemplis el primum quidem propositionum definitarum exemplo . 22. Re
gulmin supra membro 19 proposilam uberius explical . 23. Dein eamdem exemplo singularium propo
sitionum explical. - 24. Denique indefinilarum . 25. Ralionem reddit de indefinitis negationibus
Iransposilis, cur ad indefinilas affirmaliones simplices non ita evidenter consequantur.

ΚΕΦΑΛ. Α'. CAPUT XXX .

Περί καταφάσεως και αποφάσεως .
α . Κατάφασίς έστιν, ως προείρηται, το ειπείν ,
τί τινι υπάρχει, είτε κατ' ουσίαν, οίον , “Ο άνθρω ·
πος ζωόν εστι (κατ' ουσίαν γάρ υπάρχει το αν-
θρώπω το ζώον είναι), είτε κατά συμβεβηκός , ώς,
Πλάτων διαλέγεται. Δυνατόν γάρ αυτόν και διαλέ-
γεσθαι και μη διαλέγεσθαι • τον άνθρωπον δε μή
είναι ζώον αδύνατον .
β . Απόφασις δε έστιν αναίρεσις καταφάσεως. Η
κατάφασης γάρ το αρνητικών προσλαβούσα μόριον,
απόφασης γίνεται .
γ'. Xρή δε το τοιούτον αρνητικών μόριον επί μεν
των εξ υποκειμένου και κατηγορουμένου προτάσεων
το κατηγορουμένο συνάπτεσθαι , ήγουν τα ρή ματι.
Της γάρ, Πλάτων διαλέγεται , καταφάσεως απόφασίς
έστιν , ουχ η λέγουσα , Ου Πλάτων διαλέγεται (κατά-
φασις γάρ έστι και αύτη, τον υποκείμενον αόριστον
έχουσα), αλλ' ή λέγουσα, Πλάτων ου διαλέγεται .
δ '. Το δε , ου διαλέγεται , καθ ' αυτό μεν ως έν τι
θεωρούμενον, λέγεται αόριστον δήμα, διά το μηδε :
νός ώρισμένου είναι σημαντικόν» εν δε τη προτάσει
παραλαμβανόμενον, ώς του υποκειμένου απόφασκό-
μενου, ώρισμένον εστίν. Ουκέτι γάρ ώς έν, αλλ' ώ ;
De affirmalione et negatione.
1. AMirmatio est, ut ante dictum , dicere quid
insit alicui, sive secundum substantiam , ul, Homo
est animal (elenim homini 301 inest secundum
substantiam esse animal), sive secundum accidens :
ul, Plalo disputat. Illum enim disputare et non dis
putare est possibile . At hominem non esse ani
mal , impossibile est.
2. Negalio autem allirmationis remotio (seu
peremptio). Affirmatio eim assumpta negativa
particula fit negatio .
3. Cæterum hanc negandi particulam in propo
sitionibus ex subjecto et prædicato conjungi opor
let predicalo sive verbo. Etenim affirmationis,
B
Plalo dispulal, non est negatio que dicit, Non Plato
disputal ( nam et haec est affirmatio infiniturn sub
jectum babens ), sed hæc quæ dicii, Plato non dis
pilat.
4. Al c) non disputal si per se nit unum aliquid
consideretur, verbuin infinitio dicitur, proplerea
quod finitum nihil significet : seil cum in proposi
lione 1.518ilur ut de su ! jecto negallir finition est .
Non enim iniplius ut unul !) , sed ut d'10 Strilor,
923 NICEPHORI BLEMMIDE 924
negativa particula ipsum praedicalumn 2 subjecto A δύο λαμβάνεται , του αρνητικού μορίου το διακεκρί
discretum esse ostendente .. σθαι το κατηγορούμενος από του υποκειμένου εμ
φαίνοντος .
5. In propositionibus ergo quidem ex subjecio ε'. Επί μεν ούν τών εξ υποκειμένου και κατηγο
et prædicato si fiat negatio, prædicato particula ρουμένου προτάσεων, γινομένης της αποφάσεως, το
infciationis conjungenda est . Αt vero in proposi- κατηγορουμένο συναπτέον το της αρνήσεως μόριον •
tionibus ex 302 tertio apprædicato ejusmodi inti- επί δε τών έκ τρίτου προσκατηγορουμένου προ
ciationis particula , appraedicato , nempe ipsi Est , τάσεων των προσκατηγορουμένο συναπτέον το τοιού
el non alii alicui adjungenda est. A Nirmationis τον της αρνήσεως μόριον , το έστι δηλονότι και ουκ
enim hujus, Homo est animal, negalio est quæ di- άλλω τινί. Της γάρ, "Ο άνθρωπος ζωόν έστι , κατα
cil . Honio non est animal, non hæc quæ dicit, Homo φάσεως απόφασίς έστιν ή λέγουσα, ο άνθρωπος ου
est non animal. ζωόν έστιν ,
6. Hiec enim allirmatio ex transpositione dicirur, ς'. Αύτη γάρ εκ μεταθέσεως κατάφασις λέγεται,
propterea quod transposila negandi particula ex διά το, μετατεθέντος του αρνητικού μορίου , εκ του
apprædicalo in predicatum , per hujusmodi Trans- προσκατηγορουμένου εις τον κατηγορούμενον , εκ
B
positionem negalio liat aflirmatio : aut quod pro της τοιαύτης μεταθέσεως την απόφασιν γενέσθαι
finito prædicato transposito infinito, linito nimirum κατάφασιν · ή και αντί του ώρισμένου κατηγορου
sublato, ex ejusmodi transpositione prædicati de- μένου μετατεθέντος αορίστου , άρθέντος δηλονότι
clarata liat allirmalio . του ώρισμένου, εκ της τοιαύτης μεταθέσεως του
κατηγορουμένου την δηλωθείσαν γενέσθαι κατά
φασιν .
7. Propositio igitur hec, ulomo esi non animal , ζ'. Ή τοίνυν, ο άνθρωπος ου ζωόν έστι , πρότα
allirmatio est, non negatio. Qui enim dixerit , Homo σις κατάφασίς έστιν, ουκ απόφασις . Ο γάρ ειπών,
est non animal , dixit , hominem esse non animal, "Ο άνθρωπος ου ζωόν έστιν, έφησε τον άνθρωπον
sed aliuit quid præter animal. Qui autem dixerit, είναι μή ζώον, αλλ' έτερόν τι παρά το ζώον. Ο δε
Homo non est animal, ille de homine negavit eum ειπών, Ο άνθρωπος ζώον ουκ έστιν, εκείνος απέ
esse animal , et indicavit non inesse hoc homini, φησε του ανθρώπου το είναι ζώον αυτόν· και εδή
esse animal. Dictum autem est quod enuntiativa . λωσεν ότι ουχ υπάρχει το ανθρώπω το ζώον είναι.
rum orationum , que dicit aliquid alicui inesse , Είρηται δ' άτι των αποφαντικών λόγων και μέν τινε
est affirmatio ; que autem dicit non inesse, est c υπάρχειν τι λέγων κατάφασίς έστιν · ο δε μή υπάρ
negativ. Aflirmatio igitur est 303 hoc , Homo χειν απόφασις. Κατάφασις άρα εστί το, Ο άνθρω
esl non animal ; negalio autem hujus, hoc : Homo πος ου ζωόν έστιν · απόφασις δε τούτου το , Ο άν
non est non animal. θρωπος ου ζώον ουκ έστιν .
8. Er dem modo etiam hujus affirmationis, So- η'. Ωσαύτως και της, Σωκράτης δίκαιός έστι ,
crates ist justus, negaatio est, Socrates non est καταφάσεως απόφασίς έστιν ή , Σωκράτης δίκαιος
justus, non bac, Sucrales est non justus. Hæc ουκ έστιν ου μήν ή , Σωκράτης ου δίκαιός εστιν .
cnim ex transpositione est affirmatio, et hujus ne- Αύτη γάρ εκ μεταθέσεως υπάρχει κατάφασις . Από
galio est, Socrates non est non justus. Similem φασις δε ταύτης ή , Σωκράτης ου δίκαιος ουκ έστιν.
in modum etiam hujus , Aristoteles est philoso- Ομοίως και του, 'Αριστοτέλης φιλοσοφών εστιν ,
plans ; negatio est, Aristoteles non est plilosophans. απόφασις το, 'Αριστοτέλης φιλοσοφών ουκ έστι.
Al hoc, Aristoteles est non philosophians, affirmatio Το δε, 'Αριστοτέλης ού φιλοσοφών εστιν, εκ μετα
est transposita , cujus negalio est , Aristoteles nonθέσεως κατάφασίς έστιν · απόφασις δε τούτου το ,
est non philosoplians. 'Αριστοτέλης ού φιλοσοφών ουκ έστιν,
9. In affirmationibus enini ex tertio apprædi- 6'. Επί γάρ τών έκ τρίτου προσκατηγορουμένου
Calo si negandi particula predicato simpliciter ap- D καταφάσεων απλώς το αρνητικών μόριον προστιθέ
ponalur, ex transpositione affirmationes facit. Et μενον τω κατηγορουμένω τας εκ μεταθέσεως κατα
si etiam ex pluribus predicatum sit compositum , φάσεις ποιεί • κάν εκ πλειόνων δε σύνθετον είη το
sive omnia ex quibus ejusmodi est compositum, κατηγορούμενον · είτε πάντων εξ ών συντεθειται το
de subjecto dicantur essentialiter, quemadmodum τοιούτον κατά του υποκειμένου λεγομένων ουσιωδώς ,
in definitionibus ; sive ex his aliquid indum καθάπερ επί των ορισμών, είτε και τινός εκ τούτων
accidens , ut cum dixerimus, Socrates est liomo κατά συμβεβηκός • ώς όταν είπωμεν, "Ο Σωκράτης
albus, oporlel negandi particulam omni seu loii άνθρωπος λευκός έστι, χρή το αρνητικών μόριον
prædicato anteponi, ut afirmationem ex transposi- προτίθεσθαι του κατηγορουμένου παντός , ίνα την
tione faciamus . Velut , Homo est animal rationale, εκ μεταθέσεως κατάφασιν ποιήσωμεν · οίον , "Ο
mortale, intelligentiae et scientiæ capax . loc sim- άνθρωπος ζώον λογικόν, θνητόν, νου και επιστήμης
plex est affirmatio. Ex transpositione autem affir- δεκτικόν έστι • τούτο απλή κατάφασις . 'Εκ μετα
matio est, Homo 30% est non animal rationale, θέσεως δε κατάφασις, “Ο άνθρωπος ου ζώον λογικόν ,
mortale , intelligentiæ et scientiæ capax , Etilerum , θνητον , νου και επιστήμης δεκτικόν έστι . Και πά
Sucrales est homo philosophus, albus , simplex λ :ν, Σωκράτης άνθρωπος φιλόσοφος λευκός έστιν,
925 EPITOME LOGICA .
απλή κατάφασις · έκ μεταθέσεως δε κατάφασις, A affirmatio . At ex transpositione affirmatio est, So
Σωκράτης ουκ άνθρωπος φιλόσοφος λευκός έστι. crales est non homo, pbilosophus , albus.
'. Πώς μεν ουν γίνεται η απόφασις εν ταίς εξ
υποκειμένου και κατηγορουμένου προτάσεσιν, αλλά
δη κάν ταϊς εκ τρίτου προσκατηγορουμένου διεί-
λητται .
ια' . "Ινα δε κάν ταϊς μετά τρόπου προτάσεσιν ώς
δέον η απόφασης γίνεται, τω τρόπω συντακτέον την
άρνησιν. Του γάρ , Ενδέχεται Σωκράτην βαδίζειν,
απόφασίς έστι το, Ουκ ενδέχεται Σωκράτην βαδί-
ζειν. Το δε, ' Ενδέχεται Σωκράτην μή βαδίζειν , εκ
μεταθέσεώς έστι κατάφασις · απόφασις δε τούτου
το, Ουκ ενδέχεται Σωκράτης μη βαδίζειν.
εβ'. Γίνεται μεν γάρ απόφασης επί των τοιούτων
προτάσεων , και το έστι συμπλεκομένης της αρνή-
σεως, όταν αυτό δή το έτι λαμβάνωμεν κατ' ενέρ
γειαν εν ταις τοιαύταις προτάσεσι τιθέντες πραγμα »
τικώς μη μέντοι μόνον συννοούντες αυτο οίον όταν
ου λέγωμεν, Δυνατόν τον Σωκράτην φιλοσοφείν , αλλ'
όταν, Δυνατόν έστι τον Σωκράτην φιλοσοφείν . Ταύ
της γαρ της καταφάσεως απόφασις και ή, Δυνατόν
εστι τον Σωκράτην φιλοσοφείν και ή , Δυνατόν ουκ
έστι τον Σωκράτην φιλοσοφείν . Αλλά κρείττον και
ασφαλέστερον το κατά πάσας τας αποφάσεις εν ταις
μετά τρόπου προτάσεσι προτιθέναι του τρόπου την
άρνησιν · είτ' έχουσιν, είτ' ουκ έχουσι το έστι προσ
κείμενον · και της, Δυνατόν έστι Σωκράτην φιλοσο
φεϊν, καταφάσεως απόφασιν τιθέναι την , Ού δυνατόν
εστι Σωκράτην φιλοσοφείν. "Ωσαύτως δε καπί των C Josoplhari ; et codem modo in aliis similibus fa
άλλων των ομοίων ποιείν.
ιγ'. 'Εν δε ταις προτάσεσι τα ονόματα μετατιθέ-
μενα και τα βήματα ταυτό σημαίνει διά παντός.
Περί μέν γάρ το εύρυθμον και σαφές της απαγγε-
λίας ουκ ολίγην διαφοράν ή τοιάδε τάξις των ονο
μάτων και των ρημάτων εργάζεται • περί δε το
σημαινόμενον ουδέ μίαν ποιεί την εναλλαγήν. Ταυτό
γάρ σημαίνει το ειπείν, "Εστιν άνθρωπος δίκαιος,
και ,"Έστι δίκαιος άνθρωπος , και , Δίκαιος άνθρωπος
έστι, και , " Ανθρωπός έστι δίκαιος .
ιδ' . Ούτω δε και αρνητικον μόριον, μετά του όρου
ώ συνέζευκται μετατιθέμενον, ταυτό σημαίνει.
Ταυτό γάρ έστιν ειπείν, Ουκ έστιν άνθρωπος δί-
καιος, και , Ουκ έστι δίκαιος άνθρωπος , και, Δί-
καιος άνθρωπος ουκ έστι, και, "Ανθρωπος ουκ έστι D
δίκαιος .
ιε' . Αυτό μέντοι το αρνητικών μόριον μετατιθέμε-
νον καθ' αυτό, παντάπασιν έξαλλάττει τις προτάσεις
και τα μεν υποκειμένω συμπλεκόμενον ποιεί κατά-
φασιν εξ αορίστου υποκειμένου , οίον, Ουκ άνθρω-
πος δίκαιός έστι τω δε κατηγορουμένο κατάφασιν
εκ μεταθέσεως , οίον , "Ανθρωπος ου δίκαιός έστι :
τω δε προσκατηγορουμένη απόφασιν, οίον, "Ανθρω-
πος δίκαιος ουκ έστιν. Ομοίως δε και τισι προσ ..
διορισμούς συμπλεκόμενον. Επί γάρ του , Πάς άν-
θρωπος δίκαιός έστι , το της αρνήσεως μόριον , το
πάς προσδιορισμό συμπλεκόμενον, απόφασιν ποιεί
τήν, Ου πάς άνθρωπος δίκαιός εσ:: το δε , Τός
άνθρωπος δίκαιός έστι, κατά τον τις προσδιορισμός
926
10. Quomodo igitur in propositionibus ex sub
jecto et prædicato , sed et in propositionibus ex
tertio appraedicato fiat negatio disceplatum est .
11. Ut autem etiam in propositionibus modali
bus negatio fiat, quemadmodum oportet , negativa
particula modo conjungenda est. Hojus enim ,
Contingit Socratem ambulare , negatio est , Non con
tingit Socratem ambulare. Alth, Contingit Socra
tem non ambulare, affirmatio est ex transpositione:
enjus negalio esl, Non contingit Socralem non
ambulare.
12. Fit enim negatio in ejusmodi propositionibus,
B si etiam verbo est inficialionis particula applicelur ,
cum nimirum ipsum Est acta accipimus in ejus
modi propositionibus, et id reipsa ponimus, non
tantum subintelligimus : velut cum non dicimus
Pessibile Socratem philosophari, sed cum dicimus
Possibile est Socratem philosophari. Hujus enim
affirmationis 305 negalio est et hæc, non possibile
est Socratem philosophari : et hæc non est possi
bile Socratem philosopbari. Sed melius est et lutius
in omnibus negationibus propositionum modalium
inficiationem modo præponere ; sive ille ad Est
adjectum sive non habeant ; et hujus aſfirmationis,
Possibile est Socratem philosophari, negationem
constituere hanc, Non possibile est Socratem pbi
cere
13. Porro in propositionibus nomina et verba
si transponantur, idem semper significant. Quoad
φuidem rhythmi venustatem et perspiciuitatem pro
differentiam talis nominum
nunliali , non exigiam
el verborum ordo casalur : at quoad significatum ,
nullain mutationem ellicit. Idem enim significant
dicere, Est homo
Justus liomo est, etjusliis,
, Homoet,estEst justus homo, cl,
justus.
14. lla vero etiam negandi particula cum termi.
no cui conjugala est si transponatur , idem signi
ficat. Idem enim est dicere , Non est homo justus,
et, Non est justus bomo, et , Jusius liomo non est ,
el , Homo non est justus .
15. Ipsa tamen negandi particula si per se trans
ponalur, 306 propositiones omnino immutat,
el subjecto quidem conserla aflirmationem facit
ex infinito subjecio, velut, Non homo juslus est :
predicato autem, affirmationen tratispositan, vel
ll, Homo est non jusius : apprædicalo deniquc
negationem : ut , Tomo non est justus. Simili ratione
etiam si aliquibus prædefinitionibus applicetur
(negandi particula , negationem facit . Nam in hoc,
Omnis bomo est justus, si negamii particula prive
delinitioni omnis adjungatur, som tionem facit
banc, Non omnis homo est jusitis : huic aliten ,
T : (al quis) homo est justus, si junta predelimitio
 927 NICEPHOR : BLEMMIDE
nem aliquis componatur (infciationis particula ) Α συντιθέμενον , απόφασιν ποιεί, την, ούτις άνθρω
negationem efficit lanc, UUTIS (non aliquis) homo
est justiis.
16. Sed quia td OÚ-e (pro nullus) magis est
poeticum (quam oratorium ) pro illo quod communi
usui familiare est, assumitur tÒ Cubels , q '! oil
æqualem to cŰtes vim et robur habel. Quapropter
in hac negatione, où tis (non aliqnis) homo est
justus, siquidem od ou tls proferalur arcentu in
ullima syllaba, primo quidem Græcorum usui mi-
nus nolum est , et insuper etiam magis abusive
(quam proprie) dicitur, 307 nihilque Onituen in
quantitale significal . Verum enim est hoc, où
tls (non aliquis) bomo justus est , cum si plures,
justi sint ; lum si nullus, justus essistat.' Hinc
etiam propler ejuscemodi inlinitionem hoc tò oŮ tls, cum accenlu in ultima, nequaquam in usu
est .
17. Quemadmodum altem negativa particula, si B ιζ'. Καθάπερ δε το αποφατικόν μόριον, καθ' αυτό
per se quidem transponatur, ex aliis alias propo- μεν μετατιθέμενον, άλλας εξ άλλων τάς προτάσεις
siliones ellicit ; sin allem cum particula proposi-
tionis, cui in principio conjuncta erat omnifariam
transponatur, eamdem signilicalionem relinel : ila
sane etiam prædefinitiones si per se quidem Irans-
locentur propositiones, interdum everiant el ex
veris falsas elliciant.
18. Sin verò cum terminis, quibus initio con-
sert: fuerant, transferantur, easdem propositiones
custodiunt : u1, Omis bonio est animal, Est animal
omnis homo : Homo omnis, animal esl : Alimal,
omnis homo est. Et quotquot aliis illa modis va-
riegare contingit.
19. Quod si autem consequentes, sive simul ve-
rum allt lalsum dicentes omnes propositiones in ve-
nire volumus, lali ulemur regula . In onini propo-
silione quæ aut finitum habel subjectim , aut in-
ſinilum ; 308 et aut simplex est aut transposila :
el secundum quantitatem quidem aut universalis
aut particularis, aul singularis aul indefinita ; se-
cundum qualitatem vero aul afirmativa aut nega-
tiva est : sulijcclum quidem terminuin Cotise
quentibus ad se invicem propositionibus eumdem
uit et quantitatem servari, cælera vero omnia nu-
tari oportet .
20. Allendendum autem ne pro pradicato totam
propositionem , sed propositionis parlem accipia-
mus. Sit enim ut in hypothesi propositio haec,
Il mo est justus, oportet to homo, pro subjecio,
το justus est , pro predicato accipere.
21. Huic regiile si allendamus, consequentes
propositiones omnes inveniemus : velut in præde-
fnilis huic, Omnis homo est aninial, quæ sim-
lex est universalis anirinalio, hec ex transposi-
rione universalis negalio consequens est : Nullus
homo est non animal : el huic simplici particulari
afirmationi, Aliquis homo est pliilosophus, parti.
cularis negotio ex transpositione consequens est ,
Non omnis homo est non philosophus.
22. Oponiet enim in consequetilibus propositio-
$ 28
πος δίκαιός έστιν .
ις' . 'Αλλ ' επεί το ούτις ποιητικώτερον , αντ ' αυ
του παραλαμβάνεται το τη κοινή χρήσει σύνηθες,
το ουδείς, όπερ έχει την ίσην τω ούτις ισχύν. Διο
και η απόφασις , Ουδείς άνθρωπος δίκαιός έστιν, οξυ
τόνως μέντοι το ου τις προσφερόμενον , πρώτον μεν
τη Ελληνικωτέρα χρήσει ουκ έγνωσται. Πλήν και
καταχρηστικώτερον λεγόμενον το ου τις, ουδέν
ώρισμένον σημαίνει κατά ποσόν. 'Αληθές γάρ το,
Ου τις άνθρωπος δίκαιος έστι , και πλειόνων όντων
δικαίων , και μηδενός δικαίου υπάρχοντος. "Οθεν
και διά την τοιαύτην αοριστίαν ουδόλως εν χρήσει
το τοιούτον οξύτονον ου τις γίνεται.
ποιεί· μετά δέ γε του μορίου της προτάσεως, ώ
τινι συμπεπλεγμένον ήν εξ αρχής παντοδαπώς με .
τατιθέμενον , την αυτήν τηρεί πρότασιν · ούτω δή
και οι προσδιορισμοί καθ' αυτούς μεν μεταταττο
μενοι τάς προτάσεις ενίοτε αναστρέψουσι, και ψευ
δείς ποιούσιν εξ αληθών.
ιη' . Μετά μέντοι των όρων οίς εξ αρχής συνεπλά
κησαν μεταβιβαζόμενοι , τις αυτές προτάσεις φυ
λάττουσιν · οίον , Πάς άνθρωπος ζωόν έστι, Ζώον
πάς άνθρωπός έστι , "Ανθρωπος πάς ζώονέστι, Ζώον
πάς άνθρωπός έστι . Και όσαχώς άλλως ενδέχεται δια»
πλέκειν αυτά .
16. Eί μελλοι μεν δε και τάς συνακολουθούσας,
C
είτουν συναληθευούσας ή και συμψευδομένας ευρί
σκειν πασών των προτάσεων, κανόνι τοιούτω χρη
σόμεθα πάσης προτάσεως, η ορισμένον εχούσης τον
υποκείμενον, ή αόριστον και η απλής ούσης και εκ
μεταθέσεως και κατά μέν το ποσόν ή καθόλου ού.
σης ή μερικής και αδιορίστου ή και καθέκαστα • κατά
δε το ποιόν και καταφατικής και αποφατικής χρή τον
μεν υποκείμενον άρον φυλάττεσθαι τον αυτόν επί
των συνακολουθουσών αλλήλαις προτάσεων, αλλά
δη και το ποσόν πάντα δε τα λοιπά εναλλάτ .
τεσθαι .
κ'. Προσεκτέον δε μη τελείαν λαμβάνειν πρότασιν
τον κατηγορούμενον, αλλά μέρος προτάσεως. "Έστω
γάρ ώς εν υποθέσει πρότασις ή, "Ανθρωπος δίκαιος
D έστι . Δεί το μεν, άνθρωπος υποκείμενον λαβείν, το
δε , δίκαιός έστι, κατηγορούμενος και μή όλον το,
"Ανθρωπος δίκαιός έστι , κατηγορούμενον .
κα'. Τούτο το κανόνι προσέχοντες τας συνακολου
θούσας προτάσεις απάσας ευρήσομεν· οίον επί των
προσδιωρισμένων τη . Πας άνθρωπος ζωόν έστιν ,
απλή σύση καταφάσει καθόλου , ή εκ μεταθέσεως
καθόλου απόφασις συνακολουθεί , ή , Ουδείς άνθρωπος
ου ζώον έστι » και τη, Τις άνθρωπος φιλόσοφος
έστιν , απλή ούση καταφάσει μερική , ή εκ μεταθέ
σ : ως μερική απόφασις συνακολουθεί , ή , Ου πας
άνθρωπος ου φιλόσοφός έστι.
13'. Xρή τήρ τήν μεν κατάφασ: ν γίνεται από
 929 EPITOME LOGICA . - 930
φασιν επί των συνακολουθουσών, και την απόφασιν A nibus airmationem quidem feri negationem; et
κατάφασιν, την απλήν εκ μεταθέσεως , και την εκ 309 negationem , affirmationem ; simplicem ,
METRO STEWS &tañvocánda xal távta quaátteobal transposilum ; el transpositam , simplicem ; cætera
απαράλλακτα · οίον το καθόλου μένειν καθόλου.. vero omnia invariata servari : velut universale
Και το μερικών, μερικών • το προσδιωρισμένον , προσ- manere universale ; particulare, particulire ; pre
διωρισμένος και το αδιόριστον, αδιόριστον και το definitsin, priedefinitum ; indefiuitum , indefinitum ,
καθέκαστα, καθέκαστα και το υποκείμενον το el singulare, singulare ; ac subjectum , idem .
αυτόν..
κγ'. "Οθεν τη , Σωκράτης δίκαιός έστι , συνακο 23. Unde buic, Socrales est justus, consequens
λουθήσει ή , Σωκράτης ου δίκαιος ουκ έστι. erit hæc, Socrates non est non justus.
κδ' . Και ανάπαλιν τή , "Ανθρωπος πολυμαθής 24. El vicissim huic , Homo est multiscius, hæc,
έστιν , ή: "Ανθρωπος ου πολυμαθής ούκ έστιν. Honio non est non multiscius.
κε'. 'Αλλά δεί ενταύθα, ήγουν εν ταις αδιορίστοις 25. Sed bic nimirum in indefinitis propositionibus
προτάσεσι , μεμνήσθαι ούτερ ειρήκαμεν πρότερον • meminisse oportet ejus de quo ante diximus, quod
ότι αι αποφάσεις αύται ουκ ισοδυναμούσιν αναμφι- hie negaliones laud absque controversia particu
λέκτως ταις μερικαίς. "Ωστε ή , "Ανθρωπος ου πολυ- Β laribus equipolleant . Quare nec negatio, Ποιο
μαθής ουκ έστιν, απόφασις ουκ εναργώς συνακο non est non mulliseius, ad hanc, llomo est mulle
λουθήσει τη , "Ανθρωπος πολυμαθής έστιν· εν τω liscius , eviilenler non consequenter : cum in

Toon Oswpoupévons égadharis : El ye tüv årpose quantitale evarialio speclelur, siquidem impr.e
διορίστων προτάσεων αι μεν καταφάσεις ισοσθενού . definitarum propositionum aflirmationes particula
σιν ομολογουμένως ταις μερικαίς , αι δ' αποφάσεις ribus communi omnium consensu æqualem vim el
ουχ ούτως έχουσαι φαίνονται.. robur babent, negationes aulem nou ila sese liabere
conspiciuntur.
310 Tabula capitis 30, de affirmatione el negatione.
Ulfiat negalio, adjungen-
in ulpropositionibus ex subjecto et prædicato constantibus, ipsi prædicato ;
; Plato non disserit,
da est neganui parti. in propositionibus ex terlin apprædicato, apprædicaio, ut, Plato non est rudis ;
cula non
in lare.
propositionibus modalibus, modo, ui, non contingit Platonem aubus

præposita apprædicato facit negationem simplicem , ut, homo non est ani
Negandi particula non mal,

311 Affirmatio ex trans negandi particula er apprædicati loco ponatur in loco prædicati ,
positione dicitur vel pro linito prædicalo transponatur inlinitum , limitu sublatu,
quod ordo consecutionis sil transposilois : quippe ad simplicem negationem allir
malio iransposita consequilur , el contia .
nomini allirmationem ex infi.
ullo subjecto,
prædicatori allirmationem ex trans .
Negandi particula ad facit positione vel negal
juncia iionem simplice!,
apprædicato allimarjouen simplicem ,
signis , omnis et aliquis uegationem sluplicem .
Ordo consecutionis propositionum , cujus hæc regula.
312 Ad affirmationem simplicem quamcunque sequitur negalio transposita ; el contra ad 'negatio
new dimplicem sequitur aliruatio transposila . Exempli gralja ;
Afirmationes simplices. Negationes transpositæ .
Prædejnilæ Omnis homo est justus Nullus homo est non justus
Aliquis homo est justus Non aliquis homo est non justus
Singularis Socrales est justus Socrales non est non justus
Iuuetinila Homo est muluiscius Honio non est non mullscius
Consequentes.
Negationes simplices . Affirmationes transpositæ.
Prædefinite (Nullus homo est justus Omnis homo est non justus
Aliquis homo non cst justus Aliquis homo est non justus
Singularis Socrates non est justus Socrales est non justus
ludelivila liomo nou est multiscius Homo est non mulliscius
931 NICEPHORI BLEMMIDÆ 93 ?
SYNOPSIS CAPITIS XXXI
QUOD EST DE SYLLOGISMO ET CONVERSIONE .

313 1. Syllogismum definil. – 2. Definitionem erplical secundum singulas particulas. — 3. Occuralio .

cur in difinitione ponatur td oude halvsi, id est erenit. – 1. Epiphora ex quoi et quibus syllogismis con
siel . 5. Quare conclusio sequatur ex necessitate in syllogismo ad præmissis. – 6. Syllogismus i gec
vývos usurpatur, et primo pro lolo conserlo ex præmissis elconclusione, quomodo etiam defini us fuit
el duobus eremplis declarulur. – 7. Deinde etiam pro conclusione tantum . 8. Syllogismi simplicis el
composili differentia indicalur. 9. Omnem proposilionem ex suhjecto et praedica'o constitui er ter
minis. 10. Quantum el prædicatum vd subjectum el subjectum ad prædicatum esse debeul in propo
sitione. 11. Quid sit in loto esse . 12. Quid sit dici de omni. – 13. Quod est in lole esse et dici
de omni in propositionibus affirmativis, idem est non in 1910 esse et dici de nullo in negativis. -
14. Quiil non in loto esse . -- 15. Quid dici de nullo . – 16. Proprie dicius yllogis'nns simpler, nimirum
quot habeal propositiones seu præmissas. 17. Quomodo hæ distinguantur. 18. Uira major propo
silio dicatur. 19. Uira minor . 20. In compositis syllogismis quæ proposirio analogice major el
minor dicarur. - 21. Quæ proposilio in syllogismo deterior, que melior cum in quantilnie rum in quali
lilale . 22. Quoi deteriorem partem sequalur conclusio, quemadmodum induclione probatur modorum
syllogisticorum . -314 23. Ex duabus negalivis el duabus particularibus præmissis nullum syllo
gismum fieri . 24. Ad secundam parlem capilis accedilur, el conversio describitur. - 25. Dividitur ab
objecio . 26. Per præcisionem conrersio lerminorum simplicium langirur. - 27. Conversio syllogis
morum declaratur. 28. In propositionibus quæ conversio contingens vocelur el quare. 99. Que
conversio cum contraposirione el cur ita indicalur et quam late paleal. – 30. Quæ conuersio simplex et
quomodo de finiatur.- 31. Docetur in specie quomodo propositiones singulæ convertantur, el primo qui
dem universalis affirmativa . 32. Quod aniversalis negans proposilio in rebus contingentibui non con
veriatur in seipsam .

CAPUT XXXI . A ΚΕΦΑΛ . ΛΑ' .

De syllogismo el conversione. Περί συλλογισμού και αντιστροφής .
1. Syllogismus est oratio in qua positis aliquibus α'. Συλλογισμός έστι λόγος , εν ώ τεθέντων τινών
aliud quid ab iis quæ posita sunt ex necessitate έτερόν τι των κειμένων εξ ανάγκης συμβαίνει το
evenil , propterea quod hæc sunt. ταύτα είναι .
2. Syllogismus enim est oratio ex nominibus et β'. Λόγος γάρ έστιν και συλλογισμός , εξ ονομάτων
verbis composita : in qua sane oratione, positis, και ρημάτων συγκείμενος , εν ώ δή λόγω τεθέντων,
hoc esl, consensis aliquibus (hæc aulem sunt pro- είτουν ομολογηθέντων τινών ( ταύτα δε είσι προτά .
positiones ) quoad omnem necessitatem 315 eve- σεις ) , κατά πάσαν ανάγκην συμβαίνει, διά το είναι
nil, propterca quod hæ scilicet propositiones sunt, ταύτας δή τάς προτάσεις έτερόν τι των τοιούτων
aliud quid ab ejusmodi propositionibus, unum puta προτάσεων, εν δηλονότι και ωρισμένον , όπερ έστι
et finitum , quod est conclusio το συμπέρασμα .
3. Cum aulem in definitione positum sit, ex ne- γ' . Τεθέντος δε του εξ ανάγκης εν τω λόγω του
cessitale , ne quis forte existimet , in sola maleria συλλογισμού , ίνα μή τις ίσως επί μόνης υπολάβοι
necessaria conclusionem sequi ad propositiones , Bκαι της αναγκαίας ύλης έπεσθαι το συμπέρασμα ταις
od evenil, adjectum est. Hoc autem significat , nalu- προτάσεσι , το συμβαίνει προστέθειται . Τούτο δε
raliter prepositionibus concurrere (conclusionem ) δηλοί , το συντρέχειν φυσικώς ταις προτάσεσιν ,
hoc est , cum ipsis (ut elymologia Græci verbi ex- ήγουν συν αυταίς βαίνειν , ώς αν είπoι ετυμο
primatur) venire. λογών .
4. Omnis igitur simplex syllogismus ex duabuis δ'. Πάς τοίνυν απλούς συλλογισμός εκ προτάσεων
constat propositionibus el conclusione, quae a pro- συνίσταται δύο, και συμπεράσματος ετέρου παρά
positionibus diversa est , una et finila , boc est τις προτάσεις όντος, ενός τε και ωρισμένου ,
affirmante vel negante , universali aut particulari . καταφατικού , τουτέστιν ή αποφατικού , καθόλου η
μερικού.
5. Necessario autem el irrefragabiliter in omni ε' . ' Ηναγκασμένως δε και απαραιτήτως επί πάσης
maleria evenit ; quandoquidem idem est ac si di- ύλης συμβαίνει ταυτόν δ' ειπείν, συνακολουθεί το
cerelur : conclusio consequitur propositiones non συμπέρασμα ταις προτάσεσιν, ου διά τήν φύσιν
propter naturam rerum , sed propter posituin pro- των πραγμάτων , αλλά διά τήν θέσιν των προτά
positionum ; quæ scilicet propositiones suflicientes σεων. Αι δή προτάσεις αυτάρκεις εισί προς το συν
sunt ad conclusionem celligendam , nulla alia ad c γαγείν το συμπέρασμα, μηδεμιάς άλλης προτάσεως
ipsam propositione indigentes. προς τούτο δεόμεναι.
6. Tolum autem loc, duæ propositiones videlicet ς'. Τούτο δ' όλον , αι δύο προτάσεις δηλαδή μετά
cum conclusione, syllogismus, hoc est , ratiocinatio και του συμπεράσματος, καλείται συλλογισμός,
vocatur 316 quod ex ejusmodi propositionibus ότιπερ εκ των τοιούτων προτάσεων διά του συμπε
per conclusionem ratiocineniur, hoc est , cum ra- ράσματος συλλογιζόμεθα· τουτέστι συνάγομεν λογι
lione colligamus id quod ad ostensionem est pro- κώς το εις δειξιν προκείμενον. Συλλογή γάρ λόγων
933 LPITOME LOGICA . 934
εστίν ο συλλογισμός . Πρόκειται γούν ημίν ίσως δεί- A positum. Syllogismus enim orationin (seu ratio
ξαι την λογικήν ψυχήν αεικίνητον, και λέγομεν ηumm) est sylloge (seu collectio). Est nimirum nobis
ούτως : Η λογική ψυχή αυτοκίνητος · τούτο πρότα- exempli gratia propositum ostendere , rationalem
σις · το αυτοκίνητον αεικίνητον · ετέρα πρότασις . animam semper esse mobilem , et sic dicimus :
Ταύταις ούν ταίς δυσι προτάσεσιν εξ ανάγκης συνέ- Anima rationalis a se est mobilis. Hoc est propo
πεται (το) συμπέρασμα , ότι η λογική ψυχή αεικί- silio . Quod est a se mobile, est semper mobile :
νητος . Τούτο δε ήν το είς δείξιν προκείμενον. "Αλλος allera propositio. Ad has igitur duas propositiones
πάλιν συλλογισμός δι' ου την λογικήν ψυχήν αθάνα- ex necessitate consequitur conclusio : animam ra
τον δείκνυμεν. Η λογική ψυχή αεικίνητος : το αει- tionalem esse semper irobilem . Hoc autem erat ad
κίνητον , αθάνατον • η λογική ψυχή άρα αθάνατος. ostensionem propositum . Rursum alius syllogismus,
Μία πρότασις , " Η λογική ψυχή αεικίνητος : έτέρα quo animam rationalem immortalem esse ostendi .
πρότασις, Το αεικίνητον αθάνατον . Συμπέρασμα δε , mus . Anima rationalis est semper mobilis ; quod
“Η λογική ψυχή αθάνατος : όπερ εξ ανάγκης συνη- est semper inobile est immortale ; ergo anima ra
κολούθησε ταις ληφθείσαις προτάσεσιν , έτερον δν tionalis est immortalis. Una propositio, anima
παρ' αυτάς. rationalis esl semper mobilis. Secunila propositin,
quod est semper moc..e, est immortale. Conclusio denique, anima rationalis est immortalis : quæ ex
necessitale ad sumplas propositiones consecula est, cum ab ipsis diversa sit.
ζ . Ποτέ δε και αυτό το συμπέρασμα καλείται συλ- Β 7. Nonnunquam autem etiam ipsa conclusio syl .
λογισμός, ώς τα διεστώτα εν τοις λόγοις, είτουν εν logismus 317 vocalır, ul quæ distantia in ora
ταις προτάσεσι, τους άκρους όρους φημι , συνάγον Lionibus sive in propositionibus, extremos, inquam,
όμου και ως συλλέγουν την εν πάσι τοις όροις διε- terminos, in unum cogal, et dispersam in oinnibus
σπαρμένην απόδειξιν . terminis demonstrationem quasi colligat.
η'. Ο τοίνυν κυρίως συλλογισμός και απλούς εκ 8. Qui igitur proprie est syllogismus, nempe sim
προτάσεων συνίσταται δύο, και του συμπεράσματος . plex , ex duabus propositionibus el conclusione
Οι δε σύνθετοι συλλογισμοί εκ πλειόνων προτάσεων constituitur. Qui autem composili sunt syllogismi ,
σύγκεινται. Δυνατόν γάρ εκ των ειρημένων συλλο- ex pluribus propositionibus constant. Possumus
γισμών, ένα συνθέντας ειπείν . Η λογική ψυχή enim ex dictis syllogismis uno conſecto dicere, ani
αυτοκίνητος · το αυτοκίνητον αεικίνητον · το αεικί- ma rationalis est a se mobilis : quod a se est mo
νητον αθάνατον» η λογική ψυχή άρα αθάνατος . bile, esl semper mobile : quod est semper mobile,
est immortale. Ergo anima rationalis est immor
talis .
Θ. Βασα δε πρότασις εξ υποκειμένου και κατη- 9. Cæterum omnis propositio ex subjecto et
γορουμένου συνίσταται και οι μόνοι και όροι κυρίως predicato constituitur, qui etiain soli proprie ter
εισιν. Εις αυτούς γάρ αναλύεται η πρότασις, ώς είς injni sunt. In ipsos enim , ut in elementa quadam
τινα στοιχεία και πρώτας αρχάς. el prima principia , resolvitur.
ε' . Και ο μεν κατηγορούμενος ή μείζων οφείλει 10. Et prædicatus quidem ( terminus) aut major
είναι του υποκειμένου , ή ίσος : ελάττων δε ουδαμώς : esse debel subjecio, aut æqualis , nequaquam antem
ο δέ γε υποκείμενος ή ελάττων ή ίσος μείζων δε minor. At vero subjeclus, aut minor, aut æqualis,
ουδαμώς . nequaquam aulem major.
ια'. "Όταν μεν ούν εκ του υποκειμένου προς τον 11. Cum igitur ex subjecto ad prædicatum veni
κατηγορούμενον ερχώμεθα, λέγεται εν όλω , ώς όταν mis, in lolo dicilur, ut cum dixerimus , Anima ra
είπωμεν · “Η λογική ψυχή αυτοκίνητος : ήγουν ή tionalis est a se mobilis, hoc est , anima rationalis
λογική ψυχή εν παντί τω αυτοκινήτω , ή εν όλω τη est 318 in omni eo quod est a se mobile, aut
αυτοκινήτω. Εν όλω γάρ αυτοκινήτω η λογική ψυχή anima rationalis est in 10lo , quod a se mobile est.
ως μέρος εστ !. Ταυτόν δε έστιν ειπείν, Η λογική In tolo enim quiod a se mobile est, anima rationalis
ψυχή εν όλω τα αυτοκινήτω και η λογική ψυχή ut pars esi . Idem autem est dicere, anima raliona . ,
αυτοκίνητος . D
lis in lolo est , quod a se est mobile; et anima ra
lionalis es! a se mobilis.
ιβ'. " Οταν δε προς τον υποκείμενον εκ του κατη- - 12. Cum vero ex prædicalo ad subjecuum veni
γορουμένου ερχώμεθα , τότε λέγεται κατά παντός : mus , tunc de omni dicitur : ut cum dixerimus,
ως όταν είπωμεν , Το αυτοκίνητον κατά πάσης ψυ- quod est a se mobile, de omni aniina rationali
χης λογικής ή ούτως, Το αυτοκίνητον πάση ψυχή (dicitur) , aut ita, quod est a se mobile, omni anime
λογική υπάρχει , τούτο λέγοντες, ότι τα άτομα πάντα rationali inest , loc nimirum dicentes omnia indi .
της λογικής ψυχήςέχει το είναι και λέγεσθαι αυτο- vidua animæ rationalis habere hoc quod sint et
κίνητα dicantur a se mobilia.
εγ'. "Ωσπερ δε το εν όλω, και το κατά παντός εν 13. Quemadnodum autem in tolo et de omni
ταις καταφατικαίς προτάσεσιν , ούτως εν ταις απο- in aliirmativis poupositionibus : ila tò non in fulo
φατικαίς το ουκ εν όλω και το κατ' ουδενός. el de nullo in negativis propositionibus sunt.
ιδ'. "Οταν μέν γάρ επί των καταφατικών προτά . 11. Cum enim a subjecto ad prædicatum in pro
935 NICEPHORI BLEMMID.E 936
positionibus negativis vetuimus , tunc dicitur non in A σεων εκ του υποκειμένου προς τον κατηγορούμενον
1olo . Velut , Honio non est inanimalum : ant, Ποιηο ερχώμεθα , τότε λέγεται ουκ εν όλω· οίον , "Ο άνθρω
non est in lolo inanimalo ; pro eo, llomo non est πος άψυχον ουκ έστιν· ή , Ο άνθρωπος ουκ εν όλω
pars inanimati. το αψύχω εστίν • αντί του, Μέρος ουκ έστι του αψύ
χου ο άνθρωπος .
15. Cum autem ex prædicato ad subjectum veni . ιε'. "Οταν δε προς τον υποκείμενον εκ του κατ
mus, lunc de nullo dicitur, velut, Juanimalum de ηγορουμένου ερχώμεθα , τότε λέγεται κατ' ουδενός
nullo homine est, aut inanimatum nulli homini in οίον, Το άψυχον κατ' ουδενός ανθρώπου εστίν • γ .
est, hoc est, 319 nullum humanæ speciei indivi Το άψυχον ουδενί άνθρωπο υπάρχει • τουτέστιν
duuni deprehendeluir liabere, quod sit aut dicatur Ουδέν του ανθρωπείου είδους ατόμων έχον ευρεθή
inanimalan, σεται το είναι η λέγεσθαι άψυχον.
16. Duis igitur propositiones babet proprie di - ις'. Δύο μέν ούν προτάσεις και κυρίως έχει συλλο
clus syllogismus, nempe simplex. γισμός και απλούς .
17. Sed una earum major, altera minor vocalur . ιζ '. 'Αλλ' ή μεν αυτών καλείται μείζων, ή δ'
ελάττων.
18. Ει major quidem queillum terminum predi- Β ιη' . Και μείζων μεν ή τον όρον εκείνον έχουσα
calum habel, quem eliam conclusio . κατηγορούμενον , όνπερ και το συμπέρασμα .
19. Que autem restal, minor est : velut in huc ιθ' . Ελάττων δέ έστιν η λογική • οίον επί το δε
syllogismo : Anima est semper mobilis ; seinper του συλλογισμού : Η ψυχή αεικίνητος » το δεικίνητου
mobile est immortale ; ergo anima est immortalis. αθάνατον η ψυχή άρα αθάνατος. Μείζων πρόναος
Major propositio est quæ dicit : Semper mobile est έστιν ή λέγουσα : Το αεικίνητον αθά ατον, έχει γάν
inmortile. Ilabel enim inmortale, prædicalum : το αθάνατον κατηγορούμενον · όπερ έστι και τις
quod etiam conclusioni similiter prædicalum est . συμπεράσματι ομοίως κατηγορούμενου . Το συμ
Nam conclusio sic habel : Anima immortalis est. Al πέρασμα γάρ η ψυχή αθάνατος. Ελάττων δε
minor propositio est qnæ dicil , animam esse sem- πρότασις έστιν ή λέγουσα ότι η ψυχή δεικί
per mobilem . νητος »
20. In composilis autem syllogismis secundum κ'. Επί δε των συνθέτων συλλογισμών αναλόγως
proportionem major est inter omnes proportiones, μείζων μέν έστι πασιών προτάσεων ή έχουσα κατη
quæ prædicatum habel eumdem terminum , quem et γορούμενος τον αυτόν όρον, όνπερ και το συμπέρα
conclusio ; minor autem , quæ hunc terminum non C σμα : ελάττων δε και τον τοιούτον όρον μή έχουσα :
habel. El insuper ininor propositio est qua idem και έτι ελάττων ή έχουσα τον αυτόν υποκείμενον ,
subjectum babct quoil el conclusio. όνπερ και το συμπέρασμα.
21. Dicilur porro etiam delerior el melior propo- κα' . Λέγεται δε και χείρων πρότασις εν συλλογι
sitio in syllogismo. Quoniam 320 enim omnis σμό, και κρείττων · έπει γάρ πάσα πρότασις , και
propositio el quantitatem habet ( aut enim univer- ποσόν έχει (ή γάρ καθόλου ή μερική) και ποιόν :
salis aut particularis est) el qualitatem (ant (ή γάρ καταφατική, ή αποφατική ): χείρων μέν έστι
enim afirmativa aut negativa est) , deterior quidem κατά ( το) ποσόν της καθόλου ή μερική χερων δε
est secundum quantitatem particularis universali , και κατά το ποιόν της καταφατικής και αποφατική.
secundum qualitatem autem negativa deterior allire Λοιπόν κρείττους ή καθόλου της μερικής, και η
naliva ; relinquitur inde meliores esse universalem καταφατική της αποφατικής.
particulari et allirmativam negativa.
22. Deteriorem autem ex propositionibus sequi- κβ'. Τη χείρον: δε των προτάσεων έπεται το συμ
lur conclusio . Si igitur ex duabus affirmativis con . πέρασμα . Ει μεν ούν εκ δύο καταφατικών συστές
slileril syllogismus el ambabus universalibus, nulla ο συλλογισμός και αμφοίν καθόλου ουδεμία πρότα
in Ιιοc propositio est delerior, et erit etiam conclu- Ε σις εν τούτω χείρων εστί. Και έσται το συμπέρασμα
sio aflirmativa et universali, Sin vero ex duabus και καταφατικών και καθόλου • αν δ' εκ δύο κατα
affirmativis propositionibus syllogismus fuerit, una φατικών είη προτάσεων και συλλογισμός, της μεν
universali, altera particulari , quoniam particularis μιάς καθόλου , της ετέρας δε μερική, επει χείρων
universaliest delerior, ut dictum est ; conclusio quæ έστιν, ώς είρηται, της καθόλου ή μερική• ταύτη δή
hanc deteriorem sequitur erit particularis aflirma- τη χείρον επόμενον το συμπέρασμα έσται μερικών
liva. Quod si rursum es una afirmativa , altera καταφατικόν. "Αν δ' εκ μιάς μεν καταφατικής,
negativa , et vero ambabus universalibus syllogis- ετέρας δε αποφατικής , και αμφοίν δε καθόλου συμ
mus consertus fuerit , conclusio quidem universa- πλακείη συλλογισμός• έσται το συμπέρασμα καθό
Jis erit (quandoquidem nulla propositio particularis λου μέν (επείπερ ουδεμία πρότασης μερική) , αποφα.
est), negativa Lamen, ut que deteriorein in qualitate τικόν δε τη χείρονι κατά το ποιόν προτάσει επόμε
321 propositionem sequatur. Sin denique ex par- νον · αν δ' εκ μερικής καταφατικής, και καθόλου
ticulari affirmativa et universali negativa , perfectus αποφατικής απαρτισθείη συλλογισμός, ακολουθήσει
fuerit syllogismus, conclusio sequelur in quanti- το συμπέρασμα τη καταφατική μέν κατά το ποσόν,
lale quidem particularem , in qualitate autem ne- τή αποφατική δε κατά το ττοιιν· και έσται μερικών
917 EPITOME LOGICI.
αποφατικόν εξ αμφοτέρων των προτάσεων το χείρι- A gativa ; critae | articularis negativa , que ex an
στον εκλεξάμενον . bahus proposition bus id quoi deterrimuni is
κγ'. 'Εκ δύο δε αποφατικών προτάσεων , κάν
καθόλου ελεν · ή εκ δύο μερικών, και καταφατικαι
είες, ουδέποτε δύναται γενέσθαι συλλογισμός.
κδ' . Η δ' αντιστροφή , οιονεί στροφή τίς έστιν
εις του πίσω και παλι δρόμησ::.
κε'. Αύτη ή αντιστροφή και εν όροις θεωρείται,
και εν προτάσεσι, και εν συλλογισμοί .
κς'. 'Αλλά περί μεν της έν όρους αντιστροφής εν
τω περί των πρός τι κεφαλαίων διείληπται · ότι ο
πατήρ υιού τοατήρ και ο υιός πατρός υιός, και τα
εξής .
κζ'. 'Εν συλλογισμούς δε γίνεται αντιστροφή , όταν
το συμπέρασμα λαβόντες και προσθέντες την μείζω
των προτάσεων , την ελάττω κατασκευάσωμεν · οίον
κείσθω συλλογισμός και λέγων, " Η λογική ψυχή αυτο-
κίνητος · το αυτοκίνητου αεικίνητον · το αεικίνητου
αθάνατον : η λογική ψυχή αθάνατος. "Έχομεν ούν το
αυτο συμπέρασμα , ότι η λογική ψυχή αθάνατος .
Τούτο λαβόντες και ποιήσαντες ελάττω πρότασιν,
ειτα προσθέντες τας λοιπάς , ποιούμεν συμπέρασμα
την πρίν ούσαν ελάττω πρότασιν, λέγοντες ούτως :
“ Η λογική ψυχή αθάνατος • το αθάνατον αεικίνητον ·
το αεικίνητου αυτοκίνητον · η λογική ψυχή άρα αυ-
τοκίνητος. Ενδέχεται δε και την ελάττω πρότασιν
τη συμπεράσματα συμπλέξαντας ποιήσαι συμπέρα- hile ; quod est semper mobile est a se mobile ;
σμα την εν τω προτέρω συλλογισμώ μείζω πρότα- c aniana igitur rationalis est a se mobilis. Contingit
σιν · οίον , Η λογική ψυχή αθάνατος • το αθάνατον
αυτοκίνητον · το αυτοκίνητον αεικίνητον · η λογική
ψυχή άρα αεικίνητος. Ούτω μεν ούν γίνεται η εν
συλλογισμούς αντιστροφή .
quoil est a se mobile est semper mobile ; rationalis igitur anima est semper mobilis. Sic quidem
igitur in syllogismis fit conversio.
κη . Η δ ' εν προτάσεσι γινομένη αντιστροφή ή
την μεν τάξιν των όρων φυλάττει τον αυτόν τηρούσα
κατηγορούμενον , και τον αυτόν υποκείμενον · μόνην
δε την ποιότητα μεταβάλλει, ποιούσα την αποφατι -
κήν πρότασιν καταφατικήν, και καταφατι..ήν άπο-
φατικήν. Και λέγεται αύτη ενδεχομένη αντιστροφή ,
ως επί μόνης της ενδεχομένης ύλης συνισταμένη :
οίον, Τις άνθρωπος λούεται , Τις άνθρωπος ου
ιούεται. Αύτη δ' ουκ αν είη κυρίως αντιστροφή .
κ0'. Ει δε μήτε των όρων η τάξις φυλάττοιτο,
μήτε μήν η ποιότης , γίνεται η καλουμένη σύν αν-
τιθέσει αντιστροφή . Καλείται δ' ούτως, διά το αν.
τιστρέφειν ημάς εκ του κατηγορουμένου προς τον
υποκείμενον λαμβάνοντας τους αντικειμένους των
όρων αντί καταφατικών αποφατικούς, και αντί απο-
φατικών καταφατικούς . Οίον, Ε : ο άνθρωπος ζώον,
το μή ζώον ουδέ άνθρωπος . Καίει το πυρ ου ψυχρόν,
το ψυχρoν ουχί πυρ . Αναγκαιοτάτη δε έστιν επί
πάσης ύλης ή τοιαύτη αντιστροφή .
λ'. Ει δ' ή μεν ποιότης ή αυτή μένει των προτά-
σεων, η τάξις δε μόνη των όρων εναλλάττοιτο, και
ο μεν υποκείμενος γίνεται κατηγορούμενος , ο δε
PATOL , GR , CXLH .
933
clegerit.
23. Ex dualius autem negativis propositionilus ,
elsi universales fuerill : alll ex duabus particula
ribus , ctsi afirmativie fuerint, nunquam potest syl
logismus ficri.
24. Ceterum conversin veluti quiædam in posic
riora versio el recursus ( seu reciprocatio) eşi.
25. llæc conversio in terminis spectatur et it
propositionibus et in syllogismis .
26. Seil de conversione quidem in terminis in
capite de iis que sunt ad aliquid disceplatum est ;
quod pater filii sil pater , et filius sit patris filius,
el que deinceps sunt.
3
27. In syllogismis autem fit conversio , cum
conclusione accepta et inajore propositione appo
siia minorem confirmaverimus. Veluti ponatur sv !
logismus qui dicit : Anima rationalis est a se nio
bilis . Quod est a se nobile , est semper mobile .
Quod est semper mobile , est immortale. 322
Anima igitur rationalis est immortalis . Habemus
igitur eandem conclusionem , animam rationalena
esse immortalem . Hanc accipientes et niinorem
propositionein facientes, et inde cirleras adjicien
les , conclusionem eſlicimus eam , quæ prius erat
liisior propositio, sic dicendo : Anima rationalis est
immortalis ; quod est immortale est semper mo
autem et minore propositione conclusioni conjuncta
facere conslusionem eam quæ in priore syllogismo
erat major propositio. Velui , Anima ralionalis est
immortalis ; quod est immortale est a se mobile ;
28. Quæ autem in propositionibus lit conversio ,
aut ordinem quidem terminorum conservat, eum
dem prædicatum et eumdem subjectum rclinens :
solam autem qualitatem immutat, ex negativa pro
positione affirmativam , el ex affirmativa negati
vam efficiens . Et dicitur hæc contingens couver
sio , quod in 323 sola contingente materia consi
stat ; velut , Aliquis homo lavat, Aliquis liomo non
laval : quanquam bac proprie non lucrit conver
D sio .
29. Quod si aulem neque terminorum orilo nes
que etiam qualitas servelur , conversio lil , quie
cum contrapositione vocatur. Sic autem vocalur,
propterea quod nos ex prædicalo ad subjectum
convertanius, lerminos opposilos accipiendo, pro
negativis affirmativos, el pro affirmativis negativos.
Velut, si homo est animal ; quod non est animal
10 : est homo. Ei si ignis 11011 est frigidus : quod
frigidum est, non est ignis. Maxima autein neccs .
saria est ejusmodi conversio in omni materia .
30. Sin alilem , qualitate propositionum cadem
manente , solus terminorum ordo immuletur; et sub
jecitis quidem fiat prædicatus, prædicatus vero sube
30
939 NICEPHORI BLEMMIDE 970
jectus , simplex fit conversio . Simplex enim conver- Α κατηγορούμενος υποκείμενος, γίνεται η απλή αντι
sio est communio duarum propositionum quoad στροφή . Απλή γάρ αντιστροφή έστι κοινωνία δύο
utrumque lerminum , ut ordo quidem terminorum προτάσεων κατ' αμφοτέρους τους όρους , της μεν
muletur, sed qualitas eadem retinealur cum veritatis τάξεως των όρων αμειβομένης , του δε ποιού φυλατ .
Consensu . τομένου μετά του συναληθεύειν.
31. Quoniain allem in specie quatuor sirlil pro . λα . Επει δε κατ' είδος τέσσαρες αι προτάσεις
positiones, universalis affirmans , universalis ne- εισι, καθόλου καταφατική, καθόλου αποφατική , με
gans, 324 particuiuris afirmans, particularis ne- ρική καταφατική , μερική αποφατική : η μεν κα
gaus : universalis quidem aſtirmativa in particu- όλου καταφατική προς την μερικής καταφατική,
larem affirmantem quoad diciam conversionem αντιστρέψει κατά την ρηθείσαν αντιστροφήν την
simplicem converlelor ; velul, Omnis homo est ani- απλήν · οίον , Πάς άνθρωπος ζώον • και , Τι ζώου
Hal; el , Quoddam animal esi homo. άνθρωπος .
32. Universalis autem negativa in seipsam : 53' . Η δε καθόλου αποφατική προς εαυτήν, οίον ,
velul, Nullus honio est rationis expers ; et , Nullum Ο δείς άνθρωπος άλογός εστι · και, Ουδέν άλογών
rationis expers est homo. άνθρωπός έστι .
33. Et vero etiam particularis affirmativa in λγ'. Και ή μερική δε καταφατική προς εαυτήν
seipsam converlelur : velil, Aliquis homo esi αντιστρέφει · οίον , Τίς άνθρωπος λευκός, και, Τ :
albus ; ( 1, Aliquid album est homo. λευκόν άνθρωπος.
31. At particularis negativa in solis contingen- λδ'. Η δέ γε μερική αποφατική επί μόνων των
ilotis rebus in seipsan convertilur . Velut , Norn ενδεχομένων πραγμάτων αντιστρέφει προς εαυτην :
omnis homo quinque digitis est præditus , et , Noo οίον, ού πάς άνθρωπος πενταδάκτυλος · και, 0 )
opine quod quinque digitis est præditum , bomo τ.αν πενταδάκτυλον άνθρωπος επί δε των άλλων
« si. In aliis autem (rebus) neque in seipsam neque ούτε προς εαυτήν αντιστρέφει , ούτε προς την κα
in universalem negativam convertitur . Si enim Gόλου αποφατικήν. Ει γάρ είποιμεν, Ου παν ζώον
diserinius : Non oinne animal est equus : non ίππος , ου δυνάμεθα ειπείν και , Ου πάς ίππος ζώον »
possum elia: n dicere , Non omnis equus est anima', ή , Ουδείς ίππος ζώον πάς γάρ ίππος ζωόν
aul, Nullus equus est aninal. Omnis enim equus est έστιν. "Οθεν και αποδοκιμάζεται η αντιστροφή της
aninal. llinc etiam reproba !:ir conversio ejus quæ ου τ.ς.
est non omnis ( particularis negativa proposi
tionis) . C
35. Sed neque universalis negans in contingen- λε' . 'Αλλ ' ουδ' ή καθόλου αποφατική επί γε τον
libus quidem rebus in seipsam 325 convertitur. ενδεχομένων αντιστρέφει προς εαυτήν . "Έστι μεν
Dicere enim licet quod contingul lullum hominem γάρ ειπείν, ώς ενδέχεται μηδένα άνθρωπον λου
ja vare ; non licet autem , conversione facta , dicire σασθαι · ουκ έστι δε και αντιστρέψαντας ειπείν ,
yliod contingat nullum lavanis esse homincm . La- ότι ενδέχεται μηδένα λουόμενον άνθρωπος είναι .
val coim cquus et bos ; nec verum est dicere Λούεται γάρ και ίππος και βούς , και ουκ έστιν
quod contingal ul equus el los non sit homo. αληθές το λέγειν τον ίππον ή τον βουν ενδέχεται
Necesse enim polius est hæc non esse livminen : μή είναι άνθρωπον . 'Ανάγκη γαρ μάλλον ταύτα
hoc est , impossibile est equum aut bovem essu μή είναι άνθρωπον · τουτέστιν αδύνατον είναι τον
liominem . Quod enim necesse est 310n esse , bic ίππον ή τον βουν άνθρωπον . "Ο γάρ ανάγκη και η
impossibile est esse. Quod allein potest el esse et είναι, τούτ' αδύνατον είναι και δε δύναται και είναι
con esse', lioc contingere dicimus. και μή είναι , τούτ' ενδέχεσθαι λέγομεν.
Tabula capitis 31 , de syllogismo el conversione.
plerumque totum hoc, duæ propositiones cum conclusione ; quatenus deli
Syllogismus vocatur nitur : syllogismus est oratio in qua positis aliquibus aliud quid ab iis
quæ posiia sunt ex necessitale evenii, propierea quod biec sini;
interduin etiam ipsa conclusio .

326 Syllogismus simplex, qui ex duabus proposiionibus al conclusione constal;

alius est compositus, qui ex pluribus propositionibus constal ei in loc simplices syl
logismos resolvitur, quod supra duas alias habet proportiones.
aut minus,
Prædicalon subjecto
debel esse aut æquale ;
non minus .

Sulijectum praedicato aut minus,

debet esse aut æquale ;
non majus.
ex subjecto ad prædi in toto
in propositionibus allir caluni venimus
dicitur
Mwitibus si ex prædicato ad subje
CUIU COS de omni
941 EPITOME LOGICI. 942

ex subjcto al prezi non in foto ,

In propositionibus ne . ta !01! Veninills , diritur
gativis si ex pried.calo ad sul)
jcctum convertimur de nuilo .

terminis : ut, Paler est filii pater, et filius patris filius ;

327 Conversio specia propositio : ibus, de qua postea ;
lur vel in syllogismis, cuin conclusione accepta et altcra præmissarum reliqua in
furtur ,

ordo terminorum servatur, sola qualitis mutatur, et est contingens conver

9 :0 :01, Alicjuis bomo laval, Aliquis homo non lavat. Elimproprie conversio
dicitur.
nec terminorum ordo nec qualitas servaiur ; et est conversio per contraposi
In conversione propo Lionem ; ul, lomo est animal ; ( t, Quod non est animalnon est homo.
silioguin
qualitas servatur, sed or simples homonymūs, ut, Nullus homo est lapis,
do terminorum muta- ei nullus lapis esi. homo,
tur;
lali ; esique vel
accidens,
et simplex appel-, perdam ut,omnishomoest animal ; et , Quodl .
animal cst homo.

Propositio deterior est s quantitatem universali particularis sed deteriorem partem

secunduin seu præmissam se
qualitatem aflirmante negans quitur conclusio .

323 SYNOPSIS CAPITIS XXXII ,

QCOD EST DE TRIBUS FGCRIS .

i . Quod et quare in syllogisino simp !:ci ires sint proprie lerimini. - 2. llli termini qui el quales sini,
– 3. Exemplaris declarilio . 1. Communis et medius terminus in propositionibus trifariam disponitur.
5. llinc tres figure stijllogismorii oriuntur. – 6. Prima figura . - 7. Secunda . 8. Tertia .
--- 9. Singularum furarum quotitoli syllogistici in specie. -- 10. Vodi syllogistici cur etiam conjuga
liones syllogisticæ dicuntur. 11. f'igurarilin trinin quot syllogisticæ conjugationes sint in universum .
12. Triuill figurarurn que Comania - 13. Qure propria prima figuræ. -- 14. Qure secunde .
18. Que terliæ . 16. Admonitio de commumitalibus trium figurarum ubique obserrandis.
17. Ordo figuraruin . 18. Rinio ordinis . 19. Repelil quot modi syllogistici sini singularum
figurarum , et causam variantis iilimeri erpliendo

KEBA. AB' . A CAPUT XXXII .

Περί των τριών σχημάτων ..
α'. Εν τω απλώ συλλογισμό τρεις κυρίως όροι
εισί . Δύο γάρ προτάσεις και απλος έχει συλλογι-
σμός, ών εκάστη δύο κέκτηται άρους : ένα υποκεί
pevov, xa ! Evx xatnyopouus vor. ' A ' loov jer
έχει τον ένα των όρων, τον δε λοιπόν τη ετέρα προ-
การ s : 40:15 น .
3' . "Ωστε τρεις όροι την απλούν συνιστώσι συλ-
ογισμόν οι δύο ίδιοι, και ο κοινός. Οι μεν ούν ίδιοι
özposĆ O 20: p.é005 .
γ' . οίον έστω πρότασις , ο άνθρωπος ζώον.
“ Ετέρα τρότασις, Το ζώον ουσία . Ταύταις δή ταις
δυσι προτάσεσι το ζωον όρος κοινός · ο δε αυτός
po; xai vécus ėgtly. "los dè xal äxpos öpos to B nus. Sed et idem terminus etiam medius est. Pro
μέν των προτάσεων. ο άνθρωπος , τή δε η ουσία.
Suvayóuevos įė ol ox por tūv ögwv siç TOUTò, mal
οίον ενούμενοι συμπέρασμα γίνονται . Ει γάρ ο
άνθρωπος ζώον, και το ζώον ουσία , ο άνθρωπος
ουσία εστίν .
δ'. “Ο τοίνυν κοινός και μέσος όρος , ο δις εν τη
OUVOK. Tu si poradewy 1.7. y.Bavole Vos i xarà uen
την μίαν των προτάσεων υπόκειται , τουτέστιν υπο-
κείμενός έστι, κατά δε την άλλην κατηγορείται , τουτ-
έστι κατηγορούμενός έστιν ή και κατ ' άμφω τας
De tribus figuris.
1. In simplici syllogismotris proprie termini sunt.
Duas enim propositiones simplex syllogismus lia
bel, quarum utraque duos obtinel terminos, unum
subjectum , et alterum prædicatum . Sed proprium
quidem liabet unum terminum , reliquum alleri
propositioni commuuem .
2. 329 Quare tres termini simplicem syllo
gismui constituunt : duo proprii et comunis.
Proprii quidem igitur extremi : communis aulem ,
medius.
3. Velut sit proposiljo : Homo est animal. Aliera
propositio : Animal est substantia. llis sane 1!4 :1
bus propositionibus, animal, communis est semi
prius autem et extremus terminus illi quidem
propositioni, homo : huic autem , substantia. Quai
si extreui termini colligantur in unu : n et voit
uniantur, conclusio etrinlur. Sienim ho'io, : n :.
mal : et animal, substantia ; liomo ( ergo) SUS?211 .
lia est .
4. Communis igitur et melius terminus est qui
bis in proposition compositione accipitur, aut
in una quidem propositione subjicitur, hoc est,
subjectus est ; in altera vero prædicatur, hoc esl,
predicatus est ; aut cliain in ambabus propositio
913 NICEVITORI BLEMMIDE
nibus praedicatur : aut etiam in ambaits subji- A προτά-εις κατηγορείται ή και κατ' άμφω υπόκει
citur .
5. Et ita tres figuræ syllogismorum prodeunt. ε' . Και ούτω τρία σχήματα συλλογισμών αναφαί
νεται .

6. Si enim communis el niedius terminus in ς'. Ει μεν γάρ ο κοινός και μέσος όρος κατά μέν
una propositione extremo uni subjicitur, in altera την μίαν των προτάσεων τω άκρω υπόκειται , κατά
autem de extremo reliquo prædicatur, prima obo- δε την ετέραν του λοιπού άκρου κατηγορείται , το
ritur ligura. Velut : Homo est animal ; animal est πρώτον γίνεται σχήμα: οίον, ο άνθρωπος ζώον » το
subsiantia ; homo est substantia . ζώον ουσία: ο άνθρωπος ουσία.
7. Q :104 si autem etiam in utraque propositione ζ' . Ει δε και καθ' εκατέραν των προτάσεων και
idem coimumis ei medius lerminus 330 prædi- αυτός κοινός και μέσος όρος κατηγορείται και αμ
calur eliam de litrisque extremis, serunda " ligura φοτέρων των άκρων , το δεύτερον γίνεται σχήμα:
ellicirur. Velut : Homo est animal ; lapis non est οίον, "Ο άνθρωπος ζώον, ο λίθος ου ζώον ο άνθρω.
animal ; homo non est lapis, πος ου λίθος .
8. Quod si denique etiam in ambabus propositio- η' . Ει δε και κατ' άμφω τα ; προτάσεις και αυτός
pibus ilem communis et medius terminis etiam B κοινός και μέσος όρος και τους δυσιν άκρoις υπό
utriqne extremo subjicitur, tertia figura cmergii. κειται, το τρίτον γίνεται σχήμα: οίον, Ο άνθρωπος
Velut : flomo est animal ; homo est rationale ; ergo ζώον , ο άνθρωπος λογικόν τι ζώον λογικό ..
animal esi racionale.
9. Prima igitur ligura syllogisticos modos quatuor 0'. Το μεν ούν πρώτον σχήμα συλλογιστικούς τρό
obtinel, totidem etiam secunda ; tertia figura sex πους κέκτηται τέσσαρας : τοσούτους δε και το δεύ
Babet nio los syllogisticos. . τερον . Το δε τρίτον σχήμα τρόπους έχει συλλογι
στικούς έξ .
10. Syllogistici aulein modi ctiam syllogistice ι'. Συλλογιστικοί δε τρόποι και συλλογιστικαί
cougationes denominantur. Dur enim proposi- συζυγίαι κατονομάζονται . Δύο γάρ προτάσεις καθ'
liones secundum unum terminum conjugalæ singu- ένα όρον συνεζευγμέναι των τοιούτων τρόπων έκα
los horum mošloruni elliciune. στον απεργάζονται .
11. Omnes proin syllogistice conjugationes ια'. Πάσαι τοίνυν συζυγίαι συλλογιστικαι των
lrium figurarum , sive modi syllogistici, quatuor . τριών σχημάτων, είτουν τρόποι συλλογιστικοί, πο
decim elliciuntur . C σoύνται τέσσαρες και δέκα .
12. Communia quidem igitur trium figurarum ιβ . Κοινά μέν ούν των τριών σχημάτων εισι,
sunt, quamlibet earum habere necessario unam το μίαν των προτάσεων έχειν έκαστον αυτών κατα.
propositionem aflirmantem , el unam universalem , φατικήν εξ ανάγκης, και μίαν καθόλου . Εν ουδεν
331 In nulla enim ligura syllogismus unquam all γάρ των σχημάτων συστατη ποτε συλλογισμός ή εκ
(" x duabus negativis aut ex duabus particularibus δύο αποφατικών προτάσεων , ή εκ δύο μερικών.
constiterit. llinc igilur tribus liguris communia Ταύτα μεν ούν των τριών σχημάτων κοινά.
sunt.
13. Propria autem primæ quidem ligurie, mine . έγ'. "Ιδια δε του μεν πρώτου σχήματος το την ελάτ
rem propositionem semper habere affirmantem , et τονα πρότασιν έχειν άει καταφατικήν, είτε καθό
majorem semper universalem , sive allirmantem λου , είτε μερικήν , και το την μείζονα καθόλου
sive negantem . Ac colligii hec figura el affirmantes διαπαντός , είτε καταφατικήν, είτε αποφατικήν
cl negantes, el universales et particulares conclu- συνάγει δε το τοιούτον σχήμα και καταφατικά
siores.
και αποφατικά συμπεράσματα , και καθόλου και
D μερικά .
14. Secunde figure propria sunt, majorem pro- ιδ'. Του δευτέρου σχήματος ίδια το έχειν άει
positionem semper universalem habere , sive allir- καθόλου την μείζονα πρότασιν , είτε καταφατικήν ,
mantem sive negautem . Quin potius boc commune είτε αποφατικήν μάλλον δε τούτο κοινόν τώ πρώ
est et primæ el secundae ligura ' ; singulariter autem τω τε και δευτέρω σχήματι κυρίως δε του δευτέ
secundae liguræ propria sunt minorem propositio- μου σχήματος ίδια το την ελάττω πρότασιν , είτε
nem habere , vel aflirmantem vel negantem , sive καταφατικήν έχειν , είτε αποφατικήν , ή καθόλου
aniversalis sive particularis sit; et propositiones ούσαν ή μερικής και το τηρείν πάντοτε τάς προ
dissimiles figura , sive qualitate dissimiles, hoc est , τάσεις ανομοιοσχήμονας , είτουν ανομοίους κατά το
unam quidem , ulravis fueril, allirmantem , reliquam ποιόν : ήγουν την μίαν μεν καταφατικήν οίαν δή
meganie :a . Colligit autem hæc figura et universales τινα , την δε λοιπήν αποφατικήν . Συνάγει δε τούτο
(" particulares conclusiones , verumtamen negantes το σχήμα και καθόλου και μερικά συμπεράσματα ,
Oinpes, el nullam unquaill allirmantem .
πλήν αποφατικά πάντα, και ουδέν ουδέποτε κατα .
φατικόν .
15. Terliæ figura proprium labire semper mi- ιε ' . Του τρίτου σχήματος ίδιον το έχειν αεί την
 9.15 EPITOME LOGICA 946
ελάττω πρότασιν καταφατικήν , είτε καθόλου , είτε A noreno prepositionc: 332 airmance ) sive uni
μερικήν. Μάλλον δε τούτο κοινόν το πρώτο και versalem siv: particularem . Quin potius hoc secun
τρίτο σχήματι . Κυρίως δε του τρίτου σχήματος da: el tertiæ puræ commune es:. Singulariter
ίδιον το έχεις την μείζω πρότασιν κατά το ποσόν aill.am Tertie liguræ proprium est , habere majorem
αδιάφορον , ή καθόλου δηλονότι ή μερικήν , ή κατα- propositionem indiferentem , ani universalem sci
φατικήν ούσαν και αποφατικήν . Συνάγει δε το τρίτον licet aut particularem , sive affirmans sit sive ne
σχήμα και καταφατικά και αποφατικά συμπερά- gans . Colligit autein lerria figura et affirmantes et
σματα: πλήν τα πάντα μερικά , και ουδέν καθόλου negantes conclusiones , verumtamen particulares
πιτέ . omnes el nullam unquam universalem ).
ις'. Παρατηρητέον δε τα κοινά των τριών σχημά 16. Observandum autem communia tria figurarum
των απανταχού το μήτε μερικές είναι και άμφω ubique esse , ut neque ambe propositiones in ulla
τάς προτάσεις εν ουδενί τών σχημάτων, μήτε μήν figura particulares sint, neque am!he negantes.
άμφω αποφατικά :.
ιζ' . Πρώτην μεν ούν τάξιν εκείνο των σχημάτων 17. Primum quidem igitur ordinem illa figura
είκότως απείληφεν, και πάντα συνάγειν δύναται τα B
merito accepit , quæ omnes potest colligere conchi
συμπεράσματα: τα καταφατικά, τα αποφατικά , τα siones aflirmantes, negantes, universales, particula
καθόλου, τα μερικά. Την δευτέραν δε τάξιν και κα- res . Secundum autem in ordine lociim ea , que
ταφατικών μεν ου συνάγει συμπέρασμα " τέως δ' licet affirmantem non colligal conclusionem , colli.
ούν συμπεραίνει και καθόλου και μερικά. Την τρί- git tamen et universales et particulares. Tertian
την δε και υστάτην έλαχε τάξιν και καταφατικά μεν et ultimum locum sortita est , quæ allirmantes
και αποφατικά συλλογίζεται , πλήν άπαντα με- quidem et negantes colligit conclusiones, verum
ρικά. tamen omnes particulares
της. Κρείττον γάρ σχήμα, και είς απόδειξιν χρη- 18. Melior enim figura et ad demonstrationem
σιμώτερον, όπερ απλώς καθόλου συνάγει , του μη- conducibilior quæ simpliciter universale colligit ,
δεν καθόλου συνάγοντος . Πάλιν κρείττόν έστιν , και quam ea quæ nihil 333 universale colligit. Iterulis
καταφατικόν καθόλου συνάγειν δύναται. Τη γάρ mielior est quæ universale aliirmativum colligere
αποδεικτική επιστήμη διαφερόντως μέν έσπούδα- potest. Demonstrativa enim scientia universalis
σται το καθόλου καταφατικόν μάλλον του αποφατι1 - affirmativi potissimum slidiosa est, magis quam
κού. Το μεν γάρ τα όντα κατασκευάζει το δ' άπο- negalivi. Illud enim entia confirmat . hoc , nega
φατικόν τα μη όντα. Πολλώ δε κρείττον και τιμιώ- c livum non entia. Atqui eus non ente nullo melius
τερον του μη όντος το όν . Κατά δεύτερον δε λόγον est el honorabilius . Secundaria autem ratione et
και του καθόλου αποφατικού εφρόντισεν η απόδει- universalis negativi rationem habet demonstra
ξις: ήμέλησε δε των μερικών επεί τα καθόλου ζη- lio ; particularia autem negligil , quoniam univer
τεί , και περί αυτά καταγίνεται . salia quærit el circa ipsa occupalur.
10' . Τρόποι δε συλλογιστικοί του πρώτου σχήμα- 19. Modi antem syllogistici primæ figuræ sunt
τoς τέσσαρες και του δευτέρου τέσσαρες • εξ δ! qualuor, el secundæ quatuor, lertiæ sex . In prima
του τρίτου. Κατά μέν γάρ το πρώτον σχήμα δύο enim ligura duo quædam præcavemus , il nunquam
τινά παραφυλασσόμεθα · το μηδέποτε την ελάττω minor propositio negativa neque major particularis
πρότασιν αποφατικήν είναι, μήτε την μείζω μερι- sil. Eodem modo in secunda duo : lil neutiquam
κην. Ωσαύτως δε κατά το δεύτερον δύο • το μηδα. propositiones sint figura sintiles , nec nmajor un
μως είναι τάς προτάσεις ομοιοσχήμονας , μήτε την quam particularis. In tertia denique (figura) una
μείζω ποτέ μερικήν. Κατά δε το τρίτον έν μόνον lanlum exsistit observalio, ut nunquam propositio
υπάρχει το παρατήρημα : το μηδέποτε την ελάττω minor, negativa sit . Quare jure merito cum cæ
πρότασιν αποφατικήν είναι. " Οθεν ευλόγως των leri duæ figuræ ad qualuor habeant syllogisticas
άλλων δύο σχημάτων ανά τέσσαρας εχόντων συλλο- D conjugationes , fertia sex sortita est .
γιστικές συζυγίας το τρίτον εξ εκληρώσατο .
334 Tabula capilis 32, de tribus figuris.

Medius termin'is qui bis

una quidem propositione subjicitur, in altera vero prædicatur, et oboritur
prima figurasyllogismorum .
in propositionibus ac- ambabus propositionibus prædicatur, et hinc est secunda figura syllogismo
cipitur, aut in runi .

ambabus subjicicur, cl «mergit Tertia figura.

 NICEPHORI BLEMMIDE 948
1. Unam propositio puris neganti
nem habere ne bus et
Communia duo cessario aflirman . nihil
nari és
teni, sequitur
2. Ει an univer puris particu
salen , laribus

335
1. Minorem propositionern semper babere affirmantem ;
convenit tamen eljavo leriiie .
Figurarum 2. Majorem
alia sunt Prime semper universalem habere ; convenit ta
11!en etiam, secundæ .
3. Colligere omnis generis conclusiones, univers. part.
alliru . negantes.
1. Majorem propositionem semper liabere universalem ;
convenit tamen etiam primæ .
Propria et 2. Minorem habere vel allirmantem vel negantem , sive
alia Secundæ univers. sive parl. sit : el propositiones habere å vopolo
σχήμονας , figura, id est qualitate dissimiles .
3. Tantum negantes colligere conclusiones, quanquam el
parl. el univ .
1. llabere seniper minorem propositionem affirmantem ;
convenit tamen etiam prima.
Terliæ 2. Majorem propositionem habere indifferentem in quan
liiale el qualitate.
3. Colligere conclusiones lantum particulares, quanquam
el allirm . ei negantes.

336 SYSOPSIS CAPITIS XXXIII ,

QUOD EST DE PRIMA FIGURA .

1. Figuram primam describil. - 2. Modos ejus syllogisticos recenset et explicat ordine. 3. Ρrimum, Bar
bara . - 4. Celarent.- 5. Darii. 6. Occupatio de syllogismis habentibus pro minore termino singulare
aliquod el individuum . 7. Ferio . 8 Osiendil quales sint hi quatuor molli primæ figura el cur syllo
gistici dicantur, el cur alii omnes præter eos òovizoristo: sint el dicantur, quod uno etiam exemplo
declarat .

CAPUT XXXIII . A ΚΕΦΑΛ . ΛΓ '.

De prima figura .
1. Quando communis et melius lerminus quidem
extreimorum subjectus , alterius vero predicatus κείμενος είη των άκρων , του δε κατηγορούμενος
fuerit ; perspicuum sit autem , quod de minore
prædicatur el majori subjiciatur, tunc prima fit
figtra.
2. Hujus autem figuræ modi syllogistici , ul ante
dicium , sunt qualuor.
3. Et primus quidem est modus qui duabus
constal aflirmativis universalibus proposiționibus,
aflirmativam universalem colligens conclusionem .
Velul ex eo quod est in loto : Onnis honio animal :
omne animal substantia ; (igitur ) omnis homo
α. β.
ουσία ζων
Περί του πρώτου σχήματος .
α'. "Οταν ο κοινός και μέσος όρος τω μεν υπο
δηλον δ' ότι κατηγορείται του ελάττονος , υπόκειται
δε το μείζονι» τότε το πρώτον γίνεται σχήμα .
β' . Τούτου δε του σχήματος τρόποι συλλογιστικοί ,
καθώς προείρηται , τέσσαρες.
γ'. Και πρώτος μέν έστι τρόπος , όστις εκ δύο
συνίσταται καταφατικών καθόλου προτάσεων, κατα
φατικόν καθόλου συνάγων συμπέρασμα: οίον έκ του
εν όλω Πάς άνθρωπος ζώον» πάν ζώον ουσία : (άρα)
πάς άνθρωπος ουσία.
γ.
άνθρωπος

70

2nistantia . Ει sic : 337 0 : iis hono in olo ani - 3 Και ού ω , ας άνθρωπος εν όλω τη ζών ' πάν
mali ; omnc animal in loia substantia ; omnis liomo ζώον εν όλη τη ουσία πάς άνθρωπος εν όλη τη ου
in lola substantia . Ex eo quod est de omni : Sub- σία . 'Εκ του κατά παντός: Η ουσία κατά παντός
slantia de omni animali ; animal de omni homine; ζώου: το ζώον κατά παντός ανθρώπου · η ουσία
substantia de omni homine. El sic : Substantia κατά παντός ανθρώπου . Και ούτως : Η ουσία πανε:
onni animali inest ; animal omni honini ; sub- ζώω υπάρχει • το ζώον παντί ανθρώπω · η ουσ α
elantia omni homini incst. παντί ανθρώπου υπάρχει .
949 EPITOME LOGICA . 950
γ.
ζώον άνθρωπος

οδ.

ουδ .

δ' . Δεύτερος τρόπος του πρώτου σχήματος , ός εκ A 4. Sccundus modus primæ liguræ , qui ex univer
καθόλου καταφατικής της ελάττονος , και καθόλου sili afirmacione minore et universali negativa Hid
αποφατικής της μείζονος , αποφατικόν καθόλου συν- jore negativam universalem colligit conclusionem :
άγει συμπέρασμα : οίον εκ του εν όλο και ουκ εν velut ex co quod est in lolo et non in 1010 : Omnis
όλω• Πώς άνθρωπος ζώον» ουδέν ζώον λίθος " ουδείς homo animal ; nullum animal lapis : nullus
άνθρωπος λίθος. Και ούτως: "Ο άνθρωπος εν όλω homo lapis . Et sic : Horno in lolo animali ; animal
τη ζώω · το ζώον ουκ εν όλω τη λίθω ο άνθρωπος non in tolo lapide ; homo non in toto lapide : hoc
εν όλω τη λίθω ουκ έστιν ήγουν ουχ υπάρχει μέ- cst, homo non cxsistit pars lapilis ; ut lapis quidem
ρος του λίθου ο άνθρωπος , ώς είναι τον λίθον μεν toium , linio autem pars illius esset . Es eo quod
όλον , αυτού δέ τι μέρος τον άνθρωπον . Εκ του κατά est de sullo el de omni : Lapis de nullo animali ,
μη ενός και κατά παντός : " Ο λίθος κατ' ουδενός animal de omni homine ; lapis de nullo homine.
ζώου το ζώον κατά παντός ανθρώπου και λίθος κατ' Ileio autem Griecis est κατά μήδενός και κατ'
ουδενός ανθρώπου ταυτο δε εστι κατά μηδενός και oderós. Et sic : Lapis nulli animali inest ; ani
κατ' ουδενός . Και ούτως : "Ο λίθος ουδενί ζώο υπάρ- malou homini ; lapis igitur nulli homini inesi .
χει" το ζώον παντ ' α.θρώπων · ο λίθος άρα ουδεν
ανθρώπω υπάρχει.
3. γ.
γελαστικών ά .)ρωπος ζωον

ε' . Τρίτος τρόπος του πρώτου σχήματο , ο εκ κα- 6. Tertilis modus primæ figuræ est qui ex allir
ταφατικής μερικής της ελάττονος και καθόλου κα- mativa particulari minore et universali ailirmativa
τιφατικής της μείζονος μερικών καταφατικών συν- majore particularem allismalivam colligit concla
άγων συμπέρασμα: οίον εκ του εν όλω: Τι ζωον sioncm : velut 339 ex eo quod est in toto : Ali
άνθρωπος πάς άνθρωπος γελαστικόν : τι ζώον γελα- quod animal hono ; onnisIsono risibile ; aliquod
στικόν. Και ούτω Τι ζώον εν όλα τα ανθρώπω " animal risibile. Ε!. sic : Aliquod animal in toto
πώς άνθρωπος εν όλω τω γελαστικώ · τι ζώον εν homine ; omnis homo in loco risibili ; aliquoil ani
όλο το γελαστικώ . 'Εκ του κατά παντός και κατά σ ι·al in Lolo risibili. Ex eo quod est de onini et de
τινος : Το γελαστικών κατά παντός ανθρώπου: ο άν- aliquo : Risibile de omni homine ; homo de aliquo
θρωπος κατά τινος ζώου : το γελαστικών κατά τινος animali ; risibile de aliquo animali. Et sic : Risi
ζώου . Και ούτω · Το γελαστικών παντί ανθρώπιν · bile omni lionini ; homo alicui animali ; visibile
ο άνθρωπός τινι ζώω · το γελαστικόν τινι ζώω. alicui animali.
σ' . Δυνατόν δε και αντί του τις προσδιορισμού 6. Possumus autem etiam pro prædefinitione
προσλαβείν ώρισμένον τι πρόσωπον των καθέκαστα , (scu signo ) aliquis finitam aliquam personam ex
και τα αυτά πάλιν συναγαγείν · οίον , "Ο Σωκράτης singularilus assumere , el rursus eader ( ο !ligere :
άνθρωπος » πάς άνθρωπος γελαστικόν: ο Σωκράτης veluti : Socrates homo ; omnis homo risibile ; So
άρα γελαστικόν. Και πάλιν: Το γελαστικών κατά crates igitur risibile . El rursus ; Risibile de omni
παντός ανθρώπου ο άνθρωπος κατά του Σωκρά- homine ; bono de Socrate ; risilile igitur de Soo
τους : το γελαστικόν άρα κατά του Σωκράτους. crale .

β. γ.
το σολοικίζειν γραμματικός Αιθίου

7.

ου
31 NICEPHORI DLEMMIDE
7. Quartus modus primic ligure est qui negativa A
universali :majori el affirmativa particulari minore
conclulit particularem negativami : velut ex eo
quod est de nullo el de aliquo. Solæcisare de nullo
grammatico ; grammaticum de qidal Æthiope ;
so'o :cisare non de omni Æthiope. El sic : Solæci-
sire nulli grammatico ; grammaticum cuidam
Elici;so'decisare cuida Ethiopi non inest ,339
hoc est , non omni Æthiopi inesi. Ex eo quod est
in 1010 , et non in lolo . Quidam Albiops est gram -
malicus; nullus graminalicus est so !æcisia ; non
omnis Æthiops solecista . Et sic : Quidam Æthiops in
10u0 grammatico ; nullus grammaticus in 1010
Solæc sta ( neque eni.n grammaticus solecista
b.ars est, sed potius a ! illo remolissimus) ; quidam
igirur Æthiops non in lolo solecista, hoc est , non
00:is Ethiops in lolo solæcista .
8. lli quidem igirur quatuor modi primæ figure
ix veris propositionibus verum semper concludunt;
Hil : eliani syllogistici nominantur . Qui vero pra-
ter illos sunt , omnes asyllogisti sunt , propterea
quod el vera el falsa concludant propositionibus
veris exsistentibus. Ut enim palel, ex universali
affirmativa majore el universali negativa minore, et
verum et falsum in prima ligura colligitur , verum
quidem : Nullus lapis est homo ; omnis homo est
animal; nullus lapis est animal : falsum autem :
Nullus lapis est homo ; oninis homo est substantia ;
sullus lapis est substantia . Talia eveniunt etiam
aliis molis hujus figure qui a nobis non sinc Τοιαύτα συμβαίνει και τους άλλους τρόπους του
iradili. Ac idem etiam in aliis figuris inveni:
antur .
952
ζ ' . Τέταρτος τρόπος του πρώτου σχήματος, ός εξ
αποφατικής καθόλου της μείζονος και καταφατι.
κης μερικής της ελάττονος συμπεραίνει μερικών
αποφατικόν · οίον , Εκ του κατά μηδενός και κατά
τινος. Το σολοικίζειν κατ' ουδενός γραμματικού
το γραμματικών κατά τινος Αιθίοπος • το σολοικί
ζειν κατ' ού παντος Αιθίοπος . Και ούτως : Το σο
λοικίζειν ουδενί γραμματικό το γραμματικόν τινε
Αιθίοπι : το σολοικίζειν τινι Αιθίοπι ουχ υπάρχει ,
τουτέστιν , ου παντί Αιθίοπι υπάρχει . Εκ του
εν όλω, και ουκ εν όλω Τις Αιθίοψ γραμματικός :
ουδείς γραμματικός σολοικιστής : ού πάς Αιθίου
σολοικιστής . Και ούτω Τις Αιθίοψ εν όλα τα
γραμματική ουδείς γραμματικός εν όλω το σολοι -
κιστή : ουδέ γάρέστι μέρος του σολοικιστού και γραμ
ματικός · απηλλοτριωμένος δε μάλλον αυτού. Τις
άρα Αιθίοψ ουκ εν όλω το σολοικιστή , τουτέστιν ,
ου πώς Αίθίοψ εν όλω το σολοικιστή .
η' . Ούτοι μεν ούν οι τέσσαρες τρόποι του πρώτου
σχήματος εξ αληθών προτάσεων αληθές αεί συμπς
ραίνουσιν · όθεν και συλλογιστικοί ονομάζονται οι δε
παρ' αυτούς άπαντες ασυλλόγιστοι εισι , διά το συν
άγειν και αληθή και ψευδή , των προτάσεων ουσών
αληθών. Ιδού γαρ εκ καθόλου καταφατικής της
μείζονος , και καθόλου αποφατικής της ελάττονος ,
και αληθές και ψευδές εν πρώτη συνάγεται σχήματι
αληθές μέν: Ουδείς λίθος άνθρωπος πάς άνθρωπος
ζώον» ουδείς λίθος ζώον » ψευδές δε , Ουδείς λίθος
άνθρωπος πάς άνθρωπος ουσία » ουδείς λίθος ουσία .
τοιούτου σχήματος τοις μή παραδεδομένοις ημίν :
το αυτό και επί των άλλων σχημάτων έστιν ευρείν.

Tabula capitis 53, de prima figurn.

a el a a Barbara ,
cct a e Celarent ,
340 Prima figura ex a el i colligit unde Darii,
i
e el i Ferio .

SYNOPSIS CAPITIS XXXIV ,

QUOD EST DE SECUNDA ET TERTIA FIGCRA .

1. Secundam figuram describit. - 2. Modos ejus recensel el ordine eaplical. 3. Cesare.. - 4. Θα

mestres . 5. Festino. 6. Baroco . 7. Rationem reddil quare hi quatuor modi hujus figuræ sint
syllogistici, elpræler eos omnes alii asyllogisti, el uno exemplo declarai. 8. Tertiam figuram descri
bil. – 9. Modos ejus recensel el ordine explicar . 10. Parapli . - 11. Felaplon. - 1. Durisi .
13. Ferison . - 14. Disamis . 15. Bocardo, 16. Occupatio. — 17. Concludil de modis syllogisticis
hujus figuræ . - 18. Occupatio de syllogismis constantibus ex indefinitis propositionibus.

CAPUT XXXIV . D ΚΕΦΑΛ . ΛΔ' .

De secunda el lerlia figura .
1. Quando communis et medius terminus eliam
de utroque extremorum prædicalur, tunc efficitur
secunda figura.
2. Modi autem syllogistici etiam hujus figura
Shill 341 quatuor.
7. Primus igitur ex universali attributiva ; hoc
Περί του δευτέρου σχήματος και τρίτου.
α'. " Οταν ο κοινός και μέσος όρος κατηγορήται
και αμφοτέρων των άκρων, τότε το δεύτερον γίνε
ται σχήμα .
β'. Τρόποι δε συλλογιστικοί και τούδε του σχήμα
τους τέσσαρες .
γ ' . Ηρώτος μέν (ούν) εκ καθόλου κατηγορικής
9.3 ETITOME LOGICA , 954
ήγουν καταφατικής της ελάττονος , και καθόλου A est affirmativa , minore ; et universali privativa
στερητικής, ταυτόν δ' ειπείν, αποφατικής της μεί- (idem est autem dicere negativa) universalem pri
ζονος συνάγει (δε ) συμπέρασμα καθόλου στερητικόν: valivam colligit conclusionem : velut , Homo est
οξον , "Ο άνθρωπος ζώον: ο λίθος του ζώον άνθρω- animal : lapis non est animal ; (ergo) homo non
πος άρα ου λίθος . est lapis.

ουδ.

ουδ. 7

μ.
ζώον

ουδ .

ν . λίθος άνθρωπος ξ .
ουδ.

Και πάλιν: Το ζώον κατ ' ουδενός λίθου το ζώον
κατά παντός ανθρώπου · ο λίθος άρα κατ' ουδενός
ανθρώπου.
δ' . Δεύτερος τρόπος τούδε του σχήματος εκ κα- Β
θόλου στερητικής της ελάττονος, και κατηγορικής
καθόλου της μείζονος συνάγει δε και αυτός καθό-
λου στερητικόν · οίον, Ουδείς λίθος ζώον πάς άνθρω-
πος ζώον» ουδείς λίθος άρα άνθρωπος ,
El iterum : Animal de nullo lapidu ; animal
de omni homine ; lapis igitur de nullo homine .
4. Secundus modus bujus figuræ ex universali
privativa minore, et attributiva universali majore
( conslal) ; colligit autem et ipse universalem pri
valivan ( conclusionem ) : velut , Nullus lapis
animal ; omnis homo est animal; nullus lapis est
homo,

ουδ.

ζώον

π ουδ .

ν. άνθρωπος λίθος ξ .
ουδ .

ε'. Τρίτος τρόπος εστίν , ός εκ μερικής καταφα- C 5. Terlius modus est, qui ex particulari aflirma,
τικής της ελάττονος , και καθόλου της μείζονος, liva minore , el privaliva universali mojore, ne
αποφατικών μερικών συλλογίζεται: οίον, Τι ζώον galivan particularen ratiocinalar (conclusionem).
λογικόν » ουδέν άλογον λογικόν · ου πάν ζώον άλο- velui, Aliquod animal rationale ; millum irra
γον . lionale radionale : con omne arimal irrationale ,
}
 9:55 NCEPITORI BLEV VID.E 936

λογικών

ουδ . τ

ν . άλογο , ζώον ξ.

ού

6. Quartus nnolus est, qui ex negativa particu- A
Dari minore, el allirmativa universali majore et ipse
particularem negativam colligit (conclusionem ) :
velut , Non omne album animal . omnis homo
animal ; non omne album homo.
s' . Τέταρτος δε τρόπος εστίν, όστις έξ αποφατι
κής μερικής της ελάττονος , και καταφατικής κα
θόλου της μείζονος, συμπεραίνει και αυτός μερικών
αποφατικόν· οίον, Ου παν λευκώνζώον πάς άνθρω
πος ζώον » ου πάν λευκών άνθρωπος

μ.
ζώον
8.
Η

ν . άνθρωπος λευκόν ξ .
Τ .
8.
Η

342 7. Et hi quidem moli verum ex veris pro- B ζ ". Και ούτοι μεν οι τρόποι το αληθές εξ αλη
positionibus concludentes syllogistici et vocantur θών προτάσεων συμπεραίνοντες, συλλογιστικοί κα
et sunt : qui autem praler cos sunt, propterea λούνται τε και εισίν οι δε παρ ' αυτούς, διά το συν
quod et vera et ſalsa colligant, et dicuntur et sunt άγειν και αληθή και ψευδή, και λέγονται και τυγ
asyllogisti. Evidenter enim ex duabus negativis uni- χάνουσιν ασυλλόγιστοι. " Ιδε γάρ , εκ δύο στερητι
versalibus propositionibus el verum et falsum con- κών καθόλου προτάσεων και το αληθές και το ψευ .
cluditur : verum quidem ita : Nullus lapis est δές συμπεραίνεται το μεν αληθές ούτως , Ουδείς
Biomo ; nullus equus est homo ; nullus lapis esi λίθος άνθρωπος • ουδείς ίππος άνθρωπος ουδείς λίθος
eynus : falsum autem : Nullus homo volat ; nul. ίππος : το δε ψευδές: Ουδείς άνθρωπος ίπταται· ου
Jum rationale volat ; nullus homo est rationalis. δεν λογικών πταται· ουδείς άνθρωπος λογικός .
8. Cæterum tertia figura est quando communis η' . Σχήμα δε τρίτον εστίν, όταν ο κοινός και
et medius terminus etiam utrique extremorum sub . μέσος όρος και αμφοτέροις τοις άκρoις υποκείμενος
jectus fuerit. είη.
9. Modi autem terliæ figuræ suni sex . 6' . Τρόποι δέ εισι του τρίτου σχήματος έξ.
10. El primus quidem qui ex duabus aflirmativis ι'. Και πρώτος μεν , όστις έκ δύο καταφατι
nniversalibus propositionilus particularen afirma . C κων καθόλου προτάσεων μερικών καταφατικών συν
fivam colligit conclusionem ; ul, Omnis homo es ! άγει συμπέρασμα : οίον, “ Ο άνθρωπος ζώον» και
animal ; omuis homo est rationale ; aliquod ani- άνθρωπος λογικόν τι ζώον λογικόν . Και πάλιν , Το
mal esi rationale. Ei verunt : Rationale de omni λογικών κατά παντός ανθρώπου το ζώον κατά παν
homine; animal de omni homine; rationale pritur detsåv pe ou lorexy Spa **** T :VO ; 560.
quodam amimili.
 957 EPITOVE LOGICA. 958

P
λογικών ζώον

ΤΟ

άνθρωπος

ια'. Δεύτερος τρόπος, ος εξ αποφατικής καθόλου Α 11. Secundus modus est , quilo er negativa uni
της μείζονος, και καθόλου κατηγορικής της ελάτ- versali majore et universali attributiva minore
τονος, μερικών στερητικόν συνάγει συμπέρασμα : particularem privativam conclusionem 343 colli
οίον, Πάσα χιων λευκή ουδεμία χιών ζωον· ου πάν git ; velul : Oninis nix alba ; nulla nix animal; non
λευκών ζωον. Και πάλιν : Το ζώον ουδεμιά χιόνι : omne album animal. El iterum : Animal milli
το λευκόν πάση χιόνι» το ζώον ού παντί λευκώ. nivi ; album omni nivi ; animal non omni albo
(inesi ) .
ρ
ζώον ού λευκή

ουδ .

χιών

ου

ιβ'. Τρίτος τρόπος, όστις έκ μερικής καταφατι- Β
κής της ελάττονος και καθόλου καταφατικής της
μείζονος αθροίζει μερικών συμπέρασμα καταφατι -
κόν· οίον , Τις άνθρωπος μέλας : πώς άνθρωπος
ζώον» τι μέλαν ζώον.
12. Tertius modus est , qui ex particuları afir
mativa minore et universali affirmativa majore
particularem affirmativam conclusionem inſert ;
exemplo gratia : Aliquis homo est niger ; οιnnis
homo est animal ; aliquod nigrum est animal.

μελαν ζώον

άνθρωπος
 353 NICEPRURI BLEUMID.E 960
13. Quarlus modus est qui ex particulari altri- A ιγ'. Τέταρτος τρόπος και εκ μερικής κατηγορικής
outiva minore el privativ universali majore parti . της ελάττονος και στερητικής καθόλου της μείζονος
cularem negativam colligil conclusionem : velul , συνάγων μερικών αποφατικόν · οίον , Τίς λίθος λευ
Aliquis lapis est albus; nullus lapis est animal · κό, ουδείς λίθος ζώον ουκ άρα πάν λευκών ζώον.
on igitur omne album est animal.

3.
A
ζώον λευκό »

οδ .

λίθος

14. Quinlus modus est qui ex universali affir- B ιδ'. Γέμπτος τρόπος και εκ καθόλου καταφατικής
mativa minore et particulari affirmativa majore par- της ελάττονος , και μερικής καταφατικής της μεί
ticulare allributivum concludit : velut , Omnis liomo ζονος, συμπεραίνων μερικών κατηγορικόν · οίον, Πάς
est animal ; aliquis homo est albus ; aliquod ani- άνθρωπος ζώον » τις άνθρωπος λευκός: τι ζώον
mal, album. λευκόν.

P
ζώον λευκός

άνθρωπος

15. Sexlus denique el ultimus modus est , qui c ιε' . "Εκτος δε και τελευταίος τρόπος εστίν ο εκ
ex universali attributiva minore et privativa parti- καθόλου κατηγορικής της ελάττονος , και στερητι
culari majore particularem ratiocinando inſert κής επί μέρους της μείζονος, μερικών συλλογιζόμε
(conclusionem ) : velut , Omnis homo est ani- νος αποφατικών συμπέρασμα , οίον : Πάς άνθρωπος
mal ; non omnis homo est niger ; non omne avi- ζώον ' ού πάς άνθρωπος μέλας · ου πάν ζώον μέ
mal est nigrum . λαν .
344 16. Possumus autem etiam aliter ex eo ις'. Δυνατόν δε και άλλως εκ τού εν όλο και
quod est in tolo et non in lolo colligere omnes ουκ εν όλω συναγαγείν τους του δευτέρου και
secundæ et tertiæ figuræ syllogismos : itidem et ab τρίτου σχήματος συλλογισμούς άπαντας: ωσαύτως
eo quod est de omni et de nullo : quemadmodum και από του κατά παντός , και κατ' ουδενός καθώς
in prima figura et nos communis et universalis εν τώ πρώτα σχήματα και ημείς υποδείγματι ένεκα
exempli gratia fecimus . κοινού και καθολικού πεποιήκαμεν.
961 EPITOME LOGICA . 9.) 2

μέλαν ου Se on

&
άνθρωπο ;

ιζ '. Ιδού τοίνυν και του τρίτου σχήματος αι Α
τάσαι συλλογιστικαι συζυγίαι δεδήλωνται , και ουκ
έστιν άλλη τις παρ' αυτάς το αληθές αναγκαίως
αει συμπεραίνουσα. Ταύτα μεν ούν είρηται περί
των εκ διωρισμένων προτάσεων συνισταμένων συ .
ζυγιών συλλογιστικών..
17. Manifeste igitur etiam tertiae figuræ syllogisti
( æ conjugationes declaratæ sunt : nec est alia præ
ter eas que verum necessario seniper concludat.
Hæc igitur dicta sunt de syllogisticis conjugatio
nibus , que ex delinitis constant propositioni
bus.

τη : Περί δε των εχόντων και αδιορίστους προτά-
σεις συλλογισμών έκανα τα προειρημένα περί των
τοιούτων αδιορίστων προτάσεων : πλήν κάν τοις
έχoυσι και αδιορίστους προτάσεις συλλογισμούς
αναγκαίον τη χείρον των προτάσεων έπεσθαι το
συμπέρασμα . Χείρων δε της διωρισμένης ή αδιόρι-
στος ώσπερ και της κατηγορικής ή στερητική ,
και της καθόλου ή μερική.
345 Tabula capiris 31 , de secunda el tertia figura .
e el a
Secunda figura cx a el e
eet i
a el o
18. De illis autem syllogismis qui etiam indeſi
nitas habent, sufliciunt ea quæ ante dicta sunt de
indefinitis propositionibus. Verumtamen el in syllo
gismis quiindefinitas habent propositiones, necesse
est ut conclusio deleriorem propositionem sequa
lur. Deterior autem est indefinita quam definisa ;
quemadlimolum etiam negativa quam affirmativa
el particularis quam universalis.
e Cesare,
e Camestres ,
colligit 0
unde
Fesiino ,
Baroco

a ett i Davanti ,
e et a 0 Felaplon ,
i el a i Disacius,
Terlia figura ex e et i colligit unde
Ferison ,
a eli Dalisi,
o el a Bocardo .

SYNOPSIS CAPITIS XXXY ,

QUOD EST DE SECUNDÆ ET TERTIÆ FIGURÆ REDUCTIONE AD PRIMAM , ET DE ABDUCTIONE AD IMPOSSIBILE.
1. Syllogismos dividit in perfectos et imperfectos.- 2.Qui sint perfecti ei imperfecti, et cur perſecti ita dicli sint,
5. lidem quomodo secundum id omne concludani el progrediantur. — 4. Quomodo secundum tò ex lolo.
5. Cur primafigura sil perfecta , secunda aulem el terria imperfectæ . – 6. Qualis sil ostensio secun
dæ figuræ. -7. Qualis terliæ . --- 346 8. Secunda ei tertia figura quomodo perfciantur, et quibus ad
perſectionem instrumentis opus habeant. - 9. Quomodo fiat deductio ad impossibile. – 10. Exemplo de
claratur. — 41. Transilio ad exemplarem declarationem reductionis ostensivæ el abductionis ad impossi
bile singulorum modorum secunda ei lerriæ figura . 12. Quomodo e! quo primus modus secundæ figurie
reducaiur primum ostensive et deinde per deductionem ad impossibile. - 13. Secundus modus. — 14. Ter
lius modus. - 15. Quarlus modus. — 10. A secunda fiyura ad ierliam transilur. - 17. Quomodo et
quo primus modus terliæ figura reducalılr . 18. Secundus modus. 19. Terlius . — 20. Quurlus.
21. Quintus. 22. Sexlus . — 23. Uslendilur redurtionem utramque per controversionem scilicel proposi
tionum sen ostensivan , el per deductionem ad impossibile posse a'que fieri ex eo quod est in loto et non
in lolo, itemque ex eo quod est de omni el de nullo . 24. Quare eliam particulares prime figura modi re
ducantur ad universales, el quomodo hoc f.ll. – 25. Darii. 26. Ferio . – 27. Concludilur quod ad duos
modos universales primæ figuræ omnes alii modi omnium figurarum adeoqueomnes syllogismire11c !Ul.
963 NICEPITORI BLEJIMID.E 964
CAPUT XIXV . A ΚΕΦΑ ... ΛΕ'.

De secunda et tertio figure reductione al priman,
el de abiluctione art impossibile.
1. Syllogismorum alii perfecti vocati sunt, alii
imperfecti.
2. Perfecti quidem , qui 347 sunt primæ figu-
re ; inperficti autem , qui secunde el tertiæ . El
perfecti quidem primæ liguræ nominali sunt pro-
literea quod ostensionen reciam el manifesian
ipsi per seipsos faciunt; sive ab eo quod est in
tolo, sive ab eo quod est de omni, ratiocinentur.
Etenim ex (10 extremo ad æternum per medium
el communem terminum elliciuntur.
3. El quantioquidem ex eo quod est de omni
B
concludunt ad minorem el extremum terminum
ex primo el majore termino progrediuntur per
ipsum medium et communem terminum , qui sane
communis et medius terminus majore quidem ter-
mino minor, minore autem major est ; et hinc
Elian nalurie consecutionen et ordinen clligiant :
quoniam et natura ex universalioribus et simpli
cioribus ad particulariora el magis composita
descendit .
4. Quando autem ex co quod est in toto colli-
gant, llinc apertiore et sensui notiore via prúce-
dentes, cx minore termino per medium bono ile-
rum ordine ad majorem veniuni, et sic utrinque a
recta et manifesta ostensione non aberrant , sed et
superne deorsum , et iuſerne sursum gradatim 348 C δείξεω ; · αλλ' άνωθέν τε κάτω, και κάτωθεν άνω
Yie essariiexhibent, compositivam el resolutiam “ κλιμακηδόν το αναγκαίον δεικνύουσι , και την διαιρε
Beethodum imitando.
5. Sic quidem igitur et propter hanc causam
prima figura vocata fuit. Secunda autent el tertia
figura imperfect.e diciæ sunt, quod ipse per se
ostensionem rectam el manilesiam non faciant,
sed polills obliquam et abscondirani lil que nec
nalurie nec sensus respectum habeal.
6. Secunda enim figura ex eo quod est de omni
Ostensionem facit, ab universalibus al particula-
rio : a progreditur; cijlerum retrocedit ac recure
sil , et quasi a recio deer asset, iterum ex priori-
bus el universalioribus principiis ad alia particu :
lariora procedit. Quando autem hæc secunda figura
ex eo quod est in omni colligit , tunc ex particula - D συνάγη τούτο το σχήμα το δεύτερον , τότε εκ των με
sivribus ail universaliora procedens fit relrogre . ρικωτέρων επί τα καθολικότερα προερχόμενον πα
dicus , et prioris principii velut olita ex alio ad pri-
Baina meiam defertur : atque ita contorlam et con-
fusam ostensionem ellicit.
7. Aiqui liric figuræ e diverso tertia affecia csi :
4.4912 ex co quo est de omni, d110 quidem princia
pora , unam autem meam particulariorem prine
cp.is ; ex eo autem quod est in tolo unum 243
1, idem principio, sed dluas welas lali principio
buildersulo :es habeai.
8. Quoniam igitur duce liguræ secunda ci fertia
rectal ostensione: assequi non quiverunt, el
cainde elian ::prſectia vocalæ sunt; ad per-
Περί της του δευτέρου και τρίτου σχήματος ανη
γωγής εις το πρώτον σχήμα , και περί της εις
αδύνατον απαγωγής .
α'. Των συλλογισμών οι μεν εκλήθησαν τέλειοι, οι
δε ατελείς .
β'. Τέλειου μεν οι του πρώτου σχήματος , ατελείς
δε ή του δευτέρου και τρίτου . Και τέλειοι μεν οι του
πρώτου σχήματος ωνομάσθησαν, διότι την δειξιν ευ
θείαν ποιούνται και φανεραν αυτοί καθ' εαυτούς :
καν από του εν όλω, κάν από του κατά παντός συλ
λογίζωνται . Και γάρ εξ ενός άκρου προς θάτερον διά
του μέσου γίνονται και κοινού .
γ'. Και ότε μεν εκ του κατά παντός συμπεραί
νουσι προς τον ελάττω και έσχατον όρον εκ του πρώ
του και μείζονος φέρονται δι' αυτού του μέσου το
και κοινού• ος δή κοινός και μέσος του μείζονος μεν
ελάττων , του ελάττονος δε μείζων εστι• κάντεύθεν
φύσεως ακολουθίαν και τάξιν εξεικονίζουσιν . Επει
και η φύσις εκ των καθολικωτέρων και απλουστέ .
ρων επί τα μερικώτερα καταβαίνει και συνθετώ
τερά .
δ'. "Οταν δ' εκ του εν όλω συλλέγωσι , τότε την
σαφεστέραν και την αισθήσει γνωριμωτέραν οδεύον
τες , εκ του ελάττονος όρoυ διά του μέσου πάλιν ευ
τάκτως έρχονται προς τον μείζω » και ούτως εκατέ
ρυθεν της ευθείας και φανεράς ου διαμαρτάνουσι
τικήν μιμούμενοι και την αναλυτικήν.
ε' . Ούτω μέν ούν και διά ταύτα το πρώτον σχήμα
τέλειον κέκληται. Το δεύτερον δε και τρίτον ερρέθη
σαν ατελή , διότι την δείξιν ουκ ευθείαν ποιούνται και
φανεράν αυτά καθ' εαυτά • σκολιαν δε μάλλον και
κεκρυμμένην · ούτε προς φύσιν, ούτε προς αίσθησιν
βλέποντα.
ς '. Το μέν γάρ δεύτερον σχήμα την δείξιν ποιού
μενον εκ του κατά παντός εκ των καθολικωτέρων
επί τα μερικώτερα φέρεται και αύθις αναποδίζει
και οπισθοδρομεί και οίον αποπλανηθέν του ορθού
πάλιν εκ των προτέρων (και) καθολικωτέρων αρχών
επ' άλλα φέρεται μερικώτερα. "Οταν δ' εκ του εν λό
λιμπόρευτον γίνεται , και της προτέρας αρχής οίον
επιλαχόμενον εξ ετέρας φέρεται προς το πρώτον κα .
τάντημα και ούτω την δειξιν συνεστραμμένην και
συγκεχυμένην εργάζεται .
ζ'. Τούμπαλιν δε τούτο το σχήματι πάσχει το
τρίτον : εκ μέν του κατά παντός, δύο τας αρχάς έχον,
εν δε το κατάντημα μερικώτερον των αρχών : έκ δε
του εν όλω μίαν μεν την αρχήν , δύο δε τα καταντή -
ματα καθολικότερα της τοιαύτης αρχής.
η' . Επει γούν τα δύο σχήματα το δεύτερον και το
τρίτον εφικέσθαι της ευθείας δείξεως ου δεδύνηται ,
και ατελή τούντεύθεν εκλήθησαν· δέονται προς τα
1
065 EPITOME LOGICA . 966

λείωσιν , είτουν προς την εις το ευχές της δείξεως A fectionen sive al lioc ut ad rectilu linem ostensio
άνοδον , αντιστροφών τε απλών , και της εις αδύνα- nis pervenialt lum simplicibus conversionibus,
τον και άτοπον αναγωγής. liim abductione ad impossibile absurdumque indi
sent .
6' . Γίνεται δε ή τοιαύτη απαγωγή , όταν τινός ο- 9. Fit autem ejusmodi abductio , quando ali
ονεί το του συλλογισμου συμπεράσματι αντιλέγον- quis veluti conclusioni syllogismi contradicat ,
τος , ή μιά τινι των προτάσεων τεθείη το αντιφατι- aut uni ex propositionibus, contradictorie repu
κιως αντικείμενον · κάντεύθεν συναχθείη αδυνατόν τι gnans sumptum ; et inde impossibile aliquid et ab
και άτοπον αδύνατον μεν, ως προς το πράγμα, άτο- surium collection fuerit : impossibile quidem ut
πον , ως προς τον λόγον . quoad rem ; absur:lum vero, ut quoad oratio
Ι .

ι' . Οον έτει του παρόντος συλλογισμού : 0υ τεάν 10. Velut in præsente syllogismo : Non omne
λευκών ζωον πάς άνθρωπος ζώον ' ού πάν άρα λευ- album animal ; omnis homo animal ; non omne
κον άνθρωπος εί τις ενσταίη μή αληθές είναι το, igitur album homo : si quis inslet non esse verum
Ο παν λευκόν άνθρωπος : έσται αντιφατικώς αυτό B hoc, Non omne album est homo , erit (verum ) je ud
αντικείμενον αληθές το, Πάν λευκόν άνθρωπος . Επί ei contradictorie opponitur , Omne album liomo .
πάντων γάρ των όντων τε και μη όντων θάτερον μό- In omnibus enim cum quæ sunt, lum quæ non
ριον της αντιφάσεως αληθές , το δ' άλλο ψευδές. Εί sunt, altera contradictionis pars vera , altera falsa
τοίνυν το, Ου παν λευκών άνθρωπος, είη ψευδές : est. Quod si igitur hoc, Non omne album homo,
έσται δη αληθές εξ ανάγκης το αντιφατικώς αυτώ falsum fuerit , verum utique fuerit 350 quod ei
αντικείμενον , όπερ έστι το , Πάν λευκών άνθρωπος. contradictorie opponitur ; quod est, Oune album
"Αντίκεινται γάρ αντιφατικώς αλλήλαις ή πάς και est homo. Contradictorie enim opponuntur sibi in
η ού πας και πάλιν ή της και η ουδείς. Εί τοίνυν vicem (propositiones) omois et non omnis, rursun
διά την ένστασιν, Πάν λευκών άνθρωπος , ήν δε μία que aliquis et nullus. Si igitur propter instantiam ,
πρότασις του τεθέντος συλλογισμού το, 11άς άνθρω- Omine album homo ; erat aulem una propositio
πος ζώον» λαβόντες την τοιαύτην πρότασιν , και syllogismi positi nec : Oninis hono animal ,
την εκ της ενστάσεως του αντιλέγοντος , τοιούτον accepla hac propositione el ea quæ est ex contra
ποιήσομεν συλλογισμόν • Πάν λευκών άνθρωπος τοάς licentis inst:intia , Ι.alem syllogismus faciemus :
άνθρωπος ζώον » πάν λευκών ζώον. 'Αλλ' ήν και , θύ Omne album homo ; omnis homo animal ; omne
πάν λευκών ζώον , πρότασις ώμολογημένη κατά τον C albuin animal. Sed erat eliam non omne album
πρότερον συλλογισμόν. Ούτω γαρ είχεν εκείνος ο (animal) secundum priorem syllogismum consensa
συλλογισμός • Oύ πάν λευκών ζώον » πάς άνθρωπος et approbata propositio. Sic enim ille syllogisms
ζον · ου πάν λευκών άνθρωπος . Διά γούν την έν. babebat : Non omne album animal ; onnis homo
στασιν ήκολούθησε το πάν λευκών είναι ζωον. Πάν δε animal ; non omne album liomo. Propler instal
λευκών ζώων είναι , και ου πάν λευκών ζώον είναι, Tiam igitur secutum est , omne album esse an mal.
αδύνατον τη φύσει του πράγματος , και άτοπον το Alqui omne album esse animal el non omne all uin
λέγειν όλην την αντίφασιν αληθεύειν oμου επί του esse animal, impossibile est quoad rei naturali ,
αυτού και ενός, τουτέστιν, ο τοιούτος λόγος ουκ έχει el absurdum est dicere loiam contradictionein si
τόπον και χώραν παραδοχής , αλλ' έστι παντελώς mul de uno el eodem veram esse ; hoc est , ejus.
απαράδεκτος · το αδύνατόν τε και άτοπον τή ενστά modi oratio non est ullo modo probanda, sed oil
σει του αντιλέγοντος ήκολούθησαν. "Οθεν ψευδές μέν nino improbanda ; ipsuinque impossibile et alsIP
το της ενστάσεως , αληθές δε το συμπέρασμα του cum aid instantiam contradicentis seculum esi .
προτέρου συλλογισμού , το , ου πάν λευκών άνθρω- Unde 351 falsium quidem est quod est ex instan
πος . Το δ' αυτο αδύνατόν τε και άτοπον έπεται και ο ίi2; Vera autein prioris syllogismi est conclusio ,
τροτάσεως είτε της ελάττονος είτε της μείζονος λη- hæc, on olne album homo. Ideni autein cum im
φθείσης ψευδούς έν συλλογισμό σωζομένου του σχή- possibile un alisardun sequitur si ctiam propo
ματος υγιούς. Τούτον μεν ούν τον τρόπον η εις αδύ- sitio sive minor sive major falsa , sumpla fuerit,
νατον τελείται απαγωγή . dummodo frgura sana servetur. lloc igitur nodo
deductio ad impossibile per dicitur.
κα'. Καιρός δε λοιπόν τους του δευτέρου και τρί- 11. Cæterum modo tempus est syllozisticos
του σχήματος συλλογιστικούς τρόπους εις το πρώτον secuude et lerliæ liguræ modos ad primam liguram
σχήμα δι' υποδειγμάτων αναγαγείν . per.exempla reducendi.
β'. Πρώτος τοίνυν τρόπος του δευτέρου σχήμα . 12. Primus igitur secunde figura modus est :
τος, ilάς άνθρωπος ζώον » ουδείς λίθος ζώον » ουδείς Omnis homo animal ; nullus lapis animal ; nullus
άνθρωπος λίθος . Τούτου δή του συλλογισμού την 10 :110 lipis. llujus sane syllogismi majoi em pro
μείζω πρότασιν αντιστρέψαντες , τον δεύτερον τρό- positionen si converteritus , secundum prina
πον του πρώτου σχήματος εκτελέσομεν · έπει γάρ ή figuris eli vienn1s. Quia enio ( propositio
ουδείς αντιστρέφει προς εαυτήν · ει ουδείς λίθος = niversalis ::egativa) ilusin seipsam convertitur ,
ζιον , και ουδέν ζώον λίθος . 113, δεάρωπος και ον: si nullus lapis animal ; cliain nulluin animal lapis .
907 NICEMITORI BLEVID . 08
Al omnis homo animal. Si omnis homo animal et A el Trã ; vOpwiths Svov . 22 : quôdy for di005 . obbla
nullum animal lapis, nullus homo lapis . Ac ila άνθρωπος λίθος. Και ούτω μεν δι' αντιστροφής και
quidem per controversionem simplicem primus πρώτος τρόπος του δευτέρου σχήματος εις το πρώ »
modus secundae ligure ad primam figuram reduci- την ανάγεται σχήμα Διά δε της εις αδύνατον απα
lur. Per deductionein autem ad impossibile sic : Si γωγής ούτως: Είπερ ούκ αληθές το , Ουδείς άνθρω
non cst verum hoc, Nullus homo lapis ; sine ali- πος λίθος εστίν · έσται δη , Τίς άνθρωπος λίθος :
quis homo lapis erit . 352 Est autem etiap oulius έστι δε και ουδείς λίθος ζώον συνάγεται άρα κατά
lapis animal. Colligitur ergo secundum quartum τον τέταρτον τρόπον του πρώτου σχήματος • ου πάς
modum primic figuræ, non omnis homo animal. άνθρωπος ζώον. Ει γάρ τις άνθρωπος λίθος • ουδείς
Si enim quidam homo lapis est , nullus allein lapis δε λθος ζώον · ου πώς άνθρωπος ζωον. Υπέκειτο
animal, non omnis homo animal. Supponebalur δε και πάς, όπερ άτοπον.
aulem eriam omnis, quod absurdum est .
13. Secundus modus servandæ liguræ per duas ιγ' . Ο δεύτερος τρόπος του δευτέρου σχήματος
conversiones ad secundum modum primæ figuræ διά δύο αντιστροφών εις τον δεύτερον τρόπον του
reducetur : velut: Niilus lapis animal ; omnis homo πρώτου σχήματος αναχθήσεται , οίον : Ουδείς λίθος
animal ; nullus lapis homo . Convertatur minor . β ζώον » πάς άνθρωπος ζωον ουδείς λίθος άνθρωπος
Si nullus lapis , animal ; etiam nullum animal, αντεστράφθω ή ελάττων . Ει ουδείς λίθος ζώον , και
lapis . Omnis autem homo, animal. Si omnis hono, ουδέν ζώον λίθος. Πά; δε άνθρωπος ζώον » ει πάς
animal ; el nullum animal , lapis, nullus homo, άνθρωπος ζώον , και ουδέν ζώον λίθος : ουδείς άν
lapis. Sed non eral hæc prioris syllogismi con- θρωπος λίθος . 'Αλλ' ουκ ήν τούτο συμπέρασμα του
clusio . Opus igilur hic quoque est altera conver- προτέρου συλλογισμού . Δεί τοίνυν κανταύθα ετέρα ;
sione : Si nullus hono lapis ; et nullus lapis αντιστροφής ' ει ουδείς άνθρωπος λίθος, και ουδείς
homo. Per deductionem autem ad impossibile sic : λίθος άνθρωπος. Διά της εις άτοπον απαγωγής ού
Si non est hoc verum , Nullus lapis est homo, sane τως : Ει ούκ έστι το , Ουδείς λίθος άνθρωπος , αλη.
loc crii, Quidam lapis homo. Est autem ' Elian θες έσται δή το , Τίς λίθος άνθρωπος έστι δε και
Οιnis hono animal : et colligitur , Quidam lapis άνθρωπος ζώον » και συνάγεται , Τις λίθος ζώον » υπ.
animal. Siipponebatur aulem etiam , Nullus lapis έκειτο δε και , Ουδείς λίθος ζώον » όπερ άτοπον.
animal, quod absurdun est.
14. Tertius modus secundæ liguir: ad quartuin δ' . Ο τρίτος τρόπος του δευτέρου σχήματος εις
primelizuræ modum sic per conversionein redu- C τον του πρώτου σχήματος τέταρτον τρόπον ούτω δ:
cilur : 353 Quoddam animal rationale ; nullum αντιστροφής αναχθήσεται » Τι ζώον λογικόν » ουδέν
irrationale rationale ; non omne animal irratio- άλογον λογικόν · ου πάν ζώον άλογον . 'Αντεστράφθω
Dale . Couverlaiur major : Si nullum irrationale ή μείζων : Ε ! ουδέν άλογον λογικών, και ουδέν λογι
rationale ; nullum etiam rationale irrationale ; at κόν άλογον. Τι ε ζώον λογικόν. Εί τι ζώον λογικών,
quoddam animal rationale. Si quodiam aginal και ουδέν λογικόν άλογον ού πάν ζώον άλογον. Διά
rationale, et nullum rationale irratio : aic : non της εις αδύνατον απαγωγής : Εί ψευδές εστι το, ου
omne animal irrationale . Per deduciionem ad πάν ζώον άλογον έσται δη αληθές το, πάν ζώον
impossibile : Si falsum est hoc , son online animal άλογον. " Έστι δε κείμενον και , ουδέν άλογον λογι
i rationale , verum utiquc erit hoc, omnes animal κόν : ουδέν άρα ζώον λογικόν . Υπέκειτο δε και ,
irrationale . Positum autem est etiam nullum irra- ζώον λογικόν όπερ αδύνατον.
zjonale ralionale. Non igitur animal rationale. Supponebatur autem « cia : n aliquod animal ratio
nale ; quod est impossibile.
15. Quartiis modus secunde figuræ ad primam ιε'. 'Ο τέταρτος τρόπος του δευτέρου σχήματος
figuram reducclur, mullo quidem modo per conver- εις το πρώτον αναχθήσεται σχήμα , ουδαμώς μεν δι'
sionem , sed sola ad absurduin deductivne. Hic αντιστροφής , διά μόνης δε της εις άτοπον απαγω
enim cx (propositionibus) non omnis et omnis D γης . Ούτος γάρ εκ της ου πάς συνίσταται και της
constat. Sed (propositio ) ominis in (propositioncm πάς. 'Αλλ' ή πάς προς την τις αντιστρέφει. Δύο δε
aliquis convertitur. Nur aulem particulares pro- μερικαι προτάσεις μήτοι γε κατά το πρώτον, αλλ'
posiiiones non utiquc in prima figura , sed nec in ουδε κατ' άλλο σχήμα συλλογισμόν απαρτίζουσιν.
alia figura syllogismum constituunt. Unde ejusmodi " Οθεν δι' αντιστροφής και τοιούτος τρόπος του δευτέ .
modus secundæ figuræ per conversionem ad pri του σχήματος ου δύναται προς το πρώτον επανελ
mai non potest pervenire: 354 per deductionem θ:ιν : επανέρχεται δε διά της εις αδύνατον απαγω
19men ad impossibile pervenil. Velul, Non omne γης · οίον : Ου παν λευκών ζώον πάς άνθρωπος
allout animal ; omnis liono animal ; non igitur ζoν ουκ άρα πάν λευκών άνθρωπος . Εί ουκ έστι
omne albuni homo. Si hoc non est , erit illud omne τούτο , έσται πάν λευκών άνθρωπος ."Έστι δε και πάς
album homo . Est autem ctiam oninis bomo ani . άνθρωπος ζώον : εί πάν λευκών άνθρωπος πώς δε
mal. Si omne album liomo ; omnis autem homo άνθρωπος ζώον » πάν άρα λευκόν ζώον. Υπέκε..υ δε
animal ; omne igitur album animal. Supponebatur και ου πάν, όπερ άτοπον .
autcm ctiam non omne (album animal) ; quod est absurdum .
 969 EPITOME LOGICA .
ις". Ούτω μεν ούν το δεύτερον σχήμα εις το πρώ- A 16. Sic quidem igitur secunda figura ad primam
τον ανάγεται . Το τρίτον δε ούτως reducitur. Tertia autem sic
ιζε. Ο πρώτος τρόπος του τρίτου σχήματος • Πάς
άνθρωπος ζώον » πας άνθρωπος λογικόν • τι ζώον λο-
γικόν. 'Αντεστράφθω ή ελάττων: Eί πάς άνθρωπος
ζώον » και τι ζώον άνθρωπος • πάς δε άνθρωπος λο-
γικόν τι ζώον άρα λογικόν. Ει μη τι ζώον λογικόν:
ουδέν ζώον λογικόν. Πώς δε άνθρωπος ζώον · ει πάς
άνθρωπος ζώον , και ουδέν ζώον λογικόν• ουδείς
έσται άνθρωπος λογικός . 'Αλλ' υπέκειτο και πάς.
homo, animal, et nullum animal, rationale ; nullus homo crit rationale. Sed supponebatur ctiam ,
omnis .
ιη'. Ο δεύτερος τρόπος [του τρίτου σχήματος] :
Πάσα χιων λευκή ουδεμία χιών ζώον · ου πάν λευ-
κον ζώον. ' Αντεστράφθω ή ελάττων : Eί πάσα χιών R nal . Convertatur minor : Si omnis nix , alba ; et,
λευκή » και το λευκόν χιών» ουδεμία δε χιων ζώον · " aliquod 355 quod album , nix : nulla autem nix ,
ου πάν άρα λευκόν ζώον · ει μή τούτο : Πάν λευκών
ζώον» έστι δε και πάσα χιών λευκή . Τοίνυν ει πάσα
χιών λευκή • πάν δε λευκών ζώον » πάσα χιών άρα
ζώον . "Ην δε και ουδεμία χιων ζώον
ιθ'. Ο τρίτος τρόπος • Τις άνθρωπος μέλας • πάς
άνθρωπος ζώον • τι μέλαν ζώον . 'Αντεστράφθω ή
ελάττων • Εί τις άνθρωπος μέλας και τι μέλαν άν-
θρωπος • πάς δε άνθρωπος ζώον » ώστε τι μέλαν
ζώον · ει τούτο ψευδές, ουδέν μέλαν ζώον • τις δε άν
θρωπος μέλας . Εί τις άνθρωπος μέλας, και ουδέν
μελαν ζώον» ου πάς άνθρωπος ζώον. " Ην δε και πάς.
κ '. Ο τέταρτος τρόπος • Τις λίθος λευκός ουδείς
λίθος ζώον · ου πάν λευκών ζώον. 'Αντεστράφθω ή
ελάττων • Εί τις λίθος λευκός , και τι λευκόν λίθος :
ουδείς δε λίθος ζώον · ου πάν άρα λευκόν ζώον ει
τούτο ουκ έστιν, έσται πάν λευκών ζώον » έστι δε και
τις λίθος λευκός : εί τις λίθος λευκός • πάν δε το
λευκών ζωον • τις - λίθος ζώον . 'Αλλ' υπέκειτο και
ουδείς.
κα' . Ο πέμπτος τρόπος : Πώς άνθρωπος ζώον » τις
άνθρωπος λευκός : τι ζώον λευκόν. 'Αντεστράφθω ή
μείζων • Εί τι ; άνθρωπος λευκός, και τι λευκόν άν-
θρωπος • πάς δε άνθρωπος ζώον» τι άρα λευκών
ζώον. 'Αντεστράφθω και το συμπέρασμα • Εί τι λευ-
κον ζώον » και τι ζώον λευκόν.
x3'. Ο έκτος τρόπος και ύστατος : Πώς άνθρωπος
ζώον · ου πάς άνθρωπος μέλας " ου πάν ζώον μέλαν.
'Αλλ' ούτος ο τρόπος προς το πρώτον σχήμα δι' αν-
τιστροφής ουκ ανάγεται . Γίνεται γάρ εκ δύο μερι-
κών προτάσεων προς την τις αντιστρεφούσης της
τάς. "Οθεν διά μόνης της εις αδύνατον τελειούται
απαγωγής : ει γάρ ψευδές το μή πάν ζώον είναι μέ-
λαν , αληθές αν είη το αντιφατικώς.αντικείμενον ,
ήγουν το παν ζώον είναι μέλαν. Αλλ ' ήν και πάς
άνθρωπος ζώον . Εί τοίνυν πάς άνθρωπος ζώον» πάν
δε ζώον μέλαν' πας άνθρωπος μέλα ;. Υπέκειτο δε
και το ού πάς, όπερ άτοπον .
PATROL. GR . CXLII.
970
17. Primus modus tertiæ figuræ : Omnis homo
animal; omnis homo, rationale ; quodam ani
mal , rationale. Minor converiatur : Si omnis horno
animal ; et quoddam animal homo; omnis autem
homo, rationale ; quoddam igitur aninial rationale.
(Sic quidem ostensive, per impossibile vero ita :)
Si non quoddam animat, rationale ; nullum animal,
rationale. Omnis autein homo, animal . Si omnis
18. Secundus modus tertiæ figuræ : Omnis nix ,
alba ; nulla nix , animal : non oninc album , ani.
animal: non ergo omne album , animal . Si hoc non
sil , omne album , erit animal. Est autem etiam
omnis nix alba ; igitur si omnis nix , alba , omne
autem album , animal ; omnis ergo nix , animal .
Erat autem etiam nulla nix , animal .
19. Tertius modus : Aliquis homo, niger : omnis
homo animal : aliquod nigrum animal . Converta -
tur minor : Si aliquis homo, niger, et aliquo :l
nigrum homo erit : omnis autem lionmo animal ::
quare aliquod nigrum animal. Sin hoc falsum sit,
nullum nigrum erit animal : aliquis autem homo,
niger. Si aliquis jhomo niger ; el nullum nigruri
animal, non omnis homo animal. Erat autem etiam
c omnis (homo animal ).
20. Quartus modus : Aliquis lapis, albus : nullus
Japis animal : non omne album animal . Converta
lur minor : Si aliquis lapis, albus : etiam aliquod
album , lapis. Nullus aulem lapis, animal ; Non
ergo omne album , animal. Si hoc non sil, erit
omne album , animal. Est autem etiam aliquis lapis,
albus. Si aliquis lapis , albus ; omne aulem album
animal : aliquis lapis, animal. Sed supponebatur
eliam nullus (lapis animal).
356 21. Quintus modus est , Omnis homo, ani
mal : aliquis homo albus, aliquod animal , album .
Convertatur major : Si aliquis bomo, albus, et ali
quod album homo. Omnis aulem homo, anival ;
D
aliquod ergo album animal. Converlalur etiam con
clusio : Si aliquod album , animal ; etiam aliquod
animal album .
22. Sexlus el ultimus modus : Omnis homo,
animal : non omnis homo, niger : non omne ani.
mal, nigrum . Sed hic modus ad primam per con
versionem non reducitur . Fii enim ex duabus par
licularibus propositionibus , dum (universalis alir
mativa ) omnis in ( particularem affirmativam )
aliquis convertitur . Unde per solam deluctiouent
ad impossibile perficitur. Si enim falsuin boc sil .
non omne animal esse nigrum , verum fuerit con
Tradictione oppositum , hoc nimirum , omne anima'
esse nigrum . Sed erat ctiam, omnis homo ani.
mal. Quod si igitur omnis homo animal; umne
31
 NICEPRIORI BLEMMIDE 972
971
autem animal nigrum ; omnis homo, niger. Supponebatur autem etiam , non omnis inomo niger) .
quod absurdum est .

23. Fieri aulem potest etiam aliter ex eo , quod A κγ' . Δυνατόν δε και άλλως εκ του εν όλω και ουκ
est in todo et non intodo duarum reliquorum 357. εν όλω ποιήσασθαι τήν εις το πρώτον σχήμα των
figurarum ad primam reductio. Eodem modo etiam λοιπών δύο σχημάτων αναγωγήν . Ωσαύτως (δε ) και
ex eo quod est de omui el de mullo, sive per con- από του κατά παντός και κατ' ουδενός • κάν τε δι' αν .
versionem sive per deductionem ad impossibile τιστροφής ή τοιαύτη αναγωγή εκπεραίνοιτο, κάντε
reductio ejusmodi elliciatur.. διά της εις άτοπον απαγωγής.
24. Czelerum quoniam pliilosophia, quemadmo- κδ'. 'Αλλ' επεί φιλοσοφία, καθά πολλάκις είρηται ,
dum sæpe dictum est, universalia quærit et circa τα καθόλου ζητεί , και περί αυτά καταγίνεται με
ca occupatur el lertius quarlusque nous primæ ρικά δε συνάγουσιν ό τε τρίτος και ο τέταρτος τρό .
figuræ particularia colligunt, et ipsi ad eosdem qui πος του πρώτου σχήματος , ανάγονται και αυτοί προς
universaller in eadem prinia figura colligunt , ad ' τους εν τω αυτώ πρώτω σχήματι το καθόλου συνά
primum inquam el secundum modum reducuntur, γοντας , τον πρώτον τρόπον φημί και τον δεύτερον•
cum prius ostensione per impossibile ad universa- πρότερον τη δι' αδυνάτου δείξει προς τους εν δευ
liler colligenles in secunda figura el exinde per eos τέρω σχήματι το καθόλου συνάγοντας αναγόμενοι,
ail universales prime figuræ syllogismos redu- και δι' αυτών έκτοτε τρός τους του πρώτου σχήμα
cuntur ,
B τος καθόλου συλλογισμούς .
23. Velul tertius modus primæ figuræ : Aliquod κε' . Οίον ο τρίτος τρόπος του πρώτου σχήματος :
animal, humo ; omnis homo, risibile ; aliquod ani. Τι ζώον άνθρωπος τάς άνθρωπος γελαστικόν » τι
ma ', risibile : si non est aliquod animal, risibile ; ζώον γελαστικόν : ει μή έστι τι ζώον γελαστικόν :
nulluin animal, risibile erit. Est autem etiam omnis ουδέν ζώον έσται γελαστικόν. "Έστι δε και πά ; άν
homo, risibile, el colligitur jusia secundum mo- θρωπος γελαστικών, και συνάγεται κατά τον δεύτε
la secundle figure : nullum animal, liomo . Sup- ρον τρόπον του δευτέρου σχήματος , Ουδέν ζώον άν
ponebalur aulein eliain aliquod animal homo. θρωπος. Υπέκειτο δε και , Τι ζώον άνθρωπος.
26. Quartus modus primæ figure : Aliquis κς'. Ο τέταρτος τρόπος του πρώτου σχήματος :
Μιλhiops grar: maticus : nullus grammaticus 358 Τις Αιθίοψ γραμματικός • ουδείς γραμματικός σολοι
solæcista : non omnis Æthiops soloecisia . Si non κιστής : ού πάς Αιθίοψ σολοικιστής. Ει μη- τούτο,
est hoc (verum ), omnis Æthiops (crit) solæcista . πάς Αιθίοψ σολοικιστής · έστι δε και ουδείς γραμμα.
Alqui etiam nullus grammaticus est solæcista . τικός σολοικιστής » συνάγεται τοίνυν εν δευτέρω
Colligitur ergo in primo modo secund:e figure, τρόπο του δευτέρου σχήματος, Ουδείς Αιθίοψ γραμ
Nullus Æthiops, grammaticus. Supponebatur autem C ματικός . Υπέκειτο δε και τις .
etiam aliquis (Æthiops solæcista) .
27. Quoniam igitur terlius el qnarliis modus κς". Επεί τοίνυν ο τρίτος και ο τέταρτος τρόπος
prine igura ad secunde figurie universales syllo- του πρώτου σχήματος εις τους του δευτέρου σχήμα
kismos referuntur : hi autem ilcrum ad eos qui in τος αναφέρονται καθόλου συλλογισμούς • ούτοι δε
prima figura universaliter colligunt, quemadmodum πάλιν ανάγονται προς τους εν τώ πρώτω σχήματι ,
ante ostendimus, reducuntur ; satis manifestum το καθόλου συνάγοντας, καθάπερ προϋπεδείξαμεν :
est, quod etiam tertius modus primæ ligurie et εύδηλον ότι και ο τρίτος τρόπος του πρώτου σχήμα
quarlas ad universaliter concludentes in eadem τος, και ο τέταρτος εις τους εν αυτώ το πρώτο
prima figura referantur. Nam et hoc exemplis σχήματι το καθόλου συμπεραίνοντας αναχθήσονται.
commonslratum est. Igitur etiam ad primum et Ει πάντες δε συλλογισμοί προς το πρώτον αναφέ
secundum modum primæ figure omnes redigen . ρονται σχήμα (και τούτο γάρ υποδεδεικται) · και
lur, nec ulla uspiam particularis conclusio secun- προς τον πρώτον άρα και δεύτερον τρόπον του πρώ
duin banc methodum invenietur . του σχήματος αναβιβασθήσονται σύμπαντες, και ου
δεν ευρεθήσεται που συμπέρασμα μερικών κατά ταύ
την την μέθοδον.

359 Tabula capilis 35 .

perfecti, ut qui sunt primæ figura ,
Syllogismi sunt alii imperfecti, ui qui sui secundæ et lerliæ figuræ qui reductione ad priniam
opus habent.'
Cesare Celarent Ferio o el a
Camestres reducitur osten Celarent per iinpossibile Darii i el e
Festino
Baroco redu sive ad Ferio
Nullum
all Celarent
Barbara
o el i
a el o
contradicunt
 EPITOME LOGICA . 974
973

Darapti Darii Clarent e el a

Felapton Ferio Barbara a el e contraria sunt
Dalisi : reducitur osten- Darii per impossibile Ferio Ο et a
sive ad Ferio ad Darji i el e
Ferison
Dizamis Darii Celarent e et i contradicunt
Bocardo Nullum a et ol
Barbara

ostensiva , Græcis extixh , que fit propositionum conversionibus ,

Reductio alia est per deductionem ad impossibile ; qua ' aliquo veluti conclusioni syllogismi
contradicente aut uni ex propositionibus, contradictione repugnans sumi
Lur et inde impossibile aliquid et absurdum colligitur.

360 SYNOPSIS CAPITIS XXXVI.

QUOD EST DE HYPOTHETICIS SEU CONDITIONALIBUS SYLLOGISMIS .
1. Qualuor partes integrales syllogismi hypothetici constituil. 2. Ostendit antecedens et consequens rel
-

secundum continuiralem proferri el dici connexum ; vel secundum discretionem el dici disjunctum .
3. Exemplo hæc declaral. - 4. Priorem modum exponil hypotheticorum syllogismorum secundum conti
nuitalem . 5. Posteriorem .
.
6. Docet in utroque modo antecedens el consequens non uno lantum , sed
quatuor modis posse sumi, quorum primus est positus . — 7. Secundus. 8. Terlius . 9. Quartus.
10. Concludit de his duobus modis hypotheticorum syllogismorum secundum continnitatem el de eorum
quadruplici varielale. 11. Accedii ad modos qui sunt secundurn distantiam et primum exponit subji
ciens in quibus rebus is adhibeatur. 12. Secundum . — 13. Tertium . - 14. Concludii de iribus modis
hypotheticorum syllogismorum secundum distantiam. 16 *. Quando possit disjunclum . adhiberi el non
tantum unius positione reliquum vel reliqua removeri, sed etiam unius vel duorum remolione poni reliquum ,
ut in secundo el lertio modo . 17. Sextum modum hypothelicorum syllogismorum proponil el descri
bil . – 361 18. Facil ejus quatuor modos . 19. Singulorum singula exempla proporil. – 20. Per avaa ?
xeyallwJtv sex modos syllogismorum hypotheticorum expositos reperit. --

ΚΕΦΑΛ . Α '. A CAPUT XXXVI .

Περί των υποθετικών συλλογισμών .
α '. Πώς υποθετικός συλλογισμός ηγούμενος έχει
τι και επόμενον πρόσληψιν και συμπέρασμα.
β '. Το δ' ηγούμενον και το επόμενον ή κατά τινα
συνεχή και αδιάσπαστον ακολουθίαν προάγονται ,
και λέγονται ομου συνημμένον, ότε και το επόμενον
έν πράγμά εστιν ή κατά διάκρισιν προφέρονται
και διάστασιν, και μου λέγονται διαζευγμένον · ότε
και το επόμενον εκ διαφόρων πραγμάτων συνέ-
στηκεν.
γ. Οίον· Ε : άνθρωπός έστι, και ζωόν έστιν. Αλλά
μήν άνθρωπός έστι. Και ζώον άρα εστί. Το μεν, Εί
άνθρωπός έστι, καλείται ηγούμενον · το δε , Και
ζωόν έστι, επόμενον λέγεται • διότι το ζώον έπεται B consequens dicitur ; propterea quod animal sequi
το ανθρώπω συνεισφερόμενον· ο δ' άνθρωπος ηγεί-
ται του ζώου συνεισφέρων αυτό. ΓΙάντοτε δε το επό-
μενον και επιπλέον , η επίσης είναι του ηγουμένου
χρεών • επ' έλαττον δε ουδέποτε • τούτο δ' όλον , El
άνθρωπός έστι , και ζωόν έστι , συνημμένον κατονο-
μάζεται , διά το συνήφθαι αλλήλοις το ηγούμενόν τε
και το επόμενον . Το δ', 'Αλλά μήν άνθρωπός έστι,
πρόσληψις καλείται και γε μετάληψις. Δηλoύσι δε
και αμφότερα τα ονόματα το δις λαμβάνεσθαι το
αυτό. Το δε, Και ζώον άρα εστι, τούτο συμπέρασμα .
Πάλιν: “Ο δέκα η άρτιός έστιν, ή περιττός. Αλλά μην
ου περιττός. "Αρτιος άρα. Ηγούμενον μεν, και δέκα :
επόμενον δε το, η άρτιός έστιν ή περιττός. Τούτο
5' όλον, το, “Ο δέκα και άρτιός έστιν ή περιττός , ο Ιιοc Decem aut par aut impar est, disjunctun 0
Ded analysis num . 15 , qui lamea in textu legilur .
De hypotheticis seu conditionalibus syllogismis.
1. Omnis syllogismus hypotheticus antecedens
aliquoil habet et consequens, assumptionem et
conclusionem .
2. Antecedens aulem el consequens aut sccun .
dum conlinuam aliquam et indistractam consecila
tionem producuntur et connexum simul dicuntur,
quando etiam consequens res una est : aut secun
dum discretionem et distantiam proferuntur, et si
mul dicuntur disjunctum , quando eliam consequens
ex rebus diversis constal .
3. Veluti : Si homo esi , et animal est . Aiqui bomo
est . Ergo etiam animal est . lloc quidem , Si homo
esi , antecedens vocalur, hoc autem , Et animal es ' ,
tur ad hominem , quod coinfertur ab eo ; homo
autem antecedit, ut qui coinferat ipsum. ( Semper
autem consequens aut latius aut æquale antece
denti esse oportet, nunquam vero minus.) Al folum
hoc, Si honio est, et 362 animal esi , connexum
denominatur, propterea quod antecedens el corse
quens invicem connexa sint. Sed hoc, Alqui homo
est, assumptio el transsumptio vocalur . Ambo au
lem vocabola designant bis idem accipi . Al hoc,
Ergo etiam animal est, est conclusio : Iterum , De
cem aut par est aut impar. Atqui non est impar.
Par igitur. Autecedens quidem , decem : conse
quiens aulem , aut par est aul impar. Tolum autem
975 NICEPHORI BLEMMIDL 976
catur. lic enim disseparatio et disjunctio consi- Α καλείται διαζευγμένον. Θεωρείται γάρ ένταυθοί δια.
deratur . χωρισμός και διάζευξις .
4. Primus quidem igitur modus hypothelicorum δ'. Πρώτος μέν ούν τρόπος των υποθετικών και
secunduni continuitatem est qui positione antece- κατά συνέχειαν , τή θέσει του ηγουμένου συνεισά
denlis simul infert consequens : veluti , Si nox est , γων το επόμενον · οίον, Ει έστι νυξ , ο ήλιος υπό γην
sol infra terram est. Atqui non est ; sol igitur infra εστιν . 'Αλλά μήν έστι νυξ · ο ήλιος άρα υπό γήν
terram esl . έστιν .
5. Secundus modus juxta continuitaleni syllogis- ε'. Δεύτερος τρόπος και κατά συνέχειαν , τη αναι
morum hypotheticorum est , qui es remotione con- ρέσει του επομένου συναναιρών το ηγούμενον· οίον,
sequentis simul removet antecedens : velut, Si hoc Εί τόδε άνθρωπος έστι , και ζωον εστιν. Αλλά μην
homo est , et animal est . Atqui non est aniinal; ne- ζώον ουκ έστιν ουδε άνθρωπος άρα . Εν τούτω δε
que igitur homo est. In hoc autem modo loliis per το τρόπο σώζεται σύμπας και χαρακτήρα της συν αν.
omnia character servalur conversionis per contra . τιθέσει αντιστροφής.
positionem .
6. Porro existimandum non est , in virovis 363 '. Ου δεί δε νομίζειν εν oπoτερνούν τούτων των
horuτη duorum nmodorum necesse esse affirmative B δύο τρόπων αναγκαίον είναι καταφατικώς πάντοτε
semper accipere antecedens et consequens. Con- λαμβάνειν το ηγούμενόν τε και το επόμενον. Ενδέ
tingit enim etiam utraque affirmative accipere, χεται μεν γάρ και άμφω καταφατικώς λαμβάνειν,
quemadmodum in modo dictis exemplis. Fieri au- ως επί των προσεχώς ειρημένων υποδειγμάτων.
tem potest etiam ut vel utraque sint negativa ; aut Δυνατόν δε και άμφω γε αποφατικά , και το μεν ηγού
antecedens quidem affirmativum , consequens au- μενον καταφατικόν, το δ' επόμενος αποφατικών , και το
ανάπαλιν.
tem negalivuin , aut contra .
7. Ex utrisque negativis prior modus : Si non ζ'. οίον εκ δύο αποφατικών ο πρώτος τρόπος : Ε!
est hoc animal, neque homo est . Atqui non est μή έστι τόδε ζώον , ουδε άνθρωπος έστιν . Αλλά μην
animal. Neque igitur homo est. Antecedens quidem ουκ έστι ζώον . Ουε άνθρωπος άρα εστίν. Ηγούμε
igitur est in hoc conditionali, non esse hoc νον μεν γαρ εν τούτω τώ υποθετικό το μή είναι
animal : consequens aulem , hoc non esse hominem . τόδε ζωον επόμενον δε το μή είναι άνθρωπον. Τη
Posilione igitur hujus quod non sit animal, simul θέσει γούν του μή είναι ζώον συνεισάγομεν το μή
inferimus, non esse hominem . Posterior modus είναι άνθρωπον . Ο δεύτερος τρόπος εκ των δύο απο
ex duobus negativis : Si non est hoc animal, neque φατικών : Ει μη έστι τόδε ζώον , ουδε άνθρωπός
homo est . Αιφui homo est ; ergo etiam animal est. C έστιν. Αλλά μήν άνθρωπός έστι και ζώον άρα
Antecedens quidem in hoc est, non esse animal : εστίν. Ηγούμενον μεν εν τούτο το μή είναι ζωον.
consequens autem hoc, non esse hominem . Remo- επόμενον δε το μή είναι άνθρωπον . Τη γούν αναιρέ
tione igitur hujus, non esse hominem , simul etiam σει του μή είναι άνθρωπον αναιρείται και το μή -
removelur non esse animal. 364 Alqui cum to ναι ζώον • αναιρουμένου δε του μή είναι τίθεται το
non esse removelur, tò esse ponitur. είναι .
8. Ex antecedenle aflirmativo et consequente η' . 'Εξ ηγουμένου καταφατικού και επομένου
negativo prior modus hic est : Si dies est, nox non αποφατικού πρώτος τρόπος ούτος • Eί ημέρα εστι ,
est. Atqui dies est ; nox igitur non est. Posterior νύξ ουκ έστιν . 'Αλλά μην ημέρα εστί • νύξ άρα ουκ
modus ': Si unum esset homo, nunquam doleret . έστιν . Ο δεύτερος τρόπος • Eί έν ο άνθρωπος , ουδέν
Alqui dolet , non igitur est unum . ποτ' άν ήλγεεν (ήλγει). 'Αλγεί δέ • ουκ άρα έν έστιν.
9. Ex antecedente negativo el consequente affir- O'. 'Εξ αποφατικού ηγουμένου και καταφατικού
malivo prior modus hic : Si dies non est , sol infra επομένου πρώτος τρόπος ούτος: Είπερ ουκ έστιν
lerram est . Sed dies non est ; sol igitur infra ler- ημέρα, ο ήλιος υπό γήν εστιν. 'Αλλά μην ημέρα ουκ
ram est. Posterior modus : Si non esset homo έστιν ο ήλιος άρα υπό την εστιν. Ο δεύτερος
D
composilus, simplex el uniforme esset quod sanarel τρόπος: Εί ουκ ήν ο άνθρωπος σύνθετος, απλούν αν
ipstm . Αtqui non est simplex et uniforme quod ήν και μονοειδές το ιώμενον αυτόν. 'Αλλά μήν ουκ
sanal ipsuni ; homo igitur est compositus. έστιν απλούν και μονοειδές το ιώμενον αυτόν • σύν.
θετος άρα ο άνθρωπος.
10. Hi quidem igitur duo modi ex hypothesi ι' . Ούτοι μεν ουν οι δύο τρόποι των εξ υποθέσεως
syllogismorum sunt, et sic constiluuntur Cu ) συλλογισμών, και ούτω συνίστανται κατά συνέχειαν,
justa continuitatem , ut dictum est , producantur. ως είρηται , προαγόμενοι .
11. Eorum autem qui secundum distantiam ια'. Των δε προφερομένων κατά διάστασιν, ένθα
proferuntur, ubi etiam consequens ex rebus diffe- και διάφορα πράγματα το επόμενον, ο μέν έστιν εξ
rentibus constat , unus est ex negativa complexione αποφατικής συμπλοκής τη θέσει των του επομένου
qui positione unius eorum quş, sunt in consequen- ενός αναιρών το έτερον , ή τα έτερα . Λαμβάνεται
le, reliquum aut reliqua removel . Accipitur autem δ' ούτος ή επί των μηδ' όλως αντικειμένιων πραγ
bic modus vel in rebus nullo prorsus modo upposi- μάτων και επί των αντικειμένων εμμέσως και το
lis , vel in mediale oppositis el medium infinitu : μέσον εχόντων αόριστον. Επί των εμμέσως αντι
 977 EPITOME LOGICA . 978
κειμένων, και αόριστον εχόντων το μέσον , ούτως: A habentibus. Ιω mediale quidem oppositis el me
" Ο κόραξ ουχί (και) λευκός και μέλας εστίν, Αλλά dium infinitum habentibus sic : Corvus non et
μην μέλας • ουκ άρα λευκός. Και πάλιν: Ο κύκνος niger et albus esi . Atqui niger esl ; 365 non ergo
ουχί και λευκός και μέλας έστι, και κιρρος και albus. Et iterum : Cygnus non et albus et niger et
φαιός. 'Αλλά μην λευκός ουκ άρα τα λοιπά . Επί fulviis et fuscus est . Atqui albus ; non ergo cætera .
των ουκ αντικειμένων ούτως: Το δρώμενον ουχί και In iis quæ non opponumtur sic : Quod videtur, non
άνθρωπος και ίππος και βούς και κύων εστίν . Αλλά et homo et bos et canis est . Atqui homo ; non ergo
μήν άνθρωπος · ουκ άρα τα έτερα. Και ούτος μεν el cætera . Et hic quidem tertius hypotheticorum
τρίτος τρόπος των υποθετικών. modus est..
ιβ. Τέταρτος ο εκ διαζευκτικού τη θέσε! των του '12. Quartus qui ex disjunctivo constans positione
επομένου ενός το λοιπόν αναιρών και τα λοιπά. Λαμ- unius eorum quæ sunt in consequente , reliquum
βάνεται δ' ούτος επί τε των αμέσως αντικειμένων , aut reliqua removet. Accipitur autem hic cum in
επί τε των εμμέσως , αλλ ωρισμένον εχόντων το iis quæ imniediate, tum quæ mediate opponuntur,
μέσον. Και αμέσως μεν , ώς, “Ο δέκα ή αρτιός έστιν sed medium finilum habent. El immediale quidem ,
ή περιττός. Αλλά μήν άρτιος · ουκ άρα περιττός. ut , Decern aul par aut impar est. Atqui par ; non
"Εμμέσως δε και ωρισμένως , οίον, Τότε τούδε ή Β ergo in par. Mediate autem et finite, veluti : Hoe
μείζον έστιν , ή έλαττον, ή ίσον. 'Αλλά μήν ίσον illo aut majus est, aut minus aut æquale. Atqui
τυχόν · ουκ άρα μείζον ουδ' έλαττον. æquale fortassis ; non ergo majus neque minus.
ιγ'. Πέμπτος τρόπος ο εκ διαζευκτικού , τη αναι- 13. Quintus modus qui ex disjunctivo constans
ρέσει των του επομένου ενός, ή και των άλλων παρά remoliore unius eorum quæ sunt in consequerile
το έν, εισφέρων το λοιπόν. Λαμβάνεται δε και ούτος aut aliorum præter unum , infert reliquum . Accipi.
εφ' ών και ο τέταρτος • οίον, ο εξ η άρτιός έστιν, tur autem et hic iis in rebus in quibus et quartus.
ή περιττός . Αλλά μήν ουκ έστι περιττός : άρτιος Veluti : Sex aut par est aut impar. Alqui non est
άρα. Και πάλιν: Ο έξ ή τελειός έστιν, ή ατελής, ή impar ; ergo par. Et iterum : Sex aut perfectus aut
υπερτελής. 'Αλλά μήν ούτ' ατελής, ούθ' υπερτελής: 366 imperfectus , aut plusquam perfectus est ( nu
τελειός έστιν άρα . merus). Atqui neque imperfeclus, neque plusquam
perfectus ; igitur perfectus est.
ιδ'. Ούτοι τοίνυν οι τρεις τρόποι , κατά διάζευξιν 14. Hi igitur tres modi qui ex disjunclione et
υπάρχοντες και διάστασιν, ούτω προφέρονται , distantia sunt, ita proferuntur.
ιε'. Και γάρ ότε μηδαμώς αντίκεινται τα πράγ- C 15. Cum enim res nequaquam opponuntur, aut
ματα , ή αντίκεινται μεν, αλλ' εμμέσως και το μέ- opponuntur quidem sed mediate et medium infini.
σον αόριστον έχουσιν αδύνατον τότε πάσιν επεξελ- lum babent, fieri non polesl , ut lunc omnia per
θείν , και διά τούτο διαζευκτικώς ουκ έστι ταύτα curramus : et ea de causa non licet ulla disjuncti
προαγαγείν : ούτ' αυ τη αναιρέσει του ετέρου και των ve proferre , neque etiam remolione allerius vel
ετέρων εισαγαγείν το λοιπόν . Ουδε γάρ, ει μή έστιν aliorum reliquum inferrc ; neque enim , si non est
άνθρωπος , ήδη ίππος εστίν ούτ' αυ ει ουκ έστι λευ- homo, protinus equus est. Neque rursus, si non est
κον ή μέλαν, έσται φαιόν : τοίνυν αντί μέν του δια- album aut nigrum , fuscum erit ; pro disjunctiva ne
ζευκτικού χρηστέον τη της αποφάσεως συμπλοκή : gationis complexione ulenduin ; unius autem posis
• τή θέσει δε του ετέρου το έτερον αναιρετέον ή τα tione reliquum aut reliqua removenda .Veluti : Quod
έτερα. Οίον: Ουχί και κων και λύκος έστι το ορώ. videtur non simul et canis et lupus est . Alqui
μενον · αλλά μην λύκος ουκ άρα κύων. Και πάλιν lupus est ; non ergo canis est . Et iterum : idem
Ουκ ερυθρών το αυτό (και) φοινικούν υπάρχει , και non el rubrum et puniceum et purpureum el palli
πορφυρούν , και ωχρόν. 'Αλλά μην φοινικούν ουκ dum exsistit . Atqui puniceum ; non ergo celera .
άρα τα έτερα.
'ς'. "Οτε δε ή αμέσως αντίκεινται τα πράγματα D 16. Quando autem aut immediate res opponuntur
ή εμμέσως μεν, ώρισμένον δε το μέσον έστιν αυ- aul mediate quidem , sed linitum habent medium ,
τοις , τότε διαζευκτικώς προαχθήσονται και μή μό- lunc disjunctive producentur ; nec lantum positio
νον αναιρεθήσεται το έτερον ή τα έτερα τη θέσει ne unius reliquum aut reliqua removebuntur, sed
του ενός , αλλά και τη αναιρέσει των άλλων τεθήσε- etiam cæterorum remotione quod reliquum est po
ται το λειπόμενον . netur .
ιζ' . " Ετερος τρόπος παρά τους ειρημένους και εξ 367 17. Alius modus est a dictis qui ex louis
όλων υποθέσεων συνεστώς, ος και δι' όλου υποθετι . loypothesibus constat, qui etiam ex toto hypothe
κός δομάζεται, πρόσληψιν μή έχων , αλλ' εξ ηγου . ticus, qui non habet assumptionem , sed ex antece
μένων και επομένων ποιούμενος το συμπέρασμα. dentibus el consequentibus conclusionem conficii,
ιη'. Δείκνυσι δε, τίνος όντος , τί έστιν ή τι ουκ 18. Ostendit autem quod exsistente quid sit aut
έστιν, αύθις τε τίνος μη όντος, τι έστιν ή τι ουκ quid non sit ; el rursus quo non exsistente quid sit
έστι . aut quid non sit .
15'. Και τίνος μεν όντος τι εστιν, ούτως Εί ο Θεός 19. Et quidem quo exsistente quid sit , ita : Si
1 ίκαιος , ανταπόδοσίς έστι των β .€ιωμένος " εί αντα.. Deus est justus, lure invita factorum est rel: abulio ;
979 NICEPITORI BIEMMIDE 980
5i in vita factorum est retributio , animaimmortalis A πόδοσίς έστι των βεβιωμένων , αθάνατος η ψυχή εί
est ; si crgo Deus justus est, anima iniinorialis est. ο Θεός άρα δίκαιος, αθάνατός έστιν η ψυχή . Τίνο ;
Quo exsistente quid non sit , ita ; Si anima rationa- όντος, τι ουκ έστιν , ούτως • Εί έστιν ή λογική ψυχή
lis est a se molilis , nunquam constiterit quin αυτοκίνητος, ού ποτε σταίη του κινείσθαι· ει μήποτε
moveatur ; si nunquam constituerit quin moveatur, σταξη του κινείσθαι, ου φθαρήσεται. Ει έστιν άρα
non corrumpelur. Si igitur anima rationalis est a se η λογική ψυχή αυτοκίνητος, ου φθαρίσεται . Τίνος
mobilis , non corrumpetur . Quo non exsistente quid μη όντος, τι έστιν, ούτως: Εί ουκ έστιν ημέρα, νύξ
sit , ila : Si non cst dies , nox est ; si nox est , sol έστιν ει νύξ έστιν, ο ήλιος υπό την εστιν . Ει άρα
jufra terram est. Si igitur non est dies , sol infra ουκ έστιν ημέρα , ο ήλιος υπό γην έστι, Τίνος μη
terram est. Quo non exsistenle quid non sil , ila : όντος, τι ουκ έστιν ούτως : Εί το ιώμενον νοσούντα
Si quod sanat hominem ægrotantem , non est unum ; τον άνθρωπον ουκ έστιν εν, ουδ' έστιν έν υφ' ότου
nec unum est a quo ægrotal . Si non est unum a νοσεί. Ει δε μή έστιν εν υφ' ότου νοσεί, ουκ έστιν
quo egrotal homo ; non est simplex et incomposi- απλούς ο άνθρωπος και ασύνθετος. Εί το ιώμενον
rus. Si igitur quod sanal hominem non est unum , άρα νοσούντα τον άνθρωπον ουκ έστιν εν, ουκ έστιν
homo non est simplex el incomposilus. απλούς ο άνθρωπος και ασύνθετος .
368 20. Primus modus hypoibelicorum qui se B κ ' . Πρώτος τρόπος των υποθετικών και κατά συν
cundu continuitatem positione antecedentis simul εχειαν, τη θέσει του ηγουμένου συνεισάγων το επό
Tollit consequens. Secundus modus lıypothelicorum μενον . Δεύτερος τρόπος των υποθετικών και κατά
qui secundumcontinuitatem remotione consequen- συνέχειαν, τη αναιρέσει του επομένου συναναιρών
lis rcmovet antecedens. Terljus modus bypoibeli- το ηγούμενον. Τρίτος τρόπος των υποθετικών και κατά
corum qui secundum distantiam ex negativa com- διάστασιν, εξ αποφατικής συμπλοκής τη θέσει των
plexione constans unius eorum quæ sunt in con- του επομένου ενός αναιρών το έτερον ή τα έτερα.
sequente positione, reliquum aut reliqua removet. Τέταρτος τρόπος των υποθετικών και κατό διάστασιν
Quartus hypo: helicorum qui secundum distantiam εκ διαζευκτικού, τη θέσει των του επομένου ενός το
er disjunctivo constars unius eorum quæ sunt in λοιπόν αναιρών, και τα λοιπά . Πέμπτος τρόπος των
consequente positione, reliqua lollit. Quinills mo- υποθετικών και κατά διάστασιν εκ διαζευκτικού , τη
dus hypotheticorum qui secundum distaniam ex αναιρέσει των του επομένου ενός, ή και των άλλων
disjunctivo constans reinotione unius eorum que παρά το έν , εισφέρων το λοιπόν . " Εκτος τρόπος των
sunt in consequente aut aliorum præler unum υποθετικών και εξ όλων υποθέσεων συνεστώς, και
infert reliquum. Sextus modus hypolhelicorum καλούμενος δι' όλου υποθετικός .
qui ex tolis hypothesibus constat el ex lolo hypotheticus vocalur.
Tabula capitis 36, de hypotheticis seu conditionalibus sgllogismis .
antecedens et conse- Hæc duo proferuntur continuitatem et dicun
Omnis syllogismus hy-
potheticus habet
quens,
assumptionem et con
}
secunduin vel lur connexum ;
distantiam et dicuntur
ciusionem . disjunctum .
1. Qui positione antecedentis simul infert conse
Duo secundum continui quens.
tatem
2. Qui remotione consequentis simul removel an.
lecedens.
1. Ex negativa complexione constans positione
unius eorum quæ sunt in cousequente , reliquum
369 Syllogismorum hy allt reliqua removel.
pothelicorum sunt sex Tres secundum distan 2. Ex disjunctivo consians positione unius corum
modi tiam quæ sunt in consequente, reliquum aut reliqua
removel .
3. Ex disjunctivo constans , remotione unius
corum quæ sunt in consequente aut aliorull
präler unum iuſert reliquum .
1. Quid sit.
Unus ex toto hypothie- ) 1. Quo exsistente vel 2. Quid non sit .
licus qui ostendit J 1. Quid sit.
2. Quo non existente est 2. Quid non sit.
In duobus primis nodis aliirmativa,
lrypothelicorum qui antecedens el consequens ambo vel
sunt secundum con negativa.
linuilalein sumuntur antecedens allirmativum et consequens negativum .
sel antecedens negalivum , consequens affirmativum .
981 EPITOME LOGIC.1. 982
370 SYNOPSIS CAPITIS XXXVII ,
QUOD EST DE SOPHISMATIS IN DICTIONE .

1. Sex enumerat quæ sophisticos in dictione elenchos faciani. 2. Primum modum sophisticorum elen .
--

chorum ex homonymia per exemplum declaral el ostendit qua ratione solvendus sil. -- 3. Secundum
moduin ex amphibolia explical. 4. Secundum modum a primo distinguil. 5. Occupatio , unde in
hoc secundo modo significationis dirersilas oborialur. 6. Terlium modum proponit ex composilione.
- 7. Quartum ex divisione . – 8. Ostendil ab aliis hos duos modos elenchorum sophisticoruin pro uno
poni. – 9. Quinium ex accentu proponii modum sophisticorum elenchorum . 10. Sextum ex fiyuia
-

diclionis,

ΚΕΦΑΛ . ΛΖ' .
A CAPUT XXXVII.
Περί των παρά την λέξιν σοφισμάτων.
De sophismalis in dictione.
α'. Τα ποιoύντα τους σοφιστικούς ελέγχους εξ 1. Sex sunt quæ sophisticos elenchos faciunt in
είσιν εν τη λέξει , ομωνυμία, αμφιβολία , σύνθεσις , dictione ; bomonymia (æquivocatio), amphibolia
διαίρεσις, προσωδία, σχήμα λέξεως . (ambiguitas), compositio, divisio , prosodia (acceu
lus), figura dictionis.
β'. Παρά την ομωνυμίαν μεν σοφισμα · οίον, Τα 2. Ex homonyoria sophisma : exempli gratia :
δέοντα αγαθά εστι . Τα κακά δέοντα εστι . Τα κακά Τα δέοντα sunt Dona . Afala sunt δέοντα . Μala igitur
άρα αγαθά εστιν. 'Ομώνυμον ενταύθα το δέον. Δηλοί bona sunt. llic to obov est homonymum . Designat
γάρ το πρός τι χρήσιμον και το καθ' αυτό αγαθόν . cnim et quod utile est ad aliquid , el quod per se
Εν μέν ούν τη ελάττονι προτάσει τη λεγούση , Τα bonum est. In niinore quidem propositione dicente ,
κακά δέοντα, το δέον αντί του χρησίμου παρείληπται . Mala sunt δέοντα, το δέον 371 pro utili assum:
Χρημάτων γάρ αφαιρέσεις , και καθείρξεις και plum est. Pccuniarum enim ademptiones, el carce
μάστιγες, και τα τοιαύτα , καθ' αυτά όντα κακά,
rum pænæ el Magra el ejusmodi, cum per se mala
χρήσιμά εστι προς τους δεομένους σωφρονισμού. sint, ulilia lamen sunt: ad eos qui castigatione
Κατά δε την μείζω πρότασιν, λέγεται το δέον, ως Bindigent. In majore aulein propositione το δέον di
καθ' αυτό αγαθόν. Και ούτως εκ της ομωνυμίας εύρε citur ut per se Monum. Αιφue ita ex omoiy: nia
χώραν ο παραλογισμός. Xρή τοίνυν, ομωνύμων ερω- paralogismus (falsa ratiocinalio ) locum invenit .
τωμένων , διαστέλλειν τα σημαινόμενα , και ούτω Oportet igitur cum homonyma ratiocinio indicun
την απόκρισιν ασφαλή ποιουμένους, τον σοφιστής tur distinguere significata, atque sic firmam respon
αποκρούεσθαι. Πρώτος μεν ούν σοφισμός, ο παρά sionen faciendo sopliistan repellere. Priuin igi.
την ομωνυμίαν έστι. lur , hoc ex lonionyn.ia sophisma est.
γ' . Δεύτερος και παρά την αμφιβολίαν· οίον , Αρ' 3. Secundum ex ambiguisale. Velul, Num quod
και γινώσκει τις, τούτο γινώσκει ; Γινώσκει δέ τις το aliquis cognoscii,Ιιοc cognoscit ? Cognoscit autein
ξύλον. Το ξύλον άρα γινώσκει. Το γινώσκει αμφί- aliquis liguum. Ergo lignum cognoscit; το cogno
€ oλον. Ου γάρ έστι σαφές, πότερον ο γινώσκων λέ- scit est ambiguum . Non enim constal utrum is qui
γεται γινώσκειν , ή το γινωσκόμενον είναι το γι cognoscil , dicatur cognoscere ; an quod cognosci
νώσκον. Και πάλιν·" Αρ' έστι σιγώντα λέγειν; Ουχί . lur, esse cognoscens. Et rursus : Num licet oiyūvia
Τι δ' όταν λέγη τις ξύλα και λίθους , ου λέγει σι . dicere ? Non . Quid , au cum quis dicit ligna et
γώντα ; "Έστιν άρα σιγώντα λέγειν. 'Αμφιβάλλεται , lapides, nonne dicit σιγώντα ? Licet igitur σιγώντα .
το σιγώντα, που τακτέον : πότερον προς τον λέγοντα, C dicere . Ambiguitur ad olyūvta quo referendum ? :
ήτοι τον άνθρωπον, ή προς τα λεγόμενα, ήγουν τα ad dicenleinne, sive homincm ; an vero ad ea quae
πράγματα. dicuntur, ad res nimirum .
δ'. Διενήνoχε δε του παρά την ομωνυμιαν τρόπου 4. Differt auteur modus cx ainpliibolia ab eo qui
και παρά την αμφιβολίαν · ότι ο μεν παρά την ομωνυ- ex homonymia , quod qui ex homonymia 372 ,
μίαν εξ αυτού του ονόματος διάφορα σημαίνοντος est, ex ipso noinine diversa significante deceptio
την απότην εισάγει • ο δε παρά την αμφιβολίαν εκ vem inducit : qui aulem ex ambiguitale est, ex
του λόγου ποιείται την πλάνην, δηλούντος ουχ έν. oratione non unum significante com millil, Acci
'Εκληπτέον δε λόγον ενταύθα την των λέξεων σύν- pienda auten est hic Oratio pro dictionum con
ταξιν, όνομα δε την λέξιν απλώς. Το μεν γάρ δέον structione : nomen pro dictione simpliciter. To obox
δηλοί πλείω κατά πάσαν πτώσιν μετακλινόμενον, enim omni casu declinarum plura denotal i unde
όθεν και ομώνυμον λέγεται . etiam homonymum dicitur.
ε'. Το δε γινώσκει και το σιγώντα, και τα τοιαύτα, 5. Το γινώσκει autem cl τα σιγώντα el que
τα διάφορα σημαίνειν έσχον εκ της τοιάσδε συντά- sunt hujus generis quod diversa siguificent, es lali
ξεως . " Οθεν εί τις ούτως έρεί : “Ο εγώ, γινώσκω, aliquo constructione Italient . Unde si quis dical :
εκείνο γινώσκω. Και τάλιν, Αρ' έστι σου λέγειν D
Q.10 :1 ( go cognosco , illud cognosco. Et iterum :
σιγώντ: ; το αμφίβολόν έστιν ουδέν . Ει δ! το δέον Urrum licet tibi olyüvti (id est silenti) dicere !
α αθόν είπoι 5 ;, ή 3 τι το δέοντι αγαθό , ή οπωσ- Hulluus est anıbiglium . Quod si autem aliqii3 vi
903 NICEPHORI BLEMMIDE 984
xerit , το δέον bonum est , autlonum inest τω δέον- Λούν άλλως , ή του δέοντος ομωνυμία φυλάσσεται
Tl, aut quocunque alio modo, homonymia toŨ õć- πάντοτε ,
avto ; semper servalur.
6. Tertius modus ex compositione , Velut : Se- ς'. Τρίτος τρόπος και παρά σύνθεσιν· οίον , " Ο κα
dens polest ambulare. Socrales sedet. Ergo Socra- θήμενος δύναται βαδίζειν. "Ο Σωκράτης κάθηται .
Ics ambulat. Verum etiam non ambulal. Sedet "Ο Σωκράτης άρα βαδίζει. Αλλά δε ου βαδίζει.
nimirum . Paralogismus ex compositionc ortus est. Κάθηται γάρ . Ο παραλογισμός παρά την σύνθεσιν
Oportebat enim , sicut in majore propositione od γέγονεν. "Εδει γάρ, καθάπερ εν τη μείζονι προτάσει
potesi , el id ambulare de medio termino pradicala το δύναται και το βαδίζειν του μέσου όρου άμα κα
fuerant , ita etiam in conclusione το potest cum το τηγόρηνται, ούτω δή καν τα συμπεράσματι το δυ
ambulare, composite 373 et conjunction de Socra- ναται μετά του βαδίζειν συντεθειμένως και συνημ
le dicta ſuisse, non cò ambulai duntaxat. Cum er- μένως λεχθήναι κατά Σωκράτους , αλλ' ουχί το βαδί
30 in conclusione compositio non plene facta sit, ζει μόνον. 'Ελλιπώς oύν εν τω συμπεράσματα της
paralogismus ex compositione orius est . συνθέσεως γεγονυίας, και παρά την σύνθεσιν εγένετο
B
παραλογισμός .
7. Quarlus est is modus qui est ex divisione. ζ'. Τέταρτος τρόπος και παρά την διαίρεσιν. Οίον ,
Velut, Quinque sunt tria el duo . Tria et duo sunt Τα πέντε τρία και δύο » τα τρία και δύο περιττά και
imparia ct paria. Quinque igitur imparia sunt et άρτια • τα πέντε άρα περιττά και άρτια. Το σόφισμα
paris . Sopliisma est ex divisione , propterea quod παρά την διαίρεσιν, διά το διηρήσθαι τα πέντε κατά
quinque in minore propositione divisa sunt in tria την ελάττω πρότασιν εις τρία και δύο, και ιδία
et duo ; et searsim de quolibet dicat major propo- περί εκάστου την μείζω πρότασιν ειπείν, ότι ο τρία
sitio , quod tria el duo per se ulerque numerus, και οι δύο καθ' εαυτόν έκαστος αριθμός ο μέν έστι
ille quidem impar, hic par sit : deinde vero con- περιττος , ο δ' άρτιος: είτ ' απoφήνασθαι το συμπέ
clusio enuntiel de quinque simul ca quæ de ipsis ρασμα περί του πέντε ομού , τα περί των αυτών
partibus ex quibus constant in propositionibus μερών εξ ών συντέθειται, ταις προτάσεσιν ειρη
dicia fuerunt. μένα .
8. Al aliqui modum unum qui ex compositione η' . Τινές δε τρόπον ένα τον παρά σύνθεσιν και
el divisione est posuerunt : proplerea quod idein διαίρεσιν έθεντο, διά τό το αυτό διαιρούμενον από
quod ab hoc dividitur componalur illi , et quod τούδε συντίθεσθαι τάδε , και συντιθέμενον τώδε διαι :
Iuic componitur , divislatur ab illo : exempli gratia C ρείσθαι από τούδε. Οίον επί του δηλωθέντος νυν
10 paralogismo : quinque divisa sunt in Iria el παραλογισμού τα πέντε διήρηνται εις τα τρία και
duo, et de tribus quidem prædicatum est impar, de τα δύο. Και των μεν τρία κατηγορήθη το περιττόν ,
duobus autem par, juxta divisionem . Præterea in των δύο δε άρτιον κατά διαίρεσιν · άμφω δ' ομού,
sophismate superius proposito tò ambulare el to το περιττόν δηλονότι και άρτιον, των πέντε κατη
potest de sedente per compositionem 374 predi- γορήθησαν κατά σύνθεσιν. Πάλιν επί του ανωτέρω
cala fuerunt : divisum autem το ambulare a το ρηθέντος σοφίσματος , το βαδίζειν και το δύναται
potesi , de Socrate prædicatum fuit defcctu admisso. του καθημένου κατηγορήθησαν κατά σύνθεσιν · διαι
ρεθέν δε το βαδίζειν από του δύναται , του Σωκρά .
τους κατηγόρηται , τον έκλειψιν αμειψάμενον.
9. Quintus modus est , qui ex accentu est ; velut : θ'. Πέμπτος τρόπος και παρά προσωδίαν οίον Ού
00 (ubi) habitas, domus est ; 00(non ) habitas, nega- καταλύεις, οικία εστίν • ου καταλύεις, απόφασίς
tio est. Domus igitur negalio est. Sophisma est έστιν • η οικία άρα απόφασίς έστι. Παρά την προσω :
ex accentu . In priore enim propositione ad oŬ spi- δίαν το σοφισμα . Εν μέν γαρ τη προτέρα προτάσει,
rilu aspero et lono circumflexo dalum , ubi signi- το ού μετά δασέος πνεύματος και τόνου περισπω
ice:abal ; in secunda propositione cum leni spiritu και μένου δοθέν, το όπου εσήμαινεν · εν δε τη δευτέρα
el sine tono acceptum negationem declaravil . προτάσει μετά ψιλού πνεύματος ληφθέν, και τόνου
χωρίς εδήλωσεν άρνησιν.
10. Sextus modus cst e figura dictionis. Nomina- ε' . "Εκτος τρόπος και παρά το σχήμα της λέξεως. Ονο
tur autem sic, quandoquidem Ihujusmodi configu- μάζεται δ' ούτως , επείπερο ποιος της λέξεως σχηματι
ratio dictionis, paralogismorum hujus generis ' σμός αίτιος του τοιούτου γίνεται παραλογισμού · οίον ,
causa sil . Veluti , discere, est circa disciplinam Το μανθάνειν ενεργείνέστι περί την μάθησιν · το ενερ
operari . Operari circa disciplinam esl docere. γείν περί την μάθησιν διδάσκειν εστί • το μανθάνειν
Discere ergo est docere. Sophista est ex figura άρα διδάσκειν εστίν. Ο σοφισμός παρά το σχήμα της
dictionis . Passivum enim in activuum, et activση λέξεως. Εσχημάτισται γάρ το μαθητικόν εις το ενερ
in passivum Eguraluin est. Operari enim circa γητικών, και τοενεργητικόν εις το παθητικόν. Το γάρ
disciplinam et passionis et actionis declarands : ενεργείν περί την μάθησιν και πάθους και ενεργεία ;
Sacultatem habel. Et iterum : Num contingit idem δηλωτικόν έστι . Και πάλ:ν· Αρ' ενδέχεται το αυτό
simul facere et fecisse ? non : Quid ? an non con- ποιείν άμα και πεποιηκέναι ; Ουχί. Τί δ' ουκ ενδέ
tingit idem simul viderc 375 et vidisse ? quare χεται το αυτό και οράν άμα και έωρακέναι ; ώστε
985 EPITOME LOGICA . 9 :6
και ποιείν και πεποιηκέναι . Παρά το σχήμα της Aet facere et fecisse . Ει Ιιοc Sophisma ex igura
λέξεως και τούτο το σοφισμα . Το γαρ οράν καιεω- dictionis est. Videre enim el vidissc lametsi in
ρακέναι, κάν εις παρόντα και παρωχημένον έσχη- , presens et praeteritum igurala sunt : unum tamen
μάτισται χρόνον, πλήν εν σημαίνει και το αυτό διά idenique significant , propterea quod citra inter
το οίον άχρόνως και αδιαστάτως την όρασιν ενερ- vallum et distantiam visio operelur . Unde quoil
γείν. "Οθεν όπερ τις δρά, τούτο μονονουχί και εώ- quis videt , tantum non etiam vidit. Idem aulem
ρακε. Ποιείν δε και πεποιηκέναι το αυτό ουκ ενδέ- facere el ſecisse propter temporuin distantiam si
χεται άμα διά την των χρόνων διάστασιν. Το μεν mul non contingit . Facere cnim præsens lempus ;
γάρ ποιείν ενεστώτα χρόνου δηλοί τό δέ πεποιηκέναι fecisse aulem , præleritum declarat,
τον παρεληλυθότα .
Σχήμα κεφα.λ. 1ζ , περί των παρά την λέξιν σοφισμάτων .
ομωνυμία ,
αμφιβολία ,
Τα παρά την λέξιν σο- σύνθεσις ,
φίσματα διαίρεσις ,
προσωδία ,
σχήμα λέξεως.

Tabula capitis 57. de sophismalis in dictione.

homonymia seu æquivocatio,
amphibolia ,
Sophismala in dictionc compositio,
sunt sex divisio ,
acrentus ,
figura dictionis .
.

SYNOPSIS CAPITIS XXXVIII ,

QUOD EST DE SOPHISMATIS EXTRA DICTIONEM .

1. Conjungii hoc capul cum superiore. 2. Septem modos sophisticorum elenchorum extra dictionem
enumeral . 3. Primum modum ex accidente exemplis declaral. 4. Ostendil proposilos paraloyi
smos trium posteriorum exemplorum posse etiam ad modum homonymiæ revocari. 376 5. Secun
dum modum explicat , el quia est composilus parlem seu speciem utrumque describit et exemplis declarat.
- 6. Ex ignoratione elenchi lerlium modum exemplo patefacil. 7. Quartum ex consequente expo
mit . 8. Quintum a petendo el accipiendo id quoil in principio fuit propositum , sive ut alias dicitur
ex petitione principii. 9. Sexluin a ponendo non causam ul causam . - 10. Seprimum a pluribus
interrogationibus.

ΚΕΦΑΛ. ΛΗ'. B CAPUT XXXVIII.

Περί των εκτός της λέξεως, σοφισμάτων .
α ' . Των σοφισματικών τρόπων έξ μεν παρά την
λέξιν εισι, περί ών προσεχώς υπεμνήσαμεν .
• β' . Επτά δε της λέξεως εκτός παρά το συμβε-
βηκός, παρά το πή και απλώς , παρά την του ελέγχου
άγνοιαν, παρά το επόμενον, παρά το το εν αρχή
-αι : είσθαι, παρά το τιθέναι το μή αίτιον ως αίτιον »
ός δη τρόπος και μη παρά τούτο κατονομάζεται
παρά το τι πλείω ερωτήματα εν ποιείν.
γ' . Παρά το συμβεβηκός μεν, οίον, "Ο Σωκράτης έτε-
ρν Πλάτωνος. Ο Πλάτων άνθρωπος" ο Σωκράτης άρα
έτερόν τι του ανθρώπου . Λέγεται δε παρά το συμβε-
βηκός ότι μή κατά φύσιν έτερόν έστιν, ο Σωκράτης του
Πλάτωνος , αλλά καθ' υπόστασιν και τας υποστατικές & secundum naturam, sed secundum hypostasin (in .
ιδιότητας . Ταύτα δε πάντα περί τήν φύσιν εισίν αλλ'
ου φύσεις το συμπέρασμα δε λαβών από των περί
την φύσιν , την ετερότητα προς την φύσιν μετή-
De sophismatis extra diclionem .
1. Sophistici modi in dictione sunt sex , quorum
continenler mentionem feciinus .
2. Extra diciionem , septem : Ex accidente , ex
eo quod est quadaintenus et simpliciter , ex ignora .
lione elenchi, ex conseqnente, ex eo quod pelitur
in principio propositum , ex eo quod ponit aliquis
non causam ut causam , qui etiam modus non
propier hoc denominatur ; ex eo quod plures in .
terrogationes aliquis unam facit,
-3. Ex accidente quiilem , velut : Socrates est
diversum quid a Platone. Plato est homo : ergo
Socrates diversum quid est all thomine . Dicitur
autem ex accidente, quia Socrates a Platone non
dividuun ) el proprietates hypostaticas (individuan
tes) 377 diversum est . Ηaec autem omnia circa
naturam , non nalura su2 μηui conclusio diver
.

νεγκε. Πάλιν, “Ο άνθρωπος ζώον το ζώον γένος : sitalem ab iis sumplam qo.c circa naluramı sunt,
ο άνθρωπος άρα γένος. Και, Ο Πέτρος άνθρωπος και ad ipsa . naluram translulit. Iterum , llomo est
987 NICEPHORI BI.EMMID.E
animal, animalest genus , ergo ho : no est genus . Ει : Α άνθρωπος τρισύλλαβον : ο Πέτρος άρα τρισύλλαβου.
Perus est άνθρωποςκαι άνθρωπος est trisyllabum ;
ergo Petrus est risyllalbum. Ηaec et ejus generis
sophismata ex accidente suit; neque enim genus
de liomine essentialiter prædicator, neque trisylla-
bum de biomine essentialiter effertur : ules neces-
silale illud quidem de liomine, hoc de Pelro dice :
retur . Cum autem prædicatio lit non essentiali-
ler , sed accidentaliter, non omnia quæ de praili-
calo dicuntur, necesse est etiam de subjecio dici .
Rursuis in seclinda figura : Melintentionem el re
missionem non suscipil, dulce intentionem et re-
missionein suscipit , ergo mel non est dulce .
Et iterum : Album est secundum magis et minus.
Cygius, nix , cerussa secundum magis el minus non
sunt ; non ergo hac alba sunt. Ex accidente sunt B τα σοφίσματα, διά το μήτε του λευκού τό μάλλον
sophismala , propterea quod neque id magis et
mitus de albo, neque intendi ci remilli de dulci
essentialiter prædicentur.
378 4. Arbitror autem si quis hos paralogis-
mos etiam ex homonymia dicat, ipsum a vero haud
procul aberraluruin esse. Dulce enim el album cum
ipsas qualitates , dulcedinem el albedinem , lum ill-
super ipsa qualitatilus prelita corpora signifi-
cant. Ergo in majoribus quidem propositionibus
sophismata solas qualitates dabant, dulcedinem
et albedinem : in conclusionibus autem corpora
suinebant cum qualitatibus. Sin vero quod dulce
el quod albu'n propon :bani, eadem etiam conclu-
derent ; nihilfortassis rationi dissentaneum seque- c και συνεπέραινον, ουδέν αν ίσως ήκολούθει παρά
retur ; neque enim mel est ejusmodi dice quale
intentionem el remissionem suscipit , hoc est , dul-
cedo. Neque cygnus est ejusmodi album qliale se-
Condom magis el miniis c'si , boc est , albedo, sed
ainbo ctiam corpora sunt; mel quidem , dulce cor
piis ; al cygnus, alium corpiis . Et quatenus corpora
8 !111, magis el minus omnemque intentionem el re-
missionem non suscipiunt ; servantia nimium in
seipsis quod eis secundum naturam est . Talia sunt
Nix cl ccrussa el his similia. Sic etiam aliud animal,
homo est ; el aliud animal, genus. Animal enim
quidem genus est , simpliciter animal, 379 hoc
est, quod omnes species comprehendil, quiť vila
perfecta designantur. Homo autem istiusmodi spe
cierum una est, qua species al perfeclaim vitam , D τη τελεία ζωή φέρει και την λογικότητα, και την
insuper el rational talem et naluralem aplitudinem
intelligentiæ et scientiarum forinsecus accipicnda-
rum ipsam infornantia habet. Homo igitur non est
simpliciter animal , sed hujuscemodi animal. Al
hujuscemodi animal non est genus, sed species.
5. Secundus niodus soplisticorum clenchorum
est ab eo quod est quadamılenus, seu secundum
quid el simpliciter. Et quidem td secundum quid
vocatur prædicatio composita , quae particulariora
declarat. Semper enim compositiones particulares
facii. Quare etiam animal rationale , particularius
est quam animal. Al od simpliciter dicilur incom-
posita predicatio, que res universaliores patef.scil εμφαντική. Τα γάρ απλά των συνθέτων καθολικώ
su silical. Simplicia cuin compositis univer-
93
Ταύτα και τα τοιαύτα σοφίσματα παρά το συμβε
βηκός: ούτε γάρ ζώου κατηγορείται το γένος ου.
σιωδώς, ούτε του ανθρώπου το τρισύλλαβον ουσιω .
δώς , ίν' εξ ανάγκης το μεν κατά του ανθρώπου , το
δε κατά του Πέτρου λεχθείεν . Γενομένης δε της κα
τηγορίας μη ουσιωδώς , αλλ' επουσιωδώς , ουχ όσα
κατά του κατηγορουμένου λέγεται, ταύτ' ανάγκη
και κατά του υποκειμένου λέγεσθαι πάντα . Πάλιν
εν δευτέρω σχήματι • Το μέλι επίτασιν και άνεσιν
ουκ επιδέχεται το γλυκό επίτασιν και άνεσιν επι
δέχεται • το μέλι άρα ουκ έστι γλυκύ. Και αύθις : Το
λευκών κατά το μάλλον και ήττόν έστιν. Ο κύκνος ,
ή χιών, το ψιμμίθιον, κατά το μάλλον και ήττον ουκ
εισίν ουκ άρα ταύτα λευκά . Παρά το συμβεβηκός
και ήττον κατηγορείσθαι ουσιωδώς , μήτε του γλυ
κέoς το επιτείνεσθαι και άνεσθαι .
δ'. Οίμαι δε τους τοιούτους παραλογισμούς, ει
τις και παρά την ομωνυμίαν έρεί, και ούτος ουκ αν
αποπλανηθείη πόρρω του αληθούς. Το γλυκύ γάρ
και το λευκόν σημαντικά εστι και των ποιοτήτων
αυτών, της γλυκύτητος λέγω και της λευκότητος :
αλλά δή και των πεποιωμένων σωμάτων . Κατά μέν
ούν τάς μείζoυς προτάσεις, ποιότητας μόνας απλώς
έδίδουν οι σοφισμοί , γλυκύτητα και λευκότητα εν
δε τους συμπεράσμασι σώματα μετά ποιοτήτωνελάμ
βανον. Ει δ' και γλυκύ και ο λευκόν προέτεινον, εκείνα
λογον. Ούτε γάρ το μέλι γλυκύ τοιούτον οποίον επί
τασιν και άνεσιν επιδέχεται , τουτέστι γλυκύτης,
ούθ ' ο κύκνος τοιούτο λευκόν , οποίος κατά το μώλ
λον και ήττόν έστιν, ή ουν λευκότης » αλλά σώματα
και άμφω το μεν γλυκύ σώμα το μέλι» το δ' αν
σώμα λευκόν ο κύκνος και καθε σώματα του μάλ.
λον και του ήττον ανεπίδεκτα μένει, και πάσης
επιτάσεώς τε και ανέσεως, σώζοντα δηλονότι το κατά
φύσιν εν εαυτοίς. Τοιαύτα και η χιών, και το ψιμ
μίθιον, και τα παραπλήσια. Ούτω και άλλο μέν ζώον
ο άνθρωποι , άλλο δε ζώον το γένος. Ζώον μεν γάρ
γένος το απλώς ζώον, ήγουν το των ειδών απάντων
συλληπτικών, των κατά την τελείαν χαρακτηριζομέ
νων . Ο δ' άνθρωπος έν των τοιούτων ειδών, και προς
προς το δέχεσθαι τον θύραθεν νούν και τας επιστή
μας επιτηδειότητα φυσικήν , μορφωτικά εαυτού.
Ζώον ουχ απλώς ο άνθρωπος , αλλά τοιούτον ζώον.
Το δε τοιούτον ζώον ου γένος, αλλ' είδος έστι.
ε' . Δεύτερος τρόπος των εκτός της λέξεως ελέγ
χων σοφιστικών και παρά το πη και απλώς. Και πη .
μεν καλείται η σύνθετος κατηγορία μερικωτέρων
ούσα δηλωτική . Και γάρ ή σύνθεσις αεί μερικεύει
τα πράγματα. Διό και το λογικόν ζών μερικώτερον
εστι του ζώου . Απλώς δε ή ασύνθετος κατηγορία
λέγεται , καθολικωτέρων υπάρχουσα πραγμάτων
τερα . Γίνεται τοίνυν και παρά το πτη και απλώς παρα
99 EPITOME LOGICA. 900
λογισμός ή όταν τα πη κατηγορήσωμεν απλώς , ή Α saliora sunt . Fit igitur ab eo quod est ser undum
τι απλώς κατηγορήσωμεν πη, τουτέστιν ή όταν τα quid et simpliciter paralogismus, vel cum ca quæx.
άμα και συνθέτως κατηγορούμενα κατηγορήσωμεν secundum quid sunt , simpliciter prædicaverimus ;
ιδία και ασυνθέτως · ή τα ίδια και ασυνθέτως κατη- vel cuid ea quæ sunt simpliciter, prædicaverimus
γορούμενα ομού και συνθέτως κατηγορήσωμεν . secundum quid : hoc est , vel cum ea quæ sinul
Του προτέρου παράδειγμα : Ο πατήρ μείζων του 380 el composite pædicantur, seorsim et incom
υιού τω αιτίω · το αίτιον φύσει · ο πατήρ άρα μεί- posile predicaverinus ; vel ea que searsim ct in .
ζων του υιού φύσει . Παρά το πη και απλώς προέβη composite predicuntur , simul et conjunctim et
το σύφισμα. Και γάρ ο πατήρ μείζων του υιού το composite przelicaverimis . Prioris exemplum est :
φύσει αιτίω , ήγουν τη φυσική , ου το δημιουργικώ. Pater major csl lilio causa : Causa est natura : Paler
Τοίνυν έπει και το αίτιον και το φύσει , κατηγο- (igitur) m : jor filio natura . Ab eo quod est secun
ρηθήναι οφείλοντα πη , και ομού και συνθέτως, dum quid et simpliciler , soplis: a provenil. Paler
απλώς και ιδία και ασυνθέτως κατηγορήθησαν , εύρε enim ir ajor est filio , causa natura , hoc est, natu
χώραν και παραλογισμός . Του δευτέρου παράδειγμα : rali , non convitrice (seu elficiente ). Qu're cu et
Σίμων σκυτεύς κι αγαθό ; : πάς σκυτεύς αγαθός B causa el a natura grise debebaul secondaris quil
ευφυώς κατασκευάζει τα πέδιλα • Σίμων το λοιπόν el simul el composite prædicata esse , simpliciter el
ευφυώς κατασκευάζει τα πέδιλα . " Ην δ' ο Σίμων seorsim el incomposite praedicata fuerint , paralo
ουκ αγαθός την τέχνην, αλλά τον τρόπον. Το σύφισμα gismus locum invenit . Posterioris exemplum est :
ταρά το πη και απλώς το γάρ αγαθός και το σκυτεύς, Simon sutor est et bonus ; omnis bonus siilor scile
απλώς και ιδία και ασυνθέτως κατηγορηθέντα του conficit calceos ; Simon ergo scile conficil calceos.
Σίμωνος κατά την ελάττω πρότασιν, πη και ομού Αιφui Simon bonus erat, non quidem arte , sed no
κατά την μείζω και συνθέτως ελήφθησαν . ribus. Sophisma est ex eo quod est secundum quid
el simpliciter. Nam ad bonus el sulor quæ simpliciter el seorsim et inconposite in minore proposi
lione de Simone præilicata fuerunt, secundum quid el simul et composite in majore sump'a ſuerunt.
ς ' . Τρίτος τρόπος παρά την του ελέγχου άγνοιαν : 6. Terlius modus est ex ignoratione elenchi: lit,
οίον , Τα δέκα διπλάσια τα δέκα ου διπλάσια • προς Decem 381 sunt dupla ; decem non sunt dupla (au
μεν γάρ τα πέντε διπλάσια προς άλλα δε ου διπλά. quinque enim dicuntur dupla : ad aliuni nuin ruin
σια . Τα διπλάσια τοιγαρούν ού διπλάσια . Λέγεται non dupl. ). Dupla igitur non sunt dupla. Dicitur
δε παρά την του ελέγχου άγνοιαν , ότι παρά το μή autem ex ignoralione eleuchi, quia ex eo quoi re
γινώσκειν τον αποκρινόμενον, ίσως δε και τον έρω- C spondens quin et interrogans forte iicscit quid sit
τώντα , τί έστιν έλεγχος, λαμβάνει τόπον και παρα- clenchus, paralogismus obtinet locum . Elenchus
λογισμός . "Έλεγχος γάρ έστιν αντίφασης του αυτού enim est contradictio ejusdem el ad idem , nec vero
και προς το αυτό, μη μέντοι προς άλλο και άλλο . ad aliud atque aliud. Atqui decem ad quinque qui
Τα δέκα δε προς τα πέντε μέν είρηται διπλάσια : dem dupla ; aid alium autem numcrum non dupla
προς τ' άλλα δε ου διπλάσια . dicuntur.
ζ . Τέταρτος τρόπος και παρά το επόμενον · οίον, 7. Quartus modus est ex consequente , exempli
Δημόκριτος φεύγει προς έρημον ο φεύγων προς gratia : Deinocritus fugit ad desertum ; qui fugit ad
έρημον μαίνεται : Δημόκριτος άρα μαίνεται. Λέγεται desertum , insanit ; Democritus ergoinsanit. Dicitur
δε παρά το επόμενον, επείπερ έπεται το μαινο- autem ex consequente, quoniam insanientem sequi
μένω το φεύγειν πρός έρημον πλήν ουκ αντιστρέ- lur ſugere ad desertum : veronilamen non converli
φει . Ου γαρ εί τις φεύγει προς έρημον , ήδη και lur . Non enim si quis ad desertum lugil, jam etiam
μαίνεται · αλλ' έστιν ός των ανθρωπίνων πραγμά- insanit ; sed est aliquis, qui rebus humanis despe
των υπερφρονήσας αταραξίαν και ήσυχίαν ζητεί, ctis, imperiurbationem et tranquillitatem quæril
και διά τούτο πρός τόπους απηλλαγμένους θορύβων el propterea ad loca a tumultibus liberata secedil ;
αναχωρεί • καθώς και ο ιατρός Ιπποκράτης ο Κώος D queinadmodum ctiam medicus Hippocrates Cous
επέστησε ακούσας ότι Δημόκριτος εμένη και προς iustitit, posiquam audivil Democrilum insaniisse,
έρημον ανεχώρησε . et ad deserlum sccessisse.
η'. Πέμπτος τρόπος παρά το αιτείσθαι και λαμ- 8. Quintus nodus est ex co , quod pelit aliquis
el accipii, 382 id quod in principio est positum ,
βάνειν το εν αρχή , ήγουν το προκείμενον εις δειξιν
τιθέναι ώσπερ ομολογούμενον · οίον, πρόκειται εις hoc est ex eo quod aliquis id quod ad ostendendum
δείξιν το την ψυχήν είναι αθάνατον. Τούτο εστι το est proposituin , ul consensum ponit et arcipit ;
εν αρχή , το προηγούμενον, δι' ό γίνεται και συλλογι- exempli gialia , ad ostendendum est propositum ,
σμός . Εί τις oύν είποι, ότι “ Η ψυχή άφθαρτος : το animam esse immortalem . lloc in principio est po
άφθαρτον αθάνατον • η ψυχή άρα αθάνατος ούτος situm , ipsum antecedens, propter quod syllogist.us
αιτείται και λαμβάνει το εν αρχή το ζητούμενον. lit. Quod si quis igilur dicali Anima est incorrupti
Ουδέ γάρ διενήνoχε του αθανάτου κατά την σημα- bilis ; incorruptibile est inmortale ; ergo anima est
σίαν το άφθαρτον , ει μή κατά μόνην την προφοράν. immortalis : hic petil et accipit quod in prin.
Ταυτό γάρ κατά την έννοιαν αθάνατόν τε και άφθαρ- cipio est positum, ipsum quisitun. Neque enim
τον . " Ο ) : ν και ούτω συλλογιζόμενος δείκνυσιν ουλέν , incorruptibilc ab immortali quoad significationen,
991 NICEPHORI BLEMMIDÆ 992
nisi sola prolatione , difert. Iden enim mentis con- Α αλλά το εν αρχή το ζητούμενον αιτείται και λαμ
ceplu sunt, cum immortalc lum incorruptibile. βώνει χωρίς αποδείξεως.
Quare qui sic ratiocinatur nibil ostendit ; sed quod in principio ponebatur, et quod quærebalur sine
demonstratione, petit et accipit,
9. Sexlus molus ex eo quod ponit aliquis non 6 '. " Εκτος τρόπος παρά το τιθέναι το μή αίτιον
causam ut causam . Fii aulem lioc in syllogismis ως αίτιον . Γίνεται δε το τοιούτον εν τοις δι' αδυνά
per impossibile. Veluti , si dicente aliquo, quod του συλλογισμούς. Οίον , εί τινος ειπόντος, Παντί
omni risibili insil rationale, alius hinc scilicet , ora- γελαστικό υπάρχει το λογικόν, έτερος εντεύθεν δη
lionem ad impossibile deducens, inquial : Si ratio- θεν, εις αδύνατον απάγων τον λόγον, έρεί • Eί το
ale iuest omni risibili, risibileomni sinnie; ratiο- λογικών παντί γελαστικό το γελαστικών παντί πι
Bale igitur omni sinnie, propter 383 hypothesin; θήκη• το λογικόν άρα πιθήκω παντί διά την υπό
quod est impossibile. Hic quod non est causa ut θεσιν · όπερ αδύνατον . Ως αίτιον ένταυθοί τέθειται
causa est positum . Neque enim Ιιοc, quod omni το μή αίτιον. Ουδε γάρ το είναι παντί γελαστικά το
risibili insit rationale (hoc enim erat Mypotliesis) λογικόν (τούτο γάρ ήν η υπόθεσις) του αδυνάτου
ipsius impossibilis causa exstitit : sed propter hoc γέγονεν αίτιον " μή παρά τούτο συμβέβηκεν η εις
contigit deductio adimpossibile, quod omni simie αδύνατον απαγωγή, αλλά παρά το υπάρχειν πιθήκω
risibile. lloc enim cum falsum sit , induxit impos- παντί το γελαστικόν . Τούτο γάρ ψεύδος ον, εισή
sibile : quandoquidem nulla simia revera ridel, γαγε το αδύνατον : επείπερ ουδείς πίθηκος ταις
eliamsi forte ristis similitudinem quamdam exlii αληθείαις γελά, ει και ίσως γελάν σχηματίζηται ,
Deal, cum animal sit imilationis peritissimur ). ζώον υπάρχον μιμητικόν.
10. Scptimus et ullimus modus est qui plures ι'. "Εβδομος τρόπος και ύστατος και παρά το τα
interrogationes unam facit : veluti, Socrates docel πλείω ερωτήματα εν ποιείν · οίον, Σωκράτης διδά
Platonem el Aristotelein ; Plato cl Aristoteles sunt σκει Πλάτωνα και 'Αριστοτέλης : Πλάτων και Αρι
homo ; Socrates ergo hominem docet , et non lu- στοτέλης άνθρωπός έστι : Σωκράτης άρα διδάσκει
mines. Ilic cum plura sint qui interrogala ſuerunt, άνθρωπον, αλλ' ουκ ανθρώπους . Ενταύθα πλείω τα
um( en) Γacta sunt. Αtqui quodvis subjectuτη ήρωτημένα υπάρχοντα (εγόνασιν έν. "Έκαστον δε
peculiari interrogatione opus habet. Alia enim de των υποκειμένων ιδίας δείται της ερωτήσεως . "Αλ .
Plalone , alia de Aristotele est oratio . Diversa igitur λος μέν γάρ ο περί Πλάτωνος λόγος · ο δε περί
subjecta eum mixtim ul unuin interrogata ſuerint, *Αριστοτέλους έτερος. Συμμιγώς τοίνυν τα διάφορα
sophisma constituerunt. υποκείμενα ερωτηθέντα ως έν, τον σοφισμόν συν
C εστήσαντο .

Σχήμα κεφα... λη', περί των εκτός της λέξεως σοφισμάτων .

παρά το συμβεβηκός :
παρά το πη και απλώς
Τα εκτός της λέξεως σο παρά την του ελέγχου άγνοιαν :
φίσματα παρά το επόμενον
παρά το, το εν αρχή αιτείσθαι :
παρά το τιθέναι το μή αίτιον ώς αίτιον :
παρά το τα πλείω ερωτήματα εν ποιείν.

Tabula capitis 38 , de sophismalis extra dictionem .

384 Sophismala extra
dictionem sunt
ex accidente,
ex eo quod est secundum quid et simpliciter,
ex ignoratione elenchi,
ex consequente ,
ex co quod pelit aliquis in principio posilun ,
ex eo quod ponit aliquis noi causam ul causam .
ex co quod aliquis plures interrogationes unam facil.

SYNOPSIS CAPITIS XXXIX ,

Η

QUOD EST DE ELENCIO , ET QUOD OMNES PARALOGISMI AD IGNORATIONEM ELENCHI REDUCANTUR .

1. Elenchum definit. 2. Singulas particulas definitionis elenchi explical , el ostendit, quomodo secundum
eas qui aliquem velit elencho convincere, oppositum colligere el contradictionem facere debeat. 3. Quo
modo in uno et eodem . 4. Quomodo non in nomine, sed in re . - 5 . Quomodo nec in nomine synonymo.
- 6. Quomodo ex dalis necessario. - ?. Quomodo non annumerato eo quod in principiu esl propositum .
993 EPITOME LOGICA . 9:14
8. Quomodo secundum idem ..- - 9. Quomodo ad idem . 10. Quomo:lo eodem modo el in eoilem tem
pore .-11.385 Concludil hæc oniniu requisita scire debere eum qui vel falso elencho decipi nolit , vel deci
pientes convincere vero elencho homonymia
relil. -12 , 13. Ostendilamphibolia
quomodo sophismaia in dictione ad ignorationem
elenchi reducantur. 14. Er . 15. Ex . 16. Ex compositione el divisione. -
17. Ex accentu . 18. Ex figura dictionis. 19. Concludil de sophismalis in dictione quomodo ad igno
rationem eleuchi reducantur. 20. Transit ad sophismala extra dictionem , quomodo ei ipsa ad ignora.
tionem elenchi reducuntur, et primo quidem sophisma ex pluribus interrogalionibus unam faciens. - 21 .
A dicto secundum quid el simpliciter. 22. A non causa ut causa . 23. Ex accidente et consequente .
24. Ex petitione ejus quod in principio fuil propositum . - 25. Concludit el concedii eliam aliis modis
sophismata omnia ad ignorationem elenchi reduci posse.

ΚΕΦΑΛ . ΛΘ' . A CATUT XXXIX .

Περί ελέγχου , και ότι πάντες οι παραλογισμοί De elencho , el quod omnes paralogismi ad ignora
εις την του ελέγχου άγνοιαν ανάγονται . tionem elenchi reducantur.
α'. "Ελεγχός έστιν αντίφασις του αυτού και ενός 1. Elenchus est contradictio unius et ejusdem
μη ονόματος, αλλά πράγματος, και ονόματος μή non nominis sed rei ; et nominis non synonymi ,
συνωνύμου , αλλά του αυτού , εκ των δοθέντων εξ sed ejusdem ex iis quæ data sunt ex necessitate ,
ανάγκης μή συναριθμουμένου του εν αρχή , κατά το non annumerato eo quod est in principio secun
αυτό και προς το αυτό, και ωσαύτως, και εν τω dum idem et ad idem , et eodem modo, el eodem
αυτό χρόνο . tempore .
β' . Τοίνυν ει μέλλει τις μη καλώς λέγοντα τον 2. Si vult igitur aliquis, non recle dicentem eum
προσδιαλεγόμενον ανελέγχειν, οφείλει το αντικείμε- qui secum 386 confert reclarguere, debet opposi
νον συνάγειν, ούπερ αν ο προσδιαλεγόμενος αποφα: - lum colligere ejus quod enuntiat is qui confert cuin
νοιτο (τούτο γάρ έστιν η αντίφασις) . ipso ; quippe hoc est contradictio.
γ'. Συνάγειν δε την αντίφασιν επί του αυτού και 3. Colligere autem contradictionem in uno et enn .
ενός, ου μήν έπ' άλλου και άλλου. Το γαρ, ειπόντος dem , non in alio atque alio. Si enim cum dixerit
τινός τον Αριστοτέλην τεχνολογείν, έτερον ειρηκέ- B aliquis, Aristotelesm artificiose disputare, alius in
ναι τον Πλάτωνα μή τεχνολογείν, ουκ έστιν έλεγχος . quiat, Platonem non disputare artificiose, non est
Διά τούτό φησιν ο ορισμός αντίφασιν του αυτού και contradictio . Propierea dicit definitio , contradictio
ενός είναι τον έλεγχον . nem esse unius et ejusdem eleuchum .
δ'. Μή ονόματος δε, αλλά πράγματος, τουτέστι 4. Non aulem nominis, sed rei , hoc est , non
μή μόνον ονόματος, αλλά και πράγματος. Ει γάρ tanlum nominis, sed etiam rei . Si enim unum qui
εν μέν υπάρχει τούνομα , διάφορα δε τα υπ' αυτού dem nomen fuerit , el vero res diversæ quæ ab eo
δηλούμενα πράγματα, και ο μεν επ' άλλου σημαινο- declarantur ; et unus quidem in alio significato as
μένου δοίη τον λόγον , ο δ' εφ' ετέρου ποιήσοιτο την signet orationem , alter autem in alio contradictio
αντίφασιν, ου γίνεται έλεγχος. nem facial, non lit elenchus.
ε'. 'Αλλ' ουδε του συνωνύμου ονόματος και αντίφα- 5. Sed neque synonymi nominis contradictio
σις έλεγχός έστι . Το γαρ ειπείν, Ζώον περιπατεί , elenchus est . Dicere enim , Animal ambulat, animal
ζώον ού περιπατεί, και άμφω γε αληθή . "Έλεγχος non ambulat, eliam ambo vera sunt. Elencbus igi
ούν έστιν ή του αυτού και ενός ονόματός τε και lur est unius et ejusdem el nominis el rei contra
πράγματος αντίφασις. dictio.
C
ς'. Εκ των δοθέντων εξ ανάγκης συναγομένη , 6. Quæ ex dalis necessario ,' non ex aliis aliqui
και ουκ εξ ετέρων τινών. bus colligitur..
ζ'. Μή συναριθμουμένου του εν αρχή . τουτέστι, και 7. Non annumeralo eo quod est in principio, hoc
δι' ετέρου ονόματος λαμβανομένου του ζητήματος est ut non assumatur quæstio per aliud nomen
αντί προτάσεως εις τον λόγον της αποδείξεως. loco propositionis in demonstrationis orationem .
Τούτο γάρ υπάρχει το εν αρχή . Hoc enim est id 387 quod fuit propositum in prin.
cipio .
η' . Και κατά το αυτό δε χρή, μη μέντοι κατ’ άλλο 8. Sed et secundum eaindem , non seculum
και άλλο μέρος του υποκειμένου γίνεσθαι την αντι- aliam atque aliam subjecti partem oporlet contra
φασιν. Ει γάρ το αυτό ξύλον κατά μέν το μήκος dictionem fieri. Si enim idem lignum secunduin
λέγοιτο δίπηχυ, κατά δε το πλάτος του δίπηχυ · και longitudinem , bicubilum ; secundum latitudinem ,
Αιθίοψ κατά μέν τήν του σώματος επιφάνειαν μέλας, non bicubilum dicatur ; et Æthiops quoad corporis
κατά δε τους οδόντας ου μέλας , ουδ' ούτως γίνεται superficiem niger, quoad deples non niger ; neque
έλεγχος . ita fil elenchus .
θ'. Και προς αυτό δε μη μέντοι προς άλλο δεϊD 9. Et ad idem quidem , non autem ad aliud con
αντιφάσκειν. Ουδε γάρ ελέγχειν εστί το τον δέκα tradicere oportet. Neque enim hoc est contradicere,
λέγειν προς τον πέντε διπλάσιον, ου διπλάσιον δε cum dicit aliquis denarium duplum ad quinarium ,
προς έτερον αριθμόν . ad alium autem numerum non dupluin .
ι'. Ου μόνον δε κατά το αυτό και προς το αυτο 10. Non soluin aulem secudum idem ei ad idem
995 NICEPIIORIBLEMMIDE 96

perfici oportet contradictionem , sed etiam eo.lem Α τελείσθαι χρή την αντίφασιν, αλλά και ωσαύτως ,
modo, et in eodem tempore. Eodem quidem modo ; και εν τώ αυτό χρόνο . Ωσαύτως μεν , ίνα μη λέ
ne dicamus infantem , grammaticum et non gram- γωμεν το βρέφος γραμματικόν τε και ου γραμμα :
malicum ; aut dorinieniem , videntem ci non viden- τικόν » ή τον κοιμώμενον δρώντα και ουχ ορώντα ,
lem : num quidem aclıı , alterum aulem polentia το μέν κατά το δυνάμει , το δε κατά το ενεργεία
accipiendo. In eodem denique tempore, ne eumdem λαμβάνοντες · εν τώ αυτό δε χρόνω, ίνα μή τον
hominem , quoad aliud lempis malum ; quoad aliud αυτον άνθρωπον λέγωμεν κατ' άλλον μέν χρόνον
lempus, nun malum dianus. φαύλον, κατ' άλλον δε πάλιν χρόνον ού φαύλον .
11. Hæc omnia scire oportet eum , qui aliis non ια'. Ταύτα πάντα χρεών ειδέναι τον μή τ' απατά .
vull decipi el decipientes reilargicre. σθαι , και τους πατώντας ελέγχειν βουλόμενον.
12. Imile manifestum est , 388 quod omnes para - ιβ' . 'Εντεύθεν δηλόν έστιν , ώς οι παραλογισμού
logisini ad ignorationem elenchi referantlır ; cum πάντες εις την τού ελέγχου άγνοιαν αναφέρονται,
sint falsi quidam et captiosi elenchi, et ea de causa ψευδείς τινες όντες έλεγχοι και απατηλοί , και διά
soplistici elenclii vocentur , ut quod illis sollist:e τούτο σοφιστικοί καλούμενοι έλεγχοι, ώς χρωμένων
utantur, quibus nihil aliud cura: est, quam euin B τούτοις των σοφιστών, των μηδέν άλλο εσπουδακό .
cum quo conferunt, ejusmodi coloratis syllogismis των , ή τοιούτοις κεχρωματισμένους συλλογισμούς
decipere. τον προσδιαλεγόμενον απατών.
13. Si igitur verus clenchus contradictio est ιγ'. Εί τοίνυν και αληθής έλεγχος αντίφασίς έστι
unius el ejusdem non tanlum nominis , sed ctiam του αυτού και ενός μή μόνον ονόματος , αλλά και
rci : qui hoc sciverit , sophismatis in dictione non πράγματος και τούτο είδος ουκ αν παρασυρείη τοίς
selucelur. παρά την λέξιν σοφίσμασιν .
14. Nam et homonynia per diversam nominis ιδ'." Η τε γάρ ομωνυμία διάφορα εισάγει τα πράγ
significationem diversas res inducit. ματα διά της διαφόρου σημασίας του ονόματος .
15. El amphibolia propler orationem el construie ιε' . Και η αμφιβολία δια του λόγου και της συντά .
ctionem quæ unain formare non habent , circa ξεως το μονο::δές ουκ εχόντων ου περί εν καταγί
unum non versatur . Veral

16. El vero compositio alias res composite, aliasις'. Και η σύνθεσις δε και η διαίρεσις άλλα μεν συν
divise declarat. Atqui in proprie dicto elencho τεθειμένως , άλλα δε διηρημένως δηλούσι πράγματα .
unum el idem prorsus et extra compositionem el Δεί δ' επί του κυρίως ελέγχου το αυτό και εν δηλού .
in compositione declarari oportel. C σθαι παντοίως και χωρίς και μετά συνθέσεως.
17. Accentus autem præterquam quod diversas ιζ' . Η δε προσωδία, προς τη διαφόρους φέρειν
signiticationes infert , ne quidem unum idemque τας σημασίας , ουδέ τούνομα φυλάσσει το αυτό και
per omnia nomen servat. εν κατα πάντα .
18. Sed el dictionis figuratio significationem re- της. Και ο της λέξεως δε σχηματισμός των πραγ
rum immutat. μάτων εναλλάττει την δήλωσιν .
19. Alque hinc in nullis sophismatis in dictione 10' . Κάντεύθεν , ουκ έστιν ευρεί , εν ουδεν) των
unum idenique cum nomen tum rem invenire licet, παρά την λέξιν σοφισμάτων το αυτό και εν όνομά
389 queinadmudum veri elenchi definitio re- τε και πράγμα , καθώς και του αληθούς ελέγχου λόγος
quirit. απαιτεί.
20. Ubi autcm locum babebit id etiam quoil κ' . Που δ' έξει χώραν και και τα πλείω ερωτήματα
plures interrogationes unam facit , ut etiam ad so- ποιών εν , ίνα και προς τους έξω της λέξεωςίδωμεν
phisinata extra dictionem respiciamus , siquidem σοφισμούς , είπερ ο έλεγχος ενός και μόνου πρά
γματός τε και ονόματος, αλλ' ού διαφόρων αντί
eleuclius unius el solius rei lum nominis, nec di-
versorum contradictionem ratiocinatur? φασιν συλλογίζεται ;
21. Quomodo autem paralogismus a dicto secun D κα' . Πώς δ' αν και παρά το πη και απλώς παρα
dan φuid et simpliciter cum elencho jaugetur, λογισμός μετά του ελέγχου ταχθείη, μη επί του
cum in una et eadem re contradictionem non ra- αυτού και ενός πράγματος συλλογιζόμενος την αν
liocinellir ? τίφασιν ;
22 : Quod si etiam ex dalis necessario elenchus κβ'. Ει δε κακ τών δοθέντων εξ ανάγκης ο έλεγ
conficitur, utique qui non est ex dalis necessario , χος γίνεται , πάντως και μη εκ των δοθέντων εξ ανάγ
boud elenchus ſuerit , qualis est is qui non causam κης ουκ έλεγχος " οποίος και το μή αίτιον τιθείς ως
ul causam ponii. αίτιον .
23. Jam vero qui es accidente et consequente κγ'. Ο δε παρά το συμβεβηκός , και ο παρά το
sunt , elsi etiam ex datis concludere videntur , la- επόμενον , ει και δοκούσι συμπεραίνειν εκ των δο .
mien) nec ipsi ex necessitate concludunt . Νeque θέντων, αλλ' ου συμπεραίνουσιν εξ ανάγκης ουδ'
enim quæ, prædicalo secundum essentiam non in • αυτοί . Ουδε γάρ όσα μή κατ' ουσίαν υπάρχει το
Sill , bec de subjecto prædicari necesse est ; unde κατηγορουμένω , ταύτ' ανάγκη του υποκειμένου
accidentis syllogismus non est. At pars ejus qui est κατηγορείσθαι · όθεν του συμβεβηκότος ουκ έστι
ex accidente, is cliam est qui est ex conseqmeule : συλλογισμός . Μέρος δε του παρά το συμβεβηκός και
997 EPITOME LOGICA .
και παρά το επόμενον, μόνο διαλλάττων τώ λαμβά- A hoc solo evarians φuoi majorem propositionem ex
ν: ιν την μείζω πρότασιν εκ διεψευσμένης αντιστρο-
ots. Oub' ó Tapi od ér.busvov ápa oualyps
üsuspjó map to ouu 6e6nxos .ouos's yåp Exec
το εξ ανάγκης . Ούτε γάρ,ει ο άνθρωπος ζώον, το δε
ζώον δισύλλαβον, ανάγκη τον άνθρωπος είναι δισύλ-
λαβον • επει μηδε το ζώο πρόσεστιν ουσιωδώς το
δισύλλαβον, ίνα και κατά του ανθρώπου λεχθείη
Çiócu tuyxávovtos. Oệt' aulis elo ua!vóuevos Çeú-
γει προς έρημον , αληθής δήπου και η αντιστροφή,
το , την φεύγοντα προς έρημον ήδη και μαίνεσθαι.
Ojo ráp Ėot:v (oux Éoti) to Olà !2009şlav 5 -
τούντι τάς ερήμους το μαίνεσθαι , τουναντίον μενούν-
γε μάλλον το σωφρονείν. Διά ταύτ' άρα το του
ėéYxou opo id lg aváyxns esposxeluevov åvayxaio ;
αποτρέπει τους τε το μή αίτιον ως αίτιον τ.θέντας, B
του , παρά το συμβεβηκός, και τους παρά το επόμε-
νον σοφισμούς..
κδ '. Τους δε το εν αρχή αιτούντας ακροβολίζει το
μη συναριθμουμένου του εν αρχή..
κε'. Και άλλως δ ' αν ίσως εκ διαφόρων μερών
του τον αληθή δηλούντος έλεγχος ορισμού , μη όν-
τας ελέγχους απελέγξοι τους σοφιστικούς και εξετα-
στικός..
998
ſalsa conversionc accipit. Neque igilur qui ex con
sequente , syllogismus est , quemadmodum nec is
qui ex 390 consequente ( est paralogismus) , syl
logismus est ; quema:Imodum nec is qui ex acci
denie est ; neuler enini id habet , quod ex necessi
lale est. Neque enim si homo est animal , animal
autem est trisyllabum , necesse est ut homo sir iri .
syllabus ; quandoquidem neque animali essentia
liter convenit trisyllabuit, ul etiam de homine di
ceretur , qui (homo) est animal. Neque rursus si
insaniens ſugil ad desertuin , vera nimirum est con
versio hæc, eum qui Sugit ad desertum , jam eliain
insanire. Neque enim inest , non inest, inquain , ei
qui propter philosophiam quærit deserta , insanire;
sed contra potius sapere et moderatum esse. Ea
propler igitur tò es necessitale delluilioni elenchi
atljectiim necessario avertit, et ea quæ non causam
pro causa ponunt, vt quæ ex accidente et conse
quente sunt sophismala.
24. Illa denique quæ pelunt id quod in principio
est propositum , conſigil hoc , bon annunderalo co
quod est in principio.
25. El vero etiam aliter fortassis ex diversis
partibus delinitionis elenchun verum deciarantis ,
50plisticos elenchos accuratus indagator non esse
veros elenchos arguerit.

391 Tabula capitis 39, de elencho, etc.

1 1
unius et ejusdem non homonymia
tantum poininis ,
sed etiam rei. amphibolia
compositione hæc enim oninia
divisione diversas res el
accenlu ficiunt : accelle
figura dictionis tus etiam diversa
pluribus interro nonna .
gationibus
dicto secundum
borum elenchi re
Elenchus quisitorum ig quid el sin :pli
est poratione peco ciler.
2 2
contradictio calit omnes pa
quippe ex datis ne
ex iis quæ dala suni ralogismi ex non causa ut causa
cessario non col
ex necessitate . accidente
ligitpl.
consequente
3 3
non annuineralo eo prlitione princi
quod est in princi pii ut vulgo
pio posilum . dicitur. ut ipsa appellatio
4 num convenien .
secundum idem , ad igroratione elen tia ostendit.
idem , eodem modo chi in specie
et eodem tempore . sic dicta .

SYNOPSIS CAPITIS XL ,

QUOD EST DE PROPOSITIONIBUS ET SYLLOGISMIS .

1. Divisiones aliquot propositionis repetit. -- 2. Privativam propositionem describil, ostendens simul quare
cum simple : sil privativa tamen dicatur, -- 3. Prædicatorum in propositionibus simplicibus sive habi
rum sire privationem significantibus et in transposilis diversam rationem explicat . — 392 4. Monel,
ne oro ejemplis proposiia , vro integris propositionibus accipiantur , sed pro prædicalis tantum et vro
999 NICENTIORI BLEMMID.E 10.0
propositionibus. -- 5. Docel , ad simplicem affirmationem consequi negationem transpositum , el propterea
eliam propositionem transpositam appellari. – 6. Movel quaslionem , quare non etiam propositiones pri
valivir, dicle sino transposilce, quia nimirum non par esi earum ralio per omnia , el simul tabulam pro
ponit conseculionis proposi ionum simplicium privalivarum et transposilarum . -- 7. Ostendil qualenus
propositæ pásels æquipolleant propositionibus indefinilis et simul veræ sint . – 8. Quatenus contradicant
et rerum falsumque dividani. — 9. Singulos modos syllogisticos trium figurarum breviler repetit el hy.
potheticorum syllogismoruin ac sophisticorum elenchorum summan assignat. '

CAPUT XL . A ΚΕΦΑΛ . Μ ' .

De propositionibus et syllogismis .
1. Onnis propositio alil affirmatio est ant ne-
galio. Omnis aulem afirmatio el omnis negatio
subjectum habel , et prædicatum , aut ctiam ler-
lium apprædicatum , aut etiam modum : et vel cum
predefinitione (signo ), aut sine predefinitione ef-
fertur ; et vel particularis est , vel universalis, vel
singularis ; et 393 vel simplex est , vel cum trans-
positione : et vel liabitum declarat , vel priva-
lionem .
2. Cæterum quæ privationem declarat , privalira
denominala est : ut, Hic est injustus, aut insipiens,
aut imonisericors, all imprudens, aut evirslus, aut
intemperans . Est autem et haec simplex ; sed pro
plerea quot! liabitum non Osten-lit, sed privationem, Β αλλά στέρησιν , ιδίως εκλήθη στερητική.
peculiariter privativa vocata est .
3. Το justus igitur unum declarat , sive το homo,
sive etiam proprium nomen adjectum habeal ,
siquidem affirmationis pars fuerit : eo :lemque
modo et id injustus. Sin negationis pars luerit ,
siquidem etiain finitum nonien habet, iterum unun
declaral : velut, Phalaris non est justus : aut Pha-
Jaris non est juislus homo : aut Simon non est ho-
mo injuslus. Si vero nomen non proprium , sed
lan !um od hoino adjectum habuerit negalio , non
unum seil tria declarat. Etenim non est justiis
bomo , injustus liomo ct modo infans , el si quid
prater hominem equus , lapis , et non ens. Hæc
enim neque tiomines , neque justi sint. Similiter ,
non est injustus homo, et homo jusluis el puerulus ,
qui nec habilum nec privationem participavil ; ct
one aliud quoil homo non est. 394 Ει ita φui-
derm res se liabet in simplicibus propositionibus
habitum aut privationem declarantibus. Quæ autem
ex transpositione est negalio , non babens nomen
proprium , duo quellanm significat : similiter et af.
firmatio . Namque non est homo non justiis ; et
justus homo , et siquid prater hominem . Βos enim ,
cum omnino non sit homo, quomodo sil homo non
justus ? Quare contradictione oppositum non est ,
Homo non justus (de bove verum erit ) . Atqui est
homo non injustus el injuslus homo, et infans qui
liomo quidem est , sed eque justus neque injustus .
4. Sed hæc omnia scire oportet , non esse vere D
propositiones, sed partes propositionum , prædicata
scilicet . Quapropter etiam subjecta extrinsecus
accipiunt. Omnis autem propositio peculiare sub-
jectum babel, et non exisinsecus ipsum accipit.
5. Proinde ad hanc simplicem affirmationem , Est
bomo juslus, negatio ex transpositione consequitur,
Non est bomo non juslus. Propterea enim eliam
Περί προτάσεων και συ ...λογισμών.
α' . Πάσα πρότασις ή κατάφασίς έστιν, ή απόφα
σις. Πάσα δε κατάφασις, και πάσα απόφασις , υπο
κείμενον έχει και κατηγορούμενον, ή και τρίτον
προσκατηγορούμενον , ή και τρόπον και η μετά
προσδιορισμού εκφέρεται, ή χωρίς προσδιορισμού:
και ή μερική εστιν, ή καθόλου, ή καθέκαστα και
ή απλή έστιν, ή εκ μεταθέσεως • κα ή έξιν δηλοί ,
ή στέρησιν.
β'. Η δηλούσα και την στέρησιν στερητική κατ
ωνόμασται · ώς το, Ούτος δικός εστιν, ή άσοφος, η
ανελεήμων , ή άφρων, ή άνανδρος, ή ακόλαστος.
" Απλή δέ έστι και αύτη · διά δε το μή δηλούν έξιν ,
γ'. Το μεν ούν δίκαιος εν δηλοί, κάν τε το άνθρω
πος έχη προσκείμενον, κάν τε και κύριον όνομα , ε !
γε δή καταφάσεως είη μέρος ώσαύτως και το άδικος.
Εί δ' αποφάσεως είη μέρος, ει μεν έχει και ώρισμέ
νον όνομα : πάλιν εν δηλοί οίον , Ο Φάλαρις δί
καιος ουκ έστιν · ή , Ο Φάλαρις άνθρωπος δίκαιος
ουκ έστιν ή , “Ο Σίμων άνθρωπος άδικος ουκ
έστιν. Ει δ ' ουκ έχει κύριον η απόφασης όνομα,
μόνον δε το άνθρωπος προσκείμενον, ουχ έν, αλλά
τρία (τινά) δηλοί η απόφασις . "Ανθρωπος γαρ δί
καιος ουκ έστιν, ο άδικος άνθρωπος και το άρτιγε
νές βρέφος , και εί τι παρά τον άνθρωπον, ο ίππος,
C ο λίθος, το μή όν . Ταύτα γάρ ούτ' άνθρωποι είσιν,
ούτε δίκαιοι . Ωσαύτως άνθρωπος άδικος ουκ έστιν,
και δίκαιος άνθρωπος, και το μήτε της έξεως μήτε
της στερήσεως μετέχον παιδίον, και πάν έτερον και
μηδ' άνθρωπος . Ταύτα μεν επί των έξιν η στέρησιν
δηλουσών προτάσεων απλών . Η δ' εκ μεταθέσεως
απόφασις μή κύριον όνομα έχουσα , δύο τινά δηλοί•
ομοίως δε και η κατάφασις , "Ανθρωπος γάρ ου
δίκαιος ουκ έστι , και ο δίκαιος άνθρωπος , και εί τι
παρά τον άνθρωπον. Ο γάρ βούς, μή ών όλως άν
θρωπος, πώς αν είη ου δίκαιος άνθρωπος ; "Ωστε το
αντιφατικώς αντικείμενον , "Ανθρωπος ου δίκαιος
ουκ έστιν άνθρωπος δε ου δίκαιός έστιν, ό τε άδι
κος άνθρωπος, και το βρέφος , όπερ άνθρωπος μεν
έστιν , ούτε δε δίκαιος, ούτε άδικος.
δ' . 'Αλλά ταύτα πάντα δέον ειδέναι , ότι προτά
σεις ουκ εισί κατ' αλήθειαν , αλλά μέρη προτάσεων
τα κατηγορούμενα • διά τούτο και υποκείμενα εξω
θεν δέχονται . Πάσα δε πρότασις ίδιον υποκείμενον
έχει, και ουκ έξωθεν αυτό δέχεται .
ε'. Τη μεν ούν απλή καταφάσει τή, "Ανθρωπο ;
δίκαιός έστιν , ή εκ μεταθέσεως απόφασις συνακο
λουθεί, η "Ανθρωπος ου δίκαιος ουκ έστι. Διά τούτο
100 ! ElITUML LOGICI.
γάρ και υπ' ατην τέτακται παρά τα τεχνολόγω κoι
εκ μεταθέσεως , ώς τινες έφασαν, είρηται · διότι
υπό την κατάφασιν η απόφασις , και υπό την από-
φασιν ή κατάφασις.
ς'. 'Αλλά πώς ουκ εκλήθησαν ούτω και οι στερη-
εικα!, την αυτήν τεταγμέναι ταξιν ούτω γαρ έχει
ή τάξις :
"Ανθρωπος δίκαιός έστιν.
"Ανθρωπος δίκαιος ουκ έστιν.
"Ανθρωπος άδικος ουκ έστιν.
"Ανθρωπος άδικός εστιν.
" Ανθρωπος ου δίκαιος ουκ έστιν.
"Ανθρωπος ου δίκαιός έστιν
"Ημείς μεν ούν διά τι έκ μεταθέσεως ωνομάσθη -
σαν, ώς ύπελάβομεν, προειρήκαμεν ότι δε, ός άν.
θρωπος δίκαιός έστιν, ούτος άνθρωπος άδικος ουκ Best justus hono, hic non sit Iono injustus, et non
έστι , και άνθρωπος ου δίκαιος ουκ έστι, φανερόν . Ού
μήν δέ ος άνθρωπος δίκαιος ουκ έστιν, ήδη και άν-
θρωπος άδικός έστι. Το γάρ νεογνον άνθρωπος justus. Νam rerens malus infans , non est justus
δίκαιος ούκ έστιν ουκ ήδη δε και άνθρωπός έστιν
άδικος. 'Αλλ' άνθρωπο ; ου δίκαιός εστιν ."Ος δε άνθρω-
πος άδικός εστιν, άνθρωπος ου δίκαιός έστι, και άν-
θρωπος δίκαιος ουκ έστι . Ταύτα και χωρίς της τεχνολο-
γικής περιεργίας δηλα το νουνεχεί,την των πραγμά-
των φύσιν υπαγορεύουσαν αυτή την αλήθειαν έχοντι .
ζι . Δεί δ' εφιστάνειν όλως, ότι το άνθρωπος υπο-
κείμενον λαμβάνοντες επί των προσεχώς δεδηλω-
μένων φάσεων, προτάσεις αυτές αδιορίστους ποιή-
σομεν τας αδιορίστους δε προτάσεις, επί διαφόρων
του υποκειμένου μερών,ομοίως ταϊς μερικαίς δυνα c versis subjecti partibus, perinde ut particulares ,
μένας συναληθεύειν , 'Αριστοτέλης φησίν. "Οθεν την ,
"Ανθρωπος δίκαιός έστι, τρότασιν , και την, "Αν-
θρωπος δίκαιος ούκ έστιν , επί διαφόρων του καθό .
λου ανθρώπου μερών , ήγουν επί διαφόρων ατόμων
λαμβανομένας, κατά την των αποφαινομένων εν-
νοιαν ισχύειν συναληθεύειν ουκ από λόγου .
η' . " Οταν μέντοι το άνθρωπος ως υποκείμενον μη
λαμβάνοι τις, αλλ' όλον το, "Ανθρωπος δίκαιός έστιν,
ώς κατηγορούμενον ετέρου υποκειμένου λαμβανομέ-
νου • ώσαύτως δε και το, "Ανθρωπος δίκαιος ουκ
έστιν είκότως τότε το ψεύδος διαιροίη και την
αλήθειαν άτερ αμφιβολίας τινός . Ανάγκη γάρ των
τε όντων και των μη όντων έκαστον ή είναι τυχόν
άνθρωπον δίκαιον , ή μή είναι. Περιλαμβάνει γάρ ή
D
αντίφασις πάντα τα όντα και τα μη όντα και εφ'
ών αληθεύει το ένα μόριον της αντιφάσεως , επ' εκεί-
νων ψεύδεται θάτερον : εφ' ών δ' εκείνο ψεύδεται , το
λοιπόν αληθεύει. Τοσαύτα και νύν περί προτάσεων .
6'. Συλλογισμοί δε του πρώτου σχήματος, ήγουν
συλλογιστικοί τρόποι , τέσσαρες παραδίδονται . Πρώ .
τος και από της πάς και πάς συνάγων πάς · δεύτερος
και από της πάς και ουδείς συνάγων ουδείς : τρίτος ο
από της τις και πώς , συνάγων τίς . Τέταρτος, ο
από της τίς και ουδείς , συνάγων ού πάς . Τέσσαρες
τρόποι και του δευτέρου σχήματος συλλογιστικοί :
και από της πάς , και ουδείς , συνάγων ουδείς : ο από
της ουδείς και πάς συνάγων και αυτός ουδείς · ο
από της τις και ουδείς, συνάγων ού πάς· ό από της
ου πάς και πάς, συνάγων και αυτός ου πάς. "Εξ δε
PATROL . GR . CXLII .
10.2
salb ipsa collocata est apud artificent (Iogican ) en
ut quidam dicunt ex transpositione dicta, quia sub)
affirmatione est negatio , et sub negatione affirma
io .
395 6. Sed quomodo non etiam privativic sic
vocatæ sunt quæ eodem collocantur ordine . Sic
enim ordo habet :
Est homo justus,
Non est homo justus .
Non est homo non justus.
Non est homo juslus.
Est homo justus ..
Est liomo non juslus.
Nos igitur quare ex transpositione nominalæ sint
uit existimavimus , ante diximus. Quod autem qui
sit honio non justis , manifestum est . Non allen
qui non est justus hoino , ja'ni eliam est home in
homo : non autem jam etiain est homo injusiais ,
sed est homo non juslus. Qui autem est homo ini
justus, est homo non justus, et rion est bomo ju
slus. Hæc etiam absque operosa artis inquisitione
cuivis intelligenti manifesta sunt, qui ipsam rerum
hialuram habet sibi verum denuntiantem ,
7. Omnino autem hic adjiciendum est quoil si es
ιο!οο in itsolo exposilis dictionibus pro subjeclo
accipiamus , ipsas indiefinitas propositiones facturi
simus. Jam vero indefinitas propositiones dili
simul verum 396 dicere Aristoteles profile:tur.
Unde hanc , homo est jusliis , piopositionem , fi
bianc, homo non est jusliis , de diversis univers: !i
liominis partibus , hoc est , de diversis individuis
acceptam pro enuntiantium conceplu simul verum
possc dicere, non est a ratione alienum .
8. Quod si alliem to homo, ul subjectum non ac
cipial aliis , set totum Ιιοο , Est homo justus, οι
predicatum alterius subjecti quod assumitur; et
eodem modo , hoc ipsum , Non est juslus homo ;
tunc merilo verum et falsum citra ullam a:ubigui
tatem diviserit. Necesse est enim quodvis cuin en
lium , luni non entium , esse exempli gratia liomi.
nem justum vel non esse . Contradictio enim omnia
complectitur et entia et non entia et in quibus una
pars contradictionis verum dicit , de illis mentidur
allra : de quibus autem illa mentitur, veruin d.cal
reliqua. Ei lantio etiam nunc de propositionibus.
9. Syllogismi autem primæ figuræ , hoc est moli
syllogistici, quatuor fuere traditi . Primus ex ( pro
positionibus) omnis et oιnnis colligens omnis : se
cundus ex omnis et nullus colligens nullus ; lertius
ex aliquis et omnis colligens 397 aliquis; quartus
ex aliquis et nullus colligens non omuis. Qualuor
modi etiain secundæ figuræ syllogistici , primus ex
omnis et nullus colligens nullus ; sccundus ex nul.
lus el omnis colligens nullus : lertius ex aliquis el
nullus colligens non omnis ; quartus ex non omnis
el omnis colligens et ipse non omnis. Sex autem
32
1003 NICEPHORT BLEMMIDÆ 1004
Merlize figure modi sunt syllogistici ; primus ex Α του τρίτου σχήματος τρόποι συλλογιστικοί• ο από
omnis et omnis colligens aliquis : secundus ex om- της πας και πάς , συνάγων τίς : ο από της πάς και
nis et nullus colligens non omnis : tertius ex aliquis ουδείς , συνάγων ού πάς ο από της τις και πάς συν
et omnis colligens aliquis ; quartus ex aliquis el άγων τίς : ο άπό τής της και ουδείς, συνάγων ως δεύ
nullus , colligens ut secundus modus , non omnis ; τερος τρόπος ου πάς• και από της πάς και τις συν
quinlus ex omnis et aliquis colligens ul tertius mo- αγων ως ο τρίτος τρόπος τίς " και από της πάς και
dus, aliquis ; sertus , ex omnis et non omnis colli- ου πάς, συνάγων κατά τον δεύτερον και τον τέταρτον
gens juxla secundum et quartum modum , non om- τρόπον ού πάς. Υποθετικοί έξ · και σοφιστικοί έλεγ
nis. Hypothetici sex sunt : et elenchi soplistici χοι δέκα και τρείς.
tredecim .

μ '. Περί προτάσεων και συλλογισμών .

κατάφασις,
Πάσα πρότασις η απόφασις .

πρό στέ
"Ετι η τασις δη-{ ή ρησιν.
λοι

"Ετι η πρότασις και αποδέσεως.

Tabula capitis 40, de propositionibus et syllogismis.
Omnis propositio est affirmatio ,
aut { negatio .
398 Prieterea omnis
propositio declarat aut { babilum ,
privationem,.
Insuper propositio est simplex,
aul ex transpositione ..
injustus homo,
Non est justis homo el inians modo natus,
quidquid præter hominem est equus, lapis , ehimæra.
Non est injustus liomo justus homo,
et
infans,
quidquid est homo.
justus homo,
Est homo non justus infans ,
non etiam quidquid præter hominem est, equus, lapis.
399 Non est homo non justus homo,
justus quidquid præter hominem est,
non etiam infans.

1
 1005 EPITOME PHYSICA . – JO1N . WEGELINI PREFATIO . 1006

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ
ΤΟΥ ΒΛΕΜΜΙΔΟΥ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΟΜΗΣ ΒΙΒΛΙΟΝ Β.

ΕΠΙΤΟΜΗ ΦΥΣΙΚΗ ..

NICEPITORI BLEMMID
EPITOMES ISAGOGICÆ LIBER II .

EPITOME PHYSICA .

JOANNIS WEGELINI AUGUSTANI

PRAEFATIO

Tertui Greco , anno 1907 buuste l'indelicorum edito ", premissa .

Nobilissimo et magnifico, pietale, doctrina prudentia, spectatissimo viro, Domino , Alberlo

a Stetten in Bocksperg, reipubl. Augustanæ consuli, et ecclesiæ evangelicæ curatori, cot
legiique administratori, Domnino suo plurimum honorando, salutem et gratiam a Deo.
Quibus a rebus alias artes et scientiæ commendari solent, nobilissime et bagnifice vir,
domine plurimum honorande, eæ in physica, hoc est, in illa scientia quæ circa corporuin
naturaliui principia, causas , proprietates, vires et effectus versatur, copiosissime se offe
runt. Cum enim origo primum et a tiquitas eis laudem conciliare soleat, antiquissima est
physica, quæ suam originem ab ipso habet Deo opt . maximo , qui eam primo homini,
Adamo, cæteris creaturis quasi alteri in lerris præfecto Der ) , insevit ; cujus hic etiam bene
ficio omnibus ad se conditore adductis animalibus in paradiso convenientia naturæ nomi
na imposuit, et sine dubio etiam cæterarum substantiarum naturalium intima inysteria
perspexit. Quanquam vero hæc illius naturaliuin rerum scientia per lapsum invidia Sala
næ haud parum imminuta , non tamen prorsus subla a fuit. Nam aliquam ejus partem rew
tinuit, el liberis suis tradidit : ut sincerior quidem physicæ notitia in patriarcharura
aliorumque sanctorum , Sethi, Nohæ , Semi , Abrahami, Jacobi, Josephi, Mosis etc. familia
permanserit, et ad eorum posteros , atque hinc per tot aigrationes ad alios etiam infideles
populos, Chaldæos imprimis, Babylonios et Ægyplios transmissa fuerit. De Salomone
certe rege vetustissimo sacræ liliera diserte testantur, quod non tantum aliis sapientiæ
partibus, sed et hac ipsa quæ est rerum naturalium ita excelluerit ut dispularit de lignis
a cedro quæ est in Libano usque ad hyssopom quæ egreditur de pariete, et disseruerit
tie jumentis et volucribus, et reptilibus et pistibus : adeo quidem , ut de universis popu
* Nicephori Blenmidæ Epitome physica, triginta et unius gravissimorum capitum cum fragmento insuper exegeseos
in psalmum octavum : quibus non tantumphysica, sed etiam geographica, astronomica, oplica, astrologica et theologica
muita pertractantur : quam ante annos 370 ab auctore conscriptam jamprimum e manuscriptis codicibus vibliothecæ
Augusimu edidit JoannesWegelinus, Aurustunus : præmissu cuinnunduione physicæ ei adjunclo sub finem libri
Indice. Aug. Vindel. excudii David Fruncus u . 1605 .
1007 NICELHORI BLEMMIDE 1018

lis.ct regibus lerro cum ad reliqua , tum etiam ad hanc ejus sapientia'u auliendam con
cursum fuerit. Quid ? quod etiam ethnici qui morale: philoso ; niam a Socrate primair
excultam et in urbibus rollocatam , inque domos introductim aiunt, ut auctor est Aristo
leles et Cicero , ante illum commemorant Thaletem Milesiiu ), Anaxagorani, Empedoclem ,
Democritum , Pythagorain, et alios illustres philosophos, qui omnes in contemplairica phoja
losophia, ai ! eoque etiam in nalurali scientia insignes et clari fuerunt ; utruivis sit biic
facile colligere,naturalem scientiam morum disciplina quatenus quidem bæc ceriis præ
cepilis comprehensa est, inulto antiquiorem esse. Jam vero cum artibus et scientiis ipsa
etiam suavitas et jucunditas tribuere laudem soleal ; et ab hac physica nierito comment
dari potest. Quid enim suavius, adeoque homine dignius, quam ex bumilitate terrenarum
et angustarum cadurarumque rerum in a'tiludinem et amplitudinein ascendere rerum cir
lestium ? tot coelorum orbes, maull ladines, distantias ; tot stelaruin in ijs pulcherrima
corpora, tot eorumdem lamque varios nec tamen irregularesmotus ; tam diversos lumi
nis et cum lumine virtutiim inOaxus in hæc inferiora ; imprimis vero solis et lunæ elle
clus in dierum et noctium vicisitudinibus, incrementis, decremenlis ; in mensiull , aun )
rum , statorum temporum successionibus, contemplari ? Quid jucundius, quam a cælis
et igni qui supremum inter elementa locum obtinet, ad aerem lecrescendo, tot et lain
varia per diversas ejus regiones mteora, partim vere subsistentia, partim iia tanium
propter umbræ el luminis commistiones radiorumque refractiones apparentia spectare,
eorumdem causas, materiam , furman , ellicientia, fines ; tol inquam inflammationuin, chi
smatum comelarum , pluviæ . roris, pruinæ , nivis, grandinis, tonitruorum , fulminum , ha
lonum , iridum , parelioruni, ven orum , etc. considerare ? Quid voluptuosius, quam dela .
tum ad aquas ellerram fontium et lluviorum ortus , marium æstus, lerræ concussiones,
totidemque etiam in iis substantiarum , ut berbarum , fruticum , plantarum , lapidum itern
el metallorum , aliorumque fossilium proprietales et differentias scrutari ? Quid ad animi
oblectationem magis comparatum , quam tot in aere , aqua, terra degentium animalium
nalurani , in primis vero hominis cognoscere ; qui non tantum ex corpore, cujus partium
strurtura, el coagmentatio solertissima et divinissima est ; sed etiam ex anima intelli,
gente con -tat, quæ facultates et operationes babet multiplices et plane admirabiles ? Quin
imo ipsorum elementorum mutationes in se invicem itemque prima principia, nialeriam
et formam , ac compunissima omnium exinde constantium rerum attributa , motum infi
pilum , locum et tempus examinare ? Merito igitur gravissimus ancior Cicoro dixil, con
siderationem contemplationemque naturæ naturale quoddam animorum ingeniorumque
esse pabulum . Multi picturarulli, et imaginum , alii etiam ædificiorum , basilicarum , thea
trorum inspectione delectantur. Sed quid ista omnia huvani ingenii inventa el opera al
totius universi picturatissimum opus, ad boc naturæ amplissimum theatruru quod a Deo
opt. max. ex nihilo productum est, et adhuc potentissime susteniatur regiturque ? Hic
sane , bic inquam veræ ingeniis exrelsioribus voluptates paratæ sunt, non quidem illæ in
esu ac potu , in lusibus , in pecuniis, in sodalitatibus, in amoribus, a leoque in corporis
titillationibus, sed in animorum deliciis el obleclationibus consistentes ; quæ nec ut illæ
crassæ et corporeæ momentanea brevitate inanes relinquunt sectatores suos, nec diutur
nitale molestiani creant, nec ipso usu damnum inferunt. Nimirum quod Cicero genera -
tim dixit de studiis litterarum , hoc sigillatim de naturalium rerum scientia et conteni
platione verissime affirmari potest, quod alal adolescentiam , senectutem oblectet, secundas
res ornet, adversis perfugium et solatium præbeat, delectet domi, non impediat foris ,
pernoctet nobiscum , peregrinelur, rusticetur. Quis igitur non vel hujus suavitatis et ju
cunditatis nomine , qua plena est, physicam magnifaciendam putet ?
Verum enim vero non hæc tantum suavitas et jucunditas, sed etiam multiplex ulilitas in
commendationibus physicæ commemoranda venit . Nam licet etiam propter solam naturæ
cognitionen el contemplationem , quam ut contemplatim scientia pro fine sibi propositam
habel physica, minime contemnenda sit, quamplurima lamen ili etiam aliæ utilitates
adjunguntur. Ad universam enim fere philosophiam multas et magnas utilitates affert. Ad
melaphysicam quidem , quod ex continua moventium et mobilna serie quæ infinita esse
non poiest, ad primum motorem Deum opt. max. molus omnis et mulationis experien
quin'et ad cælestium intelligentiarum ab Aristotele sphæris ætheriis assignatarum cogni
tionem nos adducit, quod ilem aninæ humanæ inchoatam explicationem metaphysica
perficiendam et absolvendam tradit. Ad mathematicas vero etiam disciplinas, imprimis ad
illas quæ minus pure et sincere mathematicæ vocan !ur, quod objecta sua ex pbysica mu
luantur; astronomia quidem cælum , musica sonum et vocem , optica radium risivum, quiz
omnia ex physiva desumuntur. Sed et astrologicis et physiognomonicis prædictionibus
hactenus tanium fides adhibetur , quatenus illæ princi; jis physicis et hinc exstructis fun
damentis niluntur.
Præterea ad moralem philosophiæ partem plurimuin emolumenti affert physica. Ut eniin
de ethica in specie sic dicla sallem id ostenuam , primo ad Nicomachum libro philosophus
divisionem animæ facultalun es physica repetit, ut subjectum felicitatis moralis adeoque
Eliam virtutis, cujus illa exercitio definitur, manifestuin lal ; secundo virilitem in iniei
lectualem et moralem parliiur; terlio de spontaneo et invito, quinto de jure naturali et
talione agit ; sex'o virtutes intellectuales explicat ; sejiliito de coniinential incontinentia
itemque de voluptate , ut et decimo, disserit ; qui omnia absque ania æ ejusque quvau

1
 1009 EPITOME PHYSICA . JOAN. WEGELINI PRÆFATIO . 1010
varias facultates variorum munerum et operum notitia recle explicari vel intelligi non
possunt. Nihil jam dicam de aliis artibus m -chanicis, quieumnes in materiam naturalem
operantur suasque formas introducunt; adeoque naturam vel imitantur vel perficiunt.
Quod si igitur physica ad nihil aliud utilis esset amplius, propter has saltem commemora
las utilitates merito prædicanda et studiose discenda essei . Verum non has tantum philo
sophiæ præstat utilitates, sed etiam ad alias sublimiores facultates non minores affert
commoditates. Medicina enim a physica sic dependet ut non tantum objectum , sed etiam
prima principia, plurimasque demonstrationes ex ipsa desumat. Qua de causa etiam ipse
Philosophus confines arles physicam et medicinam appellat, quod medici quidem elegan
tiores el diligentiores de natura dicant , el esinde suæ artis principia desumant : physici
vero argutiores naturæ tractationem adusque medicinæ principia persequantur. Quod sane
adeo verum est , ut etiam in proverbium abierit , quo dicitur, ubi desinit physicus, ibi me
dirum incipere. Omitto jam quod contemplatrix medicina, a qua etiam medici aliqui phy
sici dicuntur, quæ versatur circa corporis humani partes , earumdemque temperamenta
facultates, operationes, itemque circa sanitalem et morbum quibus illæ sunt obnoxiæ ; et
circa alimenta ac medicamenta quibus morbus piropulsalur, et sanitas vel conservalur
acquisita vel amissa reparatur , to a est physica. Sed nec ad jurisprudentiam prorsus in
fruétuosa est physics cognitio . Nam jus naturæ norma et mensura est juris civilis, adeo ut
nisi cum lege naturæ , cum notitiis humanæ menti in prima creatione insilis et adhuc reli .
quis jus civile consentiat, non amplius juris appellationem tueatur, sed injuriæ accipiat.
Ét cum sibi hoc propositum habeat jurisprudentia ut civilem justitiam inter homines con
servet , sine qua nulla polest consistere societas : majorem profecto justitiæ operam nava
bit is , qui pulcherrimum ipsius ideam in natura quoque inspexerit; quique animo suo
perpenderit, quam omnia naturæ opera suo munere diligentissime fungantur;nullam sibi
mutuo injuriam inferant , sed potius inserviant ; superiora inferioribus quam virtutem im
pertiant , inferiora accipiant et vicission superioribus obediant ; adeoque omnia sine
dissidio suavissima concordia, suas operaliones eo referant, ne quid universitatis respu .
blica delriinenti capiat, sed potius in violata et illabefactata conservetur.
Quid vero jam de theologia dicam ? Nonne cognitio et consideratio naturæ ad Dei optimi
maximi ut causæ primæ et principis cognitionem adducit; quod nimirum euin non tantum
ælernam mentem , quæ ante res alias naturales fuerit omnes ; sed etiam simplicem , quæ
omnis compositionis et dissolutionis expers sit ; sed etiam intinitam , quae sua sapientia,
potentia, bonitate cæterisque iiomeusitatibus omnia finiat, et a nullo finiatur ; sed etiam
humani generis amantissiinaro esse oporteat, cujus gratia omnia alia , ipsum vero ad sui
cognitionem et dilectionem condiderit ? Cerle Epicurus , si Ciceroni credimus , hac maxime
de causa in adeo tetras opinionum absurditales vel potius profanitates, ut Dei provi
denliam negaret, incidit ; quod et nathematicae el physicæ ignarus fuit.Contra memora
bile est quod Aristoteles de Heraclito refert, ipsuni aliquando cum in casa furnaria calo
is gratia sedisset, aliquos qui ipsum alloqui voluerant, sed tamen reveriti humilitalem
loci constiterant, ad se ingredi jussisse ratione addita : Quoniam ne huic quoque loco de
sunt dii immoriales. Quo sane Philosophus, unius veri Dei licet ignarus, indicare voluit,
nullum in tolo universo esse angulum , in quo Dei opt. mix. bonitatis et polentiæ impressa
non sint vestigia ; nullum esse cespitem , in quo nou aliquid mirandum videre liceat,
quemadmodum sane etiam Aratus dixit ;
Jovis ouunia plena ;
Sed rectius poeta Christianus :
Et levis est cespes qui probet esse Deum ;
El ;
Præsentemque Deum quælibet herba facit.
Nimirum hoc est quod Paulus ad Romanos (1 , 20) scribit, ex creatione mundi per ea quæ
facta sunt, invisibiliaDei , ipsius scilicet sempiternam potentiam et divinitatem , inteliecta
conspici. Et quod ad Lystrinses inquit : Deum etiam olim gentibus expertem testimonii
se non reliquisse, benefacientem ipsis, de cielo dantem pluvias et tempora fructifera, in
plenlem cibo et lætitia corda vorum . Quod ad Athenienses inquit, Bonitatis et potentiæ Dei
adeo plena esse omnia, ut pene mapibus contrectari possit, qui etiam non longe absit ab
unoquoque nostrum , ut in quo vivamus et moveamur et simus. Quid ? quod hæc naluræ
consideratio non tantum notitiam Dei exhibet, sed ejusdem etiam amorem excitare potest.
Quis enim in talem mentem æternam simplicissimam , infiuitam , amantissimam humani
generis, illi præsidenten et providentem non summo feratur amore et desiderio ? quis eam
prolaniiate morum ausit oilendere ? quis a se abalienare cupiat ? Quæ tamen ita nemo
interpretabitur, quasi hanc uotitiam et dilectionem Dei quæ ex naturæ consideratione
oboriri potest ad salutem et vitam æternam consequendam suſlicere putem ; quippe boc
saltem tine a me illa commemorantur, quod notitia et dilectio illa Dei quantulacunque
e - t , ad salvificam notitiam collata , ex natura tamen haberi possit ; quam etiam qui negli
gil , vel hac de causa apud Deum inexcusabilis futurus sit : quo ex principio Paulus quo
que maximam gentiliuin partem accusat eldamnat. Quanquain autem ingens est bæc playa
Sicæ utilitas , majores tamen ad ipsammeltheologian atleri , siquidem eise li manifestim
101 ) NICEPHOR : BLEMMIDE 1012
humiliter submittat, non ut dominam imperiose præferat. Quis enim quamplurimos eos
que difficillimos in doctrina Ecclesiæ locos sine physiæ scientia intelliget ? Quis sine
animæ notitia, quæ physica est, vel docebit alios , vel ipse feliciter percipiel doctrinam de
imagine Dei , ad quam homo primum fuit conditus, cujus præcipua pars in anima, in
mentis perspicientia, et voluntatis rectiludine, omniumque affectuum harmonia constilit?
Quis eodem modo articulum de peccato originis, quod imagini illi Dei concreatæ, proh
dolor I successit , explicabit ? Quis item controversissimum de libero arbitrio, quod el ipsuin
cumin ratione tum in voluntate residet, enucleabil ? et quomodo illud a Deodictum ad Cai
num : Sub te erit appetitus peccati , el tu dominaberis illi , intelligendum sit ; qui item
ctiam ante conversionem homo focomotivam in externis regere possit, el quod voluntas
non tantum elicitos, sed et imperatos actus habeat, quos inferioribus facultatibus,sentienti,
moventi , appetenti præcipiat, et quamplurima hujus generis alia ? Prætereo jam locum de
contingentia et necessitate, enjus explicatio a doctrina cansarum naturalium fere tota de
pendet. Ad ipsa sacrosancta Biblia, ad Mosis et prophetarum , ad Christi et apostolorum
dicta et scripta si perveniendum sit , quis illa fideliter et solide interpretabitur sine ac
curata physicæ notitia ? Quot enim passim res , quot similitudines, quot metaphoræ, quot
aliæ . phrases ex media natura desumptæ occurrunt? Imprimis vero in hexaemero Mosis,
in Jobi poslerioribus capitibus, in plurimis psalmis, in Proverbiis, Ecclesiaste, Cantico
ranticorum Salomonis, in Siracide, in Sapientia, in Apocalypsi, quis inoffenso pede pro
gredietur, nisi naturalium rerum probe fuerit instructus scientia ? Quod sane etiam vetra
res theologi cum Græci tum Latini consideran'es, Justinus Martyr, Clemens Alexandrinus ,
Origenes , Athanasius, Basilius , Nazianzenus , Gregorius Nyssenus , Cyrillus Alexandrinus ,
Theodoretus, Eusebius Cæsariensis , Damascenus, Irenæus, Tertullianus, Lactantius, Cy
prianus, Hilarius, Hieronymus, Augustinus, etc., cum aliis philosophiæ partibus , tiim
etiam physicæ diligentem operam in penderunt, quemadmodum ex eorum scriptis ad nos
Transmissis.videre licet.
Nec vero est ut existimet aliquis propterea minus curandam esse physicam , quod ad elo
quentiam vel impedimentum , vel nullam certe utilitatem afferat . Nam et physica partiin
magnam copiam eorum rerum offert, in quibus explicandis el amplificandis eloquentia
suas vires exserere, quin et a quibus in aliis maleriis exaggerandis amplificationum præsidia
mutuari potest : partim vero affectuum naturam explicat in quibus tempestive et apposite
movendis non postremum eloquentiæ officium consistit. Quod sane non tantum Aristoteles
sensisse arguitur, cum in rhetoricis docet quomodo auditores ail iram , ad lenitatein, ad
amorem , ad odium , ad metum , ad confidentiam , ad'pudorem , ad gratiarn , ad misericordiam ,
ad indignationem , ad invidiadi, ad æmulationem , adducendi ; eliorumgenera qui secun
duin affectus et habilus etalates el fortunas hominum variant , diligenter cognoscenia
sint; sed etiam Plato suo testimonio comprobat, cum eloquentissimum Græciæ oratore
Periclem ad ingenii acumen non tantum exercitationem dialecticæ , sed etiam naluri
contemplationem , cui familiaritate fretus Anaxagoræ se tradidit, adjunxisse scribit ; quibus
utique & rebus το υψηλόνουν και πάντη τελεσιουργικόν, hoc est, mentis sublimilas el vis efficax
in quavis re perficienda proficiscalür. Quis igitur etiam ad eloquentiam physicæ studium
prodesse negabit ?
Sed finem facio utilitatum bujiis scientiæ commemoran arum , in quibus forsitan justo
diutius immoratus sum . Hoc unum hic saltem subjicio, quod hujus scientiæ cognitio non
sit ita difficilis , quin ab adolescentibus mediocris ingenii el profectus cum fructu audiri
et disci possit. Quod enim Aristoteles in Ethicis negat puerum posse fieri physicum , noin
est illud simpliciter, sed cum certa distinctione intelligendum ; non quod universalia axine
mata et pronuntiala physica capere non possit ; sed quod singularium ex quibus collecta
sunt, sufficientem observationem et experientiam per ælalem habere non possit . Quo fere
etiam modo accipiendum , cum item négal juvenem doctrinæ moralis commodnin audilo .
rem esse : nimirum non hoc sensu , quod præcepta moralia intelligere non possit ; sed
quod partim mens ejus expers sit cognitionis rerum et actionum civilium de quibus ei
ex quibus hæc disciplina disputat ; partim vero appetitus ejus ad omnis generisperturba
tiones el affectus proclivis sit, nec ita ut præcipitur, agendum esse judicet. Quanquam ne
hoc quidem de omnibus juvenibus, sed de aliquibus saltem verum est , qui nec naluri ,
piec educationis, nec divina regenerationis beneficio meliores evaserunt. Verum enim ver
cum in quavis arte et scientia addiscenda plurimum momenti in doctore sit positum ; in
physicæ eliam scientia doctorem omnium gentium consensu solertissimum habemus Ari
stotelem ; qui non tantum omnibus aliis ante se physicis qui partim imperfecte, partim
ctiam perperam de rerum naturalium causis tradiderunt, quemadmodum eorum errores
| assini refutat ; sed ipsi etiam Platoni , in Timpo imprimis pleraque obscuritatibus et am
biguitatibus involventi præferendus videtur ; cum quoad methodum et demonstrationis
jerfectionem , tum vero etiam quoad sententiarum accurationem , proprietatem et medio
frem perspicuitatem . Quanquam autem Aristoteles sine dubio cum in aliis philosophiæ
artibus , ium vero etiam in physica, quam multis libris persecutus est , quorum plerique
itiamnum hodie exstant, optimus doctor et magister est : tyrones tamén hujus scientiæ
non omnes adbuc idonei videntur, qui ad eum immediate sine aliqua compendiosiore in
fornia iione, adeoque manuductione ablegentur ; cum quod de aliquibus rebus fusius,
quam illi bene capere possint, differat ; lunc vero etiam quod nonnullis iu locis cum pro
1013 EPITOME PHYSICA . - JOAN. WEGELINI PREFATIO. 1014
pter res ipsas , tum propter dicendi genus concisum et terminorum quorumdam singula
rium difficultatem , inprimis vero eiiam et in confulationibus veleruin philosophorum
quorum scripta ad nos non pervenerunt, ut exinde de ipsorum opinionibus et argumentis
liquidius constare posset , aliquanto sit obscurior .
Quapropter illorum studium improbandum videtur neutiquam qui ex libris Philosopbi
physicis perspicuas quasdam et breves synopses vel epitomas eorum quæ maxime neces
saria et cum primis sunt utilia , resectis aliis minutioribus et ad veterum confutationem
maxime pertinentibus collegerunt : qualium etiam hodie imprimis magna copia exstat,
el subinde ad eam novarum nova fit accessio . Etsi autem nulli suam laudem , quam me
rito obtinet, præreptam volo, eximie tamen mihi præ multis aliis in hoc genere compen
diis placujl hæc Nicephori Blemmidæ frujus logicam superioribus nundinis Francofurten
sibus in publicum emisi ) Epitome Physica , non antiquitatis tantum causa , sed imprimis
etiam propter res ipsas non tantum physicas, sed etiam geographicas , astronomicas, opti
cas, astrologicas, theologicas, breviier, perspicue, erudite et nervose bona methodo et
dicendi genere optimo, triginta et uno capitibus pertractatas ; quorum 1 ' agit ( ut tituli
salten singulorum quasi in tabella breviter proponantur) de naturalibus principiis et
causis ; 2 °. Demateria , forma el priratione ; 3° De causis et effectibus, itemque de fortuna
et rasu ; 4 ° De motu et quiete deque entelechia, et co quod potentia, quodque actu est ;
5. Adhuc de motu et quiete 6° De generalione et corruptione : 7 et 8° De natura , 9° De locu
el lempore ; 10 ° De infinito ; 11 ° De elementis ; 12° De flammis ardentibus quæ circa ce
lum conspiciuntur, et de capris, facibus el stellis discurrentibus, ut appellantur ; 13. De
cometis et lacteo circulo ; 14 ° De pluvia, grandine, nive, rore et pruina, 15° De fontibus et
fluminibus ; 16º De mari : 17 De ventis et reliquis halitibus , 18° De lerræ motu , 19º De
ionilru et fulgore, procella et vorlice et turbine et fulmine, 20 ° De apparentibus in cælo
phasmatibus, 21 ° De halone et prius de visione ; 22° De iride : 23° De virgis et parheliis,
itemque de metallis et fossilibus ; 24• De cælo, quodque mundus non sit æternus , 23° De
mthere et stellis, 26 ° De sole ; 27* De luna ; 28° De Terra el ejus zonis, quodque terra ad
sphæram cælesiem, quin et ad solis sphæram centri rationem obtineat · 29• De diebus et
noctibus et quatuor anni horis , 30° De habitationibus , 31 ° De vacuo. Quibus omnibus in
fine fragmentom exegeseos in psalmum octavum eodem Blemmida auctore accessit ila
erudirum , ut optandum esset , tolam exegesin in illum psalmum , vel etiam in totum psal
ferium , si modo ab auctore elaborata fuit, adhuc hodie exstare (a) ; ut quæ non paucis in
hunc librum vere regium (quem et ego hoc honore præ cæteris jam dignor, ut non lan
tum objectiones ex eo prolatas a discipulis dissolvam , sed etiam singulos psalmos hebraice
prælegam , latine interpreter et sæpius grammatice explicem ) commentariis par futura,
sed etiam palmam præreplura videatur .
Cælerum hanc ipsam epitomen physicam in duobus manuscriptis codicibus bibliothecæ
Augustanae, altero perveleri , recentiore altero reperi ; pellectam et eruditam el opera
insumenda dignam , deprehendi ; ipse descripsi ; ac non tantum ex Græca Latinam feci ,
sed etiam ila conversam partim marginalibus notis ad Aristotelem imprimis et Cleome
dem aliosque recentiores jihysicos et astronomos deducentibus, partim vero cursoria le
ctione multo fusius totam discipulis meis explicavi. Eamdem nunc ex collatione manuscri
ptorom codicu'm perfectam et integram cum ad alioruin publicam utilitatem , lui veru ad
institutam cum discipulis quorum subinde aliis in academias discedentibus novi suc
cedunt, privatam repetitionem primus Græce edo , versiorem cum notis etiam brevi,
Deo volente , recognitam publicaturus. Tum vero, nobilissime et magnifice vir , domine
plurimum honorande, tuæ, inquam, magnificentiæ hanc Epitomen physicanı inscribn , non
quod illi ab inscriptione ad nominis claritatem quæ cum apud cives nostros, tum etiam
apud exteros est . amplissima, quidquam accedere posse puiem amplius, sed quod partim
illi quæ etiam nostri collegiiadministrationi præest, rationem aliquam oflicii mei redde .
re, partim vero libro in publicum exeunti auctoritatem aliquam conciliare , quin et pe
trocinium defensionemque, si indigeat , impetrare ab ea cupiam . Quamvis auteiu forlassis
parum decere videbitur aliquibus, magnificentiam tuam ex curia et foro in scholas phy
sicorum , el a negotiis consularibus ad solitariam natura contemplationer ovocare, ia
men el his quod respondeam in promptu esi . Nam etsi quidem magnicenia tua rerum
civilium cognitione et transactione maxime ex officio occupata est ; non lawen a patora
inspectione et consideratione abhorret ; nec nibil in ea reperit, quod reipublicæ aliquam
ideim pulcherrime repræsentet. Cum enim corpora cælestia tani variis quidem motibus,
Sed lamen sine dissidio egregie conspirantibus convertantur ; docet hoc certe , inter cives
quoque, in republica bene constituta , etsi studiis sint diversissimi, concordiam cæte
roqui esse debere. Jam vero cum non ianlum cælestia corpora tanto intervallo dissita ele
mentis et quæ ex ipsis constant suam cum inperio vin et virtutem in pertiant ; sed hæc
ab illis grate et sine rebellione accipiant ; iteruia hoc magistratus et subditorum ordinem ',
et illius in hos imperium , horumque erga illos cum subjectione obedientiam quasi in lu
ridissimo speculo proponit. Ac cum denique res naturales in hoc inferiore mundo alias
Feucrari, alias corrumpi, alias augeri, alias minui, alias varie alterari, alias eliam scun
curu locuru mutari videamus ; quis negabit hoc significationem habere rerum etiam dils
( a ) Exstat in codd. Gr. Rog. Paris . , unde eam describendam curavimus. EDIT .
10 : 5 NICEPIIORI BLENMIDE 1016
manar im vici: situdinis ; quod non tantum pro re nata, pro moribus civium , pro commo
drei vubljiæ , iro variis circonstantiis , leges et consuetudines modo abrogandæ, modo
renoy widæ modo molandæ sint; sed quod etiam inter ipsos cives alii propter virtutem el res
præclagostas ad honores et dignitates promovendi, alii propter improbitatem puniendi et
abscin di mereantur , veluti carcinomata et pestes, ne sinceriorem reipublicæ partem inficiant,
dendi sint. Nihil jam dicam de eo , quod etiam bruta animalia civilatis ordinem common
strani, quæ et ipsa suos reges et magistratus habent , quos venerantur et observant, inter
que se munia et officia mirabiliter partiuntur et exsequuntur ; ut in apibus, piscibus,
avibus videre licet . Quæ cum ita se habeant, adeoque etiam in natura Deus optimus ma
ximus venustissimam reipublicæ ideam depinxerii, inscriptionem hujus Epitomes phy
sicæ magniticentiam luam minime dedecere arbitror. Quin potius cum omnia Nicephori
Blemmidæ scripta Joanni Ducæ, Nicæno Græcorum imperatori, ante annos Trecentos se
ptuaginta summopere placuerint, nec boc illius opusculum physicum , mea opera et studio
sic adornalum , Tuæ magnificen : iæ displiciturum sperabo : quam interim aturæ auctori,
servatori, moderatori, adeoque natura Deo potentissinjo, Patri Domini nostri Jusu
Christi in Spiritu sancto volis eliam meis commendo.
D.lum Augustæ Vindelicorum in colligio , 21 Augusti, anno salutis 1605.
Magnificentiæ tuæ observantissimus, M. Jo . WEGELINUS,
collegii inspector,

CANDIDO LECTORI.

Duobus usus sum manuscriptis codicibus bibliotbeca Augustanæ ad hanc Epitomen physicain , amice
lector, uno velustiore , recentiore allero . Et quidem per mediam ſere partem ex recentiore lextum primo
descripsi , veterisque variantem lectionem in marginem rejeci. Sed pusteaquam inter describendunt
animadverti recentiore codice veterem mullo perfectiorem esse, poslea ipsum velerem describendum
inilii sunipsi, el recentis lectionem ubi variabal, ad oram marginis reluli . Lectionem ergo meliorem ,
sive ea in margine, sive in textu reperialur, quemadmodu sane meum de ante lectione judicium
sæpius diserle indicavi. In capite 28 , pag. 232 , deſecil codex velustior et sallem recentior suppetiit,
qui, ut dictum , non fuit per omnia integer. Ideoque etiam magis ibi quam alibi per conjecturam quædam
entendaoda indicavi. Cæteroqui vero uterque manuscriplus codex nullas nisi punctulorum , easque
sæpe alieno loco positas distinctiones habuit. Exo, proul sententia exigere mihi visa fuit, has quas
vides, adjeci : in quibus tamen etiam nonnunquam punctulum inſerne ligendum , supra, et contra , a
syllabotheta fuit positum . Quod tu, lector, ipse aynosces el corriges. Subinde etiam parenthesium signis
quædam inclusi, ut sententia redilerelur dilucidior. Tandem ne Græcæ huic editioni quidquam deesset ,
indicem reruin insigniorum alpliabeticum subjeci . Quod meum sludium , æqui boni facies . Hoc tan

lum adhuc scire cupio, si dubites, utrum Logica quam superioribus nundinis emisi, et hiec Physica ,
quam nunc edo , sint ejusdem auctoris ; indubium le posse judicium facere ex eo quod et in Logica
duobus locis ad Physicam hanc remittatur (a ). Ex quo indubie colligere licet , ejusdeni auctoris utrum
que islum ſælum esse, Nicephori nimirum Blemmidæ : cujus etiain noinen expresse præscriptum es! in
wanuscriptis codicil'us.
Bene vale.

( a ). El in Physica ( cap. 4, n . 12 ) ad Logicam . Epit . PATA .

WEGELINI AUGUSTANI
JOANNIS VEGELINI
PRÆFATIO

Textui Lalino, Aug. Vind . anno 1606 edito, præmissa.

Nobilissimo el amplissimo viro , donino Leonharto Pallero in Hammelet Ainhofen , do

mino suo plurimum honorando, salutem el gratiam a Deo .
Nobilissime et amplissime Vir , domine plurimum honorande. Elidi ante annum Nice
10017 EPITOME PUYS !CA. – JOAN . WEGELINI PRÆFATIO , 1913
phori Blemmila Epitomen physicam Græcam ex duobus manuscriptis codicilinas D plin
Theræ Augustanæ inter se collatis restitutam ; quæ non lantum antiquitatis gratia, ' uippe
ab anctore sui temporis præcipuo eltheologoet pbilosopbo, inque historiis nomine virtutis
et doctrinæ laudalissimo, ante annos trecentos septuaginta circiter conscripta : sed etiam
siropter res ipsas varias et arduas, physicas, geographicas, astronomicas, opticas et then
logicas. eundem tamen scopum et finem pulchre respicientes, et præterea orationis genere
tersissimo et arcuratissima methodo ad Platonis et Aristotelis, ut et Cleomedis, præcipuos.*
rum philosophorum mentem el sententiam triginta duobus capitibus perirartitás , merilo
grata el commendata doctis, imprimis philosophiæ studiosis , esse debet. Verum cum
Græræ lingnæ non opues unari sint,quod non omnim institulis el vilæ generibus neces
saria sil vel utilis; cumque intellexerim ex quibusdam iisque non contemnendæ auctorita
tis viris gratiorem fuisse i'lam Græcam epitomen futuram , si Latina:n versionem adjun
ctam habuisset : proinde quod ante annum angustia temporis exclusus præstare non po
lui , parucis abhinc mensibus Orcasionem nacius in me suscepi et versionem meam jam
antea confectam recognovi, et recognitam typograpbo seorsim excudendam dedi, Faleor
quidem ingenue et libenter me inter vertendum cum jam aliquousque progressusfuissem ,
CO'n perisse Physicam B. Damasceni, quan Jacobus Billius Prunæus, Gallus, vir Latine pl
Græce doctissimus, operibus B. Damasceni a se translatis et Luletiæ Parisiorum anno 1577 ,
excusis, et 1603 ibidem recusis, inseruit, cum hac ipsa Bleromidæ Physica quoad aliquod
capita prorsus convenire ( ut illa mihi adeo non B. Damasceni, sed hujus nostri Bleminiz
dae Physica esse videatur), et proinde translationem Billii Latinam me legisse, et alicubi
postea imitalum fuisse fateor . Sed eadem illa ut a Billio inscribitur B. Damasceni Physica,
septemdecim duntaxat in universum constat capitibus. Primum quidem caput de philo
sophiæ definitionibus idem prorsus habet cum iertio et sexagesimo quinto capite Diale
ctiræ Damasceni, cætera vero sedecim capita cum totidem Blemmidæ capitibus habet pror
sus convenientia ; at reliqua quindecim Blemmidæ capita , ut et fragmentum expositionis
in psalmum octarum , ne uno quidem verbo attingit ; vel quod ea Billius in ms. codice
Physicæ Damasceni non habuerit, vel alio aliquo nescio quo consilio stodiose pralerie
rit . Quin et hoc fateor, cum jam versionem Physica nostri auctoris , Blemmidæ , ad Snem
fere perduxissem , quod inquisiturus aliquid in Laurentii Valle Dialecticarum disputatio
num libris, forte fortuna inciderim in Georgii Valne Placentini, Itali, opera, ulea Venetiis
anno Domini 1501, apud Aldum Romanum excusa in bibliotheca Augustana habentur,
quodque in illis obiter cum alia scripta tum etiam Physiologiarn Vallæ iuspiciens animau
verlerim , primum quidem , ipsum in illam ex Blemmide quædam transcripsisse ; (leinde
vero etiam ulterius progressus deprehenderim , eundeni loam hatie Blenmidæ Physicam
Latine quidem versam , sed sine auctoris ulla me tione, sibi vindicasse, et uti laborein
proprium expetendorum et fugiendorum a se structo libro vicesimo secondo et lertin ,
Physiologiæ autem tertio et quarto inseruisse, cum duobus tantum capitibus de comelis
et de cælo aliquid de suo amplius addidisset. Sed profecto ut salva alias existimatione
tanti philosophi et polyhistoris, suoque tempore docii-simi viri dicam , nonnullis in locis
a genuino sensu Blemmidæ aberravit , el passim ita obscure vertit, vel certe typographus
ja indistincte et confuse edidit, ut mediocriter in Græcis lilleris versatus et rerum play
sicarum cognitione imbutus Greca ipsamel facilius quam ista Latina sil intellecturus.
Proinde nihil hoc ego moratus in versione mea quam pene ad finem perduxeram absol
venda perrexi , adeoque lotius hujus Epitomes physicæ novam versionem , nec parum , ut
opinor, Latinam , nec adeo obscuram confeci, præterquam ubi ipsarum rerum gravitas et
versionis les que me ad Græcum textum fideliter reddendum astrinxit, aliquam legenti
caliginem offundere etdificultatem objicere queat . Passim etiam in margine libros et capilit
allegavi ex Platone, Aristotele, Cleomede, ex quibus Plemmides mulla muluatus est .
Quin et aliorum quorumdam , postremis præcipue capitibus, auctorum loca citavi, unde
eorum quæ a Blemmide traduntur, uberior tractatio et explicatio peli potest. Singula
porro capita in certa membra resolvi , 't singulorum argumenta breviter comprehendi,
capitibusque suis præmisi; ac denique in eorum gratiam qui Latina cum Græcis , vel vi
cissimo Græca cum Latinis conjungere volunt, Græci lextus paginas in Latina versione
correspondentes ad marginem passion annotavi, ut adeo qui legunt Græca et hærent, pro
tipus Latina possint numero indice consulere ; vel etiam qui legunt Latina el Græcum
textuto conferre volunt, ejusdem numeri indicis beneficio quod quærunt in promptu ha
bere, suique voli compoles illico fieri possint. Non difficile mihi fuisset cæ eroqui com
men ariolum addere, quemadmodum sanediscipulis neis totain illam epitomen privatim
explicui; el simul subinde ad Physicam Philippi Melanchthonis, itemqueMichaelis
ad laudatissima
Mästli
prac plorum meorum compendia , M. Georgii Liebleri pbysicum , et N.
ni astronomicum , aliorumque virorum dociorum hujus generis libros remisi. Sed quia
nu dinæ Francofurtenses instabauit, et verebur eliam ne cum mihi ad typographum , fun!
emptoribus libri ad bibliopolam sumptus et pretium accresceret, ab ulteriore common
tatione et additione abstinui. Tibi autem , vir nobilissime el amplissime, domine pluri
mum honorande, banc versionem a me sic adornatam inscribo, non tantum propterea
quod et ipse in studiis li'leraroma probe versalus es et de illis judicare poles, siculitali
os complures in familia lua babes allines non lam genere quam doctrina et virtule viros
nobilissimos, sed el am quod cum ante annum nobilissimo, amulissidio el orudentissimo
1:19 NICEPHORI BLEVMIDE 1020 )
viro, domino Alberto a Slellen in Bocksperg , consuli Augustano et Ecclesiæ nostræ curs
tori, collegique administratori, domino meo summisse colendo , socero tuo , Græcam
hanc ipsam Epitomen publice inscripsissem , et ille de versione Lalina a me confecla.el
propediera publicanda intellexisset , benevole subjecil, posse me eam suorum alicui nun
cupare. Huic ergo illius consilio ut obtemperarem , cum imprimis etiam nobilissimo,
amplissimo et spectatissimo viro , domino Wolfgango Pallero, in Hammel et Ainhofen , se
batori et ædili Augustano, Ecclesiæ item el colleg i nostri administratori, domino men
Simnisse honorando, parenti tuo , Epitomen logicam Græcam ejusdem autoris Blem
midæ ( quam etiam dudum converti et explicui, et hoc tempore recognosco) ante sesquien
nim dedicarim ; en tibi hanc Epitomen physicam a me translatam el sic edilant, deque
mulus rebus cum jucundissimis tum utilissimis cognitu ageniem inscribo, dedico , offero .
La proinde ut benevole suscipias et conatum meum in meliorem partem interpreteris,
et adversus malevolos defensionem et patrocinium præstes, majorem in modum qua par
et animi subjectione oro . Vicissim eyi te com lua luorumque nobilissimis et amplissi
mis familiis divinæ gratiæ, favori et protectioni meis etiam votis commendo . Datum Au
uute Vindelicorum , in collezio , 23 Augusii, anno Domini 1606 .
Ainplilud. Tuæ observantiss.
M. Joh . WEGELINUS Augustanus, collegii inspector.

AD LECTOREM .,

Jacobus Billins in operibus B. Damasceni, anno 1577 , Lutetia Parisiorum , excusis, et

1603 ibidem recusis, super Physicam Damasceni sic præfatur : Hæc Damasceni Physica,
rujus exemplar Græcum nobis singulari doctrina vir Jacobus Cujacius exhibuit, est Aristo
trlice Physicæ velut quoddam compendium . Quam cum erudilissimo crimiaque humani
llile prædito Italo cuidam ostendissem , ejus lectione majorein in modum delectatus est,
meque nonnullis in locis ob rerum potius quam verborum obscuritatem hærentem juvit, ex
planatis iis quæ mihi negocium ſucessebant.Cujus propterea nomen libenter hic ascripsissen,
nisi id mihi ne facerem , ab co interdictum fuisset . Sed ipsemet brevi, si ea olia ad quæ
aspirat. nactus fuerit, præclaris ingenii monumentis, clarum se atque illustren reddet.
Hac Billius. Quod si Damasceni Physica quæ constat capitibus septindecim tantum , ei
quorum a primo reliqua sedecim cum totidem nostræ Physicæ capitibus per omnia con
veniunt, hanc Billii et aliorum virorum doctorum commendationem (ut facile concedimus)
!!' ere'ur: duplo magis eam merebitur nostra Physica, quæ suprailla sedecim capila quibus
rum Damasceni Physica conveuil, alia etiam sedecin continetcapita illis prio - ibus nec minus
jaroonda, necminus utilia, nec etiam ad physicam Epitomen absolvendam ininus necessaria .
Quin si divere licel quod sentio , Damasceno illa Physica perperam mihi ascripta a Billio vi
detur, quemadmodum etiam in operibus Damasceni Basilexe anno 1575 ' excusis nec
Gære nec Latine habur. Forte Billium hoc movil, quod nomen Damasceni præscriptum
i buit in manuscripto codice $ 110. Sed non est hoc nunquam factum , uti suorum verorum
actorum nomina libris aliquibos præscripla non fuerint, sed alioruni, a quibus plus ipsis
alcloritalis posse accedere existimalum fuit.(Velforte etiam hoc respexit Billius, quod pri
mun caput illius Physicæ in Damasceni Logica bis reperitur, ordine nimirum ei lerijom
e sexagesimum quintum ; unde existimavit, ejusdem fore auctoris etiam sequentia capila
Sidecimi, Damasceni nimirum . Sed nec hoc adeo firmum argumentum est. Videtur enim
capul istud primum non ab auctore Physicæ , sed ab alio aliquo librario vel lectore prole
komenorum vice præpositum ; quippe manifestamconnexionein cum sequentibus capiti
bus primum illud caput in textu non habet; quemadmodum sane etiam nostra Physira
0.nisso eo statim a capite incipit, quod in illa secundum est . Quod autem hæc nostra Phy
sica Blemmidæ sit, nec alterius auctoris : non tantum ex en confirmo, quod in manuscriptis
codicibus nomen Blemmidæ expresse præfixum habet, sed quod etiam auctor illius capite
quarto p. 46, v . 5. Logicam Blemmida epitomen, et caput illius vicesimum quartum allegat
sibique tribuit ; quam quidem logicam Blemnidæ , non Damasceni esse ex manifesta
utriusque differentia cuivis liquido constarepotest. Quin sicut autor hujus Physicæ, Logicam
Blemmidæ allegat: ita etiam Blemmides in Logica ad hanc ipsam Physicam duobus in locis,
nimirum p . 118, v . ull. ad caput primum de principiis naturalibus, et p . 136 , v . 3 , ai
quartum el quintum caput dc motu et quiete lectorem remittit, ubi plura hisce de rebus
dicere proposuerit ; et sane etiam congruit : ut adeo nullum dubium relinquatur, quin uni
auctori, Nicephoro nimirum Blemmidæ, utramque epitomen et Logicam , prioreni, c ! I'll
sicam , posteriorem , tribuere et acceptam referre debeamus. Quod te lector scire volzi,
Vale .
1021 EPITOME PHYSICA . 1022
Cum Blemmides nosler huic suæ Epitome Physicæ tituluro facial De acroasi Physica
seu auscultatione naturali , quoirodo etiam Aristoteles libros octo Physicorum inscri
psisse perhibetur, quanquam Blemmides mullo plura in Epitome sua persequitur, quam
Aristoteles illis libris : proinde duas Epistolas brevitatis elegantissinæ tenuissimo filo
contextas, Alexandri regis , discipuli, et Aristotelis pbilosopbi . præceptoris , responsorias,
deque his ipsis libris agentes, ut quidem apud Gellium lib. xx , c. 4 , leguntur et ex An
dronico philosopho proponuntur, subjicere visum est : ut intelligerent vel hinc philoso- *
phiæ studiosi , quanti hæc doctrina rerum naluralium facienda sii, cum illam tantus rex
et monarcha lanii fecerit.

Αλέξανδρος Αριστοτέλει ευπράττειν . Alexander Aristoteli salutem .

Ουκ ορθώς εποίησας εκδούς τους ακροαματικούς
των λόγων. Τίνι γάρ έτι διοίσομεν ημείς των άλ
λων, ει καθ' ους επαιδεύθημεν λόγους , ούτοι πάν
των έσονται κοινοί ; Εγώ δε βουλοίμην αν ταϊς περί
τι άριστα έμπειρίαις, ή ταις δυνάμεσι διαφέρειν.
'Αριστοτέλης Αλεξάνδρα ευπράττειν .
"Έγραψάς μου περί των ακροαματικών λόγων οιο
μενος δείν αυτούς φυλάττειν εν απορρήτους. "Ισθι
ουν αυτούς εκδεδομένους και μη έκδεδομένους . Ξυ
νετοί γάρ εισι μόνοις τοις ημών ακούσασι .
Non recie ſecisti quod auscultatorios libros edie
deris. Etenim qua re tandem cæteris antecellemus,
si disciplinæ , quibus eruditi sumus, communes
Giant omnium ? Ego vero rerum optimarum peritia ,
quam potentia ulla præstare maluerim .
Aristoteles Alexandru salutem .
Scripsisli ad me de libris auscultatoriis; existi
mans in arcanis custodiendos fuisse. Scilo igitur
ipsos editos el non edilos esse. Cognosci eniin per
cipique ab iis tantum poterunt, qui nos audierins.

ΤΣΙΝΑΞ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ.

INDEX CAPITUM ,

α' . Περί φυσικών αρχών και αιτίων. A 1 De naturalibus principiis el causis,

β' . Περί της ύλης και του είδους και της στε- 2 De muleria et forma ei privatione.
ρήσεως.
γ' . Περί αιτίων και αιτιατών · εν ώ και περί τύ- 3 De causis et effectis , ubi olum ae fortuna el
χης και αυτομάτου : casil .
δ '. Περί κινήσεως και ηρεμίας , εν ώ και περί 4 De motu el quiele, ubi etiarn de enteleckim , ac co
εντελεχείας και του δυνάμει και ενεργεία . quod potentia el actu esi .
ε' . Περί κινήσεως και ηρεμίας . 5 Adhuc de molu el quiete .
ς' . Περί γενέσεως και φθοράς . 6 De generatione el corruprione.
ζ ' . Περί φύσεως . 7 De natura .
η'. " Ετι περί φύσεως. 8 Adhuc de nalura .
6' . Περί τόπου και χρόνου . 9 De loco el tempore.
ι' . Περί απείρου , 10 De infinilo.
ια'. Περί στοιχείων . 11 De elementis.
ιβ'. Περί των φαινομέμων» φλογών καιομένων 12 De Ramnis ardentibus quit in coelo apparent, it
περί τον ουρανόν , και των καλουμένων αιγων: de iis quæ capra el faces el siellæ discurrentes
και δαδών και διαθεόντων αστέρων. rocantur .
εγ'. Περί κομητών και του γαλαξίου κύκλου. 13 De cometis seil sirllis crinilis et lacico circulo ,
ιδ' . Περί όμβρου, χαλάζης, χιόνος , δείσου και 14 De pluvia , grandine, nive, ror?, et pruina.
πάχνης .
ιε'. Περί πηγών και ποταμών . 15 De fontibus el fluviis.
ις'. Περί θαλάσσης . 16 De mari.
ιζ' . Περί ανέμων και των λοιπών πνευμάτων». 17 De venlis el reliquis paribus.
ιη '. Περί σεισμού . 18 De lerremli .
10. Περί βροντής και αστραπής , εκνερίου σε κεί 19 De lonitruis el ſulguribus, et cinephrin , id est , pr ?
τυφώνος και πρηστήρος και κεραυνού. cella , ei vorlice , qui lyphon locuin ", el 1117
bine accenso, quem Graeci prestera rucund, et
fulmine.
κ'. Περί των εν τω ουρανώ φαινομένων σας μύ. 20 de ostenlis sive speciris qua in cælo conspiciun
τω ' ' . tur .

κα' . Περί άλλω, και πρώτον περί οράσεως.
κβ' . Περί ίριδος
κγ'. Περί ράβδων και παρη.λίων, έτι δε και τες και
των εν τη γη μεταλλευτών και ορυκτών .
κδ'. Περί ουρανού , και ότι ουκ έστι: ό κείτετς
αΐδιος .
21 De area seu corona, el primum de visione.
2. De Iride seu arcu cælesti .
25 De virgis seit bacillis , et parheliis, hoc est , gemi
maiis vel adulterinis solibus, ac insuper elix :*
de metallicis in terra , et fossilibus.
21 De cælo , ei quod muidus non sil alernius.
1 23 NICEPHORI BIEMMIDE 1024
25 De athere el stellis . Α κε' . Περί αιθέρος και αστέρων .
6 De sole , κς' . Περί ηλίου .
27 De latα . κζ' . Περί σελήνης .
28 De terra el ejus zonis, ac primum , quod lerra κη'. Περί γης και των ταύτης ζωνών , ότι η γη
ad cælestem sphæram . quin el ad ipsuin sola - κέντρου λόγον επέχει προς την ουράνιον
rem , centri rationen onlineal. σφαίραν , αλλά και προς αυτήν την ηλιακήν .
29 De diebus et noctibus et quatuor anni huris. κθ'. Περί ημερών και νυκτών και των τεσσάρων
του έτους ωρών .
30 De habitationibus. λ' . Περί οικήσεων .
5 ) De Facuo . λα'. Περί κενού .
Fragmentum expositionis in psalmum octavum . Απόσπασμα έκτης εις τον η' ψαλμών εξηγήσεως.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ
Τ Ο Υ ΒΛΕ Μ ΜΙΑ Ο Υ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΟΜΗΣ ΒΙΒΛΙΟΝ Β '.
ΠΕΡΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΕΩΣ .

NICEPHORI BLEMMID
ISAGOGICÆ EPITOMES LIBER II .
DE ACROASI PHYSICA , HOC EST DE AUSCULTATIONE NATURAL !.

SYNO'S'S CAPITIS I ,
QUOD EST DE NATURALIBUS PRINCIPIS ET CACSIS .

I ! Agil de differentia principii el crusp, ostendens principium lalius patere quam causam : utrum
que tamen etiam quatenus conveniunt, pluribus dici modis ; ex quo, secundum quod, a quo , propter
quod, item per quod et ad quod fint silque aliquid . 2. Cousas in proprie causas el concausas diridii,
indicans quo a se invicem distent discrimine. - 3. Causam efficientein omnium proprie et primo Deum ;
praleni, ejus:lem bonitatis agnitionem et pradicationem pie affirmat : prorime efficientein carisam naturam
dici ostendil, qurum tamen cum Plaivne polius instrumentulem causam lucil : el exemplarem item de
scribil . – 4. Ália duo significata principii explicat, quibus causam superat : quod significar, id unde
primus mollis est, in quo significato diulius moralur; quodque notat cujusque rei orius temporarii prin
cipum . 5. Probat corporum naturalium prima principia esse ſurmam et privationem ; ul, quee sint
prima el suprema omnium contrariorum ; quod item quia sunt contraria, subjecte opus habeant, quod est
maleria, ulila ria sini principia ; sed per se quidem duo, maleriu el forma; Terlium per accidens,
privutio , quanquam ei hiec generationis necessarium est principium ; 2 ui adeo non erraturi sint qui
tria , el qui duo sub diversa consideratione numerant principia . - 6. Privationem physicam a logica , de
qua agitur in categoriis, distinguit, illumque aptitudine in subjecto ad formam recipiendam describil cui
eiiain secundum contrariorum oppo ilivnem repugnat; ubi duplicia focii contraria . - 7. Per Οιcupatio
tem diluil objectionem , qui forma el privatio cum sint contraria, non sint sub eodem genere ; forma
interim et accidentis diferentiam exponens, et cur privalio accidens sit materiæ , forma non item ,
8. Alium objcclionein occupat, qui formæ virivatio sil contraria , cum substantia whil sil conirarium ; in
cujus solutione ostindil, quaterius forma et maleria sint esseniick , qualenus non sint; cl, quo respec!!
materia mugis quam forina, quo iien forma magis quam materia sil substantia. - 9. Quo respor|24
privatiu sil principinin el causa per accidens, quo per se ; et quod una eademque res contrariu modu uffe
cla coulrariorum causa sil , ul forma el privativ .

CAPUT I. B ΚΕΦΑΛ . Α ' .

De noluralibus principiis el causis. Περί των φυσικών α , χών και αιτίων .
3 1. Omu's culisa cianu principiuin '; non omne α' . Πάν το αίτιον και αρχή : ου πάσα δε αρχή ήδη

54 M 1ayliss . ( . .
1025 EPITOME PILYSICA . 1026

και αίτιον. Ρητέον δε πρότερον περί της ισαχώς A tamen principίum illico etiam causa et. Disseren
τώ αιτίω λεγομένης αρχής. Λέγεται τοίνυν αρχή το dum autem prius est de principio, quod lotidem
εξ ού, ως η ύλη: εξ ού πρώτως ενυπάρχοντος γίνε- modis, quot causa dicitur. Principiu in itaque dici
ταί τι οίον λίθοι και ξύλα οικίας αρχαι . Το καθ' 8 , lur id ex quo [aliquid est ;j ut materia ; ex quo
ώς η μορφή και το σχήμα και όλως το είδος. Το primum inexsistente fit aliquid , velut lapides et
υφ' ού , ώς ή φύσις των φυσικών αρχή , και η τέχνη ligna, domus principia [sunt.] Id secundum quoi!,
των τεχνητών. Το δι' ό , ήτοι το ού ένεκα ως η νίκη , ut forma et figura , et omnino species. Id a quo , ut
αρχή της αθλήσεως · ένεκα γάρ της νίκης τελεί- natura, naturalium ; et artificialiuin , ars princi
ται η άθλησις. 'Αρχή δε κατά Πλάτωνα και το δι' pium est. Id propler quod , sell cujus gratia , ut
ού, ως το όργανον και το πρός , ώς το παρά- victoria , certaminis est principium ; siqu dem vi
δειγμα . Ωσαύτως δε λέγεται και αίτιον το εξ ού , cloriæ gratia certamen perficitur. Porro ex Platu
οίον το υλικόν το καθ' 8, οίον το ειδικόν • το υφ' ού , nis sententia principium est etiam id , per quod
οίον το ποιητικόν • το δι' ο , οίον το τελικόν • το δι' [ lit aliquid ;) ut instrumentum ; ad quoil, ut '
ύ , οίον το οργανικών : το πρός 3, οίον το παρα- exemplar . Eodem autem modo etiam causa dicitur
δειγματικόν. Κατά γούν τα τοιαύτα του αιτίου και id ex quo, ut materialis ; id secundum quod, ut
της αρχής σημαινόμενα, τα μεν υποκειμένω ταυ- B formalis ; id a quo , ut efficiens ; id propter quod ,
τον έστιν αρχή τε και αίτιον • τη επινοία δε διαφέ- ut finalis ; id per quod , ui instrumentalis ; id ad
ρουσιν. Η μεν γαρ αρχή επινοείται καθό προηγεί- cujus similitudinent, ut exemplaris. Quoad igitur:
ται • το δ' αίτιον καθ' και ποιεί τι και αποτελεί το μετ' ejusmodi causæ el principii signilicala, subjecto
αυτό , όντος και του αιτίου δυνάμει αρχικού και της quidem unum idemque sunt principium el causa ;
αρχής δυνάμει τελεστικής. sed cogitatione diferunt. Principium enim , qua
tenus antecedit, 4 cogitatur : causa vero, quatenus aliquid efficit, et quod consequitur, perficit : cum
alias potentia el causa principii, et principium potentia perficiendi et causandi vim habeat.
β'. Τών δ' απαριθμημένων αιτίων τα μεν κυρίως 2. Enumeratarum autem causarum aliæ proprie
αίτια λέγεται» τα δε συναίτια: αίτια μέν , το ποιητι- causæ dicuntur ; aliæ concausæ . Causæ quidem
κον , το τελικόν, το παραδειγματικόν» συναίτια δε [proprie] efficiens , finalis, exemplaris ; concause
το υλικών, το ειδικών και το οργανικόν. Διαφέρει δε vero, materialis, formalis, et instrumentalis. Atqui
κυρίως αίτιον και συναίτιον • το μέν κυρίως αίτιον differunt proprie causa el concausa, quod causa
το χωριστόν είναι του αποτελούμενου και εξηρημέ- quidern ab eo quod efficitur, separata et omnino
νον παντάπασι» το δε συναίτιον εν τώ αποτελουμένω secreta sit ; concausa vero , in eo quod ellicitur ,
C
πράγματι θεωρείσθαι . consideretur ..
γ'. "Οθεν ποιητικών αίτιον (και ) κυρίως και πρώ- 3. Hinc causa efficiens ( et) proprie et primario
τως ο θείος έστι νούς και τελικών και αυτού αγαθό- divina mens est ; ac finalis , ipsius bonitas, cujus
της, δι' ήν πάσαν κτίσιν εδημιούργησεν, ίνα γνωρί- gratia omnes creaturas condidit, ut agnoscereli !!
ζηται και κηρύττηται . Προσεχώς δε ποιητικών ipsa et praedicaretur . Propinqua Au !en causa ef
αίτιον ή φύσις λέγεται ήν καλώς ο Πλάτων οργανι- ficiens, nalura dicitur ;: quam recie Plato ' instru .
κον μάλλον αίτιον τίθεται, ώς κινουμένην μεν υφ' menialem potius causam esse ponit, ut quæ mo
ετέρου (του θείου νου , του ακινήτου κατά πάσαν με- vealur quidem ab altero [divina mente que quoi !
ταβολήν ) , κινούσαν δ ' έτερα, τα φυσικά σώματα δη- omnem mulationem est immobilis ), alia au !C !!,
λαδή ών και αχώριστος ούσα, συναίτιον μάλλον ευ- naturalia nimirum corpora moveat; a quibus cui
λόγως λέγοιτ' άν , αλλ' ου κυρίως αίτιον . Παρα- eliain separari non possit, oplima ratione concausa
δειγματικών δ' αίτιον, ώσπερ δή και αρχήν παρα- potius quam proprie causa queat. Jam vero
δειγματικήν, τους εν τω δημιουργό να προύφ- exemplarem causam, οι εane etiam 5 exemplare
εστώτας ενιαίως ούσιοποιούς λόγους των όντων principium , substantiæ effectrices cntiam rationes,
εδιδάχθημεν είναι. Προς ούς ως προς αρχέτυπα D quein architectatrice mente simpliciter praexstite
προαιώνια σύμπασα κτίσις αποκριβώθη τω παντ- runt, esse didicimus ; ad quas, ut archetypa (seul
ουργική και θείω βουλή ματι. "Ετι λέγεται αρχή, το exemplaria) omni ævo antiquiora omnes crealurie
αφ' ού · τουτέστιν, όθεν η πρώτη κίνησις · ώ δή ση- ab omnium rerum conditrice el divina voluntate
μαινομένων της αρχής αντίκειται η τελευτή . Κατά perſecle et omnibus numeris absolutæ sunt. Pre
γουν το τοιούτον σημαινόμενον της αρχής , τουτέστι , lerca dicitur principium *, id, de quo, hoc est,
το αφ' ου αρχή μεν οδου λέγεται , το πρώτον βήμα : unde primus molus [ hi ] , cui sane significado
αρχή δε νηός τρόπος οικίας θεμέλιος λόγου προ- principίi finis opponitur. Quoad loc igitur sign:-
οίμιον : φυτού τε ρίζα , και ζώου καρδία. Αλλά licatum principii, loc est , id de quo , viæ princi
ταύτα μεν ως μέρη προηγούμενα καλούνται αρχαί • pίum , primus passus dicitur : navis principital,
μή ως μέρη δε : αρχή μέν γραμμής στιγμή . Γραμ . carina ; doinus, fundamentum ; orationis, exor
μή δ' ομοίως επιφανείας αρχή και σώματος επι- dium ; ce plantie , radis ; et animalis cor . Et liiec
φάνεια. Χρόνου δε πάλιν αρχή τοιαύτη το νυν : quidem , ut paries antecedentes, principia dicire
• 2 Phys. c. 3 , τ. 28 ; 4 Metaphys. c . 2. * De legibus p. 767 . • De homonymia principii vide Da
masc . contra Manich .
1027 NICEPDORI BLEMMIDE 1028
11r , at partes ; line quicle principium Α ομοίως δε κινήσεως αρχή το καλούμενος κίνημα .
punclum , itemque superficiei principium , linca, el " Έοικε δ' αρχή παντός συνεχούς υπάρχειν διττή :
corporis , superficies ; et rursus tale temporis princi- γραμμής δηλονότι και επιφανείας και σώματος ,
pium , nunc (seu momentum ), et simili ratione mo- χρόνου τε και κινήσεως. " Έστι μεν γάρ αρχή και το
tils principium , quod cinema (seu mutationis punc- προηγούμενον μέρος του συνεχούς, όπερ και αόρι
lum ) , vocalur. Omnis autem continui, lineæ vide- στόν έστι , διά το επ ' άπειρον είναι δυνάμει διαιρέ
jiet, superfiriei, et corporis, temporis item et motus τόν . "Έστι δε πάλιν αρχή και η μη ως μέρος, μηδ'
duplex esse principium videtur. Principium enim est ομοία το όλο, καθάπερ προείρηται. Οποία δ' ή
6 et anlecedens pars continui ", quæ etiam infinita αρχή του συνεχούς, τοιούτον χρή και το πέρας κατ
est , propterea quod potestate in infinitum possil αλλήλως λαμβάνεσθαι· οίον ή της γραμμής αρχή
dividi . Rursus vero principium est etiam id , quod σημείον » και το πέρας σημείον. Ει δε το προηγού
nec ut pars , nec æque ac lotum est , ut antea dictum . μενον μέρος της γραμμής ως αρχή ταύτης λαμβά
Quale vero continui est principium , talem etiam νοιτο, και το τελευταίον μέρος της γραμμής ως πέ
conveniente modo fineni oportet accipi. Veluli ρας ταύτης λαμβάνοιτ' άν. Τον αυτόν δε τρόπον καπι
linex principium , est punctum : et finis item , puri- παντός συνεχούς .
clum ( sl. Sin autem antecedens lineæ pars, lit principiwn illius sumatur : ullima eriam pars lineæ , UL
finis illius accipietur. Atque eodem modo in omni continuo res se habet.
4. Insuper dicitur cujusque rei ratione lempo . B δ' . " Ετι λέγεται της κατά χρόνον εκάστου γενέ
ris principium generationis, ipsum lempus quo res σειως αρχή αυτός ο χρόνος ενώ το πράγμα πρώτως
primum oriri capit ; quod ideo definire non est ήρξατο : ον ουδ' ορίσαι ράδιον διά το επ' άπειρον δι
facile , quia que vis pars cujuslibel continui pote- αιρείσθαι δυνάμει πάν μέρος παντός συνεχούς.
stale in infinitum dividitur.
5. Ilis ita distinctis inquirenda jam suut princie ε'. Τούτων ούτω διακεκριμένων , ζητητέον ήδη τις
pia el causæ corporum naturalium ex quibus primo αρχές και τα αίτια των φυσικών σωμάτων, εξ ών
orta suni, et in quæ postrenio iterum dissolvun- πρώτως γεγόνασι , και εις και εσχάτως αυτά πάλιν
Tur 7. Quoniam igitur quod generalur , non διαλύονται . Επεί τοίνυν το γινόμενον ουκ εκ του
μοlibet , sed ex contrario generatur ; nec in quod . τυχόντος , αλ' εκ του εναντίου γίνεται , και ουκ εις
libel , sed in contrarium corrumpitur ( ex «mpli το τυχόν, αλλ' εις τουναντίον φθείρεται( οξον εκ του
preatia, ex immusico seu eo quod musica privalium αμούσου γίνεται το μουσικών , και πάλιν εις το άμου
cst, fit musicum ; el rursus in immusicum interil), σον φθείρεται) · τα πρώτα και ανωτάτω των έναν
quæ prima 7 el suprema ex contrariis cogitari τίων επινοούμενα ειεν αν τών υπό γένεσιν σωμάτων
possunt ; corporum etiain generationi subjeclorum C πρώται αρχαι • πρώτα δε και ανωτάτω εναντίον
prima fuerint principia. Prima aulem et suprema απάντων επινοείται το είδος και η στέρησις . Α
Ουnium contrariorum cogitantur forma et privatio . χαι άρα πρώται ταύτα των φυσικών. 'Αλλ' επει
Proinde hæc waluralimn (corporum) prima sunt τάναντία των εν υποκειμένω γινώσκεται, και καθ'
principia. Quandoquidem autem contraria c nu- εαυτά μεν όντα πάσχειν υπ' αλλήλων ου δύναται
inero eorum quæ in subjecto sunt , esse cogno- (δεί μεν γαρ το πάσχον υπομένον πάσχειν. Ταναντία
scuntur ; et cum quidem per se sunt , pati a se δ' ουχ υπομένουσιν άλληλα εν υποκειμένω δε δράν
invicem allicique non possunt : (oportel enim pa- εις άλληλα δύναται. Το γάρ ώμουσον και το μουσικών
liens remanendo pati, contraria autem se invicem ου δύναται πάσχειν υπ' αλλήλων όντα καθ ' αυτά , ει
Blon sustinent ; sed in subjecio in se invicem agere μή εν υποκειμένω είη το Σωκράτει τυχόν ή τω Πλά
possunt. Etenim immusicum et musicum si per se τωνι) : δεί και το είδει και τη στερήσει πάντως
sint , a se invicem pali non posstunt , nisi in subje . υποκειμένου τινός ενώ και δραν εις άλληλα ταύτα
clo, in Socrate , verbi causa , vel Platone fuerint. ) δύναιντο. Μή ον γάρ αντικείμενον το υποκείμενον,
Proinde certe el forma et privatio subjeclo quo- εκάτερον των αντικειμένων υπομενεί . Τούτο δ' αν
daui opus habent , in quo etiamipsa agere possint είη το υποκείμενον, η αναίδεος ύλη και άποιος ,
in se invicem . Subjectum enim * quod non est D πρώτον υποκείμενον τας πρώτας αντικειμένοις κατ
oppositum, utrunique tamen oppositorum sustine- αλληλον, τρείς άρα των φυσικών αι της γενέσεως
bit. Ηoc autem subjectum fuerit informis et quali- πρώται αρχαι • το είδος , η στέρησης και η ύλη .
lalis expers materia , primum subjectum primis 'Αλλά το μεν είδος και η ύλη καθ' αυτά νοούνται
contrariis conveniens. Tria igitur naturalium αρχαι , διά τό τήν ύλην υποκείσθαι τώ είδει , και αν
( corporum ) generationis prima sunt principia : τικείσθαι αυτό . Διό και υπομένει προσιόν αυτό, και
forma, privatio, et materia . Verum tamen 8 forma έφεται μάλλον αυτού . Η δε στέρησις, αντικειμένη
quidem el materia per se intelliguntur esse prin- και ασύνακτος ούσα προς το είδος, εξίσταταιεσιόν
cipia º ; quia materia formæ subjicitur , non oppo- τος αυτού . "Οθεν και κατά συμβεβηκός αρχή νοείται
nur ei ; quo nomine etiam advenientem ipsam η στέρησις, ως μόνον προϋπάρχουσα της γενέσεως.
sustinel vel polins ipsam appetit ; privatio autem Ου γαρ αν έσοιτο γένεσις μή ούσης στερήσεως · έπει
Lily. Caleg c . 6 , s . 2 . * Plays. C. 1 , tex . 15, 23 . 7 Phys . C. 6, ι . 41 , 43, 44, 47. 9 Plays. c. 7 , τ .
53-60,62 , 21 Phys. 7. ι. 56.57 ; 1 Phys. c. 8 , ι . 64.
 1029 EPITONE PITYSICA . 1030
το γινόμενον εκ μη τοσούτου πεφυκότος γίνεται . A cum forms opponitur , et cum ipsa societatem
Μη κατά συμβεβηκός δ' ούσης αρχής της στερή- inire non possit , ingrediente ipsa discedit. Unde
σεως, αλλά καθ' αυτό, φθείροιτ' άν το υποκείμενον etiam privalio principium ex accidente esse intel
εν τη ταύτης αποβολή , είπερ το είναι αυτό συν τα ligitur, ut que ante generationem tantum exsistat .
έστερήσθαι ήν. Εστερημένη γάρ του είδους η ύλη Neque enim si privatio non sit, generatio erit : quan -
ετύγχανεν ούσα . " Ωστε πως μέν τρείς αρχαι θεω- doquidem quod generalur, ex eo quod non est ejus
ρούνται των φυσικών • πως δε δύο της στερήσεως modi, sed ad id aptum natum est , generatur 0.011011
ούσης αρχής κατά συμβεβηκός, αλλ' ου καθ' αυτό , si autem privatio non esset principium per accidens,
sel per se ; subjeclum utique in illiusabjectione corrumperelur ; siquidem ipsi essentiæ ratio, cum co quoil
est privaluo esse, foret ; materia quippe forma privala essel. Quodammodo ergo iria , quodammodo duo
naturalium ( corporum ) principia considerantur " ; cum privatio non sit principium per se , sed per accidens.
'. Αλλη δε έστιν ή εν ταις κατηγορίαις αντικει- 6. Alia autem esl privalio , quæ in categoriis 18 ba
μένη τη έξει στέρησις, ώς ή τυφλότης τη όψει, ήτις bitui opponitur, ut visui cæcilas , quæ nunquam ail
ουδ' ανακάμπτει προς την έξιν μετέχουσα πως της habitum revertitur, quodammodo nimirum et ipsa
ποιότητος και αυτή και παρακεχρωσμένη το είδει qualitatis particeps el tincta 9 illa forina cujus
ου λέγεται στέρησις. "Αλλη δε πάλιν αύτη ή στέρη- B privalio dicitur. Alia autem rursus hæc privalio
σις ανακάμπτουσα προς το είδος και αντικειμένη " que ad formam redit , eique opponitur, non qui
αυτώ, ουχ ώς στέρησις έξει (κάν στέρησις ονομάζη- dem ut habitui privalio ( lamelsi privatio nomine
ται), αλλ' ώς και ηρεμία τη κινήσει και απλώς, ως tur), sed αι φuies motui, et ut simpliciter dicam,
ταναντία . Τα γάρ εναντία και είδη και άμφω έστιν , perinde ut contraria . Nam qilie contraria siint,
ως ψυχρών και θερμόν : ή θάτερον εσχάτη θατέρου aut etiam ambo species sunt, ut frigillum et cali
απόπτωσις (ώς η αδικία και η δειλία ) , πεφυκός μέν- dum ; aut alterum ab altero longissime cailit ; sed
του προς το είδος ανακάμπτειν . " Οτε δε μή πέφυκεν ila tamen natura comparatum est, ut ad formam
ανακάμπτειν, τότ' έστιν όντως στέρησις. Αύτη δε ή redire possit. Cum autem natura sic comparatum
το είδει αντικειμένη " στέρησις μετά της προς το non est, ul reverti possit, lunc vere est privalio.
είδος επιτηδειότητος θεωρείται, καθάπερ και η ήρε- Atque hec forma opposita privatio cum apliru
μία μετά της προς την κίνησιν επιτηδειότητος. dine ad formam ; queroadmodum etiam quies, cum
Ηρεμία τε γάρ έστιν και του πεφυκότος κινείσθαι aptitudine ad molum consideratur . Nam et quies
ακινησία και στέρησις απουσία εν τω πεφυκότι. est immobilitas ejus quod iia natura con paratum
Τοίνυν κατά την τών εναντίων αντίθεσιν, ή στέρη- est , ut moveri possit ; et privatio, est absentia in
σις και το είδος αντίκειται . "Ωστε κατά την εις άλ- c eo quod sic natura comparatum est. Proinde qua
ληλα τούτων μεταβολήν την γένεσιν επιτελείσθαι και ratione contraria pugnant inter se, privatio et forma
την φθοράν. opponuntur, ut per mutuam ipsarun, mulationem
generatio et corruptio perficialur 18.
ζ . 'Αλλ' ει ταναντία υπό το αυτο γένος εισί , το δε 7. Sed (dical aliquis] si contraria sub eodem sunt
είδος και η στέρησις εναντία, πότερον υπό το αυτο genere ; forma aulem el privatio contraria sull ,
γένος εισίν ; ή πάντως εκείνα των εναντίων υπό το utrum sub eodem genere erunt? an omnino illa
αυτο γένος εστίν, όσα είδη και άμφω, καθώς το ψυ- 10 demum contraria sunt' sub eodem genere, qι: υ
χρόν και το θερμόν ' ών δε θάτερον εσχάτη από- ambo etiam species sunt, ut frigidum et calidum ;
πτωσις του λοιπού , ταύτ' ουκ ανάγκη το αυτο γέ- quorum autem alterum a reliquo longissiine cadit ,
νει συνάγεσθαι · ώσπερ ουδ' απλώς την ανυπαρξίαν hæc ad idem genus colligi non est necesse ; quem
και την ύπαρξιν. Το μέν γάρ ουκ έστι , το δ' έστι . admodum ut simpliciter dicam , nec exsistentie
Του μη όντος δε και του όντος πως αν είη γένος privationem et ipsam exsistentiam . lla eniτη , ηοι:
κοινόν ; Ουκ ήδη τοίνυν , είπερ ουσία της το είδος est ; hæc, est. Atqui ejus quod est , et ejus quod
έστιν, έσοιτ' αν και η στέρησις όλως ουσία. Το μεν non est , qui commune genus esse possit ? Non
γάρ είδος επεί μετά της ύλης την σύνθετον ουσίαν ergo prolinus, siquidem forma sit essentia quædam ,
συνίστησιν, είη αν και ουσία τις • η δέ γε στέρησις D etiam privalio essentia omnino fuerit. Forms
την σύνθετον ουσίαν διαλύουσά τε και φθείρουσα, enim quia cum materia essentiam compositamy
πώς αν είη όλως ουσία ; Είη δ' αν το είδος ουσία constituit, essentia quedam fuerit ; at vero privalio ,
μάλλον και ου συμβεβηκός, και εν υποκειμένω τη quia compositam essentiam dissolvit et corrumpit ,
ύλη γινώσκεται , διά το μετά της ύλης την σύνθετον quomodo tandem essentia esse poterit ? Forma all
ουσίαν αποτελείν, μέρος ταύτης γινόμενον, ώσπερ lem essentia potius ſueril, et non accidens ; tamet
δή και η ύλη . Και τούτο διαφέρoιεν αν αλλήλων το si in subjecto , in materia , esse agnoscatur , pro :
είδος και το συμβεβηκός , κάν άμφω εν υποκειμένω plerea quod cum materia composilam essentiam
λέγουντο είναι, ότι το μεν συμβεβηκός τη ουσία συν- ellicial, cum pars sit illius, quemadmodum sane
ελθόν ου δύνατα! τι ποιήσαι σύνθετον μετ' αυτής : eliam materia . Atque hoc a se invicem forma ct
ώσπερ δή και η στέρησις μη δυναμένη μετά της accidens diferunt, lanetsi anDo in subjeclo es
10 1 Phys. c. 8 , ι. 66. 11 1 Plays . c. 3, τ. 67 , 70. 13 Lib. Categ. c . 10 , s. 20 , 1 3 1 Phys. c . 6. ι. 30 , ο
c . 8 , ι . 37 .
1031 NICEPITORI BLEMMID.E 102

dicatur, quod a cilleus cum essentia congressuno A ύλης συνθετόν τι ποιήσαι, συμβεβηκός έστι τη ύλη.
non potest aliquid cuillea compositum ellicere ; Το δ' είδος της σύνθετον ουσίαν μετά της ύλης ποιεί ,
quemadmoduan sane etiam privatio, quia non potest κάντεύθεν ουκ έστι συμβεβηκός .
cum materia aliquid 11 compositum ellicere * , accidens ( st maleriæ : forma autem cum nateria
essentiain composilain ellicit ; el proinde non est accidens.
8. Quod si [ regerat aliquis amplius essentire η'. Ει δέ τή ουσία εναντίον ουδέν» τα δε είδε :
nihil est contrarium , formæ autem privatio est con- εναντία ή στέρησις · αλλ' εκείνη τη ουσία εναντίον
traria, [quomodo forma eril essentia ?) Verum illi es- ουδέν τή μή εν υποκειμένω θεωρουμένη ποτέ. Το δε
sentiæ nihil est contrarium ,quæ nunquam in subjec o είδος καθ' δ εν υποκειμένω τη ύλη γινώσκεται , κατά
consideralur, forma autem quatenus in subjecto, nia- τούτο και εναντίον έχει την στέρησιν. "Έπειτα ουδε
teria , agnoscilur, lactenus etiam illi privatio est con- κυρίως ουσία το τοιούτον είδός έστιν , ώσπερ ουδε ή
traria . Deinde vero forma hæc ne quidem essentia est ύλη · ει γάρ έτερα τα στοιχεία των στοιχειωτών
proprie, quemadmodum nec maleria. Si enim ele- (ουδέ γάρ της σαρκός τα στοιχεία σάρκες εισίν) , ευ
menta ab his quæ sunt ex elementis diversa sunt (ne- δηλον, ώς ουδέ τά της ουσίας στοιχεία (ταύτα δε το
que enim carnis elementa, carnes suni),satis maniſe. είδος και η ύλη) κυρίως αν είεν ουσίαι · οποία η εξ
stum est nec essentiæ elementa , proprie essentias B
αυτών . Αλλ ' επείπερ η ουσία κατά το μάλλον λέγει
esse , qualis est ea quæ constat ex ipsis. Sed quoniam ται και το ήττον, έσoιντό πως και ταύτα ουσία ! »
essentia intentionis et remissionis ratione dicirur ; χείρους μέντοι της συνθέτου , και οίον ειπείν ουσιώδη
erunt becquoque quodammodo essenlix , compo- και ουκ ουσίαι . Διότι και σωματικά , αλλ' ου σώ
sila lamen deleriores, et ut ila dicam , essentiales, ματα . Τούτων δ' ούτως εχόντων, πως μεν το είδος
11011 essentiæ ; quo nomine etiam corporex, et μάλλον ουσία δοκεί, πώς δε ή ύλη ; Κατά μέν γάρ
non corpora. Hæc autem cum ila: se habeant, quo- το μόνιμον και το υποκείσθαι μάλλον του είδους ου
dam equidem modo forma magis essentia videtur σία ή ύλη νομίζεται • καθόσον δ ' εκάστω των όντων
esse ; quodam autem moilo 12 materia . Etenim κατά το είδος το είναι εστι (καθ' ό και διαφέρον των
quoad siabilitatem quidem et subjectionis ralio- άλλων επ' οικείας καθεστηκε φύσεω ) , κατά τούτο
nom maleria magis quam formua censetur essentia : μάλλον ουσία το είδος υπολαμβάνεται .
quatennis autem cuique rei suum esse per formam est (per quam etiam ab aliis differens in propria
consistit nalura ) , eatenus forma magis essentia exsistimatur.
9. Porro aliud est naluralium corporum princi- θ'. "Αλλο δε έστιν αρχάς των φυσικών σωμάτων
pia inquirere, ex quibus aliquid non per accidens, ζητείν, εξ ών γεγονέ τι μή κατά συμβεβηκός , αλλά
sed per se ortum est ; el aliud est simpliciter [di. C καθ' αυτό , και άλλο μεταβολής απλώς αρχάς έρευ
chiv] mutationis principia indagare. Quoad prius νάν . Κατά μέν ούν το πρώτον η στέρησις αν είη
eig ), privatio erit el principium et causa per ac- αρχή τε και αίτιον κατά συμβεβηκός , ώς μή ενυπ
cidens ; ut quæ non exsislal in re quæ oritur, sed άρχον το γινομένη, αλλά (και) κεχωρισμένον αυ
etiam ab ea sejuncta sil . Materia enim et forma in του . Η ύλη γάρ και το είδος ενυπάρχουσι το γινο
eo quod oritur exsisiunt, et propterea etiam ele- μένω, και διά τούτο και στοιχειώδεις αρχαι των υπό
senaria reruin generationi subjectarum principia γένεσιν λέγονται . 'Ενυπάρχειν γάρ αναγκαίον τά
dicuntur 15 ; quippe elementa in ea re que constat στοιχεία τα στοιχειωτώ . Κατά δε το δεύτερον ουκ
ex ipsis, exsistere necesse est. Quoad aulem po- αν είη μόνον κατά συμβεβηκός αρχή και αίτιον
slerius , privatio non tantum per accidens princi- ή στέρησις · αλλ' ήδη και καθ ' αυτό . Ως γάρ της
pium el causa erit, sed jam etiam per se. Sicut εις το είναι μεταβολής αίτιον το είδος ούτω της εις
enim forma mutationis ad esse causa est, ita pri- το μή είναι η στέρησις. Δήλον ούν εντεύθεν , ότι το
vatio, ad non esse . Hinc igitur manifestum est , αυτό και εν εναντίως διακείμενον των εναντίων αί
unam eamdemque rem contrario modo affectam , τιον γίνεται . Τη μέν γάρ παρουσία το είδος αίτιον
cont. ariorum causam ellici. Forma enim cum adest έστι της γενέσεως καθ' αυτό • τη δ' απουσία αίτιον
φuidem, generationis 13 causa per se ; cum au D της φθοράς κατά συμβεβηκός . Η στέρησις δ' έμ
lem abest, corruptionis causa est per accidens, πάλιν τη μεν παρουσία της φθοράς αίτιον καθ' αυ
inver » o modo privatio se label. Cum enim adest τό : τη δ' απουσία της γενέσεως αίτιον κατά συμβε
quidem , corruptionis causa per se ; cum vero abest, βηκός . "Η μάλλον κατά την παρουσίας και κατά την
generationis causa est per accidens. Aul, ut rectius απουσίαν είη αν η στέρησις αίτιον κατά συμβεβηκός
dicaui, privalio et cum adest et cum abest, genera- της γενέσεως: κατά μεν την παρουσίαν , ότι εκ
iionis causa est per accidens ; cum quidem adesi, μή τοιούτου δεί γενέσθαι το γινόμενον · κατά δε
propierea quod id quod oritur, ex eo quod non est την απουσίαν, ότι απογενομένης αυτής το είδος εγ
krujusmodi , oriri oportet; cum autem abest, quod γίνεται ,
ipia ab cedente , furiva innascitur,

* 1 Ply . 8 , 1 , 50 , 60. * ! Phys. C. 9, ι. 57.

 1033 EPITOME PHYSICA . 1034
SYNOPSIS CAPITIS II ,
QUOD EST DE MATERIA ET FORMA ET PRIVATIONE .

1. Ex variis divisionibus et subdivisionibus eorum quæ proprie fieri dicuntur, ostendit quæcunque proprie
fant, ex subjecio fieri, adeoque ex eo quod fiant, el ex eo ex quo fiani, composita esse ; quorum posterius
duplex est , maleria et privatio, ut ita ei duo el Iria sint naturalium corporum principia ; duo per se , ma
ieria el forma, lerlium per accidens. priralio. 2. Demonstrat hanc privationem male a veleribus
fuisse sublatam , cum quia nimirum etiam quantum in ipsis ſuit, generationem et corruplionem rerum na .
luralium sustulerunt, earumque 14 mislionem duntaxat el misiorum dissolutionem substituerunt . 3 .
Ad objectionem contra generationen el corruptionem rerum naturalium a veteribus molam el indiscussam
duplici distinctione entis el non eriis respondet, quod nimirum aliud sil per se, aliud per accidens, el quod
ilem aliud sii tale aclu , aliud poleiitia ; el ostendit, id quod fil, partim ex eo quod est, partim ex eo
quod non est , fieri : rursus quod corrumpitur, partim in id quod esi, parlim in id quod non esi, corrumpi.
4. Docet materiam primam analogia , quam ad alias res artificiales habel , cognosci; sed adhuc perfectius
omnium formarum negarione seu remotione. 5. Recensel aliquot materiæ appellationes, ei in primis quare
eam Plato magnum el parvum appellasse videri possit. – 6. Aliorum sententias de maleria exponit,
quorum alii eam incorpoream , alii corpus, sed qualitatibus orbatum , rationibus suis nixi appellarunt.
7. Commemorat quod eam quidam ethnice philosophi ortus et interilus experiem imaginari ſuerint, ubi
pie distinguit el docet.quod physice vrlus el interilus sit expers, et quod hyperphysice ratione creationis
ex nihilo et in nihilum destructionis, cum ortam esse lum interituram dici possit . 8. Plalonicos et
Peripateticos conciliat , quorum illi 15 materiam alterationis experlem , hi totam alterationi subjeciam
fecerunt : quod nimirum illi de prima , hi de secunda materia loculi sin !.

ΚΕΦΑΑ . Β' , A CAPUT II .

Περι της ύλης και του είδους και της De maleria el forma el privatione.
στερήσεως .
α'. Τών κυρίως γινομένων τα μεν ως απλά γίνεται, 1. Eorum quæ proprie fiunt, alia ut simplicia
τα δ' ως σύνθετα . Τα μεν ούν σύνθετα συνθέσει, ώς ή Giunt , alia ut coin posita 16. Composita quidem , per
οικία των δ' απλών τα μεν ως διά βάθους, τα δ' (ώς ) compositionem , ut domus ; simplicium vero alia,
επιπολής . Και τα μεν επιπολής μετασχηματίσει ως ut per profunditatem ; alia vero ut in superficie.
όταν εκ σφαίρας ανδριάς γίνεται , ή απλώς εκ χαλκού : Ac ea quidem quæ superficiarie fiunt, per figura
των δε διά βάθους τα μεν καθόλου ως ο άνθρωπος εκ commitalionem fiunt ; ut cum ex globo aut simpli
σπέρματος αλλοιουμένου • τα δε κατά μέρος και citer ex ære fit statia . Eorum autem quæ ut per
τούτων τα μεν προσθέσει, ώς τα αυξανόμενα, τα δ' profunditalem fiunt, quædain in universum liunt ;
αφαιρέσει, ώς τα μειούμενα . Τοίνυν ει πάντα τα κυ- ut homo ex seminc alterationem subeunte ; quæ
ρίως γινόμενα κατά τινα γίνεται τούτων των τρο- .
dam ex parte. El horum alia fiunt per appositio
πων » τα δε κατά τούτους γινόμενα τους τρόπους εξ nem , ut quæ crescunt ; alia per detractionem , ut
υποκειμένου γίνεται ( και γάρ έστι τι το μετασχη- quæ decrescunt. Proinde si omnia quæ proprie
ματιζόμενον, και το άλλοιούμενον, και επί του Β fiunt, secundum Inorum modorum aliquem funt ;
προσθέσει γινομένου έστι τι ώ προστίθεται , και επ ! quæ autem secundum hos modos fiunt, ex subje
του αφαιρέσει ου αφαιρείται • έστι δε και επί της clo fiunt (est enim aliquid quod in aliam liguram
συνθέσεως τα συντιθέμενα), δήλον ότι πάντα τα κυ- commutatur , et quod alteratur ; et in eo quod per
ρίως γινόμενα εξ υποκειμένου γίνεται. Ει ούν appositionem fit, est aliquid cui apponitur ; et in
και υποκείμενόν τι εστιν εν πάση γενέσει, και το το eo quod per detractionem , est aliquid cui detra
υποκειμένω επιγινόμενον » δήλον ότι πάν το γινόμε- Mitur ; et denique in compositione sunt quae com
νoν σύνθετόν έστιν έκ τε του και γίνεται, τουτέστι ponuntur) : 16 manifestum est, omnia quæ proprie
του είδους, και εκ του γινομένου. Διττόν δε τούτο : fiunt , ex subjecto fieri. Quod si igitur in omni ge
το τε υποκείμενον, ήγουν ή ύλη, και το αντικείμε- neralione cum subjectum est aliquid , lum quod ad
νον τώ είδει, ήγουν ή στέρησις . Γίνεται γάρ το εί- subjectum accedit, manifestum est, quidquil fit,
δος , οίον η οικία , έκ τε των υποκειμένων λίθων και ex eo quod fit, hoc est ſorma, et ex eo, ex quo
ξύλων , και της στερήσεως, ήτοι του μή είναι fit, compositum esse. Atqui hoc duplex est : et
οικία κάπι των άλλων ομοίως. Τρεις άρα της των subjectum , puta materia ; et qood formæ opponitur,
φυσικών γενέσεως πρώται αρχαί• το υποκείμενον, lioc est privatio 11. Fit enim forma , velut domus ,
ήγουν ή ύλη , και τα δύο αντικείμενα, το είδος Cex subjeetis lapidilus et lignis ; et ex privalione,
δηλαδή και η στέρησις . Αλλά πώς μεν τρείς, πώς hoc est , co quod non erat domus . Alin aliis rebus
δε δύο , της φυσικής των σωμάτων γενέσεως αι πρώ- eodem modo res se habet . Tria ergo naturaliuin
ται αρχαι ; Λέγεται πρότερον, ότι καθ' αυτά μέν ή corporum] generationis prima sunt principia :
ύλη και το είδος αρχαι• κατά συμβεβηκός δε ή στέ- subjectum , pula materia , el duo opposita ( contra
ρησις . ria ) , forma videlicet el privalio 18. Verum quonam
modo tria , quo rursus modo duo sunt naluralium corporum generationis principia ? Dictum est ant
ea , quod per se quidem principia sunt, maleria et Sorma ; per accidens autem , privatio.

16 1 Phys. c. 8, ι. 62, 63 , 64 . 17 1 Phys. c . 8 , 1. 60 , 66 , 67. 18 1 Plays. 1. 67 , 80.

PATROL. GR . CXLII . 33
 NICEPHORI BLEMMIDE 1035
1035
2. Ηanc privationem cum aliqui ex veteribus A. β'. Ταύτην την στέρησίν τινες των αρχαιοτέρων
non intellexissent, naluralem generationem , ili- μή έννοήσαντες, την φυσικήν ανείλον γένεσιν · ωσαύ
demque corruptionem susluleruni. Dicebant enim ' ' : τως και φθοράν, έλεγον γάρ : Εί πάν και γίνεται η εξ
Si omne quod fit, vel ex eo quod est , vel ex co quod όντος ή εκ μη όντος ανάγκη γίνεσθαι · ούτε δ' εξ
1 : on est , lieri necesse est , sed nec ex enile 17 lit όντος το ον γίνεται ( ήδη γάρ έστι προ του γινέσθαι
ens (jam enim , antequam lial, ens est) ; nec rur- το όν) , ούτ' αυ εκ μη όντος (δεί γάρ είναι τι το εξ
sus ex non enle (sil enim aliquid oportet id ex quo ου γένοιτ' άν · και όλως το μή όν ουδέν έστιν ) , ούτε
lit aliquid, el uit rem uno verbo complectar, non γένεσις αν είη , ούτε δε φθορά. Εις τί γάρ αναλυτή .
ens nihilest) : consequens est , ne generationem σεται το μή έκ τινος γεγονός ; ώστε μιξις εστί μό .
quidem nec corruptionem esse . In quid enim resol- νον, και των μιγέντων διάλλαξες . Ταύτα διηπόρουν
velur iil , quod non ex aliquo orlum est ? Quare το αυτό το γινομένω μόνον εννοούντες ών · μή ον δε
mislio tantum erit el mislorum dissolutio . In hac το πάντη μη όν .
dubitatione versabantur, dum ens idem cum eo quod fit ; non ens autem , quod omnino nun sit :
existimabant.
5. At vero scire oportebat duobus modis ens et γ'. 'Εχρήν δ ' επιστηναι ότι διχως λέγεται το όν
1on ens dici : aliud quidem per se , aliud vero per B και το μή.όν • το μεν καθ' αυτό, το δε κατά συμβε.
accidens. Sic cnim maleria quidem per accidens βηκός. Ούτως ούν ή μεν ύλη κατά συμβεβηκός λέγε
dicilur non ens esse ; quia privationis particeps ται μή δν , τω μετέχειν της στερήσεως · ήτις στέρη
est , quæ privalio per se non ens vocatur 30. Nam σις καθ ' αυτό καλείται μη όν. 'Απουσία γάρ μόνον
forme duntaxat absentia esse agnoscitur, et nihil του είδους γινώσκεται και ουδέν έτερον. Και πάλιν
aliud . Ac rursus maleria per sc ens [appellatur ] ή μεν ύλη καθ' αυτό ον, ώς υποκείμενον , ή δε στέ
ul subjectum ; privalio aulcm ents per accidens, ρησις κατά συμβεβηκός ον , ότι τω όντι , τουτέστι τη
quod enti, Ilioc est materie , accidat . Αc prieterea ύλη, συμβέβηκε και έτσι το όν τό τε δυνάμει δηλοί
ens cum id quod polestate , lum id quod aclu esi , και το ενεργεία . Ούτως ούν ή ύλη δυνάμει μέν έστιν
significat . Sic igitur materia quidem potestate est , όπερ γίνεται, ενεργεία δ' ού. Αιτία δε τη ύλη της
quod fit ; non autem actu . Causa aulem materiæ , τοιαύτης φύσεως ή στέρησις έστιν, απουσία ούσα
quod ejusmodi naturam habel, est privatio ; quie εν τω πεφυκότι • και διά μέν το απουσία είναι , ποι
absentia 18 est in eo quod natura sic aplum est ; ουσα την ύλην μή είναι ενεργεία και γίνεται • διά δε το
quæ etiam , quia quidem absentia est , ellicit all εν τω πεφυκότι δυνάμει την ύλην είναι , πάν και γίνεται ,
znaleria non sit aclu , quod oritur ; quia vero in παράγουσα. "Ωστε και γίνεται, εκ του πη μεν όντος, πή
subjeclo est quod natura sic aptum est , materia: C δε μη όντος γίνεται και φθείρεται πάλιν εις το πή
præslab, ul poleslale șit omne id quod oritur. μεν όν, πη δε μή όν. Ουδε γάρ μοναχώς λέγεται το
Quare quod fit, ex eo quod quadantenus est, qua- όν και το μη όν, καθώς ώοντο οι την γένεσιν αναι
lantenus non est , oritur ; el rursus in id , quod ρούντες και την φθοράν · αλλά δυνατόν το αυτό και
quadantenus est , quadantenus non est , corrumpitur. εν όν τε και μη όν είναι . Και ουκ αν είη συναλτ .
θεύουσα η αντίφασις. Κατ' άλλο μέν γάρ έσται οι,
Neque enim uno modo dicitur ens ci non ens, quem
admodum opinabantur, qui generationem el cor- κατ' άλλο δε μή όν. Ου γαρ ή ύλη και η στέρησες μόνι
-ruptionem tollebant : sed fieri potest, ut unum και όντα και μη όντα εισιν , ώσπερ είρηται · αλλά δή
jdemque et ens ct non ens sit . Nec contradictio και των τελείων ειδών έκαστον και όν εστι και μη
propterea simul verum dixerit. Quoad aliud eniin όχ : τι μέν όν, τι δε μη όν . Οίον ο άνθρωπος ον
cas , el quoad aliud non ens erit . Nam haud materia μέν έστιν, έπει άνθρωπος " μή όν δε , διότι ουχ ίπ .
el privalio sula sunt el enlia el non entia , sicut di- πος. Διά γάρ το πλήθος και αυτούς τους τελείους εί.
clum est : sed etiam singulæ perfecte species et δεσιν επεισάγεται το μή όν .
cos sunt el non ens : ut quæ quidem aliquid sint, aliquid vero non siul i exempli gratia , hono ens
quidem est, quia homo est ; non ens autem , quia equus non est. Quippe multitudinis calisi ipsis
etiam perfectis speciebus non ens superinducitur " .
4. Porro materia ex analogia ( proportione) quam D δ' . Γινώσκεται δ ' ή ύλη φυσικώς μεν εξ αναλο
Izabet ad res alias, 19 naturali quidem modo co- γίας της πρός τάλλα. Και γάρ ώς προς ανδριάντα
gnoscitur. Sicut enim æs ad slaluam , aut lignuin χαλκός, η πρός κλίνην ξύλον , ή προς άλλο τι των
ad leclum , aul ad aliud aliquid actificiale forma εχόντων μορφών τεχνητών το άμορφον έχει πρίν λα
insigoilum id quod formæ expers est anlequam βείν την μορφήν · ούτως έχει η πρώτη ύλη προς τα
formam accipil , se habet : ila prima materia al φυσικά. Τούτον μεν ουν τον τρόπον φυσικώς έκ της
laturalia (corpora) se babct. Atque hoc sane modo αναλογίας της πρός τάλλα την ύλην καταλαμβάνο
es analogia ad res alias maleriam comprehendimus. μεν εκ δε της αποφάσεως των ειδών τελειώνεσαν.
Ex specierum aulem negatione perfectius [eam Tx τελευταία γάρ είδη θεασάμενοι προς άλληλα
cognoscimus ). Cum enim ultimas species inter se μεταβάλλοντα, και διά τούτο τινος υποκειμένου
invicem commulari et propterea subjecto quodain δεόμενα , περυκότος δέχεσθαι παρά μέρος των αντι

21 | Pbys. c. 8 , test . 6 :9; Plato in Times, p . 1061 .

101 Plays. c. 9, τ . 71 . 20 1 Phys. c . 9 , 1. 73.
 1037 EPITOME PHYSICA.
1038
κειμένων εκάτερον• επί την έννοιας της ύλης έρχό- A indigere perspexerimus , quod ita natura compa
μεθα κατ’ απόφασιν των ειδών, την εις το δεκτικόν ralain sit , ut utrumque contrariorum per vices
απάγουσαν υποκείμενον. suscipere possit ; in maleriæ notitiam per forma
rum negationem ad subjectum suscipiendi facultate
præditum abducentem pervenimus " .
ε'. Ταύτην την ύλην μέγα και μικρόν ο Πλάτων 5. Hanc materiam Plalo 23 magnum et parvum
ονόμασεν, εκ μιάς αντιθέσεως πάσας αυτή τας αν- appellavit, ex una oppositione omnes illi oppositio
τιθέσεις προσείναι μαρτυρών, και δυάδα δ' αόριστον nes inesse testificans, et Jualitatem interminatami
και ασυμμετρίαν αυτήν εκάλεσεν · ής μέρη υπερ- et asymmetriam (quasi dicas, incommensurabili
βολή τε και έλλειψις , και το πολύ και ολίγον , και η talem] ipsam vocavit ; cujus partes sunt , excessus
ανισότης, πάντα τη ύλη προσήκοντα , άπερ ίσως διά el deſeclus , et multum et paucuin , et inæqualitas ,
του μεγάλου και του μικρού αυτός ενεδείξατο · ώς omnia materie convenientia, quæ fortassis ip -e
της ύλης, ασωμάτου μεν και αμεγέθους ούσης , και
διά τούτο μικράς αν λεγομένης · παντός δ' όγκου
per magnum
materia corpori quidemsubindi
ei sparvum cavit dinis
et magnitu quod
; 20 expers
και πάσης διαστάσεως αιτίας, και διά τούτο μεγά- sit , et eapropter parva dicatur ; onmnis autern
λης. B molis et dimensionis causa sil, et idco magna (ap
pelletur] .
s'. Ταύτην δή την ύλην τινές μέν ασώματον έφα- 6. llanc nimirum materiam al qui corporis ex •
σαν · άλλοι δε σώμα κεκλήκασιν άποιον : οι μεν διά pertemu dixerunt ; alii corpus qualitatibus orbalum
το είναι παντελώς αμεγέθη τε και αδιάστατον , οι vocarunt ; illi quidem quod prorsus magnitudine
δε διά το οίον πάρεσιν υπάρχειν και έκστασιν, και et dimensione vacet ; hi vero quod vuti remissio
αοριστίαν της ασωμάτου και άμερίστου και νοητής el excessio et infinitio sit incorporeæ et impartibi
φύσεως. " Οθεν και σώμα ταύτην εκάλεσαν , ου το lis intelligibilisque naturæ * . Proinde banc eliana
κατ' είδος και λόγον ύφεστώς, και τρισι διαστάσε- corpus appellarunt, non id quod per formam et
σιν ώρισμένον ειδητικώς· αλλά το πάντη παρειμέ- rationem ( seu specicm ] subsislai , sed quod prorsus
νον τε και εκλελυμένον , και πανταχόθεν από του remissum el solulum sil, et omni ex parte al ente
όντος απορρέον εις το μη όν. in non eos denual 28.
ζ. Ταύτην την ύλην και άφθαρτον φαντάζονται 7. El banc maleriam etiam generationis et cor :
και αγέννητον . Το μεν γάρ είδος και την στέρησιν ruptionis experlem inaginantur . Forinam enim et
ώς εναντία γίνεσθαί τε και φθείρεσθαι λέγουσι • και c privalionely ut contraria generiuri et corrupi di
του μεν είδους παρόντος απείναι την στέρησιν, της cunt ; et præsente quidem forma, privationem
δε στερήσεως παρούσης απείναι το είδος, και ούτω
την γέννησιν επιτελείσθαι και την φθοράν » την abes; se
se ; priv
ac ita atio
gene rati autemet præs
ne onem ente
corr formam
upti, onem perfales
ici .;
ύλην δ' ούσαν υποκείμενον και κατά το δυνάμει ου- maleriam aulem , cuin sil subjectum et in eu quod
σιωμένην, και μετά της στερήσεως είναι , και του est poleslale suam habeal essentiaio , el cum pri
είδους ενεργεία παρόντος μένειν, και διασώζειν το valione esse , el forma aclu præsente manere , hoc .
δυνάμει αυτής αναλλοίωτον , όθεν μηδε μεταβάλλειν
ταύτην από του δυνάμει εις το ενεργεία ποτέ » que um
liber poles
suumconse tale esde
rvare * ; alque liincalter
ab omni eficiation 21a
, ilenec
αλλά μένουσαν όπερ έστι, δέχεσθαι το είδος και του
είδους υποχωρούντος μένειν πάλιν όπερ πρότερον poleslal
nens quoe desse
est,adfor
aclu
mamesse commut
suscipia t ; eleluform
r, sel Mite
a rece
ήν, και ούτω μήτε γίνεσθαι μήτε φθείρεσθαι. "Ισως denle maneat iterum quod prius erat ; el sic nec
δε πώς μεν αγέννητος έσται η ύλη και άφθαρτος , generelur nec corrumpalur. Fortassis autem quo
πως δε γεννητή και κατά φύσιν φθαρτή . 'Αγέννητος dammodo materia generationis el corruptionis
μεν ούν έσται , διά το μή έκ τινος υποκειμένου esper's est ; quodammodo autem generationi el se
πρώτου καθ ' αυτό ενυπάρχοντος γίνεσθαι · αύτη γάρ D cundum naturano corruptioni est obnoxia , Itaque
πρώτόν έστιν υποκείμενον , ενυπάρχον καθ ' αυτό , generationis quidem expers erit , quod ex aliquo
και άφθαρτος πάλιν κατά τον αυτόν λόγον, διά το subjecto primo quod per se insit , non generelur
μή είναι τινα στοιχειώδη ταύτης αρχήν, εις ήν και Ipsa enim primum est subjectum quod per se inesi .
αναλυθήσεται , εί γε το φθειρόμενον φυσικώς, ου το Νec vero corruptionis erit subjecta per eamden
αναλύεσθαι εις το μή όν φθείρεσθαι λέγεται, αλλά rationem , quod nulluni elementare sit ipsius prinne
τώ ( αναλύεσθαι) εις εκείνο εξ ού πρώτως ενυπάρ- cipium in quod etiam resolvalur ; siquidem quod
χοντος (και) μή κατά συμβεβηκός, εγεγόνει. Γεν . interit naturaliter , non ideo quod ju non ens resol
νητή δέ έστιν η ύλη κατά το έχειν αίτιον ποιητικόν valur, interire dicitur , sed quod in id ( resolvatur ),
τι και τελικών, εκ του μηδαμή μηδαμώς όντος υπό ex quo ut primum inessel, non per accidens , gene
Θεού παραχθείσα εις δείγμα και μεγαλωσύνην της ratum ſueral . Generationi aulem subjecta est ma :
αγαθότητος αυτού και δυνάμεως . Επει γούν ή ύλη leria , qualenius causam habet efficientem el finalem ;
11 1 Plays. c. 10. ι . 80 . 38 Plato Parm , el Tim . ; Ploi . Enn . 2, lib. 4, c. 11 ; Zab . lib . 2 de materia pri .
13 , C. 9 . 26 ( 1 ) ilbid . lib. 2, c . 12. 25 1 Plays . c . 10, ι . 82 . 16 Zal . 1 de lat . priua , c . 1 !. 11 4 PS.
c . 10 , 1. 82 .
 1039 NICEPHORI BLEIWIDE
ut que ex nifiil prorsus a Deo producta fuerit, ιι Α μή ούσα πιρηκται , πάντω ; υπόκειται και φθορά
suam bonitatem et potentiam Oslenderet illustrem-
que redder: 1. Quoniam vero materia ex nibilo pro-
ducia 22 est, profecto etiam perfectæ corruptioni
obnoxia erit- ; lamelsi alioqui Deus, qui est ipsa summa bonitas, opificium suum non
' sel in meliorem statum commulaturus sit.
8. Præterea Platonici quidem materiam omnis
alierationis expertem , Peripatetici aulem totam
penitus alterationi subjectain esse ajuni . Verum illi
cum de qualitatis experte loquantur , prima[inquam]
inaleria ; non concedunt ipsam alterationi subjici.
Id enim alteratur, quod qualitate est præditum ,
aliam abjiciens, et aliam assumens qualitatem.
Quod autem qualilale vacat, quo tandem modo
alterari quiverit ? Propterea etiain compositam es- B
sentiam , formam in materia, non ex forma el ma-
teria dicunt ; ut quæ simul invicem non allerentur.
Peripaletici autem propinquam materiam accipien-
les, ut quatuor elementa, merito criam allerari di
cunt ipsam lil qualitate præditam , ct ez forma ac
materia compositum esse ; ut hujusinodi materia
in aliam formain muletur , et forma iila a materia
suscipialur.
1010
παντελεί · κάν ο πανάγαθος Θεός ουκ εις το μή
είναι , μάλλον μεν ούν εις το κρειττόνως είναι με:
τασκευάσοι την δημιουργίαν αυτού.
in nibilam ,
η'. "Ετι την ύλην ο μεν Πλατωνικοί λέγουσιν
αναλλοίωτον, οι δε Πριπατητικοί όλην δι' όλης
άλλοιωτήν . Αλλ' οι μεν περί της απoίoυ λέγοντες
ύλης της πρώτης ου συγχωρούσιν άλλοιούσθαι αυ
τήν. 'Αλλοιούται γάρ το πε πο! ωμένον , άλλην μεν
άτοβάλλον, άλλην δε προσλαμβάνον ποιότητα το δ '
άποιον , πώς αν αλλοιωθείη και Διά τούτο και την συν
θετoν ουσίαν είδος εν ύλη φασίν· αλλ' ουκ εξ είδους
και ύλης , ως μή συναλλοιουμένων αλλήλους. Οι δ'
από του περιπάτου την προσεχή λαμβάνοντες ύλην,
ως τα τέσσερα στοιχεία , είκότως και άλλοιούσθαι
λέγουσι ταύτην ως πεποιωμένην , και εξ ύλης κα !
είδους το σύνθετος είναι, είς ειδος έτερον μεταβαλ
λούσης της τοιαύτης ύλης και υλουμένου του είδους
εκείνου .

23 SYNOPSIS CAPITIS III ,

QUOD EST DE CAUSIS ET EFFECTIS, UBI ETIAM DE FORTUNA ET Casu.
4. Causas el effecla dividil in per se el per accidens lalia , eademque exemplis declarai. 2. Per επιδιαί
peolv amho ista in propinqun et remola dividit, et exemplis irerum illustrat : simul ostendens causas
per se el per accidens non tantum absolute, sed etiam conjuncie dici posse. 3. Per alia η επιδιαί
feg !v causas el eſcula per se et per accidens, propingua item el remota in talia aclu el poleslale pariilur,
docens causas el eſfecla nc'll, simul esse el simul non esse ; non item causas el effecta polestole .
4. Duo præceplu dit de cujusque rei supreina, id est , præcipua causa inquirenda ; el de causis ita assi
gnandis, ul effeclis conveniant. -

5. Duo Theoremala proponit; prius, quod causæ per se non alive in

aliis elleclis seorsim , sed plures in uno efecto simul, quin potins omnes inveniantur ; tamelsi nonnun .
quanı aliquol conveniant, ut forma et finis in naturalibus, el nonnunquam etiam efficiens : posterius,
quod eoidem modo quædam sibi invicem causre sini, quomodo laborare bonæ valetudinis, et bona ralerudo
laborandi causa esi . 6.Ostendit forlunan el casum dici causis veluti efficientes, sed tamen per arri.
dens, easque in raris contingentibus 24 consistere. 7. Eadem a se invicem distinguil , ui forluna in
iis quae secundum electionem fiunt; casus in iis quce secundum naluram continguni, verselur. - 8. For
lunan secundum qualitatem , in secundam el adrersam ; secundum quantitalem , in eutuxlav et usis.
xiav distinguil ; que lumen ambo duillurai in illis quæ agere possuri, el proinde in nullo inanimalo ,
nec besliis, nec etiam pueris reperinntur, proprie quidem loquendo. - 9. Anibo fortunam et casum ai !
generaliter dicium autóvatov, id esi , casum reducil; ubi toj autopátou ouwvujlav et elymologiam
explical. – 10. Docel quare eliam omnis casus, causa dicatur, quanquam per accidens. — 11. T )
frustra describil et trifariam dici osiendil. - 12. Per occupationem ostendil, quanquam paler sil causa
quodammodo efficiens filii in generatione materiali : quod tamen in divina generatione Deus Pater Filii
sil causa pure essentialis, non efficiens , projlerea quod nec creatus, nec facius est Filius, sea genilus ;
quanquam alias oinnirin aliarum creaturaruin proprio causa est efficiens, angelorum elian .

CAPUT III . C ΚΕΦΑΛ . Γ '.

De causis ei elieciis, ubi etiam de de fortuna el
casil .
1. Causarum quædain sunt per se , quadam per
accidens 38. Eodemque modo corum quæ a causis
proficiscuntur, hoc est elfectorum , quædam per se
sunt, quaedam per accidens.25 Veluti causa elliciens
per se quidem statue est stallarius ; per accidens ali-
tem , Polycletus, autalbus, all musicus . Accidilenim
statuario ut Polyclelus fortasse vocaretur , et albus es-
set aut musicus. Pari modo etiam effeclism staluarii
Περί αιτιατών , ενώ και περί τύχης και
αυτομάτου .
α'. Των αιτίων τα μέν έστι καθ' αυτά, τα δε κατά
συμβεβηκός . Ωσαύτως και των ών εισιν αίτι
έστι των αιτιατών , τα μεν καθ ' αυτά , τα δε κατά
συμβεβηκός . Οίον ποιητικών αίτιον του ανδριάντος
καθ ' αυτό μέν ο ανδριαντοποιός , κατά συμβεβηκός
δε ο Πολύκλειτος , ή ο λευκός , ή ο μουσικός . Συνέβη
γερ το ανδριαντοποιώ Πολυκλείσω καλείσθαι τυχόν
και λευχή είναι η μουσική . Ομοίως δε και ανδρια

18 2 Plays. c. 3, ι. 32 , 33, 4 Metallys . c. 2 ,

 1341 EPITOME PHYSICA .
τοποιού αιτιατιν καθ ' αυτό μέν ο ά δριας , κατά A per se quidem est statua ; per accidens aulen,
συμβεβηκός δε ο Μαρκίων ίσως , ή ο τρίπηχυς ή ο
έρυθρός. Συνέβη γάρ τώ ανδριάντι άνεστηλώσθαι
δια Μαρκίωνα και καλείσθαι Μαρκίων , και τριπή
χει είναι η ερυθρό
β' . Των αιτίων δε και των αιτιατών ομού , των τε
καθ ' εαυτά, και κατά συμβεβηκός , τα μέν έστι
προσεχή , τα δε πόδω· οίον , προσεχές αίτιον καθ'
ούτο τούδε του ανδριάντος όδε ο ανδριαντοποιός
και έτι πόρρω ο τεχνίτης. Προσεχές αιτιατον καθ'
αυτό τούδε του ανδριαντοποιού όδε ο ανδριάς • πόρρω
δε ο απλώς αδριάς , και έτι η εικών. Προσεχές αίτιον
κατά συμβεβηκός ο Πολύκλειτος : πόρρω δε ο άν-
Ορωπος και έτι το ζώον, ή ο λευκός και έτι και
κεχρωματισμένος . Και το μεν λευκών, και όλως το
κεχρωματισμένον , κατά συμβεβηκός υπάρχει το
Πολυκλείτο · ο δ' άνθρωπος και όλως το ζώον καθ'
αυτό. Το ανδριάντι ου μόνον ο λευκός και ο κεχρω
ματισμένος , αλλά και ο άνθρωπος και το ζώον , κατά
συμβεβηκός εισιν αίτια . Ει γάρ ο Πολύκλειτος αί.
τιος κατά συμβεβηκός του ανδριάντος εστί , το
Πολυκλείτω δε καθ' αυτό υπάρχει ο άνθρωπος και
το ζώον» και ο άνθρωπος άρα και το ζώον κατά
συμβεβηκός εισιν αίτια του ανδριάντος . Προσεχές
αιτιατών κατά συμβεβηκός ο Μαρκίων πόρρω δε και
ώνομασμένος. Και πάλιν προσεχές αιτιατον τόδε το
τρίπηχυ · τόρδιο δε και απλώς τρίπηχυς και έτσι και
μεμεγεθισμένος• αλλά το μέν τρίπηχυ και το με: cubitum quidem et magnitudine preditum Mar
μεγεθισμένος κατά συμβεβηκός το Μαρκίων , το
ώνομασμένον δε καθ' αυτό. Πάντα δ' ομου ταύτα C per se. Omnia autem nec et hujus generis alia
και τα τοιαύτα κατά συμβεβηκός αιτιατα του αν-
δριαντοποιού : τα καθ ' αυτό δε και τα κατά συμβε .
βικός αίτια μή μόνον απολελυμένως , αλλά και συμ-
πεπλεγμένως δύναται λέγεσθαι · οίον αίτιον του
ανδριάντος ου μόνον ο ανδριανοποιός δηθείη αν
ιδικώς , και πάλιν ιδικώς ο Πολύκλειτος , αλλά και
κατά συμπλοκήν ο Πολύκλειτος ανδριαντοποιός
"Ωσαύτως δε και τα α ! τιατά .
γ' . Πάντων δε των ειρημένων αιτίων και αιτιατών,
των τε κα )' αυτό και των κατά συμβεβηκός, των τε
προσεχών και των πρόω , τα μεν δυνάμει λέγεται ,
τα δε ενεργεία , To δυνάμει δε νύν ού το οίόν τε
γίνεσθαι δηλοί, αλλ' απλώς το μη ενεργούν, μήτ '
αυ ενεργούμενον. Ουκ ενεργεί δε και τα οιά τε ενερ
γησαν και τα πεπαυμένα του ενεργείν » ώσπερ ve o D
πάλιν ουκ ενεργείται , και τα οία το ενεργηθήναι
και τα πεπαυμένα του ενεργείσθαι. Τα μεν ούν
ενεργεία αίτια και (τά) αιτιατά, άμα το έστι και
πάλιν άμα ουκ έστιν : ήγουν συνεισφέρει τε άλληλα
και συναναιρεί. "Αμα γάρ έστιν ο οικοδομών οικο
δόμος , και το οικοδομούμενον οίκημα και μη όντος
του οικοδομούντος, ουδε το οικοδομούμενόν έστιν.
"Ωσαύτως και του οικοδομουμένου μη όντος , ουκ
έστιν ουδ' ο οικοδομών . Τα δε δυνάμει ουκ αεί άμα
εστι και άμα ουκ έστι . Δυνατόν γάρ ή την οικίαν
διαμένειν, τον δ' οικοδόμον θανείν ή τούτον μεν
ζήν έτι , τήν δ ' οικίαν καταπεσείν .
23 9 Plus . c 5, ι. 35. 10 2 Γ'ys. c. 3, ι. Jί . 11 2 Ply's. c. 3 , 1. 37; 1 Metal, ys. c . 2.
C. 5 , . 8 .
1042
Marcion forle, aut Iricubilus, aul ruſus. Acciilit
enim statu'r , ul propter Marcionem crecia fuerii,
e: Marcioni vocaretur, ac vicubita aut iura
ſorel.
2. l'orro causarum et effectorum ) simul, cuin per so
elli per accidens, alia propinqua sunt, alia remeia .
Exempli gratia, causa propinqua per se injusce stila.
14.Test hic staluarius ; remota vero , simpliciler sl:s
Inarius ; el adhuc remotior, artifex. Propinquumi er
fectum perse hujusce stiluarii est hæc stalua ; rcmo.
cum autem , simpliciter stalua ; et amplius, imago.
Propinqua causa per accidens est Polycletus; remota
autem , liomo ; et adhuc remotior, animal,aut albus ;
B
el porro colore præditus. Ac album quidem et ipsum
omnino colore praeditum , Polyclero insunt per
accidens ; liomo aulem et omnino animal, per se .
Al vero slaluæ non tantum albus el coloralus, sed
26 etiam liomo el animal per accidens sunt causr.
Cum enim Polycleilis causa slaluæ sil per acci
dens, Polyclelo autem per se insil lomo et ani.
mal, hominem igitur et animal per accidens esse
causas statue necesse est. Propinquum effectum
per accidens est Marcion : remolum , nomine præ
diliis . Et iterum propinquam effectum est hoc tri
Cubitum ; remolum autem , simpliciter tricubitus;
et adhuc remolius, magnitudine præditus. Sed tri.
cioni insunt per accidens ; nomine præditum vero ,
per accidens sunt effecla statuarii 29. Citlerum
CANSir ( !!! ) per se, lum per accidens, non tantum
absolute, sed eliani conjuncte dici possint ; veluti
causa saluæ non tanturo staluarius seorsim , se !
etiam conjuncte , Polycletus statuarius dici poterii ;
eodemque etiam modo effécia se habent 90.
3. Omnes insuper causæ cl cffecta de quibus
dictum est, cum quæ per se et per accidens, lum
que propinqua el remota sunt ; partim potesiale ,
partim aciu dicuntur. Potestale autem hic non id
quod fieri potest, declarat ; sed quod nec agit, nec
labenepotentiain, tum qua:agere cessaverum .Quem
admodum vicissim non aguntur, cum quæ po
lentiam habent qua agi possint, lum quæ agi de
sierunt. Quæ igitur causæ el effecla sunb actii ,
simul ei sunt, et simul non siint 31 ; hoc est se
mutuo simul et inferunt el lollunt. Simul cuim
sunt ædilicans architecliis, el domus quæ ævifica- .
tur ; el si non sit liſicans, hicc erit quod ædilica
lur ; eodemque modo si non sit quod ædificalur,
nec erit ædificans. Quæ vero polestale sunt, non
semper siinul sunt el simul non sunl. Fieri enim
potest, ill vel domus permaneal, cum architectus
est moriuus ; vel hic quidem adhuc vival , cum du
111is collapsa est " .
** 2 Phys.
10.53 NICEPHOR ( BLEJMID.E 1044
4. Jam vero cujusque rei perpeluo suprema; A δ'. Xρή δ' αεί το ακρότατον, είτουν το κυριώτατον
hoc est, præcipua causa inquirenda est . Exempli αίτιον εκάστου των πραγμάτων ζητείν · οίον , ο άν
gratia , homo ædilical, quia ædificator est ; ædifi- θρωπος οικοδομεί, διότι οικοδόμος : οικοδομεί δ' και
calor autem per ædificatoriam ædificat . Ædifica- οικοδόμος κατά την οικοδομικήν · άρα οικοδομική
loria igitur prior el magis precipua causa est. πρότερον και κυριώτερον αίτιον. "Έτι καταλλήλως
Præterea causæ ila sunt assignanda , ul electis τοις αιτιατοϊς αποδοτέον τα αίτια : οίον τοίς προσε
conveniant, veluti propinquæ propinquis, remote χέσι τα προσεχή, και τοις πόρρω τα πόδρω και τα
remolis ; el quæ quidem 28 actu sint, his quæ μέν κατά το ενεργεία τους κατά το ενεργεία , τα
saint aclu ; quæ aulem poleslale sint, bis quæ pu- δε κατά το δυνάμει τους κατά το δυνάμει.
lestale suni,

5. Porro haud in aliis cffctis alia causæ consi .. ε'. Ουκ άλλοις δε των αιτιατών άλλα των αιτίων
derantur 332 ; veluti in alio efecto causa efficiens , ένθεωρούνται · οίον άλλο μέν αιτιατα ποιητικών
αίτιον, άλλω δε τελικών , και ετέρω αύ έτερον · αλλά
et in alio finalis , et in alio rursus alia ; sed muliæ
in uno , vel potius in unoquoque omnes, tametsi πολλά τα ένι, μάλλον δ' εκάστω τα πάντα : κάν ποτε
nonnunquam aliquot cause in unum coeunt . In το συνέβη τινά των αιτίων εις έν. Επί μεν γάρ της
domo enim causa eficiens Pdificator est , vel po οικίας αίτιον ο οικοδόμος ποιητικόν, ή μάλλον ή
tius ipsa edificandi scientia . Finalis, plaviarum», οικοδομική . Τελικόν δε η απαλέξησις των όμβριων ,
ventorum et astuuni depulsio. El materialis qui- των ανέμων και των καυμάτων . Και υλικών μεν οι
dem , lapides, ligna ct lutum ; formalis vero , fi λίθοι , τα ξύλα και ο πηλός , ειδικόν δε το σχήμα και
gura el fornia ; 1 in universum species al cujας ή μορφή , και όλως το είδος καθ ' ό γίνεται . Ει δέ τις
simililudinem efficitur. Quod si vero aliquis ctiam ζητοίη και οργανικών , εύρήσει τον πρίονα , το σκέ
de instrumentali inquiral; serram , et asciam , et ταρνον , την κάθετον , και άλλα τινά. Ει δε και
perpendiculum , et alia quædam inveniet. Sin eliam παραδειγματικόν , έστιν ή προδιατύπωσις της οι
de exemplari, est illa domus delineatio et conſor- κίας και προδιαμόρφωσις. Επί δέ τινων αιτιατών
malio quæ prius in mente exstitit. Porro allem τινα των αιτίων αλλήλοις συνέρχονται εις ταυτό.
in quibusdam eDectibus quaedam causæ in unuin Το αυτο γαρ εν φυσικούς και είδος έστι και τέλος •
mutuo coeuness. In naluralibusenim rebus et forma επείπερ ή φύσις ένεκα του είδους μηχανάται πάντα
el linis idem sunt ; quandoquidem nalura formæ τα προηγούμενα . Και έστι το είδος και το τέλο δύο
causa omnia antecedentia molitur. Suntque forma μεν κατά τον λόγον · εν δε κατ' αριθμόν και το υπο .
« t finis ratione quidem et definitione luo ; numero C κείμενον. "Ωστε εις έν έρχεσθαι δύναται ποτε το
allem et 'subjecto unum sunt. Quare 29 inter ειδικών αίτιον και το τελικόν . Ενίοτε δε ταυτό γίνε
dum formalis el finalis causa in unum coire pos- ται τούτους και το ποιητικόν, ει και με το υποκε.t
sunt . Sed cl nonnunquam etiam cum his coincidit μένω . μηδε το αριθμό τέτως δ' ούν το είδε !. "Αν
ifliciens ; licet non subjecto, vel numero , al specie Ορωπος γάρ άνθρωπος γεννά και έστι τη γεννω
tamen . Blomo cnim liominem generat ; cstque ei μένη ποιητικόν πως αίτιον ο πατήρ, ταυτόν ών
qui generalur, paier quodammodo causa eficiens , αυτώ κατά το είδος και τον λόγον της ουσίας . Τινά
qui cum eo quoad speciem el essentie rationem δε και κατά τον αυτόν τρόπον αλλήλων εστίν αίτια :
idem est 85 Insuper et alia aliorum eodem modo ως το πονείν τής ευεξίας , και ευεξία τε του πονείν :
causæ sunt, ut lisporare bonæ valetudinis, et bona ου μόνον γάρ το μεν πονείν αίτιον εστι της ευεξίας
valitudo laborandi causa est ; non solum enim la- ποιητικόν, ή δ' ευεξία τελικών αίτιον του πονείν ,
borare bonæ valelyilinis causa est efliciens, bona επείπερ ένεκα της ευεξίας παραλαμβάνεται το
aulem valeludo linalis causa laborandi, siquidem πονείν · αλλά δή και η ευεξία τ.οιητικών αίτιον
bonæ valetudinis gracia labor suscipitur, sed ulique γινώσκεται του πονείν είγε του ευεκτουντός
eliain bona valetudo laborandi causa efficiers εστι το δύνασθαι πονείν τε και ενεργείν . "Ωστε το
agnoscitur ; είquidem is molo qui bene valet , la. D αυτό και εν δύναται πλεοναχώς τε αίτιον λέγεσθαι,
borare el opus suum exercere potest: Quare una και κατά τον αυτόν τρόπον ευρίσκεσθαι που και .

eademque res pluribus modis causa dici , et quoad
cumdem modum lam causa quam electus alicubi
reperiri potest 36 .
6. Postremo etiam fortunam et casum causas
guasılam tanquam eficientes, veruilamen per
acciilens appellant 35. Fortuna enim et casus
canism quædam sunt per accidens in iis quæ fiunt
alicujus gratia , el horum in illis quæ raro fiunt .
Cum 30 enim contingens triſariam dividalur : in
αίτιον ομού και αιτιατόν.
σ'. Λέγουσι δε και την τύχην και το αυτόματον
αίτιά τινα οιονεί ποιητικά , πλήν κατά συμβεβηκός .
Τύχη γαρ και αυτόματον αίτιά τινα κατά συμβε
βηκός εν τοις ένεκα του γινομένοις, και τούτων εν
τοίς επ' έλαττον . Του γάρ ενδεχομένου διαιρουμένου
τριχώς , είς τε το επι πολύ, και το επίσης, και το

13 2 Plays . c. 3, τ. 30 ; 4 Metaphys. c. 2 . 3 2 PIvs . c . 7 , ι . 70 . 35 και Plays. c. 3, τ . 50 ; 4 Metaphys .

C. 2. 38 2 Plays. c . 3, ι. 55 , et c. 6, τ. 57 , 65. 37 2 Plays . c. 5, ι. 48, 30, 31 , el ε. 6 , ι. 57.
1043 EPITOME PHYSICA. 1046

επ' έλαττον • η τύχη και το αυτόματον εν τοις έπ' A id quod ut plurimum, etin id quod ex agio, et in
Ελαττον φαίνονται. id quod raro contingit ; fortuna et casus in his spe
clanlur, quæ raro contingunt.
ζ '. Και η μέν τύχη εν τοις κατά προαίρεσιν· οίον , 7. Et fortuna quidein in jis quæ secundung
ει τις επι τω καταβαλείν θεμέλιον σκάπτων ενέτυχε electionem fiunt ; veluti si quis ad fundameni!!!!
θησαυρό το δ' αυτόματον εν τοις κατά φύσιν· οίον jaciendum fodiens in thesaurum incidat ; ca305
εί ποθεν λίθος μή τινος δίναντος αυτόν μόνος allem in iis quæ secundum naturam ( unt 3: ;
κατενεχθείς επάταξεν άνθρωπον, ή τινος ίππος υπό cxempli gratia , si alicunde lapis lil niemo ipsum
των πολεμίων ληφθείς και τάς προτέρας νομάς projecerit a se delapsus percusserit hominem 19,
φαντασθείς εις τον οικείον δεσπότην ήθε τους που all alicujus equus ab hostibus caplus et priora
λεμίους φυγών · φύσις γάρ και πάτα ή άλογος pascua imaginalus ab hostibus luga elapsus sil , .et .
καλείται ζωή . "Οθεν τα μεν επισυμβαίνοντα ταίς ad proprium dominum se conlulerit. Nam et omnis
αλόγους ενεργείαις και φυσικαίς από ταυτομάτου brula vila , natura dicitur. Unde etiam quæ ratio
φασί • και το προηγησάμενον αίτιον λέγουσιν αυτό- nis expertibus el naturalibus operationibus adven- .
ματον. "Οσα δε ταϊς κατά προαίρεσιν ενεργείαις lilia ratione accidunt, a casu pronuntiant ; el cau
επισυμβαίνει , ταύτ' άτεό τύχης και τύχην , την Β'. ,sam anlegre : sam , casum nuncupant. Quæ autem
παρυφισταμένην αιτίαν τη προαιρέσει και τους actionibus ab electione proficiscentibus insuper
κατά προαίρεσιν . accidunt "o , hæc a fortuna profitentur ; et causam
quæ electioni et ab electione ortis juxta assistil , forliinam appellant " .
η'. 'Αλλ' αγαθήν μεν τύχην , όταν το αγαθών 8. El bonam quidein fortunam cum aliquid boni
αποβή φαύλην δ', όταν φαύλον. Οπόταν δε τα απο- evenit ; malam , cum mali aliquid . Quando denique
βαίνοντα μέγεθος έχωσιν, ευτυχίας και δυστυχίαν jis quæ eveniunt, magnitudo quaedam 31 inest,
φασί . Το δ' ευτυχείν και το δυστυχείν εν τοις δυνα- surullay " , hoc est ingentem fortunæ prosperita
μένοις πράττειν γνωρίζεται . Και γάς ευπραγείν lem , cl Owotuxlav, id est ingens infortunium no
εστι και δυσπραγείν. "Οθεν ουδέν άψυχον ή θηρίον minant *s. Fortunatúm aulem et inforlunalu
1 παιδίον ευτυχείν λέγεται κυρίως η δυστυχείν, ει esse in jis quæ possunt agere , animadvertitur. Hoc
μή καθ' ομοιότητα • καθώς έφη Πρώταρχος ευτυ- enin idem est quod prospere el male agere. Unde
χείς είναι τους λίθους εξ ών οι βωμοί , ότι τιμώνται • fit , ut nullum inanimatum, aut bestia, aut puer
οι δ' ομόζυγες αυτών καταπατούνται . fortunalus aut infortunatus. esse proprie dicatur,
nisi per similitudinem , quemadmodum Protarchus dixit, fortunatos csse lapides ex quibus allaria ex
struuntur, quod honore alliciantur ; cum reliqui qui sunt ejusilem generis, pedibus conculcenlur * .
θ'. Συνάγεται δε και η τύχη και το αυτόματον εις C 9. Jam vero fortuna el casus ad sic generaliter
το γενικώς ωνομασμένον αυτόματον. Τούτο δε το dictum casum colligilur. lloc autem communiter
κοινώς αυτόματον ούτω, κέκληται ως αυτό μάτην acceptun 68, αυτόματον, sic vocatum est , quoll
όσον επί τω ακολουθούντι αποτελέσματι προσγινό- αυτό μάτην, id est , ipsum frustra, quantum all
μενον · όσον γάρ επί τη ευρέσει του θησαυρού μά- sulbsequens efectum alinet , accedat . Quantum
την ή σκάψις προγέγονεν, έπει διά τήν του θεμελίου enim ad thesauri inventionen allinet, fossio fiue
καταβολήν και η του λίθου καταφορά , και η του stra præcessit ; quoniam propler fundamentum
ίππου εκ των πολεμίων φυγή , μάτην όσον επί τοις jaciendum (suscepta fuerat ] : itemque lapidis ab
ταρηκολουθηκόσιν αποτελέσμασι προγεγόνασιν. allo casus et equi ab hostibus fuga frustra, si
Ούτε γάρ ο λίθος ένεκα του πατάξαι κατήνεκται : recta quæ subsecula sunt species , antecesserunde
ούθ' ο ίππος τους πολεμίους εκπέφευγεν , ένεκα Nec enim lapis percutieridi alicujus gratia decidit ;
του προς τον ίδιον δεσπότην ελθείν · αλλ' ο μεν ίνα nec equus propterea ab hostibus 32 aufugit, ut ad
τον οικείον καταλάβη τόπον, το κάτω και μέσον, proprium duminum se conferret; sed ille quidein ,
ήγουν ο λίθος ( πάντα γάρ τά βάρη αυτοφυώς επί το lapis scilicel, lit proprium locum , inferum pula ct
κέντρον όρμα ) : ο δ' ίππος ένα πρός τάς συνήθεις medium , occuparet (gravia enim omnia sua natura
D
έλθη νομάς. ad centrum cum impetu moventur ); equus aulein ,
ut ad consueta pascua se conferret .
ι' . Αίτιον δε όμως το πάν αυτόματον λέγεται 10. Verum enim vero omnis casus , causa dicilur ;
διότι μη προηγησαμένου τούδε ουκ αν το τοιούτον quia nisi bic præcessisset, ejusmodi linis subsecu
τέλος επηκολούθησεν. Αίτιον μέντοι του τοιούτου lus haud fuisset ; tametsi hujusce finis causa est
τέλους κατά συμβεβηκός , αλλ' ου καθ' αυτό · οίον και per accidens, et non per se. Veluli fossio funda
σκάψις αίτιον μεν ήν καθ' αυτό της του θεμελίου menti quidem jaciendi causa eral per se ; accidit
καταβολής συνέβη δε γενέσθαι και της του θησαυ- ailem , ut inventionis ihesauri causa ficrel : cum
ρου ευρέσεως αίτιον, γενομένη μάτην όσον επί τη quantum ad inventionein thesauri altinel, frustra
ευρέσει του θησαυρού . Suiscrpla fierir.

38 2 Plays. c . 6, τ . 61 . 89 2 Plovs . C. 6, 1. 60 , 6 :4, 66 . 60 2 Plus. c . 5, 1. 52. 612 Phys. C. 5. ι . 55.

* 2 Plays . c. 3 , 1. 56. • 3 2 Plays . c . 6 , ι , 58 , 59 . is 2 Pliys. c. (i, é . 57 . 1 * 2 PHys. c. 6 , ι. 63.
 1047 NICEPUIORI BLEMMID.E 1048
11. Frustra enim id omne dicitur 46, quod juxta A ια', Μάτην γάρ λέγεται πάν το μή κατά την προ
anlegressum aclionis scopum non evenil. Hoc au- ηγησάμενον της ενεργείας σκοπόν. Τούτο δε διαι
lem trifariam dividitur. Aut enim si nullus omnino ρείται τριχώς. " Η γάρ όταν ουδ' οτιούν τέλος έπα
finis actionem consecutus fuerit, eam frustra sus- κολουθήστη τη πράξει μάτην πεπράχθαι ταύτην
ceplam dicimus ; ut si quis purgandi corporis pautv . w ; siy: x20 10530) ; έκεκα πιών τις
causa purganle medicamento bausto purgalus non καθάρσιον μη καθαρθείη » ή όταν άλλο τι τέλος ακο
fuerit ; aul si alius aliquis finis seculus fuerit λουθήση παρά το σκοπούμενον, και ού και πράττων
quam proponitur, et quam agens destinal; ul si στοχάζεται και ως εί τις αφικόμενος ωνήσασθαι
quis emendi alicujus gratia in forum progressus τι εν αγορά φίλο περιτύχη και διημερεύση μετ'
in amicum inciderit, el cum ipso diem exegerit : αυτού ή όταν γένηται μεν και το τέλος του ένεκεν
33 aut si finis quidcm propter quem actio susce- η πράξις , προσεπιγένηται δέ τι και έτερον ώς εί
pla fuit , contigerit ; sed insuper aliquid aliud ob- τις επί το λούσασθαι πορευθείς , επί το βαλανείον
tigerit, ut si quis lavandi gratia profectus, et in τε χρεωφειλέτην εύρων , λουσάμενος οπέλαβε και
balneo debitorem paclus, loto corpore etiam debi- το δάνειον. "Οσον γάρ επί το απολαβείν το δάνειον,
tum receperit. Quantum enim ad hoc quod recepίι B, μάτην εις το βαλανείον αφίκετο. Και γάρ ουκ ήν
debilum , frustra in balneum progressus est . Non ο σκοπός της εις το βαλανείον αφίξεως και του χρέους
enim bic ei scopus el proposiluin erat , ul progres απόληψις ,
sus in balnenin acciperet debitum .
12. Verum enim vero quia nostra dissertatio Su ιβ'. 'Αλλ ' επείπερ αίτιον του υιού ποιητικόν πως
perius affirmavit , patrem filii efficientem quodam- είναι τον πατέρα , φθάσας ο λόγος ανωτέρω διέλα
modo causam esse , sciendum est , in materiali βεν: ιστέον ως επί υλικής γεννήσεως αίτιον ίσως
quidem generatione patrem fortassis efficientem αν λεχθείη ποιητικών και πατήρ , ει και μη κυρίως :
causain dici posse , lamelsi non proprie. Instru- οργανικών γαο μάλλον εστι και συναίτιον, μή παι
mentalis enim polius el adjuvans causa est ; ut δοποιών ότε βούλεται, μόνον δ' οπόταν κινη το
qui non gignat liberos quando vull , sed cum de- παντουργών άνωθεν βούλημα. Επί μέντοι της παν
mun , cum illa omnium rerum effectrix voluntas τάπασιν άυλου γεννήσεως, η θεία δ' αύτη εστίν , ουχ
cælilus moverit. In illa autem generatione , quæ ως ποιητικών αίτιον ο πατήρ του υιού, αλλ' ου
per omnia iinmalerialis est , in divina , non est σιώδες ειλικρινώς. Εκεί γαρ το ποιούν ένθα και το
Pater Filii , ul efficiens causa , sed pure essentialis. ποιούμενον, ήτοι το πάσχον,όπερ εστίν η ύλη. "Όπου
Obi enim demum efficiens est causa , ubi est quod c δε το ποιούμενον ουκ έστι, πώς εκεί το ποιούν;
eſticitur, sive quod afficitur, hoc est materia. Ubi εί γε το ποιούν ποιούμενον ποιεί και το ποιούμενον
autem non est quod efficitur, quomodo ibi est quod υπό ποιούντος ποιείται των πρός τι και γάρ ταύτα ,
efficit ? siquidem quod efficit , id 34 quod effici- και συνεισφέρει άλληλα , και αλλήλοις συναιρείται.
tur, efficit ; et quod efficitur , ab efficiente efficitur. Κυρίως δε ποιητικών αίτιον απάσης κτίσεως, αι
Ex eorum enim Ιιεεc numero sunt , quae ad aliquid σθητης τε και νοητής, ο Θεός . Και αυτοί γάρ οι
referuntur , seque mutuo simul inferunt , el a sa άγγελοι προς τα υπό την αίσθησιν συγκρινόμενοι ,
simul tolluntur invicem . Proprie autem efficiens λέγονται άλλοι επεί μόνον το Θείον άυλον όντως,
causa omnium creaturarum , cum earum quæ sub και διά τούτο και μόνον αγένητον .
sensum , lum earum quæ sub intellectum cadunt , Deus est . Ipsi enim eliam angeli, si cuin his quæ
sub sensum cadunt comparentur, lum demum materiæ expertes dicuntur : quandoquidem solum die
vinum numen vere materiæ expers est , et eapropter etiam solum minime factum est,
66 2 Phys. c . 6, 1. 62 .

SYNOPSIS CAPITIS IV ,
QUOD EST DE MOTU ET QUIETE ; UBİ ETIAM DE ENTELECHIA , AC EO QUOD POTENTIA ET ACTU EST .
1. Molum distinguil et in posteriore significato aeceptum ex Aristotele definil. – 2. Vocabuli įvteas
yelas per quam molus definitur , iria significala recenset , quorum terlinm duntaxat ad definitionem
motus convenit , qui est actus imperfectus ", ei ejus quod est in potentia , non quod hinc ipsum agat , sed
agatur, adeoque motus 35 est aclus passivusejus quod estin potenliu. -. 5. Docet omne compositum
ex maleria ei forma habere ipsum potestule et aciu , sed moveri ianlum quatenus est potestate ; unde in
feri motum ejus quod potesiale est passionem potius quam actionem esse ; conjecturam interim suam
proferens qua ratione etiam possil acrio dici ; tamelsi proprie onine quod movetur , quatenus movelur
paliatur, non agal ; adeo ul quod non patitur, ne moveatur quidem . — 4. Describit quid sit quod pole
stale , ei contra quod aclu est ; quorum illud allera definitionis molus est particula . – 5. Exemplo de
clarat paries definitionis molus huctenus expositas, et eamdem aliorum etiam exemplorum rationem esse
Tradil præcisione usus . -6 . Explicat quomodo accipiendum sit cum dicitur moveri quippiam qualenus
poleslale est , adeoque etiam ultimam definitionis molus particulam evolvil . - 7. Aliam motus definitio
nem priore dilucidiorem proponit el explicat, ostenditque molum non in movente, sed in eo quod mo .
retur esse . - 8. Terliam definitionem motus affert ostendens interim affectiones ex motibus reliquas non
esse molus, sed moluum effec!a. — 9. Occasione præcedentis definitionis erplicat, quomodo molus dici
possit actio respectu el mubilis el moventis. - 10. Ostendil molum unum quid esse , 36 ul effectio et
passio unum sunt; quæ quidem ratione differun ! , sed subjecio conveniunl ; 10x lamen ilerum se quasi
 1019 EPITOME PHYSICA .. 1050
corrigens non tantum subjecto, sed el ratione unum dicit esse molum , qui a movente est in mobili. —
11. Äliorum opinionem recensel de prædicamento inotus , quod aliqui'quantitatem , aliqui relationem
staluerunt, el tandem suam sententiam exponit , quod in nullo decem prædicamentorum per se esse vi
deniur. - 12. Discrimen exponit inter ad poleslale esse el ipsam potestatem , itemque inter cò actu esse et
ipsum actum , singula descriptionibus suis persequens. 13. Pronuntiat réi secundum potestatem etiam
poleslale esse aici, el secundum actum etiam aclu esse ; el proinde virumque polestale el actu esse dis
linguil. – 14. Quatuor illorum collationem instituil, el simul determinal , quomodo secundum hæc th
moveri contingal. – 15. Per occupationern paplicat quomodo accipiendum sit cum moveri dicitur quod
poleslale est ; et quid dicatur quiescere ; quid item quies sil , el quæ ejus requisilu ; unde inferl landtın
de Deo non dici convenienter quod quiescar.

ΚΕΦΑΛ . Δ' . A CAPUT IV .

Περί κινήσεως και ηρεμίας , ενώ και περί εν-
τελεχείας, και του δυνάμει και ενεργεία .
α'. Λέγεται μεν και η τελεία ενέργεια κίνησις
κατά την από της ουσίας προς το ενεργείν διά »
στασιν. Ούτω γαρ και νοεράν λέγομεν κίνησιν · και
την λογικήν ψυχήν κινείσθαι φαμεν βουλευομένην
και διανοουμένην και θεωρούσαν και κρίνουσαν.
'Αλλ' εκείνη μεν η κίνησις ενέργειά έστιν αμετά-
βλητος αεί ώσαύτως έχουσα, και των τελείων ούσα
καθο τελεία των γάρ ενεργεία όντων , ή τοιαύτη
εστί κίνησις ή δ' ενταύθα παραδιδομένη κίνησις
μεταβολή έστιν αεί δέουσα και των ατελών ενέρ-
γεια καθο ατελή · διότι των δυνάμει και των μήπω
όντων, αλλ' έσομένων αύτη ή κίνησις . "Οθεν και
ούτω ταύτην ορίζονται: Κίνησις έστιν ή του δυνάμει Β υιdum exsistant , sed modo futura sunt , hic no
όντος εντελέχεια ή τοιούτον έστιν ήγουν ή του δυ .
νάμει όντος ενέργεια, καθ) δυνάμει εστίν .
β' . Εντελέχεια δε προηγουμένως μέν ή του έντε-
λους έχεια λέγεται, ήγουν ή κατά το εντελές έξις,
ή τελειότης του πράγματος , καθ' ήν το εντελές
έχει το πράγμα , καθ' ην τελειόν εστιν είδος το
πράγμα · διό και άνθρωπος εντελεχεία ου το
κατά την μήτραν οικονομούμενον έμβρυουν και
διοργανούμενον και τελεσιουργούμενον έστιν · αλλ'
εκείνος εντελεχεία εστίν άνθρωπος , ο απαρτισθείς
και αποτεχθείς , ώς κατά το ανθρώπειον είδος τε-
λειωθείς. " Οθεν και την ψυχήν εντελέχειαν ορίζονται
του φυσικού και οργανικού και δυνάμει ζωήν έχον
του σώματος· ουχ ότι ενέργειά έστιν ή ψυχή , αλλ '
ότι κατ' εκείνην ή τελειότης αυτώ. Καλείται δ'
εντελέχεια και. ή του τελείου ενέργεια , ταυτ ν δ'
ειπείν, ή τελεία ενέργεια . Των γάρ τελείων και οι
ενέργειαι τέλειαι · ώσπερ των ατελών ατελείς . 'Εν-
τελέχεια δε λέγεται η τελεία ενέργεια ώς το έντε
λές έχουσα και αύτη και ως εκτελεστική της
εχείας , ήγουν τελειωτική της έξεως . Και γάρ ή
κατά την έξιν ενέργεια τελειότης υπάρχει της
έξεως. Καταχρηστικώτερον δε και ή απλώς ενέρ-
γεια λέγεται εντελέχεια • καθόσον έκαστον ενερ-
γούν αποδίδωσι τας οικείας ενεργείας κατά την
pliciter aciio , quatenus unumquodque agens
εαυτού φύσιν , είτε τελεία ή φύσις , είτε και ατε-
λής. Κατά τούτο το σημαινόμενον και η κίνησις 5 actiones sue nature consentaneas elit, sive natura
εντελέχεια λέγεται, ήγουν απλώς ενέργεια . Τοιαύτη
δ' αν είη πάντως , όποιον και το δυνάμει. Το δε
δυνάμει ατελές , και η ενέργεια αυτού ατελής .
" Ωστε η κίνησις ενέργεια είη αν ατελής ενέργειά illud est , quod est polentia. Quare cum quod pse
67 2 Phys. c . 1 , τ . 6 , 9 , 10 . 18 2 5e ania, c . 1 , 1. 6 , el c. 2 , 1. 21 .
De motu el quiele ; ubi etiam de entelechia , ac eo
quod polentia el actu esi .
1. Perfectus quidem etiam actus secundum di
slantiam quæ ab essentia ad ipsummel agere esi ,
motus dicitur . Sic enim etiam intellectualem 37
molum dicimus ; et animam rationalem , quando
deliberat , et cogitat , et contemplatur , et judicat ,
moveri asserimus . Sed molus ille actus est muta
lionis expers, codem semper modo se babens , et
ertinetus ad perfecta , qualenus perfecta sunt.
Eorum enim quæ aciu sunt, hujusmodi motus esi .
Mouus autem de quo hic agilur , mutatio est semi
per llueis , el imperfectorum acius , quatenus im
perfecta sunt : quia eorum que potentia sul,, et
liis esi. Unde etiam illum ila deliniunt * 7 : Molus
est entelechia cjus quod potentia est , quatenus
tale est ; hoc est , actus ejus , quod potentia est ,
quatenus est potentia .
2. Enlcleclia ailem primario quidem toù évte
λους έχεια , seu ή κατά το εντελές έξις dicitur ;
perfectio rei , per quam res perfectionem habet,
per quam les est perfecta forma . Quare etiawi
homo entelechia non est embryo qui in matrice
conficitur, et organis instruitur, partibusque suis
absolvillur ; sed illc demum est entelechia homo ,
qui partibus stis omnibus perfectus et in lucer
cuius , el quoad humanam formam consummatus
esi . 38 Unis etiam animam definiunt entelechiam
C
naturalis et organici ** , ci potentia vitam habentis
corporis : non quod anima actio sil , sed quod per
eam ipsi (corporij sil perfectio . Vocatur autem
elin catelechia , ή του τελείου ενέργεια , Ιιοc est
perfecii aciiis , quod idem est , ac si diras , per
ſerta aciio. Perfectorum enim etiam actiones per
fecle suml; quemadmodum iinperfeciorini, insper
fcclir . Perfecta autem actio entelechia dicitur, cum
quoil ipa perfectionem liabeat ; tum etiam sit εν
τελεστική της έχείας, lioc est , perficiendi liabitus
vim habeat , ipsiusque exsistat perfectio. Aclio
enim secundum habilum cdita , habitus est per
ſectio . Abusive autem etiam entelechia dicitur sim
perfecta, sive imperfecta sit . Quoad boc significa
1!!m cijan mollis entelecliia, hoc esl , simpliciter
:lolio dicitur. Talis autem erit litique, quale eliam
1031 NICEPHORI BLEMMID.E 1032

tentia est imperfectum sit , ipsius etiam actio imm- Α τε του δυνάμει • ούχ ότι ενεργεί κατ' αυτήν το δυ
perſecta erit ; et illius etiam actus quod potentia νάμει, αλλ' ότι ενεργείται. Το γάρ ενεργεία ον
est , non quod secundum eam agat , 39 id quod εκείνο δύναται ενεργείν , καθό ενεργεια εστίν »
potentia est , sed quod agatur. Quod enim actu est , ώσπερ το πυρ θερμαίνει, θερμόν ον ενεργεία. Το
ipsum agere potest , quatenus actu est ; quemad- δε δυνάμει, καθό δυνάμει πάσχει , ουκ ενεργεί κα .
modum ignis calefacil, cuin actu sit calidlus. Quod θώς το ύδωρ θερμαίνεται , δυνάμει τυγχάνον θερμόν.
autem potentia est, quatenus est potentia, patitur , Ει δε ( και) Θερμαινόμενον έτι το ύδωρ θερμαίνει
non agil ; quemadmodum aqua calelit , cum polen- και αυτό, αλλά καθ' ό μεν επιπλέον δύνατα : θερ
tia sit calida . Etsi vero aqua quæ adhuc calefit , μανθήναι , κατά τούτο θερμαίνεται δυνάμει όν έτι
ipsa quoque calefacit ; tamen quatenus amplius θερμόν κατ ' αυτό καθ' ό δε μετέχει θερμότητος ,
calefieri potest , eatenus calefit , cum potentia , ca- κατά τούτο θερμαίνει , ενεργεία ον θερμόν καθ'
lida sit adbuc per se. Quatenus altem caloris est αυτό. Τοίνυν η κίνησις παθητική τις ενέργεια του
particeps, calenus calefacit, ut quæ aclu calida sit δυνάμει γινώσκεται .
per se. Quapropter molus ejus quod est potentia passivas quidain actus cognoscitur.
3. Quandoquidem enim quidquid suis generatio- γ' . Και γάρ επείπερ εξ ύλης και είδους συνέστηκε
iem calit , ex nmateria et forma constant ; halbet και των υπό γένεσιν έκαστον, έχει γάρ το δυνάμει και
cliam potentia et aclu esse , ipsumque moveri et το ενεργεία και το κινείσθαι και το κινείν, ταυτόν
movere, quod perinde est ac si dicas, pati ci clli- δ' ειπείν , πάσχειν τε και ποιείν . Και κατά μέν το
cere. El quoad formam quidem , ipsum aclı esse ; είδος έχει το ενεργεία, κατά δε την ύλην το δυ
quoad vero maleriam , ipsum potentia esse habet. νάμει . Και του μεν ενεργεία εστί το ενεργείν και
El quidem ad aclu esse pertinet agere , el movere , κινείν και ποιείν : του δυνάμει δε το ενεργείσθαι
el efficere ; ad potentia vero esse [ special] agi et και κινείσθαι και πάσχειν. "Οθεν η κίνησις, ενέρ .
moveri el pati . Unde fit, cum molus cjus quod po- γεια του δυνάμει λεγομένη , πάθος μάλλον εστιν .
lentia est , aclus esse dicatur, ut passio sil polius. "Ενέργεια δε λέγοιτ' αν ίσως , και διότι το κινού
Fortassis aulem etiam idcirco acius 40 dici qucal, μενον υπό της εν αυτώ φύσεως έχει προσεχώς το
quia quod movelur , a nalulra sibi insila proxime κινείσθαι , κατά την οικείαν επιτηδειότητα , κάν την
habel , uil pro sua aplirudine movealur ; iarnetsi πρώτης του κινείσθαι αρχήν έξωθεν λαμβάνο !. Κυ
primum principium mollis sui extrinsecus accipiat. ρίως δε πάν το κινούμενον, καθο κινείται , πάσχει ,
Proprie vero quidquid movetur , palilur, non agil. ουκ ενεργεί . "Ο δε μή πάσχει , ουδέ κινείται . Διότι
Quod non patitur, nec movetur etiam : propierea το μεν δυνάμει καθε δυνάμει κινείται μεταβαίνον
quod id quod potentia est quatenus potentia est C επί το ενεργεία και η κίνησις οδός τις έστιν από
novelur ad id quod actu esi transcundo . Este του δυνάμει επί το ενεργεία διαβιβάζουσα: το δ'ενερ
mollis via qurdun abi esse potentia ad actu esse γεία και ενεργεία μένει ακίνητον
transferens. Quod autem actu est , qualenus ( sl
aclil , mollis expers manel.
4. Porro quod cal potentia, est il quod poins et δ', Δυνάμει μεν ούν έστιν ο δύναται και πέφυκε
ila nallira compara!um est , ut fieri possii lioc γενέσθαι τούτο , και λέγεται δυνάμει ενεργεία δε , και
quod po'entia dicilir : quod autem est aclu , illud ήδη εστί τούτο , και λέγεται ενεργεία.
est quod jam id est, quod actu dicilur.
5. Exempli gratia : scholasticus Zosimion , qui ε'. Οίον και σχολαστικός Ζωσιμίων , ός λευκός ών
eum albus esset , a diuturno morbo piger facius υπό νοσήματος έμελάνθη χρονίου, πρότερον ήν ενερ
cst , prius actuallbus erat , niger vero potentia , γεία λευκός • δυνάμει δε μέλας , επείπερ ήδύνατο
quandoquidem niger fieri poterat . Qualenus igitur γενέσθαι μέλας . Καθο μεν ούν λευκός , ουκ αν ελέ
albus erat, moveri non dicebatur ; quatenus alle γετο κινείσθαι • καθο δε μέλας, επείπερ δυνάμει
1e niger , siφuidem potentia id erat , cum nigre- ετύγχανεν , ότ' ήρξατο μελαίνεσθαι και από του
dinem contraliere cepίt , atque ab eo quod poten- Ο δυνάμει μέλας εις το ενεργεία μέλας γενέσθαι
tia niger erat , ad id ut actu niger fieret addurc- προήγετο, τότ' αν επι το μέλαν ελέγετο κινείσθαι.
balur; luni ad nigredinem moveri dicebatur. 41 Και ήν ή μέλανσις κίνησις , ενέργεια ούσα του δυ
Alue illa nigredinis contrariio, motus crat; que νάμει μέλανος Ζωσιμίωνος , κατά το δυνάμει, τουτ
aciiis erat Zosimionis polentia nigri , quantum ad έστι καβο επεφύκει γενέσθαι μέλας. "Οτε δ' ενερ
potentiam allinet , hoc est , quatenus ita compu- γεία γέγονε μέλας , ουκέτι κατά το μέλαν κινού
ratus erat , ut niger fieri posset . Posteaquain autem μενος ήν • άλλ' έστηκεν εν τω μελανι . Τον αυτόν
nigr factus est , non jam quantum ad igreline » τρόπον (ούν ) και πάν ενεργεία όν, ου κινείται καθό
allinel, movebatur, sed in nigredine constitii. Eo- έστιν ενεργεία.
dem igirur etiam modo omne quod aciu czi , non
Movelar, quatenus actu est .
ô . Scd neque moveri aliquid dicitur, qualculus G' . 'Αλλ' ουδε καθε δυνάμει λέγοιτ' άν τι κινεί
potentia esi , dum in potentia tantum manel el sola σθαι, μένον δυνάμει μόνως και μόνη επιτηδειότητα
aptitudine cognoscitur : vcrum quando a potentia γνωριζόμενον. 'Αλλ' όταν από του δυνάμει μετα
1353 EPITOME PHYSICA .
Gάλλη το ενεργεία μένον έτι δυνάμει , τότε λέγεται Α esse ad actu esse movetur, cum interim allu: e4s
κινείσθαι . Διά τοι τούτο πρόσκειται τα της κινή-
σεως ορισμό το ή τοιούτον , ήγουν το καθε δυνάμει
εστίν · ίνα κάν το υποκειμένω ταυτόν ή το δυνάμει
και το ενεργεία κατά το δυνάμει γινομένη η κί-
νησις θεωρείτο και έως αν έτι περισώζηται το
δυνάμει . Τούτου γάρ τελέως απολουμένου κίνησις
ουκ έστι . Το γαρ ενεργεία γενόμενον καθόσον ενερ :
γεία, ουκ εν κινήσει έστίν· εν στάσει δε και μονή .
Καν τούτου η κίνησις διαφέρoι αν του ενεργεία το
και της τελείας ενεργείας · ότι επί μέν τούτων
έφθαρται το δυνάμει· επι δε της κινήσεως , μειον-
τος του δυνάμει της κινήσεως επιτελείται ενέρ-
γεια .
ζ. Πάλιν κίνησις έστιν εντελέχεια του κινητού
ή κινητον , ήγουν ενέργεια παθητική του δυναμένου
και πεφυκότος κινηθήναι τε και μεταβαλείν από
τούδε εις τόδε , καθδ δύναται και πέφυκεν , ου καθο
ήδη έστιν. Ει δε του κινητού έστι τοιαύτη εντελέ-
χεια η κίνησις, δηλον ώς ουκ εν τω κινούντι , αλλ'
εν τω κινουμένω εστίν. Ει δε η όρασις ουκ εν τω
δρωμένω , αλλ' εν τω ορώντι τυγχάνουσα , εν
τα κινούντι είναι και ποιoύντι δοκεί · αλλ ' υπό της
Λέξεως ή απάτη προφερομένης μεν ενεργητικώς ,
ουδέν δ' ήττον δηλούσης πράγμα παθητικόν. Πάν
γάρ (το) αισθανόμενον πάσχει και ου ποιεί • διο
και η όρασις εν τω ορώντι ούσα , εν τω πάσχοντι
( και) κινουμένω εστί, καθώς και αι λοιπαν των
αισθήσεων εν τοις αισθανομένοις εισίν ουχ ώς εν
eoque quod movetur , est : quemadmodum ctiam
κινούσί τε και ποιούσιν, αλλ ' ώς εν κινουμένοις c reliqui
και πάσχουσι .
η'. Και άλλος και λόγος αποδίδοται τής κινήσεως,
δεικνύων αυτήν του κινουντος και ποιoύντος ούσαν
κυρίως ενέργειαν , και απ' αυτού μεν άρχομένην
τε και ενδιδομένην , ενστηριζομένην δε και εμμέ.
νουσαν τα κινουμένων και πάσχοντι. Ο δε λόγος
τοιούτος: Κίνησις έστιν ενέργεια του κινούντος εν
τα κινουμένω. Και γάρ η οικοδόμησης ενέργειά
έστι του οικοδομούντος εν τη οικοδομουμένω" και
Πάτρευσις ενέργεια του ιατρεύοντος εν τω ιατρευο
μένω . "Αλλο δε έστιν οικοδόμησις και ιατρευσις :
και άλλο το ώκοδομήσθαι και ιατρεύσθαι. Η μεν
γάρ οικοδόμησις και ιατρευσις εν τω γίνεσθαι το Ρ Ιιου est , in eo on dificatur id quod dificatur ,
είναι έχουσι • τουτέστιν, εν τώ οικοδομείσθαι το el duni sanallur id quod sanalur . At vero edifica
οικοδομούμενον · και εν τω ιατρεύεσθαι το ιατρευό
μενον. Το δ' ώκοδομήσθαι και ιατρεύσθαι εν τω
γενέσθαι το είναι λαμβάνουσι . Διό και οικοδόμησις
μεν και ιατρευσις κινήσεις εισί: το δ' ώκοδομήσθαι
και ιατρεύσθαι κεκινήσθαι εστιν. Αι άρα διαθέσεις
αι από των κινήσεων εγγινόμεναι κινήσεις ουκ
εισιν , αλλ' αποτελέσματα των κινήσεων.
6. Επει δε η κίνησις εν τω κινουμένω υπό του
κινούντός έστιν , ώς μεν εν τω κινουμένω ούσα,
παθητική τε και ατελής ενέργεια λέγεται . Διόπερ
και το κινούμενον όπερ έστι τό δυνάμει , πάσχει τε
0 3 Plays . c . 2, ι. 16 . 80 3 Γlays . c . 2, 1. 18. 51 5 PI vs. C. 5 , ι. 23 .
10.
potentia maneat , lilm moveri dicitur . Propterea de .
finitioni molus adjectuni est , quatenus lale est , hoe
est , qualenus potentia est ; ut, tametsi subjecio
idem sint, quod potentia el actu est ; motiis lainen
quoad esse potentia faclus.consilleretur, el quart .
din ipsum potentia esse incolume conservarur ,
lloc enim prorsus irleremplo non ( amplius 1 est
moliis . Quod enim actu esse consecutum est, 911:1
teriis ac !!! est , non est in molli, scd in s'alil et
constantia . Atque in loc mollis ab co quod esiaciu
cl ab ipso perfecto actu dicert ; 42 quod in his il
quod potentia est, interiit ; in motu autem , ma
nente co quod est potentia, mollis accio perficirur .
7. Rursum , nolus est eclelechia mobilis ,
quatenus est mobile, hoc est , aclus passivus ejus
quod potentia est , el ila nalura comparalum , ut
moveri et ab hoc in loc mutari possit , quatenus
polest el nalura comparatum est , non quatennis
jam est . Quod si antem motus est ejusmodi enie .
50
lechia rei mobilis manifestirin est , eum non
in movente, scd in eo quod movelur , esse . Et
si vero oparis , id est visio , quæ non in viso ,
sed in videnle exsistit , in movente el agente esse
videtur ; deceptio lamen a dictione oritur, qua qui
dem ita profertur quasi actionem significei, nili.
lominus tamen rem passivam declarat . Quidquid
enim sentit , patitur et non agit . Quapropter el
iam visio licet in vidente sit , tamen in patiente ,
sensus in sentientibus siipi, non lit in
morentibus et agentibus, sed ul in iis que 110
Ventur et paliuntur 61 .
8. Ει alia vero etiam motus definitio assignatur,,
que ostendit ipsum moventis el efficientis proprie
aclum esse , lil qui 43 ab ipso quidem incipiat et
ιuiluatur , in eo autem quod movetur et patitur,
fulciatur et maneal . Hujusmodiautenu est definitio ;
Mollis est aclus ejus quod movel in eo quod movce
lir . Ædificatio enim acliis est edilicantis in eo
quod ædificatur : el sanatio est actus sanantis in en
quod sanalür . Aliud alit ::in est ædificatio et sanalio :
aliudque ædilicalum el sanatum esse . E liſicatio
cnim et sanatio in ipso fieri suum esse habent ;
lum el sanatının csse , ex hoc quod facta sunt, csse
ρccipiunt . Quapropier etiam edificatio et sanatio
mollis sunt : & dilicalum autem el sanatuan cssc ,
motum esse . Affectiones itaque quæ insunt ex illo
libus, non sunt molus, sed eDecla moluun .
9. Quoniam autem motus est in eo quod a mo
venie movetur ; ut quidem in eo quod novellir
exsistit , passivus et imperfectus aculis dic'tir
( unloquidem etiam nol τηovelur , Iloc est,
3055 NICEPHORI BLEMMID.E
φuod potentia est, cum patitur, qualenus potentia A καθό δυνάμει, και την φύσιν εστίν ατελές . “Ο γάρ
est, tum natura imperfectum est : nondum enim est
quod dicitur ); ut autem a 444movente proficiscitur,
magis proprie et perfectius actus dici queat ;
quandoquidem etiam movens quale est , quod actu
est , cum ad agendum valet quatenus aclu esi ,
1n natura perfectum est . Quippe etiam est quod
dicitur. Motus proinde actus est.
10. Idemque el ul actio, et ul passio est " . Aclio
autem el passio ratione quidem differunt ; sub-
jecio autem unum idemque sunt ambæ , it do-
cendi et discendi aclus, utque ascensus et descen-
sus 83. Quin imo potius et subjecto et ratione
ainus idemque' molus est , qui ab eo quod movet
in eo quod novelur exsistit. Neque enim quem
ailmodum actio et passio dividuntur , illa circa
: ffectionem ab agenie ; haec circa eam que a pa
liente est exoriens ; sic etiam ab ipso [molli quod
eslab) hoc el quod est in hoc distincta sunt; sed
inibo hæc unum moluin complent, ipsius defini-
lionem omnibus suis numeris absolventia .
11. Porro molum suls quantitate collocant;
quandoquidem propter magnitudinem , in qua
consideralur , continuus videlur ; quemadmodum
timpus propter molum . Et vero etiam in iis quæ
al aliquid referuntur, eum reponunt ; siquidem
Molus, ejus quod 45 movelur , esl molus; et
quod movelur, per motum movetur. Forlassis au-
tein 100lus cum indefinilus sit , in mullo decem
generuin delinitorum per se recipietur. Cum enim C μένων , ή κατά το ενεργεία , η κίνησις εν ουδετέρω
ea qu :e simt ac delimita sunt , respectu actus ac τούτων τεθήναι δύναται . Και γάρ το δυνάμει μόνον
polentiæ dicanlır , nrolus in horum neutro poni
polest. Nam el quod potentia lantuin esi , nondum
lovelur ; el quod actil esi , non amplius movetur .
12. Aliud allem esl potentia , et aliud quod est
pozulis ; itemque aliud esi quod est aclii , el aliud
ochus. ! Ili igirur quod est potentia , ill quod aciu
est, opponitur; potentie vero, acus . Et potentia
quidem est perfecta essenliæ præparatio , el non
impedita a l agendum promptitudo, vim inſerendi
24lus habi'ns : quemadmodum dicimus ignem ba-
bere urendi potentiam . Pulentia aulei esse , est
aplitudo imperfecta ad quod dicitur potentia esse ,
ipsurn agere ab alio accipiens , el non a se emil-
tens , quemadmoduin dicimus semeu potentia esse p ζώον . ' Ενεργεία δε έστιν, και ενεργείν ήδη δύναται
animal. Porro actu est , quod agere jam poiest
secundiin id quod dicitur. Quemadmodum Arislo-
xenus dicitur musicus, com actu sit musicus ; quo-
nam secundum musicam agere potest , quatenus
46 musicus. Actus autem est mollis cflicas qui a
potentia emillitur. Elicar autem est [ motus 1 qui
in opere consislil. Opis l'ero , el ellerlio et actio,
Electio denique et actio ab elliciendo el agendo
sunt : quorum in primo libro ( 1 ) capite vicesinio
quario a nobis alle facta est mentio.
** 3 ! .ys. c . 2, ι . 13 . 53 3 ! .vs . ( . 2 , ι. 09 .
( 1 ) Id est Epilome logica, upra.
1050
λέγεται , ούπω έστιν . "Ως δ' υπό του κινούντος ενέρ
γεια λέγοιτ' άν κυριώτερόν τε και τελειότερον. Επει
και το κινούν, όπερ εστί το ενεργεία, ενεργείν τε
ισχύει καθό ενεργεία , και την φύσιν υπάρχει τέ
λειον. "Ο γάρ λέγεται, τούτο και έστιν. Η κίνησις
άρα ενέργεια .
ι'. Και ως ποίησης και ως πάθησις ή αυτή. Ποίη
σις δε και πάθησις τώ λόγω μεν διαφέρουσι • τα
δ' υποκειμένω ταυτό και έν άμφω εισιν, ώς δίδαξες
και μάθησις, και ως ανάβασις και κατάβασις· ή
μάλλον και το υποκειμένω και το λόγο είη αν η
κίνησις μία και αυτή, εν τω κινουμένω ούσα υπό του
κινούντος • ουδέ γάρ ώσπερ ή ποίησις και η πάθη
B
σις μερίζονται, η μεν περί την από του ποιoύντος
σχέσιν, ή δε περί την από του πάσχοντος ούτω
και απ' αυτής τo υπό τούδε και το εν τώδε μεμέ
ρισται · αλλ' άμφω ταύτα την μίαν κίνησιν συμπλη
ροί, τον λόγον αυτής απαρτίζοντα.
ια'. Τάττουσι δε την κίνησιν υπό το ποσόν· επει
δοκεί συνεχής διά το μέγεθος ενώ θεωρείται καθώς
ο χρόνος διά την κίνησιν. Και υπό τα πρός τι δε
ταύτην τιθέασιν, είγε η κίνησις κινουμένου κίνη
σι , και το κινούμενων κινήσει κινούμενον. "Ίσως
δ' αόριστος τις ούσα η κίνησις, εν ουδενί των ώρι
σμένων δέκα γενών καθ' αυτήν συναχθήσεται. Των
γάρ όντων και ορισμένων ή κατά το δυνάμει λεγο
δν ούπω κινείται και το ενεργεία ον ουκ έτι κι
νείται .
ιβ'. "Αλλο δε εστι το δυνάμει, και άλλο η δύναμις"
και άλλο το ενεργεία, και άλλο η ενέργεια . Το μεν
ούν δυνάμει το ενεργεία αντίκειται • τη δυνάμει δε
ή ενέργεια. Και η δύναμις μέν έστι παρασκευή
τελεία της ουσίας, και ετοιμότης ακώλυτος προς το
ενεργείν, οιστική της ενεργείας · ώς λέγομεν , Το
πυρ έχει δύναμιν καυστικήν. Δυνάμει δε έστιν
επιτηδειότης ατελής προς και λέγεται δυνάμει, το
ενεργείν παρ' άλλου δεχομένη , και ουκ αφ' εαυτής
προβάλλουσα · ώς λέγομεν, Το σπέρμα δυνάμει
κατ ' εκείνο και λέγεται « ως , 'Αριστόξενος λέγεται
μουσικός , ενεργεία ών μουσικός • έπει δύναται κατά
την μουσικών ενεργείν, καθο μουσικός . 'Ενέργεια
δέ έστιν ή από της δυνάμεως προβαλλομένη κίνησις
ενεργός: ενεργός δε (έστιν), ή εν τω έργω έργον
δε ή τε ποίησις και η πράξις . Η ποίησις δε και η
πράξις εκ του ποιείν και ( εκ) του πράττειν περί
ών εν τώ πρώτο βιβλίο κατά το εικοστόν και τέ
ταρτον κεφάλαιον προϋπέμνησται.
1051 EPITOME PHYSICA . 10.8
ιγ'. Τούτων ούτω διωρισμένων χρή γινώσκειν ότι και 13. His ita determinatis scienilum est rem er
λέγεται το πράγμα και κατά την δύναμιν δυνάμει , secundum potentiam , potentia esse dici ; el se .
και κατά την ενέργειαν ενεργεία. Διό και το δυνά- cundum actum , aclu . Quapropter etiam quod po
μει διττόν, και το ενεργεία διττόν. Λέγεται γάρ lentia est , duplex est ; et quod actil esi , duplex
δυνάμει και το κατ' επιτηδειότητα μόνην ατελή est. Dicitur enim potentia , quod secundum solam
μήπω μηδαμώς γενόμενον τούτο και λέγεται · ω ; imperfectam aptitudinem nondum , adhuc faciunn
είπομεν , Το σπέρμα δυνάμει ζώον, και ώς λέγομεν, est boc quod dicitur ; quomodo diximus semen po
Το παιδίον δυνάμει μουσικόν • ότι δύναται γενέσθαι lentia esse animal, et quomodo asserimus pucrum
το μεν σπέρμα ζώον, το παιδίον δε μουσικόν. Αλλά potentia esse musicum ; quod sen.cn quidem ani
και το γενόμενον μεν ήδη και την έξιν τελείαν mal, puer autem musicus fieri potest. Sed quod
έχoν, μη ενεργούν δε κατ' αυτήν. δυνάμει λέγεται jam factum est , et perfectum liabitum ellinet , nec
και αυτό · ως δυνάμει μουσικόν τον 'Αριστόξενον tamen secundum illum agit , et ipsum potentia di
λέγομεν, όταν ο κιθαρίζη, άλλ' ή καθεύδη ή άλλο citur ; quemadmodum Aristoxenum potentia dici
τι ενεργή. Κατά τούτο το σημαινόμενον και το πυρ mus musicum , cum cithara non canit, seil aut
δυνάμει λέγομεν καυστικόν, όταν μή καίη. Το dormit, ant aliud quid agit. Quoad hoc significatum
μεν ούν πρώτον δυνάμει λέγεται ατελές, το δε δεύ- θ dicimus etiam ignem potentia urere , quando non
τερον τέλειον · και το μεν πρώτον κατ' επιτηδειό urit. Prius igitur quod potentia 47 est , imperfe
τητα, το δε δεύτερον τέλειον και το μεν πρώτον ctum : posterius , perfectum dicitur. Ει prius qui
κατ' επιτηδειότητα, το δε δεύτερον καθ ' έξιν. Διττόν dem quoad aptitudinem , posterius quoad habi
δε και το ενεργεία λέγεται το τε δυνάμενον ενερ lum dicitur. Sed et quod actu est , duplex dicitur ;
γειν κατ' εκείνο καθ ' 8 (και) λέγεται , μη μέντου et quod operari potest, secundum illud justa quod
ενεργούν• όπερ ταυτόν εστι το δευτέρω σημαινο- eliain dicitur, tametsi non operetcr ; quod idem
μένω του δυνάμει και το κατά την ενεργών est cum secundo significato ejus quod potentia
κίνησιν θεωρούμενον · οίον , όταν ο μεν 'Αρι- dicitur ; et quod secundum efficacem motum con
στόξενος κιθαρίζη , καίη δε το πυρ πρακτικώς. sideratur, veluti cum Aristoxenus cithara canit, et
ignis revera urit .
ιδ'. Το τοίνυν δεύτερον δυνάμει μέσον εστι των 14. Posterius igitur quod 'potentia est, meáinm
τε πάντη και μόνως όντων δυνάμει, και των πάντη est inter ea quæ omnino el tantum potentia , qua
και μόνως όντων ενεργεία • άτε αμφοτέρων μετέχον, que omnino et lanium aciu sunt ; quod utriusque
και προς εκάτερον υπάρχον το έτερον· οίον πρός C sit particeps, et ad utrumque alterum exsistat, ut
μεν το πρώτον δυνάμει ενεργεία ον , προς δε το quod quidem ail prius potentia, actu , quoad poste
δεύτερον ενεργεία δυνάμει. Το πρώτον ούν δυνάμει rius actii polentia sit . Prius igitur potentia quocl
το ατελές, ώσπερ είρηται , διά της κινήσεως εις το imperfeclum esl, it diximus, per motum ad prius
πρώτον ενεργεία προάγεται. Ου γαρ εξ ανάγκης aclu perducitur. Nec enim necessario eliam ad
και εις το δεύτερον. Και όπόταν το ούτως ών δυνά- posterius. Et quando quod ita polentia est ad aciu
μει προς το ενεργεία γενέσθαι χωρή , μή εξιστάμε- esse procedit, ita tamen ut non omnino el perfecte
νον του δυνάμει εις το παντελές , τότε λέγομεν κι- ab eo discedat, quod potentia est ; lum ipsum mo
νείσθαι αυτό . veri dicimus .
ιε'. Κινείσθαι δε το δυνάμει λέγοντες , ου την 15. Cum autem moveri dicimus id quod potentia
επιτηδειότητα κινείσθαι φαμεν, αλλά το τήν έπι - est , non aptitudinem , sed id quod aptitudinem pos
τηδειότητα κεκτημένον, τουτέστι το επιτήδειον sides , hoc est , ipsum 48 apίum qualenus tale est ,
αυτό καθο τοιούτόν έστιν όπερ πάλιν, ότε μη κι- moveri pronuntiamus. Quoil rursus cum non mo
νείται καθ' ήν πέφυκε κινείσθαι κίνησιν, τότε λέ- vetur , quo motu moveri aptuin est ; tum ipsum
γομεν αυτό κατ' εκείνην την κίνησιν ήρεμείν · ήρε- quoad islum motum quiescere dicimus " . Quites
μία γάρ έστιν ακινησία του πεφυκότος κινείσθαι Denim est iromobilitas ejus quod ita natura aplum
ότε πέφυκε , και ού πέφυκε , και ως πέφυκεν. " Ο :: est ut moveri possil , quando, ubi el quomodo na .
μεν πέφυκεν, επείπερ ουκ αν το αρτιγενές σκυλά- lura apium est. Quando quidem natura ila aplum
κιον ήρεμείν λέγοιτο κατά το οράν πέφυκε μεν γάρ est, quoniam recens editus calulus quoad visum
οράν, αλλ ' ουκ ευθύς το τεχθέν · όπου δε πέφυκεν, quiescere non dicitur. Nalura eniin aplus est qui
επείπερ της έν αέρι κινήσεως, ουκ αν οι ιχθύες λέ. dem , ut videre possit : sed tamen non stalim lit
γoιντο ηρεμείν . Ουδε γάρ ή φύσις αυτοίς δέδωκεν est edilus . Ubi autem natura aptum esi , quando
εν αερίοις είναι. Καθά δε πέφυκεν, ότιπερ ουκ αν quidem quoad motumin aere pisces quiescere non
οι όφεις της κατά βάδισιν κινήσεως λέγοιντο ήρε- dicuntur. Neque enim nalura ipsis concessil, lil in
μείν • ερπυστικοί (γάρ) εκ φύσεως, και ου βαδι- acre viverent. Quomodo denique natura aptum est,
στικοί. Το τοίνυν πεφυκός κινείσθαι και μη κινού- quandoquidem serpentes quoad gradiendi motum
μενον οπότε πέφυκε , και ένθα πέφυκε , και ως πε- quiescere non dieuntur. Sorpendi enim et non
φυκε της κινήσεως ταύτης έστερημένον, λέγεται gradiendi facultatem a natura habent. Quoil igitur

83 3 Plys . c . 4 , 1. 20 .
1009 NICEPHORI BLENMID.2 1000
nalilla aptura est ut moveri possil, nec lamen A riceuein. ' Ev== ūliv 871ov ; TS! od Actov teaviá
movetur, quando, et ubi, el quomodo natura aplum πασιν άϋλον, πάσης επιτηδειότητος και πάσης ατε
est : id molu loc privalum quiescere dicitur. Hinc λείας υπερεξήρηται , και αυτό υπάρχουν και αυτοτέ
igilur cum divinum numen , quod omni racat ma- λε ! · και διά τούτο κινεί μεν, και πρώτως και
teria , ab omni aptitudine et omni imperfectione xvw; xuvei, axivntov oi isti xart Träsav meta
exemplum sit ( cum ipsum esse et 49 perfectio cit) ; βολήν · ουκ αν λέγοιτο καταλλήλως και προσφυώς
et propterea moveat quidem , primoque et proprie ήρεμείν. "Ω γάρ ή κίνησις ένεστι , τούτου ή ακι
moveat ; ipsum autem quoad omnem mutationem νησία ήρεμία εστίν. Επί δε του Θεού ή ακινησία
sit immobile , convenienter et accommodale dici ουκ έστιν ηρεμία, αλλά ταυτότης και κατάστασις
non potest quiescere. Cui enim motus inest, hujus αεί αμετάβλητος..
immobilitas quies est. Imniobilitas autem in Deo non est quies, sed identitas et status omnis sem
per mutationis expers.

SYNOPSIS CAPITIS Y ,
IN QUO ADHUC DE MOTU ET QUIETE .
1. Ostendit motum in qualuor considerari prædicamentis, el de sibi subjectis homonymus prædicari.
2. Probal motum localem qui Grace etiam copò , quasi dicas lalio , quanquam non salis proprie dicitur,
maxime proprium molum esse ; quia nimirum sit aliis omnibus evidentior. 3. Demonstral molum
localem omnibus aliis priorem esse, idque aliquo! rationibus; quarum prima est , quia sit perſectior.
4. Secunda ratio est , quia non immulai necessario statuin ejus quod movetur.- 5. Terlia ralio est , quia
natura cæteris molibus antecedit, et augmentationi et alieralioni. 6. Quin et quodammodo generationi
el corruptioni, quæ proprie molus non sunt; ubi inter generationum naturalem el naturali sublimiorem , 50 id
esi , creationem distinguil : pro duplici causa . proxima, quæ est natura ; el ea quæ primario el proprie
causa est , archilectatrir mens nimirum . - 7. Probal morum circularem caeteris molibus loculibus priorem
esse, quia non tantum mislio, sed el rectilineo prior est , Tum quia antiquior, lum quia slabilior ; antiquior
quiilem , quia cælo esi insilus ; stabilior vero , quia solus polest esse continuus; ubi eriam ostenditur cæleros
omnes molus. quin el mulationes non posse esse continuas , itemque quis molus sil curitinuus, quis non con
linuus, declaratur. – 8. Explicat aliud esse quierem , el aliud fineol ac principium molus, quorum illa fil
in lemporis extensione, hæc minime. Unde eiiam quiescere el moveri ei insistere el sisti , ui el generarie:
similia cum crtensione fiunt temporis : at quievisse, morum esse, institisse, ad quietem venisse, generalum
esse elc . minime. Sunt enim hurcmotuum lermini. – 9. Per porisma inſeri, lempus quo res mulabatur lan
lum , cum eo in quo mulalio absolula esl , non esse mjus eo in quo inuiabalur lontunı; quia nimirum mu
tatio in lernino teniporis absoluta est , qui nec angel nec minuit; quippe quod in linea punctum , hoc in
1101u xlunga esl.- 10. Probal molum super recla linea sire rectilineum , infinitum non esse ; quia nimiruin
quod eo move/ur, siquidem reflectitur, duobus mo:ibus 51 deinceps tantum , non continuis movetur ; ubi
eriam cum in genere ea quæ deinceps el conlinua sune, lum in specie molus deinceps el continuos describir
el distinguit. Contrı vero ostenditmolum circularen infinitum sive terminisedexperiem esse posse, quia omnes
illius cuniversiones uno zovnuati continuentur invicemi . Quod sane novunı non multum differens a priore
argumentum est , quo monstratur mo'um circularem rec:ilineo perfecliorem el pria em esse. - 11. Probat
alio argumento molum circularem esse præsian iurem el priorem rretilineo, quia nimirum solus circularis
est etiam aquabilis. Reciilineus enim inæquabilis est , cum in iis quæ præter nat119.9m eo moventur, ul quæ
trahuntur ei projiciuntur, itemque in animalibus, quæ aitoxívrita dicuntur propler insilam animam ;
tum etiam in iis quae secundum naturam eo movenlur ; contra vero molus circuluris magis est æquabilis ;
quia quod eo moverur, ut el ipse circulus el sphæra, a principio el fine quod est centrum semper disiai
æqualiter ; ubi etiam declaratur quibus réspeciibus centrum ei finis el principium el medium sii circuli ut
el sphæræ . - 12. Docel molum circularem cum rectilineo quoad celerilalem aut æqualitatem cul lar
diralem comparari non posse, simulque determinat qui motus comparari possint ; nimirum illi duntatal ,
52 qui sunt ejusdem generis et speciei, el numero tantum differunt ; quippe qualis mobilium , Talis ei
motuum divisio' est , u perinde sicut noviliu , ila quoque motus genere ,specie ei numero differant , quo
rum postremi landem coinparari possunt. -- 13. Per occupalionem ostendit instrumentorum diversitaip ,
quibus mulus perficiantur, non impedire, quominus illi conferri possint, dummodo sint ejusdem speciei ;
ubi ctiam docet reclos molus omnes comparari posse, ul sihil id impediat OXTEWV dirersitas, cum super
uno subjecto perficiantur.- 14. Declarat omnem plorum cum motuin lum quietem sibi oppositam habere,
quæ tamen non sit statio , cumque molui cuivis qui unus est numero quies opponatur, quæ præcellit el
quæ consequitur motum , determinat quieiem qua præcedit motui opponi maxime, el denique eliam 1110
ius contrarios in specie exponil, el in substantia et in quantitate et in qualitate er in ubi . 15. Ostendit
omnium moluum localin tres tantum esse simplices ; iuos reclos, qui sunt sursum el deorsum , el terlium
circularem ; quia nimirum ni soli insunt corporibus simplicibus vel his quæ simplicia videntur. . 16 .
Probul molibus reclis omnibus esse aliquos contrarios, circulari autem ex aliorum sententia nullum , non
cantum non alium circulurem quod consedit , sed ne reclllill quideill, ut illi 53 volunt, quorum etiam argu
mentum commemoral. · 17. Suam auctor de hoc argumento subjicit éteix.p !0 !v, quod nimirum motus
recli el circuları mului et sibi invicem possint esse coniurii diverso respectu : reclus recto propler loci con
Trarietatem , vicissim circulari propter alias contrarielules quas recinsel. Et hanc plurium diversanı oppo
silionis rulionen similibus exemplis probas aqualis el virtutum el moluum quæ el ipsa pluribus, sed
diverso respecial , opponuntur. 18. lii fine causan indicat, quarc Aristoteles ei qui eum sequuntur, mo
Tui circulari negeni esse contrariun , ul nimirum oblineant ne ipsi quidem cælo esse contrarium , et proinde
nec generaluin esse, liec corruplum iri, sed æiernum esse. Ex quo tamen , si etiam concederelur, Tandun
hoc sequeretur, cælum a naturali gencratione el corruptiorie crimi; non eliam a divina, creatione scilicei ,
de qua sacrae tradui Lilieril.
1061 EPITOME PHYSICA.
ΚΕΦΑΛ . Ε .
"Ετι περί κινήσεως και ηρεμίας .
α'. 'Εν τέσσαρσι κατηγορίαις θεωρείται η κίνη-
σις · εν ουσία, γένεσις και φθορά: έν ποσώ , αύξησις
και μείωσις · εν ποιώ , αλλοίωσις · εν τη που κατ-
ηγορία, και κατά τόπον μεταβολή , ήτις καλείται
φορά. Διαιρείται δ' αύτη εις την επ' ευθείας, και
εις την κύκλω, και εις την εκ τούτων μικτήν . Κο:-
νότης ούν έστιν η κίνησις, ομωνύμως κατηγορου
μένη των διαφόρων κινήσεων. "Ωσπερ γαρ τα γένη
εν οίς ή κίνησις γενικώτατα όντα γένος ούκ έχουσιν
άλλο επαναβεβηκός • ούτω δή και εν αυτοίς κινήσεις
ουκ έχουσι γένος περιλαμβάνον αυτάς. Ωμώνυμος
δ' ούσα η κίνησις, δι' ομωνύμων έφθασε τους αυτής
λόγους απολαβείν ταις διαφόρους ιδιότησιν αυτής
εφαρμόζοντας .
β . "Ων πρώτη και κυριωτάτη εστίν ή φορά . Κυ
ριωτάτη μεν, επειδή των άλλων εναργεστέρα τυγ
χάνει • διό και απλώς κινείσθαι φαμεν το κατά
τόπον κινούμενον. "Ο δε κατά τόπον ήρεμούν άλλη,
τινα κινείται κίνησιν , πή λέγομεν αυτό κινείσθαι ,
κατ' αύξησιν τυχόν ή μείωσιν ή αλλοίωσιν . Διά
τούτο και το κατά τόπον υφ' εαυτού μεταβάλλον,
ήτοι το ζώον , ιδίως ονομάζουσιν αυτοκίνητον . Ούτω
μεν ούν κυριωτάτη των άλλων κινήσεων και κατά τόπον
μαρτυρείται ,
γ' . Πρώτη δε προηγουμένως μεν, ώς τελειοτέρα •
των γάρ ζώντων, ήτοι των εμψύχων, τα μεν όλως
ακίνητα κατά ταύτην την κίνησιν, οία τα φυτά και
τα προσπεφυκότα των ζώων , και καλούνται ζωόφυτα:
τοις δε τελειουμένοις υπάρχει το κατά τόπον κινεί.
cθαι, ώς τα λεγόμενα αυτοκίνητα ζώα , και δη μόνα
και αδιορίστως ζώα καλείν ειώθαμεν. Ει τοίνυν
τελειότερα μεν των φυτών τα ζωόφυτα, πλείους δυ-
νάμεις έχοντα ψυχικάς : τούτων δε πάλιν τα ζώα
κατά τρόπον όμοιον εντελέστερα , τοίς ζώοις δ' αύ
τελειουμένους και κατά τόπον προσγίνεται κίνησις :
αύτη αν είη τελευτέρα , και διά τούτο και τιμιω-
τέρα , και πρώτη των άλλων κινήσεων. Το γάρ τε-
λεώτερον, όσφπερ αν η τελεώτερον , τοσούτω γε malibus quæ perfectionem majorem babent, molus
των ατελεστέρων και εντιμότερον . Din loco adjungitur : bic utique et perficlior et
proinde mobilior, et cæteris nolibus prior erit. Quippe quod perſeclius est, quanto quidem est
perfectius, tanto eliain imperfectioribus est præstantius.
δ'. 'Αλλ' ουδ' έξαλλάσσει την του κινουμένου
κατάστασιν ή φορά • καθάπερ αι λοιπα των κινή-
O
σεων
ούτε την ουσίαν, ώς γένεσις και φθορά •
ούτε το ποσόν, ώς αύξησις και μείωσις • ούτε το
ποιον , ώς αλλοίωσις . Το δε φυλάττον την του
κινουμένου κατάστασιν των μή φυλαττόντων τι-
μιώτερον αν κριθείη , και διά τούτ' αυτό πρό .
τερον,
35 3 Phys. c . 1 , 1. 4 . 56 8 Pluys. c. 32 , 1. 64 . 57 8 Plays. c . 13 , 1. 77.
13 5 Plays. c . 10 , 1. 58, ct 13, ι . 71 . Co s Phys.
1062
A CAPUT V.
Adhuc de molu et quiete.
1. Molus 88 in quatuor prædicamenlis considera ·
lur : in substantin, generalio et corruptio : in
quantitate , augmentatio el diminutio : in quali
cale , alteratio : in prædicamento ubi , mutatio se
cunduin locum , quæ latio vocatur 86. Porro hæc
in eam quæ secundum reclam lineam lit , et in eam
quæ in orbem fit, 54 et in eam quæ ex his mista
est , dividitur . Molus ergo communitas quædam
est, quæ de diversis molibus æquivoce prædicalur.
Ut enim genera , in quibus molus est , cum gene
ralissima sint, genus aliquoil sublimius non ha
bent ; ita etiam motus qui in ipsis sunt , genus non
B
habent quo comprehendantur. Cum autem molus
sit æquivocum , suas definitiones per æquivoca præ
ripuit quæ diversis ipsius proprietatibus con
gruunt.
2. Quarum prima et maxiine propria est latio.
Maxime propria quidem , quandoquidem aliis evi
dentior est . Qua de causa 57 etiam id quod secun
dum locum movetur, simpliciler moveri dicimus.
Quod aulem secundum locum quiescens alio ali
quo movelur molu , quodammodo moveri dicimus,
quoad augmentationein aut diminutionem aut
alterationem scilicet. Quapropter eliam quod a sc
ipso secundum locum mutatur, lioc est animal,
proprie aütoxluntov, hoc est , a seipso mobile,
appellant. Sic igitur molum secundum Ιο
C cum inter omnes maxime proprium esse constat.
3. Primus autem 88 primario quidem : quia
perfectior . Viventium enim, id est, 55 animalo
rum quædam quoad hunc molum omnino sunt
immobilia , veluti plantis ; et quae animalibus ma
xime cognata sunt, quæ zoophıyla , id est planta
nimantia , vocantur : jis aulem quæ perfectione
sunt prædita , inest ut secundum lucum movean .
lur 59 , ut ea quæ vocantur a seipsis mobilia ani
nmalia , qua sane solum el sine determinatione aiii
malia vocare consuevimus. Quod si igitur plantis
perfectiora sunt plantanimantia , quia plures anime
facultates habent ; vicissim autem his eodem
modo animalia perfectiora sunt ; ac denique ani
4. Sed neque ejus quod movelur slalum et
conditionem immulal lalio "o, quemadmodum reli
qui uolus ; nec substantiam , ut generatio et cor
ruplio ; nec quantitatem , ut augmentatio et dimi.
putio ; nec qualiialem , ut altcralio. Alqui ejus quod
movetur statum conservans, illis que ipsum 1101
conservant, præstantius, 56 el propterea ctiam
prius judicatur.
68 8 ΓΙΑvs. c. 10, 1 , 13 .
10, τ . 36.
14063 NICEPHCRI BLEMMIDL
5. Praeterea vero etiam natura aliis motibus Α ε' . "Έτι δε και φύσει προτέρα των άλλων κινή
prior est latio. Augmentatione enim alteratio
natura prior est 61 (quandoquidem quod natura-
liler augelur, ab alimento augeri solet ; alimen-
lilm autem primo quidem non est simile ei quod
alitur, sed per alterationem ei assimilatur et ag-
glutinatur, ipsumque nutrit et angel ; alque ita
augmentationem alteratio præcedit) ; alterationem
autem localis mulatio præcedit ; exempli gratia ,
in animalibus alimentum ad ventriculum delatum
primam alterationem subit , dum per illius conco-
quendi facultatem chylus efficitur ; ct ila postquam
ad hepar pervenit, in sanguinem mutatur ; et hinc
denique ei quod nutritur, assimilatur . Atque ut
summatim dicam, quando utrumque in sede sua
manet, cum id quod alterat, lum id quod allera :ur,
lieri nequit alteralio. Localis ergo mollis vel in
aiteralo , vel in altcrante , vel etiam in utroque re-
quiritur ; siquidem alteratio futura sit . Si igitur
prior esi alteralio valuirali quidem augmentatione“
(non enim etiam mathematica, qua circumposilo
gnomone quadratum augmentalur ), 57 omnem
antem alterationem quædam in loco mula tio ante-
cedit ; natura cæleris motibus latio prior erit.
Generalio enim 6: el corruptio proprie molus non
esse in sequentibus monstrabuntur,
6. Tempore præterea non solis motibus natura-
libus reliquis, sed etiam generatione et corruptione
localis molus prior est. Corruptio enim quoad
tsampus omni mutatione est ' posterior, ut que ab C λής υστεροχρονεί, μετάβασις εκ του όντος ούσα
eo quod est ad id quod non est , transitio sil . Go .
neratio autem 6ein unoquoque eorum quæ funt ,
si unum videlicet idemque respiciamus, prior per-
spicietur. Postcaquam enim res generala est , et
per esscntiam subsistit, tunc demumi cæleris
inolibus, el tandem locali movetur. Si autem co-
gilamus antiquiorem filio pairem esse, quatenus
perfectus liomo ante fuit , et nolu locali non caruit
ctiam antequam pater fieret ; atque, ul summalim
dicam , cælum res omnes condilas velustale supe-
rare , alionem alim cælo esse insitam ; sane
lalio etiam quoad lempiis omni molli et mula-
lione, adeoque etiam ipsa generatione prior essc
deprehendetur. Generatione autem dico naturali,
quæ ex eo quod potentia est , aclu vero 58 non
est , ad aciu e : se progressio est et lemporalis
Transilus. Quandoquidem e:iam aliam generatio-
nem ralio agnoscil Dalirali sublimiorem , que est
universi ex prorsus nihilo exsistentia el prima
procreatio. Quemadmodum eniin elliciens. causa
duplex est ; el propinqua quæ natura esse dicitur,
el primario ac proprie causa , que est mens
archilectatrix ; sic generalio duplex est una quidem
ex pra'subsistente apla materia ad formam atiquam
cumtemporali extensione productis (cujus quidem
generationis principium ei causa , vel, ul verius
61 8 Plays, c . 10 , 1. 55 , 2 le Anima, c . 4, ι. 45 . da Lib . Categoriarum c. 14, s. 1.
3, ι . 10. 11. 6 * 8 Py's. C. 10, ι. 7 .
1064
σεων ή φορά . Της μέν γάρ αυξήσεως ή αλλοίωσις
εστι προτέρα κατά φύσιν (έπει το φυσικώς αυξομε -
νον υπό τροφής αυξε σθαι πέφυκεν · η δε τροφή
πρότερον μέν έστιν ουχ ομοία τα τρεφομένω , εξο
μοιούται δε τούτω δι' αλλοιώσεως . Και προσκρίνεται
και τρέφει και αύξει αυτό, και ούτω προηγείται
της αυξήσεως ή αλλοίωσις) , αλλοιώσεως δε και κατά
τόπον μεταβολή • οίον επί των ζώων ή τροφή το
στομάχω προσενεχθείσα την πρώτην αλλοίωσιν
άλλοιούται, χυλοποιηθείσα διά του εν αυτή πεπτι
κού, και ούτω γενομένη προς το ήπαρ εξαιματούται,
κάντεύθεν εξομοιούται το τρεφομένω . Και καθόλου
δ' ειπείν, του άλλοιoύντος και του άλλοιουμένου,
B
μενόντων κατά χώραν έαυτών, ουκ αν αλλοίωσις
γένοιτο. Δεϊ γούν κινήσεως τοπικής ή του άλλοιου
μένου , ή του άλλοιoύντος , ή και αμφοτέρων , ει
μέλλει γενέσθαι αλλοίωσις. Εν τοίνυν προτέρα μεν
της φυσικής αυξήσεως ή αλλοίωσις (ου γαρ δή και
της μαθηματικής καθ' ήν αύξεται το τετράγωνον
τη περιθέσει του γνώμονος) , πάσης δ' αλλοιώσεως
προηγείται τις κατά τόπον μεταβολή προτέρα
φύσει των άλλων αν είη κινήσεων ή φορά.
Γένεσις γάρ και φθορά μη ούσαι κυρίως κινήσεις,
εν τοις επομένοις δειχθήσονται.
s' . Χρόνω δε προτερεύει μή μόνων των άλλων
φυσικών κινήσεων και κατά τόπον, αλλά και γενέ
σεως και φθοράς . Φθορά μέν γάρ απάσης μεταβο
προς το μή όν γένεσις δε προτέρα μεν εφ' εκάστου
των γινομένων, του αυτού δηλαδή και ενός σκοπου
μένοις θεωρηθήσεται . Μετά γάρ το γενέσθαι το
πράγμα και κατ' ουσίαν υποστήναι, τότε τας
άλλας κινείται κινήσεις, και τελευταίαν την τοπι
κήν. Εννοούσι δ' ημίν, ώς ο πατήρ πρεσβύτερος
του υιού τέλειος άνθρωπος ών , και της κατά τόπον
μή έστερημένος κινήσεως, και προ του γενέσθαι
πατήρ , όλως τε του γενητου παντός ο ουρανός αρ
χαιότατος , τα δ' ουρανό συμφυής ή φορά, πάντως
η φορά προτέρα και κατά χρόνων πάσης κινήσεως
και μεταβολής και αυτής δή της γενέσεως ευρεθή
σεται . Γενέσεως δε λέγω της φυσικής ήτις έστιν ή
D
εκ του δυνάμει όντος, ενεργεία δε μη όντος, εις το
ενεργεία είναι πρόοδος και μετάβασις έγχρονος.
' Επεί τoί γε και άλλην γένεσιν οίδεν ο λόγος , υπέρ
την φυσικήν ούσαν την έκ του μηδαμή μηδαμώς
όντος ύπαρξιν του σύμπαντος και πρώτην ουσία
σιν. "Ωσπερ γαρ το ποιητικών αίτιον διττόν, το τε
προσεχές όπερ ή φύσις λέγεται είναι, και το πρώ .
τως και κυρίως αίτιον, όπερ έστιν ο νούς και δη
μιουργός • ούτω διττή η γένεσις, ή μεν εκ προύφ
εστώσης ύλης επιτηδείου εις είδός τι προαγωγή
μετά χρονικής παρατάσεως (ταύτης δε της γενέσεως
αρχή και αιτία προσεχής, το δ' αληθέστερον, συναι:
τία ή φύσις έστιν): η δ' ετέρα γένεσις δημιουργία
+ 5 Phys. c.
1005 EPITOME PHYSICA . 1961
του πράγματος , και του μηδ' όλως όντος παραγωγη Α Ιοquar, adjuvans causa est natura) ; altera ver :
χωρίς της οιασουν παρατάσεως. Ταύτης της γενέ. generatio esteffectio rei, et ejus quod nullo omnino
σεως αρχή και αιτία μόνη εστίν ή παντουργός σοφία modo erat , sine ulla extensione adductio . Alque!
και δύναμις του Θεού, ή και της ύλης και της ιujusce generationis principium et causa sola est
φύσεως και των όντων απάντων ποιητική . Πώς μέν omnium rerum effectrix sapientia et potentia Dei ,
ούν και κατά τόπον μεταβολή πρώτη πασών των qnæ el materiæ et nalurip , et omnium quæ sunt,
κινήσεων και αυτής της γενέσεως και ποίας γενέ- effectrix est . Quomodo igitur localis mutatio 011
σεως, είρηται. nibus mouibus, ipsaque etiam generatione el quali
generalione prior sil , dictum est.
ζ' . Δηλον δ' εκ των ειρημένων , ότι και η κυκλω 7. Ex his vero quæ dicta sunt, constat criando
κίνησις πασών προτερεύει των κατά τόπον κινή- quod molus circularis omnibus localibus nolikus
σεων , ότι και τα πρώτα των αισθητων κτισμάτων prior sit ; quia ctiam 59 primæ sensibilium
το ουράνω συμφυής . Τριών ούν ουσών , κινήσεων creaturarum , nempe cælo , a nalura est insitus 6 % .
τοπικών, της επ' ευθείας, της κύκλω , και της εκ Cuin igitur tres locales sint molus , qui super rectia
τούτων μικτής, της μεν μικτής ουχ ή κύκλω μόνον, linea fit, circularis, el ex his mistus : palami in
αλλά και η επ' ευθείας ώμολόγηται προτερεύειν B confess0 est 68, non circularen tantum, sed et
(έπει των συνθέτων φύσει πρότερα τα απλά) : της rectilineum misto anteire (quoniam natura c011 -
δ' επ' ευθείας πρώτη εστίν η κύκλω , διότι και αρ- positis simplicia priora sunt) ; rectilineo autem
χαιοτέρα και διότι μόνιμωτέρα. Μόνη γάρ αύτη δύ- circularem priorem esse ; cum quia est antiquior,
ναται συνεχής είναι διόλου των άλλων εξ αντικει- luni quia esistabilior . Scius enim 67 omnino conti .
μένων εις αντικείμενα γινομένων και διακοπτουσών nulis esse potest ; cum cæteri ex contrariis in
εξ ανάγκης το συνεχές , μή μόνον των τοπικών κι contraria fiani, et non lantum locales molus, cx
νήσεων των παρά την κύκλων , αλλά και των ετέρων cepto circulari, sed etiam reliquæ mulationes
μεταβολών • η μεν γάρ γένεσις εκ του μη όντος εις continuitatem necessario intersecent. Generatio
το όν γίνεται, ή δε φθορά έκ τού όντος εις το μή enim ex eo quod non est in id quiod est 68 ; corri
δν · η αύξησις εκ του μικρού εις το μέγα και η plio ex eo quod est, inid quod rion est , fieri con
φθισις, είτουν η μείωσις, εκ του μείζονος εις το suevit ; augmentatio ex parvo in magnum ; decre
έλαττον ή αλλοίωσις εκ των εναντίων παθών εις tio seu diminutio ex majore ad minus ; allerato
τιναντία και η επ' ευθείας φορά εκ των εναντίων ex contrarjis passionibus in contrarias ; et lativ
τόπων εις τους εναντίους • εκ του άνω εις το κάτω : C sccundum rectam lineam ex locis contrariis in
εκ του έμπροσθεν εις τούπισθεν εκ των δεξιών εις τα contraria , ex supero in inferum , ex anteriore ili
αριστερά , και ανάπαλιν. Επει γούν αι λοιπαι πά- posteriorem , ex dextro in sinistrum el contra es ,
σαι κινήσεις εξ αντικειμένων εις αντικείμενα γί- Quoniam igitur 69 . cæleri omnes motus ex oppositis
νονται, διαφόρους αρχάς έχυσαι και τέλη διάφορα , in opposita fiunt, cum diversa principia el diversos
συνεχείς ουκ αν είεν διόλου. Συνεχής γαρ διόλου fines habeant; continui 60 per omnia esse 110 !
κίνησις έστιν ή γινομένη πάντοτε και αυτή, και possint. Continuus enim per omnia molus est, qui
πέρας αναγκαίον μή έχουσα. Η δε ή γινομένη semper idem est , el terminum necessarium nost
πάντοτε και αυτή , και διά τούτο καταντώσα προς haliel . Qui autem idem semper non est 70, elliad
πέρατα , ανάγκην έχει κατά τα πέρατα ήρεμείν . de causa ad terminos tandem pervenit , hic circa
Ηρεμήσει τοίνυν εν τω αντικειμένω το κινούμενον, Terminos necessario quiescit. Quapropter in op
και ούτως εις το αντικείμενον ελεύσεται , κάντεύθεν posilo quiescet id quod movelur, et ita ad opposi -
ή της κινήσεως συνέχεια διακοπήσεται . Το δε κύκλο lum perveniel'; hincque motus continuitas incide
φερόμενον ουχ έξει ανάγκην ηρεμήσαι , την αυ- tur . Quod autem circulariter movetur, cum eamdem
την οδόν συνείρον αεί και φερόμενον επί ταυτά . seniper viam conficial, et ad eadem feratur, neces
D sario non quiescet.
η . "Αλλο δε έστιν ηρεμία, και άλλο πέρας κινή- 8. Cæterum aliud quies, et aliud molus est finis
σεως και αρχή. Η μεν γαρ ήρεμία απουσία τυγμό- alqle principiumi. Quies enim est molus absentii ,
νει κινήσεως, εν παρατάσει θεωρουμένη τινι , διά quæ in extensione quadam consideratur, et prise
τούτο και διαιρετή καθάπερ ή κίνησις. Το δε πέρας plerea divisioni subjicitur, sicut et molus. Finis
και η αρχή της κινήσεως εν τη κινήσει εισι μηδε- auten et principium motus in motu sunt , ut nulla
μιάς μετέχοντα παρατάσεως · όθεν και αδιαίρετα . extensione communicent ; unde etiam divisionis
Διό και το ήρεμείν εν χρονική παρατάσει έστι κατά sunt expertia . Quapropter eliam ipsum quiescere
την ηρεμίαν όν, ώσπερ κατά την κίνησιν το κινεί - in temporali extensione est , cum secundum quietem
σθαι, το ίστασθαι , και το ήρεμίζεσθαι. Κινείσθαι sit ; perinde ut secundum inolum est moreri, ct
γάρ έστι και το ίστασθαι και το ήρεμίζεσθαι . Το sisti , et ad quietem contendere. Eteniin et sisti ,
μεν γάρ έστιν επί στάσιν οδεύειν, τόδ' επ' ήρεμίαν, el ad quietem contendere moveri esi . Illud

65 8 Plys . c . 15 , 1. 15 . 86 8 Phys. c . 12. 1. 61 , et c. 13 , 1. 73. 67 8 Plys . C. 13, ι . 75 .

68 3 Phys.
; . 11 , 1. 62 , 63 . 60 8 P1,ys. c . 12 , 1. 64 ' € 9 · 8 Pvs . C. 11 , !. 76. 70 8 Pvs . c. 12 , 1. .
Parnou GR . CL .
 1007 NICEPHORS BLEMMID.E
enim est ad statum , hoc ad quietein progredi . A Διό πάντα ταύτα παράτασιν χρονικών υπομένουσιν ,
Quapropter omnia hec temporalem extensionem ώσπερ και το γίνεσθαι και το φθείρεσθαι , και το
61 sustinent 704 quemadmodum el ipsum generari
9 ζην και το θνήσκειν, και όσα τούτοις παρόμοια .
et corrumpi, el vivere, ei mori, el quie bis sunt
similia . Al vero ipsim motum esse , et institisse,
et quievisse, et generalun corruptimque esse, et
vixisse et mortaum fuisse, et quæ sunt hujus ge-
peris, nullam extensionem tolerant. Non enim in
lempore perficiuntur, sed in temporis termino ,cum
moluun termini sint et limites, ei ea de causa
divisione omni vaceni.
9. Quapropter etiam tempus in quo res quam
clinique mutationem subibal cum eoin quo mulatio
absolula est, non est majus eo in quo solo muta
lionem subibal ; quandoquidem non in tempore
B
mutatio absoluta ſuit, sed in termino ejus tempo-
ris quo mutationem subibal. Terminus aulem cum
quanlitalis sit expers ; neque si adjungatur (rei ali-
euil , augel , neque si subtraliatur , inuit . Quem-
admodum igirer lineæ Ierminus et principium sunt
puncta magnitudinis et divisionis expertia, eodem
niodo etiam molus omne principium et terminus
omnis, partibus et divisione carent. Hæc autem x :
vójectm, ut aliqui vertunt, mitala , vocantur. Et
sicut linea per puncta secatur , 62 el punctum de
linea nihil detrahil : ita el motus per ti miVMQta
dividitur , nec xlvola de motii quidqua in accipii.
10. Et sicut infinila recta linea inveniri non po-
Lest (omnem enim reciam primæ sphæræ diameter
magnitudine superat , que ev.denter finita est), C της σφαίρας διάμετρος , ήτις εναργώς πεπέραστα ! ):
ita neque super recta linea molus ullas intimitus
est. Quod enim 71 SHI recta linea movelur,
siquidem reflectitur , duos motus efticit, deinceps
quidem se consequentes, non tamen inter se con-
tinuos. Deinceps ? autein sunt, inter quae nihil
intervenit ejusdem generis. Continua vero invicem
suni , quorum a'ierius tinis esl principiu alle-
rius 73. Continui igitur etiam moius sunt " , 9110-
rum termini unuin sunt, cum et ipsi sint mius
ejusdemque speciei, et item id quod movetur unum
idemqne sil . Qui ergo motus inter se sunt conti-
nui, omnino eliain deinceps sunt : non aliem
etiam qui deinceps suni, illico inter se continui
suni. Quod igitur super recta linea movetur, siqui-
den retrocedit , deinceps quidem se consequentles D ανακάμπτει , ποιεί μεν εφεξής τις κινήσεις , ου
molus facit ; al non etiam proinde continuos. Inier
hujusmodi enim molus quies quæ :lam intervenit,
que conlinnibalem intersecal. 63 Terminalur enim
primus molas, el ul ab alio principio alter confi-
citur. Inler finem autein primi , et principίum
secundi quies media agnoscitur. Duo eniin G-
siili rectilinei miolus se invicem in uno x.!vn-
jati non langunt : quemadmodum duæ fnile re-
ciæ in iino puncto inter se invicem copulari pos-
siini . Manifestum hoc reddunt liguræ rectilineæ .
Diversarum eaiin quidein reciarum lincarum lir-
10 : 6 Phys . C. 12 , ι . 67 , 68 . 74 8 Phys . c . 12 , 1. 65 .
ι . 33 . 163 Pays . c. 6 ,, ι. 39, 41 , et 3. . 12 , ι. € .
1068
Το δε κεκινήσθαι , και το εστάναι , και το ήρεμη
κένα : , τη γενέσθαιτε και εφθάρθαι, και ζήσει
και θανείν , και τα τοιαύτα ουδεμίαν καρτερούσι
τταράτασιν ου γαρ εν χρόνο αποτελούνται , αλλ'
εν πέρατι χρόνου πέρατα κινήσεων όντα και
καταντήματα , και διά τούτο το σύνολον άμερή .
6'. Διό και ο χρόνος ενώ την οποιανουν μεταβο
λήν το πράγμα μετεύαλε , μετά του ενώ μεταβ:
Eληκεν, ουκ έστι μείζων του ενώ μετέβαλε μόνου:
διότι ουκ εν χρόνο μεταβεβληκεν , αλλ' εν τω πέρατ!
του ενώ μετέβαλε χρόνου. Το δε πέρας άποσον όν ,
ούτε προστιθέμενον αύξει, ούτ' αυ μειοί αφαιρού
μενον. Καθάπερ ούν της γραμμής το πέρας και η
αρχή σημεία εστιν αμεγέθη και άτομα τον αυτόν
τρόπον και της κινήσεως αρχή πάσα και άπαν πέ .
ρες αμερή τινα και αδιαίρετα εισι. Καλούνται δε
ταύτα κινήματα. Και ώστερή γραμμή τέμνε - αι
κατά τα σημεία , και το σημείον ουκ αφαιρείται το
της γραμμής : ούτω και η κίνησις διαιρείται κατά
(τά ) κινήματα, και της κινήσεως ουδεν απολαμβά
νει το κίνημα .
ι". Και ώσπερ ουκ έστιν ευρείν άπειρον ευθείαν
γραμμής (μείζων γάρ απάσης ευθείας ή της πρώ .
ούτως ουδ' επ' ευθείας κίνησις ουδεμία εστιν
άπειρος. Το γάρ επ' ευθείας κινούμενον είπερ ανα
κάμπτει . δύο κινήσεις ποιεί, εφεξής μεν, ου μήν
συνεχείς αλλήλαις . Έφεξής δέ εισιν , ων ουκ έστι τι
συγγενές μεταξύ : ως εφεξής οικίας λέγομεν , ών
μεταξύ ουκ έστιν ετέρα οικία . Και κινήσεις ούν
εφεξής, ών εστί τις ομοειδής κίνησης μεταξύ . Συνε
χή δ' αλλήλοις έστιν , ών θατέρου το πέρας αρχή
γίνεται του λοιπού . Και συνεχείς ούν αλλήλαις κι
νήσεις, ών τα πέρατα έν, αυτών τε ουσών ομοειδών
και του κινουμένου τυγχάνοντος του αυτού και ενός.
Αί μεν ούν συνεχείς αλλήλαις κινήσεις πάντως και
εφεξής · ου μήν δε και αι εφεξής ήδη και συνεχείς
α λήλαις . Το γούν επ' ευθείας κινούμενον , είτε
μήν δε και συνεχείς. Μεταξύ γάρ των τοιούτων
κινήσεων ήρεμία τις έστι, διακόπτουσα την συ.έ
χειαν. Περατούτα: γαρ η πρώτη κίνησις, και ώ ,
απ' άλλης αρχής ή ετέρα επιτελείται . Μέσον δε τού
πέρατος της πρώτης και της αρχής της δευτέρα ,
η ηρεμία γινώσκεται. Δύο γάρ πεπερασμέναι κινή
σεις επ' ευθείας αλλήλων ουχ άπτονται καθ ' εν κ
νημα καθάπερ ευθείαι δύο πεπερασμέναι δύναντα :
καθ' έν στη μείον άλλήλαις συνάπτεσθαι . Δηλο
ποιούσε το λεγόμενον τα των σχημάτων ευθύγραμ
μα . Τών μέν γάρ διαφόρων ευθειών τα τέρατα
72 3 Phys . C. 5 , τ . 25 , 73 5 Plays. c. 3, 1. 26,el 6 ,
105 ) EPITOME PHYSICA . 1014
εφαρμόζει διά το υπομένειν αυτάς, των δε διαφόρων A mini apie coherent , quia ipse prmanent ; ή '
επ' ευθείας κινήσεων ουδόλως εφαρμόζει τα πέρατα, moluuin diversorum rectilineorum termini sibu
διά το εν άστατη ροή χρονική γίνεσθαι τάς κινή- prorsus non eongruunt, propierea quod motus in
σεις : κάντεύθεν (δηλόν έστι ) μή δύνασθαι το αυτό instabili temporis fluxu fiuni, Aique hinc manife
και ένα κίνημα πέρας είναι της πρώτης κινήσεως slum est non posse unumi et idcm xivnuck his
και της δευτέρας αρχήν, λαμβανόμενον δίς , καθάπερ sumptim primi molus finem el secundi principium
επί των ευθειών η στιγμή . Διαρδέει γάρ ο χρόνος esse , quemadmodum punctum in lineis. EM 1
μεταξύ και διιστά τα κινήματα . Η δε των κινη- enim interim tempus , et disjungit κινήματα , κινη
μάτων διάστασις ήρεμίαν γεννά . Της γάρ επί το utos autem disjunctio quielern gignit. Finis
άνω φοράς του λίθου το τέρμα διίσταται της αρχής enim motus lapidis quo sursum fertur a principio
της επί το κάτω φοράς, το οξυκινήτω της του χρό- ejus motus quo deοrsum move ur, per rapiditalein
νου ροής • όθεν και ηρεμία τις νοείται μεταξύ των Buxus temporis distinguitur. Unde etiam quies
δύο του λίθου φορών. Δια ταύτα τοίνυν ουκ έστιν aliqua inter duas lapidis lationes animadvertilor,
επ' ευθείας εννοήσαι κίνησιν άπειρον. Επί δε τού Eapropter igitur nullus molus super recta linea
κύκλου συνδραμόντων αλλήλους της αρχής και του inlinillis cogitari 64 poiest . Ai in circulo 75, cui
πέρατος, και η κύκλω κίνησις άπειρος : είτουν απε- Β principium et finis concurrant, motus circularis
ράτωτος δύναται γίνεσθαι , πασών των περιφορών infinitus est , sive interminalus fieri potest ; CUM !
καθ' ένα κίνημα συναπτομένων και συνεχιζομένων omnes conversiones uno xevýuati conjungantur
άλλήλαις, και ως μιάς περιφοράς τελουμένων των et continuentur inviceni, et ut conversio una om .
όλων μέχρις αν το τελευταίον καταλάβοιεν πέρας . nes perficiantur, donec extremum terminum occ!
το ώρισμένον αυταίς υπό του την πρώτην δόντος paverint, qui ipsis ab eo , a quo primum principiujni
αρχήν . Διά τε γούν την τοιαύτην συνέχεια, η κυκλο- acceperunt, præstititus est. Propter hanc igitur
φορία τελευτέρα έστι, και πρώτη της επ' ευθείας continuitatem circularis Biolus perfectior et recli
κινήσεως . lineo motu prior est .
ια'. Και ότι μόνη πέφυκεν ομαλής . Τα γαρ επ' 11. Itemque quia solus est æquabilis. Qur enino
ευθείας είτε κατά φύσιν είτε παρά φύσιν κινούμε- ad rectam lineam moventur, sive secundum va .
να , ανωμάλως από της αρχής φέρεται προς το τέ . turam , sive præter naluran movealitur , inæquabi
λος. Τα μεν γαρ ταρά φύσιν φερόμενα , όσα μεν liter a principio ad finem perferuntur. Etenim 76
έλκονται βραδύτερον φέρονται την αρχήν, θάττον quæ præter naturam feruntur, siquidem trahan
δε το έλκοντι πλησιάζοντα , διά τό μάλλον επικρα- ο tur, tardius in principio feruntur , celerius autent
τείν τότε την τού έλκοντος δύναμιν." Οσα δε ριπτουν- com trahenti appropinquant, quod potentia tra
ται θάττον μεν κινούνται προς τη αρχή : αφιστά : hentis cum magis dominetur ; sin vero jaciantur,
μενα δέ γε , βραδύτερον , έκλυομένης δητα της από crlerius quidem in principio moventur , cum autem
του ρίψαντος ενδοθείσης δυνάμεως . Ούτω τοι και η remotiora sunt, tardius ; deficiente nimirum illa
ζωϊκή κίνησης είναι μεν ταχεία δύναται καταρχάς : vi quæ a jaciente fuerai insita . Sic igitur et ani
προϊούσα δε, του τάχους υφίησι.Kάν γάρ αυτοκίνητα malis molus in principio quidem celer esse potest ;
λέγουντο τα ζώα, διά το εν εαυτοίς έχειν τά της τη- $ d posteaquam processil, de celeritale remillil.
πικής κινήσεως αίτια τας ψυχάς · αλλ' ούν ταρά Eisi enim * aùtoxívnte, id est, 65 a seipsis mo
φύσιν η κίνησις των σωμάτων γίνεται ως ετεροκι- l'im habentia , (licantur animalia , propterea quoil
νήτων , ώύουμένων βιαίως : καθάπερ υπό μοχλών in se ipsis localis molus causas babeant, animas
υπό τών ώς οργάνοις χρωμένων τούτοις ψυχών: nimirum ; corporum tamen iolus præler naturally
διό κάμνει και αναπαύσεως δείται μη κινούμενα lil , ut qu :e aliena vi moveantur, atque ab auima
κατά φύσιν. Η γάρ κατά φύσιν αυτοίς κίνησις επί biis, quæ ipsis velut instrumentis utuntur, tanquali
τα κάτω εστίν , ώσπερ και παντί σώματι βάρος a vectibus quibusdam propellantur. Qua de causa ,
έχoντι. Τα δε κατά φύσιν πάλιν κινούμενα θάττον D cum secundum naturalm non moveantur, fatigantur
κινείται τους τόπους αυτών πλησιάζοντα , της οικείας pt quietem desiderani. Naturalis enim ipsis mollis
όλότητος εφιέμενα, και απ' αυτής δυναμούμενα , και deorsum esi , sicut omni corpori gravitate pre
οιονεί μάλλον ειδοποιούμενα. "Ωστε το έτο' ευθείας dito . Rursus auleni 78 quæ seeundum naturand
κινούμενον είτε κατά φύσιν, είτε παρά φύσιν, αν- moventur, celerius moventur cum ad loca sua pro
ώμαλον ποιείται την κίνησιν · μόνον δε το κύκλο pίus accedunt , ut que integritatem et perfectio
φερόμενον ομαλώς δυναται φέρεσθαι τώ αεί ίσον nem suam expelani , et ab ea robur contrabant,
αρεστάναι της αρχής και του πέρατος , όπερ έστι magisque ut ita dicam , informentur.' Quapropter
το κέντρον , και μήτ' απ' αυτού μήτε προς αυτό quod super recta linea sive secundum sive præter
φέρεσθαι , αλλά περί αυτό. Διό περί το αυτό στρεφό. naturam movetur, inæquabilem molum efficit ; so
μενον , και το ίσον απέχον αεί , ομοίως κινείται . luin autem id quod circulariter movetur, æquabi
'Αρχή δε και πέρας και μέσον κύκλου τε και σφαί- liler ferri potest ; propierea quod semper el 20%

18 8 Pinys. c. 12, ι. 78 . 76 8 Plays . c . 14 , 1. 70 . 11 8 Pl: ys . c. 1 , 1. 77. 76 3 ! , C. 9, ι . 6 ,

64 .
1071 NICEPHIORT BLEMMIDE 1072
intervall . a principio et Cine , lioc est , centro Αρας, το κέντρων εστιν αρχή μεν, ότι κατά την από
dislel ; el neque ab ipso, neque ad ipsum , sed του κέντρου ίσην απόστασιν και το κύκλος υφίσταται
circa ipsiim feratur. Quapropter cum circa idem και η σφαίρα πέρας, ότι πάσαι αι από της περι
perpetuo verselur, parique semper intervallo distet, φέρείας γραμμαι εις αυτό περατούνται μέσον, ότε
similiter movetur. 66 Centrum autem et princi- πανταχόθεν ίσον από της περιφερείας διέστηκεν.
pium et finis, ct medium circuli globiquc est . Prin- Ούτω γούν και κατά το ομαλές τιμιωτέρα έστι και
cipium nimirum , quia secundum æqualem a centro πρώτη της επ' ευθείας κινήσεως ή κυκλοτερής .
distantiam tum circulus, lum globus subsistir ; linis , quia omnes a circumferentia lineæ in ipso
terminantur 79 ; medium , quia undecunque a circumferentia distat æqualiter. Sic itaque etiam quoad
æquabilitatem circularis molus recto præstantior et prior est .
12. Sed ne quidem recto comparari potest. Com- ιβ'. "Έστι δε και ασύμβλητος τη επ' ευθείας.
parare autem hic assimilare, conſerre et simul Συμβάλλειν δε λέγεται το παραβάλλειν και συγκρί -
espendere dicitur. Non itaque circularis molus νειν , και όλως συνεξετάζειν. Ουκ έστι γούν ή κύκλο
reclo quoad celeritatem et aqualitatem aut tardi- κίνησις τη επ' ευθείας συμβλητή κατά το θάττον
latem comparari potest ; quia neque circularis linca B
και το ίσον και το βραδύτερον, ότι μηδε τη ευθεία
reclæ comparatur 80. Neque cnim ipsarum est γραμμή συμβάλλεται η περιφερής. Ου γάρ έστι
communis mensura . Unde lit ut nec recta linea κοινόν μέτρων αυτών . "Οθεν ουδ' έστιν ευθείαν γραμ
circulari æqualis slatui possit. Illi autem motus μήνίσην περιφερεί ειδέναι. Συμβληται δε κινήσεις εισιν
comparari possunt, qui numero diſerunt, ejusdem- αι αριθμό διαφέρουσαι , ομογενείς τε και ομοειδείς.
que generis sunt et speciei. Quoniami enim 81 ea Επεί γάρ τα διαφέροντα και γένει διαφέρει, ή είδει ,
quæ differunt, aut genere differunt, aut specie, aut ή αριθμό , καθ ' ήν διαφοράν τα κινούμενα διαφέρει
numero ; qua differentia a se invicem diferunt αλλήλων καθο κινούμενα κατά ταύτην διαφέρουσι
quæ moventur, qualenus moventur ; eadem etiam και αι κινήσεις. Ει μεν γάρ κατά γένος ή των κι
ipsi motus dillerunt. Si enim ea quæ movenilir, νουμένων διαφορά είη , και αι κινήσεις διαφέρoιεν
generis ratione differunt ; motus etiam genere 67 αν κατά γένος · οίον εί το μέν αύξεται , το δε λευ
different; exempli gratia , si illad quidem augmen- καίνεται , και η αύξησις γένει διοίσει της λευκάν
latur , hoc vero dealbalur , augmentatio etiam a σεως . Και γάρ ή μέν κατά ( το) ποσόν , η δε κατά
dealbatione quoad genus discrepabit. Etenim illa (το) ποιον, άπερ έστι διάφορα γένη του όντος. Ε :
quidem secundum quantitatem , hæc secundum δε είδει διαφέρει τα κινούμενα , είδει και αι κινή
qualitatem fit , que diversa sunt enlis genera . Quod C σεις διοίσοιεν· ώς ή λεύκανσις της μελάνσεως , κα!
si specie differani ea quæ moventur, motus quoque ή επ' ευθείας φορά της περιφοράς. Ει δ' αριθμό
speciei ratione dissidebunt : ut dealbaiio a deni μόνο τους κινουμένοις η διαφορά, μόνο και αι κι
gratione , et rectilineus molus a conversione . Si νήσεις αριθμό διαφέρoιεν, αί δή και άλλήλαις έσον
vero in illis quæ moventur, numeri tantum diffe- τα: συμβληται· οίον ή ανθρωπεία γένεσις τη α .
rentia est ; solo etiam numero molus different , θρωπεία γενέσει , και ου τη ιππεία και γαρ ουκ
qui sane ctiam sibi invicem mutuo comparari po- ομοειδείς και η αύξησις ώσαύτως τη ομοειδεί αυ
tcrunt ; exempli gratia , humana generalio hu- ξήσει και επί της αλλοιώσεως τον αυτόν τρόπον »
inanæ generationi, et non equinæ , quippe hæ non οίον ή λεύκανσις τη λευκάνσει , και η μελανσις τη
sunt ejusdem speciei . Et eodem modo augmenta- μελάνσει , και επί της τοπικής κινήσεως ή επ' ευ .
tio augmentationi ejusdem speciei . Pariterque Θείας τη επ' ευθείας , και η κυκλοτερής τη κυκλοτε
alteratione, velut dealbatio dealbationi, et deni- ρεί · και επί των άλλων ομοίως .
gratio denigrationi, et in molu locali rcctilineus rectilineo, et circularis circulari, el in aliis sime
liter .

13. Porro 83 hoc ut molus inter se comparari
possint, wibil impedit instrumentorum diversitas,
per que nous funt : exempli gratis, si huic και κινήσεις: οίον, εί το μεν πόδες είεν , το δε πτέρυ
pedes, alii pennæ, fuerint instrumenta molus. Naur
alia quidem 68 ratione anibulatio a volatu dif-
ſert, quoad nimirum certam quamdam qualitatis
ligurationem ; at quoad localem speciem , nihil
differunt . Quapropter etiam comparari possunt,
cummodo ad reclam aut fractam lineam etiam
ambo conficiantur. Omnes auler rectilinei mollis
inler se invicem comparari poterunt, ut mibil ad
bioc impedimenii ipsis afferai habiludingen divers
ιγ. Διαφέρει δε ουδέν εις το συμβλητές είναι τας
κινήσεις και των οργάνων ετεροιότης, δι' ών (και) α !
γες τα όργανα της κινήσεως . " Αλλως μέν γάρ δια
φέρει βάδισις πτήσεως , ήγουν κατά τον ποιον σχη
ματισμόν » κατά δε το τοπικόν είδος ου διαφέρει . Δ.Ο
και συμβληται , μόνον ει επ' ευθείας , ή επί κεκλα
σμένης και άμφω τελοίντο. Πάσαι δε αι επ' ευθείας
κινήσεις αλλήλαις έσονται συμβληται , μηδόλως
εμποδιζόμεναι το διαφόρων των σχέσεων : επείπερ
εν το υποκείμενον έχουσι την ευθείαν , και ομοειδείς
διά τούτο εισι μόνο το αριθμό διαφέρουσαι.

19 8 Play3. ε . 11, 1. 76. 80 7 Plays. c . 3 , τ . 21 -21. 81 7 Plys. c . 3 , ι. 32 ; 8 Top . . 7. 8: 7 Phys .

c . 3 , ι . 30 , 31 . 83 7 Phys . ( . 5. ι . ου .
 1073 EPITOME PIIYSICA . 1074
siias; quapıloquidem unum suljecium , rectam lineam , babeni, el proinde ejus lem specici sunt,
soliusque numeri differentiam a 'mittunt.
ιδ'. Εκάστη δε πασών των κινήσεων και ηρεμίαν , 14. Porro quisque motus et quietem et mollim
αντικειμένην έχει και κίνησιν · ουκ έτι δε στάσις oppositum habet ; sed quies non est stalio . Nam
και ηρεμία . Και γάρ ενέργειά της και η στάσις, και el slatio actus quidam est 64 , el species molui
είδος τη κινήσει συστοιχον, ώς λέγομεν στάσιν έχειν conjugala , quemadmodum terram in medio sta
εν τω μέσω την γην . Eνέργεια γάρ της γης το εν tionein balere dicimus. Actus enim terræ est ,
μέσω εστηκυίαν είναι αυτήν· ώσπερ του ουρανού το quod ipsa stal in medio ; quemailmolum cæli
γνείσθαι περί το μέσον. Η δ' ήρεμία ουκ έστιν {acius est) , quod ipsum circa medium movetur .
ενέργεια, μόνον δ' απουσία κινήσεως . Τη μεν ούν At vero quies non est acius, sed motiis duntaxat
κατά τόπον κινήσει κατά τόπον ηρεμία αντίκειται : absentia . Locali proinde motui localis quies oppo .
και τη κατ' αλλοίωσιν κατ’ αλλοίωσιν · και απλώς nitur , et alterationis motui alterationis quies ; el
είπείν μιά εκάστη κινήσει τον αριθμό και η πιο ut simpliciter dicam , cuique molui quoad numerun
της τοιαύτης κινήσεως ήρεμία , και η μετά την umi quies cliam cum quæ motum hujusmodi præ
τοιαύτην κίνησιν αντιμάχεται μάλιστα μεν ούν ή cedit, 69 cum quæ sequitur, repugnat ; maxime
προ της κινήσεως. “Ο γάρ ή κίνησις φεύγει και ού- tamen ea , quæ molum præcedit . Quod enim motus
τινος εκστήναι σπεύδει, τούτο μάλλον εναντίον αυτή . fugit, el a quo discedere ſestinal , boc ipsi magis
B
1 } ρός και δ' άπεισε και όπερ επείγεται καταλήψεσθαι , est contrarium . Id autem ad quod abil, et quod
τούτο πώς οικείον αυτή ; Κινήσεις δ' εναντίαι εισιν apprehendere contendit, nagis hoc ipsi fan.iliare
ή μάλλον μεταβολαι γένεσις και φθορά, αύξησις και est. Contrarii aulem molus , vel potius mutationes
μείωσις : επί δε της αλλοιώσεως , θέρμανσης και ψύ suni, generatio et corruptio, augmentatio et dimi.
ξις, λεύκανσίς τε και με ανσις, και άλλαι συζυγίαι mulio 88. In alteratione autem calefactio et refrige .
δάφοροι. Επί δε της κατά τόκον μεταβολής ή άνω ratio, dealbatio et denigratio , aliæque varie con
και η κάτω, ώς έν μήκει · η εις τα δεξιά και η εις τα jugationes. In Iocali denique mutatione , que est
οριστερά , ώς εν πλάτει · η εις του μπροσθεν και η sursum el quæ est deorsum , ut in longitudine;
εις τούς: σθεν, ώς έν 3άθε !, quæ est dextrorsum et sinistrorsum , ui in la
titudine ; que est ante et retro , ut in profundi
Tale .
ιε'. Τών τοιούτων δε τοπικών κινήσεων επ' ευ- 15. Cæterum cum hujusmodi locales molus in
θείας ουσών ή ά ω και η κάτω μόναι κυρίως απλαί : recium fiant , soli tamen illi qui sursum et deor
τεασών γάρ τών κατά τόπον μεταβολών τρείς αι κυ- sum luni, proprie sunt simplices . Omnium enini
ρίως απλαί : η περί το του παντός μέσον, ήτις ο localium mutationum tres lantuin sunt proprie
έστιν ή κύκλο και από του μέσου , ήτις ( έστιν) simplices : quæ circa universi medium est, boc est
ή άνω και η επί το μέσον, ήτις ή κάτω. Μόναι δ' circularis ; quæ est a medio , hoc est que sursuni
αύται κυρίως απλαί, διότι ταύταις μόνοις κινούνται lit ; quæ est ad medium , hoc est quæ deorsuni
φυσικώς τα δοκούντα των σωμάτων απλά. Πάσα δ' lil . Solæ autem hæ proprie simplices sunt, quia
απλή κίνησις άπλου τινός έστι σώματος κατά φύσιν, naluraliter his solis movenliir ea Corpora di
και παντός απλού σώματος ή φυσική κίνησις απλή simplicia esse videntur . Omnis auten simplex mo
τίς έστι . tus 70 simplicis alicujus corporis est secunduin
Halurain : et omnis simplicis corporis morus natu
ralis simplex quidam est .
ις '. Ταις μεν ούν επ' ευθείας φοραίς εναντίωσις , 16. Reclis igitur motibus contrarietas, ut dictum ,
ως είρηται , πρόσεστι • τη κύκλω δε κινήσει κίνησιν inest ; circulari autem motui, nullum noluin (con
ουδεμίαν εναντίαν είναι φασι. Και ότι μεν ουκ έναν- Trariun ] esse dicunt. Quod enim motus ab ortu in
τιούνται αλλήλαις ή εξ ανατολής εις δυσμάς , και η occasum , et ab occasi in orlum non sint contra
εκ δυσμών εις ανατολάς , έγνωσται . Και γάρ αι των rii, exploratum est . Namque planetarum sphara
πλανητών σφαίρα :, κατ' άμφω ταύτας τάς περιφο- D allabus his conversionibus circumferuntur : al
ράς περιφέρονται την μέν κατά φύσιν την εκ tera secundum naluram , ab occasu in ortum ; altera
δυσμών εις ανατολάς : την δε βιαίως και υπέρ φύσιν, violenta el supra naturam , quippe quod cum for
ως ισχυροτέρα και κρείττονι τη απλανεί συμπερια- tiori el meliori inerrantium stellarum sphæra ali
γόμενοι προς δυσμάς εξ ανατολών . Εναντίαι ούν α ! ortu in occasum circumagantur. Quod si igillir
ειρημέναι ούσαι περιφοραι, πώς αν συνείεν αλλήλαις istæ conversiones essent contrarie, qui fieri pos
εν τω αυτώ χρόνια καθ' έν υποκείμενον; "Οτι δε μηδ' sel , ul eodem lempore in uno subjecto coireni
επ' ευθείας κίνησις εναντιούνται κινήσει περιφερει, invicem ? Q ::od autem ne rectilineus quidem mo
τοιουτοτρόπως κατασκευάζουσιν . Αι επ' ευθείας Ills ei qui in orbem lit contrarius sii , hoc modo
κινήσεις εναντίαι αλλήλαις εισίν. "Εν δ' εναντίον confirmant. Rectilinei molus inter se invicem sunt
εν · και διά τούτο ουδεμία των επ' ευθείας φορών contrarii. Unum aulem uni es ! contrarium . Pro .

86 5 Plays . C. 8. 1. 55. 15 8 Phys. C. 12 , 1. 62 ,

1075 NICEPHORI CLEMMID.E 1076

pler il ergo etiam nullus reilineis notus cir : Α έναντιούται τη κύκλω , ίνα μή πλείω εναντία αντι
culari est contrarius, rieplura contraria uni opro- ταχθείεν ε .
!!antur ,
17. Atqui hind scio an hurc confirmatio a re- ι ". Μήποτε δ' ουκ έστιν ανεπίληπτος ή τοιαύτη
prehensione aliena sil , ut quiilam asserunt. Non κατασκευή , ώς τινες εφιστώσιν. Ου γαρ αδύνατον
enim impossibile 71 est rectilineos molus et cir- τας επ' ευθείας κινήσεις τη κύκλω τε και άλλήλαις
çulari el silii invicem quoad aliud alque aliud esse έναντιούσθαι κατ ' άλλο και άλλο, και ούτω πάλιν εν
contrarios ; ac sic rursus unum uni ut rationi con- εναντίον εν κατά λόγον ευρίσκεσθαι . Καθό μέν γάρ
sentaneum est, contrariuin inveniri. Qualenus enin ή μεν άνω των επ' ευθείας κινήσεων των απλών , η
motum rectilineorum siinplicium unus sursu » , δε κάτω , μάχονται προς αλλήλας κατά την των τό
aller deorsum fit, quoad locorum contrarietatein πων έναντιότητα . Καθ . δ' α! μεν επ' ευθείας απ'
pignant invicem ; quatenus autem & rectilinei ino- άλλων σημείων άρχονται, και εις έτερα καταλήγουν
ļus ab aliis punctis incipiunt , et in alia desinunt ; σιν · η δε κύκλω κίνησις από του αυτού έρχεται
rum contra circularis molus ab eodem incipiat, et και εις το αυτό καταντά και καθό πάλιν αι μεν
in idem perveniat; el quatenus ilerum rectilinei επ' ευθείας άκλαστοι κατά πάν είσι μόριον, ή κύκλω
mous omni ex parte sunt eiusmodi, υι Γιangi ne- Β δε μηδε το τυχόν έχει μόριον άκλαυτον· έτι δε καβο
queant ; cum contra circularis mutuis nullam pror- τάς μεν επ' ευθείας δες επί των αυτών άνευ ηρεμίας
eus parlem habeal, qua frangi non possit ; el qua- γενέσθαι αδύνατον , ή δέ κύκλω την αυτήν άνευ ρε
lenus 87 insuper reciilineos bis super iisdem spa- μίας μυριάκις περίεισι· και ότι των μεν επ' ευ
l’is sine quiele impossibile est fieri, cum circularis θείας ουδεμία εστίν ομαλής , τη κύκλο δε δυνατόν
contra ennoderm vim sine quiete infinities pera- αεί τυγχάνει το ομαλές και κατά ταύτα δη τα ιδώματα
gret ; qualenus denique 89 rectilineorum nullus est των κινήσεων, ου μήν κατά την των τόπων έναν
æquabilis, cum contra circularis perpeliam æqua- τιότητα , τη κύκλω προς τας επ' ευθείας εναντίωσις
bilitatem liabere possit; ου lias,inquam, proprieta- ευρεθήσεται των όλων ευθειών κινήσεων , ως μιάς
les moluum , non autem ob locorum contrariela- λαμβανομένων προς την αντίθεσιν της περιφερούς.
lein , circularis mouus rectilineis contrarius repe- Τοιούτος δέ τρόπος αντιθέσεων και επ' άλλων πραγ
rillr , omnibus rectilineis molibus unius instar μάτων ευρίσκεται . Το γάρ ίσον και το μέτριον
sumptis, ut ei qui in orbem fit, opponantur. 72 αντίκειται το υπερέχοντι και το υπερεχομένω , το
Αιφue talis oppositionum modus ctiain in aliis μείζονι λέγω και το ελάττον:. Πάλιν δ' αλλήλοις αν
rebus invenitur 89. Æquale enim el mediocre, ci τίκεινται το μειζόν τε και το έλαττον . Ούτω δή και
quod excedii , et ei quod exceditur, majori, iman , αι αρεται συμμετρίαι ούσαι , ταις ασυμμετρίαις
c minori opponitur 80 ; ac rursum majus el minis έναντιούνται , ταις υπερβολαίς δηλονότι και ταις ελ
sibi invicem opponuntur. Αc ita sane etiam virules λείψεσιν» υπερβολαι δε και ελλείψεις αλλήλοις μά
cum mediocritates sint, iis quæ a mediocritaie χονται, και κινήσεις κινήσεσι τε και ηρεμίαις αντι
remota sunt, excessibus scilicet el defectibus con- θετούνται , και ηρεμίαι πάλιν άλλήλαις αι εν τοις
trariantur ; ac rursus excessus et defectus sibi εναντίοις τόπους και ταίς εναντίαις ποιότησιν ή πο
mutuo repugnant. Eodem item modo molus et σότησιν · οίον ή εν τώ άνω ηρεμία τη εν τω κάτω :
motibus et quietibus adversantur , ac rurs ) quie- και η εν τω λευκώ τη εν τω μελανι » και απλώς αι
ięs sibi invicem opponuntur, quæ in contrariis lo- προ των τοιόνδε κινήσεων ταις μετά τάς το άσδε
cis et contrariis qualitatibus et quantitatibus sunt. κινήσεις . "Αλλως δε τή ήρεμία ή κίνησις , και άλλως
Exempli gratia , quies in superiore loco quieti in τη κινήσει αντίκειται . Τη μέν γάρ κινήσει, ώς έναν
inferiore ; quies in albo quieti in nigro ; ac deni- τίω είδει, τη δ' ήρεμία, ως αποπτώσει του είδους .
que illæ quæ quosdam molus præcedunt, illis quae "Ως άκρα δε πάλιν αι ήρεμίοι αλλήλαις ανθίσταν
eosdem sequunlur. Verum alio modo motus quieii, ται. Το μεν ούν εναντίωσιν έχειν και την κυκλοφο
et alio modo motui opponitur . Motui enian Dρίαν, όπως και τινα τρόπον , είρηται .
contrariæ speciei , quieli autem ut prolapsioni a specie. Ac rursus quietes ul extrema invicem dis
sident ' . Quod igitur etiam circularis mouus aliquid contrarium baleal, el quomuilo id lial, dictum
est .
18. Illis autem qui ab omni cum contrarietate ιη'. Τίς δε πάσης έναντιότητος ταύτην υπερεξαι
exiniunt, hoc propositum 73 est, ut hinc scilicet ρούσι σκοπός έστι τον ουρανόν εντεύθεν δείξαι δεν
coelum generationis, indeque elial corruptionis αγέννητον, όθεν και άφθαρτον. Ει γάρ τών έναν
espers esse monstrent. Si enim , inquiunt, contra- τίων , φασίν, εναντίαι και αι φοροι , ού τη φορά με
liorum contrarii molus sunt , cujus rei melui nul- έστιν εναντία φορά , ουδ' αυτό έχει τι εναντίον. Εί
lus esl contrarius, ne ea quidem quidquam habet τοίνυν τη ουρανίω φορά μη έστι τις εναντία φορά ,
contrarium . Quod si igitur cælesli molui nullus est ουδε τώ ουρανώ έστι τι εναντίον . Το γινόμενον δε και

66 8 Plys . c. 12, 1. 75. 67 8 Plays . c . 14. 1. 76 . 88 8 Plays . c . 34 , 1. 16 . 89 8 Phys . c . 11 , τ . €2.

30 2 ad Mc. C. 8 ; 1 ning . Mor. , c . 3 ; 2 Euden. C. 5. 31 5 Γ'ys. 8, τ. 53, et 8 Plays. c. 1 % , ι . 76 .
1077 EPITOME PUYSICA . 1078
φθειρόμενον, εξ εναντίου γίνεται και εις εναντίον A contrarius , ne calo quidem quidquam erit contra -
φθείρεται . Το ουράνιον άρα σώμα, μη έχον εναντίον rium . Atqui quod generatur et quod corrumpitur,
εξ ου γένοιτ' άν, και εις και πάλιν φθαρείη , αγέννητον ex contrario generatur et in contrariuin corrun
xal öplaptoy &Tobelxvutai. 'Ail’ol TOLQŪTQ Néyov- pitur. Cæleste igitur corpus, cum non habeat con
τες, όταν και αναμφίλεκτον την πρότασιν λάβοιεν Irarium ex quo generetur, et in quod rursum cor
την τεθείσαν το μηδεμίαν κίνησιν τη ουρανίω φορά . rupatur , generationis et corruptionis expers esse
ivavtiav elva!, tots tñs yusixñs yevésew ; tenen- demonstratur. Verum qui ejuscemodi oratione
μένον τον ουρανόν συλλογίζονται και της ομοίας ituntur , tanquam controversie experlem preposi
φθοράς , καθ' ας και τα στοιχεία μεταβάλλει εις άλ- tionem accipiendo eam quæ ponit , nullum molum
ληλα, της θατέρου φθοράς γινομένης γενέσεως του cælesti molni esse contrarium , ita demum cælum
λοιπού. Κατ' άλλην δε γένεσιν γενητόν οίδασι τον a naturali generatione " , atque item a simili cor
súpavdy of opovcūvteS oplūş : xão' tv ÈX TOū een ruptione (quibus etiam elementa inter se mutantur,
είναι όλως, το θείω παρήχθη προστάγματι, και dum unius corruplio fit reliqui generalio ) exem
ακολούθως και φθορά παντελεί κατά την οικείαν plum esse concludunt. Qui autem reclius sentiuni,
φύσιν υποκείσθαι αυτόν δογματίζουσι , τη του δη- alterius generationis ratione cælum generalum
μιουργήσαντος αγαθότητι την επί το βέλτιον άλλα- β esse dicunt , qua ex prorsus nihilo produci un est
την απάσης αισθητης κτίσεως επιψηφιζόμενοι. divino mandato : 74 et per consequeirs etiam
omnimodæ corruplioni quoad suam naturam ipsum subjectum esse staluunt , conditoris bonilali crea
turarum sensibiliuni omnium in melius mutationem ascribentes:

SYNOPSIS CAPITIS Vi,

QUOD EST DE GENERATIONE ET CORRUPTIONE ,

1. Affirmal primum generacionem et corruprionem non esse proprie molus, sed tantum mulationes ; el ex
etymologia rocabuli vetacoins docei, quid sit mutlio, et in quibus reperiatur, nimirum in contradictionc
ei in contrariis speciebus, cum illis qua simpliciter, ivm his etiain qui quodammodo sunt contrariæ ,
quodque mutatio alia sit quadanterius, olin simpliciler malalio. 2. Indicar larius palere mutationem
quam motum , quidque proprie motus et quid proprie mutationes appellentur, determinal ; hoc interim
docens mutationem vel ex contraria specie in contrariam , vel ex alterius prolapsione el absentia, hoc est ,
ex priralione que ubique reperitur fieri. – 3. Distinguil privationem alias esse cuin perſecla specie, ul
privationem ignis in uqua, ei tum eliam dici id quod generatur, non tantum ex sun privatione , sed etiam
ex contraria specie generari ; alins vero privationem non esse cum perfecla 75 specie, sed in aliquo sal .
lem materiali ait formain suscipiendam apto, qualis est privalio unimulis in semine, el lum dici id quod
generatur ex sieciei lantum absentia sive privatione generari; el quomodo hoc accipiendum sil, per duas
occupaciones erplicai. – 4. Generationem et corruptionem describit , probatque neutram vel molum vel
quielem esse, el denique ostendil ipsis cum iuuariones lantım sint, kylsta62r,slav analogum quieli op
poni. - 5. Pos!quam hactenus absolril de mutationibus substantialibus, de generatione et corruptione
substantiali, jam incipii disserere de mutationibus secundum accidens : quomodo augmentatio, generalio
quædam ; diminutio, corruptio quædam ; dealbatio, generatio quadam ; denigratio, corruptio quædam
dicitur : ubi regular proponi!, quod in omnibus praedicament's mutatio in melius, generatic ; in deterius ,
corruptio dicatur; quod exemplis probat trium prædicamentorum , substantiæ , quantitatis et qualitalis :
præcisione laudem uiens, quod omnis secretio generatio, concretio corruptio sil; quia nimirum .elior
est secrelio concretione, cum quidem eliam omnibus entibus melius el delerius reperiatur, ut Pythago
reorum eliam auctoritate constal. 6. Docet quando fial generatio simpliciter (quæ secundum prædicua
menta sic dicitur, non quæ rarione melioris 76 ila appellatur), el quando non fiat, sed generatio salle!!!
quædam vel augmentatio vel alteratio . - 7. Exemplum augmentationis proponit in igni cujus augnienia -
lionem obiter disiinguit a generatione et accessione ignis; et non tantum in aliis in unimatis ila se nabere
augmentationein ostendit, sed etiam in animalis, et augmentationis illius modum declarat, itemque oppo.
silve diminutionis ; et præterea docel, nec quod discedii a corpore , ipsum ininui , nec quod accedil, augeri,
quippe ė p. EVEUPátusis non est cibi augmentalio, sed corruptio ; et insuper e.rplicat quomodo augmentatio
ab alteratione differat; ac denique deierminat quomodo non tantum nutricio, sed ei aumentario fial , el
quando tantum augmentatio, quarido nurilio el augmentatio simul. — 8. Breviter subjicit in prædicu
mento ubi in mutationibus localibus, quie generationes quædam , quæ conira corruptiones quædam dicar
tur : sicut etiam supra in aliis prædica'noniis explica !um fuil.

KETAN. G' . CAPUT VI .

с
Περί γενέσεως και φθοράς ..
α '. Η γένεσις και η φθορά κινήσεις ουκ εισί κυ-
piw5, 0.17 uovov MET 2601.al. Metaboni, cé Ėoti uera.
όασις απ’ άλλου είς άλλο . Το γαρ όνομα της μετα-
€ ολής άλλο μετ' άλλο δηλοί, του μετά σημαίνοντος ,
ότι το μέν πρότερον έστιν εν τη μεταβολή , το δ'
De generatione et corruptione.
1. Ceiieratio el corruptio motus non suill pro
prie, sed tantum mulationes. Mutatio autem est
transilus ab alio in aliud 93. , Nomen enim Giucum
* PET26.7.* aliud post aliud declarat : 111 to 4eza
significei, unum in mulatione 77 prius, alterum

58 | De oriu el inti rilll, c . J. * 5 Plys. c.2 , 1. 7 .

109 NICEPHORI BLEMMIDE 100
ps!erius esse. Prius quidem hoc ex quo mutatur Aύτερον · πρότερον μεν το εξ ού μεταβάλλει το μετα
in quod mutatur ; posterius vero , in quod (mula- 6άλλον · ύστερον δε το εις ό. Θεωρείται δ' ή μεταβολή
119 ]. Consideratur porro mulatio in contradictione εν αντιφάσει και εν τοις εναντίοις είδεσι, τοίς τε
et in contrariis specielbus , cum illis que simplici- απλώς εναντίοις , ήγουν τοις άκροις, οποία το λευκών
!!!!! sunt contrariie , hoc est extremæ ; quales sunt και το μέλαν ' και τοίς πη εναντίοις , ήτοι τοις με
album el nigrum ; liim iis que quodammodo sunt ταξύ. Το γάρ μεταξύ των του εναντίον λόγον έχει
Crntrarice , hoc est intermedie 9*. Quod enim in- προς εκάτερον των άκρων · οίον το ήττον λευκών
termedium est , contrarii rationem ad utrumque πρός μεν το μέλαν λευκόν έστι μέλαν δε προς το
extremorum obtinet : velut minus album ad ni- μάλλον λευκόν . Μίξει γάρ του μέλανος γίνεται το
grum quidem est album , sed ad magis album nia ήττον λευκών . Διό και όταν είς τό μάλλον λευκών
um est. Nigri enim mistione minus album obo- μεταβάλλη το ήττον λευκών, ώς εκ μέλανος γίνεται
rilor. Propterea criam cum id quod minus album προς το λευκόν ή μεταβολή . Το γάρ ήττον λευκών
ost in magis album mutatur, tanquam ex nigro in κατά το εν αυτώ μελαν μεταβάλλει προς το μέλλον
; bum lit mutatio . Quod enini minus album est ra- λευκόν . "Οθεν και μερική γίνεται η μεταβολή.
tione nigredinis, quae ipsi inest, in magis album " Ωσαύτως και ότε το μάλλον λευκών εις το ήττον
potalur. Unde etiam quadam tantum ex parte (seu B μεταβάλλει λευκόν, ώς εκ λευκού πρός μέλαν γίνε
particularin) lit mutatio 98. Eodem etiam modo ται η μεταβολή . Προς γάρ εν τω ήττονι λευκό μέ
afiando id quod magis est album in minus album λαν μεταβάλλει τι του μάλλον λευκού . Διά του τούτο
metalur, tanquam ex albo in nigrum lit mutatio . η εκ των μεταξύ προς τα μεταξύ μεταβολή πη λέ
Jon nigredinem enim que in minus albo est , id quod γεται : η δ' εκ των άκρων απλώς καλείται μετα
!iagis album est, ex parte mutatur. Ac eam ob βολή .
causain mutatio quæ ex intermediis ad 78 iniermeiia fil , quadam ex parte dicitur : quæ autem er
extremis fit, simpliciter mutatio vocatur.
2. Cæterum 96 lalius patet millatio quam molus. β'. "Έστι δ' επιπλέον της κινήσεως ή μεταβολή,
Omnes enim ab eo quod potentia est ad actu esse Πάσαι μεν γαρ αι από του δυνάμει εις το ενεργεία
progressiones manente interim quod est potentia πρόοδοι , μένοντος έτι του δυνάμει , μεταβολαί εισιν ,
esse , mutationes sunt. Verum ex his illæ que dun . 'Αλλά τούτων όσαι μεν μόνον εξ εναντίων οπωσουν
Tal es quomodocunque contrariis speciebus in ειδών εις εναντία είδη μετελεύσεις εισιν, υπομένον
contrarias species transitiones sunt remanente et τος του υποκειμένου και μεταβάλλοντος , αύται κι
mutationem sustinente subjecto, hæ magis proprie νήσεις ονομάζονται κυριώτερον · ίσαι δέ , του υπο
Polus nominantur. Quæ autem non remanente κειμένου μη υπομένοντος, είτ' εξ εναντίων ειδών ε' ;
fubjecio 07 sive ex contrariis speciebus in contra- C εναντία μεταβαίνουσιν είδη , είτε μη εξ εναντίον ε ' .
rias species iranseunt, sive non ex contrariis spe- δών εις εναντία είδη , αλλά κατ’ απόπτωσιν και απου
riebus in contrarias, sed per prolapsioneni et ab . σίαν θατέρου (των) ειδών έμφαινομένην την έναν
sentiam alterius specierum manifestam contrarie- τίωσιν έχουσιν , εν τοις εξ ών και εις και μετατάλλου
titem habent in iis ex quibus et in quæ mutan- σιν, αύται καλούνται μεταβολαι μόνον κυρίως, αλλ '
98
hæ proprie duntaxat mutationes vocantur, ου κινήσεις, αίτινές εισιν η γένεσις και η φθορά ,
hion molus, quæ sullt generatio el corruptio , quæ κατ' ουσίαν ούσαι μεταβολαι. Γίνεται γάρ το γινόμε
secundum substantiam mutationes sunt. Generalur νον και φθείρεται το φθειρόμενον εξ εναντίου εις
enim id quod generatur, et corrupilur id quod εναντίον , είτε ( και) αμφοτέρων όντων ειδών, είτε
corrumpilur ex contrario' in contrarium , sive θατέρου όντος αποπτώσεως του λοιπού . Ου γαρ εξ
utrumque sit species , sive alterum sit alterius pro- ανάγκης είδει παντί είδος εναντίον εστί. Τί γάρ τη
lapsio. Neque enim omni speciei species necessario ανθρώπω εναντίον είδος έσοιτ ' άν ή το μουσικό και
est contraria . Quænam 79 enim homini species 'Απουσία δε θατέρου είδους , ήγουν ή στέρη : ς , ευ
contraria aut musico afferui queal ? cum alisentia ρίσκεται πανταχού.
allerius speciei, hoc est privatio, ubique repe- D
riatur.
3. Sed interdum privatio cum perfecta specie γ'. 'Αλλά ποτέ μεν η στέρησις μετά τελείου είδους
cst perfecias eas quibus constituitur qualitates ha- εστί , τελείας τας αυτού συστατικάς ποιότητας έχον
biente : quemadmodum privalio ignis quæ in aqua τος, ώσπερ ή εν τω ύδατι στέρησις του πυρός σύνε .
et simul est cum aquæ specie quæ perfecta est ac στι το είδει του ύδατος τελείω όντι, και τελεία ;
porſectas suas qualilates obtinet; frigus videlicet τις εν αυτη ποιότητας έχoντι , την ψυχρότητα δηλον.
i humorem , quæ ignis qualitatibus sunt contrariæ . ότι και την υγρότητα , τας εναντίας ταϊς ποιότησε
le propterea ignis non tantum ex sua privatione, του πυρός . Και διά τούτο ( το) πυρ ου μόνον εκ της
sd ctiam ex contraria sibi specie fieri dicitur. οικείας στερήσεως, αλλά και του εναντίον εαυτό
Quando vero cum perfecta specie non essisiit pri- είδους λέγεται γίνε-θαι. " Οταν δε μή είδει τελεί

ρ ' 8 Plus, C. 2 , 1. 7, 9 . 55 5 4vs. . 1 , 1. 65 , • 20 ; ΤΙ ; 8 . . , και Γ : ys . c. 2, ι . 8 . 98 5 Γ1 5 .

C. 2 , 1. 7 .
1081 EPITOME PHYSICA ..
συνυπάρχη ή στέρησις, αλλ' υλικώ τινι επιτηδείως A vatio, sed cum materiali aliquo ad earn specien
έχoντι δέξασθαι το είδος το αντικείμενον τη στερή-
σει , ώς και εν τω σπέρματι στέρησις του ζώου » τότε
ουκ εξ είδους εναντίου, αλλ' εξ απουσίας είδους του
στερήσεως λέγεται γίνεσθαι το γινόμενον ουχ ότι
ουκ έστιν είδος τε και το σπέρμα , αλλ' ότι ατελές
είδος και ύλης λόγον επέχον προς την τού τελείου
είδους υπόστασιν , και εις εκείνο την όλην κεκτημέ-
μον την αναφοράν . Εισί δέ τινες ίσως καν το σπέρ-
ματι ποιότητες εναντίωσιν έχουσαι προς τας του
και -οτελουμένου ποιότητας, αλλ' ατελείς και αύται
και ουχ ώς αι των τελείων ειδών τέλειαι . Διό όσαι
μεν εναντίαι πως ταϊς του αποτελουμένου ποιότησίν
είσιν εν τω σπέρματι , πρός τάς του αποτελουμένου
-οιότητας μεταβάλλουσι, του μέν υγρου του εν τω g lilates mutantur , dum id quidem quod in sermine
σπέρματι ξηραινομένου , του δε σφαιρικού εκτεινο-
μένου . "Οσαι δ' ομοειδείς ταϊς του αποτελουμένου
εισιν, εκ του ατελούς μεταβάλλουσι προς το τέλειον .
Δ : γούν το ατελές της διαθέσεως του υποκειμένου ,
όταν εκ σπέρματος το ζώον ή εξ αμούσου λέγεται
το μουσικόν , ουκ εξ εναντίου είδους , αλλ' εκ της
απουσίας του είδους και της στερήσεως λέγεται γί-
νεσθαι . Δια ταύτά του και εξ εναντίου γίνεσθαι και
είς τουναντίον φθείρεσθαι λέγεται πάν το γινόμενον
και φθειρόμενον , και γένεσις πάσα και φθορά φυσική
κοινώς λέγονται κατ' αντίφασιν . Το γαρ ον και το
μή όν, καθό το μεν όν, το δε μή όν εναντία είδη μη
και τα , την αντίθεσιν αντιφατικώς ποιούνται προς
άλληλα .
δ' . Γένεσις δε έστιν ή εκ του μη όντος εις το ον C
μεταβολή και μετάβασις, ήγουν ή μεταξύ οδός της
από του μή είναι εις το είναι του πράγματος απο-
καταστάσεως. Φθορά δε η εκ του όντος εις το μή όν
ομοίως μεταβολή, του όντος και μη όντος ενεργεία
λαμβανομένων . Ου λέγονται δε κυρίως κινήσεις ή γέ .
νεσις και η φθορά· διότι καν ατελές ενέργεια η κίνησις
και ν παθητική , πλήν το κινούμενον ενεργεία δν και
υ -ομένον κινείσθαι χρή • το δε μή όν ενεργεία μηδ'
υπομένον, ουδε κινούμενον εστιν. Ουδε γάρ ώσπερ
ο άνθρωπος ενεργεία ών και μένων άνθρωπος κινεί-
ττι , κατά τι των εν αυτό συμβεβηκότων αυξόμενος
ή λευκαινόμενος ή φερόμενος , ούτω και ύλη μετα-
βάλλει κατά την γένεσιν. Διά του τούτο ή εκ του μη
όντος εις το είναι πρόοδος ουκ έστι κίνησις. Επει δε
την ύλην (ου ) λέγομεν ύφεστηκέναι καθ' εαυτήν O autem materiain separatim exsistere non dicimus
( ουδέ γάρ εξ ύλης και είδους τα σώματα λέγοντες
εκ προϋπαρχούσης ύλης ή προύφεστώτος είδους την corpora, ex preexsistente materia aut prasilisi
των σωμάτων τιθέμεθα σύστασιν, αλλ' ότι λόγω
μόνο διακρίνοντες απ' αλλήλων την ύλην και το
είδος δυνάμεθα θεωρείν εκάτερον καθ' αυτό και
γάρ ουδέτερον υποστήναι δύναται θατέρου χωρίς) ,
όπερ ώς ύλη λαμβάνεται και λέγεται μη όν, και
τούτο μετά είδους ευρίσκεται , ή τελείου ή ατελούς.
Και όν τι έστιν άλλως , λέγεται δε μή όν • επείπερ
ενεργεία ουκ έστιν και γίνεται . Το δε τοιούτο μή όν
υ κινείται , ούτε καθ ' εαυτό, ούτε κατα συμβεβηκός.
Ούτε γάρ καθδ μή έστι κινείται , ούτε το άλλο τι εί
1082
quæ privationi opponilur suscipiendam accommo
dato , ut in semine, animalis privatio ; 1010 non ex
specie contraria , sed ex speciei alhsentia , hoc est
privatione, generari dicitur quod generalur : non
γιοd non etiam semen sit aliqua species , sed quod
imperfecla sit species, el maleriæ rationem al
perfecte speciei subsistentiam habeat , ad eamque
lolam relationem obtineat. Sunt autem forte etiam
in semine qualitaies quædam ei quod hinc efficitur
80 contrariæ : sed et ipsæ imperſectæ , nequent
perfectarum specierum perfecta . Quapropter ille
que ejus quod efficitur qualitatibus sunt in semine
quodammodo contrariæ, in ejus quod efficitur qua
humidum est arescit , quod autem rotundum est ,
extenditur : quæ vero cum eo quod efficitur ejus-.
dem speciei sunt, ex imperfecto in perfectum mil
tanfur. Nimirum propter imperfectam subjecti dis
positionem cum ex semine animal aut ex immu
sico musicum fieri dicitur, non ex contraria specie,
sed ex speciei absentia et privatione lieri dicitur.
Atque eapropter et ex contrario generari et in con .
trarium corrumpi dicitur quidquid generatur et
corrumpitur. Ac omnis generalio et corruptio natal
ralis communi modo per contradictionem dicuntur,
Nam ens el non ens '' , quatenus illud est , hoc non
esi , cum species contrariæ non sint, oppositionem
ad se invicem contradictoriam elliciunt.
4. Generatio autem est ex non ente in ens minta
tio ac transimus; hoc est via intermedia, quia res 31
ex non esse ad esse constituilur. Corruptio conira 1
eodem modo ex ente in non ens muta :io , nt en el
non ens actu suniantur . Caeterum generatio et cor
ruptio proprie molus non dicuntur; propterea quod
elsi motus imperfectus el passivus actus sil ' , 19
men id quod movetur, ut actu sit et mancal, moveri
necesse sit ; quod autem actu non esi , neque re
manet , ne moveatur quidem . Neque enim quemad
modum homo actu exsistens el manens homo mo
velur, dum per accidentia quæ in ipso suot ange
lur aut dealbatur, alt in loco movelur, ita etiam
materia in generatione mutatur. Propterea ex non
enlle ad esse progressio motus non est . Quoniam
(neque enim cum ex materia et forma dicians
stente forma corpora conslilula esse dicimus ; sed
quoil sola ralione materiam el formam a se invi
cem discernentes, utramque sejunctim considerare
possumus ; quippe neutra absque altera seorsim
subsistere polesi) , id quod tanquam materia sun:j
tur , et non ens dicitur , et cum forma vol perficia
vel imperfecta 82 reperitur. Et quanquam alias sit
ens, tamen non ens dicillis : quandoquideni arti!
non esi quod fit. El hoc videlicet non ens neanc
per se pegaie per accidens movetur . Neque caiin

27 5 Plays , C. 2 , 1. 7. 1 5 Plays. c . 1 , 1. 4 , et c . 2, 1. 7. 1 3 Pys. c. 1 , τ . 8 .

1303 NICEPHORI BLEMMIDE 3034
γι'atenus non est novelur , neque qualenus aliud Α ναι ενεργεία, το αυτό μένον κινείσθαι δύναται · οίον
quiddam aclıl est , cum id ipsum maneat , moveri το σπέρμα ούτε καθε ζώον κινείται (ουδέ γάρ έστιν) ,
potest ; exempli gratia : semen nec ut animal mo- ούτε καθε σπέρμα και γάρ ει ποσώς μεταβάλλει
vetur ( neque enim animal est ) , nec ut semen . Si κατά γένεσιν , της εαυτού εξίσταται φύσεως , και
enim quoquo modo in generatione millatur, a na- μεταβάλλον, ου μένει σπέρμα, αλλά ας άλλοτε άλλο
lura sua discedit, et dum mutatur, non manet se- γίνεται κατά την μεταβολήν. Εί τοίνυν το ούτω μή
men , sed semper alias aliud per mutationem ellici- όν ου δύναται διά ταύτα κινείσθαι, ή δ' εκ του ούτω
tur . Cum igituir o boc modo non ens propterea μη όντος μεταβολή γένεσις έστιν ουκ έστιν άρα ή
moveri non possit , mutatio autem a nou ente hunc γένεσις κίνησις.' Αλλ' ουδ' ήρεμία το γάρ πεφυκός
in modum sit generatio : non igitur generalio mo- κινείσθαι, τούτο και ήρεμεί μη κινούμενον, όπιο
tus erit. Sed ne quies quidem , Nam quod natura εστί το ενεργεία όν . “Ο δε κινείσθαι αδύνατον, τούτο
aptum est , ut moveri possil , id cum non move- και ηρεμείν αδύνατον . " Ωστε ουκ έστιν η γένεσις,
iur, quiescere dicitur, quod sane est aciu jens. ούτε κίνησις, ούτε ήρεμία. Ει δ' έχει ταύθ' ούτως,
Quod auteni moveri non potest, id ne quiescere ουδ' ή φθορά κίνησις έστιν , ούτε μην ήρεμία. Τη
quidem folesi. Quapropter generatio neque molus, κινήσει γάρ ή κίνησις ή ηρεμία το αντικείμενον .
neque quies est. Que cum ita se liabeant , nec cor- και Ει δε μηδ' έτερον ούσα τούτων ή γένεσις δεδεικται ,
ruptio vel mous vel quies etiam eril, Molui enim 6 πως αν είη κίνησις ή φθορά ; Πώς δε πάλιν ήρεμία ,
vel notus vel quies opponitur . Quod si generatio- μη ούσης κινήσεως της γενέσεως , ήπερ αντίκειται
nem horum neutrum 83 esse ostensum est , qui ή φθορά ; Ουκ άρα η γένεσις και η φθορά κινήσεις,
fieri polest, ut corruptio motus sit ? qui sursum ούτε ήρεμίαι , μόνον δε μεταβολαί . Κινήσεις δε μη
quies, cum generatio cui corruptio opponitur, mo- ούσαι, ήρεμίαν αντικειμένην ουχ έξουσιν, αλλ'άε
lus non sit ? Generatio igitur et corruptio m01119 τοβλησίαν ώς μεταβολαι , αμεταβλησίαν αναλογού
vel quieles non sunt , sed mutationes duntaxal. σαν τη ηρεμία . Καθώς γάρ ή ηρεμία απουσία κι
Cum autem 119111 $ non sint, quietem opposilain νήσεως , ούτως ή αμεταβλησία απουσία μεταβολές.
Nou balenl , sed vacuitalem a mutatione tanquam "Ωσπερ ούν ήρεμιών, ούτω και ο μεταβλησιών αντί-
mutationes ; vacuitatem , inqua'li, a mulatione que Οεσις ευρεθήσεται, και έσονται ή εν τω όντι αμετα
quieii proportione respondent . Sicut enim is 6λητία και η εν τω μη όντι άλλήλαις αντιθετούμεναι.
n'olus absentia , ita vacuitas a mutatione mulia Περί μεν ούν των κατ ' ουσίαν μεταβολών, ήγουν
tionis est absentia . Quemadmodum igitur quietes, της απλώς γενέσεως και φθοράς , ειρήσθω τοσαύτα
i'a etiam vacationes a mutatione oppositionen ba- κατ' επιτομήν υπομνήσεως .
bere deprehendentur ; atque vacuilas a mutatione in ente, el vacuitas a mutatione in non ente silij

invicem opponentur. De mutationibus ergo secundum substantiam , hoc esi, de siniplici generatiolie
el corruptione hiec pro compendio commentationis dicta sint.
5. Dicuntur porro etiam mutationes accidentales, C ε'. Λέγονται δε και αι κατά συμβεβηκός μεταβολαι
generationes quædam , et corruptiones item quæ- γενέσεις τινές και φθοραί τινες · οίον ή μέν αύξησις
la ; veluti 1ugmentatio est generalio quedam, γένεσις τις , φθορά δε τις ή μείωσις . Και ουχ ώσπερ
«iininutio vero es! corruptio quedain . Nec quell- λέγομεν ότι γέγονε το ζωον, ότ' εκ σπέρματος γέ
admodum dicimus animal generalum esse , cuin ex νοιτο , και ότι έφθαρται , ότε δη τεθναίη : τον αυτόν
semine fil , 84, el corruptum esse, cuin moriuum τρόπον λέγομεν ότι γέγονε το ζώον απλώς, όταν
Puerit, sic animal simpliciter generalım esse dici- γένηται δίπηχυ τυχόν, αλλ' ότι γέγονε το ζώον δί
!11115 , cum bicubitum forle faciuin ſucrit, sed quod πηχυ , και έφθαρται του ζώου τοδίπηχυ ' και γέγονε
animal bicubitum generatum sit, animalisque bicu- το ζώον λευκών, και έφθαρται του ζώου το λευκόν .
bitum corruptum sit : quodque animal album gene- Και επ' αλλοιώσεως ή μεν λεύκανσις γένεσις τις
ratum sit , et animalis albedo corrupla sil. Nam λέγεται , φθορά δέ τις ή μέλανσις. Κοινόν γάρ έστιν
el in alteratione, dealbatio , generatio quidam ; εν απάσαις κατηγορίαις (είτε γένε στις απλώς θεω
denigralio autem , corruptio quædam dicitur. ρούτο καθάπερ εν ουσίαις , είτε τις γένεσις , καις
Commune enim est in omnibus prædicanentis εν συμβεβηκόσι) το τήν μεν επί τα κρείττω και
( sive generatio simpliciter consideretur , ut in τιμώτερο μεταβολήν γένεσιν λέγεσθαι , φοράν δε
acci . D την επι τα χείρω και ατιμότερα · οίον επί των ου
sub -tantiis , sive que lam generatio, ut
dentibus) , ut quæ ini meliora el præstantiora est σιών ή μεν από της γης μεταβολή προς το πυρ γέ
mutatio , generalio dicatur; quip in deteriora et νεσις αλώς λέγεται , φθορά δέ τίς : ή δ' από του
siliora, corruptio : exempli gratia , in substantiis τυρός εις την γην φθορά μεν καλείται απλώς , γε
mutatio a lerra in ignem , generatio simpliciter νεσις δέ τίς το κρείττω και τιμιωτέραν και μάλλον
dicitur, corruplio autem quædam ; contra ex igui ουσίαν είναι την ύπαρξιν του πυρός , χείρω δε κ !
in terram (mulatio ), corruptio simpliciter, genera- άτιμοτέραν και ήττον ουσίαν της γης την υπόστε
lio autem quædain vocalur : eo quod melior el σιν · είδει μέν γάρ αναλογεί το πυρ , ύλη δε και
prestantior et magis essentia (suignis exsistentia ; στερήσει η γη . Εκεί γάρ ή μεν ύλη τεριέχεται υπό

* 5 Γ !iys, C. 2 , 1. 8. : P1:vs. . 2 , ι . 8.
 185 EP TONE PHYSICA . 1989
του είδους, το δε είδος περιέχει την ύλην, πέρας όν A deterior : uten el vilior et minus essrntia terre:
και όρος αυτής ( περαίνει γάρ και ορίζει το της ύλης subsistentia ; ignis enim forine, terra vero male
άπειρόν τε και αόριστον) και επί των ειδοπεποιη- riae et privationi proportione respondet. Quoniam
μένων ήδη σωμάτων (των) κατά τον τόπον φυσικώς enim materia quillem a forma 85 continetur ,
κινουμένων το μεν περιεχόμενον ύλης αν έχουν λόγον forma auiem continet materiam , ut quæ ipsilis
( τοιούτον δε το βαρύ και εν μέσω , τουτέστιν ή γή) , extremitas ac finis sit ( ipsius enim immensitatem
το δε τεριέχον είδους. Τοιούτον δε το κούφον και ac infinitatem terminal et circumscribit ); ideo
άνω , τουτέστι το πυρ και των μεταξύ και σωμά- etiam in corporibus jam informalis , que naturali
των, ήγουν του αέρος και του ύδατος, το μεν περιέ- ratione per locum moventur, id quod continetur,
χόμενον, όπερ έστι το ύδωρ, ύλης αν έχοι λόγον προς ( tale ailen est quod gravirale præditum et in
τον αέρα τον περιέχοντα, είδους δε λόγον ο αή ? medio silum est , hoc est lerra) malerie raiionem
προς το ύδωρ το περιεχόμενον υπ' αυτού . Δ : δ μή μό obtinet ; quod autem continet ( quale est quod
νον επί (της) γής και πυρός ή μεν από γης εις πυρ levilale prædituin et in superiori loco est , ignis
μεταβολή γένεσις απλώς λέγοιτ' άν, φθορά δέ τίς : videlicet) , forinæ vicem obil. El intermediorum
από πυρός δ' εις γην φθορά μεν απλώς , γένεσις vero etiam corporium , hoc est , aeris et aquæ , il
B
δε τις αλλά και εφ' ύδατος και αέρος ή μεν άφ' ύδα . quidem quod continetur, quod est aqua , materiæ
τος εις αέρα μεταβολή καλοί τ' αν απλώς γένεσις, rationem habet ad aerem continentem : rer alle !
φθορά δε τις • ή δ' απ' αέρος εις ύδωρ μεταβολή formie rationem ad aquam que continetur ab ipso .
φθορά μεν απλώς , γένεσις δέ τίς. Ου μόνον δ' έπι Quapropter non tantum circa terram et ignem a
των ουσιών εστιν η ειρημένη αναλογία , αλλά και terra in ignem mutatio, simpliciter generatio divi
εν τάσι τοις γένεσιν. 'Εν μέν το ποσό το μέγα και potest , corruptio autem quæda'n : el contra ali
το πολύ είδει αναλογεί, το μικρόν δε και το ολίγον igni in terrarm ( mutatio ], simpliciter corruptio ,
ύλη. Και η μεν αύξησις είδει , ή δε μείωσις ύλη. generatio auleno quadain : std et circa aquafm et
Διό και η μεν τη γενέσει έoικεν, ή δέ τή φθορώ. aerem mutatio quidem ab aqua in aeren , genera
'Εν δε το ποιώ το μεν λευκών και το θερμόν είδει lio simplex dici potesi , corruptio autem quaedam ;
όναλογεί, το δε μελαν και το ψυχρόν ύλη. "Οθεν και el contra ab aere in aquam mutatio, corruptio
λεύκανσης και θέρμανσης γενέσεις είεν αν, φθοραι φuidem is simpliciter, generatio autem quel: m.
δε μέλανσίς τε και ψύχρανσις . " Ολιως γάρ εν ταίς Non autem in substantiis duntaxat, sed etiam in
αντιθέσεσι τα κρείττω μεν ως είδει αναλογούντα omnibus generibus dicta analogia reperitur. In
λαμβάνεται , ώς ύλη δε και στερήσει τα καταδεέστερα . C quantitate quidem magnum el multum forma ,
Διό και καθόλου πάσα διάκρισις γένεσις όλως κλη- parvum et paucum materir ; ei augmentatio item
( είη αν, φθορά δε τουναντίον η σύγκρισις, ότι κρείτ- formæ , diminutio materiæ proportione respondei.
τον ή διάκρισις δικεί της συγκρίσεως. Το κρεί:τον El proinde illa generationi , hare corruptioni simi
δε και το χείρον εν πάσι θεωρείται τοίς ούσιν . Ούτω lis est. In qualitale vero album el calidum forine,
(του) και 11υθαγόρειο : συστοιχίας τινάς αντικειμένας nigrum et frigidum materiæ respondet. Unde etiam
εξεύρον δέκα τον αριθμόν, υφ' άς ώσπερ εις αρχές le: 1122tio el calefactio generationes , denigratio
τα όντα ( πάντα ) συνάγουσι. el refrigeratio corruptiones sunt. Nam omnino in
oppositionibus præstantiora , ut forma , viliora autem , ut materiæ et privationi respondentia ac .
cipiuntur. Quap:Omer el.ani in universi annis sreretio , omnino generatio ; concre'io contra
corruptio vocari queat, propterea quod secrelio concretioni antecellere videtur. Melius porro el

pejus in omnibus entibus consideratur. Sic etiam Pyrhagorei oppositas qu: silam conjuga iones numero
decem invenerunt ad quas tanquam ad principii , omnia entia colligunt.
Και η μεν κρείττων μοί- Η αντικειμένη χείρων 87 Ac praestantior qui. Opposita ' autem ac dete .
ρα παρ' αυτούς έστιν αύτη : dein apud ipsos par's rior pars liaec est.
αύτη : hæc est.

'Αγαθόν , Κακόν , Βο11ι. Malum .

Πέρα ;, *Απερον , Finis. Infinitum .
Περιττόν, "Αρτιον , Impar . Par.
“ Eν , Ηλήθος , Umn. Alulliludo ,
Δεξιόν , ' Αριστερον , Dextrum . Sivisirum .
Φώς , Σκότος , Lumen . Tenebre.
"Αόρεν , Θ . λυ, Masculus. Femina .
"Ηρεμούν, Κινούμενον , Quiesceiis. Monum .
Ευθύ , Καμπύλον , Rectum . Curvum .
Τετράγωνον , "Ετερόρμηκες. Quadratum . Altera parte longius.
ς'. "Οταν μεν ούν εξ άλλης ουσιας εις άλλην ου- 0. Cuin igitur ex alia subglantia in aliam sub
σιαν μετάβασις γίνεται , ή εξ απλής, ώς έκ σπέρμα- sentiam fit Transitus, aut ex imperfecla, ul ex

11 Metaphys. c . 3.
1037 NICEPITOR ( BLEUMIDE 1039
Seiriile animal ; aut ex perfecta, ut ex aqua aer : A της ζώον , ή εκ τελείας , ως εξ ύδατος αήρ , τότε
luin generatio est simpliciter. Cum autem circa γένεσίς έστιν απλώς · όταν δε γίνεται περί τι είδοπε
aliquod forma predit: un fit mutatio ratione cujus- ποιημένον μεταβολή , κατά τι των συμβεβηκότων
dam accidentis quod in ipso est , veluti quando αυτώ · οίον όταν το ύδωρ θερμαίνεται της υδατηρώς
aqua calefil , uit a liquida natura sua non deficial, μή εξιστάμενον φύσεως , τότε τις μέν έστι γένεσις ,
lunc quædam quidem , calidi nimirum , est genera- του θερμού δηλονότι , το δ' όλον αλλοίωσις. Η μεν
11. , lotum autem alteratio est. Nam simpliciter γάρ απλώς γένεσις άλλο ποιεί, αλλοίον δε ή αλλοίω
generatio 8 , aliud , alteratio autem , qualitale 88 σις. " Οταν δέ τινι των ειδών ομοίου τινός πρόσθεσες
differens ellicil. Al cum ad speciem aliquam simile εξ ανομοίου γένηται δι' αλλοιώσεως , κάντεύθεν επί -
aliquid ex dissimili per alterationem apponitur, δοσις του όγκου και του ποσού του εν σώματι , γένε
atque hinc ad massam et quantitatem , quæ est in σις μέν τις έστι και το τοιούτον , το δε σύμπαν αύ
corpore, fit accessio , generatio qui/lein est quadam ξησις.
eliam hoc, lotum autem augmentatio .
7. Veluli cum lignis igni appositis et accensis ζ . Οίον όταν το τυρί ξυλων προστεθέντων και
Mamma: Gl incrementum . Quando autem ex liyno- εξαφθέντων επιδοσες γένηται της φλογές. " Οταν δ'
B
ruin aut aliorum corporum altritione ignis exslite- από παρατρίψεως ξύλων και λοιπών σωμάτων γένηται
rit, tale quid non ignis alignientalio, sed tantuin πυρ , το τοιούτον ουκ αύξησις πυρός , αλλά γένεσις
generatio est . Quando denique ignis igni adjungi . (έστι) μόνον. " Οταν δε πυρ πυρί προστεθείη , προσ
lur, accessio ignis tantum vocalur. Atque codem θήκη μόνον καλείται πυρός. Ωσαύτως δ' έχει κάπι
modo res in aliis inanimatis corporibus se habet. των άλλων αψύχων σωμάτων. Αλλά δη καπί των
Sed et in animatis ad eundem nmodum fit augmen . εμψύχων ούτως αύξησης γίνεται, της τροφής εξο
12lio , assimilato nimirum nutrimento per alteratri- μoιoυμένης δηλονότι το τρεφομένη δια της εν αυτή
cem facultatem ei quod nutritur , el cidem apposi- αλλοιωτικής δυνάμεως και προστιθέμενης αυτό :
10 , atque hinc secundum proportionem membris κάντεύθεν των σωμάτων επιδιδούσης κατ' αναλογίαν
corporis omnibus accrescentibus : ut substantia ολότητος, της μέν προστιθεμένης ουσίας μη διαούσης
quæ adjungitur lolum omnino corpus non penetret, διόλου πάντη του σώματος , προωθούσης δε την τρο
sed prioren protruda!, illaque vicissim priorem, αυτής , κακείνης ώσαύτως την πρύ εκείνης και ούτως
atque ita lota major fiat, el secunduin proportio- της όλης πλείονος γινομένης , και κατά λόγον επιδι -
nem folum corpus accrescat ; quemadmodum con- δόντος πάντη του σώματος, ώσπερ τουναντίον ετ)
tra in corpore quod minuitur, el rugalur , propin- C του μειουμένου και ρυτιδουμένου σώματος , των
quis partibus 89 evacualis universum corpus πλησίων κινουμένων μορίων το πάν σώμα πάτχει
«lininutionem sulit, per transpositionem quamdiam την μείωσιν, κατά μετάθεσίν τινα και καθ' υποχή
et relrocessionem diminutione indique farta. ρησιν πανταχή γινομένης της μειώσεως . Ούτε δε το
Porro autem nec quod eMuil et discedil, diminni, απορρέου και αφιστάμενον λέγεται μειούσθαι , ούτε
nec quod adjungitur, aligeri dicitur : tametsi il- το προστιθέμενον αξεσθαι, κάν το μέν έλαττον δομή
Tai per d : tractionem minus, hoc per adjunctio- διά του αφαιρείσθαι γινόμενον, το δε μείζον διά του
majus licri videtur. Nam quo : mimui. προστίθεσθαι . Το γάρ μειούμενον και το αυξόμενον,
lur el augetur renariere oportet , ut illud υπομένοντα , χρή το μεν την μείωσιν πάσχειν, το δε
quidem diuiulioncin Sustineat , hoc augmenta- την αύξησιν δέχεσθαι . Κάν ποτε η τροφή μεταβάλλη
lionem suscipiat. Et licet aliquando nulrimentum εις πνεύμα , ουκ αύξεται φθορά γάρ έστιν αυτής ή
in ſatul muletur , non tamen angelur. Nam mata- έμπνευματωσις , αλλ' ουκ αύξησις. Κάν τούτω δια
ljo in flatum est corruptio illius, non angınentatio . φέρoι αν αλλοιώσεως αύξησις , ότι το μεν αλλοιούν
Et hoc nomine angmentatio ab alterationé diferre έστιν ότε ανταλλοιούται , καθά που τα μάτια ψυχρά
queat, quod alterans interdum vicissim alteralur, D όντα θερμαίνομεν ημείς και αντιθερμαινόμεθα υπ'
quemadmodum nos vestimenta quæ frigida sunt ca- αυτών, και ο εν τοις βαλανείοις αήρ ημάς θερμαίνων
Ieficimus, et vicissim al ipsiscalorem contraliinmus ; αντιθερμαίνεται υφ' ημών. Το δ' αύξον ουκ ανταύξε
el balneoru : n aer nos calefaciens vicissim calelis a ται πώποτε . Προστιθέμενον δε τώ αυξομένων και εις
nobis,Atquod augel,non vicissiin angelur unquam ; την τού αυξομένου μεταβάλλον ουσίαν , υπό της εν
sed cum ei quod augetur adjungitur, et in ejus quod αυτω δή το αυξημένη δυνάμεως φυσικής, ούτω την
angelur substantiam mutatur ab ea naturali facullale αύξησιν άεργάζεται, των ομοιομερών δηλονότι πρω
quæ in eo est quod angelur ; ita demum augmenta - τως δεχομένων αυτήν , κάντεύθεν και των ανομοιο
tonem præstal , similaribus scilicet partibus eam μερών . Τούτο δε γίνεται, όταν το προστιθέμενον
Trimo , et line 90 etiam dissimilaribus excipienti- υπερβάλλη του αφαιρουμένου κατά ( το) ποσόν. Της
b) s . Hoc autem fit, cum quod adjungitiir exsuperal id γάρ σωματικής ύλης εν συνεχεί καθεστηκυίας έπιό
qnod detrahitur in quantitate : Com enim corporalis ροή τε και απορροή , όταν μεν το επιρρέον και εισιν
patria in continto aMuxu et efluxu constiinta sil , πλείον είη του απορρέοντος και αφισταμένου, τροφή
06.0do il quo:laflluite ingreditur, plus est co quod και αύξησης γίνεται όταν δ'ίσοι, τροφή μόνον έτη .

& Deci!! ci interitil, c. . 1 De orti et interitu , c . 5 .

1089 EPITOME PHYSICA . 1000
δέ γε και έλαττον, τροφή και μείωσις , συντελούντος A efluit et alhscedit , nutritioet augmentatio fi ; quando
του επεισιόντος εις μόνην του είδους τινά φυλακήν. autem quale duntaxat , diiritio tantum ; quando
"Έστι γαρ και του ποσού μειουμένου το είδος φυλάτ- denique minus, nutritio et diminutio ; ut quod
τεσθαι . Ου γάρ έστιν ή μείωσις και η φθίσεις απλώς ingreditur, hoc tantum præstel, ut species quoquo .
φθορά , αλλά τις φθορά καθάπερ ή αύξησις γένε- modo conservetur. Pulest enim etiam decrescente
σις τις . quantitate species conservari. Neque enim diiniano
io el decretio simplex est corruptio , sed corruptio quædam ; quemadmodum augmentatio , ge
neratio quaedam .
η' . Επί δε της κατά τόπον μεταβολής ή μεν άνω 8. Al in ea mutatione que per locum fit, ad
κατά φύσιν φορά , και η εις τα δεξιά , και η εις τα superiorem el dextram el anteriorem partem motus
έμπροσθεν, γενέσεις αν είέν τινες " φθοραί δέ τινες ή naturalis, generationes quaedamı; contra in infe
εις τα κάτω φορά , και η εις αριστερά , και εις τα riorem , et sinistram et posteriorem partem mollis,
όπισθεν . corruptiones quædam dici queant.

SYNOPSIS CAPITIS VII ,

QUOD EST DE NATURA .

91 1. Definit naluranı el definitionem paraphrastice interprelatur. 2. Docel quomodo in definitione

naluræ vocabulum molus sii accipiendum , el quod natura sil causa ejus propinqua, ipsaque eliam a Do
moveatur ; ubi etiam distincte tradit, quomodo na !ura secundum rationem agere dicatur : unde infire
naturam merito a Platone causam instrumentalem esse appellatam , el aclum cjus potius quamdum pere
pessionem esse. – 3. Cur in definitione adjiciatur, cui inesi, seu ejus in quo est ? 4. Cur , primo ?
5. Cur, per se, et non secundum accidens ? — 6. Per corollarium exponii discrimen rerum naturaliuin
el artificialium . 7. Quare natura et molus et quietis principium dicatur, el quoirodo hoc accipiendum
sit . - 8. Quomodo diferant, od natura et secundum naturam , el quid ulrumjue sil . - 9. periusds.
crimen confirmal , el ad ea quæ fiunt præler naturam refert etiam vilia a natura contracta el defectus ,
el reliquas naturæ aberrationes , ut in monstris , ubi simul islorum causam maleriulem quidem exponit.
- 10. Discrimen explicat, quomodo præler naturam et sipra naturam dillerunt.

ΚΕΦΑΛ , Ζ' . B CAPUT VII .

Περί φύσεως .
α '. Φύσις έστιν αρχή κινήσεως και ηρεμίας , ενώ
υπάρχει πρώτως καθ' αυτό και μή κατά συμβεβη-
κός. Επειδή η κίνησις ενέργεια του δυνάμει ελέγετο
καθο δυνάμει , άργία δε τούτου και ήρεμία : το αίτιον
της τοιαύτης ενεργείας και αργίας ή φύσις εστίν ,
ήγουν και παρά του δημιουργού τους φυσικούς έντε-
θείσα τάσιν επιτηδειότης και δύναμις ουκ επείσα-
κτος προς το αφ' εαυτών κινείσθαι και μεταβάλλειν ,
και πάλιν αφ' εαυτών παύεσθαι της τοιαύτης κινή-
σεως και μεταβολής ή τοιαύτη τούτοις εντός οίκου-
ρούσα ευφυΐα φύσις ώνόμασται .
β . Την κίνησιν δε παραλαμβάνομεν ενταύθα κοι-
νότερον αντι πάσης μεταβολής. Ταυτης της μετα-
C
βολής , ώσπερ δή και της αμεταβλησίας ή φύσ.ς
αιτία έστιν , αιτία προσεχής τε και κινητή . Κινου-
μένη γάρ φύσις κινεί . Πρώτως δε και ακινήτως και
κυρίως αιτία των απάντων και αυτής της φύσεως και
Θεός . Ει δε και ποιείν η φύσις λέγεται και κατά λό-
γον ποιείν , αλλ' ο ποιητικός λόγος διττός ο μεν
γνωστικώς ποιών και κυρίως ποιών , ο δε γνώσεως
μεν άτερ και της εις εαυτόν επιστροφής , τεταγμέ-
νως δε και ώρισμένως και προηγουμένου τινός τέ-
λου , ένεκα. Κατά τούτον τον λόγον ή φύσις λέγεται
ποιείν , άλογος ούσα κατά τον πρώτον λόγον. "Οθεν
εικότως οργανικών αίτιον ο Πλάτων ταύτην φησίν :
επείπερ ώσπερ το σκέπαρνον ή ο πρίων ουκ οίδασιν
ουδέν εν τοις τεχνητοίς , ούτω , ουδ' εν τοις φυσικούς
De natura .
1. Nallıra l ' est principium molus el quietis ejus
in quo est , primo, per se, el non secunduin acci
dens. Quoniam autem molus ejus 92 quod poten
lia est quatenus est potentia actus , el quies ejiisdem
cessatio dicebatur ; hujus actus et cessationis causa
esi natura : hoc est , rebus omnibus naluralibiis a
conditore insita aplitudo, el potentia non adventi
lia , qua a seipsis moveri el mutari, et rursus a
εεipsis ab ejusmodi πιoιu et mutatione cessare
queunt. Ejusmodi quæ in ipsis babitat natură apli
tudo, nalura nominala est .
2. Porro molum bic communiter pro omni mu
tatione accipimus. Hajus igitur mutationis, quem
admodum et vacuitatis a mutatione , causa nalura
est. Causa , inquam , propinqua et molui subjecta ,
Natura enim movetur, et ita demum movet . Prino
autem et sine motu el proprie , omnium , adeoque
ipsius etiam naturæ causa , Deus est . Etsi autem
etiam natura facere dicitur, el secundum ratione
facit, tamen efficiens ralio duplex est : altera per
scientiam et proprie faciens, allera sine scientia vt
reflexione ad seipsam , ordinale lainen el finite , is
antecedentis alicujus finis gratia . Quoad hanc ratio
nem nalura dicitur facere , cum quoad priorem ra
lionem expers rationis sit . Unde etiam.merito calie
sam 93 instrumentalem Plalo eam pronuntial;
quoniam , ut ascia el serra nihil omnino norunt in

10 2 Plays, C. , ε. 3. 11 1 De legibus , p , 707 .

1091 NICE ?'IORI BLEVUI) E 122
reus 3rtificialilus , sic neque natura in naturali- A ή φύσις . Πάντα δε μόνως ο δημιουργός νους προαιω
bus Sola autem illa omnium rerum architectatrix νίως επίσταται και κυρίως ποιεί , μόνην επιτηδειό
mens anle vum scit omnia et proprie facil, ut na- τητα κάτωθεν παρεχομένης της φύσεως, ήν έλαβεν
lura solam aptitudinem , quam a rerum omnium από του δημιουργού , αυτού δε του δημιουργού κατά
conditore accepit , inlerne præbeat ; ipse autem re- το οικείον βούλημα το τέλος άνωθεν επιλάμποντος .
rum omnium conditor pro sua voluntate finem et, " Οθεν και η της φύσεως ενέργεια πάθος μάλλον
perfectionem superne tanquam lucem quairda ist έστι. Πάσχουσα γαρ ποιεί και κινουμένη κινεί. Ού .
porrigat. Unde etiam naturæ acius perpassio est τως εστίν η φύσις αρχή και αιτία (της) κινήσεως
potius. Sic enim modo facit , ut patiatur etiam : ct της κατά το κινείσθαι, και ηρεμίας της κατά το τρέ
sic movet , lit etiam move: tur. Ila nimirum natura μίζεσθαι • αρχή δε και αιτία τα πράγματι εκείνη ,
est principium et causa molus quo moretur aliquid , ενώ υπάρχει • πρώτως καθ' αυτό, και μή κατά συμ
et quietis qua ad quietem tendit; principiu:n autem βεβηκός .
et cansa ei rei cui primo per se ci non secundum
accidens inest.
3. Adjectum porro est , in quo inest , ob ea quae γ'. Πρόσκειται το ενώ υπάρχει διά τα τεχνητά .
B
arte constant. Hæc enim extra se causas habent. Ταύτα γάρ έξωθεν έχει τα αίτια. Η γάρ οικοδομική
Ædificatoria enim domus quidem causa est ; extrine αιτία μέν έστι της οικίας , έξωθεν δε ποιεί , και ουκ
secus autem eain facit, ei non est in dor.o. (In ædi- εν τη οικία υπάρχει (εν το οικοδόμω γάρ) : δ.ο ουδε
firatore quippe est .) Quapropter nec ædifcatoria φύσις της οικίας ή οικοδομική εστι.
cst natura domus.
4. Adjectum est item primo, quia etiam lectus in δ '. Πρόσκειται το πρώτως , ότι και η κλίνη αρχήν
seipso principium 94, motus et quietis habel. Nam έχει κινήσεως και ηρεμίας εν εαυτή. 'Αφεθείσα γάρ
si ex superiore loco demissus fuerit , in inferiorem άνωθεν επί τα κάτω φέρεται. 'Αλλ' ού πρώτως τη
fertur. Sed non primo inest lecto molis ejusmodi κλίνη της τοιαύτης υπάρχει κινήσεως ή αρχή , αλλά
principium , verun ligno, ac per illud derrum leclo . το ξύλο και δι' αυτού τη κλίνη . " Οθεν ουδέ φυσική
Ας oli il ne naturalis quidem dicitur lectus, sed λέγεται η κλίνη, αλλά τεχνητή . Καθύ γάρ κλίνη , φύ.
artificialis. Quatenus enim lectus est , naturam non σιν ουκ έχει .
habet.
5. Adjectum est per se et non secundum acci- ε'. Πρόσκειται το καθ' αυτό και μή κατά συμβε
lens 18, quia egrolans medicus seipsum sanare po- c Μηκος , ότι ο νοσών ιατρός ιάσαιτο αν εαυτόν · και
test , atque ila principium et causam motus et mu ούτως την αρχήν και αιτίαν της εις την υγίειαν κι
tationis in sanitatem in seipso halbesit; el primo , νήσεως και μεταβολής εξει εν εαυτό και πρώτος :
non iainen per se. Non enim qua agrolans princi ου μήν δε και καθ ' εαυτό . Ου γαρ ή νοσων την αρχήν
pium molus in sanitatem in seipso habel ; sed per της κινήσεως της εις υγίειαν εν εαυτό έχει • αλλά
accidens, quatenus accidit, ut , qui ægrolabal, esset κατά συμβεβηκός , καθό συμβέβηκε το νοσούντ: ία
medicus. τρο είναι .
6. Naturalia igitur molionis causam in seipsis , s'. Τα μεν ουν φυσικά την αιτίαν της κινήσεως
artificialia autem extrinsecus habent. Neque enim εν αυτοίς έχει, τα δε τεχνητά έξωθεν . Ουδέ γάρ εν
artiſex, neque ars in seipsis ( causam mouus habent.} εαυτοίς ο τεχνίτης , ουδ' ή τέχνη . Φέρεται μεν γάρ
Etenim gleba ad inferiora fertur, cum extrinsecus επί τα κάτω η βώλος ουκ έξωθεν κινουμένη : σχημα
non moveatur ; leclus autem extrinsecus figuralur. τίζεται δε η κλίνη έξωθεν . Και η αιτία δε της έρε .
El causa quidem cur gleba , cum ad integrum suum μίσεως τη μεν βώλω, καταλαβούση την έαυτής ολό
cleinenturo pervenerit, quiescat, intus est ; cur au τητα, ένδοθεν, το σχηματισμό δε της κλίνης έξωθεν
tem leclus figuralus sil, extrinsecus ab artifice est . από του τεχνίτου . Καν τους κατά φύσιν γάρ, κάν τοις
Nam et in iis quæ natura el quæ arte constant, D κατά τέχνην , όθεν η αρχή της κινήσεως, εκείθεν
95 unde molus, inde etiam quictis est principium . και η της ηρεμίας αρχή .
7. Porro non omnia quæ natura movenlur , se ζ'. Ου πάντα δε τα φύσει κινούμενα ανάγκη και
cundum omnem sui motus speciem quiescere ne- ήρεμείν κατά πάν είδος της τούτων κινήσεως · αλλά
cesse est ; sed quædam cum moveantur, quielem τινά μεν κινούμενα και ηρεμίαν έχει διαδεχομένην
etiam molui succedentem habent; quædam autem την κίνησιν · τισι δε κινείσθαι μεν έν τόπιν συμφέ
ita in loco moventur , ut nunquam ipsis quoad hunc 6ηκεν , ουδέποτε δε κατά την τοιαύτην κίνησιν ήρε .
motum accidat quiescere. Ac propterca natura , μεϊν. "Οθεν η φύσις, αρχή και αιτία κινήσεως και
t/ principium et causa nmolus el quietis exsistit , ηρεμίας τυγχάνουσα, τοις μεν κινουμένοις έσται του
iis qui moventur hoc præslal ut moveantur ; iis κινείσθαι παρεκτική : τοις δε και ήρεμούσι και αυ
quæ quiescunt, hoc ipsum ut quiescant; omnibus του δητα του ηρεμείν πάσι δ' εμού τοις φυσικούς
autem in universum naturalibus, ut moveantur et του κινείσθα! τε και ήρεμείν. Ούτως ή φύσις αρχή
quiescant [suppeditat). Atque ad hunc modum na- κινήσεως και ηρεμίας γινώσκεται . Και γάρ ου μό
13 2 Phys . c. 1 , 1. 3 .
1093 EPITOME THYSICA. 1.94
νον το αιθέριον άπαν σώμα κινείται κίνησιν άληκτον A tura molis et quietis principium esse agnoscitur .
τοπικήν , αλλά δή και το πυρ , κατά το τοιούτον της Non enim universum tantum atherium corpus moli
κινήσεως είδος , ουδέποτε ήρεμεί. Φύσει γάρ έστι και locali incessabili inovelnr, sed etiam ignis quoad
αυτό αεικίνητον. hanc mollis speciem nunquain quiescit. Nam ipse
quoque natura ita comparatus est , ut semper mo
veatur.
η'. Διαφέρει δ' αλλήλων το φύσει και το κατά φύ- 8. Porro sa to natura ct secundun : naliliam esse
σιν . Επιπλέον γάρ το φύσει του κατά φύσιν . Και diferunt : quippe od natura latius patet quam se
φύσει μεν λέγεται πάν το παρακολουθούν και συμ- cundum naturam . Et nalura quiriem dicitur, omne
βαίνον τη φυσική ουσία, καθ) τοιαύτη: οίον το quod naturalem substantiam , quatenus talis est,
σώματι το υγιαίνειν και το νοσείν. 'Αλλά το μεν comitalur, eique accidit, veluti corpori sanum esse
υγιαίνειν κατά φύσιν λέγομεν , ώς αποβαίνον κατά 96 et ægrotare. Seit sanum esse serundum noli
το ( της) φύσεως βούλημα το δε νησείν , παρά φύσιν · ram dicimus, ut secundum naturæ volunialem erpe
και τώ πυρί φύσει μεν και κατά φύσιν ή επί τα άνω niens ; ægrotare autem præter naturam . Et igni
φορά ή δ' επί τα κάτω διά (της) βαρείας ύλης κα- B
quidem natura et secundum naturam inest , ut in
θολκή του πυρός φύσει και ου κατά φύσιν. Ουδε γάρ superiora loca feratur ; al cum ignis in inferiore
ή φύσις βούλεται την τελειωτικής του είδους ενέρ- locui per gravem materiam deprimitur, id natura
γειαν παραλάπτεσθαι . et non secundum naturam ft. Neque eni: n malwa
eum actum qui speciem perficit obledi vult.
6'. Και τα εκ γενετής δε πηρώματα , και τα εν 9. El vero etiam naturæ vilia ab orly contracia ,
στερήσει, και όλως τα αποτεύγματα φύσει μεν λέγε- et quæ in privatione consistunt, el ul simmaline
τσι διά το κατ' ενέργειαν γίνεσθαι φύσεως, παρά dicam , quæ præler intentionem fiunt , natura qui.
φύσιν δε και ου κατά φύσιν , ότι μηδ' ή φύσις εις το dem dicumur, propterea quod secundum nature
τοιούτον ορά. Γίνεται δε του τέλους αμαρτία έστιν actioncm funt ; sed præter naluran el non secun
ότε , ώσπερ εν τοις έργοις της τέχνης παρά τον της dum naturam , quia ne natura quidem ejusmodi
τέχνης σκοπόν• ούτω καν τοις έργοις της φύσεως quid respicit . Sicut autem in artis operilius preter
παρά το της φύσεως βούλημα · όθεν ή διά πλεονα- artis intentionem , ita in naturæ operibus praler
σμών ύλης, ή δι' έλλειψιν, ή διά πα ρατροπήν αποτυγ- naturæ voluntatem nonnunquam a fine alerralıır .
χάνειν η φύσις λέγεται του σκοπού. Κάντεύθεν τα Unde vel propier redundantiam , vel propter defe
παρά την φυσική συνήθειαν αποτεύγματα γίνονται c clum , vel propter depravatioize materia , nitra
τε και λέγονται. a scopo aberrare dicitur. Alque tinc præler con
sueludinem naturalem iníclices successi's oriuntur
et dicuntur,
ι'. Διαφέρει δε και το παρά φύσιν και υπέρ φύσιν, 10. D.Berunt autein et prxter 97 naluram , el
εκτροται και άμφω του κατά φύσιν τυγχάνοντα , το supra naturam , quæ ambo quoque ab eo quod si
το μεν υπέρ φύσιν εκτροπήν υπάρχειν του κατά φύ. cundum naturam est , deflexiones sunt ; quia id
σιν επί το κρείττόν τε και ωφέλιμον , το δε παρά quod supra naturam est ab eo quod secundum 1.1 .
φύσιν εκτροπής του κατά φύσιν επί το χείρον και luram est ad præstantius aliquid et utilius, quout
βλαβερόν · και ότι το μεν παρά φύσιν έργον εστί φυ . autem præter naturam est , ab eo quod secundum
σικής ασθενείας , το δ' υπέρ φύσιν θείας δυνάμεως . nafuram est, ad deterius el exiliale dellectil ; " ,
quia id quod pr er naturam est, Daturalis imbecillitatis opus , quod est supra nalurali , divine
polentiæ opus sit .

SYNOPSIS CAPITIS VIII .

ADHUC DE NATURA .

1. Philosophorum de natura discrepantes opiniones, recensel, quorum alii maleriam , alii formam , alij com
positum ex maleria el forma , alii ipsam produciionem rei naturalis appellarunt naturam . 2. Nome!
quidem pusewş ultimo enumerato significato, sed notionem causa efficienti rerum pudraliin prorime
respondere dicit, quod exemplo erinn arlis statuariæ docet , cujus ei' naturæ ex Aristotelis quidem $112
lentiu quintuplicem analogiam cum una diſſerentia exponil. – 3. Eamdem analogiam artis statuarin pf
naturæ ex sententia Piatonis indicat , quainduobus probal
eriam capitibu
magis pertract uli Christi
98atam anæe:religion
sentaneam . 4. Disputationem de natura s concludit brevileri magis
naluraconeft
fecia reperil.

ΚΕΦΑΛ . Η'. D CAPUT VIU .

" Ετι περί φύσεως . Adhuc de nalura .
α . "Ένιοι μεν την εν εκάστω ύλην εκάλεσαν φυ 1. Nonnulli materian qua in unaquaque rec8 ,
112 Phys . c . , 1. 3 .
1095 NICEMIORI BLEMMIL.E 1016
naturam vocaverunt , hoc est , id quod in unaqua- Α σιν , ήτοι το πρώτως εν εκάστω των φυσικών υπάρ
que re naturali primo inesi, concinnitatis expers, χον άρρύθμιστον ως ανδριάντος μέν φύσιν είναι
ut status quidem naturam esse as , lecti lignυ, χαλκόν, κλίνης δε ξύλον , και άλλου των τεχνητών
et alterius cujuspiam arle laclæ rei , aliud ; nalura άλλο : του φυσικού δε παντός σώματος την πρώτην
lis autem omnis corporis, primam et qualitatis ex- ύλην και άποιον. Ειρήκασι δε φύσιν την ύλην, διά
perlen maleriam . Materiam autem dixerunt na- το υπομένειν εν ταις παντοίαις μεταβολαίς, και την
luram propterea quod in omnibus mutationibus αυτήν είναι διαπαντός. Τενε , δε περί την ύλην είδος
remaneat, eademque semper sit. Aliqui contra for- φύσιν ωνόμασαν , διά το μή λέγεσθαι την ύλην κατά
mam quæ materiain ambit, naluram nuncuparunt ; το φυσικόν όνομα , πρίν το είδος απολαβείν , ώσπερ
quia secundum nalurale nomen materia non dica- ουδέ τον χαλκόν λέγεσθαι ανδριάντα, πριν το του άν
Tur, priusquam foriuam susceperit ; quemadmodum δριάντος είδος απολαβείν , ώς δυνάμει μόνον ούσης
neque æs dicitur slalua , antequam statuæ formam της ύλης , εκάστου (δε) των πραγμάτων ενεργεία
acceperit ; ut materia tantum poleslale sit, cum χαρακτηριζομένου. "Εδοξαν δ' ούτοι τελεώτερον την
unaquaque res actu designetur et exprimatur. πρώτων στοχάζεσθαι περί φύσεως. "Ετεροι το σύνθε
Qui perfectius " quam priores de natura conjectu- τον εξ ύλης και είδους φύσιν ειρήκασι διά το άνθρω
ram facere videntur. Αlii coropositum ex maleria B πον εξ ανθρώπου γίνεσθαι , και βούν εκ βούς , και
el forma naturam dixerunt, propterea quod homo απλώς εκ του συνθέτου το σύνθετον . Τούτο δε φύσει
ex liomine, bos ex bove, ei ul 99 breviter dicam , εστίν , αλλ' ού φύσις . "Αλλοι την οίον εκφυσιν και
compositum ex composilo oriatur. lloc autem na- γένεσιν και κίνησιν καθ' ήν υπό του φύοντος φύεται
lura , non natura est. Alii quasi productionem , et το φυόμενον , ταύτην είναι φύσιν ύπέλαβον. "Ωσπερ
generationem et motum , quo a producente profi- γάρ επί τού ιματίου το ύφαινόν έστιν, ήγουν και υφάν
citur productum , hanc naturam esse existimarunt. της, και το ύφαινόμενον, ήτοι το ιμάτιον, και τρίτη
Quemadmodum enim in vestimento est id quod η ύφανσις κίνησις τις ούσα από του ποιoύντος επί
lexit, hoc est textor ; et quo l texitur, hoc est ve- το γινόμενον · ούτως επί του φυσικού το φύον και το
stimentun ; et tertio loco textura quæ motus qui- φυόμενον, και μεταξύ αμφοίν ή τοιαύτη φύσις, ή
dam est ab efliciente in id quod ellicitur : sic in re οίον έκφυσις ήν ελέγομεν και μεταβολήν.
naturali est id quod producit , et quod producitur, et quæ inter utrunque interjecta est çúc :6 [nalura ) .
quam molum el mulationem dicebamus.
2. Naturæ ergo nomen huic qusel (naturæ ) , tă β' . Το μεν ούν όνομα της φύσεως προσήκει ταύτη
οίον εκφύσει (que est quasi productio ) conveni: ; at τη φύσει , τη οίον εκφύσει · η δε του ονόματος έννοια
nolio nominis ei que proprie φύσις est , quadrat ; ς τη κυρίως εφαρμόζει φύσει, τη φυούση και αναβλα
quæ res natura constantes procreai el producit , στανούση τα φυσικά , και ποιητική αιτία ούση κατά
atque omnium rerum naturalium proxime elliciens το προσεχές απάντων των φυσικών. "Ωσπερ γάρ του
causa est. Quemadmodum enim slatuæ causa est ανδριάντος ( 1 ) αιτία ή ανδριαντοποιητική τέχνη και
ars staluaria , aliarumque arte constantium rerum των άλλων τεχνικών έργων αι λοιπάι τέχνα:: τον
sunt aliæ aries ; eodem modo saluralium etiam αυτόν τρόπον και των φυσικών έργων ή φύσις αιτία
operum natura causa est , quemadmodum ex pro- έστιν, ώς εξ αναλογίας γινώσκεται . 'Αναλογεί γάρ
portione agnoscitur. Nam æri quidem maleria qua. το μεν χαλκό ή άποιος ύλη , τώ δε του ανδριάντος
litatis expers ; formæ autem slalux , .100 nalu- είδει το φυσικόν είδος τη κινήσει δε του χαλκού τη
ralis forma ; jam æris motui ad recipiendam sla- προς το δέξασθαι το του ανδριάντος είδος, ή οίον
quæ formam , ipsa velul productio , hoc est , malu- έκφυσις, ήγουν ή φυσική κίνησις και μεταβολή. Τη
ralis motus et mutatio ; staluariæ porro arti , quæ ανδριαντοποιητική δε τέχνη τη αιτία τη χαλκό της
ari causa motus est , hoc est, ipsum as ad slaluam κινήσεως , ήγουν τη κινούση και ρυθμιζούση του
onibus numeris absolvendarn movet et componit , χαλκών προς ανδριάντος απάρτισιν , η κυρίως φύσις
ea quæ proprie nalura dicitur ; ipsi denique sta- αναλογεί αυτό δε τώ ανδριάντα το εξ ύλης και εί
Tue , quod ex nmateria et forma est compositum , Dδους σύνθετον : όπερ έστιν έργον της φύσεως , ώσπερ
proportione respondel , quod naturæ opus est : της ανδριάντο ποιητικής και ανδριάς. 'Αλλ' επί μεν
perinde ut artis slaluariæ , slatua . Verum in artis των της τέχνης έργων και της κινήσεως αιτία έξωθέν
quidem operibus motus causa extrinsecus exsistil , έστιν εν τω τεχνίτη ούσα , και εξ αυτού ενεργούσα :
cum sit in artifice et ex ipso operetur ; in natura- επί δε των φυσικών έργων ένδοθεν έμφυτος αυτοίς
libus autem operibus intus est , cum naturalibus τοίς έργοις τοις φυσικούς. Και τούτω διαφέρει τέχνη,
operibus ipsi sit insita. Quo etiam ars er natura a και φύσις . Ταύτα μεν κατά τον Αριστοτέλους σκο
se invicem differunt. Atque hæc quidem ad Aristo- πον τιθεμένου τήν φύσιν αίτιον ποιητικόν .
lelis scopum accedunt , qui naturam elicientem
causam constituit.
3. Quod autem Plato melius de hoc disserat, duin γ'. Ει δε κρείττον ο Πλάτων περί τούτων φιλοσο
principen mentem , ellicientemi omnium causam φεί, τον αρχικώτατον νούν αίτιον ποιητικών απάντων

1 2 Plys . c . 1 , ι . 11 , 12.
 1097 EPITOME PHYSICA . 1093
αποφαινόμενος, οργανικών και την φύσιν αίτιον , A pronuntiat, ex eadem proportione volenti per
είτουν συναίτιον, εκ της αυτής αναλογίας έξεστι το spicere licet. Quod igitur naturale corpus et nma
βουλομένη κατανοείν. "Οτι μεν ούν το φυσικόν σώμα Leriam el formam habeat (ex his enim constat) ,
και ύλην έχει και είδος (εκ τούτων γαρ) , και ότι quodque generatum sit , et quod motum 101 ad
γενητόν, και διά τούτο κίνησιν έχει την επί γένεσιν, generationem habeat, et ante omnia molus causam
και προ πάντων το της κινήσεως αίτιον (κινήσεως (quippe si motus sit , omnino quippiani movens
γάρ ούσης, πάντως έστι τι το κινούν) , ταύτα πάσι esse necesse est) ; hæc apud omnes ratione præ
τοίς λόγου μετέχουσιν ώμολόγηται . Τοίνυν κατά την ditos in confesso sunt. Quapropter secundum præ
προειρημένην αναλογίαν αναλογείτω μεν τω χαλκό dictam proportionem æri quod potestate est sta
τω δυνάμει ανδριάντι η πρώτη και άνε ιδεος ύλη tua, prima et speciei espers , el informis materia,
και άμορφος, και μόνον έχουσα το δυνάμει, ήγουν ή que hoc tantum habet , ut potestate sit ; hoc est ,
ούσα δυνάμει πάντα τα φυσικά, ταυτόν δ' ειπείν, τα quæ potestate est res omnis naluralis sive quo:1
σωματικά. Το είδει δε του ανδριάντος το φυσικών idem dictu est, omne corpus, proportione respon .
είδος το της ύλης μορφωτικόν ή δε του δυνάμει deat : at formæ slaluæ forma naluralis quæ mate
ενέργεια, ήγουν η κίνησις καθ' ήν ενεργείται το rian informat. Jam vero actus ejus quod potestate
B
δυνάμει προαγόμενον εις το ενεργεία, τη του χαλ . est , hoc est , motus quo efficitur id quod ex pole
κού - προς το ανδριαντοποιηθήναι κινήσει αναλογείτω, state esse ad actu esse producitur : æris molui ad
τη διαλύσει , τη διαπλάσει, τη διαξέσει. Κατά ταύτα hoc ut statua conficiatur , hoc est , dissolutioni ,
γάρ και δυνάμει ανδριάς, ήγουν ο χαλκός, κινείται effictioni, expolitioni analogice respondeat . Secun
προς το γενέσθαι τή ενεργεία ανδριάς. Το δ' αίτιον dum hoc enim id quod potestate est slalua , boc
της κινήσεως τη ύλη, καθ' ην κίνησιν το δυνάμει est æs, ad id movetur ut actu fiat stalua . Quoi
αυτής ενεργείται, τουτέστι καθ' ήν κίνησιν εκ του denique malerie causa motus est, quo motu ab eo
δυνάμει είναι σώμα φυσικών ή ύλη προάγεται εις το quod potestate est corpus naturale ad hoc ul aclu
ενεργεία είναι σώμα φυσικόν (τούτο δε το αίτιον την sit corpus naturale , materia producitur (atqui hanc
φύσιν ελέγομεν) , αναλογείτω τη ανδριαντοποιητική causan , naluram dicebamus ), slatuariæ arti eadem
τέχνη . Το ανδριαντοποιώ γούν αυτό το τεχνίτη τι proportione respondeal. Statuario igitur ipsi et ar
το αναλογούν, η πάντως ο πρώτος και αληθής τε- tifici quid est quod 102 proportione respondeat ,
χνίτης και δημιουργός, ός έστιν ο Θεός ; Δυνατόν quam omnino primus ille et verus artiſes alque
ούν την τέχνην εκτός είναι του τεχνίτου ; Και πώς conditor qui est Deus ? Fierine igitur potest , ut
έσται τεχνίτης ούτος την τέχνην ουκ έχων εν εαυτώ ; c ars sit extra artificem ? Ει quo tandem modo hic
“ Η χούν οι τη τέχνη τήν φύσιν εικάζοντες δώσου . erit artiſex , qui ailem in se non habeat ? Qui igi
σιν είναι την φύσιν παρά (τω) Θεώ και Θεού σοφίαν lur arti naturam comparant , aut naturam apud
και γνώσιν ταύτην καλέσουσιν, ή οι λέγοντες την Deum esse concedent, Deique sapientiam et cogni
φύσιν ενυπάρχειν τοις φυσικοίς τον , Θεόν της εαυ- lionem eam appellabunt : aut si naluram in rebus
του σοφίας και γνώσεως αλλοτριώσουσι . Μή ποτε naluralibus inesse dicent, Deum a sua sapientia et
γούν, επείπερ εν ταις τέχναις και όργανά εισιν cognitione removebunt. Nunquid igitur cum in ar
υπουργικά , βέλτιον ειπείν τήν φύσιν οργάνω μάλ- libus etiam instrumenla adininistra sint , melius
λον αναλογείν θεία ροπή κινουμένην , και άλλοτε erit dicere , naluram cum instrumento polius ha
άλλως τα φυσικά μετατιθεμένην και μετατρέπου- bere proportionem, quæ divino nutu moveatur, cl
σαν, οίς ο δημιουργός επίσταται λόγοις κατά την alias alio modo res naturales transponat etinver
έμφυτον αυτού σοφίαν και ακατάληπτον , την των lat, rationibus nimirum iis, quas ipse conditor pro
όλων ποιητικής και συνεκτικών και διακυβερνητι- sua sibi insila et omnium hominum comprehen
κήν . sionem effugiente sapientia , qua universa hæc ef
ficit, luelur et gubernat, cognitas habet ?
δ' . Τοσαύτα και περί φύσεως, ήτις έστιν , ώς είρη- D 4. Et bæc etiam de natura , quæ, ut dictum, illis
ται , τοις μεν κινουμένοις μόνον, αρχή κινήσεως, quæ duntaxal moventur , principium moliis : iis
τοις δε κινουμένοις και ήρεμούσιν, αρχή κινήσεως quæ moventur et quiescunt, molus et quielis prin
και ηρεμίας, αρχή και αιτία προσεχής : το κινείν cipium , principium inquam el causa proxima : hoc
έχουσα και ηρεμίζειν τα υπό την αίσθησιν, τοιώσδε habens, ut moveat, et ad quietem 103 perducat,
πως έκαστον , κατά την νεύσιν του μόνου σοφού αρ- ea quæ sub sensum cadunt , certo singula modo
χιτέκτονος και πανταιτίου Θεού. pro unius illius sapientis architecti omniumque re
rum auctoris Dei nulu et arbitrio.

SYNOPSIS CAPITIS IX ,
QUOD EST DE LOCO ET TEMPORE .

1. Ea quæ sunt, quadrifariam dividit , in molus, motuum principia, ea quæ moven ! ur , el denique ea quce
sunt horum gralia ; el prælerea corporis , loci, molus, el lemporis muluam ozéo !V seu affectionem pro
ponil. – 2. Locum describir et descriptionein paraphraslice explicat, el primo genus quare superficies di.
PATROL, GR , CXLII . 35
1099 NICEPITORI BLEMMIDE 110 )
catur probal, el parlicipalione locali dimensionibus longiludinis el latitudinis subjectum esse monstral ,
quia nimirum est superficies. — 3. Exempla loci recensei , el in primo per occupationem diluil objectio
nem lacitam , et in allero divisionem loci in universaliorem el particulariorein , sive latiorem el angle
siiorem insinuar. – 4. Locum propinquum qui etiam magis proprius est declaral , el geminum ejus offi
cium exponil, continere el suscipere localum . 5. Relicta hac de loco sententia , quæ etiam Aristotelis
est, propriam aſſert sententiam , et locum non tantum primo definil el pro duplici 104 silus differentia ,
essentialis el adventitii , in naturalem et accidentalem dividit , sed etiam pro essentialis silus variatione
locum quoque naturalem subdividit, in eum quem quælibel res habel ul lorum per se accepla, el in eum
quem habel ut pairs universi considerata , quem uirumque exemplo terræ declarat, el posterioris etiam
vim naturalem exponit . — 6. Locum hunc' quem illo intelligil , negal corporis contineniis extremitatem
esse , el eumdem a re inseparabilem esse ostendit , cum quidem Aristotelicus locus sil separabilis , ul ei
loculorum corporum translatione patel ; el per atop :5pla infert , quæ moventur localiter , partim in loco ,
partim non in loco esse . – 7. Aperil quem supra nempe inembro quinto per accidens locum dixerit, sci
licet Aristotelicum ; quem item ibi silum adventilium appellaril . – 8. Definitionem loci alleram que
esi, mensura siíus eorum quæ posila sunt, commendat ; quod omnem locum comprehendat, cum eum qui
est in corporibus, tum eum qui est in incorporeis, ut eliam in numeris ; quin el corporeum , cum natura
lem , sum accidentalem ; el naturalem ilerum utrumque. Alque ita dispulutionem de loco concludit.
9. Ad disputationen acceilit de tempore , quod primum incomplete per numerum molus definil ; deinde
numerum facil duplicem numerantem el nunieralum , ipsum que 105 numeraniem subdividit in eum qui
esl secundum quantitatem , el in eum qui est secundum ordinem , ac denique osiendit tempus numerum
i
esse ei numerantem el numerarum ; sed numerarum secundum ordinem , hoc est , secundum prins el po
sterius, idque in motu primo el simplici circulari, qualis est cælestis molus : quomodo temporis definitio
complelur. – 10. Ostendil lempus mensurare morum circularem , eumque cuelestem , sed per illum omnes
alios molus : el esse quidem molus circularis numerum lum numeraniem , tum numeralum ; sed cæle
rorum motuum numerantein duntaxat , non etiam numeralım . Unde inſert lempus ubique idem esse.
11. Rationem assignat, quare lempus quod cum motu locali est evidentius sit eo quod est cum aliis mo
libus; el quasi per correctionem subjicil illud ipsuin quod est cum locali motu lempus etiam alios moius
mensurare. – 12. Probal lempus non tantum motuum , sed elium quietum esse mensuram , ubi eliana du
plicem facil molum , unum qui quieli opponitur , el alierum qui ctiam quietem comprehendit , el denique
definitionem temporis nouam subjicil. – 13. Indical quare tempus quod est continuia quantitas numerus
dicatur, ubi ostendit ipsum non tantum numerum sed el mensuram esse ; perinde ul et numerus qui et ipse
est ex quatuor mensuris 106 quus enumeral el explical. — 14. Tempus in prælerilum el futurum diri
dit, el to nunc per quod divisio fil temporis analogice declaral, el tempus esse negal. – 15. Ipsum eliam
od nunc dividil in id quod primo et per se ita dicitur, et parlium atque divisionis expers esi ; el in id
quod respectu præsenlis temporis dicitur , ac temporis pars est ; ubi etiam præsens iempus definil , el
ipsum quoque NUNC dici ostendit.

CAPUT IX . A ΚΕΦΑΛ . Θ ' .

De loco et tempore .
1. Eorum quæ sunt , alia motus sunt , ut gene-
rationes et alterationes , et reliquæ mutationes :
alia autem motuum principia , ut primario quidem
Deus (hic enim summa el præcipue omnis motus
causa esi ) ; conscquenter autem anima quæ ipsamet
a se movet illa quae ipsius sunt participia ; ac ler-
tio demum loco natura, quæ lianc aptitudinem re-
bus naturalibus affert , ul per se inoveantur , non
item ex se. Nam hoc animalium est proprium .
Ergo , inquam , eorum quæ sunt alia motus ,
moluum sunt principia ; alia quæ moventur ,
corpora ipsa , cuin simplicia tum composita ; alia
denique eorum gratia quæ inoventur, ut locus et
tempus. Corpus igitur quidem in loco , morus au-
tein in corpore , et 107 tempus denique in motu
est .
2. Et locus is quidem est continentis ( corporis ]
extremitas inmobilis qua continet id quod conti .
netur 16
: hoc est, qua id quod continetur cum eo
quod continet contacluin habet. Quemadmodum
enim vas quod locus qui transferri potest dicitur ,
non ipsum lolum ejus quod continetur locus est ,
sed interna ejus concava superficies qua id quod
continelur atlingi : : eodem modo etiam locus , qui
vas quod transferri non possit dicitur, juxta super-
ficien qua colentia corpora attingit , intelligitur.
18 Plays. C. 2, ι . 14, el c. 6 , ι. 41. 16 4 Phys . c. 4, ι . 17, et . 6, ι . 41 , 49.
Περί τόπου και χρόνου.
α '. Των όντων τα μεν κινήσεις, ως γενέσεις, και
αλλοιώσεις, και αι λοιπαι μεταβολαι, τα δε αρχαι
κινήσεων και ως προηγουμένως μεν ο Θεός, ούτος
γάρ έστι (το πρώτον) και αρχικώτατον αίτιον απά
σης κινήσεως · επομένως δε η ψυχή, αυτή υφ' εαυ
της κινούσα τα ταύτης μετέχοντα • κατά τρίτον δε
λόγον ή φύσις επιτηδειότης ούσα τους φυσικούς προς
το κινείσθαι αφ' εαυτών, ου μήν υφ ' εαυτών. Τούτο
γάρ ίδιον των ζώων . Τα μεν ούν τών όντων κινή
alia σεις εισί , τα δε αρχαι κινήσεων , τα δε κινούμενα,
ut ώς τα σώματα , τά τε απλά και τα σύνθετα τα δε,
δια τα κινούμενα , ως τόπος και χρόνος . Το μεν ουν
σώμα εν τόπω έστιν , η δε κίνησις εν τω σώματι · ο
B
δε χρόνος εν τη κινήσει .
β' . Και τόπος μέν έστι τό του περιέχοντος πέρας
ακίνητον καθ' και περιέχει το περιεχόμενον . Ταυτόν
δ' ειπείν καθ' και συναφή
συναφή εστι
εστι πε ριεχομένου
και περιέχοντος. "Ως γάρ το αγγείον ο τόπος
λέγεται μεταφορητός, ουκ έστι σύμπαν τόπος
του περιεχομένου, αλλ' ή εντός αυτού κοίλη επιφά
νεια, καθ' ήν το περιεχομένο συνάπτεται τον αυ
τον τρόπον και ο τόπος, ός αγγείον αμεταφόρητον
λέγεται, κατά την απτομένην των περιεχομένων
σωμάτων επιφάνειαν νοείται . Τοίνυν και ασώματος
 1101 EPITOME PUYSICA. 1102
ο τόπος έστι και διαστατος κατά μέθεξιν του εν Α Proinde 11 Ιocus corporis ex pers est et secundum
τόπο • επιφάνεια γάρ έστιν · ή δ ' επιφάνεια και participationem ejus quod in loco esl , dimensioni
ασώματος υπάρχει και κατά μήκος και πλάτος δια » subjicitur ; quippe superficies est , superficies autem
στατή . el corpore vacal , el secundum longitudinem et la
tiludinem dimensioni esl obnoxia .

γ'. Των μεν ούν εντός του ουρανού σωμάτων
απάντων τοιος εστίν ή κοίλη του ουρανού επιφά-
νεια. Ει γάρ και κινείται ο ουρανός κατά την των
μορίων φοράν , αλλ ' έτερον τρόπον ακίνητός έστι ,
καθο μή μεταλλάσσει τόπον όλως oμού . Καθ' όλον
μεν ούν ακίνητός εστι • κατά μέρη δε κινητός τε και
ακίνητος και ομαλεστάτην την κίνησιν και άκρως
τεταγμένην ποιούμενος. Πάλιν ή κατά την προς τον
αέρα συναφήν επιφάνεια του αιθέρος τόπος έστι των
υπό σελήνην στοιχείων και των λοιπών σωμάτων B feriorum corporum locus est. Ει sic deinceps usque
των κατωτέρω, και εξής μέχρι και των επί μέρος
σωμάτων καθολικώτεροι τόποι και μερικώτεροι ευ- reperientar..
ρεθήσονται.
δ'. Και ο προσεχής τόπος, εκείνος και ιδιαίτερος ,
ός έστιν ή κατά την προς το περιέχον σώμα συν
αφήν επιφάνεια του αέρος, ή του ύδατος ή της γής,
μή μεταρδέοντος δηλονότι του ύδατος, ίνα μή ως έν
αγγείω μάλλον η ώς εν τόπω το εν εκείνο σώμα
υποληφθείη διά το μεταφορητόν του τόπου του
εν τω ύδατι και μάλιστα ει και το σώμα συμ
μεταφέροντο. Ο μεν ούν ειρημένος τόπος και κατά
την περιοχήν εστι και υποδοχήν. Και γάρ έκαστον
των περιεχόντων γίνεται τόπος το περιεχομένω , και
ας περιεκτικός αυτού , και ως υποδεκτικός .
ε'. Και ούτός έστιν ο πλατυκώς λεγόμενος τόπος
ός και ακίνητο ; έστι και χωριστός άλλοτε άλλως γι-
νόμενος κατά την των σωμάτων μετάστασιν . "Εοικε
δε κατά λόγον ακριβέστερον ο τόπος, μέτρον είναι
της των κειμένων θέσεως · ώσπερ και ο χρόνος μέ -
τρον εστι της των κινουμένων κινήσεως. Διττή δε
ή θέσις, ή μεν ουσιώδης , ή δ ' επείσακτος . Διττός
ούν και ο τόπος , ο μεν κατά φύσιν, ο δε κατά συμ-
βεβηκός . Αλλά και η ουσιώδης θέσις διττή, η μεν
κατά τον εύθετισμών και την ευταξίαν των οικείων
μορίων εκάστου πράγματος, ώς όλου θεωρουμένου,
καθ ' ην κεφαλή μεν και χείρες και πόδες και τα
λοιπά των μορίων επί ζώου τοιώσδε κείται προς D totum consideratur , juxta quam caput quidem et
άλληλά τε και προς το όλον ζώον και το όλον προς
τα μέρη ρίζαι δε και στελέχη και κλάδοι επί φυ-
των ομοίως · η δε κατά τον του όλου ως μέρους ad totum animal , turn ipsum totum [animal] ad
προς το ολικώτερον αναφοράν. Ως γάρ των μερών
έκαστον καθ' εαυτο μεν όλον τι εστι, προς δε το όλον
λέγεται μέρος · οίον η κεφαλή καθ' εαυτήν μεν όλη
τυγχάνει , μέρος δε του σώματος λέγεται τον αυτόν
τρόπον και το όλον προς δικώτερον άλλο, μέρος
εστίν · οίον ή γή καθ' εαυτήν μεν όλη εστί, πρός δε
το σύμπαν του κόσμου λέγεται μέρος. Διττός ούν
εστι και ο κατά φύσιν τόπος : ο μεν των οικείων μο-
ρίων εκάστου εύθετισμός , ο δε αφορισμός και κλή-
3. Eorum igitur omnium quae intra cre'um sunt
corporum locus est concava caeli superficies . Nam 10
etsi quoad partium lationem movetur coelum , alio
tamen modo est immobile ; quatenus locum in to
lum simul non immutai. Itaque quoad totum , est
immobile ; quoad partes autem , mobile ; motuque
æquabilissimo et ordinatissimo cietur. Rursiis e :
ætheris 108 superficies , qua cum aere conjungi.
gitur , elementorum in fra Iunam et reliquorum in
ad particularia corpora , ampliora et angustiora loca
4. Et propinquus ille locus idem etiam magis
est proprius, qui secundum copulationem cum con
tinente corpore superficies est aeris , aut aquæ , aut
terræ, non transfluente videlicet aqua, ne ut in
vase polius quam ul in loco corpus quod in eo est
accipiatur, quia transferri potest Iocus qui in aqua
est , ac tum præsertim , cum etiam corpus simul
transfertur. Atque hic quidem locus comprehen .
sionis et susceptionis ratione exsistit. Quodvis enim
eorum quæ continent locus fit ei quod continetur,
c coin quod ipsum comprehendat , lum quod susci
pial .
5. Aique bic latiore significatione dictus locus
esi , qui etiain est immobilis et separabilis, et alias
alius pro corporum migrationc elicitur. At vero
locus , si accuratius loquamur, silus rerum earum
quæ positæ sunt mensura esse videlur , quemade
modum ctiam tempus molionis earum rerum quae
moventur mensura est. Duplex autem silus esl ;
unus essentialis , aller 109 adventitius. Proinde
eliam locus duplex est : unus ad naturam per
tinens , alter ex accidente. Sed et essentialis situs
duplex est. Unus ratione concinne et ordinate
collocationis partium cujuslibet rei quatenus ut
manus el pedes et cæleræ partes animalis certo
quopian modo sitæ sunt cur ad se invicem , et
parles ; radices ilem et stipiles et ranmi in plantis
similem in modum . Aller aulem ratione ea qua
101um ut pars ad id quod latius patet , reſerlur.
Quemadmodum enim partium quælibet per se qui
dem locum est aliquid , ad lolum autem relata pars
dicitur : veluti caput per se quidem lolum exsistir ,
pars autem corporis dicitur : eamdem ad modum
lolum etiam ad aliquid lalius patens si referatur ,
pars est : exempli gratia, terra per se quidem 10

11 4 Plays . c. 3, ι. 8, 10, 11 Phys. c. 7, ι. 74,

 NICEPHORI BLEMMIDÆ 1104
1103
tum est ; ratione autem totius mundi, pars dicitur A ρος εις κατοχήν εν εκάστω των του όλου κόσμου
Duplex est igitur etiam naturalis locus : unus pro- μερών» καθό λέγεται τόπος της γης το μέσον του
priarum cujusque rei partium apta et concinna col- παντός. Κάν τις εκστήσειε την γήν της περί το μέ
locatio ; alter separatio et sors ad continendas singu . σον του παντός θέσεως , των μεν οικείων μερών τον
las lolius mundi partes. Quo 110 significatu locus ευθετισμόν εν τη οικεία καθέξει ολότητι την δ' ώς
terræ dicitur universi medium . Ac si quis terram μέρος του παντός ουχ έξει τότε θέσιν . Διό και αύτη
e silu quem habet in mundi medio emoverit , pro- όλη αφεθείσα επί το μέσον οισθείη άν· καίτοι των εν
priarum equidem partium aplam collocationem in αυτή μερών την προς άλληλα φυλαττόντων συντό
integrilale sua relinebit : sed tum ut universitatis πωσιν , και όταν αυτη νοοίτο έξω του μέσου τυγχά
pars sium suum non babebit. Quapropler etiam νουσα. Δια τον τόπον τούτον , και τα κινούμενα φυ
ipsa lota demissa ad medium feretur, tametsi par- σικώς και τα ιστάμενα , τα μεν κινείται , τα δ '
1es ipsius - collocationem [conjunctionem Iocalem] έστηκεν ίνα της ως μέρη θέσεως εν καταλήψει
muluam relineant , cum ipsa etiam extra medium γένωνται τα κινούμενα τα δ ' ιστάμενα το αφορι
exsistere cogitatione concipiatur . Hujus loci gra- σθέντι τόπω τούτοις ως μέρεσιν εμφιλοχωρούνται .
tia , el ea quæ moventur naluraliter 19 et quae consi
stunt, partim movenlur, partim consislunl :
s
ut quæ moventur , taoquam parle , situm appre henda nt ; quæ consistunt , in loco sibi ut partibus
neoren turnon
6. bulo
altri igiturterratio
Hac, suavi comm locus . erit extremitas B s '. Κατά τούτον ουν τον λόγον ο τόπος ουκ έσται
continentis (corporis ). Quomodo enim continentis το πέρας του περιέχοντος . Πώς γαρ αν είη το του
corporis extrernitas fuerit ordinis et separationis περιέχοντος πέρας τάξεως αίτιον ή αφορισμού , αυτό
causa , cum ipsa potius extremitas ab eis quæ in μάλλον το πέρας οριζόμενον υπό των εν αυτώ γινο
ipsa sunt et ab ipsa continentur , definialur. Pro- μένων και υπ' αυτού περιεχομένων ; Ο μεν ούν
priarum ergo cujusque rei partium apta el conve- των οικείων μορίων εκάστου εύθετισμός αχώριστός
niens collocatio est locus inseparabilis , sive mo- εστι τόπος , κάν κινήται το πράγμα, κάν ηρεμή :
vealer είve quiescal res. Nam idem semper manet , μένει γάρ διηνεκής και αυτός , έστ ' άν ή το πράγμα :
111 donec res exsliterit. Reliquus autem loous ο δε λοιπός τόπος χωρίζεται. Κινουμένων γάρ των
separatur. Quando enim moventur corpora , cum σωμάτων ου συγκινείται αυτοίς · διό και τα κατά
ipsis juxta non movelur. Qua de causa etiam quæ τόπον κινούμενα πώς μεν εν τόπω είναι λέγονται,
sccundum locum moventur , quodammodo in loco πώς δ ' ουκ εν τόπω . Εν μέν γάρ τα άφωρισμένη
esse , quodammodo in loco non esse dicuntur. In τόπω τούτοις ως μέρεσιν ουκ εισίν ή γάρ ηρέμουν
loco enim his ut partibus designalo non sunt. τον τοιούτον τόπον κατέχοντα Εν δε τόπο εισίν άφω
Aliaz enim quiescerent , si hunc locum tenerent . ρισμένο σώμασιν άλλοις, τώ αέρι τυχόν και το
Al in loco corporibus aliis separalo sunt , ut in C vrati.
aere verbi gratia aul aqua .
7. Alque hic est is locus qui latiore significatione ζ. Και ούτός έστιν ο εν πλάτει λεγόμενος τόπος ,
sic dicitur, aliis quidem assignalus , ex accidente άλλοις μεν κληρωθείς , κατά συμβεβηκός δε και των
autem eorum quæ moventur locus effectus. Nam κινουμένων τόπος γινόμενος. Ή γάρ κατά τόπον
motus quo aliquid secundum locum movelur, κίνησις θέσεων άλλοτε άλλων εστί - μετάληψις του
alias alios silus assumit, intermedio aere aut aqua μεταξύ αέρος ή του ύδατος διαιρουμένου έως αν παρ
divisis donec præterierit id quod valentius est. έλθοι το ισχυρότερον . Και η θέσις ήν μεταλαμβά
Atque situs quem aecipit id quod movetur, par- νει το κινούμενον των του αέρος έστι μορίων θέσις,
tium aeris aut aquæ situs est ; fit autem etiam ei ή των του ύδατος . Γίνεται δε και το κινουμένω θέ
quod niovelur, situs adventitius. Quod igitur ipsum σις επείσακτος. Το γούν μετρούν αυτήν ώς του κινου
ut rei melum subeuntis situin metitur, ei quod μένου θέσιν τόπος έστι τώ κινουμένων κατά συμβε
movelur locus tit per accidens. Quapropter ei βηκός. "Ωστε το κινουμένωνκατά τόπον ίδιος τόπος
quod ratione loci movetur, præter aptam et conve- ουκ έστι παρά τον εύθετισμός των οικείων μερών.
nientem suarum partium collocationem locus non "Ον γάρ διαμείβει τόπον , ουκ αυτού υπάρχει αφο
D
est proprins. Quem enim permutat locum non is ρισμός , αλλά του περιέχοντος αέρος ή ύδατος ού και
112 illi secretus est, sed continentis aeris aut το κινούμενον άλλοτε ένα άλλο μέρει πέφυκε γίνε
aquæ : cujus eliam alias in alia parle constitui so- σθαι.
Jel id quod movetur.
8. Præclare igitur locum definiunt, qui ipsum η'. Καλώς oύν ορίζονται τον τόπον οι λέγοντες
silus eorum quæ posila sunt mensuram esse aiunt. αυτόν μέτρον είναι της των κινουμένων θέσεως. Ο
Nam haec definitio omnem locum comprehendit , φuί γάρ ορισμός ούτος περιλαμβάνει πάντα τόπον έν τε
cuin in corporibus , tum in incorporeis considera- σώμασιν έν τε ασωμάτους θεωρούμενον. Και εν άσω
Jur.Quippe et in incorporeis situs ratione ordinis μάτοις γάρ θέσις νοείται κατά την τάξιν ώς λέγει
jotelligitur ; quemadmodum binarius ante lerna- ται κείσθαι την δυάδα προ της τριάδος, και την

19 4 Phys. C, 4, 1. 48, 49.

1135 EPITOME PUISICA. 1106
τριάδα προ της τετράδoς • και κατά την τοιαύτην Arium, et terrarius ante quaternarium positis esse
θέσιν τόπους οίδαμεν αριθμών . "Έστι δε κάν τοις dicitur. Atque hujus situs ratione numerorum
σώμασι θέσις, ώς είρηται, ή ουσιώδης και η επείσ- Iocos novimus . Est autem etiam in corporibus
ακτος και η ουσιώδης διττή. "Ωστε κατά το της θέ- situs quemadmodum dictuin esi, essentialis et ad
σεως διάφορον και αποδεδομένος τόπου λόγος τους ventitius. Et essentialis duplex . Pro differentia er
διαφόροις εφαρμόζει τόποις. Τι μέν ούν εστι τόπος go situs assignala loci definitio diversis locis ac
υποτετύπωται .
commodatur. Quid ergo locus sit, ita designatum
est .
θ'. Χρόνος δε έστιν αριθμός κινήσεως. Καλείται 9. Tempus autem 90 est numerus molus. Voca .
δ ' αριθμός και ο αριθμών και ο αριθμούμενος , tur autem numerus cum is qui numerat, tum qui
ώσπερ λέγεται μέτρον το μετρούν τε και το μετρού- numeratur ; quemadmodum taensura dicitur 11, 1am
μενον· οίον ο μοναδικός αριθμός, ήγουν και εκ μονά- quæ mensurat , quam quæ mensuratur . Veluti mo
δων συντεθειμένος , και αριθμός ίππων ή βοών . Και nadicus numerus, hoc est, ex unitatibus compositus;
πάλιν χοίνιξ ή ξυλίνη και η τού σίτου και αμφο- et numerus equorum aut boum . Ei rursus cbænix
ρες και κεράσμειος και ο τού ύδατος. Αλλά και το lignea, el item tritici ; et amphora figlina, et item aquæ
αριθμούμενον διττόν έστι, το μεν κατά ποσόν, ως BP113 amphora. Sed id quod numeratur , duplex cel :
λέγομεν δύο κινήσεις και τρει; • το δε κατά τάξιν, ώς upum ratione quantitatis, quomodo duos aul Tres
λέγομεν προτέραν κίνησιν και ύστεραν. "Έστιν ούν δ' motus dicimus ; alterum ratione ordinis, quomodo
χρόνος αριθμός κινήσεως και ως αριθμών και ως priorem et posteriorem motum dicimus. Tempus
αριθμούμενος • αριθμούμενος δε κατά την τάξιν . igitur motus cum ut numerans, tum ut numeralus
ήτοι κατά το πρότερόν τε και ύστερον • του πρότε- puinerus est ; numerans autem secundum ordinem
ρον και ύστερον λαμβανομένων κατά την του είναι sive secundum prius et posterius, priori el posle
παράτασιν . 'Αριθμείται μεν ούν ο χρόνος υπό της riori secundum ipsius esse extensionen acceplis " .
πρώτης και απλής κινήσεως της κυκλοφορικής : Numeratur ergo tempus a primo et simplici motu
ανταριθμείται δε πάλιν αυτήν. Ει μη γαρ υπό χρό- circulari, vicissimque eum numeral. Nisi enim a
νου ή τοιαύτη κίνησις, υπό τίνος αριθμηθείη άν ; lempore ejusmodi motus (uumeraretur ), a quo tan
dem numerabitur ? '
ι' . Την πρώτην ούν και κυριωτάτης των κινήσεων 10. Dum ergo primum et maxime principalem
την κυκλοφορίαν ο χρόνος μετρών, κατ' εκείνην και motum , conversionem nimirum , tempus motitur ,
τάς άλλας κινήσεις μετρεί. Ωστε της μεν κυκλο- C secundum illam etiam alios motus meritur. Qua
φορικής κινήσεως αριθμός έσται ο χρόνος και ως propler lempus erit circularis quidem molus nu
αριθμών και ως αριθμούμενος τών δε λοιπών κινή merus cum ut numeralis , tum ut numera
σεων ως αριθμών μόνον, ου μήν και ως αριθμούμε. tus ; ceterorum autem motuum ut numerans
νος . Ου γαρ (και) της έμής βαδίσεως, και της σής duntaxat , non item ut numeralus. Neque enim
λευκάνσεως αριθμός έσται ο χρόνος ως αριθμούμενος ambulationis meæ, et tuæ dealbationis len ) -
(έπει εί τούτό γε, ουκ αν ήν αδιάφορος, ουδ' άμα PUS est numerus ut numeratus ( quandoquidem si
καθ' έν νυν άφοριζόμενος), αλλά της πρώτης και hoc ita esset, non esset indifferens, neque simul in
απλής του ουρανού κινήσεως μόνης αριθμητον ών και uno puncto secerneretur) ; sed cum primi el sim
χρόνος κατά το εκείνης πρότερόν τε και ύστερον plicis motus 114 celestis solius sit tempus- it
(το γάρ πρότερόν τε και ύστερον της τοιαύτης κι- quod numeralur secundum illius prius el posle
νήσεως αριθμούμενον ο χρόνος εστίν). Ούτως άρι. rius. ( Νam prius et posterius hujus moliis cum
Ομεί τα εν τοις διαφόρους κινήσεσι πρότερά τε και numeratur tempus est. ) Sic denique ea quæ in
ύστερα καθ' έν το οικείον νύν. Διό και άμα παντα- differentibus molibus priora el posteriora suul,
χου και αυτός έστι χρόνος μέτρον υπάρχων πάσης κι- secundum unum suum nunc nuneral 98. Quapropler
νήσεως. Χρόνω γαρ μετρείται σύμπασα κίνη- D etiam simul ubique idem tempus est quod omnis
σις . molus mensura exsistit. Tempore enim omnis mo
tus mensuralur.
ια'. "Ωσπερ δε των άλλων κινήσεων εναργεστέρα 11. Quemadmodum autem omnibus aliis moribus
έστιν ή κατά (τον) τόπον· ούτω και ο ταύτη τη κινή- evidentior est is qui ratione loci fil ; sic eliam
σει συνών χρόνος εναργέστερός έστι του ταίς άλλαις lempus quod cum ipso est evidentius est eo quod
συνόντος κινήσεσι . Μήποτε δ' ακριβέστερον σκοπούντι cum aliis motibus exsistit. Atque etiam haud scio .
και αι άλλαι πάσαι κινήσεις οίον γενέσεις, αυξήσεις , an non si rem accuratius consideraverimus, hoe
αλλοιώσεις υιό του χρόνου μετρούνται (τούτου ) του tempus quod cum locali motu conjunctum esl ,
τη τοπική συνόντος κινήσει. "Ωραις γάρ και ημέραις cæteros etiam molus, velut generationes, augmen
και μησι και ενιαυτοίς και των άλλων κινήσεων tationes, alterationes metialur ? Per horas enim et
ορίζομεν την παράτασιν. dies et menses et annos alioruin etiam oruum
extensionem definimus ?" .
10 4 Phys. c . 16, t . 101 . 11 4 Phys . c. 16, τ . 102. 21 4 Phys . c . 16, ι . 99. 23 4 Plays . c. 17, 1. 103 ,
et c . 18 , ί. 110. 26 4 Phys . C. 19, 1. 118.
1107 NICEPHORT BLEMMIDE 1108
19. Νοn autem πιοιίοηιιτη 1antum , sed et quie- Α ιβ'. Ου μόνον δε των κινήσεων μέτρον εστίν και
lum mensura lempus est. Nam et hæ a tempore χρόνος, αλλά δή και των ηρεμιών. Και αύται γάρ
per accidens me! surantur. Neque enim qualenus υπό χρόνου μετρούνται κατά συμβεβηκός. Ου γαρ
quieles, hoc est , motuum absentiz sunt, eatenus καθο ήρεμίαι , τουτέστιν, απουσίαι κινήσεων , κατά
mensusantur ; sed quatenus el ipsa quodammodo τούτο μετρούνται • αλλά καθό και αύται πως κινή
115 molus dici queunt. Duplex enim molus est, σεις λεχθείεν άν. Διττή γάρ ή κίνησις , ή μεν αντι
linus quieli opposilus ,aller fluxio simpliciter et ex- κειμένη τη ηρεμία, ή δέ ροή απλώς και παράτα.
tensio, qui etiam quietem comprehendil. Tein- σις, ήτις έστι της ηρεμίας περιληπτική . "Ωστε με
pus igitur cum id quod movetur, tum quod quie- τρήσει ο χρόνος και το κινούμενος και το ήρεμούν.
scit, melitur . Νam et motum ejus melietur,et quie- Τήν γάρ κίνησιν αυτού μετρήσει και την ηρεμίαν
tem quanta sit , hoc est utriusque eorum quantum οπόση τις, ήγουν εκατέρας αυτών την κατά το εί.
ad essentiam aliinel, extensionem . Quare ul rem ναι παράτασιν. "Ωστε συνελόντα φάναι , μέτρον
paucis verbis dicam , tempus ejus fuxionis quæ εστίν ο χρόνος της εν γενέσει ροής, ήτις εστί κοινή
in generatione est mensura est ; quæ quidem com- και κινήσεως και ηρεμίας και του εν . πάσι τοις
munis est et molus et quietis et essentiæ in omni γινομένοις είναι.
B
bus rebus quæ generantur.
13. Tempus autem dictum fuit numerus, non ιγ . Λέλεκται δε αριθμός ο χρόνος, ουχ ότι
quod simpliciter numerus sit ( quandoquidem et απλώς έστιν αριθμός (έπει συνεχής και αυτός , ώσ
ipsuin est continuum , quemadmodum motus et περ η κίνησης και το μέγεθος) , αλλ' ώς το διορισμό
magnitudo ), sed quod per distinctionem prioris του εν τη συνεχεία (προτέρου και υστέρου) γνωρι
et posterioris ejus, quod in continuatione est, ab ζόμενος υπό των αισθέσθαι χρόνου δυναμένων , διά
iis agnoscitur, qui tempus sentire possunt, propter- τούτο λέγεται αριθμός . Ουκ έστι δ ' απλώς αριθμός,
ca numerus dicitur . Nec vero siinpliciter nu . αλλά μέτρον και αυτός, ώσπερ ο αριθμός . Τέσσαρα
merus est, sed et ipsa mensura est, qucmadmo γάρ εισι μέτρα , αριθμός , μέγεθος , τόπος και χρό
dum numerus. Quatuor enim mensure sunt, nu- νος . Και ο μεν αριθμός την διάκρισιν μετρεί, το δε
merus, magnitudo , locis el lempus. El numerus μέγεθος την διαστάσιν , ο δε τόπος την παντοίαν
quidem discretionem ; magnitudo ,distantiam ;locus, θέσιν, ο δε χρόνος την της γενέσεως ροήν και παρά
omnis generis situm ; tempus, generationis fluxum τασιν .
116 el extensionerm metilur ..
14. Porro lempus proprie dividitur in præteritum a ιδ'. Διαιρείται δε ο χρόνος κυρίως εις παρεληλυ
et fulurum : et per nunc dividitur. Estque NUNC θότα και μέλλοντα , και διαιρείται κατά το ΝΥΝ.
præteriti quidein tinis, ſuturi autem principium : Και έστι το NYN πέρας μέν του παρεληλυθότος ,
leniporis vero pars ne minima quidem ' . Sed quod αρχή δε και του μέλλοντος , χρόνου δε μέρος ουδε
est in linea punctum et in moία κίνημα : hoc τουλάχιστον, αλλ' όπερ έστιν εν γραμμή σημείον" και
etiam est NUNC in tempore. Quantitatis enim el di- κίνημα εν κινήσει » τούτο δε εν χρόνω το ΝΥΝ.
visionis expertia sunt 27 punctum , κίνημα et NUNC. "Αποσα γάρ και άτομα το σημείον, το κίνημα και
Et ita quidem se habet quod primo el per se NUNG το NYN. Και ούτως μεν έχει το πρώτος και καθ'
dicitur .. αυτο λεγόμενον NYN.
15. Quemadmodum autem locus dicitur, et con- ιε'. "Ωσπερ δε τόπος λέγεται μεν και το πέρας
tinentis extremitas , et lola Jomus locus dicitur του περιέχοντος · λέγεται δε και η οικία πάσα,
ejus qui in domo est, qualenus continentis extremi- τόπος του εν τη οικία όντος, καθόσον έχει προσε
latem in se continenter habet : sic eliam nunc dici- χώς εν εαυτό το του περιέχοντος πέρας ούτω λέ
llir , cum id quod prinio et per se, hoc est , quod γεται και ΝΥΝ τό τε πρώτος και καθ' αυτό, του
partium et divisionis expers!: lum id ipsum quod τέστι , το άμερες και αδιαίρετον , και αυτό δή το
ratione presentis temporis dicitur, quod sale tem- D κατά χρόνον τον ενεστώτα λεγόμενον · όπερ έστι
poris pars est, el secundum latiorem divisionein a μέρος χρόνου , αντιδιαιρούμενον κατά την πλατυ
præterilo et futuro contra distinguitur. Diciturque κήν διαίρεσιν προς παρεληλυθότα και μέλλοντα :
hoc NUNC, temporis pars ; quatenus in se conti- και λέγεται ΝΥΝ το τοιούτον του χρόνου μέρος ,
nenter babel, quod primo el per se NUNC dicitur. καθόσον έχει εν εαυτο προσεχώς το πρώτως και
Præsens igitur tempus est , quod in utramque par- καθ' αυτό λεγόμενον NYN. Ενεστώς oύν χρόνος
lem adjacel proprie dicti NUNC ; particulare lem- εστίν ο έφ ' εκάτερα παρακείμενος το κυρίως NΥΝ:
pus , ex prelerito er 117 futuro constans ; quod χρόνος μερικός εκ παρεληλυθότος και μέλλοντος
ob propinquitalem , quam cum proprie dicto NUNC συνεστώς , και διά τήν προς το κυρίως NYN γει» .
liabel,ipsummet etiam nonc dicitur. νίασιν, ΝΥΝ λεγόμενος και αυτός.

25 4 Plays. c. 19, ι. 114. 16 4 Phys . c. 19 , 1. 121 , 125 . 2' 4 Phys. c. 14, ι. 89. 18 4 Phys. c , 19,1. 122 .
1999 EPITOME PHYSICA , 1110
SYNOPSIS CAPITIS X ,
QUOD EST DE INFINITO .

1. Quinque significdta infiniti recensel, quorum primum convenit parlium el quanlilatis expertious, ut
punclo lineæ, murato in molu , el momento in lempore. 2. Cujus propter figuram non licet ut invenias
extremilatem ; seu quod progressionem quidem habel, sed ad cujus finem pervenire non possis. – 3. Quod
constructionis causa invium est , aut ægre transiri polest. 4. Quod sua natura finitum est , sed
propler exírinsecus adveniens impedimentum Iransiri non potest. 5. Cujus semper aliqua pars 81
menda restal, quale est in numero, magnitudine, el tempore. 6. Infinilum quinti modi cum in iis quæ
augentur, tum quæ dividuntur, polestare lanium inesse probat, non actu. 7. Declarat quomodo infi .
nilum in eo quod dividi el quod augere potest, insit. - 8. Explical in infinitun divisio el auclio , qualis
actus sit , ejus nimirum quod potestate est, el aclus imperfectus, quod simili motus declaratur.
9. Sententiam hactenus expositam de 118 infinito, quod nimirum consistat in infinila divisione et addi
tione, auctorilale Platonis confirmat . - 10. Probat actu perfecto nullam nec magnitudinem nec multi
lurdinem infinitam esse ; idque primum ostensive argumento cæli, quod corporum quidem omnium maximum
est, sed finilum tum magnitudine, lum multiludine rerum contentarum ; deinde vero etiain per impossibile
supponendo arenam esse infinitam .

ΚΕΦΑΛ . Γ. A CAPUT X.
Περί απείρου . De infinito.
α '. Το άπειρον λέγεται πενταχώς • ένα μεν τρο- 1. Infinitum quinque modis dicitur " . Uno quia
πον το αμερές τε και άπoσον · ώς εν γραμμή ση- dem modo, quod partium et quantitatis expers est , .

μείον . Πέρας μέν γάρ υπάρχει γραμμής το σημείον . ut punctum in linea . Quippe punctum linea est
Αυτό δε το σημείον τδιον πέρας ουκ έχει , διότι extremitas. Atqui ipsum punctum extremitatem
μηδε μέρος το οίονούν . "Οθεν και όσαπερ αν συν- propriam non habet, propterea quod neque partem
έλθοι σημεία , μόριον ουκ αποτελέσει γραμμής ullam habet. Unde fit, ut, quotcunque sane puncta
ουδε τουλάχιστον : επείπερ ουδ' αλλήλων άπτεσθαι congrediantur , ne niinimaim tamen partem effe
δύναται , αλλ' εφαρμόζει τα πάντα. Τα γάρ απτόμενα clura sint; quippe cum ne quidem invicem se tana
κατά πέρατα άπτονται. " Ων δε μέρος ουθεν , δηλον ότι gere possint, sed omnia sibi congruant. Quae enim
και πέρας ούθεν οις δε μή έστι πέρας,ουδε το άπτε- se tangunt , quoad extremitates se tangunt. Quæ
σθαι. "Απτεσθαι γάρ λέγονται, ών άμα τα πέρατα. autem parlem nullam habent, ea nec extremita
“Οι δε λόγον έχει το σημείον εν γραμμή, τον αυτόν tem babere constat. Quæ denique extremitatcm
έν χρόνο το ΝΥΝ, και εν κινήσει το κίνημα . non habent, iis ne quidem ipsum tangere convenit.
"Ωστε το σημείον , το ΝΥΝ, και το κίνημα, μή B Tangere 119 enim se dicuntur invicem 20, quo
έχοντα μέρη, κάντεύθεν μηδε πέρατα διά τούτο λέ- rum extrenitales simul sunt. Porro quam in linea
γονται άπειρα , ταυτόν δ' ειπείν, απεράτωτα . punctum : eam NUNC in lempore , et mulatuin in
motu rationem habet. Proinde punctum , nunc , et mulatum , cum partes non habeant , et proinde
nec extremitates , hanc ob causain infinita, et quod idem diclu est, extremitatum expertia dicuntur .
β', Κατά δεύτερον τρόπον άπειρον λέγεται, ου διά 2. Secundo autem modo infinitum dicilor, cujus
το σχήμα πέρας ούκ έστιν ευρείν, ως επί των extremitas propler figuram inveniri non potest, ut
κυκλικών τε και σφαιρικών. 'Επί τούτων γάρ έστι in circularibus el globosis. In his enim per con
( το) λαμβάνειν αεί κατά την περιστροφήν , κάν versionem semper aliquid licet ul accipias, lalli
από των αυτών επί ταύτα πάλιν και πάλιν ή ανα- elsi iterum atque iterum ab iisdem ad eadem
κυκλησις γίνεται . revolutio fial.
γ' . Τρίτον τρόπον άπειρον λέγεται το διά κατα- 3. Tertio modo infinitum dicitur , quod corr
σκευήν υπάρχον αδιαπόρευτoν ή μάλλον δυσδιαπό- structionis causa impervinm est , vel polius
ρευτον · ώς ο λαβύρινθος παρά Kρησί και παρά egre transiri potest , ut labyrinthus apud Cre
Λακεδαιμονίοις ο Κεάδας, ένθα τους κατακρίτους lenses , et apud Lacedæmonios Ceadas, in quem
ενέβαλον. "Οτι γάρ διεξώδευται λαβύρινθος, έδειξε C condemnatos conjecerunt. Quod enim labyrinthus
Δαίδαλος και τεκτηνάμενος αυτόν, ότε καθειρχθείς penetratus fuerit, Dedalus qui eum fabrefecitindi
υπό Μίνωος συν τω υιώ Ικαρία εντός λαβυρίνθου cio est, quando a Minoe intra eum cum filio Icaro
απέδρα » και προ τούτου Θησεύς λίνον εξάψας της conclusus evasit ; el ante eum Theseus qui, Dædali
θύρας εν τω εισιέναι υποθήκαις Δαιδάλου , και suasu , filum foribus cum ingrederetur alligatum ,
τούτο εφελκόμενος εν τω εξιέναι . "Οτι δε και ο inter egrediendum quoque secum attraxit. Quod
Κεφάδας , εδήλωσεν ή αλώπηξ ή τον Μεσσήνιον autem 120 etiam e Ceada exiri poluerit , vulpes
'Αριστομένην ποδηγήσασα και την διέξοδον αυτώ manifestum ſecil , quæ Aristomeni Messenio du
υποδείξασα . clrix fuit , el exilum commonstravit.
δ' . Τέταρτον τρόπον λέγεται άπειρον, ο πεφυκός 4. Quarlo modo infinitum dicitur, quod cum
διαπόρευσιν έχειν αδιεξίτητόν έστιν άλλως καθά- natura ila comparatum sit, ut transiri possit ; alis
περ ή διακεκαυμένη και η κατεψυγμένη. Το μεν tamen ratione transitum non admittit, ut torrida
20 3 Phys. c. 6, τ. 35. 30 5 Plays. c. 3 , ι . 22 .
11 : 1 NICEPHORI BLEMMIDÆ 1112
et frigida [ierre Zona] . Quis enim magnitudo A γάρ ώρίσθαι το μέγεθος αυτών, διαπορευται και
ipsarum definita est , ambæ etiam transiri possunt. άμφω εισίν. 'Αλλ' ή τού αέρος ασυμμετρία κωλύει
Verum aeris intemperies obstat , ne peragrari την αυτών διεξέλευσιν.
queant.
5. Quintum * et magis proprium infiniti signi- ε . Πέμπτον σημαινόμενος του απείρου και κυριώ
ſicalum est , cujus semper aliquid licet ut accipias, τερον, ού έστιν αντιλαμβάνειν ου το αυτό. Τούτο δ'
non idem tamen 98. Hoc autein in numero quoad επί του αριθμού θεωρείται κατά πρόσθεσιν • επί δε
additionem ; in magnitudine, quoad divisionem μεγέθους κατά διαίρεσιν. Παντί τε γάρ αριθμό
specialur. Nam et omni numero semper aliquid προστιθέναι έστιν άει, και πάν συνεχές επ' άπει
aildere licet , el omne continuum in infinitum po- ρον υπάρχει διαιρετόν. Επί δε του χρόνου και
lest dividi. In tempore autem ambo conveniunt ; άμφω συνέρχονται, πρόσθεσες δηλαδή και διαίρε
additio nimirum et divisio . El additione quidem σις . Και προσθέσει μεν ο μέλλων έχει το άπειρον
ſulurum tempus habet ut infinitum sit ; divisione ο παρεληλυθώς δε διαιρέσει.
autem præteritum .
6. Porro autem et in his quæ augentur 35, el in ς'. Και τους αυξομένοις δε και τους διαιρουμένοις
his quæ dividuntur, potestate infinitum inest ; quia B δυνάμει το άπειρον ένεστιν · ότι δύναται δηλονότι το μεν
scilicet illa augeri , haec dividi , semper possunt . αξεσθαι , το δε διαιρείσθαι αεί. Ούτε γάραριθμός ενερ
Neque enim numerus actu in infinitum auclus est γεία έστιν εις άπειρον αυξηθείς (πάς γάρ ο ληφθείς
(quippe omnis 121 actu sumplus, lerminatus ενεργεία πεπέρασται ) , ούτε μέγεθος ενεργεία έσται
est) ; neque magnitudo in infinitas partes erit actu διηρημένον εις άπειρα. Πάσα γαρ διαίρεσις ενεργεία
divisa . Omnis enim divisio actu facta , finitas se- γεγονυλα , πε περασμένα τα τμήματα τίθησιν. Ούτω
cliones reponit. Sic igitur etiam omne tempus quod τοίνυν και πάς χρόνος ενεργεία διαιρεθείς, ή πρόσ
aclu divisum est, aut additionem suscepit , termi. θεσιν δεδεγμένος , πεπέρασται . "Ωστε το άπειρον
nalum est. Quapropter infinitum in quibus rebus οίσπερ ένεστι, δυνάμει γινώσκεται • εν γαρ τα δύ
inest , potestate cognoscitur. In eo enim quod νασθαι πάντοτε τέμνεσθαι και μηδαμου καταλήγειν
semper secari possit , nec unquam sectio desinat ; την τομήν, και πάλιν αυξεσθαι πάντοτε και μηδα
et semper augeri possit , nec unquam desinat au- μου καταλήγειν την αύξησιν , θεωρείται το άπει
clio, infinitum consideratur. pov.
7. Proinde infinitum in eo quod dividi , et in eo ζ'. 'Εν τω διαιρετώ άρα το άπειρον, και εν τω
quod augeri potest, locum habet. Etsi enim non C αυξητώ. Κάν γάρ μή διαιρήται το διαιρετόν, η αύ
dividatur, id quod dividi potest , aut augeatur , ξηται το αυξητόν · αλλ' ούν το μεν επ' άπειρον εστι
quod augeri potest, tamen illud quidem in infini διαιρετόν, το δ' επ' άπειρον αυξητόν. Ει δε καν το
tum dividi, hoc autem in infinitum augeri potest. διαιρουμένη και αυξομένα θεωρείται το άπειρον ,
Quanquam aulem eliam in eo quod dividitur et αλλ ' έστ' άν διαιρηται η αυξηται .
quod augetur, infinitum consideralur, sic lamen
sallem , quandiu dividitur et augetur.
8. Estque auctio et divisio in infinitum actus η'. Και έστιν η επ' άπειρον αύξησις και διαίρε.
ejus quod potestate est, et imperfectus actus . Fit σις ενέργεια του δυνάμει , και ατελής ενέργεια. Μέ
enim remanente eo quod potestale est , et in fieri νοντος γάρ του δυνάμει γίνεται, κάν τό γίνεσθαι
suum esse habct. Et quemadmodum rei mobilis το είναι έχει. Και ώσπερ ή του κινητού εντελέχεια
actus qui ipsum potestate serval , molus esse dice- φυλάττουσα το δυνάμει, κίνησις ελέγετο είναι ούτω
batur, ita etiam ejus quod dividi et augeri 122 και η του διαιρετού και του αυξητού εντελέχεια
polest aclus qui ipsum potestate retinet, infinitum φυλάττουσα το δυνάμει, το άπειρον έχει. Του δυνά
obtinet. Nam simul ac a polestate esse sejunctus μει γαρ χωρισθείσα πέρας έλαβε, και το άπειρον
fuerit, extremitalent accepit, et infinitionem depo. D απελάβετο. " Ωστε του δυνάμει το άπειρον ουκ
suit. Quapropter infinitum ab hoc ut potestate sit, εξίσταται.
non decedit 34.
9. Sic etiam Plalo magnum et parvum , infini- θ'. Ούτω και Πλάτων το μέγα και το μικρόν
1um dicebat , quia in utroque Infinitum potestate άπειρον έλεγεν, ότι εφ' εκάτερα εστιν ή απειρία
est 18 . δυνάμει.
10. At actu perfecto nulla nec magnitudo nec ι'. Eνεργεία δε τελεία ουκ έστιν άπειρον ούτε
multitudo infinitain mundo est. Cum enim major μέγεθος, ούτε πλήθος εν τω κόσμω ουδέν. Μέγεθος
cælo inagnitudo von sit, hoc tamen terminatum γάρ ουκ έστι μείζον του ουρανού , και ούτος υπάρ
est ; quandoquidem etiam molus illius terminalus χει πεπερασμένος · επειδή και η τούτου κίνησις
est. Totum enim breviori quam unius nychtheneri πεπερασμένη. Και γάρ ελάττονι χρόνο του νυχθη
seu naluralis diei spatio ab eodem puncto ad idem μέρου σύμπας εκ του αυτού εις το αυτό περιστρέ
circumvolvilur. Cum autem cælum quod omnia φεται. Του δ' ουρανού του το πάν περιέχοντος πεπε .
31 3 Phys . c . 6 , τ. 63 . 31 3 Phys . c . 6, 56, et c. 7 , ι . 68 . 38 3 Plays . c. 6, τ. 57 et 39. * 3 Phys .
c. ε, ι. 27, el c. 6, ι . 61. 33 3 Plays. c. 3, τ. 39, etc.
1113 EPITOME PHYSICA . 1114
ρασμένου τυγχάνοντος, πλήθος άπειρον πως αν είη A continet , terminatum sit, φui intra ipsum infinita
τούτου εντός ; "Αλλως δε πάλιν επεί μείζονούκ έστιν multitudo fuerit ? Et rursus , alio modo , quando
απείρου λαβείν (εί γάρ έστιν, ουκ αν είη το άπει- quidem infinito nihil majus licet sumere (quippe
ρον άπειρον έχουν μείζον τι εαυτού και διά τούτο si posset, jam infinitum non essel infinitum , ut
πεπερασμένον όν). Υποκείσθω η άμμος άπειρος quod aliquid seipso majus haberet , el propterea
είναι το πλήθει . Προστιθεμένων ούν αυτή των finitum esset); arena supponatur infinita esse mul
ατόμων ζώων, των φυτών, των αστέρων, και των litudine. Quod si itaque ei singularia animalia ,
&àlwy dtávtwy owuátwy, ucitov náutws Teañoos plantæ , stellæ, et alia in universum corpora ad
ευρίσκεται . "Ωστε και η άμμος πεπέρασται , είγε jungantur, major profecto multitudo deprehendi
πλήθος ευρίσκεται μείζον αυτής. Ομοίως δε και lur. 123 Quare etiam arena terminala erit , siqui
τα λοιπά των σωμάτων ιδία θεωρούμενα χωρίς πά- dem major, quam est ipsius multitudo, reperitur.
σης αμφιβολίας πεπερασμένα γνωσθήσονται. Και Simili autem ratione el reliqua corpora si seorsim
το σύμπαν άρα πλήθος των όλων σωμάτων πεπέ- considerentur, absque omni dubio finita esse de
ρασται . Το γαρ εκ πεπερασμένων συγκείμενον prehendentur. Universa proinde etiam omnium
ομολογουμένως πεπερασμένον. "Ωστε ουκ έστιν corporum multitudo terminala est. Quod enim ex
άπειρον εν τω κόσμω ουδέν . B terminaiis est compositum , id omnium confessione
terminalum est. Quapropler in mundo nullum
(actu) infinitum est 36.

SYNOPSIS CAPITIS XI ,
QUOD EST DE ELEMENTIS.

1. Transitione proponit, de quibus hoc capite dicere velit, de secundariis nimirum el corporeis principiis •
quæ ex primis illis materia et forma conflata sunt, quæque proprie elementa el simplicia corpora diverso
Tespectu vocantur . - 2. Cum formis rerum naturalium insil contrarietas el principia in maleria el con
trurietale consistant, inquirit quænam sit illa contrarielas , nempe sensibilis quidem, sed tamen non quævis
sensibilis, verum illa duntatal quæ laclu percipitur, quae omnium esi latissima. Sicul el ipse lactus , cum
cæterarum ul contrarielatum , ila et qualitatum nulla per 124 omnia sensibilia corpora vagelur, quod
inductione probat colorum , sonorum , odorum , saporum . - 3. Explicat illas contrarietales sub lactum
cadentes el earum octo syzygias recensel, ex quibus tamen duæ tantum principes sunt, quæ cum agunt in
se invirem , lum a se inricem non continentur, quæ quidem duo requisita cæieris sex non conveniunt.
4. Probal grave et leve, asperum et lævé , seu scabrum el glabrum non agere in se invicem , nec pati a se
invicem . – 5. Cæterarum contrarielalum qualitates ad humidum el siccum reduci ostendit, quod horum
utriusque definitionibus probat. - 6. Tenue sub humido, el crassum sub sicco contineri probat.
7. Densum sub sicco, rarum sub huniido comprehendi ostendil.– 8. Occupatio.- . l'iscosum seu leniun
sub humido, aridum seu friabile sub sicco includit. — 10. Molle humido , durum sicco adducit :
11. Epiphora , quod duæ saltem sint contrarietates lacıiles, quæ cum aguntin se invicem , tum a se invi
cem patiuntur, qua que ab aliis el sub aliis non continentur. - 12. Simpliciter humidi Ires quasi species
recensel, madens, humecium , proprie liumidum . 13. Simpliciter quasi species recenset, proprie
siccum , humectationis expers, ei concretum . - 14. Simpliciler humidum el simpliciter siccum describil .
15. Conclusio est, qua inferi cum ad duas syzygias 125 calidi el frigidi, humidi et sicci omnis alia con
Irarietas reducatur, illis etiam elementa quce proxima sunt corporum naturalium principia constitui el
informari. —-16. Docel quibus qualitatibus duarum syzygiarum elementa sigillatim informentur et con
stiluantur. - 17. Qualenus elementa ex se invicem generentur et in se invicem corrumpantur, et quæ
facilius vel difficilius. 18. Occupatione objectionem diluil lacilam quod aquam et ignem , terram et
aerem contraria diril .. 19. Declaral substantiales elementorum qualiiales, quatenus formæ et quatenus
accidentia sint , quatenus isem formæ el informantes qualitates dicantur. 20. Occupatio, quare hæc
forma nonnunquam substantia diculur. — 21. Quæ forma secundario el minus substantia, quæ forma
primo el propriissime el maxime substantia dicalur, el qualis hæc sil . – 22. Quomodo elementis insit
contrarieias et cognalio, a qua lum generatio el corruptio, lum universi conservatio exsistit. — 23. Ele
menta non lantum ratione qualitatum , sed et ponderum ratione copulari dirimique. 24. Occupatio
qua etiam docelur quo respectu ignis ei aqua , quo ilem respectu ignis et lerra magis sint contraria .
25. Occupatio alia, qua eiiam docelur, quo de igni hic sermo sil, nempe de elementari , non de usuali et
culinario. 26. Elementa 126 quando plane a se invicem mulentur, et quando ac quomodo ex ele
menlis complures et differenles compositorum species efficiantur. 27. Quæ physicis sini elementa, quæ
que lantum principia, et quid inter utraque sit discriminis . -
28. Pura el simplicia elementa , lantum
mente percipi, el elementorum ut in sensus incurrunt nullum impermistum esse cum reliquis'; singula la
men a prædominante natura sic denominari. – 29. Probatio a sensu in exemplo terræ cum præcisione
cæterorum elementorum . 30. Probatio a natura elementari el declaratio a simili parlium. – 31. Oc.
cupalio qua ostenditur etiam plantas el animalia plus lerræ participare quia sunt in loco terræ ; calero•
rum vero elementorum plus minusve pro majore vel minore eorum á terris distantia.

ΚΕΦΑΛ . ΙΑ ' . с CAPUT XI .

Περί στοιχείων.. De elementis.
α '. Είρηται μεν πρότερον περί των πρώτων και 1. De primis et corpore vacantibus simplicissi
ασωμάτων και απλουστατων στοιχειωδών αρχών misque naturalis corporis cujusque elementaribus
3 Phys. c . 5, t. 56 .
1115 NICEPHORI BIEMMID.E
principiis, de materia videlicet et fornia, sive de A παντός σώματος φυσικού, της ύλης δηλαδή και του
materia qualitatis experie, et qualitate immateriali
(forma enim qualitas est , quandoquidem corpus
qualitale affeclum informal), dictum quidem antea
est ; nunc autem de aliis quibusdam secundis 127
principiis corporeis, quæ ex primis illis contata
sunt, oratio instituelur ;* quæ proprie elementa et
simplicia corpora appellantur. Elementa quidem ,
quod cætera naturalia corpora proxime ex bis
constant ; simplicia autem corpora , 'si cum his
quæ conflantur ex ipsis , conferantur. Omnia enim
ex quibus compositio fil, his quae ex ipsis compo-
nuntur, simpliciora sunt .
2. Quod igitur in formis contrarielas sit (omnis
enim generatio ex contrario, et rursus omnis corru-
B
plio in contrarium fit) ante commemoratum est. Quo
niam autem 87 paturalium et sensibilium corporum
omuium inquirendo principia , materiam et contra-
rielalem invenimus et constituimus ; princeps om-
nis contrarielas, sensibilis erit ; nec tamen quæcun-
que sensibilis , sed ea demum quæ materiæ pro-
xiine conjuncta et maxime communis est, et per
omnia corpora vagatur. Ejusmodi autem est ea
quæ sub tactum cad t. Cuin enim primus omnium
sensuuin secundum naluram sit lactus ; merito
etiam communissima ratione rebus omnibus sensibi-
libus hoc iniperiit ut tangi possint. Eorum enim
quæ sensibilia sunt, quædam videri 128 non pos-
sunt, proplerea quod colore carent, qualis est aer ;
quaedam audiri nequeunt , φuia strepitum non edunt, ε αι οσμαν διά πάντων των αισθητων. Ιδού γαρ και
ut spongia et lana ; quandoquideń etiam solidis et
renitentibus corporibus non per se, sed propter col-
lisionem cum aere convenil naturaliter , ut strepi-
tum edant. Sed nec etiam odores per omnia sen-
sibilia (vagantur ) . Videsis enim aerem ; is ut colo.
ris, ita etiam proprii odoris expers est ; el bactenus
Transportandorum coloruni et odorum facultatem
babet. Quin De quideni etiam qualitates que sub
gustum cadunt , sunt in omnibus. Aqua enim quz
saporibus subjecta est , per se saporis expers est. Solas autem eas qualitates quæ sub ' tactum caduni,
oinnia corpora peragrare videmus. Illä igitur contrarietates sub laclum veniunt, quæ per omnia
corpora grassari , et communissima principia esse possunt.
3. Quænam ergo sunt eæ contrarietales quæ sub
Lactum cadunt 38 ? caliditas el frigiditas, humidilas
et siccitas , levitas el gravitas, mollities et durities, D βαρύτης, μαλακότης και σκληρότης, γλισχρότης και
viscositas et ariditas, levilas et asperitas, tenuitas
et crassilies, raritas et densitas, quæ omnes conju-
galiones numero 129 octo sunt. Harum quidem
aliquæ in se invicem agere nequeunt, aliquæ vero
in aliis continentur. Al principibus contrarielalibus
convenil, ut et lotæ per lolas in se agant invicem ,
quod per eas generatio et corruptio perficiatur ;
nec aliæ sub aliis collocentur. Qui enim æquali
honore principia esse possent ?
4. Grave igitur et leve, asperumque et læve, nec
agere nec pati possunt. Neque enim vel grave
gravitatem , vel leve levitatem vicino corpori im .
at 2 De ortu et interilu c . 1 . 38 Ibid, c . 2 .
1116
είδους, ήτοι της άποίου ύλης και της αυλου ποιό
ττητος ποιότης γάρ το είδος · έπει σώματος πε
ποιωμένου ειδοποιόν νύν δε περί τινων άλλων και
λόγος αρχών δευτέρων σωματοειδών , εκ των πρώ
των συγκειμένων αρχών, αίτινες ιδίως στοιχεία και
απλά προσαγορεύονται σώματα στοιχεία μεν, ότι
τα λοιπά φυσικά σώματα προσεχώς εκ τούτων
συνίστανται σώματα δ' απλά, προς τα συγκείμενα
εκ τούτων παραβαλλόμενα. Πάντα γάρ εξ ών
η σύνθεσης των εξ εκείνων συντιθεμένων απλού
στερα .
β'. "Ότι μεν ούνέναντιότης εν τοις είδεσι (πάσα γάρ
γένεσις εκ του εναντίου , και πάλιν εις τούναντίον
πάσα φθορά) προϋπέμνησταικαι ότι δε σωμάτων
φυσικών και αισθητων απάντων ζητούντες άρχάς ,
την ύλην και την εναντίωσιν έγνωμεν, αισθητή αν
είη πάσα εναντίωσις αρχική , και ουχ ή τυχούσα
αισθητή, αλλ' ή τη ύλη προσεχεστάτη και κοινο
τάτη και διά πάντων των σωμάτων διήκουσα. Το:
αύτη δε έστιν η απτή . Πρώτη γάρ ούσα κατά φύσιν
η αφή πασών των αισθήσεων , είκότως και του
απτου μεταδίδωσι κοινοτάτως πάσι τοις αισθητοίς.
Τινά μέν γάρ των αισθητων δόρατα διά το αχρω
μάτιστον , οίος και αήρ • τινά δε ανήκουστα , ως άψό
φητα οίος ο σπόγγος και το έριον · όπου γε και τους
των σωμάτων αντιτύποις ου καθ' αυτά, τη δε προς
τον αέρα προσρήξει , πέφυκε το ψοφεϊν. 'Αλλ' ουδε
αήρ ώσπερ χρώματος , ούτω και οσμής ιδίας αμέ
θεκτος και ταύτη διαπορθμευτικός γίνεται χρωμά.
των τε και οσμών . Αλλ ' ουδε γευσται ποιότητες εν
πάσίν εισι . Το γούν ύδωρ τους χυμούς υποκείμενον,
άχυμόν έστι καθ' αυτό μόνας δε διά πάντων των
σωμάτων διαπεφοιτηκυίας τάς άπτάς ορώμεν ποιό
τητας. Απται άρα ειεν αν εναντιώσεις αί διά πάν
των των σωμάτων διήκειν δυνάμεναι, και καινότα.
ταται είναι αρχαι .
γ'. Τίνες ούν εναντιώσεις απται ; Θερμότης και
ψυχρότης , υγρότης και ξηρότης, κουφότης και
κραυρότης, λειότης και τραχύτης, λεπτότης και
παχύτης, μανότης και πυκνότης, τον αριθμόν αι
πάσαι συζυγίαι οκτώ . Τούτων τινές μέν ου δύνανται
δράν είς άλλήλας, τινές δε ταίς άλλαις εμπεριέ
χονται . Προσήκει δε ταϊς αρχικαίς έναντιότησε και
δράν είς άλλήλας όλας δι' όλων , ώς αν δι' αυτών
επιτελούτο γένεσις και φθορά , και μηδ' άλλας υπ'
άλλας τετάχθαι. Πώς γάρ αν είεν ομοτίμως αρχαι ;
δ'. Το μεν ούν βαρύ και το κούφον, το τραχύ τε
και το λείον, ούτε ποιείν ούτε πάσχειν ισχύουσιν.
Ούτε γάρ το βαρύ μεταδοίη αν το παρακειμένω
 1117 EPITOME PHYSICA . 1118
βαρύτητος , ούτε το κούφον κουφότητος · ούτ' αυτο A periire queat ; nec rursus asperum, asperitatem,
τραχύ τραχύτητος, ούτε το λείον λειότητος aut læve, lævilatem .
ε'. Το μαλακόν δε και το σκληρόν, το γλίσχρον 5. At molle vero et duruin , viscosuni el ariilum ,
και το κραυρον, το λεπτόν και το παχύ, το μανόν tenue et crassum , rarum el densum , omnia hæc au
και το πυκνον, ταύτα πάντα το υγρό και το humidum et siccum reducuntur . Humidum enim
ξηρώ συνυπάγεται . Το μεν γάρ υγρών όρω αλλο- alieno termino facile finitur et mealuum replen
τρίω ενόριστόν εστι και των πόρων αναπληστικόν. dorum facultate est præditum .
ς'. Τοιούτον και το λεπτομερές , ευπεριόριστον 6. Cujusmodi etiam est quod parles habet tenues ;
ρω παντί και των κενοτήτων αναπληρωτικόν . Εις ut quod omni termino facile continealur, et inania
μέδιμνον γάρ καρύων έμβαλλομένη σε μίδαλις, δύ- spatia cxpleat. Si enim in nucum modium siligo
ναται διεισδύνειν ( και) εις τας μεταξύ των καρύων injiciatur, in intermedias solidi corporis nucum re
κενάς του στερεού σώματος χώρας και ταύτας giones vacuas penetrare easque replere potest.
αναπληρούν. Το αυτο δε και το υγρών ποιεί . Το γάρ Quod idem sane etiam humidum eßlicil . Aqua enim
ύδωρ παντί ακολουθεί όρω το απτομένη και περιέ- omnem lerminum comitalur qui 130 quidem at
χοντι. Διά ταύτα τοίνυν υπό το υγρόν ταττουσι το tingit et continet . Eapropter igitursub humido tenue
λεπτόν . Ομοίως δε και υπό το ξηρόν το παχύ. B collocant ; et simili ratione crassum sub sicco.
Καθάπερ γάρ το ξηρόν τω μεν οικείο όρο ευόρι- Quemadmodum enim siccum suo quidem lerinino
στον, τώ δ' αλλοτρίω δυσόριστον (αντιβατικών γάρ facile, alieno autem diliculler coercetur (contra ni
έστι, και τους περιέχουσιν, ουκ ακολουθεί) : τον lendi enim vim habet, nec iis quæ continent obse
αυτον τρόπον και το παχύ μεγαλομερές ον ουκ εις quitur) : eodem modo etiam crassum.cuin grandes
χώραν διεισιν άπασαν . partes habeat, in omnem regionem non penetrat.
ζ. Ωσαύτως και το πυκνον και το αραιών, το 7. Haud secus etiam densum et rarum , alterum
μέν υπό το ξηρόν τιθέασι, το δ' υπό το υγρόν. sub sicco, alterum sub humido constituunt.
η' . Μή ποτε δε και το λεπτόν και το παχύ , το 8. Nunquam vero etiam tenue et crassum , rarum
μανόν τε και το πυκνόν των ποιητικών και παθη- et densum ab efficientibus et patientibus contrarie
τικών αποδοκιμασθείεν εναντιώσεων, διά το μηδ' talibus ideo repudiabuntur, propterea quod nec
αυτά δύνασθαι δραν όλα δι' όλων είς άλληλα και ουκ ipsa tota per Iotain se invicem agere possunt . Nee
αν την άμμον ή την τέφραν αναγκασθείη τις υγρά arenam aut cinerem ob eam partium tenuitalein
καλέσαι διά την ενούσαν αυτοίς λεπτομέρειαν, ξηρά quæ inesl ipsis, humida vocare cogetur aliquis ,
προδήλως υπάρχοντα . com manifesto sicca siot.
C
θ'. Το γλίσχρον δε φανερώς υγρόν εστι μετά 9. Porro viscosum , manifesto humidum est cum
πάθους τινός. Ει δε το γλίσχρον υγρόν , τουναντίον ffectione quapiain . Quod si viscosum est humi
αυτώ, τουτέστι το κραυρον, έσται ξηρόν. Τα γάρ dun , contrarium ejus , hoc est aridum, siccum erit;
εναντία τοίς εναντίοις υπάρχουσιν. contraria quippe insunt contrariis.
' . Yπείκει δε το μαλακόν τη αφή καθο μετέχει 10. Molle denique lactui cedil, quatenus humi
υγρότητος . Το γαρ υπείκειν ίδιόν εστι του υγρού. ditatis est particeps. Cedere namque humidi est
Διό και το μαλακόν περιληφθήσεται το υγρώ. proprium . Quapropter etiam 131 molle sub humi
do comprehendelur ; el ut liquet durum sub sicco.
ια' . Δήλον δ' ότι και το σκληρόν τώ ξηρώ. Φανερών 11. Ex his igitur patel , duas relinqui contrarieta
ούνεντεύθεν, ώς δύο έναντιότητες απται περιλείπονται tes lactiles , quæ ila nalura comparatæ sint, ut lotæ
πεφυκυίαι ποιείν τε και πάσχειν όλαι δι' όλων, και per lotas agant et patiantur ,et neutiquam sub aliis
μηδαμώς τισιν εμπεριεχόμεναι · θερμότης αύται δη aliquibus contineantur : que sunt caliditas et fri
και ψυχρότης, υγρότης τε και ξηρότης, αι κoιναι giditas, humiditas et siccitas, quæ utique communia
πάντως ειεν αν ειδοποιοί αρχαι πάντων σωμάτων sunt omnium sensilium corporum inſormantia prin
των αισθητων . Dcipia ,
ιβ' . Και του διερού δε και του βεβρεγμένου και 12. Cælerum et olepov, hoc est, madens et hu
του ιδίως υγρού , καθο τοιαύτα, το απλώς υγρών mecium , et quod proprie bunduin esi , quatenus
περιεκτικόν έστι . Διερόν μεν ούν λέγεται το επιπο- ejusmodi sunt, ab eo quod simpliciter bumidum est,
ur
λής έχουν αλλοτρίαν υγρότητα • ως εί τις ύδωρ comprehendit 40. Madens quidem proinde dicitur
επιχέοι λίθω τυχόν ή ξύλο ή ζώου σώματι ή ιματίω quod superficie lenus alienam habet humiditalem ;
μετρίως. Το γάρ έν βάθει την αλλοτρίαν έχον υγρό ut si quis in lapidem exempli gratia , aut lignum ,
τητα βεβρεγμένον κατονομάζεται, οίος υπάρχει και aul corpus animalis aut vestem , parce aquam effun
ο πηλός. Ιδίως δε καλείται υγρόν το έχον οικείαν dat. Id enim quod in interioribus partibus alie
εν τω βάθει κεκρυμμένην υγρότητα και δεικνύον nam humiditalem habet, humectum nuncupalur ;
αυτήν · καθάπερ ο κηρός και ο μόλιάδος, και τα quale lulum est . Proprie autem humidum vocalur,
λοιπά τών τηκτών ότε τήκονται . quod peculiarem in imo absconditam habet bumilia
tatem eamque ostendit, ut cera, et plumbum ,el em
tera quae liquescere possunt, cum liquescunt.
50 2 De orlu et interilu cap . 2 . 50 Ibid ..
1119 NICEPHORI BLEMMIDE 1190
13. Quod si simpliciter humidum ea quæ dicta A ιγ . Ει δε τών ρηθέντων περιληπτικόν εστι το
sunt, comprehendit, 132 liquet id quod simplici. απλώς υγρών, δηλον ότι και των αντικειμένων το
ter siccum est , contraria etiam continere. Opponi- απλώς ξηρόν. 'Αντίκειται δε τω μεν διερό το ιδίως
lur aulem madenti quidem id quod proprie siccum ξηρόν, όπερ ουδ' επιπολής αλλοτρίαν υγρότητα
esi , quod ne superficie lenus quidem alienam humi- δεδεκται · τω δέ βεβρεγμένο το άβροχον τώ ιδίως
ditatem recipit ; humecio deinde id quod humecta- υγρό δε το πεπηγός · οίά εισι το όστρακον , και
tionis expers est ; ei denique quod proprie humectum των μετάλλων τα τε μη τηκτά και τα τηκτά πριν
est, quod concretum est et rigidum , ut ostrea et τακή . Τών γάρ πεπηγότων τα μεν τηκτά, τα δ'
melalla, cum quæ liquescere nou possunt, tum άτητα .
quæ possunt liquescere, sed antequam liquescant. Concretorum enim et rigidorum quædam liquescere
possunt ; quædam non possunt liquescere.
14. Jam vero simpliciter humidum est, quod 10° ιδ'. Υγρόν δ' απλώς , όπερ όλον δι' όλου αει
lum per omnia waniſestaw humiditatem propriam φανεραν οικείαν υγρότητα κέκτηται· και ξηρών
semper obtinel ; et siccun simpliciter, quod simili απλώς , όπερ όλον δι' όλου ομοίως έμφυτον έχει
ratione totum per omnia siccilalem babel insitam . B ξηρότητα .
15. Quæ cum ila sese habeant, quoniam in univer- ιε'. Τούτων ούτως εχόντων, έπει καθόλου πάσα
sum omnis contrarietas quæ tactui subjicitur cum έναντιότης απτή ποιητική και παθητική , ταις ειρη
agendi tum paliendi facultatein babens ad duas μέναις δύο συζυγίαις συνάγεται , ουδεμία δε τούτων
illas commemoratas syzygias colligitur, neutra υπό την ετέραν ευρίσκεται (ουδέ γάρ το θερμόν και
autem harum sub altera invenitur (neque enim το ξηρόν ουδέν υπό θάτερον τάττεται. Και γάρ
ullum calidum aul siccum sub allero collocatur ; ούτως αν ήν πάν θερμών και ξηρόν , ή πάν ξηρών και
quippe alias omne caliduin etiam siccum , el omne θερμόν · ούτε το ψυχρόν και το υγρόν ουδέν υπό το
siccum etiam calidum foret ; que 133 frigi λοιπόν διά ταυτά • πολλώ γε μάλλον ουδε ταναντία
dum et humidum ulluin sub altero eadein de causa ; υπό ταναντία • πως γάρ έσoιντ' αν υπάλληλα τα
mollo autem minus contraria sub contrariis ; qui μαχόμενα ;), πάντως εύδηλον, ότι τα πρώτως υπό των
enim repugnantium alia sub aliis esse possint? ) ; ειρημένων εναντιώσεων ειδοποιούμενα σώματα,
satis profecto constat ea corpora quæ a prædictis ταύτ' αν είεν στοιχεία προσεχή πάντων σωμάτων
contrarietatibus primo informantur, naluralium των φυσικών.
corporum omnium proxima elementa esse.
16. Informatur itaque primo ignis quidem cali- C ις '. Ειδοποιείται μεν ούν πρώτως το πυρ θερμό
dilate et siccitate ", et vero caliditate maxime : τητι και ξηρότητι • και μάλιστα γε θερμότητα : ο δ '
aer caliditate et humiditale, magis farmen humidi- αήρ θερμότητα και υγρότητι, και πλέον υγρότητι::
late ; aqua humiditate et frigiditate, sed magis το δ' ύδωρ υγρότητα και ψυχρότητι, και μάλλον
frigiditate ; terra frigiditate et siccitate , sed ut ψυχρότητι • η δε γη ψυχρότητι και ξηρότητι , και
plurimum siccitale " . Ignis proinde el aer et του πίπαν ξηρότητι. Πύρ άρα και αήρ και ύδωρ και
lerra compositorum naturalium corporum proxima γή στοιχεία προσεχή των συνθέτων σωμάτων των
elementa sunt .
φυσικών .
17. Quæ nimirum elementa, non quatenus ele ιζ' . "A δη στοιχεία , ου καθό στοιχεία , καθό και
menta sunt, sed quatenus corpora qualitate prædila , σώματα πε ποιωμένα, εξ άλλήλων τε γίνεται και εις
cum ex se invicem generantur , tum in se invicem άλληλα φθείρεται. Και τα μεν κοινήν κεκτημένα
corrumpuntur . Ac eorum quidem quæ comniunem ποιότητα , καθάπερ το πυρ και ο αήρ την θερμότητα,
qualitatem obtinent * , ut ignis et aer caliditatem , και το ύδωρ και η γή την ψυχρότητα , ραδίως ταύτα
ilemque aqua et terra frigiditatem , facile alia in μεταβάλλει εις άλληλα , κατά μίαν ποιότητα πάμπαν
alia mutantur, ut quæ unius duntaxat qualitatis δή μεταβάλλοντα · τα δε και κατ' άμφω τας ποιό
D
ratione mulentur . Quae aulem utriusque qualitatis τητας αντικείμενα, βραδυτέραν ποιείται προς
ratione opponuntur, tardius 134, in se mutantur άλληλα την μεταβολήν » ως το ύδωρ και το πυρ , ή
invicem, ut aqua et ignis, itemque terra et aer, γή τε και ο αήρ, και δη και απλώς έναντία εισίν.
quæ sane etiam absolute sunt contraria.
18. Ειsi vero hæc substantiæ sunt , nihil ιη'. Ει δ' ουσίαι ταύτα , η ουσία δ' εναντίον ουδέν,
autem substantiæ est contrarium ; non tamen qua αλλ' ου καθ' 8 ουσίαι και υποκείμενα, κατά τούτο
lenus substantiæ el subjecta sunt, ealenus inter se έναντιούνται προς άλληλα πυρ και ύδωρ, και πάλιν
αήρ και γή , αλλά καθ' ας ειδοποιούνται ποιότητας.
contraria sunt ignis et aqua, itemque aer el terra ,
sed quoad qualitales quibus informanlur. Nam “Η γαρ εν πυρί θερμότης τη εν ύδατι ψυχρότητα
μάχεται, και η ξηρότης αυ τη υγρότητι, Και πάλιν
ignis calidilas frigiditati aquæ repugnat , vicissim-
que siccitas humiditati. Et rursus aeris humiditas ή έν αέρι υγρότης τη εν γή ξηρότητα και η θερ
siccitati terre, et caliditas frigiditati. Ac simpliciter μότης τη ψυχρότητι. Και απλώς επί πάντων των
in omnibus elementis contrariæ qualitales contra · στοιχείων αι εναντίαι ποιότητες ταίς εναντίοις
riis opponuntur. αντίκεινται .
61 2 De ortu et intericu c . 4. 42 Ibid , c . 3. 3 Ιbid . c . 4 , 5 . ** Ibid . C. 3 et 8 .
1121 EPITOME PHYSICA .
ιθ '. Πάσαι δ' ουσιώδεις ποιότητες, καν ώσιν είδη Α 19. Porro quanquam omnes substantiales quali
τινά (μετά γάρ του πρώτου υποκειμένου δηλονότι
της ύλης αποτελούσε το δεύτερον υποκείμενον ήτοι
το σώμα) : πλήν καθ' αυτάς θεωρούμεναι χωρίς του
υποκειμένου , συμβεβηκότα εισί. Διό και είδη και
ειδοποιοί καλούνται ποιότητες ως ετέρου όντος του
είδους και ποιούσι παρά το είδος καθ' ό αύται λέγον-
ται είδη . Το μεν γαρ μετά της ύλης νοείται και
ουσία και υποκείμενόν έστιν · ώς το πυρ καθο πυρ,
και η γη καθο γή , και τα λοιπά των αποτελουμένων
ειδών. Εκείνο δε το είδος καθο αι ποιότητες λέγονται
είδη χωρίς τε της ύλης επινοείται (πώς γαρ αν
άλλως εξ ύλης και είδους λεχθείεν τα σώματα ;) και
ουκ έστιν ουδ' ουσία ουδ' υποκείμενον , εν υποκει-
μένω δε μάλιστα.
κ '. Κάν ποτε ουσία λεχθείη, διά τούτο λέγεται
ουσία, διά το μετά του υποκειμένου δύνασθαι μίαν
ουσίας αποτελείν, και μη απογίνεσθαι του αποτε-
λεσθέντος χωρίς της τούτου φθοράς, ταυτόν δ '
ειπείν διαλύσεως .
κα'. Δια ταύτά του το είδος και δευτέρα λέγεται
και ήττων ουσία, μάλλον δε ουσιώδες και ουκ ουσία.
Και αν πάλιν κυριώτατα και πρώτος και μάλιστα
ουσία φιλοσοφείται παρά των όντως φιλοσόφων και
δογματίζεται . Το μεν γαρ άνευ της ύλης επινοού-
μενον ώς εν υποκειμένω τη ύλη δυνάμενον έχειν την
ύπαρξιν είκότως ουσία ου κυρίως λέγεται το δε
μετά της ύλης όν ενεργεία και μετ' αυτής χρημα-
τίζoν εν υποκείμενον, ώς κατά συνεκδοχήν εκ θατέ-
ρου των συνελθόντων εις τον του συνθέτου απαρ- c jectum nominatur , tanquam per Synecdochen ab
τισμόν προσαγορευομένου του σύμπαντος , το τοιούτον
είδος δικαίως αν ουσία κυριώτατά τε και πρώτως
και μάλιστα λέγοιτο. Τούτο δε εστι το ειδικώτατον
πασών των επί μέρους ουσιών περιληπτικών και
συλληπτικών και λόγον έχον προς αυτάς , όν η
ολότης πρός τάς ομοιομερείας αυτής . Ούτω δή και
Πλάτων τους κατά μέρος ανθρώπους ανθρώπου
κέρματα προσηγόρευσεν .
κβ'. Ουσών δέ τεσσάρων ποιοτήτων καθολικών ,
εικότως και τα στοιχεία τέσσαρα γέγονε, και διττας
εν έκαστον αυτών ποιότητας εκληρώσατο . Μόνως
γαρ ούτως τους στοιχείοις έναντιότης τε και συγγέ.
νεια πρόσεστι δι' ας γένεσις και φθορά και η
διαμονή του παντός. Διά μέν γάρ την εναντίωσιν D plio et totius universi conservatio exsistit. Contra
επιτελείται γένεσις και φθορά πάσα γαρ γένεσις
εκ του εναντίου υπό του εναντίου » και πάσα φθορά tur ; quippe omnis generatio ex contrario est a
εις τουναντίον υπό του εναντίου πάλιν. Ουχ υπό του contrario; et contra omnis corruptio in contrariuni 2
τυχόντος γάρ πάσχει το πάσχον, αλλ' υπό του έναν-
τίου · οίον το ψυχρόν υπό του θερμού πάσχει την
θέρμανσιν . Κάν ο λύχνος εις πυρκαϊάν προσενεχθείς
πάσχη την σβέσιν, αλλ' ουχ υφ' ομοίου πάσχει και
λύχνος , υπό δ' εναντίου . Και γάρ ή ελάττων φλόξ
εκδαπανάται υπό της μείζονος: έναντιούται δε το
μείζον τω ήττονι. Διά μεν ούν την εναντίωσιν επι -
τελείται γένεσις και φθορά · διά δε την συγγένειαν,
διαμένει το πάν. Συνάπτεται γάρ ή γή τω ύδατι
κατά το ψυχρόν, και το ύδωρ τα αέρι, το υγρών και
48 2 De ortu et interilu c . 5 .
1122
lates sunt formæ quædam ( cum primo enim sub
jecto , materia nimirum, secundarium subjectum ,
sive corpus absolvunt); per se tamen sine subjecto
consideratæ , accidentia sunt. Quapropter et formæ
et informantes qualilales vocantur, quod diversa
sit forma quam efficiunt ab ea secundum quam
ipsa formæ vocantur. Allera enim cum materia
intelligitur, et essentia atque subjectum est ; utignis
qualenus ignis , et terra quatenus lerra , el reliquæ
formæ quæ absolvuntur. Ila autem 135 forma,
juxta quam qualitates dicuntur formæ, cum sine
materia cogitatur (quonam enim alias pacto ex ma
teria el forma dici corpora sent?) lum nec'subslan
B lia, nec subjectum est ; sed in subjecto maxime.
20. Et quanquam aliquando substantia dicta
fuerit, propterea tannen substantia dicitur, quia
cum subjecto upam substantiam absolvere polest,
nec ab eo quod absolutum est citra ipsius inleri
tum , sive quod idem est, dissolutionem abest.
21. Quam sane ob causam forma et secunda et
minus substantia dicitur , quin imo polius sub
stantiale aliquid, et non substantia. Rursumque
etiam propriissime et primo et maxime subslavija
a veris philosophis traditur el slaluilur. Quæ
enim quidem sine materia concipitur , tanquam in
subjecio, materia scilicet exsistentiam habere pos
sit, merito substantia proprie non dicitur. Quia
autem cuin materia aclu est , et cum ea unum sub
altero eorum quæ ad compositum omnibus numeris
absolvendum concurrunt universo nuncupalo ;
hujusmodi forma jure optimo substantia propriis
sime et primum el maxime 136 dici queal. Hæc
autem maxime specialis est , quæ particulares om
nes substantias circumplectitur et comprehendit, et
eamdem ad ipsas, quam integrum aliquid ad simi
lares suas partes rationem habet **. Sic Plato sin
gulos bomines, hominis fragmenta nuncupavit.
22. Porro cum universales qualitales sint qua
luor, non immerito eliam quatuor elementa suni ,
et duplicem qualitatem eorum singula acceperuni.
Sic enim duntaxat elementis lum contrarietas tum
cognatio inest, quarum causa generalio et corru
rietatis enim causa generatio el corruptio absolvi
contrario . Non enim a quovis palitur id quod
patitur , sed a contrario ; veluti frigiduum a calido
calefactionem sustinet. Ac quanquam lucerna in
ingentem rogum conjecta exstinctionem subit , non
lamen a simili patitur lucerna , sed a contrario.
Quippe mivar Namma a majore consumitur, majus
autem minori est contrarium . Quare contrarielalis
causa generatio et corruptio perficitur. Al cogna
lionis gratia universitas permanet. Nam terra
aqne 137 quoad frigiditalein , et aqua aeri quoat
 1123 NICEPHORI BLEVMID.E 1124
iamiditatem , et aer igni quoad caliditatem, et ignis Ao αήρ τώ πυρί κατά το θερμόν, και το πυρ τη γη,
terræ quoad siccitatem conjungitur. Alque ita con- κατά το ξηρόν. Και ούτω τις κύκλος εναρμόνιος της
cinnus quidam circulus unionis rerum prgnan- των μαχομένων ενώσεως απαρτίζεται, και χορός
tium ac chorus ex contrarietatibus et communita , αλληλένδετος εξ εναντιοτήτων και κοινωνιών συμ
libus sibi mutuo devinctus omnibus suis partibus tan pouusvos.
absolvitur.
23. Quin et ponderum quoque ratione ele . κγ'. Και κατά τας ροπάς δε τα στοιχεία και
menta et copulantur et dirimuntur . Nam lerra συνάπτονται και διίστανται. Βαρεία μεν γάρ μόνως
tantum gravis est , qua de causa substat omnibus. η γή· διό και πάσιν υφίσταται. Κουφον δε μόνως
Ignis tantum levis , quapropter etiam omnibus το πυρ » διο και πάσιν επιπολάζει όσους επ' ευθείας
imminet, quæ natura secundum rectam lineam το φέρεσθαι φυσικώς. Το δ' ύδωρ κουφότερον μεν
moventur ; aqua quam terra quidem levior, ei- της γης και ταυτη επιπολάζoν, βαρύτερον δε του
que imminens ; sed tamen gravior quam aer, αέρος και τούτο υφιστάμενον. Αήρ δε του μεν
ipsique substans : aer denique aqua levior, sed ύδατος κουφότερος, του πυρός δε βαρύτερος. " Ωστε
igni gravior. Quapropler per se et simpliciter, terra καθ' αυτό και απλώς βαρύ μεν στοιχείον ή γή ,
quidem grave elementum ; ignis, leve ; aer porro κούφον δε το πυρ: ο δ' αήρ και το ύδωρ πρός τι
et aqua ad aliquid et quadantenus cum levia sunt και πη κουφά τε και βαρέα εισι , και δι' εαυτών τα
tum gravia , el suo intervento plurimum a se invi . πλείστον διεστώτα , το πυρ δηλαδή και την γήν αλλή
cem dissita , ignem videlicet et terram , inter se λοις συνάπτουσι .
mutuo devinciunt. και

24. Quodam enim modo magis contraria sunt κδ' . Πώς μέν γάρ εναντία μάλλον το πυρ και το
ignis et aqua : quodam modo ignis et terra . Nam ύδωρ, πώς δε το πυρ και η γη ; Κατά μέν γάρ τάς
ratione quidem agentium el patientium 138 ποιητικές και παθητικής ποιότητας το πυρ και το
qualitatem, ignis et aqua magis sunt contraria, sed ύδωρ εναντία μάλλον είσι , κατά δε τας ροπάς η γη
ratione ponderum terra et ignis sibi invicem sunt και το πυρ αλλήλοις εναντιώτατα . Και γάρ εντεύθεν
contraria maxime. Hac enim ex causa etiam maxima η κατά τόπον απ' αλλήλων διάστασις πλείστη τούτοις
ipsis ratione loci distantia contigit ; quod superior συμβέβηκε · κατωτέρω μεν των όλων σωμάτων
nimirum terra omnibus corporibus est inferior ; ούσης της γης, ανωτέρω δε πάλιν, ήγουν υπό την
superior contra , hoc est, proxime infra lunam ignis σελήνην ευθύς υπάρχοντος του πυρός.
exstitit . C
25. Cælerum hic de elementari igne loquimur , κε'. 'Ενταύθα δε το στοιχειώδες λέγομεν πυρ, και
qui succensio proprie vocatur, quia cum motum καλείται ιδίως υπέκκαυμα , διά το κινήσεως επιτυγ
aliquem manciscitur, plerumque inflammator, et χάνον τινος πολλάκις εκκαίεσθαι και γίνεσθαι πυρ
ejusmodi fit ignis qui nobis usui est et inservit. οποίον το εν τη χρήσει και διακονικόν. Το γάρ στοι
Differt enim ignis elementaris ab eo qui inservit χειώδες πυρ άλλο τι εστι παρά το διακονικών • διότι
nobis -7 , quod is qni nobis inservit, supra modum το διακονικών υπερβολήν έχει ζέσεως · ώσπερ και ο
ſervidus est ; quemadmodum glacies supra modum κρύσταλλος ψύξεως . "Οθεν ούθ' υπό κρυστάλλου
frigida . Unde neque a glacie, neque ab eo qui ζωογονείται τι, ούθ ' υπό του εν χρήσει πυρός. Το δε
nobis in usir est igne quidquam gignitur. Elemen- στοιχειώδες πυρ και το στοιχειώδες ύδωρ ζωογόνα
taris vero ignis et aqua elementaris gignendi vim είσι , και προς σύστασιν των συνθέτων σωμάτων
habent, el ad compositorum corporum constitutio- παραλαμβάνονται : έξιοντα δ' επ' αμετρίαν, το μεν
neni assumontur ; quando autem ad immodera- τον κρύσταλλον, το δε τούτο το διακονικώνεργάζεται
tionem discedunt, hæc quideni glaciem , 'ille vero πυρ.
ignem ministerialem efficit.
26. Cum igitur alleruni elementum pluribus D κς' . 'Ηνίκα μεν ουν θάτερον των στοιχείων επί
partibus excedit alterum ; tum quod minus est a πλείον υπερέχει θατέρου, τότε μεταβάλλει το έλαττον
majori superalım immutatur , 139 el tale fil υπό του πλείονος κρατούμενον , και γίνεται το σύμ
lotum quale id quod superalur. Cum autem con- παν οποίον το υπερβάλλον . "Οταν δε πως ίσάζη τάν
traria omnia æquales quodammodo vires habent , αντία πάντα και μηδεν επικρατέστερον ή κατά πολύ
nullumque reliquum magnopere superal ; lum de- του λοιπού, τότ' αποτελείται το σύνθετον , εκατέρου
auum compositum eſlicitur, dum alterum agit in δρώντος εις εκάτερον και υπό θατέρου πάσχοντος
alierum el rursus alterum patitur ab altero ; neu θατέρον, και μηδετέρου κατακρατούντος ετέρου διά
trumque ab altero propter virium quasi æqualitatem την oίoν ισότητα των δυνάμεων, αλλά κολαζομένης
vincitur, sed utriusque extremitas relunditur , atque μέν της εκατέρων ακρότητος γινομένου δέ τινος
intermedium aliquod oritur. Quia autem interme- μεταξύ . Διότι δ' ουκ έστιν ενιαίον και άτομον τούτο
divin istud simples el individuum non esl (in το μεταξύ (και γαρ εν πλάτει θεωρείται και πολύ
latitudine enim consideratur , et multum differre διάφορόν έστι , καθά και το μεταξύ του λευκού και
solei , quemadmodum albi et nigri intermedium ; του μέλανος. Ωχρόν γάρ και πυρδών και φαιόν και

** i Molcor . c . 4 . 47 2 Dc orlu ei interilu c . 7 .

1125 EPITOME PHYSICA ; 116
άλλα πολλά), διά τούτο και τα είδη των συνθέτων A quippe pallidum et rufanm et fuscum et mulia
πλείονά τε εισι και αλλήλων διοίσοντα , τας διαφό- alia) , propterea etiam compositorum species et
ρους ουσιώδεις τε και επουσιώδεις ποιότητας κτώ. plures sunt atque differenles a se invicem , diversis,
μενα • κατά την τοιαν των στοιχείων κρασίν τε και cum substantialibus lum substantiam consequen
αλλοίωσιν του πυρός, του αέρος, του ύδατος, και της libus prædilie qualitatibus ; pro elementorum ,
γής. ignis, aeris, aquæ et terræ mistionis alterationis
que ratione .
κζ'. Ταύτα γάρ μόνα στοιχεία των σωμάτων κα 27. Sola enim bæć plurimi ex physicis corpo -
λείν αξιoύσιν οι πλείστοι των φυσικών · ών εστι και rum elementa vocare dignantur; quorum e numero
ο εν ιατρούς δόκιμος Γαληνός : την ύλην δε και την magna inter medios auctoritatis Galenus est ;
ποιότητα , ήτοι το είδος , μόνως αρχάς, αρχών διαφο- materiam autem el qualitalein sive formam , prin
ραν και στοιχείων τιθέμενοι • το τάς μεν αρχάς ουκ cipia duntaxat , differentiam inter principia 140
εξ ανάγκης ομογενείς είναι τοις πράγμασιν ών εισιν el elementa constituentes, quod principia ejusdem
αρχαι , τα δε στοιχεία πάντως ομογενή . Διό τήν μεν cum his rebus quarum sunt principia generis esse
απλής ποιότητα, οίον την θερμότητα και την ξηρό- minime necesse sit ; cum elemenia ejusdem on
τητα, και την ψυχρότητα, και την υγρότητα, στοιχείον Β uino sint generis. Qua de causa qualitatem sim
φασι της συνθέτου ποιότητος της θερμότητος άμα δή plicem, verbi gratia , caliditalem, aut siccitatem,
και ξηρότητος , και πάλιν της ψυχρότητο; άμα δή aut frigiditatem , aut humiditalem compositæ qua
και υγρότητος · το δ' απλούν σώμα σώματος στοι- litatis elementum esse aiunt, caliditalis nimirum
χείον του μή απλού, οίον το πυρ ή τον αέρα ή το et siccitalis simul , rursusque frigiditalis simul et
ύδωρ ή την γην , στοιχείου σώματος του συν- humiditatis ; simplex item corpus, corporis nin
θέτου . Σώμα γάρ απλούν ύλη μετά ποιότητος • θερ- simplicis elementum : exempli gratia , ignem , aut
μότητος τυχόν ή ψυχρότητος ή ξηρότητος ή υγρό- aerem , aut aquam , aut terram , compositi corporis
τητος . clementum . Simples enim corpus est , materia
cum qualitale conjuncta, cum caliditale scilicel
aut frigiditale, aut siccitate , aut liumiditate.
χη'. Τα μεν ουν ειρημένα τέσσαρα στοιχεία 28. Proinde dicta liec quatuor ele jenta sola
καθαρά και ειλικρινή νους μόνος οίδε διακρίνων mens discernens inlueri potest **. Neque enim
οράν. Ουδέ γάρ έστιν ουδέν αυτών αμιγές των λοι- ullum eorum a cæterorum commistione immune
πών · διότι πάντα νενόθευται τοίς ετερογενέσιν ,
C est ; proplerea quod omnia ab eis quæ aliud genus
είτουν έτεροειδέσι και αναμέμικται, και μάλλον ή seu aliam speciem habent, adulterala et cum eis
ήττον άλλήλων μετείληφεν · ώστε κατά το επικρα- permista sunt , et se ipsis invicem nmagis aut nmi
τούν το μέν τουρ ονομάζεσθαι , το δ' ύδωρ » και το nus communicant, ut ejus gratia quod prædo
μεν αέρα, το δε γην. minalur aliud ignis , aliud aqua, aliud aer, aliud
terra nuncupetur.
κθ'. Τούτο δ' υπαγορεύει και αύτη η αίσθησις. Η 29. Id quod 141 etiam ipse sensus subindicat .
γάρ γη συνέχεται μεν και ου κατατέθραυσται τη Terra enim per aquæ complexum veluti'glutine quo
συμπλοκή του ύδατος οιονεί τινι κολλη συνδεδεμένη. dam devincta continetur el non confracta est ; per
Κέχρωσται δε και αναζωπύρηται το πυρί • πλή- ignem colore infecta et suscitata est; plenaitem sem
ρης δέ έστιν άει το κενό χώραν μή διδούσα, κάν per est locum vacuo non conccdens , lanielsi propter
απορρέη διά την του αέρος παρείσδυσιν. Διό και aeris subingressionem dimuat. Qua de causa etiam
έστηκεν όρθιος και ανέχεται μή πεπτωκυία . Ούτω δε erecta stat 49 , et ruine expers sustentatur. Quod
κάπι των άλλων στοιχείων έστιν ευρείν. idem etiam in cæteris elementis perinde reperitur.
λ' . Αλλά και απ ' αυτής της στοιχειώδους φυ- 30. Sed et ab ipsa elementari nalura id quod
σεως έστι το λεγόμενον κατανοήσαι. Τα γαρ στου - D dicitur animadvert :is licet. Eleinenta enim ut ele
χεία , καθό στοιχεία , καθ ' αυτά μεν ουδαμού έστιν · menta per se nusquam sunt ; quemadmodum viec
ώσπερ ουδε τα του λόγου στοιχεία τα είκοσι τέσ- orationis elementa viginti quatuor ; sed inter se
σαρα• δι' αλλήλων δ' αεί κεχωρηκότα το σύνθετον muluo commeantia compositum corpus elliciunt .
αποδιδόασι . Και γάρ ώσπερ τα μέρη του όλου τυγ. Quemadmodum enim partcs lotius sulit partes ,
χάνει μέρη , και καθ' αυτά είναι ου δύναται μέρη nec separatim et per se esse possunt, cum paries
όντα : ούτω και τα στοιχεία του συνθέτου εστι στοι- sint, sic etiam elementa compositi sunt elementa ,
χεία, και δι' αλλήλων αεί κεχώρηκε , και ουδέποτε et per se invicem commeani, nec unquam separa
καθ' αυτά υφέστηκεν · αλλήλοις δε πρώτον συνανα- tim subsistunt ; verum inter se invicem primum
κραθέντα και κατ' επικράτειαν ενός ειδοποιηθέντα • commista et per unius præpotentiam informata,
ούτως ώς εξ απλών των κατ' επικράτειαν κατά δευ- ita demum ex his quæ prævalent ut ex sim
τέραν σύνθεσιν τά τε ζώα συνιστώσι και τα φυτά plicibus , secundaria compositione cum animalia
και τα μέρη αυτών. lum plantas earumdemque partes efficiunt.
44 2 De oriu el interitu c. 3. Fernel. lib . 2 De elementis . Jov . Pontanus lib. 4, De rebus cælestibus.
l's. Civ , v. 5 ; Ecclesiastæ i , Y. 4 ,
1
 1127 NICEPHORI BLEMMIDA
31. Quanquam planlæ et animalia 142 et oi- A
nia terrestria corpora plus terræ quam reliquorum
elementorum oblinent. Quodvis enim circa locum
suun plus sibi vindicat . Quod si ergo terræ
locus universi medium est ; his quæ sunt in
loco lerræ, plurimum terræ inerit ; deinde et
aquæ et aeris el ignis pro ratione localis ho
rum elementorum a terra distantiæ partem ca-
piunt.
1128
λα' . Πλείονος μέντοι των άλλων στοιχείων μετ.
έχει της γης τα φυτά και τα ζώα και όσα περίγεια
σώματα. "Έκαστον γαρ περί τον οικείον τόπον μάλ..
λον πλεονεκτεί. Και εί της γης τόπος το μέσον του
παντός , τοίς ούσιν εν τω τόπο της γης πλείστον
υπάρξει της γής : είτα και ύδατος μετέσται αυτοίς
αέρος τε και πυρός προς λόγος της από γής τουτωνί
των στοιχείων τοπικής διαστάσεως.

SYNOPSIS CAPITIS XII ,

QUOD EST DE FLAMMIS ARDENTIBUS QUÆ IN COELO APPARENT , ET DE IJS QUÆ CAPRÆ ET FACRS ET STELLE
DISCURRENTES VOCANTUR

1. Dividit lotam rerum universitalem divisione integri in parles suas ; nimirum in regionem superiorem
seu ætheriam , el inferiorem seu elementarem . - 2. Aerem subdividit in eum qui circa terram est,
el in eum quem dicit esse ignem elementarem , qui magis proprie UnexxQuua vocelur ; et ilerum intéx
Xavu? subdividit in magis ei minus purum , quod ulrumque ut et aerem continuum cum æthere mo
reri pronuntiat , excepto solo eo aere, qui intra terræ prominentias el inæquabilitates continetur : quem
lamen ipsum ulteriore divisionein eum dispescil, qui terræ 143 vicinior et proinde calidior est, et
eum qui a lerra remotior eaque de causa frigidior exsislil. 3. Duplicem ex lerra et aqua exhala
lionem generari ostendil , vaporosam ei fumidam , quam utramque explicat el describil. 4. Vaporem
el exhalationem , fumidam scilicet , aliquousque misiimel indiscrete efferri, sed tandem secerni , el utrum
que sibi cognatum corpus et convenientem locum quærere. – 5. Qualenus ÚTÉXxQufa incendatur, et
quomodo famma ardens efficialur. 6. Quomodo cæteræ ignilæ impressinnes hant, ut primum ca
pra . 7. Quomodo far seu torris. 8. Quomodo stellæ discurrentes. 9. Stellas discurrentes et
hoc el alio modo fieri. – 10. Ignem qui excretione in media aeris regione generatur interdum in ler
ras
el mariu decidere, et quando hoc fial. — 11. Stellas discurrenies èw to ÚnExxaunati per in
flammationem : in aere frigidiore per excretionem generari. 12. Excretionem islam semper in
oppositam condensationis partem fieri. 13. Occupatio eorum quce deorsum projiciuntur, mulia
in Transversum moveri. 14. Conclusio & vaxe padalwtixh, qua cause , malerialis él efficiens, diclorum
spectrorum repeluntur. - 15. Corollarium , quo ex cursus velocitate arguendum proponilur, spectra
dicla omnia, ei imprimis stellarum discurrentium, inſra lunam fieri.

CAPUT XII . B ΚΕΦΑΛ . ΙΒ'.

De flammis ardentibus quæ in cælo apparent, et de
iis quæ capræ el ſuces el siellæ discurrentes vo-
cantur .
144 1. Desuper quidem a firmamenti principio
usque ad lunæ extremilalem , æthereum est corpus ;
infra allem ad medium et circa medium gravissima
el frigidissima corpora sunt, lerra el aqua 50 ;
et terra quidem ad medium , aqua autem circa
meilium : inler bæc autem corpora et æthercm
aer est, el ignis ille qui elementaris vocalur; aer
quidem terram et afjuani consequens; post aerein
vero ignis elementaris collocalus , qui diversus est
ab eo qui actu ignis est , hoc est, qui usui no-
stro inseruit, estque excessus et quasi effervescen-
lia calidi 52 .
2. Porro aeris qui propter id quod vincit in eo
sic dicitur, pars lerræ vicina, humida est maxime
el calida. Etenim siccæ quidem etiam exhalatio-
pis e terra est particeps ; plus tamen vaporis
humidis. Ηujusmodi igitur est illius elementi quod
aerem appellamus ea pars quæ terræ vicina est.
Quæ autem sublimior est illa, calida jam el sicca
est. Alque hic ignis ille est, qui elementaris voca-
lur, qui licet ignis consuelo more dicalur, magis
Lamen proprie Úniéxxauna, id est, succensio, ' seu
somes, vocalur. Succenditur enim sæpe exiguum
Περί των φαινομένων φλογών καιομένων περί
τον ουρανών και των καλουμένων αιγών , και
δαλών και διαθεόντων αστέρων .
α ' . "Ανωθεν μεν από της αρχής του στερεώματος
μέχρι και του τέρματος της σελήνης το αιθέριον
εστι σωμα " κάτω δ' επί το μέσον και περί το μέσον
τα των σωμάτων βαρύτατα και ψυχρότατα, γη τε
και ύδωρ " ή γή μεν επι το μέσον , το δ ' ύδωρ περί
το μέσον » μεταξύ δε τούτων των σωμάτων και του
αιθέρος ο αήρ έστι και το καλούμενον στοιχειώδες
πυρ, έχόμενος μεν της γης και του ύδατος ο αήρ :
μετά δε τον αέρα το πυρ τεταγμένον το στοιχειώ
δες, άλλο τυγχάνουν παρά το έντελεχεία πύρ, ήγουν
το διακονικών, όπερ έστιν υπερβολή, και οίον ζέσις
C θερμού.
β . Του δε λεγομένου αέρος διά το επικρατούν
όσον μεν περί την γην υγρόν εστι μάλιστα και θερ
μον (μετέχει μεν γαρ καί τινος αναθυμιάσεως ξηράς
έκ τής γής): το δε πλέον ατμίδος εστίν υγράς . Το μεν
oύν περί την γήν τουυφ' ημών καλουμένου αέρος τοιού
τον • το δ' υπέρ τούτο θερμόν και ξηρόν ήδη. Και τούτο
εστι καλούμενον στοιχειώδες πυρ, και διά συνήθειαν
λέγεται πυρ: κυριώτερον δε καλείται υπέκκαυμα .
Υπεκκαίεται γαρ πολλάκις μικρές επιτυχόν κινή
σεως , και πυρ εντελέστατον γίνεται. Τούτο δή το
υπέκκαυμα συνεχές εστι τα αιθέρι. Κατά γάρ την

50 1 Mereor. c . 3. 552 De ortu el interitu c . 3 . 12 Met . c. 3 .

1129 EPITOME PHYSICA . " 1130
κοίλην επιφάνειας της σεληνιακής σφαίρας, τούτω A etiam motum consecura el perf. clissimus 145
συνάπτεται, και ώσπερ του αιθέρος το μέν έστιν . ignis efficitur. Hec minimirum succensio ellieri est
ειλικρινές, το δ' ήττον καθαρών, και μάλιστα όσον continua ; quippe quoad concavam luwaris sphæræ
εστι περί την κατά το υπέκκαυμα συναφήν, οίον superficiem illi conjungitur. Ac quemadmodum
υποστάθμη του αιθέρος όν • ούτω δή και του υπεκ- ætheris pars alia quidem sincera, alia vero minus
καύματος το μέν έστιν όλως θερμόν και ξηρόν, pura est , el in primis ea que cum succensione 68
όσον άνω μάλλον και του αιθέρος εγγύτερον, το δ ' conjungitur , quæ veluti fæx est ætheris : ila
ήττον τοιούτον, όσον κατωτέρω και του αιθέρος scilicet cliam ſomitis pars quædaro est omnino
απώτερον . Φερομένων γάρ κύκλο του αιθέρος και calida et sicca , quanto sublimior et ætheri propis
των εν αυτώ σωμάτων, το προσεχές αεί τη κινήσει quior est ; quidam autem non ita calida el sicca ,
διακρινόμενον εκπυρούται, και έστι θερμότερον μά- quanio inferior el ab æthere remotior. Cum enim
λιστα και ξηρότερον. "Οσον δε του αιθέρος αφέστη- ælher et que in ipso sunt corpora , in circulum
κεν , ήττον υπάρχει τοιούτον πρός λόγος της απο- volvantur : quod ei cohærel 5' perpetuo motu se.
στάσεως . Συγκινείται δε το αιθέρι κατά λόγου το creium inflammatur, et summe calidum atque sic
άπαν υπέκκαυμα : συμφέρεται δε πως διά την cum est; quod autem ab æthere distat, pro di
συνέχειαν και ο έλόμενος τούτου αήρ • πλήν του όν- B stantie ratione minus calidum et siccum est. Janu
τος εντός των της γης εξοχών και αναπληρούντος vero cum æthere universa succensio servata pro
τις ανωμαλίας της γης και απαρτίζοντος ταύτην, portione simul movetur , sed et propter continui
ως είναι σφαιροειδή συν αυτώ ούτος γάρ ουκ έτι, lalem conjunclus illi aer quodammodo movelur "s ;
κύκλο συμπεριάγεται • διότι θολερός και παχύς, illo excepto qui intra prominentias terræ est , el
κάντεύθεν βαρύτερος και δυσκίνητος · ότι και το inequalitilales terre replet, ut ipsa cum eo orb:
ύδατι και τη γή συγγενής » ίσως και των κατά τα cularis sit . Non enim amplius lic in orbem cir
όρη εξοχών κωλυουσών αυτού την μετάστασιν. Τού- cumagitur, quia turbidus et crassus et hinc etiain
του δή του αέρος του μή συγκινουμένου τω υτεκ- gravior est , et ejusmodi 146 qui illiculler 10
καύματι όσον απογειότερόν έστι, τούτο δε και ψ :- veri queat ; quia luin aquæ lum terre cognalis
χρότερον · διά το μήθ' υπό κινήσεως μήθ' υπό των est , ac forle eliam propterea quod montim emi.
ηλιακών ακτίνων ανακλωμένων θερμαίνεσθαι . Προσ- antie migrationcm cjus impediunt. Hujus sane
πιπτουσών γάρ των ηλιακών ακτίνων τη γή , και aeris pars ea quæ cum succensione simul non
πάλιν εκ ταύτης ανακλωμένων, τη διπλή παρόδω movetur, quanto a terra est remotior, tanto etiam
θερμαίνεται, και μάλλον προσγειότερόν εστι του c frigilior est : propterea quod nec a motu nec a
αέρος • το δ' απογειότερον καθόσον απογεύτερον, Tadiis sularibus calefat, cum refringuntur. Cum
κατά τοσούτον ου δέχεται την εκ της ανακλάσεως enim solaris radii in terram incidunt, et donuo
των ακτίνων θερμότητα. Εξασθενούσε γάρ αι ανα- ex ips: refringmuir, duplici transitu calelila
κλάσεις , εις αχανή τον αέρα χεομένων των ακτίνων pars aeris qu : terræ est vicinior ; quæ alilem est
και σκιδναμένων . reniotior, quanto remotior, ea ile causa ex radiorum
refractione calorem non recipit. Debiliores cnim 86 fiunt radii, cum in vastum aerem funduntur et
dissipantur .
γ' . Τούτων ούτως υποκειμένων σαφέστερον είπω- 3. Ulis ila substralis clarius ita disseramus :
μεν, ότι της γης και του ύδατος υπό του ηλίου θρ- cum lerra et aqua calefiunt a sole, ipsius videlicet
μαινομένων , ήτοι της γής αυτής και παντός υγρού Terræ omnisque humidi quod est in ea el circa eain
του εν αυτή και περί αυτήν, διάφορος αναθυμίασις varia ex !ialationes eficiuntur : una quidem ex
γίνεται και η μεν εκ του υγρού υγρά, ήτις καλεί- humido humida, qui vapor vocatur ; allera vero
ται ατμίς • ή δ' απ' αυτής της ουσίας της γης , ξη- que ex lerræ siccæ substantia, ipsa quoque sicca
ράς ούσης, ξηρά , ήτις και καπνίδης και πνευ- est , quæ fumosa el flatuosa exhalatio dicitur, ac
ματώδης αναθυμίασις λέγεται και απλώς ούτω και ita eriam simpliciter et sine determinatione exha
αδιορίστως αναθυμίασις ονομάζεται . Μετέχουσι δε lalio nominalir. Ambæ autem calidilalis sunt
και άμφω θερμότητος, τω διά θερμότητα γίνεσθαι . P participes , 147 quia propter calorem fiunt 51.
Και έστιν ατμίδος μέν φύσις Θερμόν και υγρών, Ac vaporis quidein nalura calida esl et humida ;
αναθυμιάσεως δε φύσις θερμόν και ξηρόν. Και eshalationis natura calida el sicca est. Estque
έστιν άτμις δυνάμει, οίον ύδωρ " αναθυμίασις δε vapor qui:!em potestate, veluti aqua ; exhalatio
δυνάμει, οίον πυρ. Και η μεν αναθυμίασις επιποιά- aulem polestale veluti ignis est. Ac exhalatio
ζει διά κουφότητα (το γάρ θερμόν ξηρότητα προσ- quidem propter levitatem eminet ( quippe calidum
λαβον, κούφον γίνεται) · ή δ' άτμις υφίσταται διά siccitale accepta leve eflitur), vapor autem pro
βαρύτητα. Το γάρ υγρόν μετέχει βαρύτητος . pler gravilalem subsidit ; humidum enim gravila
is est particips..
δ'. Μέχρι μέν ούν τινος ή ατμός και η αναθυμία- 4. Aliquousque ergo el vapor et exhalatio mis.
σις συμμίκτως και αδιακρίτως ανέρχονται προϊού- lim ac indiscre'e ascendunt, sed progressu secer

53 | M Dr. C. 3 . Bi | Meteo C. 5 . 65 ibid . 86 S Jcleor c . 3. 58 | Jetcor. r . 3 .

PATROI .. GR, CXLII , 36
1131 NICEPHORT BLEMMIDE
mustur, atque utrumque querit id quod sibi co : A σαι δε διακρίνονται και το συγγενες εκατέρα ζητεί
gnatum est ; adeoque vapor quidem inferius pp-
linquitur , exhalatio aulein cum sliccensione
conjungitur. Neque eniin succensio quoad sub-
stantiam aliud quidquam est , quam exhalatio a
vapore separata , nec permista cum eo.
5. Quando igitur succensio circulari molu
movelur, qua parte ad inflammationem subeundam
apta el concrela est, hac inflammalur. Quod si
igitur longitudinem habet et latitudinein id
quod accenditur, namma ardens apparel , sti-
pulis illis quæ in arvis incenduntur, non absi-
milis .
6. Quod si longitudinem habel, scd non eliam
respondentem 148 latitudinem, tum capra lit aut και ανάλογον, τότε γίνεται αυξ ή δαλός ή διαθέων είτουν
fax aut discurrens sive prosiliens stella . Si enim
quod accenditurin longitudinem magis patcat quam
in latitudinem , atque in obliquum ardens della-
grationes quasdam et excursiones inflammationis
eficiat non separatas, sed cum ardenti corpore lolo
copulatas, ut scintillare videatur ; loc capra no-
minalur .
7. Sin aulein in longitudinem lantum incensum
fuerit, ul non eliam scintillet, lale quid fax vo-
calor .
8. Quando denique non una el continua fuerit
inflammatæ succensionis magnitudo, sed intervalla
habet (ut quasi ipsius partes a se invicem sejun-
ctæ sini, singulæ suam concretionem habeant) ;
ipsa autem intervalla tenuem guamdam exhala- C αυτών), και τα διαστήματα δε λεπτήν αναθυμίασιν
tionem subeunde inflammationi ipsani etiam
aplam babeant, distantes autem a se invicem bæ
istius succensionis parles profunditatem et latilu-
dinem longitudini pareir oblineant, lunc slella
efficiuntur, quæ prosilire videntur. Cum enim 59
ex hujusmodi concretionibus ea quæ prima est a
molu inflammala ſuerit, mox ignis per tenuem
exhalationem eam que interjecta est ad eam con-
cretionem 149 que deinceps sila est, distribui-
tur , cumdemque in modum ab iiae ad proximan,
idque tantisper facit, donec omnes ad dictum mo-
dum sibi invicem deinceps positas istiusmodi
succensionis concretiones peregraril ; idemque
ignis qui a principio propter celerem distributio-
D
nem superne movebalur aul projiciebatur videlur.
Quemadmodum enim in luccruis cum una ardel 60,
altera autem ex stincta statim illi supposita fuerit,
exhalatio quæ ex recens exstincta ad ordentis
flairmam efferlur incensa, qualenus ad illam ad.
mota est , suppositam lucernain inflammat; ut ex-
lhalatio ea que deinceps sequitur ab ea que prius
ab ardentis lucernæ ſamma accensa est, indlam-
metur, donec ad illud lucerna ellychnium a quo
exhalatio orta est, pervenlum ſuerit ; nec ignis
sese diffundere, dum aliud ex alio incenditur, sed
id quod primo incensum est moveri videtur : ila
tieri existiinandum est etiam in illis stellis quæ
18 | Meteor . c . 4 . 8
9 1 Meteor , C. 4 . 60 Ibid . c . 4 .
1133
κάντεύθεν ή μεν ατμις εναπολιμπάνεται κατωτέρω,
ή δ' αναθυμίασις μετά του υπεκκαύματος γίνεται .
Ουδέν γάρ έστιν άλλο (κατα) την ουσίαν το υπ .
έκκαυμα ή αναθυμίασις ατρίδος κεχωρισμένη και
αμιγής .
ε'. Το τοίνυν υπέκκαυμα κινούμενον υπό της του
κυκλοφορικού κινήσεως , καθ' και αν μάλιστα την προ ;
το εξαφθήναι επιτηδειότητα και σύστασιν έχει, κατά
τούτο εξάπτεται. "Αν μεν ουν μήκος έχη και πλά
τoς τo εξαπτόμενον, φαίνεται καιομένη φλός, παρα
πλησίως ταίς εν αρουραις εξαπτομέναις καλάμαις
γινόμενον .
ς ' . " Αν δε μήκος μέν έχη , μηκέτι δε και πλάτος
διάττων αστήρ . "Αν μέν γάρ ή πλέον κατά μήκος
το απτόμενον, έλαττον δε κατά πλάτος, κατά δε τα
πλάγια καιόμενον , ποιείται τινας εκπυρώσεις και
εκδρομές της εξάψεως μη καθ' αυτάς, αλλά
συνηρμένας όλα τα καιoμένω σώματι, ως δοκείν
αποσπινθηρίζειν , το τοιούτον αιξ ονομάζεται .
ζ'. "Οταν δε μόνον επί το μήκος ή εξημμένον ,
μηκέτι δε και αποσπινθηρίζων, το τοιούτον καλείται
δαλός .
η '. " Αν δε μή εν υπάρχη και συνεχές το του
έξαπτομένου υπεκκαύματος μήκος , αλλά διαστής
ματα έχον ( ώς κεχωρισμένων όντων απ' αλλήλων
των τούτου μερών, ιδίαν σύστασιν έχοντος εκάστου
έχη τινά , προς το εκκαυθήναι και αυτήν επιτήδειον.
αφεστώτα δ' απ ' αλλήλων τα μέρη του τοιοιούτου
υπεκκαύματος έχη και βάθος και πλάτος ομοίως το
μήκει, τότε γίνονται οι δοκούντες διάττειν αστέρες .
"Οταν γαρ η πρώτη κειμένη των τοιούτων συστά
σεων υπό της κινήσεώς εκκαυθή , ταχέως το πυρ διά
της μεταξύ λεπτής αναθυμιάσεως επί την εφεξής
κειμένην σύστασιν διαδίδοται, και από ταύτης πάλιν
ομοίως επί την μετ' αυτήν και τούτο ποιεί έως αν
επέλθη πάσας τας κατά τον ειρημένον τρόπον εφεξής
αλλήλων ούσας συστάσεις του τοιούτου υπεγκαύμα
τος και φαίνεται το πυρ το αυτό την αρχήν άνωθεν
φερόμενον ή διποούμενον διά την ταχείαν διάδοσιν.
" Ως γάρ επί των λύχνων, όταν ο μεν καίηται , άλλος
δ' αποσβεσθείς ευθύς υποτεθή αυτώ, ή από του
νεωστι εσβεσμένου αναφερομένη αναθυμίασις επί
την του καιομένου φλόγα άφθείσα , καθό επλησίασεν
αυτή , εξάπτει τον υποκείμενον λύχνον, εξαπτομένης
της εφεξής αναθυμιάσεως τη πρώτη εξαφθείση υπό
της του καιομένου λύχνου φλογός έως της του
λύχνου θρυαλλίδος αφ' ής ή αναθυμίασις " φαίνεται
δε ου διαδιδόμενον το πυρ άλλου εξ άλλου απτομένου ,
αλλά το πρώτον άφθέν φερόμενον· ούτως υπολαμ
βάνειν χρή κάπι των διάττειν και φέρεσθαι δοκούν
των αστέρων γίνεσθαι · άλλου μετ' άλλο ταχέως
εξαπτομένου διά την προς τούτο επιτηδειότητα της
υποκειμένης ύλης .
 1133 EPITOME PHYSICA . 1134
prosilire et vagari videntur, ut alia post aliam propter subjectam materiam , quæ ad hoc ipsum . apta
est accendatur.
θ'. Οτε μεν ούτως οι διάττοντες γίνονται υπό της Α 9. Interdum ig.cur bunc in modum fiunt prosja
κινήσεως των ουρανίων σωμάτων έξαπτομένου του lientes stellæ , dum 150 a motu corporum cæle
υποκειμένου αυτούς δή τους ουρανίοις σώμασιν stium , qui ipsis scilicet celestibus corporibus ad
επιτηδείου προς έξαψιν υπεκκαύματος και το εφεξής incensionem aptus fumes subjectus est accenditur,
εξάπτοντος, ώσπερ είρηται. "Οτε δ' εκ του συνιστα- et eum qui deinceps est, siculi dictum , incendii.
μένου διά ψύξιν αέρος ος υπό το υπέκκαυμα την Interdum autem ex concrescente propler frigiis
θέσιν έχει το εναπειλημμένον εν αυτώ θερμόν περι- aere qui juxla succensionem posilus est , quod in
στελλόμενον, και υπό του περιέχοντος αυτό αέρος eo caloris relictum est confringilui, et ab aero
ψυχόμενον και εις εν αθροιζόμενον, εξαφθέν έκθλί. quo continetur frigescens et in unum se cogens ,
βεται μετά βίας και φέρεται, ώσπερ τα έκπυρηνι deinde incensum vi elidilur et movetur veluti nu
ζόμενα διπτού μενον (οίον ώς οπόταν ήμών τους clei digilis projectum (ili cum super medium nlle
δακτύλους συσφιγγόντων και μάλιστα τον μέγαν τε cleum digitos imprimis magnum et indicem con
και τον λιχανών υπέρ το μέσον του πυρήνος, prinimus , elabitur et exsilit nucleus , eoque magis
εξολισθαίνει ο πυρήν και εκπηδά και μάλλον εί si läevitale et viscositale sit præditus, quemad
μετέχει λειότητος και γλισχρότητος , ώς οι των modum olivarum acini qui tritici liguram præ se
B
έλαιών κόκκοι πυρού σχήμα φέροντες και τα τού ferunt, el alia his similia ), tunc sane idem ignis
τους παρόμοια). Τότε δή το αυτό μένει πύρ , αλλ' ουκ manel , sed id quod deinceps est non accendii .
εξάπτει το εφεξής. 'Αμφοτέρως ούν δοκούσιν οι Utroque igitur modo stellæ proruentes Geri vi
διάττοντες γίνεσθαι , denlur.
ι'. Τούτο μέντοι το εκκρίσει γεννώμενον πυρ πολ 10. Quanquam hic ignis qui excretione genera •
λάκις εις το κάτω μέρος θλιβόμενον , και εις γην lur, sæpe in inferiorem partem eliditur “ , inque
και εις θάλασσαν καταφέρεται και νύκτωρ και με lerram et mare, cum noclu lum interdiu , sereno
θημέραν αιθρίας ούσης. Τότε δε φέρεται κάτω, όταν cælo deferlur. Tum autem deorsum fertur, cum
από τού άνω μέρους ή του αέρος πύκνωσίς τε και a superiore parte condensalio el refrigeratio aeris
ψύξις αρξαμένη, το εναπειλημμένον αυτή θερμόν εις incepta, quicquid in ipsa caloris relictum 151 ct
το κάτω μέρος απώσεται. Διά τούτο και ο κεραυνός inclusum est , in inferiorem parlem propulerii.Qua.
πυρ ών εις το κάτω φέρεται διά την βίαιον έκθλι propter 62 etiam fulmen , elsi ignis est , ad inferiora
ψιν, επεί το πυρί κατά φύσιν ή εις το άνω φορά, tamen propler violentain expressionem fertur ;
quandoquidem igni secundum naturam molus sur
C sum convenil.
ια' . " Οσα μεν ούν εν τω ανωτέρω σώματι ενώ το 11. Quæcunque igitur in superiore corpore in
υπέκκαυμα , διαττόντων φάσματα γίνεται , το εξά- quo est succensio, prosilientium stellarum spectra
ττεσθαι γίνεται , της αναθυμιάσεως εκκαιομένης και fiunt , per inflammationem fiunt , ut nimirum exha
κατά το εξής διαδιδομένης , ως είρηται · όσα δ' εν lalio accendatur, et ad id quod deinceps sequitur,
τω κατωτέρ ), ένθα ο αήρ , τη εκκρίσει • τα ψυχομε . ut dictum est , distribuatur . Quoiquo autem in in
νης της υγράς αναθυμιάσεως εξ αυτής την έκκρισιν feriore fiunt , uli aer est , per excretionem fiunt :
γίνεσθαι . quod frigore concrescente humida exhalatione sic
ex ipsa liat excretio 63 .
ιβ'. Ως δ' αν έχη θέσεως ή πυκνoυμένη και ψυ- 12. Prout vero sila ſuerit illa deusescens ac
χομένη αναθυμίασις , και εφ' & τετραμμένη είη, frigore concresceus exhalatio, acin quam se par
ούτως εικός και επί ταύτα το εξ αυτής έκκρινόμε- lem converteril ; sic quoque in eamdem partem
νον φέρεσθαι πυρ . " Η γάρ εις το άνω γίνεσθαι την iguenm illum qui ex ipsa excernitur , ferri consen .
έκκρισιν , αν κάτωθεν η πύκνωσις · η εις πλάγιον, taneum est. Nam vel sursum excretionem fieri
αν εκείσε συνέβη ή πύκνωσις · ή κάτω, αν άνωθεν ή par esl , si condensalio in inferiore loco fue .
αρχή της πυκνώσεως γίνεται . rit ; vel in obliquum , si illuc vergal ; vel deor
6810 , al guperne fiat condensationis princi
piun .
ιγ'. Τα πολλά μέντοι των εις το κάτω ριπτουμένων 13. Quanquam nulla eorum quæ deorsum ja
εις το πλάγιον φέρεται, διά το δύο άμα ποιείσθαι ciuntur, in liausversum feruntur, quod duplici
ταύτα φοράς την μεν εις το άνω και κατά φύσιν illa motu cieantur ; uno sursum et secundum na
(έπει το πυρί κατά φύσιν το άνω φέρεσθαι) , την δ ' luram 152 ( quippe igni sursum moveri secun .
εις το κάτω βιαίως διά την έκθλιψιν . Και έστιν ή dun naturam convenit), allero deorsum per vin
εις το πλάγιον φορά έκ τε της άνω και της κάτω clisionis causa 6. Estque bic obliquus niolus el
μικτή. Τούτο δε γίνεται, όταν μηδ' ετέρα τπάντη ex eo qui sursuin el ex eo qui deorsum lit ini
επικρατή . sliis. Quod quidem fit, cum neuler per omnia præ
Yale !,
611 Meteor . c . 4 . 61 1bid. c . 1. 42 1υίd. c . 4. C4 1. .
 1135 NICEPHORI BLEMMIDÆ 1136
14. Omnium ergo horum causa ul materia qui- A ιδ'. Πάντων ούν τών τοιούτων αιτία ως μέν ύλη ή
dem est exhalatio (hæc enim est quod indlainma- αναθυμίασις (αύτη γάρ ή έξαπτομένη), ώς δε κινούν
tur), ul movens autem et efficiens causa , nonnun- τε και ποιούν, έτε μεν η κίνησης των εγκυκλίων
quain molus circularium corporum (ab hoc enim σωμάτων (υπό ταύτης γάρ τα εν τώ υπεκκαύματι
quæ in succensione sunt inflammantur) ; non- εξάπτεται) , ότε δε ή αέρος ψύξι- και πύκνω
nunquam vero aeris refrigeratio et conden- σις .
satio.
15. Quod autem infra lunam ejusmodi concre- ιε'. "Οτι δε κάτω σελήνης αί τοιαύται γινονται
liones et trajectiones fiant , celeritas earum quæ συστάσεις και εκδρομαι, παρίστησιν ή φαινομένηαυ
in excursione perspicitur, ostendit. Quemadmo- των εν τη διαδρομή ταχυτής. Ως γάρ τα υφ' ημών
dum enim ea quæ projiciuntur , celerius quam ριπτούμενα θάττον των αστέρων ημίν δοκεί κινεί
stellæ propter vicinitatem nobis moveri videntur, σθαι διά την εγγύτητα, μηδ' εγγύς εκείνοις ομοίω
tameisi alias ab earum celeritate Iongo intervallo χρώμενα τάχει • ούτω και οι διάττειν λεγόμενοι
distent :sic etiam stellæ quæ prosilientes dicuntur, θάττον των αστέρων ημίν κινούμενοι φαίνονται δι'
propler vicinilalem suam celerius quam siellä εγγύτητα .
B
moveri videntur.

SYNOPSIS CAPITIS XIII ,

QUOD EST DE COMETIS SEU STELLI8 CRINITIS, ET LACTEO CIRCULO .
1. In genere easdem esse causas hujus capilis meteororum quæ fuerunt superioris capitis . – 2. Malerie
ul et efficientis comelarum in specie conditio. - 3. Divisio comelarum in crinitos et barbatos , el ho .
monymia cometæ . - 4. Usus exhalationis quce ad comelam evehitur duplex. 5. Quando cometa per
se, quando sub aliis slellis conspiciatur. — 6. Occupatio. 7. Occupatio alia . 8. Cometa quando
-

cum stella movealur, quando non cum stella , el quare . 9. Occupatio . 10. Comelarum concrelio
unde ignea esse arguatur . 11. Causa ob quam non ila multi simul, nec adeo crebro, nec facile intra
tropicos comelæ generentur. — 12. Alia causa quare nequemulti simul neque singuli crebro comelæ ge .
nerentur ; ubi etiam pars capitis incipit posterior. 13. Quomodo lacteus circulus secundum Aristote
lem el auciorem ad eumdem fere modum ex iisdem causis, maleriali et efficiente, ul comelæ, generetur.
- 14. Ubi lacleus circulus maxime generetur, et cur non in Zodiaco . - 15. Ex laciei circuli cum silu
lum multitudine et magnitudine stellarum ipsius, causa materialis, exhalatio nimirum , colligitur.
16. Idem a signo probālur duplicitatis illius. 17. Ex mullitudine et magnitudine stellarum 154
circa lacleum circulum causa ejus efficiens, nempe stellarum molus investigatur. 18. Ex his inſert
lactis definitionem , in quod etiam causam paucitalis el infrequentiæ comelarunr denuo rejicit.

CAPUT XIII . C ΚΕΦΑΛ . ΙΓ ' .

De cometis et lacteo circulo .
1. Que prius commemoratarum lammarum ,
facium et reliquorum [ spectrorum ) causæ dice-
bantur ( nausa autem materialis quidem eorum esse
dicebatur fumosa exhalatio que potestate ignis
esl , el eapropler succensio vocalur ; ellicieus aulem
causa , celestiam corporum motus dicebatur ) ; ee-
dem etiam eorum de quibus nunc verba facinus,
causæ esse videnlur.
2. Cum enim ob ætheris et corporum quæ eo
continentur conversionem in ejusmodi exhalatio-
nem , quæ nimirum ad inflammationem subeundam
accommodala est, principium igneum incidit ,
estque exhalatio densala , ut ignem ferre possit,
non tenuis et acerosa, υι facile consumatur 65; sed Dραδίως αναλισκομένη • αλλά δή και η πυρώδης αρχή
neque igneum principίum ita veliemens et copίο- μήθ' ούτως σφοδρά και πολλή ώς ταχέως και επι
suin ut celeriter et vehementer hanc densilalem
combural ; nec rursus ila imbecille, ul celeriter
exstinguatur, sed hac exhalatione valentius, ita
ut diutius permanere 155 possit ; simul autem
eliam contingat, ut inferne ab hac parte alia ex-
Jalalio bene temperata et ad incensionem
suscipiendam idonea efferatur ; lunc id quod
inflammalur , crinita aut barbata stella videtur.
δό Meteor . C. 7 .
Περί κομητών και του γαλαξίου κύκλου .
α '. "Απερ των προειρημένων ελέγετο αίτια των
φλογών , των δαλών και των λοιπών (ελέγετο δε υλι
κον μέν αίτιον εκείνων ή καπνώδης αναθυμίασις, η
δυνάμει πυρ ούσα και διά τούτο καλουμένη υπέκ
καυμα • ποιητικόν δ' αίτιον ή των ουρανίων ελέγετο
κίνησις) , ταύτα δή και των νυν λεγομένων αίτια
δοκεί τα αυτά.
β'. "Όταν γάρ διά την του αιθέρος και των εν αυτό
σωμάτων περιφοράν εις τοιαύτην αναθυμίασιν, ευ -
κρατον δηλονότι πρό, έξαψιν, εμπέση πυρώδης αρχή
και η αναθυμίασις υπάρχη πε πυκνωμένη και στέ
γειν πυρ δυναμένη, και μη λεπτή και αχυρώδης και
πολύ εκκαύσαι την πυκνότητα ταύτην, μήτ' αυ ου
τως ασθενής, ως αποσβεσθήναι ταχύ, αλλ' ισχυροτέρα
της τοιαύτης και επιπλείον δυναμένη διαμένειν · άμα
εσυμπίπτοι και κάτωθεν άλλην κατά τούτο το μέρος
αναθυμίασιν εύκρατον αναφέρεσθαι και προς έξαψιν
επιτηδείαν · τότε το εξαπτόμενον αστήρ δοκεί κομή
της ή πωγωνίας .
1137 EPITOME PHYSICA . 1138
γ. Ει μεν γάρ πάντη ομοία η έξαψις είη της ανα- Α 3. Si enim per omnia similis fuerit exhalationis
φερομένης αναθυμιάσεως και οίον σφαιροειδής, κο- quze evehitur inflammatio, ac veluti globi spe
μήτης ονομάζεται" ει δ' επιμήκης , πωγωνίας προσ- ciem præ se ſerat, cometa , id est , crinila stella
αγορεύεται . dicitur ; sin autem oblonga, barbata nuncu
patur .
δ' . Και άμφω δε κοινή λόγω κομηται λέγονται . 4. Sed ambæ etiam communi vocabulo cometæ
Συντελεί δ' ή κάτωθεν αναφερομένη προς έξαψιν εύ . diruntur 66. Cæterum illa bene temperala ad in
κρατος αναθυμίασις τους κομήταις είς τε διαμονής nammationem exhalatio quæ inferne sursum fer
χορηγίαν παρέχουσα τώ πυρί, και εις την της κόμης tur, cum ad durationem cometis conducit, fomen
φαντασίαν . Ου γαρ περιωρισμένος και επιτετορευ . lilm igni suppeditans , tum ad comæ liguram efli.
μένον εστί το καιόμενον , αλλ' εκδρομάς τινας έχον ciendom utilis est . Neque enint circumcirca de.
και εξοχάς , δι' ας ή φαντασία της κόμης γίνε . finitum et detornatum est id quod flagrat, sed
ται .
procursus quosdam habet et eminentias propter
quas comæ figura oritur .
ε'. "Οταν μεν ούν ή τοιαύτη αρχή της συστάσεώς 5. Cum igitur istiusmodi concretionis et inflam
B
τε και εξάψεως εν τω κατωτέρω γένηται τόπω, και mationis principium in inferiore loco lit, non
μή πλησίον των αστέρων, καθ' εαυτόν ο κομήτης prope stellas , per se cometa cernitur. Cum autem
φαίνεται. "Οταν δ' εγγύς του αιθέρος υπό τινα των prope ætherem , sub aliqua stellarum aut errantium
αστέρων και των πλανωμένων ή των απλανών ή τοιαύτη aut inerrantium (quas fisas vocant) , exhalatio
αναθυμίασις συστή , υπό της του αστέρος εκείνου ejusmodi constiterit, ab illius stellæ motu concre
κινήσεως την αιτίας της συστάσεως και της εξάψεως tionis 156 et inflammationis suæ causam habens ,
έχουσα [S ] (και γάρ ου μόνον ο ήλιος, αλλά και οι (16) non enim sol duntaxat , sed et stella molu ter
αστέρες διά της κινήσεως θερμαίνοντες την γην, ram calefacientes, exhalationes ex ea vel ex aere
αναθυμιάσεις ανέλκουσιν εξ αυτής και μάλλον εκ του potius attrahunt ) , tunc sane, tune , inquam, earum
αέρος) : τότε δή τότε των προϋπαρχόντων τις αστέ- stellarum quæ jam ante præsto sunt, aliqua crinita
ρων κομήτης φαίνεται, apparet .
ζ'. Ου γαρ ή φαινομένη κόμη των αστέρων προς 7. Neque enim crinis ille stellarum qui appa
αυτοίς υπάρχει τους αστράσιν, αλλ' υπ' αυτούς ret, ipsis inest stellis ; sed cum infra ipsas sit, ad
ούσα φαίνεται προς αυτούς , και συμπεριάγεται αυ- ipsas tamen apparet et cum ipsis in orbein ver
τοίς. C Satur ..
η'. "Οταν μεν ούν ανωτέρω και πλησίον του αιθέ. 8. Cum igitur superius et prope ætherem sub
ρος υπό τινα των αστέρων ή κόμη γένηται, εκείνο aliqua stellarum coma seu crinis exstiterit , simul
συγκινείται , ως εκείνου τη τοιαύτη συστάσει την movetur cum illa , ipsa bujusmodi constitutioni
αιτίαν παρέχοντος. "Οταν δε κατωτέρω και καθ' causam præbenie . Cum aulem iuſerius el per se
εαυτόν ο κομήτης συστή , ουκέτι τινι των αστέρων comela constiterit 87 , non amplius pari cum aliqua
ισοδρομεί, αλλ' εφυστερίζων και υπολειπόμενος φα!- stellarum cursu fertur , sed lardius subsequi et a
νεται. Τοιαύτη γάρ ή κίνησις τε και περιφορά 1ergo relinqui videtur. Talis enim est mundi circa
του κόσμου του περί γην, ουκ ισοδρομούσα τους terram mollis et conversio, ut æqualem cælestibus
ουρανίοις · αλλ' ουδ' ομαλώς αυτοίς επομένη , ουδ' [corporibus] niotum non observet , sed nec aqua
ακριβώς σφαιρική : άτε μή κατά φύσιν ούτω δή biliter ea comitetur, nec sphere speciem exquisite
σφαιρικώς κινουμένων των περιγείων , αλλ' υπο- imitetur ; quippe cum corpora lerræ proxima non
συρομένων μόνων υπό της των ουρανίων κινή- ita secundum naluram in orbem moveantur, sed
σέως . lantum a coelestium (corporum ) moiu juxta pro •
trahantur.
θ'. Ει δε και οι πλάνητες βιαίως κινούνται την D 9. Quanquam vero etiam 157 erraticæ siellä
απ' ανατολών εις δυσμάς, αλλά τέως η κίνησις violenter ab ortu in occasum moventur, molus låte
αυτών σφαιρική των δε περιγείων ού τοιαύτη. men earuin in orbem est, cum corporum terræ
vicinorum motus non sit ejusmodi .
ι'. "Οτι δε πυρώδης ή των κομητών εστι σύστα- 10. Porro vero comelarum conslilutionem esse
σις , το σημαίνειν αυχμούς τε και πνεύματα πλείους igueam. id est indicio , quod si plures fuerint 8 ,
αυτούς γινομένους τεκμήριον. "Οταν γάρ ή θερμή el æslus el venlos designent. Cum enim calida et
και τυρώδης αναθυμίασις πλεονάζη, ούτοι τε συν- ignea exhalatio abundal, partim ipsi conflantur,
στανται , και υπό της τοιαύτης αναθυμιάσεως ο ιερ partim ab ejuscemodi exhalatione siccior aer elli
ξηρότερος γίνεται και διακρίνεται και διαλύειαι το citur, humorque ille qui ex loco terræ vicino eva
εξατμίζον από του περί την γην τοπου και αναφε- porat et subvehitur, dissipatur et dissolvitur, ut
μόμενον υγρών, ώστε μή συνίστασθαι ραδίως και haud ita facile concrescat et in aquam commu
μεταβάλλειν εις ύδωρ. tctur .

1 Meteor . C. 7 . 67 lbid . ε8 Ιbid .

 1139 NICEPHORI BLEMMIDE 1110
11. Quod autem non ita mulii cometæ , nec ita A ια'. Του δε μή γίνεσθαι πολλούς κομήτας μηδε
crebro ut stella prosilientes , exsistant ; quodque πλειστάκις ως οι διάττοντες , αλλά και τους γινομέ
etiam qui exsistunt, extra potius quam intra tropi- νους εκτός των τροπικών γίνεσθαι μάλλον ήπερ
cos exsistunt : causam esse censent solis aliorum . εντός, αιτίαν τιθέασι τήν του ηλίου και των άλλων
que planetarum molum : qui cum intra tropicoς πλανητών κίνησιν, οι μεταξύ των τροπικών κινού
moveantur (hic enim signiferi circuli in quo mo- μενοι (τοιαύτη γάρ ή του ζωδιακού θέσις καθ' ην
lus planctaram perlicitur, situs est) , densiores των πλανητών η κίνησις) διακρίνουσι τα πολλά και
et conglobatas exhalationes, qua cometarum λεπτύνουσι τας πυκνοτέρας και πετιλημένας αναθυ
sunt materia , disgregant ut plurimum el exle μάσεις, αί τινές εισιν ύλη των κομητών.
nuant " .
12. Maxime autem in causa esse videtur , quod ιβ'. Μάλιστα δ' αιτία δοκεί του μή γίνεσθαι κατά
in istis partibus cometæ non oriuntur, quia fere ταύτα τα μέρη κομήτας, ως επίπαν το είς τήν του
in lactis regionem , 158 hoc est, in circulum γάλακτος χώραν, ήγουν εις τον γαλαξίαν κύκλον, το
Galaxiam maxima ejusinodi exhalationum pars πλείστον των τοιούτων αναθυμιάσεων αποκρίνε
excernitur, ibidemque collecta lucem eain quæ σθαι · κακείσε άθροιζόμενον , ποιείν ( τί) φαινόμενον
B
conspicitur ellicil . φώς .
13. Qisemaılmodum enim stellæ quædam cum ιγ'. "Ωστε γάρ τινες των αστέρων ή των πλανη
errantes 70 , cum incrrantes , crinitæ , ut dictum est , των ή και των απλανών φαίνονται κομήται, καθά.
viilentur , cum infra ipsas densior exhalatio con- περ είρηται, συνισταμένης υπ' αυτούς αναθυμιάσεως
crescit et irinamgialur et cum ipsis simul conver- πυκνοτέρας και εξαπτομένης και συμπεριφερομένης
tilur : sic etiam in lacteo circulo res se habere αυτοίς " ούτω δοκεί κάπί του γαλαξίου γίνεσθαι κύ
videtur. Quod enim exhalalio ea , quæ circa unam κλου . “Ο γάρ ή περί ένα των αστέρων αναθυμίασις
quampiam stellam exsistit, crinis liguram efficit ; τοιαύτη γενομένη κομήτην ποιεί, τούτο περί τους
idenn elian lum in iis stellis in quibus lac apparet αστέρας άμα γινόμενον καθ' ους το γάλα φαίνεται,
simul lit, circulum hunc qui lacteus appellatur, τον καλούμενον γαλαξίαν κύκλον έoικεν αποτελείν .
ellicere videtur. Quod igitur circa unam stellarum Το τοίνυν τερι ένα των αστέρων γίνεσθαι πεφυ»
fieri potest , id etiam in universo cælo fieri non est κός ουκ απεικός γίνεσθαι και περί τον όλον ουρανόν.
inconsentaneum . Si enim unius stellæ motus facit Ει γάρ ενός αστέρος κίνησις ποιεί τι τοιούτον , ουκ
Tale aliquid , non absurdum est existimar ', quod άτοπον υπολαβείν και την των πάντων κίνησιν το
omnium etiam stella um molus idem præstare pos- c αυτό δύνασθαι ποιείν ώς έκριπίζειν τε και εξάπτειν
sil , ul exhalationem sibi subdilan exsuscitent el την υπ' αυτούς αναθυμίασιν και συνεφέλκεσθαι .
inflamment el secum trahant.
14. Cæterum hoc potius lieri consentaneum est ιδ'. Το τοιούτον δε γίνεσθαι μάλλον είκός, καθ' ο
in ea cæli parle , in qua plures densa el magne μέρος του ουρανού πλείστοι και πυκνοί και μεγάλοι
stelle sunt . Iraque in Zodiaco exhalatio ejustioli αστέρες εισί. Κατά μέν ούν τον ζωδιακών ή τοιαύτη
et concrelio non manet , propterea 159 quod sol αναθυμίασις και σύστασις ου μένει • διότι κατά του
el cæteri planelæ qui per hunc mouentur, ejus- τον ο ήλιος και οι λοιποί κινούμενοι πλανήτες δια
modi concretionem disgregant et prtemuani. κρίνουσι την τοιαύτην σύστασιν και λεπτύνου
σιν .

15. Quod autem lacteus circulus qui el ipse ma- ιε'. "Οτι δ' ο γαλαξίας κύκλος μέγιστος ών και
ximus est et obliquis ut Zodiacus, tropicos situ αυτός και λοξός ώσπερ ο ζωδιακός, υπερβάλλει τη
excedit, aliosque circulus non procul a polis aliin- θέσει τους τροπικούς, καί τινων ετέρων εφάπτεται
git, et ex obliqua parle Zodiaci collocatur, ut ne in κύκλων ου πόρρω των πόλων όντων, και κείται του
ipso planete nnoveantur , quodque praeterea magnis ζωδιακού εκ πλαγίων ως μή κατ' αυτόν κινείσθαι
et splendidis stellis est refertus, rationi consenta- D τους πλάνητας , ότι τε πλήρης ο τόπος μεγάλων και
neum est arbitrari, cum ob silum , tum ob siella- λαμπρών αστέρων, εύλογον υπολαμβάνεται διά τε
rum que in ips0 sunt multitudinem et magnitudi . την θέσιν και το των κατ' αυτόν αστέρων πλήθος και
jiem , eam exhalationem quæ congregatur el con . μέγεθος αθροιζομένην την αναθυμίασιν και συνι
crescit el inflammatur, lac in ipso elicere. σταμένην και εξαπτομένην ποιείν εν τούτο το
γάλα .
16. Hujus aulem rei illud signum est , quod et ις'. Τούτου δ' αν είη σημείον το και αυτού του
ipsius circuli concretio amplior est, et luoren co- κύκλου την σύστασιν πλείω είναι και πλείον το φώς
piosius in altero semicirculo , qua parte duplam εν τώ ετέρω ημικυκλίω καθ' ό διπλόην τινά έχων ο
magnitudinem habere lacleus circulus conspicitur, γαλαξίας οράται , ενώ μείζoυς και πυκνότεροι αστέ
ubi majores et densiores slellie sunt. ρες εισίν .
17. Si igilur loc in circulo lumen apparet, in ιζ'. Εί τοίνυν εν τω κύκλω τούτω φαίνεται το φως
quo muliæ et magnæ stellæ sunt, et rursus ipsius ενώ πολλοί και μεγάλοι αστέρες, και αυτού δε τού
** I Meteor . c . 7, 8. 70 1bid . c . 8 .
1141 EPITOME PHYSICA . 142
κύκλου πλέον πάλιν οράται το φώς , εν ώ μέρει A circuli majus Iumen in ea parte cernitur, in qua
πλείους και μείζoυς αστέρες • εύλογον τους αστέρας plures et majores stelle reperiuntur ; ralioni con
και την κίνησιν αυτών του κατά τον γαλαξίαν πά- sentaneum est arbitrari , a slellis et ipsarum molu
θους αίτια είναι οίεσθαι • επεί και πάντων των εν laelenim circulum proficisci; quippe 160 cum ex
τη λεγομένη απλανεί σφαίρα κύκλων, εν τούτω μόνο omnibus circulis qui in stellarum fixarum orbe
τα μεταξύ τοιούτων αστέρων πεκλήρωται. Κατά sunt, in lioc solo intermedia loca stellis ejusmodi
γάρ τους άλλους κύκλους φανερά διαλείμματα φαί- repleta sint . In aliis enim circulis manifestainter
νονται, και τόποι πολλοί, αστέρων κενοί. valla et multa loca stellis vacua cernuntur,
ιη'. " Έστιν ουν το γάλα , ώς οίον ορίσασθαι, ή διά 18. Lac igitur, ut ita definiam, is maximi circuli
την έκκρισιν γινομένη του μεγίστου κύκλου κόμη . crinis est, qui propler excretiuuem eflicilur " . Quæ
Διό, καθώς είρηται πρότερον, ου πολλοί ουδε πολλά- eliain , ut ante dictum , causa est , ut nec multi, nec
κις κομήται γίνονται διά το την τοιαύτην σύστασιν crebro fiant comelæ, quod hujuscemodi concretio.
αποκεκρίσθαι και συνεχώς αποκρίνεσθαι εις τούτον secre !a sit ac continenter in hunc locum sucerna
τον τόπον, tur.

SYNOPSIS CAPITIS XIV ,

QUOD EST DE PLUVIA , GRANDINE , NIVE , RRE ET PRUINA .
1. Hujus et duorum præcedentium capitum meleora diversas causas habent , cum materialem , tum efficientert.
2. Ex vapore alias vel pluvia, vel grando, vel nix, alias ros et pruina pro locorum diversitare generalur.
-3. Quando el quomodo pluvia generetur. – 4. Humidum quod a sole evehitur ilerum in terram decidil, si
non eodem , aliis tamen annis , quod manifesto signo comprobalur. -
5. Mutalio ex aqua in aerem va .
pore, el poslea ex aere in aquam nube mediante fit, ut quæ ambo aquv 161 el aeris sint intermedia
diverso respectu . - 6. Nebula quid el quol modis fiat et quid significei , - 7. Pluviæ generatio el species,
psecas id est minuta pluvia el imber recenseniur, 8. Fiunt certis temporibus propter solis molum pro
prium . – 9. Sed et quotidie quædam ex humido, el quædam ex humorá derra admisto in vaporem fic
mulalio propter solis molum quotidianum , ex cujus raporis ea parte quæ in infima regione acris subsistii,
pruina ei ros generalur, illu quidem hieme el frigidis in locis, hic vere potissimum et auiumno, inque
locis temperalis, utraque aulem cælo sereno el tranquillo , quorum etiam subsistentia in infima regione
aeris signum proponitur, quod in montibus editioribus non generentur. - 10. Ul pruina el ros in infima ,
ita pluvia , grando el nix in media regione funt. 11. Pluvia el ros propter eamdem causam fiunt ut
el pruina atque nir ; sed differunt lum hæc tum illa partim intentione el remissione, partim multitudine
el paucitate . 12. Sicut ros ad pluviam , ila pruina ad nivem se habet, el quid utraque sit el qua est
causa fal utraque el quid illraque significel. 13. Nubes quid sit, quid ilem nebula , et quol modis hæc
fial, quidque sii seleniias quæ ei nubi etnebulæ opponitur.- 14. I'luvia quomodo fiat ex nube, el quæ eiu
diferentive, quomodo ilem ros ex vapore fiai. – 15. 162 Quid nivem 'el in primis ejus candorem rigo
remque efficial, el quid ningor app. lletur, el quomodo ex vapore pruira fial, quidque drosopachne dicalur.
- 16. Sicut pluvice ros , ei nivi pruina respondel, ila nihil quidem grandini, el quomodo grando fiat.
17. Quid antiteplotesis , id esi, muruus adversus conalus (ul quidaril verluni), et quomodo fiat, quodque
tam in frigido quam in calido locum habeat , ul experientia subierraneorum locorum et aquarum fontana
rum lestalur . 18. 'Aytimeplsta5!5 etiam in superiore fil loco aeris, el sape vel pluviam vel grandinem
Crusalur . 19. Quando grando polius quam pluvia lanium fiat. — 20. Mulalionum ejusmodi propius
terram faclarum quae rulio el conditio . - 21. Cur grundes slille non cadant densæ . 22. Grandines
quibus anni temporibus magis, quibus minus generentur. 23. Occupatio : qua de causa circa Arabiam
el Æthiopiam crebriores el vehementiores vluvive generenlur .

ΚΕΦΑΛ . ΙΔ ' . B CAPUT XIV .

Περί όμβρου , χαλάζης , χιόνος , δρόσου και
πάχνης.
α '. "Ωσπερ των προειρημένων απάντων παθών
αίτιον υλικών και αναθυμίασις εγνωρίζετο · ούτω δή
των νύν λεγομένων αίτιον τοιούτον γινώσκεται η
ατμίς. Αίτιον δε ποιητικών εκείνων μεν ή των ου-
ρανίων κίνησις , τούτων δε η ψύξις.
β'. Η γάρ τοι ατμός ή μετεωροτερα γίνεται, υπό
πλείονος αναφερομένη θερμότητος , ή μένει κάτω
ποι του περιγείου αέρος διά τήν βραχύτητα του ανά-
γοντος ταύτην θερμού.
1. "Ανω μεν ούν ανενεχθείσα και ψυχθείσα, γίνε-
ται όμβρος και χάλαζα και χιών • " κάτω δε μείνασα
14 Τ Meteorr . c . 8. 12 Ιbid . c . 9 .
De pluvia , grandine, nive, rore el pruina.
1. Quemadmodum carum omnium quæ prius
commemoralæ, sunt affectionum , materialis causa
esse exhalatio ostendebatur : ita earum de quibus
nunc sermo est , ejuscemodi causa esse vapor in
telligitur. Causa autein efficiens illarum quidem
est motus corporum cælestiuin ; harum autem , re
frigeratio.
2. 163 Vapor enim aut ailius attollitur " , cum
a majore calore subvehitur ; aut infra in aere
terræ vicino ob caloris ipsum subvehentis brevita
lem moratur .
3. Cum itaque sursum evectus et refrigeralus
fuerit, imber et grando el nix efficitur. Cum autem
1143 NICEPHORI BLEMMID
infra remanserit et refrigeratus fuerit, ros et pruina A και ψυχθείσα , γίνεται δρόσος και πάχνη. "Οταν μεν
generalur. Quando enim a lerra fil remotior, ut
separetur quæ ipsum evexit calida et fumosa ex
halatio , quique huic adest calor ; dum illa quidem
cscernitur el subvehitur ad fomitem , hic autem ob
loci frigiditatem exstinguitur ; tunc vapor contra-
clo frigore a caliditate desertus densalur , et in
nubeni ex aere concrescit, inque aquam mulalur
et pluvia eflicilur. Est vero vapor quidem ex aqua
quæ extenuatur et rarefit ; idem autem extenuatus
et rarefactus, aer fit ; aer porro incrassatus et con-
densalus, nubes efficitur ; nubes denique cum in
aquam mutatur, pluviam causallır .
4. Humidum ergo quod sol quotidie adducit et
eleval, dum id calore suo in vaporem convertit , B
exlenuat et discernit ; hoc posteaquam in superio-
rein locum collectum est et propter friguis constilit
alque concrevit , 164 rursus in aquam conversum
ad terram defertur. Et quanquam non singulis an-
nis tantumdem quantum evectum est decidal ; sla-
tis tamen lemporibus deſertur et redditur omne
humidum quod evectum est, id etiam quod propter
Tardiorent mutationem ibi moram fecit. Ρropterea
ctiam post annos quibus æslus major fuil , ilerum
pluvii exoriri solent ; exhalatione nimirum humida,
quæ nondum hactenus mulata fuit, ipsa quoque
mulationem cum illa quæ evehitur, subeunte.
5. Mulalio igitur ex aqua in aerem mediante va-
pore fit . Vapor enim est aer crassior, qui aliquid C μέσης ατμίδος γίνεται. Η γάρ ατμίς παχύτερος
ctiam aquæ habet, et propterea aeris el aquæ est
interniedium . At vero ex aere in aquam mutatio
mediante nube fit. Ac quod vapor deorsum , hoc
nubes sursum est. Ambo eniin aeris et aquæ sunt
intermedia .
6. Nebula autem 18 est nubis in aquam concrete
el mulatæ superfluitas. Quod enim in nubis mula-
lione in aquam relictum , hoc est, quod in nube
slerite repertum fuerit , id denique nebula est . Fit
autein eiiani ex nube nebula , quando ita conglo-
bari non potuit , ut in aquam mutala ſuisset. Unde
eliam - nebula serenitalis 165 potius quam aquže
signum est 74. Est enim quasi sterilis nubes , que
non quidem in aquam mutalur, quia siccior , deor
sum tamen cadit, quia frigidior.
7. Quando igitur in loco a terra remotiore coa-
cervalus vapor frigus contraxerit , ut diximus ,
lunc pluvia generatur ; quæ quidem si minutioribus
partibus et non confertim , sed paulatim deciderit ,
quasi ex nube generaretur modo , psecas seu mi-
nula pluvia vocalur. Sin autem partibus majori-
bus el confertius, quasi jamjam nubis mutatio in
aquam sit facta, imber nominalur.
8. Solent autem hæc certis anni 70 lemporibus
fieri . Ejusmodi enim exhalaliones el mutationes
secundum proprios solis molus fiunt maxime , se-
13 1 Meteor . c. 9 ; De murdo c . 4. 741 Meteor . c. 9 . 73 lbid .
1114
( ούν) γάρ απογειοτέρα γένηται χωριζομένη της
αναγούσης ταύτην θέρμης και καπνώδους αναθυμιά
σεως και της συνούσης ταύτη θερμότητος , της μεν
έκκρινομένης και αναφερομένης προς το υπέκκαυ
μα , της δε σβεννυμένης διά τήν του τόπου ψυχρό
τητα • τότε δή ψυχομένη η ατμός διά την απόλειψιν
του θερμού, πυκνούται και εις νέφος εξ αέρος συνί
σταται, και εις ύδωρ μεταβάλλει , και όμβρος γίνε
ται . "Έστι δε η μεν ατμις εκ του ύδατος λεπτυνομέ
νου και αραιουμένου : αύτη δε λεπτυνθείσα και
αραιωθείσα, γίνεται αήρ ο δ' αήρ παχυνθείς τε
και πυκνωθείς, γίνεται νέφος • το δε νέφος μετα
βάλλον εις ύδωρ, τον όμβρον ποιεί .
δ'. "Ο τοίνυν ανάγει και μετεωρίζει του υγρού και
ήλιος καθεκάστην, ατμίζων τη θερμότητα και λε
πτύνων και διακρίνων , τούτο συναθροισθέν εις τον
άνω τόπον και διά ψυχρότητα συστάν και συγκριθεν,
πάλιν ύδωρ γενόμενον , προς την γην καταφέρεται .
Kάν μή κατ' ενιαυτόν δε ίσον το αναχθέντι κατενε
χθή , αλλ' έν τισι τεταγμένους χρόνους καταφέρεται
και αποδίδοται πάν το αναχθέν υγρών, και ύστερή
σαν το μή ταχέως μεταβαλείν. Διό και μετά τα
αυχμηρά έτη φιλεί πάλιν επομβρα γίνεσθαι, της
αμεταβλήτου μεινάσης υγράς αναθυμιάσεως συμ
μεταβαλλούσης τη αναφερομένη .
ε'. Η μεν ούν εξ ύδατος εις αέρα μεταβολή διά
έστιν αήρ, έχων τι και ύδατος, και διά τούτο αέρος
τυγχάνει και ύδατος μεταξύ . Η δ' εξ αέρος εις ύδωρ
μεταβολή διά μέσου γίνεται νέφους. Και όπερ ή
ατμις κάτω, τούτ' άνω το νέφος . Και άμφω γάρ
αέρος και ύδατος μεταξύ .
ς'. Η δ ' ομίχλη περίπτωμα της εις ύδωρ του
νέφους συγκρίσεώς έστι και μεταβολής. Το γάρ
υπολειφθέν από της νεφέλης εν τη εις ύδωρ μετα
βολή , τουτέστιν, όπερ εν τη νεφέλη άγονον ευρεθή .
μη δυνάμενον εις ύδωρ μεταβαλείν, ομίχλη τoλοιπόν
έστι. Γίνεται δ' ομίχλη και το νέφος, όταν μή δυνηθή
πιληθήναι ούτως, ώς εις ύδωρ μεταβαλείν . "Οθεν ή
ομίχλη και σημείον μάλλον ευδίας εστίν ήπερ ύδα
τος. Νεφέλη γάρ ώσπερ άγονος υπάρχει μή μετα .
D βάλλουσα μεν εις ύδωρ ώς ξηροτέρα, κάτω δε πί.
πτουσα πάλιν ως ψυχροτέρα.
ζ'. "Οταν μεν ούν εν τώ απογειοτέρω τόπω συνα
θροισθείσα η ατμός ψυχθή , καθώς είρηται, τότε
γίνεται όμβρος • ος ει μεν κατα μικρά μόρια φέ
ροιτο και μη αθρόως , αλλά κατά μέρος, ως κατολί
γον εκ του νέφους γεννώμενος, καλείται ψεκάς · ει
δε κατά μείζω και αθροώτερον , ώς ήδη γενομένης
της εις ύδωρ του νέφους μεταβολής , ονομάζεται
υετός .
η'. Φιλoύσι δε ταύτα γίνεσθαι κατά τας ενιαυσίας
ώρας. Αί γάρ τοιαύται αναθυμιάσεις και μεταβολαι
κατά τάς ιδίας κινήσεις του ηλίου μάλιστα γίνονται ,
1145 EPITOME PHYSICA . 1116
καθ' &ς κινήσεις και αι ώραι του έτους διαιρούνται . A culum φuos ctiam anni tempora lividuntur . Cumm
Τον γάρ οικείον κύκλον αμείβων ο ήλιος, τα μεν enim prop: ium circulum sol percurril, alia ex sub
διακρίνει των υποκειμένων σωμάτων , πλησίον αυτών jectis corporibus quilius propior efficitur , discernit
γενόμενος (τά τε γάρ ύδατα λεπτύνει και αυτήν την (quippe aquam extenuat ipsamque terram ), el
γήν) και τις αναθυμιάσεις ποιεί : τα δε συγκρίνει exhalationes eſlicit ; alia autem a quibus discedit .
πάλιν, αφιστάμενος πόρδω. Τότε γάρ συγκρίνεται Jongius, constringil. Tunc enim humida exhalatio
ή υγρά αναθυμίασις εις νέφη και ύδατα. "Οθεν τη in nubes et aquas cogitur. Unde suo accessu el
προσόδω τε και αφόδα των εναντίων παθών ο ήλιος recessu sol contrariarum passionum causa est ,
αίτιος γίνεται , κινούμενος τον ζωδιακόν. dum movetur 166 in Zodiaco.
θ'. Γίνεται δε και καθημερινή της από της περί 9. Fit autem etiam quotidiana quedam ex hu
γήν υγρότητος εις ατμίδα μεταβολή : λαμβάνουσα more circa terram in vaporem mujalio ; quie ipsa
και αύτη την αρχήν εκ της καθημερινής υπέρ γήν etiam a quotidiano solis super et sulfter terram
τε και υπό γήν του ηλίου κινήσεως κατά την μετά molu quem communem habet cum totius universi
του παντός συμπεριφοράν . Εκ δή ταύτης της καθη- conversione, Sumit initiam . Ηujus nimirum quo
μερινής ατμίδος, όση αν μη ισχύσειεν επι πολύ μετ- B
lidiani vaporis quæ pars altius elevari propler ca
εωρισθήναι, διά την ασθένειας του ανάγοντος ταύ- lidi ipsum adducentis infirmitatem non valuerit ,
την θερμού , εγγύς της γης ψυχθείσα νύκτωρ (ψυ- ea cum prope terram refrigerata noclu ſuerit (no
χρότεραι γάρ αι νύκτες) δρόσον και πάχνην απο. cles enim ſrigidiores suint), rorem el pruinam eſti
τελεί • πάχνην μεν, όταν διά πολύ ψύχος ή ατμις cit. Pruinain quidem , cum propter ingens frigus
αύτη παγή προ του εις ύδωρ μεταβαλείν δρόσον δε, vapor ille conglaciaveril 76 ; rorem vero , cum pro .
όταν το μη πάνυ ψυχρών είναι το περιέχον η ατμις plerea quod continens non adeo frigidum est, va
εις ύδωρ αλλοιωθή μήθ' ούτω θερμανθείσα ώστε por in aquam alteralus fuerit ; nimirum nec ita
ξηρανθήναι , μήθ' ούτω ψυχθείσα ώστε παγήναι. calefactus ut exsiccaretur, nec ita refrigeratus ut
" Οθεν η μεν πάχνη χειμώνος και εν τοις χειμεριω- conglaciaret. Unde pruina quidem hieme et frigi.
τέροις γίνεται τόποις · η δε δρόσος, έαρος μάλιστα dis lit in locis ; ros autem vere potissimum et au
και φθινοπώρου , και εν τόποις εύκράτους. Αίθρίας lumno, inque temperatis locis. Ambo autem hæc
δε και νηνεμίας (και) άμφω γίνονται . Μή ούσης sereno et Tranquillo cælo fiunt. Neque enim 71 cælo
γάρ αιθρίας ουκ αν η ατμός αναφέροντο · ξηρότητος non exsistente sereno vapor evehi potest. Sicci
γάρ δεί προς την αναγωγήν αυτής και λεπτότητος tate enim et tenuitate (corporis) continentis opus
εν τω περιέχοντι, τουτέστιν, ίνα μή το περιέχον κά - C est ad elevationent ipsius ; hoc est, ne continens cx
θυγρoν εκ των καταφερομένων όμβρων ή και παχύ. decidentibus imbribus humidum crassiumque sil .
Τότε γάρ ή άτμις αναχθήναι ου δύναται. Ούτε δ' ανέ. 167 Tunc enim sursum adduci vapor non potest .
μου όντος συνίσταιτ ' άν η ατμις ώστε παγήναι η εις Neque vero vento exsistente consistere potest va
ύδωρ μεταβαλείν , αλλά σκίδναιτό τε και διαφθεί- por, ut conglaciet aut in aquam mutetur , sed dis
ροιτο . Τεκμήριον δε (και) του συνίστασθαι την τε sipatur el corrumpitur. Indicium autem est ejus
πάχνης και την δρόσον μή πόρρω της γης το επί quod el pruina el ros non procul a lerra consi
τους υψηλοτέροις όρεσι μηδετέραν αυτών γίνεσθαι. stant, quia neutrum eorum in editioribus montibus
78
generelur .

ι'. Πάχνη μεν ούν και δρόσος εν τοις προσγειοτέ-
ρους συνίστανται τόποις · όμβρος δε και χάλαζα, και
χιών, εν τοίς απογειοτέροις · ένθα μήθ' ο αήρ ρεί
και συμπεριφέρεται το κύκλω κινουμένω σώματι , ως
διά την τοιαύτην δύσιν και κίνησιν τάς συστάσεις
μη γίνεσθαι των νερών , μήτε των ηλιακών ακτίνων
αι ανακλάσεις το έντονου έχουσιν , ώστε μήν του
αέρος εις νέφη πόλησιν κωλύεσθαι τη θερμότητι .
Εν δή τοις τοιούτοις τόπους τους περί τα νέφη συν-
ίστανται διά ψυξιν όμβρος , χιών τε και χάλαζα .
ια'. Και ο μεν όμβρος διά την αυτήν αιτίαν τη
δρόσο γίνεται η χιών δε διά την αυτήν αιτίαν τη πά-
χνη . Διαφέρει δ' όμβρος και δρόσος, και πάλιν χιών
και πάχνη , τω μάλλον και ήττον και πλήθει και ολι-
γότητι. Ο μεν γάρ όμβρος , πολύ; • εκ πολλής γάρ
ατμίδος γίνεται ψυχομένης και ο τόπος εξ ού τε
αναφέρεται και εις δν αθροίζεται , πολύς και ο χρό- vapore frigescenle generatur ; et Iocus etiam ex
νος εν ώ τε αναφέρεται και ενώ ψύχετα ? πολύς.
76
1 Meteor . c . 10 . 11 Ιbid . 78 Ibid .
10. Quare pruina quidem et ros in locis terra .
vicinioribus , at vero imber et grando el nix in
locis terra remotioribus consistunt ; ubi neque
aer fluit et cum corpore quod circulariter movetur ,
simul convertitur, uti propter ejusmodi fluxum et
motum nubium concretiones non lianl ; neque ra :
D
diorum solarium refractiones clicaciam cam habent,
ut aeris in nubes conglobationem suo calore impe
dire queant. In ejusmodi scilicet locis qnibus nubes
continentur, per refrigerationem et pluvia et nix ct
grando consistunt .
11. Et pluvia quidem propter eamdem causam
propter quam ros generalur ; nis vero propier ealle
dem causam quam propler pruina 79 : differunt autem
pluvia et ros, ileinque rursus nix et pruina inten
lione et remissioneitemgue, multitudine et paucitate .
Pluvia enim copiosa 163 csl ; ex copioso quippe
quo elevalur el in quem coacervalur amplus est ;
79 1bi . c . 11 .
 NICEPHOKI BLEMMIDE 1149
quin et tempus quo elevatur el quo frigescit , Ion- Α 'Ολίγον δε και εφήμερον η δρόσος και εξ ολίγου
gum est. Ros vero exiguum quid est singulorum τόπου , και ταχεία η γένεσις αυτού.
dierum , el ex loco est exiguo, celeremque genera
tionem habel,
12. Quemadmodum autem ros ad pluviam , ila β' . Ως δε (1) δρόσος προς όμβρον, ούτω πάχνη
pruina ai nivem sese habet. Nix enim nubis jam προς χιονα. Η μεν γάρ χιόν πηξίς έστι νέφους ήδη
consistentis est congelatio ; pruina, vaporis conge. συνεστώτος · η δε πάχνη πηξις ατμίδος. Και άμφω
laljo . U :raque autem propier magnum frigiis con- δε διά μέγα πήγνυνται ψύχος και σημεία εστιν η
gelant; suntque vel horæ vel regionis frigidit signa . ώρας ή χώρας ψυχράς. Ει μη γαρ επεκράτει το
Nisi enim frigus prevaleret 80, neque vapor , qui ψύχος, ούτ' αν η ατμίς επήγνυτο, το ανάγον ταύ
calorem a quo elevatus est in seipso habel , nec την θερμόν έχουσα εν εαυτή , ούτ' αν το νέφος έχον
nubes congelasceret, quæ et ipsa tamen adhuc έτι και αυτό θερμότητα την υπολειφθείσαν της μετ
calorem babet ab eo reliquum , qui vaporem ex ler- εωρισάσης εκ της γης την ατμίδα, εξ ης ατμίδος
ra sustulit, ex quo nubes est. Prorsus autem nu- το νέφος. Πάντως δε το νέφος μετέχει θερμότητος .
bes caloris est particeps. Hoc enim ni ita se habe- Eί μή τούτο γαρ, ουκ αν έμιμνεν άνω , αλλά καθά
ret , non maneret sursum , sed ul nebula deorsuin περ ομίχλη κατέπιπτε κάτω.
caderet , B
13. Nubes quidem igitur est crassamentum vapi- ιγ . Νέφος μεν ούν έστι πάχος ατμώδες συνεστραμ.
dum convolutum aquæ gcnerandæ vim habens. μένον γόνιμον ύδατος, ομίχλη δε ατμώδης αναθυ
Nebula vero vapida exhalatio aquæ nequaquam μίασις άγονος ύδατος• αέρος μεν πυκνοτέρα , νέ
genitrix, aere quidem densior, nube autcm rarior, φους δ' άραιοτέρα. Γίνεται δε ήτοι εξ αραιώσεως
fitque vel ex nubis principio rarescenie , 169 vel αρχής νέφους , ή εξ υπολείμματος. Αντίπαλος δε
ex reliquiis. Adversaria autem is est serenitas, τούτοις η αιθρία, μηδέν έτερον ούσα ή ατο ως επί
quae nihil aliud est quam aer nubibus nebulaque παν ανέφελος και ανομιχλος .
per omnia vacuus. ιδ' . Εκ μεν ούν του νέφους γίνεται όμβρος κατ '
14. Ex nube aulem pluvia fit per expressionem
ipsius magnopere incrassatæ ; tolque differentias εκπιεσμόν αυτού , ευ μάλα πε παχυμένου · διαιφορά ;
habet, quot nubis habet cornpressio ; quippe quime δ' έσχει τοσαύτας , όσας και η τού νέφους θλίψις .
si remissa luerii, molles , sin vehemens, grossio- Ηπία μεν γαρ ούσα, μαλακάς ψεκάδας διασπείρει,
res stirias dispergit. Atque hoc imber vocatur, σφοδρά δε, ψεκάδας αδράς. Και τούτο κέκληται
contorla pluviæ stillicidia cun majuscula ipsa lui υετός, όμβρου συστρέμματα μεγάλα και συνεχή φε
jiigi tenore in terram ca lentia. Ex vapore aulem C ρόμενα επί γής. Εκ δε της ατμίδος γίνεται δροσος .
ros generatur. Ros enim est humiduin in sereni- Δρόσος γάρ έστιν υγρόν εν αιθρία κατά λεπτήν φε
tale per minutam concretionem decidens. ρόμενον σύστασιν.
15. Nivem porro elicit nubis condensatæ et ιε'. Χιόνα δε ποιεί νέφους πεπυκνωμένου τε και
congelale suffriatio , yace priusquam in aquami συμπε πηγμένου απόθραυσις , ανακοπέντος προ της
mutelur, conlisa sil " . El contusio quidem spumæ εις ύδωρ μεταβολής. Εργάζεται δε η μεν κοπή το
speciem exactunique candorem , congelatio allein , αφρώδες και έκλευκον · ή σύμπηξις δε του ενόντος
humoris qui inest, ct nondum l'usus est , cum nec υγρού την ψυχρότητα μήπω χυθέντος μήτε του
etiam nubes rarefacta sit , rigorem ellicit. Quod si νέφους ηραιωμένου . Σφοδρά δε και αθρόα καταφερο
cum impetu et confertim nix decidat, niplielos μένη χιών νιφετος ονομάζεται. “Ον δε τρόπον εκ του
[ vingor ) nominatur. Quo modo autem ex nube νέφους ή χιών, τον αυτόν εκ της ατμίδος ή πάχνη.
"Έστι δε και τι μεταξύ δρόσου και πάχνης , και δροσο
nix , eodem ex vapore pruina generalur. Sed est
etiam aliquid roris et pruina intermedium , quod πάχνην φασίν , ημιπαγή δρόσον τυγχάνουσαν.
drosopacbnen dicunt, qui est ros semicongelatus ,
170 quasi ros pruinosus. D
16. Pluviæ proinile quidem in loco a lerra re- ις '. Το μεν ούν όμβρω εν τω απογείω τόπω συν
notiore concrescenti ros circa terram , nisi pruί.ισταμένω ή δρόσος ανάλογον εν τω περί (την) γην,
12 φιoad proportionem respondet. Αt vero quod τη δε χιόνι ή πάχνη . Ουδέν δε το αναλογούν τη χα
grandini respondeat, circa terram nihil est. Νequeλάθη γίνεται περί (την) γήν. Ουδέ γάρ εκ νέφους
enim ex nube in grandinem til mulatio® , sed pri. είς χάλαζαν ή μεταβολή, αλλ' όμβρος γίνεται πρό
mum at pluvia, el proper antiperislasin conge- τερον , και δι' αντιπερίστασιν πήγνυται.
ιζ'. 'Αντιπεριστασις δε εστι μετάστασις και με .
17. Est autem antiperislasis quam alii coarcta ταχώρησις εκ των κύκλιν γινομένη περί το μέσον :
ionem , alii compressionem undique circumtusain ,
οίον όταν περιωθούμενόν τι υπό τινος, αυτό πάλιν
alii mulinim adversum conatum vocani ] transmi
tatio el transitio quædam ab ambientibus circa το προσεχές ομοίως αντιπεριωθή , κακείνο δή το έχο
80
1 Meteor. c . 11. $1 Ibid. , De miundo cap . s . 8! Metcor. c . 12
1119 EPITOME PHYSICA . 1150
μενον και ούτως γίνεται των τόπων ανταλλαγή : A medium facia ; exenipli gratia , quando aliquid 25
κάντεύθεν των μεν πέριξ τόπων άπόλειψις, προς δε aliquo undequaque protrusum , vicissinı ipsum ea
τον μέσον συνώθησης και συνέλευσις. Τούτο γούν dem ratione continuuin undique adversiis sc pro
έστι ( το) γινόμενον καπί του θερμού τε και του ψυ- Irudit , et hoc id quod consequens est ; el sic loco
χρού. "Οταν γάρ επικρατή το θερμόν, απωθεί το rum'fil permulalio, et ambientiom quide'n deser
πλησιάζουν αυτή του ψυχρού κακείνο πάλιν βιαζό- tio , ad medium artem contrusio el cojlin . ( 110 : 1
μενον το σύνεγγυς απωθεί και ούτως αντιμεθι- quidem fieri solet el in calido el in frigido. Cum
στάμενος το ψυχρόν συνάγεται και συσφίγγεται, enim dominator calidum , propellit quid fuil frigidi
και δυναμικώτερον γίνεται . Τούτο δε πάσχει και το sibi vicinum est ; el hoc vicissim dum vim pali
θερμόν, οπόταν επικρατή το ψυχρόν. Διέ κα' χει- tur , propinquum repellit ; atque ita frigidum dum
μωος μέν θερμότερά εισι τα υπό την γην, και αι contraria obsistentia habet, cogitur et constringitur,
πηγαι των υδάτων θερμαίνονται, εις βάθος απω- potentiusque eſlicilur. Quod idenı etiam accidit
Γουμένης της θέρμης υπό της του περιέχοντος ψύ- 171 calido, cum frigidum dominatur . Quaprop
ξεως. Εν δε ταϊς αλέαις τούμπαλιν τα πηγημαία ter etiam 88 hyene subterranea loca calidiora sunt
έδατα ψύχεται, ψυχροτέρων γινομένων των υπό γήν el fonles aquarum calefiunt , quia calor in inle
διά τήν της περιεχούσης θερμότητος επικράτειαν, B riora a continentis [ corporis ] refrigeratione com -
pellilur. Contra autem calidioribus tempestatibus a juæ fontana frigescunt, dum subterranea loca
propter ambienlis caloris dominium frigidiora eficiuntur.
ιη'. Τούτο γούν υποληπτέον καν το άνω γίνεται 18. lloc scilicet etiam in superiore loco fieri exi .
τόπο. "Όταν γάρ το περιέχον υπάρχη θερμόν, τότε stimandum est . Cum enini continens fuerit cali
το ψυχρόν το εν τοις νέφεσι κατισχόμενον, αντιπε dum , lum frigidum quod in nubibus coarctalur
ριιστάμενον έξωθεν έσω προς βάθος διά την κύκλο el per antiperislasin extrinsecus factam introrsum
θερμότητα, ότε μεν ταχέως ύδωρ εκ του νέφους cogitur ad profunditatem circumdantis caloris
ποιεί• διό και αι ψεκάδες εν ταις αλεειναις ημέραις gralia , interdum ex nube aquain celeriter efficit
μείζoυς, και υετοί λάβροι και επειγμένοι , δι και το (unde eliaill propter conſeriain et copiosam mu
αθρόον της μεταβολής . "Οταν δ' έτι μάλλον αντιπε- latonle ni diebus calidis stilla grandiores el inbres
ριστη εντός το ψυχρόν, ώς πλείον εν τω βάθει γενέ- impetuosi et properati exorinlur ). Cum autem
σθαι, συνελαυνόμενον εις τούτο υπό της έξω θερμό- magis iritrorsum fuerit frigidum coacliim per an
τητος, άμα τε την εις ύδωρ μεταβολής του νέφους tiperistasin , ut in profunditatem magis resideat,
εποίησε , και ευθύς το γενέσθαι , το ύδωρ έπηξε και ad eain nimirum ab exteriore calore compulsum ,
απετέλεσε χάλαζαν. Clum simul el nubis mutationem in aquam lecit ; el
simulac ea facta esi , aquam in glaciem converlii.
el grandinem effecit.
ιθ'. Συμβαίνει δε τούτο, όταν υπάρχη θάττων ή 19. accidit autem bor 172 cum celerior ſuerit
πήξις του ύδατος, ή ή επί τα κάτω φορά αυτού : aqnæ congelatio quam ejusdem deorsum delatio .
έπει γάρ ή τε καταφορά του ύδατος εν χρόνο γίνε- Quoniam coim et aquæ delatio in temporest , et
ται, ή τε τήξις εν χρόνο , όταν ελάττονι χρόνο του congelatio item in leinpore fit ; cum citius quain
της καταφοράς ή πηξις γένηται , πήγνυται το ύδωρ , deſeralur lit congelatio , conglicial aqua adliuc in
έτι δν άνω εν τω τόπο του νέφους. superiore parte nubis exsistens .
κ'. " Οσω δ' αν εγγύτερον της γης αί τοιαύται γί 20. Quanto propius aulen tcrram ejusmodi
νοιντο μεταβολαι, τοσούτω και αθρούτεραι διά την mutationes contigerint, tanto eliam propter loci
του τόπου Θερμότητα , και πολύ μείζoυς αι ψεκάδες calorem copiosiores suni, et multo majores still.e
και τα ύδατα λαβρότερα , και αν χάλαζαι μέγισται, el aquæ impeluosiores, el grandines maximæ , nec
και ου στρογγύλαι το σχήμα διά το βραχύν φέρεσθαι βgura rotundle ; quia per breve feruntur Spation,
τόπον και μη τα; αυτών εξοχάς εν τω πολλώ διαστή nec earum extremitales longo delationis intervallo
ματι περιθραύεσθαι της καταφοράς, όπερ πάσχου . Dincircuitu franguntur, quod illis accidit que eni
σιν αι φερόμενοι πόροωθεν. nus feruntur .
κα'. Ου πυκναι δε πίπτουσιν αι μεγάλαι ψεκάδες , 21. Jam vero magnæ stillæ non cadunt densæ,
διά τε το εγγύς γίνεσθαι την τούτων μεταβολήν , και el quia prope lit carum mutatio 88, et quia prinæ
φθάνειν τας πρώτα καταφέρεσθαι προ της τών άλ- prilis deferuntur, quam aliæ generentur, et quia
δων γενέσεως , και διά το μή διαιρείσθαι ταύτας εν ba in deratione non dividuntur : quemadmodum
( τί ) καταφορά • καθώς αι αφ' ύψους φερόμεναι δια quæ ex alio feruntur, longo descensu dissecantur
τέμνονται και διαμερίζονται τη μακρά καθόδω, και el dividuntur, ct minutiores factæ densanlır.
σμίκρυνόμεναι πυκνούνται .
κβ'. Γίνονται δε αι χάλαζαι έαρος μεν μά- 22. Fiunt porro grandines vere quidem potissie
λιστα και μετοπώρου της δ' οπώρας ολιγάκις, έτι mum et sub finem aulimni ; raro autumno , ef
δ' επ' έλαττον του χειμώνος , και τότε όταν ήτ- infrequentius hyeline ; atque tum cum minus est
49
1 Meteor. c . 12. # 5 Ibid . 89 Ibid .
1151 NICEPHORI BLEMMIDE
frigoris : ac in universum fiunt in locis temperatio- Α τον ή ψύχος. " Ολως δ' εν τοίς ευδιεινοτέροις γ!
ribus et 173 temporibus calidioribus86, cujus νονται τόπους και τοις άλεεινοτέροις καιρούς διά το
causa est antiperistasis. Non autem crebro æstate
liunt, tametsi magis sit calida , ob humoriz defe .
clum qui vere copiosus est et ab hyeme remansil.
El vero etiam autumni finis jam bumescit ; fiunt.
que etiam autumno grandines maxine desinente ,
cum quod jam humor præslo sil , lum quod jam
ante aer incaluerit, qui in aquam mutatur. Nam el
lioc ex quadam parte ad refrigerationis celerita-
tim est utile . Que enim antea calefacta sun :87,
cum celerius tum vehementius refrigeraniur .
23. Postremo 88 circa Arabiam et Æthiopiam
æstale, non hyeme pluvias easyjne eliam vele.
mentes el sarpe uno die fieri dicunt ; causamque
B
hujus rei ab antiperistasi reddunt, quæ inde exo-
ritur, quod regio valde calida est . Et si enim in
illis partibus æslas maxime sicca est ; ir aliis la-
men locis pluviarum materia coacervatur, quæ dum
ventis anniversariis ad montes illuc compellitur,
consistit el has quas commemorant, pluvias ge-
neral .
1152
της αντιπεριστάσεως αίτιον . Ου γίνονται δε πολλά
κις του θέρους, καίτοι μάλλον όντος θερμού, διά την
ένδειαν της υγρότητος, ήτις εν τω έαρι πολλή έστιν
από του χειμώνος μένουσα . Και το μετόπωρον δε
ήδη υγραίνεται. Γίνονται δε και της οπώρας χάλα
ζαι και μάλλον ληγούσης, διά το ήδη τε υγρότητα
είναι , και διά το προτεθερμάνθαι τον αέρα τον εις
ύδωρ μεταβάλλοντα. Συμβάλλεται γάρ πως και τούτο
προς την ταχυτητα της ψύξεως. Τα γάρ προθερμαν
θέντα ταχύτερόν τε και ισχυρότερον ψύχεται .
κγ'. Λέγεται δε περί την 'Αραβίας και Αιθιοπίαν
του θέρους, αλλ' ού του χειμώνος τους όμβρους γί
νεσθαι, και ταύτα ραγδαίους και της αυτής ημέρας
πολλάκις . Και αποδίδοται και του τοιούτου αίτιον ή
αντιπερίστασις , ήτις γίνεται διά το αλεεινήν είναι
την χώραν ισχυρώς. Ει δε το θέρος εν εκείνους τους
μέρεσι μάλιστα ξηρότατον, αλλ' εν άλλοις τόποις
ή των όμβρων αθροίζεται ύλη , και υπό των ετησίων
πνευμάτων είς τα εκείσε όρη απωθουμένη συνίστα
ται, και τους ιστορουμένους υετούς απογεννά .

SYNOPSIS CAPITIS XV ,

QUOD EST DE FONTIBUS ET FLUVIIS .

174 1. Removet carsam non veram generationis fontium et Puviorum , el remotionem probat ac argumento
defluentiam ex nubibus aquarum declaral. – 2. Veras causas indicat, easque explicat, quæ ea'dem sunt
cum causis aquarum superne descendentium . 3. Occupatio . - 4. Coniparationem instituil genera
lionis aquarum supra ei infra terram . - 5. Differentiam constituit fontium el scaturiginum . – 6. P !x
rimos ei maximos fontes a montibus editioribus exordium habere pronuntiat, quibus eliam niultie sca
Turiyines vicinæ sunt; quia nimirum montes ejusmodi cum aquam mullam pluvialem in se recipiunt, tum
copiosam ipsimel ex vaporibus in se generalis conficiunt. 7. Quasi per porisma infert, fluvios qui es
slagnis oriri videntur, nihilominus a montibus habere exordia . 8. Quibus a montibus perennes , el
a quibus exigui temporis fluvii oriantur. - . 9. Aliorum sententiam de origine fontium proponit, eamque pri
in uin dispulandi gratia refutat. 10. Eamdem ex vera animi sententia probal , el cum illa physicorum
superiore commemorala sententia conciliat.

CAPUT XV . C ΚΕΦΑΛ . ΙΕ'.

De foulibus el puviis.
1. Non lit ex vase aliquo el antro copiosam
aquani coacervalam habente e lerra foules Sn
sim emuunt , ut quibusdam visu u est . 175
Sunt enim 89 quidem caverna etiam aliquæ in-
1ra terram que aquas capiunt, e quibus lime και, αφ' ών πληρωθεισών του χειμώνος απόρρυσίς τις
implelis aliqua fit aquæ emanatio : sed non est
ista fontium causa . Neque enirn 90 terra profecto
Taniæ aquie conceptaculis sullicerel ; ut neque
Tiubes, siquiilem et ipsa in se haberent aquam
omnem præexistentem quæ depluilura est ; nec
alia quidem pars deorsum ſerrelur, alia vero vi-
cissim generare :ur.
2. Qua: e polius quæ censentur cause aquarum
D
in terram decidintium (materialis enim causa
vapor est ; clliciens, refrigeratio ) ; ee lem ipse
causiperul aquaritin quæ ex leira redduntur,
Quemidmodum enim supra terram evaporans aer
in aquam mutatur, cum refrigeralur ; sie cliam
85
1 Met or. c . 12 . 87 Ibid . 6€ Ibil. 89 JLidl . c . 13.
Περί πηγών και ποταμών .
α'. Ουχ ώς εξ αγγείου τινός και κοιλίας ήθροισμέ
νον αθρόον ύδωρ εχούσης της γης απορρέουσιν αι
πηγαι κατ' ολίγον, ώς τισιν έδοξεν. Εισέ ( μεν γαρ)
και τινες κοιλότητες ένδον της γής υδάτων χωρητι .
ύδατος γίνεται. 'Αλλ' ου τούτ' αν είη των πηγών αι
τιον. Ουδε γάρ εξήρχει πάντως η γή ταις του
τοσούτου ύδατος υποδοχείς, ώσπερ ουδε τα νέφη:
είπερ ήν και αυτά προϋπάρχον έχοντα το υετισθη
σόμενον ύδωρ ήθροισμένον άπαν εν εαυτοίς · αλλά
μή το μεν καταφέρεται , το δ' αύθις εγίνετο.
β' . "Ωστε μάλλον άπερ αίτια των εις γην κατα
φερομένων υδάτων κρίνεται (υλικόν μέν γάρ αίτιον
αυτών ή ατμίς · ποιητικών δ' ή ψύξις) , ταύτ' αν είη
και των εκ γής αναδιδομένων υδάτων αίτια τα αυτά .
" Ωσπερ γάρ υπέρ γην και ατμίζων αήρ εις ύδως με
ταβάλλει ψυχόμενος · ούτως ύποπτέον και υπό
5 * bill .
1153 EPITOME PHYSICA . 1154
γήν εκ των εν γή ατμίδων γεννάσθαι ύδωρ δια την Αinfra terram ex vaporibus , qui sunt in ipsa ,
ενούσαν τη γή ψυχρότητα . aquam fieri existimandum est propler frigus quod
lerræ inest .
γ. Δέχεται μεν γάρ ή και γη και το εκ των 3. Nam terra quidem etiam aquam ex pluviis
όμβριων καταφερόμενον εις αυτήν ύδωρ , και στέγει delatain recipit , sinuque suo legil . Sed et aliam in
τούτο εν εαυτή . Δύναται δε έτερον γεννάν συνεχώς locis ad hoc idoneis continenter generare polest .
εν τοις προς τούτο επιτηδείους τόπους αυτής.
δ'. "Ωσπερ ούν εν τώ υπέρ γην τόπο κατά μικρά 4. Quemailmodum ergo in loco qui supra terram
συνιστάμεναι πρώτον αι βανίδες, έπειτ ' άλλήλαις est , guttæ primum minulatim coagmentalp, deinde
μιγνύμεναι, το τελευταίος μετά πλήθους κατάγονται , inter se commistæ , tandem in copia deferuntur
ποταμόν τινα άνωθεν δέοντα ποιούσαι τον αυτον δή fluvium 176 aliquem superne fluentem efficien
τρόπον και υπό γην, εκ μικρών βανίδων , ώσπερ les ; eodem sane etiam modo infra terram ex par
ιδρούσης της γης, συλλείβεται πρώτον το ύδωρ, το τε vis gutiis quasi sudaret terra slillat primum aqua
κατ' αυτής δύνoν υπό των όμβρων, και το γεννώμε- cum quæ ipsam a pluviis subil , lum quæ inibi
νον εν αυτή και οίον εις έν τι πηδώσης της γης,
B
generalur ; adeoque veluticonsilirel terra in unum ,
αι πηγαι γίνονται και αι κρήναι . fontes et scaturigines oriuntur.
ε '. Αί πηγαι μεν ούν αρχαι τυγχάνουσι ποταμών : 5. Fontes proinde quidem Nuviorum sunt princi
αι δε κρήναι μικραι πηγαί εισι, μή δυναμένης αυ- pia ; scalurigines aulen , exigui fontes sunt ; cum
των εκάστης ποτάμιον καθ' αυτήν ρεύμα προαγα- quælibet earum fluvialem decursum per se produ
γείν. cere nequeal.
ς '. Οι πλείστοι δε και μέγιστοι των ποταμών από 6. Porro plurimi el maximi fluvii ex aliissimis
των υψηλοτάτων δέουσιν ορών. "Ορεσι δε γειτνιώσι Muunt montibus. Sed et plurimæ scaturigines
και αι πλείσται κρήναι , και εξ ορών απορρέουσιν . montibus viciliæ sunt, el ex montibus defunt. In
"Εν γάρ τοις πεδίοις ολίγαι (κρήναι) παντελώς εισι planilie enim certe paucæ sunt ( scalurigines el)
(και) πηγαι και δύσεις υδάτων χωρίς των ποταμίων : fontes el flusus aquarum , exceptis fluvialibus quie
και δεί μεν δια των πεδίων , έχει δε την αρχήν από per plana quidem decurrunt, sed originem habent
των ορών.Τα γαρ ορεινά και υψηλά χωρία ως σπογ- a montibus. Quippe montana et edita loca veluti
γιαι τινες επικρεμάμεναι των χθαμαλών κατά μι- spongie quædam humilibus impendentes pauxilla
κρά μεν, πολλαχή δε διαπηδώσει , και αποδιδόασιν tim quidem , sed mullis ex partibus rumpuntur, et
όπερ εν εαυτούς από των όμβρων ύδωρ δεχόμενα c aquam reldunt quam in se ex pluviis collecta
φυλάττει διά πυκνότητα. "Ετι τε και την δι' αυτών a3servant densitatis suæ causa . Quin et amplius
ανιούσαν εκ βάθους ατμίδα ψύχει τα τοιαύτα χωρία ex suamet profunditale ascendentem vaporem re .
και μεταβάλλει εις ύδωρ, ώς και τούτο γινόμενον frigerant ejusinodi Ioca, et in aquam mutant ; ut
αποδείν εξ αυτών · ου μήν μόνον το εκ των όμ- et hæc cum fit ex ipsis 177 eſfuat; nec ea lan
βρων προενυπάρχον αυτοίς. tum quæ ex pluviis inibi jam anle exsistit.
ζ. " Ωστε και όσοι των ποταμών εξ ελών φαίνον- 7. Quare omnes ſuvii qui ex stagnis fuere vi
ται ρέοντες, εκ των υψηλοτέρων τόπων έχουσι τας dentur, ex locis editioribus sua prima babent
πρώτας αρχάς. Εκείθεν γάρ συλλειβόμενον το ύδωρ exordia . Cum enim illinc aqua destillet et con
και συνδέον και υπονομεύουν τα έλη , εκ τούτων ως fluat et per cuniculos stagna subeat, ex his quasi
εκ πηγών αναδίδοται . ex fontibus edilur.
η'. Ει μεν ούν τα επικείμενα όρη μέγιστά τε είη 8. Quoil si igitur montes incumbentes, maximi
και πυκνά και ψυχρά, ρέουσι και οι εντεύθεν ποτα » . sunt et densi el frigidi, etiam fluvii inde Ovunt
μοί αένναον. Οι γάρ τοιούτοι τόποι πλείστον ύδωρ perennifer . Quippe ejusmodi Ioca plurimum aque
και δέχονται και στέγουσι και ποιούσι . " Οσοις δε των el recipiunt el legunt et faciunt " . Quibus autem
ποταμών και επικρεμάμεναι των όρων συστάσεις D Muviis impendentes montium constitutiones sunt
μικραί εισιν, ή σομφαι και λιθώδεις και αργιλώδεις , erigne , aut inanes , et lapidos el argillosa, sive
είτουν λευκαι και οίον τιτανώδεις , οι τοιούτοι ποτα- albæ et veluti gypsatæ ; ejusmodi fluvii prius aqua
μοί , πριν επελθείν τους χειμερινούς όμβρους, το deficiunt, quam hibernæ pluviæ superveniant .
ύδωρ προαπολείπουσιν .
θ '. Ε ! δε ταύθ' ούτως έχει, πώς αν δόξειεν εύλογον 9. Quod si vero hæc ita se habent, quomodo
εκ της θαλάσσης άρχεσθαι τάς πηγάς , ώς του θαλασ . rationi consentaneum est fontes ex mari princi
σίου ύδατος διηθουμένου και διυλιζομένου διά της pium habere , quasi aqua Inarina percolaretur et
γης, και ούτω γλυκαινομένου και αναδιδομένου , κα- defæcarelur per terram , atque ita dulcesceret et
θώς ουκ ολίγοι πεφυσιολογήκασι και μάλλον γάρ αν , restitueretur, quemadmodum non pauci physici
εί τούτ' ήν, εκ των κοιλοτέρων τόπων, αλλ' ουκ εκ disseruerunt ? Nam si hoc ila esset, ex locis magis
των υψηλοτέρων έρθεον αι πηγαι κατά το είκός. cavis , et non ex editioribus fontes lluere consene
taneum videri queal.

41 Meteor. c. 14.
1:55 NICEPHORI BLEMMIDE 1166
10. Alqui vero et hoc si alia ratione explicetur, A ι'. "Αλλως δε δοκεί και τούτο ταίς αρχαίς συμβάλ .
principiis 178 fontium convenire videtur. Com λεσθαι των πηγών. Διάτρητος ούσα ή γή και υπό
enim lerra pertusa et cuniculosa sit et aliquas νομος, και ώσπερ τινάς έχουσα φλέβας , αναγκαίως
quasi venas habeat; necessario ipsa universa ex εκ της θαλάσσης δέχεται το ύδωρ πάσα κατά δια
mari aquam per divisionem et derivationem acci- δοσιν, εκ των έγγιστα τη θαλάσση μερών της γης
pil ; bumore ex proximis mari partibus ad remo- διαβαίνοντος του υγρού και προς τα πορρωτέρω.
Liores transeunte , el binc vaporum copiarn terræ κάντεύθεν ατμών αφθονίαν τη γή παρέχοντος • ών
præbente ; qui dum elevantur el refrigerantur, αναφερομένων και ψυχομένων , ως προείρηται , γέ
ante dicium est, mullum aquæ generabilur. νεσις ύδατος έσται πολλού,

SYNOPSIS CAPITIS XVI,

Q : 0D EST DE MARI .

1. Variæ divisiones aquarum . -2. Mare non est manu elabora rum, sed sponte naturre sure orlum , non la
men effluidum . 3. Occupalio . alioribus ad caviores fluit , non tamen in aliud
- 4. Jure a partibus
receptaculum effuil, ac proinde açua stagnans censelar. 5. Mnre non est aqua fontana, quia non est
effluidum , 6. Mare est aqua collectilia, non tamen ex fun inibus. Alias enim polius fontana el effluida
essel . 7. Mare 11011 es ! æternum , ut neque mundus, quemadmoilum pulavil Aristoteles ; sed cum
mundo per creationem Dei cæpil, ut traduni sacræ Lillerne et fide percipitur. – 8. Locus maris, etiam
elemenli aquæ est locus. Qua de causa erinm ad insum omnia alia ſeruntur pimina. 9. Salsedinis et
amariludinis aris causæ sunt, cum illius 179 slalio , lum rvaporatio , quemadmodum simili deila
ralur . 10. Quod mare neque majus neque minus fial. 11. Cur mare neque dulrius neque silsius
-

efficialır, adeoque eamdem fere semper cuon quanrilatem lum qualitatem servel . 12. Ut ipsu18
mare, sic et ejus qualitas, salsedo el amuritudo cæpit; ubi elinm exponitur, quomodo accipiendum quod
Deus in creatione dixil, Fiat firmamentum in medio aquarum , el diridal inter aquas et aquas . – 13. Re
liocinatio a posteriori, qua colligit ul lunc a calore solari facta subiilioris aquie discretio causa sil salse
dinis el amaritudinis marina , ii'u priorem mari hujus qualilalis causam finisse, primam omniu:n a fire
mamento factam discretionem : quia sol cun firmamento, et firmamentum cum sole , physicurum omnium
consensu sit ejusdem naturæ.

CAPUT XVI . B ΚΕΦΑΛ . 17 ' .

De mari . Περί θαλάσσης .
1. Aquarum quæ circa terram et in terra α '. Των περί γην και επί γής υδάτων τα μεν ρυτά
sunt, aliie fluilanles, aliæ slag alles sunt. Et fui . έστι, τα δε στάσιμα. Και τα μεν ρυτα πάντα έκ τ:
lantes quidem omnes ex fontibus aliquibus suæ νων έχει πηγών της φύσεως τας αρχάς , κάν αυτο
fuxionis babent principia, sive sponte sua orlæ φυή, καθά τα ποτάμια, κάν χειρόκμητα, καθά τα δ'
sint , ut luviales, sive nmanu products , ut que per οχετών εξαγόμενα. Τών δε στασίμων υδάτων τα
canales educuntur . Porro aquarum stagnantium μέν έστι πηγαία, τα δε συλλογιμαία “ και τούτων
aliæ sunt fontanæ , aliæ colleclilje . Et harum si- όμου τα μεν χειρόκμητα, τα δ' αυτοφυή . Χειρόχμη
mul aliæ sunt manu produclæ , alia a seipsis ortx. τα μεν πηγαία τα φρεατιαία • τα φρέατα γάρ ορίσ
Fontanæ quidem manu productæ sunt puteales. σεται και κατασκευάζεται προς την των περιεχο
180 Fodiuntur enim putei et ad aquarun cir- μένων υδάτων συναγωγήν αυτοφυή δε πηγαία των
cuu fluentium exceptionem comprehensionemque στασίμων όσα μικράς έχοντα πηγάς και τοπων χοι
Cupiparantur. At aquarum siagnantium ſuntane a λότητας, ου δύναται αποδείν . Των δε συλλογιμαίων
seip- is ortie , quæ exiguos fontes et locorum cavi . υδάτων ή εξ υετών όντων , η εκ γενομένης επιρροής
tales oblineni, eMuere el dilabi non possunt. C ποταμών, τα μεν δεξαμενές έχει κατασκευαστές
Aquarum autem collectitiaruni, quæ aut ex pluviis υπό τέχνης τα δε πρός τάς έπι (της) γής κοιλότη
aut ex amniu n afluxu sunt, alize habent ab arle τας συναθροίζεται, ά και διαφέρει πλήθει και ολι
præparala receptacula , aliæ ad cavilales in terra γότητι. Και πλήθος μέν έχοντα καλούνται λίμναι:
concervantur, que etiam multitudine et paucitate ολίγα δ' έντα, λέγοντα τέλματα.
differunt. Et siquidem multitudine sunt præditie, stagna vocantur : sin autem sunt exiguæ, paludes
seu lacuniæ vocantur . :
2. Quæ cum ila se habeant, quod mare sit manu β'. Τούτων ούτως εχόντων χειρόκμητον μεν είναι
Saclum et elaboratum , nulla ratione nililur . Cum την θάλασσαν ουδένα λόγον έχει αυτοφυής δ' ούσα ή
aulen a seipso sit ortum , aut effluidum erit aut απόρρυτος έσται η στάσιμος. Και απόρρυτος μεν
stagnans. El eMuidum quidem non est. Quo enim ουκ έστι » πού γάρ αν ποιήσαιτο την απόρροιαν ;
ellucrel ? Sed ex multis qui Hyrcanum et Caspium αλλά και πολλοί την Υρκανίαν θάλασσαν και την
mare circumiverunt, quæ nulla ex parte sibi invi- Κασπίαν περιοδεύσαντες , αίτινες ουδέ εφάνησαν
cen conjuncta videntur , nemo horum ullum ef- άλλήλαις συνάπτουσαι κατ' ουδεν, ουδείς ουδεμίαν
Duidum deprehendit . τούτων εύρεν απόρρυτον.
63 9 Neteor . c . 1 .
1:57 EPITOME PHYSICA ,,
γ ' . Φαίνεται δ' η θάλασσα δέουσα κατά τους στε- A
νούς τόπους, ών εκατέρωσε πλατεία θάλασσα εστιν.
"Όπου γάρ αν εκ πλατέος πελάγους είς στενών ή
θάλασσα συνάγεται υπό της περιεχούσης το πέλαγος
γής υψηλοτέρας ούσης, κατά τούτο φαίνεται και
μεταρρέουσα άλλοτ ' επ' άλλο μέρος διά το ταλαν-
τεύεσθαι το ύδωρ δεύρο κακείσε πολλάκις. “Ο'γίνε-
ται μεν και εν τη αναπεπταμένη θαλάσση : άδηλον
δε έστι , το μή είναι την αυτής εκατέρωσε γήν πλη-
σίον, παρ' ήν αμείβουσα και μεταρρυσις ταύτης γνω-
ρίζοιτ' άν.
δ'. Ρει δ' η θάλασσα και από των υψηλοτέρων
αυτής επί τα κοιλότερα διά το πλήθος των εις τα
υψηλότερα ταύτης έμβαλλόντων ποταμών: πέφυκε
γάρ το ύδωρ εκ των υψηλοτέρων τόπων είς τα κοίλα
B
καταφέρεσθαι τε και ρείν. "Έστι δε και καν τη θα.
λάσση τα μεν αυτής υψηλότερα , τα δε κοιλότερα .
"Οπως δ' αν η θάλασσα δή , πάλιν εφ' εαυτήν έχει
το ρεύμα , και ου προς άλλο δοχείον εμβάλλει , κα- ' quemadmodum in ipsum duvii . Qua de
θάπερ οι ποταμοί προς αυτήν . Διά τούτο και στά- eliau stagnans est maris agna , non cMuida.
σιμόν εστι το ύδωρ της θαλάσσης , αλλ' ουκ απόρ
ρυτον.
ε'. Στάσιμον δ' όν ή πηγαίον ή συλλογιμαίον
είη άν. Αλλ ' επείπερ ήν πηγαίον, ήν αν και απόρ-
ρυτον. Πηγαίον γάρ ύδωρ αυτοφυές στάσιμον ολί-
γον ευρίσκεται. Ουδέ γάρ το από μείζονος πηγής
την αρχήν έχουν δύναται στάσιμον είναι . Διά τούτο
και όσαι των λιμνών εκ πηγών έχουσι τας αρχάς,
αι μεν φανεράς απορρύσεις ποιούνται , αι δε δι'
υπονόμων ιστορούνται προς θάλασσαν απορρείν ' C manifestos faciunt efluxus, vel per cuniculos mr
καθώς και η υπό το όρος τον Καύκασον λίμνη , ήν
(οι) εκείσε θάλασσαν καλούσι διά το μέγεθος: αύτη
γάρ πολλών ποταμών έμβαλλόντων εις αυτήν και
μεγάλων ουκ έχουσα φανερόν έκρουν , εκδίδωσιν
υπό την κατά Κοραξούς περί τα καλούμενα βαθέα
του Πόντου. "Οθεν και πόρρω της γης περί τρια-
κόσια στάδια σχεδόν αναδίδωσι πότιμον ύδωρ επί
τόπον πολύν .
ς'. Έπει τοίνυν το της θαλάσσης ύδωρ στάσιμον
δν ουκ έστι πηγαίον, ως δείκνυται , λείπεται είναι
συλλογιμαίον. Ουκ αν δ' είη συλλογιμαίον εκ των
εισρεόντων εν αυτή ποταμών, κάν πολλοί ώσι και
μέγιστοι . Τούτου γάρ όντος ήν αν πάλαι ποτέ των
καιρών ολιγώτερον τό της θαλάσσης ύδωρ, και αεί
έπληθύετο. Μάλλον δ' ήν αν έχουν εκ πηγών τάς
αρχάς ή περ εκ ποταμών και ούτω πάλιν απόρρυ
τον ήν.
ζ' . Οι μεν ούν την ανθρωπίνη σοφία και την θάλασ.
σαν άναρχον, ώσπερ δή και τον κόσμον όλον ετοί
μως έχουσιν αποφαίνεσθαι · όσοι δε την γνώσιν
έσχον υπό της του αγίου Πνεύματος υφηγήσεως,
όντως ούτε την θάλασσαν , ούτε τον άλλον κόσμον
άναρχον εδιδάχθησαν , αλλ' ακηκόασιν · 'Εν αρχή
εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την γην και
πάλιν Γεννηθήτω στερέωμα, και το υποκάτω
του στερεώματος ύδωρ συναχθήτω εις μίαν
63 A Meteor . c . 13. 9. Gen. 1 , 1 .
1158
3. Videtur autein mare fuere circa loca angusta ,
quorum ex utraque parte ainplum mare est . Ubi
enim ex amplo pelago in angustum cogitur mare
a terra 181 continente pelagus cum aliior sit , ob
id quere et alias in aliam partem refluiere depre
hendilur, proplerea quod ibi aqua sæpius ultro
citroque librelur . Quod fit quidem etiam in alto
mari ; evidens autem non est, quod utrinque ipsum
ambiens terra prope non sii , ad quam alluens re
ciprocationem manifestarn halberet .
4. Fluit autem mare etiam ab altioribus suis all
magis cavernosa , propler fluminum mullilidinem
quae in altiora ipsius in:Mount. Quippe aqua ex
allioribus locis in cava deferri et fuere consuevil ;
sunique etiam in mari parles aliä alliores, ravin .
res aliæ . Quomodocunque aulem mare Quat, in
scipsum refluit, nec in aliudl recept::culum influit,
causa
5. Atqui cum slagnans sit , aut fontana eril allt
colleclilia . Sed siquidem foulana essl, utique el
effluida esset . Quippe fontanarum aquaruin sporle
suæ naturæ ortarum , paucæ slagnanies reperiunrur.
Neque enim quæ a majore ſonte principium haliet,
slagnans esse polest . Quapropter etiam quotque.
lacus ex fontibus habent principia , ii vel 182
morantur ad mare defluere. Quemadmodum etiam
lacus 93 sub monte Caucaso , quem accola propier
magnitudinea mare vocant . Hic enim wullart
magna Numina
festum curuminliabens,
se influentia recipiens
Terram subit , etnecdenmum
mani
juxta Coraxos circa νοcata lathea , id est, profun
da ponti acceplas evomit aquas. Unde cliain pro
cul a terra ad trecenta fere sta lia multis in locis
aquam polulentam emillit.
6. Quoniain igitur aqua maris cum slagnans sil ,
non est fontana , ut ostenditur : cam ess : collectie
Liam relinquitur. Non fuerit autem collectitia ex
fluminibus ipsum ingredientibus, tametsi mulia
sint et maxima. Hoc enim si essel , priscis tempo
ribus aqua maris minor ſuissel, semperque multi
plicaretur. Quin potius ex fontibus haberet princi
pia , quam ex tluminibus : nt ita denuo eMuida
esset ..
7. Qui itaque liumana sapientia sapientes sunt,
el mare principii expers, quemadmoclum sanc etiam
lolum mundum promple enuntiare possuni. Qui
autem ex Spirirus sancti institutione notitiam
adepti sunt , hi revera neque Mare , neque ceterum
183 mundum principii experlem elociti sunt , sed
audiverunt : In principio ſecit Deus cælum el ler
ram 96. , El rursus : Fiat firmamentuin , claqua quae
infra firmamentum est in unain congeriem colliga
1159 NICEPHORI BLEMMIDE
Our 95 , ( lioc est , simul sit et per se) , el conspiciatur A συναγωγήν · τουτέστιν, Ομού γενέσθω και καθ'
arida. Hoc enim quod est in unam congeriem , non αυτό , και οφθήτω η ξηρά. Το γάρ εις μίαν συν
nolal illud , in uno loco . Nam videsis divina ile-
rum vox multitudines aquarum vocavit maria .
8. Quemadmodum igitur alioruin elementorum
unicuique proprium loc'im condilor, sic el aquae
separavit. Videtur autem etiam physicis lociis is
quem mare continet, non esse maris locus, sed
aqur simpliciter 96: Unde etiam omnia flumina ad
mare , ul ad proprium locum feruntur. Nam fuxlis
in caviorem partem secisidum naturam aque ines!,
et mare locum lerræ cavissimi ! O'capul
9. Sulsedinem porro at amarillinen quam ha-
B
bei , ex eo quod consistit " ? , el quod adeo a sole
evaporat, habere videtur. Nam stante ipso id quia
dem quod est lenuius sol extraliil ; quoil autim
crassius est, relinquit; quoi sane cum quadam
veluti superfluitas aquæ sii , salsum cl amarum est .
Quemadmodum eniin in 18% corporibus anima-
lium polulento humido cibo ingresso amarum et
salsum redditur id superNuitalum genus quod in
vesicam colligilur ; quia a nativo cdote animalium
quod potabile est atirabitur 98 , inque carnes
reliquain corporis substantiam ut convenit distri-
builur ; sic etiain in aqua fieri cxistiinandum est.
Cum enim universa dulcis sit , quia quod ipsius
potabile est per exhalationem a solari calore excer-
nitur, id quod relinquitur , et quasi quedam uni- c πόμενον καί ώσπερ περίττωμα του παντός όν αλμυ
versæ est superfluitas , el salsum el amarum est .
19. Jan vero etiamsi multum aquæ singulis die-
bus in mare induit " , nillilo tamen majus inde
mare efficitur . Omnis enim aqua in ipsam inanens
cum in iininensam amplitudinem dissipelnr, cito
ιobisque non animadvertentibus exsiccatur. Neque
vero iterum mare deprehendilur minus, tametsi
mulle quotidie ex ipso exhalationes ascendant ;
propterea quod aqua, que ex mari evaporavil, vi-
cissim infertur , cum per ingredientia in ipstin
flumina , tum per pluviani qui in ipsum decidit . Ει
ul uno verbo dicam , quod marinæ aquæ moles non
augelur, in causa est ascendentium vaporum 185
copia ; quod autem contra non minuitur , in causa
est aqua cxstrinsecus ingrediens .
11. Eapropter neque dulcius ab extrinsecus
adveniente aqua, neque vicissim ab exhalationibus
salsius et amarius mare redditur ; sed fere seinper
eamdem ct quantitatem et qualitalem aqux re-
linel .
12. Proinde qui mare principii expers faciuni, hi
eliam consequenter qualitatem ejus principio ca
rere dicunt. Qui autem ex sacra Scriptura maris
generationem didicerunt, bi etiam qualitatis istius
principiuin sciunt, spiritualia simul et naturalia
dogmata sequentes . Quia enim Dei jussu disseparata
cst a firmamento aula lerram circumlegens, illa
9 Gen. 1 , 9 . 56 2 Meteor . c . 2 . 97 Ibid . c. 3 .
1100
αγωγήν ου δηλοί το εν ενί τόπο. Ιδού γαρ ή θεία
πάλιν φωνή τα συστήματα των υδάτων εκάλεσε
Θαλάσσας .
η'. "Ωσπερ τοίνυν των άλλων στοιχείων εκάστω
τόπον ίδιον άφώρισεν ο δημιουργός, ούτω δή και
τα ύδατι. Δοκεί δε και τους φυσικούς δν κατέχει το .
κον και ο άλασσα , μή είναι θαλάσσης τόπον, αλλ'
απλώς ύδατος. " Οθεν και πάντες οι ποταμοί προς
την θάλασσαν, ως προς οικείον φέρονται τόπον.
Είς τε γάρ το κοιλότερον ή δύσις κατά φύσιν τω
ύδατι , και η θάλασσα τον κοιλότατον τόπον κατέχει
της γής .
6' . Την αλμυρότητα δε και την πικρίαν ήν έχει
η θάλασσα , εκ του ίστασθαι και διόλου ατμίζειν
υπό του ηλίου έχειν δοκεί. Ισταμένης γάρ αυτής,
το μέν λεπτότερον ανιμάται ο ήλιος, το δε παχύτε .
ρον καταλείπει • όπερ οίον περίττωμα ον ύδατος,
αλμυρόν εστι και πικρόν . "Ως γάρ εν τοις των
ζώων σώμασι ποτίμου της υγράς εισελθούσης τρο
φής πικρόν και αλμυρόν γίνεται το συλλεγόμενον
εις την κύστιν περίττωμα, διά το υπο της εμφύτου
τοίς ζώοις θερμότητος το πότιμον έλκεσθαι και εις
τας σάρκας και την λοιπήν ουσίαν του σώματος
αναδίδοσθαι καθώς πέφυκεν· ούτως ύποληπτέον κά.
πί του ύδατος γίνεσθαι . Γλυκέυς γαρ όντος του
αθρόου τω το πότιμον αυτού διά της αναθυμιάσεως
της ηλιακής θερμότητος αποκρίνεσθαι , το καταλει
ρόν εστι και πικρόν.
ε'. Πολλού δε πλήθους ύδατος εκάστης ημέρας
εμβάλλοντος εις την θάλασσαν , ουδέν πλείων η θά
λασσα γίνεται . Πάν γάρ το εις αυτήν εμβάλλον,
εις αχανές πλάτος σκιδνάμενον, ταχύ τε και αδή
λως αναξηραίνεται . Ούτε δε πάλιν η θάλασσα ελάτ
των φαίνεται πολλής καθεκάστην γινομένης της
αναθυμιάσεως εξ αυτής, ότι το από της θαλάσσης
ατμίσαν ύδωρ αύθις αντεισάγεται διά τε των
εισρεόντων εις αυτήν ποταμών, και του καταφερο
μένου υετού προς αυτήν . Και απλώς του μεν μη.
πληθύειν τον όγκος του ταύτης ύδατος αίτιον το
πλήθος των αναφερομένων ατμών, του δε μή ελατ
τούσθαι πάλιν αίτιον το εξωθεν εισερχόμενον
D
ύδωρ .
ια' . Δια ταύτα και ούτε γλυκυτέρα υπό του έξω
θεν ύδατος η θάλασσα, ούτε αύθις αλμυροτέρα και
πικροτέρα υπό των αναθυμιάσεων γίνεται, αλλ' ώς
επίπαν το αυτο ποσόν τε και ποιον φυλάσσει του
ύδατος.
ιβ'. Οι μεν ούν άναρχον ποιoύντες την θάλασσαν
άναρχον ακολούθως και την αυτής είναι ποιότητα
λέγουσιν · οι δέ τήν της θαλάσσης γένεσιν παρά
της θείας μεμυημένοι Γραφής , οίδασι και την αρ
χήν της ταύτης ποιότητος, πνευματικούς ομού και
φυσικούς επόμενοι δόγμασιν· έπει γάρ Θεού κελεύ
σει δακεχώρισται το περικαλύπτουν την γήν ύδωρ
T
98 ! il , c . 2. 99 lbid .
 1161 EPITOME PHYSICA . 1112
υπό του στερεώματος, ουχ ώς έτυχε γέγονεν ο δια Α sane disseparalio non Lemere et easu, Sed ut conve
χωρισμός , αλλά κατά το προσήκον , όσον μέν λε . niebal , facta est ; ita it, quae quidem lennior, et
πτότερον και αεροειδέστερον και κουφότερον του aeri similior leviorque de universa erat, per secre
παντός διακριθεν , άνω τέτακται: το δε παχύτερον lionem sursum constituta , crassior vero et terræ
και γεωδέστερον και βαρύτερον υπολείπει κάτω : vicinior graviorque, inferius relicta fuerit ; quem
καθώς και νύν οράται γινόμενον υπό τούτο του admodum etiam nunc fieri conspicitur, cum a sole
ηλίου διακρινόμενον. “Ο γάρ νύν ο ήλιος ποιεί κατά secernitur. Quod enim nunc brevi temporis spalio
βραχύ, τότ ' εσάπαξ επεποιήκει το στερέωμα. Το δή sol facil, lunc simul et semel firmamentum fece
τοιούτον ύδωρ το παχύ και βαρύ και γεώδες απε ral. Hujusmodi scilicet aqua crassa et gravis et
τέλεσε τάς θαλάσσας θείω νεύματι συναχθέν εις terrestris 186 constituit niaria , cum divino nulu
τας πρότερον μεν ουκ ούσας υποδοχής , ύστερον in conceptacula quæ prius quidem non erant, sed
δε γενομένας εν τω γίνεσθαι του ύδατος την συν- postea cum aquarum collectione facta fuerunt, coi
αγωγήν . "Οθεν ουδε το εν μέσω του ύδατος γενέ lecta est ” . Unde neque ipsuin io medio aquælir .
σθαι το στερέωμα και διαχωρίζειν ανά μέσον ύδα. mamentum factuin esse, et dividere inler aquam et
τος και ύδατος δηλωτικόν αν είη του κατ' ισομοι B aquam , boc significaverit , quod aque disseparatio
ρίαν ποσότητος εκτελεσθήναι τον του ύδατος διαχω secundum quantitatis æquabilitalem perfecta fuer
ρισμόν, ώστε και το υποκάτω του στερεώματος rit , ut aqua infra firniamentum relicta sil laula ,
εναπειλημμένον ύδωρ τοσούτον είναι όσον δή επά quanta est ea quæ supra firmamentum , utque
νω, κάντεύθεν την μεταξύ της γης και του στερεώ hinc quæ inter lerram et firmamentum intervenil
ματος χείραν άπασαν πεπληρώσθαι υδάτων, και regio, aquis fuerit universa impleta , et poslea ai!
ύστερον ελθείν προς την νύν ούσαν κατάστασιν τη bunc statum interveniente aquarum in locum
των υδάτων προς τον οικείον τόπον συναγωγή . Της peculiarein collectione pervenerit . Cum enim uni
γάρ όλης της ελάχιστον έχoυσης λόγον (έω γάρ versa terra minimam habeal rationem (nolo enimi
ειπείν μηδένα κατά τους φυσικούς) προς την σφαί- dicere nullam secundum physicos) ad firmamenti
ραν του στερεώματος , όποϊαι δή κοιλότητες ταύτης Splierato , qualesnam hujus cavitates, que omnino
επινοηθείεν αν, όλως έκαναν προς την τών τοσούτων ad tantarum aquarum receptionem sufficerent, exco
υδάτων υποδοχήν. Αλλά το μεν εν μέσω του ύδα gitari possent ? Sed in medio aquæ factum esse
τος γίνεται το στερέωμα, υποληπτέον αν είη ση firmamentum significare existimandum est, inter
μαίνειν το απλώς ύδατος μεταξύ δεδημιουργήσθαι simpliciter aquam conditum esse firnamenti cor
το σώμα του στερεώματος • το δε διαχωρίζειν ανά c pus, ipsum vero dividere inter aquarm et aquam,
μέσον ύδατος και ύδατος το απολαβείν και ανενεγ- denotare nihil aliud quam suscepisse el sustulisse
κείν και φέρειν άνω πάν οπωσούν το λεπτόν• το et sursum evehere 187 quidquid leve ſuit ; ac
πάντη δε γεωδέστατον και οίον ειπείν την τρύγα lerræ vicinissimum , el , ut ita dicam , fæcem et sedia
και υποστάθμης και αλμυρίδα του ύδατος καταλο- nieulum , et ajuæ salsilaginem inferius reliquisse ,
πείν κάτω και μεσιτεύειν μεν ύδατι και ύδατι • et inter aquam et aquam intervenire medium ;
πλήν το επάνω του στερεώματος ύδωρ άπειροπλη- aquam tamen quæ est supra firmamentum inlinitie
Θες είναι προς το υποκάτω του στερεώματος και esse multitudinis, si conferalur cum ea quæ est
υπέρ πάντα λόγον σχεδόν. infra firmamentum , et omnem ſere proportionem
superare .
ιγ . Ει δη τοίνυν ή υπό της ηλιακής θερμότητος 13. Quod si igitur a calore solari facia tenuioris
γινομένη του λεπτοτέρου διάκρισις ύδατος αιτία aquæ discretio , videtur esse causa nari salsedinis
δοκεί της αλμυρότητος τη θαλάσση και της πικρό. et amaritudinis, propterea quod igneæ facultatis
τητος, διά το μετουσία πυρώδους δυνάμεως τοις presentia in physica docetur naturalis causa gene
χυμοίς φυσιολογείσθαι των τοιούτων ποιοτήτων την rationis , ejusmodi qualitatum in humoribus (quot!
γένεσιν (όσον γάρ ου δεδυνήσθαι το θερμόν εν τη D enim calorin discretione non potuerit ad se altra
διακρίσει προς εαυτό επισπάσασθαι, τοιούτον αλμυ- here , id salsamarum fieri, ut cinerem el sudorem
ρόπικρον γίνεσθαι, ώς την τέφραν, κάν τοις ζώοις in animalibus, cælerasque superfluitates), fuerit
τον ιδρώτα και τα λοιπά περιττώματα) : είη αν utique mari causa prior suæ qualitatis ea quæ
αιτία προτέρα τη θαλάσση της οικείας ποιότητος primæ a firmamento facta est discretio . Nam omnes
ή υπό του στερεώματος γενομένη πρώτη τοιαύτη playsici hoc fatentur , φuod frmanentuno cum sole
διάκρισις . Της αυτής γάρ τώ ηλίω και το στερέωμα ejusdem sit naluræ : cun ii qui ætherium quinlun
φύσεως παρά πάντων ομολογείται των φυσικών, corpus dicunt, tum ii qui quidquid sub sensum ca
όσοι τε πέμπτον σώμα το αιθέριον λέγουσι , και dir, es qualuor elementis compositum agnoscunt, et
όσοι πάν το υπό την αίσθησιν εκ των τεσσάρων hinc etiam universam quæ supra lunam esi mi
στοιχείων συντεθειμένουν γινώσκουσι , κάντεύθεν και danam 188 structuram ex sincerissimis el delir
την όλην υπέρ σελήνην έγκόσμιον δημιουργίαν εκ carissimis elementis sinceriore igne prædominanta
των στοιχειακών ακροτήτων επικρατούντος του ειλι- orlain esse pronuntiant,
κρινεστέρου πυρός αποφαίνονται.
1 Gen. 1 , 6 .
PATROL. CR . CXLII . 37
1153 NICEPHORI BLEMMID.E 1164
SYNOPSIS CAPITIS XVII ,
QUOD EST DE VENTIS ET RELIQUIS FLATIBUS.

1. Dividit exhalationem in rapidam el ſumidam , quarum utraque ab alterius suæ qualilalis excellentia
ila nuncupatur ; et illa quidem aquarum pluentium ; hæc, ventorum el paluum materialis causa
est . 2. Ui non omnis aqua fluens, fluvius , sic nec omnis flatus, ventus est ; adeoque flatus lalius
patet quam ventus . — 3. Superante exhalatione vapidu, pluviosi ; dominante fumida, veniosi el squalidi
anni exoriuntur . 4. Alias in lota aliqua regione vel pluviarum copia , vel venti el squalores exortiun
iur, quia parles illius eamdem ad solem habent dispositionem ; alias vero tantum in parle quapiam
illius , quia exhalationes non in eadem semper regione manent, sed interdum ex una migrant in aliani
a flatibus aliquibus propulsæ . 5. Infert et concludit ex superioribus, maieriain ventorum esse exha
laiionem calidam et siccam , et per occupationem docet , venios tamen non videri calidos, quia aerem multo fri
gido vapore plenum commoveant,quod etiam exemplo declarat desumplo a flatu oris 189 humani. 6.
Modum exponit , quo venti super et infra lerram ex calida et sicca exhalatione oriantur, modo nimi
rum spissalionis ei condensationis et coulilionis ; perinde ut aqua ex vapore super el infra terram ge
neralur . 7. Venlorum quidem materia est exhalalio calida ei sicca , sed non impermistu el inconfusa,
id est , pura el sincera, quod arguit venlorum in aere quiescente prope lerram generatio. - 8. Com
parationem aquarum super el infra terram concretionis cum ventorun concretione, quin el ipsorum
fluviorum ventorumque instituit . - 9. Venlos non ex sola pure et sincere calida siccaque exhalatione
generali ab ipsorum motu obliquo etiam osiendit. 10. Venios duodecim a qualuor mundi plagis flan
les numeral. 11. Veniorum respectu Græciæ in qua fuit aucior, qualitales et varios effecius comme•
morul, quoram alii sunt sereni, alii humidi, alii nivales , alii æsiuosi, alii cælum nubibus slipani, alii
fulgura afferunt, alii grandines causantur. - 12. Docet qui venti &xveçlai, hoc est, procella el venti
procellosi "fu36. -- 13. Explicat qui venti sibi invicem sint contrarii, eusque in specie enumerat, quod
membrum ut el sequens ex diagrammale oplime intelligitur. - 14. Adhuc specialius declarat qui venti
orientales, qui occidentales, qui seplentrionales , qui meridionales sint . —15. Venlos in fortiores et in
becilliores 190 pro locorum diversitate dividit . 16. Alias etiam ventorum species , apogæos, encolpias ,
typhonicos, ecnephias, exhydrias enumeral: ~17. Ventos a linea motus sui in euthypnoos et anacampsipnoos,
partitur. 18. Ostendit qui venti etesiæ. et orniihiæ dicantur. - 19. Violenlos flatus , calcgiden ,
inyellam, lælapem , strobilum , leriæ unaphysema seu aspirationem describit.

CAPUT XVII . A ΚΕΦΑΛ . ΙΖ' .

De ventis el reliquis facibus.
1. Cum : duplex sil exbalatio , alia vapida et
Lumida, alia fumida et sicca ; neutra barum abs .
que altera reperitur , sed el ambą, simul sunt ;
ex co vero quod præ allero abundat, lotum nuncu-
patur. Exlialatio igitur que plus liuridi participat ,
pluenlis aque est principium ; que autem plus
sicci habel, ea principiu :n el causa et materia
ventorum reliquorumque dalium agnoscitur.
2. Quemadmodum autem non omnis quomodo-
cunque fluens aqua fluvius dicitur, sed ea de .
mium quæ pro principio Blusus funtein habet, sic
neque omnis Gaius, ventus dicitur ; sed qui pro
principio fluxus sui quasi fontem habet ; nam
B
aspirationes ex terra , falus quidem sunt, quia
flant ; venli tamen non sunt.
3. 191 Quando igitur vapida exhalatio abun-
dat, lunc etiam pluviosi anni; quando aulein sic-
ca et fumida , tunc etiam ventosi el squalidi exo-
riri consueverunt.
4. Interdum ergo evenit , ut simul per amplam
el continuam regionem aut pluviarum oriatur
abundantia , aut verrti et squalores ; interdum vero
etiam per parles hoc accidit. Nam sæpe regio cir-
cumquaque adjacens pluvias accipit, cum pars il-
lius aliqua squalida relinquatur ; aut etiam con-
tra cum regio in circuitu squalida sit, pars que-
dain illius abundantiam pluviarum habere depre-
henditur. Ει causa quidem fuerit, quod plerumque c διά τό τα σύνεγγυς αλλήλων μέρη της γης ομοίαν
cadem affectio ad majorem regionem penetrat, quia έχειν σχέσιν προς τον ήλιον τον των αναθυμιάσεων
partes terræ sibi invicem vicinae consimilem ad
Περί ανέμων και των λοιπών πνευμάτων.
α'. Διττής ούσης της αναθυμιάσεως , της μεν
ατμιδώδους και υγράς , της δε καπνώδους και ξηράς,
ουδετέρα τούτων χωρίς της ετέρας ευρίσκεται , αλλ'
ομού μεν και άμφω, εκ δε του πλεονάζοντος και
λείται το όλον. Η μεν ούν υγρού πλέον μετέχουσα
αναθυμίασις αρχή του υoμένου ύδατόςέστιν ή δε το
ξηρόν έχουσα πλέον αρχή και αιτία και ύλη των
ανέμων και των λοιπών πνευμάτων γινώσκεται .
β'. "Ωσπερ δ' ού πάν το οπωσούν δέον ύδωρ λέ
γεται ποταμός, αλλά το αρχήν ρύσεως έχον πηγήν»
ούτως ουδέ πάν πνεύμα λέγεται άνεμος , αλλά το
έχoν αρχών της εαυτου ρύσεως, οίον πηγήν» τα γάρ
έκ τής γής ανα φυσήματα πνεύματα μέν εισιν, επει
δή πνέουσιν · άνεμοι δ ' ουκ εισίν.
γ'. "Οτε μεν ούν ή άτμιδώδης αναθυμίασις πλεο
νεκτεί, τότε και επομβρα τα έτη γίνεσθαι είωθεν
ότε δ' ή ξηρά και καπνώδης, τότε και τα έτη ανε
μώδη και αυχμηρά .
δ'. Ποτέ μεν ούν συμβαίνει κατά πολλήν άμα
χώραν και συνεχή και επομβρίαν γίνεσθαι ή ανέμους
και αυχμούς , ποτέ δε και κατά μέρη . Πολλάκις γάρ
ή μεν κύκλω χώρα λαμβάνει τους όμβρους: μέρος
δε τι ταύτης λείπεται αυχμηρόν ή και ανάπαλιν,
της κύκλω χώρας αυχμώσης, μέρος τι ταύτης επομ
βρίαν έχον ευρίσκεται. Και είη αν αίτιον το τα
πολλά μέν το αυτό πάθος επί πλείω διήκειν χώραν ,
αίτιον, ει μή διά τινα θέσιν ιδίαν τόπον τινές δια

' n Meleor. c. 4.
 11 € 5 EPITOME PHYSICA . 116
φοράς έχουσι προς τον ήλιον παρά τους οίς παρά- A solem qui exhalationum causa est dispositionen
κεινται . Ου μην αλλ' ενίοτε κατά μέν τόδε το μέ- habent, nisi propter situm aliquem peculiarem ,
ρος την ξηράν αναθυμίασεν συμβαίνει πλεονεκτείν , loca quædam ab illis quibus adjacent differentiam
κατά δε το παρακείμενον την υγρών και ανάπαλιν . habeant. At vero inlerdum in una aliqua parte
Ούπερ αίτιον αν είη το τοτε μεν άφ' ής αναφέρεται exbalationem siccam ; in adjacente vero, bumidam
χώρας ή ξηρά , κατά ταύτην και μένειν δέουσαν abundare contingit, el contra . Cujus rei causa est,
αυτήν ομοίως και αφ' ής ή υγρά την υγράν. Ο τε quod interdum ex qua regione ascendit sicca
δ ' υπαλλάσσεσθαι και απωθείσθαι υπό πνευμάτων (exhalatio) , in eadem etiam fuens ipsa maneal ;
τινών τήν μέν υγραν , όθεν η ξηρά , την δε ξηράν similiter 192 ex qua humida elevalur, ut ibi
όθεν ή υγρά και η μεν έμεινε καθό ανηνέχθη, ή δ' subsistat humida. Interdum vero vice versa mula
εις άλλης που χώραν απώσθη . lur, et a flatibus aliquibus depellilur, humida co
unde sicca est , sicca eo unde bumida est ; aut una quidem subsistit, quatenus sublata est ; altera
vero in aliam alicubi regionem repulsa est.
ε'. Την μεν ούν των ανέμων ύλην , θερμήν 5. Materiam ergo ventorum , exhalationem cali .
και ξηράν αναθυμίασιν είναι φασι , μη δοκείν δε dam et siccam esse aiunt; non videri autem vening
τους ανέμους θερμούς, διά το κινείν τον αέρα πολ- calidos, propterea quod aerem moveant, qui mulin
λής ατμίδος πλήρη τυγχάνοντα και ψυχράς. Ούτω et frigido vapore refertus est. • Sic enim et fatuin
γάρ και το διά του στόματος φυσώμενον πνεύμα " qui ore exhalatur, calidum quiden prope vs ;
θερμόν μεν εγγύθεν είναι του στόματος , πόρρω δε ab ipso remolum , ex eadem causa frigidum esse .
ψυχρών διά την αυτήν αιτίαν.
ς' . "Ισως δ' αν εκ θερμής μεν αναθυμιάσεως 6. Forte autem ex calida quidem exhalatione
έχoιεν οι άνεμοι τας αρχάς , ώσπερ δή και οι ομ venti habent principia , quemadmodum eliam plu
βροι (πάσα γάρ αναθυμίασις ξηρά τε και υγρά viæ (nam omnis exhalatio cum sicca quin humida
δια το εν αυτή θερμόν αναθυμιάται και αναφέρεται). propter calorem quem in se habet exhalatur et
'Αλλ ' ώσπερ ή ατμός διά ψύξιν πιλευμένη και πυ sursum fertur) . Sed quemadmodun vapor, cuin
κνουμένη δύναται μεταβάλλειν εις ύδωρ ουκ άτο propter refrigerationem spissatur et condensatur ,
πον αν είη τυχόν τον αυτόν τρόπον υπ.ολαβείν και in aquain mutari potest ; forte haud absurdum est
την θερμήν και ξηράν αναθυμίασιν πιλείσθαι τε el calidan siccamque exbalationein spissari et
και πυκνούσθαι , και εις πνεύμα συνίστασθαι. Και condensari, et inflatum coalescere. Ac quemadmo
ώσπερ εκ της υγροτέρας αναθυμιάσεως γίνεται dum ex bumidiore exhalatione fit aqua super et
ύδωρ υπέρ τήν τε και υπό γην, ούτως αύ εκ της ξη infra terram, sic vicissim ex 193 sicciore flatum
deorsum infra terram .
ροτέρας γίνεσθαι πνεύμα και άνω και κάτω υπό γήν. C fieri sursum et
ζ'. "Ύλη μεν ούν των ανέμων είη αν η θερμή 7. Maleria igitur ventorum eril exhalatio calida
αναθυμίασις και ξηρά, ουκ αμιγής ουδ' άκρατος : el sicca , non impermista, nec pura , quandoquidem
επείπερ ή τοιαύτη διαβαίνει προς το υπέκκαυμα: η quæ talis est ad lomilem penelrat ; cum ventorum
δε των ανέμων σύστασις πλησίον γίνεται της γης concretio prope lerram in aere quiescente liai,
εν τω ήρεμούντι αέρι , αλλ' ουκ εν τω υπό του αιθέ non in eo qui una cum succensione ab æthere ar
trabilur. Alioqui omnes venti circuinagerentur
ρος συνεπισυρομένη μετά του υπεκκαύματος. Η
γάρ άν επί ταυτό περιήγοντο πάντες άνεμοι νύν eodem spatio ; jam vero eliam alii contra se llant
δέ καί τινες αλλήλοις αντιπνέουσιν . Αλλά και τινα invicem . Sed et de quibusdam montibus altiori
των υψηλοτέρων ιστορείται όρων υπερνέφελά τε και bus prodilum in bisloriis reperitur, quod nebulas
υπερήνεμα. " Ενθα γούν τα νέφη συνίστανται , εκείσε el venlos transcendant. Ubi igitur nubes concre
δοκεί και τους ανέμους συνίστασθαι . scunt, ibi etiam venti concrescere videntur.
8. El * quemadmodum gullæ cum pauxillatim
η'. Και ώσπερ τας πανίδας κατά μικρά συνιστα- primo coagmentantur, deinde inter se commis
μένας το πρώτον , έπειτ' άλλήλαις μιγνυμένας το centur , in copia landem deferuntur ; el sicut
τελευταίον καταφέρεσθαι μετά πλήθους · ώς δε κάν D aqua in terra sensim stillans , laumorem [ sci
τη γη κατολίγον το ύδωρ συλλειβόμενον νοτιζούσης licet) fundente terra, el lunc in unum coiens, lumi
της γης, και τότε συναγόμενον εις έν, τας των πο- num ellici! principia ; eodem modo el ventorum con
ταμών άρχάς εκτελείν, τον αυτόν τρόπον και την : cretio fieri videtur ; cum enim multa exhalationes
των ανέμων σύστασιν γίνεσθαι · πολλών γάρ ανα- paulatim congressæ fuerint, tum venti ad mani.
θυμιάσεων κατά μικρόν αλλήλαις συνιουσών εις το festa magnitudinem perveniunt. Quamobrem
φανερόν οι άνεμοι προέρχονται μέγεθος. Διό και eliam minimi sunt ibi , node Gare incipiunt; sel
ελάχιστοι μέν εισιν όθεν άρχονται πίνειν προϊόντες progressu augentur 194 el largi siunt, dum per
δ ' αύξονται και λαμπροί γίνονται προσγινομένων molum in anleriora accedentes exhalationes ante
αυτοίς αναθυμιάσεων κατά την εις το πρόσθεν πρό- gent ipsos. Quod etiam in magnis Aluminibus geri
οδον και συναυξουσων αυτούς . "Οπερ και των μα- co :spicitur . Νam in fluxionia suarium primoraliis
' n Meteor , c. 8 . 11 Miteor. C. 4 ,
 1167 NICEPHORI BLEMMID.E 113
parva sunt, quandoquidem non pauca eorum ex A γάλων ποταμών γινόμενον φαίνεται. Μικρά μέν γάρ
scaturiginibus incipiunt ; sed progressu majora εισιν εν ταις των δύσεων αρχαίς, επείπερ ουκ ολίγοι
funt, diversis in ipsa amnibus influentibus. αυτών εν κρηνών άρχονται, προϊόντες δε μεγεθύ
νονται διαφόρων ρευμάτων εισβαλλόντων αυτοίς.
9. Quod autem non ex sola calida et sicca exha- θ'. "Οτι δε ουκ εκ μόνης θερμής και ξηράς ανα
Jatione ventis sit generatio, id etiam ex ipsorum θυμιάσεως τους ανέμους ή γένεσις, και από της αυ
molu manifestum est ; nam sursum eorum quis- των κινήσεως γνώριμον· άνω γάρ αν έκαστος αυτών
que moveretur, si ex ejusmodi exhalatione sub- εφέρετο , την ουσίαν έχων τοιαύτην αναθυμίασιν.
slantiam haberet. Jam autem omnium ventorum Νύν δε τών όλων ανέμων η κίνησις εις το πλάγιον
molus in lacus quodammodo et obliquus est . πως και λοξή .
10. Omnes porro venti . qui fant duodecim ob- ι' . Δυοκαίδεκα δε πάντες άνεμοι φαίνονται πνέον
servantur ; ab ortu æquinoctiali subsolanus , qui τες. από της ισημερινής ανατολής απηλιώτης, ο
apud Siculos hellespontias , apud Phænices car- παρά Σικελιώταις ελλησποντίας καλούμενος , καρ
nabas , apud accolas Ponti berecyntias vocatur ; νάβας δε παρά Φοίνιξι , και παρά τοις εν Πόντο
ab occasu æquinoctiali, zephyrus, Latine ſavonius ; B βερεκυντίας από της ισημερινής δυσμης ζέφυρος:
ab ortu æstivo cæcias ; ab occasu æslivo argestes , από της θερινής ανατολής καικίας από της θερινής
Laline corus, qui el vlympias et japyx el scirron δυσμής αργέστης , ο και όλυμπίας και ιάπυξ και
nominatur ; ab ortu hiberno , eurus, alias Latine σκίρρων ονομαζόμενος από της χειμερινής ανατο
rulturnus; ab occasu hiberio ,libs , alias africus ; λής εύρος» από της χειμερινής δυσμης λίμ: από των
a locis juxta arctum fursanm ), Doreas , qui proprie περί την άρκτον τόπων βορέας και κυρίως απαρκτίας
195 septentrio dicitur ; ab iis qui circa meri- λεγόμενος από δε των περί την μεσημβρίαν νότος .
diein, nolus, Romanis auster ; inter septentrio- Μεταξύ δ' άπαρκτίου και αργέστου θρασκίας μεταξύ
nem el corum thrascias ; inter cæciam et septen- καικίου και απαρκτίου και καλούμενος μέσης· τούτον
trionem qui neses vocatur ; quem quidem consue . δε μάλλον βορέαν οίδε καλείν η συνήθεια · νότου και
10 more boream vel aquilonem polius appella- λιβος λιθόνoτος μεταξύ εύρου δε και νότου ευρόνο
inus ; inter austruin et africum libonolus , quasi
τoς , o και φοινικίας .
dicas, africauster ; inter vulturnum et austrum , euronolus , quasi dicas vullurnausler , qui etiain
i hænicias dicitur.
11. Ex his apud nos sereni sunt septentrio, ibra . C ια'. Τούτων αίθριοι εισιν εν ημίν απαρκτίας:
scias, el corus, propierea quod a nobis nubes adi- θρασκίας, και αργέστης, διά τό τα νέφη απωθείν
fant, cum aquilonares siinis. Sereni autem sunt, αφ' ημών βορειοτέρων όντων. Αίθριοι δέ εισιν, όταν
Cuin non admodum frigidi ſuerint, ut prius exhalatio μή τύχωσιν είναι πάνυ ψυχροί, ώς φθάνειν πηγνύναι
gulu constringaiur el nubes, quam abiganlur. Cæcias την αναθυμίασιν και τα νέφη προ του απώσασθαι . Ο
allem non est semper serenus, propterea quod in δε καικίας ουκ αεί έστιν αίθριος διά το ανακάμπτειν
seipsum , unde iucipit, reſectatur. Neque enim εις εαυτόν, όθεν άρχεται . Ουδέ γάρ ευθείαν εις τα
juxta rectam lineam ad latus novetur , sed πλάγια φέρεται , αλλά κυρτήν, έχουσαν το κυρτόν
juxta gibbosam , quæ gibbositate sua ad terram ver- νενευκός προς τη γή . 'Ανανεύων δε και προσπίπτων
git . Ιderm autein can energit , et in nubes impin- τοις νέφεσιν ουκ απωθεί ταύτα, αλλά προσάγει το
gil, non depellit ipsas sed adducit ad locum , unde τόπω όθεν ούτος ο άνεμος πνεί. Τούτο δ' αν συμβαί
flat ipse. lloc autem circa ipsum contingit, quod νοι περί αυτόν το προσγειότερον αυτώ πνέοντι αντι
guia propius terram flat, eminentes aliquæ terræ πίπτειν τινάς της γης εξοχάς , και ούτως αναστρέ
partes ipsi obsistant, ac ita hojusce flatus molio φειν εις το άνω τήν του πνεύματος τούδε φοράν.
196 sursum revertalur . Maxime autem humidi Υγροί δε μάλιστα των ανέμων εισι λεψ, καικίας
sunt ex ventis : africus, cæcias el subsolanus ; sicci, D και απηλιώτης : ξηροι δε αργέστης και εύρος : ος
corus et vulturnus : qui νulturnus in principio quidem εύρος εν αρχή μεν υπάρχει ξηρός,τελευτων δε πέ
siccus cst , sed tandem aquanimittere consuevit . φυκεν ύδατώδης γίνεσθαι. Νιφετώδεις δε μάλιστα
Nivales maxime, meses et septentrio , quippe hi fri- μέσης και απαρκτίας : ούτοι γάρ ψυχρότατου · καυ
gidissimi ; estuosi , ausler, favonius, et νulturnus . ματώδεις δε νότος, ζέφυρος και εύρος. Νεφεσι δε
Nubibus autem stipant cælum . densioribus quidem πυκνούσι τον ουρανόν, πυκνοτέροις μεν ο κα :κίας ,
cecias, rariusculis quodammodo africus . Fulgura αραιοτέροις δε πως ο λίφ. 'Αστραπαίοι δ' εισίν απ.
afferunt, septentrio, thrascias , el corus, el meses αρκτίας , θρασκίας, αργέστης, και προς τούτοις και
insuper. Cum enim frigidi sini, quia propius nos μέσης . Ψυχροί γάρ όντες διά το εγγύτερον ημών
blant veniunique a partibus arclicis quie frigidæ πνείν, και από των αρκτικών μερών όντων ψυχρών ,
Sillll ; propler frigidilalem nubes spissant . At πιλoύσι τα νέφη δια την ψυχρότητα . Πιλουμένων δε
viro cum nubes spissantur, quod inibi calidum των νεφών το εν αυτοίς εναπειλημμένον θερμών
-belielum esl duin in unuin cogitur, pervim conſer- αθροιζόμενον εις έν, μετά βίας αθρόον έκκρίνεται
din vehcineuli wolu inflammatum excernitur. llu- διά την σφοδρών κίνησιν εκπυρωθέν. Αυτών δε τού .

$ 11 Meleor.e . 4 et G. et De mundo c . 4 .
1169 IPITOME PAYSICA . 1170
των ένιοι και χαλαζώδεις εισι το ψυχρότητα πηγνύ- A rum autem ipsorum nonnulli grandinosi sunt ,
ναι ταχέως το έκκρινόμενον ύδωρ. Δοκεί γαρ και quod aqua quæ excernitur propter frigiditatem ce
ούτως χάλαζα γίνεσθαι . leriter congelet et in glaciem concrescat. Sic eniin
eliam grando feri videtur .
ιβ . Καθίστανται δε και εκνεφίαι απαρκτίας, 12. Fiunt autem etiam ecnephiæ , hoc esl', pro
θρασκίας και αργέστης. Εκνεφίαι γαρ γίνονται, cell.e (vanti qui escussi nubibus seviunt , qιος
όταν άλλων πνεόντων ανέμων άλλοι επιπεσόντες αυ- Græci propierea ecnepbias vocant ) : septentrio ,
τοις παύσωσιν αυτούς. "Οταν ούν οι πρώτοι πνέοντες ibrascias, et corus .197 Procellæ enim generan
απώσωνται τα νέφη , δοκούσιν οι εκ των εναντίων tur, cum aliis ventis flantibus alii ingruunt, et
μερών εμπίπτοντες αυτοίς πνείν εξ αυτών των νε- eosdem comprimunt. Cum igitur qui primo flant , nu
φών. Επιπίπτουσι δε μάλιστα πνέουσιν άλλοις ούτου bes depulerint, qui in eos es contrariis partibus in
οι άνεμοι διά το εγγύθεν αυτούς πνέοντας και μετά cidunt , ex ipsis nubibus dare videntur . Incidunt
δύμης είναι σφοδρούς . aulem maxime hi venti in alios Nantes , el quod ex
propinquo ipsi spirent, el quod cum impelu ve
hementes sint.
ιγ'. Επει δε τα πλείστον απέχοντα κατά τόπου 13. Quoniam autem ea quæ secundum locum a se
εναντία κατά τόπον εστί• πλείστον δ' απέχει τα invicem distant plurimum , secundum locum contra
κατά διάμετρον ή δ' ισημερινή ανατολή και η ria sunt ; plurimum autern distant a so invicem ,
ισημερινή δυσμή διαμετρούσιν αλλήλας κατά τον ynæ per lineam dimerientem distant ; ac æquino
αυτον ορίζοντα θεωρούμενα , και πάλιν η θερινή clialis ortus et æquinoctialis occasus a so invicem
ανατολή και η χειμερινή δυσμή · και αύθις ή χειμε- per diametrum dissident, ut qui in eodem hori.
ρινή ανατολή, και θερινή δυσμή • ομοίως δε και η zonle spectentur , rursumque orlus aestivus ei occa -
άρκτος και η μεσημβρία • επεί ταύθ' ούτως έχει , εύ- sus hibernus ; ac vicissiin orlus hibernus et occa
δηλον ως αντιπνέουσιν αλλήλους οι εκ των εναντίων sus æstivus ; similemque in modum denique ar
τόπων πνέοντες άνεμοι. "Οθεν ο μεν απηλιώτης clus[ septentriolet meridies ; icec,inquam, quonian
αντιπ νεί το ζεφύρω , ο καικίας δε τω λιβί , ο εύρος ila sese habent, satis constat quod venti qui ex
το αργέστη, και ο βορέας το νότω · ώσαύτως και contrariis locis flant, contra se spirent invicem .
θρασκίας το φοινικία, και ο μέσης το λιβονότω. Unde subsolanus contra favonium spirat, cæcias
Δεί δε την θέσιν των ανέμων και την τοπικήν contra africum , vullurnus contra corum , contra
αυτών εναντίωσιν κατανοείν εκ του διαγράμ C austrum aquilo ; similiter et thrascias contra
ματος . pheniciam et meses contra 198 africaustrum ..
Oportet autem ventorum , silum el localem eorum
contrariationem ex diagrammate intelligere.
ιδ'. 'Ανατολικοί μεν ούν εισιν άνεμοι καικιας , 14. Orienlales igitur venti sunt, ceclas , sul) -
άπηλιώτης και εύρος • ο μεν από της θερινής ανατο- solanus , el vullurnus ; primus ab æstivo, secin
λής, ο δ' από της ισημερινής , ο δ' αυ από της χει- dus ab æquinoctiali, lertius ab hiberno oriu . Occi .
μερινής. Δυτικοί δ' άνεμοι αργέστης, ζέφυρος , λίμ : dentales autem venti sunt corus , lavonius et aſri .
ο μεν από της θερινής δυσμής, ο δ' από της ίση με- cus ; primus ab æstivo, secundus ab æquinoctiali,
ρινής · ο δε λιώ από της χειμερινής. 'Αρκτροι δε tertius, africus , ab hiberno occasu . Sep
ήτοι βόρειοι θρασκίας , απαρκτίας , και μέσης και κατά tentrionales sive aquilonares thrascias , sep .
συνήθειαν βορέας λεγόμενος · ών ο μεν θρασκίας tentrio et meses, qui consuelo more aquilo di
από των δεξιών της άρκτου μερών, και ως προς δύ- cilur ; quorum thrascias quidem a dextris ursä
σιν έχει το πνείν, τη θερινή πλησιάζων δυσμή · ο δ' partibus et veluti ad occasum spirat æstivo oriui
απαρκτίας από μέσης άρκτου · ο δε λοιπός εκ των p appropinquans ; Septentrio a media ursa , reliquus
ευωνύμων της άρκτου μερών. "Ανεμου δε μεσημβρι- neipe meses ex sinistris ursæ partibus. Meridiona
νοι ήτοι νότιοι και ευρόνοτος, ο νύτος και ο λιβόνατος : les aulem sive austrini venti sunt, vullurmusler,
ο μεν από των δεξιών της μεσημβρίας, ήγουν auster, et africs uster ; primus quidem a destris
έγγιστα τη χειμερινή ανατολή · ο δε νότος εκ μέσης nmeridiei , hoc est , proxime orium hibernum ; secun
μεσημβρίας : ο λιβόνατος δ' εξ αριστεράς. dus, nimirum auster ex medio meridie ; tertius afri
causter a sinistris .
ιε'. "Αλλοι δε των ανέμων άλλως παρ' άλλοις 15. Cælerum alii venti in aliis partibus fortius
μέρεσι φέρονται κραταιότερον η ασθενέστερον . Τηνές aut imbecillius feruntur . Aliqui etiam peculiari
δε και ιδιοτρόπως επικρατούσιν εν τόποις τισιν ratione quibusdam in locis dominantur, ut qui inde
εκείθεν την γένεσιν έχοντες . ortum habeant .
ις' . Και τούτων όσουπερ εκ νενοτισμένης πνέουσι 16. Ac de his, illi qui 199 ex humefacta terra
γής απόγειοι λέγονται • όσοι δ' εκ κόλπων εξάττου- Πant, apogei, quasi terra oriundi, dicuntur ; qui
σιν, εκκολπίαι . Τούτοις δ' ανάλογόν τι έχουσιν οι εκ autem ex sinibus prosiliunt, encolpiæ , quasi sinua
τποταμών και λιμνών. "Οσοι δε των ανέμων κατά les, vocantur. Inter quos ipsos eosque, qui es
βήξιν γίνονται νέφους, ει μεν και ανάλυσιν του πά- fluminibus el stagnis erumpunt, nonnihil propor
1171 NICEPHORI BLEMMID 1172
tionis intercedit . Qui autem per ruptionero nubis Α χους ποιούντο προς εαυτούς, τυφωνικοί ονομάζονται.
ει δ' ήττον είεν ταχείς, εκνεφίαι καλούνται μεθ'
generantur, siquidem inter se invicem crassitiei dis
ύδατος δ' αθρόως δαγέντος οπόσοι φέρονται έξυδρίαι
solutionem efficiant, typhonici , Latine Turbines,
nominantur ; sin vero nminus crassi, ecnephia, προσαγορεύονται.
id est , procellæ vocantur ; qui denique aqua conferlum rupta concitantur , exhydriæ , quasi aqua
lores, appellantur .
17. Porro qui venti reclis lineis grassantur, eu- ιζ' . Και όσοι μέν των ανέμων προς ευθείαν δια
tlyρηοί , hoc est, reclos latus habentes ; qui ad πνέουσιν , ευθύπνοοι λέγονται » όσοι δ' ανακάμπτουσε
sila principia reflectuntur, anacampsipnoi , hoc est προς τας οικείας αρχάς , καθάπερ ο καικίας, ανα
redexis prædili Qalibus dicuntur. καμψίπνοοι .
18. Sed et aliqui etesiæ, quasi anniversarii, di- της. Λέγονται δέ τινες και ετησίαι κατά το θέρος
cuntur, qui æstale Nant el ex septentrionalibus oc- πνέοντες και μίξιν έχοντες έκ τε των άρκτύων και
cidentalibusque venlis miscentur ; alii autem or- δυτικών • άλλοι δ' ορνιθίαι εαρινοί τινες άνεμοι
niibiæ , quasi dicas, aviarii , vernales quidam et βόρειοι .
aquilonares venti .
B ιθ'. Τών γε μην βιαίων πνευμάτων καταιγίς μεν
19. Denique ex genere violentiorum faluum catæ
gis est flatus qui ex superiori loco repente everbe- έστι , πνεύμα τύπτον άνωθεν εξαίφνης μετά σφοδρό
ral. Thyella est flatus , qui vehementi impelu mo- τητος. Θύελλα δε, πνεύμα μετά δύμης φερόμενον
velur, el fiando repente prosilit. 200 Lælaps el ισχυράς και άφνω προσαλλόμενον εν τω πνείν .
strobilus est Aalus qui inferne sursumi (repente Λαίλαψ δε και στρόβιλος πνεύμα ειλούμενος κάτωθεν
convolvilur). Denique anaphysema quasi aspiratio άνω. Γης δε αναφύσημα, πνεύμα κατά την εκ βυθού
lerræ est flatus sublimem se rapiens qui vel ex τινος ή ρήγματος ανάδυσιν άνω φερόμενον. " Οταν δ '
specu altius depres s0 vel ex terre hiatu egeritur : ειλούμενον φέρηται πολύ και θερμόν, πρηστ γρ χθό
qui quidem quando cun robore et calore convolu- νιος λέγεται.
Tus fertur , prester terrestris dicitur.

SYNOPSIS CAPITIS XVIII,

QUOD EST DE TERRE MOTU .

1. Qua ex causa materiali et efficiente serræ molus fiat. – 2. Plerumque tranquillo a ventis tempore fiunt,
quanquanı interdum eliam veniis coorlis , sed tamen minores. 3. Noctu et magis sub auroram cum
plures lum majores terræ molus fiunt; quia istu tempora maxime a venlis silent. -4. Terræ moluum qui
fiunt interdiu ptures et validiores fiuni circa meridiem , quia meridies lotius diei pars est calidissima .
5. Circa angusta el fluctuantia maria vehementissimi jerræ molus fiunt . – 6. Regiones etiam quarum
sublerranea loca fungosa et cavernosa sunt , crebrius lerre moribus concutiuntur. -- 7. Vere el aulumino
exeunte fiunt maxime, rarius æstute el hyeme. 8. Et squalidis el pluviosis temporibus generantur, el
quidem pluviosis , duabus ex causis . 9. Simili ulilur 201 Ratus animalium intra corpora ipsorum in
lercepti et inclusi. 10. Terræ molus dividit in eum qui iremulus esi , el in eum qui pulsui ac palpita
lioni similis esi . 11. Tremulus fil crebrius el secundum terræ latitudinem . - 12. Qui pulsui vel palpi
-

Talioni similis est, rarius oritur ei secundum profunditatem lerræ . - 13. Ubi lamen orilur, sævissimus
est , ut ex illius effectibus aynoscitur . 14. Terræ moluum alii ex flalu intra terram generalo , alii es
venlo in terram extrinsecus illapso efficiuntur, ut etiam superiore membro secundo dixit; posteriorum
exemplum est in Achaico terræ nolu illo celebri, quo Burra el Melice proslralæ el aquis submersæ fue
runl . - 15. Per epidiæresin varias terræ motuum species recensel, epiclintas, braslas, chasmalias , rhe
clas, oslas, palmatias , mycelias. 16. Mugitus lerræ sæpe cliam absu ::e molú terræ fiunt. — 17. Diclis
lerræ motibus analoga eliam in mari fiunt.

CAPUT XVIII . C ΚΕΦΑΛ . ΙΗ'.

De lerræ molu .
1. Terræ motus fieri videtur, cum exbalatio ,
quæ ab eo quod dominatur calida et sicca nomina-
tur, deorsum infra terram assumitur, et cumula-
lur, inque unum cogitur, et binc spiritus vehemens
conflatur , internasque terræ cavitates replet, et
violenter cum movetur, tum partem terræ immi-
Περί σεισμού.
α '. Ο σεισμός δοκεί γίνεσθαι της εκ του επικρα•
τούντος ονομαζομένης θερμής και ξηράς αναθυμιά.
σεως απολαμβανομένης κάτω και υπό γην , αθροιζο
μένης τε και συναγομένης εις έν , κάντεύθεν
πνεύματος ισχυρού συνισταμένου , και τας ένδον
κοιλότητας πληρούντος της γης , βιαίως τε χI

νουμένου και συγκινούντος το υπερκείμενον της

nenlew simul 202 concutit.
2. Unde etiam tranquillo a ventis tempore multi
et magni terræ motus fiunt. Exhalatio enim cum
continenter movetur, plerumque primum imperum
γής.
β'. "Οθεν και νηνεμίας οι πολλοί και μεγάλοι
γίνονται των σεισμών . Η γάρ αναθυμίασις , συνεχής
φερομένη , έπεται ως επί το πολύ τη ορμή της αρ

i dicitor, c . 8, ci de mundo c . 5 .
 1173 EPITOME PHYSICA ..
χής» ώστε ή έξω τής γής ή έσω πάσαν συννεύειν αυ- A sequitur ; ut vel extra , vel intra terrain conferlin
τήν. Ουκ άλογον δέ γε και ανέμων όντων γίνεσθαι
τινας των σεισμών. Ενίοτε γάρ και πλείους άμα
πνέουσιν άνεμοι • ών όταν άτερος υπό γην όρμηση ,
ποιήσει σεισμόν, άνω πνε ος του λοιπού . Ελάτ-
τους δε το μέγεθος γίνονται τα πολλά οι τοιούτοι
σεισμοί, διά το διηρήσθαι την αρχήν και την αιτίαν
αυτών την ποιητικήν · ώσπερ και οι άμα πνέοντες
άνεμοι ου γίνονται πάμπαν σφοδροί .
γ' . Νυκτός δε και μάλλον προς όρθρον οι πλείους
και μείζoυς γίνονται των σεισμών . Νηνεμώτεραι
γάρ αι νύχτες των ημερών, διά την απουσίας του
ηλίου ψυχομένης και πυκνουμένης της επιφανείας B, superficies propter solis absentiam frigus contrahit
της γης, και των πνευμάτων της αρχής της φύσεως
λαμβανόντων εις το εντός, ώσπερ αμπώτιδος γινο-
μένης του πνεύματος εις τα ένδον από της έξω
πλημμυρίδος τε και επιχύσεως · μάλιστα δε προς
όρθρον , έπει τηνικαύτα και τα πνεύματα πέφυκεν
άρχεσθαι πνείν.
δ' . Τών δε της ημέρας γινομένων σεισμών περί
μεσημβρίαν οι πλείστοι και ισχυρότεροι γίνονται .
Νηνεμώτερον γαρ της όλης ημέρας ως επίπαν η
μεσημβρία , διά τό τον ήλιον μάλιστα τότε τας ακτί-
νας ορθοτέρας και έντονωτέρας εκπέμποντα κατα-
κλείειν την αναθυμίασιν εις την γην, την εις το έξω
πρόοδον αυτής εμποδίζοντα .
ε'. " Ετι τε τους ισχυροτάτους σεισμούς συμβαίνει
γίνεσθαι περί τόπους, καθ' ους θάλασσα στενή και C fieri contingil circa ea Ioca quibus mare angustum
ροώδης. Σφοδρών γάρ εν τοις τοιούτοις το πνεύμα
γινόμενον και διεκπίπτον βιαίως εκ της γης, των
σεισμών αίτιον γίνεται. Πολλήν τε γαρ η θάλασσα
παρέχει χορηγίαν τω πνεύματι , και διά των στενών
αθρόα ταις μεταρδύσεσι, και τους τόπους επιλαμ-
βάνουσα δι' ών έξω το πνεύμα φέρεται, εις βάθος
αυτό απωθεί. Το δ' άπωσθέν και αθρόον γενόμεν : ν ipsum in profunditalein propellit : qui propulsus et
εκίνησε τη βία την γήν.
ς ' . Και όσαι δε χώραι τα υπό γήν έχουσι σομφά τα
και ύπαντρα , σείονται μάλλον, πολύ δεχόμεναι
πνεύμα κατά τάς ένδον κοιλότητας και κινούμεναι
υπ' αυτού .
ζ . "Εαρος δε μάλιστα και μετοπώρου γίνονται οι
σεισμοί • πνευματωδέστεραι γάρ αι ώραι . Θέρους
δε και χειμώνος ελάττω τα πνεύματα χειμώνας
μεν διά το ψύχος σβεννυμένων των θερμών και ξη-
ρων αναθυμιάσεων, θέρους δε πάλιν διά το καυμα
ξηραινομένων.
η'. 'Αλλά και εν αυχμούς και εν επομβρίαις οι
σεισμοί μάλιστα γίνονται. Έν μέν γάρ τοις αυχμούς
πνευματώδης ο αήρ αυτο γάρ τούτο εστιν ο αυχμός,
το πλείω γίνεσθαι της υγράς αναθυμιάσεως την
ξηράν · εν δε ταϊς επομβρίαις πλείων και εντός ανα-
θυμίασις γίνεται. Και γάρ ή γή πολλήν ένδον
Η κεκτημένη πυρώδη ουσίαν βρεχομένη προς βάθος interne possideat , cum funditusimbre perfunditur
ατμίζει: καθάπερ επί της ασβέστου έστιν ιδείν.
'Ατμίζουσα γούν, πλείω και την εντός αναθυμίασιν
ίσχει . " Ετι δε διά το πλήθος των όμβρων, ύδατος
1173
universa eo inclinet et feratur . Non est autem a
ratione alienum ventis etiam exsistentibus aliquos
terræ. molus fieri. Nonnunquam enim ctiam plures
simul venti fant : quorum cum alter infra terram
irruit , lerræ motum gignit ; allero interiin supra
spirante. Minores autem magnitudine fiunt ut plu
rimum tales terræ molus , quod eorum principium
ęl causa efficiens distracia sit : quemadmodum
etiam venti simul flanles non admodum vehemen
tes sunt .
3. Noclu autem et magis sub auroram cum plu
res, lum majores terræ motus liunt. Tranquilliores
enim ventis sunt noctes quam dies , dum terræ
el densatur, Natusque fluendi in internam partem
inilium faciunt , velutque ab externo æslu et inun .
datione flalus reciprocatio in interiores partes fit,
idque presertim sub auroram , quoniam tum de
mum Datus spirandi 203 initium facere solent.
4. Porro terræ motuum qui interdiu liunt , plus
rimi et vehementiores fiunt circa meridieni. Nam
folo fere die tranquillior est meridies : propterea
quod sol tum recriores et intensiores radios emit
lens exhalationem in terræ visceribus includit, nec
foras sinit progredi .
5. Præterea eliam vehementissimos terræ motus
est , et fluctuat. Cum enim in ejusmodi locis valie
mens generetur falus , el violenler ex lerra exci
dal , lerræ motuum causa ellicitur. Ingentem enim
flatui materiam mare suppeditat, atque dum per
angustias transfluendo magno cum impetu volvitur,
et ea loca per quæ natus extra fertur, occupat,
conglobatus vi sua terram commovet.
6. Quin omnes eliam hæ regiones quarum sub
lerraneæ partes fungosæ et cavernosæ sunt, cre
brius qualiuntur, ut quæ in internis cavitalibus
magnam viin ſalus recipiant , ab eoque moveantur .
7. Cæterum vere maxiine et autumno exeunte
D terræ motus contingunt ; quippe anpi lempora sunt
204 Itec flatuosiora ; cum estate et hieme rario
res sint venti ; hieme quidem , quia calidæ et sicca
exlialationes ob frigoris vim existinguuntur; estate
autem rursus , quia propter ardorem magna ex
parle exarescunt el consumuntur.
8. Sed et squalidis et pluviosis temporibus terræ
motus maxime generantur. Squalidis eniin aer fla
luosus est ; quippe hoc ipsum squalor est , cum
sicca exhalatio quam humida fit copiosior: pluvio
sis autem interna exhalatio copiosior ellicitur. Terra
quippe , ut quæ magnam igneæ substantiæ copiam
vaporem emillit, quemadinodum in calce videre
est . Proinde evaporans copiosiorem etiam internam
exhalationem continet. Præterea vero etiam cum
1173 NICEPHORI BLEMMIDE
propter multitudinem plaviarum concavilates terrie A πληρουμένων των κοιλοτήτων της γης, ή τοιαύτη
aquia implentur, exhalationi ejusmodi cum in an αναθυμίασις στενοχωρουμένη και εις εν συνελαυ
gustias redigitur ei in unum cogitur, ab aqua vis νομένη υπό του ύδατος εκβιάζεται. "Οθεν τολλή ούσα
affertur. Unde fit , ut cum copiosa exsliierit , el in
exigium locum coarctata , et vehementer conglo-
bala , atque ita niola ſueril , ul simul etiam terram
conculiar.
9. Quemadmodum igitur in animalium corpori-
bus 205 falus qui introrsum includitur (remo .
runt, et pulsuum , quin imo et palpitalionum causa
est : eodem modo in terra fieri solet.
10. Quapropler etiam ferrie moluum alius tre-
mulus est,alius pulsui el palpitatinni similis exsislit.
11. Ac tremulus quidem sæpius oritur, quando
yidelicet propter flatus copiam qui in latitudinem B
palens infra terram exsistit , lerra concutitur et in
obliquum movetur ; tremor eniin in obliquum trans-
lert corpus quod ab ipso afficitur. Contra perquam
raro orilur in quibusdam locis , etiam is qui pulsui
aut palpitationi similis est Terra motus , quando ni-
mirin non in obliquum , sed inſerne sursuin lerra
novelur ,
12. Rarins aulein contingit ejusmodi lorræ no-
lus , propterea , quod non ita facile fil, ul exhalatio
iam copiosa in imo cumuletur. Muliis enim parlia
bus ea secretio et exhalatio quæ per terræ latiuudi-
nem lil major esse solet quan ea que ab imo essi-
slit : quoniam etiam sol , exhalationi secuuduin
lativuilinem maxime adjumento esse videlur, au
bulam nimirum distantiam lerram calefaciens. C vv.
13. Nibilominus ubi lerræ mollis orllur qui pul- ιγ' . "Οπου μέντοι γένηται ο σφυγματώδης ή παλ
sum aut 206 palpilationem imitatur, stevissimus μώδης σεισμός, χαλεπώτατός εστιν. 'Αναρρήγνυσι
esse solet. Terrain enim efringit , et urlies regio- γάρ την γην, και πόλεις ανατρέπει και χώρας και
nesque evertit, et interdum quidem vi flacus hunc
terræ motum perficientis lapides effervescunt et
ebulliunt, alias vero aquarum copia scatoril el eru-
ctat, modo frigidarum, modo calidarum . Quippe
falus aquæ etiain ul movealur causa est . Quemad-
modum enim venti ob vim ipsis illalam Nuctus in
superficie movent ; sic etiam sæpe in terræ molibus
renlus in terra cum ipsi vis allerlur , aquam suti-
lerraneam movere potest. Quæ sane aliquando eliam
calida fit vel propter ingentem hujus lerræ calorem ,
unde etiam calidaruin exhalationum copia exsislit ; D
vel propier loci angustiam et violentiam flatus.
Nonnunquam enim etiam ignis erupit, et mullas ci-
vilates in cinerem redegit. Per augustianı enim loci
dum spiritus violenter movelvr, el distrahitur, et
interciditur , inque exiguas partes dividitur, ipse
ctiam incenditur el flanuma efficitur. Neque enim
Damma quid es! aliud quam Malus cum igui conjun-
clus , hoc est flatus incensus .
14. Interdum igitur deorsum et intra terram 11a-
tus terræ molum 207 efficientis fit concretio : in-
terdum sursum ac supra terram ventus aliquis ex
iis quibus nomen attributum esi , plenus el perle .
clus , ac deinde lolus intra terre viscera correptus,
validissimum lerræ moium effecit '. Qualis etiam
! 11 Meteor. c. 7 .
11ο
και εις ολίγον τόπον συσταλείσα και ισχυρώς πιλη
θείσα και ούτω κινηθείσα , συγκινεί και την
γήν .
θ' . "Ωστερ ούν εν τοις των ζώων σώμασιν εναπο.
λαμβανόμενον το τενεύμα τρόμων και σφυγμών,
μάλλον δε παλμών αίτιον γίνεται παραπλησίως καν
ι' . Διό και των σεισμών και μέν έστι τρομώδης ,
ο δε σφυγμώ ή παλμώ έoικώς.
ια'. Και ο μεν τρομώδης γίνεται συνεχέστερον,
οπόταν δηλονότι διά πλήθος του κατά πλάτος γινο
μένου πνεύματος υπό γην κινήται η γη σειομένη
κατά τα πλάγια και ο τρόμος γάρ εις τα πλάγια
μεταφέρει το πάσχον σώμα. Γίνεται δε κατά το σπά
νιον έν τισι τόπους και ο σφυγματώδης ή παλμώδης
σεισμός : όταν δηλονότι μή προς τα πλάγια κινηται
η γη , αλλά κάτωθεν άνω .
ιβ'. Συμβαίνει δ' ως επ' έλαττον και τοιούτος
σεισμός, ότι μηδε ράδιον εις βάθος αθροισθήνα:
αναθυμίασιν ούτω πολλήν. Πολλαπλασία γάρ ή κατά
πλάτος γινομένη της γης διάκρισις τε και ανθυ
μίασις της από βάθους γίνεσθαι πέφυκεν : επει
και ο ήλιος τη κατά πλάτος αναθυμιάσει φαι
νεται μάλισα συνεργων, θερμαίνων μέχρι τόσου την
ποτέ μέν αναβράττονται λίθοι τη βία του πνεύματος
του τον τοιούτον εκτελούντος σεισμόν , άλλοτε δ' υδά.
τoς πληθύς αναρβεί, ποτέ μεν ψυχρών, ότε δε και
θερμών. Γίνεται γάρ το πνεύμα και τώ ύδατι της
κινήσεως αίτιον . Ως γάρ άνεμοι βιαζόμενοι κινούσε
τα κύματα εξεπιπολής. ούτω πολλάκις κάν τοις
σεισμούς βιαζόμενον το κάτωθεν πνεύμα δύναται το
υπό γην ύδωρ κινείν . "Ο δή ποτε και θερμόν γίνε
ται , ή διά την πολλήν θερμότητα ταύτης της γης,
όθεν και το πλήθος των θερμών αναθυμιάσεων : 1
και διά την στενοχωρίαν και βίαν του πνεύματος .
' Ενίοτε γάρ και πυρ ανερράγη , και πόλεις πολλάς
κατετέφρωσε . Διά γάρ την στενοχωρίαν το πνεύμα
βιαίως κινούμενον διασπώμενόν τε και διακοπτόμε
νον και εις μικρά καταδιαιρούμενον , εκτιμπράται
και γίνεται φλόξ. Ουδέν γάρ άλλο έστιν ή φλοξ
ή πνεύμα μετά πυρός , τουτέστι πνεύμα εκπυ
ρωθέν .
ιδ' . Οτε μεν ουν κάτω και της γης εντός και του
πνεύματος του ποιoύντος τον σεισμός γίνεται σύστα
σις•" οτε δ' άνω και υπέρ γήν άνεμος των ωνο
μασμένων απαρτισθείς , είτα συρρεύσας όλος ένδον
της γης, ειργάσατο σεισμόν ισχυρότατον. Οίος ιστο
ρείται και περί την 'Αχαΐαν γενόμενος · όθεν κα!
1177 EPITOME PHYSICA . 1178
αι παραθαλάσσιαι πόλεις Βούρδα τε και Ελίκη κατ- A circa Achaiam factus esse in historiis commernora
ερδίφησαν ομού τε και υπό της εφόδου του κύματος tur : unde etiam maritimæ civitales Burra el Helice
επεκλύσθησαν. "Έξω μεν γάρ έπνει νότος και την θά- simul el prostralæ et ab irruptione fuctuum sub
λασσαν απωθών: ένθα δε γέγονεν ο σεισμός , αντ- mersæ sunt. Externe enim auster spirabat qui irare
έπνευσε βορράς, ός εξ εναντίας το νότο φερόμενος , propellebat : ubi autem terrae motus fuit , ex ad
απώσαι μεν εις του πίσω την θάλασσαν ου δεδύνητο verso boreas spiravit, qui ex contraria parte austro
δια τον προωθούντα ταύτην άνεμον εμποδίσας δε ruens mare retrorsum depellere non potuit propter
και στήσας ταύτης την πρόοδον, εποίησεν ομού austrumi a quo impellebatur : sed ipsius progressu
πολλήν αθροισθήναι την θάλασσαν . Τότε δ' ηττηθείς impedito el repress0 efecit ut ingens vis maris in
υπό του πλήθους της θαλάσσης, αθρόας επιχυθείσης unum cogeretur. Tum vero a copia maris superalis,
αυτής διά του κατόπιν ωθούντος πνεύματος, άμα ipso propter datum a tergo impellenten confertian
μεν του κατακλυσμού άμα δε του σεισμού γέγονεν infuso, simul et inundalionis et terræ molus causa
αίτιος του μεν διά το στήσαι την θάλασσαν και
ſuil ; illius quidem propterea quod mare repressis
ποιήσαι αυτήν αθροισθήναι πολλήν εις ταυτό» του sel , efecissetque ut magna ipsius copia in unum
σεισμού δε, διά το ηττηθέντα τούτον υπό του πλή cumularelur : lerræ molus aulein , quia vi maris vi .
θους της θαλάσσης , ρυέντα κατά της γης κινήσει clus el adversus terram Duens eain commovissel '.
αυτήν .
ιε'. "Ετι των σεισμών τους μέν φασιν ετικλίντας 15. Cæterum terræ motuum epiclintas quasi in
οίτινες ες πλάγια σεξουσι κατ’ οξείας γωνίας, τους transversum se agentes 208 vorant eos , qui ad
δε βράστας, οι κατ’ ορθάς γωνίας άνω και κάτω angulos aculos in obliquum qualiunt ; alios brastas
ειπτουσι • τους δε χασματίας, οι γε συνιήσεις a similitudine aquæ effervescentis, qui ad angulos
ποιούσιν εις τα κοίλα τους δε δηκτας , οίπερ ανοί- rectos sursum et deorsum vibrant; alios chasmalias,
γουσι χάσματα και γήν αναρρηγνύουσι• τους δε quasi dicas hiabundos al bialıl ; alios rliectas,
ώστας • ούτοι δε κατά μίαν πρόωσιν ανατρέπουσι quasi effractores , qui hialus aperiunt, et terram
τους δε παλματίας, ως ανταποπάλλοντας και ταις eiringunt ; alios oslas , quasi dicas trusores , qui
εις εκάτερον εγκλίσεσι και αναπάλσεσι διορ. uno obnixu subveriunt quod impulerunt; alios
θούντας αει το σειόμενον . Γίνονται δε και μυ- palmatias, grasi dicas vibratores , qui quassabundi
κητία : σεισμοί σείοντες την γήν μετά βρόμου . et ulroque declinantes vibrantesque quod concuti
lurº, semper erigunt. Fiunt etiam mycetiæ quasi mugientes terræ inotus, qui terram mugilu et frem
mitu qualiunt.
ις'. Πολλάκις δε χωρίς σεισμού τοιούτός τις γί- C 16. Quanquam sæpe sonus ejusmodi absque ter
νεται ψόφος, ότε δηλονότι το πνεύμα τυγχάνει λε. ræ motu contingat , quando nimirum flatus est
πτομερέστερον " ώς εν τώ πλήττειν την γην, διηθεί- tenuior, ut dum terram ferit, transmitlalur per
σθαι δι' αυτής και μη μένον εντός στενοχωρίαν eàm ; nec in ea sic maneat , ut coacervalus in an
ποιείν αθροιζόμενον. Διά μέν ούν το ραδίως διηθεί- gustias coactetur . Propterea igitur quod facile per
σθαι διά της γης ου κινεϊ · διά δε το προσπίπτειν lerram transmillalur, non movet : sed quia in
τοίς της γης όγκους , κοίλοις τε ούσι και παντο- cavos variisque liguris præditos terræ specus in
δαπά σχήματα έχουσι, παντοδαπών ποιεί ψό- cidit, varium etiazo sonum edil ; ut nonnunquam
φον , ώς δοκείν ενίοτε οίον μυκάσθαι την γην. lerra veluti mugire videalur.
ιζ '. 'Ανάλογον δε τοις ειρημένους συμπίπτει και 17. Sed quod bis proportione respondeal , etiam
έν θαλάσση . Χάσματά τε γάρ γίνεται θαλάσσης in mari fit. Nam et hiatus fiunt maris el sæpe
και αναχωρήματα πολλάκις και κυμάτων επιδρομαι : 209 recessus , et incursiones luctuum : alias
ποτέ μεν αντανακοπήν έχουσαι • ποτέ δε πρόωσιν intercisæ reciprocationem , alias vero progressum
μόνον . Πολλάκις δε και αναφυσήματα γίνεται πυρός simplicem habentes. Sed sepenumero etiam in
τη θαλάσση , και πηγών αναβλύσεις και ποταμών mari evomitiones ignis exsistunt, et fontes exca
εκβολαι ροαί τε και είναι · τοτε μεν εν μέσοις η ιuriunt , et flaviorum ostia aperiuntur , luxiones
πελάγεσι, ποτέ δε κατά τους ευρίτους τε και πορθ . item et vortices oriuntur ; nonnunquam quidem in
μούς . Πολλαί τε αμπώτιδες και κυμάτων άρσεις mediis maribus, nonnunquam vero in euripis el
κατά τινας ώρισμένους καιρούς τη σελήνη συμπε- frelis. Sed el multi æstus fluctuumquc elevationes ,
ριοδεύουσι έπει συμμεταβάλλει αύτη και κατά γήν slalis quibusdam lemporibus, cum luna recurrunt :
και κατά θάλατταν , ώς πλησιαιτέρα των λοιπών quoniam hæc secum et quæ in lerra, el in mari
πλανήτων. sunt, mulat, ut quæ cæleris planetis sit propinquior.
SYNOPSIS CAPITIS XIX ,
QUOD EST DE TONITRUIS ET FULGURIBUS , DE ECNEPILIA , ID EST PROCELLA , ET VORTICE , QUI TYPNON VOCATUR ,
ET TURBINE ACCENSO, QUEM GR.ECI PRESTERA VOCANT , ET FULMINE .
1. Ostendii, ex qua materia et ubi el quomodo tonitru generelur. 2. Definil lonilru el simili declarar
3. Causam reddit quare lonilruorum soni varii sini ei dispares . 4. Fulguris generationem describir,
* De mundo cap . 4. ' Melcor. c . 8.
1179 NICEPHORI BLEMMID.E 1180
5. Causam assignal, quare cum lonitru præcedat ſulyur, prius lamen fulgur videatur , qunm lonilru
audilur, idque simili desumplo 210 a remigatione explicat. - 6. Exponil, quando lonitrua et fulgura
luntum , et quando vero etiam ecnephias yenerelur, cujus orlum simili declarai, et tandem descriptionem
subjicit . 7. Docel quando el quomodo typhon seu vortex in nubibus generetur, quem etinm simili de
claral verliginis quæ in terra nonnunquam oritur; a qua lamen in eo diſſert quod ille continuam excre
linem habel , perinde ui etiam ecnephias. – 8. Causam assignal , quare vorlex etiam deorsum in terram
ſeratur, quod nimirum nubis ex qua spiritus ercernitur, condensatio in superiore parle incipial, el proinde
spiritus ercrelio in contrariam inferiorem videlicet parlem fiat. - 9. Effectus vorlicis generales et
speciales aliquot evidentes recensel. 10. Explicat quo a vorlice prester differal. quod nimirum igneo
ille calore vacel , hic incensus turbo sit , el aerem etiam colore igneo inficiai; el porro subjicit , quid ſub
men vocetur ac denique vorlicis , presteris, et fulminis collationem proponit . — 11. Excretivnem spiritus
quæ tonitrua facil ét fulgura, discernit ab hac quæ fulminis causa est, quod etiam definit.
12. Fulminis duas species , clarum el fuliginosum , enumeral , ac utrunque a proprielali
bus et effectibus suis describit , illius etiam nomenclaturan Pxponens. 13. Alias etiam fuloni
nis species , heliciame et sceplum enumerat describique. Tradil omnia fulmina spiri
Tum quemdam inflammationis expertem et præcedere 211 et sequi; qualis eriani in'lonitruis excernitur non
nunquam , qui ei ipse, nec sonus , alia corpora findil el dissipai. – 15. Causam explicat quare omnis
spirilus e.tcrelus e nubibus deorsum feralur, quam etiam a contrario gravium aliquorum corporum mois
sursum evincit.

CAPOT . XIX . A ΚΕΦΑΛ . ΙΘ .

De lonilruis el ſulguribus, ecnephia e! lyphone , Περί βροντών , και αστραπών , εκνεφίου τε

el preslere el ſulinine . και τυφώνος και πρηστήρος και κεραυνού .
1. Cum vapor et sicca exhalatio simul mista ex α '. Της ατμίδος και της ξηράς αναθυμιάσεως ομού
terra adducunlur , et in loco a barra remoliore και συμμίκτων αναγομένων εκ γής, οπόταν εν τω
etiam ambo fuerint ; ( qui propterea Trigilissimus απογειοτέρω και άμφω γένωνται τόπο (ός έστι
est, quod radiorum solarium es terra refractiones ψυχρότατος διά το τάς εκ γής ανακλάσεις των
in ipso infirmantur), cuimque sicca quidem exhala- ηλιακών ακτίνων εξασθενείν εν αυτώ), και της μεν
tio secernitur, et ad succensionem sibi cognalam ξηράς αναθυμιάσεως διακρινομένης και προς το
effertur ; vapor autem Irigus contrahit , et dengalur , συγγενές φερομένης υπέκκαυμα, της ατμίδος δε
et in nubes concrescit ; quidquid sicce exlialatio- ψυχομένης και πυκνουμένης και εις νέφη συνιστα
nis in ejusmodi concretione nubium inclusum fue- μένης · οπόση της ξηράς αναθυμιάσεως εν τη
rit , quando colligitur , latus efficitur ; et deinde τοιαύτη συστάσει των νεφών εμπεριληφθείη συνα
cuin nubes amplius densantur et coeunt , vi ex γομένη γίνεται πνεύμα · έπειτα των νεφών έτι πυ
ipsis excernilur. Ac denique dum ila violenter κνουμένων και συνιόντων εκκρίνεται μετά βίας
B
excernitur natus,inque densitatem nubium incidit, " εξ αυτών. Ούτω δε βιαίως έκκρινόμενον το πνεύμα
sonum efficit. και προς την πυκνότητα των νεφών είσπίπτον ψόφον
αποτελεί.
2. Qui sane est id quod vocalur tonitru , flatus β. Ούτος δέ έστιν ή καλουμένη βροντή, πνεύμα
in nube crassa et humida implicilus, el per eam νέφει παχεί και νοτερο ειληθέν και έξω δι' αυτού
ipsam nubem extra violenter erumpens, el ita του νέφους βιαίως φερόμενον, και ούτω οδηγνύον τα
continuas nubis spissitudinis efringens , et hinc συνεχή του νέφους πιλήματα , κάντεύθεν βρόμον
212 fremitum fragoremque magnum elliciens ; και πάταγον μέγαν απεργαζόμενον · ώσπερ το εν
hand secus ac spiritus in aqua vehementer impelli- ύδατι σφοδρώς ελαυνόμενον πνεύμα και των κυμά
Lur, et undarum ellicit strepitus. των τους ρόλους αποτελούν.
3. Quoniam autem nubium densitas inæqualis γ'. Επει δε τών νεφών ή πυκνότης ανώμαλος
est (alicubi eniin major, alicubi est minor) ; et ( που μέν γάρ κατά το μάλλον αύτη , που δε κατά
vero etiam aliquæ cavitates intra nubes exsistunt το ήττον), αλλά δή και κοιλίαι τινές μεταξύ τυγ
(interiores enim nubium partes , non perinde deuse χάνουσι των νεφών(τα γάρ εντός των νεφών ουχ
Sunt , ac exteriores , sed densitatis continuitatem C ομοίως πεπύκνωνται τους εκτός , αλλά διαλιμπά.
deſerunt) ; eapropter utique varii et dispares soni νουσι την συνέχειαν της πυκνότητος) : διά ταυτά
eſliciuntur. Nam flatus qui excernitur, si ad den του παντοδαποί και οι ψόφοι και ανώμαλοι γίνον
siores concretiones illidatur, vehementiores etiam ται . Το γαρ έκκρινόμενον πνεύμα, πυκνοτέραις
5000s elicit ; sin ad rariores , juxta proportionern μέν συστάσεσι προσρηγνύμενον, ισχυροτέρους και
infirmiores. Atque ita quidem de tonitru res se τους ψόφους ποιεί, μανωτέραις δε προς λόγος
habet .. ασθενεστέρους. Και ούτω μεν η βροντή.
4. At falus , qui eliditur, et in nubes impingendo δ' . Το δε πνεύμα το έκθλιβόμενον, και τη προς
tonitru etlicit ; sæpe tenui et imbecilli inflammatio τα νέφη πληγή ποιούν την βροντήν , εκπυρούται τα
ne incenditur. Qua parte igitur conspectus fuerit πολλά λεπτή πυρώσει και ασθενεί. Καθ' ο γούν
hic Natus qui excretis est , igneo linctus colore ex ορθή το έκκριθέν τούτο πνεύμα εκπίπτον των νέ
lubibus erunder «, fulgur appellamus eum . φών κεχρωματισμένον τα χρώματα του πυρός,
αστραπήν καλούμεν αυτό.
 1181 EPITOME PRYICA . 1182
ε . Γίνεται δε μετά την βροντήν, και ύστερον Α 5. Fit autem post tonitru el iclum sequitur. Vio
της πληγής . Η βίαιος γάρ κίνησης και η πληρή lentus enim molus et ictus , ei ut inflammelar
αιτία εστίν αυτό της εκπυρώσεως. Διά μέντοι causa est. Verumtamen quia visus propria sensilia
το την όψιν αντιλαμβάνεσθαι των ιδίων αισθητων μrius quam auditus arripit ; ea de causa prius
Σ
πρώτης της ακοής , διά τούτο προ του ακουσθήναι quam audiatur touitru , fulgur conspicitur : quern
την βροντήν, οράται η αστραπή • καθώς έστιν επι admodum 213 in renigalione contingit. Quando
της ειρεσίας γινόμενον . "Ηδη γάρ αναφερομένων enini jam remi ex aqua efferuntur, tum demum
των κωπών εκ του ύδατος, ο πρώτος ψόφος, και εν primus sonus qui in descensu editus est , exau
τη καθόδο γεγονώς εξακούεται, της όψεως έωρα- ditar ; cum visus dudum et in aquam demitti re
κυίας πάλαι τας κώπας καθιεμένας τε εις το ύδωρ mos et eamdem ferire conspicalus sit.
και πληττούσας αυτό.
ς. " Οταν μεν ούν το εκ των νεφών πυκνουμένων 6. Quando igitur falus qui ex densescentibus
έκθλιβόμενον πνεύμα λεπτόν ή και μηδε συνεχή nubibus eliditur, tenuis fuerit, et continuatam ge
την γένεσιν έχη και έκκρισιν, αλλά πολλάκις και ionem atque excretionem non habuerit ; sed
κατά μικρόν γίνεται και εκκρίνηται, κάντεύθεν B sæpenumero minutatim generalur et excernitur ,
μηδε μένη αλλά διαπνή τότε βροντάς τε και hincque non permanet , sed diMalur ; lum co modo
αστραπάς τον ειρημένον τρόπον ποιεί . Έπάν δε quem diximus tonitrua el ſulgura efficii. Quando
σωματωδέστερον ή το πνεύμα , τουτέστιν ήττον autem falus corpulentior, hoc est , minus tenuis
λεπτών , αθρόαν τε και συνεχή την γένεσιν έχη και fuerit , confertamque et continuatam generationen
έκκρισιν , ώστε μη διαπνείν αλλά διαμένειν · τότε et excretionem habuerit , ut non evanescal , sed
τον λεγόμενον εκνεφίαν άνεμον εκτελεί . Καθάπερ perinapeat ; tum eum ventun qui èzvesias , quasi
γάρ πλεονεκτούσης της υγράς αναθυμιάσεως , όταν nubigena dicitur , producit, Quemadmodum enim
εις ύδωρ γίνεται η μεταβολή , τη πρώτως μετα exhalatione hunida exuberante, simul ac in aquam
αλλούση αναθυμιάσει συμμεταβάλλει και η λοιπή fit mulatio , cum primitus mulata exhalatione
ίση της αυτής τετύχηκε φύσεως και γίνεται υετός eliam reliqua quæcunque ejusdem Dalıræ est
συνεχής και πολύς. Τον αυτόν τρόπον επικρατούσης juxta commutatur ; ac ita continuatus et copiostis
της ξηράς αναθυμιάσεως όπηνίκα πνεύμα γίνηται imber generatur. Eodem modo dominavle exha
και εκκρίνεται, συνακολουθεί τη πρώτη γενέσει lalione sicca , cum latus generatur et excer
τε και εκκρίσει, και όσον άλλο της αυτής έστι nitur, primam generationen el excretionem comi
φύσεως. Και ούτως ο εκνεφίας άνεμος γίνεται, ο tatur , 214 etiam omne aliud quidquid ejusdem
πνεύμα πολύ και συνεχές εξ αυτού του νέφους naturæ est. E sic exvevias ventus generatur, latus
αθρόον έκκρινόμενον και βιαίως φερόμενον διά το copiosus et continuus, qui ex ipsa nube confertim
ταχύ της εκκρίσεως. excernitur, el propter excretionis celeritatem ma
gna fertur violentia .
ζ. " Οταν δε το εκκρινόμενον πνεύμα ειλούμενον 7. Quando autem falus qui excernitur , in cir
εν κύκλω τυγχάνη και μετά του εγχύματος του culo convolvitur, el cum infusione nubis deorsum
νέφους κάτω φερόμενον , τότε τυφών ονομάζεται . fertur , tunc vortex , Grecis τυφών, nominalur . Fit
Γίνεται δε τούτο , όταν το έκ (του ) νέφους έκκρινο- auteso hoc, cum falus, qui ex nube excernitur, in
μενον πνεύμα ετέρω νέφει αντιτυπήση και την επ' aliam nubem incurrerit , et quominus recto motu
ευθείας φοράν κωλυθή . Καθάπερ όταν εκ τόπου deſeralur, prohibitus fuerit. Quemadmodum si ex
πλατέος είς τι στενόν ο άνεμος συρρέων βιάζηται : loco amplo in angustiam aliquam ventus confuens
εν πύλαις τυχόν ή οδοίς . Συμβαίνει γάρ πολλάκις vim palitur, in portis aut viis exempli gratia. Sæ
εν τοις τοιούτοις , μη δυναμένου προέρχεσθαι του pe enim in ejusmodi locis accidit, cum fluentis
προηγουμένου μορίου του ρέοντος σώματος εν τω corporis pars antecedens non polest progredi , non
μη ευρίσκειν διέξοδον ή διά την τοπου στενότητα , Dinveniendo transitum vel propter loci angustiain ,
ή και διά το αντιπνείν άλλο τι πνεύμα , κύκλον και vel eliam propter obluclantem alium aliquem datum ,
δίνην του πνεύματος γίνεσθαι. Το μεν γαρ προη- ut circulus et vertigo Datus orialur. Antecedens
γούμενος του πνεύματος μέρος ου δύναται διελθείν enim pars flatus transire non potest ; quæ autem a
το δε συρδέον όπισθεν βιάζει την δίοδον και το μεν tergo confluit, transitun adurget ; sicque illa re
αντιβαίνει, το δ' απωθεί . 'Ανάγκη τοίνυν το εις luclatur, bæc protrudit . Necesse ilaque est, ut in
πλάγιον ένθα μή έστιν αντίβασις ενεχθήναι το transversum , ubi non est reluctatio , feratur pars
επόμενον μέρος του πνεύματος, και ούτως αεί και ſlalus consequens , et ita semper oinnis quæ 215
πάν το εχόμενον , έστ' αν, εκ πλαγίου βιασθεν το deinceps sequitur ; donec antecedens et renitens
προηγούμενος και αντιβαίνουν μέρος του πνεύματος pars flatus ex obliqua parte compressa , de loco
εκκρουσθή του προκατειλημμένου τόπου, και ανα- quem præoccupavit , extrusa , el conversione facta
κάμψαν, συνάψη τα όπισθεν φερομένων και επω- cuin ea quæ a tergo ferlur el ipsam adurget, con
θούντι, και γένηται το όλον έν ' κύκλος δε εστι τούτο juncia ſuerit ; adeoque lolum istud unuin elicia
το σχήμα. Και ούτω μεν επί της γης αι δίναι γί- lur, quæ figura circulum imitatur . Atque ita qui
νονται, 'Ομοίως δε κάν τοϊς νεφεσιν αλλήλαις συν- dem in terra fiunt vertigines . Eodem autem modo
1183 NICEPHORI BLEMMIDE
etiam in nubibus vortices funt, et inter se invicem A άπτουσαι κατά την αρχήν , τοιούτον γάρ ή δίνη :
quoad principium copulantur (ea enim vertiginis πλήν ώσπερ εκνεφίας γένηται, συνεχής εστιν ή του
natura est ) ; verum quemadmodum cum ecneplhias
[ procella ) oritur, continua esl spiritus excrelio
(quia etiam ventus est continuus eodem molo), sie
cliam vortex continuam ex nube excretionem habet.
8. Sed cum propter nubis densilalem spiritus
ex ea pure excerni non possil , unaque secum de
nube aliquid irahat, ex dicta causa in orbem qui-
dem convertitur, sed deorsum et in terram fertur,
proplerea quod spiritus ex nube excrelio in eam
semper parlem fiat, in quam nubis condensatio
progreditur. Quapropter cum condensatio superne
fuclo initio in inferiores partes nubis pervenerit,
etiam nubis excretionem que line orla est, pro-
pler vim illatam deorsum 216 ferri necesse
est .
9. Cum ergo vorlex deorsum fertur, el propter
contrarium impelum in orbem circumagilur, sic .
que colorquetur , et helicem, id est circumvolu-
lai lineam ellicit ; omnia in quæ incidis, in orbem
in : corquens movet. Quamobrem eliam aliqua in
Terra aul mari contenta in sublime adducit, lil qui
propterea quod Iran silum non habet, eodem rever-
lalur . ltaque ex mari aquam sæpenumero altralil ;
mox navigium vertigine correplum in alium eve-
xit . Sed et ex terra et ligna el lapides, alque adeo
nonnunquam animalia consimilen in moduin sus
ulit. Quaecunque allem ab ipso efferuntur, ciim
aliquantulum in sublime subducta fuerint, de C
nuo summa siccitate contraela, ob spiritus qui
eademi subrexit siccitalem deorsum feruntur.
10. Cum igitur spiritus qui sic movetur, colore
igneo infectus non fuerit, quali etiam fulgur affe-
ctum est, lunc typhoni, id esi , vorlex , quasi ecne-
phias in coellis vocatur. Neque enim perfecte se-
creus el liberatus ab ipsa nube spiritus vorticis
excernitur, quemadmodum ecnepliæ , id est, venti
procellosi, ilaliis : sed aliquid de nube secum
altrahit, quia concoclus non est, ut alterum 217
ab altero separari possit. Quando porro prædictus
ille latus dim deiorqueturincensus fuerit ,in ipso
scilicet nolu excoclus, el subtilior factus , tunc
prester, id est, accensus turbo, vocalur ; quod ae-
retu propinquum inflammatione sua simul accen- D ώστε και χρωματίζειν αυτόν. Εάν δ' εν αυτώ το
dal, adeo ut ipsum etiam colore inliciat, Quando
vero in ipsa vube copiosus el lenuis spiritus cx-
pressus fueril, ſulmen is ellicitur. Vorlex enim
crassam excretionem habet, prester aulem tenuio-
rem quam vorlex , sed adhuc subtilioris spiritus
fulmen est excretio .
11. Ditleri autem ab excretione, quæ tonitrua
facit el fulgura, quod illa per exiguas partes , et
sparsim el ex intervallis fil, imbecillemque inflam-
mationem habel. At fulmiuum excrelio ab ipsa
differt cuin tenuitate, tum insuper eliam multity-
dine ; fulmen enim tenuissimos el copiosus est
spiritus, qui simul fertur, et vehementer incensus
esi .
1134
πνεύματος έκκρισις (ούτω γαρ και ο άνεμος
συνεχής, κατά τον αυτόν τρόπον ) , και ο τυ
φών συνεχή την εκ του νέφους έκκρισιν έχει.
η'. Διά δε την τού νέφους πυκνότητα μή δυνάμε
νον απ' αυτού καθαρώς εκκριθήναι το πνεύμα,
αλλά συν εαυτό και του νέφους τι συνεφέλκον ,
στρέφεται μεν κύκλω διά την ειρημένην αιτίαν,
φέρεται δε κάτω και επί γης διά τό τήν εκ του
νέφους γινομένην του πνεύματος έκκρισιν , επί
ταύτα γίνεσθαι πάντοτε καθ' & προάγεται του νέ
φους ή πύκνωσις . "Ωστε όταν άνωθεν η πύκνωσις
αρξαμένη επί τα κάτω γίνεται μέρη του νέφους,
B
ανάγκη και την του πνεύματος έκκρισιν εντεύθεν
γινομένην φέρεσθαι κάτω διά την βίαν.
0'. Φερόμενος ούν ο τυφών κάτω και διά την
αντίκρουσιν κύκλω περιαγόμενος , και ούτω συν .
τρεφόμενος και ποιών έλικα · οίς αν προσπέσοι,
ταύτα κύκλω στρέφων κινεί. Διό καί τινα πολλάκις
των επί γής ή θαλάσσης στρέψας εις ύψος ανέλκει •
ως επί το αυτό πάλιν ανακάμπτων τιν μή έχειν
διέξοδον . 'Εκ μεν ούν θαλάσσης ύδωρ ανασπά πολ
λάκις: ήδη δε και πλοίον εμετεώρισε τη δίνη περι
λαβών . Εκ δε της γης και ξύλα και λίθους, ήδη δε
και ζώα , τον αυτον τρόπον ανήνεγκεν . "Οσα δ' υπ'
αυτού αναφέρονται , ολίγον μετεωρισθέντα καταφέ
ρονται πάλιν, ξηρότατα γενόμενα διά την ξηρότητα
του ανάγοντος ταύτα πνεύματος.
ε' . "Οταν μεν ούν το πνεύμα το ούτως κινούμενον
μη κεχρωσμένον ή πυρώδει χρόα, οποία και η
αστραπή κέχρωσται · τότε καλείται τυφών, οίον
εκνεφίας άπεπτος ών. Ου γαρ τελέως διακεκριμένον
ουδ' απολελυμένον απ' αυτού του νέφους το του
τυφώνος εκκρίνεται πνεύμα καθα το του εκνεφίου ,
αλλά συνεφέλκον τι και του νέφους διά το μή πε
πέφθαι, ώς δύνασθαι θάτερον από θατέρου χωρί
ζεσθαι. "Οταν δε το προειρημένον πνεύμα κατα
σπώμενον εκπυρωθή πεφθεν εν τη κινήσει και
λεπτότερον γεγονός, τότε καλείται πρηστήρ ' ότι
τον πλησίον αέρα συνεκπίμπρησιν εν τη εκπυρώσει,
νέφει πολύ και λεπτόν έκθλιβή πνεύμα, τούτο γίνε
ται κεραυνός. Ο μεν γαρ τυφών παχείαν έχει την
έκκρισιν· λεπτοτέραν δε του τυφώνος και πρηστήρ . "Ο
δε κεραυνός, έτι μάλλον λεπτοτέρου πνεύματός εστιν
Exxplois.
ια' . Διαφέρον δ' άν της τάς βροντάς και αστραπάς
ποιούσης εκκρίσεως , ότι κατά μικρά μεν εκείνη
και σποράδην και εκ διαλειμμάτων γίνεται και
ασθενή την εκπύρωσιν έχει. Η δε των κεραυνών
διαφέρον μέν αν εκείνης και τη λεπτότητι, ου μην
αλλά και το πλήθει • λεπτότατον γάρ και πολύ
πνεύμα και μου φερόμενος και ισχυρώς εκπεπι
ρωμένον ο κεραυνός.
1155 EPITOME PHYSICA .
ιβ'. "Αν μεν ούν λίαν είη το πνεύμα λεπτόν, ουδ' Α 12. Quod si igitur admodum tenuis fueril spiri
επικαίη ταύτα οίς αν προσπίπτοι • το τοιούτον (δε) lus, sed tamen non adural ea in quæ incidit , ejus
πνεύμα κεραυνον αργήτα καλούσιν οι ποιητα!. "Αν
δε μή ούτως είη το πνεύμα λεπτών, αλλά φερόμενον
επικαίον φέρηται, άλλως κατονομάζεται . Ο μεν
ούν αργής καλούμενος φθάνει διιών ταύτα οίς αν
εμπέσοι , προ του επικαύσαι η όλως μελάναι αυτά:
άμα μεν διά το τάχος της κινήσεως , άμα δε και
τήν της ουσίας λεπτότητα ταχείαν ποιούμενος την
διέξοδον. Ο δ ' άλλος κεραυνός μη ομοίως υπάρχων
λεπτός, βραδύτερόν τε φερόμενος, χρώννυσι μεν τα
οίς έμπελάζει , φθάνει δε και ούτος διελθών προ του
καύσαι αυτά. Διό και τα μεν αντιτυπήσαντα πάσχει
τι: ουδέν δε τοιούτον πάσχει τα μη αντιτυπήσαντα
οίον ασπίδος ο μεν χαλκός διά την αντιτυπίαν
ετάκη , το δε ξύλον ουκ εκαύθη (διά μανότητα γάρ
έφθασε διηθηθέν το πνεύμα και διελθόν) και εμα-
τίοις δ' εμπεσον ούκ έκαυσε μεν αυτά , αλλ' οίον
τρύχη εποίησεν. Οι μεν ούν των κεραυνών αι-
δαλώδεις ούτως έχουσιν · ο! δε ταχέως διάτ διάτ-
τοντες αρνήτες, οίμαι, κατ' αντίφρασιν ωνομά-
σθησαν .
ιγ . Και οι μεν ελικοειδώς φερόμενοι κεραυνοί ,
ελικίαι λέγονται οι δε κατασκήπτοντες είς τι
μονομερώς, οι τοιούτοι καλούνται σκηπτοί.
ιδ'. 'Αεί δε τοις κεραυνοίς ανεκπυρωτον πνευμα
συνακολουθείν και προϊέναι αυτών υπονοείται. 07ς
γάρ αν εμπίπτειν μέλλου ο κεραυνός , ταύτα κινεί.
ται προ της πληγής. Αλλά και ά διίστανται ποτε
γενομένης βροντής, ου το ψόφω αυτώ διίστασθαι
δοκεί, αλλά το έκκρινομένω πνεύματι των νεφών,
ο διά της προς τα νέφη πληγής τον ψόφον ποιεί.
Τούτο γάρ πατάξαν, διέστησε μέν, ουκ απέ -
καυσε δε .
ιε'. Φέρεται δε κάτω πάν το έκκρινόμενον πνεύ-
μα · καίτοι φύσει τυγχάνον ανωφερές ως θερμών,
δια το βιαίως εκθλίβεσθαι των νεφών, πυκνουμένων
άνωθεν και συστελλομένων και προς τουναντίον
κάτω ποιουμένων την έκκρισιν. Ούτω γάρ τινα πά
δεν βαρύτερα σώματα και φύσει κατωφερή άνω φέ
γεται , οίον εκπηδώντα, διά το κάτωθεν την έκθλι- . corpora, quoque natura deοrsum vergunt , siursuan
ψιν γίνεσθαι , ώσπερ τα εκπυρηνιζόμενα βλέ,
πομεν , και ύδατα πολλά κάτωθεν άνω φερό
1:86
modi spiritum poetæ argelem , id est, clarum ful
men , vocant . Sin autem ila lenuis fuerit, sed dum
fertur, adurendo feralur ; aliter denomirallir ,
[Psaloen scilicet , 218 quasi dicas , fuliginosum:
ſulmen] . Quod iraque arges , id est , clarum voca
lur, prius penetral illa in quæ incidit, quam adue
ral , aut omnino infusceli cum proper molus
celeritalem , tum propler essentiæ tenuitatem ita
celeriler transiens. Sed alterum fulmen quod minus
Tenue esi el lardius ſerlur, colore quidem tingit
ea quibus appulsum fuerit ; sed et hoc prius pe
neiral, quam exural ea . Quamobrem etiam quæ
reniya fuerint patiuntur aliquid, vil palientibus
B
illis quæ non obstiterint ; veluti sculi es propter
renisuin liquarum fuil ; lignum autem from coni
diustum non fuit (quippe propter rarilalem spirilis
prius Transmissus fuit et penetravit) ; sed et cum
in vestes inciderit , non tamen eas adussit , sed pro
lrivil . Sic itaque ardentia se habent fulmina ; quæ
vero celeriter prosiliunt, clara , ul opinor, per an
liphrasin , dicta sunt.
13. Quæ autem fulmina convolule feruntur, lie
liciæ dicuntur : quæ vero in aliquid sigillatim illi
duntur, liec scepla vocantur.
14. Porro semper spiritus non inflammalus ſulmi.
na subsequi el pæcedere animadvertitur. Hæc eniin
in quæfulmen irruituruin esi, eriam ante icium 219
C nioventur. Sed et quæ finduntur nonnunquam
edilo tonitru , non ipso sono , sed spiritu qui excer
nitur, quique propierea quod in nubes impingit
sonum efficit, qudi videntur. Quippe is percu : 8 :01.0
sua efficit quidem , ut lindantur ; al non item exu .
ril ea .
15. Denique deorsum ferlur omnis spiritus qui
exc'rnitur, lamcisi alias propier calorem sursum
teudal, propterea quod violenter excernalur ex
nubibus quæ superne spissüntur ei confringuntur,
el in contrariam pariem , deorsim scilicet, excre
lionem faciunt. Sic enim vicissim graviora quædam
moventur quasi exsilientia , o! excretionem nimi
ruim inferne factam ; quemadmodum sane ea

μενα. D quæ compressis digilis elic’untur, et mullas

aquas ex inſero in superum locuin moveri vi
deinus.

SYNOPSIS CAPITIS XX ,
{QUOD EST DE OSTENTIS SIVE SPECTRIS QUÆ IN COELO CONSPICIUNTUR .
1. Spectrorum seu ostenlorum quæ in cælo conspiciuntur causam esponil , fomitis incensionem scilicet.
2. In specie cuusam aperit variorum in cælo upparentium colorum , in primis vero punicei ei purpurei ;
quod lumen per densuin 220 aerem sublucens, efficiat illos colores : idyne cum stellarum orieniium ei
occidentium exemplo proval, quæ etiam puniceæ ex eadem causa apparent ; lum universali argumento
omnis ignei et albi, quod trans nigrum aui in nigro videlur, ul eliam in flamma per (unum lucenie ap .
parel. — 3. Insuper in specie docel , quomodo hiulis el loveæ generentir el appareani. - 4. Et quomodo
ex ejusmodi foveis ei hiaribus faces swepe ercidere videantur. 5. Quare dicla sperira interdin non
conspicianıur, sed noclu saliem , ul ei es coloribus in primis puniceus . - 6. Eorumdem adjac nija
quædam enwm.erai.
1187 NICEPHORT BLEMMIDE
CAPUT XX .
De ostentis quæ in cælo conspiciuntur .
1. Multa nonnunquain noctu serenitate essi-
stenle in cælo ostenta seu spectra , ul colores san-
guinei, et hialus et ſovex consistere videntur.
Horum vero omnium causa redditur fomitis in-
censio .
2. Cum enim fomes , ut ante dictum est , incen-
dalur, el incensio ejus alias flammæ ardenti, alias
facibus el stellis procurrentibus similis sit ; ni-
hil absurduni est , si ejusmodi inflammationibus in
ipso orientibus varii colores appareant. Luinen
enim si per densum aerem subluceat, vel quod
aer densior, Iuumen minus est ; vel lumen copio-
sius, aer vero minus densus ; οιnnis generis colo- Β νος, η πλείονος μέν του φωτός, του δ' αέρος ήττον
rum 221 speciem exhibebit ; in primis autem
pubicei et purpurei. Hi enim colores, ex igneo et
allo cum nigro per oppositionein mistis magis
fieri conspiciuntur. Sic nirnirum etiam stella
orientes et occidentes, cum estus fuerit , punicea
apparent. Cum enim per aerem magis densum nec
perinde pellucidum cernuntur, quanquam albæ
sunt , punice:e tamen conspiciuntur, dum nigredo
qua affectus aer est , cum stellarum albedine per
offusionem commiscetur. Sed et tales per fumum
conspeclæ apparent. Quin in universuin ila se res
habet : igneum et album , cum trans nigrum allt
in nigro videtur, pro varia interese invicem mi-
stione multas colorum differentias ostendunt . Nam C
el Danimæ color alias diversus per ſumum appa-
ret . Cum enim fumus aliquanto est humi-
dor, Mammæ corpus purpurisseum apparet ; at
puniceum , cum fumu's est minus humidus. Al-
que lioc sane modo diferentes colores appa-
rent .
3. Hialus autem et ſoveæ , et hæc scilicet mi-
s !jone albi el nigri oboriuntur ; verumtamen non
sic , ut per nigrum cernatur album , sed ut in albo
nigrum appareat . Quando enim a nigro aliquo aut
222 cæruleo lucis continuitas interciditur, tunc
aliqua profunditas apparere videtur : ita ut in ea-
dem sint planilie, et non a se invicem removeantur
album er nigrum , sed ex æquo intervallo etiam
ambo a nobis listent, propius autem album quidem D ημών αφεστηκότων και αμφοτέρων, εγγυτέρω δε
esse videatur, nigrum vero in profundiore et re-
rooliore loco . Quoniam enim lux el album magis
inovent visum , propterea ipsi propiora videntur ;
nigrum autem , quod non perinde visum movet,
longius ab hoc distare pulalur. Cum ergo magis
introrsum nigrum apparet, propterea quod albo
ipsiim plus est, cum fovea dicitur ; cum autem aper-
ium conspicitur, propterea quod lumen superat ,
liinc hialus vocatur .
4. Ex ejusmodi scilicet aeris concretione, loc
est ex foveis et hialibus, etiam faces sæpe exci-
derunt. Quando enim aer coil el densatur, et ea
projler nigrorem contrahil , hialus el ſoveze spe-
ciem represcutat; quando autem aer qui vigrorem
1188
ΚΕΦΑΛ . Κ'.
Περί των εν τω ουρανώ φαινομένων φασ
μάτων .
α'. Φαίνεται ποτε συνιστάμενα νύκτωρ αιθρίας
ούσης πολλά φάσματα εν τω ουρανώ, οίον αιματώδη
τινά χρώματα, χάσματά τε και βόθυνοι. Τούτων δε
πάντων αιτιολογείται του υπεκκαύματος ή εκπύ
ρωσις.
β'. Εκπυρουμένου γάρ του υπεκκαύματος, καθώς
είρηται πρότερον, και ποτέ μεν έoικυίας της αυτού
έκπυρώσεως καιομένη φλογί, ποτέ δε δαλοίς ή
αστράσι φερομένοις , ουδέν άτοπον τοιούτων εξάψεων
εν αυτώ γινομένων ποικίλα χρώματα φαίνεσθαι .
Διά γάρ πυκνού αέρος υποφαινόμενον φώς, ή του
αέρος όντος μάλλον πυκνού , του φωτός δ' ελάττο .
πυκνού , φαντασίαν ποιήσει χρωμάτων παντοδαπών
μάλιστα μέντοι του φοινικού τε και πορφυρού .
Ταύτα γάρ τα χρώματα γινόμενα φαίνεται μάλλον
εκ του πυρώδους τε και λευκού μιγνυμένων τω
μέλανι κατά της επιπροσθήσεως . Ούτω γούν και
οι αστέρες ανίσχοντες και δυόμενοι , καύματος όν
τος, φαίνονται φοινικοί. Διά γάρ του αέρος περιπυ.
κνουμένου και ουχ ομοίως όντος διαφανούς ορώ
μενοι, λευκοί όντες, φαίνονται φοινικοί, μιγνυμέ
νου του περί τον αέρα μέλανος τη λευκότητα των
αστέρων κατ' επιπρόσθησιν. Τοιούτοι δε και διά
καπνού ορώμενοι φαίνονται. "Ολως τε και πυρώδες
και το λευκόν διά του μέλανος ορώμενον ή εν κό
μέλανι πολλάς δείκνυσι χρωμάτων διαφορές κατά
την ποικίλην μίξιν αυτών. Και το χρώμα γάρ της
φλογος άλλοτε αλλοίoν φαίνεται διά του καπνού .
Υγροτέρου μέν γάρ όντος του καπνού φαίνεται το
σώμα φλογος αλουργόν · φοινικούν δε, του καπνού
τυγχάνοντος ήττον υγρού. Τούτον μεν ούν τον τρόπον
τα διάφορα φαίνεται χρώματα .
γ'. Τα δέ γε χάσματα και οι βόθυνου μίξει μεν
και ταύτα λευκού και μέλανος γίνεται, πλήν ου διά
του μέλανος δρωμένου του λευκού , αλλ' εν τω
λευκώ φαινομένου του μέλανος. "Οταν γαρ υπό
τινος μέλανος ή κυανού διακόπτηται του φωτός
η συνέχεια, τότε βάθος δοκεί τι φαίνεσθαι · όντων
μεν εν τω αυτώ επιπέδων και μη αφισταμένων αλ
λήλων του λευκού και του μέλανος, αλλ' ίσον εξ
δοκούντος είναι του λευκού, του δε μέλανος εν βάθει
και πορρωτέρω. Επειδή γαρ το φώς και το λευκόν .
μάλλον την όψιν κινεί, διά τούτο ταύτης εγγυτέρω
δοκεί• το δε μέλαν ούχ ομοίως την όψιν κινούν ,
πλέον άφεστάναι ταύτης νομίζεται. "Οταν μεν ουν
εν βάθει μάλλον φαίνεται το μέλαν, διά το είναι
πλείον του λευκού , τότε λέγεται βόθυνος : όταν δ'
ανεωγμένον φαίνεται διά το είναι πλέον το φως,
τότε καλείται χάσμα .
δ '. Εκ δη της τοιαύτης του αέρος συστάσεως,
ήγουν τών βοθύνων τε και χασμάτων, και δα
λοι πολλάκις εξέπεσον. Συνιών μεν γάρ ο αέρ
και πυκνούμενος και διά τούτο μελαινόμενος χά
σματος και βοθύνου φαντασίαν παρέχεται • όταν
1189 EPITOME PHYSICA : 1190
8t ourzpion Hallov o uehalvóueves ane, tóte TÒ A contrahit, magis coactus fuerit, tum calidum quod
εναπολαμβανόμενον εν αυτώ θερμόν, διά τήν εις in ipso intercipitur , quia in angustiam con -
olyov quotONv xalotiv xlvnoun tūp yevólevov, stringitur el movetur , ignis effectum , vi excer
μετά βίας εκκρίνεται.. nitur.
ε '. Ημέρας μεν ουδέν των ειρημένων φασμάτων 5. Cæterum interdiu nullum ex dictis speciris
φαίνεται, διά τό τον ήλιον τάς τε τοιαύτας λύειν apparet, 223 propterea quod sol concretiones
συστάσεις και τας φαντασίας ποιείν αφανείς • νύ- ejusmodi dissolvat efficiatque, ut liguræ ejusmodi
κτωρ δε γίνονται και χάσματα και βύθυνοι και non conspiciantur, sed noctu fiunt et hiatus et
μίξεις χρωμάτων πολυειδών. Οράται δε μάλλον foveæ et multiformium colorum misliones. Præci .
το φοινικούν » τα δε λοιπά των χρωμάτων διά την pue autem puniceus cernitur, dum ceteri colores
προς το σκότος ομοιότητα την όψιν πολλάκις δια- propler similitudinem quam cum tenebris babent,
λανθάνουσιν· οία δή το αλουργών και το πράσινον : oculorum aciem sæpe latenl ; quales sunt purpu
ταύτα γάρ ομόχροά πως το μέλανι.. risseus et viridis : quippe hi ad nigrum colorem
accedunt quodammodo.
ς '. Των μέντοι δρωμένων φασμάτων τα μέν έστιν 6. Verum enimvero spectrorum dictorum alia
töa, tà bè tonépa, tdk o sp.op.opaño otaviws 8 B sunt orientalia, alia occidentalia, alia inter utra
βόρεια και νότια • πάντα δ' αβέβαια και ουδέν que conspicua, raro septentrionalia et meridiona
τότε τούτων αει φανερόν και κατεστηριγμένον ιστό- lia : omnia autem instabilia , nec ullum perpe
ρη ται ,. 1110 apparens , stellisque insertum esse deprehen
sum est ,

SYNOPSIS CAPITIS XXI ,

QUOD EST DE AREA SEU CORONA , ET PRIMUM DE VISIONE .

1. Causam varietalis colorum et figurarum apparentium , cliam præter eam quæ superiori capite est expo
sira , indical, aerem nimirum refractiones suscipientem , atque ita hoc caput cum superiore conneclic.
-2. Explicat quomodo istæ refracliones in aere fiunt, cum ex mathematicorum , เlum er physicorum
sententia .-- 3. Utrorumque 224 etiam de modo visionis sententiam exponit , quorum illi erm emillendo,
hi recipiendo radios fieri statuunt. – 4.Cum visionem statuat fieri per corradiationem , ut infra dicit
membro 17 , primo hic affirmat, spiritum visorium esse lucidum et clarum , idque argumento nervi ipsius
cavi probal. - 5. Deinde ostendil , lumen visus proprium sine luminis externi adjumento el manuductione
visibilia omnia apprehendere non posse, idque cum dictice tum ab absurdo confirmat. - 6. Pariter docel,
nec externum lumen solum qualitatem rei visibilis ad oculum deferre, idque rationibus quinque ab absurdo
pelitis astruil . —7. Prima est, quia alias canaliculali nervi ad oculum constructio supervacaneu forel.
-8. Secunda , quia non tantum in directum , sed in omnem dimensionem simul omnia cerneremus,sicutaudi .
mus et odoramur. – 9. Terria . Nec visibilis rei magnitudinem cognosceremus . 10. Quarta . Nec mul: i .
ludinem rerum sibi proxime adjacentium dignosceremus. — 11. Quinta, Nec rei visibilis distantiam a
nobis quodammodo sallem discerneremus, sed omnia nobis proxima esse viderentur. - 12. Ostendit per
occupationem , elsi visus per se non longe progrediatur , quod lamei si incidit in continens perspicuum ,
vel primo iciu ad maximum intervallum se exporrigai, quam quidem ad rem eriam ab externo lumine
vires accipiat , quod ei 225 propter familiaritatem cooperetur, idque quatuor probat rationibus. 13 .
Prima est , quia noclu eliam incense faces conspiciuntur eminus, modo ne quid aliud impediar. – 14.
Secunda , quia omnia alia splendida ei lucida cum procul lui expeditis quam alia cujuscunque coloris
cernuntur . - 15. Terlia , quia eliam alia quæ luce collustrantur , ineffabili celeritate , cæleris paribus,
incolumi visorio instrumenio , el mediocri intervallo molugue , ac denique aere puriore el subtiliore exsi
glente videntur . — 16. Quarla , quia excellens visibile, ur lumen solare, visum lædit : cujus ratio a lumi
num istorum duorum , ex !erni ei risorii cognatione, hujusque ut imbecillioris erga illud potentius et for
lius desiderio sumitur. – 17. Partem capitis secundam aggreditur , et de corona incipit agere , el apott 2 -
pasxeunis loco ea quæ in cælo apparent , dividit in ea quæ secundum naturæ subsistentiam suni,ut comelæ
et similia , el in ea quæ tantum specielenus sunt , ul corona, iris el virgæ , de quibus agetur in sequentibus,
quo rum hic etia omn
m ium gene
ralem caus effic
am ientem , refr
actionem nimi
rum , assignat. 18. In spec
ie
éliain coronæ efficientem causam esse staluit refraclionem , el modum quo generetur corona , explicat.
19. In specülis corunce cur solus color stellæ , non etiam figura appareat ; quia scilicet quond sensum ,
parlium eldivisionis ipsa sunt expertia, cum quidem omnis figura in partes sii dividua. — 226 20. Cur
circumferentia corone adjuncta magis nigricei : nimirum cum propier circuli albedinem , tum propter
nigri a lerra emphasin . 21. Lur specula coronæ colorem stellæ non semper pure el sincere exhibeun!,
partim scilicel propler specula minus clara , partim propter visus nostri imbecillitalem . 22. Corona
el noctu et interdiú , ac alias integro, alias imperfecto circulo apparet, prout concretio ejus vel omnino,
vel ex parte lantum plana esl el æquabilis. -
23. Corona quid significet, si rel distrahitur, vel consumilut
paulalim , rel amplius concrescii. 24. Corona solis lanium el lune ila onlarcón ; esi , reliquarum
stellarum coronæ non ila onuercoets, quæ etiam frequentiores sunt, quam illæ ; rarissima tamen omnium
corona solis.

KEPAA , KA'. CAPUT XXI .

Περί άλω και πρώτον περί οράσεως ., De area, el primum de visione.
α'. Ου μόνον διά πυκνού και αχλυώδους αέρος 1. Non lanlum per densum et caliginosuni aerem
υποφαινόμενον φώς φαντασίαν παρέχει χρωμάτων lumen subleremicals speciem colorum exhibet
191 NICEPHORI BLEVMIDE
nobis , ut densilas et caligo aeris obumbrent lumen: A ημίν, της του αερος πυκνότητός τε και ζοφερότη »
nec id purum et sincerum , sed conturbatum et
confusum es ejusmodi per obumbrationem come
mislione cerni sinant : verum etiam aer refractio-
nes accipiens, colorum et figurarum speciei causa
exsistit .
2. Es mathematicorum quidem sententia ,
visus refringalur ab aere crassiore el concretionem
labente ad aliquid eorum quæ 227 illuminandi
facultalem naturalem habent, el secundum certam
vel concretionem vel habitudinem aeris et luminis,
quin et secundum ipsius cernentis visus ad con-
crelllin aerem et ad lumen habitudinem , cum co-
lorum lum figurarum species perficiatur ; ex physi-
B
corum autem doctrina , ' ut luminis refractio ad
visumi, non ipsius visus ad lumen Gat.
3. Mathematici enim radios quosdam qui ex
oculis eđunduntur, inque rem aspectabilem inci-
duni, videndi causas nobis esse dicunt : hos scili-
cet ipsos dum a speculis et aliis similibus ad rem
aspectabilem ad angulos æquales refringantur,
causam nobis præbere ui ita quod videtur, videa-
mills ; at physicis non per radiorum emissionem ,
sed per qualitatis corum quæ vi lentur receptionem
visio perſici videtur. Ea enim quae ad rectam lineam
videntur, cerni dicunt; quia perspicuum quod inter
rem spectabilem el asprctium intervenit a colore
qui spectatur, afficialur, et passionein visui qui et
ipse est perspicuus , communicat . Qng autem per c και ταύτη διαφανεί. Τα δε κατ' ανάκλασιν οράσθαι
refractionem cernuntur, ita cerni ; αι rei aspecta- λεγόμενα ούτως οράσθαι, τω γίνεσθαι πρώτος την
bilis simulacrum primum fit in speculis et omnibus
speculi more 228 perspicuis , propier certam
aliquam rei aspectabilis balitudinem ad speculum :
fieri autem imaginem rei aspectabilis in speculo per
perspicuum , quod inter speculum el aspectum in-
tervenit ; ut ejuscemodi perspicuuin a rei aspecia-
bilis colore afficiatur, et affectionem speculo in per-
tiat, quod et ipsum est perspicuum ; deinde sic ex
speculo ad aspectum vinire diciam imaginem per
idem illud perspicuum quod inter speculum et
aspectum exsistit. Posse enim speculum lævitatis et
ſulgoris causa rei aspectabilis colorem communica-
lum , non tantuin prompte accipere , sed custodire
etiam, et perspicuo quod ipsum primo transmisit, P σειν και αντιμεταδιδόναι τω μεταδόντι πρώτως δια
vicissin ) remillere .
4. Quod igitur lucidus et clarus oculorum spiri.
tus secernatur , tantum non diserte clamant , ipsi
etiam nervi qui lalem spiritum ex cerebro conti .
ncnter alluentem demillunt ad oculos ; soli enim
hi ex omnibus qui sunt in corpore nervi , cavi et
canaliculati sunt. Quapropier eos etiam llerophilus
poros , id est mealus, seu canales , nominavit.
5-8. Quod autem luwen visus non possil ipsum per
se solum prævenire el comprebendere omnia aspe-
ciabilia nisi ab externo 229 luvuine adjuvetur, e .
10
II Meteor , c . 2 .
1192
τος επιπροσθούσης το φως και μή εώσης οράσθαι
καθαρόν και ειλικρινές , αλλά συντεθολωμένον και
συγκεχυμένον εκ της τοιαύτης κατ' επιπρόσθησιν
επιμιξίας • αλλά και ανακλάσεις δεχόμενος και αγρ
αίτιος φαντασίας χρωμάτων ήδη και σχημάτων
καθίσταται,
β'. Κατά μεν τους εκ μαθημάτων ανακλωμένης
της όψεως από του παχυτέρου αέρος και σύστασιν
έχοντος έπί τι των φωτίζειν πεφυκότων, και κατά
την ποιάν η σύστασιν η σχέσιν του αέρος και του
φωτός, ήδη δε και αυτής της δράσης όψεως την
πρός τε τον συνεστηκότα αέρα και προς το φω;
σχέσιν , της των χρωμάτων τε και σχημάτων φαι
τασίας εκτελουμένης κατά δε τους φυσικούς γινο
μένης του φωτός ανακλάσεως προς την όψιν, ου μην
της όψεως προς το φώς.
γ. Οι μεν γάρ των μαθημάτων ακτίνας φασί τι
νας εκχεομένας των οφθαλμών και προσπιπτούσας
το ορατή , του εράν αιτίας είναι η μιν αυτάς δή ταύ
τας από των κατόπτρων και πάντων των τοιούτων
ανακλωμένας επί το ορατόν προς ίσας γωνίας την
αιτίαν πάλιν ημίν παρέχειν του όντως οράν το ερώ
μενον · τοις δε φυσικοίς ου δοκεί δι' ακτίνων εκ .
πομπής τελείσθαι την όρασιν, αλλά τη εισδοχή της
των ορευμένων ποιότητος. Οράσθαι γάρ φασι τα
μεν ευθείας δρώμενα, τω πάσχειν υπό του δρωμένου
χρώματος το μεταξύ του όρωμένου και της όψεως
διαφανές, και μεταδιδόναι τη όψει του πάθους ούση
του όρωμένου έμφασιν εν τοις ενόπτρους και πίσιν
ένοπτρικούς διά την ποιάν σχέσιν του ορατού προς
το ένοπτρον γίνεσθαι δε τήν του ορατού έμφασιν
εν τω ενόπτρω διά του διαφανούς , όπερ έστι μεταξύ
του ενόπτρου τε και της όψεως πάσχοντος του τοι
ούτου διαφανούς υπό της του όρωμένου χροιάς και
του πάθους μεταδιδόντος των ενόπτρα διαφανεί κά .
κείνω τυγχάνοντι • είθ' ούτως εκ του ενόπτρου προς
την όψιν ήκειν την ειρημένην έμφασιν δι' αυτού
πάλιν του μεταξύ του ενόπτρου και της όψεως δια
φανούς. Δύνασθαι γάρ το ένοπτρον διά λειότητα και
στιλπνότητα , μή μόνον ετοίμως δέχεσθαι το μεταδι
δόμενον αυτώ χρώμα του ορατού, αλλά και φυλάσ
φανεί.
δ' . "Οτι μεν ούν αυγοειδές και φωτοειδές πνεύμα
των οφθαλμών αποκρίνεται, μονονουχί βοά τρανώς
και αυτά τα νεύρα τα διαπέμποντα προς τους οφθαλ
μούς το τοιούτον πνεύμα επιρρέον εκ του εγκεφάλου
κατά συνέχειαν · και γάρ συμπάντων των εν τω
σώματι νεύρων ταύτα μόνα κοίλα τυγχάνει και
σωληνοειδή. Διά τούτο και πόρους ώνόμασεν αυτά και
"Ήρόφιλος .
ε'-7' . "Οτι δ' ουκ αν το της όψεως δύναιτο φως
αυτό καθ' αυτό μόνον φθάνειν και περιλαμβάνειν
άπαντα τα δρώμενα μή βοηθούμενος και οιονεί χει.
1.63 EFITOME PHYSICA ,
ραγωγού μενον υπό του έξω φωτός, δηλον εκ του Aquasi mann ducatur ; ex eo manifestum est, quod
μηδε βλέπειν άνε μποδίσεως ημάς , ότε το τοιούτον
άπεστι φώς. Ει γάρ οίόν τε ήν το οπτικόν άπαυ-
γασμα τον αέρα διατέμνειν, ουδέν αν ήετον και
σκότους βαθέος έβλέπομεν· ώσπερ εί το εξωθεν φώς
δ.α του αερος την του ορατού ποιότητα προς τον
οφθαλμόν διε6 !βαζε • περιττή τη οφθαλμώ δή πουθεν
ήν ή του σωληνοειδούς νεύρου κατασκευή , μηδενί
των άλλων αισθητηρίων τοιούτου νεύρου προσόντος :
έωρωμέν τε μη καθ' ευθύ μόνον, αλλ' ήδη κάκ των
πλαγίων τε και των όπισθεν , των άνω τε και των
κάτω διαβιβαζομένου πανταχόθεν του ορατού προς
το ορατήριον διά την τού αέρος συνέχειαν ώσπερ
αύ το ακουστόν προς το ακουστήριον , και το οσφραν-
τον προς το οσφραντήριον διαβιβάζεται.
Θ'- ια'. 'Αλλ' ουδε του ορατού ,το μέγεθος έγινώ-
σκομεν. Πώς γάρ όρους μεγίστου τυχόν ή κατά το
τηλίκον εμφέρεια έως αυτού διαβιβασθείσα του
οφθαλμού τοσούτον μέγεθος είασε διαγνώναι ημάς •
και ουκ αν επικαλύψασα το όμμα της τοιαύτης απέ-
στέρησε διαγνώσεως , μή δυνηθέντος αυτού το το-
σύτω συμπαραταθήναι μεγέθει ; Πώς δε και το
πλήθος διεγνώσκετο των έγγιστα παρακειμένων
αλλήλοις ορατών, και ουκ αν επηκολούθει τη παρα-
θέσει σύγχυσις των όρωμένων χρωμάτων τε και
σχημάτων , ώς όλων διόλου μεταδιδομένων τω πε-
ριέχοντι ; "Αλογον γάρ το κατά μήκος μεν πάσχειν
το μεταξύ του ορατού και της όψεως διαφανές, απα-
θες δε μένειν αυτό κατά πλάτος , ως μή της αυτής
όλον φύσεως όν. Πώς δε πάλιν την εξ ημών του
ηρωμένου απόστασιν διεκρίνομεν ποσώς , και ουκ αν
έδόκουν έγγιστα τυγχάνειν ημών πάντα τα ορατά
της αυτών εμφερείας επικειμένης τώ όμματι ;
31. Καθ' αυτήν μεν ούν ή όψις ουκ ισχύει μέχρι
πολλού διήκειν » εμπίπτουσα δε τώ περιέχοντι δια -
φανεί και τη πρώτη προσβολή την αλλοίωσιν εργα-
ζομένη διαδίδωσιν άχρι πλείστου συνεχούς εαυτήν,
μέχρις αν καταλάβοι το ορατόν, συνεκτεινομένη τώ
τερά τον μεταξύ αέρα φωτί , καθά συγγενεί. "Οτε
γάρ αήρ ευδιάχυτός τε και ευαλλοίωτος ως ουδεν
έτερον, και η όψις καθαρώς υπάρχει φωτοειδής.
Κα : όπερ το του λύχνου φώς εν οίκω δρά σκοτεινό
{ τη πρώτη γάρ εισόδου τον εν αυτώ αέρα φωτίζει
όμου) , τούτο δή και την όψιν νοητέον ποιείν εν τω
μεταξύ ταύτης τε και του ορατού πεφωτισμένη
αέρι . Τη πρώτη γάρ προσβολή τουτον άλλοιούν
ισχύει, δυναμουμένη τώ εκτός φωτί και συνεργούσα
τούτω διά την οικείωσιν. Πολλήν γάρ ότι το οπτικόν
φώς την οικείωσιν έχει προς το εκτός, κακείνο προς
το της όψεως • ως εκάτερα τα φώτα ζητείν άλληλα,
και υπό του ισχυροτέρου θάτερον έλκεσθαι μή αντι-
βαίνον όλως , αλλά μάλλον προς την ολκήν επειγόμε-
νου και προς το συγγενές αποτεινόμενον φυσι-
χώς.
PATROL. GR.CXLII.
1194
expedite non videmus , quando lumen abest ejus
modi. Si enim fieri possct, it fulgor visorius disse
carel aerem , nihil minus etiam in profundis le
nebiis viderein: us. Quemadmodum si externum
lumnen per aerem ad uculum qualitatem rei
aspecialilis perduceret ; supervacanei profecto
forel oculo fistulosi nervi constructio, cur nulluin
cülerorum sensillni instrumentum tali nervo sit
præditum . Videremus etiam non tantum in rec
tum , sed jam eliam es obliquis, el quæ pone, et
quæ supra, el quie infra sunt; dum res aspectabilis
omnibus ex partibus propter aeris continuitatem
ad visorium instrumentum deferretur ; quemadmo
dum etiam quod sub auditum cadit , ad auditus,
B quodque sub ollaclum cadil , ad olfacilis instru .
mentum defertur.
9-11. Sed neque rei aspectabilis maznitudinem
cognosceremus. Quomodo enim montis, exepli
gratia, maximi quoad quantitatem similiumio ad
ipsum oculum traducta tantam magnitudinem
permisisset dignoscere , vt non obnubilalım ocului .
lali notitia pr.vassel, ut qui tanlæ magnitudini
230 coextendi vequeat ? Sei quomo lo enam si'ul
liludo dignosceretur rerum sibi invicem proxime
adjacentium , nec oppositionem sequeretur con'tie
sio eorum qui videntur, colorum et ligurarum all
quæ lolæ in lolum continenti impertirentur ? Neque
cnini rationi esl consentaneilm , lit quoad longilile
C
dinem quidem patiatur perspicullin quod inter rem
aspectabilein el visum intervenit, sed quoad latillla
dinem passione careal ; quasi non ejusdem folum
naluræ sit . Qui autem rursuis jus quod videlair
dilansiam a nobis discerneremus aliquatenus,
neque proxime nos viderentur esse res omnes
aspectabiles, si similitudo earumdem oculo incullie
beret ?
12 .. Per se igitur visus non polest longe progredi
el penetrare. Sed quando in continens perspicuuin
incidit , vel prima applicatione alterationem eft .
ciens seipsum ad maximum continui intervalluin
exporrigit, donec ren ) aspecialbilem apprenendal ,
lil qui cum lumine aeris intermedii, quasi cognalo ,
coextendatur. Nam el aer lacile diffundi allerarique
Ο polest , magis quam quicquam alinal ; et visits pure
clarus exsistit. Atque quod lucerna lumrn in 231
domo tenebricosa ellicit (primo enim ingressa
arseni ipsius simul illustr.:1) , i lemn sane cliam
visum facere in aere illuminalo, qui inter ipsum et
rem aspeciabilem intervenit, intelligendum est .
Nam primo incubitu bunic allerare potis est, ab
esterno lumine vires accipiens, eique propter fami
liaritatem cooperans . Mullun cnim fan iliarilalis
babet lumen visurium cum exlerno lumine ; nec
minus lioc cum lumjue vis113 ; adeo ut ulraque isla
lumina se quarant invicem , et a valentiore alira
hialur alterum nihil prorsus renitens, sed polius
and allractionem accelerans, clad cognatum nalurali
in peiu contendens.
38
 1135 NICEPHORI BLEUMIDE
15. Quamobrem utique etiam obscura nocle fax Α ιγ' . Διά του τούτο και νυκτός άφεγγούς οράται
incensa a nobis cernitur , tametsi procul absil , ημίν και πυρσός , κάν ότι πόρρω είη μόνον ει μη
dummodo non obicndatur visus ab aliquo solidiore
corpore olisepiente , all globi terræ lumores.j!
pelianl ; nisi cis fiicis conflagratio siperemincal.
11. Propierea eliam omne lucidum et clarum
Calmi emines , luin facilius quam aliud aliquid vi-
dere valemus ; illo quidem ad se visum evocanto ;
bioc vero aid iit properante, ut qui cum illo esse el
coire appelai .
15. Propter ejuscemodi ergo cognationem 232
luminum , visorii nimirum et externi , summamque
eorum familiaritatem et exsuperanlein mutui com-
plexiis appetitum , omnia eli: m lumine collustrata
inefabili quadam celeritalc cernuntur , visorio in
strumento incolumi , et intervallo meliocri , simi
literque moin si quis est meliocri ac aere puriore
Al lenniore exsistente . Nam et his ad sinceriorem ,
integriorem el expeditiorem visus aclum opus est.
16. Scd ei qui circa lumen solare , el aliquod
aliud continens splendidam , et exacte album diu
tins aut magis occupati fuerint, quam oportel , de
irimentum accipiunt visus , quod lumen visorium
a valentiore disgregetur, majusique, uli dictum est,
minus et imbecillius alirahat ; quod scilicet ipsum
cuialı sulam veluti intigritatem el perfectionem ap-
prelil , ad camque festinaniler contendil.
17. Sic igitur " ' per corradiationem seu collu
cescentiam operante visu , sciendum est , cum ( 0-
rum quæ cernuntur , alia per hypotasin seli suvsi.
stentiam , alia specielenus sint, ea quoque quei!
cælo apparent, cumilem in modum sc habere. Per
subsis'entiam sunt , el proruentes ( stellæ] et co-
mela', ci diversi ſulgorcs 233 et ignes : specielenus
aulem , corona el iris, et virgix | bacilli] et similia .
Nam colorain et figurarum omnis genóris speciem
nobis aer exhibel , luminis et visiis refracliones
accipiens : quandoquidem visus quando operatur ,
cilin lumine el in lumine esl , com el ipse lunien
sil , quemadmodum declaratum est .
18-21 . Quapropter ct coronæ causa dicitur ejus-
cemodi refractio . Refringilar enim visus cum lu •
mine , et ab aqua , et ab aere denso , et ab omnibus D φωτός από τε ύδατος και αέρος πυκνού και πάντων
Jævem superficiem habentibus. Quando igitur sub-
lalo vapore , el in nubem concrescente , aquabilis
fuerit concretio el μικρομερής , hoc est , ex parti-
culis exiguis conflata , invehatur autem super ejus-
molli concretionem sol , aut luna , aut alia aliqua
shella splendida : ea quidem pars quæ subjacet ad
ferpendiculum corpori , quod superinvehitur , ra-
rior el tenuior efficitur necessario dum a siellä
motu disgregatur ; sed quod ab hinc distal , nihil
lale patitur. Cum autem " pariter ex oinni parie
circa perpendiculum tjat disgregatio propter con-
cretionis æquabilitatem : necesse est extremitatem
" Ne mundo, cap. 4. Πι Meteor , c . 2 .
195
επιπροσθοίτο η όψις υπό τινος στερεωτέρου σώμα
τος αντιρράττοντος , ή τα τού της γής σφαιρώματος
εμποδίζο : κυρτώματα : όταν ούχ υπερβαίνη ταύτα ή
έξψις του πυρσού .
ιδ' . Διά τού ο και πάν λαμπρών και φωτιειές
πόρρωθέν τε οράν ισχύομεν, και ετοιμότερον ή τι
έτερον · ώς του μεν εκκαλουμένου την όψιν τρίς
εαυτό , της δε προς τούτο σκευδούσης , ώς έφιεμένης
του συνείναι αυτό.
ιε'. Διά την τοιαύτην ούν των φώτων συγγένειας ,
του οπτικού δηλονότι και του εκτός, και την άκραν
αυτών οικείωσιν και της αλληλουχίας υπερβάλλου
σαν έφεσιν, και πάντα τα πεφωτισμένα κατ' άρδη:
B
τον οράται την ταχυτητα , του οπτικού οργάνου
τυγχάνοντος αβλαβούς , και του διαστήματος συμ
μέτρου ' ομοίως συμμέτρου και του κινήματος είπερ
έστι τούτ ' αέρος καθαρωτέρου και λεπτοτέρου . Δεί
γάρ ότι και τούτων προς την της όψεως ακραιφνε .
στέραν ενέργειαν.
ις' . Αλλά και οι προς το ηλιακών φώς, και εί τι
περιέχον λαμπρόν και έκλευκoν διατρίγαντες επι
πλέον ή όσον δεί, και μάλλον ή ως δεί, την όρασιν
βλάπτονται• διακρινομένου του ορατικού φάους υπό
του ισχυροτέρου και μείζονος, έλκοντος , ώς είρηται,
το ήττον και ασθενέστερον : εφιέμενον δή και αυτό
της oίoν ιδίας ολότητος , και προς αυτήν ήπειγμένως
αποτεινόμενον .
C ιζ' . Ούτω τοίνυν κατά συναύγειαν ενεργούσης
της όψεως , ιστέον ό ::, των όρωμένων των μεν καθ'
υπόστασιν όντων, των δε κατ ' έμφασιν , και ότι εν
ουρανό φαινόμενα τούτον έχει τον τρόπον. Καθ'
υπόστασιν μεν γάρ εισιν οι τε διάττοντες και οι
κοιήται και τα διάφορα σέλα κατ' έμφασιν δε ,
άλως τε και τρις και ράβδοι και τα παραπλήσια .
Και γάρ φαντασίαν χρωμάτων τε και σχημάτων
πολυειδών δίδωσιν ημίν ο αήρ δεχόμενος ανακλάσ :::
του τε φωτός και της όψεως : επείπερ ή όψις όταν
ενεργή , μετά του φωτός έστι και συν τω φωτί φως
ούσα και αύτη , καθώς δεδήλωται.
τη - χα'. Και της άλω τοίνυν αίτιον ή τοιαύτη ανά
κλασις λέγεται. Ανακλάται γάρ ή όψις μετά του
των εχόντων λείαν την επιφάνειαν. Οπόταν ού »,
ατμίδος ανενεχθείσης και συνισταμένης εις νέφος,
ομαλής η σύστασις γένηται και μικρομερής, τουτ
έστιν εκ μορίων συνεστηκυία μικρών υπερφέρη
ται δε της τοιαύτης συστάσεως ο ήλιος , η σελήνη , η
άλλος τις αστήρ των λαμπρών • το μέν κατά την
κάθετον του υπερφερομένου σώματος γίνεται μι
νώτερον και λεπτότερον αναγκαίως υπό της κινή
σεως του αστέρος διακρινόμενον · το δ' εντεύθεν
ουδέν τι πάσχει τοιούτον. 'Εξ ίσου δε πάντη περί
την κάθετον γινομένης της διακρίσεως δια την ομα
λότητα της συστάσεως , ανάγκη το πέρας της επιει
1137 EPITOME PHYSICA. 1193

κώς διακεκριμένης ατμίδος γίνεται κύκλον, αφ' ού A vaporis er equo «liscussi circulum fri ,
το επέκεινα πάν μελαν μέν έστι διά πύκνωσιν :
ομαλές δ' ον και μικρομερές, ίσχει κατά την (του )
κύκλου περιφέρειαν κάτοπτρα : μικρά τόσον, ώς
είναι κατ' αίσθησιν αμερή και πυκνά τόσον, ως
έχεσθαι αλλήλων , και το εξ απάντων αυτών δοκεϊν
εν συνεχές. Προς τούτα γούν τα κάτοπτρα προσπε-
σούσα μετα του φωτός και όψις, και ανακλασθείσα
προς τον υπερκείμενον αστέρα, την της άλω ραν .
τασίαν ποιεί. Εν γάρ τοις ειρημένους ενόπτρους
μόνου του χρώματος , αλλ' ουχί και του σχήματος
έμφασις γίνεται . Πάν μεν γάρ σχήμα διαιρετόν ' τα
τοιαύτα δ' ένοπτρα προς αίσθησιν αδιαίρετα. Δυνα-
τον δ' ουκ έστιν εν αδιαιρέτους έμφαίνεσθαι το διαι-
ρετόν. "Οθεν το μεν έμφαινόμενον το κύκλω λευκών
εν τη άλω ο αστήρ έστι , καθ' έκαστον ομοίως των B
αλλήλους συγκειμένων ενόπτρων χωρίς του σχήμα-
το ; έμφαινόμενος περί δε τούτον τον κύκλον τον
φαινόμενον λευκών ή έχoμένη περιφέρεια μελαντέρα
φαίνεται δια την εκείνου λευκότητα. "Ίσως δε και
διά το έχειν έμφασιν και μέλανός τινος από της γης
την τοιαύτην σύστασιν · έπει και προς τη γή μάλ.
λον γίνεται αύτη · διότι τε νηνεμώτερος ο τόπος και
προσγειότερος, και το πνεύμα κωλύειν δύναται την
της αναθυμιάσεως σύστασιν, εν ή τα κάτοπτρα τα
το χρώμα του αστέρος εμφαίνοντα : κάν μή καθα-
ρως ερα !νωσ! ν αυτό , μηδ' ειλικρινής , ουδέν θαυ
μαστον • επείπερ ου πάντοτε όποιον εστι το χρώμα
του δρα ου , τοιούτον καν τους ενόπτροις έμφαίνεται .
Δυνατόν γάρ λαμπρού του δρωμένου τυγχάνοντος , c φualis est color: roi εub aspectum cadentis , talis
αλλοίου γενέσθαι χρώματος έμφασιν · ή διά το μή
λαμπρόν είναι το ένοπτρον, κάντεύθεν διά της μί-
ξεως του οικείου χρώματος συνθολούν το χρώμα του
ορατού ή και διά τήν της ορώσης όψεως ασθέ-
νε ! αν .
κβ'. Φαίνεται δ' ή άλως και νύκτωρ και μεθ'
ημέραν· ποτέ μεν κύκλος ολόκληρος, όταν και η
σύστασις τύχη παντελώς ομαλής ποτέ δε τμήμα
κύκλου , όταν δηλονότι μηδέ κατά πάν μέρος ή τοι-
αύτη σύστασις ομαλής.
κγ'. Ενίοτε μεν ούν ή άλως διασπάται ενίοτε δε
quo
quicquid ultra est , 234 propter condensationem
quidem nigrum est : sed cum ipsummet :rquabilc
sil , el exiguarum partium , juxta circuli circumfe
rentiam specula complectitur , partim lam parva ,
uit quoad seosum sint partium cxpcrtia ; partim
iam densa , lit invicer cohæreani , et quod er
ipsis omnibus rofalur, unuin continuum videalur .
In bec igitur specula visus illapsus cum lumine et
ad siiperimminentem stellam refraclus , corona
speciem efficit. lo dictis enim speculis solius co
Joris, non ligurie apparilio oritur. Quippe onnis
ligira esi dividua . Al ejusmodi specula -quad sen
$ 110 . divisione carent. Fieri autem non potest , ut
in iis que divisionis sunt experlin , dividuuni ap
pareat. Unde ipsini album quidem quod in corons
apparet , stella est ; que similiter in uoqoduce
sibi invicem coaymentatoruin speculoruin sine fi
gira apparet. Quie vero illi apparenti albo circulo
conjuncta est circumferentia , propter ipsins [rir
culi puta) albedlineon nigrior apparil. Fortassis
aulem eliam quod nigri alicujus a terra eſligieni
ejusmodi concrelin habeal ; quandoquidem etiam
propius terram fit ipsa. Quia ile Iocus 1erra vi
( inior 235 esl id veniis tranquillior , lacustile
impedire polest hujuscomodi exhalationis concre
lionem in qua sunl specula culorell siella rife
rentia , lametsi eum non pure c! sincere shibeant.
nou est mirandum ; quandoquilern non sopes
eliam in speculis exhibetur. Fieri enim potest , lil
cum id quod cerniur splendidum sil , diversi co
loris apparitionem exhibeat : vel quod speculum
en sit splendidum , el propterea proprii coloris
mistione colorem rei aspectabilis conturbet ; vel
eliam quod aspiciens visus sit imbecillivr.
22. Porro corona el nocta apparel et interdiu :
alias quidem integro et perfecto circulo , quando
etiam concrelio per omnia fuerit æquabilis ; alias
vero per segmentum circuli , quando videlicet se
cundum omnem pariem æquabilis non fuerit ejus
cemodi concrelio .
23. Nonnunquam vero area distrahitur , 11011

μαραίνεται ότε δε μάλλον συνίσταται . Και η μεν nunquam paulatim evanesc.il , nonnunquam con
επιπλέον της άλω σύστασης ύδατος τυγχάνει σημείον D crescil amplius. Εt quidem cum corona concreseit
(δηλον γαρ ότι πυκνούταν μάλλον το νέφος) : η δε amplios , id ague signum ersistit (certum enim
μάρανσις ευδίας τεκμήριον (επικρατείται γάρ ή est , nubem densari amplius). At cum paulatim
σύστασις υπό του εν αυτή θερμού και ξηρού , και evanescil, serenitalis il est 236 indicium (su
ούτω μαραίνεται). Η δε διάσπασις πνεύματος δήλω- peralur quippe el vincitur concrelio a calidiliile el
σις · ήδη γαρ εν εκείνο το τοπιο πνεύμα το ποιή- siccitate, quam in se liabuit , et ita paulatim con
σιν τήν της συστάσεως διάσπασιν καν ούτω έφθασε sumitur ). Cim denique 18 distrahitur el dissipatill,
προς την γην. Διό κάντεύθεν και ο άνεμος, όθεν venti id est significatio. Jamjam enim isto in lo.o
ήρξατο διασπάσθαι η σύστασις. Dallis cst , qui concretionis dissipationem cflicil ;
ta inetsi is ad terrain nouduin pervenerit. Q 1: propler cliari ex hac ipsa parte verilus ingrill ,
ex qua concretio dissipationis sumpsit exordiu ill.
κδ'. 'Αλλ' ούτω μεν σημειώδης η άλως όταν περί 24. Sed alia quidem corona significat , quando
τον ήλιον ή την σελήνην συστή : περί δε τους άλλους circa solemn alt lunain consilerit. Cum veru circa

DI Mcleor. cC.. 3.
1193 NICEPHORI BLEMMID.E Σύ )
alias stellas consistit , nifail admodum significat : Ααστέρας συνισταμενη σημειώδης ουκ έστιν · επειδή
quandoquidem circa illas vel a tenuibus concretio- περί αυτούς και από λεπτών συστάσεων και ούπω
nibus , et nondum condensalis corona fieri potest. πεπυκνωμένων ή άλως δύναται γίνεσθαι. Π : οι δε
At vero circa solem aut lunam nunquam ejusce- τον ήλιον ή την σελήνην ουκ αν λεπτή τοιαύτη γέ
modi tenuis fieri potest concrelio. Nam mullo ci- νοιτο ποτε συστασις. Φθάνει γάρ διαλυθήναι δι και την
lius luminarium calore dissolvitur . Qua sane etiam των φωστήρων θερμότητα • διά του τούτο και περί
de causa circa solem rarius corona concrescil. τον ήλιον έλαττονάκις ή άλως συνίσταται . Θirτον
Quippe sol cum sit calidissimus , concretiones et γάρ ο ήλιος δύναται διαλύειν τας του αέρος συστά:
condensationes acris celerius potest dissolvere. στις τε και πυκνώσεις, θερμότατος ών.

SYNOPSIS CAPITIS XXII ,

QUOD EST DE IRIDE SEU ARCU COELESTI .

1. Coronce sive arece, et Iridis sive arcus cceleslis 237 causa communis est refractio, sed tamen dirersi.
mode. — 2. Iridis generalin des ribitur el docelor , cir canium colorem , non eriam figuram sulis exhi
beal ; quomodo ilein consimula nube , sole el visu fia ! el cernur Iris. — 3. Lidis ires circunferenties
quibus coloribus occurrentes visus innealur. 4. Cause variciniis colori'nin iride uberius explicantur.
-- 5. Causa quare worria iridis circumferentin purpurissen vel cærulen , adeoque nigrior appareul , er
principiis op icis ei aliis similibus esemplis confirmatur. 6. Explicatio de tribus Iridis coloribus con
c!"dirur, ei quarius rienpe flarus non er refraclione, sed ex co generari docetur, quod unicells el viri
l'is juria se spectantur invicem . – 7. Minus nigru si ad magis nigra spectentur , candidiora videri ab
iride tunari proba!. quia albo esi , quia in nigra nube el noclu läntum conspicitur. - 8. Iris a luna
ruiiuscul: fii duabus de causis. 9. A ole sæpe duæ sunt liides , sed quæ contrarium et inrersun
bent colorinin silun el ordinem . · 10. De posteriori Irid : a'iorit: n sentenia . 11. Ariscolelis senten
iin ei ejusdem confirmatio ; cum quore colores posterioris Iridis sint larguidiores, cum quare contrarium
S'121: habean! el orrinem . – 12. Cur secundæ iridis interior, hoc est , qucad nos inſerior ciri um ſerentia
Il pumicen 13. Cur secunda, adeoque a nobis remotior circumferentin sil viridis. — 14. Cur extrema
Seit a nobis remolissima si: purpurissea seu carulea. – 15. Occupatio . — 16. Porisma, quo causa
sfertur, quare corona non variri culoribus, ui Tris. — 17. Cor corona sape perfecto circulo, Íris nui
( 2:11!P semicirculo major apparent. 18. Occupatio, qua etiam causa redditur , quare circa solem nint
stejno00 di prahumida rubis concretio, cujusmodi fil e regione illius. — 19. Iris quando lolo semicir -
rio, os quando viii minor apparent ; quodque æstale circa meridiem ne minimum quidem Iridis seq.
wenium , hieme aliquodd segmentum apparere possit , et horum omnium probalio geomeirica

CAPUT XXII . , B ΚΕΦΑΛ . ΚΒ' .

De iride. Περί ίριδος .
1.3 . Qurumadmodum " * corone causa diecbalur α'- γ'. "Ωσπερ της άλω αίτιον ελέγετο ή ανάκλασις ,
ose rel: aciji » , sie salle ciiain iridis hæc cailem ούτω δή και της ίριδος το αυτό τούτο αίτιον είνα
usa esse dicitur. Ac illic quidem ab aere con- λέγεται , Καικεί μέν από πεπυκνωμένου αέρος γίν:-
essato licri aiunt refractioncm ; hic aulem a nube σθαι φασι την ανάκλασιν· ενταύθα δ' από νέφου ;
piæ aqua fieri incipil, el jam bumida est ; el rur . αρχομένου γίνεσθαι ύδατος, και ήδη καθεστηκότος
5:15 illic quidem circa solim aill lunam , aut aliam υγρού. Κάκεί μέν πάλιν περί τον ήλιον ή την σελή
aliquam stellam spienilidam elficiens coronain con- νην ή άλλον τινά των λαμπρών αστέρων ή ποιούσα
crelio consistil ; al hic nubes, quæ iridem facil , την άλω σύστασις· ενταύθα δε το νέφος ποιούν την
sleni ex aιlversa parte labet . Cum igitur 15 jam πριν εξ εναντίας έχει το ήλιον . "Οταν τοίνυν ήδη μεν
in gultas molliores fil njutalio nubis , nondum la- είς ψεκάδας γίνεται του νέφους μεταβολή , μη πω δε
11.en pluil, si ex adversa hujus nubis parte sol in- ύη • εάν εξ εναντίας τούδε του νέφους ο ήλιος ευ
Ventus fuerit , tuu exigue el quoad sensum 239 ρεθή, τα μικρά και προς αίσθησιν αδιαίρε τα μόρια
indivisibiles nubis particulie, ex quibus concre- C του νέφους, εξ ών συνισταμένων γίνεται η ψικάς,
Scentibus pseeis sti toratio generatur , specula & ένοπτρα γίνονται τη όψει, το του ηλίου χρώμα
Lisui redduntur, solis colurem ei monstrantia. Nam ταύτη δεικνύντα. Εν γάρ τοις τοιούτοις ενόπτροις,
1η ejusrenodi speculis , qui: lialiodum etial prius ώσπερ και πρότερον είρηται, το χρώμα μόνον, αλλ'
«Pictuo est, color dynaxat , non elim ejus quod ουχί και το σχήμα του οριωμένου εμφαίνεται . Διότι
videtur figura : pparet , prop ! erea quod omnis fi- πάν μεν σχήμα μέρεσιν υπάρχει διαληπτόν · έκ:.
Bura partibus intercepla esi ; cum singula isla spe- στον δε των τοιούτων ενόπτρων άμερες ας προς
chla quoad sensul partibus et divisiv !le careant. αίσθησιν. 'Eπει γούν αναγκαίον έμφασίν τινα γιν
Quandoqnideilt igitur necessarium est apparitio- σθαι εν αυτώ ενόπτρω γε όντι• δυνατόν δ' ουκ έστι
nem aliquam in ipso fieri, quia scilicet speculum του σχήματος έμφασιν γίνεσθαι · λείπεται το χρώμα
est ; lieri autem non potest , lit liguræ fial appari. μόνον εμφαίνεσθαι . 'Εκάστου δε των τοιούτων ενο
lio ; relinquitur, ut solus color in ipso appareal. ττρων καθ' αυτό τυγχάνοντος αοράτου διά σμικρό.
Quia autem quodlibet hujuscemodi speculorum τητα • πάντων δε τούτων αλληλουχουμένων και συν .
so 3 Meicor . c. 6 ; Scal. Exerc . 80 . 18 3 Meteor . c . 4 .
ί
1991 EPITOME PHYSICA , 1202
εγγοιέν» ν μου προς ενο ; συνεχούς αποτελεσμόν A per se propter exigitalem est invisibile; omnia:111.
διά πυκνότητα παραθέσεως , κάντεύθεν ορατού πε- lem hinc jungantur el cohærent mutuo , et obdel
φτηνότος του εξ αυτών αποτελουμένου ολα μεγέθους, ο Ιatem alljunctionis ad unius continuί perfection: 171
ανάγκη και του δι' αυτών εμφαινομένων χρώματος simul conveniunt , et hinc quae ex ipsis absolvitur , οι
μέγεθος φαίνεσθαι. "Έκαστον γάρ των μικρών του . jia dicam , magniludo,visibilis appareal; neresse es ' ,
των ενόπτρων ώσπερ εις την τηλικότητα του μεγέ- lib etiam coloris, qui per ipsa exhibellir, magnitudo
. θους το όλο συντελεί συνεχεί ενώ η έμφασις γίνε- appareal.Quodlibet enim exiguorum fiorum speculo
τα: σύμπασα · τοιουτοτρόπως και εις την του όλου rum , quemadmodum ad magnitudinis quantitatem
χρώματος φαντασίαν συνεισφέρει το έμφαινόμενον conferi , Ioli continuo in quo universa Gt appar tio :
δι' αυτού . Οπόταν ούν εις ύδωρ μεταβάλλον το νέ- 240 simi em in mollum etiam ad totius coloris
σας εξ εναντίας έχη τον ήλιον, ή δ' ορίσι όψις species conducit , qui representatur per ipsum .
τυγχάνη μεταξύ του ηλίου τε και του νέφους, όντος Quando igitur nubes mulationem in aquam subier's
σή του νέφους κοίλου τε και περιφερούς · τότε η ex adverso solem habel, sed aspiciens visnis inter
Υψις ανακλωμένη μετά του φωτός από των εν τω solem et nubem medius intervenit , ipsa scilicit
νέφει γινομένων ήδη ψεκάδων επί τον ήλιον, και δι' B nube cava et orbiculari exsistenle, lim visus un
αυτών δή τούτων ώσπερ ενόπτρων , την ηλιακήν cuin lumine a guttulis quæ jain in nube fiunt , ad
τρώσα χροιάν, την ίριν φαντάζεται και την μεν solem refractiis et per has scilicet ipsas quasi per
πρώτης και ανωτέρω περιφέρειας αυτής δή της specula solarem colorem aspiciens, iridem co!ilie
*:
Έριδος ορί φοινικήν. Φοινικούν γάρ φαίνεται το tur . Ac primam quidem 18 et superiorem ipsius,
λαμπριν και λευκόν διά του μέλανος ορώμενον scilicet iridis, circumferentiam conspicit punicean .
ή εν τω μελανι . Μέλαν ούν τυγχάνον το νέφος ενώ Quippe splendidum el album cum per nigrum aut
η ίρις ( ήδη γάρ εις ύδωρ μεταβάλλον έστι ), δείκνυσι in nigro videtur, puniceum apparet. Cum igitur
δά των σμικροτάτων αυτού μορίων ως δή ενόπτρων nubes in qua est iris, nigra sit (jam enim in aquant
μελάνων φοινικούν το χρώμα το ηλιακών, λαμπρόν mutatur), per minutissimas sui particulas quasi pir
16 μεν ον και λευκών, τη δε επι μιξία του χρώματος nigra nimirum specula solarem colorem , pun ceum
των ενόπτρων συνθολούμενόν τε και νοθευόμενον. repræsertat ; qui quidem alias splendidus et albus
51 Την δευτέραν δε της ίριδος περιφέρειαν η όψις ορά esi , sd coloris speculorum admislione conturbatur
πρασίνην, ου διά το ένοπτρον, αλλά δι' ατονίαν εαυ- et adulteralur. Secundam autem iridis circiimfe .
της. Η γάρ ατονούσα όψις μελάντερα οπταίνεται rentiam aspeclus eernit viridem , non propier spre
τα λευκά • μελάντερον δε και το πράσινον υπάρχει C culum equidem, sed propter imbecillitatem et re.
του φοινικού . Την τρίτην δε της ίριδος περιφέρειας missionein suam . Debilior enim et remillens 241
αλουργόν η όψις ορά , δι' ατονίαν πλείονα μελάντε. visus ea quæ alba sunt , nigriora conspicatur. Al
ρον έτι βλέπουσα το λευκόν έπει και το αλουργών qui etiam viride puniceu est nigrius . Tertian deni
του πρασίνου μελάντερον . que iridis circumferentiain visus porpuri- sea il
conspicil , ob debilitatem et remissionem majorein adhuc nigrius videns quod album est, quonia :)
etiam purpurisseum quam viride est nigrius .
δ' . 'Από μέν ούν της πρώτης περιφερείας της 4. A prima igitur iridis circumferentia cum vi .
ίριδος ισχυρώς η όψις, δια της ανακλάσεως τώ ηλίω siis piis refractionem in solem fortiter incidit , co
προσβάλλουσα, φοινικούν ορά τον τούτου χρωμα- Torationem ejus propter speculum videt punice:: .
τισμών διά το ένοπτρον. " Η τε γαρ πρώτη περιφέ- Nam el prima circumferentia est maxima, el a
ρεια μεγίστη και από της μεγίστης περιφερείας ή maxima circumferentia refractio est plurina el o !
ανάκλασις πλείστη και διά τούτο έντονωτέρα , το τε id validior ; et color puviceus ad album accedit
φοινικούν χρώμα προσεγγίζει μάλιστα το λευκό proxime , minimeque niger est. A secunda autem
και ήττον εστι μέλαν. Από δε της δευτέρας περι- η circumferentia qua minor est , nminores refractio
φερείας ελάττονος ούσης ελάττους γίνονται ανακλά- nies ful; caque de causa etiam visus imbecillius
σεις . Και διά ταύτα και η όρασες ασθενέστερον operatur, et solis colorem φui splendidus est el can
ενεργεί, και το του ηλίου χρώμα το λαμπρόν και dilus, cum deberet punicean per nigruin Spect :
λ' λευκών, δέον διά του μέλανος ενόπτρου φοινικούν Ιum cernere , nigriorem causa proprie imbecillitairs
ιδείν , μελάντερον οράδια την οικείαν ασθένειαν , και special, et hunc viridem imaginalur. A leria d -
* πράσινον τούτο φαντάζεται από δε της τρίτης uique circumferentia, quæ est minima , minime
: ? περιφερείας ελαχίστης ούσης, και. α: ανακλάσεις etiam refracciones fiunt, dumque visus adhuc agi !
ελάχισται γίνονται και έτι ασθενέστερον ενεργούσα imbecillius , adhuc eliam nigriorem solarem colo
ή όρασις, έτι και μελάντερον το ηλιακών χρώμα rem cernere sibi videlur. Nigrum 242 enim quasi
φαντάζεται . Το γαρ μέλαν οίον απόφασις και στέ- negatio et privatio cernendi est.
ρησί , έστι του οράν.
ε' . " Οθεν και άπερ ουκ έσχύει βλέπειν η όψις διά 5. Unde etiam visus ea quæ propler nimiam di
- το απόστημα , ταύτα φαντάζεται μέλανα . Διά του stantiam videre non valet , nigra imaginatur. Qua

463 Με !εο , C. 4 .
 1203 NICEPHORI BLFMUID.E
sane te causa etiam que eninus cernuntur , ni- Α τούτο και τα πόδρωθεν τρώμενα μελάντερα φαί:ε
griora appareil , el qux in speculis repræsentan-
lur, nigriora quam sunt, apparent ; et nubes quæ
in aquis videntur, liigriores apparent, quam si di-
reclo inspiciantur. Alque horum omnium causa est
visus extensio . Quando enim longius estendillir ,
tanto eliam fit remissior, et quanto remissior,
ianto ctiam nigriora imaginilur ça qu:e viientur ,
aby actione propemodum omnino cessans . Ac filem
psi, et id quod videtur, longe a visu remo! 1111 vi-
dere ; ( ut visus ipse per magnum intervallum vi-
deal, facere. Par est enim visus extensio . Unde
etiam visus cum per longius vilet intervallum ca
que per refractionem videntur, quain si in recta
linea videret eadem , merilo criam nigriora imagi-
B
illur foncipit).
6. De trilius itaque coloribus iridis , de punicer,
virili , ιιι ριιιisses, priori dissertatione dictum est. , του φοινικού , του πρασίνου , του αλουσου , φθάσας
Quod alitem " inter puniceum et viridem (colo-
ren ) llavus aliquis suhelucel, non is propter relra-
clionem apparere videtur ; 243 sed ex co quod
puniceis el viridis juxta se invicem spectantur ,
11aviis progenerari el emergere viderur. Paiceun
enim remissu album est ; cui autem juxta viride
vidrior, allins, hoc est flarum apparel, Quod enim
remisse albuni est, si silim sil juxta id quod ni.
grius est , magis album quam est, videlur. Quapro-
pler etiam cum nubes vehementer nigra ſveril ,
pmmicca universa circumferentia, Nava apparet.
7. Quod autem minus nigra , albiora appareant . C
si jurla id videantur, quod magis nigron esi , le-
clarat etiam iris quæ ex luna (oboritur ). Alba cnin
est, cum quia in nube nigerrima , luni quia nocell
lit apparitio . Dum ergo nigrum circa bancappari.
tionem diiplicatur, et pumiceum istius iridis album ,
el cateri colores certa quadam ratione albioris
videntur , ac idco elinin onines ad album confun-
duntur .
8. Aique iris a luna rariuscule lit, propterea
quod quando fit, in solo plenilunio fieri consuevit ;
et lui ctiam vel oriente vel occidente luna.
9. A so'e guiem bina eliam sæpe inides appa-
rent 18; uma quidem interior, allera vero exterior ,
et alterano comprehendens, majorisque circuli seg. Dριέχουσα την ετέραν και τμήμα μείζονος κύκλου
mentum exsistens ; quæ certe 244 obscurioris
colores repræsental silu etiam primæ ex adversa
( i inversa parte posilus. Cmo cuiminterior el prima
iris primaw el superiorem circumferentiam habeat
puniceam ; secundam , virideni; tertiam cærule : m :
exterior et secunda iris exteriorem quidem cir-
cumferentiam habet cæruliam ; secundam , viri-
dem ; infiniam punicean ; adeo lil utriusque etiam
iridis punicei colores prosime ad se invicem con-
slil0211 !ur .
10. Dicunt igitur aliqui sccundam hanc iridem
lieri, duin visus ab exteriore nube ad primam iri-
17 3 Meleor . c . 4 . 16 3 Meteor. c . 4 .
124
ται " και τα τοις ενόπτροις έμφαινόμενα μελάντερα
ή έστι φαίνεται και τα νέφη τώ ύδατι εμφα:: ό.
μενα μελάντερα φαίνεται και κατ' ευθυωρίαν ορι
μενα . Και πάντων τούτων αίτιον ή της όψεις
απότασις. "Οσον γάρ αποτείνεται πόρδω, τοσούτον
και ατονωτέρα γίνεται και όσον ατοωτέρα , το.
σούτον και μελάντερα φαντάζεται τα δρώμενα, πιτ
σιάζουσα τα μη ενεργείν. Ταυτό δε εστι το τε
δρώμενον πολύ τη όψεως αποστήσαντας όταν και
την όψιν ούτην τρωσαν ποιήσαι διά τούλου διαστή.
ματος. Ομοία γάρ της όψεως ή οπότασις . " θεν
και τα δι ' ανακλάσεως ορώμενα διά πλείονος διαστη
ματος ή όψις ορώσα , ή είπερ επ' ευθείας εώραταύτα,
είκότως φαντάζεται και μελάντερα.
σ '. Περί μεν ούν των τριών χρωμάτων της ίριδος,
ο λόγος διέλαβεν · ότι δε μεταξύ του φοινικού και
του πρασίνου ξανθόν υποφαίνεται τι εν τη τριδα,
τούτο δοκεί μή φαίνεσαι διά την ανάκλασιν · αλλ '
έκ τής του φοινικού και του πρασίνου παραλλήλου
φαντασίας απογεννάσθαι την του ξανθού . Λευκών
μεν γαρ ήρεμα το φοινικούν » ορώμενον δε παρά το
πράσινον, λευκότερον φαίνεται , τουτέστι ξανθόν.
Το γάρ τρέμα λευκόν παρά το μελάντερον κείμενον
πλέον λευκών ή έστι δοκεί. Διό και όταν η σφόδρα
μελαν το νέφος , η φονική σύμπασα περιφέρεια ξανθη
φαίνεται.
ζ'. Το δε λευκότερα φαίνεσθαι τά ήττον μέλανα
παρά το μάλλον μέλαν δρώμενα, και η εκ της σε.
λήνης ίρις δηλοί • λευκή γάρ έστι : διότι καν τω με
λαντάτο νέφει η έμφασις, διότι καν νυκτί. Διπλα
σιαζομένου τοίνυν του περί την έμφασιν μέλανος
το τε φοινικούν της έριδος ταύτης λευκών φαίνεται ,
και τάλλα χρώματα προς λόγον λευκότερα · ειο
και συγχέονται πάντα προς το λευκόν.
η' . Η μεν ούν από της σελήνης ίρις κατά το σπά
νιον γίνεται διότι ότε και γίνεται, εν μόνη τε παν .
σελήνω πέφυκε γίνεσθαι, και τότε η ανατελλούσης
ή δυούσης της σελήνης.
6'. 'Από δε του ηλίου και δύο πολλάκις φαίνον
ται ίριδες , η μεν ένδοτέρω, ή δ' εξωτέρω, και πε
τυγχάνουσα · ή δή και αμαυρότερα τα χρώματα
δείκνυσι και κατά την θέσιν εξ εναντίας τη πρώτη
και ανάπαλ.ν κείμενα . Της γάρ ένδοτέρω και πρώ
της έριδος την πρώτην εχούσης και ανωτέρω περι
φέρειαν φοινικήν, την δευτέραν πρασίνην , την δε
τρίτην αιλουργών εξωτάτω και δευτέρα ίρις την
μεν εξωτέρω περιφέρειαν έχει αλουργών, την δευτέ
ραν πρασίνην, την ενδοτάτω δε φοινικήν · ώς πλη
σίον αλλήλων κείσθαι και αμφοτέρων των ερίδων τά
φοινικά.
ι'. Τινές μέν ούν φασι την ίριν ταύτην γίνεσθαι
την δευτέραν, ανακλωμένης της όψεως εκ του εξωτέ
1200 EPITOME PHYSICA ,
του νέφους προς την πρώτην ίριν, (ου ) προς τον Aderm , non ad solein , refringitur , et proptere : uti
Ηλιον · διά του τούτο και αμαυρότερα τα χρώματα que linguidiores colores gestare , ut qui a secunda
4
φέρειν, άτε από δευτέρας γινόμενα ανακλάσεως. ria refractione liant .
ια'-ιδ . Αριστοτέλης δέ φησι και την δευτέραν 11-14 . Aristoteles aulem inquit, etiam securian
Πριν εκτής προς τον ήλιον ανακλάσεως γίνεσθαι· τα iridem ex refractione ad solem oboriri : hujus all
χρώματα δε ταύτης αμαυρότερα φαίνεσθαι διά τήν lem colores propter visus imbecillitatem languidio
ατονίαν της όψεως . Τήν γάρ από του εξωτέρου νέ res apparere. Refractionein enim quæ ab exteriore i
φους ανάκλασιν προς τον ήλιον πόρρωθεν γινομένην nube ad solem it eminus (quippe nubes haec 2
( πορεωτέρω γάρ το νέφος τούτο της όψεως ήμών) visu nostro longius distai ), oblongam extensio
αμαυρότερα ποιείν τα χρώματα διά την μακράν nem facere , ut colores languidiores appareani.
απότασιν. Καθάπερ γαρ τα επ' ευθείας ορώμενα Quemadmodum enim visus ea qua in recla lira
πόρρωθεν οι τρανώς η όψις oρά δι' ασθένειας • eminus videntir , propter imbecillitatcm non videt
ούτω δή και τα διά μακράς ανακλάσεως αμυδρότε- clare : sic 245 cerle eliani , quæ per louçam et
σου ταύτην οπτάνεοθαι · και τούτον μεν τον λόγον remolam refractionem videniur , obscurius ipsuus
α αυρίτερα της δευτέρας ίριδος χρώματα φαίνε B
spectare ; et hac quidem ratione secunde iriilis
σ'αι · τήν δέ τάξιν ενηλλαγμένα της ( έσεως διά την colores apparcre languidio :es ; mutato autew sills
προτέραν αιτίαν . Ως γάρ επί της πρώτης ίριδος , ordine ob priorem causam . Quemadmodum eni:
αφ' ής περιφερείας η όψις ισχυρώς τώ ηλίω προσ. in prima iride, a qna circumferentia visiis in su .
έβαλλε , ταύτης το χρώμα φοινικούν έωρίτο · αφ' ής lem incumbebal valide , hujus color puniccus cer
δ' ασθενεστέρως , πράσινον · αφ' ή : δ' έτι ασθενώς, nebalur ; a qua iimbecillius, viridis ; a qua adtiuc
αλουργόν ούτω δή κάπί της δευτέρας ίριδος έχει. imbecillius, purpurisses : sic etiam cum secunili
Ιλείων μεν γαρ από της εντός περιφερείας ανάκλα iride comparalim. est . Major enim validiorgile re
σι ; και ισχυροτέρα γίνεται · τω είναι ταύτην την fractio ab interiore circumferentia ellicilur ; pro
περιφέρειαν εγγυτέρω της όψεως : όσαι δ' ανακλά pterea quod hir'c circumferentia visui sit propil
σεις από των εγγυτέρω τη βγει με ρών, ισχυρότο- quior . Que autem refractiones sunt a partilus vi
ραι · διά το μή πάνυ την όψιν αποτεινομένην έξασθα sui propinquioribus, validiores sunt , propterea
νείν, και ούτω ποιείσθαι και την ανάκλησιν ολίγην τε quod non adeo extentus visus deliciat, atque ita
και ανίσχυρου ·έπει και από των μειζόνων περιφερειαν refractionelli etiam exiguanı el invalidam efficiat ;
τότε γίνονται πλείους ανακλάσεις , ότε δ: ά το μή τις quoniam etiam a majoribus circumſerentiis, plures
περιφερείας μακράν αφεστάναι του όμματος, πά- C tunc refractiones int , quo propterea quod
σαι αι όψεις σωζόμεναι και μη σκιδνάμεναι, δύναν- circumferentiæ non longe distant ab orulo , omnes
ται υπ' αυτών ανακλάσθαι . Η μεν ούν ένδοτέρω aspectus dum conservantur et non dispergunlur,
της δευτέρας ίριδος περιφέρεια δια τούτο φοινικήν al ipsis refringi possunt. Interior ergo secunde:
δείκνυσι χροιάν . Η δε δευτέρα περιφέρεια πρασίνην, iridis circunfreutia , puniceum colorem eapropter
επειδή της όψεως πλέον αφίστανται , και αι ανακλάσεις rewesentat. Secunda 246 auten circumferentia
απ' αυτής αδρανέστεραι. "Ετι δε μάλλον εξωτάτω πε. viriúem ; quandoquidem a visu distanriones el ce .
ριφέρεια, πορδώτερον άφεστηκυία της όψεως, αλουρ biliores sunt refracliones illius . Sed adhuc magis
γον επιφαίνει το χρώμα διά τό των ανακλάσεων extrema circumferentia, quæ longius a visu distab
ασθενέστατον. ob summam refractionum debilitatem , cæruleum ,
1

seni purpurisseun colorem exhibel. '

τε'. 'Αλλα τι δήποτε το μεταξύ των δύο φοινικών
περιφερειών ουκ έστι και αυτό φοινικούν και έπει δυ
να τον κάντεύθεν πολλήν και ισχυράν γίνεσθαι την
ανάκλασιν προς τον ήλιον, διά το μή πόρρω της
όψεως είναι τούτο το μέρος , ή πάντως είπερ όλως " quod non Iouge a visu absit pars illa ? Anne side
εγίνετο ανάκλασις εξ αυτού , φοινικούν αν ήν και
αυτό; Νύν δ' ανάκλασις ου γίνεται εξ αυτού • διά
το μηδ' από παντός μέρους απλώς προς άπαν σώμα
σω ; έχον ανάκλασιν γίνεσθαι , αλλ' ώρισμένους
είναι τους τόπους των ανακλάσεων γινομένων κατά
την προς τα κάτοπτρα ποιάν σχέσιν του τε πεφυκό-
της φωτίζειν σώματος και της όψεως ;
ις'. Δηλον δ' εκ των πρότερον ειρημένων και δια
τί ουκ έστι καθάπερ ή Κρις , ούτω δή και η άλως ποι-
κίλη τοίς χρώμασι. Πάντως γάρ το μεν φοινικούν
χρώμα προσείναι τη ίριδι λέλεκται , διά τήν εκ του
καθύγρου νέφους και ήδη όντος ύδατος ανάκλασιν
τη ; 8εως προς τον ήλιον » τα δε λοιπά των χρωμά-
15. Calerum qua de causa, id quod inter duas
puniceas circumferentias medium intervenil, ipsum
eliai paniceoin non est ? quoniaro el hinc mulla
D validaque ad solem refrartio fieri potest, proptería
licet siquidem omnino ex eo fieret refraclio, ipsu
mel eriam puniceum foret ? Jam autem ex ipso non
lil refractio, proplerea quod non ab omni parle
simpliciter ad one corpus Iumen Irabens that re
fraclio ; sed refractionum orientiuin loca delinija
sint secundum certam quandam cum corporis quoil,
illuminandi facultate naturali præditum est, cum
visiis ad specula babitudinem ?
16. Liquet autem eliam ex illis quæ antea dicia
$ lil, qua ex causa sicut iris , non ita etiam halos,
hoc est , corona coloribus sil varia , Owino enini
punicelli colorem iridi inesse dictum est , quod ex
μube Ιιυιnida et que jam 247 aqua est , refraclio
visus ad solem liat : cæteros aulein colores (inessel,
1907 NICEPITORI BLEUMIDE
quod refractionum impressiones infirme sint , φuia A των δια την ασθενή των ανακλάσεων προσβλη ),
nimirum reno! æ ci exigur. Al in coro , a refractio
fit als aerc, qui secundum raluram candidior est
quan aqua ; el quia prope fit , impressionem facit
fortissime. Quod enini apparet in illa, suliter ipsum
m ! circa ipsum specula gestat, non ex allversa re-
ile ipsius.
17. Quapropter corona quidem srpe eliam per-
fecius circulus apparel ; al iris nunquam major
semicirculo, propterea φuod neque circa id quod
opparet.in ip a consistat, ut corona ; neque supra
borizon !em seu finitorem circulum , plus sit hemi-
sphærio , sub quo liemispharium nubes constiliita
161 , in qua visus iridem contuetur.
18-19. Quod autem non fial etiam circa solem
concretio ejuscemodi præhumida, qualis eiiam est
e regione illius ; solis calor causa est. Nam aut in
aquam illico transire facil nubem aut dissolvit et
allenual el disgregat concretionem , nisi crassiorem
λύει και λεπτύνει και διακρίνει την σύστασιν, ει
“ sse contingerit. Cum autem sol ex advers0 el , μή παχυτέρα έτυχεν ούσα . Εξ εναντίας δε και
procul a concrerione nubis exsislar ; interim dum
aqua fial , mora eliami quædam el tempus interve
wil ; ut simt aliquae nubis 248 particulæ jam in
aquam mutatæ prorsus, quæ tamen nondum stiile
sint ; in quibus aqueis pubis particulis, quasi in
speculis, iris cernitur ; alias quidem semicirculus,
alias minor semicirculo , nunquam major. Ei semi-
circulus quidem enn sol in horizonte fuerit ; minor
autent semicirculo, quando sol supra horizontem
fuerit ' . Nam centrum sularis corporis, el centrum
horizontis in quo visus cst , el centrum circuli ini .
dis , bujusque polus in una recta sunt : esique
recia , diameter cælestis sphæræ , quoniam per
centrum liorizontis [liansii] qui maximus est circu-
lis. Quantum igitur sol supra horizontem est, lan-
nim polus circuli iridis infra horizontemi. El quo-
niam oriente aut occidenle sole dimidium circuli
iridis supra horizontem apparel , reliquum autem
est inconspicuum, ut quod infra terram intelliga-
tur : liquel quod sole supra horizontem ersistente
segmerilum circuli iridis apparens sit minus fulu
rum , majus autem quod non apparet, Alque hæc
ita semper babebunt pro ralione solis ab horizonte
distantiie . Cum autem circa merum meridiem sol
fuerit , estate quidem ne minimum quillem iridis Dζοντος αποστάσεως . "Οταν δε περί ατρακή μεσημ
segmentum 249 app : ret ; ai diebus brevioribus ,
siveIiyeme fieri potest, ut sole eliani circa eri-
lien exsistente , segmentur aliquod iridis apparent.
Quoniam enim centrum el polis iridis in hurizon-
lis sunt dianielro, cum æstivos ortus sol fecerit ,
septentrionalis maxime exsistens, lum itis in par-
tibus australibus velut ad occasus bibernos consi-
lel : at velut ad ortus hibernos (iris erit), cum sul
occasus estivos subit. Cum autein per ortus hilber-
nos sol orilur australissimus exsistens ; lunc iris
in partibus septentrionalioribus apparueril, til ad
occasiis arslirus, lit ad orius autem estivos cum
sul occasus libellos lecerit. Quæ cum iia sese ha-
18 3 Meteor . c . 5 , Scal. Exerc . 80. 1 , 14) .
-1998
ότι πίρρωθεν και ότι ολίγαι . Επί δε της άλω ή
ανάκλασις από αέρος τε γίνεται , ός έστι του ύδα.
τος κατά φύσιν λευκότερος, και εγγύθεν γινομένη
προσβάλλει έδρωμενέστατα . Και γάρ το έμφαινό
μενον , υφ ' εαυτό φέρει τα κάτοπτρα και περί αυτό,
ου μήν εξ εναντίας αυτού .
ιζ'. Διό ή μεν άλως φαίνεται πολλάκις και κύ
κλος ολόκληρος ή δ' τρις ουδε μείζων ημικυκλίου
ποτέ , διά το μήτε πέριξ του εμφαινομένου συνί
στασθαι καθάπερ ή άλως, μήτ' αν υπέρ τον ορί
ζοντα πλέον είναι του ημισφαιρίου, υφ ' 3 ημι
σφαίριον υπoτέτακται το νέφος , εν ώ ή όψις την
πριν φαντάζεται.
τη'- ιθ'. Του δε μή γίνεσθαι και περί του
B
ήλιον τοιαύτην καθυγρoν σύστασιν οποίαν και απεν
αντίας αυτού , αίτιον ή του ηλίου θερμότης. "Η γάρ
ταχέως εις ύδωρ μεταβάλλειν ποιεί το νέφος , ή δια
πόρρω της του νέφους συστάσεως του ήλιου τυγχά.
νοντος, εν όσο γίνεται το ύδωρ , γίνεται και τις
διατριβή ή χρόνος, ώς είναι τινα μόρια του νέφου ,
ήδη μεν εις ύδωρ μεταβεβληκότα όλως , ου μεν δε
και ψεκάδας όντα • εφ' ών υδατηρών του νέφους
μορίων ώσπερ επί κατόπτρων η ίρις οράται , ποτέ
μεν ημίκυκλος, ποτέ δ' ελάττων ημικύκλου, μείζων
δ' ουδέποτε. Και ημίκυκλος μεν όταν επί του έρ
ζοντος ο ήλιος εξη : ελάττων δ' ημικύκλου , όταν
C και ο ήλιος υπέρ τον ορίζοντα . Το γέρ κέντρον του
ηλιακού σώματος και το του ορίζοντος κέντρον εφ'
ού η όψις, και το κέντρου του της ίριδος κύκλου,
και ο τούτου πόλος έπί μιάς εισιν ευθεία;" και η
ευθεία διάμετρος της ουρανίου σφαίρας , έπει διά
του κέντρου του ορίζοντος , ός έστι μέγιστος κύκλος.
"Οσον ούν ο ήλιος υπέρ τον ορίζοντα, τοσούτον ο
πόλος του κύκλου της ίριδος υπό τον ορίζοντα. Και
είπερ ανατέλλοντος ή δυομένου του ηλίου, το μεν
ήμισυ του της ίριδος κύκλου φαίνεται υπέρ γην, το
λοιπόν δ' έστιν αφανές νοούμενον υπό γήν » δήλον
ως υπέρ τον ορίζοντα του ηλίου τυγχάνοντος , ει :
τον μεν τμήμα κύκλου το φαινόμενον έσται της
τριδος, πλείον δε το αφανές. Και ταύτ' αεί ούτως
έχoν είη αν προς λόγος της του ηλίου εκ του ορί
βρίαν ο ήλιος γένηται , θέρους μεν ουδε πολλοστών
φαίνεται τμήμα της ίριδος · εν δε ταις βραχυτέραις
ημέραις είτουν χειμώνος δυνατόν και περί μεσημ:
βρίαν όντος του ηλίου φανήναι το τμήμα της ίρι
δος . 'Επεί γάρ το κέντρον και ο στόλος της έριδος
επί της του ορίζοντος διαμέτρου εισιν , όταν μέν
θερινές επιτολάς ο ήλιος ποιήται βορειότατος ώ ,
τότε η ίρις εν τοις νοτιωτέροις μέρεσιν ώς προς
δυσμάς χειμερινές συνίσταιτ' άν ως προς ανατολάς
δε χειμερινός, όταν καταδύσεις ο ήλιος καταδύεται
Θερινάς : όταν δ' επιτέλλη χειμερινές επιτολές και
ήλιος νοτιώτατος ών , τότε η ίρις εν τοις βορειτε
ροις φαίνοιτ ' άν μέρεσιν ως προς δυσμάς θερινές
 1103 EPITOME PHYSICA . 1:10
ως προς ανατολάς δε θερινας, όταν ο ήλιος ποιήται A beant, cum partes septentrionaliores propter 1.οι!
καταδύσεις χειμερινάς. Τούτων ούτως εχόντων, επει elerationem inajora circulorum segmenia habeant,
τα βορειότερα διά την έξαρσιν του πόλου μείζω per quie duni sol ostale movetur, dies longos elli
τμήματα κύλλων έχει τα υπέρ γήν, καθ ' ών και cit ; australissimæ autem parles vicissim minima
ήλιος θέρους φερόμενος τας μικράς ημέρας απο- segmenta circulorum supra terram habeant, per
τελεί • τα δε νοτιότατα μέρη ανάπαλιν ελάχιστα quæ dum sol bicme moyelur, dies breves eſicil :
τμήματα κύκλων έχει τα υπέρ γην, καθ' όν ο eapropter hieme quidem iris in summo etiam me
ήλιος χειμώνος φερόμενος τάς βραχείας ημέρας ridie apparere potest.Mult1101 enim æstivus occasiis
πο:εί · διά ταύτα η ίρις χειμώνος μεν δύναται φαί- et ortus ab hiberno absunt meriilic . Ac eapropler
νεσαι και κατ' αυτό το της ημέρας μεσαίτατον . eliani in medio diei biberni 250 supra terram iris
Πολύ γάρ η θερινή δυσμή και ανατολή της χειμε- locum habet, in quo consistit : æstate autem circa
ρινής μεσημβρίας αφίστανται. Και διά τούτο κάν niedium diem apparere non potest , quod locum
τω μέσω της χειμερινής ημέρας έχει τοπον η ίρις consistendi supra lerram non babeat. liberalis
υπέρ γήν εν ώ συσταίη άν. Θέρους δε της ημέρας cnim occasus et orius ab æstivo ineridie party
μεσούσης ου δύναται φανήναι διά το μή έχειν υπέρ absunt. Unde etiam infra lorizontem umiver us
γην τόπον συστάσεως. Και γάρ η χειμερινή δυσμή Biridis circulus intelligitur .
και ανατολή της θερινής μεσημβρίας ολίγον αφίστανται , όθεν και υπό τον ορίζοντα νοείται τότε συμ.
πας ο κύκλος της ίριδος .

SYNOPSIS CAPITIS XXII,

QUOD EST DE VIRGIS SEU BACILIIS, PAROELIIS , DOC. EST GEMISATIS ' EL ADULTERINIS COLTIS AC IN UPCR
ET AM DE HiETALLICIS IN TERRA , ET FOSSILIBUS .

1. Quomodo virgo generentur, el cur ita rocentur. - 2. Quomodo parhelii, hoc est, geminali, vel ( rel
alii v :cuni) adulterini soles fiant.
mediocri lamen distantin .
— 3. Et virga el parhelia er obliquitatibus seu ad laiera solis fine, in
4. Parhelii el rirga fi:1111 ul plurimum sole oriente vel occidente, raro
Culinante . 5. Parhelii el rirgir sunt aquee seu pluviarum signa, magis tamen puhelii. 6. ( ο ) .
cludil disputationem de meteoris ii'causis corum reperitis ; quorüm waterialis quidem causa est vel va
pida rel fumida exhalatio in aerem everen ; a ! que ita ad secundam parlem capitis sibi viam slernit trans
1lque . Exhallalio enim vapida et fumida intra 251 terram conclusa, nec adhuc secreia , sed
concrescens et densesceus, mielallicoruni ei fossilium est causa maleriulis. 8. Fossilium maleriu est
fumida exhalatio quorum elinm exempla subjicil. – 9. Metallicorum muleria est vapida exlulatio quæ
eliain dividil in eli qua funduntur, ei in ea que dicuniur ; horumque alia uri el rubiginescere citing
alia minime, ul aurum , de cujus natura aliquanto plura subjicit .

ΚΕΦΑΛ . ΚΓ' . C CAPCΤ ΧΧΙΙ !.

Περί βifεων και παρη.λίων , έτι δε και των εν
τη γη μεταλλευτών και ορυκτών .
α' . "Όταν εκ πλαγίων του ήλιου γένηται τι νέ
φος, την σύστασιν έχον ανώμαλον , ώς είναι κατά
μέν τι μέρος πυκνον , κατά δε τι μανόν, και κατά
τι μέν υδατωδέστερον, κατά τι αερωδέστερον · τότε
τρός τον ήλιον εκ του τοιούτου νέφους γινομένης
της ανακλάσεως , διά μέν τήν σμικρότητα των κατ-
όπτρων ουχ οράται το σχήμα το ηλιακόν· το δε
του ηλίου χρώμα εμφαίνεται κατά τι μέν μέρος
του νέφους φοινικούν, κατά τι δε πράσινον η ξανθόν
δια την ανωμαλίαν του νέφους και την των κατόπ-
τρων ανομοιότητα .
β'. Καλούσι δε ράβδους τας τοιαύτας εμφάσεις ,
D
ότι κατ' ευθείας ερώνταί τινας . "Οταν δε του νέ-
φους ή σύστασις ομοίως υπάρχη πυκνή και ώς ότι
μάλιστα ομαλής, τότε δια την ομοιότητα των κατόπ-
τρων και την ομαλότητα της συστάσεως φαντασία
γίνεται χρώματος ενός συνεχούς , αλλ : δή και λαμ-
πρού και λευκού. Διά γάρ την πυκνότητα και ομα-
λότητα της συστάσεως, άμα τε προς αυτήν των
όψεων πιπτουσων, και άμα προς τον ήλιον ανα-
κλωμένων , το του ήλιου χρώμα εμφαίνεται καθα-
ρόν ώσπερ και από χαλκού λείου της όψεως αθρόον
20 3 Meteor . c . 6.
De virgis el parheliis , insuper de metallicis in terra
el fossilibus.
1. Cum ex obliquitatibus solis fuerit aliqua 10
nubes , concretionem habens inæquabilem , ut sit
aliqua quidem ex parte densa, ex aliqua antem
rara , el aliqua ex parle aquosior , ex aliqua
autem magis aerea , lunc quando ex ejuscemodi
nube ad solem fit refractiv , ob exiguilalem qui
dem speculoruo non cernitur figura solaris ,
sed color solis inibi in aliqua quidem parle
nubis, puniceus, in aliqua autem viridis vel fla
vus, propter nubis inæquabililalem et speculorum
dissimilimineni apparei .
2. Cirlerum ejuscemodi apparitiones, virgas l'o
cant, quod secundum reclas aliquas lineas specten
lur . Curul aulem nubis concretio similiter densa el
quam maxime æquabilis fuerit, lunii propter specu .
loro similitudinem el concrelionis aquiabilitatem ,
252 uius alicujus continui coloris species elli
citur, et splendidi φuidem albique. Nanm propter
concrerionis densitatem eh aquabilita :en , 1.200
simul el aspectus in eam incidunt, et simul ad
sol ou refringin !ıll , color solis purus in ea a[ 23
rei ; quemadmoduni eliam cum ab ære lævigalo
 12 ! 1 NICEPHORT BLEV MIDE
visus confertim refringiiur, verus ejus quod cerni. A švariouévri, dar,B.vdy toŮ dow : évou Xpeja
lur color propter conſeriam refractionem apparet;
que fit in aere propter compositionis densitatem
el æquabilitatem .
3. Ex obliquitatibus auteni solis et virgir lium
el parhelii , ad partes videlicet solit septentrionalio .
res et australiores . Mediocri enim distantia opus
esi, qua ejusmodi concretiones a sole distent. Si enim
admodum proxime solemfuerini, dissolventur ab eo;
sin autem longissime abfuerint, refractionem rion
servabunt. Cum enim ab exigua concretione it a
parvo speculo refractio visus longe extenditur, lunc
utique delicil. Mediocrem igilur distintiam de qua
dicium est, in solis obliquitatibus eamdem semper
manentem invenire licel : quod ncque sol per γίοις έστιν εύρίν μένουσαν αεί την αυτήν, διά το
molun quotidianum ad has partes accedat , neque B μήτε προσιέναι τον ήλιον τούτοις τοις μέρεσι διά
vicissim recedat ab illis.
4. Præterea eodem sole ad ortus aut 253 occa-
sus exsistente contingit maxime el parhelios et
virgas fieri. Nam ut plurimum cum in medio
cælo constitutus est , concretiones ejuscemodi dis .
solvit et discernit .
5. Porro aquæ signa ( indices] sunt et parlelii
el sirge, it magis quidem parbclii quam virgie.
Concretio enim quæ æquabilis et similiter densa
Csi, certius indical, quod aer ail transmutationem
el ajala generationem aple et accommoilale se lia-
beat.
6. Ilorum autem omnium hoc est , parheliorum ,
virgarun , Iridis, balonis ( coronæ ) et aliorum
ejus generis , eficiens causa refractio dicilur . Et
rursus horum ipsorum roris et pruinæ , pluviæ item
rt nivis et grandinis , et similium , causa materia-
lis est vapida exhalatio ; sicut vicissim aliorum
fumida. Qualia igitur duplicis exhalationis jam
sublate sint opera , in superioribus declaratim
est .
7.9 . Al nondum elevatæ ejusceniodi exhalatio-
nis , neque secrelæ a terra , se : infra terram 1 1-
clusir , el terræ partibus permistr ., et ita concre-
scentis spissescentisque, duæ corporum species
eſliciuntur, quorum alia nielallica, alia ſussilia
sunt. El que quidem ' ' fossilia sul, simidir exba-
lotionis effecta sunt ; ut 254 lapidum genera,
quæ prorsus non liquaulur, et sulphur, et arseni-
cum , et siquid simile . Quæ aulei sunt melallica ,
ea vapor absolvit . Hæc autem sunt aut ſusilia , aut
duciilia , ut ferrum , æs , aurum el similia ; quorum
alia urunlur ei rubiginem contrahunt, ut ferrum
el æs, propterea quod etiam fumidam exhalationem
participent, el essentiam magis terrestrein suriita
sint . Aurum autein neque uri, neque rubiginescere λαχείν τον δέ χρυσόν μήτε καίεσθαι μήτε ιούσθαι
aiunt, ut quod ex vapore puro in unum coacto ct
compresso conslel , et essentiam magis aqueam
Acceperit ; et eapropter scilicet etiam gravissimum στέραν κτησάμενον · διά ταύτά του και βαρύτατον εί
esse . Gravitas enim aut propter terream , aut aqueanı
ε1 3 Meltor . c . 6 ; Scal . Exerc . 102 .
1212
εμφαίνεται δια την αθρόαν ανάκλασιν, ήτις γίνεται
κάν το χαλκώ διά την πυκνότητα και ομαλότητα
της συστάσεως.
γ'. Εκ πλαγίων δε του ηλίου και αι ράβδοι οι
παρήλιοι γίνονται , προς τα βορειότερα δηλονότι
μέρη του ηλίου και τα νοτιότερα . Δεί γάρ συμμέ
του διαστάστο.
τινός διίσταιν
τρουηλίου εως Μάλλον μέν γάρ συστάσε
ή αν αι τοιαύται εκ
έγγισταιςτου
ηλίου διαλυθήσονταιυπ' αυτού • πορδώτατα δε πάλιν
ου σώσουσι την ανάκλασιν . 'Από γάρ ολίγης συστά
σεως ως απ' ενόπτρου μικρού πόρρω η ανάκλασις
της όψεως
μένην αποτειν
σύμμετ ρον διάστασ εξασθεν
ομένη ιν εν τοις ούν ειρη
Τηνηλίου
εί. του πια
της καθ' ημέραν κινήσεως , μήτ ' αυ αποχωρείν εξ
αυτών .
δ '. "Έτι δε προς ανατολαίς ή δυσμαϊς όντος του
λίου συμβαίνει μάλιστα γίνεσθαι τους παρηλίους
τε και τας ράβδους • ως επί το πλείστον γάρ δια
λύει, διακρίνει τάς τοιαύτας συστάσεις μεσουρα
νών .
ε'. " Υδατος δε σημεία και οι παρήλιος και αι βά.
βδοι τυγχάνουσι , και των ρόδων μάλιστα οι παρή
λιοι . Μάλλον γαρ η ομαλής και ομοίως ούσα πυκνή
σύστασις επιτηδείως έχειν τον αέρα δηλοί πρός με
ταβολήν τε και γένεσιν ύδατος.
C
τοιούτων ήγουν παρηλίων
,
ς ' . μαντων δε των ,
ράβδων, ίριδος , άλω , και των παραπλησίων οίτιον
ποιητικών ή ανάκλασις λέγεται , και τούτων αυτών
πάλιν αίτιον υλικών δρόσου και πάχνης , έμβρου τε
και χιόνος και χαλάζης και των ομοίων η άτμιδώδης
αναθυμίασις , ώσπερ αν ετέρων ή καπνώδης . Οποία
μεν ούν τα έργα της διττής αναθυμιάσεως ήδη ανε
νεχθείσης , ο λόγος φθάσας εδήλωσε.
ζ'-10 '. Μήπω δ' ανενεχθείσης της τοιαύτης ανα
Ουμιάσεως μηδε διακριθείσης από της γής, αλλ'
υπό την εγκαταχεκλεισμένης και συμπεφυρμένης
τοίς μορίοις της γης, και ούτω συνισταμένης και
πηγνυμένης , δύο είδη σωμάτων αποτελούνται • ών
τα μεν μεταλλευτή , τα δ ' ορυκτά. Και όσα μεν
D
ορυκτά
οίον λίθων καπνώδ
, τηςγένη τα ους αναθυμ
μηδόλως τηκόμε να,εκτελέσ
ιάσεως και το ματα
θείον ,:
και το αρσενικόν , και εί τι τοιούτον. "Όσα δε με
ταλλευτά , η ατμις τελεσιουργεί. Ταύτα δε ή χυτά
έστιν, ή έλατα , οίον σίδηρος , χαλκός, χρυσός και τα
όμοια • ών τα μεν καίεται και ιούται , καθάπερ και
σίδηρος και χαλκός, διά τό και καπνώδους αναθυ
μιάσεως μετασχεϊν, και την ουσίαν γεωδεστέραν
φασιν, ώς εξ ατμίδος καθαράς εις έν συναχθείσης
και πιληθείσης γενόμενον και την ουσίαν υδατωδε.
ναι. Το γάρ βάρος και διά το γεώδες ή διά το ιδα.
1213 EPITOME PHYSICA . 12 : ļ
τωες τοις σώμασι πρόσεστι • ώσπερ αν η κουφότης A naturam inest corporibus : quemadmodum contra
levisas sul propter igncam , aut propter aerean
ή διά το πυρώδες , ή διά το αερώδες . Εί τοίνυν και
χρυτος ύδατωδεστέραν έστηκε την ουσίαν, και της naturam iwesi corporibus. Quod si igillir aurum
καπνώδους , είτουν πυρώδους αναθυμιάσεως ανεφί- magis aqueam habel essentiain , et cum fumida
κτον, είκότως έστι και βαρύτατος . sive ignea exhalatione impermistam , est ctia
merito gravissimum .

SYNOPSIS CAPITIS XXIV .

DE COELO , ET QUOD JUNDUS NON SIT ÆTERNUS .

255 1. Etymologia to oupavaū , id est , cæli, ejusdemque etymologia descripsio proponitur. — 2. Proprie
dicium cælum , primum nimirum et astris carens, creaturas cun sensibiles ium intelligibiles comprehendil
excepto Deo , de quo pie philosophalut. 3. Hoc cæ.um pauci philosophi propterea quod invisibile est ,
cognoverunt, sed firmamentum pro primo coelo habuerunt, et itidem reliquus planetarum sphæras cælos
nominarunt, el denique universum corpus æthereum a firmamento ad lunam usque propler eamdem ria !!!
ran cælum unum nuncupaverunt. — 4. Idem hoc corpus ætherium Aristotelici et quintuin corpus sive
quintam essentiam appellaruni, el diversæ naturæ a qualuor elementis siuluerunt. Platonici aulenri EI
sin erissimis ei purissimis elementis, prædominanle lamen igne, ipsum quoque constare censueruni.
5. Sielliferum cælum , hoc est , firmamentum . quia motu proprio lardissime movelur ( de quo tamen ipso
non convenerunt omnes ex veteribus.per omniai, mulli philosophi pro inerrante seu immobili sphara ha
buerunt. 6. Sententiam Platonis membro quarto expositam confirmat, et calum ex quatuor eleme:rlis
constare probal, ex eo quod videri el langi possil. - 7 . Occupatio, qua docel corpus cæleste ersi esi ,
composilum , simplex lamen esse, si cum iis quæ magis suni coiposit« conferatur ; quomodo elian
elemenlu hec nostralia dicuntur corpora 256 simplicin, si comparen !ur illis quæ ex ipsis still com
posila . 8. Probal elium primum cælum quoil stellarum est expers (intelligit 'uulem primum mobile)
esse compositum , ac inde inſert mullo magis secundum cælum , firmamentum scilicet esse composituin ,
ubi eliam indical se de comiositione meliore loyni. 9. Occupatio. qua monstrat, elsi coium est
compositum , motu tamen moveri simplici, iynis nimirum in ipso prædominantis, cujus morum confirmar
circularem esse . – 10. Alia occupatio qua ostendit in genere, molum reciilineum incin modo eleinentis
compulere cum generantur et extra surin locum sunt, quippe quæ , cum in suis locis suni, aut immoln
consistant, aul circulariler moveantur. - 11. Recense' elemenia quæ immoia consistunt, el quæ m0 -
rentur circulariler. -13.12.Aquam
inimota subsistal .
In sjecie probal de lerra , quod secundam naruram er in mediu sil, ei ibidem
el cerem stagnaniem propler cognationem cum terra itidem mo ! 16
racure pronuntial. - 14. Ignem circulariter moveri ostendil, quia natura poverur ad circumferen :iam
sphærre , quæ rolunda est . 15. Aerem puriorem cum igne circulariier moveri declurai. - 16. Con
clusionem specialem instituil, superiora partim repelens, partim inde nova copispata inferens. – 17 .
Cælum el terram inter se contendit invicem , et intermediisteadein creaturis devi nciri, 101umque 11W
dum ita continuari invicem ostendil. 18. 257 Confirma aliquod rationibus column allenque !olum
hoc universum rolunda fyura esse prædiluil . 19. Septem affectiones cujusque corporis quæ sull,
20 .
infrapate
, supr a , dext rum , sini seru m , ante, post , medium , quo modo in cælo se habeant, explicat. onis
Peri tico rum pro cæli allevque lotius mundi alernilale raliocinationem proponit. 21. Plat
sententiam el responsionem ad argumentationen Peripateticorum subjicii , ubi de alernitate ei tempore
el utriusque parlibus pulchre disserit . 22. Alind Peripateticorum argumeurrim pro alernilale mundi
proponil, el ad id respondil, ubi de creatione mundi el destructionis modo memorabiliter loquitur.
23. Philosophica argumentatione confirmal, m : udum etiam naturali ratione esse corruptioni obnoxium ,
ibus
et proinde etiam orium esse, contra mundi æternitatein ab Aristotele irodilam , pl ejus seclalor
aliquibus de ſensam . 24. Tertium objectionem Peripateticorum proponit ab absurdo, el responsionem
ad eum subjicit duplicem ; unom per ins:antiam inferendo absurdum eadem ratione consequencia , al
leram per distinctionem poleiliæ quæ supra , p . 46, copiosius explicara fuil . 25. Ex ; licat quomodo
creator el creaturæ simul sint, quomodo non sint simul, et quare crealori creaturæ acill coa lernte esse
non possint, ubi elinim de discrimine creationis el generationis , itemque crenturæ el geniminis Dei ad.
modum 258 theologice disserit . 26. Sub finem capitis in quo elian de culo egil , de ajuis
supra firmunientum , qua vi continean !ur ibi, el quales sint, el quos usus hubeant, non vulgariser
dispulai .

KEPAA , KA'. в CAPUT XXIV .

Περί ουρανού , και ότι ουκ έστιν ο κόσμος
αΐδιος ..
α'. Τον ουρανόν άρον άνω είναι και η ανάπτυξης
δηλοί του ονόματος . Περιορισμός γάρ έστιν εις το
άνω και κατά το άνω , κατά πάν μέρος του παντός
κόσμου έχων το ανωτάτω . Και αυτό γάρ το δοκούν
τους πολλοίς υποκάτω και υπό την ημισφαίριον
υπεράνω κατ' αλήθειαν τυγχάνει και υπέρ γήν. Το
γάρ εκτός της γης οπωσούν άνω εστίν • επείπερ ή
γή και τα εν αυτή σώματα και περί αυτήν την κάτω
χώρον είτουν τον μέσον κεκλήρωνται..
" , De celo . 28 Damas . l . 2, c . 6 .
De cælo el quod mundus non sit æternas.
1. Opavoy (quem Latini cælum a calatura , vel
cælum a cavitale vocant) , esse õpov övw , id est,
terminum supra " , etiam rcminis explicatio de
clarat. Est enim 53 circum circa determinatio
Ιquedam ] ad id quod supra , el secundum id quod
supra est, ex omni parle lotius mundi supremuin
obtinens. Nam et illud hemisphærjum quod vulgo
deorsum videlur et infra terram est, revera sur
sum exsistit et supra lerram . Quod enim quoquo
 1915 NICEPHCR ! BLEMMIDE
1216
in ( no exi a lerrat. est , sursum est : quandoquidem terra el corpora que in ipsa et cirra ipsani sunt,
inlerin , boc el, inedinen locum sortiia sunt .
2. Quapropiler propre dictum cælum , primum A β'. Τοίνυν και κυρίως ουρανός και πρώτος και άνα .
el stellis carens, omnium creaturarum , cum earum στρος περιοχή εστιν άπάσης κτίσεως αισθητης τε
quie sins!, lilill efter intellectu percipiuntur, cogi- και νοητής. Πάν γάρ οπωσδήποτε σώμα εντός αυτού
prehensio est. Omne enim quod quomodocunque περικλείεται. Και αυτοί δ' οι νέες ενσώματοι πω ;
corpus est, intra ipsum inuitur. El ipse men- και ένυλοι , κάν ασώματοι και άλλοι λέγωνται προς
ls, corporate quodammodo el materialæ sunt, τα αισθητά σώματα και την στοιχειακήν ύλην παρα
tametsi corporis et 259 materie expertes dicun- βαλλόμενοι. Διό και ούτοι τώ ουρανώ περιέχονται :
lur, si cum sensibilibus corporibus el materia cle . μόνον δε το Θείον απεριόριστον, ότι και αμερές, ότι
mentari conferantur. Quapropter et hæ coelo con- και αυτοτέλειον, ότι και άπειρον. Διό και ουδαμού
prehenduntur. Solum autem divinum numen jul. εστι και πανταχού έστι και υπέρ το πάν έστιν ώς
latenis determinatum est, quia etiain partium μέν γάρ άμερες, και πάντη παντός σώματος και
“ Apr's , quia eliam a se perfectum , quia etiam πάσης υλης υπερεξηγημένον , ουδαμού έστιν ώς δ'
infinitum est . Quapro ; ler eliam nusquam est , et
ubique est , et supra universum est . Quoad enim ** αυτό καθ' αυτό τέλειον και πληρέστατον, πανταχού
έστι, τα πάντα πληρούν· ώς δε και άπειροη υπέρ
parim expers , el omnino ab omni corpore el omni το πάν έστι, και πάντα περιέχει, και πάντα περιο .
maleria exemplum esi , nusquam est . Quoad autem B ρίζει , και ουδέν των απάντων εκτός έστι της αυτού
ipsum per seipsum perfectum et plenissimuin est , ouvánews .
ubi ue est replens omnia . Quoad autem infinitum est, stipra universum est , et omnia coinpreliendil ,
el arroia circumquaque terminat , orc quidquam omnium extra ipsius potestatem est.
3. Primum igilir el proprie dictum cælum , sive πρώτον και κυρίως ουρανόν, ήτοι
Τον μεν ούνσφαιραν
sphæram stellis carentem et revera inerrantem , τηνγ'. άναστρο ν και απλανή κατ' αλήθειαν,
pilici quidam ex philosophantibus cognoverunt : ολίγοι τινές των φιλοσοφησάντων εγνώρισαν , διά το
propterea quodipsum sit invisibile . Plures primum αόρατον υπάρχειν αυτόν : οι πλείους δε πρώτον
cæluin aproverunt firmamentum : ab ipso autem ουρανόν οίδασι το στερέωμα μετ' αυτό δε τας των
planetarum sphæras, calos nominant. lu univer- πλανήτων σφαίρας ουρανούς ονομάζουσιν . Ολοτε
SU !11 vero omne ætherium corpus quod ab exteriore
λώς δε το αιθέριον άπαν σώμα το διήκον από της
el convexa firmamenli superficie usque ad cavila
len 260 et extremitalem sphæræ lunaris pene
έξω και κυρτής επιφανείας του στερεώματος μέχρι
του κοίλου και τελευταίου της σεληνιακής σφαίρας
Irisl , num cælumn ( slaluunt ). lit quod ejusdem
112lltæ sil .
ουρανός είναι λογίζονται, ώς της αυτής φύσεως όν.
4. lloc sane 25 eliain quintum corpus diculit C
Aristotelici, diversum videlicet a quaruor illis , δ' .οίΤούτο
τελικ δήν και
, έτερο πέμπ
δηλον ότιτον σωμά
παρά τα τέσσ Αρισ
φασιναραοι 'το το
πυρ,
iuni, acre , aqua , lerra . Platonici autem etiam τον αέρα , το ύδωρ , την γήν. Οι δε περί Πλάτωνα
ipsum firmamentum , hoc est , illam ipsam sphæra και αυτό το στερέωμα, τουτέστι την το χύμα των
multitudinem stellarum comprehendit, ex αστέρων περιέχουσαν σφαίραν , εκ των ακροτήτων
clementaribus extremitatibus constare aiuni, pro- συγκείσθαι φασι των στοιχειακών • δια το μετέχειν
puterea quod videri el langi possit . Et quidem quod του ορατού και απτού και το μεν ορατόν είναι από
vileri possi, ab igni ; quod tangi queat, a lerra
του πυρός, το δ' άπτον
πυρός εκ της γης. Ει δε μετέχει
esse . Quod si autem firmamentum participat quo- πως το στερέωμα τε και γής, μετέχοι αν και
dammodo ignem et terram , porticipat quoque ae
αέρος και ύδατος των στοιχείων τούτων ως μέσων
,
rein el aquam , ul bæc elementa veluti media in εις εναρμόνιον σύνδεσιν των άκρων γεγενημένων.
ficxun concinnum intervenerint . Sic igitur ex Ούτως ούν εκ της συνδρομής των ακραιφνεστάτων εν
concursu sincerissirmorani et purissimorum in στοιχείοις όντων και καθαρωτάτων , ώς εκ πρωτίστης
elemeniis, ut ex primis veluti elementaribus initiis οιονεί στοιχειακής απαρχής και υπερεχόντων αφαι
« t excellentioribus secretionibus colum stelliferum D ρεμάτων συντεθειμένον τον έναστρον ουρανόν ,
compositum , guemin seipso precellentem habere επικρατούν εν εαυτό έχειν το πυρ αποφαίνονται .
prouintiant : alque ita similiter universum corpus “Ομοίως και το έχόμενον αυτού σωμα πάν το αιθέ
allieriuni quod ipsi est consequens . Sic enim etiam ριον · ούτω γαρ και των υπό σελήνην τεσσάρων
quatllor istorum , qua infra lunam elenienia vocan- καλουμένων στοιχείων έκαστον συνέστηκε μεν εκ
lllr, unumquodque ex qualuor simplicibus et vere των τεσσάρων των απλών και αληθώς στοιχείων :
elementis constal ; 261 essentiam autem accipit, ουσιούται δε και χαρακτηρίζεται και καλείται κατά
el characterem oblinel , el denominatur ab unius τήν του ενός επικράτειαν .
piliscelencia .
5. lloc scilicet cælum slelliſerum multi philoso- ε'. Τούτον δή τον έναστρον ουρανόν και απλανη
phorum judicarunt et appellarunt etiam sphaerain σφαίραν οι πολλοί των φιλοσόφων ύπέλαβον και
Dvirantem . Nam motum illius peculiarem qui ab ωνόμασαν . Διέλαθε γάρ αυτού ; ή κατά φύσιν αυτού
25 DallasC. 1. 1 , c . 1 , 13 . 1 De cælo c . 3 .
1217 EFITOME PIITSICA . 1218
ιδιότροπος κίνησης και εκ δυσμών εις ανατολής διά A occasu in ortum est , propter sumnman s113m lar
το βραδύτατον εαυτής. Μίαν γάρ μιραν καθ' lilalem, ignorartml . Ιρς11.1 enim una parteIn
έκαστον έτος αυτόν κινείσθαι πρός τινων είρηται , [(seu vnum gradum ) singulis annis moveri ab ali
ως δι' ετών εξήκοντα προς τους τριακοσίοις την quilius dictum est , ut annis Sexagin :a supra Ire
ιδίαν απαρτίζειν περιφοράν . Τ.νές δε μόοιόν τι cenlos propriam conversionem absolveret . Aliqui
μοίρας κατ' έτος όλον , αλλ' ουχ όλην μοίραν έξω; autem particulam aliqua parlis ( 3'-u gradus in
αυτόν φέρεσθαι λέγουσιν . 'legro anno, hon integram partem proprio moltip
sum moveri dicunt.
ς'. "Οτι μεν ουνό προ ; αίσθησιν άπλανής ουρανός 6. Ipsum igitur calum , quod juxta sensum vide
μετέχει του ορατού, και ότι άλλήλων άπτονται τα tur inerrans, cerni posse , el cælc.tia corpora in
ουράνια σώματα , και η αίσθησις μαρτυρεί ότι το vicem se langere posse , ipse etia in census leslalur .
το μεν ορατόν υπάρχει διά τα χρώματα, φωτεινού Αιφue cerui quidem posse proper colores, qui
τυγχάνοντα πυρός απαυγάσματα • το δ' άπτον διά sunt lucidi ignis. ſulgores ; langi vero posse prop
την αντ.τυπίαν ήτις έστι της γης, ουδε τούτο δείται ter repercussionem quæ terræ est ; nec hoc conlir
κατασκευής, ως ομολογούμενον . Τούτων ούτως Rialione indigel, ut quod omnes ſaleantur. Quie
εχόντων προδήλως εστιν εν τω ουρανώ το πυρ και B cum ita se liabeant, manifesto sunt in celo ignis et
ή γη. Των τοιούτων δε στοιχείων άκρων όντων και lerra . Cuni aulem ejusmodi elemenla sint extrema,
δεομένων δια τούτο μεσότητός έστι και ο αήρ και το el propterea niedielale opus.babeant ; sunt etiam
ύδωρ, τα μέσα των στοιχείων και των άκρων συν- in ipso aer et aqua quæ clementa 262 sunt inter
δετικά , Media, et ipsa extrema devinciuni.
ζ'. Απλούν δε το ουράνιον λέγεται σώμα , και 7 , Simplex autem dicitur cæleste corpus , lamelsi
ταύτα σύνθετον όν, τοίς συνθετωτέροις παραβαλλό- ex his composituin sil , si cum corporibus, quæ
μενον σώμασιν . Ούτω γαρ και τα τέσσαρα σώματα magis sunt composita , conferatur . Sic enim etia
σύνθετα μεν εξ άλλήλων εστίν » απλά δε καλούνται qualuor corpora (elementorum ) ex se invicem suni
τρός τα εξ αυτών κατά δευτέραν αποτελούμενα σύν- composita ; simplicia autem vmcanlur, respectul
θεσιν. Τα γάρ κυρίως απλά σώματα και στοιχεία corum que ex ipsis secundaria compositione eft:
κα!! αρά και ειλικρινή πόρρω καλέστηκε της αισθή- ciuntur. Nam proprie dicta simplicia corpora é:
σεως , νώ μόνο διακρινόμενα. elementa pura sinceraque longº a scnsu absunt.
solaque mente discernuntur.
η' . Και πρώτος δ' ουρανός ο άναστρος, επείπερο 8. El vero primum cælum stellis carens quando
αισθητώς κινείται την απλανή κίνησιν, ουχ απλούς. quideni sensibiliter niovelur motu inerrante, sim .
Αίσθητως γάρ κινούμενος την εξ ανατολών εις plex non est. Cun enim sensibiliter all ortibus ad
δυσμάς την οξυτάτην και σφοδροτάτην, και το λίαν occasus movealur motu celerrimo et vehementis
ακμαίω τάχει συμπεριφέρων το στερέωμα , τον δεύ- sino : el lam vrgela pernicitate firmamentum , sc
τερον ουρανόν και τον εχόμενον αιθέρα σύμπαντα , cundum cuelum el consequenlem universum æthe .
δαι το υπέκκαυμα, και τον αέρα, πλήν ολίγου του lem , el succensionem , et aerem una sccuni conver
ταις κοιλότηση της εν γή επιφανείας εναπειλημμένου lal , exceplo panco illo qui in carilaribus supeilii iei
και ειλιμνάζοντος , πώς αν είη ο τοιούτος απλούς; Terræ relictus esl el Slagnal : quomodo quod hu
υπου αρ αισθητή κίνηση , αισθητόν υπάρχει και το juscemioli est, simplex sil ? Ubi enim 1.οιus est
κινούμενον. "Ο δ' οίδεν, η αίσθησις, τούτο σύνθετον sensibilis , id etiam quod movetur, est sensibile .
μολόγηται . Σώμα γάρ απιούν ού πέφυκεν υφε- Quod autem sensus cognoscit, id compositum esse
στάναι καθ' αυτό. Διό σώμα τυγχάνων ομολογου- villes couifitentur. Nam corpus simplex non potest
μένως ο πρώτιστος ουρανός και καθ ' αυτόν ύφε- per se subsisterr . 263Quapropter cum primum co
στώς , απλού , ουκέστιν, αλλά συντέθειται, την κρείττω Jun onuium confessione corpus sit et per se sub
λέγω δε σύνθεσιν . Συνθέτου δ' όντος αυτού , πολλώ γε D sistat : non est simplex, sed est compositum ; de
μάλλον ο δεύτερος και φαινόμενος ουρανός σύνθετος conipositione autem meliore loquor. Quod si ipsuin
αν είη και ουχ απλούς. est compositum , multo magis utique secundum et
apparens tælum erii compositum , non simplex .
6'-ι'. " Οθεν καθάπερ τα αισθητά στοιχεία σύνθετα 9-10 . Unde quemadmodum sensibili elementa quid
όνια, κίνησιν απλήν κινείται την επ' ευθείας Composi : a 811111 , molil simplici moventur , rectilineo
ούτω δή και ο ουρανός, μη ων απλούς , κίνησιν Dimm : sic ulizue etiam cælum quod simples !
απλήν κινείται την κυκλικήν. Κινείσθαι γάρ δύ- non est, molu circulusi simplici novelur , Nam o
ναται κίνησιν απλών και το σύνθετον . Καθ' ο γάρ id quod est compositum , molu simplici movelur.
των εν αυτώ απλών επικρατεί των λοιπών, κατά Quo rpim ex simplicibus in sc contentis dumina
τούτο και κινείται την του επικρατούντος ποιούμενος tur reliquis, boc novelur eriam , ejus quod domina
κίνησιν, ώστε και ο ουρανός σύνθετος ών κινείται Iur nolum subeundo . Quapropler eliam calui
κατά την κίνησιν του εαυτώ επικρατούντος είλι- cum sit composiium , secundum molum igvis sin .
κρινεστάτου πυρός . Η κίνησις δε του τέλειον cerissimi in ip:0 dominantis moveiur . A quimo
ειδοπεποιημένου και καθ' ολοκληρίαν απηρτισμένου lus perfocle infor.:aii el secundum ownes partus
 1219 EPITOME PHYSICA. 1920
alsoluti ignis, circularis est . Νam uolus elenmento- Α πυρός ή κύκλο εστίν. Η γάρ επ' ευθείας κίνησης
rum rectus inest ipsis cum adhuc gencrantur, el in των στοιχείων έτι γινομένων αυτών εστι κάν το
Ioco printer natur: η εunt ; nec eum qui secundum παρά φύσιν όντων τόπο, αλλά μη πω τον κατά
nafil an: est adhuc acceperunt, quomodo Ptolomeus φύσιν απειληφότων, ως ομολογούσι Πτολεμαίος
el Plotinus et Xenarchus et alii physici confiienlur . και Πλωτίνος και Ξέναρχος, και τινες άλλοι των
Sed el Aristoteles in suum locum ferri 264 nihil φυσικών. 'Αλλά δή και Αριστοτέλης το εις τον αυτού
aliud esse dicit, quam ail suain speciem nioveri. Re- τόπον φέρεσθαι μηδέν άλλο είναι φησιν, ή εις το
vera enim si ab alionis locis el a dispositione præler αυτού φέρεσθαι είδος. Το όντι γάρ είπερ από των
hialitrain moventur elementa suum locum suamque αλλοτρίων τόπων και της παρά φύσιν διαθέσεως
integritatem et perfectionem appetentia :constat, quod κινείται τα στοιχεία , των οικείων εφιέμενα τόπων
secundum naturam perfecte non habentia, movean- και της οικείας ολότητος , δηλόν έστιν ώς ου κατά
nur . Cuní enim secundum naturani se habent, et in φύσιν έχοντα τελέως κινείται. Κατά φύσιν γάρ
propriis locis sunt, aut subsistunt aut moventur έχοντα και τους οικείους τυγχάνονται τόποις ή μένει
circulariter. Subsistit quidem terra videlicet, el ή κύκλο κινείται . Μένει μεν η γη δηλονότι και το
aqua et pars aeris stagnans ; circulariter autem B ύδωρ και του αέρος το λιμνάζον · κύκλω δε κινείται
movetur ignis et pars aeris sincerior, quæ una cum το πυρ και του αερος το ευαγές των ουρανώ συμπέ .
cælo propler suam cum illo afinitatem circumeuni. οιπολούντα κατά την προς αυτόν οικειότητα.
11-15. Quoniam enim quo fertur aliquid secun- ια ιε '. Επεί γαρόπου φέρεται τι κατά φύσιν, εκεί
dum naturam , ibi est secundum naturam ; terra au- εστι κατά φύσιν» φέρεται δ' επί το μέσον ή γή κατά
lem secundum naturam ad medium ſeratur, in medio φύσιν επί του μέσου άρα κατά φύσιν εστίν. " Ιδιον
ergo est secundum naturam . floc enim terræ pro- γάρ της γης το φέρεσθαι προς το μέσον. Τούτο δ'
prium est , ut ad medium feralur. Hæc autem causa αν είη αίτιον και του μένειν εν τω μέσω την γην, ή
fuerit, ut etiam in medio terra maneat et subsislal : προς το μέσον δηλονότι συγγένεια δι' ήν φέρεται
cognatio nimirum quam halbet cum niedio, propter προς αυτό. Επει δε το μένον ακίνητος (πάσης γάρ
quain movelur ad ipsum . Quoniam aulei medi- σφαίρας κινουμένης εν εαυτη το μέσον ήτοι το
» estimmobile (omnis enim spliere que seipso κέντρον ακίνητον) , και η γη δια την προς το
movetur, centrum sive medium , est immobile ), lerra κέντρον του παντός οικείωσιν ακίνητός έστι. Το
φτιogue propter 265 affinitatem cum centro universi ύδωρ δε πάλιν επεί φέρεται προς την γην φυσι
( sl immobilis . Rursus autem aqua quoniam ad ler C κώς (ίδιον γάρ του ύδατος το επιπολάζειν τη γή ) ,
raw fertir nalura sua (aquæ enim proprium est terræ μένει δια την προς την γήν συγγένειαν ακίνη :
illcombere), el ipsa propter cognationem cum terra τον και αυτό . Δια ταύτα δή και ο λιμνάζων ατο
est immobilis. Ea propter sane etiam slagmans aer, ακίνητος, και γεηρός και υδατώδης και θολερός. Το
icrrestris ille et aquosus el turbidus , est immobi. δε πυρ φέρεται κατά φύσιν επί την περιφέρειαν της
lis . lam vero ignis secunduin naluram ad circum- σφαίρας. Τάχα γάρ αν και εφήψατο της κοίλης
lereniami sphæræ movetur . Fortassis enim elia in επιφανείας του στερεώματος , εί γε μη προκατειλημ
concıvam superficiem firmamenti alligissel , nisi μένος ήν ο τόπος υπό του αιθερίου σώματος , ειλι
Iocus ab alliereo corpore preoccupatus esset κρινεστέρου τυγχάνοντας κατά το είδος το πύρινον,
juxta igneam speciem sinceriore, ut quod ejusdem ως της αυτής τα στερεώματι κοινωνήσαντος φύ
valuræ sit ciim firmamento particeps . Quoniam σεως. Επει τοίνυν το πυρ προς την της σφαίρας
igilar ignis ad sphæræ circunferentiam ferlur na- περιφέρειαν φέρεται φυσικώς , αίτιον αν είη τούτο
ruraliter ; huic sane allinitas ad circumferentiam και του κύκλω κινείσθαι ή προς την περιφέρειας
propter quam ail ipsam ſertur, circularis motionis οικείωσις δι' ήν φέρεται προς αυτήν. Διά γάρ την
causa fuerit . Nam propler allinitatem cum ea et προς ταύτην οικείωσιν κύκλω φέρεται και αυτό :
ipse novelar circulariter ; quemadmodum terra Ο καθάπερ ή γή διά τήν προς το κέντρον οικείωσιν
propter affinilalem , quam cum centro habet, con- έστηκεν. "Ως δε το ύδωρ πάλιν ου κινείται, της συγ
sistit . Rursiis autem ul agua non movetur, dum γενούς εστηκυίας γής εφ' ήν και φέρεται και ές
lerra cum qua cognationem habet, consistil, at αεί εφάπτεσθαι βούλεται τον αυτόν τρόπον και ο
quam etiam fertur, quamque semper vuli allingere ; καθαρός αήρ φερομένων συμφέρεται το πυρί διά την
eodem modo etiam purus acr cum igni qui movelur , προς τούτο συγγένειαν δι' ήν και προς αυτό φέρεται ,
simul convertitur, 266 peopler cognationem com και του συνείναι τούτο συνημμένως έφίεται.
i110 , ob quam etiam ad ipsum ſerlur, ei cum ipso continenter csse appetit.
10. Ex his igitur quæ dicia sunt maniſes , est ισ'. Δήλον ούν εκ των ειρημένων, ότι τε πάν το
el quodvis quod sub sensum cadit ex quatuor ele- υπό την αίσθησιν εκ των τεσσάρων στοιχείων συν .
mentis esse compositum , el solam circularem latio . τεθειται , και ότι μόνη τελεία φορά και κατά φύσιν
Den perfect:im el secundum nalurain esse ( sola ή κυκλική ( μόνη γαρ αύτη των κατά φύσιν εχόντων
cnnir hec eorum est quæ secundum naturam se και τελείων όντων εστίν) : ότι τε ή γή κατά φυσικών
Jo..dieni, et perfecta sunt ] ; et terram nalurali ra- λόγον ακίνητος , είτα το ύδωρ, είτα του αέρος όσον
lione immobilem esse , dein aquain , post illain τούτοις τοις σώμασι συγγενές και ότι ο ουρανός
quidquid aeris bis corporibus cognatum est ; el συμπις διά την τού ειλικρινού, πυρός επικράτειας
 1222
1221 NICEPRIOKI BLEMADE
xúxhe sepetal Çublxüs : s1 -a 8:' aútdy od autoū A cælum universum propter igiis sinceri prædomi
εχόμενα σώματα. nium in circulum moveri naturaliter ; hinc prop
Teripsum etiam ei conjuncia corpora .
ζ '. Καθάπερ δε τη γή το υπερβάλλον ένεστι της 17. Qliemadmodum autem icrræ , mansionis ex
μονής, ούτω δή το ουρανό της φορά, το οξύτατον. cessus ; ita sane criam cælo , molionis localis is
Και καθώς η γή κατά τόπον ακίνητος , ούτως ο ου- est summa celeritas . El sicut lerra secunduin lo.
ρανός άστατος. Ούτε γάρ ή γή της ιδίας μετατίθεται cum immobilis, ili cælum slatione caret . Neque
βάσεως , ούθ' ο ουρανός ενδίδωσι το της ρύμης σφο- cnim terra de proprio fundamento transponitur;
δρότατον . Τού τοίνυν ουρανού και της γης εκ διαμέ- neque celum de impeius vehementia quidquam
τρου διεστηκότων προς άλληλα κατά την των ενερ- remillil . Cum igitur cælum el terra ex diametro
γειών εναντίωσιν, και μεταξύ κτίσις. μήτε το a se invicem secundum operationum contrariela
οξυκίνητον έχουσα, μήτ' αύ το ακίνητον , μεσιτεύσει lein dissideant ; intermedia creatura , que neque
τοις άκρoις δι' εαυτής. Και συπω σύμπας ο κόσμος summ : m celeritalım , veque contra ( simplicem ] ime
αλληλουχείται της μέν εξωτάτω περιφοράς επιτετα- mobilitatem obtinel, per 257 seipsain inter extre
μένω τάχει χρωμένης , ύφειμένω δε των εντός κατά ma intervenit ; atque ita universus mundus in sese
B
λόγον του προς το κέντρον πλησιασμού : μιάς γινο- continualur , dum extima quidem conversio crleri
μένης ομου σφαιρικής περιαγωγής , και κύκλων lale intenta ulilur, tanto remissiore autem interio
απάντων των εξωτέρων τε και μειζόνων , των ενδο- res quanto magis ad centrum appropinquant, ut
τέρω τε και ελαττόνων κατά ταυτόν αποκαθιστα . umus siviul liat sphæricus circumaclus , omnesque
μένων εκ των αυτών επί τα αυτά διά της ενιαίας circuli lum exteriores et majores, lui interiores et
περιστροφής . minores ex eisdem ad eadem simul revertanluir el
restituantur, circum versione unica et singulari.
τη' . Σχήμα δε κέκτηται ο ουρανός σφαιρικόν, ως 18. Porro 86 cælum figuram oblinet rolundam ,
πολυχωρητότερόν τε των άλλων σχημάτων των την ut quæ aliis figuris eumdem ambitum habentibus
αυτήν εχόντων περίμετρον, και ως προς την εν sit capacior , et ad molum universi in seipso con
εαυτώ κίνησιν παντός αρμοδιώτερον σχήματος, και gruentior, el natura prior, et hinc primi corporis
ως πρώτος τη φύσει, κάντεύθεν τη του πρώτου essentiæ conveniens. Omnis enim figura aut est recli
σώματος ουσία κατάλληλον. Πάν γάρ σχήμα ή «linen,aut circumductelinese, aut nmista . Verum que
ευθύγραμμόν έστιν ή περιφερόγραμμου ή μικτόν. rectilinea aut mista est, a pluribus lineis continetur.
'Αλλ' εί τι μεν ευθύγραμμον ή μικτών, υπό πλειόνων C Que autem duntaxal est circumductie line , ab un:
γραμμών περιέχεταικαι το δε περιφερόγραμμον linea circumferentiali ( comprehenditur ]. In quolibet
μόνον, υπό μιάς γραμμής της περιφερους. Εν alitı'm genere unum niuliis ei sigiplex composi 01
εκάστω δε γένει πρότερον τη φύσει το έν των πολ- lura prius est . Prima igitur el simplex inter omnes
λών και το απλούν του συνθέτου . Πρώτον τοίνυν figuras plamas est circulus . Sed quod circulus e:1
και απλούν τών όλων επιπέδων σχημάτων ο κύκλος . in planis, hoc in solidis sphæra esi, Sula enim
'Αλλ' όπερ ο κύκλος εν επιπέδους, τουτ' εν στερεοίς haec inter omnes figuras solidas 268 una super .
ή σφαίρα . Μόνη γάρ αύτη των όλων στερεών μια licie comprehens est. Quoniam igitur prima figura
επιφανεία περιείληπται . Επει τοίνυν το πρώτον primo corpori convenientissima , primum awlein
σχήμα τωνπρώτω σώματι οικειότατον , πρώτον δε corpus eorum quæ sub nostrum sensum cadunt,
σώμα των υπό την ημετέραν αίσθησιν το ουράνιον : cæleste est ; cælum merilo orbicularum exsistit.
εικότως ο ουρανός υπάρχει σφαιροειδής. Ει δ' ούτος Quod si hoc orbiculatum est , constat etiam omne
σφαιροειδής, δηλον ότι και πάν σφαιροειδές όπερ ipsi continuum orbiculatum esse. Id enim quod
έστιν αυτό συνεχές. Ανάγκη γάρ το πανταχόσε της concavam , superficiem orbicam undiquaque al
κοίλης επιφανείας απτόμενος του σφαιροειδούς ,D lingit , ipsum quoque orbiculatum esse necesse
είναι και αυτό σφαιροειδές . est .
.0 '. Επτά δε ουσιών των περί τα σώματα σχέσεων , 19. Ceterum cum seplem sint circa corpora af
έχει ταύτας και ο ουρανός, επείπερ σώμα έστι: fectiones, las etiam cælum habet, quandoquidem
πάν γάρ σώμα τρεις έχει διαστάσεις, μήκος, πλάτος corpus est . Omne enim corpus Ires dimensiones
και βάθος. Δύο δ' έστι πέρατα καθ' εκάστην διάστα- babet, longitudinem , latitudinem et profunditatem .
σιν . "Ωστε τρείς συζυγίαι διάφοροι γίνονται. Του Duio autem cujusque dimensionis termini sini.
γεν ούν μήκους πέρατα το άνω και το κάτω του δε Quare tres diderentes conjugationes fiunt. Longilu
τιλάτους το δεξιόν και το αριστερόν . Του δε βάθους dinis proin lermini sunt supra et infra ; lariminis
το έμπροσθεν και το όπισθεν. Η μεσότης δε πασών autem , dextrum el sinistrum , profunditatis deni
ομού των διαστάσεων καθ' ένα σημείον συμπιπτου- que, ante el pone. Mediclas autem omnium simild
σών, το μέσον υπάρχει του σώματος . 'Αλλ ' επί μέν dimensions in omno pomero roi'icidentium , ne
των ούκ έσφαιρωμένων σωμάτων διίστανται απ' αι- dium casistil corporis. Sed in corporibus quiile.nl
λήλων το κάτω και το μέσον επί δε των σφαιρικών rolunda figura non præditis distant a se inviven
u De cælo e . !
1:23 NICE , JIONI BLEUMID.E
supra et medium : in rotundis autem nullan oni- Α ουδεμίαν ουδαμώς απ' αλλήλων διάστασιν έχουσιν.
Jino a sc invicem habent distantiam . Necisse est
enim it a superficie 269 ad suum mcdium sphir-
rica inclinent : et dumila per se consideranlır,
illa habeant deorsum ad quæ inclinaverini. In
mundo igitur 97 rolundain lig'ram : benle , sursum
qui:lem exsistit quod ab omni medio ad ipsam
spleræ penetral superficiem : deorsum autem est,
Icedium , dm afectiones duæ in mundo cuinci-
dunt, el medium ac deorsum unum idemque sumi.
Anteriores altem parles cæli erunt, quae ad oc-
caslls sunt. Etenim velut ad occasuin cielur. Po
sleriores, quæ ad ortiis . Hinc enim ad anteriores
procedii. l'mde dextræ quidem illius, qur ad
septentrionem , sed quæ ad meridiem , sinistra
S1n1 .
20. Cæterum Peripatetice sectæ dediti cælum
con universo mundo ingenitum et incorruptibile
Haluunt, el dogma hunc in modum confirmant.
Si cælum ortum est , erat quando non erat . Sed ne
quidem cogitare tempus absque cælo est possibile .
Kam lenipuis e: l id quod in molu cælesti nuinerari
potest. Quare 28 diccre , Erat quando non er: t
cælum , idem esl ac si dicalur : Eral tempus quan-
do non erat leirpus. Nam id crat temporis pars
csi prailerila . Si igitur inquam tempus erat,
quando coelum 270 non eral , lempus autem
alernim est (omni enim quodcunque sualur,
od erat antecedit) ; culum non ortum esse liquet.
( μod si est ingenitum, profecto ctiam incorrupti- .C θεϊ αγενήτη τοάφθαρτον, και ότι καθώς προηγείται
bile : el quia ad ingenium consequens est inte
corruptibile : et quia quemadmodum ad eral aute-
celil onini tempori, sic et od erit conseclarium
est . Quod si vero semper est tempus , semper erit etiam cælum quod coexsistit ipsi. E! hæc ili
quidem .
21. Plato autem boc dogma pra veniens sapien .
ter dissolvit, quando una cum cælo tempus esse
ortum philosophice pronuntiavit. Quare et cælum
orium est , et lempus est ortum siniul . Et sicut
erat , quando sion erat culum : sic etiam crai,
quando lempus non erat. Etsi aulem od eral, et
esl, el eril , parles sunt icmporis : primario tamen
lipaternitatis siint. Est allem xlernitas coacer .
vala extensio quæ ipsum semper babet ante lemn-
pus et post tempus. Tempus ergo orlum , quod
a ternitatis imago est , obtinuit ut etiam eral el est
el erit diceretur 39, quandiu fuerit, quatenus nimi-
rum all aternitatem refertur. Qui ergo dicunt , erat
qnando non erat, non dicunt , tempus eral quando
lempus non erat : 271 sed erat æterna quæjain
extensio juxta quam neque celum neque temp ! ς
subsislebant. Quando autem tempus, lumel ( @-
lum esse cæpil. Non igitur in tempore, sed in
principio temporis cælum onum est. Atqui tem-
poris principium non est tempus, Partiune enim
id et quanuitatis expers est. Sicut igitur in princi-
pio lemporis ortuin esi , sic in fine lemporis ipsum
37 2 De α ! υ c . 2. 18 8 Pliys . 1 ; BOct. lib . 2. Dif. top. 19 Plalo in Timão.
1226
'Ανάγκη γαρ νεύειν από της επιφανείας επί το εαυ
των μέσον τα σφαιρικά, και ούτω καθ' αυτά θεω .
ρούμενα ταύτ' έχειν κάτω πρός & νενεύκασιν. Εν
τω κόσμω τοιγαρούν το σχήμα έχοντι σφαιρικόν
άνω δεν υπάρχει το από παντός του μέσου διήκον
επ' αυτήν της σφαίρας την επιφάνειαν. Κάτω δε το
μέσον, των δύο σχέσεων επί του κόσμου συμπίπτου
σών , και του αυτού και ενός όντος και κάτω και
μέσου . "Εμπρόσθια δε μέρη του ουρανού τα
προς δυσμαϊς έσονται και γάρ ως επί δύσιν
ορμά · οπίσθια δε τα προς ανατοίαις . Και γάρ
εντεύθεν πρόεισιν επί τα έμπροσθεν. " Οθεν δεξιά
μεν αυτού τα πρός άρκτω ·τα δε προς μεσημβρία
ενώνυμα .
B
κ'. Δογματίζουσι δε τον ουρανόν οι της περιπατη.
τικής αιρέσεως αγέννητον τε και άφθαρτον συν τω
κόσμο παντί • και το δόγμα τοιουτοτρόπως κατα
σκευάζουσιν · Ει γέγονεν ο ουρανός, ήν ότε ουκ ήν.
Αλλά χρόνον ουδ' επινοήσαι δυνατόν άνευ ουρανού.
Και γάρ ο χρόνος αριθμητόν έστι της ουρανίου κινή
σεως. "Ωστε το λέγειν, " Ην ότε ουκ ήν ο ουρανός.
ταυτόν εστι τω, Ιν χρόνος ότε χρόνος ουκ ήν. Το
γάρ, "Ην χρόνος, μέρος εστί το παρωχηκός . Ε: τοι
νυν ουδέποτε χρόνος ήν, ότ' ουκ ήν ο ουρανός · ο δε
χρόνος αΐδιος (παντός γάρ τού λαμβανομένου προ
ηγείται το ήν) : δηλον ώς αγένητος ο ουρανός. Ει δ'
αγένητος , πάντως και άφθαρτος · ότι τε συνακολου
το ήν χρόνου παντός , ούτως εφέπεται το έσται .
Χρύνου δ' αεί όντος, αεί έσται και ο συνυπάρχων
αυτώ ουρανός . Ταύτα μεν ούτοι.
κα'. Πλάτων δε φθάσας το τοιούτον δόγμα προ
διελύσατο , φιλοσόφως απoφηνάμενος, άμα το ορανη
γεγονέναι τον χρόνον. "Ωστε και ο ουρανός εγεγόνει
και ο χρόνος εγεγόνει εν ταυτό. Και ώσπερ ήν δ '
ουκ ήν ο ουρανός, ούτω και την ότε χρόνος ουκ ήν.
Ει δε το ήν και το έστι και το έσται μέρη χρόνου.
αλλά πρωτοτύπως ταύτα του αιώνος είσιν . Αιών δ :
έστιν ήθροισμένη παράτασις το αεί έχουσα προ χρό
νου και μετά χρόνον. Γεγονώς oύν ο χρόνος του αιώ
D νος εικών, έσχε και το λέγεσθαι ήν και έσει και
έσται, μέχρις αν είη κατά την προς τον αιώνα
δηλονότι αναφοράν . Οι τοίνυν λέγοντες, "iiν ότ' ουκ
ήν ουρανός, ου λέγουσιν, "Ην χρόνος ότε χρόνος ουκ
ήν. Αλλ' ήν παράτασις τις αιωνική , καθ' ήν ούθ' ο
ουρανός, ούθ' ο χρόνος είχεν υπόστασιν . "Οτε δ' και
χρόνος ήρξατο του είναι, τότε και ο ουρανός. Ουκ εν
χρόνω τοίνυν ο ουρανός εγεγόνει, αλλ' εν αρχή του
χρόνου. Η δ' αρχή του χρόνου χρόνος ουκ έστιν.
'Αμερής γαρ αύτη και άπoσoς. Καθώς ούν εν αρχή
του χρόνου εγεγόνει , ούτως ουδέν αδύνατον εν τω
τέλει του χρόνου τούτον φθαρήσεσθαι. Το χρόνο τοί
νυν συνυποστάς, το χρόνο και συνδιολοθήσεσθαι
1225 EPITOME PHYSICA . 12'6
πέφυκε . Και ουκ άν είπoι τις, ώς έσται χρόνος ότ’ A corruptum iri nihil est impossibile . Proin quia
ουκ έσται ο ουρανός · αλλ' έσται πάλιν αιωνική simul cum tempore substitit, cum tempore etiam
τις παράτασις, καθ' ήν ούθ' ο ουρανός ούθ' ο simul dissolvi polest. Nec dixerit aliquis, quod
χρόνος είναι δυνήσεται κατά την ακολουθίαν της Tempus sitfuturum, quando coelum non erit. Sel
φύσεως. rursus æterna quædam erit extensio, secunduin
quam neque cælum neque tempus csse polerit, pro
nature consequentia .
κβ'. Λέγουσι πάλιν : Είπερ ο κόσμος γενητός και 22. Iterum dicunt [et olijiciunt) ; Si mundus or
φθαρτος , δεί προηγείσθαι την σύστασιν εξ ης γέγονε lus est et interitui obnoxius, materiam oportet
και εις ήν αύθις φθαρήσεται. 'Αλλ' είς ο κόσμος præcedere ex qua sit orius , el in quam rursus
αγένητος άρα και άφθαρτος. Ει μεν ούν ελέγομεν iniereat. Alqui mundus est unus. Nec igitur ortus
τον κόσμον γενητών και φθαρτόν ως τα τέσσαρα σώ- est , nec corruptioni obnoxius. Quod si quidem
ματα και τα εξ αυτών, ευ αν έλεγον οι ταύτα λέγον- mundum ortum et corruptibilem esse diceremus ,
τες : έπει δ' εκ του μηδαμή μηδαμώς όντος, αλλ' ουκ ut quatuor corpora ( elementorum ), recte dicerent
εκ προϋποκειμένης της ύλης τούτον γίνεσθαι φαμεν qui hæc dicunt. Quoniam autem ex prorsus non
παρά του Θεού, ποίαν έχει ο λόγος αυτών την ισχύν; ente, nec ex præsupposila materia ipsum a Deo
Εί τοίνυν εκ του μη όλως είναι γεγένητο , πέφυκε ortum esse 272 dicimus, quid roboris oratio
πάλιν εις το μή όλως είναι φθαρήσεσθαι , κάνη του ipsorum habel ? Quod si igitur ex prorsus non
δημιουργού αγαθότης υπερνικώσα πάσαν φύσιν esse factus est, sic natura sua comparalus est,
ώσπερ εκ του μηδόλως όντος τον κόσμον παρήγαγεν, ul ad prorsus non esse interire possit : quanquam
ούτω προς το κρείττον μετασκευάσει την δημιουρ- bonitas opificis quæ omnem naturam longe supe
γίαν αυτού . rat , sicut ex prorsus non ente mundum produ
xit, ita in meliorem statum mutabit suum opifi
cium .
κγ' . "Ετι πεπερασμένος ο ουρανός : επείπερ 23 , Præterea finitum est coelum : quandoquillem
αδύνατον κινηθήναι το άπειρον . Ει γάρ κινηθείη , uliofinitum inovealur, fieri non potest. Si enini
χρόνον άπειρον ανάγκη διιέναι κατά την κίνησιν. Ο moverelur, necesse forel, 'ut infinilo lempore br
δε περιστρέφεται σύμπας εν ελάττονι χρόνο του cundum molum progrederetur. Atqui universum
νυχθημερινού διαστήματος . "Ωστε πεπερασμένος και ipsum minori tempore quam diei el noctis est
ουρανός. Ε! δ' ούτος πεπερασμένος, και πάς ο κό- c spatium , circum vertitur. Proinde celum initum
σμος πεπερασμένος . Ει γάρ το περιέχον πεπερα- est. Quod si hoc finitum est, tolus etiam mundus
σμένον , και το περιεχόμενον εξ ανάγκης πεπερα finitus est. Si enim quod continet, finitom est : id
σμένον . Ουδέν δε σώμα πεπερασμένον έχει δύναμιν etiain quod continetur, necessario finitum est.
άπειρον. Το γάρ του πεπερασμένου μέρος και απει- Nullum autem corpus quod finilum est, infinitam
ρον εξει δύναμιν και αυτό και του απείρου μείζον τι habet potentiam . Etenim finili pars aui infinitam
ευρεθήσεται (μείζων γάρ ή εν τω όλη δύναμις της εν habebit potentiam, ipsa quoque et infinito majus
τώ μέρει δυνάμεως · αλλ' ουδεν του απείρου μείζον aliquid deprehendetur (major enim est potentia
έστιν) : η πεπερασμένην εξει δύναμιν το μέρος του quæ in lolo, quam quæ in parle est ; sed nibit
πεπερασμένου, και το όλον πεπερασμένης έσται δυ- infinito majus est) : aut finitam habebit potentiam
νάμεως . Το γάρ εκ πεπερασμένων συνεστώς κατά finiti pars, lolumque finitæ erit potentiæ. Quod
την ολότητα πεπερασμένον ομολογουμένως εστί και enim ex finilis 273 totum constal, ipsum etiam
αυτό. Πάν άρα πεπερασμένον σώμα πεπερασμένης omnium confessione finitum est. Omne igitur fini
μετέχει δυνάμεως . "Οθεν ο κόσμος πεπερασμένος tum corpus, finitæ potentiæ est particeps. Unde
ών πεπερασμένην κέκτηται δύναμιν . 'Αδυνατήσει mundus cum sit finitns, finitam potentiaru oblinel.
τοίνυν λόγω φύσεως και η ενέργεια αυτού παύσεται , D Polentia igitur exuetur natura ratione ; et actio
της δυνάμεως παυσαμένης . "Οθεν άρχεται η ενέρ- etiam ejus cessabit, cum potentia unde actio iuci
γεια. Τούτο δε τί έτερόν έστιν η τελεία φθορά ; pil cessaverit . Ηoc autem quid aliud est qualH
Τοίνυν ο κόσμος φθορά παντελεί κατά λόγον υπό- perſecla corruptio ? Quapropler mundus universali
κειται φυσικών , μη δυνάμενος συνδιαμένειν τώ απει- corruptioni ratione Ralurali subjicitur, ut qui simul
ροδυνάμω δημιουργώ. Και τί γάρ άλλο και δημιούρ- cum opifice in tinilæ potenliæ permanere non possit.
γημα ών κάντεύθεν και μόνον της του δημιουργή- Quid enim aliud quam opificiuτη , el live vel
σαντος ύφειμένος άϊδιότητος ; Εί τοίνυν φθαρτος ο sallem opificis æternitale inferior ? Quod si igitur
κόσμος , πάντως και γενητός . 'Αντακολουθούσι γάρ mundus corruptibilis est, certe etiam ortus est,
αλλήλους το γενητών και το φθαρτον , και πάλιν το Vicissim enim se invicem consequuntur vrlum et
αγένητον και το άφθαρτον . corruptibile : et rursus lion ortum ac incorry .
pribile .
κδ'. Λέγουσιν αύθις • Ει μη άμα Θεός άμα κόσμος, 24. lierum dicunt : Si non simul Deus et niun .
ήν ποτε ο Θεός ουκ ενεργεία δημιουργός , δυνάμει dus simul, Deus aliquando non aclu erat condilor,
δε μόνον . "Οθεν και ατελής : το δυνάμει γάρ ατελές . sed potentia lantum : et proinde etiain ing perſe
PATROL , GR . CXLII . 39
 NICEPHORI BLENMIDE
ειus. Quod enim potentia est, imperfectum est. A 'Ερωτητέον ούν αυτούς, πότερον ο Θεός άπειροδύνα
Vicissim ipsi interrogandi sunt, utrum Deus qui
jufinitie est potentiæ , hunc solum mundum , all
ctiam multos. alios præsenti pares , produxisse po .
lucrit ? Si enim non potuit hoc præstare ul 274
alios etiam mundos conderet , quomodo cum infi-
nitæ sit poientia !, non infirmus erit , cum omnis
in elliciendo posila scientia æqualia mulla facere
possit ? Quod si cum posset non produxit ; consial
quod potestas quam in mundis non ortis usurpa-
vil producere eos volens, potentia lantum sit, el
imperfecta ex ipsorum sententia . Sed nosse opor .
let od poleslale 30; hoc, quod juxta alterum signi-
licatum esi , quod equidem imperfectum esse non
polest. Si enim etiam alterum , imperfectum est ;
B
sullus qui efficiendi habet scientiam , per se per-
feclus est : quod ad perfectionem jis opus habeat,
in quibus agat : atque ita præstantius deteriore
opus babebit, ut el proềuclis producens Deus, siquidem bæc ipsi causæ exstiterint, quominus po
lentia creator videatur.
25. Quapropter non sunt simul creator , et
erealura siinul aclu ; sed simul creator et crea ura
sunt secundum creandi el condendi rationes , quæ
ab æterno in condilore exsistunt, ipsique coæternæ
sunt : qui quidein creaiuras cliam semper volebat
producere, quia semper etiain bonus ; tunc autem
producebat, quando quæ producebantur, poterant.
Neque enim cum infinita 275 producentis exsi-
stenlia simul esse possunt, eo quod eorum essen .
C
dia lion sit Deus : neque Deo æqualia , quoad in-
finitionem exsistentiæ , possit . Si enim nalura et
essentia produxisset Deus opera , necessario etiam
cum illo simul fuissent : ut que ejusdem cum ipso
essent naturæ el essentiæ . Quoniam aulem patura
quidem et esseniia gignit, voluntale aulem et
veneplacito condit : genimen equidem coexsislil
Deo, propterea quod etiam ejusdem essencia el
naturæ invariabiliter prorsus est cum ipso , et umus
Deus simul quod gigit et siguitur , ut ea neque
lempus a se inviccm , neque beneplacitun et volun-
las, neque potentia , neque gloria , aut quidquam
aliud, dividal. Eodem modo se habet id quod pro-
cedit. Et ipsum enim essentialiter ex Deo el natu-
raliter procedit. Omne autein opifcium procul re- ρ υπάρξεως, ώσπερ και της του τεχνίτου υπάρξεως το
cedil a divina exsislenija , quemadmodum etiam
ab ariilicis exsistentia quod ab arte factum est .
Prius eniin exsistit artifex , quam res que ab ipso
es arle efficitur. Omne autem effectum necessario
est posterius causa sua eficiente. Sed de his quidem
hacienus 120lum dixisse sullicial .
26. Quoniain autem supra firmamonlum 276
copiosain asse aquam divina docet Scriptura " ,
tieri autem non posse aliqui existimant, ut aqua
in convexitale splæræ maneat, cum fluxa sit el
facile diffundalur et deorsum feratur ; bi divinam
mente concipiant omnipotentem el omnium honi-
num cogitatione viribusque superiorem potentiam;
** Vide supra p . 46. 21 Gen. 1, 6 ; Ps. CΧLVΙΙΙ, 4 .
1228
μος ών τουτονι μόνον ηδύνατο τον κόσμον παραγα
γείν ή και άλλους πολλούς το παρόντι παρισουμε.
νους ; Ε! μεν γαρ ουχ οίός τε ήν και άλλους κόσμους
παραγαγείν, πώς ουκ ασθενής και απειροδύναμος πά.
σης ποιητικής επιστήμης ίσα πολλά δυναμένης
ποιείν ; Ει δε δυνάμενος ου παρήγαγε , δηλον ως η
δύναμις, ήπερ αν επί των μή γεγονότων κόσμων
εχρήσατο παράγειν τούτους εθέλων , δυνάμει μόνον
εστί και κατ' αυτούς ατελής. 'Αλλ' ειδέναι χρή τη
δυνάμει τούτο κατά το δεύτερον ον σημαινόμενον, και
δήπερ ου πέφυκεν ατελές . Ει γάρ ατελές και το δεύ
τερον , ουδείς έχων ποιητικής επιστήμην , καθ' αυ
τον εστι τέλειος δεόμενος των εν οις ενεργεί προς
τελείωσιν. Και ούτω δεήσεται του χείρονος το κρείς
τον :ώς και των παραγομένων και παράγων Θεός εί.
περ αυτό πέφυκεν αίτια του μεν δυνάμει δοκείν
αυτον ποιητήν.
κε'. Δια ταύτ' ουκ έστιν άμα ποιητής άμα ποίημα
κατ' ενέργειαν· αλλ' άμα ποιητής , άμα ποίημα
κατά τους ποιητικούς λόγους και δημιουργικούς,
προαιωνίως υφεστώτας εν τώ δημιουργώ και συν .
αϊδίους όντας αυτό, θέλοντι μεν αεί παράγειν και
τα ποιήματα, διότι και αεί αγαθός · τότε δε παρ
άγoντι, ότε τα παραγόμενα δύναται . Ουδε γάρ
ισχύουσι τη απείρω του παράγοντος υπάρξει συνεί.
ναι , τώ μή Θεόν είναι τούτων την ουσίαν, μηδ' ίσα
δυναμένην Θεώ κατά το της υπάρξεως άπειρον. Ε!
μεν γάρ τη φύσει και την ουσία παρήγεν ο δημιουρ
γος τα δημιουργήματα , συνήσαν αν εξ ανάγκης
αυτό, της αυτής αυτό φύσεως όντα και ουσίας · έπει
δε φύσει μεν και ουσία γεννά, θελήσει δε και βου.
λήσει δημιουργεί το γέννημα μεν συνυπάρχει το
Θεώ, διότι και της αυτής ουσίας και φύσεως απαρ
αλλάκτως πάμπαν αυτό και Θεός είς μου το γεν
νων και το γεννώμενον , μήτε χρόνου ταύτ' ατ’ άλ.
λήλων μερίζοντες, μήτε βουλήσεως και θελήσεως,
μήτε δυνάμεως ή δόξης ή άλλου των όντων τινός.
Ωσαύτως και το εκπορευόμενον , και αυτό γάς
ουσιωδώς εκ του Θεού και φυσικώς εκπορεύεται.
Δημιούργημα δε πάν πόρρω πίπτει της θείας
τεχνούργημα • προϋπάρχει γάρ ο τεχνίτης του υπ'
αυτού τεχνουργουμένου πράγματος • ύστερον δε πάν
αποτέλεσμα της εαυτου ποιητικής αιτίας εξ ανάγκης.
Αλλά ταύτα μεν επί τοσούτον .
κς'. Επει δ' επάνω του στερεώματος ύδωρ είναι
πολυπληθές η θεία διδάσκει Γραφή , τινές δ' αδύνατον
οίονται την του ύδατος φύσιν μένειν επί του κυρτου
της σφαίρας, δυτήν ούσαν και ευδιάχυτον και
κατωφερή • την θείαν εννοείτωσαν ούτοι παντοδύνα
μον και υπερδύναμον δύναμιν, ήτις ισχύν ενέθηκεν
υπερβάλλουσαν και τα στερεώματι, κωλυτικήν της
1223 EPITOME PHYSICA . 12 : 0
του ύδατος επί το κάτω φοράς. Διά τούτο γάρ και Α que excellentissimarn frmitudinem etiam fr :-
στερέωμα κέκληται , ώς στερεών και κραταιόν και mento indidit, quo aqua cobibeatur, ne deorsum
ανένδοτον. Εκείνο μεν ούν το ύδωρ λεπτότατόν έστι lalierelur. Eapropier enim etian : firmamentum est
και κουφότατον, ως προείρηται, παντός ύδατος • ότι vocatum , quod firmum sit et validum , minimejue
δημιουργική προστάξει κατά τινα οίον δε , θησιν του cedens. lila igirur aqua lenuissima el levissima
ομογενούς διακεκριται , και απλώς ειπείν υδατηρά est , ut ante dictum, oιnnium aquarum ; quia coli
ποιότης ταϊς του πυρός όρμαϊς αντιπράττουσα. Δεδο- ditoris jussu secundum aliquam veluti distillatin
σθω δε το ύδωρ εκείνο και παχύτερον είναι και βαρύ . nem ab ea quæ ejusdem generis, segregala est ; !
τερον και κατωφερές και φοινικήν έχον ροπήν προς το ut simpliciter dicam , aquea qu :ulitas imp« libus ignis
ÈTEL TOO).ÓJAL tỏ yn , ti tò ¿VTEūOsv ; 'Ezel tolauen obsistens. Datum autem fuerit , quod illa aqua
εστίν ή φύσις του στερεώματος οία περ είρηται, etiam crassior el gravior sit , et deorsum labilis
atspiha prável nãsav arvopaioav xal taúons EEXE- naturalemque habeat inclinationem , ut terræ pos •
ται τον οικείον τόπον πανταχόθεν ζητούν, και ούτω set incumbere : quid inde ainplicis ? Quoniam hæc
ταύτη συμπεριφέρεται. Το δ' ότι περιέσχε τον ου- est natura firmamenti quæ dicta esl , totam sphx
ρανον τούτον τον δεύτερον ή υπέρσοφος πρόνοια τω ram ambil, et ab ea suspenditur suum undiquaque
TOLGÚTW Úłati, ouvádet teposeyūs cienta .. 'Etei B locum quærens, et sic cum ipsa pariter circum
yapòvayxaiov ñv od Tūp tūv švw owuátwv ÈTe!Xpa- fertur. Qua aulem 277 de causa coelum hoc se
τείν , ώ , αν εκ προσήκοντος διαστήματος ζωογονή- cundum oniem sapientiam exsuperans divina pro .
Tol xal quilsrtao xatanli.ws to Trão, iva un videntia , ejuscemodi aqua continuerit, paulo ante
άλλως γένηται φρούδον διά την ακμήν του πυρός ,, potestate dictum est . Quoniam enim necessarium
έταξεν ο σοφός δημιουργός και συνοχεύς του παντός erat , ut ignis superioribus corporibus dominare
το δηλωθέν ύδωρ άνωθεν αντικαθίστασθαι τώ πυρί , lur, ut ita ex conveniente intervallo vitam et lumen
και διά των εναντίων ποιοτήτων καταθραύειν τας consentance accipiat universum ; ne secus fiat
δυνάμεις αυτού · και ούτω διαμένειν το σύμπαν μέ- evanidum propter ignis vehementiain ; idco sapiens
χρι συντελείας αδιαλώβητον. universi conditor et sustenlalor expositam aquam
sic collocavit , ut superne igni obsisteret, et contrariis qualitatibus vires ipsius infringeret; ac ita
lolum universum ad consummationem usque illabefacialum perinanerel.

SYNOPSIS CAPITIS XXV ,

QUOD EST DE ÆTHERE ET STELLIS .

1. Quid sil äther et unde dicatur. – 2. Corpus ætherium universiıın etsi est ejusdem naturæ ; int ceilirea
tamen el stellis quoad densitatem et colorem est differentia , quanquam in ipsis stellis quad colore :
tantum , ut quae pariler omnes densæ sini . 3. Siellæ sunt rolundæ , ut exemplo lunæ arguilur, quan
rotundam esse illuminationes el apparitiones ejus testantur. 4. Siella singulie quia cjusdem warun
et figuræ 278 sunt cum cælo, peculiariter circa suum axem el ( centrum , ut Platoni et auctori ri
detur, moventur. 5. Primæ sphæro , id est primi mobilis Unus tantum est wolus ; splicorre
stelliferæ , id est , firmamenti duplex ; stellarum ipsarum cum pxarum ium erraticarum iri .
plex , ut auctori Platonem sequenti videtur. 6. Causa quare stellæ alice inerrantes seul
fixæ , aliæ erraticæ dicice sint . 7. Quare siella polaris immobilis videatur ; unde ciium po
lus borealis appellatur ; qua occasione peli definiuntur. - 8. Concludit de molibus stellarum lumi inign
rantium ium erraticarum . - 9. Numerus et magnitudo el ordo sphærarum planetariarum , ipsorum ajue
etiam planelarum nomina el molus periodici exponuntur. - 10. In primis hic etiam de natura corporsi
solaris disseritur. 11. Paralleli, id est, æquidistantes circuli in apparente cælo, id est, firmamento,
primo concipiuntur quinque, æquinoctialis, duo tropici, arcticus et antarcliius, qui in lexiu describun.
lur . 12. lidem inter se invicem conferuntur, æquinoctialisettropici ubique iidem suni, sed arc ici et
anlarctici varianı, modo mojores, modo minores, donec alicubi prorsus evanescanı; omnes autem paral
leli eosdem cum sphæra polos habent. 13. Zodiacus qualis ei quantus sil circulus , el cur ila dicius,
el quomodo in tres alios circulos subdividalur. - 14. Horizon quis et quantus circulus, cur ilaPordiclus
et cur mundum 279 aliosque maximos circulos in duas æquales parles dividal. ism
,
· 15. a.
Erraticæ stelice omnes inordinalo el temerario molu non moventur ; sed sol quidem semper sub Zodiaci
medio circulo , qui etian ecliptica vocatur ; cæteri autem planetæ ultra et citra illum circulum , sed lamer
singuli intra certos limites sub Zodiaco moventur. 16. Limites illi digressionis planelarum a medio
Zodiaci circulo sive ab ecliplica delerminantur . - 17. Planelæ omnes, præler solen , propter die
gressiones suas a medio circulo Zodiaci alias alle deprimi , alias humiliter deprimi, aliashumililer
- 18. Planetæ ad se invicem quinque figurationibus , quas erium aspe
attolli , alias alle altolli dicuntur.
clus vocant, figuranlur, quæ etiam geomelrice el arithmetice in iertú declarantur. - 19. Tres superio
res planetæ , nempe h , Hel o itemque ) omnes istarum figurationum scu (1spectuumdif ntias ad solin
subeunt, al q el & non item . 20. Planetæ singuli quantum temporis spalium requirarere
il ad conjunctiv
nem cum sole subeundam . 21. Duodecim signorum nomina et characteres seu fiyuræ. 22. Quibus
in punctis signorum el quibus anni temporibus sol æquinoclia et conversiones que alio respectu eliam
solstitia vocantur, faciat. - 23. Quibus mensibus et diebus sol reliqua oclo signa præter quaruor cai
dinclia, de quibus antea dictum , ingredialur, secundum 280 quidem calculum veleriorem quo auclir .

Usus est .
24. Divisio Zodiaci secundum longitudinem , quippe qui dividitur in duvdecim signa, el ::
gnum in triginta parles seu gradus, hoc est, in tres decurius partium seu graduum , yrudus in sexugin a
inimula prima, minulum primum in sexaginta secunda, secundum in setuginta lerlite, el sic deincers,
1231 NICEPHIORI BLEMMID.E 1232
usque dum ad duodecim a minuta ab astrologis pervenitur, lametsi alius sccundum physicam in infinitum
omnis magnitudo dividi possil . · 23. Perimeter seu ambilus firmamenti colligirur ex parlium circum
ferentiis. 26. Es diametri firmamenti quantitas in partibus seu gradibus investiyalur al colligitur.
27. Causa finalis quare primi mobilis sphæræ suis moribus propriis reliquæ conlranilanlur. 28. Duo
decim Zodiaci segmenta , quæ eriam signa vocantur, non unius el ejusdein temperamenti veleres astrologi
ut Prolemæus eliam tradiderunt. 29. Idem de planetis judicarunt . 30. Planelis etiam suas do
οι 08 , soli el lunce singulas, cæteris quinque binas iribuerunt ; quin el omnibus septem insuper el eralia
tiones, et dejectiones el adversilales seu derrimenta assignaruni, ul exemplo solis hoc loco declaratur.
31. Ralio quare domos, exallationes, et dejectiones et adversitates seu detrimenta , non lantum soli , sed
eliar cæteris planetis , altribuerint. 32. Causa quare suli el lunæ 281 singulas lantum domos , non
etiam binas adjudicaverint, ut reliquis quidem planetis . - 33. In specie etiam reliquorum planetarum
domos, exaltaliones, dejectiones el adversitaies seu detrimenta recensel .

CAPUT XXV . A ΚΕΦΑΛ . ΚΕ .

De ælhere et stellis . Περί αιθέρος και αστέρων .
1. Quod a convexa firmamenti superficie ad lu- α '. Το διήκον από της κυρτής επιφανείας του
naris usque sphæræ concavitatem penelral : hoc στερεώματος του κοίλου της σεληνιακής σφαίρας,
scilicet universum æther appellaturs , a perpetuo τούτο δή καλείται συμπαν αιθήρ, εκ του αιει θείν
cursa appellatione desumpla. Celerrimo enim et την κλήσιν λαβόν. Φέρεται γάρ οξυτάτην και άλη
incessabili molil naluraliter movelur , et, ut ra- κτον φοράν φυσικώς και ίν ' είπω κατ' όνομα διηνε
lione nominis habila dicam , assidue currit . κώς τρέχει.
2. lloc sane corpus ætheriuin universum et β' . Τούτο δή το αιθέριον όλον σώμα και πάντας
omnes slellas, essentiæ et naturae ejusdem esse di. τους αστέρας της αυτής ουσίας και φύσεως είναι
cunt probatiores physici 43. Nibilominus tamen ma . φασιν οί των φυσικών δοκιμώτεροι . Πλήν έστιν
ifesto in Athere et stellis, cum quead densitatem, εναργώς εν αιθέρι και άστρασι διαφορά κατά το
111m quoad colorem est differentia . Verum bæc πυκνότητα και χρωματισμόν . 'Αλλά ταύτα περί φύ .
circa nalliraill , 11011 naturæ sunt. Neque enim σιν εισιν, ου φύσεις. Ουδέ γάρ ουδ' ο παχύς αρ
crassus el nigrior aer ab aeria natura propler και μελάντερος έκσταίη αν της αερίου φύσεως διά
dersilalem ei coloreum discusserit . lla igitur B την πυκνότητα και τον χρωματισμόν . Η μεν ουν
sphæra , quæ inerrans videtur ac dicitur, densitalis απλανής δοκούσα και λεγομένη σφαίρα πυκνότητος
et coloris mediocriler lucidi est particeps ; al sphin- μετέχει και χρώματος ηρέμα λαμπρού. Μανόταται
ræ erranles, rarissima et perspicuæ el coloris om δε και διαφανείς και άχρωμάτιστοι παντελώς αι
nino experies ; stellæ autem omnes et densæ sunt πλανώμεναι σφαίραι τυγχάνουσιν' οι δ' αστέρες
et lucidæ . Cæterum quoad densitatem 282 qui- πυκνοί τε και λαμπροι πάντες εισίν. Αλλά κατά
lein nihil diferunt ( quotquot enim stelle stel- την πυκνότητα μεν ουκ αν αλλήλων διοίσοιεν (όσοι
Jas subire possunt, siinili omines ratione visum γάρ των αστέρων όποτρέχειν αστέρας δύνανται,
nobis intercipiunt, ut nequaquam videre nos pos- πάντες ομοίως ταις όψεσιν επιπροσθoύσιν υμίν ώς
simus ullas siellas, quas aliæ qualescunque sub- μηδόλως ισχύειν ημάς οράν τους υφ' οίων δή τινων
eunt ) ; al quoad splendoreim multa est stellarum αστέρων υπηρεχομένους αστέρας) : κατά δε την
ad se invicem differentia . λαμπρότητα πολλή τις έστιν ή των αστέρων προς
αλλήλους διαφορά.
3. Sed el ipsæ figuram babent sphæricam , quem- γ'. Σχήμα δε κέκτηνται και αυτοί σφαιρικόν,
admodum hoc a luna apparet, quam ipsius illu- C καθώς από της σελήνης φαίνεται τούτο σφαιροειδούς
minationes forbicularem esse testantur. Quod si μαρτυρουμένης εκ των αυτής φωτισμών. Ει δε
autem luna orbicularis est , et cæleræ stellæ orbi . σφαιροειδής η σελήνη , και οι λοιποί αστέρες είεν αν
culares erunt. Ejusdein enim omnes naturæ πάντως σφαιροειδείς . Της αυτής γάρ φύσεως άπαν .
sunt, τες .
4. Quod si vero eadem cuin cælo natura com- δ. Ει δε και το ουρανό της αυτής κεκοινωνήκασι
municant, eademque figura prædila sunt ; rationi φύσεως , και τα αυτή μεμόρφωνται σχήματι
consentaneum est in primis, ipsas, ut Plalo exi- των ευλογωτάτων, αυτούς, ώς υπολαμβάνει Πλά
stimal " , eundem cum cælo molum habere, el unam των , και την αυτήν κίνησιν έχειν τω ουρανό και
earum quamque secundum naturam æquabililer κατά φύσιν έκαστον τα ομαλώς και εγκυκλίως
el ill circulum circa suum centrum el axem pro- περί το εαυτού κέντρον και τον οικείον άξονα στρέ
prium converti φεσθαι .
5. Quae cum ita se habeant, prima quidem el stel- ε'. Τούτων ούτως εχόντων, η πρώτη μεν και
Jarum expers sphæra, vereque inerrans, duin uno αναστρος σφαίρα και όντως απλανής , μιας και
et simplici molu ab ortibus ad occasus niovetur, απλήν κινουμένη κίνησιν την απ ’ ανατολών εις
tecum alias omnes circumagil : illa autem quie δυσμάς έαυτή συμπεριάγει τάς άλλας απάσας . Η
εtellarum gestat copiam, quoque inerrans videtur D δε το πλήθος φέρουσα των αστέρων και δοκούσα
as , De cælo c. 3. 33 11 De cælo c. 7 ; Jov . Pont. lib . ii de rebus cælestiblis. 34 Ita etiam Jov, Pont .
lib . 11 de rebus coelestibus p , 144, 148 , 149. Sed contra Aristoteles De Culo c . 3 .
1233 EPITOME PHYSICA . 1234
και λεγομένη άπλανής δύο κινείται κινήσεις αν- A et dicitur, duobus simul motibus sibi obviantibus
τιρρόπους ομού : μίαν μεν οικείαν την έκ δυ. movelur ; uno quidem 283 proprio, quo ab orti
σμών προς ανατολάς, ήτις και ανεπαίσθητος εστι bus ad occasus (cietur) , qui etiam propter sum
διά τήν της βραδυτητος υπερβολήν· ετέραν δε την mam tarditatem insensibilis est ; altero vero, qui
της πρώτης σφαίρας, καθ' ήν εξ ανατολών οξυτάτως primæ sphæræ est, quo ab ortibus ad occasus
συμπεριάγεται προς δυσμάς. Οι δ' αστέρες οι κα- pernicissime circumagitur ; stellæ denique quæ
λούμενοι απλανείς τρεις αν κινούντο κινήσεις την inerrantes vocantur, iribus moventur notibus,
οικείαν δίνησιν και την μετά της σφαίρας ήπερ εν- circumgyratione propria et conversione cilm
δέδενται περιφοράν , και την δια της κυρίως απλα- sphæra cui illigatæ sunt ; et ejus sphæræ, quæ
νσυς αντιπεριαγωγήν. "Ωσαύτως καπί των εφεξής proprie inerráns dicitur, circumactione contraria .
έχει σφαιρών και των εν ταύταις αστέρων : αι Eodem modo etiam cum sphæris quæ deinceps
μεν γάρ δύο κινήσεις κινούνται τας αντιδρόπους : sunt, earumdemque stellis comparatum est. lila
οι δ' αστέρες προς ταις τοιαύταις κινήσεσι κινούντ' enim duobus motibus obnitentibus moventur ;
αν και την εν εαυτοίς, ως επί των απλανών εί stellæ autem ad hos molus etiain alio in seipsis
ρη ται. moventur, ut de inerrantibus dictum est .
ς'. Πλάνητες γάρ οι προσεχώς δεδηλωμένοι κατ- Β 6. Errantes enim , modo declarate [ stelle) no
ωνομάσθησαν διά το έκδηλον της μετά των οικείων minala sunt, quod carum in suis splæris priniæ
σφαιρών αντιφοράς τη πρώτη σφαίρα και κατ ' αλή- et revera inerranti sphæræ contrarius motus ma
θειαν απλανεί• καθάπερ ή πληθύς των άλλων αστέ- nifestus sil : quemadmodum aliarum stellarum
ρων απλανής κέκτηται διά το άδηλον της τοιαύτης multitudo inerrans vocata est, quod contrarius
αντιφοράς . Περιαγομένου τοίνυν του στερεώματος istiusmodi motus occullus sit. Cum ergo firma
εξ ανατολών εις δυσμάς, αναγκαίως και οι απλανείς menlum ex ortibus in occasus circumagitur, ne
των αστέρων τούτω συμπεριάγονται μηδεμίαν έχον- cessario etiam cum hoc inerrantes [fixel stellae
τες ιδίαν κίνησιν μεταφορητήν. Διά τούτο γάρ και circumaguntur, cum proprium molum translati
τους αυτούς αεί κατέχουσι τόπους , και ουδέ- lium non habeant. Eapropier enim eliam eadem
ποτε την απ’ αλλήλων απόστασιν εναλλάσσουσιν. semper 284 loca obtinent, nec unquam a se in
vicem intercapedinein immutant.
ζ'. Ούτω δε κινουμένων πάντων αστέρων των απλα- 7. Cuin autem jnerrantes stellæ ita omnes mo
νών, είς μόνος αστήρ οράται προς άρκτον ακίνητος • veantur , una sola stella ad septentrionem immo
ουχ ότι μετά της σφαίρας του στερεώματος ου περι- bilis conspicitur ; non quod cum sphæra firma
φέρεται και αυτός, αλλ' ότι των δύο του άξονος C
menti non circumferatur ipsa quoque, sed quod
άκρων περί όν η σφαίρα στρέφεται το ένα άκρον duorum axis extremorum circa quæ sphäera con
ούτος υπάρχει το βόρειον· όθεν και βόρειος πόλος vertitur, alterum extremum boreale haec [stella!
ωνόμασται · πόλοι γάρ τα πέρατα καλούνται του exsistal, unde etiam polus borealis vocabatur :
άξονος. Πόλος ούν υπάρχων της του στερεώματος poli enim extremitates axis vocantur. Cum ergo
σφαίρας και ειρημένος αστήρ , στρεφομένου του στε dicta stella sphæræ firmamenti polus exsistal,
ρεώματος και αυτός αναγκαίως συμπεριστρέφεται . verlente firmamento et ipsa simul necessario eire
Περί εαυτόν δε πάσχων την στροφήν ώς άκρον του cumverlitur. Quoad autem, vt axis extremum ,
άξονος , ακίνητος τη αισθήσει δοκεί , καθά και πάν circa se conversionem sustinei, immobilis videtur
τες αστέρες ασυμφανώς ημίν δύναιντο ποιείν την εν sensu : quemadmodum eliam omnes stellæ lit
εαυτοίς συστροφήν . a nobis hoc non animadvertatur suam inira se
conversionem facere possunt.
η'. Ούτω μέν ούν οι απλανείς αστέρες και την εξ 8. Sic igitur inerrantes quiderit stellæ el eo qui
ανατολών κίνησιν και την εκ δυσμών τη σφαίρα ex ortibus est molu , et eo qui ex occasibus, cui
συγκινούνται του στερεώματος. Αλλά δή και οι D sphæra firmamenti simul moventur. Sed et erran .
πλάνητες ετέραις σφαίραις ενδεδεμένοι , έκαστος τη les, quæ aliis sphæris illigate sunt, suis singulæ ,
εαυτού , και την προς δυσμάς φέρονται , και την προς el eo qui ad occasus est , et eo qui ad ortus , cum
ανατολάς, μετά των οικείων σφαιρών. sphæris suis própriis (motu ) moventor.
θ'. Αί πάσαι δε σφαίραι των πλανήτων επτά εί- 9. Omnes autem sphæræ errantium stellarum
σιν , άνισα τα μεγέθη φέρουσαι προς αλλήλας : septem sunt, quæ, inæquales ad se invicem habent
περιέχει γάρ η πρώτη την δευτέραν , και η δευτέρα magnitudines. 285 Nam prima , secundam ; et
την μετ' αυτήν και τούτο μέχρι της τελευταίας : secunda , sequentem continel ; et hoc usque ad
και ούτως εξ ανάγκης αι περιέχουσαι μείζoυς των ultimam ; atque ita continentes contentis necessa
περιεχομένων εισί . Πρώτη μεν ούν μετά την δοκού- , rio najores sunt 35. Post enim igitur sphaeram que
σαν και λεγομένην απλανή σφαίραν ή του Κρόνου videtur et dicitur inerrans, prima est Saturni, qui
εστί του καλουμένου και φαίνοντος τριακονταετεί eliani Phænon vocalur, quæ motu erratico per
χρόνο από του αυτού εις το αυτό αποκαθισταμένη διά Iriginta annorum spalium ab eodem [puncto] ad
so Arist, de mundo c. 2 ; Plulomæus Almagesti lib . ix , c . 1 et 3 ; Cleom . lib. 1 , c . 3.
 1215 NICEPHORI BLEMMIDE 124
idem revertitur . Isra hanc autem, ea que levis , Α της πεπλανημένης κινήσεως . Εντός δε ταύτης ή
qui ei Pharibon, quæ duodecim annis integram του Διός , του και Φαέθοντος, δωδεκαετία την όλην
conversionem absolvit . In hac Pyroentis [id est, απεργαζομένη περιστροφήν . Εν ταύτη του πυρόεν.
izneil Marlis, splæra comprehenditur, quæ minus τος "Αρεος η σφαίρα περιλαμβάνεται, άτακτοτέραν
ordinalim molum conficil. Videtur aulem et hæc ποιουμένη την κίνησιν, Δοκεί δε και αύτη διετία και
: biennio et quinque mensibus, ct quod excur . πέντε μησι , και προς όλοτελώς περιστρέφεσθα :.
ril, plenarie converli. Hanc sequitur ea quæ solis , Μετά ταύτην ή του ηλίου , μέση τεταγμένη πασών ,
loco ounium meilio collocata , quæque integram και δι' ενιαυτού τήν άπασαν απαρτίζουσα περιφο
conversionem (seu revolucionem ] anni spacio, die- ράν : ήγουν διά νυχθημέρων τριακοσίων εξήκοντα
bills videlicre naturalibus trecentis sexagiola quin- πέντε και τετάρτου . Αύτη μεν ούν ή ενιαυσιαία της
que et quadrante ( lici ] alisolvit . Ει Inec quidem ηλιακής σφαίρας περιφορά τάς ώρας αποτελεί και
annua solaris sphæræ revolutio anni leinpora δε συν τη απλανεί περιαγωγή τας ημέρας και τας
constituit ; al ea quæcum inerrante lit circum- νύκτας ποιεί μετά την ηλιακήν σφαίραν ή της
actio , dies et noctes ellicit. Post solarem sphæram , 'Αφροδίτης. Εωσφόρος ο αστήρ ούτος καλείται:
Veneris est. lloc stella , malutina stella ( auroriſer} αλλά και "Έσπερος• το μέν της του ηλίου προανίσχων
B
appellatur 36 : quin et lesperus [ Vesper], 1-1o qui- " επιτολής, το δε του ηλίου καταδυομένου, φαινόμενος
dem 286 nomine, quando anie solis ortum emer- προς δυσμαις. Ή τοιαύτη σφαίρα την περίοδος
git ; hoc vero , cum sole occidente ad occasus appa- ποιείται κατά μέν τινας των φυσικών ενιαυσιαίαν
rei. liæc sphæra periodum obil annuam , ut aliqui κατά δέ τινας εν οκτώ μησί . Καλούσι δέ τινες την
expliysicis sentiunt ; ut aliqui vero alii, ocio men- 'Αφροδίτης και Φωσφόρον. Μετά την της Αφροδί .
sibus. Seil et aliqui Venerem etiam Luciferum ap- της σφαιραν και του Ερμού του και στίλοντος εν εξ
peliant. Veneris splæram Mercurii, qui et stilbon μησί και ημέραις εξ την ιδίαν ποιουμένη τεριστρο
140 si radians dicitur, sphaera excipit sex mensi φήν. Υπείληπται δέ τισιν ενιαυσιαίαν και αυτη την
Jins et ses diebus suami circumverzionem obiens. περίοδον εκτελείν . 'Ακριβέστεροι δε μάλλον δοκού
Alii vero existimant el banc anni spalio siiam σιν οι ελάττονα του ενιαυτού ταϊς προσεχώς ειρημέ
periodiem alisolvere. Accuratiores tamen esse vi- ναις δυσί σφαίραις τον της φυσικής περιφοράς χρό
dellir, qui nauralis revolutionis modo dictarum νον αποφτνάμενοι , κατά την ταξιν της προς τας
sphixrarum tempus anno vious pro ordine earum , άλλας σφαίρας αυτών υποβάσεως. Υστάτη δε πα
quo aliis splæris subjectæ sint, pronuntiarunt. σών των σφαιρών ή της σελήνης έστι , κατ' αυτήν
Ουίται leniqueserrarin postrera un: est , C ούσα την συναφήν του αιθέρος προς το υπεκ
quæ in ipso est coniaciu ætheris cum surcen
καυμ
sione.
10. Quapropter elian ipsum lunar corpus, bene . ε'. Διό και αυτό το της σελήνης σώμα ζοφερόν
bricosum est per se, cum in extremitale tieris εστι καθ' αυτό , προς το πέρας δν του αιθέρος το
ensisial 07 ; cerle quod turbatum est [in ea ) , uit alia γε τεθολωμένον ως προς το υπέκκαυμα τι συμμε
quid cum succensione admistuin est , sic tamen na- γές . Πέφυκε μέντοι το τοιούτον σώμα της σελήνης
Tura comparalum est corpus istud caliginosum , el το ζοφώδες και αλαμπές παρά της ηλιακής λαμπη
Jucis expers , ut illuminari lucidumque a solari δόνος φωτίζεσθαι . Αύτη της σελήνης ή σφαίρα εν
splendore fieri possit. fliec lunæ sphæra viginti et επτά και είκοσιν ημέραις και πως ήμίσει μιάς ημέ
septem diebus, et dimidio ſerme unius 287 diei ρας την οικείαν ανύει περιφοράν. Σμικροτάτη γάρ
propriam revolutionem peragit. Quippe omnium έστι των όλων σφαιρών .
splærarum minima est.
11. Porro circuli paralleli fæquidistantes) quin- ια'. Κύκλοι δε πέντε παράλληλοι νοούνται κατά
que in hoc apparente cælo intelliguntur 38 ; unus τον ουρανόν τούτον δή τον φαινόμενον· είς μεν κύ
D
quidem maximus circulus, in duas æquales partes κλος μέγιστος και εις δύο τέμνων ίσα την σφαίραν · ό;
splirrano dividens , qui etiam aquinoctialis Ποιηί- και ισημερινός ονομάζεται . Τούτου δ' εκατέρωσε δύο
natur. Ηujus ex utraque parte duo sunt circuli, κύκλοι , του μεν ισημερινού μείονες, ίσοι δ' αλλή
Aquinoctiali quidem minores, sibi invicem lamen λοις . Καλούνται σε τροπικοί ως διά των τροπικών
Xquales . Vocantur autem iropici ( quasi dicas con- του ηλίου σημείων περιαγόμενοι . Καθ' εκάτερον
versivil, quia per d110 solis puncia tropica circum- των τροπικών έτεροι δύο κύκλοι · είς μεν πλησίον
aguntur . Ad utrumque tropicorum duo alii circuli του θερινού τροπικού , εις δε πλησίον του χειμερι
sunt ; us quidem prope tropicum æstivum , aller νού . Και ούτοι οι κύκλοι ίσοι αλλήλοις, ών ο μεν
vero prope tropicum bibernum . Et hi quidem cir βόρειος καλείται αρκτικός · ο δ' αυτού εξ εναντίας,
fli sibi invicem equales sunt , quorum borealis ήγουν και νότιος, ανταρκτικός.
quideni, arcticus; qui autem ex adverso, australis
videlicct, antarcticus vocalur .

66 Plato & et ě supra o collocal in Timæo p . 1052 . 31 Cleon . Lib . 1 , c . 3 . 38 Γbid . , C. 2 ; Ιον .
Pont. lib . ii, de r. c . circulos hos in cælo lanium concipi et imaginarios babendos esse staluit.
 1237 EPITOME PHYSICA .
ιβ'. Ο μεν ούν ισημερινός και οι τροπικού πάν- Α 12. Æquinoctialis igitur et tropici ubique iidem
τοτε εισιν οι αυτοί , και τους αυτούς κατέχοντες τό- sunt eademque etiam semper occupant loca , at
ανταρκτικός arcticus et antarcticus secundum climatumn dife
πους διηνεκώς. Ο δ' αρκτικός καιεναλλάσσονται
κατά τας των κλιμάτων διαφοράς
και τους τόπους αμείβουσι . Και που μείζoυς εισι
και πολύ τους τροπικοίς πλησιάζοντες που δ' ελάτ-
τους , και τους πόλους μάλιστα προσεγγίζοντες .
"Έστι δ ' όπου και αφανίζονται . Μή αφανιζομένων δ'
αυτών, ο μεν αόρατός έστιν , ο δ' αει ορατός και το
περιεχόμενον υπ' αυτού μέρος της σφαίρας άπαν
το προς τη πόλη αειφανές, ώς το υπό του λοιπού
στεριεχόμενον αφανές. Πόλοι δε πάντων των παραλ-
λήλων κύκλων οι της σφαίρας εισίν.
ιγ' . "Ετερος δε νοείται μέγιστος κύκλος , διά τε
των τροπικών και του ισημερινού βεβλημένος λο-
ξώς καθ' εν μέν σημείον ψαύων εκατέρου των τρο
πικών· εις ίσα δε δύο κατά δύο σημεία τέμνων τον
ισημερινόν. Ούτος ο λοξός κύκλος καλείται Ζωδια-
κός : έστι δε πλατύς και φέρων άστρα πολλά , σκια
γραφούν τα πως ζωά τινα. Εκ της τοιαύτης σκια
γραφίας της συγκεχυμένης και αμυδράς εκλήθη
παρά των αρχαίων αστρολόγων ζωοφόρος και
Ζωδιακός • και τα σκιαγραφήματα εκλήθησαν Ζώ.
δια. Το πλάτος ούν του ζωδιακού τρείς διαιρούσι κύ-
κλοι και διανέμονται. Και ο μεν αυτών μέσος έστι
τε και λέγεται· τούτου δ' ο! εκατέρωθι ωνομάσθη .
σαν και μέν βόρειος , ο δε νότιος, εκ των του κόσμου
μερών οίς προσπελάζουσι κληρωσάμενοι τα ονό-
μα : α .
ιδ'. "Ετερος παρά τον ζωδιακών και τον ισημερινών ,
μέγιστος και αυτός, νοείται κυκλος , ο διαιρών ημίν culus 289 et ipse maximus intelligitur, qui par
το της σφαίρας φανερόν εκ του άφανους , ός και
ορίζων διά τούτο προσαγορεύεται . Μέγιστος δε
εστι και αυτός, επείπερ εις ίσα δύο τον κόσμον δι-
αιρεί. Πάντες γάρ οι μέγιστοι κύκλοι τήν τε σημί-
ραν και αλλήλους εις ίσα μέρη τέμνουσιν αναγκαίως
και ίσοι αλλήλοις εισί .
ιε' . Τούτων ούτως εχόντων οι πλάνητες άπαντες
την εναντίον τω στερεώματι κατά το δοκούν κίνησιν
κινούμενοι, και άλλοτ' έν άλλοις του κόσμου φαινό-
μενοι μέρεσιν , ουκ άτακτον ποιούνται την κίνησιν "
• ουδε δι' ών έτυχε του κόσμου φέρονται μερών, αλλ '
υπό τον ζωδιακών αεί στρέφονται. Και ο μέν ήλιος, ο Ζodiaco semper couvertuntur. El sol quidem a con
από τροπών διαβαινων επί τροπάς, τοις βορείοις μεν
και τοις νοτίοις προσπελάζει του κόσμου μέρεσιν
ουδέποτε δε τα υπό τον ζωδιακών βόρεια και νότια
καταλαμβάνει, τον μεσαίτατον αεί τέμνων κύκλον
τον και ηλιακών δια τούτο καλούμενον . Οι δε λοιποί
πλάνητες και του κόσμου τούς βορείους και τους νο-
τους προσπελάζουσι μέρεσιν · αλλά δή και αυτού
του υποτείνοντας τον Ζωδιακός κύκλον . Και γάρ
ελικοειδώς εν αυτώ κινούνται, κατιόντες από των
βρείων επί τα νότια • κακείθεν πάλιν ανιόντες έ
τα βόρεια και ούτω (και ) τον ηλιακών παραμείβον-
ς .
Cleom . lib, u , C. 4 . 40 Jov . Pont. lib. i de r.c. , p . 128.
1238
mutant. Et alicubi quillem
rentias variant et loca
majores sunt, multumque tropicis appropinquant ;
alicubi autem minores et proxime ad polos acce
dunt. Sed et alicubi evanescunt. Quaudo aulou
non evanescunt, unus quidem 288 invisibilis ;
alier vero semper est visibilis ; et universa spbera:
pars quae ab ipso ad polum usque comprehendi
luir, semper conspicitur; quemadmodum quæ ab
allero continetur non conspicitar. Atqui poli p : -
rallelorum omnium sunt illi , qui et sphæræ suli.
13. Porro 39 alius circulus maximus intelligitur,
B
qui per tropicos et equatorem oblique interje
clus est ; qui uno quidem puncto utrumque tropi.
corum atlingil, in duas autem a quales parles in
duobus punctis equinoctialem dividit. Hic obli
quis circulus etian Zodiacus vocatur . Estque la -
lus circulus et mulla complectitur sidera, q1E ani .
inalia quædam adunibrant el repræsenlaul. Ex
confusa hac et obscura aidumbratione el repræsen
tatione ab antiquis astrologis, signifer el zodiacus
vocalus luit*' ; et imagines, animalcula let alias si .
gna) vocatæ suni, Latitudinein proin zodiaci ires
circuli dividunt et partiuntur * 1. Et vous quidem
eorum , medius est, et dicitur : ab hoc autem , qui
ad utrumque lalus suni, unus quidem borealis ,
aller australis noninati sunt ; a mundi partibus
C quibus appropinquant, nomina somiti.
14. Alius prifler zodiacum cl æquinoctialem cíle
tem splaca conspicuam ab inconspicua nobis di
vidit, quique popterea horizon (id est finitor
appellatur. Maximus autem et ipse est , quanile
φuidem in duas equales parles mundum dividin .
Omnes enim circuli maximi, cum sphæram , tum
se invicem in æquales partes secant necessario,
et sibi invicem æquales sint.
15. llæc cum ila se babeant " , erranles stelle
omnes quæ contrario firmamento ul videlor mote
moventur, et alias in aliis mundi partibus conspi.
ciuntur, haud inordinalo molu incedunt, nec per
quasvis promiscue mandi partes foruntur, sed su
versionibus ( solstitio ; ad conversiones (solstitium .
digrediens, ad boreales quidem et anslrales parte :
accedit, nunquam autem boreales aut australes sui
zodiaco parles occupat , mediusn scilicet circulusu
semper secans, qui etiam ob id solaris vocitalur.
Cülerze vero errantes siellæ , cum mundi borealibus
21straliliusque ,tum vero etiam illius circuli , qui
2.0 iacun subiendit, partibus admoventur. Oblique
enim el flexuose in eo a borealibus ad australes
paries 290 descendendo, et hinc rursus ad bo .
reales ascendenilo, itaque solarem permutando cir
culuni movellur.
- Cleon.1,1, c. 4. 1 Ibid .
1233 NICEPHORI BLEMMID 1240
10. Lina proin “ plus aliis stellis errantibus a A ις '. Η μεν ουν σελήνη πλέον των άλλων πλανή των
medio et solari ( circuio ) recedere dicitur , dum er- αποχωρείν λέγεται του μέσου και ηλιακού, κατά
ratico sio motu ad boreales et australes Zodiaco την πλανητικής αυτής κίνησιν, πρoσιoύσα τοίς τε
subjeclas partes accedit. llinc Venus utrinque ad βορείοις, και τοις νοτίοις, τοίς υπό τον Ζωδιακόν .
parles quinque, Mercurius ad quatuor; Mars et Ju • Μετά ταύτην η Αφροδίτη εκατέρωθι ανά μοίρας
piler ad duas cum semisse , Salurnus ad unam πέντε : Ερμής δε ανά τέσσαρας: "Αρης δε και
partem . Ζεύς ανά δύο και ήμισυ μοίρας μιάς • Κρόνος δε
ανά μοίραν μίαν.
17. Quando igitur * planelæ a boreali circulo , ιζ' . Οπόταν ούν οι πλάνητες από του βορείου κυ .
nt ad medium feruntur, sublimiter deprimi ; κλου ως επί τον μέσον φέρoιντο ,ύψος ταπεινούσθαι λέ
quando autem medio permulalo ad australem acce- γονται • οπόταν δε τον μέσον παραλλάξαντες των νοτίω
duni , humiliter deprimi; contra ex australi ad me- προσχωροίεν ταπείνωμα ταπεινούσθαι · εκ του νοτίου
dium proficiscenles , humiliter allolli ; at cum δε φερόμενοι προς τον μέσον , ταπείνωμα ύψούσθαι
medium pretersecti ad Dorealem appropinquant , λέγονται • επειδάν δε τον μέσον αμείψαντες τω βο
sublimiler allolli dicuntur. Accidit enim ut borea
B ρείες πελάζoιεν , ύψος ύψούσθαι . Συμβέβηκε γάρ τα
Ins ' zodiaci partes apud nos altollantur ; australes μεν βόρεια του Ζωδιακού καθ' ημάς επί πολύ του
: utem , horizonti propiores videantur, propterea ορίζοντος εξήρθαι • τα δε νότια πλησιαίτερα φαίνε .
lod mundus a borealibus ad australes partes in- σθαι τώ ορίζoντι , διά το εγκεκλίσθαι τον κόσμον από
clinatus sit in orbe habitabili, quem nos novimus των βορείων επί τα νότια, καθ ' ήν οίδα μεν οίκου
olincolimus. μένην.
18. Conformantur porro ad sese invicem pla- ιη'. Σχηματίζονται δε προς αλλήλους οι πλάνητες
nelæ quinque configurationibus : conjunctione , πέντε σχηματισμούς • συνόδω εξαγώνω, τετραγώνω ,
sexangulari (sexlili] , quadrangulari [ quadrato) , τριγώνω και διαμέτρω.Του γάρ ζωδιακού διηρημένου
Triangulari [trino), et dimeliente 291 [opposito) εις τμήματα ιβ', τά και ζώδια κεκλημένα και των
aspecto . Cum enim zodiacus in duodecim seg- τμημάτων εκάστου πάλιν εις τριάκοντα μοίρας : ούτω
menta, quæ etiam signa vocantur, divisus sit, et δε και των υπό τον ζωδιακών κύκλων διαιρουμένων
Ursus quodlibet segmentumin triginta parles Lgra- εφ' ους οι πλάνητες φέρονται • οπόταν δύο αστέρες
Jus ]; sicque etiam circuli sub zodiaco, in quibus υπό την αυτήν μοίραν του αυτού ζωδίου ευρίσκoιντο,
planetæ moventur, dividantur : quando duæ stellæ συνοδεύειν λέγονται : αν δ' ο μεν υπό τι φέρoιτο
sulb ejusden sigui eadem parte reperiuntur, coire C ζώδιον, ο δ' έτερος υπό το απ' αυτού τρίτον υπό
Toujungi) ; quando autem una quidem sub aliquo τας αυτάς μοίρας , εξαγωνίζειν. Εξάκις γάρ τα δύο
fertur signo , aliera autem sub tertio abhinc in διώδεκα, και έστι διάστημα των δύο ζωδίων εξαγώ
iisdem partibus, sexangularem aspectum habere νου πλευρά ώσπερ των τριών τετραγώνου . Τετράκις
dicuntur . Nam sexies duo, sunt duodecim . Estque γάρ τα τρία δώδεκα . Τών δε τεσσάρων, τριγώνου .
duorum signorum intervallum , sexanguli latus : Tρίς γάρ τα τέσσαρα δώδεκα των δ' εξ ζωδίων το
quemadmodum trium, quadrauguli (quater enim διάστημα διάμετρος, εις ίσα διαιρούσα τον κύκλον .
tria, sunt duodecim). Al qualuor (signorum inter- "Οταν ούν μεταξύ δύο αστέρων διάστημα είη μοι
vallum ] trianguli (elenim ler qualuor sunt duode- ρών εξήκοντα, εξαγωνίζουσιν αλλήλους οι αστέρες :
cim ); at sex signorum interstitium est, diameler; όταν δε μοιρών ενενήκοντα , τετραγωνίζουσιν · όταν
qui in æquales circulum partes dividit. Cum igitur δε μοιρών είκοσι προς ταις εκατόν, τριγωνίζουσι :
inler medium duarum stellarum intervallum fuerit όταν δ' όγδοήκοντα προς ταις εκατόν, διαμετρού
partiam sexaginta , sexangularem stella configura σιν,
lior.ein ; cum autem nonaginta fuerit partium , quadrangularem ; cum centum et viginti, triangu
Jarem ; cum centum et octoginta , diametrum faciunt.
19. Ac Saturnus quidem , et Jupiter, et Mars , D ιθ'. Ο μεν ούν Κρόνος και ο Ζευς και ο Αρης
292 et Juba 48 omni conliguratione ad solem figli- και η σελήνη, πάντα σχηματισμών σχηματίζονται
rantur. Ad quodvis enim ab eo intervallum sece- προς τον ήλιον. 'Αφίστανται γάρ διάστημα πάν απ'
don . At Venus et Mercurius non ad quodvis a αυτού . Η δ' 'Αφροδίτη και ο Ερμής ουκ αφίσταν
sole intervalluin abeunt' ; sed Mercurius quidem ad ται του ηλίου διάστημα πάν · αλλ' ο μεν Ερμής το
summum , viginti partibus, Venus vero ad sunimum , πλείστον μοιρών είκοσιν· ή δ' 'Αφροδίτη το πλείστον
partibus quinquaginta. μοιρών πεντήκοντα .
20. Conjunctionem autem cum sole ſaciunt κ' . Σύνοδον δε πρός ήλιον ποιούνται Κρόνος μεν
Salurnus quidem , trecentis et septuaginta octo δι' ημερών οκτώ και εβδομήκοντα προς ταίς τρια
diebus, Jupiter trecentis et nonaginta octo , Mars κοσίαις · Ζεύς δε δι' οκτώ και ενενήκοντα τιρός ταις
septingentis et octoginta , Venus quingentis et octo- τριακοσίαις : "Αρης δε δι' ογδοήκοντα προς ταίς
Hinta qualuor, Mercurius centum et decein ; ct επτακοσίαις : 'Αφροδίτη δε διά τεσσάρων και όγδοή

1 Cleon. 1. 1 , ε . 7 . 1. Ιbid . c . 4 . * Jov. Pont. lib. I de r . C. , p. 108 . ** Cleom , lib . II , c . 7.

 1241 EPITOME PHYSICA . 1242
κοντα προς ταϊς πεντακοσίαις : Ερμής διά δέκα A hic si medius exsistat ; luna denique diebus tri
και εκατόν και μέσως τούτου γινομένου σελήνη δε ginta ferme 17 .
δι' ημερών τουπί παν τριάκοντα .
κα'. Των δε δώδεκα Ζωδίων τα ονόματα και οι 21. Porro duodecim signorum nomina el cha
χαρακτήρες έχουσιν ούτως : Κριός , Ταύρος, Δίδυ- racieres ita se habent : Aries Y , Taurus 8, Ge
μοι , Καρκίνος, Λέων, Παρθένος, Ζυγός, Σκορπίος, mini I. Cancer , Leo 2 , Virgo , m , Libra,
Τοξότης , Αιγόκερως , Υδροχόος, και Ιχθύες. Scorpius m. Sagittarius , Capricornus ) ,
Aquarius el Pisces )-( .
κβ'. Του μεν ούν υπό τον Κριόν τμήματος του 22. Quando proinde segmenti sub Ariele in
μέσου κύκλου και ηλιακού της αρχής ο ήλιος απτό- medio el solari circulo principium sol alțingit
μενος εν τη πρώτη και είκοστή του Μαρτίου μηνός vicesimo primo mensis Martii , vernale æquino
εαρινής ισημερίαν ποιεί : του δ' υπό τον Ζυγόν της clium : quando aulem ejus (segmenti] quod est sub
αρχής εν τη πέμπτη και είκοστή του Σεπτεμβρίου Libra principium aliingil ) , die vicesimo quinto
φθινοπωρινής ισημερίαν · μεταξύ δε των δύο Ιση- Septembris, aquinoctium autumnale ellicit. Inter
μεριών αι τροπαι γίνονται κατά το μέσον της τρί- duo 293 vero æquinoctia , conversiones (solis
της και είκοστής του Ιουνίου η θερινή , αρχομένου B liunt ; die medio vicesimo lertio Junii, æstiva ,
του ηλίου το υπό τον Καρκίνον διατρέχειν τμήμα quando sol segmenium sub Cancro percurrere in
κατά δε την πέμπτης και είκοστής του Δεκεμβρίου cipil ; at vicesimo quinto Decembris , hiberna ,
η χειμερινή, το υπό τον Αιγόκερων τρημα του ηλίου quando sol segmentum sub Capricorno assecutus
πεφθακότος . fuerit .
κγ'. Μετά μεν ούν την εαρινής ισημερίαν υπό 23. Post vernum proinde æquinoctium sol sub
τον Ταύρον ο ήλιος γίνεται και κατά την τρίτην του Taurum venit, idque vicesimo tertio Aprilis ; dein
“Απριλλίου και είκοστήν · είθ' υπό τους Διδύμους subler Gerpinos vicesimo lertio Maii. Post conver
κατά την τρίτην τού Μαίου και είκοστήν μετά δε sionem æstivam sub Leonem sol venit vicesimo
την θερινής τροπήν υπό τον Λέοντα ο ήλιος έρχεται quinto mensisJulii ; hinc sub Virginen vicesimo
τη πέμπτη του Ιουλίου μηνός και είκοστή : μετά primo Augusti ; post autumnale æquinoctium seg
τούθ' υπό την Παρθένον τη πέμπτη του Αυγούστου mentum quod est sub Scorpio solem accipit , vi .
και είκοστή μετά την φθινοπωρινής ισημερίαν το cesimo quinto Octobris. Ab hoc id , quod sub Sa
υπό τον Σκορπίον τμήμα τον ήλιον δέχεται η gittario est , vicesimo quinto Novembris . Post
πέμπτη του Οκτωβρίου και είκοστή : μετ' αυτό το hilbernam conversionem sol sub Aquarium pervenit
υπό τον Τοξότης τη πέμπτη και είκοστή του Νοεμ- vicesimo Januarii ; exinde sub Pisces vicesimo
βρίου· μετά δε την χειμερινήν τροπήν ο ήλιος υπό Februarii .
τον Υδροχόον αφικνείται κατά την του Ιανουαρίου εικοστήν · έκτοτε κατά την του Φεβρουαρίου εί
κυστήν υπό τους Ιχθύας .
κδ'. Του Ζωδιακού δε διηρημένου εις ίσα τμήματα 24. Cum autem Zodiacus in duodecim æqualia
δοκαίδεκα τα λεγόμενα ζώδια , των ζωδίων έκαστον segmen ! divisus sii , quæ animalcula seu signa
εις τριάκοντα μοίρας διήρηται, ήγουν τρεις δεκα- dicuntur : quodlibet signum in triginta partes (quas
νούς . Δέκα γάρ έχει μοίρας και δεκανός. Μία δ' εκά- communiter gradus vocant " ] hoc est, in tres de
στη μοίρα τέμνεται λεπτοίς πρώτοις εξήκοντα . canos ( decurias] divisum est. Decem enim parles
Τούτων δ' έκαστον υποδιαιρείται πάλιν εις έτερα habet decuria . At quævis pars in sexaginta prima
εξήκοντα λεπτά δεύτερα και των δευτέρων έκαστον minuta dividitur; et rursus horum 294 quodris
εις άλλα εξήκοντα τρίτα λεπτά . Και τούτο τοίς in alia sexaginta secunda minuta subdividitur, et
αστρολόγοις ενεργείται μέχρι συμπληρώσεως του της secundorum quodlibet in alia sexaginta tertia mi
δωδεκάδος ποσού . Τη δε φύσει πάν μέγεθος επ' D nuta , idque lantisper fit ab astrologis, donec duo
άπειρον διαιρετόν . dewarii quantitatem compleanl. Alias vero na
lura , omnis magnitudo in infinitum potesi di
viili .
κε". Τετήρηται δε δι' οργάνων, ώς ή μεταξύ των 25. Observalum alilem est per instrumenta , cir
τροπικών περιφέρεια , ήτις και μέση καλείται ζώνη , cumferentiam intra Tropicos , quæ etiam zona
μοιρών εστιν οκτώ προς ταίς τεσσαράκοντα . " Η media vocalur, partium esse quadraginta octo ;
ταύτης λοιπόν ημίσεια μοιρών έσται τεσσάρων και illius. proinde media circuinſerentia , quæ est ab
είκοσιν , ήτις έστιν εξ ενός των τροπικών , μέχρι uno Iropicorum ad æquinoctialein partium viginti
του ισημερινού. Πάσα δ' ή μεταξύ των τροπικών quaruor eril. Universa autem inter Tropicos inter
περιφέρεια εκ του ενός ούσα μέρους οκτώ μοιρών ject a circumferentia cum ex una parte sit gradum
προς ταις τεσσαράκοντα • κακ του ετέρου μέρους quadraginta ocio , ex altera etiain parle totidem
των αυτών έσται μοιρών. Παράλληλοι γάρ οι κύκλοι. erit partium . Etenim circuli paralleli ( hoc est ,

» Vide Joan . de Sacro Busio in Computo ecclesiastico ; el Munsterum de horologioruin descriptione,

lib. 11 , p . 166. 18 Jov . Pont. lib . 1 , de r , c . , p. 114 .
1243 NICEPIORI OLEMMIDE 1244
equili, 21055] sint . Sic igitur equalia duo intar A " Οντως ούν έσονται μοιρών έξ προς ταϊς ενενήκοντα ,
tropicos intervenientia segmenta erunt partium τα μεταξύ των τροπικών δύο ίσα τμήματα του με -
10naginta sex , niaximi nimirum circuli sparrie ; γίστου κύκλου της σφαίρας: ού δή κύκλου μεγί
cujus quidem circuli maximi cum sit trecentarum στου εξήκοντα και τριακοσίων όντος μοιρών, η εξ
sexaginta partium , circumferentia ab utroque polo εκατέρου των πόλων , προς τον εγγύς τροπικών
od vicinum Tropicum erit partium sexaginta sex . περιφέρεια έσται μοιρών εξ και εξήκοντα• τετράκις
Quater enim sexaginia sex partes si invicem con- γαρ αι εξ και εξήκοντα μοίραι συντιθέμεναι προς
jungantur, ducentæ fiunt sexaginta quatuor : 295 άλλήλας, τέσσαρες προς εξήκοντα γίνονται και δια
quibus si nonaginia ses adjungantur, trecentæ κοσίαις. Ταύταις των εξ προστιθεμένων και ενενή
sexaginta sex partus colliguntur, in quas Zodiacus κοντα αι εξήκοντα προς ταϊς τριακοσίαις μοίρας
el quivis alius circulus maximus dividitur. συνάγονται , εις άς ο ζωδιακός διαιρείται και πάς
άλλος μέγιστος κύκλος.
26. Cum igitur firmamenli ambilus tot sil par- κς'. Της περιμέτρου τοίνυν του στερεώματος του
lium , dia meler pauciorum quam centum el viginti σούτων ούσης μοιρών, η διάμετρος έσται μοιρών
erit partium . Si enim quæ ex centro (ducitur lineal, ελαττόνων ή είκοσι προς ταις εκατόν. Ει γάρ ή εκ
et sexanguli quoni in eumdem inscribitur circulum B
του κέντρου και η τού εξαγώνου πλευρά του εις
Balus 60, equalia sunt invicem ; quemadmo'un es τον αυτόν έγγραφομένου κύκλον ίσαι αλλήλαις εισιν ,
decimo quinto theore vale libri quarli Elemento- ως εκ του πεντεκαιδεκάτου θεωρήματος του τετάρ
ruin per porisma illalım est , tertia pars circumfe- του βιβλίου των στοιχείων πεπόρισται · ουκ αν είη
rentiæ diametro æqualis non erit . Duo enim sexau- το τρίτον της περιφερείας ίσον τη διαμέτρο . Δύο
kuli lalera , djamelar sunt; quoniam duæ est ex μεν γαρ εξαγώνου πλευραι η διάμετρος : έπει δύο
contro leluctæ line:r ): et subdividumt duo sexanguli εκ του κέντρου . Και υποτείνουσιν αι δύο του εξαγώ -
Jatera , duo circunferentir segmenta ; quorum νου πλευραι δύο τμήματα της περιφερείας : ών
Wilrunque sigillatim est serta pars maximi circuli έκαστον έκτος μέρος του μεγίστου κύκλου της σφαι
spherir. Alqui duo sinul segmenta) tertia ( circuli ρας • ομού δε τα δύο τρίτον . Εί τοίνυν ή όλη της
pars exsistuni). Quod si igitur 10 !us circumferentiæ περιφερείας περίμετρος εξήκοντα και τριακοσίων
ambilus trecentaruin est el sexaginta partium , μοιρών, το τρίτον ταύτης είκοσι μοιρών προς ταις
tertia illius centum et viginti est partium . Quod εκατόν. Ει μεν ούν ίση ήν ή ευθεία τη περιφερεία,
si quidem recta (lineal circumfereriliar ; lis es . ήν αν και η διάμετρος μοιρών είκοσι προς ταις
set, diameter etiam centum el vigimi parim es εκατόν • έπει δ' ελάττων ή ευθεία της περιφερείας
C
sel. Quoniam autem recta minor esi, quam cir- ήν υποτείνει, δια τούτο και η διάμετρος ελαττόνων
cumferentia quam 296 subtendit ; ea de causa έσται μοιρών ή είκοσι προς ταις εκατόν. " Οθεν ή
ctiam diameter pauciorum quam centim el viginti κατά τους περί 'Αρχιμήδην πάσα δή σφαίρα και
erit partium . Uude si secundum Archimedis se- πάς κύκλος λόγον έχει προς την οικείαν διάμετρον
cialores omnis scilicet splæra omnisque circulus ως έγγιστα τριπλασιεφέβδομον, ήγουν το τριπλάσιον
al suam diametrum habet rationem triplam ses- της διαμέτρου και το έβδομον της διαμέτρου, μή
quiseptimam quam proxime, hoc est , triplum via- κατ' ακρίβειαν · έσται μεν η εκ του κέντρου μοιρών
melri el (unam ) septimain diametri, 100 accurate επτά και πεντήκοντα μετά τινος μορίου μοίρας : η
tamen ; erit illa quidem que ex centro (ducitur] δε διάμετρος διπλασίων ούσα της έκ του κέντρου
quinquaginta septum partium cum aliqua unius μοιρών τεσσάρων και δέκα προς εκατόν ου κατ'
parlis portiuncula. Cum autem diameter dupla ακρίβειαν ,
sit illius [ linex ) quæ ex centro įducitur), centum et quatuordecim partium ( eril] accuratione sep.n
sila .
27. Purro sphæræ quæ primæ et revera inerranti D κζ'. ΑΙ δ' αντιφερόμεναι σφαίραι τη πρώτη και
in adversum vertuntur, ad contrarium inipulsum όντως απλανεί προς αντώθησιν λέγονται γεγονένα :
celerrima istius conversionis, el lantæ velocitalis της οξυτάτης φοράς εκείνης, και της επί τοσούτον
in Cursu repressionem l'aclæ esse dicuntur : uit ταχυδρομίας αναστολήν, ίν' εντεύθεν και φυσικά
bine naturali etiain ratione universum a sipiente λόγω το πάν συνέχηται παρά του σοφού πάντων
omnium rerum et ipsius naturæ conditore contine- των όντων και αυτής της φύσεως δημιουργού , και
relur, nec propter summam molus celeritatem μή διά την άκραν οξυκινησίαν παρασυρή , της αν
distraheretur ; motu (uimirum ) qui in contrarium τιρκόπου κινήσεως αντερειδούσης και αντεχούσης
nililur resistente , et impetus vehementiam susti- προς το της ρύμης σφοδρότατον .
η nle .

28. Ejus igitur sphæræ quæ astris praedita est ,
el ceruitur, quæ primo et fortiter 297 cælo nb-
verli ur, quæque inerraus pudalur el dicitur, cum Zo-
diacum per seipsan oblique projectum, inque duo-
** Eel lib, IV , Theor . 15.
κη'. Της τοίνυν ενάστρου σφαίρας και ερωμένης
της πρώτης και ισχυρώς αντιφερομένης τώ ουρανό
και απλανούς δοκούσης και λεγομένης τον Ζωδιακόν
εχούσης βεβλημένον ταύτης μέσον λοξώς, εις ίσα
1943 EPITOME L'HYSICA . 1246
τε δυσκαιδεκα τμήματα διηρημένον, οι των άστρο- Α decim aqualia segmenta divisum , liabeat : anti
λόγων αρχαιότεροι τα τοιαύτα δυοκαίδεκα τμήματα quiores ex astrologis istiusmodi segmenta quae
και ζώδια καλούμενα ου της αυτής και μιας υπ- etiam signa vocantur, non vnius et ejusdem tem
έλαβον είναι κράσεως, αλλά διαφέρει αλλήλων κατά peramenti pulaverunt, sed a se invicem cum
τε θερμότητα και ψυχρότητα, κατά τε ξηρότητα γιoal caliditalem et frigiditatem, tum quoad sicci
και υγρότητα , latem el buiniililalem differunt 30 .
κθ'. Τούτο δε κάν τοίς πλάνησι πεποιήκασι • και 29. Juiem vero etiam in planetis fecerunt. Et par
τινάς μεν αυτών θερμούς είναι , τινάς δε ψυχρούς lim quidem aliquos calidos, aliquos ſrigidos ; par
και τινά : μέν ξηρούς, τινάς δε υγρούς απεφήναντο lim vero aliquos siecos , aliquos humidos ; aliosqiie
και άλλους άλλων θερμοτέρους τυγχάνειν ή ψυχρο aliis calidiores and frigidiores , et sicciores aut hile
τερους και ξηροτέρους ή υγροτέρους. midiores esse pronuntiarunt.
Α' Τοις ουν επτά πλάνησιν εις οίκους τα δώδεκα 50. Inter 01 septem proinde planetas duodecim
ζώδια διενείμαντο , ταϊς αυτών ιδιότησι καταλλή- signa pro domibus distribuerunt, dum ipsorum
λους τους οίκους θέμενοι. Διό το μέν ήλιο οία θερ- proprietatibus convenientes domus assignarunt.
μοτάτω δεδώκασιν οίκον τον Λέοντα το παρ' αυτούς Quapropter soli quidem utpote calidissimo leo
B
κριθέν θερμότατον ζώδιον ' ως υγροτάτη δε τη dem pro signo altribuerunt, quod apud ipsos cali
σελήνη τον Καρκίνον ζώδιον υγρότατον αυτοίς λογι- dissimum signum judicarum fuit. Lunæ vero el hue
σθέντα : τοις δε λοιπους πλάνησιν ανά δύο ζώδια midissiira ',Caccruin , quod ab ipsis pro midissimo
δεδώκασιν οίκους ταις αυτών ιδιότησιν ώς ύπέλανος signo reputalum fuit ; al cæteris planetis duo sig
προσφ ω :: αλλά δή και υψώματα και ταπεινώματα pa pro domibus assignarunt, quæ cum ipsorum
και εναντιώματα προσεξεύρον πάσι τοις πλάνησιν. proprietatilus cognationem habere arbitrati sunt : 59
"Εχει τοίνυν κατ' αυτούς ο ήλιος οίκον τον Λέοντα, sed quin crianı esaltationes 209 el dejectiones
το θερμότατον ζωδιον θερμότατος. "Οθεν και το el adversiiales 0 !!! nilius pianelis adinvenerunt.
τοιούτον υπερχόμενης ζώδιον , αύξει την οικείαν Quare secundum illos sol in -Leone domum babel,
θερμότητα και οίκος μεν ηλίου και Λέων· ύψωμα και calidissimus ( imirum planeta) in signo calidissi
Κριός • τα τείνωμα ο Ζυγός: εναντίωμα ο Υδροχόος . mo , Oua etiam de causa cum hoc signum subil,
"Ύψωμα μεν ο Κριός, επείπερ όταν ο ήλιος το υπό proprium calorem inten.lil. El est solis quidem
τον Κριόν άρχηται τμήμα διέρχεσθαι , άρχεται και domus Leo ; exaltatio, Aries ; dejectio ,Libra ; ad
ύψούσθαι τοις υψηλοτέροις του κόσμου μέρεσιν , versitas, Aquarius . Exaltatio quidein Aries ; quan
ήγουν τοϊς βορειοτέροις, εκ των νοτιωτρων και C « οφuid cn solid segunluno quod sub Ariete
ταπεινοτέρων επιδημών. Την εαρινήν ούν εκτελέσος csi , peragrare incipit, tum etiam exaltari ineipit :
ισημερίαν , τας ημέρας μείζoυς ποιεί • ταπείνωμα και nit qui ad alliores mun li partes, videlicet ad bore
Ζυγός, ότι το υπό τον Ζυγόν αρχόμενος ο ήλιος aliores, es australioribus et humilioribus accedial .
τμήμα διέρχεσθαι , ταπεινούται , τους κόσμου τα Proin vernali : quinoctio perfecto majores [longi
πεινοτέροις μέρεσιν, ήγουν τάς νοτιωτέροις, πλησιά- Ores] lies efficit . Dejectio , Lilbra ; quod sol illud
ζων , και την φθινοπωρινήν ποιήσας ισημερίαν segmentni quod sub Libra est permcare incipi.
ελάττους εργάζεται τας ημέρας εναντίωμα και ens, dejiciatur ( humilietur], ut quod dejectioribus
Υδροχόος, ότι χειμερινώτατον το ζώδιον και ψυχρό- [ humilioribus ] undi partilus australioribus ni
τατον , και αντίκειται τη θερμοτάτω ηλίω' και το inirum appropinquel, et autunnali peracto qui
Λέοντι δε τω του ηλίου οίκω και κατά ποιότητα nocchio, niinores [breviores dies conficial. Adver
και κατά τόπον αντίκειται κατά διάμετρον ών , sitas, Aquarius : quod signum si maxime biber
numel ſrigidissimum , et calidissimo soli opponatur. Sed et Leoni solis domui cuin secundum qua .
liiatem tum secundum locum opponitur, com distet per diametrum .
λα' . 'Εκ τούτων δηλον διά τι κάν τοις άλλοις πλά- 31. Es his manifestum 299 est, cuir etiam de
νησιν οίκου και υψώματα και τα πεινώματα και aliis plane!is domus et exaltationes el dejectioses
εναντιώματα λέγονται . Οίκοι μέν γάρ διά την οι. et adversitates dicantur. Domus quidem propis
κειότητα και το προσφυές και κατάλληλου υψώματα , allinitatem el cognationein ac convenientiam . Ex
διότι εντεύθεν οι πλανητες άρχονται προς τα υπό D alt: tiones , quod hinc planetie incipiunt ad borea .
τον ζωδιακών βορειότερα γίνεσθαι το μέσον αυτού liores sub zodiace partes venire, dun ipsius mea
παραμείβοντες · ταπεινώματα, διότι προς το του dium prælergrediuntur : dejectiones, quod ad au
Ζωδιακού νότιον ένθεν άρχονται υποφέρεσθαι , το sıralem zodiaci partem inde submoveri incipiunt,
του ζωδιακού μέσον και αύθις υπεξαλλάττοντες : dum rursus ipsius mediam partem inferne compiu
εναντιώματα, διότι της των αστέρων ιδιότητος αντί- tant; adversitales, quia stellarum proprietatis op
θεσιν φέρει το εναντίωμα της ξηρότητος το υγρόν positionem infert adversitas ; siccitatis, humidum ;
της θερμότητος το ψυχρόν• το υπερβάλλον του με- caliditalis , frigidum ; excedens moderati : el mo
τρίου και το μέτριον του υπερβάλλοντος. deralum excedentis .
$ 0 Plol . lib . 1 de Judiciis , p. 383, et Jov. Pont. J. 11 de r. c. , p . 140. 89 Piol , lib . 1 de Judiciis,
p , 388 , el Jov. Pont . 1. 1 de r. C. , p . 101 etc. 52 Piol. lib . 1 de Judiciis, ct Jor . Pont. lib . I do in
C. , p. 106 , 107 .
Pi7 NICEPHORI BLEMMIDE 1248
32. Sol proinde quidem unicam et solam domum A λβ' . Ο μεν ούν ήλιος οίκον ένα και μόνον έχει
habet in Leone ; luna vero, in solo Cancro : quoni- τον Λέοντα • και η σελήνη δε τον Καρκίνον μονών
am ille quidem supramodum calidus, bæc per ex- τατον » επεί τω μεν υπερεκπερισσού το θερμόν, τη
cessum sit humida, ut solis bisce qualitatibus duo δε καθ' υπερβολήν το υγρόν, ως κατά ταύτας μό
isla luminaria informentur et distinguantur . νας τάς ποιότητας τους τοιούτους ειδοποιείσθαι
φωστήρας.
33. Al pianetarum altissimus Saturnus, qui etiam λγ'. Τών δε πλανήτων και υψηλότερος Κρόνος και και
frigidissimus et satis siccus est ,duas halbet domos , ψυχρότατος και ξηρός ικανώς οίκους έχει δύω, τον
Capricornum et Aquarium : illum quidem ait sicci Αιγόκερων και τον Υδροχόον τον μεν ως ξηρότητος
latis participem , hunc ut maximum frigiduum ; μέτοχον, τον δ' ώς υπέρψυχρον • ύψωμα τον Ζυγόν :
exaltationem , Libram ; dejectionem , 300 Arietem : ταπείνωμα τον Κριόν · εναντιώματα τον Λέοντα
adversitates , Leonem, utpole frigidus ; Cancrum, oία ψυχρός • τον Καρκίνον οία ξηρός. Ο Ζευς θερ
utpote siccus. Jupiter, cum remisse sil) calidus et μός ών ηρέμα και μετρίως υγρός, οίκους έχει τον
mediocriter humidus, domos babet Sayillarium et Τοξότης και τους Ιχθύας τον μεν, ως μικρά;
ut pauci: illum
Pisces unoris participes;
quidem ut exiguiexaltation
caloris , hos. autem
C B θερμότητος, τους δ' ώς ολίγης υγρότητος εν μετοχή.
, . " Υψωμα τον Καρκίνος • ταπείνωμα τον Αιγόκερων :
crum ; dejectionem , Capricornum ; adversilales , εναντιώματα τους Διδύμους και την Παρθένον των
Geminos et Virginem . Etenim australes Geminorum μεν γάρ Διδύμων καυσώδη τα νότια και ξηρά • της
parles æstuosa el siccæ sunt : at Virginis huni. δε Παρθένου πλέον του μετρίου το δίυγρον. Ο "Αρης
ditas inediocritatem superat. Mars calidus et ma- ο θερμός και πλέον ξηρός οίκους έχει τον Κριόν
gis sircus domos habet Arielem et Scorpium : il . και τον Σκορπίον · τον μεν ως θερμόν, τον δε
lum quidem , ut calidum ; Scorpium vero , ut cali. Σκορπίον ως θερμόν ομού και ξηρόν. "Ύψωμα τον
dum simulel siccum . Exaltationem , Capricornum ; Αιγόκερων : ταπείνωμα τον Καρκίνον · εναντιώματα
dejectionem , Cancrum ; adversitates, Taurum el τον Ταύρον και τον Ζυ γον· ευχραή γάρ άμφω τα
Libram ; etenim ambo signa bene temperala sunt. ζώδια. Η Αφροδίτη , μέσης τυγχάνουσα κράσεως ,
Venus, cum medii sit temperamenti, domos habet οίκους έχει τον Ταύρον και τον Ζυγόν μέσης και
Taniruin ei Librani, cum et ipsi sint medii lempe- αυτούς τυγχάνοντας κράσεως • ύψωμα τους Ιχθύας:
ramenti ; exaltationem , Pisces : dejectionem , Vir- ταπείνωμα την Παρθένον έναντιώματα τον Κριόν
ginem ; adversitates, Arielem et Scorpium , qui me- και τον Σκορπίον την μέσην κράσιν ουκ έχοντας.
dium leimperamentum non habent. Mercurius , qui c "Ο Ερμής εύκρασίας μετέχων δή και αυτός, οίκους
et ipse scilicet boni temperamenti est particeps, έχει τους Διδύμους και την Παρθένον · των μεν γαρ
domos habet Geminos el Virginein . Geminorum Διδύμων εύκρατά εισι τα βόρεια τε και τα μέσα
enim boreales el mediæ partes bene lemperale της δε Παρθένου τα νότια. Την Παρθένον έχει και
301 sunt : sed Virginis, australes . Sed el in Vir- ύψωμα τους Ιχθύας και ταπείνωμα • τους αυτούς
fine exallationem habet ; dejectioncm in Piscibus ; εναντίωμα. Τα μεν γάρ προηγούμενα των ιχθύων
in iisdem et adversitatem . Antecedenies enini Pic εύκραή : τα μέσα καθυγρα • τα μετά τα μέσα πυ
scium partes , bene temperatæ, inediæ, humidæ ; quæ ρώδη τε και καυσώδη . "Ετερον εναντίωμα τον
sequuntur medias, iguez el asluose. Aliam adver Τοξότης ο Ερμής έχει. Τα γαρ μετά τα μέσα πυ
sitatem habet Mercurius in Sagillario. Quippe hoc ρώδη φέρει τούτο το ζώδιον " καθυγρα δε τα νότια
signum eas partes , quæ post medium sunt, habet και άμφω της εύκρασίας εκπίπτοντα. Η υγροτάτη
igneas; huinidas, quæ sunt australes ; utrasque σελήνη τον υγρότατον Καρκίνον έχει οίκον • τον
etiam a bono temperamento excidentes . Humidis- Ταύρον ύψωμα • τον Σκορπίον ταπείνωμα » τον
sima luna in huinidissimo Cancro domum habet, Αιγόκερων εναντίωμα · τινά μέν γάρ αυτού μέρη
exallalionem in Tauro ; dejectionem in Scorpio : το ξηρόν ουκ έχει• τα πλείω δέ γε ξηρά και μεστά
adversitatem in Capricorno . Nam quellarm quidem Ρ ψυχρότητος • ής δή ψυχρότητος αμέτοχος η σελήνη ,
iilius parles siccitatem non habeni, plures autem την κατ' έπεισαγωγήν εκ του ηλίου μερικήν κεκτη
el siccæ sunt el plenæ frigiditale ; cujus quidem μένη θερμότητα .
frigidi:alis expers est luna , per inductionem a su.
le parlialem calorein obtinens.

SYNOPSIS CAPITIS XXVI,

QUOD EST DR SOLE .

1. Sol universu lerra major est , quanquam tantus non apparet propter nimiam suam a nobis distantiam et
visus nostri imbecillitatem adiantam distantiam . 2. Solis magnitudo ex umbra 302 terræ argritur,
quæ conoides, id est, turbinata est. 3. Umbra lerræ conoides est, quia neque cylindrvides, neque calatho
ides est . 4. Sol qulando deficere videatur, quodque defecius ejus sit nostri tanium visus pussio, ut ipse .
met interim omni passione vacet.5. Lunæ corpus maynu in esse arguilur e.c umbra quam in terram spargil
sole deficiente ; quanquam non tantum sole , sed el lerra mullis vicibus minus est.6. Live: aulem sote sit
1249 EPITOME PHYSICA . 125 )
minus pluribus vicibus, eum lamen nobis intercipere et occullare potest, quod exemplis nubium , collium .
el parielum declarat.7 . Solis defectus quando sil el fiat lolalis, quando partialis. 8. In particularibus
solis defectibus, quando primum boreales, quando meridionales parles solis deficiant ; quæ item parles
in 10talibus defectibus primum obscurentur, quæque primum restituantur.9. Sententia auctoris de miracu
loso solis deſectu , qui circa crucifixionem Domini in pleni unio contigit. 10. Solis quantilas ad suum cir
culum quæc sil, et quomodo a veleribus per hydrologia fuerit deprehensa.11. Quare sol oriens el occidens
major el remotior ; culminans, minor el propinquior nobis videatur. 12, Quare sol spectantibus eum ex
profundis puleis major el remotior videatur, ' ui quidem in meridie circa solstilium æstivum habitantibus
in Syene. 13. Quæ diversorum colorum solis causa sil.

ΚΕΦΑΛ. Κη'. A 303 CAPUT XXVI.

Περί ηλίου. De sole.
α '. Ο ήλιος μείζων εστίν απάσης της γης · ου 1. Sol universa terra major est sed propter
5

φαίνεται δε τοιούτος διά την άφ' ημών απόστασιν ,
πάνυ γε πολλήν ούσαν • επεί μηδ' άλλο τι των μη-
κοθεν δρωμένων φαίνεται τοιούτον οίόν εστι διά το
της όψεως ασθενές , 8 και τις μεγάλας νήσους
εκ μακρού διαστήματος ευπεριγράπτους φαντάζε-
ται .
β'. Σαφώς δε δείκνυσι το κατά τον ήλιον μέγεθος
η σκιά της γης. "Οτε γάρ σώμα σφαιροειδές υπό
σφαιροειδούς φωτίζεται σώματος , ει μεν μειζόν έστι
του φωτίζοντος , εκπέμπει σκιάν αεί προς το τέλει
μάλλον πλατυνομένην κόλουρος γάρ κώνος οθόν
έστιν, έχων προς τη αρχή το στενώτερον. Ει δ ' ίσον
εστί το φωτιζόμενον τώ φωτίζoντι, κυλινδροειδή 8 cipίο est angustior . Sin id quod illuminatur , aqua
την σκιάν αποτελεί, το ίσον εαυτης διασώζουσαν · ει ' le est illuminanti ; umbram cylindro seu column
δ' έλαττον του φωτίζοντος υπάρχει το φωτιζόμενον,
η σκιά τούτου τυγχάνει κωνοειδής · αει γάρ κατά
το πέρας λεπτυνομένη μέχρις αφανισμού παντελούς .
Κωνοειδής ούν ούσα της γης και σκιά, δείκνυσιν άρι-
δήλως τον ήλιον όντα μείζω τής γής.
tur, donec prorsus evanescat. Terræ proin umbra cum ' iurbinata sit , manifeslo admodum , ostendit
solem lerra majorem esse.
γ'. "Οτι δε κωνοειδής έστιν η σκιά της γης , γνώ-
ριμoν εκ των φαινομένων. Ει γάρ ήν κυλινδροειδής,
όλον αν το πλάτος του Ζωδιακού κατελάμβανε μή
είς οξύ γε αποκορυφουμένη και ούτως εκάστου
μηνός ήν αν η σελήνη εκλείπουσα , τη σκιά της γης
αναγκαίως εμπίπτουσα · προθει δε και μέχρι του
χύματος των αστέρων ή τοιαύτη σκιά και ποτέ C
μεν αυτούς επoίει φαίνεσθαι λαμπροτέρους, ποτέ
δε μή τοιούτους. Πάν γάρ σώμα πύρινον εν μέν τη
σκιά λαμπρότερον φαίνεται κατά δε τας ηλιακάς ή
και τας σεληνιακάς αυγάς αμαυρότερον · ώσπερ και
οι αστέρες εν ασελήνοις νυξιν αιθρίας ούσης λαμ-
πρότεροι φαίνονται. Ει δ ' έπλατύνετο προς το τέλει
τα της σκιάς, ου το πλάτες του Ζωδιακού μόνον,
αλλά και άλλους του στερεώματος συμπαρεκτέτατο
μέρεσι, και ούτως η σελήνη μή μόνον εκάστου μη-
νός, αλλά και διά πάσης νυκτός έμεινεν αλαμπής,
διά το είναι ταύτην εν τη σκιά τοιγαρούν κωνοει-
δους της σκιάς ούσης της γης, αναντιρρήτως ο ήλιος
μείζων της γης.
nimiam a nobis distantiam talis non conspicitur :
quoniam nec aliud quidquam eorum que eminis
ceruiuntur , tale quale est, propter visus imbecilli
talem apparel : quæ etiam magnas insulas ex longo
intervallo sic inluetur , quod facile circumscribi
possint.
2. Porro solis magnitudinem perspicue ostenditum
bra terra . Quando enim orbiculare corpus ab orbicu
lari illumivalur corpore, siquidens illuminante mans
est, umbram projicil qua, subinde magis magisque
ad finem dilalatur (el alias calathoides vocatur). Est
enim velut conus ( seu lurbo] inversus, qui in prin
B
sitnilem (cylindroidem efficit, quæ suam æqualita
lem semper retinet. Si [denique] minus illuminanie
sit quod illuminatur, hujus umbra conum turbi
nem seu melam quæ tandeni in mucronem delicit]
imitatur. Semper enim ad extreinitalem allenna
3. Quoù autem umbra 304 lerræ turbinala sir ,
ex plinomenis facile cognosci polest . Si enim
cylindro similis essel, tolam Zodiaci latitudinean
occuparet, ut quæ in aculum non assurgeret ver
licem ; atque ita quovis mense luna deficeret , 110
quæ necessario in umbram terræ incideret . Sed
et ad stellarum multitudinem hanc umbra progrele
retur, et alias quidem ipsas splendidiores, alias
minus splendidas apparere faceret. Corpus enius
igueum quod vis , in umbra quidem splendidius,
in solaribus autein vel etiam lunaribus fulgoribus
obscurius apparet ; quemadmodum etiam stelle
noctibus illunibus splendidiores conspiciuntur.
Sin ad finem explicarentur umbræ ( extreniitales),
non tantum Zodiaci latitudini , sed etiam aliis fir
mamenti partibus coertenderetur (et lenebras of
Γunderel): atque ita non quoνis tantum mense, sed
etiam per universam noctein splendoris expers
juna permanerel ; proplerea quod in umbra esset.
Quapropler cum umbra lerræ turbinata sit, solen
lerra majorem esse negari non potest .

os Cleom. I. 11 , c . 2 ; Piol. lib. 8 Alinagesti c. 16, demonstrat, quod magnitudo solis centies el seplua
gesies proxime lerræ magnitudinem contineal. Vide etiain Phil, in Phys. 11, p. 105 , el alios qui Da O
contineri dicunt 166 com . Cleom . 1. 11 , c . 2. Vitel. 1. 2, prop. 26 , 27 , 28 , Kein ! old. in Theor. Pure
bachii; Bodin . in Tucalu malurit , lib. v . 3 * Cleom . 1. 9 , c . 3.
 NICEPHORI OLEMMID.E
12: 1
4. Cæterum liic deficere videtur, cum ipsum luna A δ' . Έκλείπων
subit, et ila nostris aspectibus obstruit. Solaris enim
defectus nostri 305 aspectes passio est , ut sol
interim passionis expirs manet. Cum ergo lunia
soli conjuncta, et talis conjunctionis tempore in
medio solarique circulo deprehensa solem subieril,
lum umbranı turbinalam in terram eniillil , dici-
tirque umbra in latitudinem55 plus quam ai qua-
luor 1 illia stadiorum pervadere. Omnis enim locus
quo sol duo ipsum luna subiit non conspicitur
umbra lunæ oppletus est .
5. Magnum proinde esl lune corpus. Si enim
ad taptum terræ iniervallum extenditiir id quod
de umbra ad nos pervenit, quanto majus erit id
quod ad basin est 56 , quod etiain luni diametro
prope ex zqualur ! Et 13men lion sole tantum , sed
eliain lerra minor est lunce magnitulo , et raullo
ininor .
6. Elsi autem mulium relinquitur a solis
magnitudine corpus lunæ , tamen eum cum subit
occullare potesl , ac utnec ipse ad nos suum lumen
emillat, nec ipsum nos videamus, prohibere. Quod
quidem etiam exilia aliqua corpora , ut nubes
esempli gratia , aut collis, aut paries, aut aliud
aliquod bis simile quoquomodo facere potest .
7. Cuin igitur conjunctionis tempore luna sola-
rem medium (circulum subtendere deprehensa
306 fueril, loualis fil solis eclipsis. Cum autem
a molio solaris [ circuli] declinaverit , secundum
proportionem etiam eclipsis conspicitur. C και έκλειψις μερική .
8. Et vero in partialibus eclipsibus siquidem a
borealibus velut ad australes partes mota luna
solem subieril, paries ejus quæ ad Septentrionem
suni, sin ex australibus velut ad boreales ( parles
prolecta sub solem veuerit ), meridiales (solis partes]
obnubil. In perfectis denique eclipsibus solarem
medium dum subit circului , cas solis partes quæ
ad occasum convertuntur , obumbral priinum ;
post hæc autem ipsum lolum sublercurrendo con-
legit ; dum ipsum tandem præteriens, eas partes
primum apparere sinit, quas nimirum etiam pri .
mum occultavil. Hoc igitur modo, quotquot solis
eclipses acciderunt, accidisse sunt proditæ. Alque
Bic vinnis cclipsis fieri consuevit.
9. Sola es omnibus, quæ salvificæ crucilixionis D
Domini tempore accidit 67, super omneiu naturain
accidit. Cum enim conjunciio non essel , sed mulio
magis luminaria sibi invicem per diametrum op-
ponerentur , luna ex ortibus divino nulu juxta
singularen rationem :Ola solem totum subiit,
cui primum 307 cjus partes orientales obtexit ,
al postquam ipsum tribus horis obscuravil, rursus
per repedalionem quasi ab occasibus ad or: us
agerelur,, solis
s parles occidentales primum apparere
permisit. Hæc de solis eclipsi .
35 Cleon. 1. 1 , c . 3 . 36 Secundum Plolemeum terra major est quam luna 59, cum Junii
sol vera lima major est 6644, cum dimidio . Vide Almagesi. live v , c . 16 .
Astron . p . 391 .
162
δ' ούτος δοκεί, της σελήνης υπο
θεούσης αυτών και ούτως επιπροσθούσης ταίς ημών
όψεσιν. Η γάρ ηλιακή έκλειψις πάθος έστι της
ημών όψεως, του ηλίου μένοντος απαθούς. 'Οπίτι,
ούν η σελήνη συνοδεύσασα τώ ηλίο , και κατά την
τοιαύτην εύρεβείσα σύνοδον εν τω μέσω ( και) ηλιακό
τον ήλιον υποδράμοι, σκιάν επί την γήν αναπέμπει
κωνοειδή και η σκιά λέγεται διήκειν εις πλάτος
επί πλέον ή τετρακισχιλίων σταδίων. Πάς γάρ το
πος ενώ μή οράται ο ήλιος της σελήνης υποδραμού .
σης αυτόν, σκιάς της σελήνης πεπλήρωται.
ε'. Μέγα μέν ούν και το σώμα της σελήνης. Ε:
γάρ επί τοσούτον της γης εκτέταται το φθάνον προς
ημάς της σκιάς , ποσαπλάσιον έσται το προς τη
B
βάσει, το και τη διαμέτρο της σελήνης παρεξισού
μενον! Τέως δ' ου μόνον του ηλιακού μεγέθους το
της σελήνης έλαττον , αλλά και του της γης και
πολύ έλαττον .
ς' . Πάμπολυ δε λειπόμενον του ηλιακού μεγέ
θους το σώμα της σελήνης , δύναται κρύπτειν τον
ήλιον εν ταις υποδρομαις · και μήτ' αυτόν εάν έχ
πέμπειν το φώς προς ημάς , μήθ' ημάς αυτόν καθο .
ράν. Τούτο δε και μικρά τινα σώματα ποιεί οπωσ
ουν, νέφος τυχόν, ή βουνός, ή τοίχος , ή άλλο τι
τοιούτον .
ζ'. " Οταν μεν ούν κατά την σύνοδον η σελήνη μέ
σον υποτείνουσα τον ηλιακών ευρεθείη , ολοτελής και
του ηλίου έκλειψις γίνεται · οπόταν δε το μεσαίτα
τον εκκλίνοι του ηλιακού , προς λόγος φαίνεται και
η'. Καπί μεν των μερικών εκλείψεων αν μεν από
των βορείων ως επί τα νότια φερομένη η σελήνη
τον ήλιον υπέλθοι , τα προς άρκτον αυτού μέρη
επισκοτει · αν δ' εκ των νοτίων ως επί τα βόρεια,
τα προς μεσημβρίαν. Κατά δε τας τελείας εκλείψεις
τον ηλιακών μέσον υπερχομένη, τα προς δύσιν τε
τραμμένα του ηλίου πρώτον υποσκιάζει μετά δε
ταύτα όλον αυτόν υποτρέχουσα καλύπτει • παρερχο
μένη δ' αυτόν, εκείνα τα μέρη παραχωρεί φαίνεσθαι
πρώτον, και δη και πρώτον εκάλυψε . Τούτον ούν τον
τρόπον αι γεγονυΐαι του ηλίου εκλείψεις άπασαι γε.
γονέναι ιστόρηνται. Και ούτω πέφυκεν έκλειψις
άπασα γίνεσθαι.
0' . Μόνη δε των άλλων και κατά την σωτήριον του
Κυρίου γεγονυΐα σταύρωσιν έκλειψις υπέρ φύσιν
γέγονεν άπασαν. Συνόδου γάρ ουκ ούσης, μάλλον
μεν ούν και διαμετρούντων ήδη των φωστήρων
αλλήλους, εξ ανατολών η σελήνη θείω νεύματι κι
νηθείσα καινοπρεπώς , τον ήλιον όλον υπέδραμε,
πρώτον καλύψασα προς ανατολάς αυτού μέρη και
τρισ.ν ώραις επισκοτήσασα τούτω · κατ' αναποδισ.
μόν αυθες ως δυσμών προς ανατολάς αγομένη
τα προς δύσιν τετραμμένα του ηλίου μέρη πρώτως
είωσε φαίνεσθαι . Ταύτα περί της του ηλίου έκλεί
ψεως .
eriglio parte
quod m ,
57 Tr. . di
 12 : 3 EPITOME PHYSICA .
ι'. Ευρίσκεται δε διά των υδρολογίων ο ήλιος Α 10. Deprelio.delur autem sol 88 per hydrolog a
πεντηκοστόν μέρος του οικείου κύκλου και επτακο, springentesima et quinquagesinia pars sui circuli.
σιοστόν. Καταμετρούμενον γάρ το ρυεν ύδωρ εν ώ
χρόνω το ηλιακόν άπαν σώμα ορίζοντος ανελήλυθε
μετά το δείξαι την πρώτην ίτυν υπέρ τον ορίζοντα
μέρος ευρίσκεται πεντηκοστόν και επτακοσιοστόν
του όλου ύδατος, όπερ έρρευσε δι' όλης της ημέρας
τε και νυκτός. Αύτη δ' η μέθοδος υπό πρώτων των
Αίγυπτίων επινενόηται, το χρήσιμον έν τε ταις τών
ισημερινών ευρέσεσιν έχουσα και ένα άλλους πολ-
λοίς .
ια'. Φαίνεται δ ' ο ήλιος ανίσχων τε και δυόμενος
μείζων κατά το μέγεθος και πλέον ημών αφεστώς
μεσουρανοών δε το μέγεθος και την εξ ημών από-
στασιν έχων ελάττω δοκεί, και ταύτα πανταχόθεν
οιονεί το ίσον απέχων ημών • εί γε και προς την
αυτού σφαίραν επέχει κέντρου λόγον ή γή . Το δ'
αίτιον, ότι πρός μεν τω ορίζοντι διά νοτερού και
παχυτέρου αέρος ορώμεν αυτόν • και γάρ τοιούτος
ο πρόσγειος. Κάντεύθεν περικλωμένης της όψεως
ημών, μείζων τε φαίνεται ο ήλιος και πορθωτέρω :
μεσουρανών δε διά λεπτoτέρου και καθαρωτέρου
αέρος ορώμενος , ελάττων τε τω μεγέθει και ημών
εγγυτέρω νομίζεται.
ιβ . Πολύ δε μείζων ιστόρηται φαίνεσθαι και
πόρρω πλέον άφεστηκώς, τοίς εκ βαθέων φρεάτων
όραν δυναμένοις αυτόν. Δύνανται δε τούτο πάντως οι
τε της σελήνης οικήτορες,κατά κάθετον επιβάλλοντος
του ηλίου τάς ακτίνας αυτοίς εν έτρεχει μεσημβρία C sifno nieridie suos radios immittal a:stivaruτη
κατά τροπάς θερινας, και άσκιον ποιoύντος την γην
αυτών ως επί σταδίους τριακοσίους την διάμετρον ,
και όσοι άλλοι πλησίον της διακεκαυμένης έλαχαν
έχειν την oίκησιν . Φαίνεται δε τούτοις ο ήλιος μεί-
ζων ή περ ημίν, διά παχέος αέρος και νοτερού και
καθύγρου του εν τοις φρέασιν όντος ορώμενος, πολύ
λής εκ τούτου τη όψει γινομένης της περικλάσεως .
Και είπερ ήν διά παχυτέρων και στερεών σωμάτων
οράσθαι τον ήλιον, έτι μείζον αν έδοξεν έχων το
μέγεθος, και την εξ ημών απόστασιν πλείονα, πλέον
πάντως περικλωμένης της όψεως.
ιγ'. Και των περί αυτόν δε θεωρουμένων διαφό-
ρων χρωμάτων άλλοτε άλλων, η τού αέρος εστι
τoιότης αιτία πασχούσης εντεύθεν της ημετέρας
όψεως και άλλοτε αλλοία φανταζομένης τα ορατά
κατά το χρώμα και μέγεθος , αλλά δή και σχημα-
τισμόν .
Cum enim mensuratus aqua quæ efl : xit eo lent
pore , quo corpus solare lolum supra horizoniem
ascendii, posteaquam primam oram (primum lim
bum super horizontem ostentavit ; septi.gentesima
el quinquagesima pars lolius aque reperitur, quæ
per lolum diem el noclem effluxit. Hic allem
rario a primis Ægyptiis excogitala est, quæ et in
æquinoctiorum inventionibus, ct in aliis multis
suain utilitatem habet.
11. Porro sol 59 cum oritur et occidit, et major
magnitudine, et eliam a nobis distantior apparet.
Al cum in medio cælo exsistil , et magnitudinem ,
B
el distantiam a nobis minorem habere videlor ; et
hæc ita , cum tamen ubique veluti æqualiter distet
a nobis 6 , siquidem etiam ad ipsius sphæram ter
ra centri rationem obtinet. Causa autem est ,
quod ipsum ad horizontem per humidu et cras
siren 308 aerem cernimus ; talis quippe est ,
qui terræ est vicinus. Hinc visu nostro confr : cio
el major et remolior sol videtur. A ! cum in medium
cælum pervenit, quia per lenuiorem et puriorem
aerem aspicitur, et minor magnitudine et nobis
propinquior existimatur.
12. Multo aulem 69 majorem et remotiorem ap
parere ferunt iis qui ipsum ex profundis puteis in
tjeri possunt. Id autem possunt utique qui Syenem
incolunt, cum ad perpendiculum ipsis sol in puris
conversionon lempore, et terram eorum umbre
expertem faciat 69 ad crecenta fere sladia secun
dum diametrum ; et quotquot alii propiorem zone
lorridie habitationem sortiti sunt. Major allein
his quam nobis sol conspicitur, quando per crits.
sum et humidum et aquosum acrem pulealem cer
nilur ; quia nimirum mulia ex hoc aspectus lil
confractio . Et si quidein per crassiora el solida
corpora solem cerni contingeret, majorein adhuc
inagnitudinem et distantiam a nobis remotio
rem habere sol viderelur, quod visus utique plus
confringeretur.
13. Sed et diversorum colorum , qui circa 309
ipsum alias alii conspiciuntur , aeris qualitas
D
causa est ; quando hinc aspectus palitur, et alio
lempore res aspectabiles cun colore el magnilise
dine, lum el liguratione differentes intuetur.

SYNOPSIS CAPITIS XXVII ,

QUOD EST DE LUNA .

1. Luna est infimus planetarum et multas mulationes in elenieniari regione efficil , el corpus habet per se
caliginosum , sed quod tamen a sole illuminari possil . - 2. Luna non illuminal per refractionem radio
Tum solis repercussorum , il aliqui ex veleribus existimaruni. 3. Luna illuminatur a sole , el postea
aerem terramque illuminat , adeo ul luna solis radios in se , veluti spongia aquam excipiui el relinent
nec transmillai. — 4. Proprielas lunæ laiius exponitur , quod nimirum radios solares accepios non trolls

58 Cleom . 1. 1 , c . 1 . 59 Ιbid . 60 Piolemæus Almag. lib . 1, c. 6 ; Regiomont. in Almag. lib . V,

prop . 21 ; Cleom . lib . 11 , « . 3. 61 Cleon . I. μ , c. 1 . 62 fbid
1955 NICEPHORI BLEMMID.E 1 :6
initial, sed ab iis illuminetur, el quiilem semper eu sui medietale qua solem respicil , ndeoque alias aline,
propterea quod illi non semper eamdem obvertit propter molum suum proprium , quemadmodum etium
exemplo terræ idem declaralur. - 5. Illuminationes sen apparitiones lune cum crescentis lum deficientis
enumeranturel explicantur.- .6 . Uberior earumdem 310 geomeirica declaratio per duorum circulorum in
luna concipiendorum sectiones mutuas el congruentias. — 7. Lunæ conjunctio yenilura et orlus quando
contingal, quodque orlus in primis non eodem semper lempore a conjunctione fat , cujus rei tres cause
indicantur. - 8. Eadem luna quanta distantia a sole el quo ad illum aspectu appareat falcata, biſurian
secta , utrinque gibbosa , propemodum lota el plane lola . – 9. Lunce motus periodicis quantus, unde
elian mensis lunaris periodicus supputatur. – 10. Luna conjunctiones siias cum sole non æquali semper
facil tempore, propter sphærarum planetariarum atque ita etiam solis ei lunæ cum ad se invicem , cum
firmamenii ratione eccentririlalei , unde etiam mensis lunaris synodicus inæqualis efficitur. - 11. Hinc
duodecimce partes Zodiaci in firmamento, el circulorum ipsi subjeciorum in inferioribus sphæris, solaris
nimirum el lunaris circuli inæquales sunt, el propler sphærarum solis el lunæ eccentricitalem majores
minoribus, el contra minores majoribus subjecine sunt ; ut ipse elian sol ubi est altior, ibidem luna est
humilior, el contra. – 12. Proinde si conjunctio fial solis el lunæ in principio geminorum , mensis lik
naris synodicus efficitur brevis; longissimus, si in principio sagillarii contingat ; el proportionaliter in
signis intermediis se res hubel. - 13. Aliud 311 porisma a superiore. Hinc planetarum in signis 20 .
diaci sublimitates et humilitales arguuntur evincunturque. - 14. Quo posilu luna ad eclipticam et ad
solem in ipsa, alias lola deficial, alias ex parte lantum , idque inequaliter ; alius de ſecium omnem effu .
gial . – 15. Solis ei lunce éclipses differunt in hoc , quod ille non revera , sed apparenier tantum respectu
videntium in terra , hæc autem revera etiam non apparenter, adeoque quoad se lumine deficiat ; et quidem
interdum . puta in totalibus eclipsibus, ita ut locus ejus in cælo quasi amittatur, quod exemplo probat
aucior sui lemporis. — 16. In lolalibus lunæ eclipsibus, quæ partes lunæ primum et obscurentur el denuo
illustrentur, orientales nimirum et quare. 17. In partialibus lunæ eclipsibus , quando boreales parles
luna deficiani, meridionales defectum efugiant el contra. 18. Luna el altissima el humillima, el medio
modo se habens deficit , cæteris paribus; sed hac ipsa de causa brevius vel diutius ut in lexiu declaratur,
- 19. Tria porismala ex eclipsi lunari emergenria commemoral, ul quod umbra terræ conoides, el sol
terra major, et luna lerra minor sil . - 20. Lunam non er aliu causa quam incidendo in umbram leriæ
deficere probat a lempore eclipsis ipso , et a partibus lunæ cum tola deficit, et ab illuminationum sectio
nibus cum ex parte deficit. — 21. Ambobus luminaribus 312 supra horizontem exsistentibus eclipsis 11
naris fieri non potest , quod ex doctrina eclipsium lunariuni hacienus trudila necessario consequitur, nisi
in diametrali oppositione luminarium paulo post occasum sol crassum aerem circa horizontem occiduum
illustret, vel per anthelii speciem supra horizontem conspiciatur, vel ad ipsum paulo infra horizontem ra
dius oculorum a nube circa occasum defringalur el incurrat.

CAPOT XXVII . A ΚΕΦΑΛ . ΚΣ.

De luna . Περί σελήνης .
1. Luna cura inferior , el es universis planetis α' . "Η σελήνη κατωτέρα τε και προσγειοτέρα των
lerræ sit vicinior , et mullas in aere conversiones όλων πλανήτων υπάρχουσα πολλάς μεν εν τω αέρι
ac vicissitudines operatur * ; et mulla eorum quæ τροπάς εργάζεται, πολλά δε των επί γης αλλοιοί
in lerra sunt alterat secum ipsa mulando : quin et εαυτή ταύτα συμβάλλουσα , τους πλάνητάς τε πάντας
planetas omnes , ipsam nullus , subit el obumbrat. υποτρέχει και υποσπάζει • ταύτην δε τών όλων
In ipsa enim ætheris est extremitale , qua alher ουδείς • κατ' αυτό γάρ έστι το τού αιθέρος έσχατον,
cum succensione conjungitur. Quapropter eliam καθ' ο συνάπτει το υπεκκαύματι ο αιθέρ . Διο και
per se caliginosum est lunæ corpus, sic tamen ζοφερόν καθ' αυτό το της σελήνης σωμα : πέφυκε
etiam natura comparatum ut solares splendores δε τας ηλιακάς δέχεσθαι λαμπηδόνας , και υπ ' αυτών
recipere, et ab ipsis illustrari, lunenque ad aerem καταλάμπεσθαι και αποπέμπειν προς τον αέρα το
emillere possit ok. φως .
2. Lunam proin aliqui per refractionem illumi- β'. Τινές μέν ούν κατ' ανάκλασιν φωτίζειν λέγουσι
mare dicunt , ut que sufficiente densitate praedita , την σελήνην , άτε πυκνότητος μετέχουσαν ικανής,
B
sil ; et hinc solares radii postquam in eam incide- κάντεύθεν δυναμένων των ηλιακών ακτίνων μετά το
runt , rursus ab ipsa reſringaAlur aeremque illu- προσβαλείν αυτή , πάλιν απ' αυτής ανακλάσθαι και
sirent. Alii aulem 313 adversus hanc opinionem τον αέρα φωτίζειν . "Ετερον δε προς ταύτην την
recle inslantes inquiunt 65, quod ea quæ per re- δόξαν καλώς ενιστάμενοι , λέγουσιν ότι τα κατ ' ανά
fraclionem illuminant, et exiguum locum illumi- κλασιν φωτίζοντα , και τόπον ολίγον φωτίζει και
nenl , el lumen ad rectos angulos emillant. Quod προς ορθάς γωνίας εκπέμπει το φώς. Εί τοίνυν
si igirur ila eliam luna illuminarel , nec ad ipsam ούτω και η σελήνη έφώτιζεν , ούτε προς αυτήν την
terram lumen transmitteret , nec corniculala aut γήν το φώς διεβίβαζεν , ούτε μηνοειδής ή διχοτομος
bifariam secta exsistens terram illuminare posset . ούσα, την γην φωτίζειν ήδύνατο . Περιφερούς γάρ
Cum enim orbiculata sit luna , el ad occasum et ad της σελήνης ούσης πρός τε δύσιν και προς ανατο
ortum ut ad solem ipsius lumen , et in falcatis et λήν , ώς επ' αυτόν τον ήλιον το τοιαύτης απεπεμπετο
dimidialis figuris emillerelur φώς έν τε τους μηνοειδέσι σχήμασι και τους διχοτό
μοις

65 Cleon . 1 , 1 , C. 2 . 6 * 10 6 » Cleom. lib. 11, c . 3,

 1257 EPITOME PHYSIC3 . 1269
γ '. Φαίνεται γούν εντεύθεν μη κατ' ανάκλησιν εκ A 3. Apparel igitur hinc , non per refraclionen: a
της σελήνης είναι το φώς , αλλά κατ' ιδιότητα δεχο- !!ına esse lumen ; sed ab ipsa ob suam propriei:
μένης αυτής τας ηλιακής ακτίνας εις βάθος, ουκ lem , qua radios solares introrsum , non in solam
εις μόνην την επιφάνειαν · ούτως εξ αυτης τον αέρα superficiem recipit , aerem et terram illuminni.
φωτίζεται και την γην. Είκός ούν δέχεσθαι την σε: Consentaneum igitur est quod luna lumen , ut
λήνην το φώς, ως τους σπόγγους το ύδωρ μή φέρειν spongia aquam recipiat ; non autem ipsum per
δ' αυτό δι' όλης αυτής διικνούμενον · ότι τε το ταύ- seipsam totam permeans accipiat ; et quod hujus
της σώμα παχύτητος και πυκνότητος ουκ ολίγης corpus crassiliei et densitatis non exiguæ sit par
μετέχει, και ότι και μήκοθεν επιβάλλει ταύτη τάς ticeps , el quod etiam sol huic cminus radios ad
ακτίνας ο ήλιος . Πολύ γάρ αφέστηκεν εξ αυτής εί- movoal. Longe enim 66 distat ab ea , siquidem
περ μείζον ή επτακαιδεκαπλάσιον , ούπερ αφέστηκεν plus seplenlecim vicibus quam luna a terra di
η σελήνη της γης , ως δείκνυται γραμμικώς. stat , quemadmodum !ir.eariter [ seu geometrice ]
commonstratur.
δ'. Είη δ' άν ιδιότης μάλιστα της σελήνης , ώσπερ 4. Maxime autem proprium fuerit lunæ , quem
το τας ηλιακής ακτίνας εισδέχεσθαι και υπ' αυτών admodum radios solares suscipit et ab 314 ipsis
αυγάζεσθαι και ανταυγάζειν το περιέχον, ούτω και Β illustralur , et continens vicissin illustrat; ut ita per:
το μή δι' όλου του σώματος αυτής έχειν διαβιβαζο. universum suum corpus penetrantes non habeal :
μένας αυτάς · αει δε προς τον ήλιον τετραμμένον ή sed semper ea parte qua ad solem conversa est
σελήνη περιαυγάζεται , και άλλοτε άλλο. Διό και luna undique collusiralur , et alias alia . Quapro
σελήνη λέγεται διά το σέλας νέον έχειν αεί, και ού- pler etiam σελήνη [luna] dicitur , quod σέλας
ποτε παλαιόν. Ει μεν γαρ την αυτήν σχέσιν έφύλατ- véov (id est, lumen novum ] ac nunquam vetus lia
τε διαπαντός προς τον ήλιον, έν αν είχε μέρος και beat. Si enim quidem eamdem perpetuio ad solem
το υπ' αυτού φωτιζόμενον · έπει δε κατά την πλα- retineret babitudinem , unain etiam haberel par
νητικής αυτής πορείαν ποτέ μεν προσέρχεται το lem , quæ ab ipso illuminarelur. Quia autem pro
ηλίω, ποτέ δ' απ' αυτού μακρύνει · διά τούτο άλλοτε errabundo suo progressu 67 interdum ad solen
άλλο μέρος λαμπρύνεται. Και όπερ εστωσα πέπον- accedit, interdum ab eodem longius recedit ; mo
σεν ή γή προς τον ηλιακός φωτισμόν, τούτο και η pterea alias alia illius pars splendore perfunditur.
σελήνη κινουμένη . Και γάρ ώσπερ ή γή το ίσον από Et quod terræ slanti contingit, q ! alenus a sole il
του ηλίου έχουσα φώς, άλλοτε άλλα καταλάμπεται luminalur 68 , ideo etiam lunæ quæ movetur ac
μέρη κατά την του ηλίου περίοδον, συμπερινοστού- C cidit. Sicut enim terra que equale a sole lumen
σης αυτών και της λαμπηδόνος και της κατά την γήν liabet , alias aliis partibus pro conversione solis il
σκιάς • ούτω και η σελήνη το αυτο μεν έχει φώς εκ lustratur , cum quo (nimirum ) et splendor et uni
του ηλίου διηνεκώς, ου τιοτε μεν μείζονος , ποτέ δ' bra lerræ simul circumeunt : sic at luna idem
ελάττονος ελλαμπoμένου μέρους αυτής πλήν ουκ quidem a sole semper lumen babel , ut haud alias
αει το αυτό και εν καταφωτίζεται μέρος, διά το major, alias minor illius pars illustrelur ; verum .
διάφορον των προς τον ήλιον σχέσεων αυτής. Προσ- lamen non una semper eademque pars illumina
ιούσης γάρ τώ ηλίω και πάλιν μακρυνομένης αυτού , tur, quod diverse illius ad solem sint habitudines.
άλλοτε άλλα μέρη ταύτης λαμπρύνεται το ηλιακών Cum enim ad solem accedal , el rursus ab ipso
εχούσης φως περί το άπαν ταύτης σώμα στρεφόμε- 315 Ιουgius discellat , alias alie illius Parts il
γον κυκλικώς . lustrantur , quod circa universum illius corpus cir
culariter solare lumen converlalır.
ε '. Οπότε μεν ουν σύνοδος είη , το πρός ουρανός 5. In conjunctione igitur 6! , pars illius ad cæ.
τετραμμένον μέρος αυτής καταυγάζεται. Τότε γάρ lum conversa illustratur 70 ; quippe lum illa ad
αυτό προς τον ήλιον αφορά. Παραμειβούσης δε της solem respicit. Cum autem solem permulat luna ,
σελήνης τον ήλιον επιστρέφεται προς αυτόν το μέρος D lum pars ejus ad solem convertitur , quæ terram
αυτής και βλέπει πρός γήν. Και τούτο γίνεται προς 1spicit : hocque fit pro remotionis proportione . Ας
λόγον του μακρυσμού και ούτως εκ των πλαγίων cum ita ex obliquo luna illuminari incipil, primum
αρχομένη φωτίζεσθαι η σελήνη, γίνεται πρώτον ſalcata fit ; cum longius recesserit, dimidiata, inde
μηνοειδής: μακρύνουσα δ' έπιπλέον, διχοτομος : είτ' pratumida ; quando denique dimensa solen fuerit ,
αμφίκυρτος. Διαμετρήσασα δε τον ήλιον πλήρης hoc est , per diametrum soii opponitur , plena elli ;
απαρτίζεται και πανσέληνος. "Ηδη δε την διάμετρον cirur , et exsistit plenilunium . Jam vero cum ipsa
παραμειβούσης αυτής, και τώ ηλίω πάλιν προσερ- deseril diametrum , et denuo ad solem accedii, iii
χομένης, εις το πρός ουρανόν τετραμμένον αυτής εκ partem illius quæ ad cælum conversa ex ea qu.4!
του προς ημάς ορώντος κατά λόγον το φως περιά- . Πes intuetur , habita proportione , laumen circut-
γεται μέχρις αν συνόδου γενομένης αφώτιστον κα- agitur , donec conju ! ctione facta non illuminatia
ταλειφθείη τελείως άπαν το τρός ημάς βλέπον μέ- relinquatur universa Inec pars illius que ad Τιμς
2

60 Ριοι . Αlin . Ι . ν c . 13. Carilan . De Subtil . 1. πι, p . 18) . 67 Cleom . il). 1 , c. 3. 58 Cleom . lib. 11 , c. 3.
εο Cievin . 11 , C. 4. 70 Reinhold . in Thcor. Furb .
PATROL . GR . CXLII. 40
1259 NICEPITORI BLEMMID.E
respicit. Proinde hic quidem lunaris incrementi et A poς αυτής. Ούτως μεν ουν ο τρόπος της σεληνιακής
decremenli modus est .
6. Præierea autem ex eis quæ inferuntur, mani-
ſestiora adbuc erunt quæ ile ipsis dicuntur. Dilo
in luna circuli concipiantur 11 : unus , quo opaca
illius pars ab illuminata discernitur , qui eliam
316 perpeliio mulanlur ; alter quo separatur ea
pors quæ a nobis cernitur ab ea quæ non cernitur ;
qui etiain est imminulabilis el inmobilis. Hornim
venter est maximus circulus, qui ipsam in æquales
partes secare possit . Nain el sol ? cum major sit
quam luna, plus illius medietate illuininat , et pro-
ime sinc controversia minor est maximis in luna
circulis hic, qui opacam illius partem ab illuminata
dispescit. Et vero 73 etiam qui a nostro aspectu
B
est , circulis in luna masimis minor est : quoniam
medictate illius minus videmus ; propterea quod
oculus qui videl parvus , el id quod videur, valle
magnum sit . Quapropler et hic circulus , qui non
in æquales , sed inæquales partes lunam dividit ,
maximis in illa circulis minor est . Quanquam
quoad sensuin ambo etiam commemorali circuli ,
maximi apparent. El eamdem quidem magnitudi-
nein semper habere videntur ; verum habiludinem
ad se invicem eamdem non relinent , sed multipli-
citer immutantur, et multiformiter transfigurantur .
Et alias quidem congruunt sibi invicem , alias au-
'lem ad sectionem inclinantur. Sunique plurima
sectionu!n diversilales , 317 sedl duæ generales ται δε και εφαρμογαι των τοιούτων κύκλων δύο μή .
all angulos rectos et ad inclinationem. Sed et con- C νως, έν τε συνόδω και πανσελήνη. Παραθεούσης δε
Gruentiæ istiusmodi circulorum duæ tantum fiunt; της σελήνης από συνόδου τον ήλιον , διίστανται οι
‘ el in conjunctione el plenilunio. Cum autem luna
a conjunctione solem prælercurrit , tum dirimun-
'tur circuli et ad sectionem declinant ; ut exiguum
γιου inter arborum circumferentiam relinquitur ,
ipsum duntaxat illuminatum sit quoad nos. El
cjuscemodi forum circulorum a congruentia ad
'sectionem transilus , falcatam lunæ figuram efficit.
Quoniam autem semper eo progrediendo , ut ad
Angelos rectos se srcent, illuminationis etiam splen-
dorem adaugent , medio circulorum sectionis in
tali progressii illuminato , quando ipsa sectio ail
angulos rectos fuerit , luna bifariam secla apparei,
Com autem ab hac lignra ad angulos obtusos jam
D
procedunt circuli, utrinque sibbosam Iune figurum
faciunt. Rursus autem dum in diamelro lid el ,
oppositione] sibi congruunt , plenam lunam perli
ciuni. Postea vero dum ex hac ad alteram proce-
dunt congruentiain, et easdem liguras etiam in di
minutione obeunt : lovjus splendoris exstinctionen ),
dan ad partoi que mundum [ccelum ) 318 resp:
cil exacte congruuni, landem inducunt,
7. Conjunctio proinde dicitur, quando in cadcm
parle seu gradu luna fuerit , in qua etiam sol ex-
sistit. Genitara cuin durum gra lum a sole recesse-
11 Cleom. 1. 1. c . 3 . 12 Virell. Ι. ττ, propos. 27 . " 3 Vilel . lib. IV, propos , 20 ; Reinhold . in Theoric.
Purbachii ; Bolin . lib. v Threatri , p . 597 .
134)
αυξήσεως και μειώσεως .
ς'. " Ετι δε διά των επαγομένων έσται σαφέστερα
τα περί αυτών. Δύο κύκλοι νοείσθωσαν εν τη σελή .
νη . Είς μεν, και διακρίνεται το σκιερόν αυτής, από
του πεφωτισμένου, ός και δεν μεταπίπτει · έτερος
δε, ώ χωρίζεται το ταύτης υφ' ημών δρώμενον από
του μή δρωμένου • ος αμετάπτωτός έστι και ακίνη
τος. Τούτων εκάτερος ουκ έστι μέγιστος κύκλος , εις
ίσα τέμνειν ταύτην δυνάμενος . "Ο τε γάρ ήλιος μεί
ζων της σελήνης ών, πλέον φωτίζει του ταύτης ημι
σεος " και διά τούτο μείων ομολογουμένως των εν τη
σελήνη μεγίστων κύκλων εστιν και το ταύτης σκιερών
εκ του πεφωτισμένου διαχωρίζων · ό τε από της
ημετέρας όψεως ομοίως ελάττων εστι των εν τη σε
λήνη μεγίστων κύκλων · επεί του ημίσεος έλαττον
ορώμεν αυτής · διά το σμικρών είναι το ορών όμμα,
και το δρώμενον πολυμέγεθες ώστε και ούτος ο
κύκλος ου τέμνων εις ίσα την σελήνην, αλλ' εις άν:-
σα των εν αυτή μεγίστων κύκλων μείων εστίν. Ως
μέντοι προς αίσθησιν οι ειρημένοι και άμφω κύκλοι
φαίνονται μέγιστοι • και το μεν αυτό μέγεθος έχειν
δοκούσιν αεί , σχέσιν δε προς αλλήλους ου διαφυλάτ
τoυσι την αυτήν · αλλά πολλαχώς εναλλάσσονται και
πολυειδώς μετασχηματίζονται και ποτέ μεν εφαρ
μόζουσιν αλλήλοις, ποτέ δ' έγκλίνονται εις τομής.
Και των τομών αι παραλλαγαί πλείσται εισιν· αλλ'
αι γενικαι δύο προς ορθές και κατ' έγκλισιν . Γίνον .
κύκλοι και αποκλίνουσιν εις τομήν · ώς ολίγον το
μεταξύ της περιφερείας αμφοίν απολειπόμενον τούτο
μόνον είναι πεφωτισμένον ως προς ημάς. Και η
τοιαύτη τώνδε των κύκλων παράβασης από της εφαρ
μογής εις τομής, αποτελεί το της σελήνης μηνοει
δές. Επει δ' αεί προάγοντες εις το πρός ορθά;
τέμνειν αλλήλους και την του φωτισμού φαυσιν
προσαύξουσι του μέσου της των κύκλων τομής φω
τιζομένου κατά την τοιαύτην πρόοδον , όταν το προς
ορθάς γένηται της τομής, φαίνεται η σελήνη διχότο
μος . Από δε του σχήματος τούτου προς αμβλείας
ήδη γωνίας προϊόντες οι κύκλοι ποιούσι το της σελή .
νης αμφίκυρτον. Τη δε κατά την διάμετρον πάλιν
εφαρμογή την πανσέληνον απαρτίζουσιν· είτ ' εκ ταύ
της επί την ετέραν αύθις προϊόντες εφαρμογήν, και
τα αυτά σχήματα και κατά την μείωσιν εκτελούν
τες , τον της όλης λαμπηδόνος αφανισμόν απεργά .
ζονται τη ατρεκεί τούτων εις το προς τον κόσμον
μέρος εφαρμογή .
ζ'. Σύνοδος μέν ούν λέγεται, οπόταν εν τη αυτή
μοίρα γένηται η σελήνη , έν ή έστι και ο ήλιος .
Γένια δε , όταν αποστή του ηλίου μοίραν μίαν ανα -
 12C1 EPITOME PITYSICA . 1262
τιλή, όταν νέα πρώτως φανή . Τη μεν γαρ πρώτη 4 rit . Ortus , cum primum non conspecta fuerit .
ημέρα μέχρι τοσούτου φέρεται υπέρ γήν η σελήνη , Prima enim die supra terram eousque fertur, quoad
μέχρις άν έτι και το του ηλίου φώς έστιν επικρα- eliam solis lumen prævalet. Quapropler hac simul
τούν . "Ωστ' εν ταύτη μεν τω του ηλίου συγκατα- cum solis lumine occidit : alias autem etiam anle
δύεται : πρώτον δε σαφής έν τη δευτέρα των ημε- υccidit. Manifesta autem primum secundo die ; et
ρων φαίνεται και ποτέ μεν μάλλον , ποτέ δ' ήττον. alias quidem magis , alias vero minus apparet .
Τούτο δε αυτό συμπίπτει παρά το ποσόν της προς Hoc ipsum autem ob distanliæ a sole quantitatem
τον ήλιον αποστάσεως αυτό δε το της αποστάσεως accidit. Ipsa vero distantiæ quanlitas alias alia ef
ποσόν , άλλο τ’ άλλο γίνεται διά τε την ιδίαν της σε- fiitur; et ob peculiarem lune motom (neque enim
λήνης κίνησιν (ού γάρ ίσον αεί κινείται κατά προ- semper æqualiter suo incessu movelur , quod 20
βασιν διά τήν του πλάτου ; εξάλλαξαν του ζωδια- diaci latitudo evariet), et quod non omninin signo
κου) και διά το μή πάντων των ζωδίων ισόχρονον rum occasus æquali fiat iempore ; ut quod aliqua
την δύσιν γίνεσθαι, ώς τινών μέν ορθώς , τινών δε quidem recle , aliqua autem oblique occidant ; et
λοξώς καταδυομένων και προς τούτοις διά τόν της insuper alluc propter antegressie conjunctionis
προγεγονυίας συνόδου καιρών είτ ' αρχομένης ημέρας tempris , quod vel die incipiente , vel nocte in
B
είτ' αρχομένης νυκτός , είτε κάν τοις μεταξύ πολλοίς * gruente , vel inintermediis [temporibus ] que multa
ούσι και διαφόρους, η προηγησαμένη σύνοδος εγεγό- atque varia sunt, conjunctio prior acciderit. Qua
νει. "Ωστ' αεί έστιν είς χρόνος εν ώ φαίνεται σαφώς propter non unum semper tempus est , quo Tun:
η σελήνη · ουδε κατά τάς όλας πρώτας φαύσεις το maniſesto conspicitur ; 319 neque secundum
σαφές απαράλλακτον. primnas universas illuminationes inanifestatio illius
est invariabilis.
η'. Λέγετειι δ' ουν ανατολή, όταν νέα πρώτως φα- 8. Orlos ergo ſlicilur lunæ ] cum primum nova
νη οπωσούν : μηνοειδής δ' όταν αποστή του ηλίου quomodocunque conspecta fuerit. Falcata autem 15,
μοίρας εξήκοντα , και προς τον ήλιον εξάγωνον ποιή- cum gradus gexaginta a sole recesserit, et sexiilem
σηται τον σχηματισμός : διχοτομος,επειδάν αποχω- ad solem fecerit configurationem . Biſariam secta ,
ρήση του ηλίου μοίρας ενενήκοντα, και σχηματισθή postquam a sole ad nonaginta gradus discesserit .
τετράγωνος προς αυτόν · αμφίκυρτος, οπόταν μοίρας et quadrato ad ipsum aspectu figurata fuerit :
είκοσι προς ταις εκατόν αποστή του ηλίου και τρίγω- utrinque gibbosa , cum centum et viginti gradibus
νον εκτελέση σχηματισμόν • πλησισέληνος δε και a sole sejuncta fuerit, et triangularem figuram el
πλησιφαής αποχωρήσασα του ηλίου μοίρας πεντή- c fecerit . Propemodum autem plena luna, et prope.
κοντα προς ταις εκατόν · πανσέληνος δε, τον ήλιον modum plena lumine, posteaquam centum et quin
διαμετρήσασα. quaginta gradus a sole abscesserit. Tola seu plena
luna denique, cum soli diametraliter opposita cone
stilerit.
6'. Τον μεν ούν οικείον κύκλόν η σελήνη δι' ημερών 9. Proprium proinde circulum luna per dies
ανύει κατά τινάς μεν επτά προς ταϊς είκοσι , προσ- conficit , vt aliquorum ſert sententia , viginti seplem
τιθεμένου και τινος ή μίσεος ημέρας μιάς, κατά el semisse unius diei adjecto : ut alii autem judi
τινάς δε δι' επτά και είκοσιν ημερών, και τρίτου cant , per viginti et septem dies 76, et tertia prope
μάλιστα πως της ημέρας μορίου . Τέως δ' ούν πάν- modum diei parle additt. Verumtamen semper
τοτε το οικείον περιτρέχουσα κύκλον εις το αυτό suum circulum circumeundo, ad idem punctum ex
σημείον εκ του αυτού διά τού ίσου χρόνου αποκα- codem per æquale temporis spatium revertitur.
θίσταται .
ι', ια '. Ποιείται δε τας προς τον ήλιον συνόδους 10, 11. Al conjunctiones cum sole non æquali
ου πάντοτ' εν ίσο χρόνο κατά τελείαν ακρίβειαν, semper lempore eficit, si perfectam 320 accura
αλλά ποτέ μεν έν πλείονι , ποτέ δ' εν ελάττονι. Και το D lionem respicimus, sed alias quident Iongiore, alias
αίτιον, ότι πάντων των πλανήτων αι σφαίραι πρός breviore. Et causa est , quod omnium planetarum
τε την δοκούσαν και λεγομένην απλανή και προς spliere, et ad eain quae inerrans videtur atque di -
άλλήλας έκκεντρο! εισι . Κατά τούτον ούν τον λόγον citur , et ad se invicem sunt eccentrice (lioc est ,
και η του ηλίου σφαίρα , και ή της σελήνης προς το diversa centra habent). Hac proinde ratione el so .
άλλήλας και προς την δοκούσαν και λεγομένην απλα- lis el lunæ sphæræ " , et ad se invicem et ad eam
νη τυγχάνουσιν έκκεντρου. Διηρημένου γούν του quie videtur atque dicitur inerrans, sunt eccen
ζωδιακού εις ίσα δώδεκα τμήματα και συνδιαιρου- tricæ. Si enim , Zodiaco in duodecim aqualia sey
μένων και των υποκειμένων κύκλων αυτώ της τε menta divisı , simul etiam circuli cum solaris 10 :n
ηλιακής σφαίρας και της σεληνιακής έσονται τα δω- Tonaris sphäre ipsi subjecii simul dividantur ,

** Vide Purbachium de passionibus planetarum , ubi itidem tres causas a fiert cur post conjun
clionen siiani CUM ) quandoque cilius, quandoque tarilius appareal. 75 Joan , de Sacro Basto , parle
allera Computi. 76 Vide euidem in Compulo de mensibus lunaribus, et Phil. Phys. lib . 1 , p. 226.
** Cleom . I. 11 , c . 5 ; Phil. in Phys. lib . i.
1263 NICEPHORI BLEUMIDE
duodecime horum circulorum partes necessario A δεκατημόρια τούτων των κύκλων άνισα • και μείζω
inaywales erunt ; et altiores quidem , majores; ler-
ræ viciniores aulem , minores. Quare siquidem ubi
sol est altior, luna lerræ est vicinior , el contra , ob
splierarum eccentricitatem; majoribus solaris [cir-
culi) segmentis minora lunaris , minoribus majora
subjicientur. Majus autem solaris (cireuli] sig-
mentum est , quod Geminis subjectum est ; quia
cliam est sublinius. Sic enim et ab astronomis
observatum est. Quod auleni Sagittario sulujectum
est , ninus est , quia huniilius. Vicissim igitur ma-
jus est segmentum lunaris ( circuli), quod Sagitta-
rium subtendit, 321 ul sublimius ; atquod Gemi-
nos , miιus , ut Iullius. Longiore enim tempora
Geminos sol transibil, brevissiino Sagittarium . Luna
autem vice versa .
12. Quando igitur in Geminorum principio con-
junctio fuerit, cum hic luna lerræ vicinior movcatur,
sol aulein excelsior sil, concisus liet mensis . Nam
Juna posi circuli proprii peragrationem , el ex eo .
deni ad idem punctum reversionem , sotem adhuc
in Geminis vel potius sub Geminis apprelielit ,
qui triginta duobus, ut dicitur , diebus istul si-
gnum transit 78. Si autem circa Sagittarii principia
conjunctio contigerit, haud in Sagittario luna solem
di prehendel ( elenim viginti octo diebus, aut etiam
paulo adhuc amplius sol hoc signum transire, vel
polius subire dicitur) ; sed proprium emensa circu-
lum, et ad Sagittarii perlata principium, ad finem
hujus signi solein apprehendit; quo auteam tempore , το το ζώδιον): αλλά τον οικείον κύκλον περιοδεύσα
Sagittarium luna transit, duos certe dies, el plus
quam dimidium diei ad ipsiim transeundum requi.
reas , exacto sol Sagillario Capricornum occupa-
ibit, et luna ad Capricornum perlata deprehendet
solen istius signi principίum praeteriisse , adeoque
ipsi adbuc aliquo lemporis 322 intervallo opus
erii, ut solem consequatur. Atque ita mensis liet
longissimus, luna quidem segmentum sui circuli
quod Sagillario subjicitur larde transeunte, sole
ailem proprie circuli portiunculam , quæ ipsi vi-
delicet Sagittario subdita est, celeriter conficiente ,
et eapropier tardius a luna apprehendi se patiente.
Elhæc quidem in Sagillario et Geminis ila se ha-
bent : in intermediis autem signis secundun : pro-
portionem eveniet.
13. Ac ita quidem in signis planetarum sublimita-
les el humilitates, aliorurn in aliis arguuntur. Cum
enim quolibet signo in triginta gradus diviso, alia
lardius , alia celerius planelze sublus percurrant ,
liquet quod ubi bumiliores sunt, et in angustiori.
bus conorum segmentis versantur , celerius illa
percurrant. Ubi aulem sublimiores exsistunt,cono-
rum segmenta cum latiora sint, lardius pertrans-
eunl. Conorum enim ejusmodi, qui el Zodiacum
el pianelaruin circulos in duodecimas partes divi-
12 Clcon. J. , C. 5.
1204
μεν τα υψηλότερα , ελάττω δέ γε τα προσγειότερα.
Τοίνυν επείπερ ένθα ο ήλιος υψηλότερος , η σελήνη
προσγειοτέρα , και τούμπαλιν , διά το έκκεντρον των
σφαιρών τους μείζοσι του ηλιακού τμήμασιν υπο
κείσονται τα ελάττω του σεληνιακού , τοις ελάττοσι
δε τα μείζω . Τμήμα δε μείζον του ηλιακού το τοίς
Διδύμοις υποκείμενον , ότι και υψηλότερον (ούτω
γάρ και τους αστρονόμοις τετήρηται ) : το δ' υποκεί
μενον τώ Τοξότη, διότι ταπεινότερον , έλαττον. "Εμ
παλιν ουν μείζον έσται τμήμα του σεληνιακού το
τον Τοξότην υποτείνον, ώς υψηλότερον, έλαττον δε
το τους Διδύμους , ώς χθαμαλώτερον. Εν πλείον
γούν χρόνω διελεύσεται τους Διδύμους ο ήλιος , εν
ελαχίστω δε τον Τοξότης. Η σελήνη δε τούμπα
Ε λιν .
ιβ'. Οπόταν ούν εν αρχή των Διδύμων γένηται
σύνοδος, ενταύθα της μέν σελήνης προσγειοτέρας
φερομένης, υψηλοτέρου δ' όντος του ηλίου , γενήσε
ται σύντομος ο μήνα. Η γάρ σελήνη μετά τηντου
οικείου κύκλου περίοδον, και την εκ του αυτού ση
μείου προς το αυτό πάλιν αποκατάστασιν, έτι εν
Διδύμοις όντα, μάλιστα δ' υπο Διδύμους τον ήλιον
καταλήψεται , δυσιν ημέραις , ώς λέγεται , και τριά
κοντα τούτο το τμήμα διερχόμενον. Ει δε περί τας
αρχάς του Τοξότου γένηταν σύνοδος , ουκ εν τω Το .
ξότη καταλήψεται τον ήλιον η σελήνη (και γάο εν
οκτώ και είκοσιν ημέραις ή και μικρόν τι προς το
ήλιος διέρχεσθαι λέγεται , μάλλον δ'υπέρχεσθαι τού
σα, και προς την του Τοξότου γενομένη αρχήν, προς
το τέλος ευρήσει του τοιούτου ζωδίου τον ήλιον. Εν
όσο δε χρόνο τον Τοξότης η σελήνη διέρχεται, δύο
ημερών και πλείονος ή ημίσους ημέρας δεομένη
προς το διελθείν αυτόν , ο ήλιος τον Τοξότην διελθών,
τον Αιγόκερων καταλήψεται και η σελήνη γενομένη
προς τον Αιγόκερων, ευρήσει τον ήλιον του τοιούτου
ζωδίου την αρχήν παραμείψαντα , και δεήσει ταύτη
και τινος ετέρου χρονικού διαστήματος εις το φθάσαι
τον ήλιον. Και ούτως ο μεν γενήσεται μήκιστος, της
μέν σελήνης βραδέως το υπό τον Τοξότης του εαυ
της κύκλου τμήμα διερχομένης, του ηλίου δε ταχέως
το υπ' αυτόν δή τον Τοξότης του οικείου κύκλου μό.
ριον διανύοντος , και διά ταύτα βράδιον υπό της σε .
και λήνης καταλαμβανομένου . Ταύτα μεν εν τω 1οξότη
και τους Διδύμοις · εν δε τοις μεταξύ ζωδίοις συμβή
σεται το ανάλογον.
ιγ'. Και ούτως ούν εν τοις ζωδίοις ελέγχεται των
πλανήτων υψώματά τε και ταπεινώματα , έν άλλοι ;
άλλων. Οπόταν γάρ εις τριάκοντα μοίρας ενός εκά
στου των ζωδίων διηρημένου, τα μεν των ζωδίων
βράδιον, τα δε τάχιον οι πλάνητες υποτρίχωση
δηλον ώς ένθα μέν εισι ταπεινότεροι στενοτέραις
ταις των κώνων αποτομαις εντυγχάνοντες, θάττον
αυτάς διατρέχουσιν · ένθα δ' υπάρχουσιν υψηλότεροι,
πλατυτέρας ούσας τας των κώνων αποτομές διεξέρ
χονται βράδιον. Των γάρ τοιούτων κώνων των διαι
 195 EPITOME PHYSICA
1266
ρούντων εις διωδεκατη μόρια , τόν τε ζωδιακών και Α dunt, fertices quillem in Terra sunt , ut qui aspe
τους των πλανήτων κύκλους, αι μεν κορυφαί τυγχά- cliis videntium habeant principia ; bases aulem in
νουσιν επί γης, αρχάς έχουσαι τάς όψεις των ορών . firmamento, el secundum proportionem , latiores
αι δε καταβάσεις εν τω στερεώματι • και ανα- quidem sunt, quæ sublimiores; 323 angustiores
λόγως πλατύτερα μεν αυτών τα υψηλότερα, στενώ
τερα δε τα προσγειότερα . aulem , quir, terræ viciniores.
δ '. Διατρέχουσα δε τον εαυτής κύκλον η σελήνη , 14. Cæterum cum lana suum circulum percurrit ,
και υποτρέχουσα τον ζωδιακόν · οπόταν διαμετρή- et signiferum subtercurrit;'siquidem soli secundum
σασα τον ήλιον υπό το μεσαίτατον ευρεθείη του ζω- diametrum opposila, el sub medio signiferi solarem
διακού , τον ηλιακός κύκλος αυτού υποτείνουσα • subtendens circulum reperta fuerit : timc ex plena
τότ' εκ πανσελήνου και παμφαούς αφώτιστος όλη luna, et tota collucente , lola illuminationis expers
γίνεται, τη σκιά περιπίπτουσα μέση της γης • επί ellicilur ? ' ; ul quæ in mediain terrä umbrain inci
μιάς γάρ ευθείας τότε τα τρία ευρίσκονται σώματα , dat. Tunc cnini tria corpora , solis, lune , el inler
το του ηλίου, το της σελήνης, και μεταξύ αυτών το liarc venientis terrae , in una recta linca inveniun
της γης. Υφαπτομένη δε του διά μέσων των ζω- B tur. Quando autein eum circulum φui per media
δίων η σελήνη κατά τας προς τον ήλιον διαμετρή . signa ducitur, Iana subius allingit in diametralibus
σεις, ή μέρος αυτής υπ' αυτόν έχουσα , μερικήν al solem oppositionibus , aul sui parlem sub ipso
προς λόγον πάσχει την έκλειψιν : υπό δε τα βόρεια halbet ; partialem pro rata portione eclipsin pali
ή τα νότια του ζωδιακού ευρισκομένη , διαδιδρά- lur : quando denique in septentrionalibus aut alle
σκει την σκιάν. Διά τούτο και ουκ εν πάσαις ταις slralibus signiferi partibus deprehenditur , umbrain .
πανσελήνους έκλειψις γίνεται.
ellugit. Quapropter 80 haud in omnibus pleniluniis .
eclipsis fit.
ιε '. Τού μεν ουν ηλίου έκλειψις της των δρώντων 15. Solis . proinde eclipsis , videntium aspectus
όψεως πάθος εστίν ουκ ούσα κατ' αλήθειαν έκλει- passio est : cum revera non sit eclipsis, sed vide
ψις, ημίν δε δοκούσα των ηλιακών στερουμένοις αυ- lur nobis , qui fulgoribns solis propler lunaris cor
γών διά την του σεληνιακού σώματος επιπρόσθεσιν. poris obtentum privamur . At lune eclipsis, ipsius
Η δε της σελήνης έκλειψις αυτής της σελήνης πά- met lunæ passio , el revera, non opinione, eclipsis
θος έστι , και κατ' αλήθειαν, ου κατά δόκησιν έκλει- est . Vere enim Jupa deficit , lll lerra obumbrel
ψις. Εκλείπει γάρ όντως η σελήνη της γής υπο- ipsam 324 prohibeatque quominus irradiationem
σκιαζούσης αυτήν , και κωλυούσης δέχεσθαι τον εκ C a sole accipiat Interd autem sic deficit
.
του ηλίου αυγασμόν . Ενίοτε δ' ούτως εκλείπει , ως exilis saltein illius um , il ne
umbra conservellir , sed et lo
μηδέ σκιάν γούν αμυδράν αυτής περιζώσεσθαι , αλλ' cus ignorelur, ubi illius corpus est. Cujusmodi
αγνοείθαι και τον τόπον ένθα τότε το ταύτης εστί lunaris eclipseos et nos sernel spectatores fuimus,
σώμα . Τοιαύτης και ημείς σεληνιακής εκλείψεως quæ mense Maio hora poctis seplima accilil. Oc!o
άπαξ αυτόπται γεγόναμεν , κατά μήνα Μάϊον γε- decim dies Maii præterierant ; indictio prima de
γονοίας περί ώραν έβδόμην νυκτός · οκτωκαίδεκα currebat ; , annus supra sexies millesimam erab
ημέραι του Μαΐου παρήλθοσαν · ινδικτιών διέτρεχε septingentesimus seragesimus sextus 84 : continens ,
πρώτη : το έτος έκτος προς το εξηκοστή και επτα- id est, aer, serenissimum erat. Iarc postquam
κοσιοστώ και εξακισχιλιοστώ : το περιέχον ευδιεινό- vidimus eclipsin mirati simus , si omnino luna
τατον . Ταύτην ιδόντες την έκλειψιν έθαυμάσαμεν , proprium lumer. In:abet, ut. dicunt aliqui .
ει όλως έχει φώς ίδιον η σελήνη , καθώς τινες λέ .
γουσιν .
ις , ιζ'. Εν ταις ειλικρινέσι δε των εκλείψεων τα 16, 17: Cæterum in integris eclipsibus partis
προς ανατολάς τετραμμένα μέρη της σελήνης αμαυ- p lune al orientem converse primna obscurantur ,
ρούνται πρώτως, και πάλιν ταύτα πρώτως φωτίζον- eademque primum vicissimilluminantur : proptere
ται διά τό τήν μεν σκιάν της γης εξ ανατολών φέ-, quod nibra quidern 82 terra ab ortu in occasun,
ρεσθαι προς δυσμάς, την δε σελήνην πλανητικώς εκ luna autem erratico suo molu ab occasu ad ortum
δυσμών προς ανατολάς, και ούτω τη σκιά περιπ !- feratur , et sic in umbrano terra incidat . In partia
πτειν. 'Εν δε ταις μερικαίς εκλείψεσιν, αν μεν από libus autem eclipsibus , siguidem a borealibus ad
των βορείων ωςεπί τα νότια κατέρχοιτο η σελήνη . australes parles Iuna descendat, meridionales illius
τα προς μεσημβρίαν αυτής εκλείπει (ταύτα γάρ εν parles deficiunt.(bæ enim cum in descensu præce
τη καθόδω προηγούμενα τη σκιά περιπίπτει) : τα dani , in unibram inciduni) ; septentrionales autem
δε προς άρκτον διαφεύγει την έκλειψιν (ουδέ γάρ eclipsin effugiunt (neque enim he 325 umbram
υπεισέρχεται ταύτα τη σκιά) . Οπόταν δ' από των subingrediuntur ), sin autem ab australibus lit ad
νοτίων η σελήνη ανέρχοιτο ως επί τα βόρεια , σκο : - boreales Luna ascendat, septentrionales quidem

79 Cleom . 1. 11. C. 4 , sub tincm ; Reinhold . in Purbachii theor. p. 208 . 80 Cleom. Ι . 1 , c . 3 ; Macrol) .
in Som . Scip ., lib , y , c . 15 . 81 Macrob. in Somn. Scip. lily , i , c . 19 el 20 ; Reinhold . in Theor.
Pub., p . 163. 'n Regiom . in Almarest. Ptol. lib. vi , prop . 29.
 1267 NICEPHORI BLEMMIDE 1203
tenebris involvuitur , at leriliouales lucem Iia- Αζεται μεν τά πρός άρκτον, τα δε προς μεσημβρίαν
Jient. έχει το φαεινόν .
i 18. Porro 83 luva el altissima el buwillima, et ιη'. Εκλείπει δ' η σελήνη και υψηλοτάτη και
inedio modo se habens deficit. Et si quidem deficial, προσγειοτάτη και μέσως έχουσα. Και υψηλοτάτη
cum est altissima, citius apparel , quia in angu- μεν εκλείπουσα, τάχιον εκφαίνεται , το στενωτέρω
stiore umbra versalur : at cum terrae proxima est, της σκιάς εντυγχάνουσα προσγειοτάτη δε βράδιον,
tardius [ conspicitur ), quia in umbram incidit latio- πλατυτέρα τη σκιά περιπίπτουσα. Μέσως δ ' έχουσα
rem . Quando denique medio modo inter sublimita- του ύψους και ταπεινώματος, μέσον και τον χρόνον
tem et humilitatem se habel, medium etiam occul. έχει της κρύψεως .
Talionis lempus habet.
19. llinc igitur manifestum est , el quod umbra ιθ'. 'Εντεύθεν ούν δηλον , ότι τε κωνοειδής ή σκιά
[terræ sit conciles [ lurbinata ), et sol major quam και ο ήλιος μείζων της γης και η σελήνη ελάττων
Terra 5 * , el luna mullo minor quam terra . Si enim 10ολλο της γης . Ει γάρ τοσούτον χρόνον τώ της
Tanto lemporis spalio umbre angustia occullalur ; σκιάς στενώματι κρύττεται, πόσον αν εκρύβη τω
quanto fuis3.4 abscondita, si in latitudinem umbræ B πλάτει περιπεσούσα της σκιάς και περί την επιφάνειας
incidisset, que circa lerræ superficiem spargitur ? συμβαίνει της γης ;
20. Quod aulem in umbram terræ incidens luna κ'. " Οτι δε τη σκιά της γης η σελήνη περιπί
eclipsin patiatur , manifestum est et ex eo quod πτουσα πάσχει την έκλειψιν, δήλον μεν και από του
rclipses in solis pleniluniis liunt, quando fieri po- τάς έκλείψεις έν μόναις γίνεσθαι πανσελήνους , ότε
Iesl ut el luna in umbram incidal. Sed el ex lunie δυνατόν και την σελήνην περιπεσείν τη σκιά. Δήλου
artibus que post perfectam eclipsin conspiciun- δε και από των φαινομένων μετά την τελείαν έκλει
1ur, φum orbiculares ( fornicata ] sint, 326 idem ψιν της σελήνης μερών περιφερών όντων · αλλά δή
palet. Quin etiam a partialibus liquel eclipsibus ; και από των επί μέρους εκλείψεων, Μηνοειδείς γαρ
cum enim illuminationum sectiones falcatæ sunt , τότε τυγχάνουσι των φωτισμών αι αποτομαι • διότι
propterea quod , cum sphærica figura 88 in liguram σφαιρικού σχήματος κωνοειδεί εντυγχάνοντος σχή
incidit conoidem , et ab ipso secalur, orbiculares μάτι και απ' αυτού τεμνομένου , περιφερή και μη
el falcatie fiunil seccionuni liguræ . νοειδή γίνονται τα σχήματα των τομών.
21. Quæ cum ita se habeant, fieri non potest , κα' . Τούτων ούτως εχόντων αδύνατον αμφοτέρων
lil çilms ambo luminaria super horizontem viden- υπέρ τον ορίζοντα των φωστήρων όρωμένων έκλει
Tur , quoquo modo eclipsis [lune) fiat 86. Cum au- Cψιν όλως γίνεσθαι . Πολλών δε γινομένων περί τον
iem multe circa aerem liant allectiones , consenla- αέρα παθών , εικός εστί ποτε καταδεδυκύτα τον
neum est, quod aliquando gol postquam orcidit , ήλιον υπέρ τον ορίζοντα δόξαι τισιν είναι, ή νέφους
super horizonte:n aliquibus esse vidcalur ; cum vel όντος προς τη δύσει παχυτέρου και συνεχούς, και
crassior et continua nubes ad occasum est , eg a υπό των ηλιακών ακτίνων λαμπρυνομένου , και φαν
radiis solaribus illustratur, adeoque solis speciem τασίαν ηλίου του τοιούτου νέφους παρέχοντος. " Η
sabes istiusmodi exhibet ; vel etiam cum aspeclis και των όψεων ανακλωμένων έκ τινος νέφους ομα
cx aliqua nube æquabili ad solem refringuntur ; el λους προς τον ήλιον και ως εν κατόπτρω λείω τω
in lali nube, veluti in lævi speculo solaris coloris τοιούτω νέφει , της του ηλιακού χρώματος γινομένης
emphasi seu imagine oborta , antbelius qui etiam εμφάσεως , άνθηλίου του και παρηλίου συνισταμέ
parelius diciluir , consistit. Sed et alio modo radius νου . Δύναιτο δ' αν και άλλως ή εκ των ομμάτων
qui ex oculis effunditur cum in madenle et humido αποχεομένη ακτίς, ενίκμω και νοτερώ τω προς
:tere ad occasum versatur, defringi potest , et in δυσμαϊς αέρι προσομιλούσα κατακλάσθαι και το
sulem qui parum subler horizontem occullalus ηλίω εντυγχάνειν κεκρυμμένο μικρόν υπό τον τρί
D
eşl , incidere . ζοντα .

327 SYNOPSIS CAPITIS XXVIH .

DE TERRA ET EJUS ZONIS , AC P'RJMUM QUUD TERRA AD COELESTEM SPILÆRAM , QUIN ET AD IPSAM SOLARES, CENTRI
RATIONEM OBTINEAT .
1. Quomodo accipiendum quod dicitur terra ad firmamenti sphæram centri rationem oblinere , quod etiam
simili declaratur .-- 2. Tribus argumentis probudur lerru ad cælum centri rationem habere, quorum primum
sumitur a stellis, quæ ex omni parle terræ sibi invicem atquales el figura similes cernuntur, -- 3 Secmn .
dum sumilur a signis Zodiuci, quorum sex semper præcise supra lerrum sunt, ubi etiam premplo decla
ralur quomodo hoc ipsum cognosci possil. - 4. Tertium pelirur ab æquatore , cujus itidem medietas
integra semper supra terram est, ui per a quinoctia muniſesto cognoscitur.–5. Terra etiam ad solis
sphwrum centri rarionem quoad quidem sensuin obtinere probatur ab horologiis quæ ubivis in terra fieri
possunt, el cenlri rationem ad solis sphæram oblinen : ipsa quoque , haud secus ac si in terrx mediulio
facla essent . - 6. Terru ad lunc sphæram non oblinere centri rationem duobus probatur argumentis,
quoruil prius ducitur ab intervallis lunæ ud stellas inæqualibus pro climalum diversitate. — 328 7 .
3 Cleo » . 1. 5 , c . 7 . 6 • Cardan. 1. Πχ Do subtil. p . 188. 85 € leoul.. 11 , C. 6. 86 Vide Plin. lib. 11, c. 1 .
1269 EPITOME PHYSICA .. 1270
Posterius a solis eclipsi sumitur, quæ non ubique eadem conspicitur. - 8. Occupatio , qua ratio expli.
caiur, quare aliqui negarint Terram ad aspectabile cælum , firmamentum puta, centri rationem obiincre.
- 9. Conſulatur hæc ralio
visu, ut insufficiens , adeoque ostenditur essevelnon causa rei , appareal.
quæ lamen - ut11.causa
affertur. 10. Quare
- in ullum sublalo plus hemisphærio mundi medio Nec
convallium rimulæ , nec montium luberrula rolunditatem terræ evertunt; quod simili a pilulis seu globulis
platanorum declara !ur, in quo etiam arqumentatio inesl a minori ad majus.– 12. Figura lerræ rolunda
esse quinque argumentis probatur quæ breviler ordine recensentur. 13. El aqua esse rolunda duobus
argumentis confirmatur. - 14. Terra secundum physicus in quinque parles dividitur, qui eliam 2018
appellantur et in lexiu recensentur. — 15. Duæ extrema 2011c propter frigus , media propter æstum irae
duntur ab anriquioribus physicis inhabitabiles : reliquæ lemperatæ sunt ei dicunur ; quanquam nec illas
esse prorsus inhabitabiles experientia probavil . – 16. Causa rarielatis istius.zonarum est mollis solis
in Zodiaco, obliquilas Zodinii, el terræ rolundilas. - 17. Temperatie zona in qualuor mundi habitabiles
paries dividuntur, quarum respectu et am an!æci, el periæci e antipodes dicuntur, quorum omnium 329
ad se invicem ratio explica !ır. 18. Quare in quatuor habitabilibus terrae parlions an'æci, el periæci
el antipodes ad se invicem transire non possint, quanquam hoc ipsum magna e.r parle esperientia supe •
riorum el nostri temporis refutal. 19. Auclori videtur figmentum esse, quod a physicis de aulæcis ,
periæcis el antipodibus traditur, in quo lumen erral el experientiam sibi contradicenilem habel . 20 .
Ralio anctoris esl insufficiens, quin el per avt::opécou in ipsum retorqueri polest. – 21. Inter releres
qui de lerrre magnilndine discrepantes sententius hubuerunt, reclissimesenserunt Eratosthenes el l'osi.
donius. - 22. Eratosthenes quomodo el quibusiypothesibus ambitum terræ supputaril, ubi inter alia eriam
de meridiano piolixius explicatur. 23. Posidonius Quomodo eumdem inveneril. – 21. Diameler lerne
quantus sil ad amvirum suum in sladiis .

ΚΕΦΑΛ . ΚΗ' : A CAPUT XXVIII .

fερί γης και των ταύτης ζωνών , και πρώτον , ότι
η γη κέντρου λόγον επέχει προς την ουράνιον
σφαίραν , αλλά και προς αυτήν την ηλια-
κήν .
α'. Η γη κέντρου λόγον επέχει προς την σφαίραν
του στερεώματος : ουχ ότι σύμπασα κέντρον εστί
( πάν γάρ κέντρον αδιάστατον υπάρχει και αμερές, ει
γε σημείόν έστιν) · αλλ' ότι συγκρινομένη προς το
της σφαίρας μέγεθος ουδένα λόγον έχειν δοκεί πρός
αυτήν. "Ωσπερ αι μυριάκις μύριαι των του ύδατος
αφορέων μυριάδες πολύ μεν το πλήθος έχουσι
καθ' αυτάς θεωρούμεναι · προς δε την θάλασσαν
ουδέν είναι δοκούσιν , αλλ' ουδε πρός μέγαν τινά
ποταμόν: ούτω δή και η γή, καθ' αυτήν μεν εξετα-
ζομένη , πολυμεγέθης εστί • προς δε την ουράνιον B siquidem per seipsano estimetur , valle magna est ;
σφαίραν, ή και προς την ηλιακήν , ουδένα λόγον έχου-
σα φαίνεται. Τότε γάρ λόγον έχειν μέγεθος πρός μέ-
γεθος λέγεται, όταν το μείζον οίόν τε είη καταμε-
τρηθήναι υπό του ελάττονος : μυριοπλάσιον ίσως ον,
ή και άλλον τινά μείζω λόγον έχον αριθμητόν. Η
θάλασσα δε και πάς μέγας ποταμός ουκ αν υπό
των μυριάκις μυρίων μυριάδων των αμφορέων κα.
ταμετρηθείεν του ύδατος .
β' . Ούσαν δε την γην στιγμιαίαν οιονεί προς τον
ουρανόν και οι αστέρες παριστώσιν, εκ παντός αυ-
της μέρους αυτοί εαυτοίς ίσοι φαινόμενοι και τις
σχήμασιν όμοιοι. Τούτων δ' ουδέτερον συνέβαινεν άν ,
μή των προς πάντα τα μέρη του ουρανού προσπι-
πτουσών ευθειών εκ παντός μέρους της γής ίσων
C
άλλήλαις ουσών ως προς αίσθησιν . essent .
γ' . 'Αλλά και τα εξ ζώδια φαινόμενα υπέρ την 3. Sed el sex signa " quæ præcise supra terra !
ακριβώς, παριστώσι την γην επέχουσαν σημείου conspiciuntur, ostendunt, terram ad firmamentum
λόγον προς το στερέωμα , του κατ' αυτήν βάθους
μηδεμίαν μοίραν ή πολλοστών μοίρας αποκρύπτειν
ισχύοντος. Τούτον δε τον τρόπον η διάγνωσις γίνεται
του τα εξ υπέρ γήν ζώδια φαίνεσθαι . Δύο τινές
απλανείς αστέρες αλλήλοις παραπλήσιοι κατά το
De terra et ejus zonis, ac primuin quod terra ad
cælestem splueram , quin el ad ipsam solureil ,
centri rationem obtineal.
1. Terra 87 ad firmamenti sphaeraill centri raun
hem obtinet : non quod universa centruli się
( quippe omne centrum dimensioni el partium
expers est , siquidem punctum est) , sed quoil , si
spliere magnitudini comparatur , nullam ad ipsa10
habere rationem videatur. Quemailmodum enim
centena millia myriadum amphorarum (cadorum )
aquæ , dum 330 per se considerantur, ingentis
simt magnitudinis, sed ad mare nibil videntur, hl
nec ad magnum (luvium ; sic nimirum etiam lerra ,
sed ad colestent aut etiam ad solaren splier21 ,
nullam habere rationcm videtur. Tuin enim 88 11
gnitudo ad magnitudinem videtur habere rationell,
cum major a minori mensurari potest , ul decies
millies tantam aut aliam eliam aliquam majorem
numerabilein ralionem babeai. At mare el quivis
alius ingens fluvius a.centenis millibus myriadum
ampborarum ineosiirari non possunt.
2. Quod ailem terra ad cæluin comparala puniti
veluti rationem habeal, el siell :e ostendunt quæ ' ' X
omni ejus parle sibi invicem æquales et figura si
miles apparent. Quorum neutrum acciderel, nisi
rectæ , quæ ex omni parle terræ ad omnes cæli
partes cadunt, sibi invicem quoad sensum æquales
puncti rationem obtinere, cute insius profunditas
nullam partem , aut etiam scrupulum parlis ullum
occulare possil , Bloc 331 antem modo cogno
scitur , quod sex signa supra horizontem conspi
ciantur. Duie quedam inervantes stelle sibi invia

A7 Piol. lib . 1 ; Alm . c 6 ; Cleom . lib. 1 , c 10, ct 11 , c. 2 ; liegiom . in Prol. I. 1 , conclus. 4 . 58 Cleom ).
lib . 11 , « . 2 . 29 Clcom. 1, 1 , c . 10 , el μι , c . 2 ,
1271 NICEPHIORI BLEJMID.E 1272

cero et quoal magnitudinem , et quoad colorem A μέγεθος και χροιάν διαμετρούσιν αλλήλους: ο μεν
similes per dimetientem opponuntur : una quidem τήν του Σκορπίου πεντεκαιδεκάτην κατέχων μοίραν ,
decimum quintum Scorpii gradum lenens , altera δ δε την αυτήν του Ταύρου , μέρος ών των Υάδων.
eumdem Tauri, cum Hyadum , id est Sucularum , Ούτοι το "Αρει το χρώμα παρόμοιοι. Δυομένου γούν
pars sil , Marli quoad colorein valde similes. Oc- του ενός αυτών και λοιπός ευθύς ανατέλλει , και όρων
cidenle proinde una ipsarum , allera slatim exori- ται και άμφω κατά ταυτόν επί του ορίζοντος, ο μεν
lur, simulque in horizonte ambæ spectantiir , illa ανατέλλων, ο δε δυόμενος. "Οπερ ουκ αν συνέβαινεν,
φuidem oriens, Inec occidens . Quod non continge- εν μέρει τινί του ζωδιακού τό τής γής οίόν τ' ήν βά
rel , si partem aliquam Zodiaci crassities terre θος επιπροσθείν .
obscurare posset.
4. Sed el medium æquatoris semper supra ter δ' . 'Αλλά δή και το ήμισυ του ισημερινού διηνε
ram est , hocque es æquinoctiis manifestum est . χώς έστιν υπέρ γήν. Και τούτο δηλον εκ των ισημε
Cuin eniin oriens sol aut occidens punctum aquae ριών • οπόταν γάρ ανατέλλων ο ήλιος ή δυόμενος
tori subjectum alligerit, lui et dies et nox sulm )- του υπό τον Ισημερινών έφαγητα: σημείου, τότε
mam æqualitatem accipiunt. λαμβάνουσιν ή θ' ημέρα και η νυξ το ισαίτατον .
5. Sed el 90
ad sol: rem splæram terra centri ε'. Αλλά και προς την ηλιακήν σφαίραν η γη κέν
rationem obtinere perspicilur. Horologia enim in τρου λόγον επέχουσα φαίνεται. Κατασκευάζεται γάρ
luri conficiuntur, que giomonum umbras clim επί γής ωρολόγια τας των γνωμόνων σκιάς έχοντα
nubra lerræ simul circumeuntes habent. Atque τη σκιά συμπεριστάσας της γης και δεί πάντα τα
oporiel cuncta gnomonum extremi centri rationem των γνωμόνων άκρα κέντρου λόγον επέχειν προς
ad solarein splæram obtinere . Quoniam igitur nul- την ηλιακήν σφαίραν. Επει γούν ουδέν έστιν ώρα
Juin est horologium , 332 quod in ipso precise λόγιον δυνάμενον επ ' αυτή τη μεσαιτάτω στήναι:
ierrin medio stare possit ; in omni aulem terræ της γής: εν παντί δε μέρει της γης ωρολόγια κατα
parte horologia possunt confici, manifestum est, σκευάζεσθαι δύναται φανερόν ότι κέντρου λόγον
quod etiam ad solarem splæram universa terra επέχει και προς την ηλιακήν σφαίραν ή πάσα γή .
centri rationem obtineal. Unius enim splære Μιάς γαρ σφαίρας εν και το κέντρον. Ούτως ούν
unum centrum est . Sic igitur ad lerram sese uni- έχoυσι προς την γήν οι γνώμονες άπαντες, ώς ει
versi habent gnomones , quasi etiam ad unum και εις έν ήσαν συνηγμένοι σημείον. Προς μεν ούν την
punctum collecti forent . Ad solaren proinde splice- ηλιακήν σφαίρας κέντρου λόγον επέχειν την γην, εκ
ram centri rationem obtinere terram, ex iis que C των ειρημένων δεδήλωται, προσυπακουομένου παν
dicta sul, manilestum evadit : ut semper tamen ταχού του , προς αίσθησιν.
quoad sensum subintelligatur.
ς' . Προς δέ τήν της σελήνης σφαίραν μή λόγον
6. Quoil autem ' ad lunæ splæram lerra pun .
cii rationem non oblineal, sic osienditur. Inter- επέχειν σημείου την γήν ούτω δείκνυται . Τα προς
valla lunæad stellas in oni climate terræ æqua τους αστέρας διαστήματα της σελήνης ουκ ίσα φαί
lia non apparent; sed apud alios majora , apud νεται κατά πάν κλίμα της γης , αλλά παρά μεν
alios minora . Hoc autem ita non essel , si rectie , τους μείζω, παρά δε τοις ελάττω . Τούτο δ' ουκ αν
[ que ad lunarem altitudinem a terra [producun- ήν, των προς το σεληνιακών ύψος προσπιπτουσών
lur ], æquales essent. Si boc enim , et intervalla από της γής ευθειών ίσων αλλήλαις ουσών ει
τούτο γάρ , ίσ’ αν αλλήλοις εφαίνετο και τα διαστή
sibi ctiam æqualia conspicerentur.
ματα .
7. Sud et solis eclipsis " s , quæ haud apud om- ζ . Και η του ηλίου δ' έκλειψις μή ταρά πάσιν
les conspicitur, rationi fidem facit. Si enim 93 ad ή αυτή φαινομένη πιστούται τον λόγον . Ει γάρ προς
Junarem altitudinem idem ubique a terra interval- το σεληνιακών ύψος το αυτό διάστημα πανταχόθεν
Jum foret , non apud aliquos quidem homines sol "D ήν από γής : ουκ αν παρά τισι μέν ανθρώπους και
tolus deficere , apud aliquos non lolus, sed par- ήλιος όλος έκλείπων έδόκει, παρά τισι δ' ουχ όλος,
lem deficientem habere , 333 apud alios demi- αλλά μέρος έχων εκλελοιπός : παρ' ετέροις δ'
que lolus defectu vacare uno el eodem tempore όλος πάμπαν ανέκλειπτος καθ' ένα καιρόν τον
viderelur . αυτόν .
8-13. Alqui nonnulli dicunt, lerram nec ad ipsum ' -ιγ'. "Ένιοι δέ φασι μηδε προς αυτόν τον τρώμε .
cælium quod videtur , puncti rationem habere . Et νον ουρανός σημείου λόγον επέχειν την γήν · και
sane instantiam ex eo confirmant , quod visus πιστούνται δηθεν την ένστασιν εκ του την όψιν εις
cum in alιum allollitur, ea videat , que in planis ύψος εξαιρομένην οράν τα εν επιπέδους ουχ ορώμενα ,
non videntur, sed infra borizontem occullala sunt ; κεκρυμμένα δ' υπό τον ορίζοντα : κάντεύθεν επι
el hinc inſeruni, non ab omni lerræ parle cælum φέρουσιν, ουκ από παντός μέρους της γης εις ίσα
æqualiter dividi, ac ea de causa centri rationem διαιρείσθαι τον ουρανόν , και διά τούτο προς αυτόν
ad ipsum non obtinere terram . Sed hæc ratio tunc μή κέντρου λόγον επέχειν την γην . 'Αλλ' ούτος και
93 Cleoill .
60 Cleom , I. 1 , c. 10. as Cleom . 1. 1, c. 11 ; Mart. Capella I. vii . 02 Cleom . 1. Ι , c . 11 .
1. ! , c. 3.
173 EPITOME PHYSICA . 1274
λόγος τότ' αν είχεν ισχύν , όταν έκ τών πεδίων και Α robur haliceret , si ex canporn play:iticlus et
της θαλάσσης ουχ έωράτο το ημικόσμιον. Του δε mari medium muindi non speclaretur. Quod autem
της όψεως εις ύψος εξαιρομένης φαίνεσθαι πλέον visui in alium sublato plus apparet lemisphærio ,
του ημισφαιρίου το σχήμα της γης έστιν αίτιον, figura ferræ in causa est, quia sphærica. Proinde
έπει σφαιρικόν. 'Aνεμποδίστως ούν αι από τον radii cum ab oculis undique circa teriam sine
οιμάτων ακτίνες κύκλωσε της γης χεόμεναι πλέον impedimento conjiciuntur , dimidio mundi pluis
του ημικοσμίου περιλαμβάνουσι , γινομένων τότε comprehendunt, cum liorizontes tunc turbitrati
των οριζόντων κωνοειδών , διά το σφαιροειδή τυγχά- sint , φuia terra orlbicularis figurie est . Νeque eniin και
νειν την γην. Ουδε γαρ αί τε φάραγγες αϊ τε των vel convalles, vel montium eminentze rolindila
ερών έξοχαι το της γής σφαιρικών αναιρή σουσιν , ότι tem lerræ evertent ; quandoquidem neque in pilu
μηδ' αι περί τα σφαιρία των πλατάνων έξοχαι και lis platanorum eminentiæ et cavilates elliciunt,
κοιλότητες εξιστώσι ταύτα του σφαιρικού , καίπερ quominus ipse rolwnl:r sint , q12 ng12'21 Ι :ε -
αύται πλείονα λόγον έχουσι προς τας των σφαιρίων jorem habent rationem ad pilularium 334 integri
ο ότητας , και της γης αι κοιλότητες και υπεροχα ! lalein , quam lerræ cavitates et exuberantiæ ad
προς το μέγεθος άπαν αυτής . Ούτε γάρ όρος πεντς- universam ipsinis magnitudinem . Neque eniin ons
καίδεκα σταδίων υψηλότερον κατά κάθετον ιστόρηται quindecim stailiis secundum perpendiculum altiores,
του , ούτε τόπος θαλάσσης τοσούτων σταδίων βαθύ- neque maris locus lol stadiis profundior aspiam
τερος. Ει δε και πλειόνων σταδίων ύψος και βάθος esl prodilus. Quod si allem etiam plurium sladio .
υποτεθείη , πόσον λόγον έξει το τοιούτον προς την rum aliitudo et profunditas supposita fuerit, quan
διάμετρον όλην της γης ; Ει μη ην η γη σφαιροειδής , lam cl lalis 96 ad folum terræ diametrum habuerit
πως αν μετέπιπτον επ' αυτής οι ορίζοντεςκαι πως rationem ? Ac nisi terra orbicularis esset igure,
άλλοι παρ' άλλους αστέρες των απλανών προς άρκτο qui in ipsa llorizontes mutarentur ? qui aliae apud
και μεσημβρία έωρώντο και πως το του πόλου ύψος alios fixæ stellæ ail septentrionem et meridier
διάφορον εν τοις διαφόρους ήν κλίμασι και πώς το conspicerentur ? qui poli altitulo in diversis cli
μέγεθος ενηλλαγμένον του αρκτικού ; πως ημερών matilus diversa essel ? qui arctici magnitulo Va
μεγέθη και νυκτών ετέροις ετύγχανεν έτερα; Ταύτα riarelur ? qui dierum et noctium mg: itudines
δή πάντα τιστούνται την γήν είναι σφαιροειδή. Και apud alios alive forent ? Hæc videlicet omnia lera
το ύδωρ δε πως σφαιροειδές εκ του τάς πανίδας είς ram orbicularis figuræ esse confirmant. Sed el
τι λείον εμπιπτούσας συστρέφεσθαι τε και σφαι aquam quodammodo figura orbiculari pra ditam
ρούσθαι και ηρεμείν δείκνυται • καθώς εν τοις των € esse cum ex eo ostenditur, quod gutle in lave
λαχάνων και δένδρων φύλλους υπάρχει καταφανές • aliquid incidentes contralhuntur et conglobantur cu
έκ τε του τους πλέοντας τα πελάγη πολλάκις μεν quiescun !, quemadmodum in herbarum et arborum
από των πλοίων αυτών μή την γην καθoράν: επί foliis maniſesiuni exsisiil : cum ex eo quod qui
δε τους ιστούς αναβάντας , ώς oύσαν αυτήν πλησίον maria navigani, sa'pe quidem ab ipsis navibus ter
καθορίν, υπερθεμένους διά της εις ύψος αναβά- ram non conueantur , consccnsis 3111ein nialis
σεως τα της του ύδατος επιφανείας κυρτώ- ipsam, uti 335 propiorem, inspiciant ; duo nisi
ματα , τα πριν επιπροσθούντα ταίς τούτων rumi per ascerisionein in allum curvilates et lumo .
όψεσιν . res, qui sunt in aquæ superficie, quique antea
ipsorum aspectibus obstruebant, superant.
ιδ'. Εις πέντε δε μέρη διαιρούσιν οι φυσικοί την 14. In quinque porro 97 parles universam terram
σύμπασαν γην· έν μέν τό υπό του άρκτικού κύκλου physici dividunt : vnam que ab) arclico circulo
περιεχόμενον · έτερον όπερ υπόκειται το μεταξύ continetur ; secundam qux ci intervallo subjecta
του αρκτικού και του θερινού διαστήματι τρίτον est , quod inter arcticum et tropicum æstivum in
όπερ υπερκείμενος έχει το εκ του θερινού τροπικού tervenit; tertiam, que imalinens label spatium id
διήκον εις τον χειμερινών τροπικών και κατά το D quod ex tropico estilo ad hibernum tropicum pro
μεσαίτατον αυτού τον μέγιστον κύκλον τον ισημε- lenditur et in sui præcise mcdio maximum circu
ρινόν τέταρτον όπερ υπό το μέσον εστι του τε χει- lum æquinoctialem habel ; quartam , qu: e sub me .
μερινού τροπικού και του ανταρκτικού • πέμπτον, dio est tropici bilerni et antarctici ; quintaw ,
όπερ υπό του ανταρκτικού περιέχεται • ταύτα τα qua: sub antarctico continetur. Has terræ partes
μέρη της γης ονομάζουσι ζώνας . zonas nominant.
ιε'. Των ούν τοιούτων ζωνών εκατέραν μέν των 15. Harum proinde zonarum extremam ulran
άκρων άοίκητον υπό κρύους είναι φασιν υπό φλογ- que a frigore, mediam præ æslu inbabitabilem esse
μου δέ γε την μεσαιτάτην» ευκράτους δε τάς λοι- ſerunt, reliquas aulem bene temperalas el ad
πας και οικείσθαι πεφυκυίας είκότως λέγουσιν , habitandumi nalura comparatas esse aiunt, quale
επειδή κεκραται τούτων εκάστη και την συμμετρίαν doquidem ipsArmutralilei [temperatarum ] pro
της τε θέρμης και ψύξεως και το ζωογόνον απείλη- portionem caloris et frigoris , cl animalium gene
" Ptol. lib. i Alm . c. 4 ; Cleom . I. 1 , c. 10 ; Regiom , in Almag. lib . I , conclus. 2. 98 Cleoin . ibidem .
96 Cleom . 1. 1 , C. 8 ."! Cleom . 1. 1 , c. 2 ; Martiall. Capell. lib . VI, p . 226 ; Macrob. in Somol. Scip. lib.
I, C. 5 .
12-5 NICEPIIORI BLEMMIDE 1276
randorum facultatem, cum ex alusta, tum ex pro- Αφέν έκ τε της διακεκαυμένης και της πλησιαζυσης
pinqua frigida accepit. κατεψυγμένης .
16. Quod autem aliæ partes ! erræ combustæ tor- ις' . Του δε τα μεν της γης διακεκαυθαι , τα δε
reani, 336 aliæ frigore rigeant, alix temperatæ sint, κατεψύχθαι , τα δ' εύκρατα τυγχάνειν, ο ήλιος αι
sol in causa est 98 el terre ligura que splærica τιος , και το σχήμα της γης σφαιρικόν υπάρχον,
est , ul diximus. Cum enim sol in mundo per lati- ως είρηται. Κινούμενος γάρ εν τω κόσμω το με
tudinem quæ inter tropicos intercepta est, move- ταξύ των τροπικών πλάτος ο ήλιος αναγκαίως δια
lur , necessario adurit terram , que tali spalio καίει την υποκειμένην τώ τοιούτω διαστήματα γήν ,
subjecta est, utpote qui rectos et validos in eam ορθίους και εντόνους εκπέμπων τας ακτίνας αυτή.
radios emillat. Rursus quandoquidem nec ab au. Πάλιν επείπερ ούτ' από των νοτίων ως επί τα βό
stralibus partibus ut ad boreales accedens, tropi- ρεια γινόμενος υπερβαίνει τον θερινών τροπικόν,
cum æstivum , nec linc ul ad australes , hibernum ούτ' εντεύθεν ως επί τα νότια τον χειμερινών • διά
lanscendit : eapropter parles ursis subjectas fri- τούτο τά υπό ταίς άρκτους μέρη κατεψύχθαι συμ
gore rigere contingit, ut quæ a sole sint remolissi. βέβηκεν , ώς πορδωτάτω του ηλίου, και διά τούτο
1982:, el lac de causa obliquos el remissos radios πλαγίας και ανειμένας τας ηλιακής ακτίνας δε
B
solares suscipiant : reliquæ autem zone , quæ me- χόμενα . Αι δε λοιπα ζώναι , μέσως πως τάς ακτί
dia quodammodo ratione solis radios almiilliint , νας του ηλίου λαμβάνουσαι , το εύκρατον έχουσι.
bonum temperamentum habent .
17, Ilarum porro teniseratarum utramque phy. ιζ'. Τούτων των εύκράτων εκατέραν πάλιν εις
sici in duas iterum partes dividentes pro medietale δύο διαιρούντες οι φυσικοί κατά τε το υπέρ την
quæ parlim super , partim subler lerram esse vide- και υπό γήν δοκούν ήμισυ , τέσσαρας οικουμένας
lur , quatuor babitabiles ( partes ) esse dicuril : είναι φασιν ών μίαν μεν έχειν ημάς τους ιστο
quarum unam quidem babitamus nos homines ρουμένους ανθρώπους μίαν δε τους καλουμένους
qui noti sumus ; secundam periæci ( quasi dicas περιοίκους οι κατά την αυτήν ημίν υπάρχειν ευ
circumhabitantes , seu circuncolæ , qui in eadem κρατον πλάττονται , και το δοκούν υπό την οικείν
nobiscum tenoperata exsistere et clima quod subier κλίμα ' τρίτην τους αντοίκους , και λοιπήν τους άν
terram est 337 habitare linguntur ; tertiain , an- τίποδας, οί και άμφω την αντεύκρατον οικείν όνει
teci ( 1. d. contrahabitantes ] el postremam ' anii- ρώττονται » πλήν οι μεν άντοικοι , κατά το υπέρ
podes [ quasi pedibus olversis incellentes 1 qui γήν κλίμα ( καλούνται δ' ούτοι και άντωμοι), κατά
etiam utrique temperatarm oppositam incolere c δε το δοκούν υπό γήν οι αντίποδες. Πάντως γάρ
somniantur ; anteci tamen in cliinale super ter- των επί γής βεβηκότων τα ίχνη βλέπειν επ' αυτό
ram ( vocantur aulem bi etiam anteci , quasi bu- το μεσαίτατον της γής, ήτοι το κέντρον ανάγκης
meris aversi) , in eo autem quod infra terrain vi- έχει. Και γάρ της γης σφαιρικό σχήματι κεχρη
detur, antipodes [ babitant, ] Omnium enim in terra μένης, το μέσονκαι κάτω κέντρον ταυτό · διόπερ
habitantium vestigia ipsuni terræ medioxumum ουχ οι περίοικοι γίνονται και αντίποδες , αλλ' οι το
sve centrum spectare necesse est . Cum enim lerra κάτω των απέναντι κατοικούντες άκρατου κλίμα
sphæricam figuram habeat, medium et deorsum et το υπό γην και κατά διάμετρον όντες , ότι τα ίχνη
centrum idem est. Quapropter haud periæci sunt τούτων αντικρυ των ιχνών εστι των ανθρώπων
cliam antipodes , sed qui inſerius ex adverso oppo . εκείνων προς ους αντίποδες λέγονται. Διό λέγειντ'
sílum temperaluin clima infra terram inbabitant, αν ημών αντίποδες οι των ημετέρων αντοίκων
et per diametrum distant : quia horum vestigia περίοικοι των δ' ημετέρων αντοίκων αντίποδες
istorum hominum vestigiis sunt opposita , quorum οι περίοικοι πάλιν ημών • οι δ' αντίποδες ημών
respectu antipolles dicuntur. Nostrorum proinde ή μάς αντίποδας έχoυσι, και περιοίκους οι περίοι
ant@ corum periæci, nostri antipodes dici quiverunt ; κοι, και αντοίκους οι άντοικοι των εν τούτοις σχέ
al rursus nostrorum antæcorum antipodes, nostri D σεων ομοίως ταίς έν φίλους και αδελφοίς αντιστρε .
periæci. ac denique nostri antipodes, nos antipo- φουσών. Ο γάρ αντίπους αντίποδος αντίπους , και
des ; periæci, periæcos ; anteci , anlæcos habent, uit και περίοικος περιοίκου περίοικος , και ο άντοικος
horum ad se habitudines ( schieses) perinde it αντοίκου άντoικoς.
amicorum et fratrum convertantur. Antipus 338 eniin antipodis antipus est ; et perieclis periceci
periæcus; el antecus anlæci anlæcus est ,
18-20 . Quamobrem qualuor terræ parles tem- ιη'-x'. Οικείσθαι γούν και τας τέσσαρας ευ
peralas habitari physici monstrose fingunt : non κράτους μοίρας της γης οι φυσικοί τερατεύονται :
posse autem quemquam ad periecos proficisci , μή δύνασθαι δέ τινας προς τους περιοίκους πορεύε
quod ipsos a se invicem Oceanus qui belluis re- σθαι διά το διείργειν αυτούς απ' αλλήλων τον
[ : lus sii cl innavigabilis dirimat : nec etiam ad "Ωκεανόν, θηριώδη πεφηνότα και άπλωτον μήτε
e'ns qui oppositam temperalam habitant, propterea μήν προς τους την αντεύκρατον οικούντας, δια το

98 Macrob. in Soum . Scip. c , 5 , 7; Mart. Capella, lib) . VI , qui est de geometria ; Ovid. i Metav .
22 Ceou. I. 1 , cap. 2. Mart. Cap. 11:, it ». 1 , p. 227 .
1277 EPITONE PHYSICA . 1278
μή την μεταξύ διακεκαυμένην είναι πορεύσιμον . A quod intermedi: alusta [zona ] transiri non quest .
Ταύτα φυσιολογίας τα εξευρήματα. Προς δ' αλή- Hrc physiologiæ inventa sunli. In rei autem
θειαν ουκ εισί περίοικοι , ούτ' αντοικοι, ούτ' αντί- verilale nec periæci sunt, nec anlæci , nec anti-.
ποδες. Ει γάρ εις την ημετέραν ταύτην σύμπασαν podes . Si enin guod ad nostrain universanm terrain
γήν πολλά πλείων της οικουμένης άοίκητος εύκρα- attinet, nilio ajer est inculta temperata quam
τος, τις ανάγκη πλείους οικουμένας επινοείν ; Το . quip colitur, quæ necessitas cogit ut plures habita
πους μέντοι πολλούς αοικήτους ευκράτους υπολαμ- biles partes ] excogitemus ? Atqui ut multa loca
Εάνειν το κωλύον ουδέν . "Υπερεκπερισσού γάρ lemperata judicemus inculta, nihil est quod pro
άπαντα πεποίηκεν ο Θεός · και ώσπερ ολίγον πυρ, hibeat . Quippe Deus omnia in siimina creavit
ολίγος αήρ, ολίγον ύδωρ τα προς χρήσιν εξαρκούντα abundantia . Et sicul parum ignis esi , parum
τοίς οίς χρήσιμα ταύτα γινώσκονται , πάμπλειστα aeris, parum aquæ., quæ sufliciant ad usum
δε παρά της δημιουργικής μεγαλειότητος και πλου- his quibus expedire cognoscuntur, plurimum
σιοπαροχίας γεγόνασιν · ούτω και της γης ολίγον autem a conditoris majeslale el opulentissima lar
μεν το οικούμενον, πάνυ δε πολύ το εύκρατον και gilate facun est : sic etiam exigua terræ pars est
πρός οίκησιν πεφυκός. Η γαρ της θείας δωρεά ; quæ habllatur , sed valde magna, quie temperala
B
ακατάληπτος άβυσσος υπέρ άπασαν χρείαν υπερεξ- 339 et ad habitationem natura comparata est .
έχεεν άπαντα. immensa enim divinie muniſicentiæ aliyssus omnia
multo abundantius effudit, quam eorurn requirit
indigentia.
κα, κβ'. Περί του της γης μεγέθους διάφοροι λόγοι 21 , 22. Cæterum : de terræ magnituline mullie
γεγόνασιν ών ουδείς έχει το αναντίρρητον · τέως δ' sententiæ fuerunt , quarum nulla contradictionis
ούν βελτίω τάχα των άλλων δοκούσι λέγειν 'Ερα- expers est ; verumtamen cæteris meliora forsan
τοσθένης και Ποσειδώνιος. Ο μεν ούν ' Ερατοσθένης dicere videntur Eratosilienes et Posillonius . Era
γραμμικώς δεικνύναι προάγεται την της γης περί- 10stlienes igitur geometrice terre ambitum esten
μετρον σταδίων μυριάδων πέντε και είκοσιν, υπό- dere aggreditur viginti quinque myriadum stadio .
θεσιν προς την οικείαν δείξιν ποιούμενος το στα- rum : dum ( interim ) suæ ostensionis lypothesin
δίων είναι πεντακισχιλίων το από σελήνης μέχρις facit , quod intervallum a Syene ad Alexandriam
'Αλεξανδρείας διάστημα και πρώτον το τας πόλεις sit quinquies mille stadiorum *. Et primo quod hæ
ταύτας υπό την αυτω κείσθαι μεσημβρινό, και το urbes sunt sub eodem meridiano, quodque inter
μεταξύ των πόλεων διάστημα , σταδίων πεντακισχι- c nelium urbium intervallum est quinquies mille
λίων δι' απλουστέρας εφόδου τήν της γης περίμετρον sladiorum , simpliciore ratione, lerræ ambiium ex
αποδίδωσι σταδίων μυριάδων τεσσάρων και είκοσι . hibet, viginti quinque myriadum stadiorum . Cale
Μεσημβρινοί δε κύκλοι εισιν οι διά τε των του στε- rum meridiani sunt circuli, qui et per firmamenii
ρεώματος πόλων γραφόμενοι, και δια σημείου τινός polos describuntur , et per aliquod punctum aliud
και της κορυφής εκάστου των υπέρ γής βεβηκότων quod cuivis in terra ambulantium vertici superin
υπέρκειται . Πόλο : μεν ούν οι αυτοί πάντων με- cumbit. Poli proinde omnium meridianorum iidem ,
σημβρινών: το δε κατά κορυφήν σημείον έτερον sell punctum verticale apud alios est :liud . Qua de
ετέρων εστίν . "Οθεν και άπειροι δύνανται γράφε- causa etiam infiniti meridiani scribi possunt. Omnes
σθαι μεσημβρινοί . Πάντες δ' ούν οι μεσημβρινοί 340 proindle meridiani cum sini maximi circuli ,
μέγιστοι κύκλοι όντες, και τον κόσμον (πρός) αλλή- el mundum invicem in duas æquales partes divi
λους εις δύο τέμνοντες ίσα , ίσοι και τα ζωδιακά dant, cuin Zodiaco lum sibi invicem æquales sunt,
και αλλήλοις εισίν • ε πει και ο ζωδιακός μέγιστος quoniam eliavı Zodiaciis est circulus maximus.
κύκλος εστίν . Οι δ' όλοι όλοις ίσοι, και τα όμοια Quod si loti lotis suul æquales, etiam partes co
μέρη αλλήλων ίσα έσονται . l'im , quæ invicem sunt similes, æquales erunt .
κγ'. Την αυ Ρόδον και την Αλεξάνδρειαν υπό 5 23. Porro Rhodum et Alexandriam eidem me
το αυτω κείσθαι μεσημβρινώ λέγων ο Ποσειδώνιος, ridiano subjectam esse dicen's Posidonius , el in
και σταδίων είναι πεντακισχιλίων το τας πόλεις απ' lervallum quod civitales a se invicem dirimil quin
αλλήλων διείργον διάστημα, λαμπρότατον αστέρα quies ille stadiorum , splendidissimam quampian
τινά φησι καλούμενον Κάνωπον φαίνεσθαι προς stellam quæ Canopus vocalur, ad meridiem ul in
σημβρίαν ως επί το πηδαλία της Αργούς· εν gubernaculo Argus apparere pronuntial, que in
"Ελλάδι μεν ουδ' όλως ορώμενον (όθεν ουδ' "Αρατος Græcia quidem nullo modo conspiciatur ( qua de
εν τοις Φαινομένοις είρηκε τι περί αυτού), τοϊς δ' causa aliam Aralus in Phænomenis nibil de ea
από των αρκτικωτέρων μερών ως προς μεσημβρίαν disseruit) : ab iis autem φui a partibus borealiori
έρχο κένις αρχήν εν Ρόδο του οράσθαι λαμβά- Lus iit ad meridiem proficiscuptur, cum in Rhodo
νοντα · κάπί του ορίζοντος όφθέντα μικρόν , ευθύς primum conspiciatur, ut super horizontem visa
κατά την του κόσμου συστροφήν καταδύεσθαι· τοις parum fuerit , illico in alludi conversione occidai ,

* Plin . lib. Ji, f. 65 ; Lact. lib . 111, c. 21. Angusi, I. XVI , c. 9 , De civitate Dei. 8 € lcom. 1, 1, c . 10 ;
Marl. Capella, lib. 1 , p. 224. * Pars 1 habel sladia 3000 , partes 50 habcbunt 250000.
779 NICEPHORI BLEMMID.L 1250
vicissim iis qui a Riolo Alexandriano versus quina A από Ρόδου δε μέχρι της Αλεξανδρείας πεντακισχι
stadiorum millia cnavigarunt , appareat stella ista λίους σταδίους έκπλεύσασι φαίνεσθαι τον αστέρα
in Alexandria vlevala sopra horizontem , simul ac τούτον κατ' 'Αλεξάνδρειαν ύψος απέχοντα του ορί
medium coelum attigerit, altjludinem quartæ partis ζοντος, επειδάν ακριβώς μεσουρανήση, τετάρτου μέ
unius signi , que ese quadragesima 341 octava ρους ζωδίου ενός όπερ έστι τετρακοστόγδοον μόριον
pars totius Zodiaci. Proinde etiam inter Rliodum παντός του ζωδιακού. Και το μεταξύ τοίνυν της τε
et Alexandriam intervallum , hoc est , quina stadio- “Ρόδου και της Αλεξανδρείας διάστημα, τουτέστιν
rum millia, qua:dragesimum octavuni erunt seg. οι πεντακισχίλιοι στάδιοι, τεσσαρακοστόγδοον έσται
mentium maximi terrae circuli. Atqui quadragies τμήμα του μεγίστου κύκλου της γης. Τεσσαρακού
octies quina sladiorum millia, myriades stadiorum τάκις δε και οκτάκις οι πεντακισχίλιοι στάδιοι μυ
cfficiuntur viginti quatuor * ; siquidem intervallum ριάδες εκτελούνται σταδίων τέσσαρες προς ταις
quod ex Rhodo ad Alexandriam protendilur, ad είκοσιν . "Έσται γούν κατά Ποσειδώνιον και περίμε
quina sladiorum millia excrescit , sin minus, secun- τρος της γης σταδίων μυριάδων τεσσάρων και εί
dum proportionem illius. κοσι , εί γε το εκ Ρόδου προς Αλεξάνδρειαν δικον
είς πεντακισχιλίους ποσούται σταδίους · ει δε μή ,
προς λόγον αυτού
24. Cum autem terræ ambilns sit viginti qualior κδ'. Της περιμέτρου δε της γης μυριάδων ούσης
myriades stadiorum , diameter illius erit seplem σταδίων τεσσάρων και είκοσι η διάμετρος έσται
myriades, sex millia , trecenta sexaginta iria sla- ταύτης , οιονεί σταδίων τριών εξήκοντα τριακοσίων
dia . Sphæræ enim ambitum oblivere iriplurn suæ και χιλιάδων εξ, τρός μυριάσιν επτά την γάρ της
diametri , el insuper septimam partem , non ac- σφαίρας περίμετρον το τριπλάσιον έχειν της οι
curale, sed quaro proxime, placet Archimedis sec- κείας διαμέτρου , προς δε και το έβδομον, ου κατ'
laloribus : qui pronuntiant omnis circuli et omnis ακρίβειαν, αλλ' ώς έγγιστα τους περί 'Αρχιμήδην
sphæræ ambitum obtinere rationem ad suan, dia- δοκεί , παντός κύκλου και πάσης σφαίρα; περίμε
Inetrum quain proxime triplam sesqui septimam . τρον λόγον έχειν αποφαινομένους προς την οικείαν
διάμετρον ώς έγγιστα τριπλασιεφέβδομον .

SYNOPSIS CAPITIS XXIX ,

QUOD EST DE DIEBUS ET NOCTIBUS ET QUATUOR ANNI HORIS.
1. Sol molum habel duplicem , unum proprium 342 el alterum adventilium ; illo horas, id est , siala anni
tempora , hoc nocles el aies efficiens. - 2. Causa quare dierum et noctium incrementa el decrementa ra
rient, itemque horæ anni quatuor sint, est mundi inclinatio el elevationis poli mutalio, adeoque parolle
lorum solis ab horizonte inæqualis seciin , el climatum terræ ad zodiacum non eadem propinquilas. 5 .
Qualis sit mundi posirus in climale a qualori subjecio , et quæ ejus consectaria . 4. A primo statim cli
wale posilus mundi rarialus et alia consectaria sunt, idque magis el minus pro remotionis differentin, il
exemplo lum hoc ipsum , tum etiam id quod superiore menabro dictum est, declaratur. – 5. Circuli siel
lorun fixarum, quos primo moill describiini, paralleli sunt ; minores tamen nlii, alii majores. Minores.qui
polis , majores qui æquinoctialipropriores suni, qui sulus est maximus. ( i . llorum circulorum omnium
in spiura recla, nimirum in climate sub æqualore segmerila supra et infra horizontem sunt æqualia ; 11
obliqua sphæra, lioc esl, in aliis climatibus inæqualia , exceptis seymeniis unius aquatoris, quippe boren
liorum segmenta supra horizontem majora , infia horizonteni minora , australiorum contra se habeni, in
nostra quidem temperata zona habitabili. In opposita enim zona horum etiam circulorum opposita est
raiio.-7 Sul a conversione 343 ad conversionen, sive uialias loquimur, a solstitio ad solstilium progrediens
onnes parailelos circulos, qui sunt intra tropicos , percurril. – 8. Cum molu suo er borealibus mundi
partibus tropicum hibernum allingit, diem brevissimum el noclem longissimam efficii. — 9. Cum a Iro
pico hibernu ad boreales mundi pärles movelur, diem crescentem nobis exhibet, nocie tamen adhuc brerin
rem , donec a'quinoctialem assequatur. 10. Hinc cum æquinoctialem allingil, vernum aquinoctium effi
cil, accuratum quidem in primo gradu Y, quod est alterum punclum intersectionis horizontis el aquino.
clinlis ; minus accuralum in punctis ante el relro vicinis . 11. Cum ab æquinoctiali propius ad borzales
wundi partes accedit , dies etiam noctibus longiores efficil, donec assecutus tropicum restivum diem longis
simam el noclem brevissimam efficil. -- 12. llinc cum regredirur ad australes mundi parles , dies fucil de
crescentes, longiores tamen adhuc noctibus, donec iterum æquinoclinlem attingat , ci autumnale æquino.
clium , cum accuratum lum minus accuratum in principio ! punctisque ante et relro vicinis, ut de verno
æquinoctio erplicatum fuil, producil. 13. Et sic reliquos ab a'qualore parallelos percurrens dies eliam
noctibus breviores exhibel , cujus quidem ul et superiorum omnium ratio a parallelorum ei 344 horizon
lis varia sectione reil dilur. - 14. Idem sol conversionem æstivam seu solstilium æstivum ſacere quatuor
argumentis cognoscirur; totidem elhubernam , sed contrariis. — 15. Sol ab hiberna conversione ad æqua
iorem ascendens a quinoclium vernuni, ab æstiva conversione ad eumdem descendens, autunnale arquino
ciium efficit. 16. In genere dies crescentes ea hibel sol cum a partibus mundi australibus ad boreales
accedit , ' decrescentes , cum ab his ad illas recedit. — 17. Al incrementa dierum et noctium inæquali
fiunt accessione , quemadmodum in terra per exemplum in specie declaralur. 18. Cujus rei cursa esi
obliquilas Zodiaci qui æqualorem el vicinus parallelos rectius . quin fere ad rectos seral angulos, Iropicis
vero obliquius incumbit - 19. Et proinde sol and iropicos lirdinis accedil , el ab eisdem recedii, od
æquatorem el vicinos parallelos celerius ; qua sane in re inaniſesto divina providentia elucet, - 20 .

* Pars I babel stadia 5000, partes 48 habebunt 240000. UI 22.sc habent ad 7, sic 21000 ad 7663.
 12 : 1 EPITOME PUYSICA . 1282
Luterralluin dierum ab æquinoctio verno ad conversiones usque a'stivas, ela conrersionibus o'stiris od
aquinociium (numnale , el av eodeni ( quinuclio ad conversiones hibernus, el denique a conversionibus
hibernis ad quinoctium vernale definitur. 21. Quumquami zodiuci quadrantes suni aquades, lamen stil
non percurrit pos a'quali tempore, quia in sun sphæra qun infra firmamentum est per sularem circulam
345 morellato qui Zodiacu non esi concentricus. 2. llinc æqualibus Zodiaci segmentis inæqualia sa
luris circuli segnienta respondenl ; el huc ipsa de causa longissimo tempore in Geminis, brevissimo in
Syiidurio moratus est sol acluris quidem tempore. —23. Sed et michihemera non sunl præcisp æqualia ,
quia additamenta solis uti vocant non sunt æqualia. – 24. Nychihemera aulem er inæqualilale additu
ruenlorum sunt ina qualia, cum propter molum solis proprium , ium propler solaris circuli eccentricitatem
cum cælo , id est primo mobili. 45. Quippe sol si vel molul proprio iurerei, vel si solaris circulus non
essel eccentricus primo mobili, nychthemera onmia præcise Joreni aqualia. – 26. Per conclusionem in
ferl , quod inæqualitatis nychihemerorum simul et molus solis proprilis el sularis circuli eccentricitas causæ
sinl.

ΚΕΦΑΛ . ΚΘ'. CAPUT XXIX .

Περί ημερών και νυκτών και των τεσσάρων του
έτους ωρών .
α'. Ο ήλιος διττήν φερόμενως κίνησιν, την μεν
διά της οικείας σφαίρας τήν πλανητικήν , την δε
διά της βιαίας περιαγωγής του απλανούς ουρανού ,
διά μέν της πεπλανημένης κινήσεως τάς ώρας απαρ-
τίζει , διά δε της άλλης της συν τω ουρανώ τας
ημέρας και τας νύκτας αποτελεί τας ημέρας τον
περί ημάς αέρα φωτίζων διά των ακτίνων αυτού •
τάς νύκτας, υπό τον ορίζοντα κεκρυμμένος και
μηκέτι διαπέμπων τάς λαμπηδόνας αυτού προς
ημάς, διά τήν της γης επιπρόσθησιν. Ουδέν
γαρ έτερόν έστιν η νύς ή το της γης απο .
σκίασμα .
β'. Ταις ημέραις δε και ταις νυξιν αυξήσεις και
μειώσεις προσγίνονται , και των ωρών εκτελείται
ή τετρακτύς, διά το εγκεκλίσθαι τον κόσμον , και
τον μεν των πόλων βόρειον άνω του ορίζοντος είναι
και δια παντός ημίν φανερόν, τον δε κάτω και διη-
νεχώς αφανή • κάντεύθεν πάντας τους εν τω στε-
ρεώματι παραλλήλους κύκλους εφ' ους φέρεται ο
ήλιος είς άνισα τμήματα υπό του ορίζοντος διαιρεί-
σθαι πλήν μόνου του μεγίστου του ισημερινού και τα
τε κλίματα της γης με την αυτήν έχειν σχέσιν πρός
τον ζωδιακόν, ώς άλλων άλλοις υποκειμένων του
στερεώματος μέρεσι, κάντεύθεν διαφόρων όντων
κατά τάς κράσεις .
γ' . 'Εν μέν ούν τα υπό τον ισημερινός κλίματι
μεσαιτάτω της γης όντι , θέσιν έχει την ισαιτάτην C in Ierro precise medium est , equalissimum hallet
ο κόσμος, εκατέρου των πόλων επί του ορίζοντος
φαινομένου, και κύκλων αρκτικών ουχ υπαρχόντων
εν τούτω το κλίματι πάντων δε των αστέρων ανι-
σχόντων τε και καταδυομένων , μηδενός όντος αει-
φανούς, μήτ' αύ αφανούς.
δ' . 'Από δε τούτου του κλίματος ως επί τας ευ .
κράτους και θέσεις αλλοιούται του κόσμου του μεν
αποκρυπτομένου των πόλων , του δ' εξαιρομένου :
τρός μέν τήν καθ' ημάς οικουμένην εξαιρουμένου
του βορείου , προς δε την απέναντι του νοτίου .
Σφαιρικού γάρ πως του σχήματος όντος της γης,
ο μέν υπό του περί την γην κυρτώματος επιπροσ-
θούμενος , κρύπτεται τους αφισταμένους αυτού καθ .
όσον αφίστανται · ο δε φαίνεται τους πλησιάζουσιν,
καθόσον πλησιάζουσιν. Υποκείσθω γούν τις εκ
* Arist. de mundo , c, 5 ; Cleon . I. 1 , c. 3 ; Regiom. li !) . , conc . 6 . 8 Clcom. 1. 1, c. 5 οι 7 ; Regicnn.
in Ριοι . . , pro ». 11 . 8 Clean. 1 , « . 5, sui rine . ; & g10:11Oil. in Ριο!. 1. 1 , prop. 11. 15.
De diebus el noclibus el qualuor anni horis.
1. Cum sol ? duplici molil movealır, (!!!) ( rra
bundo per propriam sphæram , altero violenilo culi
inerrantis circuilu ; erratico quidem molu lioras ,
hoc est , stala auni tempora ellicit ; allero autem
quem cum cælo communem babel, dies el nocles
producit ; dies , cum aerem nostrum suis radiis il
luminat; noclrs , cum infra horizontem occultalls
est; nec amplius 346 ad nos fulgores suos pro
pler terræ objectum enillil. Neque enim quidquain
aliud est nox , quam terræ obumbratio .
B
2. Porro diebris et noctibus incrementa el de
crementa aecedunt, et horarum quaternio ellicitur :
propterea quod munilus inclinatus est , et polus
boreus supra horizontem , nobisque semper con .
spicuus , alter [australis] infra, el perpetuo incon
spice:us est , et hinc paralleli omnes in firmamento
circuli sub quibus sol movelur, solo niaxinio æqui
noctiali exceplo, in segmenta inæqualia ab hori
zolile dividuntur, et lerræ climala non camdem
scliesin [liabitudinein ] obtinent ad zouliacum, dun
alia aliis firmamenti partibus subjecta, et proinde
temperamentorum respectu diversa sunt .
3. In climate igitur quod æquatori subjectum et
mundus positum . ubi nimirum uterque polorum in
horizonte apparet, et circuli arctici in climate isto
mulli sunt ; sed omnes stellæ lumi oriuntur, tum
occiilunt, ut nulla perpetuo appareal, liec contra
non appareal.
4. Ab hoc autem climate ul ad te:wperalas va-
riatur mundi positus ; dum unus polorum •oc .
cullialur, 347 alier elevalur : in habitabili quidem
nostra , lorealis elcratur ; in opposita' autem ,
australis . Cum enim terræ figura sil rolunda
φιοlanodo , unus quidern propter curvitatis 1erre
ollentim occullalur iis qui distant ali ipso quantum
distant ; aller vero apparel iis qui propinquant illi ,
quantum propinquant . Supponatur igitur aliquis
es lorrida ad nostrain icmperatam ( 2011am le
1213 NICEPHIORI BLEUMIDE 1234
niens . Inic niirum. per cinia rquatori sulbjecluυ Α διακεκαυμένης προς την x26 ' ημάς ερχόμενος εύ
proficiscenti neuter polus elevalus videbitur (ambo κρατον . Τούτω δή το υπό τον ισημερινών έτι διαπο
enim simili ratione in horizonte sunt), nec ulla siella ρευμένο κλίμα των πόλεων ουδείς εξηρμένος ορθή .
vel semper apparebil, vel contra nunquam apparebit. σεται (και άμφω γάρ ομοίως επί του ορίζοντος ) ,
Unde nec aliquis arcticus vel anlarcticus est cir και ούτ' αειφανής των αστέρων έσται τις, ούτ'
culus . Arcticum enim 10 apud nos circulum esse αφανής. "Οθεν ουδέ κύκλος τις αρκτικός • ούτ ' αύθις
oportet eum qui stellas semper apparentes com- ανταρκτικός . 'Αρκτικών γάρ κύκλον είναι δεί καθ'
prehendit ; anlarciicum , qui occullatas . Porro ci- ημάς τον τούς αειφανείς περιέχοντα των αστέρων :
dem posteaqnam clima sub æqualore præterierit, τον δε τους αποκεκρυμμένους ανταρκτικόν. Παρα
ustralis quidem polus occultallitur, sel quantum μείψαντι δε το υπό τον ισημερινών κλίμα, πόλος
hic occulatiis fuerit, lantun borcus in altitudinem μεν ο νότιος πάμπαν αποκρυβήσεται» καθόσον δ' αν
elevabitur . Alque ita mundo a borealibus ill ad ούτος αποκρυβείη , κατά τοσούτον εξαρθείη προς
australes partes inclinationem accipiente, stella ύψος ο βόρειος και ούτως έγκλισιν από των 35
rum circa polos aliæ semper apparentes, alia non φείων ως επί τα νότια του κόσμου λαμβάνοντες , οι
apparentes 348 ellicieniur . Idem etiam circuie μεν των περί τους πόλους αστέρων αειφανείς γί
lis qui ipsas continent necessario evenit, ut juxta B νοιντο, οι δ' αφανείς . Και οι τούτους περιέχοντες
itineris proſeclum mutentur, semperque cliam κύκλοι το αυτό πάσχοιεν αναγκαίως κατά την
ambo æqualiter majores lian . προκοπής της πορείας μεταποιούμενοι , και μεί
ζους αεί κατ ' ισότητα και άμφω γινόμενοι .
5. Cum ergo hunc in modum mundus inclinalus ε'. Τοιουτοτρόπως ούν εγκεκριμένου του κόσμου,
sit, scienduin est incrranlium stellarum quamvis jux δεϊ νοείν των απανών αστέρων έκαστον τω στε
La cum firmamento circumgyratam tali circungy12- ρεώματι συμπεριφερόμενον , κύκλον περιγρά;ειν
lione circulum circumscribere . Ili proinde circuli
διά της τοιαύτης περιφοράς. Πάντες ούν οι τοιούτα
paralleli quidem sunt. Cuin autem eorum maxi κύκλοι παράλληλοι μέν εισι · μεγίστου δ' εν αυτοίς
mus sit aequinoctialis, minimi sunt omnium qui όντος του ισημερινού , μείονες απάντων οι περί
circa polos exsistunt. Quamobrem secundum pro- τους πόλους υπάρχουσιν . "Ωστε προς λόγον οι μεν
portionem qui ab æqualore quidem ut ad po
όπο του ισημερινού ως προς τους πόλους αεί ελάτ
los | recedunt ) , semper minores ; qui autem a τους , οι δ' εκ των πόλων ως προς τον σημερινών
polis ut ad æquatorein [accedunt ), semper majo- άει μείζου ;.
res sunt .
6. Universorum igituir " parallelorum , et mari C σ' . Συμπάντων τοίνυν των παραλλήλων , και του
mi, el minimorum , el intermediorum , in climate μεγίστου και των ελαχίστων και των μεταξύ κατά
æquatori subjecio, segmenta media supra terram , μεν το υπό τον ισημερινών κλίμα τα ημίση τμή
reliqua media inſra terram sun .. Aliqui isthinc ad ματα υπέρ γήν και τα λοιπά ήμιση υπό γήν τω
hæc nostratia adventanti, quemadmodum polus
δ' εκείθεν αφικνουμένω προς τα ενταύθα καθάπερ
boreus elevatur el mundus inclinalur, sic circuli ο βόρειος πόλος εξαίρεται και ο κόσμος έγκλίνεται »
caindem schesin non amplius retinent , sed equi- τούτον τον τρόπον και οι κύκλοι την αυτήν σχέσιν
noctialis cum maximus sit [circulus ] el in duas
ουκ έτι διατηρούσιν · αλλά του μεν ισημερινού με
æquales partes mundum secet, dimidium semper γίστου όντος , και εις ίσα δύο τέμνοντος τον κόσμο ,
supra terram habet, 349 reliquum dimidium το ήμισυ μένει πάντοτε υπέρ γήν και το λοιπόν
accurate infra terram : eorum autcm circulorum ήμισυ ακριβώς υπό γήν των δ' απ' αυτού ως προς
qui ab ipso it ad polos vergunt , quotquot equi- τους πόλους κύκλων οπόσοι μεν ως προς τον βό .
dem ut all boreum inclinani, majora sigmenta ρειον, τα μείζω τμήματα έχουσιν υπέρ γήν, τάδ'
siipra terram , minora infra habent ; quotquot ελάττω υπό γήν " οπόσοι δ' ώς προς τον νότιο ) ,
autem ad , australein [declinant ] contra | se ha- D έμπαλιν . 'Αλλά δή και ο ανταρκτικός όλος κεκρυν
beni) . Sed nimiruin etiain antarcticus lolus occul
μένος εστίν ώσπερ αειφανής όλος ο αρκτικός. Και
latus est, quemadmodum tolus arcticus semper κατά μεν την ημετέραν εύκρατον ούτως έχει :
conspicuus . El sic quidem in nostra temperala κατά δε την αντεύκρατον, αντεστραμμένως. Τα γαρ
[ zona 1 res se hibel , in opposila alitem tempe ημίν υψηλά τοις εκεί ταπεινά, και έμπαλιν. Εγκέ
raia , vice versa . Quid enim nobis sunt sublimia , κλιται γάρ ο κόσμος εκείνοις ως από των νοτίων επί
illis suni hunilia , el contra . Inclinatus est enim
τα βόρεια και ο μεν αρκτικός κύκλος υπό τον ορί
ipsis mundus uit ab australibus ad borcales partes. ζοντα κέκρυπται · ο δ' ανταρκτικός τό ίσον εξήρται
Ei arcticus quidem circulus iufra horizontem occule από του ορίζοντος .
12.118 esi , antarcticus autem que ab horizonte
Plevålls.
7. Quie curu ila sese habeant " , maniſestum est , 1. Τουτων ούτως εχόντων ο ήλιος από τροπών
cum sola conversionibus ail conversio !1c3 planeta- επί τροπάς την πλανητικήν υπό τον ζωδιακών φερό
10 Cleon. 1. 1 , c . 7. 11 Cleon . . , c . 3. 11 1bid .
 1285 EPITOME PHYSICA 1:56
μενος κίνησιν , φανερόν ότι τους κύκλους έξαλ- A rifseu erialico } motu sub zodiaco movetur , φuod
λάσσει πάντας , οπόσοι μεταξύ νοούνται των τρο: omnes circulos transeat, quotquot intra tropicos
πικών, esse intelliguntur.
η '. "Οταν μεν ούν από των βορείων επί τα νότια 8. Cum igirur a borealibus ad austral's parles
φερόμενος εφάνη ται του χειμερινού τροπικού, delatus libernum tropicum alligerii , brevissimum
βραχυτάτην ημίν την ημέραν ποιεί, την δε νύκτα nobis diem efficit, noclem longissimam . Hic enim
μεγίστην . Ο γάρ κύκλος ούτος πάντων ών ψαύει circuliis omnium circuloruin quus sol altiigil, 350
κύκλων ο ήλιος υπό γην έχει τμήμα μέγιστον , υπέρ maximum infra terram segmentum habel, supra
γήν δ ' ελάχιστον. lerran: aulem minimum .
0'. " Οταν δε του χειμερινού τροπικού ο ήλιος 9. Cum aulem sol post allactum hibernum tro
εφαψάμενος, γίνεται πάλιν ώς προς ημάς, επί τα picum rersus ut ad nos accedit , inque sublimioribus
υψηλότερα του κοσμου ορώμενος · εντυγχάνει κυ- muni . parlibus se videndum exhibet ; in circulis
κλους έχουσιν υπέρ γήν τμήματα μείζω του υπέρ versalur , qui majora habent supra lerrain segmen
γήν τμήματος του χειμερινού τροπικού . Και όσο la , quam esl segmentum hiberni tropici supra ler
τα των κύκλων υπέρ γήν τμήματα μείζω, το- ram . El quanto circulorum supra terram segment
σούτο και την ημέραν αυξομένην πρός λόγον παρ . B la majora, tanto etiam diem servata proportione
έχεται, μέχρι μέν του προς τον ισημερινόν κατ- magis angescentem exhibent, que tamen nocle
αντήματος έτι μικροτέραν της νυκτός διαμέ- inor sit, usque dual ad quinoctialen decurrit.
νυσαν .

ε'. 'Επάν δ' εφάψηται του σημερινού , του το 10. Postquam aulem æquinoctialem aitigerit , eum
ήμισυ έχοντος υπέρ γήν και το ίσον μέρος υπό γήν niuirum [ circulum ] qui med.ain part -tin sura
εαρινής ισημερίαν ποιεί• πάντη μεν ακριβή του terram , et æqualem partem infra terram label, ver
ισημερινού εφαψάμενος καθ ' έν των δύο σημείων num æquinocliuin efficil, prorsus quidem aceli
καθ' & τέμνουσιν αλλήλους και τε ορίζων και ο ιση ralum cum æquinoctialem in iino punctorum alij .
μερινός · ουκέτι δε τοιαύτην ακριβωμένην, όταν gerii , in quibus se secant invicem horizon el a :quia
καθ' έτερον σημείον παρά τα ειρημένα, του αυτού no tialis , non autem sic accuratum amplius, quana
έφαγητα: ισημερινού. do in alio pinclo ab iis qur dicta sunt, eumdem
æquatorem alligaril.
ια'. Τελέσας ούν οπωσουν την ισημερίαν ο ήλιος 11. Posteaquain igitur sol æquinoctium quoquo
και από του ισημερινού ανατρέχων ως επί τον θε . C modo peregil , el ab æquatore ad liopicuni æsti
ρ.νον τροπικόν, έπει κύκλοις εντυγχάνει μείζω τα vum ascendit, quoniam in circulis versatur majora
υπέρ γήν έχουσι τμήματα, μείζoυς των νυκτών και segmenta supra 351 terram habentibus, majores
τας ημέρας εξ ανάγκης παρέχεται της τοιαύτης eliam noctibus dies necessario exbibet, progrediente
αυξήσεως προϊούσης μέχρις αν πελάσοι το θερινό sic hoc incremento , donec aj tropicum æstivilini
κυκλφ , μέγιστον καθ' ημάς έχει τμήμα πάν- accedal, qui maxinum apud nos habet seg nene
των ών εφάπτεται κύκλων ο ήλιος, και διά tum omnium circulorurn quos sol aliingil , el pro.
τούτο την εν τη θερινή τροπή ημέραν μεγίστην inde diem ind conversione æstiva wasimum eſlici!.
ποιεί .
ιβ', ιγ' . 'Εντεύθεν δ' ως επί τα νότια κατιών κύ- 12,13 . Hinc autem ut ad australes (pailes) vescen •
κλοις εντυγχάνων τμήματα έχουσιν υπέρ γήν dens, cum verselur in circulis segmen a supra
ελάττω προς λόγος του υπέρ γήν τμήματος του lerram habentibus tvinora , ad proporcio em sig
θερινού τροπικού και την ημέραν αναλόγως μειου- menii supra terram in æstivo tropico , diem etiam
μένην παρέχεται μείζω μεν της νυκτός, μέχρις analogice decrescenlein exlibet , lanetsi Hotte
αν πελάσοι τώ ισημερινώ. Τούτου δ' έραψάμενος, najorem, donec ad aquinoctissler pervenerit . Ηic
την φθινοπωρινής ισημερίαν ποιεί καθώς επί της D autem 111 alligerit , equinoctium autumnale cicit ,
εαρινής ισημερίας δεδήλωται · και ούτω κύκλους quemadmodum in vernio æquinoctio declaratum est;
εντυγχάνων εξής τα υπό γην έχουσι τμήματα μείζω ac ila in circulis deinceps progreiliens qui segmenta
των υπέρ γην, και τας νύκτας αποτελεί μείζoυς infra terram exstan :ibus supra lerrain majora ba
των ημερών . bent, nocles ctiam diebus majores eſicil.
ιδ' . Υπό τον ζωδιακον τοίνυν ο ήλιος την πλα » 14. Sol proinde planetarium 110 !!!! sub zodiaco
νητικήν ποιούμενος κίνησιν, και άλλοις άλλοτε με . obiens, el alias aliis partibus illius succedens, sic
ρεσιν υποβαίνων αυτού , και ούτω τάς ώρας επιτε- qile boras perficiens, æslivain quidem conversio
λών, τροπήν μεν θερινήν ποιεί της οικήσεως ημών nein facit,cuni nostre habilationi prosi :nus factus
γενόμενος έγγιστα και υψηλός ημίν όφθείς ότι el nobis altissimus conspectus fuerit, borealissi
μάλιστα και βορειότατον διελθών κύκλων , και με- niumque circulum transieril, 352 el maximum
γίστην εκτελέσας ήμέραν των όλων του ενιαυτού inter omnes lolius anni dies, noclumque brevissi
ημερών, ελαχίστην δε νύκτα των όλων νυκτών. illain ominium noclium effecerii. Wliberdam autem
Τροπήν δε (και) χειμερινήν ποιεί της οικήσεως Coliversionem facii,cum a nostra habitatione longis
ημών πορδωτάτω γενόμενος και ταπεινότατος ημίν sine recesserit, nobisque humillimus ac ui ad ip
 NICEPHORT BLEUMID.E 1288
1287

su ! m .orizontent vis13 (unit, et australissium Αόραθείς, και ως προς αυτόν τον ορίζοντα και διανύ
pircidu confecerii, et maximam noctem omuiun σας κύκλον νοτιώτατον και μεγίστην εκτελέσας
11ocliuill, diemque brevissimum omnium dierum νύκτα νυκτώναπασών, η μέραν δ' ελαχίστην ημερών
eſfeceril . απασών .
ni
15 , 16. Equinoctiunι 13 porro vernu facit, cum ιε' , ις'. 'Ισημερίαν δε ποιεί εαρινήν οπόταν ατε
ab hiber nis conve rsion ibus ad borea les partes el ad των χειμερινών τροπών επί τα βόρεια και τον θε
ir stivum proficiscens Tropicum et inedio loco in- ρινον ερχόμενος τροπικών , και μέσως αμφοτέρων
ler utrumque tropicuin in suo cursii constilulus των τροπικών κατά την πορείαν γενόμενος , όδευση
eum circulum peragraveril, qui mundum in duas κύκλον εις ίσα δύο διαιρούντα τον κόσμον , Ισημε
equales partes dividii ; autumnale autern equiao- ρίαν δε φθινοπωρινήν , όταν επί τα νότια και του
clium, cum al australes partes el tropicum liber- " χειμερινών τροπικών υποστρέφων από του θερινού
11 !!! ab æstivo Tropico revertens , et similiter inler τροπικού και μεσαίτατος ομοίως αμφοίν γενόμενος ,
utrumque mcdius factus eundem æquinoctialem τον αυτόν πορεύσηται κύκλον τον ισημερινόν . Αυξο .
circulum confecerit. Jam vero crescentes dies ex- μένας δενπαρέχεται τας ημέρας επί τα βόρεια του
iilbet, cum all Doreales undi parles ab ihermo B κόσμου ερχόμενος από του χειμερινού τροπικού :
μειουμένας δε , κατιών από των του κόσμου
Tropico ascenderit ; decrescentes , com a mundi bo.
realibus partibus ad australes ci libernum tropi- βορείων επί τα νότια και τον χειμερινών τρο
cum descenderit. ττικόν .
17. Cæterum haud 353 æquali accessione in- ιζ' . Ου κατ' ισότητα δε προσθήκης γίνονται των
crementa liunt dierum 11 el noctium ; seil posle ημερών αι αυξήσεις και των νυκτών · αλλ' οπόταν
quam dies augeri cæperit, primo quidem mense αρξηται η ημέρα του αύξασθαι, κατά μέν τον πρώ.
augeliu duodecima parte lotius excessus , quo nia- τον μήνα δωδέκατον αύξεται της όλης υπεροχής , ή
ximos dies nurinimum excedit ; secundo, sexla ; tertio , της ελαχίστης ημέρας υπερέχει η μεγίστης κατά τον
quaria ; quarto , itidem quaita ; quinto, sexta ; sexto, δεύτερον , έκτον: κατά τον τρίτον, τέταρτον κατά τον
dioclecima. Quare si sex boris excedat maximus τέταρτον, ομοίως τέταρτον κατά τον πέμπτον , έκτον :
diem minimum , primo quidem mense crescenti και κατά τον έκτον , δωδέκατον . "Ωστε ει εξ ώραις
diei ailjungelur semi-hora ; secundo, hora ; lerlio , υπερέχει της ελαχίστης ημέρας ή μεγίστη, τον
hora el simi liora ; ut ita trimesti spalio trium μεν πρώτον μήνα προστεθήσεται τη αυξημένη
horarum fial auditio ; quarto mensu ilerun bora et ημέρα, ημιώριον · τον δεύτερον , ώρα • τον τρίτο ,
selui - hora adjungetur ; quinto liora ; ultiaio seni- C ώρα και ημιώριον · ώς ούτω γενέσθαι τριών ωρών
hora . Idem lil in noclibus . προσθήκης κατά το τρίμηνον κατά τον τέταρτον
μήνα, πάλιν ώρα και ημιώριον προστεθήσεται» κατά τον πέμπτον, ώρα και κατά τον έσχατον, ημιώριον.
Το δ'αυτο κάπι των νυκτών.
18. Ejus autem * quod accessiones non sunt της. Η δ' αιτία του μή γίνεσθαι τάς προσθήκες
æquales, hæc aliqua causa est, Zodiacus circulus, ίσας τοιάδε τίς εστιν. Ο ζωδιακός κύκλος, υ :' αν
sub quo solaris est, in quo sol cursum suum ab- ο ηλιακός, ένθα ποιείται την πορείαν ο ήλιος, λοξός
solvil, cum obliquus sit et æquinoctialem in duobus ών και κατά δύο μεν σημεία τέμνων τον ισημερι
punctis secel, ulrumque autem tropicorum in uno νον, εκατέρου δε των τροπικών καθ' ένα σημείον
puncio atlingal, æquinoctialem quidem et vicinos απτόμενος , τον μεν ισημερινών και τους πλησίον
parallelos rectior secal, et fere ad angulos reclos ; παραλλήλους ορθότερος τέμνει , και ολίγου δείν προς
Tropicis autem obliquior et magis inclinatus adja - γωνίας ορθάς : τοις δε τροπικούς πλαγιώτερος πα
col ; itidem et solaris. ράκειται κάπιπλέον έγκεκλιμένος . Ωσαύτως και ο
ηλιακός .
19. Cuin igitur anguli ad tropicos aculi sint, tar- ιθ'. οξειών τοίνυν ουσών των γωνιών παρά τοις
«dius ad ipsos sol accedit;itidemque ab his revealit. D τροπικείς , σχολαιότερον αυτοίς ο ήλιος πρόσεισιν
Cum autem juxta 354 æquinoctialem circulus si- ομοίως δε και τούτων αφίσταται. Κατά δε τον ιση
gnorum reclior exsisial , itidemque ei subjectus so μερινόν, ορθοτέρου του των ζωδίων κύκλου τυγχά
laris , ad ipsum scilicet æquinoctialem accessus, et νοντος , ώσαύτως δε και του υπ' αυτον ηλιακού , τα ;
ab ipso recessus sol expeditiores facit, ut divina προς αυτόν δή τον ισημερινών προσόδους και τα ;
providentiæ sapientia Zodiacus lalem sebesin ad απ' αυτού αναχωρήσεις αθρουστέρας ποιείται και
tropicos sorliliis fuerit, hoc fine nimirum , ne bora ήλιος τη της Προνοίας σοφία την τοιαύτην σχέσιν
ruin muuta !iones repente fierent. κληρωσαμένου του ζωδιακού προς τους τροπικούς,
υπέρ του μή τις μεταβυλάς αίφνης γίνεσθαι των
ώρων .
20. A verso igitur 16 æquinoctio ad æstiras con- κ ' . 'Από μέν ούν εαρινής ισημερίας έως τροπών
versiones usque nonaginta qualuor dies sunt et θερινών τέσσαρες ή μέραι προς ενενήκοντα και ημέ
diei dimidium ; ab æstivis autem conversionibus ad ρας ήμισυ από δε τροπών θερινών έως φθινοπω
13 Cleom . 1 , 1 , c.5 . 16 Cleom . 1.1 , c . 6 . 18 Clo: υ . ibid. 16 Cleou . 1. 1 , c. 6 ; Reinhold . n Theor .
1'ι.rvic !iii , p . 58 ; Phil. iii). 1 Pays. p . 79.
1289 EPITOME PHYSICA .. 1200
ρινής ισημερίας ημέραι τρεις προς ενενήκοντα , και Λ autunale sequinoctiam dies Bonaginta tris, et il : in
ημέρας ομοίως ήμισυ . Από ταύτης της ισημερίας diei dimidium ; ab boc æquinoctio ad hibernas
έως τροπών χειμερινών μία ημέρα προς ενενήκον- conversiones usque , nonaginta et unus dies ; et al,
τα και από χειμερινών τροπών έτως εαρινής ιση- hibernis conversionibus ad vernum æquinoctiuni,
μερίας έξ και ογδοήκοντα ημέρας και ημέρας τε- octoginta sex dies el quadrans dici.
ταρτον .
κα'. " Ισων ούν όντων των του ζωδιακού τεταρ- 21. Proinde quanquum quarle partes signiferi
τημορίων, ουκ εν ίσω χρόνω ταύτα διέξεισιν ο ήλιος: Ρηuales sunt , tamen eas sol equali tempore non
επείπερ ού δι' αυτού του ζωδιακού ποιείται την πο- percurrit, quandoquidem non per ipsum zodiacum
20
ρείαν, αλλά διά του ηλιακού . Ο δ' ηλιακός έκκεν- iter facil, sed per solarent. Solaris autem -ad
τρός έστι προς τον ζωδιακόν . Τεμνομένου γούν εις diacum est eccentricus. Quando proin zodiacus in
ίσα τέσσαρα του ζωδιακού , ο εντός αυτού ηλιακός quatuor equales partes dividitur, solaris φui intra
εις άνισα τέμνεται . Και αι από των τροπικών και ipsum est, in inæquales secatur. El diametri quæ a
του ισημερινού έλκόμεναι διάμετροι, τον μεν ζω- tropicis el equinoctiali ducuntur , in equales par
διακόν εις ίσα τέμνουσιν · ουκ έτι δέ γε και τον les zodiacum dividunt : 355 sed non eriam sola
ηλιακών, διά το μή τυγχάνειν ομόκεντρον τω ζωδια- B rein , quia zodiaco non est concentricus. Soli enim
κω . Μόνοι γάρ οι τοίς αυτοίς κέντροις κεχρημένοι illi circuli, qui jisdem centris uluntur, circumfe
κύκλοι τετραμμένας έχουσιν εις ίσα τας περιφερείας rentias habent eas quæ in æquales partes a diame
υπό των διαμέτρων . tris secentur.
κβ'. "Αν τοίνυν ο ηλιακός εις δώδεκα τμήματα 22. Quod si igitur solaris circulus una cum 20
συνδιαιρεθή το ζωδιακώ , τοίς του ζωδιακού τμή- diaco in duodecim segmenta divisus fuerit , Zodiaci
μασιν ίσοις ούσιν άνισα τα του ηλιακού υποκείσε- segmentis quæ sunt æqualia, inæqualia solaris
ται τμήματα και μέγιστον μέν αυτού τμήμα έσται segmenta subjicientur ; el maximum quidem illius
το υποκείμενον τοϊς Διδύμοις ελάχιστον δε το υπο- segmentum erit , quod Geminis subjicitur, minimuin
κείμενον τώ Τοξότη και άλλων άλλα μείζω και quod subjicitur Sagittario ; et alia aliis majora el
ελάττω προς λόγον έσονται. Διό τους μεν Διδύμους minora servala proportione erunt. Quamobrem
ο ήλιος εν μηκίστω χρόνω υπέρχεται (και γαρ εν Geminos quidem sol longissimo tempore subi!,
Διδύμους εστίν υψηλότερος), τον δε Τοξότην εν έλα. (altior elini est in Geminis ) , brevissimo Sagitta
χίστω ( και γάρ έστιν εν αυτώ ταπεινότατος): εν δε riuin ( etenim in eo est humillimus) ; in aliis au .
τοις άλλοις ζωδίοις αναλόγως υψηλότερος ών ή τα- c team signis cum juxta proportionem sit allior aut
πεινότερος ενδιατρίβει και πολυχρονιώτερον ή βρα- humilior , longiore etiam tempore aut breviore
χυχρονιώτερον . commoratur .
κγ ' . 'Αλλ ' ουδε τα νυχθήμερα πάντα το ίσαίτατον 23. Sed " ? neque nychthemera quæ dies natu
αλλήλοις έχει κατ' ακρίβειαν, αλλά μόνον προς ( αί- rales appellant, ex die et nocte artificiali con
σθησιν ίσα δοκεί. Παντός μεν γάρ νυχθημέρου stanles] sibiinvicem precise omnia sunt equalia ;
μείων εστίν ή του κόσμου περιφορά, διά τό και τον sed tantum quoad sensum æqualia videntur. Quio .
ήλιον ιδίαν ποιείσθαι κίνησιν εναντίως τω ουρανό : vis enim nychthemeru minor est mundi conversio,
κάντεύθεν από του αυτού σημείου προς ταυτό του propterea quod etiam sol proprium motum peragal
ουρανού καταντήσαντος, μήπω κατά την ανατολήν cælo conirarium , quodque ea 356 de causa ,
οράσθαι τον ήλιον · αλλ' οπόταν η περιφέρεια του postquam ab eodem puncio cæli ad idem recur
κύκλου ανενεχθή , ήν δή το νυχθημέρω κατά την ril , in ortu nondum spectetur sol , sed cum
εαυτού διήνυσεν ο ήλιος κίνησιν , τότε και αυτόν circuli circumferentia emersil quam nychthe,
επί τη ανατολή φαίνεσθαι . mero ( hoc est, diei valuralis spalio ) sol molt;
proprio perfecil, lum etiam ipse in orli conspi.
D ciatur..
κδ'. Πάντα δε τα νυχθήμερα το άνισον αλλήλους 24. Omnia autem nychthemera inæqualia sunt
έχoυσι διά την του ηλίου κίνησιν τήν πλανητικήν , invicem propter molum solis errabunduli , et ec
και του ηλιακού κύκλου το έκκεντρον προς τον ου- centricitatem solaris circuli ad cælum . Si cnimi
ρανόν. Ει μεν γάρ ιδίαν κίνησιν ουκ είχεν ο ήλιος, proprium motum sol non haberet, sed tantum cum
των ουρανώ δε συμπεριήγετο μόνον, ίσα ήν αλλήλους coelo circumageretur , qualia forent invicem
αν άπαντα τα νυχθημερα των ορθώς αναφερομένων omnia nychthemera, dum recte emergentia zo .
του ζωδιακού τμημάτων, ήγουν των θερινών κατα- diaci segmenta , id est æstiva , oblique occiderenı ;
δυομένων λοξώς , και των λοξώς αναφερομένων, el oblique emergentia , hoc est hiberna , recie
ήγουν των χειμερινών , καταδυομένων ορθώς και occiderent ; nullaque hinc foret rychibemeru
ουδέν εντεύθεν το της των νυχθημέρων ανισότητος rum inæqualitatis causa ; sequalibus ( nimirumi
αίτιον , ίσων αει γενομένων των του αιθέρος πε- semper exsistentibus ätheris conversionibus.
ριστροφών.

Regiom.in Alm . Piol . lib. 111 , prop. 22 .

PATROL. GR . CXLII . 41
1291 NICEPORIBLEMMIDE
25 , 26. Quoniam autem elim sol sine intermis. A κε', κς'. Επει δε και ο ήλιος άληκτον ποιείται
sione silm peragi molim erraticum , non manet την εαυτού κίνησιν τήν πλανητικήν, ου μένει εν
in zodiaci porle qua orius fuit , ut in eadem etiam ώπε ο ανέτειλε μορία του ζωδιακού , ίνα και δύνη
occiderel ; sed in alia quidem oritur, in alia vero εν αυτώ· αλλ' εν άλλη μέν ανατέλλει , έν άλλο δε
occidit. Hoc autem quin facial omnino, nychtlie- δύνει . Τούτο δε διόλου ποιών , άνισα προς ακρίβειαν
mera accuraie floquendo) inæqualia constiluit, τίθησι τα νυχθήμερα των υπό τον ζωδιακόν του
dum sularis circuli sub zodiaco paries in quibus ηλιακού μορίων εν οίς ο ήλιος , άλλων άλλως ανα
357 sol (novelur ), aliæ aliter emergunt, et alize φερομένων, και άλλων άλλως δυομένων, διά τό της
aliter occidunt, propterea quod naturalis hiolus του ηλίου φυσικής κινήσεως άληκτον. Πάλιν είτερ
sulis niigidam cessel . Rursus si proprium habens ιδίαν έχων ο ήλιος κίνησιν, ου τον εαυτού κύκλος
sol moliya , non baberet suum circulum eccentri- είχεν έκκεντρον προς τον ουρανόν και ούτως αν
cum ad cælum : el sic etiam nychthemera omnia ίσα πάντα τα νυχθήμερα ήν ταϊς του αιθέρος ίσαις
περιστροφαίς, ίσων αει προστιθεμένων των ηλια
a quals foreni , dum æqualibus ætheris conversio-
pibus æquales semper solares molus erratici ob κών πεπλανημένων κινήσεων διά την ισότητα των
partium ipqualitatem in quibus mollis fit, addita . μερών,έφ' οίσπερή κίνησις . Αλλά τούτο ουκ έστιν .
rentur . Αtqui hoc non ita est. Quare simul et motus B "Ωστε του ηλίου ή κίνησις όμου και το έκκεντρον
solis ol eccentricilas circuli ipsius nychthemero- του κύκλου αυτού της των νυχθημέρων ανιοσότητος
rum inæqualitatis causa sunt. αίτια .

SINOPSIS CAPITIS XXX .

de habitationibus.
9. Habitationes secundum umbrarum differentias triplices facil, periscias, amphiscias, nelerosciis quAS
- 3. Amphiscias . – 4. Ileleroscias. - 5. Vobis el periecis
singulas ordine derlaral. — 2. Periscins.
nostris run commnnin lum diversa recensel . -- 6. Nobis el anticis communia el dirersa explical .
7. Nobis et antipodibus nostris nihil commune, sed omnia inversa esse pronuntiul. 8. Causae propier
quas in temperatis zonis horæ anni, icemque incrementar el decrementa dierum el noctium mulanirt,
sunl 358 mundi inclinatio, el paralletorum solis al horizonte divisio inaqualis, quemadmodu'n sane
sub arquatore perpetuum est aquinoctium . – 9. Incrementa el decrementa dierum el noclium apud
omnes in nosira temperata zona habitantes funt eodem leinpore , sed accessio el subiraclio apud onmes
non est eadem , cujus rei causa est, quod mundi inclinatio et poli eleralio etiain apud hosce omnes ron
est eadem . Eadem esl ratio , inversa tamen, apuil aos qui hubilant in temperala nobis opposila . 10 .
Quibus ipsis de cuusis diei marimi quantitas apui alios atque alios homines varialur, ut in lenii NOTde
claraiur. 11. Qua de causa in Britannia tempore longissimi diei, qui horarum est octodecim ,
etiam , qua est horarum sex , luceal. 12. Iu insula Thule lolus iropicus æstivus , adeoque cmnes
pailes Cancri supra horizonte!! sunl, el proinde dies artificialis ibi ese mensis integer. 13. Til lucis
borealioribus dies longissimus eliam bimestris et trimestris el quadrimestris, el quinquemestris et Major
efficitur pro distuntiæ ratione, 14. Sub ipso polo boreo habitantibus dies longissimus non tantumu
semestris, seit seplimestris, nox vero quinquemestris efficirur. – 13. Quomodo in Thule et ulira in
locis borealioribus arcticus se habeai ad Tropicum æstivum . 16. Sub.ipso polo arclicils, a qua .
lur,, el horizon coincidunt, et unus re alque subjecio 359 fiunt circulus, iamelsi ratione 'wif.
ferant.

CAPUT XXX. ΚΕΦΑΛ. Λ ' .

De habitationibus.
1. Terr: ' si , quod supponimus, lola incolatur,
habilalionum aliæ erunt perisciæ (quasi circumum
bratiles! ale amphisciæ ( quasi utrinque umbram
jacientes), alize heterosciæ (quasi alteram umbram
habentes .
2. Perisciæ quidem , quæ sunt sub polis, in qui
bus annus in diem el noclem dividelili', cum in his
æqualor fiat horizon, sex autem signa eadem sem
per supra lerram , el sex infra lerram sini. Cum
crgo in hujuscemodi habitationibus imbriu circu .
lum circumscribant, periscias faciunt ipsas, quod
jn climalibus quc sunt sub polis firmane! ium illa
siar molarum convertalur.
Περί οικήσεων .
α'. Οικουμένης καθ' υπόθεσιν όλης της γης , των
οικήσεων αι μεν περίσκοι γενήσονται, αι δ' αμφί
σκιοι , αι δ' ετερόσκιοι .
β'. Περίσκιοι μεν αι υπό τους πόλους , εν αίς και
ενιαυτός είς ημέρας και νύκτα διαιρεθήσεται » γινο
μένου μεν ορίζοντος εν ταύταις του ισημερινού , ζω .
δίων δε δια παντός έξ όντων υπέρ γήν των αυτών ,
και εξ υπό γην. Κύκλον ούν εν ταις τοιαύταις οι
κήσεσιν αι στα περιγράφουται περισκίους ποιού
σιν αυτάς , παραπλησίως τις μύλοις εν τοις υπό
τους πόλους κλίμασι στρεφομένου του στερεώμα

45 € leom. 1. 1, σ . 7 ; Strabo 1 sub finem ; Region . in Ell. ib . 1 , ptcp . 14 , 15, 16 , 17. Microb. Ι .
JI , c . 7 , in Sois Scip. Basil . homil. 6 in llexaemeron .
 123 EPITOME PHYSICA . 1294

γ'. 'Αμφίσκιοι δε οικήσεις αι υπό τον ισημερινόν . Α 3. Amplistie alllen habtationes , για εφ :ntori
Προς νότον μέν γάρ απιόντος του ηλίου και ως προς
τον χειμερινών τροπικών από του σημερινού κύ.
κλου , προς βορράν αποκλινoύσιν αυτών αι σκιαι •
τρός δε τον θερινόν τροπικών από του σημερινού
κύκλου πορευομένου του ηλίου, αι σκαι προς νότον
τραπή σονται .
δ'. "Ετερόσκιοι δέ εισιν αι εύκρατοι. Και γάρ
ήταν προς μεσημβρίαν ο ήλιος γένηται , των μεν
την βορείαν εχόντων ζώνην προς βορράν αποκλίνου
σιν αι σκιαι, των δε την αντεύκρατον ημίν προς
νότον . Συμπεριέχεται μεν γάρ ή σκιά της γης πάν .
τοτε το ηλίω και διαμετρεί τούτον. "Ωστε η διά του
άκρου της σκιάς αγομένη διάμετρος επί το του
ηλίου κέντρον πεσείται . Και σύμπασαι δε των υπό
του ηλίου φωτιζομένων σωμάτων αι σκιαι τη σκιά B vero oirnin cor
συμπερινοστουσι της γης. " Οθεν εν μέν τοίς ίση
μερίαις, ανατέλλοντος του ηλίου, προς δύσιν ισημε
ρινήν αποκλίνουσιν αι σκια , δυομένου δε , προς
ανατολήν ισημερινήν εν δε ταϊς χειμεριναΐς τρο
παίς , ανατέλλοντος μεν του ηλίου , προς δύσειςθερι
νάς και των σκιών απόκλισις γίνεται , δυομένου δε ,
προς ανατολάς θερινάς : εν δε ταις θεριναϊς τροπαίς ,
ανίσχόντος μεν του ηλίου, προς δυσμάς αν σκια
χειμερ νας αποτείνονται, δυομένου δέ, προς επ.το
λάς χειμερινάς • κατά χιασμόν γινομένης εν Θέρει
subjectic suni. Ciuin enim sol ad austrum et ab
equinoct'ali circulo velul ad bibernim Tropicum
abil, umbræ earum in boream declinabunt : cum
vero ab æquinoctiali circulo ad æstivum tropicum
sol proficiscitur , umbræ ad austrum conver
lenliir .
4. Heterosciæ autem sunt , quæ temperatæ sunt.
Cum enim sol ad meridieni venerit, eorum quidem
qui borealem zenam liabitant, nmbrie 360 in
boream declinant : ad austrur autem eorum qui
opposilam nobis lemperatam incolunt. Nam umbra
Terræ cum sole semper justa circumil, ipsuinque
dimetilur. Quapropter diameter quæ per extremi.
latem umbre lucilir, ini solis centrum inciilei. El
corporiini qoir an solc illumi
manlur un rit cum uubra lerra : simul circuna
guntur . Unl: in er ::inociiis oriente sole all occa •
sum æquinocialem umbræ declinant: al in hiber
his conversionibus exoriente quidem sole ad occa
suis æstivos fit umbrarum declinatio , occidente
aniem ad orlis estivos : in estivis porro conver
sionibus emergente sole ad occasus hibernos ,
occidente ad ortus hibernos unsbræ protenduntur:
ni ita por clijasium , seu decussalionem æstate et
hieme fal umbrarum declinatio .

και χειμώνα της των σκιών αποκλίσεως .

ε' . Διαιρούντες δ' οι φυσικοί τάς εύκράτους εις 5. Cum autem pysici lemperulas ( zonas] in :
οικούμενα τέσσαρα τμήματα , και περιοίκους ημίν qualaos segmenta quip lakiranlur, dividant, no
επινοούντες ταςαυτοίκο
και κοινότη
τε και αντίποδ , λέγουσι bisqueperiecos et anlato
ημίνυςείναι προς εκείνουαςς και έτς- νο lent, communitatis
s antipodes excogi
etiam et diversilales nobis ad
ρότητας . Πρός μέν (ούν) τους περιοίκους κατά τον illos esse dicunt. Ad periæcos quidem es physico
των φυσικών λόγον έσται κοινόν ημίν, πρώτον rum ratione commune nobis erit primum eamdem
μεν τό τήν αυτήν οικείν εύκρατον έπειτα το incolere temperatam , deinde 361 simul habere
κατά ταυτόν έχειν τας ώρας του ενιαυτού , και τις horas (hoc est stata anni tempora ), itemque incre
αυξήσεις και τις μειώσεις των ημερών τε και των menta et decrementa dierum et nocium : diversum
νυκτών. Διάφορον δε προς ημάς το παρ' ημίν ημέ- autem , quod cum apud nos dies est, apud illos
ρας ούσης παρ' εκείνους είναι νύκτα και έμπαλιν , nox sit , el vice versa , ut hoc tamen taliore sensu
πλατύτερον τούτου λεγομένου . Ουδε γαρ ακριβώς dicatur. Nec enim accurate cum apud nos sol
οπόταν καταδύηται παρ' ημίν ο ήλιος , αρχήν λαμ occidit, apud illos emergere incipit. Sic eniin die
βάνει του παρ' εκείνοις ανίσχειν . Ούτω γάρ αν παρ' apul nos longa exsistente , nox apud ipsos longa
ημίν ούσης μακράς της ημέρας, ή νύξ εγίνετο παρ' fieret, essentque nobis quoad horas , quonal item
εκείνοις μακρά και ήν ημίν τα κατά τάς ώρας incrementa et decremenia dierum ac noclium ,
ενηλλαγμένα , και τας αυξήσεις και τις μειώσεις cormulata omnia . Jain autem cum sol terram
των ημερών τε και των νυκτών . Νυνί δε σφαιροειδή D orbicularen exsistente circument el ambial,
την γήν ούσαν περιιών ο ήλιος και κυκλών , οίς quibus partibus ubivis radios immiilit, eas illustrat
εκάστοτε μέρεσιν επιβάλλει τις ακτίνας , ταύτα ei lumine perfundi!, 111 qui cursu suo terræ conve-
λαμπρύνε! τε και φωτίζει τα της γης κυρτώματα Xitatibus siipervehalur. Unde cum adhuc apud
κατά την πορείαν υπερτιθέμενος . " Οθεν έτι παρ' nos supora terram videtur , periæcis nostris emer
ημίν δρώμενος υπέρ γην τοίς περιοίκους ημων gens conspicitur .
ανίσχων φανήσεται .
s'. Προς δε τους αντοίκους ημίν υπάρχει κοινών 6. Ad anioecos autem nobis cominune exsislil ,
το κακείνους και ημάς υπό το υπέρ γην οικείν ημι- quod erilli et nos hemisplaasium habitamus, quoil
σφαίριον · αλλά και το κατά ταυτόν έχειν τας ημέ- supra terram est ; sed et quod eodem tempore dies
ρας τε και τις νύκτας, λεγομένου και τούτου πλα . ( l notes habemus, ut el loc largiore sensu dicatur .
τύτερον . Παρ' ημίν γάρ ήμέρας ούσης μεγίστης, Cuin enim apud nos est dies maximis, apud ipsos
ελαχίστη παρ' εκείνοις, υπάρχει και έμπαλιν. 'Ενήλ- minimus exsistil , el vice versa . Commulala nanque

19 Clcom . 1. 1, c . 2 ;Art. C ::pella lib . VI , p . 266 ; 3. icrob. in So11.17. Sci .1. 1 , c . 5, 6.

12 5 NICEPHORI BLEJMIDE
nolis euillie anni temp ra,itemque augmenta 362 Αλακται γαρ ημίν προς αυτούς τα κατά τάς ώρας,
et verrannsin dierum noctium .
nihil nobis pror
% . All anlipoiles denique 20
Slis Comohle est , sed omnia inversa sunt. Nam
climata invicem fubler lerram habemus, et
smi lempora commutala sunt , itemque dies et
poctes , earumdemque incrementa et decrementa.
8. Quod autem anni tempora, itemque augmenta
et decrementa dierum et noctium in temperatis
[regionibus commutata sunt, in causa est mundi
inclinatio, et circulorum parallelorum qui in cælo
intelliguntur in partes inæquales sectio. Omnes
enim hi excepto æquinoctiali majoribus et mino-
ribus segmentis dividuntur, cum soli arctici et
antarctici a sectione sint liberi. Quamobrem qui-
cunn !e paralleli circuli nobis sunt humiles, hi
oppositam temperalain incolentibus alii sunt,
multumque elevati , el contra . Unde etiam noster
biberpus circulus æstivus est jis, ut qui maxi-
mum supra terram segmentum obtineat ; at eorum
æstivus nobis bibernus est, cum nibil tale in
climale aquatori subjecto accidat, sed perpetuo
sit æquinoctium : quandoquidem in isto climale
mundus nulla prorsuis ratione inclinatus est, sed
omnium parallelorum segmenta 363 similia exsi-
stunt , cum quæ supra lerram , luni quæ infra ler .
ram su : ; quippe semicirculi suni.
9. Jam vero augmenta el decrementa dierum
61 noctium eodern funt tempore Δραd ones qui ς τε και των νυκτών κατά ταυτόν μεν γίνονται πάσι
Polipralain noslram regionem incolunt , quemad-
modum vicissiin apud eos qui oppositam lempera-
lam liabitant : verumtamen haud æqualis additio
et subiraclio apud omnes est , sed multiplex in his
varialio, ut aliis quidem minima fiat additio et
subiraclio , aliis vero inaxima. Causa autem est rei
bujus, quod non ex æquo apud omnes mundus in-
cliwatus est, nelle polus boreus æqualibus ubiyue
gradibus ab horizonte , sed ad meridiem habitan-
libus, parum ; ad arctum , id est seplentrionem ,
plus ; ipsorum denique mediis medio modo eleva-
tus est.
10. Uride illis qui in Meroe Æthiopiæ habitant,
quoniam mundus parum inclinatus est , diem maxi-
!!!!!m esse tredecim horarum cognitum est ; illis,
qui Alexandriam , quatuordecim , cum ibi scilicet
mundus majorem inclinationem accipiat ? ; bis
qui Hellespontum , quindecim ; qui Romam , quin-
decim el amplius; qui Massiliam , quindecim et
semissis hora ; Cellis, sedecim ; 364 iis qui Mæoti-
dem , seplendecim ; Britannis , octodecim
gre sex horaruin æquinoctialium .
11. Unde etiam 13 lumen bis nociu esse dicitur
codem tempore, hoc est , æstivæ conversionis tem-
pure, sole tum circa horizontem pertranseunte el τρυπήν , του ηλίου τότε περί τον ορίζοντα διερχομέ .
So Manil. l . 1 Astron . Regioin . l . ui in Piol., prop. 12 , 15. 1. Strabo lib . 11 ; Plin . l . vi , sub fi
ne ; Mart . C :25. lib. 8 . 13 C( leol. 1. 1 , c . 7 .
1206
και τας αυξήσεις και τις μειώσεις των ημερών τε
και των νυκτών.
ζ' . Προς δε τους αντίποδας ουδέν ημίν ουδόλως
κοινόν · αλλ' αντέστραπται τα πάντα . Και γάρ τα
υπό την άλλήλων έχομεν κλίματα , και τα κατά τας
ώρας ημίν ενήλλακται , και τα κατά τας ημέρας ,
και τάς νύχτας και τας αυξήσεις και μειώσεις αυτών.
η'. Του δ' ενηλλάχθαι τα κατά τάς ώρας και τας
αυξήσεις και τας μειώσεις των ημερών τε και των
νυκτών εν ταις ευκράτους και του κόσμου έγκλισις
αιτία εστί, και η εις άνισα των εν ουρα.ώ νοουμέ
νων παραλλήλων κύκλων τομή . Πάντες γαρ ούτοι
πλήν του ισημερινού μείζοσι και ελάττοσε τέμνον
ται τμήμασιν , ατμητων μόνων όντων των άρκτικών
B
και ανταρκτικών. " Οσοι μέν ούν των παραλλήλων
κύκλων ημίν ταπεινοί , τοίς την αντεύκρατον έχου .
σιν υψηλοι κάτι πολύ έξηρμένοι • και έμπαλιν.
"Οθεν και ο μεν ημέτερος χειμερινός κύκλος θερι
νός εκείνοις , μέγιστον έχων τμημα το υπέρ γήν και
δ' εκείνων θερινός ημίν χειμερινός, μηδενός τοιού
του συμβαίνοντος εν τω υπό τον ισημερινών κλί
ματι , αλλ ' ισημερίας ούσης διαπαντός· ότιπερ ού .
δαμώς εν εκείνο το κλίματι ο κόσμος εγκέκλιται,
αλλ' όμοια τυγχάνει πάντων των παραλλήλων τα
τμήματα , τα 6' υπέρ γήν , τα θ' υπό την ημικύ
κλια γάρ .
6. Α! δ' αυξήσεις και αι μειώσεις των ημερών
τοίς την ημετέραν oικoύσιν εύκρατον • ώσπερ αυ
κατά ταυτόν και πάσι τοις έχουσι την αντεύκρατον
ου μήν ή ίση γε προσθήκη και υφαίρεσις παρά πά.
σίν έστιν, αλλά πολλή ή εν τούτοις παραλλαγή του ;
μεν ελαχίστης γινομένης προσθήκης και αφαιρέ
σεως, τοις δε μεγίστης . Αίτιον δε τούτου το μή
παρά πάσιν επίσης εγκεκλίσθαι τον κόσμον, μηδε
τον βόρειον πόλον απανταχού τας σας από του
ορίζοντος εξήρθαι μοίρας αλλά τους μεν προς μέ -
σημβρίαν oικoύσιν πρός ολίγον , τοις δε προς άρ
κτον επιπλέον , τοις δε μέσοις αυτών μέσως.
ι". " Οθεν τοις μεν κατά την Μερόην της Αιθιοπία :,
επει ολίγον ο κόσμος εγκέκλιται, την μεγίστην
D ήμέραν τριών ιστόρηται και δέκα τυγχάνειν ωρώ
( σημερινών): τοις δε κατά την Αλεξάνδρειαν τεσσά
ρων και δέκα , πλείονα την έγγλισιν δηλονότι το
κόσμου λαμβάνοντος · τοις δε κατά τον Ελλήσπο
τον πεντεκαίδεκα τοις δε κατά την Ρώμην πεντε -
καίδεκα και πρός : τοις δε κατά την Μασσαλίαν πεν
noclein- τεκαίδεκα και ημίσους ώρας μιάς· τοις δε Κελτοις
έκκαίδεκα τοις δε κατά την Μαιώτιν επτακαίδεκα •
τοις δε Βρεττανούς οκτωκαίδεκα , τηννύκτα δ' ωρών
ισημερινών έξ.
ια' . "Οθεν και φώς είναι τούτοις νυκτός κατά
τούτον λέγεται τον καιρόν, ήτοι κατά την θερινής
 1997 EPITOME PHYSICA . 1213

νου, και τας αυγάς υπέρ της αναπέμποντος , όπερ A railios supra terram enitente : quod etiam apιι.
γίνεται και παρ' ημίν οπόταν του ηλίου πελάγοντος
το οριζοντι πολύ του φωτός τήν του ήλιου πριλαμ
βάνη ανατολήν , και πάλιν εναπομένη μετά την του
ηλίου κατάδυσιν . " Ήμισυ γαρ ζωδίου , τουτέστι πεν-
τεκαίδεκα μοίρας απέχων ο ήλιος ορίζοντας υπό γην ,
φώς ουκ ολίγον πέμπει τους υπέρ τον ορίζοντα .
Φώς τοίνυν τοιούτον είναι λέγεται νυκτός εν Βρετ-
τανία , γενομένου του ηλίου περί τον Καρκίνον:
έπει περί τον ορίζοντα ποιείται τότε την πορείαν
ο ήλιος. Ελάχιστον γάρ έστιν υπό γην τμήμα του
θερινού κύκλου τους Βρεττανοίς.
nos fil, quando sole horizonti appropinquanie,
Jullim luminis orliim solis anticipal, et rursum
post occasuri solis remanel. Cum enini signi me
dietatem , hoc est quindecim gradiis, ab horizonte
sol abest infra terrain , ad eos qui supra horizon
lem sunt lumen non exiguu dinillil. Tale igitur
noctis lumen esse dicitur in Britannia, cuin
sol ad Cancrum pervenerit , quoniam circa ho
rizintem sol film iter facil. Britannis eniin ini
nimum astivi circuli segmentum infra terram
est ,

ιβ'-ις'. Περί δε την Θούλην νήσον όλον τον θε- 12-16 . Circa Thulen vero insulam a , lotus pili .
ρινόν υπέρ γήν είναι λόγος έστιν αυτόν όντα και vus ( circulus) supra terram esse dicitur, qui sit
αρκτικόν. Οπόταν ούν ο ήλιος τον Καρκίνον διέρ- etiam arcticus. Cum ergo sol Cancru:n transii,
B
χηται , μηνιαίον εν ταύτη τη νήσο φανήσεται χρό- menstruo tempore in hac insula supra lorizmler
νον υπέρ τον ορίζοντα , των του Καρκίνου μερών apparebit, Caneri partilus semper apparrintilbus :
τάντων αειφανών : επείπερ εφόσον εν τοις του Καρ- quia quamdiu i: semper apparentibus Cancri pare
κίνου αειφανέσιν ο ήλιος , επί τοσούτον έσται και tibus est sol, landin eliani supia horizontem 365
υπέρ τον ορίζοντα. Προϊούσι δ' εντεύθεν επί τα est . Progredientibus autem hinc ad septentrionit.
αρκτικώτερα καθ' υπόθεσιν, ου μόνον όλος ο Καρ . liores partes ex hypothesi, non lotus tantum Can
κίνος , αλλά και πλείω του ζωδιακού μέρη των αει- cer, sed etiam plures Zodiaci partes semper appa
φανών ευρεθήσεται. Ταύτα τοίνυν ο ήλιος διερχό . rere invenientur. las igitur cum sol transibit;
μενος ουδόλως υπό τον ορίζοντα καταδύσεται. Και horizoulem prorsas non subibit. Ac ila erunt ali
ούτως έσται τινά κλίματα της γής, εν οίς και δι- qua terre climala, in quibus et bimestris el trime.
μηνιαία και τριμηνιαία και μείζων ημέρα γενήσε- stris el niajor dies elliciclur. Illis autem 28 qui sub
τοι. Τοις δ' υπ' αυτόν τον πόλον τον βόρειον εξ ipso polo sunt boreo , cum sex signa supra terram
ζωδίων υπέρ γην όντων αειφανών, εφόσον ο ήλιος sini semper apparçnitia ; quanto temporis spalio
ταύτα διέρχεται , και αυτός επί τοσούτον ουδόλως sol ea percurrit, laulo eliam nulla prorsus ratione
κρυβήσεται. Διέρχεται δε ταύτα δι' ημερών επτά Cet ipse occultabitur, Percurrit autem ea liebus .
και όγδοήκοντα προς ταις εκατόν τα δε λοιπά centum oc!oginta seplem ; cætera autem diebus
δι' ημερών οκτώ προς ταις εβδομήκοντα και ταίς centum septuaginta octo , addila eliam diei unills
εκατόν , προστιθεμένου και τετάρτου μιάς ημέρας. quarta paric. Quoniam igitur sub polo boreo liabi
'Eπει γούν τους υπό τον βόρειον πόλον ο ήλιος υπέρ lantibus sol supra lerram est diebus cenlum octo
γην εφ' ημέρας επτά και όγδοήκοντα προς ταϊς ginta seplem , el vero dimidio signo ab horizonte
εκατόν, ήμισυ δε ζωδίου απέχον του ορίζοντος υπό infra terram dislaus non exiguum lumen eminit
γήν, φώς ουκ ολίγον εκπέμπει τους υπέρ γήν προ- ad eos qui supra ferram sunt ; su ! is orlum solare
λάβοι αν την του ηλίου ανατολήν ηλιακών φώς εφ' lumen apud borealissimos ad dies quindecim anti
ημέραις του πίτταν πεντεκαίδεκα τοις βορειοτάτοις · cipabil, el a solis occasu erit eis hujusmodi lumen
και μετά το καταδύναι τον ήλιον έσται τούτοις solare ad dies similiter quindecim . Quapropler sub
το τοιούτον ηλιακών φώς έφ' ήμέραις ομοίαις πεν- polo boreo habitantibiis dies quiilem major est
τεκαίδεκα. Τοις υπό τον βόρειον πόλoν λοιπόν quam septimestris, nox 366 autem quinquenie
ημέρα μέν έσται μείζων ή επτα μηνιαία, νυξ δε stris feic waxime. Semper enini obscurationes a
στενταμηνιαία μάλιστα πως: άει γάρ οι φωτισμού illuminationibus superantur. Illis igillir 96 , qui isas
πλεονεκτούσι τους σκοτασμούς. Τοις μεν ούν εν τη D insula Thule habitant, tropicus stivus cumarctico .
Θούλη νήσω ο θερινός τροπικός συμπίπτει τα αρ- coincidit ; borealioribus autem etiam æstivum iro
κτικιά : τοις δε βορειοτέροις και τον θερινών υπερ- picum scrvata proportione arcticus transcendit,
βαίνει τροπικών προς λόγος και αρκτικός . Τοις δε Sub ipso denique polo 27 constitutis quique sunt
υπ' αυτόν τον πόλον και βορειοτάτοις ο πάσιν ίση- septentrionalissimi qui on nibus est æquinoctialis
μερινός κύκλος αρκτικός τε γίνεται και ορίζων: circulus, idem fit cl arcticus el horizon : neque
ουκ ήδη δε κατά τον ακριβή λόγον και ισημερινός . vero etiam accurala ratione æquinoctialis. Areticus
'Αρκτικός μέν γάρ ότι περιέχει τους των αστέρων enim , quod stellas semper apparentes contineal,
αειφανείς , μηδενός ανατέλλοντος και καταδυομένου : nulla oriente aut occiilente ; horizon aulen online
ορίζων δε πάνυ , ότι διαχωρίζει το υπέρ γήν και po , quod separet liemisphærium supra terram ab
υπό γήν ημισφαίριον. Ουκ ακριβής δ ' ισημερινός, co quod iuſra lerraai esi . Non accurallis autem
επείπερ εις μίαν ημέραν και μίαν νύκτα τον όλον aquinoctialis, quandoquidem in unum diean it

26 Cleom . 1. i , c . 7 . * Ibil. ; Regionout. I. 1 , in Ptol. prop. 18. 1* Cleon.Ι. ι, c.7 . 11 Regionοιιι ,

lib . I in Ριοί . pro ». 27 .
1209 NICEPHORI BLEMMIDE 1900
unam noclein totum annum secundo, in partes και τεμνων ενιαυτόν, είς άνισα το τοιούτον ημερόνυκτοι
inæquales tale (ut ita dicam ) nocliduum dividii. διαιρεί.

SYNOPSIS CAPITIS XXX ,

QUOD EST DE VACUO .

1. Physicis quid vaciium nominerur. 2. Diversæ diversorum physicorum de vacuo sententiæ . - 3. Va -

cuum proprie nimirum , quod omni 367 corpore privatum sii, in mundo nullum est , quod primum ex
definitione mundi probal. 4. Deinde probal dedictione ad absurdum qeminum , quod alias nulla mundi
partium continuatio el conjunclio naturalis esset , quodque sensus et in primis vero risus aclionem suam
5. Terrio idem coifirmal a
ad tantam distantiam , ad firmamentum nimirum exerrere non posset.
vasis angusti orificii, quæ in aquis conversa non implenlur humore propter aerem quoplena sunt ; quæ
alias protinus humorem recipereni, si omni corpore adeoque etiam aere forelil racun . - 6. Quarto idem
a clepsydræ qualis veteribus in usu fuit experimento osiendil. --- 7. Vacuum extra mundum in infinium
penetrare concipitur.

CAPUT XXXI . B ΚΕΦΑΑ . ΛΑ' .

De rαcuo .
1. Ubi non est ullum prorsus corpus , polest
autem esse corporis locus, illud physici 28 vacuum
cominant. Vacuum namque locum corpore orba-
un noverunt .
2. Aliqui igitur nomen duniaxat inane, quodque
nihil sil , vacuum dixerunt ; aliqui autem id quod
extra convexam primi et revera inerranlis cæli
superficiem vacuum pronuntianı ; vacuum
est ,
quidem corpore , non Deo : Denis enim lolum uni
versum , sive mundum , et quod 368 supra
universum est , sive supramundanum (spatium )
jmplet. Hoc igitur quod supramundum est , va.
cuum pronuntiarunt : quod maxime et proprie C, απείρου άπειρον, και ασωμάτου ασώματος , και
jocund solius Dei esse dixerunt ; infiniti, inlini
am ; el incorporei, incorporeum ; el vierni , aler
!.
3. Tole quidem igitur in mundo non est ra
ruum ), Gorporibus enim cognatis invicem 101118
mundus repletus est . Quippe hoc mundus est quoil
es cælo et lerra , « t iplerinediis igni, aere, et
aqua, constituium et concretum est, el cognatione
«lesquellarinonia quadam conflatum: dignum quod
a lali, omnisapient. scilicei et omnipotente Condi-
tore productum sit ; a quo etiam ex prorsus nihilo
condilum el in hunc pulcherrimum ordinem di .
gestum est. Quare vacuum in mundo prorsus nul
luni csl .
4. Si enim 30 ullum omnino in mundo vacuum D
essel ; nec aliqua miundi partium inter se invicem
continuatio conjunctioque conspiceretur, lanc
mimirum vacuo discindente , nec rursus sensibus,
el visui maxime, tanta aliqua forel actio . Quo-
Diodo enim fieri posset , ut visus ad firmamentum
usque pertingercl, riisi aer sibi per omnia conii.
muns, el succensioni 369 perque banc ætheri
indistante coalitione unilus éssel ? Si enim
medio vacuitales quædam essent, sensils uti-
que lorpescerent , quod a Tacuitutibus impedi-
rentur.
TV Plays . c. 5 , 7 . %0 Arist. iv Phys . 8, 9 : Card . lib . 1 De subtil . p . 9. Scalig . Exerc. 5, s. 1, 2 ;
Arisi . De mguido c . 2 . 40 Cleoχη . 1. 1 , c . 1 ; Scal . exerc . 5 , , 6 .
Περί κενού .
α' . "Ενθα μή έστιν όλως τι των σωμάτων , δύνα
ται σε γενέσθαι σώματος τόπος, εκείνο κενόν ονο:
μάζουσιν οι φυσικοί. Τόπον γάρ έστερημένον σώ
ματος οίδασι το κενόν .
β'. Τινές μέν ούν όνομα μόνον κενόν τε και α »
ύπαρκτον λέγουσι το κενόν τινές δε το έξωτης κυρ
της επιφανείας του πρώτου και κατ ' αλήθειαν
απλανούς ουρανού κενόν αποφαίνονται : κενόν σώμα
το . , ου Θεού : το πάν γάρ, ήτοι τον κόσμον , και το
υπέρ πάν , ήτοι το υπερκόσμιον πληροί ο Θεός.
Τούτο δή το υπερκόσμιον έφασαν το κενόν : μα
λιστα και τόπον ιδίως είπον είναι μόνον Θεού :
αιωνίου αιώνιον .
γ . Τοιούτον μεν ούν ούκ έστιν εν τω κόσμω κε,
νόν , Σωμάτων και γάρ συμφυών αλλήλοις άπας και
κόσμος πεπλήρωται . Τούτο γάρ ο κόσμος έστι , το
εξ ουρανού και γης και των εν μέσω, πυρός, αέρος
και ύδατος σύστημα τε και σύγκριμα , συμφυές και
ενάρμοστου , και άξιον υπό τοιούτου παραχθήναι
πανσόφου και παντοδυνάμου δημιουργού . υφ' ου
κακ του μηδαμώς όντος έκτισται και διακεκοσμητα !.
Κενον ούν κατά τον κόσμον ουκ έστι το οίονούν,
δ' . Ει γάρ ήν όλως εν τω κόσμω κενόν, ούτ' αν
συμπάθειά τις εφαίνετο των του κόσμου μερών
προς άλληλα , ταύτην του κενού διακόπτοντος· ούτ'
αυ ταίς αισθήσεσι και μάλλον τη εράσει τοσαύτη
τις ήν η ενέργεια . Πώς γαρ ήν δυνατόν έξικνείσθαι
την όψιν μέχρι του στερεώματος, μή του αέρος
όντος διόλου συνεχούς εαυτό και ηνωμένου το υπ .
εκκαύματι , και δι' αυτού το αιθέρι, κατά συμ .
in συΐαν αδιάστατον ; "Οντων γάρ εν τω μεταξύ τινων
κενωμάτων , ήγουν αν αι αισθήσεις κατεναρκούντο
εμποδιζόμεναι τοίς κενώμασι .
E301 EPITOME LIISICA, 1 :?! 2
ε'. Ti το στενόστομα των σκευών περιτρεπόμενα 4 8. El vasa airgisii orificii . dum in aquis con .
εν τοίς ύδασιν έπιπλαντο πάντως, παρεμπίπτοντος vertuntur, implerentur lilique subincidente per
διά των κενωμάτων του κατο :. Νύν δ' ου γίνεται vacuitates aqua : Jam a.lem hoc non lit , pro
τούτο, διά το είναι ταύτα πλήρη αέρος και τούτον plerea quod lipc acris plena sunt , isque non
έκβληθήνα : μή δύνασθαι, των στομάτων αυτών πε- possit ejici : quod ipsa orilicia ab aqua conti
ρεχομένων υπό του ύδατο . neantur .

ς'. 'Από δε της κλεψύδρας εναργέστερον μαρτυ 6. Idem evidentius lestalur clepsydra " , quod
ρείται μή κατά κόσμον είναι το κενόν . " Εστι δ' ή vacuum in mundo non sit. Est autem clipsydra vas
κλεψύδρα σκεύος κωνοειδές , μικραίς τισιν οπαίς την conoides seu turbinatum , quod exiguis quibusdam
βάσιν έχον διάτρητον · το δε στόμιον εστενωμένον foraminibus perforatam basin babet, sed orificium
κατ' αυτήν φέρουν την κορυφήν. Τούτο το σκεύος ad ipsum obtinet verticem . lloc vas cum aquil
πληρούμενον ύδατος και μετεωριζόμενον επιπωμα- impletur el suspendituri lil orificiun pollice, aut
τιζομένου του στομίου δια του αντίχειρος , ή άλλως alio quodammodo sufficienter obstruatur, quo aer
πω ; ασφαλώς, ώστε μη έχειν εντεύθεν τον αέρα per id subingredi non pissil, omnem aquam sus .
παρείσδυσιν, στέγει το ύδωρ, ότι μηδ' εκ των κατά linet , quia nec ex universis in base meatibus aer
B
την βάσιν πόρων άλλων δύναται παρεισδύναι τις αρ ' aliquis subingredi polest, cum aque corpore prae
προκαταληφθέντων τώ του ύδατος σώματι, κα. occupati, et velul obturali sini, spirituique transi
οιονεί αποφραγέντων και την διέξοδον αποκλεισαν - 1110 orcluserint. Manet ergo aqua intus quia va
των τα πνεύματι. Μένει τοιγαρούν το ύδωρ εντός, cuum in mundo nullum uspiam vel brevissimo
διά το μή πεφυκέναι κατά κόσμον ευρεθήναι που lempore reperimur. Si cum defueret aqu : vt
κενόν μηδε προς βραχύ . Καταρρέοντος γάρ αν του foranina in base vasis continuita : e luxionis 370
ύδατος και τας εν τη βάσει του άγχους όπάς ουκ non relinquerel , haud posset alicum de ier ingredi
απολιμπάνοντας τη συνεχεια της δεύσεως , ούκ είχε el spatium illud occupare quou aqua illir defluens
ποθεν ο αήρ εισδύναι, και την χώραν εκείνην κατα- prius' oblinuit, et jam deseruil : sicque necessa
αβείν, ήν προκατέχουν το καταρρέον ύδωρ απέλιπε: rio insra vas aliquis lociis vacuus forel. Quod quia
και ήν αν εξ ανάγκης εντός του άγχους τις τόπος dem quia fieri non potest , universa aqua diminuta
κενός . "Οτι δ' ου πέφυκε τούτα , μένει το ύδωρ όλον tionis expers manet. Simul ac autem ex orificio
αμείωτον . 'Επάν δ' εκ του στομίου λάβη τινά παρ .aer incipit subingredi, lunc tantum aque defluit,
είσδυσιν ο αήρ, τότε καταρρεί τοσούτον του ύδατος quantum aeris . ingreditur : el rursus ( ΠΟ) . «!) .
Όσον του αέρος εισέρχεται και του στομίου πάλιν C struitur , incisa protinus. aque Μηχίο desinit ,
φραττομένου , διακοπτομένη παρευθύ του ύδατος ή manelque quod de aqua in ciepsydra relictum
κατάρρευσις παύεται και μένει το του ύδατος ,. Csi. quemadmodum prius universa aqua mane
εναπολειφθέν τη κλεψύδρα, καθά το όλον δρ. Dil. Man festum est igirur vacuum in mundo non
eSse .
έμενε πρότερον . Φανερον ούν ως ουκ έστιν εν τα
κόσμο τι κενόν.
ζ'. " Έξω δε του κόσμου το τοιούτον κενόν υπό 7. Exti a mandam autem ejusmodi vacuunt in
νοείται διήκειν εις άπειρον. Επει γάρ πάν το πε infinitum penetrare concipitur. Quoniam enim
ριεχόμενον ετέρω τινι περιέχεται, καθώς επί των omne quod continelur, ab alio aliquo continetur,
μερικών σωμάτων έκφαίνεται ( τα μέν γάρ αυτών quemadmodum in particularibus corporibus app:
αέρι, τα δ' ύδατι , τα δ' άλλα τινί περιέχεται) , ret (eorum quippe alia, acre , alia aqua, alji alique
και ο κόσμος πάντως πεπερασμένος υπάρχων υφ' alio continentur): mundus rliam Cullerminalus
ετέρου τινός άν περιέχοιτο . Σώμα δ' ουκ έστιν εκτός sit , ab alio aliquo collinebitur . Alqui corpus

του κόσμου . Και γάρ ούτός έστιν η σύλληψις παν
της σώματος και περίληψις και, οίον ειπείν, ολότης
D
σωματική . Τοιγαρούν ασώματον έσται το τον κόσμον
περιέχον. Ει γάρ σώμα και τούτο, περιληφθήσεται
πάντως υπ' άλλου τινός . Σώμα γάρ άπειρον ουκ
έστιν επινοήσαι . Διόπερ αναγκαίως ασώματος αν είη
το τεριέχον εσχάτως την σύμπασαν έγκόσμιον σύ
στασιν . "Ως δ' απάντων έσχατον , έσται δε άπειρον.
Την ύστατην ουν τών όντων περιοχήν την ασμα
τόν τε και άπειρον κενών ονομάζουσιν ' ως μήτ : των
σωμάτων έχουσαν όλως εν εαυτή .
extra mundum non cst. Hic enim est comprehen
sio il complexio, el consumimatio, lilita dicon ),
omnium corporum . Quapropter incorporeum erit
id quod mundum continet. Sienini ci hoc corpos
sit, 371 ab alio utique comprehende ; infinitum
enim corpus cogitare non licet . Quapropter ny
cessario incorporeum erit, id quod extreme uolla
versum in mundo opus continel. Quia aulum
omuium exlien : 11m , ctj: inilinions cril . Lille
man proinde comprehensionem coruin qui sunt,
Cum incorporeaill, Ilm inlinitani, vacuum nomin
vall, lll que huium omnino in se pa corpus
liileil .

31 Vide Cardan , De varietate rerum , lib . 11 , p . 719. 32 Carlo C. 9 .

130? NICEPHORI BLEJMIDÆ 130 %

SYNOPSIS CAPITIS XXXII.

EX EIPOSITIONE IN PSALMOM OCTAVUM .
1. Pericopes psalmi oclavi v . 4 paraphrasis et herinenein . — 2 Quomodo solem Propheta in ista pericope non
prælerieril, lametsi espresse eum non nominaril. 3. Quare lunæ expresse memineril. - 4. Solem el lr
riam quoad allitudinem et vicinitulem ad se invicem comparat, sleliasque in fixas et erraticas dividit,
el utrisque sua loca assignar. 5. Cum firmamento ab ortu in occasum omies sicila el 10 us ather
circuingunur quoad sensun . 6. Intervallum a firmamento ad succensionem usqué esl maximu " ,
ubi etiam lradii $! ccensionem esse ignem elementaren , quem a nostro usuuli igni disiinguil.
- 7.372 Fixæ quidem siellu sunt in firmamento, erralicæ vero infra sunt ; el firmamento, ul sensui
videtur , contrario motu incedunl. Qua de causa eliam erraticæ dicuntur .8. Occupatio, qua erpiica !,
quomodo hoc de moiu firmamenli ab ortu ad occasum sit intelligendum . – 9. Erraticæ stellæ dupli.
cem habent motum , proprium et adrentilium . Unde etiam sol qui anni spalio motum proprium absol
vil,nihilominus adrenlilio cæli , id est , primi mobilis, olu nyehihemeri spatio circumagirur; ita ut etiam
motu hoc adventilio dies el nocles efficiat , quemadmodum illo, proprio nimirum , horas anisi efficit.
- 10. Idem etiam molu suo proprio per circulum obliquum alius æquinoctia, rernim el qutumnale,
alias item a'stivam , alias hibernam horam facit , ut in lexlu declaratur, - 11. Erraticarum stellarum no
mina , ordo , et molus periodici quantitas. 12. Luna corpus habel obscurum qui el splendoris
proprii expers , sed quod tamen a sole illu nin iri possit; quanquain alias aliis partibus pro diverso suo ud
solem positu illuminatur, quia nimirum corpus orbiculare esi. - 13. In specie declarul, qua parte illumine
Iur soli opposila , et hinc soli appropinquans. el mox soli ronjuncla , el exinde solem præieriens. 14. Siel .
læ erraiic « sub media firmamenli parle moventut , qua zodiacus vocatur , qui lacus et obliquus esi circulus.
15. Sub hujus ipsius 373 medio sed sempre morelur ; sell cu'terre erraticæ ultra el cilra medi
um evagantur, luna tamen omnium marine. 16 Eodem hæc conjuncta soli si borealior sit
aul australior, non occultal solem ; sin vero sub 201iuci medio constileril. obscural cumdem el facil
deficere. – 17. Eclipsis seu defecius sulis quid diculur, el quod sol non vere deficial . 18. Eclipsis solis
alius lotalis , alias parlialis est ; el hæc vero alius major, alias minor pro ratione occultationis qui in
sole a luna fil. 19 , Differunt solis el lunæ eclipsis , quod illa non est solis, hirc vero lunce pussio est ;
odeoque illa tantum apparenter, hoc etiam rere ila fii. --20. Lunu quando diametraliter soli opposita
plena appareal, el quando eclipsin patiatur el quomodo.— 21. Lunæ eclipsis alia totalis, alia pariialis ;
et hæc ilidem alias major, alias minor pro ratione situs lunæ in Zodiaco . Conseclarium· 22. : er
eclipsium lunarium apparentiis sol terra major esse deprehendilur ; ideoque etiam infra terram constitu
rus radios tamen suos in summum ætherem emitlil ; uide tum quoque aliiores mundi parles illustrantur,
inferioribus in umbra terræ hærentibus. 23. Terræ umbra quia conoides est, lunam quidem terræ vice
nissimam involvere, nullum autem cælerarum stellarum propler wajorem altitudinem compreherdere et
obscurare poiest . 24. Aliud conseclarium . Ex lunaribus eclipsibus eliam arguilur 374 lunæ corpus
mullis vicibus lerra minus esse ; lil quod totum hujus umbræ eriam extremitas offuscare possil. – 25.
Conclusio superioris disserlalionis. 26. Trunsilio in qua exaltationem et dejeclionem planel arum su
-

pra eliam factam distinguil . 27. Docel qua de exaltatione el dejectione planetarum astrologi loquan
tur. — 28. Probat exemplo ) quæ in ŏ habel exultativnem , nec est ibi lamen à Troyelo ;, adeoque ralione
sphæræ suæ altissima. ' 29. Quando ad allores el dejectiores mundi parles moveulur. 30. Ubi
sphæræ suce allissimum oblineal. 51. Idem in Y costilulus duplicem erallationen. habet ratiune mundi
parlium etrarione sphæræ suæ , quain V coincidil tempore auctorisulait, sed in co iterum discrepavil. – 32.
Quare Oino constitutus maximus astus efficial.-- 33.Cauri planeta quomodo exallentur et dejiciantur,
el quod signum cujusque illorum vel exallatio vel dejectio dicarur . 34. Quod signum planelæ domus et
-
quod con !ra ejus adversitas seu detrimenlum sit vocalum . 55. Olis domus, exalialio, dejectio, adrer
sitas seu deirimenlum . 36. Tiidem h - 37.11 . – 38.0 - 39. 9 -- 40.0 -- 41. ) — 42. Signorum
zodiaci ordo, nomina , characteres, tenperamenta, el alia accidentia asirologica . 43. Conclusio
lorius libri.

375 CAPUT XXXII . A ΚΕΦΑΛ. ΛΒ'.

E.x expositione in psalmum octavum .
1. Quando dixii Propheta : Quoniam videbo
cælos , opera digitorum luorum , ; ac cælorum etiam
amborum meminit, Christum universix creaturæ
opificem prædicavit, comprehensione nimirum
ea quæ comprehenduntur simul complexus. Colum
enim quod ab initio condilum est , primum illud
natura el stellarum expers, omnis creaturæ cum
sensibilis lum intelligibilis comprehensio est . Nam
et ipsæ mentes simul universe hoc cælo compre-
henduntur ; solum autein divinum numen circum-
scriptionis et definitionis espers est. Videbo porro
inquit, pro cognoscam . Cum enim mens sil ocil-
Jus animæ , melius perspicit quam oculi corporei.
Cognoscam cælos, opera tua , cum per translatio.
nem , lum per circumlocutionem . Cognoscam sem-
per ; nunquam a lali desislain cognitione, quod
tu sis mudi coud.cor. Advarrationc
' Εκ της εις τον όγδοον ψαλμόν εξηγήσεως.
α' . Ειπών ο Προφήτης προς τον Θεόν: " Ότι όψομαι
τους ουρανούς, έργα των δακτύλων σου , και των
ουρανών και αμφοτέρων μνησθείς, δημιουργών απά
σης της κτίσεως εκήρυξε τον Χριστόν , τη περιοχή
τα περιεχόμενα συμπεριλαβών. Ο γάρ κατ' αρχάς γε
γονώς ουρανός, ο φύσει πρώτος και άναστρος , περιοχή
έστινάπάσης κτίσεως αισθητής τε καινοητής. Καιαυ
τοί γάρ οι νόες τωντοιούτω περιέχονται σύμπαντες ου
ρανώ μόνον δε το Θείοναπεριόριστον δύο;ιαι δέ φησιν
αντί του γνώσομαι ,Νούς γάρ οφθαλμός ψυχής ών κρείς
τον ορά των σωματικών οφθαλμών. Γνώσομαι τους ου
ρανούς έργα σα μεταφορικώς τε και περιφραστικώς,
γνώσομαι δια παντός, ού ποτε της τοιαύτης εκστήσομαι
B
γνώσεως ότι συ δημουργός εί του παντός . Διηγημα
τικήν δε το ότι και βεβαιωτικόν, ουκ αιτιολογικόν .
'Από κοινού, γνώσομαι την σελήνην και τους αστέρας ,
autem et έργα των δακτύλων σου , άτινα συ τεθεμελιωμένα
1303 EPITOME PHYSICA . 1306
και μόνιμα και την αυτήν φυλάττοντα τάξιν πεποίη- A confirmationem pertinet το ότι , id est quod , seu
κας, εις και διαμένειν εθέλοις το πάν . quoniam, 10η cause redditioncm babel. A con
muni : Cognoscam luvam et stellas, opera digitorum tuorum , quæ iu fundata et stabilia et eundum
ordinem custodientia fecisti, quantisper universalin permanere volueris ,
β' . Διαλαβών δε περί σελήνης και αστέρων , ου 376 2. Duire aulem de luna disseruii, non præ .
παρήκε τον ήλιον άμα μεν μετά των αστέρων τάξας lermisil solem , ut quem partim cum stellis collo
ως αστέρα και αυτόν έξοχώτατον και βασιλικώτατον carii , quod et ipse stella sit longe excellentissima
και λαμπρότατον και αστεράρχην ώνομασμένον υπό el maxime regia et splendidissima, el stellarum
τινων προσφυώς: άμα δ' ώς τη σελήνη συνεξακουό- princeps ab aliquibus convenienter nominiinis fue
μενόν τε και συννοούμενον, είγε ταύτη το φώς εξ ril ; partim vero cum luna simul exaudiatur et
αυτού καθε φαίνει και ουκ εκ φύσεως. intelligatur ; siquidem huic quarenus lucel ex ipso
Juinen esi , non a nalura ºs .
γ'. Ιδία δε περί της σελήνης είρηκε , και μη συν- 3. Seorsim autem de luna dixit, et eam de
εκφωνήσας ταύτην τοις άστρασι , δι' & προς τους slellis agens haud expressil , propter mulla in
αστέρας ακοινώνητα φέρει πολλά τας του φωτός quibus 'nuilam Cl !!) stellis communitate : habet 83 ;
αυξήσεις και μειώσεις , αποκρύψεις τε και πληρώ . propler luminis incrementa el decrenenta, occul .
σεις, και τους ποικίλους σχηματισμούς , και έτιπερ και tationes iletiue impletiones, varia sive figuratio .
ουδες των αστέρων έξωθεν έχει το φως, ώς αύτη nes ; quodque nulla stellarum lucu babet extrin
κατ' έπεισαγωγήν · αλλ ' οίκοθεν έχουσιν αυτό πάν- secus sibi adveniens, uit hæc per inductionem aliun .
τες και αναπόβλητον, ει και μεθ ' ημέραν ορώνται , de l'actail , sed omnes id a se babanil, nec ipsum
της ηλιακής αυτούς αποκρυπτούσης πησμίου φω- Aljiciunt, tannelsi interdiu non videantur, dum
τοχυσίας και υπερβαλλούση, λαμπρότητος. Bibimirum eas propinquum solis lumen el excellens
splendor solis abscondit .
δ' . Ο μεν ούν ή ιος υψηλότερός έστι της σελήνης 6. Solis igitur aliitudo supra luam mulio ma
επιπλέον η όσον αφέστηκεν αύτη της γης και πολύ jor est , quam hujus a Terra distantia , et quidem
λαχώς επιπλέον η δε χθαμαλωτάτη παντός αστέρος li ulus modis major est ; ipsa aulem [luna] onini
γινώσκεται . Τών γάρ αστέρων οι μεν απλανείς , οι !!! stellaruin esse humi') ima intelligitur. Stellarum
δε πλάνητες λέγονται . Και οι μεν απλανείς ομοτίμως enim aliæ inerrantes ,iliæ ei raticæ dicuntur. 377 Et
υψηλότατοι πάντες και πάμπολλοι » το χύμα λέγω" inerrantes quiclein pariler altissime el bene
των αστέρων αυτό το πολυπληθές . Οι δε πλάνητες muliæ " ; copiosam dico slellarum muliudinem ;
μετά και της σελήνης επτά, και άλλου άλλος χ0α. eiralica; autens cum luna septem sunt , el alia
μαλώτερός τε και προσγειότερος . Calia lumilior est lerræque vicinior.
ε'. Του στερεώματος δε κυκλικώς κινουμένου κί- 5. Cumque firmamentuin circulariter movealur
νησιν οξυτάτην και άληκτον, εξ ανατολών εις δυσ- Hiomu celerrimo el incessabili ab orribus ad occa
μάς, ως προς οίσθησιν , συμπεριφέρονται και πάν- $ is , simul con co eiiam omnes stellae el universus
τες αστέρες αυτώ, και συμπας αιθήρ. aber, quantum ad scnsum aliinel, circumferun
1 .

ς' . Πολύ δε πάνυ και μυρίoν τo του αιθέρος διά- 6. Plurimum aulem 38 et longissimum est æthe
στημα το εκ του στερεώματος έως του υπεκκαύμα . ris intervallum, quod a firmamento ad successio
τος : όπερ υπέκκαυμα το πυρ έστι , το στοιχείον nem usque porrigitur ; que succensio, ignis, ip
αυτό. Το γαρ ημίν γινωσκόμενον πυρ έξαψίς εσει silm videlicet elementum est . Qui enim ignis no
του τοιούτου στοιχειώδους πυρός, υπερβολήν έχων bis notus est,inflammatio est hujuscenodi elemen
της πυρώδους θερμότητος, ώσπερ και κρύσταλλος της laris ignis, ul qui ignei caloris excessum habeat ,
εν ύδατι θεωρουμένης ψυχρότητος . quemadmodum crystallus frigoris ejus quod in
aqua conspicilur.
ζ . Οι μεν ούν απλανείς αστέρες πεπήγασιν εν D
7. Inerrantes 36 proinde stellæ in firmamento
το στερεώματι και συν αυτώ μόνο φέρονται, μηδε- fixæ sunt, el cum ipso solo feruntur, et nullo pe
μίαν ιδίαν κατά τόπον ποιούμενοι κίνησιν ' οι δε culiari quoad locum motu moventur ; erraticæ au •
τλάνητες ου πεπήγασιν εν τω στερεώματι κατω- lemn in armamento non sunt fixe, sed infra hoc
τέρω δε τούτου κατά τινας βαθμίδας εν τω αιθέρι aliquot gralibus in elliere suspense feruntur ; et
μετέωροι φέρονται , και του στερεώματος φερομένου dual firnamentum cum inerrantilini universa Tur
μετά της των απλανών παμπληθείας εξ ανατολών ba ex ortibus ad occasus quoad sensum fertur, ipsæ
εις δυσμάς, ως η αίσθησις, αυτοί τουναντίον εκ e contra ab occasibus ad ortus 378 mulu pro
δυσμών εις ανατολάς ιδίαν σχολαιοτέραν κινούνται prio tardiore moventur . Unde etiain erraticæ no
κίνησιν. "Οθεν και πλάνητες ωνομάσθησαν ως δη- minatæ sunt, ut quæ quasi ab itinere firmarenti,
21 Vide supra cap. 23, 1. 10, el cap . 27 n. 1 . 23 Plin . lib . I , C. 9 . 35 Ex liis nolabi'es
veteribus numeralæ simt 1022, quas in 43 imagines, cl ipsas vero stellas in sex magnitudines
diviserunt. 38 Mart. Cap. p. viii , p . 329 ; Bouin . lib . v Tlieairi, p . 585. 36 Vide supraf. 138 ei 144, et
Scal , exerc . 110.
1307 NICEPITORI BLEMMID.L . 1 : 303

1antoque stellarum exercitu aberraverint , et contra A θεν αποπλανηθέντες της του στερεώματος πορείας ,
ria via ingrediantur. και του τοσούτου των αστέρων έσμού , και την εν
αντίαν βαδίζοντες.
8. Dico autem bæc quoad apparentiam , quando- η' . Ταύτα δε λέγω προς το φαινόμενον· έπει τον
quidem solum prin :um cælum ex ortibus in occa- γε μόνος ο πρώτος ουρανός εξ ανατολών εις δυσμάς
suis ferri cognitum est , quod seciim eliam secun- φερόμενος έγνωσται συμπεριάγων εαυτό και τον
dum , nempe firmamentum, circumagit . Firma- δεύτερον , το στερέωμα . Το γαρ στερέωμα και αυτό
mentum enim ipsum quoque ab occasibus ad or- προς δυσμάς εξ ανατολών μετά των λεγομένων
lus cum stellis quae inerrantes dicuntur fertur απλανών αστέρων φέρεται φυσικώς· διά δε το βρα
naturaliter 37 ; sed propter hujuscemodi erratici δύτατον της τοιαύτης πλανητικής κινήσεως διαλαν .
mollis suminam tardijalen sensum effugit. Cum θάνει την αίσθησιν. Εις μοίρας γάρ εξήκοντα και
enim in recentas sexaginta partes quivis circulus τριακοσίας του παντός κύκλου διαιρουμένου , μίαν
dividalur, unam partem anno centesimo firmamen- μοίραν καθ' έκαστον έτος τετήρηται διέρχεσθαι
tum planetarie transire observatum est27,38: secun- πλανητικώς το στερέωμα κατά τινας δ' ου μοίραν,
duni aliquos autem , non parleni , sed partis segmen- αλλά τμήμα μοίρας ολίγιστον . Διό δή κάκ της
B
tum minimum . Quipropter utique ex hujusmodi 1 τοιαύτης ιδίας και φυσικής κινήσεως του στερεώμα .
proprio et naturali motu firmamenti primum coe- τος , ο πρώτος ουρανός και μή δρώμενος εώραται νο .
Tum quod non videtur animadversum est ab iis ερώς τους την εξέτασιν ταύτην φιλοπόνως ποιησα
qui in hanc inquisitionem sludiose incubuerunt. μένοις .
9. Proprium ergo hunc molum planelit obel, 0' . Την μεν ούν ιδίαν κίνησιν οι πλάνητες τοιούν
qualem dicimus ; simul antem etiam cum cælo ται τοιαύτην, οίαν ειρήκαμεν συμπεριά σνται δε
circuiraguntur, cum conversionis ipsius imprell και το ουρανό τη ρύμη τής αυτού φοράς εκνικώμε
379 superantur. At hinc etiam sul , qui (annuo νοι . Κάντεύθεν ο ήλιος δι' ενιαυτού την ιδίαν ( κι
spatio) proprium Hotum planetarium, illum qui νησιν) εκπληρών, την πλανητικήν, την έκ δυσμών
ab occasibus est ail orlus implet , uno die el no- εις ανατολάς, εν ημέρα μιά και νυκτί, διά της
cte per contrarium [mo !um ) ex codem ad idem εναντίας εκ του αυτού εις το αυτό και τι πλέον
punctum et aliquanto a pliis revertitur, ut qui αποκαθίσταται , υπό της ουρανου ρύμης έλκόμενος
coeli impelu traliatur el circumagatur. Proin le και περιαγόμενος . Διά μέν ούν της συν ουρανό
circumactione quae ipsi a cælo est , dierum et 10 περιαγωγής αίτιος γίνεται των ημερών τε και των
cuium causa ellicitur ; dierum , dum supra lerram C νυκτών, υπέργειος φερόμενος των ημερών , υπό
fertur, noctium , dum intra terram : sed qualuor γειος των νυκτών· διά δε της οικείας κινήσεως της
horarum seu slatorum anni lemporum , motii pro- πλανητικής των τεσσάρων ωρών.
prio planetario seu erratico..
10. Cum enim bujuscemodi su molus circulu . ι'. "Έχων γάρ τον της τοιαύτης αυτού κινήσεως
sub firmamento oblique jacentem habeat, el due κύκλου, υπό το στερέωμα βεβλημένον λοξώς , των
illius parles quæ sunt secundum diametrum mediis μέν δύο μερών αυτού των κατά διάμετρον, αντικρύ
airmanenti partibus ex adverso collocata sint, et τεταγμένων τους μέσοις του στερεώματος μέρεσι,
vicissiin duarum aliarum partium , que el ipsie . των ετέρων δ' αυ δύο μερών, κατά διάμετρον και
sunt . secundum diametrum , una ad borealiores αυτών , του μεν υπονεύοντος προς τους βορειοτέροις
firmamenti parles, altera ad australiores vergal ; του στερεώματος , του δε προς τους νοτιωτέρους :
quandoquidem eas peragrat parles , quæ me:liis ότε μεν διέρχεται τα υπό τα μέσα του στερεώματος ,
firmamenti partibus subjectæ sunt, æquinoctia τας ισημερίας ποιεί • την εαρινήν, από των νοτίων
efficii ; vernum , cum ab australibus [partibus ερχόμενος · υποστρέφων εκ των βορείων , την φθινο
ascendil, autumnale, cum a borealibus revertitur ; πωρινήν · ότε δε το του οικείου κύκλου τμήμα το
quando autem sui proprii circuli borealissium D βορειότατον διεισι , τότε την θερινήν ώραν αποτελεί
segmenlum 390 (sic) peragrat, lum æstivam horam την χειμερινήν πάλιν, ότε το νοτιώτερον.
producit; hibernam rursus, cum australius sui
circuli segmentum percurrit.
11. Porro » prima a firmamento abest erratica
ια '. 'Αφέστηκε δε πρώτος του στερεώματος πλά
stella Salurnus, qui etiam Plænon vocatur, qui νης αστήρ Κρόνος , o και Φαίνων καλούμενος, τον
proprium circulum triginta annorum spalio pera οικείον κύκλον δι' ετών τριάκοντα διερχόμενος . Κα
fral. Infra hunc est Jupiter, qui eliam Phaethon τωτέρω τούτου Ζεύς , o και Φαέθων , δωδεκαετία την
dicitur, planetariam suam periodum duodecim αυτού πλανητικήν απαρτίζων περίοδον. Μετ ' αυτόν
annis absolvens. Post illum el sub illo est Mars, τε και υπ' αυτόν "Αρης ο και Πυροεις έτεσι δύο
qui etiam Pyrois dicitur, duobus annis et quinque και μησι πέντε και προς την ιδίαν περιστροφής
mensibus ac aliquanto nmajore spatio propriana εκπληρών . Eτα τέταρτος και κατά το του αιθέρος

Regiomon. in Plol . Almag. lib . vii,prop , 2 et seq. 37_38 Re :nhold . in tabulas Prulenicas p . 2. " Vide
silpra etiam p . 283 ; Macr. l.1,c . 19 ; Mart. Cap. lib. viii sub finem .
1309 EPITOME PILYSICA . 131 )
μεσαίτατον ήλιος δι' ενιαυτού περαιών την αυτού A conversionein explens . Deinde quartus et' in me
περιέλευσιν · ήγουν διά νυχθημέρων τριακοσίων dio ætheris constitutus est sol , anni spatio, nempe
εξήκοντα πέντε και τετάρτου . Μετ ' αυτόν 'Αφροδίτη, Ite centis sexaginta quirque diebus cum quadrante
και υπ ' αυτήν 'Εωσφόρος ο αστήρ ούτος. Αλλά και Slum circuilum finiens. Post illum 39 el sub illo
" Εσπερος : το μεν γάρ έστι και καλείται της ηλίου Veniis esi, quæ quidem stella auroriſer el vesper
προανίσχων επιτολής : το δ' αυτού καταδυομένου appellatur; auroriſer est et vocalur, cum ante so
φαινόμενος προς δυσμαϊς . Περί της αυτού φυσικής lis or! exsurgit ; vesper, cilin ipso occidente ad
κινήσεως οι αστρολογήσαντες διεφώνησαν και οι occasum conspicitur. De naturali ipsius molu in
μεν έφασαν αυτόν ίσοδρομείν τω ηλίο : τοις δε μη- ier cos qui astrorum cognitioni sıuduerunt, dissen .
σιν οκτώ περιτρέχειν τον ίδιον κύκλον έδοξεν ούτος. sio est : quorum aliijui ipsam pari cum sole velo
"Εκτος ο Ερμής, o και Στίλβων έν έξ μησι και ημέ- citate currere dixerunt ; alii ean ocio mensibus
ραις εξ, την όλην αυτού ποιούμενος περιπόρευσιν. suum proprium circulum percurrere putarunt.
Τισι δε των αστρολόγων ενιαυσιαίον και ούτος Sesius est Mercurius, 391 qui etiam Stilboni vo
ποιείσθαι τον δρόμον υπείληπται , καθάπερ ο ήλιος. calur, aniversam suam circummeationen sex men
'Ακριβέστεροι δε μάλλον δοκούσιν ο! ελάττω του sibus et sex diebus faciens. Sed et ab aliquibus
ενιαυτον τοίς ειρημένοις δυσι πλάνησε τον της φυ . B
i crologis hæc quoque stella annuum cursum sic
σικής κινήσεως χρόνον απoφηνάμενοι , κατά την τά- i sol obire existimata est . Accuralivres autent
ξιν της προς τους άλλους πλάνητας υποβάσεως . e se videntur illi , qui dictis hisce duobus plane
Μετά πάντας αστέρας η σελήνη τέτακται κατωτάτω: tis tempus naturalis molus anno minus assigna
προς δή το πέρας αυτό του αιθέρος τό γε τεθολωμέ- runt, po ordine nimirum, quo infra alios plane
νον, ώς τουπεκκαύματι συμμιγές . Λύτη σμικρότα- dus descendunt. Postomies stellas luna infimo
τον έχουσα ώς χθαμαλυτάτη και προσγειοτάτη συν- collocala est ordine , ad ipsam nimirum æther is
τόμως αυτόν ανύει · δι' ημερών γάρ επτά τε και exiremilalem ,Turbatam illam propterea, quod suc
είκοσι και τινος ημίσους μάλιστα πως ημέρας μιάς. censioni admisia esi.Bec cum minimum habeat
Διό και πολλάκις του ενιαυτού και φθάνει και πα- circulum , quod infima el terre vicinissima sil ,
ραμείβει τον ήλιον. brevi ipsum tempore conficit, viginti septem ni
miruin spatio dierum , el dimidio quam proxime unius diei . Quapropter etiam sepe per annun el

anleverlil et præterit solem .

εβ' . Ούσα δε κατωτάτω του αιθέρος και κατά τας 12. Cum autem in infiino sil etheris loco , ct
αυτού προς το υπέκκαυμα συναφάς και συμμίξεις , urbi hic cum succensione conjungitur ac conimi
ως είρηται, ζοφερόν έχει το σώμα και φύσει άλαμ : scetur, ut die linn esi , caliginosim el natura obscu
πές: εκ δε των ηλιακών ακτίνων επείσακτον κατ' c run liabet corpus , ex solarilius autem radiis all
ιδιότητα πέφυκε δέχεσθαι (το) φώς. Διό και σελήνη ventitiuin ex proprielale lumen accipere polis esl.
κατονομάζεται διά το σέλας νέον έχειν αεί, και ού- Quipropler etian σελήνη Grecis , Iuna Latine
ποτε παλαιον, άλλοτε άλλων μερών φωτιζομένων Noniinatur, φuod sibinde σέλας νέον , id est ,
αυτής , 392 lumen vonum liabeal, nunquam velus ; dum
nimirum alias aliae illius parles illuininantur .
ιγ'. Ούσα γάρ και αύτη σφαιροειδής ως ο ήλιος 13. Cum enim hzec quoque orbicularis sit, per
και πάς άλλος αστήρ, ότε μέν κατά διάμετρον έχει inde ul sol cl quævis alia stella ; cum quidem so
τον ήλιον, αφεστηκυία την πλείστην αυτού και με- lem habet ex diametro, remotissima ab eo et ma
γίστην απόστασιν, όλα δή τότε καταλάμπεται τα xima consistens distantia , universis lum partibus
κάτω μέρη και προς ημάς, και γίνεται παμφαής: inferioribus et quae ad nos respiciunt illustratur,
όσω δε τώ ηλίω πελάζει , τοσούτω φαίνεται τα προς lolaque lucida efficitur. Quantum autem appropin
ημάς αλαμπής : εκ των όρωμένων ταύτης με (ρ)- quat soli , tantum quoad nos obscura apparet :
ών εις τά μή ορώμενα μεταβιβαζομένων των quando solares radii ex partibus ejus que nobis
ηλιακών αυγασμών . "Οτε δε συνέλθη το ηλία videntur ad eas quæ nobis non videntur transfe
τρός τον αυτόν ώστε συνοδεύειν αυτώ, τότε τα υψη- D runtur . Quando aule:n cum sole in eumden to
λότερα μέρη πάντα φωτιζομένη τα προς τον ουρανόν, cum convenerit, ut cum ipso coeal , tunc omnibus
αφώτιστος ευρίσκεται διόλου τα κάτω και προς ημάς : partibus altioribus, quae ad cælum respiciunt illi:
ότε δ' αυ παραμείψη τον ήλιον, άρχεται τα κάτω minala , inferioribus el ad nos verger: libus illumina
φωτίζεσθαι, προς λόγος της παραμείψεως γινομένης lionis espers deprehenditur . Quando denique
αεί της φαύσεως. vicissin: solem prætericiil, inferioribus partibus
illuminari incipit, ut semper pro ratione præteri
jionis fiat illustratio .
ιδ'. "Έστι δή μέσον του στερεώματος πλάτος πολύ 14. Est rimirum * 1 medium firmamenti lasiludo
κυκλικών και λοξόν · ύφ ό τοιούνται την κίνησιν circularis magna et obliqua, sub qua omnes stella

39Rgion. lib. 1X, pro ». Tin Atin. Γιol . Μ.rt. Cap. lib. Vil , p . 319 . ** Vide supra cap. 27 , a . 1. 1 Xa
σιού . Ι . Ι, . 15 , Na... Cap. lib . VΙΙΙ .
13 : 1 NICEPITORI BLENMIDE
errice suum molium olbeiunt . Νeque enim uni- A πάντες οι πλάνητες. Ουδε γάρ το στερέωμα πάν.
versin !!! firmamenlium subiercurrent. Latissimi18
Inic obligus circuleis 393 mulla vebil sidera ,
qira animalia quædam quodammolo adumbrant el
representant » Alque ex hac confusa el subobscu
.
ra adumbratione et repræsentatione relustiores
astrologi adumbraliones islas el representamenta,
animalia seu signa el universam corum comple-
xionem , circulum zodiacum seu signiferum non
sine magno abusu nominum vocarunt.
15. Sub zodiaci medio sol æqualiter subinde
movetur ab occasu ad orius ; cætere autem erra-
live stellæ , quæ convolute et lortuose moventur,
universam Zodiaco suljeclam lalitudinem varie
conmutant ; el alias quidem ad boreales illius
B
parlrs, alias ad australes, alias eriam ad medium
deprehenduntur. Maxime autem inter alias luna
lan variam commutationem subiens , alias ad
boreas partes ascendit , alias ad australes descen-
dil , alias etiam per medium sub solari circulo
ingreditur .
16. Quando proinde tempore conjunctionis suæ
cum sole borealior est aul australior , obumbrare
et occultare solem non potest . Quando autem sub
medio firmamenti] deprehenditur et tum cum
sole ad perpendiculum consistit, seipsum intra
solem el 394, nos seplum ac maceriam interpo .
nil, atque ita solem abscondit a nobis, et neque
radios illius sinit ad aerem nostrum pertingere
ipsummque illuminare, neque nos ipsum solem in- c αυτόν , ούθ' ημάς τον ήλιον καθ' όπερ άν υποδράμοι
tueri, qua sub parle decurrat.
17. Atque hanc (ut ila dicam ) coincidentiam
delectum solis appellaverunt, non quod revera lu-
inimare delicial , sed deficere videatur ; ex eo quod
neque vulgeal, neque cernatur . , cum lunæ corpus
prolibeat.
18. Porro in ejusmodi lunæ subtercursionibus
sol nobis interdum tolus videtur inconspicuus ,
sæpe autem ex parte sua quapiam , pro absconsio-
uis ratione. Quantuni enim luna subieril, tantum
etiam a nobis non cernilor; idque etiam ad nos
lumen non emittit.
19-21 . Verum hic qui ita dicitur solis defeclus,non
est illius passio . Sol enim lumen undequaque omni
tempore diminutionis expers et sinceram obtinel . Αι D ήλιος έχει το φως αεί και ειλικρινές . Η δε της τε
Tunze defectus ipsius lune passio est el defectus , λήνης έκλειψις αυτής της σελήνης πάθος εστί και
qui revera ita fiat, nec fieri videtur. Quando enim
luna ad solem ex diametro constituitur, siquidem ad
borrales et australes partes Zodiaco subjectas repe-
rialur, lola lucida permanet pec quidquam patiens.
Sin autem in medio 395 constiterit , et solarem
circulum sublendat, lunc lerra instar sepli se interpo-
nenie fulgores a sole non recipit ; et qua parte non
recipit, non illuminatur etiam ; et quod in defectu
qui solaris dicitur in conjunctione efficit, ut solem
a nobis a veriat, idem in diametro a terra perpetitur.
Cum eniin intra solem et lubam terra tum media
* 2 acrol» . Ι . 1 , τ . 21 .
1312
υποτρέχουσι . Το τοιούτον πλατύτατον κύκλωμα το
λοξόν άστρα φέρει πολλά , σκιαγραφούντα πως ζά
τινα. Κάκ της τοιαύτης-σκιαγραφίας της συγκεχυ ·
μένης και αμυδράς ζώα κεκλήκασιν οι τών άστρο
λόγων αρχαιότεροι τα σκιαγραφήματα και την πε
ριοχήν αυτών πάσαν κύκλος ζωδιακόν, και λίαν κα
ταχρησάμενοι τους ονόμασιν.
ιε'. Υπό το του ζωδιακού το μεσαίτατον ομαλώς
ο ήλιος κινείται διηνεκώς την από δυσμών εις ανα
τολάς : οι δ' άλλοι πλάνητες ελικοειδώς φερόμενοι το
υπό τον ζωδιακόν πλάτος πάν έξαλλάττουσι • και
ποτέ μεν επί τα βόρεια γίνονται τούτου, ποτέ δ' επί
τα νότια , ποτέ δε και προς το μέσον ευρίσκονται.
Μάλιστα δε των άλλων η σελήνη ποιουμένη την
τοιαύτην έξαλλαγήν , ποτέ μεν ανεισιν ως προς β'
ρεια, ποτέ δε κάτεισιν ως προς νότια · ποτέ δε και
τον μέσον οδεύει τον υπό τον ηλιακόν.
ις'. Κατά γούν την αυτής προς τον ήλιον συνοον
βορειοτέρα μεν ούσα και νοτιωτέρα, τον ήλιον υπο
σκιάσαι και κρύψαι ου δύναται . Κατά δε τον μέσο
ευρισκομένη και το ηλίω γινομένη τότε δή ( και)
κατά κάθετον, φραγμόν έαυτήν και διατείχισμα τί
θησι μέσον ηλίου και ημών, και ούτως αποκρύπτε :
τον ήλιον άφ' ημών και ούτ' αυτού τις ακτίνας εά
διικνείσθαι προς τον καθ' ημάς αέρα και φωτίζειν
μέρος αυτόν καθοράν.
ιζ'. Και την τοιαύτην σύμπτωσιν έκλεψιν ηλίου
προσηγορεύκασιν , ου ταίς αληθείαις του φωστήρος
εκλείποντος, αλλά δοκούντος εκλείπειν, εκ του μήτ'
αυγάζειν μήθ ' οράσθαι, του της σελήνης διείργοντος
σώματος.
ιη'. Εν δε ταϊς τοιαύταις γίνεται της σελήνης
υποδρομαίς ο ήλιος ημίν αφανής ενίοτε μεν όλος , τα
πολλά δε κατά το μέρος αυτού προς λόγος της υπο
κρύψεως. "Οσον γάρ υποβέβηκεν η σελήνη, τοσούτον
και ημίν ακαθόρατον τούτο και προς ημάς ούκ έκ
πέμπει το φώς.
ιθ' -κα' . 'Αλλ'ή μεν λεγομένη κατά τον ήλιον έκλει.
ψις ουκ έστι πάθος αυτού. Πάντη γάρ αμείωτον και
κατ' αλήθειαν , αλλ' ου κατά δόκησιν έκλειψις ..
"Οτε γάρ η σελήνη το ήλιο κατά διάμετρον γίνε »
ται, προς μεν τοίς υπό τον ζωδιακόν εύρισκομένη
βορείοις και νοτίοις , μένει μηδεν πάσχουσα παμ
φαής. Εν τω μέσω δέ τυχούσα και τον ηλιακών υπο
τείνουσα , τότε της γής διατειχιζούσης , ου δέχεται
τα εξ ηλίου αυγάς · και καθ' ό μέρος ου δέχεται ταυ
τας, ουδέ φωτίζεται και όπερ αύτη κατά την λεγο
μένην ηλιακήν έκλειψιν εν συνόδω ποιεί, διαφράτ
τουσα τον ήλιον εξ ημών , τούτ' ένα διαμέτρο πάσχει
παρά της γης. Ηλίου γάρ και σελήνης ευρισκομένη
1313 EPITOME PULISICA .
τηνικαύτα μέσον ή γή , κατά μίαν ευθείαν , κωλύει A reperiatur in ea lein linea recta, prolibet lural
την σελήνην ταις εξ ηλίου λαμπηδόσιν αυγάζεσθαι .
Και όσον αυτής μέρος ταίς ηλιακαίς ακτίσιν ου
καταλάμπεται , μένει τούτο πάμπαν αφώτιστον.
'Ενίοτε δε και πάσα ζοφούται, και το φώς όλον απόλ-
λυσιν, ώς και δοκείν ήφαντώσθαι και μηδε τον τόπον
εν ώπερ ήν όλως διαγινώσκεσθαι, το μηδέ σκιάν
αυτής κάν γούν αμυδράν τινα περισώζεσθαι. Τοιαύ-
της και ημείς σεληνιακής εκλείψεως αυτόπται γεγό-
να μεν .
κβ'. Ο μεν ούν ήλιος εκ των φαινομένων περί τας
της σελήνης εκλείψεις μείζων της γης ανενδοιάστω ;
γινώσκεται και δια τούτο γινόμενος υπό γην , ου
κωλύεται παρ' αυτής εις το του αιθέρος ύψος τας
οικείας εκπέμπειν αυγάς. Περιεχομένης γάρ υπό του
B
ηλίου της γής διά τήν ταύτης σμικρότητα , πως αν
κωλυθείεν αι ακτίνες εκ των άκρων αυτής εις το
του αιθέρος ύψος διαβιβάζεσθαι ; Διό και καταλάμ-
πεται τα υψηλότερα του κόσμου κάν το υπό γην εί-
ναι τον ήλιον • εν νυκτί δέ εισι τότε τα χθαμαλώ-
τερά τε και προσγειότερα . Νυξ γάρ ουδέν έτερον ή
της γης ή σκιά.
κγ'. Της τοιαύτης ουν σκιάς διά το μέγεθος του
ηλίου γινομένης κωνοειδούς , και την μεν βάσιν έχού-
σης πλατείαν συμπαρεκτεταμένην τώ μέρει της γης
όσον ού καταλάμπει ο ήλιος, την δε κορυφήν εις οξύ
λήγουσαν ' τα μεν άνω της σελήνης και υψηλότερα
την τοιαύτην και κατά μήκος υπερβαίνει σκιάν .
"Οθεν ουδείς ιστόρηται ποτε των αστέρων ταύτη πε.
ριπεσείν. "Η γάρ αν εφάνη λαμπρότερος εαυτού · τα
φώτα γαρ εν νυκτί μάλλον ή εν ημέρα λαμπρότερα
φαίνεται. Διό και οι αστέρες, αιθρίας ούσης εν άσε.
λήνω νυκτί , πλέον έχουσι το λαμπρόν ή της σελήνης
διαυγαζούσης. Οι μεν ούν αστέρες άπαντες υπερφέ-
ρονται της σκιάς, μή φθανούσης εις το ύψος αυτών •
ή δε σελήνη προσγειος ούσα, τω της γής εντυγχάνει
κώνω περί το άκρον, ότε διαμετρούσα τον ήλιον υπό
τον αυτού φέρoιτο κύκλον, μήτε προς τα βόρεια,
μήτε προς τα νότια νεύουσα.
κδ' . Δήλον δ' εντεύθεν , ότι και πολύ σμικρόν όσον
προς την γην το σώμα της σελήνης εστίν • εί γε τα
περί το άκρον της εκ γης σκιάς και νυκτός όλον
αυτό δύναιντο περισχείν .
κε'. Και τούθ' ημίν επί τοις δεδειγμένοις ου γραμ D
μικώς αλλά λογικώς, έστω δή πόρισμα, Ταύτα μεν
έκ τής εις τον όγδοον ψαλμόν εξηγήσεως.
κς'. Επει δε περί υψωμάτων και ταπεινωμάτων
και οίκων και εναντιωμάτων των εν τοις πλάνησιν
έφθημεν προδιαλαβείν , είη αν διττόν το ύψωμα και
ταπείνωμα: το μέν κατά το υπεργειότερον και προσ-
γειότερον των εν τοις πλάνησι σφαιρών (έκκεντροι
γάρ εισιν αι πάσαι προς την σφαίραν του στερεώ-
ματος , και προς αλλήλας και τα μεν μερών έχου-
σιν υψηλότερα, τα δε ταπεινότερα) , το δε ταπείνωμα
και ύψωμα , κατά την του ζωδιακού υπεξάλλαξαν.
* Origan. Ephemer. parle i , p. 251 .
1314
le splendore solis illustretur. Et quanta ipsitis
pars solaribus radiis non illuminalir, linta on
nino illuminationis espers reperitur. Interdi !
autem lola obscuralur, et omne lumen amiliil, 110
etiam evanuisse videatur, el neque locus in quo erat
omnino dignoscatur, propierea quod neque umbra
illius quantumvis exilis et imbecillis relinquatur.
Cujusiodi lunarem defectum et nos vidimus .
22. Sul proin le ex illis quæ in luna defectibus
apparent, sine dubio terra major esse intelligilir ;
et propterea cum infra lerram est , non prohibetur
ab ea quo minus suos radios in ætheris emiliar
altitudinem . Cum eniin terra propter exiguita
tem suam a sole continealur, quomodo radii als
ipsius extremitatibus probiberi 396 possent, ne
in ätheris altiudinem transmitterentur ? Qulit
propter etiam altiores mundi partes illustrantur,
quandlo sol sub terra est ; inferiores autem et ler
rie viciniores lunc in nocta sunt. Nihil enim aliud
nox est , quam lerrie umbra .
23. Cum ergo hæc umbra propter solis magni
ludinem turbinati sit , et basin quidem latam lia
beal, coextentam cum lerrie parle quam sol non
illuminat, verticem autem qui in aculum desinat,
ea quæ supra lunam et altiora sunt hanc umbral
eriam secundum longitudinem transcendunt. Quaie
de nulla stella unquam litteris est proditum , quod
in hanc inciderit. Alias enim seipsa splendidio::
conspecta fuissel ; quippe lumina noclu potius
quam interdiu splendidiora conspiciuntur. Qua
propter etiam stelle, si nocte illumi celum sere
num sit,. plus splendoris habent, quam lucenie
luna. Siellæ proinde universæ supra unibram ,
quæ ad ipsarum altitudinem non perlingit, ſerun
lur ; luna aulem cum terræ sit vicina , in conum
circa extremitalem incidit, quando solem dime
liens sub ejus circulo ita movetur , ut nec ad bo
reales, nec ad australes partes vergat.
24. Nanilestuin 397 autem inde evadit, quod
lunæ corpiis ail terram valde sit exigiium ; siqui
dem ipsum loluin extremitales umbræ et noctis
terra con !egere possunt.
25. Et hæc ita demonstrata sint nobis , non qui
dein lineariter seu geometrice, sed logice . Sintque
eadlem corollariuin exegeseos in psalmum octa
Ο .
26. Quoniam autem de exallationibus et deje.
ciionibus et domibus et adversitatibus scu detri.
Dentis 53 , que habent stellae erraticae , prius dixi
mos , duplex sane fuerit exaltatio et dejectio : una
φαίdem inde , quod stellarum erraticarum splin:r.e
ex parte a terra distantiores, ex parle eidene
viciniores sunt (omnes eniin et ad sphæram fira
mamenti et ad se invicem sunt eccentriie ; et
alias quidem partes babent altiores, alias autera
1315 NICEPHORI BLEMMIDE
huntiliores ) : altera vero exaltatio et dejecio ex- Α Πάντες γάρ οι πλάνητες τλήν του ηλίου και τους
inda est , quod Zodiacım inſerne commutant.
Omnes enim erratice siellä , excepto sole , cum ad
boreales, tum ad australes partes , dum tortuose
moventur . accedunt.
27. De hac dejectione , et de hac exaltatione
opinor astrologos disserendo commemorare, quod
aliqua signa sint erralicarum stellarum exaltatio-
nes, 398 et alia rursus dejectiones.
28. Quomodo enim alias Taurus esset luna
exaltatio , nisi quod cum sub ipso constituitur , ad
boreales Zodiaco subjectas partes exallari incipit ?
Lunaris enim sphæræ medium non est id quod
sub Tauro est , ut Taurus esset lune exaltatio,
quoad sphæram ipsius, quoniam nec quod Cancro
B
subjectum est, lunaris spliæræ est altissimum ;
sed medium quidem illius est, quod sub Libra esl ,
aliissimuin vero, quod sub Sagittario. Qliemadmo-
dum enim sol cum sub Geminis versalur, suæ
sphæræ altissimum occupal : ita luna cum currit
sub Sagittario, ipsa quoque sphæræ suæ obtinet
altissimum .
29. Sol proinde cum sub medio Zodiaci semper
recurrat, ad borealiores et alliores mundi parles
accedit, cum sub signis currit Dorealiotilus ; ad
australiores allem el inferiores mundi partes
Jescendit, cum australiora ( signa percurrit.]
30, 31. Sed et suæ sphæræ altissimum ad borea-
liora signa habet. Et capropler sub Ariete versans, προς τα βορειότερα ζώδια και διά τούτο γινόμενος
«/uplicem habet ciallationem in Ariele . Nec enim C υπό τον Κριόν , έχει διπλούν ύψωμα τον Κριόν. Ού
tantum ad alijores mundi partes hinc accedere
incipit, sed etiam splæræ propriæ alliora quærer ”,
atque ad Geminos usque 10los 399 in aliinudine
exaliatur. Quando autem sub Cancro currit, non
subit quidem dejectionem ad mundi partes ( quippe
hæc ex Leone fil) , sed taptum a summa alliludine
sphäre propriic dejici incipit.
32. Quapropter etiam cum propius verticem
10slium sit er undi inclinatione , et terrae vici-
nior, el pobis propinquior quoad perpendiculum
fieri incipiat, cumque calidissimum signorum sibi
contermian Italient, Leonem inquain , majorum
psl gestuun causa , quam caur segmentum Geminis
subjeclim altissimain sue sphæræ partem pera-
D
Srabal. El ita quidem sol se habet.
. 33. Cæteræ autem stellic erraticæ , cum ad au-
straliores parles Zodiaco subjectas moveri inci-
pilni, dejici dicuntur ; cum autem inde ascendunt,
medio permulalo, et ad borcaliores Zodiaco subjectas
paries inclinantur, exaltari dicuntur ; atque si-
gnum sub quo ad borealiores partes inclinationem
facere incipit planeta, eraltatio illius planetæ di-
citur ; sub quo ad australes partes incipit incli-
nari, hoc dejectio .
34. Alqui signum quod nalurir planele est
conveniens, domus, quod est autem inconveniens et
alien10111, adversitas nlanetæ vocalum est .
400 35 , 36. Quare solis quidem , qui est cali-
13 : 6
βορείους και τοϊς νοτίοις ( και) τοίς υπό τον ζωδιακών
εν τώ ελικοειδώς κινείσθαι προσέρχονται.
κζ'. Περί τούτου του ταπεινώματος και τούτου
του υψώματος οίμαι τους αστρολόγους διαλαμβάνον
τας διηγείσθαι και υψώματα των πλανήτων είναι
τινα ζώδια και άλλα δή ταπεινώματα.
κη'. Πώς γαρ άν άλλως είη ο Ταύρος ύψωμα της
σελήνης , ει μή ότιπερ υπ' αυτόν γινομένη προς τα
βορειότερα τα υπό τον ζωδιακόν ύψούσθαι άρχεται ;
Της γάρ σεληνιακής σφαίρας το μέσον ουκ έστι το
υπό τον Ταύρον • ίν' ο Ταύρος είη της σελήνης ύψωμα
κατά την σφαίραν αυτής · έπει μηδε το υπό τον Καρ
κίνον της σεληνιακής σφαίρας το υψηλότατον » αλλά
μέσον μεν ταύτης , το υπό τον Ζυγόν · υψηλότατον δε
το υπό τον Τοξότης. "Ωσπερ γάρ ο ήλιος υπό τους
Διδύμους γινόμενος της οικείας σφαίρας καταλαμβά
νε ! το υψηλότατον , ούτως η σελήνη τον Τοξότης υπο
Oέουσα της οικείας σφαίρας έχει και αύτη το υψηλό
Στο .
κθ'. Ο μεν ούν ήλιος τον μέσον υποτρέχων αεί
του ζωδιακού , προς τα του κόσμου βορειότερα και
υψηλότερα γίνεται , διά της των βορειοτέρων ζωδίων
υποδρομής , διά δε της των νοτίωτέρων προς τα νο
τιώτερά τε και ταπεινότερα .
Α', λα' . " Έχειδε και το υψηλότατον της σφαίρας αυτού
μόνον γάρ τοις υψηλοτέροις του κόσμου μέρεσιν εν .
τεύθεν άρχεται προσφοιτών , αλλά και τα της οικείας
σφαίρας ζητείν υψηλότερα και ύψος ύψούται μέχρι
Διδύμων όλων . Τον δε Καρκίνον υποτρέχων, ου ποιεί .
ται μεν προς τα του κόσμου μέρη ταπείνωσιν ( εκ
Λέοντος γαρ αύτη ) , της δ' οικείας σφαίρας όρχεται
ταπεινούσθαι του ακροτάτου υψώματος .
λβ'. Και διά τούτο και κατά κορυφήν ών ημών εκ
της του κόσμου εγκλίσεως και προσγειότερος αρχή.
μενος γίνεσθαι , και ημών εγγυτέρω κατά κάθετον ,
και το θερμότατον εν ζωδίοις έχων έγγειτονούν,
λέγω δή τον Λέοντα , μειζόνων γίνεται καυμάτων
αίτιος , ή ότε το υπό τους Διδύμους περιενόστει
τμήμα , της οικείας σφαίρας το υψηλότατον. Και ο
μέν ήλιος ούτως .
λγ '. Οι δε λοιποί πλάνητες, πρός μεν τα νοτιο
τερα υπό τον ζωδιακών αρχόμενοι φέρεσθαι , λέγοντ'
αν ταπεινούσθαι · τη δ' εντεύθεν ανόδα μετά την
του μέσου παραλλαγήν προς τα υπό τον ζωδιακών
βορειότερα νεύοντες , λέγουντ ’ αν υψούσθαι » και το
ζώδιον υφή και την προς τα βορειότερα νεύσιν ο πλά
νης άρχεται ποιείσθαι , λέγοιτ ' άν του τοιούτου πλά
νητος ύψωμα το δ' ύφ' ο νεύειν άρχεται προς τα
νότια , τούτο ταπείνωμα .
λδ ' . Το μέντο: τη φύσει του πλάνητος οικείον ζώ
διον οίκος αυτού του πλάνητος κέκλητα : το δ' ανοί
κειον και απροσφυές εναντίωμα.
λε', ε '. Διό του μεν ηλίου του θερμοτάτου το θερ
 1317 EPITOME PHYSICA .. 1318
μότατον ζώδιον οίκον έθεντο οι αστρολόγοι , τον Λέοντα: A dissimus , calidissimum signum astrologi * do Η nn
ύψωμα τον Κριόν : ταπείνωμα τον Ζυγόν · εναντίωμα, assignarunt Leonem : Arietem , exaltationem ; Li
τον Υδροχόον, το των ζωδίων ψυχρότατον . Προς δε bram dejectionem ; Aquarium , adversitatem . Vice
τον ψυχρότατον Κρόνον τούμπαλιν πεποιήκασιν , οί. versa fecerunt in Salurno frigidissimo, cui Aqua -
κον αυτώ δόντες τον Υδροχόον' οίκον έτερον τον riuin domum tribuerunt ; et aliam domum , Capri
Αιγόκερων , και αυ τον χειμερινών ζώδιον και ψυχρόν: cornuni ; quin el ipse signum hibernum est et frigi
αλλά δή και ξηρόν εν τοις αυτού πλείoυσι μέρεσιν · ; quin et siccuum pluribus sui partibus . Libram ,
ύψωμα τον Ζυγόν : ταπείνωμα τον Κριόν: εναντίωμα exaltationem ; Arielcim , dejectionem ; Leone ,
τον Λέοντα . Επει δ' ο Κρόνος και έκανώς ξηρός, δε- adversilalein . Et quia vero Salurnus salis siccus
δώκασιν αυτώ και έτερον εναντίωμα , τον Καρκίνον , est , aliam ipsi quoque adversita !ein tribuerunt ,
ζώδιον υγρότατον . Cancrum , qui est signum humidissimum .
λ ". Οίκος Διός του εν μεσότητι κράσεως Τοξότης 37. Domus Jovis in mediocritate lemperamenti
και Ιχύες • ύψωμα Καρκίνος • ταπείνωμα Αιγόκε » versantis est Sagittarins et Pisces ; exaltatio,
ρως : εναντιώματα Δίδυμοι και Παρθένος. Cancer ; dejectio, Capricornus ; adversitates, Ge
λη'. Οίκοι "Αρεος , του θερμού και πλέον ξηρού , mini el Virgo .
Κριός και Σκορπίος : ύψωμα Αιγόκερως : ταπείνωμα B 38. Domus Marlis qui calidus et plus siccus
Καρκίνος · εναντιώματα Ταύρος και Ζυγός. esi, Aries et Scorpius ; exallalio , Capricornus;
λθ'. Οίκοι Αφροδίτης της εν μεσότητα κράσεως dejectio, Cancer ; adversitates,Taurus elLibra.
Ταύρος και Ζυγός: ύψωμα Ιχθύες : ταπείνωμα Παρ 39. Domus Veneris in mediocritale lemperamenti
θένος• εναντιώματα Κριός και Σκορπίος. consistenlis , Taurus et Libra ; exaltatio , Pisces ;
dejectio, Virgo ; adversitales , Aries el Scorpius.
' . Οίκοι Ερμού ευκράτως έχοντος Δίδυμοι και 40. Domus Mercurii qui bene lenperatus est,
Παρθένος : η Παρθένος και ύψωμα • ταπείνωμα sunt Gemini el Virgo : Virgo etiam exaltalio .
Ιχθύες, οι αυτοί και εναντίωμα • έτερον εναντίωμα 401 Dejectio, Pisces ; qui et ipsi sunt etiam ad
Τοξότης . adversitas, Sagittarius.
versitas ; altera
μα' . Οίκος σελήνης της υγροτάτης Καρκίνος : •41. Domus lunæ humidissimæ, Cancer ; exaltatio,
ύψωμα Ταύρος ' ταπείνωμα Σκορπίος εναντίωμα Taurus : dejectio, Scorpius ; adversitas , Capricor
Αιγόκερως. nus .

1. Πρώτου ζώδιον εαρινόν ίση με ρινόν ο Κριός, 42. Primum signun vernale æquinoctiale est
την κρίσιν θερμόν. Διό και οίκος " Αρεος ως C Aries, V , temperamento calidum 65, Quapropler
θερμού της δ' 'Αφροδίτης εναντίωμα γνωριζομένης eliam domus Martis esi , quatenus is est calidus : Ve
εν μεσότητι κράσεως : η δη μεσότητι το θερμών naris detri entum , ut quam mediocris tempera ·
αντίκειται καθάπερ και τάλλα τα πόρρω μεσότητος . menti esse constat, cui mediocritali scilicet cali
Δεύτερον ζώδιον ο Ταύρος , εν μεσότητι γνωρι- dum opponitur : quemadmodum etiam cætera 21
ζόμενος κράσεως . Διό και της Αφροδίτης οίκος a mediocritate receduntl. Secundum signum est
ο Ταύρος : "Αρεος δ' εναντίωμα το της κράσεως Taurus, 8 , qui mediocris esse temperamenti
μέσον ουκ έχοντος. Τρίτον οι Δίδυμοι , του πίτταν agnoscitur. Quapropter eliai Veneris domus est :
εύκρασίας μεστόν . Διό και οικός έστιν Ερμού . Φέρον Marlis antem , qui temperamenti mediocritale non
δε τα νότια θερμά και ξηρά κατ' επίτασιν , του Διός est præditus, detrimentum . Tertium sunt Gemini,
έστινεναντίωμα, μεσότητα κράσεως έχοντος. Τέ- II , quod magnam partem bono temperamento re
ταρτον ο Καρκίνος , ζώδιον υγρότατον της υγρο- fertum est . Quapropter eliam Mercurii domus est .
τάτης σελήνης οίκος : εναντίωμα δε του Κρόνου του Quia autem australes parles habel calidas el inien
συν επιτεταμένη ψυχρότητι και πολλήν κεντημένου se siccas , Jovis qui mediocritatem temperamenti
ξηρότητα . Πέμπτον ο Λέων , το τών όλων ζωδίων θερ- babel detrimentum est . Quarlum , Cancer, D , si
μότατον, ηλίου μέν οίκος του θερμοτάτου, εναντίω- D gnum bumidissimum , humidissimæ lunæ domus ,
μα δε Κρόνου του ψυχροτάτου . "Εκτονή Παρθένος, ευ- sed Salurni delriniendum , qui cum intenso frigore
κράτω : έχουσα κατά μέρη τα νότια , και διά τούτο δεύ- plurimum etiam siccitatis oblinel. 402 Quintum
τερος οίκος Ερμού τυγχάνουσα κατά τάλλα δε μέρη Leo , 32 , universorum signorum calidissimum ,
αύτη και θερμοτέρα του μετρίου και υγροτέρα , calidissimi quidem solis domus, sel frigidissimi
" Οθεν και Διός εναντίωμα. "Εβδομον ο Ζυγός, ζώ- Saturni detrimentum . Sextum Virgo, mp , quæ in
διον φθινοπωρινόν ισημερινός και ως επί παν εύκρα- partibus australibus temperate se habet , et prop
τον. "Οθεν 'Αφροδίτης έτερος οίκος , "Αρεος δ' έναν- terea altera Mercurii domus exsislil , 1. aliis au .
τίωμα . " Ογδοον ο Σκορπίος, ζώδιον θερμών και lem partibus et hæc supra mediocritatem calidit
ξηρόν, κάντεύθεν "Αρεος έτερος οίκος • εναντίωμα est et humidior. Unde etiam Jovis detrimenibil
δ' Αφροδίτης . " Ένατον ο Τοξότης , μετρίας μετέ- est. Septimum est Libra, u signum aurumoale
χων υγρότητος , και μετρίας θερμότητος εν τοις έμ . ηuinoctiale , et fers temperatur. Quare bris
* Piol. quadr. I. 1,18, et 11 , c. 4. Card . in Comm . ibid . Jul . Firm . Astron. I.JI , c. 2 , 3, 10 ; 1. G.:ur. Isagore
in Astron. , c.1 , 15 ; tr. 1, c. 1 ; tr. 11, c. 1 . ** Ptol . quadr. lil» . 1 , c. 23 ; Card. ibid. ; Jul . Fr": 1 . 1. 1 ,
C. 12 ,
1319 NICEPHORI BLEMID.1 1220
altera lo: nus , Martis detrinellini est . Οι ανη Α προσ'εν μέρεσιν· α προηγούμενα λέγονται και πολλής
0:51 Scorpiis, , signum calidum et sircum : el δ' εύκρασίας εν τοις μέσους. Διό και πρώτος οίκος
binc Martis domus altera : Veneris, detrimentiun. Διός . Επει δε τπυρώδη φέρει τα όπισθεν, άπερ επί
Nonum esi Sagillarius, qui in anterioribus με να λέγονται , ξηρά δε τα βόρεια και τα νότια κα
partibus, que antecedentes dicuntur, mediocreni θυγρα , διά την τοιαύτην ανωμαλίαν εναντίωμά έστιν
humorem el mediocre'i calorem , mullum aulein " Ερμού. Δέκατον ο Αιγόκερως , τινά μέν έχων
boni temperamenti in mediis oblinet. Unde etiam Jovis ένυγρα μέρη , τα πλείω δε ξηρά , και το σύμπαν
prior domus est.Quoniam vero posteriores partes ,quæ πόρρω του μετρίου ψυχρός· όθεν οίκος του Κρόνου :
consequentes dicuntur, habei igneas,boreasautem sic. της δε σελήνης εναντίωμα , μηδεμίαν εχούσης εν ψυ .
cas, et australes huniidas :propter hanc inequalitatenι χρότητι μοίραν , αλλ' ήδη και θερμότητός τινος μετε
Mercurii detrimentum est.Decimumest Capricornυς , χούσης εκ του ηλίου κατ' έπεισαγωγήν, πόσω τε
b , qui partes quidem aliquas humilas , plureκαι πάσης ούσης ξηρότητος. Ενδέκατον ο Υδροχόος ,
allemn siceas habel, 403 et in summa a mediocrie ζώδιον ψυχρότατον , Κρόνου μέν έτερος οίκος ,
lale reredendo frigidus est. Unde Saturni domus , ηλίου δ' εναντίωμα. Δωδέκατον οι Ιχθύες , τα
linie autem detrimentum est : ut quæ nuilam in προηγούμενα μέρη φέροντες εύκρατα διυγρα δε
frigiditale parleni habeat , sel jam etiain sole B πως τα μέσα τε και νότια , κάντεύθεν έτερος οίκος
per importationem caloris aliquid oblineal, el ab όντες Διός . Επει δε τάλλα μέρη των Ιχθύων πυ .
omni siccitale reinola sit . Undecimum est Aqua- ρώδη τε και καυσώδη , κατά ταύτα (τό , τοιούτον
rius, mais signum frigidissimum , altera quidem Sa- ζώδιον Ερμού έστιν εναντίωμα . Γράφεται δε και
liisui domus , sed solis detrimentum . Duodecimum , ούτως και του Κριού χαρακτήρ , και ούτως και του
Pisces, X, qui parles antecedentes, bene lemppe Ταύρου , και απολύτως ε του Υδροχόου .
talas habent : medias autem el australes, humidas quodammodo, un le etiam allera Joris domus sunt.
Quoniaii vero reliquæ Piscium parles ignez et æsluosæ suni, quoad illas hoc signum Mercurii
detrimentum est . Cæterum Arietis character sic etiam pingitur, o, et sic Tauri, à, el absolute
Aquarii,
43. Iliec quidem pro nostro in litteris proſechu μγ' . Ταύτα προς την ημετέραν εν λόγοις έξιν εκ
tenui, et perquam exigna liberalium disciplinarum τεθειμένα την αδρανή και ολιγίστην εν μαθήμασιν
scientia , litlerarum et disciplinarum studiosis edi- είδησιν τοις φιλολόγους και φιλομαθέσιν εκδίδονται :
la sunt a nobis, qui pro efugienda imperitiæ el του την επ ' αμαθία και αφυτα διατράναι κατάγνω
Niebeludinis reprehensione all philologiam aliquid σιν το τη φιλολογία τι συνεισενεγκείν προθεμένων
conferre nobis proposuimus, 404 quod ratione C ημών ώς λόγου άξιον. Ει δε λόγου και η ευγνωμο
dignuin esset . Quod si vero etiani gratitudo est ra- σύνη, πως αν καταγνοίες οι φιλολόγοι και μάλλον μεν
tionis , quomodo philologi reprehenderint? quin imo ούν και χάριν ομολογήσαιεν τω Θεώ.
po :ius Deo gratias nobiscum egerint.
 1391 EXPOSITIO IN PSALMOS .
1322

ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΚΟΡΟΥ

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ
και
ΤΟΥ ΒΛΕΜΜΙΔΟΥ

ΕΞΗΓΗΣΙΣ ΤΟΥ ΨΑΛΤΗΡΙΟΥ.

( Ex tribus codd. Gr. Paris. Reg. 130, 819 et Coislin . 102 nuac primum edita .)

Η αλτήριον κυρίως είδος οργάνου εστί μουσικού , Αματος, το δει διαγράφουσιν εν τούτοις τοις διαλείμ
ναύλα παρ’ Εβραίοις ονομαζόμενον, είρηται δε εκ μασιν ώς αν εντεύθεν δηλώσωσιν αδιάλειπτον είναι
του ψάλλειν , ως εκ του εύχεσθαι ευκτήριον, μετ- του παναγίου Πνεύματος την επίπνοιαν , κάν ο λό
ηνέχθη δε η κλήσεις και εκ των βίβλων των ψαλμών εκ γος εν διαλείμμασιν ήν απασχολουμένου του ψαλμω
του τους ψαλμούς τηρείν αυτών. δου προς την του Πνεύμα τος καινοτέραν υπήχησιν ,
*Απαντες δε οι Ψαλμοί ποιήματα του Δαυίδ . αλλά και το μέλος διά τούτο κατασιγάζοντος και απλώς
τινές αυτών τους υιούς Κορέ , και το 'Ασάφ έτεροι , ειπείν , το διάψαλμα ουδέν έτερον σημαίνει ολοσχε
και άλλοι άλλοις εδίδοντο προς ψαλμωδίαν. Εξελέ- ρώς ή διάλειμμα ψαλμωδίας. Δι' είδησιν ουν λεπτο
ξατο γάρ ο Δαυίδ άνδρας τινάς εκ φυλής Λευί, και μερεστέραν παρεσημειούντο πάλαι και τα τοιαύτα .
επεκλήρωσεν αυτούς εις το υμνείν τον Θεόν εν δα- Διενήνoχε δε ψαλμός και υδή και ψαλμός μεν
φόρους οργάνοις μουσικούς. Τούτων χοράρχας και κυρίως εστίν ο μετα του οργανικού ψαλτηρίουέμμε
αρχηδούς κατεστήσατο τους υιούς Κορέ , τον 'Ασαν λώ , εκφωνούμενος · ωδή δε φωνή μουσική εναρμό
τον Ιδιθούν και λοιπούς. Εν συμφωνία γούν έψαλ- νιος μόνο αδομένη το στόματι . Λέγεται δε και οδή;
μώδουν άπαντες ομού τους Ψαλμούς προεξάρχοντος ψαλμός. Και ο ψαλμός ωδή καταχρηστικώτερον ·
του Δαυίδ: ότε δέ τινι χοράρχη ψαλμός εξεδιδοτο αρχαιοτέρα δε η ώδή , και γάρ Μωϋσής ήρξατο ταύ
προς ψαλμωδίαν προεξήρχεν εκείνος, του Δαυίδ Β της , και διήρκετες έως Δαυίδ . Δαυτο δε πρώτος
εικονίζων το πρόσωπον . "Οθεν έν τισι ψαλμοίς ήρξατο των ψαλμών και πρώην ψαλτήριον όργα.
επιγράφονται τα ονόματα των χοραρχών οίς εκδέ- νον, αλλ ' ατέχνως και ιδιωτικών και προς μόνα
δονται οι τοιούτοι ψαλμοί και οι προεξήρχον έν τή ψάλλοντα τα ποίμνια. Δαυίδ δε τούτο σοφιώτερον κα
ψαλμωδήσει , τότε και τον τόπον ετήσουν του Δαυίδ . τεσκεύασε και την χρήσιν αυτού μεθήρμοσε προς
ώσπερ το του Δαυίδ όνομα μόνον εκφέρεται κατά Θεόν. Το Δαυίδ δε ψαλμών υποληπτέον, ότε προτάσ
τις επιγραφές εκείνων δή των χοραρχών ούς αυτός σεται μεν ή δι' οργάνου μουσική , έπεται δε η διά
δι ' εαυτου Δαυίδ ως αρχηδούς ....... δησε . τινές στόματος φωνή • ψαλμόν δε γδάς ότε τούμπαλιν γί
δε των ψαλμών..... ουκ εις όνομα ενός έστη ... . νεται. Ρητέον δε και περί ύμνου και αίνου και
τινές δε και ανώνυμοι, διότι εις τον κύριον είρη- εξομολογήσεως προσευχής καιευχής και αναβαθμού.
ται . " Αλλοι δε αλληλούϊα φέρoυσι το επίγραμμα ,
δι και το είναι αυτούς ύμνους και ευχαριστίαν προς "Υμνος μεν ούν λέγεται η επιτεταμένη δοξολογία:
ανος δε ο σύντομος έπαινος » εξομολόγησις δε ή
τον Θεόν . Το γαρ αλληλούϊα, Αινείτε τον όντα , έστι
μεθερμηνευόμενον . κατ ' επίτασιν ομολογία ή καλών ών πεπόνθαμεν , ή
Ψαλτήριον μεν ούν ή βίβλος λέγεται των Ψαλ . κακών ών πεπράχαμεν. Και προσευχή μεν η δέη
σς , ευχή δε η υπόσχεσι , παραλαμβάνεται δε που
μών , ψαλμός δε αυτό το ποίημα και το μέλος αυ C
δεήσ Πάν λέγο
και η ευχή αντί της εως . τα δε νται
του • ψαλμωδός δε ο ποιητής τούτων ψαλτωδός δε και προς Θεόν .. ΟΟ ανα
προς Θεόν αναβαθ
βαθμός
μός δε καθ ' ιστορίαν μεν δη
ψάλλων τούτο μουσικώς. Ο ψαλτός δε ο αδόμενος λοί την έκ Βαβυλώνος άνοδος προς την Ιερουσαλήμ,
Θεός : το δε διάψαλμα ή μεταβολή αν σημαίνη νοή - χθαμαλωτέρα γάρ ή Βαβυλών, ή δέ Ιερουσαλήμ
ματος ή μέλους εναλλαγήν ή αναβολήν τινα του υψηλότερα την θέαν θέσιν εστίν. 'Αναγωγικώ ; δ:
κρoύματος : ή μάλλον ασχολίαν τινά του ψαλμωδούσημαίνει την προς θεωρίαν ανάβασιν ο αναβαθμός,
και υπηρέμησιν εν τω μεταξύ της ψαλμωδίας συμ- και την έκ τής γετράς πολιτείας και εμπαθούς προς
βαίνουσαν , ώς εγγενομένης τηνικαύτα τη ψαλμωδία την απηλλαγμένην διαγωγήν και ουράνιον. Ψαλμο ; δ :
καινοτέρας τινός παρά του αγίου Πνεύματος ελ
και ωδή και προσευχή καιεί τι έτερον εντοίς ποιήμα 1 :
λάμψεως και μυήσεως . Τινές ούν αντί του διαγάλ
του Δαυίδ τα πάντα κοινότερον καλούνται ψαλμοί.
PATROL . GR . CXLII .
42
1:23 NICETTUXIBLEMMIDE 1:31
Των ψαλτωδούντων δε χορών έκαστον εκ δύο και Α των της του Κυρίου ενανθρωπήσεως . Μετά δε χρό
εύδομήκοντα συνεστασθαι φασί ψαλτωδών , ο πάν- νους γ' και δ' της τοιαύτης εκδόσεως ο Σινωπείς
τες σάλπιγγι και τυμπάνω μελωδούντες ήσαν, και "Ακύλας ιδίαν εποιήσατο έκδοσιν επί αυτοκράτορος
λοιπούς οργάνων είδεσι μουσικών. Μόνος δε ο Δαυίδ "Ρωμαίων Αδριανού του λεπρωθέντος, μεθ' ην η
το βασιλικών κατείχεν όργανον το ψαλτήριον. Σάλ- του εκ Σαμαρείας Συμμάχου γέγονεν έκδοσις επί
πιγγες μέν ούν και σύριγγες εμπνευσται , λύραι δε βασιλέως Σεβήρου της του 'Ακύλα εκδόσεως υστερί
και κιθάρα ενταται , κύμβαλα δε και τύμπανα κρου- ζουσα χρόνοις ς' και ν'. Ταύτην προέλαβεν και του
στά . Το ψαλτήριον δε των εντατων μεν ήν πλήν 'Εφεσίου Θεοδοτίωνος επί βασιλέως γεγονυία Κομό
έρθιον, και άνωθεν είχε των φθογγών τας αφοράς : δου: ευρέθησαν δε και αι λοιπαι δύο εκδόσεις ανώ
δέκα γάρ κόλαβει , τουτέστι πασπαλίσκοι , περί τον νυμοι, η μεν επί Καρακάλου ηγεμόνος Ρωμαίων
πήχυν του ψαλτηρίου στρεφόμενοι ενέτεινόν τε και εν Ιεριχώ κεκρυμμένη εν πίθω , ή δε εν Νικοπόλει
έχάλων τα, χοράς πρός τε την της αρμονίας ρυθ- κατά το "Ακτιον έτει 'Αλεξάνδρου του της Μαμαίας .
μόν και του μεταχειριζομένου το βούλημα , δέκα γε "Υστερον δε ο μέγας ασκητής και μάρτυς Λουκια
ούτας και αυτός και αντιφθόγγους αλλήλοις. Και η νός φιλοπόνως επελθών τάς βίβλους των Ιουδαίω ,
μεν δεξιά χείρ κατείχε το πλήκτρον , ή δ' αριστερά εκείθεν αυτός εις την Ελληνίδα διάλεκτον την πα
των χορδών άνωθεν εφαπτομένη κατά διαστάσεις Ελαιάν Γραφήν μετενήνoχε . Και συμφωνήσας ευρέθη
και συχνά τοίς δακτύλοις μετατεθείσα , βαρύν και τοις εβδομήκοντα . Των λοιπών εκδόσεων κεκτημέ
οξύν ή κεκραμένον φθόγγον ειργάζετο, προς το του νων πολλά τα διεφθορέτα. Γέγονε δε του θαυματίου
ψαλτσούντος μελώδημα • διδασκομένων εντεύθεν Λουκιανού η έκδοσις επί της βασιλείας Διοκλητια .
ημών ως δεί και ημάς ώσπερ εξ αντιφθόγγων δέκα νου και Μαξιμιανού των τυράννων » ήτις ευρέθη
χορδιών των ε' δυνάμεων της ψυχής, και των του παρ' Ιουδαίοις εν Νικομηδεία πυργίσκω κεκρυμ
σώματος αισθήσεων,εναρμόνιον μέλος ανακρούεσθαι μένη κεκονιαμένω του μεγάλου Κωνσταντίνου του
τω Θεώ , και πάν έργον και νόημα άνωθεν έχειν τότε την βασιλείαν διέποντος.
παρά Θεού , και όλους προς αυτόν αποτείνεσθαι . Φέρει δε ημίν ασάφειαν ή παλαιγενής αγίαΓρα
Των ψαλμών δε η τάξις ου γέγονε καθώς εξ αρχής φή : κατά δύο τα αίτια , ότι τε συμβολικώτερον λέγει
οποιήθησαν , αλλά καθ' ώσπερ ευρέθησαν . Των γάρ περί Χριστού , και απλώς των περί της νέας χάρι
Ιουδαίων καταφρονησάντων Θεού, λήθην τε λαβόν- τoς τα πλείω συνεσκιασμένως υποδηλοί διά τήν τών
των των πατρίων ετών , και πολύ μάλιστα των ακροατών απείθειαν και σκληρότητα, και να μη
γραφών, είτα και πυκνών αιχμαλωσιών γεγενημέ- διά την έαυτών κακοτροπίαν αφανισθώσιν αι βίβλοι
νων κατά καιρούς, παρεδόνησαν αι βίβλοι και διε» c τελεον, και ότι το μεταγλωττισμό των διαλέκτων
φθάρησαν, οψε δε ποτε την περί την αυτών συναγω- συνεισφέρεται πως το ασαφές, ώς άλλες γλώττης
γήν ο φιλομαθής και φιλοπονησάμενος "Έσδρας συνή- άλλα τινά κεκτημένης ιδιώματα , και ταίς ετέραις
Οροισε και τρισχιλίους ψαλιούς επιθείς, αυτοίς και γλώτταις ακοινώνητα και αμέθεκτα.
τάξιν θέσεως ( al, το συνθέσεως) προς τον καιρόν της "Ο μεν ούν θεόληπτος βασιλεύς και προφήτης
εκάστου τούτων ευρέσεως . " Υστερον δε ο βασιλεύς Δαυίδ, καθώς εμυείτο παρά του Πνεύματος , εξήγ
' Εζεκίας την τοιαύτην συναγωγήν έτρελθών , τους γελλε δια των ψαλμών, πρός τε τάς κατ' αυτής
πολλούς μεν ήθέτησε τον ψαλμών» τους p' δε και πο: κίλας περιπετείας τούτους εφήρμοζε . Δυνάμεθα
V μόνον ενέκρινε μη εναλλάξας την τάξιν της θέ . δε και εμείς μεθαρμόζειν εαυτούς τους τοιούτους
σες, αλλά τους πρώτους τηρήσας και αύθις πρώ- ψαλμούς, εχθρούς μεν Χριστού νοούντες τους έχει
τους , και εις την εξής χώραν εάσας τους μετ' αυ- Ορους των Χριστιανών δαίμονας • Χριστόν δε και
τους . Την τοιαύτην δε διάκρισιν Εζεκίας εποίησε Δαυίδ και βασιλέα τον καθ' έκαστον ημών. "Ωσπερ
και επί του Σολομώντος συγγράμμασι• τρία γάρ γάρ εκείνος εχρίσθη το ελαίω της αρχής εις βασι
εκλεξάμενος και μόνα , τας 11αροιμίας, τον Εκκλη . λείαν, ούτω και ημείς τώ ελαίω του βαπτίσματος
σιαστήν, και το 'Ασμα των ασμάτων, τάλλα πάντα εις βασιλείαν εχρίσθημεν την εν ουρανοίς. Και πά
όπεδοκίμασεν, ώδες διαφόρους και περί φυτών και Dλιν Σαούλ μεν και 'Αβεσσαλώμ και εί τις τύραννος
λίθων και της αυτών δυνάμεως παραδόσεις πολυειδείς. αυτόν ετύπου τον διάβολον, επιβούλους δε και θλί
Με τηνέχθησαν δε οι Ψαλμοί και η άλλη παλαιά βοντας και καταδιώκοντας , και όσα τοιαύτα , τα δε
Γραφή εκ της Εβραϊδος διαλέκτου προς την Ελλά- μή προσαρμόζοντα των ρητών , και ταύτα εκφο
δα διάλεκτον; πρώτον μεν επί του μετ' Αλέξαν- νούμεν απλώς ως φωνές του αγίου Πνεύματος , διά
δρος του Φιλίππου της Αιγύπτου ηγεμονεύσαντος τούτων αγιάζοντος δε εαυτούς .
11 : ολεμαίου του Φιλαδέλφου υπό σοφών ανδρών και Πολλάς δε τω όντι μεταβολάς ο θείος έσχε Δαυίδ :
παραδόξως συμφωνησάντων την μεθερμήνευσιν και ποτέ μεν έφευγε πολεμίους, ποτέ δε άλλαις περιέπε
ουκ άλλοθεν ή πάντως εκ της του παναγίου Πνεύμα- πτε συμφοραίς ποτέ δ' αυ θυμησεστέραν είχε ζωήν.
τος υφηγήσεως . Κατά δύο γάρ, ώς φησιν Ιουδαίος Και νύν μεν ώδευε την θείαν ιδόν, νυνί δε ταύτην
ο Φίλων· ώς δ' ο θείος αποφαίνεται Ιουστίνος καθ' προσέπταιεν άπαξ άπαντα συνελών ήθροισεν εν τω
ένα διαιρεθέντες πάσαν την παλαιάν Γραφήν ιδίως ριη' ψαλμώ, ενώ μέμνηται νόμου και εντολών και
μεθηρμήνευσαν . Μήτε κατά την έννοιαν, μήτε κατά μαρτυρίων , κριμάτων τε και δικαιωμάτων.
την λέξιν αλλήλων διενεγκόντων. Γέγινε δε ή τοιαύ- Δεί ούν ειδέναι ότι ο νόμος μέν κυρίως έστιν ο
τη μεθερμήνευσις προ ενός και τριακοσίων ενιαυ- καθόλου των εντολών περιεκτικός, ώς το. • Ο νό
1325 EXPOSITIO IN PSALMOS .
μος διά Μωσέως εδόθη και εντολαι δε αι κατά μέ- Α μου . • Ο διώκων με δηλονότι • χρήσθαι δε και προ
ρος : οίον το , ου φονεύσεις. ν Μαρτύριον δε όπερ θέσει αντι προθέσεως, και συνδέσμους αντί συνδέσ.
ο νομοθέτης παρεγγυάται τους ακούουσι μετά δια-
μαρτυρίου τινός• ώς και ο Μωσής όταν λέγη προς
τον λαόν : Εάν και τα και τα ποιήσητε , διαμαρ-
τύρομαι υμίν σήμερον τον ουρανόν και την γήν ότι
απωλεία απολείσθε . ) Και κρίμα μεν όπερ του
Θεού κρίναντος εγράφη καθάπερ επί του βλασφημή
σαντος το φοβερόν αυτού όνομα . Μωσης γάρ επί
τον Θεόν την κρίσιν ανέθηκε. Του δε κελεύσαντος
εκείνον λιθοβοληθήναι , κρίμα τούτο και όρος εγεγό
νει κατά βλασφημου παντός. Δικαιώματα δε τα
τοιαύτα προστάγματα λέγονται• οίον εάν κτήσεις
παίδων Εβραίων έξ έτη δουλεύτη σοι· δικαίωσις
γάρ εντεύθεν το παιδί Ιουδαίω μη περαιτέρω δου
λεύειν. "Η μεν ούν διαίρεσις ών διελάβομεν αύτη: " χρήσθαι αντί μόνης ευθείας ως το « Γενού μου εις
τίθενται δε τα ονόματα και αδιαφ'ρως επί πάντων
των του Θεού ενταλμάτων .
Xρή δε πανταχού των Ψαλμών ταίς μεν αραις
κατά δαιμόνων κεχρήσθαι , ούτοι γάρ διεγείρουσι
και τους πολεμούντας ανθρώπους ημίν τοις ονεί
δεσι δε κατ' αυτών των ημίν επιβουλευόντων ανθρώ
πων : τα κατορθώματα δε κατά πρόσωπον του Δαυίδ
απαγγέλλειν κινηθήναι προς μίμησιν. Επει και
Δαυίδ εν οίς υπέρ εαυτού φαίνεται διηγούμενος ,
ου μεγαλαυχών ταύτά φησιν, αλλ' εκ του καθ ' εαυ
τον υποδείγματος ημάς παιδεύει τα δέοντα. Και
ότε δε ανθρώπων κατεύχεται, προρρήσεις ποιείται
μάλλον διά του κατευκτικού τύπου των επισυμβηση
μένων αυτούς .
Ιστέον δε ότι πολλαίς εναλλαγείς έντυχείν κατά " Και το πολλάκις το ρήμα μεταλαμβάνειν όνομα :
την παρούσαν βίβλον, και περιφράσεσι και μεταφο
ραίς, και αδιαφορίαις των συντάξεων και συνδέσ
μων πλεονασμούς, και μάλιστα του και , και του ότι
και του γάρ και λέξεων καταχρήσεσι και αντιχρο.
νίαις και εκ παραλλήλων των αυτών απαγγελίαις,
είσουν ταυτολογίαις , και από κοινού χρήσεσι, και
Θελείαις παραλήψεσι, καινοπρεπέσι τε διαφόρους
σχηματισμούς και προσώπων εναλλαγαίς, ώς ποτέ
μεν υπέρ τούτου, ποτέ δε υπέρ εκείνου λέγειν και
μεταπηδάν, και τούτο μάλιστα τεκμήριόν έστιν, ότι
καθάπερ όργανον ο προφήτης, όπερ ενηχείτο παρά
του Πνεύματος , ταύτα και αποφθέγγετο. Σύνηθες
δε τη “ Εβραίδι διαλέκτω το συζευγνύειν τοις άρθρους
τάς αντω υμίας ώς το, « Μακάριος ού ο Θεός όα- D πλατυτέρας ειδήσεως την συνεπτυγμένην ως πρό
κώβ βοηθός αυτού , και και το τους ονόμασιν αντωνυ .
μίας πολλάκις επιφέρειν, ώς , • Τον καταλαλούντα
λάθρα τον πλησίον αυτού τούτον εξεδίωκον. » 'Αλλά
και υπερβατους χρήσθαι πολλάκις και αντιπτώσεσι ,
και αντεγκλίσεσι, και μάλλον τοίς οριστικούς μέλ
λουσιν αντί ευκτικών, και τοις ευκτικοίς τάλιν
μελλόντων οριστικών τους παρωχημένους αντί μελ-
λόντων , τοίς μέλλουσιν αντί παρωχημένων, επιφέρειν
τε τοις ενικούς προσώπους πληθυντικά · οίον είπεν :
"Αφρων εν καρδία μή είναι Θεόν. Διεφθάρησαν
και έβδελύχησαν οι υπολαμβάνοντες δηλαδή μή είναι
Θεόν . 'Αλλά και εναλλάξ τοίς πληθυντικούς επά
γει ενικά : οίον, « Εκ πάντων των διωκόντων με
δύναι με . Μήποτε άρπάση ώς λέων την ψυχήν
1326
μων όλως τε περιττάς τιθέναι προθέσεις · οίον :
• Εν τώ ηλίω έθετο σκήνωμα αυτού και αντί του ,
'Εν τω ηλίω έθετο την κατοικίαν αυτόθι , ή εν τω
ύψει το γάρ αυτού αντί του αυτόθι έστιν ενταύθα
επιρρηματικώς και πάλινο Μή συνελκύσης μετά
ασεβών την ψυχήν μου και αντί του Μή ελκύσης · και ,
Ει ανταπέδωκα , αντί του , “Εδωκα , απλώς.
Ιδίωμα της παλαιάς Γραφής και το παραλαμβάνειν
κατ' ευθείαν το όνομα δι' ενθύμησιν , και το την
πλαγίαν επιφέρειν αντωνυμίαν , και ούτω δηλούν το
προκείμενον · οίον και ο Θεός άμωμος η οδός αυτού ,
και, "Ανθρωπος ώσει χόρτος αι ημέραι αυτού ,
B
συνάπτει δε και την είς πρόθεσιν αιτιατική, κοι
Θεόν υπερασπιστήν · αντί του , Θεός υπερασπιστής.
Αλλά και την ές πρόθεσιν δοτική και χρήσθαι αντί
αιτιατικής· ώς εν Ευαγγελίοις το, « "Ος αν ομολο
γίση εν εμοί, και αντί του , εμέ · εν δε τοις Ψαλμοίς :
ως το, »Εν τω εξολοθρεύεσθαι αμαρτωλούς όψει " ,
τουτέστι την εξολόθρευσιν και απώλειας των αμαρ
τωλών θεάσ... , Εβραϊκόν έστι και το τους ανθρώ
πους υιούς ανθρώπων ονομάζειν" και τας χώρας
πάλιν θυγατέρας των τοιούτων χωρών· ώς το,
• Υιον ανθρώπων έως πότε βαρυκάρδιο: ; » αντί
του, "Ω άνθρωποι , μέχρι τίνος έσεσθε φρονούντες τα
γηία ; και ως το , « Θυγάτηρ Βαβυλώνος και ταλαιπω
ρος , αντί του , “ Ω Βαβυλών αθλία · διά τα συμβη
C
σόμενά σοι δηλονότι κακά της τοιαύτης διαλέκτου .
ώς το, « Επήλπισας εις την ελπίδα και οίον , Μνή
σθητι των λόγων σου το δούλο σου ών επήλπισας
με. Αύτη με παρεκάλεσεν, αύτη δηλαδή η ελπίς.
Και πάλιν το εμνήσθην αντί του μνήμη , οίον εμνή
στην, εν νυκτί του ονόματός σου αύτη εγενήθη μου,
αύτη δηλονότι η μνήμη. Και απλώς ειπείν πολλάς
ιδιοτροπίας και της Ιουδαϊκής Γραφής κέκτηται χα
ρακτήρ. Xρή γούν τούτο φέροντας ημάς κατά νουν
μή ζητείν εν ταύτη τον Ελληνικών εξακριβασμόν.
" Η των Ψαλμών εξήγησις πλουσία και θαυμαστή
παρά των ποιησαμένων αυτήν εκτετέλεσται, και
ο φιλόπονος έχoι αν εξ αυτής των ψαλμικών νοημά
των ανενδεως μετασχειν · έπει δέ τινες μετά της
χειρον αποδέχονται , και μάλλον εί συνάδει τη σφιών
αυτών προσευχή διά τούτο τοίς του Θεού του όντος
εμείς χαριζόμενου και την των ημίν παιδαγωγουμέ
νων ουκ αποπέμποντες αίτησιν , προς τον τοιούτον
σκοπον απείδομεν. Και μεν σαφηνείας ώς οίόν τε και
βραχυλογίας υπόμνησιν μερικήν έν τισι των ψαλμα
ποιήσασθαι προεθέμεθα τα πολλά μέν έκ τής των
προ ημών εξηγήσεως της αφθονωτάτης ερανιζόμε
νοι , σπανίως δε και ημέτερά τινα πενιχρά συντι
θέμενοι . Και ό γε την αρχαιοτέρανεξήγησιν επελθών,
λυσιτελές δε τούτο και χρησιμώτατα είσεται ταντως
και εί τι που καινότερον παρ ' ημών εισενίν : 4ται.
ΕΙΣ ΤΟΝ Α' ΨΑΛΜΟΝ .
Ο τρίτος ψαιμός ήθικός έστι και δογματικός :
 1027 NICEPIORIBLEMMIDE
ηθικός μεν ώς σεμνύνων τους αγαθούς , κάντεύθεν Α κτίσαντα . Συντέτακται πως αυτοίς και ο διεστραμ-
" είς άρετην προτρεπόμενος , τους πονηρούς δε φαυ- μένας υπολήψεις έχων περί Θεού , και διά τούτο προσ
λίζων, κακ τούτου πείθων της κακίας αναχωρείν : αγων μεν το σέβας αυτώ , πλήν ού προσηκόντως ,
δογματικός δε διότι περί αναστάσεως διαγορεύει , ουδ' ώς χρεών . Δυσσεβής ο τοιούτος λέγοιτ' άν κυριώ
και κρίσεως , ουχ ώς δ', • Ανήρ έν βουλή των ασε-
βών ουκ επορεύθη , και μέχρι τούτου πέφθακε μό-
νου μακάριός έστιν, αλλ' ο και τοις άλλοις περιστοι
χζόμενος αγαθοίς. Τοιαύτη γάρ ή πάσα του λόγου
πρότασις ο ανήρ ος ουκ επορεύθη εν βουλή ασεβών
και εν όδω αμαρτωλών ουκ έστη, και επί καθέδρα
λοιμών ουκ εκάθισεν , αλλ' ή εν τω νόμω Κυρίου το
θέλημα αυτού , και εν τω νόμω αυτού μελετήσει ημέ-
ρας και νυκτός, μακάριος έστιν "Επει δε χρή πρώ-
τον έκκλίνειν από κακού και ούτω τποιεί το αγαθόν :
χειριστον δε πάντων των κακών και ασέβεια , καθώς
B
υπέρτατον τών όλων αγαθών ή ασέβεια , μακαριστού
τίθησιν αρχήν , την της ασεβείας αποτροπήν μακά-
ριος μέν ούν κυρίως ο Θεός και φύσει ακήρατος και
ανωλεθρος . Τούτο γάρ δηλοί τό, ο Μακάριος ο αεί
ών, και αγαθός ών , το γαρ κακόν ουκ έστιν όν :
και καθόσον τις εν τω κακή γίνεται , κατά τοσούτον
εκπίπτει του όντος. Καθόσον δ' αυ εν τω αγαθώ τις
έστιν, κατά τοσούτον μετέχει του όντος , και το ακη-
ράτη και ανωλεθρο πλησιάζων ευρίσκεται . Διό και
εν ανθρώπους μακάριος ο διηνεκέσιν άγαθοίς άδη-
νούμενος , ου δοκούσιν, αλλ ' ούσιν, ήγουν και βεβαίοις
αρεταίς και αμεταπτώτους κοσμούμενος και κατά μέ-
εξιν χρηματίζων Θεός, όθεν και το , « Μη μακαρί-
της άνθρωπον προ τελευτής, και τοιούτόν τι δηλοί.
ή έκθειάστης ανθρώπου , προ του τον δρόμον τελε- c
σθήνα : της αυτού βιοτής διά το άδηλον έν τρεπτότητι.
7 !ολλοί γάρ εν λιμένι θαρρήσαντες εαυτοίς και
απροσεκτήσαντες έναυάγησαν · διό και των αναγ-
χαιοτάτων εστί το νήφειν αεί τον κατ ' αρετήν εθέ-
κοντα ζην , και της εις Θεόν διηνεκούς ατενίσεως εν
άκρα ταπεινώσει ψυχής μηδόλως αφίστασθαι. Το
δ' ανήρ αντί του άνθρωπος συνεκδοχικώς εκ του
υπάρχοντος είρηται . Ου γαρ αποκληρούται το άρ-
δενι το μακάριον. Επεί τών αυτών επάθλων ή πάσα
των ανθρώπων φύσις εν τοίς αυτοίς άγωσίν έστιν
επιδεκτική . Η ήν κατά λόγον εν ταις της διδασκα-
οίας άρχειν του κατά Θεόν πολιτεύματος τέθειται το
ανήρ αρρενότητος γάρ δεί γνωμικής και γενναιότη-
της ψυχικής παντί γένει το πολιτευσομένων κατά
Θεόν, ου θηλύτητος, ου χανυότητος. 'Αδόκιμα γάρ D
ταύτα προς αρετήν και απόβλητα . Xρή τοίνυν βιά-
ζειν την φύσιν αεί τον αληθούς μακαρισμού τυχεϊν
εφιέμενον και πάντων υπεροράν τον πρός άνεσιν ·
προβλέπειν τινα βλαπτικά , το φέρειν ανύστακτον
το της ψυχής όμμα διαπαντός, και τας αυτών αρχάς
αποκρούεσθαι πόρρωθεν. Ει δέ ποτ' αυτό και τι
σφάλμα συμβαίη , κάν μικρόν είη , μηδαμώς αυτού
καταφρονείν ώς μικρού, μηδ'επιμένειν όλως αυτή
ταχέως δ' έκκλίνειν εξ αυτού και αποφοιτάν, και με-
γάλην ποιείσθαι και το μικρό την διόρθωσιν. Τούτο
γάρ αν είη το , « 'Εν οδό αμαρτωλών ουκ έστη , και
δηλούν. 'Ασεβής δέ έστιν ο μή έχων όλως Θεόν:
όμου δ' αυτό και ο μή τον όντως Θεόν και δημιουρ-
γον έχων Θεόν , αλλά τη κτίσει λατρεύων παρά τον
1 28
τερον. 'Αρίσην επήξατο κρηπίδα μακαριότητος. ός
πάντας αυ τους έβδελύξατο κάν τη βουλή αυτών ου
πε πορευται. Τουτέστι τοις δόγμασιν αυτών ουκ
επένευσε · βουλή και η συναγωγή και η περί τινος
σκέψις πράγματος : αρμόζουσι τω ψαλμικώ ρητώ και
αμφότερα . Της γάρ συναγωγής των ασεβών ως
ασεβών ασεβή και τα σκέμματα, και η περί του σε.
βάσματος αυτών κοινοβουλία ολέθριος. Το γούν μη
δοπωσούν αυτών μετασχεϊν αρχήν εισάγει μακαριό
τητος. Αμαρτωλός δε έστιν ο μή τας του Θεού τη
ρων εντολάς, και ούτος , ει μεν μετά τινος υποστολής
αμαρτάνοι και το φαύλως βιούν επαισχύνοιτο, και
τα πολλά πειρώτο λανθάνειν, είη αν τούτο μόνον
αμαρτωλός • ει δ' ανερυθριάστως παρανομών και
πονηρόν υπόδειγμα τιθείς εαυτών, είτ’ έργοις, είτε
και λόγους της οικείας μεταδιδοίη φαυλότητος του ;
αυτό προσπελάζουσιν, ο τοιούτος δή και λοιμός ως
τη λοιμώδει νόσω προσεoικώς το τοιούτω μηδε
συνεδριάζειν δέον εστί. Τούτο γάρ αν εμφαίνο: το,
« Επί καθέδρα λοιμων ουκ εκάθισεν · ήγουν ου
συγκάθεδρος εγένετο τοίς λοιμοίς . Διό κάν μονάζον.
τες είεν ούτοι, κάν ιεράρχαι , κάν τε των έν τισιν
άλλοις ονόμασι και υψώμασι πόρρω, φευκτέον κατά
πάσαν ισχύν εξ αυτών .
« Μακάριος ανήρ ος ουκ επορεύθη εν βουλή
ασεβών. ) - "Ος ανδρείον έχων το φρόνημα της
ψυχής , ούτ' οίκοθεν, ούτε πιθανολογίαις παρακρου
σθείς ή θωπείαις και δώρους και τιμαίς χαυνωθείς,
ή απειλαϊς εκδειματωθείς ή τιμωρίαις εκβιασθείς,
απήλθεν εν τη των ασεβούντων συναγωγή . Ταυτόν
δ' ειπείν, "Ος ουκ απήγαγε την διάνοιαν εν οίς βου
λεύονται και λογίζονται περί Θεού της αυτών
ασεβείας αξίως οι ασεβείς , αλλά πάγιος εν ασεβεία
(ευσεβεία) και αμετακίνητος ήδρασται.
• Και εν όδω αμαρτωλών ουκ έστη . Ο Και
εν τη πολιτεία και διαγωγή των αμαρτανόντων ουκ
έμεινεν ούτ' αυτος παραβαίνων νομους δεσποτικούς,
ούτε τους παραβαίνουσιν συντιθέμενος · αλλ' εί τι
ποτε και ως άνθρωπος ευτελές έπλημμέλησε παρέ.
δραμεν ευθύς ουκ έγχρονίσας τα πλημμελήματι.
« Και επί καθέδρα λοιμων ουκ εκάθισεν. » Και
ανθρώποις λοιμοίς ουδε συνηδρίασε στυγητους αυτούς
έχων και αποτροπαίους ποιούμενος.
« 'Αλλ ' εν τω νόμω Κυρίου το θέλημα αυτού . ) -
'Αλλ' εν ταις εντολαϊς του Θεού έστιν η σχέσις
αυτού και στοργή .
« Και εν τω νόμω αυτού μελετήσει ημέρας και
νυκτός. - Και εν τοις προστάγμασι Κυρίου μελε .
τήσει κατά πάντα καιρόν όπως εξερευνήσας πάντα
και γνούς ακριβώς ποιήση αυτά μακάριος άνθρω
πος , ο ταύτα πάντα κατωρθωκώς .
« Και έσται το ξύλον το πεφυτευμένον παρά τάς
διεξόδους των υδάτων, και Και έσται ο τοιούτος
ως δένδρον αεί ποτιζόμενον, διά το είναι πεφυτευ .
μένον ένθα τα ύδατα. διεξάρχονται . Καθώς γαρ τα
 1320 EXPOSITIO IN PS : LHOS. 13:30*
ύδατα των πλησίον αυτών δένδρω διηνεκή την άρδείαν Α κατά Θεόν ζήσαντας ονόματι κοινό δικαίους οίδε
παρέχoυσι , παραπλησίως και τα θεία διδάγματα καλείν η θεία Γραφή , κατά την καθόλου δικαιοσύνην .
διηνεκώς ζωογονούσε την ούτως αυτοίς εμμελετωσαν την πάσης αρετής περιληπτικήν• δικαιοπραγεί γάς
υχήν. είς τε την φύσιν και τον της φύσεως δημιουργών και
« "Ο τον καρπόν αυτού δώσει εν καιρώ αυτού και φρονήσει και ανδρεία και σωφροσύνη και τη προς
το φύλλον αυτού ουκ απορρυήσεται . ) - Ούτος πάντας δικαιοσύνη κοσμούμενος. Τα δε του ρητου
και τους αυτού καρπούς, δηλονότι τας αρετάς , συντακτέον υπερβατώς . Διά τούτο εν κρίσει ουκ
ακαίρως δώσει και θάλλων έσται διαπαντός. Τοιούτος αναστήσονται ασεβείς ουδε αμαρτωλοί εν βουλή
γάρο σπουδαίος κάν τοις άλγεινοίς χαίρων και δικαίων , ήγουν κατά τον της τελευταίας κρίσεως
αγαλλόμενος , ότι των αλγεινών καθυπερτερεί και και της παγκοσμίου καιρόν ουκ αναστήσονται οι ασε .
γάρ ουκ έστιν ουδέν έρασμιώτερον φύσει του κατ' € είς, ούτε μήν οι αμαρτωλοί επί τω συνείναι τή των
αρετήν βίου και όντως ήδύτερον. Είρηται δε καλώς δικαίων συναγωγή , καθάπερ νύν εν τω κόσμο
και το, ο εν καιρώ αυτού, και διότι κατά τον προσή- τούτο σύμπαντές εισιν αναμίξ. 'Αλλ' ο μέν των
κοντα καιρόν, αλλ' ουκ αθρόως τις κατορθώσει τας δικαίων χορηγός εν προσώπω Θεού τας ανεκφράστους
αρετάς. Xρή γάρ, χρή προηγήσασθαι πολλούς ότι και απεράντους απολαύσεις κληρώσεται των ασεβών
B
καμάτους και πόνους της τελεσιουργίας των αρετών . δε και των αμαρτωλών ο σύμπας όχλος εκ προσώ
Φύλλον δέ τινες την ταπεινοφροσύνην ώνόμασαν , ώς που Θεού τιρός τάς ανυπoίστους και άλωφήτους
σκεπαστικής και συντηρητικήν των καρπών. Τινές οδύνας αποπεμφθήσεται.
δε την ελπίδα της σωτηρίας ως επιθάλπουσαν και « "Οτι γινώσκει Κύριος οδόν δικαίων. ) - Τά
των ανιαρών υφαιρουμένην την αίσθησιν . Μήποτε πάντα μεν και τα μέτω γεγονότα γινώσκει Κύριος :
δ' αν είη μάλιστα φύλλον και τον δίκαιον ενέδυσεν εκ αλλ' έρεί τισιν : Ουκ οίδα υμάς , ώς έχων εις αυτούς
περισσού και κατεκόσμησεν ο Θεός και εν τω κόσμο ανοικείως , διά τάς πράξεις αυτών και πάλιν •
τούτω δόξα τε και τιμή και μάλλον η παρ' εκεί- "Εγνω Κύριος τους όντας αυτού · γνώσει τη κατ'
νων, εν οις ουκ έστι διαστροφή . • Γένεα γάρ , φησίν , οικείωσιν. Ούτω και ημείς εκείνους προς ούς
ευθέως ευλογηθήσεται. » Πλήν αλλ' ει και τα της οικείως έχομεν καλούμεν γνωστούς: τοιαύτη γνώσει
βασκανίας πνεύματα πάντα συρρεύσειαν , ουδ' ούτως γινώσκει Κύριος την των δικαιων διαγωγήν, ώ ;
το του τοιούτου δένδρου φύλλου απορρυήσεται και πεφιλμένην αυτώ.
γάρ αιδείται την αρετήν και πολέμιος , και πολλάκις « Και οδός ασεβών απολείται . ) Τών γάρ φαύ
και πολεμών εντός και κατά συνείδησιν θαυμάζει λων ανθρώπων ή πονηρία καθ' ήν διήγoνειχήσεται:
τον αρεταίνοντα και την αυτού καρτερίαν έκπλήτ- C των δε δικαίων ή αρετή καθ' ήν έπολιτεύοντο
τεται . Τοιούτω φύλλω κατεικάζει Θεός τους έργοις θησαυρός αυτούς έσται μόνιμος και ανώλεθρος
τε και λόγοις τιμώντας αυ.ον, και δοξάζοντας, και χάριτι του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών, και
ουδέποτε του παρά τας διεξόδους των αυτού νοη- η δόξα εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
μάτων έρδιζωμένου φυτού το τοιούτον απορόυήσεται ΨΑΛΜΟΣ Β'.
φύλλον, ουδε μετά την εντεύθεν αυτού μετάστασιν · “Ο δεύτερος ψαλμός τήν τών Ιουδαίων προαγο
εις μνημόσυνον γάρ αιώνιον έσται δίκαιος. ρεύει μανίαν ήν κατά του Σωτήρος έμάνησαν, και
« Και πάντα όσα αν ποιή κατευοδωθήσεται. » τήν της νομικής ηγεμονίας τελείαν κατάλυσιν και
Τί γάρ των μή προσηκόντων ο Θεού όλος ποιήσαι την αυτών καταδίκην εν καιρώ τω της κρίσεως, την
θελήσει ποτέ μένων όλος Θεού και διο κατά πάνθ' όσ' εν Ιουδαία διδασκαλίαν Χριστού , την προαιώνιον
αν ποιή κατευοδωθήσεται , τη του Θεού δεξιά βοηθού- γέννησιν αυτού, και αύθις την εν ανθρώποισιν, την
μενός τε και συνεργούμενος. των εθνών οικείωσιν , και την αυτού θεοπρεπή βασι
« Ουχ ούτως οι ασεβείς, ουχ ούτως. ) - Ούτε λείαν εις πάντα τον κόσμον και κατά το ανθρώπινον :
καρποφορήσουσιν, ούτε το φύλλον έξουσιν αναπό- τάς των Ιουδαίων συμφοράς και την πανωλεθρίαν
βλητον, ούθ ' υπό Θεού κατευοδωθήσονται. Πώς γαρ αυτών . Είτα διδάσκει τα έθνη πιστεύει γαρ εις
ασεβείς δ' ενταύθα κοινώς οι προειρημένοι πάντες ο Κύριον και τας αυτού τηρεί εντολάς , και μη
εκλήθησαν και οι γάρ λόγοις μεν ομολογούντες Θεόν, βιούσι καλώς απειλεί κόλασιν εν ημέρα ετάσεως,
έργοις δ' αρνούμενοι τω μή τα φίλα πράττειν αυτών , και τέλος μακαρίζει τους ελπίζοντας επί Κύριον.
πώς κυρίως λέγοιντ' αν ευσεβείς ; " Ως γεγονότα δε διηγείται τα γενησόμενα ποτέ μεν
'Αλλ' ή ώσει χνούς ον εκρίπτει ο άνεμος από γάρ ώς εσόμενα προαναφωνούσιν οι προφήται τα
προσώπου της γης. 'Αλλ' έσονται καθάπερ μέλλοντα του αγίου Πνεύματος υφηγουμένου , ποτέ
κονιορτος ον εκρίπτει ο άνεμος από της επιφανείας δε νοεροίς όμμασιν ώς τετελεσμένα κατοπτεύσαντες
της γης και διασκεδάννυσιν. Ούτως αποτεφρωθέντες ταύτα του αυτου θείου Πνεύματος διαζωγραφήσαν
αφανισθήσονται και απολείται αυτών και το έργον τος , ούτω λέγουσι καθώς έωράκασιν.
εν τη γεέννη , και το μνημόσυνον αυτοί δε σωθή- « " Ινα τι έφραξαν έθνη και λαοί ; » Βαρύ
σονται και σωτηρηθήσονται (1), καθώς φησιν ο θείος τητος ο λόγος μεστός σχετλιασμού . Διά τί γάρ ούτως
'Απόστολος εις το διά πυρός αιωνίως κολάζεσθαι. αλόγως εθορύβησαν, φησίν, Ιουδαίοι συν αλαζονεία
« Διά τούτο ουκ αναστήσονται ασεβείς εν κρίσει , και θράσει Κυρίου Χριστού, τούτο γάρ το ευρύαξαν».
ουδέ αμαρτωλοί εν βουλή δικαίων. ) - Πάντας τους Διο τι ώμμάτου τυφλούς, ανώρθου χωλούς ; ήρτίου
( 1 ) Forl . 500: ŠT9Vill!, sercati, reservati igni eterno.
1331 NICEPORT DLEMNUDE
κυλλού ;; εκάθαιρε λεπρούς, συνέσφιγγε παρει · Α προστάγματι. Και πώς ου θεομάχοι προδήλως εστε :
μένους; αλάλους και κωφούς εθεράπευε , πάν πάθος
απλώς και πάσαν νόσονεκ των αυτώ προσερχομένων ταύτην έκ του Θεού σύμπαντες άνθρωποι και Κοινή
απήλαυνεν, ή ότι ανίστα νεκρούς και ή ότι δαίμονας
έφυγάδευε; τί το αίτιον της εις αυτόν τοσαύτης
τόλμης τε και θρασύτητος ; Φρύιγμα δε έστιν ο τοίς
ίπποις έγγινόμενος εξ αγερωχίας και θράσους,
χρεμετισμός. Καλεί δε τους Ιουδαίους ο προφήτης,
έθνη τε και λαούς λαούς μεν , ώς υπό νόμον όντας ,
έθνη δε διά τάς παρανόμους πράξεις αυτών και
μάλιστα την εις Χριστόν μιαιφονίαν, το πάντων
άνομημάτων κεφάλαιον.
• Εμελέτησαν κενά. » – Ματαία γάρ η μελέτη τοιαύτη κατά το συνεχές. "Ινα τα έθνη και λαοί οι
και σκέψις αυτών και βουλή , το τον Κύριον εκ μέσου βασιλείς της γης και οι άρχοντες έφρύαξαν, παρ
ποιήσασθαι, και την εις αυτόν πίστιν περιελείν διά
του αυτόν ανελεϊν· ζή γάρ αναστάς και κυριεύει Β και κατά του Χριστού αυτού , είτα το επιφώνημα
του παντός ως Θεός, και πιστεύοντες
οι εις αυτόν
υπερεπληθύνθησαν, και ως τα άστρα του ουρανού
και ώς ή άμμος και παρά τη θαλάσση γεγόνασι .
• Iαρέστησαν οι βασιλείς της γης και οι άρχοντες. »
-- Παρετάξαντο , παρ' αυτό το έργον έστησαν, ουκ
έδωκαν αναβολή το εγχείρημα . Βασιλείς τε της γης
τους αρχιερείς φησιν · ώς δηθεν κατά θεοσέβειαν
ηγεμόνας απάσης τότε της γης. Εξ όλης γάρ της
οικουμένης οι προσερχόμενοι το ζωντι Θεώ παρ'
αυτών τάς ύποθήκας ελάμβανον, όπως χρή πιστεύειν
εις τον Θεόν και όπως χρή λατρεύειν αυτώ, και
αυτοίς υπετάττοντο κατά νόμον και Ιουδαίοι και
πάντες εν γή πάση προσήλυτοι . Βάσις τοίνυν όντες
λαού κατά τούτους τους λόγους οι αρχιερείς ουκ
C
απεικότως εκλήθησαν βασιλείς· έπει και μικρούς
τοπάρχας οι αρχαιότεροι βασιλείς ονομάζειν είώ .
θεσαν. Τους γραμματείς δε και τους του λαού πρεσ-
βυτέρους , είτ' ουν έντιμοτέρους, τοψαλμικών γράμμα
κέκληκεν άρχοντας. Ούτω δ' αυτούς καλεί και το
Ευαγγέλιον,λέγον, « "Οπως τε παρέδωκαν αυτόν οι
αρχιερείς και οι άρχοντες ημών εις κρίμα θανάτου . )
• Συνήχθησαν επί το αυτό και του Κυρίου και
του Χριστού αυτού. ) - Συνήχθησαν ομου πάντες
εις τον αυτον τόπον βουλευόμενοι κατά του Χριστού •
διασαφεί και περί τούτου το Ευαγγέλιον : « Τότε
συνήχθησαν οι αρχιερείς και οι γραμματείς και οι
πρεσβύτεροι του λαού εις την αυλήν του αρχιερέως
του λεγομένου Καϊάφα, και συνεβουλεύσαντο για
τον Ιησούν δόλω κρατήσωσι και αποκτείνωσιν. και αγρίων θηρών μάλλον η διδασκάλων επιταγάς · ώς
* Επει δε κατά του Χριστού συνήχθησαν, δήλον ότι
και μετά του χρίσαντος αυτόν. Οι γάρ κατά του
Χριστού Κυρίου μελετώντας πρότερον κατ' αυτού
του Κυρίου το τοιούτον μελέτημα συντιθέασιν·
αποδοκιμάζοντες την κρίσιν αυτού και την χρίσιν
φαυλίζοντες. Τούτο ποίαν ουχ υπερβαίνει παρανο-
μίας υπερβολήν ; ποίαν ου παρήλασεν ασεβείας
ακρότητα ; δια τούτο προηγουμένως έθνη τους
"Ιουδαίους ο προφήτης ώνόμασεν. Εξαίσια τοσαύτα
καθορώντες αεί γινόμενα, πάντων εθνών ασυνετώ-
τατοι και απαιδευτότατοι , κατά του τερατουργούντος
συνήρχεσθε , θεοσημίας βλέποντες ενεργουμένας ών
και το μεμνήσθαι μόνον φρίκην έμποιεί, δόλους
έτεκταίνετε κατά του ταύτας εκτελούντος μόνο
13??
πόθεν της παραδοξοποιίας και δύναμις ; ουκ οίδασε
έννοια τούτο , και ο αντιλέγων ουδείς. Διό καλώς
είρηκεν ο προφήτης, ότι « Πρώτον κατά του Κυρίου
συνήχθητε , αν και αυτοί Κύριον ονομάζετε, και
τότε κατά του Χριστού αυτού . Ο Τούτο δή το κατά
του Κυρίου και κατά του Χριστού αυτού ληπτέον
από κοινού και συντακτέον αυτώ κατά γε την
έννοιαν, και το ευρύαξαν , και το παρέστησαν, κα!
το συνήχθησαν · ίν' η καθ' υπερβατών και ασυν
δέτως η σύνταξις των εκτεθειμένων ρητών, και
έστησαν , συνήχθησαν επί το αυτό, κατά του Κυρίου
κατ' απόφασιν, « έμελέτησαν κενά » , τουτέστιν,
όντως μάταια έμελέτησαν, ώς αυτά βοώσι τα πρά
Υματα .
• Διαρρήξωμεν τους δεσμούς αυτών και απορ
δέψωμεν άφ' ημών το ζυγόν αυτών. - Ταύτα
προσώπων των εξ Ιουδαίων πιστευσάντων εις τον
Χριστόν. "Ωσπερ δε το ερύαξαν εις την απόνοιαν
και θρασύτητα και θορύβησιν μετηνέχθη των Ιου
δαίων από του των ίπτων φρυάγματος, ούτω και
τα ονόματα ταύτα, το των δεσμών λέγω δη και το
τού ζυγού, μεταφορικώς ελήφθησαν από του των
βον ζυγού και των ζευγλων, και των εν αυταίς
ιμάνι των εις την κατά νόμον υποταγήν και τας των
νομοδιδασκάλων επιταγάς . Επει δε τον ζυγόν οι
βόες των οικείων αυχένων ουκ άοτιθενται , μή τις
ζεύγλας συντρίψαντες, ή τουςιμάντας τους εν αυ
ταις διασπάσαντες , διά τούτο πρότερον είρηκε ,
Διαρρήξωμεν τους δεσμούς αυτών , τις ζεύγλας και
τους ιμάντας, κοινή λόγω δεσμούς είρηκώς δι' ών
όμου συνδεδεμένος ο ζυγός τοϊς των βοών αυχέση
και συνεσφιγμένος συνέχεται . Είτα επήγαγε , Και
απορρίψωμεν άφ' ημών τον ζυγόν αυτών. Ζυγός
μεν ούν ο νόμος υποτάττων εαυτό τους υπό νόμο ,
και δουλεύειν καταναγκάζων ταϊς νομικαίς εντολαις.
Δεσμοί δε συνέχοντες τον νόμον τοίς υπό νόμον αι
των αρχιερέων και γραμματέων επιταγαί φασί
τοίνυν οι της νομικής δυσχερείας των χρηστών του
Κυρίου ζυγόν ανθελόμενοι, Διαλύσωμεν τας των
ουδέν αυτάς ήγησάμενοι και τον νόμον αυτώ αφ'
ημών εκτιναξώμεθα τον βαρύν. Αρμόζουσιν οι
λόγοι και πάσι τοις εξ εθνών. Οι γάρ μή το νόμο
προσιέναι θελήσαντες, αλλά το Ευαγγέλιον ασπα
σάμενοι τάς τε των κατά νόμον αρχιερέων και
γραμματέων διδαχάς, μηδαμώς ούς αυταίς επικρί
ναντες. Παρητήσαντο και τον νόμον αυτόν εξ εαυ
των απεσείσαντο δουλεύσαι τούτη μη ανασχόμενοι .
• Ο κατοικών εν ουρανοίς εκγελάσεται αυτούς,
και ο Κύριος εκμυκτηριεί αυτούς. ν -- Το εκγελά.
σεται και το εκμυκτηριεί κατ' επίτασιν είρηται
της εκ προθέσεως, δηλούσης επίτασιν , τουτέστιν
εκγελάστους ήτοι καταγελάστους θήσει απανταχού
και εκμυκτηρίστους , ήγουν πλήρεις μυκτηρισμού
1333 EXPOSITIO IN PSALMOS . 1334
διά τήν της άνοιας αυτών και αφροσύνης υπερβο- Α την άνευ σποράς ενανθρώπησιν. Το δε σήμερον
λήν, ότι τε τον οικείον ευεργέτην απέκτειναν, το αντί του χρονικώς : εγώ, φησίν, προαιωνίως γεγένη
ίδιον μεγαλείον και κλέος και καύχημα , και ότι την νηκα σε ως Θεόν, εγώ χρονικώς γεγέννη κά σε ώς
του Θεού βουλήν την υπο τοσούτων προφη των προ- άνθρωπον · άλλον γάρ ουκ έσχες πλήν εμου Πατέρα
κατηγγελμένην ήλπισαν αυτοί κωλύσαι πέρας λα- το σύνολον , αλλά και κατά την θείαν γέννησιν και
6είν • κύριον δε τον πατέρα φήσας ότ' έλεγε κατά κατά την ανθρωπίνην εγώ σου μόνος Πατήρ κατά
του Κυρίου και κατά του Χριστού αυτού , Κύριόν την θείαν μεν ουσιωδώς, κατά την ανθρωπίνην δε
φησι και τον Υιόν , ώς μιάς κυριότητος ούσης εν δημιουργικώς .
Πατρί και Υιο , και καθώς εκεί την κατά του Χρι- • Αίτησαι παρ' εμού , και δώσω σοι έθνη την
στου μελέτης. "Εφημεν είναι και κατά του Πατρός κληρονομίαν σου και την κατάσχεσίν σου τα πέρατα
και πρότερον κατά του Πατρός, ούτω κανταύθα την και της γης. ) - Επείπερ εγώ σου Πατήρ και ουκ
των Ιουδαίων εξουδένωσιν την παρά Χριστού , και άλλος ουδείς, έπει και υπ' εμού κατεστάθης βασι
παρά του Πατρός είναι φησι και πρότερον παρά του λεύς, αίτησαι παρ' εμού ; και δώσω σοι ως μέν Υιό
Πατρός, άμα τε την ομοτιμίαν, και το ταυτόν της κληρονομίαν, ως βασιλεί δε κατάσχεσιν. Αιτεί δε
ενεργείας εν Πατρί και Υιώ παριστών και αρχήν η προτρεπόμενος παρά του Πατρός. « 0υ δύναμαι γάρ,
ουσιώδη τον Πατέρα δεικνύς του Υιού , τον πατέρα φησίν , εγώ ποιείν απ' έμαυτού ουδέν . Σ 'Επει δε
δέ φησι κατοικείν εν ουρανοίς, ουχ ώς όλως εν τόπο προς Ιουδαίους απεσταλται , λέγει γάρ ; « Ουκ απ
περιεχόμενον , αλλά διά το υπερανακισμένον φύσει εστάλην ει μή εις τα πρόβατα τα απολωλότα οίκου
και υψηλών της θεότητος και το της αξίας και δόξης Ιερουσαλήμ , οι δε αυτόν ουκ εδέξαντο , διά τούτο
υπεραναβεβηκός και υπέρτατον, ουχ ότιπερ ο Υιός τα έθνη κληρονομίαν αιτεί κατ' ευδοκίαν Πατρός ,
υστέρηται των αυτών • επουράνιος γάρ και αυτός και κληροδοτείται ταύτα , ώς άνθρωπος και την
ως Θεός τον αυτόν τρόπον όν ο Πατήρ, αλλ' ότι εξουσίαν αυτού και το κράτος λαμβάνει παγκόσ
μόνος ο Υιός επί της γης ώφθη και τους ανθρώπους μιoν, έως και αυτών των περάτων της γής δεικ
συνανεστράφη σωματικώς. νούμενον .
« Τότε λαλήσει προς αυτούς έν οργή αυτού και « Ποιμανείς αυτούς έν ράβδω σιδηρά . ) - Αύ
εν τω θυμώ αυτού ταράξει αυτούς. ) - Νύν μεν τους δε τους Ιουδαίους εν μάστιγα παιδεύσεις
ο Κύριος Ιησούς αναστάς εκ νεκρών και ανελθών στεριά, τους μη δεξαμένους τον λόγον σου , συν
εις τους ουρανούς και της επιγνώσεως αυτού και χείς και σφοδράς τιμωρίας τούτοις επενεγκών.
τίστεως του κόσμου πεπληρωκώς χλευάσης αυτούς Παιδεύει μεν και ο ποιμήν εν ημερότητα και πραό
και κωμωδίας, εμπλήσει και τιθασμού και μυκή- C τητι και εις σωτηρίαν το ποίμνιον · αλλά σε παι
σεως , συνευδοκούντος αυτή του Πατρός . Τότε δε δεύσεις αυτούς έν οργή και θυμό και εις διαφθο
κατά την δευτέραν αυτού παρουσίαν, ελέγχων αυ- ραν , διά την άκραν αυτών ανοσιουργίας και τελείαν
τους έν οργή, και στήσας αυτοίς την ανομίαν αυτών απείθειαν .
κατά πρόσωπον , καταδικάσει αυτούς, και σφοδραις « "Ως σκεύη κεραμέως συντρίψεις αυτούς . ) --
τιμωρίαις υποβαλεί δι' ών αεί ταραχθήσονται οδυ- "Ως τα κεράμια σκεύη καταθραύσεις αυτούς, και ο
νώμενοι μηδεμίαν ανακωχήν , μηδεμίαν γαλήνην, ποτ' άν ανάκλησιν όψοιντο : καθάπερ ουδ' εκείνα
εξοντες πώποτε . Την μεν ούν καταδίκην είρηκεν συντριβέντα μεν το καμινευθήναι και λεπτυνθέντα .
οργήν, τάς σφοδράς δε τιμωρίας θυμόν. • Και νύν βασιλείς, συνετε, παιδεύθητε , πάντες
• Εγώ δε κατεστάθην βασιλεύς υπ' αυτού. ) - οι κρίνοντες την γην. ) – Τούτο προς τους εθνικούς
Ταύτα προσώπου Χριστού κατεστάθη γάρ βασιλεύς εν πάση τη γή βασιλείς τε και ηγεμόνας και προφή
υπό του Πατρός και ως άνθρωπος " ώς γαρ Θεός της φησί, και δι' αυτών και προς τους υποταττομέ
ήν αεί βασιλεύς. νους αυτοίς. Τους αυτούς δε καλεί και βασιλείς και
« Επί Σιών όρος το άγιον αυτού διαγγέλλων το κριτές, είτουν δικαστάς . Βασιλέων γάρ και ηγε .
πρόσταγμα Κυρίου , και - Διά του κατά την Iου- μόνων εστί το δικαστικών , έπει και το νομοθετικών,
δαίαν όρους εις επιστήμην του καλουμένου Σιών, το δε και νυν δηλοί μεν και το διά τούτο , δηλοί δυ
πάσαν την Ιουδαίαν δεδήλωκεν. "Αγιον δε του Θεού και το από τούδε και λοιπόν φησι πάντες υμείς οι
το τοιούτον όρος, ώς αφωσιωμένον Θεό και γάρ των εθνών βασιλείς οι κρίνοντες πάσαν την γην,
εν τοις ορίοις αυτού και Ιερουσαλήμ ή πόλις και έγουν οι εν όλω τω κόσμω δικάζοντες , έπει έκλη-
ο ναός, ενώ πάσα λατρεία προσήγετο διηνεκώς το ρώθητε το Χριστό , και Ιουδαίοι απερρίφησαν και
Θεώ. Τήν αυτού δε διδασκαλίαν πρόσταγμα καλεί δεινά μυρία πεπόνθασιν , ώς τον Χριστόν αθετήσαν
του Πατρός , ως οικείας αρχής ούτω γαρ καν τοίς τες, επεί ταύθ' ούτως έχει , σύνετε και παιδεύθητε
Ευαγγελίοις φησίν • Ο λόγος όν ακούετε ουκ έστιν και ως κριτα και νομοθέται και τους υφ' υμάς
έμος , αλλά του πέμψαντός με Πατρός . λαούς διορθώσασθε, Διά μέν ούν του σύνετε προς
« Κύριος είπε πρός με , Υιός μου εί σύ. - Εις ευσέβειαν ενάγει αυτούς , διά δε του παιδεύθητε
παράστασιν της αληθείας ταυτά φησε προς ημάς , προς σεμνήν και σωτήριον διαγωγήν. Υπερβατώς
ένα γνώμεν ότι προ των αιώνων θεοπρεπώς γεγέν- δε και ασυνδέτως η σύνταξής: « Και νύν , βασιλείς
νηται παρά του Θεού και Πατρός , και Υιός του πάντες οι κρίνοντες την γην, σύνετε, παιδεύθητε
Θεού κατ ' ουσίαν εστίν . οι πρώην όντες ασύνετοι και απαίδευτοι και ασυνς.
• Εγώ σήμερον γεγέννηκα σε . ) -- Τούτο διά το : μεν ως μή συνέντες τον όντα Θεόν , αλλά τους
1325 NICEPHORI BLEMMID.E 1.30

ουκ ούσι θεοίς ασυνέτως λατρεύοντες , απαίδευτοι' Α της παιδείας αναγκαιόν έστιν, είτ' ούν οξέως αρπά
δε ώς μή πεπαιδευμένοι τω νόμω το ορθό, αλλ ζειν αυτήν και εισoικίζειν εν εαυτοίς. Το γαρ χρο
απαιδευτως τα παράνομα πράττοντες. Σύνετε τον, νίζειν εν τω κακά πονηρόν έθος τίκτει και συνα
ώ κεκλήρωσθε Κύριον και Θεόν , και καθώς αυτός πόβλητον. "Ωσπερ γαρ εξ έθους η αρετή το μόνιμον
έδίδαξεν , ούτως αυτό το σέβας προσάγετε . Παιδευ- έχει και πάγιον, ούτω και η κακία δυσέκτριπτός
θητε τοίς αυτού διατάγμασιν · και καθώς ταύτα θε- έστιν έγχρονίσασα. Και τα πολλά τους αυτής εργά
σπίζουσιν, ούτω και πολιτεύεσθε · πίστις γάρ εκτός ται ; συγκαταλύεται . Μη σπουδής ότι πολλής εισενε
έργων ανόνητος . χθείσης είς τήν ταύτης αποβολής και την κτήσιν
• Δουλεύσατε τω Κυρίω εν φόβω. ) Δουλος, του αγαθού. Δράξασθε παιδείας, μετ' επιτεταμένης
εκείνος έστιν ο δεδεγμένος όλος τω του δεσπότου ταχυτητος λαβόντες αυτήν, όταις δραξί κατάσχε
θελήματι . Διό τα θελήματα του . Κυρίου ποιείτε τε και φυλάξατε , προθυμία χρώμενοι πάση και
τηρούντες αυτού τα προστάγματα : πλήν ουχ ώς αγώνι πολλά , και συναντιλήψεται Κύριος, ή μεν
έτυχεν, αλλ' εν φόβω, δεδιότες μήπως αυτά παρα- οργισθήσεται και εάσει υμάς, και απολείσθε, εκ
σάντες κολάσει καθυπαχθείητε. Και ούτος μεν τοίς της οδού της δικαιας : ην έγνω και ώκειώσατο .
εισαγομένοις ο φόβος έπιπρεπής, το τάς τιμωρίας Ταύτης εκπεσόντες δε της οδού, και του κλήρου
δεδιέναι , τα της παραβάσεως επιτίμια . Και λέγε · Β των δικαίων συνεκπεσείσθε κατά την ημέραν της
ται στοιχειωτικός , ώς του κατά Θεόν πολιτεύματος κρίσεως. Λέγοι δ' αν ίσως και το των δικαίων
αρχή και στοιχείωσις , και ο τούτον έχων τον φό- τάγμα δικαίαν οδόν. Ειώθαμεν γάρ και η μείς ιδόν
βιν εν δούλοις τέτακται· δούλου γάρ το φοβείσθαι τες πολλάκις ανδρών ευλαβών άθροισμών, ή μεν
πληγάς. " Έστι και άλλος φόβος , ο λεγόμενος τελειω- ακηκοότες περί αυτών λέγειν , Καλή διαγωγή ,
τικός, όταν τις ου διά φόβον κολάσεων, ου δι' ελπίδα Θεοφιλής πολιτεία, τη κοινή του έργου προσηγορία
δόξης και απολαύσεων , αλλά δια την πρός Θεόν τους εργαζομένους διασημαίνοντες.
αιδώ σπεύδη θεραπεύειν αυτόν , μή κατά νόμον μό- « "Οταν εκκαυθή εν τάχει ο θυμός αυτού. » Τότε
νον, αλλά και υπέρ νόμον πολιτευόμενος, ούτος εν γάρ ταχέως ο θυμός αυτού εκκαήσεται. Χώραν ουκ
υιοίς έφθασε κατειλέχθαι Θεού . Και δεδιώς εκπεσείν έχοντος του μακροθυμεϊν • δια το συγκεκλήσθαι
της εις αυτόν υιότητός τε και γνησιότητος αγωνί- πάντα τον της μετανοίας καιρόν.
ζεται συντείων και υπέρ δύναμιν εαυτόν, υπερ- « Μακάριοι πάντες οι πεποιθότες επ' αυτόν . »
βαίνειν ει οίόν τε και άπαν διάταγμα καθώς - Οι πεποιθότες εμπράκτως , ου λόγοις· μόνοις ή
επoίει Παύλος ο μέγας και της εντολής κελευούσης και διαθέσει πεπλασμένη μόνη ψυχής. 'Αλλ' οι τε
άμισβον, αλλ' ουκ αδαπανον είναι το κήρυγμα και θαρρηκότες αυτό δια το ποιείν αυτού τα θελήματα :
γάρ άξιός έστιν ο εργάτης , φησί, της αυτού τρο- C τις γαρ, Κύριε, Κύριε , λέγων ήχον διάκενον και
φής : αυτός και την τροφήν εκ του μόνου των οι. καρπών έρημον, την οργήν αυτού παρελεύσεται και
κείων χειρών έκομίζετο · και ουχ εαυτό μόνον,αλλ' Xρή τοίνυν, αληθώς ελπίζειν ημάς επί Κύριον , πάν
ήδη γε και τοίς συν αυτώ . Λέγεται δε τελειωτικός των των γερών αποστάντας και προς αυτόν μόνον
ούτος ο φόβος , ότι τον ήξιωμένον έχειν αυτόν , τε- βλέποντας, ίνα και της αληθούς αξιωθώμεν μακα
λειοί την κατ’ άνθρωπον τελειότητα καθώς ο ριότητος. 'Εν αυτώ τω Κυρίω και Θεώ ημών, και η
στοιχειωτικός στοιχειοι προς αρετήν την κτησάμε- δόξα εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
νον. Είη αν και μέσος τις φόβος στοιχειωτικού τε ΨΑΛΜΟΣ Γ' .
και τελειωτικού , καθώς και μέση τις τάξις , δου- "Ωσπερ πυρ κρίνει χρυσόν , είτε κίβδηλος, είτε
λείας τε και υιότητος. Μισθαρνίαν λέγουσι ταύτην. δόκιμος, ούτω και ψυχήν πειρασμός, είτε σαθρον,
"Ωσπερ ούν προς το λαβείν oρά και μοχθεί διά την είτε σταθερόν αύτη φέρει το φρόνημα . Την μεν
αντιδοσιν ο εν μισθωτοίς ευρισκόμενος , ούτως αν και γάρ δειλαίνειν και καταπίπτειν ποιεί, τήν δ' αν
αυτός και φοβούτο, μή πως αποτύχη της μισθαποδο- ορίζεσθαι και βεβαιότερον ίστασθαι, τη θεία κρά
σας αμελήσας του έργου και καθυφίη της σπουδής. ταιουμένην χειρί • Χωρίς γάρ εμού, φησίν, ου
« Και αγαλλιάστε αυτό εν τρέμω, -Και χαίρε- D δύνασθε ποιείν ουδέν• διο χρή και πάντοτε μεν
τε αυτώ τω Κυρίω μη εν λύπη και πικρία ψυχής όλο ψυχής ατενίζειν ομματι πρός Θεόν, έπει και το
τας αυτού ποιoύντες εντολάς , αλλ' εν αγαλλιάσει και κατευθύνεσθαι θεόθεν και το φυλάττεσθαι παρά
ιλαρότητι : πλήν έστω και τρόμος εν υμίν ή του Κυρίου γάρ τα διαβήματα ανθρώπου κατευθύνεται,
φόβου επίτασις, ίνα προσεκτικούς υμάς εργάζεται και αν μη Κύριος φυλάξη πόλιν , εις μάτην ηγού
και συννενευκότας εις τήν τών εντολών φυλακήν. πνησεν ο φυλάσσων, εξαιρέτως δε κατά τους πολέ
Και άλλων δε αγαλλιάστε αυτό το δουλεύειν των μων καιρούς και των θλίψεων. Τούτο γάρ μόνον
Κυρίω πάσαν χαράν έχοντες εν εαυτοίς • ότι τοιού. ασφαλές εν εχθρών επιθέσεσι , το καταφεύγειν
του Κυρίου δούλοι γενέσθαι κατηξιώθητε . όλοψύχως επί τον Κύριον. Εί τε διά σοφών αυτών
« Δράξασθε παιδείας μήποτε οργισθή Κύριος και οι νοητοι πολεμοϊεν και θλίβοιεν δυσμενείς, είτε και
απολείσθε εξ οδού δικαίας . - Παιδείαν λέγει διά των οικείων οργάνων , λέγω δη των βασκάνων
την πρακτικών αρετήν . Το δε δράξασθε δύο δηλοί, ανθρώπων και πονηρών . Ταύτα και ο προφήτης εξ
το ταχέως λαβείν, και το κατασχεϊν ασφαλώς. Ουδε ών επoίει διδάσκει νύν διά του τρίτου ψαλμού ,
γάρ χρή ζητείν άνευμένως την αρετήν ή μετ' αναβο- προηγουμένως δε περί των αοράτων εχθρών ο λόγος
λής , αλλά συντόνως και μετ' επειγωλής. Δράττεσθαι αυτή, και ημίν προσερχομένοις αρμοδιότατος.
 1337 EXPOSITIO IN PSALMOS . 1338
• Κύριε , τι έπληθύνθησαν οι θλίβοντές με ; » Α τη του Κυρίου αντιλήψει τεθαρρηκώς . Εκ μέν ούν
.
Ουκ έχω τινι τα περί των εμέ λυπούντων άνε- των έμπροσθεν λέγοντ ' άν οι δαίμονες πολεμείν ,
νεγκείν , ει μή σοί τω Κυρίω μου το μόνο δυνατό ότε κατά πρόσωπον οίον εστώτες, φανερώς και
βοηθήσαί μοι. Το δε τι θαυμαστικόν. Βαβαν, τί απαρακαλύπτως εις κακίαν οτρύνουσιν · εκ δε των
έπληθύνθησαν οι θλίβοντές με 1 Βαβαι πόσον πλήθος όπισθεν οπότε λαθραίως και αφανώς επί βουλάς
εισι !
και δόλους τεκταίνουσιν οίον , ει τι της αγάπης
• Πολλοί επανίστανται επ' εμέ. » - Πολλο! επε- προβλήματα προς πόθους ασελγείς εν κρυπτώ
γείρονται μοι πολέμιοι. Τα αυτά δε πάλιν φησιν εκ συλαγωγοίες κατά μικρόν, ή μήν προς συμπόσια
παθαινομένης ψυχής, τον Θεόν επικαλούμενος εις και τας εν αυτοίς αδιαφορίας εκκαλοίντο και φλύα
βοήθειαν. ρίας, πολλά τοιαύτα κατείδομεν εκ των δεξιών, ως
« Πολλο ! λέγουσι τη ψυχή μου, Ουκ έστι σωτηρία ότε δια της εξ ανθρώπων δόξης εις οίκησιν έλκουσιν ,
αυτώ εν τω Θεώ αυτού . ) - Λέγουσιν εν τη ψυχή ή δια του κατ' αρετήν δήθεν υποδείγματος εις
μου δι' εμέ, νοερώς ου λόγω προφορική συνωθήσαι υπόκρισιν • εκ των αριστερών, ότε τουναντίον διά
με σπεύδοντες εις απόγνωσιν , Ουκ έστιν αυτώ σω- της εκ των πολλών λοιδορίας και διακραυγής ή και
θήναι παρά του Θεού αυτού όν επικαλείται Θεόν, λοιπών επαγωγής δυσχερών , άλογος απαραμύθη
και ώς λέγει ότι Θεός μου εί σύ . Ουκ έστιν αυτώ τον επιφέρουσιν, ή και δι ' αμαρτίας εις απόγνωσιν
σωθήναι παρ ' αυτού • διότι ήμαρτεν εις αυτόν . και απαγόρευσιν σωτηρίας εκτραχηλίζουσιν. Ο
• Συ δε, Κύριε , αντιλήπτωρ μου εί. » - 0 : μεν μέντοι συνετός και σπουδαίος προκατοπτεύσει τας
τοιούτους υποσπείρουσι λογισμούς , εκθορυβείν με αυτών μηχανές και ουδέποτε πτοηθήσεται στήσε .
και ταράττειν σπουδάζοντες · εγώ δε λήρον αντι- ται δε και αντιπαρατάξεται προς πάσαν μεθοδείαν
κρυς τάς τοιαύτας αυτών ηγούμενος προσβολές σε επιβουλής νουνεχώς, και προς τις όλας πολεμικές
μόνον επιγράφομαι δια παντός αντιλήπτορα , μηδα . συμπλοκάς ανδρικώς • υπό Θεού φωτιζόμενος τε και
μόθεν άλλοθεν την οιανούν αντίληψιν εις εμαυτόν σοφιζόμενος και υπό της αντιλήψεως αυτού δυνα
φανταζόμενος · οίδα γαρ ότι χρηστος ει και ανεξίκα- μούμενός τε και κρατυνόμενος , και τας μεν εκ των
χος, και αντιλαμβάνη των επιστρεφόντων εις σε. έμπροσθεν προσβολές ταπεινώσει ψυχής και πόνοις
« Δόξα μου και υψών την κεφαλήν μου, και Σ σώματος αποκρούσεται , τάς δ' εκ των όπισθεν διά
ει δόξα μου μόνος , και τους εχθρούς μου τροπούμενος, τηςπροφυλακής και του συντετηρημένην έχειν άει
και δοξάζων με τον πρός ουδεμίαν ορώντα δόξαν την διάνοιαν, και πεπαιδευμένην όλην την αίσθη
έγκόσμιον. Συ εί την κεφαλήν μου υψών : ο παρδη- σιν, τας εκ των δοξων , το είδέναι ότι ουδέν έστιν ,
σίας μου και θάρρους μεταδιδούς, εκ τού βοηθείν c ούτε πλούτος, ούτ' έπαινος, ούτ' αξίωμα , ούδ' ή
μοι διηνεκώς , και μή εών ποτε την εμήν κεφαλήν κοσμική ματαιότης ή σύμπασα , τας εκ των αριστε
κατακάμπτεσθαι τω βάρει των συμφορών , αλλά τη ρών , τω προς μηδέν ανθρώπινον βλέπειν , ιστά
προς σε πεποιθήσει κουφίζων και ανάγων αυτήν. μενον ώς εν τάχει διαλυόμενον , αλλά προς την εκ
• Φωνή μου προς Κύριον εκέκραξα, και επήκουσε Θεού και μόνον δικαίωσιν ατενώς και αδιαστάτως
μου εξ όρους αγίου αυτού . ) - Προς εαυτόν ταύτα δράν, ως ασφαλεστάτην τε και μονιμωτάτην. Και
θαρσοποιά. Πέπειρα και φησι του πλούτου της του γε την αυτού αγαθότητα , δι' ήν ασμένως και τους
Κυρίου χρηστότητος, και άλλοτε δεηθείς και εισα- εξ αυτού μακρύναντας και αύθις ως χρεών επιστρέ
κουσθείς . Φωνήν δε λέγει την νοεράν εντευξιν : φοντας , δέχεται
κεκραγέναι την επίτασιν της τοιαύτης εντεύξεως : « 'Ανάστα , Κύριε , σώσόν με, ο Θεός μου :
επακούσαι το εκπε ρώσαι την αίτησιν . "Ορος άγιον Ειπών προς εαυτόν τα θαρσοποιά, λέγει πάλιν
αυτού το ύψος της αγιότητος επ' άπειρον φησιν· προς τον Θεόν • Εγώ τη παρά σου σωτηρία θαρ
"Υψηλός ών ο Κύριος εν αγιότητα , την εμήν εν αμαρ- δών τούτους εφθεγξάμην τους λόγους . Λοιπόν ανά.
τίαις ου παρείδε ταπείνωσιν. Αλλ ' έντευξιν έποιη- στα, σώσόν με , ο Θεός μου και οι δι' εμέ λέ
σάμην όλαις ορμαϊς νού προς αυτόν, και επήκουσε γοντες , Ουκ έστι σωτηρία αυτώ εν τω Θεώ αυτού,
μου εξ ύψους αγιότητος αυτού. D γνώτωσαν ότι σύ , ο Θεός μου, έσωσάς με . Είρηται
• Εγώ εκοιμήθην και ύπνωσα, εξηγέρθην ότι δε το ανάστα μεταφορικώς, από των εκ της καθέ
Κύριος αντιλήψεται μου, ) - Εσκότωταί μου ταίς δρας ανισταμένων και κινουμένων εις το βοηθήσαι
αθυμίαις και λογισμός , και της επαλλήλοις κεκάρω τισιν .
μαι συμφοραίς , και άπρακτος εγενόμην δίκην « "Οτι συ επάταξας πάντας τους έχθραίνοντάς
υπνούντος και ανενεργητος εν αμηχανία πάση μου ματαίως . ) - " Οτι , εάν μόνον αναστής εις το
καταστάς. Αλλ ' εννοήσας όση του Κυρίου η αντί- σώσαι με, παραυτίκα συ πάντας επάταξας τους
ληψις και μάλλον εν τοις άπόροις, επί τούς εις αυ- εμοί ματαίως άνευ τινός αιτίας έχθραίνοντας . Τί γάρ
τον καταφεύγοντας, ανένηψά τε και ανεθάρρησα ήδίκηνται παρ' εμού ;
πιστεύσας ότι κάμου Kύριος αντιλήψεται. « Οδόντας αμαρτωλών συνέτριψας . --- Ευθέως
« Ου φοβηθήσομαι από μυριάδων λαού των κύκλο την ισχύν των αμαρτωλών εξημφάνισας, αναστάς το
συνεπιτιθεμένων μοι . ) -- Λοιπόν επείπερ αντιλή σώσαι τον δούλόν σου . Και τούτο δε μεταφορικώς
ψεται μου ο Κύριος, ου φοβηθήσομαι από πολλού από των θηρίων των εν τω δάκνειν εχόντων την
πλήθους εχθρών των εκ παντός μέρους ομοθυμαδόν δυναμιν, και τους οδόντας συντριβέντα , μένουσιν
επιπιπτόντων και μαχομένων μοι . Ταύτα δε λέγω αδρανή και ανίσχυρα. Προσφυής ή μεταφορά. Τι
 1339 NICEPHORI BLENMID.E 1340

γάρ των δαιμόνων αγριώτερον και θηριωδέστερον ; Α γήϊνα πράγματα την πάσαν εχόντων σπουδών και
“Αμαρτωλούς δέ φησιν αυτούς , ώς μηδέν τι δίκαιον θεοφιλούς πολιτείας απαγόρευσιν ποιησάμενος και
έχθρας έχοντος εις αυτόν, άμα δε και ως αιτίους των τά κόσμου φρονούντων καταμεμψάμενος, εν
της αμαρτίας και ως ψεύστας και ως αποστάτας το τέλει του λόγου , και περί του τέλους της οι
Θεού . Του Κυρίου η σωτηρία. Ειπών προς Θεόν, κείας διέξεισι βιοτής .
τι Ιόνον αναστάς εις το σώσαι με τους εμούς » Εν τω επικαλείσθαι με εισήκουσέ μου ο Θεός
εχθρούς , ήδη πάντας επάταξας , σύ και ουκ άλλος της δικαιοσύνης μου . » "Ετι , φησίν , έπι-
ουδείς , και το σθένος αυτών καφέλυσας , επάγει πά- καλουμένου μου , και μη πω πληρώσαντος την
λιν το αίτιον, ασυνδέτως και αποφαντικώς του Κυ- επίκλησιν , αυτός έπλήρωσέ μου την αίτησιν :
ρίου το σώζειν , ετέρου δε ουδενός , καθά και άλλα- ονομάζει δε τον Θεόν της αυτου δικαιοσύνης
χού φησιν , ότι του Κυρίου η αντίληψης και το Θεόν : ήγουν τον εις αυτόν δικαιοσύνης εργά
αντιλαμβάνεσθαι γάρ και το σώζειν μόνου του Κυ- την και ποιητήν, και ώσπερ αλλαχού φησιν, « Ο
ρίου έργον εστί . Θεός της σωτηρίας μου , και τουτέστιν ο σωτηρίας της
« Κι επί τόν λαόν σου και ευλογία σου . ) - Eů %- εμής αυτουργός , ο σώζων με Θεός · και πάλιν , « ο
τικώς και επί τον λαόν σου και ευεργεσία είη Θεός της βοηθείας μου, και ο βοηθών μοι δηλονότι
και χάρις σου , Καγώ δε ταύτης , ώς είς του λαού Β Θεός, ούτω δή κάνταύθα φησιν, « Ο Θεός της δι
σου, μετάσχοιμι . Στοργική δε διαθέσει κινούμενος και καιοσύνης μου, και δικαιών με Θεός, « εν θλίψει ετλά
προφήτις, επεύχεται την ευεργεσίαν και την χάριν τυνάς με , και διηγησάμενος εν κοινό την ευεργεσίαν
την παρά του Κυρίου παντί τω του Κυρίου λαώ ήν έσχεν εκ της θείας χρηστότητος , νυν περί ταύτης
παιδεύων και η μά; μή περικλείειν εαυτοίς μόνοις λέγει και προς τον ευεργέτην αυτόν. Εν πολλή
το αγαθόν, αλλά κοινοποιείσθαι , και τοσούτον , ώς με θλίψει στενοχωρούμενον, και οίον αποπνιγόμε
και παρά του Θεού τα τοις άλλοις αιτεϊν συνοι- νον, επείπερ ήρξάμην επικαλείσθαι σε βοηθόν,
σιντα, την εκείνων ωφέλειαν οικείον έχοντας ορεκ- αίφνης επλάτυνας αγαλλιάσεως πλατυσμό τουδω
τόν · ούτω γαρ αν είημεν του Θεού . Και ταύτα μεν διώξας τα δυσχερή .
επί τοσούτον. Ευχής δε τύπο και του Χριστού την « οικτείρησόν με και εισάκουσον της προσευχής
ανάστασιν προφητεύει Δαυίδ, εν τω λέγειν, « Ανάστα , μου . - Και εις το εξής οικτείρησόν με , ώσπερ
Σύριε , σώσόν με, ο Θεός μου και προσώπων της των ώκτείρησας νύν, και εισάκουσον της προσευχής μου
ανθρώπων φύσεως απάσης τον λόγον ποιούμενος : καθώς αρτίως εισήκουσας.
διά πάντας γάρ ελήλυθεν ο Χριστός και η αυτού Yίοι ανθρώπων έως πότε βαρυκάρδιοι; » - Καρ
Ανάστασις εις πάντων σωτηρίαν εγένετο · και όσοι δίαν φησι την ψυχήν , ως πρώτος και κυριώτερον
της σωτηρίας απέτυχον, οίκοθεν τούτο πεπόνθασιν, C όργανον και συνεκτικώτερον της ζωής . Ευχαριστία
οποι της εαυτών σωτηρίας προελόμενο: την απώ- δε και ικεσίαν ποιησάμενος προς Θεόν και δείξα, ως
λειαν, το μυσαι περί το φως και τον Σωτήρα μή έργου έχει το προσανέχειν Θεό τους περί τα γήινα
επιγνώναι , και τους αυτού μη κατακολουθήσαι κυπτάζοντας ονειδίζει σφοδρώς αυτών καθαπτόμε
σωστικούς διατάγμασι . Λέγει ούν ή φύσις ημών προς νος , ότι ουκ ανάγουσι τας ψυχάς προς Θεόν, αλλά
* τον Κύριον : "Επεί κατελθών εις τον άδην , τους βαρεία ; ποιούσιν αυτάς και καταφερείς, άλλοκότοις
μάτην έχθραίνοντάς μοι πάντας επάταξας δαίμονας, ασχολίαις και μερίμναις επιφορτίζοντες: το δε ει
και το κράτος αυτών καταβεβληκας , σύ και ου πείν υιοί ανθρώπων , αποδιίστησιν αυτούς του
πρέσβυς, ούκ άγγελος , ούτε τις των άλλων ουδείς, είναι Θεού όλως υιούς , ώσπερ ει έλεγεν, "Ανθρωποι
ότι ταύτα πεποίηκας , ανάστα λοιπόν από τον νε σάρκες και αίματα μηδέν τι θείον έχοντες εν εαυ
κρών και τελείαν την σωτηρίαν μοι βράβευσον , τοίς , έως πότε βαρυκάρδιοι έσεσθε ;
εις αυτούς με τους ουρανούς έν των καταχθονίων « "Ινα τί αγαπάτε ματαιότητα και ζητείτε ψει.
αναγαγών, ότι σου του Κυρίου ή έμή σωτηρία κατ . δος . - Μάταιαν λέγεται το ανυπόστατον ου όνομα
Ορθωμα , και επί τόν λαόν σου τον διά πίστεως μεν, ύπαρξις δε ουδαμώς, Δια τί φιλείτε την κοσ
Ορθής και σεμνών πράξεων ωκειωμένων σοι δια- Dμικήν ευημερίαν τήν ούσαν ουδέν ; διά τι ζη
φοιτήσει η ευλογία σου • προς αυτόν γάρ έρεί τον τείτε την ανθρωπίνην δόξαν, την ψεύδος τυγχά
λαόν: Δεύτε , οι ευλογημένοι του Πατρός μου , κλη - νουσαν προφανώς ; τί γάρ ανθρωπίνης δόξης α
ρονομήσατε την ήτοιμασμένην υμίν βασιλείαν · ώσ- 6αιότερόν τε και άπιστότερον ;
περ της βασιλείας αυτούς, ούτω και της ευλογίας • Και γνώτε ότι έθαυμάστωσε Κύριος τον ίσιο:
μεταδιδούς , ο μόνος βασιλεύς , ο μόνος ευλογητός : αυτού . »- ' Εκ του είπείν ένα τί αγαπάτε ματαιότητα
αυτώ ή δόξα εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν . και ζητείτε ψείδος εισάγετε κατ ' έννοιαν την τοι
ΨΑΛΜΟΣ Δ' , αύτην αγάπην και ζήτησιν παραιτήσασθε . Και
'Εν τω τετάρτω ψαλμό προοιμιάζεται ο προφή - γνώτε ότι θαυμαστόν εποίησεν ο Κύριος πάντα τον
της ευχαριστίαν προς τον Θεόν , και κηρύττει την αφοσιωμένον αυτώ , πολλοίς εν τη γή σεμνύνας
αυτού αγαθότητα δι' ήν και τρό του την δέησιν χαρίσμασιν, εν δε τους ουρανούς αρρήτου και η δίου
εκπεράναι πάσαν , εισήκουσται και δεδικαίωται παρά καταξιώσας λαμπρότητος και υπέρ νουν και διηνε
του Θεού και της αυτόν συνεχούσης ελευθέρωται κούς απολαύσεως. Ταύτα εστιν ή αψευδής δόξα και
θλίψεως . Στα καθικνείται των ουκ ελπιζόντων επί η μόνιμος ευημερία και αμετάπτωτος . Θεώ δ' άρω
τον Κύριον, αλλά προς τήν γενευκότων, και περί τα σιωμένος εστίν ο μή με μερισμένος κόσμω τε και
 311 EXPOSITIO IN PSALMOS,
Θεώ , άλλ' ολοκλήρως του Θεού , πάσης υπερανακισ- Α τα αγαθά ταυτα τα πολυθρύλλητα, την του Κυρίου
μένος κοσμικής προσπαθείας και σχέσεως και τα
πολίτευμα έχων εν ουρανοίς ζών ζωνήν υπερκόσμιον,
« Κύριος εισακούσεται μου εν τω κεκραγέναι με προς
αυτόν . ) - 'Eπει πάντα τον αφωσιωμένον αυτώ Κύ .
ριος έθαυμάστωσεν,ανάκειμαι δε καγώ τω Κυρίω και
την ελπίδα μου πάσαν επ' αυτώ κέκτημαι , μηδέν των
εν κόσμω ποιούμενος περισπούδαστον πιστεύω
βεβαίως τε και ασφαλώς , ότι Κύριος κεκραγότος
μου προς αυτόν, εισακούσεται · διό και υμείς οι βα
ρυκάρδιοι την ματαιότητα και το ψεύδος εάσαντες
και προς τον Κύριον στρέψαντες ολοψύχως είσα
κουσθήσεσθε .
• Oργίζεσθε και μη αμαρτάνετε . ) - 0υ προσ
τακτικόν, άλλ' ερωτηματικών το οργίζεσθε τοιούτος B θύνθησαν. - "Ημείς μεν εκ της σης επισκοπής
γάρ ο λόγος: Εί και οργίζεσθε διαλύετε την οργήν·
καθώς εντέλλεται και το Ευαγγέλιον , 1. Μη επιδυ .
έτω , φάσκον, ο ήλιος επί τω παροργισμό υμών, και
Το δε και μη αμαρτάνετε τοιούτον έστι : μη τελείαν
και απηρτισμένην εργάζεσθε την αμαρτίαν εν τω
κακοποιείν ή εν τω μνησικακείν, επεί το γε και το
οργίζεσθαι αμαρτία εστί . Περί δε της οργής διδάσ
κει της επιψόγου και βλαπτικής εξ ης έριδες , μά.
χαι , πληγαι , και τάλλα τα παραπλήσια τα τε χεί
ριστα • το γάρ τινα κινηθήναι προς πλημμελούντων
διόρθωσιν ουκ έστιν οργή , αλλά ζηλος επαινετός και
ωφέλιμος.
« "A λέγετε εν ταις καρδίαις υμών επί ταϊς κοί
ταις υμών κατανύγη τε.» - Δι ' ά λέγετε και μελετάτε
εν ταις καρδίαις υμών αμυντικά και αμαρτητικά,
περί των τοιούτων γάρ ο λόγος , επί ταίς κοίταις
υμών κατά τον της ενδείας καιρών, κατανύγητε
και λυπήθητε , και μετανοήσατε· ταυτόν δ' ειπείν
περί ών ατόπων και παρά την εντολήν, εν ημέρα έλαιον, και ο οίνος εκ σταφυλής.
διαλογίζεσθε , κατά την επιούσαν ευθύς νύκτα
πενθήσατε , ταχείαν ποιούμενοι και αυτών των δια
λογισμών την διόρθωσιν. Εντεύθεν δε τρόπους ακρι-
σούς μετανοίας ο προφήτης ημίν παραδίδωσι, μή
περί των πράξεων μόνον , αλλά και περί των βου
λευμάτων παραννών κατανύσσεσθαι . Τούτου γάρ
γινομένου πράξις αμαρτίας, ουκ άν εκτελεσθείη
ποτέ . Τών γάρ αρχών αναιρουμένων, και τα τέλη
συναναιρείται. Κατανύσσεσθαι δε εστι το κατακεν
τάσθαι την καρδίαν τη μνήμη των επταισμένων. D την ανάστασιν προδήλως εσήμανεν. Ο γάρ κοιμώ .
'Εντεύθεν και η κατάνυξις είρηται , νυξις γάρ καρ
δίας εις βάθος, "Έρρηξε δακρύων πηγήν ή δ' αμαρ
τημάτων απέπλυνε κολασμούς .
• Θύσατε θυσίαν δικαιοσύνης, και ελπίσατε επί
Κύρ ον . ) - "Αδικείτε μηδένα διόλου , ποιείτε το
δίκαιον, και έσται τούτο θυσία ευπρόσδεκτος τώ
Θεώ. Την τοιαύτην ούν θυσίαν τήν της δικαιοσύνης
θύσαντες , ελπίσαθε επι Κύριον και της αυτού αντι-
λήψεως τεύξασθε . Ταύτης δε της θυσίας απούσης,
ο λέγων ελπίζειν επί Κύριον ή πάτησεν εαυτόν .
• Πολλοί λέγουσι• Τις δείξει ημίν τα αγαθά ; )
Οι πολλοί τοις λόγοις του Θεού μή προσέχοντες,
ταις επαγγελίαις αυτού μη πιστεύοντες , άγνωσία
και ασυνεσία διοικούμενοι, Τίς δείξει ημίν, λέγουσι ,
1312
αντίληψιν, την των λυπούντων απαλλαγήν, και την
ακήρατον εκείνην ζωήν ;
• Eσημειώθη υφ' ημάς το φως του προσώπου
σου, Κύριε. ) - Εκείνοι ουκ έγνωσαν ουδέ συνή
καν , εν σκότει διαπορεύονται εφ' ημάς ένεσημάν
θη το φως της σης επισκοπής και αντιλήψεως , Κύ
ριε. Τους την σην επεγνωκότας χρηστότητα , και
φέρομεν αυτό διαπαντός εν εαυτοίς αναπόβλητον
και των ενταυθοι πεπειραμένοι των αγαθών, ουδε
περί των εκείσε διστάζομεν .
« "Εδωκας ευφροσύνην εις την καρδίαν μου, και
Εύφρανας την ψυχήν μου ταίς μυρίαις ευεργεσίας
σου . Και ταϊς αψευδέσιν επαγγελίαις σου .
• Από καρπού του οίνου και ελαίου αυτών έπλη
της τε νύν ούσης εν ημίν και της αιωνίως έσομένης
ες ύστερον εφωτίσθημεν και ευφράνθημεν . Οι δ'
εσκοτισμένοι της γης, όσοι κεχήμασι περί χούν , ταις
σωματικαίς ευπαθείαις την ευδαιμονίαν άπασαν
περιόρισαν, και κατά την σφών αυτών κρίσιν , από
καρπού αυτών ολικώς , ήγουν από τών ανά πάν έτος
συλλεγομένων αυτούς καρπών άρτου και οίνου και
ελαίου , δαψιλώς ενεπλήσθησαν , την σάρκα καταπια!-
νοντες και τούτου περαιτέρω μηδέν τι διανοούμε.
νοι. Διά δε της των απαριθμημένων πλησμονής ώς
πολυχρήστων και την άλλην τροφήν ένέφηνεν. Η
σύνταξις καθ ' υπερβατών , από καρπού αυτών, σίτου,
οίνου και ελαίου , έπληθύνθησαν, είτ' ούν εις πλήθος
ενεφορήθησαν. Ουδετέρως δε το σίτον παραληφθέν ,
και δηλοί τον άρτον προηγουμένων (προηγουμένω;)
επομένως δε και πάν βρώμα και πάσαν τροφήν, εις
την του σίτου κέκλιται γενικήν . “ Ο γάρ σίτος κας
πός εστιν ουκ από καρπού , καθάπερ ες ελαίας το
« Εν ειρήνη επι το αυτό κοιμηθήσομαι και υπ
νιώσω . Οι μεν ούν πολλοί , καθώς είρηκα διετέ
Οησαν, αλλ' εγώ τοσαύτης εν τω κόσμω τούτω της
ταρά σου μετέχων διηνεκώς αντιλήψεως , πλείονος
δε ταύτης, και τελεωτέρας μετά την εμήν μετάστα
σιν εν ουρανοίς ελπίζων επιτυχείν ειρήνη σωματική
τε και ψυχική την τελευταίαν κοίμησιν κοιμηθήσο
μαι , και ταύτην επί μακρόν εκτενώ · τούτο γάρ το
υπνώσω · διά δε του κοιμηθήσομαι και υπνώσω
μενος και υπνών ανίσταται πάλιν έν ζώσιν ών.
« "Οτι συ , Κύριε, κατά μόνας επ ' ελπίδι κατώ .
κισάς με. ) - Δια τί φησιν , 'Επί το αυτό, τούτ '
έστιν εμού, ψυχής εν ειρήνη και σώματος, την επί
κηρον καταλύσω ζωήν, διότι συ , Κύριε , κατά μόνας
ήτοι μεμονωμένον το τρόπο και τη γνώμη κεχω
ρισμένον ών είπον ανδρών, εν τω κόσμο με τούτω
κατοικήσαι πεποίηκας, επ' ελπίδι της σής αντιλή
ψεως , δι' ής και των σωματικών δυσχερών τε και
λυπηρών απαλλαγήσομαι τελεον, και τα την ψυχήν
έκταράττοντα πνεύματα πονηρίας αποσοβήσομαι ,
και διττή γαλήνη και θυμηδία καταπαύσας τον δρό .
μον τούτον δή τον εγκώμιον , άσμενος προς τα σά
μεταχωρήσω σκηνώματα , προς ά το πόθων φερό
1347 NICELIIORIBLEMMIDE 1341
μενος, εν οίς αε! νοερώς αύλιζόμενος, την είς σε Α 'Αποστραφήση δε ουδαμώς· παραστήσομαί σοι ως
και μόνον ελπίδα των εν βίω περισπουδάστων α. βασιλεί μου. Τοις τοις εκών, ώς έφην, επόμενος
πάντων αντηλλαξάμην · και τούτο δε παρά σου · συ διατάγμασιν . Ο γάρ μή ούτως έχων ου δυνήσεται
γάρ με κατά μόνας κατώκισας . Ταύτα δε λέγων και παραστήναι σοι .
προφήτης , την αυτού πάσαν αρετήν ανατίθησι « "Οτι ουχ! Θεός θέλων ανομίαν συ ει. ) -- * 0 : 1
τω Θεώ, ποιητικών αίτιον αγαθού παντός είδος ουχί ο Θεός σύ θέλων ή του καταδεχόμενος ανομίαν
τον Θεόν, ώ ή δόξα εις τους αιώνας των αιώνων . εί • δείκνυται δε διά τούτων ώς ο ζωών ευνόμως. Εκεί
"Αμήν . νος δύναται παρίστασθαι τω Θεώ. Τη γάρ του οί
ΨΑΛΜΟΣ Ε ' . κείου νόμου παραβάσει Θεός ούκ ενδίδωσιν αποβλή
Ικέσιος ών ο πέμπτος ψαλμός, οποίον είναι χρή τους έχει τους τας αυτού παραβαίνοντας εντολάς :
τον έντυγχάνοντα τω Θεώ σαφώς τε και συντόμως αυτοί γάρ εαυτούς εμάκρυναν απ' αυτού · πώς ούν
παρίστησιν, ήγουν ολικώς μεν κατά τους θείους λοιπόν αυτό παραστήσονται μή διά μετανοίας ειλι
νόμους πολιτευόμενον, εξαιρετα δε κεκτημένον τα κρινούς εις αυτόν επιστρέψαντες ;
δύο ταύτα , το απόνηρον έν τη ψυχή και το οξειδές • Ου παροικήσει σοι πονηρευόμενος , ουδε διαιε .
εν τω στόματι . νούσε παράνομου κατέναντι των οφθαλμών σου . -
B
• Τα βήματά μου ενώτισαι , Κύριε . ) - Ρήματα 03 πιρά σου οικήσει πονηρευόμενος, ήγουν ού πλη
λέγει ταςικεσίας τάς διά λόγου προφορικού εγώ. σιάσει σοι, ουδε της σης επισκοπής και οικήσεως
τισαι δε το εις τα ώτα παράδεξαι . παράνομοι τευξoνται. Προς μεν ούν το παραστήσο
« Συνες της κραυγές μου, πρόσχες τη φωνή της μαί σοι το ού παροικήσει σοι πονηρευόμενος αν
δεήσεως μου . ) - Τας νοεράς εντεύξεις κραυγή » τιτέθειται προς δε το επόψει με το ού διαμενούσι
φησι και φωνήν ώς κρατούσας συντόνως και φω- παράνομοι κατέναντι των οφθαλμών του. Παρά
νούσας διαδήλως προς τον Θεόν, ει και ανθρώπους νομος μέν ούν έστιν ο παραβάτης τινών δεσποτικών
ουκ εξακούονται το σύνες αντί του συνετώς άκου- εντολών , άνομος δε και των θείων νόμων είς τέλος
σου, ήτοι γνωστώς , ώσπερ ει έλεγε , Θέλησον γνώ- αθετητής. 'Ενταύθα μέντοι και παράνομος και την
να: περί τίνος πράγματος ικετεύω σε • το πρόσχες, ανομίαν εργαζόμενος , o αυτός, ο μηεννόμως πολι
προσεκτικός τους λεγομένοις γενού, και όλος της τευόμενος και ορθώς.
παρ' εμου σου προσφερομένης δεήσεως. Διά δε τού- • Εμίσησας πάντας τους εργαζομένους την ανο
των ούτως επαλλήλως τεθέντων, την των αιτημάτων μίαν. ) - Και είκότως · έπει γάρ ου θέλεις την
επιτηδεύει περάτωσιν . "Ωσπερ δε πολλαχού ταϊς ανομίαν, τους και μη θέλεις εργαζομένους έμιση :
μεταφοραίς ο ψαλμογράφος ευρίσκεται χρώμενος, C σας, ώσπερ τους ποιoύντας, και θέλεις ηγάπησας .
ούτω δή κανταύθα ποιεί, και από τών εις ανθρώ « 'Απολεις πάντας τους λαλούντας το ψεύδος . -
τους γινομένων, σκιαγραφεί και τα εις Θεόν νοού- το δείκνυσιν εναργώς ως ουδείς των τα ψεύδει
μενα δηλονότι θεοπρεπώς · οι γάρ ικεσίας τινών εκ- χρωμένων σωθήσεται , κάν εί' τι άρα και λέγοιτο
πληρούν προαιρούμενοι τους τε λόγους αυτών εν ποιείν αγαθόν, αλλά μετά του πατρός αυτού και
τοίς ωσι παραδέχονται, και τας αιτήσεις γνώναι διδασκάλου του Σατανά πληρώσεται την απώλειαν ·
σπουδάζουσι και προσεκτικώς των λεγομένων ακου- ώσπερ γάρ ο Θεός αληθείας πατήρ έστι και καθη
ουσιν, ώσπερ αυ τουναντίον οι πρός τινας ουκ έχον- γητής, ούτως ο αποστάτης και αντικείμενος ψεύδους
τες ευμενώς ούτε τοις παρ' αυτών λεγομένους προσ- γενέτης γινώσκεται και μυσταγωγός . Και οι μεν
έχoυσιν, ούτε γνώναι βούλονται περί τίνων εκδυσ . αληθεία συζώντες μετά Θεού τάττοντα:, Θεου μαθη
ωπούσιν , ούτ' αυτούς ανέχονται τους λόγους εις ται χρηματίζοντες, οι δε το ψεύδος λαλούντες ουκ
ώτα δέξασθαι , μάλλον μέντοι και δυσχεραίνουσιν, ώς άδηλον τίνος εισί μύσται και τίνι συνάγονται . Ρίζα
ενοχλούμενοι τε και θορυβούμενοι . το ψεύδος ομολογουμένως πάσης αιρέσεως, διαβολής ,
« Ο βασιλεύς μου και ο Θεός μου. » - " Ο λόγος εκ δολιότητος , απάτης " τι χρή τα κατά μέρος διεξιέναι ;
στοργικής διαθέσεως , ο τεποθημένος μου βασιλεύς, πάσης κακίας αρχή , πάσης ασεβείας πρώτιστον
ου τοις νόμοις άγομαι και τους θεσπίσμασιν αιρε- D αίτιον. Πού τοίνυν ουκ έσται κακόν το ούτως κακόν ;
τως · διότι συ μου Θεός εί και δημιουργός . Διά τούτο φησιν ο προφήτης εν αγίω Πνεύματι προς
« " Οτι πρός σε προσεύξομαι , Κύριε . ) - - Εισά . τον Κύριον , « 'Απολεις πάντας τους λαλούντας το
κουσόν μου , ότι πρός σε διά παντός προσεύξομαι, ψεύδος » ου τινάς μεν, τινάς δ' ούκ, αλλά τους πάν
Κύριε . Πόθεν γάρ μοι άλλοθεν ελπίς αντιλήψεως . τας όμου .
« Το πρω? εισακούση της φωνής μου και επειδή είπας, « "Ανδρα αιμάτων και δόλιον βδελύσσεται Κύ .
" Ετι λαλουντός σου έρω, 'Ιδού πάρειμι της τοιαύ ρυς . ) " Οτι μεν τον ανδροφόνον , ούτος γαρ αί
της επαγγελίας σου μεμνημένος διηνεκώς. Πεπί- μάτω , ανήρ , βδελύσσεται Κύριος , τις των απάντων
στευκα βεβαίως , ότι της φωνής εισακούση μου κατά αμφιβαλεί · καί γάρ των ανθρώπων όσοι μικρον γούν
το πρωί, τουτέστι κατά το ταχύ βραδυτητος εκτός επιεικείς, τον τοιούτον μυσάττονται. Πλήν εντεύθεν
και μελλήσεως. μανθάνομεν, ότι και ο δόλιος συνέζευκται τα φανεί
• Το πρωί παραστήσομαί σοι, και επόψει με . )- παρά της θείας Γραφής " τοσούτον έστι και ούτος
Διά τούτο κάγώ ταχέως και άτερ αναβολής παραστή- αποτρόπαιος τω Θεώ.
σομαί σου ως δούλός σου παράστασιν νοεράν · και • Εγώ δε εν τώ πλήθει του ελέους σου , εισελεύ
επ' εμέ εδης επισκεψάμενος με τη ση χρησιότητι . σοιαι εις τον οίκον σου προσκυνήσω προς ναόν
 ( 1345 EXPOSITIO IN PSALMOS . 13-6
άγιόν σου έν φόβω σου . » Τούτο μετριοφροσύνης Α απ' αρχής και ούποτ' ήσαν μή δολιούμενοι . Γλώσ
υπόδειγμα τε και δίδαγμα. Πάσης γάρ πονηρίας σαι δε και καρδία και στόμα και λάρυγξ επί δαι
ο του Θεού άνθρωπος αμέτοχος ών, εν τώ πλήθει μόνων είρηνται τρόπο μεταφοράς.
του ελέους σου εισελεύσομαι εις τον οίκόν σου, φησί Κρίνον αυτούς, ο Θεός. ) - Κρίσιν ποιησάμενος
προς Θεόν, ήγουν ού δια την εμήν αρετήν, αλλά δια επ' αυτούς δικαίαν κατά τα έργα αυτών, απόδος αυ
το πλήθος του ελέους σου της τοιαύτης αξιωθήσομαι τοίς , και δίκαιος Θεός . 'Αποπεσέτωσαν από των δια
χάριτος . Οίκον δε και ναών και τον αισθητόν υπολη- βουλίων αυτών , εκπεσέτωσαν των κατ' εμού βου
πτέον τον έν τη γή , και πολλώ μάλιστα τον νοητών και λευμάτ