I

7 0 i %n t, 3ac<^ UQJ Tcxu I

PATROLOGLE
CURSUS C O M P L E T U S
BIBLIOTBECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIDM SS. PATRUM, DOGTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

QUI

AB i E V O A P O S T O L I C O AD I N N O C E N T I I n i T E M P O R A
FLORUERUNT;

RECDSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS P E R DUODECIM PRIORA
ECCLESIiti SiECULA,
JUXTA EBITIONE8 ACCURATI88IMAS, INTER 8E CUMQUE NONNULL18 CODICHUS MANUSCRIPTIS COLLATAS;
PERQUAM DILIGBNTER CA8TI6ATA*,
MSSERTATIONIBU8, COMMBNTARUS LECTIONIBUSQUB YARIANTIBUS C O N T J N B N T B R ILLUSTRATA \
OMNIB0S OPERIBUS P O » T AMPLISSIMAS EDITIONE8 QU£ TR1BU8 NOTI88IM18 S£CUU8 DEBENTUR AB80LUTA8
DETECTIS, AUCTA;
IKDICIBUS PARTICULARIBUS ANALTTlCiS, 8INGUL08 SIVE TONOS, SI?E AUCTORES ALICUJUS MOMENTl
80B8EQUENTIBUS, DONATA;
CAPtTOLIS INTRA IPSUM TEITUM RITB D1SPOSIT15, NECNON BT T1TULI8 SINGULARUH PACINARUM MARGINEM 8UPERIOREM
DI8TINGUENTIBU8 SUBJECTAMQUB HATERIAH 81GN1FICANTIBUS, ADORNATA;
OPBRIBU8 CUH DURHS TUH APOCRYPHIS, ALIQUA TERO AUCTORITATB I N ORDINE AD TRADITIONBM
' EfCLESlASTICAH POLLENTIBUS, AHPLIFICATA;
DUOBUS INDICIBUS GENERAI.IBU8 LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET R E R U M , QUO CON8ULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQQR PATRUH I N QUODUBET THEMA SCRIPSERIT UNO INTUITU C O N S P I C U T U R A L T B l l O
S C R I P T U R i E S A C U i C , BX QUO LBCTORI COHPBRIRE SIT OBTIUM QOINAK PATRES
ET I N QUIBU8 OPERUH 8U0RUH LOCI8 8INGULOS 8INGUL0RUH UBROHUM
8CBIPTURJS TEXTUS COMHENTATl 8INT.
BDITIO ACCUBATI8SIMA, CATEBISQOB OHNIRU8 FACILE ANTEPONENDA, 81 PEBPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDITA8
COARTJS Q I A L I T A S , INTBGRITA8 TEXTUS, PEBFECTIO CORRECT10N18, OPERUM RECUSORUM TUM YAR1BTA8
TUM NUHBRUS, FORMA VOLOMINUM PERQUAM COMNODA 8IBIQUE I N TOTO OPERI8 DECURSU CONSTANTER
8IMILIS, PRBTII EXIGUITA8, PRiESERTlMQUB ISTA COLLECTIO, t ) N A , METDODICA ET CIIRONOLOCiCA,
SBICENTORUH FRAGMENTOIUM OPUSCULORUMQUR HACTENU8 HIC ILLIC SPARSORUM ,
PRIMUH AUTEM I N NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPBRIBU8 AD OMNBS JETATE8 ,
LOCOS, UNCUAS FOBMASQUE PERT1NENT1BU8 , COAJDCNATCRUM•

SERIES SECUNDA,
W Q U A P R O D K U H T P A T R E S , DOCTORES S C R I P T O R E S Q U B ECCLESIJR LATINJR
A GREGORIO MAGNO A D LNNOCENTIUM n i .

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

• i i u o m c i cumx uMivmmuE,
SIVR
CUR8UUM COMPLRTORUM I N SINGULOS S C I E N T I * BCCLB8IAST1CA RAMOS BDITORB.

PATROLOGIA BINA BDIT10NB TYPI8 MANDATA EST, A L I A NBMPB LATINA» ALIA GRABCO-LATINA. —
VBNBUNT MILI.B F R A N C I 8 DDCBNTA YOLUMINA BDITIONIS L A T H L f i ; OCTINGENTIS BT
MILLB TRECBNTA GRJJCO-LATINJJ. — MBRB LATINA UNIYBRSOS AUCTORES TUM OCCIDBNTALES, TUM
O R I B N T A L B 8 BQULDBM AMPLBCTITUR ; H I A U T E M , I N EA, SOLA Y B R 8 I O N B LATINA DONANTUR.

PATROLOGIJE TOMUS CLXXYIL

HUGO D E S. V I C T O R E

EXCUDEBATUR E TV E N I T APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

0 1 1 U D I C T A VAMBOISE, P R O P E P O R T A M L U T E T L E P A R I S I O R U M V U L G O VENFER NOMINATAM,

8EU PETTT-MONTROUGB.

1854
.M1

Cop. \
 ^ E C U L U M X I I

HUGONIS
DE S.VICTORE
CANONICl REGULARIS S. VICTORIS PARISIENSIS
»

T U M PIETATE, TUM DOCTRINA LNSIGNIS

O P E R A OMNIA
rBlBIS TOIHS DIOESTA

E X MANDSCRIPTIS EJUSDEM OPERIBUS QUJE I N BIBLIOTHECA VICTORINA

SERVANTUR ACCURATE CASTIGATA ET E M E N D A T A , C U M V I T A IPSIUS A N T E -
HAC NUSOUAM EDITA

STCDIO E T m D O S T K U

CANONICORUM R E G U L A R I U M

REGALIS A B B A T I J E S.VIGTORIS PARISIENSIS

(Rothomngi !C48, fol.)

EDITIO NOVA
SPURIIS E T AL1ENIS I N A P P E N D I C E M A M A N D A T I S , O R D I N B POTIORI DONATA« PRJEFATIONIBU*
AMPLISSIMIS YARIISQUE OPUSCULIS AUCTA E T ILLUSTRATA

ACCURANTE J.-P. MIGNE

BIBLIOTHBOS OLBBI UHIVEB8B!

SIVE

C U R S L G M COMPLETORUM I N S1N6UL0S SCIENTIJS ECCLRSIAST1CB RAMOS B D I T O H K

TOMUS TERTIUS

YBNBUNT 3 YOLUMINA 21 FRANCIS GALLICIS

E X C D D E R A T D R E T V E N I T A P D D J.-P. M I G N E E P I T O R £ M
I N V I A W C T A J > M J f B O / S E , P R O P E PORTAM L U T E T I i E PARISIORUM VULGO NOMINATAM
SEU PETIT-MONTROUGB
 ELENCHUS

AUCTORUH E T O P E R U H QUI I N HOC TOHO ( X X X V I I CONTlHENTUR.

HDGO DE S. VICTORE.

A P P B N D I I A D OPBRA DOGMATICA.
De bestiis et aliis rebus l i b r i quatuor. Col. 9
De anima. 165
Priorum Excerptionum l i b r i decem. 191
De unione corporis et aniroee. 28$
Apologia de Verbo incarnato- ' 295
De Verbo incarnato collationes tres. **3

De Glia Jephte- 3 2 3

Speculum de mysteriis Ecclesi® ^ * 3

De cfieremoniis ecclesiasticis.
De canone mystici libaminis.
Miscellanea. , w 9

APPEffDIX AD OPBRA MTSTICA.

Sermones centum. ®"

E x typis MlGNB, a u P e t i t - M o n t r o u g *
 •

loO )
APPENDICIS
AD

HUGONIS OPERA DOGMATICA

CONTINUATIO

D E B E S T I I S E T A L I I S REBUS
LIBRI QUATUOR

Quorum primus tt secundus Bugonem de Folieto, ut videiur, auctorcni agnoscunt;

posteriores duo ab anonymis compilati

1NDEX. T r i u m l i b r o r u m seqnentlum de nattirali h i s l o r i a , sive de proprietaiibus r e r u m , qui Bettiariorum

nomine vitlgo i n s c r i b u u l o r ; i j u a r l i autem, q u i de proprietalibus e l epitlietis rerum esl, quia serie l i t l e -
raria scripius est, non collegimus tabellam. I l o r u i n aulem i r i u m labella secundum liiteras collecta est
sub duplici numero, quoruin p r i o r est l i b r i , poslerior capitis, boc modo :

Aspis, n, 18 et 30. Cedrus, iv, 26, et m, 56.

Aspidochelone, u , 36. Cervi, x i , 14.
Abies, l i b . m,cap. 56. Assida, i , 37. Cervix, m, 60.
Accipiter, lib. i , m prolugo e l cap.13. Aves generatim sive i n genere;m, Cerastes, m, 42.
Accipitrum species, i , 14. Curalio, 27. Aves herciniae, m, 31. Charadrinus, i , 48, et lib. n, cap. 31.
i , 15. I Q laeva gestatio, i , 16. Perti Auster, i , 12. Chrysolithus, m, 58.
ca, i , 17. Pedica3, i , 18. Lora et coi- Auditus, w, 59. Chrysopassus, etc. ibidem.
rigia, i , 19. Clconia, i , 42.
Adamas u , 54. B Cilla, m, 60.
Adoiescens, ni, 6 1 . Cimae et cimata, m, 56.
iEtates hominis, m, 61. Balamae, m , 55. Cimex, m, 51.
Agnus, m, 15. . Barba, m, 60. Cinnamulgus, m, 30.
A l r et axillae, ui, 60. Basilicus, m , 41. Cirri, m, 60.
Aleion. Vide Ualcion. Batracha, i n , 50. Classis Salomonis, i , 54
Alnus, i u , 56. Berillus, m, 58., Clunes, m, 60.
Aluus, m, 60. Boa, m, 45. Collum, m, 60.
Amethyslus, m, 58. Bombyx, ra, 54. Columba, i , i n prologo. Columb* tres,
Amphibii pisces, m , 55. Bonasus, m, 5. et earum pennae, i . l . Columb® dor-
Amphvsibena, m, 44 Bos, m, 19. sum. Ibid. cap. 2. Ocull et a l « . c. 5.
Amygdala, m, 56. Brachia, m, 60. Coliunbam respicientia. Vide l i b . i ,
Anss, i n , 36. Bubo.i, 48. usq. ad c. 11.
Anguilla, u i , 55. Bnbulus, iii, 19 lomae, u i , 60.
Anima, m, 59. Buxus arbor, in,56. Compagia, m , 60. .
Animalium naturae, ut, 1 1 Concha margaritifera, u , 35. Concha
Animus, m, 59. et cocleae, et earum genera, m, 55.
Anser, i , 46. Cor, m, 60.
Antula siv<, antus sive antolops, u , 2. Cadaver, m, 61.
Cornix, m, 55.
Anus, I I I , 6 1 . Caecum intestinum, m, 60.
Corum, ra, 60.
A p e r , III, 17. C^saries, m, 60.
Corpus, m, 59, et i n , 61. Corporis h d -
Apes, ni, 38. Caladrius seu caladrus, i , 48et u , 51.
mani ratio, m , 60 et 61.
Aqualicus, IU, 60. Calcedonius seu Carchedohius, ui, 58.
Ccrtex, m, 56.
Aquatilium genera, m , 55 Cales, m, 60.
Corvus, i , 35.
Aqoila, i , 56. Camelus, u i , 20. Costae, m, 60.
Aqoilo ventus, l , 12. Cancer, m, 55. Coturnix, i . 51.
Aranea, m, 54. Calvaria, m, 60. Coxae, m, 60.
A r b o r Indica,m, 39. Arborum spedes, Canes, u , 17, et m , 1 1 . Crines, m, 60.
m , 56. CaniUes, m, 6 1 . Crocodilus, n , 8, et ite rum, m , 5 5 .
A r r a , u i , 69. Caper, n, 13.
Crura, m , 60.
Ardea, i , 47. Capilli, m, 60.
Cubitus, m, 60
Arimaspi, m, 58. Caput, n i , 60. CuUs, m, 60.
Aromala, n, 23. Caro, m , 59. Cygnus', i , 53.
Arteria», m, 60. Cartilagines, m , 60. Cypressus m, 56
A r t u s articuh*, m, 60. Castanea, m , 56.
A r v i n a , i n , 60. Castor, u , 11. D
Asinus et Asellus, m, 22. Catus murilegus, m, 24. Defunctus, m, 61.
. PATROL. CLXXVII;

A
 APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA 12
Onocentauius, n, 4 et33.
Delphini, ui, 55. J
Organa seusuum nostrorum, m, 59.
Dcnlati pisces, m , 55. Jacalos «erpentis species, m, 46. Orphani, m, 61.
Denteset eorum species, i n , 60. Jaspis, m , 58. Odoratus, m, 59.
Dexlera, laeva et siuistra, m, 60. Jecur, m, 60. * Os, m, 60.
Digitus, m, 60. Jejunum intestinum, m , 60. Ossa, l i i , 60.
Disscptum,m, 60. Juniperus, m, 56. Ova et inde nata, m, 57.
Porsum, in, 60. Juvencus. m, 18. Ovis, I U , 13.
Draco maximus, n, 24*
Juvenes, v, 61.
Droracdarius, u i , 21.
Dypsas, m, 49. L
PaliB, m, 60.
£ Labia, m, 60. Palatum, m, 60.
Lac, m , 60. Palma, m , 60.
Ealse, u i , 10. Lacertus et lacerta, n , 28. Laeertus Palmae arbori comparatus justus, i , 21.
Echineis, m, 55. et ejus genera, m , 50. Ecclpsia, et anima iidelis eidem, i ,
Echinus, m, 5.1 Lacerti,m, 60. 21. Palmae rursus, m, 56 et60.
Etephas, n, 25, et iterum, 26. Lacrymae, m, 60. Palppbrae, m, 60.
Epops, i , 52. Lapides igniferi, u , 19. Panthera, n, 23.
Equus, m, 25. Laquei venanlium tres, i , 30. Pardus et leopardus, m, 2.
Equi dotes, m . 55. Latus m, 60. Parentum unde cum prole simllitndo,
Eriuaceus, n, 4. Laurus, m, 56. m, 60.
Eruca, ni, 54. Leo, i i , 1, Passer, i , 20.
F Leopafdus et pardus, m, 2. Passcr in ramis cedri nidificans, i , 26.
LeucrocuU, m , 7. Passer mystice, i , 27. Ejus domus
Facies, m , 60. Libanus, i , 26. et mores, 28. Vigilid, 29. Ad aui
Fauces, m , 60 Liber cortex, m , 56. mam comparat 30!Passerum pretia,
;
Fel, ni, 60. Ligna, m, 56. i , 31. Immolalio, i , 32.
Femina, m, 60 et 6 i . Lingua, m , 60. Pavo seu pavus avis, i , 55.
Femora, m, 60. Lucus, iu 56. Pectus, m, 60
Fetus, u i , 60. Lumbi, ni, 60. Pecns, pecudes, m, l ^
Fiber, u , 11. Lumbricus, 54. Pedes, I I I . 60.
Fibrae, m, 60. Lumina, m, 60, Pediculi, m, 54.
Ficus, I I I , 56 Lupi, i i , 20. Lupi aquatiles, m, 55. Pelicanus, i , 33 et 5V. n, 27,
Fiagella, nr 56. Luscinia, m, 33. Pellis, lti, 60.
Fiores, I U , 56. Lvnx m 5 Perdix, i , 50.
Folia, m, 56. M Phagus, m, 56.
Formicae, n, 29* Formica et ejus pro- Phoenix, i , 49.
prietates, u, 29. Malae, roaxitlae, mandibn.ae, m, 60.
Malus et malum Punicum, u i , 56. Pica et picus, m , 32.
Fraxinus, m, 56. Picea, ui, 56.
Frons, m, 60. Mamiila, m, 60.
Manticora, m, 8. Pinula, u i , 60.
Fructus, fruges, m, 56 Pinus, m, 56.
Fulica, i , 58. Manus, m , 60.
Margaritifera concha, n, 35. Margari- Pisctum diversorum naturae, t u , 55.
Funus, m, 6 1 . Pisces amphihii seu arophivii. Ibid.
larum inventio, i n , 57.
Matrix, u i , 60. Piscium varia ^enera et i n fetus
Matrum crudelitas in natos suos i n ca- amor. Ibid Piseium castitas et vt^
Gallus eallinaceus, i , Avis, i , 56. ptione Hierusalem, u i , 55. ctus, et plsces dentaU. Ibid.
GeniUha, m, 60« Meatus, m, 60. Pistacea, i u , 56.
Genua, m , 60. Medullae, m, 60 Plantae, etplanteria, m, 56 et 60.
Genus, m, 59, Membra hominis,m, 60. Quae sint, ra, Platanus, m, 56.
Germen, m, 56 60. Polypus, m, 55.
Gense, m, 60. Mens, ui, 59. Poma, m, 56.
Gingivae, m, 60. Menslruum, m , 60. Populus arbor, m , 56.
Gladii, m, 55. Mentum, m, 60. Porci marini, m, 55.
Gustus, m, 59. Merula. i , 43. Pori, m. 60.
Graculus, t. 45. Milvus, i , 40. Posteriora bonis, ra, 60.
Grues, i , 59. Monoceros, u , 6. Praecordia, m, 60.
Gula, m, 60. Morus, m, 56. Psittacus, m, 28.
Gurgulio pars guttuiis, m , 60. Mors, IU, 61. Puer et puella. Ibid.
Grypnes, m , 4. Mortis genera. Ibidem. Puerperae. Ibid.
Mortuorum genera, m , 6 l . Pugnus, n i , 60.
H Mugiiis, m, 55. Pulices, m, 54.
Hsdus, m, 16. Mulier.m, 61. Pulmo, m, 60.
MuItorUm generaUo iiupndenter ab Pulpa, u i , 60.
llala, m,60.
homine excogitata, n i , 55. Pulsus, m, 60.
Halcion, m, 29.
Mulens, n i , 55. Pupilla, i i i , 60
Herciniae aves, m , 5 1 . Pupilli et orphani, m , 61.
Hericius seu herinaceus, u , 4. Multipes, m, 54.
Murena, m, 55. Puperes, m, 61.
Herodius, i , 37.
Hiena, u , 10. Murex, m, 55.
Hirundines, i , 41. Mus, ui, 25.
Hircus, m . 15. Musculi, m, 60. Qualea avis, quae et coturnix et o r t y *
Homo, m, 59. Hominis impudicitia in Musio, m , 24. dicitur, i , 51.
mulorum curaUone.iu, 55. Hominis Mustella, n, 18. Quercus aut quernus, seu querna ar*
formandi o do, m, 60. bor, et cjus annositas, m, 56.
N Quadrupedia animalia, m, 12.
Humeri, m, 60.
Hyacinthus, m, 58. Nares, m, 60 Qoisquilise, m, 5&
Hydria et Hydrus, n, 7. Nates, m, 60. R
Natura in communl, m, 50,
1 Nemus, m , 56. Aadix etramus, u i , 56.
Nervi, m, 60. Hanae, m, 55.
Ibis avis, i , 57. Nidus turturis, i , 25. Renes, m, 60.
Iblx fera, n, 15» Nu~, m, S6. Ricynus, m, 54.
Igmferi lapides, u , 19. Rumen, m, 60.
Nycticorax seu noctua, i , 43.
l l e x , m, 56.
s
Ilfa, m, 60. 0
Indica arbor, m, 39. Occipitium, m, 6 a Saramanara, n , 16.
Infans, u 6 1 . Oculi, itrid. Salix, u i , 56.
lnsilio, n i 56.
; Olor, i , 55. Saltus. n i , 56.
tntercilium, m, 60. Omeirum, m, 60. Sanguis, i u , 60.
IniesUiia, m, 60. Og. Ona er u , 11*
c
San^uis jga, m %i<
r
45 DE BESTUS ET A L I i S R E B L S L l B E I l P t t i i l U ^ U
Sapphirus, lii, 38. Slomachus, ra,60. Ungues, m, 60
Sa^phirinus coior m aiis columbse, in, Slruthio e i ejus pennae atque natura, Umcornis, u, 6
i , 37. Uniones, n , 55
Sardonix seu sardonychus, i n , 58. Sublinguium, ra. 60. Upupa, i , 32.
Sardus, ra, 58. Succinum, m, 56. Urlna, m , 60.
S a m , i u , 55. Suffragines, m , 60. Ursus, m, 6.
Saura, m* 55. Supercilia, u i , 60. Urus, m, 19.
Scapula, u i , 60, Surculus, iu,56. Ustula, m, 54
Scaros, m , 55. Sycomorus, m, 56. Uterus, m, 60.
Sdtaiis, u i , 45.
t V
Scorpius, m , 54. Scccptas marinus, m, Vacca. n i , 19.
Tactus, m, 59. VenaB, m, 60.
Scrotum, m , 60. Talpa, m , 26. Venter, m, 60.
Semen, m, 60. Vide Sperma. Talus, u i , 60. Vermes et vermes carnluffi, m , 54.
Senectutis bona et mala, ui, 61. Tarmi m, 54, Veretrum, m, 60.
Senes. Ibki. Taurus, m , 18. Vertex, m, 60.
Sensus hominis. m, 59. Tempora capitis, m, 66. Vertibula, m , 60.
Sepultus, m, 61. Teredo, m, 54. Vervex, m, 14
Serpentum genera, m , 40. Serpehtes Terga, m, 60. Vesperlilio, m, 34
sireni, u i 43. Serpentum naturae, Testiculi, m, 60. Vesica, l u , 6 0 , 6 1 .
u i , 52 et 53. Testudo, m, 55. Vimen, m, 56.
Serra, m, 55. Tbarandns, m, 9. Vipera, i i , 2 1 .
Serra bellua, u , 22. Thorax,m, 60. V i r , vira, virago, virgo, i n , 6 1 .
Seps serpens, m, 48. Tibiae, m, 60. Virga,in, 56.
Sibilus serpens, m, 41 Tigris, u i , 1. Virgultum. Ibid.
Simiae vel simii, I , 12. Tinea, m, 54. Virus, m, 60.
Sinistra, i , 60. Topazius vel Topantius, m, 58. Viscera, m, 60.
Sirenae, I , 32. Sireni serpentes, m. 47. Tori, m, 60. Visus, u i , 59.
Sroaragdus, m , 58. Torpedo, nu 55. Vita, m, 59.
Solum, l i i , 60. Torris, m, 56. Vitulus, m, 19.
Sorex, m, 25. Truncus. ui, 56 et 60. Vulpes, u , 5.
Sortes quatuor, i , 3. T u r t u r , i , 2 0 , 2 3 , 2 4 , 25: Vultur, i , 38.
Spermatum diUereutiae, m , 60. Vultus, i u , 60.
Spina et spina sacra, m, 60. U
Vulva, u i , 60.
Spiritus, u i , 59. Ubera, m, 60.
Splen, m , 60. Ulmus, u i , 56. X
SpondiJia, m, 60. Ulna. u i , 60. Xllyron, quaevulgo forte pcrperam dl*»
Steilk), n, 16 et 28, et ra^ 32. Umbiilcus, u i , 60» citur siliqua, m , 96.

DE BESTIIS ET ALIIS REBUS

PROLOGUS
AD R A Y N E R U M CONVERSUM.

IIOGO RATNCRO suo salutem.

Desiilerii t u i petitionibus, charissime , satisfacere cupiens, c o l u m o a m , cujus penna? $unt deargentata*,
tt potteriora doni ejut in pallore auri (P$al. L I V I I ) , pingere, et per p i c t u r a m mentes aedificare d e c r e v i , u t
qnod s i m p l i c i i i m animtis i n t e l l i g i b i l i oculo caperc v i x polerat, saltem carnali discernat; et quod v i x c o n -
cipere poterat auditus, percipiat visus. Nec t a n t u m v o l u i columbam formando pingere, sed etiain dictando
describere, et per s c r i p t u r a m demonstrare p i c t u r a m , u t c u i non placnerit simplicitas piclurae, placeat s a l -
lem m o r a l i l a s scriplurae. t i b i ergo, cui dalac s u n l pennac columbae, q u i elongasti fugiens, ut i n solitudiue
maneres et requicsccrcs, q u i non quaeris dilationein i n voce c o r v i n a , cras, cras ingeminante, sed c o n t r i -
tionem i n geiititu columbino, t i b i , i n q u a m , non l a n t u m ad praesens c o l u m b a m , sed etiain accipitrem p i n -
gam. Ecce i n eadem pertica sedent accipiter et columba. Ego enim de clero, tu de m i l i t i a ad conversioiicni
venimus, u t i n regulari v i t a quasi i n perfica sedeamus, et qtii rapcre cousueveras domesticas aves, nunc
bonae operaliottis manu silveslres ad conversionem trahas, id est ssecularcs. Gemat i g i t u r columba, gemat
a accipiler vocenHJue doloHs e i r i i t t n l . V o t enini columbae, gemitus. vox accipitris, questus. In p r i n c i p i o
hujus operis idcirco pfamosui columbam, quia S p i r i l u s sancti gratia seinper praeparatur pcenitenti, nec
oisi per gratiain perveniltir ad vcniam. Dc accipitre' vero post columbain s u b j i i n g i l u r , per quem n o b i l i a n
(«rsonse designautur. Cum enim aliquis nobitium c o u v e r t i t u r , pcr exeiuplmn bonae operationis p a u p e r i -
buspraeseutattir. De quibusdam vcro, laln volucribtts qnam animalibus, qux ad exemplum m o r u m d i v i o J
fecriptnra co:*nueinoral, qtianio ciilus ptttcro brcvilc*r assig are teniabo
:
 A P P E N D t X AD IIUGONIS OPERA DOCMATICA.

PROLOGUS ALTER.
Per quem innuil auclor, quisquis est.se animalia ipsa et lapillot depinxisse, ted quia imprtmendo non pos-
sumus coloret observare, et animalium plurima per se nola sunt eorum picturis supersedebimus.
t

C u m scribere i l l i i i e r a l o debeam, non m i r e l u r diligens l c c l o r , si ad aediftcationem i l l i t t e r a t i de subtilibus

simplicia dicam. N e c i m p u l c l l e v i t a l i , quod accipitrem vel columbain pingain, cum beatus Job e l propbeta
David bujusinodi volucres nobis r e l i q u e r i n t ad d o c t r i n a m . Quod enim doclioribus i n n u i t s c r i p t u r a , lioc
s i m p t i c i b u s p i c l u r a . Sic u t enim sapiens deleclatur de s u b t i i i l a l e scripturae, sic simpliciuui animus detinelur
simplicitalc picturae. Ego aulein plus l a b o r o u t simplicibus placeam, quam u t dociioribus loquar et quasf
vasculo pleno lalices i n f u n d a i n . Qui enim sapientem verbis i n s t r u i t , quasi pleno vasculo latices i n f u n d i t .

LIBER PRIMUS.

CAP. I . De tribus columbit quarum

% Scriptura me- CAP. I I . De columbcc ad Ecclesiam collatione*
minit. St dormiatis inter medios cleros pennce columbm
t

Si dormiatis inter medios cteros, pennce columbas deargentatce 9 et posteriora dorsi eius in pallore auri
deargeniatce et posleriora dorti ejus in pallore auri (Psal. LXVII). Columba deargentala est Ecclesia, d<w
(Psal. LXVII). I n sacra S c r i p l u r a , frater, t r e s c o l u i n - c l r i n a d i v i n i eloquii e r u d i t a , quae per s i m i l i t u d i n e m
bas legendo r e p e r i , ex quibus, si allenle consideiea- f e r l u r babere praedicalionis r o s l r u m ratione d i v i s u m ,
t u r , siinplicium ineutes adj perfectionem poteruat quo grana congregal bordei et f r u m e n l i , s c i i l c n i i a s
edoceri, columbam sciiicet Noe, columbam D a v i d , scilicel Vetcris et Novi T e s l a m e n l i . Habel dextrum
columbam Jesu C b r i s t i . Noe requies, David manu ct s i n i s t r u m o c u l u i n , nioralem et mysticum s e n s u m :
fortit, Jesus Salvalor i n t e r p r e t a l u r . Peccalori aulem seipsam resprcit s i n i s l r o , Deuin vero contempla-
d i c i l u r : Peccatti (EcclL v x i ) , quiesce. Si i g i t u r vis t u r d e x l r o . Duas atas babel, activam et c o n l e m p f a -
csse Noe, quiesce a pcccatis. U l David esse possis, tivamvitam; bis duabus alis sedens t e g i l u r ; liis
operare f o r l i a . Si salvari desideraS, a Salvatore sa- duabus volans ad ccelesiia sublevalur. V o l a m u s , c t i n i
l u l e m posluia. Diverte igitur a ma/o, et fac bonum f mente excedimus. Sedtmus, c u m i u l e r fratres s o b r i r
inqnirepacem (Psal. x x x m ) . Diverle ad arcam Noe. snmus. I n bis siquidem alis pennae suut. Penn;n
Pncliare cum David praelia D o m i n i . I n q u i r e pacem vero sunt doctores, alis rectae actionis et divin;e
cuin Jesu i n Jerusalem. Diverte ad quielein m e n t i s , contemplalionis inbaerentes. Cleros * e r o [GraecoJ,
resisle teutationibus, exspecta palienter salutis be- sortes vocamus L a t i n e . Duaesortes, duo sunt T e s l a -
neliciuin. De columba vero Noe d i c i t u r : Reversa incuta. Inter quas sortes d o n n i u n t , q u i a t f U o r i l a t i -
dtt columba ad vetperum ferent in ore ramum virentis bus Veteris et Novi Teslamemi concordant e t a e -
olivce (Gen. v n i ) . A d arcam Noe columba r e v e r t i t u r , quiescunt. Et posleriora dorsi cjus i n pallore auru
c u m ad quieiem meutis ab exlerioribus animus r e - Dorsum columbae iilain partem corporis esse d i c u n t ,
vocalur. Revertiiur ad vesperatn, cum deflciente c u i radices alarum sese invicem naluraliler con-
lucc mundanae felicilatis, vanae glorke f u g i l poa- Juugunt. Ibidem cor p o n i t u r , quod dorso p r o x i m u m ,
p a m , timens ne i n c u r r a t obscuritatem mentis, id est auro perpcluae bealitudinis in futuro o p e r i e l t i r . S i c -
profunditatetn perpelitae da-nrnationis. Olivam g c r i l , ut a u r u m pretiosius est argenio, sic et b c a t i t u d o
quia misericordiam qttscril. O l i v a m i n ore p o r t a t , f u t u r i s%culi pretiosior est felicilati praeseme. Po-
d i i m indnlgcre sibi qtiod deliquit precibus exorat. sleriora i g i t u r dorsi colutnbae i n pallore a u r i c r u n t ,
De columba vero David d i c i t u r . E t posleriora dorsi qnia j u s t i i n aeterna beatitudine n i m i a c l a r i t a t c f u l -
ejus i n pallore a u r i . l n posterioribus dorsi auruin gebout.
babetur, quia beue operanti, i n futuixr venia pro- CAP. I I I . De columbce ad fidelem animam compara-
m i t t i t u r . S i m i l i t e r et dd Salvatore legitur quod i n tione.
descensu columbae super eum haec vox a u d i r e l u r : Si dormiatis inter medios cleros 9 penna cotumbar
Hic est Filius meus dilectut, in quo mihi bene com-* deargentatce, et posteriora dorsi ejus in pallore auri
piacui. (Matth. m ) . Cohimba est Spiritus sancli g r a - (Psal. LXVII). Columba est quaelibet fidelis e t s i m -
t i a , quae super Jesum i n Jordane descendisse ccr- plex a n i m a ; deargentata i n pennis, d e c l a r a l a in
n i l u r , quia cuilibet b u m i l i a pcccatis mundato g r a - virtutibus per famam bonue opinionis, quae t o t in
tia praeparatur. Poenilenli i g i t u r fit misericordia, cibum colligit i n semiuum grana, quot ad bener
eperafiti p r o m i l l i t u r venia, d i l i g c n l i d a l u r gratia. operandum assumil s i l i j u s l o r u m exempla. D u o s k a ^ -
 17 DE BESTflS ET* ALIIS REBUS LIBER PRIMUS.
bet ocolos, o e x t r u m et s i n i s l r u m , memoriam scilicet A fiunt, quibus imagincs regum i m p r i m u n l u r . i n m o -
e l intellectum. I n boc fuiura praevidel, i n iilo trans-
acla deflet. Hos oculos clauseriint i n i E g y p t o palres
n o s t r i , qtioniam non intellexerunt opera Dei, nec
fiienint memores m u t t i l u d i n i s misericordiae ejus.
Duas Tero alas habet, nmorem p r o i i m i et amorein
D e i . Una e x t e n d i l u r per compassionem ad p r o x i -
i m i m , allera e r i ^ U u r per conlemplaiionein ad Deum.
E x his alis proceduut pennae, id est v i r t u l e s anima?.
Ilae pennae argentea claritaie resplendent, qitaudo
per famam bonae opinionis audientibus argenli more
dulcem t i n n i t u m p r x b e n t . Cleros vero Graece, sortes
tiicimus L a l i n e . Quatuor autem sont sortes, t i m o r
et spes, a m o r e t dcsiderium. Sortes s n n t , quia pa-
ternae haereditatis l o c u m d i s t r i b u u u t . T i m o r et dcsi-
d e r i u m sortes sunt extremae, spes et amor mediat. B * * * * * s u n l martyres, q u i tot passibus l e r r a i n perara-
T i t n o r a n i m n m conturbat, desideritim mentem c r u -
c i a t , et nisi aliquid tneriium intervenerit, animus a
quiete recedit. Oporlet i g i t u r u t inter desideritim
et t i m o r e m , spem ponamus et a m o r e m . Spes igitur
t i m o r e m recreat, amor desiderium temperat. I n t e r
spem i g i t u r e l amorem , quasi i n t e r medias sortcs
qtiietus d o r m i l , q u i inter extremas, scilicet t i m o -
r e m et desiderium, v i g i l a l e l obslupescit. Si i g i t u r
es cotumba, v e l columbae penna, dum times et de-
sideras, i n t e r exlremas sortes vigilas. D u m speras
et d i i i g i s , i n t e r medias quietus dormis.
E t posteriora dorsi ejus in pallore a u r i . I n dorso
solent pnera p o r i a r i . E t per haec eadein pos-
sunl operum labores destgnari. Per posteriora vero
i l o r s i denotalur exspectatio p r a m i i . Post toleran-
l i a m siquidem praesenlium laborum , i n f n l u r o stib-
scqui credimus j u s t i s m e r i t o r u m praeinia. Reddet
e n i m Deus sanctis mercedcm labortim s u o m m , et
deducet eos i u via m i r a b i l i . E l boc i n pallore a u r i
esse credimus, quia pretiosa e&l in conspectu Domini
mors sanctorum ejus (Psal. c x v ) . I n pennis i g i l u r
a r g e n t u m , quia i n linguis e l o q u i u m ; i n p o s l e r i o r i -
bus vero a t i r u m , id esl post labores praeminm.
CAP. I V . De columbce ad prcelatum comparatione.
Si dormiatis inter medios cleros, pennce cotumbce
deargentatm et posteriora dorsi ejus in pallore auri
(Psal. LXVII). Columba deargeulata est absque felle
iualilia> quaelibel adhtic vivens praelatorum personn,
quae i n t e r mcdios cleros d o r m i t . Clcros Graece, I a- jy
l i n e sors. U n d e e t cleronomia propric vocatur baerc-
ditas quae defertur ex testainento. Inde c o i i l i n g i t u t
l i l i i L e v i , i n l e r filios Israel non babereul sortem, i d
esl haereditatis p a r t c m , sed ex decimis v i v c r e n l ,
Dua? autein sunt bseredilales, terrena Vcleris Tesla-
m c n t i , et acterna Novi. I n medio i g i l u r isutrum dor-
m i t , q u i i n contemptu t c r r e n o r u m . c i ipse coeleslium
v i i a m finii, d u m nec n i i n i s ardenter praesenlibus
i n b i a t , et futura patienter exspectal. Et posteriora
dorsi ejus i n paliore a u r i . Oculi enim j n s i o r u m vide>
b u n t rcgem i n decorc suo. T u n c eniiu aiirum in
postcrioribus b a b e l i s , ctim apparuerit in futuro glo-
r i a diviuae m a j r s l a l i s . Coronne siquidem rcguin cx
a u r o puii»simo f a b r i c a u l t i r , e x argcnlo vero monclae
II
neta n o t a t u r i m i l a t i o fonnae, i n coroua signum v i -
ctoriae. Moneta siquidem d i v i n i eloquii docet i m i t a -
tionera vhae C h r i s l i , corona vero victoriae. Post l a -
bores praesentis saeculi fiunt pugiue. l b i i g i l u r qtiasi
i n poslerioribtis a t i r u m , h i c i n peonis praedicationis
a r g e n t u m , quia c u m ad illa dona columba pervene-
r i t , j a m praedicationis eloquio non indigebit, sed i n
eo quod pro r e t r i b u t i o n e percipiet, i n puritate per-
fectionis sine fine vivef.
CAP. V . De columbm habentis pedes rubros ad Eccle-
siam coniparatione,
De qua columba bic a g i t u r , rubros pedes nabere
perbibetur. Haec columba est Ecclesia, quae pedes
liabuit, quibus totius i n u n d i spalium p e r a m b u l a v i t .
bulant quot b o n o r u m operum exemplisviam j u s t i t i m
sequentihus se demonstrant. T e r r a m tangnnt, c u m
dignis increpalionibus actus et voiuntales lerrena*
reprehenduut. Sed, d u m l e r r a p r e t n i l u r , asperitate
t e r r x , i d est t e r r e n o r u m crudelilate, pedes v u l n e -
r a i i l u r , e l sic pedcs Ecclesiae r u b r i facti sunt, quia
sauguinem suum pro C b r i s t i noinine m a r t y r e s
t-ffuderunt. Rubor igitur pedtim est c r u o r m a r l y r u m .
CAP. V I . De pennis deargentatis columbce ad prat~
9
dicaloret collatis.
Quae colnmba pedes n i b r o s habere d i c i l a r , peanas
deargentatas babuisse verbis proplieticis demon-
s t r a t u r . Pennce, i n q u i t David, columbm deargentatm
(Ptal. LXVH). Pennae columbae deargentatae s u n i
C praedicatores Ecclesiae. Est autem a r g e n t u m , d i v i -
n u m e l o q u i u m ; tinnitus a r g e n t i , dulcedo v e r b i t
calor, c a n d o i . Candorem vero a r g e n l u m r e t h i e t ,
duin q u i l i b e t doctor m u n d i t i a i n verbis praedicat, e l
m u n d i l i a m i n se habet, d u m quod docet d i l i g i t , et
quod intus a m a i , foris operlbus ostendit. Haec sunt
eloquia D o m i n i casta, argenlum igne c x a m i n a i u m .
Eloquia Domini casla, quia nulla s u n l simulalioiie
c o r r i t p t a , nullo sonl semine cupidilatis iinpraegitata.
A r g e n t u m examinatum igne, solidalum i n qualibet
perturbatione. Candor i g i t u r argeuteus i n penuis
est in linguis doceutium Iene b l a n d i m e n l u m ser-
miuiis.
CAP. V||. De sapphirino coiore alarum cotumbm ad
contcmplathos collato.
A l a r t t m colorem non reperi s c r i p t u m , sed ex s i -
m i l i t u d i i i e materialis columbae polest assignari, ut s i
columbam p i c l a m resoicias, colorem materialis c o -
lunib;c eam babere non contradicas. A l a r u m euiin
superficies sappbirino coiore s u p e r f u n d i l u r , q u i a
coeli speciem animtis coulemptantis i m i l a t u r . Sed
color sappbirinus candidis lineis d i s t i n g u i t u r , u t
sappbirino colore niveus misccatur. Color c n i m n i -
veus sappbirino mistus designat m u u d i t i a m carnis e l
a morem «con lempl a tion is.
CAP. V I I I . De coloribus columbm ad mores collatis.
Pottcriora dorticolumbm deargentatm(Ptal LXVII).
• Propbeta c o m m e m o r a l , e l postea finem vilac p r a v
sentis in quolibet homine m o r a l i l e r deinonstrat. I n
auro p i i r i t a t c m mentis, i n pallore vero a u r i designat
 I» • A P P E N B I X A D IIUGONIS OPERA D O G U A T I C A . «0

mortiffcationem carnis. Est enim p a l l o r a n i m i pa- A felle, id est i r a s c i b i l i t a t i s a m a r i t n d i n e . Inslat osculis.

l i e n t i s , et mortiflcalai carnis innatus color. Poste- quia deleclaiur i n mtiltitudine pacis. Gregatim volat.
r i o r a igitnr columbae deargenlattt i n pallore a u r i quia conventus amat. Non v i v i t ex raptu, quia non
e r u n t , dtim p u r i l a s mentis et mortiflcatio carnis fi- d e i r a b i l p r o x i m o . Coiligii grana meliora, id est me-
nem cujnslibet morientis obtinebant. Scd et ideo liora d i c l a . Non vescitur cadaveribus, i d est deside-
colox atiretis i n posterioribus dorsi columbae c o l o r i r i i s carnalibus. Nidificat in foraminibus petrae, quia
sappltirtno j u n g i t u r , quia conlemplantis animtim f n - spem p o n i t i n Cbristi pa&sione. Super fluenla aqua*
lurae beatiludinis gloria sttbsequetur. Color igitttr r u m residel, u t , visa accipitris u m b r a , venientem
aureus i n posterioribus designat aelernae r c t r i b u t i o - citius devitet, quia i n S c r i p t u r l s studet u t superve-
nis m u n u s . nientis diaboli fraudem declinct. Geminos nutrit
pullos, i d est amorem Dei et amorem p r o x i m i . Qui
CAP. I X . De oculis croceis et cautione columbiv ad
Ecctesias cautionem comparutis. igitur has nattiras habet, assttmat sibi contempla-
tiouis alas, quibus ad coelum volet.
Ocuii tui columbarum (Cant. \). Columba super
aquas sedere soepissime solel, u t ciun v i d e r i t u m - CAP. X I I . De aquitone et auslro ventis.
bram supervenientis accipitris fugiens declinet. g Surge aquUo,
f et veni auster
9 (Cant. i v ) , etc. Aquilo
pcclesia vero scripltiris se munil, u l insidiantis frigidissimus ventus est. Ab aquilone, inquit, Jere-
diaboli fraudes evitare possit. Haec i g i t u r columba mias, pandetur omne malum (Jerem. i ) . I b i sedes
croceos oculos babet, quia Ecclesia matura conside- Satauae. Inde ruinae p r i n c i p i u m . Ventus a q u i l o gra?
ratione futuros casus o s t e n d i t , e l providet. Color vis est t e n l a l i o . f l a t u s aquilonis suggcslio t e n t a t i o -
itaque croceus i n oculis discrelionem designat ma- nis ; frigus, ncgligenliae t o r p o r . Aqnilo i g i t i i r v e n i t ,
turae considerationis, d u m e n i m aliquis q u i d agat, quando gravis tentatio inentem citjuslibct i n v a d i t .
yel q u i d cogitet m a l u r c consideral,quasi croceo s p i - A q u i l o v e r o s t t r g i t , quando ab animo l e n l a t i o r e c c -
r i l u a l e s oculos adornat. Ilabet enim crocus colorem d i l . Ab aquiione 9 i n q u i l , venient et mari (Isa. XLIX).
i n a t u r i fructus. Croceus i g i t u r oculus est maturitas A q t i i l o l e i i l a l i o , mare mnndtis. Ab aquilone i g i t u r et
sensus. m a r i Cbrislus suos congregal, cum a t u m u l t u t e n t a i i o -
n u m non lantum j u s l o s , sed et peccaloressequestrat.
CAP. X . De colore retiquo columba? mutabili ad mnre
Ponam, i n q u i t , sedem meam ad aquilonem, et ero t i -
turbatum 9 et de mari ad carnem comparalo.
mitis Althsimo (lsa. x i v ) . Sedem ad a q u i l o n c m p o -
Coior rcliqui corporis i m i t a t u r colorem t u r b a t i
nere dcsidcrat, quem penna superbiae s u r s i i m l c v a t .
maris. l l a r e mptu, fluctuum saeviens ebullit. Caro
Esse s i m i l i s Aliissimo concupiscit, cuin i l l i c u i s u -
j n o l u sensuum ebulliens saevit. Mare perturbalionibus C
besse dcbet, pcr arrogantiae s p i r i t u m sc aeqtialem
suis arenas movet et sublcval. Caro delectationibus
facit, et, u t pitis dicam, non tanlum se m a g i s t r o stio
suis a n i m i levitalera pulsat. Mare terminos suos
aequiparat, sed eiiam se illo meliorem esse putat.
egrediens aquis dulcibus o c c u r r i t . Caro lasciviens
Cecidil diabolus, ctim se exallare v o l u i t . H u m i l i a t u r
l a e r y m a r u m dulces rivujos o b t u u d i l . Mare diversis
bomo, cum se exaltare concupiscit. Ausier c a l i d i s -
proceUarura turbinibus navigantium curstis i m p c r
simus venlus est. Deus 9 inquit ab austro veniet
i l i t . Caro procellosa recte v i v e n t i u m niores i n p r o -
(Habuc. i i t ) . I b i sedcs A h i s s i m i , i b i dileclionis a r d o r .
f u n d u m m e r g i t . D u m tautis mare lempesialibus a g i -
Inde sinceritas v e r i t a l i s . Atister a serena regione
t a t u r , u n d a r u m collisione terra Quclibus immisce-
p r o c c d i l , quia Deqs in sercnilate m o r u m r e q u i c s c i t ,
tur, et sic ex collisionc maris et terraj, colorcm
i b i pascjt, i b i cubat, i b i quies nicntis, i b i r e f e c t i o
mistum recipit mare. S i m i l i t e r duin caro suggerit
conleinplationis. Austcr Spirjtus sancti g r a t i a m d e -
c t animus non consentit, quasi ex nigro et niveo
signat, flalus a u s l r i benignitalem Spiritus s a n c l i ,
quidam i n corpore color eflicitur, q u i ex diversis
c a l o r a m o r e m . Atister i g i i u r venit, quoties gratia
(actus color medius appeliatur. M a r i m i s i g i t u r coior s
Spirittis saucti inentem ctijusiibet accendit. S u r g i t
itt pectore columhae tribulationem dcsignat i n b u m a -
D quolies a mente gratia r e c e d i l . Deus, i n q u i t , ab
iia meiite.
austro venjet. Ab aqtiilone diabolus, ab a u s t r o D c u s .
CAP. X I . De diversts cotumbaj propr etatibus. l l l e ignorantiae tcnebras i n l i a b i l a t , isle s e r e n i t a i e m
{n diversis locis diversascolumbae proprielates r e - c b a r i l a l i s a m a t . F r i g u s aquilonis poros c a r n i s s t r i n -
p e r i , quas inserens h u i c p p e r i , t i b i , f r a t e r , annoiare g i t , calor a u s l r i clausos a p e r i t . Quod e n i m f r i g t t s
c u r a v i . P r i m a yerocolumbae proprietas est quod pro avaritiae stringendo r e l i n e t , aperlis e!eemosyn;c m a -
cantti g e m i l u m p r o f e r t ; secunda,qtiod fellecaret; ter- nibus cbaritas larga praebet. Penna s i q u i d e m v e t u s
t i a , q u o d o s c i i l i s i n s t a t ; q u a r t a , quod g r e g a l i m y o l a l ; i n infernutn m c r g i l , noya vero animttm ad c o e l e s t i a
q u i n t a , q i t o d e x raptu n o n v i v i l ; s e x t a , quodgrana me- de*ideria sustollit. Peccata e n i m gravant, vii tutes
liora coliigit ; septima, quod non vescitur cadavere; vero sublevant.
oetavn, quod nidificat i n pctrae foraminibus ; nona, CAP. X I I I . De accipitre quomodo ptumescat expan-
quod super fluenla aquarum residet, u t , visa accipi- dens alas suas ad auslrum.
t r i s u m b r a , venientem citius d e v i t e t ; decima, quod Nunquid per sapieniiam tuam plumescit accipiter.
gcminos n u t r i t pullos. Columba pro canlu u t i l u r gc- expandevs atas snas at austrum? (Job x x x i x . ) U m l n
%Uiiu t uia qnod libens f c i l , pl.iiigendn gemit. Caret bealrs Grcgorins : t Agre^tibns accipitribus mor{
t\ DE BESTIIS ET A L U S tEBUS LIBEU PltlMUS. 23
est ulflante austro atas expandant, qualenus eorum J i citim dissipare non cessat. Domeslietis vero aectpi-
meinbra ad hixandam pennam v c t e r e m venti tepore
t
t e r e s t spiritualis p a t e r , q u i toties silvestres vo-
concalescant. Cum vero ventus deest, alis contra lucres r a p i t , quoties saeculares ad conversioueiu
r a d i u m solis expansis atquc percussus tepentein sibi praedicando t r a b i t . Captas occidit, dum saeculares
auram faciunt, sicgue apertis poris vel veterespenuae mttndo m o r i per carnis mortificalionem cogit. Do-
exsiliunt, vel novae succrescont. • Quid est ergo ac- minus autem ejus et omnipotens Deus ventrcs
c i p i t r e m i i i austro plumescere, nisi qttod unusquis- earum a p e r i t , quando mellitiem camalium per
que sanclorum tactus flatu sancti Spiritus conca- Scripturas increpando solvit. Corda v c r o e x t r a h i t f
l e s c i l , et usum vetustae conversalionis abjiciens, dum cogitationes saecularium per eonfessionein
n o v i hominis f o r m a m stimit ? Quod sanetus Paulus inanifestas facit. litteriora ventris cum fimo ejicit,
apostolus admonet, d i c e n s : Exspoiianies vos veterem quando memoriam peccanti fetentem reddit. A d
hominem cumactibas « t i i , et induentes nooum (Coloss* meusam itaque D o m i n i captae volucres v e n i u n t ,
111). fit r u r s u m : Licet is qui foris est noster homo dtun i n corptts Ecclesiae peccatores doctorum d e n i i -
corrumpatur, tamen is qui intus est renovatur de die bus masticali sese convertunt.
in diem (II Cor. n ) . c Velustam autem pennam p r o - ^ CAP. X V . De domesticorum accipitrum curatione.
j i c e r e est invelerata studia dolosae actionis a m i t t c r e . Domeslicis a c c i p i l r i b u s , quo melins plumescero
E t novam pennam sumere est m i t e m , et simplicem debeant, munita ac tepetttia reqtiirtintiir loca. Loca
bene vivendi sensum tenere. Penna namque veteris tnunita sunt clattslra, i n quibus dum silvester acci-
conversationis gravat. E t pluma novae i m m u t a i i o u i s piter p o n i t t i r , ut domesticus fiat, claustts tenetur.
sublevat, c t ad volntum tauto leviorein, quanto n o - Ibi veteres pennas a m i l t i t , et novas assumit, quia
v i o r e m r e d d i l . Et bene a i l : expandens alas suas ad quilibet claustralis, q u i pristinis vitiis spoliatur, non
A u s t r u m . Alas quiope nostras ad austrum expan- bominis v i r t u t i b u s adornalur, nec inde e x t r a b i t u r ,
dere est per adventum sancti S p i r i t u s nostras c o n - nisi priusejectis veteribus pennis, novae s o l i d e n t i i r .
fltendo cogitationes aperire , u t j a m non libeat Sed c u m firmus i n volalu fuerit, ad mantim venit.
defendendo nos tegere, sed accusando publicare. S i m i l i t e r s i aliquis conversus de clausiro exeat ne-
T u n c ergo accipiter plumescit, cum ad a u s l r u m cesse est u t ad manum bonae operationis accedat, et
alas expandit, quia tunc se unusquisque v i r t u t u m inde emissus volet, u t ad desideranda coelestia toto
penuis i n d u i l , cum sancto S p i r i t u i cogilationes adnisu mentis seipsum level.
suas coiifiteudo substernit. Qui enim confitendo
CAP. X V I . De accipitris i u lceva geslatione.
vetera non detegit, novue vitae opera ininiine p r o -
> A c c i p i t e r i n siuistra manu geslari solet, u t i n
d u c i t . Qui nescit lugere quod graval, non valet
dexlram ad aiiauid capicndum emissiis v o l e t : Lwva
proferre qtiod subleval, ipsa uamque compunclio
9

inquit, ejus sub capite meo et dextra illiu- amplexa*

poros cordis aperil, plumas virtulttm fundit,
%

bitur me (Cant. u).Laeva s u u l boua iemporalia,dex-

ctimque se studiose mens de pi«;ra vetustate r e -
lcra vero sunl aeierna. l n lueva i g i t u r sedet q u i bo-
d a r g u i t . aliqtia novitale juvenescil. Dicatur ergo
nis lemporalibus p r a s i d e l . I i i dexteram vero vola(
c u i n bealo Job : Nunquid per sapientiam tuam
qui l o l o inentis alToctu aetcrna desiderat. Ibi capit
plumescit accipiter, expandens alas suas ad A t t -
accipiter columbam, i d est q u i l i b c l mutalus i n me-
s t r u m ? Id e s t , nunquid c m l i b e l electo t u i n l e l l i -
lius sancti Spiritus graliam recipit.
gentiam conlulisti, u t flante Spiritti sancto cogi-
tationum alas expandat, quatentis poudera vetu- CAP. X V U . De perlicn* super quam tiat aut sedet
accipiter.
stae conversalionis abjiciat, et v i r t u t u m piumas i u
usom novi volatus suinat, nt binc videlicet c o l l i - Pertica a c c i p i l i i s designal nobis recliludinejn. vilas
g a t , quod v i g i l a n l i a m sensus in semetipso ex se regularis, quae a terra louge stispenditur quia a terr
n o n babet, q u i banc ex se confcrrc aliis nequa- renis desideriis bujuMnodi v i l a separatur* I n hac
q u a m valet. D pertica ligatus sedel, q u i regularis vitae slattita
CAP. X I V . De duabus accipitrum speciebtts. l i r m i t e r l c n e l . Duobus parietibus inbaerere d i c i t u i ,
Dttae snnt species a c c i p i t r u i n , domesticus s c i - a quibus ex t i i r a q t i e p a r t e sustenlatur. Duo parietes,
l i c e l et silvesler, iidem tamen stint. Sed diversis qiti perticam snstenlant sunt acliva et contempla-
lemporibus potest esse siivester el domesticus. l i v a vitae, quae pie v i v e n t i u m rectittidinem p o r t a n l ,
Silvester rapere consuevit dotnesticas volucres, et CAP. X V I I I . De accipilrum pedicis seu compedibus.
domesticus silvestres. Silvesler quas rapit con- Quasi compedes in pedibus accipiter habcre con-
t i n u o d e v o r a t , domesticus captas domino suo re- suevit, ne cum v o l u e r i t , exorta qualibet occasioue
linquendas servat. Porro dominus ejus capta- volare possit. Pedes accipitris quasi compedibus
r u m volucruni ventres aperit, et eorum corda acci- s l r i n g i t q u i timore j u d i c i i et dolore supplicii menlis
pilri i n cibutn tribuenda s u t n i l . Interiora ven- affeclus p r e m i t . Et humiliaverunt 9 i n q u i l Psalmista,
t r i s ctim Aino e j i c i t , q u i intus reinanens putredinein in compodibus pedes ejus (Psal. c i v ) . Pedes Joseph
c a r n i u m cum fetore gignit. Moraliter : silvester in compedibtis b u m i l i a t q u i , ad m e m o r i a m reducens.
accipiter captas volticres et rapit et devorat, quia prsesentein et aeternam poenam, ue ad oplata pro» -
ujtilibet perversus aclus ct cogitaliones siinpli- g r e d i m l u r aflectus anjmi li^at.
 t5 APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. 24

CAP. X I X . Deloro seu corriyia, el ligamine acci- A pitis, sentire ilebet. Jam palma crcvit i n a l l i i i n .
ptlrts. Jam cacumen illius penelravit coelum. J:im cum ca-
Corrigia, per quam accipiler ligatur i n pertica, pite sunt capitis comne, qua? sttnt elatae p a i m a r u m ,
est mortificatio c a m i s , per quam quiiibet convcrsus id est electa? a n i m a r u m . Adhuc stipes rugoso cortice,
lenetur i n regulari v i l a . Corrigia siquidem, qttae fit id est Ecclcsia ctrcumdata tribulajionum asperilale,
de corio m o r t u i animalis, designat mortificationem in terra figitur, et r a i n i , id est sancli i n aeterua fc-
earnis. Non r u m p i t t i r haec corrigia, sed s o l v i t u r , licitate g l o r i a n t u r ; Juttus enim ut palma florebit
cum ad capiendum aliquid accipiter i m p e l l i t u r . S i - (Psal. x c i ) . Jusltis plantatur, floretet fert f r t i c t u m ,
m i l i t e r si quilibet frater ad aliquid temporalc exeat, plantatus i n domo D o m i n i , i n a l r i i s domus Dei no-
non r u m p i l t i r propositum, scd cum r e v c r t i t u r , ea- s t r i . Domus Det n o s t r i est domtis conversionis. Est
dem c o r r i g i a , qua p r i u s , seipsum firmius ligat. atitem a t r i u m ante interiorem dotnum. A n l e domutn
CAP. X X . De turture et passere. siquidem convcrsionis est a t r i u m renuniiationis.
Post columbae g e m i t u m et accipitris questtim, r o - Qui enim mtindo renuntiat, paltnatn viclorhe, quu
gas charissime, ne diutius d i u c r a m , sed planctum m u n d u m v i n c i t , i u a l r i i s domus Doniiui plantat.
t u r t u r i s et clamorem passeris l i b i velocius scribam. Plantatur i g i t u r i n domo conversionis, floret |>cr
N e c t a n l u m scribam, sed etiam pingam qualiter l u r - ^ famara bonae opinionis, fert f r u c t u m bonae operatio
t u r eremi secrelutn diligat, c l passer solitarius i n nis. Sed qtiorsura figit radicein? quoroodo crescit ?
tecto clamare non desinat, u l sub exemplo t u r t u r i s quomodo roboratur? Radicatur per fidem, crescit
teneas m u n d i t i a m castitatis, e l sub exemplo passcris per spem, r o b o r a l u r per c h a r i l a t e m . M i r u m est t a -
ames custodiam cautae circumspeclionis, u t et vjvas inen quod de justis d i c i t u r : Plantati iit domo Do»
caste, et ambules cautc. mini, iit atriit domut Dei nottri florebunt (ibid.). Minin^
CAP. X X I . Depalma, quomodo ei comparatur justus. est qtiodplantantur i n domo, et florent i u a t r i o . S e d
Sicut palma multiplicabo dies (Job xxix). Palma fortasse per fidem plantantur i n t u s ; per exemplum
m u l t i p l i c a t dies, quia tarde p r o l i c i t , priusquain i n boni operis florent exterius, e l sic per famam bo-
altum ciescat. S i m i l i t e r justus tarde proficit, p r i u s - naj opinionis foras e x i t odor floris. Vel aliter : P l a n -
quam ad boc perveniat ad quod tcndit. Est enim t a n t u r i n domo, florent i n a l r i o , quia j u s t i p l a n t a n -
j u s i i desiderium, ut pervcniat ad coeleste regnum. t u r i n praesenti Ecclcsia, et flore immarcescibilt
Sed boc desiderium mundus impedit, ne ad opiala florebunl i n aeterna v i t a . I b i epim c u m flore r e c i -
n i s i tarde pervenire possit. Palma dies m u l t i p l i c a t , pient f r u c i t t m , i d e s t c u m m u n d i t i a caniis et animae,
nec tamen eam frigus hiemis vel nimius caior a?stat's C f ,
^ u r a e
retribulionis pnemium
impediont, quin semper viridescat. Similiter jtislus CAP. X X I I I . De nido turturis, id est fidelis animm
v i v i t , nec ab aliquo i m p e d i l u r , q u i n i u proposito in palma, id est arbore crucis per fidem pattionis.
bonae operationis perseveret. F r i g u s hiemis esl t o r - Et quomodo palma portetur t n manu vicloris.
por vel negligcnlia refrigeratae mentis. Nimius calor Atcendam in palmam, et apprehendam fruclu*
:eslaii$est calor libidinis, vel iracundiae flamma, seu ejus (Canl. v n ) . Palma j u x t a l c r r a m est gracilis et
iucetidium cupiditatis. S i c u l i g i l u r palma nec m a r - aspera, versus coelum grossior et p u i c h r a . Est i g i l u r
cescit btemis frigorc, nec nimio aeslatis u r i l u r calore, ascensus difficilis, sed fructus duicis. M i n u i t u r a s c a o -
sic justus non p e r i i n i t u r qualicunque prosperilalis deulis labor, d u m fruclus i n arbore s e n t i t t i r o d o r ,
vel adversilatis tentatione. A l i t e r paltna dies m u l - diflicultalcin ascensus aufert dulcedo gustus. Paima
l i p l i c a l , quia justus dies antiquos ad memoriam r e - est Cbristus, fruclus ejus salus : Dic, i n q u i t David,
d t i c i t e t annos aeternos i n mente tractal. Paucilatcm animm mem : Salus tua ego sum (Psal x x x i v ) ; e t :
e n i m dierutn suorum ntintiat sibi, e i ex alia partc Guttate et videte quoniam suavis est Dominus (Psal.
longitudinem dierutn i n futuro sperat. Q u i haec i g i - x x x u i ) . Spes salutis i n ligno crucis. Ascende i g i t o r
t u r i n l r a se coliigit, multiplicando dies sicut palma in palmam, i d cst attende crucis v i c t o r i a m . Per sca-
vincendo m u n d u m i n altutn crescit. p lam siquidem crucis ascendes ad soiium v i c t o r i s .
CAP. X X I I . Quomodo ei comparentur Ecclesia ei Tolle et (u crucem t u a m , et sequere eum. Qui a f i l i -
anima fidelis. git carnem suam, tollit crucem suain.
Siatura tua atsimilala est palmm (Cant. vn). Sla- Palma manum victoris ornat, et jusltis palmam v i -
tura Ecclesiae, vel cujuslibet fidelis animae assimila- Ctoriae i n manti bene operando p o i t a t . T r i a dicuntur
t u r palmae. I n statura cujus|ibet hoininis nola,tur esse, de quibus justus victoriam debet acquirere,
parvitas vel magnitqdo i n membris per lineatnetila scilicet mundus, c a r o , diabolus. Justus m u n d u m
corporis. Habet autem stattiram palmae j u s t u s , si v i n c i t , cttm eum suis oblectationibus contemnit;
apud ae est modicus, apud Deum magntts, i n se h u - carnetn sttperat, dutn eam per abstinentiam d o m a t ;
m i l i s , coram Deo sublimis. Haec palma est Christus, diabolo d o m i n a l u r , et eum s u b j i c i l , cum eum a stiis
ctii assimilatur justus. D u m enim tribulaliones, finibus expellit. Palmam i g i t u r i n m a n u gestat, q u i
quas passus est Christus, p a t t u r , slaturae palmas dc bis tribus bene opcrando t r i u m p h a t .
j u s l u s assimilatur. Unde Apostolus : Qui erunt par- CAP. X X I V . De voce turturis ad animam comparata,
{ictpet tribulationum, eruntparticipesel gloria: (Il Cor. et de terra nottra et aliena.
\). Qui i g i l u r m e m b m m corporis est, quae sunt r a - Yox turturis audita ett i i i terra nostra (Cant. i i j ^
 25 DE BESTUS E T A L l i S REBUS L I B E R P R I M U S . 23
Vox t n r l n r i s est dolor laesae mentis. Vox t u n u r i s ge- A CAP. X X V I . De Libano et cedro mysticis Et de
mitum designat cujuslibel auimae pcenitentis. Terra passeribus in ramis cedri niiificantibus.
<ie qua hic agitur, est aniintts, q u i terrenae frrgili- In bona signiflcalione Libauus et cedrus qitando"
latis occupalionibus i r r e l i i u r . Est autem terra no- que p o n u n t u r , sicut i n Canticis canticorum per
stra, et lerra aliena. T e r r a aliena est mens diaboli Salomonem d i c i t u r : Species ejus ut Libani t eleclus
dominio subjtigata. U n d e : Atieni insurrexerunt ad- ut cedri (Cant. v). Libanus est mons Phumiciae l e r -
rertum me, el fortes quwsierunt animam meam (P$al. minus Jttdaeae contra septentrionem. Arbores i l l i u s
L I I I ) . Terra aliena esl Babylonia, terra nostra J e r u - proceritate, specie et robore canerarum silvarurn
salein. Babylonia confu$io; Jerusalem visiopacis in- ligna pnecellunt. Per montem L i b a n i sane intelligere
t e r p r e t a t u r . T e r r a m n o s t r a m alieni devoraul, quando possumus eminentiam v i r l u t u m . Tertninus est J u -
chemones suis incursioitibtis mentem vastanl. I n daeae contra septentrionein, ne diabolus mentcs vere
Babylonia tenemur captivi. I n Jerusalem sumus l i - confllentium intret per tenlationem. Arbores illitts
b e r i . Quomodo cantabimus canlicum Domini in terra proceritate, spccie et ronore alias arbores praecel-
atiena ? (Psal. cxxxvi.) Terra esse nostra d i r i l u r , l u n t , dum quaeiibet fldeles animae proceritale desi-
dom n i h i l in meute noslra proprium rcperilur. d e r i i , specie castitalis, robore perseveranliae alias
Terram noslram esse dicimus, dum mentem noslrain B anlecedunt. Per cedrum intelligimus C h r i s l u m . Ilasc
cum magistro e l fralribus possidemus, u t auimus est cetlrus alta L i b a n i , conformata hyssopo, q u i .
Deo devolus, serviat per dilectionem f r a t r i b u s , per cum essel sublimis, faclus est humilis. De his d i c t i i m
i-OTnpassioneni p r o x i m o , per modestiam s i b i , et sic est per Prophetam : Saturabuntur ligna campi, et
comtmtnis fial. l t i lerra igitttr noslra vox l u r l i i r i s cedri Libani quas plantavit, illic passeres nidificabunt
n t d i l u r , d u m ad poenitenliam auris i n t e r i o r b u m i l i - (Psal. c i u ) . Passeres sunt prsedicalores. P u l l i snnt
tcr i n c l i n a l u r . i i q u i verbo praedicationis sunt p r o c r e a t i ; nidtis,
CAP. X X V . De turture Ecctesia?, et fideli animce quictae menlis locus. In h a c e r g o cedro nidiflcant.
comparata, et de nidu <*jtu, et de Christo marito q u i tranquille vivendo, de aeterna beatiludine iion
taiis turturis. desperanl. Sunt cedri L i b a n i q u a s plantavitDoiniuus
T u r l u r secretum deserti d i l i g i t , qtiandoqite taroen Cedri I j b a n i s u n t diviles bujus m u n d i . Passercssuut
ad horlulos pauperum, et agros c u l t o r u m desceudit, ccenobiorum rectores; p u l l i , d i s c i p u l i ; nidus, oCB-ri-
u l grana seminum colligat, unde v i v a l . T u r t u r est narum locus. I n bis cedris passeres nidiflcant quia
Ecclesia, vel q u x l i b e t fidelis a n i m a ; secretum de- reclores animarttmiti possessiopibus divitumcoenobia
s e r t i , soliludo c l a u s t r i ; grana semimtm, sentenliae Q locant, i b i passeres clamare non cessanl, u t sibi a
d o c t o r u m . H o r t u l i vel agri sttnt doclorum I j b r i . Ex Pco escam qttaerant. A Deo sibiescam quaerunt, q u i
his animus reflcitur. In iis vita spiritus. Sic eniin verbis d i v i n i eloquii quasi cibo saliari v o l t i n l . Die
v i v i t n r , et in talibus vita spiritus m e i . l n locis t u t i s - ac nocte c l a m i t a n t , quia pro stiis benefacloribus
s i m i s et dclcctabilibus invenit t u r t u r sibi n i d u m , lotp uisu mentis Deutn rogant. I n nido iranqttillae
u b i reponat pullos suos. Inter ramos arboris c o n - nieiilis pennas contemplalionis n u t r i u n l , quibtis ad
densae nidum collocat, ova ponit, unde suo lempore praediciam cedrum, quanto citius possint, advolare
procreenlur p u l l i . Per arborem i n l e l l i g i m u s c r u c e m ; contendant.Circaiigna Ljbani v o l i l a n t , q t i i a vitamseu
per n i d u m , s a l u l e m ; per ova, s p e m ; per pullos ge- mores v i y o r u m sublimium scire desideranl. Ex bis
m i u a m cbaritatem, amorcm scilicet Dei et p r o x i m i . lignis L i b a n i Salomou ferculumfecisse legitur (Cant.
Qnaeramus i g i t u r n i d u m t u r t u r i s , quaeramus ovum l i i ) , quia Ecclesiade virissublimibus etinfatigabilibus
in n i d o , nidum i n arbore, id est spem salutis i n ligno aediflcatur. S u n t c e d r i quas non p l a n t a v i l Doinhtus.
c r u c i s . Notttm etiam compluribus csse reor naturam Non pianlavit i n propria voluntate, non dilatavit
t u r t o r i s esse l a l e m , u t si semel socium amiserit, ctipidilate. Omnis atiletn plantatio, quam non planta*
ahsqne socio semper eat. Cbristus cst sponsus Ec- vit Pater meus cielestis, eradicabitur (Mallh. xv). Hae
c l e s i x , vel cujuslibet fidelis animae. Ascendeus C h r i - D cedri L i b a n i sunl divites sttperbi. l n his nidificant
s t u s i n arborem crucis, tindique nidum c o n l r a x i l . berodii et accipilres (Psal. cui), id est raplores.
Jkscendum, i n q u i t , in palmam (Cant. v u i , id e s t c r u - Nidos c o m p o n u u t , quia i t i possessiouibus divituui
c e m , e t : Cnm exaltalus fuero omnia truham ad raptores inuniliones construunt. P u l l i sunt complices,
meipsnm (Joan. x n ) . Morluus est Cln islus,cxspeclat r a p i o r u m seu m i p i s t r i . Hae volucres i n cedris, u t
r t i i n Ecciesia, vel quaclibel lidelis anima, donec re- r;«piant, lalent, quia raplores nocendi poteotiam a
d c a t , e l c*$lae societaiis i u t e r i m legem servat. Ite- priucipibus perversis habenl. Sed Dominus conffinyet
d i t saepitts ad arborem, frequenlal n i d u m , videt ef- cedroo Libani (Psal. x x v m ) , i d est divites m u n d i ,
f t i s i o n c m saugtiinis, j u d i c i u m videlicct m o r t i s , dtim quosdam per ptenilentiam, quosdam per vindi-
hacc a l t e n d i t , g c m i t . S i m i l i t e r quaelibet aniina flde- ctam. Per Poenilentiam, quia sicul v i t u l u m L i b a n i
l i s saepius ad memoriam r e d u c i l mysterium crucis, c o m m i u u e t . Comminuet sicut vitulum Libani (Psal.
a l t e n d i l pretiuuv sauguinis, quae, dum attentc cou- x x v i u ) , ad i m i l a l i o n e m vitae C b r i s t i , ut liat v i l u l u s
M t i e r ; ; i , mtihiplicatis gemitibus mentem ad lamciiia sacriflciis aptus, ut carnetn m o r l i f i c e l , el cum C h r i -
voc.»i. sto crucem p t i r t c l . Per vindictum confringcl ajios^
<;ui» a t c n : o igni rc^crvabil concremniulos. praeu^ic .^ 1
27 APPENDIX A D HUGONIS OPEttA DOGMATICA. 21
cedrus succisa m u l t n m proficit. qttia Christiis m o r l e A ce.Iitts L i b a n i , coiifurmala llyssopo, illic passeie*
p r o p r i a inundiim r c d c i u i t . iVist enim granum fru- nidificabutit.
i#t. nli ctdens in terrum, murtuum fuerit ipsum sotum
t CAP. X X I X . De vigilia passeris, idest monaclU nuptr
manet. Si autem moituum [uerit, multum fructum cuitversi.

affert (Joan. x n ) . Cedrus ergo succiditur, dum C b r i - Vigilatl, et factus sum sicut passer solitarius in

sius m o r i t u r . Mors siquidem C b r i s t i mtiltis profuit. tecto (P$at. CL). Locuin maiieiidi. i u domo lidei paa-

Dcscendens eniiu ad inferos captivam abduxit c a p t i - ser i n v e n i l , e l q u i prius instabilis fuerat, n e a b acci-

v i t a l e r a ; surgeus a m o r l u i s , et ascendens ad coelos, p i t r e r a p i a t u r , vigilare non cessaL Sic a quolibct

spein resurgcndi morieutibus dedit. Quid enim p r o - fideli agittir, ne a diabolo raptus teneatur. Vigilat

dcssct misere vivere, tribulaiior.ibus c o n c u l i , ad e.\- sibi per ctistodiam, vigilat p r o x i m o per doctrinam.

i r e m u m m o r i , nisi sequerelur spes rcsurgendi? E l l n tecto passer babilat, t i t a terrenis longe fiat. In

q u i d prodesset resurrcxisse, uisi fides consians es- domo manet, i n lecto residet, q u i fidei firtnilaiein

set bominem i m m o n a l e m , absque stipplicio, siue teuet, de culmine v i r l u t u m subjectos docet. Ecce

fine manere? S i m i l i l e r c u m cedrus, quam plantavit quomodo passcr, qui prius ad montem perlidiae

Dominus, s u c c i d i l u r , m u l l u m proficit, quia ad aeler transmigrare tonsueverat, nunc p r o veritate fidei

n a b e a t i t u d i i i i s a d i i i c i u m l r a n s f e r t u r . S i a u t e m c e - B v i g i l a n s , de excelso c l a m a l . Qui ideo d i c i l u r

d r u s , quam non plautavit D o m i n u s , succisa f u e r i t , solitarius, quod a terrenis desideriis orocul sit r e -

non miniuiae t i l i l i l a l i s e r i t , quia quae nulluro fructttm inoius.

ferebal i n Libano, i d est i n saeculo, pondus aedificii CAP. X X X . Quomodo passer assimiietur animat
vitando laqueos.
succisa sustinet i n spirituali templo. ' t a d i c o , si cedri
Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo r#-
superbiam succidas, per poenitenliam. Si vero per
nantium. Laqueus conlritus e$t t et nos liberati $u-
vindictam succidas, gcbennae inceudiis i l l a i n c o n c r o
mus (PsaL c x x m ) . Tenel anima s i m i l i l u d i n e m pas-
inaudam i n perpetuuui servas.
seris, dum i n his quae agit t i l i t u r cxemplo c a l l i d i t a -
CAP. X X V U . Quis per pasterem sit mystice t i s . Dum enim anima saepius seipsam considerat,
intetligendus.
coniingit qtiandoque ut ex usn assiduae considera-
In Domino confido, quomodo dicitis animce me& f
lionis animus callidior fiat, ut i n via posilum vitet
Transmigra in montemsicut passerf (Psal. x.) Sub laqiieum. Sunt autem trcs laquei v c n a n i i u m . Primus
passeris nomine designatur instabilitas menlis i n laqueus est fallax suggestio daemonum; secundus,
quolibet homine. E s l enim passer avis inconstans subliiis dcceptio haerelicorum ; t e r l i u s , dtilcedovita)
et instabilis, et ideo designal mobilitalem mentis. c c a r n a l i u i n . Hi laqtiei p o n n i i l u r i u semiia, i n via, i i i .
Porro per moniem intelligimus elationis a l t i l u d i n e m campo. Scmila esl a r c i i o r v i t a ; via est lala v i t a ;
Qitasi passer enim in montem transinigrat, qtti de c a m p u s , spatiosa. Per arclam et arduam reUgiosi,
valle hutiiilitatis menlem i n superbiam levat. Polest per latam et rectain conjugaii, per spatiosam et de-
e l aliter d i c i , u l per passereni iulelligamus q u e m l i - viam voliiplttosi g r a d i u n l u r . Laqueus passcrein ca-
b c t i n l i d e l e m , monsvero s u p r a d i c t u s s i t e m i n e n l i a s e n - ptum r c l i n e t , dutn diabolus mentem possidet, vcL
sus. Si q u i s i i i h u n c i n o i i t e m i m p i u g i t , navem f r a n g i t . dum dttlcedo vitae praesentis placet, seu d u m baere-
Qttasi passer i g i l u r i n buuc moutcm t r a n s m i g r a t , q u i ticus blandiliis decepltun fovet. Sed laqueus r u m p i -
buniilitalem incarnationis C h r i s l i descrens, Christttm t u r , e l passer i i b e r a l u r , s i , abjectis carnalibus desi-
Deuin e l h o m i i i c m esse negat. Haercltcis itaque fidei d e r i i s , anima ad Deum c o n v e r t a t u r ; hoc a u t e i n n o n
repugnantibus Propheta respondens d i c i t se non dis- fii per nostram p o l e i i t i a i n , sed per g r a t i a m Adju-
9

cessurum a fide, quia i n Doinino couftdit. Non torium euiin noslrum in nomine Domini (Psal. cxxm).
t n i m i n v i r l u l c sua c o n l i d i t , nec i n m u l l i t u d i n e d i v i -
CAP. X X X I . De passerum duorum et quinque juua
tiartun s u a i u m g l o r i a t u r . Evangelium pretio myslke explicando.
CAP. X X V I I I . De domo quam patser invenit et de Juxta seriem Evangclii duo passeres asse vceneunt;
patserts mantuefacli moribus. D et quinque dipondio (Matth. x; Luc. x u ) . Passeres
Passer invenitsibi domum(P$aL L X X X I U ) . / I I donto sunt bomines vagi et incousiantes. Dipondium e x
Pitri$ mei mantiones muttie sunl (Joan. x i v ) . Passcr duobus assibus constat, u t r u m q u e lamen parvi p o n -
q u i de ramo in rainuin volare n o v e r a l , nunc de silvis deris esl. Asse igitur et dipondio passeres v e n d u n -
ad d o m i i m volat. Sic m u l t i , qui saeculi diversis a c t i - l u r , dum pro transitoriis c t temporalibus aeteruo
bus inhaerebant, nunc mentem i n domuin manufac- igue cruciatidi pcccalores diabolo s u b j i c i u n l u r . E t
lam qtiae i n coelis est, levant. Passcr^ q u i vestieba- lamcn non erit in oblivione coram Domino unus e x
t u r levibus pltiniis, i d est saecularibus c u r i s , nunc iilis; quia peccatoribus sempcr parata esl m i s e r U
incedtl pennatus v i r t u t i b u s ct praeceptis. Ascendit, cordia redemploris. Vos autem, inqttit, multis passe^
et n i d u m p o u i t . Dat autcm Deus unde fiat nidus. ribus plurisestis (Matth. x ) . Hoc de discipulis d i x i l .
VCrbuui siquidem Patris iuduit se fcno carnis. E t S u t i l j u s t i majoris p r e t i i . D u m e n i m j u s t i se et sua>
sic i n altuin nidus c r i g i l u r , quia sttpra angelicam p r o Dumiiio in p r a s e n l i saeculo t r i b u t u i l , i n fuiurat
creaturam bumana natitra collocalur. Nidificat i n bcatitudinc p r o l r a i i s i l o r i i s c t c o i n m u l a b i l i b t i s x l c r i i a t
/oraminibus peine, quia spem p o n i l i n C h r i s l i pas- possidebuut. Sunt quidam, q u i dtios passcres c o n -
sione. pclra c u i m emt I hrittus (1 Cor. x ) . I l r c alta j u n c l c auimam c l torpiib i i i l c r p r e t a u l u r . y u i n q u o )
 $3 DE BESTIIS ET A L I I S R E B U S L I B E R PRIMUS ?0
vero passeres ad quinque [sensus corporis referuut. A dicat et ' c o n f u n d i l , dicens : Dixi; confitebor adtcr-
Ilero : Nonne duo patseres atse varneunt, et unu$ ex snm me injustitiam meam Domino, et tu remishti iw-
itti* non cadet tuper terram abtqne Patre vestro ? pietatem peccati mei (Psat x x n i ) . Snper eos tridtio
(Ibid.) Unde Hieronymus ( I ) : i Si parva, t i i q n i t , deflet, qtiia qoidqttid cogitationc, locultone, et opere
a l i a , e t v i l i a absque Deo aclore non d c c i d u n t , vos male gesserint, l a c r y m i s dclere docet. Et sic pullns
q u i aeternj estis, non debetis limere nc absque p r o - suos aspersos sangtiine viviflcat, dtim carnis c t san-
v i d e n l i a v i v a t i s . i Noiite ergo timere eos qui oc- guiuis opera m i n u t t ac delet, et aclus spiritales bene
cidunt corpus, animam aulem non potsunt occidere vivcndo servat. Hujtis etiam volucris natura l a l U
(Ibid.). dicitur e3se, quod semper afficittir fame, et q u i d -

C i r . X X X U . De duobus phsseribus ex lege immo- quid g l t i l i l , c i l o d i g e r i t , quia venler ejus nulliim

landis pro mundatione a tepra. habet d i v e r t i c u l t t m , i n quo retineat c i b u m . Nou
L e x Moysi praecepit quod si quis a tepra munda- i g i t u r cibtis ille corpus i m p i u ^ u a t , scd tanltim su
tus fuerit, offerat duos passeres vivos, ex quibus slinet c l conforlat. Huic siquidem pclicano eremitne
unum immolet tacerdos in vase ficliti super aquas vi- vita t i t s i m i l i s , q u i parvo pascilur, nec q u x r i l r c -
ras 9 atterum vero intingat in sanguine passeris im- plelionem v e n l r i s , q u i non v i v i t ut comedat; sed
molati,*et eum liberum in agrum avolare permiltat '. * comedit u l v i v a l .
(Levit. x i v ) . Duopasseres s u n t c o r p u s c l anima. Vas CAP. X X X I V . De nycticorace, id est nocltta.
fictile fragilitas carnis moribundae, a q n x Yivae flu- Factus sum sicut nyclicorax in domicilio (Psal.
mina diviune Scriplurae, qu:e nobis pracstant p o t u m c i ) . Nyclicorax esl avis, qtiae amat lencbras noctis.
s p i r i t a l c m , e l a b l u l i o n e i n . Duos passeres offerimus, In parielinis b a b i l a t , quia in ruinis m a c c r i a r u m 9

cuin corpus et animam Dco consecramus. Quod vero quae stint sine tecto, d o m i c i l i u m serval. Lticcm rc-
iiutis passer i m m o l a b a t u r , r e t o r t o ad pennulas ca- fugit, In nocle volitans cibos qtuerit. Mystice n y c t i -
p i t e , ita u l sangttis efiunderctur, nec tamen c a p t i l a corax C b r i s t u m signiflcat, q u i noclis tenebras a i n a i ,
cbllo a b r u m p e r e t u r , designal quod ita caro nostra quia non vult mortem peccalorh, sed ut convertatur
afOigenda est per abstinenliam, ut 11011 pcenitus c x - et vivat (Ezech. x v m ) . Ita enirn Detis d i l e x i l m i u i -
stingtiatur a v i t a . Quod vero alter passer l i b c r i u d u m , u t p r o redemptienc m u n d i m o r l i traderet F i -
grantim avolare p e r t n i l l i l u r , m o r a l i t e r dcsignat quod l i u m suum (Joan. m ) . Quod autem peccalorc? t e -
auima noslra concttpiscentiis carnalibus c d o m i l i s , nebric vocenlur, Apostolos t c s l a t u r , diccus : Fuittis
pennis contcmplationis ad coelestia sit sublevanda. aliquando tenebra*, nunc autem lux in Domino(Ephc$.
CAP. X X X I I I . De pelicani natnra. ^ , v). I l a b i l a t nyclicorax i n ruinis p a r i e l u n i , quia
Simiiis factus sum pelicano soliludinis (Psat. ci). C|irislus nasci v o l u i t de popttlo Jiidacorunt. Non
Pelicanus est i E g y p t i a avis, babilans i n solittuline tum , i n q t i i l , missus nisi ad oves quas perierunt do-
N i l i fluininis. Il;ec avis roslro pullos suos fertur oc- mus Israel (Malth. x v ) . Sed Chrisltts o p p r i m i t u r a
r i d e r e , et pcr tres dies gemere super eos, post trcs r u i n i s , quia o c c i d i l u r a Judaeis. Lucem r e f u g i t , quia
diesseipsam rostro p e r c u t i t , e l suo sangtiiiie pullos vanam gloriam deleslatur c t o d i t . Cuin eniin lepro-
aspergit, ct sic quos prius occideral, aspcrso s a n - sum curaret, u t nobis exempltim b u m i l i t a t i s daret,
guine viviflcando i a v a i . Mystice pelicauus siguiflcat d i x i t leproso : Vide, nemini, dixerh (Matth. vm).
C b r i s t n m ; i E g y p t u s m t i n d u m . Pelicauus babital in De hac luce d i c i t u r : Auferetur ab impiis lux $ua
soliittdine, quia Cbrislus solus de Virgiue nasci d i - (Job x x x v n i ) , id esl, praescntis vitae gattdia. Ipse
gnatus est sine v i r i l i copulalione. Est enim solitudo aiilein est lux inaccessibilis, quce illuminat omnem
pclicani, quod i m m u u i s esl a pcccalo vita C b r i s t i . hominem ven\entem in hunc mundum (Joan. i). Lux
Haec avis rostro pullos suos o c c i d i t , quia verbo prae- j g i t u r refugil lucom. id est verjlas refugit mundanae
dicationis increduios c o n v e r i i t . Super pullos suos g l o r i x v a n i t a l e m . I n nocte volilans escas quoerit,
gemere non desiuit, quia Christus, cum resuscitaret quia peccatores i n corpus Ecclesjae pracdicando con-
L a z a r u m , m i s c r i c o r d i l e r flcvil. E l sic posl tres dies v e r t i t . Moraliter auletn nyclicorax non q u c m l i b c t
saiigttine suos pullos lavando v i v i f l c a l , qtiia C b r i - j u s t u m innuit nobis, sed eum q t i i , inter houiines de-
stos p r o p r i o sangujne suo redimendo lavat. Mors gens, ab i n t u i l u h o m i n u i n sc, i n quanltnn potcst,
e n i m p e l i c a u i , passio est C b r i s t i , moraliter autem abscondit. L t i c c m refugit, quia humanae l a u d i s g l o -
per pelicaiiuiu inlelligcrc possumus nou quemlibct r i a m non a t l e n d i t ; de qua luce d i c i l u r : Nonne lux
j t t s l u m , sed a carnali volupiate longe r e m o t u m . Per impii ex$tingnelur nec sptendebit ftamma ignh ejns ?
9

i£gyplum v i l a i n noslram ignofantiue tenebris i n v o -
l u u i n . jEgypius enim lenebrce i n t e r p r e t a l u r . I n ^ ' g y r
p t o i g i l u r solittidincm f a c i m u s , dtiiu a curis ct v o -
l u p t a t i b u s saeculi lopge sumus. Sic et juslus i n c i -
v i t a t e solitudincm facit, dtira se i m m u n e t n , in q u a n -
luin htimana natura p a t i t u r , a peccato custodit.
R o s l r o pelicanus pullos suos occidit, quia justiis co-
g i t a t i o i i c s e t opera q u x male gessit, ore proprio j u -
(Job XVIM.) L u c e m dicit praeseulis vila? prosperi-
taletn. Sed lux i i n p i i e x s t i n g i i i l u r , quia futurae vitae
prosperitas cum ipsa t e r m i n a t u r . Nec splendebit
flamma ignis ejus. Ignem d i c i t temporalitim deside-
riorutn fervoreni. Flamma esl decor, vcl poteslas
e x t e i i o r , quae de i n t e r n o e j u s ardore procedit. Scd
IIOII splcndebil, quia i n die cxitus omiiis c x l c r i o r
t!ecor et polcsias p e r i b i l . In nocle v i g i i a l , duin pec-
t

(I) S. I l i e r o n Co:nment. in M a t l h . , cap *\, l i b . i l o m . X X V I P.iliolo^i.c.

31 APPENDIX A D HUGONIS OPF.RA DOGMATICA. 5*

c a i o r u m lcnebras aileudens, eorum errores v i l a t . A sacculo nequaquam se abjecisse considcrat. E l q u a

Habitat i u ruinis p a r i c l u m , dum inundi defectum se a temporali gloria minus evacuant eo magis a
considcrat, et exspeclat occasum. Escam i n nocte h p i r i l u a l i refecliouc j e j u n a n l . Si vero in confessione
quaeiit, quia peccantium v i l a i n rccogitans, d e e x e m - vitaepraeterila?, l a m c n l i stii gemilus vclut nigrescen-
piis j i i s l o r u m mentem , et v i l a m pascit. tes pluinas p r o f e r a n l , illico in contemplatione doclor
CAP. X X X Y . De corvo. ad escam de sublimibus defei endain quasi p u l l o r u m
Corvus in divina pagina diversis modis accipitur, refcctionem cogitans, ut corvus volat eisqtie b i a n t i -
u t per corvum aliquando praedicalor (corvus e u i m bus i n ore cibum rcvocal, dum cx ea inteliigenlia,
crocilans est doctor praedicans) aliquandopeccator, quam ipse c e p i t , estirieiitibus discipulis aliincuta
aliquando diabolus i n l c l l i g a t n r . Isidorus i n libro viiae ioquendo s u b m i u i s l r a l . Quos tanto a r d e n t i u s
E l y m o i o g i a r u m d i c i l quod corvus p r i m u m i n cada- dc superioribus r e l i c i l quanloverius a mtindi n i l o r e
veribus oculum p t i t . Corvus auiem est diabolus, nigrescere pcenileiiliae lamenlalione coguoscil. P u l l i
q u i in cadaveribus p r i m o oculuin p e l i t , quia iu b o - atitem, dum nigro se pennarttin colore vestionl, de
m i n i b u s carnalibus i n l e l l c c l u m discrelionis e x s l i n - sc eliam volatutn p r o m i t l u n t , quia quo magis d i -
gnit, et sic per oculitm cercbrnm c x l r a b i l , quia c x - scipuli abjecta de se sentiuut, ct sese despicicntes
siincto discrelionis i i i t e l l e c i u , seusum menlis ever- I I a f l l i g u n l , eo amplius spem proventus sui i » altiora
t i t . Item pcr corvtitn quilibet peccator iivtelligilur, poiltcentur. Unde c t curat doctor feslinantitisalere,
q u i quasi peccatorum plumis nigrescentibtis v e s t i - quos j a m per qucedam indicia providet posse et aliis
t u r . Sunt aiitem quidam peccatores, q u i de m i s e r i - prodesse. Quae doctrinae discretio d u m catite a pra>
cordia Dci despcranL S u n l et a t i i , q u i ad boc u t dicatore c u s l o d i t u r , lunc c i d i v i n i t u s largior copia
religiosorum prccibus adjuvenlur, o r a n t , dc quibus p r a d i c a l i o n i s d a t u r , U n d e e n i m p e r c h a r i l a l e m coin-
d i c i t u r : Corci paverunt Eliam (III Reg. x v n ) . Per p a l i aOlictis discipulis n o v i t , dum per discretioneni
corvos igitur peccatores i n t e l l i g i v o l u n t , qui de.sua congruum doclrinae teinpus i n l e l l i g i l , ipse non soluin
substantia religiosos pasctiut. lllos enim Elias s i g u i - p r o se, sed etiam pro cis, quibus laboris sui studia
lical, qttos locus el babitus reiigionis occultat. impendil,majoraintclligentiae munera percipit. Unde
Sunt aiitetn a l i i , q u i d e s p c r a n t , terrenis i n b i a n l , apte dicitur : Quis praeparat corvo escam suam,
c u m intns deberent esse, foras speclant, de quibus quando pulli ejtis ad Deum clamant, vagientes e a
Scriptura dicit : Corvu$ ad arcam non redxH quod non babeant cibtim? Cum euiui pulli ut salien-
(Ceties. v m ) , quia f o r u l a n aquis d i l u v i i inlcrcepltis l u r clamant, corvo esca praeparalur, q u i a , duin
p c r i i l vcl cadavet ibtis invcntis forsitan superscdit. verbum Dci boni auditores e s u r i u n t , pro reficieu-
S i m i l i t e r peccator, q u i carualibus desideriis pasci- ^ dis eis majora docloribtts iiiteiligentiae doua t i i -
t u r , quasi corvus q u i ad arcam non r e d i i l , curis buuntur. >
extcrioribtis d e l i i i e l u r . Sed i n bona significalione Ctijus p u l l i , i d est praedicatores ex eo e d i t i , non
coivus a c c i p i t u r , ut per corvum quilibet doclus i n se p r a s u m u n l , sed i n viribus Redemptoris stti.
p r x d i c a t o r i i i t e l l i g a l u r . Unde per bealum J o b , dici- Uude benc d i c i l u r : Qtiando p u l l i ejus ad Dettm c l a -
t u r : Qni$ prwparal corvo e$cam suam, quando putli m a n t , n i b i l eniin sua virttite posse se sciunt. E l
ejus ad Deum clamant, vagiente$ eo quodnonhabeant quamvis a n i m a r t i m lucra piis vocibus esuriant ab
cibosf {Job XXXMII.) « Corvus, s i c u t a i t B.Grcgorius, i l l o lamen q u i cuucta iulrinsecus operatur, baeo
(2) est doclus quisque pracdicalor, qui magna voce fieri exoplant. Ycra eniin fide comprebendunt,
c l a m a t , dum peccatorum suorum m e m o r i a m , quasi quod neque q u i plantat est a l i q u i d , neqtie q u i r i g a t ,
quamdam coloris nigredincm p o r l a t . Cui quidam sed q u i iiicreineutum dat Deus. Quod vero d i c l u m
iiascunlur i n fide d i s c i p u l i , sedfortasse adbuc consi- c s l : vagienles e o q u o d non babeantcibos, i n hac v a -
derare i n f i r m i t a t e i n p r o p r i a m nesciunl, etforlasse a gitione n i b i l a l i u d q u a m piarum mentium ad c i b u m
pcccatis praclerilis m c m o r i a m avertunt, ct per boc salutarem per praedicationem, aut sacrameiitorum
eain, quam asHimi oportct contra bujns mtindi r j susceptionem vola signanttir. Itinatum est enim u n i -
g l o r i a m , b i i i u i l i l a t i s nigrcdinein non oslendunt. H i cuiquc salutis siuc, et scicndi, ac cognoscendi desi-
v e l u l ad capicudas cscasos a p e r i u n l , cum doceri de d e r i u m ; qttocirca dtim i d b o n i pracdicatores animad-
secretis siibliniibusquaeriint. Sed c i s d o c l o r alimenla vcrluiit, omnes pullos suos, i d est populos sibi
praedicalioiiuin sublimiuin lanto iiiinus t r i b u i t , quanlo subdilos in Ecclcsiae sinum recipere ambiunt, m a -
illos peccatapraelcrita minusdignedcflerecoguoscit. gnoque ardorc succensi, nunc ad hos, nunc ad illos
Exspectal qtiippe atque adntonet, u t a nilore vilac colligendos desidcrium e m i t l u n t . Quasi e n i m , quae-
praescnlis pritts per pocnileiitiae lamenla iiigrescaut, dam vagilio est ipsa cogitalionis aestuatio. Sunt q u i
e l tunc demum congrua pracdicationis subtilissiiiiae lcganl vagantes, et ad corvos, id est pracdicatoi es
i i t i l r i m e n t a percipiant. Corvus i n pullis ora biantia referanl, q u i ad loca varia mulatis ntitibtis Iraus-
rcspicit, sed ante i n cis pennarum nigredine i n d u i euut, dum pro abuudandis ouiinabus i u modos
corpus quaerit. Sic discrctus tlocior interna mysleria i n u t i m e r o s , ac i n partes diversas esurienti incnte
eorum sensibus non m i n i s t i a l , quo* adbuc ab boc discurruiit.

(2) S. Gregor, Moral. l i b . x x x , in cap. x x x v u i , Job, vcrs. 4 1 , cap. 10, 5 5 - 3 5 , t o m . L X X V I Patt

lo^ix. #
 DE BESTUS E t A L I I S REBUS L l B E R NUMUS.

Potesl Uxc auctoritas eliam aliter exponi, tit per A genlia consideraro debemus, quod vidclicet p r o f u n -
c o r v u m intelligaiitur qtiidem Ecclesiae praelati pee- d i o r i b u s h o r i s noclis Valentiores ac producliores
catorum fuligine n i g r i , qui non l a n l u m escam suam edere cantus solet. Cum vero l t i a t i u i n u m j a m tero-
sibi parant, sed etiam praeparant, u t prae caeteris pus appropinquat, leviores acininutiores omni modo
rfelicatius vivant. Quorum puili sunt eorum discipuii, voces forroat. I n quibus galii hujus i n l e l i i g e n t i a ,
qui ad Deumclamant,elinde m u r m u r a n l , q u o d e o r u t n q u i d nobis i n n u a l considerala praedicalorum discre-
m a g i s t r i i n c i b u m delicatiora s u m a n l , vaganlcs a tio demonslrat, q u i cum iuiqiiis adhuc menlibus
r l a u s t r i s e x e u n l , e l sic abundauliam v i c t u a l i u m sibi praedicant, altis et magnis vocibus aeterni j u d i c i i
quaerunt. Sunt et alii c o r v i , pdtestate tnajores, d i g n i - terrores i n t i m a n t , quia videlicel quasi i n profundae
tate sublimioresj qui quandocunque popttlos i n Ec- noctis lenebris clamant. Ctun vero j a i n a t i d i t o r u m
clesiis congregant, jejtiuia praedrcant, ipsi lamcn i n suorum cordibus v c r i l a l i s iucem adesse cognoscunt,
dtebus j e j u n i o r u m carnes edtint, et sic simplices scan- clamoris sui m a g n i l u d i n e m , i n lenitatem dulcedinis
dalizaut et offendunl. Inde poptili vagantes mente dubi- v e r t u n t , et non tam iila quae s u n l de poenis t e r r i b i -
t a n l tttrum praelali, qui jcjttniadocent, ea pODulispro- l i a , quara ea quae sunt de praemiis blanda p r o f e r u n t
deasecredant,aulvagiciilesbouiiiigeniunt,cibomboni Qui etiam m i n u t i s tunc vocibus c a n t a n t , quia ap»
exempli estirientcs, m a l i i l l o r u m exemplis c o r r t i p t i , B propinquante mane divinae l u c i s , subtilissitna quae-
consimilem iudulgentiam desiderautes. Ethaec ad que de roysteriis ccelesiibus praedicant, u t sequaces
praesens de corvo sufficiant, donec aliquis dc eo po- sui eo subtiliora et argutiora de coelestibus audiant,
t i o r a dicat. q u o l u c i veritalis j a m certius appropinquant. Et quos
C * p . X X X V I . De gadi gallinacei natura moradier. dormientes longus galli clamor excilaverat, v i g i -
Quis dedit gallo iulelligentiam? de gallo quaeritur iantes succisior et modulatior secutus deiectet,
a qtto ei inleiligculia t r i b u a t t i r . Sed haec queslio cito quatenus correcio cuilibet cognoscere de regno sub-
s o l v i t u r , si beaius Gregorius loquens in Moralibtts tilia et dulcia libeat , q u i prius de j u d i c i o ad-
audiatur. c Intelligentiam eniin ( s i c u l ait beatus versa fortnidabat. Quod bene per Moysen expri-
Gregorius) (3) gallus a c c i p i t , u t prius nocluriii m i l u r , cum ad producendum exert i l u i n lubae c l a n *
temporis horas discernat, et luiic demum vocem gore concisius jubentur. Scriptum itamque e s t :
excitationis e m i l l a t : qtiia videliet sanctus quis- Fac libi dua§ tubas argenleas ductiles (Num. x). Et
qne praedicalor prius i n atiditoribus suis qualitalem paulo p o s t : Cum concisus clangor increpueritt move-
vitae considerat et tnnc demtim ad erudiendum c o n - buntur castra (Jbid.). Per duas e n i m tubas exer-
g m a m vocein praedicationis format. Quasi enim h o - cilus d u c i l u r , qtiia per duo praecepia cbaritatis
ras noctis disccmere est peccalorum merita d i j u d i - ad procinctum fidei populus vocalur. Quae idcirco
c a r e , quasi horas noctis discernere est actionum argenteae fieri praecipiuntur, u t p r x d i c a t o r u m verba
leucbras apta increpationis voce corripere. Gallo iucis nitore pateant et a u d i t o r u m mentes nnlla sui
itaque inlelligcntia desuper t r i b u i t u r , quia doctori obscuritate confundant. Idcirco aulem ductiles, q u i a
v e r i t a t i s , d i s c r e l i o n i s virttis u t noverit, q u i b u s , q u i d , necesse est, u t i i , qui venlurain vitam praedicant,
quando, vel quomodo i n f c r a i , divinitus m i n i s l r a t u r . praesentium t r i b u l a t i o n u m contusionibus crescanL
Non enim una eademque cunctis e x b o r l a l i o con- Beue autem d i c i i u r : Cum concisus clangor increpue-
v e n i t , quia nec cunctospar m o r u i n qttalilasaslringit. r i t , inovebtiiitur castra, quia n i m i r u m praedicationis
Saepe enim aliis officiunt quae aliis prosunt. Nam et sermo quo sublilius, ac minutius agitur, eo a u d i t o r u m
plertimqtte berbae quae bacc animalia reficiunt, alia corda conlra tcntalionum certamina ardeniius ax-
occidunl; e l leuis sibilus equos m i l i g a t , catulos citaiitur. >
i n s t i g a t ; e i medicamenlum , qtiod bttiic m o r b t i m Est adbuc aliud i n gallo solerler i u t u c n d u m , quia
i m m i n u i l , a l l e r i vires j u n g i t ; et panis, qtii vitam cuin j a m edere c a n t u m p a r a t , prius alas e x c u t i i ,
f o r t i u m r o b o r a t , p a r v u l o r u m necat. Pro qualilate et semetipstim fericns, vigilantiorcm
reddit. Quod
i g i l t i r atidientium f o n n a r i debet sermo doctorum, | paienter cernimus, sl sanclorum praedicatorum v i -
f

u t et sua singulis t r i b u a t , et tamen a communis tain vigilanter videmus. Ipsi quippe cum per verba
x d i t i c a t i o n i s arte nunquam recedat. Quid enim sunt praedicationis m o n e n t , prius se i n sanctis actionibus
iutentae mentes a o d i t o r u m , nisi quasi quaedain i n exercent, ne i n semelipsis torpenles opere, alios
e i t b a r a tensiones cbordarum? quas tangendo a r t i f e x , excitent voce, sed ante se per subKmia facta c x c u -
u t iion dissimilem concentum f a c i a n l , dissimiliter l i t i n t , e.l ttinc ad beue agendum alios sollicilos red-
pulsat. Idcirco enim cbordae consonam roodula- d u n t . GaHus enim alis se percutrensest doctor bouae
t i o n e m reddunt, quia uno quidem plectro, sed non vitae exemplum pracbens. Pritis cogitationum alis
u n o impulsu f e r i u n t u r . Unde et doclor p r u d e u l i s - semetipsos f e r i t i n t , q u i a , dum quod i n se i n u l i h t e r
s i m i i s quisque, ut i n una cunctos v i r t u t c charilalrs torpet, sollicita investigatione deprehendunl, dis-
aedificct, ex una doctrina, non unaeademque exbor- tincta aniinadversione c o r r i g t i n l . Pritis sua p u n i r e
l a l i o n e tangere corda audienlitim debel. Oetibus c u r a n t , et tttnc qtiae aliorum sunt punienda
c Ilabcmus et aliud, quod de galli bujus i n l e l l i - d e n u m i a n t . Prius crgo alis insonant, quatn cantus

S. Gregor., i b i d . r vers. 5 f i r cap. 3, i i - U , i b i d . -

it APPENDIX AD nucor S O P E I U DOGMATiCA. 2*

c m i t t a n t , quia aulequaru vciba exliortatiouis profe- i actiouem, quia alas per flguram saiictilatis e x t e * »
r a n t unine quod loctituri s u n l , operibus c l a i i i a u i . d t i n t , sed c u r a r u m saeculariitm pondcre praegravati,
E t profecto dum i n scmelipsis vigilant, tunc dor- nullatenus a t e r r a sublevaittur. Speciem namquo
mieiites alios ad vigilias vocant. Sed unde haec Pbarisaeorum reprobans Dominus, quasi s t r u l b i o n i s
tanla doclori i n t e l l i g e n l i a , ut et sibi peifeclc v i g i - peniiam redarguit, quae i n opere aliud exterius, et
l e t , e t dormientesad vigilias subquibusdain clamoris in colore alittd ostendit dicens : Vce vobis, Scribas
provenlibus vocet, u t c t peccatorum lenebras pritis el Pltariscei fnjpocrita (Matth. x x m ) . Ac si d i c e r e l :
caute discutiat,et discretc postmodutn lueein praedi- Sublevare vos v i d e l u r spccics pennac, sed i n i n f i m i s
caiionisostendat, u t singulis j u x t a modum et tempora vos d c p r i m i t poudus vitae; de boc potulere pcr
congruat, et s i m u l omnibus, q u i iilos sequantur os- Propbetatn d i c i l u r : Filii hominum, usquequo gravi
tendat? Uude ad tanta et tam subtilia eflicax t r a - cordet (PsaU iv.) Ilujtis strtilbionis bypocrisim so
ditur, nisi inlrinsecus ab eo a quo est condilus do- conversurum ad s.ii glorificatioucm Dominus p o l l i -
ceatur? Quia igitur laus tantae intelligentiae non cetur, per Propbelam diccns : UtorificabU me bestiu
pracdicatoris v i r t u s esl, sed auctoris, recte per agri t dracones, el struthiones (Jsa. X L I I I ) . Quid enim
cumdemauctorem d i c i t u r : Quis dedit galio inleJliKcn- draconuni nomine, uisi i n apcrto maliliosae mcntes
l i a m ? ac si diceret : Nullus alius nisi ego, qui do- 1
e x p r i m u u t u r , quae per l e r r a m semper i n infimis co-
c t o r u m inCntes, quas ex nibilo condidi, ad i n t e l l i - giiationibus repunt? Quid vero per slruibiouis v o -
genda qttae occtilta sunt mirabilius i n s t r u x i . cabulum, nisi i i q u i se bonos siinulaut designatur?
Potest e t i a m de gallo d i c i , quod stint quidam Ec- qtii sanctitatis vitam quasi volatus peunain pcr
clesia? praslali, quibusa Deo inlelligentia d a t u r ; nec speciero retinent sed per opera non e x c r c e n l . Uude
tamen j u x l a iutelligeiitiam a Deo sibi datam a l i q u i d strutbio i n descrto est simulatio i u converso. GIo-
o p c r a n l u r . Non seipsos alis e x c i i a n l , nec alios r i f i c a r i ilaquese Dominus a dracoue vel s t r u t b i o n e
nionent, ut ad bene operandum surgant. Seipsos asserit, quia et aperte malos, et flcte bonos p l e r u m -
a m a n l , c l sic o l i o e l voluptati vacant. Horas noctis que ad sua obsequia cx i n l i m a cogitatione conver-
sicut galtus non a n n u n l i a n t . quia culpas delinqueu- til.
t i t i m non accusanl. Confessionis et poenitentiae d i - ilabemus adbuc quid tn consideralione slrulbio-
strictionem non attendunt, sed in acquirendis rebus nis bujus, de accipitre et berodio altenlius perpen-
i r a n s i t o r i i s intelligentiam a Deo sibi dalam p o n u n t . damus. A c c i p i l r i s quippc et Herodii parva stint c o r -
A n i m a r u m lucra quaerere nolunt, ea tamen, quae ad pora, sed pennis deusioribus f u l l a , et idcirco c u n i
deleclationem carnis pertineant, tota menle quae- celeritale t r a n s v o l a n t , quia eis parum incsl q u o d
r u n t . Sunt et a l i i n i m i s simplices, et i l l i t t e r a i i , a g g r a v e t , m u l t u m quod levet. A t contra s t r t i t h i o
q u i quasi gallus sedent i u pertica regiminis, id est raris pennis i n d u i t u r , et i m m a n i corpore gravatur,
i n catbedra praelationis locura occupant, et tamen n l etsi volarc appctal, ipsa pennarum paucitas m o -
ofScium divinae legis ignorant. Sedenl, et tacenl, lem ianti corporis i n aere non stispendat. Bene e r g o
et seipsos pascunt, nec grcgem sibi comniissum ad i n berodio et accipilrc electorum pcrsona significa-
pascua aeteruae v i r i d i t a t i s ducuut. E l bic i g i l u r , c u i l u r , q u i quandiu in hac vita sttnt, sine q u a n t u l o c u n -
inteiligentia d a t u r , nec populo verbum DeLpraedicat, qtte culpae contagio csse non possuut, sed cum e i s
et bic q u i lacet, quia nescit q u i d d i c a t , utcrque parttm quid inest qtiod d e p r i m i t , inulta virttis bonae
caveat, ne quasi gallus de pertica cadnt. Filios suos actionis suppetit, quae illos i n superna s u s l o l l i l .
l l e l i c o r r i p u i t saepe, sed quia inanum corrcctionis Econlrario hypocrila, et si qua facil pauca qu;e l e -
non a d b i b u i t , fractis cervicibus, de sella cecidit, vent, perpetrat m t i l l a quae gravent. Neque e i i i m
auteqtiain m o r e r c t u r , mortem filiorum v i d i t , et nulla bona agil bypocrita, sed quibus ea ipsa d e p r i -
arcani Domiui ab allopbylis captam cognovit niat multa perversa c o m m i t l i t . Paucae i g i l u r penuae
(/ Reg. i v ) . slrutbionis corpus 11011 sublevant, quia p a r v u m bo-
CAP. X X X Y H . De strutltione, et ejus pennis quibus t
num bypocritic iiiiiltitudo pravae aclionis gravat.
notantur hupocritas et aecipilris ac tterodii, qui-
t Haec quoqtie ipsa s l r u l l i i o n i s peuna ad pennas b e r o -
bus significanlur electi.
dii et accipilris s i m i l i t u d i u e m coloris habel, v i r t n t i s
Penna struthionis similis est pennce herodii et acci- similitudinem nou habet. I l l o i u i n namque couclusip,
pitris (Job x x x i x ) . Qttis berodiiim et accipiirem ne- et tdeo firmiores sunt, et volatu aerem prertiere v i r -
sciat aves rcliquas quauta volatus sui velocitate tutesuae colligationis possunt. A l econtrario stru-
transcendanl? S l r u t b i o vero penuro eorum s i m i l i l u - tbioius pcruiae dissolutoe, ideo v o l a l u i n sumere ne-
diiiem babel, volatus celerilalem non liabet. A terra queunt, quod ab ipso, qucm prcmere non p o t u e r u i u ,
siquidem elevari non valet, et alasquasiad voiatum aere Iranscenduiiiur. Quid igitur i n his a s p i c i m u s .
specie lenus c r i g i t , sed tamen iiuiiquam se a terra nisi quod clectorum virlutes sotidae evolaut, ut
volando suspcndit. Ita sunl u i m i r u m omues bypo- vcntos bumani favoris premanl? i l y p o c r i l a r u n i vcicjr
crilae, qtii duiii bonorum vitam s i m u l a n i , i t u i t a - aclio quamlibet recta videaltir, volare lamen n u u
lionem sauctae couvcrsationis [visionis] liabenl, ve- suflicit, quia vidclicel fluxae virtulis|iciinam hum&nae
r i l a l e m sanclae acliouis non habcnt. Habcnt qtiippe laudis aura p e r l r a n s i t . Sed ecce cum tinum eunw
volandi pennas pcr spcciem, scd in tcrra repunt pcr dcmqtic t o h o r u m maloruinnue b i b i t t t m cerniin»»/
 H DE 6 E S T I I S E T A L I t S EBUS L I B E B P R I M L S . Z9
t u t n ipsam i n eleetis ar reprobis professionis speciem i versa, sese ad coelcstia contcwplando, i d est ve-
videmus, et nnde nostrae inlelligentiae detur, u l ele- lando, suspendant.
etos a reprobis, ut a falsis veros comprehendetido Notandum vero est quod i n his vcrbis non solum
discernat, perspicimtis. Quod tamen citius agnosci- h y p o c r i t a r u m actio perversa reprobatur, sed bono-
111 n s t si inlemerata in memoriam pracceptoris n o s t r i r u m e t i a m m a g i s t r o r u m , si qua fortasse subrepserit,
verba signamus, q u i a i t : Ex fructibus eorum cogno- elatio p r e m i t u r . Nam cum de sc Dominus d i c i t quod
stetis eos. Neque enim pensanda sunt qua3 oslcndunt derelicta ova in pulvcre, ipse calcfacit, ipse profecto
i n imagine, sed quae servaut i n aclione. Undc hic aperte i u d i c a t , quod ipse operatur intriusecus per
postquam speciem s t r u i h i o n i s bujus i n t u l i t , mox verba doctoris, qui et sine vcrbis ullius hominis
facta sttbjungil, dicens : Quce derelinquit in terra ova calefacit qtiod voluerit i n frigore pulveris. Ac si
sua (Job x x x i x ) . Quid enim per ova nisi lenera ad- apene docloribus d i c a t : U l scialis quia ego sum,
b u c proles e x p r i m i t u r ? quae diu fovenda esl, ut ad q u i pcr vos loquentes operor, ecce cum voluero,
v i v u n i volatile perducatur. Ova qtiippe insensibilia cordibusbominumctiamsinevobisloqtior. Humiliata
i n semetipsis sunt, sed tamen calefacta i u viva vola- i g i l u r cogitatione doctorum, ad exprimendum b y p o -
tilia c o n v e r t u n l u r . l t a n i i n i r u m certum est quod p a r - c r i t a m sermo c o n v e r t i t u r , et qua fatuiiale torpeat,
v t i l i aoditores, ac £111 i I r i g i d i insensibilesque rema- adbuc sub s l r u t b i o n i s faclo plenius i n d i c a l u r . Nam
n e a n l . n i s i d o c t o r i s s u i s o l l i c i l a exbortatione calefiant. sequilur : Obliviscitnr quod pes conculcet ea 9 aut
Ne i g i t u r d e r e l i c t i i n sua insensibililate torpescant, bestia agri cohterat (ibid.). Quid in pede, nisi t r a n s -
assidua doctorum voce fovendi sunt, quousque va- ilus operalionis accipilur? Quid in agro, nisi mundus
leant et per inteUigentiam vivere, et per contein- iste siguattir, deqtio i n Evangeiio Dominus d i c i l : Ager
piationem volare. Quia vero h y p o c r i t x , quamvis autemest mundus? (Hallh. x u i . ) Quid i n bestia, nisi
perversa semper operentur, loqui tamen recta non quodantiquusbostisexprimitttr, q u i hujus mundi r a p i -
desinunt, bene autem loquendo, i n fide vel conver- nis insidians, h u m a i i a q u o t i d i e m o r i e s a t i a t u r . Dequa
satione filios p a r i u n t , sed cosbene vivendo nulrire per prophetam pollicente Domino d i c i l u r : Et mala
n o n possunt, recte de struthione bic d i c i t u r : Quae bestia non transibit per eam (Isa. xxxv). Strulbio
derelinquit i n terra ova sua. Curam namque filiorum ilaque ova sua deserens o b l i v i s c i l u r quod pes con-
Iiypocrita negligit, quia ex amore i n t i m o rebus se culcet ea qttia videlicel hypocritae eos, quos i n c o n -
exterioribus subdit, i n quibus quanlo magis extol- versione generant filios d e r e l i n q u u n t , et omnino nou
l i t u r , tanto niinus de prolis suae defectu cruciaiur. curant, ne aut e x b o r l a l i o n i s soliicitudine, aut d i s c i -
Ova ergo i n terra dereliquisse esl natos per conver- plinae custodia destitutos, p r a v o r u m operum exem-

sionem filios nequaquam a terrenis actibus i n l e r p o - pla pervertant. Si c n i m ova quae gsgnunt d i l i g c r c n t ,

s i t o exliortationis nido sttspendere. Ova i n terra n i m i u m m e l i i e r e n l ne quis ea per opera perversa

dereliquisse est i i u l l u i n coeleslis vitae filiis exemplum demonslrando calcaret. Obliviscitur ctiam qtiod

praebere. Quia enim hypocriiae per cbariiatisviscera beslia agri conterat, quia n i m i r u m si diabolus i n boc

n o i i caient, de torpore prolis edilae, i d cst de ovo- mundo saeviens edilos i n botia couversione Glios

r u m suorum frigore non d o l c n l , et quanto se l i b e n - rapial, bypocrita omnino IIOII c u r a l . Habent ergo
veracesmagistri supcr discipulos suos t i m o r i s visce-
l i u s t e r r e n i s actibus i i i s c r u n t , lanto negiigentius
ra ex v i r t u t e c b a r i t a t i s ; hypocritae atttem tanto r n i -
eos quos generant, agere terrena p e r m i t l u n t . Sed
nus commissis sibi m e t u u n t , quanto ncc sibimetipsis
quia derelictos h y p o c r i t a r u m filios superna cura non
quod timere debeant, deprehendunt. E t quia obdu-
deserit (nonnulios namque e l i a m ex talibus i n l i m a
ratis cordibus v i v u n l , ipsos etfam quos generant
electione praescitos largiue gratiae respectu calefacil)
filios nulla pielate d e b i l i amoris cognoscunl. Unde
recte subjungitur : Tu forsilan in pulvere calefacies
adhuc sub strulliionis specie s u b J i t u r i Iuduratur ad
ea (ibid.). A c s i dicat : Ut ego, q u i illa i n pulvere
lilios quasi nou s i n t s u i . Quem c u i m cbaritas g r a l i a
calefacio, quia p a r v u l o r u m animas praedicalorum
non i n f u n d i l , p r o x i m u m suunt, etiain si ipse huuc
s u o r u m sollicitudine destitutas* e l i n medio peccan- J
Deo gCnuil, ut e l l r a n c u i n respicit ut profccto sunt
f i u m p o s i t a s Dominus amoris sui igne succendit.
omnes hypocrilae q u o r u m videlicet mentes dum sem-
H i n c est enim quod plerosque cernitnus et i n medio
per exteriora appetunt, intus inseiisthiles- fiunt, et
p o p u i o r u m viverc, ct lamen v i l a m torpenlis populi
i n cunciis, quae agunt, dum sua semper expetunt,
noti tenere. Hinc est etiam quod plerosqtte cernimus
erga aflectum p r o x i m i nnlla c b a r i l a t i s compassione
c t roaloruiu turbas non fugere, et tamen superno
molfescunt. Et quia chaiilaiis visccra nesciunt,
ardore flagrare. Hiuc quoque est quod plerosque
eorinn mcns q u a n t u m per m u n d i coiictipiscenliaiu
r e r n i m u s (ut i t a d i x e r i m ) i n frigore calere. Unde
i n exteriora r e s o l v i l u r , l a n t u m per inaflectionem
e n i m nonnulli i n t e r terrenoruin h o m i n u m torpores
suam interius o b d u r a l u r , e l lorpore insensibili f r i -
p o s i t i supema* spei desideriis inardescunt? Undc
gescit intrinsecus, quia amore damnabili mollescit
e t i a m inter frigida corda succensi sunt, nisi quia
foris, seque ipsain cousidcrare non v a l e l , qnia cogi-
nninipolens Deus derelicta ova scit eliam puivere
tare se m i n i m e studet. Cogitare vero se mens non
<ulefacere, e t f r i g o r i s p r i s t i n i inseusibilitalcdiscussa,
potcsl, q u x lola apud seinelipsam non est. T o t a
p e r scnsum spirilus v i l a l i s anitnare, tit ncquaquain
vero esic aptid semetipsam non s u l u c i t quia pcr
r

j a c e i i i i j i n infimis lorpeanl, scd in viva volaiilia

59 APPENDfX A D H U G O M S OPERA DOGMATICA. 40

quot concupiscenlias r a p i l n r , per l o t a semelipsa ^ alliludine divinitatis suac, quasi quodam volatu su<
species dissipalur, et sparsa i n infirais jacel, quae b l i m i cadavermorlalilatis nostraeconspexil in infimis,
collecia si vellei, ad summa consurgcret. Unde j u - et sese de cceleslibus ad iiua demisit. F i e r i quippe
storum mens, quia per custodiain disciplinse a c u n - propter nos homo dignalus est, et dum mortuum
ctoruin visibilium fluxti appelilus constringilur, animal p e l i i t , uiorlem apud nos, qui apud se erat
coHecta apud semetipsam inlrinsecus inlegratur, fiumortalis, invenil. Sed hujiis v u l l u r i s oculus fuit
quaiisque Deo vel proximoesse debeal,plene conspi- ipsa intentio noslrae resurfcctionis, quia ipse ad t n -
c i t , quae n i b i l suum exterius derelinquit. E t quan- duum mortuus, ab aeterna nos morte liberavit. IHe
tum ab exteriofibus aslricta compescitur, t a n t u m enim perfidus Judaeae populus, quia morlalem vidit,
aucta in inliinis inflammatur. Et quo magis ardct, sed quomodo rnorte sua mortem nostram destrue-
eo ad depreliendenda vitia amplius lucet. H i n c est ret, minime aticndit, conspexil quidem v u l t i i r e m ,
enim quod sancti v i r i dum se intra semetipsos c o l l i - sed oculum vtilturis nonaspexil. Qiti dtrm humiliiatts
gunt, mira ac penetrabili acie occulta etiam aliena ejus vias, qtiibus nos ad alla sublevaret, consideraro
delicta deprebendunt. noluit, semitam avis ignoravit. Neque enim pcnsaro
Sequitur : Cum tempus ftierit, in allum alas erigit studuit, quod ejus uon humiliias levaret ad cceleslia,
(Job x x x i x ) . Quid enim pef alas bujus slrulbionis B et mortis ejus intentio reformarel ad v i l a m . Scmi-
accipimus, nisi pfessas boc tempore quasi c o m p l i - ' t a m i g i l u r ignoravit avis, nec inluitus est ocutis
catas hypocrilae cogitationes? Quas cum tempus v t i l t u r i s , q u i a , etsi viriit eum quem morte tenuit,
fuerit, in allttin fclevat, quia opporiunitate comperta videre noluit qtianta vilae nostrae gloria de inorte
eas superbiendo manifestal. Alas i n a l t u m erigere ejus sequerelur. Unde ad crudelitatem quoque per-
est per effrenalam superbiam cogitaliones aperirc. secutionis exarsit, verba vitae recipere r e n u i t , pnc-
Nunc aulem quia sanclum se simuiat, e l quasi i u dicatores regui ccelorum prohibendo, saeviendo, fe-
semetipso stringit quae cogllat, quasi alas in corpore ficndo repulit. Qui praedicatores, scilicet apostoli
per h u i n i l i l a l e m p l i c a l . Eat ergo b y p o c r i l a , et nunc repulsi, ludaeam ad qtiam missi fuerant deserentes,
sui laudes appetat, postmodum vitam p r o x i m o r u m i n gcntilitalis coliectionem dispersi s u n l ; sed et n a -
premat, et quandoque se i n irrisione sui Condiloris tura v u k u r i s talis esse d i c i t u r , u t per v u l t u r e n i
cxerceat, ut quo elatiora semper cxcogitat. eo se quisque peccator intelligi videattir. V u l t t i f siquidem
suppliciis atrocioribus immergal. Unde et s u b d i t u r : C x e n i l u m sequiltir, ut inortuorum cadaveribus sa-
Obliviscitur quod pes coneulcet ea et bestia agri
f con- tietur, quia peccator pravos homines, q u i sunt i n
terat (Ibid.). Tunc ova pes calcat, et bestia agri ^ exercitu diaboli, sequitdr, u t pravos eorum mores
c o n l e r i t , cum i n terra deseruntur, quia videlicet i m i t e t u r . Mortttorum cadavcribus vescitur, quia car-
humana corda, dum semper lerrena cogitani, sem- nalibOs dcsideriis, quae mortem generanl delectatur.
per quae ima sunt agere appelunt, ad coiiterendum Viiltttr eliam pedibus libenter g r a d i l u r . Unde et a
se besliae a g r i , i d est diabolo s t e m u n t , ut cum d i u quibusdam gradipcsappellatur, qtiia lerrena peccator
iufima cogitatione abjecla sont, quandoque etiam amat et terreitis ruhiat. Quandoque etiam v u l l u r i n
inajorum c r i m i n u m perpetratione f r a n g a n t u r . Se- attum volat, qttia peccator ad cceleslia mentem
q u i l u r : Induralur ad fHios quasi t non sint sui (Ibid.). quandoqtte l e v a t , sed qtia intentione hoc faciat,
Quasi non suos respicit, qtios aliter vivere quam alter ignorat. Quis enim i n t u e t u r oculos v u l t u r i s , i d
doctiit ipsa deprehendil, et dtirescenle saeviiia t e r r o - est intentionem cogilalionis? Hoc e n i m Omntpotens
res admovet, seque i n eorum cruciatibus exercet, sibi r e l i q u i t , qui cogilationes b o m i n u m solusr n o v i t .
atque invidiae facibus inflaminata, i n qurbus non ia- Nota etiam quod v u l t u r , u t ait I s i d o r u s , a volatu
b o r a v i l nt posscnl vivere, laborat u l tlebeant i u l e r - tardo nominetur. Tarde enim cum volare Coeperit,
i r e . llypocritae e r g o , qui per Siruihionem rntelli- a terra recedit quia peccator aut vix aut nunqfaam
gnntur, consuetudinis talis esse p e r h i b e n t n r , tit de terreua desideria derelinquil.

i i u i l o a l i o c u r i m babeant, sed dc bis quae agunt, in 0 CAP. X X X I X . De gruibus ordtne litteralo unam
se glorienlur, et sibi solis bonum quod agtint, prae prcevolantem sequentibus t etc
caeteris ascribunt, Grues dttm pergunt, unam sequunlur ordine l i t t e -
CAP. X X X V I H . De vuliure, et ejus nalura Chtisio r a t o . Excelsa atilem petunt, qtio facilius videant,
applicata. quas petant terrafs. Casligat autem reliquas acri voce
Semilam ignoravit avis % nec intuitus ett oculos ea quae cogit agmen. At ubi raucescit, succedit alia.
[ V u l g . oculus] vulturis (Job x x v i u ) . Quis hoc loco Nocteautem excubias diVidunl, et ordinem v i g i l i a -
avis nomiue signalur, nisi ille qui corptis Carneum, r u m per vices faciunt, tenentes Iapillos sospensis
quttd asstimpsil, ascendeudo ad aethera libravit ? Q u i a tefra pedis aherius digrtis, quibus srtmnos arceant»
apte qtioqtie-vtilturis appeltatione e x p r i m i l u r . V u l t t i r Quid cavendttm e r i l claroor indicat. i C t a t e m i n illis
quippe dum volat, si jacens cadaver conspicit, ad c o l o r p r o d i t . Nam i n senectute nigrescunt. Grues
escain cadaveris devolal, et plerumque sic i n m o r l e cnm de loco ad locum transvolant, ordinem proce-
capitnr, dum ad inortuum animalde summis l a b i l u r . dendi volando servanl. lllos autem significanl, q n i
ftectc ergo mediator Dei et b o m i n u m , Rcdemptor ad boc student, u t ordinate vivant. Grues eninV
fmster, vulliiris appellalionc signatur, qiti roanens i n ordine litterato volantcs designant ordinate viventecc
4 | T>E BESTHS E T A L I I S R E B f i S LIBER P R I M U S . lx

Cutii ainem ordinate volando procedunt, ex se l i t - A non andet, domesticis aulem insidiari solel, msiaia-
teras i n volalu fiogunt. Illos antem designanl, qui t n r pullis ut cos rapiat, et quos incautos r e p e r i l ve-
i u se praecepta S c r i p t u r x bene vivendo f o r m a n l . Una locius necat. Sic molles et voluptttosi teneros pullos
e a r u m rsliquas antecedit, quae clamare non dcsinit, r a p i u n t , qtiia simpliciores et providos suis moribus

q u i a praelatus, q u i p r i m u i n locum regimiuis ot.tinet, aptantt et ad perversos usus protrabttnt. Supercos

suos sequaces moribus et v i l a praeire debet, ita t a - lcnte volando incautos decipiunt, dum eos blandis

m e n u t semper clamet, et viam bonae operationis sermonibus adulando seducunt. Ecce quomodo vo

sequacibus suis praedicando demonstret. Quae autein lucres, quae ratione carcnt, perilos homines, et ra-

alias antecedil, si ranca facta f u e r i t , tunc alia suc- tione utentes, per exempla perversx operationis
sibi cavere docent.
cedit, quia praelatus si verbum Dci stibjectis non
praedicet, vcl praedicare nesciat, cum raucus fuit, CAP. X L l . De hirundinit natura t moraliler Qnimat
necesse est u t alius succedat. Si atitem nox accesse- poenitenti addicla.
r i t , i l l a , qnae pnccedit, cum aliis ad t e r r a m descen- Turlur et hirundo et ciconia cognoverunt temput
clens, locum quietis p e t i t ; tunc s i m u i omnes ad adxentus tui; hrael autem non cognovit judicium
eustodiam sui vigilias o r d i n a n t , t i t rcliquae scctirius Domini (Jerem. v m ) . De l u r l u r e superius d i x i m u s .
qmeiem ..m nl.ros8nmns uiempervigilesBR^«autc
8 a a u l nunc de h i m n d i n e , c l poslea d «
m

ronuii
ciconia disseramus. Unde Isidorus: i Hirundo, i n q t i i t ,
iulelligere quoslibct discretos fralres, q u i c o m m t i i i i -
dicla est quod cil>os nou stiiuat rcsideus, scd i u
l e r fratribtis leinporalia provident, et de singulis
aere haereiido capial escas, et edat; garrula est
specialiter c u r a m habent. A d obsequia f r a t r u m p r o
avis, et per lortuosos orbes et flexuosos c i r c u i i u s
posse suo v i g i l a n t , u t ab eis tncursus daemoimm,
pervolans, et i n nidis constrtiendis, educaudisqiid
et accessus saccularium rcpellaul prudonter. Grues
fetibus solertissima, habens eliam quiddam praescium,
v c r o , quas ad hoc eligu;itur, u l pro aliis v i g i l e n i , i n
quod delapsura s i n l deseral, nec appctat c u l m i n a ;
pede a terra suspenso lapillum tenent, tiinentes ne
ab aliis quoque avibus non i m p e t i t u r , nec unquam
s i qua earum d o n u i a l , iapsus a pede lapillus cadat.
praeda esl, maria trausvolal, ibique bieme commo-
S i auteui cadat, evigilans clamat. L a p i s , est C b r i -
r a t u r . i C u s l o d i l atitem Ompora adventus s u i , novit
s t u s ; pes,mentis affeclus. Sicut c n i m aliquis pedibus
etiara qtiando v e n i a l , et quando r e v e r t a l u r . Novit
i n c e d i t , sic mens suis affectibus quasi pedibus ad
pia avis a m i u n t i a r e advenltis sui testimonio veris
optala t e n d i l . Si qtiis igitur ad custodiam sui v c l
i u i l i u m . Per h i r u n d i n e m , sictit auctoritas teslatur,
f r a t r u m v i g i l a t , l a p i i l u m i n pedc, i d est C b r i s t u m
aliquando superbia mentis, aliquando contritio con-
i o menlc portet. Uiud autem summopere caveat,
n e s i i n peccato d o r m i e r i l , lapillus e pede decidat, C l n b u , a
|i cordis i n l e l l i g i l u r . Quod per hirunditieiti
i d est Christus a menle recedal. Si aulem cecidcrit. » P«» bia designetnr per Tobiam dicitur : Cum ja-
l, ,

clatset te i n q t i i t , Tobias juxta parielem,

% et obdor-
p c r confessionem clainet, u t dormienles e x c i t e l , i d
mistet 9 contigit ut ex uido hirundinum dormienti illi
cst fratres tam pro se quam pro corum exeessibus ad
calida stercora inciderent super oculos ejut t fieretque
vigilai.tiam circumspcctionis invitet. ifitatetn in
cwcus (lob. u ) . UncleBeda super T o b i a m : c Hirundty
i l l i s color p r o d i t . iNam i n senectute nigrescunt. Hic
p r o p i e r levem volatum superbiatn cordis levilatem-
enim color i n scnectute seni competit, cum pro
quoflgural. Cujtis i m m i i n d i t i a confestim e x c x c a l . n e c
pcccatis plangendo geinit. Cuin e n i m quae male
enim videre p e r i n i l t i t qualis f u e r i t . i Quod ant n i
gcssit, senex commemorat, i n seneclule colorem
per birundinem conlrilio cordis i n l e l l i g i debeat
mulal. M u l a t enim aroorem pristinae deleclationis
propbela demonstrat diccns : Sicut pullus hirundinh
i n dolorem c o n t r i t i o n i s . Ecce qualiter per n a t u r a u i
sic clamabo (Isa. x x x v u i ) . I n t e ) l i g i m u s igiltir p e r h i r u n -
v o i u c r u n i doccri polest via religiosorum.
d i n c m quemlibet d i s c r c i u i n d o c t o r e m , p e r b i r u n d i n i s
CAP. X L . De natura mihi ad viliotos applicala.
p u l l u m clatnantetn discipulum, per clamorem mentis
Milvus, mollis est v i r i b u s et v o l a t u , qtiasi mollis
a v i s , unde etiam n u n c u p a t t i r ; rapacissimus tamen fy <>»l"l«onem.CIamat pullus hirundinis,dumqti.*erit a
c

est, et semper domesticis avibus i n s i d i a t u r . Sicut magistro verbum praedicationis. nClamat, ^..n..„
pullus i h. i r u n -
4
:

d i n i s , d u m per confessionem magistro inanifestat

e n i n i i n l i b r o EiymoJogiarum Isidori l e g i l u r , milvus
affcctum c o n l r i l i cordis. Si nosti clamorem hirun-
a m o l l i volalu n o m i n a t u r . Est f g i t u r milvus mollis
d i n i s , nisi fallor, questum designat animu pce-
v i r i b u s , illosque significat quos mollilies voluptatis
nitentis. Clamor enim hirutidinis cst dolor poen - :

l e n i a l . Cadaveribus m i l v u s vescitur, quia c a r n a l i -

tentis. H i r u n d o cibos residens non s u m i t , sed i n
bus desideriis voitiptuosi deiectantur. Milvus e n i m
acre haerens escas edit, quia q u i terrena non d i -
carnes rapiens est, desidiosus, voluptuosa quaerens.
ligit, remotus a terrenis coelestia quaerit. Gar-
Circa coquinas et nucella milvus assidue volitat, u t
rula avis d i c i t u r , quia qiierulosis oratipnibus sae-
si q u i d crudae carois ab eis p r o j i c i a l u r foras, veloci-
pius delectalur. Ideo fiexuosos circuitus pervolat,
t e r r a p b t Per hoc autem m i l v n s eos nobis i n n u i t ,
u t ad diversa obedientiae praecepta mei.tem subje-
quos cura ventris sollicitos r e d d i t . Qui i g i t u r h u -
ctus fleclal. I n nidis construendis, cducandisquo
j u s m o d i s u n t , voluptuosa quaerunt, macclla frequen-
fetibus solertissima, n i d u m i n alto c o n s t n i i t , quia
l n i i t , e l coquinis i n h i a n t . Milvus timidus est i n m a -
i n fide passionis Ciiristi spem flxain p o n i t , solers
g.iis, andax i u m i n i m i s ; silvestres volucres rapere
c
2
PATROL. CLXXVIl.
 43 APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. U
est i n educandis felibus, i d esl i n docendis subjeclis A niae eos n u l r i r e debcnt, qoia, quandiu e r u d i r i i n d i -
f r a t r i b u s . Habel etiam quiddam praescium, quod de- geut d i s c i p u l i , tandiu verbo doctrinae debent eos
serat lapsura, nec appetat culiiiina. Quiddam etiam alere praelati. S i m i i i t e r subjecti praelatos suis labo-
praescium babeiit quos vcre poenilet, quia casum ribus fovere debent, ut eis m i n i s t r e n t necessAria
praesenlis saeculi f u g i u n l , et pennansura sine fine quibus indigent. T u r l u r i g i l u r , et c i c o n i a , c l h i -
quaerunl. Hirundo ab aliis avibus non impetitur, nec r u n d o illos reprebendunt qui C b r i s t u m i n carnein
unquam praeda est; rapaces enim avcs nunquam h i - adveuisse nou credunt, c l j u d i c i u m D o m i n i f u l u r i i m
rundiuein r a p i u n t , quia c o u l r i i i corde nunquam dae- non pertimescunt.
monibus praeda fiunt. i l i r u u d o maria transvolat, CKP. X L I I l . De merulce natura moraliler.
quia, quem vere p o m i t e l , amariiudines ct t u m u l l u s Isidorus de mcrula : c M c r u l a , i n q u i t , antiquitus
hujus m u n d i exire desidcrai. Ibiquc hieme comino- inodula vocabatur,eo quod i n o d u l e l u r . i A l i i merulam
r a t u r . Cum enim biems i n g r u i t et frigtts accedit, vocalam aiunt, quia sola volat, quasi mera volaus.
tuuc justus ad calorem cbaritaiis t i a u s i l , ibique pa- Huec cum i n aliis locis nigra s i t , i u Acbaia laincn
tienier ex$pectal, doncc frigus teiitalionis a meiite candida cst. Merula est uvis parva et nigra. Illos
recedat. N o v i l pia avis aiiuuiuiare advcnius sui aulem i u n u i l , quos peccati nigrcdo l i u g i t . Merula
testimonio veris i n i l i u m . R e v e r l i l u r h i r u n d o post B dulcedine propriae vocis iueutem movel i n affectum
frigus biemis, u t annuutiet i n i t i u m veris. S i m i l i l e r delecialionis. IIIos autem figurate demonslrat,
justus posl frigus niiuiae tentalionis r e v e r t i l u r ad quob voiuplas carnis per suggeslionem teiitat* De
temperanliam iiiodcralae mentis, u t q u i frigus tenla- ea siquidem beatus Gregorius, i n l i b r o Dinlogorunt
lionis evaserat, ad aesialein, i d est diieclionis calo- s c r i b i t : cQuaiiter beato Bcncdicto volilans o c c u r r c -
r e m moderate per ascensus boni operis accedat. Haec l i l , q u a l i l e r v i r tantus post discessum volucris t e n -
est i g i t u r n a l u r a hirunduiis, i d e s l animaepcenitentis, l a l u s f u e r i t a r d o r e l i b i d i i i i s . > Aitjenim.c Quadam vero
quae semper quaeril veris i n i t i u m , quia i n omnibus die dumsolusessel beatusBenediclus, tentatio adfuit.
lenet discretionis et temperantiae modum. Ecce qua- Nuin nigra parvaque avis, quae vtilgo merula v o c a -
l i t e r simplex avis eos i n s l r u i t , quos ab i n i l i o d i v i n a t u r , circa ejus facieni volitare coepit, ejusque v u l t u i
providentia discretos f a c i l . i m p o r t u n c insistcre, ita u l capi manu posset, si hanc
C I P . X L I I . De ciconice natura. v i r sanctus leuere voluissct; sedsiguo crucis ediio r e -
Ciconiae vocaUc sunt a sono quo crepitant cico- cessitavis, tanta autem carnis tcutatio avi eadem rtr
niai, queiu sonum oris polius esse conslat quam cedente secuta est, quautain v i r sancttts antea n u n -
vocis, quia eum quatienle rostro faciunt. Hae veris ^ quain fuenU expertus.» Quaindam namquealiquando
n t i u l k c , socictatis comiles, serpeutiiim bostes, maria fcminam videiat, quam ir.aiignus spiritus anta
transvolant, i n Asiam colleclo agmine pergttnt. ejus inenlis oculos a d d u x i l , lantoqun igue servi
Cornices duces eas praecedunt, et ipsae quasi exer- Dei a n i m u m i n specie illius accendit, u l se i n ejus
c i l u s prosequuntur. E x i m i a iilis circa filios picta». peclore ainoris flamma vix capcret, ut etiam peire
N a m tisque adeo nidos impense fovenl, u l assiduo deserere eremtim voluplate victus d c l i b e r a r e t ; c u m
incnbitu pltimas exuant. Qttanlum autem tempus subito superua gratia respecttts, ad semelipsum rc-
i m p e n d e r i n l in fctibus educandis, tanitim et [ipsae versus cst, alqite u r t i c a r u m et vepriuin j t i x t a densa
i n v i c c m a pullis stiis a l u n t u r . Ciconiae sonum oris succrescere fruticeta couspiciens, extilus indumenlo
p r o voce quatiente robtro f a c i u n l . lllos amem prae- quo vcslitus e r a t , nudum se i n illos spinaruin acu-
tendunt q u i c i i m Hetu et stridore dentium quod leos illaque t i r t i c a r u m incendia projecit, ibiqtie
uiale gesserunt ore p r o m u n t . Hac s u n l nuntiae veris, diu volulatiis, toto ex eis corpore vulneratus e x i i t ,
quia caeteris demonstranl temperaniiaiii conversae et pcr culis vuiuera eduxit a corpore vulnus roen-
m e n l i s . Societatis sunt comites, quia iibenter ba- tis, quia voluptaleiu t r a x i t i n dolorem. > Merula
b i t a n t i n l e r fralres. D i c i t u r etiam de ciconia quod i g i l u r volitans esl suggestio voluptate tentans. Qui
sit serpentibus i n i m i c a . Serpeutes sunt perversae D i g i l u r abjiccrc cupiunt voluptatem merulae, oportet
cogitationes, sive perversi fratres, quos ciconia ut ad beati Beuedicli transeant correclionem d i s c i -
rostro p e r c u t i t , d u m justus pravas cogitaliones plinas, et sic delectationem mentis extrahant per
* r e s l r i n g i t , vel perversos fralres pungenli inve- auTiclioiicm carnis. I n regionibus Achaiae s u n l ,
ctione reprehendit. Maria transvolantes, in Asiam sicul isidorus tcstatur, candidae mcrulae. Candida
collecto agmine pergunt. Asia i n t e r p r c t a t u r elevata. nierula est voltiulas munda. Acbaia vero soror /a-
Maria i g i t u r transvolant, et i n Asiam pcrgunt q u i borans i n t e r p r e t a t u r . Duae s u i i l sorores Rachel et
sprelis m u n d i tumultibus ad aitiora l c m l u n t . E x i m i a L i a , activa scilicet et contemplativa v i t a . L i a tabo-
i l i i s circa filios pietas, u t assiduo incubitu stiper riosa i n t e r p r e t a t u r . Activa vita docet eleemosyuas
eos plumas e x u a n i . Assiduo i n c u b i l u supcr pullos impendcre, rudes et simplices docere, m n n d i t i a i n
ciconiai plunias e x u u n t , quia duin pra?lati stibje- castitatis babere, p r o p r i i s manibus l a b o r a r e : hic
ctos n u t r i u n l , superfluilatis et levitatis a se plumas est labor activae vitac, baec cst soror laborans, haec
e v e l l u n t . Quantum autem tempus impenderint i n est Achaia, scilicct activa v i t a . I n Acbaia igilur
fetibus edticandis, tantum et ipsae invicem a pullis quasi candidae merulae s u n l , q u i i n activa vita pure
a l u n t u r . Quandiu p u l i i t a r u m indtgent, tancjiu cico- vivuut.
45 DE BESTIIS ET ALIIS AEBUS LIBER PRIMUS. U>

C L P . X L I V . De bubonii natura moraliter. { I t i s , q u i clausus tcueba u r , evadat, et qtii p r i u s

Isidorus de B u b o n e : c Bubo a sono vocis c o m - g a r r u l u s fuerat, post egressionem magis clamet.
positum nomen habet. A v i s feraiis, onusta quidem Eodem modo garrulus bomo c u m v i t a m religionis
p l u m i s , sed gravi semper deienta p i g r i i i a , i n se- accipit, vix l i n g u a m suam deserit, scd si forte r e -
p u l c r i s die noctuque v c r s a l u r , et semper commo- l i c l o h a b i l u foras, c x i e r i t , bonum religionis i n p a r -
r a n s i n cavernis. i Unde Babanus : < Bubo, inqtiit, lem malam detrabendo quasi garriendo v e r t i t . M o -
ttnebris peccatorum deditos el lumen justitice fugien- neal i g i t u r natura volucris, quis recipi debeat ad
tes significat. i ldcoque i n l c r immunda animaiia i n consoriium religionis. Providus i g i t u r doctor c u m
Levitico deputatur (Levit. xt.) Uude per buboncm aliqucm rccipcre debet, saltem eum prius per a l i -
intelligere possiiuius quenilibet peccatorem. Bubo quantulam cobabitationem probct. A quodam v i r o
a sono vocis d i c i l u r , quia ex abundantia cordis os prudcnte et religioso didici quod sunt quaedam d i -
l o q u i l u r . Nam quod cogital mente, profert voce vcrsitates b o m i n u i n , qua» v i x ordinale i . i religione
(Matth. x i . ) A v i s fceda esse d i c i l u r , quia slercore possuul d e i i n e r i . Si aiitem quairas q u i s i n l , ut e v i -
ejus locns i n qno h a b i t a l commaculatur, quia pcc- t a r i possint, h i sunt piclores, medici, joctilatores,
c a l o r i l l o s , cutn quibus habilat, exemplo perversi ct quidam a l i i , q u i per divci-sas rcgiones discurrere
operis dehoncstat. A v i s est ontista plumis, i d esi, ^ s u n l assueti. Ilujtismodi h o m i n c s v i x posstuit esse
superOuitate carnis, et levitate m e n l i s . Sed gravi siabiles. A r s pictoris valde est dclectabilis. Cum
quadam detenta p i g r i t i a . D c l i n e t u r i n c r t i a , et p i g r i - enim pictor Ecclesiam, c a p i t u l i m i , r e f e c l o r i u m , vcl
t i a gravi, quia peccatores ad bene opcrandum stint aliqnas oflicinas p i n x e r i t , ad a l i u d inonasleriuin si
inertcs et p i g r i . Diu nocluque i n o r a t u r i n scpulcris, ei concessum fuerit, rogatus ab aiiquo, cansa p i n -
n a m delectatur i n peccato, qtiod esl felor btimana^ gendi I r a n s i l . Opera C h r i s t i pingit in pariele, sed
c a r n i s . Habitat etiam i n cavernis, nec per confcs- u i i n a m ea tenerel i n inente, u t ea scirel pingere
sionem e x i t foras, sed lucein v e r i t a l i s o d i l . Ab coloribus, i d est exemplo, et m o r i b u s . A r s vero
a l i i s avibus v i s u s , magnis earum clamoribus p r o d i - medicinae multis indiget, et vix iiuquam propria r e -
t u r , magnis etiam inctirsiouibtis vexattir. Si euim r u m possessione caret. Qui etiim eam excrcel, ne-
peccator ad lucem cogtiiiionis, ubi pcccata sua cesse esl u l aromatibus e l p b a n n a c o r u m spccicbus
cognoscantur, veniat, magnam bene agenlibus de- abtindcl. Cum aliquis Ecdcsiae viciuus i n i i r m i l a l d
r i s i o n e i c praeslat, et c u m i n peccato deprehensus p r e m i l u r , medicus, u t ad i i i l i r m u m v e n i a i , r o g a l u r .
f u e r i t , ab aliis verba reprcbensionis a u d i t , plitmas Si aulem abbas cum ire non p e r m i s e r i l , i r a m et
e n i m ejus e v e l l u n l . et rostro laccrant, qttia e l car- , indignationem tam apgri quani medici i n c u r r i l . Me-
nales actus peccatoris bene ageules reprchendtint, 1
dicus qtiandoque v i d e l qtiod deceuter euin videre
e t superfluilatem levilatis ejus damnant. Infeiix non licet. T a n g i t quod religioso langerc non conve-
e r g o bubo d i c i t u r , quia infelix est q u i ea quae prae- n i t . De incertis per experiineuta l o q u i l u r , sed expe-
d i x i m u s operatur. r i m e i i t u m est fallax, ideo sa,pe f a l l i t u r . Sed hoc r c -
CAP. X L V . De gracuii natura moraliler. ligioso non expedit, ut alia quam vera Ioqualur.
Rabanus de G t a c u l o : c Graculus a g a r r u l i l a t e P r o m i l l i t Ecclesiae suae l u c r u m si eal ad inliimum,
n u n c u p a t u s , non u t q u i d a m v o l u n t , g r a c u l i d i c t i sed lacel scandalum, e l animae suae d a m i i u m . Nostt
q u o d gregatim volent, cum sit manifestum ex voce forsitan, frater, de inonaclio medico, i u s l o nomine
eos n u n c u p a r i . Est enim loquacissimum genus, et sed u t i n a m justo opcratione, q u i i n medicamitie tres
vocibus i m p o r t u n u m , quod vel philosophoruni i o - aureos absconderat, q u i d de eo beatus Grrgorius
q u a c i t a l e m , vel haereticorum verbositalein noxiam dicat, q u i licct ei i n inflrmitate sua s e r v i e i i t , i n
significare potcst. i Potest adbuc et a i i u d d i c i de correclione tamen ei nou pepercit : c F r a t r c s ante
n a t u r a g r a c u l i . Craculus enini garrulos dcsignat, et m o r l e m cum eo loqui p r o h i b u i t . post mortem voro
gulosos. Q u i e n i m gulositati studenl, post c i b u m eiiin i u sterquilinio sepeliri j u s s i t . Sic autem est
iuanes rumores libenter referunt, et vcl d c t r a h t i n t , absolulus poat inortem : Pecunta tua tecum sit in
v c l aures detractioiti pracbent. Graculus i n silvis perditionem (Act.ww). i Scd e l j o c u l a l o r e s , ante
d e g i t , de una arbore i n aliam garricndo t r a n s v o l a l , couversionein leves, cum ad conversioncm veniunt,
q u i a homo garrulus dc iis cum quibus h a b i t a l , etiam saepius usi l e v i l a t e , l e v i l c r recedunt. I l l i vcro q u i
lurpia quae de eis n o v c r i t , aliis narrare non cessat. per diversas regiones discurrere sunt c o n s u e t i , s i
G r a c u l u s cum aliqtiein transirc conspicit, g a r r i l , c t taedio claustri fuerint aggravali, cilitis a clauslris
c u m occultos r e p c r i t , s i m i l i t c r agit, quia garrulus exeunt, quia l e r r a r u m diversitates n o r u n t .
h o m o n o n l a n t u m detrahit saecularibus, scd etiam CAP. X L Y I . De anseris natura moralitr.r.
c i s q u o s r e l i g i o n i s o c c u l t a t locus. Graculus aliqtiando Anser vigilias noctisassiduilate clangoris t e s t a l u r .
c a p i u s cavea i n c l u d i t u r , t i t articulata vcrba lotiui Nulltim aulem animal ila odorem hominis sentit, u l
docealur. S i m i l i t e r cuin aliquis saecularis ad c o n - anser. Unde e l clangore ejus Gallorum asccusus i n
Tersionem venerit, veiba r e l i g i o n i s . addiscit ut Capitolium dcprehensus csl. Unde Rabanus: cllaec
l i n g u a volucris vcrba loqttaltir hominis, ut qtii avis prov.dos bomines, e l crga sui cuslodiam bene
I n o r d i n a t e l o q u i cousucveral, ordinale loqui d e i n - vigilantcs signiflcarepolest.i A n s c r u m duae s u n l s p e -
c e p s assuescat. Quandoque tamen e v e n i l , u t gracu* cies.domestici scilicet ct campcstrcs. Campestrcs m
47 APPENDIX AD IIUGONIS OPERA DOGMATICA. 48
altutn «t . i r d i n a l t volant, illosqtie designaitt qni A CAP. X L V I I I . De caladrio ave.
r e m o l i a t e r r e n i s , ordinem bene vivendi servanl. Physiologus de caladrio d i c i t q u o d totus albus s i t ,
Domestici vero i n vicis siiniil h a b i l a n t , frequetiter cnjits femoris pars i n t e r i o r caliginem attfert ab
e x c t a m a n t , seipsos rostro lacerant, illosque signifi- oculis. Natura i g i t u r caladrii talis esse d i c i t u r , u t s i
caut qtii elsi convcntus ament, loquacitali tamen et ad i n f i r m u m bominem aliquoties adducalur, u t r u m
delractioni vacant. Campestrcs auseres omnes sunt infirmtis roori, an vivcre debeal, astantes cerlos
coloris c i n e r i c i i , nec aliquein eoruin v a r i u m seu reddal. Si eniin faciem bnminis r c s p i c i l , nec o c u -
niveum v i d i . I n domesticis vrro non solum habe- los avertit, scd i n f i r m i faciem diligcnter conside-
t u r color cittericius, sed c t i a m varius vel albus. r e t , signum c s l quod vivel. Si autem oculos a f a c i *
l n campeslribus h a b c l u r color cinericins, i d est i n iiiflrmi hominis avertat, signum est m o r l i s . Per
iis qui a sacculo sunt r c m o l i , poeiiilcntias v i l i s h a b i - caladrium iitlelligimtis C b r i s l u m , q u i v e n i l i n m u n *
lus. l i vcro (|ui i n vicis vel i n urbibus habitant d i i m , u t salvum faceret genus h u m a i i u m . Qui d i c i -
p u l c h r i o n s coloris veslem p o r l a n t . Anser prae caele- t n r esse nivei coloris, quia ab omni pcccato fuil
r i s animalibussupervenientisbomiuis odorem sentit, i m m u n i s . Ct.jus i n l e r i o r pars fcnioris abslergit ab
quia discretus homo* per b o n a m , vel per malam ocuiis obscuriiaiem caliginis. Pcr feiiiur propagatio
famam alios, licel longe remolos, cognoscil. Cuin gcneris i i i t e i l i g i l u r . Iuterior i g i t u r pars f e i n o r i * est
i g i l u r auser supervcnicntis homtnis o d o m n s c n t i t , incarnatio Salvatoris. I n t c r i o r siquidein e l occulta
uoclc clamarc non desiuil, quia c u m negligenlias l u i t incarnatio SaIvatoris quaeeliam diabolutn l a i u i t .
9

ignoranliae circumspectus fraler i n aliis videt, c l a - Venit Christus i n m u n d u m , u l s a h u m faceretgcnus

inare debet. l n Capitolio quondam Romanis p r o f u i l humaiiiirn. Faciem suaiu a Judaeis a v e r t i t . Gentiles
clainor anseris, et i n capitulo quolidie prodest, ctnn respexit, iniquitates noslras stistiuiiit, et q u i pec-
ncgligenlias v i d e r i t , clamor prudentis f r a l r i s . C l a - catuin non fecerat, i n ligno critcis peccata noslra
m o r anseris a Capitolio repulit hoslem Gallum. A p o r t a v i l . Sed e l quolidie piaefatus caladrius i n f i r -
capitulo vero clatnor p r o v i d i f r a t r i s hoslem repellit milates uoslras v i s i l a l , meiilem per coniessionein
a i i t i q u u m . Clamor auseris urbcm Romam ab impe- cousidcrat, e l eos sanat, qtiibus g r a l i a m poenitendi
tu hoslitim servavit immtinem ; clamor prudentis pnestat, ab illis vero faciem avertit, q u o r u m c o r
f r a t r i s , nc t u r b e t u r a perversis, cuslodit vitain a o m - impcenilens n o v i t . Istos r c s p u i t , s e d i l i o s , l u quos
i n u n i l e r v i v e n l i u n i . Divina aulem providentia u a - faciein i n l e n d i l , sanos reddiu
turas Y o l u c r u m nobis, ttt o p i n o r , 11011 p r o p o n e r c l , CAP. X L I X . De phacnice.
n i s i eas i n aliquo n o t i s prodcssc vcllct. Phcenix Arabiae avis dicta, quod colorcm phoeui-
ceum habcal, vet quod s i l i n toto orbe sicgularis
CAP. X L V I I . De natura ardecc.
et unica. Nain Arabes rem siugularcm vocant phoe-
Ardea vocata quasi ardua propter altos volalus.
nicem. Hacc quingeniis e l u l l r a annis vivens, d u i n
Formidat cnim imbrcs et supra nubes evolat. ut
se viderit senuisse, colltciis aromatum virgulis
procellas i m b r i u m seniiie non possit. C u m autcm
rogtun sibi i n s t r u i t , et conversa ad radiuiu solis
evolaveril, significat tempeslatem. Hanc m u l l i t a n -
alaruin plausu v o l u u t a r i u m si.bi incendium nutrit,
t a l u m vocant : ttudo Rabauu?: c Ilaec avis polcst
sicque i l e r t i m de cineribus suis resurgit. (jnde R a -
stgtiificarc auimas electorum, quas formidaules
b a n u s : c Phoenix, i n q t i i t , polcst significarc resur-
pcrturbationem httjus sieculi, ne forle procellis
reclioncm j u s t o r u m , q u i aromalibus v i r t u t u m colle-
persecutionutn instigante diabolo i n v o l v a n l u r , i n -
c l i s , restauralionem prioris vigoris post m o r l c n i sibi
l e n l i o n c m suam supcr omnia tcmporalia eflerenlcs,
reparant. Phtenix est Arabiae avis. > Arabia vero
ad serenitatcm patriae cceleslis u b i assiduc conspici-
iulerpretatur campctlrii. Campus est bic roundus,
l u r Dei v u l t u s , meutes suas elevant. » Licet auteni
Arabia ssectilaris v i t a , Arabes sxculares. Arabes
ardea cibos i t i aqttis quaerat, i n sylvis tamen et in
pbceniccm appellaul siugularem. Singularis est q u i -
altis arboribus nidtiin locat, quia j u s t u s , qtii rebus
l i b e t j u s l u s , a c u r i s saecularibus omnino rcmotus.
labentibus et transitoriis seipstun pascit, itt rebtis
Pboenix per quiugentos annos vivere c r e d i l u r , s i c u t
l a m c n diviuis et ita sublimibtis spem p o u i t , c t licet
Scriptura teslatur. Ccntenarius vero numerus i n
ejus caro sustenlctur t r a n s i t o r i i s , aniina tameii
annis m o r a l i l e r designat lerminuin perfeclionii.
delcctatur aelcrnis. Ardea pullos i n nido roslro de-
Quingentorum autein annorum uumerus assignari
fendere n i t i t u r , ne ab aiiis avibus rapiantur. Eodein
polesl quinque corporis sensibus. Cum enim visus
ciodo j u s l u s f o r t i iuvcctionc p e r c u t i t , quos perversos
delicil, p r i m u s ccnluin annorum numerus t r a n s i t ,
ad decipiendum subjectos n o v i l . Quaedam vero
Cum vero deflcit a u d i t u s , transit sccundus. C u m
earum habent colorem a l b u m , quaedam c i n e r i c i u i n ,
trcs r c l i q u i scnsus, i d est lactus, guslus, odoratus
titerqtie tamen color i u bonam parlein accipitur,
deficiunt, tunc q u i n g e i i l i a n n i moraliter transacti
si per album m u n d i t i a , per c i u e r i c i u m poenitcutia
s u n l . C u m vero i n o r l i phoenix appropinquat, tunc
designetur. Ejusdem generis sunt e l q u i p c e n i t e n -
diversas species aromatuin p a r a l . A r o m a t a sunt
liam agunt, c l q u i munde v i v u n t . E t color i g i l t i r
bona opera, diversae spccies diversae animac v i r t u -
a r d e x , c t modus vitae cxemplum salutis religiosis
tes. Congcricm a r o m a l u m construit, et se i n mediis
dcmonslrant v i r i s .
aromatum spcciebus coinponit. iloc tolies justus
49 DC B E S T I I S E T A L I I S REBUS L I B E R PRIMUS. 50
4 g i t , q u o t i e s ad memoriam suam bonorum opertim A tempora. Nain acstalc deputVa, maria transvoiant.
suorum rr.uilitudinem r c d u c i t . Ad radium solis alis Ortygometra dicitur avis, quae gregetn ducit;
t?nein v o l u u l a r i u m excilat, qui.i mentem alis con- cam terrse propinquantein accipiter videns rapil,
teinplalionis excitatam justus ardorc sancli S p i r i - ac proplerea cura cst universis ducem sollicitaro
lus iuflammat. Sic i g i t u r phoeuix incenditur, sed exlerni gencris, pcr qiiain priuia cavcant d i s c r i m i i i a .
« x ejus c nere phcenix i t e r u m procreattir. Ctim ergo Sola baec avis, sicut et homo, caducum p a t i l u r m o r -
phoenix i n o r i t u r , et ex ejus ciuere phoenix i t e r u m b u i n . Coturuiccs adveniendi habcnt lempora. Nani
nascstur, hoc cxcmplo a g i t u r , tit futtirae r c s u r r e c l i o - maria t r j n s v o l a n t afslate depulsa. C o l t i r u i x m a r i a
n i s verilas a singulis heri c r e d a t u r , ct resurrectio iransvolans est anima omnia labcnlia calcans.
pboenicis est spes, c l species, seu speciinen fulurae Calor apslatis cst ardor c b a i i l a t i s . Frigus liiemis est
resurrectioiiis. Non est crgo inajus m i r a c u l u m fides tcntatio rcfrigcraiae meutis. A b a i u o r e i g i l u r p r o x i m i
futura» resurreciionis, qtiam ex cinere facla resur- per m a r e . i n u i i d i liujus Irausmeat juslus ad atnorcm
r e c t i o pboenicis. Ecce volucrura natura simplicibus Dei, ut i n c a l i d a regionc sempermaneat, q u i semper
resurrectiouis argttineniuui prsestal, el quod S c r i - caioredilectionis iu semetipso fiagrat, ut v i t e l frigus
p t u r a praedicat, opus uaturae t o u f i r i u a t . hiemis, proccllas scilicet ct ventos iinprovisae t e n t a -
CAP. L . Deperdicis natura. B l i o n i s . Ortygomelra d i c i t u r , quaegregcm d u c i t . Eaui
Clatnat perdix , et congrcgans fovel ova quae non terrae propinqttanlein accipilcr vidcns r a p i t . T e r r a
peperit, facicns sibi non cuiu j u d i c i o d i v i t i a s : c l n sunt terrcna desideria, inaria inundi pericula, a c c i -
inedio enim diertun stioruin dereJiiiquet eas, et i n piter insidians diabolus pcr suggeslioticm lentaus.
novissimis suis e r i t iusipiens (Jer. x v u ) . » Unde Propinquantetn i g i l u r terrae accipiter videns r a p i t ,
I s i d o r q s : c Perdix de voce tiomeii b a b e l , avis est qnia eos qui terrena q t i x r u n t , diabolus secum i r a -
dolosa, adeo autcm frauduleuta, tit ulterius ova b i t . Pr&lalus i g i t u r , q u i gregem anlecedit, diligen-
d i r i p i c t i s foveat. » Sed fraus fructum 11011 babel. ter provideat qua iutentioiie lerrena pclat, t i t r u m i n
N a i n cttm pulli vocein proprie geuitricis a t i d i e r i u t , suos ustts ca r e d i g a l , an ad necessilatein f r a l r u m ca
n a l u r a l i qtiodain instinctu hanc, qu;e cos fovit re- q u a e r a l , nc accipitcr, id esl diabolus euin rapiat,
l i n q u u n t , e i ad e a m , quae genuit, revertunttir. qtii postpositis s p i r i t a l i b u s , terrenis inbiare nou
Uude Rabantts: c Diabolus per principes baerctico- ccssat. Prcpter quod cttra est univer&is, duccm sol-
r u i n congregavit popuios, quos non pcpcrit, et de- l i c i l a r e generis e x l e r n i , per quem priina c-avcant
ceptoruro sibi niultitudinem consociavit, quos discrimina. Duo sunt bominuin ffcnera bonorum,
|»ostea d i m i s i t , et o m n i u m j u d i c i o stultibsimus esse f
scilicel e l m a l o r t i m . Generis c x l c r t i i sunt hotnines
coroprobatur. » Possumtis ergo inlelligere diabo- % ' perversi. Jusli igitur pcrversos sibi praeponunt, d u n i
l u m per perdicem, per ovum spem. Perdix vero casus et eventus eorum diiigenter a l t e n d u n t . Duni
illa cujus ova diabolus ftiralur, Ecdesia procul igitur baec attente c o n s i d e r a n t , p r i m a peccandi
dubio inlelligitur. l u perdice igitur Scriptura discrimina cousiderando v i l a n t . ILcc avis s i c u l h o m o
d i a b o l u m nobis i u n u i t , q u i ova alterius pcrdicis, i d caducum m o r b u m p a t i t u r , qttia spiritualis homo-
est liabentes spetn salutis f u r a t u r , fovit et n u t r i t . sictit carnalis aiiquoties peccare p e r h i b e t u r t nec
F o r a t u r , dum speiu salutis eis s u b t r a b i l , fovet quotics peccat, m o r i t u r , quia ei poeniteudi gralia
otio, ct delectatione n u t r i t , fovel terrenis dcsideriis, non negatur. Uude sci iptttui e s t : Seplie* in die cudU
n o t r i t carnalibus illecebris. Cum autem pullivocem justus (Prev. x x i v ) , ncc tamen d e s i n i l esse j u s t u s .
proprfcc genitricis a u d i u n t , quodam naturali i n s t i n - Quoties enim justus peccat, toties a d j i c i l ut resurgaU
c t u eain recognosctint. S i m i l i t e r cum aliquis diabolo CAP. L I L De upupce natura.
subjeclus fuerit, et vocem ecclesiaslicae praedicatio- Upupam Graecis CTO^ [epops] a p p e l l a l u r , ab
n i s audit, ad Ecciesiam quasi ad genilriccm p r o - ino^*.*puxt [epopsaomai] qtiod est obsonium facio, eo

p r i a m relicto diabolo tr.tnsvolal, ut sub alis divinae qtiod stetcora btunana considerct ac congreget, e t

p r o t c c t i o n i s u l l e r i n s i n pace v i v a t . Eccc qitaliter p fetenti pascatur fimo. Avis esl spurcissima , c r i s l i s

p e r d i x ova, qtiae f u r a t u r ct cougregat, i n puIMs exstantibus galeaia, scmper i n sepulcris, e t b t i m a n o
p e r d i t , quia non e s t m i r u m si qtios malc congrega- slercore coiiuuoraus. Unde Rabunus : c liaec avis
v e r a t diabolos, j u d i c i o v o i l a t i s perdat. I n novisst- sceleratos peccatores significat b o m i n e s , scilicet q u i
m i s ergo sttis diabolus insipiens c r i l , quia i n dic sordibtis peccatorum assiduc delectantur. » Upupa
j o d i c i i aclcrna benedictione carebit, et tuuc audiet ciiam l u c l u m amare d i c i t u r , quia saeculi l i i s t i l i a
p e r d i x cnin perditis, i d esl diaboltts cum subjectis: m o r l c m spirittts operatur. Propler hoc oportet eu:n 9

Discedite a me, maledicti, in ignem ceternum qui qui diligit Deum f semper gandere, sine intermissione
paratus est diabolo, et angelis ejus (Malth. xxv). Ad orare % in omnibus gratias agere (1 Thess. v ) , quia
b o c e u i m tendunt q t i i i u hac vita diabolo scrviendo gaudium fructus est spiritus (Gutat. v). De ttpupa
succuiubiiiit. etiam pbysiologtis dicit quod cum senuerit et »Olare
CAP. L I . De colurnice, seu qualea ave. non possit, (Ilii ejus ad cam v c n i u n t , et pcnnas vc-
Coturniccs a sono vocis diclas constat, quas luslissiinas c corpore ipsitis evclluiit, camque fovere
Graeci orlygas vocant, eo quod visa: fuerint p r i - non cessant, el donec i l c r u n i pentuc novac crescanl,
uiuru i : i Oriygia insula. II«e adveniciidi babent cibis sustcnlant, ut ScripUira d i c i l , donec fcicut ante
51 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. , 5*
asstimptis t i r i b u s evolare pos*it. E i e i n p l o i g i t u r A Per tres annos semel classis Salomonis per mare
suo upupae pcrversos homines argtiunt, qni patres m i l t i t u r in Tbarsis. Classis Salomonis est v i r ; u s
suos, cuin senuerinl, a domibus propriis expcllunc, confcssionis. Hac classe per hujus m u n d i mare ve-
q u i eos, cum deficiant. suslentare r e n u u n t , q u i t a - h i m u r , ne submergamur. I n Tharsis ergo c l i s s i s
mcn ipsos, cum adhuc p a r v u l i cssent, educaverunt. m i t t i t u r , q u » inde a u r u m , et argenlum, dentes ele-
Videal i g i l u r homo rationalis c r c a t u r a q u i d patri phantorum, s i m i a s , et pavos deferre perhibelur.
vel m a l r i debeat, cum i r r a l i o n a l i s crealura quod A u r u m c l argentum i n Tharsis esse d i c i t u r , i d est
pnediximus, i n necessilale cttm sentierint, p a r e n l i -
v i r i sapicntia c l a r i , eloquentia p r a e d i l i , q u i d u m
hits reddat.
praes?ntis saecttli gaudium explorant e t e x q u i r u n t ,
CAP. L l l l . De oiore vel cygno. seipsos cognoscunt. E t d u m per classem Salomouia
Olor avis esl, quam Graeci xuxvov cygnum a p p d - de Tharsis ad Jerusalem veniunt, et aurum p u r u m
l a u t . Olor autem diclus est quia oXo? [olos] d i c i t u r advebunt, i n paceEcclesi.^perconfessionem puriores
totus, qtiod sit lolus albus in p l u m i s . NuIIus enim fiunt. De boc auro ptirissimo fecit r c x Salomon
ineminit cygnum vidisst n i g r u m . Cygnus autem a scuta aurea. Scuta aurea sunt q u i pure v i v u n t , et
canendo est appellattis, eo quod carminis dulcedi- alios ab iucursu diabolidefendunt. Ex praedicto etiam
nem moduiatis vocibus f u n d i i . Ideo attletn stiaviter B argento fiuni tubae argenlea?, i d est doctores Eccle-
eum cauere perhibent, quia longum coiltim et i u - oise. A l t u l i t etiam simias et pavos, i d est derisores
flexum habet. et necesse e»l eluctaniem vocem per e l delicalos, u t q u i i n Tbarsis derisores et delicati
longum et flexuosum i t c r varias reddere modula- fueranl, i n pace conversionis humiles existanl.
liones. Ferunt i n Hyperboreis partibus p r a e i n e u t i - A t t u l i t e t i a m classis Salomonisdentes • l e p b a n t o r u m ,
bus citbarcedis olores plurimos advolare, aptaqus i d e s t detractiones superboruni. Dum e n i m verbis
admodum concinere. Cyguus plumam habet ni- detractoriis bonis operibus simpticium d e l r a h t i i i t ,
veam, sed carnein n i g r a m . Moraliter oior niveus in quasi deniibus eorum ossa r o d u n l . Nota quod denles
plumis designat eflectum stmulationis, qtia caro n i - tlephantts materia fiunt eboris, ct de materia eboris
gra t e g i t u r , quia peccaitim caruis simulatione ve- fit thronus Salomouis. Qui enim ex rapina vivere
l a t u r . Cygnus, dum i n flumine nalat, cerviccm ca- consueverant,subjecti vero Salomoni seipsos postea,
p i l i s erectam gestat, quia superbus q u i cum rebus u t sint thronus ejus , per v i r t u l e m juslitiae et c b a -
transitoriis ad interittim t r a b i t u r , etiatn de laben- r i l a t i s parant. Per tres annos seinel classis Salomo-
l i u u i rerum possessione ad leinpus g l o r i a t u r . F e r u n t nis ire consueverat i n Tharsis. Primus annus m o r a -
i n byperboreis partibus praeciuentibns citharoedis liter est cogitatio.secundus l o c u t i o , tertius operatio.
olores p l u r i m o s advoiare, apieque admodum con- c u i n j g i l l i r $ t \x\s l r j o u sgi confessio a g i l u r ,
u n u

cincre, quia qtii voluplalibus totis desideriis i n b i a n t , qtiasi a servis Salomonis per tres annos semel i n
quasi advolautes volupluosis concordaot. Sed et i n Tharson i t u r .
extrcmis cum cygnus m o r i t u r valde dulciter canere Sed etJosaphat rexJuda, sicut historia d i c i l , clauet
perbibelur. S i m i l i l e r cum de hac vita superbus in mari [ecit, quce navigarent inOphir propter aurum 9

e?rediiur, adbuc dulcedine praesentis sseculi de- et ire non potuerunt, quia confracta? sunt in Ation-
lectatur, ct quae malc gessit, ad memoriam moriens gaber (III Reg. x x u ) . Josaphat judican», Asiongaber
r e d n c i l . Cuin vero nivea pluma cygnns e x u i t u r , i n lingua viri, i d est confctsio i n l e r p r e t a t u r . Josapbat
v e r u positus ad ignem l o r r e t u r . S i m i l i l e r cum dives rex Juda esse i n t e l l i g i t u r vel esse d i c i l u r , quando
superbus morieus e x u i t u r mundaua gioria , descen- judiciuin confessioni dorainaturJCum e n i m peccator
dens ad flammas i n f c m i c r u c i a b i l u r per tormenta, in confessione seipsum j u d i c a t , tuuc rex Josapbat
et qui cibum sumere consueverat n i m i s , i n abynsum i n Judaea regnat. Opbir vero herbotum iuterpretatur,
descendcns fit cibus ignis. herbosa lerra d i c i l u r quae ab aiiquo non elaboratur,
CAP. L I V . Declasse Salomonis el Josaphat. i n qua nascitur abundantia g r a m i n i s , u t moveat
Classis Salomonis per mare semel per tres annos D aflectum dalcctationis. l n boc O p h i r , i d est herboso
ibat in Tharsis deferen* inde aurum, et argentum, vohiptubsi sedent, desidiosi jacent. Sedent assidui-
dentes elephantorum, et simias, et pavos seu pavones tate, j a c e n l dissolutione. Hoc herbosum esthic m u n -
(/ Reg. x ) . Tharsis i n t e r p r e l a t u r exploratio gaudii. dus steriiis et infccundus. I n Ophir i g i t u r classis
Kst aulem gatidium praesentis saeculi, cst e l f t i l t i r i . Josapbat ire propter a u r u m n i t i t u r , u t dtim m u n d i
Gaudium praescntis vilac finc c t a u J i l u r , gauditun casus a t t e n d i t u r , mentis p u r i l a s a c q u i r a t u r . Sed
v c r o futurae neqtiaquam fine t e r m i n a t t i r . Gaudium cum hoc a g i t u r , i n Asiongaber classis Josaphat f r a -
praesentis vitae dolor et t r i s l i t i a seqttitttr, gaudium cta fuisse perhibetur. Gaber, s i c u l dlcit Hieronymus,
vero fultiras nec dolor nec t r i s l i l i a subsequitur. juvenis sive forlis i n l e r p r e l a t u r . Non est i g i l u r m i -
Gaudium praesenlis s.eculi esl honoribus s u b i i m a r i , r t i m si classcm confessionis frangat impetus j u v e n -
rebus transiloriis ad temptts p e r f r u i , abundarc pa-
tutis.
renltint copia, e l eorum deleclari praesentia. Cttm
CAP. L V . De pavonis nalura.
aulem aliquis p r i v a t u r b o n o r i b u s , spoliatur rebus,
cum aliquis amicorum m o r i t u r , t n u c d o l o r scquittir. Quoniam dc quibusdam praemissis jara d i x i m u s ,
l l o c g a u d i t t m igitur semper doloribus immiscetur. restal u l de pavone, de quo ?gcre intcndimus, a l i -
K D E BESTI13 E T ALIIS EBUS L I B E B P R I M U S . 54

q u i d dicamus. f Pavo,sicut d i c i l l s i d o r u s , a sonovocis i v ) . Persecutores enim nostri aquilis cceli velociores

nomen accepit. i Cum enim ex improviso clamare sunt, cum tanta conlra nos maligni homines faciunt,

cceperit, pavorem s u b i l u m audienlibus i n c u l i t . P a v o u t ipsas etiam aereas poteslales invsntionibus m a l i -

i g i l u r a pavore d i c i l u r , cum per vocem ejus pavor tiae prseiro videanlur. Aquilae vocabulo polestas ter-

audieulibns inferatur. PaYO dum i n Tbatsis h a b i l a l , rena figuratur. Undc per Eiechielem prophetam d i -

delicalos designat. Cura vero per classem in J e r u - c i l u r : Aeuita grandit magnarum atarum, tongo

salem delalus f u e r i l , d o c l o r u m praedicanlium figu- membrorum ductu, ptena ptumit et varietate, venit

r a m gerit. Duras habet carnes, et putredini rcsislen- ad Libanum> el tulit medultam cedri9 ei tummilatem

tes, quae vix a coqtio c o q u u n l u r i g n i , vel a calore frondium ejus evultit (Exech. x v n ) . Qua videlicet

hepatis coqui posstiut i n stomacbo. Taies sunt for- aquila quis alius qtiam Nabuchodonosor rex Baby-

t i u m doclortiin inenles, qtias nec flamma ctipidilalis lonis designatur, q u i pro immensitate exercitus

e x u r i l , nec calor libidinis accendit. Habel pavo vo- magnarum a l a r u m , pro ditilurnitate lemporum

cem t e r r i b i l e m , incessum simplicem, caput serpen- longo n i e m b r o r u m d u c t u , pro multis vero d i v i l i i s

liuum, pectus sapphirinum, babet etiam i n alis plenus p l u m i s , pro innumera autem terrenae glo-

plumas aliquaiitultim rutfas, babet caudam longam, riae compositione plenus varietale d e s c r i b i l u r ? Quv

e t u t , i l a d i c a m , qtiasi octilis plenam. Uabet, i n q u a m , venit ad L i b a n u m , et l u l i t medullam c e d r i , e t

p a v o vocem t e r r i b i l e m , quando praedicator peccato- summitalem frondium ejus evulsit, quia Judaea* cel-

r i b u s comminalur inexstinguibilem gehennas ignem. sittidinem petens, nobiiitatem regni ejus quasi me-

Siropliciter i n c e d i l , quolies i n opcribus suis b u m i l i - dullam cedri a b s l u l i t , ct d u m t e n e r r i m a m r e g u m

U l e i n non excedit. Habcl capul serpeulinum, duiu prolem a regni sui culmine caplivando s u s i u l i t ,

caput mentis tenelur sub cuslodia callidie c i r c u m - quasi snmroitatero f r o n d i u m ejus evulsit. c A q u i l »

speclionis. Color vero sappbirinus i n pectore, coe- vocabulo sublilis sanctorum intelligentia e x p r i m i l u r .

leste desiderium designat i n bumana rnenle. Color Unde idem propheta, d u m sub a n i m a l i u m specio

ruffus subrubens i n pennis amorera significal cou- rvangelistas qtiatuor se vidisse describcret (Etech.

templationis. Lougitudo caudic longiludiiiein i n n u i t i), i n cis quartutn a n i m a l , i d esl Joannem per

futurae vitae. Quod autem qtiasi oculos in cauda h a - aquilam s i g n i f i c a v i t , q u i volando t e r r a m deseruit,

bet, ad hoc perlinet quod uiiusquisque doctor prae- quia per subcilcm i n l e l l i g e n t i a m interna mysteria

v i d e t , quod periculum i n flue singttlis i m m i n e t . Est V e r b i videndo penetravit. i S i m i l i l e r , q u i haec t e r -

i n cauda color v i r i d i s , u l i n i t i o couvenial finis. V a - rcna mente deserunl, v e l u l aquila cum Joanne )>er

rietas i g i t u r colorum desiguat divcrsitatem v i r t u l u m . contemplationem coelestia quaerunl. I i e m beatus

flola eliam quod pavo, d u m l a u d a t u r , caudain e r i - Gregorius de aquila : c Sicul aquila volans ad

g i l , quando praelatus q t i i l i b e l adulanliiun laudibus escam. Moris 'quippe esl aquilae u t irreverbcrala

p e r v a n a m gloriatn inentem levat. Pennas i n ordine acie radios solis aspicial, sed, cum refectionis i n d i -

p o n i t , quia q u i d q u i d doctor a g i t , se ordinale fe- genlia u r g e l t i r , eamdem aciem o c u i o r u m , quain r a -

cisse credit. Cum autem cauda e r i g i t u r , posleriora diis solis infixerat, ad respecium cadaveris i n c i i u a l ,

n o d a n l u r , et sic quod laudatur i n opere, deridetur c l quamvis ad alta evolel, p r o sumendis tamen c a r -

i n elalione. Oportel i g i t u r u l pavo caudam submis- nibus terram p e t i l . Sic et a n i i q u i patres f u e r u n t , q u i ,

sam gerat, u t i d laudabile, quod doclor a g i l , cum inquanluin humanitalis iiifirroitasadroiltebat,Crealo-

h u m i l i t a t e fiat. ris lucein erecta menle contemplati s u n l . Sed hunc

CAP. L V I . De natura aquitce. incaruandum i n fine mtindi prasscienles, quasi a solis

A q u i l a ab acumine oculorum vocata. T a n l i enim radiis deflexertint. E l qtiasi de summis ad ima ve-

v i s u s aul contuitus esse d i c i l u r , u l cum super maria n i u n t , d u m Detim super omnia, et hominem i n f r a

i o i m o b i l i penna feratur, ita u t humanis paleat o b l u - omnia agnoscunt. Quem pro humano genere d u m

t i b u s , de tanta subiimitute piscicuios nalare videat, passurum, m o r i t u r u m q u e suspiciunl (qua scilicet

ac turbiuis inslar desccndens raplam praedam pen- morte semetipsos r e f i c i , alque r e f o r m a r i ad v i t a m

n i s ad l i t u n p e r l r a b a t . Nam et contra radium solis n o v e r u n l ) , quasi more aquilae post conlemplatos

f e r t u r obtuluin non flectere, unde et pnllos suos u n - solis radios, in cadavcre escam q u x r u n t . i A l i t e r :

gue suspensos, radiis solis o b j i c i l , e l quos v i d e r i t c S i c u t a q t i i l a volans ad escam. Aquila etenim alto

i m m o b i l e m tenere aciem, ut dignos genere conser- valde voialu suspenditur, ct adnisu praepeli td

v a t , si quos vero pcrspcxcrit reflectcrc oblulum, iclhera liberattir, sed per appelitum venlris terras

quasi dcgenercs abjicit. Untle beattts Grcgorius: c x p e t i l , seseqtte a sublimibus repente deorsum f u n -

t Aquiiae vocabulo i u Scripttira sacra aiiquundo ma • d i t . Sic hiimanum geuus i n p r i m o parente ad i m a

l i g n i spirilua raptores a n i m a r t i m , aliquando pricscn- de sublimibus c o r r u i t , qtiod n i m i r u m condilionis

t i s saeculi potestates,aliqtiando vero vei subtilissimae stne dignilas i n r a t i o n i s cclsitudine quasi i n aeris

sanetorum intelligeutiae, vei incarnatus Domiuus, libertate suspenderat, sed quia contra praeceptum

i m a celeriter iransvolans, et inox summa repclens cibum c o n t i g i t , per v e n l r i s concupiscentiam ad

designatur. > A q u i l a r u m nomias iusidiatorcs s p i r i - terras venit, et quasi post volatum carnibus p?sei-

t u s e x p r i m u n t u r ; Jeremia attestanle q u i a i t . V J j - l u r , q u i iila libera contemplalioms inspiracula per-

norts fuerunt persecutores nostri aquitts cmli (Jer, d i d i t , et deorsum corporis voluptatibus J x t a i u r . >
55 APPENDIX A D IIUGONI i OPERA DOGMATICA. 5«

l i e m de a q u i l a : Renovabitur ul aquilce juvetaus mea , coelorum, v e l u l quielissimnm p o r t u m . Nescicnles

(Psal. cn). Sulet dici de aquila duin senectute a u l c m s p i r i t i i a l i l e r natare c x c l u d e n l u r a ntgno ccelo-

p r e m i t u r , quod rostrum illius aduncelur et i n c u r - r u m , et n i o r t u i cum mortuis peribunt, sicul d i c i l u r

\ e l u r , ila ut sumere cibum nequeal, et macie lan- in Evangclio: Dimittemortuos sepelire mortuos(Matlh.

guescat, sed veniens ad petram r o s t r u m a c u i t , et v i u ) . Couvenienler ergo hoc de ibi physiologus d i c i t

cibum capiens, i l e r u m juvenescit. Petra esl C h r i - c l quod serpentesvioienterfugal. E l t u , c u m oras, ex-

stus, aquila q u i l i b e l j u s t u s , qui ad petram r o s t r u m tende manus luas ad ccelos, quia v i r l u s crucis sempcr

a c u i l , dutn scipsum Cbristo per bonain operationem defendit orantes et dicenles : Signutum est super nos

conformem reddit. lumen vuttus tui 9 Domine (Psal. i v ) . Nam el sol ipse,
nisi exlenderit radios suos, non lucct, ct volucres,
CAP. L V I I . De ibe seu ibide ave.
nisi e x p a n d e r i n l alassuas, volare nou possunt. Na-
Est TDlalile quod d i c i t u r i b i s , boc secundum le-
ves nisi levaverinl vela sua, vcuto flanle non move-
gem i n i m u n d u m esl pra3 omnibus v o l a l i l i b u s , quo-
b u n l u r . Denique dum Moyses tevabat manus suus,
n i a m m o r l u i s e t morticinis cadaveribus vescitur, e l
superabat lsrael 9 cum remittere: manus suas 9 conva-
super littora maris vcl flnminum, vel slagnoruin die
lescebat Amaleth (Exod. xvu).
nocteque m o r a t u r , quaereus morluos pisciculos, vel
aliquod cadaver, quod ab aqua jam p u t r i d u m vel CAP. L V U L De fuliea.
inadidum ejectum f u e r i l foras. Nam in aquam i n - Est volalile, quod d i c i t u r l u l i c a , satis intelligibile
gredi l i m e t , qnia natare nescil, nec d a l operam u t e l prudentissimum super omnia v o l a t i l i a . Cadave-
d i s c a t , quia m o r l u i s cadaveribus delectalur, ideo ribus non vescitur, non aliunde alio pervolans al-
iion potest i n a l l i l i i d i i i e m aquae i n g r e d i , ubi muiidi que oberrans, sed i n uno loco commoratur et p e r -
pisciculi d e m o r a n l u r , u l inde sibi capiat c i b u m , inanet usque ad flnem, e l i b i escam suam babet, eL
sed seinper foris oberrans c i r c u i l refugicns p u r i o - requicscit. Sic ergo oinuis homo lideiis secundum
res e l allissimas aquas, unde possil inundus vivere. Dei voluntalein conservalur et v i v i t . Non huc a t q u e
T u i g i t u r , Cbristiaue bomo, qui ex aqua e l Spiritu illuc per diversa loca oberrans c i r c u m v o l a t , s i c u t
sanclo renatus es, ingredere ad intelligibiles et faciunl b^erelici. Nec saecularibus desideriis ac v o -
itpiriluales aquas, i d est i u a l t i l u d i n e m praeceptorum luplatibus delectalur c o r p o r a l i b u s , sed sicnl iHa
C b r i s t i , quae sunl chariias, gaudium, pax9 patientia 9 volucris, quae carnibus u o u vescitur, semper i n u n o
benignitas, longanimitas 9 bonitas 9 mansuetudo 9 fides 9 eodemque sc continet et requiescit l o c o , i d esi : n
modeslia, conlinemia 9 castitas (Galat. v ) . Quia, si Ecclcsia catbolica et apostolica, et ibi p e r i n a i i e t
nolueris i n altiores i n g r e d i , et de ipsis spirilualibus ' usque i n finem, sicut d i c i t u r i n Evangeiio : Qui
cscas libi capere et suinere, sed circumiens foris e l autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit
oberrans m o r l u i s , e t foedissimis cadaveribnssaginari (Motth. x ) . i b i ergo se continet, e l i b i Dominus i n -
voiueris, de quibus dicit Apostoius: Manifesta autem habitare f a c i l unanimes i n domo, et i b i babet q u o t i -
sunt opera carnis, quce sunt tmmunditia , adulteria, dianum panem i n i m o r t a l i i a t i s , potum vero p r e l i o -
\ornicatio 9 impudicitia, luxuria, ebrietas, commessa- sum sanguinem Cbris(i,*reficiens se sanclis e p u l i s ,
i i o , avarilia, cupiditas (ibid.) 9 ad iinmuudoruiu et super mel e l favum suavissimis eloquiis D o i n i n i .
societatem pervenies. llae sunt carnaies e l m o r t i - Non euim i n solo pane vivit homo sed ex omni 9 verbo
Jerae escae, quibus infelices animae n u i r i u n t u r ad Dei (Matlh. i v ) . F u l i c a avis esl stagneusis, habens
poeuam. Disce i g i t u r natare super hoc mare ma- nidum i n medio aquae, vel i u pelris quas aqua c i r -
§num el spatiosum
9 manibus, sunt illic reptilia quo- c u m d a t , mariliiuoque seinper delectatur p r o f u n d o ,
rumnon est numerus (Psal. c m ) . Nec eos aliter s u - d u m tempesialem praesenscrit, fugiens in uido
perabis, nisi per signum c r u c i s . Sancti i g i t u r tan- ludit.
«fuam naves pertranseuntes perveniunt ad regua

LIBER SECUNDUS
Q U I E S T P R i E C I P U E DE N A T U R I S ANIMALIUM.

PROLOGUS. berae eorum voiuntales, et Imc atquc illuc v a g a u l u r ,

Bestiarum vocabulum proprie convenil pardis,
vulpibus, t i g r i b u s , l u p i s , s i m i i s , ursis, e l caeteris,
3uae vei ore, yel unguibus sacviunt, exceptis serpen-
tibus. Bestiae aulem d i c u n l u r a vastando, et v i qua
saeviunt. Fene appcllanlur eo quod n a t u r a l i u l a n t u r
UbertatCj et desiderio suo ferantur, Sunt enim l i -
ct quo auimus d u x e r i t , eo f e r u i i t u r .
CAP. I . De teone.
L e o cx Graeco vocabulo inflexum est i n L a t i i u u u ,
Xiwvenim ^ k i t u r Graece. Est rex f e n r u m , e l o m -
n i u m quadrupeduiii princeps, cujus gcnus t r i f a r i u m
d i c i t u r . E quibus breves ac juba crispa i m b c l l e s s u i i u
57 DE BESTIIS E T A L I I S REBUS L I B E R SECUNDUS. $ft

longi ct coma simplici acriores. Animos eorum A que a r b o r u m cedendo secal, i n nullo rcstans. Quando
frons e l cauda indicat. V i r t u s eorum i n p e c l o r e , vero s i l i t , vadit ad flumen magnum Eupbratem, et
i i r m i l a s i n capite. Sepli aulem a venaloribus l e r - b i b i t . S u n l autem ibidem virgae vimineac virides et
ram contuenlur, quo minus conspeclis venabulis mollcs. l n c i p i l autem i l l u d animal ludere i n v i r g n l i s
t e r r e a n l u r . Rotarum strepitus t i m e n t , sed magis i l l i s , e l ludendo obligat semelipsum cornibtis, o b l i -
i g n c n t . E t cum ad n u l l u m paveant occursum, f e r u n - gatisque cornibus vociferalur ingenti r u g i l u , quia
t u r album gallum valde timere. Physici denique d i - evadcrc 11011 polest gracilibus v i r g u l i s circumscptus,
c o n l quirtque naturalcs res sive naturas babere et luuc q u i l i b e t vcnator absconse venans, atidiens
leonem. P r i m a e s t , quod per cacumina m o n l i u i n vocein ejus c u r r i t , cl inveniens ligatum o c c i d i L
amal i r e . Si vero contigerit quod a venatoribus Cave ergo, bomo Dei, c b r i c t a t e m , uec obligeris l u x t i -
q t i x r a t u r , odorem eorum seniit, atque sua vestigia riae voluptate, u t non inierflciaris a diabolo. Vinum
catnla sua l e g i t , u l per ejus vestigia venatores eum enim et mulieres apostatare faciunl homines sapientes
investigare nequeant. Sic et Salvator nosler, s p i r i - (Eccli. x i x ) . Verum v i r sapiens et prudens a vino
tualis Leo de tribu Juda (Apocal. v ) , radix Jesse, et a m u l i c r e se a v c r t e l . S u n l autem duo lapides
filins D a v i d , missus a supemo P a l r e , coopcruit i g n i f e r i , masciiius et fcmina. T u i g i l u r professor
vestigia dcilatis suae, carnem assumens ex Maria & prudentiae, inlcllige multos periisse p r o p l c r v i n u m
v i r g i n e , u t c l i a m diabolus h u m a n i gencris i n i m i c u s , tanquam v i r u m , e l propter feminas, i d est voiupta-
ntysterii incarnalionis ejus ignarus, quasi p u r t i m tes, et cauius esto u l salvus evadas. Ergo boc a u i -
hominem eum conatus sit ;tentare. Cttm euim Do- inal supra scriptum signiflcat viros habeutes cornua
niiiius nosler Jesus Chrislus diu jejnnans in deserto b o u o r u m operum, sive scienliam d u o r u m Testamen-
p r o nostris peccalis esuriret ex parte carnis, acces- t o r n m , q u i quandiu i n his s t u d u e r i n t , non soluin
s i t ad c u m l e n t a i o r dicens e i : Si Filius Dei es, dic ut modica, sed ctiain grandia v i t i a resecant. Si vero
lapides isli panes fiant (Matth. i v ) . Quando aulem inde rcversi, ad iilecebras hiijus vitae c l voluptaies
p r o nobis pati voluit, t r a d i l u s a discipulo i n manus atlenderint, gulae ac lenocinio s e r v i e r i n l , non soium
Judaeorum, ralus est diabolus e u m inorte viucere, v i r l u l e m bonorum operuin sed eliam proemia per-
quem v i v t i m non v a l u i l superare. Sed cum p r o p r i a d u n t babenda.
v i r t u l e a mortuis restirrexisset, non solum ab i n -
CAP. I I I . De onocentauro.
feris r e d i i t , sed eliam caplivam d u x i l c a p l i v i l a l e m ,
sttam dcmonstrans d c i l a t e m . Secuuda nattira leonis Onocentaurum duabus n a t u r i s constare p b y s i o l o -
cst qtiod cum d o r m i t , oculos apertos habere vide gus asserit, dicens : Superior pars centauro h o m i n i
l u r . Quod bene d i c i t u r de Chrislo i n Canticis c a n t i - s i m i l i s est, inferior vero o n o , i d est asino. Huic as
c o r u m . Ego dormio % et cor meum vigilal (Cant. v). s i m i l a l u r vecordes aique bilingues homines. Uude
D o r m i v i t enim caro i n cruce moriendo, diviuilas Paulus d i c i t : Habentes promissiones pietatis, factis
v e r o v i g i l a b a l ctincla prolegendo, unde p s a l m u s : autem ubnegantes (II Cor v n ) ; e l PsaImista : Homo
Ecce non dormitabit neque dormiel, qui custodit cnm in honore esset^ non inlellexit% comparatus est
Jsrael (Psal. c x x ) . T e r t i a cjus nalura , quod cum jumentis insipienlibus t el similis factus est illis Psal.
leaena p a r i t , suos calttlos morluos p a r i t , e l ita XLVIII).
cnstodit t r i b u s diehtis, doncc veniens pater eorum
CAP. I V . De herinaceo, seu hericio
i n faciem eorum exbalet, u l viviflcentur. Sic o m n i -
Pliysiologus d i c i t de herinaceo, quod flguram h a -
potens Patcr D o m i n u m nostrum Jesum C b r i s l u m
bet porcelli l a c t e n l i s , e l cst totus spinostis, q u i
F i l i t i m sttum tcriia die s u s c i l a v i t a m o r i u i s , dicente
J a c o l o : Dormitabit tanquam leo et sicut catulus leonis tempore v i n d e m i a r u m i u g r e d i t u r vineam, e l ubi i n -
%

suscitabitur [Cenes. XLIX). Quarla nattira Ieonis cst, v e n i l v i t e m oneratam,asccndit supra et excutit race?
quod nisi laesus f u c r i l , non facile irascitur. Palet mos ad l e r r a m , deinde descendit et i n v o l v i t se super
cnimejusmisericordia.quodprostraiisparcit.UndeD^^ 1 0 8
racemos, u t inflganlttr i n spinis s u i s ,

•ersus : et sic f e r l escam cattilis suis. Est autem aptus m e -

Parcere prostratis scit nobilis ira leonis.
Tu quoque fac simile quisquis dominaris in orbe.
Captivos homincs sibi obvios repedarc p e r m i t l i t ,
c t non nisi prae magna fame i n t e r i m i l . A d cujus
exempltim raiionabiles bomines respicere debenl,
q u i 11011 Ijesi irascuutur e l innocentes o p p r i m t t n l ,
cura eos Christiana lex d i m i l t e r e jttbeat iiberos.
CAP. I I . De antula seu anto aut antelope animali.
Est aitimal anlula nomtne a c e r r i m u m , ita u t nttl-
l u s venator c i possit appropinquare; babet cniin
c o r n u a longa i n s i m i l i t u d i n e m serrae, quibus secare
potest maximas quercus, condensa et superflua quac-
dicinae, coctus et comestus proflcit. T t i v e r o , bomo
D e i , cuslodi vineam tuam et otnues fructus ejus s p i -
rituales, ne te occupet isiius saeculi s o l l i c i i u d o , et
temporalium bonorum voluptas, et spinostis d i a b o l u s
infigat suis spinis omnes frtictus ejus spirittiales, et
faciat escam besliis, et flat anima lua nuda, vacua
e l i n a n i s , sicut pampitius, sive v i l i s ablalts uvis.
Post hoc enim frtistra clamabis : Vineam meam no%%
custodivi (Cant. u ) . i l u j u s hcriuacei eliam n a l u r a
est, u l i\ quando senserit h o m i n e m , contra omnes
insidias ejtis p r o i e g i t se snis spinis sepiens, et se i n
globum colligens, et velut plaiistrum s l r i d c t . T u
autem salutis tuae i n i m i c u i n prarsculjscens, datis
59 A P P E N D I X A D IIUGONIS O P E I U DOGMATICA. 60
t l b ! v i r t u l i b u s e i Ecclesiae sacramenlis contra eum A i n l a n i i i m acerrimus est, ut subtilissimus diabolus
t e m n n i , et ut Deo v i v a s , m u n d i , carnis et diaboli inlclligere e l invesligare Incarnationis ejus myste-
opcribus m o r t u u i n te finge. r i u m uon v a l u e r i t , sed sola volunlale Patris descen-
CAP. Y . De vntpe et ejus natura. d i t in u l c r i i i n V i r g i n i s , et Verbum caro factum est 9

Tulpes dicta esl quasi volupes. Est e n i m volnbilis et habitavit in nobis (Joan. i) Hnedo aulem similis e t t
p e d i b u s , et nunquam recto i t i n e r e , sed tortnosis ttnicornis, qnia Salvator, secundiim Aposlolum, fa-
anfraclibus c u r r i l . Esl aittem auimal fraiidulenlttm ctus est in similitudinem carnis peccali, ut de pec-
et ingeniosum. Cum enim e s u r i t , e t non i n v e n i l q u o d cato d a m t i a r c l peccaliim (Rom. vm).
mandiicel, i n v o l v i t se in r u b r a l e r r a , tit appareat CAP. V I I . De Injdro et hydra.
qttasi cruenlata, et projicit se i n t e r r a m , retinetque E s l animal in Nilo flumine, qttod d i c i l t i r h y d r u s ,
flalum s u n m , i t a u l non s p i r e l , avcs vero videntes aqualicus serpens, id est in aqna vivens. Graeci
eam non flautem, et quasi c r u e n t a t a m , et linguam cnim hydor [v5o>/>] aquam vocant. Inde hydrus a q u a -
ore ejtis ejeclam, p u t a n t eam esse m o r l u a m , et des- tictis serpeus, ctijus ictti oblurgescunt, qttem mor-
cendunt sessiim super eam. Illa a t i l c m sic r a p i t e a s bum boatit [liboainj d i c u n t , eo quod flmo bovis cu-
et devoral. Islius atilem figuram diabolus possidet. retttr. Secundum poetas bydra cst draco m u l t o r t u n
Omnibtis enitn viveiitibus secundum carnein fingit B c a p i t u m , qttalis fuit in Lernu palude provinciae A r e a -
s e e s s e m o r t u u m , quousque i n t r a g u l l u r stium eos di;c, quem cum llercttles occidere v e l l e l , uno capiie
Iiabeal et p u n i a t . S p i r i l t i a l i b u s tamen v i r i s i n fide caeso, tria capita exsttrgebanl. Sed hoc fabolosum
v i v e n t i b u s , quae dileclioiiein o p e r a l u r , vere m o r l u u s est. Nam constal quod bydra dicta m i t l t o r u m c a p i -
esl et ad n i l . i l u m redactus. Qui atitem volitnt exer- t i t m , csl locus evomens aqttas vastantes vicinam
cere opera ejtis, m o r i u t i t u r , diceule A p o s t o l o : Scien- c i v i i a t e m , in quo uno meaui clauso i n i i l l i ertimpe-
tes hoc quia si secundum carnem vixcriiis, moriemini. b a n l , q t t o d Herctiles videns loca ipsa igne exussit, e t
Si autem spiritu facla carnis mortificaverilis vivetis ineattis c l a t i s i l . A l bic bydrus pncfatus inimicus est
(Rom. v i u ) ; et David : Jnlroibunt in inferiora terra* 9 crucodilo, et bauc babcl n a l u r a m et consuetudinem,
tradentur in manus gladii, parles Vulpium erunl(Psal. t i l cum v c u e r i l et viderit crocodilum in l i l l o r e dor-
LXII) ; e l Domiuus de Herode : Ite 9 et dicite vulpi itli i n i e n l e m , v a d i l ct involuit se l u l o , qtio possit f a c i -
(Luc. X I I I ) ; e l i n Canticis c a n l i c o r u m : Capite nobis lius iltabi i u fauccs crocodili. Crocodilns i g i t u r subito
vulpes parvulas exterminantes vineas (Canl. u). emn v i v u n i t r a n s g l u t i t , ille vero dilanians omnia
CAP. V I . De monocerote sive unicorni animali. visccra ejus, non solum vivtis, sed e l i a m illaesus e x i t .
E s l animal quod d i c i l u r monoceros. Monoceros Q Sic i g i l u r mors et infernus figuram babenl c r o c o d i l i ,
[pov6xt/>uc] aulem Graece, unicornis d i c i t u r Latine, q u o r t i m i n i m i c u s c s t Doinintis nosterJesus C b r i s t u s .
eo quod u n u m cornu babel i u medio capite. Pbysio • Nam assumens bumanain c a r n e m , desceudit ad i n -
logus d i c i l hanc uuicornem habere n a l i i r a m qtiod f e r n u m , et disrumpens omnia viscera ejus, e d u x i t
s i t pusillum a n i m a l , et h;edo siniiie, accrrimumque eos q u i injusle ab eo dctiiiebanlur in m o r t e . M o r l i -
babet i n capite cornti u n u m , ipsumqtie nullus vena- ficavit enim ipsam mortein rcsurgens a m o r l u i s , et
t o r v i ant praevenire atit capere p o t c s t , sed boc i l l i insultal pcr propbetam diccns : 0 mors 9 ero mors
duntaxat commenlo ac dolo capiunl i l l u d . Ptiellam tua9 morsus luus ero 9 infeme (Ote. x v ) , quia e l cor-
virginemque speciosam d u c u n i i n locum i l l u m ubi pora muttorum sanclorum cum Christo eo tempore
m o r a t n r , et d i m i t l i i n l eam s o l a m , cum atitem ipsa re$urrexere (Matth. xvn,27).
v i d e r i t i l l u d , aperit sinum s u u m , quo viso, o m n i CAP. V I I I . De crocodili natura.
ferocitate deposila, captit sutun i n gremium ejus de- Crocodiltis a colore croceo d i c i t u r , et nascitur i n
p o n i l , et sic dormicns deprebeiidilur ab i n s i d i a t o r i - Nilo fliimiue, quadrupesanimal, lerra et aqua vivens,
bus et exhibetur i n patatium regis. Sic et Dominus longiludine plcrttinque v i g i n t i c u b i t o r u i n , d e n t i i t m
Jesus Christus spiritualis unicornis descendens i n et unguium immanitate a r m a i u m , cujus cutis tantae
u t e r u m v i r g i n i s pcr caruem ex ea sumptam captus D duritia2 d i c i l u r , u l quamvis perculiatur in lergo l a -
a Judaeis, m o r t c crucis damnatus esl, de quo D a v i d : pidttm ictibus, u i b i l laedalur. Nocte in aquis, die i c
Et dilectus quemadmodum fitius unicornium (Psal. humo q u i e s c i t ; q u i si aliqttando inveniat h o m i n e m
X X V I I I ) ; et a l i b i : Et exaltabitur sicut unicornis cornu comedit eum, si vincerc potest, et postea etim semper
tneum ( Psal. c x i ) ; et Z a c h a r i a s : Suscitavil cornu p l o r a l . Soius atitem prae omnibtts animalibus supe-
smlutis nostrce 9 in domo David pueri sui (Luc. i ) . Quia r i o r a oris movet, iuferiora vero i m m o t a lenet. Sler-
vero habel hoc animal u n u m cornu in capite, s i g n i - cus ejus fit unguentum, uude vetuke et rugosa? mu-
ficat hoc quod Salvalor a i l : Eqo et Puter unum $u- lieres facies suas perttiiguut, fiuntque pttlchrae donec
mu$ (Joan. x ) . Caput enim Chrisli Deus est (II Cor. sudor defluens facicm lavel. Cujtis flguram p o r t a n t
x i ) . Qtiia a c e r r i m u m d i c i u i r , significat qttod neqtie bypociiLjc sive l u x u r i o s i atque a v a r i , q u i a , qtiamvis
p r i u c i p a t u s , neque oolestales, neque t b r o n i , neque venlo superbiae inflenttir, tabe luxuriae m a c u l e n i u r ,
dominationes intelligere Deum v a l e u l sicut est. Quia avariliae morbo otfuscentur tamen r i g i d i ac velut
a u l e m t|icilur p u s i l l u m , propter incarnationem ejus sanctissimi in sanclificationibus lcgis coram omnibus
e t h u m i l i t a t e m d i c i t u r , dicente ipso : Discite a me incedere hominibus sese ostendunt. Nocte in aquis,
quia mitis sum et humitis cordt {Matth. x i ) . Qui die h u m i quicscit, qtiia quamvis h y p o c r i t x iuxuriose
t;i DC B E S T I I S E T A L I I S 1 :BUS LIBER SECIJKDUS. *a
vivant, lamen sancte et Jusie vivere d i c i deleclanlur. qui foras egressi subito ab ea devorantur. H u i e
Ciniscii s t w maliiiae corde plangunt, iicet IISII semper l i e l l u x assimilantur filii Israel, q u i ab i n i t i e D e t
retrahantnr et consuetiidine ad perpelrata. Superiora v i v o servierunt, poslea d i v i l i i s e l luxuriae d e t l i t i ,
oris ejus m o v e t , quia h i sanctorum P a l r i i m vitae idola c o l t t e r u n t : propter hoc propheta Synagngam
exempla, verborumque doctrinam a l i i s i n verboosteu- i m m u n d o animali comparavit, dicens : Facta esi
d u n t , tameu ne m i n i m i i u i qttidem eoruin quae dicuht mihi haereditas mea quasi spelunca hycenm [Vulg.
in se ostendtinl. De stercore ejus fiiunguenlum, quia quasi leo in sylva\ (Jer. x u ) . Quicunqiie i g i l u r i n -
plerumque mali de perpetrato malo ab i m p e r i l i s l a u - ter nos luxuriae e l avaritiae inserviunt, huic bestiai
d a u t i i r , ac ab hujus muiidi favoribus e x t o l l u n t u r . comparantur, cum nec v i r i nec feminae s i n l , i d est
Sed c u m districtus judex perpetratis malis i r a m nec plene fideies nec perfidi, sed s u n l sine d u b i e ,
suam ad feriendum promovct, tunc omnis illc decor de quibtis ait Jacobus apostolus : I ir duplex anihso,
laudis velut fumus evanescil. inconstans est in omnibus viis suis (Jac. i ) , d e q i i i b u 4
CAP. I X . De Cnstoris naturce. et Domiiius : Non potestis Deo servire et mammonm
Est a n i m a i quod d i c i t u r castor vel fiber, nimis (Matth. v i ) . Haec bellua lapidem habei i n oculis n o -
a c r i ingenio, e l n i m i s manstictum a n i m a l , ctijus mine hyaenium, quem, si qtiis sub lingua sua l e n u e r i t ,
testiculi in medicina proficitint ad divems vale- fulura praedicere posse c r e d i t u r . Vcrumtaroen J u -
tudines, morbosque varios curandos. Physiologus l i u s Solintis refert de hoc lapide qtiod i n ventriculis
naiurani ejus exprimens refcrt qttod, cum investiga- pullorum byaenae i n v e n i i u r , et si cujue lingua eo
tus fuerit, e l iusccutus, ac acerrime timens capi a tacta f u e r i t , divinare d i c i t u r .
venatoribus, respicil ad eos, morsuque suos t e s t i c u - CAP. X I . De onagro.
los abscindit, e l ante eos p r o j c i t fugiens, venator- Est a n i m a l quod d i c i l u r onager, i d est asiuus
que veniens c o l l i g i l illos, e t u l t r a r o n sequitur e u m , silvesler scu indomitus, et i n deserlo vagans: ovoc
sed r e v e r l i l u r . St autem evcucrit ut alter venator e u i m , i d est onos, d i c i t u r asiuus e l asina, et 07/910?
euin inveniat, cum v i d e r i t se 11011 posse evadere, (agrios,) agrcstis, i m m i t i s , ferox, Singuli autcm fe-
e r i g i t se, demonstrans venatori sua v i r i l i a cvulsa. m i n a r u i n giegibus praesunt. Nasceutibus masciilis
Y e n a l o r vero hoc videns discedil ab co. Sic e l ilie, masculi zelant, e l eorum testicuios morsibus de-
qui secnnduin niaiidalum Dci vult vivcre casl« l i u n c a n t , quod cavenles mat^es eos i n secretis^oc-
abscindit a se omnia v i t i a , e l omnes impudicos c u l l a n t . Physiologus d i c i t de onagro quod undecimo
a r l u s abjicil i n faciem diaboli. Tunc diabolus videns die mensis F a m o c b i , i d esl M a r t i i duodecies i n n o c t t
e u m sine teslicubs v i l i o r u m , eonfusus discedil ab r u g i t . S i i n i l i l e r e l in die, et ex hoc cognoscitur qtiod
eo. Sic sine dubio omnes, q u i volunt c*ste viverc, aequinoctium cst, et n u i n e r u m h o r a r u i n diei vel
oportet u l resccent omnia vitia cordis et corporis a noctis a rugitibus onagri semel rugientis per s i n g u -
sc, et p r o j i c i a n l i n faciein d i a b o ! i , et v i v a n l i n las cognoscunt boras. F i g u r a m hujus diabolus babct,
C b r i s t o . N i b i l ergo commune habeat homo Dei c u m qui cum scicrit noclera et diem coaequari, i d est
d i a b o l o , u l tulus dicere cum Domino valeat : Venit cum v i d e r i t p o p u l u m , q u i ambulabat i n tenebris,
princeps mundi liujus, et in me nsn naoet quidquam converti ad D o m i u u m , e l coaequari fitlei j u s l o r u m ,
(Joan. x i v ) . Uude dicit Aposiolus. Reddite omnibus sicut coaequatur nox cuin die, iilico r u g i t iiocle ac
debita, cui tributum 9 tribulum; cui vecligul, vcctigal; die per singulas boras, quaerens cscam suam. Ne-
cui honorem, honorem (Rom. x m ) . In p r i m i s redda- que enim r u g i t onager, nisi quando quaeril escatn
m u s diabolo quae sunl ejus, renuntianles i l l i et o m n i - sibi sictit dicit Job : Nunquid rugiet onager cum
b u s operibus ejus, et lunc dcmum ex loto corde habuerit herbaml (Job. v i ) S i m i l i t e r e l Apostohis:
conversi ad Deum, reddamus ilti tanquara Palri Adversarius vester diabolns tanquam leo rugiens cir-
Doslro honorem, et c u m ejus adjulorio disculianius cuit qucerens quem devorel (I Petr. v). Africa babet
a nobis vecligal et t r i b u t u i n diaboli, u l adipiscamur hos maguos.
fructus spirituales, et cbarilatcm i u operibus bouis, CAP. X I I . De Simiis..
in eleemosynis, i n visiialionibtis i n f i r m o r u i n , iu Simiae L a l i n e v o c a i i l u r eo quod in eis s i m i i i t u d o
consolalione patiperuui, i n laudibus Dei, e l ora- rationis humauaesenlilur. Ilae elementoruiii sagcres,
tionibus assiduis. Caslores a caslrando d i c t i , sunt i n nova luna e x s u l l a u l , i n niedia t r i s t a u t u r . i l a -
etiam fibri, q u i et p o n l i c i canes vocanlur. rum genera s i t n l qtiinquc, cx quibus cercopitheci

CAP. X . De hywna, de qua vuigati sunt versiculi. caudas habenl. Cercopitliccus euiin simia cauilata
Hinc vocat ex causa noctem per nomen hycena : est quam qttidam ditram vocant. Spbinges suni
Mcitumque ruoil% et sceio vutnere carpit. villosae et doc.lcs ad f c r i l a l i s oblivioneui. Cyuoce-
llyaena est auiinal quod d i c i t u r i u sepulcris m o r - pbali ct ipsi sunt similes s i m i i s , longamque caudaiu
t u o r u m babitans, corumquc corpora devoraus, cujus habenlcs, et faciem admoduui cauis, unde et sic
nalura esl, u t aliquando mascultis s i l , aliqtiando n u n c u p a n t u r . S a t y r i facie admodum £rata, et gesli-
f e i n i n a , et ideo esl i m i n u n d u m a n i m a l . Refcrt eliam culalis moiibus inquieli. Gallilricbes tolo pene
J u l i u s Solinus quod c i r c u i l domos per noclem, et aspeclu distant a caeleris; s u n l enim facie acula,
quaedam verba e x p r i m i t , u l suspicetur esse bomo ab longa b a r b a , et lala cauda. Nalura simiat U i i s
iis o u i i n domo sur.l, eo quod l o q u i t u r u t boruo, est u t cum poperit gcminot» catuios, unuiu dili-
€3 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 6*
gat, e l a u c r n m odiat. Qnod si aliquando evencrit A vobis me traditurus esl (Xalth. x x v i ) . E l manifcstius:
u t a venatoribtis qnaeratur, antc se ampleclitur Juda oscuto tradit fitium hominis ? (Luc. vin).
quern ditigit, el a l l e r u m quem odit collo portat. CAP. X I V . De cervorum nalura.
Sed cum lapsa fuerit bipes eundo, projicit nolcns Cervi d i c t i stint awo TAV x t f arwv, i d est a c o r u U
quem d i l i g i l , servatque nolens quem odio babet. bu*, dicunttirque nongcntos annos vivere, atquo
Cujus figuram diabolus habet qui caput habet, cum i u f i r m i t a t e vel seueclute deficere se s e m i u n i ,
caudam vero non habet, ct l i c e l totus turpis s i t , spi r i tu n a r i u m serpeu les de cavernis c x t r a h u n t , e l sttr
tamen posleriora ejus imper.se l u r p i a e l h o r r i b i l i a pcrata eorum pernicie veneni eorum p i b u l o reparan*
f u n t . Diaboltis enim i n i l i u t n habuit cum angelis i n tur. Sagittasinfixaspasludictamiexctitiunt.Miranltir
ccelis, sed quia hypocrila fuit et dolosus i n t r i n s e c i u , atilem sibilum fislularum. Ereclis auribus acute a u -
perdidit caudam, qttia tolus i n fine p c r i b i t , sicut d i u n t , submissis n i b i l ; si qtiando immensa flumina
dicit Apostolus : Quem Dsminus Jesus interficht vcl maria trasnalaut, clunibus pra?cedentium ca«
spiritu oris sui (// Thess. x x v ) . Simia vcl siuiiu* pita supcrponutit, sibi invicem succedentes, n u l l u m
secundum alios Graecum riomen esl. Nam <riuoc, i d ponderislaborem sentiunt. Lacrymae eorum colleclae,
esl fimus d i c i t u r , eo quod pressis naribus sitbestia et ossa i n coruin corde inventa, apla sunt p o t u i .
t u r p i s elfceda rugis, l i c c l ctiam capellarum sit ^ cordis pulsii laborantibus. Cervus quoque significat
habere pressum nasum, dc qua Eunius aiitiquus Domiuuui nostrum Jesum C b r i s l u m , q u i diabolum
poeta : bumani generis i n i m i c u m , quasi spelunca latitantem
Simia quam similis turpissima bistia nob.s. in omni l u t i o n e , s p i r i t u divinae sapientiae abstra-
CAP. X I I I . De capri natura. hens, v i r t u t i s pede caput ejtis c o n t r i v i t , pabuioquo
Est animal quod d i c i t u r caper, eo quod captet veueni m o r t i s quam sponte s u b i i t , nostrani naturain
aspera. N o n n u l l i a c r e p i t u c r u r u i n vocant, v o l u u l - pcccaminum sencctute praegravalam renovavil. Att
que eas capieas vocitatas, quae sunt agresles ca- ipsum enim Psabnographus d i c i l : Levavi oculos
prae. Has G r e c i eo quod actile videut, dorcades ap- meos in montes, unde veniet auxllium mihi (P$at. cxx).
pellaveruiit. Da qtiibvs pbysiologus dicit quod Montes, apostolos e l propbelas d i c i t , cervos vero
a m a u t moutes altos, e l pascuntur i n convallibus fidcles homines, oculos iu monles, i d esl preces ad
m o n l i u m . E s l eniin valde providum a n i m a i , p r a v i - aposlolos, ex quibus veniet nobis a u x i l i u m , levan-
dens omnia a lougc uimis bene, ita ut si i u aliqua tes. Item duo s u n l genera c e r v o r u m . U n u m , quod
regionc homines v i d e r i t ambulantes, mox i n t c r n o - t i l invenerit serpentem i n caverna ubi J a t i t a t , fla-
e l Dominus Q t u m i i u m i l t i l . ut exeat, et egredienlis coiium percu-
s c i l utruro s i n t venalores necne. Sic
lioster Jesus Cbrisliis amal excelsos montcs, hoc tiens binc el indc, occidil serpentem, e l d e v o r a t ;
cst prophelas,- et patriarcbas, e l aposlolos o m - postea autero propler tumorem currens ad a q i u s
r.osque sanctos, e i , ut i n C a i i i i r i s canticorum d i c i - purissimas, venenum e v o m i l , sed propter bunc
l u r : Ecce fratrueli$ meus venit sicut caprea satiens ttunorem pilos m u t a t , c l cornua abjicit. Cervus
i n montibus (Cant. u ) . I l i c est Doroinus noster Jesus figttram pcenitentium babel, qui pcenitentes con-
C h r i s l u s , qui pascitur i n Ecclesia per opera pictati/, s i r i n g u n l u r intrinsecus conscientia peccatorum, et
quae faeiunt fideies, u l iti E v a n g J i o suo d i c i t : Esu- vadurit ad fontes, ad doctrinam S c r i p t u r a r u n i , fo-
riri, et dedistis mihi manducare (Matth. xxv), et rasque p r o j i c i u n t u r , quia segregant se per poeni-
reliqua quue ibidem euumeraiitur laudabilia. C o n - tentiam a corpore et sangtiine Cbrisli usque d u m
vallia vero motitiuiii Ecciesiam per diversa ioca recipiantur per reconciliationem sacerdolis. A l i u d
figurant, ut i u Canlicis canlicorum : Convertere, esl genus c e r v o r u m , quod si invenerit serpentem,
fratrueis \meu$ et timilis
% eito capreas, hinnuloque o c c i d i l e u m , et post victoriam p e t i l monlem, u b i
cervorum supra monle$ convatlium (Cant. n ) . Caprea pabulum inveniat. Sic et unusqtiisque sanclus ubt
i g i t u r acutissiinam habcns aciem o c u i o r u m , aspi- sentit diabolttm in se vel iu alios venena malae pcr-
ciensque a longe venatorum insidias, significat Do- D suasionis inftindenlem, cttra v i r l u l e Domini eum
m i n u i n nostruin Jesum C h r i s t u m , quoniara u l , S c r i - interficere et a sc projicere sludeal, e l veniat ad
ptura d i c i t : Deus scientiarum Dominusest (I Reg. u ) ; montem C h r i s t u m , ubi animae pabuluiu qtiaerat, e t
e t alibi : Excelsus Dominu$> et humilia respicit, et inveniat.
atla a tonge cognoscit (P$al. c x x x v n ) . E l sicut p r u - CAP. X V . De ibice.
denlissimus creaturam, quam creavit ad houorcm Est animal qttod d i c i t u r ibex, duo cornua habens,
soi nominis, prospicil, vidct, e l r e g i i , antequam qtiorum t a n U vis est u t , si ab allo montis demisstim
iucidamus i n laqueum diaboli nos interius pracvi- f u e r i i ad i m a , totum corpus susler.letur ilhesum bis
ftlendo contegit, sed ne tclis cogilalionum premamur, cornibus. Significal aulem eruditos bomines, q u i
i i i n u i t et suadet nobisalta montiura pelere, etsensus duorura Teslanientorum consonantia quidquid a d -
d i v i n o r u m e l o q u i o r u i n disculere,ut ibi quasi in spcculo versi eis acciderit, quasi quodam salubri tempera-
consideremusquidplaceat, quid displiceat i n nobisip- mcnlo temperare solcnt, c t velul duobus cornibus
sis Coudilori nostro. Nam s i c u l caprea venatoreiu f t i i l i , bona q u « p e r p e t n n t , veteris ac evangelicc
praevidet,ita DominusnoslerJesus Chrislusiongeante lectionis attesiationc suslenlant.
prospicicns Judam p r o d i l o r e i n , sic a i e b a t : Vnus cx
fc5 DE B E S T I I S E T ALJIS K E B U S L I B E B S E C U N D U S . 65

CAP. X V I . De steUione et salamandra. A v u l n u s , sanat, quia peccalorom i n cenfessioneemiin-

Est r e p l i l e quodam, quod ab aliis p n t a t u r sala- d a n t u r vulnera sacerdoti facta confessione. Intestina
mandra, ab aliis slellio. Hoc simile est lacerttilae quoque bomiuis c u r a t calulus applicalus, quia se-
pusillac colore vario, dc quo Salomon d i c i t : Siellio creta cordis snepe m u n d a n t u r i n opere vel sermone
manibut nititur, ei moratur in domibut regum (Prov. docloris. Modico admodum victu canis esse d i c i t u r ,
xxx). Physiologtts d i c i t de eo quod si casu unde- quia q u i pneest a l i i s , sapienliaeque sludiis i n v i g i l a t ,
eunque inciderit i n caminum vel fornacem ignis, ant crapulam omnimodo vitaredebet. Nam ex s a l u r i t a l e
i n quodciinque incendium slatim exstingttitur ignis. panis Sodoma p e r i i t . Nullo dcnique a d i l u t a m cito
Ita sunt j u s l i admirabiles omnibiis hominibus, s i c u l inimicus possidet ' C h r i s t i a n u m , quam voraci a u l a .
fuerunt i n camino iguis ardentis Anania.s, Azarias, Quod canis ad v o i n i l u m r e d i l , signiflcal posi per*
Misael, e l nou t e t i g i l cos omnino igr.ir Justos a t i - actam confessionem quosdam incaute ad eadem p c r -
l e m intactos et inconlamiiiatos exire posse de ca- petranda facinora redire. Quod carnein iti flumineper
m i n o ignis evidentius declarat e l Paulus apostolus concupitam i i m b r a m r e l i n q u i l , s i g i i i l i c a l homiues
d i c e n s : Tribulationem patimur, ted non angustiamur. propter a m b i l i o n e i n iguoke r e i , id quoque quotl
Dejicimur, ted non perimut (II Cor. i v ) . Item : Ob- p r o p r i i esl j u r i s , r e l i n q u c r e . Uude fll ut dum non
—* *— — r
— \-- — — > w
ii
struxsrunt ora teonum (Uebr. x i ) . l t a et omnis q u i - ° valent adipisci i d quod c u p i u n t , pcrdere fruslr*
cunque ex tota fltlo sua crediderit in Detim, e l i n nolunt quod r e l i q u e r u n l
operibus bonis perseveraverit, transit gchennam CAP. X V I I I . De mmtcla et aspide.
ignis, et non t m g i i e t i m flamma, dc qua s c r i p l u m De muslela p r e c i p i t lex non manducare eam, eo
i n Isaia prophela : Si trantieris per ignem flamma qttod i m m u i i d u m animal est [Levit. x i ) . Mnstela d i
non te comburet (Isa. XLIII). I t e m de codcm. Sala- c i l t i r q u a s i mus longus. Nain lelos [riloc] Graece l o n -
mandra dicta esl eo qtiod contra incendia valeat, gtis d i c i t u r . Haec ingenio subdola, i n domo ubi h a -
cujus i n t c r omnta venenala vis maxima est. Caelera b i l a t , cum catulos genuerit, de loco ad loctim t r a n s -
e n i m singtilos f e r i n n l , II.TC plurinw? p a r i t c r i n t e r i - f e r t , mutataque sede locat. Serpentes etiam, ae
mit. Nam si a r b o r i i n v p s c r i t , omnia poma ejus m u r e s persequiltir. Duo autero sunt genera mustc-
veneno i n f l c i t , et eos q u i ex eadem poma comede- l a r u m . A l t e r t i m enim silvestre est, distans m a g u t -
r i n l o c c i d i l . Qti.nc eiiam si in p u l e i i m ceciderit, vis ludine. Has Graeci iclidas vocant. A l t e r o m i n do+
v c n e n i cx eo potantes i n t e r f t c i t . Isla contra i n c e n - mibus oberrans. Qtiidam d i c u n t eas aure concipcre,
dia repttgnans, sola animalium ignes exstinguit. V i - e l ore parere. E contrario dicunt quidam ore semen
v i t e n i m i n mediis flammis sine dolore et consnm- Q concipere, e l pcr aurcm parere. D i c u n t u r auiein
p t i o n e , et non solum non u r i t u r , sed etiam cxstin peritae esse meoicinae, ita nt si forte occisi fuerint
^uit incendium. earum fetus, si eos invenire p o t n e r i n t , redivivos
CA.P. X V I I . De canibus et eorum naturis. faciant. Sic nonnulli fldelium l i b « t e r quidem a<ci-
r

C a n u m sunt p l u r a gencra. A l i i enim ad capien- p i u n l d i v i n i verbi semen, sed inobedieutes eflecti

dunt feras s i l v a r u m invcsligant, alii volucres, alit practermillunt, et dissimulant quae a u d i e r u n t . l s t t
ab infestationibtts l u p o r u m greges o v i u m cum pasto- tales non solum mtistclae c o m p a r a n t u r , sed eliam
r i b u s c u s l o d i u n l , a l i i cuslodes domum subslan- aspidi surdae et o b l t i r a n t i auros suas, u l non a n -
t i a m d o r o i n o r u m suorum vigilando cusloditint, ne d i a l vocem incantanlis. Physiologus d i c i l qtiod aspis
f u r t o r a p i a n t u r i n nocle. Vivere qtioque non posse hanc hal)et n a t u r a m , u l si quando venerit aliqnis
d i c u n t u r sine homine, quapropler i n t a n l u m f e r t i n - homo ad speluncam, u b i h a b i t a l aspis, et incanta-
f t i r d i l i g e r e dominos suos, t i l regem qtiemdam ca- r i t eain omnibus carroinibtis u t exeat de caveruis
p t u m ab i n i i n i c i s , ac i n custodia d e l e n t u m , ejus suis, illa ne aitdiat vocem iiicantantis, ponit caput
c a n e s agmine faclo per medias acies i n i m i c o r u m ab stitim ad t e r r a m , et unam aurem p r e m i l i n l e r r a i n ,
cxsilio r e d u x e r i n t , otcisoque b o m i n c , dtim ejtis a l l e r a m vero catida sua o b l u r a t . Tales sunt islius
a m i c i i n quem impingerelur hoc facinus ignorarcnt, D m u n d i bomines divites, q u i unam aurem d c p r i i n u n t
i n roedio populi intcrfeclorem ejusdem, et auctorem i n (errenis suis dcsiileriis, alii vero postcrioribus
m o r t i s canis palefecit. Lingua canis d u m l i n g i t v n U pcocatis suis peccata nova sempcr addentes, o b d u -
n o s , c u r a t . Victus admodum d i c i l u r cssc m o d i c i . ratit corda, et ita l i t t t l u o n audiant vocem i n c a n t a n i U ,
Catalus deniqtte ligatus v u l n e r a l o r u m solct esse i d est, pracdicantis verltum Dei. I s i d o r t t s : c Falso
s a l n s i t i l c s t i n o r u m . Natura ejus est, u t ad v o m i t u m opinanttir q u i dicunt mustclam ore coiicipere, aure
s u u n i r e v c r t a t u r , i l e r u m q u e comedat, cnmqtie flsi- elTuiidere p a r t u i n . »
vriurn t r a n s v a d e r i l carnem in ore vel aliquid tale CAP. X I X . De lapidibus igniferis.
l e n e n s , a i m v i d e r i t u m b r a m , os aperit, atquc, d u m Sunt lapides igniferi i n qttodam niouie Orientis,
sperataliam veram carnem babcre, ipsam qtiam quos Graeci vocant chiroholos, i d esl manipulos.
lenel p e r d i t . Cujus flgurp.in i n rebus quibusdam Dicunlurque masculus e l femina. In istis quando
p r e d i c a t o r e s habenl, q u i sempcr adinonendo atque ab invicem separantur ignis non acceuditur Cum
e c ^ e q u e n d o quae recla sunt, insidias diaboli propel- autcm adinvicem casu aiiquo approp* r u a v e r i n t ,
I n n l , ne thesaurum Dei, id est C h r i s t i a n o r u m a n i - slatim i n eis lantus ignis acccnditnr, i t a ut o m -
rapiendo ipse aufcrat. Lingua canis dum l i n g i t nia ardcant qtiae circa ilios sunt. Umle ct vos,
 C7 A F P E N D I X A D I I U G O N I S OPERA DOGMATICA. C8

bomines D e i , q u i v i t a m gerilis m o n a s l i c a m , se- A grcssu poienlem, sed, si rcstileris a te f u g i t u r u m .

parale TOS longc a m u l i e r i b u s , quoniam si illis ap- Oculi ejus nocte lucent, quia quaedam diaboli opera
p r o p i n q u a v c r i l i s , s l a t i m noxius ignis accendelur i n caecis, et faluis v i r i s v i d c n l u r esse pulchra atque
v o b i s , et consumetur omue bonum quod Ghrislus salubria. Cum catulos n u t r i t , non nisi i n ionginquo
Dominus vobis c o n t u l i t . Sunt e n i m angcli Salanas, p r a d a m c a p i l , quia eos diabolus bonis temporalibus
q u i seuiper impugnant viros sanctos, sed ct f e m i - fovet, de quibus certus est quod i n gebennalibos
nas castas. Memores enim esse debctis bellorum claustris poenas sint perpessuri aeternas. lllos autein
quae peregeruul sancti v i r i , s i c u l Samson et Josepii. omnino insequitur, qui bonis operibus ab eo elon-
Ambo siquidem t e n t a t i sunt per mulieres, sed alter ganlur, sicut de bono Job legilu»*, c u i omnem s u b -
v i c i t , altcr victus e s l . Eva qiioque et Susanna l e n - stantiam ejus abstulit, nec nou fllios et fiiias p e r -
tatae s u n l , altera vicla est, altera v i c i t . lileo nolite cussit,ut a Domino recediret cor cjus (Job. i ) . Quod
securi esse, nec confidcrc i n solila castitate, sed nunquam capite r e t r o r s u m sine toto corpore v e r l i t u r ,
m u n i t e corda praeceptis d i v i n i s , u t vos non deter- diabolum demonstrat ad poenitudinis correclionem
reat faiiax amor m u l i e r u m , quarum peccalum ab nunquam flecli. Quid vero agendum esl h o m i n i ,
i n i t i o , i d est, ab Adam usque nuuc in fllios inobe- cui lupus vires a b s t u l i l clamandi ? Qui enim non
dicntiae debaccbalur, ncc vos incendant opera d a e - B habet poiestalem vocifcrationis, perdit a u x i l i u m
moniorum. longe stautis. Sed quid agendum ? Deponal bomo
CAP. X X . De luporum natura. vestimcnium s u u m , pcdibus suis t e r r a m concul-
Lupus Graece AUXO? lycos d i c i t u r , et AVJOJ lux m a t u - cando, sumens manibus duos lapillos, cosque c o n -
t i n a , quae esl apla rapacibus, et sic a rapacitate d i - c u l i a l . Quid posiea ? Lupus audaciam suae v i r l u l i s
eUur. Unde et meretrices lupas vocitamus, quia perdens fugiet; bomo vcro tutus suo ingenio l i b e r
a m a t o r u m bona devastanl. A l i i autem lupos voca- e r i t , sicut i n p r i n c i p i o . S p i r i l u a l i l e r aulem hoc i n -
tos a i u n t quasi sint leopedes, quod u t leoni i t a sit telligeiidmn est, atque ad superiorem sensum alle-
i l l i s v i r t u s i n pedibus. Unde et q u i d q u i d pede pres- gorice esl ducendum. Quid eitim per lupum n i s i
s e r i n t non v i v i l . Rapax est bestia, e l cruoris appe- diabolum, q u i d per hominein nisi gcnus h u m a n u m ,
tens. De quo r u s t i c i aiunt vocem bominem perdere, quid per vestimentum nisi peccatum, q u i d pcr l a -
s i e o m l u p u s p r i o r v i d e r i t . U n d e e t s u b i t o lacenti d i c i - pidcs nisi aposlolos seu caeteros sanclos vel ipsum
t u r : Lupus est i n fabula. Certe si se praevisum senserit, Dominuin n o s t r u m Jesum C b r i s t u m significare p o -
dcponit ferocilatis audaciam. L u p i t o t o a n n o non a m - terimus? Omnes e n i m sancli alii a propbetis ada-
p l i u s q u a m d u o d c c i r a d i e s c o e u n t . L u p u s i n a r n i i s s e u Q n i a u t i n i et v i v i lapides dicti sunt. lpse e l i a m Domi
bumeris vires habet, vel i n ore, i n renibus autem nus nosler i n lege vocatur oflensionis lapis et p e t r a
m i n i m e . Physiologus haec animalia mortifera de- scandali (/ Petr. n ) , de quo d i c i t propbeta : Virum
s c r i b i t . Collum uunquam valet retro inflectere. viili stantem supra montem adamantinum. Antequatn
Aliquando praeda f e r l u r vivere, aliquando terra, denique redeinpti essemus, sub polestaie inimici
nonnunquam venlo. Lupa denique i n nullo mense eramus, vocem quoque clamandi perdideramus,
nisi i n Maio quando fll t o n i t r u , calulos suos g i g n i t , quoniain peccalis noslris exigentibtis, a Dee non
cujus astulia tanla esl, u t i n viciuo loco suis catulis audiebamur, neque aliquetn sanctorum i n a u x i l i u m
praedam non rapiat, sed i n longinquo. Quod si opus nobis interpellabamus. Postquam vero clemens
fuerit u t noctu praedam quaerat, lanqnam canis Deus gratificavit nos i n F i l i o suo, deposuimus i n
niansiiclus passim ad ovile o v i u m p e r g i t , et ne baptismo veterem homincin ctim actibns s u i s , ac
feiorem sui flatus f o r t u i t u canes sentiant, et excitent induimus n o v u m , qui, j u x l a Apostolum, secundum
pastores, contra ventum pergit, et si aliquando Deum creatus est in justitia (Ephes. t v ) . Dcinde
rainus vei tale a l i q u i d sub ejus pede frangendo so- suinpsimus lapides a i i e r u i r u m fericntcs,quia sanctos
n u e r i t , ipsum pedem morsu aspero castigat. Oculi D e i , qui j a m in ccelis regnant, ipso nostri oris fe-
ejus i n nocte lucent velut lucemae. Cujus natura D r i m u s alloquio, u t ct ipsi aures pulscnt j u d i c i s , ae
talis est, u t pcrdat homo vires clamandi, si p r i o s veuiam criminum impetrenl nobis, ne nos quem
hominem v i d e r i l , quam vidcatur ab eo ; u t autem nescimus absorbeat c e r b e r u s , gaudens nostro i u -
J u l i u s Solinus r e f c r t , q u i plura de n a t u r i s besliartim terilu.
d i c i t , amatorium v i l l u m ac p i l u m i n caudae s u m m i - CAP. X X I . De viperw natura.
taie portat, quem ipse dentibus e v e l l i l , si forte Physiologus d i c i t de vipera quod quando c o i l o m
capi t i m u e r i t . Ejus liguram diabolus portat, q u i facit, masculus i n f e r l os suum i n os feminae, et i l l a
semper hitmano generi j t i g i t e r i n v i d e l , ac c i r c u i t deglutiens semen, abscindit c a p u l m a s c u l i , et ma-
Ecclesias fldclitim u t m a c t e t e t p e r d a l animas e o r u m . sculus n i o r i l u r s l a l i m . Inlellige ergo q u i d faciat c o n -
Quod vero generalnr t o n i l r u o p r i m o mensis M a i i , cubitus m e r c t r i c i u s . Cum aulem c r e v c r i n t c a l u l i i n
signillcat diabolum i n p r i m o siipcrbiac m o t u ruisse v c n t r c , viperam perforant mordcntes et sic e x e u n l
de ccelo. Quod auiem i n antcrioribus membris vires mortua i n a i r c . Uoc exemplum d i r e c t u m est ad P b a -
habet, et non i n posterioribus, eumdem diabolum risaeos hujusmodi rem perpelrantcs : Progenies vipe~
significat prius i n coelo angelum lucis fuisse, nunc rarum, quis oslendet vobis fugete a ventura iraf
vero deorsum apostatam factum esse, et p r i m o i n - (Uatth. 111.) Viperae cnira comparati suni Pharisaei
69 DE BESTIIS ET ALIIS F BUS L I K E R S E C U N D U S . 7*

obscenis o p e r i b u * e l desideriis servientes. Occide- vel prope s u n t , congreganles se, n i m i a m snaviiateiu

m n l e n i m p a l r e m suum C h r i s t u m , e l m a l r e m Eccle- ejus sequnntur. Solus autem draco c u m a i u l i e r i l v<».
stam persecuti sunt. Pbysiologus etiam d i c i l : T r i a cem ejtis, l i m o r e p c r t e r r i t u s abscondil se sub t e r r o -
sunt genera viperarum nocentium, tresque ejus n a - nis speluucis. I b i aiitem nou fcrens v i m odorU ejus,
torae. P r i m u m , cum senuerit, iinpedimentuin h&bet i n semelipso conlractus obstupescit et ' t o r p c s c i l , e l
o c u l o r u m , ut non v i d e a l ; scd vide q u i d faciat. Jeju- manet immobilis exanimusquc v c l u l m o i t u u s ; cae-
nat quinquagiuta diebus atque noctibus, donec l a x e - tera aulem animalia sequuutur eam qiioctinque v a -
t u r peiiis ejus, luncque vadens q u e r i t excisam et d i t . S i c et Dominus uostcr Jcsus Christus v c m s p a n -
asperaro p e l r a m , et t r a n s i l per ipsam, sicque pelle tlier omne gentis h i i m a n u i n , quod a diaholo captum f u c -
ilia spolialur et juvenescit. Angusta est porta, tt r a t , c l m o r t i e r a t o b n o x i u m , p c r incarnalioncm suam
arcta via qum ducit ad vilam (Mutth. v u ) . Secundae adsetrahens c r i p u i l , e t caplivam ducenscaptiviiatero,
viperae natura estquod,quando pergit ad bibendutn, dedil dona hominibus (Ephes. i v ) . Paiilbcra enim o m -
a u t ad coeuudum c u m anguilla, e v o m i l prius vcne- n i * f e r a , q u a s i omne animal odore capiens i n t e r p r c t a -
num suum i n spelunca sua vel fovea. I m i i e m u r et t u r . Sic c t Deus, u t d i x i m u s , videns oninc genus
nos bujus solertiam, u l , quando veniemus aqtiam liunianum daemonibus capluin idolisquc mancipa-
bibere, i d est divinos sermones i n Ecclesia Dei l u m , omneque s i m u l praedatn diaboli f a c t u m , de-
audire, non afferamus nobiscum pulvereas et m a - scendit de cnelo c u m n i m i o incarnationis suae odore,
culosas saecularium r e r u m concupiscentias, sed eteripuit nos, sequiinurque Dominum ct Agnum
m u n d a l i s conscieniiis n o s t r i s , per b u m i l i i a t e i n et qtioquo i e r i t , i n i p l e l u r q u e propbetia : Factus sum 9

v e r u m confessionem ingrediarour i n templum Do- i n q u i t , huic panthera [tinea\ Ephraim 9 et sicut teo
m i n i , orantes e l psallenles i n cordibtis Domino. [putredo] domui Juda (Ose. v n ) . Ac per boc s i g n i -
Tertiae v e r o viperai natura esl lalis u t . cum v i - ficabalur j a m t u n c , quia E p h r a i m idolis serviebat,
d e r i t hominero n t i d u m , timens fttgiat e u m . Si a u - quod vocatio g e u t i u m , et plebis Judaeorum debuerat
tem veslitum perspexerit, insilit in e u m . Sic et per advenlum C h r i s l i i m p i e r i . Et quia pauthera v a -
nos s p i r i t u a l i l e r i n t e l l i g a m u s , quia quandiu pa- r i u m est a n i m a l . signiflcat C h r i s t u m , qui est i n c o m -
Ur n o s i e r i n paradiso e r a l nudtis, non praevalebat prehensibilis sapieulia, totus simpiex, bonus, cle-
adversus eum diabolus, serpens antiquus. Sed post- niens, flrmus, e l s t a b i l i s , c l divcrsa sapientia fulgens.
q u a m tunica est i n d u t u s , i d est morlalitate corporis, E l etiam quia speciosum est animal p a n t h e r a , sie
tunc c x s i l i v i t i n eum serpens. enim esl C h r i s t u s , veluti David d i c i t i n s p i r i t u :
Cap. X X I I . De serra betlua marina. Speciosus forma prm filiit hominum (Psal. XLIV). l l e m
B e l l u a est i n m a r i quaedicilur serra, habens pennas quia mansuetum est a n i m a l , sictil d i c i l Isaias de
immanes, quae, c u m v i d e r i t navem velificantem, Chrislo : Gaude et lattare, filia Sion, <jfftta rex tuu$
elevat alas suas, et currere contendit conlra navem venit tibi mansuelvs satvans (Matlh. x x i ; Zach. IX ;
t r i g i u l a vel quadraginta sladiis, Cum vero deficit, /sa.LXii). E t i a m quia s i c u l paulhera c u m satiata
p o n i t alas suas, et eas tandem ad se retrabeiis lassa fuerit, s l a t i m qniescil e l d o r m i t , ita et Dominus
subsislit, ipsam vero fluctus i n profundum «naris ad nosler Jesus Christtis, postqtiam satiatus csl Judaicis
locum s u u m tonc temporis reportare consuevit. illusionibus, e l flagcllis, alapis, i n j u r i i s , c o n t u m c l i i s ,
I t a r e a u t e m hujus saeculi figuram babet. Naves ergo spinis, sputamiuibus, ad u l t i m i i m i n cruce $u«pen«
j u s t o r u m babent exemplum, q u i sine ullo periculo sus, clavis a*flixiis, felle et acelo |iotattis, lancea per-
vel n a u f r a g i o fidei transeunt per mediashujus mundi foralus, h i s , i n q i i a m , violentiis Jtidaeorum satiatns
procellas et tempestaies, et mortiferas v i n c u n t u n - Chrislus d o r m i v i t et q t i i c v i t i n scpttlchro, descen-
das, i d est hujus saeculi contrarias potestates. Serra densque in i n f e r n u m , r e l i g a v i l i!Iic draconem ma-
a u t e r o , quae v u l t veliflcare contra naves, figtiram g n u i n , generis h u m a n i m a x i m u m inimictim, anti-
g e r i t e o n i m q u i i n i t i u m habent i n bonis operibus» q u i i m videlicet serpcntem. Quod autem tertia die
postea n o n permanentes i n eis sunt cupiditate v i c t i , , istud aniinal post satietatem et somnttm s u r g i t , et
e b r i e t a t e , e t l u x u r i a ac diversis v i t i o r u i n generibus r u g i l u m magnum e m i t t i t , c t fragrat odor suavitalis
quae t a n q u a m flucluanles undae maris mergunt eos ex ore ejus, significat quod Dominus noster JesuS
usque a d inferos. Christus lerlia die surgens a m o r l u i s , implevit p r o -
C i r . X X I I I . De panthcrm natura. pbetiain de eo David d i c e n l i s : Excitatus est tanquam
E s t «niinal, quod d i c i t u r panihera, vario quidem dormiens Dominus tanquam potens craputatus a vino
colore, sed speciosuro n i m i s , et mansuetum valde. (Psal. LXXVII). Statiin exclamavit, ita ut in onuiem
P b y s i o l o g u s d i c i l quod i n i m i c u m est solis d r a c o n i - t e r r a m exaudiretur vox ejus, e l i n lincs orbis terrae
bos. C u m ergo comederit et satiaverit se de u n i - verba ejus dicendo : Gaudele jam, et confidite, et
versis venatioiiibus, r e v e r t i t u r i n speluncam suam, notite timere : Ego vici mundum (Joan. xvi). Et
ponensque se d o r m i t per t r i d u u m . Surgens autcm a i l e r u m : Pater 9 quos deditti mihi, custodivi (Joen.xvu).
s o m n o , staliro e m i t t i t r u g i t u m per a l t u m , simulque Vado ad Patrem meum, et Patrem vettrum, Deum
odorem nimi^e suavilatis cum r u g i t u , ita u t odor meum et 9 Deumveslrum. Iterum veniam ad vos e%
9

bujus praecellat omnia aromata et pigmenta. C u m non dimittam vos orphuno* (Joan, x i v ) . Uem i n fine
c r g o a o d i e r i n l vocem ejus omnes bestiae, quae longe Evangelii sic diccbat* Ecce ego vobiscum sum o.vtftf-
7! ATPENDFX AD HUGONIS OPEttA DOGMATICA.

bus diebus utque aa consummalionem tcrculi (Matth. A huic ad mortem faciendam non esl Tenenum neces-
x x v u i ) . E t q u i d snavius a u l dulcius esse poteslodore sarium, q u i a , si quem ligaverit, o c c i d i L A qrm c t
Domtni noslri Jesu Ciiristi? l i a enim stiavis est, elephas soluta sui corporis magnitndine i n t e r i m i t u r *
u t omnes q u i prope per fidem et per opera sunt, Nam circa semitas delitescetis per qtias elephantes
et q u i adliuc fragilitate gravati longe stint, aitdiant solilo g r a d i u n t u r itincre^ crura eorum caudae nodis
vocem ejus. Repleti enim et recreati suavissimo i l l i g a l , ac suffocando p e r i m i t . Sunt aulem i n i E t h i o -
odore maudatorum cjus r e q u i r i m u s e u m , sempcr pia et i n India, u b i ex ipso solis incendio est jugis
scquentes e u m , clatnando cum Prophela. Quam aeslus qtiasi aeslas. Huic draconi assimilatur diabo-
dulcia faucibtts meit eloquia tua t Domine ! tuper mel lus, q u i esl immanissimits serpens. Saepe in aerem
ori meo (Psal. c x v m ) . E t c u m sapiente i n Canticis a spelunca sna c o n c i l a l t i r , e l lucet per ctun aer,
c a n t i c o r u m : ln odore unguentorum tuorum curri- qtiia diabolus ab i n i t i o seerigens transfigurat sc i n
nsut (Cant. i ) . E l paulo post. Introduxit me rex in angelttm lucis, c l decipit slulios spe falsae gloriae,
eubiculum suum, extultabimut et lcctabimur cum eo lanilheque humanae. Cristatus esse d i c i t u r , quia ipse
(ibid.). Oporlet itaque nos quanto citius detur, sicut est rex superbia?. Vcneuuin non in dentibtis, sed i n
adolescenttilas i n Christo renalas animas, et per liugita h a b e t , quia suis viribus [ j u r i b u s ] p e r d i l i s .
baptismum ad novilatem vitae vcnicntes, post u n - B mcndacio decipil, quos ad se t r a h i l . Circa semilas,
gueoia mandatorum C h r i s l i c u r r c r e , et de lerrenis per quas elephanles g r a d i u n t t t r , delilescit, quia d i a -
ad coeieslia transmigrare, u l nos i u l r o d u c a l r * x in bolus semper magnificos viros insequiltir. C r u r a
palatiiim suum , Ilierusalem c m t a t e m Doinini v i r t u - eorum caudae nodis i l l i g a t , et si potesl illaqueal,
t u m , ct m o n l e m sanctorum o m n i u m . ibique exsui- quia i t e r eoruin ad cceluin nodis peccatoruin illa-
tantes d i c a m u s : Cloriosa dicta tunt de te civitas Dei queat, ac suffocando p e r i m i l , qtiia quisqttis vinculo
(Ptal. LXXXVI). Sicut audivimut, sic et vidimus in c r i m i n u r a i r r e t i t u s m o r i t u r , sine dubio i n i n f e r i i u i i i
civitale Domini virtutum (Ptat. XLVII). damnatur.
Panlhera est bestia niinutis orbiculis superpicta, CiP. X X V . De etephantis natura.
ita u t oculatis ex fulvo circulis ntgra vel alba d i s t i n - Est aniraal elephas nomiue. Phyaioiogus dicit d e
gualur varielatc. Haec semol omnino p a r t t i r i t , cujus eo quod magnutn iiitellectuni habet in se, concupi-
causx r a t t o manifcsta est. Nam c u m i n utero matris sccntiam carnis m i n i m e i n se habcrc d i c i t u r . T e t n -
c o n c r t t i c a l u i i m a t u r i s viribus ad nascendum per* pore quo v o l u c r i t pullos procreare, v a d i l i n Orienteni
venerint, oner?lara m a t r e m tanqnam p a r l u i obstan* cum femina sua usque in locum p r o x i m n m paradiso.
t e m , uiiguibus lacorant, et effundil iila p a r t u m , s t u Est autcm ibidem berba mandragora n o u i n e , de c u -
polius d i m i l t i t , dolore cogentc. Ita c o r r u p l i s i n a t r i * j u s fructu femina p r i o r degtistat, e l tunc masculnm
floibus et loculis, genilale postea semen infusum non i l l u m deducit u t persiiasus mandueet. Poslqtiam
haerct acceptum, sed irritum r e s i l i t foras. Unde vcro manducaverint ambo, coeunt sibi invicein, s t a -
Plinius d i c i t aniinalia acutis ungtiibus f r c q u t n t e r timque femina concipit. Ctim autcin v e n e r i l lempus
parere non posse. V i l i a n i u r enim intrinsecus sc p a r i e n d i , pcrgit ad lacum m a g n u m , et i t i g r e d i t n r
moventibus catulis. Isidorus autem sic t i Panther usque ad ubera, e l ibidem p a r t u r i t surwr aquam, e t
dictus esl sive quod o m n i u m a n i m a l i o m s i t ainicus, hoc p r o p l e r draconem facit, quia insidiatur pultis
excepto dracone, quem valde o d i l ; sive eo quod ca ejtis, et i l l i ipsi. Masculus aulem non rccedit s f c -
sui geueris societatc gaudet, quod ad eamdem s i m i - m i n a , scd cuslodit cam super stagnum aquarum p a -
litudinem q u i d q u i d accipit reddit. i Pan [niv] Graece r i e u t e m , ad arcendum draconem, ut d i x i , i n i m i c u m .
omne d i c i t u r L a t i n e , et ther [Qopm] fera. Itein lsido- I s l i autem duo elephantes masculus et femina figtt-
rus de aromatibus : c Aroraata, i n q u i t , sttnt qtise- r a m habeiil A d a m et Eva?, q u i erant i n paradiso D e i
cnnque fragrantis odoris , q u * India vel Arabia ante praevaricationcm gloria c i r c u m t l a t i , nescientes
l u i t t i t , s i v t aiia quaevis regio. » Nomcn auleni a r o - u l l u m m a l t i m , non concupiscentiae desidcrium, n o n
niata traxisse v i d e n t u r , sive quod aris imposila d i - D commistionis c o i t t i m . Cuin vero de intertlicta a r b o r u
v i u i s invocationibus apta videaulur, sive quod sese gustavit m u l i e r , d e d i l v i r o suo q u i manducans se-
aeri inserere ac misccre p r o b c n t u r . Nam q u i d est ductus est. Tunc praecipitali s u n l de paradiso i n
e d o r nisi aer naribus attractus poslquam ab re odo- hunc m u n d u m quasi i u slagnum aquartim m u l t a -
rifera fuerit imbutus? m m . Quod c n i m aliquando aqua, praesens saeculutn
C i p . X X I V . De dracone animantium maximo. significel propter diversas perlurbationes et v o l u -
Draco maximus cst o m n i u m serpentium sive onv» ptates, David iusinuat c u m d i c i t : Satvum me fac,
uium aniroantium super terraro. Hunc Graeci dra- Deus, quoniam intraverunt aquce usque ad animam
conta [^awuvj vocant, L a t i n i vero draconem, qui meam (PtaU LXVIII). E t a l i b i : Exspectans extpectavi
saepe a speluncis abslractus f e r l u r i n aera, concita- Dominum, et respexit me, et eduxit me de tacu mite-
tusque per eum lucet aer. Est autem c r i s t a l u s , ore rior, et de luto feecis (Psal. x x x i x ) . Cum ergo p r o f e c i i
parve, et apertis fisttilis, per quas t r a h i t s p i r i t u m , sunt i n hunc miscriae iacum, cognovit Adam u x o r e m
liuguamque exserit. V i m aulein non i n dentibus, suam E v a m , c t gentiit Cain io l u l o faecis. ldeoque
sed i n cauda babet et verbere polius quam morsu pius et misericors Dominus noster Jesus C h r i s t u s
r i c t u v c nocet. Innoxius est enim a venenis, sed ideo descendens de sinu P a t r i s , assumpsii earneiu no-
73 D E BESTHS E T A L I I S B BUS L I B E R SECUNDUS. U

strara, et e d u x i t nos de lacu miseriae, et de luto faecis, scientes et non experti u l l u m m a l u m , non concupi-
sutuensqtto supra petram pedei nostros, i m m i s i t i n scentiae desiderium, nec commistionis ampiexum.
os n o s t r u m canticum novum (Jbid.) f dicens : Ila Cum autem de interdicta arbore gustavit m u l i e r ,
orabitis: Pater noster, qui es inccclis (Matth. v i ) elc.
f
virumque seduxit, et manducavit, oe paradiso exsu-
H u n c b y m n u m docuit nos ipse, q u i supra petram les et miseri exierunt i n hunc,mundura, tanquam i t i
s t a t u i t pedes nostros. Pelra autem erat Christus staguum aquarum m u l u r u u i , i n vallem l a c r y m a r u i n
(I Cor. x ) . Dominus autem pacis sanctificet vos ad et i n locum miseriac. Ossa et petUs de elephante
perfectum, ut integer spiritus vesler et anima el corpus i n quocunque loco incensa fuerit, odor eorum inde
sine querela in adventum Domini nostri Jesu Christi fugat serpentes, vel si qua noxia fuertnt vencna,
servetur (I Thess. v ) . Quid autem ossa et peliis e l c T
venenosa reptilia eo non accedunt. Sic mandata Dci
pbantis faciant, d i c a m . I n quocunque e n i m loco vel c u m p u r i f i c a n l et cor ejus, q u i ea i n t r a se custodit
dorao incensa f u c r i n t , odor eorura expeilit inde s u - et observat, et nulla suggestio i n i m i c i eo praevalet
l i m omnem serpentem, vei quodque a n i m s l veneno- invenire a d i l u m . Isidorus : c Mandragora dicitur

s u m . Sic denique mandala Dei, et pia opera faciunt. eo quod habeat mala, i d est, poma suave olentia

S i e n i m accendunlur i n corde b o m i n i s , effugant ad magniludinem m a l i n u c u m avellenarum. i Unde

omne opus veneniferum diaboli i n quacunque parle. J et eam L a l i n i m a l u m terrae vocant. Hanc poelae a n -

CAI». X X V I . De elephantis natura ilerum. tropomorphon appellant, eo quod habeat radicem

Item e s t a n i m a l , quod Gra?ce d i c i l u r e l t p h a s [&««>«;] formam hominis i m i t a n t e m , cujus cortex vino i m -

a magniiudine corporis. A p u d Indos autem a voce inistus, ad bibendum d a t u r iis q u o r u m corpus p r o -

p l e r curaiionem secandum est, u t soporati dolorem
barrus vocatur, unde et vox ejus b a r r i t u s d i c i t u r .
non seutiant. Hujus specics sunt duae, fcmina foliis
Dentes ejus c b u r , r o s t r u m autern promuscis d i c i t u r ,
lactucae similibus mala generans ad similitudinem
quoniam illo pabuium c o l l i g i t , et o r i admovet, et
p r u n o r u r a . Masculus vero foliis betae s i m i l i b u s .
est u n g u i simiie, vallo m u n i t u r eburneo. Hos boves
C i p . X X V I I . De pelicani natura.
lucas dictos putant ab antiqtiis Romanis. Boves,
q u i a n u l l u m a n i m a l majus videbant. Lucas, quia i n Pelicanus 2vis est iGgyptiaca, habilans i n flumieo
Lucania illos P y r r b u s i n praelio p r i m u s objecit N i l i . T r a d u n t aulem duo genera pclicanorum : u n u m
Roraanis. Nam hoc genus animantis rebus bellicis in aquis habitans, et esca ejus animalia venenata
a p t u m est. I n i l l i s enim Persae et I n d i ligneis t u r r i - sunt, hoc est lacertae, serpenles, c r o c o d i i i , et ono-
bus collocatis, tanquam de m u r o jaculis d i m i c a n l . c r o t a l i , i d est aves longo collo et rostro, d u m b i b u n t
Intellectu autem e l memoria m u l t u m vigent, grega- asininum r u d i t u m et crepitum imilantes. Physiologos
tim inccduut n u t u quo valent, salutant homines, refert de pelicano quod amator est nirait s fiiiorum.

m o r e m fugiunt, aversi coeunt. Quando autem p a r - Cum enim genuerit pullos, et i n c i p i u n l crescere,

t o r i u n t , i n aquis yel i n sylvis non d i m i t t u n t felus parentes suos i n faciem p e r c n i i u n t , qua de re pa-

p r o p t e r dracones, q u i a eis valde sunt i n i m i c i , c t ab rentes i r a t i repercutiunt eos et occidunt. Mater vero

e i s i m p l i c i t i necantur. Cum autem teropus pariendi l e r t i a die m o r t i s e o r u m , prae compassione rostro i u

v e n c r i l i n g r e d i t u r feinina stagnum vel aiiam aquam costa seu latere aut pectore sc vulnerans, sanguinem

osque ad ubera, e l i b i p a r i l propter draconein, q u i super pullos suos effundit, et sic a m o r t u i s eos re-
s u s c i u t ad v i t a m . A v i s i s u significat Doroinum p c r
i n s i d i a t u r i l l i . Quod si e x t r a aquam^vel c l i a m s i i -
Isaiara p r o p h e u m dicentem : Filios enutrivi et exal-
v a m p e p e r e r i t , statim draco fetum ejus r a p i t et
tavi ipsi autem spreverunt me (Isa. i). OmnipoUns
«ievorat. Masculus aulem ejus custodit iilam p a r i e n - f

i u q u e Deus Pater totius creaturae nos c u m non

t e m . Biennio p b r t a n t fetus, nec ampiius quam semel
esscmus, fecit u t ipsi serviremus. Nos vero percus-
g i g n u n t , nec plures, sed u n u m t a n t u m . V i v u n t a u -
simus eum i n faciem, quia et eum et mandata vita?
l e m trecentos annos. Apud sotam A f r i c a m e l I n d i a m
relinquentes sprevimus, qui Umen propter nos
elephantes p r i u s nascebantur, nunc sola India eos
F i l i u m suum tradidit, et perforato latere ejus ianoan
g i g n i t . Dormienles nunquam recubant, sed quando
roilitis i n cruce, coniinuo e x i v i t sanguis et aqua i n
a o p o r i d e d i t i , vel labore defatigantur, recreant se
salulem et redemptionem n o s t r a m . Aqua enim ba-
t n a g n i s arboribus applicati, et ipsis suffulti d o r m i u n t .
ptismi est g r a t i a , sanguis vero ejus calix est n o v i et
Qaod eorum venatores vei insidialores diligenter
aeterni Testamenti, quam i n sanctis manibus tenens.
eonsiderantes, locum et arbores u o t a n t , et eas pene
benedixil gratias Deo P a t r i agens, et dedit i l i u m
s o c c i d u n t , qnibus c u m i n n i t i j u x t a consueludinem
nobis bibere i n remissioneni peccatortim n o s t r o r u m .
p o i a n t , r u u n t arbores, et elcphantes cum eis ad ter-
CAP. X X V I I I . De lacerlo, stellione et lacerta.
r a m p r o s t e r n u n l n r , sicque c a p i u n t u r . Cum autem
terapus venerit eorum procreationis, u t ad f e t u m Laceptus est reptUe genus a n i m a n t i s , vocatum i l n

faciendum convenire debeant, femina adinvenit m a n - eo quod quasi lacertos et brachia habeat. Genera

d r a g o r a m s i b i , et p r i o r manducat de i l l a , e l poslea autem lacertorum sunt p h i r a , u t botrax, salamandra.

d e f r u c t u m a n d r a g o r a dat mascnlo suo, et sic sedti- saura, stellio. Stellio a colore i n d i t u m nomen habet.

c i i roasculum u t manducei, et sic coeunt, e l statim Est enim tergore piclus lucentibus guttis i n modum

f e n t i o a c o n c i p i L Isti duo elephanles, mas e l femina steilarum. Est volalile animal quod lacerta d i c i l u r ,
titrisqite oculis elara ut sol. Phys oIogii8 d c i t dc c i ,
:

l i g u i a n t Adam et Evam, q u i erant i n paradiso, ne

PATBOL CLXXVII. 3
 A P P E N D I X A D HUGONIS OPEHA DOGMATICA.
quod quando s e n u i t , lumen ejus ita i i u p e d i t u r , u t A lemque intellectum conteronentes, facti s u n t p r o p b e -
nec solis iumen videal, sed suae naturae hujusinodi t a r u m contemptores, ac sui Domini interfectores et
•pra33tat medicamentum. I n q u i r i t parietem tenden- ideo nunc usque fame pereunt quia inanibus paleis
tein contra orientem, et per foramen arctum exit vacantes, t r i t i c u m perdiderunt. T u ergo bomo Dei
apcrlis oculis, e l sic renovatur. E t t u h o m o , q u i rade virgas, ct tolle corticem e a r u m , u t oves tuae
veteri tunica indulus es, quando oculi t u i cordis ca- mundos ac spirituales, non carnales, ac vitiosos fa-
l i g a n t , quaere locum tendcntem orienlem versus, i d ciant fetus. Haec autem omnia spirilualibus q u i d e m
est ad solem justitiae Christum Dominum nostrum te credentibus sunt intelligibilia, non credentibus vero
tonverte, cujus nomen Oriens d i c i t u r (Zach. m), non intelligibilia. Tempore messis i n t e r segetes
quatcnus o r i a t u r i n corde tuo per S p i r i t u m sanctum, ex odore i n t e l l i g i l f o r n i i c a , an hordeum sit in
et lucem misericordiae suae oslendet t i b i , qui illumi- spica i l l a , an t r i t i c u m , et si f u e r i l h o r d e u m , UMIISU
nat omnem hominem venientem in hunc mundum ad aliam spicam, et odorat, et cum senserit, quaa
(Joan. i). spica t r i t i c i est, ascendit sursum i n spicam, et t o i -
lens indc granum deponit, et portat i l i u d i n c u b i -
CAP. X X I X . De (ormicee natura.
culum suum. Hordeum autem b r u t o r u m a n i m s l i u m
De formica Salomon ita d i c i t : Vadead formicam, B c j D U S e s t , unde et haereticos significat, qui pravo
o piger 9 et meditare eam t quce cum sit viribus in/ir- cibo animas h o m i n u m pascenies occidunt. Fuge
m/or, muttum per ccstatem frumentum reponit (Prov. i g i t u r , o Christiane, fuge S a b c l l i u m , et Donatum, e t
v i ) . Physiologus d i c i t treshabere virtutes f o r m i c a m . P h o t i n u m , a quibus tanquam ex utero draconis ser-
P r i m a ejus v i r t u s est quod, c u m formicae e x i e r i n l pentini fetus p r o d i e r u n l . H o r u m h o m i n u m dogmata
•despelunca sua, ambulant o r d i n a t i m , et quaerunt falsa sunt, itaque inimica v e r i t a t i .
grana cujustibet seminis. Cum autem invenerint, Elymologia. F o r m i c a est dicta quasi ferens m i -
o r e apprehendunt singula grana, portantes ea in cas f a r r i s . Cujus solerlia multa est. Providet e n i m
spetuncam suam. Aliae vero formicae non habentes in f u t u r u m , et praeparat sibi i u aestate, quod i n h i e m e
grana i n ore s u o , sed vacuae obviam venientes eis, comedat. I n messe eligit t r i t i c u m , hordeum v e r o
quae vehunt cibaria i n ore suo, non dicunt eis : Date nou t a n g i i . Dum p l u i t super f r u m e n t u m ejus, t o t u m
nobis de annona v e s t r a , sed vadunt quaerentes per e j i c i t . D i c u n l u r et i n j E l h i o p i a esse formicae ad m a -
vesligia i l l a r u m , et sumunt sicut e l iilae, et aflerunt i n gnitudinem canis, quae arenas aureas pedibus e r u u n t ,
speluncam suam. E t haec quidem dicta s u n l de i r r a - quas custodiunt ne qnis auferat, auferentesque ad
tionalibus aitimantibus atque infirmis reptilibus, necem perseqnuntiir. Sed i i , qui volunt ab e i s a u r u r a
quod tara prudeoter agunl quod nulla i l l a r u m stuha abripere, accipiunt equas cnm pullis s u i s , et fame
temanel, sed omnes argutae ct sapientes i n v e n i u n l u r affligunt eas tribus d i e b u s , deinde r d i g a n t pullos
aut efficiuntur. Quanto magis illas quinque virgines earum ad littus aqnae quao c u r r i t inler eos e l for-
r a t i o n a l e s , quae per negligentiam suam factae sunt micas, et equas agunt trans aquam illam impositts
stultae, debuerunt i m i t a r i illas quinque sapientes, cliiellis sttper dorsum i l l a r u m , quae u b i v i d e n l t r a n s
c t sumere etiam oleuin i n vasis suis unde illae s u m - flttmen hcrbas virentes, pascuntur per campos o l t r a
pserunt, et non per desidiam, ac per s t u l i a m spem flumen. Formicae autem videnles scrinia et clilellas
suam petere ab illis sapientibus, dicentes: Date no- super dorsum earum comporlant aureas arenas i n
bis de oleo testro (Matth. x x v ) . 0 quam fatua s t u l - eas, volentes eas i b i recondere. Yesperascente autem
t i t i a ! nam si ex se non potuerunt intelligere, u t d i e , postquam satialae sunt equae, e t a u r o onustae,
inde peterent unde et illae petierunt, vel formicarura audiunt pullos suos binnientes propter famen, et
solertiam i m i t a r i debuissent. Sed d o m de aiienis ita regrediuntur ad eos cum auro m u l t o . Est et a l i u d
vasis oleum speranl, snperveniente sponso foris r e - a n i m a l , quod formicaleon d i c i t u r , quod est vel f o r -
manserunt slultae c u m iampadibus exstinclis. Recon- micarum leo, vel certe f o r u v f a p a r i l e r et leo. E s t
t l i t autem grana i n spelunca sua, ne ex bumore r ^ e n i m animal p a r v u m , f o r m i c i s i t a infestum, u t s e i n
madefacta g e r m i n e n t , et ne hierois tempore fame puivere abscondat, et forroicas fruroenta portantes
pereat. E t t u bomo Dei, S c r i p t u r a m Yeteris Testa- interficiat. Proinde leo et formica v o c a t u r , q u i a sicut
menti divide i n duas p a r t e s , hoc est secundum h i - aliis animalibus leo, ita formicis aliis haec fortior est»
s t o r i a m , et secundum spirilualem intellectum. D i -
CAP. X X X . De aspidis natura.
vide v e r i l a t e m a figura. Separa corporalia a s p i r i t u a -
libus et spiritualia a corporalibus. Transcende a Aspis secundum I s i d o r u m vocata est, quod mor-
l i t t e r a occidente ad s p i r i t u m vivificantem, ne i i t - su venena i n i m i t l a t e l spargat. As enim ut v u l l , v e l
tera germinaote i n die h i e m i s , i d est i n die j u d i c i i , potius toc Graecis venenum d i c i t u r . Hujus diversa
faine pcreas. Dicit enim Apostolus : Lex spirituatis sunt genera et species, et dispares ad nocendum
est, ego carnatis (Rom. v u ) . Litlera occidit f spiritus elTectus. Aliis sic dictam placet a defendendo; nam
autem vivificat (U Cor. m ) . E t a l i b i . Ha>c autem in aspiso [a<nrtCa>] d i c i l u r defendo, eo quod aspis
figura eontingebant ittis. Scripta autem sunt ad corre* [ koitic ] etiam scutum d i c i t u r . F e r t u r e n i m aspis
etionem nostram 9 in quos fines sceculorum devenerunt c n m coeperit pati incantatorem, q u i eam quibus-
i J Cor. x ) , iudaei e n i m litteraro sequenles, s p i r i t u a - dam carminibus evocat, u t eam de caverna sua
 77 DE B E S T I I S E T A U I S R E B U S L I B E R SECUNDUS. 78

producat enm illa exire n o l u e r i l onam aurem i n A noalra e x a l u t u s est i n crueem, ateendena aotem
y 9

terram p r e m i t , alteram cauda o b t u r a t e t operit, a t - i n a l t u m , captivam d u x i t c a p t i v i u t e m , dedit dona

que i t a voces ilias magicas non audiens non e x i t ad bominibus. lnpropria ae sma venit et $ui eum non 9

i n c a n l a i o r e m . Dipsas genus est aspidis, quae L a t i n o
scylbale d i c i t u r , quia i s , quem m o m o r d e r i t , siti pe-
rit. Hypnale etiam genus est aspidis dicta eo quod
s o m n o n e c a t ; banc sibi Cleopatra a p p o s u i l , et i t a
m o i l e quasi semno soiuta est. Hemorrbois etiam as-
p i s nuncupatur, eo quod sanguinem sudet q u i a b
ea morsus f u e r i t , ita u t dissolutis venis q u i d q u i d
v i u e e s t p e r s a n g u i n e m effundat. Graeceenim
guis hema [eap*] d i c i l u r . Praester est aspis semper
o r e patenti e t vaporante c u r r e n s , cujus p o e u sic
meminiL
Oraque dUtendens avidus fumantia prmster.
(LUCAN. Phars. l i b . i x , vers 713.)
Is quem percusserit, d i s l e n d i t u r , enormique
pulentia necatur. E x t u b e r a l u m enim putredo seqoi-
l u r . Seps, tabificus serpens etiam de genere aspidum
e s i , q u i si momorderit bominem, eum s t a t i m consu-
o r i t , i t a u t liquefiat totus i n ore serpentis. I n aspi-
umm mMursm est quod i m i t e m u r , et est quod v i t e -
• w s ; q o o d i a u k t m u r , u t contra S y r e n u m , i d est v o -
l u p u t u m illeeebrasv et fraudulenUs blanditias i n t e *
riorea occludamus aures, o t simus, j u x U verbum
D o m i n i , prodentes, u t serpentes. Quod vitemus, ne
aerpeiis antiquns nos ut dipsas avaritiae s i t i f e r i a t ,
aut pigritiae somno obruat u t bypnale, a o t iras san-
gulnolentia maculel u t hemorrbois, aut ambitionis
b i a t o aiteriusve peccati veneno turgentes u t praester Q sariura praeda elBciunlur. Syrenas tres fingunt foisst
_l* .._. 1. •
distendat.
CAP. X X X I . De charadrio $eu charadro ave mariti-
ma. Ideo dUtinete ponitur, quod Theodorus gaza
eam charadrium vocat. Suidas charadrum qui dicit 9
esse avem marilimam magnam et ingtuvio$am
recepermnt, quotquot autem reeeperunt emm, dedit eU
pote$tatem filios Dei furi (Joan. i ) . Jam si est aiiquis
d u b i u n s , c u r i m m u n d a animalia ad signiAcalionem
rei bonae u t mundandae conscientiae e t erudiend»
referantiir, u t serpens, d r a c o , l e o , et aquila, et his
similia sciat quod quandoque fortitudinem e t r e -
gnum C h r i s t i significant, quandoque vero r a p a c i -
san- U t e m d i a b o l i , atque ita v a r i i s posse appiicari.
CAP. X X X I I . De sirenarum $eu tirenum naturm.
Dicente Isaia de B a b y l o n i a : Syrence habitabunt in
delubri$ voluptatU eju$ (I$a. x m ) . Syrenae animalia
sunt ipsis acquiescentibus m o r i i f e r a quae u t physio-
B logus d e s c r i b i t , superne usque ad u m b i l i c u m flgu-
cor- ram moliebrem habent, inferna vero pars osque ad
pedes p i s d s habet figuram. M i r i f l c u m quoddam ac
dulcisonura melodiae carmen canunt, i t a u t per sua-
vitatem vocis, auditus longe navigantium i u v i t e n t ,
et ad se t r a h a n t , ac n i m i a suavitate modulationis
perlectent aures, et eos ac sensus eorum dettnieiites
i n somnum v e r U n t . T u u c demum c o m v i d e r i n l eos
gravfssimo somno sopitos, invadont eos, et dila-
niant carnes e o r u m , ac sic per suavis soni voces,
ignaros et insipientes homines decipiunt, et necanr»
S i c e t i l l i , q u i deliciis hujus saecuJi, e t pompis e t
tbealralibus voluptatibus d e i e c U n t u r , tragoediis e t
comcediis dissoiuti, velut gravi somno sopiti adver-
M.^A MIIMIII^ A l __«. -_a iT.A0 k . l t A n l A a e n n n _
ex parte virgtnes, et ex parte pisces, habentes sqoa-
mas et caudam piscinam, q u a r u m una v o c e , altera
tibiis, tertia l y r a cauebat, quae incautos per ea loca
navigantes cantuum illecebris naufragio p e r i c l i t a r i
9

quam aspicientet icteri tiberanlur, quod Ptiniut de faciebant. Secundum aotem veriutem meretiices
ietero ave asseruit forta$$e eudem et ab effcclu sie fuerunt, quae transeuntes ad egestatem adegerunt,
dicta. Sed audiamus auclorem. ideoque illis dictae sunt inferre naufragia. Habuissa
Est volalilc quod d i c i t u r charadrius. H i c s c r i b i - autem squamas, e t i n fiuctibus habiusse d i c u n t u r ,
t o r i n Deuteronomino non manducandus (Deut. x t v ) . quia tluctus Venerem creaverunt.
Pbysiologus d i c i t de eo quod est totus aibus, n u l l a m CAP. X X X U I . De onocentauro rursus.
p a r t e m nigri i n se habens, cujus i n t e r i o r fimus ldem d i c i t : onocentaurus et pitosus ctamubil alter
o e o l o r u m caliginem c u r e t . Quisquis autem aegritu- ad alterum (Isa. x x x i v ) . Onocentorum, u t ctiam
d i n e d e t i n e l u r , p e r hanc voiucrem agnosci solet supra dixiraus, duobus n a l u r i s conslare physiolo-
o t r u m vivere a n m o i i debeat. S i enim infirmitas gus asserit; superior enira pars c e n u u r o , i d e s t
aJest ad m o r t e m , mox faciem suan> charadrius 0 h o m i n i equestri similis e s t ; inferioris vero partis
awertit ab i l l o horoine, et non d u b i u n t q u i n m o r i a - membra sunt onagri, i d est asini agrestis. Huic assi-
t o r homo i l l e . Si autem convalescere et sauari debel, roilantur 7ecordes atque bilingues specie h o m i n e ' ,
i n t e o d i t i n eom diiigenter charadrius, et accedens, moribus autem informes, dicente Apostolo: Habsmtes
00 suom ponit super hominis os, afilatuque suo abs- speeiem pietatis9 virtutem autem ejus abneganles
t r a h i t omnem i n f i r m i u t e r a hominis i n l r a se, volans- (II Tim. 111). Unde i u Psalmo : Bomo eum in hono-
qmt i n aere contra solem, comburit ejus infirmi- re e$$et 9 non intetlexit t comparatus e$t jumentit in-
u t t m e t dispergit, et sanatur i n f i r m u s , et fit i n c o l u - sipientibus, et timilU faetus est iUU (PsaU XLVIII).
m i s . Sic e t C h r i s t u s de seipso protesutus e s t : Ve- CAP. X X X I Y . De adamantis virtute.
mU enim prineeps mundi hujus 9 et in me non habet Physiologus d i c i t quod est lapis q u i d i c i t u r adamas,
qmutamam \Joan. x i v ) . Qoia peecaSum non fecit 9 nee et i n quodam monte Orfentis i n v e n i t u r , i u U m e n
mwentue esi dolus in ore ejus (I Pelr. 11). Yeniens ut nocte quaeratur, non i n die, quia nocte l u c e i , et
a o l e m ipse ad i n f i r m i t a t e m populi Judaeorum aver- indicatur u b i fuerit. Per diem autem non iucet, quia
t i t se ab eo, et convertit faciero suam a d gentes', sol oblundit lumen ejus. Contra hujus lapidis d t i r i
t o i k n s q u e nostras i n i q u i u t e s , e t portans peccau tiem non f e r r u m , nec ignis, nec alius lapis potesi
 79 A P P E N D I X A D HUGONIS OPEHA DOGMATICA. 80
praevalere. De boc lapide dicit prophela, ut adaman- A nomen interprctatione Graeca indomita vis ejus
tem, et utsilicem dedi faciem tuam (EzecA.iii^.Eiquia accepit. Sed cum s i t invictus f c r r o , igiiisque c o u -
Creatori creaiura praevalere n o n polest, ideo ada- templor, h i r c i u o tamen sanguine recenti, et calido
mas Christus est. E x illo vero adamante omnes maceratur,sicque multis i c t i b u s f e r r i f r a n g i t u r , cujus
sancti adamanlini lapides a propheta d i c t i s u n t , s i - tragmentis insculptores p r o gemmis insigniendis per-
cut a nomiue C b r i s t i Chris(iani vocantur, et n o m i - lorandisque u t u n l u r . Hic autem dissidet c u m roagneta
n a n i u r . Ergo m o n s , quem d i c i t pbysiologus O r i e n - lapide, i n tanturo ut j u x t a posilus f e r r u m non p a t i a -
t a l i s , i n quo lapis adamas i n v e n i t u r , est Christus, tur abstrahi i n magnetem [magneti). Sed s i fuerit
qui s i c u l i n P a t r e . a g n o s c i l u r , i l a Palor i n F i l i o . amotus adamas, t u m magnes f e r r u m r a p i t , et cora-
ipse enim d i c i t : Ego in Patre, et Paterin me est; prehendit et aufert. F e r t u r quoque electri more ve-
(Joan. I V ) ; et i i e r u m : Qui videt me 9 videt et Patrem nena depellere, metos vanos expellere, maleficis
(Ibid.). Quod lapis per diem non i n v e n i t u r , significat resistere a r t i b u s . Genera ejus sunt sex, quibus qoia
C h r i s l u m occultasse descensionem suam coelestibus ad institulura nostrum parum faciunt, superse-
v i r t u t i b u s , et dominationibus e l potestatibus, q u i l a n - deo.
quam l u m i n a r i a Dei assistunl, sed nunquam scive- CAP. XXXV. De concha seu eoncha margaritifera.
r u n t mysterium descensionis, et incarnationis ejus B Est inter conchas margaritiferas, i d est conchas
quod facturus erat i n t e r r i s . Denique j a m trans- et margaritas quae L a l i n e uniohes, et vulgo p e r t e
iictis omnibus mirabilibus ejus, quae fecit pro h u m a n i vocantur ferentes, species quaedam, quae ab aliis
generis redempiione, cum ascendisset i n caMos, i n - marmaetholion, ab L a t i n i s concha Sabaea d i c i t u r ,
tcgrum atque perfectum hominem illuc se inducens, quia concava est et rotunda. Est autem i n duas p a r -
videntes etiam sopernae civitatis exercitus d i x e r u u t . tesdivisa, ita u t , cumvoluerit, aperiatse,et, ctim
Quis est itle rex glorice f (Psal. x x u i . ) Quis est iste qui v o l u e r i t , claudat. Haec ergo de fundo maris ascendit,
tenit de Edom 9 tinctis vestibus de Bosra f (l$a. LXIU.) et matutino rore alit intra se carnem. Ergo c o m
quasi d i c a t : Quis est iste q u i ascendit ex sanguine, ascenderit de loco suo super m a r e , aperit os s u u m ,
et r u b o r v e s t i m e n t i ejusex carne? E t i n nocte inve- et suscipit i n t r a se de rore coeli, et circitmfulget
n i t u r ille lapis, quoniam i n istius cobli tenebras de- eam radiis solis, et sic i n t r a earri m a r g a r i l a p r e -
scendit, et i l l u m i n a v i t omne hocgenus, quod sedebat liosa et splendida valde, quippe quae rore coeli c o n -
in tenebris, et i n regione umbrae mortis, sicul cepta esl, et de radio solis clariflcata. Lapis a u t t m
David propbeta i n persona totius h u m a n i generis. iste, qoi d i c i l u r c o n c b u s , figuram gerit saiictaeMariae,
Quoniam tu Uluminat lucernam meam 9 Domine, Deut de qua propheta Isaias d i c i t : Et egredietur virga de
meus 9 illumina tenebras meas (Psal. x v n ) . Venit radice Je$$e (I$a. u ) . E l i t e r u m ; Ecce virgo conei-
ergo Dominus, et lucernatn quani exstinxerat d i a - piet et pariet filium (Isa. vn). Quae v i i g a virgo
9

bolus, i d est a n i m a m , et corpus i n se suscipiens i i l u - sancta Maria est d i c t a . Fios vero, q u i de sancla
roinavit splendore suae graliae vivihVans et reparans Maria esl natus, Dominus noster Jesus Cbrislus e s u
manifestius, diceute Apostolo de tam admirabilis Sicut enim de m a r i ascemiit concha, i n qua n a s c i -
inysterit sacramenlo: E t e n i m manifeste, inquit, tur conchus lapis, sic sancta Maria ascendil de domo
magnum est mysterium pietalis 9 quod manifestum est patris sui ad templum D e i , e l i b i accepit roretn c « -
incame, justi/Uatum est in spkitu, apparuit angelit, leslem. Haec s u n l verba, quae uicta sunt ad eam a b
pradicatum est in gentibut, eredilum est in mundo, angelo G a b r i e l e : Spiritus Domini superveniet in te e l 9

assumpium est mgtoria (l Tim. m). Quod autem de tirtu$ Allissimi obumbrabit tibi ideoque quod na$ce-
9

co lapide. dicit pbysiologus, quod neque ferrum itli tur ex te $anctum vocabitur Filius Dei (Luc. i ) . Ecce
9

prcvvalel, i d est mors i l t i non d o m i n a b i t u r , delcvit bi.sermoncs s u n l , hic ros coelestis. Sicui inulto a n t e
c n i m e t conculca v i l raortem, sicut Apostoius testatur, patriarcha Isaac bcnediccns filium suum, et significans
diccus : Devicta est mors in victoria. Ubiest mors con- quod Ghristus ex semine ejus nasceretar, a i t a d
tentio[victoria] tuaf Ubi est mors aculeus [stimutus] D eum dicens: Det tibi Deus de rore de ceeli, et de pin-
tuus? (I Cor. xv.) Sed neque ignis i l l i potest nocere guedine terrce (Gen. x x v u ) , castam atque i n t a c t a m
h i est diabolos, q u i rgnitis jacuiis suis succendit o m - Mariam virginem significans, maiutinus autem roa
n e m t e r r a m , etcivitates, i d est luxuriosos, eDriosos quem concipit tempus orationis m a t o t i n u m d e s c r i -
et iracundos, de quibus Isaias d i c i t : Terra veslra btt. Qnod autem aperil os suum concha, significat
deserta, civilales vestrce igni succentm $unl (I$a. i). uhi Maria d i x i t ad a n g e i u m ; Ecce aneilta Domini 9

Dominus enim Je$u$ Chrxslus interficiet eum spiritu fiat mihi tecundum verbum tuum (Luc. l ) , et s l a l i m
. iris sui (II The$$. n ) . Sed neque arter lapis i i l i n o - acceptt S p i r i t u m sanctum i n se, et v i r t u s A l t i s s i m i
c u i t , i d est nullus homo penitus, neque uila c r e a t u - tanquam sol justiliae clarificavit eam, atque quod
ra praevaluit adversus eum. Omnia e n i m per ipsum natuin est ex ea, v i t a c s t , e l l u x . Fenii tux vera qum
9

faeia $unt 9 quia sine ipso factum est nihil (Joan i). illuminatomnemhominem venienlem inhuncmundum
Adamasparvus est, et indecorus, ferrugineum habcns (Joan. i ) . De quo et Pauius : 0 « « ™m sit sptendor
Colorem, et splendorem crystallintim, et i n modum glorice et figurasubstantiaeju$(Hebr. i),etc. E t a l i b i :
9

nuelei avellani i n v e n i t u r , ac n u l l i cedit materiae, Inquo complacuit omnem plenitudinem divinitaUs i u a a -

irec f e r r u , nec i g n i , nec unqnam incalescit. Uude et biiare (Coless. i ) . De isla igituc margarita l e g i t u r i n
 8* DE B K S T I I S E T A L H S R •BUS L I B E R SECUNDIJS.
Evangelto, quod timUe est regnum tcelorum homini i et potesute torquentur et cruci.mtur, et i n v i s i b i -
negotiatori qumrenti bonat margaruas. Imenta autem libus flagellis verberantur, quousque ejiciantur et
una pretiosa margarita, vendidit omnem subsUna effugentur ab bominibus, sicut ipsi daemones a u -
l i a m suam, et p o s s e d i l h a n c m a r g a r i l a m ( l f a n / i . x n i ) . dientibus nobis exclamant vociferantes, et rogantes
Iste autem negoliator est ulique cborus aposiolo- eos u l cessent torquere eos lam v a r i i et m u l i i f o r -
f

r u m . Qmnes e n i m apostolos unum negotiatorem mes. A l i i enim clamantes, alii rugienles, sicut ser-
d i c i t , propler unitatem fidei. Etenim non est Ju- pentes sibilantes fuganlur ab obsessis b o m i n u m
dmus 9 neque Grmcus t neque $ervu$ 9 neque liber, corporibus per aposloloruni hominumque sancto-
neque Scutha, neque barbarus t neque ma$culus t neque r u i n virtules, quae illis secundum merita sua a
(emina t omnes enim sumus unum in Christo Jesu (Co- Domino datae sunt. Honorem vero i i l u m transcen-
loss. m ) . ldem ergo bonus et sapiens negoiiator, id denlem et superimentem omnibus terrenis h o n o r i -
est sanctus chorus apostolorum, quaeritbonas marga- btts, s o r t i t i sunt ab ipso prelioso lapide, pro quo
r i t a s , boc est lex e t p r o p h e t a , sive omnis anima c r e - - o m n i a sua bona dimiserunt, u t i i l u m ccelestem the-
dens quaerit Deum. Quaerit etiam v i r juslus bonas saurum possiderent, qui dicunt ad S a l v a t o r c m : Ecce
margaritas, hoc est aposlolos et prophetas et pa- nos qtidem dimisimus uxores et filios et omnes posses-
t r i a r c b a s , per quos possit ad illam veram et p r e t i o - l siones propter te, quid facies nobis in regno tuot
sam pervenire m a r g a r i t a m . l s t i sunt lapides sancli, (Matth. x i x . ) E l ille dicit i l l i s : Amen f amen dico
q u i voivuntur super t e r r a m . Cum ergocommemoratus vobis, cum sederit Filius hominis in sede majestatis
i l i e bonus negotiator i n v e n i l i l l a m pretiosam et bo- sua ai judicandum orbem terrce t sedebitis et vo$ $u-
n a m m a r g a r i t a m , i d est Dominum n o s t r u m Jesum per sedes duodecim, judicantes duodecim tribus
C b r i s t u m F i i i u m Dei v i v i , emit eam venditis o m n i - hrael (Ibid.). Unde salis confidenler Paultts apo-
b u s f a c u l u t i b u s s u i s , i d est contemnens et sperneus stolus d i c i t : Nescitis quoniam angelos judlcabimus ?
n o n selum istius vilae subsUntiam, sed etiam u x o - et a nobi$ judicabitur hic mundus (I Cor. v i ) . Tanta
r e m et filios, et omnem cognationem carnalem, i n s u - enim gloria, tanlo honore remuneratus est aposto-
per et corpus suum et a n i m a m , sicut Y e r i U s d i c i t : l o r u m chorus, u t i n hoc saecuio adhuc positus legi-
Quicunque perdiderit animam suam propter me t inve- l i m u s ilie atheieta C h r i s i i Paulus praeviderit i n coelis
niet eam (Matth. x ) . Haec omnia videns aposto- justitiae suae coronam, sicut cxsuIUus a i t : Bonum
l o r u m chorus non a u r u m accipit, neque argenium, cerlamen certavi 9 cursum con$ummavi t fidem $ervavi;
stcnt beatus Petrus ad itlum claudum stipent peten- de cmtero reposita est mihi corona jusiilice, quam
tem: Argentum, i n q u i t , e% aurum non est mihi; v reddet mihi Dominus in ilta die juslus judex t non so-
quod autem habeo t tibi do. In nomine Domini nostri
4
tum mihi t sed et omnibus qui ditigunt prm$eniiam
Jesu Christi Nasareni surge et ambula (Ael. 111). E l regni ejus (II Tim. i v ) . Talem coronam meretur a
Pauius. Omnia t i n q u i t , qumcunque erant mihi lucraf
Cbristo honorura apostolorum chorus, uleraque
koie propter Chritlum arbitratus sum delrimenta, reiributionera apostoli recipient pro corruptibi-
propter eminentem scientiam Christi (Philip. m ) . Qtii libus.
ergo confiteoter contempserit omnes faculutes suas, C I P . X X X V I . Dea$pidochetone t bellua aquatica, haben-
uxoremque et filios et omnem cognationem suani, te partem figurm atpidis, partem tesludinis; cheloni
insuper corpus et animam propter uuius marga- chelone enim est testudo bellua marina; cujus eliam
ritac a c q u i s i t i o n e m ; si certissime confisus fueiil, in sequcnti opere mentio fiet.
ei crediderit posse unam m a r g a r i t a m acqnirere, Est bellua i n m a r i , qua: d i c i t u r Graece Aspidoche-
b m g e majores et meliores d i v i t i a r u m faculutes prae- lone [«ff?rc3oxc).6>v4], L a t i n e autem aspidotesludo.
ceUenUoremque honorem, insuper et gloriae coro- Cetus autem esl magnus, habens super corium suum
nam babebit, quae omnia i l l e negoliator possidei, tanquain sabtili seu arenae aggerem, j u x t a niaris
q u i est apostolorum cborus, per u n u m i l l u m l a p i - l i l t u s frcqtienler v i c l i U n s . Haec i n inedio maris
detn pretiosum D o m i n u m nostrum Jesum C h r i s t u m , elevat dorsuin suum super undas maris sursum, ita

q u i est verae m a r g a r i u , v i a , veritas et vita nostra ut navigantibus nautis uon aliud credalur esse qtiam
instila, praecipue cum v i d c r i n t totum i l l u m locutii
(Joan. x i v ) . Denique audi ipsum i n Evangelio d i -
sicut i n omnibus littoribus maris sabulo esse ob-
c e n t e m : Ecce dedi vobis potestalem spirituum immun-
l e c t u m . Putantes autem insulain esse, applicaitt na-
dorum t et caleandi super omnes terpentet et scor-
vem suam j u x t a eam, e l descendentes, figunl i l l i c
piones et supra omnem poteslatem diaboiieam, et sa-
palos, et ailiganl navem, deinde ut coquanl sibi
sutndi omnes ianguores et in/irmitatem (Luc. x). Et
cibos post laborem, faciunt i b i focos et ignes super
i t e r u m : Euntes prmdicate quoniam appropinquaiit
arenam, quasi super t e r r a m . Illa vero, u t senseiit
regnum cceiomm infirmos curate leprosos munda:e
9 t 9
ardorem ignis, subito mergit se i n aquam, et navem
caecos illuminate, mortuos suscitate t damonia ejicite secum t r a h i t i n profundutn maris. Sic p a t i u n l u r
[Malth. x ) . Videte nunc quam inaeslimabilis s i l ista omnes q u i incrcduli s u n t , et quicunque ignorant
a u a r g a r i u sanclis m a r t y r i b u s , q u i non solum cuin astulias d i a b o l i , q u i spcui suam ponentes i n e u m ,
f i i bac v i u essent, sed etiam post hujus vitae exccs- ct operibus ejus se obiiganies, simui m c r g u i i t u r
S U D n i i r a egerunt, sicut nunc vidcmus quomodo i n cum iilo i n gebennam ignis ardcutis.-Ista esl astuiia
tttujessis rorporibus spiritus iiumundi i l l o r u i n v i i l u t e cjns. Secunda bujtts b c l i u x nalura e^t b;rc. QMamio
 83 APPENDIX AD HUGOM! OPERA DOGMATICA. 84

c s u r i l , aperit os s u o m , et quasi qoemdam odorem j resistont; ille vero fugit ab eis. Dobii autem et
suave olentem exbalat de ore soo, quem m o x o t modicae fidei homines, dum 7adunl posl voluputes
senserint minores pisces, congregant se i n t r a os et l u x u r i a s diaboli, decipiuntur, oicenle Scriptura :
ipsius. Cum autem repletum fuerft os ejus diversis Unguento et variis odoribut deleetantur (Prov. xxvu)
piscibus pusillis, subito claudit os s u u m , et trans- E t sic confringitur a r u i n i s a n i m a . Celus d i c i t u r ab
g l u t t i l eos. Sic p a t i u n t u r omnes q o i sunt modicae immanitate corporis. Habent enim ingenlia corpora
Hdei. Voluptatibus enim ac lenociniis quas! quibus- haec genera belluarum, aequalia monlibus, i n u n t u m
dam odoribus diabolicis inescati, subilo absorbentur u t etiam i b i naves quasi ad insulam applicentur,
ab eo sicut pisciculi m i n u l i . Majores enim se c o n t i - sicut iile quj excepil Jonam, cujus alvus tantae m a -
nent ab i i i o , neque a p p r o p r i a n l e i . Sic etiam q u i gnitudinis f u i t , u t p u U r e t o r infernus, diceute ipso
Christum semper i n sua mente habent, magni sunt Jona p r o p h e u : De ventre inferni ctamavi9 et exau-
apud e u m , et si sant perfecti, agnoscunt moltiformes disti vocem meam (Jon. 11).
astutias diaboli, et custodiunt se ab eo, et magis '

L I B E R T E R T I U S ,

ln quo quiaplurima eademcum ii$ quce in superioribus dicta$unt 9 recitantur 9 nolui eadem
repctere, sed ubi dxcta $int 9 indicare.

Bestia unde dicta sit 9 et qucetint bestiar, vide tibro I De panthera vide tib. n , cap. 2 3 .
stcundo, t n protogo. De antatopeseu antuta 9 tib. n , cap.
De leone f et ejus naturis, tib. n , cap. I . De unieorni vide tib. u , cap. b\

CAP. PRIMUII. De tigride. CAP. I I I . De tgnce.

T i g r i s vocata est propter volucrem fugam; ita L y n x d i c i t u r , quia i n luporum genere n u m e r a t u r ,

enim nominant Persae et Medi s a g i t u m . Est autem bestia maculis lergo dislincta u t pardus, sed s i m i i i s

bestia variis dislinctis maculis, v i r l u l e et velocilate lupo. Hujus u r i n a m converti i n d u r i t i a m p r e t i o s i

m i r a b i l i , ex cujus nomine flumen Tigris vocatur, lapidis d i c u n t , q u i lygurius seu lycurius u t a P l i n i o

quod is rapidissimus s i l oronium fluviorum. Has et Solino appellatur; quod e l ipsas lynces boc m o d o

magis Hircania gignit. T i g r i s vero ubi vacuum raplae probatur sentire, naro egestum liquorem arenisquan-

sobolis reperii cubile, illico vestigiis raptoris i n s i s t i l , t u m possunt contegunt, i n v i d i a quadam naturae, n e

atque i l l e , quamvis equo vectus fugaci, videnstamen talis egestio transeat i n usum h u m a n u m . Lynces d i c i t

velocitate ferae se posse praeverti, nec u l l u m eva- Plinius extra fetum u n u m non admittere s e c u n d u n i .

dendi suppetere sibi posse subsidium, t i g r i m h u j u s - CAP. I V . De gryphe.

modi fraude a m o l l i t u r : u b i se contiguum v i d e r i t , • Grypbs, seu, u t Isidorus s c r i b i t , gryphes est ani—
spbaeram de v i t r o , i d esl speculum rotundum p r o - m a l pennatura et quadrupes, quod i n hyperboreis
j i c i l ; at illa imagine sui l u d i t u r , e l sobolem p u U t , nascitur montibus, o m n i parte corporis, leoni, a l i s
revocatque i m p e t u m , colligere fetum desiderans. et facie aquilis s i m i l e , equis vehementer i n f e s l u m .
Kursus inani specie d e t e c u , lotis se ad comprehen- Nam et homines vivos disceroii, et integros i n n i -
dendum equitem viribus f u n d i l , et iracundiae stimulo d u m asportat.
velociter fugienti i m m i n e t . Iterumque ille appro-
De etephante vide lib. n , cap. 5 6 .
pinquantem sphaerae objectu retardat, nec lamen
De castore vide tib. u, cap. 9 .
s e d u l i u i e m m a t r i s , memoria fraudis exciudit. Cas*
De ibice vide tib. n , cap. 15.
sam versat iroagineni, et quasi iactatura feturo
De hiena vide tib. n , cap. 10.
residei. Sicque p i e u t i s s u i studio decepU. et v j n -
CAP. V . De bonaso.
d i c u m a m i t l i t et prolem.
In Asia animal nascitur, quod bonasum vocant,
CAP. I I . De parde, et teopardo.
cui caput t a u r i n u m , ac deinceps corpus omne
Pardns est ferarum genus v a r i u m , ac velocissi-
r e c t u m , j u b a equina, cornua autem i u habet n i n l i i -
m u m , et praeceps ad sanguinem. Saltu enim ad
p l i c i flexu i n se r e c u r r e n l i a , nt si quis i n ea o f l e n -
tnorlera r u i l . Leopardus ex adulierio leaenae et pardi dat, non vulneretur, scd quidqnid praesidii m o n s t r o
nascitur, et tertiam originero efficit, sicut et Plinius i l l i frons negat, alvus sufficit. Nam c u m i n fugam
i n n a t u r a l i historia d i c i l leonem eum parda, aut v e r l i t u r , proluvie c i t i ventris fimum egerit per i o n -
pardum cum leaena concumbere, et ex otroqtie gitudinem t r i u m J u g e r u m , cnjus ardor q u i d q u i d
coitu degeneres partus c r e a r i , qualctf sunt es d i - contigerit, a d u r i t . Ita egerie noxia subroovetiu-
versis speciebus progenili mulus et burdo. sequentts.
$5 DE BESTHS E T A U I S EBUS LIBER TERTIUS. S6

De iimiit vide lib. n , eap. 42. cie hominis, glaucisoculis, sangutneo colore corpore
De eervit ride (ib. u , cap. 44. l e o n i n o , cauda velut scorpionis aculeo spicuiato,
De eapro vide lib. u , cap. 43. voce tam sibila ut i m i t e t u r fistularum modulos. H u -

De monoeerote $ive unicorni vide lib. u , cap. 6. manas carnes avidissime aflectat, pedibus sic viget,
saltibus sic potcst, u t m o r a r i eam nec extenlissiuia
CAP. V I . De urto.
spalia possint, nec obslacula latissima.
U r s u s f e r t u r dictus, quod ore sno formet fetus, CAP. I X . De tharando.
quasi orsos. Nam a i u n l eos informes generare p a r -
i E t b i o p i a m i l i i t bestiam t h a r a n d u m n o m i n e . b o o m
l u s , et qoamdam carnem nasci quam mater l a m -
roagnitudine, bisulco vesligio, colore u r s i , ramosis
bendo i n membra componit, seil baec i m m a t u r i t a s
cornibus, capite cervino, vilio profundo. Hunc t h a -
facit defonnes partus. Denique iricesimo die gene-
randum affirmant habituro metu vertere, et, cum
r a t , unde evenil u t praecipitala fecunditas informis
delitescit, fleri ad similitudinem cujuscunqne r e i cui
procreetur. Ursorum caput i n v a l i d u m , vis maxima
se approximavcrit, sive illa sit alba ut saxiiro, sive
i n bracbiis et lumbis, unde etiam i n t e r d u m erecli
virens u l frutetum, sivequem a i i u m modumpraeferai.
i n s i s t u n t . E t medendi industriam non praetermitlunt.
De vulpe vide lib. n , cap. 5.
Siquidem gravi afifecti caede et sauciati vulneribus,
CAP. X . De eale animali.
inederi sibi solent, berbae c u i nomen Ooinus, ulcera
Est bestia quae d i c i t u r eale, magna u l eqtius,
subjiceotes sua, u t solo c u r e n l u r a l t a c l u . Ursus
cauda elepbautis, nigro colore, m a x i l l i s aprinis,
aeger formicas devorat. N u m i d i c i ursi caeteris pne-
cornua praeferens ultra modum longa, ad obsequiuin
s t a n l rabie d u n l a x a t , et v i l l i s profundioribus. Nam
ejus, v e l u l molus accommodata, nec enim r i g e n l ,
genitura par est quoquo loco editis. Coeuiit non
sed moventur u t usus e x i g i l praeliandi, quorum alte •
eodem modo quo aliae quadrupedes, sed apti mutuis
r u m replical, et cum aliero pugnat, ut si ictu a l q u o
amplexibos velut humanis conjunctionibus copulan-
alterius acumen oflendatur, acies succedat alterius.
t u r . Desiderium veneris hiems suscitat. Secreti
De lupo vide lib. n , cap. 2 0 .
honore reverenlur mares gravidas, et i n iisdem
CAP. X I . De cane, et ejut natura.
lteel foveis, p a r t i l i s lamen per scrobes secubationi-
Canis nomen L a t i n u m Graecam babere videtor
b o s d i v i d u n t u r . Lucinae illis tempus properanlius
etymologiam. Cynos [ x v w v ] enim Graece canis
esi, quippe u t e r u m tricesimus dies liberat, unde
dicitur L a t i n e , licet quidain a cauore latratosappel-
evenit u t praecipitata fecundilas informes procreet
latum existiment, eo quod canore insonat, onde e t
p a r t u s . Carnes pauxillas e d u n l , quibus color c a n -
canere d i c i t o r . N i h i l autem sagacius canibus.Plus
d i d u s , o c u l i n u l l i . Hos iambendo sensim figurant,
enim sensus caeteris animalibos h a b e n t ; nam soli
et i n t e r d u m ad pectora fovent, o l assiduo incubatu
sua nomina recognoscunt, doroinos suos d i i i g u n t .
calefactae animalem trahant s p i r i l u m . lnterea cibus
Canum s u n l pluriroa genera. A l i i ad capiendum i n -
n u l l o s . Sane diebus p r i m i s qualuordecim malres
vestigant silvarum feras* A l i i custodes domorum,
i t a i o somnum concidunt, ut nec vuineribus e x c i t a r i
subslantiam d o m i n o r u m suorum custodiunt, n e f o r t e
queant, i t a de cavernosis i n quibus latent montibus
r a p i a n l u r i n npcte a latronibus. Pro dominis suts
mox egressae i n diem l i b e r u m , lantam p a t i u n t u r
eliam m o r t i se objiciunt voluntariae, ad praedam
iasolentiam lucis, o t putes obsitas cspcitate. Insi-
c u m domino suo c u r r u n t , corpus etiam d o n i i n i sui
d i a n t o r alvearibus apam, maxime favos appetunt,
m o r t u u m custodiunt, et non derelinquont, quorum
oee avidius aliud quam metla captant. Cum gusta-
postremo natura est c x t r a homines esse non posse.
v e r i n t mandragorae mala, m o r i u n t u r ; sed eunt ob-
Leguntur canes i n l a n l u m suos dilexisse dominos, u t
v i a m , ne m a l u m i n perniciem convalescal, et f o r m i -
Garamuntum regem ab i n i m i c i s c a p t u m , elcustodiaa
cas devorant ad recoperandam saui.aiem Si quando.
mancipatum, ducenli canes agmine facto per medias
eooa taoris pugnant, sciunt quibus potissimum p a r t i -
acies i n i m i c o n i m ab exsilio reduxerint, praeiiantes
bos m i n o r e n l u r , nec aliud quam cornua e l nares
adversos resistentes. Jjsone L y c i o interfeclo t canis
appetunt c o r n u a , u t armalura deficiant, narcs, u t
ejus as^ernatus c i b u m , inedia o b i i L Lysimacbi regis
dolor s i t i n loco tenerriioo.
canis flammis se injecit accenso rogo d o m i n i s u i ,
CAP. V I I . De leucrocuia. e t p a r i t e r i g n i absumplus est. Appio J u n i o , e t P u b l i o
I n India nascilur bestia, quae velocitate praecedit Silio consulibus daronatum d o m i n u m , canis cum
o o m r s a s feras, et d k i t u r leucrocuta nomlne, ipsa abigi non posset, comitatus esl i n carcerem, e t m o x
s s i i t i magoitudine, cervi cluoibus, peclore ac c r u r i - percussum ululatu prosecutus est, cumque ex mise-
b u s leonis, capite e q u i , bisulca ungula, ore usque ratione populi Romani ei cibus d a r e l u r , ad os de-
a d nares debiscente, dentium locis osse perpetuo. funcli escam t u l i t , u l t i m o abjeclum i u T i b e r i m t u -
Ilaee quidem quoad f o r m a m , nam voce loquenlium m u l o cadaver adnatans sustentare conabatur. Canie
b o m i n u m sonos aemulatur. vero ubi vestigium leporis cervive reperit, et ad d i -
DeeroeodUo videlib. n, cap.%. verticulum semitae v e n e r i t , et quoddam viaruiu
CAP. V I I I . De Manticora. c o m p i l u m , quod partes i n plurimas s c i n d i l u r , a m -
I n l m l i a nascitur a n i m a l , quod manticora d i c i i u r , biens singularum semilarum e x o r d i u m , iacitus se-
t r i p l i c i dentium ordine coeunte vicibos alteruis, fa- cum i p s e p e r t r a c u t , velut syllogisticam vocein saga-
87 A P P E N D I X AD HUGONIS OPERA DOGMATICA.
c i u t e colligendi odoris dimillens. A u l certe, i n q u i l , A, adipisci quod c u p i u n t , frustra n o l i n i perdereidquod
i n banc p a r l c m deflexit, a u l i n i l l a m . A u i cerie i n
liunc se anfractum c o n l u l i l , sed nec i n istam, nec
i n illam ingressus est, supcresl i g i l u r u t i n islam
partem se c o n t u l e r i i , et sic falsitate r e p u d i a u i n
verilalem p r o l a b i t u r . Saepe etiam vocis illatae e v i -
deutia canes ad redarguendos reos indicia prodide-
r o n t , u t muto eorum teslimonio plerumque sit c r e -
d i t u m . Aniiochiae ferunt i n remotiore parte urbis
necatum v i r u m quodam crepusculo, q u i canem s i b i
adjunclum babebal, miles quidara prcedandi studio
m i n i s t e r exstiterat caedis, tectus idem adhuc lene-
broso dlei exordio, i n aliaspartes secesserat. Jacebat
i n h u m a i u m corpus, frequens e r a t spectantium v u l -
gus aslabat queslu l a c r y m a b i l i canis, dominique
flebat aerumnam. Forte is q u i necem i n l u l e r a t , (ut B
se babet versutia h u m a n i ingenii) vilandi incom-
m o d i a v i d i u t e , et u t ejus praesentia fidem faceret
innocentiae, ad i l l a m circumstantis populi accessit
coronam, et velut miserans appropinquabat ad f u -
iius. Tunc canis sequastrato paulisper doloris que-
s l u , ultionis arma assumpsit, atque apprehensum
tenuit e i v e l u l epilogans quoddam miserabile car-
m e n m u r m u r a n s , universos c o n v e r t i l i n lacrymas,
fldemque et probationem d e t u l i t , quia quem solum
tenuit ex pluribus non d i m i s i u Denique perturbatns
f u i l i l l e , et t a m manifestum rei i n d i c i u m , neque o d i i ,
neque i n i m i c i t i a r u m , neque injuriae alicti/us vel i n -
vidiae obice, prop!er objeclionem naturae, ve) cri-
men repellere p o t u i t . l u q u e quod erat ralione con-
sonum, nltionem perpessus est, quia dcfensionem
sibi praesure non p o t u i t . L i n g u a canis dum liugil
v u l n u s , sanat i l l u d . L i c t u s ejus adraodum medicus
csse f e r t u r . Catuli denique l i n g u a , v u l n e r a t o r u m
solet esse inlestinorum salus. Natura ejus ut ad vo-
m i l u m suum revertatur, iterumque comedat. Cum-
que flumen t r a n a v e r i t carnem atil aliqtiid tale in
ore suo tenens, cum v i d e r i l u m b r a m , os suum ape-
r i t , alque dtim properat aliam carnera suraere,
ipsam quam tenet perdit. Cujus figuram i n quibus-
dam rebus praedicatores habent, q u i semper admo-
nendo et exercendo quae recta sunt, insidias diaboli
pellunt, ne thesaurum Dei aniraas Christianorum
ipse auferat. Lingua canis dum l i n g i t v u l n u s , sanat
i l l u d , quia peccatorum vulnera dura i n confessione D armenta et greges. Nam U n t u m majoruro u t
nndantur, sacerdotum correctione mundantur. I n -
testina quoque h o m i n i s curat lingua canis, quia
secreta cordis ipsius m u n d a n t u r opere et sermone
doctoris. Medictis admodum canis d i c i t u r esse, quia
qtti praeest aliis, sapienllae siudiis invigilare, o m n i -
que modo crapulam v i u r e debet. Nam i n saturitate
panis Sodoma p e r i i t . Nullo demum ambitu tam cito
possidet bominem i n i m k u s , quam voraci gula. Quod
cauis ad v o m i t u m r e d i l , quosdam post peractam
confessionem incaote ad perpetrala faciuora redire
demonstral. Quod carnem i n fluraine per cupitam
u m b r a m r e l i n q u i t , signiflcal homines stullos, q u i
propter ambitionem rei ignolae, i d saepe quod sui
j u r i s est, derclinqunt. Undc fit u t , d u m non valent
88
reliquerunt. Lycisci d i c u n l u r canes q u i ex lupis et
canibus nascuntur, cum inter se forte miscenlur.
Solenl I n d i feminas canes alligare i n s i l v i s , ut ad-
misceantur ad tigres beslias, a quibus i n s i l i r i , et
nasci ex eodem fetu canes a c e r r i m i d i c u n t u r , adeo
fortes u l complexu leones prostcrnanL
CAP. X U . De animalium in genere nombubue, et «p#-
ciebus ac proprietatibus.
Omnibus animantibus Adam primus vocabula i n -
d i d i l , imponens unicuique nomen ex praesenli i n s l i -
lutionejuxlacondilionemnaturaecui serviret. Gentes
autem unicuique a n i m a l i u m ex propria lingua dede-
r u n t vocabula, non autem secundum linguara L a t i -
n a m , a l q u e Graecam, aut quarumlibet gentium bar-
b a r a r u m nomina illa imposuit A d a m , sed illa l i n g u a ,
quae ante d i l u v i u m una fuit o m n i u m quae Hebraea
nuncupatur. L a t i n e anlcm animalia sunl animaniia
d i c u , quae a n i m a n t u r v i t a , et m o v e n l u r s p i r i t u . Qua-
drupedia vocaU, quod quatuor pedibus gradiantur,
quae etsi s i m i l i a sint pecoribus, U m e n non sunt sub
cura humana, u t c e r v i , damae, onagri, etc.Sedneque
bestiae sunt, u t leones, neque j u m e n u , u t usus ho-
m i n u m j u v a r e possint. Pecus dicimifs esse, q u o d
humana lingua et efBgie caret. Proprie autem peco-
r u m nomen iis animalibus accommodari solet, quae
SUDI ad vescendum a p u , u t oves et sues; a n t i n u s u s
b o m i n u m eommodata, u t equi et boves. Differt a u -
tem inter pecora et pecudes. Nam veteres i n signifi-
catione oronium animalium. pecora dixerunt, pecu-
des autem t a n t u m animalia illa quae eduntur, quasi
pecudes. Generaliter autem omne animal pecus a
pascendo vocatur. Jomenta inde nomen t r a x e r u n t ,
quod nostrum laborem vel onos suo a J j u l o r i o s u b -
vectando vel arando j u v a n t . Nam bos carpenta t r a -
h i t , et durissimas glebas vomere v e r l i t . Equos ei
asinus onera p o r U n t , et h o m i n u m i n gradiendo la-
borem temperant. Unde et j u m e n t a appeilantur a b
eo quod horoines j u v a n t ; s u n t e n i m magnarum v i -
r i u m animalia. l t e m d i c u n t u r a r o i e n u , vel quod s i n t
armis a p u , id esl bello, vel quod his i n arrais u t i m u r ,
vel quod magnos armos babent. A l i i armenta boves
lantum inteUigunt, ab arando, quasi a r a m e n U , vel
quotl sint cornibus arinata. Discretio autem est i n t e r
equo-
ruro et bouro sunt armenta, greges vero etiam c a -
p r a r u m , et o v i u m , etcaeterorum m i n o r u m gregatim
viventium.
CAP. X I I I . De ove.
Ovis molle pecus lanato corpore, inerme a n t m a l ,
animo p l a c i d u m , ab oblatione d i c t u m , eo quod a p u d
veteres i n i n i t i o non U u r i , sed oves i n sacrificio
m a c u r e n t u r . E x his quasdam bidentes vocant eas,
quae i n t e r octo dentes duos altiores habent, quas
maxime gentiles i n sacrificio offerebant, vel qu®
esseutbiennes.Ovissubadventu h i e m i s , q u i a inexple-
bilis ad escam, insaliabiliter hevbam c a r p i l , eoquod
praesentiat asperitatem hiemis adfuturatn, ut p r i u s
99 DE BESTIIS E T A U I S l B U S L I B E R T E f l T I U S .
Iierbae pabolo se faciat quam gelu adurente omnis ,
herba deficiat.
GAP. X I V . De vervece.
Vervex vel a viribus d i c i l u r , eo qnod
ovibus sit f o r t i o r , vei quod s i l v i r , i d est masculus,
emasculatus t a m e n , nam masculus aries d i c i l u r ,
vervex castralus, vel quod vermes i n capite babeant,
q o o r u m i p s i u t arietes excilati p r u r i t u , se invicem
c o n c u t i u n i . Unde aries CMTOTOV aptoe, i d est a matre,
vocatus, quo nomine apud nos i n ovibus masculi
vocantur, sive quod hoc pecus a genlilibus p r i m o
est aris imroolatum, u i aries dicerelur eo qnod i m -
poocretur aris. Unde i l l u d : « Aries maclalurad
a r a m , • sed i d minus placet, et primae syllabae q u a n -
titas non approbal.
CAP. X V . De agno.
Agnus d i c i t u r , qnasi hagnes * y w , i d est castus.
L a t i n i autem sic dictum p u t a n l , eo quod prae c c t e -
ris animalibus roatrem agnoscat, adeo u t etiamsi
i n magno grege e r r e t , s t a t i m balatu recognoscat
vocem parentis, festinetque ad m a l r e m , laclis q u o -
que m a t e r n i notos sibi fontes requirat. Maler vero
i n t e r m u l l a millia agnellorum solum filinm noscit,
e t licet unus sit p l u r i m o r u m balatus, eteadem spe-
cies, illa tamen fetum suum recognoscit, et discer-
n i t a^ caeieris, et solum filium tacitae pietalis studio
rea>gnoscit.
CAP. X V I . De hirco et haedo.
Hircus lascivum animal est, petulaus et fervens
semper ad c o i l u m , cujus oculi ob libidinem i n trans-
versum aspiciunt, unde nomen t r a x i l ; nam h i r q u i i
s u n t oculorum anguli, secundum Suetonium. Cujus
natura adeo caiida est, u t adamantem
quero nec iguis nec f e r r o m domare valet, solus b u -
j u s c r u o r dissolvat. Hoedi secuudum quosdam
edendo vocati s u n t ; parvi e n i m pinguissimi s u n l et
saporis j u c u n d i , unde et hoedus et hoedulus n o m i n a -
t u r , sed quia boedus s c r i b i l u r sic, aliis d i c i videtur
q u o d , si h i n f
m u t e t u r , fiat foedus.
CAP. X V I I . De apro.
A p e r , i d est porcus, vei sus silvester a feritale
v o c a t u r , ablata scilicet l i t t e r a quasi asper, u t v u l t
V a r r o . Undaapud Graecos, agrios, 07/310?, id
stis, ferus d i c i t u r et ferox, omne enim quod ferum
est et iromite abusive agreste vocamus. A l i i s vide-
t u r d i c i a nomine Graeco «vfoc, quod est spuraa, eo
quod spumam ore e m i t t a t .
CAP. X V I I I . De juvenco, el tauro.
Juvencus dictus eo quod j u v a r e incipiat usus h o -
m i n u m i u terra colenda, vel quia apud geniiies sem-
per ubique i m m o l a b a l u r , et nunquam t a u r u s ; nam
i n viclirois etiara aetas considerabatur.
Taurus [xavpoc] nomen Graecum est, sicut et bos.
l u d i c i s tauris coior fuivus est, volucris pernicilas,
piius i n c o n l r a r i u m versus, hiatus raagnus. Hi qno-
q u e c i r c u m f e r u n t cornoa, omnique caput
tate qua voiunt tergi d u r i t i a prone telum r e s p u u n t ;
t a m imroani sunt ferilate, u t capti animas ne do-
o i c u l u r projicianl.
90
:
CAP. X I X . De bove, et uro, et timilibus.
Bos Gracis 0ov?, hic et haec boys, hujus boos d i -
c i l u r , bunc L a t i n i t r i o n e m nominant, eo quod ler-
caeteris r a m terat, quasi terionem. Boura i n socios eximia
dileclioest; nam alter alterum i n q u i r i t , cum quo
docere collo a r a t r u m consuevit, et frequenti m u -
g i t u amicum testatur atfectum, si forte defuerit.
Boves impendenti pluvia ad praesepia se tenere n o -
v e r u n l , alque, ubi naturali sensu collegerunl muta-
tionem cceli, i n serenitatem foras spectant, et u l t r a
praesepia cervices extendont suas una i n omnes
partes, u t prodire se velle lestentur. U r i agrestes
boves sunt,habentes cornua immensa, i n lantum u t
inter regias mensas ob insignem capacitatem ge-
rulae potuum fianl.
Sunt etiam i n India boves unicornes, solidos u n -
gulis, nec bisulcis, sed atrocissimi. Bubali inde no-
men t r a b u n t , q u o d s i n l s i m i l e s bouro, adeo i n d o m i t i ,
ut prae feritate j u g u m non recipiant.
Vacca dicta quasi boacca; est enim ex genere
n o m i n o m a masculinis formatorum, sicut Jeo leaena,
draco dracena, etc. v i l u i u s et v i t u l a a v i r i d i t a t e
vocati sunt, i d est actate v i r i d i , sicut ct v i r g o , v i t u -
l a m e n i m parvam esse dicimus, et nonduro e n i x a m ;
n a m enixa juvenca est, i d est vacca j u v e n i s .
CAP. X X . De cameli natura.
Caroelis xapm cama, i d est labor nomen d e d i i ,
quod j u m e n l u m s i l laboriosum, vel a chamae [x»fwul
quod Graecorum est a d v e i b i u m significans humi;
nam quando oneranlur u l breviores e l humiliores
fiant, accubant, et sic chamelus scriberetur, sive
quia curvus est dorso a c h a m i r o , id est incurvo.
lapidem,
Hos licet et aliae regiones m i t t a n l , Arabes tamen
plurimos, et B a c t r i forlissimos camelos miltunt.
ab
V e r u m i n hoc differunt quod A r a b i c i bina lubcra
i n dorso b a b e i i t ; B a c l r i a n i singula. H i nunquam
pedes a t t e r u n t ; s u n t e n i m illis reciproca quibusdam
pelliculis vestigia c a r n u l e n l a ; unde et c o n t r a r i a
sunt illis ambulanlibus, nuilo favente praesidio ad
nisum insislendi. Habentur autem ad duplex m i n i -
s t e r i u m . S u n l e n i m a l i i oneri deferendo accommo-
d a l i , a i i i perniciores et ad iler faciendum p r o m -
est agre-
pliores. Sed i i l i u l l r a modum pondera t e c i p i u n t ,
^ i s t i amplius quam solita spalia egredi n o l u n l . Geni-
lurae cupidilate effeiuntur adeo u t saevianl cum ve-
nerera r e q u i r u n t . Oderunt equinum genus. Sitira
etiam per t r i d u u m l o i e r a n t ; verum c u m datur oc-
casio bibendi, t a n t u m i m p l e n t u r , q u a n t u m et desi-
deria praeterita satiet, et i n f u t u r u m d i u p r o s i L L u -
tuieulas aquas captant, puras refugiunL Denique
ubi ccenosior aqua defuerit, ipsi assidua proculca-
tione l i m u m excitant, u t l u r b e t u r ; d u r a n t i n annos
c e n l u m . Si forle translali fuerint i n loca peregrina,
propter insolitaro mutationem a e r i s , m o r b o s l r a h u n t .
A d bella feminje praeparantur, invenlumque est ut
fiexibili-
desiderium eis coitus qoadam castratione e x t n i h a -
l u r ; p u t a n t eniro fieri validiores si acojiibugar»
ccanlur.
9! A P P E N D I X A D HUGONIS OPEBA DOGMATICA.
CAP. X X I . De dromedario.
Dromedarius genus esi camelorum, minoris q u i -
dem staturae, sed velocioris, unde et nomen habet,
Nam dromos [fyopoc] Graece, cursus et velocitas
appeilatur, cenlum enim m i l l i a i i a et amplius una
die peragere solet. Quod a n i m a l , sicut ovis, bos, c t
camelus, r u m i n a t . Ruminatio autem dicta est a r u -
miue eminente gutt iris parte, per quam v i a m m i s -
sus cibus a m u l l i s revocatur animalibus.
CAP. X X I I . De a$ino et a$cllo.
Asiuus et asellus ab assidendo dictus, quasi asses-
sns ab homine, sed hoc nomen, quod magis equis
conveniebat, ideo hoc animal sumpsit, quia p r i u s -
quam equos homines equilarent, huic insidere coe-
p e r u n l . A n i m a l qtiippe tardum est et nulla ratione B Solent etiam ex equorum
inandatis r e n i i e n s ; statim u t v o l u i l sibi homo sub-
stravit. Asini auiem Arcadici dieti s u n l , eo quod ab
Arcadia p r i m u m vecti sunt, magni et a l t i . Minor a u -
tem asinus asellus dictus est, et plus necessarius est,
quia et laborem lolerat, e l negligenliam m o l l i s e d u -
cationis propemodum non recusat.
De onagro vide lib. n , cap. I I .
CAP. X X I I I . De equo t et eju$ natura.
Dicti equi deiracta p r i m a l i t t e r a , i d est a quae est
i n a>quu$, epqua, a-quum, ab aequalitate, eo qnod
quando bigis aut quadrigis jungebautur, pares s t a -
l u r a , viribus et cursu copulabantnr. Caballus autein
a cavando dictus, eoquod gradiens ungula impressa
t e r r a m cavet, quod reliqua animalia non babent.
Inde diclus est sonipes, quod sonal pedibus. V i v a -
c i u s equorum e l industria m u l t a . Exsultant e n i m
i h campis, odorantur b e l i u m , excitantur sono tubae
ad praelium. Voce accensi ad cuFsum provocanlur.
Dolent cum v i c l i f u e r i n l , exsullant c u m v i c e r i n t .
Quidam equi hostes i n bello sentiunt, adeo u t a d -
versarios morsu petant. A l i i eiiam proprios dominos
recognoscunt, o b l i t i mansueludinis, si doroini m u -
t e n l u r . A l i q u i praeler d o m i u u m , nullum dorso r e c i -
p i u n l . Unde exemplum dabimus Alexandri Magni,
cujus equus Bucephalus dictus, sive ab aspectus tor-
vitate, sive ab insigni nobilitate, eo quod t a u r i n u m
caput babebat, seu quod a frontc ejus quaedam ex-
s i a n t i o m c o r n i c u l o r u m minae protuberabanl. Cum JJ color est subalbidus, guttatus est albus nigris i n t e r -
abequario suo alio tempore m o l l i t e r issideretur,
accepto regio s t r a l u , neminem unquam praeter do-
m i n u m vehere dignatus est. DocuiiienU ejus in prae-
liis plura sunt, qttibus A l e x a n d r u m sospitem e c r u -
dcltssimis certaminibus ope sua e x l u l i t . Equus Caii
Caesaris nullum praeter Caesarem dorso recepit. Re-
gem S c y t h a r u m singuiari certamine interemptum
c u m ejus victor spoliare vellet, ab ejtis equo calci-
bus inorsuque laceratus est. Nicomede rege i n t e r -
fecto equus ejus inedia v i u m e x p u l i l . Cum praelio
AntiochusGalatas subegisset, Cenleretrii nomiue do-
cis, q u i i n acie ceciderat, equum i n s i l i i t ovaturus; is
aotem adeo sprevit lupata, ut de indoslria acerbatus
et turbatos m i n a pariter, et se et equitem afifligeret.
t*
A I n hujusmodi animalis genere aelas Iongior maribus.
Legimus sane equum ad annos vixisse sepluaginia.
. N o t a l u m etiam advertimus, Opuntem [Opinicem]
nomine, equum ad gregariam venerem durasse ad
annos quadraginta. Equarum libido exstinguitur j u -
bis tonsis. l n quarum partu amoris nascitur venefi-
c i u m , q u o d i n frontibuspneferunt«uliti filii; fulvo
colore, caricis mole, quod hippomanes n o m i n a t u r ,
quod si praeraptura s l a t i m fuerit, pullo mater nequa-
quam ubera praebet. Quo equus sanior f u e r i t , et spei
majoris, eo profundius nares mersitat i n bibendo.
Interfeclis vel morientibns dominis lacrymas infti-
dertint. D i c u n t e n i m equum solum propler borainem
l a c r y m a r i , et doloris effectum sentire. Unde et i n
sentiendo equorum e l h o m i n u m natura permista est.
rocestitia vel alacritate
eventum f o l u r u m d i m i c a t u r i colligere. In generosis
equis, tit aiunt veteres, quatuor exspectantur, for-
ma, p u l c h r i l u d o , m e r i l u m atque color : forma, u t
sit validum corpus et solidum, robori couvenieits
ailitudo, lalus longum e l s u b s t r i c l u m , clunes m a x i -
m i et r o t u n d i , pes nodosus e l siccus, c o r n u concayo
consolidatus; p u l c h r i t u d o , u t s i t e x i g t i u m c a p u t e t
siccum, pelle prope ossibus adhaerente, aures breves
et argutae, oculi m a g n i , nares patulae, et erecta cer-
v i x , coma densa et cauda, ungnlarum soliditas, fixa
r o t u n d i t a s ; m e r i t u m , u t sit animo audax, pedibos
alacer, tremenlibus membris (quod est f o r t i l u d i i i i s
i n d i c i u m ) , quique ex summa quiete facile concite-
t u r , et e x c i u t a festinalione non difficile teneatur.
(
Motus autem equi i n auribus i n l e l l i g i t u r v i r t u s i n
membris trementibns; color est hic precipue exspe-
ctandus, badius, aureus, roseus, myrteus, cervinus,
g i l v u s , glaticus, s c u l u h l u s , canus, candidus, albtis,
g u t u t u s , niger, sequeuti aulem ordine varius ex
nigro bagioque dislinclus, reliquus auiem varius
color, u t cinereus deierriinns est. Badium autem s i -
ve, u t vulgo d i c u n t , bajum e l bajadum anliqtii
quasi vadium dicebant, eo quod ejus coloris eqtii i n -
ter caeterea animalia forlitis vadant. Ipse est et spa-
d i x , quem pboenicatum v o c a i i l , et est dictus spadix
a colore palmae, quam S y r i i spadicem vocanl.
Glaitcus vero est veluti pictos habens octilos, et
qnodam splendore perfusos. Gilvtis auiem medius
venientibus punclis. Candidus autem et albus i n v i -
cem sibi diflerunt. Nam albus c u m quodam pallore
est; candidus vero est niveus, et majore albore
perfusus. Canus dictus est, q u i ex candido colore et
nigro est. Scutulalus est diclus propter orbes quos
babet candidos i n t e r purptireos, varius quod vias
habet i m p a r i u m c o l o r u m . Qui autem tantum pedes
albos habent, pedici appellatur, q u i frontem a l b a m ,
c a n d i d i . Cervinus est quem vulgo griseum d i c u n l .
Onosinus autem dictus, quod sit color ejus communis
cum asino, idem est et cinereus. Sunt autem equi ue
agresti genere o r t i , quos equos feros dicimus, et
proinde ad urbanam dignitatem transire non pos-
sunt. Maurus niger est. Mauron enim Graeci nigrura
05 DE B E S T I I S E T
vocant. Mannus vero equus brevior est. Verbedos
v e r o s n l i q u i dicebant eo quod rhedas veberent, i d
est ducerent, vel pervias publicas i r e n t , per quas et
rbedas i r e s o l i l u m erat. Equorum tria sunt genera.
D n u m generosum, praeliis et oneribus aptum. A l t e -
rum vulgare atque gregarium, ad vebendum, non
a d equiiandum a p t u m . T e r t i u m ex permistione d i -
versi generis o r t u i n , q»od etiam bigenum d i c i t u r ,
q u i a ex diversis nascitur, u t m u l u s . Mulus a Graeco
fictum voeabulum habet, eo scilicet quod jogo p i s l o -
r u m subactus, tardas i n g y r u m molcndo ducat mo-
l a s . Judaei asserunt quod Ana abnepos Esau equarum
greges ab asiois i n deserto ipse p r i u s fecerit ascen-
d i , u l juroenlorum contra naturam nova aniroalia
nascerentur. Onagros qooque ad hoc admissos esse
ad asinas d i c u n t , et ipsum istiusmodi reperisse c o n -
eubitum, ut ex his velocissiroi asini nascerentur. I n -
duslria quippe humana diversum animal i n coitus
coegit, sicque adulterina commistione genus a l i u d
r e p e r i t : sicut et Jacob contra n a t u r a m ovium colo-
r u m dissimililudines procuravit. Nara tales
oves hTius procreabant, quales v i r g a s arietes deso-
per ascendentes i n aquarum speculo conlemplaban-
t u r . Deniqoe et hoc ipsum equarum gregibus
f e r t u r , u t generosos objiciant equos visibus conci-
p i e n t i o m , quo eorum similes concipereel
possint. Nam etiam columbaruro dilectores
et pulcherrimas columbas ponunt iisdem locis, qufi-
bus illae versantur, quo rapienle visu limites gene-
r e n t . Inde est quod quidam gravidas mulieres Jubent
nultos i n t u e r i turpissimos animalium v u l l u s , u t c y -
nocephalos et simias, ne visibus occurrentes similes
fetos p a r i a n t . Hanc enim feminarum naturam esse
dieunt u t qualem prospexerint, sive mente concepe-
rint i n extremo voloptatis aeslu d u m concipiunt, t a -
l e m sobolem procreent. E t e n i m anima i n usu ve-
nereo formas eitrinsecas t r a n s m i t t i t , eorumque sa-
tiata typis, rapit species earum i n p r o p r i a m q u a l i -
t a t e m . i n animantibus bigena d i c u n l u r , quae ex d i -
versis nascuntur, o t malus ex equa et asino, burdo
ex equo et asina. Ibridae ex apris et porcis, t i t y r u s
e x ove et h y r c o : musino ex caora et ariete, q u i est
d o x gregis.
CAP. X X I V . De cato, $eu mueione.
Mosio seu muscio a plerisqne muriceps seu m u r i -
legus appellatur, quod m u r i b u s i n f e s t u s s i t ; hunc
vulgus catum a captura vocat. A l i i dicunt quod
oculis res captat, i d est videt. Nam tam acute
n i t , o t fulgore luminis lenebras noctis superet. Ca-
t o s e n i m acutus et callidus d i c i l u r .
CAP. X X V . De mure et $orice 9 etc
Mos posiilum animal esl, Graecom i l i i p&c nomen
e s t ; q u i d q u i d vero ex i l l o t r a b i t u r L a t i n u m est. A l i i
dicunt mures,quod ex humore lerrae nascantur. Nam
b u m u s t e r r a , et inde m u s ; his i n pleniiunio j e c u r
crescit, sicut et quaedam m a r i t i m a augentur, quae
i m m i n e n t e plenilunio augentur, et rursus deficiente
l o n a defichint. Sunt qui inter soriccm et murem d i -
s c r i m e n ponani, ut sorex sit minos i l l u d animal c u i
ALIIS EBUS L I B E R T E R T I U S . 94
cati insidiantur, ntures majus quod non reete glis
putatur.
De muetela vide iib. n . cap. 48.
CAP. X X V I . De talpa.
Talpa bestiola esl nigra damnata caecilate perpe-
tua ; c s t e n i m i n tenebrisabsqueoculis, etsemper t e r -
r a m fodit, et h u m u r o e r i g i t , et subter frugibus radices
comedit, quae Graece aspaiax vocatur
De formica vide lib. n , cap. 2 9 .
De hericio uu herinaceo* lib. n , cap. 4 .
CAP. X X V I I . De avibue in genere.
A v i u m u n u m quidem est noroen, sed diversa sunt
genera. Naro sicut specie diflerunt, ita et naturae d i -
versitate siquidem aliae sunt simplices, u t colurabae,
aliae astutae, u l perdix, aliae ad manum se subjiciunt,
u t accipitres, aliae reformidant, u t garameiiles, alias
h o m i n u m conversatione deleoiantur, u t h i r u n d o ,
aliae i n desertis secretam v i t a m d i l i g u n t , u t v t i l t u r ,
aliae cantus edunt dulcissimos, u t cygnus et m e r u l a ,
aliae verba et voces horoinum i m i l a n t u r , u t psitla-
fetus cus et p i c a ; sed et aliae sicut genere, i t a et moribus
innumerabiles. Nam v o l u c r u m quot genera s i n t , i n -
v e n i r e quisqoam non potesl. Neque e n i m omuis I n -
fleri diae, jElhioptae, a u l Scytbiae deserta quisquam pe-
netrare poluisset, q u i e a r u m genus vel diflerentias
creare nosset. Aves dictae eo quod rectas vias non b a b e n l ,
depictas sed per avia quaeque discurrttnt, alites, quia alis ad
alla tendunt, et ad sublimia alarum remigio con-
scendunt. Volucres a volando. Nam undc volare, i n -
de et ambulare d i c i m u s . Vola e n i m d i c i t u r media
pars pedis sive raanus, et i n avibus vola roedia pars
alarum q u a r u m m o l u pennae a g i t a n t u r ; inde et vo*
lucres. P u l l i d i c u n t u r o m n i u m a v i u m n a t i . Sed ef
animalium quadrupedum n a t i pulli d i c u n t u r , ei
homo parvus pullus a u t pusio. Recentes i g i l o r nati
p u l l i dicuntur, eo quod polluti s i n l . Unde et vesiis
nigfra pulla dicta est. Aliae siint, i n quibus pennae
per o r d i n e m fixae voiandi exbibent u s u m ; vocatae
autem sunt alae, quod his aves complexos alant, et
foveanl pullos. Penna a pendendo dicta, inde et
pendere. Volucres enim pennarum a u x i l i o moven-
t u r , quando aeri se mandant. Pluma quasi p i l u m a .
Nam s i c u l p i l i i n quadrupedum corpore, ita plumae
i n avibus. A v i u m inulta nomina a souo vocis c o n -
s l a l esse composila, u t sunt grus, corvus, cygnus,
bubo, m i l v u s , u l o l a , cuculus, graculus, et caelera;
varietas e n i m vocis earum docuit q u a l i t e r easdem
homines nominarent.
cer-
De aquila vide lib. i , cap. 56.
De vu/iure, lib. i , cap. 38.
De gruibu$, lib. t , cap. 39.
CAP. X X V I I I . De ptittaco.
Sola India m i t t i t pslttacum, colore v i r i d i , ierqne
ponicea, grandi lingua, et caeleris avibus latiore,
unde et articulata verba e x p r i m i t , ita u t si eam noo
videas, bominem loqoi putes. Ex natura autero sa-
I n l a l , dicens ave, vel xcu>t. Gaetera nomina ex instie
tutione d i s c i l , unde i l l u d Martialis :
Boc per me didici, dicere : Ca>$ar, ave.
0* APPEINDIX A D 1IUG0NIS OPERA D 0 3 M A T I C A . 93

Cujus r o s l r u m U n U duritta est, u t c u m e s u b l i m i A pendulae, i m p o r t u n a garrulitatc sonanles. elsi ut-

praecipitalur i n saxum, uisu oris sui se excipiat, et queunt linguas i n serroone exprimere, sonum U -
quodam quasi fundamento u t a t u r ordinari» firmi- men humanae vocis i m i u n l u r , de qua congrue qui«
t a t i s . [Sludel u l loquatur quod bomines, et c u m dam (Martial.) a i l :
atlbtic pullus est, et adhuc infra a l t e r u m suae aetatis Pica toquax certa dominum te vou taiulo.
a n n u m , a u * monstrata s u n t , et citius discit et tena- Si me non videat. ette negabit atem.
cius retinet. Picus a Pico S a l u m i fiiio nomen sumpsit, eo quod.
ipse i n auspiciis ea ave u t e r e t t i r . Nam ferunt bane
De caladrio vide lib. i , eap. 4 8 .
autem quiddam habere d i v i n u m , i n d i c i o i l l o quod.
De cieonii$ lib. i , cap. 4 2 .
i n quacunque arbore nidificaverit, c l a v u m vel q u i d -
De hoiore aul cygno lib. i , cap. 5 3 .
quid aiiud ei i n f i x u m d i u haerere non posset q u i n .
De ibide $eu ibi. lib. i , cap. 5 7 .
s i a t i m excidal, u b i illa insederit.
De a$$ida $eu ttruthione tib. i , cap. 37.
De accipitre vide lib. i , cap. 13.
De futica lib. i , cap. 5 8 .
CAP. X X X I i l . Deluecinia.
CAP. X X I X . De hatcyone.
Luscinia nomen est avis inde sumptom, quia cantn.
Halcyon m a r i t i m a avis est, qune i n l i t t o r i b u s fe- g
•uo significare solet surgenlis • e x o r t u m d i e i , quasi
tus suos edere solet, i t a ut i n arenis ova sua de-
l u c i n i a , est enim pervigil custos. Cum ova quodani
ponat medio fere h i e i n i s ; nam i d tempus fovendis
sinti corporis et gremio fovet, insomnem longae n o -
habet d e p u u t i i r a felibus, quando maxime i n s u r g i t
ctis laborem cantilenae s u a v i u t e r e m i t t i t . E t , u t m i b i
mare l i t t o r i b u s , quando etiam vehementior fluctus
v i d e t u r , haecsumma est ejus i n l e n l i o , u t possii^
i l l i d i t u r , l u n c repentina p l a c i d i u t e , i n gratiam aut
non m i u u s dulcioribos modulis quam fomento cor-
n a t u r a m hujus avis aura mitescit, e l pesitis ovis
poris, fetum animare atque fovere. Hanc v i t a m v i -
m a r e seipsum d e m i t t r t , omnes cadunt procellae, m i -
detur ducere m u l i e r viduata, sed pauper et pudica,
lescunt flatus v e n t o r u m , ac placidum ventis stat
quai colum digitis Irahens ut parvulis suis viclum
mare, donec ova foverit halcyon sua. Septem auteni
a c q u i r a t , noclurno cantu m m s l i l i a t n paupertatis
dies sunt quibus educit pullos, fetusque absolvit i i -
demulcet, et quarovis suavitatem lusciniae i m i t a r i
i i c o , alios quoque .septera adjungit d i e s , quibus
n o n , p o s s i i i r o i t a l t i r U m e n eam sedulo maternae ptc-^
#

e n u t r i a t pullos stios, donec i n c i p i a n t adolescere.

U t i s oflicio.
Nec m i r e r i s l a m exiguum nutriraenti tempus c u m
CAP. X X X I V » De Vetperiilione.
absolutio fetuum t u m paucorum dierum s i t . T a n U m
Vespertilio animal ignobile a vespere noroeai
auiem gratiam dicunt huic avi m i n i s t r a u m esse et C
sumpsit, est autem volatile, ideraque e t q u a d r u p e s , .
i n d u l t u m d i v i n i t u s , u t hos quatuordecira dies nauus
et dentibus u t i t u r , quod i n aliis avibus r e p e r i r i non
praesumptae s e r e n i u t i s observent, quosethalcyeneos
solet; p a r i t sicut quodrupedia, non ova,sed pulios.
vocanl, quibus nullos tempestalis metus borrescat.
vivenles, v o l i u t auiera non aliquo volatu pennarum,,
De phcenice vide Ub. i , cap. 4 9 .
sed membranae snae f u i u remigio, quo suspensa ve-
CAP. X X X . De cinnamulgo.
l u t i pennarum volatu c i r c u m f e r t u r atque v e g e u t u r . .
Cinnamuigus et ipsa Arabia?, avis est, proinde i l a
Habet aliud hoc vile a n i m a l , quod sibi invicera a d -
vocata, quod i n excelsis nemoribus t e x i t nidos ex
haerent, et quasi specie b o l r i o n i s e x alto l o c o pen-
fruclibus cinnami et quia non possunt illuc boraines
d e n l , at s i se ultimae quaeque laxaverint, omnes re-
ascendere propler r a m o r u m a l t i t u d i n e m et f r a g i l i t a -
s o l v u n t u r , quod fit quodam munere c h a r i u t i s , quae
t e i n , eosdem nidos plumbatis appetunt, et sic c i n -
difficile i n bominibus e t U m e n aliquatcnus i n v o l u -
nama illa dejiciunt, et pretiis ampiioribus vendnnt,
cribus hujusmodi r e p e r i t u r .
eo quod haec cinnama magis quam alia mercatores
CAP. X X X V . De cornice, et corvo iterum.
probant.
Cornix annosa avis apud L a t i n o s Graeco nomine
CAP. X X X I . De herdniis avibut.
H e r c i n i a a v e . dic.ae ab Hercinto salla Geraania,, D
* ? * " c o r o n e
^
u b i nascuntur, q u a r u m pennae adeo i n obscuris m i - m i n u m curas significatiombus agere insidias v i a -
r u m monstrare, futura praedicere. Magnum nefas
c a n t , u t quamvis nox obtenta densis tenebris s i t ,
lioc credere est quod Deus cornicibus soa mandet
ad praesidium i t i n e r i s dirigendi projectae interlu-
consilia. His inter m u l i a auspicia t r i b u u n l , e t pluvias
ceant, cursusque viae pateat indicio p l u m a r u m f u l -
porlendere vocibus, unde est i l l u d :
gontium.
Tunc comix ptuviam vocat improba voce.
De epope dietum e$t in upupa, lib. i , cap. 52. (VIROIL. Georg. i i b . i , vers 388.)
De pelicano, lib. n , cap. 2 7 . Discanl homines amare filios suos ex usu et pie-
De noctua teu nyclicorace, iib. i , cap. 3 4 . u t e c o r v o r u m , q u i etiam volantes filios coraiutu
De tyrenit % tib. n , cap. 32. sedulo prosequunlur, ac sollicile timenies, ne forte
Ve perdice, lib. i , cap. 50. deficiant, c i b u m suggerunt, ac p l u r i m o temporis
CAP. X X X I I . De pica et pico. spatio n u t r i e n d i officia non r e l i n q u u n l . A t vero fe-
P ca» quasi poeticae, eo q u o d verba cum d i i c r i m i n e roinae n o s l r i lemporis cito a b l a c U n t etiam illos quos
vocis e x p r i m a n l u t homo, per ramos e n i m a r b o r u m d i l i g u n t , c l si diliores suot lacUre f a s t i d i u n i , pao«
97 DE BESTIIS E T
periores s i fueritrt, parvulos a b j i c i u n l , et e x p o n u n l ,
et deprehensos abnegant. Ipsae quoque divites m a -
tres, ne per plures p a t r i m o n i u m d i v i d a l n r , proprios
nceant i n utero fetus, e t p a r r i c i d a l i b u s succis i n ipso
g e n i u l i alvo pignora s u i . ventris e x s t i n g u u n l . Prius
enim aufertur v i u quam t r a d a t u r . Quis docuit nisi
homo filios abdicare? Quis i n t e r natunc fralerna
consoriia fratres impares fecit? Unios divitis fiiii
diversae sorti cedtint. Aiius lotius paternae sortis as-
scriptionibus jucundatur, alius opulentae haereditatis
paternae deplorat augustam atque ittopem p o r t i o -
n e m . N u u q u i d natura d i v i d i t
: raeriu filiorum? ex
p a r i t r i b u i t omnibus unde et nascendi et vivendi
possini habere s u b s U n t i a m . Ipsa vos, o parentes,
docetnondiscernere patrimonio,quos l i t u l o g e r m a n i -
u t i s «quavit.Etenimqiiibusdedistis communiteresse
q u o d n a t i s u n t , eis nondebetis invidere, q u i n coramu-
n i t e r sortem eamdera inter se sortiantur, et habeant.
De columba vide lib. i , cap. 1 , 2 , 3.
Ve lurture, lib. i , cap. 2 0 , 2 3 , 2 1 et 2 5 .
De kirundine f ttb. ii, cap. 44.
De eotumiee $eu qualea, lib. i , cap. 5 1 .
De pavone, lib. i , cap. 55.
De upupa 9 tib. i , cap: 5 2 .
De galto, lib. i , cap. 3 6 .
CAP. X X X V I . De anate.
A n a s ab a s s i d u i u u u a U n d i aptum nomen acce-
piL E x quo genere quaedam dicuntur Gerroaniae,
quod plus caneris n u t r i a n t . Anates ponticae veneno
v i c t i u n t , ideoque cibo huroano aptae non sunt. P u -
tatur etiam anas anseri dedisse nomen, quod et ipsa
c o m i n terris vivat assiduo natet, sed de ansere aiibi
dtiimus.
CAP. X X X V I I . De ovi$ et exei$ natie.
O m n i u m genera voiucrum bis nascuntur. P r i m u m
e n i m ova gignuntur et p a r i u n l u r , inde calore corpo-
r i s m a t e r n i formantur et a n i m a n t u r . Ova aulem
dicuabeoquod s i n t u v i d a . Unde et uva, ab co
qood intrinsecus s i t plena humore. Nam h u m i d u m
est quod extrinsecus humorem habet, u v i d u m quod
i n i e r i u * . Qaidam autem p u U n t ova Graecam babere
o r i g i n e m n o m i n i s , i l l i enim dicunt w, et i n singulari
o o n , v littera ablata. Ova autem quaedam inani
veoto concipiuutur, sed non sunt generaliva
quae fuerint coneubitujnasculino c o n c e p u e t seroinali
s p i r i t u penetrata. Quorum v i m U n t a m dicunt ut
Hgnom perfusum eis non ardeat, ac ne vestis q u i -
dem contracla a d u r a t u r , admisla quoque calce g l u -
linare f e r t u r v i t r i f r a g m e n u .
CAP. XXXVUL De apibut.
Apes dictae vel quod pedibus se alligant, vel pro
eo quod sine pedibus nascuntur. Nam poslea et pe-
des et pennas accmiunt. Hae solertes i n generandi
meilis officio assignatas incolunt sedes, domiciiia
roenarrabili arte c o m p o n u n t , et ex variis fioribus
favum c o n d u n t , textisque ceris innumera prole
castra replent, exercitum et reges babent, praelia
movent, f o m o m f u g i u n t , turoultu exasperantur. Has
ALIIS EBUS L I D E R T E R T I U S . flg
plerique e v p e r l i sont de boum cadaveribus nasci;
nam pro his c r e a n d i s , v i t u l o r u m occisorum cames
verberantur , o t ex pulrefacto cruore, vennes
creentur , qui postea efficiuntur apes. Proprie
Umen apes orbe d i c u n t u r de bobus, sicut c r a -
brones de equis, fuci de m u l i s , ve»pac de asinis.
Castro [Castoras] Graeci appellanl, q o i in extre-
mis favorum partibus roajorts creautur, quos alt-
qui reges p u u n t d i c i , eo quod castra ducunt. Sohe
apes i n omni genere animantiuro coromone in om-
nibus sobolem habent, unam orones incoiunt m a n -
sionem, unius patriae clauduntur l i m i n e doraus, c o m -
munis est omnibus, l a b o r , cibus, operatio, usus,
fructus et volalus. Quid plora ? c u m communis s i t
omnibus generaUo, i n t e g r i u s quoque corporis v i r -
ginalis omnibus est communis, et p a r t u s : quoniam
nec inter se ullo concubitu miscentur, nec i i b i d i n e
s o l v u n l u r , nec parlus quaUuntur doloribus, sed s u -
b i t o roaximum l i t i o r u m examen e m i t t u n t , et foiiis
atqne herbls ore suo legenle^ prolera sibi procreani.
lpsae sibi regem faciunt et o r d i n a n L Ipsae populos
creant. E t Iicet positae sub rege s i n t , sunt u m e n
Hberae. Nam et praerogativam judicis tenent, et fide
devotionis aflectum, quia regem tanqoam a se sub-
s t i l u t u m d i l i g u n t , et toto honorant examine. Rex
autem uon sorte d u c i t u r , quia i u sorte eventus e s i ,
non j u d i c i u m , et saepe irraUonabili casu soriis m e -
lioribus deterior praeferlur. Apibus autem r e x , n a -
eo turae claris f o r m a t u r i n s i g n i b u s , u t magnitudine
corporis et specie, quodque i n rege praecipuum
est, m o r u m mansuetudine. Nam etsi babet acu-
l e u m , uon U m e n uUtu? eo ad vindjcandum; sunt
e n i m legis naturae non scripUe i i t t e r i s , sed impressaa
moribus, u t l e n i o r e s sint ad puniendemquipotestale
potiontur m a j o r i . Sed et apes quae non optempera-
verunt legibus regis, pcenitentiae condemnatione se
m u l t a n t , i u u t i m m o r i a n t u r acculei sui vulnere.
Quod Persarum populi i n se dicuntur observare, u t
p r o commissi pretio seu magnitudine ipsi i n se p r o -
priae m o r l i s exsequantur sententiam. Itaque n u l l i
regem, nec Persae q u i gravissimasbabent i n siibdilos
leges, nec I n d i , nec Judaei, nec Sauromaiae lanta,
quanU apes reverentia devotionis observa.it, ut
nullae e domibus exire audeaut, nec i n aliquos p r o -
nisi
cedere pastus, nisi rex priusegressus fuerit, et voia-
tus sibi vindicaverit p r i n c i p a t u m . Processus autem
est per r u r a redolentia u b i inbaiantes floribus b o r l i ,
nbi fugiens r i v u s per gramina redoientia, u b i amcs-
na r i p a r u m . I l l i c lodus alacris j u v e n t u t i s , i l l i c cam-
pestre e x e r c i i i u m , illic c u r a r u m remissio, opus i p -
sum suave de fioribus et dulcibus herbis, fundamenta
castrorum p r i m a p o n u n t u r . Quid enim aliud est
favus nisi castrorum quaedam species? Denique ab
bis praesepibus apum fucus arcetur. Quae caslra q u a -
drata tantum possunt h a b e r e a r t i s et gratiae, quan
lura babent craies favprum? i n qoibus mioulae
atque rolundae cellulae conjunctione sui invicem f u l -
c i u n t u r . Quis architectus eas d o c u i l hexagona ilia
celluJarum i n discreta lalerum aequalik.te compo-
90 A P P E N W X A D HUGONIS OPERA DOGMATftCA. tOO
nere, ac teoeras inter domorum s e p u ceras suspen- A draco. A r b o r e m hanc Deum Patrem iolellige, o u i -
dere, stjpare mella, et iniexta floribos borrea ne- b r a m F i l i u t n ejus, sieut G i b r i e i d i c i t ad Mariam :
ctare quodam dislendere? CerOeres omnes certare Spiritus sanctus superveniet i n te et virtus
9 Altissimi
ee miinere, alias invigilare quaerendo v i c l u m , alias obumbrabit tibi (Luc. i ) . F r u c l u m coalesieni sapien-
sollicitam m t r i s exhibere custodiam, alias fuluros t i a m D o m i u i , seiUcet S p i r i t u i n sanctum. Vide crgo,
explorare imbres, et speculari concursus i m b r i u m , o bomo, ne poslquam acceperis S p i r i t u m sanctum,
alias de floribus flngere ceras, alias.de floribus i n - i d est spiritualem columbam, et intelligibilem et
t e r n u m r o r e m coiligere, nullam tamen alienis i n s i - m a n e n l e m s u p e r t e , foris fiasabaeternitate, aUeoot
d i a r i laboribus, aut rapiu v i i a m quaerere, atque u l i - a P a l r e et F i l i o et Spiritu saneto, ne draco te i n t e -
nam raptorum insidias non l i m e r e n L Habenl tamen r i m a t , i d est diabolus. Nam si l u habes S p i r i t u m san-
venena sua, et i n t e r roelia fundunt venenum, si c i u m , non potest t i b i appropinquare draco. Atteode
fuerint laeessilae, animas quoque i n vulnere ponunt ergo, o homo, e l permane i n fide cathoiica. Cave
ardore vindiclae. Ergo mediis castrorum vallibus qoanium potes ne extra domum inveniaris et com-
b u m o r iile recens infunditur, paulatimque et p r o - prehendat te ille draco serpeus antiquus foris, e t
cessu temporis i n mella cogittir, cum fuerit iiquidus devoret le sicut J u d a m , q u i m o i u t e x i i t a domo
ab exordio, et coaliiu cerae florumque odore flagrare B foras, et a fratribus aposiolis staUm a daeroone est
mellis suavitaiem i n c i p i l Merito quasi bonam ope- devoratus, et p e r i i t .
r a r i a m Scriptura sic apem u t formicam praedicat, CAP. X L . De serpentum generibus.
dicens : Vade ad formicam, o piget, et eonsidera vias Anguis o m n i u m serpentum est genus, quod c o m -
ejus 9 et ditce sapientiam (Prov. vi). Quisi dicat: plicart et contorqueri potest, et inde auguis, quod
Vide quam dHigenter et provide operaU est, e l ejus angulosos slt et nunquam rectus. Coluber ab eo d i -
i m i t a r e operationem. OperaUonem namque venera- ctus, quod coiat u m b r a s , vei quod i n lubrieos l
b i l e m m e d i u t u r apes, cujus laborem et reges et me- flexibus sinuosistrahatur vel labator. Rai
diocres ad salutem s u m u n i . Appetibilis e n i m est d i c i t o r quidqnid labHor duoi t e n e t o r , o t anguiUa,
sanctificatio omnibus et chara. Aodis q u i d dicat serpens. Serpeot aotem nomen accepit, quia occuIUs
propheia. M i t t i t i U q u e te u t apiculae illius sequaris accesstbos serpit non apertis passibus, sed squama-
exemplum, i m i l e r i s operationem. Vide quam labo- ruro minutissimis nisibus repit. l l l a autem qoae q u a -
riosa s i t , et quam g r a u . Brevis i n volatUibus apis 9 et t u o r aut pluribus pedibus n i t u n t u r , sicut lacertae et
inilium duleorit habet (ruetus iUius (Eccl.xi). Fru stelliones, non serpentes, sed repiilia s u n t , quia
ctus ilaque ejus ab omnibus desideraturet quaeritur, v e n t r e e f pectore reptant, q u o r u m tot venena quot
nec p r o personarom diversitate discernitor, se I i n - ^ genera, tot pernicies quot species, tot dolores, q u o t
d i s c r e u soi gratia regibos pariter ac mediocribus colores habenlur.
aquaU suavltate dideescit. Nec soium v o l o p u t i , sed De dracone dictum est lib. n, eap. 2 4 .
etiam salotl est. Fauces e n i m obdulcat, et c u r a t v u i - CAP. X L I . De batilisco e* sibilo.
nera. Interius quoqne roedicameiitum infundit ulce- Basiliscus QuoQ&oxoc Graece, Laline i n l e r p r e U t n r
r i b u s . Itaqoe curo sit inttrma robore apis, valida t a - regulut, eo quod sit rex serpentum, i u u t eum v i -
men est vigoresapienliae, e t a m o r e v i r t u t i s . Denique dentes fugiant, quia olfactu suo eos uecat. Nam et
apes regem suum sumroa protectione defendunt et bominem si aspiciat, i n t e r i m i t . Siquidem ab ejus
perire pro eo p u l c h r u m p u t a n t . Rege incolumi aspectu nulla avis volans illaesa transit. Sed quam-
mens oranibns u n a , ainisso rupere fidem. l n c o l u m i vis sit p r o c u l , ore ejus c o m b u s u devoratur. A m o -
enim rege nesciunt rautare j u d i c i u m , roeutem alio stelis u m e n v i n c i t u r , quas inferunt bomines c a v e r -
inflectere. Amisso rege fidem servandi muneris de- nis, i n quibus delitescunt. l u q u e ea visa fugit, q u e m
relinquunt, atque ipsaesua mella d i r i p i u n t , quod i s , illa persequitur e l occidit. N i b i l enim ille parens r e -
q o i hujus munerishabuit p r i n c i p a i u m , interemptus r u m sine rcmedio constituit. Est autem longitudiiie
est. Ilaque c u m volucres aliae seroel U n t u m quo- D 8emipedaIis,albismacuIislineatas.ReguIiautemaieot
tannis edant fetus, apes bis aut ter nova producunt scorpiones areolia quaeque sectantur, et postquaia
agmina, et ideo miranda aniroantibus caeteris fecun- ad aquasvenerint ibique aliquem momorderint, hy-
ditate praeponderant. drophobas et lymphaticos faciunt. Sibilus idem eai
CAP. X X X I X . De arbore quadam in India. et regulus. Sibilo enim occidit antequam niordeai
Pendens est arbor i n i n d i a . Esl autem hujus a r - vei exurat.
boris fruclus dulcis totus, e l valde stiavis. Columbae De vipera vide Ub. u, cap. 2 1 .
autem delecUntur i n fruclibus hujus arboris, h a b i - De aspide lib. n, cap. 30
9

Untqtie i n ea pascenles fructus ejus. Draco autem CAP. X L I I . De ceratte.

test inimicuscolnmbis, timetque arborem et u m b r a m
ejus u b i columbac m o r a n t u r , et non potest appropin-
q u a i e a r b o r i , neque umbrae ejus. Si enim umbra
a r b o r i s a d occidentem venerit fugitipse ad orientem,
et e converso. Si autem evenerit ut coiumba
n i a t u r extra arborem vel u m b r a m ejus, occidit eam
Cerasles i l a d i c i t u r , quia i n capite cornoa praeten-
d i t a r i e t u m s i m i l i a ; rdpwrxu e n i m , i d est eerau
Graece cornua vocantur. Sunt autero i U i qusdrige-
mina coriiicula, q u o r u m ostentaiione veluti esca
inve- s o l l i c i u t a animalia p e r i i n i t ; toturoenim corpus tegit
arenis, nec ullura indicium aui pnebet, nisi ex t a
«01 DE B E S T I I S E T A L I I S HEBUS L I B E R T E R T I U S . 100

p a r i e q o a i n v i u t a s aves vel animalia c a p i t ; est a n - A ranae faeiein habeat; nam Graeci ranam batrachoa
tem flexuosos plnsquam a l i i serpenles. ita u t spinam £aTpaxov appellanl.
liabere non videatur. De tatamandra vide lio. u , eap. 16.
CAP. X L H I . De seitale ex Piinio et Solino. CAP. L I . De saura.
Scitalis serpens ita vocatur, quod lanta praefulget Sanra lacerli specie*, quae quando senescit, eav
t e r g i varielale, u t notarum gratia se aspicientes r e - cantur oculi ejus, et i n t r a t foramen parietis, aspi-
U r d e t , e t q u i a reptando pigrior est; quos assequi ciens contra orientem, et o r i o sole i n t e n d i t , et i l l u -
n o n valet, miraculo sui stupentes capit. Est a u - minatur.
t e m tanti fervoris, ol eliam biemis l e m p o r e e x - CAP. L I I . De stettione iterum, et atiis serpentibut.
uvias corporis ferventes deponat, de quo Lu- Stellio de colore nitido nomen accepit, est enim
canus: tcrgo ptclos lucentibus guttis i n niodum s t e i l a r u m ,
Et uitalis sparsis etiam nunc tola pruinis9 de quo O v i d i u s :
Exutiat potitura tuat. Aptumque cotori.
CAP. X L I V . De amphysibcena. Nomen habet variis stellatus wpore gutlit.
H i c a u t e m scorpionibus adeo contrartus est q u o d ,
Amphisibaena dicta eo quod duo capita habeat,
™ u t t r a d i i u r , eo viso pavorem eis i n c u l i a t , et l o r p o -
u n u m i n loco suo, a l l e r u m i n cauda, currens ex
rem afferal. Sunt et alia genera serpentum, u t a d -
utroque capiie, t r a c l u corporis c i r c u l a t o . Haec sola
mordicae,cIephantiae, chamedracontes, e t m u l t a a l i a ;
serpentium f r i g o r i se c o m m i i t i t , p r i r a a o m n i u m prae*
omnia autem h o m i n i exitiosa, u t quantus n o m i n u m ,
cedens, de qna idem L u c a n u s :
U n t u s m o r t i u m sit numerus. Omnes autein scrpen-
Et gravis in geminum vergent caput amphitibana.
tes natnra sua frigidi sunt,nec p e r c u t i u n t n i s i q u a n d o
Cujus oculi lucent veltiti lucernae.
calescunt. Nam quando sunt f r i g i d i , nnllum U n g u n t .
Dehydro et hydra vide lib. u , cap. 7 .
Unde et venena eorum plus die quam nocte nocent,
CAP. X L V . De boa urpente iterum. torpent enim noctis algore, et raerito, quia f r i g i d i
Boas anguis Itatiae immensa mole, persequitnr sunt nocturno r o r e . I n se enim addticunt vaporem
greges a r m e n l o m r o , et bubalos, et p l u r i m o lacte torporis gelidae pestis et natura frigidae. Unde et
i r r i g o i s uberibus se innectit, et sugens i n t e r i m i t , bieme i n nodos t o r q t i e n l u r , «state solvuniur. Inde
atque inde a boum depopuiatione noroen boas ac- esl quod quicunque veneno serpentis p e r c u l i l u r ,
cepit. p r i i n u m obstnpescit, et postea u b i i n i l l o calefacium
CAP. X L V I . Dejacuto. Q ipsum virus exarserit, s U l i n i hominem exstiuguit.
Jacultis serpens volans, de quo Lucanus : Venenum autem dictum quia per venas vadit. Infusa
Jaculique votantet. e n i m pestis ejos per venas, vegetatione corporis
Exsiliunt eniro arboribus ubi insidias ponunt, destnicta, d i s c u r r i t , et animaro exstinguil. Unde
e t dum aliquod animal obvium fuerit, jactant non potest venenum nocere nisi bominis tetigerit
se super i p s u m , et p e r i m u n t ; unde et j a c u l i dicti sanguinem. Unde L u c a n u s :
sunt. Noxia urpentum est admisto sanguine pettis.
CAP. X L V I L De sirenis serpentibut. Omne aulem venenum est f r i g i d u m , et ideo aoiroa
I n Arabia autem sunt serpenies que Sirenae vo- quae ignea esi, f u g i l venenum f r i g i d u m .
eantur cum alis, quae plus c u r r u n t eqtiis, sed etiam CAP. L I I I . De serpentum varia natura.
volare d i c u n t u r , quorum virus l a n t u m est, u t m o r - I n naturalibus h o n i s , quae nobis et i r r a l i o n a b i l i -
s u m ante mors inseqtialnr quam dolor. btts animanlibus videmus esse communia, vivacitate
CAP. X L V I I I . De tepe terpenle. quadam sensus serpens excellit. Unde et legilur i n
Seps exiguus serpens, q u i non solom corpus, sed Gen. Serpens aulem erat ealtidior eunctis anim nti-
e t i a m ossa veneno consuroit, cujus poeta sic me- bus terrce (Genes. m ) . Serpens autem tres habet
ninit: j ) naturas. Prima est haec cum senuerit, caligant ejus
Ouaque diuolsent eum corpore tabeficut ups. octili, et si voluerit novus fieri, abstinet a cibo, et
jejunat m u l t i s diebus, donec peilis ejus laxetur, et
CAP. X L I X . dyptade terpente.
tunc quaerit angusUin r i m a m i n petra, et i n t r a t i n
Dipsas serpens tantae exiguilatis fertur, u t cum
eam, et confricat ac constringit s e , et deponit vete-
calcatur, non v i d e a t u r ; cujus venenumante exstin-
r e m pellem. Sic et nos per rotiltam angustiam cor-
g u i t quam sentialur, ita ut facies praeveuu morte,
poris et abstinentiam pro Christo, deponamus vete-
nec t r i s t i t i a m m o r i t u r o indocat, de quo poeia :
rera homjnem, et indumentum ejus, et quaeramus
Signiferumjuvenem tyrrhenisanguinis aulum[atmum]
spiritualem petram C h r i s t u m , et angustam fissuram
Torta caput retro dypsas catcata momordit.
i d est p o r l a m . Secunda nalura ejus est quod c u m
Vixdolor aut sensus dentis [uit elc 9
venit ad flumen bibere aquam, nonportatsecuro ve-
CAP. L . De tacerto iterum, et batracha. nentim, sed d i m i t t i t i l l u d i n fovea. Debemus itaque
Lacerlus reptile genus est, vocatus i u qtiod b r a - et nos duin i n collecUin venimus aqtiam vivam atque
ebia babeai. Genera lacertorum p l u r a , u t balracha, seropiternam haurientes, i d est d i v i n u m sermonem
salajuaudra, saura, siellio. Batracha sic d i c i t u r , q o o d i n Ecelesia, abjicere a nobis venenum, i d est terre-
103 A P P E N D I X A D RUGON ; OPERA DOGMATICA.
n a s e t malas concupiscentias. T e r t i a natura ejus
est, quod si viderit hoininero n u d u m , t i m e t eum, et
s i viderit eum vestilum, i n s i l i t i n eum. Sic et nos
spirituaiiter intelligarous, quod prirous Adam i n
paradiso qnandiu fuit nudus, non praevatuit serpens
i n e u m . Sed poslquam lunica est i n d u t u s , i d est
roortaliiate corporis, vel consensu per quem secuta
c s l mors nostra et ipsius, tunc exsiliit : n eum ser-
pens. Si ergo, o hoino, habes i n te mortalem vestero,
i d est veterero h o i n i n e m , et inveteralus es dierom
m a l o r u m , exsiliet i n te serpens. Si autem exspoiies
le indumento p r i n c i p u m . et principatuum hujus sae-
c u l i et t e n e b r a r u m , tunc non poterit exsilire i n te
serpens, i d est diabolus. Serpens quoque pastu feni-
culi caecitatem aceeplam e x p e l l i u Itaque u b i obduci
oculos senserit, uota reinedia quaerit, nec fraudalur
effeclu. Jejuni bominis «putum si serpens gustave-
r i i , m o r i t u r . Dicit autem P l i n i u s : c Creditur quod
si caput serpentis evaserit c u m duobus d i g i t i s , n i h i -
lominus v i v i t . Unde et t o t u m corpus objicit pro ca-
pite ferientibus. i
Anguibus universis hebes visus est, et r a r o i n
adversum contuentur. Habent e n i m oculos non i n
froute, sed i n teraporibus, ita u t citios a u d i a n l quam
aspicianl. N u l l u m autem a n i m a i i n lanla celeritate
liuguam movet, adeo u t triplicem linguam videatur
habere, cum uon sit nisi una. Testudo etiam visce-
ribus pasta serpentis, c u m venenum adverlit sibi
serpere, origano mediciua suae salutis se exercel.
Serpentum autem o m n i u m humida sunt c o r p o r a ,
adeo u t quacunque eant v i a m bumore designenL
Vestigia serpentumsunt talia u l cum pedibus carere
videantur, coslis tamen et squammarum nisibus re*
p u n t , quas a summo g u t l u r e usque ad i m a m alvum
p a r i i i modo dispositas habent.Squammisenim quasi
unguibus, costis quasi c r u r i b u s i n n i t u n t u r . Unde si
i n qualibet corporis parte ab alvo usque ad caput
aiiquo ictu collidatur, debiiis reddita cursum habere
non potesl, quia ubicunque ictus ille ceciderit, soi-
v i t spinam per quam coslarum pedes et motus eor-
poris agebantur. Serpenles autem d i u d i c u n t u r v i -
v e r e , adeo u t deposila vetere tunica, senectutem
deponere, atque i n j u v e n t u t e m redire perhibeantur.
Tunicae serpentum exuviae nuncupantur, eo quod
i l l i s quando senescont, sese e x u u n t . D i c u n t u r a u -
tem exuviae et induviae quia e x u u n t u r et i n d u u n t u r .
Pylbagoras d i c i t de meduiia hominis roorlui quae
i n spina est, serpentem c r e a r i ; quod etiam Ovidius
t n Metamorphoteon Ubrit eommemorat, dicens:
Sunt qui cumdauto putrefacla etttpina upulero :
Mutaricredenl humanat angue tneduUat.
Quod s i c r e d i t u r , merito evenit u t s i c u t per ser-
pentem mors h o m i n i s , ita ex hominis m o r l e v i t a
scrpentis sequatur.
CAP. L I V . De vermibut.
Vermis est a n i m a l , quod plerumque de carne, v e i
de ligno, v e i de quacunque r e terrena sine ullo
concubitu g i g n i t u r , licet nonnunquam et de ovis
104
nascanlur, sicut scorpius. Sunt autem vermes aut
terrae, aut aquae, aut aeris, aut c a r n i u m , aut f r o n -
d ' o m , a u l l i g n o r u m , aut veslimentorum,
Aranea vermis est aeris, ab aeris n u t r i m e n l o co-
g n o m i n a u , quae exiguo corpore longa flla deducit,
et telae semper i n l e n U nunquam desinit laborare,
perpetuum sustinens i n suo labore dispendium.
Multipes vermis est lerrenus a pedum raultitudine
dictus, q u i contra i c t u m contractus i n globum c o i u -
plicalur.
Sanguisuga veriuis est aquaiilis, d i c u sic, quia
sanguinem s u g i l ; potanlibus enim insidiator. C u m -
que i l l a b i t u r faucibus, vel ubi uspiam adbaeserit,
sanguinem b a u r i l , et cum n i m i o croore maduerit,
evomit quod haoserat, u t recentiorem denuo sugat.
Scorpius vermis est terrenus, q u i potius v e r m i -
bus a s c r i b i t u r quam serpentibus; animal a r m a t u m
aculeo, et ex eo Graece nepes v o c a t u m , quod cau*
dara figat, et arraato vulnere venena diffundat. P r o -
p r i u m est autem scorpii, quod manus palmam non
feriat.
Bombyx f r o n d i u m vermis, ex cujus t e x l u r a bom •
b y c i n u m fit. Appeliatur aulem hoc nomine ab eo
quod evacoetur, d u m fila generat, et aer solus i n
eo remaneat.
Eruca frondtum v e r m i s , oleribus vel pampino
i n v o l u i a , ab erodendodicta, de qua meminit Plautus
Eruca nequam bestiam e l maieficam involuUm i n
pampino i m i u t u s , i m p l i c a t se eadem, nec advolat,
u t l o c u s U , u t h u c illucque discurrens, semipasta d i -
m i t u t , sed permanet p e r i t u r i s frugibus etlardolapsu
pigrisque morsibus universa c o n s u m i L
Teredones i i g n o r u m appellant, quidam eo verroes
quod terendo edant, v e l quod terebant, Ttprrpov t e -
r e t r o n Graece.Laline t e r e b r u m d i c i t u r . Graecis autem
dex d i c i l u r , et &i£tc dexis m o r s u s , hos L a t i n e
termites dicimus, ita e n i m apud n o s l i g n i vermes
vocantur, quos tempore i m o o r t u n o de se arbores
gignunt.
Tinea vermis v e s l i m e n t o r u m d i c i t u r , e o quod p e r -
tineat et eousque insideat donec erodat. Unde e t ,
pertinax d i c i t u r , quod i n eamdem rem identidem
urgeat.
Vermes c a r n i u m sunt hipscratos, l u m b r i c u s , p e -
pediculi, pulices, lendes, tarmus, ricynus, osia,
cimex.
Hipscratos vermis capitis vocalur.
L u m b r i c u s verrais est i n t e s t i n o r u m , diclos quaat
l u b r i c u s , quia i a b i t u r , vel quod i n lurabis s i t .
Pediculi vermes c u t i s , a pedibus d i c t i , unde e t
pediculosi d i c u n t u r , q u i b u s p e d i c u l i i n corpore effer-
vescunt.
Pulicesvero vocati s u n t , q u o d ex pulvere n u l r i a n -
tur.
Tarmus vermis est l a r d i .
Ricynus v e r m i s e s t canis, ita vocatos qood lo a o -
ribus canam adhaereat. Cynos [ x v « v ] enim Gnece
cania est.
108 DE BESTIIS E T AUrS
Ustnla vermis est p o r c i , a p p e l l a u quod u r i t ,
fiam u b i m o m o r d e r i l , adeo u r i t u t s t a t i m vesicae i b i
fiant.
G m e x vermis fetidus lo parietibus et leclicis na*
scens, ob similitudinem cimae herbae, cojus fetorem
babet, vocatur. Proprie autem vermis i n carne p o -
t r i d a nascitur, tinea i n vestimentis, eruca i n olere,
teredo i n ligno, U r m u s io l a r d o . Vermis non ut ser*
pens apertis passibus, vel squammarum nisibus re-
p i t , q u i a non est i l l i spinae r i g o r u t c o l u b r i , sed i n
d i r e c t o m corposculi soi partes gradaiim porrigendo
c o n t r a c U s et conlrabendo porrectas, motus explicat,
sicque a g i u i u s p e r l a b i l u r .
CAP. L V . De pitcium divertorum naturit.
Pisees d i c t i , unde et pecus, a pascendo scilicet.
R e p t i l i a , ideo d i c u n t u r haec qoae n a U n t , eo qnod
r e p u o d i habent speciem et n a t u r a m , q u a m v i s se i n
profundum mergant, u m e n i n n a u n d o repont. Onde
et David a i t : Hoc mare magnum et tpatiosum mani-
h u , iliic reptilia quorum non ett numerut (Ptal. ctii).
Amphibia sont qusedam genera piscium d i c t a ,
qood i n terra et i n aquis viventia, ambulandi i n
t e r r a u s u m , et natandi i n aquis officiom habeant.
A m p b i [uptfi] eniin Graece, utrumque d i c i l n r L a t i n e ,
i d est quae i n l e r r i s et aquis v i v u n t , u t phoca?, c r o -
e o d i l i , h i p p o p o U n i i , i d est equi Auctuales.
D e aspido cbelone d i c l u m est libro n , cap. 56.
Ballenae autem s u n l iramensae magnitudinis bestiae
ab emittendo et fundendo aquas dictae. Caeteris enim
bestiis m a r i s magis v o m i t undas. BeUcn eniin Grae-
ee e m i l i e r e et j a c u l a r i d i c i t u r . Masculus ballenae est
moscolus, ejus enim coitu concipere haec bellua d k i -
t n r . Est etiam bellua i n mari,qoae d i c i t u r serra, de
qua lib. u , eap. 2 2 .
Delphines c e r t o m babent nomen. vel vocabulum,
quod sonos h o m u i u m sequantur, vel quod ad syra-
pboniam gregatim conveniant. N i h i l est i n m a r i v e -
locios istis. Nam plerumque naves salientes transvo-
l a n t . Quando autem praeludunt i n fluctibus, et unda-
r o m se motibus praecipiti saltu f e r u n t , tempestates
significare videntur. H i proprie simones n o m i n a n t u r .
Est et delphinum genus i n Niio flumine dorso ser-
r a t o , qoi crocodilos tenera v e n t r i u m desecantes i n *
lerimunt.
Porci m a r i n i , qui vulgo vocantur s u i l l i , q u i a , d u m
escam quaercnl, more suis t e r r a m sub aquis fodiunt.
Circa g u t l u r enim habent oris oflicium, e n i i s i ro-
s t r u m arenis i m m c r g a n t , pastum non c o i l i g u n t .
Gladius d i c i t u r ob hoc, quod rostro mucronato
sit, propter quod naves perfossas m e r g i t .
Serra nuncupata, quod s e r r a u m habeat c r i s t a m ,
e t subternatans naves secat.
Scorpius dictus, quia laedit c u m manu tollitur.
T r a d u n t e n i m quidam decem cancris cum ozymi
m a n i p u i o adalligatis, jDinnes q u i i b i sunt scorpios
a d eum locum congrcgari.
Crocodilus, a croceo colore diclus, g i g n i l u r i n
N i l o flumine, animal quadrupes, i n l e r r a et i n aquis
vivens, longiludine plerunque v i g i n t i c u b i l o r u m ,
PATOOL. CLXXVIL
CBQS U B E R TERTIUS. 10$
dentium et u n g u i n m imraanitate a r m a t u m , tantaque
cutis d u r i l i a u l si f o r t i u m ictu lapiduin tergo p e r c u -
t i a t u r , i i l i non noceat. Nocte i n aqttis, die i n h u m o
quiescit, ova i n t e r r a fovet, masculus et femina i n -
cubandi vices servant. Hunc serra ventrem dese-
cans i n t e r i m i t .
L u p u m a v i d i U s appellavit piscem ingeniosum i n
c a p t u r a . Denique circumdatus reti f c r t u r arenas
arare cauda, atque ita absconditus transire rete.
Mullus vocatus eo quod s i t moliis atque tener,
cujus cibo t r a d u n t iibidinera i n h i b e r i , oculorum
aciem hebeuri» Homines vero, q u i his saepe pasti
s u n t , piscem olent. Mullus i n vino necatus, iis q u i
inde b i b e r i n t , aut ipsum coroederint, taedium v i n i
gcnerat.
Mugilis nomen habei, quod sit m u l t u m a g i i i s ;
nam, u l dispositas senseril piscatorum insidias, corj»
festim r e t r o r s u m rediens i u t r a n s i l i l rete, u t v o *
lare piscem credas.
Innumera i g i t u r genera piscium, et innumeri
usiis e o r u m . AUi ova generant, u l v a r i i majoret,
quos vocant t r u c U s , et aquis fovenda c o m m i t t u n t ;
aqua vero generat et creat, et adhuc mandati i l i i u s
legis perpeiuae munus cxsequitur, U n q u a m bianda
mater a n i m a n t i u m .
A l i i vivos felus edunt de suo corpore, u t ceto in«
gentia, delphines et phocae, aUaque caetera hujusmo-
di, quae c u m edunt p a r t u s , si q u i d i n s i d i a r u m
forte, terrorisque praesenserint circa catulos suos
{
unquam m o l i r i , quo lueantur eos, vel tenerae aeUtis
roalerno affeclu pavorem c o m p r i m a n t , aperire ora
e x l e r i o r a , et partus suos denlibus suspendere, in-
ternoque recipere corpore, et g e n i u l i f e r u n t u r alvo
abscondere. Quis humanus affectus hanc pietalem
piscium possit i m i U r i ? Oscula eorum nobis saUetatl
sunt, illis non satis est aperire viscera, natosque r e -
cipere, et revocare integros, atque i t e r u m fetus suo
calore animare, et s p i r i t u adolere suo, duosque i n
corpos u n u m i m m i t t e r e , donec aut ad s e c u r i u t e m
deferant, aut corporis sui objeclu natos soos defen-
dant a periculis. Quis haec videns non Untae p t e u t i
piscium cedat T quis non m i r e t u r et stupeal u l ser-
vet natura i n p i s c i b u s quod non servat i n b o m i n i i
bus? Pleraeque suspicione novercalis o d i i appelila*
suos o c c i d e r u n l f i l i o s ; aliae i n fame,
4 ut legimus,
partus proprios comederunt, et huroanis pignoribus
mater sepulcrum facta est. Piscium autem p r o l i u t e -
rus parentis sicut m u r u s , vallo quodam m a t e r n o r u m
viscerum pignora inoffensa conservat. Diversa i g i t u r
piscium genera diversos usus babenl. A l i i ova gene-
r a n l ; a l i i vivos etformatos generant fetus» et q u i
ova generant, non nidos t e x u n t u t aves, non per
d i u l u r n u m fctus laborem i n d u u n t , non c u m molestia
sui n u t r i u n t . Decidit ovura, quod aqtia qoodam g r o -
m i o suae naturae quasi n u t r i x blanda suscipit, e i
animal celeri fotu r e d d i t . ConUuuo enim tactu p o *
rentis animatum ovum quod decidit, e l piscis e x i u
Deinde quam pura et i n v i o l a u soccessio, o t nut»
lus a l t e r i , sed generi soo m i s c e r e t u r ; nesciunt e n l d l
h
107 APPENDIX A D HUGONIS OPEftA DOGMATICA.
•lienorum piscium adullerina contagia, t i c u t ea a n i - A r e m , et deducat te i n alienas insidias, q u l toas v i -
malia, quae c o c u n l , u l equorum et asinorum, quae tat, priusquam toam exspectat aerumnara, q u i te
i n t e r se diversa genera magna b o m i n u m cura per-
pelrant, vel rursus cum equi et asinae i n s i m u l m i -
scentur, quae sunt vere adulteria naturae. Nam utique
roajus est flagitium quod i n naturae colluvione c o m -
m i t t i t u r , quam quod i n personae i n j u r i a . E t t u , o
homo, ista procuras, interpres a d u h e r i i j u m e n u l i s ?
E l iilud animal c&teris pretiosns putas, quod est
adulterinum, quam quod naturae lege inventum est.
Ipse genera aliena confandis, diversaque misces
animalia, et ad vetitos coitus plerumque cogis i n -
v i t a , et'hoc industriam vocas, quia boc de h o m i n i -
bus facere non potes, u l diversa generi* coramistio
f e t u m possit excludere. T o l l i s tamen b o m l n i quod
natus est, et v i r u m de v i r o exuis, abscissaque c o r - * a verbo
poris parte sexum necas, spadonem efficis, u t quod mct quod est havreo et nomine vavc nay$ quod est
nattira negavit, horainum iinpleat audacia. Quam
boua autem mater sit aqua, hinc considera. Tu
homo, docuisti abdicationcs p a t r u m i n fiiios, sepa-
rationes, odia et oflensas; disce quae sit parentis
vicissiludo. Vivere pisces sine aqua nequeunt, nec
a suae parenlis consortio separari, nec a suae alte-
rius [ a i t r i c i s ] munere discerni, et fit boc natura
quadam u t separati m o r i a n t u r i i l i c o .
Quid autem de densiiate dentium dicam? Non
e n i m u t oves et boves ex una d u n U x a t parte dentes
habent, sed utraque pars a r m a u est dentibus; quia
e n i m i n aqua sunt, et si d i u t i u s c i b u m versarent, et
non e i t o t r a n s m i t l e r e n t , aquarom coiluvione eortira Q
esca de deotibus posset a u f e r r i , et d i l u i , idco densos
et acutos <fcabent dentes, u t cito i n c i d a n l atque
contumant c i b u m , e t sioe mora et dilatione t r a n s m i t -
j a n t . Deniqoe non r o m m a n t ; s o l u s U m e n scarus r u -
miuare perhibetur ab i i s , quibus a u l eventus, aut
usus f u i t , aut studium U l i a eomprehendere.
Sane nee ipsi pisces p o l e n t i o r u m evasere violen-
t i a m , nam avaritiae potentiorum subjecti ubique i n -
feriores s o n t ; quo enim quisque i n f i r m i o r , eo citius
raptorura praedae pateu E t plerique quidem herbis
pascunlor, ac m i n u t i s vermibus. S o n l autem q o i
invicem se devdrant, i i t a sua earne pascantur. M i -
n o r apud illos cibos majoris est, et rorsus ipse raa-
j o r a vaiidiore i n v a d i t u r , et praedator alieni fit esca
aJterius. l U q u e usu venit u t , c u m ipse a l i u m devo- D qnanivis pervalidos lacertos habeat, torpescere t a -
r a v e r i t , a b altero devoretur, et i n o n u m ventrem
uterque eonveniat cum devoratore p r o p r i o devora-
t u s , sicqoe s i m u l i n uno viscere praedae vindiclaeque
c o n s o r t i u m . E t ipsius sponte forte assentiens i n v i -
dia est, sicot et nobis. Non e u i m ex natura coepit,
sed ex a v a r i t i a , aut quia ad usos h o m i n u m d a t i
sunt i n signum, u t i n bis n o s t r o r u m m o r u m v i t i a
videremus, et eorum caveremus exemplis ne quis
peccator inferiorem invaderet, daturus i n se p o t e n -
t i o r i exemplum injuriae. l u q u e q u i a l i u m laedit, sibi
laqoeom parat i n quem ipse i n c i d a l E t t u piscis es,
q u i viscera invadis aliena, q o i demergis i n f i r m u m ,
q u i cadentem persequerhi usque i n profundum. Cave
ne, d o » ttlomperseqoeris, iocidaslnse i n validio-
persequenle ipsam reformidabau
Scarus quidam piscis dictus, eo quod sohis escam
r u m i n a r e perhibetur, s i quidem a l i i pisces non r u -
roinant. T r a d u n t autem hunc ingeniosom esse;
namque inclusum nassis, non illinc p r i m a fronte
erumpere, necinfesiis viminibus.caput inserere, sed
crebris, nunc d e n t i u m , nunc caudae laxare fores
iclibus atque i u r e t r o r s o m redire, quem lucu-
t u m ipsius si forle alius scarus v i d e a i , appre-
hensa mordtcus cauda adjuvat nisus erumpen-
tis.
Echineis parvus et semipedalis pisciculus noroen
habet quod navem adhaerendo teneat, e l r e m o r e t u r .
* °. ^oheo aut lxof*«e echo-
e c n o u 0 0 , e s t
9
y 9 9
i t a v t i . Nam licet r u a n t v e n l i , saeviantque procellae,
navis U m e n quasi radicata i n m a r i s U r e videtor,
nec retinendo hoc iacit, sed qoasi lerrae adhaerendo.
Honc L a t i n i remoram appellant, quod cogat stare
navigia.
Anguillae similitudo anguis nomen dedit. Origo
ejtis ex l i m o e l rore ccelesti. Unde et quando c a p i -
t u r , i u lubrica est u t quanto fortius p r e m i l u r maoti
nuda, u n t o citius eiabatur. F e r u n l aulera Orientis
flovium Gangein anguillas t r i g e n u m peduro gignere.
Anguillae vino necatae, q u i v i n u m b i b e r i n t , taedium
v i n i habent.
Muraenam Graeci f/wpcuw myraenam vocant, eo
quod complicet se i n circulos. Hanc feminini sexus
U n t u m esse t r a d u n t , et concipere a serpenle; oh
i d a piscatoribus U n q u a m sibilo serpentls evocatur,
et c a p i l u r ; ictu aotem fustis difnculter i t i l e r i m i t u r ;
ferula protinus. Habere animam i n cauda c e r t u m
est;. nam capite percusso v i x eam i n t e r i m i d i c u n t ,
cauda s u t i m exanimari.
Poiypus, i d est m u i t i p e s , plurimos e n i m pedes
babet; iste ingeniosus h a m u m a p p e t i t ; et brachiis
complexum, non m o r s u , non prius* d i m i l t i l quam
escam c i r c u m r o s e r i u
Torpedo vocata, eo qnod corpus torpescere f a -
c i a t ; si eam quisquam viventem tangat, etiam p r o -
c u l , et a longinquo, vei si h a s u , vel virga langatur»
ciat quemlibet, et pedes robustissimi v i r i ad c u r -
sum l i g a b i l . T a n U est e n i m vis ejus u t etiam aura
corporis sui afliciat membra.
Cancer, animal gradiens i n transversnm, has c i b i
gratia praestigias s t r u i t ; nam et ipse ostreo delecta-
t u r , et carnis ejus epulom quaerit, sed appetens c i -
b u m prospicit et p e r i c u l u m . Uaec e n i m venatio d i f -
ficilis est et pericolosa. DitBcilis e s t , quia testis v a -
lidioribus esca i n t e r i o r i n c l u d i t u r ; n a m velut m u r i s
quibusdam m o l l i t i e m carnis praecepti regalis i n l e r -
pres natura m o o i v i t , qoam medio lestaruro quodam
sinu concavo n u t r i t ac fovel, et quasi i n quamdam
vallem diflundit, et ideo cassa sunt omuia c a n c r i
t e n t a m e n u , quia aperire clausum ostreum, nolla v i
 m D E BESTIIS E T ALIIS
potest. E t periciilosa est, s i cbelam ejus i n c l u d l t .
Unde ad argumenta confugit, e l insidias nova fraude
m o l i t u r . Itaque quia omnia a n i m a n l i u m genera a l i -
qua d e l e c u t i o n e , licet sint diversa, m u l c e n t u r , e x -
plorat si quando ostreum i n locis remotis ab o m n i
vento sciiicet contra radios solis r e c e p u c u l u m i l l u d
apcriat, e l suaruin reseret claustra testarum, u t l i -
bero aere visceris sui volupUtem quamdam capiat,
et lunc cancer clauculo calculum, i d est i a p i l l u m
fimmitlens impedit conclusionem o s t r e i , et sic c h e -
las apertum immittens interna ostrei viscera depa-
s c i t u r . Sic etiam homines v i t i o s i , cancri more i n
alienae rei usum fraude circumscriptionis i r r e p u n t ,
e t i n f i r m i u t e m proprhe virtuUs astu quodam sofTuI-
c i u n t , f r a t r i dolum n e c l u n t , et alterius pascuntur
aerumnis. T u autem propriis esto contentus, et aliena
te damna non pascant. Bonus cibus est siroplicitas
innocentiae sua bona habens , insidiari nescit alie-
nis, nec avarilia? fetibus i n a r d e s c i t , cui tucrum
omne i n i q u u m ad v i r t u t e m dispendium est, ad c u -
p i d i u t e m incendium, et ideo beata est si bona sua
noverit, cum virtus paupertatis omnibus sit praefe-
renda thesauris. Nonne roelius -esl exiguum q u i d
cum Dei l i m o r e et a m o r e , quam thesaurus magnus
sine ejusdem limore et amore ? Melior est enim h o -
s p i u l i u s i n oleribus c u m gratia, quam v i t u l o r u m
pinguium cum discordia praeparatio. U t a m u r ergo
ingenio ad quaerendam g r a t i a m , et salutem t u e n -
d a i n , non ad aiienam circumscribendam innocen-
t i a m . L i c e t U m e n nobis u l i exemplis sumptis a m a -
ritiniis ad profectum nostraa salutis, non ad alienae
periculum.
Ecbinus animal exiguum, vile, ac despicabile m a -
r i t i m u m ; plerumque index futurae tempestatis, a u t
t r a n q u i l l i u t i s nuntius solet esse navigantibus. Deni-
que cum procellam ventorum s e n s e r i t , calculum
validum a r r i p i t , eumque v e l u l saburram v e b i t , et
U n q u a m anchoram t m b i t , ne e x c u t i a l u r fiuctibus,
i u q u e non suis se l i b r a t v i r i b u s , sed alieno stabilit
e t regit pondere. Quo indicio nautae ,velut signura
futurae perturbationis capessunt, c t sibi praetiment,
ne eos imperitos t u r b o improvisus i n v e n i a t . Quis
matbematicus, quis astrologus, quisve Chaldaeus po-
test siderum c u r s u s , cceli motus, et signa sic com-
prehendere? Quo ingenio i s U coUigit? Quo doctore
pereipit? Quis ei fuit U n t i ioterpres a u g u r i i ? Saepe
bomines confusionem aeris v i d e n t , et saepe faUun-
t u r , quod [plerumque ea sine tempesute discutia-
t u r . Echinus [non f a l l i t u r . E c h i n u m sua nequaquam
aigna praetereunt. Unde exiguo a n i m a l i U n U prae-
scienUa u t futura praenuntiet ? Quocirca majus i n eo
n i h i l est quani U n U m babere p r u d e n t i a m . Crede
quod per indulgenUam Dei o m n i u m r e r u m D o m i n i ,
bujos praescientiae accepit rounus. Eteniro si fenum
Deos sic v e s l i l , sic pascit v o l a t i l i a , si parat corvis
escam (pulli enim eorum clamant ad Dominum), ct
s i mutieribus dedit lexturae sapientiam, si araneam
qoae U t n snbtiliter ac docte laxos casses suspendit
i n foribus, sanieotiae non r e h q u i t i m r a u n e m ; si ipse
EBUS LIBER TERTIUS. 110
v i r t t i t e m equo dedit, et solvit de cervice ejus formt»
dinem u t ex campis occurrens regibus a r r i d e a i .
odoretur bellura e m i n u s , excitetur sono tubae, s i
faaec irraUonabilia, et alia iosensibilia, u t fenum et
l i l i a replevit suae dispositione sapientiae, qoid d u b i -
tamus qtiin etiam i n echinum contulerit g r a t i a m
praescfenliae ? N i h i l i n e x p l o r a t u m , n i l i i l dissimola-
i u m r e l i q u i t . Omnia videt, q u i pascit o m n i a , o m n i a
replet sapientia, q u i oronia fecit i n sapientia, u t
scriptum est (Ptal. c m ) , et ideo si echinuro dono
v l s i u t i o n i s suae non praetermisit, si eum considerat,
e t f u t u r o r u m i p f o r m a t i n d i c i i s , te non considerat ?
lroo vero considerat, sicut t e s u t u r ejus divina sa-
pientia dicens : Si retpicil volatilia, si patcit illa,
nonne vo$ plurit etti$ illi$ t Si fenum quod hodie e$t,
et crat in clibanum miltitur, Deu$ $k vettit, quanto
magi$ vot minimee fidei? (Matth. vt.)
Conchae et cochleae ex hac causa sont vocatae,
quod deficiente lona c a v a n t u r , o m n i u m e n i m c l a t i -
sorum a n i m a l i u m m a r i s atque c o n c h a r u m , i n c r e -
roenlo lunae membra turgescunt, defectu hina? eva-
c u a n t n r . L u n a enim c u m i n aogmento f u e r i t , a u -
get h u m o r e m , cum vero i n defectu f u e r i t ; m i n u u n -
i u r humores. Hoc e n i m physici d i c u n t . Concba a u -
tem primae impositionis nomen est, inde per d e r i -
valionem cochlea quasi conchula. Concbarum genera
multa s u n t , i n t e r quas et margaritiferae sunt, quae
eocaeloae d i c u n t u r , i n q u o r u m carne pretiosus l a p i l -
lus c u i unioni noroen, s o l i d a t u r ; de quibus t r a d u n t
i i q u i de a n i m a n t i u m natoris scripserunt, quod n o -
cturno tempore littora petant, et ex coetesU r o r e
margaritas concipiant, unde et cocaeloae quasi c o n -
cipientes e coelo n o m i n a n t u r .
Murex cochlea est maris d i c u ab acumine et a s -
p e r i u t e , quae alio nomine conchylium n o r o i n a t u r ,
propterea quod circumcisa ferro, lacryroas p u r p u -
r e i coloris e m i t t i l , ex quibus purpura t i n g i t u r . E t
inde ostrum appeUatur, quod haec tinctura ex t e s t a
humore e l i c i t u r .
Cancros vocari v o l u n t , quia conchae sunt c r u r a
habentes, i n i m i c a ostreis animalia ; nam carnibus
eorum v i v u n t . A n i m a l est, u t j a m d i x i , r a r o inge-
n i o ; nam validam ostreae t e s u m aperire non potens,
explorat quando ostrea testarom claustra a p e r i a t ,
tuncque lateuler l a p i l l u m i n j i c i t , atque i r o p e d i u
conclusione ostreae carnes erooit. Duo autero sunt
geuera c a n c r o r u m , fluviales et raaritimi. Ostrea d i «
c u est a t e s u , qua moUities ejus m u n i t u r . Graeci
enim t e s U m , oVr/»«xov otiracon dicunu
MuscuU sunt cochleae, a q u o r u m lacte concipiunt
ostreae, et d i c t i musculi, quasi masculi. Testudo
piscis dicius eo quod tegmine testae sit adopertus i n
modum camerae. Testudinum q u a t u o r sunt g e n e r a ,
lerrestres, mariUmae, luUriae; idestcoeno et palude
viventes, q u a r l o m genus fluviales, quae i n d u l c i
aqua v i v u u t . T r a d u n t a l i q u i (quod incredibile est)
i r e U r d i u s navigia pedem testudinis d e x t r u m vehen-
t i a . Ranae a g a r r e f t a i e , eo qtiod circa genitatea.
strepunt paludes, et sonos vocis i m p o r t u u i s c l a m o -
ffl A P P E N D I X A D HUGONIS OPEKA DOGMATICA.
ribus reddunt, E x quibus quaedam a q u a t i c x dioun- A virga t o l l i t u r . V i r g a autem a v i vel a v l r t u t e d i c i -
t u r , qtiaedam palustres, qujcdara rubelae, ob i d quod
j u rubis et vepribus v i v u n t , caeleris grandiores. Aliae
calamilae vocantur, q i i o n i a m inter arundines f r u t i -
cesque v i v u u t ; iuinimae o m n i u m , et viridissiiuae,
mutae, et sine voce s u n l . Agredulae sunt ranae par-
vuiae i n sicco vcl i n agrisiuorantcs, unde et sic vo-
cantur. Negant quidam canes l a l r a r e , quibus i n
©fla rana viva fuerit d a l a .
A n i m a l i u m oroninm i n aquis v i v e n i i u t u nomina
centuro quadragiula quatuor PHuius a i t , quae sunt
i n generibus b e l l t i a r u m , serpeulum communitiiu
terrae et aquae, c a n c r o r u m , c o n c b a r u m , p e l o r i d t i i n ,
solearum, l a c e r t o r t u n , l o l i g i n u m , et bis s i m i l i u m .
CAP. L Y I . De arboribut.
A r b o r u m nomen a robore quidam d e r i v a l u m p t i - B gnantem, a generando unde et germinatio. F r u c t u s
t a n t , sicut lierbartitn ab haerendo c r e d i t u r , eo quod nomen accepil a f r u m i n e , i d est eminente g u l t u r i s
terris suis radicibus adbaereaut. Utraqtie autem ideo
sibi pene similia s u n l , quia ex uno a l t e r u m g i g n i -
t u r . Nam d u m senieniem i n l e r r a m j c c e r i s , prius
berba o r i t u r , deinde confota surgit i n arborem, et
intra parvuin lemptis qnod berbam videras, a r b u -
stum suspicis. A r b u s t u i i i arbor est novelia et tenera
iu qua insertio fieri potest, aut arbor c u i vitis m a r i -
tatur et inbaerel; unde d i c i t u r arbustum quasi a r b o -
r i s basla. A l i i arbustum locum i n quo arbores sunt
volunt accipere, sicut et saliccta, et v i r e i a , tibi s a l i -
ces, et virgultae uoveilae, et virentes sunt. F r u t e x
ininor arbore j u s t e appeliatur, quod fronde terram
tegat. Neraus vox Graeca est a neino i d est Q
pasco quod i n eo greges pascantur, eslque voluptaiis
causa comparatum. A l i i quasi L a t i n o m s i l a neinine,
aut numinibus nuncupatum v o l u n l , quia pagaui i b i
idoiis suis sacrificabant. Lucus est densitas arboruin
solo lucem detrahens, per a n l i p b r a s i n , eo quod n o n
luceat, sive a luce quod i u eo iucebanl funalia, vel
cerei propter neroorum tenebras. Saltus esl densi-
tas a r b o r u m alta vocala boc nomine eo quod exsi-
liat i n a l l u m , et i n sublime consurgat, vei qtiod i b i
ferae et pecora i n t e r d u m salianl. I n s i t i o d i c i t u r ciun
tisso trunco surculus fecundae arboris sterili i n s e t i -
t u r . Plantae s u n l raplae de arboribus. Plantaria a u -
tetn quae ex serainibus nata s u n t c t i m racidibus, et a
terra propria iransferiinttir. Radix appellatur quod
quasi radiis quibusdam fixa t e r r i s , i n profunda de- D
m e r g i t u r . Nam physici dicunt parem csse a l l i t u d i -
nem radicura et quarumdani a r b o r u m . Truncus est
stipes, et slatus arbotis insisteus r a d i c i . Corlicem
veteres corucem vocabant. D i c i t u r autem c o r l e x ,
quod corio lignuin tegat. L i b e r est pars corticis i n -
t e r i o r , dictus a Hberato c o r t i c e , i d est ablato; est
enira medium quiddam i n t e r l i g n u m et corticem.
R a m i sunt q u i de trunco manant, s i c u t a ramis aut
radice s u r c u l i . Surculi sunt a praecisione serrae n u n -
cupati. V i r g u l t u m est quod de radice puilulat, r a -
raus, q u i de ipso arboris robore, virga quae de r a -
mis. Proprie aulem v i r g u i t u m appetlatur quod ad
r a d i c c m arboris nascitur, et quasi i n u t i l e ab a g r i -
coiis a m p u t a t u r , et fcine dicturo v i r g u i l u r o , q u o d e x
llt
t u r , qtiia v i m habet i n se m u l t a m , vel a v i r i d i t a t e ,
vel quia pacis i n d i c i u m est, quod v i m u r g e a t : unde
virga quae d i c i t u r caduceum, u t u n l u r magi ad p l a -
candos serpenies i n t e r se, et idcirco i n ea hos sus-
tinent alligatos; hac eliam philosophi, reges, n u n -
t i i , m a g i s t r i , ac legati u l u n t u r . Flagella d i c i i n i u r
summae a r b o r u m partes, ab eo quod crebros vento*
ruut flatus sustinent. Cimas et ciroata vocant herba-
r u m stimroitates quasi comas. Folia <?\>Xk* Graece d i -
c u n t u r . Unde est ad nos per derivationem transla-
t u m . Flores n o m i n a t i qtiod cito defluant de a r b o r i -
bus, qtiasi flttores, qtiod cito solvantur. I n his d u p l e i
gratia, coloris et odoris, Austro e n i m flores s o l v u n -
t u r , xephyro flunt. Germen dicimus s u r c u l u m prae-
p a r i e , quo v e s c i m u r ; unde e l fruges. F r u c t u s p r o -
p r i e d i c u n t u r agrorum et a r b o r u m , quibus u t i m u r ;
i u aniroalibus vero abusive et translative f r u c t u m
vocant. Potna dicta ab opimo, i d est a copiae u b e r -
tate. Matura d i c u n t u r , quod apta sint ad roanducan-
dum ; sic et i r o m a i u r a , quia priusquam m a l u r a
fiant, dura sunt ad manducandum. Sunt aulero
poma quaecunque principalera f r u c t u m nucleo non
inciudunt. L i g n a secundum Varronem dicla sunt
quod leguntur ad ignem eonstruendum, secundum
quosdam autem quia accensa c o n v e r t u n t u r i n I t i -
m e n . Uude et lychnus lucema d i c i t u r , et e l y c h -
m
°. °d|in ea ardens lumen praebet. T o r r i s l i -
u m u
gnum a d u s t u m , quem vulgus titionem vocat, foco
semiusturo et e x s t i n c t u m . Quisquiliae sunt stipulae
immistae surculis ac foliis a r i d i s ; sunt autem p u r -
gamenta t e r r a r u m .
Palma dicta, quia manus v i c l r i c i s ordinatus e s t ,
vel quod oppansis est ramis i n roodum palmae h o -
minis. Est enira arbor insigne victoriae, proceroque
ac decoro v i r g u l t o , d i u t u r n i s q u e veslita f r o u d i b u s ,
et folia sua sine ulla successione servans; hanc
Graeci pboenicem d i c u n t , qucd d i u duret, ex s i m i l i *
tudine avis illius Arabiae, quae roultis annis v i v e r e
perhibetur, fructus autem ejus dactyli a d i g i t o r u m
simiiiludinc nuncupati sunt.
Laurus, a verlio laudo, laudus dicia. Hac e n i m
c u m , a u m D U
^ i c l o r u m capita coronabantur. A p u d
S
anliquos autero laudus noininabatur, postea d l i t -
lera sublata, et r subrogala, dicta cst laurus, ut i u
auriculis, quae i n i l i o audiculae dictae sunt, et i n e d i -
dies, quae nunc meridies d i c i t u r . Hanc arborcm
Gneci daphnem vocan; eo quod nunquam deponat
v i r i d i t a t e m , propter quod illa viclorcs prius coro-
nabanlur. Sola quoque hacc arbor vulgo fuhninari
roinime credilur. Blalus a Graecis dicta, eo quod
fructus ejus sit o m n i u m poroorum rotundissimus,
Unde et haec sunt vera maia, quae vehementer ro»
tunda sunt. A l i i mala quod Graecis mela dicuntu^,
a l i i a dulcedine appcllari a i u n t , quod ejus frucins
mellis saporem habeat, vel quod i n melle serventur.
Malum punicum d i c i t u r , quod ex Punica regione s i t
 *
m DE BESTIIS E T ALIIS •BUS L I B E B T E R T I U S . i | *
genus ejus translattim. ldem esl m a l u m granalum, i cis d i c i i u r l i g n u m , et ykvxue glykis dtilcis, bujus ar-
eo quod i n t r a r o t u n d i l a t e m corticis granorum c o n - boris pomo succus expressus acaiia a Graecis d i c i t u r .
tineat m u h i t u d i n e i n . Ficus Latine a fecunditate Pistatia arbor dicta, quod cortex pomi ejus n a r d i
vocatur. Feracior est c n i m arboribus caeteris. Nam pistici odorein referat. Pinus arbor picea ab a c u -
t e r quatcrque per singulos annos generat f r u c t u m , roine foliorum d i c l a , p m n u i u enim a n t i q u i n o m i n a -
atque aitero maturesceiite, aiter o b o r i t u r , hinc et bant a c o t u m . Pinum autem aliam p i t i n , aliam p e u -
caricae a copia noininatae. Ficus jEgyptia fecundior cen vocant, quara nos piceam* dicimus eo qood
f e r t u r , cujus i i g n t i m i n aquam missum, continuo desudet picem. In Germaniae autem insulis bujus
m e r g i t u r , et cum in limo aliquandiu j a c u e r i t , deinde arboris lacryma electrutn gignit. Gutta enim defluens
i n superficiem s u s l o l l i l u r , versa vice n a t u n e , quo- rigore vel tepore i n soliditatem durescit, et gemma
n i a m madefactum debtiit bumoris pondere residere. fit, de qualitate sna nomen accipiens, i d est sucei-
A senibus i n cibo saepius stimptae ficus rugas eorum n u m , eo quod succus sit a r b o r i s . Pinus creditor
f e r u n t u r distendere. Tauros quoque ferocissimos ad prodesse c u n c t i s , quae sub ea servantur, sicut n o x
fici arborem alligatos manstiescere d i c u n t . Morus a nocere omnibus. Abies d i c t a , quod prae caeteris
Graecis vocata, quam L a t i n i appellant rubum,co arboribos ionge eat, et i n excelsum praeemineat,
qiiod fructus ejus vel v i r g u l t u m rubet. Est e n i m I cujus natura expers est t c r r e n i h u m o r i s , ac proinde
morus silvestris f r u c t u m afferens, quod i n deserto habilis atque levis babetur. Hanc quidaro galiicain
pastorum fames ac penuria confovetur - hujus folia vocant, propter candorero. Est autem sine nodo.
superjactata serpenti, ferunttir imerimere eum. Cedros est quae etiam Graece xtfpo? cedros vocator,
Sycomorus, sicut et morus, Graeca nomina sunt. D i - cujus folia cypressi s i m i l i t u d i n e i n h a b e n t ; liguum
cia autem sycomorus, ficus fatiia, quia «Oxov Graece vero j u c u n d i odoris est, et d i u durans, nec a tinea
d i c i t u r ficus et pofoc fatuus, d i c i t u r etiam marisca unquam e x t e r m i i i a l u r , unde et i n templis propter
a LaUnis et celsa ab a l t i t u d i n e , quia uon est brevis diuturnitatem ex hoc ligno lacunaria fiuqt. Hnjus
tit caeterae. Nux appellata, quod umbra vel s l i l l i c i - l i g n i resina cedria d i c i t u r , quae i n conservandis
dium foliorum ejus p r o x i m i s arboribus noceat. adeo est u t i l i s , u t p e r l i n i i i ex ea nec tineas p a t i a n -
l i a n c alio nomioe L a t i n i jtiglandem vocant, quasi t u r , nec tempore consenescant; Cypressus Graece
Jovis glaudein. F u i t eniin baec arbor consecrata nvnpiaoooe a pueri noraine d i c i t u r , quod caput ejus
J o v i . Cujus pomum l a n t u m v i m habet u t missum a rotunditate i n cacumen e r i g i t u r ; u n d e e t eonoa
i n t e r suspeclos herbarum vel fungorum cibos q u i d - vocatur alta rotunditas. Hinc et fructus ejus conus,
q u i d i n eis v i r u l e n t u m est, exsugat, rapiat, atque ( quia rotunditas ejus talis est u t conum i m i t e i u r ,
exstinguat. Nuces autem generaliter dicuntur omnia unde e l coniferae cyparissi d i c u n t u r . Hujusmodi
poma corio d u r i o r t tecta, ut pineae, nuces avellanae, l i g n u m cedro pene p r o x i m a m habet v i r l u t e m , t e m -
glandes, castaneae, amygdala. Hinc nuclei d i c t i , p l o r u m quoque trabibus a p t u m , impenetrabili so-
quod sint duro corio t e c t i . A l contra omnia poma liditate nunquam oneri cedit, sed ea qoa i n p r i n c i -
i n o l i i a , mala dicta sunt, sed c u m adjectione t e r r a - pio fuerit firmitate perseverat. Atiliqui cypressi
r u t n i u quibus antea nata sunt, u t persica, p u n i c a , raroos prope rogum constituere solcbant, u t odorem
iiiatiana, etc. Amygdalal auvfiakw Graecum nomen cadaverum d u m urerentur, opprimerent jucunditate
e s t , quod L a l i n e ionga nux vocatur. Cunctis autem odoris i l l i u s .
arboribus p r i u s se flore v e s t i t , et ad ferenda poma
Juniperus Graece apntvQoe dicta p u t a t u r , quibus-
arbusta scquentia praevenit. Castaneam Lalini a
dam L a t i n e , quasi j u n i p y r u s , i d estjuvans. P y r sive
GraecoappeUant vocabulo; bancenim Graeci x«or«vov
quod ab amplo i n angustum finiat, u l ignis, sive
castanon vocant. Quidam a caslrando dictam p u t a n t ,
quod concepium diu teneat ignero, adeo ut si prunae
eo quod fruclus ejtis gemini in modum lesticulorum
ex ejos cinere coopertae s i n t , usque ad a n n u m per-
i n t r a foiliculum sunt r e c o n d i t i , q u i duin e j i c i u n t u r ,
veniant. Pyr \nvp] enim apnd Graecos iguis est.
quasi c a s t r a n t u r ; haec arbor seinel, ut excisa j
Platanus a latitudine f o l i o r u m d i c t a , vei quod
f u e r i t , tanquam silva expullulare consuevit. llex
ipsa arbor patula sit et ampla, nam platos [frxaro?]
a r b o r grandifera ab eleclo vocata. Hujus e n i m a r -
Graeci l a t u m vocant. Expressit hujus arboris S c r i -
boris f r u c t u m homines primum ad v i c l u m s i b i
p t u r a nomen et f o r m a m , dicens : Quati plalanut di-
elegerunt. Unde et poeta :
tatata tum in plateit [exatlata tum juxta aquam]. Est
Mortale* cuneti ructabant gutture glandem.
autem tenerrimis foliis ac mollibus.
Prius e n i m quam f r u m e n t i usus esset, a n t i q u i
Qnercos sive querna dicta quod ea s o l i l i e r a n t
bomines glande v i x e r u u t . Pbagus et esculus arbo-
d i i gentium quaerentibus responsa dare, arbor m u l *
res glandiferae ideo vocatae creduntur quod eorum
t u m annosa sicut legitur de quercu Mambre, sub qua
fructibus o l i m bomiues v i x e r u n t , ciboroque suro-
habitavit| A b r a h a m , quae fertur usque a d Constan-
pserunl. Nam aesctilus ab esca dicta. Phagus vero a
t i n i regis imperiuro per multa saecula perdurasse;
G r a c o vocabulum t r a x i i ; ycryctv enim Graece come-
frtictus foliorum ejus gaila v o c a t o r , et ramorum
dcre d i c i t u r L a t i n e . X y l i c o n quam L a t i n i corrupte
glans aut glandula.
Mliquara vocaot, ideo tale nomen a Graecis accepit,
^uod ejus fructus sit dulcis. 2vXov xylon quippe Grae- F r a x i n u s vocari fertur, quod magis i n t e r aspera
 115 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 116
loca montana et fragrosa nascalur : de qua O v i - A n u n q u a m arescunt ab ea sed semper virent i u ea,
dtus: nec fallacias diaboii t i m e n l , qui tanquam leo rugiens
.. • et fraxinus utilit hatlit. circuit quatrent quem devoret, cui retittiie fortes in
Alnus vocatur, quod amne alatur, proxiroa e n i m fide (I Petr. v).
aquae nascitur, nec faciie extra undas v i v i t ; haec est Secundus sappbirus p o n i t u r , qui est aerii coloris,
tenera et mollis, quia i n humecto loco nutritur. i m o talem habetcolorem, qualem habet coelum c u m
U l m u s nomen accepit, quod i n uliginosis locis et est serenum, et significat i i l o s , q u i i n l e r r a adbuc
humidis melius p r o f i c i l ; nam i n monlanis et asperis p o s i t i , i n t e n d u n l ccelestibus, et cuncta terrena de-
locis miuus laeta esl. spiciunt, quasi non sint i n t e r r a , et h i possunt df-
Populus dicta quod ex ea m u l t i t u d o frondium et ccre c u m A p o s t o l o : Nottra convertatio in ccelit ett
s u r c u l o r u m nascatur. Diflert tamen a poly et a p o - (Philipp. iu).
p u l o p r o gente i n p r i m x syllabae quanlitate. Ejus T c r t i u s est calcedonius [catchedonius]bic quandiu
genus dupiex e s l , n a m altera est alba, altera est in domo est, non l u c e t , foris ad a p e r t u m lucet,
n i g r a . Alba est populus d i c l a , quod folia ejus una volentibus eum inscuipere contra slat. Calefactus
parte sint alba, altera v i r i d i a ; haec ergo bicoloi radio solis vel f r i c a t u digitorutn t r a h i t ad se paleas.
babet quasi diei et noctis notas, quae teropora o r t u * H ° lapide demonstranlur i i q u i bona sua celanl et
c

soiis, occasuque constanU Generant etiam resinaro sua opera faciunt i n abscondito, j e j u n i u m scilicet et
e t eleclrum circa Eridanuro fluvium, ve), u t a l i i eieemosynas, et preces suas, et nolunt videri ab bo-
memorant, i n flnibus Syriae. Salix dicta, quod ce- m i n i b u s , s i c u l Deus praecepit. Tu autem eum jejunas
i e r i t e r saliat, hoc est velociter crescat, arbor lenta (Matth. v i ) , etc. E t i t c r u m : Cum facit eleemotynam f

vitibos habilis vinciendis. Cujus seminis hanc esse nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua (ibid.). Et
n a t u r a n i d i c u n t , u t si quis i l l u d i n poculo hauserit, i t e r u m : Cum oraveris intra cubiculum tuum (ibid.).
liberis c a r e a t , sed et feminas infecundas efficit. Sed c u m magister e o r u m , i d est episcopus aut ab-
Populus autem, et salix, e l tilia mollis materiae sunt bas j u b e t eos foras exire, tunc apparet boottas, e t
e t ad insculpturam aptae. Vimen vocatur ex eo l u c e n t , velint n o l i n t . E t si quis v u l t eis a d u l a r i , et
qood v i m m u l t a m vigoris seu v i r o r i s babeat. N a - qttasi eos insculpere vel pingere, non recipiunt eo-
t u r a enim ejus laiis est, u t e t i a m s i arefacta ablua- r u m laudem et vanam g l o r i a m , sed d u r i t e r contra
tur, virescat, deinde excisa, atque i n h u m o fixa, stant, nec concedunt eis, u t Salomon admonet d i -
radicibus sese i n h u m u m ipsa demergat. Buxus cens : F i / i , ti te lactaverint, i d est laudaverint pec-
G?a?eum nomen est, ex parte a L a t i n i s c o r r u p t u m . p catores, ne acquietcas eit (Prov. i ) . E t isti lales
Byxos e n i m appellatur a Graecis arbor virens, et a f f l a l i r a d i i s v c
" s o l i s
» i d e s l
C l i r i s i i , vel digitis, i d
levitate materiae eleroentoruro apicibus apta, unde esl Spiritus sancti donis quasi conlracti et calefacli
e l Scriptura : Scribe in buxo (Isa. x x x ) . verbo suae pracdicationis, c t exempto suie bonitatis
CAP. L V I I . De margaritarum inventione, et procrea- paleas, i d esl peccatores a t t r a b u n l ad se, et sibi
tione, de qua eliam tib. n , cap. 3 5 . consociant.
Artiflces, q u i inargaritas quaerunt, per agathan Quartus cst smaragdus. Hujus natura talis esl.
seu achaten lapidem i n v c n i u n t . AUigant enim aga- Magnae viriditaUs est, ita u t tolas herbas, et teta
than lapidem ad funiculum u r i n a t o r i s , et submittunt folia a r l i o r u m , et cunclas gemmas vincat sua * i r i -
i n i n a r e e t veniens agathos lapis ad i n a r g a r i t a m , ditate. Nascitur i u Scytbia, terra scilicet i n h a b i t a -
statim urinatores assequentes ad f u n i c u l u m , inve- b i i i prae frigore, nec i b i babitant nisi gryphes, quae
n i u n t m a r g a r i t a m . Quomodo autem nascalur m a r - sunt p a r l i m ferae terrestres, parUm volucres, et sunt
g a r i u , pronuntiabo. E s t l a p i s vei piscis q u i vocatur quatuor pedes habentes, et suut similes leonibus c o r -
concbus, et venit ad iittus maris per roatutinum pore e l capite et pedibus, et alis aquilis, et terra illa
antclucanum et apcrit os s u u m , et deglutit r o r e m n i m i u m est oppleta talibus gemrois, et isti gryplies
coelestem, et r a d i o m solis, et quae sursura s u n t , s i - ^ servant eas, ita u l nulla geus possitcas capere, nisi
d e r u m , sicque nascitur margarita de superioribus A r i m a s p i , geits quae non babet nisi unum oculum i u
astris. Sic ergo agathes est Joannes Baptista. Joan- fronte, et isti pugnant cum gryphibus p r o his g e m -
nesenimiste ostendit nobis i n t e l l i g i b i l e m marga- mis; nam gryphes, qui servant eas, volunt eisauferre
j i t a m Dominum nostrum Jesum C h r i s t u m d i c e n s : cum i l l i accipiunt, et per illos Arimaspos habemus
Ecce Agnus Dei ecce t qui totlitpeccata mundi(Joan.i). nos illas. Haecgemma significat illos q u i fide n i t e n -
Mare autem praesens saecuium designat; urinatores tes, e l plus aliis virides, superant per ipsaiu i n l i d e -
i l l o r u m , q u i sursum sunt, comitatem sanctoruui les, qui s u n l semper u t gryphes frigidt a c h a r i t a t e
signant, q u i vero deorsum peccaiores. et bonitale, quoniam eam non babent, et q u l eam
De tapidibus igniferit vide tib. u , cap. 19. habent malefaciuut eis. Gryphes, q u i servant eas,
CAP. L V I U . De duodecim tapidibus pretiotit. significant diabolos, qui preiiosam roargaritam fidei
Jaspis p r i m u s p o n i t u r i n fundamento domus Do- i n v i d e n l hominibus, q u i v o l u n t e a m habere, et vo-
m i n i , q u i lalem habet naluraro, virentis coloris est. l u n t eis auferre, non ideo quod sibi p r o s i l , sed no-
Qui super se eum n a b u e r i t , nulla phanlasmata t i - lunt u t ipsi quibus prosit habeant. Qui recte vocan-
roet, significatque eos qui fidem Dei l c n e q t , ct tur gryphes quasi terresties ferae et voiucres, quta
 »

117 DE BESTIIS E T A L I I S REBUS L I B E B T E R T I U S . 118*

sunt u t ferae terrestres, dejecti i n infernom pro me- A e n i m proprio ore taudavit, ad Martham fnquien:*
r i t i s suis, et volantes per superbiara, suut quasi Maria optimam partem elegit quce non auferelur ab
alites. Contra bos diinicant m o n o c u l i , i d est i l l i q u i ea (Luc. x ) . Istos tales q u i volunt ornare d t g n i u n r
non ambnlant duabus v i i s , nec habent duplcx cor, saeculi, quasi ornando viliores faciunt et minoris
nec duplicem voluntatem, nec duobus serviunt do- m e r i t i . L e g i t u r de beato M a r t i n o q u o d virtutes p l u -
m i n i s , sed habent semper unara bonam intentionem res fecit antequam episcopos fuisset, sed episcopatu
ad D o m i n u m , et fidem D c i firmiter contra omnes ornatos ne extolleretor pauciora signa faciens, n o n
tenent, et defendunt gratiam fldei, quam grypbes, m e r i u sed o r n a t u m e m i s i u A i i t e r d i c i potest topa-
i d est diaboli volunt eis a u f e r r e , sed superant illos tios l a p i s , q u i o m n i u m iapidum colores i n se o b t i -
Dei a u x i i i o . net, u n u m vero s u u m ; irfiv e n i m Graece, Latine d l -
Quiotus est sardonyx. U u i c sunt tres colores, c i t u r omne, q u i signiflcat sanctos o m n i u m v i r t u t i b o s
fuscos et subniger i n i m o , i n medio candidus de- refertos, et suaot quosqiie propriaui virtutem ba-
super rubens. Huic iapidi eomparantur homines, bentes.
q u i i n corpore suo sustinent flagella et poenas pas- Decimus est chrysopassus p u r p u r e i c o l o r i s , et I n -
sionis p r o amore C b r i s l i , intus i n animo c a n d i d i , et •» t e r g u t u t u s g u t l u l i s aureis. H i c significat eos qol
sine fictione p u r i , sed u m e n sibi ipsis despecli sunt, semper i n tribulatione e i laboribus passionum v i i a m
et s i b i v i d e n t u r quasi peccalores, et d i c u n t c u m soam ducunt, et eam u n d e m p e r m a r t y r i u m Aniont,
P r o p h e t a : Ego sum vermi$ 9 et non homo (Psal. xxi). sicut fecerunt ntartyres. Dictus esl sic, quia chrysos
Sexius est sardus, q u i unicolor est, quasi sanguis. Xpvrcoe a u r u m , etfraarw verbum tpargo signiflcat.
E t significat mariyres, q u i pro C h r i s t i amore suum Est alter l a p i s , cbrysoprasus aureo et v i r i d i colore
foderunt sangoinem. David : Pretiota in contpectu mistos, quia npwr^ prason significat p o r r u m quod
Domini mort sanctorum ejut (Ptal. cxv). est v i r i d e .
Septimus est c h r y s o l i l h u s , q u i fulget quasi a u r u m Hyacinlhus est u n d e c i m u s , h i c m u t a t colorem
et e t r i t t i t ex se scintillas ardenles. Per q u e m s i g n i - suum cum facie coeli. S i c l a r u m est coelom, lucet,
ficantur i l l i q u i intelligunt d i v i n a m S c r i p t u r a m , et si obscurum, fit obscurus. P e r h u n c lapidem m o n -
boc quod i n t e l l i g u n t , aliis demonstrant opere et strantur i i q u i se i u modiflcant, u t c u m sapientibos
sermone, et quasi scintiilas b o n i operis et verbi sapientes s i n t , et perfecti et fortes, et tunc descen-
j a c u n t d e se, quibus alii i l l u m i n a n t u r et accendon» dunt ad insipientes, et imperfectos, et inflrmos,
t u r , nec abscondunt Deum i n t e r r a , nec tub modio coaequando se i l l i s , u l secundum modum audientium
tucernam ponunt 9 ted in aperto, ut luceat omnibus ( J et sapientibus sapienter loquantur, et minus sapien-
qui in domo Dei sunt (Matth. v), facienles, juxu tibus et infirmis h u m i t i t e r sicut fecit Paulus, q o i
quod pnecepit Dominus : Luceal tux vestra coram m o U b a t se secundum q u a l i u t e s eorura quibus loque-
hominibus (ibid.). b a l u r , cum sapieutibus et perfectis sapientiam d i -
OcUvus beryllus q u i lucet quasi aqua sole per- cens : Sapientiam toquimur inter perfectos (I Cor. u ) .
cussa, et d i c i t u r calefacere manus t e n e n t i s , q u i A d minus perfectos d i c e b a t : iVon potui vobis toqui
»igiiificat homines i l l u m i n a t o s g r a t i a coelesti, et quasi spiritualibus 9 ud quasi carnatibus lac vobis po-
astutos i n scientia saeculaii, q u i calefaciunt eos q u i fum dedi 9 non escam (I Cor. i u ) . Infirmis dicens r
secum conversantur, igne d i v i n i amoris, et exemplo Quit infirmatur 9 et ego non infirmor t (II Cor. xi.)
bonaeconversationis, qoasi berylius manura t e n e n t i s ; l u se contemperabat omnibus, u t oranibus otnnia
nabet etiam duos colores, v i r i d e m , et pallentem, per esset, sicut d i c i t : Omnibus factus sum omnia 9 ut
qoos i i l o r a m v i u s i g o a l u r , q u i coelestium c o n l e m - omnes facerem satvos (I Cor. i x ) . A l i t e r h y a c i n l b u s ,
platione sunt virides, et terrenae administrationis similis aquae radio solis percussae, sapientia repletos
aetione pallentes. et veri solis radio perfusos designat.
Ametbystus est duodecimus i a p l s ; h i c est rubens
Nonos esttopaxios. Is lapis r a r o i n v e n i t u r , eoqoe
eartor et pretiosior qoo r a r i o r . E t habet duoscoio- U n q u a m rosa, flammiHas quasdam de se fundens, et
res principa.es, unura purissiraum quasi auroro, significat eos, q u i i n t e r l o r m e n u passionis quae p r o

a l i e r o m quasi coelum c u m est serenum, et superat Deo sustinent, u n q u a m flammas charitatis babent,

r l a r i t a t e m o m n i u m gemroarum, nec ulla res p u l -
c b r i o r est ad videndum, et si q u i veltnt eum polire
obscuratur, si per se r e l i n q u i t u r , c l a r i o r est.
d i l i g u n t reges soper omoes gemmas et super omnes
d i v i t i a s . Hic significat eos q u i examinati et porgati
c o p i d i u t e et sordibus bujns saeculi sunt, u t a u r o m
p u m m , et intendunt c i a r i u t i coelestis vitae. E t q o i
hanc v i r t o t e m babent, et praefaum amant v i t a m ,
auol ejariores et puriores et Deo amabiiiores aiiis
h<jn.inibos- Eiiara ipsi reges saecoli veoerantur
magniflcant hanc v i l a m contemplativam. Dominos
orantes pro eis qui se occidunt, et pius dolent de
peccatis eoruin q u i occiduut quam de poena quam
Houc p a t i u n t u r . E t bene exlremus p o n i t u r , q u i a significat
eos q u i pro inimicis o r a n t , naro v i r t u s v i r t u t u m est
orare pro«se persequentibus, et paucos invenimus
q u i boc faciant, A l i t e r amethystus tribus coloribus
respergilur, porporeo, violaceo, et roseo. Per p u r -
p u r a m n o u u t u r sancti, q u i coelestem babitum ge-*
r u n t i n t e r r i s ; per violam, h u m i l i u s eorum cum
et odore bonae operationis; per r o s a m , c h a r i t a t , qoa)
u n t q m i n i l i i s viget, o t ad passionem perveniant.
 U9 APPENDIX AD HUGONIS O P E I U DOGMATICA. liO

Interpretatur aulem quasi minime ebrius, quia <x A m i n i l . Unde e i immemores amentes d i c u n t u r . Qua-
privativa est p a r t i c u l a , et titQvoQtlc metbystbis propter non aniina, sed quod excellit i n auima,
ebrius et /*i0v ebrietas, q o i auiem i n cbaritate Dei ntens vocatur, tanquam caput ejus vel oculus. Unde
e t p r o x i m i v i l a m agunt, minime sont e b r i i vino vo- et ipse homo secundura mentera imago Dei dicitur,
Juplatnra bujus saeculi. Ita e n i m haec oinnia adjuncta sunt animae, ut una
CAP. L I X . De nalura in communi, et de natura homt- res sit. Pro efficientiis e n i m causarum diversa n o -
ni$ rerum naturatium princioi$ uttimo loco creati 9 mina sortita est anima. Naui et memoria mens est,
et uttimo loco hic narrati. unde et iramemores amentes. Dum ergo corpus v i -

Natnra dicta eo quod a l i q u i d nasci f a c i a t Gignen- vificat anima est, dum vult animus, d u m scit mens,

d i e n i m et faciendi potens est. Hanc quidaiu Deum d u m recolit memoria, d u m rectum j u d i c a t ratio e s t t

esse dicebant, a quo omnia creata sunt et e x i s t u n t . dum spirat spiritus est, d u m aliquid sentit sensus
est. Nam inde animus sensus d i c i t u r pro bis qttae
Genus a gignendodictum; cui quidam derivant nomen
sentit, unde et sententia nomen accepit.
a t e r r a , ex qua omnia gignuntur, yn e n i m , i d est
ge Graece, terra d i c i t u r . V i t a dicta propter vigorera, Corpus dictum eo quod corruptura p e r i t . Solubile
v e l quod v i m teneat nascendi atque crescendi, unde enira atque mortale est, et aliquando solvendum.
et arbores v i l a m habere d i c u n t u r , quia gignunt e l * C a r o a u t e m a carendoaut cadendo appellata, e o q u o d
crescunt. vita careat, est enim proprie m o r t u o r u r o , aut quod

Homo diclus quia ex bnmo est factus, sicut i n i u mortein cadat, unde et cadaver. Crementum e n i m

Genesi d i c i t u r . Creaoit Deus hominem de iimo terrm semen est masculi, unde et animaliura et borainum

(Gen. I I ) . Abusive autem p r o n u n t i a l u r ab ulraque corpora c o n c i p i u n t u r , h i n c et parentes creatores

substanlia totus bomo, i d est ex societate corporis dicuntur. Caro autera pro corpore ex q u a l u o r ele-

et animae; nam p r o p r i e borao ab humo dicitur. meniis coropacta est. Nam terra i n carne p r o p r i e
Graeci autem hominem anthropon quasi controver- dicta est, aer i n a n h e l l t u , h u m o r i n sanguine, i g i t i *
s u m , u t habentein ramos deorsum, et radicem, i d in calore v i t a l i . Ilabeiit enim i n nobis elementa suam
est os sursum appellaverunt, eo quod sursum spe- quaeque partem, quae cuilibet r e d d i t u r compage r e -
ctet, sublevalus ab bumo ad contemplalionem s u i soiuta.
artificis. Quod Ovidius poeta designat cum d i c i t : Sensus corporis quinque sunt, guslus, odoratus,
auditus, v i s i o , tactus. E x quibus duo, i d esl duo
Pronaque cum tpectent animalia cmlera tcrram,
eorum organa, a p e r i u n t u r et c l a u d u n t u r , visus e t
0$ homini subtime dedit 9 cmtumque tueri gustus ; dtlO seoipef pstenlcs suiit, auditus et odo-
Ju$$it et erectoe ad sidera totlere eultui.
9 I r a t u s ; et q u i n t u s , i d est tactus u t r u m q o r f a c i t e t
(OVID. Met. 1.11.) neutruro. Sensus d i c l i , quia per eos anima s u b t i l i s -
Q u i Deo erectus ccelum aspicit, u t Deum quaerat, sime t o t o m corpus agitat vigore sentiendi. Unde
non ad t e r r a m intendat velut pecora quae natura et praesentia n u n c u p a n t u r , quod sint praesenii*
proua et ventri obedientia finxit (SALDST. i n p r o l . b u s , sicut prae oculis quae praesto sunt oculis. V i -
Catil). sus esl q u i a philosophis h u m o r vitreus appellalur.
A n i m a autem a v e n i i s nomen accepit, eo quod V i s u m autem quidam fieri asserunt aut extema
ventus s i t . Unde et Graece ventus anemos [ccvfpec] aetberea luce, aut interno spiritu lucido, per te-
d i c i t u r , quod ore trahentes aerem, vivere videamur, nues venas a cerebro venientes , atque penetratit
sed apertissime falsum est, quia m u l t o prius g i g n i - tunicis i n a e r e m exeuntes, et t u u c c o m m i s t i o n e s i m i -
t u r anima quam concipi ore possit aer, quia j a m l i s raaleriae visum dantes. Visus dictus qnod vivacior
I n genetricis utero v i v i t . Non ost i g i t u r aer anima, sit caeteris sensibos ac praestantiorsive velocior, am •
quod putaverunt quidam q u i non potuerunt i n c o r - pliusque vigeal, quomodo e t memoria i n t e r caetera
poreara ejus cogitare n a t u r a m . S p i r i t u m idem quod roentis officia. V i c i n i o r e n i m estcerebro, ondeomnia
animam evangelislam pronuntiat, d i c e n s : Pote$tatem ry manant, unde flt ut ea quae ad alios pertinent sensus,
habeo ponendi animam meam f et iterum sumendi eam videre dicamus, v e h i t i c u m d i c i m u s : Vide quomodo
(Joan. x ) . De hac e n i m D o m i n i aniroa passionis tero- sonat, vide quomodo sapit, etc. Auditus appellatus
pore memoratus evangelista ita p r o l u l i t , d i c e n s : / n - quod voces audiat vel b a u r i a t , boc est aere verbe-
clinato capite tradidit $piritum (Joan. x i x ) , et alius : rato suscipiat sonos. Odoratus quasi aeris odore
Emisit sipiritum (Malth. x v u ) . E t q u i d esl spiritum a t t a c t u s , tacto enira naribus aere s e n l i t u r . Sic et
tradere aut eroittere, nisi animaro ponere ? Sed a n i - olfactus, quod odoribus fiat. Gustus a gutture vel
ma dicta est propter hoc quod v i v i t ; d i c i t u r autem gostando dictus. Tactus eo quod pertractet et t a n -
spiritus vel spiritualis nalura p r o eo quod spiret i n gat, et ner omnia membra vigorem seusus aspergat.
corpore. I t e m animus idem est qnod anima, sed N a m per t a c t u m probamus qtiidquid caeteris seusi-
anima vitae est, animtis c o n s i i i i . Unde et dicunt p h i - bus j u d i c a r e non possumus. Duo enim sunt genera
losophi etiam sine animo v i t a m m a n e r e . et sine tactus : nam aut extrinsecus venit quod feriat,
mente animam d u r a r e . Unde et amentes voeant, a u i intus i n ipso corpore o r i t u r . Unicuiqtie e n i m
n a m mentem vocant u t sciat, animam u t v e l i l ; mens sensui p r o p r i a organa d a n t u r . Nam quod videndum
enira vocata quod emiueal i n anima vel quod me- est, oculis capitur, quod audiendum, a u r i b o s : roollia
 1-1 DE B E S T I I S E T AUIS EBUS L I B E B T E R T I U S . 121
et dura tactu existimantur et j u d i c a n t u r , sapor oculis, m o r i t u r o s ante t r i d u u m non habere, quibus

guslu, odor n a r i b u s . non visis certa est vitae desperatio. Circulus vero,

CAP. L X . De hominis membris ac parlibus. quo albae partes oculi a pttpilla separantur discreta

P r i m a pars corporis caput est, datumque est i l l i nigredine, corona d i c i t u r , eo quod r o t u n d i t a l e s u i

boc n o m e n , eo quod sensus omnes et nervi iude ornet a m b i l u m pupillae. Vertices ipsos oculorum q u i -
i n i l i u m capiant, unde ipsius animae quae c o n s u l i l dam valvas appellant, a simiiittidiue v a l v a r u m . P a l -
c o r p o r i , quodammodo personam gerit. pebrae sunl s i n u s o c u l o r u m , a nalpitationedictae.qtiia
Vertex est suprema pars capitis, qua capilii r e * seraper moventur, et c o n c u r r t t n l invicem, ut assidtio
v e r t u n t u r , i d est deorsum dependetit, u t nos a m o t u reficiantintuitum.Munttoe s u n t a u t e m v a l l o c a -
vertice montis descendimus. p i l l o r u m , u l e t apertis oculis si q u i d i n c i d e r i t , r e p e l -
Calvaria ab ossibus calvis dicla per defectionem, l a t u r , e l sorano conniventibus tanquara i n v o l u t i q u i -
et neutraliter p r o n u n t i a t u r . escant laientes. b i s u m m i u t e autem palpebrarum,
Oceipiiium capitis pars posierior, quasi contra locis quibus se utraeque ciausae contingunt, exslant a d -
c a p i t i u m , vel quod sit capitis r e t r o r s u m . nati.ordine servato p i l i , t u l e l a m oculis ministrautes,
Capilli quasi capitis p i l l i , facti u t decorem prae- ne irruentes facile injurias accipiant, et ex eo noce-
stent, et cerebrum adversus frigus m u n i a n t atque a a n t u r , u t p u l v e r i s v e i cujuscunqtie crassioris raateriae
sole defendanl. P i l i autein d i c t i a peile, de qua p r o - arceant contactum, u t ipsurn quoque aerem turba-
cedunt, sicut et piluro a piia d i c i t u r , ubi pigmentum tura se claudendo excludant, et sic tenuera atqtie
conttinditur. serenum faciant v i s u m . Lacrymas a laceratione
Caesaries a cedendo vocata, ideoque tantum v i r o - mentis quidam p u t a n l d i c t a s , a l i i lacrymas dici
r u m est. V i r u m enim tonsum esse decet. existimant, ideo quod Graeci texpv* vocant. C i i i a
Comae sunt proprie incisi c a p i l l i , et esl Grecus sunt tegraina, quibus cooperiuntur oeuli, et dicta
sermo, nam comas Graeci, xopxg a secando vo- cilia quod celent oculos, quos tegunt tula custodia.
cant, unde et xstptcv tondere. Inde et cirri vo- Supercilia dicta quod superposiU s i n t c i l i i s , quae
c a n t u r , quod e l i a m idera Graeci tnallonein vo- ideo vestita snnt p i l i s , u t oculis munimentura f o r -
canL tius quam palpebrae praetendant, et u t sudorem
Crines proprie m u l i e r u m s u n l . Dicti autem crines, a capite fluenlem r e p e l h u i i . l n U r c i l i i i m vero est
eo quod discernantur v i t t i s ; unde et discrimina medium i l l u d , quod sine p i l i s est i n t e r siipercilia et
d i c u u t u r a quibus divisi r e l i g a n t u r . palpebras.
Tempora s u n t , quae calvarhe dextra laevaque Genae sunt inferiores partes oculorum unde barba
subjacent, q u x ideo t t c n u n c u p a n t u r , qtiia mo- incboat, nam Graece genos b a r b a , inde et geme,
v e n t u r ipsaque m o b i l i t a t e quasi tempora m u i a n t u r . qqod inde i n c i p i a n t barbae g i g n i .
Facies dicta ab effigie, i b i e n i m est lota figura Malae sunt eminentes sub oculis partes ad p r o -
b o m i n i s et uniuscujusque personae cognitio. V u i t u s tectionem e o r u m s u p p o s i l * . Vocatae autem malae
v e r o dictus eo quod per eum volunias a n i m i osten- sive, quod infra oculos i n r o t u n d i t a t e m promineant
d i t u r , secundum e n i m voiunlatero i n varios molus in modum m a l o r u m , qoae Graeci mela appellant,
m n t a t u r ; unde ct diiferunt i u t e r se, nam facies siye quod sint supra tnaxillas.
simpliciter accipitur de uniuscujusque naturali Maxillae per jlirainutioiiera d i c u n t u r t raabs, sicot
aspectu, v u l l u s autem animorum qualitates si- paxtllus a palo, laxillus a l a l o .
gnificat. Mandibulae sunt m a x i l l a r u m partes quibos et n o -
F r o n s ab o c u l o r u m foraroinibus, vel a prae se men factum.
fercndo nominata esU Haec enim lmago quaedam Barbara veteres vocaverunt, quod v i r o r u m s i t ,
a n i m i qooque m o t u m specie sua e x p r i r a i t , f d u m vei non m u l i e r u m . A u r i b u s nomen i n d i t u m cst a v o c i -
laeia vel tristis est. bus hauricndis : Unde et V i r g i l i u s :
O c u l i vocati sive quod eos c i l i o r u m tegmina o c c u l - ] Vocemqu* his auribus hausi:
t a n t ne qua incidentis injuriae offensione iaedantur, (VIRGIL. JZneid. Jib. i v , vers. 559.)
vel quia occultum lumen habent, i d est secretum aut quia Graeci vocem ipsam «v3m» auden vocant
v d i n l u s p o s i t u m ; h i i u t e r omues sensus viciniores ab a u d i t u . Per i m m u u t i o n e u i e n i i n iijtterae aures
animae e x i s t u u t . i n oculis oinne mentis i n d i c i u m quasi audes nuncupatae sunt. Vox e n i m repercussa
est f unde et a n i m i perturbatio vel hilaritas i n ocuiis per anfraclus a u r i u m sonum i a c i t , quo sensum ex-
a p p a r e t . Oculi et l u m i n a idem s u n t . E t d i c l i i u m i - cipiant audiendi.
n a , quod ex eis luinen manat, vel quod a b j n i t i o s u i Pinnula summa pars a u r i s , ab acumjne dicU.
dausam leneant i u c e m , aut extrinsecus accepta Pinnon enim a n t i q u i a c u l u m dicebant. Unde et b i -
v i s u i proponenda r e f u n d a n l . Pupilla est centrum pennis et p i n n a .
o c t i l i , i i i quo vis est videndi, u b i quia iraagines Nares idcirco n o m i n a n t u r , qma per eas v d oder
parvas v i d e n t u r , propterea pupillae d i c u n t u r , n a m vel spiritus manare non desinit, sive quia odore nos
parYoh' ptipilii d i c u n l u r . Hanc plerique pupillam v o - admonenl, u t g n a r i simus ac sciamus; unde econtra-
c a n t , eo quod s i t pura et impoituta u t stint puellae. r i o nescientes et rudes ignari d i c u n t u r . Olfecisse
PhysJci dicunt casdem pupiljas, quas videmus i n e n i m veteres scisse dicebant. Teren(ius : % A c non
i*5 APPENDIX AD HUG0N1
t o t i s sex mensibus p r i u s olfecisse quam ille q u i d - .
quam coeperit. > N a r i u m recla pars, eb quod aequa-
l i t e r sit i n iongitudinem et r o t u n d i l a t e m porrecta,
columna vocatur, extremitas ejus p y r u l a a formola
poroi p y r i , quae vero dextra laevaquae sunt, pinnulae
alarum s i m i i i t u d i n e , medium autem i n t e r f i n i u m .
Os d i c t u m , quia per ipsum quasi per oslium et
cibos i n t r o m i t t i m u s , et sputum foras projicimus,
vel quia eo i n g r e d i u n t u r c i b i , et inde egrediuntur
sermones.
Labia a lambendo sunt vocata, quod aulent supe-
r i u s est. L a b i u m d i c t u m quidam volunt quod infe-
r i u s , eo qood grossius sit, labrum. Aiii virorum
labra, m u l i e r u m dicunt labia, sed confunduntur.
Linguae a iingendo cibo putat V a r r o nomen i o v
p o s i t u m , a i i i quod articulatos sonos ligat i n verba.
Sicut e n i m p l e c t r u m cbordis, i u lingua i i l i d i l u r
dentibus, et vocalem sotium e m i t t i e f l k i t .
Denles Graeci oduntes [Uowte] d i c u n t , et inde
l a t i n u m videntur trabere nomen : b o r u m p r i m i ,
praecisores d i c u n t u r sive praecisivi, quia omne quod
a c c i p i l u r , ipsi p r i u s i o c i d u n t . Sequentes c a n i n i
v o c a n l u r , q u o r u m doo i n dexlera m a x i i l a sunt, et
duo i n sinistra, et d i c t i c a n i n i , quia ad s i m i l i t u d i -
nem caninorum existunt, sicut et bomines quod et
possont priores praecidere illis t r a d u n t u t c o n f r i n -
gant. Hos vuigus p r o latitudine, longitudine et r o t u n -
ditate columellas v o c a n t ; u l t i m i sunt molares, q u i
concisa a p r i o r i b u s atque c o n f r a c u subigunt et
molunt atqoe mandunt, unde et molares vocati sunt,
Dentium autem n u m e r u m discernit q u a l i u s sexus,
n a m i n v i r i s plures, i n feminis pauciores e x i s t u n l .
Gingivae a gignendis dentibusnominataesont, factae
sont autero e t i a m ad decorem d e n t i u m , ne nudi
h o r r o r i potios quam ornamento existerent.
Paiatum n o s t r u m , sicut coelum sursum est p o -
s i t u r o , et inde palatum a polo per derivationem.
Sod et Gneci s i m i l i t e r palatum ©vpavuxxo* uraniscon
appellant, eo quod pro sui c o n c a v i u t e coeli s i m i l i -
tudinem habeat. Fauces a fundendis vocibus n o m i -
natae quasi foces, vel fauces quod per eas f a m u r .
Arteriae vocatae sunt sive quod per eas a pulmone
aer, i d est spiritus f e r t u r , seu quod arctis et a n -
gustfs meatibus s p i r i t u m v i l a l e m contineant, unde
sonos vocis e m i t t a n t , q u i soni uuo modo sonarent,
n i d linguae motus distantias vocis efiiceret. Toles
Gallica lingua d i c u n t u r , quas vulgo per d i m i n u t i o -
nero tonsillas vocant quae i n faucibus turgescere
solent.
Menturo d i c l u m quod inde mandibolae o r i a n t u r ,
vel quod i b i m i g r a n t u r , vel quod dum mentionem
alicujus loquendo facimus ipsum movemus.
Gurgulio noroen t r a h i t a gutture, cujus meatus
a d os et nares p r o t e n d i t u r , habens v i a m qua vox
ad lingnam t r a n s m i t t i t o r , o t possit verba c o l l i d e r e ;
node et g a r r i r e dicimus.
Rumen p r o x i m u m g u r g u l i o n i , quo cibos et potus
d e v o r a n t o r ; hinc et bestiae, quae c i b u m revocant
e t remanduttt, r u m i n a r e d i c u n l u r .
OPERA DOGMATICA. 114
Sublinguium operculum gurgtilioais, qnasi parva
lingua, quae foramen Itnguae recludit operitque.
Collom d i c t u m quod sit rtgidutn et teres o l co-
l u m n a , bajulans caput et sustenUns, quasi capito-
l i u m , cojos anterior pars gula vocatur» posterior
cervix.
Cervix autem v o c a U , quod per eam eerebrum ad
meduliam spinae d i r i g i l u r , quasi cerebri v i a . Vete-
res autero p l u r a l i t a n t u m numero cervices dicebant,
p r i m o s Hortensius cervicem singulariter d i x i t . Cer-
v i x autem nunc i n singulari numero merobrooi
ipsum significat, nam p l u r a l i nomero cervices con-
tumaciam saepe demonstrant. Cicero i n V e r r i n i s :
« Praetorem t u acccusas frangere cervices, >
Humeri d i c t i quasi a r m i , ad distinctionem h o -
minis a pecudibus m u t i s , u t h i humeros, illae armos
habere d i c a n t u r ; nam proprie a r m i quadrapedis*
sunt.
Hala s u m m i huroeri pars posterior e l occul-
tior.
Brachia a fortiludine n o m i n a u sunt, bary [j5«/ri]
enirn Graece grave et forte signiflcat. I n brachiis
e n i m t h o r i l a c e r t o m m sunt, et insigne musculorum
r o h u r e x l s l i t . I n his suot t o r i , i d est m u s c u l i , et
dicti t o r i , quia i l l i c viscera t o r u videantor.
Cubitus dictus, quod ad cibos sumendos ipsi i n -
cumbirous.
Ulna secundum quosdam utriusque manus ex-
tensio e s t ; secundum alios cubitus quod roagisve-
r u m est, quia Gnece olenos cubitus d i c i l u r .
Alae sub bracbiis sunt appellatae, eo quod ex eis
i n modum alaram motus b r a c h i o r a m inchoet; qtias
qoidam ascillas seu axillas vocant, quod ex eis b r a -
chia cillentur, i d e*t moveantur. Unde et oscilla dicta
ab eo quod c i l l e n t u r , i d est moveanlur ora ; nam
cillcre esl movere : has quidam bircos d i c u n t , eo
quod io plerisque hominibus h i r c i n u m fetorem r e d -
dant.
Manus dicla quod sit totios corporis munus;
ipsa enim c i b u m o r i m i n i s t r a t , ipsa operatur omnia
atque dispensat, per eam accipimus et donamus.
Abusive etiam manus ars vel artifex, unde et roanus
p r e t i u m d i c i m u s , et a r m a t o m m copias.
Dextra d i c i t u r a dando, ipsa e n i m i n pignus pacis
> datur, Ipsa testis fldei alque salutis perhibetur, et
hoc est i l l u d apud T u l l i u m : c Fidetn ptiblicam
jussu senatus dedi, i d est dextram. > Unde et A p o -
stolus d i c i t : Dextrat tnihi dederunt et Barnatee 10-
cietatit (Gal. n).
Laeva d i c i t u r quod sit laevis, i d est sine asperitaie
et callo, q u i dexlrae ex labore i n d u c i l u r .
Sinistra autem v o c a u , quasi sine dextera, sive
quod rem fieri sinat, et non faciat. A sinendo e o i m
sinistra d i c i t u r .
Palma est manus expansis digitis, sicut contractis
pugnus. Pugnus autem a pungendo d i c t u s , vel a
pugna, aut contra sicut palma a pandendb.
D i g i t i nuncupali ve) quod decem sunt, vet qnia
decenter j o n c t i s o n t ; nam babent i n se et n u m e r u m
425 D E BESTUS E T AJ*US R E B U S U B E R T E R T I U S . 11(5
perfectnm et ordinem decenlem. Unde primos p o l - A tine proprie spiramenta d i c u n l t i r , eo quod per eos
\ex v o c a l u r , quod i n l e r alios v i r l u t e polleat et p o - vivificus s p i r i l u s e x i e r i o s m i n i s l r e i u r .
testatc. Secundus iudex et s a l u u t o r i u s sive deroon- A r v i n a est pinguedo cuti adhaerens.
s i r a l o r i u s , quia fere eo salutamus, vel ostendiraus, Pulpa est caro sine pingiiediue, dicta quod p a l -
vel indicamus. T e r t i u s impudicus, quod plerumque p i t e t ; r e s i l i t e n i m saepe. Hanc plerique et viscum
p e r eum opprobrii insectatio ostenditur et podex vocant, eo quod glutinosa s i t .
m u n d a t u r , et iste est medius. Quartus a n n u l a r i s , Membra s u n t c o r p o r i s partes.
eoquod i n ipsoannulus g e r i t n r . Idem et medicinalis, A r t u s quibuscoliigantur membra, ab a r c t a n d o d i c t i .
q u i a eo collyria a roedicis c o l l i n u n t u r , vel quod eo Vel arlu8 d i c l i quod colligati invicem nervis arcten-
pulsus i n f i r m o r u m sentitur. Quintus a u r i c o l a r i s , tur, i d est s t r i n g a n t u r , q u o r u m d i m i n u t i v a sunt
qttod anrem eo scalpirous et purgamos. a r t i c u l i ; nam artus d i c i m u s membra majora, u t
Ungoes ex Graeco v o c a m u s ; i l l i enim bos onyches brachia ; articuios m i n o r a , u l digiios.
[£wx<c]dicunt. A l i i d i c t u m voluntabunguendo, quod Nervi Graeca derivatione appellati, quos i l l i nevra
sit politus et lucidus quasi unctus. Estque a n i m a l i u m \nvpa] vocant. A l i i Latine vocatos nervos putant, eo
babentium digitos distinclos, u l b o m i n u m , s i m i a r u m , quod a r t u u m conjunctiones invicem his inhaereant*
a v i u m , leonum, canum, etc. Ungola non habentium B Maximam autem v i r i u m s u b s u n t i a m nervos facere
digitos, u t e q u o r u m , m u l o r u m , a s i n o r u m , bouro, certissimum e s t ; nam quanto fuerinl densiores,
c e r v o r u m , et s i m i l i o m , q u o r u m quaedam fissas h a - U n t o propensius augent firmiutem.
bent ungulas. Compagia sunt ossium c a p i u , dicta eo quod sibi
Truncus est media pars corporis a collo usque ad coinpacla nervis, velut glutino quodam adhae-
i n g u i n a , de qtto N i g i d i u s : Caput collo v e h i t u r , t r u n - reant.
cus sustinetur coxis, et genibus cruribosque. Ossa sont corporis solidamenU ; i n his e n i m
positio omuis et r o b u r subsistit. Ossa aulem ab
Tborax a Graecis d i c i l u r anterior pars t r u n c i a
uslo d i c U , propterea quod cremareotor ab antiquis,
collo usque ad stomacbum quara nos dicimus a r -
sive, u l a l i i potant, ab o r e , eo qtiod i b i p a t e a n t ;
c i m , eo quod i b i sit a r c a n u m , i d est, secretum, a
nam a l i b i obique c u t e , visceribusque obtecta celan-
quo caeteri arcenlur. Unde e l arca et ara d i c U ,
tur.
qnasi res secreta, cujtts eminenles partes mamillae
Medullae appellalae quod sint ossium partes mcdiac,
d i c u n t u r , inter quas pars ilia ossea peclus d i c i t u r ;
vel quod eis madefiant ossa; i m p i i i g u a n i e n i m ea
dextra autem laevaque costae.
et confortant.
Pectus v o c a l u m , eo quod sit pexum inter emi- Q
V c r t i b u l a sunt summae ossium partes, crasaiori-
nentes m a m i l l a r u m partes ; unde et peclus d i c i t u r ,
bus nodis conglobata, d i c l a eo quod ad infleiiouem
eo quod pexos capilios facit.
merobrorum iila v e r t a n l u r .
Mamillae vocatae quod rotundae s i n t , quasi mahe
Cartilagines o*sa m o l l i a et sioe medulla, quod
p e r diminutionera. Sed papillae c a p i u m a m i l l a r u m
geous auriculae, et n a r i u m d i s c r i m e n , et costarum
sont, quas infantes sugenles coroprehendunt, et
e x t r e m i u t e s habenl, sive opercula ossium quae m o -
diclae papillae quod eas iufantes quasi palpant d u m
ventur. Et dictae cartilagines, quod levi a t t r i t u c a -
lac s u g u n t ; perinde maroma est tota eminentia ube-
r i s , papilla yero brevc i l l u d unde lac . r a b i l o r . ^ ? n t d o , o r e d
- u m u e c l u n , u r

C o s u s , appellari q u i d a m p u t a n t , quod ab eis c u -

Ubera dicta, vel quia lacte ubera, i d est fecunda, stodiantur i n t e r i o r a , et lota inollilies ventris vallata
v e i quia uvida, bumore scilicet lactis i n modum salvetur.
uvarum plena. Lac v i m nominis a colore t r a h i t , -> L a t u s , quia jacentibus nobis l a t e t ; est enim laeva
q o o d sit albus l i q u o r , leucos [ X w w ] enim Graece pars corporis et d e x t r a , u t r i n q u e i n t e r anteriora c t
a l b u s d i c i t o r , cujus n a l u r a ex sanguine c o m m u u t u r . posteriora protensa. D e x t r o autem l a t e r i habiiior
Naro post p a r t u m si q u i d sanguinis nondum foerit motus est, iaevo f o r l i o r , et oneri ferendo accommodu-
o t e r i n u t r i m e n t o consumptum, naturali meato fioit *> . ^ tior clypeuin, ensem, p b a r c t r a m ,
t u l m g c r i l

i o mammas et e a r u m v i r t u t e albescit, lactis acci- e t r e i i q u a onera, u t expedita sit dextera a d a g e n -

piens q u o l i u t e m .
dum.
Cutis est, quae i n corpore p r i m a esl, appeilaU
Dorsum est a cervice usque ad renes deorsttm.
quod ipsa c o r p o r i s u p e r p o s i u , incisionem p r i m a m
D i c t u m autem dorsoro, quod sit superficies d u r i o r
p a t i a l u r . Cuiis e n i m Graece incisio Latine d i c i t u r .
corporis, i n m o d u m d u r i u r s i , f o r l i s et ad p o r u n -
Eadera et pellis, qood exteroas i n j o r i a s corporis
dum et ad perpetiendum.
tegeodo peJIat, primosque et v e n t i e t solis ardores
T e r g a d i c t a , quia i n eis supini j a c e m u s i n t e r r a ,
perferaL
quod solos homo p o t e s t ; nam muta animalia t a n -
Pellis aulem j a m d e t r a c u ac sobacU corium d i - tom a u l i n ventrem, a u t i n latus j a c e n l , unde abu-
c i t o r , et est crassior cutis. Gorium autem appeUatur sive i n animalibus terga d i c u n t u r . Scapula a scan-
p e r derivationem, quod eo caro teneatur v e l tega- dendo d i c i t u r . Interscapulium est spatium qttod est
t o r , sed hoc i n brutis.aniroalibus p r o p r i u m est. i n t e r scapulas, onde est nominatura.
P o r i corporis Graeco nomine appellantur q u i L a - Paiae sunt dorsi dextra levaque eminenlia roerobra,
i27 A P P E N D I X A D NUGON ; OPERA DOGMATICA. itd
dicia quod i n luctando eas premimus et vibramus, < mns : unde e t . o l i m praeliatores sub feminibus equos
quod Graeci paljn dicunt. aroisisse dicebantur.
Spina esl j u n c t u r a dorsi, dicta quod babeat radio- Coxae quasi conjuncti axes, i n ipsis enim femora
tos ul spinas aculos, cujus juncturae spondylia ap- moventur, q u o r u m concava vertebrae vocatitur.
pellantur propter partcm cerebri quaB f e r t u r per hos Sufiragines sunt plicaturae c r u r u m posteriorum
longo tractu ad caHeras corporis parles. Sacra spina ex quadrupedibns, quae retrorsum plicantur u t ge-
c s l ima perpetuae spinae, quam Graeci Upw vfirov nua i n anterioribus c r u r i b u s , a n t r o r s u m ; dictaeque
hicron noton vocant, quoniam p r i m u m infante con- sunt, quod suffringuntur, i d est, subtus flectunlur,
ccpto nascitur, ideoque et i n hostia i d p r i m u m a non supra sicutgenua.
Gentilibus diis suis d a b a t u r , unde et sacra spina Genua sunt commissiones femoram et c r u r n m , et
dicitur. dicuntur genua eo quod i n utero genis oculonun sont
Renes ait V a r r o dictos, quod r i v i ab iis obsceni opposita. Cohaerent e n i m sibi i b i , et cognata sunt
liumoris fluant kno TOV piuv a verbo r b e i n , quod genua oculis lacrymarutn indlcibus et misericordiae,
significat fiuere nam [venae et medulhe lenuem 11- nam a genis genua d i c t i n t u r . Deuiqtte complicatum
quorem desudant i n rencs, q u i l i q u o r rursus a r c n i - i n genua g i g n i , formarique hominem d i c u n t , ita u t
bus ealore veneris resolutus d e c u r r i t . gcnua sursum s i n t , quibus oculi f o r m a n l u r u t c a v i
flant et r o t u n d i et etiam reconditi, ipsos c n i m i n
L u m b i a libidinis lascivia d k l i , quia i n v i r i s causa
utero m a t r i s genua c o m p r i m u n t . E n n i u s : c A t q u e
corporeae voluptatis i n ipsis est, sicut i n umbilico
genua c o m p r i m i t acla gena. > Inde est quod b o m i -
ferainis. Unde et ab Job i n exordio sermonis d i c t u m
nes dum ad genua se prosternant, s l a t i m l a c r y m a n -
e s l : Aceinge ticut virlumbos tuos (Job. x x x v m ) , u t
t u r . V o l u i t enim natura eos u t e r u m maternuro ine-
i n his esset resislendi praeparatio, i n quibus est l i b i -
moria recolere e l r e m i n i s c i , u b i quasi i n tenebris
dinis usitata dominandi occasto.
considebant antequam ad lucem venirent.
U m b i l i c u s est medius loctis corporis, dictus quod
Crura dicta, quod his c u r r i m u s et gressuro f a c i -
sit umbo i l i o r u m ; unde et umbo appellatur locus i n
m n s , et s u n l a genibus usque ad caices.
niedio clypei a quo dependet.
Tibiae vocatae quasi tubae ; sunt eniro longitudine
Ilia Graeco sermone appellantur, quod i b i nos o b -
et specie eis similes. E t sunt ossa aut partes aute-
volvamus, Graece enim t A f o iieo vertere et obvol-
riores i n c r u r e , et suraa sunt posteriores.
vere d i c i t u r .
Talus dictus a t o l o ; nam tolus est eminens r o -
Clunes vocati, quod sint j u x t a colum quod est
tundilas, et inde fasligium tetnpli r o l u n d i tolus v o -
l o n g u m , suntque tumores n a t i u m .
catur. Talus aulem sub c r u r e est, et sub talo calca-
Nates quod i n ipsis i n n i t i m u r d u m sedemus. Unde
neuin.
etconglobata est in eis caro, n e p r e m e u t i s corpo-
Pedes ex Graeca etymologia nomen s o r t i t i s u n u
r i s mole ossa dolerenl.
Hos enim Graeci podas [ir6$«c] dicunt. Sunt q t i i a
Genitalia corporis partes, u t nomen Ipsuro docet, pelendo t e r r a m dictos putent, quia allernis m o t i b u s
gignendae sobolis acceperunt vocabulum, quod h i s solo fixi incedunt.
procreatur et g i g n i t u r . Haec et pudenda p r o vere- Plantae a planilie nuncupatae, quia non rotundae,
cundia, sive a pube. Unde et indumento o p e r i u n t u r . ut in quadrapedibus, ne stare non possit bipes lioino,
D i c u n t u r autem isla et inbonesta, quia non habent sed planae atque longiores formatae sunt, u t slabile
eamdem speciem decoris sicut membra quae i n p r o m - corpos efficerent. Sunt autem plautae, anteriores
p t u et prospectu locata s u n l . D i c t u m et v e r r e t r u m , partes, quae e i i a m de m u l t i s ossibus constant.
menibrum v i r i l e sive, (quod viri est t a n t u m , sive Calx vel calcs vel calcis p r i m a pars plantae, a
quod ex co virus e m i t t i t u r ; nam v i r i t s proprie d i - caico i i l i nomen i m p o s i t u m , quod t e r r a m calcamus,
c i t u r b u m o r flueus a uatura viri, sive a verreudo, h i n c et calcancus.
sive demum a vere. , Solura est inferior pars pedis, dicta quod eo vesti-
Testiculi per dimtnutionem a teslibus d i c t i quo- gia terrae i m p r i m i m u s . Sed et solum d i c i t u r o m n e
rtun numerus i n c i p i t a d u o b u s ; h i semen calamo i i l u d quod afiquid sustinet, quasi solidum, unde e t
m i n i s t r a n t , qttod a spinae medulla et reuibus et l u i n - l e r r a solum d i c i t u r , quod cuncla s u s t i n e a t : aer so-
bis suscipiunl gralia procreandi. l u m a v i u m , e t s o l u m pedis, quod totam corporis
Scrotum est pellis i n qua testiculi sunt. molem portet.
Posteriora vocala, quod r e l r o suut et a v u l t u Visccra non solum intestina dfcimus, sed q u i d -
aversa, nc dum aivum purgamus, inquinaremus quid sub corio est intev ctitem et carnem et ossa.
aspcclum. Item viscera vitalia, i d est circumfusa loca cordis,
Meatus inde appellatus quod p c r eum roeant, i d u t sit viscus quasi vis cordis, eo qttod i b i v i t a , i t i
est egerunlur stercora. est anima continetur. Itein viscera capita n e r v o r u m
Femora, dicta, quod ea parte a iemina sexiis v i r i ex sanguine et nervis copulata.
discrepet. Sunt ab inguinibus usque ad genua. I t e m lacerti a simihtudine b c e r t o r n r o r e p t i l i o m ,
Femina autem p c r derivalionem femorum partes quia i n singulis merobris loca sunt per quac eis no-
snnt, quibus i n equitando tergis equorum inhaere- tr.ina d a n t u r , ut cor quod s i l i n medio corporis :
IS» DE BfiSTIlS ET ALIIS IEBUS L I B E R T E R T I U S . 130
appellaturque a nomine s t m i l i u m a n i m a l i u m super > Fibrae sunt jecoris e x l r e m i t a t e s , sicut extrcmae
t e r r a m v i v e n t i u m . Nam inde musculi a m u r i u m s i - partes f o l i o r u m i n v i t i b u s , sive quasi linguae venae
m i l i t u d i n e . Sicut a h c e r t a l a c e r t i . lude etiam tori» eminentes. Dictas autem v o l u n t fibras, quod apud
quod i i l i c viscera l o r t a v i d e a n l u r . gcntiles i n sacrificiis ad Pboebi aras ab ariolis fe-

Cor a Graeca derivatum appellatione quod i l l i car- r e b a n l u r , quibus oblatis atque succensis responsa

dian xapdfov d i c u n t , sicut a cor et uro d i c i l u r nobis accipercnt.

c u r a , i u corde euim omuis sollicitudo vitae et scientiae Splen dictus a supplemenio, ex contraria parte
eura est. Quod ideo pulinoni v i c i n u m est, u t c u m jecoris, ne vacua existeret, quem quidam risus
i r a a c c e n d i t u r , pulmonis bumore temperelur. Hujus causa factum e x i s t i m a n t ; nam splene ridemus, feile
duae arteriae stint, qnibus sinistra pius sanguinis irascimur, corde sapiraus, jecore amarous, quibus
b a b e t , dextra plus spiritus. U n d e e t i n d e x t r o b r a - quatuor eleroentis constanlibus, integruro cst a n i -
c b i o pulsum despicimus. mal.
Praecordia s u n t l o c a c o r d i v i c i n a , qnibus sensus Fel est appeltatum, quod sit folliculus gestans
p e r c i p i t u r , et dicta sunt praecordia, eo quoa i b i s i t humorem, q u i vocatur b i l i s .
p r i n c i p i u m cordis et cogitalionis, aut quod cor p r e - Stomachus [<rr6/*axoc] Graece os vocatur, eo q u o d
eingunt, sunt e n i m pelliculae c i r c t i m eor, i n quibus quasi ostium ventris ipse c i b u m accipiat, atque ad
ajfectionum sedes. intestina t r a n s m i t t a t .
Pulsus vocatus est, quod p a l p i t e t , eujus i n d i r i o Intestina d i c u n t u r , eo quod corporis i n t e r i o r t
a u t i n f i r m i l a t e m i n t e i l i g i m u s a u t sauitatem. Hujus parte cohibenlur, quae idcirco longis nexibus coor-
dupiex est motus, a u t simplex, a u t compositus. dinata sunt in circulorum modum, u t susceptas
SimpJex est, q u i ex uno saltu constaL Compositus escas paulalim d i g e r a n l , et superaddilis cibis non
est, q u i ex p l u r i b u s motibus i n o r d i n a t i s et inaequa- impediantur.
libus e x i s t i t . Qui motus c e r l a babent spalia, dacly- Oinentum est membrana quae continet intcstino-
l i c u m pulsum vocant quandiu sine v i t i o f u i L r u m majorem p a r t e m ; quod epitolin Graeci vocanL
Venae dictae eo quod viae sunt natanlis sanguinis, Disscptum i n t e s l i n u m quod d i s c e m i t ventrem et
alqoe r i v i per omne corpus d i v i s i , quibus uuiversa caetera inteslina a pulmone, vel a corde.
membra i r r i g a n t u r . Caecum i n t e s l i n u m , quod sit sinc f o r a m i n e e t e x i -
Sangnis ex Graeca etymologia nomen d u x i t , quod t u , quod Graeci tisonenteron vocant.
vegetetur, et sustentetur et vivat eaoc saos e n i m Jejuniura tenue i n t e s t i u u m , unde et j e j u n u m d i -
$c$p€4 d i c i t o r . Sanguis autem est d u m i n corpore { citur.
est; effusus vero c r u o r , n a m c r u o r vocalur, eo Venter autem et alvus et ulerus inter se d i f l e r u u t .
qood efiusus c u r r a t , vel ab eo quod currendo cor- Venler est q u i acceptos cibos digerit, et apparet
r o a L A l i i cruorein i u t e r p r e t a n t u r saniem et sangui- extrinsecus, tendilque a pectore usque ad inguem,
n e m c o r r u p t u m q u i e m i t t i t u r . A l i i autem sanguinem et d i c i t u r venler, quod per t o t u m corpus alimenla
vocant, quod s i t suavis. Sanguis autera non est i n - m i n i s t r a t vitae.
teger nisi i n j u v e n i b u s . Nam d i c u u t physici m i n u t AIvus est quae c i b u m r e c i p i t , et per excrementa
sanguinem per aetates, unde i n senibus t r e i n o r est. p u r g a r i solet. Ex ipsa eitiin sordes stcrcorttra de-
P r o p r i e autem sanguis animae possessio et sedes est, fluunt. Saliustius : c Simulans s i b i alvura purgare. >
ideo genas mulieres lacerare solent i n luctu ut E t vocaiur alvus quod abluatur.
manibus g r a t i f i c e n l : inde et purpureae vestes et U l e r u m solae mulieres h a b c n l , i n quo c o n c i p i u n l
flores pnrpurei m o r l u i s praebentur. ad s i m i l i i u d i n e m c a u l i c u l i ; tamen auciores pro
Puhno ex Graeco t r a h i t vocabulum, pulmonem utriusque sexus veutre plerumque p o n u n t , nec
e n i m plenmon f i r k v p t i v ] vocant, eo quod cordis fla- poetac tanturamodo, sed et caeteri. Vocatur autem
b e l l u m s i t , i n quo pneunia, i d est spiritus est, per uterus, quod duplex s i t , et ab utraque i n duas se
q u o d et agitatur et movetur, unde e l pulmones vo- . divjdal partes, quaein diversum diffusae ac reflexae
c a l i s u n t . Nam Graece pneuma [in*{»pa] s p i r i t u s d i - circuraplicantur i n modum corno a r i e l i n i , vel quod
c i t u r , q u i flando et agiiando aerem e m i t t i t et reci* i m p l c a t u r foetu i n l e r i u s . H i n c et u l c r , quod aliquid
p i l , a quo moventur pulmones et palpitant, et ape- intrinsecus habet, ut membra c t viscera.
r i u n t se u t flatum c a p i a n l , et s l r i n g u n t u l c j i c i a n t , Aqualiculus proprie porci est, binc ad venlrera
est enim u t organum corporis. trauslalio.
Jecur nomen habet ex eo quod v i c i n u m cordi h a - M a t r i x d i c i t u r quod felus e l embrio i n ea gene-
beat locura ; inde enim a l t r a h i t sanguinem q u i i n r e n t u r . Semen enira receptura confovet, confotutn
eerebrum subvolat, e l inde ad oculos caeterosque corporat, corporatum i n niembra distinguit.
sensus et membra diffunditur, et calore suo succura Vulva vocata quasi valva, i d est janua v e n t r i s ,
ad se ex cibo t r a c t u m v e r t i t i n sanguinem, quem vel quod semen recipiat, vel quod cx ea fetns
ad osom pascendi nutriendique singulis membris procedat
praebet. l n jecore autem consistit voiuplas et concu- Vesica d i c i a , quod si vas aquae. Ipsa euiitl de rei-
piscentia, irae et amores, secondum eos q u i de phy- nibus u r i i i a collccta eompletur, et bumore d i s l e n d i -
sicis rebtts disputaoL t u r , cojus usus i n volucribus non babetur.
!3I APPKNDIX AD IIUGOIS 3 OPERA DOGMATICA.
U r i n a aulcm dicta a Graeco, o t y i u , i d est meio
seu mingo, et Gracce olpoe, cujus indicio et salus et
aegritudo m o n s t r a t u r . Q u i i i u m o r L a t i n e l o t i u m d i -
c i t u r , quod eo lota vestimenU munda efficianlur.
Senien est quod j a c t u m s u m i l u r aut i n terra aut
utero ad gignendum vel fructus vei fetus. Est enim
l i q u o r ex c i b i et corporis decoclione factus, ac
diffusus per venas atque medollas, q u i inde desu-
datus, i n roodum senlinae crescit i n renibus, eje-
ctusque per c o i t u m , et i n u l e r u m mulieris susceptus,
calore quodam v i s c e r u m , et menstrualis sangninis
i r r i g a t i o n e f o r m a t u r i n corpus.
Menstruum est supervacuus m u l i e r u m sanguis,
dicta autem sunt menstrua a c i r c u i t u l u n a r i s l u m i n i s ,
quo solet boc evenire profluvium. Luna enim Graece
mene pJwo d i c i t u r , baec et muliebria nuncupan-
tur. Nam m u i i e r solum animal menstruale est.
Cujus c r u o r i s contactu fruges non g e r m i n a n t , ace-
scunt m u s l a , m o r i u n t u r herbae, aroittunt arbores
felus, f e r r u m r u b i g o c o r r u m p i t , uigrescunt a?ra-
menta ; si q u i canes inde ederint, i n rabiem cife-
r a n t u r ; g l u l i n u m asphalti quod nec ferro, nec igne
dissoivitur, ipso cruore p o l i u t u m sponte d i s j u n g i -
t u r ; post plurimos autem dies menstruos ideo se-
men non est germinabile, quia jaro non est m e n -
strualis sanguis a quo perfusum i r r i g e t u r .
Tcnue semen i n muliebribus locis non adhaerel;
l a b i t u r e n i m , nec habcl v i i n adhaerendi. S i m i l i l e r et
crassum non babet v i m gignendi, quia rouliebri
aanguini se miscere non potest propter n i m i a m sui
spissitudinem; binc et steriles mares e l feroinas
13*
, p r o l i x a , et pectus ampluro. I n m u l i c r i b u s leves ge-
nae, et angusturo pectus; ad concipiendos autetn
fetus etportandos renesel latera diiatata. Quoniam
quae p e r l i n e n t ad horoinem et partes animae et
corporis, ex parte d i c t u m , e s t ; n u n c aetates ejus
subjungaraus.
C I P . L X I . De atatibut hominit, et vocabulie earum,
etiam utque ad mortem, et mortuot.
Gradus aelatis sex sunt, infantia, p u e r i d a , adole-
scenlia, j u v e n t u s , v i r i l i s gravitas, atque senectns.
Prima aetas infanlia est p u e r i uascentis ad iucem,
quae p o r r i g i t u r i n septem annos. Secunda aetas
pueritia est, i d est p u r a , et nondum ad gignendum
apla, tendens usque ad q u a r t u m decttnum a n n u m ;
tertia adoiescentia ad gignendum apta, quae
porrigilur usque i n v i g i n t i octo a n n o s ; q u a r u ,
juventus, firmissiroa o m n i u m aetatum, finiens
i n quinquagesimo anno. Quinta aetas est senioris,
i d est v i r i l i s graviias, quae est declinatio a j u v e n t u t e
ad senectutem, nondnm senectus, sed j a m non j n -
ventus, quia senioris aelas est, quam Graeci presby-
ten vocant, n a m senex apud Graecos non p r e s b y l e r ,
sed 7f>ov geron, hujus gerontos d i c i t u r . Quae aetas a
quinquagesimo anno est seneclus, quae nullo anno-
r u m tempore finitur, sed post iiias quinque aetates
quantuncunque vilae est, senectuti d e p u u t u r . Se-
n i u m autem pars est ultima senectotis, d i c u q u o d
sit terminus septimae aetatis. I n his ergo sex spaliis
phiiosophi descripserunt v i u m humanaro, i n q i i i b o e
l i r o i u t u r et c u r r i t , et ad vitae t e r m i n u m p e r v e -
1

n i t . Pergamus ergo breviter per praedictos grados

d i c u n t fleri vel p r o p t e r n i m t a m crassiludinem san-
a e u t u m , etymologias earum i n j homine demon-
guinis vel seminis, vel propter n i m i a m raritatero.
slrantes.
Primum autem aiunt cor hominis fingi, quia i n
co s i t et v i t a h o m i n i s , et sapientia. Deinde quadra- Infans d i c i t o r homo primae a e u t i s , dictus a o t e m
gesimo die t o t u m corpus e x p l e r i , quod ex a b o r t i o * infans, quod adhuc f a r i , i d est loqui non potest o o n -
n i b u s , u t f c r u n t , collectum est. A l i i felus a capite dum e n i m bene ordinatis dentibus, minus i n t e g r a
e x o r d i u m sumere d i c u n t , unde et i n avium fetibus est sermonis expressio.
p r i m u m oculos fingi i n ovis videmus. Fetus autera Puer a p u r i u t e vocatus, quia purus est, et n o n -
d i c t u s , quod adbuc i n utero foveatur. Item nasci d u m lanoginem, floremque genarum babet. Eam i i ,
patribus similes a i u n t , si paternum setnen validius q u i habetit sunt ephebi ab H6n hebe quae est p u b e r -
s i t ; m a t r i b u s s i m a t e r n u m ; hac e t i a m ratione s i - tas d i c t i , p u e r i autem necdum pro n a t i v i u t e s n n t
miies e x p r i m i vultus. Qui autero utriusque parentis viri, sed adolcsceotuli leves. Ptter autem trtbu*
figuraro reddunt, aequaliter raisto paterno, mater- modis d i c i t u r , pro n a t i v i u t e , u t Isaias. Puer natuo
noque saoguine vel semine concipitfntur. Dicunt j e$t nobit (l$ai. i x ) ; siraililer p r o aeUte, u t octennis,
etiam a v o r u m et p i o a v o r u m consiroiles fieri, quia decennis, unde esl i l i u d :
sicut i n terra m u l l a semina o c c u l t a n t u r , sic et i o Jum puerile jugum tenera cervice gerebat.
bominibus semina celantur p a r e n t u m figuras r e d d i - Secundo pro obsequio et fidei p u r i u t e , unde i n
t u r a . Ex paterno autem semine puellas nasci, ex cantico V i r g i n i s . Sutcepit ltrael puerum tuum (Luc.
n i a l e m o pueros, quia omnis partus constat ex d u - i ) . Tertio pro ruditate et iguorantia. U n d e : Puar
p l i c i semine, et cujus pars major est, i n v o l v i t et centum annorum morietur (Ita. v ) . Puella p a r v u l a ,
occupat s i m i b l u d i n e m sexus. quasi p u l i a , unde et pupiiios non p r o conditiowe»
sed p r o aeute p u c r i l i vocamus.
I n corporenoslro quaedam tantum ad u t i i i t a t i s c a u -
sam facta sunt, u t v i s c e r a ; quaedam et u t i l i i a l i s c t P u p i l l i autem d i c t i , quasi sine pupilla e t o c u l i s , i d
dccoris, u t sensus i n facie, et i n corpore manus ac est a parentibus o r b i , h i autem vere pupilli d i c u n -
pedes, q u o r u m membroruro et uiilitas magna est, t u r , q u o r o m parentes ante deeesseront qoam ab h t s
et species decentissima. Quaedam tantum decoris, nomen acciperent. Caeteri o r b i v o c a n t o r .
u t mamillae i n v i r i s , et i n ulroqoe sexo u m b i i i c u s . Orpbani iidem q u i e l p u p i l l i . l i l u d e n i m G n e c u a n
Quaedam diacretionis, u t i n v i r i s genitaiia, barba nomenest, hoc L a t i u u m . N a m i n Paalmo o b i »*|*e
4.33 D E BESTHS E T A L U S
l e g t t o r : PupiUo tu erh adjutor (Psal. i x ) ; Graecos
hahet orpbauo.
Puberes a p u b e , i d esl a lanugina vestiente p u -
denda oorporis noncnpati, haec loca tunc p r i m a m l a -
nuginem d u c u n t . Qoidam autem ex annis puberla-
t t m e x i s t i m a n l , i d est eum puberem esse, q u i qua-
tuordecim annos expleverit, quamvis tardissime p u -
bescat. Gertissimum autem est eum puberem esse,
q u i ex habitu corporis pubertatem ostendit, et ge-
nerare j a m potesL
Puerperae sunt quae annis puerilibus p a r i u n t , unde
et Horatius:
Laudaturjam prole puerpera nala.
V e l sunt dictae puerperae, quod p u e i l a p a r i u n t ,
v d quod pueros p a r i o n t .
Adolescens diclus, eo quod sit ad gignendum
adultus, sive quod adhuc adolescit, i d est, crescit
et augetur.
Juvenes d i c u n t u r quod posse j u v a r e incipiant, u t
i n bobus j u v e n c i , cum a v i t u l i s discesserunt. Est
e n i m j u v e n i s i n ipso aetatis incremenlo posilus', et
paratus ad a u x i l i u m . Nam juvare horoinis est opus
aliquod conferentis. Sicut aulem i n h o m i n i b u s t r i -
eesimus perfeclae aetalis est annus, ita i n pecudibus
et j u m e n t i s t e r t i u s robustissimus est.
V i r nuncupatus, quod i n eo major est vis qnam
i o feminis; unde et v i r t u t i s uomen accepit, sive
qood v i agat i n feminam.
Mulier vero a m o l l i t i e , tanquam m o l l i e r / i i t t e r a
detracta vel mutata appellata est m u l i e r ; utrique
e n i m fortitodine et imbecillilate corporom separan-
t o r . Sed ideo v i r o m a x i m a v i r t u s , m u l i e r i m i n o r ,
o t patiens et obediens v i r o esset, scilicet ne f e m i -
nis repognantibus libido cogeret viros aliud appe-
t e r e , aut i n a l i u m sexum p r o r u e r e . D i c i t u r i g i t u r
m u l i e r secundum femineum sexum, non secundum
eorruptionem i n t e g r i l a l i s , et boc ex liugua sacrae
Scripturae. Nam Eva facla de latere v i r i s u i , nondum
contacta a v i r o , mulier appellata e s t , dicente Scri-
p t u r a : Et formavit eam in mulierem (Gen. n ) . E t ad
m a t r e m D o i n i n u s : Mulier, ecce fUius tuus (Joan.xix).
Virgo a v i r i d i aetate dicta est, sicut et virga, et v i -
t o l a . A l i o q u i n ab incorruplione, quasi virago, quod
ignoret femineam passionem.
Virago dicta, quod u t v i r agit, i d est opera v i r i i i a
facit, et masculi vigoris est. A n l i q u i e n i m forles fe-
minas ita vocabant. V i r g o autem non recte virago
d i c i t o r , si non v i r i officio fungitur. Mulier vero si
v i r i l i a opera facit, recte virago d i c i t u r , u t Amazones.
Qoae vero nunc femina, antiquitus v i r a vocabatur,
• i c u t a servo serva, et a famulo famuia, ita a v i r o
v i r a ; binc et viraginis nomen deduclum quidam p u -
t a n t , feroina vero a partibos feroorom dicta, ubi
sexus a v i r o discernitur. A l i i Graeca etymologia f e m i -
n a m ab ignea v i dictam p u t a n t , quod vehementer
v i r o r a concupiscit; libidinosiores e n i m v i r i s feminas
esse t a m i n mulieribus quam io animalibus d i c u n t .
Unde nimius amor apud antiquos femineus vocaba-
(4) l d Vaila negat.
EBUS L I B E B T E R T I U S . 134
l u r . Senior est adhuc v i r i d i o r . O v i d . In l i b . v i :
Senior inter juvenemque tenemque.
Terontius:
Quo jure sumus adolesceatiores.
U b i adolescentior non utiqoe magis adolescens, sed
m i n n s , o t senior minus est quam senex, u b i compa-
r a t i v u s gradus miuus signiflcat positivo Ergo
senior, non satis senex, sicut j u n i o r infra j u v e n e m ,
sicut pauperior infra pauperem. Senes autem quidam
pulant dictos a sensus diminutione, eo quod j a m prae
vetustate desipiant. Nam physici d i c u n t homines
stultos frigidioris esse sanguinis, prudentes calidio*
ris, unde et senes, i n quibus j a m friget, et pueri i n
quibus nondum calet, minus sapiunt. Inde est quort
convenit i n hoc i n f a n t i u m aetas et senum. Senes
e n i m per n i m i a m aetatem d e l i r a n t , p u e r i per i a s c i -
v i a m et infantiam ignorant q u i d agant. Senex aotem
tantum masculini est generis, sicut anus f e m i n i n i .
Nam anus d i c i t u r s o l a m u l i e r . Anus autem appellaia
a m u l l i s annis, quasi annosa. Naro si commune
nomen esset, c u r non diceret Terentius senem m u -
lierem? hinc etiam vetula, quasi vetusta. S i c u t . a u -
tem a sene senectus, i t a ab a n u anilitas nominata
est.
Ganities aulem vocata a candore quasi candities;
onde est i l l u d florida j u v e n t u s , lactea canilies,
quasi diceret, candida. Seneclus autem m u l t o nobis
defert et bona et m a l a ; bona, quia nos ab i m p o t e n -
tissimis dominis liberat, voluptatibus imponit mo-
d u m , l i b i d i n i s frangit impetus, auget sapientiam, dat
m a l u r i o r a c o n s i l i a ; mala autem, quia senium miser-
r i m t n n esl debilitate et o d i o ; subeunt enim m o r b i
tristisque senectus. Nam duo sunt, quibus m i n u u n l u r
vires corporis, senectus et m o r b u s .
Mors dicta, quod sit amara, vel a marte, q u i effe-
c l o r est m o r t i u i n , sive a morsu p r i m i hominis, q u i
vetitae arboris pomum mordens m o r t e m i n c u r r i t .
T r i a autem sunt genera m o r t i s , acerba, i m r o a t u r a ,
n a t u r a l i s ; acerba infantium, immatura j u v e n u m ,
m a t u r a , i d est naturalis scnum. Mortuus autem ex
qua parte orationis deciinetttr, i n c e r t u m est. N a m ,
sicut a i t Gaesar: c Non potest mortuus aliqua facere
post mortem suam, ita homo non potest scire ejus
originem, > i d est vocabuli morttius. A b eo enitn
quod est morior f p a r t i c i p i u m praeteriti temporis i n
tu$ exire debuit, per unum u , non per duo aw, n a m
u b i est geminata l i t t e r a uu nomen est, non p a r t i c i -
t
p i u m , u t fatuus, arduus. Convenienler itaque faclum
est u t quemadmodum i d quod significat, non potest
agendo, ita e l ipsum nomen non potest ioquendo
decliuari. Omnis autem mortuus aut funus est, a u t
cadaver. Funus est si sepeliatur, et d i c t u m funus a
funibus accensis, quos ante feretrum papyris cera
c i r c u m d a l i s ferebant. Cadaver autem est si insepul-
t u m jacet, nam cadaver nomiuator a cadendo, quia
j a m stare non potest. Quod duin portator ad sepoi-
c r o m , exseqoias i i l i fieri d i c i m o s ; u b i crematum
est, exstare ejus r e l i q u i a s , u b i conditum eat, j a m
 45* APPENDIX AD HCGOl
sepultum esse. Corpus aulem d i c i i u r a consuetudine,
quia dum vivebat corpus erat, ut illud :
Tum corpora luce carentum.
(ViBCifc. Georg., l i b . i v , vers. 555.)
Defunctus vocatur, quia complevit vitae o f l i c i u m ;
nam dicimus deiunctos oflicio, quia officia debita
compleverunt, Unde est et honoribus f u n c t u s ; h i n c
LIBER QUARTUS.
Be proprietatibus et epilhetis rerum, serie litteraria io ordinem rodactis.
CAP. I . De hit quibut prima littera ett A.
Ablactattis a roamilla per amarura s e p a r a l u r ,
p a t r i r e d d j t u r , e l validiori cibo u t i t u r .
Abies e-d arbor a l l a , procera, coma p u l c h e r r i m a .
Accipiter agreslis vel sylvester aves domesticas
r a p i t , captas conlinuo d e v o r a t ; ut plumescit, r e q u i r i t
loca opportuna unde non e x t r a h i t u r , abjectis plumis
sylvestres aves capit, columbain persequitor, prae-
dam Domino servat. Domesticus i n sinistra g e r i l u r ,
ut volet ad d e x l e r a m , compedibus c o n s t r i n g i t u r ,
corrigia l i g a t u r ; qtiae c u m non r u p t a , sed soluta
est, volare p e r m i l t i l u r ; visa carne redit ad D o m i -
rum
Acinus i n nigredtnem v c r t i l a r , odorem v i n i r c l i -
net, fetorcm eroittit.
Activa vita praedicat, sollicita est, flnero h a b i t u r a G t u r , funem habet, navem retinet eontra piocellas,
fructuosum, operibus iustat, roartyriura s u b i t , p e r i - v i x evellitur.
culosa est.
Acus gracilis est, r i g t d a , teres, uno capite acuta,
e i altero perforata, consticndi ofllcio apta.
Adaraas insecabiiis et iudomabilis est, ferrum
attrabit, auro vel alio metallo non r e l i n e t u r , sed
chalybe, et tantum sangutne b i r c i c o m m i n u i t u r .
Adeps omnis Doraini est j u r e pcrpetuo, crassitudo
interior est cordis vel v c u t r i s , jecoris vel hepalis,
rentim vel r e n u n c u l o r u m .
^ A e r rarus est, m o b i l i s , avibtis plenus, facile cor-
r u m p i t u r , spiractiluro est v i v e n t i u i n , nttbibus obscu-
r a t u r , sole i l l u m i i i a t u r , hieme condensatur, vento
agitatur, aeslate serenatur, nubilostts signiflcat p l u -
v i a m futuram»
JE>% et aelbiops, c t aestas habenlur i n l i t l e r a E .
A g e r a nocuis purgatur, siercoratur, m u l t i p l i c i l e r
a r a t u r , rastro aequatur, semitiatur, semen o p e r i i u r , .
fossis c i r c u m d a t u r , sepitur, vacare p c r m i l l i t u r , signa
ad fugandum aves i n eo ponuntnr.
Agricola mane consurgit, vilibus i n d t i i t u r , boves
jugo sociat, stimulo boves sollicitat, tempora arandi
et seminandi observat, tempeslatibtis aeris non a b i -
g i t u r , r e c t u m sulcnm f a c i l , instante vespera dorauin
r e v e r t i t t i r , j a c t u m seraen patienler exspectat.
Aguns innocens est e l pius et siraplex, i n l e r m u l -
tas matrero cognoscit, solo balatu iilaiu cognoscit,
\ OPERA DOGMATICA. 156
ergo defunctus, quod ab officio vitae sit depo&ituSj
sive quod s i l die functus. Sepultus autem dictus eo
quod sit siue pulsti vei sine palpitatione, id est sine
moto. Sepelire autem est corpora condere, id est
abscondere. Nam humare obruere dlcimus, hoc est
h u m o m injicere et humo l e o e r c
B n i a t r i simillimus est et imroolationl a p t u s ; i m m o -
iandus non clamat. Maler ejus lac praebet ad fomen-
t u m , et lanam ad vestimentum, carnem ad esum.
Tondendus silet, ungulam findit et r u m i n a t .
A i a gemina est, dorso i n f i g i t u r , volucrem s u b -
levat.
Alba vestis sacerdotalis corpus o p e r i t , est i n m a -
nicis s l r i c t a , inferius i a t a , Iinea esU
Aivens aquam continet, profuhdus est, alluvione
dilalatur.
Amygdala duleis est cibus aegrotantium, dura e t
aspera testa tcgitur.
A n c i l l a , humilis , obediens, verecunda, t i m i d a #
fidelts, sollicita, inculta, non babet potestaiem.
Anchora fortis e s t , adunca, ferrea, i n portu j a c i -
Angelus purtts natttra, fidelis custodiendo, r e c o n -
c i l i a t o r gratiosus, obediens exseqtiendo, coniempla-
tivus favendo, activus nuntiando.
Annulus principio caret et fine, rotuodus est, l a -
pide d e c o r a t u r , d i g i l u m circuit et s t r i n g i l , d i g i t n m
o r n a t , s t r i c t i o r non congruit, largtor decidit, despon-
sandis et consecrandis virginibus aptaiur, s i g i t l i s
regiis apponitur.
Anuus quatuor temporum vicissitudine v a r i a t u r ,
duodecim mensibus distinguitur, i n se revolvitur, i n
se nascentia consuniit.
Anscres siivcsires i n altum et inordinate v o l a n t ,
omnes sunt cincrei c o l o r i s , assiduitate clangoris
^noctis testantur v i g i l i a s , simul b a b i t a n l , saepius
conclamant. Doraeslici seipsos rosiris laceranl, c u m
senliunt horainem c l a m a n i , v a r i i et nivei coloris
stint, serniuibiis j a c l i s nr.civi.
Apis sine coitu nascilur, de p u t r i bove o r i l u r , s o l -
licita esl, floribus pascilur, gregatim volat; a l i i f
non sibi l a b o r a t , occisas et mortuas abjicit, c i t o
laeditur, f r i g o r i i n i m i e a , exterius aspera, i n l e r i u s
habet dulcedinem, munditiam d i l i g i t . C u m p u n g i t ,
aculeum a m i t t i t ; quo amisso nunquam fructura
facit.
Aqua coinmuiiis est, sordes lavat, i n ima fluit,
alveum non dcserii, i n mare r e v e r l i l u r , o m n e d i l o -
137 DE B E S T U S E T A L I I S I EBUS L I B E B Q U A R T U S .
v i u m s e q u i l u r , frigida n a t u r a l i t e r , v i n o mista valei
aegris, etim hordeo cocta sanior est, terrae mista
l u l u m facit, esi pauperum poius, clara esi pro spc-
celo, f i t i m seda.1, vestigium navis nou r e t i n e l , ignem
exslinguit.
Aquiia ab acumine o c u l o m m d i c t a , quia solis r a -
d i u m irreverLerato oculo ac visu i n t u e t u r , pullos
n o n sic solem contuentes, quamvis suos, a b j i c i t . I n
aere alto volans pisciculos i n m a r i conspicit, qnos
celeri descensu Taptos devorat, caeteris altitts v o l a t ,
eostrum i n senectute n i t n i s cresccns ad petram ex-
c u t i t , et rejuvenescit, i n arduis nidificat, trans maria
a c n t i t odoralu cadavera, de rapto v i v i t , et ameihy-
stbtim ponit i n n i d o , q u i fugat venenttin.
A q u i l o aquas congeiat; umle aquiio quasi aquas
ligans, frigidus esl, flores laedit et berbas, a septen-
trione flal.
Aranea scptem pedes h a b e l , veneno tabet, seipsam
eviscerat, de visccribtis suis telas. t e x i t , i r r e t i t n u t -
seas, sugit muscas, ct sic aret c l m o r i l t i r ; turgida c s i ,
i n aerem se sua teia sine alis aut alio adminicuJo e r i g i t .
A r a t r u m de ligno et ferro fit, t e r r a m findit, ab
agricola t e n c t t i r , t e r r a m m e l i o r a t , i n campo d i m i t -
titur.
A r b o r , qtianto attius radicem figit, tanto firmitts
haeret, u n t b r a m facit, i n aesute v i r e t , floret, f r u c t i -
ficat, in hieme marcescit, superfluis abscissis magis
et uberius f r u c t i f i c a l .
A r c a fuit de lignis setim, i n t u s e t foris atiro veslita,
i o l a l i l u d i n e m babuit c u b i t u m et semissera, i n late-
riltus singulis dtto annuli a u r e i , i n annulis veetes de
l i g n i s setim deatirati. I n ea erant tabuhe et virga
A a r o n , D e u i e r o n o m i u r a , u r n a q u e c u m inanna.
Arcns medium habel immobile et inflexibile, duo
e x t r e m a m o b i l i a ; sinistra manu tenetur, si d i u t e n -
d i t u r l e n t e s c i t , cito laeditur, i n ipso d u r u m per
molle i e m p e r a t u r ; c h o r d a t e n d i t u r , s a g i l i a m e m i l i i l .
Areolae concavo fitint lapide, aquam ad b o r l u m
vehunt.
Aries duo cornua habet i n f r o n t e ; dtim viget
b s c i v u s e s t , gregem praecedit, gregem tuetur cor-
n i h u s , regit gregem c t fecundat.
A r g e n l u m candidum cst, m u n d u r a , dulcera habet
t i n n i i u i n , attractivae naturae esl.
A r r h a pars esl p r e l i i , confirmalio contraclus, cer-
tUodo haucndi rera.
Asinus silvester, i d cst onager, ferus est dente,
loca h o r r i d u i H b a b i u t , canes iitsequentes lacerat.
Domesiiciis a fero perfoditur, n u l l u m dcnte p e i i l ,
stolidus esl, i n postcrioribus f o r l i o r , i n anterioribus
debibor, crucera i n dorso g e r i t , i n juventa aetate
p o l c h e r , i n seiiectute turpis, Itqrrendum c l a m a t ,
tuxuriosus est, segnis esi, carduis d e l e c u t u r , m i l i s
est, aeoleo p u n g i t u r , l y r a delcctatur, ei p r i r a u m i n -
sedit homo.
Aspis veneno nocel, i n cavcrnis habitat, cauda
o b t u r a t unaai aurem, t e r r a aheram, contra i n c a n l a -
t o r c s ; si quem percutiat s t a t i m obdormit, et ita eum
perimil.
PATROL. CLXXVII.
I3g
A t h l e U comam i n r o l o n d u m l o u d c l , oleo caput
u n g i l , se vestibtts uon onerat, o m n i parie se custo-
d i t , r t i b r i s i n d u i t u r , arma firmiter teuei, inolesliis
non cedit, spe victoriae adversaritim quiescere nou
desinit, i n pugna perseverat, termiuos non egredi-
t u r , ad v i c t o r i a m semper oculum babet.
Auceps diversa habet r e t i a , laqtieos ct viscuin,
loca avibus freqtieuliora quaerit, laqueos occullat, e t
seipsuin abscondit, voces avitini simtilat,quandoque
per unam decipit a l t e r a i n , captas praeter unaiu sibi
incorporat.
A u r o r a fugat t e u e b r a s , r u l i l a t , diem miiiisirat,
surgcnio sole obscurior cst, i u t e r noctcni et diera
roedia; d u m rubet, s i g n a l pluviam f u i u r a m .
A u r u m i u U r otnuia mclaila prctiosissiinum, s o l i -
dum e s l , visum fovct, quanto rubicundiu>, tauto me-
Iius,[pcr foriiaccm p u r g a l u r , splciididuni e s i , c t r e g i -
bus apttiui.
Austcr vcntus calidus cst, s o i v i l g c i u , florem i u t -
t r i l , a meridie flat.
A u t u m n u s quae i n anno nala sunt, colligit, arbores
nudat et agros, fructibus abundaus csl, florcs Urdos
et inutiles p r o d u c i t .
CAP.I1. De /iis quibut B ett prima littera.
Bacoltis longus, teres, r i g i d u s , inflexibilis, sus-
t c n u t i o n i congruus, defensioni aptus.
Balneum corpus iavat et desiccat, calorem nalu^
ralem accendii, caruem eniollit, n u t r i t , membra
dissoluta consolidal.
Balsamum odoriferum est, p u t r e d i n c m a r c e t , s i i -
pes ejus v i t i siinilis est, j u v e n t u i e n i c o n s c r v i i , ejus
g u t u m i s u oleo cyprino vel melle a d u l t e r a l u r , seJ
p r o b a t u r esse sine mclie, si q u i s c u m lacte coagula-
v e r i t , chrisroa conficit apposito o l e o ; p u r u m sole
ardente sustineri non polest, u t vitis s u s l e n u t u r
et c o l i t u r , cujus arboris pccpetua coina cst i i t s i -
gnis, duobus cubitis e m i n e t , acutis iapidibus et os-
seiscultellis i n c i d i t u r , quia f e r r i taclus c i noxius c s l .
Baltheus m i l i t a r i s aureus esl, renes et pectus c i u -
gebat vel s t r i n g e b a t , totura corpus ambit et c i n g i t .
Barba f o r t i l u d i u e m designat, sexuin denolat, ca-
p i l i adhaeret.
Basiliscus rex est scrpentum, solo visu hominem
i n l e r f i c i t , flalu necat aves volantes, adeo veneno
plenus esl, quod lotus perlucet, p r i o r visns ab bo-
m i n e non nocet h o m i n i , et vacua regnat basiliscus
arena.
Beata Virgo paoper f u i t , b u m i l i s , o b e d i e n s , q u i e t a ,
modesU, s i m p l e x , sapieus, ab angelo n u n t i a u , i u
u l e r o sanctificata, p r i m a voturo v i r g i i i i t a t i s Deo
sponso suo o h t u l i t , ab angelo s a l u U l a , plena gratias
eslpraedicaU,roater est D o i n i n i , doroina angelorum,
steita m a r i s , terra quae germihavit Salvatorem,
terra de qua formatus est verus A d a m , terra de qua
o r u est veritas, t e r r a de qua eductus est verus pa»
n i s , terra quae dledit f r u c l u m suum, terra cujtts
fructus sublimis, t e r r a qttatn Dorainus benedixit,
terra de qua d i c i t u r : < Cecidit semen i n t e r r a m
5
 159 APPENDIX A D HUGC STS OPERA DOGMATICA.
b o n a m , i c r r a flucns lacle et mclle (Luc. vm),» arca | d t i c t i l e , hastile ejus ferreuro,vesiitum quinque cala.-
teslamenli, imo et fcederis, stella ex Jacob o r i a , urna
habcus manna, Ibronus Salomonis, domus salutis,
porta clausa, veltus c o m p l u l u m , thalamus sponsi,
tcmplum Salomonis, virga A a r o n , tunica s i i m m i
sacerdolis, m u l i e r amicta sole, doinus scplem co-
lumnis excisa, hortus conclusus, fons signatus, t r i -
c l i i i i u m T r i n i l a l i s , arca Noe, ptilchra u t luna, clecta
u l s o l , et aurora consutgens.
Beryllus lucel u t aqua sole perctissa, calefacit
i n a i i i i n i tenentis.
Bos duo cornua habet, r u m i n a t et findit u n g u l a m ,
terrani a r a t , j u g q p r e m i t u r , palcas coinedil, i m m o l a *
t u r , stimulo cogitur, fortis est.
Bubo sonat voce sicut avis, feralis, onerata p l u - Cantus pigros excitat, devotos i n c i u t , concordiam
m i s , gravi pigritia detinetur, i n sepulcris die n o c l u - * r c t i n e t .
qtic versatur, noctem amat, caeteris avibus exosa, Capiili tcretes sunt, graciles, caput o r n a n t , flrmi-
semper i n cavernis m o r a t u r . tcr r a d i c a n l u r .
Buccina i n imo s l r i c t a , i n summo' lata, audaccs
animat, timidos terret, dispersos congregal, h o r r e n -
d u i n sonat.
B u t y r u m dulce, candidum, pingue, cito liqoescit,
ex lacte coagulalo fit, raucedinein t o i l i t .
Buxus d u r a , a r b o r est h u m i l i s , m p i b u s inhaeret,
sterilis esl, i n bieme v i r c t , comam non deponit.
CAP. I I I . De hi$ quibu$ C e$l prima tittera.
Cadaver, p u t r i d n m , f e l i d u m , cibus est v e r m i u m .
Caepe lacryinas provocal, diversis operculis tegitur,
cito putrescit.
Caladrius seu charadrius avis , quac posita anlc
s g r o t t i m , si respicit e u m , t o t u m ebibit m o r b u m , et
convalescit acgrotus; si nou veiit rcspicere, signum
est m o r t i s .
Calamus est concavus, f r a g i l i s , levis, scribendi
officio aptus.
Calceamcnla pedes tcgunt et rouniunt, laxiora non
c o n g r u u n t , s t r i c t i o r a laedunt, pedi c i r c u m l i g a n t u r .
Calccdonius seu carchedonius colorcm pallentis
lucemae habet, sub die fulget, i n domo obscurus est,
sralpentiuro artibus resistit, radio solis vei fricalione
d i g i t o r u m excandena, paleas ad se t r a h i t .
Calculus lapis durus e s t , v o l u b i l i s , p l a n u s , r o -
tundus, i n [fluminibus i n v e n i t u r , i n aqua non m o l -
lescit.
Calor dissolvil, aperit, cogit, fovet, n i g r o r e m i n d u -
c i t , et nimius u r i t , et exsiccat.
Camelus ingens corpore, onifer est, gibbosus, et
d c f o r m i s , se ad onerandum i n c l i n a l .
Campana somuolentos e x c i u t , horas dcsignat, i n
i m o l a t a , i n suinmo s t r i c t a , s i a r g e n t u m admisceatur
dulcius sotiat.
Campus est locus c a p a x , i n c u l t u s , spatiosus,
fioribus ct pascuis u b e r r i m u s .
Candcla ceram habet e l s t u p a m , lumen praebet,
seipsam .consuiuit, d i r c c t a e s t , p l a n a , longa, s u -
perius arcta, inferius l a t a , subtus p e r f o r a u et c o n -
cava.
CanJelabmm i n veuiplo fuit ex auro p u r i s s i m o ;
140
mis a u r e i s ; i n capitibus calamoriim scyphi i n m o -
dum n u c i s , lilia.de fundo scyphorum procedebant,
sphaeruias desuper scyphos sex brachia cum h a s l i l i ,
f e r r e a , vestita calamis aureis septuaginta. Partes
h a b u i l i n summo, stipitem i n f e r i u s , quo nitebator,
scptem lucernas, septein infusoria , seplem emon-
ctoria.
Canis l a t r o n i est infestus, caecus nascitur, nullum
cognoscit nisi eos i n t e r quos h a b i t a t , liugtiam habet
nicdicinalem, sagacitatem mirabilein, fldelitatem
commendabilem, lupos et furcs arcet, otloratu viget,
dcntes habet acutissimos, sanguinetn l i n g i t , rapidaa
famis est, ad v o m i t u m r e d i t , ossa r o d i t .
Capra r u m i n a t , pedem findit, fetida est, in
pascendo duos pedes sursum e r i g i t , de ejus pilis
fit c i l i c i i i m , h i r s u u e s t , i m m o l a t u r , in summis
pascittir.
Caprea munda est, v i s u acuta, pedem findit, et
r u m i n a t , gressu velocissima, i n suromis pascitur.
Caput eminentissiroum m e m h r u m e s t , et caeteris
principalius, quinque sensus c o n t i n e t , capillis o r -
n a t u r , collo s u p e r p o n i l u r .
Carbo de mortuo r e v i v i s c i t , d e n i g r o i n r u b o r e m
v e r t i t u r , favilias gencrat, et d u m resolvitur, cineres.
Carbunculus lapillus lucidissimus est, tenebrat
noctis ftigat, i n l e r r a E v i l a t h i n v e n i l u r .
Carcer tenebrostts est, f e t i d u s , b o r r i b i l i s , p i o -
fundus, poenalis, s o l i t a r i u s .
C a r o f r a g i l i s est, suadet et concupiscit adversus
spirituro, pravos roolus g i g n i t , i n f i r m a e s l .
Casia berba quae et fistula i n aquis n a s c i t u r , c o u -
cava est, i n iroroensum crescit.
Castrum i n t u t o locatur, fossis monilur, muris
c i r c u r o d a t u r , propugnacuiis a m b i l u r , i n eo sunt
defcnsores, a r m a , v i c t u a l i a , speculatores.
Catcna ponderosa e s i , ferrea, d u r a , c o n s t r i n g i t ,
moveri non sinit, i n ea annulus complectilur a n -
nulum.
Catbedra doctorum est sedea, quatuor q u i b o t
I sustenlalur, pedes habct.
Cedrus i n L i b a n o nascitur, alta est, sterilis, odo-
r i f e r a , ejus resina l i t u m non putrescit, neque v e -
l u s u t e c o r r t i m p i t t i r , quantum i n auras se e x t o l I i i t
t a n l o m radicatur i n t e r r a , firmiter haeret, i m p u t r i -
b i l i s est, ejus odor serpentcs fugat, vel occidit.
Cera sicca est, i n favo latet, p u r a e s t , f r a g i l i s ,
ad ignetn m o l l e f i t , tcnax et mollis formam s i g i l l i
r e c i p i t , t u m o r e m r e p r i m i t , odorifera est et pallida»
Cercbrum tn capite e s t , c i l r a m o r l e m i m m o l a b i l e
[f. i n v i o l a b i l e ] , sedes est memoriae intellectus v i s , e t
}
rationis.
Cervical q u a d r a t u m , b r e v e , bysso i o s u i t u r , p l e -
n u m levissimis phimis, capiti supponilur.
Ccrvi a patria ipso tempore amoris discedenlCflt
Ul DE BESTUS E T A L l l S REBUS L I B E R Q U A R T U S .
ordiitate inccdentes, a l l e r alterum p o r t a l cornibtis A
dorso impositis, per diiiueta illaesi evaduut, serpeu-
tes dc cavcruis c x l r a h u t i t , serpentem extractum
<omedunt,et bauslo fonte visum recupcrant, super-
flua cornua dcponuiit, c l j u v e n e s c u n l , luduut, r u m i -
nant, et finduitt ungulas.
Cbristna ex balsamo c t olco consecratur, co sa-
cerdotes et reges i i i u n g u n t u r .
Cbristus v i l i preiio appretiatus, o r a v i t cuin suttore
saiiguineo, a discipulo t r a d i t u s , vilissime deteutus,
ligatus, alapis caesus, flagellatus, falsis teslibus ac-
cusatus, rcus m o r t i s dictus, barba ejtts v e l l i t u r , u t
d i c i t glossa super Isaiain : « Coram Pilato a m u l t i s
accusatus, ab llerode s p e r n i l u r , alba veste i n d u i l i i r ,
b t r o p r o co e l i g i t t i r , injuste daninatur, chlamyde
coccinea i n d u i l t i r , spinis c o r o n a l u r , arundiue caput &
cjus p e r c u t i t u r , p r o p r i i s vcstibtis c x u i l t i r , cruccm augelorum e l b e a u r u m a n i m a r u m , qoieiuro, paci-
sibi b a j u l a t , c r t i c i l i g i l u r , blaspbeiualur, aceto pota-
t u r , clatnans et flcus euiikit s p i r i t u t n , laucea latus
ejus p c r f o r a t u r , i t u p o n i t u r sepulcro. »
Cbristus citam est tempium Salomonis, bolrtts de
t e r r a promissionis i u desertum translattis, columiia
ignis et n u b i s , David est quem Saul i d est Judaicus
populus v o l u i t transflgere, sed plantaja est lancca
ad parietem, et illacsus evasit, bircus emissarius, et
i m m a c u l a i u s , geminus passer q u o r u m uuus iromola-
t u r , et alter avolabat, p r o p i t i a t o r i u m , agnus i m n i a -
culatus, suntinus sacerdos q u i semel introivit in
Saocta s a i i c t o r u m , v i t u l a r u f a , serpens i n palo
erectus, Sanison fortis,*verus Salomon, David m a n u p geminos {>uilos n u t r i t .
f o r l i s , vel aspeclu desiderabilis, Isaac ferens l i g n a , Coluiuna capitcllttm habet, s t i l u m , basim, aedifi*
verusJosue, Josepb pulcbra facie et decorus aspeclu,
Eliseus magnus coaptans se p u e r o .
Cbrysolitlius lapillus aureum fttlgorem babet, a r -
deules scintillas videtnr e m i t l e r e .
Cbrysoprasus vei cbrysopassus lapiHus v i r i d i s ,
aureaeque naturae, q u i i n India nascitur, quidam
etiam est purpureus c u m aureis g u t t i s .
C i c a l r i x vestigium vulneris est, de facili renovat
vubius, cauterizat carnem, dolorein r e t i n e t .
Ciconia veris est n u n t i a , serpentibus i n i m i c a ,
•oeietatis a m i c a , inaria transvolat, i n Asiam c o l -
lecto agmine pergit,coturnices eas duces praecedunt,
eximia iUis c i r c a filios pietas est, adco pullos i n
nidis fovent, u t assiduo incubatu plumas deponant,
et per quantum teinpus filios n u t r i u n t , per t a n t u m
a Uiiis n u t r i u n t u r .
C i l i c i u m de pilis caprarum fit, vermes n u t r i t , fe*
t i d u m est et p u n g i t i v u m .
Cinnnamomtim corticem babet ad moduin cannje,
i n medio jEibiopiae g i g n i t u r , frutice b r e v i , d u o r u m
c u b i t o r u m , colore cincreo vel subuigro, crassttm
«icspkiiur, gracilitis c a r i u s e s l , v i r g a m i.abel r o t t t n -
«laiu et gracilem : cum f r a n g i t u r , visibUe evoiat
spiramentuin iu modiim nebulae vel pulvcri3.
Cinis de liguis fit per ignem, minuttis est et pon-
derosus, panuos lavat, fit optimtis de sarmonlis, id
tst de v i t i u m putamine.
141
Cisterna profunda , ft igida , p l u v i a cxccptiva ,
aqttae conservativa.
Citbara de corio fit atiimalis n i o r t u i super l i g n i t m
extenso, ordinatae cbordae ab i n t e t i o r i reddunt so-
n u m ; si l i i m i s tenduutur, r u m p u t i l u r ; si ininus r a g -
ccscunt, plectro t e m p c r a n t u r .
Clavis iniroinissoria est, niagnam seram e v o l v i t ,
osliuin aperit, slrepitum facit.
CJaustrum carccr est spontanetts c l e r i c o r u m , l o -
cus quieiis, securum cfficit d<s externis, laetum de
i u l e r u i s , c e r t u i n de aetemis, si corpus coiiipescit,
t a m c n inciitem c x b i l a r a t .
Clibanus rotundus, solidus, candidus, deniissua,
patulus, obscurus.
Coccum bis t i n c t u m e r a t , colorcm habens ignis.
Coeluiu quae in.eo sunt celat, sedes Dei est, locus
ficum, a i t u m , leve, molle, suave, plaiiuin.
Collum capiti adbaeret, longuin est, caput cor|iori
j t i n g i t , c i b u m ad corpus t r a h i t , per ipstiui f o r m a l u r
vox, planum est, candidum, ter<*s.
Columba simplex est, osculis instat, fclle caret,
pedes rubros habet, visum pnc caetcris avibtts baltet
a c u t u m , n u l l u m ore vel ungttjbus laedil, patiper est,
pullos rostro pascit his quibtis pasta est, m o r t i c t i r i o
non vescitur, puro grano vesctltir, alieuos pullos u t
sitos fovct, super fluenta residct, nt accipitrem v i -
deat venientein, i n pelris nidificat, alis se defendit.
gregatim volat, fccunda cst, gcinittini p r o c a n t u d a t ,
citim s u s t i i t e t ; fortis c s l , directa, gracilis, longa,
r i g i d a , deloita, plana.
Cotisecialio Ecclesiae sic fit: ReHquiae asporlau-
t u r , et v i g i u t i una cruces mox l i m i t i n parielibus,
corpora e x l r a h i i n t u r , episcopus ad ostiiun pulsat,
ecclesiam ambit ter aspergendo eam aqua bene-
9
d i c t a , intus etiam aspergitur a q u a , vino, salc,
eiiiere, cserei duodecim i n parietibus j t i x t a cruces,
vei i m a g i n c i n apostolorum p o n u i i t u r e t i l l u r a i n a u t u r ,
alphabetum i n modum crucis i n p a v i m e u t o s c r i b i t u r ,
tbtis super altare c r e m a t u r , aliare chrismate i i i u n -
g i t u r , o p e r i t u r , o r n a t u r , inissa celebratur, vexiUum
ecclesiae superpoiiitur.
D Copbiuus viiis est e x l c r i u s , de j t i u c i s et foliis
palroarum i n l e x i t u r , vas stercoratuin est.
Cor a sinislris c s l , et c i t r a m o r t e m inviolabite,
sedes est caloris i n tnedio c o r p o r i s ; est sedes a u i -
nia?, et solius T r i n i t a t i s b a b i U c u i u m .
Cornu de carne est, firiniter Itaerei, carnem exce-
d i i , durura est, sed uioUius osse, d u r i u s carue, r i -
giduin et l u c i d u m .
Corona principio caret et fine, totum caput a m b i t ,
floribus i n t e x i l u r , capul ornat, crines casligat, l a t i o r
decidit, s t i i c t i o r non a p l a t u r , transposila non c o n -
gruil.
Corrigia longa est, tenuis, de uiortuo a n i m a l i fil»
totum corpus atnbit, inembra constriugit, clavos
habet, vestes coiistringil et castigat, ingre^suin
143 A P P E N D I X A D IICGONIS OPERA DOGMATICA. «44

habet quasi portam perlasa acu fibuhe stringitur A Deserium infecundum est, a r d u u m , i n c u l t u m ,
vel relaxatur. s o l i t a r i u m , i n v i u m b o m i n i b u s , et feris b a b i l a c t i l u m ,
Cortinae de quinque coloribus erant, decem erant, ac serpentibiis p l e n u m .
opcriebant una a l i a m , ansulas babebanl, ornabant Dies colorem restituit rebus, operari sinit, sincera
(Exod. xxvn, xxxvi). est, e l clara sole i l l u m i n a n l e , furibus et latronibus
Corvus niger est, cadaveribus pascitur, p r i m u m et male agentibus adversatur, duodecim horas c o n -
i n cadaveribus oculum p e l i t , et sic per oculum ce- tinet, calida est, noctem et tenebras fugat, d i v i d i l u r
r e b r u m e x t r a h i t , de r a p t o v i v i t , rauca voce c l a m a l , in mane, meridiem et vesperam.
clamosus est, fetus nisi nigreseant non n u l r i t , n i d u m Digitus a r t i c u l a r i l e r disliuctus, longus, rectus,
ex m u l t i s i n unum congerit. teres, unguem habct, gracilis est et flexibiiis.
C o l u r n i x a sono vocis dicta est qualea, amcenita- Discipulus debet esse h u m i l i s , sanctus, obediens,
t i s tempora a v e t ; aestate repulsa, maria transvolat. i n t e n t u s , patiens, prompttis, diligens, praeceptorem
Haec sola a v i u m sicut et homo caducum m o r b u m suum parentis a n i m i non corporis loco habens et
patitur. coiens.
Crater est tornatilis, rotundus, profundus. Divitiae cttm dolore a m i t t u n t t i r , cum labore a c q o i -
C r e m i u m siccum est, c o n t r a l i i t u r , per ignem c r e - B r u n t u r , cuin liinore possidentur, cito transeunt,
m a t u r , u t ignis sanguinera extrahaU stiperbiam generant, menlem sollicitudine pungunt,
C r i b r u m p u r u m nb i m p u r o separat, grossa r c t i n c t , viam ad Doroinum i m p e d i u n t , a daemone denttn-
minuta expcllit. l i a n t u r . Spinae stint semen bonum supprimentes,
C r u x , scrpentis aenei paius, ligna Isaac, scala Ja- radicare non sinentes, iis taroen bonae q u i i l l i s
cob, virga Moysi, l i g n u m M a r a t b , signum Tau i n u t u n t t i r benc. I n m e l a l l i s , et gemmis, et victnalibus,
supetliutinari domus, ligna Sareplanae, sycomorus ac otensilibus thesauris e l possessionibus consi-
Zacbaei, coccineum filura Raab, clavts David, veclis stiint.
i u quo botrus deportabalur. Qualuor b a b u i t partes, D o c l r i n a debet esse de flde et moribtis, catholica,
ex quatuor iignis fuit coroposita,oIiva,cedro, palroa, i d est generalis, p u b l i c a , sana, discreta, vera,
eypresso. Pellit pbantasmata, delet v e n i a l i a , i n matura.
modum crucis c u r r u n t per m a r i a uaves, voianl D o l i u m r o t u n d u m est, c i r c u l a t u m , i n t e x t u m , p r o -
aves i n aere, natant bomines, fiunt ecclesiae et fundum, p a t u l u m .
cucuilae. Dominus Deus ad indulgentiam est facilis, tardus
Cuitellus m a n u b r i o tenetur, ferro i n c i d i i , vagina ad v i n d i c l a m , pronus ad remunerandum, p l a c a b i l i i ,
custoditur. benignus, portabilis, sine suspicione, nec incredulus.
C u r r u s quanto plos oneratur, tanto plus s t r i d e l ; Domus sic aediflcatur, p r i m o t e r r a eifoditur, inde
qttatuor r o t i s v o l v i t u r , vesUgia r e l i u q u i t , diflicile fundamenlum j a c i t u r , p r i u s parietes e r i g u n t u r , post
v e r t i t u r , temonem habet, unctus facile c u r r i t , scaias diversa laquearia i n t e r p o n u n l u r , tectum superponi-
habet binc et inde, i n rotis r a d i o s b a b e t . t u r , quadratus est paries, distinguuntur diversoria,
Cygnus nalans c o l l u i n e r i g i t , foriis est i n a l i s , multas continet porlas et fenestras, habet diveraot
carnem n i g r a m habeu A canendo est appeliatus, i n t r o i t o s et exilus. Requiem praebet inhabilanlibtis,
longum collura habet, plumas candidas, instante a pluvia et venlis defendit, famiiiam unam eonsU-
mortc pennam i n cerebro suo figil, et dulcissime l u i t , vagos domat, scientiam et prudenUam i n ea
c a u i l . F e r t u r byperboreis parlibus olores plurimos quiescentibtis et meditantibus p r o c u r a t .
advolare, el praeciuentibus ciUiaroedis admodum
Duo Testaraeota, duae tabulae legis, duae parietes
;»pte canere.
i n tabernaculo, duo c h o r i i n ecclesia, duo p o r t i l o r e s
Cypresstts odorifera esl, medendis corporibus b o t r i , duo pisces i n Evangelio, duo horaines aseen-
apta, et venustatem comae nullo impulsu depouit.
dentes i n t e m p l u m , duae coluranae i n porUcu t e m p l i ,
CAP. I V . De kitquibut prima litteraett D. D duo eherubim super p r o p i t i a l o r i u i n , duo caiideiabra
Damtila i n roontibus h a b i t a l , inundum a n i m a i est, et duae olivae, duo l u m i n a r i a i n firmamenlo coeii,
visu perspicua, cursu viget, r u m i n a t et findit u n - duae uxores Jacob, duae sorores L a z a r i , duo aitaria
gulain. labernaculi, duo i n homine o c u l i , duae nares, dttae
Decem mandala Decalogi, decem virgines in aures, duo pede», duo c r u r a , duo genua, duae tibiae,
Evaugeiio, dceem leprosi m u n d a t i , decein tribus duo latera, duo brachia et caetera fere bina.
lsrael, praeter tribura Juda, et t r i b u m Benjamm, Duodecim patriarchae, duodecim apostoli, d u o -
decem cornua bestiae, decem c i v i u t e s , decem c o r - decim posl ascensionem annis praedicaverunt I n
tinai super tabernaculum, decem d i g i t i i n manibus, Judaea, duodecim lapides i n r a t i o n a l i , duodecim
et totidem i n pedibus. fontes i n E l i m , duodecim sedes j u d i c a n t i u m , d u o -
Denarios argenieus e s l , rotundus, quatuor q u a - decim tribus Israel, dnodecim panes propositionis,
draturas continet, integcr, non i m m i n u t u s , aequi duodecim palenae, duodecim p u g i l i i , duodecim partes
ponderis, imagiuem e l superscriptionem continet. maris R u b r i , duodecim exploratores, duodecim
Dentes albi snnt, d t i r i , bcne r a d i c a l i , o r d i n a t i , lapides de Jordanc translati, duodecim excubiae circa
cibos c o n t e r u n u fortes s u n l . tabcrnacula, duodccim porUC c i v i t a t i s , duodecim
 115 D E BESTIIS E T A U I S REBUS L I B E H Q U A R T U S . 146
lconeoli super gradus Salomonis, duodecim frucius A q t i i d d a m e s t , de vino procrealur, odorem r e t i t i e l .
spiritos enomeranlur i n EpisloIa ad Galatas, dtio- Falx acuta esl, recurva, propius totidet.
dechn fructns l i g n i viiae i n Apocalypsi, duodecim Fames vitales itieaius arctat, opus attenttat.
ibidem lapides, duodecim ibidem stellae i n corona squalorem generat, vilia pretiosa r e p u t a i , ctitein
tttmescere facit et pilosam, desidiam et appctiltmv
muiieris visae.
excitat.
CAP. Y . De his quibus prima littera esi E.
F a r i n a minnta est, munda est, cum labore habe-
E b r i e l a s e x f r e q u e n t i potatione provenit, v o m i t u m
t u r , per aquam conglutinatur, fermentalur, acedi-
provocat, hominem audaciorem reddit, gressus t i t u - nem sumit.
bare facit, linguam impedit, et quasi lialbutientem
Fasciculus ex m u l t i s collectis flt, nisi bene c o l l i -
reddit, gressus p e r m t i l a t , insensibilem facit, secreta
g a l u r , effluit.
denudat, Oeftim provocat, ofliciuin m e m b r o r u m t o l -
Favilla Jevis est, i n n i b i l t i m redigitttr, post ignem
l i t , ohlivionem ingerit, sui immemorem facit, discre- reroanet.
tionem aufert.
Favus cellulalus est levis, dulcis, ceram continel
E b u r randidutn est, f r i g i d u m , prius obscurum
vel elicit.
Itmis f i t h i c i d u m , p l a n u m , quanto vetustius, tanto 0
Fax concava est, sicca, fragilis, seipsam constt-
r o b i a i n d i u s et pulchrius.
m i t , lucem m a x i m a m diJfundit, cum stridore com-
Elephantes ingentes s u n l corpore, apti pugnae, buritur.
grcgatim incedunt, fraude capiuntur.
Febris calorem i n g e r i t , tremere facit, palattim
Ensis acutus, splendidus, utraque parte planus, i n
c o r r u m p i t , sudore t e r m i n a l u r , symptomata reliu-
vagina reconditor, Jitteratus est.
quit.
Eqous indoroiltis v i x domatur, v i x tenetur, fortis
Fcnestra i n cardinibus v e r t i t u r , pattila esl, lumen
est, v e l o x , superbus, sonitu a r m o r u m non t e r r e l t i r ,
e x c i p i l , et radios solis.
freuatur, sessorem saepe d i s c e r n i t , armatus atida-
Fera siivas i n h a b i t a t , indomita cst e l crodclis.
e i o r e s t , s i e r n i t u r sclla, cingulis constringitur, l u x t i -
Fermentum modicura de pasta farinae congittti-
riosns est, caicaribus urgetur, d u r a m habet u n g u - nalae i m m i t l i l u r .
lam i n qua ferratur.
F e r r u m ponderosum e x s t i n g n i t u r ex aqna, ma-
E r e m i t a esl solitarius, incultus, pallidus, macilen-
gnetem sequitur, rauce sonat, ex ipso fliint a r m a ,
tus, pannosus, h i r s u t u s , h o r r i d u l u s , barbatus.
i n igne mollescit, crebis lunsionibus exlenditur, i n
E r i c i u s seu hericius spinosus est, cilo i r a s c i t t t r , ore equi p o n i t u r , equum regit, ipsom de facili c i r -
dum t a n g i t u r i n acervum se c o l l i g i t , in qua se e x - C cumdiicit, duabus corrigiis protenditur quibtisdam
tendit, f o r m a m porci gerit, pomis e l uvis se i n v o l - appeudiciis.
v i t , o t se oneret, et poslea n u l r i a l . Ficus lala habet folia, succtts eontm priiritum
i E s s o l i d o m esi, vocale, i r o p u t r i b i l e . gtgnit, post grossos affert, qtii de facili cadunt, nec
i E s t a s calida est et serena, longiores habet dies sunt esibiles, fructtis ejus dulcis.
aoclibus, floribus et fructibus abundat, htimida de- Figulus sedet ad opus sutim, c o n v c r t i t pedibtts
siecat, t o n i t r u i s et fulguralionibus coruscat, f r u - suis r o t a m , i n sollicitudine positus semper propter
ctnosas arbores ab infnicluosis discernit. opus suuiti, et innumcra est omnis operatio ejus, i n
i£lhiops crispus esi> dentes babet albos, carnem brachio suo formabit l u t u m , et ante pedes suos
liabet n i g r a m , simtlem sibi generaU formabit v i r t u t e m sttam. Cor suum d a b i l u t c o n -
Evangeiia quatuor sunt, quatuor animalia i n Eze- suromct Iinilionem et vigilia sua mundabil for-
cbiele, quatuor pedes i n mensa, j u g u m leveetsuave, nacem.
h i t e r aeneos i n ingresso tabernaculi, columna ignis F i l i u s baereditatem exspectat, obediens est, p a t r i
et n t i b i s , stella Magorum, quatuor quadrigae i n Z a - s i m i l i s , ingratus ab haercditate expeliitur.
c b a r i a , e u r r u s Kliae, quatuor fltimina de paradiso, Filum gracile est t o r t u m , longum, vestem c o u -
r

moBna i n arca, l i b e r septem sigillis signatus. suit, setam sequitur.

CAP. VI. De his quibus prima liltera estF.
Fimus dispersus tcrraro fecundal, fetorem e r o i t t i t ,
F a b e r noctem tanquam diem transigit, sedei jttxta de animali o r i l t t r .
i n c u d e m , considerat opus f e r r i , vapor ignis u r i t ve- Fistula concava est ct perforala^ lenuiter souat,
stes ejus, et carnes ejus i n caiore fornacis conterit, ore sufflalur, decipit avein.
v o x m a l l e i i n t o n a t aurem ejus, et c o n t r a h i l s i m i l i - Flamroa ex niultis scintiliis flt, i n a l l u m t c n d i t ,
t u d i n e m vasis oculus ejus; cor suum dabit i n con- r u t i l a t vel splendet, rubicunda est.
summationem o p e r u m , et vigifia sua o r n a b i t i m - Flos visu delectat, odore afficit, spes est f r u c t u s ,
p e r f e c t i o n e m (Eeeti. xxxvm), officinam babet vei c i t o marcescit, e x p o n i l u r a e r i , vere nascitur, c a m -
fornacero, incudem, forcipes, m a l l e u m , moiam ad pum o r n a t , suavis est, frigore lacditur, calore niraio
e x a c n e n d u m , ignetn, folles, aspersorium. u r i t u r , vel grandine intemporanea d e j i c i t u r .
F a c i e s f a c l t i r a m , et stcut vttltus volunlatem h o - FIuvjus rapidus est, ex abundantia crescit aqua-
u i i n i s declaral, cognitionem facit et discrelienem. r u m e l p l u v i a r u m , profundtis est, solitiini alveum
Faex i n fundo r e s i d e t , amara e s t , lutulenlum uon descriu
 APPENDIX A D HUGONIS OFERA DOGMATICA.
Feminalia linea erant s t r i c l a , sponte assumeban- A
t n r , pudenda tegunt.
Fenuni aestate v i r e t , moile est, percussum facile
senlit i n j u r i a m , succisum statim aret, i n clibanuin
n i i l l i l u r , cibus est j u n i e n t o r u m .
F o l i u m tenue est, l a l u m , l e v e , n m b r a m facit,
arborem o r n a t , f r n c l u m arboris tegit, i n autumno
pallescit, vento d e j i c i t u r , v i r i d e est, venlo agitatur,
et s t r i d e t .
Follis ex ligno et corio flt, os babet i n t e r i o r i
parte, spiramentum a t t r a b i t , et e m i t t i t aerem ut
ignem excitct.
Fons de terra s c a t u r i t , frigidus est, i n rivos d i -
v i d i t n r , purns est, dulce m u r m u r a l , s i l i m relevat,
i n bieme calet, clarus est, ieviler t u r b a t u r , scatu-
rigines stirsum t o i l i l .
Forcipes dtto brachia habent, scindunt, dnm s c i n -
d u n t , s t r i n g u n t u r , clavo j u n g u u t u r , connectunlur i n
medio.
Fornnx modica est, calida est, a u r u m purgar, l i -
gua incinerat, scoriam a d t t i h i l a t .
Frigus poros conslringit, membra c o n t r a b i t , f r u -
clificare non s i n i t .
Frons tenera est, cito rubet, locus est verectin-
dia\ maculam non ceiat.
F n i c t u s odore mtilcet, gnstu reficit, natttram a r -
boris ostendit, calore solis coloratur, maturus deci-
d i l , direcle j a c u l a t u r .
Frusus genus r u b o r u m sponte nascitur, i n den-
t u m pullulat, spinosus est, immeabilis, tencbrostts,
densus, implettis, implexus, et sibi cnhaerens, h i s p -
dus, inctiitus, s l e r i l i s .
Fucus uon l a b o r a l , p t i n g i l , a l i o r u m labores d e -
voraf.
F t i l g u r i n ora cadif, i n c u t i t , subito o r i t u r , cla-
r u m est et splendidum, ex calore provenit.
Fumus ex igne nascitur, i n d i r e c t i i u i ascendit,
lacrymas provocat.
Funda molti v i b r a t u r , de corio fit, circttm captit
r o l a t t t r , lapidetn c o n t i n e l , duabus corrigiis appen-
«iiiur, dure f c r i t .
Ftindamcnlttm profuiidc l o c n t t t r , firmuin est, ex
impolitis fu lapidibtis, i n imam terram j a c i t u r , t e r r a
o p e r i t u r , latum cst, aedificium sitstinct.
Ftir de nocte v e n i t , s p o l i a l , subito i n v a d i t , et
p e r i m i l incntttos, aucupatur, domum stiflbdit, o b -
servatus latct, immiscricors esl, secretos i n l r o i t u s
qoaerit, ad omnem strepitiim pavel.
f usciuncula recurva est, duos uncos habet, et fere
ferrea cst.
Fustis filo i n v o l v i t t i r , i n tttroque finc acutus, i n
medio latus, dextera manti v o i v i t u r .
CAP. V l l . Deltis qnibus prima littera est G,
Galbani odor serpentes fugat, estqtie succus fcrulae
cujusdam arboris quae nascitur i n S y r i a .
Gallina ptillos sub alis fovct, contra mHvtim tue-
t u r , de dolore pullortim s t i o m m aegrotat, et rauce-
a d l , et plumas dcponit, ex calore pascittir.
Gallns profundtoribus boris noctis valeutiorcs t t
productiores cantus edere solet; i n m a t u t i n o bre-
viores format voces. Antequam canat alis se verbe-
r a t , diem n u n l i a t , pigros excitat, o m n i vcnto se i n -
clinat.
Gemma pretiosa est et clara, v i r t u t e pollet, plana,
t o U speciosa.
Gena decora, candida, plana, ob verecundiam
rubore subfunditur.
Gibbus siiperfluitas est nattirac, m i n o r e m facit,
deformilatem i n g c r i l .
Gigas ingens est corpore, insignis membris, f o r t i -
tudine praesuns, sed pietate ct iugenio bono deficit.
Glacies ad frigus ex aqtta indttratur, ad solem
liquescit, fragilis est, l u b r i c a , clara, splendida.
B
Glans a quercu o r i t u r , cibus porcorum est.
Globus rolundus est, volubilis, multis filis c i r -
cumvolutus.
Grando i n aere i n d u r a t n r , f r i g e t , i n cadendo
contunditur et resolvilur, flores et herbas teneras
laedit.
G r a n u m s c r i t u r , m o r i t u r , post p u l l u l a t i n h e r b n m ,
post i n spicam, et deinde i n fruinentinn, c o l l i g i l u r ,
t r i t t i r a t u r , a palea per vcntura separattir» siccatur,
et mola c o n l e r i t u r .
Grucs viam sequuntur l i t i e r a r i o ordine, excelsa
pettint, quo faciiius videant terras quas petunt. U n a
pra»ccdil, qu:e agmen castigal voce, qua raticesceiite,
alia succedit. Noclis vigilias d i v i d u n t , et i n o r d i n e
vigiliarura pedi semper i n n i t u n l u r u n i , i n quo car-
culttm tenent.
Gtirges profundus est, obscurus, h o r r i b i l i s , a b -
serbeus, alioquin immotus.
Gutta gravis est, cito arescit, modica est, praestat
refrigeriura.
G i i t l u r v e b i c u l u m v o c i s esl, et c i b o r t i m canalio.
CAP. V I I I . De /tii quibus prima littera est II.
Haereditns a Domino e x c o l i l u r , Dominum p a s r i t .
flrmiter possidettir.
Hamus aduncus, esca tectus, gracilis. linea a p -
pensus.
Harena [arena] innumerabilis cst, m i n n t a , a m a r a 9
slerilis, ponderosa, huinida, hibtila.
Harundo [arnndo] vactia est, fragilis, omnt v c n t o
c e d i l , stridula est, i n palude crescit, m a n u m con -
trectantis sauciat, exterius v i r e t , interitts inarcet. -
Hasta longa, teres, directa, plana, laevis, g r a e i l i s ,
r i g i d a , peiielrativa, ferro m t i n i l a .
fledera serpit, setnper v i r e t , similis rosae crescit»
s l e r i l i s e s t , cotnara non deponit, atlraciivae nalurant
cst, felores arcet, victores c o r o n a i .
Heremita, videalur Eremila.
Herodius avis rapacissima, volantium maximat»
aqtiilam v i n c i i , i n m a x i m i s p e l r a r u m nidiflcat.
Hiems aquas congclat, ft igida est, noctes l o n g i c v -
res habet diebus, humida est.
Hinnnlus in cxcelsis m o r a t t i r , velox e s t , vtsanx
pcrspTtius, b\ ruptbus stiminis pascitur.
«4» DE B E S T I I S E T A U I S REBUS LIBER QUARTUS. 150
H i r c u s fetidus, luxuriosus, hispidus, iroroundus, A tus, graciiis, v i r i d i s exlerius, planus, longus, d i r e o
imniolandus, r u m i n a t , et findit u n g u l a m , cornibus tus, .inollis, interitts roarcidus, nodo carens.
iosignis. Juniperus est frutex dimissus, i n cujus cinere
H i r u n d o g a r r u l a est, i n domibus h a b i t a t , sinuosis servatur ignis per a n n u m , u t d i c i l u r ; urobra et
circurouexibus volat, i n nidis aedificandis et feiibus suffitu saluberrirous.
educandis soleptissima, lapsura deserit nec ap- Juventus lubrica est, inconslans, i n c o n s i d e r a u ,
petit culroina, alias aves non i m p e t i l , nec impe- calida, intemperata.
t i t u r a b eis, m a r i a transvolal, ibique hieme mo-
CAP. X . De his quibus prtma iitiera est L.
r a i u r , et per adventum suum v e i i s n u m i a t i n i t i u r a .
H o m o fragilis est, ad peccatum pronus, ad resur- L a c album est, parvulos n u t r i t , coagulatum ares-
gendum ineptus, ad constantiain tenendam infirraus. c i t , dulce est, pingue, suave, bulliendo clevatur.
H o n u s , videatur onus. L a c r y m a b r c v i s , clara, cito arescijl, valida, amara
H o r t u s , videatur orlus. et salsa.
Hospes i n alieno m o r a t u r , verecundus est, c i l a Laguncula ex pJuribus asseribtis est texta, c i r -
t r a n s i t , non bene confidit i n alietia donio. cttlis ferreis c o n s l r l c l a , spiraculum habet, v i n u m
Hostia eucharistiae i n colore candida, i n q t i a u - D conservaU
titate modica, r o t u n d a , t r i l i c c a , i m m i s t a , azyina, L a m i n a tenuisest, crebris t u n s i o n i b u s e x t e n d i l u r ,
inscripta, aurea fuit i n fronte sacerdotis, et nomen Dei te-
I l o s t i u r o , videatur osfiaun, quia ab ore dcdticitur. tragrammatoii habuit, speciem lunae corniculalae
Huroerus onera sustinel, geminus est, i n f l e x i b i l i s , tenens.
fartis, l a l u s . Laropas fragilis, subobscura, iuferius s t r i c l a , s u -
Humorjunctus calori u u l r i t , a lerra in truncum, a perius l a t a , oleuro contiuet, lucero praeslat.
truneo ascendit i n raraos. Lana crispa c s t , alba, m o l l i s , suavis, levis, p r i m o
H y a c i n t h u s c u m aere m u t a l u r , i n sereno p e r s p i - tondetur, post l a v a l u r , t i n g i t u r , netur.
cous, i n nubiio obscurus. Lapis durus, volubilis, pedem offendit, aqua non
H y p o c r i t a sua mala celat, pallidus est, bono sua m o l l e s c i l , assidtia gutta cavatur.
prsedicat, i n c u l t u s i n g r e d i t u r , omnia operatur u t L a t c r d e l u t o f o r m a t u r , igne solidatur, quadratus
v i d e a t u r , superbus, impatiens. est, r u b e r , fragilis, crudus, si recens factus pius l a -
Hyssopus h u m i l i s est herba, pectus ptirgat, petrae vetur, plus sordet, domum tegit.
haeret, r a d i x ejus l u m o r e m pulmonis sedat. Lecttis secretus, m o l l i s , ornatus, t u m i d u s , f u r -
C tivus.
CAP. I X . De his quibus prima liltera est I et J . Leo rex b e s l i a r u m , ore fetet, t i l mortuus nascitnr,
J e j u n i u m corpus castigat, v i l i a c o m p r i m i t , l i b i d i - t e r t i a die ad r u g i t u m patris c x c i t a l t t r , vesligia delet
nes areet/mentem e r i g i t , aniroaro impinguat. cauda dura ab insequente p r e m i t u r , ad r u g i t u m
I g n i s r u t i l a l , ad calorcm ejus t r a h n n t u r qtiae i n eo ejus titnent omitcs besliae; cura c i r c u t u m cauda
p o n u n t u r , splendorem et f u m u m e m i t t r t , fumuro ge- f a c i t , nttlla ferarum audet transire ;'superbus est,
n e r a i calorem m i n i s t r a l , iigna consumit, attractivae
9
forlissimiis, praedae semper inhaeret.
naiurae est, desiccat, cibos decoquit, materiam suam Lepus velox, i n pctra cubile suum collocat, debilis,
seqttitiir. c r u r a retro longiora habet, a u r i c u l a t u s , non r u m i -
Im.igo lineamenta babet, ttmbram facit, assimila- m i n a t , apcrtis oculis d o r m i t .
t o r r e i c u > s est imago, inutilis est. L e x cst basis sttper c o l u m n a m , basis sub lutere
I n c u s truncus est ferreus durissimus, soiidus et aeneo, quiiique panes hordeacei, inors i n o l k t , ba-
firmus, super quem f o r m a n t u r opera, ad n i b i l aliud cultis Eliae, sacerdos et levita sauciura perlransiens
uiilis. aqua M a r a t b , libicines circa puellain m o r t u a m , be-
l u s u l a fluctibus t u n d i l u r , fluctus f r a n g i i , sedpau- j ) morhoissa,sexhydriae lapldeae, servus sumroi p o n l i -
latim minoitur. ficis auricula aitera m u l i l a l t i s .
I n v i d u s , pallidus, niacie confectus, cito p r o r u m p i t Libanus arbor e s t i n A r a b i a cortice et folio l a t o ,
i n i r n i n , v u i t t i m comtnutat l i v o r ^ , oculis t r u c u l e n - t h u r i siroilis, succum emiitens modo aroygdali; bis
l u s , attimo inqttictus. i u a n n o , autumno scilicet et vere, c o l l i g i t u r , inciso
I r i s duos habet colores, r u t i h i t , igneus exterius, corlice i n aestatis fervore tbus candidum'exit;
i n l e r i t i s aqnaiilis est, pluviara designau spuma conlracla et densata i n vere inciso cortice
lsopus, videatur Uyssopus. rubrum exit, non comparandum p r i o r i , sed tamen
Jugtiin duos conjtingit, grave esl, ad terram p r e - odoralius.
n»ii, collo i n s i d e l , capiti colligatur, c o r v u m esl, i n - L i b e r de pelle m o r t u i animalis fit, encauslo s c r i b i -
d o m i t u m r a s i i g a t , nudum carnis t e r i l . l u r per pennam, plura folia habet, p u n c t a l u r , t o r -
Jomentum in fimo suo versatur et quiescit', c u l a r i c o n s t r i n g i t u r , l i g a t u r , antiqua gesta et secreU

vilibus p a s c i t u r , oniferum est, sessores non d i s - conservat, n i s i sepe aperialur, m u c e s s i t ; msignibus

ecniit. ornatur, sigillisclauditur, defaciii coinquiuatur,i^ne,

Juucus i n aqtia crescit, flexibilis, i n suromo acu- c o n t r a h i t u r , aqua d i l u i l u r .

131 APPENDIX AO HUGC [IS O P E i U D O G M A T I C A .
L i b r a duas lances aeqttales babet, lingtiam supe-
r i u s , u b i a p p e u d i l u r , aequitas magis ponderosuni
aequitur, lites d i r i m i t , et pondere tendit i n alter-
utram parlem cui inclinal.
Ligna setira h u n i i l i a , i u i p u l r i b i l i a , incremabilia,
albae spinae s i m i l i a , quanto plus i n igne s u n t , tanto
plus solidantur.
Liliura de facili p u l l u i a l , de incuita t e r r a nascitur,
i i t convaliibus o r i t u r , odoriferum est, c a n d i d u m ,
clausum continet odoreui, apertura effundit, sex folia
habet, inter spinas crescit, virgulaset siipitem babet
in medio; a spinis p t t n g i t u r , et tamen candorera
r e l i n e t , d i r e c t u i n esl i u stipite, adustismedetur m e m -
'ris, eradicatura nou statiin marcescit, ttt alii
flores.
Litna dentata est, acuit f e r r u m , et dum acttit
t r a b i t u r , e l r e t r a b i t u r , seipsam consumil rubigine.
L i m e n i n t r o i t u s domus, et ejtisdera p r i n c i p i u i n et
iluis.
Lingua niodica e s t , l a b i l i s , velox, i i i h t u n i d o scdet,
verba f o r m a l , magna e x a l t a t , f r i g i d u m est mem-
b r u m , voluntatem denuntiat.
L i n u m prius s e r i t u r , c i l o laeditur, gracile est
et r a r u m , operitttr propter volucres, molle coltigitur
i n fasciculos, i n aquam m i t t i t u r , ad solem siccatur,
niultis tunsionibus albcscit, e l v a r i i i m colorem de-
p o n i l , t e r i t u r , et a stupa scparatur, u e t i i r , nodatur,
e v o i v i t u r , i t e r u m lavatur et in telam o r d i t t t r .
Locusta sordcs lavat, se ipsara sordidai, aquae
colorem a d d i t , c t i m nascitur vocatur brttcbus, cum
f o r m a t u r , acbelabus, cum perficittir, locusta, altera
alteram devorat, i n hieme latet, i n aestatesalit, c r u r a
h a b e l retro longiora.
L o r i c a diversis circtilis i n n c c l i t u r , corptts tegit
et m u n i t , ferrea est et ponderosa, jacendo fit r u b i -
ginosa.
Lucerna modicam lucem praestat,de testa figuli flt,
quae raagtia fracta apparet.
L u c i f e r stella m a t u t i n a mane o r i l u r , r u t i l a n t e m
diem n u n t i a t , tenebras fugat.
Luna lumen habet a sole, de nocte lucet recedenli-
bus a l i i s , i n f e r i o r est, et propior terrae aliis, rcce-
dente sole, sola dat lucein n o c t i , inaculatn babet,
quae quanto videtur clarior, lanto mactila est inajor,
r o l u n d a est, quandoque corniculata, per tempora
crescit etdecrcscit, c i t o e x p l e t cursum s u u m , per-
magna est, et lamen parva v i d e l u r .
Lupus fetidtis, rapidus, crudelis, absentiam ca-
a u m et pastorum considerat, caulis ovitim insidia-
l u r , horrendum tilulat, prius visus quam videat
non nocet, prius videns vocem aufert.
L u t e r erat aenetis ad bstium tabemacnli, labium
habebat pcr c i r c u i i u m destiper, aquam continens
ad lavandos sacerdotes, basiin subtus habens i n d i -
15«
bilis angelis, ejns ignis descendtt i n i t i f e m u m , f u m u s
ejtis vindictam petens asccndil i n coehim.
CAP. X L De hi$ quibue prima litleru e$t M.
Magister debet esse eruditus, niiiis, diiigens, s o l -
licilus.
Malleus d u r u s , f o r t i s , ponderosus, ad feriendum
elevalur.
Malum granalum extorius rubicundum i n cortice,
i n t c r i u s pallidura, diversa c o n l i n e t g r a n a r u b i c u n d a ,
quae sitira sedant, d u r u m habet corlicem.
Mamiila i u pectore sita, gemina, m o l l i s , candkia,
r o l u n d a , lac tcneiis, suavis, i n virgine d u r a , laxaiur
i n mulierc, i n ea sanguis i n lac c o n v e r t i t i i r .
Mantpulus ex roullis fil roanu collectis, cum labore
1
c o l l i g i t u r , sed i n gaudio possidetur.
Manna e r a t semen m i i i u t m n quasi pilo t u s u m ,
album quasi scmen c o r i a n d r i , quidquid volebant
comedentes ipsum sapiehal, ad solem liquefiebat,
ad ignem durescebat, i n m o r t a r i o i o terebalur, habens
saporem panis oleacei, u l l r a inensuram collectum
scaturiebat v e r m i b u s .
Mantis digitis distincta, flexibilis, operationi apta,
candida.
Mare plenum est monstris, salsum et a t n a r u m ,
ventos generat, periculosum est, p r o f u n d t i m , l a l u m ,
oinn s homo v i v i t i n i l l o . I b i major piscis m i i i o r e m
devoral, omnia flumina recipit, quae c t i r r u n t , v i v a
corpora r e l i n e t , mortua p r p j i c i t , fluil et r e f l u i t ,
nunquatn qtiiescit.
Mater i n pariendo a n x i a , i n edticando sollicila, i n
cusiodiendo diligens, i n atuore fervens.
Mel dulce, suave, tenax.
Mensa de iignis setim fuit deaurala, quatuor p e *
des habens, duas coronas, desuper iabium aeneum,
p e r c i r c u t l u m rotunda e r a t , duodecim panes super-
ponendi sunt candidi i n Sabbaics duodecim patena»
super paues, duodecim p u g i l l i t h u r i s super patenas,
annulos i n pedibus habens, et i n annulis vectes.
Merula parva avis et n i g r a , sola volaus, non g r e g a -
t i m u t s t u m u s ; i n regioiiibusAchajae sunt candidae%
Miles duris gaudet, et dura sustinct, f o r l i s est,
sic a r m a t u r : ferreas caligas babet, super femoraiia
l o r i c a m , ornatum super loricara i n i t r a m ferream, e t
, galeam, super galeam quoddara insigne u t c o n u m ,
gladiura a c u l u m , lanceam, equo insidet, non c e d i t
iclibus.
Milvus moiiis esl v i r i b u s et volatu, rapacissimus
esl, cadaveribus pascitur, circa coquinas et i n a c e i l a
assidue volat, t i m i d u s e s t i n raagnis, audax i . i n t i u i -
m i s , domesticis insidiatur a v i b u s , silveslres uon a u -
det invadcre, pullis i n s i d i a l u r , et quos incaulos r e —
p e r i t citissirae nccat.
Mola cito v o l v i t u r , aspera est, gemina, r o t u n t l a %

recla linea longa et plana. ferro n i l i l u r , pondcrosa, g r a n u m c o n l c r i t , usu c o t i -

L u x u r i a gratuita t o l l i t , animam inficit, corpori sumitur, farinam reddit.
inorbura paraljsis i n g e r i l , et c ^ c i i a l e m octtlis, cor- Mons firtiius, a l l u s , sterilis, prius valle radios s o *
pus i n q u i n a t , famam defiorat, pecuniara lollit, )is excipit, inferius lalus, i n suraino s t r i c t i o r , m a j o -
iniiuica est p r o x i m o , fetet Deo, placct diabolo, o d i - ribus iwpnUionibus excilatur.
 7

43 DE BESTUS E T A U I S I DUS U B E R Q U A R T U S . 154

I f o r a nullius m i s c r e t u r ; nulii c o i u p a l i l u r , o m n i - Novacula suaviter r a d i t , acuta cst, superflua i u -
bus aeqtiatur, inesperata veuit, n u l l i p a r c i l , corpus c i d i t , finniter i n capsa recotiditur.
et aniiiiam separat, fiuis est iaboruin, et uitima iiuea Novem angeiorum ordities, novem leprosi c u r a t i
rcrum. et non reversi.
Mundus transitorius, vanus, s o l i i c i t u s , faisus, Nox obscura, quieta, frigida, i n nocte lignum
deceptorius. p u t r i d u m , et vermiculus quidaro fulgel, solilaria est,
Miiiilegns callidus est, mnribus insidiatur, iaqueo pigra a d o p e r a n d u m , i m p o r t u n a , periculis et p b a n -
capitur, de nocte videt, oculos babet ruiilanies, uon tasmatibus plena, colorem rebus aufert, slellis i l i u -
c i t o submergitur, unguibus v i g e t ; de allo salit nec minatnr.
lacditur. Nubes leves sunt, pluviam n u t r i u n t , obscurae sunt
Murus fitde lapidibus seclis, oppida m u n i t , bostes et veloces.
a r c c l , clausos cobibet. Ntttrix infantem lactat, custodit, dulciter t r a c t a t ,
Mus i n caveis rooratur, murilcguut l i i n e t , modica diligenler p o r t a t , esculatur, cibos praemandit, i n -
t s c a capitur. firmitatcs ejus sustinet, a fletu promissis et minis
Mustum v i n u m dulce est, venlrem iuflat, disso- r e l r a b i t , i r e et loqtti docet, el praeambulat quocuit-
lutionem facit, calidum est, sine spiraculo laguncu- qtte eat, i l l i •sculum d i r i g i t , aliquando p e r m i t t i t
las novas d i s r u m p i t , s t r i d e t ; duro clarescit, omnia eum cadere t i t laesus i t e r u m cadere caveat, i r a t o m
purganda ejicit, ebrietatem gcnerat. mulcet, c u m lacrymatur oculos tergit, oflensom

Myrrha arbor est i n A r a b i a , quinque cubitis a l u , revocat, i n sinom levat.

elbae spinae s i m i l i s , ejus gutta v i r i d i s e l ainara, gutta Nux corlicem amartim habct, leslam duram,

sponte manans,pretiosior e s l e l i c i u eorticis vulnere, pabulum praesut, nucleum hahet dulcem, suave
lumen m i n i s t r a t , vel aecomniodat.
v u l n e r u m vermes et putredinem a r c e l , odorifera est,
desiccalivse natureeest; inflaturas et tumores sedat. C i P . X I I I . De his quibus prima liltera est 0 .

CAP. X I I . De his quibus prima tittera esl iV. Octo sntit heatittidines, aetates hominis et m u n -
Nardus berba folio presso et parvo. Ejuscacumina di, octo c u b i t o r u m vestibuluin portae Ezechielis
i n a r i s u s se spargunt, ejus spicas et folia ad c o n f i - (Eseeh. XL).
ciendum nardum deponunt p i g m e n t a r i i ; calida berba Oculus c l a n i s , planus, exlensus, tenerrimus, cor-
est et odorifera. p o r i lucem d a t , c i l o heditur, pupillam habet, puptlla
Naris d i r e c t a , concava, spirat, odorem senlit. palpebra l e g i t u r , roacula vei n i m i o splendore obscu-
Nasus directus, planus, candidus. I n eo maxima r a t u r , geminus cst.
parte consistil species f a c i e i ; s p i r i l u m e m i t t i t per Odor delectat, aerem inficit, post ablatura o d o r i -
nares. ferum fructum aiiquantum remanet.
Oleum pingue, suave, pascit, invisibiiis naturaa
Natans corpus i n aqna babet caput supra a q u a m ,
esl, supernatat, inficit, fessos refovet.
e t pedes movet, fluctus retro j a c i t .
Oliva arbor index eslpacis, oleum dat, speciosa e s u
Navis i u principio et i n flne est angiisla, i n medio
Olla iutea, igne solidatur, fragilis est, f r a c U i n *
lata et onusta, super aquas f e r t u r , perforata sub-
utilis est.
n i e r g i t u r , malum habet, velo c o u c i u t u r , guberua-
Onus f e r l u r , facile fertur si c o l l i g i t u r , ad l e r r a m
culo r e g i l u r , ancbora r e t i n e l u r , qua non m u n i t a
i n c l i n a l , grave esl cum Kgatur super humeros.
vcnto movetur; scopulis c o n f r i n g i t u r , h a u r i t o r i i s
Onycha piscis m a r i t i m u s , cujus ossa c o i n r o i n t i u
porgaUir, fluctus p r e m i t et frangit, fluctibus undique
suavissiroum reddunt odorero.
tutiditur.
Ordeum [ hordeum ] asperum est, cibus est
N a u U i n flne navis residei, puppim attente re- j u m e n t o r u m , h u m i l e , aristis plenum, dulce, aqua
e p i c i t , clavum r e g i t , v i a m considerat et m e t u i t , t e m - mistum confert aegris, tenacem habet paleam.
p e s u t e m formidat, navem omni tenipore l u s l r a t , Organuin fistulas habet, i n modum turris ordi-
nealicunde laesa s i t , plus justo eam non o n e r a t , nalae stant fistulae, concorditer sonaut, cito taditur,
vilibus i n d u i t u r , i n porttt mercedem expetit. follibus e x c i t a l u r .
Nebula ab bumore o r i t u r , latc spargitur, frigida Orttis [bortus] c i r c u m f o d i l u r et circumsepittir,
est, ascendens pluviam nuntiat, calore solis dissol- a r b o r u m distinctione o r n a l u s , floribus jucundus,
v i t o r ; desccndens s e r e n i u i e m signat, i m m o u m t - germine viridante suavis, aura flanle lenis et p l a c i -
iicns o b s c t i r i u t e m . d u s , umhraruro amcenitale pnestans, murroure
Nicticorax i n domibus babitat et m u r i s , de nocte fontis delecUbilis, fructibus variis refertus, a r o r e
volat, diem fugit. illaesus, volucruro cantu laudabiliit.
Nidus fit avibus secretus, intus calidus, extra Os forte est, occultum, caudiduin, carnero susli-
asper, ex roullis congestus. net, d t i r u m , solidum, coneavum.
N i x ex aqua induratur, candida et frigida est, cito Oscttlum duo corpora conjnngit, dcleclal, c e r l i -
dissolvitur, miiittta desccndit, desursuro venit, calore flcat, signnm pacis est, piguus amoris, a r r h a t p o n -
i n aquam resolvitur, tcrrain operit, etsegetem fovet salioruro.
 I

151 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATIGA 156

O t t i u m i n t e r cardines vertitur, introituin m i - A
n i s t r a t , sera firmatur, pessulo m u n i l u r , duo l i m i -
naria habet, superius et inferius, vectibus appen-
ditur.
Ovis l a c e t carnes praebct ad esnm, lanam ad i n d u -
m e n l u m , i m r o o i a t u r ; simplcx animal est, vellere
suo vestitur, et alios vestit, fecunda e s l , el
•Jus u l i l i s , aridis vescitur et pascitur, et paucis sa-
t u r a t u r , r u m i n a t , et findit ttngulam, t i m i d a e s t , q u i e U ,
pcllem habet mttltis usibus; accommodam,
nicabilis naturae est.
Ovtttn perspicuttm est, fragile, c a n d i d u m , spes
p r o l i s , natum est ex a n i m a l i , et ex eo a n i m a l n a -
scilur.
p. X I Y . De hit quibut prima liltera
Palma j u x U t e r r a m perquam graciiis est, supe-
r i u s l a t a , cortice rugoso, exterius dulcedinem h a -
b e t , i n radice aspera, a l t a , dititurnis f o l i i s , stiavi-
bus pomis, ad modum palmae manus e x l e n d i l u r ,
eentenaria fert fructiim, v i c t o r u m est
quia ponderi non c e d i l , sed r e n i t i l u r .
Palmes i n vite fructificat, extra v i t e m arescit,
luxurians putatur, putamen igtii t r a d i t t i r .
Palpebra octilum t e g i l e l m u n i l , abscissis palpe-
b r i s horoo non d o r m i t , deformisque r e d d i t u r .
Palea sicca est, levis, sterilis, tenax, e j i c i l u r per
ventilabruro, a grano d i v i d i t u r , igne c r e m a t u r , a r -
deuiissimum ignem facit et f o r t e m .
Paltis longtis est, acuttts, r i g i d u s , ei praefodiliir Q bus, crines componit et o r d i n a t , caput purgat, os-
fevea ut facilius i n l r e t , sepi aptus esl, a c u i t u r , i n d u - seus est, planus, lucidus, latus.
ratttr igne, i n ordinem p o n i t u r .
Pannus lineus a p c r i t u r , hinnectatur, i n calido
l i x i v i o p o n i l u r , calefit, e x l c r g i t u r , flagcllatur,
q u e l u r , desiccatur.
Palus terra est aquosa, Inlosa, invia, l u b r i c a ,
plena l a c u n i s , m o l l i s , p r o f u n d a , raitis h a b i u -
bilis.
Pampinus lalus umbraro f a c i l , ttvam contra i n -
lemperiein caloris m u n i t , &i l u x u r i a t u r succidilttr,
u t uva recipiat caloris fomenlum.
Pauis sic conficitur : p r i m o farjua m o l i t i i r , pinsi-
ttir,cribratur,conspatgitur, feriiicnlalur, revolvilur,
formatttr panis, c o q i t i t u r .
Pannusex miiltis filis eoiitexitttr, lana ejus car-
Paralyticus officium m e m b r o r u m a m i t l i t , tremulus
esl, frigescit et torpescit.
Pardtis crudelis cst et mactilosus.
Passer modicus, Itixuriosus, inconstans, instabilis,
i n tecto manet, i n foramine petrae nidificat.
Pastor oves agnoscit, infirmas consolidat, ad p a -
fimus scua ducit et r e d u c i l , lupos arcet voce et baculo,
morbidas et aegrolas sanat, confraclas a l l i g a l , e r -
rantes reducit, debiles p o r t a t , fortes et pingnes t o n -
commu- det, pereuntes r e q u i r i t , fetas p o r l a t , agnos i n sinu
levat, ab eis cognoscitur.
Pater generat, revocat, n u t r i t , d i l i g i l , d i u t , h a >
r e d i u t e m dat, e r i g i t , c o r r i p i t , sustinet.
Pavimenturo decorum est, divcrsimode p i c l u r a t u r ,
ett P. snbjectum pedibus conciilcatnr.
" Pavo ex sono vocis subito pavorem incutit atidien-
t i b u s ; unde a pavore dictus. Duras habet carnes et
pitlredini resistentes, qtiae vix coqttuntur et snnt i n -
digesttbiles; incessum habel simplicem, capttt ser-
p e n t i n u m , pectus s a p p h i r i n i i m , i n alis phtmas a l i -
corona,
quantulum rufas, caudam baiiel oculatam et l o n g a m ;
d u m laudatur, • r i g i t c a u d a m ; pennas per ordinem
e r i g i t i n modum rotae, visis pedibus caudam d e m i t -
t i l , quia cum caudam e r i g i t , posteriora n u d a n l u r ,
i n cauda magna est ei gloriatio, caput infirmuin
habet et cristatum et inaequale reliquo c o r p o r i ; fe~
tus suos persaepe d e v o r a t , n i s i ova mater occulta-
veriu
Pecten d e n u t u s est spissis et rarioribus d e n t l -
Pelicanus avis est j E g y p t i a , roslro pullos occidit,
et eos per tres dies luget, post tres dies seipsam
lor- rostro lacerat, et suo sanguiue eos s a n a t ; niiiiiyc
maciei avis e s l .
Pellis ab animali v i m p e l l i l , diversis usibus a d -
aputur.
Pera duabus c o r r i g i i s a collo dependet, recepla
conservat, peregrinonim est, de corio fit, ad latus
gestalur.
Perdix de voce nomen h a b e t ; nam avis est do-
losa. Aliena ova rapit, e l fovet u t sua. I l l i p u l l i sie
foti c u m vocem propriae genilricis audiuut, n a l u r a l i
instinctu eam reaguoscuiit, e l sequuntur. Prope t e r -
D r a m j v oi j m i n c e d i t , ejus carnes stint sanae,
a l f g r e g a

p t t u r , netur, tondetur, o r d i t u r , c o m p r i m i t t i r , p u n - i n rete ad sontiin campanulae i n d u c i t u r , fomenta

gitur, a fullone calcatttr, l a v a l u r , t i n g i t u r , a r l e [fnimentaj requirit.
exlenditur, in vestem conscindilur et con- Peregrinus quo tendat, considerat, Ipngitudinem
suitur. viae ante m e t i t u r , neccssaria v i c t u i sccum p o r t a t .
Panthera i n l c r p r e l a t t i r omnis fera, pellem habet quam m i n i m u m potest se ouerat, fortia calceameiita
inaculosam, speciosa est valde, manstieta, solis sihi comparat, peram habet, baculum gerit, preliosis
draconibns i n i m i c a , salurata dracouibus i n spelun- vestibus iton i n d u i t u r , bonae societati se conjungit,
cam se r c c i p i t , c t t r i b u s diebus d o r m i t , terlia die a perfectione j u s t i itincris aliqua molestia ponderis
resurgit, el suavitalis mirae odorem cfftindit, et r u -
%
uon i m p e d i l u r , non r e t r a b i t u r a t r a n s i l o r i i s , per
g i l u m e m i l t i t , ad cujtis r u g i t u i n animalia ubique pcricula se fidelibus comrocndat, t i m o r e et suspir
l o c o r u m grcsstiro figunt, et eam praecedentem or- cione non c a r e l , amore patriae laborem tolerat, sua
dinate sequuntur, solus draco vocem ejus audicns non inultis o s t c n d i l , divitem se non pnedical, de fiue
i n speluncam se abscondit, et slupens qtiasi victus ittneris semper l o q u i l t i r , cogitai, ad i l h i m stispirat,
obmutcscit. Pergamenum de m o r t u o a u i m a l i e x i r a b i t u r , ex-
 151 DE B E S T I I S E T A L H S R E B U S L I B E R Q U A R T U S .
tendtttir, r a d i i t i r , tennauir, multis adaqtiationilNis A mobilis, levis, aridus, vcnto v o l v i t u r , ocuUs noxius*
clealbaittr, exctiratur, teniie est, candidttni, planum,
aqna inolle fit, et scribeudi officio congrnit, suave
est, igne c o n t r a h i t t i r ei p a r a t u r , pumice planum fit,
creta candidius, lineis d i s t i n g u i l u r , u t sic tandem i n
ipso scrihatur.
Pes t e r r a m p e t i t , infima pars corporis est, et cal-
eeo m u n i t u r , bominemque porlal.
Pessulum o s t i u m o b f i r m a l , voluhile est, trahitur
ct retrahitur.
Pila spmerica, volubilis, levis, intus floccis, s p u r -
c i t i i s , vel feno piena.
Piper est granum m o d i c u m , fortissimum g u s l u ,
n i g r u m , rtigosiim, c a l i d u m .
Piscator navem babet ctim ornamentis snis, v i l i -
bos i n d t i i t u r , ctim silentio navigat, retia i n aqttam B
m i t t i i , j a c t i s retibus pisces e x t e r r c l , diversi generis
retia p o n i t , retia sua lavat et reficit, i n aqtia ttirbida
non p o n i t , retia sollicite qua j e c c r i l , c u s t o d i t ; quae
escae c u i l t h e l pisci conveniattt, n o v i t .
Piscis pinnulas et squamas habel, rauda et p i n -
nnlis r e g i t u r , i n aqua n u t r i t u r , extra aquam m o r i -
t u r , sine coitu generatur, veitlum pnevidet, et eo
veniente i n fundtun se d e m i t t i t , ad calorem s a l i a t ,
semper ascendit, hamo i n esca tecto c a p i t u r .
Piaga carnem cito p i t t r c f a c i i , fetet, vix sanatur.
Platanus arbor est alta et palttla, j u x t a aquas
crescit, foliis mollis, v i t i similis i n foliis, succum
habet t e t e r r i m u i n .
Pluma levis est, corptis tegit, mollis, i n carne ^
radicattir, suavis seu levis e x t r a b i l t t r .
Pitimbttm metallum est ponderosum, i n aqua a u -
gmentatur, pro auro c o m b u r i l u r , tenerrimum ad
scindendtim.
Pluvia desttrsum venit, minuta cst, I c r r a m emollit,
frigus rcsolvit, t e r r a m i r r i g a t , l u t u m gcnerat, tem-
pestaiem lemperat, aquas augmentat, ventum sedat.
Pomum sphaericnm, visu p u l c h r u m , acre gustu,
snave, odoriferum, roaturum pallescil, taclu terrae
pulrescit.
Pous aquap stiperponitnr, trans flttmen etintes por-
t a t , alluvioue interdum dissolvilur, pilis suslentatur.
Porcus nisi ctirrat tardus iugreditttr, ctirsilis esl,
Iclosus, setostis, h o r r c n d i i m g r t i n n i t , rostro htttim
suffudit, noit r u m i n a t , i n l u l o deleclattir, immttitdis r j
vcscitttr, glattdibus pascitur, utio percusso caeteri
coiigregaulur, et a g g r u i m i u n l .
Praedicator debet esse sanclus, doctus, discretus,
m a i u r u s , facundus, honesue conversationis, con-
stans, integrae famae, h u m i l i s , affabilis, missus.
Pruina dc bumore nascitur, obscura est, late d i -
spergilur.
Puer innocens cst, puros, mundus, simplex, ve-
r a x , munificus, placabilis, temperatus, laestis non
s x v i t , offensus ad matrem r e c u r r i t . Yidens m n l i e -
r e m non concupiscit.
Pttlino moliis est, s p i r i t u m a t t r a h i t , laesionem non
p a t i t u r , calorctn cordis temperat.
Pulvis terrae quasi atomus m i u i m u s , v i l i s , sterilis,
J5S
Pupilla modica, n i g r a , aciem habens, per hane
d i r i g i t u r , cito laeditur, albugine obumbratur.
P u r p u r a sanguinei coloris est, ornatus regius.
CAP. X V . De his quibus prima Httera est Q.
Quadratum sex habet iatera, quocunque j a c i l u r ,
super latus recidit et residet.
Quattior sunt Evangelia et evangelistae, quadrigai
Aminadab, qnaluor m i l l i a i n eremo refecta, qnatttor
a n n u i i i n arca, quatuor pedes i n mensa, qtialuor
animalia Ezechiel, quatuor v i r t u t e s cardinales, q u a -
t u o r operimenta tabernaculi, quatuor flumina p a r a -
d i s i , quatuor partes crucis, quatuor latera civltatis
i n Apocalypsi, quatuor vigiliae noctis, quatuor partes
vestimentorum D o m i n i i n Joanne, quatuor partes
mensurae i n Matthaeo; quatuor liciis [Vutg. initiis]
appensum erat l i n t e u m Petro ostensum (Aci. 20).
Quercus arbor quaerens a l t a , fortis, porcis c i b u m
m i n i s t r a t , mnltuinqiie dtirabilis est.
Quinque l i b r i M o i s i , quinque stolae datae Benja-
m i n a Joseph, quinqtte panes i n Evangelio, quinqua
millia hominuro, qtiinque partcs Joseph datae prae
aliis f r a t r i b u s , quinque v i r i Samarilani, quinque
columnae ante Sancta sanctorum, qninqtte virgines
fatuae et quinque prudentes, quinque lapides quos
sumpsit David de torrente, qttiitqtte effusiones san-
guinis D o m i n i , quinque vulnera i n corpore C b r i s t i ,
quinque sensus i n corpore humano.
CAP. X V I . De his quibus prima liltera est R.
Racemus sphaericus est, intus pienus, graua con-
t i n e t , p r i u s amarus e l durus, e l c u m roaturescit
dulcescit.
Radius sotis est clarus, s u b l i l i s , catidus, directus.
Radix p r a f l g i t u r terrae, aspera est, oceulla est,
arhorem suslinet, late se spargit, ad ramos m i l t i t
humorem.
Ranms de arbore, i n arborc coalescit, abscissus
aret.
Rana loquax est, fontem t u r b a t , saltitat, i n palude
m o r a t u r , a gramine super quod saltat, i n lacum se
demittil.
Rationale seu logion, i n pectore saccrdotis vcte-
r i s , i n quo dependent duodccim lapides, i n quibus
e r a
duodecim noroina fiiiorum Isracl, i n quo erat
n l
s c r i p t u m , veritas et j u d i c i u m , superhumcrali erat
injunctum quibusdam catenis aurcis.
Rcmus latus est, aquam fundit, navcro concitat,
et eam d i r i g i t .
Rete diversis maculis i n t e x i t u r , lavatur, pisccm
vel avem i n v o l v i t , p l i c a t u r , i n aqua lucida v i d c t u r ,
perturbata aqua occuliatttr.
Rhamnus prius moliis est, deinde spinosa, h u m i l i s
est, setnper virens, de ejtts cortice fit gluten.
Rivus a fonte nascilur, a fonte scparatur, sapo-
r e m a fonte t r a b i t et colorem.
Ros invisibiliter descendit, refrigerat, fciuodut,
suavis est, clarus, modico calore siccatur
Resa r u b i c t i d a , odorifcro, speciosa, ex spints na*
n
 m

139 A P P E N D I X A D HCGONIS OPERA DOCMATICA. 460

s c i i u r , cito marcescit, marcida albescit et contra- A l i a m u l l i p i i c a t u r , p r i m o surgit licrba, s ^ u n d e
c u

n i t u r , frigida i n feli|s, ealida i n seraine. spica, t c r t i o f r u m e u t u m ; inde fit farina.

Roia radios babet circa c e n t r u m , i d est axem, Senectus fastidiens est, frigida, querulosa, p i g r a ,
volubilis est, erigendo cadit, arida stridet, et nova i n f t r m a , curva. sterilis.
similKer, plus justo onerala stridet et f r a n g i t u r . Sepes ex palis c t v i r g i s contexitur, j n x t a viatn
fit, fructus c u s t o d i t , desicata c o n f r i n g i t u r , a trans-
CAP. X V I I . De his quibut prima liilera ett S.
enntibus r a p i t u r , collecio fructu r a p i t u r , t o l l i t u r ,
Sacerdos debet csse v i i a bonestus, pollens sa- feras et bestias arcet, spinis m u n i t u r .
pientia. Septem doua Spiritus sancti, seplem petitiones
Saccus asper, durus, gravis, f r u m e n i i i m celat, i n Oratione Dominica, septem virtutes, seplem bea-
quadrangulus est. titudines, septem vitia capitalia, septem boves cras-
Saga de pilis canrarum erant super cornu aharis, sae, et septem macilenlae, septem spicae pulcbrae, et
t e r r a m langebant, aspera e r a n l . totidem corrosae, septem columnae Ecclesiae, septem
Sagena mullas habet maculas, lata est, bonos et modioli contra candelabri brachia, seplem i n t e r r a
malos, magnos et parvos pisces capit, per medium g promissionis lueernae, septem e m u n c t o r i a , sepleui
aquae i r a b i i u r . infttsoria, septem psalmi poenitentiales, septem
Sagiila l i g n u m habet, velociler c u r r i t , pennataest, Ecclesiae sacramenta, septem Ecclesiae i n A s t a ,
i n pbaretra cusloditur, incasiraturam habct, directe septem panes i n Evangelio, etseplem sportae, septetn
procedit, aculo ferro m u n i t a , directa, rigida, plana, opera misericordiae, septem reges in t e r r a p r o m i s -
gracilis, ab arcu e m i t t i l u r , s t r i d e t , subito percutiL sionis, septem clrcuitiones i n habitacnlo.
Sal m i n u t u m esl, cibos condit, carnem siccat, Sepulcrum exterius speciosuin, interius fetidum
puirediuem arcet, vermes o c c i d i l , i n igne s l r i d e t , esl.
t u m o r e m sedat, ex aqua p l u r i m u m fit per ignem aut
Sera ostio afligitur, diversa babens diverticula,
solem decocta, terram sterilem reddit.
involvitur iigno, et ferro composita, de facili t u r -
Saiices j u x t a aquas crescunl, de faciii pullulant,
batur.
infructuosie sunt, florescunl, et non fruclificant, alte
Sermo prius debet venire ad i i m a m quam ad l i n -
crescunt.
gttam, debet esse praemeditatus, discretus, m a t u i u s ,
Sancta sanctorum p r o p i t i a t o r i u m h a b u i t , arcam
distinctus, r a r u s , r a l u s , v i v u s , assidtius, authenticus,
foederis, velum i n i n t r o i t u , t h u r i b u l u m a u r e u m , qoa-
_ . , . . . , _ > . httmilis, patiens, sollicttus.
t u o r erat c o l u m n a r u m , semel m anno soh poolifict r

natebaL
palebat. Serpens super pectus [ g r a o i t u r , t e r r a m c o m e d i t .

Sanctuarium habebat a l t a r e , t h y r a i a m a , majus occulte nocet, cauda est venenosus, totum corpus

velum i n i n t r o i t u , quinque columnas, raensam, can- pro capite cuslodiendo exponic, i n desertis habiiat»

delabrura, omnibos sacerdotibus palebau leviler r e p i t , b o m i n e m n u d u m f u g i t , v i x e x s U n g u i t u r ,

sputo j e j u n i boroinis rooritur.
Sanguis calidns, p u r p u r e u s , o s l r i n u s , apissus,
leniter fluit, sedes est animae. Servus debet esse obediens, fidelis, sapiens,

Sanguisuga i n palude habitat, longa est, sangui- bilaris, promptus.

Seta a c u U , r i g i d a , filum i n l r o d u c i t , gracilis e s i ,
nem sogit; sed prius cutem vulnerat, postquam plena
firroiter haeret.
est, eadem quae suxerat revomit.
Sex sunt cherubiro i n Isaia, hydriaein Evangelio,
Sapbirus sereno ccelo s i m i l i s , radio percussus
civitates refugii, opera sex d i e r u m , sex muuera J o -
e m i t t i t fulgorem.
_eph f r a t r i b u s oblata.
Sardus non u n i c o l o r , nigcr i n i m o , candidus i n
Sigillum imagiitem habet e l stiperscriptionem,
medio, rubens i n summo, rubrae terrae habens spe-
c h a r t a m confirmat irapressam cerae, s e c r e u cus-
c i e m , sanguinei coloris esl.
Sarmenta v i l i a d t vite p r o j i c i u n t u r , nullis usibus D l o d i l

Silva arboribtts c o n s i u , u m b r o s a , opaca, c o t i -

nisi igni a p u .
densa, feris inhabitata, i n c u l u , solitaria, l u l o s a .
Scopa domum m u n d a t , ex raullis fit v i r g i s , seip-
infructuosa, h u m i d a .
sam i n q u i n a t .
Scuturo est l a t u m , triangultim, leve, volubile, p r o - Sroaragdus nimiae v i r i d i t a t i s super omnes herbns

tegit, m u n i l , i n sinislra geritttr, perque ligameutuin frondes, acervum circumfusum reddit viride, p r e -

tenettir. tiosior i n Cilicia quaro alibi i n v e n i l u r .

Securis m a n u b r i u m habet quo tenetur, f e r r u m Somnia cito t r a n s e u n t , vana s u n t , v a n i l a t e m

quo i n c i d i t , pelra hebetatur; quanto magis elevatur, flngunt.

tanto magis f e r i t . Somnus officium m e i n b r o r u m t o l l i l , paulaiim

Semen bonae terrae t r a d i t n r , dispergitur, occulta- serpit, phantasmata i u g e r i t , corpus aggravat, p o s i

tur, ad a l l e r u m annnm j a c i t u r , gelu uraltiplicatur, ipsum fovei ad laborem.
effusione nimia suffocatur, cum m u l t o fenoresurgit, Speculum c l a r u m , fragile, planum e l e x t e r s u t n ,
i n via concnlcalur, et ab avibus r a p i t u r , i n pelrosis itnaginem repraesentat, i n ligno l o c a t u r , fractuaa
locis arescit, i n spinis suffocatur, i n bona terra bene qnot partes h a b e l , tot imagines repraesenUt.
i$| DE BESTIIS E T AUIS
Spica aristis m u n i t u r , cntmo sustentatur, granis
repletnr, ordinata sunt grana i n i l l a .
Spina i i r m i t e r haeret, humilis esl, aspera, p u n g i -
tiva, condensa, sponte p u l i u l a t , acutum ignem facit,
in igne s t r i d e t , dura esl.
Spongia est ievis, vacua, porosa, m o l l i s , b u m o r i s
receptiva.
S p u t n m de cerebro descendit, salsum est
aibum.
Stella i n alto fixa est, m a g n a e s t , c t p a r v a v i d e t u r ,
r o t u n d a , noctem i l l u m i n a t , nautas d l r i g i t , cursum
non o b l i q u a t , c u m firmamento r a p i t u r , ignea
locuin routare v i d e t u r , radios ex se p r o f e r t ,
mentum o m a t .
Sterquilinium est fetidum et sordium recepta-
ctilum.
Stillicidium concavum est, p l u v i a m excipit, ex-
ceptam d i m i t t i t , i n ora tecti p o n i t u r .
S t i p u l a lerrae haerei, levis, sterilis, post collectas
frnges remanet, arida, incendio apta, d u r a , aspera,
fragilis, stridula, concava.
S t o r a x vel styrax arbor est Arabiae, lacrymam
aromaticam d i s t i l l a t , lacryma quae defluit, munda
est e t alba, ejus resina odoris est j u c u n d i , h u m e c t i ,
et quasi nullo usui iiquorem emiltens.
S t r u l h i o avis ingens est corpore, r a r a plurois
vei i m p l u m i s , aias habet similes aecipitri et herodio,
voiare n e q u i t , taroen aliquando alas e r i g i l , eva r e -
l i n q u i t , et obliviscitur quod pes conculcet e a ,
bestia a g r i conterat, d o r a t u r ad filios suos tanquam
non s i n t s o i .
S t u d i u m a c u i f i n g e n i u m , fugat otiuro, scienliae
p a r i t amerero, scientiam conservst, a v e r t i t a n i m u m
a vanis et i n u t i i i b u s , peecati odium g i g n i t , quietem
et pacem quaerit.
Stupa purgamenluro est i i n i , raollis est, levis est,
c i l o saccendilur.
S i y l u s longus, p h n u s , g r a c i l i s , acutus, directus,
i n a l t e r a parte latus.
S u l p b u r candidura, f e t i d u m , tenax.
C A P . X V I I I . De hi$ quibu$ prima littera e$t T.
Tabeniaculum D o m i n i qualuor babebat l a t e r a ,
i n q u o l i b e t d u o r u m l a t e r u m erant v i g i n t i tabulae,
o c c i d e n t a l i latere decem, quaeiibet tabula n i t e b a t u r
doabusbasibus argenteis; in singulis tabulis babebat
a n n u i o s aureos ; i n annulis vectes deauratos, d i v i -
s u m fuit i n sancta e l sancta sanclorum. I n sanctis
e r a t altare t h y m i a m a t i s , cooperluni fuit cornu ejus
p e l l i b u s r u b r i c a t i s . I n a t r i o sub dio erataltare
holocausiorum.
T a l p a n i g e r r i m a t e r r a m comedit, t e r r a m fodit, et
fodiendo l e r r a m super se accumuhit, quanlo magis
Xodit lanto magis auget c u i n u l u m terrae super s e ;
l e v i s est pelle, sub terra ntoratur, super terrain non
viveret.
T a n r u s duo corntia habet, fortis est, c o r n u tene-
t u r , armcnturo praeit, fcrus, j u g u m t r a h i t , a r m e u -
t u n t fccundat, luxuriosus cst.
EBUS L I B E R Q U A R T U S . iflf
Tela o r d i t u r , succiditur, t c x i t u r , crebris ttinsio-
nibus e l lotionibus dealbatur, tenuis est, caudida e t
moilis.
T e m p l u m m u n d u r o , caroeris o b v o l u t u m , paJlis
appenditur et o r n a t u r , floribus s t e r n i t u r , cerei ao
cendunlur, et campanae pulsantur i n ipso.
Tenebrae obscurae s u n l , iucem fugant; utipsae non
et s l n t , a luce fugantur.
Terebinthus i n Macedonia brevis arbor, sed f r u c -
tuosa et magna est i n D a m a s c o , habens l i g n u m
nigrura cum splendore et solidura i n b u x i speciem,
esl, flos babet racemos sicut olivae, sed r u b e n t , folia
firma- habet densa et folliculos emitlentes animalia quasi
culices, resina ejus caslissima, quae terebintbina
d i c i t u r , vulgo teremintbina. Maculae hujus arboris
fructuosae, f r u c t u m ejus duo sunt genera, alterius
fructus r u b c r lentis magnitudine,aiterius p a l l e t , n e c
faba est grandior, odore j u c u n d o .
Testa fragilis est, de luto fit, per ignem s o l i -
datur.
Thalamus debet esse secrelus, o r n a t u s , clausus,
quietus.
Tbesaurus ex pretiosis c o n g e r i t u r , r e c o n d i t u r r
c t i s t o d i l u r , a u g m e n l a l u r , i n teropus necessitatis
reservatur.
T h r o n u s de ebore e r a t , grandis, vestitus auro
fulvo n i m i s , ac mundissimo intus et f o r i s , ejtis
ascensus erat per sex gradus, ascensusmarmoreus^
et sex leunculi super sex gradtis hinc inde, r e c l i n a t i o
throni posterior rotunda erat, super v i t u l u m re-
spicientem sedebat, duae manus hinc atque inde
lenebant i l l u m , duo leones stabant j u x t a mauus
s i n g u l a s ; non fuit tale opus i n universis regnis.
T b u s virgulam fumi e m i t t i t , i n vere et a u t u m n o
coliigitur, accensum magis redolet. Regio t b u r i f e r a
Saba d i c i t u r , qtiod i n t e r p r e l a l u r my$terium est-
9
qtie undique r u p i b u s i u v i a ; arboribus u l lacryiua
eflluit, motus carnis r e p r i i n i t .
T h u r i b u l u r o duas partes habel apte convenientes,
pars inferior solida est, s u p e r i o r p e r f o r a t a , sttpcriiis
habel annuluro, protendunt ipsum quiuque cateuae,
quaruro q u a l u o r iroroobiies s u n l , elevatur e l d i i u i t -
t i t u r i n parte i n f e r i o r i , ignero c o n t i n e t , supcriori
t b u s e x c u i i i u r et movetur, u t majorem fumum exhaiet r
rottindum est et sculplura terebratur.
T h y m i a m a componebatur ex aceto vel m y r r b a ,
ex onycba sive albeola, ex galbano boni odoris, ex
thure purissimo, lucidissimo, et haecomniaiu u n n m
redigebantur.
Tinea vestes comedit, modica est, et ex cistlem
quas coroedit postea o r i t u r .
T o u i t r u u m b o r r i b i l e , ex cak>re p r o v e n i i , fulgur
praeroittit, fulmen i m m i t t i t .
T o r c u l a r volvendo ascendit et descendil, v i n u m
ab acino separat, uvas p r e m i t , gradatim ascendit.
Torreos est rapidus, cito transit, omnia obstacula
r u r o p i t , subilus est, ex superabundantia pluviarum)
provenit.
Tres fructus terras bonae i n Evangcite»
m APPENDIX AD I I U G O M S OPERA DOGMATICA. 164
T r c s ruortuos suscitavii Domiiius, trcs dies stisti- A Vinctihnn l i g a t , c o i i s l i i n g i t , grave scti molcstuiti
n u i t t c r r a Dominuin, tria loca Dominica* paraboiae, esl.
t r i b u s linguis scriptus C b r i s t i i n cruce t i i u l u s , tres Vinea p u l l u l a t , p a s t i n a t u r , propagalur, ptilalur,
tenlaliones D o m i n i . T r i a loca binos m c r i t o dispares foditttr, p a x i l l a t u r , paxillis c o l l i g a i u r , sepilur, gciu-
c o n t i n e b i i n l , scilicet ager, mola, lectus. Tres per- iuas f e r t , f r o n d e s , flores; sitrcttli e v e l l u n t u r , na
souae i n T r i n i t a t e , tres virtules llieologicae et p r i n c i - htimor stipitis ad eos transeat: lolltiiitur pam-
pales, t r i a sata farinae, tres filii Noe. Tres lurmae p i n i propler n t m i a m u i n b r a m , ut h o r l i calorem
Cbaldaeotum contra Job. T r i a v i l i a principalia, tres solis h a b e a n t : s i t i n ea i i m b r a c u l u i n , u t cuslodialur.
M a g i , et eorum tria m u u e r a . Tres dies sepulturae I n hieme n u i l u m l i g n u m v i l i u s , i u aeslate nulluiti
D o m i i i i . T r c s bomines Noe, Daniel, Job. Tres o r d i - utilius.
nes salvandorum i n agro, i n lecto, i n m o l a ; t r i a Viuuin ciarum est, c a n d i d u i n , dulcc aliquantunn,
canistra pistoris i n Genesi, tria grana malae terrae i n e b r i a t , sanguiiieui o p c r a t u r , cor laetifical, i n -
iu Evaugelio. genitini acttit, aliquando accscit, parvulos inertiui
Tuba niultis fit tiinsronibus, i n imo est stricta, i n euccat.
sumino lata, per flatum oris s o n a l , [concava cst,
Viola p u r p t t r e a , h u m i i i s , odorifera, frigida , m o l -
maximutn soiuim r c d d i t , e x c i l a t , cougregat, l e r r e t . B
lis.
Tuuica A a r o n erut l i y a c i u i b i i i a , talaris, inferius
V i r g a recta, gracilis, longa, plana, flexibilis, flo-
dcpendebant tiuliniiabula,iiialograiiata, l o l u m corpus
rem habet in summo, flagellat et c r m h i .
tegebat.
V i l r t i m clarutn, planttm, soltdtim, fragile.
T t t r r i s circumfossa, a l t a , m u n i l a , f o r l i s , flrma.
Vitta ambit, ornal, conslriugit.
T u r t u r avis in locis dcleclabilibus et ncmorosis,
V i t u l a sacra rufa e r a t , imtuaculala, qttse j u g u m
nidum facit i n ramis arboris coiidensae; si setnel
non traxerat.
comparetn amisit , semper c a r e t , soiivaga est,
Vilulus hostia sacerdotalts, cornua habet, Lascivus
m o r t i c i n i o non vcscitur, puilos nocte pascit.
Tympanuin niaiiu p e r c u t i t u r , dc corio morttti est, et siuiplex.

auimalis fit, ctijtis pellis i u ligno concavo e x t e u -
dilur.
CAP. X I X . De hit quibu$ prima littera etl I I et V . v
^
Vacca lasciva est, j u g u m trabit, t r i t u r a t , lac
Undecim discipuli i n Galilaea. Undecim saga i n
m i n i s t r a t , fecunda est, corutia babct, i m m o l a t u r , ^ tabernaculo.
r u m i n a t , e l findit u n g u l a i n . Unguentum bonum confieitur ex m y r r h a p r i m a ,
Vallis deinissa, quieta, secreta, b u m i d a , umbrosa. et cinnamoroo, et calamo, ex casiae fistula, cx oleo
Velura sacrum opere p l u v i a r i o erat factom, q u a -
r u o r coloribus i n l e r t e x t u m , coliinuiis et vectibus
appensum. Vcltitn navis colligit v e i i l u m , latum est,
toncilat_maluro, malo appensum cum ligno ex t r a n s -
v e r s o , i n sereno r c s l r i n g i l u r , i n tempcstatc e x p l i -
c a t u r , quodam ligno i h decursum v e r l i t u r .
Vena sanguinem c o n l i n e t , percussa vel incisa
enmdem e m i l t i t , occuita est.
Venemim inficit, c o r r u m p i t , et p e r i m i t .
Venter escas recipit, mollis est, t u m i d u s est.
Ventus rapidtis, i u v i s i b i l i s , lenis, stridulus, v a l i -
dus, modica pluvia roagnus ventus temperatur.
Ver temperaturo est, flores producit, piauias ger-
m i u a r e facit, v o l u c r u m cantus provocat.
Verrois sine coitu de t e r r a nascitur, leniter ince-
d i t , ore se t r a b i t , fragilis est, mollis, erecto capite
prospicit, u l mollius incedat.
Vesica r o l u u d a , levis, vacua, t u m i d a , flalu distea-
ditur.
Vestiroenta sacerdolis sunt haec, fcminalia de
bysso r e l o r t a , strictissima caroisia linea, cidaris i u
capite, tunica hyacintbina, baltheus aureus. U i ha-
bebant, et aureum cphod, et superhumcrale i n mo-
d u m scaptilaris f a c l u m , rationale i n pcctore quadra-
t u m , c d a r i m , u l d i x i , i n capite c u m laroina aurea.
U m b r a calorem temperal, grata cst fessis i n ca-
lore, corporis lineainenta r c t i n e t , pcr ipsam ad cor-
pus venitur, l i t enim objectu corporis ad rem l u c i d a m ,
iiiaiiis est.
o l i v a r u m . Haec redacta i n p u l v e r e m , c u m olco o l i -
v a r u m sub inensura l i n i conliciebantur.
Unguis est pars d i g i t o r u m cornca, d t i r a , lucida,
tenuis, plana.
Volucres leves, inslabiles, uidificaut, et caniant
i n aere, dtiabus alis v o l a n l , una percussa, n l i x f u -
g i u n t , limidae snnt.
Voluptas v r r l u t c s dissipat, corpus c m o l l i t , n a t u -
ralia bona dissolvil, o t i u m quaerit.
' Vox modesti hominissitsiiiiplex, verecunda, qttieta,
h u m i l i s , modesta, ciausa, meliculosa.
^ %
U r s u s fasttdium gencrat, s t u d i u m nescit, societa-
tem non habet, iugeus esl c o r p o r e , dtirissima pclle
l e g i t u r , crudelis, brachiis forlissimus, inel oppido
d i l i g i t , sttper arborcs s e r p i t , iiiformis caruiicula
nascitttr, lingua inatris lanibendo f o r m a t u r .
U t c r de corio anitualis m o r t u i fil. Viutiin con-
t i n e l ct s c r v a l , cum fuerit invcteratus inutilis
est.
Vulpes callida est, m o r d a x , fetida, i n foveis m a -
n c l , dolosa, inesibilis.
V u l t u r traus maria dicitttr sentire cadavera, si
cadaver conspicit jacens, ad esum illius se dcponit,
excrcitum scquitur, u t cadavcribus satictur, pedibua
i i b j n l e r gradittir.
 165 DE ANIMA LIBER TBRTIUS.

DE ANIMA
BT

EJUSADSUI ETADDEI COGNITIONEM ET AD VERAM PIETATEMINSTITUTIONE

LIBRI QUATUOR

Qoorttm p r i m n s et l e r t i u s ob s t i m m t i m i n eis rtitilanlem piae devolionis nffeclum sub Medilalionum et De

intcriori domo l i t u l i s dcvolo doctori bealo B e t n a r d o Claraevallensi ascripli sunt. Secundnm vero t u m
propier disserendi s u h t i l i l a t e m , l u m p r o p i e r dicendi g r a v i t a l e m , beali Attgiistini opera sibi perperam
v i n d i c a r u n l , n a m i n eo citatur Boetius praeter A u g u s t i t i i rationem et contra tempora.

LIBEa PRIMUS
(Ex$tat inter Opera S. Bernardi, Patrotogice tomo C L X X X I V , eol. 485.)

LIBER SECUNDUS
(Vide Patrologice tom. X L , Opp. S. Augustini y\ c o l . 779.)
9

LIBER TERTIUS
(Exstat inter Opera S. Bernardi Patrologia tomo C L X X X I V , cot. 507, usque ad verba capituii 49 J « Quam
terrestrium occupatione.)

C A » . L . Contemplatio tnper illud : c V*rftiim caro i I n v i s i b i l i s e n i m Sacerdos visibiles creaturas p a n i s e t

factum e$t i auce non habetur in alii$ et videtur
9 t
novum opu$cutun\.
Verbum caro factum ett, et habitavit in nobi$
(Joan. i ) . Vere V c r b u m caro factnm esl, et nos vere
V e r b u m carnem Dominico cibo s t t m i m t i s , et ideo
inanere i n nobis naturaliter eiistitnaudus est, q u i
p e r naturam nostrse carnis j a m sibi inseparabilem
bomo natus assumpsil, et naturara carnis suae sub
sacramento commtinicatidae carnis nobis admiscuit.
I t a eniro omnes untun sumus, qnia i n Cbristo Patcr
e t Cbristus i n nobis unum i n iis nos esse faciont.
Nos ergo q u i corpus accipimus, corpus C b r i s l i facti
sumus, et tnisericordia ipsius quod accipimus nos
sumus. Corpus Cbristi sumus, et ipse Christus su-
nius, quoniam nos omnia ejus mcmbra (cutn sint
multa) unum corpus sumus (Rom. x n ; Cotoss. n).
Nos e r g o , q u i membra C b r i s l i s u m u s , et Cbristus
sumus, non soium capiti per dilectionem, sed*etiam
c u m inembris invicem u n i r i debemus. Nam q u i acci*
p i t mysterium unitatis, et non tcnet v i n c u l u m pacis,
n o n roysterium accipil pro se, sed testimonitim c o n -
t r a se. Mysterium nostrum i u mensa Doiuiui positum
est. Estote ergo quod videti3, et accipite quod eslis.
I l i i c accipitur i n pane quod pependit i n cruce, et hoc
s u m i l u r i n calice quod effusum est dc C h r i s t i latere.
v i n i i n substantiam corporis et sanguinis sui verbo
suo secreta potestate convertit, i l a dicens : Hoc est
corpus meum, et sanctificatione repetita : Mic est
sanguis meut. C u m ergo ad reverendum altare cibis
satiandtis ascendis, sacrum Doiuiui Dei t u i corpus
et sauguinem fide respice» mente continge, honoro
m i r a r e , devotione venerare, cordis m a n u accipc, e t
aniraae haustu i n t e r i o r i assume. Nam credere i n e u m ,
boc est accipere panem v i v u m . Nos credimus et d i -
cimus quoniam corpus C h r i s t i talo uuicuique s i t ,
qualis accesseril u t offerat, et qualis accesserit u t
accipiat. Nam u n u m idemque corpus propter nomeu
D o m i n i , quod i n v o c a t u r , seroper sanctum e s t , et
tale untcuiqtte fil q u a l i corde ad accipiendum acces-
\ serit. S i offerat Deo malus et accipiat b o n u s , tale
u t r i q u e e r i t , qualis ulerque f u c r i t . Credimus et fale-
m u r quoniam corpus i l l u d , quod de V i r g i n e Deus
assumpsit, et i n qtio r e s u r r e x i t , semper est i n ctclo,
et ubicunqtie v u l t , ct i n qua specie v u l t . Q u i sursum
sedet ad dexteram P a t r i s , tempore sacrificii h o m i -
n u m manibtis continelur. Corpus C h r i s t i taie a c c i -
p i m u s i n sacramento, quale post resurrcctionem est
i n semetipso. C u m accipitur non c o n s t i m i t t i r , sed
expieto oflicio, p r o quo sacrificalur et m a m h i c a i u r ,
i n i l l u d qttod i n ccelo est, t r a n s l e r t u r . Semel obtatus)
IS7 A P P E N D I X AD IIUGONI \ OPERA DOGMATICA.
csi Chrittut in uipto, el quotidie i i u m o i a t u r i n sa- j
eramento (Hebr. IX). ^ Totum itnus, t o t u m duo, loltiro plttres sine d i m i u i t -
Cum ergo sacerdos S p i r i t u m sanctum advocavc»
r i l , et i l l a m hosiiam reverendam i m m o l a v e r i t , c o m -
munemque Deum subinde contigerit, u b i i l l u d (dic
m i h i ) noslra existimatione ponemus? Perpende qua-
les oporteat esse manus t a n t a r u m r e r u m ministras,
et quaiem linguam talia verba fundentera, a u l quo
genere caeteris non mundiorem et sanctiorem a n i -
m a m . t a l i s spiritus r e c e p l r i c e m ! T u n c e n i m adsunt
angeli sacerdoti, et t r i b u n a i atque altaris locus cce-
lestibus v i r l u t i b u s adimpletur i n honorem illius q u i
i i n m o l a t u r . I n ipsa imraolalionis hora ad sacerdotis
vocem coeli a p e r i u n t u r , i n illo Jesu C b r i s l i myste-
r i o angelorum chori adsunt, summis ima sociantur,
t e r r a coMestibus j u n g i t n r , u n u m ex visibilibus atque 1 mento corporis C h r i s t i n i h i l a bono majus, n i h i i a
invisibilibus fit. Sed necesse esl u t , d u m haec a g i - malo minus perficitur sacerdote, quia non i n m e r i i o
mus, nosmetipsos i n cordis c o n t r i t i o n e mactemus,
et q u i passionis Dominicae m y s l e r i a celebramus,
debemus i m i t a r i quod agimus. Nam tunc vere p r o
nobis Deo hoslia e r i t , c u m nosipsos hostiam fecerit.
I n Christo semel oblata est hostia ad salutem serapi-
terna potentia, nos vero per singulos dies offeriraus,
quoniam per singulos dies peccaraos; offerimus, sed
atl recordationem mortis ejus, et una est hostia,
quia semel oblatus est Christus. Hoc vero sacriH-
c i u m exemplum est i l l i u s , idipsum s e i n p e r , id-
ipsum secundum substanliam, quanquam diver-
s u m secunduro f o n n a i n . Dum f r a n g i l u r hoslia, d u m
sanguis de calice i n ora fidelium funditur, Do-
m i n i c i corporis immolalionem i n cruce ejusque san-
guinis de h l e r e effusionero significat. Verumtamen
cura Christtis i n sacramento quolidie i m m o l e t u r , non
d i c i t u r quod i t e r u m o c c i d a t t i r , sed qtiod vera ejus
immoiatio repraesentata idetu nunc i u s a c r a m e n t o ,
quod lunc i n c r u c e , operetur. Eadem est hic e l i b i
corporis et sanguinis C h r i s t i substantia , quamvis
in specie altera, eademqne salutis nostrae g r a l i a .
Vera etenim caro C h r i s l i est, quam forma panis
o p e r t a m i n sacramento s n m i m u s , et verus sangtiis
C h r i s t i , quero sub v i n i specie ac sapore polamtis.
Mortalilatis cibus exterins v i d e t u r , quia quod de
nobis exterius apparet, mortale est. N i h i l exterius
i m t n u i a l u r , quia n i h i l de nobis exterius i n n o v a l u r .
l u i n i n via, satictatcin i n p a t r i a , hic v i a l i c u m , c t
I m e r i u s vero hoc idem i n nobis accipimus quod y i b i praemium.
de iHo credimus, quoniam v i t a m de vita s u m i m u s , Quaeritur cur corptis et sanguis C h r i s t i i n panc et
p e r quam reformamur ad v i t a m . Sicut e n i m de V i r - vino magis consecreliir quam i n caeteris corporum
gine per S p i r i l t i m vera caro sine coitu c r e a t u r , sic
p c r eumdem S p i r i t u m de substantia panis et v i n i
inystice idem corpus C h r i s t i consecratur. E t sicut
quod ubique offertur, u n u m corpus est, et non multa
corpora, ita u n u m sacrificium diversis locis a d i v e r -
ais bominibus s a c r i f i c a t u r , et ubique c s l idem. Per
partes d i v i d i t u r , et a roultis a c c i p i m r , et semper esl
i n t e g r u m . Sicut enira i n d i v i d u u m e s t c t i m d i v i d i t u r ,
s i c i n c o r r u p t u m c u m f u e r i t s u m p t u m . Christus i n sa*
cramento per parles manducattir et mauet integer,
tolus i n ccelo, totus i n corde t u o , tolus i n fracto, totus i u
integro. T a n t u m cst i n exiguo, q u a n t u m c o n s t a i esse
168
in toto. N i b i l rointis habent singuli qitain t i n i v e r s i .
lione percipiunt, quia non i n specie vel q u a n t i l a l e
sacramenti est g r a l i a , sed i n v i r t u t e C h r i s t i . Q u o -
modocunque signa v a r i e n t u r i n sacramento, C b r i -
stus semper idem est i n seipso. Quod evidentius m a -
nifestavit cum i n coena praesens corpuset sanguinem
suum discipulis suis d i s t r i b u i t . T r a d i d i t eis seipsum
i n sacramento quasi a l i u m , et lamen eumdein. Et
c u m a singulis sumplus comederetur et biberetur i n
sacramento, unus tamen et integer mansit inseipso.
Divina gratia ita est libera, u t nullis h o m i n u m me-
r i t i s vel officiis s i l astricta, sed quando v u l t , q u o -
modo v u l t , ubicutique v u l t , semetipsam infundat.
Propterea intra Catholicam Ecclesiam in sacra-
consecrantis, sed i n verbo efficitur Crealoris et v i r -
tute Spiritns sancti. Omnia vero sacrameiita cunt
obshit indigne tractantibus, prosunt tamen per eos
digne sumentibus. Coromunio naroque m a l o r u m n o n
macuiat aliquera participatione sacramentoruro, sed
consensione factorum. Sicut enim Judas, c u i D o m i -
nus buccellam t r a d i d i l non m a i u m accipiendo, sed
bonum male accipiendo, locum i n se praebuit dia-
bolo, sic indigne quisque accipiens locum i n se prae-
bet diabolo. Qtti ergo de c r i m i n a l i b u s nondutn d i -
gne popiiilueruut, aiiladbuc i n affectu peccandisiinl,
vel aliquem hominem odio habent, corpus C b r i s t i
non accipiant, ne m o r i a n t u r . Incesti vero et h i x u -
1
riosi periculosius stiniunt, quoniam n i h i l sic adver-
sattir munditiae a m a l o r i u t fedilas. Porro qui peccare
q u i e v i l , quamvis peccato adhuc raordealur, peccandi
tamen dc caetero non habeat voluntaiem, c o m m u n i -
care non desinat. Quomodo quotidie tentamur et
l a b i m u r , quotidie Cbristus i n sacramenlo pro nobis
imraolatur. Ctim ergo corpus C h r i s t i ore sumimus,
amicitias et beneficia ejtis corde cogitemus, qtto-
modo passus et mortuus esl pro nobis, et morte sua
a uiorte aelerna nos liberavit. Participalione antcni
c o i p o r i s s u i uos sibi concorporavit, u t l r a n s e a t ipse
i u nobis ad Patrem, transeamus e l nos i n iflo> uiiuin
facti cura i l l o , u l ipsuin per ipsum habearaus gus-
speciebtts. A d quod respondelur quoniam sicut pa-
nis ex multis granis, et vinutii ex m u l t i s uvis, sic
Ecclesia de diversis personis c o l i i g i l u r . Dignum
etiam fuit u t eisdem speciebus, quibus caro a l i t t i r
et creatur i n quolibet homine nalttraliter, eisdem
consecrelur i n Doininico homine polentialiter. Si
panis i n carnem, et v i n u m in sanguincm cujusiibet
transformatur n a t u r a l i t e r , m u l l o magis, si Dcos
v o l u e r i t , i n carnem etsanguinem suum tratisferetur
potentialiter. Cum ergo pauis i n carnem, ct vuitim
i n sangttinem verbo D o m i u i tuiitetiir, jatn nou de-
speret i u corpus C b r i s t i t r a j i c i rationalis creatura,
109 DE ANIMA L l
i u quod t r a j i c i t u r et b r u t a , si desislat essequodex .
se male fuerat, ut fiat i n Chrislobene quodnon erat.
S i c n t enim cibus et potus sunt vita nostra lerapora-
l i s , quandiu Deo p l a c u e r i l , sic et m u l t o amplius
ipse panis coelestis e r i t vila aeterna quibus ipse v o l u -
eriu Magis enim credendus est, v i t a m aeternam
conferre q u i v i l a m babet et vita est, quam q u i non
habet.
Non est m i r u m si Creator creaturae v i t a m possit
conferre scrapiternam, cum creatura creaturae po-
t u e r i l retinere e l conservare aeternaliler eam. Sicut
e n i m lignum vitae i n paradiso positum est, quo aeier-
naiiter homo i n corpore v i v e r e t , nisi peccaret, sic
Christus i n Ecclesia l i g n u m vitae seipsum posuit, ut
i n se credenlibus vita esset aeterna. Idcirco tantopere
fides in sacraraento exigitur, quia falsa lide mundus
p e r i i t , quando Adam plus diabolo falsa suggerenti,
quam Deo vera proraittenti, credere praesurapsit.
D u m vero i n sacramenlo phis Dco quam h o s t i , ut
dignum est, c r e d i t u r , sanatur hac fide vera illa per-
fida fides. Quoniara autem cibo et potu ita v i v i m u s ,
u t alterutro carere nequeamus, propterea utrumque
Chrislus i n suo sacramento esse voluit, ne si alterum
deesset, iroperfectum essel. Nec corpus ergo sine
sanguine, nec sanguis sine corpore j u r e comrouni-
c a t u r . Panis e l v i n u m proprie proprius clbus est
n o n bestiarum, sed hominura. Ideoque Chrislus u t r i -
usque usus est roinisterio, ut siugularis ct propria
hominuro crederetur refectio, cui cliaro postmodum
per apostolos aquam admisceri v o l u i l , u t ad d i g n i -
latem tanti mysterii non solum j u s t o r u m , sed et pec-
catorum consortiura pertinere significarel, si poeni-
tere vellent. Quoniara per aquam sumus regenerati
et per sanguinem redempti, sanguiset aqua de latcre
Cbristi e x i v i t . Cum ergo pro Cbristo v i n u m et aqua
sacrtficetor p r o populo, et utrumque unus sanguis
fiat, capitis et menibrorum uiiitatem significat. Sicut
ergo u n u m videtis csse quod faclum est, sic unutn
estote vos diiigendo inter vos. Nam q u i accipit m y -
steriura unitatis, et non tenct v i n c u l u m pacis, non
mysterium accipil pro se, sed testimonium contra
se. Qni autem unum hominem odio habet, quidquid
Deo i n bonis operibus o b t u l e r i t , totum perdet.
Fide omnia sacramenla complentur. Qui ergo ad
illa fide et devotione accedil, qoamvis incuria vel
ignorantia aliqua e r r o r i s verba inserat, non ideo m i -
nus sacrificiuui lieri creditur, quoniam precis v i t i u m
superat precantis affeclus. Non est attendendum q u i d
faciat homo,«sed quo animo et voluntate faciat. I n
quatuor speciebus sacramenla Ecclesiae m a x i m e c o n -
PATUOL. CLXXVII
£R T E I t T l U S . \i\S
sistunt, aqua scilicet, oleo, pane et v i n o . A q u a , i i c o
omnibus sit necessaria, sua tamen venalitateetabun-
dantia non est pretiosa. Oleom vero, panis et v i n u m
ita paucilate sua fugiont p r e t i i quantitatem, t i t n u l -
lam nisi i n spiriluali gratia sibi vindicare vldeantur
utiliiatem. Aqua exstinguit, roundat, et candidat
prae caeteris liqttoribus. Idcirco i n baptismate carnis
inceniiva exstinguit, peccatorum tam o r i g i n a l i u m
qttam actualium labero abluit. Innocentiae candorem
reducit, et dum sic coelestis Patris imaginem refor-
mat, lilios adoplionis regeneral. Unde vero tanta
virtus ut corpus tangat et cor abiuat, nisi faciente
verbo? N o n q u i a d i c i l u r , sedquia creditur quoniam
fide omnia sacramenta complentur. Baplismus talis
esl qualis est ille i n cujus verbo d a t u r , non qualis
est ilie per cujus m i u i s l e r i u m m i n i s t r a t u r . Porro
oleum illaminat, ungit ct pascit. I l i u m i n a t animam
fide, ungit devotione, pascit dilectioue. Panis vero
et vinum h o m i n i incorporatum vita est lcmporalis.
Quapropter i n hoc sacramento Christus tanquam
caput roembris u n i r i voluit, per quem Deo P a t r i r e -
generamur. Per corporis et sanguinis C b r i s l i o a r t i -
cipationem F i l i o Dei ad v i t a n i concorporarour. Per
olei unclionero Spiritus sancti v i r t u t e confirmamur.
Nunquain fidelis Deus a regni stii consortio eos r e -
pellet quibus taro famiiiariter u n i r i dignatur i n hujus
roundi exsiiio. Iroo roagni honoris vicissitudinem eis
rependel i n manifesta suae roajestatis visione, a q u i -
bus tam digne susceptus et ordinatus est i n occullis
et peregrinis sacramentoruro figuris. Non p o t e r i l i b i
fieri diversuro quod bic factum est unuro. Quidquid
deformitatis vei mutalionis i n Christi sacramento
specie tenuscontigerit, uon debet a nobis extorquere
fidem veritatis ejus, quoniam qui in corpore suo,
cum Deus esset verus, multa indigna pertulit, n i h i l
indignuro i n corpore suo usque i n finem saeculi per-
ferret, quamvis vere i b i s i t . Cum enim oronia ei
praeter peccatum munda s i n t , non v i d e l u r esse i m -
mundius i n ventre m u r i s vel canis, quam i u ventre
impoDmlenlis peccatoris. Si ignibus c o m b u r i d i c a t u r ,
hoc impossibile est cum sit o m n i u m elemenlorum
Deus. Si soricum corrosione vel veiustalis mutatioiie
c o r r u n i p i videalur, n i b i l attinet ad sacrameuti sub-
stantiain, Christum videlicetqtii c o r r u m p i nonpotest,
quoniam incorruptibilis est. Talia v e r o e t s i m i l i a u o n
veniuut nisi pro aliquorum negligenlia corrigenda
vel punienda, seu pro fide probanda et exercenda u l
fideles exerceantur et reprobi i n d u r e n t u r . Necesso
est ergo ut ea devotione qua accipitur custodiatur.
9
171 APPENDIX AD HUGONIS OPEHA
LIBER QUARTUS,
Qui w t de erectione amm& seu mentis In Deum, ac devotoad Deum precatu et alloquio
et quibusdam ad salutem.institutionibus et roonitis.
CA>. T . Quod sit nobis neeessarium invoeare ueum, ,
et quid sit invoeare eum.
Quoniam i n medio laqueorum positi sumus, facile
a coelesli desiderio frigescimus. Quapropter assiduo
indigemus monimenlo, ut expergefacti ad Deum no-
s t r u m verum et suramum bonum c u m defluimus
recurramus. Idcirco non praesumptionis lemeritale,
sed magna Dei mei dilectione huic opusculo ad l a u -
dem ejus operam dedi, u t ex elegantibus dictis san-
c l o r u m P a t r u m breve c t manuaie verbum de Deo
n r j o mecum semper baberem, e x cujus lectionis
igne quoties tepesco, i n ejus accendar amorem.
Nunc adesto mihi,Deus meus, quem quaero, quem
diligo, quem corde, et ore, et qua valeo v i r t u t e
laudo, alque adoro. Mens mea t i b i devota, q u i
amore succensa, l i b i suspirans, t i b i inbians, te so-
i u m videre desiderans, n i b i i habens dulce, nisi de
te l o q u i , de te audire, de te scribere, de te con-
ferre, l u a m gloriam frequenter sub corde revolvere,
u l suavis t u i memoria s i l i n t e r hos turbines aliqua
repausatio mea. T e ergo invoco, desideranlissime,
ad te clamo clamore magno- i n toto corde meo. E t
e n m te invoco utique i n roeipsum voco, quoniam
o m n i n o noii essem nisi esses i n me, et nisi ego
essem i n te. I n me es, quoniain i n mcmoria mea
manes ex quo cognovi te, et i n ea invenio te, cum
reminiscor t u i , et deiector in te, de te, ex q u o o m - tia orania gubernat, r e g i l , et i m p l e t q u o d c r e a v i u
n i a , per quem o m n i a , i n quo oinnia. Nec ideo te implere omnia dicimus, u t te c o n t i -
CJU». I I . Quomodo Deus immolus in se manens det
euncta moveri cunclaque aut agat, aut toagal.
f
T u coelum et terram imples omnia portans sme
onere, omaia implens sine inclusione. Semper agens,
seroper quietus, colligens non egens, qnaerens c u m
n i h i l l i b i desit. Amas nec aestuas, zelas et secnrus
es. Poenilel te, et non doles. Irasccris e l t r a n q u i i -
lus es. Opera mutas, sed non routas consilium. R e -
cipis quod invenis, et nunquam amisisti. Nunquam
inops, et gaudens l u c r i s . Nunquam avarus et usu-
rasexigens. Semper erogatur t i b i , u t debeas, et
quis habet quidquam non l u u i n ? Reddis debita
n u l l i debens, donas debita n i h i l perdens. Qui u b i -
que es, et ubique totus, q u i s e n l i r i potes, et videri
non potes. Qui nusquam dces, et tamen ab i n i q u o -
r u m cogitationibus ionge es. Qui nec ubi dees indc
longe es, quia ubi noh es per g r a t i a m , ades per v i n -
d i c t a m . Q u i ubique praesens es, et v i x i n v e u i r i potcs.
Quem stantem sequimur, et apprchetidere non v a -
lemus. Qni tenes omuia, imples omnia, circumple-
cteris omnia 6Wper excedis oronia, sustines omnia.
DOCMATICA. 17«
Qtii corda fidelium doces sine slrepitu v e r b o r u m .
Qui locis non distenderis, uec lemporibus v a n a r i s ,
neque habes acccssus et recessus. Qui habitas Iueeiu
inaccessibilem, quam v i d i l nullus h o m i n u m , nec
videre potest. I n te manens qnictus ubique circuis
t o t u m . Non e n i m scindi vel dividi poieris, quia vere
unus es. Nec i n paries effunderis, sed totus l o t u i n
tenes, t o l u m illustras et possides. Si totum roun-
dum l i b r i repleanl, tua scientia inenarrabilis n o n
potest e n a r r a r i . Quoniam vero i n d i c i b i l i s es, n u l i o
modo scribi poleris, neqtie concludi. T u es fons l u -
cis divinae et sol claritatis aeternae. Magnus e n i m es
sine q u a n t i l a t e , et ideo i.nmensus. Bonus sine qoa-
i i t a t e , ideo vere et summe bonus, e t nemo bonus,
nisi t u solus. Cujus voluntas opus est, c u i velle
posse est, qui o m u i a , quae ex n i h i l o creasti, sola
voluntate fecisti. Qui omnem creaturam tuam abs*
que indigenlia aliqua possides, et sine labore g u -
bernas, et absquc taedio regis. E t n i h i i est quod
conturbet o r d i n e m i m p e r i i t u i vel i n sumrais vel i n
i m i s . Q u i iu omnibus locis sine loco haberis, et ora-
n i a contines sine habttu, et ubique praesens es sine
situ et raotu. Q u i nec m a l i actor es, quod facere
non potes. Nec unqttam te qtiidquam fecisse peeni-
t u i t , cujus bonitate facti surous, et j u s t i t i a pcenas
l u i m u s , et clementia l i b e r a m u r . Cujus omnipoten-
neant, sed ut ipsa potius a te contineantur. N c c
parUculatim imples omnia. Nec ullaleinis i t a p u -
tandum est, u t unaqtiaeqtie res p r o tnagniuidine
suae portionis c a p i a t l e , i d esl maxima majus, m i -
niroa minus. Dttm sis potius ipse i n omnibus, sive
omnia i u t e . Cujus omnipotenlia omnia concludit,
nec evadendi polentiam tuain quis aditum invenire
poterit. Qui enim le non habet placatum, nequa-
quam evadet i r a t u m .
CAP. 111. De pia rurmm Dei invocatione et mentis
f
per eam tranquiltitate et gaudio, et de animce Deum
non qumrentis miseria.
Te igitur,ciementissime, invoco i n animam m e a m ,
qttam praeparas a d capiendum tc, ex dcsiderio quod
inspiras e i . I n t r a , r o g o , i n eam, et coaptata eam
t i b i ut possideas i l l a m quam fecisti et refecisti, e t
u t habeain te velut signaculum super cor m e u m .
Quaeso, piissime, invocantero te ne deseras, q u i
priusquam te invocarem me vocasti e i quaesisU, o t
ego servus tutts te qua.*rerem, quaerendo invenirem,
et inventum amarein. Quaesivi et inveni te, Dominc,
et aroare dcsidcro. Auge desiderium et da qued
175 DE A N I M A U B E R Q U A R T U S . I7l

p e l o , quottiam l i cuncta qnae fecisti n i i h i dederis A quod de transilorlis audio. Adjuva me, Domine Deus
n o n sufficil servo l u o , riisi teipsum dederis. Da ergo roeus, et da laetitiam i n corde meo.
te m i h i , Deus meus, meus, redde m i h i t e ; en amo, CAP. I V . Orat quo Deum pro modulo menlit tua ca-
e t , si p a r u m est, amem validius. T u i ergo amore pere pottit, ut diialetur domut animce tuce ejectie
teneor, l u i desiderio flagro, t u i dulci memoria de- detideriit pravit, et reeeplit bonit, meminitque
lector. Ecce dnm l i b i mens mea suspirat, et tuam quanla tit (elicitat animas in ccelum receplce*

ineffahilem pietalem meditatur, ipsa carnis sarcina Veni ad m e u t videam te, sedangusta est m i b i d o -
mus animae meae ; quo venias ad earo, dilatetur abs
m i n u s g r a v o t , cogilationum l u m u l l u s cessat, pondus
t e ; ruinosa est, refice earo; habet quae offendant
m o r t a l i t a t i s et miseriarum more solito non hebetal.
oculos tuos, faleor et scio, sed quis mundabit eam?
Silent contraria c u n c t a , tranquillaque suul omnia.
A u t cui alteri praeter te claroabo : Ab occultit meit
C o r a r d e t , a n i m u s g a u d e t , memoria viget, inlelleclus
munda me Domine et ab atienit parce tervo tuo ?(PtaL
lucet, et totus s p i r i l u s ex desiderio visionis luae ac-
f f

x v i u . ) Fac roe dulcis C h r i s t e , bone Jesu, fac me,

census i n invisibUium amorem rapi se videt. Assu*
rugo, amore et desiderio t u i deponere onus carna-
m a l s p i r i l u s meus pennas u l aquilae, volet et non
l i u m desideriorum et lerreuarum concupiscenliarum.
deficiat; volet et perveniat usque ad decorem domus
g Dominetur, rogo, carni meae anima, animae ratio,
tuae et t b r o n u m gloriae tuae, u l i b i super mensam
ralioni gralia tua, e l luae me interius e l exlcrius
refectionis c i v i u m supernorum pascalur de occultis
subde voluntati. T r i b u e raibi, u l laudet le cor
t u i s i n loco pascuae j u x l a fluenla plenissima. Tu
meum, et lingua mea, et o n w i a ossa mca. Dilaia
esto nostra e x s u l t a t i o , q u i es noslra spes, salus
roentem meam, e l attolle i n t u i t u m cordis m e i , u l
atque redeinptio. T u esto n o s l r u m g a u d i u m , qui es
vel rapida cogitatione spirilus raeus attingat • te
futurus praemium. Te semper quaeral anima mea, et
aeternam sapieiilianvsuper omnia manentero. Dis»
l u praesta u t quaerendo uon deflciaU Vaemiseraeani-
solve me, o r o , a vinculis, quibus conslrictus teneor,
roae, quae C h r i s t u m non quaeril nec ainat, arida s i -
u l reliquens omnia ista tibi festinem, t i b i soli inliae-
quidem manel e l misera. P e r d i l e n i m quod v i v i t q u i ream, soii inlendam. Fclix auima, quae terreno r e -
Deum nou d i l i g i t . Qui c u r a l vivere nisi propter te, soluta carcere, libera coelum petit, quae te dulcissi-
Domine, n i h i l est et p r o n i h i l o est. Qui tibi vivere mura Dominum facie ad faciem c e r n i t , quae nullo
recusat, mortuus e s l . Qui trbt non s a p i t , desipit. metu mortis afficitur, sed de incorruplione perpetuae
Misericordissiroe. l i b i me c o m m i t l o , reddo, et con- gloriae laelalur. Tranquilla esl et secura, non timet
cedo, per quem s u m , vivo, et sapio. I n le confido, hostem ncque mortero. Habet jaro te pium Domiuum
spero, et lotam spem meam pono, per quem resur- Q quem diu quaesivit, semperque amavit, bymnidicis
garo, v i v a m , et requiescaro. Te cupio, diligo e l sociata choris melliflua p e r p c l u x festivitatis carmiiia
adoro; curo quo manebo, regnabo, beatus ero. ad laudem gloriae tux-, rex Christe, i n aeternum con-
A n i m a , quae te non quaeril nec d i l i g i t , mundum d i l i - c i n i t . Inebriatur enini ab ubertate domus tuae, et
g i t , peccalis s e r v i t , v i t i i s subjecta est. Nunquam torrente voluptatis tuae polas eam. Feiix societas
quieta, nunquam secura est. Famuletur t i b i semper supernoruro c i v i u m , et gloriosa solemnilas o m n i i i m
mens mea, piissime, suspiret t i b i peregrinatio mea, ad te redeuntium ab hujus nostrae peregriiiationis
ardeal i n l u i amore cor m c u m . Requiescat i n te, t r i s t i labore. Amoenilatem omuis p u l c h i i t u d i n i s ,
Deus meus, anima mea. Conlempleiur te i n roentis formositatem totius splendoris, atque dignitatein t o -
excessu. Cantet laudes tuas i n jubilatione, et haec tius eleganliae j u g i t e r t u i cives c e r n u n l . N i b i l o m n i -
s i l i n hoc exsilro consolatio mea. Confugiat mens no quod conturbel inentem i n te auribus d a l u r .
mea sub iunbram ahtrum tuaruro ab aestibus cogila- Quae cantica, quae organa, quae cantilenae, quae melo-
t i o n u m bujus sacculi. Repauset i n te cor meura, cor diae i b i sine fine decantantur? Sonanl enim semper
mare inagnum lumens fluclibus. Dives oinnium bo • melliflua h y i n n o r u m organa, suavissima angelorum
norum, dapum supernae salietaiis, opuientissiine melodia, cantica canlicorum m i r a , quae ad laudem
l a r g i t o r Deus, da lasso c i b u m , collige dispersum, D et gloriam luam a aupernis civibus i n perpetuum
libera c a p l i v u m , redinlegra scissum. En stat ad decantanlur. A m a r i t u d o e l omnis fellis asperitas i n
ostium et pulsat (Apoc. u i ) . Obsecro per visccra regione lua locum non babet. Non e n i m est ibidem
misericordiae tuae,quibus visilasli nos oricnsex alto, malignus, neque malitia. Non est adversariuset i m -
jube pulsanti misero a p e r i r i , u t liberis gressibus pugnans, nec est ulla peccati illecebra. Nulla est i b i
ingrediatur ad te, et requiescat i n te, et reficialur de indigenlia,dedecus n u l l u m , n u l l a r i x a , u u l l u m i m p r o -
te pane ccelesli. T u es enim panis et fons vitae. T u p e r i u m , causatio nulla, nullus t i m o r , nulla i n q u i e -
lumen claritatis aeternae. T u omnia, ex quibus v i - tudo, nulla poena, nulla dubietas, nulla violentia,
vunt r e c t i , q u i d i i i g u n t te. Deus lumen cordium te iiulla discordia : sed pax sumina, charitas ptena, j u -
v i u e u t i u m , c l v i u animarum le a m a n l i u m , et virtus bilatio et laus Dei aeterna, secura sine Aue requies,
cogiialionMm te quaerentium, u t saucto tuo a m o r i et gaudium semper i n Spiritu sancto. Foriunalus
i n t u e r e a n l ; veni, rogo, in cor m e u m , et ab ubertate ego si audiero jucundissimas c i v i u i n t u o r u m c a n t i -
voluptatis tuae inebria i l l u d , u( obliviscalur ista l e m - lenas, carmina meliiflua laudes summae Trinitati
poralia. Pudet atque pigel roe talia pati quaiia m u n - debito honore promentia, sed nimiuro felix si ego
d u s i t t e agit. T r i s t e esl m i h i quod video. Grave est ipse meruero cantare canticum Domino de dulcibus
 175 A P P E N D I X A D HUGONIS O P E I U DOGMATICA. 17«
cauiicis Sion (Psat. c x x x v i ) . 0 viia v i t a l i s , v i t a sem- A m i r a visitatione gratiae tuae? Ecce me nnserum m u l t i s
p i l e r n a , et sempiterne beala, ubi gaudium sine moe- moeroribus ptenum, dum vitae mcae iiraeo, dum pec-
r o r e , requies siue labore, dignilas sine tremore, cata mea considero, dum j u d i c i u m tuum formido,
opes sine amissione, sanitas sine languore, abundan- d u m mortis horam c o g i t o , d u m supplicia t a r l a r i
tia sine defeclione, vita sine m o r t e , perpetuilas sine borreo, dum operamea qua districiione a te pensen-
corruplione, bealitudo sine calamitate. U b i omnia t u r ignoro, d u m quo fiue illa clausurus siin penitus
bona i n charilale perfccta, ubi species e l visio fa- nescio, dumque baec et alia multa mecutn sub corde
cie ad faciem, ubi plena scienlia i n omnibus e l per r e l r a c t o , consolaturus ades solila pietate, et i n t e r
o m n i a . Ubi summa Dei bonitas c e r n i t u r , et lumcn has querelas, nimiosque ploratus, ac profunda cor-
illuminans a sanctis gloriflcatur. Ubi praesens majc- dis suspiria assumis moestam et anxiam mentem,
stas Dei conspicilur, et hoc vitae cibo sine defectu super alta juga i n o n l i u m , ad areolas usque aroma-
mens i n l u e n t i u m satiatur. Vident ct videre desi- t u m , et collocas me i n loco pascuae secus rivulos
d e r a n t , sine anxielate et sine fastidio satiantur. dulcium a q u a r u m , ubi praeparas i n conspeclu roeo
Ubi verus justiliae sol mira sui pulchritudiiiis mensam m u l t i p l i c i s apparatns, quae fatigatum s p i r i -
visione omnes r e f i c i t , e l ita universos coelestis l u m rccreel, et cor u istilia confectum laetificet. Q u i -
patriae cives illuminat, ut luceant ipsi, Ittmen D U 8
tandem refocillalus d e l i c i i s , multarutn miseria-
videlicel illuminaluro per Deum lumen illuminans r u m obliltis, m u l t a r u m deliciarum affluentia super
tiltra omnem solis nostri splendorem, atque c u n - altitudinem terrae i n te vera pace quiesco.
ctarum stellarum c l a r i t a l e m i m m o r l a l i adbaerenles CAP. V I . Amorem suum in Deum profiletur, ut eum
d e i t a l i , ac per hoc immorlales et incorruptibiles crescere faeiat, et causas amoris addit.
facli j u x t a promissioncm D o m i n i S a l v a l o r i s : Paier Atno te, Deus meus, amo, e l magis magisque
quos dedisti mihi volo, ut ubi ego sum et ilti sint aroare volo, da m i h i , speciose prae (iliis h o m i n u m ,
mecum f ut videant claritatem meam, ut omnes unum ut desiderem te, u t amero te quanium volo, q t i a n -
sint sicut
f t tu Pater, in me et ego in te el ipsi in nobis
f l u m debeo. Immensus es, siue mensuradebesamari,
unum sint (Joan. xvn). 0 regnum coelorum regnum praesertim a nobis, quos sic amasti, sic s a l v a s t i ,
fciicissimum, regnum carens morte et vacans fiue. pro quibus tanta et lalia fecisti. A m o r , q u i s e m p i r
Ctii nulla tcmpora sticcedunl per aevum, ubi c o n t i - ardes, e l nunquam exstingueris, d u l c i s C h i i s t e , bone
nuus sine nocte dies nescit habere tempus. Ubi v i - Jcsu, charitas summa, Detis meus, accende me t o -
ctor miles donis ineffabilibus c u m u l a t u r . tum igne tuo, amore t u i , dileclione t u i , desiderio t u i ,
Nobile perpetua caput ampiectente corona. ^ charitale l u a , j u c u n d i l a l e etexsultalione l u a , pietate
CAP. V . Ccelestibus bonis perfrui et terrenis maiis et suavitate t u a , voluntateetconcupiscentia t u a ; quae
f

erui desideranter orat, eaque commemorat. sancta est et bona, quae casta est et m u n d a , u t
L ttnam remissa peccatorum
T
mole nie u l t i i n u m lotus duicedine amoris t u i plcnus, totus fiaroina cba-
servorum Christi juberes divina pietas, hanc carnis ritatis luae vaporatus: Dil;gam te Domi ram roeum
sarcinam deponere, u t i n tuae civitalis gaudia aeterna dulcissimuro et pulcherriiuuut ex loto corde n.e - v

repausandus t r a n s i r e m , supernorum sanctissimis et ex tota anima roea, et ex totis v i n b i t s meis, et

choris interessem, cum beatissimis spiritibus glo- omni intentione niea (Luc. x ) , cum multa cordis
riae Conditoris assislerem, praesentem Dei vultum contritione, et i a c r y m a r u m fonte, cum multa reve-
cernerem, nullo mctu mortis langerer, de perpetuae rentia et t r c m o r e , babcns te i n corde, et i n ore, et
iinmortalitatis incorruptione securus gauderem, et prae oculis meis semper et ubique, ita ut nullus i n me
scienti omnia conjttnctus omnem ignorantiae caecita • adulterinis amoribus pateal locus. P u l c b e r r i m e a n i -
tem amitterero, terrena cuncta parvipenderem, con- mae incae sponse, rogo per j l l a n i sacratissimaro effu-
vallem istam lacrymarutn i n t u e r i , vel reminisci sionein preliosi sanguinis t u i , quo sumus r e d e m p t i ,
tilterius non dignarer. Ubi vita iaboriosa, vita cor- da m i h i cordis c o i i i r i i i o n e m , et lacrymarura fon-
r u p t i b i l i s , v i t a orani amaritudine piena, vita domiua D » praecipue dum preces et orationes t i b i offero,
l e n l

m a l o r u m , ancilla infernoruro, quam huroores lumt- dum tttae laudis psahnodiam decanto, dum myste-
ficant, dolores exlenuant, ardores exsiccant, aer r i u m nostrae redemptionis roanifesturo roisericordiae
i n o r b i f i c a t , escae i n f l a n t , jejunia roacerant, joci tuae i n d i c i u m recolo vel profero, dum sacris a l t a r i -
solvunt, trislitiae c o n s u m u n t , solliciludo coarclal, bus, licet indignus, assisto cupieus offerre i l l u d m i r a -
securitas hebetat, diviiiae j a c t a n t , pauperlas dejicit, bile et cteleste sacrificiura o m n i revercntia, et de-
juventus e x t o l l i t , senectus i n c u r v a t , infirmitas f r a n - votione d i g n u m , quod t u , Domine mcus, sacerdot
g i t , moeror d e p r i m i t , diabolus i n s i d i a l i i r , mundus iminaculate, i n s l i l u i s t i , etofferre praecepisti i n c o m -
athilatur, caro delectatur, anima excaecatur, totus meinorationem luae charitalis, m o r l i s scilicet et pas-
bomo conturbatur, e l his tantis malis mors furi- sonis pro salute nostra, pro quotidiana nost m
bunda succedil, vanisque gaudiis ita finem iroponit, fragilitatis reparatione. Confirmetur mens mea i n -
t i t curo esse d c s i e r i n t , nec fuisse putentur. Sed l e r tanta mysteria duicedine praesentiae tuae. Sen-
quas laudes, quasve g r a t i a r u m actiones t i b i referre tlat te sibi adesse, et laetetur coram te, ignis q u i
valeamusDcus n o s t e r , q u i nosetiaro intcr has tantas semper Ittces, amor qui semper ardes, dulcis C h r i s t e ,
iHortalitalis nostrae aerumnas non desinis consoiari iesu bone, luroen aetcrnuro et indeficiens. Panie
 H7 DE A N I M A L I B l I I Q U A R T U S . I7S

viue, q u l nos reficis, e i i n te non deficis, quotidie j sisto membris, considcrare. Tuae entm c h a r i u t t *
coraederis, et semper integer raanes. Respiende jaculo vuineratus s u m , t u i vebementer desiderio

t n i h i , accende m e , illuraina et sanctifica rae, vas flagro, ad le pervenire r u p i o , le videre desidero.

Cuum de malitia evacua, imple de g r a t i a , e t p l e n u m Idcirco super custodiam meam stabo, e l v i g i l a n l i b u s

eonsenra, u t ad saluiem animae meae m a n d u c e m c i - oculis psallam s p i r i t u , psallam, « t mente, et totis

b u m carnis tnae, qualenus manducando le vivam de viribus te factorem meum collaudaho (/ Cor. xiv).

te, vadam per le, pervcniam ad te, repausem i n te. Poltirti peneiraho, meute et desiderio tecum ero, u l

0 dulcedo amoris, et amor dtilcedinis, coroedat te in praesenti quidem miseria solo corpore tenear,

venter rocns, et nectare l u i arooris replcantur tecttm autem cogitattone, et aviditate, atque o m i t i

viscera mea, ut eructet mens mea verbum bonuin. desidcrio siiuj seinper, quatenus i b i sit cor meuro.

Cbaritas viva, Deus meus, mel dulcc, lac ttiveiitn, ubi ttt es thesaurus meus desiderabilis, iucompara-

cibus es g r a n d i u m . Fac me crescere i n te, u t sano hiiis, summeque amabilis. Sed ecce Deus meus p i i s -

palato possis tnanducari a me. T u es vita mea qua sime, ac misericordissiroe Domine, d u m tuae i m m e n -

vivo, spescui iiihaereo, gloria quam adipisci dcsidero. sae bonitatis et pieiatis gioriam considerare v e l o ,

T u m i b i cor tene, meutem rege, intellectum dirige, cor meum non sufficit. E x c e d i l enim omuem sensum

amorem erige, animum suspende, et i n superna flu-

!
humanae roentis tuuro decus, tua p u l c h r i t u d o , tua

enta, os sitientis te spiritus trahe. Taceat, quaeso, v i r t u s , tua gloria, tua roagnificentia, tua majeslas,

t u m u i t u s carnis, conticescant phantasiae t e r r a r u m et tua charitas. Sicut inaestimabilis est tuae gloriai

et aquaruro, aeris et poli. Taceant somnia et iroagi- splendor, i l a incffabilis est luae c b a r i u t i s benigui-

nariae revelationes, oronis lingua, omne s i g n u m , et u s , qua iitos, quos de nibilo creasti, adoplas in fi-

quidquid transeundo fit. Sileal sibi et ipsa a n i m a , iios et t i b i conjungis. 0 anima tnea, si quotidie

et transeal se non cogitando, sed te, Deus meus, oponeret nos t o r m e n u perferre, si ipsam geben-

quoniam t u es revera tota spes et fiducia mea. Cst nam longo tempore tolerare, u t Christum i n glo-

enim i n le Deo, et Domino nostro Jesu Christo d t t l - ria sua videre possemus, et sanctis ejus sociari,

cissimo, et benignissimo, atque clementissiroo unius- nonne erat diguum pati orone quod triste est, u t

cujusque n o s l r u m ei p o r t i o , et sanguis, et caro. tanti b o n i lantaeque gloriae participes haberemur?

Indesinenler i g i l u r daemones parent suas tentationes,
CAP. Y I I . Spei et fufucia? suce 9 quo constantiores
fragant corpus jejunia, premant vestimenia, labores
/ian/, memorat causas et argumenta.
gravent, vigiliae exsiccent, curaeexciteut, clamet nte
Ubi ergo portio mea regnat, regnare me credo,
, isle, inquietet ille, vel ille, frigus i n c u r v e l , c o u -
ubi sanguis meus d o m i n a t u r , d o m i u a r i me confido,
' scienlia m u r m u r e l , calor urat, capul doleat, peclus
ubi caro mea glorificatur, gioriosum me esse cogno-
ardeat, infietur stomachus, pallescat vultus, i n l i r m e r
sco. Quarovis peccalor s i i n , de hac taroen c o m m u -
totus, deficiat in dolore vila mea et anni mei in gemi-
nione gratiae rion diffido, e l si peccala me prohibent, %

substantia me r e q u i r i l ; e l si delicta propria, uie tibus(Psal. x x x ) ; ingrediatur putredo in o$sibusmci* 9

excludunt, naturae comrounio non repeilit. Non enim et subter me scateat, ut requiescam in die tribula-

t a m i m r o i l i s est Dominus, u l non diiigat c a n i e m tionis, et ascendam ad populum accinctum nostrum

1
suam, membra sua, et visccra sua. Desperare utique (Uabuc. iu).

potuissem proptcr nimia peccata e l vitia mea, c u l - CAP. V I I I . De ccelestis glorice excellentia % et ejus con*
pas, e l iufiniUs negligentias, quae egi et quotidie templalione f et modo oblinendi eam.
indesinenter ago, corde, ore, opere, et omnibus Quae tunc e r i t uuiuscujusque nostruin g l o r i a ,
modis quibus bumana f r a g i l i u s peccare potest, nisi quam grandis sanctorura laelitia, cuin unaquacque
Verbura tuura Deus caro fieret, et habitaret i n nobis. facies fulgehit u t sol, cum ordinibus distinctis popu-
Sed desperare j a m non audeo, quoniam subditus lum suum Doroinus i n regno Patris sui cceperit r c -
ilie t i b i usque ad m o r t e m , m o r t e m autem crucis, censere, et m c r i l i s alque operibus singulorum pra>
tolit cbirographum peccatorum i i o s t r o r u n i , ct affi- > roia promissa r c s l i t u e l , pro terrenis ccelestia, p r o
gens i l i u d c r u c i peccatura c r u c i f i x i t et m o r t e m temporalibus seropiterna, pro modicis magna ?
(Coloss. n ) . h i ipso autem securus respiro, q u i sedet Revera ctimulus felicilalis e r i t , cum Dorointts a d d u -
ad dexteram tuam et interpeilat pro nobis. I n ipso cet sanctos i n visionem paternae gloriae, et faciet i u
confisus ad te pervenire desidero, i n quo j a m resur- coeiestibus considere, ut sit Deus orania i n omnibus.
reximos, et r e v i x i m u s , et j a m i n cceluro conscen- 0 felix j u c u n d i U s , et jucunda felicilas, sanctos v i -
dirous, et i n cceJeslibus consedimus. T i b i laus, t i b i dere, cum sanclis esse, et esse sancturo. Deum
gloria, t i b i honor, et g r a t i a r u m actio, piissime Do- videre, e l Deum habere i n aeternum e l u l t r a . Hoc
m i n e , q u i nos sic amasli, et salvasti, sic j u s l i f i c a s l i , sedula mcnte togitemus. Hoc desiderio tolo deside-
et sublimasti. Piissime Domine, quam dulcis est remus, cito u t ad eos pervcnire valeamus. Si quaerai
memoria t u i ? q u a n l o magis i n te meditor, tantoes quomodo istud potest fieri, vel quibus raeritis, q u i -
mihi dulcior et amabilior. Idcirco deleclat me busve auxiliis, a u d i . Res i s u p o s i u est inpotestate
valde bona lua puro menlis i n l u i t u , et dulcissimo facienlis, quoniam regnum ccelorum vim palitur
p i i amoris affectu i n loco peregrinationis mcae j u x t a (Matth. x i ) . Regnunt coelorum, o homo, aliud noit
modulura mcum i n t e r i m quandiu his fragilibus sub- qu%rit p r c t i u m nisi teipsura. T a n t i valot, q u a n t u m
179 A P F E N D I X A D HUCONIS OPERA DOGMATICA. iSO

es. Te da, et habebis i l l u d . Quid l u r b a r i s de pretio? J spem misericordiae, sed unde etiam audcat aspirare
k

Chrislussemetipsurolradidit,ulacquireret tereguum ad nuptias Y e r b i , et c u m Deo i n i r e focdus s o c i e u t i s ,

Deo Pairi. I t a t u temetipsum da, ut sis regnum atque cum rege angeiorum ducere suave j u g u m
c j u s , ac non reqnet peccatum in tuo mortali eorpore f amoris. Haec omnia f a c i l amor si anima exbibeat so
$ed $piriiu$ in acquitilionem vitrn (Rom. v i ) . 0 anima siinilem Deo per voluntatem, cui similis est per n a -
mea revertamur ad c i v i t a t e m coelestem, i n qua t u r a m , diligens sicut dilecla est. Solus est amor ex
scripti sumus et cives deereti. S i c u l ergo civet $an- omnibus animae motibus, sensibus, atque affectibus,
cterum, et domeslici Dei f et $icut hmredes Dei, co- i n quo potest creatura et si non ex aequo respondere
hmredes autem Christi (Rom. v m ) , consideremus i n - a c t o r i , vei de simili mutuaro rependere vicem. A m o r
clylara nostrae urbis f e l i c i u t e m , i n q u a n t u m consi- u b i venerit caeteros omnes i n se traducit et c a p t i -
derare possibile est. Dicamus ergo c u m Propheta : vat affectus. A m o r per se sufficit, per se placet et
0 quam floriosa dicta $unt de te f civitas Deil Sicut propter se. Ipse est m e r i t u m , ipse praemioro, ipse
twtantium omnium habitatio e$t in le. Fundaris enim causa, ipse f r u c l u s , ipse usus. Per amorem c o n j u n -
exsultatione universce terrm (P$al. LXXXVI). Non est g i m u r Deo. A m o r facit idem velle et idem nolle,
i n te senectus, nec senectutis miseria. Non est n a - amor f a c i l p r i u s niores componere, etpostinodum
n u s , nec claudus, nec gibbosus, neque deformis, ' t omnia quae adsunl tanquam non adsint c o n s i d e r a r j ,
d u m oranes o c c u r r u n t in virum perfectum, in m * n - t e r l i o vero loco m u n d a cordis acie superna et i n -
suram attalis ptenitudinis Christi (Ephes. i v ) . Quid lerna conspicere. Per amorem p r i m u m i n saeculo
hac vita beatiu$, ubi non esi paupertatis metu$ f non bene g e r u n t u r h o n e s u , postmodum etiam honesta
asgritudinU imbecillitas? Nemo laedilur, i r a s c i l u r saeculi despiciuntur, ad e x t r e m u m etiam Dei i n t i m a
nemo, nemo i n v i d e t , cupiditas nulla exardcscit, n u l - conspiciunlur. Deus Pater c h a r i u s est. Deus F i l i u s
l u m c i b i desiderium, nulla honoris pulsat aut po- charitas est, Spiritus sanctus amor Patris et F i i i i
teslatis a m b i l i o , nuilus i h i diaboli metus, insidiae est haec c h a r i u s , et haec c h a r i u s aliquid simile r e -
daefoonum nullae, t e r r o r gebennae p r o c u l , m o r s n u l - q u i r i t i n nobis, seilicel c h a r i u t e m , qua velut qua •
la neque c o r p o f i s , neque animae, sed i i n m o r t a i i t a t i s dam affinitate consanguiniutis ei sociemur, et c o u -
m u n e r e jucuuda v i t a . Nulla e r i t tunc usquain d i s - jungamur. Amor d i g n i t a t i s nescius reverentiain
c o r d i a , sed c u n c l a consona, cuncla convententia nescit. Qui amat per seipsum flducialiler accedit ad
quia o m n i u m sanctorum c r i l una concordia. Pax Deuro, familiariter i o q u i t u r e i , n i h i l timens, n i h i i
c u n c l a et laetitia continet, tranquilia s u n l omnia et haesiUns. Perdit quod v i v i t , q u i Deum non d i h g i t .
q u i e t a . Jugis spleodor, non iste q u i nunc est, sed ^ Qui autem d i l i g i t , oculos suos semper habet ad
tanto c l a r i o r quanto felicior. Quia civita$ f nt l e g i t u r , Deuro, quem d i i i g i t , quem dcsiderat, i n quo m e d i -
itta non egebit tumine $oti$ $ed Dominu$ f omnipotens t a t u r , i n quo d e i e c u t u r , i n quo pascitur, et i m p i n -
iiluminabiteam et f tucerna ejusest Agnu$ (Apoc. x x i ) . guatur. Iste talis sic devotus ita cantat, i u legit, e t
U b i sancti fulgebunt ut steltce in perpeluas miernitoh i n oronihus operibus suis sic est providus et ctrcuro-
\es et sicut $ptendor
% firmamenti qui erudiunt multos spectus, quasi Deus adsit praesens ante oculos ejus,
(Dan. XJI). Quapropter nox i b i nulla, nullae tenebrae, sicut revera adest. l u o r a t quasi sit assumptus e t
concursus n u b i u m nullus, nec f r i g o r i s ardorisve praesenUlus ante faciem Majestatis i n excelso t h r o -
asperitas u i l a , sed talis e r i t rerum temperies, no, u b i m i l l i a m i l l i u m m i n i s t r a n t ei et decie* c e u -
quam nec oculus vidit f nec auris audivit f nec in cor tena m i l l i a assistunt ei (Dan. v u ) . A n i n i a m , <raam
hominis ascendit (1 Cor. n ) , nisi i l l o r u m q u i ea per- v i s i u t araor, expergefacil d o r m i e n t e r o , movet et
f r u i d i g n i i n v e u i u u t u r , q u o r u i u nomina scripta sunt eraoiUt eam, et vulnerat cor ejus, tenebrosa i i l u m i -
I I I J i b r o vilae. Y e r u m super liaec omnia consociari n a t , clausa r e s e r a l , frigida inflamroat, menlero as-
choris angelorum et arcbangelorum, atque om- peram et i r a s c i b i l e m , et impatienlem m i t i g a t , v i t i a
nium eoelestium v i r t u l u m , i n t u e r i patriarchas et fugat, carnales affeclus compriroit, mores emendat,
p r o p b e t a s , . videre apostolos atquc omnes sanctos, I • reforroat et iunovat s p i r i l u m , lubricae aelalis motus,
videre etiam parentes nostros; gloriosa stuit baec, actusque leves coercet. Haec oronia facit amor c u m
sed m u l t o gloriosius est praesentem Dei vultum pracsens est; curo vero abscesserit, i u i n c i p i t a n i m a
ccrnere, incircumscriptum l u m e n videre. Superexcel» jacere l a n g u i d a , ac s i cacabo b u l l i e n l i subtraxeris
lcns gioria e r i t c u m Deum videbimus i n seipso, vi« i g n e m . Magna res esl aroor, quo aniroa per seniet-
debimus et habebimus i n nobis, quem cernere tinis ipsaro fiducialiter accedit ad Deum, Deo eonatauter
est sine line. inhaeret, IDeum f a m i l i a r i t e r p e r c o o U t u r , c o n s u l u t -

CAP. I X . Anima cur sit simititudine Dei prmdita, et que de oroni re. A n i u i a quae a m a t , u i b i l aliud potest
ad quantam ex ea re spem et fiduciam assurgere cogiUre, u i h i l l o q u i , caetera c o n t e m n i l , omnia f a s t i -
valeat et de amoris animce in Deum
9 meritis. dit, quidquid m e d i u t u r , quiuquid loquilur amorem
Anima insigni Dei imagiue iilusiris siinilitu- s a p i l , aroorem redolet, i t a eara aroor D e i sibi v i n -
diuem habel m sese ex Deo, quo admoneatur dicavit. Qui v u i t babere n o t i i i a m Dei, amet. F r u s t r . t
semper aut s U r e cum eo , aut redire si inota accedit ad legendum, ad inediiaudum, ad oranduro,
suis affectibus i m o defeclibus fuerit. Et non solmn q u i non ainat. A m o r Dei amoreiu animae p a r i t , et
babct unde respirare i n spem vemac qucat pcr eara iulendere sibi facit; araul Deus u t a r o e i u r . Cunx
tti DE A N I M A L I B E R Q U A R T U S . m

amat u i h i l aliud • u l t quam a m a r i aciens amore ipso A quod m o r i e C b r i s t i nobis non t o i v a t i t r . Tota apet
bcatos q u i se a m a v e r i n l . A n i m a amans cunctis r e - roea est in morte Domini m e i . Mors ejus u i e r i i u i n
n u n t i a t suis affectionibus, et tota soli i n c u m b i l amo- m e u m , refugium meum, salus, v i t a , et resurrectio
ri f u t possit respondere amori i n redhibendo amore, m c a . M e r i t u m metim, miscralio D o m i n i . Non s u m
et c u m tota infuderit se i n amoretn, quantum est ad meriti iuops, quandiu ille miserationuin oblilus
fontis perennis profluvium ? Non p a r i ubertate c u r - n o n f u e r i t . E t si misericordtae Domiui multac, m u l -
m n t a m o r et amans, Deus et a n i m a , Creator et tus ego sum i n m e r i t i s . Quanlo ille p o t e n l i o r a d
rreatura, tamen s i ex toto se Deum d i l i g i t nihil salvandum, lanto ego securior. Peccavi peccattttu
deesl u b i totum esU Non timeat anima qnae amat, grande, c t mttltorum sum m i h i conscius d e l i c i o n i u i .
paveat quae non amat. A n i m a amans f e r t u r votis, Nec sic dcspero, quoniam ubi abundaveruni delictat

t r a h i t u r desideriis, dissimulal m e r i t a , majeslati o c u - superabundavil et gratia (Rom. v ) . Qui desperat de

los aperit, claudit v o l u p t a t i . Ponens i n salutari e l fi - veuia peccatorum s u o r t t m , negal Deum essc m i s e r i -
ducialiler agens i n eo. Auiore anima secedit, et cordem. Magnam t n j u r i a m Deo facit, q u i de ejus
excedit a corporeis sensibus, ut sese non s e n t i a t , inisericordia diffidit. Quantum i n se est negal euin
qua> Deum s e n t i t ; boc fit c u m mens ineffabili Dei habere c h a r i t a t e m , v e r i t a t e m , p o t e s t a t e m , i n q u i -
illeeta dulcedine quodammodo se sibi f u r a t u r , i m o ^ bus tota spes mea consistit, scilicet i n charitate ado-
r a p i t u r atque elabitur a seipsa, ut Deo frtialur ad p t i o n i s , i n v e r i t a l e promissionis, i n potestate red-
lucunditatem. N i h i l tam j u c u n d u m nisi esset tam ditionis. M u r m u r e t j a m q u a n t u m v o l u e r i t insipieus
modicum. Amor dat f a m i l i a r i t a t e m Dei, f a m i l i a r i - cogitatio mea, d i c e n s : Quis enim es t u , aut quanta
las ausum, ausus g u s l u m , gustus famem. A n i m a est gloria, quibusve m c r i t i s i l l a m oblinere speras ?
q u a m t a n g i l amor Dei, n i b i l aliud potest cogitare, E t ego fiducialiter respoudeo : Scio c u i c r e d i d i , quia
n i h i l desiderare, frequenter suspirat dicens : Sicut i n c b a r i t a i e n i m i a adopiavit me i n filium, quia ve-
eervus [desiderat ad fonles aquarum , ita desiderat rax est i n promissione, potens i n eshibitione, el l i -
anima mea ad te, Deus (Psal. X L I ) . Deus amore venit cet ei facere quod v u l t . Non possum t e r r e r i m u l t i t u -
a d h o m i n e s , v e n i l i n homines, faclus est homo. dine peccatorum si mors D o m i n i i n mentem v e n e r i i ,
Aroorc Deus invisibilis servis suis factus est s i m i l i s . quouiam peccata mea i l l u m vincere uon possuni.
A m o r e vulneratus est propter deiicla nostra. Clavi et lancea c l a m a n l m i l i i quod vcre reconcilia-
CAP. X . De requie tuta et prma in vulneribus, vitce- tus s i m C b r i s t o , si eum amavero. Longius aperuit
•% ribuiy et morte Chrisli. qnm ab omnibus protegunt m i h i iatus C h r i s t i lancea, et ego i n t r a v i , e l i b i r e -
maiis et intidiis. quiesco securus. Q u i l i m e t amet, quoniam perfecta
Tuta et firma requies est iufirmis et peccatoribus C c h a r U a g [ o r a $ m i t t U nmorem (l Joan. i v ) . Ntillum
i n vulneribus Salvatoris. Securus i i l i c habito, pa tam potens est et t a m ellicax contra a r d o r e m l i b i d i -
tent m i h i visccra per vulnera. Quidquid ex me m i l i i nis medicamenturo, quam mors Redemptoris m e i .
deest, usurpo m i h i ex visceribus D o m i n i m e i , q u o - E x l e n d i t bracbia sua i n cruce, et expandit inaiius
iiiatn misericordia aflluunt, nec desunt foramina , suas i n cruce paratus i n aroplexus peccatorum. I n -
per quae eflluant. Per foramina corporis patet t n i b i ter bracbia Saivatoris mei et vivere volo, et m o r i
arcanum cordis, patel magnum pietatis sacrameu- cupio. I b i securus decantabo : Exattabo te% Domine %

t u m , patenl viscera misericordiae Dei n o s t r i , in quoniam sutcepitti me t nec deiectatli inimicot vteos
quibut visitavit nos oriens ex alto (Luc. i ) . Vulnera super me (Psai. x x x i x ) . Salvator nostcr c a p u l i n c l i -
C b r i s t i Jesu piena sunt m i s e r i c o r d i . i , plena p i e t a t e , n a v i l i n m o r t e u t o s c u l a daret dileciis suis. Toties
plena dulcedine| e i | charitate. Foderunt roanus ejus Doroinuro oscularour, quolies i n ejus ainore c o m -
e l Jpedes, et latus iancea foraverunt ( Ptal. xxi, pungimur.
x x x i u ) . Per bas rimas licet i n i h i gustare, quoniam E CAP. X I . Excitatur anima ad amandum Christum
suavis estDominus meus, quoniam revera suavis, ac et se itii conformandam per amorem.
i n i t i s , et multae misericordiae omnibus invocanlibus p O a n i i n a roea, insiguila Dei i m a g i n e , rederopta
eum i n v e r i t a t e , omnibus i n q u i r e n l i b u s et m a x i m e Cbristi sanguine, desponsaia fide, dolata S p i r i t u , o r -
diligeulibus. Copiosa redemplio dala est nobis i n nata v i r t u t i b u s , deputata c u m angelis, dtlige i l l u m a
vubieribus Salvatoris nostri (Ptai. c x x i x ) . Magna quo lantopere dilecla es. Intende i l i i , q u i i n t e n d i t
m u l t i t u d o dulcedinis, gratiae pleniiudo, e l perfeclio t i b i . Quaere quaerentem te. Ama aroorem tuum. a
v i r t u t u m . C u m me pulsal aliqua turpis cogitalio, qtto amaris, cujus amore praeventa es, q u i esl causa
r e c u r r o ad vuinera C h r i s l i . Cum me premit caro amoris t u l . Ipse est m e r i t u m , ipse est praemium,
inea recordatione vulnerum D o m i n i mei resurgo. ipse fructus, ipse usus, ipse fiuis. Eslo sollicita c u m
Curo diabolus parat insidias m i b i , fugio ad viscera s o l l i c i l o , cum vacante vacans, c u m mundo inunda»
D o m i n i m e i , et recedit a me. Si ardor libidiuis m o - et c u m sancto sancta. Qitalem tc paraveris Deo, l a -
veat merobra m e a , recordatione v u l n e r u m F i l i i Dei lis o p o r l e l appareal l i b i Deus. Suavit et mitts et
e x s l i n g u i t u r . I n omnibus adversitatibus non iuveni multce misericordice (Psal. LXXXV) suaves et dulces
tam efficax remedium q i i a m vuiuera C h r i s t i . I n illis ct htuuiles et misericordes r e q u i r i t . A m a i l i u i n , qui
dorntio securus, et requiesco intrepidtis. Christus eduxit te de tacu miserice. et de iulo fecis (Psai.
m o r t u u s est pro nobis. N i h i l tam est ad n i o r t c i u , x x x i x ) . Elige i l l u m a m i c u m l u i t m o r » omtiibus auiL*
183 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. m
n s Miis, q n i , cum omnia subtracta f u e r i n l , solus A vitae nostrae n o v i t a t e n i , conlra vctus peccatum a i -
t i b i fidem servabit. In die sepulturae tuae cum omnes t u l i t novum mandatum, scilicel c h a r i l a t e m .
amici t u i recedenl a te, ille te non derelinquet, sed Exslingue cupidilatem si vis amplecti c h a r i u t e m .
tuebitur a rugientibus prseparatis ad escam, e t c o n - Sicut enim radix omnium malorum etl cupidilat (1
ducet per ignotam regiouem, atque perducet ad pla- Tim. v i ) , i l a radix bonoruin c h a r i u s . Plenitudo
teas supernae S i o n , et i b i collocabit cum angelis legit charitas (Rom. x m ) , finis prajcepti ett charilas
ante faciem Majestalis, u b i audies melos angelicum. (I Tim. i ) . Totara magniludinem d i v i n o r u m eloquio-
l b i enim esl cauticum laetitiac, vox exsullalionis et r u m secura possidet charilas, qua Deum e l p r o x i -
s a l u l i s , g r a t i a r u m actio, vox laudis atque alleluia inum d i l i g i m u s . In his duobus proeeeptis tota lex
perpetuum. I b i est cumulus f e t i c i u t i s supereminens pendet et prophetce (Matth. x x u ) . Si non vacal omnes
g l o r i a , superabundans laetiiia, et omnia bona. 0 paginas sanclas p e r s c r u t a r i , omnia invoiucra ser-
anima mea, suspira ardenter, desidera vehementer, monuro evolvere, omnia S c r i p f u r a r u m secrela pe
u t possis pervenire i n illam civitatem supernam, de netrare, tene c h a r i u t e m , u b i pcndent o m n i a . l u
qua tam gloriosa dicta sunt, i n qua ticut tcetantium tenebis quod i b i didicisti, tenebis etiam quod non-
omnium habitatio esl (Ptal. i x x x v i ) . Amorepotesas- dum d i d i c i s t i . Ule namque tenct quod p a t e t , et
cendere, amanti n i h i l est difficile, n i h i l impossibile. ^ quod l a t e l i n divinis sermonibus q u i c h a r i u t e m
A n i m a quae a m a l ascendit frequenter, et c u r r i t fa- servat i n m o r i b u s . C b a r i u s non est si patiens et
m i l i a r i t e r plateas ccelesiis Jerusalem, visitando illos benigna non est. Charitas non es^si aemulatur, si agit
patriarchas et propbelas , salulando apostolos, ad- perperam, si inflatur, si quaerit quae sua sunt. C h a r i -
m i r a n d o exercitus m a r t y r u m et confessorum, cho- tas non cst si i r r i t a t u r , si cogitat roala, si gaudet
ros v i r g i n u m speculando. Go?lum et t e r r a , et o m - super i n i q u i t a l e , si non gaudet de veritale. Charitas
n i a quae i n eis sunt, non cessant m i h i d i c e r e , u t omnia tolerat, omnia c r e d i t , omnia sperat, omnia
amen Deum m e u m . Quid autem amo cum Deum suffert. Chariias nunquam excidit (/ Cor. x u i ) . Sic
m e u m amo ? Non speciem corporis, non decus t e m - probare polest si cbaritatem habes. Sine c b a r i u t e
p o r i s , nec candorem lucis istis oculis a m i c u m , non dives pauper est, et i n ea pauper dives. C b a r i U s
dulces melodias suavium caniilenarura, non florum, i n duris passionibus est f o r t i s , i n bonis operibus
et u n g u e n t o r u m , et aromalura suaveolentia, non h i i a r i s , i n tentationibus tutissiraa, i n bospitalitate
inanna, et raella, non raembra acceplabilia carnis lalissima. I n t e r veros fralres laeiissima, i n l e r falsos
amplexibus. Non baec amo curo amo Deum meuro, patienlissiraa. Summa aposlolicae doctrinae haec est,
et taroen amo quamdaro lucem et quamdaro vocem, ^ ut nemini quidquam debeamut, nisi ut invicem rft/t-
quemdam odorem, et quemdara c i b u m , et quemdam gamus (Rom. x m ) . Charitas sic compleclatur orones
amplexura i n t e r i o r i s hominis. Ubi fulget animae raeae amicos, u t d i l a t e t u r usque ad inimicos. A m i c i s se
quod non capit Iocus, et ubi sonat quod non r a p i t volentibus reddat, i n i m i c i s se nolenlibus iogerat.
terapus, et u b i olet quod non spargit flalus, et u b i Istos teneat, illos acquirat. Illos oblectet u t ex
sapit quod non rainuit edacitas, etubibaeretquod non amicis non e l l c i a n l u r i n i m i c i , illos i n v i t e t ut fiant

d i v e l l i t s a t i e u s , hoc est quod .amo cura Denra meum cx intraicis araici. Dominus etiaro usquead inimicos

amo. Aroo quamdam lucem, vocem, odorem, c i b u m , charitatem j u b e t extendi dicens : Diiigite inimicos

amplexum. Et q u i d hoc est? I n t e r r o g a v i t e r r a m , et vetlrot. benefacite iis qui oderunt vos et orate
9 pro

d i x i : Non s u m . E t quaecunque i n ea sunt idem c o n - persequentibus et calumniantibus vos (Matth. v ) . Die,

Doinine, quaro roercedero dabis nobis s i diligamus
fessa sunt. Interrogavi mare, et ahyssos, et reptilia
inimicos noslros, ut sitis, i n q u i t , filh Patris ve$tn\
a n i m a r u m v i v a r u m , et responderunt : Non sumus
qui in ccetis est (ibid.). Si a m a r u m videtur quod
Deus t u i i s , quaere supra nos. Interrogavi coelum,
audienli j u b e t u r , sit dolce quod obedienti p r o m i l t i -
solem, l u n a m , et stellas, Neque nos sumus Deus
lur. Qui d i l i g u n t iniroicos suos, et benefaciunt eis
quem quaeris, i n q u i u n t . E t d i x i omnibus bis quae
q u i se oderunt, filii Dei e r u n t . Si filii et hceredes,
circumstant fores carnis meae : Dicite m i h i de Deo f j
hceredes quidem Dei cohceredes autem Christi (Rom.
meo, quod vos non estis, dicite m i b i de eo a l i q u i d ,
t

v m ) . Audite igitur, C b r i s t i a n i , a u d i t e , filii Dei et

et exclamaverunt voce magna, Ipte fecit not (Psal.
cohaeredes C b r i s t i , u t palernam possideatis haeredi-
x c i x ) . E t d i r e x i me ad me, et i n v e n i t e i n memoria
tatem non solum amicis, sed etiam i n i m i c i s i m p e n -
mea, Deus meus, quoniam dignalus es habitare i n
dite. c h a r i t a t e m . N u l l i charilas negetur, quae ab
ea ex quo te d i d i c i , et i n ea le invenio cum r e m i -
omnibus bonis comrouniter possidetur. Orones eam
niscor t u i , et deleclor i n te.
simul habete,el u t eam magis habeatis, et bonis eam
CAP. X I I . De vilce nottrce reparalione per mortem et malis impendite. C h a r i u s Dei Dcus est, q u o n i a n
thritti f etde laude charitatis ac de latiludine ejut. charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per S p i -
ritum sanctum, qui datut esl nobis (Rom. v ) . Charitas
Res vetus erat u t homo moreretur, res nova facta
quanlo magis m u l t i p l i c a t u r , tanto largius a Deo
est u t Deus moreretur, quatenus m o r l i s suae n o v i -
erogatur. Dum r e d d i t u r c h a r i u s , ditescit redditor
tate dihsolveret mortis nostrae vetustatem, et per
charitatis. Charitas inimicos vocat ad concordiam,
erucis irrisionem carnis nostrae perimcret c o r r u -
Charilas delecutur iilatara inUiriam conJpnar^
pjjflnem. Contra mortis nostrae velusialera aitulit
 185 DE A N I M A L I B E R Q U A R T U S . I St

E i quispolest c h a r i t a t i s praecouium congruis ser- A PRUDENTIA. Qualis est infernus? vel q u i d v i d i s t i

mouibua explicare? quae nec i n coelis esi sola, i n eo?
nec i n terra remanel d e s t t t u u . I n lerra h a b e t c o n - MEKORIA. Infernus lattis est sine mcnsura, pre-
t u b e r n i u m a m i c o r u m , i n coelo consortium possidet fundus sine fundo, plenus ardore incomparabili,
angelorqtu. Laborat i n mundo, requiescil i n Deo. pleuus fctore i n l o l e r a b i l i , plenu6 dolore innuniera-
b i i i . I b i m i s e r i a , i b i tenebrae, i b i ordo n u l l u s , i b i
'CAP. X I I I . De interioris hominis custodia habenda
h o r r o r aeternus, i b i nulla spes b o n i , oulla despe-
per virtutes cardinaies. et de timore nuntio mortis^
et responsis ejus de diaboii insultu, ei de inferni
y
r a t i o m a l i . Omnis q u i est i n eo o d i t se et omnes
crucialu : ltem consilium virlutum ad evadenda 111- alios. I b i v i d i omnia genera t o r m e n t o r u m , quorunt
ferni mala.
m i n i m u m est majus oiniiibus his tormentis quae-
Ad insinuandam i u t e r i o r i s hominis custodiam cunque i n hoc saeculo Oeri possunl. Ibi esl fletus
Dominus Jesus taiem s i m i l i t u d i n e m p o n i t : Boc au- etslridor dentium (Matth. x x n ) , i b i transitur a f r i -
tem scitote quoniam si sciret palerfamilias qua hora gore n i v i u m ad calorcm i g u i u m [ u i m i u m ] , et t i t r u m -
fur veniret, vigilarel utique, et non sineret perfodi que inlolerabile. I b i omnes c o m b u r u n t u r et v e r m i -
domum suam (Luc. 111). Pater iste familias animus bus c o r r o d u n t u r , nec c o n s u m u n l u r . Vermis quorum
potesl i n l e l l i g i , cujus familia sint cogilationes et B *°* moritur, et ignis non exstinguitur (tsai. LXVI).
motus e a r u m , sensus quoqoe et actiones, tam exte- Nulla i b i v o x , nisi vac, vjehabenl, v;c sonant, l o r t o -
riores quam interiores. Qune familia lasciviens ni- res diabolici torquent pariter et lorquenlur, et
ntis et petulans e r i l , nisi ejusdem patris vigore eorum nunquam flnis e i i t aut r e m e d i u m . Talis est

coercita et disposita fuerit. Nam si vel p a r u m a infernus et millies pcjor, c t baec v i d i i u inferno e t

sua sollicitudine t o r p u e r i t , quis potest dicere quo- n i i i l i e s pejora.

inodo per cogitationes, o c u l i , lingua, aures, et cae- PRUDENTIA. Deus, quid faciemus ? Nunc, f r a t r c s ,
t c r a organa insolescant? Domus est conscienlia, i n audile consilium m e u m , e l date v e s t r u i n . Estote fi-
qua pater iste bahitans tbesauros v i r l u t u m congre- deies. prudentes, et vigitaie in orationibus providentes

gat, propter quos ne domus effodiatur, summopere bona non tanlum coram Deo 9 sed etiam coram homi-

v i g i l a t u r . F u r autem non unus est, sed m u l i i p l e x , nibus (11 Cor. vjn).

q n i a singulis v i r t u t i b u s singula v i t i a insidiantur. TEMPERANTIA. Proroccupcmus fac)em ejus (Pim.

Principalis tamen fur diabolus i n t e l l i g i t t i r . Contra x c i v ) , etc. Sobrii eslote el vigitate (1 Petr. v), etc.
qoem et ejus satellites pater i d e m , si tamen non FORTITUDO. Cui resistite fortes in fide Jiibid.).
negligens f u e r i t , domum suam f o r t i custodia m u - ^ Confortamini i n D o m i n o , iudtiite vos a r m a i u r a t n
niens, prudenliam i n p r i m o a d i t u constiiuat, qua? Dei, loricatn juslitiae, scutum fidei, galeam salutis.

discernat qttid sit a d m i l l e n d u m , q u i d v i l a n d u m , Assumile et gtadium s p i r i l u s , quod est verbutn

quitl excludendum. Secus hanc fortitudo locetur, Dei(£pftts. v i ) .

u t hostes, quos prudentia venire n u n t i a v e r i t , r e - JUSTITIA : Sobrie, etjusle. etpie vivamus (Tit. u).

pellat. Justitia sedeat i n medio, u t sua ctiique t r i - Sobrie in nobis, juste ad p r o x i m u m , pie ad D e u m .

buat. E t quia q i a hora fur s i l v e n t u m s nescitur, E t quod nobis fieri n o l u m u s , aliis non faciamus,

o m n i hora timeattir, et ne somnus peccali subrepat, boc enim j u s l u m est.

assidue vigilandum est. His ita dispositis i n t r o d u - CAP. X I V . De secundo nuniio, qui est amor et deside-
rium ailernm vitce, et de gaudiis et incolis caeli per
ccre debet prudentia aliquos n u n i i o s , q u i alfqua eum enuntiatis.
narrent quae ad exercitalionem valeant. Itaque PRODENTIA LOQUITUR.
nuntius mortis ingressum postulans admittitur. A l i u s nuntius v e n i t pulcher e l b i l a r i s , qtti v i d e l u r
Qtii rogatus ut dicat q u i s i t , unde v e n i a t , q u i d affcrre bona.
v i d e r i t , se respondit noo a l i l e r quidquam d i c l u r t i i i i , , JCSTITIA. Admiltalur, forsilan nos laetilicabit •
rtisi summttm flat s i l e n t i u m . Quo i m p e t r a t o sic i n - nam iste p r i o r t e r r u i t nos.
c i p i t : Ego sum t i m o r m o r t i s , et m o r i e m vobis ve- D PRUDENTIA. A d m i l t a m . Ingredcre et qttis sis, unde
nire n u n t i o . Prudeutia l o q u i t u r pro^omnibus, et i n - venias, q u i d videris edicito.
terrogat sic diceos iVbiest mors ? NUNTIUS. Ego sum amor vitae aetcrnae et desi*
MEMORIA UORTIS. Scio quia non tardat venire, d e r i u m coeleslis patriae. Si me v u l t i s audire, s i l e n -
et prope est. Sed diem et boram adventus ejus t i u m et quietem babete; non e n i m i n t e r clamores
ego nescio. et tumultus a u d i r i possum.
PRUDENTIA. E l q u i v e n i u n i c u m illa ? JUSTITIA. Si nos, d u m t i m o r et memoria mortis
MSMORIA. Mille daemones ferentes secum libros l o q u e r e t u r , t a c u i m u s , j u s t u m est ut te loouente
grandes, et uncos ferreos et igneas catenas. m u i t o magis taceamus.
PRUDENTU. Quid praetendont h i s o m n i b u s ? DESIDERIUM VITA JETERNA. Tacete ergo. V i d i t a
MEXORIA. I n l i b r i s s c r i p U sunt omnia peccata h o - l i a , qoae nullus h o m i n u m . potest digne l o q u i . Dicam
m i n i i m , et quortim ibidem peccaU s c r i p U sunt, illos u m e n a l i q u i d , p r o u t potero. V i d i Deuin, sed per
sui esse dicunt j u r i s . Uncos l e r u n l , u t qttos sui csse speculum et in aenigmate. Coniemplatua i l l a m inefla-
j u r i s convicerint, eorum animas violenter extra- bilem iudividti;e T r i u i t a t i s inajestalein i n i l i o ftneqne
ttant et l r a t a s catenis i n infernum p e r t r a b a i i t . caicniem. Sed quia lucem h a b i u t inacccssibileni
f IT A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. ISS
ah ipsa luce reverberati sunt oculi m e i , et i n i u i t u s A PRUDENTIA. Licet aliquatentis hoc i n l e l l g a m , la-
obtusus. Exsuperat enim omnem sensum, omnem- men propter atidienles de singuiis panca dissere.
qoe i n l u i t u m illa c l a r i l a s , ilia p u l c h r i t u d o . A l i q u a n - DESIDERIUH. F i a t . V i v u n t vita sine fiue, sine m o -
tisper tamen intuitus sum D o m i n u m J e s u m Chri- Iestia, sine diroiuutione, sine o m n i adversilate. V i t a
s t u m i n dexlera Patris sedeniem, i n aelerna vita eorum visio et cognilio beatae T r i n i t a l i s , sicut Do-
regnantem, quamvis super omnem crealuram adeo minus a i t : Hcec est vita celerna, ut cognoscant te
speciosum, u l i n eum desiderent angeli prospicere Deum verum f et quem misisti Jesum Chrislum (Joan.
{/ Petr. 1), ad haec lamen vulnera passionis, quibus x v i i ) . Sapiunt consilia atque j u d i c i a Dei, quae sunt
nos r c d e m i t , i n corpore suo habentem, P a l r i pro abyssus mtilta (Psal. x x x v ) . S a p i u n l causas, et na-
nobis assi tentem. Yidi jttxla ipsum gloriosam turas, et origines o m n i u m r e r u m . A t u a n t Deuin i n -
M a t r e m ejus cum o m n i honore et reverentia i n comparabiiiter, quia sciunt unde e l ad q u i d eos Deus
throuo mirabili sedentem, snper oranes ordines provexil. A m a n t singuli singulos sicut seipsos.
beatorum a gelorum et hominuro exaltatam, suum Gaudent de Deo ineffabiliter. Gaudenl de tanta sua
Filium pro nobis i n t e r p e l l a n l e m , et ejus cui v u l t beatitudine. E t quia unusquisque unumqiiemque
miscrentem. Sed hanc admirabilem elarUateiH dtitgit sicut seipsum, t a n t u m gaudium quisque b a -
m a t r i s et F i l i i d i u ferre non sustinens converti bet de bono siugulorum quantum de suo, quoniam
aspectum meura ad illos beatorum spirituum or- bonum, quod nou habet i n seipso, possidet i u a l t e r o .
d i n e s , q u i aute Deum a s s i s t u n t , q u o r u m sempi- Consial i g i t u r quod singuli tot gaudia habent q u o t
terna bealitudo de visione Dei et amore, nec m i - socios, et singuia gaudia tanta sunt singulis, q u a n -
n u i t u r , nec finitur, sed semper crescit, e l permanet* t u m p r o p r i u m s i n g u l o r u m . Cum autem quisquc plus
Sed uec i s t o r u m quidem gradus et dignitates l a u - amet Deum quam sctpsum, et omnes alios secum,
des quoque quas Creatori referuut, ullus hominum plus gaudet de Dei felicilate quam de sua et o m n i u m
cogitare nedum enarrare sufficiat. Deinde* prophelas aliorttm secum. Si ergo cor tiniusctijusque v i x c a p i t
i n l u i t u s suro, etpatriarchas m i r o exsultantes gaudio, suuro gaudium, qttomodo capit tot et tanta gaudia ?
q o i eam, quam o l i m a longe salutaverant p a t r i a m , Ideo d i c i l u r : lntra in gaudium Domini tui (Matth.

obtinent, q u i ea quae in s p i r i t u praeviderant coro- x x v ) ; non i n t r e t gaudium Doroini l u i i n l e , quia capi

pleta conspiciunt. V i d i apostolos i n tbronis sedenles, non posset. Inde laodant Deuro, sine fine, sine fa-

tribus et linguas oranes judicare paratos, et de p a u - s t i d i o , s i c u l s c i i p t u m est. Beati.qui habitanl in do-

peribus, et de infirrois taro gloriosos tamque s u b ! i - mo tua f Domine f in scecula sarcutorum iaudabunt te

tnes factos a Domino Jesu, satisque super boc m i - Q (Psal. LXXXIII)< Veloces sunt, quia ubicunque esse
ratus s u m . V i d i , sed pervidere non potui i n n u m e r a - vult s p i r i t u s , i b i est etiam corptis. Omnes securi

b i l e m beatorum raartyrum exercilura gloria et h o - sunt. Securt s u n l de t a l i \ i t a , de tanta sapientia, de

tanto amore, de tanto gaudio, de tali laude, de t a l i
nore coronatum, q u i passiones hujus temporis, quas
velocitale, quod n u l l u m finem, nullara d i m i n u t i o -
pertulerant minimas reputabant ad i l l a m g l o r i a m ,
nero, nullum d e t r i m e n t u m , habebunt. Ecce paucn
quae revelata erat i n eis. H o r u m felicitate et gloria
d i x i vobis, quae v i d i i n coeio. Neque enim u l v i d i
d i u delectatus respexi gloriosaro m u l t i t u d i n e m c o n -
dicere, neque u t sunt videre p o t u i .
fessorum, i n t e r q u o f v i r i apostolici, et doctores, q u i
t a n c l a i n Ecclesiain doclrinis suis m u n i e r u n t , f u l - PRUDENTIA. Vere i n coelo te fuisse, vera vidisse».
genl quasi slellae in perpetuas aeternitates. S u n l i b i vera narrasse te intclligirous.
m o n a c h i , q u i p r o claustcis et cellis angustis i m - FORTITUDO. Quis i g i l u r nos separabit a charitate*
mensa et sole clariora paiatia possidcntes, p r o aspe- Christif Tributatio f an angustia, etc. Certa sum quia*
ris tunicis nive candidiores; omnique suavitate neque morsf nequt vita f neque caetera alia polerunt
molliores vesies i n d u t i , ab oculis q u o r u m abstersit , nos separare a charilate Chrisli (Rom. vm).
Deus omnem lacryroam. Regem i n decoresuo v i d e n u JUSTITIA. E j i c i a l u r foras i l l e p r i o r n u n t i u s , nonest
Postremo ad cborum v i ^ i n u m r e s p e x i , q u a r u m D e n i m j u s t u m i n eadem domo manere c u m islo».
g l o r i a ornatus c t melodia dulcis. Nam cantabant Perfectaeium charitas forasmittil timorem (Uoan. tv).
c a n t i c u m , quod nemo alius poterat dicere (Apoc. FORTITUDO. Egredere, t i m o r . Jam non eris i n
x i v ) , nulla h o m i n u m eloquentra digne enarrare po- finibus nosiris.
test. Sed odor i n regione earum taro suavis erat, TIMOR. Q u i d mali feci? Age, age, ego p r o bono
u l omnia aroroatum genera exsupereU d i x i quod d i x i .

CAP. X V . De cirium cceieslium communi aclione, et TEMPERANTIA. Fratres f dico non ptus tapere quam
exsultatione prima. oportet sapere. sed sapere ad sobrietatem (Uom. xn).
LOQCITUR ITERUM PRUOENTIA. T u v e r o egredere, t i m o r , et aequo animo patere
Placct quod dicis. De singulis beatorum ordinibus j t t d i c i u m , quod j u s t i t i a j u d i c a v i t . Forsitan tu a d m i t -
m i r a disseris, quaesumus u t qttae sit eorum i n c o m - teris s i desiderium vitae aeternae aliquando loqui
m u n i actio edicas. Desiderium vitac aeternse. Dicam cessaverit.
iilctinqtie potero. Omniuro siuiul i u contmuni aciio AUCTOR. Sic debet quisque torporem soum e x c u -
scptiformis est. V i v u u l , sapiunt, a m a n l , gaudeni, tere, e t a timore adcoelcstii patrhe desiderium transr
laudant, velocessunt, securi sunt. fcrre.
IS9 DE ANIMA L I B l \ Q U A R T U S .
CAP. X V I . De beatiludinibus animce, et fercutis vitce ,
asternm detcriptioque
n virtutum per quas ad eas
pervenitur.
t n ea siquidem ccelesti patria est vita sine m o r l e ,
juvenius stue senectute, sanitas sine i n f l r m i l a t e ,
requies sine labore, gaudium sine t r i s t i t i a , pax sine
discordia delectatio sine laslidio, lux sine tenebris,
p u l c b r i t u d o sine l u r p i i u d i n e , agilitas sine pondero-
s i t a l e , fortitodo sine i m b e c i l l i t a l e , libertas sine ser-
v i l u l e , volupias sine anxictate, longaevitas sine vltae
l e r m i n o , sapientia sine insipientia, amicitia sine
i n i m i c i t i a , concordia sine discordia, honor sine
dedecore, securilas sine t i m o r e .
Cbaritas est motus a i i i m i raiionalis ad diligendum
seipsum propter Deum, amicum i n Deo, i n i m i c u m
propter Deum. Humilitas est coutemptus saeculi, et
abjectio s u i . Obedientia est vicaria servitus. D i s c i -
plina est necessariuin sanctitatis officium, v i l i a a r -
guentis, et peccata corrigentis. Item disciplina est
ordinata m o r u m correctio, majonimque antecesso-
r t i m regiilaris observatio; ex bac nascitur clemen-
t i a . Clementia est benignitas superioris erga i n f e -
riores. Ex qua rursus generatur justiflcatio. Justifl-
catio est r e i perfectae consummatio. Castitas est
m u n d i i i a corporis cum integritale mentis. Perseve-
r a n t i a est e x i i u s r e i per consummationem
Cbaritas est v i r t u t u m r a d i x ; b u m i l i t a s , bonorum
s e r v a t r i x ; obedientia; praecepterum i n c i t a t r i x ; d i -
aciplina, v i t i o r u m emendatrix; castilas.monachoruin
a d o r n a l r i x ; perseverantia, bonorum o m n i u m coro-
natrix.
CAP. X V I I . Descriptio quorumdam vitiorum religionem
wffocantium. ut sunt crapula, ebrielat, ottoshus.
et quat in otiosis subrepunt cogitationes pravee, et
quod nultum peccalum maneat impunitum.
Contra has virtotes cominuo praelio diversa p u -
gnant v i t i a , crapula, ebrietas, et o l i a , ex quibus
mala cogitatio. Esc® enira variae crapulam, potus
frequentes ebrietatem generant. Ebrietas autem
perturbationem gignit mentis, furorem cordis, flaro-
mam libidinis. Ebrietas ita mentem alienat, u t ipsa
nbi sit nesciat, saepeque malo consentit, quod
ebrietatem i m m i t t i t u r . Unde est i l l u d quod
prophetam d i c i t u r : Fornicatio et vinum et ebrietas
auferunt cor (Ose. i v ) . F o r n i c a l i o , sicul Salomo-
nem, infatuat sapientem. Ebrietas, s i c u l ipsius L o t ,
sensus ratione captivat. Uude i n P r o v e r b i i s :
regibus dare vinum quia nullum secretum est
regnat ebrietat, ne forie bibant. et obliviscantur
*torum (Psat. x x x i j . Plerisque laudi danduro v i d e -
190
i u r niultum bibere et non i n e b r i a r i , audiant h i ao-
versum se prophetam d i c e n t e m : Va? qui potentea
estis adbibendum vinum.et viri fortesad miscendam
ebrietalem ! (ha. v ) . Deoliositate aulem G r e g o r i o s :
c Otiosae, i n q u i l , menti spiritus maligui pravas cogi-
tationes ingerunt, u t si requiescit ab opere, non
requiescat a m a l o r u m operum delectatione. » Fac
ergo aliquid operis, ut diabolus le semper inveniat
occupalum. Nam antiquus hoslis, m o x ut otiosam
mentem invenerit; ad eam sub quibusdam occasio-
nibus locutoTus v e n i t , et quaedam ei de gestis* prae-
t e r i l i s ad merooriaro reducU. A u d i t a quaedam verba
indecenter resonal, et s i qua d u d u m t u r p i t e r acta
sunt, eorum speciem oculis opponit cordis, et quem
de praesentibus non valel i n q u i n a r e , de malis t r a n s -
actis violat, et deceptam mentero saepe i n delecta-
tionem reparat. Unde d i u per imptignationem afflixit,
u t vere cum Psaimisla d i c a l : Putruerunt et corru-
ptce sunt cicalrices meof a facie insipientice mea? (Psat.
x x x v u ) . Ergo c i c a l r i x ad pulredinera r e d i t , quando
peccati vulnus, quod j a t n per poenitentiam sanatuin
est, i n delectationem sui animam concntit. Saepe
quod nunquam fecimus, per hostis callidi insidias
cordis oculis videmus. Cumque i n hoc sensibiliter
deleciatio subrepserit, quamvis j a m plangat qttaa
fldei.
f e c e r i l , taedet tamen infelicem anitnaro quaedaro non
fecisse quae p l a n g i l . Hae sunt cordis nostri tenebrae,
quas i n bac vita scientes volentesque siislinemus.
Quid contra baec mala quaerendum est, nisi adjutor
i n opportunitatibtis, i n tribulatione. Diabolus n o n
cogendo, sed suadendo nocet. Non est unde pltts
gaudeat diabohis, nisi quando homo d i c i l , qttod ips3
fecerit u t peccaret. Gregorius : c Dum i n cogtta-
lione voluptas non r e p r i m i l u r , etiam i n aclione do-
m i n a t u r . i A u g u s t i n u s : c Nulius potest facere a l i -
q u i d , nisi praecesserit jttssio cogitationis, quia facta
de cogitatione proeedunt. i Non potest autcm A e r i ,
u t habeat mala facta, quae habet cogitationes bonas.
F i r m i t e r crcdere tlebemus, quod nuliuro peccatutn
sine vindicta r e l i n q u i t u r . A u t e n i m hic per poenilen-
l i a m unnsquisque peccatum suum delet, aut Domi-
per
nus pie per suum flagellum purgat, aut post m o r t e m
juxla
igne purgatorio purgabitur. Quod si bis modis pecea-
t u m hominis non f u e r i l deielum post hanc v i t a m i n
f ignem descendet aeternum. Peccator enitn, q u i i n
hoc mundo flagellari non meretur, i n inferno torque-
Noli
b i t u r . Sanc nullus tantum potest peccare, q u a n t u m
ubi
Dei potestas valet d i m i t t e r e , q u a m orabimus u t n o -
judi*
bis debita d i m i t t a l universa. A m e
19« APPENDIX A D MJCONIS OPERA DOGMATICA.

EXCERPTIONUM ALLEGORICARUM

LIBRI X X I V
Cum scholiis domini Thom© Garzonii a Bagnacaballo coenobii S. Victoris Pansiensfs
theologi

PROLOGUS.

Accipe, charissime f r a i e r , E x c e r p t i o n u m munus quod postulasti. Invenies i n eo mulla ex multis d b r i s

collecla, i n unam seriem ordinate dispostta, sibi prout r a t i o sensuum poslulat cohaerentia, conlinuata ct
c o n n e x a , diieclionis tuae slndio satis ttliiia. Sacrorum uamque l i b r o r u m ferlilcs agros pervolantes, et ex
eis optima qtiaeque colligentes, pauca vel nulla siniplicitati tua3 sacrae Scripturae lectioncm ingrcdienti n e -
cessaria praelerniittimus. Per hsec a u i e m , quae scribimus, nec grainmaticos docere, nec sapientes voluinos
e r u d i r e , sed tuae p e l i t i o n i , tuo desiderio volumus salisfacere, luumque studium i n melius adjuvare. Sed e t
hoc tibi notum esse volumus, quod de bis, qtiae tibi scribimus, nobis gloriam non damus, sed Deo, et
sanclis doctoribus, ex q i i o r u m l i b r i s ea sumpsimus, tfcel m u h a ponamus, quae proprio sensu cogilavimus,
p r o p r i i s verbis dictavimus.. Modum scribendi talem servamus. T o l a m scbedulae bujus seriera i n duas p a i -
tes dividimus. l n p r i m a parte raateriam habemus originein a r t i u m , situm t e r r a r u m , cursum b i s t o r i a r u m
ab i n i l i o usque ad nos d e c u r r e n t i u m . I n secunda parte materiam habeinus sensus allegoriarum, et tropoio-
giarura secundum subjaceiilis lineara hisloriae dispositarum. P r i m a m parlem per decem libros d i s t i n g u i -
mus. I n p r i m o l i b r o de origine a r t i u m , e t d i v i s i o n e earum breviter disptitamus. I n secundo materiam
iiiiindanae et divinae Scripturae, et quomodo mundana divinae subserviat demonstramtis cura quorumdam
adjeclione. I n t e r t i o situin l e r r a r u m describimus. I n quarto suminara hisloriae divinae ab i n i t i o usque ad
n a t i v i t a t e m C h r i s t i ponimus. I n quinto o r t u m , cursum et occasuin regnorum raundi a tcmpore, quo ab
i n i t i o esse coeperunt, usque ad n a t i v i t a t e m C h r i s l i . I n sexlo tractamos de imperaloribus Romanis ab
Octaviano [Octavio] usqtie ad Trajanura. I n septimo a Trajano usque ad Constantinum Magnum. I n octavo
a Consianlino Magno usque ad Zenonem. I n nono a Zenone usque ad Carolum Magnum. I n decirao tracta*
inus de origine, et regibus F r a n c o r u m usque ad Carolum, et post, a Carolo usque ad nos. Secundam vero
p a r t e m operis hujus per quatuordecim libros d i v i d i m u s . Primus liber tractat de mysteriis rerura gestarum
ab i n i t i o usque ad A b r a h a m . Secundus de mysteriis r e r u m gestartim ab Abraham usque ad Moysen. T e r -
tius de mysteriis reruin gestarum a Moyse usque ad Josue. Quartus de mysteriis r e r u m gestarum a
Josue usque ad Elcanam patrem Samuelis. Quintus de mysleriis r e r u m gestaruin ab Elcana usque ad
D a v i d , u b i scriptum e s t : Scidit Dominut regnum Itrael a te hodie, et tradidit illud proximo tuo meliori te
(1 Reg. x v ) . Sextus de inysteriis r e r u m gestarum a David usque ad Salomonem. Septinius de mysteriis
r e r u m gestarum a Salomone usque ad transmigrationem Babylonis. Octavus de mysteriis rerura gestarum
quae conlinentur i n Esdra. Nonus de mysteriis r e r u m gestarum, quae contineutur i n l i b r i s Estber, Tobiae
et J u d i t h . Decimus serroones diversos singulos de materia sua editos. Caetera, quae deinceps ponimus, de
Novo T e s t a m e n t o s u r a i m u s q u a t u o r q i i e l i b r i s determinaraus. S i c q u e t o t u m opus v i g i n l i qualuor l i b r i s c o n -
sumamus. Quod vero j n singulis capitulis b r e v i t a t i studemus. Ideo facimus ne iroperfectionero incboatio-
nis tuae vcrbis prolixioribus oneremus. Primae autem partis libros et capitula taliter i n sequentibua
ordinaratis.
 EXCERPTIONUM PRIORUM L I B E R P R I M U S . 191

PARS PRIMA
CONTINENS

ORIGINEM E T DISGRETIONEM A R T I U M , S I T U M T E R R A R U M E T SUMMAM HISTORIARUM.

LIBER PRIMUS.
T r a c t n t de origine et divisione a r t i u m et continet capitula 2 &

CAP. I . De condilione creaturoe rationalit. A imaginem Dei, ipsa spiritualis creatura elucet ad
Deus suromebonus, et immutabiliter bonus, sciens cognitionem; et secundum i l i u d bonum, quo facta
suam beatitudincm communicari posse, et minui est ad siroilitudinem Dei, calet ad dileclionem. Jussit
omnino non posse, fecit creaturam rationalem, ut autero Comliior ipsius partem ejus fin sua siroplici
eam facerel suae beatitudinis esse participein. Fecit puritate subsrstere, scilicel nattiram angelicam, p a r -
autem eam ad imaginem e l similitudinem suani se- tem vero iliius luteis corporibus inesse, n a t u r a m
cundum dilectionem; ad imaginem suam, secundum videlicel humanam (5).
cognitionem v e r i t a t i s ; ad similitudinetn stiam, se- CAP. I I . De tribut bonit primordialibut et duobut
cuudum amorem v e r i t a t i s ; ad imaginem suam, se- externit homini datit.
cundum inlellectum ; ad similitudinem suam, secun- T r i a bona primordialia dedit Deus homini i n crea-
d u m affecttim. Sic opifex fecit Deus creaturam r a - tione. P r i m u m bonum f u i l quod eum Deus fecit ad
tionalem ad imagiuem e l similitudinem suam, ut per imaginem s u a m ; secundum, quod eum fecit ad s i -
lioc quod facta esset ad imaginem Dei, Deum cogno- m i l i l u d i n e m s u a m ; t e r l i u m bonum fuit i i n m o r t a l i -
sceret, et per boc quod facta csset ad s i m i l i i u d i n e m tas corporis, si perstilisset homo i n obsequio Condi-
Dei, Deum d i l i g e r e t , et cognoscendo et diligendo
toris. lsta tria bona fuerunt h o m i n i i n condilione
Deum possideret, et possidendo beala esset. Sicut B divinilus data, et naturaliter et originaiiler i n s i i a .
enim i n uno elemento, scilicet igne duo sunt inter Fuerunt e l alia duo bona horoinis quasi extra
se diversa, et a se prorsus reroota, scilicet splendor eum, u n u m sublus e u m , alterum supra eum. Subtus
c t calor, nec splendor est calor, nec calor splendor, eum mtindtts, supra eum Deus. Mundus visibile
quia splendor lucet, et v i d e t u r , et calor ardet, et bontiro et t r a n s i t o r i u m , Deus i m i s i h i l e bonum et
senlitur, nec splendor ardet aut aliter quam vistt aeternum. I n isto fuit homo crealus, i n illo beatiia-
sentilur, nec calor lucet a u l v i d e t u r . Ita i n s p i r i - candos. Sub Deo fuit homo condilione, supra m i t n -
tuali creatura imago Dei et similitudo Dei i n t e r se dttm dignitate, de i n f e r i o i i bono recessurus, ad s u -
tliversa sunt, et a se quodamroodo remota. Nam perius bonum perventurus. S u n l itaque tria p r i -
secundum i l l u d originale b o n u m , quo facta est ad niordialia bona b o m i n i s , b o m i i : i scilicet i n condi-

(5) Qtiomodo rationalis c r e a i u r a , id esl homo, ad qune ipstim reg* ra repraesentat. Amplius scienditiu
imaginem, et Dei similitudinem formata dicatur, no- quod imaginis Dei nomen i u sanetis litteris duobus
tabiliter habelur ex auctoribus diversis. Et primo, capitur modis, hoc est secunduui substantiam et
ex compendio veritalis A u r e o l i , triplex imaginis as- secundum s i m i i i t u d i n e m . Porro secundum substau-
siguatio elicittir. P r i m a , quod imago qitacdam est tiam imago Dei, u t i n q u i t Eucberitis l i b r o p r i m o
aeqtialitatis pcrfeclissimae : et sic solus F i l i u s Dei € Couimenlariorum i n Genesim, n i b i l aliud est quam
est imago Patris. Quaedam est imago i i n i t a i i o n i s , et mcns naturaliter o m n i humanae animae a Deo c o l -
sic homo (aclut ett ad imaginem Dei 9 scilicet ut laia, cujus privilegio caetera careut a n i m a l i a ; imago
ipsum agnoscat, et in virtiitibus i m i t a i i d o , amare vero Dei, sectindum similitudinera, esl justaesanclae-
studeat. Qtiaedaui autetn est imago repraesenlatio- que animae cum Deo couformiias ex divina g r a i i a , et
nis. Et sic mundus d i c i t u r speculitm, et imago boni- sanctartim aclionum studio comparata de qua D .
tatis Dei. Secunda diflerentia ibident pro elucida- Ainbrosius i u coiiiment. Epist. ad Colossenses, s u -
tione est, quod quaedam est imago nou ad imaginem, per illud A p o s t o l i : lnduentet novum hominem qui 9

sicut FHius Dei. Quaedam aulem est imago ad i m a - renovaiur tecundum imaginem ejus qui creavii eum
ginem, u l est bomo, vel augelus. Qttaedam est non (Colost. u i ) , sic l o q u i l u r : «Imago baec in conversa-
imago sed ad imaginem, u l mundus, qui non est tione bonue vitae inteiltgcnda est. i Aroplius ex N i -
imago, quia non esl capax Dei per amorem et co- colao L y r a n o super i l l i i d Gen. Faciamut hominem

f nitionem, sed tanturnmodo est vestigium Crealoris. ad imaginem et timititudinem nottram nolanduin 9

ertia diuerentia ad hoc declarativa, quod quaedam quod imago Dei consistil i n aniroa, quantum ad
est imago nattiraliter genita, sicut fllii regis ad re- proprieiales naturales, sciiicet memoriain, i n t e l l i -
geni, sic est Christus respectu Dei Palris. Quaedam gentiain, et voluntatem. Similitudo autera i u g r a t u i -
autem est imago creata, u t anima humana, et a n - D tis et ideo simiiitudo est quacdara perfectio iroaginis
gelus. Quaedam vero esl imago facta quasi artiflcia- quia gralia perficit n a t u r a m .
So ut est H I uuinroo vel dcuario regis vel staltia
 115 APPENDIX A D UCGONIS OPEIIA DOGMATICA. %
196
lione data, et substantialiler i n s i l a , imago Dei, s i - A niendam v i r t u t e m , inveuta est p r a c t i c a ; propter i n
m i l i t u d o Dei. i m m o r i a l i l a s corporis, si perseverare veniendara necessitalera, invenla est mechanica.
voluisset i n obseqoio Creatoris (6). Tbeorica ignorantiara expcllens sapientiam illumi-
CAP. 111. De tribut malit principalibut. nat. Practica v i l i u m cxcludens v i r l u t e m r o b o r a t .
Sunt autein tria mala principalia, quae c o r n t m * Mccbanica penuriam cavens viiae praesentis defe-
p u n i t r i a b o n a praecedeniia: Ignorantia, concupiscen- ctum temperat. Theorica i u o m n i quod esl et n o n
t i a , i n f i r m i t a s . Ignorantia boni, concupiscentia m a l i , est, verum scrutari eligit. Practica modum vivendi
infirmitas corporis b u m a n i . Per primum malum recte et disciplinaeformam secundum v i r t u t o m i n s t i -
c o r r u p t u m esl p r i m u i n b o n u m ; per secundum, se- tuiioiiem disponit. Mechanica, res defluentes admi-
c u n d u m ; per tertium, l e r t i u m . Per ignorantiam nislrans, humano c o r p o r i uecessaria providcre sata-
namque corrupta est i n nobis divina imago. Per g i t . O m n i u m eniin h u m a n a r u m aclfonum seu s l u -
concupiscentiam divina s i m i l i t u d o . Per inlirmita- d i o r u i n , quae ratio modcralur, Anis et i n l e n l i o a d
tem immortalitas corporis. Facta ett ilaque via hoc spectare debet, u t vel naturae nostne reparetur
hominis tenebrce et tubricum, et angetu* Domini per- iniegritas, vel defectuum, quibus praesens subjacel
tequent eum (Ptat. x x x i v ) . Tenebrae per ignoran- v i t a , leraperetur necessitas. Reparalur autcm n a t u -
t i a m , l u b r i c u m per concupiscentiam, et angelus B rae nostrae integritas sapientia, ad quam pertinet
D o m i n i , id est, inflrmitas corporis corpori ad v i n - tbeorica, e l v i r t u t e , ad quam pertinet practica, e i
d i c l a m immissa, persequens eum per m o r t a l i t a t e m , temperatur necessitas adininislratione leroporaliuni
donec i n l e r r a m revertatur de qua sumptus est. So- ad quam perlinet mecbanica. Novissiroa autem
let a u t e i n , secundum quosdam, hoc quod hic concu- oinniuro invenla est logica causa eloquentiae. u t sa«*
piscentiam nominamus, specialiter v i t i u m d i c i , u t p i e n t e s , q u i praediclas principales disciphnas ira—
d i c a n t u r tria mala sic : ignorantia, v i t i u r o , i n f l r m i - vestigarent et u n i r e n t , r e c l i u s , veracius, honeslius
las, per quae tria roala praecedentia bona sunt cor- illas tractare, et disserere de i l l i s s c i r e n t : reclius
rupta (7). p e r g r a i n m a t i c a m , veracius per dialeciicam, bones-
CAP. I V . De tribut remediit contra dicta tria mata. t i u s p e r r b e t o r i c a m . Logica namque facundiae r e c t i -
T r i a sunt remedia principalia contra t r i a praedicta tudine v e r i t a t e m , venustatem a d m i i i i s l r a t . Tbeorica
m a l a , u l per tria remedia tria niala rcpellantur, interpretatur conlemplativa; practica, activa, me-
I r i a booa reformenlur. S u n t a u t e m haec: sapientia, chanica, adulterina; logica, termocinalit (9).
virtus, necessitas. Sapientia contra ignorantiam,
v i r l u s contra v i l i u m , necessitascontra i u f l r m i t a t e m . CAP. V I . De philotophia et partibut ejut.
Sapienlia est comprehcnsio reruro , p r o u t sunt. Qualuor i g i t u r suntscientiae, i n quas omnis p h i l o -
Y i r t u s esl habitus aniroi in modum naturae r a t i o n i sopbia d i v i d i t u r : t h e o r i c a , p r a c l i c a , mechatiica ,
consentaneus. E s l atilem habitus qualitas veuiens logica. Philosopbia esl amor sapientiae, quae, nuilius
per applicationein subjecti difficile m o b i l i s , sicut indigens, vivax mens, e l sola primseva r e r u m r a t i o
disposilio esl qualitas veniens per applicationem est. Philosophta est amor sapientiae, hoc magis a d
subjecti facile m o b i l i s . Subjeclum dicirous a n i i n u m , etymologiam nominis p e r t i n e t . Quod autem a d d i t u r
q u i ad ipsaro suscipiendam qualilaiem applicatur. nullius indigens, vivax mens, hoc significat q u o d
Necessitas est sine qua vivere non possumus, sed divina sapientia n i h i l minus c o n t i n e l , sed semel e t
felicius viveremus. Sunt itaque ista tria remedia, simul omnia intuelur praelerita, praesentia et f u t u r a .
sapiculia, v i r t u s , necessitas, conlra tria supradicta Vivax meus, q u i a q u o d semel i n divina f u e r i l r a t i o -
mala, ignorantiain, v i t i u m , i n f l r m i t a t e m (8/. ne. nulla unquam oblivione abolelur. Primaeva re-
CAP. V. De iribut tcientiit, r u m ratio est quia ad hiijns s i m i l i i u d i n e m cuncla
Propter autem ista tria reinedia inventa esl omnis formata sunt. Item philosophia esl disciplina o m n i u m
a r s , etomnis diaciplina. Propter inveniendam nara- r e r u m humanarum atque divinarum rationes pro-
que sapientiam, inventa est t h e o r i c a ; propter inve- D babiliter investigans (10).

(6) De i m m o r t a l i t a t e corporis longe aliter sentit t u l i t , quse suae miserationi et noslrae i n f i r m i t a t i

Scolus cum snis asseclis, utpote q u i opiiiantur bo-
ininein m o r t i fuisse o b n o x i u m , licel in o r i g i n a l i per-
mansisset innoceutia, ob morlalis naturae conditio-
i i e m . Hanc tamen non poenalein m o r l e m , sed s p i r i -
ttis dissolutioneni suavissimani, veluti flatus ab ore
exeuntis, nuncupant.
(7) Intellecuii pulchre o b j i c i l t t r m a l u m ignorantiae,
vilae sanctitati et p u r i t a t i conciipisceiiiia, i n l i r m i l a s
corporis i m m o r i a l i l a l i , u l tottts bomo ex Adae pec-
cato vuhieratiim se agnoscat, q u i euim prius totus
iucolumis existere poterat, nisi peccassel, totus i n -
apposita essent.
(9) Ut inveniretur sapienlia iutellecturo consulens
et ignorantiam exciudens, et veritatem r e r u m p r o -
pinans, theoricam disciplinam edocuit nos Deus ; u t
inveniretur virtus concupiscentiam exnellens ve4
refrenans, practicam m o n s t r a v i t ; u t i n v e n i t e t u r
necessiias infirmitatem c o h o r t a n s , et adjuvans »
ostendit mechanicam, penuriam caventem, et m i s e -
rias sivehujusvitae defectns temperantem. i n quibua
omnibus altissimi Dei charitas i n nos eiucet. .
(10) Philosophia nullum bonum, nec praestantius v

i i r m u s peccaudo evasit. nec optabilius bominibusadiis, ncc d a i u m , n e c d a r i

(8) Inllictis vuhieribus sapienlia tnedettir, i n t e l - posse, inqttit Ammonius i n P o r p h y i i u m . E t T h e -
lectum consulendo, virttis concupiscentiani f r e n a n - ititstitisin p r i m o P b y s i c . c. 4 : < Pbilosophia esl a n i -
do. Necessitas i i i f i n n i t a l e m cohortando. Piissiinus roae perfectio, ut mediciiia corporis. i Pbilosopbia
e n i m Dominus illa remedia languoribus nostris ob- aliter roortis comroentatk) detfniiitr a Platone. Plu>
JW E X C E R P T I O N U M PRIORUM L I B E R P R I M U S . itf
C A » . V I I . De theorica et partibut ejut. A sians. A r i i l i m e i i c a esi n u m e r n r u m scientia. Musi a
Theorica d i v i d i l u r i n theologiam, physicam el cst p l u r i u m sonorum dissimilium i n unuro redacto-
mathematicaro. A l i t e r theorica dividilur in inlel- r u m concordia. Georoetria est disciplina roagnitu-
l e c l i b i l e m , physiologiam, i n t c l l i g i b i l e m . A l i t e r tbeo- dinis i m m o b i i i s , formarumque descriptio contempla-
r i c a d i v i d i t u r i n divinalem, naturalem, d o c t r i n a l c i n . t i v a , per qnam uniuscujusque r c i l e r m i n i declarari
Eadem namque esl theologia, intellectibilis et d i v i - solenl. Astronomia est disciplina magnitudinis m o -
n a l i s . Eadem est p h y s i c a , physiologia naturalU. b i l i s , et investigans spalia , motus, et reditus cce-
Eadem est mathematica, i n t c l l i g i b i l i s , d o c t r i n a l i s . leslium corporum certis teroporibus ( i i ) #
Theologia tractat de invisibilibus i n v i s i b i l i u m essett- CAP. I X . De arithmetica.
t i i s . Pbysica tractat de invisibilibus v i s i b i l i u m cau- A r i t h m e j j c a m scriptores saecularium l i t l e r a r u m
sis. Mathematica tractat de visibilibus v i s i b i l i u m i n t c r disciplinas mathemalicas ideo p r i m a m esse
f o r m i s . Theologia esl, quando aut ineffabilem Dei ' v o l u e r u n t , quia ipsa u l s i l nulla alia Indiget d i s c i -
n a t u r a m , aut spirituales creaturas ex aliqua parte p l i n a . Musica a u t e m , et g e o m e t r i a , et astronomia
profundissima qualitate disserimus. Pbysica est, quae sequuntur, ut sint alque subsistant, istius i n -
quae causas r c r u m ex suis effeclibus, et effeclus ex d i a ^ n l a u x i l i o . Prima ergo est aritbroelica, quia i n
causis dflnrfihAndit.
caiiRi< deprebendit. B p poriione, p i i
r0 8 a 0 e i o t u nuinerus i n v e n i t u r , sed
m

Vnde tremorterrit, qua vi maria alta tumetcunt. non e diverso. I n nuraero semper proportio, aut spa-
Herbarum ac tapidum viret iratque tferarum.
t i u m , aut molus inesse c e r n i t u r . Unde a r i t b m e t i c a
Omnegenut nantum votucrumquoque
% reptiliumque.
et una de quatuor, et a l i a r u m t r i u m i n s t r u m e n t u m
Matheraaiica est, quae abstraclam considerat
esse probalur (13).
qnantitatem. Abstracta autem quantitas n i h i l est
a l i u d quam forma visibilis secundum lineamentarero CAP. X* De mutica el partibut ejuu
diroensionem animo impressa. Omnis autem forraa Musicarum alia mundana, alia humana, alia Sn-
v i s i b i l i u i n i n quanlitate consistil. Q u a n t i t a l i s autem strumentalis. Mundauarum, alia i n eiein&tMit, alia
alia est discreta, quae m u l t i l u d o appellalur, u t g r e x , i n planelis, alia i u temporibus. Eartiro quae i n ele-
p o p u l u s ; a u l contigua, quae magniludo d i c i l t i r , u l mentis, alia i n pondere, alia i n numero, alia io m e n -
a r b o r , lapis. R u r s u m m u l t i t u d i n i s , alia est discreta sura c o n s i s t i l . Quae i n planclis, alia i n s i t u , alia i n
p e r s e , ut dno, tria , q u a l u o r ; alia dislracta ad a l i - mottt, alia i n natura. Quae i n lemporibus, alia i n a n -
q u i d , ut sesquiaherum, sesquitertium. Magnitudinis n i s , u t i n mutalione veris, aeslatis, a u l u m n i , et h i e -
alia esl i m m o b i i i s , ut sphaera terrae; alia mobilis, u t mis ; alia in meusibus, u t i n incrementis, decremen-
sphaera firmamenti. Multitudo discreta perse materia c tisqtie l u n a r i b u s ; alia i n d i e b u s , u t i n vicissitudine
est aritbmeiicae. Multittido discreta ad a l i q u i d ma- lucis e l noctis. Musica humana alia i n corpore, alia
teria est musicae. Magnitudo immobilis maleria est i n anima, alia i n connexu utriusque. I n corpore alia
gcometriae. Magniludo mobilis roateria astrono- i n vegetalionibus, alia i n humoribus, alia i n opera-
nrae (11). ionibus. P r i m a convenit omnibus nascentibus, se-
CAP. V I I I . De mathematica et partibut ejut* cunda sensibilibus, tertia rationabilibus. Musica i n
Quatuor sttnt ilaque species matberoalicae : a r i t h - anima, alia i n potentiis, u l s u n t i r a et r a t i o ; alia i n
metica, musica, geometria, astronomia. A r i t h m e t i c a v i r t u t i b u s , u l sunt j u s t i t i a et f o r t i t u d o . Musica i u
tractat de nttmero, rousica de sonorum proportione, connexu ulriusque est illa naluraiis amicitia, qua
geometria de locorum spalio, astronoroia de astro- anima corpori non corporeis vinculis alligata teno-
ruro m o l u . Eleroentura arithmeticae est unilas. Ele- t u r . Musica instrumentalis aiia i n pulsu, u l i n t y m -
m e n l u m musicae est unisonum. Elementum geome- paniset c h o r d i s ; alia i n flalu, u t i n l i b i i s e t organis;
triae esl p u n c l u m . Elementum astronomiae est i u - alia i n voce, u t i n carminibus et canlilenis ( U ) .

losophia, secundum A l b e r l u m De A n i m a l . l i b . p r i - (13) Omnia qtiaesunt, inquit Boctius, n u m e r i s c o n -

roo : f N i l aliud e s t , qiiant v i c l o r i a , et abslinenlia n s t a n l , siquidem Detts omnia fecil in numero pondere,%

coocupiscibilitim. > Ipsius Jphilosophiae, natura esl u

et mentura (Sap. x ) , u t non m i r u m s i t , aliquando

J uaerere ntaximas perscrutaiioues, u t ait Averr., 2

letaphysic. text., comment. 15.
(11) Theologia n i b i l babet altitis mysterium qnaro
Patris ac F i l i i divinitas, et notio, ideroque S p i r i l u s
sancli, ut habettir ex Steucbo De Perenni Philos.
l i b . i . Unde pulchre de invisibilibus i n v i s i b i l i u m
essentiis tractare d i c i t u r .
(ii) Cum natnralia corpora superflcies habeant, ei
solida tongitudines etputicta i n corpore cum pbysico
inaibematica consenlit; differt tamen consideratione
et aliis, quae tradit A r i s t . 2 Phys., c. 2 . Eligit quippe
ex corpore universo certatn partem pertraclandam,
atque versatur circa lineas, angitlos, numeros, aut
aliquid caeterorura. Qtialuor sunt ejus species ab
Hugone cotnmeinoratae, et sunt specuhtivae d i s c i -
pUnae teste A r i s t . v i Melaph. cap. 1, et necessariae
9
ad r e m m naturaliuro, et aliarum cogoitionero, u'« ait
Pythagoricos dixisse, ex numeris omnia f a c l a , u t
ait A r i s t o . Melaphys. i , cap. 5 , et Macrobius d i x i t
auiinaro corporibus certa numerorum ratione so-
c i a r i , l i b . i i n Somn. Scip. Verum Proclus i n T i -
maetiro Platonis, Pylbagoricos qualuor n u m e r o r u m
constituisse rationes t r a d i l , aiiam rottsicalem, u t i n
rausica, e l carmiiiibus , aliam n a t u r a l e m , u t i n r e -
r u m composilione, aliam rationalera, aliam d i v i n a m .
(14) Musicara veteres i n l e r discipliitascollocarunt,
et quod nalura quaerit, nou solttm i n negotio recte,
v e r u m etiam in olio laudabiliter posse vivere.
A r i s l . , l i b . v m , Poi. c. 3. Pierisque autero musica
visa est raorutn esse f o r m a l r i x , et i n v e n t r i x , u t
A r i s t . , l i b . v t u , Pol. c. 5, et Plal. Dial. 6 De legib.
Atque musicae sonis eliam barbarorura animos ad
v i r t u l e m flecii posse, vel i n molliiiein voluptatis r e -
solvi placuit Macrob. l i b . u in Somn. S c i p . , c a p . 3.
9

Plato i n Epinomide.
19» APPENDIX AD UUGONIS OPEftA DOGMATICA. 200

CAP. X I . t>e geemetria et partibus ejus. A e r i g i t , exornat augetque v i r l u t i b u s , n i h i l tn vita a d -

Geometria ires habel species, planimetriaro, a l l i -
metriatn, cosiniroelriatn, Planitnelria longutn e l l a -
t u m m e i i l u r , et extendilur antorsum et r e t r o r s u m ,
dexirorsum et s i n i s t r o r s u m . A i t i m e t r i a m e t i t u r a l -
tum ei profundum, et extenditur sursuro et deor-
s u m . Cosmimetria spliaerica m e i i t u r , i d est r o i u u -
da (15).
CAP. X I I . De astronomia et astrotogia.
Aatronomia i n mathemalica non soluui ^ s l ordine
posirema, sed et loco sublimior, et exceisior d i g n i -
tate, quia cuni caelerae tres quodamroouo inferius
versenlur, haec sola ccelestium et superitorum d i s -
positionem iiivestigaudam, ac tractandaro suscc-
ptt. Astronomia dividitur i n duas species, i n spbav
ricaro et gnomonicam. Sphaerica est, quae spalia, et
sitmn consideral coelestium corporuro. Gnoroonica,
quae rootum horologii a l l e n d i l . I n t e r astrooomiam
et astrologiaro hoc interesse videtur qood aslrono-
mia de lege a s t r o r u m , e l conversione coeli disserit,
regiones, c i r c u l o s , o r l u s , occasus s i d e r u m , et c u r
unumquodque i l a vocelur investigando. Astrologia
aulem aslra consideral secunduro nativitatis e l roor-
tis, vel a l i o r u m quorumlibet evenluum observalio-
nero, quaj p a r t i i u naiuralis est, p a r t i m sttpersliliosa.
Naluralis est i n complexionibus, e quibus sunl aegri-
tudo, sanitas, sterilitas, f e r t i l i l a s , tempesta*, sere-
n i t a s , qua? secundum superiorem conlempcranliam
varialur. Supersiiliosa est i n contingentibus, baec i n
conslcllationibus constat, et hanc partein mathema-
t i c i , q u i iiiterpreiantur vani, t r a c t a n l (16).
CAP. X I I I . De practica t et partibus e}u$.
Practica d i v i t u r In solitariam, privalaro, et p u b l i -
c a m . A l i t e r practica d i v i d i t u r i n etbicaro, oecono-
tticam, et p o i i l i c a m . A l i t e r , practica d i v i d i t u r i n m o -
r a l e m , dispensativam, et civilero. Eadem est soiita-
r i a , etbica, m o r a l i s ; eadem est p r i v a t a , ceconomica,
dispensaliva; eadem est publica, politica, c i v i l i s .
P r i m a roores i n s t i t u i t , secunda familiam disponit,
terlia urbes regit. Prima p e r t i n e l ad singuios,
cunda ad patres fatnilias, terlia ad reciores u r b i u m .
Elbica est quae stti curam gerens c u n c l i s sese
mitteus, quo non gaudeat, n i h i l faciens p a m i l e n d u m .
OEconomica est, quae familiaris oflicii curaro me-
diocri componens dispositione d i s l r i b u i t . Publica
est, quae reipublicae c u r a m suscipiens, cunctorum sa-
l u t i suae prudenliae solerlia, et justitiae l i b r a , et f o r -
titudinis s t a b i l i t a t e , e l temperantiae patientia m e -
dctur (17).
CAP. X I V . De mechanica et partibns eju$.
Mecbanica septem babet species: laniflcium, a r -
m a l u r a m , navigalionem, a g r i c u l t u r a m , venationem,
medicinam, t h e a l r i c a m . A d banc o m n i u m r e r u m fa-
brica concurrere videtur. A d banc enim pertinent
universa, quae humanis necessitalibus i n v e i i i u n l u r
3 graia, commoda, necessaria, e l quaecunque sub
praediclis seplem speciebus ejus coroprehendi c d m -
probantur (18).
CAP. X V . De tanificio.
Lanificiumest priroa species mecbanicae* A d hanc
perliiiet omnis opera nendi, retorquendi, consuendi,
qttidquid fit instrumeiilo, colo, fuso, acu, pectine,
calaroistro, g i r g i l l o , a l l i b r o , s u b u l a ; i n roateria l i n i ,
lanae, canabis, e t s u b e r i s ; otunisusus floccoruro, fll-
t r o r u m , sagorum, sagmatum, matularuro, et spor-
tarum (19).
CAP. X V I . De armatura.
Arroatura duas habet species arcbitectonicara et
fabriiero. Archiiectonica d i v i d i l u r i n caeraenlariam,
quae ad latoroos et caeroentarios, et i n carpentariam,
C quae ad carpentarios et tignarios p e r t i n e t . F a b r i l i s
d i v i d i t u r i n malleatoriam et exclusoriam* A d ar-
maturam pertinet omnis i n d u s l r i a carpentariorum,
t i g n a r i o r u m , caementariorum, l a t o m o r u m , et fabro-
r u m , quidquid fit instrumento, securi, ascia, dola-
b r a , i r u i l a , perpendiculo, malleo, scalpello, arctavo,
incttde. I n materia ligno, lapide, sabuk), gipso et
aere (20).
CAP. XV11. De navigatione.
se- Navigatio terlia species est roechanicae. A d banc
pertinet omnis industria vendendi, et eroendi. Hxt
invtsa littora adit, pacem e l familiaritatem cum exte-

(15) Scripttun e r a l i n foribus schohe Platonis : D nus, synt. l i b . x x i , x x u .

c Nuilus ignattis geometriae ingrediatur. > Idein, 7
De repub. scribit geotnetriara ad veritalem attoilere
a u i t u u m , et ad pbilosopbandura praeparare cogitatio-
n e m , et inieresse ad disciplinas comparandas i n a x i -
me, attigerilne geometriain aliquis, an uon.
(16) Cognitio ex astrorum observalioue, et r a -
tiocinalione nata, astrologia dicitur, atque ideo sub-
j e c i u m ejtis scieuliae corpora suut coe estia. Hujus
duae s u n l partcs, theorica e l praclica. T b e o r i c a ,
quae e l speculaliva, versatur i n coiiiemplatione, quae
observat uaturas, motus, orltes, ciiculos et reliqua
astrorum accidentia, quam t r a c t a i abunde Ptolo-
maeus i n Almagesto. Practica ea est quae considerat
eauem, sed nou absolule, sed quatenus res inferio-
rcs respiciunl, hoc est quatenus cxplicant vires suas
vei influunl i n res inferiores, quae t r a d i t u r a Ptolo- aurea, argenlea, a quibus fabri cuui addilione m a -
niaeo i u opere Quadrip.
(17) Pulchras practicae divisiones aflerl idem con-
eerneiitcs, de quibus suininatiui Grcgorius Tolosa-
(18) Mecbauicus est opifex e o m m , quae simul i n -
genio et manu perflciuntur. Unde non quaelibet a r -
titicia p r o t r i l a et vulgaria mecbanica dicenda sunt
proprie, sed ea t a n t u m , quae i n g e i i i o s u c c u r r u n l d i f l i -
cultalibus coniingenlibus praeter naturaro, et s u b -
veuiunt u t i l i t a t i , u t j i u q u i l A r i s t . i n p r i n . Quaest.
Mecb.
t (19) P i a t o l i b r o Civili i n duas partes laniflcii d i v i -
d i t artem : i n discretoriam et concreloriam : disere-
t o r i a est i n longum laturoque p r o l r a c t i o , seu dedu-
c l i o , u t fuso r e l o r t o vel r o l a ; concretoria texturae
opus habet implicatione staroiuis et subtegminis.
(20) Fabrilis artis species variae stint, curo hoc
nomeu sit generaie ad omnes qui operantur i n m a -
teria aliqua d u r a , vel lapidea, vel liguaria, ferraria/
tcriae, i n qua operantur, d i c u n t u r . De his omnibus/
si placet, videas Gregoriuin Tolosanum i u sua Syn-
ta».
 201 EXCERPTIONUM
r i s natiouibus componit, e i privata bona communia
facil(2I).
CAP. X V I U . De agricultura.
Agriculltira qualuor liabet species agrorum,
a r v u r o , i d est, agrura, q u i a r a t u r , e l sationibtts de-
pulatur; c o n s i l u m , q u i deputatur nemoribus, ut
s u n l pomaria, vineta, oliveta : pascuum, qui pascuis
d e p u t a t u r , u t sunt prata, teinpe, tesqua; et flori-
d u m , q u i floribus a d d i c i t u r , ut s u n t b o r t i , rosaria,
apiaria (kV).
CAP. X I X . De venatione.
Venalio Ires babct species, f e r i n a m , aucnpium,
p i s c a t u r a m . Ferina flt multis modis, r e t i b u s , pedi-
c i s , laqucis, praecipiliis, a r c u , j a c u l i s , cuspide, inda-
gine p e n u a r u m , o d o r e , canibus, accipitribus. A u c u -
p i u m flt laqtteis. pedicis, relibus, a r c u , visco, bamo.
Piseatura ftt sagenis, retibus, gurgustiis, bamis,
nassis, j a c u l i s . A d venationem p e r l i u e l omnis i n d u -
stria p i s t o r u m , l a n i o r u m , c o q u o r u m , et caupo-
n u m (22).
CAP. X X . De medicina.
Medicina continet occasiones e l operationes. Oc-
easiones sunt sex: aer circumdans nos, cibus et potus,
somnus et vigiliae, motus et quies, i n a n i t i o et r e -
p i e t i o et accidentia animac. Opcrationes flunt intus
et f o r i s . Intus u t ea, quae i n t r o r a i t t u n t u r per os,
per a n u m , ad excilandas sternutaliones, vomi-
lioues, purgationes. F o r i s , u t amplastra, incisio,
ustio (22*).
CAP. X X I . De theatrica.
Thealrica continet ludos. L u d o r u m autera
/iebant i n tbeatris, alii i n gabulis, a l i i i n g y m n a s i s ,
a l i i i n arenis, a l i i i n a m p h i c i r c i s , a l i i i n conviviis,
atii i n fanis. I n theatris gesta recitabantur. I n ga-
t u i i s choreas ducebant. I n gymnasiis l u c l a b a n t u r .
7» arenis pugiles exercebantur. I n ampbicircis c c r -
tabant cursu pedum, equorum, c u r r u u m . l n conviviis
m n s i c i s i n s l r u m e n t i s ludebant. I n fanis laudes deo-
r a m cantabant (23).
CAP. X X I I . De logica et partibut ejus.
Logica diviciilitr i n g r a m i n a t i c a m , et ratiouem
(21) A d navigationem pertinct cognilio m a r i t i m ,
tocoruinque, quae navigare qttis decrevtl, diversita-
t e m , e l eorutii i i i n e r a , ac situs ex quadrato nautico.
I t e n i leinpestatcs praccoguoscere, veulortttii d i s c r i -
i n i n a , sohs et lunae vai IOS cursus, e l aspcctus, et
q u a r u m d a i n stellarum orttts et occasiis.
(21*) Plato in Epinomide t artem non p u l a t h i i m a -
n a m a g r i c u l t u r a m sed eam sine a r t e , ab initio bene-
ficio Dei fuisse aggressos bomines. Xeuoplion atileiii
i n CEconom. a r l e m a r l i i t m vocat, ouiiiitjmque n t i -
l r i c c m . Ejusdem priucipia sunt eadein, qttae i i i t t i i d i ,
s e c u n d u m E n i i i u m , Aqua sciiicel t e r r a , aer, sol, ut
e t i a m V a r r o . l i b . i , cap. 4.
(22) Julius Pollux Comtnodo imperatori scribens,
lib. v Onomatti. In principio, u l studiosus s i l veua-
l i o n i s admouet, qiiod boc studiuiu s i l heroicum, c o n -
ferens ad corporis aniinaeque bonain coiistitutionem,
s i t q u e m i l i t a r i s audaciic spccimen. Idcirco venatio
s p u d Persas valde celebris est, u t s c r i b i t Xenopbon,
l i b * i Cyriped. et Athaeneus, i i b . i Dipnosophoet.
i n q u i t . A p u d i l o m e r u i t i i t l u n t u r juvenes venationibus,
ad h e l l i c a pericttla dcvilanda, et omnibtts indagatio-
x i b u s , q u i b u s robusliorcs sanioresque efliciantur.
FATEOL, CLXXVll.
PRH IUM LIBLR PRIMUS. 201
disserendi. Granimatica d i v i d i t u r in l i t t e r a m , sylla-
bam, d i c t i o u e m , et o r a l i o n e m . Ratio dissercnli
d i v i d i l u r i n probabiiem, necesfaiiatn e l sophisli-
c a m . Probabilis d i v i d i t u r i n dialccticara et r b e t o r i -
eara. Necessaria periinet ad pbilosopbos, sophislica
ad sopbistas. Grammatica est scientia recle loquendi.
Dialectica disputatio acuta, veruin a falsodistinguens.
Rbetorica esl disciplina ad persuadendum quaeque
idonea (23*).
CAP. X X I I I . Quomodo legendm $int artet.
I n Iegendis\arlibus talis est ordo servandus. P r i m a
oinuium comparanda c s l eloquentia, et ideo expe
tenda logica, deiude per elbicam puriflcandus oculus
i n e n i i s , et sic aJ rbetoricaiu transeundum. ^ ) g y -
plus raaler cst arlium, de iEgypto venerunt i n
Graeciam, de Graecia in Italiatn. Sola pbysicr
tractat de rebus, caeterae oranes de intellectitLC
rerura, sed logica tractat de rebus secuudum p r a u l l -
caineulalera coustiiutionem. Malbeinatica secunduiu
iinearaentalem dimensionem, et idco logica aliquan-
do pura inlelligeutia u l i l u r . Matbematica nunqu&m
sine imaginatione est. Sciendum esl autein quod a l i -
quando pbysica large accipitur aeqiiipollens tbeoricae.
Ethica quoque aequipollens practicae, et tunc p h i l o -
sopbia i n tres t a n l u i n scienlias d i v i d i l u r , pbysicam,
c l b i c a m , logicam. Sciendum quoqueestquod inecha-
nica secundum rationem sui sub philosophia c o n t i -
n e t u r , non secundum admini^trationein. V e r b i gra-
t i a , r a t i o a g r i c u l l u n e pertinet ad p b i l o s o p h u m , a d *
m i i i i s l r a t i o atl ruslicutn (24).
alii CAP. X X I V . De inventoribut arlium.
Theologus priraus apud Graecos L i n u s f u i t , apud
Latinos V a r r o , et uoslris teraporibus Joannes Sco-
lus De decetn i u Dcuin categoriis. Pbysicam n a t u -
ralem Thales Milesitts, unus de sepient sapicnlibus,
iuvenit. A r i i b m e i i c a i n Pythagoras i u v e n i l , Boeiius
t r a n s l u l i l . MusiciC repertoreiii divina bistoria c o u i -
m e m o r a l J o b a l ; Graeci, et alii alios. Geometriam
Crxcl i n v e u e r u n l ; aslrologiain, A b r a b a m . Neha-
rot aulem a s t r o i i o m i a m , cujus c l i a m noiuitie i n -
s c r i b i l u r . Etbicatn Socrates doctiit. Usuui Ianiflcii
(22*) Medicina a raedio dicta e s l ; roediura antetn
est inter excessuro e l defectum. Uude apud l l i p p o -
cratem d i c i t u r delicieuiis adjectio, et ablalio super-
anlis. Atque i n summa ea est ad tempernniciilum
deducens cxtrema excedentia, vel tiiediuiii i l l u d con-
servans. Sic duo scopi inediciita?, ctirare, et s a u i t a -
lein t u c r i , teste Galeuo de $ecti$ et A r i b t o t . h b r o
t
De juvenlute et $enectule.
(13) L i f d o r t i m diversa genera habentur t m n ex
Textoris t u m ex Julii Barbarana? oflicina. Multa
c i i a i u ex l i b r o Platcaj nostrae lingua veruacula h a u -
r i r c poleris.
(23*) Logica n i l aliud est, nisi ars disserendi. I l u -
j t i s materia : quaestio generalis, nou autem p a r l i c t i -
l a r i s . F i n i s ejus probare, et disserere, hoc est a l i -
qtiid pcrcurrere disputando. I n s t r u i n e n t a , et inedia
ejus, detinitio, divisio, argumentatio.
(24) Pulcbre eloqueiitiam e l ethicam c o n j u n g i t ,
quae oculuin nieuiis purilicare babet; n a m c u r , in<
q u i l Marsilius Ficinus i n PlatonU Georgiam, elo-
quentiu sinc sapieutia est ensis acutus J n raanu
luriosi.
1
 t03 APPENDIX A D HUGON 1 OPERA OOGMATtCA.
fertur Minerva Atheniensibus tradidisse. Ninus
primus o m n i u m belia m o v i t . IJsum navigii Pe-
lasgi invenerunt. Ceres f r u m e n l u m d i c i l u r inve-
«isse. Usum quoqoe d e i i c i a r u m coqttinae A p t i u s .
Medicinae inventor putatur Apollo. Ludos L y d i i n -
v e n e r u u i , qui de Lydia quondam egressi i u , E t r u r i a
«onsedcrunt, et i b i i u t e r caelera superstitionuin sua-
T u m genera ludos instituerunt. Unde Romani accer-
sitis niagistris ludos Ron:ae feceruni. Abraham i n -
venit iitteras S y r o r u m , Phoenix Graecorum, Isis JEgy-
p t i o r u m , Moyses Hebraeorum, Carmentis L a t i n o n n n .
A l c m o n quidam fabulas d i c i l u r iuvenisse. Parmeni-
des d i c i t u r dialccticani i n rupe quadam excogilasse,
Demoslbenes rbetoricam invenisse (24*).
CAP. X X V . De magica, et partibus ejus.
Magica sub pbilosopbia non conlinetiir, sed est
fopis, falsa professione de vero mentiens, et veraci-
t e r laedens, bomines seducil. a religione d i v i r r a , c u l -
t u r a m daemoiiiim suadel, et ad omne nefas suos se-
quaces i m p e l l i t . Hacc quinqiie gencra maleticiorum
c o n l i n c l , manticem, matliemaiicam, maieficia, sor-
(24*) De invenloribus artiutn videndtts est p a r f i m
Polydonis V i r g i l i u s , p a r l i u i Alcxander Sardus Fer-
rarieosis. Veriim plura i u nostra Platea, si libet,
deguslare pules.
(25) De magica nec qnid copiositts, uec qttid abso-
i u t i t t s legi potesl, qttam q u i d q u i d in palalio noslro
LIBER SECUNDUS.
Qui tractat de materia mundan» seripturffl atque divinae; etquod mundana d i v i n »
.subserviat, cum adjectione quorumdam continens decera capitula.
CAP. I . De materia mundana* scripturce et divina*.
Sane scriptura saecularis materiam habel opus
c o n d i l i o n i s . Divina Scriptura niateriam habet opus
restanralionis. Duo quippe stint Dei opera : opus
conditionis, et optis restaurationis. Opus conditionis
est quo faclum est t i t essent qttae uon e r a n t ; opus
rcslauraiiouis est qtto factum esl u t melius essent
quae perierant. Opus condilionis esl creatio m u n d i
e u m oinuibtts elementis suis. Opus restaurationis
incarnatio V e r b i esi cutn omnibus sacramentis suis.
•Opus conditionis i n sex diebus faclum esl. Opus
restaurationis non nisi sex aelalibits perfici potest.
Sex tamcn sunt cotitra sex, t t l idem cognoscatur
^sse Redemptor, qui et Crealor.
CAP. I I . Quare tria visibHia mnndi 9 tria invitibilia
Dei demonstrant.
Nec praetermittendum quod pcr optts couditionis
t r i a invisibilia Dci demonstrantur. Invisibilia enim
ipsivs a crealura sjsundi per ea. qu0 facta sunt in-
ttlhcta conspiciuniur (Rom. i ) . T r i a sunt invisibiiia
Dei, potentia, sapientia, benignitas. Ab his t r i b u s
o u u i a , i n his tribus consistunt omnia^ per Wxc t r i a
, 204
lilcgia , praestigia. Mantice interpretattir divinatio.
Haec quinqne species habet, necromantiam, geoinan-
tiam, bydromanliarn, aeromantiatn, p y r o m a i . t i a m .
Priina fit i n mortuis, secunda i n l e r r a , ter ia h l
a q u a , quarta in a e r e , quinta i n igne. Matbematica
in multis est vanitas. H;cc tres habet species, H a r u -
spicinam faruspicinam), a t i g u r i u m , horoscopicam.
Haruspicina dicittir ab inspectione b n r a r u i n (ara-
r u m ) , haec fit quando i n fthris a n i m a l i u m , quae a n i -
malia i n baris, id est cubilibus p o n i i n t u r , f j c t a quae-
r u n t t i r . A u g t i r i u m d i c t u m est ab avibus, hoc a h -
quando pertinet ad a u r e s , et d i c i i u r a u g u r i u m ab
aviuui g a r r i l u , aliquando ad oculos, et d i c i i u r : Uipt-
citim ab avium inspeclatione. Iloroscopica in cou-
stellatiouibtts constat, malelicia litint per incanta-
tiones; sonilegia, per sortes; praest gia, per phania-
sticas illusiones. Magicam Zoroastres rex B a c t r i a -
noruin invenit, et post longa tcmpora Democritus
ampliavit. H y d r o m a i i l i a m Pcrsae feruntur invenisse.
Attguria P h r i g e s ; Praestigia Mercuiius. Aruspicinaiu
quidain puer lietruscus, uomiiic Tagcs (25).
r e c o n d f t u m , atque abstructnm est. Si euim vel
prisci, vel recentes auctores de hac maleria q t i i d -
qtiam laudabile p r o l i i l e r u n l , boc oiune iu isto v o l n *
mine patetiel. II.cc lector i n memoria babcat, et cuin
tibi s u c t i r n t , experiaris.
regttntur omnia. Poientia creat, sapicnlia guberuat,
benignitas conservat. Quae lameii i r i a sicut iu Deo
i n e f l a b i i i l c r ununt sttnt, i l a in opcratione separari
non possunt. Potcnlia per benignitaiem sapienter
creat. Sapientia per polentiam benigne guberuat.
Benignilas per sapienliam poleutcr conservat. Po-
tentiam manifestat c r e a l u r a r u m itnmensitas, sa-
pientiam tlecor, bonilatem ittilitas. Immensilas crea-
ttirarum conslat i n niultitudine e l inagiiitiidinc.
Multitudo i n similihtts, i n divcrsis, in p e n n i s t i s .
Magnitudo est i n moie ct spalio. Moles est in massa
et pondere. Spatium est in longo e l lato, profundo
et alto, Decor creaturarum esi i n situ et i n m o t u , i n
specie et qtialitate. Situsest iu cotnpositione et o r -
dine. Ordo est i n loco, c l tempore, et pioprietatc.
Molos est quadripertitus, localis, n a t u r a l i s , a u i m a -
lis, rationalis. Localis est antorsuin et r e l r o r s t t m .
dexlrorsuin ct sinislrorstim, stirsttm et deorsum, ct
c i r c u m . Nattiralis esl i n incremer.to et decrcmeuto.
A n i m a l i s est i u scnsibus et appetiiibus : Rationalis
esl i n factis, et consiliis. Species est forma visibiiis,
qua? oculo disccroitur, sicul colores et figurae c o r -
 105 E X C E R P T I O N U M PRIORUM L I B E R SECUNDUS. 206
p o r u m . Qualitas est proprietas i n t e r i o r , quae cae- A exstinciionem designat l i b i d i n i s . F o r m a , quia c a n -
teris sensibus p e r c i p i t u r , u l inelos i n sono attditu dida est, m t i n d i t i a m designal boni operis. Persona
a u r i u t n , dulcor i n sapore guslti rauciuin, fragrantia significal, u t Isaac significal Detim Patrem, Jacob
in odore olfactu n a r i u m , levitas i n cor^ore tactu g e n l i l i u m populum. Nnmeri signiflcant novein m o -
manuuin. U l i l i l a s creaturarum constat i n gralo, et dis i n divino eloqtiio. Sectindtim ordiuetn posftionts,
apio, et cominodo, et neccssario. Gratntn est quod ut tinitas, qui p r i m a esl i n n i i m c r i s , r e r u n i o m n i u m
placet, aptum quod conveuit, (omtnoduiu quod priticipium signiflcal. Binarius, quia seciiudtis est,
prodcsl, nccessarium siue quo q u i d esse non po- et primtts ab unilate recedit, pcccattim siguiflcat,
tcst. quo a priiuo bono dcviatum c s l . Sccundum qualita-
CAP. I I I . De Scriptura? divinos iriplici modo tem dispositionis, tit idcm b i n a r i u s , qni sectionem
tractandi. r e c i p i t , et in duo d i v i d i p o i e > l , c o r r u p t i b i l i a et
T r a c l a l de inaleria sua t r i p l i c i m o d o d i v i n a Scri- t i a n s i t o r i a siguiflcal. Ternarius vero, qttia tinitatc
p l n r a , scctiudunt b i s t o r i a m , sccundiim allcgoriam, media intervenicnlc seclionem non recipit, ut in
et scciindum tropoiogiam. Historia est r c r i t m gesla- duo aeqtia d i v i d a t u r , i n c o r r u p t i b i I i a signiflcat. Secun-
r u i n n a r r a l i o , qua» i u p r i m a si^niOcalione lilterae dum modum porrectionis, u t septenaritts ultra se-
continelur. Allegoria est, ctim pcr i d quod facttim B n a r i u m , requiem post o p e r a t i o n e m ; sectindum for-
d i c i ! u r , nlitid faclttm sive in praeterito, sive in pra*- mam dispositionls, u t denarius, qtiia i n longiim len-
s c n i i , sive in futuro sigitilicatur. Tropologia est, cuin d i t t i r , rectiludinem fldei s i g u i f i c a l ; cenlenaritis,
per i d quod facluin lcgiinus qttid nobis sit faciendiim quia i n latum expanditur, a m p i i l u d i n e m c h a r i l a t i s ;
agnoscimus, et in boc valde excellentior est diviua millenarius, quia i n altutn levatur, aititudinem spet.
S c r i p t u r a sciculia sacctiIi,quod in ea non solum voces, Secundum coinpulalionem, ttt denarius perfectionem
sed ei res siguilicaiivae suiit. Sicut i g i t u r in eo sensu, quia i n eo porrectio computationis flncm facit;se-
q u i est ittier voces et res, necessaria est cognilio citndum m u l l i p l i c a t i o n e m , u l duodenarius uuiversi-
v o c u m , sic i n eo sensu qui i m e r res el facla vel fa- tatem s guilicat, quia ex teruario*cl qualernario i n -
cie ula mystica versattir, necessaria cst cognitio vicem mtiltiplicalis perlieiiur, quoniam quaternarius
r c r t i m . Coguitio voctiiu in duobus cousislil, iu p r o - c o r p o r a l i i i m , lernarius s p i r i t u a l i u m 'forma est. Se-
iitinliatione et siguilicatiouc. A d solam p r o u u u l i a - cutidttm p a r i i u m aggrcgaiionem, u l scnarius fonna
lioneni p e r i i u c t g r a n u n a l i c a , ad solain significa- est perfectionis, proplerea quod ejus t e r n a r i u s , b i -
lionem perlinet dialcclica. Ad pronuntialiouein naritis, et ttnilas, aggregafae simul totttm cotuplciil,
s i m t i l et coguilionem pcniiict rbelorica. Coguilio et nec ultra extiberant, nec infra s u b s i s l u n l , sc-
r e r u i n e s t itt forma et n a t u r a . Fonna esl in exle- C c u n d u i i u n u l l i t i i d i n e m , t i l binarius propter duas tini
r i o r i d i s i o s i t i o t i e ; n a l i i r a , iu i u t e r i o r i q i i a i i l a t e . O m - tatescbaritatem Dei, et p r o x i m i signitical, ternarius
i t i s auiciii dispositio vcl i u numero est, ad quam propter tres T r i n i l a t e m ; secuudiim exaggrcgatio-
p e r t i n e t a r i t b m e t i c a ; vel i u proportione, ad quatn nein, qtiale est i l l u d in L e v i t i c o : Addmn correptiones
p c r t i u e t musica ; vel i n s i l u , ad quem p e r l i n e l geo- vestras sepluplum propter peccata vestra (Levit. xxvi).
i n c i r i a ; v e M n m o t u , ad quem pcrlinet aslrouomia. Ubi n i b i l a l i u d , quam niuliiplicitas signatur pcenae
A u i u t e r i o r e m qualilatem pbysica speciat. expressa pcr septenariuin. Loca siguiflcanl, tit Je-
C A P . I V . Quod icripiura mundana subserviat divince. r i c u s signillcat dcfectionem mttndanam; s U b t i l u m ,
Omiies ilaque artes subserviunl divinae sapietttia?, ccclesia.n; Jerusalem,vitainaeiernam. Tempus signi-
et iuferior scicntia recle orditiata ad superiorem flcat, tit qtiod legnnttir facta eucaeitia Jerosolymis,
c o i t d t t c i t . Sub eo i g i l u r sensu q u i inter voces et ct biems e r a t . Hiems i n hoc loco frigidam inflde-
r e s versatur, couiinetur b i s l o r i a , et ei subserviunt l i l a t e m destguat Judaeorum. Gesluni signiflcat, u i
t r e s scientiae, dialectica, rbelorica, grammatica. E t venlt Jesus i n B e t h a u i a m , et suscitavit Lazarum.
s u h eo seusu t|tii inter res et facta mystica versatur. Belhania d i c i t u r domus obedientia?. e l ad obedien-
contiiicttir a l l . g o r i a . E l sub i l l o q t i i esl i n t e r res et D l e i n v e n i t c h r i s t u s , u t resuscitet L a z a r u m , i d est
faciettda m y s l i c a , c o i i l i n c l u r tropologia. E t his a n i m a m morlttam i n peccatis.
d t i a b n s stibservitint a r i i b m e t i c a , musica, geometna, CAP. V I . Quare Scriptnra primum ponat opera con*
a s t r o n o m i a et physica. ditionis.
CAP, V. De significatione vocum et rerum. Sictit stipradictnm est, scripttira saecularis maie-
Voces non plus quam duas aut tres habent s i g n i - r i a i n babet opus condilionis. Sarra vero Scripttira
ficatioues. Res auiem tot possunt habere signiflca- materiam habet opus restauralioiiis. P r i m u m faclum
t i o n e s , quot babcnt proprielates. Hae autem res esl ut slanti h o m i n i subesset* Secundum factuui est
p r i m n e , res sectindas siguiflcantes sex circomstan- u t lapstim erigerel. E t sacra quidem S c r i p t u r a , u t
l i i s discretae consideranlui^ quae sunt hae, res, per- ad materiatn suam tractandam competentitis acce-
s o n a , nunierus, locus, tempus, gestum. Res autem d a l , p r i m u m opus conditionis commemorat. Sicut
h i c i i t i e l t i g i l u r i n materia quactinque, vel substantia namque spiritus humanus propter Deum, et sicut
iiianimata ccelesliuin, sive terrestrium consthuta, corpus propter s p i r i t u m , ita factus esi mundus propter
u t s u n t Iapides, ligna. Res duobus modis significat, corpus, u t roundhs serviret c o r p o r i , corpns s p i r i -
n a t u r a et fbrma. Natura, u t n i x , quia frigtda est, tui, spiritus Creatori. Nec pot»set eioquium sa*
 «07 APPENDIX A D IICGONIS OPEItA DOGMATICA.
tos
c r u r n reparationem hominis sine l a p s u , nec ejus A humano c o r p o r i necessarium, coinmodum, g r a t u m
l a p s u m , sine ejus creatione, nec cjus creatio- paraio, fecit Deus hominem possessorem o t n n i u m ,
n e m , sine totius mundi condilione dcclarare, et domintnn uitiversorum, q u , quamvis tempore poste-
;

ideo v o l u i t prius opus totiditionis commemorare. l i o r , causa tamen p r i o r , dignitate superior i n v e n i -

CAP. V I I - De creatione mundi 9 el operibus sex dierum. ( u r . Fecit aulem Deus corpus b u m ; n u m de l i i n o
De creatione m u n d i sic refert Scripttira, d i c e u s : rubrae terrae, et iospiravit i n faciem ejus spiracitlum
J n principio ereavit Deus ccelum et terram (Genes. i). viiae, etfactus e s t h o m o i n auimam viventein. Ptan-
Coelum vocat tria elementa, ignem, aerem, aquam, taverat autem Dominus Deus paradisum votuptatis a
quae erant i u una t onfusione perinista, sive i n una principio (Gen.w). Paradisiis locusest i n Orientis
permislione confusa circa q u a r t u m , quod est t e r r a , partibus, pro nunqitani, propter magnam aeris l e m -
fluctuantia; qnae terra i n medio, et i n uno trium periem, frigos vel aesttis a t t i n g i t , sed perpetuus Ma-
suo pondere iibrata subsidebat. Deindc vocat S e r i - ius, vernalisque j u c u n d i t a s , atque serenitas per-
p t u r a sacra t r h elementa, qtiae s i m u l erant per- severat. In quo erat l i g n u m vitae, de quo quaiidhi
m i s t a , aquas, tenebras ; deinde aquas, u b i d i e i t : homo comederel, nunquam i n f l r m a r e t u r , nunquam
Spirilus Domini ferebutur super aquas (Ibid.); lene- senescerei, sed, peracta ohedienlia, sicut modo per
hras ubi a i t : Tenebra? eranl super faciem ubyssi (Jbid.). m o r t e m , Ita lunc sine morte ad consorliuio ange-
-Ccelum propter suspensionem, aquas propter i i m b i - loruTn transferrelur. I n quo erat eliam lignnm scien-
4ilatem et flucluatioiieiii, teuebras propter confusio- tiae boui et i n a l i , per quod bomo debuit c x p e r i r i
n c m . Abyssus est concavitas terraj, quae receplacti- IMIIUIII si de eo non comederet, mabtm si comederet.
l u m i n f c r i o r u m fulura crat a q u a r u m . I n principio In hocitaque loco posuit Deus hominem qitcin fece-
ilaque orcata sunt cceltim et t c r r a , id est qtiatuor r a t , l i g n u m scienlia? boni et mali i l l i t a n t u m m >do i n -
simpbt -elementa o m n i u m faciendorum materia; t c r d i c e n s ; deinde cunctis animantibus ad Adam a d -
deiude subitifert S c r i p t u r a : D i x i t autem Deus : Fiat d u c t i s , et omnibns ab eo nominibus impositis, fecit
lux9 et factaesi lux (Ibid.). L u x illa p r i m a r i a eo i n Deus E v a m , quam dedit v i r o , de quo facta erat, so-
Ibco c r e d i l t i r facla quo sol modo quolidie o r i i u r , ciam : Viditque Deus cuncta qua* fecerut 9 et erant
e t per eamdem viam per qttain soi c r e d i t i i r gyrasse, vatde bvna (Gen. i ) . Et requievit die septimo ab omm
a c s i c vcspereetmane peregisse, et boc ftiis. e opus epere quod patrarat (Gen. u).
primae dtei. Secunda die flrmameiitiim factum est CAP. V I I I . De quatuor operibus Dei.
i n medio, i d est i n medio confusionis illius trium Sed quid est quod hic d i c i t u r Deus ab o m n i opere
elementoruin, quae in p r i n c i p i o coelum, deindeaqua, ^ requievisse, c u m Cbristus i u Evangelio d i c a l : Pa-
dciude t e n e b r a vocata dignoscitur ; et h i c i n opcre ter meus usque modo operalur 9 et ego operort (Joan.
secundae diei aqnarum vocabulo n o m i u a t u r . F a - v ) . Scicndum esl itaque quod operatio Dei quadi i f a -
c t u m est autem firnianienium i n medio aquarum, r i a m d i s c e r n i t u r . P r i m u m opus Dei est opus condi-
?la u t partem earitiu conciuderet i n t r a , et baberet tionis, secundum opns disposilionis, t e r l i u m op?h>
s u b ' se, partem vero excluderet a se, et haberet propagationis, q u a r t u i n opus gubernationis. P r i m i i n i
«upra se. i n massa eniiii universitatis i d , quod cst lccit Dcus ante omnein diein secundum i n sex diebus
i n t i m u m , est i u f i m u m ; quod est e x t r e t n u m , a>l et ab boc in septimo die r e q u i e v i t ; t e r t i u i n a p r i t i -
s u p r e m u m . V e r b i gralia : l e r r a i n rebus c o r p o r a l i - cipio u&qtte ad fincm saeculi f a c i l , q u a r t u m i n aeter-
hus o m i i i u m est i i i i i t n u m , e t i p s a e s t o m n i u t n i u f i - n u m facerc non cessabit. T a l i t e r accedit sacra S c r -
-nitim. Aqu%, qttje stipra firmainenlutn s t m l , sunt ptura per opus conditionis<ad tnaleriam suam, i d
« x l r e m a , ct ipsie o m u i u m s u n l suprema. I n rebus est ad opus restatirationis, de qua materia triplici-
v c r o nicdtis quaectinque suut i u t c r i o r a , ipsa sunt ter tractat, sicut supradiclum e s l , secundum h i s l o -
i n f e r i o r a , et qtia»cuiiqtie simt e x t c i iora ipsa sunt r i a m , secundum allegcriam, secundum tropologiain.
s u p e r i o r a . F i r m a i i i e i i t u i i i vero cx stcilis sibi infixis Sedpriusquam narrationem hisioricam ingrediamttr.
esse votttbile comprobatur, sed de qua materia fa- D oportel u t de situ l e r r a r u m nonnulla dicamus. P r i -
4 t u m stt i g n o r a t t i t . T e r r a die jussu diviuo moles m u m namque summam historiae non soium divinae,
a q t i a r t i m , quae spatitnn illttd quod i n t e r ccelum et sed et mundanae per3tringere proponimus, ac d e i n -
terrant est occtip;vttim tenebai, deorsum versa i n ceps mysteria ailegorhe et tropologiae pro posse
abyssum descendit, et sic aer i u medio purus et nostro declarahimus.
serenus permansit. Deinde jussit Deus u t l e r r a CAP. I X . De duobus Testamentis.
lierbas et arbores secundum species suas g e r m i n a - Omnis divina Scriptnra i n duobus Testamentis
r e t , et g e r m t n a v i t . Qu^rta die fecit l u m i n a r i a , quae continetur, Veteri vidclicet et Novo. Utrumqne
i n i l r m a m e n t o p r o b a n t u r esse flxa, exceptis septera Testamenlum t r i b u s ordinibus d i s t i n g u i t u r , Vetus
-planeiis, q o o r u m ista sont n o m i n a : L i m a , Mercurius, Testamentum continet legem, et prophctas ' t agio-
Venus, Sol, Mars, i u p i i e r , Saturnus. Quiuta die graphos. Novum autem : Evangclia, Aposlolos, Pa-
fecit de aqua pisces et a v e s , sed pisces i n aqua t r e s . P r i m u s ordo Veteris Teslamenti, id est, lex
d l m i s i t , avibus vero i n aere mansionem babere c o n - quam Hebnei T o r a t h nominant, Pentateuchum, i d
s t i t u i t . Sexta die fecil hestias i n t e r r a . Mundo i g i - est quinque libros Moysi continet hoc o r d i n e : P r i -
4ur creaio, disposito, o r n a t o , et c o , quod esset mus est I r c s i t b , id est Gcnesis; sccundus Hes&es-
 209 E X C E R P T I O M J M PRIORUM L I B E R TERTIUS." 210
m o t , i d est E x o d u s ; tertius Vagethra, q u i est L e v i - A Textus ergo d i v i n a n i m S c r i p t u r a r u m qtiasi i o i u m
tieus ; quartus Vagedaber, qtit est N u m e r i ; quinttts corpus, p r i n c i p a l i t e r Iriginta l i b r i s conlinetur. H o -
A d a b a r i m , q u i est Deuteronomion. Secundus ortlo r n m v i g i n t i d u o , sicut supra d i x i m i i s i n V e t e r i
enl P r o p b e t a r u m . H i c conttnet ocio volumina : P r i - Testamento, et octo continentur i n Novo.
mum 9 Josue Hennum, i d est filium, N u m , q u i et
CAP. X . Unde dicatur Testamentum.
Josue, et Jesus K a v e , et Jestts n u n c u p a t u r ; sccun-
d u m , S o p t i m , q u i est liber Judicttm ; t e r t i u m , Sa- Testamentum d i c i t u r sacra S c r i p t u r a , bumana
m u e l , q u i est p r i m u s et secundus Regnm ; q t t a r t u m , consuetudine dante occasiouem. Antiquitu3 enim
Malachtm, q u i esl tertins et quartus Regum ; q u i n - q u i carebant l i b e r i s , adoptabanl iiberos, e l c u m
i n r o , Isaiam ; sextnm, Jeremiam ; seprimum, E z c - constituebant iilos haeredes, testes vocabant, e t
chielcm ; o c l a v u m , Tbareasira, q u i est l i b e r dtio- scribebant c b i r o g r a p b u m , non tamen ita r a t u m , q u i n
decim prophetartim. Tertittsordo est agiographortim. posset mutari vivente teslatore. S i m i l i t e r Deus, utium
H i c continel novem libros. Primus esl Joh ; secun- Filium habens ex natura, mtiltos v o l t i i t adoplare
dus P s a l t e r i t i m ; tcrtiusMasIot, quiGraece Parabolae, c x g r a t i a , et p r i m i t u s u n u m elegit Abraham c u i
L a t i n e Proverbia sonat ; quartns Celetb, qtti e s l praecepit exire de cogualione sua, et p r o m i s i l ei
Ecclesiasles; quinttis Sira s i r i m , id est Canlica t e r r a m Palaeslinam (Cencs. x n ) . Posiha»c eductis
c a n t i c o n i m ; sexltts Daniel ; septimtis Dabreniamin, filiis Israel de i E g y p l o eamdera r e p r o m i s i t , c( ne
q u i est Paralipomenon ; octavus Esdras ; nonus Es- d u b i t a r e n l , fecit teslamenliim i n cerliludinem p r o -
tber. Omnes vero numero v i g i n l i quatitor. Suut pra> missae baereditatis, scilicet legem, quae per Moysen
terea et alii K b r i , u t Sapientia Salomonis, liber data esl. Sed quia Deus non poterat m o r i , et testa-
Jesa filii Siracb, et liber J u d i l h , et Tobias, liber mentum morte testatoris coufirmandum e r a t , inter-
Machabaeorom, q n i legttnttir quidem, sed non s c r i - fectus est pro eo agntis mysticus, cujus sanguine
h u n t u r in Canone. His l i b r i s v i g i n l i dttobns V e l c r i s respersus est l i b e r , et totus populus i n confirmatio-
Teslamenti octo a d d u n i u r N o v i . l n p r i m o ordine nem promissse haereditatis. E o i e m modo Dominus
N o v i Testamenti sunt quatuor Evangclia, quae s c r i - Jesus Christus, vocans ad aelernam haerediiaiem n o n
psenint Matthaeus, Marcus, L u c a s , Joannes. I n unum h o m i n e m , sed omnes gentes, fecit testamen-
secundo s i m i l i t e r quattior, Acttis apostolorum, E p i - t u m , scilicet Evangelium. I n c t i j u s confirmationcm
stolae Pauli numero quatuordecim sub uno volumine, non agnus i i i e anliquus occiditur, sed ipse (qaia
canonicae Epistolae, Apocalypsis. I n l e r l i o ordine homo erat, et m o r i poterat) raortem s u b i i l . E t s i c u t
p r i m n m iocum obtinent decreta, qtiae canones appel- Q Deus ad Vetus Tcslamentum dandum vocavil lesies,
l a m u s ; deinde sanctorum P a t r u m scripta, i d c s l A a r o n sciiicet, et M a r w m sororem ejus, et U r 9 ita
H i e r o n y m i , Atigustini, G r e g o r i i , et a i i o r u m , qtiae i n - Cbrislus, quia majora promisit piures vocavit testes,
finita sunL Haec tamen scripta P a t r u m i n tcxtu d i - videlicet apostolos et m a r t y r e s . Vetus dicitttr Testa-
v i n a r u m S c r i p i u r a r u m non computantur, quemad- m e n t u m p r i m o m , quia prius datum est, vel quia do
roodum i n Veteri Testamenlo, u t d i x i m t i s , quidam rebus veterascentibus i n s l i t u t t i m cst. Novum d i c i -
l i b r i s u n t , qtii non scribuntur i n Canoue, et tamen t u r quia de immutabilibus et semper novis loqui-
l e g u n t u r , u t Sapientia Saiomonis, et cacteri d i c t i . tur.

LIBER TERTIUS.
De situ terrarum. Cum Adnolalionibus domini Tbomae Garzonii, theologi. Oclo contiaet
capitula.

CAP. I . De tribus partibus mundi. D omni g e n e r e l i g n i et p o m i i e r a r u m a r b o r u m c o n s i t u s .

T r e s s u n t partes m u n d i , A s i a , Europa, A f r i c a . Habel lignum v i l « ; non i b i frigus est, non acstus,
Q t t a r u m Asia illam medielaiem terrae, qtiae est ad sed perpetua aeris temperies. Habet fontem, qni i n
o r i e n l e m , tcnet. Aliac duae i l l a m , qttae est ad occi- qtiatttor flumina d i v i d i l t i r . Paradisus Graece, H e -
dentem : et mari magno ab invicem dividun- braice d i c i t u r Eden, quod utrtimque j u n c t u m i n
tur (26). nostra lingua d i c i l u r horttis d e l i c i a r u m . India Asiae
CAP. I I . De Asia et partibus ejus. regio est inter Oceanum et I n d u m fluvium, et ab
I l a b e t Asia proviucias multas e t regiones quarum Indo fluvio nomen t r a b i l . Habet gentes m u l t a s , et
n o m i n a e t situs hreviter expediam, sumpto i n i t i o a oppida, insulam Taprobanam gemmis et elephanti-
p a r a d i s o . Paradisus est iocus i u Orientis partibus bus refertam, Chrysam et A r g y r a m auro e t argento

( 2 6 ) H i s tribus m u n d i partibtis addunt moderni tentrionalissimam recenier detectam, sed adhue

t r e s alias parles, Americam scilicet I n d i a r u m o c c i - non bene cognitam.etsextam partem Austraiissimam
d e u t a l i u i u , auliquis incogniiam, Grutlandiam sep- detectam, sed incognitani, ac iniiominatam.t
 «II A P P E N D I X A D HUGONIS OPEHA DOGMATICA. 212

fecundas. Bis m e l i t i n antio, gignit l i n c i i coloris ho- A sunt Amazonia, Albania, Hircania, Bactria, H i b c r i a ,
inines e i elepbautcs ingentes, et i h i i m c e r o i i l a bes- A r m e u i a , Cappadocia, Cbolcos, Asia m i u o r , C i i i c i a .
tiam, psitlacum avem, ebenum i i g u u n , ciunamo- Amazouia dicta cst eo quod i n ea femime r e g o a i i l ,
m u i n , ( i p e r , et calaninm a r o m a t i c m n . M i i l i l cbur, quap, ne i m p c d i a i i t u r a sagitlando, puellis suis dex-
berillos, chrysoprasos, adamantes, ligiteles.carbun- t r a m m a m i l l a m a d i i u t i n l . Albauia ab albediue p o -
culos, margarilas, uniones, quibus nobiliuin femi- p u l i . Ilujus terrae cane* ingenfcs tantaj ferilaUssunt,
n n r u m ardel a m b i t i o . Ilabet et monies aureos, quos u t tattros premant, leones perimant. I l i r c a u i a ab
adiri p r o p l c r draconcs, tigres, cl gryphe% et i m - l l i r c a n i a silva copiosa feris, et grcgibus, p a i i l b e r i s ,
niensoruin h o m i n u m gencra sane quam diflicile esl. et pardis. Baclriae B a c l r i u s amnis nomeii dedit.
I i . l e r Indiim et T i g r i m fluviuni suut Aracusia, P a r - Haec habct camclos, pedcs nunquain aliercntes.
thia, Assyria, Media, Persis. Aracusia ab op- Armeuia ab Armeno quodam nomeii t r a b i l . I n ejus
pido suo nomen accepit. Partbiam P a r l b i e Scythta monlibus post diluviuin arca q u i c v i t . Cappndociain
egressi occupaveruut, eamque tle suo nominc Par- urbs proprie n o m i n a v i l , lerra aute alias mitrix
t b i a m vocavertmt. Assyri.i ab Assttr filio Scm csl cquortiin. Asia iiiiuor habel proviucias B . l h y i i i a m ,
vocala qui illam posl diiuvitiiii primus incohiit. Pbrygiam, Galaliam, Lydiam, Cariam, Pampbi
I n hac inveiiliis est tisus purpurae. lude odores B
l i a m , Isauriam e l L y c i a m . Ciiicia a Cil.ce qiiotlam
c r i u i t u n , et corpnruin ungueuta venertiut. Media et nomcn babens, babct m c t r o p o l i m T a r s t i m . In la*
Persis a Medo et Perseo regibus sunt nominaue. I n lere australi Asiae p o r r i g i t u r tnare Bubruin, ab
M i d i a a i b o r i n v c n i l u r , quain alia regio non hahet. occauo O r i e n t a l i occideiilem vcrsus usqtie ad c o n -
Persac ignem colunt, e l pyromanliam dicunttir inve- fitiia Arabiae et Palaestinae. l i t t c r ittare H u b r u m e t
nis>e. i i i l e r T i g r i m et Euphratem fltivios suiit Me- oceanum Australem ad o r i e u l e m supra est /F.lhio-
bOpotamia, Cbnidca, A r a b i a . Mesopotamia Gracca pia superior, quae ab oceidciite mouiihus i E i h i o p i c i s
elymologia d i c i t u r quo.l duobtts fluviis a n b i a i u r , per trnusversum c l a u d i l u r . Sub i E i h i o p i a suiit
T i g r i et Euphrate. Arabia appellalur, id esl sacra, iEgyplus sttperior, deseita i E g y p t i , jEgyptus infe-
co qtiod i n ea sit regio i h u r i f e r a . Wxc dicta est rior, Lybia. Egyptus est regio imbribus insuela,
Saba a Saba filio Chus. I n v c n i i u r i n ea arbor habct crocodituui bestiam et i b i m , ac pelicanuni
t h u s , m y i r h a , c i i i u a m o m t i m , Phoenix a v i s , sar- avcs (27.)
donyx gcmma. Inter Eiipbralera et mare Mcditer- CAP. I I I . De Africa et partibus ejuxZ
raiieum snui S y r i a , Phcenicia, et Pahcstina, quae Africae rcgiones ab Orienlc ad Occidemem por-
coiilinet Judaeam, et S a i u a r i a i i i , et G a l i l & a m . Sy- Q r i g u i i i t i r s i c : i E t b i o p e s , Nadaberes, Garamantes,
riatn Syrus qtiidam nomine a suo f e n u r vocabulo Lybia Cyrenensis, T i i p o l i t a n a , Fuihcnsis, Zengis,
nuticiipasie. i n v e n i t u r iu ea lapis S y i i u s q u i iuteger Gctulia, Nttiuidia, Titigtiania, M a u r i i m i a . Syiics
fluctuare dicitur, comminutus m e r g i . Phceuiciac aaiem a m a r i Mediterraneo exeunles tisque adocea-
Pboenix, qtii in ea regnavit n o m e n d e d . l . I n ea e l uutn A t i a n t i c u m i i i o b l i q u t i m ductttm porrcciae d i v i -
T y r u s . Palacsrinn a P h i l i s t h i i m sua nielropoli nomi- duut Zeugin, N u i n i d i a m , et Matirilaniam a d : s c r L S
n a t u r ; Jud.ca a Jtida. Ilaecesl Chansan dicla a Cha- Africae, ttltraqu;c sunt i E l h i o p c s . Nadal c r j s a Nada-
naan lilio Cbain. I n medio Judaeae est Jerusalem, ber loco vocautur» Garamantcs quoquo a Garatuo
qua» r s t timbiiicus t o l i n s terrae, v a r i a r u m opum d i - oppido notniuanliir. Lybia Cyreneusis a Cyrcne c i v i -
ves, f r i i g l h n s f e r l l l i s , aquis i l l u s i r i s , opima balsamis. tale dicla csl. Tripolitaua a t r i b u s civitatibus suis.
Samaria ab oppido, quod bamnria d i c t u m esl no- Futbensis aulem a Futla p u t a l u r cognominata. P o n o
men babel. Galilaea dicla est,quodcaudidos bomines i u Zeugi est Carlbago, Gelulia, ut f e r t u r , piscatores
g i g n a l , l c r r a frugibus satis fecunda. Iu latere Asiae non babel. Numidia ab incolis pcr pascua vngainibtis
ad aquihincm ab oceano Orientali occidcntem v c r - ncnicn t r a h i l . Nam lingua eorum Numidae inccriae
sus p o r r i g i t u r Scyihia, haec ttndiqtie montibus clau- sertes vccantur. T i n g i l a n i a a T i n g i mctropoli nomcn

diiur, i u ejus c x t r e m i t a i e ad orienlem sunt Seres. D habel. Mattritania a mauro, quod est n i g r u u i , n o u i i -
Inveuiiur i n ca smaragdus o p l i i n u s , et cryslallus n a t u r (28).
jpiirissiiniis. Sub Scyihia a m a r i Caspio usque ad CAP. I V . De Europa, el partibus ejns.
E u x i n u i n , vel H c l l e s p o n t u m , ct fluvium Taiiaim II.c sutit rcgiones Europac, et gcntes, a fluvio T a -

(il) D i s l i n g u i t i t r A^ia in ditas pnrles principales,
una ex qttihtis respicie s septeniiionem v e r s t i s ,
respondet Eiiropne, altera res: iciens austnim,
respondet Africae. Prima riirsns iti tresalias ciivicli -
t i t r p.trtes. Una est a flumiiie T a n a i , el a p;i(tide
Mooii.Ie usqite ad flumeu K b a , et usqtie nd tnare
l l i r c a n t i m ; sertinda a Pntit» Euxino nsqne ad e x t r e -
m a m partem H i r c a n i f r e l i . T e i t h a fluuiiiie Kha e l
ab e\tmn:l->l;hus maiis H i r c a u i , qttod est versus
orieiit>m,itsque ad u l t mos liues Asia?,qnae esl a sta-
l u i a linea st'plcn ri«»ni»in versus, A l l c i a p a r s p r i u c i -
palis Asiae sttbdividitur in tres alias partes. P r i i u a ,
« s i a Lycia, c» o mare Rubro usque ad sinum Pcrsi*
ctim. Sccunda est a sinti Persico usque ad flurnrn
I n d u m . Tertia est a flumiiie Indo, usqtie ad e x i r e -
mtim fliiem Asi;e, q u i esl trans litieam ttionlis
T a u r i , vcrsus a u s l r i i m . Quot a u i c m provincue i u
omnibiis bis contiucantiir, explical pr.-edicltis auctor,
i n suo De mtindo traetatti.
(28) Africa p a r t i l u r a monte Atla::tis, qut p a r i l c r
discurrit aboccasu i n o r l u conlinua quadani seiie
usque ad j E g y p l i i n i , i u duas partcs potissiuias. P r i -
m a , quac rcspivil scpl ntrionon» vorsus, e regiotie
Europ;i: posila, usqne nd marc M e d i i c r i a n c u i i i ex-
leiiditttr. Altera c x t e n d i l u r tisquc ad Oceantiiti Aus-
t r a l i s s i m u m , sed rcstringit se t u m ab occasu, t u m
213 E X C E R P T I O N U M PRIORUM LfBER TERTIUS. 114

n a i secns l i t i u s Oceani ad Occideutem porrectae. A T a u r u s , i n Borea Ripbaci montes, i n PboMiicia L i b a -

Scythac i n f c r i o r e % Daci, G o t b i , A l a n i . Gcpidae, R u g i , nus, i n Arabia Nyseus, i n deserto Arabiae
B u l ^ a r i , U i u i i , vel H u n g a r i , Nores, Sciavi, Gcrma- P h a * g a , mons Scorpion, mons Sina, mons H o r ,
n a , Aiemai.ia, Galiia, A q u i l a n i a , Iiispauia. Germa- mons A h a r i m . i n Idumaeamons S e u r , i n Judaeamons
nia «iicta e>t propter leci ndilatem gignendortim Hermon, Carineius, Gelboe. I n Thessalia Olympus,
poptibrirr. Cignit ciiaui aves h e n i u i a s , quarinn Pindus, O^sa. I n Phocide Parnassus. I n Macedooia
penrae nocte htccnt, hisonles feras, crystallum l a p i - A l h o s . In Sicilia i E l b n a . I n l l a l i a A p e n n i n u s , et
detn. Alcmania gleha u b c r i , ad usum aniuialiuin est Alpes. I n i e r Galliam c t I t a l i a m , Licabanlus. I n l e r
a p i a . Gallia a candore populi ntincupala est. Hanc Aquitaniam et H i s p a n i a m , Pyrenaeus. I n llispania
a'» o r i r n t e j u , a A l p i u i n l u e n l u r , ab occidente Ocea- Solurius, Calpe. I n A f r i c a Atlas (30).
nus i r l u d i i . A meridie pracrupta montis babet Py- CAP. V I . Da fiuminibus in toto otbe insignibus.
rcnaei; a sepentrione R h c n i fluenta, atque Germa- Ganges fluvius insignis est i n I n d i a . Indus ab OCCP-
n i a i n . A q u i t a n i a ab obliquis aquis Ligeris nomen dente ejus. I n Parthia T i g r i s . Baclrus i n B a c t r i a .
I abct. Hispania, ab I l i b e r o flumine pritts Hiberia, T i g r i s item i n t e r Assyriain et Mesopotamiam. E u *
«'ciiide ab llispalo rege Hispatiia dicta esl, terra phraies inter Mcsopotamiam et S y r i a m . Nilus i n
o n i n i u m frugnm generibns ditissima, g e m m a r u m , B i E g y p t o , Jordanis i n Judaea. Cygtius i n Ciliciaw
inetallorumque copiis plena. Ipter Danubium et ma- A r a x e s i n A r m e n i a . Timaus i n i n f e r i o r i S c y l h i a .
re Metliterraneum sub Euxino et llellesponto sunt Pactolus, et H e r m u s , et Meander i n m i n o r i Asia.
Mcs.a, l l i s t r i a , Macedonia, et sub Maccdonia ab Hebrtts in T b r a c i a , et Eurotas i n Thessalia. Inacus
aquilone ad a u s t r u m , A r c a d i a , Iiellada, Thcssalia, i n Achaia. Padus et T i b e r i s i n I l a l i a . Danubius et
Acbaia. Mesia d i c i t u r a messium perventu. H i s t r i a Rbenus i n Germania. Rbodanus, A r a r , Mosa, Se-
a b l l i s t r o , i d e s t , Danubio. Thraciae Tbyras fllius qtiana , L i g e r i s i n Gallia. Hiberus i n Hispauia. M i -
Japbet nomen dedisse perhibetur. Macedonia a Ma- neus i n Galiicia. Tagus et Bagrada i n Cartha-
cedoue dicia est, patria A l e x a n d r i Magni. Arcadia gins (51).
o l i m Syciona vocabatur; habet albestum lapidem, CAP. V I I . Dein$uti$ mundi.
q u i semei accensus nunqtiain exslinguititr, habet et In oceano O r i e n l a l i ab austro ad aquilonem sunt
candidas merulas. Ilellada ab Hellene rege dicta est. Taprobane, Tyle, A r g y r i a , Chrysa. I i i oceano Septen-
1 1 ipsa f u e n i n t Atbenae civiias, philosopbortim n u - t t i o n a l i ab o r i e n t c i n occidenlem insula Phanesiorum,
t r i x . Tbessalia a Tbessalo rege dicia est. I n bac A l b a t i a , Hyperborea, A p o i i t a n a , Gangania, Glossa-
i n v e n l n s est usus domanJorum equorum. Achaia ab r i a , N o r t h m a n n i a , Orcades, T y l e , Scotia, B r i t a n n i a ^
Achaeo dicla cst rege. Hujtts mclropolis C o r i u t h u s . H y b e r n i a . I n oceano Occidenlali Fortunatae Hesperi-
Post transmisso sinu Daltnalico i n t e r Alpes et mare dum Gorgatles. I n oceano A u s t r a l i G a u l c u m , I c b t h y o -
Mediterranetim , sunl Campania, A p u l i a , Tuscia, pbagorum, Adamus, Coneus, Maiicus. i n eo mari,
C a l a h r i a , L i g u r i a , I t a l i a quae e l L a t i u m , [ U m b r i a . qnod d i v i d i t Eoropam et A f r i c a m ab occidenle in
P o r r o Italia ab l l a l o rege vocaia est, terra omnibus o r i e n t e m , sunt Gades, Baleares, SlorchaJes, Sar-
i n rebus p u l c h e r r i m a , soli f e r t i i i t a l e seu uberlale d i n i a , Corsica, S i c i l i a , Cephalonia. I n m a r i Magno
g r a t i s s i m a , gignit gemmas, s e r t i t e m , l i g u r i u m , co- sunt Cyclades, Rbodos, Tenedos, Carpathos, C y -
r a l l u m , Lonm serpentem, lyncem feram, diomedias t h e r a , deinde C y p r u s , S i d o n , Creta. I n m a r i Syrico
aves. I n t e r Alpcscoccias et montem A p e n n i n u m est est Pathmos (32).
L r n g o i a r d i a , Valeria. I n l e r T h y r r e t i u m sinum et CAP. V I I I . De civitatibus et urbibus intignibu*.
u outes Pyrenreos esl provincia (29). Babyionestin Chaldea, Ninive i n Assyria, Nysa*
CAP. V. De montibus in toto orbe imignibut. i n I n d i a , Media i n Media, PersepolisetSnsa i n Persid*,
Sttpra oceanum Indictim i n parlc australi est Ca- Ctesipbon i n P a r t h i a , i n Mesopolamia C a r r a , Edesse,
lidargamera , ad aquilonem Samara. In Scythia Calamiae. Haecest Seleucia, Philadeiphia. I n Scytbia
l i n a u s , Caucasus, Parapamsades, T a t i r u s , Oscaba- ^ Hortogoria, Samarcam, A r i p t i , Alexaudria, Scytho-
r e s , Parcan, M e m a r m o l i , Ariobarzanes, A c r o c e r a n - polis, vicus S a p b i r i . i n Syria A n t i o c h i a , Damascus,
n u s , Caucasus. I n A r m c n i a Parcoatras, i n Cilicia Seleucia. I n Phoenicia T y m s , e l Sidon. I n Cilicia

a h o r l u , ita ut quasi angiilum componat i n exlrema t u m se proflteiur Strabonem, Ptolomei Tabulas, et

stti p a r l c austrttm versus, ubi p r o m o n t o r i i i m , quod
y u l g o d i c i l u r caputBonae Spei, s i l u m est. Provincias
i n utraque p a r l e coutentas exeodcra a u c i o r e c e m e r e
licet.
(29) Europa commode d i v i d i potest per A d r i a t i c u m
m a r e , per Alpes, per monlem A d u l a t n , et per llninen
R h c n i , i n duas potissimas parles. l i l a , quae ab bis
l i n i l i u s ad insul.is Forluuatas tendit, occidcntalis
«lireitir pars. A l c r a , tiuae ab his t e r m i n i s respicit
fltiiitcn T a n a i , paludem Meotidem, Pontum E t i x i u u m ,
e t i n a r e i O g e u t i u orientalis pars d i c i t t t r . Quomodo
»ntt*m lue partes i n aileras r u i s u s d i v i d a u t t i r , ex
p r x d i c i o habes auclore, q u i i n (crra? divisioue seeu-
Jacobi Castaldi Pedemoniani, Mappaintindum.
(50) Monles Annenia?, ubi arca Noe requievit, ex
sacraGcnesi allisstmi esse dediicunttir.
(51) Fiumina totius l e r r a r u m orbis copiosius ( l i c e t
summarie) eitttinerata habes apud Joau. T b o m a i n
F r i g i u m , l i b r o Hydrographia tpsius.
(52) Insula Diomedea,niinccanoniconim r c g u l a r i u m
Lateranensium , c t l e b r a t u r a Plinio l i b . x . cap. 4 i ,
p r o p t e r a v e s Diomedis apud poetas celebres. Sed,
qtti insularum omnttitn cognitionetn absohttam re-
q n i r i l , volumeii vulgo i n s u l a r i u m d i c l u m legere noit
t.edeat. I n s u p e r e t Petri Appiaui insularuui m u n d i
Calalogura.
SI5 APPENDIX A D HUGONIS O0ERA DOGMATICA 216

Tarwis. I n Asi.t tninori Nicomedin, Nicaea, Clmlce- A hnrgus Ratisbona [ R a t i s p o n a ] , H e r b i p o l i s , A r g e n -

donta, Sardis, H i n m , Epbesus, Pergamtis T i j a l i r c , l i n a , Basilea T r e v e r i , SenonesJ, P a r i s i u s , L u g d u *
In Samaria Belhania?, S a m a r i a , Cpsaria. In num,Rothomagus, Remi,Arelas, Vienna,Parentasia,
Galihra Nazareth, Chorozaim, Bethsaida, Tibe- Ebredunum, B i l u r i , T u r o n i , Burdegala, Tolosa,
rias, Cana, Caphaniaiim, N a i m . In Jud;ea Jerusalem, Narbona. I n Hispania sunt Pampilonia, Osca, Bar-
Bethlebem, Jerichus e l Hebron. In Thracia, Consian- zinona, Tarracona, Torlosa, Carthago, H i p p u s , Mc-
tiuopolis. Panisus, Nicopoiis. In Macedonia Pbi- gala, Caesarea, Leptis, Bysantium, Cliphea. Duode-
I i p p i . l n i E g y p l o Tbebe, Taphnes, Memphis, Helio- c i m Alexandriae : Alexandria bticephala, Alexandria
polis, Peiusium, Alexandria. I n L i b y a Cyrenensl, montuosa, Alexaudria apud P o r u m , Alexandria i n
Cyrene, PaTtheinium, Beronice, Appollonia, Ptole- Scythia, Alexandria apud Babylonem, Alexandria
roais, A d r i m e t u i n . I n I t a l i a R o m a , Alba, Capua, i n i E g y p t o , Alexandriaapud Massagetas, Alexandria
Beneventum, S i p o n l u s , Neapoiis, Tibur, Ostia, apud Orgalas, Alexandria aptid G r a n i c u m , A l e x a n -
L u n a , Janua, Ancona. In Longobardia Mediolanum, dria apud Troadam, Alexaudria j t i x l a Tigrim,
T i c i n u m , seu Papia, B r i x i a , Verona, Vicentia, Pata- Aiexandria apud X a i i t b t i m , l l i s i g i l t i r de sitti ter-
v i u m , Bononia, Ravenna, Mantua, Cremona. In V a - r a r t i m breviter expeditis, ad sequentia trans-
leria Aquileia. I n Calabria T a r e n t u m . Istae s u n t R eamus (33).
t i v i t a l e s transalpinae. Colonia, Magunciacus, Salze-

(35)MuIla?urbesJhodieinsignesrecitentiir,utVene- antiquas, incatalogttm reducere v o h i t l . E o d e m s i y l o

liae, Pisce, Senae, Florentia, F e r r a r i a , Perttsium, et "
tisus est rescntius Gerania F r i g i u s , i n ^uo Mr6tatn
quampiuies aliae, quia p a r l i m velustiores eiiumerar Catalogo.
voluit, p a r t i m aliquas tanltitn, et non otnnes, licet

LIBER QUARTUS.
Tractatde historia ab Adam usque ad Christum; continet Iredecim capitula.

CXP. I . Per quae eequens currat narralio. C A b i m e l c c b , T h o l a , J a i r , Jepthe, Abessam, A h i a l o n ,

Sane sciendum est qtiod tota ista series et p o r - Abdon [ L a b d o n ] , Samson, H e l i , Samuel.
rectio temporis dividenda est i n duos status, vete- CAP. I V . Reges qui.
rem et n o v u m , et tria tempora, n a i u r a l i s legis, et Sanl, David, Salomon, Roboam, A h i a , Asa, Joca*
scriptae, et graiiae; et sex aetates, quarttm priroa est phat, Joran, Azarias, A i h a l h t , Joas, Amasia, Ozias,
ab Adam usque ad N o e ; secunda a Noe tisqtie ad Joathas, Achas, Ezechias, Manasses, A m o n , Josias,
A b r a b a m ; T e r t i a , ab A b r a h a m usque ad D a v i d ; Joatbam, Joachim, Sedecias.
q u a r t a i a David tisqtie a d transmigrationem Baby- CAP. V. Poniifices.
l o n i s ; quinta a traitsmigratione Babylonis usque ad Jesus, Joacbim, Eliasib, Judas, Joannes, Simon
adveutum C b r i s t i ; sexla, ad abventu Christi usque ad jnstus, Eleazarus, Mnnasses, Onias, Simon, Onias,
finem m u n d i . Item quinque praecedentes aetates a b Jesus qtii et Jason, Onias qui et Menelans, Alchi-
A d a m usque ad C l u i s t u m per quatuor successiones mtts, Judas, Jonatbas, Simon, Joannes, Aristobolus,
d i v i d u n l u r . P r i m a successio p a t r i a r c b a r u m f u i l ab Alexander, Alexandra, Hircanus.
Adam usque ad Moysen; secuuda J u d i c u m , a Moyse CAP. V I . Uistoria ab Adam usque ad Moysen.
usque ad D a v i d ; tertia Rcgtim, ab David usqtie ad Parentes itaqtie primi praeceptum obedientiae
traiisniigratiouein B a h y l o n i s ; quarta Sacerdotum, a transgressi de paradiso sunt ejecti, et i n miseriam
traitstnigralione B a b y i o n s usque ad C h r U t u m . I g i - ^ bujus mundi projecti. Coguovitque Adam uxorem
t u r per istaruiu quatttor successionum viros cximios suam, et geuuit Cain, ctijus posleri homines sutit
a h Adam usque ad C h r i s t u m sermouein extendo, vocati. Genuit A b e l , ctijus postcri fllii Dei sunt vo-
deinde ab adveutu Christi tisque ad lempora nostra, c a l i . P o r r o Setb geuuit Enos, elEnos gcnuit Cainain,
p r i m u m per imperatores R o m a n o r u m , deinde per ei Cainam genuit Malaleel, et Malaleel genuit Jared,
reges F r a n c o r u m narrationem deduco. et Jared geutiit Henocb, qni translatus est, et lle-
CAP. I I . Patriarcha? sunt /ti. nocb genuit Mathtisalem, et Mathtisalem genuit L n -
Adam, Seth,Enos,Cainam,MaIaIeel, Jared, Enoch, mech. et Lamech gentiil Noe. Uis dicbus gigantes
Mathusalem, Lamech, Noe, Scm, A r p h a x a d , Sale, erant iit terra, et omnis caro corruperal viam suam,
llcl>er, Phaleg, U e u , Sarug, Nachor, T b a r e , Abra- nnm fllii D c i , i d cst i l l i , q u i erant dc s l i r p e S e l b , v i -
h a m , Isnac* Jacob, L e v i , Caath, A m r a m . denles fliias b o m i n u m , quae erant de gcnere C a i n ,
CAP. I I I . Judices qui fuerunt. quod essent pulchrae, miscentes sancttim c u m pro-
Moyses, Josue, Oiboniel, A o t h , Debora, Gedeon, fano dtixerunt ecs uxores. Uude irattis Deus d i x i t
117 E X C E R P T I O N U M PRIOI LJM L I B E R Q U A R T U S . «18

qood deleret hominem et omnem animam viventem, Prima rubem unda tabet ranaque 9 secunda.
q u a m fecerat propter h o m i n e m , aqnis d i l u v i i . Et Jnde cutex tristis post musca nocivior
9 istis.
Quinta pecus stravit vesicas sexta creavit.
9

i n v e n i t gratiam Noe coram Domino, e i jussu Dei fe- Pone subit grando, post brucus dente nefando.
c i t sibi a r c a m , i n qua salvaretur ipse, et u x o r ejus, Nona teqit toiem primam necat uttima
9 prolem.
e t tres fllii ejus, et uxores flliorum, et de a n i m a n t i - Sed quia Scriptura a Moyse ct deinceps rerum
bus mundis i n l r o d u x i t septena, de immundis verho sommam non secundum patriarcharum generatio-
b i n a . I g i t u r aquis d i l u v i i deleia est omnis anima nem, sed secundum p r i n c i p u m n a r r a l successionem,
vivens, exceptis iis qttae erant i n arca. Peraclo d i - generationem ipsius Moysi a Jacob ponemus, et sic
l u v i o egressus est Noe de arca c u m omnibus filiis deinde sub ipso et sub sequentibus ettm duobus, ge-
suis Sem, Cham et Japhet. A b his disseminatum est sta summatim comprehendemus. Jacob itaque ge-
omne genus humanum post d i i u v i u m soper terraro. n u i t L e v i , et L e v i gentiit Caath, et Caath genuit
Sed antequam posteri eorum ab ittvicem divideren- A m r a m , et A n t r a m g e n u i l Moysen. Sub istius d u -
t u r , inchoata est ab eis l u r r i s Babylonis, u b i confu- catu fecit m u l t a magnalia i n m a r i Rttbro, etdeserlo»
sum est l a b i u m e o r u i n . Postquam divisi sunt, fllii iCgyptum namque decem supradictis plagis flagella-
Sem meridianam partem Asiae ab ortu solis tisque v i t , mare R u b r u m coram flliis Israel d i v i s i t . I n de-
ad Phoenices possederunt. Posteri Cbam meridianam serto aquas amaras dulcoravit, et manna de coelo
t e r r a m a Sidone usque ad Gaditannm f r e l u m . F i i i i p l u i t , quo filios Israel annos quadraginta p a v i t .
Japhet septentrionalem partem Asiae.a monic T a u r o , A q u a m de petra p r o d u x i t , popuhim Amalec supera-
et omneni Europatn usqtteadOceanum B r i t a n n i c u m , v i l , Legem i n monte Horeb dedit, et labernacuuim
nomina stia locis et genlibus relinquentes, dequibus fcederis et arcam testimonii fieri, et Aaron et fllium
adhuc quaedam permanenl u t ab Elam Elamiiae, ah ejus i n sacerdotinm et clertim sibi consecrari jtissit.
Assur A s s y r i i ; qusedam vero mulata sunt, u l ab Indo His ita transactis c u m fllii I s r a e l , Moyse d u c e , co-
fluvio I n d i , ab iEgypto rege j E g y p t i i . Sem autem lumna praecedente de m o n t e , recessissent, denuo
genuit A r p b a x a d , et Arphaxad genuit Sale, et Sale Deus eos c o t h u r n i c u m carnibus s a l i a v i t ; Dathan et
genuit Heber, a quo Hebra?! sunt vocati, i n cujus A b i r o n contra Moysen contendentes, t c r r a eos deglu-
familia primordialis i l l a , et cunclis communis l i n - tienles d a m n a v i t ; et virgain Aaron contra naturam
g u a , quae Hebra?a d i c i t u r , posl confusionem remansit frondere, florere, f r u c t i f l c a r e f e c i l ; filioslsrael mur-
l i n g u a r n m . Heher geituit Phaleg, i n cujus tempore murantes ignis coelestis conflagralione p u n i v i t , e l
t u r r i s quae d i c i t u r Babel aediflcatur. Pbaleg genttit ignitos serpentes eis i m m i s i t , et eos a laesione co-
Reu seu Ragau, sub quo d i i p r i m u m adoranlur. Ra- r t i m respectu aenei serpentis sanavit. Eos quoque
gan genuit Sarug, et Sarog genuit Nachor, et Na- ad r e d i l u m duodecim exploratorum m u r m u r a n t e s ,
c b o r gentiit T b a r e , et Tbare genuit A b r a m , cujus annis quadraginta i n deserto d e t i n u i l . i n q t i i b u s a n -
tempore Zoroaslres magicam reperit. Hune Abram 9
nis omnes i l l i murmuratores e l increduli m o r t u i
c u m j a m cultus idolorum ferverent uhique, beut de sunt, e l h i i i eoruin i n t e r i m creverunt, q u i postea
Ckaldeea eduxit, et in terram Chanaan induxit (Gen. t e r r a m promissionis possedemnt. Og regem Basam,
x u ) , et eo qnod eam semini ejus daret p r o m i s i t . O r t a et Seon regem Aroorrbaeorum, militaiiiibus flliis Israel,
fame peregrinalus esl A b r a m i n i E g y p t u m , et inde Dominus delevit, et Balach, et populum ejtis stravit.
lociipletatus, est reversiis; denique divinitus praece- Mortuus est autem A a r o n i n deserlo, et sepulttts est
p l u m accepit, u t se cum stia sobole circumcidcreL i n monle Hor, coinpletis quoque annis quadraginta
A h r a h a m autem genuit Isaac, q u i d u x i t uxorem m o r t u u s e s t e l Mnyses i n monte A b a r i m j t i b e n l e Do-
Rebeccam, de qua genuit Jacob et Esau. Postquam m i n o , et successit ei Josue fllius Nttm.
aulem Jacob edulio ientis primogcuita fratris sui CAP. V I I I . Hittoria ab Jotue usque ad Sautem regem.
o b t i n u i t , et eum de benediclione p a l r i s supplantavit, Josue populum Dei i n t e r r a i n promissionis intro-
ad Laban avuncnlum suum p e r r e x i t , et pro servitio d u x i t , et gentes Chananaeorutn, reges i r i g i n t a et
suo Glias ejus uxores accepit, et ex eis et anciliis ca- u u u m i n terra ilia ittterfecit, et terram v i c t o r i po-
r u m , duodecim patriarchas p r o c r e a v i t . Multumque pulo divisit. Josue successit O l b o n i e l ; bic liberavit
locttpletatns i n p a t r i a m reversus patrem sutim euin Israel de manu Cusamzachaim regis Mesopotamiae,
Esau fratre sepelivit. Dcinde Joseph a fratribus i q e i quievit terra quadraginta annis. Post hunc fnit
j E g y p l u m est vendilus, e l i b i m i r o Dei ntitu s u b l i - A o t h de stirpe Gemini, q u i utraque manu utebatur
ntatus, eumqne pater suus cum o n i n i domo sua est p r o dextra. Hic l i b e r a t i t Israel de manti Eglon regis
secutus. Moah. Ctim enim ferret munera populi Israel regt
CAP. V I I . Hiitoria a Moyte usque ad Josue. E g l o n , c u i tunc populus ille serviebai, sociis cum
Morttto autem Jacob, et Josepb m o r t u o , i n i E g y - reverteretur dimissis, reversus ad Eglon, secreto
p t o m u l l i p l i c a t i sunt fltii Israel n i m i s , et s u r r e x i t ettm i n l e r f e c i l , et congregato populo suo Moab ex-
alius rex qui ignoravit Joseph, et coppit aflligere fl- ptignavit, et Israel l i b e r a v i i . Post cujus mortem De-
lios Israel i n aediflcatione u r b i u m , Phiton et Rames- bora [Delbora] cum Barach (terrextt ad pugnam
ses. Y i d i t autem Deus laborem e o r u m , et clamoretn contra Sisaram principem Jabim Asor, ct p e r t e r r u i t
exaudivit, et m i s i t Moyscn e l A a r o n , et eduxit t!e Dorointis Sisaram coram Barach, et d e s t l i v i i d e c n r r u
t t r r a £ g y p t i , decem plagis j E g y p t o fbgellata. sno, et fugiens pervenil ad tentorium Jahel uxoris
m A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. *30
Haber Cynaei; quae cum operuisset eum pallio, tulit A atitem Saule ascendii i n Hebron, et regnavit super
t i a v u m , et defixit i n ejos tempora, et mortiius esl. t r i b u m Juda. Deinde post mortem Abner regnavit
Post Deboram s u r r e x i t Gedeon. qui liberavit Israel super omnem Israel. Gad, Nathan et Asatb proplte-
de manu Madian, et percussil Oreb, et Zcb, e l Ze- laveruul. Porro tempiis, quo regnavit David, quudra-
Lee, et Salmana. Porro deinde, m o i i u o Gedeonc, ginla aiini sunt. Posl David regtiavit Salomon filius
Abiu.clech friius Jerohaal, queiu pepcrit ci c o m u - ejtts. i i i c aedificavit temphun D o m i n i ; qni bonuni
) inn cjusdc Sicbeiu, iuterfecit omiies fralres suos quidem i u i t i u m , sed fniem h a b u i l non bonum, quia
septu. ginta viros, exceplo ininimo Jonatba, qui eva- deos coluit alienos. Unde iratus Domitiiis s c i d i t
s i t . Coiibtitneruntque v i r i Sicbeui p i i n c i p e m Abi- regnttm de inatiu (ilii ejus Roboam, et tradidit i l l u d
melech. Post Uxc misit Deus s p i r i t u m pessimum servo ejus Jeioboam. Cum euira poslularet poptilus
iuter Abiuielech et viros Sichem, ct ipse miillos i l - ut allevaret j u g u i n palris s u i , rcspoudit ei d u r e .
1 s i n t e r f c c i t , et tandem fragmine molae, quod jecit Cotisiiluerunique decetn tribus rcgem sibi Jeroboam
m u l i e r tfupcr caput ejus, excerebratus i n l e r i i t . Post l i l i u m Nabalb. Porro Jeroboam populum idolortim
huiic s u r r c x i t Tbola, et post Tholam Jair, e l post c u l l u conlatninavit. C u c u r r i t aulein regnuin Israel
Jair Jephte. Denique Jephte l i b e r a v i t l s r a e l de manu per anoos trecentos e l quadraginta, et per reges
liUorum A m m o n . Cumque iret ad b e l l u m , v o v i l Deo B
^ecem novem, quorum isia s u n l uotniiia : Jeroboam,
quod ei immolaret quod sibi p r i m t i m reverlenti oc- Nadab, Daasa, Ela, J a m r i , A m r i , Acba, Ochozias,
c t i r r e r c t , si v i c l o r i a m obtineret. Reverlentique oc- Joram, H i c u , Joballi, Joas, Jeroboam, Zacbarias,
c u n i t ei tuiica lilia sua, quam i m m o l a v i t , et vo- S e l l u m , Mannbcn, Faceia, Facee, Ozee. i n diebus
tum quod fecerat i m p l e v i t . Post Jepbte judex fuil Ozee regis Israel, et i u diebus Ezechiae regis Juda
Abesscn; et post hunc A b i a l o n [ A c h i a l o n ] , et post t r a n s l u l i l Salmatiasar rex Assyriorum dccetii t r i b u s ,
Abilon j L a b d o n ] : el posl hunc Samson. I l i c leonero et posuit in urbibtis M e d o r u m , et i i i l r o d u x i t Guseos
i n t e r f e c i t , uxorem de Thainnaia accepit, segeles in Samariain. Isii s u n t S a i n a r i l a n i , quibus 11011
Philistbinorum caudjs v u l p i u m jttnclis facibus ac- coutebantur J u d * i . I g i t u r post Salomonem reguavit
ceusis, succendit, mille viros mandibtila asini s l r a - i n Judaea Uoboain : et posi Roboam Absa. Hic a m -
v i t . Portas Gazae super montem p o r t a v i t . Tandcm bulavit i u pcccatis palris sui. Pusl Abiam tegnavit
autem Dalik» m u l i e r i qnod i n cnpillis tantam f o r t i - A s a ; cor aulem Asa e r a l rectum c u m Deo, et beiltitti
ittdiuetii hnberei, npcruit, ct ipsa rasis capillis ejus, habuil cum Baasa rcge Israel, qtio m o i i u o regnavit
PhilMhaeis eum t r a d i d i t , qui cruenies oculos cjus Josapbat. l i i c fecitquod reclttm f u i l coram Doinino,et
molere eum fecerutiL Cumqtte crevissent capilli Q perrexit ad bcllum cum Acbaz c o n t r * regetn Syiiaj
ejus, et coram Pbilislbaeis convivia celebranlibus His diebus propbclavit Elias. Posl Josnpbat r e - n . v u
luderet, concussis coluinnis doinus, eos q u i i n ea J o r a m , ambulavilque i n vits r e g u m I s r a e l . l n die-
e r a n l occidit, ct ipse occubtiit. Snmson sticcessit bus illis reccssit E d o m , nc esset sub Juda, l u n c
I l e l i , s u h q u o Samuel propbela c l a r t t i i , arca fuederis recessit ct Lobna, et d o r m i v i t Joram cuin p a l r i b u s
capitur, et Ophui c i Phinces sacerdotis fiiii occidun- suis , et regnavit Azarias filius Athaliae pro eo.
t u r . Deniqtie H e l i , audito qttod capta essetarca Do- Descendit autein Azarias invisere Joram regeiu
n t i n i , cecidit r e l r o r s u m de sella, et fraclis c e r v i c i - israel, queni vtilneraverunl S y r i , e l occidit aiubos
bus mortuus est. E l perctissil Dominus Philisthaeos I h e u . Porro Atbalia f u i i (ilia A m r i regis i s r a c l , q u i ,
i n secreliori parte n a l i u m , et nascebanlnr i n agris videns esse n i o r l u n m filium s u u m , interfecil omne
mtnes, qua plaga co.icti remiserunt arcam D e i ; Ueli seinen regium. Tttiit aulem soror Azariae Joas fiiiuui
autem successil Samuei. Azariae, ct servavji eum sex annis, quibus regnavit
CAP. I X . Uitioria a Saule utque ad Ezechiam. Albalia stipcr l e r r a m . Anno vero sepiinio couvoca-
Ctiui autein senuisset Samuel pelierunt filii Israel vit Joiada sacerdos centurtoiies, et Oktcndil eis I I -
regem. Quod Domino displicuit; dedil eis lamen r e - l i u m regis, conslitueruutque regem , et A t h a l i a m
gem Saulem filium C i s , q u i bontim babeiis iuitittm D interfeceruiit. In diebus iilis v o l u i t rex Syriae p u -
defcndit I s r n e l , sed finem inalum h a b u i t , quia Do- gnare contra Jerusalem, deditqttc ei Joas ea quae
niino i n )>eilo quod fecit contra Ainalec inobediens obtulerant paires ejus i n tbesauros D o i u i n i , et r e -
f t i i t . Reprobaltts itaque, a spiritti malo vexabatur. cessit : denique servi Joas iulerfccerunt euin, et
Uuctus est autem David pro eo i n regcm. Post haec regnavit Ainasis filius ejus pro eo. Iste provocavit
ducttts est David i n domiim Saulis, e l quandocttnque regem Joas ad bellum, e l fugit Ainasias, et ascendit
arripiebat spirittts Doiniui malus Saitlem , psallebat Joras rex Isracl iu J e r u s a l e m , et tuiit inde a t i r u i u
David c i l b a r a et levius habebal. Po»tquam autem et vasa aurea quae itiventa fueruut i n domo D o i n i n i .
David percussil P b i l i s t h a u i i i , auiovit etitit Satil a se, Facta est atttem conjuratio contra Amasiam, et i i u e r -
et fecit eum t r i b u n u n i spper m i l l e viros. Jouatbas fectus est i n Lachis, c t regnavit Ozias filius ejus pro
v e i o filius Saulis, dilexit David quasi aniniam suam. eo. Porro, inslante insigni solemnitate, i n d u i t scOziai
Cuuique Saul ipsum David stispcctuin haberet de veste sacerdotali, el i n t r a v i l i n teinphun oblaltirus
nigito, teieudil ei multas insidias u t iiiterficeret incensuin, slatiiuque lcpra percusstis est; uude po»t-
e u m , sed non tradidit cum Douiiuus i n manus ejus. niodiim exlra t i r b c m v i l a m exegil privatam, Jaatba
Deuique David fngit ad Achis rcgcm Gctb. Mortuo fiiio fjtts rcgui uegotia p r o c m a i i l c . O I ) m p i a s a Gr*>
«M EXCERPTIONUM PRK i U M L I B E R QUARTUS.
H s i a & t i u t i l u r . Morluo deinde Ozta regnavit Joathns sancta asportavit, et posuit i u lemplo Dei s u i . V i -
filius ejus p r * e o ; a o t i c a v U a u i e m Jonlhas p o r i a m xitque Nabuchodonosor post eversionem tempti v t -
domns D o m i n i , quae spedosa vncahalnr Hwnilun grati qahtqwe mfu»s. fit tec recedente. regnavlt
nascilur. Defoncto Jnaiha regnavit Achas filins ejus Evilmermlach : et post hitnc Labosordac, etpost hunc
p r o eo. In diehus illis ascendit Rasim rex Syriae, et Egesar, et post hunc B a l i b a s a r , quo regttnnte c o m -
Facee filius Romeli;e ad pradiandum conlra Jerusa- plelt sttnt anni sepltiagiuia quibus propbetavcrat
l e i n , et comloxit Achas Teglafalasar regem Assyrio- Jeremias Juriaeorum cnptivitatcin esse solvendam.
rum, qui interfecit R a s i m , et liberavit Achas. I g i t i t r bis diebus Cyrus Babylonlam expugnavit, et
Roma c o n d i i i i r . Morluus cst aulein Achas, et regna- Judaeorum cnptivitatem relaxnvit, sicul scriptumcsu
v i t Ezechias filius ejus pro eo. tft libro Esdrce Prophetat. I n anno p r i i n o Cyri rcgis
CAP. X . Historia ab Ezechias usque ad reditum de Persarum, u t impleretur verbum Jeremise, susci-
Babyionia. lavit Domintis s p i r i l t i m C y r i regis Persaruni, e t t r a -
I n diebus Ezechiae conatus est Seunacberib t r a n s - dtixit vocem i n ttniverso regno suo per s c r i p t u r a n t
f e r r e J u d a m , sed nou p e r m i s i i eum Dominus ; per- dicens. Omnia regna mundi dedit mihi Deits coeli, et
cossit auteni i n casiris Assyriortim centum octoginta ipse prwcepit mihi, ul a?di/icarem ei domum in Je<*
m i l l i a v i r o r u m . Post h x c interfecerunt ipsum Sen- rusatem % quisquis in vobis est de universo populo ejus%

n a i b e r i b filii sui i n templo Dei s u i . Post Ezechiam silDominus Deus cum eo, et ascendat.
regnavit Manasses filius ejus. fecitqtie maltitn j u x t a CAP. X I . Historia a Cyro usque ad Judam Maclia-
r i t u m G e n t i u m , ct adoravil otntieui m i l i l i a m c o t l i ; et bccum.
traduxit filium suum per ignem, et fecil mnlum C y m s i g i t u r relaxata Hebraortun capiivitate ,
stiper omnes rcges, qtii fuerunl ante eiun i n Jeru- ferme qtiinquaginla h o m i n u m inillia regredi in Jn-
saiem. Loctitiisqtie est Domintis permnmts servorum daeam permisit. Josedech quoqne de genere Aarott
s n o r u m Propbelarum d i c e n s : Quia fecil Manasses sacerdotetn, q u i f u i t c u m patribtis abductus, r e d i r e
aboniittalioncs i s l a s , delebo Jerusnlem , et tradam mandavit, u t ritus veleris solemnitatis pcr assueti
eam i u ttianus i i t i m i c o r u i n ejus. M o r t t i o Manasse, sacerdotis scientiam reformaretur. Cujus fidelis
regnavii Amon filiits ejus p r o eo. Hic ambtilavit i n Jesus post eum populum r e x i t . ltaque pcr summos
v i a patris s u i , et interfecerunt eum servi s u i . Re- sacerdotes post reversionem de liabylone rerum
gnavilque Josias pro eo. Ambitlavitqtie Josias i n via sumiiia ageb:itur. I l l i auiem qui venerunt de Baby-
David patrin s u i , et non declinavil ab ea ad dexte- lone statiin fundavertinl t e m p l m n , et futidato t e t n -
r a m neqtie ad s i n i s t r a m , et fecit mtindnri lem|.lum, plo obluterunt s a c r i l i c i u m , sleterttntquc sacerdotes
e t celebrari Phase quale non fuit a diebtts Judictim in ornatu suo et Levitae, e l iaudabant Dcuin Israel,
usqite ad lemptis i l l t i d . Destruxil quoque allare, et facta est hetitia magna i n populo. Morlno deinde
qnod fecerat Jeroboam i n Betbel, et co:ubussit in eo Cyro rcge Persarum delttlerutit Snmaritae accusatio-
ossa sacertfotutn q n i obiuleraiit super i l l u d i n c e u - nem adversus Judaeos ad filium ejus, q u i Catnhyses,
s u m . Verunitainen non est averstts Dominus a fttrore e l Assuerus, e l Artaxcrees est nominatus. l u t c r i n i s -
sno, quem locittus csl contra Judatn. Josias deniqtie suin esl igiluropus,donec consummaretursuh Dario,
congresstts ctttn Necbar rege i E g y p t i occistis cst i n anno sccundo regni ejus. E i bujus D a r i i anno sc-
caiupo Magendo.el regnavit Joathnm t r i b u s mensi- cundo, oblinenle Zorobabcl dtice, complela est sedi-
b a s , quibus expleiis meinoraltis Nechar coepit e t i m , ficatio templi, quadragesimo sexto amto poslquain
c t d n x i t i n i£gyptum, et c o u s l i l u i t regem pro eo ccepit aediiicari. Unde Juda?i Domino i n Evaugelico
E l i a c h i t n filitim Josiae, quem vocavit Joacbim. Con- scrmone dixisse r e f e r t t n l u r : Qnadraginta et sex annis
d e m n a v i l etiam Judani ccnitim lalentis argenti, et ccdificatum est templum istud % etc. Darto successit
t a l e m o a u r i . Anuoque Joacbiin undecimo venit Na- Xerxes filius ejtts. Cujus regni aiino septimo Esdras
bticbodonosor i u Jerusalem, et exegil ab eo t r i b u - scriba legis Dei, ascettdit de Babyione ; q u i ^Egypti
t i i i n , quori i E g y p t i o r u m regi solvere solcbat, qtiod referens ad templum D o m i u i pecutiias sacras, ar-
i i l e i r i b t t s anuis reddere non e r u b u i t , lertio anno genli talenta sexcenta q u i n q i i a g i n l n , et vasa argen-
nndiei:s ^F.gyplios conira Bahylontam ditnicatttros tca talcntorum centuin, et vasa aurea tnlciiUntun
solvere riUtulit, uiidc s i c u l rebcllem euiit Nabticbo- \ i g i n t i , qui el celebravit solemnitaleiu scenophe-
donosor ititerfecit, et ad i r i a m i l l i a viros de Jttda g i o r n m . Remeavil eliam Nehemias ipsius regis p i n -
captivos d u x i t , et constitttil pro eo regem Joacbim, ccrna de Susis caslro, auiio ejusdem \igesiino qtii
q t i i Je< honias itominatur Queiti Jechoniain tioti m u l i i s iimros civitalis reiedificavil. Praefaltts eliam Esdras
i i i t e r j e e i i s diebus, bbsedit Nabochodonosor, et ve- Biblioihecam Vcteris Tcslauieiiti, post incensam le-
n t e n l e m sibi obviam cutn tnatre et quibttsdam de gcni a Cbaldaeis divino affl.ilus s p i r i l u , rcparavit;
poptilo c c p i t , et d u x i l i u Bahyloucm, et c o n s l i l u i t cunr.ta i e g i s , ac prophelaruin volumina, qttae fue-
p r o eo Sedetiiinui p a t r u u m cjus. Sed et hic Sedc- r u n l a gemibiis c o r r u p i a , c o r r e x i t , tolumque V e -
chias non mttlto post contra Nabucbodonosor re- tus Tcstamenlum in v i g i n l i duos libros c o n s l i l u i t ,
hellnre coppit, et (unc sccundo reversus Nnbucbo- ut tot l i b r i esscnt in lcge, qnot habenliir et i i t t c r » .
donosor «Ittxil eum i n Babylotiinm captivum, ct Nebetnias qttoque misit ucpolcs sacerdt»tuin i l l o -
Kturum r i v i i a t i s evcrtit, et templum extissit, el vasa r o m q u t , i n transinigralione sacruni ignem i n putco
ttt A P P E N M X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 524
sicco servavcranl. A t i l l i non invenerunt i g n e m , sed A Dei, et propriuro germanum captivaverat, jussu r e -
aquaro crassam, quaro jussit Nehemias aspergi super gis A n t i o c h i expulsus i u Amanitidem est regionem,
ligna et holocaosla, et acccnsus est ignis ex aqua e l Menelnus qtiidam de I r i b u Beujamin sacerdotium
IUa 9 et i n i r a t i sunt omncs. Tabernaculum vero o b t i n u i l . Unde hujus Menelai factione Onias pius
foerieris et a r c a , et altare incensi, quae
t Jeremias pontifex interemptus est per qttemdam regis suffe-
propheta i n monte A b a r i m abscondit, i n eodem ctum A n d r o n i c u m , et non multo post Menetatis
monte stint u s i j u e i n praeseiitem diem. P o r r o Jesu, mortuus est, sacerdolio succedente fratre ejus L y s i -
sticcessit Joachim et Joachitn Heliasib, et lieliasib macho. Sed cum nec sic malis desisteret, tandcm
Judas, et Judae Joannes, et Joanni Jaddtis, de- dejeclus de t u r r i quinquagiiita c i t b i t o n i m infelicem
nique J a t d i lemporibus Alexauder Magnus regem exhalavit a n i m a m . Lysiinachtts quoqne j a m m u l t o
aggresstts est P e r s i r u m expitgitare, mandavitque templi auro exportato plcbcio conctirsit secus acra-
Jadrio n t fidelitatem , quam Dario regi Persarum r i u m l a p i d a l u s i n t e r i i t . Post baec Autiochus rex Syriaa
promiscrat, et eo usque servaverat, ipsi deinceps ascendens Jerosolymam, i n l r a v i t i u sanctuaritim cutit
observaret. Respondit Jaddus se Dario fidcin j u r a s s t , stiperbia, et t u l i t altare aureum et candelabrtim,
et quod hoc ipse peteret donec ille v i v e r e t , nequa- mensam propositionis, et v e h i m , et caetera templi
quam facere posse. Unde iratus Alexander commina- B
ornamenta et a b i i t . Demutn vero praecepit omnibus
tus est quod urbem Jerusaiem subverteret. E x l i m i i i l regni sui gcittibus, u t esset unus poptilus, et proht-
itaque Jaddus, et convoca o clero et populo i n t i m a v i t buil i n letnplo D o i n i n i fieri holocausta, et Judaeos
eis r e m . Oblaium est s a c r i f i c i u m , et preces fusae ad escis coinquinari i m m u n d i s .
D o m i n u m . Quibus peractis pontifex omues dimisil, CAP. X I I . Historia ab Juda Machabceo usque ad
et ipse sohis r e u a n s i t , statimque sopore depressus Christum.
v i d i t visionem, dictumque est i p s i : Ne timeat Ale- In illis riiebus Judas Machnbaeus secesserat i n de-
xandrum, sed indueris veste sacra, et tacerdotet in- s c r t i u n , e l i b i inter fcras v i t a m cum stiis agebat, ne
duenlur ttolit suit, et cum venerit exibitit, et susci- paiiiceps esset c o i i i q u i n a t i o n i s . Scd qttamvis patici
pietis eum cum honore; nihil enim robis mali faclu- esseut, qui cum eo erant, i l a lamen duccs regis
rus est Alexander. Interea Magntis Alexander magnis A n i i o c b i bellis c o n t r i v e r u n t . u t et letnpluin quod
v i r i b u s Jerosolymam properabat. Cumque a p p r o p i n - erat Jerosolymis recuperarent, et legcs, qtiae abo-
qnaret c i v i l a t i , e x i v i t ponlifex cum o m n i populo et lendae e r a n l . eorum feiici pertinacia r e s l i t i i e r e n l n r .
clero. Putabant A i e x a n d r i n i , qtiod eos statim i n l e r -
M o r l u o denique Antiocbo regnavit Demelritis, ad
ficeret, et urbem deleret. Sed cum vidisset sutnmum Q qtiem accessil sceleraltssimos A i c h i m t i s , et coepil
pontiflccm salutavit, m i r a t i q u e sunt omnes A l e x a n - regem inflammare adversus J u d a m ; dicebal e n i m
d r i miiites vehementer. Cumque regem de hac re r e g i : Judas et qui cum eo sunt bella nulriunt nec f

inierrogare d u b i t a r e n t , unus, q u i i l l i erat caeteris patiuntur regnum esse quietum. Vnde ego fraudatus
f a m i l i a r i o r , inlerrogavit e u m , dicens : Quare rex parentum gloria [dico autem summo sacerdotio) veni
istum prce omnibus salulastif Respondit rex : Cum ad te primum quidem utilitatibus regis fidem $ervan$ 9

essem adhuc in terra mea vidi istum in somnis
tem mihi quod regnum possem obtinere
ideo eum prce omnibus salutavi. Summtts itaque p o n -
tifex c u m pompa c i e r i , et frequenlia populi regem
atl templum d c d u x i t , obiatumqiie est p r o eo sacri-
ficium. Dcniqne rcceriens Alexanrier promisit quod
locum i l l u m deinceps d i l i g c r e t , honoraret et exalta-
ret. P o r r o Jaddo successit Onias, et Oniae Simon
fustus, et Simoni justo Eleazarus. Iste m i s i t seplua-
g i n u interprctes Ptolemaeo Philadelpho, q u i secun- p d o t i b u s de genere A a r o n , et Juda Machabaeo p r o
dtts post Alexandrum regnavit i n i E g y p t o . Eleazaro
successit Manasses, et Manassae Onias, et Oniae S i -
mon, et Simoni Onias (cui frater Jesus) qtti et Jason
eripere sacenloiiutn cnpiens, coepil Judaicae legis
jura non i n occtiho vioiare, sed palam omnibus de-
slruere, qtiasi sacerdotium quod aiT/ctabat aliter
quam scelere conseqtii non valerel. Ausus est e n i m
sub ipsa templi arce gymnasium construere, et o p t i -
mos quosque Epiiebortim i n iupanaribus ponere,
Oosqoe q u i erant Jerosolymis, Antiochenos scril>ere.
Sed hoc i m p i i , et non sacerdotis Jasonis nefarium
t t iuaudilum scehis ultio divina consecuta est. I n
legcs quippe divinas impie agere non cedil i m p u n e ;
unde posi triennitim ipse Jason, qui j u r a violaverat
dieen- secundo etiam civibns consulturus. T u n c m i s i t rex
Persarum f Jcrosoiymam Nicanorem, n t et Judam compreben-
d c r c t , e l A l c b i m u m snmnium sacerdotem c o n s l i l u c -
rct. Alchimtis a u t e m , belhiae animutn gerens, c u m
veitissel Jcrosolymam, j u s s i t destrui muros domus
sanclae i m e r i o r i s . Sed horum c r i m i n u m poenas m i -
scr diu vitnre non p o t n i l . Subito enim oblusum est
os ejus, c t loqtii non p o t u i t . Sed dissolutus paraiysi
miserabiliter e x p i r a v i l . Sicque deficienlibus sacer-
patriae legibus decerlante sorte beilica j a m defuncie,
Jonathas Traler ejus adeptus esl p r i n c i p a t u m Judaeo-
r u m , simulque sacerdoiium. Porro gesta Judae e t
fratrum ejus qtiia multa sunt valde, et i n l i b r i s M a -
chabaeomm scripta c o u t i n c n l u r , nohii praesenti b r e -
v i t a t i inserere. Jonathae vero Simon frater ejos
successit. Post Simonero autem pervenit sacerdotium
ad Joannem filiutn ejus, q u i adversum Hircanos d i -
micans Hircani uomen accepit. Joanni Hircano suc-
cessit Aristobolus. Aristobolus autem factus est r c x
et sacerdos, et Aristobolo successit rex p a r i t e r c t
sacerdos Alexander. Alexander vero moriens r e l i -
quitsupersliies filiosduos, Arislobolum et H i r c a n u m .
Sed donec adolescerent p u e r i , Alexandrani conjugem
HS EXCERPTiaMJM PRIC UM L t f i E R Q W N T U S . fW
suam lemperameuto regali praeesse v o h i i t , siraul eium exercuit, u t l a m Judatis quanx Romanis c o m -
a r b i i r a m s u t i t e n s cuinam poiissimum iiiorttm sum- placeret. Genuit autem fiiium Herodeni nomine, q u i
» u m sacerdoiium committereL l l l a H i r c a u u m p a t r i post mortem p a t r i s , t u m m e r i t o propriae v i r t m i s ,
i n sacerdolio s u b s i i t u i t propter senioris aetatis prae- t u m etiam gratia paternae devotionis, a Romanis
f b g a t i v a m , Aristobolo f r a l r i n i h i l puhlicorum com- coronam accepit. Qui c u m irrepsisset contra j u s , c t
mitletis ofliciorum. Post Alexandrae m o r t c m A r i s t o - fas Judaicae gentis i n honorem i n d c b i t u i i i , coepil i u
bolus invasit r e g n u m , et demum Htrcanus sacerdo- sacerdotium indignissimos et ignobiles quosque suh-
t i u m ei d i m i s i t . Postea vero idero Hircanus excitatus stiiuere, quos ei volnntas a u l casus dedissel. Vestcni
ab A n l i p a t r o , patre H e r o d i s , priraum ad Arabiae quoque s u m m i pontificis occlusam sub suo tenebat
regem se conlulit factipoenilens, ac demoin Pompeio aignaculo, nec unquam ejus usum poiesutcnive
R o m a n o r u m d u c i , q u i i n Syriam Tigranem regem permisit pontificibus sui t e m p o r i s , et u l suatn sobo-
debellaturus advenerat, qnerimoniam d e t u l i t . Qtia lem regio Judaeorum generi couimisceret abjecu
occasione idem Pompeins consul Romanorum urbem uxore Doside, quam privattts acceperat, copulavii
Jerosolymam expugnavit, et templum p o l l u i t , et sibi Mariannati regis A r i s t o b o i i filiam, et H i r c a u i
A r i s t o b o h i m pontificem v i n c t u m cum liberis Romam summi pontificis Judaeorum neptero. Sed hujus i n u -
t u i s i u Hircano vero pontificalum r e l i q u i t , et memo- lieris expctita societas, sicut post declarabitur,
r a t u m A n t i p a t r u m procuratorem lolius rcgni c o n s l i - ejus potenliam potius i n c l i u a b i t quam e x t u l i t , et
tuit. Sicque deinceps gens Judaeorum tributaria domesticis aflecil doloribus. Nani duin sequitiir n o -
Homano facla esl i m p e r i o , et i u , sicut dictum est, b i l i l a t e m , iucidit i u p e r t u r b a t i o n e m , quasi domus
Mircanus et Aristobolus fratres inter se dimicantcs propria non convenireu Verura unctiooe legitima
p r i m i occasionem praebuere Romanis u t Judaeatu Judaicae gentis cessante, imminebat secundum ser-
invaderent. monem propheticum e x p e c u t i o geniium Dominua
CAP. X I I I . De Ueroie et genere eju$. nosler Jesus Cbristus, q u i vcrus rex et sacerdos de
Pracdicti U i r c a n i pouiificis tempore quidam l a - regum atque pontificum genere carnem assumens,
t r u n c i i l i ab Jerosolymis egressi circa Ascalonem venit mundo salutarem afferens fidem, i n qoa popu-
praedas egerunt, u b i inter caeteros captivos Antipaier l u m genlilem atque Judaicum sanctificando sibi c o n -
q o i d a m juvenis cujusdam Herodis genere Idumaei, necterel et u n i r e l . Natus esl sua ordinatissiina
q u i h i Ascaloue templi Apoiliiiis sacerdos e x s t i t i t , distribiitione anno memorati regis i l c r o d i s trieesimo
Jilius, Jerosolyinam captivus ductus est. Hic itaque p r i i n o , q u i est sectindum Hebraeos ab origne m u n d i
A n t i p a t e r i n domo H i r c a n i aliquot annis serviens, annus quater millesimus nongentesiintis et q u i u q u a -

i n d u s l r i a ac probitate s p e c u b i l i s eidem Ilircatio gesimus p r i m u s . P o r r o s i c u l bealus Maxirous i n

dornino suo gratiosus exstitit, i n tantuiu ut ei u n i - scrmonede Pascha lestatur, et qucmadmoduin Graeci
calculatores c o m p u u n t , est quinquies millesimus
versam domum regendam committeret. Antipater
quadringeutesiuius scptimus.
aniem antiqnae gratiae non i m m e m o r erga H i r c a n i i m
beniguus exstitit, l a u u q t i e modestia iiijuncttim ofli-

LIBER QUINTUS.

Tractal <ie regois inundt a tempore quo post diluvium exorta sunt, usquequo in potcstatera
Rouianoruui dovenerunt, coutinens capita 2 1 adtiolaltuucuiis ttomiui Tliotn® Garzonii t

theologi.

CAP. I . De regnie mundi

CAP. I I . De regno Scytharum.
Modo narrabo quomodo ah i n i t i o regna mtindi c u -
c a r r e r u n t usque ad adventum C b r i s t i . Post d i l u v i u m Scytbanim i g i t u r gens antiquissima sub septen*
q u a t u o r p r i m u m i n bumano genere exceilentia regna trione p o s i t i , non miuus illustria principia q i u r a i m -
exoru s u u t . S c y i b a m m ab aquilone, u b i Tanos. peria halMiit,necviroriim inagisquamfeniiuaruin v i r -
A s s y r i o r u m ah oriente, ubi Belus. i E g y p t i o r u m a lutibus c l a r u i t . Scytbae per inctiltas solitudines er-
a t e r i d t e , u b i Mineus. Sicyonioniro ab occidente, u b i rare soIitHion agrum exeicent, sed uxores et libe*
i E g i a l e u s , p r i m i rcguaverunt. Sed de regno Scytha- ros secum i n piaustris vehunt, coriis ittibrem et
r u r u , et de regno Sicyonioruin rara i n Scripturis hiemis asperitatcm evitanies, a r m e n u et pecor-i
m e m o r i a fit, eo quod rcgnum S c y i h a r u m longe r c - secum pertrahunt. Lacte c t nielle vescunlnr; gens
m o t o m fuit, el rcgnum Sicyouioruin cito decidit. laboribus ct bellis aspera, vircs corporum t i u -
« 7 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA D O G H A T I C A .
m
mensae. Scytbarum regnum sub Ragan p u t a i u r c x o r - A t u m , ab anno septimo regis Oiiae osque ari anmim
t u m (34). decimum nouiim migralionis Babylonis ctiCJirrit per
aunos riucenlos et quiiiquaginla oc o, et reges o c t o ,
CAP. 111. De regno Assyriorum.
q u o r u m ista sttnt nomina : Arbaces, Sosarinus, Me-
Assyriorum regnum sub Belo p r i m o rege e x o r t n m , clus, Cardiceas, Diocles Phaartcs |Phtaorles], A r s a -
ab anno vicesimo q u i n l o Sarug proavi Abraae usque ces, Aslyages. Denique Cyrus nepos Astyagis, c u m
ari annuiii septimiim Oaiae regis Jttdae c u c u r r i t . A l i i ariolevissct, As yagi bellum i n d x i t , et facta congres»
a Nino filio Bcli regnum Assyriorttm inchoant, p r o - sione e x e i c i t u m ejus f u r i i t , et ipsum Asiy gen c e p i l ,
p t e r hoc quod sub eo priintiin i n exieras gentes sed n i b i l ei praeter regnuin abstulit. Ilaque Cyrus
«lilaialum est. Post m o r l e m N i u i , Semiramis ttxor iste d i g n i u i e m Medorum ad Persas t r a n s t u l i t .
cjus litnens commilterc rcgnuin Nino filio suo, quia
CAP. V . De regno Persarum.
I4i(Ya regnandi annos erat, nec ipsa ausa regnutn
tracUre, filium i n tbalamo seriere fecil, et quia Rcgnum Persanim sttb Cyro p r i m o rege exortura
s i m i i i s eral filio, indula vesle v i r i l i , sexum m e n t i l a , c u c u r r i t per annos «lucentos decem e t octo, et per
f i n x i i pro f e m i n i piicrutn, pro uxore N i n i filiuin, ct reges quatttordeciin, q u o r u m ista sunt iiou.ii.a:
sic r r g n i i m t c n u i t , ct iuuhuiu d i l a t a v i l , et quam- ' * Cyrus, Cambyses, Fratres mag», Pa i u s X e i x s,
p l u i i m a v i r i l i t e r egil. Aduilo filio regnuin ei t r a d i - Ariabanus, Artaxerxes q u i et Longitnanus, Xerxes
d i i , c l landem accensa i n concttpiscenliam ejus, secundus, Sogdianus, Darius nothtis, Artaxerxes q u i
eum ad turpcni coittim c o m p u l i t ; tinde tempore et Miiemott, A i t a x e r x ^ s q u i et Ochtis, Arses Ochi
poslmodum, dolorc correptus, eam interfecit. Cttciir- filitis, Darius A r s y n i i . Cyrus itaqtte Persarum rex
r i t autein reguum Assyriornm per annos mille t r e - p i i m u s apud Persas educalus poslquam mi n i r r h i a m
cenlos et duos. et per reges t r i g i u U seplein itsqite o b t i n u i t , S y r i a m , Scyihi.imqtie totatii sibi subjttga-
ad Sardanapalum, postquam ad Mcdos t r a n s l a l u m vil. Quibtis p a l r a i i s , Babyloniom obsedit, urbcm
est. Regcs Assyriorum l i i f u e r t t n t : Rcltts, Niuus, ttiiic caeleris cunctis itrbibus f o r t i o r e m . Htijus eaim
Semiratnis, Zameis qui et Ninias, A t i u s , Aralitts, ambitus circuntveiiie^attir [ c i r c t i m t b a t u r ] stadiis
Xerxes qtii c l Baletis, A r m a m i l r c s , Belocbus, B;t- qiiadriiigculis et oc ogiula scx. E n t l i n campi p l a n i -
leus, Aiiadas, Mauiiiittis, Maciialeits, Sparretis, Ma- tie sila, et castrortim facie mcctiibtis parihus per
m i l is, Sparrctus, Ascatades, Amintes, Belocbtis, qtiadrmn riis;osita. M u r o r u m cnitn h.t.tid.i ciat
Bclbiparcs, Lamprides, Sosares, Lamparcs, Pamas, citbitoruin quiiiqunginta, babens altittidinem q t a c r
Sosai inus, Mitraeus, Tautories, Tbeulbeiis, Tineus, , t a u t u m . A fioute i u u i o r u m c r a n t ceut m poriae
l*ergilius, Eupales, Laostbenes, Piorithiades, Offia- ' acreae. Per mcdium auiem btijtts Euphtales flnvitis
tetts, Oflratcues, Acrazepes, Thouos, Conolores, qui transcur ehal, et exirinsecus per c r c u i i n u i fcssa
Graece d i c i t u r Sarrianapalus. Porro isli stint regcs late patens vice amnis circumfluebat. A r x . a u t c m ,
qtii posl Sarrianapahiiii i n Assyria rcgnassc creriun- qu;c intus emipcbat, fuit t u r i i s ilia, quae post riiiu-
tur, sicut r e f e r t d i v i n a bislotia : F u i , Teglal, Faia- viuin a Nemrori giganle ccepit a?d ficari. Advenerat
sar, Salmanasar, Sennacherib. Caeterum praefatus illuc Crcesus rex L y r i o r u m , tit a n x i l aretur Babylo-
Sardaiiapalus fttit v i r muliere c o r r u p t i o r . Sctuper niis, et cum seplimum decitnum Bahhasar contples-
c n i m inter fcminariitn c o n l u r b c r n i a versabatur, ad set regni sui aiinitm , i i r i a i n putans prophetiam
quem a d i n i l l i cnm dic quadain praefcctns Meriis A r - Jerem ae qtia pnedixerat ad annutn septuagcsimtim
basttis, qui ct Arbaces voeabalur, oblinuisset, i n - caplivitatem Judaeortim esse solvendam, exbiberi
veuit etim i i i l c r scortorutn greges p u r p u r a m colo fec t in mensa sua vasa sacrae templi D o m i n i , et
n e n l e m , et ititer virgiues peusa tlivirientem. Quo comra j u s et fas bibit in c i s , seri hujiis c r i m i n i s poi-
viso reversus ad socios, quae viderit refert, negal nas confesiiin l u i t ; nam aitteqtiam illuceret ex t n -
se ilii prorsus parere posse, q u i se m a l i t esse femi- ctus est, et Crue^us rex cum aliis regil us m u l t i s ,
nam quain v i r u m , moxquc fit conjuratio Medorum D Q ux , , I u c
convenerant fugit, sicque Cyrus urbem
contra Assyrios, e l i n d i c i l t t r bellum Sardanapalo. i i t t r a v i t . Post baec Cyrus tegeni L y d o r u m Croestim
A t Sardanapalus curo resisterc lot rebellantibus non expugiiavit, et regnuut ejus o b t i n u i t . Demde Scylbis
valerel, in regiam se rccepit, ttbi accensa pyra se, bellum i n t u l i t , tibi eum Tomyris I T a m a r i s ] rcgina
sttasque divitias igne concremavit. Sicque regtium insidiis compositis i n t e i f e c i t ; regina enim ubi Cy-
Asbyriorttm ad Mcdos traiistatum est (35). rum adcsse compererat, l i l i u m stiuiii cum exercilu
ad peisequenriuin enni riestinavil. Seri C y n i s Scy
CAP. I V . De regno Medorum.
thiatn ingressus, v i n u m et epulas praeparavit, astu
Regnttm Medorum sub Arbace p r i m o rege c x o r - que quasi l e r t i i u s slatim epulas d e r e w i u i t . A t iti*

(54) Ut Scylhartim regnum quibus consliterit (35) Regnttm Cbaldeorum, sive Assyrtorotn, quo* 1

nationibus, percipiatur, breviter S< ythiae )»opuli suui d i t i t u r B . t l y l o n i c u m , i i i i t i u m sniupMi ab aedifica-

arinolaiicli, quos Joaimes l l u i t l e r iu suis Cusmogra-
vktm rudmeutis , ftiisse declarat: Moschns, A r i m a -
spos, Agatbyrses, Basilides, Rolxolaiios, Hamaxobi-
tes, Basteruas, Tattricos, Gctas, Nomades, Georgias,
Axiacas, Thyssagcus ct Gelouos.
tiotie t u r r i s Bahel, ttt d i c i i BtTcsus Chal rcus aiuir
ab universali aquarnm iiiundalione centesiiiio t r i g o
siino p r i m o . Omnes reges ejus. et regni imiUlmjie»
pulchre riescribuntur a J o a n i n Luc rio in suis C/iro
nicis, tibro i v in p r i n c i p i o , que.ui viriere fas esl.
5*9 E X C E P T I O N U M PIUORUM L I B E R Q U I N T U S . 150
venicntes, et castra C y r i g r a n d i apparatu referta A Irt annum nonum Oniae pontiflcis, q u i et Meneiaus
invenienles procumbunt, quasi ad epulas i n v i t a t i . dictus est, c t i c u r r i t per annos sexceotos et triginta
Statimque revertente Cyro pariter obiruncantur. sex, et per reges trigiuta novcm. A n t c A l c x a n d r u i n
Tomyris aulcm regina siniulavit diftldentiani de- i s t i f u e r u i i t reges:Craneus,Crenus, T y r i m i n a s , Per*
speralione cladis tllatoe, e l hoslem vicloria super- diccas, A t g i t s , Pbilippus, Europus, Alcctas, A m y n -
hum a I se evocat, sicque iu valle insidiis composilis las, Alexander Maguus. Igitur Magnus Alexander,
ducenta Pcrsarum uiiilia subita i r r u p t i o n e delevit. c u m v i c e M i n u m aelatis ageret a n n t i m , regnum ari-
Qu bus p a l r a t i s , jussii C y r i caput ainputari, e l i n orstis esl expugiiare P c r s a r u m , habens i u exercitu
u l r e m btitnauo sanguine pienuin inferri , i l a i n - pedilum triginla m i l l i a , et e q u i l u m qualuor iniliia
quiens : Saiia le tanguine, quem tititiL Regnavilquc qtiingcnlos. Et hortim agminum ordines nemo n'si
Cambyses, qui ct Artaxerxes et Assuertis dictus est, sexagenariits d u x i t , u l si principia castroruiu cernc-
fliius ejus pro eo. Porro Cambyscs i E g y p t u m subjti- res, seuatum te cernere nou inililiae riuces e x i s t i -
gavit, opus templi i n b i b i i i t , ipse secunrius N.bucho- raarcs. Nemo denique iiloiuiit i u p r a i i o fugaro, scd
donosor a Judoeis appellalur, et sub eo quod i n v i c l o r i a m cogitavit, nec i u pedibus cuiquatn spes,
J u d i l b historia contiuetttr factum esse ptttatur, qttu sed iu lacorlis fuit. Porro rex Daiius fiducia v i r i u m ,
decedente regnaverunt duo magi. E t iis intereioptis R K«n hoslem a linibus Persarum arcere, scd i n l r a
regni siutim rccipere gloriosius r a l u s , flumen E u -
Darius, A n l i p a t r i fiiius, rcx est conslitutus, qtii C y r i
regis filiain i n matrimonittm suscepit, et regalibus pbrateui, e l monteni Ciliciae murtiiit illttm sine i m -
ntiptiis regnum sibi firmavit, i i a u t non lam i n ex- periiiiicnlo transirc p e r m i s i l , ac demtim in cainpis
traneum regnum translatum, quam i n familiatn C y r i Adrasti t l i r i g i t acicm ari\ersiis eum. I h i b t n i itaque
videretur reversum. Ctii successit Xerxes, q u i i n Waiius in ea cougiessionc sexcenta miilia m i l i l t i m .
exercilu suo seplingenta m i l l i a a r m a t o r u m , ct de Sed lain niiiucrosus exercitus mox lerga v e r t i t ,
auxiliis trecenla millia Grccciam expugnaliirus legi- superalus non miutis Aiexanriri arle, qtiam Mace-
l u r babuisse. Naves etiam rosiratas roille ducentas rionum v i r t u i e . Magna eairies Persarum i n eo prae-
c t oncrarias ad tria m i l l i a ; sed tanto agmini riux lio f u i t ; rie excrcilu vero Alexaudri novetn tanlum
defuit, nam scmper i n p r a i i o postremus, et i n fuga cecidere peditcs, et ceiiltun viginti cquites. Post
primus Xerxes apparttit. Unde anle experimenlum banc v i c l o r i a u i majnr pars Asiae statitn ad A l e x a t i -
belli opibus magnis frettis, montes i n planum ex- drutn riefecil. Deuiqtie plurima gessit bella cutu prsa-
«quabat, e l maria pontibus onerabat, et imincnsas feclis D a i i i , quos j a m non taiu armis quain nominis
aquarum voragines permeabiles facicbat, sed ubi ad c i c r r o r e snperavit. Jaui c n i m niililcs A l e x a n d r i
8 u i

auguslias Tbermopylarum p e r v e n i l , qua introilus Persicum a u r u m , e l lotius Oi ientis opes quasi suam
Graeciam palet, l u r p i t e r cst deviclus, et cum deindc praedam ducebant, nec belli pericttlorumqtie, sed
fuisset t e r r e s l r i navalique p r e l i o snperalus, eiiam d t v i t i a r u m nieminerant. Po>lb;cc auteni Darius cttm
suis coiitemptui esse ccepil. Deficiente iiaque q u o l i - quadringentis millibtis peditum, et cenluiii millibus
die regia i n eo majeslate, Artabanus praefectus ejus c q u i t u m i n aciem procedil. O c c u r r i t ei Alexandcr,
c u m interfccit. Artabano Artaxerxes, q u i et L o n g i - et contmittitur praelium ingetilibus aniuiis. In co
inantts, sttccessit. Ipse est Asstierus, suh qtto factum praelio ulcrquc rex vulncratttr, et latuliu taineii
c s l quod in Esther bisloria continetur. Porro A r l a - anceps fitit quoa I fugerel Darius. Ex n 2c magna
xcrxi Longimano successil Xerxes secundus, et caedes Persartim secuta est, caesa c u i i i i smit scxa-
X c r x i secundo Sogdianus, et Sogdiano Darius n o - ginla m i i l i a et ttniiin pedittim, et eqiiituni dccem
i b u s . Dcnique post baec iEgyplus a Persis recessii, m i l l i a , capla quadraginta millia. E Macedouibus
ct proprios reges babere coepit. Dario n o i h o s u c c e i - cecidere pediles ccutuin < i t r i g i n t a , et equits
s t Artaxerxcs q u i et Mnenoti, et post htinc A r t a x e r - centiim quadraginta. Itt castris Persarttm n i u l t u m
xes qui et Ochus. Post haec Ochtis Nechao i E g y p t i attri et caeterarum optim inventum est, ct i n i e r c a -
rrge i u j E t b i o p i a m pulso, j E g y p t u m r e t u p e r a v i l , et D s l r o r u m captivos capla est DariS maier, c l ux<»r
exinde usque ad Alexandrum Magnum Pcrsae i u ejusdenique soror, et rin;e D.trii filia», qiiaruin r c -
jEgypto rcgtiaverunl, sic Ochus, Alses Ochi filius, demptionein, obiata eiiam dimidia regut p a r l e , Da-
Darius Arsis filius, Alexauder Magnus. Sed atile- rins noii o b i i n u i t . illas lauieii Alexautler haberi
quam ad Pcrsicum b e l i u m , et gesta Alexandri n a r - apud se u t reginas praeccpil, filiabtis non sorriiriiu^
randa accedam, prius orttim regni Maceiloniae i n qua m a t r i m o n i u m diguilale patris sperare jussit. Post
p r i m u m ipse Alcxander regnavtt, paucis expedire haec autein Darius i n gratiam victoris Alexaudri

curabo (3$). aureis v i n c i t u r catcnis a cognaiis suis. E l \ i i i c i u s

pariter cum Pcrsarum regno v i l a m t i u m t . Cnjiis
CAP. V I . De regno Macedonum. corpus Alcxauder inoie regio sepelivil. Sicque Per-
Rcguuin MaceiJouum sub Cranao primo rege ex- sariiin regnum cessit i n poteslatem Maccdoitiuti,
o r t u i n ab anuo tcrtio decimo Oziae regis Judae usque poslqtiain stelcrat pcr a::nos ducentos t r i ^ i n l a uiiiiui

(56) Post Sanlanapalum coppit Medornm e i Per- Qttomodo anlem copperit, ct sub«ectita fi:eril divisfo,
sarum inonarchia btpartita i n t e r Medos ct Babyio- babes < i t i n c i e , et ritflusc ex Joamie L i c i d o l i b . i v
nhis. Dcinue renita fuit sub pi hno Cyro, e t D a r i o . - Ckronicorum, cap. 2.
*3i APPENDIX A D H U G O M S OPERA DOGMATICA. 23S
Interea vero T y r u m florcnlissimam urbem A l e - A t r i b u l i s , c l a regio v e c t i g a l i , et ab iliis oneribus
xander expngnavit, et Alexandriam super amnein m u l t i s . Post bunc regnavit Seleticus Pbilopalor fi-
T a n a i i n aedificavit, et Indiam e x p e t i i t , u t itllinto lius ejus; iste est Seleticus, qtti Heliodoruni J e r o -
Oceaui l i m b o i m p e r i i sui flnes terminaret. U b i ciim solymam raisit ad spolianriiim aerariuni, quod erat
Poro ipsitts genlis rege fortissimo equo veclus s i n - i n lemplo D o m i n i . Sed lleiiodorus, divino correptus
gulari certamine d i m i c a v i t , sed occiso dejectus equo j u d i c i o , iufecto negotio ad regem est reversus. De-
concursu satellilum suorutu m o r t e m evasit. S u b - nique Seleucus successorem reliquit Antiocbum
actis deinrie omnibus Orientis gentibtts usque ad fratretn s u u m , qtti Epipbanes, i d est illustris, no-
flumeu Indum et ad Oceanuni, statuit renteare r e t r o r - bilis sive p r a c l a r u s est appellatus. Iste csl A n t i o -
s u m . V e r u m , cuin D a r i u m regem annis duntaxat c b u s , q u i radix peccati i n p r i n c i p i o p r i m i l i b r i Macha-
quinque supervixisset, et Babyloniam reversus baeorum n o m i n a l u r , q u i tot aboiiiinaliones fecil i u
fuisset, suorum insidiis i n eadem u r b e , i n ipso aeta- Jerusalein. Quo m o r l u o regnavit Antioclius E u p a -
tis et v i c t o r i a r u i n flore, v i t a m veueno finivit, vitae tor lilius ejus annis dtiobtts. E t post bunc Deue-
vidclicet suae aiuio tricesimo sccundo, regni vero t r i u s Scleuci filius egrcssus ab urbe Hotna venit i n
s u i duodecimo. Quo defunclo successores ejus o r - S y r i a m , i n regnum virielicet pairis s u i . Cujus ad-
betn uuiversutn, q u i Macedonum v i r i b u s subactus ^ ventum comperto exercilus, qui cuin A n l i o c h o E p i -
f u e r a l , inter se p a r l i t i s u n l , sed postea varia belio- pbane fuerat, ejusriem Antiocbi filium, hoc est
r o m sorte confligentes ad paucos potestas collccta A n l i o c h u i n Eupatorem, q u i j a m regnare coeperat,
est. Prima p a r t i t i o talis l u i t : Plolomaeus accepit i i t l c r f e c i t ; sicque Demetrius Seleuci l i l i u s , qui et
j£gyptum, A f i i c a m , A r a b i a m ; Laitis Mililenus Sy- Sother dictus est, regnum o b t i u u i t . Alexanrier vero
r i a m , Philoias C i l i c i a m , Philo l l l i r i c o s , Acropatus filius Antiocbi Eupatoris cum venissel, exercitum
Mediam majorcm, Sotber Mcdiaiu i n i n o r e m , Schy- c o l l e g i t , oppressoque Demetrio reguum recepit.
nus Suxaniaiiam gentem, Aittigonus Pbilippi P h r y - Post, Demelrius filius Demetrti, fugato Alcxanriro,
giam niajorem, Nearchus Lyciam ct Panphiliain, potestatem ad se revocavit. Deiude T r i p b o n quidcm
Cassander C a r i a m , Menanricr L y r i i a t n , Leonattts parvum Aiexandri ejusdcin filium A i i t i o c h u m ado-
Phrygiatn i n i n o r e m , Lysimacbus T b r a c i a m et Poti- lescentein, quem nutrienduin acceperat, o c c i d i l ,
t u m , Eumenus Cappadociam et Paphlagpniam, Se- sed illo tandcin opprcsso regnuiu i i i progenie Se-
leucus sttmmam castrorum, Cassander A u l i p a t r i lcuci permansit. Porro Demetrio Antiochus Cyprius
stipatores c l satellites regis, Traxiles Seres i n t e r successit, ct huic Anliocho Anliochus Cyzicenus, et
Hydaspem et Indtim, Pbilon Agenoris colonias i n p Antiocho Cyziceno Philippus. T e r t i o dcciino anno
lndis c o u d i l a s , Oxiarchcs Paropamenos i n flue pobl mortein A l e x a n d r i Magni Seleucus i n Syria
Caucasi, Suhitores Aractisios et Cbedros, Stalanor regnare cccpit, i n Asiaiu auteui quadragesimo. C u -
Draucheos et Areos, Amyntas A i b r i a n o s , Sicheu- curritque regnuin usque ad prajfatum P b i l i p p u m
s i l a Sogdianos, Cauor Parthos, Pbilippus Hircauos, per reges decem scptem , et aiiuos ducentos v i g i t t t i .
Fralapbanes Armenios, Tlcpolemus Pcrsas,Peu- Post haec Syria iu ditionem Uomanoruni venit. A n -
eestcs Babylonios, Arthous Pelassos, Archesilaus tiochus euiui i n Partbos fugiens Poiupeio se t r a d i -
Mesopolamiam. Posl ha»c, ut sttpra, d i c l u m est, ad d i t , poslquani Pbilippus captus cst a Gabitio.
paucos potestas collecta est. Et Philippus q u i d e m , CAP. V I I I . De regtto Asier.
q u i et Aridcus dictus est, landem o b t i n u i t Macedo- I n Asia minorc post Alcxaitdrttm Maguura regna-
j i j a m , Seleucus S y r i a m , Antigontts Asiara m i n o r e m , v i t Anligonus aiuiis deccm novem. Post bunc auiem
ploleinqeus Lagi filius ^ g y p t u i t i . Isii sunt i g i t u r re- regnavit Demctrius Poliorcctes decem scptem annis.
ges quy posl A l c x a i i d i u m Magnum i n Macedonia Post hunc Demetrius Seieuco regi Syrise se t r a d i -
regnavcruut, Pbiiippus q u i et Arideus, Cassandcr, d i l , et regnavit Seleticus in Asia e l Syria. His i g i -
Amigoiius e l Alexander Cassandri l l i i , Demetrius, t u r breviter exsccutis,:id seqitcnlia irauseamtis. S»'d
P y r r b u s , Lysiuiachus, piolemajus Cerauuos, Me- 0 p i q „ a i n de Plolcmaeo Lagi fiiio, qni posl A l e x a n -
P US

ieagrus, A u t i p a t c r , Soslhencs, Autigonus,Phi)ippus, druin magnum i n i£gyptoregnavit,dicam, exordium

Perses. Post haec finitum est regnum Macedoniae. regni i E g y p i i , cujus supra i u c m i n i , cursumque ejtis
Jloinani c n i i n , interfeclo Persa, Macedones, Ulyrios usque ad baec tempora paucis expedire curabo (38).
t ' l Galatas liberos csse jusserunt (37).
CAP. V I I . De regnis Syrice. C I P . I X . De regno AZgypti.

Porro i s l i stuit reges Syri:c, qtti post A l c x a n d r u m Quidam i n i£gypto priiitum deos sive heroas
Maguuiti iu ea regiiavcruiit : Seleucus, Nicanor, quosdam regnasse fcruut sic : Fcstus p r i m u s anuis
Auiiocbus Sother, Antiochus Theos, Seleucus G a l - sexcentis octogiula. Sol sectindus septuagiuta se-
i i n i c u s , Seleucus Cerannos. Antiochus iste relaxavit ptem. Sosiuosiros tertius trecentis v i g i u l i . Oronto-
aacerdotes e l scribas, e l cantores templi Domini a liarchus quartus decem octo. Tiphou quintus qua

(51) De monarcbia Alexandri Macedonis p r o p r i a , tertio.

et de regibns post etmi sequeiuibus i n Asia et (58) Quae hic Hugo noster p e r t r a c t a l , apud Joan-
Syria, iionnulla notatu riigna excerpere potes ex iiem L u c i d u i u , J i b r o c l c a p i t u i o p r x d i c C s , a u n o t a r o
Joanue Lticido. l i b r o Clironicoruui q u a r t o , capitulo poteris.
135 EXCERPTIONUM PRIORUM L l B E R QULNTU9. 134
draginta qumquc. Post haec M i r i h e o r u m regna sic. A occupavit, et i b i ab invicem separatl sunt, q u o r u m
Procaauubcs annis ocloginia I r i b u s . A p i o n sexaginta ad centum m i l l i a Delphos adeuntcsGrxcorum gladiis
scptem. Yera aulein u a r r a l i o h a b e l quod a n a l i v i - p e r i e r u n t . A l i a vero centttm m i l l i a i n Italia r c m a n -
taleAbraJC sexla dcciina dynaslia, quam i E g y p l i i serunt, T i c i n u m q u e , Mediolanutn, Bergamuni, et
summam potcstatem vocaul, T h c b & o r u m apud i E g y - B r i x i a m consliltientes, Cisalpinx Gallias nomen de-
ptios i n i t i u i u acccpit, currens per annos c c n l i i m derunt. Unde Galiia T r a n s a l p i n a , qua? ultra Alpes
uoiiagiitta. Quiiiifccim enim dynasliae i n regno i E g y - rcspcctu llaliae h a b e t u r , c t Callia Cisalpir.a, quas
p t i o r u m j a m trausactx f u c r a u l , et sextadcciina ut cis AIpcs c s l , v o c i l a l u r . E t haec de Brenno, Gallis,
d i x i m u s , qua Tbebaei regnabant exorla cst. Dy- et Gallis pauca dixisse sufliciat. Porro Ocho suc-
nastia i g i t u r dccima sexla, regnavcrunt Thebaei ccssit A r x c s filius cjus, et A r x i Darius A r x i s filius,
annis ceuluui nonaginta. Dynastia decima seplima, et Dario, ut supradiclum cst, Alcxauder Magnus,
pastores oclo. Dyuastia deciina octava Diapoiilano- cujus i m p e r i i anno septimo iEgyptus i n potestatem
r u m Amasis p r i m u s . Hic fuit lempore famis, sexto Graecorum venit. Post A l e x a u d r u m denique Ma-
aiiuo ejus reguare incipiens, Cbcbron secundus, Me- gnum regnavit Ptolemaeus L a g i filius i n Alexandria
n o p l i i s , Mcpbres, M i l f a r , M u l o s i s , Theulemosis, iEgypti.
Atiiciiophis. O r t u s , Acbenchercs, Acboris, Eben- B
CAP. X . De regno ASayptiorum poil Alexandrum ;
cres, bic subiucrstis cst. Acbcrres, Cberres, Ar-
Mugnum
mcus qui ct Dauatis, Raincsses q u i ct i E g y p t u s ,
Mcnophis. Dynastia decima nona, Zelus, Rampses, Sciendum a u t c m quod oinnes reges i E g y p t i com-
Ain» nophis, Ainmeiiephus, Thuorcs, q u i e l Polybus. m u n i vocabulo p r i t n u m Pbaraones sunt d i c l i , ab
A d uiiuc Menclaus cuni Helena post excidium T r o j a - Alexandro vero magno usque ad Cleopatram Pto-
noritin riivcrlit. Dynastia vigcsima, D i a p o l i t a n o r u m . l e m x i sive Lagidae; a Ptolemaeo Lagida L a g i filio.
Dyna^ti.t vigcsima p r i m a , Sinendis, Psusennes, C u c u r r i t itaque regnum Alexandriae usque ad Octa-
Nefcrcheres, Aiuenopbis, Osocbor, Psinaces, Psu- vianum [Octavium] Augustum per reges duodecim,
scnues. q u o r u m ista sunt noinina : Ptolemaeus Lagida. Iste
Jerusalem dolo cepit, ct Judaeos captivavit. P t o l e -
Dyuastia vigcsima secunda Sesonchosis, Osor-
maeus PhiladeJphu*. Isle Vclus Testamentum de H e -
t o u , Tacelosis. Dynastia vigesima tertia Pelubas,
hraeo i n Graecum transferri f e c i t , et Judaeorum
Orsocbon, Psannios. Dynaslia vigesima q u a r l a , Bo-
captivitalein r e l a x a v i l . Ptolemaeus Evergetes, P l o -
c h o r i s . Dynastia vigesima q u i n l a Sabacbon,i£lhios,
lemaeus Philopator, Ptolcmacus E p i p h a n e s , Ptole-
Sobicus, T b a r a c u s , i E l u i o p s . Dynasiia vigesima
s c x t a , Merrcs, i E t h i o p s , S i e p h i n a i i s , Neheompos, c
* M l o i n e t o r . Ploleimcus Evergetes, Plolemaeus
W 3 D U S :

Ncchao Psammcticus, Nechao sccuudus, q u i et Nc- Phiscon, qui et b o l h e r . Ptolemacus A l e x a n d e r , P l o -

cepsos, Psammites, qui et Psammeiicus, Vafres, lemeus q u i a matre dejcctus est, Plolemaeus D i o n y -
A n i a s i s . Dynasiia vigcsima septima Persaruin annis sius, Cleopatra. Post haec iEgyptus i n potestatem
c e n t u n i ct undcciiii. Cambyses, fralres magi, D a - Romanorum v e n i l , cujus regnum semper mollitiera
r i u s , Xerses D a r i i iilitts , Arlabanus , Artaxerses, est secututn, et tandem i n femina p r o s t r a t u m , cujus
X e r s c s sccundus, Sogdianus, Darius nothus. Post finem inferius explicabo (59).
bicc Egyptus a Persis recessit, et proprios rcges
CAP. X I . De regno Skyoniorum
h a h c r e coepit, sicut subjectutn est. Dynastia vige-
s i i n a octava, Amarcheus, Saites. Dynastia vigcsima Regnum S i c y i o n i o r u m , SUD iEgialeo p r i m o rego
n o n a , N e p h r i l e s , Acboris, Psamniites, Nepbrites, e x o r l u m , ab aniio vigesimo q u a r l o Nachor avi Abraaa
Nectanchus. Post haec Artaxerses q u i et Ocbus, usqtiein anntim d c c i i u u i n s e p i i m u n i l l e l i s a c c r d o t i s e t
Nectabo rege i E g y p t i i n JHthiopiain puiso, iEgy- judicis Israel, c u c u r r i t per annos noningentos sexa-
p i n m o b l i n u i t , et ex inde usqttc ad A l e x a n d r u m ginta et u n u m , et per reges triginta u n u m , q u o r u m
Magnum Persae dynasliam i E g y p l i tenueruut ab ^ k t a s u n l n o m i i i a : iEgialeus, E u r o p s , F e l c h i m , A p i s ,
anno dccimo scptiino Ochi usque ad septimum T e l o n , i E g i o r u s , T h u r i m a c h u s , Leucippus, Me-
A l e x a n d r i : et nunc iEgyptus i n poleslatem Graeco* saspus, Eratus, Piemeus, Orthopolis, Maratbias, M a -
r o t n v e u i t . Hac praeterea tempeslate, qua praefa- ratus, Ecbireus, Cborax, Epopeus, Laomedon, Si-
l u s Ochus i n Perside regnavit et i n i E g y p ; o , B r e n - c b o n , Poiibus, Inachus, Phestus, Adrastus, P o l y -
n u s , q u i apud urbem Setiotienscm reguabal, cuni phides Pelasgus, .Zeuxippus. Posl haec sacerdotes
trecentis tuillibus Gailorum in l u l i a m venit, et eaiu Carnti praefuerunt annis v i g i u t i octo, q u o r u m ista
usque ad Scnogailiain supra mare A d r i a t i c u m sitain sunt nomina : Archelans, A u t o m i d u s , Mecludutos,

(59) i E g y p t i o r m n regnum eo temporc coepit quo
e t rcgiiuiit Cnalriawrniii, hoc c s l aiiuo ccutcsimo,
trigcatiiio primo a Noaiico d i l u v i o , u l ex Beroso ac-
c«;pm;us. JEgypius auleui ab i E g y p l o regc tihiiittiin
ntoueii accepti, u l a i l Maiiethon sacerdos i E g y p t i u s
i n suppleinenio T e i n p o r u m . Prius euim Oceana et
N i t c a , lesle Diodoro ticuXo i u p r i m o l i b r o ; postca
v c r o Aeria d i c e b . u u r , u i a i t Euscbius i u h b r o Detem*
PiTAOL, C L X X V I I .
poribus.Qiiin ctiam ab Osyris nomine,et cognomine
Osyriana ab i E g y p t i i s , . et Myzreia ah l l e b i i e i s a u -
ciore Moysc dicta l u i l . U l l i m o aitlem vocata est
i E g y p t u s , u l dicttiiu c s l , ab ^Egypto fralre D a n a i ,
qui diccbalur Ramcsses. I l x c ex Joanuc L u c i d o , l i -
bro C l i r o i i i c o r u m v cap. p r i m o , apud quem t i o n -
nulla aiia ad proposiluut u o i a l u digna couijj&ciro
poles.
8
 * * 5 APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. t56

Heuuctis, Theonaus, Amphicius, Caridus. Post haec A E u r y s i h e u s , Agis, Echestralus, Labores, Dorisletis
finiltim cst regiium Sicyonioruin (40). Agesilaus, A r c h i l a u s , Thelectus, Alcamenes (45).
CAP. X I I . De regno Argivorum. CAP. X V . De regno Corinthiorum.
Regiiutn A r g i v o r t i i u sttb Inacho p r i i n o rege exor- Regnum C o r i n t h i o r t i m sub A l c i h e primo rege
t u m , usque ad novissimuin Acrisiutn c u c u r r i t per e x o r t u m , ab anno oclavo Samuelis j u d i c i s Israei
auuos quingenlos quadragiiila quattior abanno usque i n aniium p r i m i i m Joatham filii Oziae, cucur-
p r i m o Jacob patriarchae usqtie ad annuni duodeci- r i t per annos ireccntos v i g i u t i . Reges fiieruut:
n i u m Deborae ct Barach j u d i c u m Israel. Reges i g i - Alethes, T r i o n , A g i l a u s , P r i m i r a s , Bacis, Agelas,
t u r A r g i v o r u i n s u u l Inachus, Phoroncus, Apis, A r - Eiidemus, Arisloinedcs, A g e n i o n , Alexaudcr The
gus, Criasus, Phorbas, Triopas, Crotopus, Sllteie- lesles, P r i t a u i s (44).
n u s , Danaus, Lyncbes, Abas, Prcetus, Acrisius. Post
CAP. X V I . De regno Lydorum.
luec i u Mycenas iiiiperiuni est t r a n s l a l u m . Perseus,
R gnutn L y d o t u i n sub Ardiso p i i i n o rege exor-
A c r i s i o non sponle interfeclo, n i i g r a v i l ab A r g i s .
t u i u , ab anno quadragesimo octavo Oziae regis J u -
Keges Mycenaruni sunt Perseus, Stbelenus, Eari-
da, usque i n amiuniquadragesiiiiuiii l e r i i u m transiui-
steus Slbeleni iilius , Alreus et T b y e s t e s , Aga-
^ graiionis c u c u r r i t per annos trecentos t r i g i n t a , et
m e m n o i i , Egystus, Orcstes, Tbisanienus, P c u i i l u s ,
per regcs noveiu, q u o r u m ista sunl n o m i n a : A r -
Umiethes ( 4 1 ; .
disus, Aliattes, Meles, Caiidaulcs, Giges, A r d i s ,
CAP. X I I I . De regno Atheniensium.
Sagdiates, Ahaltes, Crcesus. Post haec suhversum
Regntim Athetiiensium a Cecrope rege prituo
est regnuiu L y d o r u m a Persis. Crtestis namqiie L y -
• x o r t u m , ab auiio vicesimo secundo M o y s i , hoc est
d o r u m rex ctiui Medi et Persae Rahylouem obside-
quadragcsiino q u i n t o anle egressiotiem Israel de
r e n t , contia eos Chaida*is auxiiiuiii t u l i t , propter
i E g y p l o usque i u aiinutii v i - e s i m u m iioiium M a -
quod poslea subversa Babylouc a Cyro rcge Pcrsa-
atassie regis Jtula, c u c u r r i t per amios noningeutos
r u I I I bello oppetitur et superatur. Sicque reguum
-qtiiiiquaghita t r c s . Reges i g i l u r suut, Cecrops, C r a -
L y d o r u m i n P e r s a r u m d i t i o i i e i n transiit (45).
itatts, A i i i p b i c l i o n , E i icthouius , P a n d i o n , cujus
CAP. X V I I . De regno Purihorum.
fk\\M Progue et Pliiioiiicna, Erictheus, Cecrops
P a r t h i postquam a Seleuco rege defeccrunt, p r o -
•Erictbei, Paiidiou Cecropis, iEgeus Pandiouis, T h e -
prios reges babcre coeperunt, qnoruin ista sunt
seus i E g o i , Menesteus, Dcuiophoon Thesei, Oxintes,
nomina : Ar»aces, Arsaces, Priapacius, Phrahates,
A p h i c i t a s , T h i m o t c s , Meiautbus, Codrus M e i a m b i .
Milhridates, Pbrahates, A r t a b a m i s , Mithridates,
-llucusque r e g e s ; poslbaec autem principes sunl „
c o u s t i l u t i , quoruui siuguli p r i u c i p a t u m usque ad 0 r ( M , e s
- " , s
temporibus, Crassus, Romanum asse-
Jineni vitne t e n u e r u u l , Medrus C o d r i , Acastus • A r - cutus consulatiini, per Mesopoiamiain len<'cus i n
«hippus, Theusipptts, Pborbas, Mezades, Diogneius, P a r l h i a m , Euphratem fluvium, contra foedus L t t -
Pheredus, A r i p b r o n , Tbespieus, Agamestor, ifcscbi- c u l l i et Poiupeii, cousuluiti Romauoruni, t r a n s i v i i ,
l u s , Ahneon, Carops, .'Esimedes, E l i d i c u s , t l i p p n - et Carras usqtie pervenit, ubi a Partbis c i r c u i u v e n -
incnes, L i o c r u t e s , Absauder, E u r i x i a s . Post haec tus exercitum a m i s i t , et ipse est cxslinctus. P o r r o
annni principes Athenis constituti sunt novcui cx Orodi succcssit Pacorus, et Pacoro Miihridates
nobilibus civitatis (42). m a g n u s , et M i l h r i d a l i iuagno Pharuaccs lilitis cjus.
CAP. X I V . De regno Lacedeemoniorum. H i c est Pharnaces, q u i i u beilo Pharsalico Pompeio
Regnuin Laceda»inoiiiorum sub Eury»iiieo p r i m o atixiiium l u l i t , qtiem post morteiu Poinpeii Julius
rege e x o r t u m , ab anno septimo Samuelis j u d i c i s Caesar i u Ponto d e v i c i l .
l s r a c l usqtte i n annuin quadragesimitm iionum Oziae CAP. X V I U . De regno Numidiaf.
regis J u d a , c u c u r r i t per annos trecetilos viginti Reges Numidiae. sunt Gala : Masinissa, Mycipsa,
yuio<jue, et regcs novem, q u o r u m ista sunt uouiina : D A d h e r b a l , Hiempsal, Jttgurtha.

(40) Regnum S i c y o n i o n i m i n Graecia, j u x l a E t i - (45) Regnnm Lacedapinoniornm incoepil, secun-

sehium De temporibus, i n i t i u i n babtiit ante n a t i v i -
tatem Abrahaa annis sepiuaginta t r i h i i s , virielicel
atino 52 R e l i , et dttravit aituis nongetttis sexaginta,
et uno reliquos ejus progre*su* cx Joanue L u c i d o ,
l i b . v i Chonicorum, cap. 4, educere poteris.
(41) Mox o i i i s Esau et Jacob, anno secundo Ba-
l e i Xersis octavi regis A s s y r i o r u m , i n i t i u m h a b u i t
fregnum A r g i v o n t i n , u t computat Eusebius. C o m -
uutatio regttin et tcinporttm ipsoruin c e r n i t u r b r e -
v i t e r apud Joaniiem L u c i d u t u , l i b r o C h r o n i c o r u m
wi, cap. v.
(42) Athenieusium regittim, ut ait Bcrosus i n v l i -
i i r o , coepit anno quarto Sparcti X V I I regis Assyrio-
m n t q u i fuit anniis pritnns Jasii regis E u t r t t r i ; c , et
x x x O r i regis i E K y p i i . Quoruin reges qtiot auois
regnavertiut, ex Eusebio e l i c i l . Joauiies Lucidus,
i i b r o v i , cap. 5.
utim Eusebium, anno q n a r i o Dercisi Irigesimi p r i m i
regis A s s y r i o r u m . A l i q u i tatnen d i c u n l i d cce-
pisse prius annis dtiobus, quod tnagis c o m p u t a t i o n i
nostrae, ait L t i c t d t i s , convenil. Tune enim e r a t
LXXVIII auiiiis vigesimne riynasliae j E g y p l i o r u m , e t
sextus aniius jEueae S y l v i i , regis L a t i n o n i i n , nee
non et ritiodeciiniis anniis Saulis regis H e b n r o r u m .
Reges Lacedaeuioniorum apud eumdem habes es
Euscbio.
(44) Eotlem tempore incoppit rcgnttm C o r i n t h i o -
r u i u , quo et regiiiint La«*edneinoniorum, j u x t a E u -
sebiuin. Et tegcs coriini f u e n i n t itumero duodecim.
Joan. Lncidits, lib. v i , cap. 10.
(45) Regntim L y r i o r t i i n , j t i x t a Eusebium, m o x
i n c o t p i i , post finem regni C o r t n l h i o r u m , hoc est
atinis duobus ante priittam Olytnpiadem, Joanues
Lucidus, l i b . v i C h r o u . , c. 15.
»7 EXCERPTIONUM PRIORUM LIBER QUINTUS. 238

CAP. X I X . De regibus Babylonia. \ CAP. X X I . DeJulioCasareprimo imperatore Romano,

tt Pompeio Magno.
Reges Babyloniae s u n l Merodach, Baladam, Na-
Julius itaque Cncsar G a l i o r u m genlem ferocissl-
bnchodonosor Nabitchorionosor, Evilmerodach,
m a m mtiltis praeliis cxpugnavit. Navibtis denique i n
Egesar, Lahosordach, Ballhasar. I.sli sttnt reges
B r i l a n n i a m transvectus, Romanum i m p e r i u m u l t r a
Chartlftormn, q u i , quainvis gesiis f u e r i n l insignes,
lerrac l i m i l e n i dilalavit, mare videlicel Occanum,
i u numero lamen regum illustriura non compu-
quod totum i n t r a decennium consuinmavit. Quo
tantur
tra:?sacto, dccerni sibi a senalu Romauo poslulavit
CAP. X X . De regno Latinorum.
allerum c o t i s u l a t u m ; c o n l i a d i c t u i n est a Marcello
Regnum L a l i n o r u m sub Jano, u t d i c u n t , p r i m o ter consule, adnilenie Pompcio. Deinde decretum
rege e x o r t u m ab aitno septuagesiino sexto Aoth est a senaiii, ne i n U r b c m nisi diinisso v c n i r e t
Jtidicis Israel tisquc i u aiinuui ociavuin D a r i i regis, e x e r c i t u . Quod Caesar graviter l u l i l , et contractis
q u i est ociogesimus post transmigralionem Baby- undique v i r i b u s , Romain h o s t i l i t c r conlendit, e t
lonis, decimus posl revcrsiouem, qnarlus post i n - Rttbicone fluvio transmisso, A r i m i n i u t n cepit, et
stauralionem l c i n p l i , c t i c u r r i t per annos o c l i n g e n - Ravennam se c o n t u l i t . A t Pompeius, c t omnis Ro-
tos v i g i n l i ei novem, c t reges Latinos sex, Albauos B m a n o r u m senalus, crescentibus Cdcsaris v i r i b u s t r e -
quatiiorrieciin, Romatios septem usque ad T a r q u i - p i d i , tanquam Italia pulsi Graeciam ariieruni, D y r -
n i i i n i stiperbum. Reges L a t i n i fuerunt Janus, Sa- racbium gereudi bclli sedem cligentes. Cajsar a u t e m ,
t u r n u s , Picus, Fauiius, L a t i m i s , jEneas. Albani, c u m j a m adversus Pompeii duces multa peregissei
Ascanius, Silvius Poslhiinius ^Encae l i l i u s , Silvius, c e r l a m i n a , tandem Romam i n t r a v i t , et ex acrario
jEueas, fcilvius L a t i u i i s , Sdvius Epithus, Silvius Ca- pubiico fractis j a n t i i s pecuniain t u l i t , quam suis
p i s , S.lvitis Capettts, Silvius T y b e r i n u s , Silvius m i i i t i b u s eiogavit. Interea vero apud D y r r a c h i u m
A g r i p p a , Silvitts A r e m u l u s , Silvius A v e u t i n u s , Silvius multi reges Orientis ad Pompcium cum a u x i l i i s
Procas, Silvius A m u l i u s . Romani, Romulus, Numa devcnere; quod audiens Gaesar, aginine comparalo,
Pompiliiis, T u i l u s Ilostiiius. Ancus M a r t i u s , T a r - per E p i r u m i n Tbessaliain v e n i i . Poinpcius octo-
q u i i i i u s Priscus, Scrvius T a r q u i n i u s , superbtis. Post ginla et octo cohortes ordine t r i p i i c i collocavit,
lix c, cxpulsis ab tirbe regibtts pcr B r u l u m , consules
k
fueruntqtie i n exercitu ejus pedilum qtiadraginta
reiupublicain t r a c t a b a i i l usque ad J u l i u m Caesarem, m i l l i a , ejt eqtiiles i n sinistro c o r n u scxceuti, ct i n
lioc esl, usquc ad annuin vicesimum l i i r c a n i regis dextro q u i n g e n t i . I n l e r quos erant reges m u l t i , se-
e t saccrdotis Jtidacorum per aunos quadringentos Q natoresque et equites Romani p l u r i i n i . Conlra Cae-
sexaginu dttos stc. Brutus post expulsos reges sar s i m i l i t e r octoginta cohortes triplici ordinavit
p r i m u s consul stib anno p r i i n o , deinde decem v i r i dispositione. I n exercitu Cacsaris fuere m i n u s q u a m
coiistitttli sttut anno 4 0 . Camilltis constil anno 136. t r i g i n l a millia peditttm, et equites i n i l l e ; sed dutn
Q u i m i u s d i c l a l o r auno 148. Papirius consul auno utrinquc certarelur, landem iiniversusPompeii f u g i l
186. Manlius, et Regulus anuo 2 4 3 . Publicius Cor- exercitus. Caesa sunt i n eo p r a l i o Poinpeiationim
nelius Scipio aiino 292. Fabius Maximus dictator duodecim i n i l l i a , et centuriones triginta q u a t u o r .
anno 298. L u c i u s j E m i l i u s Paulus. Terentius V a r r o Pompeius fugiens ouerariani navim nactus, in
anuo 299. Levintts et Marcelius anno 3 0 4 . Clattdius Asiam p r o p c r a v i t , et inrie per T y r u m in i E g y p t u m
N e r o et Marcus L i v i u s Saiinator anno 305. Scipio t r a n s i i t . ibique statim u t l i t t u s a l l i g i t , jussu Ptole-
Africanus inajor anno 5 1 1 . Scipio Africanus m i n o r maei adolesceitlis, i n g r a t i a m Caesaris v i c t o r i s , occi-
a n n o 5 6 4 . Scipio Nasica anno 5 9 1 . Posthumus et sus est. Pompeio interfecto, Cnesar, S y r i a m perva-
Metellus anno 595. Marius et Cenaeus Mallius anno gatus, A l e x a n d r i a m v c n i t , ubi Alexandrinis p e t e u i i -
4 0 1 . Sylla aimo 422. Marcus T u i l i u s Cicero anno bus praefalum Ptolemaeuni adolesccntem Alexandriae
4 6 9 . Pompeius, Crassus anno 457. Cacsar solus i m - reguo d o n a v i t ; qtii tamen i i l i c o contra Caesarem
p e r a t anno 462. Istos de temporibus consulum ex- D rebellavit, e i b e l l u m i n s t r u x i t . I n quo bello refe-
cerpsiiuus, ex eo quo rcges expulsi sunt usque ad r u n t u r ca^sa h o i n i n u m v i g i n l i m i l i i a , e l duodecim
J u l i u m Caesarem singulos annos suos et tempora n i i l l i a sepluaginla navibus dedila. Unde lerritus
quibus p o s l rcges rempuhlicain t r a c t a b a n l adnotan- Ptolemaeus scapham ascendit u t fugeret, sed m u l i i s
tes, e t e o s magis signavimus, q u o r u i n temporibus, posl eam i n eamdera scapham i n s i l i c n t i b u s inersus,
v e l ab ipsis vcl ab aliis aliqua magna gesta referuit- necatttsque est. Cujus duni corpus ad l i l t u s devohi-
t u r , v e r h i gratia temporibus Papirii consulis ea lum fuisset, indicio loricae aureae cognitum fuit,
quae de A l c x a n d r o Magno scripla sunt. Temporihus quem c u m Caesar A l e x a n d r i a m praemisissct, A l e x a n -
Scipionum, bella punica. Temporibus M a r i i , J u g u r - drinos desperatione ad deditionem coegit. Quibus
t b i n t i m . TeinporibusCiceronis, C a l i l i n a r i u m . P r i m u s patratis rursus regnum i E g y p t i Cleopatrae dediL
Itaque R o m a n o r u m monarcba Julius Caesar e x s t i t i l , Deinum vero S y r i a n i pervagatus, Pharnacem in
CUJUS gesta paucts expediam (46). Ponto devicit. Indeque Romani secundo regressiis

(46) Haec omnia diffttsius babes apud Joannem et Paulus M a n u t i u s , t n U b u l i s quibusdam copiosis
L u c i d u m i i h . i u C b r o n i c o r u i n , c. 3 ; sed Robortelus, dcderant.
?39 APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATlCA. 540
dictator etconsul c s l appclialus; deinde i n A f r i c a m A neribus confossus i u l e r i i t , post annos t r e s e t menses
iraiisiens, omnes magni Pompeii duccs alque ne- sex q u a m iroperare incoeperat. In bac conjuraioue
potes riebcliavit. C o n d i x i l apud Mundam civilatem ducentos sexagiula conscios fuisse ferunt. ito.na-
adversum Pompeii duces, Labienum alqtte Acciuui nus vero popttltis dolore stimulatus capitoiium c u m
V a r r u m , et superavit. Sed e l filiam Pompei P e m - auctoribus cajdis incendet e v o l u i t . A p u d quos e t l a m
^eiam, F a u s l u m , e l Syllaui, AflTranium e l Peireiuin post modum memorabilis factus est,. u t omnes post
i i i t e r f e c i l . Calo vero apud Uticam sese i n l e r e m i i . illuin iinpcratores, Caesares n t i n c u p e n l u r . Breviter
Indequc reversus Uomam, r e r u m summatn ac po- itaque o r t u s , cursus et occasus regnorum m u n d i ,
tcslatem solus sibi praesuinpsit, quain Gracci mo- qua?. a tempore, qtto post d i l t i v i u i n disseminatu:ii
narchiam v o c a n t ; sed duiti i b i reipitlriicae s i a l u m est genus litimantim supcr t e r r a m , c x s t i t e m n t ,
r o n t r a moreni inalorum clemeiilcr i n s t a u r a l , aucto- usque ad tempus H i r c a n i pontiflcis, declaravi (47).
ribtis B r u l o et Cassio, in curia v i g i n t i quatuor v u l -

(47) Quae rie Caesare ac Pompeio, t i i m i n laiirietu, gcssil. Quampltirima i n Stieionio de Caesare, et de
ttiiu in o p p r o b r i i i m riici posMiul, Piittarchus accuia- ambobus i n Appiano, et caMeris U o m a n x H t s t o r i f i
lissimus scriplor i u v i t i i * c o r u i i i , ^studiosissime d i - B scriptoribus, a n n o l a n possunt

LIBER SEXTUS.
Tractat do imperatoribus Roraanis, a nativitate Christi, i d est ab Octavio, usquead
Trajanum; continet capita tredecim.

CAP. 1. De concordia agitur prcecedeutium et tequen- pentibus morte sopita est. Tunc Augusius, potitos
tium. Aicxanriria urbe opulenlissima, Romain triunipbans
Deinceps conabor leguoruin ac regum setletn, et ingresstis esl. Quibtis pairatis, P.irtbi i n c i y l i tiomiiiis
nomina simili o r d i u e , quontorio ab iucarnatioue gloria l e r r i t i , Romaua sigua quac Crasso iuterfccto
V e r b i nsque ad teinpora nostra cuciirrertint e x p l i - ; d i r i p t t e r a n t , ei u l l r o reddirieruut, et obsidibus riatis
care. Liueain nainqtte compulationis qua praeseutis foedus ab eo suscipere m e r u e r u u t . A d buuc quoqtie
ba>culi cursum m c i i m t i r , in geminas p a r t i i i sumus lndi, Garainantcs, iEtbiopis iegatos c i i m donis
p a r t c s ; superiorein ejus partem ;ri> cxordio sacculi iniserunt. V c n i t ad eum et llerories rex Jutbcae rie*
usque ad iticarnationein V e r b i pori igcnlcs; stibterio- posito diarietnatc, et insignibus regui sequestralis,
l e m alque posieriorciit ab iucarnalione V c i b i de- eo quod fuissel de aniicis A n t o m i . V e u i l , inquam,
orsttni ad uos iisque cxleudiiutis. Posl tciupora l i u i n i l i h a b i l u , sed regia meutc. Cumque coram i m -
consuluui tuonarchae i n Romaiia rcpublica i m p c r i i i m peralore iidcni, qunni Aiilonio scrvaverat, elegan-
oblintterunt, p r i i n o Julin Cacsare corripieute iinpe- lissime perorassci, Caesar lidem et honiiatcin a d -
r i u n i , rcpetitusquc est Uomae mos uni parcudi, anno m i r a t u s i n homiue : Salve % i i i q u i l , et nnnc magit
ub Crbe condila ^epliiigentesimo vigesimo secundo, utere regno l u o , quoniam non itwidemus virtutibut 9

ab exactis vcro regibus qtiiiigenlesiuio oclogcsiino; ted deleclamur. E t ha?c dicens, imposuit coronam
pro rege, iitiperatore, vel sacratiore uouiiue post capiti ejus, ampliavitque rcgiiuin cjus dans ei Gad-
Atigtibto appcilato. riaram et I l y p o u a m , Samariam et Joppen, T t i r r t t i i
CAP. I I . De Octaviano tecundo monarcha et de nali- qtioque Stratonis. E x q u i b u s Herorics T u r r i m quoque
vitate Cltritti. ) Slratonis aulicis tedificiis vcnustavil, c l Caesarcaui
Secnnrius R o m a n o r u m monarcha, iuterfecio Julio jussit appellari. Pacatis i g i . u r oinuibus per u n i v c r -
Caesare,Octavianus JOctaviiis] e x s t i l i l . I l i c l l l y r i c t t m bum orbem regionibus : tlxiil edictum a Cattare
et Pannoniani occitpavit, c l Sican.bros, et Artures Augutto f ut detcriberetur universut orbii. JJac d'e-
llispauiae popnlos superavil, e l moribits iiiformavit. scriptio prima facta ett a prceside Syriat Cyrine.
N o r i c i , Dahuata?, Mccsi, Bosphoraiii, Thraces, Daci, Atcendit aulem Joseph a Nazureth Galilaat in Be-
Sarmat:e, ductiiit ejus stint supcrati v i r l u l c . Scd thlchem Juda % eo quod essetde familt David % ut pro-
nntcqiiaii) regui iiionarchiaiu obliuuissct ipsc, A u - pteretur et ipse cum Maria des,cnsata sibi uxote
gtistus l l a l i a m , et Galliam, et l l i s p a u i a m , Auionius pwgnante (Luc. n ) . Anno i g i t u r i m p c r i i O i i a v i a n i
vero Asiam Ponluinquc possidcbal. Porro Antonius, Augusti quadragesimo sccitndo, regni Herodis I r i -
c u m essel soccr cjus, reptidiala Aitgusti sorore, gesimo p i i u i o , Olympiadis c i i i u s i m . u nouagcsimae
Clcopatram JCgypti regiuam sibi copulavil, ct A u - terliae, cuin per orbem tcrrartim firmissima pdx
guslo belltim u i d i x i l . Sed ubi v e n l u m e s l ad p r x l i u i n , vigcret, Jesus C l n i s i u s F i l i u s Dci iitBetliL hem Jttdas
A u i o n i u s imperatoreiii stislinere non valcus, p i o p r i a ' nascitur secundum fidcles promissioncs. l n ctijus
iuanu se i u i e r f e c i l , Cleopatra vero admolis sibi ser- o r t u angeli exsultanics c c c i n e r u n i : Gforia in exceiiit
541 E X C E R P T I O N U M PRKM UM L I B E R S E X T U S . 1 «
Deo et in terra paxhominibus
% bcncevoluntati$(Luc.\i)> j , que argueret etiin Joannes Uaptistav v i n x i t e u m ,
Magi qimque veucruui ah Oiieule atlorare c u m , trtisilque i n carceretn, acrieiiium feciteuin decoliarl
offerentes ei m u n c r a , a u r u m , Ihus et m y r r b a m ,apuri castellum qttod Macberonia dicitur. Porro,
(Matth. n ) . Hcrodes aulem maia suspicione p e r - eodcm amio quo capite caisus es»i sanctus Joanues,
t e r r i t u s , o c c i d i l omnes pueros, sperans i n t e r coaeta- passus est Dnminus nosler Jcsus ChristuSyel resur-
neos C b r i s l u m i n l e i flcere. Praeterea agebatur f u - r e x i t terlia d i c . Mos aulem erat Romanis antiquiius,
nestus Herodes suspicione maia per rouita flagitia, ut provinciarum judices, si qtttri novi i n iilis quas
et ne ignobilis videretur, copuiavit sibi Mariannem regebaut proviuciis conligisset, senaliti scripto nttn-
Aristoboli filiam. Deinde copulavit sibi novem m u - liarent. Pilalus ergo scripsit rpislolam ari T i b c r i t i t n
lieres, sed i n t e r omnes pollebat Marianne excellen- de his quae i n Domitium nostrum Jesnm Christum
tissimi gralia decoris, unde diligcbal cam Herodes, perpelrata fuerant, significans c i quod ipse esset
nec oflensam. volebat. V e r u m i n Mariannem scena vere Salvator m u u d i . Tutic TiL»erius c u m suffragto
a d u l i e r i i c o n l e x i t u r , quod Antonio iinaginem suam m a g n i f a v o r i s r c t t i l i t e p i s t o l a m a r i s e n a l u m , poslulans
destinassel, u t ptilchrituriine sun perstrictam e x c i - u t Chrislus Deus haberetur. Porro scnaltts C l i r i s l i i m
laret i n se v i r i non sobriam n i e n l e m ; quod audiens recusavit, inriignans quod non sihi sccuuritim m o -
Herodes jussit eam i n t e r f l c i . Sed non m u l l o post ^ ^ r e m prius epislola delala fuissel. A b illa ilaque die
secuia est facii p03niteittia. ltaque Mariauue i l l i coepit i m m u l a r i latiriaiissima prius Caesaris morieslia
auriiri e l v i d e r i viriebatur, c l i n l c r r i i i i n consistere i i i pcenatn contrariicioris senattis. Inlerea apostoii
cum illa et coufabulari. Addebanlur i i l i s t i m u l i a h Jerosolymis Matlbiam ordinaverttnt (Act. i ) , ao
aliis, q u i c i a filiorttm insiriiis cavendum deuunlia- dcmum septem diaconos, qtiorttm isla sunt nomiita :
b a n l , asserentes qitori ullrices tnatcriii e x i l i i manus Slcpbanus, Philippus, Procorus, Nicanor, T i i n o n ,
i n eurn a r m a r e n t . Tanriem i g i t u r ad tirbem Sebasleu Parmena, et Nicolaus Antiochenus (Acl. v i ) . A b hoc
A l e x a n d c r , et Aristobolus (sic eniin vocati $u\\\) orta est haeresis Nicolaitarum. Per idem lemptis i
p e r d t i c t u palris i m p e r i o slrangtilati sitnt. F c c i l oc- Pliilippus descendens i n Samariam praedicavit i b i
c i d i etiam A u t i p a t r t n n fllium sutim llcrodes. D e n i - v c r b u m D c i , e l crediderunt m u l t i . Sed e l Simon
que m o r b o itiierculaneo dcprcssus lecto decubuit, Magus, q u i eamdem urbem magicis artibus deinen-
e t landein morte pessima vitam fliiivil. Successit taverat, baptizatus est. Cunquc pervcuissent illuc
i g i l u r H c r o d i Arcbelaus filitis ejits, majeslate q u i - Petrus c t Joannes, et Simon videret per inauus
dem i n i n o r , seri v i t i i s IIOII i n f e r i o r . Florcbant per eorum imposiiionem S p i r i t u m sanctum dari c r c -
iriem lemptis Romae V i r g i l i u s , Sallustius, Tercntius, , dentibus, o b l u l i t eis pecuniam, postulans u l sibi isla
(

I l o r a t i u s , L i v i u s , l l o r l c i i s i u s . Porro Augustus Caesar * potestas concederetur, sed verbis Petri gravitcr

erat ad recipieudas aiuiciiias parcus, sed ad r e i i - confutatus abscessit. Circa bos denique dies Paulus
nendas consiantissimus. F u i t m i l i s , g r a l u s , c i v i l j s Aposiolus e l i g i t n r , et Siephanus Jerosolymis l a p i -
a n i m i et l e p i d i , corpoie toto p u l c h e r , sed oculis dalur, e l Jacobtts Alpbaei palriarcba constituitur.
magis. A u x i t Romain auliflciis m u l l i s , illo glorians Apostoli quoqtie, ciuu j a m Judsca vcrbtun Dei repu-
dicto : Vrbem invenilateritiam, relinquo marmoream. lissel, singulas p r o v i n c i a s a d i e r u n l . Petrus
%
Cappa-
Nolae morbo o b i i t , e l T i b e r i t i m suum p r i v i g n u m s i b i dociani et A n l i o c b i a m , Joannes Asiam, Patilus
successorem r e l i q u i t . Graeciam, Andraeas A c b a i a m , Mallhaeus yLihiopiain,
C A P . I I I . De Claudio Tiberio Ca?$are. Pbilippus S c y t h i a m , Simon et Judas Persiriem,
Claudius T i b e r i u s ad ititpet iuiii snblhnatus, i m - Bariholomaens lnriiam i n i u o r e i u , Thomas Indiaiu
peravit c i r c i l e r v i g i u t i duos annos. Iste tantae m o - niajorem. Porro i l i i , q u i ari flriem couvertebanliir,
destiae f u i l p n m u m , u l riiccret boni pastoris esse discipuli, non Christiani vocabantur. Scd florenlis-
pecus toudcre, non deglubere. Apud hnnc rienique sima apud A u i i o c h i a m Eccicsia congregata, prima
rex Archelaus <Ie insolcnlia accusaius Viennnm coepit crcdenlcs i n C h r i s t u m Christianos appeliarc.
Galliae urbem exsilio rclcgalus esl, c l ad iiiiniienriaiii Praclerca Caesar, ctnn j a m suoset exlraneos pariter

r e g n i Juriaici polcsiatem, fralrcs Archelai tcirarclne p u u i i e t , resolutis i n urbe Roma iniiiiiae a t i i b u s ,

sunt c o n s l i l u t i , Lysanias, Philjppiis, Hcrorics. Auuo Armenia a Parlbis, Moesia a Dacis, Pannoiiia a Sar-

y u l e i n dtioriccimo T i b e r i i Cxsaris Pilalus Juriara3 m a t i s , Gallia a f n t i i i m i s genlibus direplae stint.

prajscs est riesignatus. Annoqne quinto decimo Tiberii Demum vero insidiis Caii Caligulae exstlnclus
cst.
Ccesaris, procurante Pontio Pitala Judajam. e l pra>
dictis iiliis Ueroriis regioncs sihi commissas p r o c t i - CAP. I V . De Caio Caliguta.
ranlibtis, factnm est vcrbum Dotnini super Joattnem Trariiriit i g i t u r Caius Caligula imperator c r e a l u s ,
Zacharice filium in Ueterto. El venil in omnent regio- r e g n u m Judneae Agrippie H c r o d i , filio Aristoboli filii.
r.cm Jordanis 9 prajdicans bttpthmum t u remlssionem ilerodis Miagui ct Marianucs. T r a d i r i i t i g i l u r illi
peccatorum (Luc. m ) . Eodcm aniio Doiuiuus noster Caius P h i l i p p i , Lysania?, ct Hcrotlis telrarcharunl
Jestis Chrislus evangelicam doctrinam incboavit, et lelrarchias, et Herodem incestum una cum Hero-
duodccim apostolos elegit. Dciude elcgit sepluaginla diadc in Hispanias aelerito damnavil cxsilio. F i l i a i n
riuos riiscipulos. Hcroties autcm telrarcba abstulit quoqtte Ilerodiadis, quae i n decollalioite sancti J o a n - j
L a t r ! stio P l i Jippo uxorcm suam I l c r o d i i r i c m . Cutn- nis sallavcrai, vivam lerra d c g l u t i v i l . P n r s e t etiam
 3*3 APPENDIX A D HUGONISr O P E R A D O G M A T I C A : 2 U
Pilattts noii remnnsil i m p u n i t u s , sed apud Viennam A mon Magus populum R o m a n n m ita dementare ccepit,
exstilans propria inanu se interfecit. l i a c practerea u t ante missis imaginibus suis adoraretnr u t Deus.
tempeslaie Malthaeus Evangelium scripsit. Interea Sed cum Petrus adolescenlem propinquum Cacsaris
Ca?sar profeclus q u c r c r e hoslem viribus otiosis, quem Simon magicis artibus suscitare non valebat,
Germaniam Galliamque percurrens, B e l l i n u m B r i - i n nomine Jesu Christi suscilassel, confustts Simon
tannorum regis frlitun i n dedilionem suscepit. E t oflensuro se d i x i t a Galilaeis, relicturumqiie se tirbem
sic est Romam reversus. His quoque diebus Judapi m i n a t u r , et d i c m quo stipernis sedibus iuvehercttir
aptid A l e x a n d r i a m commota seditione, co?de p r o - pollicetur. Cum volaret, orante Pelro, c o r r u i t , et
fligali, exponendartim querelarum causa Philonetn confractus morltius est. Sed Ncro Cwsar super haec
qitemdam eloquentissimtimad Caesarem m i t l u n t . Sed indignalus j u s s i t comprehendi P e t r u m , ciimque fle-
Caesar sprevit ejus legalionem. Demum vero j u s s i t tibtts fldelitim victus, tirbcm sc egressurtim p r o n i i -
lemplum qttod erat Jerosolymis p r o f a n a r i , et se sisset Petrus, v i d i t occttrrentcm sibi Cbristiim Do-
tit Dettm a d o r a r i . Obscenilalc dcnique m o r u m suo- m i n u m , e^cum adorans a i t : Domine. quo vadis ? Ctii
r u m omnibus odibilis factus, a praelorianis roilitihus Dominus, Venio, i n q u i t , Romam iterum crucifigu
est occisus. Intellexit i g i t u r Pelrus hoc d i c t n m de passioue sua,
CAP. V . De Claudio Caligulce patruo. B
et reversus et lentus crucifixus est. Patilus quoque
Clauditis ilaque T i b e r i u s , Caligulae patruus, i m p e - apostolus capite caesus est. Cacterum tempore N c r o -
r a l o r crealns cst. Hic i n D r i t a u n i a m tratisvectus nis Evangelitim a Ltica s c r i b i l t i r , et Jacobus p a t r i -
pariem illitis insulae In dedilionem suscepil, et O r - nrcha Jerosolymis pertica fullonis excercbraiur.
cades iusulas Romano imperio a d j e c i l ; sicque R o - P o r r o Caesar Nero hostis j u s t i i i ; c , p r i m u s persecu-
m a m reversus filio stio B r i t a n n i c i nomen imposuit. tionem i n Christianos excitavit. M a l i c n i quoque
Jlis diebus misit prccfatus Herodes rex manus ut afJH- suam, sororem, t i x o r e m , ct omnes propinquos suos
geret quosdam de Ecciesia; occidit autem Jacobum pene i n t e r c m i t . Occidit poctam L u c a u u n i , el Scnc-
fratrem Joannis gladio, et apprehendit Petrum, et cam praeceptorem s u u m . Sed cu:n baec et inulta
misit eum in carcerem, ut produceret eum post Pascha alia mala facerel, Galba i n llispania imperator cst
populo (Act. x i i ) ; sed non p e r m i s i l hoc divina p r o - creatos, Nero autem desertus ab omuibtis ab Urbe
videntia. Herodes denique c u m spectacula i n hono- fugit, [et seipsum interfecit. Per idcm lemptis flo-
rein Cacsaris celebrarct, et a populo pro splendore r u e r u n t Romac poetae Lticantis, Oviditis, S a l i r i c i
deattratarum vestium acclamarettir Deus et non Juvenalis et Persitis, et Seneca tragicus, et alter
homo, i n superbiam elatus ab angelo percussus est, Q philosophus, Musonius, alqtie Phitarcbtis.
et coucepla i n f l r m i l a i e mortuus est. E t successit e i C A P . V I I . De Galba Ccesare.
Agrippa filius ejus. I g i l u r p r i m u s alienigcnarum Galba post m o r i e m Neronis Roinain vcniens i m -
apud Jcdaeos regnavit Herodes magnus. Post bunc peravit mensibus sex, c t dicbus l o t i d e m , e l adopta-
Arehelaus fiiius ejus, et post bunc Herodes tetrarcha v i l sibi Pisonem adolescentem, sed hos ambos Otho
frater A r c b e l a i . Posl hunc quoque Agrippa iierodes i n medio foro interfecit et i m p e r i u m iuvasit.
fllius A r i s t o b o l i , et novissime Agrippa fllius Agrippaa CAP. V I I I . De Othone.
Jlerodis. l l i c usque ad exlrema templi excidia p e r - Olho itaqne imperavit m c n t i b i i s tribtts, contra
d u r a v i t Romanis semper amicus, et ab illa Judaco- quem Viielliits L u c i o Vitellio t c r t i o consule nains,
r u m setlitione l u l i s s i m u s . Hoc quoqtie tempore Pe- d i m i c a v i t . Sed O t h o , se suosqtte v i t i c i i n p r a l i o v i -
trtts Romam a d i i t , et Marcus Evangelium scripsit. dens, scipsum interfecit.
V e r u m Clautlius Caesar B r i t a n n i c u i n filium suum CAP. I X . De Vitellio.
exsorlem i m p e r i i fecit, et Neronein filiae suae Octo- V i t e l l i u s i g i t u r i m p c r i u m ndeptus, i m p e r a v i l m e n -
v i a n x m a r i t u i n sibi successorem r e l i q u i u sibus octo. Interea Vespasiantts provinciam JuJaicae
CAP. V I . De Nerone. gentis debellabat. Convalescetite itaque i n exerciltt
Nero igittir Romanum conseculus i m p e r i u m q u i n - D rumore c i v i l i u m b c l l o r u m de neceGalbac e l Otbonis,
' queunio valde moleslus e x s l i t i t , et i m p e r i i sui anno et imperio V i t e l i i , q u i post alios quasi faex rescrierat,
eecundo Feslum Jud;vae pracfecil, apud qtiem Paulus, v i r i velcris militiae et rittces Vespa.siaiittm qtiasi m a -
causa d i c t a , v i n c l u s Romam d i r i g i t u r , et ibidem per t u r u m ad consulcitdum e l ad p n c r u n r i i i m v a l i d u m ,
h i e n n i u m i u libera custodia r e t i n e t u r . Inde p o s t r e l a - i n v i t u m i m p e r a l o r e i n creant. Ttinc Vespasiaiius c u m
xatus Hispanias a d i i t , sed inde Romam reversus T i t o fllio suo Jitdaea egressus Alexandriam i n g r e d i
i t e m m tcnelur et l i g a t u r . Pcr idem quoque tempus festinavit. Sciebal nainque illic esse maximas vires
Festo Judaea* p r o c u r a t o r i successit A i b i n u s , ct A I - reipuldicac, u b i composilis rebtts erga se prospere,
bino, F i o r u s . Flortis atitem iste, praesente Bcrnice A n l i o c h i a m est reversus. Inrieque Mutianu riticc ad
|Beronice] regis Agrippae sorore, bonorabilcs viros I t a l i a m practnisso, ipse per Cappadoclam et P h r y -
Jttdaeos Jerosolymis i n die solemni flagellis verbe- giam i l c r d i r e x i l . V i t c l l i u s itaque sinistro excitatns
r a v i l , et patibulis flxit. Qtiod non fercntes Judaei n t i n l i o Cecinnx duci cxercitns sni summam p c r i c u l i
contra Romanos rebellare coeperunt, ad quos do- c o m m i t t i t . P o r r o Cecinna Rottta progressus, u t v a -
mandos m i t t i t u r a Caesare Vespasianus nuvlsler lidam manum adventare coguovit, convocatis c e n t o -
l & i h t U cum T i t o fllio. Circa hos dics dcuique S i - rionibus suadct desistere bello eo quod gloria i m p e -
 145 E X C E R P T I O N U M PRIORUM LIDER S E X T U & «C
raiorts pnepondernrei. Sed duin Cecinna moras A m i r a b i l i s fames. Itaque j a m i n occullis manriebant i n -
i n v e r t i i , d u i p a r i i s adversae A n i o n i u s nomine e i cocta cibaria, miserabilis esca, l a c r y m a b i l i s cibus,
o c c u r r i i , et conseno praelio eum superavit. Qood u b i parcntes filiis, filiique parentibus de ipsis laucibns
Vitellius eomperit, p r i m u m molitus est i m p e r i u m cibum eruerant. Sed qniri opos etiam ponrius Imjua
deponere, sed postea animatns a quibusdam Sabi- famis explicare? Cum i b i gestum s i t facinus, qnalo
n n m Vespasiani fratrem n i b i l mali suspicantem i n - nec apud Graecos, nec apud Barbaros ulltts accepit
terfecit. Post diem alteruin adest Antonius, o c c u r - audilus. Manebat i n civitate mtilier quaeriam i n f e l i x ,
r i t u r ex adverso, trinoque circa u r b c m congressu quae infantem suum necavit, assavit et c o m c d i i . Scd
babito, fusi e l caesi sunt V i i e l l i a u i . Deficienlibus dtiin assaretur nidor incensi ad principes seriitioiiis
ttaque Vilellianis, Vitellius i n cellulam quaindaui pervenit, qttem fame cogente secuti, hospiiium m u -
se i n t r u s i l , indeqne t u r p i t e r protractus ad forum lieris ingrcssi sunt. Comperttim est itaqtte quod fac-
d u c i t u r , et ecciditnr, et demum i n T i b e r i m tractus, t u m fuerat. Replevit continuo totam urbem tanti
communi c a r u i t sepullura. sceleris nefas, et unusquisque anle oculos positum
pariicidalis convivii cibttm perhorrescebal. Sed c t
C I P . X . De Veopasiano et destructione Jerosoty-
morum. plerique horrore p e r l e r r i t i , ad hostem coiifugeruni.
Vespasianus i g i t u r ad i m p e r i u m sublimatus anno ' Quo conqierto, Caesar exsecralus iufelicis terrae c o n -
Incarnationis Dominicae sepluagesimo p r i m o , impe- tagium, manusque elevans ad ccelum, talia p r o t e s u -
r a v i t annis novem, mensibus undecim, diebus v i - b a t u r : Ad beltum quidem 9 o commililones, venimns 9

g i n t i . Inierea cum apud Judaeos corrupta essenl j u r a sed adversus homines belluis crudeliores decerlamus.
legis, et violata religio, deseruit eos divina P r o v i - Ferce ditigunt fetus suos t quos etiam in fame nutriunu
ilentia, et non soltnn urgebant Romani, sed c t ipsi Hoc est ultra omnem acerbitatem 9 ut membra qum
inter se domeslicis seditionibus laborahant. Omnis genuit mater devoret. Ab hoc contagio me tibi mundus
sedhionis erant duo principes, q t i o r u m unus erat absolvo 9 quoscunque in cceto potestas et. Scis enim
quidam Joannes, v i r levis, populi lues, doli c a l l i - quod j>acem frequenter obtuli. 0 itifelix civitas, in
dus, falleudi artifex, q u i fallaciam v i r t u t e m p u l a r e t , qua lalis officina taleque ministerium est! Operiant
elcganliae ducerei cbarissimos circumvenire. A l l e r eam ruinccsuoe et 9 abscondant hujus mundi contagium^
erat Simon, nen dispar crurielitate, quamvis infe- ne sol videat 9 et ne stellarum spectet gtobus, aut ma*
r i o r opum q u a n l i l a l e . Porro T i t u s exsecutor tritim- culenturaurarum spiracula. Thyestatas dapes fabuiam
p i i i paterni c u m valida manu ab Alexandria ad o b - putabamus 9 flagitium videmus 9 cernimus veritatem
sidionem Jerosolyinorum est reversus. Obsedit eam Q tragcediis alrociorem. Maturius igitur betlum conflcia*
igitur riie solemui Paschae, quo freqtiens eo turba mus, et exeamus terram exsecrabilem et perniciosam%
Judaeorum convcneral j u s l o Dei j u d i c i o , u t q u i i n E t bts dictis arimovere m u r o arietes j u b e t . Evoluto
itie Pascliae Salvalorem nostrum intcremerant, i u i g i t u r biennio postquam obsessa est civitas, victor
ipso velut i n uno carcere conclusi, feralis poenae T i t u s machinis et aiiis bcliicis instrumentis muros
e x i l i t i m , quod tucrebanlur, exciperent. Denique co- ejus i r r u p i l , non l a m c n sine suoruin sanguine.
h o r l a l i suiit factionum v i r i couspiranlibus studiis Rupto m u r o , solito l e r r i b i l i o r increpuit sonitus.
patriam dcfenriere. Joannes i n castro c u i nomen lubae. T i t o s audito fragore m o r i , et clangore t u b »
A n t o n i a pracliabatttr. Simon ad Joannis sepulcrum e x e r c i t u m suum j u b e t ad arma concurrere. E t j a m
viccin tueitriae urbis stiscepit. Jtiriaeis itaque auria- hostes i r r u e r a n t , j a m cuncta turbaverant, Aunt v u l -
ciam desperalio d a b a t ; Romanis gloria? c u p i d i t a s ^ nera super vulnera, gladius o b t u n d i l u r f e r r i rigoro.
v i r t u l e m addebat. T i t u s monebat i u i l i t e m consilio Cemeres sanguine tanqtiain fluvio i n u n d a r i t e r r a m :
pngnare, et eam solam dicebat v i r t u t e m c u i comes ubique strages, ubique luctus, tibique p c r i c u l u m ,
esset providcnlia. Caesi sunt itaque m u l t i morlales. ubique clamor, ubique desperatio. Verum nocte
A r i e t i b u s autem quatientibus, paulalim cadebat m u - superveniente uterque requievit exercilus. Mane
r u s , et soluta parte pritna m u r o r u m Judaei ad m u - D faclo praecepit Caesar januas templi argento opertas
r u m secttndum concesserunt. Fugientibus ergo J u - succendi. Volebat autem T i t u s tempiutn reservare,
dacis, R o m a n i introierunt et m u r u m exteriorem sed c u m principes dieerent radices rebellionis f u n -
d i r u e n i n t . E r a t civitas plena h o r r o r i s . Ubique l u - ditus evertendas.quidam de Romanis admovit ignem
ctos, ubique pavor, clamor m u l i e r n m , ejulatus se- poriae l e m p l i , quae vocabalur Speciosa, et liquefactus
n u m , m o r i e i i i i u i n gemilus, v i v e n t i u m desperalio. auri r i g o r Hgnum nudavit, ac deinde f u r o r ignis
•Deniqtie Cncsar admovere arietem ad u i u r u m secun- ingrediens i n peneirabHia templi sese p r o r i p o i t .
dum j u b c t . Tandcinque v i iiisislenlis Cacsaris solulus Flamma j a m depascebat templi conclavia, et a c c u r r i t
est mtirus secundtis. Uttus murus supererat, hic est T i t u s cupiens cujusmodi aedes essent inspicere,
t e r t i u s , ctim j a m Tittis temperare militem jubet, cujtis gratia motus pneceilentiorem fuissc operibus
aaadel Jtidaeis ne se incendiis urbis involverent; quae templorum suorum fatcbatur, et quia l a m honestunt
j a m armis tenerelur, se veniam pracstiturum, s l non nisi s u m m i Dei domicilium crederetur. Mirt-
inodo vel sibi vel patriae consulerenl. Igiltir t r i d u o batur saxorum m a g n i t u d i n e m , metaili nilorem,
expleto, quia n i h i l a Judaeis pacificum aflerebaiur, veniistalem operis, gratiam pulchritudinis. Jnterea
T i m s inaroia aggreditur. Ittterea clausis infuderal se nous ex sacerdotibui sese dedit, et quaedam vata.
S47 A P P E N D I X A D IIUGONIS OPERA DOGMATICA. Ht

lucernas. duas, meiis»8. crateras, phialas aureas, et A C A P . X I I . De Domitiano.

peripetasmata t e m p l i . P h n e c s quoque cuslos gazo- Domilianiis,Tiiifralerjunior,tmperaviiannisqoin*
phylacii comprehenstis, ostendit sacerdolutn p u r p u - deciin, et mensibus sex.lste Cattos etGermanos d e v i -
r a m m u l l a m , coccum, et c i n n a m o m u m , ct t h y m i a - cit,elRomae multa a?dificia c o n s l r u x i t . Ipseaedittcavit
m a t a , et aromata, et vasa, et vestem sacratam templum Pantbeon, quod nnnc i n honorem o m n i t t m
s u m m i ponlificis. Denique Joannes T i t o sc t r a d i d i t , sanclorumcst consccrattnn. Domittanus a u t e i n a t r o x
et Simon a Rttfo Terentio comprehensus, T i t o est facttis multos i l l u s l r c s viros o c c i d i l , multos i n e x s i -
pnesentatus. Concremata est i g i l u r civitas, et m n n i s l i i t m m i s i t . l u l e r quos et Joannem apostolnm i n
ari solum usque dcjeclus. Dcnique Vespasianus et Paibmos i n s u l a m relegavit exsilio. P o r r o D o m i t i a n i
T i l u s magnificum de J u d x i s rcporlanlcs n imnphitm lcmporibus Clcmens papa i n Galliam viros ad p r a >
R o m a m ingressi s u n l , et conlinuo i t i tolo Romano- dicandtim d c s t i n a v i l : Lugditnensibtis Pbolintim,
r u m regno pacem p r o n u n t i a v e r u n t . Itaqtie Vcspa- Narhono. P a u h i m , T u r o n i s G r a t i a n u m , Ccnomants
sianum respublica Romana falo qtiodam nc penilus J u l i a n u m . V e r u m Domitianus cum crudeliter popu-
r u e r c t asscctita est. V c r u m anno viirc sua? scptua- luin i n urbe F l a v i a r u m , exercjjum foiis hosles
gesimo seriis joca, quibus deleciabalur, admiscens caederenl, a senatu i n l e r f c c l u s est, corpusque ejus
i n t c r i i t . Nam c u m v e n l i i s eluvie fossus s t i r r c x i s s c t : B caruit septtltura.
S t a n t e m , a i i , imperatorcm cxcerierc terris dccel. C A P . X I I I . De Nerva.
Sicque exaniroatus est, c u i successit Tiuis filius Nerva ad i m p e r i t t m siiblimatus p r i m o edicto suo
cjus. cunctos exsules revocavit, quos Domitiantis exstlio
C A P . X I . De Tito Vespasiaui ftlio, damnaverat. Unde ct bcatiis Joannes Epbesum
T i l u s ad i m p e r i u m sumptus imperavit annis duo- r e d i i t . P o r r o per Asiam pullulaverunt baereses multae
l u s . Hic fuit o m n i genere y i r l u t n m m i r a b i l i s , et C e r i n l h i , c l Ebionis, et a l i o r t i m q u i negnnt C h r i s l u m
i n o r u m i m p r r i a l i t t m f l o r i b u s adornalus. Qui i n l a n t u m i n carne venisse. Quos apostoltts A n l i c l i r i s t o s v o c a l .
facundissimus fnit, u l causas L a t i n o poemate per- I g i l u r contra eorum pravitatem praefatus aposlolos
o r a r c t . tragoedias Graece componeret. Verum assunt- ros;alu multorum s c r i p s i l Evangcliuin. Denique
utae dominationis dccurso bicnnio c u m ingenti suo- Nerva C;csar reipublicae m u l t u m c o n s u l u i t , dtim
r u m luctu apud Sabinos cxaiiimatus cst febre. T r a j a n u m v i r u m s t r e n u u m sibi i n filium atloptaviu

LIBER SEPTIMUS.
Tractat imperatonDUS a Trajano usque ad Constantinum Magnum; continet capitula
viginti tria.

C A P . I . De Trajano Ccetare. c t o r , ficiorque ex aere, atqne faccttts, i d est acerrimus

Trajan u s i g i l u r , genere liispanus, apud Agrippinam ad provocandtim, et respondendum s e r i o j o c o , ma-
nrbem insignia imperit suscepit. Moxque Gcrma- l e d i c l i s . Hic edoctus per Quadratum et A r i s t i d e m
n i a m , et trans Danubium gentes multas supcravit, scripsit epistolam ad M i n u t i u m proconsulem Asiae
e l n a t i o n e s trans T i g r i m c t E u p h r a t c m i n provincias n e m i u i licere Christianum sine c r i m i n i s objectione et
redegit, et usque ad Indiae fiues post A l e x a n d r u m probalione damuare. Judicos rieuique, provinciam
Magnum accessit. E r a t ei d o m i sanclilas, et i n Palaestinam qnonriam suamdepopiilanlcs, tiltima caerie
armis f o r t i t u d o . Hujus temporibus Joanncs apo- perdomuit, ct Jerosolymam rexriificavit, et i f . l i a m de
sloltis requievit. Ejttsqtie lemporibus ebnlliente p e r - suo nomine appeilavit.Ctijus opera factuni cst tn loca
sectilione, Clemens papa i n marc praecipitalus est, sancla Dominicae passionis, c l r c s i i r r c c l i o n i s q u o n -
Simon filitts Cleophae c r t t c i f i x u s , Ignatius bcstiis dam e x l r a urhem j a c e n t i a , nnnc urbis mttro septen-
traditiis et oapa Alexander m a r i y r i o coronatus. Ve- trionali c i r c u m d c n t u r . Deniquc praecepit ne qtiis
r u m Plinitis secundus, orator c t hisloriograpbus, Juriaeus eam i n l r a r e t , Cbristianis l a n t u m urlie p e r -
scripsit i m p e r a l o r i , praeler coitfessiouein C b r i s t i c t missa. F l o r u i t pcr idem lempus A q u i l a o r a t o r , et
honesta conventicula, Cbrislianos n i l i i l c o n t r a r i u m Aquila intcrprcs.
Romanis legibns facere, moxque Dei nutu Cacsar C A P . I I I . De Antonio Pio.
temperavit edictum. Hic Caesar Trajanus denique A n t o n i u s Piiis p r o i n d e , ab Aririano adoptalus i n
apud Seieuciam, Isauriae u r b e m , profluvio ventris filiiim, i m p e r i u m est arieptus. I I u u c Justinus p h i l o -
exstiuctus est. soplius bcuignum erga Cbristianos reririiriit. P o r r o
C A P . I I . De JEHo Adriano. Antonius ita t r a n q u i l i u s e x s t i l i t , u t m c t i l o P i t t * s i t
_£lius A d r i a n u s , i m p c r i u m adeptus, imperavit appellatus. E r a t nulem carens gloriatione e l o s l e n -
snnis v i g i n t i uno. Hic e r a t rousicus, eometra pi- l a l i o n e . A d hunc I n d i , B a c t r i a n i et U i r c a n i lcgatos
 919 EXCERPTIONUM PRIORUM L I B E R SEPTIMUS. t50
m i s e n i n t , •juslitia tanti imperalnris comperla. A apud Eboracum o b i i t , et r e l i q i i i t filios Bassianum
Decessit autem anno i m p e r i i sui vigesimo secundo. et Gelam. F l o r u i l his lemporibus Syminachus i n -
F l o r u e m n t per idem tcmpus Galcnus iusignis me- tcrpres.
dicus, et Justinus m a r l y r , e l Juslintis pliilosopbns. CAP. I X . De Aurelio Anton\no Batsiano.
CAP. I V . De Marco Aurelio et Aurelio Commodo. Aurelius Anloninus Bassianus, Severi lilitis, i m -
Marcus Aurelius Antonius i m p e r i u m conseculits, p e i i u m adeptus, i m p e r a v i t annis s e p l e m ; hic fuit
i m p e r a v t t annis novemdecim, niensibus uitditcim. libidine intemperanlior patre, qtti eliam novercam
A s c i v i t autem ad i m p c r i i partem A i i r e l i u m C o m - suam d o x i t u x o r e m . His temporibus Symmachus
j n o d u m propinquum s u u m . Ui ambo de Parthis haereticus praedicabat C h r i s t u m ex Joseph semine
t r i u m p b a v e r u n t . Hac practerea tempeslale qtiarta osse n a t u m et legem Judaico r i l u custodicndam.
persecutio i n Cliristianos d i s t i l l a v i t . Verum perse- Caesar denique Aureitus Antoninus Bassianus contra
cnlionera lues magna est secuia, quae mtiltas p r o - Parthos egressus apud Edissam occisus cst, c u i suo-
vincias vastavit, maxiroe I l a l i a m . A b a n n i s denique cessilnulla voluutate senatus Macer Macrinus, palatii
nulla nsquam quies , sed per omnem Orientem, Jpraefectus.
l i t y r i c t i m , I t a l i a m , Galltam, bella fervcbant. Sed C A P . X . De Macro Macrino.
Aurelitis Commodus dum cnm fratre veberetur i u * Macer i g i l u r Macrinus post A n t o n i u m invasit i m -
vebiculo, morbo, quem Gneci apoplexian vocant, p e r i u m , sed emenso anno inlerfcclus est.
suffocatus est. Marctis autem A n l o n i u s novis condi- CAP. X I . De Marco Aurtlio Anlonino.
i i o n i b u s severiores leges lemperavit. His deniqtie Marcus i g i l u r Aurehns A n l o n i n u s Gabalus i m p e r i o
diehus M a r c o m a n i , Q u a d i , Vandali, Sarmatx», et politus n u l l a m s t t i , nisi obscoenilatis memoriam
omnes pene Germaniae poptili Qttadorum ftnibtts dereliqtiit. H i c t u m u l l u m i i i t a r i Romae exorlo cuiu
e x e r c i t u m Romantim c i r c t i m v a l l a v e n i n t . Coarctatus m a t r e interfectus est.
i g i l u r Romanus exercitus s i l i ct hostis pericitlo i n CAP. X I I . De Alexandro Mammea.
preces efftisus, ad invocationem nominis C h r i s t i Alexander Mammeas, senalus ct m i l i t u n i voluntate
tanttim inde pluviae ohlinttit, itt largissime refice- i m p e r i n m adeplus, i n Persas expeditione commota,
r e t u r . Barhari vero fttlminum ictibus p e r i e r r i l i , i n X e r x e m eorum regem victor oppressit. Cujtts niater
' fngam versi sunt. F l o r u e r u n t per idcm tempus Mammea Chrisliana Origenem audire c u r a v i t . l l i s
flegesippns h i s l o r i o g r a p b u s , et Theodotion inter- quoqtie temporibus T i b u r t i u s c t Valerianus c u m
p r e s . Praeterca imperator i n Pannonia conslilulus Cnecilia v i r g i n e Romac m a r t y r i z a t i s t i i i l . Porro A l e -
o b i i t , c u i sttccessit Lucius A u r e l i u s Cominodtts lilius Q xander apud Maguntiacum a Maximo filio interfe-
ejus. ctus est.
CAP. V . De L. Aurelio Commodo. CAP. X I I I . De Maximo*Julio.
A u r e l i u s Conimodus imperavit annis tredecim. Maximus Julius, qui et Maximintis, i m p e r i u m asse •
I l i c luxiiriae dedilus o c c i d i l pluritnos seiialorum. ctitus, propter Mammeam et Christianam A l e x a n d r i
Imperatoris flagitia urbis pcena subsccuta est. famitiam, persecutioncm in sacerdotes et clericos
INam Capitolium fuimine i c t n m est, qtiod Romanam e x c i t a v i l . Anno autem i m p e r i i sui tertio a Pupeieno
Libliotbeeam concremavit. His diebus facta est tyranno Aquileiae interfectus cst, Pupeientis quoque
quaestio de Paschate, u t de celebralo concilio apud c u m i m p e r i u m cum Balbino f r a l r e stio usnrparct,
Caesareant Palaestinae s t a t u t u m fuit ttt i n die Do- ambo i n palatio cacsi sunt.
m i n i c o celebretur. Porro Cotnmodus cunctis i n - CAP. X I V . De Gordiano.
eommodus, i n domo Vestali slrangttlatus i n t e r i i t . Gordianus, Romanum sublimatits i n regnum,
C A P . V I . De JEIio Pertinace. poslquam adversus Parthos feliciter dimicasset,
j£htw Pertinax a senatu imperator creatns, i m - suoruin fraude supcr Etipbratein iuterfectus est.
p e r a v i t mensibus sex, quibus v i x expletis, Juliani Fiomit hac tcmpcslate Africanus v i r i n l e r eccie-
u r i s p e r i t i scclere i n palatio inlerfectus est. D siasticos scriptores nominatissimus, Porphyrius
CAP. V I I . DeJuliano. qttoque philosophus.
Julianus i m p e r a v i t mensibus septem. Is apud CAP. X V . De Pltilippo qui et M. Jtdiut el ejut filio.
pontem Milvium civili bello exstinctus est. His Philippus q u i c l Marctts Jtilius dicitttr appellalus,
temporibus Africanus historiographus floruit. imperalor constitutus, anno ab Incaruatione Do-

CAP. V I I I . De Severo Ca?sare. m i n i ducentcsiuio trigesimo seplimo impcravit annis

Severus i g i t u r imperator crcatus, nalura saevus, septem. Hic Pbilippttin filium suum sui consortem

m u l t i s praeliis laccssitus, forlissime quidein, sed l a - fecit i m p e r i i , e l primtis i m p e r a t o r u m Romanortim

boriosisstme rempublicam r e x i t . Hic Phesceninuro, e x s t i l i l Cbrislianus. Verum ambo itnperalores fraude

Decii circumvenli s u n l et occisi.
q u i i n i E g y p l o ct Asia ad l y r a n n i d c m aspiraverat,
CAP. X V I . De Decio.
i n t e r f e c i l . Judaeos e l Samaritas cocrcttit. Parthos
Decius, Romaiium postquam invasit i m p e r i u m , ad
e t A r a b e s superavit, e l Claudium A l h i n u m , qui se
prosequcndos Cbristianos, unus posi Nerotiein, fc-
i n Gallia Caesarem fccerat, e c c i d i t : et insulam B r i -
ralia dispersH edicia. Denique non possumus evol-
tftnniam magnis pra?liis rccepit. V e r t i m hic q u i n -
vere qnantae mullitudines bac persccutione furcnte
aam persecuiionem i n Christianos e x c i u v i t . Porro
*!?! APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. tSt
consumptae s i n l . Hac praelerea tempestate Novatus A haercticus indigna de Cbristo senliens praedicabat
baereaim conriidit, q u i dicebat lapsorum in perse- eum hominem commtmis nattirae fuisse, et de terra
cuiiotie f r a t r u m poetiitetttiam non stiscipiendam. i n i t i t t m sumpsisse. V e r u m Claudio imperatore rie»
Porro Decius, non totis duobus annis c x p l e t i s , c u m fuitcio, Quintilius fraler cjtts ah exercitu esl electus,
filio suo itt medio barbarortim inlerfectus e s l . et i n solio stiblimalus, sed septimo die i m p c r i i sui
CAP. X V I I . De Gallo Hottiliano, et Volusiano filio inlerfcclus occubuiu
ejus, et AZmilittno tyranno.
CAP. X X . De Aurelio, ten Aureliano et Tacito
9 t et
Gallus Hostiliantis ctttit Volusiano filio suo impe- Floriano imperatoribus.
r i t i m adepttis, cum florcret in i n i l i o , sanctos v i r o s , Aurelius, v i r inriuslrhc m i l i t a r i s experientissimus,
q n i pro pace regni cjus suppiicnbnnt, perseqtti cce- i m p e r i u m arieptus, Gotlmrttm gentetn riiris praeliis
p i t . Sed exorla persecutione, exorta est etiam ultio prnfligavit, ditioneuique Romanam anliqitis t e n n i n i s
violati noinlnis C b r i s t i a n i . Nain uulla fere provincia s t a b i l i v i l , et Syriaui tolam ct reccplan» sibi vinriica-
Romnna, niilla civilas, nulla domus f u i t , qtiae pe- v i l . His diebtts aptitl A n l i o c h i a m celcbrc est eouci*
stiicntia cvacttata non s i l . Hac i g i l t i r sola pernicie l i u m aggrcgattim, i n q u o pncfaltis Pauliis conviclus,
insignes Gailus ct Volusianus duin conlra j E t n i l i a - et tlanniaitis cst. Venmt ctim e x i r e de domo Eccle-
ntini novis rebtis sttideulem civile bellmn n i o l i u u t i i r , B siae nollel, iuterpellatus esl Aurelianus, qtti eiiin v i
occisi s i i n l . i E i n i l i a n u s quoq»ie t c r t i o meiise invusae ptiblica praeccpit e x p e l l i . Nonritim e n i i i i e r a t A u r e -
tyrannidis exslinctiis esl. Porro circa bos dies O r i - lianus pravis ricprnvatus consiliis, qtiibus processu
genes dcfuiicitis est. temporis bonum proposituin mtitavit. Setl c i i m p i o -
CSP. X V I I I . De Valeriano. et Galieno. r t i m sanguincui impiissiiints fttiirieret Attrcliaiitis,
Valeriantis ab exerciltt i n Rbelia ituperator crealus iiiterConslauliiiopoIiin et i l c r n d i n i n tliviuittis e s l e x -
esl. Assuinpsii auleiu Galieiiiiin quenid i m nomine i n stincius. Quo defiincto Tacittis iinperavit mcnsibus
consorlem i m p e r i i . P o r r o Valerianus ila p r i i n u m sex. E t h o c in Ponlo iitterfeclo. FloriaMUH Rmnanum
sanclos Dei veuerabatur, u l domus ejus Dei esse Ec- adeptus cst i m p e r i u m . Qui e l ipse i i n p e i i i sui tertio
clesia crederciur. Sed depravatus poslinoduin per mense apud T a r s u m cst occisus.
queindam magttm, fidem Christiaiiortim detestari CAP. X X I . De Probo.
cospit. Octavus denique a Nerone, adigi per torit:enia Probtis, dentque, sortilus i i u p c r i u m , Galliasjamdu*
Christianos ad idololatriam jussit. V e r u m persecutio- dum a bnrbaris occtipatas, per multa bella landcm
nis htijus non est impunitale gavisus. Nam postqtiam deletis bostibus l i b e r a v i t . Egit duocivilia bella, tiiium
Christianos interfici j u s s i l , subito solutae
barbarae i n oriente, qtto Snttirnuiti lyranitutii oppressit, et
gentes laxatis habenis fines Romanorutn i n g r e d i u n - C altertim quo Proctihim et Donosum nptid A g r i p p i n a m
t u r . Graecia et Maccdonia, Ponius et Asia Gotho- coloiiiam inlerfecit. Ilac p r x t c r e a lempeslate quidam
r u m invasione p e r d i i n l u r . Gennani Raveuiiain usque Mnues, gencre Perses, accr ingeuio, v i i n et moribus
perveniunt. Aiemanni Gallias ingrediuutur. Quadi e i uarbarus, Paraclituni se noininabat. A b hoc diflusa
Sarmatae Pannoniain depopulantur. P a r t h i Mesopo- est baercsis Manichaeorum. I I i c asscrcbat dtio esse
t a m i a m a u f e r u n i . Posthuinius i n Gallia lyrannidem p r i n c i p i a , u n u m boui, c t a l t e r i i m n i a l i . P o r r o Probus
invasit, qtiam decem annos tenuit. Sed postea suo- i m p e r a t o r apud S a n u i u m n i i l i t a i i l u m u l t u uccalus
r u m seditione m i l i t u m peremptus est. A d e x l r e m u i n est.
vero Vaierianus a rege Persarum Sapore capttis, CAP. X X I I . De Caro Narbonetni, et Numeriano.
dotiec v i x i l , hanc infamis oflicii pcenain t u l i t , ut ac- Cartis Narboneiisis potitiis i m p e r i o , ctim filios
clivis h u m i , non mano, sed dorso rcgem ascensurum suos duos consortes regui fecissel, ari bcUuni P a r t b i -
i n eqiitim attoileret. A t Galienus, lam claro Dei j u - cum profeclus, i n castris fulmiiic ictus i u t e r i i l . N u -
dicio t e r r i t u s , solus r c r u m stimmam assecuttis lenitis ir.erlanus vero, qtii ctim patre profectus fuerat, inde
agerc coepit, et pacem Ecclesiis coudonavit. S l n t i i n - rediens A p r i soceri stii f r n u d e necalus esl.
que ira Dei i n misericordinm versa e s l ; et /Emilia- ^ CAP. X X I I I . De Diocletiano et Haximiano tmpera-
uus l y r a m i u s , cutn apttd Magtiiitiacum res novas toribut
i n o l i r e l u r , occisus e s t ; et Marius, qui itt Galliis Diocletiantis igitttr ab exercitti imperalor eleclus,
Posthumi post mortem i m p e r i u m invaserat, i n t e r - Numeriano perempto, antto lucarnatioiiis Doiniiiicae
fectus e s t ; et V i c t o r i n u s , Cxsar a Gallis creatns, riuccntesiino septuagesimo s e x l o , iiiiperavit annis
oppressus cst. I n Oriente quoque per Odenatuiti v i c t i ferme v i g i n t i . Hic imptirator factus A p r i i m Ntime-
Persae, et defensa S y r i a , et recepta eiiam Mesopo- r i n n i inlerfectoretu iiianii sua i u t c r f e c i l , c l Cariuuin
t a m i a . Denique Galienus imperator Claudio succe- Nuineriani fratrem apud Dahitaiiain occiriit. I l i s dic-
dente defunctus cst. hus Amanrius c l Eliauritis i u Gallia, coliecla rttsti-
CAP. X I X . De Claudio et Quintilio. corum m a n u , peniiciosos tiimuittis excitaverunl.
Claudius, v i r strenuus et moribus probus, impe- Unde Dioclelianus Maxiiniantiiit l i e r c i i l e u m Caesa-
r a t o r creatus, Gothos, j a m per annos quiudecim l l t y - rein elegit, e l i n Galliam destiitavit, q u i facilc r u s l i -
r i c u m Macedoniamque vasiantes, niagtta slrage co- cam iiianuin v i r t t i t e m i l i t a r i coiiipescttit: s c d i n ipso
e r c u i t . Unde i l h i n curia clypcus aureus, et stalua ilinere T b e b x a iegio Heduno loco Galliae a Ganno
simul equestris erecta esi. His riichu* Pauhis quidam suh prarfalo Maximiano pro Christo libcnler occu-
133 EXCERPTIONUM PRIORUM LIBER OCTAVUS. 254

b u i l . A n n o antem decimo nono i m p e r t i Diocletiani, A ponerent, ac j u n i o r i b o t substitulis, ipsi i n privato

d u m prosperis incrementis Ecclesia Dei per u n i v e r - habitu consenescerent. Itaque sub una die Dioclelia-
sum orbem dilataretur et cresceret, subito persecu- nus apud Nicomediam,MaxiiiiiauusapttdMediolantim
t i o n i s l u r b o i n c r e p t i i t . Et haec perseciitio eousque p u r p u r a m rieposuerunt. Tunc Calerius Maximianus,
flagravil, u l etiam Oceani l i m b u m t r a n s i r e t , etsemel et Constantius Augtisti, i n duas procurationcs, Orien-
ccepta rabies usqtie ad sepiimum Constantini Magni tis scilicct et Occidentis, Romanum imperium p r i m i
annum fervere non cessavit. Hac practerea tempe- diviserunt, et Galerius Maximianus l l l y r i c u m , Asiam
slale octodeeim roillia m a r t y r u m passi sunt intra et Orientem. Constantius vero Galliam Hispauiam-
R o m a m . Sed dtim isla g e r u n t u r , graves per omnes que possidebat. Maximianus aulem gravissimam per-
fines Romani i m p e r i i rcbeilionum fragores concre- secntionem i n Cbristianos excitavit. A t Constaniius
p u e r u n t : Carausio rebellanle in B r i l a n u i a , et A c h i l - m i t i u s se agebat, et cultores C h r i s t i venenilioui h a -
leo i n i E g y p l o , c u m etQuinquagenliani A f r i c a m i n - hebat. Unde Dei gratia matura praedictorum subse-
festarent, et Narseus rex Persarutn Orientem belh) ctita est perditio t y r a n n o r u m . Nam Ilerculeus Maxi-
preinerct. Quo periculo itiolus Dioclelianus M a x i m i a - m i a n u s i m p e r i u m , quod abjecerat, i t e r u m arripere
ntim Herculetim cx Cacsare fecil Auguslum; Constan- v o l e n s , a Couslantino nondum imperatore Massiliac
l i u m vero. el Maxiiniamim Galcrium Caesares elegit. B exstincltis est. Gaicrius aulem Augusius Severum
Porro Carausius fratide A l e c t i socii sui est occisus. Caesarem ad l l a l i a m cum e x e r c i i u niisit. Ubi c u m
Alecttis per Asclepiadotum praefecttim est oppressus. Urbem possideret. m i i i t u m stiorum scelere desertus
Aleniamii qtioque, q n i et ipsi rebellaverunt, p e r C o n - et p r o d i t u s , Ravcnnac exstinctus est. Diocletianus
staii!ium C;csarem s u n l d e v i c l i . E l Qiiinqtiageutiani qnoque, sicut j a m d i c t u m est, regia dignilaie depo-
per Maximiantim Aiigusium sunt c d o m i l i . Dioclelia- sita, Salonae defunctus est. Constantius denique slre»
nus apud Alexandriam iuterfccit A c h i i l e u m . M a x i - ntiissimus imperator Ehoraci tlcficiens, anno impe-
mianus Galerius bino cum Narsco congressu hahito, r i i sui decimo q i i i n t o , o r d i n a v i t L i c i n i u m Caesnrem
t e r l i u s victus atiftigit sed ilerttm i n hosiem rcversus Hispaniarum, et Conslaiitiitum filium s u u m Caesarcm
maguis ctim viribtis 6upcravit. Denique Diocletiantts Galliarum
ato invito exegit Maximiano, u t siinul iniperitiui de-

LIBER OCTAVUS

Tractat de iraperaloribus aConstanlino Hagno usquead Zenonem; coniinet capitula X I V .

CAP. I . De Constanlino inquam Magno.
ConstanlinusigittirMagnits, Constantii moderatis-
s i m i , ct cgregii principis filitis, i n B r i t a n n i a Dci n u l u
imperatorconsiitulus,iinperavitaniiisirigintaduobus.
I n O r i e n t i s autem pariibtts rcgnabat Maximianus Ga-
lerius adhuc A u g u s l u s ; Romue autein a praetorianis
m i l i i i b u s M a x e n t i u s , Maximiani Herculei filitis, iinpe-
r a t o r e r a t c o n s i i l u t u s ; qni postea i n tanta fece v i l i o r t t m
versabatur, t i t n i b i l d i r i faciuoris ab ejns v i l a vel
acttbus esset alienum. I g i t u r cum septiintim anntitn
i n imperio stio perageret Conslatittiius, adversus
M a x e i i i i u m conspirante secttm collega suo L i c i n i o
hclltim p a r a v i t . Et cttm mtilta de immineutis helli
necessiiate p e r l r a t t a r e t , v i d i t per soporem i n ccelo
signum sanctos crucis TO v a v , id est Thau % ct angelos
sibi assisteutes, et d i c e n l e s ; In hoe signo vinces. D sct, sacerdotes Capitolii d i x c n i n t i l l i
E t evigilans sigititm, quod v i d e r a l , i n vexiilo depin-
x i t m i l i t a r i , e t c t u t i non procul a ponte Milvio castra
posttisset, Maxentlu» furia iiistigalus ab Urbc p e r
ponteut navigiis cotnpositum egressus, h o s t i l i t c r ei
o c c u r r i t . Cumque u l r i n q u e a c r i t e r pugnareltir, et
exercittis Maxcntii v i r t t i t e sanctae crticis prosterne-
r c t u r , a d Urbem fugiendo remeare volcns Maxcntius,
**ontem qucm diximus navigiis c o i i t p o s t l u n i , a>-
C cendit, et continuo stibsedere naves, et ipse lapsu
e q u i , i n proftindo nlvei demerstis i n l c r i i t . Tunc
Coiistatilinus Romnm triumplians i n g r e d i i u r et i t a
totius Occideniis i m p c r i t i m , ctim ad Constantintim,
t u m ad L i c i n i u m perveuit. Tamen adbiic regnabal
i n Orientibus pnrtibus Maximiantis, v i r i m p i u s , et
menie ferox, quem L i c i i t i u s Roma digresstts e x p t i -
gnare p a r a v i t . E t cum j a m ferro L i c i n i i cecidisset
exercittis M a x i m i a n i , pars qtiae supererat L i c i n i o se
sttbdidit, et Maximianus t u r p i t e r fugit. Veruin rititn
reparassel exercitum, et sectindo velhu ctim hoste
confligere, dolore i n l e r n o r t n i i viscerum correptus
est, ac demtim luminibus morbo amissis viveitdi fl-
nem fecit. Inlerea Constaiilintis valida squaloris
lepra perfttnditur, et c u m a metlicis c u r a r i non pos-
riebero iieri
piscinam i n C a p i t o l i o , et i m p l e r i sanguine iiinocen-
t t i m , et calente eo l o t u m posse sauari. Sed aggreaa-
lis innocentibus, d u i n pitis princeps m a l r u m lacry-
mas v i d i t , et ejttlalum auriivit, illico facinus e x h o r -
r u i l , et propitiatus earum pueros jtissit restilui ma-
tribus suis. Transacta atitem die, appartiemnt ei i n
somnis aposioli Peirus et Paulus dicentes ei u t atlvo-
caret de mcittc Soracle Sylveslruin papain, quia
*S3 A P P E N D I X A D HUGONT OPEBA DOGMATICA. t*6

ipse ei ostenderet p i s c i n a m , i u qun lavaretur et sa- sianlinus aimo aetatis suae sexngesimo quiuto rie-
t

t i a r e t u r . Arivocatus itaque papa fldem Christi illi fiinctns est. Qni donec v i x i t habittim stitim gemmis,

e x p o n i t , ct credentem b a p t i z a v i t , et egrediens de et capnt suum perpetuo e x o m a v i t diariemate. N u -

fonte Coiislanliniis lepra corpore et animae p a r i t e r t r i v i t praeterea semper bonas n r t e s , sed praecipua

e s t curalus. Constantinus i g i t u r Magntis, Christianus litteramm studia, legebat e l ipse, scribebat, et me«

effectus, per t o t u m R o m n n u m i m p e r i u m , publico ditabatur. Cui successerutit tres filii stti, C o n s l a u t i -

praecepit e d i c t o u t templa iriolortim clatiderentur et nus Bomae, Constantitts C o n s t a n l i n o p o l i , Constans

Ecclesiae aeriilicarentur. Dcniqtie incredibile est me- Antiochiae. Isti sunt autem, q u i post Constantinum

m o r a t t i qtiam brevi ejtis studio sancta late per t o l u m Magnttm diviso imperto Bomae et Constanlinopolt

«orbem c r c v e r i t Ecclesia. P o r r o L i c i n i t i s iuvidia s t i - regnaverunl. RomneConstantinus, Julianus Aposiata;

inulattts dissiriiuin moliebatur, hoc i n querclam r e - Ronuc ct Constantinopoli Joviiiianus. Rouiae e l Con-

*vocans, quod non i l a pro se sictit pro Constanlino slantinopoli Valenliniaiius, Gratiantis, Tlieoilosius.

"Christiani solemnibus orationibns excubarent. Sed Romae et Conslanlinopoli Hotioritts, V a l e n l i i i i a i i t i s ,

postqiiam inteliigit m o l i i n i n a sua p a r u m prodesse, M a x i m i a n i t s , A v i t u s , Blnjoranus, A t h e i n i u s , Oly-

manifeste i m p e r a t o r i bellum i n r i i x i l . Factaqtte c o n - b r i u s , Glycerius, Nepos, Augtistulus, Orioacer, T h e o -

grcssione, i n B i t h y n i a circa Chrysopolim victus est riericus, Albalaricus, Theodoadus, e l Vitigis, T o l i l a .

L i c i n i u s ct comprebensiis, atque apttri Thessaloni- Constautinopoli C o n s l a n t i n u s , Julianus Apostala.

cam capite trtincatus. Sicqtie Conslanlititis Dci nntu Conslanlinopoli el Rotnae Valens, Valenlinianus',

soliriitnlem Romani i m p c r i i solns o b t i u n i l . Posl ba?c Theodosius. Constantinopoli ct Romae A r c a r i i u s ,

n*riificnviiConstnntiniisByznnlitimmnrilimamurbem, Tbeoriosius, Marlianus, Leo p r i m u s , L c o secumlus,

vocaviiqttcConsianlinopolim tlc nomine s u o ; Urbent Zenon, Anaslasius, Jiisliutts, Justiiiiatius.

vero Homam c i i m palatio suo, qtiori Lateranense C A P . I I . De Contlaniio, Conslnnlino et Constante

d i c i t u r , concessil apostolis Petro et Pnulo, et sancio fiatribus.

pnpac Sylveslro, et Consiantinopolitii imperialem se- Conslnntius i g i t u r . post patris o b i t u m R o i i i a n i i m

dem c o n s t i t u i t ; dignitale lameii Botnnni itnpernlo- adeplus imperitiiu, imperavit ntniis v i g i n i i qttaluor.
res nppelhiti sunt succcssores itsque ad tcmptis i l l t t d , H i c , tit factus est i m p e r a l o r , riepravatus cst pcr ne*
qno Homaniim i m p e r i u m ad regcs F r a n c o r u m t r a n s - cessarios suos a calholica fitle; cujtis pr.rsidio f u l l i
Jatum est. Postea eniin i i , qui aptid Conslnutinopo- A r i a u o r t i m episcopi prosperitaiein Ecclesiae riomcs-
l i i n imperabaut, Graecorum potius imperatorcs sunt lica turbalione vnsiavertint, et plerosque cnlboli-
v o c n t i . Exiude namque series temporum per reges cos viios sibi v i r i l i l c r pro fidei jtistiiia resistentes
F r a n c o r u m s i i p p u t a l u r . P o r r o Constantinus sancivit exsilioriauuiaveruiil. Deniqiie Coiistnnliuus Conslan-
tit omnia qiiaeadecclesiasticum ordinem p e r l i n c a n t , tinopolilnnus Augtisltis i n suburbio Nicomcdi;c de-
. B o m a n i episcopi j t i d i c i o dispositionem accipianl. fiinctus est. Constans qnoque f r a l e r c j u s , tlum se
Heleua quoque maler ejus magnificenlia singularis, inlolcrauriis vitiis trariiriissel, Maguelii tyrauui riolo
riivinis admonila visiouibus, i e r o s o l y m a m peliit, necatus est. Mortuo vero Couslaiite, advocavil Con-
iignura Doininicae c r u r i s e x q u i s i v i t , et roirifice per slanlitis Augiisliis Julianum quemdnm ncpolcm M a -
m o r i u i cujusdam ad v i l a m rcvocationem invcuii. gni C o u s t a i i i i i i i , et c o n s l i l u i t cttin Cnesarcui G n l l i n -
Sed et Constantinus p r o h i b u i t lala legecrucis stippli- r t i m . Julianus itaque factus C;csar dcvicit Gallos
c i u m , qtto I apuri Bomanos e r a l i n usu, et figura- mira felicilate, et cum militibtis esset g r n t u s . n p p c l l a -
tiotie soiidorum illtid jussit i n s c r i b i . E r a t per iriem lus esl a h c i s A u g u s t i i s . Q u o n o m i n e s p r c l o C o i i s l n n l i o
tempus apud A n l i o c h i a m haeretictts quidam presby- Atigusto, l l n l i n i n el Ulyrictim pervasit. Quod auriieus
l e r , nomine A r i u s , q u i praedicabat F i l i u m i n d i v i n i s Constantitis expedilione belli P a r l b i c i derelicla, ve-
c r e a i i i r a m esse, et S p i r i t u m sanctum ab eo crea- n i t conlra i l l t i m . Sed i n i l i n e r e defunclus csl anno
lura. Addebnl etiam quod c r n t lempus quando F i l i u s vilae suae quadragesimo q u i n l o . Quo riefuucto, J u l i a -
ipse non erat. Quod atidiens Cotistantintis coadu- ) nus Conslanlinopolim veuicns facius esl i m p e r a t o r .
n a r i fecit synodum apud Nicceam Bythiuiae urbem i l a c praeterca lempcslate nata esl hnercsis A n t h r o p c -
anno Incarnationis Dominicae trecenlesimo decitno m o r p b i l a r u i n . Cujus attclor Anries qttiriam e x s t i t i t ,
sexto, conveneruntque co trecenti decem novem c p i - qut d i x i t formam habere riiviniiatem, et corporis
scopi. I n qtia synorio definiluin est F i l i m n P n t r i esse parlibus Detim csse oisiiticiuin , quod catbolicae
consubstatilialero, et A r i u s damnattis est, et ab Eccle- c o n t r a i i u m cst rioctrinne.
sia segregatus. Floruit per idem tempus inter C A P . I I I . DeJuhano Apostata.
caeteros anaclioriias sett eremicolas Paiiiiiius i n Julianus igitttr Apostntn, fnclus i m p e m l o r , resc-
jEgypto homo Dei.Sanctttsquoque E v u r l i t i s Bomanae r a v i t templa gcntilittm, et faclus esl C l i r i s l i a i i o m t n
Ecclesiae stihdiaconus, q u i it* Galliam perquirendo- caeteris persectitoribus calliriior pcrsectiior. Porro
rom germaiiorum suorum causa tunc forle venerat, militiae c i u g u l u i n , e l procuralionem p r o v i i i c i a r u r a ,
i n Ecclesia A i i r e i i a n o r n i n coram clero c l o m n i po- oflicium j u r i s d i c e i i r i i , C l i r i s ( i a i i i s n o n r i e b e r e c o m m i t l i
pulo t e r t i o per columbam demissain coelilus, q u i i n diccbal, t i l pote quibus lcx propria glariio ulf veltiis-
episcopum eligeretur, designalus, eidem Ecclesiae sel. Unrie m i l i t i b u s publico postmodum pracccpit
*oritifex consecratur. P o r r o saepe nominatus Con- edicto, u t aut iriolis &acriiicarc;:t, a u l m i l i l K C cede^
i!D E X C E R P T I O N U M PRIOI JM L1BER O C T A V U S . 153
rent. V e r u m quidam catholici oflicium militiae quam cunrio baptizalus est ab Eudoxio episcopo A r i a n o *
hdem zelo Dei dcserere maluerunt. P e r i d e m lempus qtii Consianiinopolitanae u r b i s labernacula tenere
Valentiitianus, q u i postca factus est imperator, ze- videbatur. Qtii ipso baptismatc jurejuranrio obliga-
l u m , quem proprielate habuit, non celavit. Quadain v i t m i s i T i i i n Valenlem, ut i n impietate p e r m a n e r e i ,
tiamque die duin tcmphim ingrcderetur Aoguslus; et contraria sapieutes expellerct. Seri i n a l ^ n a m i n -
ct minister aqua ingredienles aspergeret, V a l e n t i - seclalioiiem tliu texit, nec viveutc f r a l r c v o l u n t a t i
nianus, vidcns gultam unam in cblamyde sua, p u - poleslalem admiscttii, illiits auctoritate compressus.
gno m i n i s i r u i n percussit, dicens se illa aspcrsione I l i s ('iebus Attxentius A r i a n i riogmalis asserlor, q c i
polius inacuialuin quam mtinriattim. Quod cernens Medioiaiieiisiutn d i u lenueral praesulatum, sero dc-
Juliauus, jussit eutn i n cttstoriiam recipi, ac riemum funclus esl. Cui Ambrositts arihuc calhecumcnus
ad eremum riestinari. Sed cum annus e l patici per- v i r consitlaris per vocem infantis i n concione desi-
transissent dies, ille pro tnerceric confessionis im- gnalus subrogalur. Interea Valenliuiautis, C h r i s l i
p c r i u m recipit. Denique Julianus, impudenter b a p t i - c u l i o r , Saxonum gentem v i r l u t e t e r r i b i l c m oppres-
sma dilucns sanguine sacriliciortim, c u r c t a faciebal sit, et Alanos adco c o n l r i v i t , u t eam Meotidas p a -
quibus daemones placari solenl. lpscquoque i n A t h a - ludes cxpelere conipelleret. Scd rursus eos illuc
nasium perseculioncm f e c i l , sed eum Dei uutu insecutus, tlum situ et riiulcultate locorum i m p e d i -
compreltcndere n e q u i v i t . IIis practcrca diebus passi r c t t i r , Trojanos, qui Sicainbriam inhabitabant, sibl
snnt Romae Joannes e l Paulus mariyres C b r i s t i , scd i n a u x i l i u m cvocavil. Quibus decennio tribuia, si
et apnd Sebaslen Palaestinae urbem sancti Joannis auxiiiarentur, i n d u l s i l . Qua promissione a n i m a t i ,
Baplistae septtlcrum populus paganorum funcstis m a - cuni essent locorum g n a r i , eos facile a palude p c r -
nibus cffregit, et ejtisdcin m a r l y r i s reliquias con- turbaverunt. Qnomtn v i r t u t e m admiratus Atigu-
c r e m a v i t , et pulveri immistas pcr agros sparsit. slus, Francos a ferocitale eos appellavit. Quoi Lin

Adfuerc tamen quiriam peregrini de Jerosolymis, qui originem vel successionem inferitts lalius explicabo.

pattca ossa incendio furtim subtraxere, et secum F i o r u i l pcr idem ten.pus sanctus M a r l i n u s T u r o -

redcuntes devexcre. Deniquc Julianus ad bcllutn nensium episcopus. Dcnique Valentiitianus A u g u -

P a r t b i c u m p r o f e c t u r u s , amplius effVenata rabie i n stns anno regni sui undecimo apud B r i g i t i o n e m op-
pidum defunctus esl. Quo vita p r i v a t o , nii.ites l i a -
Christi cutlores dcsaevire coepit. Sed ctim a Clesi-
liae assunieiitcs Valcnliniauuni filium ejus quain
pbonte casira movisset,ct j a m p u g n a t u r u s exercitum
tenerrimuin , ad i m p e r i u m provexerunt , fratre
ordinaret, incertum a qtto ventre sauciatus, pttnitur
ejus Graliauo superslite et Valenle eorum a v u u -
et d u m morerettir, ctepit Cbrislttm Deum blasphe-
culo.
mare, dicens : Vicisti, Galitcve, vici$ti. A l q u e i n bis
verbis scelestus cxspiravit. C A P . V I . De Valente.
C A P . I V . De Joviano. Valens ergo, Deo odibilis imperator, posi ricces-
Jovianus imperitim conscctittts imperavit mensihns sum fratris curo nepotibus suis Gratiano e i Valen-
octo, qtii ctim violcmer post Juliani necem a m i l i t i - finiano niinore i m p e r a v i l a n n i s q u a t u o r d e c i m . Porro
bus ad imperium t r a h e r e t u r , d i x i t non se velle pa- Juslina, hujus Valeniiniani mater, A r i a n a , m a i i -
ganis hominibus imperare, cum ipse esset Cbristia- gnam sectam, quam Valentiniano m a r i t o suo v i -
nus. Cumquc vox o m n i t i m procfatnasset, riicenlium ventc celaveral, co defuncto d e l e x i l , et orthodoxos
se qtioque csse C h r i s t i a t i o s , suscepit imperium. laedere cocpit. T e u t a v i l deniquc sanctum A m b r o -
Pepigilque fucdtis cum Sapore rege P e r s a r u m , et siuin i n exsiliiim u i i t l e r e . Sed d u m ille indicto r e -
Nisibim oppidum, partemque superioris Mesopotamiae ginae exire de Ecclesia n o l l e l , ccepit Justina p o p u -

ei concessit. Moxqttc Persarum tex forttm venaliuin l u m adversus eum iiiflammare. Sed et populo tanta

r e r u m i l l i i n deserio praeparari fecit. E t i l a Jovinia- erga Ainbrosiuni < u i i observantia et i n cbaritate

nns de medio hostium Romairam exercitum eduxit perseverantia, u l aniinas quam episcopum inailent

illaesum. Verum cum ad I l l y r i c u m per Galatiam r e - i amittere. Unde illa sibi i i i j u r i a m faciam exisiimaia,
apud filiuin ccepit conqtteri. T u n c adolesicentulus,
inearei, i n quoddam cubicultim iiovuin sese rece-
queriuioiiia tnalris inflatnmatus, e x e r c i t u m itiisit
p i l , u b i calore prttnarum, c l nidore parietum nupcr
qui eccicsiam obsideret, ut eam nemo olbolvcus
raice i l l i l o m n i pnrgravatus c t suflbcalus, octavo
ingrederetur. Sed oninipotens Deus corua inilitum
inense itnperii sui vitatii fluivit. Et tam pia atquc
ad ccclesiac m u n i m c n t u i n convertil ; egredi quidem
tam I x l a principia mors immalttra c o r r u p i l .
non sinehanl, ingredi vero 11011 prohibebanl. A m -
C A P . V» De Vatentiniano Ungno.
brositis vero cum ortbodoxis, qui i u l r a Ecclesiani
Valenlitiiantis Maguns, ctijtts stipra m e m i n i m u s ,
tenebaniitr inclusi, jcjuniis ct coulinuis v i g i l is Deo
voluniate m i l i t t t m apud Nicaenam urbem iuiperator
vacabat. Qict occasiouc v i g i l i x , b y i n u i ct anli-
crealtts, imperavit attnis undeeim. Istc Valcntcm
pbonne i n Ecclesia Mcdiolancusi p r i m u m ccepciiint
fratrem sttum sibi i n cottsorlitim regui assiiinpsit,
celcbrari, cujtts celcbiitatis consucludo indc pcr
et sibi qutdetti occidttas retinuit, fratri vero stto
oiuiies proviucias eitiauavil.
orieulales partes rcgendas couccssit. Vcrttnt Ya-
lens conjugi* su;c scriuciiis cst alloqttio i n ha^rcsim Sed ritiui IKCC in Itaiia g c r i i n t i i r , Valens, Dco o d i -
A r i a n o n i i n , cum cssct ante lirie Catbolicus etse- hilis imucrator i n Oricntis partibus c r u d c l i p r x c c p i t
S59 A P P E N U I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. xCO

edicto, ut monachi m i l i l a r e n t , et nolentes j u s s i t i n - A dam d e d i t . Quod audiens Gratianus Anguslus, et

l e r f i c i . Qua persccutione furenlc, m u l i a sanctorum considerans alflictum et desolatum reipublicae s t a -
agmina moiiachoruni pro Cliristo cacsa r e f e r u n t u r . t u m , a c c e r s i v i t a b Hispania Theodosium v i r u m mo-
E t cum pcne omiies Orienlis Ecclesias paslore n u - r i b u s et aetate m a t u r u m , et m i l i l i a strenutim- Iste
dasscl, i h Cnesaream C*:ppadociae v e n i l , u b i B a s i - siquidem nuper, a Valcnliniano Magno ad l l i s p a n i a m
l i u i n Magniim ejusdem urbis episcopum et per se desiinattis, eifusas Maurorum gentcs per A f i i c a m et
et per praefcettiin suum promissis c l t e r r o r i b u s ad Maurilaniam multis p r a l i i s eriomtieral. l l i i n c i g i t t i r
A r i a n a m perfiriiain lcntavit i i i c l i n a r e . Sed cum c i i m v i r t i m propria v i r l u t e noniinalissinium Gratianus
a rcctituriiue firici flectcre non valerct, i n exsiliuir. contra F i r m u t n orriinavit i m p c r a t o r e i i i . Theoriobios
CIIIII m i i t e r e decrevit. Ciimque iegem, quam de ejus a u t e m , mox u l faclus esl imperator, subactis b a r -
exstlio s c r i b i pracccperat, inanu propria roborare h a r o r u m gentibus i n Orieule, T h r a c i a m ab oinui
volnissel, t e r l i o i n inanibus ejus calamus est con- belioruni strepitu liberavit. Sed et Gratianus H u n -
fractus. Tunc ejus animo t e r r o r e completo, amba- nos et Gotbos magnis praeliis superavit, c t u r b e m
bus manibtis cbartam r u p i t . V e r u m anno imperii Constantinopolim v i c l o r i n t r a v i t . Interea vero i n
Valentis rietimo t e r t i o , quattior Scythiae gentes, i d B r i t a n n i * partibus Maximtts quiriam, v i r slrenuus
est G o t b i , i l y p o g o t h i , Gippedes, e l Vandali una B et imperio dignus, si non contra reinpublicam aspi-
lingtia ulentes, et n i h i i aliud nisi t a n t u m nomcn rasset, l y r a n i i i d e m a n i p u i t . Cujus praefecttts A n -
mulaiites, b i p a r t i t o agmine Danubium transierunt. dragatus Gratianum dolo et insidiis interfccit. A t
Siquidcm gens l i u i i u o r u m eos ab antiquis eorum Valentinianus, f r a t r i s nece comperta, fugit i n l l l y -
seriibus cxpulerat. Pracerant bis gentibus duo d u - r i c u m , dicens qtiod hoc m a l u m inatris causa, quae
ces, Frigidernus et A l h a l i c u s . Qui cum i n t e r se Ariana erat, sustincret. Thcodositis vero A r c h a d i u m
dihsidereut ac bello desaevircnt, Athalicus ad Valen- suum filium apud Conslaiitiiiopoliin impcratorein
tein confttgium fecit. Valens autem memoralo A t h a - relinquens, ad vindiciam Gratiani properavit. Et
lico adverstis F r i g i d e r n u m a u x i l i u m l u l i t . itaque dum ad l l a l i a n i venit, o c c u r r i t ei Valentinianus.
Valcnlis Augusli frelus auxilio F r i g i d c r n u m A t b a - Quem Tbeodosius patcrna pielale suscepit, ac de-
licus superavil. Cujus bcuclicii gralia Gothi s i m p l i - m u m Alpes transmeavit, ct Maximum cepit et oc-
ces poposceruiit, u l eis episcopi, a quibus regulam c i d i t . Andragatus vero, Maximi necc compcrta ,
fidci discerenl, n i l t e r c n l u r . Tunc Valens usus m a - praecipitem sescin u n d a s d c d i l . I g i t u r Valeutiuiaiius
ligua pravitale doctores A r i a n i dogtnatis m i s i l eis, juuior i n regno c o n s l i t t t t u s , exstincio M^xiino ,
a quibus p r i m a r u d i m e n t a fidei susccperunt. Sed et ejusdem filio victo, quetn iiuperalorcm Gallis M a x i -
Vulfida qtiidam eorum cpiscopus, cujus episcopi C mus r e l i q u e r a l , ipse i n Gailias se recepit, ubi cuui
verba quasi lcgcs immobiles conservabant, Golhi- t r a n q t i i l l a m reinpiiblicain i n pacc a g e r e l , apud
cas litteras adiiivenit, et u t r u m q u e Testamentum i n Viennam dolo Arbogastis coniitis s u i , ut f e r u i t t ,
liugiiaiii propriatn t r a n s t u l i t , et secundum A r i a n o - strangulatiis esl.Morluo igitur Valeiitiniano A u g u s t o ,
rtiiu seclani dcpravavit. Ipsi deniquc G o l h i post m o - Arbogastes Eugenium tyraiinuiii mox imperatorein
diciini intervaduin avaritia M a x i m i ducis fame c o m - creare ausus est. Legit ilaque h o m i i i e i i i , c u i c i n -
p u i s i , a Vulentc defccerttnt, et per T h r a c i a m sese gulum imperaioris imponeret ipse aucturus iinpe-
diflurierunt. Contra qttos Valeus egressus de A n t i o - r i u m . Moxque v i r ille animo barbarus, c u m lilio
chia bclltim instructissimum paravit. Ubi statim i n a n u , audacia, potentiaque niniius, c o u t r a x i t i u n u -
p r i u i o cotigressionis i m p e l u , conturbatae eqttitum meras copias v c i Romaiioriiui prjesidiis vel a u x i l i i s
lurmae nuda pedituin dcsertiere praesidia. Moxque barbaroruui alibi sibi potestatc, a l i b i vcro cogna-
legioues eorumdem pcdilutn cquilatu bosliuin u n d i - lioue subnixas.
que ciuclae, s a g i l l a r u m nubjbu* obrutac p e r i e r u n t . CAP. V I I I . De Theodosio Magno.
Ipse vero imperator saucialus cum i n cujusdam Theodositis i g i t u r Ma'gnus, Gratiano imperatore
villulsc casa lateret absconditus , ab iiisequenti- p defuucto, i m p e r a v i l annis quindecim. P o r r o , sicut
bus hoslibiis deprebensus, subjecto igne casae con- dictttm est, iiitetiecto jtinioreValentiniano.Eiigeuius
suinpius esl decimo quinto i m p c r i i sui anno. et Arbogastes inslrucias acies campis expedierant,
CAP. V I I . De Cratiano et Valentiniano. et A l p i t i m alta latera, iroperviosque traiisitus p r . f
Gralianus, V a l e n t i n i a n i filius, Valente defuncto missis callide insidiis occupaveranl, elsi utimero
Imperavit cum fratre suo j u n i o r e Valentiniano annis vel v i r i b u s impares, sola tamen b c l l i positione
scx. Iste f u i t v i r catholicus, et modestus, et admo- victores. A t vero Theodosius i n summis Alpibus
d u m litteratus , parcus quoque c i b i , et l i b i d i n i s constittitus, expers somni ac c i b i , sciens quod de-
v i c t o r . Scd c u m e x e r c i l u m suum negligeret, et stilutus a suis, uescieus quod clausiis alicnis, D o m i -
Romanis m i l i l i b u s paucos ex A l a n i s , quos auro s i b i n u m G h r i s t u m solus soium q t i i possit o m n i a , c o r -
devinxerat, anteferrct, i n Africae partibus F i r m u s pore h u m i fusus, roenle coelo fixus orabat. Deinde
quidam excitatis erga se M a u r o r u m gentibus p u r - autem postquam insomnem noctem precum c o n t l -
puram sumpsit, c l A f r i c a m et Mauritaniam deva- nuatione trausegit, et testes, quas i n precum pracsi-
starc coepit. Caesaraugttstam etiam Uispaniae civi- d i i coeiestis appenderat, l a c r y m a r u m lacuuas r c l i q u i t ,
tatem nobilissimam doio captain barbaris i n prae* fiducialiter arma c o r r i p u i t . Solusque scieus se esse
 ncttrnofttJM P R I O R L M L I B E R OCTAVCS.
261
m
non sohiro, signiim erncf* praelio dedit, ac se i n A cessit Aibanulpbus ejus propinquiis, q u i et ipse
b c l l u m , eiiam si nemo seqncretiir, v i c l o r i m m i s i t R o m a m i r r u p i i . I n qua i m i p t i o n e Placidiam Thco»
ftiturus. Priina salutis via exstitit A r h i t i o hostilium dosii filiam ; A r c i d i i et Honorii gernianam, c a p i i -
pariium comes. Qui cum ignarum imperalorem vam a t d u x i t , e l eam sibi m a t r i m o n i o copulavit.
circumpositis cxcepisset insidiis, conversus ad re- Quod posimoiluui reipublicae valde p r o f t i i l . Nam
verentiam pncseuiis Attgtisli, c u m non solum p e r i - idem Athaniilpluis salis demum fidciter Aitgtislo
culi) l i l t e r a v i t , vcruiti eliam i n s l r i i x i l a t i x i l i o . A t ubi llonorio n i i l i l a v i i . Arcadius v e i o i m p c i a l o r post-
ad coutigtia niiscenriae pugua: spatia pervcnttim esl, quain cutu paire Tbeodosio iredecim anuis, e l ctun
magnus l u r b o venlornm i n ora hostiuiti i r r u i t , fu- fratre l i o t i o r i o qiiaiuordecim imptrasset, reicto
rebanturqtie per acretn spicula n o s l r o r u m , atqtie Tbeodosio oc:o annorum filio dcfunclus CsL Snb
u l t r a mensuram hitmani ictus pcr inane ueportata quo o r i a est haeresis P r i s c i l l i a n i s i a r u i n , qua q u i
nusquam carierc, pritisqiiatn impiiigercnt, sineban- i n v o l v u n l u r , astruere conantur faiaiibus stellis bo-
t u r ; et quac ipst vehemeiitcr iiilorserant, excepta mines colligatos. Pelagiana quoque hacrcsis, qua q u i
v e n t i impetti stipinata r e t r o r s t i m , ipsos i n f c l i i i i c r p o i h i u n t u r , deslruere conanlur oraliones quas facit
coufigebaiil. Prospexit itaqtte sibi hiimaiiac con- Ecclcsia pro lidelibus.
sciciitbv pavor. Naut contiiiiio scse, parva sttoium B Q KPT x . De Uonorio el Theodosio juniore tmoera-
mauti fusa, v i c l o r i Theoriosio hostilis prostravit toribus.
exercitus, Eugciittisqtie captus atque iiilcrfectus est. Houorius i g i t t i r imperator Arcariio defuncto i m -
Arbogaslcs vero sua scse manii percussil. Sicque p c r a v i i auuis sexdecim cum Theodosio uepole suo ;
l i o r t i i i i riuorum s n i g i t i u e belluin civile rcsliiulutn scd Hcnoritis, sictit j a m d i c t u m est, partcs regchnt
esl. Denique firielissiiuus imperatur contra errorem llcspciiuc, Theodosio vero Arcariii filio subjaccbant
g e u i i l i u i t i insiirgcus, euin ftitidiltis everlere c u r a - orieniales provinciae. Porro Atbauulphus rex Go-
v i u Lege igitur iata prajccpil idoloruiii templa solo l l j o r u i n , cujus supra m e m i n i m u s , apud Barcinoiiam,
tenus e v e r t i . Nam usqtte ad ejtis tempora ad aras H i s p a n i x t i r b e p i , dolo suorum occisus est, cui Se-
idolorum ignis accendebatur, ct hbamina atque gericus succcssit, q u i pacem optimam c u m Honorio
sacrilicta onerebaulur. Sed ha»c oinuia Tlieoriosius, iniperatorc c o n s t i i i i i t , et Placiriiam ejus sororem
catholicus iinperator, exstirpare rariicilus ittipera- secum bonesie habilam ei r e s i i t u i t . Houorius aulem
v i l , c v c l l i t , c o r r i p u i t el coiiriemtiavit. P o r r o T b c o - i l l a m Consianlino c o m i l i desponsavit, et eum apud
dosius ititperaior heue j a m traitqiiilla republica Raveiiuam iiiiperalorem o r d i u a v i t . I l i s vero diebus
aptid Meiiiolaiiuiii aegriludiuetii i u c u r r i t . Qua i n - t Luciano venerabili presbytero revel i i u m est corpus
gravcsccntc quieiem uattiralis m o r l i s invenit aniio ' prolomartyrjs Stepliani. F l o r u i t qiioque per idcm
regni sui decimo sexto, vitae vcro suae quadrage- tcinpus Augtistinus Ilipponensis E< cleakc episcopus,
s i m o . F l o r t t i t per idem teiupits l l i c r o i i y m i i s presby- doctorque egregius. Verum Honorius traiisactis de-
l c r , posl Septuagiuta diviiiae lcgis iutcrpres. cem annis, quibtis cum Arcadio f r a l r e stio i m p e r a -
CAP. I X . De Arcadio et Uonorio urmcipibus. v e r a l , c l aliis q u i i i d c c i m , qtiibus i m p c r a v c r . i l ctnn
Arrariius iiuperator Tbeoriosio palre defuuclo, 1 heodosio uepote stio rebus biimanis cxcessii. Quo
p o t i t u s i u i p c r i o cuin l l o i i o r i o f r a l r c suo iinperavit dcfuitclo, Joaiinesquiriaiii tyrannus H c s p r i x invasit
aunis treriecim. Vcruiti Arcadius impeiabat i n p u r - i i i i p c r i i i i i i . Sed hunc Ardaburctis paUicitis, a T l i c o -
t i b u s Oricttlis, e l l l o n o r i u s in parl.bus Occideulis. dosio inissus, i n l r a Ravcnnain i u t e i f e t i t . Assumpsit-
L irius<|iie latneii cura p a i a i i i duobus polenlissiinis
f
que Thcodositis Vaieutiiiiantim puertiut supiadictae
v i r i s c r c d i i a n i n i i c b a i , Rufino et S l i l i c o n i . Porro Placidiae, c l Constanliui l i l i u i n , et t o r o i i a v i l c u m ,
niilites, q u i coulra E i i g c i i i u i i i l y r a n n u t i i vivcnlc ct cuiu i u a l r e sua Placidia ad Italiam destiuavii,
Theodusio imperatore p r o l c c t i fiierant, cuni prefalo illuinque imperatorctn, e l Placidiam dcsignaxit Au-
R u f i n o piiin:ipe Const:uitino|K>Iini reversi s u u l . Q u i - guslam.
b u s d i i m secuiiduiii consueiudiitem ad porlas occur- p CAP. X I . De Theodosio juniore et Vatentiniano onn-
risset i m p c r a t o r , s t a t i n i m i l i l c s praefaium Rufiiium cipibus.
i i i t c r e i u e r u u i ; erat euiin suspeclus impcralori, Theodositis i g i t u r j t i n i o r imperavit cum V a l c n l ; -
q u a s i qiri l y r a i i i t i d e m posset asstimcre. Pncfectus niano annis v i g i n t i uno. Per idcm tempus gens Sa-
autem Slilico comes Gothos, Alanos, Vaudalos, x o n t i m a d B r i l a n n i a m tribus longis uavibtis apphcuit,
atque Burgundiones i n arma sollicitans Gallias bello et tolam pcne iusulam ab orieutali parte usque ad
puisare coepit, sperans sub hac necessitate E l e u l h e - occidenlalem occtipavit. Tunc etiam quoniam Pela-
rio fiiio suo pos*e Romanum imperium tradere. giana haeresis A n g l o r u m maculaveral fidem, Galli-
Qtiod ubi imperaieri H o n o r i o palefactum est,jus- cani cpiscopi Gennanum Antissiodoretum, et L u -
s i l e u i n i n l e r l i c i . Occisusest quoque i u iliis diebus p u m Trecassionorum insignes episcopos ad eam-
JBIeuthcrius illius ejus. I l i s itaque transactis rex dcm liaeresim exslirpandam d i r e x e r u u t . Eo qtioque
G o t b o r t i i u Rotnam obscdil, ct coepit, riato prins tentporc Eudoxia, Theodosii filia, Valentiniani u x o r ,
p n c c e p i o , ut si <|tii i u loca sant-ta coiifiigissenl, l i - imperatrix a l t t i U catenas, qtiibtis quondam ab I l e -
b e r i e i iuviolati persisteretit. Et non iiittllo post rode sauctus Pelrus ligatus f u i t . I l i s etlam diebus
A l a r i c t u i , qui et Athaiahcus defuuctus est. Cui suc- i n urbe Constaniinopoliiana quidam episcopus, Ne-
 APPENDIX A D HUGONIS OPERA DQGMATICA, •61
storius nomine, eloquentia s x c u l a r i praeditus, c o u - ^ Ilispanias a b i i t , e l inde contra suos ad Cai ihaginem
t r a catbolicam dogmalizavit fidein, sanclam Ma- Irausire proposuil, sed penitus spe sua I r u s i r a i u s ,
r i a m non esse Dci g e n i t r i c e m , et b o n i i n c m p u r u m ad I t a l i a m est regressus, u b i tertio principatus s u i
de ea n a t u m , sed postea b o m i n i Detim fuisse per- anno vix expleto decessit. Tuuc Lco imperator A r -
m i s t u m . Unde collecta est Ephesi tertia sanclasyn- tbeiuium Caesarem i n Italiain destinavil. Qui u b i
o d u s , papa Coeleslino j u b c n t e . Conveiierunl patres R o m a m a t t i g i t , Riceuierciu gencruni suitni c o n t r a
duceiiti, et i b i Nestorius est damnatus, et aii.ilhe- Alatios d i t e x i t , e l per eum niuliiiuriinein A l a n o r u m
matizatus. et firmatum u t beata Maria Tbeotocos, f u g a v i l , ct regem eoruiu Beorgicutn p r i i n o c c r l a m i -
etoroxoc • i d est Mater Dei appelletur. F l o r u i t per nis i m p c t u superatum i t i i e r e m i i . Sed non m u l i o p o s l
idcni lempus sanclus Mamerlus Viennensium epi- idem A r t b e n i i u s , ipsius Riccmcris fraurie i n l e r c i i . -
scopus, qui tres dies Rogatiouum i n s t i t u i t . Verutn ptus, regnuut r e l i q i i i l O l y b r i o . OJyiuius vero noii
Tbeodosius Atigusltts Conslaiilinopoli cst defunctus mense octavo transucto sui priucipatiis linctn vitac
anno i m p e r i i sui quadragesimo secuudo. deriit. Quo defunclo, Glyceriusejiis sibi pra?sumpsit
CAP. X I I . De Martiano et Valentiniano imperato- i n i p e r i t i i u . Yerutii anito v i x expteto, Nepos quidam
ribus. nouiine euin e reguo ejiciens episcopunt o r d i n a r i
Martianus i g i l u r , ad iinperittm assumptus impe- B fecil, e l sibi regnum r a p u i t . Tantas varietates m u -
r a v i t c u m Valeiitiniano aunis sex. lsle c u m P a r l b i s tationesque Romanorum p r i n c i p u m ccriiens Tbeo-
et Vaudalis Romanuin infestautibus r e g n u m , pacem doricus, Visigotboruiu r e x , A v e r u o r u i u occupavit
constituit. H o r u i n qttoquc i i i i p e r a l o r t t m , Marciani c i v i t a l c i n , coutra quem Ntpos C.csar ab Italia Ore-
scilicet et V a l c u i i i i i a u i , lcmporibus celebrala est sleni iuiiiiiae suae magistrum p r o d i r c i n a n d a v i l . Ore-
Chalcerioniac quarta sancia syuodus universaiis stes aulcm u b i cum c x e r c i l u Ravciiuam vcmt, A u -
sexccnlorum t t i g i t i l a rcverendoruni cpiscoporum, gustulum i m p c r a t o r c m filiuni suum c r c a v i t . Quod
sancli papae Leonis industria cougrrgaln. i b i E u l b i - audicns Nepos, praesiriio uudus ad Dalmatas l u g i t ,
ces haereticus cuni Dioscoro Alexnndriuo episcopo ubi et privatus d c f c c i l . Augustulo vero i n Raveuua
abdicatus est, et damnalus. Inlerea Vnleulinianus degente, Odoaccr T o l i l i i i g o r u i i t rex, iiabcns secum
i m p e r a l o r factioue I l e r a c l i i spadouis Agerittm pa- Herulos diversarumquo auxiliarios g e u l i u m , Ita-
t r i c i u m interfecit. Sed noit inttllo post, idein V a - liam occupavit. Qui c t Orcstcm in.ei l c c i l , et Jiliuiii
k n t i n i a i i u s a satellilibus A g c r i i riolo M a x i m i n i co- ejus A u g u s i u l u u i de rcgno puisuni i u Lucullano
m i t i s palatii est occisus, ct mox iriem Maximinus Cainpauke castello e x s i l i i poena d a i u n a v i i . Sicque
ejus invasit i i n p c r i u m , cjust|tic u x o r c i u i n suum Hcsperiuin Romauae gcnlis r e g i i u m , quod septin-
_# _ r , • . - ^ r o "o * i — r —
coitjugiuin trausire t o e g i t . Veruin bac iiicoutiiicn- gcittesimo uono urbis cotidiiae uiiuo priiuus Augu
t i a non est diu gavisus. Nain posl a i t c r u m ineiisein storum Octavius [Octaviauus] Augusltts o b t i u u i t ,
a lamulis regis uieinbraiiiii dil.iniaius, ct i n T i b e - i n boc Augustulo d i g n i l a l i s suae p r i v i l c g i m u p e r d i -
r i m est projcclus. Post cujtis morleui Romani A v i - d i t , et i n inaittis regutn e x t c r a r u m g r n t i u m l a n -
t u m Caesarcm c r e n v c r u n l . Porro Martinnus sexto dcm collapsum c o r r u i t . Mciuoralus denique V i s i -
i m p e r i i sui anno, c l scxto paritcr incnsc dcfunctus gotborum rex T h c o d o r i c u s , I l l y r i c u m et partctn
csl. magiiatn Italiae occupavii. Porro Lco Orieutis i i u -
C x r . X I I I . De Leone Magno. perator Zetioiiem geuerum siium magislruin totius
Leo Magnus |M>st mortein M a r t i a n i assecutus i m - Orientis fecil, et Basilicum fratrem Berinae Augustai
p e r i u m , iinperavit anuis sexdccim. Cujus p r i m o luagistrum i u s i i t u i t Tbraciae, Leoiiciu vero fiiiuiu
anno Hesperiarum imperator A v i t u s , i n t r a Gallias suum coronavit A u g u s i u m .
a b exercitu suo spretus et derelictus, ad I t a l i a m r e - CAP. X I V . De Leone secundo, Batilico et Zenone.
meavit, et post paucos dies, bonore dignitatis depo- Leo secundus, post patris o b i t u m , i m p e r a v i t anno
s i i o , P l a c e n t i i i o r u m o r d i n a t u r episcopus. Eodemque u n o ; quo dcfunclo Basilicus frater Behnae ab au«
anno Majoranus a Romanis m i l i t i b n s apud Raven- f> iicis m i i i l i b u s acclamaiur Augustus, sed Zeno de-
n a m Gesar ltaliae est ordinatus. Q u i quidem ad m u u . factus esl imperator.

L I B E R NONUS.
Tractat de lmperatoribus a Zenone usque ad Carolum Magnum; continens oapitttla viginti tria»

CAP. I . De lenone. Zeno iste Enotbion composuit coutra fldem ecclc*

Zenon g i t u r sttiupio diadeinate imperavit an- siasticain. Tlicodoricum quoque Visigotbortun r e -
nis duobus cuui B a s i l i c o , et quiudecim solus. Porro gem ad se veuire f e c i l , eique curaiu palatii sttl
 S63 E X C E R P T I O N U M P R I O R U M L I B E R NONUS. 160
commendavii, e i non post nuiltos dies p a t r i c h t u s A eleganlissimecomposuerat.idero tyranous exsilii poe-
honore i t e r u m eum i n s i g n i t u m ad partes llaliae desti- na damnavit, ct i n t c r r i l o r i o Mediolancnsi j u g t i l a r i fe-
n a v i t . Quo dum pervenissel, Odoacrum l l e r u l o r u m c i l . Hac lamen immanissaevitiae impunitate Theode-
regem v a r i i s successibus debellavit, et regno i a n - ricus neqttaquam est gavisus. Naro non m u l t o post
dem e x l u r b a l u m i u l e r f e c i l . Demum autem regiium h o r r i b i l i et inopinata m o r t e pollutam peccatis a n i -
Italiae sibi pnestimpsit et usurpavil. Quod u t sibi inam exbalavit. Quam e l i a m quidam solilarius apttd
perennite/ conhYmaret, filias suas vicinis regibus Liparem mnnens insulant «orporeis oculis v i d i l i t i
copulavit, dans unam C o l h o r u m regi A l a r i c o , alte- ollatn Vttlcani demergi, u b i m a r e s i c u t cacabtts fer-
r a m regi Burgundoriiin S i g i s m u n d o , neptem vero vcscil ab igne. Thcoderico vero regi Aihalaricus
suam dedit regi T b u r i n g o r u i n I l e r m e n f r i d o , ct soro- nepns ejus successit, et A t h a l a r i c o Theodoaldus.
rem suam Vaudalorum regi Transemundo, Clodo- Porro Longobardis adhuc i n Paitnonia consistenti-
vei quoque regis F r a n c o r u m filiam suo conjunxit buspraeeral Alboinus lilius A l d o i n i , qtti non m u l t o
i n a l r i m o n i o . Sessionem denique suam Ravennae con- post ipsam L o n g o b a r d o r u m gentcm i n I t a l i a m i n t r o -
s t i t u i t ; hotno A r i a m c scclae, et beslialem conlra Ca- d t i x i t . Inlerea vero Justintts, christiatiissiinus A u -
tholicos gerctjs i n animo c r u d e i i l a t e m . Per idetn gitstus, contra Partbos feliciter d i m i c a v i t , et landem
tcmpas facta est inventio cryptao saucli Michaelis B ciim rcge eorum fceJtis firmissimum s t a b i i i v i t . Qut
arcbangeli i n monle Gargano. Mortuo autem Zenone etiam d u m deficeret, Jiistiniaiium suum ex sorore
Augusto, qtiidam Anaslasius assuiuptns ab A u g u s l a , nepotem sibi designavit successorem.
i m p e r a l o r s i t n u l , et Augustae m a r i t u s ctinctis i n n o - C A P . I V . De Juttiniano Magno.
luit. Joslinianus i g i t u r magnus assecutus i m p e r i u m ,
C A P . I I . De Anattatio. imporavit nnnis t r i g i n l a octo, et diebus undecim.
Anastasius i g i t u r p u r p u r a m sumens imperavit Iste de m u l t i s gentibus t r i u m p h a v i t . Nam seplimo
annis v i g i n l i . Iste ab Acalio depravatus Constanti- i m p e r i i a n n o facta s u n l Vandalica b e l l a , et recepit
nopolitauo episcopo, favebal h e r e i i c i s , et C a l h o l i - Belisarius A f r i c a m , et favente Deo eo perrexit magna
cos persequebatur. Misit autem ad eum Hormisda cum celeritate, infideles Vandalos s u p e m i t , et totatti
papa venerabilis corripiens eum ab e r r o r e suo. Sed tandem Africam prius avulsam, ad antiquae r c i -
perfldus per iegatuin ipsius mandavit Auastasius : pubhcac corpus revocavit. Rex quippe Vandaloruni
Noe jubere wlumut, non juberi. Sed c u m i n sua Getinter c u m i m p e r i u m Belisarii ferre ncquiret ad
p e r d u r a r e t perfidia, i c t u ftiltninis i n t e r i i t . F l o r u i t Maurusios f u g i l . Sed eum ibt Beiisarius celeriler i n -
per Idem lempus sanctus Reroigius Reinorum a r c h i - Q secutus comprehendit, e l argentea v i n c l u i n catena
eptscopus. secum adduxit, et de eo Constantinopoli t r i u m p h a -
C A P . I I I . De Juttino Seniore. v t t . E t non rottlto post Justinianus Augustus eumdeni
Justinus i g i t u r christianissimus imperator Ana- Belisarium ad I l a l i a m destinavil. Quo Beiisarius vc-
stasio perfido succedens i n regno, aitno iucarna- niens priino accessu Siciliam pervasit, et Neapolim
t i o n i s Dominicae quingentesiino et undecitno, impe- obsedit, et expugnavit, et exspoliavit. Quod u b l rex
r a v i t atniis v i g i n l i t r i b u s . A d hunc m i s i t Horroisda Italiae Tbeodoaldtts a u d i v i t , Vitigem siti exercitus
venerabilis papa ab u r b c regia s^nctuui Germanum ducem coutra eum destinavit. Sed postquain Vaigis
Capuanuin cpiscopum, ot Joaunein et Claudinuin Campaniam est ingresstts, et rex ah exercilu est
prcsbyteros, Felicein qttoque e l Dioscorum diaco- creatus, expeditionem soivit et retro retueavit. T u n c
nos, necnon et Petruin notarium s n u h i , u l episco- spreto Theodoaldo, ct p r i m a conjuge rcpudiata. Ma-
pos, quos Anaslasius pro cathoiica exsularc fecc- thesuentem [Mathesuntemj Theoderici rcgis neptem
r a t fide, ad proprias revocaret Ecclesias. Quos o m - sibi m a t r i m o n i o j u n x i t . Sed d u m novis nitpliis dele-
ncs c u m grandi laetitia suscepit ciemeiilissiinus i m - ctatur, Belisarius Romain i n g r e d i t u r , et ctnn gaudin

p e r a t o r , c l r e m i s i t honorabiliter. Post Hormisdam suscipitur. Confe^t mque vicina occttpavit loca, Ro-
a u l e m Joamies c&tbedram asccndit apostolicam. Qui D » oppidorumqiic praesiilia : quihus sine diiaiioue
m a n l

et ipse ad eumdem principetn v c n i t . Deiiique dum palratis Viligis rcx Romam aggre i u r , eamque per
C o i i s t a n l i n o p o l i i n pervenisset, et ibidem v i r Dei ho- annum i n e g r u n t obsidione circiimdal. Verum tau-
n o r i f i c e ab imperatore, et ab o m n i fere ejttsdem dein Belisarius macbiuas cjus igne consumpsit, et
u r b i s popttlo stisceptus fuisset, mox i n eorutu con- iude euui exttirbattim usque ad A r i m i n t t m efifugavii,
s p e c t u ad p o r l a n i , qtiae Atirea vocitatur, roganti cae- et non m u l i i s diebus inlerjectis, apud Ravetiiinui
co l u r n e n i n d u l s i t . Demuin vero i m p e i r a t i s pro q u i - inclusum in dediliouem suscepil, eumque cum ttxore
bns i e r a i , Ravennam rcmeavit. l ) b i saepe noininalus stta, et opibus palatii Constaiitiiiopolim d e p o r t a v i i .
l y r a n u u s Theodericus zelo et i n v i d i a , quod audie- Sicque Jtistiuianus orthodoxus Augustus brevi lem
e r a t e u m ab Augusto honorifice suscepium alque poris inlervallo de duabus vaiidis genlibus per i n a -
i r a c u t t i i i n , citm comitibus ejus l e n u i t , et carceris i i u m Belisarii ducis inclyti tiobiliier . t r i t i m p h n v i t .
a f l l i c t i o i i e p e r e t n i t , Symtnachuin quoque p a t r i c i u m Porro post Belisarii ducis discessum, Gothi q i u
i n t e r f e c i t . Sed et Boetium consularein v i r u m stimmae trans Padutn et iu L i g u r i a consislcbaiil, coulra Ro-
p r u d e n t i a e , q u i dialecticam, a r i l h m e l i c a m , atque inanos rcbellantes T o t i l a m , q u i et Bajola dicilur,
musicatn suo sermonc u o l u l i i a v e r a i , ct alios lilicllos sibi rcgcm creavcruut. Qui contra Romanos s;rpe
PATROL. CLXXVll. 9
m \PPENDIX A D H U G 0 N I 5 OPCRA DOGMATICA. S6S
dtmicans, coriiin vires n m l l i s vicihtis fregit ac sit- A v i v e r e i , uunquam detexeret, et Neapolim secedens
p c r a v i i . Coruscabal per iilem lenipus iu I t a l i a , v i r Longobardis mandavil, tit pattperlina Pannoniae n i -
Doniiui graiia BeiieJicttts» et uomine. Atl i|iiem r a , qtiae incolebant, deserercut, c l ari ltaliae f e r l i l e
cuui praefalus Tolila causa pcrscrulandi an s p i i i l u m soltnn possiriendum confluerent, Quori atidiens A l -
prophctiae haheret, venissel, prasiitintiavil ei idem boinus rex Longobarriorum, i n I l a l i a m commeavit
Domini v i r quae ei venlura erant, diccns : Multa cum m i i l t i t u d i n e magna Longobardorttm, auno ab
mala facis, multaque fecisii; jam aliquando ab ini- Incarnatione D o m i n i quingenlesiino sepluagesiino
mitate conquiesce, el quidem Romam ingressurus es, octavo. Dcinrie Meriiolanum ingressus esl;*et i n t r a
mare transiturns es, novem annis legnabis, decimo brcvc spatium temporis sibi pene t o l a m , praeter Ro-
morieris. Igittir noii intillo post dum mare iransiens,. innm et Ravennam, subjecit I t a l i n m . Proiurie Jusiimis
Siriiiam depopulatus* fuisscl, c l inde rcver^us Ro- iinpcralor oclavo i m p e r i i sui anno pcriibus coepit
nniu cinxisscl, alqtic ccpisset, lola fcnne nocle i u l i r m a r i , q u a de re assumens comitcm excuhitorein
stms tubis clangere praeeepil, ut Romaiii a Golhis T t b e r i u i n , udoptavil eum i n filium, et successoi eni
sese qnibtisciinqnc modis occulerenl. Capla csl i g i l u r suum i i l u m declaravit.
I t o m a a prariato T o l i l n rege aiiuo x x i Jusliniani A u - C A P . V I . De Tiberio imperatore L
g u s i i . Qiioil audiens Justiuinnus, Narsetem virum B Tibcrius i g i l u r Romanorttm quiuquagcsimus i m -
sapieiilctn o r d i n a v i l p a l r i c i u m R o m a n o r u m , e l m i s i t p c r a l o r , i m p e r i u m sumens anno l u c a r n a l i o n i s d i v i n e
eum nd Italiam. Quo duni pervenissel, regem T o l i - (juingentesimo octogesimo secundo, i m p e r a v i l annis
lam-snperavii, c l secundum Palris Benedicli pro- •ribus, et riccem mensibtis, et novem riiebtis. I l i c
pheli.tm T o l i l a morluus est. Per idem temptis facta fuil v i r ca.holictis et rcligiosns. Unde nitiLns i i C m i -
esl mortalitas apud B y z a n l i u m magna. Qua de causa slantinopolilana urbe rcnovavit eccle*ias. Hic e i i a m
eodem anno cclcbrari solemnitas coepil sanctae Dei terram Persarum i n l r a v i l , et eos potenlissime rie-
genitricis Mariae ptiriflcaiionis ipsitts secuntla di« bellavil, iurieque regrediens taiilam molem praedre
V e b r u a r i i mensis, et cessavil morlnlitas i l l a . E l haec cum elephantis m u l t i s a d r i u x i l , u l htimanae c t i p i d i l a t i
solemnitas v i r a m t hypanle D o m i n i Graece solet n o - crcderelur posse sufliccre. Caeterttin iriem Tiherius
j n i n a r i , eo quod hac ipsa diealiato i n lemphnn Do- Augustiis, ubi sibi flnem vitae imininere praevidit,
l n i n o S i m e o n et Anna ei obviam v e n e r u n t , hypan- elegit ad i m p e r i u m quemdam virtitn generc C p p a -
tao uirocvTaw enim Gncce idem esl quod obviam eo docem, slrentium ac sapientissiiuum, q u i M a u r i t i u s
honoris gratia. Post bacc autem Juslinianus Augustus nuncupatus cst. Cui flliam suam Constantiaiu o r n a -
trigesimo i m p e r i i sui anno ab A n t h i m o seductus ^ tam redriiriit regalibus ornamenlis, riicens : Sit tibi
episcopo coepil decliuare a catholica flde. Et dum a imperium meum cum hac pueih concessum. Itereer-
d i v i n i s mandalis aurem cordis avertit, jttsto Dei j u - go feliciter eo 9 et habe in mente incessanter cequV.atem
dieio amenliam i n c u r r i l . Unde accersito v i r o C h r i - et justitiam prcecipna optimi imperatoris esse msignia.
siianissimo Justino, curopalatem eum c o n s t i l u i l , et Quori postquam riixit, s p i i i t t i m e x b a l a v i l . Ttberio
ei lotius curam i m p e r i i delegavit. Qnod cum fecissct, vero riefuncto, M a u r i l i u s purptira iudulus et d i a -
decessit i m p e r i i sui anno trigesimo o c l a v o , et mense ricmnte coronatus ad c i r c u m processii,ct acciamatis
septimo. F l o r u i l his lemporibus i n ttrbe regia P r i - sibi iautlibus, el largilis secunrium morem m u n e r i -
Hciantts graminaticus, et Romae quidaiu subdiaconiis btis, primtts ex Graecorum genle Roiuano potitus e»t
A r a t o r nomine, qui apostoloruui Acla versibus hexa- iiiipcrio.
u i c l r i s decanlavit [ p c r o r a v i t ] .
CAP. V I I . Di Mauritio imperatore ex Grascis primo
C A P . V . De Justino Juniore. apud Homanos.
Jitstiuus itaque Junior genere T b r a x , ex curopa-
Mauritius i g i l u r genere Cappatlox, Romanttm as-
late factus imperator, anno Incarnationis Dominicae
sectitus i m p e r i t i m , Htinnos inagua stiperavit i i t d u -
quingentcsimo septuagesimo secundo, imperavit
s l r i a . Hac practerea tempestale sanclus Gregorius
annis duodecim, mensibus decem, et diebus v i g i n l i . \)
septiformem l i i a n i a m propter pestilentiam, qtiam
Htijtts temporibtts Narses Romanorum p a t r i i i u s , c u - .
inguinariam vocabant, i i t s t i t i i i l , et celeritcr est po-
jus supra m e m i n i m u s , cum ab incursu diversorutn
pulus liberatus. Septiformis litania irieo dicta est,
hostiuni tolam q u i e l a m reddidisset I t a i i a m , pro m a -
quod omnis populus septiformiler fuit divisus. I n
gnis beneficits magnam perltilit invidiam a Romnnis,
p r i m o choro f u i l omnis c l e r t i s ; i n sccundo, omnes
i l a ut i n urbem regiam Justitio mandarent dicentes
abbales ctim inonachis s u i s ; i n t e r l i o , omnes abba-
quod melius erat Romanis Golhis servire quam Grae-
tissae cuin congrcgationibus s u i s ; ,in q u a r l o , omnes
«:is. u b i Nnrses eunuchus imperat et d o m i n a i u r pro
infnnies; i n q t i i u t o , omnes I n i c i ; i n sexto, omties
sua libiriinc. Quibtis sermonibus coininotus i m p e r a -
viritia?; i n septimo, omues conjugatae. Is etiam san-
t o r , Longinttm p r x f e c t u m suum Narsetis loco sub-
ctus Gregoriits A u g u s t i n u m , M c l i l u m et Joannem
s t i l u i t . Sed et Augusta Sopbia hanc Narseti manria-
ctim aliis pluribtis m i s i t i n B r i t a n n i a m , u t A n g l o m m
vit contumeliam, u t Constanlinopolira remearet,
genlem ad fldem converterent C h r i s t i . Quam gentein
c u m puellis suis i n gyuaecco fcminarum lanartim
praefaiorum labore v i r o r u m Deo lucrifecit. Porro
pensa riivirieret. Ari quae verba Narses riicitur re-
Maurtfius Atigusttis dtim esset v i r Deum timens,
spondisse eam sr* ci t c b m o r d i l u r u m , qtiaro, rium
malebat i n boc sacctilo facinorum suorum corporati
* * EXCERPTIONUM PRIORUM LIBER NONUS. $70

supeJkt* n n d i e u n i persolvere, quam t o r m e u t i s A droes cepii Dainascum.lei vaslavii Jerosolymam,

gebennalibus c r u c i a r i : quod cum j u g i t e r i n suis o r a - ct venerabilia loca, quae erant i n ea, conOagravit,
tionibus Dominum precaretur m e r u i t e x a u d i r i . Qua- e l populortim copias captivavil una c u m p a t r i a r c h a
dam itaque nocle cuin i n stratu suo quiescerct, vi-> ejusriera urbis Zacharia, et preliosutn C h r i s t i c r u -
d i t p e r s o m n u m ante aeueam se astare Salvatoris, cis i i g n u m secutn i u Pcrsidcm asporlavit. I g i t u r
effigiem, qttae c r a t ante palatii p o r i a n i , cx o^ua etui>&a t Ueraclius praelores CosdroaeSarabbagam eiSabasain,
esl vox ad euin dicens : Date Mauritium, e l lencittes ( Sain et Razatem superavit, et multas cepit t n t i i i i -
quidam j u d i c i a r i i m m i s t r i exhibuerunt e i . T u n c , ti/)nes. Dcnique Cosdroes ab eo captus est, et i n
a i t ad eum Saivatoris imago : Ubi vis reddam tibi carceretn missus, ubi ct uiortuus est. I l i s itaqua
mala quat meruisli? hic an in (uturo sceculo? tx ille : transactis Hcraclius Hyzantium est revcrsus, ba-
O amator hominum, Domine, hic potius quam in hens secum sanctum Dominicac crucis l i g m n n . D e i n -
illo. Tuuc jussit divina vox i r a d i i l l u r a , ct Constan- de larga m i l i t i b u s praemia donavit c l paululum r e -
t i a u i ejus u x o r e m , ct omnem eorutn cognalionem creatits revexit Jerosolymam l i g n u m sanctae c r u c i s ;
Pbocae m i l i t i . Expergefactus vero mtsit ad accer- pluriinas Deo pro tatitis t r i u m p b i s refercns g r a l i a s .
sendum P h i l i p p i c u m generum suttm. Cui sibi assi- Yerutn per ideut lemptis Cyrus Alexandrinus episco-
s t e n t i d i x i t M a u r i t i u s : Scis inter agmina nostra a/i- B pus, et Sergtus Coiistantinopoleos patriarclia Mouo-
quem mililem 9 nominePkoeaml Cui i l l e : Scio unum. theiitarum hneresim pracriicabauL A quibus deprava-
E t iiuperator : Cujus est qualitatis ? Qui a i l : Juve- tus Ileraclius Augustus aberravit a catholica fide.
tits, tumens, et temerarius. T u n c referens Philippico Unde divino j u d i c i o Agareni, q u i et Sarraceni d i -
A u g u s l u s s o m n i u m sutim glorilicabat inagniiicc Deuin cttnlur, H u m m a r o duce i m p e r i u m ejtis coepcrunt Ia-
p r o hujusmodi revelatione. Post baec aulem M a u r i - cerare. Ilac praeterea tempestate Sarraceni, q u i e t
t i u s Augusius, i u hostili terra posilus, cum m i l i l c s T t i r c i d i c u n t u r , Mahumet pseudopropheta ducalutn
soes ferro et rapinis abstincre compellerct, uec l a - eis praebente, a suis sedibus e x i e r u n t , lleracliiqtte
m e n eis consueta stipendia l a r g i r e t u r , Phocam r o - i i n p e r i u m dcvastarc cccperunt. P o r r o Mabumet isle
g a r e cceperunl, ut itnperii regnum super eos acci- Sarracenorum et A r a b u m princeps, et pscudopro-
p c r e t . Quihus saepe nominatus Phocas obediens, re- pheta fuit de genere Ismael friii Abrahae. Ileraclius
g a l e m purpurain sumpsit. Quod audiens Mauritius denique Attgtislus i m p e r i i stii anno tricesimo p r i m o
a n i m o dissolutus, rebus adversum se
1
flucluantibus defuiictusest. lmperavitque post ejus dccessum He-
eessit, et i a q u a m d a m silvam inari contiguatn f u g i t ; raclius Constantinus fiiius ejus mensibus q u a t u o r .
i o qna c u m uxore et quinque flliis jussu Phocae Cae- Quibus vix e^pletis veneno sublalus esl propiuato a
saris interemptus esl. G noverca sua M a r l i n a . Sicque eo defunclo impcravit
C A P . V I I I . De Phoca. Heraclonas frater ejus pro eo cum matrc sua M a r -
Phocas ergo propria temeritate Romanum i n v a - tina.
dens i i n p e r i u i n imperavit autiis octo. Hic u t faclus C A P . X . De lleraclona.
est imperator Leuntiatn uxorcm sttam coronavit Heraclonas igilur Heraclii filius imperavit c u n i
A u g u s t a m . I m p e r i i denique hujus anno sccundo vc- m a t r c sua Martina mensibtis sex. I m p e r i i hujus
n e r a h i l i s papa Gregoriusex hac iuce m i g r a v i t . Cu- tempore Machinas A r a b u m admiraldtis missus ab
j u s i n iocuir. ad aposlolatus otlicium Sabinus cst H u m m a r o cepit Cacsarem Palaestina?, c l occidit i n ea
o r d i n a t u s , et Sabino subrogalus cst Bonifacius l e r - seplcin m i l l i a h o m i i i u m . - E t eodem anno r c p u l i t sc-
t i u s , et Bouifacio t e r l i o Bonifacius qttarttis. Quo r o - nattts Hcracloiiam cuni m a l r e sua M a r t i n a , et i i u -
gante statuit ( 4 7 * ) mcmoratus Augustus sedem R o - gua Martinae rcscisa, ct HeraclonaB naso resciso p r o -
inauae et aposlolicac Ecclesiae caput csse o m n i u i n v e x i l ari i m p e r i u m Constanlera filium Heraclii Cou-
E e c i e s i a r u m . Nam anlea ,EccIesia Conslaniinopolita- s u n l i n i , nepotem H e r a c l i i .
na p r i m a i n se o m n i u m scribebat Ecclesiaruin. l i n - C A P . X I . De Constante Constantini lleraclii ftlio.
p e l r a v i l q u o q u e ipsepapa Bonifacius a praefato p r i n - ^ Coustans i g i t u r Heraclii Constauiini filitis, uepos
c i p e d a r i Ecclesiae C h r i s t i templum Rou ac, quori ab Heraciii A u g u s i i , apud Byzanlium Bomano potitus
a n l i q u i s Pantheon vocabatur. Porro Phocas cnm iinperio anno Incarnaliouis divinac 6 4 4 , J m p e r a v i t
c r u d e l i t e r i n suos desaeviret domeslicos, Heraclii aunis v i g i n l i scx. Hic etiam i n 5ionoineiitarum hae-
Africae p a t r i c i i jussu pereinptus esl, qtii post hujus resim i n c i d i t , sicut et avus ejus Hcraclius Auguslus,
u e c e m sibi rempublicain v i n d i c a v i t . stiggcrenle ci venenum perfidiae Paulo Constanlino-
C A P . I X . De lleraclio. polilanae urbis cpiscopo, qni Pyrrbo successit i n
l l e r a c l i u s i g i t u r Roinanuni assectitus i m p e r i u m cpiscopatu. Mullos c t i a i u orlbodoxorum verberibus
a i m o l n c a r i i a l i o n i s Dominicae 615, imperavit aunis etcxsiliiscondemiiavit,eoqttodhaeresisuac nullaten is
t r i g m t a . H i c i n v e n i t vahle dissohttam r e m p i i b i i c a m , acquiescere v e l l c n l . Proptcr quod cutn apud B y z a n -
e t a t t r i t a m . Siquidcin Europam vehemenler Avares t i u m pene omnibus csset exosus, ad Italiam navigavit,
va»taveranu llttjus etiam diebus rex Persarum Cos- volens i l i a m et a potesiate Longobardorum eruerc, et

(47-) S l a l t t i t , iri cst rieclaravil, conlra pclulaiitiam ponlifices a Petro usqttead Bonifacium pritnaria p?r-
a n t i s t i t u m Constautinopolitanorum; non euim boc stante funcli sunl. Vide de hac i n r e i n t e r caelcio»
ad saKuiarem partem perlinebat, c t oinnes Romani Melchiorein Cauuin.
271 A P P E N D I X AD HUGONIS OPERA DOGMATICA.
i b i a l i q u a n t u l u m i D a n e r c . E f r c s s u R i g i i u r d e r e g i a u r b e A ae pessimum, q n i plures reipiibrteae prineipes g r a v i -
v e n i t A t h e n a s , ibique mare transiens Beneventano- t c r aflligebat. Quique matrem ipsius Atigosli A n a -
r o m fines invasit. Sed ejus exercitum Grimoaldus slasiam absente co praesumpsit more pueri flagellare.
cjusdem dux provinciae fortiter a t l r i v i t . Igiturcernens Qtiae res maxime fecit exosum cunctis principibus, e t
Augtistus, qnod n i b i l contra Longobardos proflceret, domeslicis suis. I n s u r r e x i t ergo adversum eum
Romam p e r r c x i t , c u i sexto ad urbe m i l l i a r i o Julianus Leontitis p a t r i t i u s , conspirante secum Galtinico
papa reverenter o c c u r r i t , c t ettm ad beati P e t r i patriacha, et carceribtts reseratis, soluiisque m u l l i s
l i m i n a c u m magna populi perduxit frequentia. Qtio retrusis, qtii sex vel oclo annis i n vinculis deteuti
cttm pervenisset o b t u l i t sancto Petro pallium o p t i - Inerant, qtiorum plures milites erant cum cis, exiv t
niitm auro textutn. E t cum i n urbc j a m per dttodecim in f o r u m , moxqne Justinianum naribus amputatis
«iics recedissct, magna tacttis cttpiditate varia o r - ad Cersonnm exsilio relegnvit; deinde pmefatontm
namentorum genera ex rere e l i n a n n o r e , qtiibtts armis mttniitis v i r o r u m , aiigustalem a r r i p u i l d i g t i -
ttrbs decorabalur, i n T i b c r i i n vexit, u t ea Constan* tatem.
tinopolim f e r r e l , i n l e r qttac basilicaut snttcUc Dci CAP. X I V . De Leontio imperatore.
genitricis Mari;c, ct o n i i i i u m m a r l y r u m , quac Pan Leontius i g i l u r , anno Incarnalionis Domini 700
tbeon nntiquilus vocabalur, aercis tegtilis discoope- ^ i m p e r i u m sumens, imperavit annis tribus. I m p e r i i
w i t . Qniims patratis, s t a t u i l remeare r e l r o r s u m . hiijus anno t e r l i o Arabes Africam debellabant. Con-
I g i t u r a Roma digressus ad Sicilinm nnvigavil. Ubi tra quos d i r e x i t Joannem p a l r i l i u m cum stolo co-
c u m quodnm die secretius i u balneo lavaretur, a pioso. Qui c u m Cartbaginem perventsset, Arabes
suis i n l e r f l c i t u r . Post cujus decesstim inilitcs assu- i n fugam c o n v e r t i l , et ibidem hiemavit. Demum a d
meiiies Mezentium qucmdam A r m e n i u m sibi crea- imperatorein regressus est, volens ab eo deposcere
verunl impernlorem, sed nou post uiullos dies stolum majorem. Sed exercitus, qui i n A f r i c a re-
Constantintis Constnntis Augusti defuncii filius c u m manserat, absente Jo.tnne p a l r i c i o , elegit qtiemdam
i n u l t o illuc vcniens navigio, et inipei ialem p u r p u r a m A b s i m a r i t m , quem et nominavit T i b e r i u i n , et crea-
s u m p s i t , et Mezentium cum interfectoribus patris vit iinpcratorem. Absimarus autem, suinpto stolo
sui morte pessiitu condcmnavit. q u i secum e r a t , navigavit ad u r b e m , c t sine mora
C A P . X I I . De Constantino Constantis (ilio. i n t r o i v i t i n eam per m u r u m Blachernarum, c t a p -
Constanlinus igiltir Constanlis (ilius post pntris prehendens Leontitim exsilio relegavit.
i n l e r i t u i n , ejus obtinens i m p e r i u m anno Incarnalio- C A P . X V . De Absimaro seu Tiberio.
nis C h r i s t i 6S0, imperavit annis sexdecim. Hic fttit ^ Absimarus i g i l u r qui et Tiberius nominatur, i t n -
v i r flde catholicus, modeslits. Sapienti quoque tistis p e r a v i t a n n i s c i r c i t e r septem.lste Philippicum fllititn
cousilio, ctim Arabibus qtti Damascum inbabitabaiit, Nicephori i n exsiiium relegavit, qni asserebal in
et ciiui Bulgaribus paceui flrmissimam fixil; restau- somnis se vidisse quod cnput suum o b u m b r a r e i u r
r a v i t etiain ecclesias, quae fticrant dirulae a lempo- nb aquila, e o q u o d sotntiium htijusmodi ipsum regcra
r i b u s I l e r n c l i i pronvi s u i . Insttrrexit praeteren conlrn f u l u r n m designnre videbalur. Porro impemnle Ab-
Monothelitas, salngens eoruin opiniones subvcrterc, simnro Juslinianus degens itt Cersoua ccepit uiani-
q u i unnm tanttitti i n Domino nostro Jesu Christo feste populo, quod esset i t e r u m sumn accepturus
tiaturam csse opiiinbaiilur ac pracdicabanl. Mortuo i m p e r i u i i i , praedicare. Qua de re loci iucolae Attgiisli
denque apud urbein regiain Couslanlino ortbo- zelo p c r m o t i , propter hujiismodi opinionem pnrn-
doxo Atiguslo, filius ejus Justiuianus i m p e r i i tuode- haut eum quasi regis insidintorein i n l c r f i c c r e . vel
r a m i n a gubernatida iKcreditario j u r e suscepit. comprcheiisum ad cum dirigere. Sed cum hoc ideiu
C A P . X I I I . De Justiniano. Jttslinianus sensissel, f u g i t ; et T u r c o r u m chagano
Jttstinianus itaqiie p a t r i suo sticcedens i n regno, se praescuUtvit. Chaganus autem i l l u m cmn hotiftrc
anno lncarnationis d i v i n a e ) 6 9 6 , imperavit annis suscepit, et t r a d i d i t ci uxorem gerinanani suain.
decem. Hic cum essct quasi annorum sexdecim D indcqtte navigavil ad TerebcIIum Bttlgariae re-
p u e r i l i usus temeritate, paccm qnam pater ejus cum gem, qtii et ipse ei atixilitun t u l i t , e l suo imperio
Ahimelech A r a b u m principe flxerat, solvit, oacem resiiluit.
ctim Btilgaribus perturbans et ea qttae a patre suo C A P . X V I . Item de Jn*t'miano reHituto, et ejus
o r d i n a b i l i t e r fuerant facta. Renovavit eliain Marcia- swvitia.
nUartim e x e r c i t u m , quo itnperiiim suum ab impetu Jusliuianits autem imperavit sccundo annis sex.
A r a b u i n tuebalnr. Qttibus repressis, pace et quiete Qui ttt i m p e r i u i n r e c e p i t , omnes q u i eutn anie
potitus est A r a b u m principatus ttsque in praesentem expulerant i n l e r f e c i t ; et A b s i m n m m , in circum
d i e m . Et ex tunc liberius barbari Romaniam depo* deductum et mullis injuriis f a t i g a t u m , jogtilnrt
polavertint. Porro posthaec Justinianus contra Scia- praeccpit. Sed et Gallinicum patriarcham erutis o c u -
vos perrexit, e l multos ex eis prostravit. Sed d u m lis Romam destinavil, et P y r r b u m abbatem i n locum
Inde reverteretur praepedilus a Bulgaribtis m arclo ejus p r o r e x i t . Innumerabilem deniqne c i v i u m m u l *
clausurae cum p r o p r i i pflpuli caede et vulneratione titttdinem interfecit. S u t u i i q u e Cersonaro ubi exsu-
v i x praevahiit remeare. Sustinuit p r x t e r e a Stepba- lans dcgerat subvertere, et colligcns omnes naves
n u m Persam, sacellarium suuin, v i r u m c r u d c l c m , quas habere p o l u i t , dromones, sciiicet irieres, sca-
«73 EXCERPTIONUM PRK iUM L I B E R NONUS. 274
pbaa. r btmaeras, et linlhres tisque ad Chelandriam pcriali vertice deposuit, sed indemhatum abire per-
eas «'lesiinavil, praecipiens onmes ibidem habitanles m i s i t . Ipse v e i o , postmodum clericus factus, teei-
interAYi a m i n i m o usqne ad m a x i m u m . Quo c u m duum vitae transegil in pace.
pervenissent Mauritius p a l r i c i t i s , et Eiias spaiarius CAP. X X De Leone.
seciiudttm imperatoris jussionem omnes inlerfece- Leo igitur anno Incarnalionis Domiui noslri
r.Mit, exceptis infantibus. T u d u i n o m civitatis p r i n - Jesu Cbristi 727, Romano p o t i l n s imperio imperavit
cipera c u m aliis quadraginia principibus ad impe- annis x x i v . Htijus in diebus gens Sarracenorum C o n -
r a t o r e m miserunt, e l alios septem ejusdem civitatis stantinopolim hostiliter circtimdcdit ferc per t r i c n -
primores i g n i i n iigneis verubus applicantes assa- n i u m . Sed civibus multa prectim inslaniia Deum
verunU Deiode Justinianus misit alium sloluin deprecantibus, tandem fugam gcns ineflicax a r r i p u i l ,
mense Octobri, praecipieus u t omnes p u e r i , q u i et poslmodnm dum per alltun mare navigarcl, s u b i -
reservati fueranl, m o r t i traderentur. Sed ille stolns tanea tempestate submersa p e r i i t . P o r r o Leo Au-
pene totus i n pelago est demersus, et perierunt ibi gustus anno i i n p e r i i sui oclavo oinncs sancias ima-
hominum m i l l i a sepluaginla tria. Quihus agnilis gincs dcstrui praecepit. Maximo enim odio iltas
Juslinianus furens adbuc niagna crudeiitate m i s i t abominabalur, et omues virttitiferas sancioriiin
iierum alium stohim 9 jubens a r a r i , et ad pavi- reliqttias. Post haec rex Italine Luitpraudtis audiens'
iuentum illidi toiam civitatem. Quod aiidienles qtiotl Sarraceni, depopulala Sardinia, loca illa fuedas-
liomines iliius proviuciae assumpsermit P h i l i p p i c u m , sent, ubi ossa beati Attguslini Hipponensium epi-
qui illic exsulabat, et imperatorem creavcmnu scopi rcqtiiescebant, qnae propler vastalionem har-
Deinde Philippicus Conslantinopolim veniens J u s t i - barorttm o l i m co translata, c l honorifice tmnulata
n i a n u m A u g u s t u m , et T i b e r i u m filium ejus pariter e r a n l , niisit i i l u c , et dalo prelio acccpit, e l t r a t i s t u -
inierfecit. l i t ea T i c i u i i i n ibiqtie i n monasterio, quod Cell»
CAP. XVII. De Phitippico Bardavio. Aurea vocatur, rccondidiu Postea Constunlinopoli
Philippicns i g i t u r q u i et Bardavius nontinatur, facluscslterraemoiusmagnus.el c o r r u c r i i n t ecclesiac
creaiiis apud Cersonam imperator anno divinae inultae, et exslinctusest populus m u l l u s . Eodem anniK
Incarnatiouis l i i imperavit anno uno et dimidiato. inortuus est Leo i m p c r a l o r , aniinae simul el corporis
Iste c u m esset baereticus C y r u m Constantinopoli- m o r t e ; et fil i m p e r i i ejtts, et impietatis paritcr
t a n u m episcopum exsilio relegavit, et posnit i n c a m - successor Constanlinus filius ejus, cuin esset aniitis
dero sedem quemdam sui sensus pseudoepiscopum, a conditione m u m l i sectiiidum Romanos sexies n i i l -
noniine Joannem monachnro. Ipse eliam Philippicus lesimus dticcniesimus qttadragesimus, sed secundtini
Romam Constanlino papae pravi dogmatis litteras comptitationem iEgyptioriim et Alcxnndrinorum

destinavit, quas v i r sancius cousilio Romani populi sexies millesimus ducentcsiintis et tricesiiutts s u -

respuii, e l praecepit ne cjus noraen in chartis pone- cimdus.

r e i u r , aut percussura solidorum ejus reciperelur, C A P . X X I . De Contiantino impio.

aut ad missarum solemuia recitaretur. Et cum Constanlinus i g i l u r , persecutor legum a patrihus-
imperasset Philippicus uno anno, et d i m i d i o a n n i , t r a d i t a r u m , imperiuinsiimeus, i m p e r a v i i a i i n i s xxxrv..
iustirrexit conlra eum Auastasius, q u i ct i l h i m tnensibusque u et riiebtts x x v i . Hic oiiiui vitae suae
oculis p r i v a v i t , e l ab imperiali digniiate deposilo lempore magicis maleficiis c l c r u c u l i s sacrificiis, et
sibi rjtis v n d i c a v i l i m p t T i u m . Apud L a l i a m vero l u x u r i i s sempcr operain d e d i i , c l n i u l t i c l e r i c i , ac
A r i p e r t o n t o t t u o regnavil L u i l p r a n d i i s (ilius ejus. m o n a c h i , et religiosi laici sub eo p i o p t e r reclam
C A P . X V I I I . De Anattatio Arthemio. periclitali sunt fidcm, habeb:il eliam sibi consen-
Aitaslasitts i g i t u r q u i et Artheiuitts dictus cst. licntem i n omuibiis propler ainorem l c r r e i i i p r i n c i -
i n p c r a v i t annis t r i b u s et sex mensibus. Isle c m n patus Anastastum Conslaniinopoleos falsi nomiuis
oset v i r caiholicus litteras Constaniino papne per p a t r i a r c h a m , iinric riivinitus indignatio venit i n c i -
Scholasticum p a l t i c i u m exarchtim Italiae dcsiinavit, l ves ejtisdem ttrbis, admonens i m p i u m imperatorem,
quibus se fautorem catholicae Hdei, et sancti scxli nt se cobiberet ab insania, qua flagrabat. Sed ille
concilii praedicatorem essc declaravit. Post haec ut Pharao quonriain iiictnenriatus p e r m a n s i l . V e n i l

atitero cl.tssem i n Alexandriam contra Sarraceitos * quippe peslileus mors incipiens a Sicilia c l C a l a b i i u

«•irexit. Omnis exercitus ad aliud verstis consilium i u regiaui tirliem, ct ita eam rievastavit, u t et i n ipsa

ab itinere medio ad Constanlinopolilanam itrbeni plures riomus inlegr;c claiiricretitiir, eo qnod ncn

regressus Theodositim orthodoxttm v i r n i n inqtttrciis esset q u i cas i i i h a b i t a r c l , ferebantur ctiam i n platt-

imperatorem elegit, et coactiim imperiali s o l i o s u b l i - s l r i s ad sepclietuhiiii cadavera m o r l u o r t t i n . Pcr irieut

mavit. Tbeodosius vero Anaslasiuui apud nrbem lemptis et slcllae tlc coelo carientes apparueruut, ita

Nicaeam gravi praelio stiperavil, cumqtic poslmodiiin ttt oinncs iri viricitles finem s:ecttli instare p t i t a r c u t .
Interca Coiislaulinus nefandissimus imperator c o n -
presbvterum fieri j u s s i u
tra Bulgares pergcns b o r r i b i l e m i i t f i r m i t a t e m incur-
C A P . X I X . De Theodosio.
r i t , qua et defuiiclus c s i , non m i n u s t|uam D i o r l e l i a -
Theodosins i g i t u r Anastasio defuncio impcravit
nns sanguine m a r t y r u i n plcntis. Cui successit Lco
auiio u n o . Quo finito, adversus eum i n s u r r e x i t Leo
qtiartus filius cjus.
quidam v i r polcnlissimus, q u i eum quidem ab i m -
175 A P P E N M X A D HUGONIS O P E l t A DOGMATIGA. <m

CAP. X X I I . De Leone. A quoque, p a t r i c i u m A r r a e n i o r u m , l u m i n i b u s o r b a v i u

L c o i g i t u r a u n o Nalivitatis C h r i s l i 780 potitus i m - Sed et u x o r c m suam, nomine M a r i a m , monacham
perio, imperavil annos quinque. Cui successit fieri coegit, et Theodoram cubiculariam suam c o r o -
C o n s t a n t i n u * v i r christianissimus filius cjus. navit A u g u s t a m . Interea vero Irene inuneribus et
C A P . X X I I I . De Conslantino imperaiore et Irene possessionibus coepil sibi consiliare duces, et p r i n -
matre ejus. cipes r c g n i , tta u t a sois domesticis Augostus se-
Constanltiitis i g i t t i r c u m matrc stia Irene R o m a - ctindo comprehenderelur. C o n s i i i a r i i namque m a t r i s
n u m sortitus i m p c r i u m anno Incarnatiouis divinae ejus eum ocuiis p r i v a v e r u n t l a m nequiler u t statim
786 i m p c r a v i t annis deccm. H i c facta pacc c u m c r u c i a t u m mors scqueretur. Sicqoe secundo impe-
A r a b i b u s per S t a u r a t i u m p a t r i t i u m dc Sclavis t r i u m - r a v i t Irene, u n o fere q u i n q u e n n i o . Sub hec tempore
pbavit. Hac praeterea tempestatc direxit Irene i m p e r i u m R o m a m i m ad reges F r a n c o r u m transia-
saccliarium s u u m ad C a r o l u m regem F r a n c o r u m , t u m est,CarotoMagno tilroPippini p r i m e iraperatore
u t (iliam suam n u p l a m tradcret i m p e r a t o r i Con- facto. I n Constantinopoii vero regnttm Graecorum
stantino iiiio suo, sed ltoc postmodum i r r i t u m fecit. permansit, et posl lrenem Nicephorus imperium
Nam anno i r o p e r i i C o n s l a n t i n i et Ircnes decimo a r r i p u i l . Post Constantinum Magnum sedes quidem
excitavit diaboius l i v o r e m discordiae inter ipsam I r e - B i m p e r i i apud Constantinopolim e r a t , p r o eo q u o d
n e m et filium cjus i m p e r a t o r e m , e l scpsit eum ctt- ipse piissimus et christianissimus imperator p r i v i l e -
sioilia, itnpcravitquc anuis quinquc. Quibttsexplctis, gitun Roinanac scdis beato P c l r o p-incipi a|K>sioio-
A r m e n i o r u m frelus a u x i l i o liiins ejus rursus rccepit r u m , cjusquc vicetn tcncntibus i n perpctiium r e h n -
i m p c r i t i i n . Quod u b i resumpsil, inox S i a u r a l i m n pa- qtiens apud camdem sibi urbem scdem itiiperialciii
t r i c i u m , et H e t i c i u m protospatarium matris su;e staltierat; dignilate tamcn Romani impcratorcs
ainicos, omnesque siinul spadones ejus domcsticos appellali sunt usqtic ad illud tcmpus quo Itomrntunt
in exsilium m i s i t . Ipsam laiiieu locavit cum af- iinperiuni ad reges F r a n c o n i m translatum est. P«-
flucutia copiosa i n palalioEIeutIicrii,qitodipsa acdifi- stea e n i m i i q u i apudConstaiitinopolim i i i i p c r . i h a u l ,
caverat, et i n qtto pecunias niultas absconderat. solo i m p e r i i nomine retcntoGraecoruin polius iutjtc-
Poslmodunt vcro movit excrciluui suum advcrstts ratores appellati s u n l . Exindc autcm scrics tcni|M>-
Bulgares; sed victus ab eis r e d i i l ad urbetn m u l t i s r u m per reges Francorum suj p i i t a t u r . V c r u u i pritts-
amissis. Qua de re quidam p r i i i c i p u m c o n l r a eum qtiam i m p c r i u m C a n d i Magni riescrlbamtts, pauca
i n d i g m u i , Nicephorum l i l i u m proavi sui Constantini de origine c t reguo Fraiicoruni pcrstringcrc Itbct, ne
parabant i m p c r n l o r n m faccrc. Quod u l compcrit g tantae gcntis p r i m o r d i a vei gcsta penitus silcntio
Coiistautinus, cumdcin statuii Nicephorum, et f r a - videamur trausire.
t r e m e]us Christophorum linguis p r i v a v i u A l e x i u m

LIBER DECIMUS.
Tractat de genfc et regibus Francorum ab origine Francorum usque ad Carofuro magnum];
et post a Carolo Magno usque ad Caroli Simplicis successores; continet capituladccem.

C A P . I . De orimne Francorum. citut namque qttori post cxeiuimn Troj;c mtiltitudo

F r a n c i ab origine T r o j a u i , post cversionein Troj;c> mngna inrie fugietis, ac dcinrie i u riuos populos se
P r i a m o quodam duce indc rcgressi j u x t a T b r a c i a m dividens, allcra pars Francioiieiii qitcmriain silpra sc
super Danu|iii ripas consederunt, aedihcanlesqttc i b i rcgent c o n s t i t u e r i i , aitera Ttirctitn [ T c u c r t i m ] no-
c i v i t a t e n i vocaverunt eam S i c a m b r i a m , mansertinl- niinc sccuta fucrit, atque ex eo rittos populos sttui-
que ibidem usque ad tempora V a l c n l i i i i a i i i impera- pto noininc Francos e l Turcos [TeucrosJ iisquc ho-
t o r i s , a quo sunt inde cxpulsi, eo quod t r i b u t a Ro- dic vocari.
m a n i s j u x t a inorem c a D i e r a r u m geiuium soivere r c -
CAP. I I . De genie Francorum, et de regibus eorum.
c u s a r c n l . Egre^si inric Marcomiro, Stinnone, et Gen-
ncbalrio ducibus venerunt et liabitaverunt circa Fraiicoruni ilaqttc gens Mnrcomiro mortuoPha*
r i p a m Rheni i u confinio Gcrinauirc ct Alemauiae. ramiinriiim sibi regciii conslitttit. Pharaniunriorieintle
Quos cum Valenliiiianus niuilis postmodum praeliis Cloriio sticccssit, q u i Cnincractim c c p i l , ct inric R o -
atlentasset, nec viucerc pottiisscl, proprio eos no- iuanos ejiciens, ttsqiic ari Soinoiiam fluvium dilata-
rnine Francos qttasi furnicos, id est feroces appella- vil liinitcin suac tlominnlionis. Postv Ciodionent
v i t . A b illo lempore i n l a i i t i i u i v i r l u s F r a n c o r u m regnavit Merovcus, a quo Mcrovungi vocabantur,
excrevil, ut totam taudem Germauiam et Gallinin q u i uunc F r a n c i d i c u n l t i r . Post Merovenm regnavit
us' ue ad jtiga Pyrenaci e l u l t r a subjtigarent. A l i i
4 Chiidcricus, et post Chilriericum Clorioveus. Porro
Francox n «Miodam Francione appellalos volunt. D i - Cloriovcus Clolildcm, christiauissimam pueUant
277 EXCEPTIONUM PRIORUM LlBER DECIMUS. 27*

e l valde speciosam Cliilderici quondara Burgundiae A dovcus, Deo favente, patratis, et longe hiteque F r a n .
ducis fihain, d u x i t u x o r e m . coruin regno d i l a t a i o , o b i i t anno regni sui tricesimo,

C A P . I I I . De Ctodoveo rege. aetalis vcro suae qtiadragesimo q u i n t o , relinquens

I n t e r i m vero cocpit rcgniim d i l a l a r i F r a n c o r u m , qttalttor filios regui sui haeredes. Qui patri sticce-
et praefatus rex Clodoveus Cliilderici filius a beato denles regnum F r a n c o r u m iuter se diviserunt. E t
Reiuigio Remorum arcbiepiscopo lali occasione vo- Tbeoderictis quideni sedem regni sui sortitus est
l u i t b a p i i z a r i . Dum quadam die contra Alemannos Melis, Clodomirus Aureiianis, Clotarius Suessioue,
couQigerel, et e.us graxiler cacderelur excrcilus^ Cliildeberlus vcro Parisiis.
elevatis oculis iu ccelum d i x i t : 0 Domine Jesu C A P . I V . De fiiiis Clodovei.
Ckriste, quem Cloiiidis uxor mea coiit et adorat p
T r e s itaque Clodovei filii, Clodomirus, Cbildebcr-
tuam opem devotus efflagito, et si mihi vicloriam de- tus atque Ciotarius, stbi invicem fcederati, et r c g n i
deris in hoc certamine, spondeo tibi, quod deinceps stti fines d i l a l a r e cupientes, Burgundia* regnttm i n -
credam in le, et baptisabor in nomine luo. Quod cuin grediuntur, et Sigismundura fratremqne ejus Gotma-
uixisset Alemanui i n fugam acti s u n t , ct rcx Clodo- r u m p r x l i o aggressi sunt. Statimqtie i n ipso p r i m o
veus cum t r i u i n p b o remeavit ad p r o p r i a . Tunc ac- belli impetu Sigismundus a Clodomiro capittir, c t
cersito saucto Remigio episcopo, quae Deo voverat ' t Aurelianos p e r d u c i t u r , ibiqtte p e r i m i t t i r , et in p u -
lideiiter a d i m p l e v i t , et baptizatus est c u m genle teum p r o j i c i t u r . Non m u l t o tamen post inde e l e r n -
sua, r e g n i sui anno decimo q u i n l o . Porro Clodo- t u r , et i n monnslerium, qitod i n loco Aguino sancto
veus, amplilicare cupiens regnum s u u m , invasit construxcrat M a u r i t i o , sociisque ejus honorifice se-
Aquilaniae regnum, quod rex Alaricus obtinebal. Et pelitur. Demum quoque non m u l t i s diebus transactis
eum transisset Ligeris alveuin, Turonos ad Sancli supra nominati fratres Burgundiaiii repetenles Got-
M a r t i n i basiiicam d i v c r t i i . Quam cum i n l r a r e l , inso- m a r u m Sigismundi f r a l r e m i l e r u m a d o r i u n t u r . Sed
u u i t i n chcro vox psallenlium dicens: Prcecinxisti i n ilia expeditione Clodomirus i n t e r f i c i t u r . Sttcccs-
me, Domine 9 tirlue (Psal. x u i ) , etc. Qua voce a u - serunt que ei tres l i i i i ejus Gtintrannus, Gerbalrius,
d i i a laetior effcaus, e l Deo gratias agens incepluin et Ciodoaldus. Reliqui vero Cbildeberltts alquc Clo-
Utiiuit iter. Et cuiu fluvium, c u i Yigenna nomen est, tarius G o t m a r u m apud Augustodiinum obsidentes
trans.re vellet, et vadum non i n v e n i r c t , eo quod i i i i e r f e c c r t i n l , et l o l a m B u r g u u d i a m i n stiain p o -
aucius fluvius exundasset, cerva subito per eumdem tcstatetn reriegerunt. Theodericus autem i n e m o r a t t
fluviuiu trausiens vaduin ei ostendit. D j i n d o A l a r i c o Clodovei filius major cum f r a l r e suo C l o t a r i o , et
uccuriit riecimo m i l l i a i i o ab urbe Piclavensi, ubi t filio Theoberto T b u r i n g o r u m fines i n g r e d i t u r , et f u -
ainbo cougressi iuvicein pugnaveruiit. Sed tandcm ' gato l l e r m e n f r i d o , regnum ejtis in suam redegil po-
A l a i i c u s ibidem coufossus occiditur, et ejus e x e r c i - tesialem. Clotarius vero iude rediens Radegundcin
tus huc iilucque dispergitur. Qua palrata v i c t o r i a B c r t a r i i rcgis filiam, Hermenfririi neptcm, secuin»
i n i l l o anno Clodoveus Burdegalis hiemavit, scd a b r i u x i l , e t e a m s i b i legitimo matritnonio copulavit.
recedenle hiemali r i g o r c , et succedenle vernali t e m - Scd illa post lempus modicum relicto m n r i l a l i \om
pore Tolosam caput regni Gothorum p e l i i l , ct i n t r a Pictavensem urbem vesteni sttscepit rcligiosam,
e x p u g n a v i t ; e t i n d e thesauros A l a r i c i auferens ad i n qua perseverans, cursum viiae laudabilitcr c o n -
Eiigolisnium properavit. I n ctijus advcntu murus suutmavit. Porro memorali Tbeoderici filius, no-
urbis divino uutu sponte c o r r u i t , et advenicnli regi mine Tbeodeberttts, ctim beliator sirenuissimus cs-
patens i t e r praebuit. Inde T i i r o n i c a m pervenit ad set, adhuc palrc superstite I l a l i a m p e n e t r a v i t , et
u r b e m , ubi dum fcssum recrearet e x e r c i t u m , susce- eam ab Alpibus usque ad m a r i t i m o r u i n coufinia l o -
pit littcras Anastasii imperatoris, qttibus i l l u m de- corum sibi t r i b u t a r i a m fccit. Et dum inde rediret,
ftignabat Homanac reipubiicae consulem, et Augus- ducem exercitus sui nomine Bucellenuin, ad perva-
t u u i . Quod gratanler suscipieus, s t a l i m constilari dcitdam Siciliam c t reliqua Ilaliae loca, quae noti
trabea indutus, ab iila die consul simul et Auguslus ry adierat, d e r e l i q u i l . Sed ct i t e r u m m e m o r a l i fratres,
m e r u i t appeilari. E t iude Parisios reverlens, p r o Chiidebertus ac C l o l a r i u s , a Gailia prodennles.
lautis honoribus e l beneficiis a Deo sibi collatis Uispaniatn i n l r a v c r u n t ; quam g r a v i l c r devastames
regalem ibidein ecclesiam aedificavit, quara sanctis magnam a u r i copiam ctim stola sancli m a r i y r i s
apostolis Petro e l Paulo consecrari praecepit. Poslea Vincentii indc secum detulcrunt. V e r u m Tbeoderico
vcro ittduslria filii sui Theodcrici Lemovicenscs, successerunt Theodebertus et Theobaldus. Tantlem-
Rutcnos, Cadurcos, Avernos, ncction e l reltquas que inonarchia adClotarium r e v e r l i t t i r . Qui posiqttain
Aquitaniae genles seu provincias a Rhoriano fluvio sexaginta aunis Stiessionis regnavernl, defunctti.s
usque ad Ligeris alvctim, et i t c m a Pyrenaeis nton- esl, reliuqtieiis quatuor filios sibi successorcs, C h i l -
tibus usque ad Oceauuin totttm, videlicet Alarici periciim Suessionis, Careberluin Parisioi uni, G t t n -
r e g i i u m , suo copulavit regtio. Almaricus quoqtte t r a i i u u m Aurelianis, Sigtsberttim Mclis.
A l a r k i fiiius ei tc^ii i n v i l u s , et ab Aquilania i n C^P. V. De filiis Clolarii, et quibusdam aliis regibus*
Uispauiam m i g r a v i i . I g i t u r Gothis A r i a n i s ab A q t t i - Sigisberttis auiein ttxorem accepit Bruncliildetn
tania pulsis, F r a n c i catholici ipsaiu melio-is rcgula [Bruiiechildem] L e m i i i g i l d i llispaniae regis filinm.
reltgionis et fidci coittinuo replevcrunt. I l i s rcx Cio- Chilpericus vcro frater ejus, ctim csset lascivus et
279 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 210

vanus, multas h a b u i t uxores. I n t e r quns habuit F r e - A c o r u m a soliio vigore deftcere, et regni negotta
delgundem satis quidem speciosam, sed pessimis per majores aulas regiae administrare, id est per
a r t i b u s opulentam, quae meinoratum C h i l p e r i c u i n dapiferum, comeslabiiium,et c a m e r a r i u m . Post b:ec
suis voluptaiibus tenebat a s t r i c t u m . Haec ctim L a n - mortuus est Pippiuns, et successit ei Carolus T u d i -
d r i c o comite palatii solebat m i s c e r i . Qttod C h i l p e r i - lcs ftiius ejus. Qui Titdites a majoribtis f a b r o r u m
cus tandere persensit. A l illa ubi sibi periculum malleis, qttibus tunrii et extenuari massa solet, a p -
i m m i n e r e sensit, usa calliditate feminea, criinen pcllabalur. Q u i major a u l * regke factus sub Da-
m a j o r i c r i m i n e parat ohtegere, e l redeunti a venatti gobcrto minore satis streutie cutn Sarracenis pugna-
stto m a r i l o s t r u i t insidias. Nam equo desceuriens v i l . Nam praecedenti tempore Sarraceni ex A f r i c a
Chilpericus, dum a p r o p r i i s satellitibus e x c i p i i u r , transfrclanles i n H i s p a n i a m , eam s u b j u g a v e r t i u l ;
ritiobus c u l t r i s transfossus o c c i d i t t i r . Sticcessit t a - indeqtie Dagoberti temporibus c u m uxoribus et
nien ei fiiius ejus C l o l a r i u s . Ante haec praefatus rcx ptieris erumpentcs, A q u i t a u i a m Galliac provinciam
Sigisbertus C l o t a r i i regis F r a n c o r u m fiiius cst oc- invaserunt, et usque ad Septimaniae et Viennensis
< isus. Cujus regnum Cbilriebertus filius ejus cum provinciae fines, quaeque depopulantes pervenerunl.
jnatre Brunechiirie regendtun suscepit. Et non m u l t o Sed bos Carolus T u d i t c s duobus maguis praeliis, utio
post Guntrannus Cbilperici germanus defunctus est. B i n A q u i t a n i a , et aitero j u x t a Narbonem ita devicit.
Qui regnumsuum r e l i q u i l n e p o l i suo m o d o d i c t o C b i l - u t i n Hispaniam eos redire compelleret. In quo
ricbeilo. Cbildebertus qtioque cmn v i g i n t i trcs a n - bello treccnla Sarracenorum m i i l i a i n t e r f e c i t . Iste
nis regnasset i n Austrasia, et quattior i n Burguitdia, est Carolus Tudites, q u i propler assiduitatem b e i -
decessit duos sibi relinquens haeredes filios. Q u o r u m lorum res ecclesiasticas laicis t r a d i d i t , pugnavtt
IIIIIIS, cui nomcn Theobertus e r a t , regnum A u s t r a - etiam contra Saxones e l Bavaros [BavartosJ, quos
s i o r u m regebat, et Theodericus regnum G u n t r a n n i c u m magna diflicultate sttperavit. Pugnavit et c u m
gubernabat. Y e r u m Thcoberto et Tbeoderico varia Heudone A q t t i l a n o r u m duce, et Raufredtim comitem
sorle defunctis, Clotaritis regnum F r a n c o r u m o b l i - regalispalatii e palatio e x p u l i l . Sed unam ei t a n t u m
n u i t . Clotarius vero Brunechildem reginam eqtio c i v i t a l e m , hoc est Andegavenscm concessit. Porro
i n d o m i l o alligatam j u d i c a n l i b u s Francis pro diver- Dagoberlo regi Francorum successit Theodoricus
sis p r a v i l a t i b u s suis d i r t i m p i praeccpit. P o r r o Clo- fihus ejtts. Carolus quoque Ttilides riefunctus est.
tario Dagobcrtus successit. Qui cttin se ad tnortem Et o b t i n u e r u t i t p r i n c i p a t u m ejtts ftiii ejus, Carobis
u r g c r i conspicerct, concessil regnum Austrasiae (ilio Magnus atque Pippinus. Praefalo rienique Dagoberto
suo Sigisberto, regnum vero Neustriae Godoveo. I n - decedente regtiavit pro eo Theodoricus filitis e j t i s ;
' " ~ ~" • r» © — i * "
ter Rhettum et Mosain est Attslrasia; i n t e r Mosam et Theoriorico successit Childerictis, qttetn et
et Ligerem Neustria, qtiast nova Austrasia, quae dcricum vocant. De quo com cssel v i r inutilis ac
iutnc Franconia et Francia appellatur. Post baec remissus, Pippinus major atilae regi;e siuduit per
Clodoveus deficietts duos filios IUOS sibi r e l i q u i t legalos Zachariam Romantiin a n t i s t i t c m i n l e r r o g i r e
successores, C i o i a r i u m in Neustria, Cbildericttm i n diccns, an ille deberet esse rcx Fraitciae, q u i , o t i o
Ausirasia. Quorum Clolarius posl annos tres as- riedittis, solo nomiite regio contcntus c r a t . Cui pon-
sun.pti principalus regnuui cum vita perdiriit. Quo tifex remantlavit i l l u m debere appellari regein q u i
vila privato succcssil ei frater ejus Th^oilericus. bene regerel rempubheam. Qua responsione F r a n c i
V e r u m liunc post moriicum tempus Franci dc reguo a n i m a l i llilrierico i n monasterium d e t r t t s o et m o - r

depeilunl, et Ebrointim rcgiae aulae p w p o s i i i i m L u - nacliali tunica pallialo, P i p p i n u i n sibi regem consli•
ponio monasterio intruriunt, cum ejus nequitias t t l l r a t u c r u i i t . Mortuo proinrie Pippino auno regni sui de-
lolerare n e q u i r e n t , dciude assuinentes Theotlcrici cimo q u i n t o , Carohis c l Carolomannus filii ejus
fratrein C l i i i d e r i c u m s i b i s l a t u e r u n l regem; seri non regnuitt obtintterunt.Q.iortini Carolus i n Noviemeust
i i i u l t o post Cbildericus i n t e r f i c i l t i r , et Tlieodericus urbe suscepit regiam coronam, et fraler ejusCarolo-
i n re^nutn revocatur. Quod atidiens E b r o i n u s , m o - jy manntis Suessionc. Sed Carolomannus, transacto
nacbali qua induebatur veste de|K)sita, e inonastcrio bieuuio quo subliiuatus esl i n reguum, v i t a riecessil.
c g n u l i t u r , et undique circa se viribus aggregalis, E t uxor ejus, et filii ejus ari Desiderium Longobar-
i t e r u i n uiajor regiae domus eflicilur, et contra viros d o r u m regem nulla v i compulsi fugertitit. Sicque t o -
qtii aulae praefuermu regiaa Chihlerici regis lempo- tius regni F r a n c o r u m monarchiam Carohis solus
r i b n s , et maxime contra Lcodogarium Heriticnscm obtinuit.
episcopum saeviens illum comprebeuriii r et post C A P . V I . De regno Caroli Magoi.
inulta tormentorum geucra riccolla» i pra^cepit. De- Carolus priino regni sui anno A q u i t a n i a m i n -
functo vero EJjroino Pippiiius filitis Auchesigilli do- gresstis ducem Hunolrium, q u i post W a i f a r i i m o r -
i i i i n a r i sub regibus ceepit i n Attstrasia. Q u i e x t i x o i e lem eam proviuciam sibi retinere parabat, aggres-
Pietrurie duos filios habuit Drogttm c l Griinoalriiim. sus e s l ; quem etiam Vasconiam pelere c o m p u l i t .
Seri cx concubina genuit Carolum T u d i l c t n . P o r r o Seri Caroius Vascorum -riuci L i i p o mauriavrt ttt
Tbeodcrico successil Clodoveus filius ejus, c t Clo- perfugam redriat, c t ttisi hoc mature faciat bcllo se
doveo Cbildebertus, et Childeherto Dagohcrlus filius eum e x p e t i t i t r u m . Lupus vcro, saniori tistts c m i s i -
cjus. Hac dcnique (empestate coppcrunt reges F r a n - l i o , nou soLutn l l u u o h l u m redriidit, vcrura c i i w »
 «81 EXCERPTIONUM PRIO UM L I B E R DECIMUS. 28*
seipsum c u m provincia, cui praeerat, ejus
po- i nttm feliciter constimmatitro est. Totam praeterea
teslati p r o m i s i t . Porro dum ad Carolum sicut Frisiam alque Britauniam suo dominatui subju-
dictum est F r a n c o n i m ex iniegro pervetiisset gavit.
regnttm, legatus Romnme Ecclesi:c nomine Pelnis,
C A P . \\\.Quomodo Carolns Magnus facius est impe-
ab A d r i a n o ponlifice missus nd ettmdem gloriostim rator.
regem Caroluin v e n i l , postulans ab eo a u x i l i u m
Romae denique Adriano papae subrogalus est
eontra Longobardorum regem Destderium, qui
Leo. Praefati vero A r i r i a n i papae cognati Romae c o m -
more patris sui Astttlpbi Romanam Inquietavit
moventes populum contra Leonem papam lenue-
Ecclesiam. Cui Carolus obediens bcllum cottlra
r t i n t , et cxcaecaveruut e u m ; non tamen lumen ejus
Desirierium magna virium copia praepnravit, et
penittis exstinguere p o l u e r u n l . A t ille confiigit ad
per montem Cenisinm Italiam i u t r a v i i , et forti
Carolum regem F r a n c o r u m , qtii ultus esl e u m , et
robore T i c i n u m nunc Papiatn tialiae c i v i l a t e m cir-
reslituit i n sedem suam. Leo vero coronavit eum
cumdedit, ubi Desideriuut regem cepit, et i n exsi-
in lemplo Sancti Petri iinperalorem, circumdans
l i u n i m i s i t . Praeterea filiuin Desiderii Adalgtsutn a
eum impcratoria vesle. Tuncque ipsi acclamatum
regno patrio effugavil, c l subactae Itnliae fil itim
I est ab o m n i populo Romanorum : Carolo Augusio a
soutn Pipinum regem constituit. Quo i n ftalia
Deo coronato, magno, vacifico imperalori vita et vic-
composito negotio Saxonicum belluni airipuit.
toria.
Saxones autem ita .stuit v i r t u t e ejus perriomiti et
etnolliti, u t decem inillia bominuin ex eis cum ttxo- C A P . V I I I . De imperio Caroli Magni.
ribus et parvulis sttblata t r a n s t u l e r i t , et per Gal- Carolus i g i t u r Magnus ex rege F r a n c o r u m factns
liam et Germauiam multimoda divisione riistri- i m p e r a t o r R o m a n o r u m , anno Incarnationis D o m i n i c x
b o e r i t . Talique lanriem conditione helluin constat seplingentesimo octogesimo quarto, imperavit a n -
esse f m i t i i i o , u t , abjecto riaemonum c i i l t u , C h r i s - nis c i r c i t e r quadraginta septem. Hic suscepta sicttt
tianae fidei sacramenta siisciperent, ct F i a n c i s u n i t i superius dictum est et erdinala republica incboavit
nnus cum eis populus eflkerentur. I n t e r i m ta- opera pltiriina ad imperii riigtiilateiu, i n l e r qitae v i -
men duiti hoc bellum g c r e r e l t i r , riisposilis per rienlur esse praecipua, basilica Sanctae Mariae
loca congnta pracsiriiis, Hispaniam est iitgresstis. A q n i s g r a n i , et pons apud Magiintiacnm i n Rheno
Sahuque Pyrenaei inontis snperato, c t oinuibus, qningenloruin passuum longitttdiuis. Praecipue aerics
qtia» adierat, oppiriis alque castellis i n ricdilio- sacras i n tolo regno stio ubicunque collapsas repe-
nem suscepiis, reversus cst. Sed d u m inde r e d i r e l r i t , pontificihtts, ad quorum curam pertinebant u t
in tpso Pyrenaei jtigo Yascouum perfidiam est cx- reslattrarenttir, adbibens cttram per legatos i m p e -
pertus. Nam ctim agmine lungo u t loci et angu- ravit, u t imperata perficcrentur. Praecipite vero
sttarum silis exigebat porrectus i r e l exercilus, Vas- Romanam Ecclesiam dcfendebat, et suis opibus
cones i n sinu montis iusidiis collocalis, extremam exornabat. Religiouem cbristianam summa pieiate
partem agminis itivaserunt, et i n subjectain val- semper excohiit, et ccclesiam mane e l vespere, et
lem dcjecerunt. nocttirnis horis, e l sacrificii temporc inupiger fre-
Consertoqne cum eis praelio, omnes quos invene- q u e n l a v i t . Circa pattperes quoqtie maxitna i i b e r a -
m n t interfecerunt. In quo pnelio Eggibardtts, re- litate praeditus erat, u t qui non solum i n regno stto,
giae mensaB praeposilus, Aitselmus comes p a l a t i i , et verum etiam i n transmarinis rcgionibtis i l l i s st;b-
Rolandus pracfecltis l i m i t i s B r i t a n n i c i cutn aliis veniebat, et i n S y r i a m , i E g y p t u m , ct A f r i c a m , et
rompluribus inlerfecti sunt. Ex quibus'«Bolandtts Jerosolymam, et A l e x a u d r i a m , atque Carthagiiicnt
Blavis castello deportatus et sepulttis. His quoque pecunias mullas m i l t e r e satagebat. Legebantur ei
diebus inagnus rex Francorum Carolus ab Hispa • historiae, et r e s g e s l e . Delectabatur et in libris
nia rcversus reperit coiijugem Hildegardam ge- snncti A u g u s l i n i , praecipue i n i i s , qtii De civitate
m i n a m edisse p r o l e m . Post haec Carohts suhjugatis I Dei t i t u l u m habeni. Habuit praclerca tres filios,
Narhonensibus in F r a u c i a m regressus est, et noti Carohun, P i p p i n u m , et Luriovictim. V e r u m tanrieiti
post m u l t t i m temporis ad Capuam Campaniae u r - mngnificus imperator Carolus cttin liiieiu sibi vitae
bcm per l l a l i a m p e r r e x i t , et inde rediens Beneven- ccrueret i m i n i n e r e , Ltidovico filio suo coronam i m -
tanis bellum i m t i x i t . Vertint dux Provinciae, Aragi- pcrialem dereliquit. Decessit autem anno vitae stiae
sns nomine, ferocilaiem regis ferre non praevaletis, sepluagcsimo secundo, regni vero sui quadragc-
filios suos, Romoalrium ct G r i m o a l r i u m , obsides c i simo seplimo, et Incarnationis C h r i s l i oclingenle-
pro conservaitria fideiitate transmisil. Et i t e n i m simo decimo qttarto, indictione quarta, quinto
post haec Gnrolus Magnus ari Galliam rcversus. Ba- Kalendas F e b r u a r i i . Sepultus est aiitetn in ecciesia
j o a r i c u m rienique bellum esl e x o r t t i t n , et celeriter Beatae Mariae Aquisgrani. Eodem quoqtie tempore
consummatttm. Scri et Stncvis bellum est ilJattnn, c l a n i i t i E g i d i u s sanctus cotifessor pracciputis, na-
Dani vero Suaevis erant coufoiderali. Sed hos om- tione Grarcus, q n i Dei n u l u veniens ad Gailias^ i u
r.cs iiua tatitum expcditione c d o m u i t Carolus. I I u u - provincia cui Seplimania nomen est, crcmiticain
nos qnoque et Avares bello aggressus est. Qu-.id duxit v i t a m .
belhiin i n t r a octavum, ex quo cocptum fuera-i, an-
 283 APPENDIX A D HUGO IS OPEBA DOGMATICA. 2*4
CAP. I X . De Ludosico plo cl quibusdam
9 aliis reyi- k libi sit Rex Chrisie
9 Rcdevrptar. Qnihus verbis i m -
bus. pcrator emollitus, mox eum a vinculis abso^vi
Luriovicus ricniqne pius Magni Caroli imperaloris praecepit, et p r i n r i gratia conrionavit. F l o r u i t q u i H
filius, post pairis ohitum Romanum obtioens impe- que per iriem tempus Rabantis. Porro L o t b a r i u s
r i t t m , aimo Incarnaiionis Dominicae oclingentesimo post patris o b i l u m non mttllis diebtts evolutis a r i -
riecimo qttarlo, i m p e r a v i l annis ferme viginti sep- versa valeturiiue correpttts, monacJius faclus esl, i c -
tetn. Hic fuit v i r clemenlissimnc itaturrc. Unrie c u m , linquens Luriovico filio stto Italici riignitateiu impc-
j i t x l a suoriim lenitatem m o r t i m , rempubticam dis- r i i . Carolus ve.ro F r a n c i a m , Burgunriiam, et A i j u i -
poiteret, lulit fineni m u l l i s advcrsitatibus ple- taniam o b t i n u i t solus. Lnriovico auteni i n Italia
n i i i n , tam a liberis quam regni proceribus crude- successit L o t b a r i t i s , et L o t h a r i o Hngo. I s t i sitnl
l i t e r impugnatus. F u i t etiam p r c c c p t o r u m Domiiii quoque, qui post L u d o v i c u m imperaveruiit i u Alo
fervenlissitnus e x s e c u l o r , et legis sancfae s t r e - m a n i a , Ltidovicus, Carolus, A r u u l f u s , Ludovicus,
nuissimus propugnator. Ipsius detiiquc tempore coe- Conradus , Heiiriciis , 0 ' h o , Olho, Olho, Henri-
perunt rieponi ab episcopis et clericis ballei gem- ctis, Conradus, l l e n r i c u s , Henricus, L u i l e r u s . Vc-
inis onerati, et saecularia ornamenla. G e i i u i l etia n rtnn Carolo Calvo succcsiit Luriovicus G a l l u s , et
ipse serenissitnus imperator filios Ircs ex l l e r i n e n - huic Caroloinatinus, c t Caroloinamio Luriovicu3, et
garda priina uxore sua, L o l h a r i u m , P i p p i u u n i , at- Luriovico Caroius Simplex.
que Ltidovicum : et ex secttnda nomine Juriilli Ca- C A P . X . De genle Northmannomm , et snccessoribus
r o l u m regem F r a n c o r u i n . Porro L o t b n r i i i s impera- Caroli Simplicis.
loris primogeiiilus, riiini esset a pnlre bencgnis- Ilac practerea tempeslaie regunuieCarolo Siinplice,
simo rex stiper I l a l i a m constittiltis, Romam veuit, N n r t h m n i t n i , origine D a u i , rittcc quodam, Rolloue
e l snnclo Paschae die in Ecclesia Sancti P c t r i a iiomiiie, a Scylhia i u f e r i o r i egressi, atque per Ocea-
Pascbnli pnpn corounm cum noinine sosccpit Au- nuiti vecli, cuiti s;epenumero aute, lam Gerninniam
gusli. Vcrum L o l b m i u s iste poslen patrcm sutiiii quani Galliam ittore piratico pereariem Oceatii l i t l o r a
Litriovtcum cotnprcbendit, et npud Saucii Medardi excurrcitles infesiassent; taitriem cgressi, Galliaiu»
inonaslcrhmi cttsioriiri mnudnvit. Uxorem qtioque qua p a r i c B r i t a n n i a m respicit, pervaserunt, c i v i -
ipsius J u d i i h exsilio relegavil, et Caroltim, qiiem tatemque i n ea Rothomagum occupantcs, usque i n
ex ca Ludovicus genuerat, castro Privinnae com- hniic riiem Norlhmaniiiaiit de suo nomiiie vocave-
inendnvit. Seri non mttllo post Frnnciae principes r u n t . Nortlimairni euiin liugua b n r b n r a , qtiasi v i r i
iniperntorem Ltiriovicum a cusloriia liheravemnt, sepientrionales riicti s t i n i , eo quori p r i m u m ab iibt
et pntri Lotbarimn filitim reconciliaverttnt. Post nitindi parte vetierant. Carolus autein rex F r a n c o -
baec vcro clcmentissimiis iinperalor i n l e r quatuor r u m , iuito cmn eis foedere, filiam suain Roiloui
suos filios suum divisit i m p e i i u m , et Lothario uxorem dedit, eamqtie t c r r a t n , qu;e nunc N o r t h -
quiriem Ilnliam., Luriovico atiiem Germaniam al- mannia vocalur concessit. Qui scilicet Rollo ba-
que Saxoniam, Pippino Aquitaniatn, Carolo vero ptizatus, Roberli notnen accepit. Atque exinrie gens
Franciam rielegavit atque B u r g u n d i a m . Sed Lo- N o r l b i n a n i i o r u m Cbrislo crerieus firiei subjecla e s i .
tharius hanc i u i p c r i i divisionem non aequanimitcr Poslquain atttein N o r t h m a n n i i n ea, quam p e r v a -
t u l i l , et totuin i m p e r i u m sibi subjiccre tcutnvit. seraut, parle Fraitcia» coiifirmati sitnt, etiatii
QuoJ ut p ter comperil, illico adversus cuin iter ultra manusextenriere conati suut. Guillelmus s i q u i -
n r r i p u i t . Sed i n ipso i t i n c r e adversa comprelieusiis riein Nothtts, dux Norihinaiiniac, Augliam sibi stihju-
valetitdiiie.dieinclauriitextremam. Post ciijusobituui gavit. Alii autem progressi, A p u l i a m , Calabriant,
qualuor cjus filii apud Fonlaniritim campum atroci- SicUiamque occtipavere. Cnrolo rienique Simplict
ler inter se riimicaverunt. In quo bello Franciae, successit Roberttis , q u i fuit alicnus a regno «
Italiue, Aquitatiiae, Alemaniae, Saxoniae, Burgtinriiae- regnavilque annis d u o h t i s , e l Roberto successit
que omues pene milites mittitis vulneribtis sese oc- Radulfus alienus, regitavitqtie treriecim antiis. Post
ciriere. Vicloriam lamen Carolus Calvus o b t i n u i t . hoc reductum est r c g n u u t , regnaviique Ludovicus
F l o r u i t etiam his temporibtis Theodiilfus, Floria- ftlius C a r o l i , cui successit, L o t h n r i u s , el Lothario
censiiim abbas et Attrelianensium episcopus. Qui Ludovicus, et Ltidovico Carolus frater cjus, qui
CIIIII insimtilntus tnullis c r i m i n i b u s apud iinperalo- regnavit antto riimiriiato. Post hoc translaltim e s l
r c m L u d o v i c i i m fttisset, Anricgavos est exsilio re- regntun ari llttgonen!. P<»rro lliigoni successil
Jegattis. Ubi rium cusloriia lenerelur, conligit ttt Robertus. Isle Robertus fuit v i r boutis, ct fido
codem die Palmarum venirel j a m dicttts iiupcra- catholicus, qtti sancttttn Ecclesiam, et ecclcsiastiros
l o r . Et riittn secuS riomiun, qua custoriiebatur iriem viros semper studuit honorare et cxallarc. Ilic
Theodulfus, processio pertransiret, faclo silenlio etiam condiriit Ecclesinm pr.ccipuo C h r i s t i coufessori
praeseute imperatore illos pulcherriinos versus, qucm mulltim riiligehat, ct suinino venernbaiur
q u i nunc usquc per Galliam i n eariem solemnitate honore Aviano i n c i v i l n t i s Aureiiauciisis stibitrbio.
psalluntur, a se eriilos per fenestrnm decantavit, Post hunc f u c r u n t i s l l Henricus, Philippus, L u r i o -
q u o r u m hoc est e x o r r i i u m . Gloria, laus 9 el honor victis Grosstis, Ludovicos Juuior, ct Philippm>.
 D C UNIONR COHPORIS E T S P I R I T U S . *W

(Excerptionum pars n cxstat supra in Appendice ad opera exegetica; pars m, sermonibuo

centum constans in Appendice ad opera
9 mystica.)

DE UNIONE CORPORIS ET SPIRITUS.

Quod natum est ex carne caro e$t et quod 9 nalum conscendas. Sunt i g i i t i r i n hoc mundi corporo
est es tpirilu $piritu$ e$t (Joan 111). Si n i b i l i n l c r quatuor elemenla propriis qualilatibus d i s l h i c t a , i d
s p i r i i u m et corpus mediuui e s s e l , neque spiritus esl t e r r a , aqtta, ignis, aer. Sed e\ bis p r i m u m , i d
cutn corpore, neque corpus ciim spiritu conve- est terra sola per se immobilis est, quia moveri non
u i r e potuissel. M u l t u m aittem distat i n l e r corpus polest, nisi exlrinsectis i m p e l l a t u r . Reliqua tria
et s p i r i t u m ; longe sttnl a se duo haec. Est ergo niobilia s u n t , qttia per se movetilur sine iinpiilsu
qutddam quo ascendit c o r p u s , n t appropinqttet extrinseco. Iloc tamen interest quod aqua teneri
s p i r i t t t i , e l rursttm qniddain quo descendit s p i r i m s , potest, u l non moveatur, aer et ignis non possunt.
n t appropinquet c o r p o r i . Id quo ascendit corpus, Rursuin aer ad statum leneri nou potest, ad pnesen-
altius corpore est: et iterutn i d quo descendit spiritus tiaiu potest. Ignis vero nec ad siatum t c n e t u r , u t
inferius est s p i r i l u . Sed et ipsa corpora non o m - non moveaiur, nec ad pnesentiam, ut non elabalur.
nia ejnsdem qttalitatis s t t n t , sed facta s u n l alia Qua?cunqite ergo extrinsecus sive ad pra?sentiam r

s n p c r i o r a , alia i n f e r i o r a , alia s t t p r c m a , e l cor- sive ad statum leneri possunt, extrinsecus etiam

poreani naturarn pcne iransceudentia. S i m i l i t e r e l i n o v c r i possunt, vel n t moveantur, si immobilia
sptrittium sunt a l i i superiores, a l i i inferiores, a l i i sunt, v e i u t amplins moveaolur, si i n i n u s s u n t . S o l u s
i n f t m i , et pene itifra spirittialem naturaiti prolapsi, ignis sicut teneri non potest, sic etiam extrinsecus
u t i n hutic moditm infuna cuni sitmmis coptilentur. moveri non potest, in se onuiem motuni habens et
AscenoSt Moyses i u m o n t e n i , et Deus descendil i n ex se.
m o n t e m . Nisi ergo\Moyscs asccndisset et Dcus de- In his ergo qtialuor qnxcunque magis sensui s t i -
Kccmlisset, non convcnisscnt i n i i n t t m . Magna stint bJMcent, magis corpora d i c u n i u r : quae vero a seiTStt
in bis omnibus sacrametita. Ascendit c o r p u s , et plus longe s i i n l , magis a nalura corporum receduuU
i!escendit s p i r i t u s . Ascendit s p i r i t u s , et descendit et ad i i a i u r a m spiritiiutn accedutit. Hinc est q u o d
Deus. Quo asccndit corptis, auperius cst corpore. ipse aer, quia prae sui snbtilitale videri non polest,
Quo ilescendit s p i r i l u s , inferius est s p i r i t u . Rursum spirittis a p p e l l a t u r , c u m corpus sit qtioniam i n ea
q i i o ascemlit s p i r i t u s , superius s p i r i t t t : et quo parte qua senstim corporis excedil, t a n l i i m spirittiali
Ucscendit Detts, iuferitis Deo. Corpus seusn ascendit, ualune appropinqtiat, utinappellatioue etiatti nomen
s p i r i l u s sensualitate desceudit. Itent spiritus ascen- illius usurpet. Sed ignis qui ipso aere longe s u b l i -
d t t contemplalione, Detts descendit revelatiouc. l i o r est et m o b i l i o r . et non sictit a e r , exlrinsectts
Theophania est i n rcvelaiioue, intelligeiitia i u c o n - terrena corpora afllaiido inovct, sed i n l e r i u s vege-
icinpJationc, imaginatio in seusualitnte, in sensu lando v i v i f i c a l , magis propric vocalur spirilus.
i n s t r u m e n t u m sensualitalis, et origo imagiiialionis. Sed hic s p i r i l u s , i d est ignis alius est i n iis c o r p o -
Y i d e scalam Jacob, iu terra stab.it, et siinnnilas ejus r i b u s , qtiae tautuin vegetat, uott seusilical; alius i n
eoetos tangebat. T e r r a corpus, cceluin Deus. Ascen- iis quae et vegetat et settsificat. Vegelat cniui
d u n t attimi contemplatione ab infimis ad summa. A quaedam, non sensificat sicut arbores et plantas, et
corpore ad s p i r i t t t m , mediante seusu ctsensualitate. universa i n l e r r a geriniuaiilia ; quaedam auteui
A s p i r i t u ad Deum, mediante conlemplaliotie et vegetal et sensiflcat, sicut brula atihtiatitia o m i t i a ,
revelatione. Dominus atttem scalac i n n i t i t u r , u l ad i n qtiibus quaedam sunt qiuc sensum l a n l u m ba •
infiina suprema inciinentttr. Ascendamtis i g i t u r et bent, imagiitatioiiem non h a b e n l ; quaedam* qua;
nos consideratione, qttantum possiitnus, qttia etsi scnsum et imaginalionein habeut. Ctim itaque s c u -
totutn non possnmus, forle a l i q n i d possttmus. Si silicari majus s i l quain vegetari lantiim, constat
n o n sttmtis angeli v o l a n t e s , tamen siimushoiuiues profeclo hanc v i m subtUiorein esse ubi sensum
ambttlantes. Augeli scaia non indigeut q u i volaut praestnt, quam illic ubi solam vegetntiouein coitfert.
divina coiitemplalioiie; sed boiiiiucs qui repunt, U b i atitem magis subtilis est, qiiodnmit.odo mngis
v e l , si aniplius, ambuiaiil bumana ralione. Ego IIOII spiriltis est, qttia i n eo qtto magis incorporv:c
p m o angelos scalam quaesivisse propter sc, a»ed u t naturae approximat, nomen p a r i t c r ct proprietaletn
homines docerent qnid faceredebeantipsi. Ascensus illius t i s u r p a t ; noii latnen p r o p r i . e , quia i n oo
est ab infimis ad siipreina. Pone ergo ^ r i t n u i n quae ipso quod spiritns d i c i l u r , corporcae nattirae p r o -
l u l i m a sunt, ut ab illis incipietis ordinc ad supcriora prietntctn uequnqtiam cxce<!erc ^omprobalur. I n -
2S7 APPENDIX A D l l t C O N I S OPERA DOCMATICA.

firmam vero e l maxime corpus esl i l l u d quod A ginaiionem facit. Qnae quidem imaginatio i n b r u t i s
per se ommino moveri non polest. Post hoc p r o x i - ahimalibus phantasticam cellam non transcen*
m u m et minus corpus est i l l u d quod per se q u i - dit; in rationalibus autem usque ad ratioualem
dem moveri potest, et tamen extra se ad statum progreditur, ttbi ipsam incorpoream animae subslan-
cohiberi potest. Deinde seqtiitur i l l u d quod i n tiam contitigit, et excitat discretionem. Ergo i m a g i -
natura corporis j a m s p i r i l u s nomen sortitttr; qttod natio n i h i i aliud esl quam similittido corporis, per
per se moveri potest et extra se qtiamvis ad prae- sensus quidem corporeos ex corporuin contactti
senliam, a<i statum tamen leneri non potest, quod conccpta cxlrinsecus, alqtie per cosdem sensns ii>-
non videtur et semper w o v e l u r . Summum est trorstim ad partem puriorem corporet spiriltts r e -
corpus et s p i r i t u i i i naiurae p r o x i m u m , quod per ducta, eique itnpressa. Haec aulem i n ratiomtlibus
se semper moveri habet, extra titinquam cohiberi purior fil, ubi ad rationaiem e l incorporcam anini.e
l i a h e t ; quod qtrrdem, in qoanlum sensum praestat, subsiantiam contingendam defecalur; lamen illic
i i n i l a t u r rationaiem v i i a m , i n quantum imagina- quoque exlra substanliam illius tnanens, quia sitni-
t i e n e m , format vilaiem sapienliam. N i h i l autem iitttdo corporis cst et fundatur i t i corpore. R a l o n a -
i n corpore altius, vel spirituali naturae vicinius esse lis autem subslantia corporea lux e s t ; imaginatio
potest quam i d u b i post sensum et snpra sensum ® v e r o
» inquanttim corporis imago csl, umbra est
vis imaginandi concipilur. Quod qitidetn , i n l a n - Et idcirco postquatn imaginatio usqtie ad ralioiietit
t u m sublime est, u l quidquid supra i l l o d est, a l i u d ascendit, quasi timbra i n lucem vcuiens, et hici s u -
non sit quam r a l i o . Ipsa utique v!s ignea, qoae perveniens, inquantum ad eam v e n i l , mauifestatur,
e\ rinsecus formata sensus d i c i t u r , cadem fonna et c i r c t i m s c r i b i l u r ; inqitanttim illt supervenit, ol>-
usqiie ad i i i l i m u m traducta imaginatio vocatur. nttbilat eam, c t obumbrat, et involvit, et contegit.
Forma namque rei scnsibilis per radios visionis E t siquidem ratio ipsa sola coiitemplaiione eatn s u -
foris concepla, operanle n a l u r a , ad oculos usque sceperit qtiasi vestimenium, ei est ipsa iinaginatio
r e t r a h i t u r , alqtie ab eisdem snscepta visio n o m i - extra eam, et circa eam quo facile extii et spoliari
natur. Deinde per septem oculorcra tunicas et possit. Si vero etiam delectatioue illi adhaescrit,
tres huinores t r a n s i e n s , novissiine ptirificata et quasi pellis ei ftl ipsa imagiuatio, i t a u t non sine
collala i n t r o r s u m ad cerebrum usque t r a d u c i t u r , dolore exui possit, c u i cum ainore inhaesil. Hinc esl
ct iinaginatio eflicitur. Poslen eadem imaginalio quod aniinae corporibus exulae, corporalibus adhue
ab anteriore parte capilis ad mediam transiens, passiouibtis teneri possunt, qttia videlicet a c o r r u -
p s i n animae ralionalis siihstantiatn c o n t i n g i t , e l Q ptione corporaliiuu affectionum nondtitn mundatae
excilat discretionem v itt l a n t u m j a m puriflcala et stint. llabet nainque c t ipsespirims qtiamdam i n s u a
subtilis effccta , u t ipsi s p i r i t u i immedinte coujun- n a t u r a n i u t a b i l i i a t e m , secundum quam corpori v i v i f l -
g a t u r ; veracitcr tameu naturam corporis retinens caudoappropiiiqiiat, i n q u a illa s p i r i t u a l i s e t i n c o r p o -
et p r o p r i e t a t e m , u l constet quod scripium est: rea substanlia n o n n i h i l suaepuritalis dcponit, et qtiasi
Quod natum ett ex carne caro e$l (Joan 111). qttamdam grossiori proprietate c o r p o r i assumendo
Sicut eniin de s p i r i l u corpus non n n s c i t i t r , sic o c c u r r i t . Quae quidain coaplatio, si secundum solam
e l i a m de corpore spiritus non procre.it ur. Qunmvis naluram f i t , mutationem habet, corruptionem non
enim corpus usque ad spirittitn sublimeiitr, c t habel. Sin atitem vitiosa est, i n hoc ipso pttriorcui
spiritus usqtte ad corpus Iiumiliel<ir, ncc spiri- naturam c o r r u m p i l , quod eam ad consortium igno-
tus tamen in corpus, nec corptts i n spirituin hiUoris tcrminos nalune transirc compellil. E t hoc
tratismutattir. Sed quod nalum e$t excarne caro e$t %
v i t i u m quanto aliius auiinae i n corpore maiienli i n -
el quod natum e$i ex spiritu $piritu$e$t. (Ibid.) Tamcii ha?serit, tanlo diflkilius a corpore discedentem dc-
quod s u m m t i m e s t i t i corpore, propinquiimest s p i i i l u i , s e r i t : et non t o l l i t u r passio, etiam c u m tollitttr causa
ct i n ipso vis imaginandi lundaltir, sttpra quam est passionis. Ipsa qttippe anima, inqtiantum delccla-
r a l i o . Quod euitn sttbslaniiam 9 tionecorporis afficilurquasi quamdam corpulenliam
imaginatio extra
animae rationalis slt, argumenlum est quod bruta trahens, i n eadem pbaotasiis imaghihtionum cor-
animalia v i m imaginandi liabere probantur, quae poratium dcformalur, eisdemque aite impressis e l i a m
ratiouem o m n i n o non hnbent. sohita corpore non e x u i t u r . Quae vero i n bac vita se
E s l l i a q u e imaginalio siittilitudo sensus, i n summo ab ejitsmodi faeculeiitia muudare studuerint, hinc
corporalis s p i r i i u s , e l i n imo rationalis corpora- exetinles quia n i h i l corporcum sectim trahttut, a
lem iuformans et rationalem conlingens. Senstts corporali passione imtnunes persislunt. Sic ilaqtie
namqtie sive per v i s t i m , sive per a t t d i t i i m , sive ab infimis e l extremis corporibus sursum usi|ue
per o l f . t c t t i i i i , sive per gtistum , sive per tac- spiritum incorporeiim, quaedam progressio est per
tum , extrinsccus corpus coniiugcus fortnatur, sensuin et itnaginationcm ; quae duo i n spiritti cor-
ipsamqttc formam ox corporis contactu conce- poreo sunt. Postea i n spiritti incorporoo proxima
ptam intritisecus reducens pcr meattis singulis posl corpus est afferlio imaginaria, qua auima ex
sensibtts cmittendis et rcvocandis inlrorsuin d i - corporis conjunclionc afficilur, sttpra quatn est r a -
snosiies ad celiam phaniaslicam colligit, eamqtie tio in imaginalionem agens. Deinde ratio pnra sttpra
iili narli p u r i o r i corpoici spirittis iinpriinens ima- iinagiiiaiionein, i h qua raliouc suprcmum est a i i i u t ^
 DE U M O N E CORPORIS E T S P I R I T U S . 390
* corpore sursum. Quando atilem nb nnima sursum A quia non d e f l c l i ; penetrabilis, quia non falHtui*
i t u r ad Deum, p r i m a est intelligenlia, quae esl ratio Non m u t a t u r iu promisso, non deflcit i n faclo, non
ab i n l e r i o r i f o r m a t a , quia r a l i o u i concorrens con- fallitur i n j u d i c i o . Promissio ejns oblivione non m o -
j v n g i t u r pnesenlia d i v i n a , quae snrsum informans r i t u r , nec intentione m u t a u t r . Operatio ejus diftV
ratiouem facit sapientiam, sive i n l e l l i g e n t i a m , sicut cultate non v i n c i t u r . Judicium cjtts ambiguilaie non
imaginatio deorsum ioformaus rationem, scienliain f a l l i t u r . Veraciter p r o m i t l i l , fortiter facit, subtiliter
facit. discernit. V i v u s est sermo Dei ut credas, efficax u t
Quomodo sermo Dei unus est, scilicet Verbum in- speres, penetrabilior u t timeas. Vivus est Jn prae-
carnatum; Uem vivus, efficax, penetrabilis. etc 9

el quomodo omnia nuda et aperta sint Deo; et de ceptis et p r o h i b i l i o n i b n s , efficax i n promissis et

sacerdotio Christi. comminationibus, penetrabihor i n j u d i c i i s et d a m -
Semei locutus est Deus (PsaL L X I ) , quia u n u m * nationibus. Sed quia veritas promissorum, et o m n i -
Verbnm genuit, per quod omnia fecit. Hoc V e r b i i m potentia operum ejus credenda potius quam discti-
esl sermo ejus. Unus est ergo sermo Dei, quia u n w n tienda sunt, qnat sit s u b t i l i u s j u d i c i o r u m ejus con-
est Verbum Dei. E l ideo vere unus, quia unius unus, sidcremus. Penetrabilior, i t i q u i t , est sermo Dei omni
q u i sententias mulliplices non cornpleclilur; sed gladio ancipitL Anceps est gladius, qui ex ambabtis
uno et simplici verbo consummatur. Quare ergo " p a r l i b u s i n c i d i t , qui cum i n f i g i t u r penetrans ex
d i c i l u r i n psalmo : Ut justificeris 'in sermonibus tuis utraque parte secundo viam sibi aperit, hie lamea
(Psai. L ) . Et a l i b i : Vivtfica me ut custodiam ser- noii uis: caruem i n c i d i t ; sed Dei gladius u t r i n q u e
mones tuos (PsaL c x v u i ) . Si e n i m vere serrao Dei secat, quia potest animam et corpus perdere tr. ge-
unus c r e d i t u r , quomodo m u l t i sermones ejus d i c t m - kennum ignis (Maith. x ) . Sive i u j u d i c i i s u l r i n q u e
t u r ? Scd sciendum est quod aliter per hominum ora secat, quia utruinque dijudicat, i n c i d i t et d i s c e m i t .
l o q u i t u r Deus, aliter per semetipsum. Nam quod SequiUir : Pertingens usque ad divisionem animw ac
Deus i n hominibus per homines i o q i i i t i t r , * hoe fere spiritus (Hebr. i v ) . l u unoquoque homiue tria s u n l ,
omuis et Veteris et Novi Testamenti scriptura c a r o , spiritus, et meus. A d c a m e m pertinel delecla-
l e s t a t u r . L o q u i t u r ergo Deus per homines, lo- t i o , ad spirituin cogitatio, ad meutem discretio. De-
qnitur per se, multos sermones per homines, leclatio est serpens, cogitatio Eva, discretio A d a u n
u n u m per femetipsum. Sed quoscunque per h o m i - I n deleclalione esl superfluitatis coocupisceutia. I u
i i u m ora p r o l u l i l , iste unus i n omnibus iilis f u i t , et cognitione est necessitatis providentia. i n discre-
omiies i n isto uno u n u m sunt, q u i sine isto quohbet tione est veritatis sententia. Delectatio providentiam
loco vel lempore prolati esse non possuut. Videa- C necessitatis ad s u p c r f h i i u i e m praecipitat.
o b l e , , l u

mus ergo magiiuin sacramentum , verbum Dei bu- Providentia rationem per compassioiiem inferioris
mana carne vestitum, semel visibile a p p a r u i t , et i n c l i n a t a sententia veritatis. Priina divisio est i u t e r
nonc quotidie idem [ipsum httmana voce condiluin serpentcm et Evam, hoc cst i n t e r carnalitatem sive
ad nos venit. E t quamvis aiiter per carnem, atque animam, vel aniniahlatem et s p i r i t u m , i n t e r delecla-
aliter per vocem humanam hominibtts innotescat, tioncm et cogitatioiiem , inter superfluitatem et
quodam modo tamen hic inteliigenda est vox V e r b i , necessitatem. Secunda divisio est inter Evam et
quod i b i caro Dei. Httmanitatem C b r i s l i mali qtio- A d a i n , i n t e r cogitaiionem et intenlionem, vel discre-
qne et increduli non solum 'vidcre, sed etiam occi- tio i n l e r prudentiani carnis et senlentiam veritatis.
dere p o t u e r u n t : et adhuc qnotidie sermonetn Dei Sermo etiam Dei quasi inter animam et s p i r i t u m
foris a u d i u n l et contemnunt. E t quemadniodum i l l i d i v i d i t , quando sacrtim eloquium nobis, quae i n t e r
hominem occidere non praesutnerent, si Deum co- camalia et spiritualia desideria repugnantia habea-
gnoscere potuissent, ita quoque isti nequaquam t u r ostendit. Sequitur : Compagum quoque et medui-
vcrba diviua audita respuerent, si v i r l u l e m eoruui iarum (ibid.)9 i d est etiam usqtie ad divisionetn
iuterno sapore gustare ^valereni. Sermo i g i t n r Dei compagum et mcdullaruin pertingit ipse sermo D c i .
vivtis est, quia vita i n eo est. In eo quod foris a u - D Quid vero per coinpages et medullas accipere dc-
d i t u m excitat, i d quod iutus est cor v i v i f l c a l . In eo heamtis, explanatur cunt subditur : Cogitationum et
quod auribus i i l a b i t u r , i d quod cordi inspiratur. intentionum (ibid.). Compages sunt cogilationes, ine-
Quoti foris est t r a n s i t , quod iutus est intiiabilitatem dutlae intenliones. P r i m u m foris sunt opera quasi
n o n rectpit. Quod foris dccursus verborum c x p l i c a t , cutis, deinde delectalio quasi c a r o , d c i n d e cogita-
i n t u s veritas inconimutabilis dictat. Propterea, i u - tiones quasi ossa, deinde i n i e n l i o quasi medulla.
q n i t , cadum et terra transibunl, verba autem mea non Sicut cutis carnem legit, sic opera delectalionem, et
transibuni (Luc. x x i ) . U b i iilique non trausibuut sicut ossa carnem fulciunl, sic cogitationes desideria
u b i transitoria non s u n t , quia sicut i n niullis unum p a s c u n t ; et sicut mrduilae ossibus imeriores sunt,
verbuin non d i v i d i t u r , i U m u l u i n uno verbo non sic i n cogilationibus intentiones lalent. Cogiutiones
variantur. etiam compages vocanlnr, quia quodammodo ita
I l i s itaque de sermone Dei breviter explicatis, desidcria adinvicem coputani, sicut compages n i e m -
nttnc Apostoii verba inspiciamus : Vivut est, iuqtiit, b r o r u m a i l u s ligant. Compago cttim vhicuhun cst
sermo Dei el efficax et penetrabilior omni gladio quod medium est, et exlrema conjungit. Et s i m i l i -
anciuii (Hebr. i v ) . V i v u s , quia non i n u l n l u r ; ellicax, tcr cogitalioncs, qttia et cx desideriis nascuntur, et
*91 APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. f H

desideria generant qoodammodo, et haec ttuirieiido, A veritas discerni potest, bene posi divisionem ammai
e i iila gigoendo utraque ad invicem i i g a i i t . Quasi ac spirittts, i d est c a m a l i u m ct s p i r i t u a l i u m v o l u n *
enhn praecedentibus sequentia eoniiecluttl, quia de t a t u m , divisio compagum, i d est cogitationum b o -
i l l i s et ipsae, et illae de ipsis prodeunt. Quod vero narttni et m a l a r u m , quasi p e r p l e x i o r e t difflcilior est
desideria cogitaliones gignere d i x i m u s , iiemtiii q u i posita. Postremo, quia discretio intentionum i i s
scipstim cognoscit, i g u o i u m esse potest, quia illius oinnibus secretior esse cognoscitur, merito i n e x -
profecto saepius i n cogilatione v o l v i m t i r , cujus amore tremo m c d u l l a r i i m quoqiie divisio subditur. Haec
plus affecti stiinus. Uude eiiain Domimis i n Evan- auiem oinnia sermo Dei dijudicando penetrat, quia
gelio d i e i t : Vbi esl Ihesanrus tuu$ 9 ibi e$t cor tunm i l l e q u i per sapieutiam suam i n t u s secreta nostra
(Matth. v i ) . Ac si d i c e r e t : Ubi est desiderium t u u m , sublililer intelligeudo discernit, foris per d o c l r i n a m
tbi csl et cor t t i u m , id esl ubi est affectio l u a , i b i suam u t i l i t c r nos illuminando eadem intelligere fa-
est et cogitatio l u a . Rursus quod cogitationes desi- c i t . Quia i g i t u r vivns est sermo Dei 9 credamiis eum
deria genorent, Psalmista ostendil d i c c n s : In me- vera p r o m i t t e r e ; qttia efficax est, speremus eum
ditatione mea exardescet ignis (P$al. x x x v i u ) . Quia promissa perficere; qtiia penetrabilis est, et falli non
cujus rei cogitatio animo frer|iieiiter insederit, illius potest, offendisse eum p(enileamus, et de reliquo t i -
, „ „ , _ _ F ^ —

amor a c n o r 111 corde exardescit. Convenienter i g i - meanius offeudere. Ipse enim et voluntates nostras
l u r per mediillas, quas i n corpore magis secrelae sunt i n t e l l i g i t , et cogitatioiics videt, et inteiitiones c o m -
e l reconditae, iuteiiliones accipimus, quae quasi co- prebendit. S e q u i t u r :
g i t a t i o n t i m nostrarum medulke s u n l , quia i n cogita- Non ett ulia creatura invisibilis coram ipso (Ilebr.
tione cordis lalet h i t e n l i o cogitaliouis. Quam d u m i v ) . Oculus Dei e l longinqna capit, quia ubiquo pra>
subtiliter dtscutimus, quasi ad i n l e r i o r a ossium 6ens est, et i n t i m a , quia i n omnibus est, et stthrjlia,
pcneiramus. quia perspicax est, ct maxima comprcltendit, q u i a
L i q u e t ergo quod recte coinpages, cogitationes, et omnia i n ipso s u n l . Hoc proseqoitur dicens : Omnia
medulhe d i c a n l u r inieniioncs. Superest inquirere tunl in conspectu ejus nuda (ibid.) 9 quia i u ipso sunt
quomodo sermo Dei usque ad divisionem eorum omnia et aperta (ibid.), quia ipse esl i n orrmibus,
p e r t i n g a l . Prima divisio est inter a n i m a m et s p i r i - vel nuda creatura d i c i t u r , nuda actio vci cogttatio,
l u i n , boc est i n t e r voluptates carnales et spirittia- vel i n t e n l i o bumana. Quidam est oculus, qui foris
les. Secunda divisio est intcr compages, i d est est et non iritus, sicut oeiiluscarnis; qnidam intus est
cogitaliones carnales et spiriluales. P r i m u m enim ad a i i q u i d , c t a d a l i q u i d foris, ut oculus c o r d i s ; et
disi-ernunlur vohiptalcs, el utrtun bono an malo de- Q quidam octilus, q u i i n l u s cst tanttim et non foris, u t
siderio affecttts sit animus. Quae discretio ideo p r i m a oculus Dei. Oculus carnis videt t a n i u m extima cor-
est, qttia facilius quisque sua desideria dijudicare porutii, et ocuius mentis e x l i m a c o r d i u m . Ociilus
potest; deitide sequitur discretio cogilalionum, quae Dei i n t i m a v i d c t . Oculus cordis ad oculiim caruis
niagis est occulta, e l dillicilius cdmpreheitditur. intus est, ad oculutn Dei foris. Et sicttt ucuitis caruis
Quia eiiim cx pravis desideriis bonae nonniinquam non capit quae capit ocultts cordis, sic o t t i l u s vordis
cogilationes o r i u n t u r , et rursus ex bonis desideriis imn capit quae capit oculus D e i ; sed octilus Dci t a -
piavai cogitaliones p r o d c u u t : uon facilc est cogita- pit quae capit ocuius cordis. I g i t u r oculus caritis
l i o n u m qualitalein disccmere vel discutere, cum non t a n t u m capit extima c o r p o r u m . Oculus cordis e l ex-
solum cx praecedeulibus dcsidtrits, de qttibus o r i u n - tima e l i n l i m a c o r p o r u m sed t a n t u m exliiua cor-
l u r , sed etiam ex subsequentibtis qtiae ipsae gignunt, d i u t n . Ocithis vero Dei extiina siinul et i n t i m a noit
eas oporteat jtidicare. Sed ut apcrtins videatur solum corporutn, sed ctiain c o r d i u m c a p i l . E i g o uou
qualiter ex pravis desideriis houae, et cx bouis cst u i l a c r c a t u r a i n v i s i b i l i s coram eo. Otiuiia auiem
dcsideriis pravae cogilationes nascautur, exemplo sunt nuda et aperta corain eo. A b oculis uostris l e -
inonstretur. Nemoest qui desidcrittin rapinrc nesciat guitlttr saepc etium qttae visibilta s u n l ; quae i u v i s i b i -
m a l u i n esse, sed aiiqttaiido ex desiderio rapiendi n a - D lia suut ciaudunlur. A c l i o visibilis esl, i i i t e u t i o i u -
sciturdesiderium occidendi,et saepe ex dcsiderlo oc- visibilis est. Sed acliones h o u i i i i u m licet i n sua n a -
cidendi tiascilur h o r r o r l i o m i c i d i i . Dum crgo cx malo tura visibiles s i n l , intitiis tamcii ntodis t c g u i i i u r ab
desiderio cogitatio boiiorum gigucns affecium p r o d i t , oculis nostris, ne videantur. I n l e n t i o aiiie.u v i d e r i
quasi i n radice mala surculus bonus duicctn fructum tion polesl, etiamsiipsa actio vidcatur., I g i t u r oculis
facit. S i m i l i t e r aliquando ex bonodesiderio inalacogi- Dei omnia sunt nuda, quia ipse omnes aciioues ho-
tatio uascitur, u t noniiuuquam polhitionein carnis m i n u i i i videi tibicunque i i a n t , q u i a non sunt teuebrat,
a b o m i n a n d o , t u r p i i u d i u e i n carnalis concupiscentiae et IIOII est umbra m o r t i s , ubi abscondaiilur q u i upe-
cogitare i n c i p i m u s , et ex ipsa nostra cogitatione ad rantur n i a h i m ; nec operimentutn tegit, uec velameii
dclectationem i l l i c i t a m inflammamur, et quasi de prolegit, nec paries i n t e r c l u d i l , n e c c a l i g o abscoudit
puro fonte aqtia manare incosperat, sed paulatim nosab oculis ejus. Ergo omnia s u n l uuda, qttia
deftuens i n senlinam t i i r p i l t i d i n i s i b a t . Aliquando ipse v i d e l oinuc qtiod agitur; omnia aperta quia
autem cogitaiiones et ex bouis dcsideriis p r o J e u n l , ipse videt qua iiitentione agatttr. Sequitur :
et bonadctidcria gignuut, vel cx malisortae sinjiliter Ad quem nobis sermo (ibid.) 9 i d est ad Deum vel
maia profcrunt. l:t qua ambiguilale qttia difilcilius ad scrmoncm cjus, subauditur vel cst, vcl e r i t , vel
 DE UNIONE CORPORIS E T S P I R I T U S . 2S4
esse debet senno. P r i m o m flt senno Dei ad nos A super C l i r i s t u m , liine qnasi sd pontificatum electus
f

postea sermo nosler ad Deum. Dtiobus auteiu modis est. Quando i n inontc dictitm est, ttinc quasi pott-
l i l sermo Dei ad nos, i u l c r i u s et exlerius. Inlerius tifex est ordinat-rc, et vesie indultis gloriae. Postea
pcr iuspirationeui, exterius per praedicalioneui. Item in l e r i i a voce quae ad eum venit de ccelo, dicens :
\HT iiispir.aioneiii duobus modis, per uaturam et Et clarificavi 9 et iterum clarificabo (Joan. x v n ) , ap-
per g r a t i a m . Per n a t u r a i n , quaudo conditis inspirat probalus et conflrmatus est i n dignitate stta, sicut
cogtiiiioiiem b o n i ; per g r a t b u t , quaudo reparatis Aaron psst ordinationem, q n i a qiiosdaiu aemttlos e l
suggerit aiuorem b o u i . Duobus etiam inodis flt n o - suo sacerdotio derogantes b a b u i l , a Deo probalus
bier scrmo ad i p s u m , vei cousulendo r a t i o n e m , vel est et confinnalns. In monte vestem gloriaein o r d i -
leddcndo rationein. Si modo ralioneui ex voluntate nationem accepit; i n resttrreclioiie ad offerendas pro
consuiere ad facieudum nolumus, lunc ex necessi- nobis preces Deo i n d u i t . Omnit namque pontifex ex
tate de faciis ratioueui reddemus : s i c u l i n Apoca- hominibut attumptut pro hominibu* conttituitur in
lypsi d i c u n t u r l i b r i a p e r t i , et deinde liber alius hit qua> tunt ad Denm $ ut offerat oblationet et tncri-
apertus q u i est vitae, postea judicatos mortuos ex ficia pro peccatit (Uebr. v ) . Dttplex esse debet as-
iis quae scripta erant i n libris (Apoc. x x ) . L i b r i sunt £ sumplio eorum qui praeficiuntur, scilicet ut p r i m u t n
c o n t a b o m i n u m . L i b e r vitae est sapieulia. Dei l i b r i intus p e r g r a t i a m assumanlur ad excellentiam v i r -
a p e r i u n l u r , quando manifcsla sunt secreta c o r d i u m . t u t i s , postmodtim foris per obedientiam voccntiir ad
L i b e r vitae a p e r i e l u r , quando unicuique luce i n t e - cxcellcntiam dignilatis. A l i i assuniuntui i n l u s , et
r i o r i manifestc patescel oiune quod facicudum est. non foris sicut boni subjecli. A l i i asMimuiilur foris
E l u i o r t u i ex bis quae i n libris. s u u t , non quae i n l i - ct non inius sicut mali praelati, a l i i foris et intus
b r o , j u d i c a n t u r , quia peccatores ex suis operibus sicut boni praelati, alii nec foris nec iutus sicut i n a l i
judicabunlur. L i b r i nostri ad l i b r u m Dei s c r i p l i subjecli. Sequiltir :
s u n l , quia corda nostra ad s i m i l i t u d i n e m sapienlnc Pro hominibut contlituitur in hit quce tunt ud
Dci condita s u n l s i c u l d i c i t u r : Siguatum c$t tuper Deum (ibid.). D i c i l u r in Evangelio : Reddite quce
not lunien vultut fici, Domine (Ptal. i v ) . Adbuc scribi tunl Cmarit Ccetari, el quce tunt Dei Deo (Luc. xx).
debcnt l i b r i n o s t r i secundum exemplar l i b r i vitae, Sicut Caesar babet praefecios suos ad popiilunt qtti
s i c u t dicit Aposlolus : Ettote imitatoret Christi ticut exigant ea qtiae Caesarissuut, sic ct Deus babel prae-
fUii charittimi (Ephet. v ) . E l s i s c r i p l i nou sunt, fectos suos ad popiilum stium, q u i ca quae Dei sttiit
saltem corrigendi s u n t . Conferamus itaque libros requirant. E l sicut praefecli Caesaris iegatione po-
noslros cuin boc l i b r o , u l si q u i d aliter babueriut, Q puli fuiiguniur ad intercedenduui, et legatione Cae-
c o r r i g a n t u r , ne i n illa u l t i m a coilalione, si quidpiain saris ad popiilttm ad iinpcrandtim, sic et praefecli Dei,
a l i t e r i u v e n t i fuerint babentes, a b j i c i a n l u r . Sic i n - i d est pradati i n Ecclesia legatione populi f u n g u i i l u r
telligi potest, ad quem, i d cst sermoiicni e»t nabis ad Deum ut obsecrent, sive legalione Dei ad popu •
s e r m o . Vel a l i t e r , ad quem est nobis sermo. L o - lum ut jubeant. A l i u d est enim otficitiin praetati, i n -
q u a m u r ad C b r i s l u m de nobis, ut ipse ad Patrem quaiituin est legatus popttli ad Deum, et aliud cst
l o q u a t u r p r o nobis, quia pouiifex esl, ut couJerai i i i quanltim lcgalus Dei ad populum. In illo oflicio,
Deo vola populi, el magniis. Maguus sccunduui quo est iegalus populi erga Dettm, devotionem e x b i -
diviuitatem, quia F i l i u s D e i ; magnus secundum bcrc debel, u t eum oblationibtis et sacrificio s p i r i -
b u m a n i t a t e m , quia peiteirat ccolos. Accedamtts crgo tuali precibusque piacalum reddal. I n eo officio quo
c u i n fiducia ad ibrontitn gratiae ejus, i d est ad ipstun est legatus Dei ad populum, ad ipsuln pertinet igno-
iit quo regitat g r a t i a . Gratia autem i n eo duobus ranles docere, peccanles corrigere. De illo olficio i n
inodis regnat, quia ncc i n eo malitia est, quae afle- quo est legatus populi ad Deum dictuin est, ut offe-
c t u m gratiae impedial q u i n v e l i l , nec i n nobis m i - rat sacrificia et oblaliones pro pect alis. De i l l o ofli-
seria q u i n possiL Accedamus ergo cum fiducia, quo cio i n quo est legalus Dei ad populum, dictutn est,
n i a m et oflicium ejus esl ut pro nobis oret, quia ^ ul tciat compati iit qui ignorant et errant. Quoniam
p o n l i f c x c o n s t i t u t u s ; et m e r i l u i n ipsius u t i m p e t r e i , et ipte circumdatut ett infirntitate (Hebr. v). Quidam
q u i a j u s l u s . Dcnique libcnter compaticttir, quia et sunt qui se in iufirmitaie esse cognoscunl, sed c i r -
ipse prupler uos i i i f i r m i t a t i b u s circumdaius est. cumdatos i n l i r m i l a l e non putant, h i videlicel qui i u
C o i i s i i i u i u s est, quia a Deo. Non eniin ipse se c o n - quibusdain actionibus suis forlcs se esse consiilerani.
S l i t u i l , seti Detts i l l u m g l o r i l i c a v i t , qui d i x i t : Fitiut Qtti vero i n omnibus sttis se ittfirmari conspiciunt,
meut et tu : ego hodie genui te (Ptal. 11; Matth. ir, itt quanttim ad exisliinatioc.em suam, undique intir-
x v u ; Marc. i x ) . Quando i n baptisino boc tlictum cst milate circumdali sunt.
 A P P E N D I X A D H I C O N I S OPERA DOGMATICA. *9i

APOLOGIA DE VERBO INCARNATO

AUCTORE, U T VIDETUR,

JOANNE CORNUBIENSI,

CONTINENS

Objectiones contra eos qui dicunt Christum nnn esse aliquid secundum quod est Lomo.

Fidet est eertitudo rerum invisibilium ad religionem A factumest ponittir pro toto, scilicet c a r o p r o b o m i n e .
%

pertinenlium % supra opinionem el infra scientiam con- Necessario ergo homo est aliquod t o l t i m , cujtis
siiluta. Ex hac (idei assignalione patel quod non pars s i t caro, et ilhtd (otum s i t Cbrislus. Uudc idem
l i c e l dubilarc, vel opinari circa fidei articulos. U b i d i c i t : Deus in ofternam personam divinitalis iempo-
enim est opinio, non est c e r t i t u d o , u b i vero non ralem accepit substantiam carnis. Quid est i i perso-
est c e r l i l u d o , non est fides. I n naturalibus opinio- nam accepit, nisi personaliter sibi u n i v i t , i d est t i l
nibus vel poelicis existimationibus, vei in allegoricis, qtioil assiimptuin est, una esset c u m assumenie per-
vel tropotogicis sentenliis, licet diversas sentcntias sona? Undc i n l i b r o De agone christiano : Incom-
promere. Circa fidem non iicel non solum a l i u d mutabitit veritat per spiritum animam et % per animam
constituere, sed nec de ipsa veritate ad modicum eorpus suscipiens tolum hominem assumptum libera-
d u b i t a r e ; sed oporiel firmiter ipsam profiteri. Unde vit. I n eodem : Non eot audiamut qui sic dicunt ub
in Syinbolo Athanasii : Hcec est fides catholica, wterna sapientia susceplum hominem, qui de Virgine
quam nisi quisque fideliier firmiterque crediderit %
nalus est % quomodo et alii hominet ab ea tapientet
talvut esse non polerit. Si auteiu de nutlo tidei a r t i - fiunt. A l i u d est cnim sapienlem t a n t n m fieri per sa-
culo licet diversa o p i n a r i , maxiine de illo q u i caclc- pienliam D e i ; e t a l i m l est ipsam personam suscipere
r i s est principalior, cui caeteri lanquam futidameiilo sapientioe Dci. Audisquod h o m o i l l e personam susce-
i n n i t u n i u r , q u i i n his verbis exprimilur. Verbum p i t sapientiae* Dei. U n d e e t p e r gratiam homo t r a n s -
earo faclum est (Joan. i ) , i d est bomo coustans ex i v i t i n Deum, non naiune versibilitate, sed Dei d i -
c a r n e e t aniuia. Uude Augustiuus : Firmitiime lene %
gnatione m i r a b i h t e r assumptttsin unitatem pcrsonie.
el nullalenut dubita ipsum qui wlernaliter natus est Quapropter e l a l i l e r sapiens homo i l l e , q u i perso-
de Patre, esse illum qui essenlialiter conceplus est et nam sapienliae g e r i i , a l i l e r a i i i . Unde Attgustinus
nalut de Virgine, uniut naiurm cum matre. Ecce super Epistoiam ad Galatas : Per fidem induendo
AugustintiH prohibel dubitare, e l j n b e l firmissime Chrittum % omnes fiunt /l/ii, non nulura, sicUt unicut
tenere i n Christo duas esse naluras, divittam scilicet, FHiut % qui sapientia Dei ett. Neque pro: potentia et
secundum qtiam d i c i t : Ego et Pater unum sumus tingutaritate tusceptionit ad habendam naturalker,
(Joan. x ) ; c l bumanam, secundum quam d i c i t : Pa- et agendam personam sapientice, ticut ipte mediator
ter mcjor me est (Joan. xiv). 1 unum cum ipta tutcipiente Sapientia.
QUJEST. I I . Quaero i l e m quomodo Augustituts
Q U A S T I O I . Quaero i g i t u r ab h i s q u i d i c u n t C h r i - dicat susceptum hominem ad habendam n a l u r a l i t e r
stum non esse aliqttid i t i eo quod esl homo, quid per personam Sapiemiae P a t r i s , cum alibi dicat quod i n
me significettir c u m d i c i t u r : Paler major me est an C uniiale personae assumpttts homo ille gratiae est.
%

quod est C b r i s l i i s : an quod non est Christus? Si non naturan?Solutio.Natnrale duobtis tnodis d t c i l u r ;
dicatur aliquid quod non c s l Christus per me signi-
ficari i n tali loco, consequens est u l Chrislus dicat
se esse aliqtiid quod ipse IIOII e s t ; quod non conve-
n i t v e r i i a l i . Item si aliquid per me i b i significatur
quod est Christus, iltud est vel substantia increala
v c l creata. Sed nulla substontia increaia tuajor est
Pater. S i n aiiiem substaiitia creata est, vel est r a -
tionaiis, vei i r r a l i o n a l i s . Sed substanlia i r r a t i o n a l i *
esse non potest. Ergo est substantia ralionaiis. E t
sic vel angelica, vel humana; sed angelica non est,
crgo huinana. Oportet ilaque i b i significari substan-
tiam creatatn et rationalem, et humauain, id c s t h o -
minem constantem ex anima c t caruc. Unde A u g u -
slinus dicit quod pars, cum d i c i t u r : Verbum curo
et qttod esl de stibstautia r e i , e l quod est o r ' g i -
uale, i d et»t ab origitte creationis suje datum. U n l e
qtiia homo assumptus ex qtto fuit, persona diviua
fuit, non lainen per n a i n r a m , sed per gratiatit;
quodainmodo naturale est ei esse personam u e i , sed
hoc iiattirale non exciudit g r a t i a m . Unde Augnstiitus
itt E u c h i r i d i o : In naturas humanee tutceptione faeta
ett quodam modo ipsa gralia itti homini naturalis.
Nam ex quo homo esse coepit, nou aliud csse coepit
quam filius, et hic unicus, u t qtiemadmoduui utta ezl
persoua, anima rationalis c l c a r o ; i l a una persona
Deus et hoino. Filius tribus modis d i c i t u r , adoptioue,
ut nos per f i d c i u ; susceptione ut uicdiator, scilicct
bomo assuiiipttts; uatura ut Vcrbtun, qttod eadetu
2?7 D E VERBO I N C A R N A T O . m

substantia c s l c u m P a t r e , non persona : e i eadem A n t a m . Seil alia est anima C h r i s l i , e i afia anima
persona c u m Mediaiore n o n substantia. Unde A u - V i r g i n i s . Unde si idetn cst nattira humana quod
gusliuiis i n l i b r o De T r i n i t a t e : Cam fitiue $it Dett$ et anima c t corpus, si non sunt ejusdem animae e t
homo 9 alia tamen $nb$tantia Deu$ 9 alia substantia carnis, nec ejusdem sunt naturae, vel si ejusdem
homo. sunt naturae; nec lamen s u n t ejusdem carnis et
Q c £ S T . 111. Quaerilttr an substantia htimana i n anitnae, aliud i n t c l l i g i t u r per n a t u r a i h , aliud per
Christo s i t adoranda. S o l t i l i o . Dignitatis potestas animam c t c a r n e m . Notandum autem quod n a t u r a
non amiltitur, dum humilita$ adoraiur, t i t dic.il l l i - humana t r i p l i c i l e r a c c i p i t u r , scilicet p r o f o r m a s u b -
l a r i u s . £t Atigustintis. Terra adoratur a Verbo Dei s l a n l i a i i , quae humanitas d i c i t u r , et p r o re existenti
a$$umpta f auia nemo carnem ejut manducat, nisi i n tali proprietate, scilicel p r o i l l o composito ex c o r -
prius eam adoret non Inmen propter ipsam. sed propter porc et anima, quod qtiandoqtte hoc nomine huma-
eum cui unitur. D i c i t auctoritas quod Creator c s l nitas significatur. D i c i l u r etiam quandoqtie bu-
crealus,praedeslinans praedestinatus, infecltts f a c t u s ; mana natura corptis et a n i m a . V c r u m est ergo
quod secundum n a t u r a m humanam intelligendum C b r i s t u m assumpsisse corpus e t a n i m a m , et i l l u d
est. Auendo ad Palrem meum et Palrem ve$trum 9 ad compositum, et i l l a m f o r m a m , scilicet h u m a n i t a l e m .
Deum meuniet Deum vestrum (Joan. x x ) . Si Chrislus & Q u i n aulem haec forma s i l assumpta, non potest
non est aliqua substantia creata, non habet D c u i n , n e g a r i , c u m non sclum corpus e i auiir.a sitti assum-
quia t a n t u m creaturae Deus e s t ; sed ipse d i c i t se p l a , sed etiam omnes proprielales assumpue s i n t .
habere Deum necessario, ergoest a h q u i d q i t o d habet Q u £ S T . I V . Ideo quaero ab i i s q u i d i c u n t quod i n
Detim vel Crealorem. Dicitttr alibi quod tnnta e$t C h r i s l o non est a l i q u i d quod sit hotno, q u i d s i t s u b -
unio homini$ et Dei, quod totum est Deu$ % toium est jcclum h u m a n i t a t i h u i c formae. Non e n i m dcitas
et homo. Quid per hominein s i g n i l i c a u i r c u m d i c i - potesl ei csse subjecla, nec caro nec anima. Quid
t u r , totum e$t homot Quid est quod sequitur quod ergo? Si n h i l cst constilututn c x corpore U anima
non in $ub$lantii$ homini$ ? S i enim sic i n t c l l i g i l t t r , C b r i s t i , quod s i t Christus, i n quo quasi i n subjeclo
Detts est homo, i d est hahet h o m i n e m . Sic potest possil esse humanitas, necessario i g i t u r Christus est
d i c i , anima est caro, i d est habet c a r n e m . A u g t t s i i - quoddam l o t u m constans ex anima e t c o r p o r e ; vel
nus d i c i t super Joannem, qttod aliud e$t Verbum Dei 9
non habet hanc f o r m a m h u m a n i t a t e m . Conlitemur
et aliud homo. Quid h i c per hominem significalur? itaque i n Christo d u a r u m subsiaotiarum u n i o n e i n ,
Si e n i m u t qtiidam o p i n a n t u r , h i c per h o m i n c m non m u t a t i o n e m , v e i v e r s i b i l i t a t e m , vei Dermistio-
anima et caro i n t e l l i g i t u r , et non aliquid composi- ^ n e m , vel confusioncm.
l u m ex duobus dicere dcberet, a l i u d est verbum Q U A S T . V . Dicit H i l a r i u s i n nono l i b r o De T r i n i -
D e i , alia sunt homo, cum p e r h o m i n e m p l u r a , et tate : quod homini acquirebatur ut Deus cs$et. Qttaero
non u n u m signilicetur. Augustinus dicit a l i b i super i g i l t i r qttis sit iste homo, c u i a c q u i r i t u r u t Deus
E p i s t o l a m ad Colossenses: ttomo excellentius a$sum- sit? Nunqtiid animae vel carni? Non utique, sed h o -
pius personam gerit sapienlia. Si i g i t u r i d quod est m i n i constanli ex utroque. Idem i n octavo l i b r o De
assumplum non esl persona, u t v o i u n t q u i d a m , nec T r i n i t a t e : Nescit ptane vitam suam. ne$rit qui 9 ipsum
persouam gerit sapientiae, quomodo ergo attdent Je$um 9 ut verum Deum. ila verum hominem ignorat.
negare hominem assumptum personam esse ? c u m S i enim non est i d qtiod est homo, non cst h o m o ;
adeo aperte b i c d i c a l a u c t o r i t a s : Q u i de$cendit 9 id est et si non est homo, non est verus homo. Quanta
Deus, et qui a$cendtt (Ephe$. t v ) , i d est homo. D i c i t ergo est lemeritas, negnre C h r i s t u m aliquem h o -
e n i m expositor quod deitas et humanilas sunt eadem minem csse; et tamen ipsum vertim hominem
persona. Unde Leo papa : Mirabitior nobis fit in Deo praedicare) 'Attguslinus d i c i t super Domine f refu-
humilila$ 9 quam polentia; et difficiiius capilur a nobis gium (P$al. L X X X I X ) : Quod Christus incajpit esse
maje$tnti$ divinat exinanilio quam $ervili$ formce quod non erat9 servala substantiarum proprielate.
summa provectio. E l p o s t : Licet atiud sit Creator, et \y Qtiod erat creabile m a n s i l creabile; et quod increa-
aliud cveatura, in unam tamen personam concurril b i l e , increabile : et qttod mortale, mortale : e t quod
uiriusque naturce proprieta$. Omnia qttae Dei sunt e l immortale, immortale. Utrumque una i m u o r t a l i s
b o m i n i s s i m u l huinanitas e x p l e v i t e t dcitas. L e g i i u r tamen persona, et vere i m m o r l a l i s . Unde Isidorus
q n o d Christus sicuti esl homousios [o/xoovatoc] P a t r i , i n l i b r o De summo bono a i t : Bumanita$ a Chri$to
sic est homousios [oftoovaco,-] i n a t r i . Sed s i Christus $u$cepta tertia persona e$t in Trinitate. C u i consonat
n o n est i d quod est homo, sed l a t i t u m i d quod est ilhid quod Augustinus d i c i t i n sccundo l i b r o De
P a t e r , n i b i l quod esl consubstantiale m a t r i , est T r i n i l a t e . Forma suscepti hominis persona Fitii e$t.
sabstantiale filio, e l e diverso, ergo non est ei c o n - Quid apertitts? Quomodo crgo audes diccre quod
s o b s l a n t i a l i s , c u m n u l l u m habeat substantiale ctitn n i h i l quod est, assumptum est persona F i l i i ? Redi
i l l a c o m m u n e . Sed d i c c u t forsilan : C h r i s l u s ideo ad cor t u u m , et animadverie v e r i t a l e m . Quis s i t
bomousios [opoowto;] m a t r i d i c i t u r , quia ejusdcm qui l o q u i l u r altende. Rccole quod p e r i c u l u m a n i -
naturae est c u m m a t r e . E t ego quaero q u i d per n a l u - mae tuae i n c u r r i s , si negaveris tam manifestam
r a m b u m a n a m i n t e l l i g a n t , cum d i c i t u r , Christus est v e r i t a t e m . Memorare etiam quod horoo, q u i n c g a v i l
ejttsdem naturae c u m m a l r e . Dicunt corpus et a u i - Christum essc a l i q u i d , sit h o m o ; et ideo p o l u i t

PATROL. CLXXVH. 10
**9 APPENDIX A D HUGONTS OPERA DOGMATICA. S00
decepi. E l u t i n a m solus dcceptus, alios non dece- A complelum est, d u m contra r a i i o n e m , et snpra n a -
p i s s c l ! Si nondum credis praedictis auctoritatibus t u r a m peperit virgo.
audi quid Attgustinus dicat i n eodem libro : lluma- Objicitur. Si Deus p o t n i t nssomere m u l i e r e m .
nam illam formam ex Maria virgine Trinitas operata ergo m t i l i e r p o l u i t esse Detis. Solulio. Non seqttitur.
est\ sed Filii tolius persona ett. Idem i n l e r l i o de- Sictil non sequitur : Detts potest de hontine facere
cimo de T r i h i l a t e . Humana natura Deo Verbo copu- lapidem, ergo homo polesl fieri lapis. Deuscnim potesl
lata ett ilaul
9 cum ipso fieret unapersona. Nola quod impossibilia, nec tamen impossibilia situt possibilia.
in bujusmodi locis bumanitas vel forma s e r v i , vel l i e m o b j i c i l t i r . Si illa stibslanlia quac.Verl o unila cst,
n a l u r a humana, non significat corpus et animam, ccepit esse Deus, ct econtrarfo Dcus ccepit csse i l l a ,
vel i l l a m proprietatem, qtiae proprie c l secundttm quaedam subsianlia esl Deus quae non seinper fuit
usuut loqoendi d i c i t u r htimaiiilas, sed rem existen- Deus, et quaedam subslantia est Deus qtta? IMHI cst
t e m i n tali proprictale n o t a l . F i r m i l e r ergo tcneu- divina substautia, et Dcusesl aliquid quod r.oti scm-
d u m quod nomine humaiiitalis quaudoque id qtiod est per f u i l . Adduntque : Si bomo asstimptus rst per-
homo significatur. Noii ergo m i r a r i quod humanitas sona, ergo vel tertia i n T r i n i l a t e , vel a l i a ; sed non
dicta esl persona, cum notninc huinanitalis hoino alia, ergo t e r l i a i n T n n i t a t c , et stc Dcus. Soltitio.
a s s u m p l u s s i g n i f i c e t u r i n lali loco. Hilaritts i n octavo B
InhocipsoseprobanlnonesseCatholicoscumidqttod
4 i b r o De T r i n i t a t e sic a i t : Deo est proprium fuitse l o l aticlorilatibus probatur, habenl pro inconvenienli.
atiud quam manebat; nec tamen non este quod man- Nonne Isidorus d i c i t quod humanitas a Christo
serat. t i i l a r i u s d i c i t quod Deus est atiud quam fuit, suscepta est tertia persona in Trinitate? Et llilatius
manens quod fuit. E t quia nulli crcaltirae hoc potest asserit quod proprium est Deo fuisse atiud quam ma-
convenire, u t maneal s i m u l quod esi, e l aliud fiat, nebaty nec tamen non esse quod manserat. Et Augu-
d i c i t Jioc p r o p r i u m Deo esse, aliud esse quam f u i l , stiiitis : Creator temporum inventus est in tempore :
e t manere qttod fuit. Dic crgo quomodo praesumis etiam ipse factus. E l aiibi : Homo recens, sed non
dicere quod Cbtistus non esl atiqtiid quod non Deus recens. IIoc esl inconveniens quod nos ado-
f u e r i l ab aelerno. Ecce phircs auctorilates habemus, ramiis. H e c est abttsio, per quam redempti sumiis.
q u o d Christus factus est aliquid quod non fttit. Scio tibi lenenlur oculi t u i q u i hahcs pro inconve-
^uaeso u t sallem unam aucioritalem ostendas quae n i e n t i , quod Deus sit aliquid qitod non semper f t i i t ,
d i c a t quod Deus non esl a l i q u i d iu eo quod csl homo, qtiia non capis modttm i l l t i m , quo aliquid d i c i l n r
* e l quod non facius s i l nliqtiid quaudo faclus c s l esse alittd, propter ineflabilem unionem. In hoc
homo. Q enim quod Deus h o m i n i sccundum pleniludincm sc
infudit, ct omnia sua i l l i a t t u l i t , e l omnia qtiae ho
Nunc ponendae sunt objeclioncs quorumdam con-
minis e r a n l in se snscepit, vere d i c i l u r et cst Detis
t r a nos : Si Dcus cssentialilcr est hotno, v c l homo
bomo, ct homo Dcus. I l o m o est Dcus non per n a l u -
est Deus, tunc si Dctis assumpsissct homincm i n
r a m , sed pcr g r a i i a m , non adoplionis, sed pcr g r a -
~exu i n u l i c h r i , et m u l i c r essel Deus, c t Deus essct
tiam unionis sive susceptionis. Deus est homo per
m u l i e r . Sed p o l u i t Deus i n tali scxu assumpsisse
dignationem. Cutn ergo Detnii h o m i n e m , vel h o m i -
h o m i n e m , ergo p o l u i l Deus esse m u l i e r . Solulio.
nciii Deum p n r d i c a i n u s , nou rialurae in naturam
Augustinus d i c i l : Qui essentialiter natus est de
versibililatein significamus, scd nalura? u t i i u s q u e
Patre, est essentiatiter itle qui conceptus et natus est
nuituam omniinodam p a r t i c i p a l i o n c i n . Notaiidtnti
de Virgine. Ideoqtte falcor quod Deus semper p o t u i t ,
esse quosdam quibus non videturessc a r g u m c i i t u m .
potest et poterit utroque sexu assumpsisschomittem.
Illa substantia Deo unila est Deus crgo qiuedam s u b -
D t i n a m te vidercs ubi te video, qui haec o b i i c i s .
stantia quae non semper ftiit. Ut i n hoc s i m i l i a p -
Cum i g i l u r ulerque sexus erat rcdiinendus, decens
parct. Candela l u c e l , ergo quaedam subslanlta qux»
fuit u l sexus honorabilior assumcrclur, et de fc-
non esl ignis l u c e l , cum ignis ex se, candela ex
i n i n a , u l sic uterqtie sexus ad redemplionem p e r t i -
ry igne luceat. Esl alia s i m i l i t u d o : l i i c honto facttis
nere oslendcretur. Uude Augttstintis de Synibolo
est ad imaginem Dei, ergo quaedam substaulia quae
i i d e i : llla dispensatio utrumque sexum honorari, et
non est animal vei angeltts, noti sequilur. Sic V e r -
ad curam pertinere monslravit. Non sotum quem su-
h u m per se Deusesl, sicut ignis l u c e l , homo vero
scepil. sed per quam suscepit virum gerendo. de femina
Deus ex Verbo, s i c u l candcla lucet ex igne, et h o -
uascendo.
mo esl imago ex a n i m a . Nullo lamen modo negan-
QUiGST. V I . Qiuero ab iis q u i dicunt n i h i l cssc dum stihslanliam tinitam Serho D e i , esse F i l i u n i
compositum ex anima et carne C h r i s t i , quomodo D c i , sed, ut j a m dictttm est, homo per gratiam Dcus
scxiis sit asstituptus. Non enim i n carne vel anima esL Vei bum est per n a l u r a m Deus.
est aliqtiis scxtis sed i u solo toto ex dtiabus partibus Q U ^ S S T . V I I . Si nondum credis, audi adhuc verba
constKtrto. Dectiit quaternarium d i v i n u m complcri. Veritatis super L u c a m , ubi s c r i p l u m e s t : Hie erit
F c c i t enim Detis primtitn hominem sinc complexione magnus (Luc. i ) . L c g i l u r quod p o l c i i l i a m , quam D c i
s c x u u m . Feminam vero p r o d t i x i t de v i r o . E x m a r i l a l i Filius natiiraliler habct, homo acccplurus crat ex
vero admislione formavit u l r u m q u e . Reslabat q t i a r - lempcre, u t una sit persoua Deus ct boir.o. Quaero
tutn ut qtiasi vicem fcmiua redderct v i r o : quod q u i d p c r hoiuincm significatur; el cum d i c i t u r honio
301 DE VERBO I N C A R N A T O . 502
acceplurus, e t c , an substantia d i v i n a , an humana ; \ dor divinitatis se infudit lucernae humanitatis, m i -
sed naturae divinae n i l d a l u m cst ex tempore, ergo nus lumen cedit m a j o r i , i d est homo assumptus

humanae.Et sic substantia bumana habet potentiam, t r a h i t suam personantiam ex Vcrbo, et d i c i t u r , et

quam F i l i u s Dei habet per n a l u r a m ; crgo homo ha- est persona una cum i l l o ex eadem 'persnnaiitia

bet omnipotentiam, et sio est omnipolens, ct sic Deus quam habuit Verbum ab aelerno. Unaquaeque crea-
tura ralionalis ex hoc d i c i t u r persona quod habet
quod ipse profitelur, d i c e n s : Data e$t mihi omnis po-
excellentius, quia ergo splendor d i v i n i l a t i s i n r o i i t -
te$ta$ in ccelo et in terra (Matth. x x v i n ) . Cui data est
parabiliter excellentior est lucerna humanitatis,
o m n i s potestas. A u d i expositorem super eumdem l o -
merito ex eo homo est persona. Unde scriptum e s t :
c u m . Hoc non de coaeterna P a t r i d i v i n i i a l e , sed de
Natura naturam non con$umit $ed persona perso-
assumpla humanitale. Quidquid dicas de Cbristo,
9

nam 'quia nomen juris e$t. flaec diligenlcr i n i u e r e ,

ego melius credo Cbristo de se quam t i b i . Nonne cow-
9

lector, et inteiliges quare homo dicatttr i n perso-

tradicis Christo dum negas quod iile aflirmat ?.Vidc
nam, non i n n a i u r a m assumptus, et quare Verbum
ergo quod tua expositio contraria eslCbristo et o r l b o -
dicatur assmnpsisse naturam , non personam. Ideo
doxJs Patribus. T u dicis quod homo assumptus non
enim homo assumpttis est i n pcrsonam d i v i n a m ,
babet omnipotentiam. E t ipse d i c i t : Data e$t mihi
B quia faclus est parliceps d i v i n i luininis, ttt per i p -
omni$ poletln$. (Jnde Apostolus : In quo inha-
sum ab omnibus discerneretur s i c u l V c r b u m . Non
bitat omni$ plenitudo divinitali$ corporaiiter (Colo$$.
in n a t u r a m , l i c e l pcrsona divina sit divina natura ,
11). T u ipse dijudica. Quid est illud : In quo
qtiia hoc essel m u i a r i et converti in eam. V e r b u m
inkabitat omni$ ptenitudo divinilutis ? Nunquid Ver-
vero ideo naturam hominis non personam assum-
bum Dei ? Cur ergo addit corporatiter ? Hilarius
p s i l , licet i d quod est assumplum sit persona, quia
i n oclavo dicit : Vera fides ett neque Deum ignorare
non t r a h i t personalitatem, vel personaniiam ex eo
quod homo $it neqtte camem ignorare quod
9 Verbum
quod est assumplum» babens m u l l o digniorem p c r -
sil. Recole q u i d noinine c a m i s signilicelur. A u d i
sonantiam ex nalura d i v i n i l a l i s . Sicttt lampas i n
A u g u s l i n u m . Verbum caro factum esl % id e$t homo
9
nocte d i c i t n r luinen Ecclesia», i n die vero solis m a -
pars pro loto ponilur. Cui consonal i l l u d i n Joanne :
j o r e splendore superveniente, j a m lainpas non d i c i -
Polestalem dedit ei judicinm facere 9 quia Filius ho-
l u r lumen Ecclesiae, sed potius lumen solis. Sic
minit est (Joan. v). l u hujusmodi quae Deo convenire
homo persona qoidem esset ex stta r a t i o n a l i t a t e , si
non possunt, solent sicexponere. I l o c a c c e p i t per-
non esset assumptus. Nunc u l j a m dicliitn est ex eo
sona sccundum n a l u r a m h i i m a i i a m . Iulelligis quae
^ quod i n ea diguius est, i d est i n lumine divino cst
dicis ? Si persona nou est aliquid secundum h u m a -
persona. Qui non videt hoc quaerat a Domino i n t e l -
n i l a t e m ut tu asseris, quomodo persona accepil a l i -
lecltim. Ilujtis rei i n crealuris expressam non inve-
quid secundum eam ? Item d i c i t u r l i b i . Si natura
nio s i m i l i t u d i n e m . N i b i l e n i m manens quod cst po-
humana hoc non accepit, ergo nec persona seciin-
test aliud fieri; quod soli Deo cst p r o p r i u m , ut d i -
dum eam, sicut corpus tuum non est a l b u m , ergo
c i t I l i l a r i u s . Qualiter lamen splcndor Verbi se i n -
nec l u es albus secundum corpus. V e l , si auima non
fundal h o m i n i , ut eutn i l l u m i n e l , licel a Verbo noti
est ralionalis, nec tu es ralionalis secundum eam.
recedat, potest qtialicunque similittidine ostendi.
Concedendum quidem est quod persona accepit po-
Splcndor siquidem ignis, vel calor, candeto vel car-
l e n l i a m , quam habet n a t i i r a l i i e r secundum h u m a - boni accedit, nec ab igne recedit, sed simttl i n igne
n i t a t e m , et ipsehomo a c c e p i t e a m , e t s i c i u ipso ipsa et i n candela est. Sed i n igne per n a t t i r a m , i n c a n -
persona. E t qtiod sic sit i n l c l l i g e n d u m , declarant dela ex accidenti. Major lamen est unio i n l e r Deum
aliae auctorilates. Unde l l i i a r i u s d i c i t : Non ett igno- et bominem. Unde Verbum confert h o m i n i tit sit cum
randum carnem esse Verbum 9 et humanitati data est illo non ttna substantia , sed una persona. Inde est
omni$ potestas in ccelo et in tcrra. Assignent, si pos- quod alitid est
Deus, aliud homo, sed non alius
sunt, q u i d sit i l l u d cui data est omnis poteslas j u d i - D Deus, alius homo, sed ttntts et idem Deus et homo,
candi quod vocatur F i l i t i s A l t i s s i m i ; qtiod lemporali sictit mullae auctorilates manifeste ostendunl. Ve-
relatione refertur ad m a l r e m . Non enim acterna
k
l u t i corpus et anima tinns homo et ttna persona
Clialione filius d i c i l u r i n a l r i s . Quomodo filius ma- sunt, licet atiud sit corpus, e l alittd a n i m a . Christus
i r i s , si n i h i l habet essecx matre? Nunquid dicen- itaqtte gcmina cst subslatiiia, scilicel divina et h u -
dus est aliquis ducere originem ex ove, quia ejns mana, tamen non nisi una persona qttia utraque suh-
vestis inde esl ? Si ergo Christus non est a l i q u i d cx stantia una persona.
V i r g i n e , sed ejus vestis inde est, quomodo est filitis
V i r g i n i s ? Sicut ergo Verhtim lucis est pcr se homo Cuin i g i t u r Christo s i l s u b s l a n l i i humana, n u n -
assumptus ex Verbo, sic Verbum per sc persona c s l : qtiid est concedendum quod sit creatura, cum o i u -
homo vero personantiam u t sic loquar hahet cx nis homo sit creatura ? Solutio. Non est simpliciter
Verbo. concedendum quod Christus s i l c r e a t n r a , nifei a d -
Sed dicet aliquis : Nonne Jiomo assumplus per- datur sectindum hominem. Nonne concedimus s i m -

sona, ct esset, si non essel uniius Vcrbo ? Soiutio. pliciter quod Cbristus est homo ? Quare ergo non

Esset quidem pcrsona, ethaberel suam personanljam similiter conceditur quod sit creatura ? Soinlio.

ex sua ralionalitatc. Nunc vero ex qno lotus spicn- Ideo sine dcterrotnatione usus sarictae Ecclesise uoii
S05 APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOCMATICA. 504
consuevit concedcre simpliciter C b r i s l i i m esse crea- A gendum esl quod d i c i t Ambrosius Chriuum non e$$e
t u r a m , ne secundum ulrainque n a l u r a m boc i n l e i i i - vanitati subjectum, et ideo creaturie non e$$e connu
g a l u r , ne videatur consentiie perfidiae Arianae, qttae merandum. quia creatura omnis vanitali eubjecta e$t.
dicebat Cbristum tantum esse c r e a t u r a m , cum ttdes Nunquid quia Christus est homo, et omnis homo
catholica dical eum esse et Creatorem secundum mendax, ergo Christus mendax ? Mulla d i c u n t u r ge-
divinam n a t u r a m , et c r e a l u r a m secundutn h u n i a - neraliter de uomine, non tamen de homine C h r i s t o ,
nam substanliam. Tene ergo firmiter Verbum assu- quia non est purus homo, sed Deus et bomo. A u «
incns n a t u r a l i l e r esse Deum, assumptatn vero sub- gustinus d i c i t : Non e$t crealura per quem facta est
stantiam n a t u r a l i t c r esse creaturam , et propter omnis creaiurn. Ecce negat Christum esse creattt-
ineflabilem tinionem, et mirificae susceplionis sacra- r a m : quod c o n t r a r i u m videtur praedictis. Solutio.
m e n i u m , ut Verbum s i l bomo, e l homo Deus incon- Non estcreatura pcr q u e m , e t c , i d est i d i n Cliristo
fusa et inconversa utraque perseverante substantia. per quod facta est omnis creatura, non est c r c a l u r a ,
Unde Hilarius i n quinto l i b r o De T r i n i l a t e : Ex t»ir- sed c r e a t r i x essentia. A g i t e n i m de persona secun-
iute potenlis naturce e$t cum
9 in eo quod essel ma- dum divinam n a l u r a m . I t e m d i c i l Hilarius : Non esl
nerel 9 tamen quod non eral e$$e posset. Moneo u t aliud ftlius homini$ % et aliud Eitius Dei; et no$ dici-
h i s quae i n Scripturis sanclis legunlur, ude: assea- B mu$ et credimu$ quod aiiud filius est hominie, el
sum adbibcas. Nec t i b i t u i r u m videalur, si nondum aliud FHius Dei. Quid ergo? C o u l r a r i i suinus H i l a -
omnia ad plenum iittclligas. Recole quod fides non r i o ? Solutio. Frequentius quidem his t e r m i t t a t i o n i -
habet m e r i t t i m , c u i r a l i e humana praebel eiperi- bus siguificatio est substantiae. i u t e r d u m tamen i n
roentum. Solel ignorantia i t a t u r a i i u m amplius a n - neutrali l i c e l raro significatur persona. Sensus e s t :
gere quosdam, quam ignorantia credendoruro. U t E r g o non est alius filius bominis, et alius Filius Dei,
imago i n speculo q u i d s i t , aut quomodo habeat esse. i d est non est alius filins hominis, et alius F i l i u s
Quomodo idem fons sit modo haec aqua, modo i l l a . D c i , sed ttnus et i d e m . Unde Augustinus de tribus
Quomodo diversae voces s i n t idem nomen. A m i c e , pcrsonis loqtiens a i l : Et hwctria unum. Et aiibi d i -
si haec levia et quasi puerilia non capis : qua fronte cit quod Mediator ipse unum sit cum ipsa suscipiente
ineffabile.incarnationis sacramenlum attentare pra> Sapientia. Qnibus verbis s u b s l a i i l i a i u m diflerentia
sumis ? Noli crgo sic argumentari circa C h r i s l u m . non confunditur, sed unio personalis praedicatur.
Si Chrislus esl quaedam substantia simplex vel i n - I l i l a r i u s tamen non a i t : Non e s l a l i t i d V e r b n m , alitid
creala, ergo non est quaedam composita vel c r e a l a , b o m o ; sed hoc neutrum est aliud quam Cbtistus. E t
cum sit u t r u m q u e , licct non secondutn idem. Ctir Q Auguslinns d i c i l | : Homo ilte non est factus atiud
non sic argtimentaris ? I n diebus carnis suae fuit quam Dei Filius id est non est factus aliquid quod
t

m o r t a l i s , ergo tunc non fuit i m m o r t a l i s . Vel sic. non s i l Dei F i l i u s . Quidquid enim est persona diviuae
T u n c fuit passibilis, ergo t u n c non fuit impassibi- essentiae, iion esl aliud qttam ipsa pcrsona, licct
lis. aliud sit quam natura d i v i n a . Unde Ilierotiymus :
Verbum Deu$ e$t non caro assumpla. Quibus verbis
Dicet aliqiits m i h i : A r i a n t i m te video , quia dicis t

Christutn esse creatttram. D i l i g c n t i u s ergo i n t u e a - non nattirae ad personam, sed naturae ad naturatii

m u r an verum s i t . A r i u s dicebat C h r i s l u m csse ostcndittir diflerentia. Si autem per carnem pars

p u r a m c r e a t u r a m , non a P a t r e consubstantialiter non l o l u m i n l e l l i g i t u r , conslal quod Verbum non est

g e u i l u m , sed tantum c r e a t t i r a m , ideoaue Patre m i - caro. Sed per carnem totus bomo sigiiificatur l a -

norein e l posteriorem : aflirmans quidem C h r i s l u m men u t ait Ambrosius aliud e$t quod est a$sumptum t

esse Dcttm, non quidem per n a t u r a m , sed tantiim el atiud

m e$t quod assumpsit. A l i o q u i n Chrislus si non
per adoptionem. Nunc quaero an Hieronymus idem cst aliquid jsecundum quod esl homo, ipse non est
senseril quod Aritts c u m d i c a t : Audacter proclama- aliquid secundum quod est m a t r i homousios [ouoov-
mu$ Christum esse cteaturam. E t Hilarius q u i d i c i t : OUH] % vel secundum idem est homousios [6uoovff<o;]
Quid est quod wm fuii t A u t Apostolus q u i a i t : Qui D P a t r i et m a t r i . H i l a r i u s a l i b i seipsum exponit d i -
fidetis eM ti qui fecil illum (Hebr. m ) . E t a l i b i d i c i t : cens : Naturam Dei in virtute resurreaionis intetiige 9

Qui factu$ ex semine David secundum carnem (Rom. dispensalionem hominis in morte cognosce. tt cum
i ) . E l Augusliiius q u i asscril divinam $ub$tantiam sint utraque $ui$ ge$ta naturi$ unum lamen Christum 9

immutabitem t el creaturam mutabitem $ecundum9 quam Je$um eum memento esse qui utrumque e$t. Non
Chri$tu$ omnia perlulit quas Scriptura de eo recolit. dixisset utrumque de una natura , neque unus de
Tametsi ergo haereticus et Caiholicus cadem verba duabus personh». Utrumque non a d m i i t i t n a l t i r a r u m
habent i n ore, non est conscquens u t idem settsus singularitatem, unus c x c l u d i t personarum p l u r a l i l a -
sit i n corde ulriusque. V e l u t i non scquitur : Si a l i - tem.
qua participant eodem n o m i n c , quod ideo etiam re Dicunt quidam quod sicut non est alitis F i l i n e
nominis, u t Deus et i d o l u m , noraine D e i , non t a - Dei, ct alius filius h o i n i n i s , sic non est aliud F i l i u s
men eadem deitate participant. Quod crgo s c r i p l u m Dei, e l aliud filius hominis. Sed si hoc cst, ergo
c s t : Qui dixerit Christum esse creaturam, analhema sicul est indifferens persona, sic indiflerens est n a -
l i i , intelligendtim est p u r a m , u t A r i u s inleiligebst lara.
vel dicebat. Secunduin eamdem rationero i n t c l l i - D i c u u t quidam qtiod quando Verbum caro factuni
305 DE VERBO I N C A R N A T O . 506

e&t, factuni estquoddam l o l u m compositum e i G r e a t o - A a s s u m p t u m , non est Christus, nec est m e d i a t o r -

r e et creatura, sciiicel divinitate et carne et anima. Quid ergo ? Dic quae sint illa tria q u o r u m duo sunt
t l i u d compositum est crealura, quia non semper fuit, extrema et t e r t i u m mediator. Detisenim et homines
et iilius compositi pars divinitas, ergo Creator est reconciliati, duo sunt extrema. Mediator autem q u i d
pars ctijusdam creaturae. Sed q u i d absnrdius, iroo e r i t ? A u d i saitem q u i d super boc dicat Apostolus :
q u i d falsius ? l t e m omne lotum majus est qualibet Homo Christus Jesus, quem nobis c o n j u n g i l n a t u r a -
t u a parte ; ergo si divinitas est pars alicujus, opor- r u m communio, Deo autem eum sociat unius et
t e t qttod aliquid sit majus ipsa d i v i n i t a t e . Vel si cjusdem personae u n i o , non intcgralis, Deo i n d i -
ipsa est major o m n i re, ergo major est eo cujus est gna compositio. Quod autem Deus non s i t p a r s h i i -
pars, et sic ipsa legetn, e l j u s totalitatis suo l o t i j u s personae, Augiislinus dicit his verbis : Chrislus
a d i m i t , vei totum suum illa c i r c u m s c r i b i t . i t e m si est persona gemince substantia, non tamen pars /IU-
divinitas est pars integralis, ubicunque ipsa est et jus Deus est. Haec dictio totunr. quandoque v i m c o l -
suum t o t u m ; sed ipsa est ubiqtie ergo et suum iectivam p a r t r u m integralium habei, u t c u m d i c i i u r
t o t u m ubiqtte est. Item nulla pars iniegralis praedi- totus homo creatus est a Deo, videiicet quaelibet pars
catur de suo toto. Ergo si Christus essel qtioddam hominis, anima et caro, forma ei compago p a r t i t i m , .
t o t u m , cujus pars esset Deus veldeitas, nullo modo B
creatione Dei e x i s t i t . Quandoque per eamdem v o -
esset Cltristus Deus, cum nuiltim totnm sit sua pars. cem fit omnis compositionis exclusio. U l c u m d i c i -
l i u l t o crgo melius sacra Scriptura d i i i t personalem t u r , totus Deus estubique essentialiter, quibus vcrbis
unionem esse i n t e r Demn et hominem ; vel inter partes habere negatur. Si enim diversilate p a r t i u m
assumptum et assumens V e r b u m , quam integralein occuparet diversitatem l o c o r u m , non esset ubique
constitutionem vei compositioiiem. totus. Sensus hic e s t : Deus ubique esl totus, i d esl
Sciendttm est plura genera esse compositionis. nusquam de ejus essentia quidquam abesl. Quan-
A l i t e r e n i m domus componilur ex suis p a r l i b u s , a l i - doque totum significat, non totaliter u n i l o r u m con •
ter panis ex aqua et farina, aliter stalua ex maleria s o r l i u m . U t cum unionem animae ct corporis tottini
et forma, aliter species ex genere et differentia, dicimtis, vel carbonem i g n i l u m . Baptismus etiam ex
aliter bomo ex carne et anima. D i c u n t u r etiam duobus constare d i c i t u r , elementis scilicet et verbo
qtiandoque unila composila, u t citm legittir quod vitae; et sacramentum Eticharistiae ex specie v i s h
hyposlasis est composila ex duabus ualttris, quod b i l l , et corpore et sanguine C h r i s t i . Sic Christum
sic est intelligendum. Duae naturae stinl unitae in una dicimus qtiasi t o t u m . qtiantum ad divinitatem et
persona sine versibilitate et conftisioue. S i c u l ergo £ h u m a n i t a t e m , quia hae duae naturae i n una persona.
ignis carboni i n f u n d i l u r , non lameit partialiter ei sunt socialae, s i c u l elemcntttm et verbum i n ba-
sociatur, u t ex igne et ex carbone aliqttod totum ptismo, et species visibilis et caro Christi i n altaris
pcrficiatur, quod non sic ignis vel carbo, sic V e r - sacramento sibi sociantur. M u l l u m tamen difleren-
b u m h o m i n i u n i t u r , non tamen aliquod lotum inde t e r , quia incomprehensibilis est c o n c r e l i o , qua
eflicitur, quod non sit homo vel v e r b u m . u n i u n t u r Deus et homo. I n nullis pracdiciis unitis
Q u £ S T . V I I I . Quaero a le q u i negas aliqttid quod alterum d i c i t u r de a l l e r o . Quia nec ignis carbo. ncc
est asstimptnm csse F i l i t u n D e i , quid dicas esse carbo ignis. Visibilis species non est caro C h r i s l i ,
semen Abrahae ? illudne, ad cujus advenluin praedi- nec caro anima, et e converso. Sed i n C b r i s l i per-
cat Apostolus legis statum, dicens quod lex disposila soua ineffabilis i n v e n i t u r convertentia. Nam et Detts
est i n inanu Medialoris, doncc venirct semen cui homo, e l h o m o D e u s ; e t t o t u m Deus, e t t o t u m h o m o .
promissuin esl? (Galat.m.) Nmiqiiid seinen Abrabae Quidest t o t u m ? Cbristus. Sictit enim anitnae et cor-
dices quod non csl cx Abraham ? Deus Paler nou poris consortium vocatur bomo, sic htimanae e l di vinae
nisi id quod ipse est gcnuit, id esl Dcus Deum. naturae personalis concrelio d i c i t u r Christus, etiain
Quid ergo g e n u i l A b r a h a m homo, nisi id quod esl sic quasi quoddam t o t u m qttantum ad dttas unilas
homo, suae naturae prolem ? Quod sem< n venturum D i n Christo naluras. Nec tamen est eadempnedicandi
e r a l , qiiaudo proinissio facta est Abrabae. Uoc ergo i n homine r c c i p r o c a t i o , qttia duac ralionales et
semeu q u i d est, s i i d quod est assumptuni, hoiuo personae capaces non sunt uuita? in eo subsianiioe.
n o n est. Nunquid honio non hominem genuit ? In Christo ergo vei ejus sacramentis non est p a r l i a -
QOJEST. I X . Qiucro au Cbristus s i l aliquid quod lis inlegritatis vulgaris composilio.
niedianle Virgine sit de A b r a b a i n , i d est homo de Dicunt quidam quod ex anima e l carne C h r i s t i
homine, creatura de creatura ? Mediator Dei et ho- n i h i l est compositom, sicut nec ex duabtts n a l u r i s .
minum est Christus Jesus (I Tim. n ) . Mediuin non Unde consequcnier adjtingunt quod u i b i l quod est
e s t a l i q u o d nisi i n t e r exlrema. Qtiaero igilur quid homo, est Deus. vel t e r t i a persona i n T r i n i t a t c .
sit hoc inedium, et qtiae s i n l c x t r c m a . Habes tiuum Nos credimus ct confitemur utrumqiie, quod ex
dc e x t r e m i s , u b i legilur, Mediator Dei; alteruin carne et anima Christi sit quoddam compositum, et
ubi a i t , el hominum. Quaero q u i d sit m e d i u m . Attdi quod i l l u d s i l Deus, et tertia i n T r i n i t a t c perspna

A p o s t o h t m : llomo Christus Jesus (ibid.). Non ait per g r a l i a i n , non per i i a t u r a m ; qtiod prius demon-

Verhttm, qitia non cst mcdialor i n eo quod est strandum cst authenticis t e s l i m o n i i s , et deinde

Deus, sed utitim dc e x l r e m i s . Si ergo i d quod est ralionibtts. Iloc aiitcm in p r i m i s scienduni esl quod
r.07 APPENDIX A D HUGON 5 OPERA DOGMATICA. 308
nee canonlca Scriptura, scJ ncc sanclorum Patrutn I tur. Hinc dicimus quod homo assumplus est i n per -
boc d i c i t quod ex duobus pracdictis non sit aiiqua souam V e r b i , sed Verbum non assumpsil personam
composita substantia. Quomodo ergo audes praedi- h o m i n i s , quia non superius ab i n f e r i o r i , sed i n f e -
care quod uulla auctorilate potest probari ? Dic t n rins a superiori persona d i c i t u r . Recole quae dicta
ipse, si potes, quis sanctorum sit ustis bis verbis : sttnt dc persona i n praeccdentibus.
Chiislus n i b i l est i n eo quod esl homo, vel n i h i l Q u . € S T . X I . Si Christus non csl aliquid constans
constat ex anima el carne C h r i s t i , vel n i h i l quod ex corpore e l anima, quaero qtiid fuerit in eo capax
est homo est Deus, vel tertia persona i n T r i n i t a l e ? eorum quae i n Evangelio de eo dicunttir. Legitur
F a l e l u r lamen nobiscum Dcum esse hominem, et enim quod jejunavit, corae*dit, sedit, sletit, d o r m i -
homiuem essc Deum. v i t , v i g i l a v i i , quievit, ilinere fessus f u i l , flevit, i n -
Q U £ S T . X . Quaero ergo quid sit res hujus noraiuis f r e m u i l , i t i g e m u i l , super mare ainbulavit. T a l i u m
hoino? Noutte res constans ex a n i m a e t carne ? Quo- e i g o capax fuit substanita an non sttbstantia, creata
modo uoiuinis rera negant, el ipsum nomen sine re an increata, animata an inanimata ? Nemo dicat
sua D e o t r i b u u n t ? Non cnim corpus p u r u m e l anima bas appellationes nudas fuisse i n Christo. U t e n i m
nuda est homo, sed corpus animatum vel anima Hilarius dicit i n sexto, proprietates nomina sequun-
habens carnem. Cum i g i l u r anima C h r i s t i per omiiia ' tur. N o n n e e r g o insaniae est professioni nominum
vcgelet corpus suum, et vivere facial, sicul anima delrahere veritatem proprietatum ? Quid i g i i u r m o r -
me* corpus m e u m , imo multo exceiientius, quo- lis capax f u i t , assumens an assumptum? Mortuus
modo ex convunctione corporis mei etanimae meae est homo itle. Nunquid more sotilo sic cxpones :
habel esse verus liomo, et cx anima et corpore iilo Homo i l l e , id est habens homiuem mortuus cst? Hic
sanctissimo non habet essc vertis bomo ? Si ergo nou licei procedere. A b s i t e u i i n u t m o r t t i t i m s i t Ver-
i i i b i i habet esse ex illis duobus, u l q u i d a m d i c u u t , bum quod homiuem assttmpsit. quia fons viuenon
non fuit i n Cbrislo animae el corporis similis eaele- a r u i t I Cum enim l e g i t n r : Dominns gloriaj crncifixus
ris hominibus concretio. Contra quos d i c i t l l i l a r i u s est et vita iu tigno maritur
9 9 soltitn id qtiod assum-
i n nono iibro : Cum nalus sit Christus lege hominum, ptum est, m o r l i subjecttim esse debet i i i l e l i i g i . Sed
non tamen conceptus 9 habens in se etiam constitutio- anima m o r i nou polest, ergo vcl corpus, vel aliquid
nem humance conditionis in origine. Intueamtir i g i t u r constiltitum ex aniroa et corpore m o r l u u m est, sed
quae sit oonslilulio hominis i n nobis, et hanc creda- corpus quod :ion esl ralionis capax nunquani v i x i t
mus cum Hilarioesse i n C h r i s t o . Idem i n eodem : vita h u m a i i a , quomodo ergo m o r t u u m eo genere
Christum non ambigimus esse Deum Verbum. Neque {
m o r t i s quo homines m o r i u n t u i ?
rursus/ilium hominis ex anima etcwpore conslitisse Q U V E S T . X I I . Qtiaero q u i d i n Christo suhjectitm
ignorumus. F i d u c i a l i t c r ergo credamus quod sic fuit sensibilitali? Non enim anima fuit sensibilis,
aflirmal H i l a r i u s , cui consonat quod Augustitius d i - nec caro, quia quod non est a n i m a l , non est sensi-
xil, exponens illud : Et Verbum caro faclum est. bile. Si ergo i n Cbrislo non fuit aliquod compositttm
Asserit enim quod pars pro tolo ponitur. Quae pars ex anima e l carne, nec vere Christus fuit sensibi-
p r o loto ? Caro pr.o Itomine. Oportet ergo hominem lis, nec mortaiis, et sic nec vere mertuus. Item :
esse quoddam l o t u m , cujus pars sit caro. De hoc Noune perceptibilis e r a l disciplinae, vel visibilis?
codem j a m supcrius d i c t u m est. Sed et alia quae Si ista ei couvenitint, quomodo non erat id quod
jam dicta sunt, non est superfluum repetere i n testi- est bomo ? Vel si baec species homo non praedicatur
m o n i u m veritalis. H i s c o n s c n t i l H i e r o n y m u s : Ipsum de eo, quomodo ejus p r o p r i u m potest ei convenire ?
Dei Fiiium dicimus in fine seeculorum perfeclum ho- Nunquid dicet aliquis quod potuit Christus flere,
minem nostrce naturoe suscepisse. Si i g i t u r n i h i l est ex sed non ridere ? Si ergo ea dicuntttr de Chrislo,
anima c t carne C h r i s t i , quod perfectum d i c i t sus- quae soii substanliae ex anima et c a m e conslilutae
ceptum hoininem ? Nonne Alhanasius i n Syinbolo habenl convenire, quis audet negare ipsum esse
de Christo : Perfectus Deus, perfectus homo ex anima • substantiam ex corpore et anima c o n s t i i t i t a m ? N o n
ralionali el humana carnt subsistens ? Si adhuc post csl atiditum a saeculo esse aliquam antmam quae c t i m
lania testimonia veritalis dubilas, audi H i e r o n y m u m corpore personam sive hominem non c o n s t i i u c r i t .
'liccntetn : Anathemalizamus Apollinarem elejus con- i u hoc enim differt aniroa ab angelo. Cum i g i t u r

similes, qui dicunt hominem assumplum liis propter anima C h r i s l i sit spiritus, nec angehis, naturalis

quos assumptus est fuisse dissimilem. Dic, quxso, condilio exigit ut ctim cotpore aliquam subslanliam

q u i d anima tua agat in corpore tuo, quantumad constiluat. Domintis dictt loquens Jtidaeis : Sotvit €

n a t i i r a l i a , quod anima Christi nou faciat i n corpore temptum hoc 9 et in triduo excitabo itlud (Joan. u)v
Qttacio i g i t u r cujus rei fuerit illa solulio ? De c a n i e
sno? D i c i t aliquis : Ex anima e l corprxre hiijus ho-
c n i m scriptum e s t : Non dabis sanctum tuum videre
m i n i s consistit qttaedam persona, quae non est Filius
corruptionem (PsaL x v ) . Ergo necessario separatie
Dei. Nonne i g i t u r ex anima et carne C h r i s t i esl
illa fuit aitimas et carnis. Divinitas enim a neutro
quaedara persona quae non sit Filius Dei ? S o l u l i o .
separata esl. Scd quomodo mors secuta est divor*
Concedendum est quod id quod est coinposiluni ex
l i t i i n , ciim nou e r a n l unila ad aliquid vivens consti-
persoua, noit tamen a natura susccpta contrahitsttatn
tuendum. D i c i t Joannes: Hoc aulem dicebat de tcm*
pcrsonalcm diffcreutiaro, sed a Vcrbo Dci cui u n i -
30* DE VERBO I N C A R N A T O . 3*<r
plo corporU $ui (Joan. n ) . Qtiod non est i n t e l l i g c n - A homo, praedicatur habere carnem et aniraam, non
titim quasi i n se fuerit caro dissoluta, quia, ut j a m stibslantia constans ex carne et a n i m a . Secundum
dictum esl, non f i d i t c o r r u p t i o n e m . In quo ergo opinionem eorum ergo i n hoc non sunt similes, sed
ttiit illa dissolulio ? Vel quod sttbjectum fuit disso- valde dissimiles. Si qua ergo est i b i s i m i i i l u d o ,
l u l i o u i ? Non invenies q u i d , nisi dicas aliquod secundum solam nominis aequivoci appeliationern
composituip ex corpore et anima. Conjuncta ergo i n l e l l i g i t u r . Sed haec modica vel nulla est s i m i l i -
erant vivendo quae dissolula sunt morieudo, et a n i - tudo, cum Christus non sit idera quod homo, nec
mal vivum et spirans templum quod roon p o t u i t , et etiara veslitus aliqtiid quod sit hoino, nec eo modo
a morle e x c i t a r i , animal vivum et spirans templum, parlicipat carne et anima quo caeteri. D i c i l Apostolus
de quo dixeral ego i n t r i d u o excitabo i l i u d . Conce- in Epistola ad Hebreos quod Cbristus similiter nobis.
d u n t nobiscum quod Cbristus est bomo ; non enim carne e l sanguine, id csl anima p a r l i c i p a v i t , u b i
cum mutatione i n t e f e c i u s audenl mutare et verba. d i x i t : Quia pueri communicaverunl carni et sanguini.
Nos quidem sic inle/ligimus, imo omnes catholici et ipse participavit similiter eisdem (Hebr. u ) , id est.
inteilexerunt. Christus est homo, i d est substantia c r a l homo conslans ex anima et carne, ut d i c i t e x -
creala constans ev corpore e l a n i m a . Ipsi sic ex- posilor. E t alibi super Epislola i ad Timotbeum u b i
ponunt : Cbristus est homo, i d est habens h o m i - ^ lcgitur : Regi $a?culorum (I Tim. i ) , d i c i t expositor.
nem. quod homo assumplus non semper fuit Rex saeculo-
Q U . € S T . X I I I . Quaero ergo an Christus ct Enoch rum, sed i n tempore coepit esse Rex saeculorttm..
s i n l homines? S i Chrislus non est homo eadem Videal haec quilibet fidelis, e t j u d i c e t an Scripturae
siguificalione qua aliquis ex nobis, quomodo frater manifcste dicant quod Cbrislus s i l id quod est bomo,,
nosler esl ? Pelrtis homo erat, non hominem habe- ut sic uobiscum habeal verain f r a t e r n i t a t e i n , et non.
bat. Christus homo e r a l , id esl hominetn habebat, fictam h u m a n i t a t e m . Item dicit idem Aposlolus:
u t i s l i exponunt. Nunquid i g i t u r iicet p l u r a l i l e r i n - Angelos nusquam apprehendil, sed semen Abrahce ap*
ferre : Ergo Cbristus et Petrus homines erant? I i e m : prehendit (Hebr. n ) , i d esl i n unilatem personae u n i -
Nonne passibilis et m o r t a l t s e r a t sicutunus ex nobis? v i l . Unde debuit fratribus per omnia similari (ibid.).
S t a r g o passibile potest nobis et illt i n eadem s i g n i - sed i n nullo substautiali nobis similis est, si non est
ftcalioiic convenire, quare non homo? Quare potius id quod est bomo, quomodo ergo per omnia f r a t r t
concedimus accidentia nobis et i l l i esse communia, assimilalus? Agnosce sallem quod ipse Apostoltis
et non esse boininem? Nunquid convenit nobiscum aliter sentit quam t u de C l i r i s l o . Vel respondc, si
in accideitlalibus, et non i n substantialibus? A u - Q potcs. S i Cbristus per omnia assimiiatttr f r a l r i b u s ,
gustinus dicit quod habitu$ e$t homini$ $u$ceplio ergo i n substantialihus genere et specie, et a l i i s
qua$i te$ti$ qua* non mutat quod ve$titur. In quo vcrbo subslanlialibiiset oinnibus naluralibus. Videatur a n
m u l t i g l o r i a n t u r . Non a i t tamen Auguslinus quod senlentia aposlolica, velis, nolis, lc convincat q u i
homo susccptus est vestis verbi assumentis, sed dicis : Haec species bomo non convenit Cbrislo. I t c i n
quasi. E t in quo consistat similitudo ostendit dicens quid magis naturaie est h o m i n i quam constare cx
quod non m u t a l quod vestilur. Quibus verbis n i h i l carne et a n i m a , cum sit esse animalis secundum,
alitid vuit oslendere, nisi hoc quod i n susceptione prudenliam hujus saeculi; nec naturae h u m a n x capax
hominis non est m u t a t u m vel conversum i n aliud esl, c u i talis compositio non compelit. Si ergo n o a
Verbtim Dei. Deus enim factus est homo, u t d i c i t convenit Christo hoc sine quo nullus polest csse
S c r i p i u r a , non conversione divinitatis i n carne, sed homo, quomodo per oiunia iratribus assimilatur? S i
assumptione. Non ergo q u i inventus est u l alius hominis t i b i siinili coitlingerct dissidiutn, n u n q u i d
homo c a r u i t veritate humanae naturae. Nunquid amplius t i b i similis diceretur? Si ergo Cbristus n o n
veslis aliqua sic u n i l u r b o n i i n i , u t veslis appellalio constat ex corpore c l a n i m a , quomodo per omuia
transeat i n veslilum, ut homo dicatur vestis, vel f r a l r i b u s assiinilalur? Ergo aut confilere Cbristum
cjusdem naturae cujus vestis? Sicut Deus esl homo D plenum hominem nostrac naturae per omnia p a r l i -
et ejusdem naturae c u m h o m i n e ? cipem, et ex anima et carue constanlem, aut nega
Q U J E S T . X I V . Quscro quid sit ille babitus q u i prae- ipstim per omnia uobis praeter peccatuni assimilari.
dicatur de Verbo, cum dicittir : Deus est homo se- In quo n i h i l dcpressum, sed aliquid esl ereclum, qtii
cundum islos. Habcre enim aniraam e l camem solus potuit crealuraDsuae illabi sine ulla diminutioiie
prcedicalttr, ut dicunt. Est accidens, an substanlia, suae subslanlia^. Omnia enim quae Dei s t t u t pcr
au aliquid quod non est hoc vel i l l u d , rcspondeaut. naturam sunt, et hominis p e r gratiam, et omnia quae
Noa enini potest dici quoJ t i i b i i , cum eo Chrislus hoininis s u u l p e r n a t u r a m . etiain Dei sttiit per d i -
sil simiiis aliis hominibus. Petrus est id qttod esl gnationem. lnde est q u o d Dcus h o m o c l homo Deuc
liomo. non babet hominem, Cbrisius nou cst i d verissime praedicatur, et Dcus p r o p t e r huiiianitatein
quod est homo. i n quo ergo similes? Quomodo ergo s u a m , ct Iiomo Deus proptcr d i v i n i l a l e m s u a m ; et
Iratres? Dicent forsitan : l u hoc similes sunt, quod persona e a d e m esl tilriusque, sicul Augustinus d i c i l ;
ulerque babetcarucni e t a n i m a m . Scd Pctrus, ctiin Chrulum esse id quod est Deus. et esse id quod est
d i c i t u r essc homo, p r e d i c a t u r substaniia cousUiis homo. Quod el nos crcdimus ct coufiteinur, quia baec
cx carnc ct auinta. Cum vcro Christus d c i u i r c sc csl fr.les cointnunis omnium sancloruiu. Pej i d ,
311 APPENDIX A D HUGONI OPERA DOGMATICA. 518
q u i t , quod Verbum esl, aequalis est P a l r i ; per id . in i i l i b r . De T r i u i l a l e quod Christus rtotuit se esse
quod est bomo, major esl Pater. Si Christus non esi corporeum.
i d quod est homo, quomodo Apostolus eum a n n u - Q U ^ S T . X V I I . Quaero quid illud corporeum fuerU
merat hominihus d i c e n s : Fatlus est primus homo ve) sit quod H i l a r i u s confitelur C h r i s t t i m fuisse, s i
Adam in animam viventem secundus homo [novissimus IIOII est homo constans ex anima et carne? N u n q u i d
Adam] in spiritum vivificantem? (I Cor. xv.) E t : Pri- mavis C h r i s t u m uiembra corporis humani habere
mus homo de terra terrenus; et secundus homo de quam v e r u m esse h o m i n e m . Pro Isaac oblatus esl
cceto ccetestis (ibid.). Unde si Chrisius non esset i d aries, viva h o s t i a ; pro Christo vero secundum d e i l a -
quod est homo, non dicerelur secundus homo vel tem passibili quid esl oblaluin? Nutiquid sola c a r o ,
novissimus respeclu p r i m i . V e l u l i nemo d i c i t d e non et non potius consorlium animae et carnis, i d est
veslc : Hacc veslis esl p r i m a , hic vestilus esl vestis homo? Nou cst anditum u t qtiod non cst homo, ve-
novissiina. Si ergo p r i m u s homo verus homo fuit, rus homo diceretur agntis paschalis q u i Cbristtim
secundus homo quomodo non est i d quod est homo, figurabat; e r a l atiquid, e l C h r i s l u s secundum btima-
sed hahcns hominem ? Aufer omuem ordinem i n t e r n i i a l e m n i l i i l erat? Figura aliquid e r a l , ipsa vero
illos, et illc non dicetur p r i m u s , nec isle novissi- verilas n i b i l erat? Non enim deitalis, sed h u m a n i l a -
IIIIIS. Si euim t a n i u m haheret materiam p r i m i h o m i - tis aries v c l agnus ille figura, sed humanitas n i h i l
n i s , et non essel aliqua suhslanlia conslans ex carne est, sed aliqtia secundum dogma novitatis. Si i g i t u r
et anima, quomodo esset de cadem materia de qua homo asstiniplus non u n t i m , sed aliqtia fuit, nec
p r k n u s homo? Nunquid est p u r p u r a l i i s , e l haec p u r - Christus aliquid o b l u l i l , scd duo : Ecclesia conflle-
pura possunt d i c i de eadem materia?Quod i n Christo t u r duas natiiras in Christo unilas.
fuit animale, nunquid aniina caruit? an animaie Q U £ S T . X V I I I . Quaero quid per duas naturas de-
f u i t e t non sensihile? Nonne si sentire non p o t u i t , beamtis inlelligere. Oportel per duas naturas fntellt-
t n i m a l e non f u i l ? Non entra animale f u i l quod c u - gere aut duas substantias, aut proprietates essen-
juslibct sensus expers f u i t . Vide ergo, si Cbristus t i a r u m , aut miam substantiamet unam proprietatem.
sentire p o t u i t , quia aliquod animale et sensibile Quin autem altera iiatura sit divina usia, nemo est
f u i l , et sic substantia coustans ex anima et carne qui ambigat, qttae uoti cst ex compositis, ut i n \ a
fuit. aliud sit quod babet, et aliud qttod babettir? N i h i l
Q U ^ S T . X V . Quaero ergo an animale quod fuit est enim tu Deo quod non sit Deus; qnae enim possit
Cbrislus, fuerit rationale, an non rationale? Sed i r - p a r l i u m vel formae ad substanliam adesse concretio,
r a t i o n a l e esse non p o l u i t , quod bruta anima non a quo creata consistit omnis forma omnisque com-
v i x i t ; f u i l ergo ralionale e l inortale quod i n Christo pago? Quid i g i l u r per alteram n a l u r a m i n l e l l i g i t u r
prius fuit animale, nuuc vero spirituale. Quod p r o - stibstantia an proprietas?Forsitan more solito dices.
bat lalis connumeratio : Primus homo de terra ter~ Non uttum a l i q u i d , sed plura per alteram n a t n r a m
renus; secundus de ccelo ccelestis (1 Cor. x v ) . Si ergo i n l e l l i g i , scilicet animam et corpus.
secundus homo non esset i d quod est homo, nullo QU^ST. XIX. Qtiaero, si Deus crearet nunc a n i -
modo connumerarclur cum p r i m o /lomine. Quis m a m e t carnem uon unitasad aliquid consliluendum,
enim sic c o n n u m e r a t : primus homo A d a m , secuu- u l r u m una n a t u r a nominarcntur, an una sobslanlia?
dus homo Gabriel? Solenl bis et hujusmodi respon- Quid pltira? Rectitis Christussic triplicis substantinc
dere dicenles. Ideo dictus esl Christus esse humauae quam geminae dicerelur, nec aliquod corporeum
naturae, quia indutus est carne et anima. Nunquid e r i t contra H i l a r i u m . Neque substantia humanitatis
natura vestis diceiur esse vestiti : Quatis ccelestis, cx anima et carne continerelur contra H i e r o n y m u m .
taies coelestes (ibid.) 9 u t d i c i l Aposlolus. Uniforinis Neque audiendi smtt Attgustinus et H i l a r i u s q u i
naturae identilatem postulat relalio, quam f a t i t Apos- d i c u n t : Atiud Verbum, aliud homo, sed non atius.
tolus pcr talis et qualis. Et alihi d i c i t : Sicut porta- A l i u d est etiim esse, aliud habere. Hoc est Verbum
vimus imaginem terreni 9 portemus imaginem cceleslis , vitae, de quo Joannes d i c i t : Quid audivimus et vidi-
(ibid.). Quis est isle coelestis? Nonne homo Verbo Dei mus 9 et manus noslrce contrectaverunt (I Joan. t).
u n i t u s , q u i dictus est coeleslis, quia supra legem Non sohim audiebatur, quia el paterna vox audita
hunianam de sanclo S p i r i t u concepius esl? D i c i t cst (Mdtih. m ) , scd e l i a m visus ct manibus c o n -
Auguslinus i n homilia De symbolo : Mcec fuit nalura trcctatus. Negahis visibile et palpabile quod Joannes
hominis qui factus ex \irgine 9 qmc nalura fuit Vir- confitetur se contrectasse? A l i u d est eniin rem i n -
ginis ex qua Chrislus formatus et natus est 9 quem- dumenti tangere, aiiud est ipsum i n d u m e n t u m . Sed
admodum ejusdem nalurce est cum Patre secundum Joannes d i c i l se i n ipsum Verbum h o r u m eflectus
divinitatem. explevisse sensuum. Si potes, deirahe haec Christo,
QUJEST. X V I . Quaero quid ejusdem naturae sit cum et confer ea indumeuto : Quid me dicis bonum ?
m a t r e , si aliquis homo non consistet ex auima et nemo bonus nisi unns Deus (Marc. x ) . Eo t e n d i l n c -
earne C b r i s t i . I l c m si caro et anima i n Christo ganiis intentio, u t quem v e r u m homincm vidcbat c t
u n i a n t u r dissimiliter c a i c r o r u m hominum, quo- honuin magistrum nominabal, Deiin* quoque crede-
modo similis esl i n a l r i ? Cum qua ideui esl h u m a n i - r e t . Cui singtilariter e l incomparabilitcr congruit
tate sicut cum Patre idem est dciiate. Dicit Htlarius appellatio bouilalis. Ego principium qui et lequos
513 D E VERBO JNCARNATO. SI4
oobie (Joan. V H I ) . I n principw verum Deum essc A quanivis sit i t i ea, quia sicut caeterae parics anlinata
i n t e l l . g e ; i n eo quod d i c i t qui el loquor vobis, vermn est. Nota qitotl hoino est corpns habens aniroam
Iiominem agnosce. D i c i t propheta : Post hcec in lerra rationaletn, vel aniina ralionalis habcns corpus.
visus esi ct inier kominee eonversatus est homo [ V u l g . Si hominem i l l u m V i r g o peperisset uon u n i t u m
o t n i t . homo) (Baruck. 111): quis cognoscet i l l u i n ? Verbo, nonne persona csset? Soluiio. Persona esset
Quomodo ergo audes negare ipstim esse v e r u m h o - q u i d e m , sed humana, a sua rationalitate Irahens
m i n e m vel i d quod est homo? c u m S p i r i i u s sanctus personalitatem, q u i nunc sacramento unionis factus
per proplietam asserat verum hominem super t e r r a m divina est persona. Si persona assumens non esset
visnm et i n t e r alios homines conversatum : Humi- i d quod assumpsit, sed assumplum asstimentis i n d u -
liabam in jejunio animam meam t et oratio mea in m e n t u m l a n t i i m et vestis esset, cur pro solo i n d t t -
sinu meo convertetur (P$al. x x x t v ) . Cujus est haec mento F i i i u s diceretur patre m i n o r ? l t c m . Moysi
v o x ? Hominis assuropti, qtii orat non a l i u m , sed caeterisque sanctis i n m u l t i s formis a p p a r u i t , non
s i b i personaliter u n i t u m , ut d i c i t exposilor. tamen propter illas formas m i n o r a t u s est angeiis.
Conslat i g i l u r quod persona non est unita perso- Oportet ergo esse differentiam inter hanc i n c a n i a i i o -
nae, ncc hahens hominem est sihi u n i t u m . Quis ergo nem et iilas appariliones. Haec e n i m non fuit i n d u -
unilus? I l o m o B m e n t a i i s , sed potius personalis. IHae vero l a n l n m
o r a t ? quis est o r a n t i personaliter
assumpius loquebattir ad Verbum sibi i i n i t u m . Hic indumentales, non personales. Unde nusquam Pater
e$t komo qui vivet et non videbit mortem. et eruei major S p i r i t u sancto vel S p i r i t u s sanctus Patre m i -
animam suam de manuinferi (Psal. L X X X V I H ) . Cen- n o r , u t d i c a t u r , legitur, quia non sic assumpta est
l u r i o ille magnus d i c i t : Vere Fitius Dei erat komo creatura i n qua appareret Spiritus sanctiis sictit as-
iste (Marc. x v ) . Q u i d , quaeso, demonstrabat? Quid sumplusest F i l i u s homiuis i n qua formae persona V e r b i
F i l i u i n Dei praedh abat ? Nonne i l l u m hominem as- praesentaretur, u l non habcret V e r b u m Dei sicu*,
sumptum? Nam ut d i c i t H i l a r i u s crealuram i l l a m caeteri sapienles, sed u t Verbum ipsum esset. Aliud
F i l i u m Dei profilebatur. Augustinus d i c i t quod a$- e$t Verbum in homine t aliud Verbum komo. His ver-
$umptu$ e$t homo ille in unitatem persona* t ut qui bis Auguslinus manifeste e x p r i m i l hoc quod c r e d i -
euscepit et quod suscepit una esset persona. Quid mus de V e r b i incarnatione. D i c i t enim l i l i u m bo-

aperlitis? A i t i n t tameu sic exponendum : Utrumque roinis esse assuinptum. Velis, nolis, oportet ut

est Christus ct tina persona, quia i n utraqtte una concedas quod hoc quod V e r b u m assumpsit est

persona el untis Cbristus subsistit. i l a eliam susce- filius hominis. D i c , quaeso, qttid esl hoc quod est

p t u i n : Una esl persona cuni stiscipientc quia susce- - assumptum, et quod est filius homiiiis? Vide saltem
nunc tot documentis edoctus quod aiiquid quod est
p l u m suscipienti est u n i t t i m i u uniiatem persomr, i d
bomo constat ex anima et carne C h r i s t i . I g i t t i r si i d
est ita quod unitas personae perniansit. Hoc dicenles
quod est asstimptum esl liiius honiinis, necessariuni
m g a n t acquisiium esse homini assumpto ut sit Deu$ f

est u t sit et F i l i u s D e i , v c l F i i i u s Dei non s i l filius

quod l l i l a r i u s d i c i l . Sed hoc est ut aiunt hominem
V i r g i n i s . Absit autem u l V e r b u m ct id quod est as-
assumptum esse,iii personamassumenlem personam
sumptum non sit filius V i r g i n i s : cum de utroque
jioa esse divisam : sed permansisse unam i n i n -
dical auctoritas quod filius est V i r g i n i s . I l e m attende
carnatione quemadinodumet ante. F a t e n t u r C h r i s t u m
quod d i c i l Augustinus quod assuinpltis est l i l i u s
esse i n ulroque unde oportet esse duo i n ulroque :
h o m i n i s , non itt baberet t a n t u m , sed ut essel ipsum
qttorum assiguent Christum personaliter essc, vel
V e r b o m . A i l e n i m : . 4 / t i i d esl Verbum in homine
damneiit Augustinunt q u i ut diversa quod a$$ump$it
9

aliud Verbum homo. Dicit Cbrislus : Ascendo ad

et quod assumptum esl commemorat. Si Christus
Palren meum et ad Palrem ve$trum ad Deum meum t
susceplo tantuin hoc c o n t u l i l u t i n eo uua persona
et ad Deum veetrum (Jean.xx). Si i g i t u r Christtis non
s i t , iion lameii illttd s i l persona, q u i d aliud accepit
est nisi i d quod fuit ab aeteruo, dic quoinodo habet
i l l u d u u i t u m quam qmelibet et creatura? quae est
D D e u m . N i i e n i m Deum babct nisi id quodest a l i q i t i d
creatura i n qua non sit essemialiter illa persona?
creatutn. D i c i t alibi idetn Chrislus : Nemo lollit
Nonne animam et corpus assumpsit et humaiti c o r -
animam meam ame $ed ego pono eam a me
t (Joan.
poris partes, u t manus et pedes ? Nunquid diceret
x ) . V e r b u m a se animain non separavit. Ex quo
singiilum horum personaliter Christum assumpsisse,
e n i m Deus faclus homo animam non deposuit, nec
eo quod haec assumendo una persona esse non desiit?
etiam desiit secundum qttosdam esse h o m o ; anitna
Nonne Spiritus sanctus i n columba, vel i n linguis
quoque sibi absenlari non p o t u i l : ergo a carne se-
igneis apparens permansit una et eadem persona
parata est necessario. Sed quae fuit i n carne sepa-
qttae fuit prius? Nefas est tamen dicere S p i r i t u m
ratio, nisi cam c o r p o r i sociaverit v i l a l i s unio? Ipse
saiiclutu ea personaliler assumpsisse. i t e m : Quid est
ergo homo asstimptus animam deposuit, d u m c a m i
bominem i n eamdein persoiiam u n i r i , nisi unam et
sensttalis vegetalio abscessit. Soluinm est crgo c o n -
eamdem persoitaiii fieri? A n idem puias i n personam
s o r l i i i m quo fiebal h o m o c x aniina e t c a r t t e , unione
assumi, et i n persoitnm u n i r i ? Membra bumani
Verbi ad tilrumqtie perseveranlc. Caro i g i t u r spo-
oorporis Christiis suscepit, an siugula i u unitatem
liata esl aniroa, vel anima c a r n e ; quae duo i n hora
personae assumpsit? Nou est manus inea s p i r i t u i meo
resuirectionis sibi sociata sunt. Uude Scriptura d k i t
personaliter unita, nec auiniaiu habere d i c i t u r ,
515 A P P E N D I X A D HUGONIS OVERA DOGMATICA. 516
C h r i s t u m faclnm hominem denuo. I n quo n i l aliud A e u l c i e n s c u r a i t r a l i o n a l i s . U u a n d o o ^ e a i g n i f l t a t unde
i n t e l l i g i l u r quam carnis et animae ilcrata conjunctio. aliquid c o n t i n g i l , e s t q u a s i i t a l e r i a l e , u l c u m d i c i t :
S i c u t etiam i l i u d beati Job : Exspeclabo u$quequo Homo est rationalis secundum aniroam, vel visihilis
iterum fiam [donec veniat in manu mea] (Job. xiv). secunduro corpus. Neutrum autem diceretur si
D i c i t Aiigustinus : Si qui$ dixerit atque crediderit anima non essel rationalis vel corpus visihile.
hominem Jesum Christum a Filio Dei non fuisse Quandoque ucundum i n n u i t tenorem vel qualitatem
$utceplum % anathema $it. Cui consonat iliud Bedae : rei ex persona, u t cum d i c i t u r : Secundum Lucara
Pereat de terra memoria eorum qui Chrittum Deum vel Marcum est hoc Evangelium. Cui aliquantulum
et hominem e$$e verum denegant. Eadem i g i t u r sub- accedil quod secundum conscientiam quis d k i t u r
stantia et facta est et praedestinata : ab aeierno prae- judicare vel l o q u i . Quandoque significatur per *e-
destinata, et facta i n tempore. Et g e r i t e r g o homo cundum velut i n quo % u l c u m d i c i t u r : Haee dictio ost
universa quae Dei s u n t , habetquc Deus et gerit hujtis proprietatis sccunuum hanc vocem. vel illius
omnia quae hominis s u n l praeter peccatum. secundum i l l a m .
Hinc cst ouod fide» profitelur religio vera esse de Q u £ S T . X X . Quaero ergo quid per tecundum si-
Christo ttlriusqiie gesla substaiiti;e et tilriusque ve- D gnificetur, cttm d i c i t u r , Chrisltis sectindum hiimant-
I-J . r i: ? • ...... i> .....
quoi\l tecandum
,1.....
B

r i i a t e m sttbstanliae. Inde est u l iufecliis dicatur se- latem est praedestinatus. Rcspotideut
cundum d i v i n i t a t e m . faclus secundum h u m a n i l a t e m , tinitatis personae cxpressivum est. Idco quaero qtto-
u t d i c i t Apostolits de Chrislo loquens : Qui prwdesti- modo unilas personae e x p r i r a i l u r hac voce tecundum,
tialusett Filius Dei in virtute(Hom. i ) . Quid est enim cuin d i c i l u r , Christus est praedeslinalus sectindum i d
praedestinatio? In tempore gratiae confereud:e praepa- quod cst assumpltiin, si i d quod esl assutnptnm 11011
r a t i o , seu salvanderttm praeelectio. Quid i g l u r beate est una persona cttm i l l o ? Augustinus loquens de
vivere polens praedeslinatum fuit i n Chrislo? Quod assumpto ct assumente d i c i l : Utrumque non duo^
e n i m semper fult praedestinationi subesse non potest. ?ed unu$ est Christut: qui secundum id quod homo
Diccnt forsilan hominis animamesse praedestinatam. quidem est pra>dettinatut % ut $il Filiut non adoplhn$ %

Sed cur cam animatn hominis dicent quae nunqtiam $ed sit Filius natutali$ % non per naturam $ed per
aliquem hominem cum carne c o n s l i l u i t ? Item non gratiam % non adoplioni* scd H/JWN/V. Apparet ilaqtte
a i t Apostolus dc F i l i o Dei cujus anima est prcedcsli- in capile nostro fons graliae. I l a enim qttilibet fidelis
nata, seil qui pwdettinalut est. Relalio cogil eumdeui fil per eamdetn g r a l i a m Cbrisiiatius, sicut homo illc
Dci F i l i u i u et praedestinatum i n t e l l i g i . Hic ab eis per gratiain Christus. Idem a l i b i : Qui fecil homtnem
respotidetur esse praedestinalum F i l i t i m Dei, noti Q Mnm tatem ut nunquam habucril volttntatem malam
tamen secunduin i d quod assumpsit, scd sccundum nec habiturus sit, ipse fecit in membris ejus ex mala
i d quod assumpttim esl. Ilaec verba sana s u n t ; et voluntate bonam. I n l i n r o De T r i n i l a t e idem dici::
u t i n a m h o r u m verborum intellectum sanum habe- llle fecit nos credere in Chrislum % q u i nobis fecil i n
^ e n l ! Respontle, quaeso, si Cbristus n i h i l est quod quciu credimur C b r i s l i i m . Ille jacit in hominibu$
s i l assumptum, quoroodo ipse sit proedeslioalus se- principium fidei qui fecil hominem principem fidei
cundttro id qtiod esl assnmptum? vel si i d quod est et perfectorem Jesum. Cui i g i t u r dtligenler inspi-
assumptttin non est praedestinatum, qttomodo C h r i - cieuti qtias praemissa sunt dubitarc licebit ex anima
stus sccundum i d quod est assumptum est praedesti- Cbristi et carne homiuem quemdam stibsislere, qtti
natus? Si autcm dixeris quod i d quod est asstim- praedcstinationis et a l i o r u m qtiae praedicta sunt va-
ptttm esl praedesiinatttm, oporlet le tiobiscitm con- leat esse capax? Moneo, leclor, tit praedicta stib ttno
cedere qttod id quotl cst asstimptum esl F i l i u s Dei. rationis i n l u i l t i congrcges, ct vidcbis hotnini esse
Dictio haec $ecundum % qtiandoque indicat causam, collattim ut sit persona divinae substantiic, e l quod
iit ctim d i c i t u r quis rationalis sccundum r a l i o n a l i - inaueiis Dcus quod erat s i t homo faclus qttod non
l a t e m , eo qtiod qualitas illa s i l causa formaliter erat.

DE VERBO INGARNATO
C O L L V T I O N E S SEU D I S P U T A T I O N E S T R E S .

COLLATIO I . tlesperatio ctirationis. T e r l i u m silentium est adeptio

De triplici $Uentio, tit quorum secundo agtur de sauitatis. P r i m u m s i l e n l i u m fuit ante legem. Se*
incarnattoue Verbi. cundum i n l e r legem et g r a l i a m . T e r t i u m e r i t post
Dum medium [quietum] silentium tenerent omnia hanc v i t a m . Pritnutii silentium f u i t , quando homo
(Sap. X V I I I ) . T r i a sunt sileutia. P r i m t t m silentitnn iion aguovit morburo s t i u m ; et idcirco siluit, nec
est ignorautia languoris. Secundum s i i e u t i u m est quaerebat r e m e d i u i u . Sed postqtiam lex s u b i u t r a v i t
51? DE VERBO I N C A R N A T O . Z\$
et ostendit languidis vulnera sua, statim r u p t u m est A sicut vita i m m o r t a l i s sursum. I t e r sursum est i o
s i l e n t i u m , et ccSperunt mox icgri salulem quaerere; ccelis, iter deorsum est i n inferis. Iter medium est
sed quia per opera legis, ubi saius nou esl, sanari stadium vitae p r x s e n t i s , quod nascendo i n t r a m u s ,
volebant, quod quaerebant non poluerunt invenire. vivendo p e r c u r r i m u s , moriendoeximus. Quando ergo
Tandem i g i t u r con*iderans bomo per legem nemincui nox i n suo cursu niedium iter liabuit, nisi quando
justilicari posse, quasi post diulurnos clamores mors universos, quos i n sladio vitae praesenlis repe-
fatigatus e l j a n i desperans r u r s u m loqui cessavil, et r i t , secum ad inferos t r a x i t , et nemo adbuc m o r l a -
subsecutuni est secuudum s t l c n l i u i n . Tunc ergo l i u m ad v i l a m immortalem ascendere p o t u i t ' V e l
omiiipotens Verbtim Dei Patris i n carncin vetiieus pcr noctem accipere possuiuus peccatum : quae v i -
r u p i t s i l e n t i u m , loculitm esl pacem, dedit g r a t i a m , delicel nox ab originali peccalo coepit, e l per actua-
proposuil misericordiam, promisit v e n i a m ; et ccepe- lia c u c u r r i t . Quando ergo post originalem praevari-
r u n t aegri currere ad m e d i c u m , et quasi magnis cationem p r i m u m pnevaricalione naluralis legis, ac
clamoribus sic pura fide cordis et vera confessione deinde, scriplae icgis praevaricatione succedente,
oris flagitare reinedium. Hoc ilaque i n praesenli vita peccalum ad summum incrementum venerat, quasi
liac a g i i u r , u t bomo per gratiam Dei sanitalem re- nox i n suo cursu IIIVIIIUIII
medium Iiter habebat; sed ista
— — | l IHf* III 9UV IUI9U »V>1 llUl^tU*. , OVU .om
c i p i a l . Sed cu.n plenam sanitatem r e c e p e r i t , et ad ° , n p p a r e n t e , mox deorsnm vergere cce-
o x > v e r a u c c a

illam felicitatem vetilurac i m m o r t a l i t a t i s perductus p i t ; et nunc quasi qtiadam aherna intttuatione p a u -

fuerit, non e r t i amplius quod p e t a t ; et tunc seque- l a t i m decrescens elongat qtiousqtie l u x crescendo
t u r t e r l i u t n i l i u d beatum silentium quod nunquam ad plenam diem pervcniat. Vide ergo ordinalissimum
finem habebit. I n t e r p r i m u m et medium silentium divinae dispensationis c o n s i l i u m . Quando omnis r e -
uiulta verba souueruiit, inter medium et ultimum cuperandae salutis spes perierat, c l mors omnia
siieniium sonat unum v e r b u m . Multa verba fuerunt secum deorsum rapiebat, peccatum ad s u m m u m
inuliiplicia legis mandata, quae per Moysen dala est. venerat, tunc omuipotens sermo liberandis m i l l i m r ,
U n u m vcrbuin est ttna Dei g r a t i a , quae per Jestim u t amplius divinae gratiae munus commendetur. Fe-
Cbristtim facta est, vel poiius ipse Jesus C b r i s l u s . ntf, i n q u i t . Quis? Unde? Quo? Sermo Altittimi*
Moyses fatnulus Dei mtilta verba et mulios sermones V e r h u m D e i , unicus Patris, rex, filius regis, de
p r o t u l i t . Dctis Pater unum V e r b u m , unumque ser- conseusu P a t r i s , ad tolerantiain passionis. De aequa-
inonem u i i s i l . SeJ sermones Moysi omnipotenles l i t a t e majestatis ad patibttluin c r u c i s , de sede r e -
uon fucrunt, quia qitod dicebaut facere non potue- gali ad officinam pcccati, de Itimiiie cceli usque ad
r u n t : c l ideo landeii^quandoque i n promissione c lenebras i n f e r n i . Sed nunquid ideo regnum p e r d i d i t ?
dclicicudo s i l u e r u u l . E t tunc otnnipotens Sermo i m o eos qtti servi erant peccati liherans usque ad
venit, qtii uou soluin d i x i t , sed quaecunquc dixit, conregnandum sibi sublitnavit. E t ideo fortassis a
imo quapcuiiquc voluit f e c i l . Isle sermo, istud Ver- regalibut tedibus venit, quia in domo Patrit ejus
hum adhuc l o q u i t u r . quandiu i n fidelibus suis p r o - mansionet multee tunt (Joan. x i v ) , et regnabunt c u m
inissioncs suas operalur. Sed cum promissa imple- illo In aeternum, cum acceperint regnum quod para
v e r i l , tunc quasi loqui cessabil. Cttin aulem promissa ttiin est ab i n i t i o saecnli. Unicus enim regis e r a i ,
iinpleta f u e i i n t , quia amplius quod pelatur n i h i l solus regnum h a b u i i ; sed quia ad conregnandum
deetit, felix i n seinpilcrnutii silenliiiin e r i u sibi fratres adoptare v e n i l , non j a m a sede regali, sed
Dum ergo medium silentium tenerenl omnia. Bene a tedibut regalibut venire debuit, quia regnum ad qtiod
omtiia, hoc est non solum illi q u i i n pelilionc despe- vocaulureiecti Dei praeparattim est ab i n i t i o saaculi.
rabant, sed et illa quae in proinissione defeceranl,*/ COLLATIO I I .
tiox in suo cursu medium iter haberel. Nox in sacra Quod Verbum, dum caro factum ett naturam assum-
%

S c r i p l u r a aliquando pro diabolo, aliquando pro inem- ptit, non personam, el quod una persona est assu-
L r i s ejus, i d est p i o peccaloribus initpiis, aiiquando mens et assumpium.
pro peccato, aliquando pro praesenli v i l a a c c i p i l u r . D Verbum caro faclum est (Joan. i.) Quod verhtim
Pci noctem ergo i n boc l o c o , morlalis luijtis Dei quod c l Deus esl? verbtnn e n i m hominis non
yitoe fluxus signatur, sicttt per diem alibi clarilas esl homo, scd verbttm Dei Deus est. Sicut verbtitn
vitae perpctuae. Praesens ergo vita nox est, v i t a vero cordis cor est, et de corde verbum e x i t , et non est
futura dies. Nox isla habet vesperam, dies iiia ha- aliud verbum cordis qtiain ipsum cor, sic verbum
h e l a u r o r a m . Vespera praesentis noclfs fuit iiiclinatio Dei aliud esse non potest quam Deus. Sapientia est
unius d i e i , aurora illius diei inclinatio praesentis v e r b u m c o r d i s ; quae de corde nascilur, et a corde
$ e c u l i . Vespera hujus noctis f u i l ex quo Adam pec- non separatur. Ipsum cor sapienlia est, et de corde
c a v i t , donec accepta sententia m o r t i s a paradiso ipso sapientia est, et una sapienlia cor et sapicmia
pulsus i n tenebras hujus iniindi e x i i t . A u r o r a sc- sua. Sic Deus sapientia est, et de ipso Deo sapientia
q u e n l i s diei est a resurrectione C h r i s t i usqiie i n est, et est una sapienlla Deus e l sapientia stia.
finem saeculi. Ergo vita ista nox esi. Sed quis est Sapientia Dei verbum Dei est. Ipsum V e r b u m caro
cursus vttae hujtis? Vidcamtis quo c t i r r a t . Per m o r - factttm est. Quid est caro? Homo. Facltitn est caro,
t a l i t a l e m c u r r i t i n m o r l e m . Per m o r l c m c t i r r i t i n factum est homo. Quomodo factuiu est homo?
damnatiojicm. I g i t u r vita moruilis deorstim currit, Assumcndo homineiu. Ycrbuni quippe hoinioeip
* i * APPENDJX 4 D HOGONIS OPERA DOGMATICA. 5*0
assumpstt n a t u r a m , non personam. Non euim as- A ita pcrsonam essc non habuit. Sed d i c e s : Quare
suinpsit hominem personam, sed assumpsit hotni- ergo assumptus esse d i c i t t i r , si persona assumpta
item i n personam. Intellige quod dico. F i r m a est iton d i c i l t i r , cttm i l l u d rationalis iiatune qttod as-
lidcs catbolica ; Vcrhum persona assttmpsit h o t n i - sumptum est, anie ipsam unionem ncc homo nec
nem non personam, sed n a t u r a m . Qttare non d i c i - persona ftiit, quia exlra unionei» per se n u n q u a m
mus personam as>umptam, siciit dicimus personam fuil, quoniatn assumpitim est ex quo ftiit? Sed
assnmentem? Ne dtias personas pracdicemus i n considera quia i d ralionalis natttrae qtiod assum-
C b r i s i o , et ne qtiateruitalem indticere videamur, pittm est ex eo qttod f u i l h o m o , i d esl humatia
et coiifundatur T r i n i t a t i s confessio. Propterea dici- nattira, essc habuit. Quia ergo assumptiiin est i n
m u s hominem n a l u r a t n , non personam, assuinpitim eo qtiod f u i l , ex quo homo f t i i l , ideo bomo assum-
a Verbo. Quid est homo ? A n i m a et corpus. Pro- ptus esl. Id enim assumplum est quod homo fuit i n
p.erca homo assumptus e s t , quia anima et corpus co et ex eo quod assumptum est, quia autem i d quod
assuinplum est. Proplerea persoua assumpla non assumptum est rationalis naturae ex eo qtiod fuit
est, quia anima e l corpus autequam Verbo u n i r e n - persona non f u i t , qnia per se non f t t i l ; sed ex eo
l u r i n personatn, non erant i n t c r se u n i l a ad per- quod assumptum est unilttm cst, et ex co qttod u n i -
sonam. Idcirco qtiia asstimpta non s u n l , unita non B t u m est, una cum Verbo uniente persona est. I d c i r c o
s u n t , assumpta persona, quia vero i n eo quod as- persona assumpta non d i c i t u r , sed n a t t i r a , quia
sumpta sunt unita s u n t , i n personam assumpta quod asstimptum est ex eo quod fuit, et natura c t
stint. Sed dices : Si anitna et corpus anteqtiam u n i - homo, i d est natura htimana csse h a b u i l ; persona
r e n t u r Verbo, ideo persona non erant, qnia i n t e r se aiitem non ex eo quod fuit, qtiia ilhid per se n u n -
unita non e r a n l , nonne tamcn anima etiam sola per qtiam fuit, sed cx eo qtiod Verbum personae unitttm
se persona erat, inqttantum spiritus ratiottalis erat? est, esse coepit. Propterea homo assumptus est, i d
S i autem anima etiam sola persona erat inquantum esl huinana natura, non persona.
spiritus rationalis c r a t , quomodo persona non as- COLLATIO I I I .
sutnpta est quando anima rationalis asstimpla est? De incarnatione Verbi el mgtterio ejus respectu nuntH
Sed sictil aiiima rationalis et caro ideo non sunt et Virginis.
assumpta persona, quia ante assnmp ionem non Omnia per sapienliam Dei facta s u n l ; ad ipsam
habuerunt u n i o n e m , sed asstimpta i n personam, atitem sapientiam facta non sitnt, nisi illa solum
quia ex eo unita sunt qtiod asstimpta sunt, sic et quae sapienlia f r u i possunt. Haec aulem sunt raltone
anima rationalis ideo asstimpla non est personn, itlentia , et intelligentiam sensumqne percipiendi
r — f p ^ , _ r — r

quia ante unionem Verhi sicut per se esse 11011 ha- boni malique fugiendi habentia. Qtiorum pars sur-
b u i t , ita persona esse non habuit. Ex quo c n i m coe* s u m e r a l condila i n angelis, pars deorsum i n h o m i -
p i t , n n i r i ccepit; et ex quo fuit, unila f u i l . Ex qtio nibus o r d i n a t a . I g i t u r homo non solum per snpien-
autetn unita fuit, una cum eo c u i uniebalur pcisoua t i a m Dei factus e r a l u t essei, sed etiam ad sapien-
f u i t . V i d e q t i i d seqttittir. S i ex quo fuii unita f u i t , tiam Dei factus erat ut beate essct, t i l iila videlicet
et ex quo unita fuit persoua f t t i t , ergo ex quo fuit frueretur co sensti qtio sapientia percipi polcst. Sed
persona f u i l ? Si autem ex quo fuit persoua fttit, quia peccando seustim a m i s i l quo sapieutia f r u i de-
quomodo persona assumpta non est quae persoua buisset, oblitus est ipse comedere panem siittm, e l
f u i i , quando assumpta est? Sed considera. Non te refeclionem i l l a m qtia vivttnt nnimae i n corporalem
perturbet sermonis i n v o l u c r u m : fides quaeritttr. commulavit deleclationem. Terrenis i g i l t i r et cor-
Sermo m u l l a p c r t u r b a t . Intende t i b i . Ex qtio f u i l p o r a l i b i u sensti et affeclu imiucrsus, non potuit se
perso.ia fuit. quia ex quo fuit unita f u i t . Quare ad spirLualitim cogilalionem sive amorein erigere,
crgo non dicimus personam assumpiam ? lnteiide. sed sola ea qune carnis sunt snpiens, s p i r i t u a l i u m
Quando assumebatur, uniebatur. Ex quo coepit jucunditatem non ngnovit. Ipsa autem Dei sapienlia
i i n i r i ccepit et ex quo u n i r i ccepit persona esse D nolnit amitlerc hominem q u i propter ipsam facttis
co?pil, IIOII tamen inqtianlum e r a t , sed inqtian fuerat. Et ctim ipsa sursum esset, ille, deor-
ttim uuita erat. S i per se aliqttando esse h a - s u m , venit u b i ille erat, tit eum revocarel ad se
buisset, ex se persona hahtiissct. Quia aulcm sem- unde ceciderat. F a c l u m est Verbum caro ut liomo
per unila f u i l , semper nna cum illo c u i unicbatur i n l e r homines csset, q u i Deus erat supra homines.
persona fuit. ldeo non dicimus homiuem personam £ l versus esl panis ille i n lac, u t a parvulis sutni
asstimptam essc, sed assumplum esse hontinem i n possit. Sapientia sursum panis erat, et eadcm ipsa
personam, quia htimana nalura i n Cbristo ex eo sapientia deotsum lac erat. In diviniiate panis, i n
quod fuit persona non fuit, quia per se non f u i l . humattilate lac. Sic enim parvtili sensu per lac h t i -
Sed ex eo quod unila fuit, una cum i l l o cui tinieba- manitatis n u t r i i i sunt, et roborati sunt ad panem
t u r , persoua fuit. Persona enim notal discretionem. d i v i n i t a t i s , u t idem ipse utrobique reficeret, c t r c -
Propterea quod per se persona fuit, cx se persoua ficiendo languidos ad incorruptionein repararet
non f u i t . Idcirco non esl asstimpia persona, scd Dedit ergo reparandis ad incorruptionem alimentnm
n a l u r a , quia qttod nsfu.npluin esl rationalis nattirae, iticorruplioiiis. Parvultis quidem immaculatam car-
sicut extra assumptioncm per sc esse ncn h a b u i i , netn qtiaro sumpsit de Virgiue matre, perfectis a u -
3*1 DE VERBO I N C A R N A T O . 52*
l e m l n c o r r u p t i b i l e m d i v i n i l a t e m quam babuit de \ omnes filios h o m i n u m . P r i m u m gratia snper e a m ,
aelerno P a t r e . Istis u t i n t e r i m non deficeren! i n poslea gratia in ea : deiude gralia ex ea. Super
v i a , illis ut postea perfice.enlur i u p a t r i a . lslis ad eam, ad t t m b r a l i o n e m ; i n ea, ad f e c u n d i t a l e m ; ex
consolalionem, itlis ad giorificationem. Propter boc ea, ad salvationem. V e n i l enim gratia u t humanam
ergo Dei F i i i u s pro redemplione bominum bomo nattiram v i s i t a r e t , et i n l r a v i t ad eam uude exierat.
factus esl, u t caro per carnem hberaretur, et geueri Per feminam enim exieral, et per fcminam i n i r a v l t .
bumano de suo sumeretur p r e t i u m redemptionis, E l veuit gratia priintiui i n ipsam, dcinde descendit
quatenus inde remedium fieret, unde vititim c o n - in illud quod e r a l ex ipsa, et sumpsit de carne V i r -
t r a c t u m fticrat, et in eodem monstrarettir et peritia ginis n a l u r a m , hostiam pro n a t u r a , qttam l i b e r a m
medici et j u s l i l i a r e d e m p l i , qtiando de suo et sa- pro liberandis oflerrel, u l pritis in ipsam tolttm
nando i n v e n i t u r remedium, et p r e t i u m redimendo. eflunderct, qtiod per ipsam posl modtitn redemptis
Q u i a vero a corruptione liberandum e r a l , idcirco omnibus e x h i h e r e l .
p r e l i u m redemptionis i n c o r r u p t u m esse dcbucrat. Ideo gralia plena, de qua ortus est fons gratiae.
Propterea mater Virgo electa est ttt de munda i m - Et ideo, o V i r g o graliosa, totum uobis quodammo-
maculatus nascerelur, u l sictit i n ccelo Deus babuit do est a te, quod per per i l l u m nohis csl qui nattia
Patrem i m m o r l a l e m aeternus, sic i n t e r r a baberet ® estex te. Graiia plena, iiitantttm piena, ut ex tuo
matrem Virginem i n c o r r i i p t u s . I g i t u r i n ccelo qualis redundante, tolus bauriat m u n d u s . Si enim pruden-
Pater lalis F i l i u s , e l i n terra qttalis mater lalis lilius. te$ virgiues oleum acceperunt in va$i$ $ui$ cum
I n ccelo cum Palre aeternus et immensus, In lerra tampadibu$ (Mattk. xxv); t u , prudeiilissima V i r g o ,
cutn inatre immaculatus et mansuetus. I n coelo cum et Virgo v i r g i u u m , non unum t .ntum vas habuisti
Patre incorruptus et sublimis, i n terra c u m matre oleo gralioe repletum, quo iampadem tuam inexstiu-
virgo e l b u m i l i s . I n coelo imago P a l r i s , i n terra i m i - g u i b i l i l e r ardentem u u t r i r e s , sed aiiud gestasli vas
tator m a t r i s . Mater virgo e r a t , et in bumiliiate redundans ct indeficiens, cx quo cffuso eleo m i s e r i -
exsultabat. F i l i u s V i r g i n i s virgo h u m i l i l a t e m c o m - cordiae oinitium lainpadcs illuminares, et vasa o m -
mendabal. Talis ergo Agnus, qualis maler A g n i ; cx n i u m usque ad stitninum et perfectum impleres, et
munda mtindus, ex V i r g i n e incorruptus. Per V i r g i - i n ilio n i b i i minueres. Prudens ergo fuisli u t t i b i
nem veniens ad nos : per v i r g i u i t a t e m praecedens provideres, nec timida u t aliis subvenires. Nec d i x i -
nos. Per incorruptionem veniens u t peccatum tolle- s t i : Ne forte non $ufficiat m i b i et vobi$ {ibid.) 9 sed
r e t , per v i r g i n i t a t e m praecedens u t v i r t u t e m demon- sciens quod sufliceret e l tibi et nobis, suflicienter r e -
straret. Veitiens u t conferret remedium, praecedens ^ tinuisti ct stiflicienter t r i b u i s l i . L t t m e n i u lampade
u t daret exemplum. Non e n i m potuit arbor bona fuit i n carne v i r g i n i t a s ; oleum i n vase i n corde b u -
malum fructum facere, s i c u l arbor mala fructum iKilitas. E t erat aliud vas humanitas V e r b i i n utero
bonum facere non pote$t (Maltli. v u ;Luc. v i ) . Quo- tuo graiiae plena, ex ctijus pleniiudine t i i q u o q u e ac-
niam omuis arbor ex fructu suo cogiioscitur, radix cepisti et lumen v i r g i u i t a l i s i n carne et oleutn h t i -
integra, et ramtts i n c o r r u p t u s . m i l i t a t i s i n corde. Poslea aulem p a r t u inlemeratOs
Uujus ergo adventtts Gabriel n u n l i u s misstis est, nobis propinans ipsum indeficiens t r i b u i s l i , ut ex U -
u t novam i u carue F i l i i Dei n a l i v i t a l e m praedicaret, litis plenitudine effunderelur, quo et lampades no-
i n qua forma servi, domino sociata, hostem po- strae exstinctae i i i u m i i i a r e n t u r et vasa vacua reple-
tenter d e v i c i l . Fortis i n i l l o , non tamen violenta rentur. Si gratiae plena f u i s t i , cum de terra carnts
ad inferendam i n j u r i a m , sed eflicax ad j u s t i i i a m luae fons graliae e r u p i t : u t mauaret super omneui
obtiiiendam. Propterea Gabriei missus est, quod t c r r a i n , et i r r i g a r e t a r i d a m , et sterileui fecundaret.
fortitudo Dei interpretatur, quia ipsam etiam i n f i r - Ex hac plenitudine grajlia? e l illa acceperal quac ste-
m i t a t i s fortitudo f u i l , quoniam i n ea superatus est r i l i s conceperat, quae e l Virginem fecundam ad sc
i n i m i c u s , et capta praeda a violeuto reducta est. vcnienlera agnovit et d i x i t : Unde miki koc 9 ut ve-
Tres enim perieranl, et subsecutus est q u a r t u s , s c i l i - D niat mater Domini mei ad me ? (Luc. i.) Bene muter
cet Redemptor e o r u m . P r i m u s sine masculo et sine Dominiy quia in forma servi Domintis majestalis a d -
f e m i n a ; secundus de mascuio, sine f e m i n a ; l e r l i u s venit. Qtii enim nalus esl homo, idem erat e l Deus.
de masculo et f e m i n a ; quarlus sine masctilo dc Ex eo quod assumptns est, filius V i r g i n i s ; cx eo
femina. Adam quippe nec de masculo nec de femina atiiem quod assumpsit, F i l i u s inajeslatis. i d e m t a -
c r a t ; Eva autem de masculo sine fcmina : q u i autein iuen et filius Virginis, e l F i l i u s majestatis. E t propter-
de i l l i s erant, de masculo s i m u i et de femina erant. ea qtti assumplus est homo, natitralis est Filius
E l ceciderunt p r t m i inasculus et femina, et per eos Dei, propter eum qtii asstimpsit; verus est filitis ho-
q u i post eos e r a n t omnes de masculo et femina. i n i n i s , propter eum quem assumpsit. Nemo i g i l u r
E t quia p r i m u s anclor culpae dejectus cst a femina, dicat C h r i s t u m F i l i u m adoptivum, cum naturalis s i t
auctorem gratiae sine masculo concepil et pepcrit Filitts, quoniam qucm assumpsit homo, et q u i as-
femina, u t idem sexus i n i t i u m gratiae esset, q u i sumpsit Detis, uon duo filiisunt, sed untis est F i l i u s ,
peccali origo e x s l i t c r a t . Proplerea a i l : Ave, gralia Deus et horoo, Jesus Cbristtis. Ideo mater Domint
plena, Dominus tecum (Luc. i ) . Vere enim Maria est quac genttit formam servi, quia i n forma servi
gratia plena f u i l , per quam gratia descendit super crat majeslas D o m i n i , e.t unus cum l o r m a servi c i
525 A P P E N D I X A D HUGONIS O P E I U D O G M A T i C A . 521
majestale D o m i n i . Benc ergo m a l r e m Domini sui A ad me ; Et beata quai credldisil, qucniam perfidentur
vocal qti33 Deum c r c d i d i l essc ipsttm qtii liomo con- in te omnia quce dicta sunt tibi a Domino. T t i n c ait
ceplits f u c r a l , et p o r l a b a l u r i n ulero Virginis se- Maria : Magnificat anima mea Dominum (ibid.). De
cundum carnem, qui dcitate sua omnia portabai. quo ante allegorias i n Evangelium Lucae expllcatio
Ideo a i l : Unde hoc mihi, ut veniat maler Domini mei posila est.

DE F I L I A JEPHTHE.

De filia Jephlhe, quod eam pater itt holocaittoma pturae testimoniis (tit alia hnjtiscemodi omiltamus)
o b t u l i l Deo, quoniam i u bello voverat, si vicissel, quam Domintim a quo ba?c Scriplura htimano ge-
cttm se i n holocattloma o b l a l u r u m qni sibi de domo neri altribtita esl, non solum non diligere, v e r u m
exiens primiis occurrissct,quod cnm vovissel, v i c i t , etiam odisse talia sacrificia i n quibus homines im-
et occurrcnte sibi tilia, quod voveral r e d d i d i l , solcl m o l a n l u r ? Illa plane d i l i g i t e l coronat, cttm qttisqtte
esse magna ct ad jtidicandum diflicillima qtiaeslio, juslus iuiquitatem patiens usqtte ad mortem p r o
quibusdam q u i d sibi hoc v e l i l nosse cupientibus et v e r i l a l e decerlat, vel ab i n i m i c i s , qttos pro justitia
pie qusprentibtts, quibtisdam vere q u i S c r i p t t i r i s oflendil, occidilur, rclribtiens eis bona pro m a l i s ,
hic sanctis imperita impietate adversanttir hoc m a - id esl pro odio dilectionem. Talem d i c i t Domintis
x i m c i n crimen vocanlibus quod legis e l propheta- sangttinem jttstitm a sanguine Abel, usauead san-
rttm Dctts etiam humanis sacrificiia f u e r i l delecta- guinem Zacharioe (Malth. x x i u ) . Praccipue autcm
lus. Q t t o m m calumniis sic p r i m i t u s respondemtts t t l quod sanguinem fudit ipse pro nobis, et sacrificium
Dcttm legis et p r o p h e t a r u m , atque, ut expressius seipsum o b l u l i t Deo, sic ulique o b t u l i t , ut ab i n i -
d i c a m , Deum A b r a h a m , et Deum Isaac, et Detim m i c i s p r o j u s t i i i a occiderettir. l l t i n c imitata muha
Jacob nec illa sacrificia deleclaverint, ubi pecorum m a r i y r u m millia usque ad m o r t e m pro veritate cer-
bolocausta offerebantur, sed qttod significativa fue- tartint, e l ab i n i m i c i s saevienlibus immolata s u n t .
r i n t et quaedam umbrae futurorutn, eum res ipsas De qtiibtis djcit S c r i p t u r a : Tanqnam aurum iu for-
nobis qnae his sacrificiis significabanttir coinmen- nace probavit eos et sicut holocausti
f hostiam accepit
dare voluisse. Fuisse a u i c m etiam istam utilem iltos (Sap. 111). Unde et Apostoltts d i c i t : Ego enim
causam cur illa m u t a r e n t u r , nec modo non j u b e r c n - jam immolor (Phitipp. n ) . Sed non sic Jephthc de
tur offerri, imo prohiberentur, ne vere sccundum filia feeit bolocauioma Domino, sed sictit praece-
camalem affectum talibus Deum delectari p t i l a r c - p t u m fuerat pecora o f f e r r i , et p r o h i b i t u m ftterat
mus. Sed u l r u m etiam httmanis sacrificiis signillcari homines i m m o l a r i . Magis hoc iili simiic v i d e l u r
futura o p p o r t t i e r i l merito quaeritur. Neque .inortes quod fecit A b r a h a m , quod Dominus specialitcr ficri
h o m i n u m quanqtiam m o r l u o r u t n , i n hac catisa ex- pnecepit non gencrali lege. U t talia sibi sacriflcia
horrescere et formidare deberemus, si i l l i qtti haec fierent aliquando roandavit, i m o etiam fieri p r o h i -
de se fieri gratanter acciperent i n aeleruain rcmu- b u i l . Dislat ilaque hoc qtiod fecit Jcphlhe a facio
nerationem commendarentur Deo. SeJ, si hoc ve- Abrabae, qtioniam ipse jussus o b l t i l i t filium, isie
r u m esset, hoc genus sacrifictorum Deo non displi- atiiem fecit quod et Iege vetabatur et ntillo speciali
eeret. Displicere autem Deo satis evidenter eadein jubebatur i m p e r i o . Deinde non solutn i n sua lcge
Scriptura testalur. N a m , c u m omnia primogenita poslea, veruin etiam lunc Dominus i n ipso Abraluu
sibi d i c a r i et sua esse voluerit atqtie praeceperii, filio, talibus sacrificiis quam non delectarelur o s l c u -
r e d i m i t a n t u m a se volttit primogenita h o m i i i u m ,
dit, cum patrem cujus fidem jubeiido probaveral, a
ne immolandos Deo credcrent lilios suos quos natos
filii tamen inlerfectione p r o b i b u i t , et arielem, quo
primhus suscepissenl. Deinde lioc aperlius ita l o -
sacriflcium licite secundum vetcrum congriientiam
q n i t u r , quod htimana holocausla sic Deus i m p r o -
temporibtis consuelam complerettir, appostiit. Si
bet u l prohibeat detestaus ea i n aliis gentibus, et
aiiiem hoc quempiam movel * quomodo pie c r e d i -
poptilo suo praecipiens ne audeal i m i t a r i . Atlende,
derit Abraham Deum talibus sacrificiis d e l e c t a r i , s i
j n q t i i l , tibi ipsi : Ne sequaris gentes, postquam ex~
haec i l l i c i l e oflerunlur Deo ; et ideo recle p u i a u t
terminatce fuerint a facie tua, ne exquiras deos eorum
credidisse eliam Jepbthe quod (ale sacrificium Deo
siicens : Quemadmodum faciunt gentes diis suis f fa-
posset esse acceptttm, pritno considerel a l i u d esse
ciam et ego. Non facies ita Domino Deo tuo. Abomi-
u l t r o vovcre, aliud j u b e n t i obtemperare; non e n i m ,
namenta enim qucs Dominus odit (ecerunt diis sui*
si aliquid pracler morem i n domo a Domino i n f t i l u -
quoniam et filios suos et filias comburunl igni. (Deut-
tum scrvo j t i b e l u r , atque i d laudabili obedientia
xn).
facit. Idco non cst plectendus, si hoc sponie prae-
Quid evidentius ostendi potest his sanclae S c r i - sumpscrit. Deinde babebat quod credcret A b r a h a i u
325 DE F I L I A
JEPIITIIE. m
v t propler d i v i n u m i m p e r i n m non p a r c e r c l
filio, A £t ideo hujuseemodi patri pcenam foisse retributam»
non credetts Detim tales victimas libenter accipere, ne iinpunittun taiis voti reliuqiieretur exemplttm,
sed hoc etim propterea jtissi*se u t resuscitarel oc- neve magnum aliquid se vovere Deo putarent bo-
c i s u m , et htiic aiiqtiid tanquam Dens sapicns de- mines cum victimas humanas vovercnt, et (quod
monatraret. Nam hoc de itlo etiam i n Epistola legi- est horribilius) filiorum, aut non vera sed potius
t u r qua? i n s c r i b i t u r ad Haebraeos, et fides ejus, qtiia simulata eadem vota essent, c n m v c l u l exemplo
hoc de Deo crediderit, quod posset filium ejus s u - Abrahae sperarenl qui vovissent, Deum p r o h i b i t u -
scitare, i a u d a l u r (Hebr. x i ) . Iste vero, et Deo non r u m talia v o l a compleri.
juhente neque poscente, et contra iegitimum ejus Possemus, i n q u a m , hoc dicere nisi ah isla sen-
praeceptum u l l r o sacrificium v o v i l h u m a n u m . Sicut tenlia duo nos praecipue d i v i n a r u m S c r i p t u r a r u m
enim scripiutn esl : Et vovit Jephthe voium Domino testimonia revocarent, u t hanc rem gestam in l i b r i s ,
el dixit : Si traditione tradideris mihi filios Ammon, tantae auctorilatis memoriae commendalam d i l i g e n -
qnicunque exierit de januis domus mea, in obriam lius ( q u a n l u m Dominus adjuvat) e l caulius per-
rnihi, in revertendo me a filiis Ammon in pace 9 o/feram s c r u t e m u r , ne i n ttllain partein j u d i e i u m temerariutn
eum holocautoma Domino (Judic. xi). proferamus. U n u m , quod i n Epistola ad Hebraeos
Non utiqtte his verbis pectts aliquod vovit
quod B iste Jepbthe i n l c r lales commemoratur, ut eum c u l -
secunduin legcui holocautoma posset offerre, Ne- pare vereamur : Ubi s c r i p l u m est. Et quid adhue
que enim est aut f u i l constietiidinis t i l redeunlibtis dicam : deficiet enim me tempus enarrandi: de Ge-
ctttn v i c t o r i a de bello ducibus pccora occurrerenl. jdeon, Barach, Samson, Jephthe et David et Samuel
Quanlum atilem attinct ad mtila animalia, canes et prophelis, qui per fidem devicerunt regna, operan-
solent domiuis blando famulalti alludentes currere tes justitiam, consecuii sunt promissiones (Hebr. n).
o b v i a m ; de qtiibus ille i u stio volo cogitare non A i l e r u m , quod ubi de illo isla n a r r a n t u r , qtiod tale
posset, ne in iujuria Dei a l i q u i d non solttm i l l i c i - voverit et in.pleverit v o t u m , praemisit S c r i p t u r a
t u m v e r u m etiam contemptibile et sectmdtim legein dicens : Et factus est super Jephthe Spiritus Do-
i m m u n d u m vovisse videretur. Nec a i t , Qiiodcunqtie mini et circuiens Galaad et Manasse, transiit spe-
e x i e r i l de januis donttis mcae obviam m i h i , ofletam culam Galaad; et de specula Galaad Irans filios
i l l u d holocautoma, sed a i t : Quicunque exierit ob- Ammon, et vovit Jephthe votum Domino (Judie.
viam mihi, offeram eum. Ubi procul dubio n i h i l n ) , et caelera ad ipsum vottim pertinentia, u l omnia
aliud quam hominein c o g i t a v i l ; non tamen fortasse quae deinceps facla stint tauquaui opera spiritus
unicam filiam, quanquam i l l a m i n (auta palerna Doinini q u i super eum factus esl intelligenda v i -
gloria quis possct anteire, itisi forte uxor? Nam deanttir. Ista testimonia nos compellunt quaerere
qtiod noo t l i x i t , quaectinque, sed quicuuque exieril politis c u r facttim s i l , quam facile improbare cur
dejanuis domus mece (ibid.), solel Scriplura pro quo- factum s i t . Sed p r i t n o i i l u d ad quod ex Epistola qtiae
libet sexu masculinum gentts ponere, sicut de A b r a - ad Hebraeos est cum memoravi, inter illos laudabt-
ham d i c t t i m est, surgens a niortuo (Gen. x x m ) , cum les v i r o s , q u i ibidem commemorantur uon soltim
ejus uxor morlua fuisset. Quia ergo de hoc volo est Jephthe, v e r u m etiam Gedeon, <le qtio s i m i l i l e r
atque facto n i h i l videlur S c r i p i u r a judicasse, sicut Scriptura d i c i l : Spirilus Domini confortavil Gedeon
de A b r a h a m , qnando. Clium jussus o b t u l i t , aperlis- (Judic. i v ) , et lamen cjus factum quod de illo ope-
sime j t i d i c a v i t , sed tantummodo scriptum reliquisse ratus est ephod, et fornicatus est post i l l u d omnis
legentihus jtidicandum , quemadmodum de facto I s r a e l : e l faclum est domui Gedeon i n scandalum,
Judoe fllii Jacob quando ad n u r u m qttidein nescitts non solum latidare non possumtts, v e n i m etiam quia
i n t r a v i t , verutn quantum i n ipso fuit fornicalus fuit S c r i p l u r a hinc aperlissime indicavit reprobare m i -
quia meretricem p u l a v i l , neque approbavit, hoc nime dubitamus. Nec tamen ex hoc ulla At i n j u r i a
Scriptura neque reprobavit, s e d j u s t i t i a et Dei lege S p i r i t u i D o m i n i , qtti eum cottfortavit ut hosies po-
consuita exislimandum pensaudumque d i m i s i t . Quia D puli ejus tanta facilitate superarel.
ergo de isto Jephlhe faclo i n neutram partem sen- Ctir ergo inter eos commeinorattir qui per fidem
t e n l i a m Scriptura Dei p r o t u l i l , u t noster sensus i n vicerunt regna,, operali sunt juslitiam (llebr. xi),
judicando excrceretur, possemus j a m dicere Deo nisi quia sancta Scriplura q u o r u i n fidem atqtte
displicuisse tale v o l u m et ad illam perducltim fuissc j u s t i t i a m veraciler l a u d a l , non hinc iinpeditur eo-
vindictatn u l p o t i s s i m t i m fitia unica occurreret.Quod r u m eliain peccaia (si qua n o v i t , e l oporlere judi-
si sperasset atque vohiisset, non continuo, u t eam cal) notare veraciler. Nam et i n eo quod ideui Ge-
v i d i l , scidisset vestimenta sua atque d i x i s s e t : Jleu deon signum petens tentavit in vellere, tie«cio
tne, filia ! impedisli me: in offendiculum facta es in u t r u m non f u e r i l transgressiis praecepltim quo s r i -
oculismeis (Judk.w). Deinde qitod sexaginta d i e r u m ptum est : Non tentabis Dominum Deum tuum
t a m longa dilalione data liliae suae, D o m i n u s e u t i i (Matth. i v ) . Verumetiatn i u ejus teniatione Dominus
ab unicae charissimaeque ncce non p r o h i b u e r i t , sicut quod praeiiunliare volebal osiend t , i n comploto
p r o h i b u i l A b r a h a m , donec perficiendo quod vove- scilicet vellere et area lota circtimqitaque sicca ,
r a t seipsum percuterel o r b i i a t e gravissima, Deum figurare p r i i n u m popttltim Israel ubi erant sancti
autera nequaquam hoininis iminolatione placaret. selecti lanquatn pluvia spii i t u a t i , et poslea com-
 APPENDIX AD IIUGONIS OPERA DOGMATICA.
m
pluta area sicco vellere figtirare Ecclesiam tolo A m i r a b i l e m providentiam pertinere. S i quis autem
orbe diffHsara, babentem non in vellerc tanquam d i c i t scieniein omnia fecisse et dixisse Gedeon, ex
h i velamine, sed i n aperlo, coelesteiu g r a t i a m , i i l o revelatione prophetica. u t per eom (alia signa i n o n *
priore populo velut ab ejusdem gratiae rore siccato sirarentur, nec defccisse a fide, et quod ei promise-
atque aiienalo. Nec tamen frustra inter fidcles rat Doiuiiius credidisse, seJ auciione prophetica i u
et operantcs j u s l i l i a m , Jpropier bonam fidelem- vellere voluisse tentare, aique ila iilius tentalionem
que v i t a m i n qua euin credendiim cst esse defun- fuisse i n c u l p a b i l e i n , sicut dolum Jacob, et tllud
c t u m , lale i n Epislola ad Hebraeos m e r u i t l e s l i m o - quod Domino a i t : ISon irascatur indignatio tua in
n i t t m . U l r u m aulem quia postea quam d i c t u m est, me, non ideo dixisse quod i r a m cjus l i m e r e t , sed
faclue e$t $uper Jephthe Spiritne Domini, ea secuta quod ettm confideret nou i r a s c i , cum ea laceret
sunt u t votum illud v o v e r e t , et quod voveral red- qu;c Spiriltt ejus dictante facienda esse U n q u a m
derel, Spiritui Domini omuia deputanda sint, prophela sciret, audiendus v i d c a t u r , dummOdo i i i u d
ut perinde habealur boc sacrificiuin, lanquam quod de faclo ephod Scriptura ipsa c o i p a v i l , q u o d -
id Dominus sicut Abrahae fieri j u s s e r i l , non facile Iibct s i g n i f i i e t , iion audeat exctisare a peccato.Nam
d i z e r i m , cum utique de Gedeou possil haec afferri et illud qtiod trecenti y i r i ad signttm crucis
ipso
differentia, quia post peccaluut quod fecit, quando ' ' numcro p c r l i u e i i l e s , hydrias ficliles acceperunt,
fecit ephod, nulla est ejus commemorata prosperi- eisque ardenies faculas incluserumt, quibos h y d r i i s
tas, postea vero quain Jephthe v o l u m v o v i t , illa cst fractis repente l u m i n a numerose micantia tautam
tnsiguis ejus victoria cousecuta, propter quam a d i - hostiom m u t i l u d i n e m t e r r u e r u n t , tanquam ex suo
piscendam voverat, et qua adepia, quod vovcral a r b i t r i o videtur fecisse Gedeon.Non e n i m S c r i p t u r a
s o l v i l . Rursus enim considcrandum est qtiod Gedeon dicit Dominuin admonuisse u l hoc facere?, et tamcn
etsi non poslea quam fecit e p h o d , tamen postea tam grande signum quis ejus animo atque consilio
qnam tentavil D o m i n u m (quod ulique cst peccatum) faciendum, nisi Dominus inspiravit qui praefigurivit
magnas strages hostibus caesis atque superatis fe* sanctos suos thesaurum evangelici lutninis i n vasis
c i t , ac populo salutem acquisivit. Sic enim s c r i p t u m fictilibus habituros? Unde d i c i t Aposlolus : Habe-
e s t : Non ira$catur indignutio lua in me; et teatabo mu$ thesaurum i$tum in vasis fictilibue (U Cor. iv).
adhuc $emei in vellere (Judic. v i ) . I r a m quippe Dei Quibus i n passionibus m a r t y r i i tanquam vasculis
inetuebat, qoia noverat se tentando peccare, quod f r a c t i s , major eorum gloria* fulgor e m i c u i t , quas
Deus i n lege sua manifestissime prohibet. Hoc la- impios evaugelicae praedicalionis inimicos inopinata
men ejus pcccatum et m i r a b i i i s signi evidentia i i l i s C h r i s t i ciaritate superavit
et magna victoriae prosperitas iiberationisque po> Seu ergo per scienles seu per nescientes, praedi-
p u l i consecuta esl. Jam enim Deus statuerat affliclo cationem praefigiirationeraque futurorum Spiritus
populo subvcnire, atque hujus ducis qucin ad boc D o m i n i propheticis temporibus operatus e s t , n o n
opus assuuipserat utebatur aninio uon solum fideli ideo peccata eorum dicendum est non fuisse peccaia,
et pio, verumetiam sub deliciente et, delinquenle, e t quia et Deus, q u i c l malis nostris bene u t i n o v i t ,
ad praenuntianda quae voIebal,et ad complenda quae etiain ipsis eoruin peccalis usus est ad significanda
dixerat. quae v o h i i t . Proinde, si propterea peccatum non
Nou enim per istos t a n t u m q u i etiamsi peccave- f u i t , sive cujuslibet necis humanae, sivc eliam p a r r i -
verunt inter justos tamen n a r r a n t u r , sed eiiam per cidale sacrificium vel vovere vel reddere : quia
ipsum Saulem, o m n i modo reprobatum, m u l t a Deus magnuin a l i q u i d et s p i r i l t i a l c significavit, f r u s t r a
populo suo p r a c s t i t i t : i n quem i n s i l i v i t etiam S p i r i - Deus lemporalia p r o h i b u i t , et se odisse testatus est,
tus D o m i n i et prophetavit (/ Heg. x); non c t i m q u o n i a m e l illa quae fieri j u s s i t , utique ad aliquam
jusle ageret, sed c u m i n v i r u m sauctum David i n - significalionem r e r u m s p i r i t u a i i u m maguarumque
noceiitemque saevirel. A g i t enim S p i r i t u s D o m i n i r e f e r u n t u r . C u i ergo illa p r o b i b e r e l , quandoquidem
et per bonos et per m a i o s , et per ^cientes et ne- D poterant propter eatndem earumdem r e r u m s i g n i -
scientes, qnod agendum n o v i t e t s i a t u i t ; q u i etiam ficaUonem, p r o p l e r quam e t ista l i c i l e fiebant, n i -
per Caipbam a c e r r i m u m Doraini persecutorein (ne- hilominus Jicite fieri, nisi nec lale aliquid s i g n i -
scieniem q u i d d i x e r i t ) insignem p r o t u l e r i t prophe- ficantia, quale expedit credere, humana Deo * a c r i -
t i a m , quod oporteret C h r i s t u m n i o r i pro gente ficia p l a c u c r u n t , quando non pro j u s t i l i a quisque
(Joan. x i ) . Q u i s c n i m egit, nisi Spirilus Dotuini, ab i n i m i c i s , quia recte vivere v o l u i t , vel peccare
curans p r o n u n t i a r e v e n t u r a , u t j u d i c i Gedeon. v o - n o l u i l i n t e r i m i t u r , sed homo ab homine tanquam
i e n t i teutare D o m i n u m et non credenti quod fueral eiecta bostia more pecoris i m m o l a t u r ? Q u i d si (ait
ei per m a n u m ejus de salute populi Jocutus, hoc aliquis) quoniam pecorum victimae j a m eo ipso qoo
potissimum de vellere coiiipluto postmodum sicco, fuerant ttsitatae, quamvis et ipsa ea recte i n l e h l g e n -
et de area p r i m u m sicca postea rigata, veniret i n tibus ad significationera s p i r i t u a l i u m referuntur,
m e n l e m , u t subdeficienli a fide j n h r m i t a t i ejus de- minus taroen faciebant intentos ad magnum sacra-
lictoque deputelur. Quod vero c t i a m lali ejus animo inentuin C h r i s t i et Ecclesiae r e q t i i r e n d u m ; p r o -
ad boc quod geueri huinano significari oporiebal, pterea Dcus re insigni et inopinsta volens quasi
uaus est Deus ad e j u s h i l e i l i g a t u r tnisericordiain c t donuientes h o m i n u m animos e x c i t a r e , c o m a g i s q o o
3*4 DE F I L I A JEPHTHE. 550

t n l i a sihi sacrificia offerri v e l u e r a t , c u r a v i i sibi A ct urget quodammodo isie sacrarum S c r i p t u r a r u u i

ejusmodi a l i q u i d offerenduin u l ipsa a d m i r a t i o m a - locus, cogitare quemdam potentem v i r t u t e ; talis
gnam gigneret quacstionem, et magna quaeslio ad enim d i c i t u r Jephthe, quod nomen i n t c r p r e t a l u r
perscrutandum magnum m y s l e r i u m studium piae aperient. Dominus autem Christus, sicut indicat
mentis erigeret : pie vero perscrutans mens bo- Evangelium, discipulis suis aperuit sensum u t i n -
minis a l t i l u d i n e m prnphetiae, velut hamo piscem telligerent Scriplttras (Luc. xxiv). Hunc Jephthe
Dominum G h r i s t u m dc profimdo S c r i p t u r a r u m le- fratrcs ejus reprobaverunt, et de patcrna domo
varel. e x p u l e n i n i , objieientcs ei quod csset filius f o r u i c a -
Huic nos r a t i o n i e l considerationi non obsislimus„ ri:c, tanquam ipsi essenl dc uxore legitima n a i i .
scd aiia est quaestio de animo voventis, alia de p r o - lloc c t i a m egerunl adversus D o m i n u m principes
videntia Dei qualicunque animo ejus bene utentis. saccrdotum ct S c r i b » ct Pharisaci, q u i de legis
Quamobrem si Spiritus Domini q u i factus est super observatione gloriari videbanlur, tanquam ille
Jepbtbe, u l hoc voveret omnino praecepit(quod q u i - solveret legem, et ideo v e l u t i non esset legitimiis
dem Scriptura non aperuii) tamen si hoc ille praeci- filius. E l quoniatn de sancla qtiidem Virgine corpus
p i t cujus non licet jussa conlemnere, non sohun i n - assumpserat, quod fidelibus n o t u m esl, tamen ejus
sipienlia culpanda non e s t , v e r u m e l i a m obcdiehlia ^ m a t c r , q t t a n l u m ad gentem p e r l i n e t , etiam illa
laudanda est. H o c e n i m si se homo i n t e r i m a l ( q t i o d Judaica Synagoga dici potesl. Revolvat q u i v o l u e r i t
utique humana voltinlate atque consilio facere ncfas propbeticos l i b r o s , et videat quottes et quanta v e i b i
esl) profecto intelligcndum est obcdieuter fieri sevciitale atque indignaiioue D o m i n i illa gens velut
polius quam scelesie, si divinittts jttssum est. De impudica m u l i e r de suis fornicationibus a r g i i a i u r .
qua quaestione i n l i b r o i De civitate Dei satis d i s p u - U u d e e s t c t i a m i l l u d i n hoc l i b r o recentissimum, v e l
t a t u m est. Si autem Jephthe humantim seculus e r r o - c u m post Kphod quod fccit Gedeon, omnis Israel
r c m , h u m a n u m sacrificium vovendum putavit, ejus legitur f o r n i c a t u s , vel qnod abierunt post deos
quidem peccatum de unica filia j u r e p u n i t t i m c s t ; gentium qtiibus c r a n l c i r c u m d a t i . Unde i n illos
quod etiam ipse verhis snis satis videtur ostcndere divina i r a commota c s l , u t per annos octodecim
u b i a i t : Heu me filia I impedhti
t me, in offendicu* contererentur a filiis A m m o n . Sed n t i n q u i d non ex
lumfactaes tu in ocutitmeit (Judic. x i ) ; discissis eadem gente Israel etiam i l l i nati erant sacerdotes
etiam vestimentis stiis. V e r u m i a m e n etiam bic ejtts et Scribae et Pbarisaei, quos i n eis dixiraus praefigu-
e r r o r babet aliquam laudem fidei, qua Deum t i - r a l o s , q u i Jepbthe lanquam i s t i D o m i n u m C h r i s l u m
m u i t , u t q u o d voverat redderet. Nec d i v i n i i u se Q v e l u t i non l e g i t i m u m filiuin perseculi e x p u l e r u u t f
j u d i c i i seutenliam d e c l i n a v i t ; sive sperans Deum Sed i n eo s i m i l i t u d o adumbrala e s l , quod i s t i , u t
p r o h i b i l u r u m , sicut fecit Abrahae, sive ejus volun- d i x i , v e h i l i legis observatores c u m q u i contra prae-
tatem etiam non probibentis intellectam facerc cepta legis facere videbatur tanquam l e g i t i m i non
potius quam contemnere staluens. Quanquain et l e g i t i m u m vere sibi visi sunt ejecisse. Secundum
hic m e r i t o quaeri polesl u t r u m verius i n l e i l i g i t u r hoc e n i m plebs ilia dicta esl f o r n i c a r i , quod legis
hoc Deum nolle fieri, et i n eo potius Deo si non praecepta non servans lanquam v i r o non exhibeat
iieret obediretur,quoniam hoc se nolleet i n Abrahae l i d e m . Sic autem scriptum est de Jephthe : Et
filio , et i n legitima prohibitione m o n s t r a v e r a l . Ve- ereverunt fiiii uxorit et cjecemnt Jephtlie (Judic. xi).
rumtamen si propterea Jepbthe non faceret, sibi V e r h u m quod posilum est creverunt, significal i n
potius i n unica pepercisse, quam Dei voluniatem figura praevaluerunt. Quod in Judaeis i m p l e t u m cst,
secutus esse videretur. Magis ergo i n l e l l e x i t i n eo q u i praevaiuerunt i i i f i r i n i l a t i C h r i s l i , qtiia i t a v o -
quod sibi fiiia o c c u r r i l , u l t o r e m Deum , justaeque l u i t u t ab eis quae oporlebal i n passione perferrct.
pcenae se fidcliter s u b d i d i t , timeus saeviorem l a n - Sicut boc idem significans Jacob praevaluit angelo cuui
q u a m de tergiversatione v i n d i c l a m . Credebat euim quo, u t ipsum porienderel, l u c i a b a l u r . Dixerunt ergo
bonae et v i r g i n i s animam filiae bene recipi, qtiod non D ad Jephte : Non hoereditabit in domo patris nostfi
seipsam voverat immolandam, sed voto et v o l u n - quoniam filius mulieris fornicaria? es lu (ibid.). Tan-
tati non restiterat p a t r i s , et Dei fuerat secuta Judi- quam diccrent quod Evangelhim lot|uilur : Non est
c i u m . Mors enim sictit nec sibi a quoquara nec c u i - iste homo a Deo qui tic totvit Sabbatum (Joan. ix).
q i a m sponle iitferenda est, i t a , Deo jubente, r e c u - Se atilem jactanies veltit legitimos filios, Domino
sanda non est, cujus constitutione quocunque teni- d i x e r u u l : Not ex fornicatione non tumut nali; unum
pore subeunda est. Nec quisquis eam perpeli de- Patrem habemut Deum (Joan. v n t ) . Et fugit Jephthe
t r a c t a t , u t omnino evitetur, sed tantummodo u t afacie fratrum tuorum et habitavit in terra Thob
diffcratur laboral. (Judic. x i ) . F u g i t , quoniam se quantusessetabscou-
Nunc j a m qtiid Spirittis D o m i n i , sive per nescien- d i t . Si enim cognovissent, nunquam Dominum glorice
tem Jephthe, sive per sciemem, sivc per ejtts i m - crucifixittent (l Cor. n ) . F t i g i t , quoniam inorienlis
p r u d e n t i a i n , sive per p r u d e n t i a m , sive per obedien- i n f i r m i l a t c m v i d e r u n t , v i r t u l e m autem resurgentis
liaro, sive per ofiensionem, sive per fidem i n hac non v i d e r u n l . H a b i l a v i t autem i u terra bona, vel u t

re gesia praefigiiraverit, quantum Deus adjuvat, r e - expressius dicamus, opima. Quod enim Gracce aga-

qniramos breviter et paudamus. Admonet enim nes thon l<x7«06v] d i c i t u r , hoc Laline epimum tlici-

PATKOL. CLXXVll. 11
 ttl APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 33J
t u r . Id aulem interpretatur T h o b , ubi m i b i i n t e l l i - A sunt. Eleganter sane ad exprimcndam m o l l o e v i d e n -
genda videtur ejus a m o r t u i s resurrectio. Nam qttae lius propheliam Jephthe respondilsenioribus G a l a a d :
terra magis opima quam terrenum corpus excellen- Nonne vot odio habuistit me, el ejecistis me de domo
tia immorialitatis e l incorruptionis rnduliim? Quod palris met, et emisislis me a vobis ? et quid est quod
autem d i c i l n r de Jepblhe, quod posteaquam ftigiens venistis quando tribulati estis ? (Judic. xt.) Inde a l i -
a facie f r a l r u m suorum h a b i t a v i l iu l c r r a T h o b , c o l - q u i d figtiratum est i n Josepb quem fratres venden-
iigebantur ad eum v i r i lalrones, et ambulabant cuni les abjccerunt, c t , cum fame t r i b u l a r e n l u r , ad ejus
ipso (Judic. x i ) . QuanqUam et ante passionem obje- opem misericordiamque convertt sunt. Hic vero
c t u m f u e r i t Domino, quod cum publicanis et pecca- m u l t o amplius elucet significatio f u t u r o r u m , quod
toribus manducaret, quando respondit non esse t i e - non ipsi prorsus fratres q u i ejeceruut Jephtbe ad
cessarium sanis medicum sed acgrotis; et iatei* eum venerunt; sed Galaad seniores pro u n i v e r s o i i l o
iniquos deputatus est, quando i n l e r latrones c r u c i f i - populo supplicantes,sicut eadem gens d i c i t u r Israel,
xus est,et unum ex eis de cruce i n paradisum t r a u s - sive i n eis qui tunc f u e r u n t , Christumque reproba-
t u l i t , lamen posteaquam r e s u r r e x i t e l esse coepit verunt, sive i n eis q u i ad ejus opem postea rfversi
secundum id quod supra exposuimus i n terra Thob, sunt. Populoeniin d i c i t u r i n i m i c o , sive i n m a j o r i -
collecli sunt ad i l l u m scelerati homines propter re- B hus sive i n posleris suis longa odia trahenti atque
missionem peccatorum, q u i c u m i l l o ambulabant, servanti, tandemque converso i n eis qui tunc con-
quia sectindum ejus praeceptum vivebant. Neqtie hoc vertendi s u n t : Nonne vos odio fiabuistis me et ejeci-
l i e r i desinit usque uunc et deinceps, quousque ad stis me de domo patris mei? Hoc enim eis visum est
eum confugieut m a l i u t justificet impios, quoniam qui pcrsecuti suut, quod ejecerunt C h r i s t u m de
ad euin convertantur, et discant i n i q u i vias ejus. domo David, i n qua regni non erit finit (Luc. i).
Jam illud quod h i qtii abjccerant Jephlhe (eral Et dixerunt teniores Galaad ad Jephlhe : Non sic
enim Galaadiles) conversi sunt ad eum, et quaesive- modo venimus ad le (Jud. x i ) , tanquam dicerent J u -
r t i n l eum per quem liberarentur ab i n i m i c i * suis d«vi conversi ad Christum : Tuuc venimus u l perse-
(ibid.), qtiam praeclara praefigtiralione signiflcat* queremur. Profitentur ctiam adversus inimicos eum
quod q u i adjccerunl C b r i s l u i n , ad eum rtirsus con- f u t u r u m sibi caput. Respondet etiam ille q u i eorum
vcrsi in illo r e p e r i u n l saiulcm, sive i l l i i n i e l l i g a n t u r v i c e r i l inimicos, quod e r i l eis i n p r i n c i p e m , quod
quos Pelrus apostolus cum de ipsoscelcrcarguisset, Gedeon n o l u i t , cum id Israelitae voluissent. Respou-
sicut i n Aclibus apostolorum iegilur, et bortatus dit quippe illis : Princeps vester Dominus erit(ibid.h
esset u t ad eum quem fueranl persecmi converte- Rcx enim nomine principis significatur qtiem n o n -
r r r v i — —
r e n t u r , compuncti sunt c o r d e , et ab illo quam a se d u m habebat gens illa tempore j u d i c u m . Coeperunt
alienaverant desiderarunt salutem. Quid c s l autem autem babere Saulem, c l deinde alios successores
l i b e r a r i ab i n i m i c i s , nisi a peccatis? Sic autem illis ejus q u i in l i b r i s Regum leguntur. Nam i n Deulero-
ait : Agite pcenilentiam, et baptizelur unusquisque nomio cuin eis praecipitur qualcm debeant habere
vestrum in nomine Domini noslri Jesu Christi 9 et re- regem, si hoc eis placuerit, non i b i r e x , sed princeps
mittenlur vobis peccata vestra (Act. n ) . Sive illa po- appellalur sed quia iste Jephthe iilum figurabat qtii
tius significelur quae i n fine speratur novalio geutis verus est Rex, qtiod etiam i n titulo scriptum fuil,
Israel. Magis quippe i d videtur apparere i n eo quod qui cruci ejus afllxus est, quem Pilaius delere vel
d i c i l u r : Et factum est post dies 9 quod uliqtie post emendare ausus non est, ideo credendum esl esse
tempus significat, et per hoc signilicat non i l l u d i n - d i c t u m : Ero vobis in principem (ibid.). llli autem
telligendum quod reccnli passione Domini facium est, d i x e r u n l : Eris nobis in caput (ibid.) 9 quoniam caput
scd postea futurum esl. Quo videlur eliam i d p e r t i - v i r i Chrisltis, et ipse csl caput corporis Ecclesia*.
nerequodscnioresGalaad v e n e r u n t a d J e p l i t h e , u t p e r Denique postea qtiain eos liberavit Jephthe ab c m -
aetalemscnilem posleriora et novissima tempora a c c i - nibus i n i m i c i s , 11011 eis factus est rex, u t intelligere-
p i e n d a s i u l . InterprctaluraulemGalaada^jiciffissive p mus illud quod dicltun est ad prophetiam p o t i u s p e r -
revelalio. Quorutn utrumque salis htiic r c i c o n g r u i l , tiuuisse de Christo, quam ad ipsum proprie Jephlhe,
quia p r i m u m Domiuutn Jesum Christuin abjecertint, de quo Scriptura narrationem i l a concludit : Et
eisqne postea revelabilur. Qnod vero contra filios judicavit Jephlhe Israel sex annis t et mortuut eti
A m m o n dux q u s r e b a l u r Jephlbe, quibus victis Hbe*- Jephthe Galaadites, et sepultus in civitate sua Gataad
r a r e n l u r q u i eo duce advcrsus illos debellare cupie- (Judic. x i i ) . Judicavit ergo Israel s i c u l caeteri j u d i -
b a n l , quoniam i n t c r p r e l a l u r A m i n o n filius poputi ces; non i b i regnavit u l princeps, sicut i i qui i n r e -
mei sive populus mceroris. profecto aut i l l i signifi- giiorum volumine continentur. Jam veroqttod postea
cantttr i n i m i c i qui ex ipsa gente perseverantes i n qtt.im eis idem Jepbthc constitutus est, misit IIUIH
infidelitaie praedicli s u n l , atit omnino gebennae pne- tios ad hostes p r i m u m pacis verba potiantes, illud
deslinati, u b i e r i t flelus et s t r i d o r d e n t i u m , tanquam ostenditur qtiod a i l Apostolus, in quo Cbristus lo
populo moeroris. Quanquam popiilus maeroris non qtiebatur : Si fieri polest t quod ex vobis ett cum cm-
inconvenienier et diaboltis et angeli ejus intelligan- nibus hominibut pacem habentet (Rom. xn). Verha
t u r , sivc qtiia aeteruain miseriam eis quos decipiunt porro ipsa quae manuavit Jepblheoninia p c r l r a c t a r e ,
a c q u i r u n i , sive quia ct ipsi aeterna) miscriac deputati niinis loncum est festinantibusad alia nobis. V i d c a -
353 DE F l f . l A J E P H T I I E . 531
l u r lamen m i h i sic inlelligenda qtianttim a t t i n c l ad , ( Nam cujus alterius typum gerebat eiinm illa mulier
significalionem f u t u r o r u m , u l i n eis adverlatitr do- ctii post tactam fimbriaro jsuam sanalae, a i l Dom nus:
ctrina C h r i s t i . Admonet nos quemadmodum s i l am • Filia, fides tua salvam te (ecit, vade in pace [Lnc.
bulandum, hoc est vivendtnn inter eos qui non se* v i u ) . E t certc, unde nullus ambigit, discipulos sttos
cundum propositum vocati sunt (Rom. v i u ) . Novit ipsesponsi filios appellavit, se aperlissime judicans
e n i m Dominus q u i sunt ejus (// 7'tm. n ) . Jam vero sponsum. Non possunt, i n q u i t , jejunare filii spomi
quod c u m essct debellaturus inimicos, factus est quandiu cum illis est sponsus (Maith. ix). Hoiocau-
super eum Spiritus D o m i i t i , significalur Spiritus stoma ergo e r i t Ecclesia, quam virginem casiam B .
sanctns i m p c r l i t u s tnembris C h r i s l i . Quod autetn Aposlolus appellat, quando i n resurrectione m o r -
p e r l r a n s i i l Galaad eiManasse, et t r a n s i i t speluncam tuorum iiel i n universa qttod s c r i p l u m esl : Absor-
Galaad ad trans filios A m m o n , proficienlia signifi- pia est mors in vicloria (I Cos. x v ) . Tunc tradet r e -
cantur membra C b r i s l i ad victoriaro d c inimicis gnum Deo e l P a l r i . Quod regnum ipsa Ecclesia e s l ,
r e p o r t a n d a m . Galaad quippe i n i e r p r e t a t u r abjiciens, cujus figuram vovens ilie gestabat. Sed quoniam
et Mauasse necessitas. Transcendendi sunt ergo a tunc fiel c u m completa f u e r i l sexta aetas saeculi,
proficientibus abjicientes, idestcontemnenies, trans- ideo sexaginia dieruin ad deplorandam v i r g i n i t a t e m
eunda et iiccessilas^ne forte c u m iransierit q u i p r o - 1
^ diiatio poslulata esl. E x omnibtis quippe x t a i i h u s
ficitcedal lerrenlibus. Transeunda e t i a m spcctila Ecclesia congregatur. Quarum prima esl ab A d u u
Galaad; quae Galaad eliam reveiatio interprelaiur. tisquead d i l u v i u m , secunda a diluvio usque ad A b r a -
Est attlem specula a h i i u d o ad aspiciendum vel de- ham, tertia ab A b r a b a m usque ad David, quarla
spiciendum, i d esl dcsuper afpiciendum. Specula a David usque ad transmigralionem i u Babyloniam,
itaqtie Galaad congrtienler m i h i videtur significare qttinla ab hac transmigralione usque ad Virgiriis
stiperbiam reveialionis. Unde d i c i t Apostolus : Et in partum, sexla inde usque i u htijus sseculi l i n e n i .
magniiudine revelationum ne extollar (11 Cor. x u ) . Pcr quas sex aetales tanquam per sexaginta dies
Ergo et ipsa transeimda est, i d est non est i n ea flcvil sancta v i r g o virginalia sua, quia licet v i r g i n a -
manenduin, propter cadendi p e r i c u i u m . His p c r - i i a , tamen f u e r a n l peccala deflenda, p r o p l c r quae
i r a n s i l i s , facile superantur i n i r o i c i ; quod significat universa ipsa virgo toto orbe diffusa quotidie d i c i t :
dicendo : Et ab specula Galaad transiit ad filios Dimilte nobis debita nostra (Malth. v i ) . Eosdem a u -
A m m o n (Judic. x n ) , de quibus i n i m i c i s j a m sttpra- tem sexaginta dies, duos menses m a l u i t appellare,
d i c l u i n c s t : Ei vovit Jephtlie votum, et dixil: Si tra- q u a n l u m exislimo propter duos homiues, untim per
ditione tradideris mihifilios Ammon in manumea : et
, quem resurrectio m o r l u o r i i i n : propter quos e i i a m
erit quicunque exierit de januis domus mece obviam ' duo Tcstainenla d i c u n t u r . Quod vero factum est i n
mihiy in revertendo me a filiisAmmon in pace eterit, pracepto i n I s r a e l : E x diebus i n dies conveniebant
offeram eum hotocaustoma Domino (Judic. x i ) . Q u e m - lamentari liJiam JephtheGalaadilidem quaternosdies
l i b e l i n hoc loco cogitaverit Jephthe secundum co- iu anno (Judic. x n ) ; non pulo signiiicare a l i -
gitationem h u m a n a m , non videlur tinicatn (iiiam q u i d post i m p l e l u m bolocaustoma, quod e r i t i n vita
cogilasse. A l i o q u i n non diceret cuiu i l l a m ccrneret aelerna, scd praelerita lempora Ecclesiic, i n quibus
o c c u n i s s e : Ileufilia m'u impedisii me. inoffendicu- e r a n l beati lugentes. Quatriduo aulem figurala est
lum (acta es in ocutis meis (ibid.). Impedisti enim ejus universilas propter quatuor parles orbis, per
i t a d i c t u m e s l , lanquamse ad hoc i m p e d i l u m j u d i c a - quas longe lateque diflusa e s t : A d bistoriae vero
v e r i t ne i l l u d q u o d / o g i l a r a l impleret. Sed quem proprietaiero non a r b i l r o r boc decrevisse israelitas,
p o t u i l cogilare p r i i n i t u s occurrentem, q u i liberos nisi quia intelligebat i n ea r e j u d i c i u m Dei magis a d
alios non habebal? A n conjugem c o g i t a v i t : et u l hoc perctitienduin patrem fuisse deprompiuro, ne tale
fieret Deus n o l u i t , et u t non relinqueret i m p u n i t u m , sacrificiumdeinccpsullus vovereaudereu Nam quare
ne quis deinceps i d auderet, e i ut magna providen- luctuset lamentatio decerneretur, si v o l u m illiui
t i a ex hoc quoque ipso quod accidit sacramentum j
> laetiliae fuit? Sic atttem et i l l u d quod populus
Ecclesiae figuraret?
E p h r e m postea ab eodem Jephlhe debellalus e s l , ad
E x utroqtte i g i t u r propnetia coaptata est, ex eo j u d i c i u m Dei quod e r i l i n fine refereudum c s l , s i c u l
quod vovens cogitavit, e t e x e o q u o d nolenti c o n t i g i l . ipse Dominus d i c i t : Eos qui noluerunt me regnore
Si e n i i u conjugem cogitavit, conjux Christt Eccle- sibif adducite huc et interficite coram me (Judic. xu).
sia e s l : Propterea relinquet homo patrem el matrem Nec i b i quadraginta duo m i l l i a vacanli numero c o m -
et adhcerebit uxori suce, et erunt duo in carne una meinorati sunt. S i c u l enim i l l i duo nienses propter
(Gen. n ) . Sacramenlum hoc magnum est i u q t i i t A p o -
s sexagintadiessenarium n u m e r u m sex aetalum signi-
stolus, egoautemdico in Christoel in Ecclesia (Ephes. ficant, ita et i b i sexiesseptcnarius dticlus hoc idem
v ) . Sed quia hujus Jepblbo conjux virgo essc non figurat, quanlum ad sex aetates saeculi pertinet. Se~
p o t u i t i n e o q u o d filia potius o c c u r r i t , e l iuulta uon xies elenim scptem, quadraginta duo sunt. Nec f n i -
r e m a n s i t , p r o b i b i t u m sacrificium, voveulis audacia, stra e l ipse Jepbthe sex aunis populum j u d i c a v i t
et virginilas Ecclesiae figurata cst. Nec abborret a (ibid.).
v e r o quod fihae nomine eadem significatur Ecclesia.
833 A P P E N D I X A D HUCONIS OPERA DOCMATlCA. 33«

SPECULUM DE MYSTERIIS ECCLESLE.

PROLOGUS. A quam aliis praedicent, v i r t t i l i b n s se a somno peccatt

De sacramenlis ecclesiasticis, u t traciarem, eo- excitantes, corpus suum castigant. Unde Apostohis i
r u m q u e mysticam dulcedinem vobis cxponcrcm, Cattigo corpus meum et in servitutem redigo (1 Cor.
veslra rogaTit dileclio. Cum autem l i b e n t i u s , quia i x ) . H i etiam v e r l u n t se contra v e n t u m , qttando i n -
facilius et audentius, iogicas quam tbcologicas, j u r e crepando et arguendo contra rebelles fortiter d i m i -
consueludinis, revolvam sentenlias : dubitare coepi, cant vel r c s i s l u n t , nc lupo veniente quandoque ftt-
an contradicere, an potius scribere m a l l e m . Mox gisse a r g u a n l u r . Yirga ferrea i n qtta gallus sedet
vero i l l u d recolens, quod omne bonum communica- rectum repraesentat sermonera praedicantis, u t n o n
t u m pulchrius elucescit, cum c o m m u i i i c a l u r , con- loquattir ex s p i r i t u hominis , sed Dei secundum
sequcnter stylum ad scribendum converli, ejus i n - Scripturas, j u x t a illud : Si quis loquitur quasi ser-
vocato a u x i l i o , qui aperil et nemo claudit, claudit et monet Dei (I Petr. i v ) . Quod virga est supra per
nemo aperit (Apoc. 111). Desideratum ilaque iibelium crticem posita i n n u i t sermonem S c r i p l u t a r u m per
inlerno fluentem nectare, veiut favum tnellis, veslrae crucem consummatum esse et c o n f i r m a t u m . Unde
propinavi intelligenliae, quem quia i n eo speculari licet a i l Dominits in passione : Consummatum ett (Joan 9

quid mystice repraesentent singttla i n Ecciesia, Spe* x t x ) . E t t i l u l u s ejus s u p e r e u m indelebililer scriptus

culum Ecclesiae i n s c r i b i placuit. ^ est. T b o l u s , stiper quem crux p o n i l u r , perfectionem
CAP. PRIMUM. De Ecclesia. per r o l u n d i i a t e m s i g n i f i c a t , quoniain perfecte ot
Ecclesia i g i t u r , i n quam poptilus convenit ad l a u - inviolate fides catholica praedicanda est et tenenda.
dandum Deum, signtficat Ecclesiam sanctam Ca- Quam nisi quisque integram inviotatamque terva-
t h o l i c a m , quas c o n s l r u i t u r i n ccelisvivis exlapidibus. verit 9 absque dubio in ceternum peribit. Vel tholus
Haec est domus D o m i n i firmiler aedificata. Angularis m u n d u m significat pretio crucis r e d e m p t u m ; p r o -
fundamenlum lapis Cbristus missus cst. Super hoc p t e r quod c r u x p o n i t u r super i p s u m . Gallus supra
a u t e m , non praeter hoc, fundamcntuin est apostolo- crucera positus significat quod hoc debet praedica-
r u m e t p r o p h e t a r u m , sicut Bcriplum|est: Fundamenta tor astrucre quod Christtis per crucem suam rede-
ejut in monlibus tanctit. (Psat. L X X X V I ) . Superaedifi- mil m u n d u m . Pinnaculum lurris, mentem vei
cati parietes, Judsei sunt et gentiles de quatuor vilam praelali quae tendit ad a l l a , repraesentau
m u n d i partibus venientes ad C h r i s t u m . Omnes l a p i - Campanae q u a r u m sonoritate populus ad cccle-
des expofili sunt et q u a d r a t i , i d est sancti, m u n d i siam convocatur, praedicatores m y s t i c a n i , q u i q u i a
atque firmi. Qui per manus s u m m i artificis dispo- ad multa sunt necessarii, multis designantur
n u n t u r p e r m a n s u r i . Quorum quidam feruntur et ^ vocabulis. P l e c t r u m q u o d e x utraque p a n e sonum
non f e r u n t , u t simpliciores i n Ecclesia. A i i i f e r u n l u r e l i c i l , lingua praedicatoris est, quae u t r u m q u e T e s i a -
et ferunt, ut m e d i i . A l i i t a n t u m feruut e t n o n f e r u n - m e n t u m resonare facit. L i g n u m , unde pendet c a m -
t u r , nisi a solo C h r i s t o , q u i est singttlare funda- pana, crucem s i g n i f i c a t ; ligatura, c b a r i t a l e m , per
m e n t u m . I n hoc euim aedificio quanto quis difleren- q u a m charitatcm praedicator Crtici aslrictus g l o r i a -
tius excellit, lanto h u m i l i o r plus aedificii sublevat. t u r , j u x t a i l l u d : Mihi autem absit gloriari nisi in
Omnes una charitas more caementi conjtingit, duin cruce Domini nostri Jesu Christi! (Gal. vi.) Chorda
v i v t lapides pacis compage l i g a n t u r . T u r r e s autem v i t a est et h u m i l i l a s praedicatoris. Unde Aposiohis :
praedicatores sunt et praelali Ecclesiae, q u i sunt m u - qui propter alios condescendit: Sive excedimus pro-
nimentaetdefensioejus. Undc sponsus ad sponsam pter Deum\ sine condescendimus propter nos (11
i n Canticis canticorum sic l o q u i t u r : Collum tuum Cor. v ) . A n n u l i i n f t i n e , perseveranlia vei corona
sicut turris David , wdificata cum propugnacutit praemii.
(Cant. i v ) . Gallus q u i superposilus est praedicatores Fenestrae ecclesiae vttreae Scripturae sunt d i v i n a ,
repraeseniat. Gallus e n i m , noctis profundae pervigil, qttae v e n l u m et pluviam repellunt, i d est nociva pro-
horas ejus d i v i d i t c a n t u , dormientes excitat, diem h i b e n t ; et dum c l a r i t a t e m v e r i solis i n Ecclesiam
appropiiiquaniem praecinit; sed prius seipsum ver- p p c r diem t r a n s m i t t u n t , inhabilanles i l l u m i n a n t . Hae
bere a l a r u m ad cantandum excitat. Notate singttla inltts latiores sunt, quia mysticus sensus amplior
mystice; non eriim e s l l t i c quidquam otiosum. Dor- esl ct praecellit l i t i e r a l i . Has freqticntanl praedicato-
mientes sunt filii hujus saeculi i n peccaiis jacentes; res, qui ut nubes volant et quasi cotumbas ad feue-
galius, chorus praelatorum q u i districte praedicant, slras suas (Isai. L X « . Item per fenestras quinque
dormientes excitant, u t abjiciantopera tenebrarum, sensus corporis significantur, q u i e x t r a s l r i c t i esse
clamantes: Yae dormientibus 1 Exsurge, q u i dormis. debent, ue vanitates h a u r i a n t , et inttis patere ad
Lucem venluram praenuntiant : d u m diem j u d i c i i et bona spiritoalia. Ostium Christus c s l , unde i u E v a n -
futuram gloriam praedicant. Prudenter autcm ante* geiio : Ego sum ostium, dicit Domiitus (Joan. x ) . Co-
»T SPECULUM EGCLESLE. 33*
lumnae, doctore* s u n l , q u i templum Dei p e r d o c t r i - A r e t , F i l i u m u n i c u m t r a d i d i t ; hoc signo a r m a t se
n a m , sicut thronuro Dei et cvangelistae, s p i r i t u a l i t e r Ecclesia i n pectore et fronie, significans crucis m y -
sublevant. H i p r o sonorilate eloquii d i v i n i , argenteae sleriuro corde credcndnm et manifeste ore confiten-
d i c u n t u r columnae, j u x t a illud i n Canticis c a n l i c o - d u m . Ciijus i n yEgyptofigura praecessit. D u m autem
r u m : Columnas fecit aryenteas (Cant. m ) . Reclina- signarous nos a fronte d e o r s u m , deinde a sinistra ad
toria conlemplalivos designaut, i n quibus Deus sine dexleram , illtid e x p r i m i m u s m y s t e r i u m , quod D e u i
offensa requiescit, Q u i quia summam divinitatem inclinavit ccelos et descendii, u t docerel praeferre
et aeteroae vitae c l a r i t a l e m c o n t e m p l a n l u r , auro aelerna lemporalibue, Per hoc autem signum c o n -
comparantur. Unde i n praediclis Canlicis dictum c s l : ftinditur civitas d i a b o l i . T r i u m p h a l Ecclesia terribi-
Redinalorium fecit aureum (ibid.). Tigna sunl iis ut caslrorum acies ordinala (Canl. vi). Terribitis
quae spiritualtter sublevant. Laquearia quae o r n a n t esl i n q u i t tocus isle; non est hic atiud nisi domus
vel roborant, de quibus, quia per v i l i a n o n p u t r e - Domini (Gen. x x v u i ) . De qua d i c i l t t r : Vexilta regis
scunt, i n eisdem gloriatur Canlicis sponsa d i c e n s : prodcunt, futget crucis mysterium. Quam f r c q u e n -
Tignadomorum nostrarum cedrina, laquearia cupres- l a n t agroina ccelica. De qua scriptum e s t : Vidi
sina (Cant. i ) . Deus entm sihi Ecclesiam c o n s t r u x i t civitatem sanctam Jerusalem novam descendentem
de
vivis ex lapidibus c t lignis i m p u t r i b i l i b u s , j u x l a i l - B cceto (Apoc. x n ) . Ecclesia enim h i c m i l i t a t , i n n a -
hid : Ferculum fecit sibi rex Salomon de tignis Li- tria r e g n a t : pars peregrinatur, et pars g l o r i a t u n
kani (Cant. m ) , i d est Christus de sanctis c a s l i - Quae p e r e g r i n a t u r , ascendens de e x s i l i o p e r deser-
tate candidatis. Cancellus h u m i l i o r reliquo corpore t u m suspirat ad p a t r i a m , desttper fiumina Babylo-*
ecciesiae roystical quanta humilitas debeat esse i n nis ad supernam Jerusalcm, qnae assidue videns p a -
c i e r o , j u x t a i l l u d : Quanto mcjor es, tanlum humi- cem,feslum agit c o i i l i n u u m . (Jrbs beata Jerusatem,
Lia te in omnibus (Eccti. 111). A l i a r e C b r i s l u m s i g n i - dicla pacis visio. Quam gloriosum regnuro; Gloriosa
ficat, sine quo ruillum munus P a t r i offerltiraccepia- dicla sunl de te, civitas Dei (PsaL LXVIII). Cujus
hile. Uude Ecclesia ad Palrem oralioues solet diri- custodes cives suul coelorum, exercitus angeh>rum,
gere per C h r i s t u m . Yestimenta, quibus altare o r n a - cum claro senatu apostoloruro, prophetae c u m p a -
lur, sunt s a n c l i , de quibus propheta ad Deum t r i a r c h i s , pnrpurata m a r t y r u m agmina, flores v i r g i -
l o q u i t u r dicens : Bis omnibus sicut vestimento ve- n e i , vernens chorus confessorum, e l universalis c i r -
siieris. (Jsa. u x ) , G r a d u s , quibusascendilur ad allare» curodata varietate sanctoruin societas, casta gene-
s p i r i l u a l i t e r demonstrant aposlotos et martyrcs raiio c u m c l a r i l a l c . i l a n c laiiquain a d m i r a n d a m
C b r i s t i , q u i p r o a m o r e ejussanguiuenx suum fude- Q coelicuriam m i r i l i c e adornal gemina iila singularis
r u n t . Sponsa i n C a n l i c i s c a u l i c o r u i n vocat ascensum et incomparabilis, quae inater e l Yirgo. Nec primam
purpureum (Cant. m ) . Quindecim quoque v i r t u t e s simiiem visa est, nec habere sequentem. De visione
e x p r i m u n l u r , quae p c r quindecim gradus quibus as- autem ipsius regis quanta sit oinuiuin admiratio,
cendebatur i a teroplum Saloinonis, s i g n i i i c a n t u r ; ct voces i n laudes ejus consonae, solis i l l i s notunv

e t a propbeta i n quindecim psalmts conlinue de- est q u i inter eos interesse m e r u e r u n t , e t m y s l e r i u n i

monstranlur, quas v i r beatus ascensiones. i n corde T r i n i t a t i s , e t g l o r i a m C h r i s l i videre, c u i astant a n -

suo disposuit. Hanc v i d i l Jacob scalam : summitas gciorum c h o r i , i n quem augeli desideranl seroper

cujus coelos langebat. L u m i n a r i a ecclesiae sunt i l l i conspicere. A d hunc regem imroorialem videndum
facie ad faciem praeparat se praesens Ecciesia; et
quorum doclrina fulget Ecclesia u t sol et luna. Q u i -
d u m hic agit fesla lcmporalia,palriae suae festiva c t
bus voce Dointni d i c i l u r . Vos esli lux mundi (Matth.
aeterna recolit gaudia, u b i sponsus angelicis lauda*
v ) : et b o n o r u m operum exempla. Unde ipse a d -
t u r organis. Omnesque sancli diein magnae feshvi-
monens a i t ; Luceat lux testra coram hominibus
talis quam fecit Doroinus continue celebranles, i u
(ibid.).
epUhalaroiis laudare non cessant Sponsum immor-
Quod Ecclcsia intus o r n a l u r feslive, n o n e x t r a
inoraiiler i m i u i t quod omnis gloria ejus ab intus est. D taiein, speciosum forma prae filiis hominum, q u l
L i c e t enim sit exlerius despicabiiis, i n aniroa l a - Eccfesiam sibi gratuita eiegit clementia. De qua, u t
men quae sedes Dei est r a d i a t , unde d i c i t : Nigra abaeterno praeviderat, a i t : lbo ad montem mgrrhce
smn sed formosa (Cant. i ) . Uinc d i c i l : Etenim hce- el ad colles Libani 9 et toquar sponsce mece (Cant. i v ) .
xeditas mea prarctara est mihi(Psal. n ) . Uocpropheta Pro qua exsultavit ut gigas ad currendam viam (Psat.
considerans a i t : Domine, ditexi decorem domus tuw x v u i ) : d u m factus est egressus ejusa p a t r e , regres-
et locum habilationis glorice lum (Psal. xxv). Quam sus ejus ad Patrem : excursus usque ad inferos, r e -
spirttualiler exornant fides, spes, c b a r i l a s . C r u x cursus ad sedem D e i , ut omnes eiectos a principio,
triitmphalis i n medio Ecclesiae p o n i t u r , eo qtiod i n usque ad finem i n i m d i untim regnum i n v i s i o n e
i n e d i o cordis Ecclesia Redemplorcm suum d i i i g i t , sumroae T r i n i l a t i s faciat, i n qua g l o r i a u i r unus p c r
q t i i mcdia charilate eonstravil propter filias Jerusa- cuncta saecula Deus.
l c m . Quam u t signum victoriae videntes, dicant C A P . I I . De dedicatione Ecciesice.
onmes et dicant s i n g u l i : Ave 9 salus totius sceculi, Quanto autem studio et amore Christus s i b i spon-
arbor saiutifera. Quare ne Iradalur unquam obli- sam o r n a t et preparat ad ceeleslem dedicationenv
vioui c i r c a nos Dei dilectio, q u i u t servum redime- per lemporalein Ecclcsije dcdicatioaem ex p a t t n
 Z39 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 310
significalur. Pontifex eniui t c r c i r c u i t ecclesiam A stus Deus et homo, vinura d i v i i i i l a s , a q t t a h u m a n i l a s .
dedicandam, aspergens eam aqna benedicta, clero Sic populus sanclificatur doctrina fidei e l inetiioria
etpopuiosequenle.lnterira exlrinsecus,et intrinsecu* passionis j u n c l u s suo capili Deo et h o m i n i . U n d e
duodecim, ardeut l u n i i n a r i a . Quolies a d p o r t a m v e n i - altare et Ecclesia i n l e r i u s a s p e r g i t t i r , ut intus,
tur,proptermystcriumclausam,episcopusperculitsu- sicut extra, spiritualis Ecclesia sanctificanda o s t e n -
per liminarc virga pasloraii dicens: Tolliteportas, d a t u r . Aspersorium de hyssopo h u m i l i t a s est, qua
principes, vestras, el elevamiw, portee xternales, et aspersa mundatur Eoclesia eatbolica. C i r c u i l asper-
introibil Rex glorice (Psat. xxii.»). Diaconus res- gendo quasi luslrans et curam omnibus impen-
p o n d i l : Quisest iste Rexgloriw (lbid) .Ctti poutifex : dcns. I n t e r i m cautatur : Exsurgat Deus et dissi-
Dominus virtutum ipse est Rex glorice ? (Ibid.) Tertia pentur (Psal. L X V I I ) , etc. Respousortum ejus c u m
* vice reseralo ostio i n t r a t curn clcio et populo dicens. antipbona quara sequitur alia : Qui habilat in ad*
Pax Ituic domui. Deinde caelera peragil quac ad ju'otio Altissimi (Psat. x c ) . E t pontifex canlat:
dedicalionem pertinent. Quae autcm hic fiunt visi • Domus mea domus orationis vocabilur (Matth. xxi).
b i i i t e r , omnia i n auima per invisibilem v i r l u l e m Et i l e m : Narrabo nomen tuum fratribus mei$(P$at.
Deus operatur, quae verum lemplura Dei est, u b i xxi). Et quia sine Deo nullum opus proficit, in
fides fundamenluni f a c i t , spes e r i g i t , charilas c o n - B consummationc orat t i t exaudiantur beneficia i b i
summat. Ipsa eliam Ecclesia catholica , una ex . ingredieules p e t i t u r i . His faclis v e n i l ad allare c a n -
inultis lapidibus adunala, lcmplum D e i e s t . q u i a m u l l a tans : Introibo ad allare Dei (P$al. X L I I ) , cum psal-
• lempla u n u m t e m p l u m , quorum uuus Douiinus e l mo t o l o , e l c , et quod remansit de aqua ad basiin
una fides. Domus ergo dcdicanda est anima sancti- altaris eflundit, comraittens Deo quod excedit vires
ficanda; aqua, peenitcntia; sai, s a p i e n i i a ; trina asper- bumanas i n tanto sacramento. Debinc allare liuteo
sio,trina imraersio baptizandi ; I u m i n a r i a duodecim, e x t e r g i t u r . A l t a r e Christus est, linteiira caro ejus
tolideui aposloli crucis mysterium pnedicantes; p o n - tunsionibus passionis ad candoreru et gloriain i u i -
t i f e x , C h r i s l u s ; virgaejus,poleslas; trina percussio, m o r l a l i l a l i s perducla. H i n c ponlifex offert super
cceleslium, l e r r e s t r i u i n e l infernorura d o i n i n a t i o ; a l t a r c thus i n modur.i crucis accensum i n mcdio
ut t r i n a r e r u m machina flectat genu jara s u b d i l a ; a l t a r i s , et per quatuor angulos ejus crucem facit
interrogatio i n c l u s i , ignorantia populi ; apertio de oleo sanctiftcato. Deinccps cruccs tres per s i n -
ostii, evacuatiopeccali. Ponlifex intrans pacein gulos parietcs Eeiiesiae de eodem oieo chrismantur,
d o m u i p r e c a l u r ; e l Cbrislus higrediens mundura et sic peracta consecratione altare albo velamiue
pacein inter Deum el homines facit. Deinde pro- operitur. Incensuiu, oratioues, oleum, gratiam s p i -
slratus p r o sanclificatione Doniinum o r a t ; et C b r i - L
r i l u s sancti demonstrat. Cujus pleniludo : sicul un-
stus hurailiatus ad passionein pro discipulis et guentum in capile qucd descendit in barbam, barbam
c r e d i t u r i s homiuibus orabat diceus : Paler, $an- Aaron (Psal. c x x x n ) , descendil i n apostolos e o r t u n -
etipca eosin verilale. (Joan. x v n . ) Surgensnousalu- que disciptilos : qtii crucis lnysieriutn per qtiatuor
t a t , sed o r a t t a n t u m , qtiia non est applaudendum iis climala m u n d i Domino cooperanle prsedicaverunt»
qtii nondum saiictificati s u u l , s c d p r o ipsis oranduui. Albura velamen i m m o r l a l i l a l i s myslicat lajtiliam :
Descriptio alpbabeti i n pavimcuto est siinplex do- de qua F i l i u s exsultat P a t r i diceus: Concidisti saccum
c rina fidei iu corde htimano. Versus a siuistro an- meum el circumdedisli me tailiiia (Psal. xxviv).
gulo orienlis duclus i n d e x l r a m occidentis, e l aller C A P . i i l . De officiis Horarum canonicarum.
J dextro oricntis i n s i n i s t r u m occidcntis, crucera Esdras propheta populum Israeliiicum reversum
e x p r i m u n l et colleclionem utriusque populi figuraiti, a captivilalc Babylonis docuil laudarc Deum
j u x t a i i l u d quod Jacob caucellatis manibus filios quater i n nocte et quater i n die, quia propheta
Joseph benedixit ( G e n . XLVIII ). L i c e t enim ah David septies i n die laudem se dixisse Doniino, et
oriente transicns C h r i s l u s , tamen i n sinistra r e l i -
media nocte au" confileiidum Domino surrexisse
q u i l Judaeos, quia infideles, c t v e n i l ad genles : D indicat. Oclo i g i t u r horas sancti Patres prae caeteris
quibus licet fttissent i n occidenlc dat «sseindextera, ad laudanduni Deuni elegerunl. Mediain scilicet
et tandem a gentibus i n dextera posilis orientis noctera, d i l i c u l u m , p r i m a m , t e r l i a m , s e x t a m . n o n a m ,
transiens visitabit Judaios i n sinislro anguio o c c i - vesperas, completorium. Quia d i g n u m est ut homo
dentis, quos constat csse deteriores quam p r i u s qui corpus gerit ex quatuor elciiientis, quater r e -
genliles i u v e n c r i t . Cambuca qua s c r i b i t u r mysticat spectu noctis, et quater respcclu d i e i ; per diem n a -
m i n i s i e r i u m doctortim , quo facta esl conversio turalem Deum placare fibi satagat, et cura o m u i
g c n t i u m et perficicnda Judaeorum. Quod deinde tempore laudandtis s i l Deus, potissiraumin praedictis
stansantealtarcDeum i n adjotoriuin iuvocat, signifi- horis laudatur ab Ecclesia, i u quihus opera prae
c a t e o s q u i percepla fidc ad pugttainse pra*paranL Et caeteris insignia diguatus cst facere. Noclc eiiiiu
quia adhticstiut i n cerlamiite, quasi inter suspiria, mcdia naltis est de Virginc, diluculo s u r r e x i l , h o r a
nondum alieluia a d j u n g i t u r . Post hoc aqtia benedi- p r i m a mulieribus ab angelis annuntiata csl resur-
c i t t i r cum sale et cinere, etiam addito vino aquae r e c t i o , hora tertia S p i r i l u s sanctus iuflainmavit
m i s l o . Aqtta est populus, sal d o c l r i n a , cinis me- apostolos , hora sexta crucifixus est Dominus ,
in< ria p;».ssionis C i i r i b t i . Vinutn a q u x mibtuin C l r r i - scilicct muudi Redeinptor, Iiora nona cmisit
 5JI SPECULUM ECCLESIifi. 342
spiritum pro sahile m u n d i . I n vesperis comme- i lione i n amore divino qtiandoque p i g n t e m n r , et u t
inoramus advenlum D o m i n i i n m u n d i vespere. I n verlamus nos ad orietttem et toto corpore ad Detiro.
i n complelorio completum e r i t gaudium sanctorum Sequitur Dominica Oratio ad mundata corda et
i n die generalis retributionis. Merito ergo media nocle corpora noslra, e l cum communi assensn termtnata
sicul per propbctam monemur, surgendum esl, quia propter sanctorum coromunionem. Leclurus dicens
dum medium tileniium lenerenl omnia (Sap. wui), vicario C h r i s l i : jube % Domine % benedicere, principa-
exortum ett (umen in tenebrit (Ptal. c x i ) , i d esl, tttm Ecclesiae i n i i u i t , ct qtiam larga potestas bene-
Christus, u t i l i u m i n a r e t sedentes i n tenebris (Luc. dicendi i l i i t r a d i l a sit, ctti jubere datum esU Qtiod
l ) . Tempore noctis nalus est de V i r g i n e . I n p r i n c i - aulem sacerdosorat u l Dominus benedicat, sapienter
p i o o t f u i i hujus horae quia somno prius dominante per C h r i s l u m benedicit, q u i totius fons cst benedi-
c o n l i c u i m u s , d i c i t u r : Domine, labia mea aperiet ctionis. Accepta benediclione, singulas lecliones
(Psal. v ) , q u i a , non est laut tpeciota in ore pecca- singula sequtinlur responsoria. Leclionibus ilaquo
torit (Eccl. xv), nisi ipse h i laudem sui labia aperire pracdicamus. Responsoria s u n l bona opera. Uude
d i g n e t u r . Deinde d i v i n u m invocamus auxiljum : sic pulchre d i c u n l u r , quia per ea rcspondcmus.
postea glorificamus Deum i n T r i n i t a l o p e r s o n a r u m , Pulchrc enim respondet praedicalioni qui quod a u -
sicut aeternalilcr ei e s t g l o r i a . Sequitur i n v i t a l o r i u m * d i v i t implet opere. Ntimerus i s t o r u m idem g e r i t
alta v o c e , per quod n i a t c r Ecclesia i n v i l a t omnes m y t e r i u m quod numerus p s a l m o r u m . Tres turbae
j u x t a i l l u d : Venile % /S/it, audite me (Prov. vm). L e c l i o n u m et responsoriorum n o t a n l sanctos I r i u m
Quod autem hoc itt Epipbania praelermilliUir, ideo est teroporum parliciparc gloria Dominicje rcsurre-
quod magi primitiae genlium a nulio i u v i t a t i , j u x l a c t i o n i s ; quae nocle Dominicali vei fesliva ad roetno»
i l i u d : Nemo not conduxit (Matth. xx), venerunt riam r e d u c i l u r . T c r n a r i u s numerus in singulis
regem cceli adorare. Et nota quod h u m i l i s v o x pre- N o c l u r n i s , fidcro T r i n i t a t i s designal i n tribus l e m -
n i i l t i t u r , sed convenienter ad i n v i t a t o r i u m exal- p o r i b u s ; quateruarius apud monacbos stabililalem
t a t u r , quia Ecclesia secreto quasi clauso ostio quadratain et evangelicam i n sanctis e x p r i m i t , vcl
i a u d a l Deum propter se; sed manifesle propler quadruplicein sensum S c r i p t u r a r u m propter qna-
alios, ut ascendat ardor proximos. Sequitur h y m n u s , drigas Aminadab, i d est h i s l o r i a l e m , allcgoricum,
q u i est laus Dei c u m cantico, vel vox humana i n tropologicum. e l anagogicum. Ut Jerusalem intel-
laudem Dei metrice cotnposita, quia post i n v i t a l i o - l i g i l u r c i v i t a s l e r r c n a , el Ecclesia, et quaelibet fidclis
nem m u l l i consequeuter laudanl Detim cum laetilia, anima, et superna p a t r i a .
j u x t a i l l u d : Audivit et latata ett Sion (Psal. xcvi). { S c q u i l u r alla voce ; Te Deum laudamus; per
Postea psalini, q u i opera sigtiificant, sequunlur, quod m o n s t r a t u r quaro maiiifeste e l m i r i l i c e laudat
duodecim, vel, novem, quatenus per duodecim, Ecclesia Deum i n lempore gratiae. Deinde sacerdos
boras noctis a negotio perambulante i n tenebris per versum e x h o r t a t u r , ut i n laude Dei permaneant.
d i v i n a defendamur v i r l u t e et novem ordinibus a n - Sequitur n i a l i t u i i a l e oflficium, de quo propheta :
gelorum inereainur conjungi illisque sociatos nos Ad te de luce vigilo, Deus (Psal. LXII). Per hoc
esse quorum festa agimus, monstremus. Per hoc ofiiciuni rccolimus populum Israelitictim i n figura
autem quod in Domiuicis noctibusduodecim psaimos n o s t r i inare Rtibrtitn transisse et, hostihns subroer-
i n p r i m o noclurno canimus, n u m e r u m palriarcha- sis, Domino laudes cecinisse: q t i o d i n vigilia m a -
ruro et prophetarum atque apostolorum memoriae t u t i n a Exodus monsirat faclnm fuisse (Exod. xiv).
commendamus. E t q u o d q u a t t i o r psalmos una g l o - I n hoc etiam Dominicani recolimus r e s u r r c c t i o n e m ,
rificatione T r i n i t a l i s c o p u l a m u s , eos significat i n et nostram pronuntiamus f u t u r a m , i n i t i o c l a r i t a t i s
nna fide T r i n i l a t i s qtiatuor virtutes cardinales h a - secundae stolae. Unde boc officiumpracdictisdecaiisis
buisse et a l i i s exempla monstrasse, scilicet p r u - plenum esl laudibus. t n p r i n c i p i o hujus d i v i n u m
dentiam , j u s t i t i a m , f o n i t u d i n e m , temperantiam. invocamus a u x i l i u m , deinde glorificamus Deum,
Qnod psahni aiternatiin canjantur, i n n u i l a l l e r n a m summae T r i n i l a l f s fidem confitentes, quae esl funda-
sanctortun ad benc operaudum c o h o r l a t i o n e m . A n - mentum totius boni operis. I t i hac Hora quasi
tiphomc charilatem e x p r i m u n l , qu-e numerum quinque psalmos ad muniendum quinque sensus
psalmorum hahcnt propler causas supradiclas de corporis canimus. Myslicc etiam per p r i m u m p s a l -
psalmis. I n non festis diebus dttodecim psalmos m u m p r i m i l i v a Ecclesia de Jiidaeis designatur;
canimus pro singulis horis noctis i n qnibus Deo per secundum, secundaria de gentibtts ; per
serviendum est, et sex anliphonis binos psalmos lerlium , qui alius psalmus sub uno conjungi-
copulando, q u i a cbaritas neccssaria per sex aetates t u r Gloria Patri % m y s l e r i a l i t c r i i i n u i l u r quod u t e r -
opus Dei et p r o x i m i conjungit. Quod ab uno s i n g u - que populus i n fine mundi sttb nna fide c o i i f i i e b i i u r ;
l a r i t c r incipittir anliphona o l a caeteris c o m m u n i t e r per q u a r t u m quem pueri i n camino ignis cantave-
cantatur siguificat quod Deus p r i o r d i l e x i t nos, et runl, figuralur A i i l i c b r i s t i t r i b u l a l i o , quam u l e r -
nos d i l c c i i o n i e j u s c o m m u n i t c r respondere debemus. qtte popttlus pro fide C h r i s t i p a l i e l u r . Per ties psal-
Pneuma i n fine loqui/ur inefiabile gaudium. Post n:osLaudis qui quasi unus sub tina Gloria demum
psalmos e l anthiphonas exclainatttr Versus acuta conjiinguntur tresordines Ecclcsiaj.quos Job, Noe,
voce ad excitandos animos, uec i n opere vel cogita- Daniel e x p r i m u n t , cuin sponso Ecclesiae i n laude
5 » A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 344

epilhalamica gloriose regnaturi significantur. Yel A quia mulieribus venientibus, orto j a m sole, ad m o -
ccto psalmi e i p r i m u n t octo ordincs q u i per ba- numentum, angeli annuntiaverunl C h r i s l u m s u r r e -
tiamum in Ecciesia sicut octo animae per dilu- xisse. E t quia haec hora initittm est d i e i , i n ea l a u -
v i u m i n arca salvanttir, Primus nolatur per p r i m u m damus Deum, quia dedit nobis noctem c u m salute
p s a l m u m , prtma Ecclesia aedificala per apostolos transire. Invocalo ergo divino auxilio, et glorificata
conversans i n Judaea; secundus per secundum, de T r i n i t a t e personarum, tit dignum est, H y m n u m Deo,
Judaismo transiens ad gentes, apostolis praedican- Jam lucis orto sidere, reddimtis. Deinde i n bac
tibus ubique; l e r l i u s , credens g e n l i i i t a s ; quartus P r i m a Hora quotidie quinqtie psalmos canimus, u t
resipiscens i u Judapa. Sed tertius et quartus sub quinque sensus nostri divinitus per diem tnunian-
una gloria j u n g u n t u r ; quia gentiles e l Judaei i n t u r . His adjungimus exposilionem catholicae fidei, ex
u n i l a t e m fidei conjungunlur anle quam venial per- co quod hcec est vicloria quce vincit mundum, fides
aecutio A n l i e h r i s l i . Stib quo quintus ordo bene- nostra (1 Joan. v ) , et clypeus inexpugnabilis contra
d i c i t Detim sicut pueri i n fornacc. S e i t u s e l s e p l i - anliquum hostem, unde Petrus, Cut, inqttit, resistite
mus et octavus collecti ex Africa et Asia et Europa, fortes in fide (I Petr. v ) . I n hac Hora d i c i l u r Domt-
posl A n t i c h r i s t m n pacc fruentur. Unde tres u i t i m i nica Oratio, i n qua septem pelitiones sunt ad h a -
psalmi fluunt Laudibus, qui sub una d i c u n t u r Gtoria B benda septem dona Spiritus sancti, per quae merea-
e l conjunguntiir, qtiia i l l i tres ordines s i m u l erunt mttr septem virtutes quibus a septem vitiis liberaii
c t pariter gloriflcabuntur. Post psalmos fil e x h o r - ad seplem perveniamtis bealitudines. Dcinde per
tatio, per C a p i t u l u m , ne deficiamus i n via, c u i Symbolutn fidei conlra omuia adversa a r m a n t u r , q u i
chorus assen iens U y m n t t m resonat. Rursus quoque per Dominicam Orationom mundantur. b i hac c l i a m
excl a t i p e r prepbeiiam Zachariae Deum benedicimus, hora fit communis confessio, u t mundemur a pecca-
recolentes quod fecit redenipiionem sicut locutus lis venialibus, sine quibus communis vita non facile
est per os sanctorum, et j u r a v i t ad A b r a h a m patrem ducitur : E t preces m u l t i p l i c a n t u r , u t per diem a
nostrum. malis imminentibus defendamur.
i n t e r i m sacerdos c u m t h u r i b u l o incensat altare. Horae autem Tertiae officium celebrattir, qttia i n
T h u r i b u l u m est cor hominis, ignis charitas, incen- tali hora Spiritus sanctus apostolos inflammavit.
sum oratio, quae suaviter Deo redolet c u m per In Sexla celebralur oflicium i n comniemoratio-
ignem d i v i n i flagrescit amoris. Unde Prophela : nem iilius r e i quod i n ea crucifixus est Redemptor
Dirigatur oratio mta sicut incensum in conspectu tuo mundi.
(Psal. C X L ) . Quaelibet anliphona charitatem e x p r i - ^ I n Nona, quia tunc emisit s p i r i t t t m . I n cadem e n i m
m i t , sine qua opera quae per psalmos sigiiificantur, hora m o r i volttil p r o homine in qua bomo expulstis
non prosunt. QuoJ aulein antiphona ante psahnum est de paradiso, et i n eadem die homiuem per l i -
incoepta, post psalmttm decautatur inlcgre, significat gnum re limere placuerat quae eum per lignum hostis
quod charitas hic i n i l i a i a post hanc v i t a m consttm- d e c e p e r a l : Ars ut artem fatteret, Et medetam ferret
m a b i t u r aeternaliter, et hoc e r i l i n laelitia inenarra- inde, Hostis unde icsserat. In his tribus H o r i s e l i n
bili. Unde Pneuma subjttngitur : quod ineflabile caeleris p r i m u m invocamus d i v i n u m a u x i l i u m (tit i n
gaudium aeternae vilae i n d i c a t . Quod lanttim est o m n i bono opere faciendum esi), sanctamque g l o r i -
quod, dum hic pncgtistatur, nec penitus e x p r i m i ficamus T r i n i l a l e m , et h y m n t t m Deo reddimus. Psal-
nec penitus laceri potest. Unde Ecclesia verbis de- nios, q u i opera significant, cum t r i n a glorificatione
missis jubilando cum Pnctimate i n admiraiionein T r i u i t a t i s canimus, qtiia i n fide T r i n i t a t i s operari
p r o s i l i t , ac si d i c a t : Quae vox, qu;e poterit lingtia oportet. Per antiphonas, quae charitalem e x p r i m u n t ,
retexere? Hic e n i m verba non stifliciunt, nec i u i e l - psalmos conjungitnus, quia per charitalem opera
Iccius, nec tamen amor sinit tacere. Sic ilaque Ec- uostra confirtnarc dehcmus, e l i n ca manerc, sicut
clesia pneumaiizando expressius quodammodo ( u i i - Apostolus a i t : In charitate radicati et fundati [Ephes.
r u m loquor) sine verhis qitam per verba i m i i i i t , q u a n - D i u ) . Et i t e r u m : Omnia opera vet-tra in charitate
t u m sit gaudittm cccli, uhi verba cessabutit, ctim fiant (I Cor. x v i ) . Per Capitula significalur exhor-
omnes omnia scient, Post Pneuma sequitur O r a l i o , tatio boui operis, per Responsoria bonum optts, per
ulactio noslra qtiae per Deum i n c i p i l , per ipsum Versus frtictus boni opcris. Uude et Pncitma habet.
fiuiatur. Quod atttem i n fine voce p u e r i l i d i c i i u r : Be- In Oralione conciuditur s e r v i i i u m , ut divina gratia
nedicamus Domino, significat quod oinnis latts nostra quae actioncs nostras praecedit ipsa stibsequalur.
puerilis est ad comparalioncm Dei quein laudamus, Succeduut Vesperae, i n quibus cominemoramtis
et quod quidquid hic dici potesl minus est a laude adventum D o m i n i , Vergente mundi vespere. I n hac
Dei. Ac si dicat Ecclesia : Laudamus, sed laudando Hora, quia finis est diei et propinqua n o c l i , quinque
non suflicimus, quia siiperemiiicnlia Dei eloquium psalinos canimus, u t quidquid i n die per quinque
noslriiin superal et i n t e l l e c i u m , qtiia accedet homo sensus venialiter oflendimtis, hac psalmodia d i m i t -
ad cor oltum, et exaitabiiur Deus [PsaL L X I I I ) . Unde tatur pceniteniibus, et inde senstis n o s t r i per no-
ab omnibus consequenler Deo grutias d i c i t u r , quia ctem i n beneplacito Dei cuslodiantur. AlternatLx
njacel, ut pium est, i n laude Dei superari. psallendi, est sanctorum adinonilio. Antiphonae, o t
Horae autem Priinae oflicittm merito celebramus, dictttm cst. charitatem significant. Per capitulum
345 SPECULUM ECCLESI£ 546
innuituT exhortalio s p i r i l u a l i s , u t i n bono persevere- A et quod Cbristo omne genu flecliliir : nec umtni
inus. Uude Apostolus : Horiamur vos ne in vacuum' t a n t u m , sed ulrumque fleciimus, ne Judaeis assimi-
gratiam Dei recipiatis (11 Cor. vi)'. Responsorium leinur. I n die Dominica et i n pascbali teinporc pro
opos bonum significat, per quod probamus nos reverentia Dominicae resurrectionis non licet genu-
obedire e x h o r l a t i o n i , et quod de opere bono l a u - flectere, sed stantes orare debemus, inclinato capile,
dandus est Deus. Sequitur llymnus, ut demus u t devotae mulieres ad monumentum, ubi pro r e -
exemplum p r o x i m i s , deinde dicto Versu ad e x c i t a n - verentia eorporis D o m i n i se inclinaverunt. T r i a qme
dos animos Hymnus beatae Dei Genitricis cum A n - fitint in percussione pecloris, i d esl peclus, sontis, m a -
tipbona c a n i t u r , i n quo exemplo b u m i l i t a t i s ejus re- nus,significantquod poenilendumest de iisquaemente,
f o r m a m u r , et F i i i i Dei incaruatio, per quam deposuit voce,operepeccavimus.CumpsalmisdiurniofliciidtH>
potentes desede, et exallavit humiles (Luc. i ) , ad m e - deciesdicilur GloriaPatriet Filio el Spirituisancto, per
m o r i a m r e d u c i t u r , ut fldei nostrae excitetur devolio. duodecimborasdiei,etduodeciespiilsanturcanipanae.
I n t e r i m a u l e m , j u x l a quod Domiuus Moysi praecepit, I n prima bora semel, et i n u l l i m a bora semel, quia ab
incensalur altare, per quod fragrantia oralionis uno Deus omnia, et idem unus e r i t omnia in o m u i -
Cbristo placere m o n s l r a l u r . Postea decanlala Anti- bus. Sed in l e r t i a sonatur ter, pro secunda et t e r l i a
phona c u m Pneumale, sequitur Oratio : et p u e r i l i B et quarta hora, et similiter i n sexta p r o tribus, i d
voce Benedicamus Domino, propler causas praelactas. est septima, octava, et n o n a ; ad Vesperas vero m u l -
Novissime succedit C o m p l e t o r i u m ; per quod s i g n i - (ipliciler, quia i n tempore graliae multiplicata e s l
ficatur g a u d i u m , quod (completo electorum numero) praedicalio apostolorum. I l e i n ad matutinas saepe,
complebit Deus sanctis suis i n die generalis resur- quia saepe exciamandum c s t ; Exsurge qui d o n n i s .
rectionis. I n hac u l t i m a Hora d i c i t u r : Converte nos % D i v i n u m oflicium i n his celebratur horis, in quibus
Deus saiutaris noster % ad hoc insinuandum quod, exisse commemoratur paterfamilias conducere ope-
post omnem perfectionem quae hic haberi potest ubi rarios i n vineam suam. Item nocturnale lempus est
saepe erramus, orandum est u t amplius convertat ab Adam usque ad Noe; matutinale, inter Noe ct A b r a -
nos Deus ab e r r o r e . Qttod Propheta considerans i n h a m . Prima inter A b r a h a m et Moysen; t e r t i a , i n t e r
ilne psalmi moraliter a i t : Erravi sicut ovis quce periit Moysen et D a v i d ; scxla, inter David et adventum
(PsaL c x v i n ) . I n hac H o r a , secundum quatuor ele- D o m i n i ; nona, a p r i m o advenlu usque ad adventunt
m e n l a corporis noslri i n quo saepe offendiinus, qua- quando venlurus est reddens vicem pro abditis. Per
tuor psalmos ad placandunt Deum d i c i m u s . In hac Vesperas aulem Sabbatum, i d est requies i n t e l l i g i -
etiam Hora non praecedit Capittihim H y m n u m , per t«r a n i m a r u m post e x i t u m e corporibus usque ad
~
quodi typice m o n s l r a t u r qnodi : n : : » „..:u..„ riiem jiu
i l l i i n quibus coinpleta t< diem u rdiiicr ii ii .. Per
P p r Complelorium
f!nmn1plnrium vero
v p r n ad
ml mAmnri.nm
memoriaut
sunt significata praecedenlium iaude, praaveniunt rcducimus completuin n u m e r u m , et consummaluni
exhortationem. Nec tamen Capitulum praetermitti- gaudium sanctorum qtiod complebilur i n die magnae
t u r , quia hic semper est utiiis e x h o r l a t i o . Deinde feslivitatis, quando bonedicii regnum pcrcipient.
dicitur Versus acuta voce cutn Pueumate; unde ex- Tres euim dies ante Pascha tropologiam S c r i p t u r a -
c i l a t i e l memores facli ineffabilis gaudii, quod e r i t r u m demonstrant. Quortim p r i m u s est dies poeni-
merces laboris n o s t r i , canticum j u s l i Simeonis c a n i - tentiae, secundus dies justitiae, tertius dies r e l r i b u -
m u s , u t exemplo ejus invcnientes pacem, mereamur tionis, i n quo fit consummalio. Unde Dominus i n
lumen videre, quod esl Christus. Postea Dominica Evangelio : Hodie et cras ejicio da?monia % et sanitates
Oratione et Symbolo munimus nos propter n o c l t i r - perficio; et terlia die consummor (Luc. x m ) . Dies
nos t i m o r e s ; et aiterna confesstone m a n d a m u r , j u x l a pcenitenliae significalur per diem i n quo Domittus
i l l u d : Confilemini alterutrum peccata vestra (Jac. v). passus est; dies juslitiae, per diem i n quo i n sepui-
E t e x c i t a m u r , ne demus requiem temporibus nastris % c r o j a c u i t ; dies r e t r i b u l i o n i s , per diem i n qtto r e -
donec inveniamus locum Domino (PsaL cxxxi). Nec s u r r e x i l Dominus. Pceuitenlia D o m i m c r u c i a l , j u s t i -
non htijus Horaeofficiuin complemus precibus e l ora- D i r a n q u i l l a t , remuneralio laelificat. Item h i tres
l i a

tione, jnxta aposlohiin : Orate pro invicem ut
tnini (Jac. v). Myslice preces humiiitatem signiiicant,
quae t u fine esse d e b e t : quia s i c u l i n principio ipsa
necessaria est, ad quod significandum h u m i l l i m a
voce servittuin inchoatur, sic i n consummatione
eadem humilitas monstranda est conlra superbiam,
i n quam ceciderunl omnes q u i operantur i n i q u i t a -
t e m . Unde hac lue nonnunquam rosa v e r i i t u r i n
saliuucam.
Versus orientem oramus, Iicet Deus sit ubiqtie,
cujus magnitudinis non est finis, memores quod ipse,
q u i cst sptendor lucts aeternae, i l i u m i n a v i t sedeutcs
i n tenebris, quando visilavit nos oriens ex a l t o . Ge-
nua Qecterc i n Ecclesia cordis c o n t r i l i o n e m insinuat
silve- dies per vigilias et fesfivilaies e l octavas sanctoruin
i n l e l l i g u n t u r , et i l e r u m per quiuquagesiiuum psal-
ntuin et ccnlesimum, ct cenlesimtiin quinquagest-
i n u m . Quinquagesimus enitn poenitenliam l o q u i t u r ,
cenlesimus j u s t i t i a m , cenlesiinus quinquagesimus
laudem Dei i n sanctis ejus, quando, coinplelo eorum
n u m e r o , magnae festivitatis compleloriuin celebra-
h i l u r i n aeternuin. A d baec cantus i n Ecclcsia coeli
laeliliam signilicat, de qua exsnltant sancti i n Do»
niino. Voces autem graves et acutae et supcracutae
ittnuunt tribus modis praedicandum esse t r i b u s o r
dinibus Ecclesiae, propler t r i c e s i m u m e l sexagesl
m u m et cenlesimttm f r u c t u m , vel j u x t a i r i a volu
niina Salomonis. Proccssio est via ad coelcstem pa^
 317 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 348

t r i a m . Procedens aqua benedicta est mnndiiia vitae. A A Kalendis Augusit usque ad Kalendas Septembris
L u m i n a r i a opera misericordiae, j u x t a i l i u d : Sint lumbi legitur et c a n l a t u r de Sapientia quia Augustus sex-
vestri prarcincti, et tucernce ardentes in mqnibus vestris tus esl inensis, et i n sexta aetate, quia Dominus ve-
(Luc. x n ) . Scquitur c r u x , signum t r i u m p h . i l e , quia n i t , debemus propier ejus praesentiam sapienter v i -
m u n d i e l factores legis crucifigttnt carnem ct t r i u m - vere, quoniam i n l e r nos Sapienlia ipsa audita est
phant. Deinde ad Jegendnm Evangelium f e r l u r p u l - quae ex ore A l t i s s i m i p r o d i i t . R u r s u m mensis iste
viuar, e t t \ i s «vau^elictis. P u l v i i i a r est snavitas calidus esl et medius a n n i ct i n media aetate, u b i
et dulcedo i n mandatis D o m i n i . Unde Propheta : quisque ab acstu v i i i o r u m plus accendimr, plua
Parasli in dulcedine tua pnuperi (Psal. LXVII). Et succurrere Sapientia dcbet. I u Sepleinbri legitur et
i l e m : Qnam dulcia faucibus meis eloquia tua! (P$at. canlatur de Job, Tobia, Esdra, J u d i t h et Eslher,
cxviu.) Evangelium vcro cst praeccdentitim confir- qtiia h i adversa palicnter s u s t i n u e r u n l et Ecclesia
matio. Lecto Evangelio, texltts r e p o r t a l u r super i u fine m u n d i advcrsa omnra pro Doinino t o l e r a b i t .
pttlvinar, quia Ecclesia, ut audivit Evangelium, sua- A Kalendis Octobris usque ad Novembrem Macha-
v i i e r i t i corde suscepil, et laelala est j u x t a iltud : bacorum l i b r i feguutur; et cantautur rnde responsoria
Audivit et ta'tata est Sion (Psat. xcvi). Et alibi: quia iste oclavus mensis heliliam resurrectionis
Anima mea tiquefacla estt ut dilectus locutus est 1 mystioat, quia sicut Judaei finitis praeliis et restau-
(Cant. v). rato teinplo, i n hymnis et coofessionibtis benedice-

C\P. I V . DJ servitio totius anni. baut Dotniuuin, sic in gloria resurrectionis et m a -

i : i princip.o Sepluagesi n:« i n c i p i i Ecclesia servi- gnae festtvilalis, destructis diaboli praeliis, s a n c t i

l i u m tolius a u n i , et legitur Peolateuchus. Sepluage- e i j u s t i i n Domino festivi gaudebunt, j u x t a illud:

sima eniui lempus c a p l i v i t a l i s nostrae designal de Beatiquihabitantin domotua, Domine ( P * a / . L X X x m ) .

qua ad Jerusaleui mystice redire deheinus, u t per A Kalendis autem Noveinbris usque ad adveutum

IIcbra,os o l i m de Babylone exeuntes figuralum est. Domini ieguntur et c a n l a n t u r Ezcchiel, D a n i e l , et

U t ergo meicores sint c a p t i v i i a l i s suae q u i sursuin duodecim propbelae ctim Responsorio : Vidi Domi-

t e n d u n l , legitur p i i m u t n de A d a i n , q u i i n principio num. Ezecbiel e n i m v i d i l quatuor animalia i t i figura

iiiuudi f.ictus esi, et de ejectioue ejus de paradiso, quatuor evangelistarum, q u i nativitateut, passioneni,

deiude de diluvio, et quomodo Abraham exiit de resurrectionem D o m i n i , et ascensionem d o c u c r u n t ,

terra stta, c l de hujusuiodi laboribus, ad exemplum q u o r u m quisque ex p r i n c i p a l i intentione p r o p r i a m

p a t i e u t i x . E t s i c u l o l i m Hebraei caplivi ducli in formam m e r u i t . Daniel quoque C h r i s t u m veiiltirutn

Dabylonem i n t r i s l i t i a fuerunt ferc usque ad finein Q prophetavit dicens : Aspiciebam in visu noctis, et ecce
septuagiiiia d i e r u t n , taceutur voces laetiliae, getni- Filius hominis venit (Dan. vn).
t t i m cum utroque habentes i r r i g u o , ut i n die r e - S i m i l i t e r e t alii prophelae praedixerunt C h r i s l u m
surrectionis intillipjicalis civibus feslivius gaudcat v e n i u r u m et imo i s t i ante adventum ejus I e g u n t t i r ,
Ecclesia. I n Sabbato paschali pro Doiiiiuica r c s u r - qttia clarius adventtim ejus prnedixerunt. A h A d v e t t l u
roctione unum canimus A l l e l u i a , e l quia hic noti esl D o m i n i tisque ad Nalalem ejus, l c g i t i i r Isaias q u i a ,
gaudium nisi i n labore, sequiitir Tractus, I n octava quanto de Christo urbanius e l apertius p r o p h e t a v i t ,
a i i l e m , hoc est i n Sabbato i n A l b i s duplcx c a u i l u r tanto n a t i v i t a t i ejus legitur v i c i n i u s . Qttare auteni
A l l e l u i a qttia i n die j t i d i c i i plenum e r i t gaudium, et in nalivitate de eadem nativitale legatttret cantelur,
p r o Dominica et nostra r c s i i r r c c t i o n e , et quia d u - rcs maiiifesla esl. T a i i t u i n e n i u i gaudiumeoteinpore
p l i c i stola j u s t i fulgebunt. Quindecim aulem diebus spirilualiter praedicandutn etcoeHtusdemonstraiidiiin
ante Pascha l e g i l u r Jeremias , quia passionem agnoscittir. P r i m a vero missa i n nocte Natalis Do-
D o m i n i aperte pnesignavit. A b octavts Pascbae, v i - m i n i cclebrata, temptis ante legem Moysi typice de-
g i n t i diebus Apocalypsis legitur et c a n l a t u r propter signal. Scctinda, quae aurora apparente c e l e b r a l u r ,
mysteria passionis ct resurreclionis, quae Joauni tempus scriptae legis et prophetarum ad m e m o r i a m
revelaia sunt, et apostoli praedicaverunt. Deinde D revocat quia per legem et prophetas h i x de Christo
usque ad Ascensionein D o m i u i , Epistolae caoonicae veiut diei n u i i l i a mundo apparuit. T e r t i a vero , quae
legunlur et Actus apostolorum, et cantatur de psal- i n rocdia diei clarilate festivius celebralur, ad l e m -
n.is quia et David prophelavit de passione et r c s u r - pus r e f e r t u r gratiae, i n quo descendit l u x magna de
reclione et ascensione, et apostoii praedicaverunt coelo quce illuminat omnem hominem venientem in
quae a Doniino didicerant usque ad ascensioneiu huncmundum (Joan. i ) . Deinde i n singulis feslis
ejuscorporali fruentes praesentia. I n t e r Ascensionem eadem de causa iegitur et c a n i l u r . A b octavis autem
et Pcnlecosten c a u i a l u r de festo quia discipuli s u r - Epipbaniae usque ad Septuagesimam canitur de
sum sublevati, Palris promissa exspcclabant rau- psalmis, c l l e g t i n l u r Epislolae P a u l i , quia post legem
n e r a . Post Pciitecosien usque ad Kalendas Augusti prophetia, et post Evangelium Seriptura apostoliea
leguntttr l i b r i R e g u m , c t c a n l a l u r Deus omnium quia ad id quod audivimus intonando conunovet. Item a
sicut Saul, Samupl, David, et a l i i p r o Icge Dei p u - Septuagesima, usque ad Pascba repraesentat tempus
gnaverunt, sic nos poslquam accepimtis donum S p i - ab Adain usque ad Moysen, i n quo m o r s regnavil.
r i t u s sancti i n ba^tismate e l v i r t u t e pugnare del)c- Unde quia lunc culpa c o n t r a r i a justitiae cornntemo-
luus conlra dxmoncs, f o r m a l i , u u l i , n u l r i t i , a r i n a t i . r a t u r , Gloria in-excclsis Deo (Luc. u) siletur, q u o d
 519 SPECULUM ECCLESMB. 550
i n lestimonium pacis a u d i t u m est quando veritas de A
e x o r c i s t a , acolythus, subdiaeonus, diaconos, sacer-
terra orta esljustitia de ccelo prospexit (Psal. LXXXIV).
dos. Primus ergo gradus est o s t i a r i o r u m , quortim
E t quia pcena i n quam homo cecidit per c u l p a m ,
est discernere quos ab ecclesia j u s t e repcllant, et
a d merooriam per Scripturas reducitur, Alleluia
quos ad eam digne recipiani. A d istos etiam p e r l i -
cantus laetitiae tacetur. A b adventu usque ad N a t a -
n c i res ecclesiae fideliter c u s i o d i r e ; unde claves
l e m D o m i n i , a Moyse usque ad C h r i s t u m tempus est ecclesiae eis t r a d u n t u r , c u m o r d i n a n t u r . Postea p r o -
i n quo peccalum reguavit, uon propler ignorantiam moventur ad oflicium lectorum ; ad qtios p e r l i n c t
u t mors p r i u s , sed propter i n f i r m i t a t e m carnis. I n legere i n ecclesia prophetias e l apostolicas S c r i p l u -
boc Alleiuia c a u i t u r , qttia patres sub lege fuerunt, ras. Istis, cum ordinantur, t r a d i l u r codex d i v i n a r u m
sed Gloria in excelsis Deo siletur, quod esl signum lectioniim, et d i c i l u r eis : Accipite el estote verbi Dei
pacis et justitiae, quam lex dare non p o l u i t . Tempus relatores, habituri, si bem impleveritis officium, pur-
a p r i m o adventu usque ad secundum, est i n t e r P e n - tem cumiis qui fideliter ministraverunt Domino. Unde
tccoslen e l Advenlum Domini. I n boc canlat Ecclesia qui ad hunc gradum provehitnr, l i i l e r a r u m scientia
Aileluia i n spe resurreclionis , et Gloria in excetsis debet resplcnderc. T e r t i o loco promoventur ad o r d i -
Deo, pro j u s l i t i a reddila. Quotidie canit Alteluia,
nem exoreistarum, u t babeant i m p e r i u n i snper dae-
quia spes ejus firmatur. non B mones ejiciendos. Hos decel m u n d u m s p i r i t u m h a -
Gtoria in excelsis Deo,
quolidie sed tantum i n feslis, quia quolidie offendil. bere q u i dehent i m m u n d i s imperare. H i , cum o r d i -
Sed i n fide lamen, id est in die quam fecil D o m i i t u s , n a i i i u r accipiunt l i b r u m e x o r c i s m o r u m , et d i c i t u r
seraper tenel j u s l i t i a i n , quia seinper i u fidc, et non eis : Accipite et habete potestatem imponendi manun^
s c m p e r i n operibus iaudat. Q u a r l u i n tempus e s t i n t e r super energumenos. Cum aulem o r d i n a n t u r acolytht
Pascba et Peulecoslen et statuin aeteruaa f e l i c i l a l i s accipiunt candelabruin cum cereo, ut sciant se m a n *
sigtiifical, iit qtto Gloria in excetsis quotidie canitur cipatos ad succendendum et deierendttin l u m i n a r i a .
e t duplex Alleluia j a n u a s ; Ecclesiae etiam publice Accipiunt etiam urceolum ad infundendtim aquam
pcenitentibus aperimus, genua non flectimus sed ad i n calicem, i n quo consecrandum est corpus C h r i s t u
q u i d hoc cernitnus si mysteriuni non i n t c i l i g i m u s ? Quinto loco o r d i n a n l u r subdiaconi, q u i m i u i s t c r i o
Gtoria in exceisis tunc c a n i t u r , quia i n resurrectione a i t a r i s a p p r o x i i n a n t ; quorum est portare vasa cor-
j u s t i t i a , i d e s l charilas perficielur, e l pax plene [>oris et sanguinis C b r i s t i . Unde lex continentfce
d a b i t u r . Duplex d i c i l u r A l l e l u i a , propter dupiicetit i i n p o u i t u r i l l i s , j u x t a i l l u d : Mundamini qui fertis
stolam i n A l b i s , quia gloria i n c o r r u p l i o i i i s erimus vasa Domini (Isa. L I I ) . C u m eniin spirilualis radius
v e c t i t i . Poenitentibus Ecclesi» j a n u a a p e r i t u r , quia luminis castitas sit i n clericis, est tamen caslitas
nullius peccali i m p r o p c r i u m lunc c r i t , quia t o t u m quasi propria v i r l u s e o r u m , q u i accedunl ad hes
absorplum e r i t a gloria. Stantes oramus, quia lunc tres summos ordines, qui per anlonomasiam, id est
non e r i t pro quo flectantur gentia, sed domus Dei per e x c c l l e i i l i a m , j a m sacri ordines appcllantur.
replebilur gloria. Sed quid est qttod non canimus Subdiaconi autem m i n i s l r a n t ofliciis l e v i t a r u m . A d
in privatis feriis, Gloria in excclsis Deo, nec duo h o r u m officium pertinel corporalia et subslratoria
A l l e l u i a nisi quod nondum habemus perleclam j u s t i - levare vellavare. I l i , cum o r d i n a n t u r , accipiunt p a -
t i a m nec gloriam quam exspcclamus ? Tamen s i m - ' tcnam e l caliccm de manu c p i s c o p i ; de manu vero
p'exAUehiia c a n i l u r , qua Ecclesia j a m p r i m a m r e - archidiacoui urceolum e l aqttam i n eodem, el i n a -
surreclionem habet. Unde scmper Alleluia c a u i t u r nutergium ac< i p i u n t , quibus sacerdos e l levita m t i n -
excepla Septuagesima. Qoia i g i t u r hoc lempus fi- dare inauus debent t r a c t a l u r i Dominica sacramenta.
gura est tanti g a u d i i , i t i Domiutcis et feslis boc Scxto loco succedunt diaconi non sine mysterto
c a n t a l Ecclesia. Sed quia nonduin sumus i n illo i n senarii, qtti numerus pcrfectionein significat. IIio
p r i v a t i s feriis tacet. Ergo per Qttatuor Tempora ordo i n Veteri Testamenlo a t r i b u Levi sumpsit
v a r i a t u r slatus Ecclesfce. P r i m t t m culpam inttilit, c x o r d i u m , et i n Novo Testameiiio ab apostolis c o n -
secundum detexit, t e r l i u m eatn delevit per j u s i i i i a t n Q firmalus, quando apostoli scptcm viros Spiritu san-
sed rescrvavit pcenam, q i t a r t u m perliciel j u s t i i i a i n et cto plenos ad hoc officium elegerunt (Act. vi). Unde
absorbebit poeuain. P r i m u m fuit culpae ct poenae, sancti decreveruul.ut i n oiuni matre Ecclesia seplem
sccundum poenae etpropheliac, l e r l i u m poenae et g r a - diaconi i n celebratione circa allare missae assisie-
liae, q u a r t u m gralfcc et gloriae. Posterus ordo. a n n i , r e n t , propler septem dona Spiritns sancti. H i i a
i n significatione mysticat i n resurrectione primos Apocalypsi d i c u n t u r seplem angeli tuba catienies,
novissimos; s i m i l i t e r i u quibusdam quae i n festo quia i l l o r u m est alta mysteria Dei itispiratioue i n -
fiunt ctrcumcisionis. I n l e r bacc autein m u l t a , qu;c lenta foris resonare. H i d i c u n l u r septeio candelabra
l i c e l minitna v i d e a n t u r , magno tamen fiunt myste- aurea, quia eormn est luccm Evangelii aliis osten*
r i o , praeienniitiinus, quia ad alia quae proposuiinus dere. i l i sunt seplem t o n i i r u a , qttia t e r r i b i l i t e r to-
festinamus. nare d e b e n t : Omms arbor quae non facil fructum
C A P . Y . De ordinibus ciericorum. bonum excidetur , et in ignem mittetur (Matth. xxxi).
Sequilur u t vtdeamus de septcm ordinibus c l e r i - I s l i i n modttm praeconis manifeste adtnouent ad
c o r n m , q u i sunt seplein gradus Ecclesix pcr quos oraitdum , ct ad gcnu flectendum. Isti evangelixant,
qui clcricus est ascendens efllcilur ostiarius, lector, et sacraincnla corporis e l sangninis D o m i n i dispcn*
554 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. *
sant. Non licet sacerdotibus calicem Domini tollere A quotidie s p i r i t a l i t e r a g i l . Unde i n Evangelio, Ego
n i s i t r a d a t u r eis a diacono. Cum autem o r d i n a n l u r $um o$tium d i c i t Dominus (Joan. x ) . Leclorem v e r o
9

levitae (quod licite fieri potesl a v i g i n t i annis et se ostendit c u m i u roedio scniorum l i b r u m Isaiae
supra) a c c i p i u n t o r a r i u m super s i n i s t r u m h u m e r u m : aperiens distincte legit ad i n i e l l i g e n d u m . E x o r c i -
u t inteliigant se accepisse Dei j u g u m quo premant stam se i n d i c a v i t , ejiciens daemonia; a c o l y i h u i u ,
omnia quae ad munduin pertinent, quae significanlur dicens : Ego sum lux mundi (Joan. v m ) . Subdiaco-
per s i n i s l r u m h u m e r u m . Accipiunt etiam textutn n u m , quando l a v i l pcdes d i s c i p u l o r u m ; d i a c o n u m ,
Evangeliorum, u t intelUgant se esse praecones E v a n - quando corpus e l sanguincm suum p r o p r i i s manibus.
gelii. dispensavil discipulis, et i t e r u m quando eos ad
Sequitur ordo presbyterorum, q u i a fiiiis A a r o n orandum h o r t a l u s e s t , dicens: Vigilale el oraie
sumpsit e x o r d i u m . Dum isti a t r i g i n t a annis et s u - (Matth. xxvi). Yerum sacerdotem se inonslravit
pra o r d i n a n t u r (episcopo eos bencdicente, et manus quando panem et v i n u m i n corpus c l sanguinem
super capita eorum tenente) omnes presbyteri, q u i suum commutavit, et ut in memoriam suae passionis
c u m eo sunt praesentes, manum cum episcopo le- idem facerent discipulis i n j u n x i t . E.l i t e r u m m a n i -
vantes super eos S p i r i t u m sanclum invocant. Post feslius hoc implevit olhcium quando ipse idem sa-
invocationem a c c i p i u n t s t o l a m s u p e r u t r u m q u e h i i m e - ^ c e r d o s et hostia seipsum i n ara crucis o b l u l i l P a t r i .
r u m , u l inielligatu\ se debere esse munitos per a n n a Et adhuc gloriosios i m p l c l , dum sedens ad dextcram
justitiae a dextris et a s i n i s t r i s , u t nec eos adversa Patris, inlerpellut pro nobis Et sic qme i n cuelis e t
frangant, nec prospera e x t o l l a n t . A c c i p i u n t et c a l i - in terris stiiil pacificans, soii polique p a l r i a m u n a m
cem cum vino de manu episcopi, e l patcnam c u m facit rempublicam
boslia : ut intclliganl se habere potestatem offerendi
C I P . Y I . De veslimentis sacris*
Deo hostias placabiles, corpus scilicet et sanguiaem
C b r i s t i . Magna dignitas, m i r a potestas, exceisum et Post haec de vestimentis sacerdotalibus breviter
expavendum o f l i c i u m ! Hoc ordine non est aiius excet» dicamus et p r i m u m commemoranda sunt Yeteris
sior i n Ecclesia. Episcopis tainen superaddita est o r - Tcstamcnti qtiae f t i e r u n l : duae t u u i c x , bissina e t
dinatio c l e r i c o r u m , basiiicarum dedicatio, chrismatis b y a c i n t h i n a , zona, feminalia, superhumerale, m i t r *
consecratio, per manus imposilionem conftrmatio, et (quae alio noroine cidaris v c l tiara d i c i t u r ) , et l a m l -
generalis super populum benedictio ne si eadem po- na aurea, qtiae supra m i l r a m aute facicm ponebatur.
testas auctoritatis i n omnibus et ab omnibus habere-t Zona autem et sttperhumerale, variala erant qua-
t u r obedienliam dissolveret elscandahim generarel.
t
luor c o l o r i b u s , bysso, purpura , h y a c i n l h o , c r o c o ,
— . —— . - www.«wBwa*a a*«\s%. — - - ~ » # r . . w 0
Quiautemseptemordinibusexaltanturspiritahteripsa per quos qualtior eiemenla significanlur. I n super
oflicia implere debent. Qui i g i l u r infidelem c o n v e r t i i , humerali autem erant insculpla nomina duodecim
vel fldem docel catholicam, et sic s p i r i t a l i t e r i n ec-r p a l r i a r c h a r u m , i n duobus preliosis lapidibus, sex i n
clesiam i n t r o d u c i t , vel juste per excoinmunicaiioncm uno, et sex in altero. I n r a t i o u a l i autem erant duo-
expeilit, ostiartortim implet oflicium. Qui autcm male decim lapides, duodecim patriarcbarum stmiiiter
vivenles i n Ecclesia docendo c o r r i g i t , et minores nomina i n se sculpta babentes. I n lamina aurea i n -
i n s t r u i l j u x t a Scripttiras a t i i h e n t i c a s , lector est sctilplum erat nomen D e i , quod vocanl Ilcbraei,
s p i r i l a l i t e r . Qtti vero oratiouibus suis aliquem a ineffabile. Sacerdoles autem Novi Testamenti non
v i t i i s iiberat diabolicis, olticiuin exorcistae celebrat, utuutur his o m n i b u s ornamcntis, quia non tituntttr
Q u i lucem boni operis aliis m i n i s l r a i , s p i r i l a l i t e r nisi una ttinica praeter pontifices: amictum etiam
acolytbus est. Qui tantae munditiae est quod exempio habent i n loco superhtimcralis et r a t i o n a l i s , quia
ejtis e t c o n s i l i o , caeteri sordibus c r i m i n u m l a v a u t u r , et nunc superhumerale appellari solet. NuIIi a u -
oflicitim subdiaconi imptet et possidet. Qui corpus et tem lamina aurea u t u n t u r modo, quia quod o l i m
sanguinem C h r i s t i discrete dispcnsat digne accipien- i n i l l a , nunc i n signo crticis m o n s l r a t u r . U l enim
l i b u s , vel ad oranduin et vigilandum exemplo sui jy ' Hjeronymus, sanguis Evangelii pretiosior esl
d c i t

alios h o r t a t u r , diaconi gerit oflicium. Qui aulem auro legis. Zona autem nunc omnes u i u n l u r sacer-
c o r p u s e t sanguinem Domini [digne consecrai, olfl- dotes, et stola, qua vetus sacerdotium non qtebatttr, >
cium taccrdotis spiritaliter perficilj. Sacerdotes ut i l l u d i m p l c a n l EvangeUcum : Tollitejugum meum
siiccessores sunt septuaginla d u o r u m d i s c i p u l o r u i n , super vos (Matth. x i ) . Quod autem zooa, et superhti-
episcopi autem apostoloruiu. Episcopus interpretattir merale nunc t o l coloribus non v a r i a n t u r , ncc illi
superintendens 9 sacerdos dans $acra 9 diacouus mtV lapides solenl poni i n siiperhumerali n i i refert, c u m
nister 9 subdiaconus subminister 9 acolylhus cerofera- Christiana religio v e r i l a t i serviens idcm mysiice
riu$ 9 exorcisla conjurator. Quod atttem lector a /e- rebus compcndiosis f a c i t , quod vetus observatio
gendo 9 vel ostiarius ab ostio d i c a t u r , non ignorat sumptuosis.
lingua L a t i n a . Nuoc autem vidcndum est quod o m - Nunc vero quid signiflccnt vestimenta Novi Tcsla-
nes habentes hos gradus practactos s p i r i t a l i t e r v i - m e n l i , hreviter dicamus. A l b a , i d e s t , tunica illa
c a r i i suut cpiscopi, q u i i n se haec oflicia complevit. quae Graece poderis . [ i r o o t y w ] , hoc est talaris d i -
Osliarium enitn se monstravit esse, quando ejecit c i l u r , significat m u n d i t i a m i n anima. Zona castila-
tmentes ct vendemes de templo. Quod i n Ecctesia t c m i n corpore, quod ad temperantiam pertiitet^
553 SPfeCULtlM E C C L E S l A . 351
SuperhOruerale qtrod hebraice d i c i t u r e p h o d , j u s t i - J i t h i n i esl coloris, quia sicut lapis ih*e mutat co?o eui
l i a r a . Rationale quod Graeci Xoyio* a p p e l l a i i l , sa- cum aere, ( i n sereno enim aere serenus est, et i n
p i e n l i a m designat, utriusque l y p u m amictus c o n t i - ohscuro pallidus) sic spiritualiter e l proprie dccet
u e t ; unde et humeros protegit et peClus. Stola quae episcopum gaudere c u m gaudentibus et flere c u m
alio nomine o r a n u m d i c i t u r , i n prosperis et adver- flentibus. M i t r a pontificis corniculata, duo praetendit
ris fortitudinem significat, sine qua caeterae virtutes Testamenta, quibus ipse expugnare debet hoslcs
expugnantur, et minime coronantur. Longitudo Ecclesiae. Sandalia qurbus utuntur episcopi et c a r -
stolae notatperseveraniiam,idem quod tUnica,in hoc dinales, integra s u n l inferius, quia non debent i n -
qnod ipsa talaris est, hoc est i n patientia tandem hiare lerrenis, et desuper sunt f o r a l a , quia ocuios
animas possideri, quod ad f b r l i t u d i n e i n pertinet. mentis debent aperire ad ea quae sursum sunt. Quod
Q u o d slola autem cum zona c o l l i g i t u r , i n n u i t quod aulem i n quibusdam locis aperta et i n quibusdam
virtutes v i r t u l i b u s a d u n a n l u r . His supradictis casula sunt i n t e g r a , monstratur aperte quod coelestia sa-
a p p o n i t u r ; quae atio nomine planeta vel infula d i c i - cramenta quibusdam sunt revclanda, et quibusdam
t u r . Haec charitatem eXprimit, quae loco prudentiae tegenda. Unde Dominus in Evangelio: Vobis datum
p o n i t u r , quia pleniludo legis est dilectio. Manipula est nos$e myslerium Dei; cceteris autem in parabotis
quae i n sinistra p o n i t u r ante tergum oculos, s i g n i - ' 1
(Luc. v u i ) . H o r u m calceamentornm mysteria consi-
ficat vigilantiam per quam acidia (quae saepe men-
deravit, q u i a i t : Quam pretiosi pedes annuntiantium
libus a c c i d i t , et post supradictas v i r t u l e s ,subrepit
pacem (]$a. u i ) . Caligae pontiiicis significant prae-
saepe removenda est et abslergenda ab oculisrationis
parare i t e r et festinare ad praedicandum. Annuhis
sive animae. Dalmatica e l i a m qua u t u n t u r levilae,
autem episcopi est fidei signaculum, quia sicut a n -
latiludine sui idem significat quod c a s u l a , id est
tiquitus i n sigillo annuli nomen regis et imngo
c h a r i t a t e m . Per duas lineas coccineas, quibus ipsa
e x p r i m e b a l u r , ita i n fide calholica nomcn regis coe*
ante e l r e l r o a summo usque deorsum decoratur ,
lestis et imago d e c l a r a t u r , verbi gratia,nomen ejus-
ulriusque Testamenli praedicatio Dei et p r o x i m i
dem demonslratur cum d i c i i u r : Dominu$ Pater 9 Do-
dilectio figuratur. Duodecim fimbriae linearum u l r i n -
minu$ Filius, Dominus Spiritus $anclu$ quia Dominus
y

que duodecim charitalis ramos e x p r i m u n l , quos

nomen e$t iili. lmago autem cjus ostendilur, hoc est
Apostolus e n u m e r a t , d i c e n s : Charilas patiens est,
qualis ipse s i t , cum d i c i l u r Omnipotens et jEtemut
benigna est. Charitas non cemutatur, non agit perpe-
et his s i m i l i a , licel secundum proprietatem io(|iiendi
r a m , non inflatur, non est ambiliosa, non quwrit qum
nulla quaUtas vel diversitas i n eo reperiaiur. Gerit
sua $um non irriialur, non cogitat malum, non gau- ^
, itaque episcopus annulum pro Ecclesia, quam fide
t

det super iniquitate, congaudet autem veritati. Omnia

ornare d e b e t , et coelesti sponso castam exbibero
tufferl, omnia credil, omnia sperat, omnia sustinet.
Christo (// Cor. x i ) . E t u t sponsa cantare p o s s i l :
Charitas nunquam excidit (I Cor. x . n ) . T e r t i a linea,
Annuto suo subarrhavit me Dominu$ meu$Jesu$ Chri-
quae inter duas est et tribus fimbriis ante et r e t r o
$tu$. Quod annulum episcopus gerit i n m a n u , docet
i n s i g n i t u r , charitatem, fide T r i n i t a l i s condecoratam,
quod fldem i n opere monstrare debeat. Per chiro-
demonstrat. Per fimbrias i n sinistro l a t e r e , s o l l i c i -
tbecas i n manibus, exempla sanctorum, quae i n ope-
tudo vitae activae circa p l u r i m a i n t e l i i g i l u r ; per dex-
ribus habenda s u n t , i n t e l l i g u n t u r , et quod opera
t r u m latus, quod caret fimbriis, contemplalio coele-
ab o m n i inquinamento munienda sunt naturae, ne
stium sine multitudine p e r t u r b a t i o n u m . Quod aulem
modicum fermentum lotam massam corrumpat (I Cor.
pontifices u l u n t u r duabus lunicis practer poderem,
v ) . Baculus pasloralis reclitudine sui rectum regi-
qua caeteri communiter u t u n t u r , m o n s t r a l quod p r o -
men significat. Quod autem una pars curva est, a l -
priura est ipsorum scienliam habere duorum Testa-
tera a c u t a , monstrat praeesse subjeclis et debellare
m e n t o r u m , ut sciant de thesauro suo proferre nova
rebeiles. Unde d i c t u m e s t :
et vetera. Propter hoc etiam unaquaeque ex tribus
lunicis t y p u m gerit p r o p r i u m . Poderis enim in hoc I ^ Curva trahit mites t pars pungit acuta rebellei.
quod byssina est vcl linea , m u n d i t i a m indicat. Quia
Et i t e r u m :
sicut bysso vei lino c a n d o r , q u i non per n a l u r a m
est, c o n t i n g i l per exercitium abluendi, ita m u n d i - Curva trahit quos virga regit, pars uttima pungit.
tiam quam natura nori a d m i n i s t r a t , sancti per i n - El item:
duslriam', juvante S p i r i l u s sancti g r a t i a , a c q u i r u n t ,
d u m per exerciti^sr. bonorum operuin corpus macc- Attrahe per curvum, medio rege, punge per imum.

rant et mundificant. Et item : Per baculum rectum docea$ t epi$cope t

Sccunda autem tunica serica, quae originem habet recte vivere t per ferri flexus properee nu$ereri.
et traducit ex vermihus q u i sine coitu procreantur, Pallium quod supera ponitur archiepiscopis, l o r -
e l p a r v i sunt, caslilatem demonslrat et h u m i l i l a t e m . quem et b r a v i u m signiftcai quod legilime certantes
Tunica vero l e r l i a sicut o l i m erat byacinthina e s t ; accepluri sunt, et discipiinam e x p r i m i t qua se de-
ct color ejus, similis lapidi h y a c i n t b o , q u i aetheris super induere et constringere ad exemplum sub-
serenilatem i i n i t a t n r , sanclos significal cogitantes d i t o r u m debent. .Coccinea vero planeta, qua In-
el imitantes coelestia. Et merito baec tunica byacin- d u i t u r apostolicus, quocunque proficiscitur praedi-
555 A P P E N D t X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 556
cando, m a r i y r i u r o d e d a r a l . Crucem praecedere nunc A habet v e r u m et regale sacerdotium i n l r a t e m p l u i n
vel i l l u m significai ei magis convenire illud : Mihi Dei quod ipse est.
autem ab*it gloriari ni$i in cruce Domini noslri Jesu Manifestura est ergo qood significata sine s i g n i f i -
Christi (Gal. vi). Tonsura capillorum in clericis, cantibus, i d est virtutes sine exterioribus sacramcn-
docet omnia superflua esse rcsccanda, u t libere tis quandoque j t i s l i i i c a n t ; haec aulem sine illis n i h i l
possint audire et videre legem Dei. Corona i n o n s t r a t penitus p r o s u u t , i m o argtiunt. S i m u l vero j u n c l a
clericos spccialiter esse regntnn Dei. Quod manus majus bontim conferre videntur, quia d u m a l i q u i d
sacerdotum unganlur oieo, signillcat eos habere per ahcui a d d i l u r , t o l u m majus efficilur. Sed n u n q u i d
S p i r i l u m sanctum v i r t t i t e m consecraudi, et qnod ideo magis b o n u m , cttm non u l r u m q u e divistim b o -
mantts debcnt esse porrigibiles ad l a r g i e n d u m , et n u m sit? A d qtiod dicimus quod bonum s i l , licet
non aridae et curvae ad r c t i u e i i d u m . Haec i g i t i t r su* non d i v i s u m , tamen cttm s i m u l s u n l , u t r u m q u e
pradicla signa non sttnl ipsae v i r l u l e s , sed v i r i u i u m bonum est, e l ideo t o t u m majus esse bontim patet,
iiisignia,qiiibus tanquam s c r i p l u r i s docentur titentes ut i n cxemplo brevi c l a r e t , sed excelso. Yirginera
quales esse dcbeaul. H;cc sacramenla intcliigaiit Marinm corporaliter Cbristum porlare magnum fuit
praelati Ecclesiae qui capsarii sttnt et dispensatores adjunclo a m o r e , quod non esset d i v i s u m ; eliain
secrelortttn Dei. A l i o q u i n corci sunl et duce$ cccco- ^ majus fuit qttod per dileclionem spiritualiter ipsutn
rum (Matth. v ) , more Judeorum porlantes mysleria portabat. Sed quia u l r u m q u e m e r u i t habere s i m u l ,
qure non v i d e n l nec i n t e l l i g u n t , tantuin iude h a b i - incomparabiliter felix m e r u i t existere, quia saepe
turt q u a n l u m c a p i u n l j t t m e n l a quae p o r l a n t panes pro donis exlernis collalis charitas intus magts
ad usum a l i o r u m . Nisi i n hoc s i l differenlia, ttt vere flammescit et m e r i t u m crescit. I l i c si quis dicat
esl quod ipsi quibus tanta commissa sunt merito pro quod sola charitas est solum remunerabile, veruin
negtigentiis r a l i o n e m r e d d i t u r i sunt i n dic irae e l qtiidem esl si ita i n t e l l i g a l quod sola uon excludat
vindiclae, quando t r e m e b u n l cedri paradisi, ecquid alia, sed a l i o r m n comparalionem l o l l a l , vel nullam
faciet virgula dcserti? Nec tamen Deus sacramenta siue ca et nisi proplcr eam remunerandam esse,
sua hic deserit, sed complel ea per rcinistros licel quae tanla cst qttod nunquam excidit (I Cor. x i : i ) ,
i n d i g n o s , ad salutem eorum qui secundum propo- h o c , est nec hic nec in fulura v i l a deest, sed soia
situm vocaii sunt tuncli (Rom. v m ) . Et attende quod v i r t u l u m matiet i n perpeluum. Ergo secuudum s u -
c u m sacramenlum dicattir sacrae rei signum vel sa*> p r a d i c i a probabililer d i c i polesl quod multa bona i n
crttm secrelutn, hic accipimtis sacrameula pro signis, sanclis Deus remunerat praeler c h a r i t a t c m , non
Qui e r g o p o r l a i i t s a c r a m c n i a , d c b e n l fulgere v i i t u t i - Q Q siue c h a r i t a t e , sed m u l t a quac non sunt illa
U A S I

hus quae per sacrainenta significantur, ut ex luce ipso- charitas. Nuuquid enim nos dicemus quod fides nou
r u m caeteri s i m i l i l e r i l l u m i u e n l u r . E i s d e m enim sttpra- habeat meritum? absit! e l tamen ipsa non est
dictis v i r l i t l i b u s suo m o d o r l a r e r e debent singuli, l i - c b a r i t a s ; sine ea enim esse potest, sed sine ea non
cel ftguraliler non sint omues i n s i g n i t i . Potest e n i m r e m u n e r a l u r : simul autem cum ca auget m e r i t u m .
q u i l i b e l i n s e spiritualiter haberc cffeclum sacramcn- Sic ergo sua caetera dona remunerat Deus iis q u i
t o r u m . Yerbi g r a t i a , quicunque c s l de sorte D o n i i u i , ea c u m charilate conservant, ex quibus i p s e o m u i a
ul vere possit dicere : Dominue par$ hwreditalis cooperatur i n bonum (Rom. v m ) : et pro singtilis
meai (Psat. x v ) ; e l i l l u d : Elegi abjectus esse in suis donis sive v i r l u l i b u s sive sacramentis quae per
domo Dei (Psal. L X X X I I I ) ; s p i r i t u a l i t e r clericus est, charitatetti custodiuntur, coronas reddit singulas,
licet extetiore schemate, scilicet signo, clericalus sola latnen gralia. R e d d i t , d i x i , intuens l i b e n i m
IIOII sit signatus. Hoc e n i m nonien clericus sonat i n a r b i l r i u m , et sola tamen g r a t i a s u b j u n x i , considcrans
Graeco, quod sit de sorte D o m i n i , hoc e s l , quod quod omne bouum est de$ursum t descendens a Patre
Dominus sortilus est eum et ipse Deum. Ostiarius luminum (Jac. i). Sed his bacleuu? in publico
est enim s p i r i l u a l i l e r , quicunque alios spiritualiler ostensis quasi i n planis c o n v a l l i u m , hinc transeamci
i n Ecclesiam i n t r o d u c i t , i d est, q u i fidem praedi- D ad montem myrrhae et ad colles L i b a n i .
cando docel. Lector est q u i l i h e t mores docendo, C A P . Y I I . De celebratione missce.
exorcisla orando, acolytbus i l l u m i n a n d o , subdia- Sancti Patres et prophelae, anle adventum Do-
conus hiimilitatera roonstrando, diaconus alios m i n i suspirautes et praeconizantes, praemiserunl
exhortando, sacerdos seipsum hostiam sanctam desideria, o p e r a , lauues et preces. Haec autem in
Deo offerendo. Induat ergo quisque humeros et I n t r o i t u missae commeinorantur. Chorus e n i m cle-
pectus a m i c l u s p i r i l u a l i , hoc cst mtiniat se v i r l t i t e r i c o r u m canentium c h o r u m signiftcat prophetarum,
operum justitiae, sanctitate sensatorum cogilatuum e l . multitudioem sanctorum qui exspectavernni
i n d u l u s . Sitque indutus i n u n d i t i a , quae per albam adventum D o m i n i . I n t r o i l u s ( q u i d i c i t u r officiutn,
significatur. Sit indtttus, quanlum fieri potest, quia per ipsum iuchoamus missae oflicium) exprimit
utraque t t t n i c a , i d esl intelligenlia ulriusque Te- desideria cxspeclantium cum praeconiis. Ycrsuj
stametiti et litlerae, id est spiriius litteralis e t s p i r i - psalmislicus opera e l v a l i c i n i a ; Gloria P a t r i laudes.
talis i n t e l i i g e n t i ^ . Habeat zonam castitalis, stolam Iteratio oflicii i n n u i t eos saepe iterasse suspiria de
f o r i i t u d i n i s , et pleniludinetn scienlkc, i d esl c h a r i - Chrislo atque praeconia. K y r i e eleison ter tripiica-
tatem qttani figurat infula. Q u i c u i m sic o r n a l u r , l u n i , siguilical prcces i l l c r u m , q u i ad hoc n i u l l i p l i -
 VH SPECULUM ECCLESlifi. $5g

c a n t , o t gratia suiimiae T r i n i t a t i s per adventum A dexieram partem p e t i t altaris, i n n u i t quod E m m a -

C b r i s t i novies distinctis angelorum agminibus eos nuel i n lege promissus p r i u s venit ad Judaeos quam
c o n f o r m a r e l . I n l e r i m aulem dum haec d i c u n t u r vel ad gentes. Judaei e n i m propter legein i n dextera
a g u n i u r , sacerdos sacra veste indutus de sacra aede p a r l e lunc f u e r u n l ; gentes vero quasi i n s i u i s t r a ,
proccdii, signillcans quod Clirisius exspectatio quia cole.bant idola. Post hoc vcro finitis supia-
getilitim sic destderatus, carne sacrosancia asstimpia dictis, et choro tacente, saccrdos i n medio a l i a r i s
de Y i r g i n i s carne i n c o r r u p l a , de secreto habitaculo H y m n u m i n c i p i t angelicum, s c i l c e t GJoiia i n ex-
coelorum egressus est i n m u n d u m , vel de secreta celsis Deo, significans quod c u m Deus itmbrant
aede egressus est, i d est de v i r g i n a l i utero, tanquam legis amptius non poslularet, et dum (quietum) me-
tponsut proctdent de thalamo tuo (Psal. xvm). dium siientium tetrerent omnia (Sap. v t n ) , nalus Cst
Quod ad n a t i v i t a t e m pertinet quam hahet a m a t r e , i n medio, i d est, fc>ro omnibus, Messias quem p r o -
de alia autem o i c t t i m est : Egressus ejut a Patre f phetae praedixeruiu; i n cujiis nalivitate angelus ad
etc. Duas e n i m habel generatioues, unam aeier- pastores ail : Annuntio vobis gaudium magnum
n a m , alteram temporalem. Sed utramque secretam (Luc. u ) . Quod atilem chorus c o m m u i i i i e r vocife-
e l i n c n a r r a b r l e m , quia i l l a m habet sine patre, et raus dcinde complel H y i u n u m , quem solus sacerdos
hanc suie m a t r e , unde propheta : Cenerationem ejut ^ prins inco»pil, significal quod statiin facta est c u u i
quis enarrabit? (Itai. LIJI.) Sacerdotein autem egre- angelo m u t t i i u d o coelestis excrcitus l a t i d a u i i u m et
dientein praecedunt duo ceroferarii et portalor* t h u - dicentium : Gloria in excelsis Deo (ibid.). Finilo
r i b u l i , deinde subdiaconus porlans E v a n g e l i u m , et Hymno sacerdos salutat popuhim diccns : Dominut
diaconus lecturns evangelium. Per ceroferarios vobiscum. O r a l ut Deus sit c u m i l l i s , Ct in illis
et t h u r i f e r a r i i i m intelligimus sanclos qui Novum maneat. I l a c auteni salutatio i n Y e t c r i Testahiento
praecesserunt T e s t a m e n t u n i ; per subdiacotium por- audita est. Per hoc vero quod ab episcopo d i c i t u r
tautem t e x l u m evangelicum, e l per diaconum E v a n - Pax vobis, datttr intelligi quod ipse magis proprie
g e l i i pracconem, sanctos Novi Testamenti. Per duo s i l vicarius C b r i s l i , qui post resurrectioncm paceui
autem candelabra c u m cereis, ardenlibus, legem annuntiaiis sic sulutavit apostolos.
coinmemoramtis et prophetas; per textum evangeli- Deindc saccrdos o r a t u r u s h o i t a t t i r alios tit orent,
c o m Novum Teslamentum. Unde pulchre praecedunt quia Doininus m o n u i l discipulos orare, et ipse o r a -
candeiabra, quia lex et prophetae praecesserunt v i t . Epistola quae Orationem sequilur, praedicatio-
Icgem gratiae. I l e r m n per t h u r i b u l u m cor hominis' nem Joannis B.ipiiskc reprauseiilal, quia sicut i l l e
i n t e l l i g e ; per ignem, c h a r i l a t e m . Et i n l l i t i r e , exem- Q praecttrsor fuit C b r i s t i , ita prarcedil Epistola E v a n -
p l u m b o n o r u m o p e r u m , vel oraliones suavissimas geiium. Epislola etiam e x p r i i n i t (loclriuam septua-
considera. S i c u l enim thus i n igne t h u r i b u l i stia- giuta d u o r u m discipuloruni, quos Doininus m i s i t i n
v i l e r redolel et sursum ascendit, ita opus bonum omueiii civitatem el i u locum quo e r a l ipse v e n l u -
vel oratio ex c b a r i i a l e fragrescit ultra omnia balsa- rus, et quibus ait : Metsit multa quidem, operarii
m a , pigmenta et t b y m i a m a l a . T l i u r i f e r a r i u s autem, autem pauci \Malth. i x ) . Besponsoiium, qtiod E p i -
ceroferarius et sequentes praecedens, monstrat qtiod stolam scqtiitur, assensiim significat qiictn auditores
t h u r i s significatio conimtiiiis est sanctis utriusque monitis pracbtierunl praedicautium. Unde pulcli>e
Teslamenti. Subdiaconus et diacontis praecedunt Hesponsorium n o m i n a l u r . Quod enlm per praedica-
saceidotem, qtiia discipuli missi sunt ante D o m i - lioiiem crediderunt j t i x l a velle p r & d i c a n l i u m r e -
num, et adhuc m i t l u m u r praedicatores, id est sponderunt, dum Dei legem saucte vivendo comple-
praelali Ecclesise, praeparare viam Domini s p i r i l u a l i - v e r u n l , vel quia respondente choro cantatur, I\e-
ter ante faciem ejus. Cuin vero v c n t u m est aule sponsorium d i c i t t i r , et activam v i t a m significal, i n
a l t a r e , p o n i t u r Evangelium super i l l u d . Altare eniin qtia sancti se ad ittvicem e x b o r t a n t u r , u t ad aeter-
significal Jerusalem, ubi p r i m u m praedicatio facia nain v i l a m perveniaut. A quibusdam autem Gra-
est priniilivae Ecclcsiae, el indc c x i v i t i n p u b l i c u m , jy duale vocalur, vel quia i n gradibus c a n i t u r , vel
sicut s c r i p l u m cst : De Sion exibit lex t et verbum propter mysticam significationem, qtiia activi e l i a u i
Domini de Jerutalem (Isai. u ) . E l nota quod, facta v i r i i n gradibus v i r t u t u m caniant, dum i n v i r t u i i b u s
generali confessione u t pura pectora sint servien- excelsa faciunt opera. Sequittir A l l e l u i a , quod cst
t i u m , sacerdos dat osculum, significans C b r i s t u m H c b r a i c u m . Tres enim linguae sunl quae inier alias
q u i nobis pacem a l t u l i l priinus. Post hoc veniens excelhint, Hebraea propter lcgem, G r a c a propter
ad a l t a r e , s i m i i i t e r osculatur ipsum et Evangelium. sapieuliam, Laiiua propter r e g n u m . His t r i b u s l i u -
A l t a r e i n hoc loco Judaicum populum s i g n i f i c i U ; guis liluius Cbristi t r i u m p b a l i s e m i c u i i , et his t r i -
Evangelium g e n i i l e m , qui pcr Evangeliuin credidit. bus linguis latis Dci in Eccle ia d c m t a l u r . ilaqtte
U l r i q u e eniin Chrislus dedit pacetn, qttando, lapis Alleluia Hebrase linguae e s t , et Latine i m e r p r e i a t u r
a u g u l a r i s factus, fecit ulraque u u u m . E t nota quod Aileluia laudale Dominum. Sed viam prosequaniur.
diaconus v c l subdiacouus oflert sacerdoti Evauge- AUeluia quod j u b i l u t n habet, e x p r i m i t gaudiuro e l
Jium ad osculandum, quia praedicatores reconciiia- amorero c r e d c i i i i u i n , et quania Irctitia ct laus se-
v e r u n t et obtulerunt gentes C h r i s t o , quibus et ipse cuta sit fidcm, atidita pradicatione. Ncque enim
per se uon prsedicavit. Quotf autein sacerdos p r i u s laniuin asscnsum p r x b u c r u n t praedicalioni, sed ea
339 A P P E N D l X A D HUGONIS OPERA DOGMATlCA. 360
audlta lactati sunt. Audivit et leetata ett Sion % et A quandoque est respectu nostrae «niseiiae; T r a c l u s
exsultaverunt filiccJudce (P$at. x c v i ) . Unde dicunt i n quandoqtte langit laetiliam pro superiori i r r i g u o , u t
Canlicis canticorum : Exsullabimus et tmabimur in in Jubiiate ct Laudate e l quandoque tristiliam p r o
te (Cant. i ) . E t sponsa : Anima mea % i n q u i t , lique* i r r i g u o i n f e r i o r i , u t i n De profundis et aliis I i u j u s -
jacta e$t % ut dilectus locutus esl (Cant. v). Significat modi. Et qtiia gaudium sanctorum non est plenuin
et Alleluia v i l a m contemplaiivam, unde myslice in et c o n l i t i u u m , sed saepe i n t e r r u m p i t u r , Ecclesia
atiiori gradu canitur quam Responsoriom. Item qnandoquc i n t e r p o n i l T r a c t u m , ut i n Sepluagcsi-
Alleluia dtim post Versum repetitur, significat aelcr- mali tempore. Et cmn repetit Alleluia i n Sabbaio
lium gaudium qtiod post lianc vitam sancti r e c i - pascbali, Tractus Alleluia sequiliir, quia gauditiin
p i u n t . Undc Alleluia modicum est i n sennone, et hic non expedil sinc fletu. In Sabbato i n A l b i s , i d
niultum i t i Pneumale, quia gauditim illud ltiajtis est i n octavis Paschae duplicalur Allcluia, quia i n
esl, quam sermone possit e x p l i c a r i , ad cujits m a - aeterna vita perfecte ttinc e r i t gaudium, glorilicala
gnitudinem revelandam omnis lingua modica est et carne cutn auima, et complcta resiirreciione saucto-
imperfecla. Quis enim plane enarraret, quod in cor rum ctim resurrectione C h r i s t i . Undc cantat Eccle-
hominis non ascendil ? (I Cor. u.) sia. Hatc dies quam fecit Dominu$ (Psal. c x v n ) , etc.
Hoc ergo gaudiutn quia nec peniltis verhis e x p r i - B Merilo itaque Ecclesia siguificans aeternum gaudium,
m i , nec penittts laceri potest, Ecclesia quasi demis- ut snpra d i x i m u s , quandoqtte gaudium p e r A l l e l u i *
sis verbis jubilando quasi i n admiraiionenrTprosilil, i n n u i t , quandoqtte i n moerore vivens per T r a c t u m
ac si d i c a t : Quae vox, quae poterit lingua retexere, ingemiscit et p l o r a l . Considerans enim i n paradiso
ctc. Hic enim verba non suflicitint nec intellectus, divinarum S c r i p t u r a r u m , quod per paradisum v i r -
nec tamen amor s i n i t tacere. Sic crgo Ecclesia t u t u m ad paradisttm coclestium d i v i t i a r u m p e r v c n -
pneumalizando, d i c t u m i r a b i i e , expressius quodam t u r a s i t , c x s t t l l a l ; respiciens aulcm quod adhuc i n
modo et melius sine verbis quam per verba innuit valle lacrymarum retinetur, et quod de terrestri pa-
q u a n t u m sit gaudinm Dci ubi verba cessabunt. Per radiso cecidit, plorat. Sed de hoc gaudio et de hoc
p n e u m a e n i m , licet non enarrelur quanlum s i l aeter- ploratu plenius explicabo d i v i s i m i n duobus v o l u n i i -
ntim g a t i d i u m , saltetn m o n s t r a t u r ipsum esse i n e - nibus, quorum u n i e r i t nomen Paradi$u$ % et alteri
n a r r a b i l e . Quando autem Sequenlia seqttilur, poste- Cur ftet qui gaudet.
r i u s Aileluia non habet Pneuma, sed cborus i n loco l i i n c autem ad aliud transeuntcs i n t u e a m u r t r a n s -
ejtts scquenliam c o n c i n i t , quae idem significat, id i t u m apostoloruin de Judaeis ad gentes, quem per
est aeternae vifce gaudium alque delicias. Unde illa , n 0 C
commemorat Ecclesia, quod Evaugeliium a
nova
t_ - •
solet habere verba
l . • :. _ ._
et i n u s i t a t a , quia coeli
»_. l? " *
dextera parte ad sinistram transferlur e t i b i l e g i t u r .
/ l A v l A r _ _ 1.1 (•( a *%A eintolrom I rtncfapliiii AI ik! I.

gatidium secretum est et i n c o g n i l u m mortalihtts. Judaca enim respuenlc verbum D e i apostoli t r a u s - 9

Vel seqtientia aeiernae vitae mysticat laudes. Unde ieruut ad geotcs, dum siccalo Gedeonis vellere, ros
dictttm esl : Beali qui habitant in domo tua % Do- i r r i g a v i l aream. Q u i enim prius d i x e r a t : ln viam
mitte, i n $wcula $a?cutorum taudabunt te (P$al. gentium ne abieritie (Matth. x ) , post haec praecepit
L X X X I I I ) . Huic signilicationi pttJchre convenit quod diccns Prcedicate Evangetium omni creaturce (Marc.
Seqtientia verba habet laudiflua et cantum d u l c i - x v i ) . Quia ergo praedicatio perveuit etiam ad illos
sontim, quia i b i oinnia erttnt plena laude, et melo- qui i n sinislra parte fucrant, n i c r i t o i n sinistra partc
dia coelestis orgaui abundabil dtilciflua laelitia. legilur E v a n g e l i u m ; nec tantum i n sinistra, scd
Quia $icul lcclanlium omnium habilatio erit ibi etiam adversus aquilonem, q u i malos significat j u x t a
(Psal. L X X X V I ) . E t quia laudes aeternae vitae httinanis i l l u d : ponam $edem meam ad aquilonem (Isai xiv);
verbis non resonabunt, quaedam Ecclesiae niyslice quia eliam ad lales perveuit praedicalio q u i ionge
pncumaiizant Sequcnliam sine verbis. Nulla enim a calore veri solis recesserant. Vel propter hoc
vcrborumsignificationecessaria.ubicordasingulorum potius conlra aquilonem legitur, quia aquilo
patebunt siugttlis l i b r u m vitac i n l u e n t i b u s . Traclus ]> venltis frigidtis diabolum significat, qui flatti
aulcm, quia gemitum et cantum lacrymabilem lenlationum corda h o m i n u m congelat et infrigidat
e x p r i m i t , lacrymas sanclorum sive in acliva sive i n a b a m o r e D e i . U n d e : abaquilene % inquit, pandeturom-
contcmplativa v i l a repraesental. Unde Tractus d i - nemalum (Jerem. i ) . Etsponsa i n C a n t i c i s c a n t i c o r t i m :
c i t u r , quia sancti suspirautes ab imo pecloris g e m i - Surge i n q u i t , aquilo, el veni, aueter (Cant. i v ) . Hoc
t u i n t r a h u u l , q u i h c e l s p e g a u d e a n t , u t monet A l l e l u i a , cst, recede, maligne spiritus, qui h o r i u m mettm i n -
tamenin vallelacrymarum h i c c o m m o r a n t e s b a b e n t i r - frigidas, et veni, austcr, i d est S p i r i t u s sancte,
rigtium superius, et i r r i g u u m inferitts, qtiod tractus qui perflans aromata fluere facis. Merito ergo conlra
mysticat.Geinttnlenimflebiliterprosuperna.dilatione aquilonem l e g i l u r Evangelium, qtiia fides quae in
beatitudinis, super flitmina Babylonisscdenlespatriae Evaugelio continetur, armatura nostra e s l c o i i l r a
suac memorcs. I t c r u m lacrymas htnduut pro suis et diaboium. C u i , i n q i t i l resistite fortes in fide (1 Petr.
aliorum excessibus dtim ex vicinilate Babylonici fluvii v ) . Nunc considera quod plebs baculos hic deponit,
seipsos vident saepe aspersos, et alios penitus i m m e r - rcclinatoria r e i i n q u i t , caput detegit, crucera fronti
sos ipsius fluvii rapiditate f e r r i deorsum. Sed quia imprimit, stans a u d i t ; quod Evangelium i n a l t i o r i
hic ploratus quandoque esl respcctu superni g a u d i i , gradu legilur quam Epistola, nota singula. Depouero
3fit SPECULtjM ECCLESIiB.

hacuios i n n u i l Chrislianae esse perfeclionis, non v i n - A l u r ut divisae sunt species sub quibus stimitiir, sed
dicare, sed Domino reservare v i n d i c l a m , quia i n - utraque s i m u l , licet divisim loqttamtir secundum
q u i t : Mihi vindiciam el ego retribuam (Heb. x ) . Re- species diversas : Hoc est, inquit, corpus meum, et
t l i n a l o r i a relinquere, significat quod non debemus deinde: hic sanguls meut.
confidere i n p r i n c i p i b u s vel sttstentaculis t c r r c n t s , Sed d i c i l aliquis : Eratne p r o p r i u m corpus ip-
quia vanitas vanitatum et omnia vanitas, dicit Ec- sius qnod dedit. an figurale loculus e s l , t i t quando
desiastes (Eccli. i ) , subaudilurcomparatione Dei, i n se vocavit oslium? P r o p r i u m quidem erat corptts
quem nostram c u r a m jactare debemtts. Caput de- ejus et vernm corpus quod tunc dedit discipulis et
l e g i t u r , ut ostendalur quam attente audire et i n t e l l i - nunc in altari s u m i t u r e t manducatnr, idem, inquam
gere verbttm Dei debemus. Signum crucis f r o n t i i m - quod de Virgine natum est et j a m i m t n o r t a l e ad dex-
p r i m i t t i r , ne hostis antiquus superVeniens per ziza- teram Dei est in gloria. Mira r e s ! Caro qiuecomeditur
n i a m haeresis corrumpat semen reclae fidek Per hoc i n i m i s , integra manet i n cxcelsis. A d quid opponis
quod stantes audimus, gravem pttgnam rCstare c o n - dialectice ? quid bic meditaris, sophista ? cur argn-
sideretur: Quia nobis non est coituctatio adversus menta hic q w r r i s ? hoc esl pnlverem i n aslra spar-
earnem et sanguinem, sed adversus principes lenebra- gere. Dialectica tua t a n t i i m nou a s c r n d i t . Respice
rum hurum (Ephes. v i ) . I n aittori gradti l e g i l t i r enim et vide ubi es, e l inlcltige quod sensus p r i m a m
Evangeiium quam Epistola, qttia doctrina Christi tenet regionem ascendendi, i m a g i n a l i o secundam,
longe exceliit doctrinam apostolorum. P<»st Evange- ratio t e r t i a m , in qua diaicciica tua d i d i c i t ludere.
l i u m chorits rantat compendinm nostrae fidei, oslen- Supra hanc fides est excelsior dialeclica, qti.e non
dens sepfebereassensum vcrbo E v a u g c l i i e i i n q u e m t e s t a u d i t a i n Chatiaan nec visa cst i n Theman, ctti
vel q u i d credit. Rcctus o r d o ; quo rex vocat, res|ion- humana ratio non pnebel experimentum, maxime
dent n i i l i l e s : Sequimur. c u m de fide T r i n i l a t i s , vel de corpore Doiniui u l hic
Deinde sacerdos saluiat populum dicens: Dominus sermocontexitur. inteilectum vero fides i r a n s c e n d i i .
tobiscum. Haec salutatio ab antiqtto stimpta e s l : pcr quam sancti vident coeli secrela tit Paulus i n
Booz enim messores suos sic sulutavit, e l propheta tertio ccelo, e l Joannes i n Apocalypsi. Sed intellec-
f n Paralipomene Asa reg&n et eos qui cum eo lus i n visione ajterna? vitae pcrficielttr, quando vide-
erant. Salutat ergo sacerdos populum, et monet bimtis Dettm facie ad faciem q u e m b i c c o u i e m p l a m u r
orare, u l i n fide recilata permaneat stabilis. Quod i n xnigtnate (/ Cor. x m ) . Nemo h i c prolerve dis«
ci promittens cfaoros, O f l e r l o r i i i m succinit> ac p u i e t , sed quod atiget fidei m e r i l t i m h u m i l i t e r qu:v-

si d i c a t : Credo, et fidem quam confessus sum Q r a l u r , et quod sine periculo non d i s c u l i l u r , lirmitec
opere implebo. Unde sacerdo* statim offert dona credatur.
consecranda; et debinc munera sua populus, signi- Polest erfco quaeri cur Dominns carnero suam s u -
ficansoflerresetpsum Deo.Consideraordinem: Evan- m i v o l u i t , nec t a n l u m carnem, sed carnem et san-
gelium praecedit, fides seqtritur, dehinc oflcruntur g u i n e m , e l quare non i n specie carnis et sanguinis,
rounera. Necesse est enim p r i m u m andire verbum ctim sit caro ct sanguis, ct qttare sub sacrameuto,
D e i . Quis enim crederet nisi prius atidiret? Quo- ct u t r u m snmalur l a n t u m caro elsanguis C b r i s t i , au
vnodo, i n q u i l , ctedent nisi pfasdicentnrJ (flom. x.) totus Cbristus, et si totos Cbristus, quare usualitis
Dehtde qtiis non recte credens, munus Deo accepta- dicamus corptts Domini sumere quam Chrislum vel Do-
b i l e offerre poterit ? quia sine fide, impostibUe est m i n u m . Voluit ergo Chrislus carnem suam sumi a fide-
placere Deo (llebr. x ) . Possumus etiam per oblata libusut percibum carnisinvitaretad gustumdivinila-
munera commemorare copiosam v i c t i m a m , quse l i s , et quod hic temporaliler gerimus aeternis gandiis
oblata est a pepulo cum r c x Salomon l e m p l u m et c o n s e q u a t i i u r , t n h i c s i l i n medicina, e t i b i i n deiiciis.
altare Doroino sacraret. Exemplo illius plebs fidciis U t r u m q u e sumi voluit, tit corpus nostrum et anima
oflert se et sua dona Domino. Nnnc autem diligen- simul ttoslra ctiro eo glorificelur. I n specie carnis
tius ad faoc referamos oculos, quod sacerdos, u t sir- D e l sanguinis non stimitur, ne humanus animusabhor-
pra commemoravimus, offert dona sacrificanda, pa- reret, eiscnsus sibi insolita expavesceret, u t q t i a n -
nem scilicet et v i n u m . Utraque typice o b t u l i t Mel- r!c, orantebealo Gregorio, digitns auricularis c r u e n -
chisedech, ulraque Chrislus dedK discipuUs coenan- latus sangtiine i n calice inventus ac osiensns est.
l i b u s . Sed utraque i n corpus c t sanguinem conversa Sub sacramento et non sub propria forma s u m i t u r ,
s u n t . U t r u m autem utraque convertantur i n u t r u m - ut fides comprobelur, quae est de iis quae non v i d e n -
q u e , supra me est deiinrrc. Ttitius tamen quod panis t u r , vcl quia non posset mortalis homo intueii
tantum in corpus, et vintitn i n sanguinem, qnam claritalem quae essel i u corpore C h i i s t i , quam ex»
u t r u m q u e tn ulrtimqae converteretur drcerem, nisi perti sunt discipttli i n transfigiiralione. Sub lalt
videretur occorrere quod sub ulraquespecie u t r u i n - autetn sacramento s u m i t u r , id est sttb specie panis
que snmi credimus. Scd nec boc repugnat si et v i n i , propler hanc similitudinem quia panis con-
r e m subtilras intueamur. Sub specie enim panis firmat, e l vinum lcetificat corhominis (Psal. c m ) , et
e t r u m q u e esse potest et s u m i , nou quia panis i n Christus v i r t u s est et laetitia h o m i n u m et angelo-
u t r u m q u e forsitan t r a n s i e r i t , sed quia ubi unum est r u m . E l l i c e l i n qualibet i s t a r u m idem et t o t u m s u -
corptis est, et separatum non cst, ncc divisim sumi- i n a l u r tamen i n utraoue s u m i l u r , ad significandnm
PITBOL. CLXXVII. .2
 563 APPENDIX AD IIUGONTS OPERA DOGMATICA. 504
quod duplcx esl effectus hujus sacramenti. E s t e n i m A Vel nimio amoris affectucorpusiiominamusYelcumiD
redemptio corporis et animae quod non significaretur, Cbristo diversae sint naturae, illud nominamtts comr
si i n una tanlum specie sumerelur, fquod licet i n sic l o q u i m u r , quod proprie corporis ocuiis viifert
ntraquc specie ulrumque sumalur, non tamen i n poiest. Hoc est corpus. Sed l i c e l corpus C h r i s t i
utraque utrumque significetur. Sed species panis usualiter dicalur s u m i , tamen Christus integer s u -
corpus et species v i n i sanguinem C h r i s t i respeclu m i t u r , nec pars sub specie panis, et pars sub spe-
resurrcctionis significat, et sumptio i n u l r a q u e s p e - cie v i n i ; sed tolits h i c , et totus i b i , non pars i n
cie s i m u l rederoplionem corporis et animae sumenlis p a r l e , sed lottim i n parte. Videtur pars una, et quasi
significat. A l i b i autem alio respectu panis e l vinum pars csse videtur, et t o t u m i b i est. Et pars ahera
corpus C h r i s i i , quod est Ecclesia, significant: quia v i d e l u r , et quasi altcra p a r s c s t , e l idem t o t u m e s u
sicul unus panisex m u l i i s granis, ct v i n u m ex multis T o t u m hic ct tolum i b i , nec minus i n parte quam
racemis, ita una Ecclesia quae lypice corpus C b r i s l i in toto, nec majus i n toto qttam in parte. Et q t i o t -
ex multis personis adunatur. Hic autem, hoc est i n cunque partes feceris, t o l u m i n singulis c s l . Nec
sacramento a l t a r i s , in specie panis et v i n i v e r u m m i r e r i s ; opus Dei cst. Si i n divcrsis locis potest
corpus ct verus sanguis ejus sub utraque specie vc esse unus, quare non i n singults partibus potest csse
raciler post consccrationem sumilur. Licet ergo B
lolus? Uirumque m i r u m est, sed u l r u m q u e vemmr
tilrumque sit sub utraque specierum i l l a r u m , sub est. Nec tamen m i r u m est respcctu facientis. Quhf
ulraque lamen sumitur ad significandum u l diximus enim m i r u m si omnipotcns c t m i r a b i l i s miranda ope-
duplicem effeclum. Nec est i l e r a t i o sacramenti nisi r a t u r ? Sed dicis : Qtiomodo corptts ttnum endcm
secundum eamdem speciem denuo sumatur. Quod tempore in diversis locis c<se potest? Supcr altare
autem non debeat d a r i i n l i n c l u m , ex decretis h a - cst e l i n ccelo cst; hic csl et i b i est, et t o t u m cst
heinus. E t nota quod non de quoiibel pane hoc ubicunque est, tanlumqtie hic quantum i b i , et i n
consecraiur sacramentum, sed tantum de pane f r u - niultis locis s i m i l i t c r totus est. N o l i m i r a r i , qui fecit
inenli quia ipse de se d i c i t : Nisi granum frumenti corpus et locum, utrumque facit i n altero csse u t
cudens in terram mortuum fuerit 9 ipsum solum manet v u l t , et sempcr sicut ipse v u l t , q u i sic et aliter f i -
. (Joan. x n ) , Puichre aulem se vocat granum frumenti cere novit ct potest, cujus sapicnthe non est u u m e -
quia granum frtimenli candidumest i n t e r i u s c t r u b r u m rus, cnjus potcniia naturis r e r u m imperat. Sed l u
e x t c r i u s . E t C h r i s t u s candidus c i c i l u r respectudivini- m i r a r i s quando vides vel audis quac videre v c l a u -
t a l i s , et rubicundusincarnepropierpassionem. Uude dire non consuevisli. Idcirco quando m i r a r i coepcris
spoiisainCaiuiciscaiiticorum-.Di/erltismetiscoiidiifus Q c t d i x c r i t l i b i cogitatio t u a , quomodo hoc esse po-
et rubicundus (<Cant v). De hoc rubore vox illa est test?cogila iacientcm c l respice omnipoteniem, et
admiraiitium : Quis est iste qui venit de Edom tin- desinet esse m i r u m quidquid i l l u d fuerit. Et si forto
etut vestimentis de BosraJ (Isai. L X I I I . ) De vino aulem m i r a b i l e esse non desicril, incredibile tamcn non
sanguis C b r i s l i consecralur, u t inlelligamus quod e r i t , quia si faclor omnipotens cogitatur, non e r i t
ipse cst vitis vera, suos vere UctiGcans, unde sponsa impossibile apud eum q u i d q u i d e r i l .
c a n l a t : Botrus Cypri diteclus meus mihi in.vineis r Sed dicit forsiian cor tuum : Ubi est corpus Do-
Engaddi (Cant i ) . Et inerilo hoc sacramenlum con- m i n i , postquam sumpsi i l l u d et manducavi? A u d i
secratur de pane f r u m e n t i et vino, i n quibus est e r g o : Corporalem praescntiam C h r i s i i q u x r i s ? i n
principalis refeclio, ut inlelligamus principalem coelo quaerc. Tecum p c r corporalcm praesentiam ad
refeclioncm i n corpore et sanguine Christi ex d i v i n i - lempus esse voluit, quando et quandiu ncccssc f u i * .
tate, quia caro C h r i s l t est vere cibus t et sangnis ejus Exhibuit ad tempus praesenliam, nt pcr i l l a m ad
vere est potus (Joan. v i ) , dum i n perceptione graliae spiritualem inveniendam cxcilnret et j u v a r e l . Idco
donum internae et aeternae refectionis meretur q n i ad te corporaliter venit, ut per corporalem praesen-
eommunical corpori C h r i s l i . l i a m spiritualis invcniatur quae non auferatur. Venit
Ad.hoc restat quaerendum u t r u m sumatur tantum D ^d te c o r p o r a l i t e r , non u t hic lecum permaneat
caro et sanguis, an t o t u s C h r i s l u s . A d quod respon- corporaliter, sed spiritualiter. Sic per assumptam
deo quod cgo filius a matre Eoclesia d i d i c i quod t o - carnem occullns venit i n m u n d u m , e l secundum cor-
tus Chrrstus sumitur non divisus Sed quaeritur poralem prsesentiam cum hominibus conversatus
qnare usualiter d k i t u r sumi corpus ejus, quasi d i v i - est, ut ad spiritualem elevarct praescntiam, et c o i n -
sim c u m i n persona C b r i s l i t r e s s i n t subslantiae: Ver- pleta dispensationc secundum corporalem praesen-
b u m , caro et anima, Non est aulem intelligendum tiam recessit, sed secundum spirilualem retnansit.
d i v i s i m , quasi t a n t u m iilud quod estcorpus sumattir. Unde a l t : Ecce ego vobiscum sum usque ad consum-
Sed d i c i l u r corpus Domini s u m i , u t inleliigatur mationem sceiuli (Matth. x x v i u ) . Sic ad te venit
ipsum D o m i n u m vere s u m i , quo genere loquendi corporaliter, u t tecum maneat s p i r i t u a l i t e r . Quan-
d i c i m u s : corpus regis i b i f u i t , i d est vere rex i b i do in manibus tenescjus sacramentum, c o r p o r a l i l e r
fuit. Vel corpus Domini d i c i m u r sumere, quia cor- tecuin est. Quando ore suscipis et quando ore m a n -
porea substantia, scilicet panis ct v i n i , non transit ducas, corporaliter lecum est. Deniquc in visu, in
in substamiam incorpoream, seJ i n substanliam tactu, i n sapore corporalitcr tecum est. Et quandiu
corpoream, videlicct i n corpus et sanguinera Christi. sensus tiius corp >raliter afficilur, ejus praesentia nou
365 SPECULUM ECCLESIJL SM
aufertttr corporalis. Pestquam aulem sensus corpo- i bapiismo membrum Christi efficitur. Nec tanto sa-
ralis i a percipiendo d e f i c i t , deinceps corporalis craraento p r i v a t u r ille i n quo boc invenitur quod s a -
C l i r i s t i praesentia non est quaerenda, sed spirilualis craroentum illud significal, boc est ipsa efllcacia,
reiinenda. Dispensatio completa esi, perfecta est, quae virttts sacramenti et caro spiritalis appellalur,
perfectum sacramentum : v i r t u s manet. Christus de ut sttpra d i x i m u s .
oreadcor transit, non cibus corporis, sed animae. Hic perpendere potes quod sicot dupliciler care
V e n i l ad te per corporalem praesentiani, u t comeda- Christi i n t c l l i g i t u r , u t j a m d i x i m u s , ita sumpiio d u -
t u r , non u t consumalur, u t gustetur, non u t incor- plex est, sacramenlalis et spiritalis, quia boni et
p o r e l u r . Sed quando caro C h r i s l i manducalur, non mali sacramentum s u m u n i , rem sacramenli t a n t u m
q u i manducatur, sed qui manducat, ei quem i n a n - b o n i . Sacramentum i n hoc loco corpus Domini ap-
ducat incorporatur. A u d i v i t Auguslinus de coelo pellamus; rem sacramenti ipsam eflicaciam c t g r a -
C h r i s l u m dicentem : CUtus grandium sum. Crede ei tiam spiritualem, quam, u t supra d i x i m u s , H i e r o u y -
manducabis me 9 non ut me mutes in 'te sicut cibum mus vocat spiriiualem carnem C h r i s t i , quam non
earnis tues, sed u4 tu muteris in me. mandocant nisi boni. Sacramentafis aulcm coinmu-
Completa ergo sacramentali dispensatione si cor- ^ nio est communis bonis et malis, quae sine spirituali
poralem praescntiam Christi quaeris, i n coelo quaere. non prodest. Unde D o m i n u s : Caro non prodest quid-
Ibi quaere ubi prius fuit quam per sacramentum quam 9 spiritus autem vkifical (Joan. vi). Ac si d k e -
corporaliler tectim esse inciperet, et unde non d i s - ret : Carnem meam snmere non prodest nisi suma-
ccssit qttando ad te venit. Itaqtte prudentcr discerne t u r i u gralia s p i r i t u a l i . Imo qui sumil indigne reus
q u i d i n sacramento altaris sensui e x b i b i l u m sit, est corporis et sanguinis Domini (/ Cor. x i ) . Spiritaiis
quid spiritui acommodatum.In hoc enim sacramento autem sumpiio, quae vera flde percipitur, sitie sacra-
t r i a considerautur : U n u m , quod est l a n t u m sacra- m e n t a l i , ubi non est contemptus religionis, sufllciu
m e n t u m ; alternm quod est sacramentum et res sa- Qui ergo manducat digne, habel sacramenium et
c r a m e n i i ; t e r t i u m , quod est res t a n t u m et non sa- r e m sacramenti. Qui c r e d i l et d l l i g i t , etsi manduca-
c r a m e n t u m . Sacrainentum tantutn est visibilis spe- re sub sacramento non possit, r e m t a m c n sacra-
cies panis et v i n i . Sacramentum et res est corpus m c n t i babet, et s p i r i t u a l i l e r manducat, e l veraciter
C h r i s t i et sanguis, res quanlum ad species sub q u i - Christo incorporatur. Sic itaque quidam nianducan-
btts s u m i l u r . Sacramentum est alterius r e i , quia tes non manducani, e l quidaro non manducanles
signum est illius gratiae et v i r t u t i s quae i b i perctpitur, roanducant. Quidam eniro indigne manducanles
scilicet unionis et capitis et m c m b r o m m . E t haec ^, corpus Domini non percipiunt gratiam spirilalero.
u n i o res est non sacramenlum, sed v i r t u s sacra- Indigne manducal qui i n c r i m i n e manel vel irreve-
roenti. Ecce tria consideravimus. P r i m u m est se- renter suinit non dijudicans corpus D o m i n i . Quidam
cundi s i g n u m ; secundum, causa tertii; terlium, autem i i c e l corporaiitcr sumere non possint lamen
v i r t u s secundi et veritas p r i m i . A l i u d ergo est spe- spiritualiter manducanl spiritalem carnem C h r i s l i ,
cies quae vistbtlis c c r n i l u r ; aliud veritas corporis et hoc est eflkientiam secramenti, sine qua non est vita
sanguinis qnae i n v i s i b i l i t e r c r e d i t t i r ; aliud s p t r i t a l i s spiritualis. Unde Dominus d i c i t : Nisi manducave-
g r a t i a , quaecum corpore et sanguine invisibiliter et ritis carnem Filii hominis et biberitis ejus sanguinem t

s p i r i t a l i t e r p e r c i p i t u r . Visibilis species sacramenlum non habebitis vitam in vobis {Joan. v i ) . Corpus i g i t u r

est corporis et sanguinis D o m i n i ; corptis autem et Domini aliis est ad j u d i c i u m c t aliis ad salutem.
sanguis sacramcatum invisibiiis gratiae, sine qua V i r l u s autem hujus sacramenti nullis ad m o r t c m ,
sacramentum non prodesu Cum autem sacramen- sed omnibus sumentibus esl ad s a l u t c m ; quae ctiam
t u m dupliciter dicatur, vel sacrae rei signttm, vel per communionem sacramenti augmentatur quoties

sacrum secretum, species panis et v i n i sacramen- hoc sacramentum, i d est corpus D o m i n i p e r c i p i t u r .

t u m d i c i t u r , hoc est sacrae rei signum, scilicel cor- Hic est panis vivus qui de ccelo descendit; si quis

poris et sanguinis D o m i n i . Corpus autem et sanguis j manducaverit ex hoc pane, vivel in alernum (Joan.

Domini sacramentum d k i t u r , quia sacrum secretum v i ) . I g i t u r cuin fide vera et mundo corde acceden-
duin est ad hoc taiituni sacramentuin, ad hoc sacra-
est quod per visibilem speciem significatur, quia sa-
mentum et imroortale praesidium, mysteriuui et liba-
crae rei signum esl, quia siguificat gratiam s p i r i t a -
men agendum, quod cst sacramentum sacramen -
l e m , quae d i c i t u r spiritalis caro C b r i s t i . U t enim d i -
torttm oainia sanctiftcans sacramenta. Unde per e x -
cit H i e r o n y m u s intelligitur dupliciter caro C b r i s t i ,
cellentiam d i c i l u r eucharistia, i d esl bona gratia
vel caro quae nata est de Virgiue : vel caro s p i r i l a -
9

quia non tantum in hoc sacramento gratia s u m i t u r ,

l i s , de qua d i c i t Domiuus : Caro mea oere est cibus y

sed etiam ipse a quo est oronis g r a i i a . llaec eucha-

et sanguis meus vere esl potus; qui manducat meam
r i s l i a d i c i l u r d i v i n a , quia digne sumentes d i v i n o s e t
carnem et bibit meum sanguinem 9 in me manet et ego
participes d i v i n i u t i s facit. Hic est panis quotidiauus
in eo (Joan. v i ) . Hanc carnem manducat quicunque
quem necesse habet quotidie Ecclcsia sub sacramen-
per Adem et dilectionem Cbristo u n i l u r et consecra-
to sitmere. Sicut enim necessaria fuit illa nobis
t u r et conformatur. Particeps enim fit corporis et
Cbristi praesentia in carne olim qua m o r i posset, i t a
sanguiuis Domini s p i r i t u a i i l e r , licet non sacramen-
neccssaria cst ttsque ad fitictn tuundi cjus pracse t:a
taiiter, et hoc Augusiino attestante, qtticunquc i n
357 A P P E N W X A D IIUGONIS OPERA DOGMATICA. 368
eo modo quo panis vhus qui de ccelo descendit (ibid.) A Patri pcr C h r i s l u m , et agendas asseritesse per ipsum
manducari possit. Igitur qui tunc ex sola dilectione sub quo treroil omnis potestas. Tandem sacrat dona
exhibuit se talem, u t lancea perforari posset, et sacranda. Nota singula. Haec omnia Christns egit.
n u n c usque ad finem saecuh' se lalem exhibet, qui i n Post preces venit ad discipulos dicens : Vigilate
stcramento roanducari possit. et orate (ibid.). Deinde d c i t : Dormite jam et reqnie-
Hocsacramentum firmameiilum est contra hostes, scite (ibid.). Posl haec oblalus est. Dum jussit vigr~
de quo Ecclesia i n Propheta . Parasti in eonspectu lare, salutavit, quia salus adest vigilanlibus. D u m
meo mensam (Psai. x x u ) . Hoc sacramenlum v i a l i - d i x i l : Orate, m o n u i t sursum corda habere, quia
cum est ascendentium de exsilio ad p a t r i a m . Hoc non sunt oranda nisi quae sursum sunt. Dum vocat
enim significabatur per manna : i l l u d enim post ad requiem d i c e n s : Dormite, monet gratias agerc.
t r a n s i t u m maris B u b r i fihis Israel dalum fuit v i a t i - Qui e n i m requiescit a malo, gratus Deo eflQcitur;
cum per desertum ad t c r r a m promissionis. Hoc s p i - quod est 'gratias ei agere. E t u t digne Deo gratiac
r i l a l e manna Dominici corporis post baptismum da- reddantur, i d est, u t v i l a noslra consonet su-
t u r Christianis, q u i habent poteslalero filios Dei pernis civibus, orat sacerdos preces nostras acV
fiert, u t hoc pane angelico.per desertum hujus sre- j u n g i vocibus angelorum, q u i per Christum roaje-
c u l i ad terram v i v e n l i u m perveniant. Eumdera pa- B s l a t c
* i M o n n t , adoranl atque eoncelebrant,
m P a l r i

nem manducat homo el angehis. Sed homo adbuc i n et t r e m u n t , et quos tanto mysterio missae cer-
niedicina, angelus j a m i n deliciis. Solet aulem quae- l u m est adesse, ubi ima adjunguntur supernis et
r i de sacramento u t r u m Dominus corpus suum tnor- bomo Deo sociatur. Dehinc statiin chorus g r a -
tale dederit discipulis suis ante passionem, an i m - tus de perceplis et de percipientis donis fcym-
mortale, quod magis c r e d i m u s , et quomodo tunc num cantat angelicum, qtiem coeiestis m i b l i a J a -
p o l u i t dare corpus immortale cum essel ipse adhuc mare non cessat. I n quo, u t i n l i b r o Isaiae repe-
m o r t a i i s ? H i c quaeri potest qnomodo de Virgine nasci rilur (isa. v i ) , cborus t r i p l i c a t Sanetus propter
p o t u i t , et quomodo nunc corpus ejus l o i u m t n d i - persooartini T r i n i t a t e m , et semei d i c i t Dominus
versis locis simul esse possit, et quomodo panis et sabaoth , propter divinae usiae, i d est, substantiae
v i n u m i n corpus et sanguinem transeat non pcr unitatem. Gratias agit Creatori de beneficiis, c u m
ttnionem, sed per transniutalionem, et rouita h u - d i c i t : Pteni sunt cceti et terra gloria tua. De bene-
jusroodi quae i n hoc sacramento m i r a videntur. Est ficiis specialiter redemptionis, d u m c a n t a t , Bene-
enim secrelum h o c sacramentum et miraculis ple- dictus qui venit in nomine Dominu H i c vexilluro
i i u m e l mysterium inscrulabile. U n d e q u i a , dum de c
c r u
« « » . i m p r i m i l u r quia Christus per crucem
eo tractamus, supra nos r i m a r o u r , ad id quod r e s i - t r i u m p h a v i t , et nos t r i u m p h a r e facit. Chorus iterat
dutim est vicina domus advocelur. Quod si nec ipsa Hosanna in excelsis, t i t saivemur corpore et anima
suffecerit, igne quod remanet c o m b u r a t u r , hoc esl inter angelos. Post haec sacerdos Secretum i n c i p i f .
S p i r i t u i sancto t r a d a t u r , q u i omnia subtiliter et Hoe a quibusdam missa voeatur quia in primitiva
plene i n t u e t u r , q u i u b i v u l t et quantum v u l t spirat Ecclesia calechumeni solebant interesse celebrationt
et e r u d i t . Nunc autem ad boc redcamus quod sa- missae usque ad consecrationem, e l tnnc clamabat
cerdos, u t supra d i x i m u s , offert dona ad sacrifican- diacontis dieens: Catechumeni exeant foras. Et
d u m , panem scilicet et v i n u n i , sed et vino superad- quia tunc m i i t e b a n t i i r foras, hoc mysterium missa
d i t u r aqua. IIoc forsitan m i r a r i s , sed et hoc ina- vocabattir. Secretum autem ideo appeHabatur
gnum est sacramentum. Unde labilis homo est mor~ quia secreta voce peragitur. I n p r i m i t i v a auteiit
t a l i s , haec misto vino significat hominein Christo Ecciesia a l u voce proferebatur, donec pastores
ttnitum c u m sanguine C b r i s t i . Qui separat aquam memjriler ex quotidiano usu verba retinenies ,
negat unionero Christi et Ecclesiae. Bursus haec ideo i n caitt*}»* eadem cantabant. Sed ipsi divina v i n -
t o n j u n g i debent, quia n i h i i prodest fons baptismi dteta ibioem percussi s u n t . Unde Ecclesia constie-
sine sanguine C h r i s l i , nec sanguis sine b a p t i s m o ; D * i t p r o p t e r reverentiam tantum m y s t e r i u m seerelo
u t r u m q u e d e latere C b r i s l i m a n a v i l . Qui unum d e m i t agere. Secretura etiam d k i t u r , quia humana r a t i e
non i m i t a l u r m y s t e r i u m passionis. Sacerdos l a n - nequaquam plenarie tantum mysterium capere
t u m incoepturus sacramentum orat u t eratio o i n - potest. A d quod significandum merito seercta
n i u m sibi a u x i l i e t u r . Unde et Ecclesia pro eo orat voce celebralur. De hoe tante et tam secrcto
dicens : Spiritus sanctus superveniet in te t et virtus o f l k i o summam breviter langamus. i
Attissimi obumbrabit tibi (Luc. i ) . Vel i l l u d : Mitlat Sacerflos i g i l u r Secretum missae eelebrans re*
tibi Dominus auxilium de sanclo, et de Sion tueatur praesenut ea quae o l i m pontifex egit, qtiae ilhe
te (Psal. x i x ) . V e l : Sit memor omnis sacri/icii tui 9 praefiguravit. Nunc ergo cousiderandum est quod
et hotocaustum tuum pingue fiat (ibid.); vel aliquid tempium Dei o l i m divisum erat i n duas partes»
hujusmodi. Post hoc sacerdos secreto orans signift- velo interposito; p r i o r e m atitem partem illi vo-
cat secrelas preces C h r i s l i dicenlis : Pater 9 si fieri cabant sancta, i n t e r i o r a vero sancta s a n c t c n t u i .
potest 9 transeai a me caiix iste (Matlh. xxvi). Qoidquid ergo i n oflicio missae a g i l u r anle Secre-
Post preces sacerdos salulat populum sublimi tum , quasi i n aede priore est. Qood autem i n
voce, et inonet sorsum babere corda et gratias agere Secrelo agitur, intra sancta sanctoruro. Erat
363 SPECULUM E C C L E S L E . fcTO
igitur i n i r a sancU sanclorum, u t canonea testanr A amore et extra corutcans m o r i b u s : quod s i g n i -
t u r , ara i n c e n s i e t arca t e s u m e n t i , et u b u l a supra ficant logion et superhumerale.
a r c a m , et supra tabulam duo cherubim gloriae m u - Hanc igitur usque Supplicet. Pontifex legalis orans
tuo v u l t u sese respicientia. Hunc i n t r a b a t solus fumo tbymiamalis obumbrabatur et tegcbatur, ne
pontifex semel i n anno, habens nomina P a t r u m pateret alicui dum cremaret i n c e n s u m ; et C h r i -
i n rationali et superhumerali scripla ferens san- stus, dum Patrem interpellat pro nobis, angelorum
guinem et carbones; quos cum thymiamate i n transit i n t u i t u m , quia intelligi non potest qttan-
t h u r i b u l o orans ponebat, donec fumus obumbraret t u m praesentia sumptae carnis impetret apud Deum
e u m . Deinde aspergebat tabulam et arcam sangui- Patrem p r o nobis. Item sacerdos, d u m vicem C b r i s t i
n e , post exibat ad populum et lavabat vestes, nec g e r i t , quodammodo tegitur et latet, quia nec co-
vocabatur mundus anle vesperam. naec signa g i U r i nec e n a r r a r i potest quanta v i r t u s et polentia
fuerunt, et recesserunt postquaro venerunt signifi- sit i n verbis i n hoc mysterio, quia latet homines
cata. Prior aedes praesentem Ecclesiam mystical; et angelos quomodo verba et mystica signa crucis
sancta sanctorum, coelum; pontifex, C h r i s t u m ; san- provehant dona oblala. Dum enim rogat Dominum
guis, passionem; carbones, charitatem C h r i s l i ; t h u r i - u t placalus oblationem accipial et quibusdam
b u I u n i , ( a r n e m i p s i u s C h r i s t i ; t h u s c r e m a i u m , p r e c e s B | i j g inierpositis r o g a t , u t dignettir facere obla-
a

odoriferas; ara, cohortes coelt; arca, Christuro secun- lionem benedictam, lioc est u t promoveat i n
dum h u m a n i U l e m ; tabula super arcam, Deum|Pa- melius ascriptam, hoc est sibi p r o p r i a m , ratam,
t r c m ; duo c b e r u b i n , duo t e s u m e n u : quae a d i n v i - hoc est u t sufficiens sit ad salutem, rationabitem
cem respiciunt sese, quia concordant. Yeslis quse et acceptabilem, hoc est u t ipse recte dividat
lavatur, hominem significat; vespera, finem et Dominum placare possit, rogat. E t hoc t o t u m
hominis. Confer ergo quae o l i m fiehant et quae confertur i n illis verbis D o m i n i i n coena prolatis,
Chrislus egit, e l rcspice quomodo minister Ecclesiae quae sacerdos subjungit. Sed ea dicturus sic prius
illa r e p n r s e n u t et baec peragit. i n c i p i t : Qui pridie quam pateretur. I n his verbis
Te igitur usque i i i primis. Pontifex olim i n - sumit ab a l i a r i panem adhuc communem , et
trabat sancta sanctorum cum sanguine semel i n elevalura henedicit et signum crucis i m p r i m i t , et
anno; et Chrittut, per proprium sanguinem 9 introivit priusquam deponat repraesentat verba Doininl
semel in sancta % ceterna redemptione inventa d u m d i c i t : Benedixit et fregit, et quae s e q u u n t t r .
(Hebr. i x ) . Sic minister Ecclesiae i n t r a t c u m san- Postea t o l l i t calicem et s i g n a t , et repraesentat
guiiie i n s a n c u mente Q verba D o m i n i dicens : Et dedit disciputis
s a n c t o r o m , quoties in suis
merooriam sanguinis C h r i s t i gerens, bic i n c i p i t dicens: Accipile et bibite ex hoc omnes. Hic fit
m y s t e r i u m ; q u i non solum m c n t e , sed crucis s i - i l i u d insigne m i r a c u l u m . l n h i s verbis cibus car-
gnaculo passionem Christi r e t r a c u t , d u m p r i m o nis fit cibus aniroae. Per haec verba et per c r u -
versu crucis signum apponit. E t nota quod t r i - cis signacuium novatur n a t o r a , et panis At caro,
plici nomine a p p e l l a l : dona, munera, sacrifieia. et v i n u m sanguis. Uade m e r i t o c u m v e n i l u r ad
Ideo dona, quia Deus ea d o n a v i t , ut bomo inde haec verba i n quibus U n l a gralia d a t u r , sacerdos
stistentetur; m u n e r a , quia inde homo m u n e r a t tollil alte u t r u m q i t e , significans hunc cibum et
a u c t o r e m ; sacrificia, quia ea sacrificanlur. His hunc p o t u m excellenliorem caeteris.
etiam tribus nominibus puluhre i n n u i t u r comple- SuppUces te rogamus usque Oremus. Prmceptis.
t u m esse i n hoc sacrificio quod o i i m triplex spon- Ponlifex, u t lex jubebat, aspergebat et aram et
debat hostia legis. exterius sacrum sanguine pacifico; et Christus,
tolies aspergit Patrem sanguine, quoties eum
In primis usque Communkantes. Regalis pontifex, piacat per carnem assumpUm* A r a m aspergit q u a n -
ingrediens sancta sanctorum, o r a b a l , et Chrislus d i u n u m e r u m r e s u u r a t angelorom. Exterius sa-
aute passionem suam oravit se g l o r i f i c a r i , discipu- r j c r u m aspergit, d u m homines s i g n a t , et P a t r i
losque conservari. Nunc etiatn sedcns ad dexte- reconciliat quae i n l e r r i s s u n i . Sacerdos eosdem
r a m P a l r i s , interpellat pro nobis. Sic noster m i - a s p e r g i t , quia per hoc sacrificium p l a c a t D e u m
nister, sequens Aaron et C h r i s t u m , pro tola et impetrat v e n i a m , et sic aspergit super nos.
supplicat Ecclesia, deinde pro pnelalis e l subditis. N a m , c u m nos cmundat, numerum augmenlat s u -
Communicantes usque Hanc igitur. Pontifex, ut pernorum c i v i u m . D u m aulem nominat sublime
lex Jubebat, t b u r i b u l u m aureum pienum vivis a l u r e , c o m m e m o r a l sancta sanctorum. Dumque
carbonibus i n l r a sancta sanctorum secumportabal, nominibus suis recenset sanctos, gerit nomina
et Christus carnis suae t b u r i b u l u m omni virtute Patrum. Sed u t habeat u t r u m q u e , scilieet lo-
plenum t u i i t ad astra. Item sacerdos legalis p o r t a - gion et superbumeraie, bis recensct nomina. I l o e
bat nomiua P a i r u m s c r i p U i n rationaii et super- j u x U p r i n c i p i u m Canonis et i n hac parte t r o p o -
b u m e r a l i , et Christus novit mente et aclu nomina logice fert logion pectus et superbumerale quod
s a n c t o r u m . Nec sufficit sacerdoti l a n t u m verbis humeros tegebat, dum uioies ratiouabiles i m i -
c o m m e m o r a r e , nisi ipse sanctos repraesentet inttis latur et opera. Deinde dicit quod Deus per
in amorc et foris i n moribus, ut inlus calens sit Chrittum hmc omnia creat , sanctificat % vivificat h
S 7
* APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 57*
benedicit. Per Yerbum enrm Paler natnram re- A ( j u * superbiam sanat, u t regnum coetorum quod s u -
r u m creavit, et per eumdem Cbristum m i r i f i c a t , perbus p e r d i d i t , humilis acquirat. Unde i n Evange-
u t cibus et potus communis fiat cibus et potus l i o : Beali paupere* tpiritu, quoniam iptorum est
singuiaris. Per Yerbum utrumque signiCcal, d u m regnum ccelorum (Matth. v).
tantam rebus conferl gratiam, ut bomo qui Secunda petitio est contra invidiam. Adveniat
percipit saitctificelur, vivificat, u t qui digne sumit regnum tuum. Regnum Dei salus est b o m i n u m . Q u i
vivificelur, benedicit, u t q u i participat aeternam ergo sic petit, communem salutem o m n i u m postulat,
accipiat henedictionem» et s i c i n v i d i a m reprobat. Huic datur spiritus pietatis,
Oremus. Proeceplit tatutaribut moniti. Pontifex accendens cor ad henignitatem quatenus ad eamdem
lcgalis, regressus ad p o p u l u m , lavabat vestes, et possessionem terrae viventium perveniat ad quam
immundus tamen erat usque ad vesperam. Sic alios pervenire desiderat, j u x t a i l i u d : Beati mitesf

Cbrislus q u i i n t r a v i t sancta sajictorum, r e d i t a d quoniam tpsi possidebunt terram (Matth. v). Tertia
Ecclesiam compatiendo et auxiliando, et lavat est contra i r a m , cum d i c i l u r : Fiat votuntat tua ticut
veslcs s u a s , id est sanetos mundificat, e l (amen in cozio et in terra. Non enira v u l l contendere qui
usque ad finem sxcttli membris ejius aliquae sic p e l i l , sed placere sibi indicat quidquid divinae
adlwerenl macuke. Sacerdos etiam red.t ad p o p u - 1 1
placet v o h i o l a t i . Huic d a l u r spiritus scientiae, u l
lum; q n i dum rursus alta voce preces miiltU ipse ad cor veniens erudiat iliud et s a l u b r i t e r c o i n -
p l i c a t , foras exire videlur, q u i precibus vetut pungat, u t s c i a t horao malum qtiod p a i i l u r , ex c u l p a ;
aquis veslimenia sua, i d est p o p i i l u m , lavat et si q u k i autem boni habtierit, ex misericordia Dei
m u n d a t , et tamen immundus judicalur, quia proceilere. Per componciionem, i g i t u r , i r a et i n d i g -
usque ad m o r t e m quod lavetur e r i l i u omni ho- natio a n i m i m i l i g a t u r , et per hanc v i r t u t c m , id est
m i n e , et In luna est macula. Oraturus ergo mouet compunctionera venitur ad veram laetitiam, j u x t a
orare, doceni quod fiducialiter orare possumus illud quod d i c i t u r : Beati qui lugent, quoniam ipti
ut filii p a l r e m , quod ipse Dominus ad orandum contotabuntur (Matth. v). Quarta petitio conlra t r i -
sic i n f o r m a v i u d i c c n s : Pater notter (Matth. vi)* stitiara est, q t i a d i c i t u r : Panem nottrum quotidianum
Septem ergo pctitiones i n Dominica Oratione po- da nobit hodie. T r i s l i t i a est taediura anirai cum
n t m t t t r , u t septcm dona mercamur Spiritus sancti, moerore; cum mens amaricata interna bona non
qitibus recpiainus scplem v i r l u t c s , per quas a appetit. Propterea languenti animae necessaria cst
septem vitiis liberati ad seplem perveniamus interna refectio. Dat crgo Deus ei * p i r i t u m f o r . i i u -
heatiludines. Seplem e n i m sunt vitia principalia, dinis q u i animam erigat, quatentis ad desiderium
quae sunt origp o m n h i m malorum , scilicet snper- aeternae refeclionis couvalescat. Hoc ig l u r donnm
h i a * iuvidia, i r a , t r i s t i l i a , a v a r i l i a , gula, iuxu- fortiludinis accendit cor homiuis ad famemjusiitia?,
ria; quoruin t r i a exspoJiant boininera , q u a r l u m quae d u c i l ad plenam beatitudinis saturitatem e l sa*
exspoiiatum flagellal, q u i n t u m flagellatum e j i c i t , lietatem. Unde d i c i l u r : Beati qni etnrium et titiunt
sexlum ejectum s c d u c i t , septimum seducltim con- juttviam, quoniam ipti taturabuntur (ibid.). Quinta
cuicat. Superbia enim aufcrt homiui Deum, petitio esl contra a v a r i t i a m : Dimitte nobit debUa
invidia proxitnum , ira seipsum. Exspoliatus vere nostra. Huic pelitioni datur spirilus consiiii q u i do-
his, qtti nec de suo b o n o , nec de alieuo pie ceat libenter m i s e r c r i , ttt misericordiam consequa-
laetari v e l i t , cum n i h i l supersit unde gaudeat, m u r , j t i x t a i l l u d : Beati mitericordet, quoniam ipti
per t r i s t i t i a m flagellatur. Cui avaritia succedit, mitericordiam contequentur (ibid.). Sexta petitio est
quae flagellalum e j i c i t , quia i n l e r n o amisso gau- coutra gulam de]qtia d i c i t u r : Et ne not inducat tit
d i o , foris consolalionem quaerere compellitur. Postea tentalionem. Huic datur spirilus intclligenliae, u t
accedit gula, quae a n i m u m exterioribus inbian- interna refectio verbi Dei exteriorem appetitum co-
tem ad exeessum i l l i c i t . Sequitur l u x u r i a , quae hibeat; nec corporalis egcslas frangere, neccarnis
i l l e c t u m et seductum servituti violenter subjicit. D iilecebra hominem superare possit. Proplerea ipso
Per superbiam crgo cor i n f l a t u r , per i n v i d i a m Dominus tentalori duin sibi csurienli fraudulcntam
areseit, per i r a m crepal, per tristiliara c o n t e r i - suggestionem de exteriori pane proponeret respon-
t u r , et quasi i n pulvercm r c d i g i l u r . Per a v a r i - d i l , dicens: Non in tolo pant vivit homo (Matih.
liam dispergihir, per gtilara inficitur et qttasi iv). U t aperte demonstraret quod cum mens i n -
bumectalur, pcr luxuriam conculcatur et in teriori panc r c f i c i t u r , parnm curat si foris gulam
latura r e d i g i t u r , u t dicere possit infelix homo: ad temptts faniera camis p a i i t u r . Dalur ergo conlra
Jnfixut tnm in Imo projundi (Ptal. L X V I I I ) , qtti spiritus intelligentia» ttt ille ad cor venieus h o r r i d a s
u l l u t u m plaiearnin delebitur. Ponittir itaque p r i m a nostr.-e menlis purget tenebras, et n o s l r i ocultitn i n -
petitio contra superbiam , q u a n l o d i c i t u r : Sancli- terioris hominis adeo luminosun» c f l k i a l e t serenum,
ficelur nomen tuum, u l det nobis timere et vene- u t ad ipsius d i v i n i l a t i s clarilatem conlemplandum
rari nomeu s u u i n , qtiatenus per hiimilitatera ad perspicax e l mundtts inveniatur. Ex s p i r h u enim i n -
Deum redeamus, qtii per superbiam recessimus. lelligentire mundilia cordis nascilur. Munditia vero
f l u i c petitioni datur donum qtiod d i c i t u r spirittis cordis visionem promerelur stcutscriptum e s t : Beati
t i m o r i s D o m i n i , per quem ad humilitatem v e u i t u r , mundo cordef quoniam ipti Deum videbunt (Matth.
5 7 3
SPECULUM ECLLESLE. 374
v ) . Septima petitio est conlra l u x t i r i a m , c u m diei- ^ GAP. V I I I . De occultis scripturarum Veterie et Novi
t n u s : lAbera nos a malo. Couvententer servus sana- Testamenti.
tus libertatem petit cui d a i u r spiritus sapientiae, q u l Niinc ergo ad occulta veniamus S c r i p t u r a r u i r ,
eaptivo amissam r e s t i i u i t libertatem. Sapientia nam- etiam quia mystico sensu sigillantnr. Occultae s u n t ,
que a sapore d i c i t u r . Haec datur cum mens, gustu et fonssunt signaltis aiiae, quia de occultis t r a c t a n t ,
inlernae dulcedinis l a c t a , totam se per desiderium et de iis quae humanum excedunt i n t e l l e c t u m , ut est
c o i l i g i t i n l o s , nec j a m foris per carnis voluptatem mysteriuro summae T r i n i t a t i s et Yerbi i n c a r n a t i , aut
dissolvitur, quia t o t u m intus possidet i n quo delec- corporis et sanguinis D o m i n i . Aliae vero occuitae
l a t u r . I g t t u r contra exteriorem voluptatem i n t e r i o r sunt, quia de quibusdam i r a c t a n t , quae licet ex se
dulcedo oppouitur, u t quanto plus illa sapere et p l a - f a c i i i a s i n t , tamen pro brevitate vel difflcultale d i -
cere coeperit, lanto liberius et iibentius ista con- c e n d i , minus patent i n t e l i e c t u i . Unde homo q u i v e r i
t e a w a t u r et tandem i n semetipsa pacifica roens, dutn coguoscendi desiderio carere non potest, crebris
n i n i l l s r i s appetit, tota per amorem intus requiescat. movelur quaestionibns. Sicut enim ocuhis lumen
Sic spiritus sapienliae, cor tangens dulcedine sua, appetit, i l a anima v e r u m videre u t bonum p r o p r i u n i
foris conoupiscentiae ardorera teraperat, et intus p a - desiderat quod cognosccrc et amare eam facit feii-
cem c o n s t i t u i i , u l d u m mens tota ad i n t e r n u m gau- B cem. Sed fallitur d u m quaerit cognosccre v e n i m a l i -
d i u m coHigitur, plene ac perfecte bomo ad imaginem quod ctijus cognitio non facit beatutn, nec adessc
Dei reformerelur, j u x t a i l l u d : Beati pacifici, quoniam beaiuin conducit. S u n l c n i m divcrsa gcncra v e r i , u t
filii Dei vocabuntur (ibid.). De hinc rogat minister a esl verum curiositatis, c u p i d i l a t i s , et h i i q i t i i a t i s !
maio l i b e r a r i intervenlu sanctorunt, et pacem i n die- q u o r u m n u l l u m bonum est. Est autem quotldam
fcus nostris. Nocet e n i m inOrmis p e r t u r b a t i o . genus v e r i , u t i n cognitione omniuin a r t i t t m libera-
• Sequitur mystica fractio panis. ?n lege enim j u - l i u m , quod quidcm bonum est, ncc tamen s u m m u m
bebatur similago f r u s t a t i m offerri, et Redemptor be- bonum est, quia ejus nolitianequaqoamfacit beal::m.
nedixit panem c t fregtt, fractumque discipulis d i s t r i - l l u j u s autem v e r i vere honi cognitionem babcndam
b u i t . Sacerdos quoque sequen3 legem et C h r i s t u m , sacra m i n i s l r a t S c r i p t u r a ; quae docet Lominem
panem sacrosanclum p a r t i t u r i n tres partes, qua- seipsum cognoscere et Creatorem s u u m . Se ccgno-
ruro una i n sanguine p o n i t u r p r o iila parte Ecciesiae, scere praccedit e l via est; Crealorem autcm pcrfacte
qoae adhuc peregrinatur, passionibus exposita. Aiiae cognoscere, p a l r i a e s t : u n u m r o e r i t u m , allerum prae-
duae illis adaptantur partibus Ecclesiae, q u a r u m una m i u m . Omnis i g i t u r sacra Scriptura i n duobus c o n -
e x t r a v i t a m i n igue e m u n d a t u r , e t altera cum Chrislo stat Testamentis. Utrumqite tribus ordinibus d i s t i n -
j a m g l o r i a t u r , u t una pars Ecclcsiae j u s t i f l c e l u r , et ^ g u i t u r . Yelus conlinet legem et prophetas et agio
altera citius liberetur, et pro tertia gratiae solvan- grapbos. I n p r i m o ordine quinque suut volumina :
l u r . Sumpturus autem minister Agnuin quem lex Pentaleuchi, Genesis, Exodus, L e v i t i c u s , N u i u e r i ,
praeuuntiavit, p e i i t sibi et populo t r i a . P r i m u m i i t - Deuteronomium. I n ordine propbelarum octo sunt
t e r e o s n u m e r a r i qttospudetsecundumcarnem vivere, v o l u n t i n a : liber Josue, Iiber Judicum, liber Sarouelis,
deinde i n regno Dei g l o r i f i c a r i , postremo quia caro q u i est p r i m u s et secuodus R e g u m ; quartus M a i a -
resistit s p i r i t u i , p o s i u l a l p a c e m sine qua nullus j u s t i - c b i m , q u i i n t e r p r e t a t u r RegUm,q\i\ d i c i t u r tertius et
ficatur homo. Unde bene chorus consequenter alta quartus secundum computalionem L a t i n o r u m ; q u i n
voce Agnus Dei concinit t e r l i o , ad laudem sanctae tus Isaias, sextus Jeremias, septiinus Ezechiel, ocla-
T r i n i t a t i s , quae Agnum Dominatorem terrae m i s i t . vus liber duodecim prophetarum, q u i d i c i t u r T h a -
Coramuuio quae post cantatur, i n n u i t omnes fideies reasra. H i prophetici dicuntur eo quod eorum s i n t
c o r p o r i Christi communicare, quod pro omnibus roi- q u i ex oflicio prophetae dicebantur, iicet non omnes
nister assumit sacramentaliter, u t sibi e l omnibus prophetae sint. I n ordine hagiographorum novera sunt
sumatur s p i r i t u a l i t e r . His coropletis sacerdos redit v o l u m i n a , liber Job, l i b e r Psahnorum, Proverbja
ad dexteram partem altaris, signiflcans quod i n flne p Saioroonis, EccIesiasles,Cantica canticorum, Daniel,
mundi Chrislus rediturus est ad Judaeos, quos j a m Paraiipomenon, Esdras, Esther. Suntpraetereaiu Ve-
reprobavit, donec plenitudo gentium i n t r a r e t . Tunc t e r i Testamento a l i i i i b r i q u i l e g u n l u r , sed i n canone
enim reliquiae Israel secundum Scripturas salvae auloritatis non scribuntur u t liber Tobiae, et J u d i t h ,
flent. Sequitur landem oratio in fine totius o f l k i i u t c t Machabaeoruro, et q u i i n s c r i b u n t u r Sapientia
gratia quae praevenit subsequatur per C h r i s t u m , per Salomonis, et Ecclesiasticus.
quem omnia facta sunt, q u i , Dominus o m n i u m per Novum autem continet evangelistas, apostolos,
creationem, factus est spiritualiter noster Dominus, Patres. Evangelium quatuor conlinet volumina;
assumptahumanitatis nostrae n a l u r a . Deinde, salutato Scriptura apostolorum q u a t u o r , id est Epistolas
populo, admqnet i r e . Non est eniin sedendum vel P a u l i , Epistoias canonicas, Apocalypsim, Actus apo-
jacendura i n hoc e x s i l i o , sed hinc trauseundum est s t o l o r u m . Scriptura vero P a t r u m non habet n u n t e -
ad p a t r i a m : quia roissa digna est hoslia, per quam r u m definitum.
(racta sunl tartara. Est autenx considerandum quod Scriptura sacra
caeteris profundior triplicem habet sensum, b i s t o r i a -
l e m , allegoricum, m o r a l e m ; non enim t a n t u m i n ea
375 APPENDIX AD HUGOXtS OPERA DOCMATICA.
voces, sed etiam res significare habenl. Per vocum A Ilathemalica deinvisibilibus formis r e r u m v i s i b i l i u m
significationein, hisiorialem; per r e r u m aulem s i g n i - agit, physica de invisibilibus naturis r e r u m v i s i b i -
ficationem inteliigimus allegoriam et tropologiam. liitm,iheologia de invisibiljbusessentiiseiearumdem
I K s l o i i a est significatio vocum ad res. Ailegoria est
quando per factnm i n l e l l i g i l u r aliud factom. Si v i s i *
L i k , simpiex allegoria esi, si invisibile et coeieste
anagoge d i c i t u r . Tropologia est quando perfeclum
ostendilur aJiud faciendum. l i i s t o r i a d i c i t u r a Graeco
tcTo/>i<u, id esl video, i n q u i r o , quia bistoriographorura.
est res gestas secundum p r i m a m significationem vo-
cum exponere. Aliegoria quasi alieni loquium d i c i -
t u r , quando uon per voces, sed per rem factam alia
rcs intelligitur, u t per transitum maris R u b r i t r a n s l -
tus i n l e l j i g i l u r per baptismum ad paradisum. T r o -
pologia d i c i l u r conversiva loculio, dum quod d i c i t u r
» d inores xdificandos convertitur, ut sunt moralia. D i n s e x d i e b u s / e l i l l u d in sexjperficilur aeUtibus. D i v i -
Anagoge vero d i c i i u r sursum ductio. Unde anagogi-
cits sensus d i c i t u r q u i a visibilibus ducit ad i n v i s i -
bilia. U i l u x priina die focla, r e m i n v i s i b i l e m , i d c s t
angelicam siguificat naturam i n principio factam.
Non tamen ubique taro multiplex sensus i n v e n i l u r
quia quandoque solus bistorialis, quandoque etiani
allegoricus, vel tropologicus, vel uterque habelur,
uonnunqnam, licct r a r o , anagogicus admiscetur, ut
Jerusalein i n t e l l i g i l u r historialiter civitas terrena,
allegorice Ecclesia, tropologice anima fidelis, anago-
g k e coelestis p a t r i a . I g i t u r sacra S c r i p i u r a c x t e r i s
i n hic sensibus superabundat. In l i b r i s auleni E t b n i -
c o r u m voces tantum j n e d i a n l i b u s inteUectibus res
significant. l n divina pagina non solura inlellectus
et res significatit, sed ipsae res alias res significant.
Uode clarel scienliam a r t i u m ad cognitionero d i v i -
paroro S c r i p t u r a r u m valde ^esse utiiera. I n hoc enim
qtiod i o d i v i n a pagina tam r c r u m qtiam vocum ne-
cessaria est significalio arles ei subserviunt dttm t r i -
v i u m v o c u m , q u a d r i v i u m physicarum r c r u m a d m i -
n i s t r a l n o l i t i a m . Significatio tameu r e r u m dignior
c s t , quia allegoricus sensus actilior, tropologicus
suavior est. Item voces ex h u m a n a , res ex divina
institutione signilicatit. Sicut enim horoo pcr voces
a l t e r i , sic Deus per creaturas voluntatem suam i n d i -
cat. Est e n i m reruro significatio profundior quani vo-
c u m , qtiia voces aut univoce u n u m , aut aequtvoce
plura significant. Sed aequivoce pauca, prottt ab ho-
mine facla est i n s l i t u t i o , significant. Res vero m u l l o D sed propler solum Deura « n a l i i e r ; quo hic f r u u n l u r
a l i t e r q u i a tot figuras quot naturas, et quot habent
proprietates, tot significatiouum habent diversitates.
Res autem omnis aut secundum exleriorem formam
significat, u t nix per albedinem ; aut secundum i n -
teriorem naturani j u x t a i l l u d : Capiili tui ticut grex
caprarum (Cant. i v , v i ) : p r o p t e r s u b l i l i t a l e m v i d e n d i .
Patet i g i t u r quam sit necessaria a r t i u m scientia.
Matbematica eniin de exterioribus formis, physica
de interioribus docet n a t u r i s , e t theorica. Ut aulem
h i e v i t e r u t i l i t a i e m a r t i u m tangainus, dicimus quod
philosophia d i v i d i t u r i n tres partes vel species, logi-
c a m , etbicam, theoricam. Logica de vocibus, cthica
de moribus, theorica de rebus tractat. Item theorica
aubdividiinr | mathematicam, physicam, theologiam.
n inlendimus, de re i n t c r i o r i prius dicamtis. Et p r i -
376
naturis. Sic ergo per arles j u v a m u r i n divina pa-
gina u b i vocum significationem atlendimus propter
litteralem sensum, et r e r u m signilicationem conside-
ramus ut capiamus mysticum intellectum per for-
maro visibilem u b i j u v a l matbematica, aut secnn-
dum naturam invisibilera u b i pliysica et theologia
serviunl.
C A P . I X . De materia divince Scripturas.
Est autem maleria divinae Scripturae specialiter
opus restauratjonis, i d est incarnatio V e r b i cum o m -
nibus sacramentis suis, sicut opus crcationis mate-
r i a est pbysicorum g e n t i h u m ; sed differunt, quia boe
d i l u r autem haec maleria i n rem interiorem et spe-
ciem exteriorem. Res i n t e r i o r i n veritatem et vir->
tutem ; exlerior species i n signum v e r i t a t i s , et i n
siguum v i r l u t i s . Cum e n i m auris interior obsurdue-
rat, foris loculus est bomtni Deusper signa. Signuni
autem veritalis aliud i n operatione, ut cum res t r o -
pologice significat; aliud i n voce, ut Dilige* Domi-
num Deum tuum (Deut. v i ) . Per signtim veritatis fi-
des, per signuiu v i r t u t i s moralitas docetur. Res ergo
i n t e r i o r veritas vel virttts d i c i t u r , res exterior s i -
gntiin. U l i n sacramenio Verbi incarnati duo inve-
i i i u u t u r , humauiias et d i v i n i l a s ; et i n sacramento
corporis D o m i n i , species exterior signum est, res
interior veritas et v i r t u s , i d cst corpus Domini et
gratia quam soli boni percipiunt. Itidem autera res
et signum hic i n v e n i l u r . Omnis ergo materia divinae
pnginae a u l res a u l signum est. Res hic dicuntur quae
iion habent significare signa qttae habent. Qttorum
quiedam jttstificanl, qitaedain non. itein r e r i i m aiiaa
sunt quibus fruenduin e$t, itt suniinuin b o n u m ; alifc
quibus utendum, quibus a d j t i v a m u r ; aliae quibus
fruuntur et u t u n t u r nt homines et angeli. F r u i ati-
tem est amare aliquid propter ipsuin, ut i n eo finem
ponas. U t i est quod i u usum venerit referre ad ha-
beudum id quod fruendum esl, iiqet f r u i et u l i Ire-
quenter aliter et improprie accipiantur. V i r t u l i b u s '
i g i t u r non f r u i m u r sed u t i m u r , licet enim ipsae sint
amandae et petendae, lamen uon propter se t a n t u m ,
sancti in spe, et aiiquando i u r c , quia j a m quo-
dammodo habeiit quo piene et perfecte fruentur i n
ftittiro. Utendum est virtutibus ergo et per easfruen-
duro stimma T r i n i l a i e . id est summo et incotnmu-
tabili bono. Idcro de hona voluntale dicitnus. Unde
Auguslinus : Voluntat ett per quam fruimur. Per
virtutes ergo f r u i m u r , non eis; nisi forte aliqua
virtus sit Deus, u l charitas. U t i l u r autem Dcus no-
bis, non t t l nos aliis rebus. Miseretur enim nobis,
non ad suam u t i l H a t e m ; nosvero misereinur aliis ad
i.ostram u t i l i t a t e m .
Cum vero, ut dictutn e s l , omnis maleria sacrae
S c r i p l u r x aut rcs sit aul signtim, quia de ocullis
 577 SPECULUM
t n i i m de illa qnsc Veriias d i c i t u r , n e t a qualibet A 1n anima enim sic snnt, quod tempore mcns prae-
seila summa veritale ipsa juvante incipiamus, a cedit, ex qua esl i n t c l l e c t u s ; sequitur gaunittm,
tuonle umbroso et condenso, q u i vocibus signiflca-
tnr c u m d i c i l u r : Deusest unus vel trinus. Nec solae
voces banc significanl T r i n i t a t e m , sed res quoque,
ttt qnando Abrabam i n flgura summae T r i n i t a t i s
tres nugelos vidit e l unum adoravil. In baptismo
qtioqueCbristi e l transflgurationeostensa est Trtnitas
cujus imaginem anima quodam modo repraesentat; cui
Deus se manifeslavit per naturam et gratiam. Per
n a t t i r a m , i d est per rationem et c r e a t u r a m ; per
gratlam, id est per inspirationem et doctrinam. Per
inspiralionem inttis j n v a t rationem, per doctrinam
foris creaturam. Hos quatuor modos Apostolus bre-
v i t e r comprebendit dicens : Quod notum tsl DW,
manifestum est in illi$(Rom. i ) . Nunc autem ^ i l e m n s
qnantum ratio per se v a l u i t . Ratio invenit Deum
esse, et unum esse et t r i n u m . Considerans enim
non semper se fuisse, intelligit se esse ab a l i o ; quod
u e i n i n f i n i l u m procedat, probat id nunqnam coepisse,
1 1 sic cognoscit Deum esse. Item considerans quod
fci plures cssetii, vel singtilaritas imperfecta, vel
piuralitas superflua esset, probat unum esse, non
unuin colleclione vel compositione aut s i m i l i t u d i n e ,
sed esscntia, quia caret p a r l i b u s , et identitate,
qttia nou variatur, et ideo vcre et somme unus est
CGseuiialiter. Spiritus atttem creatus vere, sed iton
siimme, unus esl essentialiter, non invariabililer
tit Deus.
Nunc aulem qualiler anima ralionalis deprehen-
dit Deum esse t r i n u m videamus. Augustinus, i n Itbro
De T r i n i t a t e , t r i n i t a t e m quamdam i n oinni re de-
monstrat, u t facilius per trioitales creaturartitn ad
trinitatem Creatoris ascendat. Sed qnia hoc longum
cst, recurramus ad e x i m i u m simulacrum, id esl ad
mentem quae est imago Dei, et sicut per illam Demn
essect uttum esse cognovimus, ita per eamdem t r i -
n u m esse intelligamus. A n i m a i g i t u r i n se reperit
quamdam t r i n i t a t e m , scilicet memoriam, i n i c i l i g e u -
t i a m , delectalionem vel gaudium, aut si dicamus n a -
turalem v i m inlelligendi quae mens appellatur, ex qua
uascilur n o t i t i a . et ex his procedil amor. Hacc tria
idem stint i n essentia, scilicet secundum proprietales
d i f l e r u n t . T r i a qtioque ad se invicem refcruntur, nec
t i m e n sont a c c i t k n t i a , scilicet
sttbstantiaiiter i n D ntulari p o t e s t ; quibus roodis corpora i n u t a n t u r .
anima, et unum i n essentia, quia una vila/una mens, Mutalur enim corpus secunduin l o c u m , quando t o -
una essentia e t q u i d q u i d ad scipsa singula d i c u n t u r , tuin de loco ad locum t r a n s f e r t i i r ; secttndum for-
eiiam simul non plqraliter, sed singulariier d i c u n l u r , m a m , id est dispositionem p a r t i u m , tribus modis
ct inseparabiiia et aequalia sibi sunt, quia a singuiis
capiunlur omnia et lota. Ex hoc enim scnsu baec tria
u n m n d i c u n l u r , q u i a , s e c u n d u m Augustipum.subslan-
l i a l i l e r cxistunt in anima, non tanquam i n subjeclo,
u t color i n corpore, quia etsi relalive dicnnlur s i n -
gula, tamen subslantialiler sutit i n sua substanlia.
Mens se cognoscens, notitiam tanquam prolem gignit.
T e r t i u s cst amor, qtti ab ipsis procedens utrius-
que con.plexio cst. Anima aulem ex boc qttod
reperit i n se, iuvestigat supra se et invenit i n Deo
potentiatn, sapientiam, gaudium, sed diflerenler.
ECCLESIA:. 378
In Deo simul, quia ab aeterno. Sic ralio per se inve-
n i l Deutn esse et unumesseet t r i n u m esse. Sed quia
debiiis est nisi j u v c i t i r , idcirco consuluit creaturam
u l r u m aliquod vesligitim T r i n i l a t i s i n ea r e p e r i r e t :
et ideo per eam cognovit quod in se senliebat. Pcr
transitum enitn r e r t i m coguovit Deum esse, quia
qui transil al> alio babet i i i i l i u m . Per statum rertitn
inlellexit unum esse, quia ordinatae res sibi provc-
n i u n t , u t summa iniimis et prima postremis concor-
dent. Itaque pcr uuicam coucordiam non dubiiat
unum esse artificem. T r i n n m quoque cognovit, quia
per immensitalem r e r u m divinam investigavit po-
t e n t i a m ; per p u l c b r i t u d i n e m , sapientiam; per u t i -
B
l i t a i e m , b e n i g n i u t e m . Sed licet eonteslenlur idem
ratio et crealura, hoe lamen inlerest quod tria quae
iu menle reperiuntur, tanlum sigua s u n l et imago
T r i n i t a t i s , quae i n Deo est. T r i a vero quae foris i n
creaturis conspiciuntur, tantum signa sunt, sed non
iinago. Licet enim per immensitatem creatura) invc-
stigaretur potentia Dei, non tamen immensitas est
potentia, vcl pulchriludo saoieulia, vel u t i l i t a s
benignitas.
Quae vero i n anima sunt eliam imago s u n l , quia
sicut i n mente est poleiilia, ita i n Deo potenlia est,
sed uiuiis iiicomparahilicr, cujus i n mente esl po-
lentia imago. l l e m sapientia vel gaudium i n mente,
imago est sapientiae vel gaudii quae i u Deo s u n l , sed
f haec verius i n Deo. Quae enim i n Deo i n verilate
sunt, hic i n imagine comparent. Nec tantum per
testimoniuro creaturae j u v a t u r j u d i c i u m r a l i o u i s ,
sed etiaro per doctrinam et inspirationem. Cttm
aulem ratio invenisset, u t dictuin est, Deum csse,
et uuum esse e l t r i n u m , i n unitate etiain invenit
aeterniiatero et i r o m e u s i u t e m , i n ueternitate i n i m u -
t a b i l i u t c m , i n immensilale simpliciiaiem, hoc esl
aeternitalem sine tempore, i m m e n s i u t e m sine qtian-
t i u t e . i E i e r n i t a t e m dico sine temporc, qttia ittitium
non habuit. l l l u d enim a qtio omnia essc habent,
a nullo esoe habet, nec habiturum est llnem, quia
idem est ei esse et idem qtiod est, nec uliam recipit
miifabihtatem. Nullo euim genere n utabilitatis
potest m u u r i . Nec enim loco vel forma vel tenipore
cum aliqua pars additur vei auferlur ut a l i l c r s i t .
Quandp etiam a|iqtiis rubet vel pnllet, transferlur
sangtiis, et est mtilatio secundum formam. Sccun-
d i i m vero lempus, quando res est prius uno modo,
poslea alio. Cum ergo corpora tribus modis m t i t e n -
t u r , secundtim f o r m a m , secundum l o c u m , secundum
lempus, primus infert secundum et tertiuro^
secundus t e r t i u m U n l u m , lertius i n f e r l u r ab ulroque
et infert n e u t r u m . Incorporalia quoque tribus inodis^
moventur, cognitione, afiectu et leinpore. Ccgni-
tionc tribds modis, per aiigmculum, per d i m j n u t i q -
579 A P P E N D I X A D HUGONIS OPEKA DOGllATiCA. 580
n c m , et per snccesslonem. Afleclu mutatur spiritus, A b u l u m quod cum de singuiis singnlariter dicatur i n
cum modo trislis sit modo hetus. Sed sive m u t e i u r summa, non Umen singulari er, sed p l u r a l i l e r p r o -
cognitione sive a f l b c t u , necesse est ut muiatio nuntiatur. Phiralitas euim vel d i s l i n c l i o persona-
secundom tempus c o m m u l c t u r . Semper enim aliquid r o m non ponit aliquid sed removet, non unitalein
sibi p r i u s et atiquid posteritts est. Singulae aulem subsUntiae sed solitudinem, negat enim s o l i t u d i -
barum mutationum removentur a Deo quia nec ioco nem et s i n g u l a r i u t c m . Unde H i l a r i u s : Profettio con-
movetitr, quia ubique esl; n e c f o r m a , quia simplex tortii tuilutit inttliigentiam iingularitalit. Juque
essentia partibus c a r e t ; nec cognitione, quia ejus curo dicimus plures personas, tollimus solitudi-
scientia nec crescit, nec m i i i u i t u r , nec unum prius nem et significamus quod Pater non est solus. C u m -
v c l aliud poslerius compreliendii. S i m i l i t e r nec affe- que tres profitemur personas, pracdicaraus quod
c t u mutatur, quia summe bonus n i h i l c o n t r a r i u m non tantum 4ina est, nec U n t u m duae, sed tres s i -
stiae honitati recipit. Cum i g i t u r Detts nullo genere m u l . E t tres proliteinur, quia quidqoid de Deo vere
istorum quatuor mutetur, nec lempore m u t a b i t u r . d i c i l u r , ad potentiam ejus, vel sapienliam, vei b o n i -
Quia ergo carel principio, et fine, et m u U b i l i t a t e , ut U t e m refertur.
di( l u m est, Deus aeternus est, Sed quaeri potest, cum haec tria i n Deo per-
Reperit quoque r a t i o i u T r i n i t a t e coinmunionem sonae dicantur, q»iare illa tria i n aniroa quae s u u t
o n l i a i i s , coae\ilatemaeterniutis, aequaliuiem i m m e n - iraago hujus T r i n i u t i s , personae uon dicantur.
sitatis. E l communionem quidem unitatis sine A d quod dicimus q u o d , licet sint sobsUntiaiiter
d i v i e o n e , coaevitatem acternilaiis sine successione, in anima, non u m e n omni modo stint idem c u m
«qualitatem immcnsiutis sine diiniiiutione. I n ea , sed variantur circa eam. Quae atitein i n Dco
unilate l o t u m , in iraincnsilaie plenum, i n aetcrni- simt, non variantur, sed vcrc idem *sunt c u m
tate perfectuin. Cum autem aniina i n Deo triuita- Deo i n quo s u n t , et tutumquodque idcm quod
tatem per hoc quod i n se sentiebat per c r e a t u r a s , Deus, et Deus est et unus Deus et tres persona»,
per d o c i r i n a m , per inspiralionem invenisset, ut quia una divinitas in tribtis esl. Sed ecce,
aliquibus ccrlis et discretis vocabulis de Trinitale dum investigatur vera et sutnma Trinius in
agerelur, fides tria quasi propria iinpositil n o m i n a , ipsa ejus imagine e l siraililudine quae tam pulchra
eum q u i a nulloest apoellando P a t r e m ; qui ab illo Uraque subtilis resplendet, i n anima apparent mirae
solo est, F t l i u m ; qui ab ulroquc est, Spiritum dissimilitudines. Anuna enira vei homo q n i p r o p U r
sanctitm. Quae vocabtila u t qttod aeternum est s i - haec tria imago Dei d i c i t u r , non Uinen est haec t r i a .
gnificaretur ab huinano ttsu accepla sunl. Sed ne C Deusautera est tres perscna, et Itae tres personaj
omnimoda inter divina c l bumana videretur simili- unus Deus. Item homo habens baec tria una esl per-
tudo, adjecil u l Pairem oiunipoieniem Filium sa- sona. Summa vero T r i n i u s non est una persona,
pientem appellarel, nc putareiur esse ttt in aliis. nec tantutn uuitis personae, sed tres personae, Pater
Et qui a n u l l o esl, Paler d i c i t u r , qttia i b i erat et Filius et Spiritus sanctus. Hemque i n anima mens
qui ab illo e r a t ; et ille F i l i u s , cum in subsian- praecedit tempore, sequitur inlellectus et gaudium.
tia et nattira idem sit qtiod ille, non q u i ille. Q n i I n Deo n i i prius n i l posterius. T r i n i U s ergo mentis
ab utroque esl Spiritus s a n c t u s , q u i ab utroqoe qualiscunque imago respectu summae T r i n i u t i s
spiratur. U t autem a i t Atigusttuus, hoc vocabulum e&igoa est, e l ex maxima parte i l l i dissimilis, sed
persona, fides reperit Caiholica ad discretionem u m e n imago. Nec propter boc U n l u m d i c i t A u g u s l i -
T r i n i u t i s , non ut per i d diceretur quid esset, sed n u s q u i a sui meminit m e n s , et i n i e l i i g i t e l d i i i g i t se,
ne omoino taceretur q u i d esset. Per hoc enim voca- sed quia potest meminisse et intelligere et amare
b u l u m , u t idem d i c i t , non d i v e r s i u t e m signiflcare Deum, a quo facla est. Qui autem reininiscitur per
v o l u i t , sed singtilariiatem n o l u i t . Curo eniro fides m e m o r i a m , intuetur per intelligentiaro, a m p l e c t i u i r
plurali numero personas confitetur, non per hoc per dilectionem, hic reperit imaginero, et i l l u m c u -
in essenUa t r i a esse i n t e J l i g i i , sed eamdem per- j u s e s t ima^o. Verius e n i m invenit amans quaro
•onam non esse declarat. Et boc est solum voca- dispuuns.
au w c o r n c u s ECCLESIASTICIS. - LIB. f. 3W

DE CuEREMONIlS, SACRAMEINTIS,
OFFICIIS
E T OBSERVATIONIBCS ECCLESIASTICIS,
AUCTORB, UT VIDETUR,

ROBERTO PAULULO.
• • ,. PRJEFATIO.

Memini dudum, de eccletia$lici$ oficiie dum parva quaedam ad memorice con$ervalionem mihi ip$i $cnbe-
rem 9 te frater amanlissime,
$ quaterniunculum meum extra armorioli clautulam incaute derelietum inveui$m 9

et atiqua quoetibi ptaeere videbantur legisse. Cum autem pottea 'ejutdem tibi fieri copiam $tvpiu$ postularet,
neqabam 9 nunc oputculum inexpletum e$$e at$erens. nunc incorrectum; et utrumque vere. Jpsa enim eccle-
siaslica officia, quibus agendie divina gratia parvitatem noetram deservire voluit 9 de ecclesiasticis officiis
ngere non sinebant. Sed ne forte propter ditationem nimiam aliquid atiud snspiceris, partem noctis sopori
furatu$ 9 feci quod potui. Eaque quce mihi ip$i dictaveram et qucedam alla in Patrum tractatibus inventa m o -
derata brevitate per$trinxi, ut et memoria concludi possint, et tcedium lecta non afferant. ln quibue si quid
taudabile inveneris, meum nullatenue arbitreri$. Nihit enim hic meum dixerim, ni$i quod in diversis reperta
jibris. prout potui breviando tran$crip$i 9 et quasi paleas amovens grana congregavi. Pauca etiam , sed qux
nihit scrupuli habent, non ingenio meo inventased ab ore suscepta magistrorum, auta perutilia videbantur
apponere curavi. Verbie communibue et rebus ipsis de quibus agilur cognatis opu$ expticare congruentiue
« x t , quam schismatum varietatibus involvere 9 et res per $e futgidae
r
decolorando verba cotorare. Sicut enim
mutter pulcherrima inde pulchritudinis $uw amittit pretium 9 unde turpis sibi umbratdem quamdam pulchritudi-
nem in oculis hominum acquirit 9 sic colorum rhetoricorum cerussa et purpurisso ccetera exornantur, quce autem
proprium fulgorem habent 9 eorumdem super inductione fuscantur. Si quidjn hoc opusculo vel in$ufficienter 9

tel nonrecle dictum in$pexeri$,tu 9 frater charissime, corrigere non pigriterie, she cum notuta atiqua mihi corri*
gendumremiltere. Tituios capitutorum annotare piacuit et numero$, ut quod qucesieris facilius queae invenire

LIBER PRIMUS.
DE CONSECRATIONE ECCLESIJE E T D E SACRAMENTIS ECCLESIASTICIS.

INCIPIUNT C A P I T U L A . C A P . V I . — De crucibus .actis, e t de aqua sancli

C A P . I . — De trina c i r c u i i i o n e episcopi cum aqua
Ijenedicla, et de luminaribiis i n t e r i m i n ecclesia
acccnsis.
CAP. I I . — De trino accessu episcopi ad ostium
basilicre, e l percussione snperliiuinaris, et apcrlione
ostii i n tertia percussione.
C A P . I I I . — De scriptura duplicis alpbabeti i n pa-
vinieulo.
CAP. I V . — Quid ingressus i n basiiicam episco-
pus p r i m o facial vel dicat.
CAP. V . — De aqna intra basilicam sanctiflcata
et de admistione saiis et cineris et v i u i .
Jlcata i n a l i a r i et i n cornibus ejtis.
CAP. V I I . — De septenaria circuitione episcoai
circa altare.
CAP. V I I I . — De residuo mollae ad basim altaris.
CAP. I X . — D e extersione altaris lineo panno facta.
C A P . X . — De unctione a l t a r i s .
C A P . X I . — Quid significent allaris velamiua.
CAP. X I I . — De sacramentis ecdesiasticis tjuaj
et quibns convenianl.
CAP. X I I I . — De baptismo e t forma ejus et e(H-
cacia.
CAP. X I V . — Quare i n aqtta tantnm baptizelnr.
CAP. XV,—De
T responsionepalrinorumproparvulOv
583 APPENDIX A D IIUCONIS OPERA DOGMATICA.
CAI». X V I — Qiiiil d i m i l t a l n r i n bnptismo.
<!AP. X V I I . — Dc die s c r u l i n i i .
CAP. X V I I I . — D e antecedentibus anle b a p l i s m u m .
C A P . X I X . — De trina immcrsione c l unctiotie
chrismatis.
C A P . X X . — De vestc alba et communicatione
parvulorum.
C A P . X X I . — Quod parvuli in aetate congrua pa-
t r i i i o n t m promissiotte tenemur.
C A P . X X I I . — De confirmatione.
C A P . X X I I I . — De pcenilenlia.
C A P . X X I V . — Quarc poeniteiilia solemnis non
ilereiur.
CAP. X X V . — Qualiler sacerdos peccata d i m i l l a l .
C A P . X X V T . — De injuste excomuiunicalo u l r u m
ligatus sit
C A P . X X V I I — De unctione i n f i r m o r u m .
C A P . X X V I I I . — D e conjugio.
C A P . X X I X , — De bonis conjugii.
C A P . X X X . — Quid facit conjugium.
CAP. X X X I . Quid impediant conjugium.
. C A P . X X X I I . — De o r d i n i b u s .
C A P . X X X I I I . — De ostiaris.
C A P . X X X I V . — De lectoribns.
C A P . X X X V . — De exorcisliis.
C A P . X X X V I . — De aeolytbis.
CAP. X X X V I I . — De subdiaconibus. •
C A P . X X X V I I I . — De diacouibus.
C A P . X X X I X . — De presbyteris.
C A P . X L . — De episcopis.
C A P . X L I . — De arcbiepiscopis.
C \ P . X L l l . — D e patriarcbis e l sedibus e o r u i n .
C A P . X L I I I . — De summo pontilice.
C A P . X L I V . — Quare episcopi die Domiiiica c o n -
secrenlur.
CAP. X L V . — De veste sacerdolali.
C A P . X L V L — De alba.
C A P . X L V I I . — D« cingulo.
C A P . X L V I I L — De stola,
C A P . X L I X . — D e subcingulo.
C A P . L — De casula.
C A P . L l . — De favone.
CAP. L l l . — De veste episcopali.
C A P . L l l l . — De dalmatica.
C A P . L I V . — De saudaliis.
C A P . L V . — De m i i r a .
CAP. L V I . - De c b i r o l b c c i s .
,CAP. L V I I . — De pallio arcbicpiscopi.
PROLOGUS.
Inler omnes qitaereiitium faciem Dei Jacob occti-
palioues, n i l a?qtie memoria p a r i t c r et usu dignuin
a r b i l r o r , ut ecclcsiaslica sacramenla s i m u l et ofli-
cia. Illa enim de fide et moribus recte considerala
docent c l i n s t n i t i n t , haec r e r u m auctori pro donis ^opera.
qtiotidiauis vectigalia rependunt, ut ampliora p r o - D quas i n t r o i t u r ad aeternitatem, scilicel v i r t u t e s , ut
m e r e a n l u r divinae largitalis benelicia. Propler ulra^
qtie, quae de ScripCtirarum silvis elicere congrua
pottiimus, i n unum colligere s i u d u i i parvitas nostra
e l p r i m o de consecratione ecclesiaa inaterialis, quno
sacrameiitorum nostrorum praeferl l i g u r a » , succin-
ptis aaere verbis.
C A P . I . De dedicatione
Dedicatio sive coosecratio ecclesiarutn episcopali
dignitati reservata est,sicut et consecralio v i r g i n u m
et ordinatio c l e r i c o r u m . I n p r i m i s episcopos ad con-
secrandam accedens ccclesiam aquam benedicit,
cui et salem benediclum admiscet. Inde ecclesiam
t e r gyrando exterius aspcrgil. I n qtio et baplismi,
et poenitcntiae comilantis bap!ismum, figura prnc-
584
A t e n d i t u r . Sic enim bomo cum b n p l i z a t u r , p i o p t e r
tres personas, q u a r u m muneris est peccatorum
rcmissio, ler i n aquam m e r g i t u r . Per poenitentiam
atitem d i m i t l i l Deus quidquid bumana perversitas
cogiiatione, locutione, vel actione c o m m i t t i t . Quod
bene i n aqua ct sale figuratur, quia et a sordibus
einundat, et a v i t i o r u m pulredine menlem conser-
vat. I n t e r i m i n ccclesia locis duodecim l u m i n a r i a
sunt acccnsa : quibus signiftcatur ardens et lucens
apostolica d o c l r i n a , quae e l i n ecclesia m a l e r i a l i
praulicatur, et i n templo non manufacio per S p i r i -
t u m sanctum accenditur. Sic quoque c u m taberna-
culum a Moyse Doinino jubente constructum fuisset
dedicatum, duodecim duces eadem muticra o b l u l e -
r u n l , sed diebus diversis ( A a m . v n ) , boc significanle
r
** S p i r i t u sancto quod apostolica d o c i r i n a . q i i o c u n q u e
lempore pracdicala, in Ecclesia concors csset e l i n -
divisa.
E t notanduin quod ecclesia, antequam ponlifex
cain ingredialur, p o p u l i , ignoranlis Deum et p e r f i -
diae lcnebris inclusi, typum gerit. Quam ler c i r c u i t
pontifex aqua bentdicla admisto sale aspergendo,
sicut d i c l u m est, subsequenle clero e l populo ,
quia sicut leo rugiens diabolus circuit, qumens quem
devoret (7 Petr. v ) , sic p r a l a t u s Ecclesias c i r c u i r e
debel quacrens quem a faucibus leonis illius e r i p i a l ,
ad pneiiiienliam adducens et baptizans. Unde c t
Petrus a i l : Pceniientiam agite, et baptizetur unvs-
quisque vestrum (Acl. u ) .
C A P . 11. De trino accessu episcopi ad os.ium basilica.
U t autem ostendat pontifex sibi concossam po-
testatein liberandi c( u l i l i t c r caplivaudi capiivilatem
d i a h o l i , sacramenla Ecclesise m i n i s l r a n d o , de qua
d i c l u m est: Et portas inferi non pravalebunt adversus
eam (Matth. x v i ) , ad singulos c i r c u i l u s accedit ad
ostium basilicoe, et superliminare p e r c u l i t virga
pastnrali, qux lypuin gerit sacerdotalis poleslatis,
sicut e l illa quam Dominus discipulos ad praedican-
dttm mittens i n via ferre p e r m i s i t . Percutiendoque
d i c i l Anlipbonam : Toltile portas, principcs, vestrasf
etc. Principes p o p u l i , pcr basilicam non consetra-
tam significati, dxmones s u n t ; porUe, per qttas i n -
troeunt ad corda b o m i n u m , v i t i a sunt et prava
H x c imperat auferri ut elevenlur portae per
introeat Rex g!oria3ad corda b o m i n u m ad fidem
venientitim. F i g u r a m autem poptili p r a f a t i gerit
arcbidiacouus, qui intus ad admonitionem ponlificis
quasi admifans i n t e r r o g a t : Quis est isle Rex giorice f
Post I r i n a m percussionem ostium a p e r i l u r , quia
I r i n i t a t i s poteslate pars adversa superatur. l n g r e -(
dicns episcoptts cum clcro et populo dicit ter : Pax
huic domui: quia Cbristus per assumplionem cnr-
nis m u n d u m i n g r e d i e n s , parieiem inimicitiaruin
deslruxit, et pacem i n t e r coelcsiia. et terreslria
reformavit. Ponlifex ergo basilicaro i n t r a n s , Pax
huic domui d i c i t , quia sancli doclores bic intendunt
ut populus q o i a Deo discordaverat per peccata, ei
reconcilietur per bonorum operum exercitia.
$83 DE OFFICIIS ECCLESIASTICIS. ~ LIB. L m

gressus episcopus ecciesiam, p r i m o prostralus o r a t A C A P . V . De+aqua et sale et einere commistis.

com clero et populo, adimplens quod d i c i l Aposio- Post haec benedicitor aqua, c u i admiscentur sal
lus : Obsecro primum omnium fieri orationes, obse* et cinis, et ad u l l i m u m v i n u m . Aqua expiaikniem
craliones, postutationes pro omnibus (I Tim. 11), c l c . significal, quia per aquam coinquiuata emundari cx
Surgens ab oralione nondum salutal populum d i - ablui solenl. Expiatio aulem peccalorum recte fif f

cendo Dominus vobiscum, sed ad orationem i n v i l a t si adhibeatur sal sapienliae, qtti c o r r u p t i b i l i a a cor-
quia novellus populus nondum salutatione pontificis ruptione servat. Unde in lege p r e c i p i t u r : In omni
dignus videlur. Magis autem pro eo quod ab eo o r a n - sacrificio offeres sat; nec auferes sal fceUris Domini
dum est, ut postea salulatione dignus hahealur. Dei tui ae sacrificio ejus (Levit. n ) . Quod e s t : Nihil
Inde est quod Dominus praedicatoribus suis praece- Deo temere offeras. llla enim opera placenl i l l i quae
p i l u t neminein i n via saltitarent, quod esl u l l i o - sale sapienliae sunt condita. Cinis vero signiftcat r e -
minem adbuc bominem corde, non s p i r i t u , i d est liquias, id est memoriam Dominiccc passionis;
adhuc transiloria et non spiritualia appelentem, qtiam etiam significabat cinis viiulae asperstis ad
non demulceant spe vana. expiationem popttli, sicut i n Detiteronomio l e g i i u r .
C A P . I I I . De scriplura duplicis alpkabeti in pavimento. Non esl autem expiatio a peccatis sine fide D o m i -
His itaque complelis, i n c i p i l ponlifex de sinisiro B nicae passionis. Vel cinis, qui de carbonibus efficilur
angtilo orientali in dextrum occidentalem pavimenli exslinclis, morlificationein v i t i o r u m significat ct
alphabetum scribere, et de dextro orientali i u oc- exslinctionem. V i n u m spirilualem dnlcedinem si-
cidenlalem sintalrum. Alpbabetum rudimenta d o c l r i - gnifical, quia ab uberlate domtis Dei mentes sobriae
nae ecclesiaslicae significat. Unde graece s c r i b i t u r inebriantur, ad quam per praedicta v e u i l u r , sicut
et l a l i n e , quia hae duae linguae i n doclrina C h r i - p r o m i l t i t u r i n figura, cum v i n u m posl caetera omitia
stiana concordanl, et ulerque popuius ad rudiinenta infuiidiiur. Polest etiam d i c i quod aqua e t v i n u n
fitlei vocatus est. Qttod autein ab angulo i n anguliim duas i n Cbristo significant natnras, q t i a r u m fides
cancellatis iineis s c r i b i l u r , duplici figurae alludit. e m u n d a i a peccatis.
Quarum p r i o r est u l (quia tali forma c r u x figura- C A P . V I . De crucibus aquas in altari.
t u r ) doclrinae evangelicae qua simplices imbuendi
In hacaqua t i n g i t pontifex pollicein s u u m , el fa-
sunt, mors C b r i s t i principaliter inserattir. Unde
cit crucem i n altari quae a l l i n g i l totain ejus l o u g i t u -
Patilus Corinthiis adhuc rudibus d i c i t : Non judi-
dinem et l a t i t u d i n e m ; deinde facit crucem per qua-
cavi me aliquid scire inter vos, nisi Jesum Chrislum
cuor cornua altaris. A i t a r e enim C b r i s l i figuram
et hunc crucifixum (I Cor. n ) . Secunda est, u l quia
p r x f e r t ; quod per quatuor cornua d i s l e n d i t u r , q u i a
scriptura alpbabeli a sinistro angtilo transit ad {

Christus i n membris suis per qualuor mundi c a r d i -

d e x r u m et ediverso, intelligamus per doctrinam
nes dilatatur. Dilataberis, inqtiit, usque adorientem 9

evangelicain et crucem factam quod populus dignior

et occidentem, et septentrionem et meridiem (Genes.
factus est indiguior, et econtrario. Quod ct in be-
x x v m ) . Bene autem crux de aqua i i t , et i n t o i o ei
ncdiclione Jacob figttraluin est, quando cancellatis
in partibus, u t ostendatur e l universam Ecclesiam
manibus dextram postiit super caput j u n i o r i s filii
C h r i s l i et singulas Ecclesias pcr lavacrom aqu.c
Josepb, scilicet E p h r a i m , et sinistram super caput
et fidem passionis a peccaiorum sordibus csse i i i u i i -
majoris, scilicet Manasse.
datas.
C A P . I V . Quid ingressus basiiicam episcopus primo
CAP. V I I . De septenaria circuitione episeopi circa
dical vet faciat.
altare.
Per ea quae hactenus nostra explicavit oralio, Inde c i r c u i t altare septcm vicibus et aspergit. Quo
ecclesia dedicanda ad hoc praeparata est, ut dedicari numero significatur plenitudo S p l r i t u s sancti, id est
possit et debeat, i d est consecrari. Ponlifex ergo ad spiritus sapientiae et intettectus, spiritus consitii et for-
allare accedens, et quasi incipiens d i c i l : Deus, in titudinis, spiritus scientiee et pietatiset spiritus limo-
adjutorium meum intende (Psal. L X I X ) e t c , absque D ris Domini (Isai. x i ) . Huic c n i m s p i r i l t i i sepliformt
alleluia. E s t e n i m versus ille l a b o r a n l i u m i n bac cedit quidquid conlfa Deom se e r i g i i . Sicut c l iiv
v i l a , e l contra liostes visibiles et invisibiics c o l l n - c i r c u i . u sepliino m u r i Jericho corrnisse l e g n n t u r ,
c t a n t i u m , et ideo i n suum adjutorium Detnn invo- Aspergitur autem aqua byssopo, qoae est herba b u -
c a n l i u i n . Allcluia autcm laus angelorum e s i , a d bo- miiis, purgans pectusel d u r i t i a m saxorum radicibua
mines per Joannem i n Apocalypsi delata, u b i se penetrans. Signifieat aotem humilitatem C b r i s t i .
perhibet vocem angeloruin audisse dicentium alle- q u i stiperbiae nostrae tumores bumiliando se usque
luia (Apoc. x i x ) . Est autem vox iaetitiae spiritualis. ad mortem curavit et d u r i t i a m c o r d k i m nostrorunt
Unde i n tempore luctus, scilieet a Septuagesima suac bumilitatis i n t u i t u e m o i l i v i t . Dehine c i r c u i t u
usque ad Pascha, i n Ecclesia non c a n l a t u r . Pontifex totam ecclesiatn intus ter, et aqtia parietes aspergii.
ergo, q u i cum subditorum i m p e r i l i a adhuc c e r l a t , Quae aspersio lempli non manufacii emundalionem
e t adbuc iu figtira non fidelem Ecclesiam ad fidem significat interiorein quae quotidie fit per veram poe*
vocat, vel lapsos ad poenitentiam, adjutorium q u i - nitentiam. Sicut e n i m aspersio aquae exterior sigmS
d e m Dei postulat, sed alleluia pro eis non decantat ticat baptismi ablutionetn, i d est i l l a m quae i n
de q u o r u m salute nondum plene sperat. ptismo fit peccaloruin e m u n d a t i o n e m , sic i n l e r i o i
 587 A P P E N D I X AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. 5S8
eam qtiac fit per veram poeniteniiam. Ideo autem A et sic unctione chrismatis i n s i g n i t u r per manus
ter, quia per p a n i t e n l i a m d i m i l t i t u r quidquid prava pontificis. I n qua unclione datur Spiritus sanclus ad
locutione, cogitaiione, vel opere c o m m i t l i l u r , sicut diligendum Deum e l p r o x i m u m , sicut i n ea unctione
supra diclum est. Canilur auiem p s a l m u s ; Exsurgat quae fil in baptismo datur idem Spiritus ad r c m i s -
Deus (Psal. L X V I I ) , cum A n l i p h o n a , ut viribus desli- sionem peccalorum. Ungitur ergo altarc et can-
l u a n l u r hosles huic emundatioiii resistentes. Cani- l a l u r Antipbona : Unxit te Dominus oleo laHiticc prar
t u r e l Antipbona : Qui habitat in adjutorio Altissimi consortibus tuis (Psal. X L I V ) . Ut i n bac unctione
(Psal.xc), innuens nullum a Deo protegi, nisi eum intelligamus gratiae pleniludinem quae praecessit i u
q u i , de suis viribus non praesumens, Dei adjutorinm capite, et misso Spiritu sancto die Penlecostes r e -
imploraverit. His peractis, ponlifex ad orationem se fuUit i n apostolis. De qua etiam pleniiudine 9 teste
coufert, petens ut omiies qui eamdein doioum i n - . Joanne, omnes accepimus (Joan. i ) . Unde consecrato
t r a v e r i n l exauditos se esse gaudcant. a l i a r i cruces undique cbrismanlur i n parietibus.
C A P . V I I I . De residuo moluv seu motm ad basim aita- CAP. X I . Qnid sit quod allare velaminibus atbis eo-
ris condendo. operitur?
Completa oralione, convertit se pontifex ad altare Peracta denique cousecratione, aliare velaminibus
incipiens A n l i p b o n a m ciim psalmo : Jniroibo ad al- B albis cooperilur, quibus et sacramentum n o v i l a t i s
lare Dei (Psal. X L I I ) . E t quod remanel de molta i i i t e l l i g i l u r i n baplizalis, et praenuntiatur gloria f u -
qua condiia; sunt sanctorum reliquiae, fundit ad ba- lurae i n c o r r u p t i o i i i s , quae e r i l i n dedicatione illa
sim allaris, quia quod ipse n e q u i l , b u m i l i l e r Deo gloriosa quae j a m completa i n capite, i n meuibris
c o m m i t t i t , et purgationem scilicel subditorum per exspeclatur adiinplenda.
aquam i n i e l l i g i i n t , et bonorilicalionem sanctorum. CAP. X I I . De sacramentis ecclesiasticis.
I l i n c est quod i n saci ificiis Veteris Teslamenti de Quoniam de ecclesiae consecratione, prout b r e v i -
sanguine bostiarum digito sacerdotis aspergebatur tatis ratio poscebat, egimus, sub eadem compendii
ronlra Deuin ; vel i n cornibus altaris ponebalur regula de eis quae i n Ecclesia geruntur, aliquid d i -
j u x t a sacrificiorum divcrsitatem, et quod r e l i q u u m camus. Septem sunt principalia sacraroenta quae i n
e r a i , ad basiin altaris fundebatur, quia sacerdoliim ecclesia ininislraiitur , quorum quinque generalia
est quidquid possttnt ad u t i l i l a t e m gregis sibi coin- s u n i , quia ab eis neuter sexus, nulla aetas, condilio
missi facere; quod autem vires suas excedit, Do- nulla excluditur, videlicet baptismus, confirmalio,
inino devoiissime commendare. Quam formam s u m - Eucbaristia, poenilentia, unclio i n f i r m o r u m . Duo par-
111 us— Paslor
——
_
.
c•^m~F—^w
x t c r immw
s •r «
c•l%
.•
i qg
u%iW
t.., , cum
XU.«.
passioni a p p* r o - £*1 ticularia
|fU.«IV||| H "f V
suut, eo quod non tribuantur omuibus.
~~ .

p i u q t u n s Palri d i x i t : Paier9 serva eos quos dedisli s e 0

* q«»busdam h o m i n u m , ordines scilicet et conju-
milii (Joan. x v u ) . Quam Magislri formam seculus g i u m . De bis omnibus scribere necessariurn-ihrxi,
Paulus in supremo articulo vitae praesenlis, dicebat u t niemoriler teneam quid i n his acceperiin, sive
discipulis suis : El nunc commendo vos Domino t el m i u i s t r e m , si quando aliquod eorum manibus meit
verbo gratice ejus (Act. x x ) . IIoc atitem innuit A n t i - m i n i s t r a r i coulingat. A l i o q u i n ad usus a l i o r u m p a -
phona. D i c i l c n i m se i n t r o i t u r u m ad altare Dei, nes porto, nec gusto, divina tamen gratia stia non
videlicei ad illud quod significalur per istud v i s i - deserente sacramenla. Notaudum i g i t u r quod prae-
bile, ad quod non penetrat oculus carnis, sed pura dicla quinque sacramenta generalia remedia sunt
et devota inlentio mentis. Et hoc est quod sequi- contra peccata, et originalia, et actualia. E t cst b a -
ttir : Ad Deum qui lcetificat juventutem meam (PsaL ptisinus i n t r a n l i u m Ecclesiam: confirmatio stan-
XLIl). t i u m quasi i n p u g n a , poeuitenlia lapsorum sed r e -
CAP. I X . De exlersione altaris cum tineo panno. s u r g e n t i u m , eucbaristia lnanentiura i u Ecclesia ,
Postea altare linleo exlergitur. L i n u m enim de unctio exeunlium ab hac v i t a . Quic quidem remedia
lcrra o r t u m , cum magno labore perducitur ad ante legem fiebanl per sacriflcia : sub lege, et per
candorcin. Ergo quasi iinlco altare non tnanufa- D circumcisioiieiii et per sacrificia. Sacramentum
ctum exlergimus, quando Cbristum per angustias duobus modis d i c i t u r . Aliquando enim sacraineu-
passionis intrasse praedicamus i n gloriam, et eos tum d i c i t u r sacrae r e i siguum, velut i n baptismo
qui dc corpore ipsius sunt, quod est Ecclesia, ad exterior abiutio, quae inleriorem significat einunda-
ejus imitationem invitamus. Deinde oftertur incen- t i o n e m . Aliquando d i c i t u r sacramenlum quasi sa-
snm, quod significat orationes sanctorum, quia pro c r u m secretum, velut sacramentum incarnalionis
cis debent orare praelali, quos ad toleraniiam pas- et hujusmodi. Sacrametitum autem i n tribus con-
sionum i n v i t a n t . sistit, videlicet i n factis, i n dictis, i n rebus. In r c -
C A P . X . Quid signipcetur in unctione allaris. bus, ut est aqua el oleum, in dictis, u t est invoca-
His expletis, pontifex crucem facit de cbrismale tio T r i n i t a t i s ; in factis, ut est submersio i n aquam
i n medio a l t a r i s ; deinde per quatuor ipsius corntia, et insufllatio.
sicul pritts fccerat de aqua consecrata. Et eet ordo CAP. X I I I . De baplismo.
cougruus, ut post emundationem pcr aquam et post P r i m u m sacramentum est baplismus. Est enim
alia quae dicta sunt, oleuin adbibeatur, quia et san- quasi janua omnibus a l r i a Ecclesiac i n t r o c u n l i b u s .
cta Ecclesia prius i n aqua mundatur baptismatis, Est auiem baptisinus immersio bominis iu aquam,
38? DE O F F I C I I S E C C L E S I A S T I C I S . — L I B . I . 59C

facla i n nomine T r i i i i l a f f s . Baplismus i n l e r p r e t a - A mysterium baptismi non contemptus r e l i g i o n i *

t u r ablutio. Circa sacramenlum b a p l i s m i , haec i n - sed a r l i c u l u s necessilatis excludit. Quibus v e r b i f
quisitione digna videntnr : Quae 6»t ejus forma, a solvit Augustinus quod ab advcrsa parte objecttim
quo sit m i n i s t r a n d u n t , quae ejus eflicacia, et unde, e s l : Nisi quis renatus. Quod sic iiilell'gendum d o -
et quando incoepil. i u baptismo baec foi-ma ser- cent ipsa Augustiiii verba : Qui renasci contenipse*
vanda est, u l i n nomine Pat-is et F i l i i et Spiritus r i t ex aqtta e l S p i r i i u , uon i n t r a b i t (in regnum con-
sancti baptizetur. Sic enim Magister summus do- lorum. Quod autem mariyrmm loctim baplismi
cuit discipulos dicens : Ue % aocete omnes genttt, bap- suppleal, nulli eil d t i b i u m . Qui baptizati fuerunt
tixantes eos in nomine Patris % et Fitii[ % et Spirilus bapttsmo Joannis, rebaptizati leguntur. Non e n i m
sancti (Matt. xxvm). Legitur lamen in Aclibus crant r e n a t i ex aqtta e l S p i r i t u sanclo. Baplizati
apostolorum aposlolos baptizasse i n nomine C h r i s t i . autem etiam ab haerelicis i n Ibrma a Christo tra-
(Act.\). In quo, u t Ambrosius a i t , Pater i n l e l l i g i - d i l a , scilicel cum invocalione T r i n i l a t i s , non r e -
t u r a quo unclus est, et F i l i u s qui unctus esl, et baptizantur. Si praeter formam i i l a m , rebaptizau-
S p i r i i u s sanctus quo unclus est. A d m i n i s l r a l i o a u - lur, imo vere baptizanlur: quia p r i u s baptizati
t e m baptismi sacerdotom esl cx i n s l i t u l i o n e . Ne- non fuerant.

cessilate lamen inslanle, baplizarepossunl alii a l l a - CA P # XIV. De verbis rustice prolath, et quare tn
ris i n i n i s t r i ordine servato dignitaiis, u t praeseme aqua tantum fiat baplismus.
diacono subdiacontts baptizare non p n r s u m a t ; sic Si sacerdos sive alius i n baptizando c o r r u p t e
i u caeteris. Absenlibus ailaris mini»tris, et clericis proferat verba, ut in nomine patria et fitia et soi-
omnibits, et urgente necessilalc, laicus baptizare riiu sancta, non tamen errorein a u l hareMni i n -
poiesl. Si nec laicus praeslo fuerit, mulier b a p t i - tendens, sed ex i g n o r a n l i a , non esl rebaptizaudtis.
xet. Si nulla alia reperiri p o t u e r i l , inater ipsa 1 leo non i n vino vcl oteo scd i n aqua lautiiin in-
baptizet. Nec proptcr ba?c a v i r o suo s e p a r a b i t u r , stitutuin est baptismum ceiebrari, u l sacrameittum
q u i a p e r necessiialeni excusatur. V i r t u t e m autem et ctim re sacramenti convenieutiam haberei, et pcr
cflicaciam d a l baptismo, et baptismus C h r i s i i , et visibile sacramenlum res iuvisibilis possit itttel-
sangttis C b r i s t i . Ipse enim ad baptismum Joan- l i g i . Ablutio enim exterior cmtindationein s i g n i l i -
n i s accedens, v i m regenerativam contulit a q u i s , cat i n t e r i o r e m . Ab abluendum autein n i l accommo-
ut etficaciam reroissionis baberenl, non tamcn datius aqua potcsl i n v e n i r i .
<x seipsis , sed ex gratia operante oer sangui- CAP. XV. De responsione patrinorum pro puero.
nem fusum pro peccatis. I n cujus figura quo- ( In persona pueri rcspondenl patrini Credo 9

niam sacrificioruin sanguis fundebatur sub lege, 1

id e*t sacramentum fidei accipio, quia h i c , sicut d i c i t
etiam ex ipso reinissionis elficaciam habuisse cre- Augustinus, sacramenlum fidei fides appellatur.
ditur. Tempus baptismi incospit quando dictum Quod autem i n persona pueri d i c u n l : Abrenuntio
cst : Jte, docete omnes genles, baptixantes eos in no- Satance, e t c , spondent p u e r t i m , si adannos discre-
mine Patris, et Filii et Spiritus sancti. Qui tamen tiouis vencrit, sic et sic f a c t u r u m . Per qtiae verba
pritisquam praedicationetn apostolorum audire pos- pucr obligatur in posterom, tit nisi sic feceril, pro-
sent sine baplismo decesserunt, non ideo p e r i e r u n t , missionis violatae reus habealur. Ntiilus baptizari
postquam autem in omnem terram sonus prxdica- potest i n ulero m a l r i s , non enitn renasci potesl
tionis eorum exivit (Psal. x v m ) , non salvatur non nondum nattis. Quod aulem Jeremias et Joaimes
solum q u i baptizaius non f u e r i t , u l ait Augustinus, i n utero sanctificali sunt, in miraculis esl babcn-
sed q u i nec esse p o t u e r i u De illis tamen q u i ad dum divinae potestahs. De qua lamen sanclificatio-
baptismum properant et i n t e r i m decedunt quaeritur ne diversi diversa s e i i t i u n l . Nam qtiia sanclilicatio
u t r u m salventur. Quod iude videlur qttia in c o n - cum peccato originali non esl, dicunt q u i d a m eos
t r i l i o n e cordis et.proposito confessionis dimittun- sanctificalos i n u l e r o , id est a peccato o r i g i n a l i m i t n -
l u r peccala, j u x t a illud : Dixi: Confttebor advenus Q datos. M i h i sine polioris sentetitto praejudicio, v i -
ttie injustitiam meam Domino (Psal. xxxi), etc. detur quod propter f u l u n e sanclilatis signa, i n utcro
V e r b i gratia : Aliquis contritus esl c o r d e , et con- sanclificati d i c u n t u r , qtiia nec tunc charitatem h a -
fcssus ituquiiatem suam coram sacerdote, babct buisse credendi sunt, penes quam totius est summa
etiam dilectionem Dei e l p r o x i m i , u t C o m e l i u s : c u r sanclificationis, nec c b a r i t a t i s sive alterius g r a t i c
i g i t u r non i n t r a r e t ad nttptias cum vocatus sit et sacrantentuin.'
babeat vestem nuptialem? A l i q u i b u s tamen visuin C A P . X V I . Quid in baptismo dimittalur.
est taiem non posse salvari, quoniam s c r i p t u m e s t : Per baptismum reatus d v n i t t i i u r , Pcena autem
Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto 9 p r o peccato inflicla non l o l l i i u r : illa scilicel poena
nonintrabit in regnum Dei (Joan. i u ) . Ilanc au- temporalis quam quotidie i n frigore et aestu et f a -
tein l i l e m d i r i m i t Augustinus, dicens : Quaiilum va- me et siti hujusmodi sentimus, qti.c i n nobis ma-
leat sine visibili etiam sacrainenlo b a p l i s i n i , quod net, ut vita ueterna ardentius qnacralur a nobis. Ula
a i l A p o s t o l u s : Corde creditur ad injustiliam, ore au- quae praecedunt baptismum, u t exorcismus, i d est
tem confessio fit ad salutem (Rom. x ) , i n illo latrone abjuratio, et catecbismus, i d est instrtictio m i -
tlcclaratum est. Scd luuc i n i p l c t u r invistbilitcr cuin n u u n l d i a b o l i pctestatcm, non conferunt peccato-

s
301 A P P E N D I X AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. SDi
r n m reraissionem. Quaedam etiam ibt sunt ad hono- A CAP. X I X De irina immerttone ei unctione fhritma*
r e m sacramenti. ttt.
CIP. X V I I . Dedie tcruitnii. Uis peractit, benedicuntur fbntes, et tradituf
Notandum etiam quod bapiizandi in sabbato novae vitae i t e r aggredieutibus Qdei Symbolura;
pascbali, quarta feria quarlae hebdomoda» C b r i - quod a duodecim apostolis ordinatum est et toti-
stianae mtlitiae, i d est quadragesimac, defertinlnr ad dem senientiis comprehensum. Postea interrogatur
ecclesiara u t exorcizentur et catecbizenltir. ld*o si abrenuntiet Satatwc, etc. E t post t r i n a m respon-
autem quarta feriaquartae hebdomadae bic oflicio sionem immersione t r i n a baptizatur, quia i b i T r i n i -
iiepulata c s l , t i t q u i baplizandi sunt, ipso numero tatis v i r t t i t e et gratia mundatur a peccatis. Debinc
inlelligant se uon ad o l i u m , sed ad Cbrislianain sacro chrismate u n g i t u r i n verlice. n l intelligat se
vocari m i l i l i a m ; ac si q u a r l a aetale, sciliccl j u - promoveri i n regem et sacerdotem, non minislerio
ventule quae ptignae est apta, ad m i l i t i a m ehgaiilttr. qtiidem scd digtiitate ssnctitatis, secundum illud :
Et quia praedicla quarta feria de fide i n q u i r u n t u r Vot ettis genut electum, regale sacerdotium, gens
c t instrttuutur, ideo dies i l l a dies s c r u l i n i i , e t . o f f i - sancta, poputus acquisitionis. (/ Pet. n). Et nt a
r i u m illud s c r u l i i t i u m , appellatur. Vocantur autem Cbristi consortio vocetur C h r i s t i a u u s , et aelernt
praedicta die per lectioncm quae praecedit epislolam, g regis sit cohaeres, buic sacramento post aqitatn
qua3 et ipsa de aquis baplismi esl, sicut et o r d i - baptismi Spirilns sanclus iufunditur, u t sit renatus
nandi propter simiiem causam quarla feria Qua- ex aqua et Spiritu sancto, imo infusus.osteiidiiur»
t u o r Temporuin ante Epistolam vocantur per le- Si quidem Spiritus sanctus i n ipsa t r i u a immer*
ctionem quae pertinet ad S p i r i l u p t sanclum, per aione remissionem conferl peccatorum. Sed non s i -
quam scilicet tonsecrandi s u u l . Unde et ea die ve- mul cutn immersione poterat e x h i b e r i ejus sa-
n i u n l de iis quae ad officium suum perlinent r e q u i - cramentum.
rendi et e x a m i n a n d i . CAP. X X . De veste atba et communkatione parvu-
CAP. X V I I I . De antecedentibut anle baplismum. lorum.
Sunt et alia quaedam circa . baptizandos conside- Exiude datur baptizato vestis candida, q u $ i u n o -
randa. Signaniur enim p r i m i i m i n fronte, i n pecto- cenliam significat; et stolam jucundiiaiis pCrpctuae,
r e , inter bumeros, i n auribus, i n o r e , crucis s i - si innocenliam s e r v a v e r i l , ei p r o n u n l i a t . A d ttlti-
gnaculo, cttjus v i r l u t e et omnia sacramenta com- mum d a t u r cereus acccnsus in nianu ejus, qualentts
plentnr, et omnia diaboli figmenta fruslranlur, iilud Evangelii itnplere doceatur : Luceat lux vettra
S i c c u m occiderenlur primogeniti i E g y p l i , popu- coram hominibus, ut videant opera vestra bona ci
lus Hebracorun», signatis poslibus domorum san- C glorificent t non vos, sed Patrem vestrum qui in codtt
guine agni paschalis i n type Dominicse passionis, est (Matth. v ) . Ominibus his novus homo i n utero
salvatus est. Sic etiam apud Ezechielem ab iitt- matris Ecclesiae i n c k o a t u r , proveiiitur, consuncma-
miitenti cl.ide Jerusalem liberandi praenuntianlur t u r , et universitati Ecciesiae aggregatur, hoc est
qtti l i l l e r a m T b a u (quae figuram crucis c x p r i m i t ) corporis C h r i s t i membruin efficilur. Unde si ejus
in frontibus haberent insignitam. Postea dalur sal valetudinis est, sacramenta unitaiis, id est corpus
benedictus i n os baptizandi, u l sale sapientiae sit e l sanguinem C h r i s l i , accipere debet. Pueris receus
w u d i t n s . ExsufQatur non quidem creatura Dei in natis idem sacramentum i n specic sanguinis est m i -
ipso, sed diabolus i n cujus regno propter pcccatum nislranduiu digilo sacerdolis, quia taies naturaiiter
natus esl, exsufflatur [ab ipso^ i d cst, p e r S p i r i l u m sugere possunL Augustiuus ad Bonifaciunt contra
sanctum cujus signutn cst fiatus exlerier, amove- haeresiin Pelagianorum : I n Ecclesia Salvatoris per
t u r , dum per ea quae ibt dolet agi, poteslas ejus altos p a r v u l i c r e d u n l sicut ex aliis quae i n bapttsmo
t u i e o r a t u r , nondum o m n i n o t o l i i t u r . Nonduin enim d i m i t t u n t u r pcccata t r a x e r u u t . Nec i l l u d cogttetis
|>er baptismum rcnalus est, sed t a n l u m per crucis eos v i t a m haliere posse q u i sunt expertes corporis
S I J I I U H I e t caelera q u x circa cuin acla sunt i n uie- et sangurms C h r i s t i , dicente ipso Domino : Nisi
r o matris Ecclesiae conccptus e l n u t r i t u s , u t lan^- manducaverkit carnem Fitii hominis, et biberitit ejut
t l c m per aquam salulis Cbrislo renascatur. Deinde tanguinemiJoan. vi)> e l c , ergo si sine periculo fieri
tanguntur aures et nares cum saliva; quae, quoniam potesl, j u x t a priinariatn Ecclesiae instituiionem sa-
a capite descendit^ superuam stgnat sapientiam. cramentum eucharistiae i n specie sanguinis est t r a -
Cujus t a c t u et aures cordis a p e r i u n t u r ad i n l e U i - detidum pueris. Unde ignorantia presbyterorum,
«endum verbum Dei, et nares cordis ut sentiant fra- adhuc formam reliivens, sed non renv, dat eis loco
g r a n l i a m unguentorutn C h r i s t i , et dical cor, eam sen- sanguinis v i n u m , quod penilns supervacuum arbi-
i i e n s •: In odore unguentorum tuorum curfmus (Cant. t r a r e r si sinc scandalo simplicium d i m i t t i posset. S i
i). Hanc formam Christus Ecclesiae t r a d i d i t , q u a n - autem i n reservando sanguinetp C h r i s t i , vel i n m i -
<io, w u l i c l s u r d i os et aures tangens, d i x . i t : Eohphe- nistrando, pueri immineat p e r i c u l u m , potius soper-
ta : quod ctt adaperire (Marc. vn). sedendum v i d c l u r . iNec tcrreant vos praemissa Att~
gtistini verba. Ipse enim a l i b i , quasi ea detcrminans,
d i c i t : N u l l i est aliqualcnus ambigendum, tunc u n t i m -
quemque fidelium corporis sanguinisque Domiu
 D£ OFFICIIS ECCLESIASTICIS. — L l B . I . S34
participem l i c r i , quando in toptisrao membnim A C A P . X X I V . Quart pceuitentia toUmnis tion
ttereiur.
corporis Cbristi efficilur, nec olienari ab illius panis
Solcmnis poenilenlia, qiue scilicel i n publico ex-
consortio, ctiamsi antequam i l l u m panem comedat
tra ecclesiam a g i l u r , non ireraiur, licet i l e r e n l u r
et caliccm bibat, de boc saeculo i i i o n i u t e corporis
c r i m i n a propler quae suscipitur, i m o i t e r a n l i c r i -
C b f i s t i constitotiis abscedat.
raina, aliud c o n s i l i u m datur. Quod ideo i n Ecclesia
C A F . X X I . Quod parruli in rrtate congrua patri-
norum promissione tenentur. v i d e l u r c o i i s t i t n t u m , u t iteralio peccatorum .post
C n m vero ad intelligibiles annos pervcnerit, mo- poenitentiam amplius t i m e a t u r ; quae adeo delesla-
vtendus esl a presbyleri* e l ab iis per q u o r u m vo- bilis est, quod aticlorem suutn e t i a m poenitentta
cemSatanac abrenuntiavit etfidei Symboliimaccepit, conveniente reddit i n d i g n u m . lnconsnlto episcopo
quatenus quod pcr aliorum ora promisit j a m studeat non debet presbyler excommunicaios vel ptiblice
corde crcdere, et ore proprio confiteri, et npere peenitentes reconciliare, nisi u l l i m a cogat nccessi-
i m i t a r i . Unde Auguslinus i n sermone habilo D o i n i - tas.
nica p r i m a post Pascha : Vos anle omnia l a m virus C A P . X X V . Quaiiler saeerdos peceata dimiitit.
qunm feminas moueo q u i filiolos i n baptismo sus- Sohis Deus pcccata d i m i t t i t . Habent t a m c n aueto-
cepislis, u l cognoscalis vos fidejussores exstitisse B rifates quod sacerdoies peccala d i m i t t u n i , et quod
apud Deutn pro iilis. Ideo scmpcr illos mouete i i t Deus per eos ea d i m i l l i t . Sed sacerdotes peecaU d i -
c a s t i u t e m cuslodianl, j u s t i l i a m diligant, charitalem m i t t e r e d t c u n t o r , quia sacramenta niinislrant, fti
teneant, hoc omnibus faciant qitod sibi l i c r i v o l u n L quibus et per quae peccata anctoritaie divina dhr.it-
A n l e omnia Symbolum et Dominicam orationem et tttnttir. Vel ideo sacerdotes peccata dimittere d i -
vos ipsi tenete, et illis qnos excepistis oslendite, et c u n t t t r , quia citm qtii pro pcccalis suis excommu-
paterno affeclu eos i n Domino riiligile. nicalionis vincuio ligatus fuerat absolvunt. I n quo
CAP. X X I I . De confirmalione. suo modopeccata d i m i l t u n t , qtiia etim propterprae-
Cnm i n baptismo plcna sit facta peccaiortim re- cedcnlia peccala non aroplitis debere v i t a r i oslen-

fnissio, q u i d confert confirmatio? I n baptismo da- d u n t . Reiinent autem peccala i t e r u m et i t e r u m ttt

magis evitentur, excommunicando : Dom no i i t r u m -
t u r Spiritus ad remissionem, b i c vero ad r o b u r .
que approbante sicut dicluin Cst apostolis : Quorum
P e r lianc enim contra hostes invisibiles a r m a m u r .
dimiseritis peccala dhnittentur eis^ et quorum reti-
Sine hoc sacramento potest bomo salvari, si non
9

nueritit. retenta sunt (Joan. x x ) . Non crgo de o m n i -

« x contemptu d i m i s e r i t . Est atitem adeo aecessa-
Tium et eflicax u t episcopali d i g n i t a t i roii.islratio C
b
"»P " ' t e l l i g e n d u m videtur secundum hunc
e c c a , i s

modtim remissionis vel retenlionrs, qtiod sacerdotes

ejus reservata s i t , et ut ab atio t r a d i t u m , babcatur
ea d i m i t t a n t vet r e l i n c a n t , sed de eis t a n t u m p r o -
4rritum.
pter quae lata est sentenlia excomniunicalionis. Sc-
De eucharistia i n seqnentibus dicemus u b i do
cundtim p r i o r e m tnodum de omnibus potcst i n t e i -
miasa t r a c u t u s habebitur.
ligu
C A P . X X I I I . Dt peenitenlia.
Poenilentia est cemmissa flere. et fienda noiie CAP. X X V I . De injuste excommunicato utrum liga*
«ommittere. E t : Est, u t d i c i t Hieronymus, secunda tus sit.

tabula post naufragium, quia si quis de m u n d i t i a i n D c i n j t t s t e excommtniicato quaeritur u t r u m . a p u d

baptismo r e c e p u p e r i c l i u t u r , per poeniteutiam re- Deiun ligalus s i t . Si e n i m non esl, qttid est quod
surgcre potest c t evadere. U t aotem poenitcniia s i t i n lypo Ecclesiae d i c l t i m e s t Petro : Quodcunque liga-
n t i l i s , fria sunt nccessaria : cordis compunclio^ oris veris super terram 9 erit ligatum et in ceeJis? (Matth.
confessio ct satisfaclio* I n contritione tamen cordis XV..) Sed forte solutionem mendicans dices : Quod-
ante o r i s confessioncm peccaia d i m i l t i credcndum cunque ligaveris juste super terram 9 erit ligatum et in
« s t , propler H l u d : Dixi : Confitebor adversum me ccelis. A t qtiomodo dicetur injuste dedisse setiten-
injustitiam meam Domino 9 et tu remisisti impietatem Q t i a m , q u i rei v e i i t i i e m scire non praevalens seciin-
jpeccati mci {Psal. x x x i ) . Quid igilurprodest sequens d u m atidita recle j u d i c a v i t ? Itein beatus Gregorius
oris confessio? M u l t i i i n . In cordis cnitn contritione a i l : Sententia pastoris sive j u s t a sive i n j u s u t i -
d i m i l t i t u r reatus ct acterme damnationis debitnm menda est. A d quid ergo ttmenda est si non tenet?
!>ro criininalibtis, sed nou debitum poenae tentpora** Econtrario videtur quod sententia injtiste lata i n
l i s . Dcits c u i m miscricors et jusltis sic peccata d i - i r r i t t i m cedat. Drcit enim d e c r e t u m . causa M : St
i n i t t i i , u t e a u m c n iton reliitqttat i i n p t i n i u ; poenam lata fuerit in te sententia, depone errorem et cva-
a u t e m tcmporalem recipit pro aeterna. Illa autem ad cuata est senlenlia. E r r o r c m d i c i t culpam propter
eaccrdotis a r b i t r i u m habenda docctur, ubi m u n - quain datur sententia. Si ergo deposito peccato p r o *
•dato a lepra dictuui e s t : Vade 9 et osttnde te eacer- pter quod data cst senteutia, ipsa evacualur, m u l t o
dotibus (Matth. V I H ) , etc. Quod si post coutritionein magis vacua est ab i n i t i o , quae non propter pecca-
conteronatur, aut peccau j a m dimissa redeunt (se- t u m ejus q u i i n causam ductus fuerat, sed ex odio
c n n d u m quosdain) aut peccalo i n g r a t i l u d i n i s p a r i , sacerdotis est p r o n u n t i a u , vel sine ordine canonico
tJtmissis omnibns, reus tenetur q u i gralias Dei i u - vel cx causa injusta. Haec tria namque i n sententia
gralus i n v e i i i t u r . excoinmunicationis pensanda s t i n t : animus j u d i c i s ,
PATROL. CLXXVU. 13
M>5 A P P E N D l X AD IIUGO^ > OPERA DOGMATICA. 396

ordo c i causa. Qtiorum si unuin pervertatur, d i c i t u r Deus quod potestate sua discrete ulendo fecit niini-
injusta, modo ex a n i n i o , modo ex o r d i n c , modo ex ster ejus. E t sicut i n terra ligattis est, i d est, ab Ee»
causa. Cum autein praedicla t r i a ad sententiac j u - clesia m i l i t a n l e separatus, ita etiaro a ctiria coelesli,
s t i l i a m e x i g a n l u r , videlicet u l auimo correctionis tit sicut nullus h o m i n u m cum eo habel c o i l o q u i u m ,
detur non o d i i , c t ordine canonico, et pro causa t a - ita nullus angelorum ei credatur praeslare a u x i l i u m .
lem promerente sententiam, causa prae omnibus J u - De eo q u i ordine j u d i c i a r i o ligatus est p r o causa
dicium obtinere v i d e t u r ut si causa non pnecesserit, lamen tnjnsla, dicimus quod non est ligatus apud
excommunicatio vera non s i l , nec apud Deum te- D c u m , nisi contumax inveniatur,salva l a m e n E v a n -
nealur l i g a l u s , q u i sine cuipa sua fuerit excommu- gclii veritate dicenlis : Quodcunque ligaveris super
nicalus. Quomodo e n i m sine culpa polcst quis l i g a - lerram, erit ligatum el in ccelis. Coelorum c n i m no-
lus esse apud Deuin, q u i m e r i l a causarum sine f a l - mine praesens Ecclesia designatttr. I n qua excom-
lacia solus examinat? Nam ct aptid bomincs i n j u - municalus habetur et evitatur u l excommunicatus,
stum babelur/ut quis sinc m c r i i o p u n i a l u r . Deniqtie e l si apud hoinines teneat senlentia, apud Dcum
cxcommunicationis e l absolutionis idem est (quan- non lenet, et ideo i r r i t a r i m e r e t u r . Si post appella-
t u m ad boc) j u d i c i u m . De absolutione a i i l c m sic I s - tionem ad majorem audieniiam fuerit excommuni-
q u i l u r beatus Gregorius : T t i u c vera esl absoltiiio c a t u m , non tenet senlentia, sed ipso j u r e babetur
p r x s i d e n l i s , cum i n l e r n i a r b i t r i u m sequilur jud»cis. irrita.
Qttod bcne quatriduani Lazari illa resttrrectio de- CAP. X X V I I . De unctione infirmorum.
signat, qua m o r l u u m Dominus vocavit et vivifica- Unctio i n f l r m o r u m ab apostolis est instituta.
v i l , dicens : Lczare, veni (oras (Joan. x t ) , et post- Unde Jacobus : Jnfirmalur quis in vobis ? inducat
ttiodum is q u i vivens fuerat egressus, a discipulis est presbyteros Ecclesia? et ungant eum oleo sacro % et
solutus. Ex qua considerationc nobis intuendum cst alleviabit Dominus infirmum; et si in peccatis fuerit,
quod i l l o s n o s debemus per pastoralem auctorilatein dimittentur ei (Jac. v ) . Hic sacramentum est u n c t i o ,
solverc, quos auctorcm n o s l r u m inielHgimus per res sacramenti peccatomm remissio. Hoc sacramen-
suscitantem g r a t i a m vivificare. E x bis verbis vide- t n m contemnere, damnabile est. Sine coniemptti
t u r nec excomnuinicaiioitem ncc absolutioncm veram absqtie co dccedere, damnabilc non est. Hoc sacra-
esse, qtiae non sequilur sttmini pastoris senleniiam, mentum saepius i l e r a r i polest, sicut e l quod majus
quae merita causarum exanimat nec aliqttem i i n - est eiicharistiae s a c r a m t n t u m . Augtistinus tamen
m e r i t u i n damnat. Augustinus i n psalmum x x v i n : d i c i t sacramenttim non esse i t c r a n d t i m . Sed hoc de
Praevalebit i n le falsum testimonium, sed apud bo- sacramentis baptismt et conflrmaiionis, de qitibus
inines. Nunquid apud Deuin valet, ubi causa ttia tunc sermo erat, intelligendtim e s l ; vel forie n # n
dicetida esl? Quando Deus e r i t j u d c x , alius lcstis riicitttr i t e r a t i o s a c r a m e n t i , elsi p r o parte i t e r e i u r .
quam conscientia lua IIOII e r i l . i n t e r j u s t u m judi- L i c e t enim i l e r a t i o fiat qttanlum ad personam quae
cem et consciciiliam t t t a m , noli limere ttisi causam i i e r n n i stiscipit sacramentttm, tainen non est i t e r a -
t u a m . U t banc quasi c o n t r a r i a r u m l i l e m r a l i o u u m tio qiiaiittim ad hosiiam vel olctini.
dissolvere possis, vide quando dtctuin esl Petro i u C A P . X X V I I I . De conjngio.
l y p o Ecclesiae: Quodcunque ligaveris super terram, Expeditis his qnae de qninque sacramcntts gene-
erit ligatum el in ccelis (Matlli. x v i ) . Invenies iioc ralibus nullalcntis oportet ignorarc, ad dtio p a r t i -
d i c t u m esse i n datione ctavium regni coelorum. Ac cularia accedamus. I n quibus licet sacramentitm
si diceret D o m i i t u s : t l i s clavibus niere, et q u i d q u i d ordinationis diguius s i l , dc conjugio latnen prius
secuitdutn eas ligaveris vel solvcris, ligatum e r i l vel nos voltimtts expedire. I n conjtigio quoddam T r i n i -
solututn e r i t aptid me. Quod e s t : Ratum e r i t apttd tatis vestigit:m i n v e n i i u r . E s l enim v i r p r i m r p i u m ,
ine qtiidquid secundtim bas qtins l i b i do claves fecc- unde m u l i e r . Dc q n i b u s proccdit t e r l i u m , i d est
r i s . IISR clavcs, potcslas et discrelio intelliguiiliir. proles. l u s t i t u l i o conjugii i n paradiso facia est ante
Drscrctio autem datur ut clavis, quando usus ejtts peccatum propter h u m a n i gcneris propagationem,
concctKttrr, sicut pemias avi dare d i c i l u r qui solvit dicente Don/uio : Crescite et multiplicamini (Gen. i).
ligatas. Dtscrefio autcm quaedam est i n r c , quaedam Eadem conjugii causa manei et in Novo Teslamento,
i n operatione. Discretio est i u r e , qua sine fallacia Scd est c t altera, scilicet f o m i c a t i o n i s evttatio, d i -
v e r u m a falso discernitur. Discretio i u operationc, cente P a t t l o : Propter fornicationem unusquisque ha»
qua ordine j u d i c i a r i o procedittrr i n causa, et secun- beat uxorem (/ Cor. v i t ) . U b i stibintelligendum est,
d u m audita recte j u d i c a t u r . Quod et sinc fullatia et qui iegilime ttxorein habcrc potest. Non e n i m sttb
e u m fallacia fleri c o n t i n g i t . Discretio auiem quae bic hac tuiivcrsitatc iiicludcndi sunt q u i sacros ordincs
d a v i s d i c i t u r , utrumque c o m p l c c i i t u r . Si quis ergo susceperunt, vel contineniire a l i t e r v o t u m fecerunt.
poicstatem excomir.unicandi habens, ea discrete E t sciendnm qtiod cum i n Veteri Testamento u n u s -
n t a t u r , u t ordine j u d i c i a r i o procedat, et diligentiam quisqtie pracciperetttr de t r i b u sua ducere u x o r e m ,
q u a m potest adbibeat, verum etiam a fatso siue f a l - ut unicuique t t f b u i sua p o r l i o tcrrae promissionis
laciae nubiio discernat, Ipse cx potestate sibi tradita nbsqtie confusione scrvaretttr, i n Novo lamcn T e -
l i g a i , et q u i sic ab eo ligalus cst apud homines, slamcnto i n s t i l u l u m C i l u t qttilibet ric aliena tribtt
etiam apntl Deum ligatus est, i d cst ratttm habet ducat u x o r e m , propter ainplificalioncin c b a r t a \* %
597 DE OFFICIIS ECCLESIASTICIS. — LIB. I . 3fS
n l nmor qtti non erat per cognatioiiein nasceretur A priorem redire cogetur, sicut qut frigiditatem nattt
per affinitatem. Unde qtti ex eisdein majoribtis p r o - ralem i n catisa d i v o r t i i allegavit. Ille c n i m si facto
cessertint post septimum g r a d u m , possunt conjugio d i v o r t i o ad alia vota t r a n s i e r i t , reddelur copulas
copidari, quia ex tunc deflcit amor cognationis, et priori. Qtiare? qtiia pcr opus scquens jitdicatttr
uotitia personarum cessante et propinquiiatis fama» ettm i n causa d i v o r t i i m e n t i t u m ftiisse, dicendo se
lsidorus lamen sex t a n l u m gradtis p o n i t , quia g r a - n a t n r a i i l e r f r i g i d u m csse; e t E c c l e s r a m , qtianlum
d n m p r i m u m , scilicet duos fratres, non gradnm ad verilatis cognitionem* ftiisse deceptain. Non
appcllat, sed t r u n c u m . enim i n eo c r a t impossibililas rcddendi debitum
C A P . X X I X . Be bonh conjugii. ex frigitiitate proveniens. Ut enim aiutit physici,
T r i a sunt bona conjogii : Fides, sacramentum, calor natitralis semel amissus ntinqttam redit. I n
proles» I n fide bic rnlelligitiir fides t o r i ; i n proie, eo aulem d i v o r t i o quod propter maleficium impe-
grala prolis stisceplio, et religiosa educatio; i n sa- tralttm est, per optts seqtiens conjugii falsitas d ' -
r r a m e n l o , ut q u i m a r i t a l i copula j u n c t i s u n t , ad prehendi non polesu Potest enim fieri per malcfl-
spiritualem Cbristi copulam aspirent, et q u i per cium u t alicui auferatur possibilitas ccgnoscendi
carnalem copulam sunt una caro, adhaerendo C b r i - i s t a m , manente i n eo possibiblate cognoscendialiam.
sto per cbarilalem sint unus spiritus. Est enim m a - B Ideoque Ecclesia quod de p r o r i conjugio r a t i o n a -
ritalis copula, conjunctionis C b r i s t i et Ecclesiae sa- b i l i t e r factum est, non rescindit. Dicunt tamen q u i -
cramentum, sive cujuslibct fidelis ct devotrc animae dam i n divortto naturalis Irigiditatis et i n d i v c t t i o
cum Cbrislo. maleflcii eamdem regulam csse lencndam, videlicet
C A P . X X X . Qmd faciai matrimonium. ut qui postea vivente comnari ad alia voia transie-
Conjugium autem facil consensns l c g i t i m a r u m r i t . ad priorem cogatur redire copulam, decretum-
personartim de m a r i t a l i copula per verba pnesenlis que praedicti B e m o r u m archiepiscopi H i n c m a r i non
temporis expressus. Unde post btijusmodi consen- r e c i p k i n l . I n tilraque tamen cansa, tam f r i g i d i t a t i *
sum neutri diveriere licet, sive ad allerius conjtigium qtiam maleficii, non passim admillendum esl d i v o r -
transcundo. sive claustrum inlrando^ sive volotn l i u m , sed ordine canonico faciendum u t i n cansa
nf^jf*"^ Caciendo, nisi ex consensn aherstis s i - frigiriilalis naturalis tani v i r qttam mulier seplima
m i l i t e r cotrt'ra«ntiac voto scse astringentis. A d alias propinquorum manu j u r e l qtiod se non cognoverunt
v c r o irausire miptias omnitto i l l i c i t u m cst. Quod carnaliter nec cognoscere poluerunt. Si atitero m a -
«tliqni saitcti, cum j a m ad cariialem copnlam acce- leficium i n causa d i v o r t i i fuerit allegaium, prius
rieudttm esset, sponsas sttas et t o r u m uuptialem fu admonendi snnt u t orationibus et eleetnosynis i n s i -
V»«V.,W ».W-.
r "»» -W...... W.. _ — ~" ^.-^...W J .HW-
gisse l c g i i n t u r , boc posl desponsationem, i n qtia cst staut, et benefaciendo gratia Dei praeeunte maleAcii
pactio de f u l u r o , faclum esse intelligendum est, vircs evacuenu Quod si sic l i b e r a r i non p o t u e r i n t ,
non post praediclum consensum, q u i forte tunc rie septima manu propinquorum fidem facere debent,
oonsuettidinc non fiebal, aut non praeccsserat. Le- quod maleficio impediente nec se cognoveru t r a r -
gftimae auicui personae sunt ad coutrahendum, nali copula ncc cognoscere p n t u e r u n t , et sic pote-
qnarum n c u l r u m ?«npedit ordo, aut votum a u t r u i i t separari. I n btijusmodi aulem divortiis non est
faciendtim j u r a m e n t u m quorifilin^divortio consan-
condilio, aut impossibililas redricndirichilum,a u t
rognatio, atit anTnitas, aut spirtttiaiis proximitas. g t i i i i i l a t i s , q u o d scilicet carnali coptila hon sint sese
Ordo impedit conjtigium facieurium c l riirimtl con- deinceps c o g n i t u r i . Potest enim aliquis ab aliqna
t r a c l i t m , quia votum c o n t i n e n t i x sacris orriinibus causa maleficii sepnrari, et reddila sibi coeumii
esl adnextim, ut i i c c t verbis non fiat, nihilomiuus cum ea possibilitate, cessante malelicio eidein
tamen i n ipsa susceptone faclum i n t e l l i g a t u r . Sub- reddi. Usqtie ad quetn propagatiouis grarium co-
4iaconalus eiiain inter sacros ordines computatur, gnalio conjugium impediat ue possit fieri, vel fa-
qttod non Itebat antiquitus'. Votnm qnoque verbis ctum d i r i m a t . E t quare ? Superius d i c t u m esl.
expressum i m p e J i l cotijugium vel d i r i i n i t , non la- p C A P . X X X I . Quce impediant conjugium.
men quanlum ad j u d i c i u m Ecclesiac, nisi fuerit p u - Affinitas etiam m a t r i m o n i u m conlrahendum impe-
l>licum, quia Ecclesia de occultis non jtidicat. Con- d i t , et d i r i m i l contracttim. Sunt atilem a f l i n i u t i s
ditio qttidem impedit quia si l i b c r duxerit ancillam, iria genera. P r i m u m geittis per primas c o n t r a h i t u r
ct se hoc ignorasse probavcrit, separabilur. Si vero nupiias, i d est per nuptias quas nuliae i n l e r eosdem
scieiuer noc feccrit, non scparabitur. Impossibililas aflinitatero procreantes praeceriunt. Quod antero de
reddendi d e b i t t i m , modo er frigiriilalo n a l u r a l i , n u p l i i s , honeslioris gratia excmpli d.co,riequalibet
jnodo ex maleficio contingit. I n frigidilate naturali cariiali copula est inteUigendum. Et haec p r i m i ge-
potest ordine canonico riissolvi m a t r i m o n i u m . Sed neris aflinitas paribus passibus cnm cognatione p r o -
ftigidus ad alias nuplias non transibit. Si f r i g i d i l a - cedit, et ad eumdein modum tisque atl septimnm
lem allegaverit in d i v o r t i o , ot ad alterius toruin proiendilur graduro. I n hoc aulem d i f l e r u n l qood
transierit, reddeliir copulae p r i o r i . Si autem male- cognalio totum p e r c u r r i t ; afflnitas autem personam
ficiuin allegavcrit et facto riivorlio ad alia vota per qiiam ipsa est non exceriil. V c r b i gralia : T u
t r a n s i e r i l , j u x i a dccretum i i i i i c m a r i Uemorum a r - vinculo consanguinitatis impedi*nie non potes
tlnepiscopi rcinanebit in secunda copula, nec ad dttcere in conjugem sororem t u a m , nec filius ttm*
m APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 405
filium ejus, nec nepos lous neptam cjus, et sicusque A n n l e
praecidimus, c t ab eis sensunre thstrumenl*
atl septimum g r a d u m . I u affinilate non sic. T u enkn liberamus, ut hoc signo c u r a r u m illecebras f r u -
omnibus uxoris luae consanguineis es affiuis, sed quenter redeuntes et cogilationes supervacuas a
tUius luus, sive nepos, sive eliam fraler, n u l i i eoruin cordibus nostris resecare discamus. Summitatein
propler hoc e r i t affinis. Sicut autem tota cognatio capilis i n modum corouae r a d i m u s , u t mcnlem quaR
u x o r i s tuae t i b i est aflinis, sic tola cognatio tua nostrum superius est, ad superna contemplanda rt
uxori luaj affinis e r i t , sed non ejus cognalione, desideranda liberam babere doceamur. Qui sic af-
quia, ut d i c t u m est, afliailas personam non exce- fecti s u n l ct moribus esse student quales se debere
d i t . Secundum genus aflinitatis est quod per secun- esse cxterius oslendunt, ad clericalis mililiae oflicia
das c o n t r a h i t u r nuplias, ejus scilicet q u i j a m p r i m i promovendi sunt. Qtue septem sunt sicut d i c l u m
generis affinitate tenebatur affinis. E t baec affinitas est. Quorum p r i m u m est o s l i a r i o r u m . Scieuduin
tisque ad q u a r l u m p r o t e n d i t u r g r a d u m . T e r t i u m autem quod baec omnia de legali ritu sumpta
genus aflinilalis c o u t r a h i t u r per carnalem copulam s u n l , et ad Ecclesiam c u m quadani imitatione trans-
ejus q u i j a m i n secundo genere erat affiuis. E t hoc lata.
usque ad secundum solummodo gradum procedit. C A P . X X X I I I . De ostiarhs.
Haec tria I r i b u s declaremus e x e m p l i s : Uxoris luac B Qui eniin i n synagoga jauilores vel aedilui dicc-
filius de alio m a r i t o l i b i est afflnis affinitate p r i i n i b a n t u r , i n Ecclesia ostiarii nuncupanlur. I l l o r u m
g e n e r i s ; u x o r illius affinitate secundi generis; se- oflicium erat i n iege quod tcmplum aperiebanl et
cuudus maritus uxoris filii tuaa u x o r i s t i b i tenelnr claudebant, miindos recipiebanl, et iminiuidos exclu-
affinitate t e r t i i generis. Ha?c autem si quis plenius dcbant. I n Ecclesia autem ostiarii hoc habenl offi-
iiosse desiderat, i n l i b r o Decretorum G r a t i a n i , causa c i u m , ut catechumenos baptizandos i n ecclesiam i n -
5 5 , q . 3 et 4 requirat. Proximitas spiritualis quae troducant, et poenilenles per episcopum recouciliatos
compaternitas d i c i t u r , s i m i l i l c r m a t r i m o n i u m et i n ecclesiam recipiant.
impedit e t d i r i m i l . Est aulem compalernitasquacdam C A P . X X X I V . De tectoribus.
d i r e c t a , sive p r i n c i p a l i s , quaedam emergens sivc Qui i n templo dicebantur canlores, i n Ecclesifc
accessoria. Directa, i n t e r eos q u o r u m alter alterius lectores dictintur. E o n i m officium e r a l hymnos et
fiiiuni aut fiiiam de sacro fonte susccpit. Accessoria, cautica ante arcam Domini resonare. I n ecclesia
p c r c a r n a l e m c o n t r a h i t u r copulam c u m altera t a l i u m auiem i d officii habent, u t divinas Scripltiras r e c i -
personarum. V e r b i gratia : U x o r tua suscepit sine tetit, et ad laudcm Dei Gradualia, A l l e l u i a , et b u -
le de sacro fonle tilium alterius mulierts. Ecce u x o r ^ j u s m o d i cantent
tua directa cemmater est illius cnjus filium levavit, C A P . X X X V . De exorcistis.
T u vero quia una caro es cum uxore tua, mediante Exorcistae d i c u n t u r quasi adjuratores. H i per car-
eo factus es ejtisdem inulieris compater, et ideo i n - miua quaedam, quae Salomon compostiisse dicitur,
directa sive emergenti sive accessoria compaterni- chemoiics adjurabant, et de obsessis corporibtis e j i -
tate compaler ejus es, nec mortua uxore tua pole- ciebanl. Exorcistae aiitem noslri catcchizandos exor-
r i s eam u x o r e m habere. Sicut autem spiritualis cizantoflicio, et daemones e j i c i u n l , vel eis i n f a n l i u m
p r o x i m i t a s c o n t r a h i t u r , filium cujuslibet de b a p t i - corpora i n t e r d i c u n i .
smalesuscipiendo, sic etiam efficitur, ante episcopnm CAP. X X X V I . Deacotythis.
atl confirinandum tenendo, et post consignationem A c o l y l h i quasi ceroferarii d i c u n t u r . E o r u m offl-
chrismatis iigando. citim est i n ecclesia, sicut et i n templo, l u m i n a r i a
C A P . X X X I I . De ordinibus. accendere et exstinguere, thuribulum cum igne
ost caetera Eeclesiae sacramenta de ordiuibtts praeparare, i n exornatione altaris deservire, ur-
restat agendum. Septem i g i t u r sunt ordines m i - ceo vel ainpulla aquam m i n i s t r o r u m manibus m i -
n i s t r a u t i u m i n Ecclesia, videllcet o s t i a r i i , lectores, nistrare.
exorcistae, a c o l y t h i , subdiacones, diacones, presby- p C A P . X X X V I I . De subdiaconibus.
t e r i . Nos ergo, f r a l e r cbarissime, q u i universos o r - Quia apud Hebraeos n a l h i t i n e i , i d est i n humilitate
dines suscepimus, o m n i u m eorum m i n i s l e r i u m et servientes d i c e b a n l u r , a Graecis hypodiacones, a
significantiam scire, et eis v i t a m et mores nosiros nobis subdiaconcs, i d est m i n i s t r i d i c n n l u r . E o n i m
coaptare debemus, u t vita concordet c u m nomine, erat oblata a populo sacrificia recipere, et aquam
et professio appareat i n opere. P r i m u m enim c l c r i c i vel quaelibet necessaria ad ministeria templi deferre.
d i c i i n u r a G r a c o cleros, quod haereditas sive sors I n ecclesia hoc habent officium ut Epistolam legant,
i u i e r p r e t a t u r , quia de sorte esse D o m i n i et solum * calicem et patenam c u m c o r p o r a l i diacono ad altare
Deum i n hacreditatem accipere elegimus. Unde nos offerant.
tales e i exbibere debemus, u t de nobis dicere possi- C A P . X X X V I I I . De diaconibus.
nms : Funee eeckterunt miki in preectaris (Psat. xv). A L e v i filio Jacob, Levitae, i d est assumpti de-
Yideamus i g i t u r ne sanctitatis signa i n a n i i e r geste- n o m i n a n t u r : per quos cuncta sacrificia administra-
n u s , scilicet t o n s u r a m , coronam, ornamenta etiam b a n l u r sub sacerdotibus. Hos Ecclesia diacones,
nostris officiis deputata; sed eis quae exterius appa- i d est, ministros nuncupat. H o r u m officium esi i n
tfut, interiora digne m p o n d e o n t . Capillos siquidem tcclesia Evangelinm legere, sacrificium i n a l t a r i
401 Dfc OFFICHS E C C L E S I A S T I C I S . — L I B . 1. 403
componere, c o r p u * et sanguinem Domini d i s t r i - A preeest quae melropolis vocatur, i d est mater c l v i t a -
boere, licet nou ubique boc observeiur, licentiam t u m . H o r u m oflicium est episcopos consecrare, con-
abeundi populo dare, e l , si necesse est, praedicare e i gregare c o n c i l i u m , et j u r a dilapsa reparare. U i prae-
baptirare. ter caetera episcopaiia iudumenta pallio i n moduin
CAP. X X X I X . De presbyteris. torquis decoranlur, quia si recte suum expleverint
Presbjler d i c i t u r senior; quod non ad aetatem, officium, eis aeternae remuiierationis torques tanquain
sed ad sensum referenduin est, quia sencctus vene- vicloribus promitlitur.
r a b i l i s est, non d i u l u r n a , nec numero dierum c o m - C A P . X L I I . De palriarchis et eorum tocis.
pulata. Cani sunt autein scnsus hominis. Per bos Patriarcha d i c i t u r quasi p a t r u m vel p a t r i a e p r i n -
popuii legalia offerebant sacrilicia. E o r u m i n Eccle- ceps. Patriarchae t a n t u m tres fuisse leguntur, q u o -
sia est officium missas celebrare, corpus Domini r u m figuram A b r a h a m , Isaac et Jacob praetu|erunt.
dispeusare, praedicare, baptizare, poenitentes absol- H o r u m unus i u Asia Antiochiae praesedil; a l l c r i n
v e r e , mortuos sepelire, et oinnia Ecclesiae sacra- A f r i c a p r i m a t u m Alexandriae l e n u i t ; tertius i n E u -
menla episcopis non reservata a d m i n i s l r a r e . Quae- ropa Romani apicis j u r a posscdit. Has tres sedes ideo
dainenim cpiscopali dignitati reservata non omnibus principales Ecclesia c o n s t i t u i t , quia eas princeps
sunt presbyleris concessa. B apostolorum sua possessioue consecravit. Duabus

C A P . X L . De episcopis. quippe ipsc beatus Pelrus praesedit, scilicet An-

Episcoporum ordo i n t r i a d i v i d i t u r : i n episcopos, liochenae et Romanae; t e r l i a m , scilicet A l e x a n d r i -

arcbiepiscopos, palriarcbas. Episcopus d i c i t u r quasi n a m , Marcus evangelisla n o m i n i cjus dedicavit.

superintendens, quia lanquam vfneae D o m i n i i n spe- Poslquam vero N i c x n a synodus Romano pontitici

cula cuslos residens i n s t r u c l i o u i et correctioni lioc c o n l u l i t p r i v i l e g i u m , u l sicut Augustus prae r c -

subdilorum iutendit. Hic quoque, quia d i g n i u t e gibus, ita ipse prae omnibus episcopis haberetur, et

pracsidet aliis, praesul vocatur. Hic etiain antislcs, papa e l Pater P a t r u m vocaretur, j u s Romani pa-

quasi ante slans, v c l qnasi conlra slans d i c i l u r . triarchatus ad Constantinopolim transivit. Quod aliae

A n t i e n i m d i c i l u r contra, quia haereticis tanquam duae sedes sunt muiata?, causa est qood loca i l l a ,

lupis pro dcfensione gregis resistcre debet. Idcm d i - nieriiis exigentibus, i n manus paganorum t r a d i l a

c i i u r ponlifex quasi ponsfaclus, velpoutem faciens, suiit. Unde Antiocbenus pairiarchatus cst ad J c r o -

doctrinae scilicet pontem quo i t u r ad a t r i a vilaE. Quod solymam translatus; Atexandrinus veroad A q u i l e i a m ,

pontifex i n consecratione oleo u u g i t u r , ex lege quia huic c i v i l a t i p r i m u m Marcus evangelista prae-

sumptum est, in qua rcx et sacerdos vel propbeta c » °* ' P

s e d i t u
Alexandriae p r x f u i l . H o r u m q f l i -
o s l e a

oleo ungebantur. Quod atiiem benediclio per manus c i u m est archiepiscopos consecrare, concilia episco-
impositionem d a t u r , inde e x o r l u m creditur quod p o r u m congregare, decreta canonum instaurare.
Isaac manus imposuit Jacob, dum eum benedixit, et C A P . X L I I I . De summo pontifice et officio ejus.
Jacob moriens duobus filiis Joseph, et Moyscs Josue Papa d i c i t u r , quia Pater P a t r t t m . Hic universalis
manus imposuit, dum eum ducem populo fecil, et d i c i t u r , quia universae praeest Ecclesiae. Hic quoqtie
apostoli nianus illis i m p o i i e b a n t , quibus S p i r i t u i n apostolicus appellattir, q u i a p r i n c i p i s apostolorum
eauctum dabant. Httic dum regimen Ecclesiae cont* vice f u n g i t u r . Hic etiam summus pontifex n u n c u -
u i i i t i t u r , bacultis quasi pastori t r a d i t u r . l n quo t r i a p a t u r , quia capul esl o m n i u m episcoporum. Hujus
notantur quae significatione non carcnt. Haec stiut nomeu i n ordinatione m u l a t u r , quia Petri nomcn
recurvitas, v i r g a , cuspis. Qtiorum significationeni i n praelalione Ecclesiae a Cbrislo m u t a t u m est. U u i c
breviter aperit egregius ille versificalor episeopns etiam claves t r a d u n t u r , sicut Petro a Domino claves
Ccnoinanensis versibus b i s : regni coelorum traditae sunt, u t se j a n i t o r e m regni
Collige, susienta, slimula : vaga, morbida unta. f coelorum esse cognoscat. Ejus officium est missas
Hoc est pasloris : hoc virga figural honoris. et divina oflicia ordiuare, canones etiam pro l e m -
E t i t e r u m quidam d i c i t : D pore ad u t i l i t a t e m Ecclesiae promulgare vel i m m u -
Aitraho peccanles, juslos rego 9 pungo vagantes. tare, Auguslum consecrare, pallia archiepiscopis,
Officio triptici servio pontifici. privTegia Ecclesiis dare, toum Ecclesiam vice
Annulus ei tanquam sponsae C h r i s t i i n typo Ec- Chrtsli gubernare. llaque papa vicem et locum
clesiae, cujus ipse est caput, t r a d i t u r , et m i i r a t a n - C b r i s t i t e n e i , episcopj apostolorum, presbyteri se-
quam sponso el magislro j u x t a illud : Sicut sponso pluaginta d u o r u m d i s c i p u l o r u m , r e l i q u i ministrt
alligavit mihi mitram. Hujus officium est ininistros diaconorum ab apostolis c o n s t i t u t o r u m .
Ecclesiae ordinarc, virgines vciare, baptizalos con- CAP. XLIV. Quare episcopi die Dominica conse
firmare, chrisma et oleum consecrare, ecclesias de- crentur.
dicare, vasa et vesles ecclesiae benedictroue saucti- Papa et omncs episcopi ideo die Dominica consc-.
flcare, rebeiles excommunicare, poenitentes recon- c r a n t u r , quia apostoii, q u o r u m successores snnt et
ciliare. v i c a r i i , Dominica die S p i r i t u m sanctum, qut olen
C A P . X L I . De arcniepiscopis. uuctioitis designalur, acceperunt. Oleum quippo
Arcbiepiscopus quasi princeps episcoporum d i c i - lumen m i n i s t r a t et vulnera sanat, ita et Spirfeus
l u r . I d e m metropolitanus nuncupalur, qnia c i v i t a u sanctus lumen scientias dat, e t vulnera pcccatorum
403 APPENDIX A D IIUGON! S OPEIIA DOGMATICA. 404
c u r a t . Ideo etiam ttic Domitiica consecratitur, ut se j l i s c i v i a t r c s l r i n g i t t i r , n e b o n o r u m impediat grcssui
rotn Cltristo resurrexisse et in ttovilate v i t e a m b u - operum.
lare dehete admoneantur. Preshyteri autem e l ca?- CAP. X L V I I I . De stola.r
l e r i m i n i s t r i Ecclesia? ideo i n Sabhato o r d i n a n l u r , Stola quae el o r a r i u m d i c i t u r , collum c i r c u m d a t ,
m se ab o m n i opere scrvili debere qtiiescere c l Dei per quam Evangelii obedienlia s i g n a l t i r . EvangeLum
«crviiio vacare i n t c l l i g a i i t . Sabbatum enim requies quippe est suave j u g u m D o m i n i ; obcdientia veru
interpretatur. Virgiues ideo rn natathiis aposto- i o r i i n i . S cerdos i g i l u r quasi ad jttgutn Domiui i o r a
lorutn velaulur, qura aposioli tnorent v i r g i u i u t i s l i g a l t i r , dum collunt ejus slola c i r c u m d a t u r . Haec
priiuuin Ecclesiaj servaiidum tradiderunt, e l v i r - p r i m i t u s sinislro h u m e r o i t i ordine diaconalus s c i -
glnes apostolis quasi parnnyniphis Clirrslo sponso Hcet suscipilur. I u ordine vero presbyteratus nou
imtnortali consecrantur. reinola a siuislro etiam dextro htimero applicatur,
quia obedienlia Evangelii p r i i n u m i n eis qtiac ad
C A P . X L V . Ue veste sacerdotali ct primo de
% bumeraii
seu amiclu. aclivam pertittcnl vitaitt suscipilur, quae sigitificalttr
per h u i u c r u m s i n i s l r u m , ac deiude per dileclioncm
I l v c s i r x . i i n de m i u i s t r i s Ecclesiae sunt reiata.
iu d c x t r u m cojilemptalive p o r t i g i t n r . E t noUndutii
IIIIIIC de sacris vestibu* pauca snbjicieoda suul. In j
quod apud autiquos non o r a r i u m dicebatur stola;
l a b i l u enim sacardoiali niUil esse quod vacet ralioue
sed alba, quam viUe m u n d i l i a m siguare diximus,
apud veteres quoque cottstat, s i c u l boatus Hierouy •
slola vocabatur. Unde : Qui iaverunl stolas sua$ in
inus ad Fabiolain testis esl : Apud nos ergo quanto
sanguine Agni (Apvc. x x u ) . E t i l l u d : Uabemus $lo-
sacerdolium C b r i s t i vcteri sacerdotio dignius esl,
lam primam in lavacro % et annulum fidei signaculum.
tanto i n b a b i l u s a c e r d o u l i causas probamus b a b c r i
U t r o b i q u e enim nomiue atolae vilae m u n d i t i a s i g n i *
diguiores. i l i i eititn sacras vesies secundum colorem,
ficabatur, quae H I baptismo pcr efftisiouem sanguinis
inatcriant, pooitioncuique cujttsqtie ad qualuor ele-
C b r i s t i coufertur.
m c n U i n u n d i , ad duo hemispliacria coeli partesque
CAP. X L I X . De subcingulo.
xodiaci rcferentes, boc significarc voiebant quod
Pcr subciugulum quod perizoma vel c i u c i o r i u r u
omnia ejus subsunt a r b i t r i o , cujus personam gerit
d i c i l t t r , elccmosynariutn studium significatur. Ihyi
eis i n d u l u s sacerdos. L i c c t noslrt e l h e a l u s H i e r o r
d u p l i c a l u m suspcnditttr, qula p r i m u m animae SUJB
n y m i t s i u illis quoque spiritualis iutelligealiae vela
i n i s c r c r i pcccata cvitando, deinde proximo necessa-
paudere velint. quoniam ergo nec vetera caruertint
r i a impeudciido c u i l i b e l p r & c i p i t u r .
ratione, nos cxeinplaria sttpergressi coclestiiiin, ipsa
CAP. L . De casulu.
potius i n vero sacerdotio coelestia coiilcmpleiuur. <
Casula, qttae et planeta d i c i t u r , omnibus ittdumen-
Ves;es sacras a veteri legc suinpsit Ecclesia. l i u i n e -
tis superponitur, per q u a m charitas i n t e l l i g i l u r ,
rale qttod tn lcge epbod a nobis &miclus d i c i t u r ,
qiue oinuibus virttitibus eminentior c r e d i t t i r . Haec
oapul ei colum aique buincros (tinde et buincralo
super d e x t r u m brachium l e v a l u r , u t amici i n Deo
v o c a t t i r ) cooperil, et v i u i s duabtis p c c l i s stringil.
amentur ; rcplicaturque 6iiper s i n i s t r u m , u t i n i -
l u bumerali i g i l u r spes a l e r t i o r o m i i i t c ! I i g " l u r ; de
iiiict proptcr Deum d i l i g a n l u r .
qua Aposioius : El galeam $uiuti$ % iuquil, attumite
C A P . L l . De favone.
(Ephet. v i ) . Capul amiclu cooperimus, u l omuibug
Ad ex.lremum saccrdos favoneni i n sinistro b r a -
sensibus quorum pleniludo i n capite est, pro spe
chio pouit, quetn et manipulum et sudarium veleres
seternorum Deo serviamus. Colluin pcr quod vox
appellavcrunt, per quem o l i m sudor e l u a r i u m sordes
trausil eo c i r c u m d a m u s , u( spe aeternorum o r i
exlergebantur. Per hoc poenitentia i i i t e l h g i t u r qua
nostro ponamus ciistodiam, et n i l nisi quo.l latt-
quotidiani excessus extergendi sunl. In sinislro
dem Dei sonet proferamus. Humcros quibiis oucra
Lrachio p o r l a l u r , quia i n pruiaCiitl v i l a quae per
p o r l a i i i t i r eo velamus, ut j u g u i n Doinjnt paticiiler
sinislrum sigitificatur, poeniteiilia necessaria est.
ferre doceamur. V i l t i s humeralis pectus s l r i i i g i m i i s , | 1
His omuibus ornamentis sacerdos decoralur.
u l i n peclore nostto cogitalioncs i n i j u a s et inutilcs
CAP L I I . De veste episcopati.
Teprimamtis.
(piscopus autem et bis c l aliis quibusdam exor-
CAP. X L V L De alba. natur, sciliccl l u n i c a , dahnatica, sandaliis, milra,
A l b a , quas i n lege lunica linea vel U l a r i s , et a chin«lecis. annulo, baculo. Et qttotiiaiii snpcrins de
Grjecis poderis d i c i l u r , m u n d i t i a i n vitse desiguat, duobus u l t i m i s , scilicct anuulo c l bacitlo, dictuiu
Haec descendit usque ad lalos, ttt q u i ea se i i i d i t u n i , esl i n ordiue episcoporuin, de cacteris dicamus.
usque i n finem v i t x stiae m u n d i t i a m carnis scrvare Tunica quai strictas habet mauicas, et non usque
adinoneanlur. Alba el amietiis non nisi dc liuo ad u l o s sicul alba, sed usque ad m e d i u m crus por-
l i t t n t , quo.I m u l l i p l i c i labore i n candoreiu vertitttr, r i g i t u r ; m i l i t c m C h r i s t i vult esseliberum e t a d bona
qnia quae per baec duo signantur, magno labore ac- opera expeditum.
q u i r u t t t u r et acqtiisita c u s t o d i u n i u r . C A P . L1II. De dalmatiea.
CAP X L V l l . De cinjuo. Dalmatica a Dalmatia provincia d i c i t u r , i n qua
Per c i n g t t i u m , quod i n lege bahbeus, a Graecis primtitn est invenla. Ilac pro colobio apostolomm,
aona dtcitur, coniinentia i n t e l l i g t l u r , qua cor ne quod erat veslis c u c u l l a U sine manicis, u t i t u r Ec-
405 DE OFFICIIS E C C L E S I A S T I C I S . — L I B . I I . 405

clesia ex beati Sihrcstri i n s t i t u t i o n e . Haec vestis i n A CAP. L V I . De ciiirothccis.

niodum crucis formata, indicat porlanlem eam cum Cliirotbecarum usus ab apostolis traditus est. Per
\ i l i i s el concupiscentiis debere esse c r u c i l i x u m . Duae manus operationes, per ebirotecas earum occultatio-
lineae coccineae, sanguinis Christi effusionem signifi- nes signantur. Sictit enim aliquando manus c h i -
cant pro duobus populis factam. Fimbriae quae rothecis velantur, aliquando exlractis iilis detiudan-
quasi quaedain linguae de dalmatica ante et retro t u r . Sic bona opera i n t e r d u m propter arroganliain
p r o c e d u n i , s u n l verba etexempla pr&dicatoris quae declinandara c e l a n t u r ; interdum propler aedificatio-
r.obis imilanda proponit. S i n i s t r u m latus daJmalicae nem p r o x i m i s manifestanlur. Chirotbecae i n d u u n t u f ,
fimbrias habet, quia acliva v i l a impedita fest et cum boc i m p l e t u r : Covete ne juslitiam vestram fa*
t u r b a t u r erga p l u r i m a . D e x t r u m iatus non habet cialis coram hominibus, ut videamini ab eis (Malth.
fimbrias, quia conlemplativa vita quieta manet, et v i ) . Rursus c x t r a b u n t u r , c o m hoc i m p l e t u r : Luceat
rcgina a dextris stans n i h i l i n se sinistri habct. tux veslra coram hominibus, ut videant opera vestra bona
Manicarum largitas cst datoris hilaritas et iargitas. etgtoripcenl[Patremve$trumquiin ccetie e$t{Matth. v).
C A P . L I V . De sandatiis. CAP. L V I I . De patlio archiepiscopi.
His omnibus insignibus fnlget archiepiscopus;
Sandaliis utuntur cpiscopi, quae subtus integra j j .
insuper c t p a l l i o , quo a caeteris discernitur episco-
aperturas babent sttperius, ut per boc designclur
pis. Hoc duas lineas habet, a summo usque deorsum
quod praelalorum affectus, qui pedtim nomine i n S c r i -
ante et r e t r o dependenles, et purpnreum sanctae
p l u r i s designantttr, a terrenis removendi sunt et ad
crucis signacuium praeferentes. Hoc est duorum T e -
coeleslia d i r i g e n d i .
stamenlorum doctrina passioni C h r i s t i testimonium
C A P . L V . De milra. perhibens. Circulus c i r c a c o l l u m pontificis torques
Mitra pontificalis esl assumpta ex usu legis. Haec est aurea, quaelegitime certantibus p r o m i t l i l u r . Mos
Graece tiara et m i t r a , L a l i n e vero infula et pileum apud veleres f u i t , ut legiiime certanles coronam i u
appellalur. M i l r a quae caput tegit e l velat, i n quo capite, torquem i n collo acciperent. Unde tbeologia
est sensuum plenitudo, custodia es« secsuum ab i l l e - dives r e r u i n , sed vocabulorum pauper, Iwec n o m i n a ,
cebris mundanorum. Duo ejtis cornua d u o r u m Te- corona, lorques, ad intelligendum aelernae r e t r i b u -
stamentorum munimenta significant, quibus episcopi lionis praemium saepe transsumit. Spinulae quibus
et se et alios contra m u n d i illecebras munire p a l l i u m affigitur, s l i m u l i charitatis s u n t , q u i b u s c i r c a
debent et bosles C h r i s t i veutilare* curam subdiloruni stiinulatur arcbiepiscopus.

LIBER SECUNDUS.
DE ECCLESIASTICIS OFFICIIS,

CAP. I . De Hora P n m a . C A P . X X . De missione diaconi ad l e g e n d u m E v a n

CAP. I I . Qualiler et ad quid preces fiant.
C A P . I I I . D e T e r t i a , e t S e x t a et Nona.
C A P . I V . Qnando preces dicantur ad Horas, et
quando taceanltir.
C A P . V. De ofiicio vesperlino.
C A P . V I . Unde ccepit A n t i p b o n a r u m usus*
C A P . V I I . De Conipletorio.
C A P . V I I I . De officio n o c t u r n a l i .
C A P . I X . Quare boc oflicium tres babet d i s t i n -
ctiones.
C A P . X . De laudibus m a l u t i n i s .
C A P . X I . De missaundesumpsit exordium e t u n d e
augmentum.
CAP. X I I . Quod missa tribus lincuis celebralur et
quare.
C A P . X I I I . Quaet ratio moduiizandi i n celebratione
missae.
C A P . X I V . De I n l r o i t u missae e l processione n i i -
iiistrorum.
C A P . X.V. De cantico Gloria i n excelsis Deo,
C A P . X V I . De O r a l i o n e ; quare CoIIecta d i c a -
tur.
C A P . X V I I . De Epistola el causa nominis hujus.
CAP. X V I I I . De Graduali sive Responsorio, et
causa uiritisque n o m i n i s .
C A P . X I X . De Alleluia et Pueumatuni siguifica-
Uone.
gelium.
C A P . X X I . D e S y m b o l o apostolorum, quando et
quare caniandnm s i t .
C A P . X X I I . DeOfferendaetsignificationeVersuum.
C A P . X X I I I . De oralione Secreta, et quare i u
fine ejus vox elevetur, et de patena, q t i a l i t e r e t a q u i -
bus feratttr.
C A P . X X I V . De Praefalione.
C A P . X X V . Summa scntentiae lotius Canonis.
C A P . X X V I . De significatione.altaris exterioris.
C A P . X X V I I . De signilicalionc allaris i n t e r i o r i s .
C A P . X X V I i l . De propitiatorio myslico.
C A P . X X I X . De actione p r i m a i n missa.
C A P . X X X . De mystico r a t i o n a l i .
C A P . X X X I . Quid petat Oratio primae actionis
C A P . X X X I I . De actioue secunda.
C A P . X X X I I I . Quid p e t a t O r a t i o secundae actlonls.
C A P . X X X I V . De actione t e r t i a .
C A P . X X X V . De Oralione pro defunctis.
CAP. X X X V I . De myslico superhuinerali.
C A P . X X X V I I . Quod signa crucis u l l i m a a n n t -
missis omnibus differunl i n causa.
C A P . X X X V I I I . Quid significet elevaliosacramenti.
CAP* X X X I X . De Oratione Dominica, quae esl
Oratio lertiae actiouis.
CAP* X L . Qttare pax datur aute Communionem.
C A P . X L L De Cominttoione.
 *>* APPENDIX A D HUCONIS OPEftA DOCMATICA. 46S
CAP. I . 0 « Hora Prima. A naliter. Quod d i c i t u r tacuta $tecu*otum 9 circumto-
cutio aeternitatis esl.
Exsecutis priucipaiibus Ecclcsiae sacramentis, de
S i c u i eniin saeculum annornm d i c i t u r quod con-
ccclcsiasticis officiis addere proposili ratio deposcil,
stat ex centum annis, ita saeculum saeculorum con-
ct pritno de Horis Canonicis. HoneCauonicae d i c u i i -
venienter dicerettir saeculum constans ex centum
lurofficia constilutis boris regulartter i a Ecclesia
saeculis. Sed quoniam totum praesens saecuium non
ceiebranda.
tanto tempore creditur d u r a t u r u m , i n eo quod d i c i -
Hae siquidem Creatori nostro dehiiae laudes et t i t r per omnia $acuta tescutorum % n i b i l aliud quam
p r o cerlis et magnis ejus beueficiis quasi vectigales aeientitatis durabilitas inlermiiiabilis intelligitur.
suot g r a l i a r u m actiones. l n l e r Canonicas autem Ho- Sicut erat in principio* Uude : Ctarifica me % Pater9

ras «a quae dicitur P r i m a , p r i m u m teneal locunt. A b elaritate quam kabui priutquam mundut fieret apud
illa namquc b o r a incipiendum v i d e t u r , qua pateifa* te (Joan. xvu).
m i l i a s opcrarios i n vincam suam c o n d u x i l . S i q u i - Deinde sequitur psaknus quem eantavit David,
dem vinea Domioi est Ecciesia, m i u i s l r i sunt opo- qtiando Ziphaei v o l u e r u n l eum capere et tradere i n
*a?ii\ H i vineam f o d i u n l , quando naturce nosirae manus Saui. Ziphaei i n l e r p r e l a n t u r ftorentet; per
a m i l i i a i c m ad memoriam sibi et aliis r e d u c u n i , et B diaboius et sui i n l e l l i g u n t u r .
q u o s Diabolus e n i m
n u m i l i a r i faciunt et se et alios sub potenti m a n u D e i , florem mundo p r o m i l t i t . Qui aulem ejus sunt flo-
I p s i e n i m operarii de vinea sunt. Slercorant autem r e m suum et delectationem suam i n mundanis con*
vineam, quando propter ampliorem fructificationem stituttnt. Coutra bujtismodi Ziphaeos precamur nobie
peccata ad memoriani reducunt. H i ad j m i l a t i o n e m adesse l u i t i o n e m divinam per omnes horas d i e i , u t
. David quj dicit : Septiet in die taudem dixi tibi(P$at. neque diabolus suggerenio, ncqtte membra ejus
c x v m ) . Septies in die ad confitendum Domino c o n - aperte persequendo, sive occulte, nobis pnevaleant.
v e u i u u t , Hora scilicet Priraa, T e r t i a , Sexta, Nona, Postea sequuntur duo octonarii p s a i m i : Bcati im-
a d Vesperas, ad Complelorium, et nocte ad M a t n t i - maculati (Ptal. cxvm), cum uno Gtoria tanquarti
nas,pro eo quod scriptum e s l : Medta nocte turgebam psalinus u n u s ; et duo alii cutn uno Gloria tauqiiam
ad confitendum tibi (Ptal. cxvm). His adjunguntur unus. Psalmus enim praedictits scilicet Beati imma*
Laudes Matutinae, quae tamen i n t e r Horas d i i i r n a s culati (ibid.) pleuus est itiortim inslructionibus*
computantttr* Septies ilaque i n die conveninnt ad Opoitet autetn ut quos Deus l i b e r a v e r i t de vincutis
coufilendnm Domino* semel i n nocte. Cotiveuitint et carcere i n i m i c o r t t m , moribus bonis et piis ei as-
autem praediclis horis ad iaudandum Dcum in psat- Q sislant. l s t i quasi tres psalmi obsequium nostrum
niis et liymnis : et u t aures divinis lectionibus ac- Domino pra senlant per tres Horas, P r i m a m scilicet,
conunodent. I n omnibus enim eliam divinis l l o r i s Secundam et T e r t i a m , ut i n his tribus a Domino
Lectiones recitantur, quas nos i n Horis divinis Ca- custodiamur. Singulis repelilionibus subjuugitur
pilelto vocamus. Capitella ideo d i c u n l u r , quia d i s l i i v Gloria Patri 9 ne propter psalmos, q u i de Vcteri
ctionis ofliciorum posl psalmodiam capila sutit, i d Testamento sunt, officium nostrum ad Novtun Te->
est p r i n c i p i a . V e r b i g r a t i a : I n o m n i die Hora Ter- stamentum non putetur pertinere. E t hoc semel d i -
tia eadem manet psaimodia et hymnus idem, Post c t u m , ubique i n t e l l i g a l u r . His addidit iidelium de-
psalmodiam vero aiiud s e q u i t u r i o Dominicis diebus, votio : Quicunque vutt taivut e$$e % ut articulomm
aliud i n ferialibus, aliud i n festis m a r t y r u m , aliud fidei q u i sunl necessarii ad salutem, nuila diei nora
1u festis confessorum, Cujus varietatis capitelium obliviscamur.
p r i n c l p i u m teneL Postea j u x i a Ecclesiae nostrae consuetudinem se-
Sed notandnm qtuxl i n P r i m a et C o m p k t o r i o nuila q u i t u r Lectio ex Isaia s u m p t a : Domine, miterere
post psalmodiam est pro diversitale dierum sive fe- nottri 9 te enim (Itai. x x x m ) , e t c , servata videlicet
storuut varietas, ut per hoc i i i s i n u e l u r quod p r i n c i - illa antiqui populi consuetttdine, quae i n libroEsdrae
phiro et finemopertim n o s l r o r u m finniter et i n c o n - D scripta est. A i t eniin : Convenerunt fitii Itraet inje*
ensse soii Deo a t t r i b u e r e debemus. junio et taccit % et humut tuper eot % et teparatum ett
Sed ad i d unde coapimus r e v e r t a m u r . Mane con- temen filiorum Itrael ab omni filio alienigena; et
c;regatis ad pascua vitae Cbristi ovibus, opilio noster, tteterunt et confitebantur peccata tua et iniquitatet
timens lupum q u i rapitet ditpergit ovet 9 ut babemus patrum tuorum % et conturrexerunt ad ttandum; et
i n Evangelio (Joan. \), et non minos leonem ^tit legerunt in voiumine tegit Domini Dei tui (Nehem.
eircuit quccrent quem devoret (I Petr. v ) , sic i o c i p i t : i x ) . Undc Beda super memoratttm l i b r u m : Q u o r u m
Deu$ in adjutorium
9 meum intende : Domine % ad ad~ exemplo reor i n Ecelesia roorem inolevisse pulcher-
juvandum me festina (Ptat. x x x v n ) . E t quoniam $ine r i i n t u n , u t per singulas divinae psalmodiae Uoras,
recta fide aliquid Deo ptacere impottibile ett (Bebr. Lectio una de Veteri sive de Novo Testamento c u n -
XJ), subjujjgit ipse pastor cum grege suo : Gloria ctis audienlibus dicatur : ct sic aposlolicis sive p r o -
Patri et
9 Filio% et Spiritui tancto. Quojljest : Una et pheticis confirmati verbis ad instantiam orationis
eadem credatur esse gforia Patris, e l F i l i i et Spiritus genu flectant, Usus tamcn m u l t a r u n t est Ecclesia-
saoctj. et nunc et texxoer^ i d est o m n i lempore, in r u m ut ud P r i m a m non legatur Lectio, sed usquead
tafcuta ttvcutorum, i d est post omnia tempora aeter- Capituluvn post P i i m a m reservetur. Lectionem se«
m DE OFFICHS E C C L E S I A S T I C I S . - IIB. II. ;4I0
qitttur liesponsorium, sicut i n omnibus fere Uoris, A praesentia peccata d i l u e r e , et i n posterum v i t a r e
Cluittr, fili Dei vivi, etc. possimus, ideo d i c i m u s : Deus in adjutorium meum
Deinde Yersus Exsurge Domine (Psal. x x x m ) , etc.
%
(Psal. L X X I I I ) . E t lliiita Oratione Dominica a d d i t u r :
I n aliis tamen Ecciesiis sine Lcctione et Responsorio Respice, Domine, inservos tuos et in opera tua(Psal.
psalmodiam sequitur Versus. Versus a reversione L X X X I X ) . Quod ideo fit quia nos sumus el servi Dei,
nomen accepit L e g i t u r e n i m i n libro N u m e r o r u m et opera ipsius. Et dirige fitios eorum (ibid.), filios
quod, d u m arca D o m i n i , quae signilicabat Ecclesiam, dicit cogilaiiones quae nascuntur ex menle.
poneretur i n tabernaculis, dicebatur : Revertere,
CAP. I I I . De Tertia, Sexta et Nona.
Domine, ad multiludinem filiorum Israei (Num. x).
Reversio D o m i n i ad Israei non est aliud quam u t Hora Tertia i n qua tuitionem d i v i n a m rogavimiis,
r e v e r t i faciat Israel toto corde ad se. Deos e n i m congregatt liora p r i m a , hora, i n q n a m , l e r t i a , iteruro
non habet a quo reverlatur, c u i totum praesens est. i n ecclesia congregamur ad confitendum Dotnino, et
Juxta morem bunc s l a l u t u m est a sanciis Patribus p c r tres repetitiones psalmi supradicli nos famulatui
ut Vcrsus diceretur i n unoquoque oflicio, u t , si m e n - Dei per tres sequentes Horas praesentamus et o f t V
tes nostrae cogitando illicita pro nimio opere psal- H m u s , per quartam et q u i n t a m et sextam. I n sexta
i n o r u m deviaverunt, Versu excitatae ad Deum rever- B
i l e r u m congregamur ad psailendtim Domino, et per
tantur. tres repetitiones psalmi supradicli nos divinae l u i -
CAP. I I . Qualiler et ad quid preces fiant. t i o n i per tres sequenles horas commendamus, s c i -
I l i s r i l e peraciis, inchoamtts implorare Dei mise- licet per septimam h o r a m , octavam c t nonam. I t e r u m
r i c o r d i a m , dicendo Kyrie eleison. Ter iiivocamus hora nona convenimus, et tribus repetitionibus ejtis-
P a l r e m , ter F i l i t t m , ter S p i r i t u i n sanctum, ut nostri dem p s a l m i , nos i n Dei famulatu per tres sequenies
misereatur exaudiendo preces qtiae s^quuntur. Unaro- horas s t a t u i m u s , sive m u n i m u s nos ab insidiis i n i -
quamque t r t u m personartnn ter invocamus, qttia m i c i , scilicet per decimam h o r a m , et undecimam et
nniusctijusqtie t r i u m misericordia t r i u m miscricordia duodecimatn. Unumqoodque h o r o m officium suam
e s t , sicut t r i b u s est honor utitis et una majesUs. habet L e c t i o n e m ; qnae, sicut supra diximus, C a p i -
Preces ex pcrsona eorum d i c u n t u r qui qtiotidie ca- leiluin a p p c l l a l u r . Quaeritur c u r i n d i u r n i s L e c t i o n i -
d t i n t , et nituntur resurgere per poenitenliain. Unde btts benedictio non posluletnr, sicut i n N o c l u r n i s .
post Dominicam Oratioitetn s e q i i i t u r : Vivet anima Quod ideo fit quia major eas recitat, cujtts est dare
meael taudabit te (Psal. c x v m ) . Quasi s i t : M o r t u a benedictionem; i n Nocturnis autem p e t i t u r , quoniam
fuit anima pro c r r a l i b u s meis; at deinceps v i v e l per r • niinoribus l c g u n t u r . Sed non rainor qnaestio oc-
conversionem. Et f judicia tua adjuvabunt
adjuvabunl me (ibid.).
(ibid.) c a r n l
> c u r
' 8 C
* Lectiones legantur a ma-
, l i c e l d i u r n

Quia d i x i s t i : Nolo mortem peccatori$ sed magis ut j o r i b u s , cura Nocturnae legt soleant a i n i n o r i b u s .
%

convertalur et vivat (Ezeck. x v t u ) ; et melius jndicas Quod ideo flt, quia i n d i u r n i s officiis non p r o diver-
parcere poenilenti quam conterere pcccantem. Hoc sitate temporum sive festonim) v a r i a n t u r ea qtue
officium, sicut qoodltbet alitid, praeter N o c t u r n u m , Lectionem praecedunl, sed semper eadem manent.
Oratione concluditur : Domine Deus Pater% qui nos I n Lectione autem inciptt p r o varietate temporum
ad principium, etc. Et haec omnia i n Dominicis el et solemnilatum officium v a r i a r i . Quam officiorum
caeteris feslivis diebns stando dicttutur, propter m e - v a r i a t i o n e m , m a j o r e s , quia certius noverunt q u a m
m o r i a m Dominicae resttrrectiotiis, c u m quo omncs minores, Leclionem legere consueverunt. I n Nocturne
sancli spe r e s u i r e x e r u n l . I t i aliis autem diebus ge- autem officio, et I n v i t a t o r i u m , et Hymnus et psalmi
nua i n terram fixa tenemus, d u m d i c u n l u r preces ipsi hanc faciunt distinctionem. i t e r u m quaeriiui
quae d i c u n t u r propter levia peccata, ct dum d i c i t u r cum i n Leclionibus d i u r n i s et quandoque i n Noclur-
pcenitentialis psalmus : Miserere mei Deus (Psal.
f L), nis non p r o n u n t i a t u r auctor sicut i n his quae c d
qni propler gravia peccata irequetitatur. Ideo autem missam l c g u n t u r . Quod ideo fil, quia bubuici e t
lioc officium et omne a l i u d pncter n o c l u r n u m Ora^ D subuici et omnes fere o p e r a r i i ad missam conve-
tione c o n c l u d i t u r , quia d u m sumus \n praesenti n i u n l ; ad caeteras autem boras elerici et domestici
saectilo, inaximc qtiaudo ad exlrinseca negotia C X H ecclesiae, q u i ex verbis a u c t o r u m , propter freqnen^
mus, necesse esl nobis u t orationibtis sanctorum lem consuetndinem audiendi satis auclores cogno-
i n u n i a m i i r , sive quia mos est u l quando familiare sctint. I l l i atitem proptcr r a r i t a t e t n audiendi, q u i
colloquitim habemus cuin servis Dei, amorem religio- sunt auctores L e c t i o n u m nesciunt n i s i nomina eorunt
nis antequatn scparemur ab i l i i s , i u u l t i m o bene- p r o p o n a n i u r . Quaeritur etiam quare offlcia diurna
dictionein petamus. In Nocturuo aulem non ifa fit, accipiunt nomen a P r i m a , e i T e r t i a , et Sexta, et
quia i b i non est separatio, sed Matutinum conjunctim Nona, et non ab aliis. Quod ideo fil,quia his horis.
cum eo c a n i t u r . Post ftnem hujus oflicii additttr i n convenimus ad Dei s e r v i t i t i m , per quas Evangeliura
veneratiotie o m n i u m s a n c t o r u m : Pretiosa est in con- n a r r a t o)>erarios introductos i n v i n e a m , quae stguin
spectu Domini (Psat. cxv), ctc. Fiititaque Oratione ficat Ecclesiam.
scquitur familiare obsequium pro nobismetipsis et CAP. I V . Quando preces dicanlurad koras % et quandts
p r o familiaribus nostris. Unde quia noa plos caeteris taeeantur, et quare.
peccasse repmamus u t auxilio Dei praeterila et I n oronibus officiis, excepto n o c i u r n o , niai iaa ( c s ^
*ll APPENDIX A D HUGOJ > OPERA DOGMATICA. 4K
vitatibos, dicuotur Preces et Miserere mei, Deus. •ccupent mentem j u s t i etiam per diem ? Ocuff e n i m
Preces propter levia et qttotidiana peccala; Miserere adducunt ad eam illices formas. Per aures i n l r a n t
mei.Deus (P#o/. L ) , propter g r a v i a . E t nolandum verba detraclionis aut Juxus. Nares quoque non s u n t
quod preces relinent modos orandi quos enumcrat aiienae ab boc peslifero i n t e r n u n t i o . Per os quoque
Paulns dicens : Obsecro primum fieri obsecrationes 9 mens poiluitur, quando criminosa seu eliain otiosa
praliones f postulaliones, gratiarum acliones, pro om* loqtiitur verba. Manus p r o c u l dubio et pedes icr
nibus hominibus 9 et pro iis qui in sublimitate sunt t a n g u n t ; unde anima fit deterier per cogilationem.
constiluti 9 ul quietam et tranquillam vitam agamus in Atqtte i n istis quinque sensibus quotidiano l u n d i *
omni pietate et castilale (Tim. n ; Psal. XL). Obsecra- m u r assultu. Uude i n noctis i n i t i o qttando ad d o r m i -
l i o esl cum solulionem roalorum pelimus, ut t l l u d : tionem accedimus, quae qua»i quaedam imago m o r t t s
Ego dixi: Domine 9 miserere mei (Psal. XL ), etc. est, et cui multa assistunt pericula, pro delictis q t i i n -
O r a l i o cst cum postulamus bona nobis a Deo d a r i ut que sensuum veniam deprecando quinqtie psalmos
i l l u d : Ostende nobis f Domine 9 misericordiam luam caniamus.
(Psal. LXXXIV). Poslulatio est cum precamur ut o m -
C A P . V I . Cnde ccepit Antipltonarum usus
tiia qtiae stint contraria bonis nostris, ut est subre-
ptio daemontim, sive molestiae passionis, minttanttir IIos quinque psalmos Antiplionarum solemus can-
et supereiilur. Unde i l l u d : Convertere, Domine, tare. Usus anlipbonaruin i n Ecclesiis ab Ignatio e p i -
usquequo et deprecaberis (Psal. LXXXIX). G r a l i a r u m scopo Anliocbiae u t T r i p a r t i t a n a r r a t b i s l o r i a coepit
vero actio est u t i l l u d : Confiteantur tibi9 Domine, a c t i l a i i . Ita euim n a r r a l . Dicendttm csl lamen unde
omnia opera tua (Psal. CXLIV). Pro his qui i n snbli- ccepit i n i l i u m ut i n Ecclesia Anliplionae decantcntur.
tnttate stint precamur, ut i l l u d : Domine, salvum fac Ignatius, AntiocbiaB Syriae tcrtius post aposlolum Pe-
regem (Psal. x i x ) ; e t : Uremus pro ponlifice nostro. t r u m episcopus, qui etiam cum ipsis degebat apostolis,
Dttm Preces d i c u n t u r , sacerdos, quia peccalor esl, v i d i l angelorum visionem, quomodo pcr Antiphonas
citm peccatoribus proslratus est. Sed quia vicem sanctae T r i n i t a t i dicebant Hymnos. Isqtie modum
lenet C b i s t i , stando d i c i t Orationem, ut r e s u r r e * visionis Antiochcnae tradidisse probalur Ecclesiae;
ctionem recolat cjus cujusvicem tenet. I n Dominicis et ex boc ad cunctas t r a n s i v i t Ecclesias. Antiphona
ct festivis diebus non fiunt htijusmodi Preces per autem d i c i t u r e o quod j u x l a ejus moduialionem allera
i l o r a s , i t t ad memoriam reducamus, quia i n futura pars c h o r i conlra alteratn sonet, d u m duae cbori
restirrectione, u b i e r i t vera libertas et vera sancto- partes psalmum alternatitn decaitlatit. Posl baec se-
r i i m citm angelis societas, nulla deprecaiio pro i n i - q u i l u r Lectio a pastore prolala, deinde psalmus. E t
seriis e r i t necessaria. Salutatio pnecetlit et subse- quoniam i u eo suavis et beneplacita cst modulatio,
quiitir Orationem, propter dttplicem Domini ad ne cor sui oblitum pcr superbiam, quae ex dulci m o -
disciptilos saiutationem dicenlis : Pax vobis (Joan. duialione uasci solel cvanueris, sequitur versus per
x x ) . Post Orationem autem sequiiur Benedicamus quem meus ad se revocatur et excitatur, u t meiius
Domino, et Deo gratias, qtiia sicut Dominus, post- aitendat sequentia, h y m n t i m scilicel beatae Mari.c,
qtiam salulavit discipulos, itertitn benedixit e i s , et qui ad expellendas diurnas illecebras i n i n i l i o noctis
»11 i gratias referendo adoraverunt e u m , i l a presbyter decaiilatur. Quera euim superbia i n die r a p i t extra
q t i i vicaritis ejus est, posl i t c r u m factam salutatio- ae, audiens : Dispersit superbos (Luc. i ) , reverlaiur
neitt confratribns d i c i l : Benedicamus Domino, scili- ad se. Si quem t c m p o r a l i u m r e r u m appetitus dele-
cet subaudiendo cojus membra sumus i n quo bene- c l a l , Diviles dimisit inanes (ibid.) 9 eum ad se r e t r a -
d i c i m u r omnes. £t coiifratres gralias referunt d i - hat. Si quem specialis auTictio c o n t u r b a t , recogitet
c r i i t e s : Deo gratias. quia Dominus exaltat Itumiles (ibid.). Si cui obrepit
potenlia hujus saeculi, supprimat cam Deposuil po-
CAP. Y. De officio vespertino.
lenles(ibid.). De Oralione, e l q u a n d o preces faciendat
In uoclis i n i t i o , sole videlicet occidentc, vesperti- s i n l , vel i i o n , et quare, superius d i c t u m est
iiiiin Deo ofleritnus s a c r i f i c i u m , quando ad confiteit-
C A P . V i l . De Completorio.
diim Domino convenimus. Dicit Isidorus i n l i b r o
Completoriuni ideo d i c i t u r , quia i u co complentur
Etymologiarum : Yespertinum ofliciuni est i u noctis
q u x usque ad d o r m i t i o u i s quietem facienda sunt.
i n i t i o vocatum a stetla vespera, quae surgit oriente
I n d e e l apud monachos tenetur ex Rcgula beati Be-
nocte. E t Augustiitus i n psalmo x x i x : Yespera fit
nedicli u l ab ejus officio claustra oris inuniaut, et e r
qnando sol occidit. Hittc posstimus conjicere, quando
aliena faciant a c o m m u u i colloquio usque duro i l e •
feitos e l a s c r v i l i opere ferialos dies obscrvamus,
qttod eos observare debemus a vespera usqtic ad r u m ad opera redeanl. I n eo oflicio quatuor p s a l n i

vesperam, i d est ex quo sol occidit usque ad a i i u m recoluntur usque ad V c r s u m . l n quatoor psalmis ,

solis occasum. Quotidianus usus nosler tcnet u t qualuor elemenla nostri corporis Deo commenda-

qtiinqtte psalmos c a n l e m u s i n oflicio vespertino. Quis inus. Quod ostendunt ipsa psalmorum verba. ln
euim i C i c i t , qttanquam per quatttor horas diei nos primo d i c i l u r : In pacein idipsum dormiam et requie*
Deo commeudavimus, sicut supradicium est, qtiani» scam (Psal. i v ) . Quod licet Propheta de dormitionc
impediinenta t t quot tristitirc scu Jaeijtia» iuanes m o r t i s i n t e l i c x e r i t , tamen insttlutor oflicii ad soroui ^
 413 DE O F f l C J I S E C C L E S I A S T I Q S . — LIB. I I . 414
dbrmitionoro haec r e t n l i l quia somnus quaedam A p o n i t u r psalmodia», i n Vespcris a u t e m e t Complcto-
imago m o r t l s est, sicut praedixitnus. l u secnndo d i t io et Laudibus Matutiuis seqttitur psalmodUni. A d
c i t u r : In manns tuas commendo spiritum meum quod d i c e n d u m v i d c t u r quod i n Mattttinis zkul
(Luc. x x m ) . Quem versum Christus ante m o r t e m d i c l u m est, H y u i n t t s s t a i i m i n p r i n c i p i o p o n i t u r u l ex-
p r o t u l i t u l t i m u m . Unde et nos de eodem psalmo n i l citet sua modulatione corda torpentia. I n P r i m a ao-
ampiius dicimus. I n tertio psalmo d i c i t u r : Qui ha~ tem et c x l e r i s Horis d i i i r n i s , u t ad d i v i n i amoris
bitat in adjutorio Aliissimi (Psul. xc) , e t c ; quae dulcedinem retrabat corda curis quotiJianis occn-
fere omnia oralione sunt plena, licet afQrmative p r o - p a l a . I n Vcspcris autcm ideo post psalmos p o n i t u r
ferantur. Q u a r l o , ttt haec omnia nobis a Deo conce- H y m n u s , u t corda excilot ad canticum Simeonis
d a n t u r , monemur Dcum benedicere et laudare. S i - quod de Evangelio s i i m p t u m , s l a l i m seqtiiiiir post
KAiliter et l l y m n u s corpora nostra Deo commendal, H y i n n u m , praeposiio lan.en eidem versiculo. Eadem
quod patel ex ipsis H v m n o r u i n verbis. I n l i y i n n o causa polest non inconvenicnter assignari et i n
quotidiano sic babes : Vesperis et i n Laudibus Mattititiis. In Vesperis a u -
Procul recedant somnla tem moduiatione l l y m n i c x c i t a m u r ad inteiligendum
Kt noxia phantnsmata, Canlicum Mariae v i r g i n i s : Magnificat anima mea
Hostemque nostrum comprime B
Dominum (Luc. i ) . I n Matutinis Laudibus ad C a n t i -
* ISe polluantur corpora.
.um Zachariae praeparamur : Benedictus Dominus
I n alio Hymno sic Dens Israel (ibid.).
Fessa labore corpora C A P . I X . Quare hoz oficium tres habeat
Nottis quiete recrea. disiinctiones.
Psalmi et Lectiones et Responsoria diebus festis
E t i n alio sic .
sub t r i b u s distinctionibtis c a n t a u t u r . Q u a r l a m f a -
Precamur, sancte Domine f c i u n t laudes Matuiiuae ; T r c s priores N o c t u r n i , s h e
D*fende nos in hac nocte 9
vigiliae, niore Romano i i u n c u p a u l u r . Siquidem nox
Sit nobis in te reqnies,
Quietam noctem tribue, etc. i n quatuor vigilias anliquo more d i v i d i t t t r . Quaruni
p r i m a c o n t i c i n i u m d i c i t u r , secunda intenipesturo,
Roc etiam Verstis aperte d i l u c i d a l , dicens : tertia g a l l i c l n i u m , quarta antelucanum. Unaqtiaeque
Cuslodi n o i , Domine, ut pupitlam ocuti; sub w n - autem t r i b u s boris coutenta esl. Unde et t r i u i n n o -
bra aiarum tuarum protege nos (PsaL x v t ) . Hoc c t i i r n o r u m singulum tres habel psalmos quibtis nos
atilem propter perictila fieri consuevit qnae plus d o r - toiidcm horis noctis Dei serviiio praesentamus.
imendo quam vigtlando homines i n v a d u n t . S i c u t Juxta n u m e r u m psalmorum Lectioucs r c c i t a n i u r ,
enkn pericnlosum est h o m i n i , dttm transit ex hoc quia i n singulis Horis pracserliin noctis contra s p i -
saecttlo,ntsi se commendaverit Deo, ila p e r i r t i l o s n m riltialcs ncquilias muniendi sumus. I n fesiis m i n o -
est hominibus dormienlibus nisi coinmetidati Deo ribus retcnto n u m c r o psalmorum propter i d e m , t n i -
fuerint attt per hos quatuor psalmos, aut per crticis n u i t u r numertts ieciionmn ad tollcndum f a s t i d i i t m ,
signacultim per qttod Domintts r o r p o r a nostra c u - qtiod i n eis rcbus praecipue vitandum esl i u quibus
stodlal, sicut i n I l y m n o rogamus. l n cantico Simeo- solum acceptalur desiderimn. I n dicbtis profestis,
nis cum ipso oramus u l i n pace a t u m u l t t i saecttli quaudo vidclicet nulla sauctorutn o c c u r r i t festivitas,
qtiiescamus. Unde patet quod i i qtti d o r m i t t n t , eis
psalmi c o i n b i i i a n l u r , et qttasi sex psalmi per Gloria
qtti m o r t u i stint i n Christo c * n f o r m a n l o r . Simeon
Patri distinguuntur, ut el psalterii lectio i n singulia
enim morte corporis orabat i n pace t l i m i t t i , nos
perfi(iattir hebdomadibus et ntimeri mysierium
soroni d o r m i t i o n e .
conservetur. Sex enim p s a l m i , i m o sex psalinortuu
CAI». V I I I . De officio nocturnati. combinationes, ad sex a?tates m u n d i , sive ad sex

I I I nocttirnaii officio dicimus p r i m o : Domine, ta vitac nostrae dies r e f e r u n t u r , quibus anlina et c o r -

bia mea aperies (Psal. 0 , etc. Quod ideo fit quia D pore propter Sabbalum v n aetate el v t i die dcsigna
in Completorio nos peo commendamtis, et c o n c l u - t m n , i n Dei s e r v i i i o laborandum est. Qitidam aliitd
simus o r a . slnguli quodammodo i n singulis seput- assignant i n y s l e r i u i n ubi sub t r i b u s d i s l i n c l i o n i b u s
cris q u i e v i m u s . Deo soli astautes cui non sunt verba iiocturnum celebratttr ofliciuni. Nox e n l m ad qtiam
necessaria, qttja cogitaliones omnes n o v i t . A t ntinc p c i t i n c t bitjusinodi oflicinni, huic saeculo lenebris
qnia i t e r u m convenimus ad confltend»:ni Domino, iguoratitiac pleuo comparatur. Sccundum aulem boc
prccamttr eutn tit sua directione labia nostra ape- ebt s p a t i u m , quod c u m mundo incoepit, et nsque ad
r i a t . Dcinde per l u v i t a t o r i t i m omncs circumqtiaque communem resttrrectioneni dtirabit, t r i a complecli-
ad coufitcndnm Domino vocanlur. Juxta quod ipsius t u r lempora, videlicel tcmpus ante legcm, tempus
I n v i t a l o r i i Versus sccundus sonat : ProJoccupemu* sub lege, tctnpus gratiae. I I ec tria lempora t r i p i i c i
faciem ejus in confessione et in psalmis jubilemus ei Nocturno e x p r i m i i n l u r . Qtii euiin ante legem, et q u i
(Psal. xctv). I i i v i l a l o r i u m sequitur H y m n u s , qno sttb lege fuerunt,nottdum vera redemplione inven a,
r o r d a adbuc lorpentia ad laudes Dei excitan u r . Sed di\ersa Deo sacrificia pro expiatione peccatortim
q u x T i l t i r c u r i n boc ofiicio ct i n quibusdam a l i i s , olfcrebant sicut L e v i t i c i liber ostcndit. Ilaic diversa
scilicct P r i m a , T c i l i a , Scxta, Nona, I l y m n r s p r x - sacrificia Deo oblata c x p r i m i m u s , dnmmodo psalmos,
 415 A P P E N D I X A D HUGONIS O P E i l A DOGMATICA. 410
modo Lectiones, modo Responsoria c a n t a m u s . Quo- A nohh beneficia per C b r i s i u m cognoscamus. Nec o,i •
r u m psalmus q i t i l i b e i a pluribus c a n t a l u r , lectio ab nus idem psalmus ad laudem i n v i i a t i b i . Confitea-
ltno l a n i u i n , Kesponsorium modo ab u n o , modo a mur tibi populi, Deus,fet r e p e l i l , Confiteantur tibi po-
p l u r i b u s . Quia et sacrificia quaedam populi m u l l i t u d o puli omnes (ibid.). Conlinuantur autem bic psaln?'.
oflerebat, quaedam vero solus sacerdos, quaedam sa- dtto et poslea tres, videlicet Laudate Dominum de
cerdos c u m populo. T c r t i u m N o c l u r n u m e x p r i m i t ccelis (Psat. C X L V I I I ) , et duo sequenles , non i n t e r -
tempus primilivae Eeclesiae, i n quo et Judaei et gen- ponendo, Gtoria Patri, u t j u x t a sensuum nostrortir»
tiies i n C b r i s t u m credentes, quia veram bosliam nuinerum quasi quinque psalmi computentur i n hoc
lesciebant, diversa adhuc sacrificia offerehant, vel olficio, u t q u i eos Domiuo decantaverunt, seipsos i n
oflereiida inente judicabant. I n q u o r u m persona sic- omnibus scnsibus suis Deo oflerre signiucenlur.
u t et p r i o r u m d i c i t Psalmista : Quandiu ponam con- Quod hymnus Zachariae, Benedictus Dominus Deue
cilia in anima mea t (Psal. x u . ) Siquidem diversa Jsrael (Lnc. i ) , e t c , ad hoc ofiiciutn i n quo de r e -
concilia qitaerebaut, quia unicum non invenerant. demptionc noslra exsttltatur s p i r i t u a l i t e r pertineat,
Postea vero Ecclesia per vicos et plateas c i v i t a t i s ipsius b y m n i conlinentia declarat. l n diebus profe-
quDirens quem d i l i g i t anima ejus, invenit uiiicum stis loco psalmi i n boc oificio p r i m i c a n l a l u r pceni-
c o u s i l i u m , unicam vitae v i a m , C h r i s t u m (Cant. m ) . B tcntialis psalmus Miserere mei, Deus ( Psal. L) ,
Quod nos post t e r t i u m N o c t u r n n m e x p r i m i m u s ex- quia dies i l l i dies poenitcntiae s u n t , festivitales san-
clamando Te Deum laudamus, elc. Hoc ollicium se- c t o r t i m , dies laetitiae. Loco canlici t r i u m p u e r o r u m
cundum usum inotiacborum, Orationc sicut cactera p o n i t u r aliud canticum j u x t a varietatem d i e r u m .
l e r m i u a i u r . Iit quo p r i t n a r i a m servare v i d e n l u r i n - l i l u d eniin instinclu laelitiue omnia elementa e l u n i -
s t i t u i i o n e m . Nostra aitlem consuetudo humaiitt i n - versas crealuras vocat ad l a u d e i n ; hoc beneficia Dei
firmitali parcens et l a b o r i , oflicio prcediclo laudcs inisereutis r c d u c i l ad nteinoriam ut pceniteules i t o u
Malttiinas c o n t i n u a t , et Oratione utta duo claudit desperetit.
oflicia.
C A P . X I . De missa unde inihnm sumpsit et
C A P . X . De laudibus Matulinis. unde augmenlum.

Sed j a m decursis officiis quae sanctorura P a t r u m

Laudes Matutinae noclis partem sibi v i n d i c a n t
u l t i m a . i i , q u a r t a m videlicet v i g i l i a m , quae usque ad
solis o r t u m p r o t e n d i t t t r . I n hoc olficio quasi reperta
salutis via unica, Domino laudes m u l t i p l i c i t e r de- C D
institutio docuit ad i l l u d veniamus, qttod ipse Do-
minus Jesus sacerdos secundum ordinem Melchise-
dech instituit) et suis praecepit haec i n sui cele-
r a m o r i a m . P r i m o i g i t u r dicendum v i d e t u r
r e m C

cautamtis. Nec j a m tres t a n t u m psalmos, sicut i n unde missa i n i t i u m sumpserit, et unde auginen-
t i i b t i s praediclis n o c t t t r n i s , et i n ditirnis officiis, nos t u m . Dominus e l Salvator noster Jesus missam ce-
i r l b u s qtiae restabant boris Dei servitio praesentamus lebrari i n s l i t u i t , quando panem et v i u u m i n corpus
c t offerimits sed coram ipso corda nnstra eiTunden-
9 e l sangtiinem sunitt committans suis p r x c e p i t haec i u
tes, Rcdeuip o i uo>tro uiidique laudes colligimus. sui facerc comtnemorationem. Apostoli missaui
Priiiioeidccai.taintispsalmum Dominusregnav t(Psat. a u x e r u n t , dutn sttper pancm et v i n u m verba quae
x c u i . l u quo Chrisius mirauda b r e v i t a l c m u l l i p l i c i t e r Domiiius d i x e r a l , ct Orationem Dominicam d i x e r u n t .
laudatur. P r i m o loco a p u l c b i i l u d i n e , secuudo a Deinde succcssores eorum Epistolaset Evangelia legi
f o r t i t u ine, tertio ab operibus,quarlo aplanle[/".,po- statuernnt. A l i i c a n i t i m a d d i d e r u n l , et aiii alia.
teslite]; q u i n l o a Iaudibus universitaiis, s e x l o a v e - Porro Coelestinus papa psahnos ad Introitum
ritate d i c l o r u m , sepiimo a sanctilale propriae do- missae cantari i i i s l i l u i t : de q u i b u s Gregorius papa
mus. Qu;e omnia diligens lector in eodem psalmo postca Anlipbonas a*d I n t r o i t u m modulandas cont-
nolare p o l c r i t , e l i n expositionibus sanclorum inve- posuit. Unde adhuc aliquis versus i l l i u s psalmi ad
nire. Sequitur psaimus Jubilate Domino, omnis lulroitiim c a n t a t u r , q u i o l i m totus ad I n l r o i l t i m
terra (Psai. x c u ) . Qui non j a m angultnn lerrae i n - D canlabatur» Gloria Patri Nicaena synodus composuil,
v j t a l ad laudem , sed s i c u l ubique setninata est bc- scd Damasus papa ad missam cantari insliluiu
nedictio, ita undique e x i g i l j u b i l a l i o n e m . Undc et Kyrie eleison Syivester papa de Graeco s u m p s i t ;
tiiultis ejus habet : Psatmus in confessione. Teitius qtiod Gregorius papa stattiil ad missatn c a u t a r i .
psalmus est Deus 9 Deus meus (Psal..ixu) ad laudem Gtoria i u eicelsis Deo, augelorum chorus p r i m u m
resurrectionis perlinens. U b i d i c i t u r , ad le de luce c e c i n i l , sed l l i l a r i u s Pictaviensis, ab i l l o loco Lauda-
vigilo 9 ipso sciiicet diluculo quando Christus sur- mus te, usque i n finem composuit. Tciephorus a u -
r e x i i . Tunc eniin enixius orandttin est, quando C b r i - tein papa ad missam c a n l a r i i n s l i t u i t ; Symmachus
stus resurgeus spem resurgendi niorlalibus dedit. l u vero papa i n festis tautum dicbus c a n t a r i censuit.
liue d i c i l u r : Obstructum est os loquentium iniqua Dominus vobiscum de Veteri Testamento, scilicel de
(ibid ).0 Quod maxime i u resqrrectione factum est, l i b r o R u t h est s u m p t u m : Pax vobis, De evangelio; et
quia l u n c omnis ambiguitas calcata est. Sed quia cum spiritu f t i 0 , d e Epistoiis P a t t l i ; Amen, de Apoca-
resurrectio C b r i s t i crcdere eam noleutibus intiliiis lypsi. Hacc Anaclclns papa d i c i staluit. Epistolam e l
psi, consequenter adjungilur psalmus Deus miserea- Evangelium Alexander papa ad niissam legi decrevit.
fttr qostri (PsrJ. L X M ) ; in quo oramus ut collata Hicronymtts prcsbyter L e c t i o n a r i u m ut h o l i c babot
 457 DE OFFICHS ECCLESIASTICIS. - LIB. I I . 41*
Ecclcsia collegit, sed Damasns papa ut nunc moris A C A P . X I I . Quod missa tribus linguis celebratur
csi legi i n s l i t u i l . Qui etiam in festivis diebtts Pneuma quare.
quod Jubilutn d i c i l u r * cantare slatuit. Sed abbas N o t a n d u m q u o d tribus l i n g u i s , Hebraica, Graeca
Nothertis de Sancio Gallo Sequentias pro Ptietimis et L a t i n a missa celebratur, qtiia his lilultts passio-
composuisse l e g i i t i r ; quas Nicolauspapa ad missam nfs Domini nostri Jcsu C h r i s i i , cujus repraesentatio
caotari concessit. Anastasius papa decrevit ut dutn inissa esl, scriptus fuisse legitur. I l c b r a i c n m quippe
Evangelium legilur nullus sedeat. Credo in unum est Atleluia, Hosanna 9 ct Amen. Gnecum vero Kyiie
Deum Constantinopolitana synodus i i i v e n i i t i r coro- eteison; L a l i n t n n roliqtium offlcium.
posuisse; sed Damasttspapa ad missam cantari i n - C A P . X I I I . Qua? ratio cantandi in cetebratione missat*
s t i t t i i i . Offertorium Gregofius c o m p o s u i t , et ad Jam nunc ad tbesaurtim sumnii sacramenti, s c i l i -
missant c a n l a r i i n s t i l u i t . Apostoli et eorum p r i m i c e t a d missae s a c r a r i u m , accedeildttm esl. Quod s i
sttcccssores i n quotidiauis veslibus et ligneis calici • i i i i h i pervium se fecerit thesaurtis s a l u t i s ; si aperue-
btis missas celebraverunt, sed Clemeus tradente r i t clavis D a v i d , qui aperit et nemo ctaudil, ctuudit
Petro apostolo usum sacrarum veslium ex lege et nemo aperit (Apoc. n t , 7 ) , g r a t u l a r i e l cautare
snmpsit, et Slephanits papa iu sacris veslibus mis licebit animae mcae quod eam i n cellaiu v i u a r i a m
sam celebrari i n s t i l u i t . Zepherinus papa v i t r e i s ; B i n i r o d u x i l . Nam qtiod i u Veteri Testameuto p r o -
Urbantis autem papa aureis vei argenteis cal cibus m i s s t u n , pneflgitratum et a longe s a l u t a t t i m , In
et pateuis oflerri statuit. Sylvester p.ipa corporale Novo autem datttm , revelalutn et palam facluin
linetim a d d i d i t , eo qttod Josepb corpns Dominicum est, hic pracseulialiter exhibetur, non i n u m b r a . scd
i n v u l v i l in sindone munda. Orate pro me Leo papa in v e r i t a t e ; non i n ligura, scd i n re. I l i c illttd agi-
statuit d i c i ; q u i etiam praefaliones composuil. Dio- I t t r , i n qtto noster David itisauire videbatur tegi
n)sius tamen Areopagiia p i i i n u s Prarfalionem c o m - A c h i s , qtianto lytnpanizabat, corporc super ligiiuni
posuisse p u l a t u r ; sed Gelasius papa ad missain critcis extenso, ct impingebat ad ostia c i v i t a t i s (/
cantari instituit. Sursum corda de J e r e m i a ; Gratias Reg. x n ) , id cst ad conclusa corda et sibi uoti cre-
agamus Domino Deo nostro, de Apostolo est sumptum. dentia, quando ferebatur i n manibtis suis leneus
Sanctus, sanctus, sanclus, Sixttis papa d i m i d i u m de panem et vinutn, et dicens : Hoc est corpns menm :
Evangelio, d i m i d i u m delsaia coiiiposuU, e t a d m i s - Hic est sanguis meus Novi Testamenti (Matth.
sam cantari s i a l u i t . Canonem Gelasius papa compo- x x v i ) ; qtiando dcfluebant salivae i n b a r b a m , i d est
suil; sed Gregorius papa Capiltiltim inlerposuit, videbatur loqui iufaiililia d i c e u s : Nisi manducave-
quod sic incipit Diesque nostros. Leo papa sanctum ritis carnem meam et biberilis sanguinem meum 9 non
tacrificium et immaculatam hostiam apposuit. Pater ^ habebitis vitam in vobis (Joan. v i ) . Qtti t a n v n ac-
noster Dominus quidein docuit, sed Mattlueus c o m - cepto regno super universutn Judam nniversumque
p o s u i t ; Gregorius vero papa ad missam cantari I s r a e l , n u n c , j u x i a iiiysticum sensttm per apolipo-
censtiil. Ipse et praecedens Capitulum Oremus : m c n o n , iitdutus slola byssina, vestittis ephod liueo,
Prceceptis, et sequens Libera nos, qucesumns, Do- p r a c e u t o r inclylus choros ducit sacriflcans et sub-
mine 9 addidit. Benedictionem episcopalent Mar- silit coram arca foederis D o m i n i . 0 regem, o sacro-
tialis episcopus apostolorum discipulus ex magistc- r u m principem. Quod sibi t a n t u m taiu c l a r i capitis
r i o apostolorum t r a d i d i l ; quam probabile s l t i d i u m t r i p u d i t i m : d u m l e n d i l arca? Dci t t b e r i i a e n l u m , et
Deo servientium a u x i t ; isquc mos ex eo iisqtie- imlulus ephod oflert holocauslttm, ct i n nomne
quaque invaluit. Ambrosius dicere coepit, Pax Do- D o m i n i bcnedicit p o p u l u m . A d quem c u m esset <fo
mini sit semper vobiscum. Innocenlius papa dici et t r i l m Jmla, nou pertinebat sacerdotium. Sed r e p u l i t
pacem dari conslituit. Agnus Dei Sergius pana cont- Deus tabcrnaculuin Silo, et elegit t r i b u m Juda, elc-
p o s u i t , et ad missam cantari i n s t i t u i l . Julius papa git David servttm s u u m . Ecce praegestit rex de
i n l i n c l i o n e m corporis D o m i n i i n sanguinem p r o h i - t r i b u Juda cottfidetiler agere i n iis qttx» sciebat filio
b u i l , et Geiasius papa i l l u m excointnunicavii qui r ^ s u o d c b e r i a Domino suo i n quem d i c e b a t : Juravit
coipus Domini acceperit, et sanguincm non suni- Dominus David et non pcenilebit eum : Tu et sacer-
pserit, id est sumere contempserit. Sic enim verba dot in celernum secundum ordinem Melchisedeck
decreti inteiligenda s u n t : alioquin anatbema essent (PsaL c i x ) . Ecce i m p e r a l sacerdotibtis, mandat
q u i i n die Parasceves communicant, quia tttnc c o r - L c v i t i s i i l sanctificentur, cantores i n s i i l u i l , c l t g i l
pus Christi s u m i t u r sine sanguine C b r i s t i i n specie qui arcana eantent, q u i canant per octava, qut c l a n -
v i n i . Cousecrattir quidem v i i i u m pcr lactuin corpo- gant tubis, q u i persouent buccinis, q u i concrepent
r i s C h r i s t i , sed i n sanguinem non m u t a l u r , cuin l y r i s , cyinbalis, nablis, organis. I n his omnibtts atl
verba ad hoc instituta non dicantttr. Communionem F i l i u m r c s p i c i l . Haec enim oronia per C l i r i s t u m i n
Gregorius papa composuit, et ad missam c a n t a r i Ecclcsia coram spiritoati arca Doroitif quotidie a c t i -
s l i i t u i t . Benedicamus Domino de Psalterio stimptum t a n t u r . A r c a namque Doroini convenicnter designat
cst; Deo gratias de Apostolo : sed hacc dici Lco corpus Domini nostri Jesu C h r i s t i , aiilecujns conse-
papa c o n s t i t u i t . Ex his omuibus Gregorius papa crationcro i n Ecclesia roagnis vocibus e x s u l u t u r .
missam ordinasse dicitur u t hodic i n Ecclesia can- Habet baec arca i n s e manna absconditum, quod
tatur. nemo n o v i t nisi qui accipit, dtilcedincm videlicet
419 APPENDIX A D IIUGONIS OPERA DOGMATICA.
s p i r i t u a l i s g a u d i i , quam suscopto sacramento corpo- A x ) ; c l : Anlequam Abraham fieret ego tum \Joan.
r i s e l sanguinis Christi munda corda sentiunt, c i i n v i n ) ; et t Diligite inimicos vestroe (Luc. v i ) . Yelut
oratione nonnunquam percipiunt. Habel eliam t a b u - mirabiles elationes m a r i s , fluxa et falsa corda t i -
las tesiameiiti lege Dci inscriptas, quia i n C b r i s t o , m u e r u n t . Subdiaconus praefert Evangelii textum
quem i n a l t a r i suscipiunt e l e c l i , ct a quo stiscipiun- clausuin, quia lex tcstimonia C h r i s t i c o n l i n e t , sed
l u r , quoniam eum susceptum non m u t a n t in se, sed sub utnbra figurartiin, quia aiitequam Agnus ape*
mutanttir i n Ipsum u t sint c u m capite suo ttnus ruisset sigilia seplem, clatisum erat i n l i b r o lcgis
CbMslus; in C h r i s l o , i n q u a m , sttnt thesauri e l passionis ejus sacramentutn. T h u r i b u l u i n haec o m -
scientiae Dei abscondili. Et i n ipso qtioqtie esl v i r g a nia pnecedit, sed adhuc vacuum, ct significat corda
A a r o n , virga sacerdolalis videlicet vel rcgiae po- ad audiendum verbtim Doniini parata, et carboucs
leslalis. Arcatn ergo Dei noster David, mortis i t n - verbi D o m i n i ad incendendum thymiama orationnm
perio quasi Sauie destrticto, i d est diaboli regno, et tatidum desiderantia. I n quibusdam lamen Ec-
d u c i l i u praesentis Ecclesiac suac Jerusalein, et c o l - clcsiis sacenlos ad altare accedens, statim t h u r i -
locat i n tabernacttlo c o r d i u m fidelium , quod ipse fical. Nam p r a d i c l t i s angelus, sicut i n Apocalypsi
tetendit. Unde Ecclesitc cborus tanquam universa legimus, stetit juxta aram tempti, tenens thuributum
mnltiltido Jacob cauit legilime, et David cum c a n - ® aureum (Apoc. v m ) i n manu s u a , dutn i n conspectu
loribtis citharam p e r c n t i t , qune resonat a s v n e r i o r i , Ecclesiae se osteudit F i l i t i s Dei habens corptts ab
dum snpernis desideriis caneniium corda so»cendii, omtii labe p u r i s s i m u m ; quod implevit de igne, quia
et laudes Dco c a n i l . Quidqnid c u i m Israel Dei, i d corporaliler in ipso septiformis S p i r i l u s saucli gra-
est popuiiis Chrisliantts ad laudem Dei c a n i t , hoc tia requievit. I n t e r i m cborus canlat Kyrje eleison;
prarcentore, lioc inagistro c a n i t . A b hoc concitatus quod significavit universalis Ecclesiac preces, quae
jubilus cordis i n voccs corporeas chorique concen- sunt incensa vera, de qttibus ibidcm d i c i t u r : Data
t u m nunc g r a v i t e r , nunc acute el e x i l i t e r e r u m p i t , sunt ei incensa multa% ut darel de orationibus $an~
ct magui corporis Ecclesiac per omncs gentes dif- ctorum omniam super attare aureum, quod est anle
fusae, quia una fide resonat, cantus p a r i t c r et i n - thronum (ibid.). Acolyibi usqtie ad Kyrie eleieosi
siintil ubiqtie ct undiqtie multiplex et unus ab ipso luminaria lenent : quia doctores, illummatores
suaviter audilttr. Igittir ordinem a l i a i i s , ordinem Ecclcsiae, verbo ct cxemplo lumeii fidelibtts prae-
ntagnae et inlerminatae rationis j a m libet a l l i n g e r e , berc debcnt, qttoadtisque ipsi Deum moribus i m i l a r i
ct eorum qnae praecesserunl i n capite, Christo s c i l i - incipiant, et Cbristum veram lucein omnein animam
cet sacrorum principe, i n sacerdotibus qtti snnt ejus Q illuuiiuarc cognoscant
corporis membra, i t i i i t a i i o n e m ipso aperiente vel cx C A P . X V . De hymno Angetico
parle coguoscere. Seqtiitur Gloria in excetsis Deo (IMC. I I ) , sacer-
CAP. X I V / De introitu et processione ministrorum. dote incipienle, ct choro proscquente. I l i c enitn
Sacerdole ad altare ingressuro dcbct tota pnc- byinnus e l angelorutn est e t h o i n i n u m . P r i m o ange-
sens Ecclesia dilatare animam suam, et amplioris lortim congratulanlitim quod rtalo Domino acccnsa
fidei siuii inemoriatn iiicarnalionis t e n c r c , et san- j a i n esset lucerna clarissima, per qtiam perdttain
c i o r t i m q u i eum ab i u i t i o m u n d i exspeclavcruiil, et draclunam inveniura esset Dei sapieutia. Inde est
ejtis advenlnm suspiriis, laudibus alqtic precibus qtiod j a m pracoccupantes angcli d i c u i i l : Et in terra
expeticrunt memor esse, c l eorum conlcmplalione. pax hominibusboncevoluntati$(ibid.) ea 9 quod pacem,
ia Voces erutnperc praecinendo Autiphonain quae quam nemo b o m i u t i m , qui suul in ccelo, vel q u i
d i c i t u r Ad introitum. Nam sicut l u l r o i l u s saccrdo- super l e r r a m , vct qui subtus t e r r a m , facere poterat
t i s , ingressum F i l i i Dci iti mundum hutic, sic A n t i - iuter Detim et h o m i n e s , hic factor o m n i u m Deus
phona qttae d i c i t u r Ad introitum % voces et exspeda- propter homines bomo faclurf j a m facturus esset
tiotiein praeferl p a t r i a r c h a r u m et propbelorum. In solulo paricte i n i m i c i l i a r i t m . Deinde sacerdos sa-
Processione qttae signilicatae rei aptissime r o n g r u i l , D lutatione pracmissa dicit Oremus % ubi o r a t u m s , alios
pneccdunt flaminantes cerei, i n signum et memo- hortatur u t secum orent. Ttinc ejus prt» nobis
r i a i n quod per adventuro C b r i s t i sedcntibus in rc- niaxime suscipiltir oratio, si nostra ci j u n g a t u r de-
gione umbrce mortis tux orta est eis (I$ai. n). Prx- votio. Alioqui apud t e r r c n u m e l i a m judicem si quis
veniunt sacerdotem m i n i s t r i duo, non pariter neque p r o , suo reatu i n t e r c e d e r e l ; t t i vero i n praeseittia
a latere incessum coaequantes, sed aute subdiaconus. ejusdcm j u d i c i s tiugis et ristii intenderes; nonue
Signilicanl h i duo Vcttts ct Novum Testamentum, i r a m ejus inccnderes ainplius, et inlercessoris t u i
sive utriusque praedicalores, q u o r u m lex p r i o r est prcccs ne t i b i prodessent efliceres? Oportet crgo u t
lempore, dignitaie vero poslerior.Evangeiium atttem et i n inissa et i n caetcris ofliciis, cor nostrum j u n -
lempore poslerius, pritis est dignitate. I s l i sunt gamus clim voce saccrdotis. Qttod autem o r a t u n i s
duo pedes angeli q u i desccndit de ccelo amictus alios ad idem admonet a Cbristo h a b e t ; qui et if«se
u u b e , c t posuit pedem suum d e x t r u m super mare, s i - o r a v l t , ct discipulos orare monuit : Vigdate 9 in-
uistrtim atttem super terram'(Apoc. x). Legaiisaulem q u i t , et orate (Matth. x m ) . Respondet chorns, Et
moralltas tranqtiillius atidita e*?. Evangelicam vero cvm spiritu tuo % ut ci ctiam s p i r i t u orare douetur.
d i g u i t a l e m , ut e s l : Ego e: Vaterumtm sumus (Joan. Hi qtiidcm ore l a n l u m orat qui verba tanttitn pro-
4*1 PE OFFICHS ECCLESIASTICIS. — L I B . I I . 42*

nttnttat.Orc et spirtta orat qtti i n t e l l i g i i orandoqttac A t u r officinm, qtti praevtcalores legis corrlpiens e t
d i c i t . Ore et s p i r i l o et menle orat q t i i , per v e r b * mores eorum evangelicae fidei suscipiendae praeparans,
qttac ore dicit et spirfoi discernit, etiam aliquid n i o - impiebal quod de illo praedixerat angelus: ipee
rale vel aliegoricum seii anagogicum i u l e i i i g i i . Unde preeibit Dominum in spiritu ei virlute Elice (Luc. i).
A4)ostolus : Psaltam spmtu, psallam et mente (I Cor. E t i n Malacbia : Ecce mittoangelum meum anle faciem
x i v). tuam t qui prceparabit viam tuam anie te (Malach. m).
€ A P . X V I . De Collecta et causa nominis hujus. C A P . X V I I I . De Graduali sive Responsorio, et causa
Scquilur O r a t i o , quam Colleclam vocant, eo quod uiriusque nominis.
saccrdos q u i legatione fiitigilnr ad Deum, colligat Sequens Responsorium, quod et Gradtiale d t c i t u r ,
atque offerat petiliones otnuiutn. I n Romana Eccle- monstrat audiiores praedicationi praemis » pncbuisse
sia una l a n t u m d i c i t u r Collecta, nisi alicujus san- asscnsum ; quod quoniam alternatim c a n t a l u r , uude
c t o r u m interveniat soleronitas cujtis rocmoria fiat. et nominatur Rcsponsorium, gravcmqite et aspertttn
A l i i pro diversis usibus Ecciesiarum i n celebratioiii- babet c a n t u m , adco ut i l l u d exceilcniibus eflerre
bus pubiicis missaruin muUiplicanl Orationes, et pro vocibtis nec usus nec decus s i t ; v i t a m signiiicat
volunlale propria i n p r i v a t i s . In bis omnibus sacer- a c t i v a m , i n qtia Ecclesia se muttio cobortatur ad
dos v e r i c l s u m n i i sacerdotis pcrsonam g e r i t , qui, & laudem Dei ct bona opera. Unde diebus Peulecostes
sicul a i l Apostolus, in diebus carnis suce preces sup- de oflicio t o l l i l u r , quia videlicet dies i l l i futurum
plicationesque ad eum qui saltum illum facerepote- i n regno Dei fciicem Ecclesiae significant stalttin.
rat a morte t cum clamore valido et lacrymis offerens Graduale autem d i c i l u r quia i n gradibus anle altare
exauditus est pro sua reverentia (Meb. v ) . I n flne cantari solebal, vcl quia pcr ipsum praedicalioni
Oralionis suljjiingilur, Per Dominttm nostrum, qttia praemissae in Epislola dando consensum et a l l e r n a -
praeclara Dci bcncficia per ipstiin ad nos d e c u r r n n t . tim cohortando nos quasi de v i r t u t e i n v i r t n t e m
Per ipsum petimus et impctramus , s i c u t per me- gradatim ad alleriora velle conscendere signilica-
diantem crystalli lapidem coelcslcm itt stibjcctain m u s . Versus autem inde d i c i t u r , quia i n eo m u l t o -
escam a longinquo solc mutuarous ignem. Hticiisqne r o m modulalio quodammodo ad u n u m rever i l u r .
t r a c t a t u m est missae p r i n c i p i i i m quod dciturln- CAP. X I X . De Altetuia et Pneumatum significatione.
t r o i t u s , commemorans nobis i n t r o i t u m Salvatoris Aileluia seqnens aeternam gloriam vel v i l a m c o n -
io hiioc munduro, scilicet a nativitate ejus usqtic ad lemplativam significat, quam activa promeretnr,
prsdicationem Joannis, qttatido hapiizalos est Ipse sed i n hac vita non assequ.lur. Illa enim gloria
et orans quadraginta d i c r u m j e j u n i u m consecravit. qnid esl nisi acternum angelorum beatonimqne spi
C A P . X V I L De Epistola el causa hujus nominit, riiuum c o n v i v i u m , quod est semper iandare Deum.
• Epistola, personam legis g e r e n s e l prophetarum, A d hoc vilae praesenlis inopia nttllatenus valet con-
praecursoris debittim ait oflicium anle Evaiigelinm. tingere. Scire atttem ubi sit et pracgtisiare i l l u d gau-
Quae qttamvis persappe de apostolicis sumatur l i i t e - dio spei, sitire et esurire quod guslavei i s ; haec est
r i s , tamen i n eo gradu est ac si semper de lege stt illa quaedicilur sanctorum i n hac viia pcrfcciio.
et prophelis. Semper eititn m o r a l i t a t e m vitamque Quapropter ininterpretatitm hoc l l e b r a i c u m v e r b u m
nclivam magis quain contemplalivam, q t i x in Evan- rcmansit, nt peregrinum ab hac vita gaudium, pe-
gclio r a d i a t , apostolica quoque lectio i n s l r u i l et r e g r i n u m signaret magis quam cxprimeret v o c a b u -
ilispensal. Epistoia Gracce, supramissio vel suverero- I t i m . Qttoniam ergo iuturae beaiittidiiiis qttasi p r o -
gatio d i c i l u r L a l i n e . Supramissio eo quod supra p r i t i m est vocabtilum, tilpote de cceli s t i l l i r i d i i s i n
narraiionis ejus seriem et scribeniiset ejus cui s c r i - ora apostolorum delapsum, j t i r e eo teivpore magis
b i l u r nomen p r a c m i t t i t u r , Supercrogationis autetn frequentatur qtto resitrgens Dominus ejusdem bea-
ltomen beue congrttit litteris apostolicis, quia vide- tilttdiitis spem nobis p r o p i n a v i l , et promisstim apo-
l i c c l Evangelio C h r i s t i siipererogatae s u u t . Quod et stolis Spiritum sanclum inisit. Noiandum autem
supramissionem non inconvcnicnlcr inlclligi potesl. D qood Pncunata quac in Alleluia et caHeris cantibus
Qui e n i m SHpererogat, super debituro mittil aliquid. in paucilate v c r b o r u m fiunl j t i b i l t i m significanl. qtii
Ordo siquidem aposlolictts , stabularitis illc est, c u i fil, cttin mens aliqttando sic in Deum aifi I u r e t
noster Samaritauus, id est cestos Dominus Jesus dulcedine quadam ineflabili liquescit, u t qtiod scn-
Chrislus, h o m i n c m i l l u m quem a latronibus despo- t i t plene effari non possit. Affectusenim hoc habet
liatum invencrat c o m m i s i t , confcrens duos denarios, p r o p r i u m , u t quanto intus ferventior f u e r i l , lanto
i d est legem et Evangelium , dicensque e i : Curam minus extra explicari possil. Beatus populus qui scil
iltiushabe, et quodcunque supererogaveris, ego9 cum jubilationem (Psat. L X X X V I I I ) , i d est qtii saepeexpc-
vediero, reddam tibi (Luc. x).lg*itur Epistola t a n t u m r i t u r et praegustat hanc dulcedinem, et sic interius
diflerl ab E v a n g e l i o , q n a n l u m servtts a domino, movetnr, u t quod praesentit nec dicere sufliciat, nee
praeco a jtidice, iegattts ab co q u i m i s i t i i l u m . Qua- possit tacere. Tractns a trahendo d i c i t u r , qnia
propter cutn legitur Epistola, non injuria sedemus. t r a c t i m canlatur. E x p r l m i t enim r . b o i e m epulan-
Cum autem Evangelittm audimus, dimissis reveren- t i t i m , et Incolantium d i u t u r n i t a t e m qtiasi deplorat.
l c r aspectibus sicut Domino nostro assistimus. In co Seqticntia d i c i l u r qtiia per canlus amoenitatem ad
quod praccedit Evangelium Epislola, Joanuis i m i t a - scqueniia p r . r p a r U
423 APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. £U
C A P . X X . De mimione diaconi ad tegendum , peria habent capita u t se audire paratos ipso h a b i t u
Evangeiium. corporis insinuent.

Ilactenus seorsum sedebat sacerdos et sedenli C A P . X X I . De Symboio apostelorum auando et quart

cantnndum sit.
Tamulabantur allaris m i t r i s t r i , oblalhoncm p a n i s e t
S i c u l posl pnedicationem D o m i n i majora quam
v i n i praeparando, scabellum pedibus si opus erat
anle charismatum dona, gratia iargienle effttsa sunt,
snpponendo; et i n aliis omnibus quae necessaria v i -
sic post Evangelii lectionem majora sacramenta o r -
debanlur m i n i s t r a n d o ; i n mereoriam Domini Jesu,
d i n a l a . T u n c s i sit dies Dominica vel paschalis sive
cui victo lentatore i n deserto ministrabant angeli,
Pentecostes solemniias, c a n t a t u r f i d e i S y m b o l u r o ,
sicut s c r i p l u i n e s t : Retiquit eum icntator, el acctt-
quod est Credo in unum Deum % etc. Maxime enim
terunt angeii et ministrabant ei (Matth iv). Surgit
Resurrectionis vcl Pentecostes sncramentum r e s p i -
taudem ad altare acccdens, u t nobis in mentem ve-
c i t hoc fidei t r i p i t d i u m , quando nova proles Eccle-
n i a t quod Dominus Jesus pracparala per Joannem
siae vitalis fonlis ingressura lavacrum, vel de novo
v i a ad bomines de deserto rediens venit, et discipu-
ingressa, r e d d i l ejus quam calechicaia d i d i c i t , C h r i -
los ad praedicandum m i s i t . M i l t i t namque sacerdos
stianae fidei Symbolnm. C a n t a i u r e t i n f e s t i s A p o -
•diaconum ad iegendum Evangeliitm, pelitam dondo
t s t o l o r u m , quia ab ipsis est composittim ; necnon et
benedictionem ; quod subdiacono prius lecturo non
in festivitate qualibet beatae Maria» v i r g i n i s , quia et
fecerat. Lcgem enim et propbetas invisibilis i n v i -
ipsa i b i commemoralur ubi d i c i t n r , Natut ex Maria
sibiliter m i s i t . Aposlolos autem et evangelistas q n o -
virgine, et apostoli eam i n opere habuerunt a d j u t r i -
nun diaconus personam g e r i t , visibiiis facttis, et
c e m ; multa e n i m per eam d i d i c e r u n t ; ipsa enjm
osculo o r i s sui dilectam stiam osculans, scilicet
attentius, u t mater, conservaverat omnia verba 9 con-
E c c l e s i a m , visibiiiter ducuit et m i s i t . Diaconus i n
ferent ea in corde suo (Luc. n ) . I n t e r i m sttbdiaconus
s i n i s l r a fert Evangeiii t e x t u m sustenlanle dextera,
c i r c u m f e r t Evangelium omnibus religioso osculo
quia i n bac v i t a quae per s i n i s t r u m d a t u r i n t e l l i g i ,
salutandum , quia Evangelium Jndaeis et gentibus
oportet Evangelium praedicari. Cujus tamen praedi-
propter diversitalem observantiarum dissidentibus
catio cadcret et deficeret, nisi spes anernae vitae,
pacem a t i u l i t temporalein ct u u n t i a v i t ;etertiam,
quam dcxtera significat, eam sustentaret. Ascendit
utriusque scilicet popttli c u m Deo et angelis ejus.
tUaconus lcctricium, ut soblimilatem doctrinae
Deinde l i b e r ad altare r e f e r t u r et i n loco suo repo-
evangelicac significet, secundum illud Isaiae : Super
n i t u r , u t a d imitationem apostolortitn m i n i s t r i q u i d *
montem excelsum ascende, tu qui evanqelixas Sion
quid actum est non sibi, sed Domino ascribendum
(l$a. XL). l n c e n s u m , quod esl bonae opinionis s i -
esse insinuent.
g u u m , locum aspergit i n qtto legendum est Evange-
l i u m , quia q u i bic bonum n u n i i u m p o r t a n t , confi- C A P . X X U . De Offerenda et significatione Versuum
denter d i c u n l : Christi bonut odor tumut in omni ejut.

loco (// Cor. u ) . Subdiaconus p u l v i n u m quem ante Scquilur Offerenda, nomen habens ab offerendo,

pectus suum deferebat Evangeiii l i b r o s u p p o u i t ; eo quod c a n i l u r quando Creaiori nostro laudis ofle-

q u o d signat Evangelii verba corde h u t n i l i et suavi rimus sacrificfum. Hic magis et magis aperiendum

suscipienda. Lecturus Evangelium diaconusse v e r t i t fidei oslium et animae t r i c l i n i a pandentla siint, u t

ad aquilonem, per quem populus gentium designa- quidqttid angelus ille ctamavit magno clamore Evan-
t u r . Unde, Deut ah uuslro teniet (Habac. m ) . Qtii- gelii, credat m u l i e r i l l a , magna sciiicet Ecclesia,
bus idem Evangelium p r i m o praedicaluin esl et i n qtiae i n Apocalypsi (Apoc. x u ) visa est amicta sole,
fine saecult praedicabitnr. Q u o d e t i a m i n officio missae scilicet qucm i n d u i t i n baptismate lunatn liabens
c o m m e m o r a i i t r , d u m sacerdos p r i m o ad a u s t r u m sub pedibus, videiicet omnia mutabilia calcans.
slat, detnde ad aquilonem, tertio i t e r u m ad a u s i r u n u L u n a enim mutabilis est, et idco inutabilein m t t n -
Diaconus i g i l t i r astantes ad audienduin erigtt dicens. dum signiflcat. E t i n capitc suo gcstans coronam
Dominut vobitcum. I n quo altentionein captat e l duodecim s i e l l a r u m , i d est chorum duodecim apo-
benevolentiaon Unde i l l i tanquam a t l c n t i e i benevoli s t o l o r u m , c t i n ulero habens, et clamabat p a r t t i -
respondent, Et cum spiritu tuo. Dociles reddit d i - riens, et cruciabatur u t pareret. Hujus i n utero h a -
cendo : Sequentia sancti Evangelii, vel initium sancti benlis clamantis et parlurientis salubrem c r t i c i a t u m
Evangclii. Quod enitn agit r b c t o r u t u doctrina i n Offcrendae gravis et grandisontts i i n i t a t u r cantus,
captationibus, p e r f l c i l sutnmae natura scientiae i u qua Pneumatibtis distenta frequentibtis, et suis fe-
tlieoiogicis seriuonibus. Respondent, Gloria tibi9
cunda Versibus, quantumvis longa jttbilatione nou
Dotnine, gloriflcantes Deum quod nobis missttm cst vaict satis exprimere qtiod signiflcat. Qnidni ob-
a t i n t i s v e r b u m , j u x t a i i l o d : Et glorificaverunt Deum nixius corde clamet ad Dotninum, qtii per evangelica
diceniet : Erpe et gentibut Deus posnilenliam ad vitam verba excitatus est, et siiae salutis m y s t e r i u m p a r a r i
etedit (Act. x i ) • Signant etiam se i n fronte u b i sedes videt? Cnm concentu namqne memorato praeparn?a
est v e r e c w u l i « , u t se de verbis crucifixi non e r u - sacra panis et v i n i oblatio sic ad sanctum altare
hescere sfgnificenl, ve! ne occulta diaboli stiggestio p e r v e n t i , u t subdiaconus ad diaconum, diaconus ad
corda eorum ab auditu Evangelii averlat.Signum manum perferat sacerdotis. Lex efiim, qnam pcr
e n i m crucis diabolo valde formidolosum esl. Discoo- stibdiaconum significari d j x i m n s , sacrificiura nostra?
4 i 3 DE O F F i C i l S E C C L E S I A S T I C I S . — L I O . I I « •

salutis U i i t n m p w f i g u r a v i t i n Melchisedcch; sed A divina g r a t i a , amiqua Capilula sensuum novitata

per evangelicata traditionem ad a l t a r e , i d est ad seepe perfundit, u t quos majores i n eis seniire ne-

solemnem r i t u m Ecciesiae pervenit. q u i v e r u n l , inspirante Dei sapienlia sentiant m i n o -

CAP. X X I I I . De oratione Secreta, et patena ferenda.
Sacerdos i n silentio stans super obluta d i c i t O r a -
t i o n e m , i n cujus fine leval vocem, dicens : Perom-
nia scecula sceculornm, u t a ciioro respondeatur
Amen. Quod csl confirinatio praecedentium. Dignum
est e n i m ut i n lanto mysterio omnes astanles o r e n l ,
a i c u l sacerdos p r i m o ad eos conversus c x h o r l a t u r .
Orant autem quodammodo quando orationem sacer-
dotis bac confirroatione p r o s e q u u n t u r . I n t e r i m diaco-
nus patenam subdiacono p o r r i g i t subdiaconus eam-
dem involutam p o r r i g i l acolytho. Hoc autem de
l e g e v e i e r i s u m p l u m v i d e l u r : u h i p r x c i p i i u r u l filii g btcondiui
Caath vasa sancluarii a filiis Aaron prius involula
occipiant, et non tangant ea nuda ne m o r i a n t u r , quia
mysteria non ontiiibus quidem sunt reveianda; ab
eis lamen quibus revelanda non sunt quodammodo
sunt portanda, i d est cum reverentia et veneratroiie
eo amplitis quia lalent sunt observanda.
CAP. X X I V . De prcrfatione.
Sacerdos r e m atiemione dignan. dicturus praemit-
t i i salutationem, optans nos lales esse, u t tanti sa-
crameuti perceptione d i g n i siraus. Unde et d i c i t :
Sursum corda, habeatis s c i l i c e t Non e n i m
cibo digna suut corda lerrenis dedita. Chorus a u -
tein, ne possil ei d i c i : Cantavimus vobis et non
tastis (Luc. v u ) , r e s p o n d e t : Babemus ad
corda scilicet. Dcinde sacerdos gralias Deo agendas
res. Sensus itaque novi c u m subito effulserint s u -
pra omnem h u m a n i i m n i o d u m , roiramur u b i nunc
usque l a t u e r i n t , unde tam inopinate et absque s t u -
dio emerserint. E x ipsa vero admiratione et inopina
exsullatione d i l a l a l u r , cor, sictit s c r i p t u m e s t : Jtfi-
rabitur et dilatabitur cor tuum (l$a. L ) . E t ob ipsam
dilatationem adimpletur devotione, dilectione, de-
iectatioiie, j u x t a illud : Dilala os tuum, et implebo
illud (Psal. L X X X ) . Nonnunquam vero lnce clarius
v i s u , et super met et favum dtilcius gttstatu, dtim
per eadem transimus, absconduntur, j u x t a i l l u d :
Quam magna mullitudo dulcedinis tuce, Domine, quam
a timentibn tel ( f i « < . xxx.) ipsa e n i m
absconsio l i m o r e m g i g n i l h o r r i b i l e m , h o r r o r dolo-
r e m , dolor gemitus, suspiria, et i u t e r nos a n i m i
questus inenarrabiles, i t a u t n i l minus lugeamus
nos amisisse v e t e r a , quam gaudeamus invenisse
nova. Sicque ulraque vicissiludine, gaudii sctticet
de revelatione o c c u l t o r u m ct mceroris de occulta*
lione, ac si i n t e r duas molas c o n f r a c t i , c o m m i n n t i
et p e r m o l i t i , i n sitnilaginem sacrificii Dei t r a n s i -
m u s . Quibus ista desunt, saltem i n t e r molas l i r o o r i s
e l spei exagitanlur. Memores e n i m , quia in multis
codesti deliquimus omnes (Jac. u i ) , et scicnles quoniam qui
indigne suscipitt ad quod se praeparat sacramentum,
sal- judicium sibi manducat et bibit (l Cor. x i ) ; accedero
Dominum, m e t u u n t . De misericordia vero Dei confitentes, q u i
c d e i dignis facit dignos, et de peccatoribus justos,
lft

dicit de redeinptione scilicet humani genet s per et i n memoria i l l u d tenentes : Qui mandueat me,
C h r i s t u m , cujus repraesentatio praesto est . allari. vivil propter me, ipse manet in me, et ego in eo (Joan.
Uude de Christo loquens fesubjungit: Per quem ma- v i ) , spe trahenlc timore retrahente, c u m corde c o n -
jeilatem tuam taudanl angeii, etc. Siquidcm angeli t r i i o et humiltato ad sacrum m y s i e r i u m accedunt, et
de reparatione nostra laudant Deum Patrem, quae hac quasi duarum m o l a r u m collisione sese s i m i l a m
ipsius disposiiioue facla est per F i l i u m . Ob earodem sacriflcio Dei aptam efilciunt. Ipsamque utroque ge-
caitsam adorant eum dominaliones (qui est alius ordo nere l a c r y m a r u m , i d est coinpunciionis et devotionis
aiigeloium), quia de redemptis per Christum a d i m - commiscentes, et i n clibano cordis igne doloris v e l
p i r t u r I I I I I I K T U S e o r u m . Considerautes autem qtioque charitatis et desiderii fervore succensi coquentes,
tain alti consilii profunditatem tremunt potestates. seipsos panes propositionis Deo offerunt. Seipsos
Deinde c u m laudibus angeloruin r o g a l laudes ad-r etiam cum Christo intus coram domino Deo c r u c i -
m i t t i servulorum. Supplici confessione, i d est sup- figunt, s i c u i c t extra i n manttum extensione fonnani
plici laudatione dicentes: Sanctus, Sanctus, Sanctus, crticis i u se ostendunt. Felices q u i sic saepius afli-
propter personarum T r i n i i a t e m . Dominus Deus s i u - c i u n t u r , q u i sic desttper v i s i l a n t u r . Verum qnoninm
gulariter et s e m e l , proptcr naturae tinitatero. Ho- D nos nobisipsis m i n i m e constamus; sed Spiritus ubi
sanna, i d est salva obsecro i n exceisis, quasi dicat vutl spirat, et nescimus unde veniat aut quo vadat
non ea salule bic salvari pelo qua homines etjumenta (Joan. I I i ) , et non potest homo a seipso accipere
salvabis, Domine (Psat. x x x v ) , sed i n cxcelsis salute quidquam nec pro voto ab a l i o , scd sicut d a t t i m
acterna. Hunc h y n i i i i i m saccrdos cum choro dicere fuerit desuper, invetiit a r t i f i c i u m coeleste quomodo
debet, q u i et suas et a l i o r u m preces a d m i t t i depre- et nos et noslra s i m u l Domino offeramus : et u t co-
catus est i n Praefatione praecedenli. lumna basi i n n i x a fortius slaret et aptius, v o l u i t
CAP. X X V . Summa sententia! tolius Canonis. cceleslis artifex ut de veteri sacriflciorum r i t u c t
Sed j a m de ipso Canone traclantes brevitatem matcria sacrificii sumeretttr et forma. Duo quippe
nropter memoriam p r o u t i n tanta re fieri poterit ob- sacriflces praecipui sub legem ftiisse i e r u n t u r , M e i -
servare curabimus. Totatn sequentem seriem usque chisedech et A a r o n . A Melcbisedech sacerdotio, do-
ad u i l i m a m Orationetn Romano more Canonem ap- cente Domino, didtcil Ecclesia quid offerret. Ille enim
pellamus p r o p t c r regularem sacramentoruin con- de quo dictutn e s t : Tu es sacerdos in ceternum se-
fectionem. Hunc m u l t i p l i c i l e r exposuisse i u v e n i t u r cundum ordinem Melchisedech (Psal. c i x ) , panent <t
diligentia P a t r t t m . Cotisulens verp i n f i r m i t a t i n o s l r x vinuin quae anle Mclchiscdcch i n figura o b t t i l e r a i , i n

PATROL. CLXXVII. ik
191 APPENDIX AD HUGONiS O P E I U DOGMATICA. m
corpus et sanguincm suum consecravit i n ccena, e l A non manel i n doroo i n acternum (Joan. v m ) p e r t r -
i n Ecclesia idein fieri praccepii. A sacerdotio aulem nere noscuntur, quamobrem e l servilutis oblatio
A a r o n , forniam sacerdotii sumpsit Ecclesia. Taber- dicuntur, sicut d i c i t u r ; Hanc oblationem servitutis
naculuin enim Dei cum hominibus sic compositum nostro?. Oblationem servitutis recte nominamus p a -
c s i i n deserlo, u t i n atrio exterius altare baberet nem et v i n u m ; nam cum homo de terra suu.ptus
CTucuin, ubi animaiium carnes creraabantur. Intus pcr naturam,super l e r r a m dominus essel constitutus
aulent i n labernaculo aliud erat a u r e u m , qnod dice- per g r a t i a m , ab auctore n a t u r a et dalore gratiae r e -
batur altare i h y m i a m a i i s , ubi thura c r e m a b a n t u r ; cedens per culpam, infra terram damnalus est p e r
et alia quae odoi iferinn facerent f u m u m . Posl quod j u s i i l i a i n . Unde cui terra fainularetur gratis f e r t i l i s
i n l i m o et supremo ioco posituin e r a l p r o p i t i a t o r i u m , ad suavilaiem, ntuic mullis e l m i r i s obsequiis d e l i -
q u i Sancla sanclorum dicebatur. I n t e r propitiato- nita et p l u r i m i s exculta laboribus, v i x l a r g i t u r ad
r i u m et altare attreum oppandebatur v e l u m , qtiod in necessitateiu, sicut scriplum e s t : / n sudore vultus
passionc Douiini scissum esl, u t patcret p r o p i t i a t o - tui vesceris pane tuo (Gen. m).
r i t t m . I n l e r allare aureum et aeneum velum q u i d c i n Quouiam ergo i n victualibus sine quibus vita
i n eremo, sed murus dividebal i n l e m p l o ; de quo animalis non transigitur, principalia sunt panis c t
peccator per pcenilenljam tendens a d j u s t i t i a m m y - ^ v i n u m , brec s>ervus offerens quod animaliler v i v i t
stice sic l o q u i t u r : Et in Deo meo iransgrediar murum o c c i d i t ; vitam etiim occidil qui victum sibi s u b t r a -
(l sal.
}
x v u ) . In bis t r i b u s locis Aaron sacrificia s i n - h i l . Hinc cst quod a Sapicnte d i c i t u r : Ad mensam
gulis dcbita offerebat. Super allare acneiiin i n a l r i o mngnam sedisti; diligenter altende quai tibi apponun-
sacrificia a n i m a l i u m comburebantur; post quod sa- tur(Eccli. x x x i ) . Fige cuilrum in gutture tuo 9 sciens
crificium sacerdos de igne altaris ejusdem sumens quod talia te oportet prceparare (Prov. x x u i ) . Mensa
carbones ferebat i n sancta, et super aitare aureum magna ahare Domini est. l l l e nobis a p p o n i t u r a d
tbymiaina incendebat. Deinde de carbouibus ejtts- refectioncm, qui corpus et aitimam suam posuit
dem allaris ponens i n t h u r i b u l o , fumum thuris pro nobis ad redempliouem. Atlendendum est qtiod
abundaniissiinum defcrebat u l l r a velum i n sancta lalia oporlct etiam i l l i praqiarare, id est pro i i l o
sanctorum, adeo u t obslante fumo clarc videre non nostrum simul et s i m i l i t e r corpus e l animara p o -
possei p r o p i t i a t o r i u m aut duo cberubim quae stiper nere. Sic enini per spirituro consilii ipsi respon-
i l l u d stabant, et alis expansis illud obumbrabant. det Propbeta : Quid retribuam Domino pro omni-
A d iilud p r o p i l i a t o r i u m summus ponlifex solus scincl bus quce retribuit mihi ? Calicem saiularis accipiam
i n anno c u m sanguine intrabat. Sic dispositum c t ad Q (Psat. cxv)
hoc erat i n deserto tabernaculura, j u x l a qttara dis- F o r m a m vero attende quam subtiliter et elegan-
positioncm factum esl lenipiutu. l c r expressit, diceus : Fige cuttrum in gutlure tuo.
Cullrum quippc abstinentiae et inediae quasi in
C A P . X X V I . De significatione attaris exterioris.
gutlnre ttgimus, d u m q u i victura nostrum Deo o b -
Sed q u o n i a m , secundum Apostolum, haec omnia t u l i i n u s , de eo postinodum parce et limide quasi
urabrain praetendebaut f u t u r o r u m , p r i m u m et aeneutn dc a l l a r i Dei ad necessilatem stimimus. iVam qui
altare cor c o u t r i t u m e l hurailialuin significare i n l e l - attari' deserviunt ordinavit Deus de attari vivere (I
ligimus. I n quo, d u m qtiod j u m e n t u m vixirous et Cor. i x ) .
irrationabiies actus per poenitentiam mactainus, A l i o q u i n si post oblationem talcn. i t e r u m deii-
quod nisi diversorum generum anitnalia Deo s a c r i - ciose et Inxuriose quasi de nostro assumimus, t o -
licamus? Talia etenim animalia Deo i n couversione tum quod offeriinus auferimus, et de rapina j a m pe-
peccaloris q u i per pcccatuiu quidem foris cst, et j u s viviraus. Habemus i g i t u r quod et qualiter super
nisi per condignam p a m i t e n i i a m uon i n t r a t ad j u - p r i m u m altare offeramus.
stitiara, mactat c o r d i compunclio, excorial oris c o n - CAP. X X V I I . Designi/icatione attaris interioris.
fessio, i u frusta d i v i d i l dijudicalio, c o m b u r i t con- D Sectindura atlare quod el inlus o r a l et a u r c u t n ,
digna affliclio. i E n c u r a quidem e s l , obscurum vide- ailare fidei siguificat i n corde per poenitentiam
licet et sonorum, quia collocalur pcenitens i n semet- purgato, testimonio bonac conscientiae r u t i l a n t e c t
ipso l n obscuris, dtttii anxiatus i u eo spirilus ejus, claro. Hoc etiam allare justitiae d i c i l u r , quia ex
e l 40 co l u r b a t u m est cor ejus, c t de profundis fidejustitia, sicul scriptum est : Credidit Abraham
f o r i i t e r clamet opus est u l vox ejus audiatur i n Deo 9 et reputatum esl ei ud justitiam (Gat. m ) . Et i n
excelsis. l i a n c h o r u m animaliura super hoc allare Habacuc : Justus meus ex ftde vivit (Habac. u ) . Supcr
oblaiionera Deo i t i v i s i b i l i l e r faciendam siguificamus, hoc allare sacrificium justitiw9 oblationeset hoto-
c t (|uodarnmodo visibiliter facimtts, c u m , pra missis k
causta y vitutos labiorum iioslrorttra (Psai. L ) , offeti-
quibusdara oralionibus seu quibusdam postulationi- inus, dutn non j a m , sicut p r i u s , nostra deplorauius
bus cum incenso a r i e t u m , i d est suifragiis apostolo- commissa, sed i n divinis exsultamus ; non j a m de
r u m ac n i a r t y r u m , super visibile altare visibiles coramissione c r i m i n u m geminus, sed de coiiationo
boslias panis et v i n i offerimus. E l b x c omnia quasi v i r l u l u m grattas agimus, dum vitara ct opera ora-
adhuc foris aguntur, dum quae fiuut et quomodo tioncsquc noslras Deo ficri acceptabiles postulamus,
Uuat foris conspictuutur. Unde et ad servum q u i d u m devotio lacrymas fundit, et patriae deiicias desi»
439 D E O F F I C I I S ECCLESIASTICIS. - LID. I I . 439
derans, de tncolalus d i u t u r n i t a t e gemit. Super idem A quaiiier praedicta t r i a ibi adaptaulur explicare c u -
aJtare sacerdos per oblationem victualium suorum reraus.
j a m mnndo m o r t i l i c a t u s , sed vivens Deo, non j a m C A P . X X I X . Canontt expositio.
vetns Mekbisedecb, natus de carne caro, sed no- Sacrum Canonem, quem alii m u l t i p l i c i r a t i o r n
vos homo, natns de s p i r i l u S p i r i t u s , offerl i n v i s i b i - m u l t i p l i c i t e r diviseriittl in tres p a r l i m u r actiones.
l e m hosiiaro carnis et sangninis. Quid enim super Primae i n i t i i t m est, Te ighur usque Qui pridie quam
a l i a r c fidei congruenlius d i c i t u r offerri quam s a c r i - pateretur. In hac principalia viclus nostri paneni,
Jicium i l l u d sanctissimum quod sola iide p e r c i p i t u r , scilicet qui cor hominis confirmat et v i n u m , quod
i n sola fide prodest, et merito fidei accepiatur ? Uoc laetifical cor hominis (Psal. c m ; Eccli. X L ) offerimus
sacrificium super altare fidei offeriur, i n odorem sua- Domino i n sacrificium.
vitatis, sed e t oratio super i i l u d oblata quasi suavi- Haec t r i p l i c i vocabulo nuncupamus. Dona dicimus
talis odor suscipitur a Domino s i c u l d i c t u m e s t : quia nobis a Deo sunt donata : munera, quia a no-
Dirigalur oralio mea sicut incentum in contpectu tuo bis i l l i oWata. Donura enim cst quod a snperiore
(Ptal. C X L ) . Super allare aureum carbones de alio datur ; m u n u s , qtiod ab inferiore. Quod autem
a l t a r i sumpti ponuntur ad cremandum tbymiamata addilur haec sacrificia, delermiuatio est qualiter Deus
o r a t i o n u m , quoniam p r i m o S p i r i l u s
sancti igne B inde miinerelur. Super illa fit crticis signum i n me-
succenditur cor ad deflendum peccata, et eodem moriam Dominicae passionis, cttjus nospanicipes f a -
igne postea succeuditur ad emittendam sursum d u l - citnus, dum .vilae nostrae susicnlamenla nobis s u b -
c i u m o r a t i o n u m f r a g r a n l i a m , d u m borao jaro per trahendo Deo offerimus.
poenitentiam purgatus, desiderat venire et apparcre Teraulera signamusea, qtna virttite T r i n i l a t l s
ante faciem Dei. I b i ignis S p i r i t u saiictt e l i c i t q u a s i omnis consecratio perftcitur. I u hac p r i m a actiono
de ligno v i r i d i iacrvmas c o m p u o c t i o n i s ; b i c , l a c r y - oratio fil pro oronibus quorum idem est sacrificium,
mas devotionis. . quique i l l i vera s i m i l i t u d i n e convcnittnt, i n eo vide-
licet quod, cum sint m u l l i , sic, per unam fidem et
C A P . X X V I I I . Dt propitiatorio myttice.
untim s p i r i t u m , i n unum corptis Ecclesiae sunt con-
Tertius locus, qtii dicebatur Sancta sanclorum, j t t n c t i quomodo panis ille de muitis confecius est
v c l o qnodam e r a l a sanctis divisus. U l t r a veltim granis, et vinum ex multis confiuxit acinis.
erat arca testamenti, et snpcr eam p r o p i i i a l o r i u m , Deinde ad cullores Ecclesiae spccialis decurrit
mensa scUicet aurea ejusdem mensurae cujuset Oratio. Cultores autem Ecclesiae d i c u n t u r qui sarculo
a r c a ;, sic dicta,, quia
, i b i Dominus apparens
.» Moysi
„ correctionis et sanctis documentis eam excolunt. Iit
propiliabatiir populo suo. A r c a humanitalem Cbristi C sequeuli Oralionis tono d i c i l u r : Qui tibi offerunt
significat, quae est ultra veiuin, quia Christus ultra pro se suisque omnibut. U b i licet praepositio pro
eoeJum ascendit, et sedct ad dexteram Patris, i d esl eodem modo qtio i n caueris clausulis possil accipi,
i n polioribus ejus bonis. P r o p i t i a l o r i u i n superarcam hoc tamen sensu non inconvenienter a c c i p i t u r , u t
propitiatio Dei est stiper C b r i s l u m . Unde Apostolus: haec, scilicet panem et vinum quae i n victu vitae a n i -
Quem proposuit Deus propitiutorem per fidem in san- malis principalia sunt, offerendo seipsos et sua o n >
guine ejus (Rom. m ) . Vel p r o p i t i a t o r i u m £Sl Dci nia, i d est totum v i c l u m suum oflerre dicantur.
misericordia per quam populo suo p r o p i t i a t u r . Quae Praecipua quippe diius portio sunt, et totuin figu-
bene d i c i i u r esse super hominein Christura, quia r a n t . Sequitiir : Communicantet et memoriam vene-
misericordia Dei ipsa est divinilas. A d hanc arcara, rantes. Ubi licet scriptores quasi Capiluli initittm
ad hoc p r o p i t i a l o r i u m . novus sacerdos post sacrifi- faciant, eo qttod i n qnibusdam solemnitatibus haec
c i u m auimaliuni i n aitari p r i m o , post oblalioiiem diversilas qiiaedam i n v e n i t u r , j u n g i t u r lamen prae-
carnis et sanguinis C b r i s t i i i u secuudo, accedere inissis hoc modo : Offcrunt pro se suisque, ipsi dico
satagit cum thtiribulo igne aitaris pleno, i d est cuin communicantes, i n EccJesiae communione per fidem
corde alto, sicul s c r i p t u m e s t : Accedet homo ad cor JJ maneittes.
altum (Psal. L X I I I ) , et igne S p i r i l u s sancti accenso CAP. X X X . De mystico rationali.
cum tliymiaiuaie orationum abundantissimo, adco Dcinde sanctornm nomina recensentur, u t c u m
u t quae u l t r a velum s u n l clare v i d e r i non possint, suffragiis c o r u m , quasi cum incenso a r i e l u m , oblata
quia quanto devotiori affectu ad Deum tendimus, acceptentur nostra sacrificia. I n hujus rei significa-
tanto inagiseum non possecomprehendi inteliigimus. lionem Aaron i n r a t i o n a l i , quod c r a l ei i n pecvore,
Unde : Oculi tui avolare me fecerunt (Cant. v i ) ; et duodecim p a t r i a r c h a r u i n nomiiia ascripta fercbat.
Accedet homo ad cor allum. et exallabitur Deus (Psal. Et haec autem comroemoralio s a n c l o r u m , et iila
L X I I I ) . Sacerdos i g i t u r iiluc mente tendens, sed i n - nominum iuscriptio» hoc intendit, ut quicunque ad
sufficieutiam suain recognoscens, videns cordis ocu- mensam Dotnini accedis, sanclorum P a t r u m p t i r i t a -
lis angelos, sttper p r o p i t i a t o r i u m slanles, nlpole ad '.em mente i m i t e r i s .
anxiliandum paralos, rogat sacrificium suum eo CAP. X X X I . Quod petat Aclionis prinue otatio
provehi u l ipse Deo juugatur et u n i a t u r , et s p i r i l u i Hanc igitur oblationem. iiaec omnia tanquatn aA
adhaerens unus spiritus cum eo efficiaiur. Supplices servtim perlinentia adhuc quasi foris aguntur - unde
te rogamut. Sed j a m verbis Canonis insistamus, et el muncra praeuiissa oblatio scrvitutis hic d i c u n i u r .
i3i A P P E N D I X AD UUCO 1S OPERA D O G M A t l C A i 13*

c l Oratio circa ea versatui i n quibus afiicitur ser- i de tuis donis quae videllcet nohis dedtsti ad eorporis
v u s , videlicet u t pax ei teroporalis conferatur, et sastenlationem, ac datis 9 quae scilicet t i b i s a c r i f i -
aeterna possit evadere supplicia. Non adhuc ad ha> cando dedimus. Haec e n i m v i r l u i e lua i n corpus e t
rcditatem suspirat tanquam filius, sed verbera me* sangutnem F i l i i t u i consecramus, Hostiam puram et
tuit ut servus. Sequitur : Quam obtationenu Praepa- purificanlem, sanctam 9 et sanctificantetn, immacula-
ratio est ad secundam A c t i o n e m . Quasi dicat servus: lam et imroaculatos efficientem, i d esl panem san-
A l t i o r i s opus est c o n s i l i i , t o t u m quod potui feci, ctae vilae, non temporalis, non animaiis, sed s p i r i -
sed i n toto non satisfeci. Non possum amplius a l i - ttialis et aelernae, et calicem qui i n perpetuum salvare
q u i d , occidere me possum, vivificare non possum. et saliare potest, et ideo salutis wternce. Nolandum
Itaque oratione me erigam ad euin q u i omnia quod consignatio facta super panem et ealicem
potesl. Dicam ilaque e i , dicam : Domine, feci quod aute consecrationem quasi oratio est u t consecratio
p o t u i , oblationem nostram fieri jubeas Benedictam c o m p l e a t u r ; post consecrationem vero iterata eonsi-
i n melius promovendo, u t q t u e cibus cst corporis, gnatio, consccratioiiis j a m adimpletae quaedam est
fiat animae cibus s a l n t a r i s ; Ascriptam, id est in F i l i i lestificatio. Illud quoque prsetermittendum non est
persona d i v i u i i a i i appropriatam; Ratam, ut quod qtiod i n boc Capitulo sancta Ecclesia misericordbs
noslro g e r i t u r ministerio r a t u m habeas, ac si sine Domini tria proponit insignia, scilicet beatam pas-
nobis manibus tuis idem ageretur. sioitem, ab infcris r e s u r r e c t i o n e m ; et i n coelos glo-
Hsec t r i a verba dicendo, super duo oblala simul riosam ascensiooem. P r i m u m vulnerat Eeciesiam
t e r signum crucis facimus ; quod i n omnibus con- charitate, alterum confortat fide^ t e r t i u m ketifieat
secralionibus familiare est ct domesticun». Per v i r - spe. Primo conformari nos oporiet in Aciione
tutem enim crucis D o m i n i multa credimus operari. prima; secundo i n Actione secunda, mysterium
ldeo ler, quia per v i r t u t e i n crucis parjter T r i u i t a s fidci cum devotione p r e c u m offerendo; tertio i n
operatttr. Sequitur : Rationabilem, i d est rationabi- tertia , C h r i s l u m Dominum i n dextera Patris glo-
l i l e r o b l a u m , u l q u i recte offerimus, recte etiam ria el honore coronatum contemplando. Dicit
dividamus. Deinde quid sub iilis tribus verbis i m - e n i m : Hoc facite in meam commemoralionem (Luc.
ploraverit sacerdos, manifestius ostendit. Cum d i c i t : xxn).
Vtnobis corpus 9 e l c , subaudias boec oblatio. Sensus, C A P . X X X I I I . Quid petat oratio Aetionis secunda?.
de hac oblatione panis et v i n i fiat nobis, i t l est ad Sequitur : Supra quce propitio. Post oblalioncm
profectum nostrum caro et sangtiis C h r i s t i . veri et summi sacrificii super idem allare fidei offert
Haec dicendo semel fit crucis signum super panem, ( sacrificium o r a t i o n i s , et altius adbuc a l i q u i d e x p e t i i ,
e l semel super calicem, u t p e r v i r t u t c m crucis una cui donec per corpus C h r i s t i i n ccelis Deo o n i a i u r
inlelligatur, i n utroque operatio T r i n i t a t i s cujus et per hunianilatein d i v i n i t a t i conjungatur, nil
meinoria facta fucrat i n tribus signis pnemissis. sufficit. Quippe q u i scalam sibi e r e x i t , ascendere
N o n n u l l i tainen quinquc signa referunt ad quinqtte satagit. Uude et post t a n t a m oblationein accingit
Cbristi vuluera. Hac i g i t u r oralione proemissa, sacer- se adhuc ad orationem, dicens : Supra quce propitio9

dos i n fide n i l haesitans accedit ad Actionem secuu- etc. E t quasi per gradus ipsius scalas ascendens
dara. commemorat inuuus Abel p u e r i , sacrittcium Abrahse
C A P . X X X I I . De Actione secunda. patriarchae, oblalionem Melcbisedech sacerdotts,
Qui pridie quum pateretur 9 elc. A d haec verba q u i i n pane et vino speciem veri sacrilicii eleganter
potenlia et eflicacia, sicut scriptum est : Ecce dabit expressit, sicut Abraham veritatem i n fitio, et Abei
voci tuce vocem virtutit (Psat. C L X V I I ) . A d haec, i n - innoceiituc munus i n agno. Quod d i c i t : Sicut ac-
quara, verba, tioc est corpus menm, fit super ora- cepta habere dignatus es munera, e t c , non optat
nem huraanam rationein divina v i r t u l e , humana similiter acceplari oblationes (haec enim muito
sollicitudine, de cibo corporis, esca s p i r i t u a l i s ; et est acceptabilior), sed offerenles. Hac itaque o r a -
desceiideute super panem et vinum immensae maje- tioue fretus c u m fiducia accedit ad Aclioueiu ter-
statis v i r t u t e , tara veram divinitatein et huroanita- tiara.
tero Christi i n coeto regnantis accipinius, quaui ve- C A P . X X X I Y . De Actione terlia.'
r a m substantiain ignis a soie supposila crystalli Sed qttoniam ad i l i u d suinmum e l sublime altare
sphaera exigtta mutuare possumus. Solae manus p r o p i l i a l o r i u m iuvisibile, videlicet i n conspectu d i -
Christi tornaiiles, aureat9 plenat hyacynthis (Cant. v), vinae majestatis, ubi summus et perpetuus Sacerdos
ejus qtti d i c i l : Sine me nihil potestis facere (Joan. assistit v u l t u i Dei P a l r i s , nonduin u t v u l t valet
x v ) . llaec operantur per manus sacerdotis, quse ma- ascendere, sicttt ipse ante altare visibile se inclinans
nibus suis conforinataj suut maximae, quia ut ba3C significat, rogat per manus a n g e l i , sui videlicet
operari cuni ipso ct per ipsum et cum ipso possint, custodis, stium eo sacrilicium p e r f e r r i , ut v i r t u l i
oleo sacro coqsiguatae s u n t . T a m sacrant i g i t u r ho- sacramenti ipsius cominunicet, u t per corpus Chrislt
stiatu super invisibile lidei altare offerens sacerdos, qnod i u ccelo est, ct de altari v i s i b i i i i n l e r r a susci-
11011 j a m ut pritis timide l o q u i l u r , neque hostiam p i t u r , ad sumiuam propilialionem Dei perveniat, et
iiomiuat servitulis, sed cum exsullatiotie e l laelilia ei u u i r i nicrcatur. Ilaec est eniin illa perfecta hene-
spirituali dicit : Prwclane majestati luce ogcrimus dictio, de qua d i c i t : Omni beuedutione cmtesti cA
 433 W£ 0FF1GI13 ECCLESLASTTCIS. — L I B . I I . 434
graiia repteamur. Sacrifleium per manus angeli per- A oblala sanctificat per g r a i i a m , per verba A c t i o n i s
f e r r i n i l aliud intelligimus quam ipsum cooperari priroae. Jam tunc enira ante sanctificationero s a n c t i -
nostrae devotionL Cooperatur autem nobiscum pro ficata sunt et a comraunibus usibus separata. Deinde
nobis orando, roodoqne m i r a b i i i et i n v i s i b i l i bona per sacra verba secundw Actionis sanclificata p r o -
m e n i i b u s nostris suggerendo. Yel f o r l e singulare movendo vivificat, dum ea i n corpus et sanguinem
posuit p r o p k i r a l i , angeli pro angelorum. D i c i t Cbristi transtibstanliat, et benedicit, dum eis s u m -
enim beatus Gregorius, libro Dialogorum iv, roae benediclionis effectum t r i b u i t , quae est i n u n i -
quod i n ipsa immolaiionis bora ad vocem sa- laie capitis et m e m b r o r u m , de qua tertia Aclic me-
cerdoUs aperiunlur c o e l i , adsunt angelorum cbo- n i i n i t . Signa tria crucis quae hic fiunt [operalione
ri, summis ima sociantur, terrena coelestibus T r i n i t a t i s per v i r t u t e m crucis, ostendunt facta esso
Junguutur, et fit uoum ex visibilibus et i n v i s i b i - quae praemissa sunt. Signa enim facta hucusque post
libns. consecralionem non consecrationem operanttir, sed
CAP. X X X V . De Oralione pro defunctiu cjus faciunt commeraorationem sive testificalionera,
Sequitur Memento etiam % Domine $ elc. Sicut i n sicut supra d i x i m u s .
prima Actione, u b i vitae animalis sustentamenla C A P . X X X V I I . De signit ultimis quid a reliquit
oflerebal, rogabat p r o vivis : ita i n bac t e r t i a , u b i D
differunt in cauta.
posteriorum oblitus et i n anieriora se extendens Per ipsum et cum ipso. Signa crucis quae hic u l -
u n i r i Deo quaeril, rogat pro defunctis q u i eodem timo fiunt, alia causa fieri dignoscunlur quam o m -
Indigent c i b o , ut merito cbaritatis d u m aliis orat nia superius posita. Siquidcm ista nec propter c o n -
quod s i b i , i m p c t r e l c t sibi et aliis. Sciens autem secrationem fiunt, nec propler j a m factae consecra-
qnosdam salvandorum ( p r o solis e n i m salvandis tionis testificationem sive m e m o r i a m . Quare erge
orat) post decessum suum poenis purgatoriis detine- fiant, et qnare quinqutes, et quare ter i n calice et
r i , p r i m o eis locum refrigerii rogat concedi, deindc bis extra calicem fiant, breviter aperiendum est.
l o c e m , u t Deum sicut est v i d e a n t ; ad u l t i m u m pa- Ipsa capituli verba plane indicant, ad quid haee signa
cem de qua dictum est : Pacem meam do vobis, crucis fiant. Quoniam enim Judait crux quidem est
pacem retinquo vobit (Joan. x i v ) , pacem scilicet s u - teandatum 9 gentibus autem ttultitia (1 Cor. i ) , ne
p e r pacem, quam eliam paulo post i n tertia r c p e t i - lotie? iterata consignatio et i n memoriam T r i n i t a t i s
tione Agnue Dei 9 Ecciesia sibi donari postulat d i - i r i p l i c a l a i g n o m i n i a m polius parere viderelur quam
c e n s : Dona nobis pacem. Haec pax i n unilate c a p i - iaudem, ideo signum crucis ler repetens i n calice
t i s et roembrorum consistiu propter C b r i s t u m , cujus sanguis i b i esl, et bis e x t r a
C A P . X X X V I . De mystico superhumerali. C calicem propter Patrero el S p i r i t u m sancltim, asse-
Sequens Capilulum nobis quoque commeroorat r i t crucem ad totius T r i n i t a t i s pcrtinere gloriain et
nomina sanctorura, quoruin iuterventu sacerdos v u l t h o n o r e m . Pcr iptum, i n q u i t , C h r i s t u m scilicet per
i m p e l r a r e quod postulat. Et videtur boc quoqiie de quem gioria Patris i n n o t u i l , et cum ipto. Nequo
legali sacerdotio s u m p l u u m . Sicut enim i n rationali enim fpse Cbristus alienus esse potest a gloria P a t r i s
sacerdos legalis ferebat i u pectore x i t lapides p r e - c u m quo ipse est unus Deus, et in ipto. I n ipso
tiosos duodecim nominibus fiiiorum Israel i n s c u l - namque est plenitndo d i v i n i t a t i s . Uude gloria
p i o s , sicut supra diclunt est, iia i n superbumerali est Deo P a t r i q u i talem gennit F i l i u m , e l S p i r i t u t
ferebat super bumeros duos lapides onicbynos auro sanclo cujus operatione i n utero V i r g i n i s est con-
inclusos et eisdem nominibus insignitos. Sex quippe ceptus.
n o m i n a i n uno e r a n t , et sex i n altero. Noster vero Sed c u m unura t a n l u m signum ftat nominando
sacerdos, sicut supra dixirous, nomina s a n c t o r u m , Patrem, et unum t a n t t i m nominando S p i r i t u m san-
quos memorat verbis, tunc portat i n rationali pecto- c t u m , q u i d sibi volunt t r i a signa pro nominando
r i s , c u m eos i m i l a t u r sanctilate et puritate m e n t i s ; Christom i n calice facla? Propter t r i n a m p r o l a t i o -
tunc autero i n superhumerali super utrumque h u m e - D n c
«reoomlnis C b r i s l u m designantis t r i p l i c a l u r
m

r u m , c u m i n dextera prosperitalis et i n siiustra a d - etiam signtim crticis. C u m c n i m pronomen, u t ait

versilatis iroitatur eos p r o u t potesl i n perfectione grammaticus, ad omne [pertineat supposiium, si i n .
o p e r u m . Sequitur : Per quem heec omnia , Domine, p r i m a prolatione pronominis fierel s i g n u m , ei i n
temper bona creat. Scriptum e s t : Qui vivit in ceter* aliis non fieret, ad aliam sive alias viderettir refe*
nttm creavit omuia timul (Eccli. x v u i ) . Quoraodo rendum esse personas. Nolandum etiam quod c u m
i g i t u r semper creat? Sed orania corpora creavit s i - alia signa sola manu sacerdotis fiant, ista fiunt de~
m u l , quantum ad m a t e r i a m ; quotidie autem creat, corpore Cbristt. Hic enim ipsa C h r i s t i crucifixio r e -
i d est facit, singulis tribuendo speciem propriam, praesenlatur, qnasi Cbristus quem praesenlem c r e d i -
secundum i l l u d : Pater meut usquemodo operatur et m u s , sic pro nohis i n ligno crucis est extensus. I n
ego operor (Joan. v ) . I n eo autem quod d i x i l , hajc fine Capituli hnjus elevat vocem saccrdos, u t ejus
omnia i d est bujusmodi omnia (neque cnim de duo- cominentia abomnibus confirmetur d u i u respouoent
btts secttndum speciem, neque de uno sectindum r e i Ajnen.
vei i l a t e m dicerct omnia). Vide o r d i n e i n : priuic Detis
paiiem ct vinuiu crcat per uaturani. Ladem itt aitart
« 5
APPENWX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. 439

C A P . X X X V I ! ! . De elevathne sacramenti; quid signi* A nemo indigebil pasci, n u l l i debita d i m i t t e n t u r , neme

(icet.
tentabitur, nulia i b i mala a quibus aliquis l i b e r e i u r .
E t u t ostendat sacerdos qualiter per C h r i s l u m
Quarta petitio e s t : Panem nostrum quotidianum da
gloria T r i n i t a t i s i l acquisita i n mentibus fidelhim,
nobis hodie. Panis qno quotidie egemns ne i n bae
quanlum potcst e x p r i m i t passionis m y s t e r i u m . Post
via peregrinationis noslrae deOciamus, spirilualis
signa crucis utraque mapu elevat sacrameiittim
est animae cibus, affecius videlicet ex dulcedine D e i ,
corporis et sang;uinis C h r i s l i , et pauio postdeponit;
etsapor quidam suavissimus, quo aniuia i n o r a t i o n e
quod significat elevationem corporis Jesu Christi i n
interdum r e l i c i l u r . De hoc pane d i c i t u r : Gustate
cruce, et ejusdem i n sepulcrum deposilinnetn. Unde
et videte quoniam suavis est Dominus (Psat. xxxm).
et calicem corporali palla legit, quod significat s i n -
Hoc maniia verus Israel per desertuni hujus saeculi
donis i n v o l u t i o n e m . Cum i g i t u r calix hucttsqtte prc
i m e r i u s pascitur, donec l e r r a m promissionis i n -
cautela coopertus f u e r i l h o c p r o mysterio cooperilur.
gressus de ipsa suavitatis Dei facie satielur. l b i i g i -
Interdum sacerdos ad Domiiiicam Oratiouem acce-
t u r panis iste non quolidianus, sicut hic p e t i t u r ,
Jens, u l praescnic magistro petiliones quas ipse fa-
sed unus e r i t , i d est non sicut h i c , modo aberit
cere d o c u i l , meliorcm s o r t b t u r cffectuni praemitlit,
modo aderit, sed uno et eodem niodo sufficienter et
Divina insiitutione formati quia Matlhaco et Luca B
iudesinenler i n aeternam saliabit. Nolanduiii autem
testantibus, sic orare Christus i n s l i l u i t . Competen-
quod d u m panem petis, omnia comprehendis quae-
ter autem subjungit Audemus dicere. Nisi enim
cunque necessaria et ad sustentationem corporis et
Cbristus inslituisset qualiter bomo, t e r r a m e t l u l u m
animae lanquam viaticum tuae peregritialiouis a
se esse cognoscens, Deum Patrem suum nominare
Crealore exigis. E t nota quod dicit hodie, quasi boc
auderet? Notanduin quod i n Oratione Dominica v u
die praesenlis scilreet vitae, i d est quandiu m bac
sunl peliliones omnia q u « peteuda sunt conlittentes.
viia sumus. Qttinta petitio est, Fl dimitte nobis de~
l n cujus expositione multa a sanctis Patribus dicta
biSa nostra i d esl poenas pro peccatis debitas Sicut
i e g u n t u r ; sed quia ineus orantis l o l ea hora capcre %

et nos dimittimus debiloribus nostris. Si e n i m non d i -

noti potest, nos de singulis petitionibus pauca dicere
miserimus peccantibus i n nos nec Deus d i m i t t e t
voiutnus, ut q u i orat inlelligere possil quid petal, e l
nobis peccata noslra. Sexta petitio Et ne nos inducas,
inteiligens devotior f i a l . A d hoc e n i m orando verba
proferiinus, u t nobis affecluin devotionis excilemus i d est ne permittas nos induci et cadere in tentalio-i

n o n u t Deum q u i omuia n o v i l quod nostra postulel n e m . Non est malum t e n l a r i , sed est bonis victoriae

mens doceamus oecasio. Hic i g i t u r solum o r a n d u m est ne indttca-

n v w i v n . rv . . n uiur i n tenlalionem, i d . e s l ne v i n c a m u r . Septiina
.
L A P . X X X I X . De Oratwne Domtmca; quas est oratxo l * . ...
Actionis iertias. petilio est i d q u o d s e q t t i t u r : Sed libera nos a mato.

Pajter noslet, qui es in ccelis (Malth. vj) Hoc lotuin Qunsi d i c a t : Non solum non srnas i n d u c i , sed eliain

quast prologus est et captatio poslulantis. I n quo ab his lentationibus libera nos i n qtias j a i n sumus

etiain magna i m p e i r a u d i datur fiducia. Quid eniin i n d o c i i . Iloc septimum cborus sttccinit i n quo se

negabit filiis, quibus j a m dedil ttt Paler s i l ? Sed orasse c u m sacerdote ostendit. A d boc c n i m fuerat
q u i Dcum Pairem vocamus, cavendum uobis a sor- iuvitatus : cum sacerdos anle Oralionem Dominicatu
dibus, ne lanto Patre indigni simus. In cwlis, i d est diceret, Oremus. Deinde &ubjungil sacerdos, Amen f

i n sanclis. Cum Deus i n omnibus creaturis sit per ad petitionem omniuin pracmissartim c o n f i r m a t i o -
essentiam i n solis bonis est per inhabilanlein gra- n e m . Dttm dicit saeerdos, Da propitius pacem t/i
t i a m . P r i m a pelitio est quae sequilur. Sandificetur diebux nostris, Patenam, quam diaconus usque ad
nomen tuum i n nobis ut de bona et s p i r i t u M i conver- Panem nostrum tenuerat, dc manu diaconr suscipit,
satione f i l i o r u m glorificelur Paler nosler. Vel n o - e l in altari ut fractionem stiper eam facial deponil.
meii P a t r i s i u ipsosauctum ab aeterno, tunc i n uobis Nos tamen hanc fractioncm ad caulelam faciinos
sanclum et venerabile babetttr, cum bonum Patrem super caiicem. T e r t i a pars, qux i n calice p o n i l u r ,
tanquain b o n i iilii non limore sed aiuore offendere D pronitiatio e s l p r o vivis, opusque sanguinrs e l carnis
cavemus. Qualiler i n nobis iinpletur secutida petitio expiat illa carosanguini admista. ItcHquarum altera
qttae d i c i t , Adveniat regnum tuum ? Istud siquidem est propiliatio pro fidelibtts defunctis q u i nostris
non solutn de ftituro regno cum ei pienc subjicie- orationibus indigent quia adhuc in pccnis d e l i n e n -
m u r , sed et de praesenti polest accipi quia tunc r e - l u r : Altera est pro. j a m t r i u m p h a n t i b u s g r a t i a r u m
g n u m Det efiicietur i n oobis cum ei soli ct devole actio. Sergitis tamen Papa a l i t e r super his l o q u i i u r .
serviemus, j a m scilicet liberati a regno peccati et V u l t enim significari per corporis e l sanguinis com-
dominio diaboli. Sequilur : Fial voluntas iua9 noii mislionem,corporiset animae C h r i s l i i u resurreclione
n o s t r a ; Sicut in cccio, id esl, sicut in attgelis, ita et factam conjunctionem. A i t enim ita : Pars oblatae
in terra 9 i d est i n nobis boniiiiibus. H<ec non asse- in caiicem missa, corpus C h r i s t i qnod j a m rcsur-
q u i m u r hic nisi ex parte, i n futuro atilem plene. r e x i l i n o n s t r a l ; pars comesta, anibulaitlem super
Haec enim tria quae i n praemissis postulaintis, i n t e r r a s ; pars iu altari usquead fineui missac reposita
sanclis hic inchoantur et quotidie augentur, i n f u - membra C b r i s l i , i d est, sanclorum corpora usquc
t u r o autem plene consummabuntur. Quatuor vero ad finem saccuii i n sepulcris quiescentia.
q u x sequuntur praesenlis tantum vitac s u n l . l b i c u i m
437 D E OFFICIIS ECCLECtASTlCTS. - LIB. IIL 45S
C A P . X L . Quare pax datur ante communionem. A pauperes et saturabunlur et taudabunt Domlnuni
Congrue aulem pax d a i u r ante c o m m i i n i o n e m , (PsaL XYI). Oratio i n fine missae d i c i t u r ut reccsstiri
quia quicuuque p r i u s f r a l r i non r e c o n c i l i a l u s c o m - ad propria orationibus m u n i a n t u r Ecclesiac ne i l l c -
municare praesumpserit, judicium sibi manducai et cebris saeculi capiantur. Diaconus dicens Benedica-
et bibii (1 Cor. x i ) . Agnus Dei (er cantatur, u t vertie mus Domino, ad g r a t i a r u m actionem populum i n -
Agnus cujus c a r n e m et sanguinem sumimus nobis v i t a u I n festis tamen diebus i n quibus praeclara
propitietur. Primo rogamus u l nobis misereatur, Christi raisericordiae insignia r e c o l u n l u r , et Gtoria
peccata r e l a x a n d o ; secundo u t nobis misereatur, in exceisis Deo c a n i t u r , dicit diaconus Ite, missa est %

devotos sibi f a c i e n d o ; t e r t i o , u t nobis pacem donare solemni vocis pronuntiatione r e i exprimens d i g n i -

d i g n e t u r : quae b i c i n i t i t i m babet i n sanctis et i n tatem. Sensns : Ite, quasi Vevertimini ad p r o p r i a ;
beata v i t a perficietur. Haec t r i a tres praemissae po- sed ne sicut a laboribus terrenis, i t a ab honeslis co-
stulant Actiones. l n hujus pacis signum sacerdos gitationibus vacetis, missa est quam audistis. Se-
prius oscuium p o r r i g i t diacono, et diaconus sub- distis ad mensam divitis, mementote ei simitia pro?pa~
d i a c o n o : et iile caeteris. Quia Christus pacemmundo rare(Eccli. x x x i ) . Ab hac missione, i d est dimissione
a t l u l i t , q u a m p r i m o majoribus, scilicet apostolis, missam dicunt appellari vel a missione, id est lega-
deinde per eos rainoribus n u n t i a v i u Unde Suscipiant B \or.e
x t quia i n ea legatio C h r i s l i repnesentalur, v c l
montes pacem populo (PsaL LXXI). q j
U a sacerdos i n ea p r o nobis ad Deum legatione
C A P . X L I . De communione. fuugitur. V e l ideo a missione quia i n ea catechu-
Cantus Coinmunionis quem post c i b u m salutarem m c n i et q u i sacramentis interesse non debent, foras
c a n i i n u s , g r a t i a r u m a c l i o est, j u x t a i l l u d : Edeni mittuntur.

LIBER TERTIUS*
D E SPECIALIBUS M I S S A R U M O B S E R V A T I O N I B U S J U X T A T E M P O R U M V A R I E T A T E M E T C A U S A R U M .

INCIPIUNT CAPITULA. £
C A P . X X I . — Quid significet cereus i n sancta
C A P . L — Deofficiomissae i n jejuniis Quatuor T e m - Sabbalo erectus.
C A P . X X I I . — De officio missae i n nocte paschali.
pontm.
C\P. X X I I I . — Quid si^nificet novus ignis i n cereo.
C A P . I I . — Qtiare Lectiones durc legatitur feria
C A P . X X I V . — Quare i n p r i n c i p i i s lectionutn hae
q u a r t a ; una, feria s e x t a , e t quatuor i n Sabbato Qua-
die t i t u l i taceanlur.
tuor Temporutn.
C A P . X X V . j — Q u a r e hac dic t r i p l i c i t e r f i a n t l i i a n i a e .
C A P . I I ) , — De Oratione super populum quadrage-
C A P . X X V I . — Quod p a r v u l i in lide Ecclesiae s a l -
simali temporc.
ventur.
C A P . I V . — Quare i n Adventu D o m i n i cantica lae-
C A P . X X V I I . — Quare pascbali bebdomade i n at-
t i l i x taceantur.
bis celebrctur.
C A P . V . — Quare i n Nataii Domint ternae missae
C A P . X X V I I I . — Qtiare I n t r o i t u s non c a n t a t u r aa*
celcbrantur.
missam Sabbato sanclo.
C A P . V I . — Quare i n festo B . Joannis Bap. duae
C A P X X I X . — Quarepost Alleltiia cantetur T r a c l u s .
missae.
C A P . X X X . — Qttare anie Evangclium cerei non
C A P . V I I . — De repelitione v e r b o r u m i n v e r s i -
feraiitttr.
bus Offerendae, c V i r erat. >
C A P . X X X I . — Quare i n eadem missa Agnus Dei
C A P . V I I I . — Quare cantica ketiliae i n fesio I n n o -
non cantettN*. *
c e n t i u m taceantur.
CKV. X X X I I . — Deoflicio sancli Paschae.
C A P . I X . — Quare io Adventu D o m i n i ct Quadra-
} C A P . X X X I I I . — Q t t a r e a Pascha ttsquead Pente-
gesiina m i n i s t r i altaris casula u t a n t u r et non p r o -
coslen uon cantetur Responsorium.
p r i i s indtimentis.
C A P . X X X I V . — Qttare i n diebus j e j n n i i Altetuia
C A P . X . — De Septuagesima.
non cantcttir ad missanu
C A P . X I . — De Sexagesima.
C A P . X X X V . — Quare i n die Pentecostes baptis-
C A P . X I I . — De Quinquagcsima.
mtis celebrelttr.
C A P . X I I I . — D e Quadrafiesima.
C A P . X X X V I . — De officio missarura i n t r a h e b -
C A P . X I V . — De Capite j e j u n i i quadragesimalis.
domadam Pentecostes.
C A P . X V . — Quare scrulinium, quarla hebdomada
. C A P . X X X V I I . De officio missae p r o defunctis.
celebretur e t f e r i a quarta.
C A P . X V L — De ofiicio Sabbati quod i n t i t u b t u r
Sabbato vacat. C A P . I . De officio in jejuniis Quatuor Temoorunu
C A P . X V I I . — De oflicio missae i n quarta feria
De officio missae servata, p r o u t p o t u i m u s , b r e v i -
post Doininicam paimarura.
C A P . X V I I I . — De officio feriae quintae anle Pa- tate l o c u t i , ad speciales observationes quoe p r e
rascevero. temporum varielate fiunt i n missa, s l y l u m v e r t i m u s .
C A P . X I X . — Qtiare altaria ipsa die denudenltir. Sciendum est i g i t u r quod per Quatuor anni T e i n -
C A P . X X . — De oflicio feriae sextae, et tinde dica-
t u r Parasceve et quare ea die aliaria v i u o et aqua- pora, scilicet vcr, aestatem, auttiinnuro, et bieuicm,.
lavcntur. i n quibus i n multis deiiquimus o j u u e s , c o n s i i t t u i
439 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 440
p r i m i l i v a Ecclesia qnaUior celebrari j e j u u i a ; quibus A Dominum; haec est domus Israel generaliter. Benedi-
p r o quantitate c r i m i n u m aiii plus a i i i minus absti c i t e , praepositi; haec esl, domus A a r o n , Benedicite
nentes, peccata sua deflerent. F i t autem u n u m qttod- rainistri; haec est domus L e v i . Q u i d e caeleris n a -
que h o r u m j e j u n o r i u m spatio X L d i e r u m . Ratio h o - tionibus tiraetis D o m i n u m , henedicite Domino.
r u m q u a l u o r jejtiniorum e l X L d i e r u m i n singulis t u m Omnes ergo una voce dicamus quod s e q u i l u r : Be-
ex Evangelio l u m ex iege colligitur. Ex Evangelio,quia nediclu* Dominut ex Sion qui habilat in Jerutalem
Domjnus X L dies j e j u n a v i t ; ex lege, quia Moysesbis ab (Ibid.). I n istis ergo quatuor Lectionibus i n v i t a n t u r
o m n i cibo X L diebus abstinoit. S i m i i i t e r Elias X L ordiiiandi ad imitanda vestigia antiquorum P a l r u m ,
diebus jejunus permansil. Ecce quatuor jejunia et qui praedictisquattiorordinibusdisttnguuiitur si q n a -
unumquodque X L d i e r u m . Unde ct Ecclesia i n s i n g u - tttor debent d i c i ; q u o r u m p r i m u s oinnes inclusit, et
lts Quatuor Temporum spatio X L d i e r u m celebrat j e j u - reliqui i n partes d i v i d i i n t . Post illas qualuor, deca-»
n i a , quac specialiier jejunia Quatuor Temporum d i - m i n o ignis legitur proximo loco ante o r d i n a t i o n e m ,
c u n t u r . Proordinandia celebrare consuevit Ecclesia. quia nec potesl r i t e accedere ad consecralionem
Unde i n ipsis Jdiebus Pentecostes quando septifor- qui prius non transierit per foruacem. Va$a figuli
m i s Spirittis et neophytorum celebratur festivilas, probat fornax, et hominet juttot tentatio iribulatio-
jejunia fiunt, De quibus Beda i n H o m i l i a sua d i c i t : B
nit (Eecl. x x v u ) , Gravitatem et humilitatera quas
Quod vero inter haec j e j u n i o r u m castigatio repetitur, ordinatus debet servare, Tractus oslendit. T r a c t u s
de ipsorum apostolorum exempio sumptum credere e n i m , quia bumilitatis teuiporo solel celebrari, sem*
debemus; q u i , accepio S p i r i t u , quo perfectius nova per i n causa huinititaiis p o n i t u r . Sequitur Epistoia.
coelestium bonorura suavilate f r u e b a n i u r , eo altius quae est quasi sexta Lectio. Hae scx Lectiones apud
mentem a memoria deliciarutnabstulere t e r r e s l r i u m . antiquos Romanos quia ncq omiies L a t i n a m nec
J a m e n i m adveneral tempus iltud de qtio Dominus ouines Graecam noverant linguam, et Gracce et Lan
praedixit quaerentibus c u r discipuli ejus non jejttna- tine legebanlur. Unde secundum n u m e r u t n lectoruai
rent: Venienl, i n q u i t , diet cum auferetur tponsut duodecim Lectiones agere dicebantur.
ub eit, et tunc jcjunabunl (Matth. i x ) . Singula autem
jejunia Quatuor Teraporura tres habenl dies, propter C A P . I I I . De Qtalione tuper populum f«t quadragetu
mali iempore.
singtiloruin Quatuor Teraporum a n n i tres menses.
P r o singuhs i g i i u r mensibus singuli dics jejuuio de- |n tempore quadragesimali pneler illa quae a l i t *
p u l a n i u r , scilicet feria I V , vi e l t u . Quarta, quia temporibus i n officio missae inserttntur, superadditur
eo die fecerunt consilium Judaei tit occiderent C h r i - ^ u l i i m a benedictio, qoae Oratio super popttlum i n t i t u ^
s t u m ; sexta cum eum o c c i d e r u n l ; septima Romano l a t u r , quia si o m n i tempore necesse est paratutn esse
roore jejunio concluditur propler t r i s t i t i a m apostolo- contra a d v e r s a r i u m , quanto magls i n procittctu ?
m m de morte D o m i n i , u t lnnocentius n a r r a t i n De- Qtiadragesimali lempore sci* adversarius nosler contra
c r e t a l i b u s : S a b b a i u m , i n q u i l , jejunandura esse r a - se ab Ecclesia p a r a r i c o n f l i c t u m , ac ideo ittstat f o r -
l i o evidentissima demonstrat; natn si diem D o n t i n i - lius ad rapiendum, si forte aliqucin negligentem i n -
cnm ob venerabilem resurrectionem Domini nostri venerit. Sacerdos a u t e m , u t sapiens agoiiista,quao-
Jesu C h r i s t i uon solum iit Pascha celebramus veruin to i n majore periculo videt C b r i s t i milites fore, t a n -
etiam per singulos circulos hebdomadarum ipsius to eos a m p l i o r i p r o t e g i l benedictione. Et quia qttaiitn
diei imaginein frequenlamus, tainetipsi sexta feria inajor est devotio, lanto magis prodest benedictio,
propter passionem D o m i n i jejttuamus Sabbatum diaconus clamat u t humiliemus capita nostra Deo,
praetermittere non debeintis, quod iuter tristitiara et tunc sacerdos benedictionem a p p o n i l . I n quadra-
atque hetitiam temporis illius videtur i n c l u s u m . gesimali tempore non cantatur Alleluia; quod sem-
C A P . I I . Quare duce Lectionet legantur ad mittam per laetitiam sonat, sicut Yersus sequentes Piteuina
feriaquarta;una feria texta et quatuor in Sabbato
evidenier ostenduut, sed loco AUetuia Tractus c a n -
9

Quatuor Temporum.
Quarta feria ieguutur dua3 Lectiones ad m i s s a m , 9 -
l a l u r T r a c
^ l M S
^
e l i n , i U e r a e l i M 1 1 1 0 l r i b u , a
-
quia quarta aetate m u n d i , scilicet a David usque ad tionem e x p r i m i l et iaborem, ut : De profundis; ut:

iransraigrationera Babylonis, et iex e l propbetia v i - Commovisti; u l : Qui habitat; t t t : Ad te tevavi, etci

g o e r t i i t t ; et eos qttt ordiuandi sunt admotieri opor- Tainen quia i n resurrectione c u m sanctis gaudehi-
l e t u l babeant scientiara iegis et prophciarum. inns, si utinc per confessionem et pcetiitentiam nos
Sexta feria una legitur, quia lex et propbetia i n uno praipuraveriinus, ppst duos Tractus nweroris s c q u i -
Evangelio r e c a p i l u l a i i t u r ; quod legitur i n sexta tttr tertius ^ r a c t n s laetitiam sonans. Yel hoc idco
aetale raundi. Iu Sabbato vero, quando ordines fiunt, ftt, quia duobus teinporibus, scilicet ante legem e(
Lectiones quatuor l e g u n l u r , quia qualuor ordines sub lege, genus htimantun i n moerore fuit, tertx)
sunt benedicentiuni Deum, quos Psalmista numerat, stib gralia in iaetitia i t i Cbristum respiravit, De pro-
d i c e n s : Domut Israel, benedicile Domino; Domut fundit et Commovitti, t r i b t i l a t i o n e m : Jubiiale vero
Aaron, benedicite Domino; Domut Levi, benedicite sonal h c t i t i a n t : item Qui habital, e l Ad te levavi t r i -
Domino; qui timetit Dominum, benedicite Domino s l i l i a m ; Qui confidunt, praefert laalitiae canorem.
(Ptat. c x x x i v ) . Has benedictioncs ita explanat A u g u - SimiiiterScepe expugnaverunl me, elDeus, Deut meut s

<ttr><is i n i i b r o super Psalterium. Benedicite, poputi t r i s t i t i a n i : Laudate vero bymnizat laeliliaiu.

441 D E OFFICIIS ECCLESIASTICIS. -™ L I D . I I I . 44*
CAP. I V . Quare in Adveniu Domini canliea tmtitim A lempora quae C h r i s t i figuras et signa p r a t o i e r a n K
taceantur. ad metnoriam reducenda suni.
Cum celebratur Atlventus Domini et i n tempore CAP. V I . Quare in fetto beati Joannis BapHstm missm
quadragesimali, Gloria in exceisie Deo et Te Deum duas in quibusdam Ecciesiis celebrentur.
non canlamus i n ecclesia, dalmalica e l veslis stib^ Beatus Joannes Bapiisla legitttr i n Evaugelio Lucae
diaconalis non p o r t a n t u r . Haec e n i m oinnia praeten- replelus esse S p i r i t u sancio ev utero m a l r i s suae
duiit l a u i t i a m . Tempus autem Advenlus ad memo- (Luc. i ) . Quapropter i n exordio lucis diei quasi i n
r i a m reducit tempus i l l u d quo Messias exspecta- exordio Nativilatis sacrificium Deo oflerlur i n b o -
b a l u r , et de tanta adventus ejus dilatione v i v i con- norem ejus ad laudem Creatoris q u i i l l u m honorare
querebantur et m o r t u i q u i i n inferno lenebanlur. dignatus est ex utero m a t r i s . Beatus Joanues B a p t i -
Teropus vero Quadragesimae ab ipsa Septuagesima sta tribus insignibus t r i u m p h i s excellenler refulsiu
iiostram commemorat captivitatem, qua genus h u - A d boc enim venit u t viam Doroino praepararet exem-
m a n u m a paradiso expulsum sub diabolo principe plo suae conversationis, q u i t r i u m p b u s celebratur
exsulabat, donec per Jesum sacerdotem magnum i n i n v i g i l i a . Per baptismi minisleritiro c l a r u i t insignis^
hujus redemptionis nostrae figura reductus est i n Je- Httjus m i n i s t e r i i triumphus recolitor i n prima ntissa.
rusalem, Quia ergo utrumque tempus moeroris est, B Nazereus vero perroansit ex utero roatris. Hoc d o -
i n utroque ab eis quae laetitiam praeferunt absline- n u m recolitur i n missa secunda i n die.
m u s ; non laineq aequaliter, quia i n Quadragesima CAP. V I I . De repetitione verborum in Versibus Offe-
prorsus Atleluia tacetur, quod non fit tempore A d - rendce, c Virerat, »
ventus. Denique haec cuncta praedictis lemporibus l n Offertorio Vir erat in terra (Job i ) , non est r e -
ideo i n t e r m i t t u u t u r ^ u t i n Nativitate Domini et die petitio v e r b o r u m . I n Versibus vero est. Verba bisto-
Hesurrectionis fosiivius a m p l e c t a n t u r , et u t Novi r i c i continentitr i n Oflerlorio, verba Job aegroti et
Testamenii gra^ia praestantior Veteri cognoscatur. dolentis continentur i n Versibus. Unde officii auclor
u t affectuose nobis ad merooriam reduceretur aegro-
Quolies non d t c i l u r ad missam Gloriain excelsis,
tans Job, i n Versibus more aegrotaiitium verba re-
toties tacetur Ite missa est quia temporc iuctus et
t

petivit.
pcenitentiae ma.gis oporlet in Ecclesia miserias
CAP. V I I I . Quare in festo lnnoeenlium cantus tceiitim
commemorare, peccata deflere et Deum gratiae
taceatur.
auclorem benedicere. Unde et i n fine missae d i -
I n solemnilate Innocentiura ad missam non canla-
Cilur Benedicantns Domino quasi per qtiem a prae-
mus Gloria in excetsis Deo nec Attetuia nisi i n die
$
%

senti miseria speramus l i h e r a r i .

£ Dominica evenerit, u t nos quodammodo matribtis de
CAP. V . Quare in Natali Domini ternm mxssce cete- morle filiorum Ingentibus conforniemus. Vel itlco
brentur. i n die hac a vocibus laetitiae abslinemus, qnia I i m o -
Antelegetn el sub lege Christus i n flgura jam centitim animae ad inferos descendenint sicut et
i m m o l a b a t u r , sjcut de eo scriptum est i n Apocaly- o m n i u m q u i ante passionem C h r i s t i obierunt. Quia
p s i : Agnus qui oceisus est ab origine mundi (Apac. tamen iufra Nativitalis Domini dies, dies illa c o n t i -
x i u ) . Teropore autero gratiae vere p r o salute m u n d i netur, dalmaticam et vestem subdiaconalem non
estoblatus. Unde u t p e r commeraoralionem figuntrum intermittimtis.
yeritas probabilior existat, qtiia sicut scriptum e s t : CAP. I X . Quare in Adventu et Quadragesima ministri
Jn hoc verbum verum e*r, quoniam atius est qui se- attaris utantur casutis.
minat,alius qui metit (Joan. i v ) . Semel i n a n n o , I n diebusautem Adventus Domini el Quadragesimss
scilicet i n nativitate Domini constituit Ecclesia m i i i i s t r i non t i l u p t u r hujusmodi vestibus sed castilis.
i n t r a Na,tal|s diei spatium ter missam celebrari: Tamen quando p r o p r i u m officium asstimunt, casulis
f r i m o i n nocte, secundo sub a u r o r a m , tertio i n die. se e x u u n t , quia i n proprio officio, i d est legendo
Temptts ante legem, qnasi nox f u i t , nec lege nec Epistolam vel Evangelium, eos q u i ad prjcdicandum
prophetiis, nec alia praedicationis loce illustrata. D a
Ooraino missi sunt repneseiiiant. Casula autem
Tempus sub lege quasi aurora f u i l , nec penitus ca- talia significat opera quae i n itinere observari non
rens luce, nec plenatn eam habens. Tempus gratiae possunl. Signihcat enini per l a t i t u d i n e m suam cba-
iliei pleno comparatur. P r i n i a missa tempus ante r i t a t i s a m p t i t u d i i i e i n . iiaec atitem e x i g i l u r et i n l o -
(egem, secunda tempus sub lege c o i n m e m o r a t , q u a : quenda, propter quod collo c i r c u m d a t u r , et i n ope-
i n utroque C h r i s t i i m m o l a t i o i n figura praecessit. I n rando, quia super utrumqtte b r a c h i u m replicatur,
t e r l i a missa ver^ lux advenisse m o n s t r a t u r , c u m et i n cogitando quoniain pectus inde tegitur, et i n
d i c i t u r , Puer natus est nobis (Isa. i x ) , etc. I n aliis portando a l i o r u m onera, eo qtiod h t i m c r i inde a m -
lemporibus tantum semcl i n die missa celebrari b i u n t u r . Haec atitem i n iliuereobservari non possunt.
praecipitur, quia cessantibus figuris veritas m a n e l . Unde Beda i n T r a c l a t u super Lucam : A t vero
Figurae autem iroo figurarum tempora propter ipsas. s i l i i n , famem, vigilias, n u d i i a i e m , leclionem, psal-
Ideo i n N a v i u t e D o m i n i uon i n alio terapore missa- modiain, orationein, laborem operaudi, doctrinain,
r u m solemnitates coromemorantur, quia lemporis siientium, e l c , bujusmodi si quis semperexsequenda
gratiae n a l i v i t a t i s Dominicae tempus fuit e x o r d i u m . p u t a v e r i t , non modo se eorum fructu p r i v a b i t , sed
y t i d e i n ipso temporis gratiat priticipio pra?cedeiiua et notam indistretae obsliuatiouis itno stultitiae pcr-
 4 4 3
A P P E N D I X A D HUGONIS OPEKA DOGHATICA.
vicacis I n c u r r e t : casulis ilsque e x u t i sus peragunl A u t perderent, erant dolores invideuiiae, q u i m o r t c m
subdiaconus et diaconus officia. P r i n i o subdiacontts operanlur, perducuutque ad i i i f e r i i u m . Propler hos
l n memoriam iiforitm septuaginta duorum quos misil dolores nos possumus hntari et saeeuri esse, sed
Jesus tit omnem civitatem et locum quo erat ipse ven- praeparare nos debemus ad bellum. Undc Apostolus:
turuM (Luc. x ) ; poslea diaconus i n memoriam apo- Omnii 9 inqttit, qui in agoite coniendil % ab omnibut $e
slolorum q u i ad praedicandum Evangelium missi abttinet (l Cor. i x ) . I n p r i m a autem oralione missae
sunt. Unde ad majorem perfectionis nolam cttm sic habelur : Ut quijutte pro peccatis nosiris affligi-
subdiaconus sine casuia suutn peragat offieium, mur 9 etc.
diaconus casuiam super siiiistrum h u m e r u m portat C i P . X t . De Sexagesima.
plicatam; u t i n hac vita quae per sinislram signilica- Sexagcsima p e r c u r r i t intra Septuagesitnam aa
t u r , se ad f r a t r u m onera portanda significet esse quartam feriara paschalis bebdemadse. Haec q u a r t a
p a r a l u m , nec ab operibus quae per casulam signifi- feria quartam aetalem r e d u c i l ad m e m o r i a m , i n qua
c a n t u r , etiam i n itinere penitus vacuum. Sed quo- David et Salomoit regnaverunt. I n illa aetate gens
n i a m de specialibus niissarum observationibus agere illa fide iitclyta, regno David et Salomonis gloriosa,
proposuimus, de lemporura quoqtte observationibus templi etiam altitudine e l decore fortnosa, reguttm
quibtis ecciesiastica cougruunt, aliqukl duximus t n - B
C h r i s t i praesignavit f u t u r u m , i n quo v i v i lapides i n
screudum* hac quasi valle latoraorum e x p o l i l i i n uno D o m i u i
C A P . X . De Sepiuagesima. templo collocabuntur. U m l e e t tcria quarta paschalis
Septuagesima computatur novem hebdoroadibus hebdomadae i n hujus r e i significationem habet OffiV
ante Pascha D o m i n i , et fuiilur posl Pascha die cium : Venke 9 benedicli Palrie mei (Matth. x x v ) , etc.
Sabbati. Dies Doininica habet i u i i i t i i n et i n Sabbato A d illud regnum per sexagesimam tendendum c s l ,
fiuem. Populi enim Dei captivitatem significat q u i i d est per operum perfectionem quae per senarium
pcccando rccessit a Deo, et per niisericordiam ejus designatur. Senarius enim n u m c r u s , q u i pcrfeclus
r e v e r t i l u r ad requiem. Populus Dci detenlus est i n esl numerus, eo quod ex omiiibus partibus s u i s
Dabylonia captivus sub numero annorum seplua- aggregatis consistit, significat pe rfeclionem. Et q u i a
genario? Quo expleio reversus est i n Jerusalem. Doniinus hoc dierum nttmcro opera stia perfecit, d a t
Unde Jcremias : Servient omnes gentes istce regi etiam intelligere operationem. Itaque seuarius sive
Babylonis septuaginta annit. Cumque impleti fuerint Sexagesima significat perfectam operationem per
anni septuugiuta, visitabo super regem Babyloni$ qttam ad patriam tendcre deberaus. Sed qnia ex.
(Jer. x x v u ) , elc. Haec autem populi Israelilici capti nobis impotenles suratis, utpole a principio Septua-
viias Imtnani generis comuiunein designat caplivita- ^ gesimae nostrae venundati sub peccalo , Introitu
t e m , quae in paradiso lanquam die Dominica i n c e p i l , missae rogaraus Dominum u t per eum a praesenti
e l i n requie acterua quae noniinc Sabbati i n t e l l i g i t i i r , exsiiio l i b c r e m u r : Exsurge , quare obdormis, Do-
habebit finein. Quia ergo i n Septuagesima e l i s r a e l i - mine, (Psal. X L I I I ) elc. Cui congruil seqticns o r a l i o :
t i c i populi et noslra captivitas, quae toto mundi Deus, qui conspicis quia ex nulla nostra virtute sub-
tempore per sepienariam dierum revoiuiiouem d u - sistimus 9 etc. Aposloltis i n Epistola sua nos confortat
ratura esl, significalur, nos cum Israelitico populo ne malis cedamus, Libenter suffertis insipienles 9 elc.
vocem gatidii et lanilia: i m e r i i i i l l i m u s quasi cum eis (// Cor. x i ) , Traclus Commovisti osleudit t e r r a i n
i n saiicibus suspcndentes organa noslra, et a deliciis commolam conscicntia peccatorum. Posl lerram
absiinenles ostendimus qualiter Chrisliano viven- commotain semen u i d u c i l u r i n Evaugelio : Exiil qui
dum sit per l o t u m tempus saeculi. Per L X X natnque seminat elc. (Luc. v m . ) i n Sepluagesima increpali
s i c u l c t per septem, tottim tempiis saeculi i n l e l l i g i - sumus qtiia otiosi s t e l i i n u s ; i n Sexagesiraa seraen
t u r , quod septenario d i e r u m v o l v i t u r . Oinnis ettiin jacimus.
litimertts idcm significat ei a quo denominatur, u t C A P . X I I . De Quinquagesvna
quinquaginta idera est quod quioque, sepluagiuta D Sequitur Quinquagesima, quae ipso die Pascbae
idera est quod septem. Notandum autem quod i n l i n i t u r quia per quioque sensuura opera tendendum
i.xx annis Judaicae capiivitalis ternpus reversienis est ad resurrectiouis g l o r i a n u Quoniam ergo diver-
i n t e l l i g i l u r . Unde circa linem Septuagesimae, scilicet sis mundi iHecehris et deleclationibus sensus n o s l r i
iii festo ftesurrectionis, per qnara r e v e r l i n i u r ad facile capi possuiit, et ipsa sensuum instrumeiita
coeteslem p a t r i a m , Alleluia cantamus nec Graduale quasi fenestrae s u n i , quibus mors i u l r a t a d a n i m a m ,
I n t e r m i t t i m u s , quia adbuc i n via stimus, nec in pa- nisi custodia apponatur, ideo t n Quinquagesiina
triara e t a d h u c g r a d i m u r . I n Sabbato aulein sequenle lanquam kt expeditione soJIicili dicimus t n I n l r o i t u
duplex Alleluia cantanius, quasi j a m i n palria e x i - uiissae, Esio milii in Deum prolectorem et in locum
aientes et de duplici corporis et aniinae stola gau- refugii,etc. (Psal. xxx). Ipsuui precamur ducera
denles. Ofiiciorum institutor itt his diebus nos v u l t mililiae nostrae dicendo : Et propter nomen tuum dux
esse sollicitos tribuiatione, non laelitia dissoiulos: mihieriset enulries me(ibid.). Aposlolus i n Epistoia
Dicit enim i n I n t r o i t u : Circumdederunt me gemitus nos docet qualiler nos a m a r i debeamus, et d i c i t :
mortis 9 dolores inferni invenerunt me (Psal. civ). A u - Nunc aulem munent fides $pes charilas, 9 9 etc. (/ Cor.
gustitins i u P s a l m o : l n bis q u i me circumdedcrunt X I H ) . Triurapbator mihtiae nostrae Deus cst, cui dicl-
443 DE OFFlClrS ECCLESIASTICIS. — L I B . I U . 446

inus i n Rcsponsorlo : Tu es Deus, qui facis mirabilia
(Psal. L X X V I ) , E l iterura :Libera$ti in brachio luo po
puium luum (ibid.). Traclus praecipit u t Deo servia-
mus, non ei cui nosipsos vendidimus. In Sexagesima
scminavimus, in Quinquagesima f r u c l u m colligimus
i n Evangelio. Nos enim sumus caccus ille q u i quod
devoie postuiavit a Domiuo accepit. Tres
gradus nolaudi sunt i u his trihus Dorainicis. Prima
Doiqinica planclum contiuet captivorum suh dominio
v i l i o r u m esse nolentium. Sccunda voluntatem fugae
demonslrat, dum Dominutn dormilare putant n o n -
iltiin de ejus auxilio sectiriel d i c u n t : Exsurge,
qbdormit, Pomine? (Psal. X L I I I . ) Quasi : Nisi exsur-
gens affuetjs nobis, fugieinus. Terlia Dominica con-
s i l i u m agil quomodo se m u n i a n t ; i n qua Doininum
A a J hanc diem missa celebratwr hora t e r t k ; i n hac
et deinceps usque ad Pascba, exceptis Dominicis
diebus, hora nona. Opinio est aliquorttm propterea
hac die i n c h o a r i qttadragesimale j e j u n i u m , qoia
sublractis diebus Dotninicis, X L tantum dies suut a
memorata feria usque ad Sabbalum. Est autero alia
ilaque r o l i o e l fortasse validior. Siqtiidem jejunando Iabo-
r a m u s , ut nosipsos templum Domiuo ad i n b a b i l a n -
dum praeparemus. Unde eo d i e r u m numero a c o n -
suetiscinorum delectatiouibus absiineinus, quo a n -
norttm numero tempbim i n Jertisalera aedificatuui
quare est, scilicel X L V I . Coepla est euim aedificalio templi
p r i m o C y r i regis, et scxto Darii anno consutnmata.
Q u i s u n i a n n i j u x t a fidem Cbrouicorum X L V ; s i q u i -
dcm Cyrus regnavil aunos x x x . Posi quem Camby-

i . o n j a m lanquam dormienlem alloquuntur dicenies, B

f
0 5 f , l l u s
" e i l , s a , m o s V K P o S l q u e m e u m

iiiterfecerunt, anno uno. Post quos Darius usque

Eslo milii in Deum proteclorem (PsaL xxx).
ad consummalionem lempli aniios sex qtii s u u l , ut,
C A P . X I I I . De Quadragesima.
dixiraus, X L Y a n n i . i n Evangelio aulem i n v e n i t u r J u -
Quadragesima, qtiae sequente Dominica i n c i p i t ,
daeis dicenlibus : Quadraginta et sex annis azdifica*
finilui feria qtiarla anle Pascha, quae vocalur ccena
tumest temptumhoc (Joan. u), CIIIIL non amplius
D o m i n i . His X L diebus si duos sequenies addideris,
quara XLV reperiantur. Sed si h i s l o r i a m Josepbi
eruut usqne ad so|emne baptisma dies X L U . T o t
sequaraur, i n qua post coiisununationem templi tres
euim mansionibus fiiii Israei pervenerunt ad t e r r a m
adhuc annos a d d i t , i n qtiibus p e r i b o l u v id cst c i r -
proniissionis. T o t etiam generationum comptitatione
cura posita lemplo munjlionuiacotislructio» ct q u a >
i u Evangelio Mallhaei pervenitur ad C h r i s i u m , Je-
dain alia quae remanserant perfecta stuit, videbunus,
cbonia bis computato. l n Quadragesiina v i r i l . l e r
quod recte i n aedifieatione templi XLVL annoruin p o -
pugnantibus de Dei adjutorio praesuinendum est.
t e r i t sumraa c o m p u t a r i i n qulbus cminentiora aedi-
Undedicit nobisquem i n Quinquagesima proteclorem
ficia fuerunt completa. Nulla i n officio utissae est
invocavimus : Invocavit me et ego exaudium eum,
varietas a die praefata usque ad quarta? septitnaua)
etc. Epistola prima : Tempore acceplo exaudivi te, et ^
feriara q u a r t a i u .
in die salutis adjuvi te (II Cor. v i ) . I u Responsorio :
Angeli Domiui,cuslodiant nos. In T r a c t u : Scuto verU CAP. X V . Quare scrutinium quarta hebdomada ct-
latie circumdati sumus. I n Evaugclio ad t r i u m p h u m lebretur et feria quarla.
tendimus u t dicamus inimico : Vade retro, Salana. I n quarta feria quarlae hebdomad;c quadragesiina)
Signilicat auteiu quadragenarius numerus t o l u m solerane s c r u t i n i u m celebratur quod est iter nd
tempus vitae n o s t r a , propler quattior anni teiupora baptismum. i u hac baptizamli catechizanlur. Cate-
quibus vivimtis, vcl propter qualuor elemenla, quo- chismus aulein duplicem continet i n s t r u c t i o i i e m ;
rura i n nobis concordia vivimus. Quaerilur anletn scilicet de fide et de moribus. Undc i n missa p r i m a
cur Doiuinus cilo posl baplisiuum jejunium suum Leclione, qtiae secutidum Ezechielem legilur, mon-
inchoaverit, cur nos quadragcsimale jejunium quod s i r a t u r quomodo calechumenos congregel. Deus ad
i n illius commeinprationcin celcbrauius, usquc ad coinpageui corporis C h r i s t i , eripiens a priore v i i a ,
tempus Passioni C h r i s l i coutiguum differamus? HOQ ct faciens credcre i n C h r i s l u m . Sic enim lcgimr
autem ideo fit u l per Quadragesimae observationeia i b i : Toltam vos de gentibus et congregabo vos de uni-
ntagis efliciamur idonei ad pascbaiis Agni comeslio- versis terris, et adducam vos in terram vestram, et
n e m ; quera qui indigne suscipit, secuudum Aposto- D lf P * aquam mundam, et mundabimini
e nn(iam $u er vo

l u m , judicium dainiiationis sibi manducal et bibit b omnibus inquinamemis vestris.el ab universis idolis
a

(1 Cor. J I ) . vestris mundabo vos; el dabo vobis cor novum, etc.

C A P . X I V . De Capite jejunii quadragesimalis. (E%ech. x x x v i ) . Quod llieronyinus sic super curadem
Quarta feria i n l e r Quinquagesiinam et Quadrar Ezechiclem e x p o n i t : Creator enim o m n i t i n i s u m ,
g e s i i n a m , j e j u n i u m , quod proteuditqr usque in peperci eis e l sanctificavi i l l o s , e l glortae pristinae
Pascha D o m i n i , inchoainus. Usque ad istum diem r c s t i l u i , iia ut super crcdentes et ab errore conver-
i n exspcctatione fuimtts. Ilac die puguara c o t n m i l t i - sos effunderein aquam niundain baptismi salutaris
mus. Hoc oslendit p r i m a Cotlecta missae dicens: et mundarem eosab omnibus abomiuaiiouibus suis,
Concede nobis, Domine, prcesidia christianai miliiice et ab universis erroribus suis quibus fuerant occu-
sanctis inchoare jejuniis. Quibus armis pitgnare de- p a t i , et daremeis c o m o v u i n ut crederettt i n F i l i u m
bearaus. Johel o s l e n d i t : In jejunioet ftetu,et planciu, Dci. Sic i g i t u r pritna Leciio de fide a g i l . Cui c o n -
e l c . (JoeL v i ) . E l Evangclium: T u autem cumjejunas cordal Rcsponsorium : Venite, fitii, audile me (Psal.
unge capul tuum, el faciemluamlava, elc. (Matlh. vi). x x x m ) . A t secuitda Leclio de raoribus disputat, i n
i n hac die non cst alia varietas, nisi quia usque qua d i c i t u r : Quiescite agere perverse, discite bene*
 44? A P P E N W X A D HUGC rtS OPERA DOGMATICA. 441
{ huic multeri ? Opus enim bonum operata est in me+
facere 9 quamle jmdictnm 9 (I$a. i ) .
subvenile oppresto
Nam semper pauperes habetis vobiscum me auteni
E l i n conclusione ila : Et venile et argnile me dicit 9
%

non temper habebUit (Matth. x x v i ) . E t nos ergo

Dominut (Ibid.). Quod e s l , si i t a fecerilis e i noo
pedes Domini ungarous, i d est pauperihus C r i s l i
reddidero vobis mercedem, m e r i i o me argoelis. Se-
per coropassionem solatia demus. Siquidem paupe-
qnens Responsorium dcmonstrat catechumenos ad
res Domini pedes dicuntur, quia membra ipsius s u n t
nomen Christianum debere t r a n s i r e . Beata aent,
loco adhuc inferiora, per unguentuin autem solatia
cnjut ett Dominut Deut e)u$ populut quem elegit 9

quae animos demulcent non absurde intelligi pos-

in heereditatem tibi (Ptal. x x x n ) . Versus bonos m o -
sunt. Sic et D o m i n i pedes capillis tergere est de
res electorum demonstrat. Verbo Domini coeti fucti
eis quae nobis superfluunt pauperibus subvenire.
tunt et tpiritu orit ejut omnit virtut eorum
9 (ibid.).
Capilli e n t m superflua corporis v i d e n l u r .
Evangelium non dissonat ab hoc officio, dicente
CAP. X V I I . De officio mistce in quarta feria pott
Augustino super Joaunem: L a v i t ergo caecus oculos
Dominicam PaJmarum.
i n ea piscina quae i n t e r p r e t a l u r mittut; baptizatus
I n quarta feria post Dominicaro Palmarum v a -
est i n C h r i s t o . S i ergo quando c u m i n seipso q u o -
rietas est i n missae officio ex adjectione L e c t i o n i s
dammodo baptizavit tunc i l l u m i n a v i t , quando i n u n x i t
, unius et Responsorii unius c u m quinque Versibus,
oculos fortasse catechumenum fecit. Hoc autem offi-
qoia eadem die fecerunt consilium Judaei u t Jesunx
c i u m q u a r t a feria quarta* hebdomadae ideo celcbra-
ocotdereiit. Unde sictit i n sexta feria actus e o n i m ,
t u r , u l q u a n a saeculi a>tas ad memoriam revocetur.
sic et i n quarta feria consilium eorum ad memoriam
Quarta saeculi aetas, sicut Beda i n Chronica sua l e -
reducitur. L e g u n t u r ilaque i n hac feria, s i c u t e t i a
$!atur l u i t a David usque ad transmigrationem. l i l a
sexta, duae Lectiones, quia Christus simpla m o r t e
setas regno David et Salomonis inclyla noslram i n
sua nostram duplam destruxit, sciiicet corporis e t
Christo gloriam praefiguravit. I n illa eliam nostrae
animae. I n l r o i t u s cst : In nomine Domini omnt gentt,
gloriae promissio facta est, dicente Domino ad Da-
flectatur ccetettium lerrestrium, et infemorum t (Phi-
v i d : De* fructu ventrit tui ponam tuper tedem tuam
tipp. 11). Quod e s t : Omnis creatura rationalis Christo.
(Ptal. c x x x i ) . I n illa constructio t e m p l i de m a r m o r e
se subesse cognoscat : Quia Dominut faetut ett obe-
e t de lapidibus pretiosis constitutionem praesigna-
diens etc. (ibid.) i d est quia Christus per obedien-.
9 9

v i t Ecclesiae de universis gentibus per C h r i s t u m c o n -

t i a m et h u m t l i u t e m m e r u i l eamdem c u m Paire h a -
gregatae. M e r i t o etiam quarta feria quartae hebdo-
bere g l o r i a m ; non eam tanquam sine m e r i t i s sibi.
madae cetebralur s c r u t i n i u m , et de fide et de m o r i -
indebitam accipiens, sed opus tanta remuneratioue
bus i n s t r u u n t u r bapliaandi i n sancto Sabbato Paschae,
dignum perficiens. Quod autem d l c i t : ln nomine Do^
quia et quarta aelas hominis laboribus apta e s l . Eos
mini i n veueraiione nouiinis inleUigendum e s t , i i i
9

a u l e m q u i ad servitium Dei accedere voiunt l a b o r i -

est rei desiguatae per nomen. S i m i l i t e r habetur i i i
bus insistere oportet. Un.de S a l o m o n : Fili acce-
Psalmo : Confitebor in smcutum quia (ecisti ei ex-
t
9

dent ad tervilutem Dei tta i i t timore ei prcepara

tpectabo nomen tuum quoniam bonum ett elc. (Ptal
t 9
9 9 K

animam tuam ad teniationem (Eccii. n ) . A die prae-

u). Quod autem per noinen res nominis detur i o -
n o m i n a t a usque ad Sabbatum ante ramos P a l m a r u m ,
telligi, testatur Ambrosius i n Eptslola ad Pliilippen^
nutla est osteiidenda varietas.
nes. A i t enim : Nomen evideus esl quod non voca-
CAP. X V I . De officio Sabbati cui titulut. < Sabbata b u t u m , sed rem quamdain d i c i l acquisitam e i , sicut
vacot. » i l l u d quod s c r i p l u m est. Et cognotcant 9 quia nomen
De Sabhato autem ante ramos P a l m a r u m , c o i tibi Dominut (Ptat. t x x x i t ) , boc est quod t u es Do-
t i t u l u s i n antiquis anliphonariis i n v e n i t u r : Sabbato m i n u s . In Oratione passio D o m i u i memoratur, q u o -
vacat t dominus papa et eieemosynam d a t ; nostrae niam ea die Judaei de ejus raorte consiliura fecerunt.
aetalis antem l i h r i causa brevilalis sic haben t : Sabbaio Leclio sequens aperte passionem Domini praedicat,
twraf.Eeclesiastici i n s t i t u t o r officii n u i l u m h u i c d i e i dicens : Obtalutest quia ipse voluit 9 et non aperuit ot
p r o p r i u m aptavit officium ut se hac die eleemosynis ] tuum (Isa. u n ) . E t paulopost: Siposueritpro peccato.
vacasse ostenderet et ad idem invitasse posteros. animam suam videbit semen tongasvum (ibid.). De hoc
i l a c autem die potissimum v i r apostolicus et se et semine dicit Isaias : iViit Dominus exercituum re/t-.
nos l a r g i t i o n i eleemosynarum vacare v o l u i t i n m e - quisset nobis semen 9 sicut Sodoma essemus (Isa. i).
m o r i a m devolissimae m u l i e r i s , u t quod ipsa i n hao Semen enim sunt apostoli et apostoiici v i r i , quibus.
die fecit c a p i t i , nos membris exhibere studeamus. quasi j a c t o semine seges Ecclesiae m u l l i p l i c a t u r . Hoc
A i t Evangelisla Joannes : Ante tex diet Pascha? seraen longaevum esse dicitur per successiones, vel
oenit Dominut Jetut in Belhaniam ubi fuerat Lazarus i n seipso, quia j u s t i i n perpetutnn v i v e n t . Respon-
mortuut t quem tutcitavit. Fecerunt autem ei coenam s o r i n m e s t : Ne avertas faciem tuam a puero tuo
ioi (Joan. x u ) . E t post p a u c a : Maria ergo accepit (Psat. L x v u t ) . Verba Christi ad P a l r e m . P u e r u m
tibram unguenti nardi pittici pretioti, et unxil pedet dicit Psalraisla C h r i s l u m propter simpticitatem et
Jetu, et extertit capiltit suit pedet ejut; et domut innocenliam. Versus i t a sonat : Satvum me fae 9

impteta ett ex odore uuguenli (ibid.). E t cum i n - Deus 9 quoniam intraverunt aquat usque ad animam
dignaretur Judas p r o d i t o r , j u x t a Malthaeum ita Do- meam 9 infixus sum in limo profundi, et non est $ub-<
minus approbavit opus mulieris : Quid moletti cslis stantia ( t M . ) . P o p u l i muUiludinjent, nomineaquaruttt.
449 t>fe OFFICIIS ECCLEStASTlClS. — L l B . UL 44»

significat, sieut « t i n A p o c a l y p s i : Aquce qua$ videt 9 A m e

recedere; uoctio veno c h r i s m a t i i eatt» saaottVt
n 0

popuH $unl et gentes (Apoc. X V I I ) . Hae aquae i n t r a v e - ficat et ei gratias dat, vel babitas augroenUt. ldeo
m n t nsque ad a n i m a m C b r i s i i loilendam v o l u n u t e autem quinta feria olei consecratio c e l e b r a t u r ,
ipsius C b r i s t i , dum eum occiderunt. Eosdem vocat quia q u i d q u i d qoinquesensibuseeromittitor, scilieel
l i m u m p r o f u n d i , i n quo d i c i t Cbristus se i n f i x u m v i s u , a u d i t u , gustu, o d o r a t u , et t a c l u , per g r a t i a m
esse, servaia l i m i m e u p h o r a , i d est corpore delen- Dei i n olei unctione deletur.
i u m esse. Secunda Lectio sicut et prima de passione C I P . X I X . Quare eadem die attaria denudentur.
D o m i n i agit. Responsorium seqoens non Tractus d i c i Die eadem altaria denudantor et sic r e l i n q u u n t u f
debet, sicut n o n n u l l i p u l a n t , sed Responsorium, usque ad vesperum, quod, nisi fallor, fugam aposto-
quia post singulos versus a choro respondetur. H a - l o r u m significat. A l t a r e namque C h r i s t u m significat*
b e t autein Versus ut innuatur quod peccata veleris Aposloli vcro sive a l i i discipuli vestes sunt C b r i s i i ,
Adae per quinque sensus perpetrata passione novi de quibus bcriptuui e s t : Et reiicto eo omnet (ugc-
Adae sunt deleta. Vox e u i m veteris A d a est quae i n runt (Matth. xxvi).
Versibus iUis sonat. CAP. X X . De officio ferice textce et quare dicatur 9

Paratceve, et quare aitaria hac die aqua et trino

C I P . X V I H . De officio feriee quinia? ante Paratce- B iaventur.
vem.
Parasceve, n t Beda a i t , preparaiio interpretater.
Quinta feria ante Parascevem varietas p . u r i m a Quo nomine Judsei q u i i n l e r G n e c o s conversabantur
est, non ex officio missae sed i u officio. l o ea namque sexlam Sabbati appeiiabant,qnod eo diequae neces-
oleum tripliciter consecratur. i n ea reservatur cor- saria erant S a b b a t o , pnepararent. Haec scxta feria
pus D o m i n i usque i n crastiuuin» Oleum pro i n f i r - sextae diei creationis coaptatur. A p t u m quippe e r a i
m i s consecratur i n ipso officio consecrationis cor- u t qua die Deus b o m i n e m creavit, ea p e r d i t u m r e -
poris et sanguinis D o m i n i . Infirniitates naroque pro crearet, atque redimeret. Hac die leguntur Lectiones
peccatis i n f l i g u n l u r . Unde i n Evangelio Dominus ad iinniolaUouem A g n i perUnentes. l l a c die naiuqee
roganti sanitatem sic a i t : Dimittuntur tibi peccatatua passionem C h r i s t i recolimus, et nostram quam e i
(Mare. n ) . D i m i s s i s e n i i n p e c c a l i s e l q i i o d propeccatis debemus iiuilaUonem exhibeinus d u m p r o hoiuiiiH
inflictum e r a t e x p e i l i t u r . SacraroentumDominici cor- bus b o m i u u m generibus oramus, sicut ille p r o um
poris peccata, oleum vero consecratum i n f i n n i l a t e s c r u c i l i x o r i b u s . E t notandum quod sicut corpve
expeilit, i d est, divina graUa per olei u n c t i o n e m . D o m i i i i Jesu, quod d e V i r g i u e assumpsit, per a g n u t a
l l i n c e n i m Jacobus a i t : Infirmatur quit in vobit 9 sine macuia significalum e s t , Ua et corpus e j u t ,
inducat pretbgterot Eccletia* et orent tuper eum quod nos s u m u s , per baedum. Utrumque L e r t i e
ungentet eum oteo in nomine Domini; et oratio soi- commemorat. Agnus i n cruce immolatus est ba-dus
vabii infirmum, et alteviabit eum Dominu$ t et $i in quotidie ^ n morUficatione vitiorom immolatur.
peccati$ tit, dimittentur ei (Jac. v ) . E t i u ipsa con- T r a c t u s , Qut habitat in adjutorio Attiteimi (Peal.
secratione sic habes : Ad evacuandos omnee doloret x c ) , longus est, quiaquod nobis praemittit pratcedens
omnetque infirmitatee et omnem agritudinem corpori$. L e c t i o Oseae tenere debemus i n spe, sed longe est
M e r i t o i g i t u r e o r u m consccrauo simiUs fit q u o m m ut habeamus i n r e . Verba Lectiouis Iwec s u n t :
i n tnuliis conjuugitur effectus. C l r u m q u e U i u e n , i d Visilabit nos post duot die$; in die tertia eutcitabit
cst et sacramentum D o m i n i c i corporis et oleum not et vivemue in contpectu eju* (Ou. v i ) . Ipsa r e -
consecratuin, u t r u m q u e habent effectum quainvis surrectio i n fine Tractus m e m o r a t u r : Isongitudine
propicr sacramentorum species diversas verha dierum adimpiebo eum et otlendam Uti talutare meum
dividamus. C a n i i s e n i m e l sanguinis e r a t i n veteri (P$at. xc).
lege pro peccatis o f f e r r i , oleri aulem est fessis et Quaeritur quare hae die missa non c a n t e t u r , sed
ftgris mederi artubus. Sed e l Apostolus de Christo corpus C h r i s t i reservatum die praecedeuti suinatur.
Joqucns a i t : Mortuut est propler peccata no$lra9 et f) A d quod d i c i t u r , ex decreto l u u o c e u l i i papae, missa
reeurrexit propler juttificationem nottram (I Cor. x v ) . boc biduo non celebrari, u t i n pastoribus EcclesiaB
Sic e u i m d i v i s i t singulis sacramenlis reddendo quod s u t u s temporis i l i i u s apud apostolos ostendatur,
figurantcum utrumque propter u l r u m q u e f e c e r i t C h r i - q u i sicut p r o p h e u praedixerat, percusso pastore
stus. F i t ilaqueolei infirraoruni consecralioinipsoofli- dispersi e r a u t (Zack. xm). l n d e est etiam q u o d
cio consecraUonis D o m i n i c i corporis ante Canonis nec Douiinus vobi$cum 9 nec Deue in adjutortum his
verba : Per quem hwc omnia 9 Domine 9 tempcr bona diebus d i c i t u r nec aliquid eorum qnae perlinent a d
creat, e l haec ipsa verbo sunt illius consecrationis con presbyterorum officium. Quaeritur i t e r u m quare
clusio. Unde intelligimus emboletn esse supradicti olfi- hac die non sumatur sanguis C h r i s l i , sicnt et c a r o
cii post Agnut Dei 9 quando pacis signuin d a r i solet; C h r i s t i . A d quod dico quod u l r u m q u e sub u t r a q u e
quod bac die propter Judae p r o d i t o r i s osculum non specie s u m i t u r . Sed q u i species v i n i labilis n o n
f.t. Ccnsecraior chrismaie oieum, et postea conse- potest tuto r e s e r v a r i , sine ea corpus C h r i s l i reser-
quentur oleum caiechumenorum quia per haec dtto v a r i constiiiituin e s l , vel quia Douiinus i n coena
bomo ad paccm et concordiamaugeiomm revocatur. d i x i t : Non bibam amodo de hoe genimine vitie u$q*4
Exorcismus namque olci facit diaboium a catechu IIJ diem illum cum ittud bibam novum tebitcum is
451 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA D O G M A T i C A . 481
regne neo ( Matth. X I V I ) . Ecclesia
a die ccenae A officium boc celebrabanl. Sed modernoram d e b i l i u s
nsque ad dieni Paschse (quae i n vespere i n c i p i l ; ad epulas fesliuans, tempus praevenit c o n s t i t u t u m .
nnde i n cerei benedictione d i c i l u r : ttarc nox esi Nobis ergo ab i E g y p l o s p i r i t u a l i exeuntibus, p r i m a
q%m peccatorum, eic.) de boc geniioine v i l i s bibere dies passio C b r i s i i , secunda qua descendit i n i n f e r -
non consueviu Porro de sanguine suo quem discipulis n u m , t e r l i a resurrcctionisest dies.
porrigebat loquebatur Christus, quem quantum ad C A P . X X I I . De officio missm in noctc paschali.
speciem genimeu appellabal, hoc post r e s u r r e c l i o - Nocte praefaU Lectiones quatuor legunliir ad
nem suom i n regno suo, i d esl i n regia claritate missam. Catecbumeni namque ad mensam D o m i n i
b i b i t ipse ciim discipulis suis n o v u m , quia i n resur- vocanttir, i d est, ad sanclam S c r i p t u r a m , quae per
rectione toius Cbrislus q u a n t u m ad corporalcm mensam quatuor pedtnn i n tabernaculo Doinini
substantiam innovaius est. Hoc aulem d i x i t cuin positani s i g n i l i c a u est. Siquidem quatuor niensae
discipulis se b i b i l i i r u m , 11011 quia post r e s u r r e c i i o - pedes sunt quatuor expositiones sacrae Scripturae,
nem corporaliter i l l u d b i b i t , sed quia discipulorum scilicet b i s l o r i c a , allegorica, moralis, anagogica. I n
oblalione dclectatusesl, quando corpus ejus e l san- qualuor hujus noctis Leclionibus baec quatuor, st
guinem i n ipsius commemorationem, sicut pncce- subtilitcr inspexcris, poleris invcnire. P r i m a secun-
perat, participaverotit. Polest lainen et de viuo B dum h i s l o r i a m noslrae r e c o l i l creatioms d i g n i u t e m .
simpliciter d i c l u m i n l e l l i g i quod a i t : Non bibam A qua quoniam peccando cecidimus, non sequitur
de hoc genimine vilis, etc. (Marc. x i v ) , u t demon*- canticuin. Secunda leclio secundum atlegortam a g i t
s i r a i i v u m pronomen non hocdeiiionslrel quod tene- de liberatione noslra ab exsilio i n qttod per pecca-
bat Cbristus, sed speciem. Quasi : Non bibam de t u m devenimus. A g i t namque de liberatione populi
t a i i genimine v i l i s , U l i secundum speciem. Unde Israel ab i E g y p t o , i n qua nostra liberaiio a s p i r i -
alius evangelisla sine pronomine demonstrativo luali iEgypto pnesignata est. Tertia Lectio moralis
d i x i t : IV&n bibam de generatione vitis donec regnum e s t : Apprehendent septem muiieres virum unum in
Dei veniut, elc. (Luc. x x n ) . Post resiirrectionem die illa r elc. (IsaL I V ) . Seplem enim mulicres, sep-
enim et matiducasse eum legimus c u m discipulis e l tem gratiae sunt quae spiritualiter d i c u n t u r dona
bibisse. Unde Pelrus ; Qui manducavimus et bibi~ Spirilus sancti. Unde et septiformis Spirilus
mu scum eo. vostquam resurrexit a mortuis (Acu appellatur. De abiutione etiam sordium agit
x ) . Notandum quod hac die i n orationibus quas eadem Lectio , quod totum ad mores peninei.
ad p m i u i i o n e m C h r i s t i facit Ecclesia per. sin- E t cst rectus ordo n t postquam instructi fuerint de
guias genua flectimus, ad ostendendam, i m o ad purgatione baptismi, i n s t r u a n t u r de moribus. Quarta
augmentandam inentis h u m i l i t a t e m , nisi qtiando C Lectio dicit : Audile audientes me, et comedite
pro perlidis Judteis oramus q u i hoc ante Dominum bonum, et delectabitur in crassitudine anima vestra
iUudendo f e c e r u n t : quibus per omnia qftae hac die (Isa. i v ) . Qtiod ita Hierouymtis super Isaiam expo-
eiga Cbristura fecerttnt dissimiles esse volumus nit.Sermo divinus non carnis bona, sed aniimc
c u m eorum menUonem faciinus. Hac. die vino et pollicetur. Hacc i g i l u r Lectio anagogen s a p i l , q u i a
aqna iavatur a l u r e , quia de latere suo Cbristus sttb nominibus carnalhim p r o m i t t i t bona coelcsiia.
hac die aquam emisit et sanguinem. Undc Heda : Anagoge est senstis ad superiora d u -

C A P . X X I . Quid signifieet cereus nocte paschali cens, id est locutio quae de praemiis futuris et ea
unte baptismum ereclus* quae in coelis est v i u futura sive mysticis sive aper-
l n principio officii ad noctcm Paschae p e r l i n e n t i s tis sermonibus dispuiat. Audiamus q u i d dicaitt
i n qua Christus rcsurrexisse c r e d i t u r , benedicitur catechumeni post admonitioneut docioris. Sicut
ccreus. Ccretis namque ad memoriara nobis reducit tervus desiderat, ctc. (PsaL X L I ) . Unde A t i g u s t i n u s :
columnam populo lsraeiitico datam a Deo i n deserto E l quidem non male i n t e l l i g i t u r vocem eoruiu esse
quae erat eis nubes ab aestu proiegeus i n die, et q u i cum s i n t catechumeni ad graiiain sancti lavacri
columna igitis lucem praebens i n nocte (Exod. x m ) . jy festinant
Columna autem illa et cereus isle C h r i s l i figurae C A P . X X I I I . Qui significet novus ignis in cereo.
s t t n t , qui et ab apstu v i t i o r u m protegit et lucein Cereus vero novo lumine accenditur, u l designet
sapienliae i n f t i n d i i . I l o c aulem C h r i s t i beneflcinm doctrinam C b r i s t i novam quae est i n Novo T e s i a -
et baptizandis p r o m i l l i t t i r , etbaplizaUs dum sunt i n nieitlo, sive novam g r a l i a m qua i l l u s l r a u est nox
v i a non s u b l r a h i l u r . Unde coiumna illa populo data singulariter Dominica, videlicet C h r i s t i resurrectio-
est R u b r u m niare i n figura baptismi t r a n s i t u r o ; et nem.
cereus noster e r i g i t u r i n Ecclesia et accenditur C A P . X X I V , Quare tituli Leciionum hacdie taceanlur.
priusquam catechumeni bapiizeiitur. Nec hoc pr;e- In principiis L c c t i o n u i n t i t u l i lacentur ne ca-
tereundum est quod sicut columna praedicu populo tcchttmenis de geutilitate venieutibus, auctorum ve(
d a u esl i n tertia mansione ab e x i t u i f c g y p t i , sic l i b r o r u m Hebrjeorum nominibus audiiis, Lectioues
cereus nobis accenditur die l e r t i a liberationis no- viiescant; semper enim inter Judaeos et gentiles
strae quae facta est i n morte C h r i s l i . Quoniam, sicut quasi naturale odium fuit.
d i i i t n u s , vespera illa ad dietn seqtientem pcrtinei C A F . X X V . Quare iripliciter litanim fiaht.
et vere autigtii j a m fere transacto die SabbaU, Liianiae qu.cflunt circa baptisterii consecraliot;Ciu
IS3 DE OFFIClIS ECCLESIASTICIS — L l B . O L * &

sunt ftilercessiones sanciorum pro renascentibus; A l m t n , quia moffereg occulte sine lumine ibanl a d
ante et post aguntur, quia sicut legitur i n Apocaly- t u m u l u m o t eum ungerent, sicut refert Evangeiium,
p s i : Jris efat in circuitu sedis Dei (Apoc. i v ) . Quod sive propter caecitaiem cordis earum i g n o r a n t i u m
sic Beda exponit : Sedes Dei i n Ecclesia est; Iris resurrectionera.
autem, quae post d i b i v i u m facta cst ut esset i n d i c i u m CAP. X X X L Quare in eadem missa c Agnus Dei *
p r o p i l i a t i o n i s , intercessionem sanciorum designat. non cantelur.
A g u n t u r aulem anliphonae septenae ante baplisrnum, l o eadem nocte non cantatnr Agnus Dei propter
ul S p i r i t u s sanctus, cujus esl gratia sepliformis incredulitatem IHarum m u l i o r u m cot»memorandtira #

v e n i a l i n aquam baplismatre. Quinae aguntur dura quia quem non credebanl esse Detira, neccredebant
baptizantur catecbuineni, u t Deus dignetur quinque posse tollere peccata m u n d i . Presbyier taincn suitm
sensus eortim cuslodire ne illecebris saecularibus i n t c r i m peragtt o f l i c l n m , quia mulieribus el ipsis
capiantur Ternae post baplisraura, ut fidem sanctae discipulis de resurreclione dubitautibiis Chiistbs et
T r i n i l a l i s , quara professi s u n t , toto c o r d e , lota r e s u r r c x i l et manifestum se fecit.
mente, totis viribus custodianl. C A P . X X X I I . De officio sancti Paschm.
C A P . X X V I . Quod parvuli in fide Ecctesia? salvantur. Dic sancti Paschae i n I n l r o i l u per ora propheta-
Si ejus aetatis fuerint q u i baptizentur u t ratiouis fi P ^ s c n l a t se Chrislus ex resurrectione P a t r i
1 1 , 1 1 1

nsum habeant et loqui sciant, ipse fidem su<im suo in Ecclesia sua d i c e n s : Resurrcxi et adhuc te-
p r o f i l e r i debent, et i n fide propria salvantur; si cum sum (Psat. c x x x v m ) . . In die hac et quiuqiie
autem p a r v u l i f u e r i n t , i n fide el confessione offe- sequenlibus graduali canimus ad missam, quia ad
r e u t i u m eos ad baptismura sive i n fide generaii Ec- glori.iin, qtiam p r o m i l l i t Domini resitrrcclio, adbuC
clesiae salvari c r e d u n t u r , sicut et Syropbeuissae g r a d i m u r et grndicndo Deum laudnmus. Dc pervcn-
tnuJieris filia i n fide et huinili coufessione tnalris tione lamen quam habcmus in spe gaudemus, unde
l e g i l u r a daemonio liberata dicenle D o i n i n o : 0 m u - et Alleluia cantamtis. In Sabbato auicm duplex At-
tier, magna est fides tua, fiat tibi sicut vis (Mar. vn). leluia canimus, quia Scptuagcsinui finis est signifi-
Et sanata est, u t ait Matlhaeus, fitia ejus ex illa hora c a l reqtticm quae peregrinalionis c r i l flnis, qttando
(Mallh. xv). dupiici stola corporis el animae decorali Deum prC

CAP. XXVII. Quare paschatis hebdomada in aibis ulraque laudabimus. S i m i l i t c r in diebtis Domiiticis
celebrelur. el fcstis usque ad oclavam Pcnlecosles dtto AUetuin
A Sabbato i s t o usque ad sequcns Sabbalum per caniamus propter memoriam Dominicae tesurrecir.o-
oclo scilicet dies p o r t a n l u r albae vesles, ut osten- nis, et nostrae, cujus pervenlionis figura pnecessit
d a t u r qualia corpora recepiuri sumus in octava C i n Sabbato praedicto. In aliis diebus pro redemplio-
r e s u r r e c i i o n i s , e l quales esse debeamus i n Novo nis nostr;e laetilia tinum Alteluia cantamus.
Testaraento. Sicut enim septera dies p c r t i n e n t ad CAP. X X X I I I . Quare a Pascha usque ad Pentecosten
Vetus Teslamentura, proptcr Sabbalum, iia octo non canlatur Hesponsorium.
ad Novum propler oclavum diem resurrectionis. A b octavis Pentecostes usqne ad Septuagesimam
Unde S a l o m o n : Da partes seplem necnon et octo in Dominicis et festis diebus Responsoriom et Alte*
(Eccle. x n ) . Jam enim docebal populum suum u t non luia actionem eorum et iaetiliam sive laudem sive
semper iubaereret Veteri Testameulo, sed transiret gratiaruin actiones significant qui perseveranl in,
aliqu* do ad Novum. sanctitate, quam i n baptismo receperunt. Ita enim

C A P . X X V l l I . Quare lnlroitus non cantatur ad m t i - in spe j a m babenl regnura f u t u r u m ut inter labo-

sam Sabbato sancto. riosa opera Deo graiias aganl. Sive ut alii d i c u n l ,

I n l r o i t u s non c a u l a l u r ad missam die hac> quia per Responsorium aclivam imelligimus per AUeluia

Lectiones et c.clera quae praemissa sunt locum te- contemplativam. Instruendi s u n l boraines de bonis

neni I n i r o i l u s , imc plus suut quaui I n t r o i t u s . Gloria activae, quae sunt cleemosyna, l e c i i o , visitatio i u -

in excelsis Deo (Luc. u) cantatur propter gaudium f i r m o r u i n , et hujusinodi. lustruendi sunl etiam dc
resurrectionis Dominicae. Notandttm quod omuia 0 bonis conlemplalivis, quae suul consideratio aeler-
usque ad Evangeiium ad neophytos perlinent. I n n o r u m , laus Dei. I n illis autem diebus, q u i sunt
Oratione dicit sacerdos : Conserva in nova familice a Sabbalo pascbali usque ad octavas Pentecosles f

luce progenie Spiritum quem dedisti. Epistoia : Sic non c a n i l i t r Responsorium quia terapus iliud no-
consurrexistis cum Christo, quccsursum sunl quatrite, slrara priefigural r e s u r t e c l i o u e m , quando omnes
ubi Christus est in dextcra Dei scdens (Coloss. m). erunt docibiles Dei, et omuia aclivae vilae opera
C A P . X X I X . Quare pnst < Atletuia i cantetur TractuSm cessabunt; sed tantum Altetuia c a n l a b i t t i r , i d cst

I n eadem missa prius canlatur Alteluia pro gatidio laetitia a n i m a r u m de percepta immortalitate et r e -
ceptione corporum agetur. Eamdem laelitiam nume-
Dominicae resurrectionis i n qua nobis resurgendi
rus quittquagenarius significat, q i i i apud Haebraeos
spes dala est. Sed quia uoslra r c s u r r e c t i o , quam
Jubileus appellaiur.
habcmus i n spe, longe est adhuc i n re, et ad eatn
per diflicuJtaics teutlcndum est, sequilnr tractus. CAP. X X X I V . Quare in diebus jejunii c Attetuia >
CAP. X X X . Quare ante Evangelium cerei non fe- non canteiur ad missam.
rantur. Dics poenitentiales e l vigiliae aposlolorum et ca>
I n ipsa nocte non defertur luinem aule Evangc- lcrae u\ quibus confileri pcccata et h u m i l i a r i et j e -
«& A P P E N D l X A D HUttOfc > O P E R A DOGMATICAi 45*

j u n a r e debemus u l a d gaudium quod i n sequenti C A P . X X X V I . De officio missarum infrtt hebdomadam

Pentecostet.
soleinnitaie celcbratur pervenire mereainur, sine
Alletuia traiisfigunttir quia non est speciosa laut rn Quid i n tota septimana qnae die Peiitecostes i n c i p i t
ore peceatorit (EccH, x v ) . agere debeamus Beda i n I l o m i l i a sua manifesiat
CAP. X X X V . Quare m tigilia Penlecostet baptismus dicens: Vertnn boc quoqtie quod nos statira peracla
cetebretur. die quinquagcsima non genua ad orandum c u r v a -
In vigilia Penlecostes celebratur baptismus eo mus, sed et i l l a ; adhuc septimana slantes Doinino
qnod Domintis ascensurus i n ccelum p r o i n i s i t d i s c i - supplicamus, et quamvis intermissa repetamtts j e -
pulis suis d i c e n s : Baptixamini Spiritu tancto non j u n i a , taraen alleluia quotidie personamusj nerao
po$t mnltos kos die$ (Act. i ) , sciiicet post d e c e m ; absque discretiooe aplo e l congrua ratione mysterit
quod et factum e&l. Hac de causa celebral Ec- pulet a c l i l a r i . Quia e n i m Spiritus sancti sepiiformis
ciesia baptismum decima die post ascensionem, u t est gratia, j u r e solemnllas advenlus ejus per v t i
catliecuineni noslri baplizenlur Spiritu sanclo, sicut dies laude h y m n o r u m d e b i u s i m u i et missarum
et ipsf apostoli. Incipiunt aulem dies Penlecostes ab celcbratione recolitur.
ipso die Paschae, et terininantur die quinqtiagesimo,
CAP. X X X V H . De officio mittce pro mortuit.
q u i vulgo dies Pentecostes appellatur. Unde ipso
die c a n i i u r Antiphona ad Vesperas: Hodie compteti I n missa pro m o r l u i s non c a n u t u r Gloria in ea>
sunt dies Pentecostes, AUeluia, etc. I n hujus d i e i v i g i - celsit Deo (Lue. u ) , nec alteiuia suavitatem et lacti-
lia propter caiechuineiiosLectiones qualuor legunlur. tiam significaniia, quia cantica laetitia de p r o x i m i
P r i m a ad historiain periiuet, proponens ad e x e m - transitu dolentibus non conveniunt. M i n i s t r i enim
p l u m obedientiam Abrahae. Secunda Lectio est: altaris sicut gaudere cum gaudentibut., ita fiere
Scripsit Moyset canticum. De qtio aulein cantico hic debent cum flentibus(Rom. x n ) . Osculuin non datur
d i c a l , cantor illico demonstrat, scilicel Attende, ca> h i c , quia u b i sotemtts dicere, Dona nobit pacem, in
lum. T a m Lectio quam canlicuui ailegorice de C h r i - boc officio quasi magis defunctorum quam n o s l r i m e -
ato et Ecclesia exponendum est. Tertia Lectio mo- mores, d i c i i n u s : Dona eis requiem sempiternam. Sum-
r a l i s , i n qua seplem dona Spirittts sancti faciunt de mopere enim hic i l l i s s u c c u r r e r e n i t i m u r quos i n hac
obedicntibus v i r u n i u n u m de quo dicebat Paulus : v i u n i i amplius posse m e r c r i cognosciraus. A n n i -
Donec occurramus omnes in virum perfectum (Ephes. versarius dies ideo r e p e i i l u r pro defunctis, quia
i v ) . Quarla Leclio .anagogeu sapil, qua? ad coelestia nescimus qualiler s t l i a b e a n t i n alia v i u . Unde
U n l u i u i n v i l a t . Ecce quatuor pedes mensae Domini s i c u l anniversarius sanclorum dies ad eorum hono-
ad quam catecbumeni vocantur. De iactauiis circa rem repetitur, sic anniversarius defunctorum dies
baptismum dictum est supra. Altetuia cantatur pro ad meraoriara reducitur ad i p s o r u m , si forte indt-
gaudio emuudationis quam neopbyti recipiunt i n gent, u t i l i t a t e m . T r i g i n l a diebus conlinuis solct
baptisino. Sed quia plena emnndatio, a poena vide» missa pro defunctis ceJebrari, u t quidquid i n Dcca-
licet et culpa ad quam per banc l e n d i t u r , longe esl, logo legis deliquerunt, sanclae T r i n i u t i s miseratione
et non nisi per difficultates nimias ad eam pervenie- deieatur. Denarius enim ternario luultiplicatus t r i -
t t t r , sequitur Tractus. cenarium faci

LIBELLUS
DE CANONE MYSTICI LIBAMINIS,
EJUSQUE ORDINIBUS
AUGTORE, rjT VIDETUR,

JOANNE GORNUBIENSI.

CAP. 1. De crucit dominicce tirtute. ratione, t i l scilicet prius exuamtir veiustate, deinde
I n v i r l u t e sanctan crucis et i n sacraraento altaris induamur n o v i u t e . Non eniin potcst fieri ut renia-
cnagna est convenieutia et magna efficacia, cum nentes i n vetustate induamur Christi novitale, nec
per utrumque excludantur c o n t r a r i a , et renovetur polerat Ileri quod Paulus dicebal ex persona i n f i r m i :
et sanciificetur Ecciesia. Duplici autem renovamur Nolumut exspoliari, sed supsrvestiriUI Cor. v ) . U n d «
407 L I B . DE CANONE M Y S T I C I LIBAMINIS: 453
fihisZeboteipeientibusuttious sederel ad dexleram A s p c r a t u r ; i r i rege Judaeorum, c b a r i l a s , quae esl
e l aitus ad sinistram d i c i u m e s t : Pote$ti$ bibere excellentior via, quae reges et sacerdotes facit.
ealicem quem ego bibituru$ tum ? (Matth. x x . ) Quasi F i d e s autem i l l u m i n a t rationem quam superbia ex-
d i c e r e t : Prios compatiendo et commoriendo opor- caecabal, et e x c l n d i i superbiam. Spes subleval aeter-
tet vos exui vetuslate, u t postea possitis ad dex- n o r u m concupiscenliam quani avaritia i n c l i n a b a t ,
teram meam vel ad sioistram sedere, quod est et e x c l u d i t a v a r i t i a m . Charitas temperat et o r d i n a t
i i i d u i uovilate. Hoc enini non e$t meum dare vobit, i r a m , quam invidia c o r r u m p e b a t , et e x c l u d i l i n v i -
i d est veteribus, ted guibus paratum ett a Patre d i a m . Sic i g i l u r v i r t u l e sanctae crucis et efficacia
meo (ioid.), id est innovalis. Proplerea e l ipse D c m i - exuiinur nostra velustate, et induimur Chrisli
-nus Jesue p r i u s quidem voluit pati i n ligno i n f e r i o r i , novitale. Ideo Dominus Jesus libenter crucem
deinde g l o r i f i c a r i i n liguo s u p e r i o r i . Ut scilicet suam bajuiabat, per quam de principe hujus m u n d i
p r i u s extierct nos vetustate, deinde indtieret nos sua t r i u m p h a b a t , per quam regnuni m o r l i s et peccali
i t e v i l a t e . P r i u s enim legilur crucifixus, deinde destruebat, et ad Ecclesiam gratiam etbenediclionem
titulus superpositus. Sic ettiin s c r i p t u m est : Baju- trausferebat. Unde Jacob filios Josephbenediclurus,
lant tibi crueem exivit in eum qui dieitur Catvarias c u m m a j o r ad dextram e t j u n i o r a d s i n i s t r a m esse po-
locum f ubi crucifixerunt eum. Scriptit autem et B s i l u s , facta cruce super m i n o r c m posuitdextcram, et
•titulum Pilatue et poeuit tuper crucem (Joan. xix). super majorem s i n i s t r a m , significans i n S p i r i l u san-
Est e u i m sepiiformis vetustas n o s t r a ; est et septi- to Spiritus sancti g r a t i a m per v i r l u t e m sanctae c r u -
Jbrmis v i r t u s sanclae crucis et efficacia. Sunt e n i m cisad Ecclesiain t r a u s i t u r a m . S i i n i i i t e r et sacra-
quatuor corporis abominationes, et tres mentis mento aitaris renovatur Ecclesia et sanclificatur.
corruptiones. Unde p r o p b e t a : Corrupti $unt et abo- Sunt autem septem qua? i n sacramento a l l a r i s u l i i i -
minabilct facti tunt (P$al. X L ) . C o r r u p t ; sunt mente, l e r a t l e n d u n t u r , scilicet quae s i t causa missae, qtun
et abominabiles facli corpore. Abuliintur enim 4 i f l e r e n i i a , quis finis, quae v i r t u s , quis ordo, quaa
quatuor elemenlis i n c o r p o r e : Igne i n oculis per r a i i o , quaa u t i i i i a s . Catisa missae Iripartita est,
curiositatem, aere i n lingua per verbositatem, l e r r a scilicet honor s a n c t o r u m , salus v i v o r u m , et requies
fn manibus per i n i q u i t a t e m , quando pugno impie deftinctorum. Praemiltitur autem quasi prologus
p e r c u t i m u s f r a l r e m , aqua in fluxu seminis per o r a i i o et invocatio T r i n i t a i i s , i n quo praeiibator et
i i b i d i n e m . Ifoec s u n l quae de claustro ejiciunt f r a - osienditur quae sit causa missae sequeniis : Sutcipe,
i r e m . Unde prophela ingrediebatur ut videret (Ptal. tancla Trinitat. l b i e n i m continelur ut $ancti$ profi-
X L ) , ccce c u r i o s i l a s ; Vana toquebatur (ibid.) 9 ecce ciat ad honorem, nobit ad talutem, etc. T r i p a r t i t a
verbositas; cor ejut congregavit iniquitatem tibi C est d i f f c r e n t i a . Sccundum enim diflerentiam t r i t i m
(ibid.), ecce i n i q u i l a s . Egrediebatur forat (ibid.) 9 partium ficclesiae, sunt ires missarum d i f f e r e n t i e ,
p e r l i b i d i n e m . C o r r u m p i m u r eliam i n inente t r i p l i c i u t alia d i c a t u r de sanctis, alia de tempore, i d e s i
corruptione. I n ratione n a l u r a l i , per s u p e r b i a m ; i n p r o v i v i s , alia p r o fldelibus defunctis. Stint qutdcm
concupiscentia, per a v a r i t i a m ; i n i r a , per invi- tres partes Ecclesiae. Pars quaedam est i n exsulla-
d i a m . Sunt autem i n crucc quatuor dimensiones, tione, pars inperegrinalione, pars i n exspectatione,
latiludo, longitudo, sublimilas et p r o f u n d u m , et I n exsuitalione sunt s a n c l i , q u i C h r i s t i vestigia suut
tres i n t i t u l o distinctiones : Jetut, Nazartnu$, Rex secuti. I n peregrinalione sunt v i v i , q u i snhjacent
Judaiorum (Jean. x i x ) . L a t i t u d o misericordiae fuit t e m p o r i , i d ost v a n i l a t i . U n d e Apostolus : Vanitati
i u C b r i s t i passione. Longitudo vitae i n resurreclioue. tmbjtcta ereatura non votent, etc. (Rom. v i n ) . I n ex-
Sublimilas glorias i n ascensione. Profundum sapien- spectatione sunt fideles defuncti, q u i exspectaut
tiae i n occulta potestate, qua haec omnia fecit, qua requiem. Secundum h a r u m I r i u m p a r t i u m diffe-
e l i n novissimo j u d i c a b i t . Profundum crucis occui- r e n l i a m sunt tres differentiae missarum et finium et
t u m e r a t , e l caelera manifesia patebant. Sic potes- officiorum. F i n e m e n i m a l i u m habei missa p r o san-
tas adbucocculta eslqua Dominus Jesus omnia ^ c t i s , i d csl lte, mitta ett; a l i u m missa de tcmpore
praedicla f e c i t ; sed c u m i u finc j u d i c a b i t , manifesta i d est Benedicamut Domino. A i i u m missa pro flde-
e r i l , s i c u l scripturo e s t : Cogno$cetur Dominus judicia libus defunctis, i d est Bequietcant in pace. I n fine
facient (P$at. i x ) . Unde et i n qtiarto ordiue Canonis missae p r o sanctis, i n v i t a t u r ad i l l a m g l o r i a m i n qua
m e m o r i a de t r i b u s manifestis praemittilur. D e q u a r t o j a m sancti requiescunt. lte f mitta est, quasi dicat;
a u t e m , i d est profundo quia o c c u l l u m est tacetur. Hostia a Patre ad nos roissa est, vel a nobis ad
Q u a r t u s ordo e s t : Unde et memoret, Domine, etc. P a l r e m remissa est; ideo Ite i d cst festinate, sicut
I t e m i n passione contemplus fuit s u i , i n r e s u r r e - d i c i t Apostolus : Festinemus ingredi in illam requiem
c t i o n c , contemptus mundi; i n ascensione, amor (Uebr. i v ) . F i n i s vero missac de tempore h o r l a l t t r
D e i ; i n occuita polestaie, t i m o r . Contemptus aulem nos, q u i sunius i n tempore, ut benedicamus Domino
sui c x c l u d i t v e r b o s i t a t e m ; contemplus m u n d i , c u r i o - i n adversilale e l p r o s p e r i t a i e , i d esl i n o m n i t e m -
siiatem; amor Dei, i n i q u i t a t e m ; l i m o r , l i b i d i n e m . pore. Unde D a v i d : Benedicam Dominum in omni
De t r i b u s distinctionibus t i l u l i : i n Jesu fides i n l e l l i - iempore (P$at. x x n t ) ; ct alibi : Ad annunliandum
g i t u r , sine qua nemo salvatur ; i n Nazareno s p e s ; mane mitericordiam luam, el veritatem pcr noctem
Nazaretb enim /los interpretatttr, de quo fructus (P$at. i x ) . l n manc prospcritas, quu; non ex i t i c r i -
PATOOI. CLXXVII. 15
 4 M A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. m

4 i i nostris, sed ex misericordia sola d o t u r . I n nocte A l i o r i loco Ecclesiae p a r a t u r a l u r e , u t ascensuri bis

adversitas, quae i n veritate p r o roeritis redditur. I n gradibus et ascensionibus v i r t u l u m sludeant seipsos
flne missac p r o defunctis eis oplamus requiem, et i n praeparare et probare. Unde Apostolus: Probet au-
priiicipio pelimus : Requiem eelernam dona eis, tem seipsumhomo, etc. (/ Cor. x i . ) l n ccenaculo a l t i -
Domine, ctc. V i r t u s missac, c r u x Cbristi esl, quae tudo, i n grandi iatitudo, i n stralo a p t i l u d o , quia
f a c i a m e n t u u : a l l a r i s e l omnia Ecclcsiae sacraiuenla aptatum et m u n d a l u m e r a t . I n s t r a t o ergo, m u n d i t i a
consecral e l s a n c t i f i c a t . Septcm ordincs c i u c i s s u n t castitatis; i n g r a n d i , iatitudo el opera p i e U l i s ; i n
i n fcrie Canonis, quos S p i i i l u s sanclus m i r a sapien- caenaculo, rectitudo ittlentionis. Unde i n quarto o r -
l i a o r d i n a v i t . Primus ordo c s t a Te igitur usque ad dinc anlequamdicamug, panem sanctum vitm mteram,
Quam oblationem; secundus, a Quam oblationem et calicem salulis perpetum, nccessario p r i u s offeri-
usque ad Qui pridie; t e r l i u s , a Qui pridie usque ad nttis hostiam puram, hostiam sanctam 9 hostiam im-
Unde et memores; quarlus, ab Unde el memoree maculatam. Sed de bis i n consequentibus dicendum
tisque ad Per quem omniu; q u i n t n s , a Per quem cst. Tertia causa, quare scilicel praedicta t r i a ap-
omniu usque ad Per ipsum : scxtus, a Per ipsum ponamus, panem, v i n u m et aquam.est quia in figura
usqtie ad Pax Domini; scplinius, a Pax Domini bujtis sacrauiettii omnis p a t r i a r c b a r o m benedictio
usque ad flnein. l n siugulis ordinibus sunt causac B
i„ b i consiabat. Uude A b r a h a m cum i n figtira b u -
s

profundae et rationes quae rationabiles iitovent quae jus mysterii Melcbisedecb et panem et v i n u m o b l u -
stiones; quas Spiritus sanctus, c u i v u l l , p r o u t lissei, a majore benedictionem accepit, et benedictus
vult, c l a u d i l , cui v u l t aperit, sicut scriptum c s t : Deo excelso dicttts est. Qua benedictione postea
Uuic ostiarius aperit (Joan. x). Isaac filium d i l a v i t . Isaac etiam filio stio Jacob haee
CAP. I I . De primo ordine Canonis. eadem bona propbetali eloquio i m p i o r a v i t d i c e n s :
l n p r i m o ordine canonis tria apponiiuus; pro Det tibi Deus de rore cceli et de pinguedine terrm
4ribus rogamus, et t r i a p e t i m u s , et ideo tres cruces abuudantiam frumenti, vini et otei, etc. (Gen. xxvn.)
facimus. T r i a a p p o n i m u s , panem, v i n u m et aquaiu. Hursus cum Esau conquerens de Jacob fleret: Fm-
Quare auten. isia tria polius quam alia apponanlur, mento, i n q u i t , et vino stabilivi eum; et tibi post hmc,
o r i t u r queslio. T r i p a r l i l a causa est. P r i i n a causa fili mi, ultra quid faciam ? (Ibid.) Quasi diceret:
e s l , quia i u t e r omnia bumanae vitae sustentandae F i r m a v i eum f r u m e n l o corporis, et vino sanguinis
necessaria, baec t r i a sunt mundiora et u l i i i o r a et C h r i s t u Idem per oleum quod per aquam iuiehV
magis necessaria; propterea potius debuerunl appo- gitur.
n i q u a n i alia, et i n id quod mundius estet utilius o m - ^ C A P . U I . De tribus pro quibus oramus, el qum
uibus etsuper omnia ad v i t a m aeternam capessendam petimus.
magis necessarium, transferri et t r a n s f o r m a r i , idest P r o Iribus r o g a m u s : p r i m o scilicet generaliler
i n c o r p u s C b r i s t i e t sanguiuem.Secunda causa esl quia pro o m n i b u s ; secundo, pro familiaribus nostris
i n his res ipsa et v i r t u s sacramenli inteiligitur, sine absentibus; t e r t i o , pro circumstantibus. Generaliter
qua ad boc sacramentum indigne acceditur, e l ad j u - p r o omnibtts, u b i dicimus : In primis qum tibi offe-
d i c i u m non ad salutem s u m i t u r . i n aqua e n i m i n t e i l i - rimus pro Ecdesia tua sancta Calhoiica, etc. Pro f a -
g i t u r fides quae iatet et n u l r i t u r i n aquis baptismi. mitiaribus nostris absentibus, ubt dicimus : Me-
ln vino quod ascendit et Lclilical, inieliigiiur mento, Domine, famulorum famularumque tuarum.
spcs. I n pane q u i confirmat, i n t e l l i g i t u r c h a r i u s . Pro c i r c u m s U n t i b u s , u b i dicimus : Et omnium
V e l i n pane q u i corroborat Pater i n t c l l i g i t u r , q u i circumstantium.
cst omnis o m n i u m f o r t i l u d o . I n vino quod ketificat, T r i a pelimus : P r i m o scilicet, u t dies nostri d i s -
F i l i u s q u i est gaudium n o s t r u m , quod nemo tollet a ponentur i n p a c e ; secundo, u t eruamur ab aclerna
n o b U . I n aqua, quae m u n d a t et iavat, Spiritus san- d a m n a t i o n e ; t e r t i o , u t mereamur n u m e r a r i i n D o -
c t u s , s i c u l s c r i p t u m e s l : Effundam super vos aquam m i n i c o grege. Quae omnia babemus i b i ubi d i c i m u s :

mundam. et mundabhnini ab omnibus inquinamentis D D i e t a u e n o s i r o t i

P n
*P >
t u a ace di ona$ a t a u e a h
^™0

vestris (Ezech. x x x v i ) . E t i t e r u m : Ftumina de ventre damnatione nos eripi, et in electorum tuorum jubeas
ejus fiuent aqum vivm. Moc autem dicebat de
% Spiritu grege numerari. Quia ergo t r i a exponimus et p r o
quem accepturi erant credentes in eum (Joan. vn). tribus rogamus et tria petimus, propterea tres cruces
V e l i n aqua intelligitur m u n d i t i a c a s l i t a t i s ; i n pane, facimus, scilicet u t per v i r t u t e m crucis p r i i n o quaa
fortitudo e l opera p i e u t i s ; i n v i n o , quod ascendil et apposita s u n l benedicanlur; secundo, i i pro quibus
accendit, rectitudo intentiouis, quae ad lerrena non a p p o n u n t u r ; t e r l i o , u t quod petimus i m p e l r e m u s .
i n c l i n a t u r , sed ad coelestia e r i g i t u r . Haec tria acce- Soluta est ergo secttnda quaeslio qua* posset fieri,
dentibus ad a l u r i a i u necessaria sunt, u t sine eis scilicel qtiare tres cruces i n hoc ordine fiant, qtiando
c o m salule nemo possit accedere. Unde Dominus i n dicimus : Hmc dona, hmc munera, hme sancta sacri-
Evangelio : Jntroeunlibus vobis in civitatem occurret ficia illibata. Hmc dona scilicet n a l u r s c ; hmc tnn«
vobis homo amphoram aqum bajulans; sequimini eum nera, scilicet devotiouis nostrae,AOfC sancta sacrificia
ei dicttedomino domus; ubi facio pascha cum disci- iltibata majestali divinat, u t hmc dona referanlur a d
pulis meis? Et ipse ostendet vobis cmnacutum grande n a l t i r a m , hme munera, ad g r a t i a m , hmc sacrificia,
stratum, el ibi parate (Luc. x x u ) . Ideo e r g o i n e m i n e i t - ad incorruptionJs g l o r i a m .
 461 L I B . D E CANONE M V S T I C I LIBAMINIS. 46*
Qoare aotem hoc sacramentiim i t e r e t u r , vel A scilicet o m n i u m gratiaTiim plenitudine, s c r i p t u m
quomodo bene sumatur, vel quod bene s u m p l u m e s t : De plenitudine ejut omnet aeeepimut (Joan. i ) ;
operelurt vel quare sub hac specie sacramenti veritas et : non enim ad menturam dedU Deut Spiritum
lateat et veletur, rationabiles quaesliones o r i u n t u r . sauctum F i l i o (Joan. m ) . De sectinda praerogativa,
Quare hoc sacramentum i i e r e t u r tripartiia causa i d est suinma dignitate et honore, s c r i p t u m e s l :
esl. Prima causa est u t q u i quotidie labirnur, Uabens in vettimento et in femore tuo teriptum:
per hoc quotidie expiemur. Secunda causa esl, u t Rex regum et Dominut dominanlium (Apoe. x i x ) . De
s i c u t i n medio paradisi erat l i g n u m vitae, i l a sit tertia praerogativa, id est summa etaeterna potestate,
corpus C h r i s t i assidue i n medio ccclesiae, a quo c r i - scriptum est : Potetlat ejut potettat mterna 9 qum
m i n a i i t e r peccanles arceantur, donec per pceniten- non auferetur (Dan. v n ) . S e d q u i a t r i p l e x haecprae-
t i a m satisfacientes, ad hoc etperboc reconciliati rever- rogativa parum nobis prodesset nisi charitalem ge-
t a n t u r . T e r t i a causa est u t per hoc unum efficiamur m i n a m exhiberet, proplerea dicimus, Mt nobit cor-
e u m Cbristo, et medianle Cbristo, u n u m elBciamur put et tanguit fiat dilectittimi Filii lui Domini nottri
c u m Deo, unde Doroinus i n Evangelio : Caro mea Jetu Chritti. Charitas gemina fuit quam ad Patrem
were eti cibut. et tanguit meut vere e$t potut. Qui babuit e l ad gregem, P a t r i obediendo et p r o grege
mandueat meum corput 9 et bibit meum tanguinem, B moriendo. Vel charitas gemina fuit qua corpus et
M me manet et ego in eo (Joan. v i ) . Bene autem animam p o s u i l , vel qua sanguinem e l aquam de
s u m i l u r , si quis per haec t r i a ad boc praeparalur, lalcre suo fudit. V e l ideo quinque cruces facimus, u t
scilicetflde i n l e g r a , confessione p u r a , poenilenlia ex praedictis quinque, quinque nobis necessaria impe-
condigna. fiene sumptum tria operatur: primo t r e m u s : ex participationescilicet sanguinis, remissio-
peccau p u r g a l ; secundo, virtutes r o b o r a t ; t e r t i o nempescaiorum; ex parlicipalione corporis, u n i l a t e m
i n v i t a m aeternam s u s c i U L Unde a i t i u E v a n g e l i o : i n socieute s a n c t o r u m ; ex summa et acterna p o t e s U -
Amen amen dico vobis 9 niti manducaveritit carnem te, timorem etsolliciludinem mandalorumjexsumma
FUii hominis et bibtritit ejut tanguinem f non habebitit dignilate et bonore, honesUtem vitae et m a t u r i u -
witam in vobit. Qui manducat meam carnem et bibit t e m m o r u m ; ex pieniludine g r a t i a r u m , pleniludinera
tanguinem meum 9 habet vitam mternam, et ego re- praemiorum. Hac i g i t u r de causa i n secondo o r d i n e
tuteitabo eum in novittimo die (ibid.). Quaresub quinque cruces facimus.
hac specie sacramenti v e r i u s l a t e a l et veletur, t r i - CAP. V . De tertio ordine Canonit.
p a r t i t a causa est. P r i i n a causa est interrogatio I n lertio o r d i n e , s i c u l pctiuius i n secundo, quae
fidei. Secunda causa esl augraeutum m e r i t i . Tertia ~ b e n e d i c u sunt i n p r i m o i n v e r u m et summum sa-
A n i «m*
^mm.m.mm*. *m.*m.
caasa **.f**.*m.mm.mm SMAMBMS
est defectus i n f i r m i . P r i m o enim A.I/LM m mm
fidem in- crificium t r a. n s mm.
f o rf*.mmmmrmim.
a n l u rm%,
, i d• . .est
.»..
i1n>l verum
A x i ft Imm % f / * _ . » . . .
corpus et *^ ...

terrogat u t interrogando probet eldiscernat. Secundo sauguinem C h r i s t i . E t quia iste ordo brevis qoidem
p r o b a t u m per fidem majori v i r t u t e et g r a l i a donal. est, sed profundus et magna sapienlia plenus, ideo i n
T e r t i o , u t nostrae i n f i r m i t a t i parcat, semeiipsum i n hoc duae rationabiles quaestiones moveutur. P r i m a
suae majesUtis c l a r i u t e non manifestat, sed quasi quaesiio, quare non n i s i duae cruces fiant; secunda,
anb quodara velamine o c c u l u t . Unde m i r a c u l u m quare i n hoc ordine potius q u a m . i n caeteris substan-
i s t o d c o n t i g i t i n Vivariensi ecciesia Praemonstra- t i a panis et v i u i i n v e r u m corpus C b r i s t i et sangui-
l e n s i s o r d i n i s . Cum ceiebraretur missa i n prsefala nem transeat. Solutio primae quaestiouis. Nulla alia
ecclesia, quidam frater rcspiciens de choro ad a i - nisi sola duplex hominis natura e r a l redimenda,
t a r e v i d i t super i l l u d c i r c u l u m c l a r i u t i s immensae sciiicet corpus et anima. I n hoc autem o r d i n e nostra
e t cclumbam m i r i candoris super calicem i n eadem redemptio et reparatio celebratur, p e r q u a m humana
d a r i U l e . Ccepit i g i t u r a d r a i r a r i , et admirando i n - natura liberatur. Unde quare in boc non nisi d u p l e i
lutzi: et subito stupefactus et t e r r i t u s amisso visu f u e r i l c r u x facienda, manifesU apparet r a t i o , v i d c -
cecidit i n choro prostralus. Quem fratres ad manus licet propter redemptionem duplicis naturae. S o l u l i o
e x t r a c h o r u m deducentes, et eventus veritalem p e r - D secunoVBquaestionis. Tres ordines s u n t : o r d o naiurae,
quirenles, U n d i u precibus i n s t i l e r u n t donec ei ordo juslitiae, et ordo graliae. Ordine naturae flos
Deus visum restitoereL E t baec quidcm^de primo praecedit f r u c t u m , et sonus c a n t u m , et materia m a *
o r d i n e d i c u sulficiant. l e r i a t u m . Ordine justiliae poena sequitur peccatum,
CAP. I V . De tecundo ordine Canonit. et v i r t u l e m praemium, unde scrlptuin e s t : Oculum
I n p r i m o o r d i n e petimus n t quae a p p o s i u sunt pro ocuto. dentem prb dente (Exod. x x i ) , c l c . ; et :
b e n e d i c a n t u r ; i n secunde vero pelirous u t quae j a m Repotila est mihi corona justitim 9 quam reddet mihi
I B p r i m o b e n e d i c u sunt> i n verum et s u m m u m sa- Dominutin Ula die (II Tim. i v ) . Ordine gratiaesu-
e r i i c i o m transferantar. Quinque ergo cruces f a c i - perabundal gratia ubi abundavit del c t u m , et prae-
m e s , q o i a q u « b e n e d i c u s u n l i n i d transferri pe- cedit h u m i l i s peccator j u s t u m supcrbum, velut p u *
tiaaus quod i n quinque praecellit o m n i b u s , scilicet blicanus P b a r i s x u m , et misericordia i m p e n d i l u r u b i
t t i p l i c i praerogativa et c h a r i u t e gemina. ldeo d i c i - n u l l u m prjccedil m e r i t u m . Unde i n Evangelio : Ptt-
aaos Benedictam, o m n i u m scilicet gratiarum p l e n i t u - bticani et meretrices prmcedent vot in regno Dei
d i n e , auriptam sumraa d i g n i u t e et honore, xatam (Matth. x x i ) . Sed nec oatura p o t u i t nec j u s t i t i a de-
et aeterna poteaute. De p r i m a p r x r o g a t i v a . b u i l , ut panis et v i n u m fieret caro et sangois. SeU
463 APPENDIX A D IIUGONIS OPERA DOGMATICA. 4€4
vero divina gratia hoc p o t u i t et v o l u i t ; hoc et fecit A tero e l opera piclatis, et per r e c t i l i i d i n e m i n t e i t l i o -
et facit. Sicut ergo sunt t r i a t e m p o r a , tempus nis* Et sic de pane ilto edat et de calice bibat, i d est
ante iegem, teropus sub lege, et tempus graiiae; et sic probatus et sic praeparattts ad sacramenttim a l l a -
i n solo lempore gratiae Doroinns Jesus v e n i l , et hoc ris accedal. Ideo Dominus i n Evangelio: Sinl lumbi
sacramentum ceiebravit et i n s t i t u i t , sic i n hoc vestri prwcincti, el lucernce ardentes in manibus ve-
tenio ordine Canonis convenientius quam in slris, eic. (Luc. x n ) . Sinl lumbi vestri prcecincti, ecce
eaeleris quotidie venit, e l de pane et vino carnem muitditia casliialis, el lucernce ardentet m manibus
et sanguinem suum consecral et conficit. Et haec de vestris, ecce opera p i c l a i i s , et vos similes hominibus
t e r t i o ordinc dicla sufficianl. exspectantibus dominum suum (ibid.), eccc rectitudo
intentionis. Haccenim sola vercexspectatellaeliflcat;
CkP. V I . De quarlo ordine Canonis. expectando hctificat, et laelificando exspectat. Unde
1n quarlo ordine, praesente summo et vero saccr- Apostolus : Conversatio nostra in ccelisest (Philip. 111),
dote, j a m apudPatrem innoiescunl petitiones nostrac; quasi d i c a t : Intenlio nostra recta est et erectaad glo-
prasente summa e l vera hostia, j a m roajor proten- r i a m Dei et ad gattdia cxaM.UndeetSalvalorem exspecta-
d i t u r m o r a . Tunc magnalium quae fecit celebratur mus elc. (ibid.), ut cum venerit el pntsaverit, confestim
mcmoria, u t tam per eum quam per ea quae fecit, B aperiamus ei (Luc. x u ) , ecce sacraroenttim a l i a r i s .
Patris flectatur et iropetretur clementia.
Quinque I n hoc enim vere Salvator venit etiam per praesen-
ergo cruces facimus, non quod eum q u i praesens tiam corporis. Pulsal cutn fidem interrogat. I n t e r -
est Sanctum sanctorum sanctificemus, sed u t per rogat tit discernat. Interrogat t i t probel et r e p r o b e t :
ojus pracsenliam e t c r u c i s efficaciam q u i n q u e p a r t i - probet fidelem, reprobet infidelem. Dominus enitn
tam obtinearotis g r a t i a m , p e r q u a m digne offeramus interrogat jnstum et impium (Psal. x ) . Noune inter-
e l suinamussalutarerohostiam, et eidem conformal>, rogabat (idein quando de corpore e l sanguine suo
i n sanctorum consortium mcreamur a d m i t t i . D o m i - dicebat: Nisi manducaveritis carnem Filii hominis et
nus Jesus i n passione sua fuit Itostia pura, i n resur- biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vo-
reclione hostia sancta, i n ascensione hoslia immacu- bis ? (Joan. vi.) Nonne inlerrogando discernebat, d i s -
iata. Panis viioe ceternce esurientibus, calix salutis ccrncndo probabat e l reprobabat, qttando, dnode-
perpetum j u s l i t i a m sttienlibus. E i ergo assimilari ei c i m , renianentibtis m u l t i a b i e r u u l ' r e t r o , dicenles :
conformari debemus, qui ad ipsum offerendura acce- Durus est hic sermo (ibid.). E l vere ttim eum v e -
d i m u s , sedquia h o c n o n p o t e s t f i e r i nisi passionem, nientem fide integra et devota suscipimus. Vel ideo
resurreclionem et ascensionem studeamus i m i l a r i , r
quinque cruces facimus, quia quinqtte offerimtis,pro
proplerea istorttni t r i u m i n p r i m i s memoriaro fa- quinque rogamus, et qtiinque pelimtis. Pro qninqtte
cinius, ubi d i c i m u s : Undc et memores, Domine, rogarous : p r i m o generaliter pro fidelibus vivis om-
nos lui servi, sed et ptebs tua sancla ejusdem Christi n i b u s ; secundo, pro altaris c o m p a r t i c i p i b u s ; t e r t i o ,
Filii tui Domini Dei nostri tam beatce passionis nec pro defunclis f a m i l i a r i b u s ; q u a r t o , gcneraliler p r o
non et ab inferis resurrectxonis, sed et in ccetos gl<h o m u t b u s ; q u i u l o , pro nobis peccatoribus. Generali-
riosce aseensionit, ut scilicel ex i m i tatione passionis per ter pro vivis omnibus tibi dicimus : Supra quce pro-
munditiam castitatis simus et offeramus hostiam pitio, etc. Sed quid est supra quce, c u m potitts supra
puram, ex imitatione resurreclionis obtineamus v i r - qttem, i d est supra Christiitn videatur esse dken-
t u t e m et opera p i e i a t i s , et simus et offeramus ho- dum? Esl itaqtie sic intelligendutn supra quae, i d e s t
etiam sanctam, ex imitationeascensionisobtinearous supra ctijus membra, vel sttpra cujus dona. Pro a l t a -
rectiiudinem intentionis, et simus et offeramus ho- ris comparticipibus, tibi dicimus : Ut quotquot ex hae
stiam immacutatam, ex participalione panis sancti altaris participatione, etc. Pro defunctis familiaribus,
vitae aeternae, obiinearous unitatero et fortiludineni ubi dicimus : Memento t Domine, famuiorum famula-
cbaritatis, ex participatione calicissalulisperpetuae, rumque luarum qninosproecesserunt, elc. Generaliler
i n t i i t i l o d i n e m et magniludinem exsuttationis, sicut ry p r o o m n i b u s fidelibus defunctis, u b i dicimtts zlpsis
6Criptum e s t : Et caiix meus inebrians quam prcccla- et omnibus in Christo quiescentibus, etc# Pro nobis
rus estl (Psat. x x u . ) De his quidem i n p r i m o ordine peccatoribus, u b i dicirotts : Nobis quoque peccatori-
c x parte d i x i m u s , et quare i n boc quarto ordine bus famulis tuis, de multitudinemiserationumluarum
t r i a duo praecedant, m e m i n i m u s . T r i a i g i t u r neces- sperantibus partem aliquam, elc. Quinque petimns,
sario p r i m u m offerimus ut ad panem sanctum vitce due sciiicet nobis v i v i s , et t r i a fidelibus dcfunctis.
afternce, et caticem tatutis perpetuce, idest sacramen- Duo nobis, p r i m o scilicet ut oroni benediotione ccc-
t u i n altaris, digne accedamus. I n his e n i m duobus lesti et gratia r e p l e a t n u r ; secundo u l i n t r a sancto-
comprehenditur, et haec qtiodammodo sacramentum r u m consortitim a d m i l l i mereamur. Trio- fidelibus
altaris complectitur. I n p r i m o ergo prudentia, i n se- defunctis, scilicet refrigerii sedem, quietts b e a t i t u -
condo fbrtitudo, i n t e r t i o j u s t i t i a , i n q u a r t o , i d est d i n e m , et i u m i n i s c l a r i l a t e m , qtiod est i b t : Loeum
altaris sacramenio, lemperantia. Propterea dicebat refrigerii, tucis et pacis ut indulgeas deprocamut. Quin-
Apostolus : Probet autem teiptum homo (I Cor. xi), quies ergo crucein facimus, p e r cujus v i r t u t c m et
i d est i n his et per baec se praeparet, et probando amorem et obtincmus qnae offerimos, exaudimur
apiet, scilicet per m u n d i l i a m castitatis, per virtu- pro quibus rogamus, et quae petimus impetramus.
465 L I B . D E CANONE M \ S T I C l LIBAMINIS:
CAP V I I . De quinio ordine Canonit. A E i notandum quod i n hoc ordinc O r a l i o Dominica
I n quinto ordine u l p e l i l i o n u m n o s l r a r u m conse coniinetur, unde et tres qtiaestiones rationabiles in
quatnur eflicaciam, captamus henevolenliam, u l r a m - hoc ordine o r i u n t n r . P r i m a videlicet quare i n c r t i -
qtte commendamus personam, Patris scificet el cibus facicndis lanta diversitas o s t e n d i t u r ; secunda,
Spirittis sancli. Palris commcndamus personam per qtiare corpus D o m i n i i n t e g r u m i n eisdem erucibus
ineffabilem c h a r i t a l e m , u b i dicimus : Per qucm hcec facicndis manu l e n e a l u r ; t e r t i a , quare i n boc or-
omnia. Domine, temperdona creas, etc. S p i r i l u s san- dine potitis qtiam i n aliis Oratio Domtnica continea-
c t i personam per mirabilem scieniiae profunditatem, tttr. Notandum esl etiam quod alia per eaquae fiunt
qua i t n o r d i n a v i t Canonem ut ad verbum creationis inteltiguntur, alia per ea qnae dicuntur. Sed qnae
non faciamu* signum c r u c i s , ad t r i a seqttentia fa- diversilas i n crucibns ostendilur? Prima qtiidem
ciamtis, tanctificas, vivificas, benedicit. E t quare ? crux ex utraque parle ttltra caliccm protendilur* Se-
haec est causa, qnia htimana natura ex statti primae cunda calici corcqualur. T e r t i a infra calicem coarw
conditionis nec habuit profeclum v i r t u t i s , nec sta- c t a l u r . Quarta eadem est c u m p r i m a . Qtttnta anle
bilitatem b c a l i l u d i n i s . Ex prima quidem crealione calicem depingitur. In p r i m a ergo cruce acternitat -
pollebat naturali ratione, gattdebat a r b i l r i l i b e r t a l e ; F i l i i inlefligilur cum Palre, i n sccunda aequalitas,
per se autem nec poterat slare nec proficere, sine ^ i n l e r l i a unilas inlernae et ejusdem substanliae, i n
gralia adjulrice e l sinc crticis v i r t u t e . Ex se ergo quarta idetn modus existendi u t r i u s q u e , et anle
labilis et cadtica; ex v i r t t i t e aulem sanctae cnicis c t mtindi constitutioncm, et post m u n d i consummatio-
graliae adjutricis slabilis e l f i c i t u r c t b e a t a . Propterea nem. Unde de seraphim l e g i l u r quod duabus alis
ad p r i m u m verbtim creationis non facimns signum velabant caput, et duabns pcdcs, e l duabus volabant
crucis, ad t r i a sequentia facimus. Sanctificat fide ct (Exech. 1). I n capite p r i n c i p i u m , in pedibus finis.
spe ei remissione peccatorum, vivificat sacramentis Quid c n i m fuil ante m u n d i conslilutionero, vet q u i d
fidei et v i r t u t e bonorum operum, benedicit plenitu- futurttm sit post mtindi consuroinalionem, occultum
dlne g r a t i a r u m et consummatione b o n o r u m . Ideo est e l velatum. Ditabus alis v o i a b a n l , i d est ad no~
ergo ter crucem facimus, quia per cjus v i r t u t e m et t i l i a m h o m i n u m deferebant, quat i n medto ad s a l u -
i m o r e m luec t r i a o b l i n e m u s , quibus super omnia tem hominuro pcrtinebant. I n qninta crtice inteili-
hidigemus. Personam F i l i i per m u l i i p l i c e m , id est g i t u r unitas Spiritus sancti curo Palre et F i l i o . In eo-
q t i a d r i p a r t i t a m , potestatem commendamus, osten- vero qnod d i c i l u r per iptum i n l c l l i g i t t i r creatio. I u eo
dentes eum p r i m o b e u m naturae, secundo largito- qtiod d i c i l u r cum tpso, operatio. i n eo qood d i c i t u r
rem veuiae, gratiae e l Q in ipto consummatio. Per F i l i u m enim Pater creavit
t e r t i o D o m i n u m v i r t u t i s et
fontem vilae, qtiarto Regem gloriae, onde scriptum universa, cum F i l i o operatur, et F i i i u s cum eo, r e -
e s t : Dominut virtulum ipse ett Bex gtorice (Ptat. gendo et disponendo creata. Unde i n Evangelio:
xxr*i). P r i m a potestas est, qoa potest omnia de n i - Paler meut utquemodo operaluriel ego operor(Joan.
hilo c r e a r e ; secunda, qua potest peccala d i m i t l e r e ; v ) . Deniqtie i n ipso consnmmabuntur o m n i a . Post
t e r t i a , qna potcst gratiam et v i n u t e m augere; quarla mundi vero consuramationem, cum tradiderit re-
qua polesl emtindatos et gloria et beatitudine c o r o - gnum Deo Patri et tubjeclut erit ei qui tibi tubjecit
nare. Per quem hcec omnia, Domine, temper bona omnia (1 Cor. x v ) , et cum perfecle cogiioscelur ab
creat. ccce Deus nalurae ; Sanclificat, ecce l a r g i t o r omnibus Spiritus sancti persona et n a t u r a , tunc per
veniae. Vivificat, ecce fons vitae e l Dominus v i r t u t i s Filiura e r i l Deo P a t r i omnit honor et gtoria. I n crea-
gratiae; Benedicit, ecce rex et corona aeternae gloriae. lione atttem rerum e l i n operalione est quidem Deo
CAP. V I I I . De texto ordine Canomt. Patri per F i l i u t n honor et g l o r i a , sed non omnis,
I n sexto ordiite per eum q u i venit i n sexta aelate, donec post consummationemsicuta Patre ad F i l i u m ^
ct per virttttem crucis ejnsjam plenius omnem v e r i - sic a F i l i o baeredilas reverlattir ad Patrem. P r o -
l a i c m cognoscimus, et per eumdcm P a l r e m bono- pterea q u i n l a c r u x quando i n v i r t u l e S p i r i i u s sancti
r a i n u s e t g l o r i f i c a m u s . Unde majori surapta fiducia D d i d l u r , ante caiiccm depingitur, i d est i n oculis
el audacia, ut ad sutnniara pacis perlingatnus, o m - omnitim manifestalur. Post m u n d i e n i m consutn-
n i t i m peiitionnra summatn i n brevi coUigimus, d i - mationero, non t a n l u m quomodo Fitius s i l u n u m ctun
cenles : Pater notter, etc. (Matth. vt.)Quinque c r u - Patre, verum eiiam quomodo Spiritns sancttts sit
ces facimus, t i l p e r v i r t u t e m e t amoremsanctaicrucis u n u m cum utroqtte el procedal ab ulroque plene a b
quinqtte gradus i n cogntlione veritalis ascendamus omnibus justis cognoscetur, sicut scripttim e s t :
eine quibus salvi esse non possumus. Non qtiod g r a - Cognotcent me omnet a minimo utque ad maximum
dos sint aliqui i n T r i n i t a t e dcitatis v c l deitale T r i n i - (Jer. x x x i ) . Proplerea omnit honor et gloria differ-
tatis, sed i n ejus fide et dilectione; unde Apostolus : t u r usque i n u l t i m u m . Ideo ergo quinque cruces
Ex fide in fidem (Bom. i ) . P r i m u s gradus fidei est facimus, u t per v i r t u t e m sancbe crticis ad istam
aeternitas F i l i i c u m P a t r e ; secundns gradus, aequa- quinquepartitam «*x>gnitionem verilalispertingamus.
l i t a s ; t e r t i u s g r a d u s u n i t a s cjusdemsubstantiae; quar- P r i m a quaestio, quare scilicet tanta diversitas i a
t u s , idem modus ulriusque existendi; q u i n l u s , u n i - crucibus faciendis ostenditur, i n praedictis sohtta
las Spiritus sancti c u m otroque, i d est ctim F i i i o et t e r m i n a l u r . Caeterae duac qtiaestiones reslant solvendasv
Patrev Solutiosecundacqiiaestionis. I n scxla actate Dorai-
 467 APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 46*

nusJesus Sniegeret perfectus homo apparuit, e i A do.dona nebispacem. Solulio primae quaeslionit: Tres
seipsuro i n t e g r u m atque perfectum exhibuit et pro vitaesunt bumanae naturae: P r i m a , animae s i m u l c u m
nobis o b t u l i t . Ideo i n sexto ordine eum integra c o r p o r e ; secunda, animaejreliclo c o r p o r e ; t e r t i a , a n i -
nianii tenemus, i d est fide integra et opere perfecto mae, resumpto corpore : quaeeril i n resurrectione. I n
i i n i l a r i debemus; e l sic cruces facimus, i d estejus priraa vita pax est necessaria, quae longe faciat a
passionibus commuuicainus. Solutio tertiae quaestio- c r i i n i n e . I n secunda, pax est necessarin, quae lenge
n i s . I n sexta aHale Dominus Jesus veuiens Qralio- faciat a terrore, unde i n exsequiis m o r t u o r u m d i c i -
nem Dominicam ordiuavit et docuit, et ideo i u se- t u r : Non pcenalis timor excruciet; non reorum pr#-
x t o ordine conveiiienlius quam et aliis ponenda f u i L xima catena conttringat. e l c . i n tertia vita pax est
C A P . I X . Deteptimo ordine Canonie. necessaria quae longe faciat ab utroque, i d & I a
Septimusordo a pace i n o i p i t et ad pacem t e n d i l . c r i m i n e et t e r r o r e , consuminata gloria et beati-
T r i a de dileelione C r e a t o r i s r e q u i r u n t u r : mens, m a - tudine. Ideo ergo tres cruces facimus, u t per v i r -
nus et l i n g u a ; baec eadera i n hoc operaniur. L i n g u a tulem crucis ad istam triplicem pacem pertinga-
f o r m a t vocem, inanus p i n g i l c r u c e i n , mens movet mus. Ideo etiam semper d i c i m u s , i d est i n hac t r i -
u t r u m q u e , i d esl linguara ad forraandum vocem, et plici v i t a pacem aliis impioramus. Solutio secun*
roanum ad pingcnduin c r u c e m . Ila*c i g i t u r tria s u n l ' dae quaeslionis: Nuila natura redtmenda erat vel
necessaria, i d est vox orationis, et virlussanctaecru- ad paccm reducenda, n i s i solius hominis corptts
cis, et fides mentis, u t pertingainus ad suiumam pa- et a n i m a , propterea secundum banc rationem fi-
c l s . Pax Domini $it semper vobi$cum. Non omnis dei duplex c r u x solummodo videtur esse facienda»
pax est Domini pax. Est enim pax inordinata, est Solutio tertiae quaeslionis : l n septima aelate quae
pax simulata, est pax inquinata, et pax scelerata. excipietur ab oclava pace consummata, non e r i t
Pax inordinata, pax superborum, q u i conlemplo unde exlerius sit dolendtim sed unde potius sit iw-
superiore obediunl i n f e r i o r i , sicul Adam u x o r i , et terius gaudendum. Propterea cruces non extra, sed
i d e o seipsum superiorem el inferiorem perdidit. Se- intus i n calice fiunt. Solutio qtiarlae quaeslionis:
condus vero A d a m m a l u i t obedire Deo P a t r i quam T e r t i a pars Dominici corporis quam manu tenemus
Synagogae m a t r i , et ideo seipsum recepit cum a cumcruces facimus, pars illa esl Ecclesiae quae i n
m o r t u i s resurrexit, et Patrem servavit, et m a t r e m exsultatione esl e t gaudet c u m Christo i n aeterita
i n fino recipiet. Cui Synagogae m a i r i compatiendo beatitudine, banc ergo, id est, sanctos mauu lenerc,
P a t r i d i c e b a l : Pater, $i fieri pote$t 9 tvanseat a me id esl fide e i opere i m i t a r i debemus, u l sic c r u c e *
ealix i$te (Uatth. x x v i ) . Non tamen passionem t i m e - Q fcciainus, i d est passionibus C b r i s t i communicemus.
b a t v e l sobterAigere voiebat, sed quia Synagogam ex Solutio quiniae quaestionis: Calix Domioi q u i labo-
eoa passioneperiturain sciebat, aflectu pietaiis c o n - rein significat et iraitalionera Dominicae passionis*
dolebat. Pax simulata est p r o d i i o r u t n , q u i ore et habet suum exterius et suum i n t e r i u s : exterius pres-
n o n c o r d e l o q u u n t u r ; pax inquinata, foroicatorum suram et t r i b u l a t i o n e m ; interius, gauditim et conr
e t a d u k e r o r u m ; pax scelerala, rebellium et s c h i - solalionem. Unde Dominus i n Evangelio : Bcec locun
sroaticoruro, q u i universaliter Ecciesiae a u c t o r i t a t i tus $um vobi$ f ut in me pacem habeatis. Jn munda
r e s i s t u n t e t c o n t r a d i c u n t . Unde S a m u e l : Peccatum pretturam habebitis (Joan. x v i ) , unde isaias :Secre-
mriolandi e$t repugnare. etqua$i$eelu$ idololalrice nolle tum meum mihi (Itai x x i v ) , et D a v i d : Quam magna
meqmeuere (l Reg. x v ) . Auguslinus tres auciorilates multitudo dulcedinit tum f Domine. quam abtconditti
p o n i t : p r i m a m , s a n c l a r u m S c r i p l u r a r u m ; secundam, timentibut te! (Ptal. x x x ) et i t e r u m : Secundum mul*
generalium c o n c i l i o r u m ; t c r i i a m , universaiis Eccle- litudinem dolorum meorum tit corde meo. con$olalio~
siae consueludinem, dicens : Omnia quae nulla ista- net tuce lojtificaverunt animam (P$al. x c m ) . I l l u d se-
r u m aucloritate roboraia sunt, ab Ecclesia penitus c r e t u m gaudii et consolalionis et i l l u d abscondituni
Tesecanda existimo, Pax, auteiu Domini ordinata est. dulcedinis, interius est calicis. Propterea ergo ilia
quae ordinem d i l i g i t . Yera esl, quae neminem failit. D tertia particula Dominici corporis descendit i n cai>
Munda esl, quae omnia inquinamenta refugil.Pudica cem, quia post iaborem cuin Christo i n aeternum et
e t aeterna est quae litem e l finero ncscit. aeternam recipiet requiera. Unde i u Evangelio : Janx
l n ordine multae quaestiones o r i u n t u r qnae, S p i r i t u pueri meimecum tunt in cubili; nou pottum surgera.
sancto revclante, solvuntur. P r i m a quaestio, qtiare tl daretibi (Luc. u ) . Solutio sextaequaestionis: Duas
trescruces secundum consuetudinem Ecclesiae fiant; paries Doiiiiiuci corporis, quae extra caiicem rema-
eecunda, quare duae secundum quamdam rationem n e n l , duae s u n l parles Ecclesiae, pars i n peregriua-
fidei sufliciant; t e r t i a , quare cruces istae non stipra lione, et pars i n exspectaiione. Qtiia ergo istae duae
vel extra c a l i c e m , sed l a n t u m intus i n caiice fiant. partes laboribus poanitentialibus subjacent, et adhuc
Quarta est qttare teriia particula Dominici corporis exspectant et desiderant, nec dosideralam habent
nianu teneatur i n crucibus faciendis. Q u i n t a , quare r e q u i e t n ; propterea ilke duae partes Domiuici corporis
eadem particula, factis crucibus, i n calxemdescendal. e x t r a calicem remanent. Solutio septimae qttaestio-
Sexta, quareduae partes extracalicemreraaneant. Se- n i s : T r i a sunt t e m p o r a ; duo sunt misericordiae, l e r -
ptima,qtiando d i c i t u r Agnut D # t , c u m d u o b u s p r i m i s t i u m e r i t pacisetjustitiae. Quia ergo i n tempore po*
l i l eonvenientia, quare i n tertio s i i diflferentia dicen- regrinationis et i n temporc exspectationis aperatur
469 MISCELLANEA. — L I B . L 47*

et exspectatur misericordia, i n tcmpore vero resnr- A sanguinera t r a n s e a t , p I u r i b u s e t m a j o r i b u s a u x i I i i s i n -

reciionis pax consiimmabitur atque j u s l i l i a . Propler-
ea quando d i c i t u r , Agnus Dei 9 i n duobus p r i m i s est
convenienlia, i n t e r l i o cst diflerentia.
C A P . X . De tribut ordinibut tanetorum in Canone
potitorum.
Denique diligentcr aitendendum est et v i g i l a n l i
fnquisitione p e r q u i r c n j u m quare i n Canone tres po-
nantttr ordines sanctorum. Tres videlicet sancti de
omnibns P a t r i b n s , q u i fuerunt ante legem : A b e l ,
Abraham et Metchisedech; Novi vero Testamenti
plttres, i d est v i g i n t i quinque et majoris attctoritatis
ante consecrationera ; paiiciores v e r o , id est q u i n -
deeim et m i n o r i s a u t o r i l a t i s post consecrationem.
T r e s praedicti tanluin de omnibus Palribus qtti ftte-
r u n t ante legem, idcirco praecipue ponuntur i n Ca- B subtilique consideratione i n s t i l u e r i t n i , u t i n canone
none, quia i n i s i o r u m personis et sacrificiis,persona
et sacrifieium C h r i s t i inaxirae pnefigurabatur. A b e i
e n i m agnum do grege o b l u l i l et per invidiam a f r a -
t r e occisus fuit. A b r a b a m per obcdienliam de l e r r a
et cognatione sua e x i i t e l u n i c u r a filium o b t u l i t . M e i -
cbisedech q u i r e x pacificus et juslilia? d i c i t u r , sine
p a l r e , sine m a l r e , assimulatus F i l i o Dei, manet sa-
cerdos i n p e r p e t u u i n , e l i n figura Cbristi o b t u l i t
Abrahas panem et v i n u m . Novi Testamenli p l u r e s ,
i d est quinquies quinque et majoris auctoritatis ideo
ponuntur sancti ante consecrationem, quia u t d i g n e
oflicio et ministerio nostro res m i r a b i l i t e r fiat, i d est
substantia panis e l v i n i i n verum corpus Christi et
digemus, et quinquies sensuum perfectione m t t l t i p t i -
candi et consummandi sumus. Post consecrationem
pauciores, i d est quindecim c t minoris auctoritatis
ideo ordfnantur sancti, u t eorum raerilfs el precibtts
quindecim gradibus c h a r i l a t i s ascendaraus, et u n i l i
i n sanctorura consortium transeamus. M u l l o q u i d e m
mirabilius et tnajus esl substaiitiam panis et v i n i
v e r u m corpus ct sanguinem C h r i s t i fleri, quam nos
i n sanctorum consortium a d r a i t l i . ldcirco per Abet
vera innocentia, per Abraham vera c t perfecta obo-
dientia, per Melcbisedecb fides designalur devota et
i n l e g r a . Istae tres v i r l u t e s veraciter i n illis redolent
q u i omnipotenii Deo corporis et sangumis Cbristt
sacrificium fideliter i m m o l a n t . Sancti palres magna
missae nullus confessorum vei v i r g i n u m , nisi q u i
m a r i y r i o sanguinis purgatus est, nominetur, qtto-
n i a m de m a r t y r i b u s nulla dubietas esl q u i n s t a t i m
de corporibus egredienles eorum animae regiiunt
ccelorum conscenderiut. De caeteris autem q u i i n
pace Ecclesiae t r a n s i e r u n t , i n c e r t u m est u t r u m a d -
huc i n alia v i t a aliquid cxpiandum habeanL S i c u l de
Paschasio diacono refert beatus Gregorius, quod et
post m o r l e m miracula fecerit, et lamen a sanclo Ger-
mano poenitentiam agens repertus s i t p r o ievissima
c u l p a , quam nec cuipam esse c r e d i d i t , et ideo flelibus
non e x s l i n x i t . S a l u i a r i hostia post m o r t e m i i b e r a r i
m e r e b i m u r , si ante m o r l e m Deo ipsi hostia fuerimus.

MISCELLANEA.
LIBER PRIMUS.
ELUCIDATIONES VARIJE IN SCRIPTURAM MORALITER.

Quce mitee..anea dicnnlur, quod mittim et confuse procednnl; alii enim ista ab ipso Hugone collecta centent 9

ut ea, ubi commodum viderit ad inslitntum suum applicet; alii non ab Hugone, sed ex operibus
% Hugonit,
ut tententiarum fiosculos excerpta exislimanl, eo quod plurima ejus tcriptit interta deprehenderunt: quct
ti impresta invenero titutum dunlaxat et tocum
9 tignavero.

TITCLUS I . De eoquod spirituatis dijndicat omnia. et C Videte, ipsum videre p e l i i t , e l ille omne bouum se
de judicio veri et boni ostensurum p r o m i s i t . Quasi aliud oflerre videtur
Spiritatit dijudical omnia (I Cor. n ) . Spirilus spi- qnara fuerat r o g a l u s ; sed non aliud est, sed ipsum
r i t a l c m f a c i i . Ipse s p i r i t u s , ipsa est unctio qiue, c u m idem. Omne bonum ipse est, et ipsum videre, omne
naentem t e t i g e r i l , de omuibus docel. Ipsa una est, et bonum videre est. Quaiis ergo putas est species ista
docct de omnibus. Nec m i r u m si omnia docet, qttae i n qua omnis p u l c h r i t u d o videttir ? M u l t u m tibi c o n -
omnia continet. Una est sapientia et i n ipsa o m n i a f e r t luroen hoc corporale, quando per ipsum v i d e s ,
s m i t ; et omnia i n ipsa non aliud sunt quam ipsa. n o n lamen toiiiro confert, quia et aliud vides et t o -
I b i unum o m n i a , et omnia u n u m sunt. Neqtie idcirco t u m i n ipso non vides, quouiam a l i u d vides quod
non n n u m sunt quia omnia sunt, neque ideo non lumeu non esl i p s u m , quamvis e l hoc videas per lun
omnia s t i n l , quia unum sunt. P a r i t c r magtiitudo et m e n . Quoniam autem per hoc lumen vides, t o t t m i
simplicitas : Onitas et universilas. Untim bonum est, per ipsum vides, et t o t u m i n ipso vides; et lottttn
et i u i l l o bouo omne bonum est. Si videre cupis, quod i n ipso v i d e s , ipsum est quod vkles. Tale l u -
lumen est et spccies. L u m e n cst qtioniam per ipsum men e s t s p i r i t u a l e , q t i o d cum se illuminandispraesiat,
vides. Spccies quoniam ipsum vidcs. Et qtiid esl j j q u i ipsum vident totum vident. E x hoc ipsum bonum
videre ipsum? Quarsivit ille u t vidcrc mererelur, d i - qnod spiritualibus oculis lumen est et species, s p i *
c e n s : Si inrenil gratiam ante te ostcnde mihi leipsum.
9 r i t u a l i b u s aurihus canticum est. Ouaerunt oculi gau»
Et au:Egoos'endam tibi omne bonum (Exod. xxxnt). d i a m s u u m ; vcntt bonuro hoc, ct d t c i t : Luroen souw
47! A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA
Quaerunl aures gitudium s u u m ; venit b o n u m lioc et A que m i n i s t r a l spiritus onus, cogntlionem sciliccl et
d i c i t : Canlicum s n m . A u d i l u m fuit canticum qtiod-
dam novum, u t e l suaviias et novitas j u c u n d i t a t e m
augerenl : Suavitas ad delectationem, novitas ad
admirationem. E l infusura eslauribus gaudium suiim
et dicit bonum boc : Quaerite me, hoc sum ego. Cla-
mant fauces, et d i c i t s a p o r : S u m ; nares, et dicil
odor:Sum; tactus, et respondet suavitas: Sum.
Ego t o l u m s u m ; et t o t u m quod snm bonum s u m ;
e l q u i me Iiabcl t o t u m liabet. Non poteral corporea
n a l u r a spiritualem perfecliouem aemuiari u t i n uno
omnia contineret. Proplerea m u l l a corpora tleri ne-
cesse e r a l u t , quod non poterant per se singula,
s i m u l facerenl univcrsa. Si album solum faclnm
esset, nigrum non csset. Non polerat autem corpus
n n u m album siroul et n i g r u i n esse. Et quxcunque B .
6 1
*
V U , ,
H c
contraria c r a n t , i n tino solo esse non poterant. I t a -
que si u n u m quodcunque solum facturo esset, omue
quod est praeter u n u m non esset. Ratio autem con-
trarioruro c o n l r a r i a non e s t ; et idcirco s p i r i t u s , i n
eo quod rationem oranium c o n l i n e l , omnia per r a -
tionem c o n t i n c t ; et c u m s i l unus et simplex n a l u r a ,
m u l l i p l e x est tamen sapienlia, sicutstabilis veritate
et mobilis stibtiiitate. Hic ergo spiritus qtiando se per
g r a l i a m cordi infundit, sicttt in ipso o m n i u m veritas
c o n t i n e t u r , i l a per ipsum, quoraodo v u l t e l quan-
t u m v u l t , o m n i u m cognilio m i n i s t r a t u r ; c l i n c i p i u n t
quodamroodo omnia essc i n illo q u i a c c i p i l , sicut
o m n i a sunt i n i l i o qui dedit. Qni enim videt oculo
conleraplalionis, videt Deura et ea qune i n Deo sunt.
Qgi v i d e t o c u I o r a t i o n i s , v i d e t a i i i m u m c t e a q u a 3 i n
anirao sunt. Qui videl oculo carnis, videt m u n d u m
c t ea quaD in roundo s u n l . Qui aiilem videt ea qure
videntur oculo coutemplationis, videt et ea quae v i -
detttur oculo rationis et ea quae videntur oculo car-
n i s , quia i n superioribus inferiora cognoscuntur.
Qui autem videt oculo ralionis, ea quidem quae v i -
d c n t u r oculo carnis v i d e t ; sed non s i m i l i i e r ea quae
videntur oculo conteraplationis videl. Qui vero oculo
carnis v i d e l , ex eo nec ea videl quae videnlur octtlo
contemplationis, nec ea qtiae videntur octiio r a i i o n i s .
Propterea i g i t u r spiritatis dijudicat omnia, quia sicut
per oculum conleniplaiionis ea videt quac i n Deo
snnt, i t a per octilura rationis contemplatione i l l u r a i -
n a t u m ea videt quae i n atiiino sunt, et pcr ea e l i n
cis ea quoque qtiae in mundo sunt. Qui ergo omnia
v i d e t , de omnibus jtidicare polest, quia n i h i i ab ejus
j u d i c i o s u b t r a h i l u r a cujuscognitione n i h i l occultalur.
Sic itaqtte spirilnlis dijudicat omnia. Quid est om-
niat Omnein veritatero, sapienlia. Oinnera b o n i t a -
t o m , experientia. Per sapieutiara judicat omnem
v e r i t a l e m . Pcr experientiam judicat omnem b o n i t a -
t e m . Duo stint v e r u m el b n n u m , et i n his duobus
eoustat omne b o n u m . Sicut lumen islud corporeuin
duo i n se b a b e t , splendorera et a r d o r e m , e l per
splendorem quidem i l l u m i n a r e , per ardorom autem
accendere v c l calefacere habet, sic s u m m u m bonuin
iuentem quam rcplet et ad cognitionein veritatis
UUiQiinat, et ad a m o r c m bonitatis inflamniaL U t r u r a -
m
dilectionem. Cognitio pnpstal j u d i c i u m veritalis, d i -
lectio praestat j u d i c i u m bonitalis. I n ulroque e r r a n t
homines. Quidam errant i n j u d i c i o verilatis excaecaii
per ignorantiam, quidam errant i n judicio bonitatis
excaecali per m a l i i i a m . Quid est malilia? voluntas
mala. I n voluntate mala dilectio maia. S i c u l e n i m
bona dilectio meutem i l l u m i n a t , sic diiectio mala
mentem excaecat. Omni horoini bonum videtur quod-
d i l i g i t . Scriptura d i c i t : Vce iis qui dicunt bonum mc-
/tim, ct malum bonum (ha. v ) . Malum bonum dicont
q u i maluin d i l i g u n l , e l r u r s u m bonum malum d i -
cunt quod bonum o d i u n t . Quid esl diligcre? Appro-
bare. Qui approbat l a u d a t , e l bonuin putat quod
probat. Quid est odire? Improbare ct iiialnm p u i a r o .
. . • R, . . , ,
h i j u d i c i u m falsuro, i n quo et maluin bonum
o c e s
et bonura malura d i c i t u r . Alius d i c i t : Bonum est;
alius d i c i t : Malum e s t ; e l conlcnduiit homines c r -
roribus suis excaecali, quia s p i r i t u m non babent
per quem de omni veroet dc o m n i bono judicare de-
buerunt. Cuncta fecit bona in tempore sno, et m n n -
dum tradidit disputalioni eorum (Eccle. m ) . Ideo
i i l i g a n t h o m i n e s contendentes j u d i c i o , et non possunt
recte judicare de bono, quia neque bonum i n veri -
late, neque verum i n bonitate cognoveruiit. Et quia
vere non cognoscunt quid sit bonum, non posstint
recte judicare de bono. Omnis enim qui aliquid j u -
d i c a l , secundum aliquid j u d i c a l . Alioquiu n i h i l j u d i -
c a t u r , nisi aliud s i l ccrttim e l n o t u r a , cujtis compa-
C r a i i o n e
collatione ipsura qtiod dnbinra est
s i v c
discernatur. E l i p s u m qttidem, secundttm quod aliud
j u d i c a t u r , qnasi regtila est c u i i i i u d qnod ex ejus
comparatione judicandum esl, quodammodo confer-
l u r et coaptalur. Omne autem quod secundum r e -
ctum j u d i c a l u r , recto j u d i c i o j u d i c a t u r , quoniam
cum i l l o aut convenire invenitur et r c c l u m esse, aut
discrepare ab ilio et esse d i s l o r t n m . Quod auiem
j u d i c a l u r secundum i d qttod d i s t o r l u m c s t , s l a t i m
ipstun non recto judicio j u d i c a r i necesse est, qtiia
sicut qttod discordat a t o r l o , seraper recluin i u -
v e n i t u r ; qtiod concordat, lortura esse non dttbiialur.
Ilaque i n sola rectttudine certum j u d i c i u m csl,
quia quod convenit cum i i l a , semper reclttm esse
D necesse e s t ; et quod discordal ab i l l a , nunquaui
reclum esse potcst. Si ergo reclitudo regula est
omnis j u d i c i i , secundura illani ulique rectiludinem
rectissime omnia j u d i c a n t u r a qua et per quam qune
recta s u n l omnia et formantur u t reeta s i n t , et p r o -
b a n l u r si sunt. Quie est autem sumina rectittido
nisi suinma v e r i t a s e t suraraa bonilas? Suraina v e r i -
tas regula oronis v e r i l a l i s . Summa bonilas regula
omnis bonitatis. Omne igittir bonnm j u d i c a t u r se-
cundtim suminum bonum. Quale bonum ipsuin est,
et quantum b o n u m est. Est autem quoddam s u m -
muro bonuro vere suinrouro et vere bonuro, et oronia
qttae ad ipsum bona s u n l vera bona s u n l . Est itein
quoddam surarauni bomira nec vcre summum nec
verc bonuro; ct idco orouia quae ad ipsura bona
£73 MISCELLAM L - LIB. I . ni
stint, non vera bona sont. Omnfa tamen bona, t a n - ,
catum e s l . Sed i n spirilualibcs bonis s n m m u m bo-
tutn bona s u n t , quantum ad suuimuin lKMiura bona
nom Deus est, i n corporalibns bonis s u m m u m bo-
miut. Quod vere sunimum bonura est, universaiiter
num homo est. Itaqtte corporalia bona ad homitiem
surainum est. Quod autera non vere s u n i n u i n bo-
referuntur quasi ad suminum s t t u m ; spiritualia hona
I I I I I I I est, non universaliler, sed i n suo genere t a n -
qnse i n coguitione veritatis et amore bonitatis c o n -
tum s u m m u m bonum esU Sunt itaque duo quaedain sistunt,ad Deum referuntur, v e l u t a d s u m m t i m s u u m .
summa b o n a ; aliud vere summuiu e l vere b o i i u n i ; Corporalia bona ad hominem bona sunt, quia h o m i -
aliud i u suo genere summum el i u sno tantuin ge- nis bona sunt. Spiritualia bona ad Deum bona s u n l ;
nere bonutn. Sed q u i d dicemus? Nonne s i i m m u i n non quia Dei bona sunt, sed quia ex Deo bona sunU
bonum Deus esl? St ergo duo sutnma bona sunt, Ista ab homine bona non sunt, sed h o m i n i bona
duo utique d i i sunt. E t fortasse quod a i l Aposiolus: s u n t ; illa a Deo bona sunt. Quidquid «nim extra i p -
Si quidem dii mulli sunt el domini muiti (/ Cor. sum bOiium est ab ipso qtiidem bonum est, sed ipst
v i n ) , hoc ipsum significare v o l u i t , quia i l l i c quique botium non est, q u i solus ipse bonum suuin esU
secundum aliquem tnodoin uon inconvenienter Deus Omne. tameu bonum ideo bonuni est, quia ad sura-
d i c i t u r , u b i i n sui generis bouo sumtnus i n v e n i l u r . mutn suum bonum bonutn est, et i n tanlura bonttm
Nobis autem a i t , unus Deus est (ibid.). Quid est no- est, itt qnaiittim ad ipsttm bonum boiium cst. Per
bis? Tendentibus ad summuiu bonum. A d summutn suinraum i g i t u r bonum reliqua omnia dijudica et i p -
enim bonum lendeiitibits uniis est. A d verum bonum sum quasi regulam jttstitiae i n judicio u n i v c r s o r u i u
icndcnlibus verus cst. Infcrioribus positis quibus ad constilue. Quid est bonum ? Quod bonuin est ad
verum bonum pervenire non datur, alia qucedam summum b o n u m . Qtiod est vere bonum ? quod b o -
suinma boua sunt qiue vere sttmma non sunt, et ideo num est ad vertim bontini. Quid est bonum esse ad
vera non s u n t , sitmma tamcn i n suo gradu ct ordine iilnd? prodesse ad i l l u d . Quod convertit et d u c i t ad
constitula. E t quod cuique s i i i n m u m cst hoc illi i l l n d ; et si non ducit conducK lamen. Si prodest ad
Deus est. Ecce % i n q i i i l , Deum Pharaonis constitui te i l l u d , d u c i l . Si prodest i l l i , conducii. Spiritualia bo-
(Exod. v n ) . Ecce duo d i i , iiuo t r e s : Moyses i n j f i g y - na ad snmmum suttm ductint, quia prosunt ad i l l u d .
p t o , bomo i n m u m l o , Crcator i n codo. E t babet Corporalia bona ad sominuni suuni conducunt, q u i a
unusquisque Pbaraoncut M I I M I . Quid est Pharaonem? prosunl i l l i . Quid est malutn ? qttod inalum est ad
Negatorein et contradictorem. Pbarao i i i l e r p r e t a - stmnnum bonutii. Qttid est vcrttm nialura ? quod m a -
l u r negans eum, id est Deutn. Dominum, i n q u i t , non Ititn est ad verutn b o n u m . Quid est malum esse ad
cognovi, et Israel non dimittam (Exod. v). In boc bonutn ? nocere i i i i \el nocere ad i l l u d . Quid est no-
negans eum d i c i t u r . Quid est negare Deutn ? S u m - cere ad i l l u d ? facere u t i i l t i d a m i t t a t u r , vel faccre
m t i m bonum negare. Deus enim suinmum bonum esL ut uon obtineatur. Ergo corporalia bona orania et
Qui negat, i n q u i t Apostolus, Christumin carne veniste, mala ideo bona sunt vet raala, quia bono quod s i i m -
hic est Antichristus (I Joan. n ) , hoc est contrarius m u i n est ad ilia prosunt vel uoceirt. Spiritualia a u -
Christo. Si ergo q u i negat C b r i s l u m , Anticbristus tem bona omnia et m a l a , ideo bona vel mala s u u t ,
est, i g i t u r q u i adversaiur ct contrarius est summo quia ad bonum quod summum esl ad i l l a , prosunt
bono, bic ncgat surainuin b o n t i m , et esl Pbarao, i d vel n o c e n t ; et tantuin utraque bona sunt vel maSa,
est negans eura. Quid est coiitraritini vero bono nisi q u a n l u m prosunt vcl nocent sive i l l i sive ad i l l u d .
verutn malum? Et nou vero boito, nisi non verttm Qtnccunque autcm corporaliler bona dicutittir, so-
ntalum ? Ecce ergo consiiliiamus tres Pharaones cunduin quod boua sunt h o m i n i , bona dicuntur.
conira tres deos. Moysi advcrsatttr tyranntis j£gy- Qosecuuqiie aulem corporaliler bona suut h o m i i i i ,
p t i u s , h o m i n i muiidiis, Deo diaboltis. Primus crti-» secuuduiu quinque sensuuin pcrceptionein , bona
delitate, secttndiis advcrsitale, tertius i n i q u i l a t e . s u u l , per quos videlicet scnsus e l aniinae commer-
P r i m u s saeviliun, secundus pqenam, tertius niali-» ciutti est ad i n u n d n m , et inundo ad auimatn. O m -
tiam opponit. I t i t e r i o r c m vilam i n aniina exstin- 1
nes formae r e r u m et figurae et colores et species se-
guere conatur i n i q t t i l a s ; exleriorem v i i a m iit corporo cundinn visura bona dicttntur, quia visura f o v e n t ,
exstinguere conatur inorlalitas. Moysi vitam conatur et secundnra visum placent b o n i i n i ; e l quae inagis
exstiuguere Pharaonis crudclitas. visum deleclant magis bona d i c i i n t u r , sicut illa quav
cruciant, mala.
In his omnibns contradictiones s u n t . Sunt i g i t t i r
duo summa bona, utrumque i n suo o r d i n c . I n s p i r i - SitHiliter i n sonis et canticis quae audittim delc-
tualibus bonis Deus summum bonum esl, quoniam et ctant, bona d i c u n t u r : et quae cruciant m a l a ; et
ipse spiriloaie bonutn est. I n corporaiibus bonis ho- quae magis delectant v c l cruciant, magis bona v e l
ino snmmttm hontim est, i n quantum ipse corptts est m a l a . A d hunc modum i u odoribus qtioque qnne a n t -
et snpra corporalia omuia conditus est, et omnia plius olfactum deleclanl magis bona d i c u t i t t i r ; qua>
eorporalia quae facta snnt propter ipsum facta s u n l . dolore afficiunt et c r u c i a n l , mala n o i n i n a n t u r . S i -
Sicut ergo spiritualia bona orania ad i l l u d bonum m i l i t e r i n gustu et l a c t u i n v e n i i t t r . Sic ergo quae-
referuntor quod i n suo genere sumraum est, i l a quo- cunque corporaliter bona dicuntur propter c o r p u i
que eorporalia bona omnia ad iHud referuntur b o - h o m i n i s , bona d i c u n t u r , propler quod facta sunt u t
nutu quod inter corporalia omnia supreraum coilo- i l l i bona essent omnia. S i crgo corporalta boua out^
475 A P P E N D I X A D A U G O N I S OPERA DOGMATICA.
n i a ad corpus nominis r e f e r u n t u r , quanla pulanda A enim poena malum est i n amaritudine potionis, sa-
est excellentia a n i m a r a t i o n a l i s , quae inaestimabili
dignilate ipso corpore soperior i n v e n i t u r ? Qualuor
itaque genera boni d i s t i n g u u n t u r , vera bona et vera
m a l a , non vera bona et non vera mala. Vera mala
hoino facit; non vera mala bomo p a t i t u r . Vera m a -
la sunt i n culpa, non vera mala snni i n poena. S c r i -
p t u m est : Si est malum in cititate quod Dominus
tum feeerit (Amos 111). Qnotl a I culpam h o m i n i est!,
b o m o f a c i t ; qnod ad poenam esl h o m i n i , Deus fa-
c i t . E r g o homo culpam f a c i t , Deus pcenam. Culpa
v e r t i m m a l u m est, pcena non verttm m a l u m . Vide
dispares faclores. Deus facil verum b o n u m , homo
non verum b o n u m . Rtirstts homo verum malum
facit, Deus non verum m a l t i m . Sicut nullura i n a -
h i m est intus ad culpam quod homo uon facit, ita B quando ex pcena corporis animus vel exerceiur a d
n u l l u m malum est foris ad poenam quod Deus non
f a c i t ; sed homo c u m malum facit sibi facit, et ideo
malefacit. Deus cum malum facit non sibi facit, sed
hoinini malefacienti; et ideo non malefacit. Homo
i i i t u s stulte l o o n i l u r peccando; Deus foris stnlto r e -
spondetsecundum stultitiam ejus peccattim puniendo.
Suut ergo quatuor, v e n t m oonum et verum malum :
e t non vertim bonum et non v e r u m m a l u m . E t o m -
nia haec comparatione sutnmi boni j u d i c a n t u r u t r u m
bona sint an m a l a ; et si s u n l , quanta s i n t . T r i a
vero sunt genera boui : Est quoddam b o n o m , quod
i n se est bonum et IIOII ad a l i q u i d . E s l i t e m q u o d -
d a m , quod non i n se est b o n u m , sed ad a l i q u i d . E t
est rorsum aliud, quod et i n se esl bonum et ad a l i - ^ c u m dixissel Apostolus : Ubi
q u i d . Priroum est i n f i m u m bonura, secundum me-
i l u m , t e r i i u m sumraum. S i c u l enim optimttm est
quod et i n se e l ad aliod bonum est, sic et i n f i m u m
est quod i n se tantum bonum est, quia i l t o melius
est hoc quod, licet i n se bonum nou s i l , ad a l i u d
tamen bonum est. Quia enim ex eo majus bonum
e s l , ipsum esse meiius est, quia melius est quod ex
ipso esl. Aliqtiando autem ex verbo bono v e r u m b o -
n u m nascitur, sicut quando ex una v i r t u l e alia v i r -
tus procreatur. Aliquando ex vero bono verum m a -
l u n i o r i t u r , sicut qnando anirous ex v i r l u t e per s u -
perbiam m f l a t u r . Rtirsum ex vero malo v e r u m m a -
l u m n a s c i l u r , quando ex tino v i t i o alind procrca-
t u r . Item ex vero malo v e r u m b o n u m o r i l u r , sicut
quando ex culpa h u m i l i l a s o r i t u r .
Duo : fuerunt Pharisaeus et publicanus, nnus j u -
s t n s , alter peccator. Ex j u s t i t i a Pharisaei o r t a est
e l a t i o ; ex injustitia p u h l i c a n i , h u r a i l i a t i o . I l l i c e x
vero bono vertun m a l u r a ; hic ex vero malo v e r u m
b o n u m . Item ex non vcro bono non verutn bonum
' nascitur, sicut qtiando ex fomento corporis sanitas
eerporaiis comparatur. R u r s u m ex non vero bono
fton verum maium nascitur, sicut quando ex dulce-
dine c i b i faucibus i r r i t a t i s per immoderatam edaci-
t a t e m stomachus o n e r a l u r . Ex non vero malo non
v e r u m maltioi nascitur, s i c u l quando ez pcena cor-
poris infirroitas corporalis generatur. Item ex non
vero malo non verum bonum o r i l u r , sicut quaudo
ex poena corporis sauitas corporalis geueratur. S i
476
nitas bonum est i n adeplione curationis. E x vero
i t e m bono non verum b o n u m ; et non v e r u m malum
o r i t u r , sicut quando ex continentia mentis et c o r -
pus ab edendi superflttiiate c o h i b i l u m i n sua s a n i -
late conservatur, et caro per abstinentiam maqerata, *
ipsa etiam boni operis exsecutione aflligitur. E x
vero s i m i l i l e r maio non v e r u m bouum et non v e r u m
malura o r i t u r , quando i d , qnod continenlia facere
d i c i m u r , idem ipsum sive i n saitilate corporis, sive
i n maceratione carnis avarilia operatur. E x non
vero bono et verum bonum et verum malora nasci-
t u r , sicut quando anirous ex fomento camis sive ad
v i r t u t e m , sive ad v i t i u m inflammatur. Ex non v e r o
i t e m malo et verum bonum e l verum m a l u m o r i l u r ,
j u s t i t i a m , vel ad i n i q u i t a l e m i n c l i n a l u r . Cum sic i g i -
t u r et ex bono et malo bouum p a r i t e r et m a l u m
proveniat, quod ex bono b o n u m , e l ex malo malum
o r i t u r , spsa quidem boni et m a l i natura operatur.
Quod atitem ex bono malum vel ex malo bonura
provenit, alterius vel m a l i t i a vel bonitas f a c i l , i l l i c
abutenlis bono, hic bene ulentis malo ad b o n u m ,
maxime si v e r u m est bonum vel m a l u m quod fit,
sive verura sive non verura sit ex quo fit. Quia ergo
u t ex vero malo v e r u m bonum proveniat non pote-
statis humanae, sed divinae bonitaiis opus esl, n n n -
quam h o m i n i v e r u m m a l u m faciendum vel p a t i e n -
dum concedilur, u t inde boiiont o r i a t u r . Propterea
abundavit iniquitas.
superabundavit et gratia (Rom. v ) , et quidam ex hoc
occasionera somere conarentur quasi idcirco bo-
m i n i malum faciendum essel, qoatcnus ex eo post-
m o d u m bonum proveniret, subjunxit de talibus :
Quorum damnatio justa est (Rom. m ) . Si enim b o m o
inale f a c i t , et ex ejus malo postea Deus b e n e f a c i l ,
homo quidcm pro eo quod malefacit juste d a m n a -
t u r ; Deus autem pro eo quod de malo bonum facit
juste clarificatur. Quod malum esi, hominis e s l ;
quod ex roalo bonum est, Dei est. Propterea t u m a -
l u m cave, quia si m a l u m feceris, ex eo bonum fa»
cere non potes.
S i m i l i t e r quamvis ex vero bono aliquando v e r u m
m a l u m o r i a t u r , non ideo t i b i bonuro v i t a n d u m e s l ,
D ne malum inde eveniat, quia etiam cum bonum fa-
ctura f u e r i l , i n tua adhuc potestate e s t u t malum non
fiat. Propier hoc ne m a l u m facias propter b o n u m ,
quia i n tua polestate non est, u l ex malo b o n u m
fiat; necbonum diroittas propler m a l o m , qtiia e t i a m ,
faclo bono, i n tua adhuc potestate esl ne m a l u m
fial. Et hoc qtiidem de vero bono et vero maio i n l e l -
ligendum esl. Sane de non vero bono e t non v e r o
maio hanc hominem cautelam hahere oportet, ut
quia haec i n ejus potestate s u n i , e l eis sive ad ve-
r u m malum a b u t i , sive ad verum b o n u m u t i polest,
i l a ipsa pro tempore et causa sive ad agendum sive
ad patiendum suscipiat, quatenus semper ea vel a d
f r u c l u m vel ad usuni adipiscendi boni convertal. A d
fructuin veri boni coopcrante g r a l i a , ad usutn n o n
477 MISCELLANEA. — LIB. I . 478
Terl b o n i cooperante n a t u r a . Mora c a r n i s , qnia A nec p r o ignoranlia requirens, nec p r o delectti nppe-
poena esl, semper maluro esl, sed seroper roaia non tens, sed praeseniem semper plenissima cognitione
c s t . S i m i i i i e r vita carnis, quia nalura esi, scmper aspiciens, et possessa perfectissiroa cbariiate u i e n s .
bonuro est, sed semper bona non est. Bona v i t a est Non ergo ad refectionein, sed ad deleclationem co-
i n qua esl bonum m c r i t u m ; bona mors est posl quara m e d i t q u i , plenttudiiiem possidens, idem ipse per-
est bonuin praemium. Mala vita est i n qua est s e n - feciio f u i t . B u l y r u m comedit, quando i m p l e v i t quod
sos sive v i r t i t t e ; roala mors est i n qua poena est de eo praedictum fuerat per Psalmislaro : Et erit
sine r e t r i b u t i o n c . Quia ergo nec v i t a c a r n i s , nec tanquam lignum quod plantatum etl tecut decurtus
m o r s , neque ea quae i n vita vel i n m o r l e sunt, vera aquarum : quod fructum suum dabit in tempore suo.
bona vel mala sunt, ita bis omnibus bomo n t i de- Et folium ejus non defluet; et omnia quacunque fa-
bet, u t sive bona sint sive mala quae sustinet, o m - ciei, prosperabuntur (Ptal. i ) . Mel c o m e d i l , qoando
nia ad usum bonitalis inclinet. A d usum veri b o n i , i m p l e v i l qttod scriptttm e s l : In lege ejus meditabitur
non v e r t i m b o n u i u , vel non v e r u m m a l u m i n f l e c l i - die ac nocte (ibid.). U l sciat reprobare malum :
t u r , quando homo vel i n vita v i r t u t e m exercet, vel Qui non abiil in consilio impiorum, et in via peccate-
i n m o r t e praemium v i r l u l i s m e r e l u r . A d usum non rum non stetit: et in cathedra pettilentice non sedH
B
v e r i boni non v e r u m bontim vel non verum m a l u m (ibid.). E t eiigere bonum : Sed in lege Domini votuu-
inflectitur, quando ea quae i n v i l a vel suavia vel tas ejus (ibid.). Ergo butyrum et mel comedet, ut
amara s u n l , ad sanitalem corporis servandaro vel sciat reprobare malum et eligere bonum. Fortasse
reparandam disponuntur. Sed haec oronia quaudo ad b u i y r u m comedel u t sciat reprobare inaltun, et m e l
veruro bonum hotnini prtificiunt ? P r o f i c i u n l coope- comedet u t scial eligere b o n u m . E r g o comedcndo
rante g r a t i a , quando ad non v e r u m bouuro coope- didicit Christus reprobare m a l u m , et eligere b o n u m .
rante natura. Si enim non comedisset, non gustasset. Si non g u -

T I T . I I . De eibo Emmanuelit, de quo tcriplum est : siasset, per experientiam non novisset. Ergo c o m e -
c Butgrum et mel comedet, > etc. d i l , e l g u s t a v i t ; gustando scnsil et agnovit. Q u i d
De cibo Emmanuelis magna quaestio est, quare coroedit? B o t y r u m et mel. l n b u t y r o aliquid aroari-
butyrum et mel comedet, ut tciat reprobare malum et l u d i n i s m i s t u m e r a l . I n gustu mellis n i h i l a m a r i t n -
eligere bonum (Ita. v u ) . B u l y r u m est, u t omnes n o - dinis i n v e n i r i poterat. E t propterea illic inventum est
slis, pinguedo ex carne veuiens. Mel dulce de r o r e qttod m e r i t o r e p r o b a r i ; bic autem n i b i l , nisi quod
coeli dcscendens. Quid i g i t u r per b u t y r u m accipie- j u r e eligi debuisset.
mus, nisi refectionem boni operis quod per corpus ^ Yitleamus nnnc araariludinem b u l y r i . F i l i u s Dei
e x p r i m i t u r ? E l quid per m e l , nisi eam quae dono per humanitatem i n m u n d u m veniens, multa opera
gratiae desuper infundilur duicedinem c o n l e m p l a i i o - pietatis huutano generi e x h i b u i t , verbo docuit,
nis? Ipse ergo b u t y r u m et mei comedit q u i i n homine exemplo provoeavit. E t u t postremo Salvatorem
assumpto et desuper plenitudinem s p i r i i u s accepii, m u n d i se indubilanter aslrueret, mentihus humanta
et sicnt homo subter per carnem opera virtuium assiduis v i r t u t i b u s et miraculis occullam i u carne
e x h i b u i t . Butyruro enim et mel comedere est cor i n suae d i v i n i t a t i s majestatem a p e r u i t . T o t u m hoc b u -
affectu pietatis, et foris per bona opera, et i n l u s per t y r u m erat, et u b i est a m a r i t u d o . Omnia ergo baec
eontempfationem exercere. Sed alius ad refectionem facieudo b u l y r u m comedit. Sed qoia c u m natura
comedit, alius ad deleclationem. Qui i n pleniludine etiam i n f i r m i t a t e m assumpserat ista agendo cuin
v i r t u l i s vel nondum habita vel amissa defectum afleclu pietatis i n faine et s i t i , frigore et aestu, l a -
patitur, is cibo indigel, u t refectione roboratus s o l i - bore et faiigatione, caeterisque nostrae m o r t a l i t a i i s
detur. Q u i autem i n plenitudine sua defectum sive poenis et defectibus suslinuit a m a r i t u d i n e m passio-
dimiiititionem non r e c i p i t , is c i b u m ad refeclionem nis. Jesus e n i m quodam tempore fatigalus ex itinere
non r e q u i r i t . Nos i g i t u r q u i p u r i boroines sumus,'et sedebat super fontem, et venienU Samaritana, potum
per accessum teroporis ad augmenlum v i r l u t i s profi- p petiit, dicens: Da mihi bibere (Joan. i v ) . Ecce a m a -
c i m u s , pro necessitate nostri defectus, b u t y r u m et r i l u d o . Postea veuientes d i s c i p u l i , escasque quae
mei non solum ad deleclationem, sed e l i a m ad refe- emerant deferentes, mirabantur quod cum muliera
ctionem manducamus. B u t y r u m , u t i n nobis per loquebatur (ibid.). Sed et ille ostendere volens q o i d
opera pielatis foris exerceatur amor p r o x i m i . M e l , in b u t y r o eligeret, e l quid reprobaret, postulanlibes
n t per conlemplationem veritatis intus n u t r i a t u r ad manducandura accedere a i t : Ego cibum habeo
amor Deu Sed i l l e homo ad refectionein b u t y r o et quem vot netcitit (ibid.). E l deineeps s i a t i m : Meut,
melle non eguit i n quo a principio conceptionis suae, i n q u i l , cibut esl ut faciam voluntatem Patrit mei
ex qoo homo esse coepit, onniiuin semper p'euitudo (ibid.). Hic demonstravit b u t y r u m . Cibus, i n q u i t ,
virtutum fuit. Comedit lamcn botno ex lerapore, quem vot nescitis b u t y r u m esl. Cibos quem vos s c i -
q u i ipse cibus f u i l Detis ex aeiemitate. Comedil uon l i s , amaritudo. Sed quia iste sine i l l o non s u i n t t u r ,
u l se j e j u n u m reficerei, sed ne plenus jejuuos fasli- ego veni i n illo istum comedere, e l i n isto i l l u m ?e-
d i r e l . Coraedit b u l y r u m , non u t v i r t u t e m c h a r i t a t i s probare. Videamus adhuc alibi b t i i y r u m majorem
i n se per opera aogeret, sed u t i n nos ejus aflccluin aroaritudinem habens. A l i o quodam lempore eom
cffuoderet. Coracdii roel supcrnoruro dulcedinem, docerct turbas Judaeorum, a i t : Amen dico vobitiSi
479 APPENDIX AD HUGONli OPERA DOGMATICA. *8*
comedit u l sciret eligerc b o n u m . Sed q u i d dicimus?
qnis termonem meum servaverit mdrtem non gustabit „
Qualis est i a u s ista (si lainen laus dicenda csl) quod
tit wternum (Joan. V m ) . Ecce boniun b u t y r u m . Sed
Deus homo per experienliam boniim d i d i c i t , q u i
adesl amaritudo. E l i l l i : Nunc cognovimus, iiiquittnt,
semper idem ipsa bonitas fuit ? sed hsec pietatis laus
quia dccmonium habet. Abraham mortuus est et p r o -
est, et praeconium misericordiae ejus, q u i pro nobis
phetce; el tu dicis : Si quis sermonem meum servave-
ita i n c l i n a r i dignatus est, ut accipere posset i n c o
tit, mortem non gustabit in ceternum (ibid). Sed
quod assumpsit id quod semper habet i n eo quod
Jesos abrasa amaritudine ad esum b t i t y r i se conver-
i t i i t . Hoc enim Deus homo per experientiam guslavit
tens, ait : Amen amen dico vobis. antequam Abraham
ex lempore, quod ipse hoino Deus per naturam erat
fieret ego sum (ibid.). Jttdaei vcro r u r s u m a m a r i l u -
ex seternitate. Ergo mel comedit divinitatis h u m a -
dinem aspergcntes, luterunt tapides ut jacerenl in
nitas, cum se infudit alque u n i v i t i n f i r m i t a t i m a -
eum (ibid.). E t sequitur reprobatio m a l i . Jesus au-
jestas. I b i humana natura pleno satietatis gusiu s u -
tem abscondit te, et exivit de tempto (ibid.). AdbtiC
pcriiam dulcedinem h a u r i r e ccepit, ubi totum q u o d
vidcamus alibi : Ambutavit in porticu Saiomonis. Et
est Deus ineff.tbili gralia sibi unitum accepit. Tameo
drcumdederunt eum, dicenles : Quousque animam
comedere hominis erat, esse cibtim d i v i n i t a t i s . Ye-
noslram tollis f Si tu es Chritlus, dic nobis palam
rus ergo homo Etnnianuel qtii ntel coinedil u t sciret
(Joan. x ) , et ille : Loquor vobis, ct non creditis.
eligcre bontim. Verus Detts E m m a n u e l , qui mcl fuit
Opera quoe ego facio in nomine Patris mei, ipsa
non per experientiam discens, sed per natttratn
tettimonium perhibent de me, ecce b u l y r t i m , sed vos
sciens seipsum b o n u m . Unus tamen et idem per so
non creditis (ibid.), ecce a m a r i l u d o . Sequitur r e -
et per n a t u r a m sciens et per expcrientiam discens.
p r o b a t i o : Ouia non estis ex ovibus meis (ibid.). Et
Quia idem ipse homo accepit per experientiam qtiod
r u r s u m : Ego et Paler unum sumus (ibid.), ecee bo-
i u i t Deus ipse per n a t u r a m . 0 Emmanuel bone, n o -
t y r u m . S c q u i l u r : Tuterunt lapides Judoet utjaceretil
biscum Deus, propterea t u b u t y r n m et mel come-
in eum (ibid.), ecce i l e r u m amaritudo. Sed iile
dere p o t u i i t i , quia Emmanuel factus es nobiscum
a m a r i t u d i n s gustu ab appetitu dulcediuis averti non
Deus. Deus e n i m apud le, nec acciperc potuisti quod
p o t e r a l . Nam subdilur : Respondil eis Jesus, dicens :
eras, nec quod non eras suslinere. Propterea Ein-
Multa opera bona ostendi vobis ex Palre meo (ibid.),
manuel factus cs nobiscum Dcus, ut i u nostro h u -
fcic esl b t i y l r u m . Sequitur amaritudo : Propler quod
m i l i a t u s , i n ipso et desuper quod t u u m e r a l accipe-
opus me tupidaiis (ibid.). E t alibi adbuc aliam s u -
res, e l qnod nosirum erat subttis, l i b i sociarcs.
p c r aliam : Quoerebanl eum apprehendere (Joan. vn).
Ergo Emmanuel facttis es nobiscum Deus, u t posses
Sed ipse, malttm reprobans, exivit de manibus eorum.
b u t y r u m et mel comederc, et i n t e r comedendum
E t q u i d singula n a r r a m u s ? Raro unqiiam invenimus
disceres, bonum eligens, malum reprobare. Sed quitl
Jesum sine a m a i i t u d i n e manducasse b u t y r u m . Po-
d i c o ? q u i s e s l sapiens u l intcllignt ha»c?Qualis ergo
stremo novissimam i l l a m magnamque amaritudinem
tit Deus eras aniiqttus a principio qui i n principio*
buryrique dulccdinem nialique reprobatioiietn quis
hicem divisisli ac tenebras, si botium eligere et
considcrans non m i r e t u r ? Pependit Dominus Jcsus
malum reprobare nesciebas? A n forte et hoc nescire
i n cruce ut pro pietalis dulcedine poctiluin amarae
v i r t u t i s e r a l , e l discere dignationis, quia electio ad
m o r t i s dcgusiaret, et circumdantibus eum inimicis
divinam naluram non p e r l i n u i t , cujus ad u l r u m h b e t
atque post dira vulncra voces blaspbemas i n e*im
sc habere non fuit? Ergo Emmanuel cligere et re-
jaculanlibus, ipse, suavilatis cibi sui non immeinor,
p r o t a r e d i d i c i t , quia qtti i n sui natura condiiioni
a i t : I'aier, ignosce eis, quia nesciunt quid faciunt
non sobjacebal, in nostra l i b e r u m a r b i t r i u m assum-
(Luc. x x m ) . Ecce b u t y r u m o p t i m u m , magnis quidein
psit. Cui i n se confirmato dedit posse non posse i n
amaritudinibus foris aspersttm ; et lamen dulcoreiu
malum deficere, et boni eleclioiieni volunlale libera
sutim interius coiiscrvaus illaestim. Ut ergo demoii-
sinc coactione. Nequc idcirco minus liberum eo
staret quod siitc corruptione suae dulcedinis sponte
l quod nec aliud pali possit v o l u n t a r i u m , nec ad aliud
amarititdiiiem suscepissel, expostulans, ait : Sitio.
competli i n v i t u m . Sed idcirco verc et stimme l i b e -
At ilti obtulerunt ei aeetum cum fette mistnm; et
r u m , qtiia non possit vel aliud pati quam velle, vel
cnm. guslassel, noluit bibere (Joan. x i x ) . Gust i v i t
aliud velle quam posse, sive aliud posse quam betie
et reprobavil, quia sustinuil el abjecil. Passus est,
velle. Sic Emmantte) b u i y r u m et mel comedit, ut
e t s u p e r a v i t . Nttnquid non j a m palam esl quoinodo
scial reprobare maium et eligere bonum, quia i n htt-
Emmannel nosier butyrtiin coniedal ut sciat re-
tnana n a l u r a , quam assumpsit, ralionablli j u d i c i o
probare malum? Qnia i n homine Deus opus pie-
voluutatis sanctae malum deseruit ct bonuin elegit,
tatis eshibens, et i m p i o n t m persecutionem sustinens,
sieut scripttim est : Dilexisti jnstitiam et odisti ini-
q u a m s i t reprobanda eorum pravitas p c r experien-
quitatem; propterea nnxit le Deus, Deus tuus oteo
t i a m sensit, quam per providentiam prius idetn ipse
tceiiiicc prce consorlibus luis (Psat. X L I V ) . S i m i l i ge-
rcprobavit.
nere loculionis de ipso dicit Aposlolus : E l quidem
Nunc libet inttieri qnomodo mel comedat Emma-
cum esset Filius Dei, didicit ex his quce passus est
iroel iste, ut sciat eligere bonum. I n gustu quidem
obedientiam, et consummatus factus est omnibus
meHis n i h i l ainarttndinis i t i v e n i l u r , et propterea t o -
obtemperaniibus tibi tausa sututis ajternce (Heb. v)
t u m qood i b i est ab cxpcricntc e l i g i t u r . Ergo mel
481 10SCELLANEA. - LIB. I .
Chrislus enim e i iis qnae passus est obedicntiam A dabilia s u n i , in ipsis exeellentiora iiivenies, u i aliht
d i d i c i l , quia q u i Fiiius erat sequalis per naturam ut quaetas lionum l u i i m neque i n illo cousiJas ubi
subesse possel i d quod inferius possibile e r a l per bcsliis comparatis, et lamen non aeqtiaris.
g r a t i a m assumpsit. Quasi enim discere fuit quod per T I T . V I . De tripiici pace.
i i a t u r a m i n suo non babuit i n usum ex alieno assu- Una est pax quam babcre debet homo ad Detim,
mere. Solum uunc restat, si forie invenire possimus alia quam ad seraetipsutn, alia qttain ad p r o x i m u m
Emmanuelem nostrum b u t y r u m et mel non ad r e - s u u m . S p i r i l u s e n i m hominis bac lege i m e r Denm
fectionera, scd ad delectalionem raanducantem, ne et carnem constituius e r a l , u t , si Deo superiori
quod fccit necessilas sit, sed volttntas. Oblulerunl obcdientiara debitant exhiberet, nunqitam ojus i m -
ei partem pitcit atti et favum mellit (Luc. xxiv), perio subjecta caro contrarrel. Qttaudtu ergo horao
Immortalis et impassibilis j a m fuit factus, et cibo paccra ad Deuni t c n u i l . nullam i n carae sua ttiole-
corpo ^!ir
non indiguil; tamen ut demonslraret sliam contradiclionis i n v e n i l . Sed posiq lam Crea-
quod fuit, coraedit voiunlate, non necessitate. O m - t o r i suo per superbiam rebellis essc coepit, s l a t i m
nia itaque bene cederenl, si obtulissent ei b u t y r u m caro ab ejus consensu se dividens, subd) ta esse re-
et favum niellis, nisi forle idera piscis nobis signifi- cusavit'. Hinc homo, variis coiicupiscetitiaru.n sua-
cet, quia b u t y r u m sine frixura non s u m i t u r . Nam B n i
desideriis distraclus e l aliena etqua3 inconcessa.
m

et nos quolidie adhuc i n btityro amaritudinem fueranl appetens, terininor justitiae adversus p r o x i -
admislara i n v e n i m u s , i n raelle purara dulcedinein inum suum t r a n s i v i t ; atque illic quoque t u . b a t a
percipimus, quia i n opere pietatis labore afficimur, pace ex o m n i parte inquietus et turbulenttis esse
in gaudio contemplationis dulcedine refovemur. ccepit. Nunc ergo reparando proponittir c o n d i l i o ,
E t hoc lolura fit u l sciamus reprobare malum u t si pacem habere voluerit cum Deo, habere studeal
et eligere bomira, sciiicet u t i n ipso experitnento pacetn cum proximo suo. Cum a u i c m spii itus Dco
discamus q i i a n t u m praesens v i t a , in qua nec bonum plene subjectus fuerit, tunc et illara qtiam i n carne
sine dolorc ficri p o t e s l , fugietida s i t ; et fultira, stia portat contradictionem, gratia ad pacein refor-
i n qtia dolor non est, appetenda. Per Dominum n o - mabit pacalus sit totus, u t hoino, et extra se c u m
strura. proximo per charitatem f r a i e r n a m , et i n se per c o n -
scientiam bonam, et supra se per gratiam d i v i n a m .
T I T . 111. Apologut probant omne cor pronum ette ad
commendalionem tui et tuorum. Propter hoc d u m oflerlur hostia salularis qua Deo
nos reconciliari oportet, prius osculo signum pacis
Fabula d i c i t omhes bestias fetus suos Jovi p r o -
offerimus, u l , hac praeraissa quae i n i e r nos constat
bandos praesentasse, inter qtias simia deformem ^
pace, illam quae ad Deum esl obtinere racreamur.
natuni trahens, risu o m n i u m castigari non pottiit
Quando autem pro fidelibus defunctis hoc sacriii-
q u i n suum caeteris anteferret. Ingenitum si quidem
cium salutare iraraolatur, oscnluin paris ad inviceiu
est oroni a n i i n a n t i amare quod genuit. De corde
viventes non accipiunl quoniara h i , pro quibus v i v i -
sensus nascitur, et amant corda fetus suos adeo
fica immolatio fil ab hac vita s u b t r a c t i , humanae
n t saepe animus perversus i n conspectu summae ve-
convcrsalionis pacera vel concordiam teuere amptius
r i t a t i s lortuosum et p r a v u m , et risu omniura dignum
aut exhibere non possunt. l l l i c ergo sola illa quao
seiisura suum coinmendare non crubescal.
ad Deuin est reconciliatio quaerilur, ubi deinceps
T I T . I V . De ttuito qui ut c iuna mutatur,* et dejutto praesentis vita?, serael hiuc educti, c o i t d i l i o n i noq
qui c vir unut » ett. stibdutitur. Vivcntes auteni per pacera proximi
Stultut ticut iuna mutatur (Eccli. x x v n ) . Stttltus uiereuttir pacem Dei, e l per pacem Dei merentur pa-
persoiialiter unus esl, sed instabilitate et m u t a b i l i - cein s u i , non illam quac aniraas est ad u i u n d u i u , sed
t a t e m t i l t i . Sicttt ttnaest l u n a , e t d i c i t u r priraa, etse- illaiu qu;c esl i n t e r animam et s p i r i t t i n i , per i l l a m
cunda, et j e r t i a , et quarta, et q u i u t a , t l c , et fitinl quu: est inter sptritum et Deum. Nam est quanlam
multae varielales i n uno corpore, sic stultus raotio
pax inter aniraam et munduui suaviter vtventium et
plorans, niodo ndens, modo t r i s t i s , modo h i l a r i s , D . . .
r
. _ \ . . . . . . . roale et est quaedam pax m t e r a n i m a m et s p i r t t o m
quasi crescens et deficiens et de alio ad aliud trans-
suaviter viventiura et beue, et esl quaaedam p e i
ie.us, muitas oslendit formas i n uuo honiine. Quo
i n i e r Dctnn et s p i r i t u m feliciter v i v c u t i n m e l eeale.
conlra i n laudem j u s t i d i c l u i u e s t : Fuil vir unut
S i m i i i i e r est belium iuter aoitaam et intuidHim noo
(I Reg. 1 ) . Unus quippe esl j u s l u s , non tauttim per-
suaviler vivenlitim et male, et est belluin iuter a n i -
soua, sed v i i a , quoniam dum per diversos errores
roam et s p i r i t u m non suaviter v i v e n l i u m e l bene,
vivendi non scinditur, qnasi i n una verilatis facie
e l e s t belhim inter s p i r i t u t n e l Deum infeiiciter v i -
persistens i n v e n i l u r .
ventium et male. Nam qtiod suaviter viveutes el male
T I T . V . Quod in tentu bonum hominit non ett.
veram pacetn, qua sapientia invenitur i n temeore
Homo peccando fecit u t bestiis comparetur, tamen
otii honi non noverunt, beatus Job tcstatur de sa»
facere non p o l u i t ut i n quo bestiis comparatus est,
pienlia, d i c e n s : JSon invenitur in terra tmatiter w-
eisdem coaequetur. Q u i enim ralione snperior esse
ventium (Job XXVIII).
desiit, sensu se inferiorem i n v e n i t . Si visum con-
T I T . V I I . De dignilate et libertate rationaiit craa-
sulis, superant lynces. Si odoratom interrogas, prae- turce.
v^ieut canes. Et quaecunque i n sensu corporali l a u - Sola rationalis creatura i t a condita est, u t ip*s
4SS A P P E N D I X A D HUGONIS O P E i U DOGMATICA. 4S4
hontim s m i m non essct, scd i l l i a quo facia est. A e l disciplinae. I o sopcrbia e i aTariiia iuobedieutia
Magua crgo dignilas. n l m i l l o m ei bonum praeter fuit uaturalis pra?cepli. l n gula iiiobedicntia f u i t
s u i u m o m suflicerct, et iteni magna libertas, ut ad p n c c e p t i , disciplinae et superaddili. E t o m n i a
b o n u m suum cogi nou possit. haec quia uno actu completa s u n t , u n u m peccalum
dicuntiir.
T I T . V I I I . De triptici exereitatione, et quibut aciiva et
eontemplattva vitee pgurantur nominibus. T I T . X I I . Quod Chrittut et sapientia a divertit variit
quatruntur modit.
Viiae umtabilis conditio talis est, u t i n eodem d i u
Quidam G b r i s t u m quaesienint, et non i n v e n e r u n t .
slare n o n possit: cui adbuc ad laborem et dolorem
Quidam quaesierunt, et invenerunt, sed non r e t i n o -
conveftitur quod qtw»situin esl ad consoiationem.
erunt, quia non q t t x s i v e r u n t u t baberent, sed u t ven>
F l u c t u a t ergo i n exercilaiieuibus, et transit de alio
derent. Q u i d a m C b r i s t u m quaesiverunl,et i n v e n e r u n t ,
in a l i u d , u t nunquam quieta s i t , donec ad veram
et r e t i n u e n i n t , quia non quaesiverunt ut venderent,
stabilitatem p e r v e o i a i . E x e r c i l a i i o n u m aiitem t r i a
sed u t possiderent. P r i m i s d i x i t : Quo ego vado vos
suut genera, aKae ad profectum v i r t u l i s , alias ad con-
non potettit venire. Qnatretit me, et non invenieti».
solaiionem i u f l r m i t a t i s , aliae ad iitflamiuatioiieiu i u i -
ted in peccalit vettrit moriemini (Joan. vm). Secun-
^ ^ J ^ B dis d i x i l : Ego tum ti 9 me aumriiit, sinite eos abire.
teriias subvertentes. Propter boc Deus aedificautes
Et injecerunt manus et tenuerunt eum (Joan. XVIII).
i o d u x i t , siisteiitantes concessit, subvertenlcs p r o h i -
T e r l i i s d i x i t : Avete. Et auetserunt ei tenuerunt pedes
b u i l . E t divisit i e m p o r a , et loca d i s t i n x i t , aedificanli-
ejus (Matth. x x v m ) . P r i i n i qiiaesiverunt, et non i n *
bus e t sustentantibus e x e r c i i a t i o n i b u s , quando et
venerunt. Secundi v i v u m invenerunt, et i n v e n t u m
i i b i fiant, quae congrue s i m u l fieri possunt, quia s u -
occiderunt. T e r t i i m o r t u u m quaesiverunt, et v i v u m
stentanlibus occupali, aedificantes tenere non suflSci-
iuvenerunt. Sic motti sapientiam quaerunt, et n o n
mus, et aedificaates oonversi susteutaiitibus i m p l i -
i n v e n i u n t , quia iuutiles j u t i i c a n l u r et a b j i c i u n t u r .
cari «on debemiis. Sex dies sustentantes habetit;
A i i i sapientiam quaerunt, e l i n v e n i u n t , sed non d i l i -
sepiimum aediHcantcs. Sic sustentantibus oinnia
gunt, quia ad i u c r t i i n et laudem humanam a d i p i -
loca conceduntur, pauca aedilicantibusconservantur,
scendam eam exponunt, et prostituont. Isli C h r i s t u m
exceplis his q u i se acdificantibus consecrarunt, et
v i v u m i n v e u i u t i t , sed occidunt, quia ex h o c i n e i s s a *
otiiiM ioco et leinpore iilis i n s e r v i u n t . Duo enim sunt
pientia m o r i t u r qnod ejus dulcedine n u l l o amoris
genera hoiuiuum secuiidum bas duas exercitationes
sensu p e r f r u u n l u r . H i assumunlur u t gravius j u d i -
l i c i i a s , asdificaiiies ad contemplativos, sustentantes
centur et praecipitaitur. A l i i m o r t o a m quaerunt, et
ad activos. Has sunt d u x vitac, et duo p o p u l i , et duo Q
vivam i n v e n i u n t , quia dum eam ad hujus vitae usum
testamenla: L i a et Racbcl, Jacob et Israel, Siou et
non appelunt, verius i n t u s ad illius dulcedincm e l
Jerusaiew, Pctrus e i Joaimes, Martba et Maria, s i -
suavitaiem p e r l i n g u n t . H i assumunlur u t eleventur e i
uisira e t d c v l r a , lana et l i n u m , hordeum et f r u m e n -
glorificentur
t u i : i , aqua et v i m i t i i , etc.
T I T . X I I I . Quod Deus in Scrtptura homini foris lc~
T I T . I X . Quod etementum duobus modis dicitur. quitur per prmceptionet, prohibittouet, promistio»
Eteuienlum est p r i m a materia corporalis com- net et minationet.
plexionis. EJementum materialis repraesentalio i n - Quandiu homo intus Deum audire loquentem po-
visibilts subsistentiae e l principium cognitionis a c o r - t u i t , d o c t r i n a e x t e r i o r i opus non h a b u i t ; sedpostquant
poraiibus ad incorporalia transeuntibus. i l l i c ele* l i b r u i u vitae oculo i n t e r i o r i inspicere j a m non valet,
m e n t i i m est p r i n c i p i u m subsistentiae ad invisibilem S c r i p l u r a foris apponitur, ut ejussaltem inspectione
actum p r o d c u n t i b u s ; hic elementum est p r i n c i p i u i u ad cognitionein veritatis renovetur. I u hac aotem
inleliigenliae ad invisibilem veritatem iiigredieutibus. Scriptura et probibitiones sunt m a l o r u m , u l ea f u -
giat, et praeceptiones b o n o r u i n , u t ea expeial. E t
TIT. X. De trinitute universitatis.
prohibitionibus quidcm apponuntur comminationes,

! T „ ,
C
^ U
. !!: . u n a
!8 U b s i 8 1 E s D
i u #
*°{™
n i a , n
»°m a l i
p°o
•d i o h o i c o h l b e r i n o n s s e l

tinuui quod uec ab alio esl, nec secunduni a l i u d , u t

e r e a t r i x n a i u r a . Est u n u m quod ab uno est, et se-
cundum u n u m , u t rationalis creatura a Deo, similis
Deo. E s t uuuin quod ab uno est, et secuudum duo,
hoc est ab uno per u n u m , u l corporea natura a
Deo ereata, secundum sapientiam increatam et crea-
t a i n disposila. P r i m u t n e x e m p l a r e s t t a n t u m , non
exempium. Secundum exemplar est exemplum.
T e r t i o t n exempluni t a n t u m , non exemplar.
TlT. X I . Quod in originati peccalo vilia tria, inobe*
dientiw dum ei peccaium unum fuerunt.
I n o r i g i n a i i peccalo t r i a v i t i a f u e r u n t , inobedien-
tiae duae, et peccatum u n u m . T r i a v i t i a f u e r u n t : s u -
perbia, a v a r i t i a el g u l a ; duae inobedicntiae, u a t u r x
et praeceplionibiis adjunguntur promissioiies, quo-
niatu solius b o n i amore non posset ad ipsum provo-
c a r i . E t sunt qualuor ista generaliter discreta i n
o m n i S c r i p t u r a , prseceptjones et prohibiliones,
proinissiones et comininationes. Q u o r u m dtio priuia
ad vitae informaiionem pertinent, duo subsequentia
ad fidei i u s t r u c t i o i i e m . l u illis m e r i t u m , i n *stis
praemium constat. E t perfectum facit fides recta, et
operatio bona. P r i m u m autem carnalibus commina-
liones carnalcs» et promissioncs et poenae temporales
etpracmia,dcinde spiritualibus spirituales etaeternae.
Postreniocxercilatis suflicit ad exbortationem odium
m a i i et amor b o n i . Sic gradibus suis crescit salus,
et v i r t u s proficit. I n o m u i autem S c r i p l u r a aut co-
 «85 MISCELLANEA. LIB. L 486
g n t t i o veritatis quaerenda est, aut forina v i r t u t i s . A sofilciensesseagn^
Priroo studio bisloria e* aiiegoria p r o p o n i i u r , se- gelio proponere s o l e n l , cor Deus h i earoo veniene
cundo tropologia et i n ipsa tropologia dupiex s i i n i - illis verbura praedicavit quos ipsum verbura non rece-
l i t e r lectio e s t : P r i m a , quae plana narratione mores pturos esse praescivit, et quibusdam aliis praedtcatio*
i u s t r u i l ; secunda, quae exbortatione aifectuosa i n nis verbum non i m p e n d i t , quos c r e d i l u r o s s i docen-
aniroo a u d i t o r u m desideria v i r t u l i s accendil. tem audissent, aguovit. Quorumdam e n i m d u r i t i a m
T I T . X I V . Quod Deus cum kominesit quatuor modis. increpans, quibus veritas praedicala fuerat, sic a i u
Quatuor modis nobiscum est Deus, per praesen- Vce tibi Corozaim. vw tibi Bethsaida. tce tibi Caphar-
t i a m majestatis, per participationem h u i n a u i l a t i s , naum ! quia si in Tyro et Sidone hazc facta fuissent,
per vinculura cbaritatis, per p a l r o c i n i u m v e r i l a l i s . jam olim in cinereeCciliciopcenilentiam egissent(ibid.).
In p r i m o cognoscit mala nostra. I n secundo expenus Moc e r g o m i r u m videtur, quare Jesus,qui futuroruin
ost, i n t e r l i o coropatitur, i n quarto aufert et est omniuin scientiam b a b u i t , i n Capbamaum praedicavit,
Kmroanuei, i d est nobiscum Dcus. Iteui cum q u i - c u m i i l o r u m d u r i t i a m taniam esse pracsciret, u t ve-
busdam est Deus per favorem gratiae, q u i c u m Deo r i t a t e m etiarooblatam non recipereut. E t quare i t e m
non sunt per m e r i t u m vitae. C u m quibusdam est in Tyro et Sidone ilia operatus non est, quae ope-
Deus per favorem gratiae, et ipsi c u m Deo sunt per B ratus est i n Capbarnaum et Bethsaida, c u m istos
m e r i l u m vitae. Cum quibusdam Deus non est per tales esse non ignoraret, q u i faciie veritaiem r e c i *
favorem manifestum gratiae, et ipsi c u m Deo sunt perent, si audire illaro eiaguoscere potuissent. Sie-
per meriiura vitae. Cum quibusdara Deus non est u l eniro i m p i u m videtur obedienles deserere, sic
per favorem gratiae, et ipsi non sunt c u m Deo per s i u l t u m v i d e t u r omnino rebeiles docere. Sed i l h i d
aaeritura vilae. Jodicii fuit, hoc exempli. Ne euim homo soluin af-
T I T . X V . De progressionibus cognitionis. fectum boni sine agniiione sufficere putet, ac per
Quinque s u n i progressiones cognitionis : p r i m a hoc affeclum se habere seniicns bouitatis, v e r b o m
est i n sensu, secunda i n iniagiualione, terlia i n r a - v e r i l a l i s non requirat, illos c o m p u n x i t , non docuit,
tione, q u a r l a i n inteilectu, quinta i n inlelligentia. Per nec salvavil. E t ne r u r s u m solam v e r i u t i s agnitio*
sensumest i n i s t i s , est secundum ista. Per imagina- nem sufflcientem putet ad saiutem, et legem audisse
tionem non est i n istis, sed secundum isla. Per r a - non fecisse consummatam j u s t i l i a r o , istos decuit,
tionem neque i n istis est neque secundum i s t a ; sed non compunxit et damnavit, u t d u m aiterura sine
e s l i n illis et de i l l i s quae sunt secundum i s l a . P c r altero vicissim babere cognoscuniur r e p r o b i , u t r u r o -
intellectum n o n est i n i l l i s , sed de i l l i s . Per i u t e i i i - Q que necessarium sibi fore intelligant elecii, et q u i
g e n l i a m , nec i n Ulis, nec de i t l i s . alterum habere se cognoscit, nou de viribus sois
T I T . X V L Quod animus quatuor modis agenda praesumat, sed ab illo h u m i l i t e r postulet quod nou
iraclai. habet, a quo quibusdaro alterum accepisse non p r o -
Q u a t u o r m o d i s i n nostro anirao agenda traclaraus : f u i t , quoniain a l t e r u m districte judicandis non i m -
eogitando, volendo, deliberando, vovendo. Cogilalio pendiL Non e n i m accipere m e r e l u r quod non habet,
ad cognilionem pertinet, voiunlas ad desiderium, q u i a se haberese putat quod habet; et propterea
deiiberatio ad propositum, et ad promissionem vo- vicissim e duobus a l t e r u m a Deo t r i b t i i t u r , et alte-
tum. S i quod proponimus uon f a c i m u s , fallaces r u m subtrahitur, ut u b i utrumque siroul est ab ipso
surons. Si non facimus quod p r o m i t t i m u s , failaces esse u t r u m q u e demonstretur.
et failentes. I b i menoacium solum accusatur, hic T I T . X V I I I . De fide. quid sit et quee ad eam
9 spectent.
et roeadaciuro accusalur,. e l promissum e x i g i l u r . Priusquam ea quae ad fidem pertinent discutere
V o t n m autem a l i u d o c c u l t u m ad Deuro e t c o r a m Deo; incipiamns, quid sit fides ipsa iuspicere debemns.
aiiod manifestum ad Deum et coram homine. Oc- Apostolus sic definil fidem : Fides est substantia
eultom v o t u m fractum peccatuiu e s t ; manifestum rerum sperandarum. argumenlutn noh apparentium
votnm f r a c t u m , peccatum et scandalum. j ) ( H e b r . x i ) . Cum enim res quaelibct apnd nos subsi-
T I T . X V I I . De dissimiU operatione Det. s t a n t , velperactum quando videlicet praeseuies senso
Si in Tyro et Sidone hcec facta fuissent, etc. (Matth. coroprehendunlur, vei pcr intellecium, qnando
xi; Luc. x.) Demonstrare voiens Dohiinus quod abscntes vel etiam uon exisientes i n similhudtne
ab ipso sit et donum e j u s , et quando veritalem sua et i n imaginaiione c a p i u n l u r , vel per expe-
eognoscimus, et quando agnitam debita devotione r i c n t i a m , quando ea qoae i n nobis sunt s e n t i i u v
v e n e r a m u r , quibosdam veritalem p r e d i c a v i t , quo- tur a nobis, u t est gaudium et t r i s t i t i a , l i m o r et
r o m corda ad diieclionem veritatis non e r o o l l i v i t ; amor, quae subsistunl i n nobis, et sentiuntor a n o -
quoretndam vero corda affectu bonitatis eroollivit, bis. Nullo h o r u m modorum invisibilia Dei capion-
sed agnitione veritalis non i l l u m i n a v i t . I n i l i i s a r a - t t i r i u nobis, quae solum c r e d u n t u r a nobis. Neque
v i t et non seminavit, d u r i l i e m frangens,sed verbnm e n i m per actum prassentia sunt, neque i n s i r a i l i t n *
' n o n spargens. I n istis vero seminavit, sed non a r a - dine aliqoa comprebendi possunl, neque queroa.d-
v i t , v e r b u m spargens,el d u r i t i a m non frangens, u t et roodum illa quae i n nobis s u n l , et sentiuntur a n o -
u t r u m q u e ab eo esse sciamus, et n t r u m q u e ab eo pe- b i s . Ergo fide sola subsistunl i n nobis, et sobsisien-
tere ikscamus, com n e u t r o m sine altero ad salutem tia eoruro est fides eorum qua c r e d u n t u r , quia $ 0 0 1
4S7 A P P E N D I X A D I I U G O N I S OPERA DOGMATICA.
sednon qoalia sent comprehenduntnr. Sic itaquc A Crealor ad n a t u r a m r e f c r i u r , Satvatot adcnlpaia.
per solam ftdem pubsistunt i n nobis, et sola fido Sub lege autem scripta c r e v i l cognitio, quando j a m
pnrfranlur a nobis; nec aliud argumenlum babere de persona Redemptoris manifesle agi ccepit, ei
possuiuus, nisi quia credimus illa fide quae ralione Salvator per legem p r o m i t t i , et post p r o m i s s i o n e t n
non comprehendimtis. Haee descriplio fidei ostendit exspeelari. Sub gratia autem adboc amplius ex-
q u i d faciat fides, sed i n eo uon diffiniuir q u i d sit fl- crevit cognitio, c u m ipse j a m Salvalor non u t p r i o s
des. E s t a u t e m diffinilio Adei haec : Fides esl ooiun* a m u l t i s pulabatur solum bomo, sed et Deus verns
taria qucedam ceriUudo absenlium supra opinionem, manifestatus est. E t ipse redemptionis modus n o n
et infra sctentiam conslilula. Et sciendum quod aliud i n terrenae culmine potestatis, sed i n m o r t e p r o h a -
c s l cognilio fidci, aliud lides. Cum e n i m idem fit lus est constare Salvatoris.
sermo i n auribus p l u r i u m , omnes aequaliter quod d i - T I T . X I X . De Charitate, Fide et Spe.
c i t u r intelligunt, sed non omnes aequaliter credunt ct Sicut v i r t u t e s reliquae bonum natune s n n t , i t a
cognitionem d i c t o r u m omnes h a b e n l , sed fidem non c b a r i t a s bonum est v i r t u t i i m o m n i u m : qttam q t t i
omncs habent. Potcst autem cognitio fidei esse sine habet, secundum aliquid omnem virittteni babei.
o m n i fide; fides autem sine o m n i cognitione esse Habet enim secumlum effectum etiam iilas q u a s
non potest. M u l t i tamen credunt et non habent B eecundum effectum uon habct. V i r t t i i c s enim a f f e i i o
coguitionem o m n i u m eorum qtfae c r e d u n t , quia habere per g r a t i a m , studium et n i e i i t u m bumauoi»
credenlibus et cognoscenlibus credunt, et non n o - e s t ; effectu autem eas liabere , mttnus d i v i n o t i r .
r u n l ipsi omne qnod credunt, sed noruut i l l i quibits Volunlas eniui hominis e s t ; potestas vero Dei. I t a
c r e d u n t . Ejiismodi est fides s i m p l i c i u m i n Ecclesia voluntas hominis l>ona est ex Deo, ntala ex hotnine*
q u i perfeclioribus credendo et adhaerendo salvi fittnt, Poieslas Dei est i n malo , h o m i n i ad m a l u m bona ;
sicut s c r i p t u m est : Boves arabant, et asinae pasce- in bono, horoini ad bonum bona. Propter hoc q o i
bemtur justa eos (Job i ) . H i cttim i n fide perfeclo- c h a r i l a t e m habet, l o t u m h a b e t ; et qui non habet
r o m amplitts c r e d t i n t , qui i n se credendo ininus co- i t i b i l habet, vel u t i l i l e r non habet. Idco d i x i t A p o -
gnoscunt. Duohtis modis crescil fides, devotione stolus de charitate : Chariias omnia credit, omnim
sive constantia, et cognitione. Incremenla fidci per speral, omnia sustinel (I Cor. xui).Fidesbona o s t c n d i t ,
devetionem per tres gradus procedunt. Primus g r a - spes a r r i p i t , sustiueiilia defendit. Per fidem inci-
dus est acquiescere, secundus aestimare seu putare, p i u n t nobis esse, per spem nostra esse, per s u s t i -
l e r i i u s gradus est certum esse. Secundum nos tres nentiam nobiscum esse. Fides d i r i g i t , spes t r a h i t ,
gradus t r i a sunt genera h o m i n u m quae sequuntur stistinentia perducit. E t s u n t i n charitate omnia baec.
Est enim quoddam genus h o m i n u m i n sancla Ec- ^ q j U a •,„ e 0 q U O d dilectum et p l a c i t u m , a m o r s u a d e t
clesia qnibus credcre esl solum non coutradicere libenter c r e d e r e , m u i t u m praesumere, non facile
i i d e i ; qui ita v i v u n t u t nati sunt, non amando vei desistere.
approbaodo i n quo nati s u n t , q u i si i u alio nati T I T . X X . Dequatuor debitoribus.
essent, fideies noo essent. Consuetudine c n i m v i - Qualtior sunt debitores, Deus, spiritus, c a r o ,
vendi fidem tenent, non ainore. Est aliud b o m i n u m mundtis. Deus debet s p i r i t u i , ut eum et cognitione
genus attentius coiistdersntium statum vitae h u - v e r i l a t i s i l l u m i n e t , et aroore v i r t u t i s inflaromel. Spi-
niauac, e l d u b i u m , e l ex eo quodammodo fluctuare r i t u s debet Deo, i n omnibus qnae agenda sunt, ab
incipientiuro i n fide, qtiouiam multos conspiciunt ipso e r u d i r i , et secuiidum ipsum o p e r a r i . Spiritus
aversos et aiienosa fide; tamcn ducti ptetate fidei debet c a r n i , u t eatn et a malis cohibeat, et i n bonis
e doobjis dubiis hoc eiigunt quod, docirina catbo- exerceat. Caro debet s p i r i t u i , i n bono agendo mini-
lica docente, d i d i c e r u u u l s t i s p a x necessaria esl, t r i - s t e r i u m , et i n cororoodo apoetendo n t o d u m . Caro
bulatio periculosa, ne forte de acstiroanlibus seu debet mundo ex cjtis abundanlia qtiod necessitalis
epinantilHis negantes cfliciantur. Est aliud geuus est suniere, quod v i r t u i i s est exercere. Mundus de-
homimotn q u i c e r t i sunt et cotifirinaii i u fide 6 t i a , Q bet c a r n i i n necessiiaie s u b s i d i u m , i n exerciutiooe
quos Deos vel per exteriora miracula c o n f i r m a v i t , incitaroentttm. Sed s p i r i t u s Crealori debilum noii
vel per i n t e r b r e m aspirationem cdocuit. Isti t r i b u - p e r s o l v i t , quia v e l per superbian? e l a t u s contemnit r

k t i o n c non s u b v e r t u u t u r , sed excrceutur. Sciendum ab eo scientiam v e r i t a t i s quaerere, vel per pigritiant

est etiam quod s i c u l tres sunt gradus, pcr quos ligatus, acceplam inteliigentiam fastidit opere exer*
iktes crescit, i l a tres sunl gradus,- per quos crescit cere. Propterea et ipse Creator s p i r i t u i debitem
eegnitto fidei. Priious gradus est cognitionis fidci juste negat, ut enro nec ad cognoscendoai ve-
quo n i b i l m t n u s uuquain fides habere p o t u i t , cre- r u m i l l u m i n e i , nec ad bonom amandum infiam.
dere videlieet Deum esse et euin salvatorem et re- m e t . Naro superburo i n t u s a cegnitione veritaus
muneratorent exspectare. Hasc cognitio fidci sim- a b j i c i l ; pigrutn autem i n opere foris affligU. Rursus
plicibus aote incarnatiouem Verbi ad salutem sttfit- quia idem spirittis c a r n i debitum non persoivit, «t
cere p o t u i t , videlicet u t et Deum crederent et eam videlicet vel a malo cohibeat, v e l i n bonooxer-
Salvatorem exspcctareul, quarovis ejusdein salvatio- ceat, fit u l ipsa caro justa Dei disposilione non ex^
nis suae modum e l t e m p u s . n o n coguoscerent. Duo hibeal s p i r i t u i quod debct, boc est, vei i n bono agee*
eubn i n horoine l a n l u m s u n t , n a t u r a et c u l p a ; et do m i u i s i e r i u m , vei i n appetendo commodo modouu
489 MISCELLANEA. — LIB. I . 490

I t e m , q u i a caro per negligenliam s p i r i u i s , laxata, A tarie movettir, et per sc movetur, et ei est quod m o -
m u n d o debitum non exhibet, sed ejus affluentiam v e t
m e r i t u m , si b e n e ; vel si male, ad c u l -
u r v e l a d

ad luxtira voluptalis i n t o r q u e t , et ad excitationem pam. Quod antem corpus movetur, necessitate m o -

v i r t u i i s ejus adminislrationem non oblinet, ipse
quoque mundus justa recompensalione ad miseriam
s p i r i t o s multiplicandam, eam et adversis frangit, et
prosperis dissolvil. Hujus autem discordiac, quia so-
l u s spirilus auctor est., necesse est ut ipse p r i o r ad
pacem redeat, et caetera post se snbsequenter
pacem componat. Si enim ipse et Creaiori debitam
«ubjectionem, et carni j u s t u m regimen exhibere
studuerit, perfecta et consummata justitia subsequi-
t u r , et reformata j o s i i l i a , concordia quoque et pax
perfecta reparatur. Sicut enim ex ejus injustitia
pax et concordia cunctorum s o l v i t u r , i l a per ejus
juslitiam universa reconciliantur. Hanc autem j u - ^
f l i t i a m spiritus habitam perdere p o t u i t ; amissam
v e r o per se recuperare non potest, quia ne d e b i t u m
C r e a t o r i persolvat, ignorantia fallitur, ne vero de-
b i t u m carni persolvat, concupiscenlia pracpeditur;
et si forte ex parte i l l u m i n a l u s , v e r u m agnoscere
cceperil, et ex parte coniirmatus bonum adimplere,
n o n potest tamen hic quod perfecttim* est adipisci,
sed sicut scriptum e s t , u t degustatam pro parte
j u s t i t i a m esurire et s i t i r e i n c i p i a t , sed non
adepia plenitudine, ad satietatem pertingat.
T I T . X X I . De impedimento cogniiionis.
Sicut h u m o r subtilis per exhalationes a terra s n r -
sum r a p i t u r , sic intellectus cordis humani per me-
ditationes et scrutationes subtilis eflecttts ad a i t a ,G
l e v a t u r . Et qncmadmodtim b u m o r ascendens f r i -
gore prspstriiigitur, et relabitur unde venerat,
m u l t i ab inlelligentia snmmorum pcr ignorauliam
c a d u n l , propterea qnod i n bonis quae inielligere po-
terant agendts per desidiam torpescunt. Sed lapstis
nivis nec strcpitum facit, nec l a n l i t ; lapsus g r a n d i -
nis ct slrcpitum l a c i l , e l pondere Ia?dit : quia
m u l t i torpent a bono, et nocent i n m a l o ; alii t o r p e n -
tes sunt, 110n noccnles.
T I T . X X I I De tribus motibus in homine.
Tres sunt molns i u homine. Motus mentis, motns
corporis, motus senstialitalis. Molus mentis i n v o -
luntate est. molus corporis i n opere, motus sens.ia-
litatfs medius i n deleclatione. In motu menlis solo
l i b e r t i m a r b i l r i u m est. In motu corporis et sensua-
l i l a t i s , quae sequumur hberurn a r b i t r i u m . Sic enim
p r i m a fuit disposilio Jnalurae; nam motus mentis
v o l u n l a r i u s estappetitus. I n v o l u n l a r i o l i b e r u m ; i n
appetitu a r b i t r i u m . Mens i g i t u r per se movetur, et
est p r i m u s voiiintatis motus. Motum voluntatis se-
q u i l u r motos corporis. Mens itaque sicul d i x i perse
m o v e r i habet, sed secttndum voluntatem Creatoris
s u i , quae forma ifii est et excmplar et proposita r e -
gula quam sequatur. E t propter hoc, si secundum
Dettm m o v e t u r , hoc est justitia ; si praeter Deuni
m o v e t u r >el contra Deum, hoc est i n j u s l i t i a . Ergo
m o l u s mentis j u s t i t i a semper est, vel iiijustilia;
m o t u s autcm corporis semper est obcdieniia. Quod
e n i m mens n m x e t n r , Ijberlatc m n v c l u r , quia v o l u n -
vetur, quia ab alio m o v e t u r , hoc esl a m e n t e ; nec
ipsius est quod movelur, sed i l l i u s a quo m o v c t u r ,
sive ad i n c r i t u m , si bene, sive ad c u l p a m , si male.
Ita motus tnentis dominatur m o t u i corporis legi na-
turae subjecto, et quando a b u t i t u r i l l o , v i t i u m est
ad i t n p e r a n t i s , debilum obedientis. Nec culpatur q u i
d u c i l u r , quia necessitate ducitttr, sed c u l p a t u r q u i
d u c i l , quia i n subjectum l i b c r l a t e abutitur. P o r r o
volunlas, si j u s t i l i a m tenuisset, haberet tion solum
motum corporis obedientem, sed et niotuiti sensua-
litatis consentientem. Nunc vero q u o n i a m r e c t i t u -
dinem suam ipsa non tenuit, habet quidem adhuc
e x
indulgentia Creatoris m o t u m corporis obedien-
t e m , ex vindicta autem m o t u m sensualitatis contra-
dicentem. Cujus vioientiam aliquandb inflrmata se-
q u i t u r , aliquando autcm corroborata coercel e f
moderatur. Si autem motus sensualitatis dominatnr
m o t u i mentis, dominatur eliam m o t u i corporis, q u i
subjeclus est i l l i , et lunc peccatnm regnare incipit
i n nostro m o r l a l i corpore. Si autem non domina •
t u r , u t i t u r mens servitio corporis s u i , el exhibet
ut membra sua arma justitiae. E t sunt s i m u l motus
mentis et motus corporis, seorsum ^aulem moins
sensualitatis; et perficitur j u s t i t i a , et i n i q u i t a s c o -
hibclur.
T I T . X X I I I . De instrumentis cognitionis.
I n vocibus duo s u n l , roelodia, et significatio. E t
i n rebus d u o , forma et essentia. I n mentibus s i m i -
sic l i t e r d u o , affectus et cognitio. I n corpore autem
humano duo sunt instrumenta, aures et o c u l i . Per
aures ingrediuntur voces, u t per melodiam gcnerent
aflecium, et per signiflcationem cogniiionem. Res
vero per oculos i n g r e d i u n t u r , u t per formam s i m i -
l i t e r i n mente generent affectum, et per essentiaut
cogniiioncm.
T I T . X X I V . De sensu hominis, carnati et spirituatu
Duo sensus i n homine s u n l , unus carnalis et a i -
ter s p i r i t u a l i s ; et uterque bontim suuro habet, itt
quo exsultat et gaudet. Gaudet carnalis sensus a i q n \
t r i p u d i a l i n aeris serenilate e l solari clarilaje, in
D ciboruro et potuum dulcedinc. i n locorura amceni-
late, el fluviorum j u c u n d i l a t e . Et hic sensus be-
stialis e s t ; naroque bestiis ct volucribus convenit.
Spiritalis vero exsultat luroine divino superinfuso,
quod conlcmplativis convenit, gaudet etiam i n v i r -
l u t u m exercitatione, i n colenda justitia, et curo ex-
terior sensus, i d esl carnalis, suo bono u t l t u r , tunc
mentis i n t e r i o r senstis quasi o b d o n n i l . Unde c o n -
lingit eum q u i bonorum hujusmodi jucundilate ca-
p i t u r , ne interioris qnidem scnsus bona sua aguo-
scere. N a m spcrnit exteriora, q u i dulcediite bouo-
r u m i n t e r i o r i s senstis r a p i t u r . Inde est quod v i r i re-
ligiosissimi, slulti mundo esse v i d c n t t i r .
T I T . X X V . De dieinis luminibus.
Bona Dei l u m i n a s u n l , et ipsc aucior donoroni

PAritot.. CLXXVir. 16
 491 APPENDIX AD I I U C O M S OPERA DOGMATICA.

P a l c r csi luroinuro, Apud quem non est transmuta- A Mortalis quippe vita planum i t e r babere non potest,
tio nec vicissitudinis obumbratio (Jac. 1 ) , quia nec sed exaltat et b u m i l i a t , et nunc aequilateiu o s t e n d i t ,
illuminans t r a n s m o t a t u r , neque non illuminans ob- nunc vero abruptum pracfert, et casum minatur:
scuratur. Generans enim non degenerat et non ge- propler hoc talis t e r r a , quaies l e r r e n i . Sursuua
nerans non caligat, q u i a nec inferior cst exiens, vero non est ubi offendas vel praecipiteris aut In-
nec obscurior lateus. L u m i n a e o s quandoad nos aequaliter arobules, sed planuin et aequale et conseu-
v c u i u n t ab ipso non r e c c d u n t ; t quando a nobis tiens et moderaturo t o t u m . Ideo quale coelum tales et
redeunt apud ipsum clarescunt. Quando ad nos de- coelestes.
scendunl, i n nobis non d e f i c i u n t ; et quando a n o - T I T . X X X I I . De serie lemporum et amandorumrattone*
b i s rccedunl, rninorationem pro nobis non accipiunt. Praeterila, praesentia et futura quasi u n u m corpus
Itaque non t r a n s m u t a n t u r i n nos quando p a r t i c i - aelernitatis perficiunt. Praeterita amare i n s i p i e n l i s
panda venienl ad n o s ; nec obumbrantur i n se esl,praeseiilia s t u l t i , futura prudenlis. Praeteritoriim
quando ab illuminatis et obumbrandis redeunt et pietas est, praeseutium cupidilas, f u t u r o r u m cbaritas.
remancnt i n se. TIT. X X X I I I . De fructu et detiderio jutliiicc.
T I T . X X V I . De conceptu et partu Sapienttaf. Beali qui esuriunt et titiunt justiliam (Matth. v).
Nondum erant abyssi, et ego parturiebar (Prov. B E r g o non satiali, sed esurientes beati s u n l . Nec ideo
v i u ) .Conceperat Deus sapientiam i n prxscientia f u - taroen beati, quia e s u r i u n t ; sed ideo, quia satura-
, t u r i , paritiriebat i n volunlate c r e a n d i , peperit i n b u n t u r . Si enim desiderium seroper essct et effcctus
procreatione eflecti. nunquam esset, pcena potius et miseria non b e a t i -
TIT. XXYIL De triptici genere aspirationunu tudo bic esseu Sed misericordia Dei nostri sanctis
Triplex est origo aspirationuin, a Dco, a diabolo, desideriisindubiiatiim spopondit effcctum,et propter-
a n a t u r a . Quae a natura sunt, praecedenlem babenl ea beati sunt q u i desiderant, quoniaro boc p r i r o u m
causam neccssitalis. Quae a Deo sunt aut diabolo, bonum est, et quod solum vita roortalis et poeuis
subito eveniunt et i m p r o v i s a ; a Deo bona, a dia- addicia<consequi possit, vcJle bonum, quoniam b a -
bolo roala. Aliquando veniunt quae bona videntur et bere et f r u i vita ventura sibi vindicavit. Ideo no;i
uon sunt, et haec siroililer a diabolo sunt, quoruni d i c i l justos beatos, sed esurienles et sitientes j u s t i -
origo e x i t u p r o b a l u r . l l o c e s t : Probate tpiritut ti l i a m . Si enim solos justos bcatos d i c e r c t , qois sibi
ex Deo tunt (/ Joan. iv). hoc arrogaret ? Propler hoc rcspcxit impei fcctioiicm
T I T . X X V I I I . De quinque jugit. iiostram u i consolarelur i n f i r m i l a t c m nostrain, quia
Quinque sunt juga : Jugum i n i q u i t a t i s , j u g u m ^ si hoc esse non possumus, velle tamen hoc esse ipso
m o r t a l i l a t i s , j u g u m l e g i s , j u g u m propriae voluntatis adjuvanle et desiderare valemus. E t hoc i t e r u m quia
9

j u g u m charitatis. non desiderantes g l o r i a m , sed j u s t i t i a m bcati vocan-

t u r , quia m u l t i p a l r i a m sc amare dicunt, sed viaut
T I T . X X I X . Quod Deo nihil inordinatum etsepotest.
tenere nolunt. Gloria autem e t beatitudo (uilria
In Babylone non requirit unut allerum ; ted ret-
est, justitia autem v i a ; et non possunt ad pa-
pondent ululce tibi in delubrit ejut (Isa. x m ) . Pa-
t r i a m venire q u i viam non tenent. Quis cst q u i
r u m est u l i n ooelo ordinata sint omnia, sed boc
commodum non appetat? sed uon orones j u s t i esso
n i i m m est quod etiam confusionem mundanam i n o r -
volunt.
dinatam non r e i i n q u i t Sapientia divina. Respondent
e n i m i b i etiam opera tenebrarum, et non est quod TIT. X X X I V . De tacramento corporit Christi.
r e q u i r a t a h e r u m , quia justa ordinatio n i h i l r e l i n q u i t Dominus Jesus Cbristus, u t oslenderet d i v i n i t a i c i n
i n o r d i n a t u m , et unicuiqne quod suum esl t r i b u i l , et suam refectionem esse animaruro n o s t r a r u m , car-
quod sibi confusum esl, i l l i sine ordine et disposi- nero suaro i n ciburo nobis proposuit, et r u r s u m , ne
lione esse non potesL Sed et iila confusio interna illam borreret suroptionem bumana i u f i r m i t a s , c o n -
cord*nm m a l o r u m non effugit dispositionem illius, sueii edulii specie i l i a m v c l a v i i .
u b i lucifugae cogitationes et desideria tenebrosa i n D T I T . X X X Y . De gioria et pcena corporit humani.
occulto fluilantia respondent s i b i , quia j u s t u m j u d i - Quanta cst dignitas animae, si corporis gloria •
c m m sicut per sapienliam cuncta i n l e l i i g i t , ita per tanta est? Quanto eniin spirilus boininis rebus o i u u i -
aequitatem n i b i l sine r e t r i b u t i o n e r e l i n q u i t . bus quac videntur excellentior esse p r o b a t u r , cuin
T I T . X X X . Quod Deus non transmutatur. cuncla corporea i n obsequium condita s i u t corporis
Non transmutatur Deus ex eo quod ipse est, non huroani? Unde m e r i l o poenalitate et raiseria cunctis
p a t i t u r vicissitudinem quod i n ipso est. Nam quod vilius factum esl, quod conditione celsius, et s u b l i -
ipse esl, i m m u l a b i l e e s t ; q u o d i n ipsoest, aeternum mius fuerat constitutum. C u m auiern r c p a r a t u m
est. Non transroutalur u t alius s i t , non p a t i t u r v i - f u e r i l , sublala e roedio corruptione, quod cunclis
cissitudinem u t aliter s i t . melius est corporibus suscipiet, et tunc quoqtie sine
T I T . X X X I . De mytlerio in forma cozii et terrce. miseria subjectum s p i r i t u i sociabilur ad g l o r i a n i ,
Quatit terra latet et terreni, et quate ccetum talet cui nunc i n miseria est sociatum ad poenam.
ccttestes (I Cor. x v ) . Sursum cuncta aequalia sunt. TIT. X X X V I . Quod Moyses typus fuit Chritti % inter
Deorsum sunt monles et valles, et alta profunda, Deum et homines futuri Mediatoris.
b u w i l i a et excelsa, et disstiniliter babentta c u n c i a . . Scriptum est quod non p o t u i t poptilus Ioqui cuiu
485 MISCELLANEA. — L I B . L 491
Deo, et p e t i i t mediatorem Moysen. E t laudavit lioc A accendit. E t saepe non discernitur operatio ejus tn
O o m i n u s , et d i x i t quod Proplietam suscitarcl q u i u t r o q u e , et dicuntur p i g r i , stabiles; potentes animo
Mediator foret, et per ipsum mandata daret ad |>o- et comprebensione efficaces, leves ; compuncii, t r i -
p u i u m (Exod. x x ) . Quae enim invisihilia Dei sunt, s t e s ; lascivi, spirilu bilares. E l flt sine s p i r i l u j u d i -
carnalia corda percipere nou p o l u e r u n l ; et contem- c i u m s p i r i t u s ; c t e r r a n t bomines i n j u d i c i o dum
peravit se nobis Deus per bumanilalem F i l i i s u i , ut quisque solum boc bonum putat quod amat. S i m i -
ipsa mediante diviua percipiamus. ltifirmas autem lem vero demonstrationem habent meditatio et c o i n -
ruentes t e r r o r majestatis opprimeret, et splendidum p u n c t i o , et similem pariter speculatio et exsultatio,
lumen lippientes oculos offuscaret, nisi nubes carnis quouiain ab a u i m i qualitate motus corporis forma-
intercedens et contemplalionem excipiens. corda t i - t u r ; e l constal i n alio quidem gravitas sine p o n -
mida blandimento visionis demuiceret. dere, i n alio leviias sine inslabilitate. Meditatio et
TIT. X X X V I I . Quod creatura non potett bene e$se compunctio ad Joaimem pertinent, speculatio et
tine creatorcm exsultatio ad C h r i s t u m . A l t e r d i c i t : Planximut to-
Yce toli! quia cumceciderit non habet tublevantem bit, et non plorattit (Luc. vu). Aller dicit: Satlavi*
(Ecctet. i v ) . Duo sunt, qui fecit, et quod factum est, mut vobit, et non restitittit. Venit Joannet non man-
Non auleni potest bene esse i l l i quod factum esl sine B ducans et non bibens, et dixittit: Dcemonium habet.
eo q u i fecit i p s u m . Quod factum est pcr se cadere Venit Filiut hominit manducantel bibent, et dixittit:
liabet, surgere non habet. Qui autem fecit quod Ecct homo vorax et potatorvini, et peccatorum amicut
faclum est cadere non potest, sed quod cadit suhle- (Luc* v i i ; Matth. x i ) . Sic perversis pervcrsa suot
vare potest. Propterea ergo melius est duos simul omnia.
esse quam unuin s o l u m . T I T . X L I . Quod priut putiUammet jovtndi tunt per
T I T . X X X V I I I . De divisione per iniquitatem etunione contolalionem ut turgant; pottea terrore con/-r-
per charilalctn. mandi per increpalionem ne recidant.
P r i m u m divisit i n i q u i u s i n t e r Deum et h o m i n e m , Scriba doctut rn regno ccetorum, qui profert ie
deiude d i v i s i t ipsum h o m i n e m . Postea venit charitas thetauro tuo nova et velera (Matlh. x m ) . Nova s u n l
e l coinposuit atque confoederavit p r i m o Deum et l i o - consolationes, vetera increpationes. Vetus eniro lex
mineni, deinde ipsum hominem. lniquitas bene 'pcenam proposuil qua l e r r e r e l ; uova roisericordiam
unita male d i v i s i l . Charilas male divisa bene u n i v i t . qua fovcret. Quare ergo prius nova, posl velcra ?
S i j n i l i l e r iniquitas bene divisa male u n i v i t , et cha- Quia pielas loquitur : ideo prius palpat, postea p c r -
r i t a s male uuita bene d i v i s i l . I n i q u i t a s ergo d i v i d i t ^ c u t i t . Pusiilaniroes eniro prius consolatione fovcndi
el u n i t , e l charitas d i v i d i t et u n i L Novissime se- sunt, u t surgant. Postea terrore confirmandi ne re-
q u i i u r mors dividens, et ipsa propter i n i q u i t a t e m ; cidant. Conturoaces et d u r i prius increpandi sunt,
u n i t a u i e m per condiiiouem ad c b a r i t a t e m . Mors ut t i m e a n t ; postea fovendi consolatione. ne despe-
d i v i d i t corpus et a n i m a m . I n i q u i i a s d i v i d i t Deum et r e n t . Cum ergo pietas loquitur, nova et v e l e r a ;
aniraam. Charitas d i v i d i t s p i r i t u m e l concupiseen- cum severiias l o q u i t u r , vetera et nova. Vel ideo
t i a m . Mors d i v i d i t u n i l a t e m conditionis. lniqiiitas sequunttir vetera, non praecedunt, quia ex adjecto et
d i v i d i t u i i i l a t e m reconcilialionis. Cbarilas d i v i d i t superabundanli esse debet quod d u m m e s t ; et poe-
unitatera abalienalionis. nam habet cbaritas major.

TIT. X X X I X . De triplki operatione phitosophias. T I T . X L I I . Quod pro temporalium abundantta non

Naturalis operatio pbilosophiae per sensus agit i n debet fraternitatit frangi concordia.

r c s subjectas, el descendil ad singularia sine expe- Prohibet Joseph f r a l r i b u s suis oneratis asinis ne
contendant i n v i a (Gen. XLv),quia Christus i n htijus
r i m e n l o sensuum infirma : quibus quasi baculo sus-
vitae i l i n e r e si quando nobis abundantiam t r i b u i l ,
tenlaiionis i n n i l i t u r , per se incedere nou valens.
pacem lamen et concordiam ad invicero pro eadeni
Rationalis operatio philosophiae extra sensus est
frangere et violare non concedit.
agens i n u n i v e r s a : sola ratione vigens. Artificialis D
operalio ratioualem i n s t r u m e n t u m habct, ct natura- T I T . X L I I I . Quod virtut et veritat timut ette volnnt.
l a n probat. Ett in tapientia tpiritus inlelligentice, cjertut, tua-

TIT. X L . De triplici eruditione et duplici ooeratione
tpiritut.
Quidaro ab intus e r u d i u n t u r , quidaro a foris sen-
suro h a u r i u n t . I n iliis s t a b i l i s e s t spiritus sapienliae,
i n istis roobilis. A d illos pertinet m e d i t a t i o ; ad islos
fpeculalio. l i l i acomine sensus occulla penetrant,
i s t i agilitate transvolant ad longinqua. E t qtii non
discernunl spiritus, pulant m o r a m meditationis p i -
g r i t i a m , et speculationis moturo l e v i t a t e m , c u m
eorptis ab animo qualitatem sttmit. Sicut spirit! s
i l l u m i n a t , sic accendit, et quos i l l u m i n a l , cognilione
veritalis i l l u m i n a t ; e l qtios acccndit, aroore v i r t u t i s
vit, amans bonum, acutus, gui nihil vetat benefacere
(Sap. v u ) , e l c . V i r l u s et verilas cum de eodem s u n i ,
non se impediunt. Unde cutn dictum esset de s p i -
r i t u sapientiae quoniam acutus est (Sap. v i t ) , sub-
juncttim est statim quoniam nihit vetat benefacere
(ibid.). I n philosophis gentilium acuroen s p i r i m s
erat, sed idipsum benefacere velabat quia i l l o r u m
intentio quo magis per acumen movebatur extraaea
cognoscere, eo magis per occupationem impedicba-
t u r propria considerare. Vera autem sapientia sem-
per v i r t u t e m habel comiiero, quia hoc roagis appetit
scire quod roagis cxpedit esse. Unde ndhuc dc ipso
 49» APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. 496

d i c i l u r : Certue, suavisamans
bonum (S<?p. v n ) . Certus A T I T . X L V I I I . De duabut civitalibut et duobu$ poputit
scilicet experientia; tuavie, g u s t u ; amant bonum et regibu$.

quia non potestodire i n opere quod vere d i l i g i t i n Duae sunt civilates, Jerusaiem et Babylon, et doo
eogniiione. p o p u l i , amatorcs Dei cives Jerusalem, et amaiorea
T I T . X L I V . De duplici amore el supercedificatione. miindi cives Babylonis. E t duo reges, Christus r e x
Si qui$ autem euperardificat tuper fundamentum Jerusaiem, et diabolus rex fiabylonis. loter has
koc aurum (I Cor. m ) , etc. T r i a sunt genera hoini civitates et duos populos et duos reges belluro est
num. S u n t q u i amaut sotum Deum, h i sediflcant jtigiter et discordia et p u g n a ; et signat uterque
super fundamenium a u r u m , argentum e l lapides milites suos, Christtts suos, et diaboius suos, u t
pretiosos. l n amore v i r t u t i s a u r u m ; i n cognitione agnoscant quique regem suurn c l agnoscantur ab
veritatis, a r g e n l u m ; in constimmatione boni operis, e o , et seqttantur eum. Jerusalcm enim civitas esl
iapides pretiosos. Sttnt alii qui atiiatil aiiud praeter sursunt i n coelo, Babylon deorsum i n l e r r a . S i m i l i t e r
Deum, lamen n i h i l contra Deum, neque aliquid Christus j a m sursum est, diabolus deorsum. M i l i l e s
plusquam Deum. In his fundamentum quidem ma- Christi sequuutur regem suum et milites diaboli s e -
net, quia amor Dei non d e s t r u i t u r ; sed tamen t x
q u u n t u r regem s u u m . Christus tribus exemplis
affectu eorum quae p a r i l e r a i n a n t u r , quia quaedam B viam nobis ostendit, qua eum sequi debeamus ; s i -
•eorruptio c o n t r a h i l u r , ligna et fenum et stipula s u - m i l i t e r et diabolus t r i a proposuit quibus post eucn
4>enediflcantur. I n ligno peccatum i l l i c i l i o p c r i s ; m prxcipilcnlur q u i eum sequuntur. I l e r e n i m ad
feno, sineopere peccatum pravae dclectationis; i n C b r i s t u m , quia sursum e s t , a r d u u m est, et a r c t u m
^ l i p u l a , illiciun ctilpa cogitalionis. S u n l a l i i qui est et i n iongtim sublime. Iter ad diaboium deorstim
a m a n t quaedam contra Deum, et i n his fundamen- est, lattim est, c t breve i n profundum, et ad pracci-
tum omnino d e s l r u i t u r , quia amorDelesse non p o - pitandum facile. Ideo Christus exemplum pauper-
test, ubi non esl vel solus vel summus. Jgittir ad tatis r e l i q u i t , ut exouerati sarcina t e r r e n a r u m r e -
i primos pertinet laudari e l salvari, ad secundos cor- r u m leves ascendamus per a r d u u m . Exemplutn h u -
r i p i et l i b e r a r i , ad tertios argui et d a m n a r i . militatis, u t modici sine diflicultate transeamus oer
T I T . X L V . De carne jumento et spiritu seesore. a r c t u t n ; exemplum patientiae, ne deficiamus i n l o n -
Caro j o m e n t u m est, sessor s p i r i t u s , qui illius c a l - gum; exemplum paupertatis dedit cum d i x i t : Fu/-
c a r i a adhibel, quando pigram e x c i l a l frenum q u a n - pet foveas habent et voiueres cceli nidos, Filiut autem
tlo impetuosam moderatur et cohibet. hominis non habet ubi caput rectinet (Matth. vm);
TIT. XLVL De occultie et manife$ti$ homini$ el ho- exemplum h u m i l i l a t i s dedil cum d i x i t : Diecite a me,
m m
quia mhi$ sum et humitie corde (Matth. x i ) ; exem-
\maedam sunt manifesta nomims et manifesta
pium palientiae dedit, quando cum percutereiur non
b o m i n i . Quaedam s u n t o c c u l t a hominis et inanifesta
repercussit, cttm occideretur stistintiit: exemplum
h o m i n i . Quaedam sunt occulta hominis et occulta
itertim paupertatis, quia i u hoc mundo divilias h a -
b o i n i n i . Debet i g i t u r horoo p r i m u m e r u d i r i i n iis
bere n o l u i t ; exemplum h u r o i l i t a t i s , quia gloriaut
quae manifesta s u n i , e l exerceri u t ad cognitionem
s p r e v i t ; exemplum patieniia?, quia roala s u s t i n o i t .
o c c u l t o r u m p e r v e n i a l . Vere enim mala cognoscere,
Curo laudarelur non laetabatur, cum malediceretur
hoc est improbare et scire quod mala s u n l , nec-di-
non t r i s t a b a t u r ; cum premeretur non frangebatur.
cere m a l t i m bonum a u t bonum maluro existimare,
A i t qtiidam i i l i : Magieter bone. Et retpondit: Quid
et discernere inter tenebras ct lucem, et nocletu et
me dicit bonum ? (Marc. x.) Ecce h u m i l i l a s . Et a l i i
d i e m , et noctem et noctem, et inter diem et diero,
dixertint : Dajmonium habet: et dixit: Ego dcemo-
e t judicare omnem d i e m .
nium non habeo, $ed honorifico Putrem meum (Joan.
T I T . X L V I I . De vita ei morte gaudio et dolore dupli-
f
vut). Ecce palientia. E t curo requireret populus eum
cibut.
ut regem facercnt (Joan. v i ) , i l l e , h u m i l i t a t i s exem-
D u o s n n t , vita et roors; et post haec sequuntur
d u o . gaudium e l dolor. De v i l a , g a u d i u m ; de morte, D p l ™ relinquens, f u g i i , e l gloriaro s p r e v i t : et i n u l u
alia ad haec perliiientia exempla. P r i m a est ergo
i l o l o r . E t est bona v i t a et mala v i t a , et gaudium
patipertas, u t abjiciamus quod g r a v a t , in quo est
b o n u m et gaudium m a l u m ; et esl bona mors et
peccandi occasio. Et quia paupertas despicilttr, se-
mala mors et bonus dolor et roalus dolor. Corpus ex
q u i t u r huroilitas : qua ipsa etiani propter Deum
anima v i v i t , aniroa ex Deo. P r i m u m u l r u m q u e bene-
vilitas amatur. E t quia rtirsum q u i vilis est sine re*
d i x i t ; postea aniroa roortua esl i n i q u i i a l e , deinde
verentia laeditur, necessaria est post h u m i l i t a t e m
eorpus percussum m o r l a l i t a t e , dissoluium i n morte.
p a l i c n l i a , qua oronia adversa p r o p t e r Deum f o r t i t e r
Poslea anima vivificata j u s i i f i c a l i o n e , deinde corpus
tolerenlur. Paupertas levem facit et expeditum,
resurreclione. Nunc ergo velus homo, id est caro
humilitas modicum, paticntia fortem et r o b u s t u i r .
l u cruce e s t ; novus autero, i d est anima i n resur-
Econirario diabolus suos p r i m u m d i v i t i a r t t m pon-
rectione. l n resurrectione ergo nostra gaudium no-
dere i n amore et solliciludinc o n e r a t , u t deorsuin
S l r u m , i n cruce nostra obedienlia nostra ; hic pa-
ruant. Secundo per superbiain i n f l a t , ut per l a t u m
t i e n l i a , i b i laetitia. Qui carne cruciflxus non^est,
incedant. T e r t i o pcr iropatientiam f r a n g i t , n t c i l o
anitna non r e s u r r e x i t ; et t b i sentit u b i v i v t t , et u b i
deGciant. H i duo populi duas civilatcs ab i n i l i o suo
senlit i b i sapit.
*»7 MISCELLANEA. — L I B . I .
aediflcavertiut, Baoylonem quae a Caiu i n i i i m n cepit A peccata e l i n d u l g e n d i a r b i t r i u m b o m i n i concessit, u t
et Jerusalem, quae ab A b e l . Primus enhn homo
duos genuit filios,divisionis p r i n c i p i u m etdivistonis
s i g n u m , quia illa massa naturae htimanae qnae i n ipso
p r i i n u m per conditionem tota condila erat ad glo-
r i a m , poslea per praevaricationem tota addicla erat
ad poenam, u t ostenderetur qttod misertcordia et
veritas jatn tttnc d i v i d i incoeperint i n vasa miseri-
cordiae, et in vasa i n e . Et abjectus est primogenitus
terrae, sicut primogenitus coeli c o r r u e r a l , si lamen
primogenitus erat, q u i genitus non erat. De ipso
etiim dictuin c s t : Ipte ett principium viurum Dei
(Job X L ) . Et reprobata sunt p r i i n a , u t ostendatur
quod fiitis principio melior est,quia quae iu principio
facla sunt a Deo, bona qujdem facta sunt, sed bona
i n c i p i e n t i a ; quae aulem i n fiue facteuda erant, boua
facienda erant, et bona consumniata. Propter hoc
eiiam i n ipsa r e r t i m conditione, p r i m u m m a l e r i a m
f e c i l ; poslea formam supcraddidit, u t ostenderet
quod sunililer i n rationali creatura p r i m u m esse
factutn e r a t : postea autem p u l c b r u m esse et for-
iiiosuni esse : et melius addendum e r a t , u t non n i -
mis gloriarelur i n eo quod p r i m u r a bonum accepe-
r a t , sed ad illud potius festinaret quod postea me-
litis acceplura erat. Sed primogenitus p r i m u m d i i e -
x i l u t p e r d e r c l novissimuro, et loeo reprobatns e s l ;
et illc i n caelo, e l iste i n t e r r a . Sed ilie de cealo de-
jcctus m terra hominem per i n v i d i a m supplantavit,
iste i n t e r r a reprobus eflecius fratrem suuin zelando
o c t i d i t . Q n i a e n i m v i i a illius gravis ei fuit, ideo ad
mortem illitis festinavit. Cruciabatur enitn nequam
conscientia quotidie contra se testimonium cemens
vitam j u s t i et quasi gravis ei ad videndtim f u i t , cx
cujus praesemia sua condemnabatur m a i i i i a . Idcirco
auferre festinavit e medio ipsum ne eum videret a d
coiifusionem s u i , quem videre n o l u i t ad emendatio-
item etcorrectionemsui. Fortassis exUtimans postea
iion fore Deum vindicem i n i q u i l a t i s , si non super-
essel homo justus leslis v e r i l a l i s . Sic ergo Cain
iitlerfector fratris Babylonis fundameiita posuit.
Abcl autcro interfectus sanguine suo primordia
Jerusalem i n terra consecravit. Sic I?mael p r i m o -
genitus reprobus f u i t ; lsaac vero electus. Esau qtio-
que ab haereditatis sortc et dono benedictionis re-
probatur, Jacoh d i l i g i t u r et e l i g i l u r : et reprobato
L l i a b primogeuito, David j u n i o r ad regni fastigium
sublimatur (1 Reg. x v u ) . Seinpcr aiitetn m i l i t e s d i a -
boli furore pugtiavcrutit, et niilitcs Christi palieniia
vicerttnt, regein suum paupertatis amore e l h t i m i -
l i l a t i s studio sequcnles , palientia autem ad ipsum
pervenienies (48).
T I T . X L I X . De offkio et potestate prcclalorum.
Considciate, f r a l r e s , misericordein dispensatio-
ncm Dei. Solus ipse peccata tollere, e l peccatores
justiOcare potest; lamen u t humanam conscienliam
de sua pietate certam f a c e r e l , poleslalem relaxandi
(iS) Idora vidcre est apud S I g n a t i u m , i n boc ^ r c i r i a r t t m l a m sacpe laudato>Ioco: Deduobus.
— £o. PATROL»
boroo ad bominem quasi ad consimilera suum fa-
m i l i a r i u s et fiducialius c o n v e n i r e t : quem e i videre -
posset veniam postulalurus, e l acceplurus audire.
Detis enim hominem oranlem videre p o t e s t , sed
horoo Deum indulgeutein videre uon potest. Idcirco •
v o l u i t Deus u t homo horoini loqueretur, et de sua
salute CIIIII i l l o traclaret et veuiain p e t e r e t ; ct i n -
dulgenliam acciperet. Sed ne forte ab homine saius
dubia esset, Deus homo factus cst, qtti nec fallere-
t t i r jtidicaudo, nec fallerct miserando. Sic omne
judicium datum eti Filio (Joan. v ) , divina potestate
in parlicipaliouetn honiiuis tranfusa, u t homo pec-
cata d i i n i t t e r e t ; jttxta d i v i n u m tanten j u d i c i u m . c u u i
idem ipse homo Deus esset. lpse atitem horoo C h r i -
slus, sicut particcps factus fuerat naturaj noslrae,
ita participes vos esse voluit honoris s u i ; et i d c i r c o
dedit vobis prius de S p i r i l u saneto, u t prius essetis
parlicipes v e r i t a l i s , deinde consortes dignitatis.
\idete ergo m i u i s t e r i u m v c s t r u m , fratres, j u d i c a l e
j u d i c i u m D o m i n i , quia judices saeculi positi estis»
Audite qtiod d i c t a i u e s t : Dominut judieabit fines
lerrm (I Reg. n ) . Propter lioc e n i m Dominus j u d i -
cium suuin i n finem distuiit, u t vos prius judicetis .
ad correctionem, ne ipse post cum j u d i c a r e coeperit;,
Judicet ad damnationero. Vos e n i m non quasi j u d i -
ces c r i m i n u m ad percutiendum positi eslis, sed
quasi judices morlvorum ad sanandum. Videte ergo
languidum i n mauibus veslris, quem vobis m i s e r i -
c cors ilie Saroarilanus c o m m i s i l , pro quo p r e t i u u u
j a m ab eodem accepislis, ne de vestro constel c u r a -
tio ilUus. Habelis duos nuinmos i n Testamento d u -
p l i c i , veteris monetae u n u m , e l u n u m uovae, u l
emantur V e t e r i ea roedicainina quas mordent, N o v a
auiem medicamina quae f o v e n t : P r i m a ad purgatida
quaeputrida s u n t ; secunda autem ad viva coufir^
manda. Ista sunt duo debila, praecepli scilicet e t
v o t i . Debitum pnecepti, quo doctrina i m p e n d i t u r ;
debitum v o t i , quo exemplum f o r m a t u r . H i sunt
etiam duo gladit, quos i n C h r i s t i passione ad defen-
sionem Petrus paraverat (Lue. x x t ) : Unus scilicet
. corporalis, q u i secundum legero veterem poenam
peccantibus i r r o g a t ; alter vero q u i secundum n o -
vam legem s p i r i u l i t e r culpas f e r i e n s , homines
D sanat. Hic est gladius vester, quo vos ferire debetis
vitia b o m i n u m , ipsos homines amantes; qoem vobis
Petrus r e i i q u i t , si tamen fervoris illius haeredcs
facti estis, ei imitatores esse v u l t i s . Nondum adhuo
Christus crucifigebatur, e t tamen Petrus fervorent
suum cobibere non p o t u i t ; sed exerto gladio percus-
sit servum pontificis (Joan. x v u i ) , nec i n u l t i l u d i n e n i
timeus nec potestatero. E t nisi Cbristus eum c o h i -
buissel, forsilan majora adhuo Petrus fecisset. Nec
taroen tunc Petrus dicere p o t u i t : Plures sunt qub
nobiscum sunt quam qui cum illis UV Begj. v t K C o u ~
ttsillis-
499 APPENDIX A D HUGON OPERA DOGMATICA. 500

siderate ergo e i videte q u i d facitis. Chrislus i n T I T . L I . De duptici oleo, sciltcet Dei et mundi.
octtlis veslris c r u c i f i g i t u r , e l vos adhuc gladium i n Date nobis de oteo vestro f quoniam tampades no-
vagina habetis, cum tamen m u l t i l u d o major vo- stree exstinguuntur (Matth. x x v ) . Habet oleum Deus,
l i s c u m sit quam cum i l l i s . Quid vos i n passione babet oleum et mtntdus. A d oletim Dei vasa d e f i -
C h r i s l i fecissetis q u i modo ad percutiendum p i g r i ciunt, oleum mundi i n vasis deficit. Oietim Dei d u l -
eslis? Ecce Christus i n oculis vestris o c c i d i t u r . cedo aetemorum , oleum m u n d i delectatio praesen-
Q u i d e n i m est Chrislianus. nisi corpus Christi? l i t i m . l l l a s u f f i c i t , ista deficit. Propterea vasa s t u l -
Ipse quippe d i z i t : Quod uni ex minimis meis fecistis, taruin v i r g i n u m vacua ftierunt, vasa vidua? sapientis
viihi fecistis (Matth. x x v ) . Ergo in Chrisliano C h r i - plena (/ Reg. i v ) ; vasa corda sunt, oleum g a u d i u m *
sltis o c e i d i t u r , et iti Chrisliano Christus t r i b u l a t u r . T I T . Lll. De fatsitate consolationts mundana*.
Quid ergo facilis? Quid p i g r i , q u i d t i m i d i estis? Vae vobis, divites, qui Itabetis nunc consotationes
F o r t e quia non stalis sicut Phitices, idcirco i r a m vestras! (Luc. vi.) A i i i m a rationalis si vere saperel,
placare non potestis, ut cesiet quassatio (PsaL cv). n i b i l saperet praeter vertim bonitm. Non enim est
F o r l e quia discubuislis ad oilas Pharaonis et sagi- bonum ejus a l i u d qttam verttm b o n t i m . Hoc i g i t u r
nam d i i i g i t i s , p i g r u m vobis est surgcre ad b e l l u m . sohim est, i n quo gaudere deberet i n abundantia
F o r l e qttia lanam diligitis et lac, noti oves, idcirco soa, et i n quo consolari deberet i n egeslate sua.
pascitis vosmetipsos, non oves, et fugitis veniente E t ulique sive abundans sive egens bene ilk) g a u -
lupo, quia de ovibus non c u r a l i s . Saltem si lac deret et bcne consolaretur, si iHius neque i n a b u n -
o v i u m comeditis, carnescomedere nolite. Si fructtim d a n t i a , neque i n egestate egeslalem pateretur. N u n e
p r o cuslodia o v i u m quaeritis, ipsas vivas servate. autem p r i m u m malutn ejus factttm c s i , u t illo sublalo
Ilonus pastor c t i a m carnem suam ovibus sois eden- egestalem illius p a t i a t u r , ut iiiud uon haheat; deinde
dam dedit, u t eas reficeret, sed vos non solum secundum m a l u m accessit, u t . i n alio buiio conso-
inercenarii pastores p r e t i u m pro custodia qua*.rilts, letur, u t i i l u d non r e q u i r a t . Perdito ergo eo qttod
sed ipsas etiam oves k i p i facti ad vestram refeclio- intus erat bono, egressa est aniina ad ea qtiae foris
netn necatis.Vae pastoribus malis q u i pascunt semet- erant bona aliena, et pactum feeil eum deleciaiio-
ipsos, non oves I e i utinam solum non pascerent, s i nibus saeculi; et regressa i n d u x i t eas ad se u l for-
IIOII etiam depascerenturl Nunc autem et mercena- n i c a r e t u r cum eis i n t u s i n abscondito cordis s u i , et
rii f u g i u n t , et l u p i occidunt. Mercenarii fugiunt requiesceret super eas, et consolarctur i n eis, et
(Joan. x ) , non mutando locum, sed subtrahendo non respiceret absentiam boui s u i , co qtiod a b u n -
a u x i l i u m . L u p i occidunt, quia et visibiles corpora d a n t i a m suam cerneret et consolationem i n bonis
laniant et invisibiles animas necant. Si ergo pasto- alienis. Nunc i g i t u r anima dcsolala a bono suo, de.-
res estis, vigilate super gregem vestrum (Luc. u ) ; nec solalionem suam non agnoscit, quoniain secunt
oves C h r i s l i i a n i a r i p e r m i l t a l i s i n manibus v c s l r i s . habct societalem alienam delectationum hujus^
Asceudite ex adverso, et date vos m u r u m pro domo mundi ingredientitim ad ipsam per seustis carnis
Dorauti, e l quasi boni canes l a l r a l e circa caulas Ec- ipsius, vel cuni ipsa egreditur ad i l l a s . Cum a u t c m
clesiae vocibus confidentiae, u l l i m e a n t , et vos pro claudi coeperint poriae isiae sensuum c a r n a l i u m ,
bona custodia praemium accipere m e r e a m i n i . uon patebit deinceps via transeundi a d i u v i c e m ;
T I T . L . De tribus crucibus. et tunc separabitur societas v a n i t a l i s , et eri* t t i u n -
Mihi aulem absit gloriari, nisi in cruee Domini no- dus foris exclusus, ne ingrediatur, e i anitna inttis
stti Jesu Christi! (Gal. vi.) I n cruce C h r i s t i glorialio iuclusa, ne egrediatur. E t veniet anima ad portas
c s t ; i n cruce d e x t r i l a t r o n i s , consojatio; i n cruce oculorum et ciausas iuveniet, u t non egrediatur per
s i n i s t r i latronis, confusio; i n cruce C h r i s t i , poena v i s u m , et declinabit ad porlas a u r i u m , obstrusas
eine c u l p a , et post pcenam g l o r i f i c a l i o ; i n cruce inveuiet, neegrediatur per a u d i t u m , deinde dhTundet
d e x t r i latronis, poena p r o c u l p a , et posl poenam se per aditus sensuum r e l i q u o r u m , et non e r i t t r a n s -
r e m i s s i o ; i n c r u c e sinistri l a l r o n i s , poena pro culpa, itus u i l u s , quoniam repagula m o r l i s perpetuae, i n -
e t post poeuam damnalio. Dicunt homines, quando flexibili rigore et immobilibus seris valvas sensuum
poenam s u s t i n e n t : Si meruissemus non erubesce- aditus commercit a n l i q u i sine fine concludens. Ttinc
r c m u s ; nnnc autem injtiste pati et sine culpa igno- animamiscra i n hoc t r i s t i dissidio solam se inveniet,
ininiosum nobis est.Oculi q u i non vident, imo si pro et convertens se requjrere i n c i p i e l socium i l l u m
culpa pateris erubescere; si sine culpa pateris, glo- qui intus est, e l excludi non potest, et non p o i e r i t
r i a r e . L n t r o magis vis essc quam C b r i s t u s ; et forte habere societatem illius i n desolatione s u i , quia
s i n i s l c r blasphemator, non confessor. T u enim pro non requisivit ilhitn i n consolatione sui. Tunc
culpa p a t c r i s , et culpam non agnoscij, nec j u d i c e m illo infelix desperalione cadet ad se, e i damnatione
vencraris. Si sallem dexter fuisses l a l r o , culpam sub se, et aperiet se profundum i n obviam r u e n t i ;
L u m i l i l c r agnosceres, poenam patienter sustineres, et cum illam exceperit, conlinuo clatidettir s u r s u m ,
veniam devote i m p l o r a r c s , nec pro poena praesume- et apcrietur deorsum, u l sine fine cadat e l ad fltiem
i e s , nec p r o culpa dcsperarcs, sicut qtiidam q u i de IIOII resurgat. E t t u u c p i i t n t t m aguoscet vertiin esse
* : i a stisiiuentia gloi i a n i u r , dc poena raurmurant, dc qtiod d i c t u m fuerat : Va? soli! quoniam cum cecide-
%tii|ia despcraiil. rif, «on habct subtcvantem (Eccles, iv). Propicrea^
 501 MISCELLANEA. — L I B . I . 50*
d i x i l : Orate ne fuga ve*tra hieme fiat. vel Sabbato A deunlibus ad vitam viae demonslraiHur, p r o uoa
(Matth. xxiv). Qoid euiro esl bieros nisi l o r p o r moltae, pro brevi longae, pro levi laboriosae. Sic
m o r l i s ? E l q u i d est S a b b a l u m . nisi post mortem enim dignum fuit u t bomo, dum adbuc unus erat,
teuipus perpeliia3 vacalionis? llicros siquidem l o l l i l haberet viaro singnlarem, propinquusbrevem, j u s t i i s
ambulandi p o t c u t i a m , Sabbalum negat l i c e n t i a m . levem. Nunc autem divisus m u l i i p l i c e m . rerootus
Sic et i m i n i i i e i i l i s mortis lorpore aslrictus. bomo a l o n g a m , peccator gravero. Concupiscentia divisit
correclione praepedilur, post mortem vero poefli- bominem, iniquitas abalienavit, mortalitas debHita-
l e u l i a non r e c i p i l u r ; Hic gravatur, ne prima opera v i t . Nunc ergo p r i m a via est, u t ad semetipsum
exerccat; i b i ligatur ne i m m i n e n l e m damnalionem redeat, et de m u h i s unus fiat, deinde pergat ad
evadat. Hic correctio gravis, i b i emundatio impos- ipsuro q u i est super ipsuro. Prima una e s t d e w u l t i s
n b i l i s . Proplerea bonum est fugere i r a m venientem ad unum multiplex. Secunda n n a est de u n o a d
priusquam senlire incipias i m m i n e n t e m , ne vel vo- unitatem simplex. P r i m a una est de v i l i i s ad v i r t u -
luntas minus eflicax s i l sine opcre, vel dolor i n u l i l i s t e i n ; seeunda una est de veritate ad beatitudinem.
siue correclione. Cogitet e.rgo anima i n socielate I n p r i m a via est fragHis homo relinqoere a m a l a ; i n
alienorum nunc posita, quod non poterit semjier secunda via debilis apprehendere insolita. P r i m u i n
permanere cum i l l i s , et e l i g a i i n t e r i m socium i l l u m , B horoini u n i u n u m praeceplum datum est, leve f a c i u ,
q u i , c u m omnia subtracla f u e r i n t , solus fidem servat breve eflectu. Priroum dictum est i l l i u t ab IHMJ
dilectoribus s u i , nec recedit i n tcmpore angustiae. quod foris erat abstineret, postea u t ea quae i n t u s
E t si d u r u m videatur pro ejus amore nunc omnia erant vinceret. Quod nec leve erat ad faciendum,
i i u i n d i blandimcnla respuere, audiat ipsum conso- nec breve ad perliciendum. l b i u n u m faciendunt
iantem et diccnteni : Nonne ego metior tibi sum e r a l , hic facienti m n l u obsistunt. Obviat superbia i n
quam decem fitii?(I Reg. i.) Quid enim? Dulcis est via b u m i l i t a t i s , vexat invidia i n via pielalis. t u r b a i
i u u n d u s : e t d u l c i s non cst Dcus? A b s i t ! Spiritus enim iracundia i n via inansueludinis, libido i n via c a s l i -
meus super mel dulcis, et hcereditas mea super, mel et tatis, avarilia i n via misericordiae, gula i n via c o n -
favum (Eccti. x x i v ) . Hanc ergo, fratres, diilcedinem tinenliae, contumacia i n via obedientiae. Quae oinnia
s: guslare cceperilis, nec falsam dulcedinem dilige- vincere t a m difficiie est, quam habere naturaie esL
tis, nec veram amariludinero senlietis. T I T . L V I . De duabus viis in Evangelio.
T I T . L l l l . De quadruplici recordalione prccteritorum Duae s u n l viae, una lata ad p e r d i t i o n c m , altera
malorum. arcta ad v i t a m . I l l a quae lata est, multos habet i n -
Quadmplex est recordatio praeteritorum tualo- cedentes per se. Illa quae arcta est, paucos capit. I n
r t i m : P r i m a , quae a n i m u m ad consensum p r a v i u t i s C o i r n i e n i m g g ; e n e r e q u a B p r e l i o s a 6 U n t > ? a r a u n l

infleelit; secunda, quse dclectatione illicita niemo-
r i a m a f l i c i t ; tertia, quae ad compunctionero et con-
t r i l i o n e m poenitentiae cor e r o o l l i l ; q t i a r l a , quae ex
fiducia venias ad g r a t i a r u m actionem mentero accen-
d i t Prima est maloruro.secunda insipientium, tertia
p r o f i c i e n t i n m , quarta perfeclorum. P r i m a m Deus pro
culpa i m p u t a l , secundam condonat, tertiain r e m u -
nerat, quartam glorificat. Prima est i.niquitatis, se-
cunda i n f l r m i t a l i s , tertia v i r t u t i s , qtiarta felicitatis.
T I T . L I V . Unde vilium originem trahat?
Omne v i i i u i n ex natura originem t r a h i t ; quia non
est aliud v i t i u m , quam afleclus n a l u r a l i s praeter
ordinem et supra mensuraro: ordinem transgrediens,
quando roovetur ad ea quae non d e b e t ; mensuram
excedens, quaudo movetur plusquam debet. l l l a ^ tatis bene f o r m a t u s , vei recte o r d i n a t u s ; j u s t i t i a
appetens, propler indigenliam, haec effervens, p r o p -
ler vchementiaro. Illic perversus, hic n i m i u s . I n
David propler indigentiam : appelitus raovebalur ad
ea qu;e non debuit, quando esuriens panes s a n c l i -
ficatos concupivit (/ Rcg. x x i ) . I n Amnon filio ejus
proptcr veheraenliara movebalur plus quam dcbuit,
quando T h a m a r sororis suae dilectionem usque ad
carnis libidinem relaxavit (// Reg. xm).
T I T . L V . De variis viis hominis.
Via viipe mandalum justitiae. P r i m o homint aperla
f n i l via ad v i l a m brcvis c l Icvis. Nunc autcm re-
qttae v i l i a sunt, nuinero abundant. L a l a autem via,
esl i r e qtio libet, c t f a c e r e ' q u o d placet. A r c t a via
est prarceptis regi, et desideria fluxa stringere ad
regulatn aequitatis. Duae ergo viae s u n t , utia u i o r t i s ,
aitera vitae; et duo popuii, m a l o r u m e t b o n o r u m ;
et duo reges, diabolus et Cbristus. E t praecedit
uterque exercitutn suum, unus ad m o r t e m , alter ad
v i t a i n . Christus huroilitate, diabolus elatione; C h r i -
6lus p u r i l a t e , diabolus i i n p u r i l a l e : Cbristus obe-
d i e n t i a , diabolus conturoacia. Et quem quisquo
ducem sequitur i n v i a , habebit regem in patria (48*).
T I T . L V l l . De virtute et justitia.
Hoc interest i n t e r v i r t u t e m et j u s t i i i a m , qood
v i r t u s magis esse vhJetur aflectus rationaUs v o u m -
autem forma vel ordinatio ejus. Tunc bene o r d i n a t u r
nientis affeclus, quando secundum Dci voluntatero
movetur.
T I T . L V l l l . De activa et passiva justilia.
J u s l i l i a , alia est secttndum debitum facientis, alia
secunduro m e r i t u m patientis. Justitia autem sccuti-
dtim debitum facientis, est potesiatis. Justitia se-
cundum m c r i t u m patientis, est aequitatis. Justilia
polestatis est, qua sine injustilia licet facienli, si
v c l i t , quod ejus polestati debelur. Juslilia aequitalis
esl, qua r e t r i b u i l u r patienti, etiamsi n o l i l , quod

/18*) I>e roisericordia ct vci ilalc quomodo i n l e r se disceptariut, vide circa n r i n c i p i u m , i n l e r

tu i j c r i p i u r a i n sacraui.
 A P P E N D I X A D UUGONIS OPERA DOGMATICA. 504

ejus m e r i t o debetur. Cum ergo Deus nunit peceato- A diabolus seperequitans, quasi plombum i n profun-
r e m , Juste facit, quia ejus potestati debetur u t boc d u m m e r g i t u r , quia eos quos bic ad vitia i u i p e l l i l ,
possit, si v e l i t ; et juste p a t i t u r q u i p a t i t u r , quia tandem ad tormenta descendenles comitatur. Fer-
secundum m e n t u m suum, eique r e t r i b u i l u r quod c u l u m autem Salomonis l e r r a m non t a n g i t , sed
ejus m e r i t o debetur. E t esl i l l i c potestas j u s t a , qua supereminet, et m o t u m quidem habet, strepitum
Deus juste f a c i t ; et ipse juslus est. H i c r e t r i b u t i o vero aut stridorem non habel, quia cor ad superna
ajqtta, quia peccalor juste p a t i l u r . Qua tamen non dcsideria elevatum, terrenis deleclationibus sprctis,
ipse est justus, sed poena ejus justa est. Cum vero quaravis adhuc per condilionem m u t a b i l i l a l i subja-
Deus justificet peccatorem, juste agit, et justus est ceal, nec i n adversitate tamen slridet per impa-
j u s t i l i a potestatis, qua ei boc i i c c t ; q u i vero j u s t i - l i e n t i a m , nec i n adversitate per j a c t a i t t i a m sirepit.
ficatur, justus est j u s l i l i a quam a c c i p i t ; sed non i n Est adituc aiiquid quod supradiclae distinctioni an-
eo quod c o n t r a m e r i t u m suum accipit, sed lamen necti poiest. Ponamtis i g i t u r i r i a , i d est lectulum
injustus non est, quia non facil ipse quod a c c i p i l ; et Salomonis, et fcrculum S a l o m o i t i s , e l ctirruni
cst justus q u i facit, et j u s t i t i a quae f a c i t ; et est Pharaonis, et intclligamtis per lectulum Salomouis,
juslus q u i accipit, j u s t i l i a quam accipit, non lamen cor dulcedine contemplatiouis, reqities^eits; per
• * f-» - r » • » r —
quia accipit, quia sine j u s t i t i a sua per solam g r a t i a m fercuiura Saloraonis, cor i n exercitationem bono-
j u s t i u a m accipit. m m operum se circumferens; per c u r r u m Phuraooia,
T I T . L I X . De lectulo et ferculo Salomonis. cor i n cupiditate carnalium requiescens.
Salomon est C h r i s l u s , lectulus Saiomonis cor T I T . L X I I . De fercuio el iectuio Salomonis
contempiantis, ferculum Saloraonis cor per bonam (49) Ferculura Salomoiiiseslcorcxercitalum i n strjnlio
operationem se circumferentis et exercentis. Quando v i r l u l i s . Ferctilum sapientiae est v e r b u m , quod p o r -
de leclulo Salomonis loculaest Scriptura (Cant. m), tatur ab ore ad aurem. Lectulus, raentis contempla-
non d i x i t unde factus s i t , quia iueffabiles sunt aspi- t i o . Ferculuin hoc p r i m u m dc lignis L i b a u i esse
rationcs conlemplationis, quae cor i l l u m i n a n t . De debet per p u r i t a t e m et i n c o r r u p t i o n e m veritatis, do
ferculo autem Saiomonis d i c i l unde s i t , et materiam argento iu praeceptis et promissis. l u candore a r -
ejtts describit (ibid.), quia e n a r r a r i possunt et genti munda conversatio, i n sonoritaie dulcis p r o -
d i c i exercitia v i r t u t u m , quae v i l a m operantis aedi- inissio. Habel aurum per sapientiam coelestem, quod
ficant. non apruginat i n aeternitate; sed rubet i n c h a r i t a i e .
T I T . L X . De eisdem. Ilabet p u r p u r a m , quandopraedicat passionem; habct
F e r c u l u m Salomonis. cor exercitatum i n studio Q ascensuro ad glorificationem. In roedio charilas
v i r t u t i s ; f e r c u l u m , sapientiae v c r b u m . Inde p o r t a t u r sternitur propter filias Jerusalem, quae teneris et
ab ore ad aurem lectulus, rnens contemplativa. Fer- infirmis proposila est ad obtinendam salutem. Q*tts
culum hoc p r i m u m de lignis L i b a n i esse debet per enim tam tener, u t amare non possit%Nam si ca?tora
puritatem et incorruptionem v e r i t a l i s , de argento non potes , amare t a m c n potes, u t ad fercuiuro Sa-
i u praeceptis et promissis. I n candore a r g e n l i , mtinda lomouis pertincas.
conversatio; i u sonoritate, dulcis proroissio. Habet T I T . L X I I I . De quatuor modis quibus notitia Dei
manifestalur homini seu de natura gratia et Deo.
a u r u m per sapientiam cceJeslem, quod non aeruginat
%

Quatuor modis n o t i t i a Dei cordi huroano m a n i -

i n aeternitate, sed rubet i n charilate. Habet p u r -
f e s t a t u r : Dtiobus i n l u s . duobtts foris. Duobus per
p n r a m , quando praedtcat passionem; asccnsum ad
n a t u r a m , dtiobus per g r a t i a m . I n l u s , per rationeot
gtorificalionem. I n roedio cbarilas sternitur propter
et aspiralionem. Foris per creatitram e l per d o c t r i -
iilias Jerusalem, quae teneris et i n f i r m i s proposita
n a m . A d naturam pertitiet ratio e l c r e a t t i r a ; ad
est ad obtineodain salutero. Quia u m tener, ut
gratiaro, aspiratio et d o c l r i n a . F u e r u n t ergo dtto
amare non poesit? Nam si caetera non potes, amare
simul natura et gratia, non sola n a t u r a , ncque sola
taroen potes, ut ad ferculum Salomoqis pertiiieas.
T I T . L X I . De ferculo, id eU lectica uu vehiculo 0 « '
R A L I A : N E S I
P « '.*™
N A W R
"
A T 0 L U M 0 , , W N O

Salomonis, -
a ferendo- diclo
" f et de curru |>/ .
u r e r e l u r ; a u l si n i l u l posset, culpa excusaretur. J u -
<a

raonis. daei naturam t o l u m posse d i x e r u n t , et gratiain non

Ferculum fecit sibi rex Salomon ex lignis
iCant. I I I ) , etc. Duo vehiculorum genera S c r i p t u r a
commemorat, boc est ferculum Salomonis, e t c u r r u m
Pharaonis. Cor bonum ferculum cst Saloinonis, cor
p r a v u m . currus Pbaraonis. Quia enim currus per
l e r r a m t r a h i i u r , congrue per c u r r u m cor lerrenis
desideriis inhaerens significalur. Natti s i c u l currus
ouuslus s l r i d o r e m e m i l t i t , levatus strepiium f a c i t ;
ita pravorura corda i n adversilale per impatienliaro
quasi s l r i d o r e m e i n i t l u n t , in prosperitate per j a c t a n -
l i a r n strepituin faciunt. Islos quidero Pharao, i d est
Libani quaesiverunt. Genliles quidam n a t u r a m n i h i l posse
existimaverunt, e l culpam excusaverunt; e l u l r i q u e
e r r a v e r u n l . I n t e r quatuor priina est r a l i o , secunda
crealura, l e r l i a d o c t r i n a , quarta aspiratio. Ratio
iuvesligat. crealura approbat, doctrina explicai,
aspiralio confirmat Hderu. Tres sunt testes approba-
tiouis quod Deus e s t : afleclus, defectus, et effecius.
Affectus praecedit, sequitur defecltts, o c c n r r i t efle-
ctus. Affectus q u u r i t , defectus e x i g i l , eflecliis t r i -
b u i t - quod non esset, si Providentia non esset. S i i m
adhuc alii testcs tres i n crcatura diviiiitalero Crea-

(49) EaJem, paucis routalis, Icguntur in titulo b'0.

305 MISCELLANEA. — LIB. I . 506
loris proflient.es, iuagniltiJo potenlia?, p u l c h r i l u d o A quae autero tysa persona foret, lioc est, t n honto.
sapieiuia?, benigititaiis u t i l i l a s . Deindc S c r i p t u r a ex- au attgelus, an Deus, nondum maiiifestabalur. Soli
p l i c a l quae creatura p r o h a t . P r i m u i n Dcum esse, boc coguoverunt q u i per s p i r i t u m singulariter a d
deinde unuin esse, deinde et t r i n u r o . E t conleslatur hoc illuroinali fuerunt. Sub gratia autein mauifeste
ipse Deus fidei, ne testitnonium hominis minus fir- ab omnibus jaro et praedicatur et c r e d i t t i r , e l modus
i n u m foret. Ante legem d i x i l se esse, sub lege u n u m , redemptionis, et qualilas personae Redemptoris.
suh gratia i r i n u m , ut paulaliin cresceret cognitio Semper tamen i n Ecclesia Dei ab i n i t i o fides fuit
v e r i t a i i s . Ante legem d i x i t : Ego tum (Exod. 111). E t incarnalionis et passionis C b r i s t i , quia ab initio
i l e r u i n : Ego tum qui sum (ibid.). E l r u r s u m : ticec nunquaro defuemnt q u i hoc cognoverunt. A l i i sal»
dicetfiliis Israel: Qui ett misit ms ad vot (ibid.). Sub v a b a n l u r , quia horuro perfeciioni fide simplici j u n *
lege d i x i t : Audi 9 Israel, Deus tuut Deus unus est9 gebanlur, et cos bene operando sequebanlur. l i e m
ipsum adorabit 9 et ei %oli serviet (Deut. v i ) . Sub gra- scienduro quod aliud esl affectio a n i u i i qua c r e d i i t t r ,
lia d i x i t : Ite, docete omnes gentes baptisantes eos in
9 aliud cognitio qua p e r c i p i l u r quod c r e d i t u r . I n affe-
nomine Pttlris9 et Filii9 et Spiritus sancli (Matth. ctione fides e s t ; i n cognitione, ea quas pertinent ad
x x v u i ) . Coutirroationeiii aspiratiouis n o v i t ille q u i fidcro. A l i u d est ergo fides, aliud cognilio Adei. E t
aecipit. B potesi quidero ejusroodt cognitio siue oroni fide esse;
T I T . L X I V . De superbia et humilitate. fides autcin siue cognitione esse oinnino non potest;
Deus homiuem formans e l condens j u d i c i o , posuit et laroen aliquando supra coguilionem esse potest,
i n eo quaedam l i u i n i l i a , quaedam gloriosa. Venit a u - quoniaro fides est etiaro de fide
tcin superbia, et i n v e n i l excellentia quaedam et de- T I T . L X V I I . Quod charitas nunquam excidit.
cora, puicbra ad coiicupiscenuam; buroilia autero et Dilecto filio H . HUGO peccator, eic. Vide supra ia>
i t i l i n n a , turpia ad confusionein et i g n o m i n i a m ; et ter epislolas tiugonit.
p r e m i t u r ttbi t u m e t ; e l confundilur ubi g l o r i a t t i r . T I T . L X V i i l . Quare conscienlice hominum velatee tint.
Venit atitcm h u m i l i l a s , et consideral puichra sine Proplerea Deus conscienlias h o m i n u m i t i praesenli
concupiscentia, infirma sine i g u o m i i i i a ; et placet i n v i l a ad invicem manifestas esse n o l u i l , ne videntet
ulroque Conditor. I n allero quidero, quia suam po- ad m a l u m provocarentur, et babentes coiifunderen-
lenliam p r o b a l ; i n allero vero, quia nostram prae- l u r . Tanta eleuiin mala, qtiae i n corde bomiuis ver-
suniptionero tcmperal, u l i n uno videamus, q u a n t u m santur, si paterent, et videntibus routuo essent i n -
de ipso prasuniere possumus; i n altero aulero, citanientum ad culparo, et babentibus t e s t i m o n i u m
qiiam bitmilia de nobis sentire debeamus. £ ad ignoroiniam. Propter hoc velata sunt occulta
T I T . L X V . De triplici conlemplatione et eruditione. cordiuro, u t i n futuro j u d i c i o iocus esset. Est autem
P r i m a conleuiplatio est de visibilibus. Secunda de veiamen cordis babitus corporis sive niauifestus»
visibiiibus ad i n v i s i b i l i a . T e r l i a de i n v i s i b i l i b u s . Sic sive dubius et boni m a l i .
prittia eruditio est i n l i t t e r a , secunda de i i l t e r a ad T I T . L X I X . De senitule et timore Dei.
sensum, l e r l i a i n sensu. Fili 9 accedens ad servitutem Dei 9 sta in timore : et
T I T . L X V I . De tribus gradibus fidei. prcepara animam tuam ad tentationem (Eccti. u). Pri-
Tres suut gradus fidei : P r i m u s est ea qitae d i nium boc i n t e n d i l e quaro longe hotno est a Deo, q u i
c u n l u r per pietalein solam eligere; secundus, ea accedere j u b e t u r u t servus iiat. Quam longe est ab
quae electa sunt per rationem a p p r o b a r e ; t e r t i u s , eo ttbi filius est q u i necdum esse coepil, u b i servus
quae approbala sunt per p u r i t a i e m apprehendere. esi ? Nec i n i r u m . Servus e n i m , quamvis servus, ta-
Quartum genus b o m i n u i n est, quibus solutn credere iiieu i n domo est, e l domesticus et notus. Quamvis
est fidei. non conlradicere. Qui tamen consuetudine non pennansurus, tamen intus est, et cognoscens et
vivendi magis quam veritate credendi fideles n o m i - cognitus. Qui e x t r a esl, non novit ea quae intus
itantitr. Fideles autem p r i m u m per pietatem electio- aguntur. Foris canes et venefici, intus filii et servi.
nem facitinl. Posiea ex ratione existiinationero cou- D Servi e x i t u r i , filii p e r m a n s u r i . F i / i , accedens 9 adhuc
cipiunt. Novissime per p u r i t a l e m assertionem com- foris esl, et filius d i c i t u r , nondum servus est, et j a n t
prehendunl. T r i b u s i t e m gradibus cognitio fidei filius. Sic Israei i n iEgypto positus, filius p r i m o -
crescit. A i i i enim audita sine discussioue credenda genitus vocatur. Gratia enim merituro a n t i c i p a t .
suscipiunt. A l i i credenda ratione discutiunt et c r e - Ergo accedens ad servitutem Dei 9 sta in timore. Sla»
d u n t . A l i i discussa e t c r e d i l a efieclu coinprehendunU non ut non proficias, sed ne dcficias. Sta permanens
P r i m i habent fidei cognitionem, secundi coguitionis, i n eo quod coepisti, non rediens ad id quod f u i s t i .
t e r t i i rationis asseriionem. Sic per tempora crevit Sta i n t i m o r e . T i t n o r configat lubrica c a r u i s , u t n o i t
fides. Ante legero Deus creator credebatur, c t ab eo eflluat ad culpam, d u m prospicit poenain. Et proipara
salus et rcdemptio exspectabatur; per quem vero et animam tuam ad tentalionem. Firroa proposito,
quodaroroodo eadem salus iroplenda ac perficienda exerce v i r t u t e , cautela m u u i ; firma u t cedere n o l i t ,
foret, exceptis paucis quibus boc scire singulariler exerce u l resistere possit, m u n i u l , u b i non potest
iti rounere datuin erat, a caeteris etiam fidelibus non vincere, sciat declinare.
cognoscebatur. Sub lege autem persona R e d e m p t o r s T I T . L X X . Quod bonus animus sil horlus voluptalis*
roilienda p r x d i c e b a l u r , e l ventura cxspectabalur : Quasi hortus vohtptatis lerra coram co; et post ettm
507 APPENDIX A D IIUGONIS OPERA DOGMATlCA. 5IS
tolitutto deterti (Jotl, n ) . Rex aquilonis diabolus, A v e r u m ; ?ed perversi i b i verum qnserunt u b i salus 1
Iiorlus volttptalis, rationalis ct bottus animus. Hujus est. Verum quia homines sunt, ubi salus non e s t •
b o r t i cultor et custos est Detts, vastator et desertor quia perversi sunt. Verum et non b o n u m . Propterea
diabolus. Super banc quippe rationalem terram ca- non inveniunt verum bonum. Alius qua?rit aoV
dens semen verbi Dei, per intelligentiam a c c i p i t u r ; iniquiiatem, alius quaerit ad c u p i d i t a t e m , alius*
deliinc tegitur ad fomeutum, et ad consilium contra quaerit ad curiositatem. Qtiaerit alius quomodo*
p e r i c u l u m . A d f o m e n i u m , ut prius radicet quam laedere posstt i l l u m quem o d i t ; el forte invenit
germinet, prius deorsum pergat ad conlirmatioiiein quod quaerit, et v e r u m esl quod sic kedi polest.
qtiam sursum ad ostenlationent, prius radiccl per Sed v e r u m hoc ad i n i q u i t a l e m d u c i l , non ad
occultum proposilnm, posl g e r m i n e l per manifestum bonitatem. Alius qtcerit quomodo multiplieare
exemplum. Germinet sursum, pergcns ad f r u c t u m ; possit pecuniam, augere d i v i t i a s , lucra c u m u l a r c ;
radicet deorsuni, pergcns ad siabilimentum. S u r - et contingit aliquando u t inveuiatur quod quaerit.
sum cbarilate, deorsum h u m i l i t a l e . A d consilium Et verum est omniuo quia sic fieri poiest, et
tegitur, ut non prius p r o f e r a l u r ad actionem quam sic agi; sed verum h o c , bonum sibi j u n c l u u t
t l i r i g a i u r per circumspectionem. Prius concipis quod non habet. Verum quidem bonum esl, sed cum
faciendum est, postea foves meditans qualiter fa- * v e r
bonum tion e s t , quia cupidilas bonitas n o n
0

ciendum esl. Contra periculum tegilur, ut tunc etiam esl. A l i u m curiositas t r a b i t ad quaerendum v e r u m .
non patcat ad ostentationem, c u m e x i e r i l ad opera- Insectatur rumores , nova c a p t a t , secreta s c r u -
lionem. Sic itaqtie verbum Dei, super bottam terram talur, ut v i t i o suo pabulura m i n i s t r e t , el est
«•adens, radical, et germinat, et f r u c l u m facit, et fil bic stmiliter v c r u m sine socio b o n o , ut i n om-
iiortus voluptatis proferens omne l i g n u m p u l c h r u m nibus his verora bonum non inveniaiur. A l i i ve-
v i s u , et ad vescendum suave, et spirans aromala rum quaerunt, et amant illud habere, quia
redolentia. Ad hunc veniens diabolus rex aquilonis verum esu E t b i recte quidem d i r i g u n t u r q u i a
plenunt amcenitate invenit, ingrediens autem et ex- verum quaerunt propter b o n u m ; sed non p e r d u -
terminans, et vastans, et deinde discedetis h o r r e n - c u n t u r , qttia non quaerunt propter summum bo-
d u m soliludine r e l i n q u i t . n u m . Tales sunt q u i scrutantur s e c r e u naturae,
TIT. LXXl. De conformitate Chritti induenda. et desiderio inagno ferunlur, ut scianl solum
Induimini Dominum Jetum Chrittum (Rom. xni), quod verum est i n rebus conditis. Et est quideut
formam sciiicet C h r i s l i , similitudinem C h r i s t i ; etiam illic quod j u r e delectare debcat; ita ta-
hanc indue, hanc assume. Conformare, com- men si cor hominis per i d quod infra d i l i g i t u r ,
metire. Sursum et deorsum pergit sapienlia, a ' ad amorem i l l i u s , q u i sumine bonus cst, ac-
flne usque ad i l n e m . Sursura majestate, deor- cendalur. Propterea melius cst i l l u d quo docetur
sum h u m i l i t a t e . Si altitudinem r e s p i c t s , nemo bomo p r i m u m semetipsum cognoscere, et quod
Christo sublimior. Si dejectionem intendis, nemo esl ut c o r r i g a t , et quod esse d c b e t , ut esse s t u -
C h r i s t o h u m i i i o r . Vide quantum descendit humili- deat; postea Creatoreiu suum ut agniluro quaerat,
tate. Filius e r a l , et factus est s e r v o s , et ac- e l inveniens i n illo requiescat.
eepit non solum conditionem servi, u t subesset,
T I T . L X X U I . Cur Filiut Dei rogat Patrem.
sed et m a l i s e r v i , ut vapularet, et amplius u t
solvcret per pcenam quod non rapuerat per culpam. Ego rogabo Pairem de vobit^ (Joan. x v i ) • ctc.
Sic itaque humilialus est. Quomodo? JSqualis F i l i u s Palrem rogat pro S p i r i l u sancto mitieii-
ad stibjeclionero, justus ad passionem; nec ad do discipulis. Qui rogat esl Deus, qttem rogat
quamlibcl, sed mortis; nec cujuslibet, sed Deus, pro quo rogel Deus. Deus rogat Deum pro
confusionis. Quis sic gloriari potest? quis sic Deo. Mira r e s ! Unum bonum e s l , et insinuat
b u m i l i a r i ? Usque ad iufimum h u m i l i a l u s , usque se nobis, u t quaerere discamus i l l u d . V u l t e i i i m
ad summuro exaltatus. Descendens non r e l i q u i t r j d e s i d e r a r i , et aptal semetipsum ad n o s , u t p r o
nltra quo h n m i l i a r e t u r ; ascendens non r e l i q u i t vocet ad aroorero quaercndi. Rogat doccns, r o -
ultra quo exaltaretur. Descende post Christum g a l u r apprelians , p r o m i t t i t consolans. Nisi rogaret,
h u m i l i i a l e infiroa patiendo; ascende post C h r i s t u m iion ostenderetiir indigentis neccssiuis; nisi ro-
charitate summa appetendo. Pcrge cum ipso, u t g a r e l u r , non imelligeretur mtineris d i g n i u s ; nisi
crescas i n ipso. I m i l a r i p o t e s , nou aequari. p r o m i t t e r e t , non conurmareltir exspecUntis tar-
T I T . L X X I I . De cognitione veri % quam tit naturalit. ditas. Deus pro homine se inclinat ad precein.
Desiderium coguoscendie veritatis i n t a n l u m na- Magna charitate, magna nccessitate, magna
turale animae est, u t , qtianlumlibet sit pcrversa, utiiitate. Magna c h a r i t a l e , qua u n l u m diligitttr
illo omnino carcre non possit. Quotidianae quae- impius. Magnan e c e s s i u t e , qua a l i t u r , non salvt.tur
sliones indicant quod scire vertim orones cupimus. perditus. Magna ulililale , qua sic revecatur
Tota vita hominis in quacstione est. Quandiu aversus. Ego rogabo Patrem. Quare rogat qui
v i v i t u r , quaerilur. Nemo falli v u l t , eliam si quis- dare habel ? ostendit quid de ipso sentias,
que fallere velit: in hoc vero probat cor %hoc e s t , u t intclligas bonum tuuin^, et i b i seuljas
liuroanum n i b i l roagis p r o p r i u i u sibi esse quaro uude qurcros.
501 MISCELLANKA. — LIB. I
T r r . L X X I V . De maqna peccatoris respiratione, et A essel. Quod antem sutyunxisti roaMe te ano geneve
dubiorum circa conscientiam decisione faiigari, ubi labor e s s e l , sed periculum l a i i l u m
Io8ipientem doctus iulerrogas. Quajris qnid non essei : ad lioc similiter respondeo q u o d , si
t i b i faciendum sit pro eo quod i n b a b i t u religionis nulla delectatio esset i n c o g i t a i i o n e , lmilus o m -
p o s i t u s , opera digna professione tua non habes. nino labor esset i n c o n t r a d i c t i o n e , quia aninms
Recte equidem, cbarissime, moveris, imper- omne quod non deleclarel, facile reditaret.
fectum tuum considerans. Juslus est dolor, si Hic vcro labor est cum eo pugnare quod placet,
taroen nimius non est. Injuriam misericordiae hoc est amare p a r i t e r et improbare. Quae laroen
facimus, si in qualicunque miseria nostra c x ipsa deleclatio, si firmum est a n i m i propositum i n bono,
inisericordia despcrarous. Quando peccas, tollis non solum non n o c e t , sed etiam prodest, quia i n
t i b i bonitatem t u a m ; quando vero times , nc f o r - eo quod resistentem f a t i g a t , vinccntem coronat.
te tibi non ignoscat Deus,tollis illi bonitatem Quod aulem novissime addidisti de motibus per-
8iiam. HJCC est roajor iniquitas. PIus iropius turbationis, qui i i o n n u n q u a m , occasionibus i n -
efliceris, si pro toa i n i q u i t a t e aliquid roinus sen- c u r r e n t i b u s , quietem roeiilis c o n c u t i u n l , verbis
scris de ipsius bonitate. Demus ergo confusionem Psalmislae respondeo : Irascimini 9 et nolite peccare.
nobis peccata noslra confilendo, demus gloriaro & Qua dicitis in cordibus veslris 9 in cubiiibus vestris
i l l i de ipsius uiisericordia nullatenus diflQdendo. Si compungimini (Psal. i v ) . Si ira v e n i l ad a n i r o u m ,
opcra nostra nobis suflicerent, gratia quid faceret? nou procedat actio ad peccatum ; et cx eo quod
proptcrea cnim gratia necessaria est, quia ex i n l u s mens per i r a m t u r b a t u r , conscientia perpoe-
opere suo non justiQcatur horoo coraro i l l o . Non nitentiam coinpongatur. Iloc est eniro remedium ,
i g i t u r sic doleamus de iroperfcctione nostra, ut u t si venerit t u r b a t i o , et cobibeatur ne excrescat,
ininus r e s p i r e m u s , vel speremus in bonilate et compungaiur u l d e s i u a t , e l fiat quod dicitur:
divina. Dciude etiam hoc animam tuam movere Turbatus sum et non sum loculus (Psal. LXXVI).

d i x i s i i , quod praetcritorum commissoruro tuoriim Non est iniruro si t u r b a t u r homo, quia homo est;
memoriain succedens oblivio i n roultis c o n f u d i l , sed si turbationem suam non m o d e r a t u r , hoc est
ut nott possis sicut dignum f u e r a t , eorum;, i n m i r u m , quia rationalis est. Proplerea si t u r b a l u r ,
quibtis oflendisse Deum te doles, reminisci. Et non loquatur, frenet linguam , claudat conscien-
haec quidcm tanto piagis tibi fiunl suspecta, tiam, ut quod inlus ortum est per infirmi-
quaiilo magis occulta exislunf. Vera s u n l baec; tatem, foris per discretionem cohibeatur, donec
nec est quod contradici possjl. In oinnibus bis inlus exslinguatur.
periculum p a t i l u r h o m o . e l subjacet Judicio , si T I T . L X X V .Quod sacra Scriplura sit cathedra
misericordia jtisliiiam npn mitiget; sed Deus Cathedra doctoris sacra Scriptura e s t , io qua
noster misericprs e s t , et parcit stipplicibqs, et jugiter popttlo praesidere debet, et per a u c t o r i u t e m
humilem uunquam derelinquit. Magna quidero praeceptionis, et per exemplum conversalionis.
culpa erat peccaturo non cavere et successit alia posterior pars cathedrae contemplatio e s t , quae
culpa , pcrpetrata roalitia , periculuro non t i m e - l a l e l i n abscondito; anterior pars praedicalto, quae
r e , ct avertere oculos ne mahim suutn videat proponitur in mauifesto. Duo pistillia quae i u
honto et ut non intelligat qtiid p a l i a l u r . Et tamen posteriori parte c o n s i s t u n t , t i m o r est et aroor ,
post haec omuia adhuc v i v i t roisericordia ;arlerna, quia, dum per conteroplationero mentis ad inef-
cni il|e c l a m a v i t : Ab occuttis meis mnnda me9 et fabilem Dei majeslalein respicimns, t i m o r n a s c i t u r ;
nb atienis parce servo tuo (Psat. x v u i ) . E t ilertitn, duro vero inenarrabilcro boniiaiero ejus cousidera-
Oculi mei semper ad Dominum 9 quoniam ipse evetlet i p u s , aroor generatur: ei subsistit couleniplatio i u
de laqueo pedes meos (Psal. x x i v ) . Proplerea ad iis quae quasi retro sunt e l v i d e r i non possunt,
illum rcspicio, qui videt quod ego videre non l i i n o r i innixa et a n i o r i . Postea ex his duobus quas
possum, ttt roundet me etiam ab his s o r d i b u s , D i n occulto conlemplationis s u u t , duo alia ad m a -
ubi sum inaculatus per c u l p a r o , nec illuminatus nifestum praedicationis p r o c e d u n l , l e r r o r scilicet
per scicniiam. Ipsi eniin confileor cttlpain ineam , ct b l a n d i m e n t u m , quasi duo pislillia anteriorem
non solum quia inalum feci, sed quia etiam m a - partem calhedrae typicae p o r t a n l i a , ut scilicet c x
l u m meum cogitare ei cognoscere neglexi. Propter- timore terror prodeal, et ex amore blandimenlum
ea ad illuro inlendo roisericordiam implorans, ut procedat. Et i n sinislra quidem parte t i m o r poste-
manu pictatis sttae tergat maculas iguorantiae mese; r i u s , et terror ante constituitur, u t i n dextra amor
q u i , et si ignoro quid f e c i , non tamen ignoro quod r e t r o , et blandimentum anleproponalur. Undc et
mate feci. Quod poslea d i x i s t i , saepe le cogita- ea quae retrorsum c o n s i s t u n t , pistillia i n a l l u m
lionibus quibttsdam praeleritorum maloruro per U- p o r r i g u n l u r a n t e r i o r a , quasi genibus coaptantur ,
licitam quamdam delectalionem i n aniroo renaseen- quia liroor et amor per contemplationem amplius
tibus p e r t u r b a r i , atque ex boc adrooduro c o n t c i s u r i , i n otraque parte c o n c i p i u n t ; terror vero et b l a n -
propterea quod nonnunquam etiam i n lempore dimenturo i u praedicatione, non quantum est sem-
orationis his pulsari solcas e l v c x a r i . Breviler r e - per, sed quantum expedit proferendo p a r v u l i s ; et
iuondeo q u o d , si pugna uon essel, v i c l o r i a iitilla qtti adhuc quasi gcnibus Ecclcsiae matris p o r l a n l u r .
511 ArPENDlX AD HCGONIS OPERA DOGMATICA. 113
condescendunt. Quod sedenli deorsum est, terrena A q u i a , dum mens tota supernorum gaudronrm d u U
significat. Sub ipso necessitas, i n dextra prosperi- cediiti iubiat super se etevata, non solum infinise
tas, i n sinistra adversitas. P r i m u m portat et pre- delectationis non m e m i n i t , sed ipsa quoque sioi q u o -
mitnr. Secundum astat et c o n t e m u i l i i r . T e r t i u m dammodo fcliciter i n oblivionem venit. I g i t u r gau-
i n s l a l et superatur. Quod sedenti j u x t a est, prae- dittm vanitatis animtim dispergit, dolor confusieitis
sentis vitas cst aedificatie, quod superius, futune colligit, gaiidiuin consolationis componil, dotor
eispeclatio. Quod j u x l a est i n dexlra , boni operis excrcitationis l i g a l , gaudium felicitatis sanat. F i t
cautelam significat. Quod i n sinistra contra m a l u m ' tatnen nonnunqtiam u t gaudium vanitatis v e r t a t u r
munimen circumspeclionis designat. Quod s u r - qtiibusdam i n gaudiiim consolationts, e l econtrario
sum est retro c s t , quia quae futura sunt non gatidio consolaliouis quidain abulanltir pro gaudie
videnlur (50). vanilatis. Rursum aliis dolor confusiouis in dolorem
T I T . L X X V I . Quomodo sapientia vicil malitiam. exercilationis v e r t i t t i r , c t iiem aliis dolor cxercita-
Sapienlia v i n c i t m a l i l i a m . Attingit ergo a fine tionis i n dolorem confusiouis.
usque ad finem fortiter, et disoonit omnia suaviter T I T . L X X V I I I . De sex modis operandi.
(Sap. v i n ) . Sapienlia Dei sicut testatur Apostolos Sex suntopera. P r i m u m opus est d e i i i h i l o a l i q t i i d
(/ Cor. i ) , Cbrislus est. Haec ergo sapienlia malitiam facere. Secundum opus est de aliquo facere aliqua
v i c i t , quando per passionem carnis diabolum i r i u m - secundum essentiam i n majus. T e r t i u m opus est de
phnns ab ejus potestaie genus bumanum e r i p u i t . Sa- aliquibus facere aliquid secnndutn essentiam in m i -
pientia malitiam v i c i t quia plus ad nostram salutem nus. Quartum opus est de aliquo facere aliqtia non
p o t u i l Redemploris gratia, quam ad perditionein in majus. Q u i n l u i n opus est de aliquibus facere
valuisset m a l i l i a seducloris. Atltngens a fine utque aliquid non i n miuus. Sextum opus est de aliquo fa-
ad finem fortiter 9 quoniam ct prius superbum de cere n i h i l . P r i m u i n opus est crealionis. Secundum
supernis e x p u l i l , et post apud inferos potenter ava- opus est propagatiotiis. T e r t i u m optts csl unionis.
rum spoliavit. Disponens omnia suaviter, quia et Quartum opus est separationis. Q u i m u t n opus est
patieniiam cum consilio, et j u d i c i u m cum ralione conjunctionis. Sextum opus est destruciionis. P r i -
exbibel. m u m opuset secundum,el l e r t i u m tantum bona sunt.
T I T . L X X V I I . De quinque slalibus humanis. Quartum et q u i n t u m aiiqttando bona, aliquando
Quiuque slatus babel vita b u m a n a , per qnos (quia inala; Sextum lantummodo malom est. Pritnum et
iiusiqitam i n eodem statu diu permanere polesl) sine secundum, et t e r t i u m soli Deo possibilia sunt. Qttar-
itilermissione inutatur, sive i n melius proficiens, Q lutn et qtiititutn communia sunt Deo cum crcatura.
sive deficiens atque dccrescens in pcjus. Qui sunt Sextutn soli creaturae [Crealori] compeiii. De nihilo
gaudiutn v a n i t a t i s , dolor coiifusionis, gaudium enim aliquid facere solus Deus poiest. lletti de aliquo
consolalionis , dolor e x e r c i l a t i o n i s , gaudium fe- plus secundum essentiam, id est ut una essentia i n
iicitatis. Gaudium vanilalis est pro lucris t e i n - pltires excrescat, solus Detis facere polest. Itcm de
poralibus h c t a r i . Dolor confusionis est pro dam- aliquibus aliquid i n miiius secundum essentiam, id
nis temporalibus c o n t r i s t a r i . Gaudium consolationis est tit plures essenliae i n unam redeant, solus Deus
est ab irapugnatione vitiortira quiescere. Dolor exer- facere polcst. Sunt qui neganl aliquid crescere posse,
citationis est moleslias lentationtim sustincre. Gau- nisi ci aliquid vel aliunde extrinsecus a d d a l u r , vcl
dium f c l i c i t a t i s , internae duicedinis j u c u n d i l a i e n i novum concreeiur, sed non attendtiiit b i boc yere
degustare. Per gaudium vanilatis plus elongat a n i - incremcntuin non csse, i n quo neque id quod a d d i -
nia a Deo, quia lanlo longius ab eo q u i intus est, t u r , neqiie i d cui additur, cresccre probatur. Neque
recedit, quauto avidius se ad delectationes exte- eniin aliud conjuncla sunt, quam disjuncta fuertttit,
riores elfundit. Dolor coitfusionis malam quidem sed forte impossibile v i d e a t u r , ut de una s i m p l i c i
delectationem qtiasi foris praecidit, et anitnam i n t r o essentia piures essenliae per increraenlum prodeant,
redire c o m p e l l i l ; quae larnen ex ipso quod non D quia quod sitnplex est, nec mintis esse quam est,
sponle, sed quodammodo coacta ad scmetipsara re- nec plus esse p u l a u t . Quid ergo dicimus plus esse
i r u d i t u r , nec perfecle vitiura deserit, neqtte ad v i r - iitter n i h i l e l aliqttid, quam i n l e r aiiquid ct atnplitis?
tntis iniegrilatem vcraciler reparalur. Gaudium.vero Quem ergo coitfttemur creando de n i h i l o aliquid fe-
consoJalionis j a m quodammodo iiienlem cxtrinsecus cisse, cur negemtis ipsutn a l i q u i d ad amplius exten-
fovel alque componil, suadctque u t secum p e r m a - dcre propagando? Sic est i n opere u n i o n i s , c u m
nere eligal, neque exlra dignetur quaerere quod i n - pluresesseuiiae una l i u n l . Quod licet a sensibu« remo-
tus polest veracius aique securius possidcre. Porro tum s i t , tameu in occitlto naiurse sinti in elementis
dolorexerciiationis ita omnem exterioris delectalio- aliquando fieri,quam temerarittm est asserere lam
nis memoriam ab auittio secludit, u t dum stto i n - stulluiti negare. De n i h i l o aliquid factitin est,
trinsecus dolori intendere c o g i t u r , qnoJ foris sit qtiando in principio creavit Deus cceium et terram
delectabile miniiue recordctur. Poslremo gaudium (Gen. i ) . De atiquo p l u s , quando de costa v i r i facia
feiicitalis hominem etiam scipsum obiivisci facit, est mulier, et quando de quinque panibus satiata

(50) D t mutabilitate rerura temporaiiarn. Vide iuter Ilomtlias, hom. 13 i u Ecclesiasten.

515 MISCELt,ANEA. —
sunt quinque miHia b o m i n n m . Nonne i n sacramenlo A projiciamus i n ignem, et exardescat quod calet; p r o -
corporis et sanguinis C h r i s l i quotidie plures essen-
tiae u n i u n t u r ctnn subsianlia panis et v i n i , quae ante
benedictionis verba ab essenlia corporis C h r i s l i ve-
raciler aliud sunt, per ipsatn bcnediclionem, S p i r i l u
sancio m i r a b i l i l e r operanle, i n ipsam corporis C h r i s t i
substantiam c o n v e r t u n l u r , ita ut post sanctifica-
tiouem solum corpus C h r i s l i sit quod ante veraciter
panis et v i n i substantia fuit? Neque haec c o r p o r i
C h r i s l i extrinsectis i n atigmentum accedtinl, aut
i n c o r p o r a n t u r , ut essentialiter diversa p c r n i a n e a i i t ,
* e d i n ipsum c o m m u t a n t u r , u t cssentialitcr prorsus
•unum fiant. Hoc tamen opus divinae poteniiae, utrura
alias i u natura alicubi modo occulto et incognito
agatur, sicut asserendttm non est, ita nec p e r t i n a c i - ^ fixum est, declinandi possibilitas omnino negaiur?
i e r , cum rcs valde dubia sit, contradicendum. Haec
lamen veraciter fieri nullatenus d u b i t a n d u m . Hacc
itaque opera t r i a ad solam Dei potentiam pertinenL
Q u a r t u m et q u i n t u m , id cst de aliquo aliquid facere,
nec i n majus, nec i n minus, ut verbi gratia, si aliqua
in unum componanlur, componentia compostto
apqualiasunt,el si u n u m i n m u l l a d i v i d a l u r , d i y i d e n -
tia diviso paria existunt. Haec enim duo qnae solum
creatora potest, id est vel separata coiijiiugere, vel
conjuncta separare cum Deo nobis communia sunt.
E t ideo quande haec a Deo Uunt, sine nobis bona
ejus s u n t . Quando a nobis sine Deo raala noslra.
Quando a Deo nobiscum, vel a nobis cum Deo bona
ejus et nostra. Sextum opus est i d quod facere n i h i l
esse; hoc Deus i n se non potest, i n c r e a t t t r a non v u l t .
C q n i t i o n i s , calor dilectionis. T e r r a m austri
Angelus et homo i n oreatura non potest. I n se a l i -
quando potest et v u l t , aliquando polest et non v u l t ,
uunquam v u l t , et nunquam potest. Hoc tamen l o -
t u m non quantum ad essenliam, sed q u a n t u m ad
j u s t i t i a m . Sic i n Genesi Deus sex diebus operatus
d i c i t u r ; et i n Evangeiie s i m i l i t e r sex opera tniseri-
cordiae numerantur, quia i n senario perfeclionis
stunina nec plus justo habens, nec m m t i s , et siguala
est et contenta. Ergo non continebit i n ira sua m i -
sericordias suas, quia bonitas usque ad quinque
opera e x t e n d i t u r ; raalitia vero tantum per t r i a d i -
latatur.
T I T . L X X I X . De fuga a vitiis et eorum occasionibns.
Qui habitatis terram austri, cum panibue occurrite
fugienli tlsa. x x i ) . Qnare, f r a t r e s , Scriptura sacra
tanlopere nobis fugam persuadet, uisi quia et no-
stram inftrmitatem et periculi magnittidinem consi-
derat? Sed qtiae est ftiga ista? Quid fugere de-
bemus? a u l quomodo ati quando? Tres stint qttt
movent bella conlra nos. Diabolns, caro . et m t i n -
dus. Diabolus ducit contra nos agraina v i l i o r u m ,
caro inalorum d e s i d e r i o r u m , mundtis prospera
et adversa. Felicitis atitem esset conlra haec o m -
nia bene pugnare et v i n c e r e , sed q u i infirmus
est, expedil i l l i magis fugere et s a l v a r i , qtiatn male
pugnare et snperari. V i l i a i g i l u r fugimus, qtiando
peccati occasionem declinamtts, u t i n luxttria carnis
s t t c r i e m , i n i r a contentionem. Desideria fiigimus,
qtiando i l l o r u i n i r r i t a t i o n e m cavemus, ne oleum
LIB. I . 5 U
spera et adversa fugimus, qtiando nec ea quae deie-
ctant requiritnus, per citpiditatem timentes dissolvi,
nec i n ea quae c r u c i a n l j a c t a m u r praesumptione
frangi metuenles. Ecce diximus q u i d fttgcre debeamiis
et quomodo. Nunc consideremus qtiando fugiendum
s i l . Dicit V e r i t a s : Videie ne fiat fuga veetra hieme
vel Sabbato (Matth. x x i v ) . In hieme vias aut gelti
exasperat, aut pluvia lubricas facit. Quid est ergo
biems nisi torpor m o r l i s imrainentis, quando dolor
membra carnis conslringii passione, et robur dissol-
vitcorapassione? E t quod est S i b b a t u m , nisi illud
quod post m o r l e m tcmpus seqttitur, quando ab hac
vita edtictis operandi iicentia t o i l i l u r , et ab eo qtiod
Si ergo fugere vis venturam i r a m , fuge dttm sanus
es, qttia i n morte fuga est g r a v i s ; post mortein vero
non est omniuo possibilis. Maia enim quae i n vita
fugere noluisti, post m o r t e m , eiiam si v o l u e r i s , de-
clinare non poteris. Sequentnr e n i m illic r e t r i b u -
tione quae hic delectatione c o m m i t t u n t u r . Propterea
bic fuge, dum poles; ne autem deficias i n v i a , audt
consolationera. Panes t i b i oflerentur. Reficieris, ne
delicias. Nec exspeciabis i n flne viae sed occurrent
t i b i ne deficias i n via. Habitantes terram atistri
occurrenl tibi ctim p a u i b t i s , si fugientem vide-
rint. Occurrent compassione, reficient consola-
tione. Bonos coiisoiatores babebis, habitanles t e r r a m
a u s t r i . I n austro splendor et calor e s t : spleudor c o -
itihahi-
tant q u i i n cognitione et dilectione veritalis patisant.
I s l i abondant panibus verbi Dei, et reficiendis labo-
rantibus a c c u r r u n L Iste enim panis est, qtti cor
hominis c o n f i r m a l , quia non in soto pane vivit humo,
sed in omni verbo quod procedit de ore Dei (Malth.
i v ) . Isie panis cuin sit u n u s , diversa tamen specie
p r o p o n i t u r . Aliqnando e n i m subcinericius d i c i l u r ,
aliquando bordeaceus vel triticeus n o m i n a t u r . Eiias
fugiens i n deserto, stibcinericio pane reficitur. F i l i i
ierusalem q u i pacem inhabilant, adipe frumenti sa-
t i a n t u r . Qui vero super fenum recumbunt, panem
liordeaceum comedunt. Panis sub c i n e r e , refectio
est sub vilitale. Suntquaedam loca i n Scriptura sacra,
qttae v i l i t a t e n i praelendunt i n specie litterae, scd d u i -
cedinera s c r v a n l i n profundilale spiritualis i n t c l i i -
gentiae, hic est panis sub cinere, refeclio snb v i l i l a t e .
Vis tit ostendara l i b i stibcinericium panem? Legis i n
Scriptura sacra quomodo Uacbel et L i a sorores duaa
pro viro Jacob uno contcndunt, utra i l l a r u m potitis
concubilu ejus potiatur. Magna hic species v i l i t a l i s ,
magnus cumuliis cineris, magnus acervus t e r r e n i -
tatis. Revolve cincrem, scrutare interius, panis i b i
latet, refectio abscondila est. Vidc ecce panem d i s -
cooperlum, duae sorores duas vitas siguificanL L i a
qnae i n t e r p r e t a t u r laboriosa, significal v i l a m a c t i -
vam,quaeest fecunda i n fructu boni operis,sed pa-
r u i n v i d e l i n luce contemplationis. Rachel quae i n -
t e r p r e U l u r v t i u m principium designat vium con-
9
«13 APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. 516

t e m p l a l i v a m , quae est slerilis foiis i n o p e r e , A nero, servos ad corroborationero, filios ad e x s u l t a -

eed perspicax i n contemplatione. i n his doa- iionem.
biirt vitis quasi quaedam contemio cst animae T I T . L X X X . Qucd non tnlum corde lenenda, ted ut
saneUe aliernatim nitentis ad amplexum Sponsi s u i , ore confilenda tit fidet Chrittiana. ad archiepitco-
pum Uitpatentem. qui eam ore negaverat.
i d est G b r i s t i , sapientiae videlicet Dei, quae animatn
sanctam ad prolem fecundat v i r i u t u m . Gontendunt JOANNI Hispalcnsiom episcopo IIOGO servus C h r i -

ergo centemplatio et actio pro ampiexu sapientiat. s l i , etc. Vide tupra inler epitiolat Hugonit.

Qui i n contemplatione est suspirat pro sterilitate T I T . L X X X I . De eo qnod tcriptum ett: « Cum ettet
Jetut annorum duodecrm i quomodo Verbum caro
o p e r i » ; q n i i n opere est, suspirat pro j u b i l o con-
factum nobit remedium prce%tal et eiemplum. De
teroplatioois. Uterque quasi abjectum se gemit i n Jerutalem quce detcendit de coeto ; de confetsione
comparatione alterius, et f u conrentio desiderioruin et veritale, quce de terra oritur^ et qwmolo pro-
ttt.
spe et l i m o r e utrtimque concitante. Ecce invenisti
panem sub cinere, reficere et delectare. Non a t l e n - Cum ettet Jetut annorum duodeeim, etc. (Luc. n).
das quod foris apparuit in cinere, sed quod inlus Sicut roundus iste dupliciter servit h o m i n i , ad s u -
i a t u i t in refectione. Vis adhuc videre panem sub c i - stentationem scilicet carnis et ad eruditiouein m e n -
B
nere, d u m i a l u i t , v i l e m ; dum p a t u i t , dulcem? C h r i - t i s , sie Verbum caro factum remedium praestat et
stus sub mortalitale panis est sub cinere. Vides fo- exempluro. Remedium i n eo quod oblalum est ad
r i s infirmitatem nasceulis, vagientis, plorantis a n - redemptionem; exeroplum, in eo quod operaturo est
geslias c u n a r u m , vincula fasciarum. T o t u m hoc ad iroitationero : remedium i n eo quod factum est.
c i n i s est, t e r r e n u i n et i u f i r m u m . Sub hoc cinere exempium i n eo quod fecit. Iroitatio ejus s i m i l i t u d o
t a m e n l a t u i t V e r b u m , refectio angelorum et bomi^ ejus.
m i m . Lassessentem vides, esurientem et sitienietn, Vidi civitatem tanctam Jerutalem novam % aetcen-
flentem, compatientem et paiientem, morienlem et dehtem de coeio (Apoc.xxt). De ccelo descendit, el
carne delicientem. E t haec omnia q u i d fuerunt nisi fabricala est i n t e r r a . De ccelo fortna, de terra i n a -
c m i s , indicia corruptionis, sigua mortalitatis ? et l a - teria. Sic forma hominis homo, et forma C h r i s t i

t u r l sub his v i r l u s D e i l u l i s , quam q u i evolvere po- Chrislus. Unde i l l u d : Induimini Dominum Jetum

tuertinl saturari m e r u e r u n t . Ecce quomodo tibi Chrittum (Rom. x m ) ; fonnam i g i t u r , id est i m a g i -

Scriptura panem subcinericittm proponit. Vides nem C b r i s t i . Ipsa i m a g o e t ipsa est i m i t a t i o . Idcirco

a l i b i eloquiani sacrum,secundum litteraesuperficiem, factus est t i b i exemplum, t i t tu i l l u m imitando i n -

dueres. Fecit corporaliter, t u spiritualiter i m i t a r e .
d u r u m , quasi paleam teuacem habens, ubi v i x ad C
Etti i n q u i t , Christum texundum tarnem cognovimut,
ntedellam spirilualis inlelligenliae penetrari possit, %

jam non cognotcimut (II Cor. v ) . I n excmplo sccttn-

htc e s i i i o r d e u m . Palea quidem cum labore e x c u t i -
d u m carnem cognovimus, iinitatione secundum c a r -
t u r , sed cum ad interiora perveneris, dulcedo con-
ueui j a m non cognovimus. Secdndum carnero C h r i -
forlans i n v e n i l u r . Invenis alibi sacram S c r i p l u r a m ,
stus natus cst i n mundo ; secunduiO spirilnm veri-
et levitate v e r b o r u m , e t suavitate intellectuuro b l a n -
tas nascitur i n corde t u o . Christus in Judaea nasci-
d i e n t e m . Hinc e l t r i t i c u r o , i n quo roentibus suaviter
t u r de V i r g i n e , et veritas i n confessione nascitur
nulriendts duicis refectio praeparatur. Isla tria ge-
de p u r i t a t e . Verilat de terra orta ett % et justitia de
wera panis i n mensa Dei proponuntur propter t r i a
cceto protpexit (Ptal. LXXXIV). Qnando confiteris
genera reficiendorum. Panis subcinericius datur
peccata l u a , veriias de terra o r i t u r ; qiinudo vero
pauperibus, panis hordeaceus servis, panis triticeus
confitenti ignoscit Deus, respicit j u s t i t i a de coelo.
filiis. Pauperes i n mensa Dei sunt, q u i semetipsos
V i s ut Deus tecutn sit, confitere quod es. Cum vc-
despteienies exemplo h u i i i i l i t a l i s e l abjectionis pa-
rax esse cceperis, veritas teotim esse i u c i p i l . D i c :
scunt. Servi i n mensa Dei sunt, q u i i n studio s p i r i -
Malus sttm. Breve verbtim esf, sed v e r t i m . V e r i -
tualis excrcitalionis c o n s t i t u t i , forlia quaeque et ^
tasteveracem faciet. Si veritas lecum est, Deus
obscuriora S c r i p t u r a r u m Ioca,»quasi excussa palea
tecum esl, quia Veritas esl Deus. E.xe quomudo i n
deiegentes, c u m iabore ad inedullaro spiritttalis i n -
Judaea nascitur Chrislus, in confessioue veriias. M a -
telligeiitke gtislandaro p c r v e n i u n t . F i l i i i n roensa
ter Virgo purilas esl cordis, cmn corde credis qtiod
Dei suut qtti i n sttavilate duicedinis aeleruae r e - orc confiteris. I n confessione c r i m i u i s puritas est
quieicunl. I)e pauperibus d i c l u m e s l : Edent pau- sine ruga ; i n confessione laudis puritas est siue itta-
peret et taturabuntur (Ptal. x x t ) . Si ergo pauperes cula. Si bonum non simulas, non habes rttgaro. S i
e d u n t , q u i solo m e r i t o pietatis pascuntur, m u l i o malum odis, non habes maculam. Sic veritas i n te
magis s e r v i , e l Alii q u i pro inerito boni operis prae- desiderio c o n c i p i t u r , opere nascitur, studio n u t r i -
n d o reconipensatiotie dileclionis r c f i c i u u i u r . Pau- tttr, ut proficiat aelale in processu temporis, sapiett-
peribtis p r o p o n i t u r panis subcinericius, ut eos r e l i - tia in augmenlo cogniiionis, gratia in iucremento
ciat per exeinplum conversationis. Servis proponitur v i r t u l i s . Apud homiiies i n fama, apud Dcnm i n con-
pauis hordeaceus, u t eos reficiat per forinaro fidei. sciettlia. Apud hoir.iiies u t cognoscaiur, aptid Deuiu
F i l i i s proponittir panis triticetts, u t eos reficiat pcr u l giorilicetur. Duodecim a n n o r i i m i n Jerusnlent
i u c i t a m e n l u r a d i l c c t i o n i s , pauperes ad consolatio- asccndii, q u a post perfectioneni operis ct duphca-
$17 MISCELLANEA. — LIB. I .
i a m v i r t u t e m charitatis, ad pacem contetuplationis A sub graiia vera bonitate i l l u s i r a t u m . Istae sex h y d r i »
|>roflcit. Parentes i e s u ab Jerusalem itinere unius sive i n decursu saeculi praesentis, sive in vila h o m i -
d i e i r e d e u n l , quia sensus c a r n i s , q u i per excrcitium n i s , omnes aquis i m p l e n t t i r , qttia judicio plentis cst
b o n i operis i n t e n i a m v e r i u t e m n u l r i v i t , per e i t e -
riortim delectationein retracti d i u i n interna pace
persistere non possunt. Unus dies, una clariias,
n n u m gaudiura, una benediclio, quam Esau a c c i p i i ,
q u i a duplicem slolam non potuit p r o m e r e r i . Hic est
•ille unus dies, i n quo puer unius diei sine peccato
esse non potuit super t e r r a m , quia sensus carnis,
q u i quantuin ad se semper puerilia appetit, h u j u s
U n l u m vitae clariiatcm anians, i n ea nunqtiam sine
peccali macuia consisiit. Non c n i m veoit ad a l i u m
diem, de quo dictum e s t : Annuntiate diem de die
(P$al. xcv)* E t i t e r u m : Dies tuper dies regis adjieies
(Pw/. LX). Propterea tinius diei i l c r est elongantibus
a b Jerusaleni, quia deleclatio praesenlium eiongare
Xacit animos a conleraplalione aeternorum. Post t n -
d u u m Jesus i n templo i n v e n i t u r , quia post correclio-
n e m cogitationis, loculionis et opcris, veritas i n
corde mundo percipitur. Invenilurautera i n t c r docto-
res et sapientes, quia i n lege, et prophetis, et evan-
-gelisiis, et apostolis et sacri v e r b i doctoribus verilas
cognoscilur.
T I T . L X X X I I . De nupiiis factis in Cana Galitusce, el
-de hydriarum typo.
Jmplete hydrias aqua (Joan. n ) . Galilaea i u l e r p r e -
U U i r , iransmigratio. Vita ergo praesens Galilaea est
transmigrans de praesentibus ad futura. I n Galilaea
« o U < e fiunt, quia i n Iransitu teroporis sanctificatur *nod
P r
— . ^ u n u m est. S e d e x u s q u a e s u n t e t u n u r a sunt, alia
eopula permansurae dileclionis Ecclesiae ad C h r i -
stum,animae adDeum.^Sex bydria* sex sunt aetatesiu
m u n d o : P r i m a , ab Adam usque ad Noe ; secunda, a
Noeusque ad A b r a h a m ; l e r t i a , ab Abrahara usque
a d D a v i d ; q u a r t a , a David usqtie ad transmigralio-
nem Babylonis ; q u m t a a iransmigratione Babylo-
j i t s usqtie ad C h r i s i u m ; sexta, a Chrislo usque ad
finem saeculi. In v i t a hominis p r i m a est infanlia,
eecnnda p u e r i t i a , l e r t i a adolescentia, quarta j u v e n -
tns, q u i n u v i r i l i s aelas, sexta senectus. P r i m a , i d
est infaiKia, quasi quodam diluvio iubricae oblivio-
nis o b r u i t u r , u t non videatur i n posterura, nec ve-
etigia sui uila relinquat. Secunda, i d est p u e r i t i a ,
p r i m u m de diluvio oblivionis ad sensum exiens, per
^ v e r i l a l i s , et amor v i r t u t i s .
euperbiam e r i g h u r , et per concupiscenliam d i v i d i -
l u r e t d i s p e r g i t u r . T e r l i a , i d e s t adoiescentia,primum
per cobibilionem disciplitiae c i r c u m c i d i t u r , deinde
praeccpiis m f b r m a t u r et consilio regitur. Qttarta, id
est juventns, servire j a m cogitur, et s u b j i c i t u r regi-
m i n i , ut p e r t i m o r e m h o m i n i s d i v i n u m discat. Quinta,
id«esl v i r i l i s aelas, post l i m o r e m hominis.ad divinura
v e n i l . S e x U , i d est senectus, quasi hinc mox a b i -
tora coneupiscentia futurorura t r a h i t u r . Sic huma-
nura genus p r i m o diluvio o b n t t u i n est. Secundo, i n
aedificalione elaium el i n divisione linguarum disper-
s u m . T e r l i o , i n Abraham circumcisum, i n Moyse
praeceptis i n f o r m a t u m , sub judicibus consilio guber-
n a l u m . Quarto, sub regibus dominationi subjectum.
C u i n l o , sub pontificibus religioni parens. Sexto,
518
niundus. Judicia tua abytsut mutta (Psal. xxxv).
Multa opcratus est Deus ab i n i l i o saeculi, ct o p e r a r i
n o n desinet usque ad fltiera ejtts, el circa homineui
a principio usqtie ad finem ejus, et omnia h:ec j u d i -
ciura sunt, e l n i h i l sine causa fit. Sed quaiidiii d i -
cere non potest homo j u d i c i a lua jucttnda, nonduiii
aqua i n v i n t i m convcrsa est. Deficiente vetere vino
hydriae aqua iraplentur, quia cum in vita hominis
carnales delectationes deficiunt, divime consolatio-
nes succedunt. Quae quidem niinistraniibus minus
saporis conferunl, proticienlibus amplius dulcescunt,
quia tunc aquae in vinum convertuntur, quando i n
D
mente bominis opus Dei, quod laboranti p r i m u m
non sapuit, per s p i r i u l e m iiitelligentiara illuminato
dulcescil.
T I T . L X X X I I I . De theophanta multiplici, el m qutous
est prwcipua divitta apparitio.
Theophania est apparitio d i v i n a . Ipsa est s i m i l i l u d o
divina, in qua apparet et manifeslatur Detis. Si quis
omnem crealuram theophaniam d i x e r i t , non e r r a b i t .
Theophania potentiae est creaturarum m a g n i t u d o :
theophauia sapienliae,creaturarum pulchritudo; theo-
phania bonilatis, creaturarum u t i l i u s . Omnis crea-
lura aliquam simiKludinem habet cum Deo. Prima
situilittido creaturae ad Deum esl quod c s l . Secumla
u n a
1 u i a o m
»
n e < u o U e s l i n h o c e 8 l a o n d
ex uno sunt, ut naiuraliter simplicia, alia ex phiri»
bus, u t c o m p o s i u . Illa autem, quae et sont et unntn
sunt et ex uno sunt, magis Deo similia s u n l , proeci-
pue si unitatem suam, quam ex pluribus non c o l l i -
gunt, ad piura non elfundunt. Tales sunt naltirae
spirituales, quae magis ad s i m i l i t u d i n e m Dei acce-
d u n t ; quae nec ex pluribus sunt, q u i a s u n l natura
simplicia, nec plura ex ipsis> quia non possunt esse
materia. I n his duo posuit Deus ad materiam, duo
ad formam : v i u m et sensum ad m a t e r i a m , cogtti-
tionem et dilectionem ad f o r m a m . A d v i t a m c o g n i -
tionem, ad sensum dilectionem. Haec duo suprema
e l Deo proxima sunt, et expressa i m a g o : cognitio
T I T . L X X X I V . Ds tribus votuntatibus in Chrislo*
I n Chrisio carnis i n f i r m i u s passionem horruit.
Sed erat spirilus medius inter Deum el carnem, qtti
voluntaicra carnis Patris voluntali subjecil. Ctini
ergo Christus d i x i t : Pater, si possibile esi % irans*
fer a me calicem istum (Matlh. x x v i ) , professus est
quod scnsit i n carne. Cura vero d i x i i : Non mea r o -
iuntas y sed tun fiat (ibid.) y professtts cst quod d e l i -
beravit i n s p i r i t u . E r a t voluntas Patris, u t C h r i -
stus m o r e r e l u r ; erat voltintas caruis, u t a morte
liberaretur ; erat s p i r i l u s inedius dominans c a r n i ,
obediens P a t r i . Volunlas Patris dispensatio erat,
v o l u n u s carnis natura erat, voluntas spiritus v i r -
tus e r a l . Ideo voluutas Palris bonorabalur, v o l u u -
5 t „ APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. « 6
tas carnis dirigcbatur, voluntas spiritus coronaba- A n l
ingrederelur, sive egrederetor i n ipso p a -
seua invenirel naturu coudita ab ipso.
tur.
T I T L X X X V I I I . Mutlerium de purificatione
T I T . L X X X V . Quod Christus se hominibus in hu-
Maria . 9

manitale exltibnil, qui ab eis in divinitale non pole-

rat comprehendi. Scneclus Simeonis defeclus est veteris h o m i n i s ;
bajulalio Christi p u e r i , assumplio n o v i ; gaiidium
Dei sapientia, per quam homo faclus f u e r a l , u *
Simeonis, oblatio Salvatoris; puriQcalio V i r g i n i s ,
in illa beatus essel, lapsum hominem perdere n o l u i l ,
d e v o l i o m e n l i s , exhibitio operis,consummatiovir-
et cum illa sursum esset majeslate, iile deorsum
tutis.
jaceret inOrmitale. dcscendil ad eum quo ceciderat,
TIT. LXXXIX. De Dei. mulieris et diaboli, de
u t levarct eum ad id unde ceciderat. Sapienlia i g i -
mortis incurrenda assertione.
t u r sursiun p a u i s e r a t , et versa est deorsum i n lac.
Dominus d i x i t : In quacumque die comederie es
I n d i v i u i t a l e panis, i n humanitate lac ; et nutritus
eo morte morieris (Gen. 111). Mulier d i x i t : Ne forte
est parvuhis scnsus lacle h u m a n i t a t i s , u l crescens
moriamur (ibid.). D i a b o l u s d i x i t : Nequaquam mo-
et convulescens capere possct cibum diviuitatis.
riemini (ibid.). Domintis aflirmavit, m u l i e r d u b i t a -
Christus ergo in ccelo panis, et in lerra lac. Christus B v U n . { Q | | | , .
d l l b i l a v U a b a f f i r

i n ccelo ex Patre siue matre Deus : Christus i n t e r r a

rnante recessit, et negantt appropinquavit. Si m u l i c r
ex malre sine patre homo. l n coelo qtiahs Paier,
non dubilasset, forte diabolus non negasset. Sed
lalis F i l m s , in terra qualis mater, talis filius. I n
dedit audaciam, qttae incohavit i n a l i t i a m .
coelo cum Patre a3lernus e l immensus ; i n terra
c u m matre incorrupttts et mansuelus. I n coelo c u m T I T . X C . De panitentia Dei et amore ejus in creaiu-
ras vario.
P a l r e i n c o r r u p t u s et s u b l i m i s ; in l e r r a cum matre
virgo et b u m i l i s . I n ccelo imago P a t r i s ; i n terra Videns Deus quod mutta malitia hominum eeset
imitator m a t r i s . Maler virgo erat, et humilitate in terra. et cuncta cogitatio cordit intenta esset
cxsultabal, et filius V i r g i n i s virgo h u m i l i l a t e m c o n i - ad matum omni tempore, pcenituit eum quod homi-
mendabat. Illa virgo h u m i l i i a i e m suam a Deo r e - nem fecisset in terra. Et tactus dolore cordis mirin-
speclam asserebat; ille virgo se h u m i l e m et man- secust el prcecavens in futurum (51) : Delebo, inqttit
suetum ostendebat. Talis ergo Agnus, qualis mater hominem, quem creavi. a facie terrw. (Gen. v i ) . P r i -
Agnt ; ex munda mundus, ex V i r g i u e incorruptus, m u m considera qtiod 11011 facile pietas provocalur
pcr V i r g i n e m veniens ad nos, per v i r g i n i t a l e m p n e - ad i r a m aut v i n d i c t a m , nisi mtilta fuerit m a l i i i a
cedens nos. Per i n c o r r u p i i o n c m ergo v e n i t , ut pec- g n o s t r a . Cum aulem nos a bono, i n quo ab i!Io facti
catum t o l l e r e t ; pcr incorrttplionem praecessil, u t sumus, m u t a r i cocperimus, tunc ipsum poenitet s u -
v i r t n t e m demonslraret. V e n i t i n c o r r u p t u s , u t con- per itos, ne ad bonum, ad quod facti sumus, per-
ferret remedium ; praecessit incorrupttts, u t daret veniamus, Poeniientia autem ejtis non est m u i a -
exemplum. Si ergo vcnire non possumus qua v e n i l , tio intentionis a p r i m o proposito, sed i n u l a t i o ope-
sequatnur qua praecessil, u t a d i p i s c i mereamur quod ris a p r i m o instituto. E t nota quod, percunte ho-
p r o m i s i t , u l cibum lactis i n humanitale Chrisli su- m i n e , Deus dolore cordis inlrinsecus tangi d i c i t u r .
mamus m t i n d i corpore ; c i b u m vero panis i n d i v i - I b i enim dolor f u i i , ubi a m o r ; amai enim Deus u n i -
nitato C b r i s t i sumainus mundi corde : mundi cor- versa, quae fecit. Quia vero caelcra omttia ab ipso
pore per v i r g i n i t a t e i n , mundi corde per bumilila- a m a n l u r , sed a4 ipsum possidendum non a m a n t u r ,
t e m , u t q u i i n ulroque i n c o r r u p t a m habtiit o r i g i - rationalis autem crealura, et quod facla est, ab
n e m , i n utroque i n v e n i a l mundam babitalionem. i p s o d i l i g i t u r , et ad quod facta est. In ipso peretiutis
hominis dolor Creatorem iotrinsecns tetigit i u
TIT. LXXXVL Quomodo Christue dixit: i Pater
corde, ubi slantis et bene iucedentis amor luit.
meus.
Sunt enira tria quaedam gencra r e r u m , uniini a
Unus homo d i x i t : Pater tneus (Joan v ) . Qui
p condilione lapsoruin, alterum i n condiiioue stan-
hoc non dixisset, s i plusqtiam homo non fuisset. In
t i u m , aliud sttpra conditiouem provectorum. P r i m a
eo enim quod homo, fratres h a b u i t , et diccre ha-
ainanlur quae facla sunl, sed quasi corde uoti
buit, Pater noster; in eo autem quod supra h o m i -
ainanlur, quia postea mala cffecla sunt. Sicttt
nem unicus fuit, et dicere p o t u i t : Pater meue, et
s c r i p t t i m e s l : Dispersil superbos mente cordis sui
Pater noster, qui es in ccelis (Matih. vi).
(Luc. i ) . Secunda amantur, quod facla sunl; ct
T I T . L X X X V U . Quare idem Deus t et homo. corde araantur, quod bona sunt. Sed taincn illoruiti
a m o r q u a s i i n corde foris cst, qtiia a m a n t u r , quod
Deus homo factus esl, u t idem esset Redemptor
sunt ab ipso b o n a ; scd non a m a i i l u r . u l siut itt i p -
qut Creator, e l u t de suo iil*eraretur homo, et u t
so beata. Ainor ergo bominis inttis i n corde Grca-
f a m i i i a r i u s ab homine diligeretur, Dcus i n s i m i l i -
toris f u i l , quoniam i n tantuin homo ab ipso d i -
tudine boininis appareus, et uterque seitsus i n ipso
lectus est, tit e t a b ipsoessct bonus, ct i i i ipso beattis.
Ifeatificaretur, et reficeretur ocuius cordis i n ejus
A m o r ergo boininis inliis fuit, et i b i dolor fuit,
d i v i n i t a t e , et oculus corporis i n ejus humanitate

(51) Vulgat. non habet et prcecavens in futurum.

511 MSCELLANEA. — LIB. I . 8t)
ubiamorfiiit.Sedo^idquoddicH^ et j a m non eognoscilis
rum? Nunquid Deus aliquando i n c a t i t u s f u i i , ttt face- quia i n s l a t , u t transeat dolor passionis, quem s t i -
r c t qttae facienda non erant, u t postea considerans scepistis i n carne compatientes, et i n s l a l u t con-
quaeiionbeiie fecerat,de factis poenileret, et facienda summetur gandiutn resurrectiotiis , qttod percepistis
caveret? Sed sciendum est quod sicut pceuiienlia Dei animo consurgentes. I n s l a l u l transeat dolor pas-
non esl m u t a l a voituitas i n approbatione faciendi, sionis, sed non instat u t Iranseat dilcctio paiien-
sed ordo mtitatus i n institntione f a c l i , sic cautcla lis. T r a n s i t a carne passio, sed non transit a corde
ejus non esl pncsidentis circumpectu , sed subje- dilectio. Ideo fasciculus mgrrhce inter ubera com-
c t o r u m correctio. Nam i n malo faciendo tam cavet morabitur (Cant.i). I b i e n i m est c o r ; et ubi cor
q n i l e r r e t ne fiat, quam qui t i m e t ne faciat. ibi dilectio e s t : et ubi dilectio e s t , i b i dilecti
mansio esl. Vos ergo f r a i r e s , qui sponsa Cbristo
T I T . X C L t Exi de terra tua el de cognatione tun. » estis dilecta, fasciculuin inyrrbsc babetis Chri-
Sermo ad fratres.
s l u m patientem , et b o t r u m cyperi Cbristiim re-
Exi de terra lua y et de cognatione tua9 et de domo surgeutem. Propterea opus non babet s doccri de
patris f u t , et veni in terram quam monstravero tibi ipso, docti ab ipso, quia unctio ejus docet vos de
(Gen. x u j . Quia, fratres, scieniibus eitiin legem B
omnibus (/ Joun. n ) , e t v e r b t i m ipsitts, quod tonat
Dei J o q u i m u r , sermo noster ad vus doctiina non in auribus vestris , etj sapit i n cordibus vcstris
est, sed e x b o r t a t i o . Vos enim Scriptttras nostis, Non igitttr verba nostra ad doctrinam noslrain
et v i r t u t e m earutn. V i r t u s enim verbi experientia suftjciunt, sed verbum ipsitis per nos transeat ad
est r e i , et eCBcacia sermonis exbibitio operis. Vos vos, ut ipsius gratia a vobis redundet usque ad nos.
i g i t u r non erratis nescientes S c r i p t u r a s , neque v i r - Huc enitn est verbutn ejus ad vos , quod d i c l u i n
i t i l e m earum. Scripluras enim nostis per sludiuiti est propter vos : Exi de terra tua. etc. iam oiim
i e c i i o n i s ; v i r t u t e m earum per discipiinam operis. dictum erat, et v o l u i t ipse vobis d i c i quod dictum
Scripturas nostis, audiendo C h r i s l u m i o q u e n t e i n ; erat, u t sciatis e t i a m , hoc ad vos perlinere quod
v i r t n i e m e a r u m , i i n i t a n d g facientem. I n dictis ejus d i c t u m est. E r a t quidem unns t n n c , cui d i c l o m
iuvenislis intelligentiam Scripturarum; in factis c s t ; sed ille ad unam banc pertinebat, i n qtia vos
ejus v i r l u t e m e a r t i m . Nostis ergo Christum non so- ttnum eslis.de qua scriptum e s l : Vna est amica mea f

Itini audiendo, sed etiatn experiendo. Nostis uon columba mea perfecla
% mea(Cant. vi).Etille luncalie-
solttin sccttiidum carnem, sed etiam secunduin nus e r a t , q u i i n alieno e r a i , etvocatus est, tit inde
majestaicm. Et si cognovimus t i n q u i t Apnstolus,C7tri- ^ e x i r e t , e t proximus fieret et dileclus e t a n i i c u s . l l l e
^ — carnem jam.
stum secundum t non novimus — /- Cor,
(11 quidem j a m t u i n dileclus e r a t , quia diligebalur, a
v). I n utroqtie experti estis C h r i s l i i m , e l nostis quo v o c a b a l u r ; sed amicus non erat, quia non d i -
Christum secuudtim carnent et secundum ma- ligebal, quem non cognoscebau E t ideo tion d i l i g e -
jestaiem. Oliin cognovisiis Christum secundnm b a t u r , quod e r a l alienus, sed quod fttturus erat
carnem, nunc cogno^citis Christum secundum proximus et amicus. E r a t einim tunc i n U r Chai-
majestatem. Chrislus sccundiim carnein est C h r i - daeorum, i n igne videlicet et incendio daetnonuni;
siiis iu passioue. Christtis secundum majesla- quod est concupiscenlia et delectalio terrenorum.
tein est Cltristus i n resurrectione. C h r i s t u m i n E t ipsum incendium fuscaverat illum, et i i i g r u m
cruct? experti estis compaticntes. Christmn in ma- fecerat, u t non esset amabilis. Et ideo vocabatur,
jestate experl) e r i l i s constirgentes. Vos eniiu estis u t de inceudio e x i r e t , et veniret i u ^refrigerium,
sponsa illa et dilecla illa quae dilectum noverat, et ut dealbari posset et candidus fieri, ne semper cs-
experta d i c e b a t : Ftiscicutus myrrhas diiectus mens sel odibilis. Propterea d i x i t : Exi de terra tua 9 et
mihi (Cant. i). Iloc est Chrislus secuitduin car- de cognatione tua, et de domo patru /itt, el veni in
uein. Et rtirsiim : Botrus cgperi [Cypri] ditectus terram quam monstravero tibi. De l e r r a exire est,
meus mihi (ibid.), hoc est Chrislus "secutidiim u u - \) ea quae foris possideitttir, tcrrena bona relinquere.
jestatem. Fasciculus myrrha? Christus i n passio- De cognatione exire, est i i s , quoe i n nobis et n o -
ne. Botrus cyperi Christtts i n resurrectione Fasci- bisctim orta s u n t , v i t i i s abrenuutiare. De domo
ctilus myrrhae ?tnnriludo passionis. Boli us rypei i patris exire esf, spretis omnibtis propier Detun,
dulcedo resttrrectionis. Fasciculns myrrhae i n u l t i t u - postremo semetipsum abnegare. Domus enim pa-
do passionum. Botrus cyperi abundaulia
k gattdio- t r i s n o s l r i ipstim est cor n o s t r u m , quoniam pater
ruui. Illic amaricans, hic inebrians. Tamen vos noster habitat i n nobis. Pater noster p r i i n u s d i a -
fasciculum myrrhae inter nbera posnislis, quia bolus f u i t , secundum nativitatem , qua nati s t i -
passiouem C h r i s t i cum gaudio et dilec!ione sttscc- mus. Pater nosier secundtis Deus est, secundum
pistis. Vos Chrislttm palientetn non solum i n cor- nativilatem qua renati sumus. E t volt uterque pa-
pore, sed etiam in corde portatis , quia passionis ler habitare i n fihis suis. Diabolus i u filiis irje,
ejus imitationem animo dilcctionis sttscepistis. Dens i n filiis gratiae. Quando ergo in Ur Chal-
Qnod ergo Christtun secuiidtiin r a r u c m cognovislis daeorum fuimus, cor nostrum domos diaholi fuit:
j a m non cognoscitis, qnia t t a i i s i t o r i t i m cst quo I qiiouiam ipse tunc i n nobis habilavtt, e l fuimus
in passione, sed perniausuriitn qtiod cst 111 resur- imiversi filii Beor, quod dicitur habitantis in
pATnoi* CLXXVII. 17
523 APPENDIX AD IIUGONIS OPERA DOGMATICA. 524
pe/fe.Noneninihabitarepotesl nisi i n pellepaler iste, A gis prodesl b o m i m . Unde d i c i l : Arguam tt 9 ei tta-
q u i a corda carualium a m a l , et i n eissolum requiescil, tuam conlra faciem tuam (Psal. x n x ) .
quia sapiunl ea quce suni carnis, et ambulant secundum T I T . X C I l l . De conscientia el fama.
earnem (Rom. VIII ) . Uaec est pcllis domus palris Duo s u n t : Conscieiuia et faina. Conscieuiia o l e u m
n o s i r i p r i n i i , de qua j u b e m u r e x i r e , ipsuin videlicol in vase: fama lnmen i n lampade. Propler conscien-
cor n o s l r u m , et desideria ejus mala relinquere. tiam i n g r e d i m u r , propler fainam c g r c d i m u r . Intua
Uoc cst eniin de corde exire, elougari a desideriis reftcimur salute p r o p r i a , foris reJiciinur aedificatione
ejus, e l peregrinari ab ipsis, u i non siinus consensu, aliena. lntus cupto dissolvi, el esse cum Christo
u b i illa s u n l ; sed proposilo sanctitatis tcndamiis ad (Philip. u ) . Foris manere in carue necessariumpro-
lerram, quara m o n s t r a b i l nobis Deus ut primura pier vos (ibid.). Conscienlia irriguum suptriut, fama
p r o p t e r Deum abjiciaraus nostra, deiude relinqua- irriguum inferiut (Judic. i ) . A d conscientiam inedi •
mus et nos. Sic eniin demum d e t n o n s l r a b i t u r 110- t a t i o ; ad famam praedicaiio. A d conscieniiam s i l e n -
bis l e r r a visiouis a Dotnino, i n qua ipse v i d e b i t u r t i u r a , ad famani v e r b u m . Per s i i e n l i u r a , seminas
Dominus, quam i n repromissionem posuit llliis, agrum t u u u i ; per v e r b u m , seminas agrum p r o x i m i
lacte et meile maiiantein : lacte in couiemplalione t u i . Cum i n l u i aediflcatioiie profieis, metis a g r u m
huinanilatis, raelle in couleinplaiione [divinitatis. luum; cura de profectu alieno m e d i t a r i s , metis
Propterea e i i i i n Detts honorificatus esl, u l totum agruin p r o x i m i t u i . i n lemporc o l i i p r i m u i u leclio
hoininein i n se bealificaret, ut tota conversio ho- cognoscendaj veritatis ct exeicendae v i i t u t i s male-
utinis esset ad ipsutn, et tota dilectio hoinihis es- r i a m t r i b u i l ; deinde meditalio formam apponit. I n
set i n ipso. S i e u i i n Creator hoiniuis Deus es- tempore laboris p r i m u m opus exemplum tribuit,
set, et Deus bomo non essel, esset i n ipso, quod postea verbtitn doclriuam p r o p o n i t , sicut scriptuut
sensu mentis videretur, sed quod sensu corporis c s t : Quue catpit Jesus facere et docere (Act. i ) . Ideo
perciperetur, non esset; et sustineret sensu car- p r i u s le.npus o l i i , poslea tempus laboris.
n i s perpelutim o p p r o b r i u m abscntiae Creatoris, et
T I T . X C I V . De duplici vetuslate
essel i n abjectionem semper oberrans i n crealuris,
Duo homines veteres in'nobis e r a u t , i n t e r i o r per
e t n o n attiugcnsad Creatorem suum.Ne i g i t u r sensus
i n i q u i t a l e m , exierior per m o r t a l i i a t e m . Cbristus
carnis i n bomiiie o p p r o b r i u m istud i n perpetuuin
aulem caniein c u m mortalitate a s s u i i i p s i i , aiiiniaiit
p o r t a r e t semperque niei i i o i l l i diccretur, Ubi est Deus
bine i n i q u i t a l e . Vctustatem autera c a m i s suae per
tuut (J/rc/i. v u ) , s t nuuquam a d C r e a i o r i s s u i c o n t e i n -
crucent boc ordine dispostiit; p r i m u m ligatus esl,
p l a l i o n c m admitteretur, assumpsilCreator carnera; c . i c e l nos vetustate.n i n t e r i o r i s
c n i c i f i x u s S

quac a sensu carnis i n ipso videretur per carnem

homiiiis boc est i n i q u i t a l c i n hoc ordinc deslrttere de-
u t cajnis cibus csset lac in coiitemplatione c a r u i s ,
beinus : primttUt eaiti foris per disciplinam ligando,
inentis cibus rael i n coiiieiiiplalione d i v i i i i t a t i s . El
ut operari non possii; deiude i n l e r i u s omnino c r u -
egrederelur el ingrederelur 9 et pascua inveniret cifigeudo et i n i e r f i c i e u d o , ut j a t n prorsus 11011 s i i .
(Joan x ) . Pascua foris i u carne S a l v a l o r i s , pascua Sic prius studio uostro, cooperante gratia Dei, i n
i n l u s i n d i v i n i l a t e Crealoris. E l Saivator et Crea- nobis deslruenda est i n i q u i t a s , u l per eaindent g r a -
t o r unus unutn gaudiura esset e l i n lacte caruis, liara poslea i n nobis sine uosira cooperalione etipsa
et. i u meile d i v i n i l a l i s . Quod, etc. A m e n . desiruaiur morialitas.
T I T . X C I I . De duplici vita animce. T I T . X C V . De tribus locis pliorum 1srael y JEggplo %

deserlo, et lerra promissionis.

Duplex est v i t a aniinae: a l i a , qua v i v i t i n Deo;
alia, qua v i v i t i n carne. Ubi v i v i l , i b i sentit; i b i dolet
c u m larditur, e l gaudet cum fovetur, quia onus est
locus gaudii et doioris. Nec dolor est, uisi ulii gau-
d i u m f u i t e t a m o r , q u o n i a m dolor uott c s l , n i s i , c u m ry servi et m i s e r i - l n dcserto sumus m i s e r i . I n t e r r a
laesus ftteris, u b i gaudes, sublato gaudio.Qui vero i n
carne v i v u n t , i n carne s e n l i u n t ; et illis dolor c a m i s
gravis est, quia suave erat gaudiura i l l i u s . Dolores
vero aniinap. IIOII sewliunl, quia m o r t u i s u n l i n l u s ,
u b i vivere debuerant i n Deo. I d c i r c o , cum laeditur
caro, grave existiraatur ab i l l i s , et fugiunt, q u a n t u m
possunt, dolores iliius. Vulnera autem aniime igno-
r a n t prorsus, et non quaerunt medicinam i n i l l i s ,
quia i b i sensum doloris IIOII babent. Cura auiein
mortuus fuerit sensus animae, quo v i v i l i n carne,
tunc vivificari incipiel ille sensus, quo sentiet serael-
ipsam; et tuncsciet vulnera sua ct seniirc incipiet
dolores suos tanto gravius, q u a m o propius, quia
quod magis i n t i t u u m est, raagis nocet uialum, cia-
In exitu Israei de JEggpto. domut Jacob de popuio
barbaro (Ptal. c x u i ) . Tria sunl loca, iEgyptus, o V
s e r t u m , et l e r r a proinissionis. I n i E g y p l o suntus
promissionis l i b c r i et beati. l u i E g y p t o saturamur et
caedimur. I n deserlo e s u r i m u s ; nou tainen flagella-
m u r . I n lerra prom ssionis nou flagellamur et s a i u -
raraur. Sed nobilis i n l e r i m auinius eligit magis i n o -
piain cum libertate.quam i n servitutc a b u u d a u l i a i n .
l n iEgypto peccaraus, in descrto laboraraus, iu terra
proinissionis requiescitnus. I n J£gypto est praeva-
r i c a l i o , i n deserlo exercitaiio, i n l e r r a prouiissionis
sabbalizatio. I n p r i n c i p i o m u n d i prirattin rreavit
Detis confttsioiiem. Postea operatus est d i p >sitio-
n e m . Deinde suscepit re j u i e l i o n e m . Populus anli-,
qutis i n i E g y p l o operalus est i i i i q u i t a l e m . l u deserlo
accepit exercitaituncra. In t e n a proinissionis invenit
tcquiera. I n v i t a saecutari confusio e s l , i n convcrsa-
Wt MSCELLANEA. — LIB. I . 529
lione s p l r i i a l i exercttalio est, i n vtta coelesti requie- A Scripturis prophetiara de venturo accepil, quem
l i o . I n carne peccatum, i n s p i r i l u e x e r c i t i u m , i n tameu venisse usque ad ctrca flnem saeculi credcre
Deo S a b b a l u m . iEgypius est vtta saecularis, deser- r e n u i L Petrus atitem prius i n i r a l , postea linteatnina
t u m v i l a s p i r i i u a l i s , terra promissionis vita codestis. c o n s p i c i t , quia Ecclesia geiitium non per propbelas
j E g y p l u s caro, desertum animus, l c r r a promissionis ad fidem C h r i s t i , sed per fldem C h r i s t i ad i n l e l l i g e n -
Deus. jEgyptus J e r i c l i o , desertum stabulum, terra tiam prophetarum pervenit.
promissionis Jerusalem. iEgyptus mnndus, desertum Haec, I r a t e r , breviter explanata ad praesens t i b i
Ecclesia, l e r r a protiiissionis vita aeterna. I n i E g y p t o sufficere crederem, nisi aliud aliquid adhuc quod ad
servimus Pharaotii, id est d i a b o l o , q u i Pharao iuter- refornialionem m o r u i n pertineat quaerere te in
p r e l a t u r , negans etim scilicet et D o m i n u m , q u i d i - hujus facti figura non d u b i l a r e m , inaxiiue qoia opus
x i l : Dominum non cognooit et hraei non dimittam t i b i non fuerat banc expositiouem a me quasrcre
(Exod. v ) . Huic servimus i n i E g y p t o , i n luto et quam poteras sine mea doctrina i u explanationibus
palea. L u t u m est conciipiseeiiiia c a r n i s . Palea est P a l r u m a l i b i suJBcienler i n v c n i r e . Dicam ergo q u t d
pompa saecularis.llla p e r i m m i i n d i l i a m i n q u i n a i . Haec m i h i i n hoc faclo m o r a l i t c r figurari v i d c t u r . Duo
per mtitabilitatetn et inslabiiitalein tratisvolal. P r o - isti electi d i s c i p u l i , q u i , a u d i t a resurrectione D o m i i i i ,
pterea exeunles ab i E g y p t o , et per mare R u b r u m , & s i m u l ad monuinentum c u r r u n t , sed non s i m u l per-
i d est baptisroa sangtiine C b r i s t i r t i b r i c a l u m , ad v e n i u n l duas animue affeclioncs itiihi figurare v i d e n -
l i b e r t a i e m t r a n s i l o r i , abdicamus servitium Phara- l u r , desiderium videlicel et c o n s i l i u m . N a m q u i d
onis, abreituniiaiiies diaboio, et omnibus operibus esl a l i u d quod discipuli audita resurrectione ad
ejus, et omnibns pompis ejus. I n luto operibus, et mohumentum c u r r u u t , nisi quod auimus cum glo-
i n palea pompis. Exeuntcs ab iEgypto i n desertttra r i a m resurrectionis audit, i i n i i a r i passionem a p p e t i l !
relmqutmus m a l a , u t non consciitiamits. Exetintes E t q u i d est, quod i l l e alter discipulus praecucurrit
a deserto i n terram promissionis evadimus, mala u t citius Petro, nisi quod amore Salvatoris succensi
n o n sentiamus. I n iEgypto est pugna sine v i c t o r i a , pttts per desiderium c u p i m u s , quam per c o n s i l i u m
vel servitus sine pugna. In deserto est pugna sine praesutnamus? Praecurril ergo desiderium r a t i o h e m
v i c t o r i a , v c l victoriacura pugna. I n terra promissio- c o n s i l i i , quia q u i omnia per charitatem vellet p r o
nis est sine pugna v i c t o r i a . In i E g y p t o sunt dclecta- amore Redemptoris perpeti per considerationem
tiones malae et multae, non tamen sohe. In deserte i n f i r m i t a t i s snae quodammodo t a r d a t u r , u t non a u -
sunt de)ectal«ones bonae et paucae, non tamen nullae. dcat temere de suis v i r i b u s g l o r i a r i . Prius ergo per
I n terra promissionis sunt delectationes, et bonae, et desiderium ad m o n u m e n l u m veniraus, sed visis
multae, et solae. linteaminibus ante consilium i n t r a r e non praesuini-
mus, quia i i c e l mens nostra seper charitotem spon-
T I T . X C V I . De duobut discipulis currentibus ad
monumentum Domini responsio epislotaris. laneam ad passioncs o f f e r a t , consideraia taraen
difllcultate eanimdem passionnm, q u a n t u m i m p a r
Quaeris quid significet i l l u d qiiod s c r i p l u m esl de
s t l nostra inflrmitas ad i l l a r u m toleranliam videmus.
dtiobus disciptilis currentibtis ad monumentura ,
Hoc est e n i m quodaromodo visis lintearainibos
Joanne et Petro, videlicet quod q u i prius venit,
subsistere visis diflicultatibus passionum, imparem
posterius i n t r a v i t , S c r i p t u m e s t enim : Currebanlduo
se ad eas suslinendas j u d i c a r e . Sed posiquam coi>-
simul; et ilte alius discipulus prcecucurrit citius Petro
s i l i u m p o i l e r i u s veniens p r i u s i n t r a v e r i t , tunc et
et venit prior ad monumentum; et cum se inctinasset%

desiderium sequitur, quia poslqtiam mens d c l i b e r a t ,

vidit linieamina po$ila non
% tamenintroivit (Joan. xx).
i n i l l o confldeudum esse, q u i p r i o r v i c i t , tunc amor
V e n i t ergo Simon Petrtts sequens eum, e l i n t r o i v i t
in omnibus per spera d i v i n i adjutorii ad l o l e r a n l i a m
i n m o n u m e n t u m , e t v i d i l linleamina posita, ct suda-
a n i t n a n t r ; jamqtie i n i r c p i d u s lnontimenttim i n g r e -
r i u i n , quod fuerat super caput ejus, non cum l i n i e a -
d i t u r , quia v i t a m pra3sentetn libenter p r o eo despK*
minibus p o s i t u m , sed separatim i n v o l u t u m i n unum . «. .
T ii i« • \ ~ : n c i e n s , tanto se ad m o r i e i n offert paratius, q t i a n l o
locum. Tunc ergo m t r o i v i t et ille discipulus, q u i D » ^ r 9

certius d i d i c i t p e r resurrectionem sui capitis ingres-

venerat p r i o r ad m o n u m e n t u m . Potest ergo conve-
sum vitae esse m o r t e m c a r n i s .
nienter per J o a i i u e m , qut p r i o r v e n i l , posterior
i n t r a v i t , Synagoga; p c r P e l r u m autem, q u i poste- Quod autem iiigressi m o n u m e n l t i m , sudaritim
rius v e n i l , sed pritis i n l r a v i t , Ecclesia geutium desi- q u o d e r a l super caput Jesu,a caeteris l i n t e a m i n i b u s
g n a r i , qtiia e l iila prius iit lege mysterium i n c a r n a - separatum i n v e n i u n l , quid aliud significat, nisi quod
tionis acpassiouisDoniinic» acceplt,sed in m o r t u u m nos, q u i peccatores sumus, si etiam m o r t e m pro
credere i i o l u i l : et ista posterius secttta Mediatorem ejus amore valemus perpeti, cognoscitnus taiueii
Dei et h o m i u u m , et cognovit carne m o r t u u m el quod nostra mors m o r l i ejus non valet digne coas-
viventem credidit Deum. Bene autem postquara q t t a r i , qtii sine peccato passus est? Hoc pascbale
P e t r . 6 k t l r a v e r a t , tunc etiara Joannes inlrasse f e r c u l u m , frater c h a r i s s i m e , missum t i b i
,
benigne
d i c i t u r , quia cum pienitudo gentium intraverit (Itom. suscipe, e l ora pro rae inisericordiam Domini q i i a -
x i i ) , t t i H c c t Judxa i n reliquiis suis ad fldera colligc- tentis ejus gratia largiente i n his paschalibus festis
t u r . Pritts ergo Joamies linleainina v i d i t posiea velus i n tne homo u i o r i a l u r , et novus resurgaL
i n t r a v i t , quia .Synagoga p r i u s , sicut d i c l u m est, i n Ameu.
« 1 APPENDIX A D 11UG0> > OPERA DOGMATICA. 558
f I T . XCVll. De duobms disciputis cnrrentibus ad cttm l i t i g o , et quasi q u i boslem non habcam, v i r c s
monumentum. akera epistota. i u ventum eflundo
$ i t u , f r a i e r , ncgligenlem scriptorem liabere non T I T . X C V I H . De Petri et Joannis dilectione.
v l s , aeqtttim t i b i videtur u t ego diligam t i m i d u m Scio quidem quaesiionem, ut nonnttili extstSmanf,
lectorein? Festivilaiem modo eelebramits; libet operosam esse, eo quod injtista recompensaiio v i -
parumper, suspensis interitn seriis, tibi j u c t i n d a r i , deatur, ttt Petrus, qui amplius Christum de-
sermone colludere, et simttl te u t evigiles expulsare. lexit, minus a Christo dilectus s i t , et Joanties
Causaris ergo quod ego, ctun de dtiobus discipulis plus dilectus s i t , q u i minus d i l e x i t . Ego antem
ad monumentum currentibus, Joantie videlicei et Peiro c u m Evangelium, unde fons hujus quaestionis n u -
(Joan. xx) sermoiienifaeereni, etqttid i n i l l o r u m faclo tiare videtur, inspicerem, non inveni q u i d e m , vet
nobis facienduin ostenderetur, tuae petitioni saiis- qnod Petrus amplius d i l e x e r i t , vel quod Joannes
facerc volens explanarem, per illtuit q u i d e m , qtti amplius dileclus s i t . Nam quod Dominus, post
ad moniimenluin prius venit, et posterius i n t r a v i t , resurrectiouem stiatti P e i r u m an se amaret i n t e r r o -
hoc est Joannem, desiderium; et per i l l t i m , qtii gaus, a i l : Simon Joannis, diligis me plus his (Joan.
posterius venit, sed prius monumentum i n t r a v i t , xxi)? non affirmando, sed interrogando hoc d i x i i .
hoc est P e i r u m , consilium mentis significari as- Sed neque ipse Petrus dicere ausus f u i l , cum i n -
s o r u i ; et tamen causam, c u r vel ille potius qnain t e r r o g a r e t u r : Domine, tu scis quia amo le pltts
iste desiderium, vel isle potius quain iile coiisilitim his : Sed a i t : Domine, tu uis quia amo te (ibid).
significaret, ut asseris, non ostetidi. Hoc i g i l u r est Joannes quoqtte de setnelipso loquens sic a i l : Bic
q u o d , cum significalionem exponerem, causain s i - est disciputus ille quem diligebat Jesus (ibid). Et
gnificatioiiis lacere non debtiissem. Libens accipio non d i x i t , quem plus aliis diligebat Jesus, sed quem
qttod haec lua catisatio, d u m tintim a d m o n e l , utros- ditigebat Jesus. Neque i g i t u r Petrus sc amasse a m -
que d o c e t : i n p r i m i s me, ne dicenda praeteream, ut plius, neque Joannes amplius amatum esse prae-
esse studeam in scribendo s o l l i c i t u s ; deiude etiain suinpsit, sed altor se non prae caeteris, sed cain
te, ne minus dicta inlelligas, u t sis i n audiendo caeieris amasse, et alter non prae caeteris, sed c u m
attentus. Ne tamen qtierela lua prorsus sibi justa caeteris amatum esse assetuit. Sed esto, u t P e l r u s
videatur , ostendam t i b i quomodo ipsam, quam plus d i l e x e r i t , et taroen minos dilectus s i t , n u n -
quaeris, causam ibidem u b i significatio ejtts expli- quid idcirco utlam i n j u r i a n i passus est, si tamen
caia est, poleras invenisse. Nam c u m , d i c t u m sit i b i t a n l u m dilectus est, q u a n l u m m e r u i t ? Nonne ista
per Joannem, q u i praecurrens p r i o r a d monumentuiu est q u e r e l a i l l o r t i m q u i i n Evaugelio contra p a t r e m -
venit, significari desiderium aninii; per Petrum, familias m u r m u r a b a n t , dicciues : Hi novissimi una
q u i posterius veuit, c o n s i l i u m , nonne ex ipsaeorum hora fecerunt, et pares eos nobis fecisti, qui porta-
actione manifesta causa c o l l i g i t u r , c u r i n illo desi- simus pondus diei et ceslus ? (Matih. xx.) Sed q u i d
d e r i u m , i n isto consilium significetur? Si e n i m paterfamilias u n i i l l o r u m , et i n uno omnibns re-
quaeras c u r Joannes desideriuin significet, causa sponderit, audivimus : Amice, non facio tibi inju-
inanifesta est, quia praecessit. E t si iuterroges c u * riem. Nonne ex denario convenisti mecum? Tolle
Pelrus c o i i s i l i u m , e t hoc p a l e t , quia posteritis venit. quod tuum est, el vade. Volo ei huic facere sicut et
E x diversitate i g i t u r actionis manifeste ostenditur tibi. Nonlicetmihi facere quod volo ? An ocutus tuus
quae significationis diversitas i n personarum d i - nequamest f quia ego bonus aum? (Ibid.) Ponamus
scretione teneatur. Quod si fortassis existimas v i m i g i t u r nunc u t Petrus querelam i n medium deferai.
signiflcationis non gokum ex qualitate a c i i o n u m , sed et de i n j u r i a dilectionis suae i n C h r i s t u m causeiur,
ctiam ex discretione personarum colligendam esse, et d i c a t : Domine Jesus, i n j u r i a m m i h i facere videris,
nec hoc quidein ego refutandum j u d i c o , quia satis cum ego te plus d i l i g a m , l u vero mitius me d i l i g i s .
convenienter aiacritas et fervor amoris per J o a n - Nunquid non recte Doniinus ista dicenti respon-
a t m j u n i o r e m e x p r i m i t u r ; gravilas autem et roora dere posset et dicere? Amice, non facio tibi inju-
eonsilii per Petrum senein et tardum figeratur. Istud riam (ibid.) % tantum diligeris, quanium diPgis;
quod dicis Petruin amplius amasse, e l ideo j u s t u m l a u l u m diligeris, quattluni m e r e r i s . Totle quodtuum
t i b i v i d e r i u t per i l l u i n potius desiderium sive ainor est et
f vade. Volo huic facere p l u s q u a i n tibi. Sun-
significari debuisset, ad praesenteni causain nihil quid non licel mihi fucere, qnod volo? A n oculus tuus
a l l i n e t , qttia i n praescnti tractatione nou a g i t u r nequam est quia ego bonus sum? (Ibid.) Neque e n i t n
qualis Petrtis i u mente f u e r i t , sed quam nobis i n j u r i a m pateris, si minus i i l o a c c i p i s ; sed injuriam
e x t e r i o r i specie vel actione significatiooeui praesen- pateris, si m i n u s accipis qiiam mcreris. Qtiod s i
tavit, maxitne c u m hoc ubique obscrvandum s i l lottim babes, q u i d conquereris? I t n , fr.iter, ralioci-
u t i n d e a l i q u i d p c r significationem t r a b i i n u s , i s l u d nanlemsuscipe, t t l scias n enl»in itiaiu i n nullam
qoidem non i n occullo, sed i n manifcsto quaerere aflirmatiouein p r x c i p i l e i n i i i c l i n a r e . Suiit t a m e u ,
debeamus. Signuin enim occultttm esse non debct, q u i cleinentius banc quacsiioiieui solvere n i l u n t t i r .
sed manifestum, quia quod per se occitltunt est, Dicunt namqtte, quod Putrus et amplitis d i l e x e r i t ,
oeculta pandere non potcst. Otiosiiiu ine, u t cernis, et amp:itis dileclus fuerit. Joannes vero propter
invenerunt tabuhe t u x , qtti neuiiue lacessente me- castiuttem, quapollebat solu:unioJo Cbristo D o & i n o
529 NISCELLANEA. — LIB. I .

i n c o i i Y e r s a l i o n e m familior raeteris omnihus ftierit. A quod i n l e r p r e t a l u r ex patre, ithrum scilicet q u i b u s

Pe«rus vero quantiuii ad effeclum pertinet c l i a r i u - Domimis i n Evangelio d i c i l : Vos ex patre diaboto
ts, aniptius a C h r sto dili^ebatur. Joannes vero eslis (Joan. v m ) . l l i c cotitra nos malignum cogital,
quaulum ad usum f a i n i l i a r i t a t i s amicabilius i t i sicul de ipso aposlolos Paulus ad quosdam disctpulos
conver>alione suscipiebatur. Pelrus c h a r i o r , Joan- suos l o q u i t u r , dicens : Ut non circumveniamur a Se-
nes f a n j l i a r l o r , quia et i n Petro remunerabatur tana (I Cor. n ) . Nou enim ignoramus cogitatioues
c h a r i i a * , et i n Joanne castitas laudabatur. Joannes cjus. Ilttic autem cogitanli contra nos et consilitim
tene ius, e l Peirus constanlius diligebat. subversionis quaerenti, respondet Balaam, q u i i n -
T I T . X C I X . De gratitudine benefieiorum Dei et de terpretatur poputus vanus % videiicet i n i q u o r u m u m -
%

judicio de se et proximo faciendo. nium, respondet scilieel ejus v o l u n l a t i obtempe-

Popule meus 9 memento % quceso 9 quid cogiiaverit rans, et i n nosira subversione atqtte ruina nnaiti-
Balac rex Moab % et quid responderit ei Balaam fitius m i i e r sa?vienti concordans. Qui Balaatn, hoc esl
Beor de Se;im usque Galgalam, ut cognosceres justi populus vanus, esl filius Beor, qttod sonat i n pelle
tium Domini (Mich. v i ) . Balac rex Moab mercede u t subaudiatur b a b i l a n t i s , i d est ejtisdein diaboli»
condiixilBalaatu h a r i o l u m , ut malediceretQIiis Israel. per ituitationem filitis, nos cuin eo opprimendo. c t
Sed ille IIOII est pertnisstis a Domino maledicere B odio iniqtto persequendo. Qui diabohts i n pelle ha-
populo suo, c u i benediciio i n ha?reditatein fuerat b i t a t , hoc est i n corde c a r n a l i , quia i n eis t a n i u r o -
repromissa. E t quamvis homiuis maledictio nocere modo requiero i n v e n i l quos couctipisceiitke c a r n a l i *
noii posset i l i cui henedixerat Deu-t, c u m tamen aflectus a constantia atqtie rigore v i r l u t u m resol*
propbelae maledxlto i n benediciionem vertitur, vens, per turpia desideria e m o l l i t . Ubi autetn
q u i d nunc spiritualiter Dei gratia i n electis suis Balaain tilius Beor i n qtia Balac de nostra p e r d i -
agat, manifeste i n o n s t r a l u r . D i c i t namque Apo- lionc cogitauti rcspondeat ostendittir, c u m subiiw
stolus : Scimus quoniam diligentibus Deum omniu fertur. De Setim nsque ad Galgatam, subauditur
cooperantur in bonum. his qui secundum propositum gyrans et circumveniens, et locttm malediclionis
vocati sunt sancti (Rom. vm). exqniieiis. Setiin interpretattir spina. Galgalam r o -
Pro.iheta ergo iniquus maledicere volens popttlo tutabrum dicilur.
Dei ad benedicendtim licet invitus coinpeililur, quia Ilaee est ergo via populi v a n i , et c i r c u i i u s c r r o r i s ,
mala quae reprobi bonis i n f e r u n l , i l l o r u m saluti spimi videlicet et v o l u t a b r t t m , id est cura et volu-
Doinino disponente cooperantur. L o q u i t u r ergo de ptas. Cttra per qtiam ad bujus mtiudi trausitoria
populo suo nunc per prophetam Dominus, el p r i o r a ^ adipisccuda desudat, voluplas vero per quam acqui-
LeneOcin i i ad memoriain revocal, dicens : Popule silis immoderate atque i l l i c i i e utendo se maculal.
mev$ % memenlo % qucrso % quid cogitaverit Batae rex De Setim ergo usque Galgalam, vanus populus nta-
Moab % et quid responderit ei Balaamfilius Beorde Sc- liguo regi respondendo fideles p e r s e q u i i u r , quia
tim usque Gatgaiam 9 ut cognosceres justitiam Do- orones iniqui et per a v a r i t i a m bona temporalia ac-
mini. Erubesce , miser homo. Tu nunquam ob- quirendo, et per incontinentiam acquisitis utendo,
livisci debueras quod tauluin dilectus es a Deo, diabolo s e r v i c u l e s , in perseculiouem bonorum
u t t i b i malediclionem i n i m i c o r u m t u o r u m non tan- e x c i t a n t u r . Ideo autem p e r m i t t u n t u r malr contra
l u u i m o d o nocere non p e r m i t i e r e l , sed eam quoque benos saevire, ut oslendantur non posse profieere, e t
libi i u lenediciionem commuiaret : verurn nunc ipsa eorum malignitas. quanto inanior ostendilur,
curo ipse bonorum largitor te h o r u m r e m i n i s c i l a n t o Dei gratia e l misericordia erga nos eviden
rogat, quid a l i u d qttam le posl tanta beneficia ac- tior efliciaiur. Hoc est e n i m quod sequttur, ut co-
cepta i n g r a t u m adhuc atque imniemorein p e r m a n - gnoceres justitiam sive raiscricordiara Domini. Ac si
sisse demotislrat? Quod si Judaeus ingralus benefi- dicerel: Ideo ex parle relaxati sunt, ut agnosce-
e i o r u m Dei r e m i n i s c i n o l u i t , cave saltem, l u C b r i - res p e r i c u l u i u ; ideo p r o h i b i l i sunt, u t inlelligeres
stiane, ne unquara eorum quae t i b i in.pensa s u n l Q uude esset l i b i praesidiuin. Tautis ergo beneficiis
bonorura obliviscaris. Cave, i n q u a r a , et tanlo acceplis q u i d t i b i j a m restat, nisi ut gratias agas
magis cav.% quanto delerius est si tti i i i g r a l u s per- et Saivatori tuo atque protectori recompensatione
s t i t e r i s , q u i majora i l l o beneficia a Deo accepisse digna respondeas? Nam si popultis vantis suo regi
comprobaris. Habes eititii ct l u Balac bostem tuuro, perdilionem b o n o r u m m a c b i n a n t i respondet, q u i d
q u i te indesinenler p e r s e q u i t u r : e l contra te o u i i i i popcltis fidelis atque electus? Noune m u l t o magis
teinpore consilia m«ligna m e d i u t u r . Qui etiam suo regi bonos liberanti atque salvanti obediendo
melucns ne forte suis viribus ad subversionem t u i et serviendo respondere debet? Sed dices fortas-*
n o n suflicial, iiiiqutini prophelam et avarttm ad te sis : Quid dignttm offeram Domino ? Curvabo genu
nialediceiidiiiii proposila mercede i n v i t a t . Batac Deo excelso ? Nunquid offcram ei holocautomata
namque qui iiiicrprelatttr elidens, ipse est Salanas et vitulos anniculos? Nunquid ptacari potest Deus
adversaritis nosler, et hostis pessimus, a quo pro- in mitlibus arielum, aut in multis miilibus hircorum
straios alque elisos ille sanat et e r i g i t ; de quo i n pinguium ? (Mich. vi.) Haec enim omnia a me aliena
psalmo c a u i t u r : Dominus erigil elisos% Dominus stttit, et ideo pro mea saiute digna reeompcnsaiio
diHgit jusios (Psat. O L V ) . Iste Balac rex et Moab; esse non possunt. Sed fortasse satisfaciam, si dft-
 551 A P P E N D I X AD IICGON i OPERA DOGMATICA. 552
dero primogenluim metim p r o scelere meo, f r u c t o m facere, sed etiara d i l i g e r e , quia magis facit q u i affe-
v s n t r i s mei p r o peccato animae meae. Haec lamen ctu pietatis c o m p a t i t u r , quam q u i ex debito praece-
e x t r a me sunt, q u a m v i s e x me processerunt, e l q u i ptionis miseretur. Oportet ergo te p r i m u i n facere
iueipsum abstuli etiam si t o t u m praeter me dedero, j t i d i c i t i m ut qnod recte discernis, opere corapleas;
nondum plene d e b i t u m r e s i i t u i . Quid ergo faciam ? detnde diligere misericordiam, u t bonum quod agis
q u i d d a b o ? q u i t l reddam ? ento* relribuam Domino non ex l i m o r e , sed ex ainore facias. Postremo solbV
pro omnibut quce retribuit mihi? (Pia/.cxv.) lndicabo c i t u m ineedere, ne vel b o n u m , qtiod necdum habee,
l i b i , b o m o quid s i t bonum, et quid Detis quaerata te.
t
non merearis accipere, vel bonum quod babes
Vtique facere judicium, diligere misericordiam (Mich. amitlas. P o r r o i n his t r i b u s t r i n i t a t i i n te operantt
v i ) , et sollicitum ambulare cum Deo tuo. T r i a baec cooperaris. Sapientia enint te ad agnitionem v e r i t a -
sunt quae offerre debes, quia et Deus, q u i T r i n i t a s tis i l l u m i n a t , cbaritas lo ad desiderium bouitatis
cst, non ntsi t r i n o sacriucio digite placari potest. inflaramat, paternilas i n te custodit quod creavit,
Offer ergo j t i d i c i u m F i l i o j u d i c i . Offer misericor- ne pereat. Per i l h i m i n a t i t e m ergo sapieutiam t i b i
d i a m Sp r i t u i sanclo c b a r i l a t i . Olfer sollicitudinem collucentem, reclura discernis; pcr iuflaramautem
paierniiati. Ad sapientiam pertinet d i s c r e t i o , ad c h a r i t a t e m , t i b i coardenlem, m i s e r e r i s ; pcr p r o v i -
c b a r i l a l e m pictas, ad paternitatem solliciludo. Sic dentem p a i e r n i l a l e m , t i b i contiienlem, temelipsum
tamen offer, ttt tteque i n discretione ntunertim t t n i - cnslodis. Per t r i n i t a t e m ilaque cooperando triniuii,
l a l e m t i i n i t a l i s dividas, neque i n participaiione do- t r i n i i a t i s imago efliceris; vertimque tunc s a c r i f i -
norttm, t r i n i t a t e m uititatis confundas, sed s i n - c i n m teipstim Deo offers, c t i m ad ejus s i m i l i t u d i n e m
gnlis sua, et simitl u n i singula exhtbeas. Si jttste reformaris. Quod, etc. Amen.
j u d i c a s , j u s t u m judicem bonoras. Si misei icordiam TIT. C. De apparitione Chritti duobus dixcipulis
diligis* eum q u i pius est acceptabiii sacrificio vene- euntibus in casteilum quod dicilur Emmaut.
r a r i s . S i sollicilns i n timore Dei semper ambulas, Jesus i n via ambulaniibus faciein suam abscondit
placas tibi eoeleslem Patrem, qttem pro peccatis l u i s (Luc. XXIV), ostcnsttriis eani i n p a t r i a . Propterea i n
offenstim babebas. fine vi;e cum discutnbere caqnssenl, f r e g i l Jesus
Nunc ergo asculta qtiale sit j u d i c i u m quoJ facere paiiem, u t i m e r i o r a ejtts palescerent, et i b i ettin
j u b e r i s . P r i m u m est t i b i j u d i c i u m faciendum de te- aguoveruitl, qttia posl vitac hiijus cursuin i t i regno
ipso, deiude i n t e r te et proxfmttm t u t i m , postremode cojiorum cum A b r a h a m et Isaac et Jaeob discoin-
p r o x i ' i i o ttio. I n eo j u d i c i o quo judicas lemetipsum, bentes, et stiper mensain ejus edentes et bibentes i n
csse dobes d i s t r i c t u s . I n eo j u d i c i o quo judicas inter acterno convivio Jesu claritatem videbiint. Nunc
t e e t p r o x i m t i m t u u n i , debesessejustus. I n eojtidieio auteiii i u t c r i m i n via peregrinus apparcl. ut e x s i l i u i n
qtto jtidicas p r o x i m u i n t u u m , debes esse pius. Te- nostruin agnoscattius, e l quod alia est p a i r i a i i o s l r a .
ipstim j u d i c a r e debes hoc modo. Considera d i l i g e n - Et colloquendo corda ad atnorem iiiflaminat, sed
t e r q u i d facis et q u ' d non facis; q u i d facere debes, oculosad couteinplalioiiem adhuc non revelat. Qut
q u i d fa erc non debes; postca haec ad invicem ergo in via ex serraonibus Jcsu ignem amoris c o r d e
conferendo perpende, an idem est quod facis et c o u c i p i u n t , i n flne viae claritatem ejus v i d e b u n t .
quod deltes, et an idem quod non facis et quod non Sunt itaque linguae igneae quae veuiunt ad uos, et
debes. Quod si i t a inveneris, gaude. Si autem idem verba flammantia quotidie ChristOm nobis loquen-
esse perspexeris quod faeis et qiiod non debes, aut l e m audimus, quia spirittim C b r i s t i non habet qut
quod non facis et quod debes, t i m e . I n t e r te et verba C b r i s t i audieudo non ardet. Spiritus e u i m
proximum tuum boc modo judicare debes. Vide sanctus super discipulos C h r i s t i i n liiiguis igueis
q u i d facias p r o x i m o l u o , et q u i d tibi faciat p r o x i - apparuit, et ipse Cliristus a m b u l a n l i u m i u via lo-
m u s tuus. Si ilre l i b i bonnm facit, et tu i l l i boiiurn quendo corda iiiflanimavit, quibus non qtiasi a ca-
reddis, makis non es. Si ille t i b i m a l u m facit, et t u p i l e , setl quasi a laiere se sociavit, quia euni nobis
IHi m a l u m reddis, bonus non es. Si ilfe l i b i bonum non n a t u r a , sed gralia i n hujus vitae via c o m i t c m
f a c i t , et t t i i l l i nraluin reddis, malus es. Si ille t i b i dedit,
m a l u m f a c i l , et t u i l i i bontiin reddis, boiitts es. De TIT. C l . De Chritto. ove el pastore bono.
p r o x i m o tno hoc modo judieare dcbes. Vide q u i d - Christus p r i u s ovis f u i t , postea pastor factus est.
q u i d facit, an c e r i u m bontim, an d u b i u m b o n u m , an Ovis a n i m a l est raaiisueliim e l mtindum. l n m a n -
e e r t u m m a l u m , an d u b i u m m a h i m . Si c e r t u m bo- suetudine h u i n i l i U s , i n inunditia castiias significa-
num est, p a r v u m m a g u u m , niagnum majus e x i s t i - t u r . H u m i l i l a s duplex e s t : p r i i n a , qua pr.eesse n o n
mes. S i d u b i u m bonuni est, v e r u m puta. Si c e r t u m appeUs; secunda, qua subesse diligas. M u l t i enira
m a l u m e s t , magnum p a r v u m , parvum minus j u d i c a . sunt q u i pncesse noiunt, fugientes laborcm non h o -
S i d u b i u m m a l u m est, bonum p u t a . Hoc est j u d i - norero; q u i taraen subesse dedignautur. Qui quando
c i u m v e r u m , j u d i c i u m b o n u m , j u d i c i o m Deo p l a c i - i n praecepto obedientiae m u r m u r a n t , qttasi ad pa*sio-
tum. Quod si t u i l l i non solum discernendo, sed nem ducti recalcitrant. H i profecto oves non sunt
e t i a m faciendo i n sacrificium o b l u l e r i s , placabis nec imilatores i l l i u s , q u i ticut ovis ad occitionem
|ram, et gratiain conseqneris. ductut ett, et non aperuit os tuum (Ita. LIII). Si-
k D c i n d e sequitur diigere miscricordiam. Non soium i n i h t c r castitas duplcx est. A l i a foris pcr m u n d i t i a m
 533 MISCELLAN A. - LIB. I . 534
corporis, siia intus per m u n d i t i a m cordis. Munditia t p r * p a r a r e n l u r u l , dum v i n u m novum fundcrelur i n
corporis est abstinere a malo opere; munditia cor- tttres novos, p r i m u m inundarentur, ne iiifusum
d i s , sincerum esse a maia dclectatione. Qui ergo p o l l u e r e t u r ; poslca ligarentur, ne effiisum a m i l t c * ^
n i u n d i t i a m et mansueludinem hahel, ovis esl. E t r c t t i r . M u n d a r e n l u r a gaudio i n i q u i t a i i s , ligarenltir
qui ovis bona e s t , sic landem paslor (ieri potesl, contra gaudium vauitatis. Non c n i m bonum gatt-
q u i p r i u s i n sua subjectione d i d i c i t , quomodo aliis ditim venire p o l u i i , nisi prius recederet i n a l u m .
pr.eesse possit. Quidam enim sunt pastorcs, qitidaui Malum gaudium cat gaudium i n i q u i t a l i s , el m a l u m
m e r c e n a r i i , quidam l u p i . Pastores sunt qtii oves gaudium esl gaudiuin vanitatis. Gauditim i n i q u i l a t i *
dUigunl; m c r c e n a r i i , q u i Janam et lac a c c i p i u n i ; p o l l u i t ; gaitdium vanilatis effundit. Gaudium i n i -
l u p i , qtti carnes comedunl. Paslores cuslodiunt in q u i i a t i s r e d d i l vas sordidum; gaudiiim vanilalis
prosperilaie, et defendunt i n adversitate. Mercena- reddit vas rimosttm. Gaudium i n i q u i t a i i s , qttando
r i i cuslodiunl i n prosperitaie, sed non defeudunt in p e c c a l u t n d i l i g i l u r ; gaudiutn vanilatis,qttuiido t r a n s -
adversitate. L u p i non cuslodiunt in prosperiialo, ct itotia amantur. Ejicc ergo qitod raalum esl, tit
Occidtuit i n adversitate. Pastores salutetn quaerunl, quod bonum est pcrcipere possis. Effttnde a n i a r i l u -
niercenarii liicruin appetunl. L u p i , pcccali male- d i n e m , u t dulccdine implearis. Spirilus sanctus
r i a m vel liceutiatn ovibus danies, occidunt. P r i m i * gaudium cst, e l Spiritus sanctus ? m o r e s t . Ejico
sunt d i l i g e u t e s , secundi negligentes, l o r l i i pesli- spirilum mundi ct spirituin diaboli, u t accipias
i>iiies. S p i r i l u m Dei. S p i r i l u s dial oli operaltir gattdiiim
i n i q u i l a t i s , et spiritus nitindi operaittr gaudiura
T I T . C l l . De eo quod tcriptum etl: < Niti ego abiero
vanilatis. E t sunt mala gaudia ista : quoniam
Puracletus non venieL *
alterum culpam h a b e t , alterum occasiottem cnl-
Niti ego abiero Paraclelut non veniet (Joan. xvi).
jwe. V c n i t autem S p i r i i u s Dei, c u m ejceti fuerint
Chiisttis discipulis corporalem pneseniiam sqhtra-
spiritus m a l i , el i n t r a t ba! ita» u l u m cordis, et ope-
xit, nt ctim s p i r i l u a l i t e r amare disccrenl. Erat
r a t u r gaudiuin s u i i m , et a m o r c m s t t u i n ; uon sicitt
quippe el ipse prius sccuudum eamdem corporalem
spiriltis t l i a b o l i , ncqtie s i c u l spiritus m u n d i , se4
praesentiam paraclems, i d est cousolalor, et hatc
gaudittm bonum et amorem b o i i u m . P r i m u m gau-
consolatio quasi lac crat de carne manaiis parvulis.
diuin veritatis, i n quo j n s l i l i a d i l i g i l u r , postea gatt-
Proplerea subtractum est l a c , ut ad pcrfeclionein
djum felicitatis in quo de praeinio justitia? percepto
spirilalis atnoris convalesccreni. Ascendit i n ccelum
e x s u l i a t u r ; gaudium veritalis conlra gaudium i n i -
u t corda posl sc t r a b e r e l , et dileciio pergeret posl
q t t i l a l i s ; gatidiuin felicitatis contra gauditim v a o i -
d i l e c t u m . llsqne hodie Chrisius amicos suos in S c r -
(atis. E t expellunt bona gaudia gatidia mala. E t
p l u r a sacra ct sacramenlis Ecclesiae atque aliis
c u m ipsa cor iinplere cceperitit, titnc p r t m u m agno-
visibiiibus v i r t u t m n exerciliis quasi qttadam corpo-
scit homo qtiod pritna vera tion fueruut, quoniam
r a i i pracsentia c o n s o l a t t i r : q u o r t i m usum dum a l i -
nec piena esse potuerunt i n gaudio iniquitatis, neo
qttando dispensatione s u b l r a h i l , quasi quamdam
permanentia i n gaudio vanitatis.
humanilatcm suam a b o c u l i s i n l n e n t i u m subducit,
u t spiritualis amoris dulcedinem tanlo purius p c r c i - N u n c a t t t e m vcra gaudia advenerunt plena et
p i a n l , quominus foris habent etiam de opcre virttttis oeterna, sicut Salvntor p r o m i s i t , ut gaudium vestrum
ad quod menlem suam per intentionem effun- sit ptenum, et gaudium vettruux nemo tottat a vobis
daut. (Joan. x v i ) . lpsum ergo gaudittm araor esi, et ope-
T I T . C I I L De Spiritu Dei el spiritu mundi per quem ratur spiritus idera et gaudium et araorem Amorem
contummala tunt omnia. quando r e q i i i r i m u s , gaudinm. quando possidemii».
Spiritus Domini replevit orbem terrarum (Sap. i). Tamen ipsumdesiderium sine gaudto esse non p o t e s t ;
Quid m i r i i m si Spiritus Domini implere p o l i i i t corda nec ipsa adeplio sine ainore. ltaque gaudium ipsum
homiiitim q u i implet orbem l e r r a r u m ? Nuuc ergo aiuor cst, el ipse araor g i u d i u m est, quoniam i u eo
i n i p l c t u m esl quod Domimts Jcsus Chrislus i n pas- > quod amemus gautlcmiis, e i i d de quo gaiidemus
sione stia p r x d i x e r u t : Comummatum ett (Joan. xix). d i l i g i m u s , et esi gattditim bontttn ct amor bonus et
Antequain S p i r i l u s sancliis venit ad corda borninuin gaudlum maluin et amor inalus s i m i l i i e r . Est eniin
non poluil dici, contummatum ett. Propler hoc amor Dei, ei cst amor m u n d i , el anior peccali. Q u i -
enim omuia facta sunt a quo facla sttnl, vel in datn enim solum Deum amaut Quidam a l i u d praeter
nativitate vel i n pas&ione, vel in resurrecihne vcl Deuin ctim Deo amant, n i h i l lameii contra Deura.
i n ascensione Jesu C h r i s t i , sive in rneieiis onniibus A l i i coutra Dcum qmedatu amant, et h i Deum non
quac Verbum i n c a r n a l u m visibilitdr operalum cst amant. Qui soitim Detim a m a n t , cedificant tuper
ad reparationem h o m i i i u m , ttt hoc bonum suum re- fundamentum aurum % argentum et tapides pretiosos
cip^rct homo, ad qttod condilus fuerat, sine quo (l Cor. i n ) . In auro imellectum, in argenlo elo-
n i h i l p r o l u i l , c u m quo n i h i l d e l u i i . E l propterea q u i u m , i n iapidibus pretiosis opus i n c o r r u p l u m . Q u i
i n hoc consummata sunt oninia quae propter hoc praeter Deum aliud a m a n l , et tamen Deum plus
facta sunt omnia. B o t m s e n i m carnis portatus fue- amant, asdificant tuper fundamentum lignum, fenum,
r a t ad torcular crucis, et cxpressione facta fluere stipulam (ibid.). I n liguis aflectum cognolionis, in
ccepit mustum d i y i u i l a l i s , ct voluit ut vasa cordiura feno affectum possessionis, iu stipula affectum f a m i *
555 A P P E N D I X A D I I U G O M S O P E I U DOGMATICA. 530
l i a r t a t i s . l u r p i b u s oniuibus eisi peccatuin non est, A f ructtis, quem facis i n ea, m e r i l u m esl. F r n c t o s
occasio lamen peccati c o n s t t i . Qui contra Deum quem capies ex ea, praetniuin est. Si facis i n ea
aliquid a m a n t , i i super fundamentum non acdificant, fructus digttos i n m e r i t o , capies ex ea f n i c l u s aeter-
sed destruuiit fuiidamentum, quia amor Dei i n cor- nos i n praemio. Quid est poenitenlia? Dolor peccati.
de esss nen potest ubi non est vel solns, sicut i n i i s Quid est dignus f r u c l u s poenilentiae? Satisfaciio d e -
quisolum Deum amant, vel s u m m u s , sicut i n iis q u i l i c t i . Agite dignot (ructus pcenitentias (Malth. m).
cum Deo alind amant, nec lamen contra Deum.lii eo T r i a ista cousidera: poenitentiam, f r u c t u m , d i g n u t n .
auiein a m o r e q u o cum Deo aliud a m a t u r , gaudium Si de erraio doles, hoc est, poenilentia, per f r t i c l u m
e>l vanitatis. In eo amore quo contra Deum a l i q u i d ostende dolorem. Si m i i l a s l i volttntatem perseqtterd
a m a l u r , gaudium i n i q u i t a t i s . Iiiic amor m u n d i i n f l - i u i q u i t a t e m . Post pcenilenliam dolorem cordis, f r o -
i i l ; b i c a m o r peccali poIluit.£t transit mundus et con- ctos sequaitir maceratio carnis.
tttpiscentia ejus (1 Joan. n ) ; verbum aulem Domini T I T . C V I . De tribus quce sunt in pcenitentia.
manet in aternum (Psal. c x v i u ) . E t qui credit i n verbo Tria snnt i n pcenitentia : dolor p n e l e r i t i , c u -
cjus et habet s p i r i l i t m cjus, hic maitet i n aeternum, stodia futuri, satisfaclio delicii. Ne pceniiens
sicut ipsc i n aeternum manet. Qtti ctiim inslabilis est iu futuro damnetur, facit custodia futuri. Ne
p e r g a m t i t i i n i n i q u i t a t i s , vel q u i i u s t a b i i i a d h a e r e t p e r B p u n i a l u r , facit satisfactio d e l i c t i . Si ergo securus
gaudium vatiitalis, hic non polest manere in aeter vis esse, cave f u t u r a , corrige praeterita. Dulor c u l -
n u m , nec g u i u m v e r u m habere quod faisum est pam p l a c a t ; satisfactio v i t i u m sanat ; ctistodia sa-
per i n i q i i i t a i e m . e l t r a n s i l o r i u m per vanitatem. Qui nilatem servat. l n his custodia futiiri primtim
autem s p i i i t u m Dei manentem habet, gaudium locum tenet, dolor praeteriti secundum, novissimtun
habet v e r u m et plenum et aelei n u m , quia p e r m a - satisfactio d e l i c t i . Quae p r i m a t a n l u i n proflcit q u a n -
nens d i l i g i t , et stabili adhaerei, et possidet c o n s u m - t u m caelera duo chTciunt. Ideo Salvator solam h a n c ,
m a t u m Lonum. Hoc eniiu t o t u m boniim est homiuis i d est custodiam f u t u r i , quasi p n c c i p u a m et i n qua
i ognoscere et amare Creatorcm suiim. Propterea omnis puenilentiie fructus consistat sibi coufltentibus
iinguae igneae apostolis datae sunt, u t i n iingtiis sit i n j u n x i t : Vade et amptius noti peccare (Joan vm):
cogititio v e r i t a t i s , i n igne amor v i r t t i t i s . I n lingua et : Vade in pace (Marc. v). El iternm : Vide ne
e n i m verbiim est, i n igne flamma. Et verbum q u i d e m quid tibi delerius contingat (Joan. v). Ilaec l i ia sic
ad cognitiouem p e r t i n e t , ignis vero ad dilectionem. pensanda sunt, ut s i t d o l o r p l e n u s , custodia pcrfecta,
E t ideo verbtim c u m igtte veuit, sapientia cum dile- satisfaclio condigna.
tiione, u t alterum i l i u m i n a r e t , altertim i n f l a m - T I T . C V I I . De sapientia in faciendo bono, et de
m a r e t : alterum contra i g n o r a m b m , alterum contra C patientia in toterundo mato.
coucnpisceiitiain. H;cc vero dona non nisi i n u n u m I n duobus s e r v i t u r Deo, faciendo bonum el p a -
congregatis, et ad superiora sublevatts venire potue- tietido m a l u m . I n confessoribus remuuerattir boua
r o n t . Congregatis per consensum, sublevatis per actio, i n marlyribuspassio. A d agenduin boiium ne-
desiderium. Cottgregaiis per dilectiouem p r o x i m i s u - cessaria esl sapientia; ad tolerandum maltim ucces-
b l e v a i i s p i r dileciiouemOei Et nosergo, si lalia dona saria est pattetitia. Sapicnt a ut boniim b e n e l i a l ; pa-
perciperc volutnus, tales simus. Quo I etc. A m e u . (ientia, ue maittmpatiens malus flal. Qttt eiiiin boitum
T I T . C l \ .De sacramento et re sacramenli pcenHentias. facll in boua materia operatur, sed si bonum bene
Sacrame iitun poeniter.tiae est exterior exbibitio noit facit, per malain formam bona tnateria deforma-
operis, res sacrame t i , vera c o n t t i t i o cordis. Si t u r . Bona estfoima, ubi uec plus i i c c m i n u s j u s t o est.
saeramentuin suscipis, opera poenitenle facias, S i p i u s j t i s i o s i i , p e c c a t u m est; si minus j n s l o s i t , d e l i c -
haLerem saeramenti i n vera c o n t r i t i o n e , ne fruslra t u m . I g i t u r q u i bonum bene facit, qiiasibonaemateri»
speeiemsine v t r i t a l e ostendas. Tanta est porniien- bonain fonnam iinprimit. A d tolerantiam autem
t i a l o a , qnanla est contritio tua, quanta est devotio mali patientia necessaria est, quia q u i iitaio per
t a a . C o n t r i t i o , pro malo quod f e c i s t i ; devotio, pro i m p a t i e n l i a m c e d i l , a bono recedil. Sictit etiiui
bono recnperando quod anti3isti. Noli i g i l u r dicere : D m a l u m quod est culpa faciendum non esl, sic maltiin
T a n t u m j e j u n a v i , t a n t u m v i g i l a v i , tanta opera niise- quod esl pcena paiiendtim est. Poena atitem dolor
rtcordi» feci. T a n t t i m in his omnibus f e n s t i , q u a n - est, dwlor vero aliud non est nisi c u m a m i l t i t t i r
t n i n i n his omnibus prcfecisli. Noli numerare fo i a , q u o d a m a l u r ; vel i n abreiiuiiliatioiieculpae,cuui pec-
seil f r t i c t u m . Noii pensare paleam, sed grana. Opns catuai quod pritis delectabal r e l i n q u i l u r vcl i i t a b r e -
sine c o n t r i t i o n e flos esl sine f r u c t u . C o n t r i t i o sine ntiniiatione posscssionis propriae, ctun terrena sub-
opere, f j u r t u s est sine m-tturltate. stautia quae foris possidcbatur, deseritur, vel i n abre-
T I T . CV. De virtute pccnitentia?. niintiitionedelect.ilionismiindanaecum carnaliumsen-
Vis scire, h o m o , qtianta est v i r t u s paenitentiae. suumlasc via m o r l i l i c a i u r . In o t n n i b u s h i s labor est,
Attende, d i c a m quod possum. T o t u m attfert qtiod nec siue dolore quidquam h o r u m lieripotest. Haec i g i -
mitiaittr datttiiatio; t o i u m confert qttod p r o m i t i t Ittt eslpaliei.ttasaifctoruttt.Q ibustinentiaiudeserunt,
sahis. Qoattlum p u l t s esl hoc? Bene consiJera. Mala apostatatit. Post iiltimatn abrenuulialionem, p r i m o
a t o r n a a t i f e t l , L o n a a ' l c r n n confert T a l i s a c taif.nsesl per vanilatem, quia miiitdaiinni jttctiiiditatcm ad vo-
frttcltts poRiiiienlhc. Huuc f r u c t u m confert pcemicn- bipiatcm r c p c t i i u t . Post sccutitlaiit, secundo per c o -
tia : S i fructttm feceris in ca fi uciuin capies ex ea. p i d i t a t c m , qtiia postpo^ilas divi ia> mundi ad snper-
837 MISCELLAKEA. — LIB. I 5*3
fltiitaletm a x i b i u n l . Post p r i m a m , l e r l i o per iniqut- A
TIT. C I X . De fuga EUw a facie Jezabel.
l a i e m , qua anteacla peccaia et diraissa iterareprae-
s u m u u t . Ilaque paiienlia ad lolerantiam necessaria Elias i m p i a m Jezabcl fugiens i n spcluuca ab-
est ne habeat liomo per van talem i n consilio i m -
y sconditur (/// Reg. x i x ) , quia nonnunquam aniinus
p i c r u m , n e c s t e t p e r cupiditatem i n v i a p e c c a i o r u m , pro vitanda carnis t u r p i t u d i n e declinat; nondum
nec sedeal per iniquilatem i n cathedra peslileniiae. lameii ad deserendam ejusdem carnis inansionem
Job ad m u n d i j u c u i i d i i a e m m i u i m e respexerat q u i a u i m a t u r . Jesabel quippe quod interpretatur tter-
d i c e b a i : Si viui tolem cum fulgeret, et lunam ince- quilinium terrv, c a m i s conctipiscentiam s i g u i f i c a t :
dentem ctare ordine suo (Job x x x i ) . Post divitias cujtis persecutionem servus Dei fttgiens, i n speltinca
i n u n d i apostaiaie David nos p r o h bet dicens : Noli l a t i t a t , quia licet ad calcandam s p u r c i l i a m animatits
amutari in eo qui protperatur in via tua (Ptat. sit, nondum tamen ad lolerantiam passionum robo-
x x x v i ) . Posl peccata dimissa apostalare ipse D o m i - ratus. Unde et i l l i d h j n a vocc |>er iucrepatioitciti
nus p r o b i b e i . d i c e n s : Vade et ampliut noli peccare d i c i t n r : Quid hic facis, Etia f (Ibid.) Non enim ad
(Joan. m ) . Et p r o p h e l a : Obtervabo me ab iniquitaie b o c factus es, ut sttb latebra carnis moraiii tibi fa-
mea (Ptal. x v n ) . I g i t u r homo accedens ad servitu cias exeuntli ad conteinplaiidam faciem Creatoris.
leinDeistet i n loco suo per patientiam, n t non B S u
9 * 8 ° *ta in otlio tpelunca! tuat (f»m\). S u r g r ,
r e r e t

ccdat nec recedal. Operetur bonum pro adiinplendo ad superiora erigere. Surge, ne tolus terrae iiihae-
p r i m o debito, patiatur m a l u m p r o expiando primo reas. Surge, appetens quae sursum sunt. Sta i n osiio
delicto. Nam u t facial boniim factus est bomo, u t speiuiicae tuae, sta perseverantia, sta patientia. Per-
paiiatur m a l u m , fccit homo. Pro eo i g i t u r quod severantia, ut uon abeas r e t r o r s u m . Palieniia ut
factus est facit bonum, pro eo quod fecit p a l i l u r ante tempus ad exitom non festines. Sta, cxspecia
roalitm. Primus enim homo sic factus est ut p r o - donec voceris. Sta paratus per desiderium exeuudi.
ficeret de bono inno<e i i i « , per bonum obedientiae, Sta fixus per ohedientiam sustinendi. Sta in ostio
ad bonum gloriae. Sed inutans locum et innocentiam speluncae, ut ncc ingrediaris per concupiscentiam,
drserens, deficere ccepit, et i r e de malo i n i q u i l a t i s nec egrediaris per i m p a l i e n t i a m . Sta i n ostio spe-
per maium mortalitatis ad malum damnalionis. luncae tuae, et ecce pertrausibit Dominus. Quomodo
Venit autem Salvator, et monslravit aliatti v i a m , bomo per concupiscentiam c a r n i iuhaerens Detnn
qua ad patriam reveriatur homo. per bonum j t i s t i - videre poterit, cmn ille eliam q u i l o t o desiderio ad
tiae et malum pomae, ad bonum gloriae. exitttm carnis i n h i a t , \i hac corruptione adhuc posi-
TIT. C V I I L Quomodo tt debeat quitque Deo in c 1°» ™> » iranseunlem videre queal? I n hac ergo
n n i s

cibum pra?parare mortaliiatis caiigine adventus Dci ad animam i n t r a n s -

Ad mentam magnam tedittit. Contidtrale qna itu fit, quia quod h i c d c ipsiusdulcedine m u t a b i l i i e r
vobit apponuntur. et tcitote quia oportet vot timilia vivenlibus ostenditur, ab ipso animo, qttamvis i l l u -
prerparare (Eccli. x x x i ) . Ecce Dominus prandium minato, ad snae c o r r u p t i o n i s lenebras rursutn rela-
paravit vobis, fratres, per exempla sanctorum sue- bente nequaqiiam diu r e t i n e t u r . Ecce pertrantibH
r t u n , modo reficiens vos ad m e r t l u m , donec postea Dominut. Spiritut grandit et fortit tnbrertent men-
coenam paret itt gaudio s a n c t o m m , salians vos per tet et conlerent petrat; non in tpiritu Dominut. Pott
p n e m i u m . Tauros suos et altilia sua occidit, ut ad tpiritum commotio; non in commotione Dominut.
actionem et coiitemplaiioneui pascamini per eos Pott commotionem ignit; non in igne Dominut.
q u o r u m in terra caro jngttiti poi tavit i n lalnire boni Potl ignem tibilut aurce lenit (ibid.). Ecce preambti-
operis; et ad coeluin mens s u b l c a t a fucrat per vo- los Dei, s p i r i t u m , coinmolionem et ignem. Non ve-
latum contemplatioiiis. Has carues i n mensa Dei n i t Doinimis ad te nisi p r i u s isti veniant. S p i r i t u s
e d i i i s , u t per carnalia refecti ad spiritnalia proficia- est t e r r o r j u d i c i i aeterni, q u i si i n cor peccatoris i n i -
tis. Verumtamen scire debetie quod elixas carnes, pegerit, et montes superbiae dejicit, et petras d u r i
id est aqtta coclas mensa Dei non recipit. Audislis ^ tiae dissolvit. Sed hic neqtiaquam Deus esse d i c i t u r .
enim qtialiter agnus paschalis non aqna c o q u i , sed quia anima qtiam adhuc t i m o r perdilionis aflicit,
assari praecipilur (Exod. x u ) , et post restirrectio- nondiim perfectae c h a r i l a i i s dulcedinetn sentit.Post
nem a Christo piscis assus c u m favo mellis m a n d u - spiritttm commolio sequitur, quia terrore j u d i c i i
calur (Luc. x x i v ) . Aqua e n i m carnes i n se coactas conciissa mens mox a sua stabiliiate movetnr. Post
e m o l l i t , et ideo forte quia Deus molles carnes non commotionem vero ignis sequitur, quia post anxie-
amat et dissolulas, assala commendalur. Mollis latem futtiri saBCtiii adversum se saeviens animus ar-
e t i i m caro est quae t l i c i t , " f e r r e non possunt, tolerare dore coinpunctionis i i i f i a m i n a l u r . Posireino igni s i -
non valeo, dissolvor, deficio. Hanc carnem non bilus aune leuis succedit, quia post longa c o m p u n -
amat Dens, sed igne passionis t o r r i d a m et tribula- clionis tncendia purgata nteiis, auTata s p i r i t u , con-
l a l i o n i s toleratttia solidatam. Si ergo carne reficimi- solationis refrigeritim s e n l i t . l b i notandum quod T

n i , reficite i u carue. Si fesla vobis Deus facit, facile cum i n praecedenlibus non essc Duininus d i c i i u r , s i -
vos e l i l l i festa. Si vos ille gaudcre dc se et de bilo aurae lenis nequaquam esse n c g a t t i r ; qtiia n i -
suis t r i b u i t , faciie i l l i . g a u d i u m de vobis: hoc est m i r i t m illa solnm nicns cjus dulccdiiium perciptt,
eniut similia pr<cpararc. qn;e posl taborcm pcenitentias et anxietalem, conso-
5~9 ArPENDIX AD IIUGONIS OPERA DOGMATICA. Ii0
lationis refrigerio percepto i n spe propitiationis d i - A m u l l i t u d o , sicut i n v i i i i s , ita et i n v i r t u t i b u s inve-
VJII.-C reqmescit. n i l u r . D i c i t u r i n libro Job : Procul adoralur bellum,
T I T . CX. De duobut nuntiis ad nos missis. exhortalionem ducum et ululalum exercitut (Job
Fuil Itomo missus a Deo cui nomen erat Joannee x x x i x ) . Habet enini v i t i o r u m itiultiludo regem seu
(Joan. i).Duos nuntios misit Deus i n luinc m u n d u m , regiuaiu, habel et duces, habet et populos e l exer-
servum el F i l i u m . Prius servum ut corominaretur, cilus. Regina esl sttperbia, duces vitia c a p i l a l i a ,
postea F i l i u m ut consolarelur. Servus attulit t i m o - exercitus esl tiuiversa iuala suhseqtieiUia. Primum
r e m , Filius aniorem. Servus i i u n l i a v i i quod timere- ergo duces v i t i o r u m quasi i n pugna exhorlationen.
mus; F i l i s rcvelavil quod amaremus. Duo enitn, facioui, quia homineui i u ralione faciendi d e c i p i u n t ;
fratres charissimi, abscotidita erant ab oculis b o m i - exercittts autem postea quasi cum ultilatu irruit,
nis, aeierna mala et aelerna bona, et non praevidil quia posl p r i i n a m suggestionem susceptam, l u r b a
liomo vel mala illa ut caverel, vel bona ttt require- v i i i o r u t n seqtiens i n deceptam tnenletn cum v i o l e n -
ret. A d sola praeseutia oculos aperios babeba:, r t tia ct tutnttllu itnpelum facit. Sic et v i r t u t i b u s r e -
ideo quia non videbat homo ubi niagis o p o r t u i l , i n - gitta est h u m i l i t a s ; duces, priticipales virtutes;
dicanda erant illi quse nesciebat. Venit Joannes cla- exercilus, bonorum uuiversilas. Et postquam primae
m a n s : Genimina viperarum, quisvobis monstrabit fu- B virtutes ab homiiie cum quadain raiione suscipiun-
gere a ventura ira ? Agite fructus dignos peeniientiaf t u r , mtix universilas bouoruiii sponle subsequilur«
(Matth. I U ) . N u n l i a t p e r i c u l u t n . suadct cautelam, Ideo hic p r i m u n j duces posuil m y r r h a m et i h u s ;
oslcndit consilium. Bonus servus, bonus n u n t i t i s , post e x e r c i t i i m , tiiiiversuiu p i g m e n i a r i i pulvereni.
piesaeviens, persequendo m i s c r i c o r s ; p e r c u i i t scr- T I T . C X t l . De tribus fesiit, virqinum t confessorum eS
vus, ut sanet Doir.intis. Videle (luos nuntios : Venit martgrum, ei dc bouo coufexsioms.
Joannes f non' manducans nec bibens (Matth. xi); Fesliim esi gaudium. Magiiuin gaudiuin, inagnura
exemplttm poeniicntiae ; Venii filius hominis mandu- fesium. Bonum gaudium, bonum feslum. T r i a s u n t
cans et bibens (ibid.). exemplum misericordiae. Aite- fesla : Fesia v i r g i u u i i i , fesluui coufessoruui, feslum
rum propter mala homiuis : aiterutn propler bona n i a r i y r u m . Festum v i r g i n u m facit qui observantia ca-
Dei. slitatis couscieniiam cxh l . t r a l . Fcstuin coufcssorum
TIT. C X I . De deserto quod est cor hominis; de »ir- facil q u i , clsi g i o r i a r i 11011 polcst de iutegrilale v i r -
gula fumi et de pigmentario el aromalibus. ginitatis, coitsolatur tamen in p u i i t a t e coufa&ionis.
Quae est ista quce uscendit per deserlum sicut vir- Q u i , etsi boiium nou fecit uudc gaudeal, accusavii
guta fumi ex aromatibus myrrha? et thuris et universi tameu et improbavit maluin quod lecit, u t consola-
pulveris pigmentaril ? (Canl» 111.) Dormit et ascendit, tionem inveuiat. Festum i i i a r t y r u i n facit q u i sub
quia foris requiescit et intus s t i r g i l . Desertum est prcssura t r i b i i i a l i o n i s gau !et i u spc r e l r i b u l i o n i s .
mundus propter abundatitiam mali et inopiam b o n i . Considerale, fralres, couscieuti;is ve^tras. Magnum
Deserlum est cor malum, qttia c u l t i i m non esl, et fcstuni facil qtii gatidet de puritate. Nec ille e x c l u -
qermitial noxia, ei in eo bestiae habiiant. Quia enim d i i u r qui consolalur i n b t i i u i l i i a i e . P m i t a s ad v i r -
i n eo agricota Christus non est, et Paler ejus 11011 ginitatem p e r t i n e t ; hiimiiitas ad coufessionem. P r o *
semiuat ibi verbum s u u i n , surgunt germina v i t i o - pterea q u i non teuuistis v i r g i u i t a t e m , amplcctimint
r u m , uiticae concupiscenliae, et spiuac sollicilndinis, h u m i l i t a i e m . Magna v i r t u s csl h u n i i l i t a l i s . Atidacter
e t a l i a t a l i a ; et requiescunt ibi daeinonia, quia 11011 dico quod nec ipsa virgiuitas sine humilitate placel.
est qtii extcrreat. Deserium esl ilem cor b o n u m , Ilttiniiiare ergo e l recoguosce quod es. Iiabet q u i -
quia longe est a strepitu et t u m u l t u , et i>on concul- dem coufessio c r i m i n i s poenain praecedctitem in
c a i u r f r e q n e n l i a t e r r e n a r u m c o g t a l i o n u m , sed virens erubcscentia; sed sequilur fesluin gaudii et couso-
p e r m a n e t e t floridum, e t g e r m i u a v i r t u t t i m p r o i u c i i , lationis 111 boua conscieuiia. Boita recompeusalio
e l cauit i b i l i i r l t i r Spirilus sancttis, et non atiditur posita cst t i b i . Dicis honiiiii peccaiuui t i i u i i i , u l Deus
vox hominis nequc ad hominem pcrtinentis. Virgula 0 taccal. Judicas l u u t noit judicet itic. Cnratti nnc
recia esl et gracilis 111 longutii porrecta. Quia tantum homine confileris u l jttsliliceris, ne coram coelo e i
sursuiii tendil recta essc debet, ct quia arcta est v i a , t e r r a , coram omnibus angelis Dei arguaris e l d a m -
gracilis, ei quia longa. porrecta. Item non est v i r - neris. PropUrea laetctur q u i confitetur ne dam-
gula l i g u i inseusibilis c l d u r i , scd funii qtii spe- uetur.
ciein habct, subsiantiam non habeL Cum eniin cer- TIT. C X I I I . ' De festis sanctorum recolendis.
n i l u r , aliquid esse v i d e t u r ; ciim manus apponitur, Ex magna, fratres charissimi, Salvatoris nontri
n i h i l invenitur. fSic bonus quisquc hic esse videlur pielaie u g i l u r , quod nobis m e r i t t saiiclorum festlva
p c r c a r u i s speciem; sed hic non est pcr dileclioncm. jucunditate recolenda i n d i c u n l u r , qitia i n eo nos
Iteni fumus de igne ascendil, quia desiderium ex Deus nosler et e x h o r t a l u r ad imitationem virltt-
amore veuit. Et qu.Vis fumus ? Ex aromatibus myr~ tum, et a d m i l t i l ad pat ticipaiionem g a u d i o r u i n .
rkce el thuris et universi pulveris pigmentarii. Pigmeii- Propler hoc ad i m i t a t i o n c m v i r t u l u m , u l c o r r i g a t u r
tarius est Christus, pigmenla aromata et v i r t u l e s , m a l i l i a nostra. Propter hoc ad participationem g a u -
m y r r h a carnis mortificatio, thus mentis devotio. d i o r u m , u t consolelur miseria nosira. Duo hsecmala
Univcrsus pulvis pigmentarii virtutum omniuiu nostra sunt : a l t c r u m quod fecimus, alterum quod
041 MISCELLANEA. — LIB. I . 5ii
pattmtir* A l l e m m nialum i n anima ail c n r r u p l i o n c m A pervenis. Facis opus?si non fitiis, non perficis. Ergo
per c u l p a m ; a l t e r u m m a l u m i n corpore ad c o r r e - finis consummatio est, finis perfectio est, finis p e r -
p i i o n e m per pmuain. Contra iitrumque m a l u m Sal- vetttio est; et n i h i l plenum sine fine. N i h i l ergo t i b i
vator noster remedium pncslat, memoriam sancto- sufficiat ante fitiem; n i h i l sufliciat pracler C b r i s t u m ,
r u i n sitorttm. Dttm etiitn cogitamus quod fecerunl, quoniam Chrislus est finis. Donec Christitm habeas
e x c i t a m u r ad imitaiionem bonorutn operum. Dutn nou requiescas; non delicias donec ad C h r i s i u m
vero consideramtis qttod perceperiint, consolaniur pervenias. Chrislus veritas est, et Chrislus sapientia
per pariicipationetn gattdiorum. P r i m a ertiditio est est. Si habitum v i r l t i l i s et s i m i i i t u d i n e m foris as-
etim per palientiam i l l o r u m ad lolerantiain robora- sumpsisli, coepisli. Si veritatem intus habes, perfe-
m u r ; secuuda, cum per teutationeiit eorum ad cau- c i s t i , et habes f t n e m C h r i s t u m , quia Christus veritas
telam i u s i r t i i m u r ; l e r t i a , cutn in correctione i l l o - est. Si vere sapis, et quod sapiendum esl sapis, C h r i -
r t i m post ciilpam ad spetn e r i g i i n u r . Qttia enim sinin habes et sapieuliam habcs, quoniam Christus
eos post I p s u m c r i m i n i s per p w n i t e n l i a i n resur- sapienlia est, et ad finem pervenisti, quoniatn C h r i -
rexisse, et tttinc cum Domitio Deo i n gloriam l a n - stum i u v e n i s t i . Christus enim lumen tuum est, quo
tam assinnptos videmus, nobis qtioque iicet i n pec- illuminaris ad v i r t u l e m diligeudain et ad verila-
cata gravia lapsis, iieqiiaqtiam de Dei misericordia
lem cognoscendam. Non est attlein vera sapieniia
desperandum esse agnoscimtts. Et quia r u r s u m a n -
aliena investigare, sua ignoraie. Et propterea nec
tiqtiutn bostem, etiam contra electos Dei aliquid
sapientia m u u d i , nec prudentia saeculi veram sapien-
pr.cstimpsisse legimus, quanla cautcla adversus ejus
tiam c o n l i n g i i , quoniam illa aliena i n q u i r i t , ista non
ittsidias vigilandtiiii sit non dubitamus. Postremo
profutura c o l l i g i t ; qttod non probat veriias C b r i s l i ,
dtim eos q u i bona operati suttt, tanla propler Deum
nec docet sapieutia C h r i s t i . Propterea, fratres, illant
m i l a pertulisse recolimus , aperte nobis ostendilur
sapientiam quaerite qu;c vera e s t , u t eam sciatis qttai
qttantum nos q u i mala fecitnus, i n adversis paiietitcs
ad salutem vestrani p e r t i n e l , quottiam in illa C h r i -
esse debeamus. Est et alitis fritctus quem memoria
stus est, et illa i n Christo e s t , e l qui ltabet i l l a m ,
saitctorum devoiis tnentibus profert. Nam dum
Christutn habet. Studete ergo veritatem habere, e i
ipsoritm gattdia per congratulationem aspicimus,
sapienliain veram liabere; et habebilis C h r i s l u m
ipsi quoque i n nostra miseria ex hac qtiam cbaritas
linem vestrum i n quo vos cousummari oportet. T o -
i n nobts p a r t u r i t laelitia consolamur. P r i m u m s i q u i -
t u m bontim vestrum Christus est, ipse v i r t u s vestra,
dem gatidemus pro i l l i s , ut postmodum etiam g a u -
ipse sapienlia v e s t r a , ipse e x e m p l u i n , ipse adjuto-
deamus cum i l l i s . P r i i n u m pro illis gaudemus per C f i u . m > p s e v i c U ) r i a j p s e ^
C 0 r 0 | | a I p g u m d | | | g 8 |

charitatcm p r o x i m i , i n qua posituin est m e r i t u m

ipsum desiderate, ipsum amplectimini animo d i l e -
n o s t r u i n ; deinde cutn illis gaudebinius in c h a r i l a t e
ctionis, et recoinpensate vicein retrihutionis. Q u a n -
Dei, u b i servatur prjemiuiu n o s t r u m . Dignum e n i m
luincunque feceritis minus e r i t quam quod ipse p r o
esl, tit praefati sumiis, u t q u i nunc gaudemus pro
vobis s u s t i n u i l . Nondum enim restitistis tisque ad
i l l i s , posimodutn etiam gaudeamus cum i l l i s , ut p r i -
sangninem. Recordamini passionis ejus, recordamini
i n u m gaudiuni consolalio s i l i n via, secundum gau-
patieiiliae ejus, recordamini inansuetudinis et h u m i -
d i u m plcna exsultatio sit in p a t r r . IIoc i g i t u r g a u -
litatis ejus : Cum malediceretur, non maledicebat;
d i u m festum r.osirum cst itt quo |mst laborem e l
eum pateretur 9 non criminabatur (/ Petr. u ) ; c u m
dolorem n o s l r o r u m operum re*pintmus nunc ex
laudabatur, non gloriabntur : cum contemtiebalur,
p a r t c post intervalla quaedam lemporis, donec illud
non indignabatur. Ha?c ergo consideratc, fratres, et
percipinmns i n pleuiludine aeternitatis. l l i c q u o r u m -
si non poiestis aequare, sludelc i m i t a r i . Firmate a n i -
dam sauciorum memoriam certis temporibtts r e c o l i -
mutu vestrum ad patientiam. Magnuin est pati c u m
m c s , i b i visionem o m n i u m sanctorum sine i u i e r v a l -
Christo, et gloriosuin pati pro C l i r i s t o . A u d i l e q u i d
lo teinporis semper habcbimus. Hic quasi parvulis
. .. . .„ v 4
„ " P
u a a r ¥ U I , s
p r o m i l l a t patientibus pro se : Vo$ ettit i n q u i l , qui
n 9

nutriendis per parles i n s l i l l a l u r consolalio, qnando » . . . # # 0 n n

Y 1
. . . permannttit mecum in tentalwmbu* met$. bt ego
fesla singulorum sanctorum per lemporiim iulervalla
ditpono vobi$ $icut diepotuit mihi Paiermeut
t regnum %

d i s l i u g u i m u s ; i b i perfectis tota sitnul influet p l e n i -

t i l edatit et bibatis tuper mensam meam in regno meo
t u ; o , qtiando prjBsenlibus cunctis e r i t Dcus o i n u a
f :

(Luc. x x i t ) . Ilas i g i t o r , f r a t r c s , promissiones ante

i n omnibtis. P r o v i d e i i t e r i ( a q u c , f r a t r e s , u i , s i c u t D e u s
oculos habeie, quoties grave aliquid vel roolestum
vos reflcere dignatus per exempla sanctorutti, ita
p a t i m i n i , quoiies aiiqua vos l e n l a t i o s o l l i c i i a l , quo-
c t vos ipstttn reflciatis per i m i t a t i o n c m sauctoruin.
t i e s a l i q u a molestia g r a v a t ; u t non deficialis animo
Quod ipse pneslare dignetur, elc.
i n tribulatione, quia si nunc permanetis cum Chrlsto
T I T . C X I V . Quod finit legit Chrittut ett et de bono 9
i n tentalione, eritis cum Christo postea i n gloriftca*
finit.
tione. Quod, etc. A m e n .
Fratret 9 finit legit Chrittus ett ad juttitiam omni
T I T . C X V . De duplici quiete et inquictudine.
eredenti (Rom. x ) . Qui autem ad finein uon pervcnit
noitdttro consummatus e s t : Quidquid enim est qttan- Est quies quieta, e l est quies i n q u i e t a ; et est i n -

diu flnis non e s t , nondum totum est. C u r r i s viam? quietudo q u i e l a , et esl inquieludo i n q u i c l a . Quies
quanlumvis pcrgas si arile finero subsislis, non est vacatio ab e x t c r i o r i b u s , inqttictudo occupatio i n
r>r> APPENDtX A D HCGONIS OPERA DOGM\TlCA. 5 U

c x t e r i o r b u s . Quies quieta c s t , quando e l exteritts A d u c e r e a u i e m u x o r e m b o n u m e s t j o r a l i s i n f e r t : E r g e

vacamits ab opere, et 'iitcritis quiescimus a strepitu vult Deus tixorem ducere. Tales stint inept ias s l u l l o r u m
cogitationum. Quies iuquieta est, qiiaudo b o u o cx- qtti ad sonos voctim pendettt. Iterttm aliud : A m a t
terius quiescit ab opere, et interius perslrepit cogi- Deus omnem creaturatn suam ( d i c i l hoe S c r r p t u r a :
lalioue. lnquietudo quieta est, quando exterius Nihit odisti eorum quas fecisti, Domine [Sap. x]).
occupatur i n opere, et lamen iutus apud se i n t r a n - Ergo amal hanc crearuram suam Deus. Sed vidcle
q u i l l i i a l i s sinu quiescil. Iuquietudo inquieta est, ex hoc quanta i n f e r r i possint non decenlia. S i c vi-
quan o ct exterius occupaiur opere, et ititus p e r - dettir his qtti sonos vocuin siuft sensu dijuilicanl.
strepit cogitationc. Ebriosi, iuquittnl, amanl forlia v i n a , et caelera
T I T . C X Y I . De eo quQO* scriptum est: c Favus distit- bujusmodi. Mttlla sttnt lalia q u « dici possent ad
lans labia mea. i hunc inodum. Quid ergo? A n l o t u m negainus, an.
Favus distitians labia mci (Canl. i v ) . Favus Ver- lotum confiiemur? A l t e r u m contra v e r i t a l e m ; a l t e -
hum caro factum cst i n V i r g i n e , distillaus r e d u n - r u m contra p u r i l a i e m esse videtur. Si tottim n p g a -
dnntiam signal. De boc solo quia plcnus gralia fuii, l u r , aliquid Deo subirahiitir qtiod stium esl. Si l o t i t m
dici non p o l u i l : Plui super civitalem unam, et super a s s e r i l u r , aliquid Deo imponitur quod suum n o n
atteram non plui. Pars una eomplnta est, et pars qttce B e s l # j jj
S e discrelionem. Generalis possessio a d
v e l e

compluta non est, aruit (Amns. i v ) . Ipse enitn lotus Dettm p e r l i n e t ; proplerea gencralis p r x d i c a t i o i p s u m
redundans, et graliam fundens, quia quod fecit e l d e c e t : Hominibus autem quibus partes datae s i i i t f ,
d i x i l doctrina f u i l ; qtiod fuit medicina. Alterum particulares locutioites conveniuul. Propler hoc de
exetnplum, alterum reinedium, et de ptenitudine ejus C r e a o r e o m n i u m recte d i c o : Amat t o t u m . De le
omnes accepimus (Joan. i). Ideo d i s t i l l a n s , quia u n i - atitem cujtts dilectio ad partem ' t r a h i l u r , ciijus pos-
cuique secundtim mensuram gratiae infundens. sessio p a r l i debelur, recie dico : l l o c aut i l l u d a n i a s ,
T I T . C X V I I . De duplici gtoria veri Salbmonis Chri- scilicet a u r u m a m a s , argenium amas, pectiniam
sli, a patre el matre. amas. Quare hocde Deo s i m i l i t e r noit dieo? P r o p t e r
Egredimini, filia? Sion, ct videte.regem Salomonem te. Ego quitlem hoc rccte dicere possem : Si tti l i o c
in diademate quo coronavit eum mater sua (Cant. 111). sane ititelligere posses. T u hoc dictttm de te i u t H l i -
E g r e d i m i n i , flliae Sion. Egredimini et i n g r e d i m i n i , gcre consuevisli. Propterea de Deo hoc nou dico
c t videte regem Salomouetii. E g r e d i m i n i , et videte propler t e , ne t u hoc audiens idipsum de j l o d i c i
i n eo quod maler d e d i t . I n g r e d i m i n i el videte i n eo putes, quod d i c l u m esl de te. Propterea l i b i parco e t
quod Pater dedit. Quod enim mater dedit foris e s l ; discerno locutionem, ne rem commtinem existhnes*
quod P a t e r d e d i t i n t u s e s l . M a t e r d e d i t i n f i r m i t a t e m , p ... . , . ... .... ... _ M

, v . . m . .. ^ A l t u d est amor tittts, alitid amor i l l i u s . Idctrco c t u n

Paier dedit majeslatem. Mater dedit subslanliam
c a r n i s , Pater dedit consortium majestalis. Mater
dedit i n quo v i c i t , Pater dedit i n quo regnavit. Mater
dedit i n quo victor c o r o n a t u r , Pater dedit i n quo
regnans adoratur. I n eo quod a Patre habet de super-
nis prostravit s u p e r b u m ; i n eo qtiod a malre habei i n
i n l e r i s spoliavit a v a r u n i . I b i victor ab angelis c o l l a u -
daUir; hic vincens e l tritimphans ab hominibtis glo-
r i f l c a t u r : Egredimini ergo. filice Sion et t videle Sa/o-
nionem. Egredimini et videte quod foris est, et l a u -
date. Ingredimiiii et videie qtiod inlus est,ct adorate.
Egredimini per compassioiiem, ingredimini per c o n -
lemplationem. Egredimini visiiantes
ingredimini admirantes gloriantem. E g r e d i m i n i , c l
r . . . . ? . .
fovele i n membris suis adhuc i n d r i n u m ; ingrediinini D quodam
e l videlc i n seipso excelsum. Si pios senscrit h u m i -
l i s . p i u m se exhibebil sublimis.
T I T . C X V I I I . Qnod generalis prwdicatio
ctat. particularis homines; atque ita quomodo Deus
ubique est, ei de argutiis dialecticis.
Logicalis flocalis] d i c i t : Sequere cursum sermo-
nis : Quod ubiqtte est hic est. Deus esl tibiqtte. Si
ubique csl, quid dicam? Iiif.:r.iui quod non deccl?
Eece loctts sordidum qttiddam baliens. et d i x i t m i b i
cogiiaiio mea : Si Deus nbiqtie esl, illic cst. k e m si
uhique uon est Deus,et alicubi est; est ubi est,et est
ubi noii est Si aulem loctis esl ubi est Deus, el locus
u b i iton c s i , localis est Deus. Quod enim nusquam
sit qtiis d cal? I t e r u m a l i u d : V u i t Deus omiie b o n u m ;
d i x c r o : T u hoc ainas, caveo d i c e r e : Ille amal h o c ,
ne sic putes ipsum amare, s i c i t amas t u . Ego a t i l e i n
dicere posscin recte, si l u «nlelligerc non posses
prave. Sic dico : Ubique e s t ; el tamen dicere parco
de quibusdam locis : l l l i c e s t . ne sic eum illic esse
p u t e s , qtiemadmodum est q u r d setuitdutn le est, e t
noti deccnte Deum tnodo est. Sic dico • Oinne b o -
num v t t l l ; e t t a m e n de quodam de quo dico : Bouuiii
est hoc, dicere parco : l l o c v u l l , propler te, nc e x i s i i -
mes eum sic velle sicut tu v i s , et ad hoc velle ad
quod lit vis.
T I T - C X I X . Quomodo debitores non sumus carni elc. %
patienlem;
Fralres, debitores sumus non carni, ut secundttm
. / D v ...
c . . . ..
. . n earnem vuamus (Ram. v i n i . S p i n t u s hoiiiims medio
.......... loco. . . . constitotus,
. . . . . . . . . supra se Creatorem siitttn
habet, cui subjecius esse debet; stibsc carnem stiam,
cui debet esse p r a l a l u s . A l i u d ergo debet Creaiori
Deum de-
propter subjectionem, aliud carni propter pi-aclatio-
nem. Creatori propler subjectionem debet, u l i m u -
quam praeter voltiiitatem ejusse movcat. C a m i pn>-
pter pr.elationem debet, i»t eam secuudiim a r b i t r i t i t u
rationis diviuitus illtiminarc disponat. Juslilia eniiti
voluiitalis htimanae est v o i u n i a l i divinae pcr omi.ia
conformari, e l quod illa stando habet, m o t u e l ap-
pelitu boni desiderii a i l i p i s c i , u t nec exlra illant
efllual pnesumeus ca qna» nou tlebet; ncc infra illam
subsislat, toi pens ab iis (pia* debet. Hoc cst ergo
debitum spiritus :ul Creatorcm, u l per omnia secuu *
 M I S C E L L A N E A . — I.IB. I . Mtf
54*
dutn ipsius volnntatem movcatttr. Debilutn auiem ad A g r a l n l a m i i r ergo b o n i l a i i de lania majestate propier
cartiem, u l illtus appetUtim, nec e x l r a suiim j m l i - ipsum, n e p r o nobis a f l k i a i t t r ; congrattilamur i m -
c i u m eflluere, nec infra snhsislerc p a i i a l i t r . Quia mensilali de tanla bonitale propter nos, u t nobis
e n i m spirilus sessor esl, et caro j t i m e n l u m , frenum compatiatur. E t i n his oinnibus a d m i r a l i o mxgna

ei debel, u t prcecipitem a malo cobibeai, e l calcaria, e s t e t stupor m e n t i , quando non dediguator DCUH

m pigram ad bonum exciiando excrceat, e t p a b u l u m bumilia et infirma noslra. Et quia i l l i pietas facit
se non i n d i g n u m , quod nobis miseria necessarium
u l e j u s i n f i r m i l a l e i n suslenlet ne dclicial. In stabulo
reddit. Qiiemadmodum malerna pielas sordemetn
pabttlum, in via calcaria et frenum, boc esl i n quiele
puertim non abborret, sed qtiodammodo deleciatur
n t i t r i m e i i l u n i , i n exercilalione cohibitiouem et i n c i -
contrectans et deosculans, nec ignoininiosttm p i t t t l
l a m e n l u m . Frena est t i m o r , . c a l c a r i a amor. Cum
indigna suslinere, quia diicclio p u l c h r u m facil q u i d -
e n i m ad delectationem praecipitem itnpellit deside-
quid dilecti necessitas exposcit, sic ergo pia mens
r i u m cnlpje, cohibct a deleclatione limeinem p r o v i -
Deum suum contemplatur, et ipsa sua conieuipla-
dentia posnae^lu boc e n i m qttod c e m i t qttod post
tione suaviter reflciiur ei dttlce i l l i est semper ad
culpam pceiia s e q u i t u r , sive i n c o r r e c l i o n e , sive
considerandttm qtiod ad amauduin et laiidaitdttm
d a m n a t i o n e : refrenatttr a culpa sive i n opere, sivc
B semper est sttave. T r i p l i c i t c r atitein atiimus Dettitt
in delectationc. T i m o r ergo fretium. ipse t i m o r c o h i -
contemplatitr, in seipso, i n operibus sttis, ct in j m l i -
bet et s t r i n g i t ehTueutem n n i n i u m , et sistit etim ad
ciis suis. I n seipso, bonum, i n operibus suis, ma-
tolerantiam, osteudens facilius malam concttpiscen-
g n u m ; in judicits sttis, j i t s t u m ; i n seipso, a m a b i l c m ;
t i a m vincere qttam malam conscienliam tolerare; et
in operibus suis, m i r a b i l e m ; in j u d i c i i s suis, mc-
eligit d u r t i m u t duritis evadat. Deiude v e n i l a m o r ,
tuendiim.
et stimtilat excitando pigram ad e x e r c i t i n m boni
T I T . C X X I . Quod anima hominem excruciat et excr •
o p e r i s , demonslrans alacriter tolerandum laborem
eet iit huc vita.
o p e r i s , pro recotnpcnsalione lantae retribtitionis.
Homo i n miseria et ad miseriam natusest. Quotl
Nam quod facimus t r a n s i l o r i u m est e l flnein h a h e t f
non esset, si homo non peccasset. P r i m i t m e n i m
quod autem exspcctamtis, aeternttm est e l finein uon
in magna juctinditate f u i t , et ab illa i n snnnnam
habet. Merces est vita sine m o r l e , gaitdium sinc
felicitatem pervenire d e b t t i i ; sed qttia obedientiam
moerore, jucunditas sinc dolore. Si ergo IKCC v i i a
non t e n u i t , nec retinere potuit quod habttit, nec
quae tnorte finitur, l a n l i i m d i l i g i t u r , u t pro cjus
adipisci qtiod habiturus f u i l . I g i l u r ad miseriam
siLore quidquid pro ipsa desiderari potest libeuier
dejecius et ad miseriam reservatus, ccepit i n eodetn
uVspiciaiur, ne sola ipsa a i n i t t a t n r , qtio desiderio c c i a r i el exerceri. C r u c i a r i , t t l culpam agnoscerel;
o n i

iltuc feslinare debemus, ttbi nec vita morie tertni exerceri, ut ad misericordiam reparari possei. Ut i n
n o i u r , nec gaudiiim ullo moerore c o r r u m p i t u r , nec dolore sentirel bonum quod perdidit, i n exerciialione
j u c t t n d i u s dolore afficiltir? Haec itaqtie constderatio proliceret ad bonmn quml habilurtis fuit. T o t i i t n
a n i m u m per desiderium amoris alacriter currere ergo ad crttciaitim verstiin est quotl creattim fuerat
facil ad tolerantiam passionis, u t gravia non s i n l ad j n c i i n d i t a t e m , ut iu omiiibus dolorem e l laboretn
qttaecunque finiri possttnt i u tempore, c u m post ipsa iitvenial, u t i n sui afll clione et praesentem m i s e r i a m ,
seciitura stint quaj plena consistent, et perfecla hona et amissam felicitalem agnoscat.
i n aeternitate. IIoc est ergo quod d i c i t u r : Fralret,
TIT. CXXII. Quod verbum Dei tolum bonum eet
debitore* eumue non carni. Debitores e n i m stitnus
anima?.
c a m i , ut eam cohibeamtis ab i n i q u i l a l e , e l exercea-
Ex duabus substanliis constat homo, auiina <*t
mus i n v i r t u t e , et siislentemus i n i n f i r m i t a l e , sed
c a m e ; e l u i r a q i i e boiiuiti suum habet. Bonuni caruis
debitoros non sumtis e i , ut secundum iilain vivamtts.
esl mundiis cuin abundantia jiicunditalis su:r. bo-
Iloc est euiin sccutidtim i l l a m vivere, videlicet se-
num animae est Deus cttm afllueniia dulcedinis sua?.
cundtuti conctipiscetttias e l desideria illius, ut quod
Si ergo botia caruis tanta s u n t , hona anitmc qunnia
i l l a h o r r e t t i i g i a m u s , e t q u o d d i l i g i t a p p e t a m u s . Quod D esse putanda sunt? Qtianlo enim anima carne mc-
si faceremtts, nec a tttaio dcctmaremus, nec botitiiti lior est, lanto bonum animae bono carnis melius ess^
facererotis. necesse est. Omnia auiein quae v i s i b i l i l e r boua
T I T . C X X . De dupiici et item tripiici contem^latione sunt, bona l a n l u m . n l d i c t u m esl, carnis sunt, et
Dei. ad boniim animae periingere nuliatentts posstint.
Mens pia j t i g i coulemplalionc Creatoris sui reflci- Qtiidqttid dulce est ad g i i s t u m , qnidquid redolensad
t n r , et qtiauto magis cjus bonitatem cogilat, tanto olfactum, qttidqtiid plattsibiie ad a t i d i t u m , quidquift
ampiius ejus amore iuflaminalur. M i r a l u r pietatem lcnc ad l a c t t i m , qttidqitid pulchrntn ad visttm,* c a r m
qttae t-tntam niajeslatem ad nostram compassionetn h l a n d i i i i r et j t i c u n d u m est atl c a r n c m , et non c^t
i n f l e c l i l ; m i r a l t t r majeMatcm, quae larilam piclatetn aniiiKc boiiitui in his omuibus. Pritntini cous der.i
noslri compassione e l providentia afllci et p e r l n r - ipsum visibile hiittf n, qtiod visibilibus omnibus j u -
bari non s i n i l . Si euim tanta bonilas essei, et lauta cundiim e s t , s i u e q u o u i h i l est visibilc. Ipsum ergo
majesias non esset, mala nostra ad Dctini rcdunda- inagntim bonum cst, ct iuter caeiera bona visibiii.i
r e n l . Si atitem lanta majeslas esset el tanla bonilas n i - g i s bonum c l jucunditts bontim cst; el kimeu
tion esset, bona ejus ad nos non dcscendcrcnt. Co.;- boutitn auimae essc ncu potcst. illutiiiiiat c u i m
547 APPENDIX Al> HUGONIS OPERA DOGMATICA. S48
lumen i s l t i d , sed otulos carnis l a n i u t n , quta si A T I T . C X X V . De tribut gradibut ahnincntiee.
ocjulos animae i l h t m i n a r e l , i n hoc Iumiue posiltis Primus gradus abslinenliau esl conteutuin esse i i s
omuis veruin agnoseerel. Nunc aulem sine isio I n - qtiae d t i i t u r ; sccundtis, se in bis temperare; l c r i i u s ,
ntine verilas videiur. Ac per hoc istud lumen non e\ bis aliquid cxcipere.
i l l u m i n a l oculos per quos v i d e i t t r . S i c u i ergo visi- TIT. C X X V I . Quod multi sola euriotitate reriiatem
bile luiiien oculos ineniis i l l u m i i i a r e non poiest, sic qnarunl.
cibus carnis menlis faniein salurarc non potest. Sed Pilalus interrogavit Jestim : Quid ett veritat*
aunt extra omnia haec c l foris adhaerentia, quasi (Joan. x v i n . ) e l s l a t i i n egressus csl i n praetorium.
paleae cibtts j t i m e n t o r u m ; iila atttein quae exlrinse- Fecit ergo quaestionem, et non exspectavit respon-
cus sunt bona, quasi ex adipe f r u m e n i i panis, cibus sionem. Sic m u l l i Irausitorio fervore ad Deum con-
bomiuum. Propterea filii Jertisalem paleas non versi vcra bona desiderare i n c i p i o n t ; sed eadem
manducant, scd adipe f r u m e n l i satianlur, quia omnes meutis m u t a b i l i t a t e i t e r u m ad transiloria^ eflfusi, i n
qui i n t e r n a m dulcedinem guslare coeperunt, q u i d - meuiis proposilo non persistunt. Quaerunt ergo
q u i d extrinsecus transilorie deleclat et secuuduin conversi per desiderium veritatis, sed non exspe-
c a r n e m dulce v i d e t u r , despiciunt. Ilabet ergo caro c l a n t responsionem aversi per appelilttm vanitatis.
c i b u m s u u m , quo r e i i c i t u r ; babet et anitna cibum B TIT. CXXVII. De duplici tuperbia.
s u u m , quo s g i n a t i i r . Ipse autem cibus auiinae ver- Duo sunl gencra elationis. Alttrum intus per
bui.' Dei est, et ipsura verbum idem lumen esl qtio siiperbiaiu, alterum foris per l y p u m e l a t o n i s . S u -
i t l u i u i i i a l t i r , c t cibus quo rcficitur : l u m e n , quo cla- perbia eiiim iutus est, jactanlia foris. Superbia
r e s c i l ad cogtiiliotieiu v c r i t a l i s ; cibtis, quo pitigue- alia c s l , qtta in stti considcralione animus i i i u t m e -
scit et hilarescit ad ainoretn bonilatis. ipsum ergo s c i l ; alia, qua i n sui comparalione caeleros despicil.
v e r b u m Dei p r i m o se e f f u i i d i l , deinde se iiifuudit. Siuiiliter jaclaittia foris, alia est qna i n sui osi« n t n -
E f l t i n d i l ut v i d e a t u r ; infundit u t percipiatur. Si tione homo blandum se simulat, aiia qua se c r u d t -
e n i m se non effunderel, non ccgnoscerelur; si se lem et mctuendum «'emonstrat. I n p r i m a piarere
n e n i n f u n d e r e t , n o n gustaretur. P r i m o ergo se n i t i l u r , in secuuda placcre d e d i g n a u r . Ex p r i m o
efludit et perceptibile fecit per c r e a t u r a m ; secundo, i g i t n r gei.ere superbiae i n quo hon.o sibi placel,
per carnem assutnptain; tertio adbtic quotidie se p r i n i u m nascitur genus jactanliae i n qtio c e t e r i s
effundit per vocem h u m a u a m . Posi p r i m a i n effusio- piacere tlesideral; ct ex sectindo gcncre superhiae,
nem infusum est e l oonceptiim per v i s u n i . Post i n quo alio^ despicit, sccundum na ci u r genus j a -
secundain infusionem iufiisum est et coiicepliim per ^ clautia , quo se aiiis non a m a b i l c m , sed itietuendum
1

fideui. Post tertiam eflusionem i n f u i i d i i u r ct conci- moiislrarc laborat.

p i t u r per cognitionem; ei pascit tjbique e l r c i i c i i . TIT. C X X V I I I . De duplici humiitae.
Primo ad inanifestatiouciti, sectindo ad salulem, Duo stitit genera hitmilitatis. P r i m u i n ad se,
t e r t i o ad i n s t r u c l i o i t e m . Primo ne mali exctiscntur, secundum ad alios. H u m i l i t a s ad se est qtia q u K q i i e
sccuudo ut praedestinuli salventur, t c r l i o ttt e r u d i t i de semelipso parva e x i s t i m a i . Humilhas ad alros cst
iiiformeitiur. qua bona a l i o r u m botno sine invidia et livore cont-
mendat. Per p r i m a m bumilitatem praeesse non c u p i l ;
TIT. C X X I I I . Quod tcientia et cura dupliciter Dco
utiribuitur. per secnndam snbesse n o n c o i i l e n i u i t . Humilitas facit
Cogniiio vel scientia alia d i c i t u r secttndum con- u l mala sua homo non excuset. Pietas facit ttt mala
templalioneui, alia sccundum insinuationcm. S i m i - aliena uon aggravet. Item h i i m i l i i a s facit u t quae in
l i t e r cura Dei, alia secundttin p r o v i d c n t i a m , alia se latent secuiidtim verilaiem j u d i c e t ; pietas facil
sectindtim praeceplionem. Secmidum contemplaiio- ttl quae in aliis uon patenl ad meliorem partem i u -
nem scit numerutn onn iuin r e r t i m ; secimdum i n - clinet. I!inc est ipiod sancti \ i r i semelipsos tam
sinuationem nescire d i c i t t i r , quia scientiam non t r i - dislricte d j u d i c a n t , el cuucios sibi m c r i l o aiiiepo-
b u i t . S i m i l i t e r sccundiim provideutiam cura est c i p nondos p u l a n t . Vident eniin sua, et quae mauifesO
de o m u i b u s ; secundtim S c n p i u r a m et pracccplio- stinl, et quae occulta ; aliorum autem niauifcsla t a n -
netn non est ciira i i l i de bobns. l u u i . Cttin itaqtte de alicnis occultis judicare non
TIT. CXXIV. De dnabut ptriibui concupitcenlia* p r . r s t i m a n i , nisi qtiantnm pieiatc niovcnlc, hona esse
mundante. exisiimwni, plura sunt quae in se mala vident, ubt
Concupisccntia mtiudi duas paries habet, hone- c l manifcsla ct occulla v i d e n l , qtiam quae i u a l i i s ,
Slatein et i t t i l i t a t c m . Quae iiuo cum pariter iiisunl ubi mattifesla tatttuin v i d c n l . Nam, etsi qttaiido
magis modcrata sttitl, quia vicissim sc t e m p c r a n t ; qu:edain occulla alieua ex manifestis drprchettduut,
e t q u i ab allero sc rcstringunt ad alterum iminode- sua tamen d i s l r i c t e pcr v e i i t a t c m j u d i c a n t ; illa a u -
ratitis se effiindunl. A l i i honesta appctunt, <|tiia lati- l e m per pieiatem exctisando, judicare non praesu-
dabiles apparere v o l u n l . A l i i houesla appetunt, quia m u n t . Hinc ergo fit ut iuferiorcs se cunctis e x i s i i -
despicabilcs videri erubescant. A l i i houcsta fugiunt m c n t , et hoc illis sentire dulce sit qtto.I sua mala
propter h u m i l i l a l e m . A l i i honesta fugiunt proptcr aggravaie et a l i o r u m allevare possil.
simulatioucm. Ulilitns ila appctcnJa e s l , ut n a t u r a TIT. C X X I X . Quid vernithnno.
fovcatur, c l culpa cxbtingualur. Unum cst i n hciniuc t u i t t l i j n d i i i u m cst c u m
549 MISCELLANEA. — LIB. I . 530
Deo. Hoc autem est consensus r a t i o n i s ; et hoc vere A n i m per se, alterum per prophetam suum. Iste
ipse est homo, rneiera hominis et i n homine. Iloc stmt duae portne m o r t i s : cnpiditas et timor;quas
solum si b o n i i m est, non est ad inalum qtiidquid in si cui c l a t t d u n t u r , non e r i t quo mundus i n g r e -
homine est, sive sit boiium sive sit malitm : el hoc diattir.
s o l u m , si nialuni est, non est ad bonum quidqtiid i n T I T . C X X X I V . Quomodo malns bono vivat, et qnod
ltomine est, sive s i l m a l t i m , sive sit bonum. Sciendum esse bonum et in eo perseverare uon sit ab ho-
mine. .
etiam quod sicut i n bonis post proposittim boniun
Omuis rei exemplum sub ccelo. Sunt m a l i q u i
quaedatn affecliones inalorum sttnt non ad culpam,
nunqitain boni flunl. S u n l boni q u i semper i n bono
et tatnen aliquando occasio culp-.e, sic et in malis
consislunt. I l l i tiunqtiam surgunt, i s l i nunquam ca-
cura proposito malo sunt affecliones quaulain bono-
dunt. A l i i q u i cum cecideriut non r e s u r g i i n l ; a l i i
r u m non ad m e r i l u m , quae tamen sa?pe f i u m occasio
cadtint el resurgiint. Qui nunquam s u r g u u l vel n u n -
pcenitentiae.
quam resurguni, mali sunt. Qtii ntiitqnam cadunt vel
TIT. C X X X . De Iribus spiritibus.
cuin ceciderint restirgunt, boni s u u l . Sic duo sunt
T r e s sunl s p i r i l u s : Spiritus Dei, spiriltis hominis,
genera m a l o r t u n , el duo b o n o r u m ; et ubique inalus
spiritus diaboli. S p i r i l u s Dei et spiriltts diaboti i m - _ . . _ . . . n
r
. . . . . . . . . o n bono v i v i t . Qui nunquam boiii liunt exetnplum sunt
inomles sunt, aller i u bono, allcr m malo. Spirittts " . . . 7.. • . •
bonis ut iulelligant nou esse cx se quod boni sunt,
Itominis nunc huc, nunc illuc flectitttr; c t cui se
quia, si bonum esse ex hotniue esset, otniiis homo
sociat aliquando est servus, aliquamlo socius. S c r i -
bonus esset. I i e r t i m q n i a bouo cadunt e l non re-
p t u m esl eniin : Non enim vos estis qui loquimini 9
surgunt, exemplum sunt bonis, ut sciant g r a t i a m
sed Spiritus Patris vestri qui loquiturin vobisiMatth.
esse non solum quod bonum accepertint, sed etiam
x i v ; Mare. x m ) . Et de a l t e r o : Scitis quiacum gentes
quod i n bono perseveraverunt. Si enim perseverare
eesetis ad simulacra mnta prout ducebamini euntes
nominis esset, nulltis caderet.
(I Cor. x t i ) . Si s p i r i l u s homiuis aliquando d n c i t u r ,
T I T . C X X X V . De duplici fine et me;.io.
atiquando t r a h i t n r : Ubi erat impetus spiritus, iltuc
V i t a morialis medio loco constiluta est, et habct
gradiebantur (Ezech. l ) .
ad dexteram siiam vitam aeternam, ad sinistram a u -
T I T . C X X X I . De ditectore et dilecto duplici. tem suam mortem perpetuam. E t ex vita qttidem
lndica mihiquem ditigil anima mea (Cant. i ) . A l t c r aeterna babet qttod vila est. Ex morte autem acierna
est dilectus animne et dilcctor aniinae; alter dilectus habet quod mortalis est. Via atilem qua ad dexte-
carnis et dileclor c a m i s . Chrislus dilectits animac ratn i t u r est j u s t i t i a ; via vero qua i l t i r ad s i n i s t r a m ,
est etdilector. Mundus dilectus carnis est et dilector. C culpa. E t fleclitur ista v i i a mortalis sive tnors v i -
Dilector q u i d i l i g i l ; dileclus q u i d i l i g i l u r . In boc p r e - lalis aiiqiiando per culpam ad m o r t e m , aliquando
b a t u r quod Christtis dileclor animae esl, quia i n octi- per j u s t i l i a i i i ad v i l a m . E l qtiae ad vitam pervetiit,
l i s e j u s n i h i l inierest qualis spcciescaruis, ubi anima amplius non cadit, sicut qu;e ad mortem pcrvenit
pulchra esl. Dilcclus atitcm animae ideoipseesl, amplius nou resurgit. F i t i i s enim uterque i i n m o b i i i s
quia i n perfruendo ipso anima deleclalur. Tale et- est; mcdium mobiie et fluctuai doi.ec stabiliatur.
e n i m bonum esl s a p i e n t i a , q u o p c r f r u i uisi rationalis Jn quamcunque enim pariem ceciderit iignum, ibi
n a i u r a non polest. Sicul caro mtitido p e r f r u i t i t r et manebit, sive ad austrum sive ad aquiionem (Ec-
delectatur, et oculus carnis hoc d i l i g i t quod capit; cle. xi).
et q u i amat specicm, amat e l illa quae speciem com- T I T . C X X X V L De duplici judicio superborum.
mendant. De moulibus surgunt nubes, quia corda tumida
TIT. C X X X I I . t Venite od me 9 omnes qui iaboratit a himine v e r i l a l i s t a l i g a n t . R u r s u m ftilmina m o n -
et ouerati tslis. i les f e r i t i n t , quia polentes inajus j u d i c i u m siiment.
Venile ad me, omnes qui laboratis et onerali estis, T I T . C X X X V T I . Societatem vitat prwsentis instabitem
et ego reficiam vos (Mailh. x i ) . Labore fatigati, onere esse et separationem trittem.
g r a v a t i , inedia macerali, vcuite ad me. Qualis ad D Hoc est unum de iuagnis malis viiic pr.rscnt #,
q u a l e m ; Clausi, ad o s t i t i m ; aegroti, ad medicum ; quod dividttntur ab invicem et s i m u l csse i.ou pos-
natifragi, ad p o r l t i m . A d oslium l u m i n i s , ad p o r t u m sunt q u i et unum habent o r t u m et a n i m i i m . l n boc
quielis, ad ntedicutn salulis. A d o s t i u m , u l egressi ergo tanlo magis lattdabilis i u v e n i t u r i n coiijunctio-
verilatem videatis; ad inedicum, tit c u r a l i ad s a n i * ne socielas, quanto ntagis lacditur i n scparatioue
t a l e m convalescatis; ad p o r i u m , u t collectipost l a - cbaritas.
borem quiescatis. V a c u i , u t lumine v e r i t a l i s i r a - T I T . C X X X V I l l . De laude compassionis.
pleamini; onerati, u t pondcre peccatorum alle- 0 Beata anima qtiae compassionem habere po-
vemini; Iaboran;es, u l qtiiete adepta console- t e s t ! Omues p a t i u n t u r , patici compatiunliir. Quanto
mini. autem laudabilius est compati quain pali? Pati
T I T . C X X X l l l . De mortis duabus porlis. siquidein possunt i m p i i ; compali autcin uon n i s i
Qui cupidilate peccanl sumanl David e x e m p l u m , pii.
ut resurganl. Qui t i m o r c peccant sumant Pelrum T I T . C X X X I X . Quare bestice crucientur qucs culyam
exemplum, itt resurganl. Uterque cecidil, et uterque non habenl.
r c s u r r c x i t , quia Cbiistus u t r u m q u c respexii, altc- Si pocna culpae debetur, q u i non peccaveruct.
551 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATiCA.
quare paliuntttr. Pcena hominis j t i s u est, quia A e i recessus auimacad Deiim sive a Deo.AccenMis ad
peccavtl. CaMera quare pttniunlur. quae ttoit pecca
veruul? SeJ quaepropter hominem fat l t stit.l, prep er
hominem p u n i u n l u r . A m p l i i i s adhuc : quia si non
peccassel homo, iaborarent propter homineiii quae
propter homiiiem facta sunt, t t l sciat homo qttantt
est aptid Detint salus s u a ; pro quo oinitia laboraut
ne soltis ipse b b o r e t , e l u t discat pceuam t i m c r e ,
pceiiant videns laborautiuin i n poeita.
T I T . C X L . Quomodo homo a Deo et a se recestil et
quomodo redit.
I l o i n o p r i m u t n per supei biain recessit a Deo; po-
stea per coiicupisceutiain recessit a semetipso. Per
stipcrbiani faclus est diabolus. Per concupi&cetiiiain
factus est sicut equus et mulus, quibus non est intet-
lectus (Psal. x x x i ) . Nunc per h u m i l i t a t e m r e v e r t i l u r D maneat i n delectalione.
ad Deum, per i n u i i d i t i a m r c v e r t i t u r ad semetipsum.
Per huiniliiateiii meretur g l o r i a m . Per inunditiain
itieretur i i i c o r r u p t i o n e m , g l o r i a m deitatis, i n c o r r u -
ptionein iiuiimrtalitatis.
T I T . C X L l . Quod homo se et sua male diligit.
Ebt quidatn amor hominis ad se e l ad sua, ad v i -
tain suain et ad concupisceittiam suam. A d vitam
huam quia vtilt hic esse; ad coiiciipiscentiain suam
qtia vult hic esse c u m i s t i s . A d v i i a m stiam, qtta
d i l i g i t mtiuduin ; ad concttpiscemiain suain, qtta d i -
l i g i t ea qtine i n mundo s u n l . A d v i t a m suatit, qua
negligit Dettin; ad concupiscentiam suam, qtia o b l i -
viscitur D e u m . A d v i t a m suain, qua refugit adversa;
ad coitcupisceutiam suam qna appeiit prospera.
Refugit timore, appelit c u p i d i t a i e ; e l v i v u n t u i e i u b i a C dulcedinis.
hoiniitis quae IIOII suut m o r l i l i c a t . i super l e r r a m . V i -
v i m l et s e i i i i u n t . V i v i i u t discretione, ^eiiiiuiit dele-
ctatione. Discretione i n bono et m a l o ; delectatione
i n solo bono. DiscreCione i n i i s quae odittnt et d i l i -
g u u t ; deleclatione i n bis quae d i l i g u n t . Et blandiun-
t u r oculi ad species illet ebrosas, u t aperiantur ad
videiidtiiu. B l a i i d i t i n t u r aures ad cantica sonora, ad
verba oliosa, t i t a p c r i a i i t t t r ad a u d i e n d u m . B l a n d i u n -
l u r nares :MI odoreiu sttavem, u t aperiantur ad olfa-
c i e n d i i m . B l a i i d i n n t u r fauces ad sapores d t i l c t s , t i t
aperiaiilttr ad gustandum. B l a n d i i i n l u r matius ad
taclus molles, ut p o r r i g a n t u r ad l a i i g e u d u i i i ; et l u -
x u r i a t loia niassa naturae fermeitto inaliliae et ne-
q u i l i j c . Malitias, i n manifesto; neqttiliae, i n abscon-
d i t o . M a l i t i u s i n o p e r e ; nequitke, i n cogitalione. 0 v e r b u m , per sacramentum,
Malitia?, c a r e n s s i n c e r i l a t e ; nequitiae, carens veriiah*.
E t amat hotno perverse se et stia, et n t i l r i t germi-
na, et c x h i b c l mala mcmbra sua arma i n i q u i t a i i s ,
abjicieus disciplinani ct bonitatem odietts, ne con-
i r i s l e l membra s u a ; iaxat frena oculis et aurilms,
t t l i n t r e u t et exeant ad delectaliones sttas et cum
deleclationibus suis, et ad omnes sensus, ut gau-
deant et c o u f r u a i i t u r gaudiis suis, futuros dolorcs
non prospicieus, p r i m u m per negligeiiliam, postea
per contcniptitin.
T l T . C X L I I . De ilinere trium dierumel Irium noclium;
et de uccessu ad Deum ei recessu ab eo.
Ibimus vium trium dieram tn desertum, ttf sacrifi-
cemns Dco no$:io (Exod. i i t ) . Est qt:id;:m acccs^us
554
Dettm, recessus a Deo. A b e u n t i iter esl per n o c i e m ;
rcdeunti i l e r est per d i e m . Quot noctibus recedit,
tot diebus r e d i t . A b e u n t i priniae nociis iter est p e r
superbiain, qua Deum deserit. Sectindae n o c t i s iter
est per coiicupisceniiam, qua alia praeter D e u i n a p -
p e l i t . Tertiae noctis i t e r est per obslinantiam [ o b s t i -
nationeni], qua i n alienis extra Deum r e q u i e s c i t . I n
superbia cst v a u i t a s ; itt conctipiscenlia d e l e c t a t i o ;
iu obstinaiiiia consensus. Per vamtaiein i g i i u r a b i t ,
per dclectationem slat, ' per consensuin sedet. Per
superbiam a Deo recedcns vadit ad se, u t r e q u i e s c a t
in se. Per coucupiscenliam dcscendit sub se, t i t r e -
qtiiescat i n carne. Per obstiuaiitiam t r a b i l u r extra
se, t i l requiescat i n carnc visibilium specie, et per-
P r i m u m , vadit de vinute
sua g l o r i a r i , secundo, vadit i u v i t i i s suis deleetari;
l e r t i o , vadit i n i r a n s i l o r i i s cousolari. P r i m o , Mate-
dictus homo qui confidil in homine (Jerem. xvn). 8 e -
cundo, Qui ponit carnem brachium suum (ibid.):Tet-
t i o , Qui •peruvil in muliitudine diviliarum suarum, et
pravatuit in vaniiatesua (Psai. u ) . Reverleuie a u -
lem pritiue diei i t e r est quando intentionem s u a m
couverlit ab eo quod extra ipsura e s t a d i d q u o d i p s a
esi. Sccunda? tliei i t e r est qtiando ab eo quod esi,
auimo d u c i t u r ad id quod esse debet. Tertiae d l e i
iter esl qtiatido a perceptione illuminationis r a p U t . r
ad foniem luminis. Prima reversio est ab alieuis s d
propria. Sectiuda cst a malis ad bona. Tertia est a
studio v i r t u t i s ad perceptionem internae et aetertiac
T I T . C X L I I I . Quomodo Deus et cibue dicitur per co-
gnitiontm et potus per ditectionem.
Deus uoster et cibus et potus e s t : cibus, quaudo
s u m i l u r per c o g n i t i o n e m ; potus, quando per d i l e -
ctienein. Duplici hoc scnsu beala anima Deo f r u i i u r ,
scilicet cognilione et dilectione, quia cognoscendc
v i v i t et diligendo. I n cognitione aliquid laboris es<*j
videtur, i n qua quasi cibus, nisi prius inansus, u o n
s u i n i l u r . Sic enim scrutationis labore p e r v e i i i t t i r a d
gustum coguitionis. Dilectionis potus d i f l i c u l i a i e m
nou h a b e l , et facilius i n t r a l i n a i i i m a m boni d i l e *
c i i o , quam occttlti coguiiio.
T I T . D X L I V . De trina refeclione aninue.
T r i n a refectione Deus animain fidelein p a s c i t : per
per s p i r i t u m . Quando
nos pcr verba sua et sacramenta reflcit, favum no-
bis edendum proponit. Quando vero i n l u s per S p i r i -
tum suuin nos reflcit, mei nobis guslanduni effundit.
T I T . C X L V . Quce Dei sunt incomparabitia esse
Divinae natura? excellentia ita o m n i f a r i a m i n c o m -
prebeusibilis probatur, quod nec ejus aetertiltaleiii
aequare poiest tempus, nec iminensitatem locus, nec
potestateni opus, nec sapientiam seusus.
T I T . C X L V I . Qtiod et sua et a iena ordinat Deus.
Dispositio diviua in omuibus operalionis suae v i r -
tutem oslendit. l u bonis quidem d u p l i c i t e r , i n q u i -
bus utruinqtic f a r i t , et ut siut et ut ordinata s i n t . I n
malis atilcm simpliciler i u qtiibus nou facil q u i d c m
ui s i n i , scd tau:u:u ut oi\'.i:ia(a siut.
 MISCELLANgA. — LIB. I . 554
T I T . C X L V I I . Quod teptem modi$ $u$cepit Deu$ no- A mnnda ereala esi, nec per n a l i v i t a t e m , q m a ex i r a -
mitte$. duce non est, nec per operaiionem, quia necdum
Septem modis suscepit Deus h o m i n e s : P r i m o ad bonum aut malum facere potens est, culpam liabet,
sponsionem, secundo ad protectionem, t e r t i o a d s u - quare rea j u d i c a t u r , et p r o realu condemnatur ? Sie
stentationem, quarto ad reconciiialionem, qninto ad i g i t u r instas u t probes pcenaiu esse sine culpa, ac
approbationem. sexto ad consolationem, septimo ad per hoc ipsam pcenam justam non esse quae sine
remunerationem. P r i m u m pugnatums contra diabo- culpa infertur. Hoc ergo dicis, qnasi nulla pcena
ium suscepit i u causa u t q u a s i spondeat pro eis, justa esse possit, nisi pro culpa illata f u e r i t . Die
qnando confidit i n e i s ; quemadmodum causam beati e r g o : Bruta animalia quare p u n i u n t u r quse non pec-
Job, quasi cujusdam agonisiaesui, contra diabolum caverunt? Cum solus homo peccaverit, quare cae-
defendendam suscepit. Quosdam a u i e m , quasi t i m i - tera cruciantur? Omnia laborant ue solus ipse labo-
dos et inertes, a pugna fugientes, susccpit ad prote- ret q u i polius solus laborare debuit, quia solus ipse
c t i o n e m , ne l a b a n t u r ; aiios i n pugna ruentes susce- peccavit. Si non polest C r e a l o r , secundum bene-
p i t ad sustentationem, ne c o n t e r a n t u r ; aiios post placitum omnipolenlis voluntatis suae serviiio crea-
r u i n a m surgentes suscepit ad reconciliationem, u t turae suae u t i , etiam cum labore et poena illius ad
r e s l i t i i a n t u r ; a l i o s j a m bene agentes suscepit per B implendara dispensationem suara, dic quomodo i n -
approbationem, ut r e m u n e r e n t u r ; alios post bonam j u s l u m uon est ut ista puniat quae non peccavemnt.
operationem suscipitper remuneralionem, u t g l o r i f i - Sed debet Creatori suo factura laborem guura etiam
c e n t u r ; alios inter operandum fessos suscipit per sine culpa, si i l l i placuerit, cum r a t i o expostulet a d
i n t e r n a m aspirationem, u t refocillentur et conso- implendam dispensationem ipsius. Nec injustum est,
lenlur.
cum i l l i placet cui n i h i l injustum placet. Sicut enim
T I T . C X L V I I I . De exetcitationibut et profeclibut ho- t o t u m i l l i debet quod est, sic etiam t o t u m i l l i debet
minum.
quod potest, u t , quantum ipse v u l t , ex eo i l l i ser-
A i i i sunt laboranles et non proficienles, a l i i Iabo-
v i a t , et quomodo v u l t . Sectindum hoc quoque j u s t i -
rantes et proficjentes, a l i i non laborantes et profi-
tiae moderamen, u l i t u r Deus labore creaturae suae
cientes. Laborantes et non proficienles sunt mise-
ad servitium hominis, u t ex eo ipso i n t e l l i g a l bomo
r a n d i . Laboranles et proficientes sunt laudandi.
quantum sibi collaltim sit, et quantum ipse Deo
Proficienles et non laborantes sunt beatificandi. Qui
debeat pro quo laborant omtiia, ne solus ipse labo-
p r o m u n d i gloria laborant, iaborem habent, profe-
ret. Sed aliud est, inqtiis, de pcena b r u t o r u m a n i -
c l u m non habent. Q u i pro vila aeterna laborant,
laborem quidem babenl, sed i n l a b o r e s u o eiiamfr»- c
m a l i u m
« P* r a i i o n a l i u m quibus
a , i u d d n a

, rw.... .:„ j sohs s i c u l datum est benefacere, u t g l o r i f i c e n t u r ,

cttim habent. Qui gratis dona v i r t u t u m suscipiunt,
M

ita jtistum nullatenus est ut p u n i a n t u r , nisi male

i i profectum habent u b i laborem non habent.
fecerint. Quid ergo ? Nunquam homo pqnitus est
T I T . C X L I X . De iriplici fruclu tectionit.
sine culpa? Dic i g i t u r : Caecus ille a nativitate q u i i l
Primus fructus iectionis est u t ad veritatcm co-
fecit, u t caecus nasceretur ? De quo scriptum e s t :
gnoscendam e r u d i a r i s ; secundus, u i , ad v i r t u t e r *
Nequehic peccavit neque parentes ejus, sed ut ma-
amandam exciteris; t e r t i u s , u t intentione legendt
nifestarenlur opera Dei in iiio (Joan. i x ) . Job qua
occupaius, corde non vageris.
culpa flagelium m e r u i t , q u i dicit : Non peccavi, et
T I T . C L . De duptici [ructujejunii, laborie et oralionis.
in amaritudinibus moratur oculusmeus? (Job xvu.)
P r i m u s fructus j e j u n i i est m o r l i f i c a t i o c a r n a l i s de-
Quia ergo et justus aliquando pcenam suslinet quam
lectationis; secundus, ut per affliclioncm carais
peccando non m e r u i t , q u i non m e r u i t u t suslineat,
corde compungaris.
scd sustinet potius u t m e r e a t u r ; quare i n hts q u i
P r i m u s fruclus iaboris est occupatio; secundus,
praeter originale nihil commiserunf, tanto studio
exercitatio.
Deum injustitiae arguere volumus, quia pcenam cer-
P r i m u s fructus orationis est petilionis i m p e t r a t i o ;
0 nirous, et culpam actualem non invenimus ? Maximo
secundus, devotionis exercitalio.
quia dictum est mitissimam esse pcenam i l l o r u m
T I T . C L L Quare damnentur qui non peceaverunt.
qui, praeter originale, n i h i l commiserunL S i ergo
* Quare, i n q u i s , damnantur q u i non peccaverunl ?
Ostende j u s t i t i a m quare poenam sustinel q u i cutpam Deus, ad demonstrandam gloriam s u a m , i n vasa m i -

non perpetravit. Q u i s i I l e ? P u e r , a i s , q u i recensnatus sericordiae v u l t quosdam quidem q u i actualiier pec-

m o r i t u r , e t i d e o d a m n a r i d i c i t u r , quia renasci n o u p o - caverunt, c r u c i a r i i n pcena, alios autem q u i o r i g i -

t u i t . Iste, inquis.culpam non fecit, et sustinel poenam. naliter t a n t u m r e i tenentur, excludi a g l o r i a , u t

Non ergo potuisli d i c e r e : Culpara non habeL Habet electis suis i n i l l i s quidem, ostendat quantam mise-
e n i m culpam, quamvis non fecerit culpam ; culpam r i a m evaserunt, i n istis autem quantam gloriam
c n i m nascendo c o n t r a x i t quam faciendo non perpe- consecuti sunt, quis ei dicere p o t e s t : Cur ita facis?
t r a v i t . Itaque pro cttlpa p u n i t u r quaiu h a b e t ; quae Qui, cum v u l l , sine culpa j u s l e pcenam ferre polest,
et ipsius esl, quia eam habetjet aliena est, quia sicut c u l p a n t i , ne pcenam inferat, j u s l e ignoscere
aliunde hsbeL Tamen omnino pro culpa sua p u n i t u r potest. Sed forte non illa sola putetur esse poens
quam nasci c o n t u l i t , renasci non abstulit. Sed e o r u m q u i pro o r i g i n a l i tantum culpa damnati sunt,
m i m a , inquis, ipsa, quae nec per conditionem, quia quod a gloria beatitudinis excioduntur, nisi etiaro
PATROI.. CLXXVll. 18
558 APPENDIX AD MCGONI \ OPERA DOGMATICA. £55
tormentorum cruciatibus afliciantur. Sed si alta j d u n l ; quaedam vero stuit quae bonos mores t r i b u u m .
esl, qux\ v e l q u a l i s s i i , nescio; unuttt soio,qttod haec Itlae mentem ad cognitionem virlulis e m d i u n l do-
magiia pccna et magtta miseria est non habere b o - ccndo; istae ad eflectum v i r t u U s c o m p u u g u n l ex-
nttm illttd sine quo iiulli bene esse poicst, q u i sic ab hortando.
i l l o accepit esse, u t i n illo baberel bcatum essc. T I T . C L V I . De duplki perfectione chariletis.
T I T . C L I I . Quomodo sapientia vincit malitiam. Duohus modis cbariias perfccia d i c i t u r : c o n s t a n *
Cum (ortis armatus cuttodit atrium $uum f in pace tia et devotione. Constantia perfecta est c b a r i l a s ,
sunt eaquce possidet. Si autem (orlioreo f tupervenien$ f quando fortis est ad omnia adversa t o l e r a u d n ; de-
vtcerit eum, universa arma ejut in quibu$ confidebat f votione perfecta est, quaudo plene succensa est ad
e t c . (Luc.xx). A t r i u m e s t c o r ; fortis a r m a l u s , m a l i - ea qtias recla sunl appetenda. Constantia perfecta
t i a ; f o r t i o r supcrveniens, s a p i e n t i a ; a r m a , membra. est, quando sic viget u t non possil superari : d e v o -
Sapienlia p r i m u m m a l i l i a m capit, per cojgnitionem tione perfecta esl, quando sic ardet u t a m p l i u s n o n
eam deprebendens; postea l i g a l , a b opere cobibeus: debeal i n f l a m m a r i . Prima perfectio aliquando htiic
deinde flageilat, quia pravus affectus quasi d u r i s vitae c o n c e d i t u r ; secunda v e r o a d f u l u r a m reser-
4]uibusdam flageilis caeditur, quando per studium v a l u r . Constaniia i n Petro, ardor i n Joanne. Con •
disciplinae ab eo quod appetit r e f r e n a t u r ; novissime ' stanU d i c i t u r : Confirma fralres luos (Luc. xxn);
quasi metnbris i n crucem extensis et divisis a se tenero autem : Sic eum volo manere f donec veniam
elavis, conflgitur, quando, divisis a se v i t i i s , tiinore (Joan. xxi).
Dei aniraus penetratur, quando s i m u l omuia vitia T I T . C L V l l . De terrore et btandimento Dei.
f o r t i a s u n l , quia m u t u o se m u n i u n t , u t gula l u s u r i a m , Sapientia Dei aliquando nobis i n eloquio d i v i n o
pompa superbiam, et caetera. Divide ergo ilfa et ab m i n a t u r u t timeamus majestatem; aliqttando b l a n -
invicem disjuuge; et sic conflge t i m o r e Dei carnes ditor u t diligamus pietatem. T e r r o r i n Joanne,
tuas. u t m a l i t i a i n te m o r i a t u r . Non autem m i r e r i s blandimentum I n Christo. T i m o r per s e r v u m , a m o r
si sapientia ntalitiat facit quod a m a l i t i a pritis ipsa per f i i i u m .
sustinuit. Prius malitia c r u c i f l x i t s a p i e n t i a m ; postea
T I T . C L V I I I . Quid tignificet quod teriptum est:"«Me-
siipienlia, praevalens, cruciflgit m a l i t i a m .
tior ett iniquitat viri quam mutier f eie i
T I T . C L I I I . De dispensatione.
Melior ett iniquitae viri quam benefacitnt mutier
t j u o d siue culpa fleri uon potest, facieudum non
(Eccli. XLII). Si per sensuaiitatem mystice m u l i e r e m
-est; et si aliquando concedilur, ipsum m a l u m nou
intelligere volumus et per rationem v i r u m c o n t r a -
est. Indulgentia cget, quia uon sine malo est. Pro- ^
r i u m , forlassis e r i t quod d i c i l Scriptura quia p r i m o
' .pler boc clamat Apostolus, post peccalum : Bonum
h b m i n i , recens plasmalo, cum adjutoriuin qtiaere-
est homini muiierem nou tangere (l Cor. v u ) , quod
r e i u r i n omnibus animantibus, simile i n v e n i r i n o n
^ u i d e m peccatum non esset, si sine peccato fleri
potuit. Propter quod et mulierpostea ei facta est i n
posset. Nunc ergo, quia sine culpa fleri non potest,
a d j u t o r i u m i l l i u s , utique s i m i l i t u d i n i s , quae i n cae-
s i non flt, roeritum e s t ; s i flt, Indulgentia eget. I t a teris omnibus inventa n o n f u e r a t ; u t autem eamdetn
non correcto corrigendi potestas negatur. Arguere similitudinem haberet cum ipso, facta est de ipso,
v i s peccantem fratrent t u u m , vide si potes sine quia omnis similitudo attt aemulatio est, aut o r i g o .
culpa. Quid est sine culpa? pttre, paciflce, sine m a - Quapropter qtiaeramus duo s i m i l i a , prius untun i n
l i t i a , sine i r a . A l i o q u i n , si irasceris, c u m irascen- uno, postea duo ex u n o . Quando solus v i r erat et
tem reprehendis, cadis i n v i t i u m quod damnas, et adhuc i n v i r o m u l i e r e r a i , quasi duo i n uno e r a n t ,
testis cfficerts contra l e . S i talis e s , d i m i l t e , uoli et dtto unutn erant. Quando autem mulier de vito
tangere, ne t i b i dicatur : Mediee f cura leipsum facta .est, tinuni quodammodo duo factum est. es
{Luc. i v ) . E t , Qui sine peccato e$tf miltat in eam divisit seunitas, u t una s i m i l i l u d o i n duobus cousia*
lapidem^Joan. v m ) . IUc quidem increpandus esi, si r e t . Itaque quaeramus dno i n u u o , vel potius duo e t
a te non esU S i adiilteram lapidarc via, audi quod uno i n similitudine t i n a . l n quo uno masculus et fe-
dictttm e s t : Si quit tine pcccato ett f mittat in eam mina u n u m sunt i n C h r i s l o Jestt. Quid ergo i l l u d iintiut
iapidcm. l l l a m judicandam non nego, sed te j u d i - est i n quo et ex quo duo sunt i u s i m i l i t u d i n e tina T
cem nolo. Propterea semper t i m e ue festincs ad Respiciamus ad i n l c r i o r c i n h o m i n e m . Ulic quiddani
arguendum. est ad coelestia et siiperna intendens,et hoc sapientia
T I T . C L I V . Quod Deu$ priut temporale ette dat f et d i c i t u r ; e l r u r s u m quiddam ad t r a n s i i o r i a e l caducu
potiea wternum.
respiciens, et prudentia vocatur, et haec dno ex r a *
Voluit Creator ante aeternitatem tempus esse u t
lione una sunt, e l i n ratibne una consistunt, et d i v i -
in tempore p r i m u m quast aliqtiod esse inciperet,
d i t s e r a t i e i n duo, sursum e t d e o r s u m r s u r s u m i n
postea i n aeterniiate melius perficeretur. Propterea
sapienlia, deorsum i n p r u d e n t i a ; surstim i n moscu-
p r i u s creatura* suaa temporale esse dedit, postea
h i t n , deorsum i n feminam : u l m a s c u l u s s n p e r i o r ? i t
datttrus aeternum.
et regai,femina inferior et regatur. Caput mulieri*
T I T . C L V . Quod Scriptura aliquando o$tendit et ali-
vir caput viri Chrittut, caput Chritti Deus (1 C o r . x i ;
f
f
quando iribuit moret bonos et viriuiem.
Ephes. v).Prudenlia sapientiatn regit. Sapieuira vero
Qoaedara sunt Scrtpturat qtiae bonos mores osteu*
887 MISCELLANEA. - LID. I . *5$

verbwm D e i . V e r b u m aoiem Dei a b i p s o e s t cujus est, A viriquam benefucient mnlier, quia si natura bona
P r u d e n i i a , quasi muiier cnram domus agens, circa est i n c o n d i i i o n e , jtistitia melior est i n r e l r i b u l i o n e .
ea quae carnis sunt s t r i n g i t u r . Sapientia vero, quasi T I T . C L I X . De Filii Dei generatione ceterna.
v i r in longinqua sagacitatem suam extendcns, per Quando Pater coaeterjium sibi Verbtnn genuit,
o m p l i l u d i i i c m spirilualis coulemplatioois evagatur. ttiuc dixit, Filiut meut et lu (Psat. u ) . I n verbo
Hinc esi quod mulier illa fornicaria quae propter ab- dixit, et Filius meus et tu, genuit. Quia vero gene-
seuliam disciplinae simul et coutineniiae modestiam ratio transiloria non esl, d i c i t u r hodie; et quia per>
poslposuerat, v i r u m suum peregre profectum asse- fecta, genui. Ideo c n i m per praeteritum d i c i l u r , no
rit, domumqne ac cubile amatoribus suis pictis putetiir imperfecla ; et ideo per hodie quod est prac"
tapetibus i n blandimenta volupialis se stravisse te- sens, ne transacta.
statur (Proo. v n ) , q u i a n i m i r u m prudentia i n terreuis T I T . CLX. De tribus quoe sunt in sermone Dei.
e t transitoriispressa, cum per praesentiam *apientiae T r i a sunt i n sermone Dei : E l e m e n t a , e x o r d a et
snperioris non r e g i t u r , desideriis carnis suae quasi completiones. I n elementis expressio vocis sed i n -
quibusdam amatoribus per illecebrosas species re- telligentia non e s t : in exordio scrmonis iutelligentia
r u m . visibilium ad i l l i c i i a m deiectalionem famu- e s t , sed perfecta non est; i n coinplelione serinonis,
l a l u r . F o r l i s autem illa m u l i e r , quam Sapieniia perfecta inteiligentia est. Figurae Veteris Testanientt
commendat, quia bene domum suam disposuil, l a u - elementa focrunt sermonis Dei. Praecepta Decaloa;!
data esl a v i r o suo, fructum capicns ex operibus exordium fueront sermbnis Dei. Praecepta novi T e -
m a n u u m suarum ( P t o v . x x x i ) . llaec est ergo bene- stamenti completio sunt sermonis Dei. P r o h i b i l i o
faciens m u i i e r , quae lamen iniquitati v i r i com- porcinaeearniseiementum fttit sermonis De .Pn.hi-
:

p a r a r i non potest ut i n boc manifeste demonstretur b i t i o moechiae carnalis, e x o r d i t i i n ; p r o b i b i t i o s p i r i -

q t i a n t u m distet ab aequitate illius malefaciens, si nec tualis moecbiae, completio. In Veteri Tes amento i t e -
benefacicns i t i i q u i l a t i cjus potest coaeqttari. Conside- r u m quando d i c t u m e s t : Carnem cum sangnine non
rate modo quando m u l i c r benefacit, et i n qno benc- eomedetis (Gen. i x ) , e l e m e n l u m f u i t ; quando dictoiti
f a c i t . Quando facit quod facere debet, benefacit. e s t : Non occides (Exod. xu), exordium; quando
Qujd facere debet? Prudcntia d i c i t u r , quia providere dictum e s t : Si quis iruscitur fralri suo siue causa,
debet ea sciiicet quae nccessaria sunt et commoda reus erit judicio (Matlh. v), completio. In Veteri
c a r n i s suae, quoniam ipsi commissa est cura iilius. Testamento vox f u i l , i n Novo intellectus, i n v i t a
V i r autem quando bcncfacit, et i n quo benefacit ? aeterna, res. I n Veteri Testamento via f u i i , i n Novo,
Qnando sapicntia sursum i n t c n d i t , appetens, ct de- Q v e r i t a s , i n aelernitate, v i l a . Unde d i c i t u r : Ego sum
siderans ea soltim quae beneplacita s u n l Dee, ttinc viaf veritas et vita (Joan. x i v ) . Idem e n i i n et i b i via
v i r bencfaciL V i r ergo benefacit, quando sapientia f u i t , et hic verilas est, et illic vita e r i t .
ad superius suum amore et desiderio i n t e n d i t . M u - T I T . C L X I . De duptici cibo et pelu Scripturarum.
l i e r autem benefacit, quando prudcntia i n f e r i o r i suo I n refectione duo s u n t : potus et cibus. Potus
infirmanti curam ac sollicitudinem impendiL Vidistis facile s u m i l u r sicut est. Cibus sumi non potest nisi
h o m i n c m commoda carnis suae studiose ac callide c u m labore quodaut masticetur. Ea quae i n S c r i p t u -
p c r q u i r c n t c m , et pro ipsius delectatione complenda r i s inveniuntur facilia ad intelligendum, p o t u s s u n t '
studio atque intcntione assidua i n s i s t e n t e m : hic quae dilTicilia et obscura, cibus. Qtiae faciiia sttnt
mulicr c r a l benefaciens. Vidisiis rttrsus hominem ad inteliigendum et suavia ad faciendum, lac s u n i ,
gustu interni saporis roboratum, carnem suam a f l l i - i d est potus dulcis. Quae facilia sunt ad i n t e l l i g c n -
g c n l c m c t pro i n t u i t u supernae remunerationis non d u m et gravia ad facienduoi, v i n n m sunt, i d e s l po •
solum stiperflua sedeliamnecessaria
9 sublrahentem: tus austerus. Quae difllcilia sunt ad inteiligendum c t
l i i c crat v i r inique agens. Si enim aoqtiitas est, c u m gravia sunt ad facicndum, sunt panis doloris. Quafc
c a n i i quod suum est tribuis, non i i n m e r i t o iniquitas diflicilia sunt ad tntelligendum et dulcia a d facien-
vocatur, quando quod debilum est illi non impendis. D d u m , panis exsultationis. Quatuor i g i t u r siint qua*
Scd tamen meliorest iniquitas viri quam benefaciens r e f l c i u n t : potus dulcis c t potus amarus, et cibus
mutier: quia melior cst q u i , per cceleste desiderium amarus c t cibus dnlcis. Item quatuor sunt genera
acccnsus, carnem suatn necessaria etiam s u b l r a . reUciendomm : A t i i , q u i soio iacte n u t r i u n t u r ; a l i i ,
bendo aflligit, qttam q u i , per camalem aflectum quibus cibtts frangitttr et m a s t i c a t u r ; a l i i , quibus
rcsolutuft, dcsideriis ipsius per omnia qoae c o m - non masticatur, t e d f r a n g i l n r ; a l i i , quibus nec m a -
moda sont i 118 satisfacere contendiU Mulier male- siicatur nec f r a n g i t u r , Qui i n praeceptis Dei ea t a n -
focit, quando, per imprudentiam vel per pigritiam t u m quae facilia sunt ad intelligendum libenter au
i i g a t a , carnem suam negligit, vei per s o l i i c i t u d i - d i u n l , et quae levia sunt ad (aciendum obedienter
n e m vanam distracta ad superflua quaerenda se ef- aguiH, i i quasi lacte n u t r i u n t u r . A l i i autem ad so-
f u m l i t . Quando ergo benefacit m t i t i e r , v i r t u s non lidtim cibtim habiies sunt, quia i n praeceptis Dci
e s t ; sedquando malcjacit,culpa. Iniquitas autcm v i r i et fortia agerc et obscura iulelligere possunt, si
desiderium est j u s l i t i a t ; bonitas atitein perccptio tamcn obscura per exposilionetn fracta a p e r i a n t u r ,
gloriae. S i ergo v i r iniquus est ad j u s t i t i a m , tnulier et.dura per exhorlationein et consoiationem masti-
autcm b o n a a d n a l u r a m , metior profecto eat iniquitas cata emoiiiaptur. PKcceptn enim fortia pcr rationem
589 A P P E N D I X AD UUGON O P E I U DOGMATICA. 560
excitat. Tanlummodo secondum dispensationem
faciendi (rangtinlur, et per blanditncnt? e l conao-
sttam aliquando maitifestam, aliquando o c c u l t a m ,
lationes masticanlur, u t infirmiores quosque n u -
semper autem jitstam, occasionem aliqoando f o r t s
t r i r e possinl. A l i i snnl q u i non indigent cibo m a s t i -
adhibendo justo j u d i c i o praecipitaL Ergo i u cordibus
caio, sed fracto, quia \plunlate parati s u n t , ubi
bonorum volttnlates rectas priroum intus ipae f a c i t ,
raiioiiem faciendi agnoscunt. A l i i autem i n prae-
etdeinde easdem foras ubi voluerit et q u a n t u m
cepio obedientiae r a l i o n e m faciendi quaerere indi-
voluerit, ad effeclum d i r i g i t . Pravas autem v o l u n -
g n u m e x i s t i m a n l , quia p r o soio pracceplo obedien-
tates ipse intus non efficit, sed a semetipsis i n l e r i u s
tiam debere se putant. Isti cibum vcrbuin Dei et
corruptas secnndum suae volunlatis a r b i t r i u m ad
f r a n g u n t e t mastieant, qiiia fortes
# fide nec i n oc-
dispensationis intimae ordinetn complendnm in-
cultis ralionem imporlune exigunt, et charilate fer-
flectit. Bonas igitur voluntates Deus operatur;
venles i n diflicilibus exbortationem non exposctiut.
malas vero non o p e r a t u r : tamen et per bonas et per
lnfantibus lac d a t u r . Pueris cibus f r a n g i t u r e l ma-
malas voluntaies non m a l u m , sed bonum o p e r a i u r .
sticaiur. Juvenibus non masticalur, sed .frangilur.
I g i t u r utris<|ue non praebet o r i g i n e m , u t s i n t ; sed
V i r i s nec inaslicalur nec f r a n g i t u r , q u i exercitalos
utrisqiie viam aperit, ut perflci p o s s i n t : et i d c i r c o
h a b c n l sensus, u t possint u t i solido cibo.
etiam si voluntas mala est, potestas mala esse nou
T I T . C L X I I . De duplici tensu animce,de inteltigentia
poiest, quia, cum a nobis est quod volumus, ab ipso est
et sapientia.
ut volunlatera implere possimus. Ergo nec per i n s p i -
Duplex est sensus animae. Sensus enim animae
rationein nec per aspirationem Deus corda m a l o r u m
sunt intelligentia et sapienlia. Sensus inteliigentiae
o b d t i r a l , sed solum p e r a d h i b i t a m foris occasionem.
ad cognitionem p e r l i n e t ; sensus sapientiae, ad v i r -
Sic Pharaonem et j E g y p i i o s obdurasse d i c i t u r , qite-
tntem. Sensus intelligeniiae foris exercetur per
madmodum s c r i p t u m e s l : Convertit cor eorum, ut
lectionem, intus per medilalionem. Sensus sapien-
odirent poputum ejus, etc. (Psal. av.) Non perver-
tiae foris exerceiur per operationem, intus per t e n t a -
tendo voluntates e o r u m , u t malae esseni, sed, i n -
tionem. Sensus inlelligentiae est bouum cognoscere,
cliuatis ad pravitatem foris, v i a m aperiendo, ut
tensus saptentiae est bouum.amare. Quidam i n t e r i u s
ruerent. Nam cum populum s u u m , filios videlicet
sensu inteliigentiae v i v u n t , et sensu sapientise m o r -
Israel, i n oculis eortim et numero a u x i t et d i v i i i i s
uti sunt. Quidam i m e r i u s sensu sapientiae vivunl,
sublimavit, tunc nimirum corda adversariorum
et necdum sensu intelligentiae plene vivificati s u n t .
prosperitati suorum invidentium livoris tabe a s t r i n -
A l i i nec inlelligenliae nec sapientiae sensum p e r c i -
x i t . Unde ergo e x t u l i t , inde illos o b d u r a v i t , n o n
c i p i u u t . A l i i et intelligentiae e l sapienliae sensu vi-
qtiidem inttis aspirans augmentum malitiae, sed
v u n t . Sensus sapientiae et inteliigeutiae i n quibusdam
foris provocans l n t u i t u aemulationisperversae. Adhuc
usii exercitatos a c u i l u r , i n quibusdam vero ipso
etiam q u o t i d i e , cnm menlibus humanis congrua
-exercilalionis suae tisu amplius hebetatur. Hiuc est
intcrnis motibus suis extrinsecus occasio opponitur,
qiKwl quibusdam ex frequenti auditu oblusis v e r -
ut q u i in sordibus sunt amplius sordescant, et j t i s l i
b u m Dei i n faslidium v e r t i l u r . A l i i , ex qttotidiana
amplius jtislificenlur (Apoc. xxu).
auditiotie amplius ad amorem verbi i n f l a m m a n t u r .
Sic filii Israei i n deserto usu manna f a s t i d i u n l , et T I T . C L X V . De tibcrtale et servitute charitatis.
duo discipuli i n via loquentis Jesu sermonibus corde Per chariiatem Spiriius servite invieem (Gal. x).
inardescunt. i t a machaera cotisconfricatione a c u i t u r , Nota u t r i i m q u e i n cbaritate, et servitutem et l i b e r -
e t culler assidua soli scissione hebetatur. Yomer taietn. Tunc quasi libera est charitas, c u m sine
sulco attritus splendescit, et cacabus assidua flamnia» acceptioue mandali spoute se exercet i n p r i v a t i s
lambenlis adustione offuscatur. Sed vae q u i de bono quibtisdam operibus c h a r i t a t i s ; tunc autem quasi
deleriores fiuntl servilis, c u m , p r o p r i i s vohinlatibus postpo>itis,
T I T . C L X I I I . De duptici permissione et prohibitione omnimodo se accommodat voluntalibus p r o x i m o r u m
divina. : implendis, et, cobibens se circa p r o p r i a , dilatat et
Duobns modis aliqtiid Deus permitiere d i c i l u r , vcl e x t r c e t s e circa aiiena. Sed m u l t o magis haecHbera
obstaculum auferens, vel non opponens. Itent duobus est, quia hoc ipsum facit eam liberaro, quod se
modis prohibere, scilicet vel obstaculum non aufe- libere oimiitiin subjicit s e r v i t u t i .
rendo vel opponendo.
T I T . C L X V I . De ilto Pauli : t Per quem mihi mun-
T I T . C L X I V . Quod Deus tribus modis eor emollit. dus crucifixus est et ego mundo. i
f

T r i b u s modis Deus cor e m o l l i l : P r i m t t i n , per i n - Per quem mihi mundus crucifixus c$l et ego mundo
t

spirationem, bonam voluntatem creando; postea, (Gul. v i ) . A l i i sunt quibus muudus cruciflxus est,
per aspirationem, e x c i t a n d o ; deinde, per occasio- ipsi vero non suut mundo c r u d f i x i * A l i i q u i mundo
netn foris a d h i b i t a m , quasi viam aperiens, ad per- sunt c r u c i f i x i , sed mundus eis crucifixus non est.
fectionem provocando. Per rnspirationem, p o n i t , per A l i i q u i et mundo c r u c i f l x i s u n t , et mnndus eis
aspirationem iropelllt, per occasionem t r a h i l . Ponit cruciflxtis est. l l l i s enini r^undus cruciflxus est,
atlvolendum, i m p e l l i t a d appetendum, t r a h i t ad per- q u i despecli habentur mundo, nec seqnimr eos mon-
(lcienr.uin. I n cordibus autem m a l o r u m Deus pravas dtis. IIK sunt mundo crucifixl q u i afllxi t c n c n t u r nee
vwiutiiates nec iuspirando c r e a t , nec atpirando set]uuntur m o n d u i n , sed prorsus eum abjecerut.U
 5*1 MISCELLANEA. — LIB. I . 5*?
Aposlohisatitemprorsusabjecera^ per semeiipsum. Judicium enim seciindum
«lus ipsum. Ideoque d i c i l . Mundus thihi crucifixus operalioncm cst quando j u d i c a n t u r opera b o m i n u m ,
cst ct ego
9 mundo. non h o m i n c s ; j u d i c i n m autem secundum r e t r i b u t i o -
T I T . C L X V I I . De estentia et \orma animat. - n e m , quando pro operibus suis j u d i c a b u n l u r h o m i -
Doo sunt i n a n i m a , essenlia et j u s i i i i a , qua? for- nes. A l t e r u m ad praesens tempus p e r i i n e t , altermn
ma est i l l i u s . Secundum f o r m a m crealur, sed secitn- ad f u t u r u m . A l t e r u m a Deo concessum est I i o m i n i -
d i i m essentiam i n n o v a l u r . Forroa enim o m n i n o po- bus servis Dei, per eos et i n eis judicante D e o ; a l -
lest p e r i r e ; essentia non omnino p c r i i , sed defor- t e r u m per semetipsuro i m p l e b i i , praesenUbus et a t -
inalur aiuissa f o r m a . U n u m esl illud : Spiritum teslanlibiis servis suis, homo Deus. Opera namque
innovu in visceribus meis (Psat. L ) . Et de j u s t i l i a horoinum sub Deo j u d i c a r e homo p o t e s t ; ' horoines
c r e a n d a : Cor mundum crea in me 9 Deus 9 et spiritum autem pro operibus suis judicare non bominis, sed
rectum, etc. (Ibid.) Dei est. Potest e n i m bomo pro modo suo et ordine
T i T . . C L X V H I . De triplici acceptione natnra*. opus p r o x i m i , si tamen manifeslum est et j u d i c i o
T r i b u s modis a c c i p i t u r natura i n sancta S c r i p l o - subjacet,vel probare, si b o n u m , vel improbare, «i
r a : A c c i p i l u r p r o i l l o optimo statu primae condi malum est, sic tamen u t eos q u o r u m opera vel p r o -
-— - —— . f - • vjf.MMV £#• W.IUI- f, -— — —— — — "1 I .

tionis i n quo p r i m u s bomo conditus e s t : secundum bat vel improbat j u d i c a r e non praesumat, quia et i i .
quod d i c u n t u r omnia n a l u r a l i t e r esse bona. A c c i p i - quos aliquando perversa agere conspicimus, 111
t u r et pro reliquo illius s i a t u , quod post lapsum bono consitmmari videmus; el saepe q u i bona
superest, et viget i n menie hominis : secundmn mtilla in conspectu hominum facitinl, conversi
quod habelur i n Epistola ad Romanos : Judicabit id taudem r e t r o r s u m infausto fine v i t a m c l a u d u n l .
quod ex natura est prcrpulium legem consummans 9 Propterea, u l d i x i , bomines q u i futura praevidere
te qui per liiteram
9 et circumcisionem prcevaricalor es neqtieunt, de praesentibus t a n t u m j u d i c a r e possunt,
legis (Rom. 11). Quod est dicere : Gentiles qui i i n - u t cos etiam q u o r u m facta damnabilia r e p u i a n t ,
p i c n l legem per v i m rationis sibi i n n a t a m , qme est damnare ausu teinerario non praesumani. IIoc est
i n appeiitu b o n i , i l l i tales j u d i c a b u n i Judaeos. A c c i - j u d i c i t i m quod Cbrislus Petro, e l cum Petro o m i i i -
p i i u r in tertia acceptioue pro corruptionis statu i n bus vice sua fungentibus concessit dicens : Tibi
quo omnes nascimur. Uude A p o s t o l u s : Natura I U - - dabo claves regni ccelorum (Matth. x v i ) ; et : Quod-
mus fitii iroe (Ephes. 11). cunque ligaveris super lerram 9 crit ligalum et in cce'is
T I T . C L X I X . Quod Paler non judicat qnemquam 9 sed (ibid.). De j u d i c i o atitem retribtilionis a i l Apostotus :
omne judicium dedit Fiiio. Q Tu quis es qui atienum servum judicas ? Suo Domino
Pater non judicat quemquam 9 sed omne judicium slat aut cadit (Rom. x i v ) , videlicet ostcudens quod
dedit Filio (Joan. v ) . I l u i c senlcnliae c o n i r a r i u m i i l e solus potestalem habet, sive ad morteut sive ad
esse videtur quod ipse Filius de se d i c i l : Ego non vitam judicare h o m i n c s . e t suae s e r v i l u l i subjicere,
judico quemquam (Joan. v m ) . Sed nos oportet verba q u i pro eis p r e l i u m sui sanguinis dedit, et cos a
divina i l a intclligere, ut non discrepetit teslimonia servitute diaboli redemit. Omne ergo judicium Pater
v e r i t a l i s . Quapropter discernamus paulisper q u a l i - dedit Filio 9 u t ipse i n praesenti per servos sttos vice
tatem j t t d i c i o r u m , ne forte i n l e r p r e l a t i o confttsa i n - sua fungcntes j u d i c e l facta h o m i n u m ; i n f u t u r o a u -
lelligetitiani nostram coarclet. Qualuor ergo suut tem homines pro factis suis judicet per semetipsunru
j u d i c i a : secundum praescientiam, secundtim catt- In j u d i c i o ilaque praescienlia; et causae Paler s i m t i l
sam, secundum operationem, sccundiim r e t r i b u t i o - ct F i l i u s et Spiritus sanctus j u d i c a n t et examinaiit
n e m . Secundttm praescieniiam j u d i c a i i fuimus a u t e - j u s t i l i a m . l n j u d i c i o operationis e l r e l r i b u l i o n i s solus
q u a m e s s e m u s ; secundum causani j u d i c a m u r ex quo Fitius sive per se sivc per scrvos suos, quos ipse ad
boni vel m a l i esse i n c i p i m u s . Quid est e n i m j u d i - hoc ordinare v o i u i t , j u d i c i i profert seiiteutiam. Solus
ciuni nisi d i s c r e i i o ? Quos i g i t u r prius discrevit ergo j t i d i c a t F i l i u s q u i solus omne j u d i c i u i n dispen-
praescienlia, illos poslmodiim discernit causa. Sed D aat, sive, u t d i x i m t i s , i n praesenti quando per vica-
nos de F i l i o dicere uon possumus qtiod ipse vei so- rios suos causas aequitatis peragil, sive i n f u l u r o ,
lus sine Patre et S p i r i i u sancto praescientiam f u t u - quando ipse ad j i i d i c a n d u m sectindum forinam h t i -
roriun habeat, vel solus causas h o m i n n m occultas luauitatis v i s i b i l i t e r se manifestabit. Ex his s a i i *
discernat. E t i d e o c u t n d i c i t u r : Pater nonjudicat colligi potest quotnodo F i l i u s omne j u d i c i u m acce-
quemquam 9 sed omne judicium dedit Filio 9 de iiis perit % el tamen itemiiiem j u d i c c t , quia sicut i n
Judiciis inlelligere 11011 possumus quae P a t r i s i m u l forma hominis accepit i n o m n i j u d i c i o solus proferre
et F i l i o et S p i r i t u i sancto cominunia esse scimus. sententiain : ex fonua hominis non habet, sed ex m a -
I n bis ergo quae supersunt duobus senteiiliam quae- jeslate d i v i n i t a t i s ut non solus, scd simul c u m Patre
raraiis. Haec e n i m d u o , id est j u d i c i u m secundum et S p i r i t u saucto diclet j u s l i t i a m . Proplerea i n alio
operaiionem et j u d i c i u m secunduin r e l r i b u l i o n e m , loco secundum fortnaiu snsceptae humanitatis l o -
ad solum FiJium r e f e r u n t u r . Quorutn a l t e r u m , i d quens ait : Ego sicut audio judico (Joan. v ) . Ipse
est jtidicium secundum o p e r a i i o n e m , dispensat enim sicut audit j n d i c a t , quia ex interna dispositione
nune p c r i n i n i s l e r i a h o m i n u r o ; a l t e r u m vero, i d est t r a h i t omne j i i d i c i u i n qnod foris dispensat. Scd est
j u d i c u u n •ccundum r c t r i b u t i o n e m , postinodum ex- adbuc aliud quod i n bis verbis considcraro possu*
 503 A P P E N D I X AD IIUGONIS OPEIVA DOGMATICA. m
nius • Pater non judicai quemquam, sed oxnne judi- A e x i r a s e amare cceperit, amorem qttldem siium i r r i -
rium dedit Filio. i l a b u i t e n i m Deus Paie»judicium l a t , sed miseriam noii excludit. Feliciier ergo n o n
c i i m bomiue quem creaveral ut contemplus sui pce- d i l i g i l , donec ad vertim et sttmmum bonum p c r
nam exigeret. Habuit j u d i c i u m cum drubolo, u t i u - amoris desiderium se c o n v e r t i l . Quia vero s u m m u m
vasinnis et rapinae q n a m feccrat bouiinem sedu- et verum bonum Deus est, solus ille feliciter a m a t
r e n d o , causam r e d d e r e t ; sed quia solus F i l i u s per qtti Deum a m a t ; et tanlo felicius qtianto a m p l i u s .
incarnationis m y s l e r i u m et diabolum v i c i l et b o m i - Haec est i g i l u r vera cordis nostri requies, cum i n
nein a poiestate ejus e r i p u i t , quasi a Palre acce- amore J)ei per desidcrium figilttr; nec uitra q n i d -
p m m j i t d i e i u m solus explevit. Omne autem j u d i c i u m qttam appetit, sed in eo quod tenei, quadam felicl
.1 Patre accepisse d i c i l u r , quia et p r i m u m pro bo- securitate delectatur. Quia enim i l l u d nec appetflus
n i i n e , postea de bomine, ac deinde bomincm j u d i c a r e u l l r a p r o t r a b i l , nec t i m o r r c p e l l i l , qttodammodo i n
luittebatur. Pro bomine j u d i c a v i l , quando eum a idipstim jucundilatis sine vexalione requiescit. Sed
poteslale diaboli e r i p u i t . Unde a i l : Nunc judicium quia humanae mentis i n f l r m i i a s , tit non dicam sem-
e>t mundi, nunc princept hujut mundi ejicietur forat per n o n , sed vix aliquando, iu i l l a m divinae contem-»
(Joan. x n ) . Nunc auiein de bomine j u d i c a t , quosdam plationis dulcedinein flgi p o l e s t , qttodam i n t c r i t n
p e r g r a t i a m vocans, quosdam vero per j u s l i l i a m r e - * studio ad illain ad qiiaitt necdum pertingere sulficit
probans, et i n ipsis vocalis alios iiicremento v i r t u - stabililaiem assuefacicnda est : id est, si Deum sem-
tum promovens, aiios atilem a gratia decidentes per cogilare non possumtis, saltem cor nostrum ab
relinqttens. I n f u l u r o autem bominem j u d i c a b i i , i l l i c i l i s et vauis cogilationibtts restringendo i n con-
q u o n a m unicuique secundum opera sua reddeus, sideratione operum Dei et m i r a b i l i u m ejtts i l l u d te-
ad gloriam aiios destinabil, ad pcenam alios. ncamus, tit dum scmper rointis instabiles esse sata-
g i i n u s , tamcn aliquando donante Deo vere slabiles
T I T . C L X X . De eo qnod tcnptum est: < Dimitte no-
bit de.biia nostra, sicut et 110$ dimittimus debilori- fleri vaieamus. U l autem promotionis hujus aliquod
bus nostris. 1 l i b i exemplum s t i b j i c i a m , universu* isle mundus
Dimilte nobis debila nostra sicut et nos dimiltimus quasi quoddam d i i u v i u m e s t : quia omnia quae i n hoc
debitoribut nostris (Mailh. v i ) . Minus est debita d i - n i u n d o s u i i t ad similitudinem aquae tnceriis eventibus
inittere quam inimicos diligere. Cbristiano autem flucttiando d e c u r r u n t . Vcra autem fides, quae non
ad perfectionem v i r l u t i s d i c i t u r , tit non solttm non t r a n s i i o r i a , sed aelcrna p r o m i t l i t , quasi a quibusdam
Oiliat, sed etiatn u t diligat i n i m i c o s . Sed quia ad fluctibus sic a niiiudi htijuscupidilate i n superna a o i -
hujus praecepti eininentiam non omues ascendere , inum a t l o l l i t , et p o r l a r i quidem ab aquis potest, sed
possuut, ne liduciain orandi imperfediores perdant, 1
m c r g i omnino non potest, quia ad ncccssilalem boe
quibus fortasse non odisse inimicos suflicere potest, mtindo u t i i u r , sed ejus desideriis per aflectum n o n
ipsa orationis conditio sic temperata est. Sed caven- implicattir. Quisqttis ergo aeterna non credens, sola
i l u m summopere est iis qui i n suis precibus exatidiri quae transeuiit a p p e l i t , hunc quasi sine navi labo-
desiderant, u t s i necdum aflectum charilaiis iniruicis rantem i n fluctibus impctus aqua? decurrcntis secum
impendere praevalent, saltem f r a t e r n i odii n i h i l i n t r a h i l . Qui vero aeterna credens transitoria d i l i g i t ,
corde residere p e r m i t t a n t , u t Aducialiier dicere hic j u x t a navem naufragium f a c i t . Q u i autem aeterua
possint : Dimittt nobit debita nostra, etc. Nam ex bona et credit el d i l i g i l , hic i n uavi posilus flu-
conditionis ratione si non pcrfecle d i m i t t n n t , ipsi ctuanlis maris undas securus pertransit. Et quia per
*e sua oralione magis constringtiut. Sunt namque desidcrium fldei uavem non transgrediliir, j a m q u o -
qtii sic d i m i t t u n t u t vindiclain quidem injuriae non dammodo i n fluctibus lerrae stabilitalem i m i l a l n r .
exigant, et tamen ab animo odium i n i m i c i non ex- P r i n t u m ergo si hoc marc magntun illaesi perlransire
ctudaitt. Quod si nos l a l i modo debita nostra d i - v o l u m u s , fabriceinus n a v e m , u t fidetn integrain h a -
i n i l i i peiimtis, quid aliud petere c o n v i n c i m u r , nisi ut beamus. Deinde navem fidci inhabitemus per c h a -
nos odiat, et nos puniat Deus? Omnis ergo a m a r i - D r i t a t e m , u t et credarous quod diligere dehemus, et
ttido ct rancor necesse est ab animo excludatur, u t diligamus quod credimus. Sicque e l lex Dei i n cortle
pura conscientia prccibus c i l i u s effectum t r i b u a i , si nostro sit per reclae fidei coguilioiieui, et cor nostrum
i i i animo nostro u i b i l resederit quod e u m , quem i n lcge Dei sit per dilectionem. Sed u t facilius co-
fallere non possuinus, oflcndal. gnoscas quomodo vel unde hanc qtiam d i x i navem
T I T . C L X X I . Quod amor Dei sit vita cordis. sive arcam i n corde tuo aedificare dcbeas, per q u a m
V i t a cordis amor est, et idcirco omnino impossi- hujus d i l u v i i naufragio eductus, ad p o r t u m quielis
liile est u t sine amore s i l cor quod vivere c u p i t . pervcnias, duo opera Dei considera: videliccl opus
Quid h i n c sequalur considera. Si enim humana condiiionis et optts resiauratioiiis. Opus antem con-
mens sinc amore esse non potest, aut seipsam uut ditionls cst crealio coeli et terrae e l o m n i u m quae i n
certe a l i u d aliquid a se diligat necesse est. Quia eis continentur, quae sex diebus facta s t i n i ; opus
vero i n seipsa perfectuin bonttm non i n v e n i l ; si se vcro restaurationis, incarnalio V e r b i , e l o m n i a qua*
solam diligeret, feKx a m o r non esset. Oporlet ergo, a p r i n c i p i o inundi usque ad finem vel ad ipsam
M feliciter a m a r e d e s i d e r a t , u t aliudaKquid praeter se praeniintiandam praecesserunt, vel ad ipsam confir-
.ouod amet i n q u i r a t . Si autem imperfectuin a l i q u i d mandaro seculura sunt. Quae omnia scx aetalibus
M 5 MISCELLANEA. -
f h i n l ; sed opera restauraiionis magis p e r t i u e n l ad A memoriaro, inpnosenti beneflciogratiarum aetionem
lidem C a l h o l i c a m , quae idcirco sancli amplius d i l i -
c u i t l , quia i n eis suae salmis remedia agnoscunl.
Ilaec atitcm p a r t i m per homines, p a r t i m per angelos,
p a r t i m per semetipsum operatus esl Deus, u t i n arca
s p i r ali prima sit mansio opera l i o m i t i u m , sectinda
opera augelorum, l e r t i a opera D e i . Supremus c u -
l i i l t i s auctor universorum Deus.
T I T . C L X X I I . Duobus modis humilitatem impugnari.
Duobus modis diabolus h u m i l i t a t e m i n nobis op-
p n g n a t , pcr i n j u r i a m videlicet, et per r e v e r c u l i a m .
Aliquando enim insligat h o m i n e s , ut i n j u r i a m nobis
I n f e r a n t ; ac per hoc ad i n d i g n a t i o n e m , e l ad i r a m ,
c i ad impatientiam uos pertrahere n i t i t u r . Aliqtiaudo
facit illosnohis reverentiam exhibere, etsic ad vanam
gloriain,etinanemlaetiliamnos inclinareconaiur.Nos B discamus noceuti non i r a s c i , sed compati, et i d q u o d
vcro si contra haec beila i n i m i c i h u m i l i t a t e m n o s l r a m
i l t o s a m custodire v o l u m u s , mala nostra j u g i t e r ante
oculos habere studcamiis. Mala aulem dico non so-
Itun i n t e r i o r a , quje ad iniquitatem c t culpam p e r t i -
n e i t i , sed etiam e x t c r i o r a , q u x perlitient ad t i t i l i i a -
lctn : sicut est ignobililas generis, iuopia, quae est
tnaier p a u p e r t a t i s ; tlebiiilas c o r p o r i s , et si q u a s u n t
lalia quae bominem b u m i l i a n t . Nam si culpas nostras
ct iniserias nostras bene ct atlcnte iuspicere v o l u -
i n t t s , lunc fortassis ncc iudigntim jttdicabimus, si
nobu? i n f e r a l u r i n j t i r i a ; ncc d i g n u m , si reverenlia
cxhibeatiir. S;cpe atiiem d i a b o l u s , quos per i u j u r i a m
quasi impiugcndo non valel p r o s i e r n e r e , per reve-
r c i i l i a m quasi occulte suflbdiendo n i l i t u r supplan
t a r e . Meus etenim hoininis c i l i u s in laude sui deci- C m a r u m ; e t o n i n i s q u i male agit, non quasi ex v i r t u l e "
p i t u r , quia quod libentius accipit, difliciiius r e p e l l i t ;
naiti dum bona sua noitnunquain foris laudari a u d i t ,
et quodam modo ad semeiipsain reversa, i t e r u i n esse
considcrat id quod d i c i t u r , libere j a m ct quasi sino
eulpa i n adulati jne sui deleciari se posse a r b i l r a l u r .
Citmque sc taniuinmodo leslimonio verilatis consen-
sum prarbere exisiitnat, non ipsa eam v c r i t a s , sed
adulaiio politis delectal. Ut aiiiem prorsus ab ela-
l i o u i s vitio innocens esse videatur, majori adhuc
caliidilate se p a l l i a t ; et postquain id quod d i c l u m
t s i de se v c r u i n esse consenscrit, ne ullo modo sibi
t r i b u e r e e x i s t i m e t , s l a t i m se ad g r a t i a r u m actionem
c o u v c r t i l . Ilaec atitcm confessio modo m i r a b i l i non
ad h i i m i l i t a i e i n , scd ad clationis augmenium p r o f i -
c i t , qtiotii.im tanio j a m fidticialius apud semelipsuin D bescenlet qui dicunt
e x i o l l i t u r , quamo manifeslius boniiin suttiti non a
se, sed a Deo esse confitclur. Phariscci prorstis s u -
perbia dicenlis : Deut, gratiat ago tibi quia non $um
ticul cceteri hominum, raptoret, injutli, adullcri f
telut etiam hie pubticanut. Jejuno bis in Sabbato.
decimat do omnium qua? possideo (Lue. xvm).
1 1 vide qitomodo virtis pcstitentiae paulalim sc dif-
f i u t d i t . P r i m u n i forlassis aliquod i i n i i m bonum i n
nubis iaudattim fuerat, sed diim nicns ex co incaute
c x l o l l i l u r , contiuiio c c i c r a quoque 111 meiuo:iam vc-
i i i i i n l , i t t amplius ad clalionem acccndattir. Iteplicat
studiose cuncia bona sua praclerita, alqne i n unuin
einnia coaccrvaus tltiiu, qtiasi pcr praeieritorum
LIB. I . 56*
ampliflcare faliaciter satagii, veraciter i n s u i s o c u l i s
ex considcralione taniarum virlutum iniumescit.
Dumque i n sui admiratione occupala defigitur, pau-
l a t i m j a m e t e u m a quo hoc babet oblivisci i n c i p i t ;
et quasi sibi j a m sufficiat qtiod est, mala sua amptius
ad tnemoriam reducere non dignatur. T u n c hostis
poslqitam intus cor t u m i d u m videt, et homiiiem i n
suis octtlis magnum eflccturo, conlinuo opprobrja
foris et injtirias admovet, quia scit quod decepta
mens lanto j a m eas impatientius snsceptura s i t ,
quanto magis i n se n i b i l , nisi quod laude d i g n m n
e s l , agnoscit. Quapropter oportct, s i h u m i l i l a t e m i n -
tegrnm c t perfectam servare c u p i m u s , aitjmum ab
agnitione n o s l r i avertamus, et, accepta c o n t u m e l t a ,
a b c o p a t i m u r exislimemtis non malitiae i l i i t i s , sed
meritis noslris debere i m p u t a r i . T r i a denique s n n t ,
per quae h u m i l i t a s adversus i l l a l a m contumeliam se
derendit : P r i m u m , u t consideremus culpam no-
s t r a m , qua mcruimus u t talia p a t i a t n u r ; d e i n d e , ut
cogitemus quod quoties ad n o s t r i laesionem exei-
t a t u r p r o x i m u s , hoc quasi non i l l e , sed i n illo jtista
jttdicio suo ad nostri probationem sive jubendo sive
pertnittendo o p e r c l u r Deus; postremo, u t considere-
inus quod m a l u m agenti non irascendum, scd c o m -
patiendum s i t , sicut corporaliter i n f l r m a n t i , s i v t
plagam aut vulnus b a b e n t i , nemo sana saperct qut
non polius condolendum qtiam irascendum existt-
inaret. Peccata c n i m quasi q u a e d a m s u i i l v u l n e r a a n i -
agens, sed, quasi a virttite deficienset v e l u t i quadam
phrencsis aegriiudine laborans, pie tolerandus est.
P r i m a ergo cousideraiio suadet nobis j t i s t i t i a m ; se-
ctinda r e v e r e n t i a m , tertia m i s e r i c o r d i a m . Contra
revcrentiam autem et laudaiionem p e r c a m d e m m a -
l o r u m s u o r u m memoriam boc modo se defendere
debet h u m i i i t a s . Quoties adulatione laudanliuin sive
reverenliam e x h i b e n l i u m pulsari exterius atque t e u -
t a r i se senserit, non allendat neqtie cogilel utrum
v e r u m s i t quod de se d i c i t u r , aut dignuni quod sibi
cxhibetur, sed statim ne deccpta mens per inanem
gloriam laudem qua foris pulsatur i n t r o s u s c i p i a t ,
cx ipso stto v i t i o c i opponcre curet unde potius eru~
bescat, dicens cnm Psalmisla : Avertantur ttatim eru-
mihi: Euge, euge (Ptal. LXIV).
Quisquis euim laudatus de verilate consulturus con-
scientiam a d i t , ex eo ipso j a m consentire i n adula-
tionem c o n v i n c i l u r , quia occasionem approbationis
ejus non quaereret, nisi eam a p r i n c i p i o retinere
qtiam abjicere maluisseu E t ideo fii nonnunquain
ut talem justo j u d i c i o D c u s q u i a intentionis cjtis
pravitatem c o n s i d e r a t , verilatem discernere non
p e r m i t t a t , e l t c s l i m o n i u m conscientiac j a m i l l i rc-
spondeat non ad i d quod qttarere sc finxit, sed quod
invenire desiderabat. Sic Balaam c u m a Balac rege
Moabitarum ad maledicendum filiis Israel p r o p o s i U
mercede i n v i t a r e l u r , a Domino qttaeril an i r e debeat,
et cundi licemiam accipit; cui tamen post haee e u n t i
M7 APPENDIX A D H U G O M S OPEUA DOGMATICA. 568
angelus Domlni i n viaoccurrens o b s t i i i i (Num. x x n ) . A fulgurexpressum de nubibus, quod nascilur, quando
Qnid est hoc? Si bona fuit v i a , cur angelus ei o b s l i - de collisis nubibus e x i t , e l depascitur i l l u d qtiod
l i t * aut si mala f u i l via, c u r Deusei licenliam etindi urendo consumit; sed non p a s c i t u r , qtiia sttbilo
cnncessit? Sed n i m i r t i m praviuts nienti illius hoc evanescit. Septima species esl qttae pa*citur et dcpa-
t i i e r t t i l , u t i l l u d potius ei Deus responderet quod s c i l u r , non n a s c i t u r : qualis est calor naturalis. I n
ipse magis audire desideravit. Nam qui avariiia cae- corpore non nascitur, quia n a t u r a l i s ; pascitur a u -
c a l u s i r e volebat, etiam pritisquatn inquireret an i r e tero cibis et vestimenlis, el depascitttr htimores
deberet, dnm ei licenlia eundi conccditur, ad perfl- corporis. Deinde seqttuntur qtiatuorreliqtiae ex tribus
< iendum solummodo i d quod concupierat relaxatur. proprielatibus singulae constantes. Oclava est quae
NecpraeceptoDomini ad i d facicndutn i n d u c i l u r , sed seorsuin nascitur, simul pascitur et depascitur. Qua-
permissione D o m i n i facullas volenti condonatur, lis esl ignis excussus de silice et i n liguis receptus.
q u i a , etsi aliud Dominus quaerenti respondisset, non Dc silice nascitur, e l in lignis pascitur, et ligna de-
i r e cupientem doceret, sed remanere nolentern coge- pascilur. Nona est quae seorsum pascilur siiiiul na-
ret. Sic profeclo animus delectatione laudis suae s c i l u r e t depasciltir: q u a l s est ignis excessus de
corruptus consciemiam de verilatis teslimonio con- glacie ct sulphure receptus. De glacie nascitur, et
s u l i t , non quod verilatem invenire diligat, sed quia & glaciem depascilur, et sulphiire pascitur. Decima
i d quod magis esse desidcral, majori altestatione ftr- est quae seorsunt, depascitur simtil nascitiir et p a -
mare concupiscit. s c i t u r : qualis est radius solis hicetis i n humido. De
T I T . C L X X I I I . De naturis ignis et speciebus. sole nascilur et pascilur, et humorem depascittir.
Tres sunt naturae ignis, quod nascitur, quod pas- Undecima est quae simtil nascitur, pascilttr et de-
c i t u r , quod depascilur, hoc esl quod o r i t u r , quod pascitur : qualis est ignis exiens de ligno et ardeus
n u t r i t u r , quod constimil. Et secunduin islas tres na- ln ligno.
iuta? recipit undecim species. P r i m a est qunc fit per Islae sunt undecim speciea iguis quae fortassis a l i -
r e m o t i o n e m ; quac nec n a s c i t u r , nec pascitur, nec qttid significare poterunt, uude titilitas provenial, si
Jepascitur : qualis est ignis solis et gebenna?. Non fuerit q u i sciat dc visibiii igne excutere ignem sa-
nascitur qoia exlra originem uon h a b e t ; non pa- pienliae. Ignis soiis qui nec nascitttr, nec pasciiur,
scitur, quia n u t r i m e n l o non i n d i g e t ; non depascilur nec depascilur, significal aeternam c h a r i l a i e m D e i ,
qtiia i n subjectam materiam non ardet. Secunda qtiae i n ipso n a t u r a l i l e r existens, ctitn sit peifecta 9

species est quae tantum nascitur, non pascitur, nec augeri non potest, e l , cum sit aeterna, non polest
depascilur : qtialis est fulgor expressus a uubibus, ^ exslingui. Hoc igne i m p i i quia intus 'ardere nolue-
qui nec u r i t nec findit, moxque exstinguiiur. T e r l i a r u n t , foris ad ignem gehennae comburendi pervene-
spftcies est quae t a n t u m pascitur, non nascitur, nec r u n t , quodammodo s i i n i l e p r o s i m i l i siiscipientcs, u t
ricpascitur : qualis est ignis o c u l o r u m , qui i n v i r i d i talem ignem caro foris inveniret i n poena, qualem
p a s c i t u r : non n a s c i t u r , quia n a l u i a l i s est; nec de- iguein mcns intus perdiderat in conscienlia. Consi-
pascitur, quia consumens non cst. Quarla specics dera crgo tres ignes islos, ignem solis, igiiem cha-
est quae t a n l u m depascilur, non nascitur, nec pa- r i t a t i s , iguein gehennae. Iguis solis visibilis ostendit
scitur : qualis est ignis solis. Exlrinsecus enim de- t i b i iuvisibilem ignem c h a r i l a t i s , et monet tit eum
pascitur. Unde nec sordes ei appropinquare pos- quaeras. Ignis attlem gehennae visibilis poenam t i b i
s u n t ; quas non sibi i n c o r p o r a n d o , sed i n n i h i l u m m i n a t u r , si perdideris invisibilem ignem charitatis.
redigendo eonsumit. Et baec est diflerentia i n t e r Uterque c h a r i t a l i s i m i l a l u r , uterque c h a r i t a l i famti-
ignemsolis et ignem gehcnnae.qtiodignissolisexlrin- l a t u r . Iste d e i n o n s t r a n d o , ille vindicando. Illa spe-
secus depascitur; ignis vero gehennae nec extrinse- cies ignis, qnae .tantuin nascitur ut fulgor, significat
cus i l l u d i n quod a r d e t , nec intrinsecus illud iu quo propassiones v i t i o r u m , quae per cogitationem subito
ardet demolitur. Commune ergo babent non nasci, de corde e x e t i n t ; sed quia mens ratione obviante
quta* alinnde non o r i t t n t u r ; habent eommune non D eas pcr conseusum non r e c i p i t , coiuinuo evane-
pasci, quia per aliquam roateriam non n u t r i i i n t n r , scunt. Neque eniin pascuntur, dum transeuiit, neque
sed ex semetip»is v i v u n t ; habent comrouue i n t r i n - depascuntur, d u m per consensum animuro non e x u -
secus non depasci, qtiia substantiam suam non con- r u n t . l i l a species ignis quae tantum pascitur, u t ignis
s u m u u l . Differunt autem qttod ignis solis exlrinsecus o c u l o r u m , signiflcare potest sapientiam creatam, id
depascilur, non ignis gehennae. H;c stint quatuor est intellectum cordis h u m a n i , quae, quasi oculus i u
species simplices ignis. Sequunlur tres duabus p r o - v i r i d i , pascitur intus conlemplatioue increatae sa-
prietatibus coinpositae per singulas. Quinta species pientiae, hoc est verbi D e i , quod nunquain marce-
kgnis esl quae uascitur et pascitur, non d e p a s c i t u r : scit, sed semper uovum est et virens. Haec cst intc-
qualis est calor i n ovo, q u i et de corpore foventis r i o r pascua, i n qua sagtnatnur per contemplalionein,
o r i t u r et n u t r i t u r , sed substantiam ovi non riepasci- qitemadmodtim i n e x t e r i o r i pascua, boc esl sacra
t t t r : talis est et radius solis i n luna. De soie o r i t u r
Scriptura reficimur per lcctionem. Sive ergo i n -
et n u t r i t u r ; et corpus lunare non depascitnr: s i m i -
grediamur per c o g i t a t i o n e m , pascuam inveiiimus
l i i c r cadius so!is lucens i n arido. Sexta species est
Calholicam d o c t r i n a i n , i n qua utraqtte, v e l u l oculos
quae nasciiur et depascitttr. non p a s c i t u r : qualc est
in v i r i d i , clarescit iutelligenlia cordis n o s t r i . l i l a
M9 MISCELLANEA. -
species ignis quae tantrnn depascitur sicut iguis so- A men et i n origine siintil et tn occasioite i n v e n i i u r ,
lis e x t r i n s e c u s , significare potest v i r t u t e m divinae
nalura?, c u i c o r r u p t i o nulla appropinquare p o t e s t ,
quae omneni creaturam innovat, et i n nobis r u b i g i -
nem v i t i o r u m e x u r i t , non sibi i n c o r p o r a n d o , sed
n i b i l esse faciendo. Cujus v i r l u s tanta est, ut ejus
praesenliatn susiinere non possit quidqttid consumi
dignum est. Unde d i c i t u r : Deue tuut ignit contu-
ment ett (Deut. i v ) . Ipsa species ignis qttae nascitur et
pascitur non depascitur, s i c u l i alor i n ovo vel splen-
dor i n l u n a , sigoiftcare potest cbarilatein i n perfe-
ctis, qnae a Spiritu saucto o r i t u r e l n u t r i t u r , q t i i eos
et per i u l e r n i u n lumen i l l u m i n a t s i c u t s o l l u n a m , et
percalorem r b a r i t a l i s fovendo, ad v i r l u t e i n fecundat
sicul gallina o v u m . Sed , quia i i boui s n n t . non i n -
v c n i t i n eis quod e x u r a t , et ideo non depasciitir, id '
est non c o n s u m i l , scd i l l t i m i n a t ; nam sicut solis r a -
dius lucens i n arido, sic S p i r i t u s sanctus radians i n
corde mundo. i n quo arido ideo malignus spiritus r e -
quiem non i n v e n i l (Luc. 11), qttia tub umbra in te-
erelo calami, in iocit humemibut dormit (Job. XL).
Illa species ignisquae nascitur e l depascilnr t a n l i i i n ,
non pascitur, sicut f u l g t i r , siguificare potest t r a n s -
i l o r i a i n coinptinclioiiein peccatricis animae, quae vel
ex recordatioiie peccatorum, sive ex contemplalione
t o r m e n t o r u m , vel quoiibet alio modo u a s c i t u r , quae
per stibituin fervorem pravam delectalionem depas-
c i i u r , sed quia m o \ , u l orta fuerit, p e r t r a n s i l , non
pascitur, hoc esl non n t i t r i t u r . Significare etiatu
potest bic ignis propassiones qtiac usque ad consen- Q pascitur et d e p a s c i t u r , siguifical t r i s l i t i a m , qu:e ex
Oa.dS 1'unmnl .1 UIA r. U^MI .1*% • « « • • ! 11!
sura v e n i u n t , et sic quotlatiimodo a i i i m u m ner illi
citam rieleclationein e x u r u n t ; sed non n u l r i u m i t r ,
quia c i t o rcsipiscenle ipso animo per compuuetio-
nem expeliuniur. Illa species iguis quae pasciiur, et
depascitur, uon nasciltir, qualis esl ignis naturalis
i n corpore, sigtiifical naluralem fervorem anuni per
quein homo peccato irascitttr. Qui fervor, quia n a -
t u r a l i s e s t , noti nascitur. Pascittir atitein zelo a m o -
l i s Dei et lenocinalioticm mollis animi naltirali de-
pascitttr v i r i u l e , quando v i i i i s i u d i g n a l u r , et ea con-
t c m n i l et respttit
Sed antequam de reliquis qnatuor speciebus d i s -
seram, praemitieitda sunt qttaedam. Septem sitnt v i -
tia capitalia, vel p r i n c i p a l i a , a qtiibns omnia alia Quando auteiii diciinus avaritiam cx t r i s t i l i a nasci,
nascuntur v i l i a , Itoc esi superbia, i n v i d i a , i r a , t r i - D lale est quia postquam homo i n l e r n u m gaudium
s t i t i a , a v a r i l i a , gula, l u x i i r i a , sive foruicalio. Q u c -
rumqtiaedam aliunde habeni nascendi originem et
aliunde nascendi occasionem, sicut verbi g r a t i a ,
l u x u r i a ex carnis specie foris habet nascendi occa-
sionem, intus i n animo habet nascendi o r i g i n e m ,
quia inlrinsecus c o n c i p i l u r , extrinsecus e x c i t a t u r .
Hacc i g i t o r diversis modis foris et iutus n a s c u n t u r ;
i n l u s per o r i g i n e m , foris per occasionem. Sed i n hoc
tamen est differentia, quod vitia non semper stmt i t i
itccasione sua, curo semper ea necesse sit esse i n
o r i g i n e sua. Sicut c u m m u l i e r speciosa et casta ocu-
l u m l u x u r i o s i ad concupiscentiam t r a h i t ncscia, i n
aniroo conctipiseentis est v i t i u m , sed non i n animo
occasionem coucupiscendi praebentis. Aliquando l a -
LIB. I . 570
n t c u m adullera mocehtiin i l l i c i l . I g i l u r v i l i a i n o r i ~
gine sua s u n l , hoc est i n animo, tmde o r i u n t t i r , s i o
u l ignis i n eo qtiod depascilur, hocest i n eo quod
ardet. l n occasione auletn sua s t u i t , sictit ignis e*t
iti eo ttnde pascilur, hoc est i n eo de quo ardet. I g i -
t u r iila species igtiis, quae simul n a s c i t u r , pasciiur
e l dcpascilur, significal supcrbiam, i|ii;e inlrinsecus
nascilur, immoderata deleclalione propriae v i r t t i l i s
inltis pascitur, quia qiiodammodo m i r a b i l i crescente
v i r l u t e vitittm hoc non i i i i n t i i t u r , sed atigelur; intus
eliam depascitur, quia v i r t t i l e m unde o r i l u r demoli-
l u r . Hla species ignis, quae seorsum d^pascitur, s i -
m u l nascitur et p a s c i t u r , significat vanam gloriam ,
quae inlus animuin depastitiir, foris de ostentaiione
nascilur et pascilur. Taiis esl etiain i n v i d i a , quae
foris de aliena felicitate iiascitur et pasciiur, e l i n -
tus animain depascilur. Talis esl i r a , quae foris do
illata injnria nascilnr et p a s c i l t i r , et inltts attimant
dcpascitur. Talis esl 'avaritia, qtue foris de i n t u i t u
pecuuiae uascitur ct pascilur , et i n i u s animain
depascilnr. Taiis est l u x u r i a , quae foris ex car-
uis spccie nascititr et p a s c i l t i r , et inttts animam
depascitur. Talis e s t g u l a , qu:c foris ex conspcctis
dcliciis nascitiir et p a s c i t u r , et iuitis auiiiiam de-
pascitur. Polest etiam signihVare hacc species ignis
charilatem Dei i n poeuiteiilibus, quas a Spiritti san-
cto nascilur et pasciltir, et peccatum depascitur.
llla species i g u i s , quae seorsum nascitur siinul et
* . .1 ~ . ! C .!.. ... ..!•..-_ ! • .. i !
immoderata ira foris nascitiir , inltts sileniio pasci-
t u r , el animam depascittir. Conveuit hoc eliam a l i -
qitando luxitriic qttod foris ex specie caruis nasci-
tttr, intus pascilnr cogiiatione et aniinain depasci-
t u r . Nonnunquani etiam siinul inlus et ex cogila-
tione nascilur et per cogitalioiiem pascilttr, et a u i -
mam depasciiur. Illa species ignis quae seorsum p a -
scittirsiuiiil c t n a s c i t n r , e t depascilur, significat l u x u -
r i a m , quando ex cogilatioue inttis nascitur et a n i -
i i r i i n intus depascilur et foris visa p a s r i t u r . S i g u i -
fical etiam avaritiam, quaiido intus ex acedia, id est
laedio et t r i s l i l i a , n a s c i l t i r , e t inltts atiimam depasci-
ttir, et foris ex coiilemplalione d i v i l i a r u m p a s c i l u r .
perdidit, foras mox animum i n appetitu c x t e r i o r n i n
iinmoderate diffundil, u t qui intus non habet unde
gaudeal, foris gaudium quaerat: et est avaritia i m m o -
deratus appeiilus habendi. Nequaqiiam e n i m homo
foris falsum gauditun quaereret, nisi prius intus v e -
r u m gaudium amisissel. Unde constal quod qtiemad-
modum de superbia nascitur vana gloria, et de vaua
gloria i n v i d i a , de invidia i r a , d e i r a i r i s t i t i a , ita q u o -
que de tristitia nascitur a v a r i l i a , et de gula l u x u r i a .
Ista brevitcr dicla sunt de natura iguis et de si •
gnificalionibus ejus. Sed est profundum ingenium
quod investigat o m n i a . S p i r i l u s sapicnlinc pcnetrat
imiversa. In omnibtis atiteiu quae v i d c n l t i r , c l a q t t i -
bus r c r t i m Itivisibilimu similitudo t r a h i t u r , solus bx*
571 A P P E N D I X A D HUGONIS OPEHA DOCMATICA. 17*

iiis&icutloco supremua csl, ita quoque sigtrficaiione A opus sancli S p i r i t u s esl quando invenit peccatricem
est praecipttus. In co e n i m i n v e n i l u r similitudo v i r - a n i m a m , et per compuiictioiicm rtihigmem peccati
t u i s el v i t i i , ita u l acies meiiiis foris tacta per i m a - e x u r i t : s e c u n d u m , q u o , examiuata e l lnttndaia
g i i i c m , i t i i r o redcal ad coiiletiiplaiidam v e r i t a t e m . anima, mox eam desidcrio aeiernoruin b o n o r u m ac-
A i n o r est cnim ignis : et est atnor h o u i i s , ignis bo- ceudit, et qtiodammodo per amoris igncm liquefa-
I I I I S , ignis videlicet c b a r i l a i i s ; el csl amor uialus, c i i , u l j a m per desiderium t u r r e r e i u c i p i a t . qua*
ignis inaltis, iguis c u p i l i l a i i s . Iguis bouus depuscilur prius frigida existens male lorpebat. Et sicut itiassa
c u l p a m ; ignis malus demolitur n a t u r a m . Ignis bo- liquefacta per fistulam fn monetam funditur et for«
IIIIS accendiltir a S p i r i l u sancto; ignis malus i n - mam accipit, ita niens, amoris igne soluta per r a ~
flattimattir a diabolo. Iguis bonus c b a r i l a s , fons v i r - dittm coniemplalionis usque i n imaginem divinae s i -
t u l t i m ; ignis malus cupiriitas, radix v i l i o r n i n (/ Tim. inilitudiiiis currit. Ainen.
v i ) . Ignem boutim Dominus Jesus m U i l i n t e r r a m , T I T . C L X X I V . Dc ratione et sensuaiitate anma?.
c t voluit t i l accenderctur (Luc. x n ) . Ignis malus esl Contemplantis anima Jerusalem d i c i t u r , quia ipsa
de quo propbeia d . c i l : Et adhuc ignis indomo im- i n t e r i o r i oculo m u n d i cordis veram pacem, i d est
pii (Mich.ix). De qtto Abrabam el L o l l i b e r a n l u r ; Dcum coiitemplaior. I n hac J . r u s a l e m duae piscinae
sic eniin i i i i e r p r c t a t t i r U r , boc esi ignis sive inceit- B s u u t , una superior, e: una inferior : quae utraeque
d i i i u i , de q 10 Abrabatn educlus esse perbibelur. i n Isaia cotiimemoranlur. Vade 9 i n q u i l Domiuus ad
Sed videamus ntinc quomodo in nobis operentur, Isaiam, in occursum Acha% 9 tu et qui reiiclus e$l filius
l i i u t ita d i c a m , duo opifices, S p i r i t u s sauctus pcr luus la$ub 9 ad aquceductum piscinm tuperioris in agro
ignem s i i u m , et diaboius per igiiem s i i u m . Sciendtitn fuilonis (Ita. vn). De i n f e r i o r i piscina poslea sic
ilaque quod a l i e r nos acccndil Spirilus sancius, a t - ait : Congreguttit, i n q u i l , aquas pitcino? inferiorit, et
que aliter diabolns. Nam Spiritus sauctus ipse i g - domot Jerutatem numera$ti$ 9 el fecittis tocum inler
nis cst, et atllaudo ignein i n nobis c r e a l ; diabolus murum el murum 9 et uquat piscincc veieri$ collegistis,
auteiu non iguis, scd frigirius est, c t nos non aflhin- et non respexislis ad eum qui fecit eam (l$a. xxu).
rio, sed,ut ila d i c a m , iiiflaurio iguetn i n n o b i s excilat. Si ergo Jerusalcm est a i i i m a , duae uaturae aniniae
l l l e crcat v i r l t i i c i n quae non e r a l , iste cxcitat c o r r u - sunt duae pisciuae: Stiperior piscina est r a t i o , per
p t i o u c m qua? sopita fuerat. Ideo i n sacra Scriptura quatn comprelteiidil coelesiia. l u f e r i o r piscina est
S p i r i t t i i n saiictuin per a u s l r t i m , et per aquiloitem senstialitas, per quam aflectat lerrena. Supcrior
riiaboliim significari i n v e n i i n u s , quia attster calidus pi&ciua aquueriucluin babet i n agro fullonis. Fullo
csl venliis, et aqtiilo frigirius. Et scimus qttod ven- Q est Cbristus, q u i pannos suos calcat, quia electos
lus calidus afllaiido ric suo calefacil. Venlus frigidus suos ncr iribtilationeni emundat, u t eos sttper ni^ein
rie se calefacerc non p o t c s l ; ct tamen igncm accen- dealV.-.io* sibi vcslimenltim facial. Civibus fullouis
riit. Sic Spiritus sanctus i n se babct a m o r e m , quo esl ista convallis l a c r y m a r u m , praesens scilicet
nos i u l l a i i i m a t ; diabolus aulem i n nubis iuvcnit cor* muiulus i n quem ad couculcandum projecii s u m u s ;
r i i p t i o n c m , quam suscilat. Ille inlrinsecus sugge- sed, dum calcaintir, u n i m u r et inundamur, quia
reitrio suavilcr aspirat, iste cxtrinsecus t e n t a l i o n u m prcssura i r i b i i l a i i o n i s et cbaritate accendit et
flalibus impiiigcudo quassal. l l l e , intrinsecus ex oc- culpam a b l u i l . Iste est fullo q u i illa evangelica vesti-
c u l l o d i v i n i l a i i s suae p r o d i e n s , i n v i s i b i l i l e r v i s i l a l inenta fecerat, de qtiibus dicttim cst qttod candida
c o r b o m i n i s et ineffabililer consolatur; isle, e x l r i n - erant sicut nix 9 qnalia non polest fullo facere $uper
secus circiimiens et anfractibus suae calidilalis se terram (Marc. i x ) . Sed boc fullo coeleslis praevalet
Involvens, semper ad ruinain insidiatur. Iste esl i t l e qtiod fuilo terrcnus facere non potest. I g i t u r fttllo
princeps m u i i d i , quem i n t e r r a m o r l e sua t r i u m - isie agrutn babet, u b i florcs i n v e n i u n l u r o p t i m i ad
pbattim ric cordibus b o m i n u m Cbristus e j c c i i ; iste colorandos pannos. Ager est sacra S c r i p t u r a , u b i
est P a r a c i i l i i s , quem i n ccclo ad dexieram paieruae pascuntur animalia Dei, i n *qua invcttiuntur diver
Majestatis sedeus, super aposlolos i n linguis igneis D sariiiu praecepia v i r t u t u m , quasi flores quidam ad
n t i s i l . Hiuc ergo Spiritus sancttts missus cst, uude dccorandas auimas, et cardtii quoque corruptionum
spiriius maliguus cjectus esl, ut ille intrinsectis ba- ad depectenda superflua. I n boc agro c u r r i m t i s ,
liitando custodial, i s l c c x l r i n s t c u s impingeiido exer- quando divinam S c r i p t u r a m legitnus; flores c o l l i g i -
ceat. Isto foris flante c o i i c i i i i m u r ; scd ilio i n t r i n s e - I I I I I S , quando praecepta discimus; pannos eoluranius,
cus aspirante non aperimur. Sed ecce riuin ritioruui q t a n d o praecepta implendo v i n u l i b u s a n i m a s nostras
fabrorutn flatus de c o n i r a n o spiranles aspicimns, decoramus. Paiientia est i n rosa, caslitas in l i l i o .
qtiatuor inde opora exirc virienitis : duo opera riia- cbarilas in croco, b u m i l i l a s i n viola, purilas U\ sap-
lioli, et duo opera Spiritus sancti. P r i i n u m opus p b i r o . Bene autem per agrtun fttllonis transit aquae-
diaboli est quaitrio i l l i c i t a deleclaiione animutn u r i l , ductiis piscinae s u p e r i o r i s ; piscina cnim supcrior,
et ad s i m i l i l t i d i u c m flanunae foris lainbeudo quo- sicul jam dictum cst, cmiuentior vis cst nicnlis
riammodo nigram r e d d i l . Sectuidum opus diaboli cst iio->irae i d est ratio. Aquacriuctus piscina? supcrioris
quando per consensum peccali animttin medullitus radius cst contemplatioiiis. Per s t u d i u m autem d i -
a c c e n d i l , et noxia flamtna non j a m foris lainbende viuae lectionis apcritur via cordi nostro usquc atl
d c i i i g r a l , sed intus cremando i n c i i i c r a t i Priinum conlcmplandum luinen divinitatis» u t i i l i n c , quasi de
»73 MISCELLANEA. — LIB. I . 574
f o n t c , aquae vinae spiriturJium donorum desccndanl A l i u m illecebrarum dcscendit. Sed tunc itner m u r n m
p e r r a d i u m contemplalionis ad i r r i g a n d u t n et i m - ct m t i r u m est, quando carnem nec i n ucccssitat*
plendum sinum mentis nostra?. Piscina inferior est r e s p u i l , nec i n voitiptale riiligit. Non crgo culpa est
i n f c r i o r vis animae, hoc esl sensualitas. Hacc hahet i n l e r niurtiin et m u r u m ari coIligcnria3 aquas lacuin
qiiinqtie aquacriuctus, quiuque seusus corporis, per facere, qttia culpa non est leinporalibus bonis i n
quos ohleciamenta httjus muudi infliiutit, quasi aqtiae
necessitatibus naiuram confovere; sed culpa est
quaedam ad replendum appetitum nostrae carnalila-
necessitatis Ioco cupiriitates arimitterc.
l i s . Mundus enim fons est, aquae oblectamenta
T I T . C L X X V . Detcriptionet temporit et liberi arbitrii.
m t i n d i , aqtiaeducius sensus n o s t r i , piscina sensuali-
Tempus est numerus m o r t u o r u m ordinc sibi suc-
las nostra. Isti quinque ductus aquae qttinque por-
c c d e n l i i i m . L i b e r u m a r b i l r i u m eslhabilitasraiionalis
ticus s u n t , i n quibus multiitido languentium jacet,
volunlalis, qua potest, vel arijiivante gratia, ari bo-
quia, d u m per quinqtie sensus corporis c o r r u p l i o -
n u m quod non hahct, aul ininus habet proficere;
n e m peccali contrahimus, qttasi i n quinque p o r t i c i -
vel sinente gratia [ j u s t i t i a ] a bono qttod vcl habel
Lus languidi jaceinus. Sed angelus Domini secundum
vel hahere debel, per semelipsani deficere. I t e m
tempus m piscinam descendil et moveliir aqua ... ... . . . .
. . . . . . ... „ I i b c r u m a r b i l r i u m est i n r a i i o n a l i voluiitaie sponta-
(Joan.t . v ) , qma d u m divina aspiratio peccatorem B . . . . .
neus appetilus b o u i , q u i nec coacto d a r i , nec invito
i u l u s t a n g i l , illico lerrore j t t d i c i i c o n l u r b a t u r carna-
auferri potest.
lis conscientia. E t quicunqite post metionem aqttae
J:i piscinam descenderit, sanus fit a quacunque te- T I T . C L X X V I . Qnod it tolut laudabililer in alio
nealur i n f i r m i i a t e , quia divina gratia praeventus peccatum ulcitcitur qui ad contentum peccati non
inciinaiur.
peccator, s\ vere se ad pcenitentium h u m i l i a i , et
conscietttiaro p u r a m convenieus anteacta mala Nemo polesl ejusdem culpae socius cssc et vindcx.

riistricte ptinlenrio dijttriicat, de quolibet delicto I n d i g n u m est e u i i i i ut ille de peccalo argttere prae-

veniam consequi m e r e t u r . sumat a l i u m , qui necdum a peccalo casligare v o l u i t

scroetipsum. S c r i p l t i m quippe e s t : Stelit Pldneet et
Sed j a m ipsa vcrba quae de hac piscina supra
placavil (PtaL cv). Stans cieniin prostratos in l u r -
posuimus inspiciamiis. Congregatlit f inquii, aquet
piltidiue foriticaliouis trausfigit, et Deum placat,
pitcinat inftriorit (Ita. x x n ) . Non est v i t i i t m aquas
q u i a , sicut dicltun est, ille soius laudabiliter i n alio
i n i e r i o r i s pisciuae bibere, sed v i t i u m est congregare,
peccalum u l c i s c i l u r q t i i , i n semetipso, per amoreut
quia l i c e l nobis bonis t r a n s i t o r i i s u t i ad necessita-
justiliae erectus, ad consenstini pcccati non i n c l i n a -
t e m , scd non diligere ad superfluitatem; aquas enim
piscinae inferioris congregatqtii temporalia bona non C
'
l u r
econlrario quod l i l i i Israel, cum scehis
, , i n c 6 8 1

ad usum necessilatis, sed ad expleiionem cupiditalis GabaouiLiruin v i n d i c a t t u i conlra (ilios Benjaniin,

t c c n m u l a t . Deiuceps domut f a i t , Jerutatem nume- magis confideutia m u l l ludinis qitam zelo \ i r l u t i s
tattit. (ibid.) Si Jcrusalem animas dicimus, domus e x c i t a t i , i n p r a i i o conveiiipsent, lam magna plaga
Jerusalem non iucongrue corpora appellamus. Domus prostrati s u n l , ut p r i m a die usque ad v i g i u t i duo
ergo Jcrusalem numerare cst, cousiderata m u l t i t i t - t n i l l i a , secunda vero octodecim inillia corruisse l e -
dine hoir.intim, limere de defcctu r e i u m , computare g a n l u r (Judic. x x ) . Sunt euim nonnulli qtii potestate
sumpius corpoiis, et non confiriere i n muuificenlia qua caeteris praeeminent libcre subjcctoruni cutpas
l a r g i t o r i s . Unde et postmodum sttbjunxit : Aquat argticre v o l u u t ; et tamen easdem i n se culpas i m -
pitclnce veterit coltegittit f et non retpexitlit ad eum pioba praesumptioiie foverc non desistunt. Sctl hos
qui fecit eam (ibid.). Quasi d i c e r e l : Temporalia bona tales alienae culpae vindices ipsi iidem q u i punieiidi
quae transeunt et veterascuni, avare c o i l i g i t i s , c t sunt perimunt,*qttia c u m ah eis superbe arguitntur,
D a l o r e m eorum aeternuin rcspicere non v u i i i s ; sed illa manifesle exprobranles v i l i a , ipsos sui accusa-
animas ad perpctuam v i t a m creatas temporaliler tores reos ostendunt. Sed filii israel v i c i o r i a m , q u a m
deficere t i m e t i s . Quod aulem a i t , fecitlit tacum inter , m u l t i t u d i n e non posstint, fletibus tandeui o b i i n e i i l ,
murum et murum (ibid.) ud
f eatndem cupiditatem qnia satpe praclati subjeclorum i m p r o p e r i i s h u m i l i a t i ,
referendum est. Haliet e n i m anima et exteriorem discunl peccantium animos superba et tumida i n -
e l i n t e r i o r e m m u r u i n . Mtirus exterior est corpus, vectione non i r r i t a r e , sed blanria potius et h u i u i l i
qno anima ciaudilur, et quodammodo incarcerala arimonitione corrigcre. Faciie c n i m illius increpa-
tenetttr. Murus i n t e r i o r est i r a naturalis v i r t u s a n i - l i o u i a peccantibus rcvereulia t r i b t i i t u r q u i ct sua
inae, qtia v i t i i s irascitur, et contra tenlamenta m u - h i i m i l i t e r plangere et aliena peccata misericorditer
n i i i i r , qttia ad hoc data est hacc v i r t u s aniroae, u t reprehenriere non d u b i t a t u r ; neque tunc audet
per eam contra vitia se muniat, et cuncta tenta- pcccator se c o n t r a verba arguentis erigcre, ctun
mcnla, quasi jacula quaedam, i n i m i c i propeilaL I n - in vita ejus nibii iuvenit quod mcrito possit
t e r i o r i m u r o m u n i t a , anima omnia quae carnis s u n t , cttlpare ( 5 2 ) .
si imssibile esset, respuere c i t p i t ; e x t e r i o r i auteni T I T . C L X X V I I . Mgttica detcriplio naluraj cervce.
i i i u r o pressa, notinunqoam etiam ad sordes c a r n a - Dicitur de cerva qttod cuin vuluerala fuerit a

($2) Deteptem peccatit mortalibut 9 et de effectibut eorumdem. vide l o m u u i p r i m u i u i u Maltbaeum,

Dc Oralionc Dominica.
 575 APPENDIX AD HUGONIS OPEKA DOGMATICA. 576
vcuatore, si qtiidem tauia e x s t i t e r i l plagae vibleniia A latentis corruplelau vulnus g e n i n t . Ex his qua-
u t currere nou queal, debilitala ac retarriata c a p i - tuor gradibtis hominuiu o p t i i n i sunl sanativi et
t u r e t occiditttr. Si vero dolor vtilneris adhuc vires sani. Pcssiini aegrotativi et aegroti. Medii sattalivi et
o m n i n c non a b s t u l e i i l , cursu elabilur et lugiens aegroli, et acgrolalivi et sani. Meliorcs sutit tamen
per deserta secuiu sagitlam infixam p o r l a l . T u i i c saiiativi et acgroti qtiam aegrolativi et s a n i , quia et i n
circiiit geineus et rioleus, nec inveniens inaiiuiit iliis nalura integra sanitatetn violeuter turbatam
quae m o r l i f e r u m tcliiui de corpore suo evellal, faciie recipit, et i n istis natura corrtipta sanitatem
tandem v a r i i t , et quaeril d i c l a i n u m , et comedit lenuiler et dubic coucessam facile a i n i t t i l . I n ill.s
ipstim : ctijus s u c c t t s , cum ad i n l e r i o r a recepttts sanitas non exslincla, sed violenter exasperala e s t ; 1

f t i e r i t , penetrat omnia sua v i r t t i t e , et pervenieus iu istis x g r i l u d o non ablata, sed leviter sopita est.
usqtte ad vttliius potenter e j i c i l f e r r u m , atqtie rie E t idcirco sicut boc facile qttamlibel l c v i occasione
imis eiiam visceribus emergere facit. Cerva esl ad anliquatn corruptionem r e v e r t i t u r , ita et i l l a
casta e l munria a n i i n a . Sagilfae sunl desideria mala. facili remedio ad 'pristinam inlegrilatem l e p a r a t u r .
Venatrres siiul dapinones; q n i quoiies cordibus Ilaic idcirco riistinxi, quoniam ex statu corporum
noslri», sive pcr vistim, sive per auditiim, sive per peipendi polest qualitas m e u t i i i m . Sunt eleuim s i -
giisluin, sive per o d o r a i u m , s i v e per tactum, de militer i n animo riilfereuiiae quatuor, id esi v i r l u s ,
exterioribusprava de<ideria i n j i c i u u i , quasi venatores j u s t i t i a , v i t i u m , peccatttm. Quod aulein sanativtim
de longe animae sagitlas morliferas iminitlunt. est iit corpore, hoc est virttis in mente. Et quod est
A n i i n a vero si per deiectationem p r a v i desirierii sauum iu corpoie, boc est jttstitia i n meute. Quod
iisque ari consensttm opcris riebiiitatur, tunc quasi vcro aegrotativum i n corpdre, hoc esl v i t i u m i n
capilur et o c c i d i i u r . Sin autem fugit et rietiinal per- mente. Et quod est aegrotum i n corpore, hoc est
petrationem pravi operis, et nihiloiuiniis tauien de- peccaium in menle. Nou ergo omuis qui virttitctn
lcelatiouis illieitae ferruiu i n f i x u m cjicere non vaiet, aliquam habel, sed qtif j u s i i t i a i n facit justus c s l ,
quasi auctorem u i o r i i s eflugit. Seri lamen arihuc tieque omttis, qtii v i l i u n i aiiquod habet, sed qui
plcne niortis pericitium non evasil. Seri c l qtttKl peccalutn facit, peccalor cst. Nam j u s l | c l i a m , qiiam-
facere possit ne m o r i a t t i r , i u solitttriinein eat et vis iiolenles, aliqttanrio piiuctioues v i t i o r u m seulitint
quaerat rikiamum, hoc est Verbum Dei. E l cuin ex infirtiiilaie caruis qtiaiu c o r r u p l i b i l e m poriai/V
illud sive per lectioneui sacram, sive per colloquiiim sed quia se eis per conseiisum nou inclinant, nioius
sanclorum invenerit, sumal avide e l comeriat, alque ipse, qui ex v i l i o corruptionis o t i l u r , pro peccalo

illitis ritilcedine omueni mortiferae tlclectalioiiis cor- C sculieitlibus uec conseuiieittibus non itnputalut'.
r i i p i i o i i c m expellat, et se ari iiitegritatem pristinae Est ergo illic v i t i u i u , et laineu peecattim non est.

sauilalis, oiiini periculo etTugalo, reslitual, quia Suni i t c r u i i i i n u l i i quortim natura non adeo pas-

n i l i i l citius inalaui quam bona rielectatio excludil; siouibus v i t i o r u m allecta est, q u i lamen saepe |>cr
negiigentiain i n peccata i u c i d a n l . Quos quidem tanto
et cum tneus illam gustare coeperit, slatiin istam
major peccantes reatus obligat qtianlo m i n o r ad
sponle derelinquit.
peccandum eos necessiias impellcbat. Itli ergo qtto-
T I T . C L X X V l i l . De quadrupttct tanorum et cegrcto- r u m v i l i o r u m afleetibus magiscorrupla e s l n a t u r a , f a -
rum di/fereiuia. cilius cadunt, laboriosius restirgunt; et taiuen, si se a
peccato cuslodierint, plus merentur ; si pcccaveriui,
Medici q u i morbos corporiim curare solenl q u a -
citius veniain coiisequuiitur. Qui auiein forlioris
t u u r qualilaies btimanae vitae riefiniunt: S a i i a l i v u m ,
sunt n a t t t r x t a r d i u s c a d u n t , ciliusque r e s u r g u n t ; et
saiitnn, aegrotativum t acgroitim. Ex his qiialuor
i r i c i r c o , si in v i r t u t e p e r s t i t c r i n t , miiius i t i e r e n t u r ;
species constitutintur. Saualivi et sani, aegrolativi
si i n peccaliitti ceciderinl, amplius rei babcntur.
e t aegroti, sanativi et aegroii, aegioiativi e l sani.
Sanativi s i i n t q u o r u m natura iiullo iiiiriiisecus latenti T I T . C L X X i X . De eo quodecriptum ett: c Seauuntur
v i l i o corrupta est. Saui sunt quos uulla mauifesti £ Agnum quocunque ierit. i
doloris ntolestia vexal. i S g r o t a l i v i sunt q u i i n l r i n - Sequuntur Agnum quocunque ierit (Apbc. xiv).
secus latentem babeut c o r n i p t i o n e i n . i E g r o t i siint Agnus per huiitilitatem et v i r g i n i t a t e i n venit ari ttos;
quos mauifesius dolor e x c r u c i a l . Sanativi e l saui per h u m i l i l a t e i n et v i r g i n i t a t e m 'praecessit nos. De
sunt quornm natura inirinsecus a corrtipiione est l i u m i l i enim et V i r g i n e nattis esi v i r g o ipse et h u -
solida, et extriusecus a doloris vexaiione quiela. m i l i s . Humililas V i r g i u i s et virginitas h i i m i i i s via
j E g r o l a l i v i et aegroti s u n l qui et iutrinsecus latentis est qua venit. Nos ergo venire non possumus qua
v i t i i corruptionem e l foris molestiam doloris snsti- venit; sequi tamen possumus quo ivii, quia si
n e n l , sive ipse riolor ab i n t e r i o r i corruptione sit habere non possumus parenles virgines, virgines
o r t u s , sive ab exterioris alicujus molestiae occasione permanere non prohibemur. Qui virgo est et h u m i l i s
illatus. Sanativi et aegroti sunt q u o r u m natura i u t e - non est, sive qut bumilis est et virgo non esl, se-
y i u s c o r m p i i o t t e m non habet, sed exterius alicujus q u i t u r A g n u m , sed non quocunque i e r i t . Solus itle
ilaesionis doloretn sustinct. . C g r o t a i i v i et saui sunt Agnum sequilur quocunque i e r i t , q u i c u m h u m i l i -
fqui quidem manifeslum dolorem uon sentiunt, i n - late v i r g i n i t a l e m , et cum v i r g i n i l a i e h u m i l i t a i e m
xerius tamen tanto periculosius , uuanto occuititts ettslodit. Sane ex duobtis itt:p^rfectis melujf eat
ri7 MISCELLANEA. — L I B . I. $78
A g n n m sola humiUtate quam sola v i r g i n i t a t e sequi, A n e m ; propter misericordiam aniroam suam turbavtt
qnia h u m i l i t a s sine v i r g i n i l a l e salvare hoininem ad compassicnem. l n carne sua doluit pro nobis
potest, virginitas sine hutnililate nou polest. p a t i e n d o ; i n menie sua conrioluit nobis cotupaliemlo.
Et qtiemadmoduin carnis infirtnitas i n ipso s e c u n -
T i T . C L X X X . De triplici compassione. dtim affectum naturae n o l u i i pnenam suam, sic m e t i -
T r i p l e x compassionis modus est. Siqnidem com- tis pieias secundum aflectum misericordiae i m h i i t
passionom aiia est ex v i t i o , alia ex n a t u r a , alia ex miseriam alienam. Sicut e n i m calicem passionisse-
v i r t u l e . Coiopassio ex v i t i o esl, quando affcclus cunriumcarnis voluntatem a se transferri postttlabal,
aliquo reprehensibili dolore tangitur, ubi illicito quem non transferendum esse praesciebai, sic sen-
prius amore tenebatur. Compassio ex natura est, tentia condemuatiouis secunduin pletaiem aliis m i -
qttando ex insiio sibi pielatis affeciti, animus a l i e - tigari cxorabat, quatn immutabilein pncvidebat.
nis aerumnis condolet, quoties contra pietatis vel Pietas eiiiut quori stitim erat operabalur miserando,
hnmanitatis mensuram eos o p p r i m i sive afDigi videt. el ratio quori suttm erat sequebaitir riivinae riisposi-
Compassio ex v i r t n t e esl, qnatido propter Dcttm l i o n i oberiienrio. Proplerea u i h i l contrarietaiis erat
alienis doloribtis compatimur, cum sciliccl vel j u s t i - si Chrislus hoino secuuriiim aifectuui pielatis quam
t i a m p r e m i , vel innocentiam affhgi videmtis. Com- B i n htiuianiiate sua assumpserat a l i q u i d volebal,
passio ex v i t i o est c t i l p a b i l i s ; compassio ex nalura quod lamen secunriuni voluntatcm riiviuain i u qua
est irreprehensibilis; compassio ex v i r t n l e laudabi- cum patrc omnia riisponebal, f u i u r u m i.on csse prae-
l i s . Prima reprehenditur, tertia l a u d a t u r , secunda sciebat, quia hoc ad veram bumaiiiialem perliiicbat
atitem nec culpam h a b e t , quia ex natura esl, nec u l pietale moveretur et hoc ad verain riivinitatem
praemium, quia ex v i r l u t c noti est. I n hac ergo vita perlincbat, u l a sua riisposilione non moveretur.
quandiu caro mortalis laetli polesl passione, landiti Iiaqtie secundum u l r u m q u e fecit quod debttit. Nequo
e l i a m anirous m u i a b i l i s tangi polest cotnpassione. ideo sibi conlrarius f n i t , si secunduro pietalem h n -
D b i autem ulrumqtte veraciter inipassibile erit, nianitati congrtiam v o l u i t , qttod secuiidtim j t t s l i t i a i n
tunc profecto neque passio c a m i , neque compassio D i v i n i l a t i debitcm n o l u i t , quia et hoc vellc e l i l l u d
menti ulia inesse poterit. Nunc ergo mutabiiitate uolle, u l r u m q u e v o l u i i . S c r i p l u m e s t e n i i i i : Jesue
sua bene i i i r m n q u e u t i t u r , si et caro i n passione p a - auiem infremuil spiritu el
t lurbavit temelipsum (Joan.
tiemiam non deseril c t animus i u compassione x i ) . t l i c iiitendite. Turbavit temetipsum. Quomodo
justitiae mensuram non transcendit. Si i g i i u r tcmpus turbavit? Quae fuit isia t u r b a l i o qua semctipsuut
compassionis quaeris, quandiu p a t i possttmus, com- turbavit Jesus? Pieias ipsa, miseratio ipsa fuit t u r b a -
pati debenius. Si locura quaeris, illic coropassionis tio. Bona t u r b a l i o . Bene t u r b a b a l u r q u i pietalc m o -
roisericordia exhibenda est u b i adbuc passionis m i - vebalttr. Turbavit semetipsum. Miseratio lurbavit
seria desperauda non est. David, aegrotante Olio, l a - e u m , et ipse seinetipsum t u r b a v i t , q u i miseratioiiem
crymas f u d i t ; mortuo, faciem lavit (II Reg. x u ) , ut sponte suscepit. Sicut t r a d i r i i l semetipsum quaudo
osteuderet qttla l a n d i u compassionis misericordia Judas trariiriit ipsun, sic lurbavit seroetipsum
porlanda esl quandiu passionis miseria desperanda quando miseratio t u r b a v i t e u n i . Notum est hoc et
non esi. Est laiiien quidam coinpassionis affcclus frequenti usu probatum , d i c i t u r h o m i n i .quando
q t i i n a t u r a m etiam perditam miseratione prosequi- aliquid p a t i t u r : T u temetipsum t u r b a s t i ; tu tibi fe-
t u r , secundum quem i n n o s t r i generis similitudine cisti roaiuro boc. Sic t u r b a v i l Jesus semetipstim,
sicut culpae non corrigendae i r a s c i m u r , ita naturae quando miseratio l u r b a v i t e u m , quatn sponte susce-
iionexslingueudae miseremur. Nunc autem v i t a m o r - peraL E t seroetipsum t r a d i d i t , quando ille t r a d i d i t
talis e l m u l a b i i i t a t i subdita, nunc i n i e r i m pro parte cni ad tradenrium polestatem coucesserat. Sic i t a -
miseriae sustinet, sed postea ad incorruplionem trans- que Jestis i n bumanitale assumpta, quanriiu eatn
lata deponet. Ntinc i n t e r i m i n utroque aegrotat, et passibilem portare v o l u i t , secundum proprietatetn
passione videlicet i n carne, et coropassione i n menie. p humanitatis, et passionem i n caine, et compassio-
Tttnc i n ulroque sanabitur, u t et pcr i m m o r t a i i t a t e i n neni i n nienle p o r l a v i t . I n qua lameu modo ad
carnis contra passionem c a r n i s , per i m r o u t a b i l i t a - iinmulabilitatem transialus, nec p a t i potest ad cor-
tem mentis contra compassionem menlis conftr- r u p l i o n e m , nec compali ad t u r b a t i o n e m , quando
inetur. Sicut enim aegriludo carnis est pati, i t a Christum secttndtim horoinem noviinus, et patieniem
segritudo menlis est c o m p a l i . Proptcrea Deits homo et coatpatientem novimus. Defecerunt, i n q u i t , sicut
qui u t r u m q u e tolierc veuit, ulrumque tolcravil. fumut diet mei et ossa mea ticut crtmium
9 aruerunt
Suscepit passionem i n caruc, suscepit coinpassionem (Psat. c i ) . Dies defecerunt propler passionem, ossa
ir. mente. I n utroque aegrotare v o i u i t propter nos, a r u e r u n t propter coinpassionero. Propter passioncm
u t i n iitroqtie nos aegrotantcs sanaret. I n f i r m a t u s mortua est c a r o ; propter coropassionem arecfacta
est passionc i n ptena sua ; inftrmatus est coropas- est a n i m a . Dolor compassionis quasi f r i x u r a quav
sioiic i n miseria aKena. Eo usque passiouem s u s t i - dam animae f u i t , qua urebatur miseratione, p r e r o t -
nuit, u t p r o m o r i t u r i s m o r e r e t u r . Eo usquecom- batur coinpassione, siccabatur desperatione: despe-
passionem suscepit, u t p r o p e r i t u r i s l a c r y m a r e l u r . ratione riico, uon propicr se, sed propter iUes q u i
Propter m i s c r i a m carnem suam t r t d l d i t ad passio- . nec i n malo corrigendi, neque a mak» erant Itbe-
579 A P P E N D I X AD * U G O N ! ; OPERA D 0 6 M A T I C A . * 58»
n»ndi. I n his omnibus Christum sectindum carnem L git Deut (I Cor. I ) . Pro c o n t e m p t u , enim habenitir
noTimtis, qtiando veram h u m a n i l a t e m e l i n vera canes. Unde d i c i t : Non ett bonum tumere panem
humaniiate veram porlavit mortalilaiem. Nunc fitiorum et millere canibut (Malth. xv).
autem jam secnndum carnem non novimus (II Cor. T I T . C L X X X I L Quid est quod quieveni terra qnadra-
T ) , poslquam resurgens a morluis jam non moritur; ginta annis post peccatum Gedeonis.
mors illi ultra non domittabilur 9 qnod enim vivit 9 vivit Non p r a m i l l e n d a v i d e l u r quacstio qttomodo q t i i -
Deo (Rom. vi). e v e i i t l e r r a qtiadraginta annis post peccatum Ge-
T I T . C L X X X f . Mysterium de mtmero procedentium deonis (Judic. v m ) , ciun post victoriam qiia l i b e r a -
ad pugnam cum Gedtone. v i t llebraeos ex atiro spoliorum feceril abominatio-
Et Jactus est numerus eorum qui tambuerunt lingna n e m ; e l post illam foruicatus fticrit outnis Israel, et
sua trecenti viri (Judic. v n ) . Plerique L a l i n i cotlices fueril i l i i et domui ejus i n scaiidalum. Quomodo ergo
nou hahent manu sua 9 sed tanlutuinodo tinguasua 9 pobt hoc tatitum nefas quod et Getleon et populits
qitouiain sic inlellexerunt qtiod stipradicltim esl, c o m m i s i t , requievit terra quadragima antiis, c u m
sicul canes* Gr&cus atttem utrtimqtte hahet manu hoc Scriptura soleat ostendere, cum a Domino Deo
sua et lingua sua, oisi intelligatur quod manti aquam populus f o r n i c a r e l u r , lunc potius pacem illus per-
raplatn i n os p r o j i c i e h a n t ; et hoc erat simile c a n i - dere, non acquirere, et hoslibus subjugari, noa
bus bibcniibus q u i non ore apporito sicut boves ab hoslium infestaiione m u u i r i ? Sed intelligendum
aquam adductinl quam b i b u n t , sed lingtia i n os est, sicut solet S c r i p t u r a , per p i o i e p s i m , id est per
rapiunt, sicul etiatn isti fecisse intelliguntur, u l s c i - occtipationem dixisse qtiod fecerit ephod contra Dei
licet manu aqttam i n os projicerent, quam liugtia legem Gedeon ex iilo attro quod ftierat hostibus de-
exciperenL Nam et interpretatio ex Hebraco planius victis a b l a t u m , quia uno loco dicere v o l u i t et un.ie
habet his verbis : Fuit itaque numerus eorum qui9 erat aurum et quid de illo factum s i t ; sed postea f a -
manu in os projiciente 9 aquam lambuerunt 9 trecenii ctum est iit finedierum Gedeou hoc peccaluin quando
viri. Neqtte euiin solent homines ita bibere u t , sine consecuta sunt etiam mala qua3 deiude Scriptura
opere manus,1iiigua sicut canes aquam hauriant. c o n l e x u i t ; posteaquain commemoravit quot annis
A t vero isiis praeceptum e r a l ttt hoc facerent; scd i n diebus Gedeon lerra c o n q t i i e v i t ; quos annos r e -
cuin ad bihendum descendisscnt ad aquam, m n l i i capilulaudo commemoravit, id esl ad o r d l n c m quem
genoflexo b i b c r u n t : qtiod facilius et ininore labore p e r v e r t e r a l prius dicendo dc iilo scandalo quod n o -
fleret. Pauci vero qtiia non genu flexo se incurvave- vissime factum est (53).
r u n t , ut canes b i b e r m i t , scd aquani i n os j a c t a m , ,
T I T . C L X X X I I L Qwd propler prcescienliam et prarde-
q u o r u m numerus, quia t r e c c n t i e r a n t , signum i n s i -
stinationem Dei ctamanl quotidie petversi.
nuat crucis proptcr l i t t e r a m Thati graecam. Quo n u -
Non prudentiom riiligentia, sed s i o l i d o r u m querela
mero etiam gentes magis i n c r n c i f i x u m credituras
e s t : Siue me, i u v i v a m . Qui ad vitam praedestiua.ns
esse praefigtiratum e s t ; qttod l i l t e r a Graeca esi, itnde
est, perire non potest. Qttare conabor? quod fultiriim
Graecurum nomine Apostolus omnes geules significat
est, fiet. E t tamcn nemo vulneratus aut aeger dicit :
cum d i c i t : Judceo primum et Greeco (Rom. 11); et:
Sine m c ; si vicitirus s u m , nou m o r i a r . Quid merii-
Judceis et Grcecit (ibid.) saepe ita commemorans
9
cus faciet? qtiod futurum cst, fiel. E t non limcnt a n i -
circumcisionem et p n c p u t i n m , quod i n linguis gen- mae suae iegem dare, quam corpori suo praescribere
t i u m Gneca i l a excellal ttt per bnnc omnes dccenter nolunt. Clatnant hoc quolidie perversi : Nulite a d -
significcntur. Iste ntimcrus et in vernaculis Abrahae monere, nolite c o r r i g e r e ; si vult Detis, justiticabit
animadvertendus esl per quos fratrem ab hostibus nos. E t nemo riicil: Nolite cibum praeparare, noliie
l i b e r a v i t , quandoeuni Melchisedech in magnomyste- vestimentum dare. Si vultDeus pascet et vestiet nos,
r i o benedixil (Gen. x i v ) . Quod enim exuberant illis e l d i c i t : Non possumus boni esse, nisi Deus hoc fa-
ociodecim (nam trecenti et octodecim fuisse refe- c i a t . Ergo bona illa sine Deo habere non polestis;
r u n t u r [ibid.]9 v i d c t u r m i h i fuisse significatum quo et isla poteslis? i m o Deus potiits i n istis studiuut
etiam tempore ficret, i d est t e r t i o , quod futtirum vestrutn quaerit, quac nisi volenles habere non poie-
erat sub g r a t i a . N a m p r i m t u n esl ante legem, s e t u n - stis : non i n illis quae i n l a n l u m a r b i t r i o vcsiro noit
d u m s u b l e g c , l e r t i u m sub gratia. Singula vero t e m - siibdunttir,ut saepe ea habere non possitis c u m de»i-
pora senario numero significata s i i n l propter p c r - dcratis, et habeatis cttin dcspicitis.
feciionem. Nam ter sex octodecim sttnt. Unde et
T I T . C L X X X I V . De sapientia Dei et hominit 9 tt
i l l a mulier octodeciin annos habebat i n i n f i r m i l a t e , qnod tit duptex tuperior el
9 inferior.
quam curvam Salvatoncmn invenisset, erexit atque Sapienlia a corde procedit et exit per os, et i n t r a t
a diaboli alligamento, u t Evangelium i n d i c a l , solvit per aurem^et i n corde requiescit. Nec riiscedit unrie
(Luc. x v ) . Quod vero ita isti probati sunt per quos e x i t , et accedit u b i non f u i t . Eslque veiauda atqtte
vinceret Gedcon, u t s i m i l e s i n bibendo canibus dice- ornanria sapienlia cum exit ad nos. Dci sapieutia
r e n l u r , significat quod contemptibilia ei ignobilia ele- c u m p r i m u m i n r e r u m creaiione ad nos egressa f u i i ,

(53) Dednabus scholls vlde t o m . p r i m t i m circa p r i n - pcantur. I b i d . — Dehis qui in tege ambutant vel ttaui
c i p i t i m . — Quod prceceptaDei mullis nominibus signi* vei declinant. I(rid. — De Iribus viis. I b i d .
 sst M I S C E L L A N E A . — L9B. I .
m
non irada exivft, sed specte r e m m r r e a i u r a m indula A quae lamen si fiani, nee raMo tedfliir, nee j u a t k i a
nohis apparuit. Secundo eadem sapientia, i d est F i - violatttr. Praeccptum ex ratione est, ut cttm c r i m i n o s i
l i u s D e i cuin se nobis manifestavit, i n d u m e n l u m el pttbiice peccanles ab eccleslao l i m i n i b u s abstincre
carriis assumpsit, et sic visibilis apparuit. T e r t i o j u b e n t i i r . Praeceptum secundutn rationem est, ut st
sacro veSanime verborum induta eadcm sapienlia i n - quis qtiae i n hoc mundo licite possiriet, cuncta patt-
t e l l e c t u i nostro se praesentat. Oportet namque p r o - peribns erogare praeciperetur. Praeceptum praeler
pter nostram fragililatem ex visibilibus ad i n v i s i b i - r a l i o n e m , s i c u l quosdam sanclonim P a t r u m legitittis
iia conscendere. Sic quoque nostra sapientia semper multa r i d i c u l a , et a ratione humana alieua, ad expe-
egreditur velala; babct eniin legem formosae m u l i e r i s , r i e n d a m obcdienliae v i r t u t e m subjectis praecepisse,
quae, si in vesle pretiosa i n c c d a l , ptilcbrior apparct; ut est videlicel siccos slipites donec gerniina p r o t l u -
si vero i n vesie v i l i , quasi e x t r i t a vilescit f o r m a . S i c cerent i r r i g a r e , dura saxa aqua superfusa m o l i i r e ,
eiiam sapicntia pttlcbro scbematc verborttm indtita feroces verbi i m p c r i o doroare, et caeteru liujiismmli.
n i t e s c i t ; v i l i vcro iiidttta vilescit, unde d i c i t u r : L i n - I n his ergo quae ex ralione praecipitinttir oliedire dc-
gua prudentium ornat sapientiam (Prov. x v ) . Cor est b i t u m c s t ; non obedire poenalis culpa. I n his qtiae
ager,«ensus r a d i x , cogitatio palmes, verbum b o l r u s , sectindtim r a t i o n c m praecipiiintur, obedire m e r i l u m
atiris t o r c u l a r , sapientia v i n u m , mcmoria apotbeca. B est; non obedire venialis i u f l r m i l a s . I n his quae prae-
Seusus est h a b i l i t a s i n l e l l i g e n d i , i d est cognoscendi, ter rationem pnecipiuntur obedire perfecinir. e s t ;
et proeedit a c o r d e ; el ab ipso cogilatio, a cogila- non obedire minus laudabilis bonilas. I n his quae ex
tione vcro v e r b u m , et a verbo sapientia quae i n t r a t ratione praecipiuntur, non obedire obedieiitiam d e -
per a u r e m , quae, sicut torcular,separat sighificalio- s t r u i l ; i n his vero quac secundum ratioiieni et p r a >
iiem a voce per ipsam ingrcssa. Duplex sapientia esf, ler rationem praecipiuntur, non obedire obedienliant
una i i t f e r i o r , altera superior. Inferior sapientia i u iacdit. Et idctrco i n hisdtiobus u i t i m i s non ohedieiitt
n a l u r i s r e r u m babetur, superior i n invisibilibus es- m e r i t u m m i n u i l u r ; i n i l i o vero p r i m o non obedicnti
senliis. Philosophi autem g e n l i l i u m i u i n f e i i o r i sa- poena debetur.
p i e n i i a i l l u m i u a i i f u e r u n t ; nam v e r u m i n rebus v i s i -
T I T . C L X X X V I . De bono summo et non summo, et
t i i i b u s secundum elementa httjus m u n d i efiicaciter de muttiplici ma/o, peccaio et delicio.
coroprehenderuiil; v e r u m autem summum appre- Solus Deus est cujus bonuin est idem quod ipso
Lendere nequirerunt. Undeest quod d i c i t u r . Et eva- e s t Ideoque soltis inalus ipse esso non potest, quia
nuerunt in cogitationibui suis (Rom. i ) . Nam cuin ex boito stio p r i v a r i non potest. C a t e i a vcro otnn a
visibilibus ad divitiam essentiain conscendereiit, vo- » sunt quaiu bona sua. Idooque caetera onmia vcl
r
a , , d

. . . . . .... .. t* inala s t i n l , vel

lentes quaedam i n ea asserere, similitudine r e r u m
c r e a t a r u m , secundum humanae ratiouis comprehen- v c l amissis
sionero, in ea assertione e v a n u e r u n t , u t quando dixe-
r u n i , mpi&ycnQov xcrivoO, id esl de bono e l meiiie et
de anima n i u n d i , asserentes ea esse t r i a principia et
tamen inaequalia : cuin noyn [vovv] iuferiorero Jto
agalo [ T W cryccOw] esse d i x e r u n t , et animam m u n d i
utroque. Nec lamcn uegaiur recteeos dixisse i n q u i -
bosdaro, u t c u m d i x e r u u t o r i g i n a l e s r e r u m causas i n
nicnte consistere d i v i u a , e l caetcra l a l i a .
T I T . C L X X X V . De obedientia t quibut $it prceslanda*
Qux*dam sunt i l a maia ut nunquaro l i c i i e l i e r i
possint; quaedam ita bona u t nunquain possint siue
culpa i n t e n n i i l i . I n iilis nunquam obedienlia c x h i -
benda e s l ut flant, neque i n Iiis u t non fiant. Sunt D versitate r e r u m duae t a n t u m sunt naturae, corporea
-autem qnaedain media, quae, pro tempore, loco e l
causa, ntuic bona sunt, quia bene fiunt, nuuc vero
inala, quia inale fiont. In his ergo praeceptum obe-
dientiae locttm habet, sive u t non fianl, cum bene
l i e r i potest u t f i a n t vet non liant. Ex his autcm quae-
dam ex ratione praecipiuntur, quaedam secundum
r a t i o n e m , quaedam praeter rationem. Ex raiione
praeeiptuutnr q u o r u m catisa manifesia, c u r praecipi
debeant ei fieri. Secundum rationem praecrpiuntur
quae, etsi causam manifestam non habent cur prae-
c i p i debeani, babcnt lamen manifestam causam c u r
bona e l raiionabiKa s i n l , si flant. Praeler raiionem
p n e t i p i u n t u r i n quibus neccausa apparet atiqua c u r
praccipi dcbeant, nec ratio exaiat c u r fleri debeant;
_J mala |.. csse possunl, quia buiiis i . . .
suis._
c a r e i t l , vci habitis p r i v a r i possuitl, t t
quae p r i v a r i non possunt, gratia p r i v a r i nou possuni.
Sic crgo aiia res omnis aliud est qtiatn bonitm suum;
ct esse n a t u r a l i l e r poiest praeter bontim sunin, e t
cum babet bontim s u u m , bona e s t ; et com non h a -
b e l , mala. Scienduui i t e m quod sursum bonuin nnum
quidem e s t , sed omue bonuin i n ipso e s t , et omne
bontun ipsum est. Ideoque nec augeri polesl, quia
pcrfecluin e s t , nec m i n u i quoniam x l e r n u m esi.
ideoqite seniper est qnoJ est. Caetcra autem bonu
oroiiia, qtiia ex parte sttni, augeri possunt; c t quia
mulabiiia sunt, niinui possttnt; quia vero alittd suiit
ab eo cujus sunt, possunt a m i t l i . Quia vero i u u n i -
s c i l i c e t e t incorporca n a t u r a ; quae sicitl ariinvicem
ipsae diversae s u n i , s i c e l bona earum oronino eadem
esse non possunt. A l i u d est i g i t u r bonum incorporea:
natnrae, atque a l i u d bonum corporeae naturae. E t
utraqne, c n m boi u m sttum habet, bona e s t ; cuin
vero bonum suum non habet, boc m a l u m ejus e s t ;
et ipsa maia est. Bonum incorporeae naturae est co-
gnitio veritatis et amor v i r t u t i s , bonum vero corpe-
reae naturae est decor p u l c h r i t u d m i s et integrilas ^a-
n i i a t i s . Est et s i m i l i t u d o hinc inde i n t e r bona i p s a ;
et quae a se alia s u n t , i n t e r se dissiniiiia non s u n l .
Est enim quasi pulcbritudo quaedam spirituaiis n a -
turae ipsa cognitio v e r i t a t i s , et quasi sanitas quas-
dam est anror v i r t n t i s , et est puit h r i t u d o foris et
585 APPENDIX A D IICGONIS OPEIIA DOCMATICA. 5S4

p n l c h r i t u d o i n t u s , et sanitus foris e i sanitas i i i t u s . A avertitur ctilpam agnoscimus, tn eo aulem q u o d

E l c u m ptilchrittido t o i i i t u r , succedil fcedilas et t t t r - motus corporis motuin meutis sequilur n a t u r a m s o -
p i t u d o ; et utaliim est hoc, sed nondum dolorem fa- lam iuvenimus. Molus vohintatis per se est p r i t n t i m
c i t , noii i n g c r i t c r u c i a t i t n i . Cttm vero sanilas l o l l i t u r , i n cogitalione, rieinde e x i l per inotttm corporis m
succeriii c o r r u p t i o et d o i o r , et fit matum magnum, operationem. Malus n otus per se deorsum fluit, s i

u t tiiajus constel nialuin non auiare houiim quam cutmassa pluutbi liquefacta qtia via a p e r i l u r , i l l e p e r

n«m cogitoscere v e r t i n t . Privatio honoruni corpora- se praecipiiatur. Motus bonus, quia sursum e_t, per
se ire non potest.
liiitn inahini esl, et t a i i t u m m a h i i i i ; p r i v a l i o vero
s p i r i l u a l i u n i houorum iiiahnn e s l ; nee soluin tnalum T I T . C L X X X V I I . De duobut denariit.
Altera die prolulit duot denariot et dedit ttabulario
sed ctiatti peccatuiu. Isla igitttr cttlpa cst, et illa 9

etc. (Luc. x.) Duo denarii q u i i n procttraiione v u l -

pcena. Privalioiiein cogui.ionis v c r i ignoranlia c o n -
nerati expeiidtinltir stiiil riebitum praeccpti, i u q u o
sequ l u r ; p r i v a l i o n e m vero amoris houi concupi-
rioclriua, e l debiium v o l i , i n quo exemplum, v t t duo
scentia mali E t stitit dtto mala isla a qttihtis oinuia
Tcbtaiiienta, vel duo glariii, vel riuo j u d i c i a . Vettts
niala o r i u n i u r . Ignoranlia f a c i l , ut facienda non fa-
T e s l a n i c i i l u m quasi vindex j u d i c a l c r i m i i i a , el c o r -
c i a u i u s ; conciipisceniia vero facii u t non facienda
porali gladio p e r c u t i l a.J punieuduiii : Novum Testa-
faciainus. Non facere faciettda deliClunt e s t ; facere B
iueiituiu quasi medicus j u d i c a t u i o r b o s , et spi-
non facienda peecatuin. Scieiidum autem est quotl
r i i a i i gladio percutit ad sauaiidum. Si q u i d rigore
maiuni subslaniive d i c i u m ipsam taiilum boni p r i v a -
vel leuilale supererogatur, r e d d i t u r ; si n i h i l , n o n
lionem signilicat; deuominative vero acceptum, actum
exigitur.
i n a i i , sive effccttim, sive explicationem ejus demon-
s t r a t . Nain et malitia inalum d i c i i u r , et actio mali T I T . C L X X X V I I I . De eo qui malum vel bonum mate
facit, et pottea peenitentiam agit.
m a l u i u v o c a t u r ; sed aliud substantive, aliud deno-
Qui m a l u i n facit e l tnale f a c i l , postea poenilenli
i n i n a i i v e . Omne peccaium peues volunlatem et i n
u t r u m q u e d i m i t t i t u r , et quori facil inatum, et qttod
sola voluntate peccatttm e s t ; et lameu actio pcccati
sic facit male. Qui boiiuiii facil e l inale f a c i i postea
peccatuin vocatur, quia i n ea peccatuin perficitur et
poenitenti quori male facit riimiititur; quori bon«»m
expletur et e x p l i c a l u r . Nec riuo peccata sunt pecca-
facit reservatur, e t a d j u n c t a i n t e t i l i o bona n o m i n a t
t u m et actio peccali, seri u n u m peccntutn quod motu
opus b o n u m .
ntentis inchoatur, ac deinrie m o l u corporis perfici-
T I T . C L X X X I X . De naturoe hominit comprobalione.
t u r . Omne e n i m peccattun a m o t u mentis i n i t i u m
I l o m o nurius n a s c i t u r , pecus vestitum. Plus ergo
s u m i t , c l inde excrescil i n consummalionem, d u m „
C illis conlert natura quibus noii esl p r o v u & u i a . t i o t n o
vei aclioue corporali e x p l c t u r , v e l , si eflectutn cor- sic d i m i t l i l u r , ut naiurae ejtts dignilas coinprobelur
poralein habere non potesi, pleno consensu c o n f i r - et r a t i o exercitetur.

i n a t u r . Conseusus autem duplex est, alius non resi- T I T . C X C . De egrettu et regrettu Sapientice.,
stendi inalo, alius faciendi m a l u m . Omnis quippe Exivi a Patre et veni in mundum; ilerum retinquo
mottis mentis vel ad Deuin esi per conversionem, mundum et vado ad Patrem (Joan. x v i ) . Priinus ex-
cutu bonus e s t ; vel c u m malus est per aversioiiem itus Sapienliae est a sinu Patris ad c o r bominis.
a Deo, ipsa aversio malum est, et peccatum. E t quia Sccundus induia voce per os egreditur, et venit ad
u i u l t i s modis mens a Deo a v e r t i t u r , multa genera aurero, ibique se exspolians per a u d i t u m c o r d i illa-
m a l i , et multa peccati genera esse d i c u n t u r . Semper b i t u r , ut i t e r u m m u n d u m reliuquens per cordis
tamen p r i n c i p i u i n aversionis, p r i n c i p i u i n peccati est, contemplalionem ad Palrem revertatur. i n corde
et ipsa aversio peccatum. E t crescit ille pravtts aver- r a d i c a l , i n ore p u l l u l a l , in aure t o r c u l a l u r , et i t e -
sionis m o l u s , et exundat i n pejus, et venit p r i m u m r u m a cordis apotheca r e c i p i t u r . Vox vestiinentum
i n delectationero, deinde in eonsensum non r e s i - est sapienliae, sicul s c r i p t u m e s t : Lingua tapien-
slcndi maio : quod per passionem f a c i t ; deinde i n tium ornai tcientiam (Prov. x v ) . E l sapicnlia non
consensum faciendi m a l u m , quod plenam generat D egredilur nisi i n d u l a , nec regredilur uisi e x u l n . S i -
passionem : et tunc peccatum i n se consummaturo i n i l i l e r species creaturae vestimentum est sapieu-
est. E x i l lamen aliquando usque ad cxpletionem cor- tiae, quo o p e r U egreditur et v i d e l u r , sicut s c r i p t u i u
poralis actionis. Quae videlicet actio c u m i u seessen- e s t : Confettionem et deeorem induitti % amictut lumine
t i a l i t e r peccattim non s i t , t a n t u m tamen peccato a d - ticut vetlimento: Exlendent ccttum ticut pellem, elc-
j i c i t , q u a n t u m ipsum q u i i n mente est peccati m o t u m (Ptal. CIII.)
accendiu Neque e n i m motus corporis m o t u i mentis TIT. C X C I . Cur Deut dictut Pater luminum.
a d d i t u r u t i n ipso crescat, sed ex ipso m o t u corporali
Omne donum perfectum deturtum ett detcendent
i l i i taentis spiritali m o t u i causa s u i n i l u r , u t i n se a r -
a Patre luminum, etc. (Jac. i.) Dona Dei lumina s u n t ;
gurocntuui a c c i p i a l , sicut follis c u m accendil ignem
e t ipse auctor donorum Paier est l u m i n u m : Apud
auget non iguem Igni apponendo, sed ex igoe ignem
quem non ett irantmulaiio, neque vicittitudinit obum-
u t amplius ferveat et caleliat, c u m unus et idem sit
bratio (ibid.)9 q u i a nec iiiuminans transroitator
iguis excilando. ltaque etiam prava volentibus molus
neque non illuroinans obscuratur. Generans enrra
m e n l i s peccatum e s t ; motus vero corporis, exptica-
non degenerat, e t non gencrans non caligat, quia
Uo p e c c a t i : quia i n eo quod mens motu suo a Deo
SSS MlSCELLANEA. — LIB. I . TW
nec inferior est exiens, nee obscnrior latens. L u - A T I T . C C X V I De eorde et deleelatione, ei cagitit»
tionibus.
inina cjus, quando ad nos v e n i u n t , ab ipso non re-
c e d u n t ; e l quando a nobis redeunt, apud ipsum non Coroiia esl, rielectatio sagimen, cogitationcs
r l a r c s c u n l ; quando ad nos descendunt, i n nobis muscae. Propterea ubi ricsideria ahiinriant, abun-
non d e f i c i u n t ; et quando a nobis recedtint m i n o r a - riant et cogilationes. F i l tamen nonntinqttam n t
lionempro nobisnon recipiunl. Ilaquenon transmu- poslquam cor a malis desidcriis emtindaium fuerit,
t a n t u r i n nos quando participanda v e n i u n l ad nos; arihuc cogitationes pravae redeant, tam itnporltinne
nec o b u m b r a n t u r i n se, quando ab illuminatis ct nunc quam prius iinmundae. I b i maculantes, hic i n -

cbtimbrandis redeunt, et remancnt i n se. quielanies; i b i l u l u m , hic p u l v i s .

TIT. C X C I I . Quomodo Sapientia parturiebatur. TIT. C X C V I I . De tapientia Dei et mundi.

Nondum erant abyssi et ego parturiebar (Prov. Scriptum e s t : Quia mundut in Dei sapientia, per
V I I I ) . Conceperat i)eus Sapientiam i u praescienlia f u - sapientiam Deum non cognovit; placuit Deo per ttnlti-
l u r i , parturicbat i n volunlate creandi, pepcrit i n tiam prwdicationis salvos facere credentes (I Cor. i).
procrealione eflccli. Mundtts sapientiam habuit, per quam Deum non
TIT. CXCIIL De quatuor timoribtts. B p o t u i t cognoscere positum i n sapieutia stia. Sapienlia

Q t i a t u o r s u n t t i m o r e s , mundanns, servilis, i u i t i a l i s , m u n d i f u i l r a t i o hutnana, secundum v i s i b i l i u m r e -

ftlialis. Munrianus pro evitanda i m m t n e t i l i pcena rum n a t u r a m et elementa hujiis mimrii f o r m a i a .

bonum dissimulat, reienta voluntate b o n i ; servilis Sapienlia Dei fuit ejtts inelTabilis majestas, et i n -

p r o evilanda pcena i m m i n e n t i bonum simtilat, r e - comprehensibilis bonitas. E r a t ei prudentia munrii

tenta v o l u n l a l e m a l i ; i n i t i a l i s pro evitanria pcena circa commoda carnis diligens circumspectio. Sa-

veutura eiiatn inalam volunlatem n i u t a l ; fllialis pro pientia ergo m u n d i quae htiinana ratione iuceriit,

reverentia Creatoris sponte bonam voluntatem c o n - negat fidem; prudentia autem munrii qtiae c a r n i *

flrmal. I n i t i a l i s necessitalem boni habet, fllialis vo- tantum commoda qtiaerere docct, et v i t a r e incom-

i u n t a t e m . Tres p r i m i rcspeclu poenae s u n l , et poe- moda, d e s l r u i t boiiam opei a l i o n e m . Proplerea sa •

n a m babent; qttartus nec respeciu pcenae est, ncc pienliam m u n d i s t u l t a m reputat Deus.el p r u d e n i i a m

pcenam babci. j u d i c a l i n i m i c a m , quoniam illa v e r i l a t i adversatur,

ista d i l e c t i o n i . Propterea u l r a m q i i c d e s t r u x i t Deu«:
TIT. C X C I V . De Iribus generibut kominum circa sapientiam, per s l u l l i l i a m ; p r u d e n t h u n , per insa-
conflictum cum vitiit
n i a m . Quasi enimj stultitia quaedam Dei fuit sectiu-
H o m i n u m cum v i t i i s conflictantium , alii sunt C b u m a n u m sensum, quod ad abjecta et indigua
d u m

slatties, alii nutanles, a l i i vagantes. Stantes stint sibi se h u m i l i a v i t . Insania auiem refnilata, quori
c m f i r m a t i , nutautes iionrium r a d i c a l i , vagantes dissi- sine neccssitate tam dura s u s l i n u t t . E t lamen q u i i n
pati.Stantessunl qui vicerunt,nuiantesqtiipugnant, sapicnliasua cognosci nou p o t u i t , quasi i n s l u l i i t i a
vagantesqtti v i c l i s u n t . Slanles s u n l i n pace, rie agnilus e s l , quoniam q u i i n sua celsitudiuc nianens
qttibus d i c t u m e s t : Qui posuit fines luos pacem, el non p o l u i l comprehendi, i n sua h u m i l i a l i o n e ccepti
adipe frnmenti satiat le (Psal. C X L V I I ) ; nutanies, i u agnosci. Quasi e n i m i n sua sapienlia Deus fuit,
l u c l a m i u e ; vagantes, i n abalienatioue. Sianles pos- quando i n eo qtiod ipsum decere videbatur, per-
s i d e n l . nutantes appetunt e l sequunlur, vaganles ftt- m a n s i t ; sed i b i agnitus non est,donec quasi desipuit
giuiit et a b s t r a h u n l u r , p r i m u i n ad illicita opera, post et indigna susccpit. I b i autem sapientiam mtiurii
ad l u r p i a . d e s t r u x i t , ubi se i n eo quod s t u l t u m muudo v i d e t u r , '
Altercatio i n t e r Deum et d i a b o l u m . T o m o p r i m o , demonstravil, u t disceret homo supra ralioiiem
foL x x x i x . D. m u i i d i esse quod videbat i n iiatura hominis Deum
T I T . CXCV. De tribus tyrannis. npparere. Deinde autein quasi per insaniam Deus
Tres snnt l y r a n n i q u i contra nos acies sttas p r o - r> prudentiam caruis e v a c u a v i t , qtiando cotitra ejit%
riticunt: riiabolus, mnurius, et caro. I n e x c r c i l i i t i i a - exislimalionem agens carnem stiam , sine rciia-
boli m i l i l a t t l v i l i a ; i n castris munrii prospera et ctione ad pcenas et tormenta exposuit, e i sic eam
ariversa; i n societate carnis desideria l c r r c n a . Ex nd incorruptionem restirrectionis e d t i x i t , oslendeu-
his Iribtis ritio l c r l i o conjtiraverunt ari subversioncm qtiod non parcendo, sed castigando et perseqtieudo
n o s t r a m . Mtinrius enim c t caro riiaboio atixiliutn carncm servare o p o r t e l . Sic ergo quia i n sapienita
fertuit contra nos : ttnus est v i c i n u s , alter rio- stta per sapienliam mundus non cognovit Detun, pla-
mesticus. Mundus enim j u x t a nos est, caro nobis- cuit Deo per stultitiam prcedicativms sahos facere
c t i m . Idcirco confidit diabolus magis i n a u x i l i o c a r - credentes (I Cor. i ) . Stuha c n i m viriehantttr quan
u i s , quia plus nocet domesticits bostis. Diabolum dicebanlttr, sed lamen per haec riemonstrata magix
v i n c i m u s , quanrio suggestionibtis ejtts r e s i s t i m u s ; sunt stulla quae probabaitiur et a m a b a n i n r . Qua*
niunrium v i n c i m n s , quanrio nec nppelimtts pro- probabantur ralioue stttlia, et quae amabantur d i -
spera, nec l i m e m u s adversa; c a m e i n vincimus, leclione i n s a n a ; illa siue veritate, isia sine u t i l i t a i e .

quando cjus ricsideria nec exstinguimtis i n necessa- Slultum e n i m f u i t supra c a m i s scnsttm v e r i l a t c c i

• i i s , nec ad licita rclaxamits. Dei pcrtinaciler non rccipere.et iusatiia f u i t p r o p t e r

19
EVrnoL. C L X X V I I . '
 R P P E N D I X A D H U G O M S * OPF.RA DOGMATICA. 5S8
carnis commorium d c t r i m e n t u m animac patienter A sohrietaie ct casliiate c l corrie p e r v i g i l i i n tcmpore
sttstinere. psalmorum. Sicut pondus solis premens v i r u m i n f i r -
TIT. C X C V I I I . De trina refectione anima*. mum, sic somnusin oculiscst monachi. Sicttt spinav
Trina rcfeciionc Deus animam fidelem pascil: et I r i b u l i i n agro o p i i m o , sic cogitaliones turpes i n
p e r verbtim, p e r s a c r a m c n t t i m , p e r s p i r i t u m . Quando corde monachi. Sicut t i n e a e x t e r m i n a t v e s l i m e i i t u m ,
nos per verba sua et sacramenta reficit, favum no- sic detraclio aniinam monachi. N o l i i r e ad coHo-
bis edendum p r o p o u i t ; qnando vero intus p e r s p i r i - quium m u l i e r i s , ne sis separatus a regno Dei. E t
t i i m suum nos reficit, mel nobis gustandum eflttn- ne velis dicere : Loquor cuin m u l i e r e , et mundus
dii. sum. Monachus sapicns manibus suis operatnr, v i -
TIT. C X C I X . \De contemptu mundi inducendo. c t u m sibi acquirens q u o t i d i a n u m , e l l u c r a l u s est
P r i m u m ad contemptum m u n d i admiiticuium est, orationes et jejunia sua. Si atttem ab alio acceperit
si ccepcril bomo semetipsum agnoscere cur creattts v i c t u m , quid prodest quod orat et v i g i l a l sicut m e r -
s i l et e x q u i r i t factorem stium Deum,
v tunc incipiet cenarius malus et durus? Quia scriptum cst :Meliut
pceniterc de iis quae commisit i n tempore negligen- et bealius est dare quam accipere (Act.xx). Lignon:ni
liae snae. Et.sic demuin hcnignus Dcus dat i l l i t r i s t i - copia ingentem suscitat flammam; m u l i i t u d o auicnt
t i a m p r o peccalis. E t post baec i l e r u m per sttam be- B escarum inobedienliam p a r t t i r i t e t m o r t e m . Indigcos
nignitalem dat i l l i aflliclionem c o r p o r i s ; i n j e j u n i i s , ventrem i n oralioiiibus vigilem praeslal, et c o r o -
i n v i g i ) i i s , e l o r a t i o i i i s i n s t a n t i a , e t conlernptu m u n d i , nam animae a c q u i r i t . Repletus autem somni inducet
et ttt libens illalas injttrias suflerat, et odio babeat g r a v i l a l e m . Oculus gloriosus convivia p e r s c r u l a t u r ;
omne refrigeriutn corporale, et u t d i l i g a l p l a n c t u m oculus aiiiem sapicnlium meditabitur c o n t i n e n t i a m
magis qtiam r i s t i m . Post haee Deus tribuet i i l i desi- m a r t y r u i n . Formidoiosus miles h o r r e s c i t t u b a m , qtw*
d e r i u m et flelum et planctum et bumilialionem et beiitim s i g u i l i c a t ; et gtilosus monacbus, st a b s t i -
h t i m i l i t a t e m , ut trabem oculi sui considcret; non nentiain atidierit, praedicantem non auscultaf.
allerius festucam n i t a t u r eruere, et dicat s c m p e r : F l a m m a citm marcescil i t e r u m elucescit, si a c c i p i t t
Quoniam iniquilalem meam ego cognosco, el delictum l i g n u i t i , et libido sopita rursum ignescit i n saturilate
meum contra me est semper (Psat. L ) . E t ut diei escarum. Non ntiserearis corporis, si lassitudioe
exitus stii inemor s i t , et qtioinodo i n conspectu Dei defecerit. Equus conscniiens indigens corpus, nec
occursurus s i t , et judicia et pcenas dcscribat i n c o n * ascensorem deficit u n q u a m . Concupiscentia maler
speclu mentis sua? : necnon et ineriios bonores q u i l i b i d i u i s ; oleum n u t r i l lampadem )ucenlem,ef ignem
dandi sunt sanctis. Qui autem cognoverit quod cor luxuriae accendil confabulatio m u l i e r u m . Facies
suum firmumest i n titnore D o m i n i ; et nou titubave- C c n i m mulieris sagilta est t r u c u l e n t a ; inflgit v u l n n s
r i t ad l o c u m ' s u u m , sed f o r i i t e r r e s l i t e r i t adversario i n aniinam et venenum. Ftige coufabulationcm m u -
suo, iUe perfcctus monachus et miles C h r i s t i voca- l i e r i s , si caslus csse vofueris. Absconsum esl i n eis
h i t u r . U ' enim n i m i o ouere cumulata navis u n d a r u m veuenum. Magis accedas ad ignem ardentem quam
i c l u o b r u i t u r , sic m u l t a possidens monacbus i n via ad m u l i e r e m . N o i i velle, c u m sis j u v e n i s , i m p e t t i i
l m p e d i t u r , n i h i l possidens, quasi aquila ad c e l s i l u - - l i b i d i n i s seulire per concupiscenliam i n confabulr.-
dinem pcrvolat, luncqtte solum dcscendit ad escas, tione m t i l i e r i s . Qui repleverit ventrem e l p r o m i s c r i t
qtiaudo compellit uecessilas. Prudens monachus non castiiatem, ipse sibi mentietnr. Forma p u l c h r i t u r i i -
a d u l a b i t u r , proptcr voluptalem ventris, divilibus. nis pcjus qtiam procella s u b m e r g i u Speciem m u l i e r i s
N i b i i q u e possidens, u t cursor i e v i s , velociter ad si seroel menie conceperis, et ipsam v i l a m c o n t e m -
l i r a v i u m supernae vocaiionis Dei perveniet. Vcrtis nere persuadct. U t enim si in palcis i n o r e l u r i g n i s ,
inonachus posl opus moderattim orationibus e l lec- excital flammam, sic memoria m u l i c r i s permanens
tionibus vacat. N i b i l possidens roonachus tbesauri- succendit concupisceutiain. Aculeus peccali fada
zat i n coelo; et canit Deo laudes die et nocte, i n esl femina. Ouinis soci.tas i n u i i e r u m gltiten est
t i m o r e Dei. G l o r i a t i o roonacbi, c u m nullas res prae- rielictortim, ct lanquam visco n c c l i t cantu suo dn
scntis vitae possidere desiderat. Glorialio mona- D quo diabolus saliattir, aut si risu riissolvatur, aut
c h i , vigiiiae et fletus i n oralionibus suis. Glorialio canlare rielectettir. U t i l i u s est audire lasilisctiu»
monacht , manstietudo et fides. Gioriatio mo- sibilanlem qtiam inulierein canlantem. E t l u q u i d
i i a c h i , quando Deuro ex toto corde dilexerit et d i c l u r u s es nihil? Quomodo Elias c o m m o r a l u s est
p r o x i m u m suum tanquam seipsuro. Gioriatio m o - cum vidua ? Ipse q u i discipulum le dicis Eliae, fac
nachi, abstineniia e s c a r t i m , et multiloquii i i n - quod ipse Elias fecit. Accipe t i b i t a n l o r u m dierutn
guae. G l o r i a l i o tnonachi, quando verba ejusopcribus spatium j e j t i n i o r u m , u t possis i n coelo regtiare i n
censonant. Gioriatio monaohi, quando i n loco suo saecula saccuiorum.
p e r m a n e t , et huc illucque non vagatur. Glorialio TIT. C C . De solulione quatuor qua?stionum per
m o n a c h i longanimitas cum h u m i l i t a t e et gratia. lianulphum de Mauriaeo propositarum.
S i c u t lampas splendida i n loco tenebroso, sicut sol Huco IUNCLPHO de M a u r i a c o , etc. Vide supra
tadians splendidus est, sic monacbus pcrfcctus i n inter epistolas Hngonis t Opcrum tom. 11.
 MISCF.LLANEA. — L I B . I I .

LIBER SECUNDUS.
ADNOTATIONES ELUCIDATORI/E IN QUOSDAM PSALMOS DAVID.

PftOLOGUS. i CAP. I I . Dc habentibut leqcm in cor:(e f non cor in

iege.
Quosdnm l i b i , fraler charissimc, Psalmistae versi-
Sed in lege Domini voluntas ejus : et in tege ejus
ctilos prnelibavi; ile profunda abysso s l i l l a m morii-
medilabitur die ac nocte (Psal. i ) . Mnlti habent le-
cam haitriens.
gem i n corde, sed non habent cor i n lege. Legem i n
CAP. I . De fubrica cathedrce pestilentia % et qua: eam corde habcnt qtti cognoscunt v c r i u t c m ; cor i n lege
concernunt. habent q u i d i l i g u n t v e r i t a l e m . Qui vero legem i n
Beotue vir qui non abiit in consitio impiorum: et in corde habent, non cor i n lege, h i portant legeut,
via peccato+um no.n stelil, et in cathedra peslileniia non portanttir a l e g e ; onerati sunt, non arijuti, quia
non tedit (Psal. i ) . Quandiu anima per contemplatio- scientia, u b i non est cbaritas, g r a v a t , non allevat.
nem Deo adhaeret, manet i n p a t r i a , quando cogita- CAP. I I I . De quatuor gener.but hominum judicio Dei
tionem suam ad t c r r e n a , et t r a n s i l o r i a inflectit, a obnoxiorum.
patria in exsilium vadit. P r i m u m p e r v a n i t a l e m abit. Ideo non returgent impii in judicio, neque*peccatores
Dcinde per tlelectalionem slat. Deinde per consen- mcon$iliojuttorum(Ptal. i ) . Q t i a t u o r s u n t materiaeho-
stitn scdei : per opus aedificat, per desperationem m i n u m , judicati et damnati, judicandi et damnandi, j u -
I w h i t a t . Qui malum operatur cathedram f a b r i c a t ; ] dicati et salvali, judicandi et salvandi. Judicati et d a m -
i n cathedra seriet q u i i n malo perseverat. I n s l r u - nati sunt q u o r u m damnatio j a m certa e s l ; j u d i c a n d i
inenta opcris i n a l i , sunt quinque sensus c o r p o r i s ; et damnandi, q u o r u m damnatio adhnc certa non e s l ;
materia est itiuri i n quo quisque explet propositmn j u d i c a t i et salvati s u n t , q u o r u m saivatio j a m certa
ptavae voluntaiis. Modtis fabricanrii talis e s t : visus e s t ; j u d i c a n d i et salvandi, q u o r t i m salvatio adbtic
c i i g i t , sermo prapciriit, oflicium coaplat, experientia certa non est.
eomponit. Visus pcrtinet ari o c u l u m , sermo ari a u d i - CAP. I V . De eeterna Chritli generatione.
l u m , ofliciuin ad m a n u m , experientia ad olfactum Dominus dixil ad me: Filius meus es tu: ego hodie
et gtistuin. Quern i n pravo opere ipsa propler se genui te (PtaL n ) . Quando Patcr Verbum coaetermun
actio rielectat, is i n ageurio guslat, qtiales sunt gula sibi genuit, tunc d i x i t : Fiiiut meut ei lu f ego hodie
et l u x u r i a . Cum autem ipse actus praedicanrii per se genui te. I n •verbo*dixit quia g e n u i t , Fttiut meus es
non placet, sed per i d quod agitur, aliud quod desi- f i i , e l quia non transit genitura, hodie.
derat homo consequi c u p i t ; iste de longe o l f a c i l :
CAP. V . Quod ex natura honxo ad imaginem Dei
qualia stint l a t r o c i n i u m et f t t r t u m . Neque enitn l a - creatut stt: ex sota autem 'gratia tu Domino Iwtari
tronem rielectat hominem occidere, sed delectal spo- possil. '
lia possidere. Neque furem limen sttflbriere, sed pe- 1 1 Signalum est super nos lumen vullus ftti, Domi»e
ctiniam obtinere. Ista quinque instrumcnta non (Ptal.iv); haec est r a l i o . Deditti lajtiliam itt cords
o p e r a n l i i r i n o m n i peccato; qitaedam tamen sunt meo (ibid.) : haec est aspiratio. S i g n i t u m est lumen
peccata, u b i o m u i a s i m u l i n v e n i u n t u r , u t est v e r b i pcr n a t u r a m ; dedisli laetitiam per g r a t i a m . Irieo a i t
g r a t i a , l u x u r i a . Cum enim p r i m u m ardorem iibidinis super nos, non super me, quia commtiiiis esi n a t u r a ,
per cogilationem quis mente conceperit, ad i m p l e n - e l postea in corde meo 9 non noslro, qiioniam singit-
dam deinde pravam voluntatem per oculos m a t c r i a m laris est g r a l i a .
c l i g i t , qiiando cousortem t i i r p i l u d i n i s , e a m , oNiae CAP. V I . Quod duobus modts Deut hominem perdit.
magis placere possit, i n q u i r i t . Deinde per sermoncm Perdes omnes qui toquunlur mendacium (PsaL v).
materiam p n e c i r i i t , qnia inventam noxiis persuasio- Dtiobus modis perriil Deus hominem : primutn,
iiibus a statu rectitudinis ad consensum perversita- qtianrio homo peccando a Deo receriit; secunrio,
tis t r a h i t . Deinde oflicio coaptat, quia j u g i obseqtiio, qtiando Dcus jttdicando hotr.inctn a l j i c i t .
quasi palpanda, i n pravo consensu confirmat. A d -
CAP. V I I . Quod hic expelli debel peccatnm pcr r o n -
aptata materia, fabricam c o n s t r u i t , quia, consen»u
fessionem; tte in judicittm compeltatur ad confusio-
cominnni habito, ad actum Ittrpiludinis venit. Qua- ^ nem.
l u o r ergo 'isla, hoc est eligere, praecidere, coapiare, Secundum multiludinem impietatum eorum expetle
construcre, qnaluor s n n l pistylla cathedrae, quae eos (Psat. v ) . Intus csl peccator, qiiatidiu i i t i q u i t a l e m
videlicet cathedra tunc calhedra pcstilenliae flt, stiam abscondit, qnantlo atitcm conlitetur i n i q u i l a -
quando pravtifn optis i n apcrtum veniens pltircs lem snam, foras v e u i l . Nunc ergo vocal Dcns L a z a -
corriiinpit. r t i m , ct pr.Tcipit ut foras veniat, quia inouct pecca-
Wl APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. Itt
t n r e m , u i peccatum sttora revelare non erubescat. A babere poiuissel, nisi Deus ei per miserlcordiatn
Sed quisquis in bac vita sponle exire n o l u e r i l , i n stiam i l l a m t r i b u c r e t . U t ergo Deus ab homine p l a -
i u t t i r o expelletur i n v i t u s , quia qtti hic peccatum cari posset, Deus dedit grafis h o m i n i qtiod homo ex
suum revelarc neglexerit ad saluiem, ejus peccattim debito Deo redderet. Dedit h o m i n i hominem, quem
i b i , velit n o l i l , revelabilnr ad confusionem, sicul homo pro homine r e d d e r c t ; q u i u t digna recom-
d i c i t t i r i n alio psalmo : Arguam fe, el staluam conlra pensatio fieret, p r i o r i non solttm aeqtiaiis, sed ct
faciem tuam (Psal. XLIX). major esset. Ut ergo pro hominc redderelur, homo

CAP. V I I I . De causa litis inter Deum hominem el major homine factus est Dens homo pro h o m i n e ; et
diabotum. d e d i l se homo h o m i n i , u t se accipcrel ab homine.
Quoniam fecisti judicium, et causam meam (Psal. Incarnatus esl Deus Dei F i l i u s , et datus est b o n i i -
i x ) . Tres i n causam veniuut : Diabolus, hoino, et nibus Deus homo Christus, sicttt Isaias d i c i t : Puer
Deus. Diabolus Deo i n j u r i a m fccisse c o n v i n c i l u r , nalus est nobis, et filius datus esl nobis. Kt voeabitur
quia servum ejus, hoc est h o m i n e m , et fraudulenter nomen ejus Admirabitis, Deus fortis f eic. [Isa. ix.)
a b d u x i l , et violenler l e n u i l . Homo injttriam Deo Quod ergo h o m i n i datus est C h r i s l u s , Dei f u i t mise-
fec:?se convincitur, qtiia, e l praeceptum ejus c o n - r i c o r d i a ; quod ab homine redditus est Chrislus, h o -
t e m p s i i , et se sub m a n u m alienam ponens suae scr- B minis fuit j u s i i t i a . I n nativitate enim C h r i s t i jusie
v i t u i i s damnttm i l l i i n t n l i t . Item diabolus h o m i n i placatus esl Deus h o m i n i , quia lalis homo inventus
injuriam fecisse c o n v i n c i t u r , quia i i l u m , et prius pro homine, q u i non s o l u m , u t dictiim est par, sed
liona promittendo decepii, et poslea mala inferendo c t m a j o r e s s e t bomine. Ideo i n nativitate C h r i s t i an«
laesit. Iujuste ergo diabolus tenet b o m i n e m , sed geii mundo pacem n u n t i a n t dicentes : tlloria in ex~
homo juste tenetur, quia diabolus nunquam roeruit celsis Deo % et in terra pax hominibus bonce volunlatis
i i t hominem sibi subjeclum p r e m e r e t , sed bomo ILuc. n ) . Sed adhuc snpererat h o m i n i , u t sicut r e -
mertiit per culpam suam u l ab eo premeretur. L i c e t staurando damnuro placavcral i r a m , ita qtioqtic p r o
e n i m ignoraret falsum esse quod diaholus p r o m i s i t , contemplu satisfaciendo, dignus fieret evadere poe-
non tamen ignoravit quod i i l u d e t i a m , si verum es- n a m . Sed hoc convenienlius fieri non potcrat nisi u t
sct, contra Creatoris v o l u n u t e m concupiscere, non pcenam, quam non debebat, sponte et obedienter
debuit. Juste ergo subjcctus est homo diabolo, q u a n - sttsciperet, u t de poena, quam per iiiobedientiam
tnro p e r l i n e t ad culpam ejus; injuste atitem, q u a n - meruerat, e r i p i digiuis ficret. l l a n c aulem pcenam
t u m pertinet ad diaboli f r a u d u l e n l i a m . Si igitttr homo peccalor solvere non poterat, q t t i , quamcun-
bomo lalem patronum habet, cujus potentia diabolus g que pcenam sio/ciperct, non nisi digne et jttste p r o -
i n causam compelli posset, juste deminio ejus homo pter p n m i conlcmptus reatum suslineret. U t ergo
conlradiceret, quia n u i l a m diabolus j u s t a m causain homo j u s l e debitam poenam evaderet, necesse fuit
b a b u i t , quare sibi j u s i n homine vindicare debuis u t talis pro homiiie pcenam sosciperel q u i n i l pcenao
set. Patronus autem talis nullus i n v e n i r i poterat debuisset. Sed talis nullus i n v e n i r i poterat nisi C h r i -
nisi Deus. Sed Deus causam horoinis suscipere n o - slus. Chrislus ergo et nascendo debitum hominis
l u i t , quia h o m i n i adhuc pro culpa sua iratus f u i t . P a l r i solvit, et moriendo r e a t u m h o m i n i s e x p i a v i t ,
O p o r t u i t ergo tit p r i u s homo Deum placarct, et sic tit cum ipse pro homine m o r l e m quam non debtiit
deinde fiduciaiiter Deo patrocinante ctim diabolo stistinerel, j u s l e homo pro ipso mortem qtiam de-
l i l e m i n i r e t . Sed Deum rationabiiiter placare non bebal evaderel, et jatn loctira cahimniandi diabolus
poterat, ntsi et damnuro qttod i n i u l e r a t r e s t i i u e r c l , non inveniret, qttia, et ipse tfomini d o m i n a r i non
e t de coniemptu satisfaceret. Homo vero n i h i l ha- d e b u i t ; et homo l i b e r a r i d i g n u s f u i t . Idem itaque et
b u i t quod digne Deo pro illato damno recompensa- j u d i c i m n nostrum et causam nostram fecit : c a u -
r e l , quia si quid de i r r a t i o n a b i l i creattira redderet, sam, quia nasccndo d e b i l u m P a t i i pro nobis s o l v i i ,
pro rationati subiata minus esset. Sed nec horoi- e l moricndo realum e x p i a v i t ; j u d i c i i t m vero, quia
nero, pro boroine reddere p o l u i l , quia justuro e l i n - Ddescendens ad inferos et portas m o r t i s frangens,
noccntem abslulerat, ct neminero nisi peccatorem captivitalem qtiae ibidem lenebatur liberam e d u x i t .
i n v e n i t . N i h i l ergo b o n o invenit. Unde Deum s i b i
CAP. I X . Quomodo Dens dextrum, et sinislrum oculos
placare posset, quia sive sua, sive seipsmn daret,
habere dteatur.
digna rccompensaiio non essel. Videns ergo Deus
Oculi ejus in pauperem respiciunt; palpebrce ejus
bominem sua v i r l u t e jugtiro daronationis evadere
intcrrogant filios hominum (Psal. i x ) . Dcus oculos
non posse, miserius est e j u s ; c t p r i m u m gratuito
habere d i c i t u r , quia b o n o r u m e t inalorum vias j n -
pracvenil enro per solam m i s e r i c o r d i a m , u t deinde
giter conlemplalur. E l quasi s i n i s i r u m oculum ha«
l i b c r a r e l per j u s i i t i a m . IIoc esl, quta ex se homo
bet, quando malos ad damuationem praevidet. Dex-
j t i s l i i i a m evadendi non h a b u i t , Detts h o m i n i per t r o autem aspicit, qttando i n praest i e n l i a stia bonus
miscricordiam justitiam dedit. Neque enim ereptio ad saltilem d i s p o n i l . l s i i oculi palpebras habeut,
bomiitis perfecle rationabilis esset, nisi ex ulraque quae aliquando a p c r i u n l i i r . Quando i n hac vila Deus
parte justa fieret, hoc cst, sicul Deus justitiatn ha- bonis prospera e l malis advcrsa i r i h u i l , quasi palpe-
b u i t hominem r e q u i r e n d i , i l a et homo j u s l i t i a m h a - bras levat, quia se videre opera h o m i n u m bona et
bcret evadendi. Sed hanc j u s t i l i a i n homo nuiiquaro mala, etiaro praesenli rctribtitione,maiii estat.Qnande r
893 MISCELLANEA — Llfc I I . S04
v e r o bonis adversa et roslls prospera eveiiire per- A Psnlmo d i r i i u r . Beatus vir qui timet Dominum
f t i i t l i l , quasi palpebras clandit q u i a , dum m e r i l a mandatis ejus volet nimis. Qttid est autem Christo
singiiloruni quodammodo d i s s i m i l i t e r recompensat, crcdere ? nisi c o n l i t e r i , e l agnoscere g r a t i a m , e t
quasi q u i d facium sit se vidisse dissimulat. Istae veritatem Dei, h o c f e s t redemptionem htiinani ge-
palpebrae inlerrogant filios h o m i n u m , quia inde neris, et salutem o m n i o m per Christum compler*,
Deus cor humanuni t e n l a t , unde aliquando s i m i l i a , et i n Chrislo consistere, eamque cum amore et de-.
aliquando d i s s i m i l i a , semper tamen j u s t a m e r i l i s votione susciperc. I n qua videlicet gratia via p a c i *
h o m i t i u m recompcnsat. Itero o c u l i ejus i n pauperein agnoscitur, quia h o m i n i aditus ad D e u o reconci-
respiciunt. Duo sunt, pastor est l u p u s ; ambo i n liationis a p e r i t u r . D i c a l u r ergo conlumacibus et
ovein respiciunt, alter u t rapiat, alter u t c u s t o d i a l . transgressoribus iegis q u i timorero Dei aute oculos
l t e m : Ocuti ejus in pauperem respiciunt; insidialur non habebant, et ideo viam pacis, boc est Christuin^
lupus in abscondito quasi ieo in spelunca sua. Insi- non agnoscebant, d i c a t t i r : Si crederetis Moysi.
diatur ul rapiat pauperem (ibid.). Oculi cjus, i d est crederetis forsitan et mihi. Ac si d i c e r e t : S: ser-
pastoris i n paupercm r e s p i c i i t n t , u t servent e u m . vassetis lcgem, intelligeretis v e r i t a t e m . Si audivis-
i l i n c est lupus, hinc esl pastor. Ovis i n medio est ^ seiis praeceptorem, cognosceretis Salvalorem. Scio
paiiper, pastor Deus, iiipus diabolus. Hinc pastor quidem quod me Deum cognoscere non potest»
i i l i i i c lupus. Nitnquam ex uno lalere o c c u r r u n t . Si q u i a me i l l u m i n a t u s non e s l . E t ideo vos n o n
pastor a d e x l r i s , Ittpus a s i n i s l r i s . A dextris est c r e d i l i s , qtiia a me i l l u m i n a t i non estis. Ego autem
mihi ne commovear (Psal. x v ) . Si paslor a sini- idcirco vos ad me cognosccndum non i l h i m i n o , qttia
s t r i s , et diabolus stet a dextris ejus, et observat l u - vestraro contumaciam et praevaricationeiu s c i o ; e t
pus, et cum pnslor e l o n g a t , ltipus a p p r o p i n q u a t ; d i g n u m est u t me praesentem j a m non cognosca-
c u m pastor r e d i t , lupus recedit. Egredietur dia- tis cujus praecepta, p r i u s ad vos perMoysem inissa,,
bolus ante pedes ejus. Omne autem j u d i c i t t m p r o - servare noluistis. A u d i a n t boc i t l i q u i praecepta Dei
c e d i t a b ove. T i m i d a [ l u n r l d a ] d e s c r i l u r , t i m i d a v i s i t a - non c u s t o d i u n t , et tamen secreta Dei se comprehen-
t u r ; deseritnr, ne praesumat; v i s i t a t u r , ne despe- dere posse praesumnnt. Audiant quod d i c i l u r : Si
r e l . I d e o : Ne declines in ira a servo tuo (Psat. xxvi). crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi. Hoc est
E t : Velociter exaudi me 9 Domine(Psat. ci); Defecit e n i m aperte d i c e r e : Habelote experimentum v i r t u -
spiritus meus (Psal. LXXVI).
tis, si habere v u l t i s agnitionem veritatis. N e q u e
C A P . X . Quod locutio sit in voce et opere; et quis enim potest perfecte cognoscere bonum q u i b o n i
vanitatem in corde habeat,
loqualur eam ad proximum,
alibi d i c i t u r : Scrutamini Scripturas (Joan. v).
Vana tocuti sunt unusquisque ad proximum suum
Quasi unicuique diceretur : E x p e r i r e , et discc; fac,
(Psal. x i ) . L o c u l i o non incoogrue i n l e l i i g i potest,
et intellige, i d est faciendo m e l i u s q u a m loquendo
n o n solum i n voce, sed etiam i n operatione, quia
investigas ; cum expertus fueris, tunc fideliter d i -
I n d i c i u m cordis non solum vox est, sed etiam e x h i -
judicas. Necesse est e r j o u t , si nondum agnila co-
b i t i o operis. Scimus autem quod vanum est omue
gnoscere cupimus, i n iis quae j a m cognovimus t o r -
quod t r a n s i t . Uie vanitatem i n corde habet qtti
peules non simus, quia quisquis t i m o r e m Dei non
Iransitoria d i l i g i t . V a n i l a t e m l o q u i t u r , q u i pro bac
cuslodit, u t bonum quod potest faciat, i l l e non so-
v i i a transitoria immoderale laborans ipso suo s t u -
l u m majora dona percipere dignus non est, sed e o .
dio,clopere eam se diligere ostendit. V a n i l a t e m
ipso etiam p r i v a r i quod j a m perceperat. Si itji^r
auiem ad p r o x i m u m suum l o q u i t u r q u i exempio suo Judaei idcirco v i a m pacis, hoc e s t C h r i s l u m c o g ' 0 - -
eiuti ad petenda transitoria c o b o r t a t u r . scere non potuerunt, quia limorera Dei, i n custo*
C A P . X I . Qui sint timorem Dei habentes et 9 Christo diendo mandata aote oculos habere n o l u e r u n t ^
credentes et quomodo via pacis Christus cogno-
scatur. , n patenter nobis ostenditur, quod |per experimentum

Viam pacis non cognoverunt; non est timor Dei boni operis apertissime pervenitur ad agnitionem

ante oculos eorum (Psal. 1). Qui timorem Dei ante veritatis.

oculos habere n o l u e r i n t , viara pacis agnoscere non Sed adhuc lestimonium Psaltnistas, quod supra
possunl. Sed si t i m o r e m Dei ante oculos haberent, positum est, ad rooralem intelligentiam adapUre
procul dubio viam pacis agnoscerent. Sicut ipse Do- volumus, u t i n eo non solura doctrinae, sed et d i -
mintts i n Evangelio Judaeis loqtiens : Si crederetis sciplinae ordinera esse oslendamus. Viam, kiquit,
i n q u i t , Moysi, crederetis forsilan et mihi (Joan. v). pacis noncognoverunt. Nonesl timor Dei ante ocutos,
Quid enim i n Moyse nisi legem, et quid i n lege nist eorum (Psat. x m ) . A n i m a duas vias h a b e t : Unant.
t i m o r e m Dei intelligere debemus ? Et quid in C h r i - bonam, e l alteram malaro, per quas arobulal noit
sio nisi g r a l i a m et v e r i l a l e m accipimtis ? Quid cst passibus peduro, sed desiderioruro. Una via est>
ergo Moysi credere, nisi acceptae iegis mandala charitas, altera cupiditas. Cupiditas est amor hujus
fidcliter observare ? Observare autem mandattiro, raundi. Charitas est amor Dei. A n i m a , quae Deum
hoc est vere timere Deum sicut s c r i p t u m est : Qtti tKugit quibusdam amoris passibus per c h a r i t a t e m ,
timei Deum nihil K negligit (Eccle. v t i ) . Et sicut i n . ad Deum c u r r i t . A n i r o a m , quaj m u n d u m l u i n c d i l i g ^
« 5 APPENDIX A D HUGOK S CPERA DOGMATICA. 315
affectus carnis ad ea quae amat per cupiditntem ab- j acliomim corptts sanum, et integritm essc pos«dt.
d u c i t . Charilas autcm via pacis est, quia i n amore Hanc custodiam Isbosetb, q u i a d o m u i SU.T pnvficere
Couditoris currens a n i m u s , n i b i l quod laedat, inve- n o l u i t , i n inguine vulnus m o r t i s acccpit (// Reg.
t i i i . Cupiditas via pacis non cst, quia mentem per i v ) , qnia quisquis sensus suos t i m o r e D o m i n i t n u -
innltos laborcs, et dolores distrabit. Hujus viae p o r - n i r e negligit, buic sttbito irrepens delectalio carnis
tae sunt sensus corporis, quia per eos anitnam c o n - v i t a m animae exstingnit. Recte ergo d i c i t t t r : Viam
cupiscentia educit. Sed i n l e r b a s porlas p r i i n a est pacis non cognoverunt; non est timor Dei ante ocu-
visus, quia oculi a l i o r u m sensuum duces sunt, et tos eorum, quia quisquis foris sensus suos p c r titno-
eos fere i u o m n i actione ad concupiscenliam prae- rem Dei a delectatione carnis non r e s l r i n g i l , quae
c e d t i i t t ; d u m enim gustare dcsideras, prius manum sit i n t e r n i amoris dulcedo guslare non p o t e r i t .
p o r r i g i s , u t accipias. Sed priusquam accipis, vistim CAP. X I I . Quid Deus homo factus invenerit in msndo
•lirigis u t eligas : Hoc ordine, et p r i m u i n peccatuin quod suum esset; et quid quod diaboti; et quo-
9

perpetratum e s t : Vidil mulier lignum9 quod esset modo uterque pro suo jure certaverit.
pulchrum vi$u 9 et ad vescendum suave 9 et tutit de Funes ceciderunt mihi in practarts ; elenim har-
fruetu ejus, et comedit (Ger. m ) . Primum vidil, rcditas mea praiclara est mihi (Psal. x v ) . Deus per
deinde a t t i g i t et t u l i t , demum guslavit. Si non v i - ' boininem mundttm redempturus i n munduin venit,
disset, nec tetigisset, nec gustasset. Ecce quomoJo et toti mtindo diabolum dominanlem i n v e n i t . Detts
visus anle alios sensus i n concupiscenlia etiaui i n per hominem mundtim visitans in propria venii
ipso visu fuit. Cum enim d i c i t u r , vidit quod essct (Joan. t), ct homo per Deum, m u n d u m non amans,
pulehtum visu 9 ecce i n visu coucupiscemia vidcndi. ubi caput reclinaret non h a b u i t . Deus homo in hoc
C u m d i c i l u r , et $uave 9 ecce i n visu concupiscentia mundo elementis imperavit, et homo Deus de hoc
t a u g e n d i . Cum d i c i t u r ad vescendum, ecce i n visu mundo regnum se non habere d i x i t . Ergo ad a l i -
concupiscetilia gustandi. Non solum i g i l u r visus i n q u i d totuin Dei erat, et ad a l i q u i d t o t u m diaboli.
concupisceutia praccedit sensus alios, verum etiam Totutn Dei e r a l , quod ipse fecerat, et l o t u m d i a b o l i ,
omnes a l i i sensus i n couctipiscentia videodi praece- quod ipse possidebat. Deus i n principio mundum
d u u t seuiet i p s o s ; et t o l u m quodaminodo i n visu c r e a v e r a l , et diabolus a principio niundum pos-
p r i u s per delectationem agitur quidquid postmodum sidebat. Ergo certamen faclum est Deo, et cer-
a caetei is seusibus i n operaiione perpetratur. Ideo lameu factum est diabolo. Detts d i x i t se quod stium
d i x i l Dominus : Qui viderit mulierem ad concupi- eratdebere recipere; d i a b o l u s d i x i t s e p o s t t a m l o n g a m
scendum , jam mccchatus est in corde suo (Malth. negligeiitiam sua possessioue non p r i v a n d u m . Deus
v ; , quia profcclo animus videndo l o t u m deiectabiii- d i x i t aliena eum fraudulenter abstulisse et violenter
tcr cogital q u i d q u i d eum postmoduin i n agendo lenuisse ; diabolus d i x i t eum nec, cum absiulit,
d c l c c l a t . Si i g i t u r porta oculorum bene m u n i t a fue- contradixisse, n e c ; c u m t e n u i l , aliquando repeliisse.
r i t , tola ilta i u t e r i o r civitas cordis nostri ab i n s u l t u Deits d i x i t potentem se ad sua recipienda, si vellet, v i -
v i l i o r t t i n quiela c r i l . Sed buic portae nullus custos r i b u s u t i ; diaboius d i x i l contra j i i s t i l i a m non debere
i bsepotesi melior qtiam t i m o r D o m i n i , u t ille v i d e - viribus a b u l i . Deus d i x i t jtislum non esse, si quod
licel carnalein menletn, quae lubrica esl, n e a d a n - pie creaverat perire p e r m i t t e r e t ; diabolus d i x i t i u -
tiquas delectationes r e d e a t , semper i n proposito j u s l u m non esse, si qttod sponle perierat non re-
dihciplinae couligat alque coerceat. Hanc custodiam stattraret. Deus d i x i l se velie misereri per benigni-
Psaliuisla desiderabat, c u m d i c e r c t : Confige timore tatem p r o p r i a m ; diabolus d i x i t se noile pati dam-
tuo carnes meas (P$al. c x v u i ) . E t Sapienlia banc nuni per potestatetn alienam. Deus d i x i t justum esse
u i s t o d i a m nos babere m o n u i t , quando v i r t u l i s s l u - ut de peccato pcenitenles ad saiutem reciperenlur ;
dium aggredienti f o r m a m disciplinae praescripsit, diabolus d i x i t . j u s t u m non esse ut i n peccaio p c r s i -
diccns : Fili 9 accedens ad servilutem Dei sta in ti-
stcnles ad salutem cogerentur. Deus d i x i l se venisse
more 9 et praspara cor tuum ad tentationes (Eccti. n ) . ] non u t nolentes cogeret, sed u t volentes a d j u v a r e i ;
Sia in timore, ne te biandiinenta carnis seducant. diabolus d i x i l i n l e r i m pro teinpore aeqttanimitcr se
Prcepara cor tuum ad tentationes f ne adversa super- passurum volentes perdere, si nolentes retineret.
venieiitia frangant. Lasciviam carnis per titnorem Deus d i x i t se i n aliena ad gebennam mantun non
c o i n p r t m e ; pressuram t r i b u l a t i o n i s per patienliam m i t t e r e , si sua r e d d c r e n t u r ; diabolus d i x i t se alicua
v i n c e . Duo quippe ista s u n t , quae praecipue incboan- paratum redderc, si sua non auferrenlur. Deus d i -
t i u m p r o p o s i t u m labefactare solent, i i i c u m b e n i i u m xit n u l l u m se a misericordia posse repellere ; d i a -
scilicet tentationum molestia, et praateritarum de- bolns d i x i t , si omnes perderel, non seposse acqua-
lcctationum, m e m o r i a . Ulae namque d u m solito g r a - n i i u i i e r tolerare. Dcus d i x i l se suadere ut i n loto
viorcs s u p e r v e n i u n t , saepe pusillanimes pcr i u i p a - ab aiieno j u r e secederet; diabolus d i x i l sc poslu-
tieutiam d e j i c i u n i . Istae vero d u m solito male d u l - lare u t sallem pro reverentia prislinae domiualiotiis
«cs redeunt, per i n c o n l i n e n l i a m incautos se ducunt. aliqua i n parte requieiu sibi non negaret. Detis d i x i l
1' onainus ergo custoden\ o p t i m u i n anle oculos no- se, cuiu prius potiora clegisiet post i l l i abjecttora
stros t i m o r e m D o m i n i , u l duin sciliccl ipsc rcli- concessurum; diabolus d i x i t j u r e se si electioncm
qnurum scnsuum duces c u s l o J i l , OIUPC scqucntium babere non possct, sallem p a r t i t i o n e m facturmu^
597 HISCELLANEA. — LIB. II.

Deus d i x i l se privilegio domioationis ulriusqtie po- A trectut ett inimicm meut (Thren. i ) . Dc liac etiam
testatem vindicare ; diabolus d i x i l se quia j a m a i n - sinistra i n Evangelio d i c i l u r : Si quit te percuuerit in
plius non possel, n i h i i ex j u r e , sed ex perraissione tinittram maxitlam, prcebe ei et atteram (Matth. v).
postulare. Detts d i x i t se tatitura ei permissuruiu, Sinistram quippe m a x i l l a m ^ p e r c u l i l qtti exterius
quaiituin etiatn avari famem satiare p o s s i t ; diabo- nocet. Cui nos dexteram m a x i l l a m praebetnus, si
lus d i x i t se non tantum a c c e p t u m m , quin amplius contra exteriora damna, animae v i r t u t e s opponimus,
cupiat, si fieri possit. His dictis, j u s s i t Deus lendi u t scilicet tanlo minus foris p e r i c u l u m titneainus,
funiculos i n p a r t i l i o n e m , et i n v e n i l v i r e n t i a , et i r - quanto cerlius praesidium intus est i u quo conftdi-
rigua i n valiibus irais, minora spatio, majora p r e - inus
t i o ; et haec praecepit seponi ad partem a l t e r a m ; CAP. X V . Lwtitia impleri ubi detur.
deserta autem, e l arida i n r u r i b u s , et montibus altis, Adimplebit me lcctitia cum vultu tuo (PtaL xv).
l a t a , et aspectu palentia, magna spatio, v i l i a pretio, I n bac vita m o r t a l i aliquando laetari possumus;
et haec jussit ad alteram partem discerni. T u n c impleri laetitia non possumus, quia et si quaedam
mandavit diabolum adesse; et assistenti sic a i t : Ne stinl quae laetificant, multa sunlquae c o n t r i s l a n l .
forte aut violentiam j u d i c a n l i s , aut a v a r i l i a m dantis CAP. X V I . Dextera et tinittra Dei quce tint 9 et ubi
causari valeas, quidquid.oculut tuut videt, tibi dabo. B delectalio utque in finem.
T u n c diabolus, q u i omne sublime considerat, et Detectationet in dextera tua utque in pnem (Ptat. xv).
b u m i l i a non valet i n t u e r i , levans oculos aspexit Sinistra Dei bona sunt t e m p o r a t i a ; dextera Dei bona
montes altos, et saxa prominentia i n rupibus a<, de- aeterna. I n temporalibus autem bonis delectationes
serta pateutia, et quasi lotura sibi cessisse glorians, quaedarasunt; sed usque i n finem non sunt, quia i n
despexit quod Deus clegerat. T u m Deus iucrepitans bac vita semper gaudium dolor sequittir, et omnis
ac caKitatem elali deridens a i l : Funet ceciderunt deiectatio amaro fine t e r m i n a t u r . I n dextera autenv
mihi in prwclarit (Ptat. x v ) . T u laudas quod vides, Dei delectationes usque i n finem sont, quia i n vita
et ego te laudo quod video. T u i n irao es, et p r o p l e r - aeterna nec gaudia i n mcerorem, nec delectationes.
ea oculis tuis nisi i t i aila, et exstantia non patent. i n dolorem routari possunt.
Ego destiper contemplor, quam habeant amoeuila- CAP. X V I I . De tribut oraniium generibut.
l e m ' h u m i l i a . Etenim hcereditat mea prasctara ett Auribut peicipe orationem meam ; non in labiit
mihi (ibid.). dolotit (Ptal. x v i ) . Ideo e x a u d i r i postulat, quia non
CAP. X I I I . Quid tit providere Dominum in contpectu solum i a b i i s , sed corde o r a u T r i a sunt genera
tuo temper. ^2 o r a n t i u m : alii q u i solis l a b i i s , a l i i q u i solo corde,
Providebam Dominum in contpectu meo temper alii qui et labiis et corde o r a n t . Qui solis labiia
(Ptat. v ) . D o m i n u m providet, q u i i n tribulatione o r a n t dolosi sunt, quia non habent i n corde quod
positus, speni i n Domino habet. Quasi enim provi- ore proferunt. Qui corde et labiis o r a n l , veracessunt,
dere est de praesenli tribulatione f u t u r u m auxilittin quia sicut l o q u u n t u r , ita sentiunt. Qui selo corde
exspectare. Sed si quando diuturna exspectatione o r a n t , devoti sunt, quia orationem suam a Deo t a n -
faligattis a n i i n j s spem cceptam deseril, quasi c o n - tum a u d i r i v o l u n l . Quando ergo i u oralione vcrba
spectura a Domitio a v e r t i t . Semper auiem i n con- proferimus, si cogitamus quod l o q u i m u r , facimus
spectu suo Doiuinum providet q u i , i n pressura con- quod debemus. Si autem verba orationis fundimus,
stilutus, et divinuin auxilium quandoque sibi a d f u - aliud quodcunque i n corde versamus, etiam si illud
t u r u m confidii, et spem cceptam usque i n finem non bonum s i t , quta tamen o r d i n a t u m non est, prorsus
desent a culpa i i b e r i non sumus, ita tamen s i i d quod di •
CAP. X I V . Quibut et quando Dominut et diabotut a cimus intelligere valerous. Si quis auiein non i n t e l -
dtxtrit et a tinittrit tint. ligens verba orationis proferat, et si non intelligere
Quoniam a dextrit ett mihi, ne commovear (Ptat. vaiet quod d i c i t , si tamen bona intentione d i c i t , sine
x v ) . Dominus a sinistris est, quando exlerius salu- D fructu nou e r i L Si autem orantes vana cogilamus,
teny temporalem t r i b u i t . Dorainus a dexlris est, c t i a m , si veritatem loquimttr, cogitando vauitatem
quando interius virlutes animae custodit. Diabolus a vani e f l k i m u r . Si autem dum os veritatem l o q u i t u r
siuistris est, quando foris per adversa impugnal. in corde turpitudo versatur, j a m non solum v a n i ,
Diabolus a dextris est, quando intus per vitia sed eliam abominabiles i n conspeclu Dei reputa-
tentat. Hinc est quod de reprobo S c r i p l u r a l o q u i - m u r . A t i u d tamen est, quando homo haec i n v i t u s
t u r , dicens : Diabotutttet a dextrit ejut (Ptal. cvin). patitur atque a l i u d , quando i n eis per deliberaiio-
Diabolus quippe iuterpretatur deortum ftuent, qnia nem delectaitir.
de illa primae conditionis suae gloria per superbiam CAP. X V I 2 L De examine bonorum et malorum, ted non
c e c i d i L Tunc ergo diabolus nobis a dextris stat, mediocrium.
quando i l l e q u i de ccelo cecidit, nos sibi per con- lgne me exammatii, et non ett inventa m me i£t-
sensum peccati subjiciens, i n nobis ascendil. Quando quitat (Ptat. x v i ) . Examen i n Irora e s t U l u d desuper
e n i m nos cadimus, diabolus e r i g i t u r ; quando nos u i quo perpeuditur ad quam partem pondus seorsunv
surgimus, ipse p r o s t e r n i t u r . Hinc Jeremias plangit, inclineu Igue ergo tribulationis justus examinatnr^
dicens : Vide, Domine, affticiionem meam, quoniam qnia poxfecta virtus i n a d v c r s i u t c cognoscitur. Valdav
S*t APPENDIX AD HUCONIS OPEItA DOCMATICA. 000
ntali j a m exaiuinati stint, quia per iniqttilatis p o n - i !, custodiri jtistus desiderat, ne videlicet malo exem-
dus ad sitiibtrara partem se inclitiaverunt. Yalde boni plo i l l o r u m provocalus ad iniquitatem cadaL Sed
e x a m i n a i i sunt, quia per gravilatero conslantiae et quomodo se v u l l custodiri? Audite quomodo : ut pu-
perscveraniiam v i r l u l i s ad d e x l r a m se converle- pillam , i n q u i t , oculi. M u l t u m diligenler v u l l cttsto-
r n u t . Mediocres adhuc examinati non sunt quia d i r i is qtit v u l t custodiri u l pupilla o c u l i . Ptipilla
ad quain partem perlineant humana j u d i c i a necdum qutdem pars oculi modica est et lenera, sed tameu
diseernere possuuL pretiosa. Diligentcr custodittir, quia mttltuni custo-
CAP. X I X . De viis durit liujut vita? et qni eat
f cuttc- d i t u r . Mystice ocnlus Dei est Ecclesia sanctorum ;
diunt propter verba tabiorum Dei. pupilla octtli est bumanitas C h r i s t i . Per pttpillam
Propter verba labiorum tuorum, ego cuttodivi viat animal aciem d i r i g i t , ut ea qttae foris sunt discer-
durat (Ptat. x v i ) . In hac praesenti vila i n via s u m u s : nat; et Deus Pater omne j u d i c i u m F i l i o d e d i t ; et
quia pcr hancad aliam v i t a m transiraus. Sed quia h u - ncminem nisi per F i l i u m j u d i c a i , quasi lumen a
mana i u f i r m i l a s diu i u eodem persislere non potest, leucbris, sic juslos discernens ab injuslis. Qttid est
l o l quasi vias ingredirour, per quot acliones varia- ergo quod j u s l u s se cuslodiri v u l t ut pupiltam oculi?
inttr. Quia vero rn hac vita n i h i l sine labore facere Christus m u l i a adversa i n hoc mundo passus e s t ;
possumus, qttasi gradientcs duras vias habemus. Sed I * scd per presstiram tribtilalionis ad gloriara resur-
has duras vias i l l i non cuslodiunt q u i i n hac v i l a rectionis pervenit. Hoc i g i t u r nos debemus orare
deleclari q u a m i n t . Qui autcm sponte hic se h i i m i - u l custodiamur sicttt pupilla o c u l i , videlicet non u t
l i a n t e l afiligunt, i i duras vias ctistodiunt. Sed quis n i b i l mali patiaraur in hoc mundo, sed ut per mahi
ect qui Deo dicere p o t e s t : Propter verba labiorum praesentia transeamus ad gaudia aeterna.
tuorum ego custodivi viat duras ? Quae s u n l verba
CAP. X X I I . Quce sint alce Dti sub quibut
labiorum ejus ? Vcrba l a b i o r u m n o s t r o r u m peccata f

protegamur.
noslra stint. Sicut d i c i l u r i n Psalmo : Longe a talttte
mea verba deliciorum meorum (ibid). Yerba i a b i o r u m Sub umbra alarum tuarum protege me (PtaL xvi).

Dei praecepta ejus s u n t . Quisquis ergo praeterilo- Dttas alas babet Deus, misericordiam c l charita-

rum delictorum conscius, sponte per poenitenliaro tem. Per misericordiam peccalores protegit; per cha-

se affligil, is propter verba labiorura suorura vias r i t a l e m justos. l l i e ergo non sub umbra alae* setl
dttras custodit. Qui autero laborat ne praeccpta Dei umbra alarum prolegi se poslulat q u i et in qui-
transgredialur, e l u t voluntalem ejus iinpleat, suis busdam misericordia se indigere agnoscit, et i n
voluntatibus v i m facit, is propter verba labiorum quibusdam dignum amore speral.
ejus vias duras custodil. Ule solvit debitum ; hic C A P . X X I U . Faciem et tatut currenti opponere,
implet praeccptum. Deus enim h o m i n i praecipit ne quid tit.
cadat. Sed cum ceciderit, j a i n non praecipit, sed A facie impiorum qui me afftixerunt (Psal. xvi).
monet ut r e s u r g a l ; praeceptum namque non p e r t i - I n i m i c u s quasi faciem nobis opponit, quando c u r -
net nisi ad obedientcs : sed qui i n peccato adbuc r e n t i i n desiderio Dei animo prava delectalio obsi-
permanet, obediens non esl. Cum autem pcenitendo s l i l . A lalere est inimicus,quando currentem fatigat
ad obedientiam r c d i t , dignus efficilur ut praeceptum l e n l a l i o , sed a cursu prava delectatio non retardat.
accipere possit,
CAP. X X I V . Pravenire, et tupplantare quid sint.
C A P . X X . De viit f et semitit Dei.
Exturge, Domine f prceveni eum f et supplanta eum
Perfice grtstut meot in temitit l u i s , ul non mo-
(Psal.xyi). Praevenirc curreniis est, snpplantare
teantur vestigia mea (Psal. x v i ) . ViaeDei suntprae-
luctantis. Nam q u i ad finem propositi operis t e n d i i ,
cepta levia. Semitae Dei sunt strictiora mandata, i n
quarovis non passibus p e d u m , promotione taineu
quibus pauci ambulare possunt. I n via Dei ambulat
acltonuro c u r r i t . Diabolus ergo i n passione C h r i s t i
q u i p r o x i m o suo malum non facit. I n semila Dei
c u c u r r i t , quia eum quem p u r u m hominem e x i s t i -
ambulat q u i e l i a m m a l u m inferentem d i l i g i t . Qui I
mabat, per traditionem ad passionem, per passio-
vero adbuc ambulare nescit i n semita, saepe move-
nein ad mortem,per mortem ad daronationem ducere
l u r a v i a , quia saepe charitatem deserere c o g i t u r q u i
v o l u i t . S i m i l i l e r c u c u r r i t Deus, quia euro per I r a d i -
non didtcit adhuc diligere, nisi eum a quo ama-
tioneroad passionem,per passionem ad roortem, p<*r
tur.
m o r i e m ad resurrectionem promovere disposttit.
C A P . X X I . Dextera Dei quce sit et qui ei
f resistant;
el quomodo ab eis custodiri cupiat juslut. U t r i q u e ergo c u c u r r e r u n l , et Deus, et diabolus;
A retittentibut dexterce tutr. cuttodi mt ut pupillam sed diabolus praeventus est, q u i a , ne ad finem p r o -
oculi (Psal. x v i ) . Dcxtera Dei est Christus, qtiia positi sni pervenire possel, divina v i r l u t e est i m p e -
per eum Deus pater operatus est propitiationetn n o - ditus. Et supplanta, i n q u i t , eum. In passione C h r i s t i
s l r a m . Vel dextera Dei potiora sunt opera ejus, i d diaholus cum Deo l u c t a b a t u r ; diabolus foris luctaba
e&tatterna booa. l l l i ergo dcxterae Dei resistuut qui tur ut dejiceret;Deus inius l u c l a b a t u r u t sustineret.
vel male credendo, vel male vivendo Christo contra- Sed diabolus supplantatus est, quia occulta quadam

d i c u n t . Dcxterae Dei resistunt qui terrena ajnanies virtute et sapientia Dei subito ct ex iwproviso est

gj erna bona quaerere conlemnunt. Ab his omnibua dejeclus.

 60! MlSCELLANEA. — LIB. I I . 0T9

C A P . X X V . Quod framea $it Christi anima; qucc partem A CAF. X X V I I I . Satus humana et divina quomodo ho-
ab inferno abuidit. mtitt tmperttatur.
Eripe animam meam ab impio frameam tuam ab Et dedisti proteetionem salutis mece (Psat. x v n ) Sa-
9

inimicis manus tuce (Psat. x v i ) . Anima Cliristi f r a - his humana est sanitas carnis, salus divina integritas
ttica est, i i l est gladius Dci, quia per C h r i s t u m dum mentis. Ilanc bomo d i l i g i t ; iliam Deus t r i b u i l . l l a n c
Deus elecios suos r e d e m i t , quasi quaedam i n e m - homo conservat roolestias fugiendo; illaro Deus cou-
I ra praecidit a corpore diaboli. Uude a l i h i d i c i t u r : firmat, molestias inferendo. Sic tamen si mens i n t u s
Ero mors tua, mors; morsus iuus t inferne(0$e. xui). cuslodilur, ut nec per aspera carnis ad i m p a l i e n t i a i n
Deus enim quasi i u f e r n u m m o m o r d i t , quando de- p r o r u a l , nec per blanda ad lasciviam eraollescat.
scendens ad iuferos, quosdam inde ahstulil, quosdam T u n c ergo Deus salutis suae protectionem nobis t r i -
i b i r e l i q u i t . Dicit ergo, eripe animam meam abimpio b u i t , quando animam uostram dtim caro foris p a t i -
per frameam tuam. Ac si d i c e r e t . Si p r i u s g l a d i u m , t t i r , i n l u s illaesam custodit, u t pressura quam caro
quo pugnaturus es non custodis, quomodo eos, q u i foris t o l e r a t , intus ad meutis corruptionem non
per gladium salvandi sunt, liberare poteris? perlingat.
CAP. X X V I . Quomodo Deus nosteiest liberator no$ter 9

refugium nottrum, firmamenlum fortiludo Deus r j CAP. X X I X . Deqtera et sinistra Dei quo$ $u$ci-
9 9 f

adjutor,$pe$ protector cornu

9 saiuti$ $u$ceptor,etc.
9
piat. 9

Ditigam te Domine fortitudo mea: Dominus

9 9 fir- Dextera tua $u$cepit me (Psat. x v u ) . Sinistra Dei
mamentum meum, et refugium meum 9 et liberator bona sunl l e m p o r a l i a ; dexlera Dei bona aelerna. E t
meus. Deus meus adjutor 9 meus et eperabo in
% eum f
saepe c o n t i n g i l ut illos Deus spirilualibus l>onis
protector meus, et cornu salutis mea % el $u$ceptor abundautius repleat quos iuopia r e r u m temporaliiiiu
meu$ (P$al. x v : i ) . Ilumanitas Christi tn resurreclione exlerius coangustat. Islos ergo, q u i quasi foris per
l o q t i i t t i r : Diiigam te f Domine. I t i periculis t i m o r ; cgeslatem c o r r u u n t et intus v i r t u t u m d i v i t i i s soli-
post pe.icttla anior. Diligamte, Domine. Causas d i - d a i i sunt, quasi sinistra Dei deseruit, c t dextera
lcctiouis suhjungit, quia fortitudo mea y quia firma- suscepit.
mentum 9 qtiia refugium meum 9 qtiia liberalor meus. C t p . X X X . De fine bono et malo et de 9 ditcipliita
Converso ordinc narrat usqtie ad ipsum divinae gratiae Domini in finem corrigenie.

p r i n c i p i u m mente recurrens. P r i t n u m tiberator 9 quia Et disciplina tua correxit me in finem (P$al. xvii).
botninem a potestate diaboli e r i p u i i ; deinde refu- Est quidam fiuis bonus; et est qtiidam finis maltts.
gium 9 quia d e p r o p r i i s v i r i b u s diffidentem,benignead F i n i s roalus est profunduro p e c c a t o n t m ; finis bonus
patrocitiandum excipit. Deinde firmamentum f s l a n t i Q consummaiio v i r t u l u m . D i s c i p l i n a a u l c m D e i i n finem
ne cadat. Deinde fortitudo pugnanli u t v i n c a t . Libera- c o r r i g i t , quia eos etiara, qui i n proftindum pecca-
tor per baptismum, refugium per poenitentiam, firma- t o r u m lapsi sunt ad consummatiouetn v i r t u l t i m per-
mentum per patienliam, fortitudo per victoriam. d u c i t . 0 bona, o dtilcis disciplina D e i ! titinam co-
Ecce quo ordine evasit m a l u m . Deinde secundus ver- gnoscamtis e a m ! utinam suscipiamus e a m l t i l i n a m
siculus. Quomodo conseculus sit b o n u m . Deus meus 9 sustineamus e a m ! Qttae taraen esl tit vidcamus, ttt
quia per fidem illuroinat. Adjutor mitt«,quia ad beue concupiscamus, ttt spprehendamtis, u t teneamtis
opcranduin a d j u v a l . Sperabo in eum t q t t i a c o r ad eam. I n tribus consistit: i n praeceptis, i n lentameutis,
atnoretn sui iitdammat. Protector meu$ 9 quia supra i n flagellis. I n praeceptis e x p c r i t u r Detts obedieutiam
i d qttod ferre possumus, tentari non p e n n i l t i t . Cornu t u a m , i n lenlamcntis conslantiam, i n flagellis patten-
talutit meee quia etiam persequentem diabolum nos
9 t i a m . Praecepta obedi*;nter sttscipe, tenlamentis con-
conlemuere facit. Postremo sutceptor meut 9 quia stanter resiste, flagella patienter susline. Haec tamen
fihito cursu pervcnientibus coelum aperit. In cornu t r i a , id esl obcdicntia, constanlia, patientia, sibi i n v i -
f o r t i i u d o sigttalur. Cortiua confusionis esl superbia; cem deesse non posstinl, qtiia i n singtilisomuia neces-
cornua salutis est fiducia bona. saria sunt. I n praeceplis quidem, u t ca p r i m u m obe-
CAP. X X V I I . Doloret el iaquei 9 morii$, et inferni 9 et D dientet suscipias, deinde constanter perftcias, postre-
lorrenies mtquttat\$ 9 qut stnt. mo lemptis r e l r i b t t l i o n i s paiicnler sustineas. l u t e n -
Circumdederunt me dotores mortis et torrentes t n t - lamentis aulem obediens esse debes, ut si forte Deus
quiialisconlurbaverunt me. Dotores inferni circumdede- v i t i o r u m i u c u r s u te s o i l i c i t a r i et ad tempus voluerit
runt me; preeoccupaveruni melaquei mortis (Psal.xsn). f a i i g a r i , per elaiionem non contradicas; conslans,
Dolores mortis 9 passibilitas, et tnortalilas. Torrentes ne per dclectationem ad consenson defluas; paiiens,
iniquitatis, hujtis m u n d i vanitas. Dotores inferni 9
ne i m p o r l u n i t a t e , vel inslanlia tentalionis tandcm
pcena aeterna. Laquei morti$ 9 originalis culpa. Do- aliquando emollescas. Hoc atitem praecipue dicimtts
lores morlis t et doloree inferni circumdederunt 9 quia propter quosdaui minus discretos q u i , spiritualis
illos homo ante C h r i s t u m evadere non p o t u i t . T o r - studii motiduin ignorautes, post p r i m a iuitia bonae
rentes iniquitatis conturbaverunt, quia hujus m u n d i conversationis, ila a lentatione v i l i o r u m l i b e r i esse
vanitas ad actualia petcala hominero i m p u l i l . Laquei voluut, u t si se vei te tenuiter deleclatione iilicita
mortis prceoccupaverunt 9 quia antequam homo aclua- pulsari persensermt, slatim tumido corde i n f i r m i -
l i i e r peccatum perpetrare p o t u i t , culpa originalis i n tatis suae obliti contra Dcum m i i r m u r e n l ; et si vel
eo fuit. modicuin faligcnlur, per inconstaiitiae et impatieniias
<K)5 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. COi
v i t t u m euervali, ad consensum i n i q u i l a l i s declinent. A fiduciam posuerit, etsi per turpia desideria IUHI l a n -
Sed iicsciunl tsti quam pia s i l dispensatio Dei. U t gueat, tamen, quia iransitoriuui est quod a m a t ,
niala qua» j a i n voluntaie dimisimtis quamvis i n v i t i stabilis non fit; e t c u m labi cceperit cui i n i i i l i l u r ,
a d h u c i u (entaiione sentiamus, q u a t c n u s i n e i s i t u n c mox i n n i t e i i l i s vcsligia ab ipsa sua slabilitate i n f i r -
e x p i e l u r , cum c r u c i a n t , quod prius in eis commis- n i e n i u r . Cum aulem toluni aniini desiderium i n
siim esi 9 cum delectabant; et nostrae i n f i r m i t a t i s aelernis figitur : quasi pede i n solidiutle constiluto,
ntcmores dutn semper cogimur reminisci quod f u i - vestigia noit i t i f i r m a i i l u r .
nttis, non nos extoilat quod sumtts. Praeterea etiam CAP. X X X I I . Quid sint inimici spiriluates % et quomods
eos persequamur.
cum mala nostra c u m tanta difficullale vincimus,
Persequar inimicos meos ct comprehendam illos :
am; I us peccare timeamus. Gum ilaque l o l utiiitates t

et non convertar donec deficiant (Psat. x v n ) . Quos*

ex lentatione p r o v e n i a n t , o p o r t e t , quoiies tenta-
dam spirituales initnicos habemus, qui nobis i n s i -
m t t r , dispensationem Dei iuobedienter excipere,
d i a n i u r , qtti quat*to magis occulli sunl, taulo a m -
et conslatiter pravae delecialioni contraire, et pa-
plius nocere possunt. I l i sunt molus carnales, q u i
t i n t c r violeutiain tentationis sustinere, quatenus,
iu corde noslro o r i u i i t u r , et qtiia de Iatenlibus de-
e t f u t i g a t i o nostra nobis placeat, et lamen delectatio
sideriis p r o d c u u l , incautos sa*pe sub specie v i r t u -
prava ad consensum non accedat. i n flagello autem ^
l u t u m failuut. Quos tunc n i m i r u m persequimur,
obedientiam servat q u i , e l si causam percussionis
quando ipsam originis eorum radicem s u b l i l i i e r i n -
sui ignoret, tamen contra Deum non m u r m u r a u
vestigamus, quatenus, dum illos i l l i c i t o molu orieulc
Constans autem, el patiens est quem nec pondus
pulsare senserimus : statim de qua aflectione ille
tribulationis o p p r i m i t , nec d i u l u r u i t a s f r a n g i l . P r i -
natus s i t , et ad quem finein ejus appelilits leitdai,
inus ergo gradus disciplinae Dei est custodia man-
perspicere studeatnus. Hoc forlassis qualiicr ficri
d a i o r u m . Secundus gradus est pugua l e n t a l i o n u m .
possit citius agnoscetur, si ejus aliquod exempluu»
Unde manifcstuin est quod i i qui mandala Dei non
i n mediom proponatur. Verbi gratia : Est aliquis,
cu to i u n l , adhuc i n disciplina Dei esse non ccepe-
q u i , de seipso plusquam oportet senticns, occulta
r t i n t . Qui autem sub disciplina Dei non e s t , ad
superbia iaborat. Hic ergo si forte i n t e r caeteros,
b;credilatem filioruni Dei pertingere non potesl.
vel ad c o l l o q u e n d u m , sive ad constilendum conse-
Nemo ergo conteninal disciplinam Dei, tjuia, si pec-
d e r i t , quia se singulariter sapientcm e x i s t i i n a i , s i n -
caior est, necessaria esl i i l i , u t c o r r i g a l u r ; si justus
gulariter se a u d i r i debere p u t a t . Si vero aiios ad
cst, necessaria est i l l i ut erudiatur. Propterea iste
verbum suum minus atlentos fortassis viderit»
qui eam ad correctionem acceperat, adhuc eam ad ^
\ suumque consilium repudiari aliquando perspexerit»
eruditionem necessariam sibi esse c o n f i r m a t : u t
slatim per impatientiae v i t i u m t u m e u s , t o t u m , quod
sicut correctus expiavil culpas praeteritas : i l a e r u -
contra voiuutatem suam a g i l u r , ad injuriain suattt
ditus cautelam babeat contra culpas futuras. Dicat
fieri a r b i l r a l u r . Et quia eos non r a t i o n e , sed odio
crgo : DUciplina lua correxit me i n finem; dhciplina
polius aut invidia ad conlemplum sui excitatos
tua ipta me docebit (ibid.).
c r e d i l , j a m omnino utpole a malevolis suum c o l l o -
CAP. X X X I . Quid $ubtu$ % et quid supra nos; et quium subtrahere disponit. Cumque se immoderate
cujus vesiigia non infirmentur. lingua a locutione s l r i n g i t , a cbarilate animus r e -
Dilatasti gressus meos sublus me; et non sunt infir» frigescit. Oporlet ergo u t , dum uos vel loquenies,
mata vesligia mea (Psal. x v n ) . Subtus nos est q u i d - vel consulentes minus a u d i r i , et exinde cor nostruiu
qttid t r a n s i t o r i u m esl, et c a d u c u m ; quod aulem aliqtto forlassis subilo doiore tangi senserimus, i t u -
actcrntim e s l , supra nos est. Metis ergo j u s l i sttpra petutn a n i m i nostri reirenemus, et bunc dolorem
se dilatalos gressus babet, quia quanto aliius per qnasi inmricum a latere de insidiis prosilientcm
conteinplaiionem in amorcoi acternorum d i r i g i t u r , inslanier persequamur, et latebram ejus occultam,
lanto amplius desiderio gustatae dulcedinis dilaiatur. de qua p r o d i i t , i d est superbiam, et occursum ejus
Cum autein in rebus trausitoriis subtus se per co- ] * ad quem tendit, i d est odium i r a t e m u m , perscru-
gitationem ambulat; ipsa eam quodammodo suae tantes, dum laqueos conspicimus, periculum cavea-
occupationis moleslia coangustat; et tolies i n t r a mus. Con.prehensus est i n i m i c u s , quia cum finem
semciipsam s l r i n g i l u r , quoties foris adversis oc- pravi dcsiderii providemus, a n i m u m a consensu
curremibus praepcdittir. Sed fit nonnunquam u t i c l r a h i m u s . Sicut enim vitia investigando perse-
etiatn subtus se mens divino aniore succeusa, dilata- quimttr, sic comprehendimtts invcniendo; e l donec
tos gressus habcal, qttia d u m totam se inltts per deficianl, noti r e v e r l i m u r , si ab instantia boni ope-
desiderium retinct, et si foris per operalionem oc- ris ante subjugationem v i l i o r u m n c n relaxamur.
tupata s i t , nullius tamen molestiae adversitas liber- CAP. X X X I I I . De. limore serviti et custodia tegis d t -
l a i c i n ejtis coangustal. Unde recle cum d i x i s s e l : vince el deleclatione vana. De terra, firmamento t

Dilatasli gressus meos sublus me, slatiin s u b j u n x i l oculo % et necessilate varii$ % deque humititale.
ticeus : Et non sunt infirmata vestigia mea. Quando Dulcis et rectu$ Dominu$; propter hoc legem dabit
eniin gressns i n i u b r i c o f i g i l t t r , et si pes fortis per- detinquentibus in via (P$al. x x i v ) . Non est servilis
maneai, vestigia tamenejus iiifirmantur. Ita qttoque t i m o r , u b i conslilutio lcgis fit i n electione v o l u n t a -
ucccssc esl u t qtii vel t u o j i c r i n iu r c l u s p c r i l u r i s tis. P r i m u m Uinemus, dcindc viam eligimus, dciude
m MISCELLANKA. — LIB. II. 606
lex nol is proponitur qua i n via ambulcuius. Lcgem A r u m ; allera quam intus, altera qoam foris s u s i i -
custodientes ', pra*miuin a c c i p i m u s , 111 pratsenli neut. A l t e r a a p r o x i m i s ; altera a semetipsis. Q u a i i -
aniinie j u c u n d i U t e m , i n f u l u r o animai pariter c t diu enim i n bac c o r r u p t i b i l i carne v i v u n t , moleslias
r o r p o r i s beatiludinem : boc esl quod sequitur: et tenlationes, quae ex carne c o r r u p t i b i l i o r i u n l t t r ,
Anima ejut in bonit demorabiiur, boc est de prae- omnino decliuare non possunt. I n quibus l a n i u i i i
*e:»ti, ei semen ejut hcereditabit terram (ibid.), boc c u m labore p e r i c u l u m est, u l cas qttotidie seuiire
est de f u l u r o . Et satis eleganter spirituales delecta- necesse s i t ; et tainen consentire eis nemo unqiiam
tiottes e x p r i m i t , cum d i c i t : Anima ejut in bonis de- sine gravi detrimento possit. A l t e r a necessitas est
morabilur. Quidquid lenim carnaliter dulce est suae b o t i o r u m , quia c u m i n l e r malos qttos deciinare nou
quidem delectationis experientiam fruenlibus prae- possunt, coiiYersantur, ex i l l o r u m prava conversa-
s t a l , jsed diu cuin eis i n o r a r i non potesl, quia d u m tione quolidiana qtiadain persecutione vita eorum
gustu appetitum p r o v o c a t , transilu desiderium affligilur. Quos ita tolerare necesse c s t , ut nee
i r a u d a t . Spirituales autem deliciae quac nec guslatae propter iiiiqtiitatem eorum odio babeamus bomines,
traiiseuiit, nec reficientes decrescunt, nec satiantes nec propter amorem h o m i n u m , i n i q u i t a t i s efflcja-
uediutn gignunt, d i u c u m frueutibus permanere intir consortes. Sed boc sine b u m i l i t a t e et labore
posstinl. Sequitiir : * netuo facerc potest. H u m i l i U l e videiicet, ne se per
Semen ejus hcrreditabit lerram. T e r r a m , viventium superbiam a consortio v a n i u t i s d i v i d a t ; et duir.
in futtiro in baereditatem accipiel pro bonis operibus m a l o r u m socielatem babere c o n t e i n n i t , quasi de
suis, qtiae per semen significantur. Vel per t e r r a m singulart j u s t i l i a perniciosius inlumescal. Labore
caro accipi potest, quam i n futuro i m m o r l a l e m et autem opus est, u t qtiorutn societatem non deserit,
impassibilem accipiet, quisquis eam i n pracsenti scmper fugcre, quantum potesl, siudeat conversa-
i n opere v i r l u t u m exercet. Sed quomodo illuc per- tionem. Hoc est qtiod s c q u i l u r : Vide humililatem
vsniet? Firmamentum est Dominut timentibus eum 9 meam et laborem meum (ibid.).
et testamenlum ipsius ut manifestetur illit (ibid.). CAP. X X X I V » Misericordiam et veritatem Dei pcrni-
Qui vincentibus p r o m i t t i t praemium, pugnantibus tenlibus esse necessariam.
praestat a d j u t o r i u m . Praemium U l e est, quia scilicet Quoniam misericordia tua ante ocutos meot est; et
Dei l e s U m e n t u m , i d est contestata promissio est u t comptacui in veritate tua (Psal. x x v ) . Misericordia
ipse matiifestetur i l l i videlicet v i d e n t i se. Adjttto- Dei est qua p a r c i t , v e r i u s q u a c o r r i g i t . Per m i s e r i -
r i u m U l e est, quia firmamentum est Dominus, i d est cordiam pcenilenles ab indulgenlia non r e p e l l i l ; pcr
proleclio timeniibus se. Ideo securus de promisso ^ v e n u t e m p e c c a u p u n i e n s , causam, non persoiiam
fldttcialiter c u r r o . Ocuti mei semper ad Dominum, respicil. Quisquis ergo ad salutem pervenire dc-
quoniam ipse evellet de laqueo pedet meot (ibid.). siderat, haec duo necesse est medicinae Dei remedia
OcuJus actionum intentio esi. Oculos ad Dominum non contemnat. Sine misericordia enim veniam non
semper babet q u i per intentionem ad amorem Dei c o n s e q u i t u r ; sine veritate non emendatur. Stint
d r i g i t omne quod agit. Cujus n i m i r u m pedes a la- vero n o n n u l l i , q u i , d u m culpas suas per inisericor-
queo evelluntur, quia actio mala esse non potest, diam temeraria quadam praesumplione a Deo r e -
eujus amor Dei origo est. Sine periculo namque via l a x a r i expetunt, divinae correctionis flagella p a t i e u -
actionum c u r r i t u r , cum intentio a n i m i charitate ter suslinere nolunt. E t si fortassis aliqua se pro
duce gubernaiur. Sed quis potest semper respicere peccatis suis adversa pertulisse cognoverunl, staliui
D e u m , nisi quem semper Deus respicil ? Quia n i m i - typo stiperbiae e r i g u n t u r , coque minus misericor-
r u m dilectionem hominis semper dileclio Dei sicut diam Dei necessariam existimant, quo sua se
praeveniendo e x c i u t , sic subsequendo conservat. faclione apud d i v i u u m examen plenitts pttrgatos
I l o c est e n i m quod sequitur : putant. Conlra quos quod isie d i c a l , attdiamtis. i / i -
Retpice in me (ibid.); ac si d i c e r e t : U t te diligere $ericordia % i n q u i t , tua ante oculot meot est, et ccm-
possim, t u diiigc me, et ut amore tuo digtius s i m , D placui in veritate tua (ibid.). Ac si diceret : Miseri-
mxserere mei (ibid.) relaxando peccata mea. Quia cordiam tuam ubiqtte m i h i neccssariam esse v i d e o ;
unicus et pauper tum ego (ibid.). Ideo respiee, quia e l tamcn correctionis tuae v e r b e r a , quibus peccata.
sum unicus : ideo m i s e r e r e , quia pauper.% Unicus mea distrtcle punis, non soluin nou repelto, sed ct
e n i m plus d i l i g i t u r , pauper plus doletur. Tribula- gaudeus suscipio. imo etiam i n ipsis misericordiain
tionet cordit mei muttiplicatce tunt; de necessilatibut tuam non deesse cognosco. Complacui, i n q u i i , tn
meis erue me (ibid.). Quae est paupertas tua. Tribu- veritate tua (ibid.). Eleganter d i c l u m , laudabiliu-r
lationet cordit mei muitiplicatce tunt. Nun est p e r i - d i c t t i m , d i c l u m imilatione dignissimum, complacui
culosa affliclio c a r n i s ; quae non f r a n g i l u r consUn- in veritate tua. Quasi d i c a t : Non m i b i ntsi i n tua
tia menlis. Ctim autem dolor i n l i m a u n g i l ; majus veritale roihi complaceo, q u i a qttod t i b i i n me
pei tculum est etiam si foris tribttlatio desil. De ne- displicet, boc eUam ipse reprehendo. i n lua v e r i -
cessitatibut meis erue me (ibid.). Multae sunt ncces- tate m i h i complaceo, quia dum mea peccau per-
siiates bonorum i n quibtts p e r i c l i i a n l u r ; quas f o r - scqueris flagellando, laeiificas me aiuore correciio
lassis melitis cognoscemus, si eas distingueudo p r o - n i s . C u r e n i i u m i h i i n tua verilale itou p l a c e a m , q u i
pouauius. Gemiiia biquideui cst ucccssilas saucto- in mca prius falsiiale inale n i i i i i coniplaccbaml Quo*
C07 A P P E N D I X A D HUGONIS O P E R A DOGMATICA. •OS

nium mitericordia tua auie et com- A CAP. X L . Occultos justorum inhnicos iniudicinm
oculot meot etl; re
ptacui in veritate tua. servari, manifestos in hac vila eiiam aliquando pu-
niri.
CAP. X X X V . De agnitione, et ditectione veritatit.
Judica, Oomwe, nocentes me; expugnaimpugnantet
Ut videam votuptaiem Domini, et vititem temptum
me (Psat. X X X I Y ) . Nocentessunt q u i voto m a l i g t i i l a i i s
ejus (Psat. XYVI). VitJere v o l u p t a l e m D o m i n i cst
insidiantur.lmpugnatiles s t i n l q u i aperte p e r s e q u u i i -
v c r i t a i c m agnoscere* visitare templum ejus est ve-
tiir.Jusltiscrgo occultos inimicos sttosjudicari l a t t t u i r i ,
r i l a l e m diligere.
id est ad futurtim j u d i c i u m s e r v a r i , manifestos expnv
CAP. X X X V I . De tabernaculo Dei. g n a r i , id est i u hac vita etiam p u n i r i poslulal ttt e o r u m
Quoniam abscondit me in tabernaculo suo (Psat. pcetta manifesta alios ab iniquitate r e t r a h a t ; qtios
x x v i ) . Taberuaculuin Dei esl Ecclesia calholica , prius coruin malitia per excroptum ad iniqtiitatena
iu qua fideles l a b o r a n t ; e l i n p r o c i n c t u cujusdaui animabat. Ideo Deus omnipotens manifeslas i n j t i r i a s
spiriialis mililias contra aeras polestates ptigna- scrvorutn suorum saepius etiam i n b a c v i l a u l c i s c i t u r ,
t t i r i excubant. I n boc atttem labernactilo iilos Deus u l qtianti m e r i t i sit apud etim j u s l i t i a , aperle d e -
abscondit, qtiibus ainorero qtiielis i u s p i r a n d o , eos monsiretur, quatenus hoc alios ad amorem j t i s i i l i f e
a s l r e p i i u hujtis m u n d i secrelum expetere f a c i l . r j accendat: qtiod ipse auctorjustitiae se eam tattlum,
Sed i n abscondito tabernaculi p r o l e c t i non sunt diligere manifeslat.
q u i , i n loco q u i e l i s , quiete vivere n o l u n t . CAP. X L I . De armit tapientice et tcuto patienttee.
CAP. X X X V I I . Deum fortitudinem, et refugium esse Apprehende arma f et tcntum; elexturge in adjuto-
pugnantium.
rium mihi (Psal. x x x i v ) . A r m i s pugnarous; scnto
Quoniam forlitudo mea f et refugium meum et tu tegimur. Mundus euira contra eleclos duobus modis
(Ptni. x x x ) . C o n l r a r i a loqui videtur. Si enim t i m e t , pugnal, verbo et gladio. Verbum falsitaiis expttgna-
quoiuodo fortitudincin se habere d i c i t ? Et si non t i - mus per sapientiam ; gladio adversitatis resistimus
ittet, quare refugium qujerii? Sed mens humana, i n - per palientiam. I n sapientia igitur accipimus a n n a ,
l e r spetn e l timoretn c o n s i i l u t a , d u m f o r t i t u d i n e m c l scutum i u palientia. Sed c u r D e o d i c i t u r : Appre-
adjutoris stti cousiderat, de victoria praesuniens hende arma f et tcutum f nisi quia ille i n nobis d i i n i -
sponiej>rovocat i n i m i c i i m . Cuin vero propiiaro i n l i r - cans, adversarios a r m a t ? Quia sicut ab ipso dona
mitaiem ad meinoriain revocat, superari metuens, ejus accepimus, ita sine ipso douis ejus u t i ad s a l u -
quaerit r e f u g i u i n . tem non valeamus.
CAP. X X X V I I I . De vanitale Q CAP. X L I I . De manifestit et occultit diaboli
rerum temporalium. intidiit,
Eripiens inopem de manu [ortiorum ejus; egenuut
Odisti observantes vanitaies tupervacue **
(Ptal. xxx). *
Vox justi est, p r x s e n t c m felicilalem despicicntis. et pauperem a diripienlibut eum (Ptat. x x x i v ) . Quos-

Superius comroendavcral s p i i i t u i n stiutn D e o ; et dam dlabolus aperta tentalioue o p p r i m i t ; tpiosdam

quasi nunc quaereres q u i d de carne fieri vellet, r e - occultis insidiis seducit. Unde i n S c r i p l u r a sacra d i a -

spondet se carnis curain non habere, quia vanitas bolus aiiquando per leonem, aliquando per draco-
cst omuis caro. Quia i i eliatn qtii eam i l l i c i l e et s u - nem e x p r i m i t u r . Per leonem aperla ejus fidticia,
perflue amando o m n i studio et diligeutia custodiunt, per draconem vero occulta ejus versutia significa-
eamdem a corruplioue servare non [possunt. Quos tur. Unde Psalroista haec duo teniationum genera
n i t n i r u m o d i t Detts, qtiia d u m nimis r e m c o r r u p t i - expriinens, d i c i t : Eripient inopem de manu for-
hilero d i l i g u n t , ad amorein Dei i n c o r r u p t i b i l e m non iiorum ejut; egenum. et pauperem a diripientibut
assurgunt. Oditii f i n q u i l , obtervanlet vanitatet tuper- eum. Quis est e n i m inops, nisi q u i v i r t u t u m d i v i t i a s
tacue. Bene tupervacue. Q u i a , elsi t r a n s i l o r i a ad non habel? E t q u i s e s t pauper, nisi q u i j a m aliqua
necessitaiem appetimus, nttnqtiam tamen ad super- v i r t u t u t n dona accipere m e r u i l , sed tamen adhuc a d
fluiiatem diligere debcrous carneinque morituraro perfectionem v i r t u t i s non pervenit? Inopem ergo
non i n deiiciis fovere, sed ab incommodis his prae- D manus f o r t i o r u m o p p r i m i l ; pauperero vero m a n u s
cipue, qiuc ad salutcin animae minus conducere v i - diripientium affligil, quia n i m i r u m antiquus hostis
deiitur defendere. eos q u i nulla v i r t u t e r o b o r a t i sunt violenler sibi per
CAP. X X X I X . Reprobatio luxurioe f avarilia, et tuper- consensum i n i q u i l a t i s subjtcit. A b his v e r o , q o i j a m
bice. aliqua spirittialis l u c r i bona colligere i n c i p i u n t , oc-
Dominut dittipat consitia gentium; reprobat au- cuila direptione dona v i r t u t u m tollit. His ergo q u o t
tem cogitaiionet populorum, et reprobat contilia prin- aperta saevitia perinr/u, iatro e s t ; fur vero i l l i s qoos
cipum (Psal. x x x n ) . Gentesintclligtintur peccalores, occulta fraudc seducit. Unde, et his fortitudo neces-
poptili s l n l t i , principes superbi. Consilium genlium saria est, u t possint aperte iinpngnantero viucere;
est concupiscentia carnis, cogilatio populorum est illis vero c i r c u m s p e c l i o , u t possiut occuhe insi-
concupiscentia o c u l o r u m . Cousilium p r i n c i p u m est diantem cavere. Cum i g i t u r divina pietas quosdam
sttperbia vitae. Qttaeomnia ideo Deus reprobat/qtiia contra apertam saevitiatn tnimici corroborando,
inuiidus tratisit, et concupiscentia ejus. Beue tamen quosdam autem contra occultas ejus insidias per c i r -
populi cogitationes habeut, non c o n s i l i u m , qttia sltil- cumspectionem i l l u m i n a n d o c u s t o d i l . q u i d aliud facit
t i iit populls sigttificantur. quam inopem de manu f o r t i o r u m et a d i r i p i e n t i b u e
Ol MISCELLXN i. — L I B . I I . . 010

fattperetn e r i p i t , nt e l i l l i evadant d o m i n i u m , el isti Sed vide quomodo exspecles. N a m , et montcs c x -

t a v e a n t damnum ? spectant, e l homines e x s p e c l a n l ; scd monlcs a l i t c r ,
CAP. X L l l l . Quod temporatis malorum prosperita$ 9
et aliter homines. Monles exspectanl durando;
electis testimomum est ceternm felicitatis. homines cxspectare debeut desiderando. Moutes
Surgentee testes iniqui quas ignorabam inlerroga» pluviam, homines g r a l i a m . Montcs nc arcscant,
bant me (Psal. xxxiv). Omnes iniqui qui temporalia homines ne pereant, sicut in psalmo legitur: Ex~
hona aeternis pneferunt, cum i n hac vita prosperan- spectans exspectavi Dominum 9 et intendit mihi (Psal.
lur, quasi i n tcstimotiitim contra electos surgttnl, x x x i x ) . Qui enim durando exspertai, sed deside-
qtiia d u m ipsa stia felicilate de visihilihus non l o - rando non exspcctat, non exspectans exspectat.
qtiendo, sed prosperando,' lcslimoiiiutn perhibent, Qui vero perseverat, e l desiderat, hic cxspcclans
j u d i c i u m b o n o r u m , quod deaeternis, et iitvisibilibns exspectat. Exspecla ergo, ei non solum exspecta,
bonis dant, convinceresludent. Unde recte, quwigno- sed exspectans exspecta, i d est perseverans dcside-
rabam, i i i q u i t , interrogabant me. Mali enim bonosde ra, ct desiderans persevera, et non fraudaberis a
pracseuti felicttate interrogant, qnia, cuin eis dulcis desidcrio t u o , sicul et iile fraudatus nou f u i t , qui
s i i , m i r a n t u r , quod i l l i se ad a p p c l i t u m ejus non i n - Domintim exspeclans exspeclavit. A i t e u i m : Exspc-
c l i n a n t . Scd q u i haec non d u l c i s , sed amara bonis ctans exspectavi Dominum, el intendil mihi. El exau-
est, quidquid de ejus laude i i i . m e d i u m p r o f e r u u t , divit preces mea$ 9 ednxit me de lacu misericc et de
hoc boni pcr experieiitiam non cognoscutil. luto fcecis (ibid.). Vide ergo quomodo ille cxspecla-
CAP. X L I V . Qnod occulta esl interim bonorum jusli- v i t . Cum precibus exspeciavit, c u m desidciiocxspe-
tia donec educatur judicanda de prcemio. c t a v i t . E t qtiod ipse ttuic fecerit,hoc tibi ntinc p r a >
til educel quasi iumen justitiam tuam; et judicium c i p i l . Nam cum dixissel, subditus es*o Doiniuo, sla-
tuum tanquam meridiem (P$al. x x x r v ) . Justitia bono- tim adjunxit, et ora eum 9 u l et subdilus Deo sis, de
r u m nttnc occulta est qttia i b i se j u s l i f i c a r i satagunl, te 110:1 p r a s u n i e n d o ; e l ores, ejus auxiliuin expe-
ubi ab hominibus v i d e r i non posstint. E t quamvis tendo. Nam qtiid esl aliud Deum orare, nisi meiile
i u eis j a m luceat e x c m p l u m b o n i operis, tamen i n h u m i l i alque devota ad ejus inisericordiam seinper
abscondito est v i r t u s i n i e n i i o t i i s . I n f u t u r o autem respicerc? Propterca etiiin non d i x i l t i b i , ora etim
quasi lumen justitia eorum edttcilnr, quia qui hoc, sive i l l u d , scd t a t i l u m , ora cum 9 quia n i l aliud
modo bona opera sua ab humana laude abscondunt, a le quam afieclum bonum exigit qui l u a m necessi-
venienle j u d i c e jatn yerure pro eis i n aeterna cla- t a t c m , eliam te noii loqueule, cognoscil. Cuni ergo
r i t a l e g l o r i a b t m l u r . l i n d e c t i n alio psalmo d i c i i u r : oras, qiiein pctas potius quain quid pclas cogiture
Vanum estvobis ante lucem eurgere (P$al. cxxvi), t i b i dulce s i l ; e l ipse quem peiis, quidquid l i b i pe-
id esi anle f u t u r i j u d i c i i c l a r i l a t e m e x a l l a r i ; sed lendtun ftterat p r o v i d e i i i l . Sictit in alio psahno Psal-
eurgitepostquam sederitis (ibid.) 9 quia tuttc fructuosa mista idetn testalur, d i c e u s : Ocuti mei semper ad
ibi e r i l vestra exallalio, si p r i u s i n hujus vitae e x s i l o Dominum, quoniam ipse eveltet de laqueo pedes mec$
sponte propter Detim vos h u m i l i a v e r i i i s . S e q u i l t i r : (Psal. xxiv).
Et fudicium tuum tanquam meridiem (Psat. xxxiv).
CAP. X L V L De quatuor hominum gcneribui, quantum
Jttstitia bonoruutest opits v i r t u t i s , qtiod f a c i t i n l ; j u -
ad vutitera et cicutrices; de vera saoientia, et prat-
t

diciuni eorttm est pranmium v i r l u t i s , quod e l i g m i t . teritorum memoria

Deus ergo educet j u s t i t i a m sanctorotn qtiando m a -
Pulrtterunt et corruptas sunt ricatrlcee mea> a fa-
nifestabit opera v i r t t t t u m , quae f e c e r u n t ; educet
9 9

cie insipienlitt mece (P$al. x x x v n ) . Considerattti m i h i

j u d i c i i i m , quando manifestabit quale botti operis
hiijus versiculi virtttlem, noit notcst j a m legenti
prapinium elegeruiit. Et ideo j u s l i i i a lanquam I t i m e n ;
esse i i i c o g n i l u i n quod toiies est paticnti c x p e r i u m .
j u d i c i u i n vero lanquam meridies, id est c l a r n m l u -
Sed tilinaui i t t i h i , vel experientia coguilioneiii non
inett educittir, quia m i t i o r est oiiiuis claritas boni
dederit, vcl si aliter cognoscere uon debueram, ipsa
operis claritate scternae r e t r i b u t i o u i s .
politts cognilio dala non s i l . Qttod si sic necessefuil, et
C A P . X L V . De utiti sttbjectione erga Deum et i^$iu$
suie mantt valida erttdiri non p o t e r a m , titinam jatu
9

recta exspeclatioite.
nunc vel ipsa mea cognilio m i b i sic saperet, qtiate-
Subditus esto Domino 9 et ora eum (Psal. xxxvi).
ntts practeritorum d o l o r u m experientia a fultira me
Perfecta hic nohis forma vivendi p n e s c r i b i t u r .
iniquitate coerceret. Scd qtiia tolies |>ost expeiiei:-
A u d i ergo, homo, quid i t i c i t u r t i b i . Subditus esto
liain maloriim desipuissc n;e v i d c o , ipsos adbuc a m n -
Domino, et ora eum. P r i m m n tubditus esto ne male 9

r i t u d i n i s gusttis pertimcsco. Dicam t a m e n , et n o i

agendo pnccepta ejus despicias. Deinde subditus
sine dolore dicam : Puiruernntet corrupias sunt cica-
esto 9 ttt ad bona agenda de v i r i b u s tuis non p w -
trices meat a facie insipientia: mea*. E t Itcet horutn
sumas. Nam, et Hie quoqtte Deo subjectus esse r e -
n u i t q u i aliquid de sua v i r i u l e posse prnesttmtt. Sed, v c r b o r u m expositio non sit m i b i n e c e s s i r i a , qui.t
inquis m i h i , si hoc ad obedieniiam p e r l i n e t , u t n i - tamen m u l l i felicius eam non n o v e m n l , propter eo-
h i l ex me esse i n t e l l i g a m , qttid ergo fruslra conor ? r u i i i i n s t r u c l i o n e m , non est oninino tacenda. Puttve-
Quiescara potius, e l exspectabo Domiuuni u i faciat runt 9 i n q u i l , et corrupla: sunt cicairices mea?. Diligen-
quod suura esl. Optime d i x i s l i . Exspccia D o m i i i u m tius consideranti quaitior hicgcncra h o m i n u m occcr-
fil A P P I N D I X A D IIUGONIS OPERA DOGMATICA. «12

rnni. P r i m u m est eorum q n i nunqttam vtilnerati A uobise vicino sapit ipsa m i s e r i a d e q u a erepli sumus.
sunt. Secundmn esl eorum qui post vulnera perfcctc Et derelicti aliquando melitts per tribulationem co-
suntsauali. T e r t i t t m c s t e o r u n i quibusobductaquidem gnoscimns, quatn stricle tenenda fuerat gratia, quam
suni v u l n e r a . e t l a i n e n adhucpermanserunlcicatrices, tempore quietis minus fortassis amabamtis. P r o p i e r -
i d esi v u l n c r u m signa. Q u a r l u i n e s l c o r u m i n qtiibus ea tit quo.dam loco Scripiura adinonens nos d i c i t :
ipsa adhtic vulnera hianlia s u n t , e t necdttm obduci Fili9 in tempore malorum ne immemor lit bonorum ;
cceperttut. Si i g i t u r per vulnera peccala i n l e l l i g i m u s , et in tempore bonorum ne immemor tit matorum
i i q u i i n peccali desiderio p c r m a n e t i l , quasi vulnera (Eccli. x i . ) . Memoria namque bonorum i n tcmpore
apcrta habenl. Qui vero peccatuin d e s e r u n l , et t a - tribulationis animuin per spein e r i g i l ; et memoria
nien adliuc rcalu peccati per sulisfactionem pleue inalorum i n lempore prosperitatis ad custodiam s n i
p u r g a l i non s i i u l ; i n his quasi qunedain signa v u l - cautioncm facit. Cumque alterno sapore se u l r u i n -
iicrutn permanseritul, Qui atilem post perpetrata que conlempserat, nec adversitas per desperationciu
scclera, et peccandi aflectum deserunt, e i realum d e j i c i l , ncc prospei itas pcr inanem laetitiani mentein
peccati plena salisfaclione o b d u c u n t , ab iis eiiam dissolvit. Hinc popuio Israel a Moyse per increpatio-
ipsa v u l n e r u m vestigia discesserunl.Sic sanctus erat nem d i c i t u r : Gcnt abtque contilio 9 et tine prudentia.
Panlus, qui post lanta mala dicebat : Nihil mihi con- B Uiinam taperent et intelligerettt ac novittima
9 proci-
tciut tum (l Cor. i v ) . Quia n i m i r y m praeterilorum dertnt! (Deut. x x x n . ) Quia enim nec praesentia Dci
vuluerum i n se ne signa quidem invenirc p o t e r a t , beneficia cognoscere, nec sua pericula futura praevi-
quein deanteacta pravitate conscientta nou accusa- dere poterant, quasi prudentiae saporein i n men is
bat. p d a t o non habebant.
Hos sequuntur i i q u i , etsi v i t a m sine peccato ducere Duo i g i i u r sunt, quae nobis semper saper* d e b e n l ,
nequeunt, nunquam lamen culpae c r i m i n a l i s vulnus e l mala videlicet nostra quae evasimus, et g r a l i a
perceperunt. P r i m u m genus est peccantium, secun- Dei quam consecuti sumiis. Mens eieuim stulta ctiiu
d u m p c e n i i c n l i u m , t e r t i u m eorum q u i p e r pceniteii- m a l a r u m delcctationum laborem non m e m i n i t , cas-
t i a m sunt c o r r e c l i , q u a r l u m eorum qui per i n i q u i t a - dem delectationes, si quando pulsata fuerit teutaiio-
tem non sunt c o r r u p t i . P r i m i sunt aegri, secundi ne, ilerare non pertimescit; et quemadmodttm m t i -
sunt ad sanitalem conversi, l e r t i i sunt sanati, qttarli l i e r c u m anguslia pariendi p r e m i t u r , concupiscenttae
sunt sani. Ex his satis colligi potest de quo genere carnalis delectationem abominatur, sed cuin inemo-
b o m i n u m iste sit q u i cicatriccs suasad corruptionem r i a doloris a mente recesserit, i t e r u m carnis illece-
reversas plangit. Poenitere enim j a m coepcrat, ct Q bras conctipiscit, toiaque aviditate ad earum expe-
p e c c a t u m j a m volunlate deseruerat, sed reatus pec- r i c n t i a m r a p i t u r , quia eis quantusadmistus s i l d o l o r ,
c a l i nondumadhuc ineo plenesanatus e r a t , e t p r i u s - non recordatur. Nain si bene memoriae saperet do-
q u a m pervenisset ad inlegram sauiiatem v u l n c r i s , l o r i p s e , q u i malam delectationem sequitur, nequa-
corrupttis est per iteraliouem i n i q u i t a t i s . Unde recte quam i l a infreuis mens ad ejus appetitum t r a b e r e l u r .
pritis d i c i t u r , putruerunt, ac deinde adjungilur, cor- Ipsa quoque gratia accepta, si animus ab ejus recor-
ruptce tunt cicatricet mece. Prius enim prava deside- datione non dcsiperet, ab injuria conditoris vel solo
r i a ad meniem redeunt, et sic quodammodo c i c a t r i - pudore nos coerccre potuisset. Qttia i g i t u r cicatriccs
ces obdttciae interius coinputrescunt. Deinde vere peccatorum nostrorum ncqtiaquam a p e r i r e n t u r ad
c u m volumas mala usque ad operationem ire pcr- a c t u m , nisi p r i u s putrefactae essentper desiderium,
m i t t i l u r , jamipsaecicatrices quasi ex superabttnoanti neque u i l o modo per prava desideria mcns intus p u -
sanie c o r r u m p u n t u r . Causa quoqtie corruptionis ex- trescerel, si n o n p r i u s a memoria praeteriiarum misc-
plauatur citm d i c i t u r : A facie intipientice mew. r i a r u m s u a r u m , et praesenlis bencficii Dei considera-
Sapiens a sapiendo diciUir, non ille q u i sapores palato tione desipuisset; plangat isle insipientiam suam ct
oris p c r c i p i t , sed i l l e , q u i veritatem j u d i c i o meiitis d i t a t : Putruerunt et corruptce tunt cicatricet mece a
e o m p r e b c n d i l ; uudeetiam cor, q u o d v e r i i a t i s expers D fttcie intipientice mece. Sed iibet adbuc considerare
est, non absurde insipiens d i c i potest. Notandum quare non simpliciter d i x i t ab insipienlia m e i , v e l
vero est qtiod non quaelibet veritatis coguilio p r o p r i e propter insipientiam meam , sed a \acie intiyientice
sapientia d i c i t u r , nisi illa quae non solo a u d i t u , sed me<*, t t t r u m n e a i i q u i d nobis ista adjectione s gnarc
pcr ipsam experieiiliam reruin comparalur. Fami- voitierit. P r i m u m ipse modus loqucudi consideran-
liaritts e n i m quodammodo atque perfeclius experta , dus e s t ; quia saepe i n divino eioquio similis positio
qtiain audita cognoscimus, et cognitionem veritatis i n v e u i l u r , c i i r a d i c i l u r , a facie Domini, vel a fa i:
qttam i n nobis docirina inchoat experientia cousum- inimici(Ptat.xuii): siveetiam,quod magisobs u . i u n
m a t . Ipsa c t i a m r e r u m docenle naiura didicimus , est, cttm de rebus bumana figuraiione careniibus,
qttod cujuslibet r e i qualiiatem perfectitis per sui corporeis nonnunquam etiam incorporeis a g i i u r , f u -
coitlrarii experientiam j u d i c a m u s , quia et bona cies memoratur quae i n usu ioquendi nune m i u i i n e
quaelibet tunc j u c u n d i u s , et delectabilius amplecti- esse cognoscitur; tunc tamen fuisse dubium nou est,
m u r , cum post longam miseriam faligati rcspiramus. quod satis ex t a m frequenti S c r i p t u r a r t i m positione
Hinc quoque est otiod Dei misericordiam tanto a m - colligi polest. Quia euim ubique occurrcniis f a t i e m
plius i u uo-jtra hb.*ralione diligimus : quaulo inagts declinarc non possumus, congrue i n Scriptura p c r
613 MISCELLANEA. — LIB. I I . 614

faciem , pracsentiatn sive instantiam alque i m p o r t n - A gnum m a l u m est curiosilas, seque a v i t l o alienuiH
iiilatetn signiflcamus. Quid est ergo quod cicalrices non esse indicat quisqttis animtim stttim ad suspi-
non solum ab insipientia, sed a facie insipientiae p u - cionem facile i n c l i n a l . Neqtte enim alieni pcccati
truisseel corruplae esse dicunlttr, nisi quod Oei gratia suspeclus cor ejtis ureref, si non prius ejusdem pec-
nequaquam nos usque ad lapsum peccati d e s e r e r e t , cati aflecttis i n eo radicasset. Juslo ergo j u d i c i o
si non pritts nostra insipientia Deo i n nobis babitanti dum ex sui cordis pravitate falsam de alio e x i s t i -
diu importuna fuisset? Qui cum perlongam negligen- mationem c o l l i g i t , per eamdetn se existimationem
; i a m nostram a nobis recedere i n v i t u s cogitur, s l a - in affectura pravitatis amplius accendil; et inde ve-
t i m cicatrices vultterum nostrorum non soltim per raciter mens ejus c o r r u m p i t u r , unde faltaciter aliena
prava desideria putrefiunt, sed usque ad operationem actio i n s i m u l a t u r . Propter quod Psalmista conira
pravam c o r r u m p u n t u r . ejusmodi loquens dicit : Et si ingrediebatur ut vi-
deret vana loquebatnr. Curiostts elenim quisqtie tttnc
CAP. X V I I . De duplici hominum vanitate.
quasi ad videndum tngreditur, qtiando alienum se-
Universa vanitas omnis homovivens (Psal. xxxvui),
c r c t u m sagaci siudio perscrutatur. Yana loqjiitur.
alia est vamlas quam 111 rebus islis visibibbus cerni . . .
.. . . . .......... quia ut minus suspectus esse possit, eos a quibtis
m u s ; aba esl v a u t a s quam i n nobis invisibilner n ^ . , .... r
' . . . .
, . . . . " caven non v u l t , se dibgere fingit. Deinde i n l q u i t a -
senltmus. Ista exlertora vana sunt, q t u a c u m i n cor- * . ° ,., , . p
' .
tem congregat, quia cum libere admistus ftterit.
ruptionem l a b u n i u r , speciem suam perduut. A n i m a
quidqnid reprebensibile invenire potest, fraudulenier
autem quae per i i i i q u i l a t e m defluit, magis m i s e r a b i l i
in corde suo coacervat. Congregat autem patilatim
vanilale justiliae decorem a m i t t i t . Univerta ergo vani-
m i n i m a , u t post longum s i l c n t i u m ciincla simnl
tas omnis homo vivens, quia et foris per m o r t a l i l a l e m
objecta plus noceanl, qtiae mitius opiniottem laede-
praeterit, e l intus per i n i q u i l a i e m ; qtti si saltem i n
r e n t , si per se singula prolata fuissent. Sed qnia boo
allero persisterel, uuiversa vanitas non fuisset.
non c o r r e c l i o n i s , sed hvsiouis affeclu iniquus opera-
C A P . X L V I I I . Quia dies hominis brevis, mala et t u r , sibi potitts nocitura c o l l i g i l , qnia s i c n l d i c i u i n
t

incerta esl quid dicendum

t Deo.
est, unde aliena actio fallaciter per infamiam of-
Notum fac mihi, Dominc, finem meum (Ptat. fuscatttr, inde veraciter mens ejus per nequiiiani
x x x v u i ) . Vita ista praeseus brevisest, mala est, i n - contaliescit.
ceria est. Quia incerta est, dic Deo: Notum fac mi/it,
C A P . L l . Quod fontium nomine summum bonumsigni-
Domine, finemmeum. Quia brevis est, dic Deo : Ecce ficetur; idquemaxime sit desiderabilc, et auce toto
mensurabites posuisti dies meos. Quia inala est, psalmo truclentur.
dic Deo : Substantia mea lanquam nihilum ante te Quemadmodum desiderat cervus ad ftnes aqua-
est. r u m , ita desiderat anima mea ad te, Deut (Ptsd.
CAP. X L I X . De mirabilium Dei multitudine et profun- X L I ) . Aquaa stint dona D e i , fons aquarum auctor
ditate.
est d o n o r u m , fontem aqtiae desiderat, citjtts deai-
Multa fccis.i, Domine Deut meut, mirabilia tua;
d e r i u m non i m p l e l u r , donec ad Deum perveniat.
et cogitationibus tuit non est qui simitis sit tibi (Psat.
Qui dona Dei propter Dettm non a m a n t , i i quasi
x v x i x ) . Omnia quae s u n l , fecit Deus; et lamcn illa
aquas, et non fontem desiderant. Summum autein
specialiler Deiis fecisse dicittir per qttae homo ad Deum
liouum ideo plurali nomine fontium e x p r i m i l u r , qtiia
revocaiur. Illa ergo tuirabilia Deus quasi non sua fe-
licel in se ttntim s i l , omniom tamen origo bonorum
c i t , q u o r u m admiralio humanam mentem ab amore
in ipso c o n t i n c t t i r . Vivtis fons, quia vivificat. Vivus
ipsius a v e r l i l . Illa autem m i r a b i l i a quae hominem ad
fons, qttia indeficiens perseverat. ideo sicut cervus
amorcm Dei r e v o c a t i l , quia nos illitis faciitnt, quo-
desiderat, quia veittstatis defectnm reparare exoptat.
dam singulari privilegio ejus dici possunt. Quia igUur
Sed differlur desideritim, u t crescat. Sed qtiia omnis
Kuperius Psalmisia bealum d i x e r a t q u i ad hujiis
mora desideranli longaesl, exclamal,^uawdo veniam,
mundi vanilatein non r e s p i c i t , tibi frucluosa esse
D quando p e r v e n i a m , quando apparebo ante faciem
possil a d m i r a l i o , consequenter a d j u n g i t : Multa fe-
Domini, non ut v i d e r i , sed u l videre i n c i p i a m , quem
tisti I t i , Domine Deus meus, mirabilia tua, scilicct
prius visus non videbam. Sed boc ntinc desiderari
opera reslaurationis nostrae; qtia? ne i n eis faslidittm
|K>tesl, haberi non potest. Qtiid ergo i n l e r i m ? Fue-
n n t u a s , mu!la sunt n u m e r o ; et ne facilitatem con-
runt mihi lacryma? mco? panet die at nocte. Pascar
tcinnas, profunda i n sacramenlo. Hoc est enim quod
doloribus, requiram fleiibtts, vocabo s n s p i r i i s , l a -
r u m d i x i s s e t : Multa fecisti lu, Domine Deus meus,
cryma? nutrient desideriuin, donec praescntia satict
mirabilia lua 9 s t a l i m ipsatn eorutn profunditatem
afleclum. Flebo, quia ahest quod desidero; flelio,
demousirare volens, adjttnxit, et cogitationibus tuis
qttia adest quod non amo. Non amo praescntem iufe-
non est qui similis sit tibi % u t et m u l t i t u d o m i r a b i -
l i c i t a t e m , desidero futuram bcatittidinem. I r r i g t i t i m
liuiii variclate deleclalionein afferat, et profundilas
superius, quia desiderat anima mea ad foniem vivum.
cxercttaliouem.
I r r i g u u m inferius, qttia d i c i t u r m i h i , ubi est Deut
CAP. L . De cnriosi el suspiciosi malo. tuut ? hoc ad praesentem miseriam p e r t i n e l , quod o p -
Et si ingrediebatur ut videret, vana loquebatur t
probria nialorum sustineo,quia terrenain felicitatetn
cot ejns congregavil iniquitalem sibi (Psat. XL). Ma- non amo. Et quia uic i n pracscnti fciicitatc dcrcltctuui
 6<* A P P E N D I X A D H f c O N l S OPERA DOGMATICA. 616

aspicittnt, me Deum non babere insullantes d i c u n t . ad meipsum, i d est i n meipso, quia et si foris e o n l u r -
His i g i l u r insttllationibtts fractus laedere coeperat, bationem non i n v e n i a l ipsa, eam suae conditionis
sed mox ad semetipstim rcversus, et qttalis sit prae- corruplio conturbat, id est licet exteriora incitamenla
sentis vitae conditio considerans, a tali se mosrore peccati desinant, ipsa lamen v i t i a ex naturali cor-
casiigat, dicens : llacc recordatus sum, quoniam ruplione o r l a me conlurbant. Quae ergo adiiibenda
iransibo per tabernaculum ad domum, i d est per sunt remedia conlra recidivum peccali? Baplizari
laborem ad requiein. Quasi d i c a l : Cum de praesentis iterum non possumits, et tamen vice baptismatis
vilae molestia contrislatus s u m , qualis sit praeseiilis contra quotidiana pcccata quolidianum fonlem Ia-
vilae conditio rccordatus non suin. Nunc aulcm r e - c r y m a r u m babemus, ct si saepitis baptizari prohibe-
cordatus stnn, quia nemo potest perveuire ad re- m u r per aquam, nunquam prohibemur per poeniien-
q t i i e i n , qtii p r i u s n o l u c r i t aeqtianimiter susliucre t i a m . Sequilur ergo nos graiia p r i m i baptismatis i n
lahorem. Quia iransibo per tabernaculum ad domum. poenitenlia, sicut populum lsrael per descrttim g r a -
Taberuaculuin esl praesens Efcclesia, domus est coe- dientem aqua de petra, ut quolies i n bujns vilae
lestis p a l r i a . I n tabcrnacttlo iocus esl, qtiia extra deserlo per peccatitm arcscimtis, per poenitentiam
fldem lula mansio esse non potest. Necsolum i r a n s - reficiamur. Quia i g i l u r quolidie auima noslra ad
ibo per locum tabernaculi, sed in locum tabernaculi, B nosmelipsos conturbalur memores Dcisimus de terra
i d est de infidelilaie ad fidem; de fide ad bealitudi- Jordanis, t t l scilicet i i l a m adbuc remissioneni qune-
n c m . ldeo in locum, u t fidem reclam non solum ramtis in poenitenlia, quam olim accepimus in a q u a ;
lenere incipiam , sed usquc in finem i n eo perma- et lanto fiducialius, quanto aperlitis nos ipsius sn-
u c a m . Nec terrere debet labor eerlaminis, qtiia cramento signalos esse cognoscimus. Quid enim per
tnirabiie est labcrnacultitn, e l multa j a m i n eo f u l - Jordanem reclius accipitur quam baplisma? E t quid
geut exetnpla v i r t u t i s . Et quia per taberuaculuiri ad per t c r r a m Jordanis, nisi humana natura abluta
domtim, i d est per laborem ad requiem transiltim fonte baptismatis? De terra ergo Jordanis inetnores
esse aguovi, ideo animam meam j a m ampiius exlra Dei sumus, quando eamdem ahluiionem quaerimus
iue non elftidi, sed i n me effndi. Sicut angustia a n i - i n poenitentia, quaro j a m o l i m memiuimus uos ab eo
m u m conslringit, sic laelilia diffundil. Quisquis ergo accepisse i n aqua.
i n rebus trausitoriis iaetari appetit, extra se a n i m a m S e q u i t u r : Et Hermonii a monte modico. Subaudi-
suam effundit. Qui vero terrena omnia vana csse l u r memorero tui. Hermonium i n t e r p r e t a l u r anathe-
considerans, securius i n conscieutia bona gaudium malizatio. I n baptismo autem d i a b o l u m , cum o m n i *
quaerit, hic i n l r a se animam suam effundil. Supra bus operibus et pompis ejus anathematizavimiis, ct
se autein anima effunditur, quaudo per comcmpla- Cbristo conformes facti a membris diaboli separaii
tionis gatidium i n amore conditoris d i l a t a l u r . Sed sumus. Homo i g i l u r per baptismum a diabolo sopa-
c u m anima i n i r a se e i f u n d i l u r , s l a t i m anitnalilas, ratus, fil Hermon mons per v i r t u t e m , modicus per
qu:c exteriorem delectationem amat, c o n t r i s t a t u r : h u m i l i l a t e m . Quando ilaque per poenitenliam a Deo,
qnam unusqiiisque fidelis nutu rationis corrigere v i r t u t u m dona per peccalum amissa r e q t i i r i m u s ,
debet, dicens: Quare tristis es, anima mea? quare quasi de modico monle H e r m o n i i , ejus mcmores
doies t e perdere quod non potes retinere? Quare s u m i i s , quia sic o l i m nos a diabolo separatos et per
conturbas m * ? q u i a t i b i per nattiralem affectum con- v i n u t e m exaltaios, e l per v i r l u l e m conformitatis
junctus s u m , i n t u i lurbatione ego inlurbatus esse C h r i s l i temperatos, m e m i n i m u s . De terra Jordanit
non possum. Spera in Deo, quia si nunc propler eum cjus memores sumus, quando ei camdein n a t u r a m ,
transitorias delectationes sponte respuis, permansu- quam prius per aquam baptismi a peccato abluit,
ras postmodum ipso tribuente consequeris: Quoniam per poenitenliam nunc abluendam offerinius. De mo-
adhue confitebor iUi. Cum adeptus fuero quod spero, dico monle Hertnonii ejus memores sumus, quando
tunc laudabo i l l u m , et confitebor illi de quo d u b i - prccamur dona v i r t u t u m ctim h u m i l i t a l e nobis re-
landum non e s l , quia ipse est salutare vuttus mei, ry s l i l u i ; quae prius uos ab co accepisse m c i n i n i m u s .
i d est s i m i l i t u d i n i s meae, i d est homo, et est Deus Quod utrumqtie memoria d i c i l u r , qtiia hot: i i e r a i o
meus. Non est d u b i l a n d u m q u i n mortalibtis promis- petimus quod prius accepisse nos recbrdamur. E t
*am aeternitatem t r i b u a t , quem pro salute m o r t a - necesse esl pcenitere, quia abyssus abyssum invocat,
l i u m assumpsisse mortaiia constat, et q u i pro nobis id est j u d i c i u m damnalionis ad conformalionem sui
nostrani mortem pati v o l u i t , m u l t o magis nobis v i - adducit j n d i c i u m m o r t a l i l a l i s . S i videmus v e r i i i n
tam suam donabit. Quod potesl facere, quia Detts quod p r i m o bomini peccanli minaius es m o r t e u i ,
est, u l nec de voluntate ejtis dubites, q u i pro nobis credamtis eliani verum esse quod |>eccaniibus iiuiic
homo lactus est, nec de potestate, quia Deus est. et i n peccato perseveranlibtis ininaris damnalionem.
Ad meipsum anima mea conturbata esl. Quod Abyssus i g i t u r , i d est j u d i c i u m d a m n a l i o n i s ; abyt-
auima mea conturbaia est, ad me solum referen- sum % i d esl j u d i c i u m m o r l a l i l a l i s invocat, qtiia hoc
iUnn est, quia nisi prins meutn peccalum praecessis- illud confirmat. Vel j u d i c i u m ignis f u t u r u m , j u d i -
set, caro foris corrupta non esset; et ideo ejus cor- c i u m aqttae praeteritum, vel Novum Testamentum,
i t t p l i o ad m e i conturbationem j u s l e r e d t i c i l u r , qttia quod poenitenliam praecepil; ad hoe confirmandum
cx uiea culpa p r i m u m ejus c o r r u p io oriebatur. Vel Vctus Testamcntum adducil. Vel abyssus divioae aa*
 617 MISCELLANEA , - L I B . H. 618
pientiae itivocat abyssttm consciciuiae humana», quia & proinisit misericordiam suam, i d est quod nos d<
Deos qui per sapientiam snam occulta noatra s u b l i - miseria hujtis vitae l i b c r a r e t ; in die, id est com cla-
l i t e r penetrat, eaindem ipsa conscieutia nostra accu- r i i a s vitae aeternae pulsis tenebris m o r t a l i t a t i s i l l u -
sante coudemnal. Ac per hoc valde nobis necessa- cesceret. E t ideo i n t e r i m in nocte vitae httjtis, man-
r i u m est ejtis ntttic misericprdiam pcenitendo quae- duvit canticum ejut, i d est iaudem suam, u t si i n
rere, i n cujus j u d i c i o teslis aliemts non quaerilur, futuro die ejus misericordiam percipere volumus, i n
qnia sna quisque conscientia accusante condemna- praesenti adversilate ab ejus laude non rccedamus.
t u r . l l o c attlem l o t u m cognovitnus.In voce cataracta- Dignum est enim u t , si i n gloria stia p r o p i t i u m eum
rum tuarum, i d esl in sermone praedicatorttm t u o - habere volumus, i n nostra hunc miseria j u s t t i m prae-
r u m . Qui praedicalores ideo cataraclae dicuntttr, qitia dicemus. Quia i g i t u r peccavimus, quia flagellum
eis pluviam doctrinae s t i l l a n l i b u s , cordis humani sustinemus, quia ereplionem exspectamus, i n pec-
terra i i i f u n d i l u r . l u voce ergo cataraclarum a u d i v i - calo coofiieamur nosiram c u l p a r o , i n flagello l a u -
mtts qttod sicttt olim cassa non fuit iu peccaniibus demus ejus j u s t i i i a m , i n ereptione speremus ejus
comniinalio m o r l i s , ita nunc qtioque cassa non e r i l misericordiam. Apud me oratio, pro i n i q u i l a t e , Deo
i n pcccaio perseverantibus comminatio damnationis. vitce mece i n corroptione, dicam Deo : Sutceptor meut
Quomodo autein scimus quod antiqua comminatio B et i n miserationc. Apud me oratio, i n sccreto i n
cassa non fuerit? Omnes j a m experimenlo didicimus, abscondito. ldeo i n abscondito, quia per eam non
quam nimis verum f u e r i l , quod peccauli homini o l i m h o m i n i b u s , sed Deo soii placere concupisco;. Deo
comminatus est Deus. Qttomodo didicimus? Omnia vita> mece, quia dum me foris flagellando mortificat,
excelsa tua et fluctut tui super me trantierunt. Sicut iotus vivillcando aspirat. Dicam Deo, i n futuro citm
Tolumina tindaruin sttper naufragium alia post alia susceptus ad gloriam fuero securus, dicam: Sutceptor
perlransettnt et o b r u u n t , donec conquassatum et meus e$, quod i n dubio constitulus adhuc dicere non
confractum deorsttm demerganl, sic poenae et passio- praesumo, vet i n praesenti dicam praesumens de p r o -
nes vitae hujus semper botninem morlalem atiae aique missione quam habeo j a m i n spe, quia j a m qttasi
aliae conquassautes et confriugentes perlraiiseuul, factum teneo quod faciendum sine dubitatione ex-
et tandem deficienlem i n profundum m o r l i s denier- specto. Quare oblilut et meit A n i m u s amanlis e l p a -
gttnt. Fluctut sunt coinmunes et quolidiauae poenali- vetitis ad diversa r a p i t u r , nunc de promissione
tates; exceUa, excrescentcs e l singtilares adversita- gloriatur, nttnc de dilalione conqueritur, nunc se
l e s ; qtiac nec eaedem omnibus nec ejusdem semper derelfctum propter pondus t r i b u l a i i o n i s , nunc se
evenitint; omnes tamen aliquibus, el aliquae o m u i - susccptum gratulatur propler fiduciam repromis-
bus. Qttia ergo praesens j u d i c i u m tam grave senlio, sionis. Quare oblitut et mei ? Parvulus deiicalus p a t r i
m e r i l o fnttirum j u d i c i u m pertimesco. E t ideo u l ainanli i r a s c i t u r , e l quia non ad omnia vota respon-
possim illud evadere, d u m adbuc tempus superest, det, de oblivione causatur. Enumcrat eliam niala
necesse est poenitere. Quontodo s c i s , an recipiatur qnae p a t i t u r . Quare tritlit incedo ? et ne videatur
pceniteniia tua? Sciu qnia in die mandavit Dominut superflua t r i s l i t i a , dum affligit me, i n q u i t , inimicut.
miterieordiam tuam. Misericonlia Dci est, quod pec- Et quia saepe plus gaudendum quam trislandum
catum hominis i n praesenti vila punit, u t aeternam est, i n afDictione corporis exaggerat causam, adjuu-
damnationem homo evadere possit. Hanc ego mise- gens etiam detrimenta v i r l u t i s , dum confringuntur
r i c o r d i a m Deus pcr praedicaiores h o m i n i mandat, ossa mea, i d est virtutes d e s l r u u n t u r . Postreino
u t praesentis mortalitatis u t i l i t a i e m agnoscens, pro summam mali addens irrisionem i n i m i c o r t i m expro-
liberatione sui futtira, libenler istas poenalitates braverunt, i n q u i l , milti qui tribulant me inimici mei.
suscipial. Hanc auleni roisericordiam ideo in die, l n quo non unus laeditur, sed tola socielas per i u f a -
hoc est i u prosperiiate tnandat, quia boino minus m i a m offuscatur. Haec oinnia patior dum incedo, id
parato animo susciperet quidqnid i n tribulatione p c - est dtim i n via recla gradiendo proficio, ubi occulle
situs de n l i l i t a t e iribulationis audirct. ry m e r i l u m i n n u i t , d u m se et bona agentem, et uiala
Sequilur sicut alia Translatio h a b e l : Et nocte patientem d i c i t .
dectaravil, subaudiliir ipsam misericordiam. Quod CAP. L l l . De judicio secundum cau$am, et secundum m

enim i n die, id est prosperitate de u t i l i t a l e hujtis retributionem. De luce, et veritate Dei; de monte,
el tabernacuio; et de la>lificutione juventas nostrce.
communis iniseriae verbo docuit hoc in nocte, i d esl
iu adversitaie, per singulares quasdam tribulationes Judica mt, Deut, el ditcerne cautam meam de gen-
exemplo dcclaravit. Qualis enim in futuro palientiae te non tancta (Ptal. L X I I ) . A l i t i d estjtidiciuin secun-
friicius sit, s i t i s innotuit, cuin i n praeseiiti etiam dum causam, alitid secundum r e t r i b u l i o t i e i n . Boni
vita nonnunquain, quam neccssariae sint tribulatio- ergo, q u i i n praesenli ititer malos s u n t , et lainen i n
nes, osiendit. Quod ergo i n die mandat, i n nocte causa eis u n i t i non sunt, orant u t Deus primuin
declarat, quia quod verbo d i c i l u r , experimento c o m - eorum causam discernat; et sic judicet, quia tunc
p r o b a t u r . Vel sicut alia Tratislalio h a b e t : In die nos salubriler i n r e t r i b u t i o n e j u d i c a t , sic p i i u s catt-
mandavit Dominut mitericordiam tuam, et nocte can- sam nostram bic a gente non sancla discernat. Quia
ticum ejut. Qttod sic i n t e l l i g i potcst. Mandavit, hoc tu e$ [ortitudo mea. Ideo per te ab eis separari pelo,
est pcr nunlios suos pRrcones, scilicet veritatis, quia cum eorum m a i i u a m g r a v i t e r portem, nou
PlTROL. CLXXVII. 20
 613 APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. 610

tainen ab eorum societate me per superbiam et A celernum felicilas r e t r i b u l i o n i s . P r i m u m b e n e d i i i t

f

confidentiam v i r i u m mearnm disjungo. Sed diflertur adjhoc, poslea benedixil propler hoc. A d hoc, i n
quod p e l i t u r , ideo clamat. Quare me repulisti? tempore; propter hoc, i n aeiernilate. A d hoc bene-
Emittelucem tuam et veritatem /uam.Per fidein i l l u m i - d i x i t u t bonum perflceretur; propter hoc benedixit,
na, pcr verilatem fldcm r e m u n e r a , i l l u m i n a n d o m i - ut bonum remuneraretur.
sericors, remunerando verax. Ipsa duo deduxerunt CAP. L V i . Quomodo Deus mentem beatam sibi
vxe a malis meis, el adduxerunt ad bona tua. Quae bona? per pacem et amorem conjunctam
f adjuvet f e$
quando?
/n montem t in tabernacula. I n montem ductus sum
Deus in medio eju$ non commovebitur; adjuvabit
per fldem, i n tabernacula ductus sum per operatio-
eam Deus mane diluculo (P$al. X L V ) . Beala civilas,
aein. I n l r o i b o ad allare per d i l c c l i o n e m . I n moniem
quae regem habet Deum, quia cum foris bella pa-
ut alta credercm; i n labernacula, ut fbriia facerem;
t i t u r , pax ejus inlus non couturbalur. F c l i x i l l e ,
ad a l l a r e , ut me i m m o l e m . Mons et tabernacula
qui lalem habct animam ita i n amore Dei solida-
de praesenti, aitare de futuro, ubi plena cbaritas, et
tam, ut quaecunque foris molestiaj perslrepant,
idco ait iniroibo u l immoler, et conlempler aa* altare f
tamen usque ad silenliuin intemce quietis non i r -
i d esl ad Deum f qui lcctificat jnventutem meam. Et
r u m p a n l , quia Deus, q u i pacis amalor est, cor
bene juveniuum lalifical ; m u s . a . e m e n i m non B j | |,j
l u r l ) a l u m n u l a r e n o n poiest: sed quia Un> paci-
laelificat, sed contristat. Ad Deum, qui lojtificat ju-
ficani habiialiouein Deus non iuveniret, nisi ipse
ventutem meam Si exterior homo nosier vetus cor-
eam facerel, adjuvabit eam Deus mane diluculo.
f

r u m p i t u r , sed i n t e r i o r ille homo nosler de die i n

Mane f lempesiive, diluculo f i n luce. Mane t quia
diem r e n o v a l u r . Caro c n i m nostra, quac per m o r l e m
adjutor in opportunilatibus. Diluculo, quia in tene-
dissolvilur, in praesenti vita non renovalur. Spiriltts
bris operari nescil. Adjuvabit volentem, quia iiemo
autem juvenlutetn suam iu hac vita renovare i u c i p i t ,
i n v i l u s b o n u m facit. Adjuvat c i v i l a l e m , ertcdificat c i -
quando per gratiam Dei v i r i t i l i b t i s renovatis deside-
v i l a l e m , rcquiescit i n civitale, c l protegil c i v i t a l e m .
ria vetusta deponit. Detis ergo non vetustalem
CAP. L V I I . Qua* sim opera Domini nobis videnda
nostram, sed j u v c n t u i e m laelificat, quia qttanto ma- et prodigia quw posuil super lerram.
gis caro foris a t l e r i l t i r , tanlo magis mens inlerius Venite et videte opera Domini, quw posuit prodigia
t

spirituali gaudio consolatur. Ideo i n q u i l , eonfitebor $uper terram (Psal. X L V ) . Ven:le inquit et videte
t f

tibi in cithura. Quia l u laeliliam non veluslatis, sed opera Domini. P r i i n u m venite, poslea videle. Vos
j u v e u t u l i s , id est non gaudium carnis, sed spiriius enim in tenebris estis, et i b i opera Domini videre
tliligis, ideo, ct ego carnem auTigani, et laudabo te ^ noii poleslis. Venite i g i t u r ad lucem, et videle per
in maceratioue carnis. C o n l r a , quod quia a n i m a l i - lucem ; quae lux fecii in luce : videte opera Dotni-
tas m u r m u r a t , ipseeam increpando castigat, d i - ni. Q u e opcra Domiiii? Nuiiquidcoeluin, et terram?
cens : Qnare trisiis e$ anima mea ? t
Non, sed quac desuper ccelum posita s t i n l super ter~
CAP. L l l l . Qua$ temilas declinaverit Dominus. ram. P r i m u i u e n i m Deus ccelum et terrain f e c i t ;
Declinasti semitas no$tra$ a via lua (Psal. XLIII). deinde quaedam in ccelo, e l in t e r r a d e coelo, e t i e r r a
Tu veniens i n homine v i a m nobis per exemplum prodtixit. Sed haec, qttia tcrrcna s u n l u b i q u e terrai-um
s t r a v i s i i , et ab illa via quidquid boni i n nobis est videri possunt, nec u t i s l a videanturalicunde alio ho-
per imiiatiouem deduxisli. Vel semitas noslras, mines invilanlur.Suiitqiiacdam aliaquae non decoelo,
i d est perplcxas, et laboriosas vias noslras, i n q t t i - v c l d e t e i r a p r o d u x i t , sed de supercoetum secum af-
bus prius sectindum carnein ambulavimus, a vita fercns super lerraui posuil, non dejiciens ea, sed
tua bona declinasti, i d est reinovisti, quia amplius i t i c l i n a n s ; nec t c r r a m per ea premens.sed relevans.
per illas non c i i r r i m u s , poslquain i n viain tuam Qtiae suut i s a opera Domini ? Domine, audivi audi-
d i r e c l i stimtis. tum tuum f et timui. Domine f opus tuum in medio

CAP. L I V . De pulvere cogitationum, et terra deside- annorum notum facies (Habac. i ) , quando videlicet
riorum inutilium. D io medio d u o r u i u a n i n a l i u i n cognosceris. Quomodo
Humiliata est in pufvereanima noslra; conglutinatus posita supcr terram ? Verbum caro factum est, et
est in terra venler noster (Psal. L X I I I ) . Pulvis 6unt habitavit in nobis (Joan. i). Quomodo prodigia ? Par-
cogilaliones vame; terra aulcm prava desideria. vulus nalu$ est nobi$ el filiu$ datus est nobis et voea-
t

Bene aulcm prius auima i t i pulvere hutnilialur ac bitur nomen ejus admirabilis, Deus fortis, Pater
d e m u m venler coitglutiuaturin t e r r a , quia n i s i p r i t t s futuri seculi, princeps pacis (Isai. i x ) . Super terram
a n i m a vanis se cogitationibus subderet nequaqttam posita sunt, quia lerreua ad pacem componunt;
carnis desideria iinmunda obligarent, sed quia prius prodigia stiut, quia venturi saeculi gaudia p o r t c n -
aninia a vauilaie v i n c i l u r , poslniodum caro ad tiunt. Prodigia sunt, quia Paler futuri sajculu Super
immunditiaiu glulinalur. terram posila s u t i l , quia princeps yacis t auferem
CAP. L V . De forma gratia, et bcnedictione
f a Deo f
bella, pacificruis hominem injus, et e x t r a , ac t e r r a m
ad hoc et propter hoc etc.
f t carnis dominio aniuiae usquequaque subjiciens.
Speciosu$ forma prce filiie hominum (P$al. LXIV), Arcum conlerel f et confringel arma, versutias, et
rectitudo o p c r i s : Diffusa esl gratia in tubiis tui$f
inachinatioues diaboli adnihilans. Seuta comburei
puritas praedicationis. Propterea benedixit te Deus in ifjniy dura corda inollict ignc Spirilus sancti. Quibus
 6*1 MISGELLAMEA. — LIB. I I . m
(Mtr.fitis,etpaceplcna reddita, exhortatoria v o i s e q u i - A appropinquare non audeo, accedere non praesumo.
t u r , qua omnes v o l u n l a r i i ad vertim bonttm i n v i t a n - , Sed lantum de longe sians, et ad tc vocem levans,
t u r : Vacate et videte quoniam ego sum Dominus.
9 cum magna devotione, c u m magna cordis c o n t r i -
C A P . L V I I I . Qualiler orandum sit pro remissione pec- tione, clamo et d i c o : Miserere mei9 Deus. Dicant
catorum a Deo obtinenda ad imitationem David.
t qui boni sunt, d i c a n t q u i mundi sunt, dicant qui
Miserere mei 9 Deu$ secundum magnam
9 misericor- p u r i sunt, dicant q u i familtares s u n t , dicaut q u i filii
diam tuam (P$al. L ) . Audite, peccatores, orantem snnl, qui haeredes sunt d i c a n t : Deus meus. Ego
peccatorcm, et discite quia inter vos pro peccalis q u i immtindus s m n , qui pollutiis s u m , qui abjectus
veslris orare debetis. Auditc quid dicit : Miserere s u m , qni longe s u m , qui Patrem deserui, q u i i n i m i -
mei 9 Deu$. Reus e u i m , i n causam ductus, conside- co me vendidi, qui i n regionenrlonginquam a b i i , q u i
r a t quod judex stius nec falli polest, quia sapieus haeredilatemmeam perdidi,quisubstantiam m e a i n l u -
e s l , nec c o r r u m p i polest, quia juslus est, nec viuci xuriose vivendodissipavi, egonon dicam Deus metis,
polest, quia omnipolens est, nec declinari potest, non dicam Pater meus, sed l a n t u m m o d o : Mtserere mei t

quia ubiqtie est. Videtc ergo n u l l u m omnino excu- Deu$. Eac mesicut unum de mercenariis tui$, quianon
satioui, sive defensioni locum esse; et idcirco ad so- $um dignusvocari filiu$tuu$(Luc. x v ) . Miserere ergo
lam misericordiam flagilandam se c o n v e r t i l , d i c e n s : B mei, Deu$ secundum magnam misericordiam t tuam t

Miserere. 0 quanta est v i r l u s h u j u s v e r b i miserere? nou sectindum magnam miseriam meam, sed secun-
Ac si d i c e r e t : 0 Domine, agnosco culpam mcam, duin magnam misericordiain l u a m , quia licelmagna
intelligo r e a l u m m e u m , scio quid feci, scio quid sit mea n i i s e r i a , major tamen esl tua misericordia.
merui, non ignoro cum quo roihi causa agilur, Miserere mei 9 Deus 9 $ecundum magnam misericor-
non ignoro quid pro culpa m i h i debelur. Volo pecca- diam tuam. Nolo p a r v a m miscricordiam qnaererc,
t u m mettm abscondcre, sed l u nosli omnia. Volo quia ncc tc decet parvam misericordiam dare. Jam
resistere, sed t u potcs omnia. Volo efftigere, sed l u enim exaudilione dignus non essem, si a mngno
eotuplecteris omnia, qttod ergo solum rcstat, de le parvum quaererem. Miferere ergo mei, Dens t tecun-
fugio ad te. Ftigio i r a m , fugio ad misericordiam. dum magnam miscricordiam tuam. Nequaqtiam,
Miserere. Nolo wiintres injudicium cum servo tuo t Domine , magna poslulans de meis meritis confido,
quia non juslificabitur in conspectu tuo omnis vivens sed tuam niagnificeniiam honoro. Mherere mei 9

(Psal. c x L i i ) : q u a n t o magis ego peccator, et c r i m i n i s DenSy tecundum magnam mitericordiam tnam. Pro-
rcus : Noti ego peto ut judiceris mecuro, sed u t pler magttam misericordiam t u a m , et sectinduui
niisercaris n i e i . Miserere mei. T u quis es ? edicilo magnam misericordiam tnain. Miserere mei 9 Deus t

q u i sis. Cilius fortassis ad misericordiam flectar, si ^ secundum magnam misericordiam tuam

persouam agnovero. Non, inquit, Domine, non. C A P . L I X . Quod Deus in $ancti$ 9 id est intu$ plus
Sed volp i n t e r i m latere quem lamen latere non pos- quam foris mirabilis esl.
s u m . Volo u t i n t e r i m me nescias, licel non ignorem Mirabitis Deus in sanctis suis (Psal. L X V I I ) . Quid
quod omnia facias. Timeo eniin simulque erubesco m i r a r i s foris? Intus cst mirabilis Detts. Si eniin
nomen ede;e, personam designare; et quanto tibi mirabile esl quod ad servilutem factuin esl, qttod
l a m i l i a r i o r anle culpam e x s t i l i , tanto magis nuuc ad imaginem faclttm est, quomodo mirabile non est?
coufundor post culpam agnosci. Non ergo dico t i b i : Mirabiiis Deus in sanclis sui$. Ne ergo illos foris
Doinine, miserere D a v i d ; quemadmodum alibi d i x i : respicias. Non qtiod foris cst mirabile est; quod
Mcmento, Domine 9 David 9 et omnis mansuetudinis inltts est, mirnbiJe est. lultis ergo vide, et non i n i -
ejus (Psal. c x x x i ) . Nec sicut aliquando blandiens raberis quidquid foris apparel.
ilicere consueveram, puero tuo non saltem servo CAP. L X . Quod adhaerere Deo. et ponere $pem in eo
!MO, aut filio ancillae luae, quia haec omnia nomina semper bonum $il.
familiaritalis sunl, c l ideo quanlo manifeslius p r o - Mihi autem adhcerere Deo bonum est; ponere in
lala inajoris gratiai beueficium ad memoriam redu- ry Domino Deo spem meam {Psal. L X X I I ) . Habenl h o -
cerent, tanlo gravius sequentis culpae reatum accu- mines bona sua; aliis i n necessiiate bontim est
sarent. Taceo igitur hx>c omnia, sileo, dissimulo, consilium sttum, aliis in prosperilale bonttm cst
abscondo, ne lorie aliquid eorum commcmorans, consilium s t i u i n , aliis i n prospcritate bonttm est
c l te magis i r a t u m redderem, el me magi rcum de- gaudium suum. Mihi atitem tiiium est bonum 9 adhce-
monstrarem. Volo i n t e r i m ego non agnosci, ut cilius rere Deo 9 ponere in Domino Deo spem meam. Si
possis l u compbcari. Ne ergo qttaeras, Domine, quis iuundant flumina l e n i a t i o n u m , bonum esl mihi ad-
sim ego; tanttim miserere confilenli peccatum suum, hmere ne dissolvar. Si flaverint venti adversitalis,
damuanii culpam suam, quacrenli misericordiatn bontim m i h i est i n illo anchoram spei figere, ne
l u a n i . Miserere mei 9 Deus. Non enim audeodicere: conquasser vel dissiper. i l l i s autem nec in advcr-
Deus m e u s ; Dcum solummodo agnosco, metim non sitate bonum est consilium suum, quia non l i b e r a t ,
praesumo. Ego enim peccando, le p e r d i d i ; i n i m i c t i m nec i n prospcritale gaudium, qtiia non conservat.
sequendo, a te recessi; m a l u m amando, a bono Ideo ttnus cousilittm i m p r o b a v i t , a l l c r gaudium.
elongavi. Propterea quasi leprosus, quasi ejectus, Usquequo ponam consilia in anima mea ? (P$al. xii.)
quasi separattis, quasi iminundus, quasi alienus Etgaudio dixi: Quid fru$tra deciperis? (Eccle. u.)
 tto APPENDIX A D HLGO^ 5 OPERA DOGMATICA. 61*

C A P . L X I . De tribus malis, quibus Itomo affligilur, L siue ulraqtte hac couiite iler aliquod facere consue-
et quatuor bonis qutbus consolalur. v c r i l . Cum e n i m , i n q u i l , s c h p t u m s i l : Universcevim
Aut continebil in ira sua misericordias suas(Psal. Domini, misericordia el veritas (Psal. x x v i ) : quo*
L X X V I ) . T r i a sunt inala quihtis homo aflhgilur, et inodo sola veritatc contenlus misericordiani Domi-
qualuor hona quibus consolatur: unum m a l u m est nus meus non vocavit, prsecipue cum non solumj
exlerius sub hoiiiiue, alterum malum est exlerius aequalem, sed priorero etiam misericordiam esse
in honiine, aliud est malum i i i l e r i u s i n homine. debere Scriptura ubique commemoret* Neqtte e u i m
Matum exterius sub homine est, cum i n iis quae scriptum est, veritas, e l roisericordia, sed miseri-
foris possidel, damua p a l i l u r . Malnm exterius i n cordia et veritas, universae vice Domini. Quare ergo
bomine, c u m caro ejus i n f i r m a i u r . Malum i u l e r i n s quae p i i i n a esse debui, nunc postreroa, et quod
i u lioniiue, est vennis conscienliae. T r i b u s his malis niagis me gravat ad c o i n i l a t m n tuum non vocata
quatuor bona oppoiimitur u l misericordiain ira accedo? E contrario veritas respondit i n hac via
uon c o i i t i u e a l ; sed beneficia p r o p i l i i , i r a t i flagella misericordiam comitero Domini necesse posse nec
transceiidant. Est nainque bouum extcrius sub ho- debere, tttm quia consilium voluntatis ejus contra-
iniiie i n t r a n q u i l i i l a t e r e r u m temporalium, e l est rium ordinatum s i t , et idcirco i n ejus opere prae-
boiium exterius i n liomine, sccuriias conscienlia- »sens ipsa non p o s s i t ; t n m etiam quia c u m ipso
r i i m ; et esl bonum interius supra hominem, d u l - egressa non sit. D i x i t etiam ipsam misericordiatn
cedo coslestium g a u d i o r u m . Plus ergo confert p r o -
magis oportere ratiotiem reddere, qtiare ipsa egre-
p i l i u s quain abstulit i r a i u s , quia prius peccantes i n
dienli Doinino non affuerit, et absentia ejus ma-
nostris p c r c u t i m i i r , sed poslmoduni eliatn i n his
g>s esse liesuin D o i n i i i u m , i i i t a n t u m u l una comite
quie supra nostra sunt, ronsolamur.
iter capere conspolsus sil. Ad haec misericordia
CAP. L X I L De quadruplici pace quam diversis loquitur
respondit se nec mala inlentione egressam, nec
Dominus.
malo opere occitpatam. Sed inagis se h o n o r i , et
Quoniam loquetur pacem inptebem suam; et super
utililati Domini sui consuiere, quae non perdere
snnctos suos (Psal. L X X X I V ) . Quatuor sunl paces:
stttdeat e l deslruere, s i c u l ipsa veritas, sed servare;
dttas d a l mundus, ct duas dat Deus. Bluudus dat
iilaut esse notandam potius, et accusandain, quas
pacetn i n t r a n q u i i l i t a t c r e r u m lemporalium : et i n
fatnulos, et ministros Domini t a u l u m v e l i l i i u m i n u i ,
sanitate c o r p o r u m . Dcus dat paccm i n t r a n q u i l l i t a l c
ut c u m omnes abierint nullum patiatur per i n d u l -
menlis, et i n gaudio contetnplalionis. Sed ea pax
gentiam aliquam levari, et revocari. Veritas auiem
qttae cst i n t r a n q u i l l i l a i e mentis i n h o m i n e e s t ; ea
respondit non esse decens bottum Dominum et j u -
quae est i n gaudio conteinplationis, supra hominem
sluin malos servos e l injustos haberc. Misericordia
est. I l l a m Deus i n plebem loqttitur, quia eam i m -
d i x i t t a n l u i n Dominum sine m i n i s l r i s esse non de-
perfectioribus t r i b u i t ; hanc sttper sanctos, q u i eam
berc. Veritas a f l i r m a v i l , uequam boinines merilo
perfectioribus coiicedil.
dehere d a m n a r i . Misericordia respoudil eos, u t boni
C A P . L X I I I . Misericordia. et veritas, qua discepta-
tione sibi mutno obviam venerinl, et justitia, et pax flerent, spontanea etiam pieiaie debere revocari.
st oscutatce sint. Verilas dixit quod Deus malis omnino parcere
Misericordia et veritas obviaverunt sibi; justitia non deberet. Misei ieordia d i x i t : si nemini parceret
et pax oscutaice sunt. Veritat de terra orta ett, et Dcus quod nunquam bonos haberet. Veritas d i x i t se
juttitia de ccelo protpexit (Ptal. L X X X I V ) . Deus s u r - nolle uec posse tot scelera hominuro tolcrare. M i ~
sum erat e l hoino deorsum. Veritas erat i n coelo sericordia respoudit g r a t i a m Doroioi ad indulgcn-
c u m judice Deo, ei iniscricordia i n l e r r a c u m ho- d u m superabuiidare. Veritas d i x i l : Unusquisque
m i n e judicando. Ubi enim misericordia esset, si p r o u t gessit i n corpore accipiat. Misericordia d i x i t :
c u m roisero non essct? Descenderat enim forle n e - Omnis homo magis converlatur ad D o m i n u m , et
scienle veritale, quoniatn illatn ad hominem v e n l u - vivaU
r a m sciebat, et de illius adventu metuebat. Descen- l l i s ergo ita sibi obviantibus, et ad diversa vo-
d i t ergo prius misericordia, ne si veritas praeveniret l u n l a l e m Dei iticlitiare desidcrantibus, videns Deus
accessum ad h o m i n e m , ipsa postea non inveniret. tam diversas sententias ad effecltim siinui procederc
Accepto i g i t u r assumpta veritale descendit Deus u t non posse, a i t : Scriptum e s t : Misericordiam et ve-
rationem poneret cum homine. Quod c u m vidisset ritatem diligit Deus (Ptal. x x i v ) . Quas ergo d i l i g i t ,
ntisericordia, non ignara d i v i n i c o n s i l i i , perrexft v u l t sibi semper praesto esse; et quia rursus d i c i t u r
obviam i l l i , Deum cupiens m i l i g a r e , et placatum de Deo : In pace (actu> est locus ejut (Ptal. LXXIII),
adduccre. Cernens autem veritatem obstinalo v i i l t n non potest iilas discordes sustinere. Concordia a u -
incedentem p r i m u t n o c c u r r i t i l l i rogans ut gradum tem esse non potest ubi volontas lara diversa est.
fcisieret, nec nitnis properaret, donec funderet ora- Veritas e n i m v u l t u t t o t u m i m p u t e t u r . Misericordia
tionem suatn ad D o m i n u m . I b i ergo misericordia, vero u t totum condonetur; quae s i m u l fleri non
et veritas obviaverunt sibi. Tunc misericordta cle- possuiil. Proplerea ne ego, q u i amator pacis sum,
roenti causatione querelara coram Deo deposuit, compeilar vestram societaleiii relinquere, necesse
dicens aegre se ferre, quod ad hoc negotiutn socia est u t vos studeatis utrinqtie vestras voluntates ad
advocata non fuerat, p r x s e r t i t u ctiui nunquam Deus U I I U I I I consensum inclinare. A d baec veritas respondit
%

6*5 MISCELLANEA . — LIB. I I . 819

*e niinns laudnbilem si aliquid i n u l l n m r e l i n q u a l u r . A Altissime (P$at. x c i ) . Duplex est confessio, altcra
Misericordia d i x i t se minus amabilem si non t o t u m c r i m i n i s , altera laudis. Confessio Criminis est con-
graiuita pielate solvatur. T u n c D e u s interrogavit versio peccatoris, confessio laudis glorificatio Crea-
u t r u m vellent ambae suas voluntates i n ejus a r b i - toris. Confessio eriminis est i n detestatione mafi;
t r i u m ponere et quod ipse inde discerneret sine confessio laudis i n exaltatione b o n i . Confessiooeia
conlradiclione annuere. Quod u u a q u e , i n q u a n l u m c r i m i n i s p a r i t t i m o r ; confessionem laudis parit amor.
fieri posset sine d i m i n u l i o n c nominis et d i g n i t a l i s Propterea bonum est confiteri Domino, quoniam m i -
suae, concedente», Deus d i x i t aequum sibi v i d e r i u t tis est, et psallere nomini ejus b o n u m , quoniam
peccaittm hominis, et ex parte propter veritatem suavis. Exemplum mansuetudinis ejus fuit, quod
pttniatur, et propter misericordiam ex parle d i - peccatores ad se venientes non repulit. Exemplum
miliatur. I n boc ergo ambabus consentientibtis, sttavitatis e j u s , qttod q u i eum g u s t a v e r u n t , fa-
veriias adjecit dicens Jjustum esse u t , sicut prius 6tidire non potoertint. Exemplum mansuetudinis
misericordia cum bomine fuit et ipsa i n coelo per- fuit, qtiod infirmantibus compatiebatur. Exemplum
mansit, ita nunc ipsa i n terra cum homine perma • suavitatis, quod imperfectis conformabatur. Infir-
neat, et misericordia cttm Deo coelura conscendat. manlibus compatiebalur, confitenlibiis dans veniam,
S c r i p l u m est e n i m : Misericordia, et verilas preecedeni ^ et pcenitentibus non indicens poenam. Imperfeclis
faciem tuam (P$al. L X X X V I H ) . Si ergo prius m i s e r i - conformabatur spirilalia seminans, e l metens c a r -
cordia praecessit, et v e r i u s p e r i n a i t s i t , j u s t u m est nalia. Seminans verbum cibum mentis, et metens
t i t uunc misericordia maneat, el veriias p w c e d a i . victum cibtim carnis. Venit ad i l l u m peccatrix,
Tttin misericordia rogans veritatem memorein csse et fudit lacrymas ad pedcs ejus per confessionem
commiiuis pacti, scilicet ne quidquam tiltra conces- c r i m i n i s , ipse, u t oslenderet mansueludinem suam
suiii coulra hominetn m o l i a t u r , ctim Domino ascen- et parvicordibus daret fiduciam appropinqttandi,
d i t . Vcritas autcui i n t r a n s cor hoiuinis invenit i h i cito veniam indtilsit, poetiam n u l a m i n d i x i t . Sed
omnia inala, et digna pceiiis, e l clamare ccepit de ait, Vade, et amplius noti peccare (Joan. v n t ) . D i c i -
t e r r a , hominem accttsans. Misericordia vero non t u r et i n alio loco, quod habebat Jesus loculos, el
desisiebal i n coelo Dominum orare pro homine po- ea quae dabanlur suscipiebat (Joan. xu), confor-
slulans. I l o m o i n terra per verilalem 3limulatus, mans se imperfectis, ut q u i Evangelium praedicanl,
peccasse se confitebalur, ct Deus in coelo per mise- de Evangclio vivant (/ Cor, i x ) . Paulus aulera nnlnit
ricordiam flexus, confiteiili miserebatur. Homo con- sumptus accipere de Ev.mgelio, sed gralis facltis
fessionera ad salulem ore proprio faciebat, et m i - est minister verbi (ibid.). Et i n v e n i t u r Paulus magif
sericordia precibus suis Domiiiura ad j u s t i f l c a t i o - aliqtiid fecisse quam Christus. Christus autem i n
uem bominis compeilebat. Verilas de terra per nuraero imperfeclorum i n v e n i r i v o l u i l , ne prsesu-
confcssionem hominis o r i e b a l u r , et j u s i i l i a de c u l o merent non accipientes, et coufunderentur acci-
prospiciens per miscricordiara Dei ad lerras m i t l e - pientes, et e x i s l i m a r e t u r non esse Chrislianus, fa-v
b a l u r . Verilas dixit prius puniendum q u i prius ciens quod v o l u i l facere Chrisitts. Proplerea cum
malura fecerat. Miscricordia d i x i t postea juslift- fiducia accedamus ad m i l e m , et non derelinquamus
candtim, et salvandum q u i ct m a l u m confiteudo suavem.
bene feceral. Per v e r i l a i e m accusabatur, e l per
C A P . L X V . De spirituali cithara.
miscricordiam proptcr verilatem justificabaiur. Quia
Cum cantico in cithara (Psal. xci). In cilhara
veritas de terra orta e$l, et ju$tilia de ccelo pro$pexit.
duo ligna sunt, unum inferius, alterum superius.
Qttia ergo misericordia cum Deo pro homine e r a i ,
Inferins l i g n u m cavuin est, superius soliduin esl.
et j u s t i t i a , c l veriias a Dco cuni homine erat j a m
i n t e r ntraque ligna lenduntur chordae clavis, q u i -
i n l e r Detim ct hominein pro j u s l i l i a pax c r a t , t t
busdam deorsum tendentibus, quibusdara sursura
asceudii j u s i i i i a ab homine ad Deum, pacem po-
irahenlibiis. Superiores clavos pleclrotn t o r q u e t ;
sluians, e l descendit pax a Deo ad hoininem j u s t i - Q
ad inferiores auleiii clavos chordae d i g i l i s percussae
t i a m amplectens, ct osculans. Tunc ait j u s t i t i a ad
rcsonavit. Duo ligna duaj suut c i u c e s , inferius l i -
pacem : Nunquid optimo salis est mala d i m i t i e r e ,
gnum crux carnis, superius lignum c r u x inentis.
nisi eliam sludeal bouo conferre? Laxavit peccata
Crux carnis esl affliclio in corpore. Crux mentis
per i n d u l g e u t i a i n ; nunc conferat dona virtuliiiii
est compassio i n cordc. Iuferius lignum soliduin
per gratiam. Rcspondit pax et d i x i t : Dominu$ dabit
noii esl, quia omne quod i u carne dolet, si c o n -
benigniiatem, et terra noslra dabit fruclum $uum.
scienliae bonae gaudinnt t o l l i l u r , foris speciein dolo-
Nunc autem i n l e r i i n justitia anie eum ambulubit,
ris habet : intus vcritatein non habet. Superius l i -
et ponet in via grcssus suos. Quod audicns j i i s l i t i i
gnum solidum esl, quia dolor mentis ad i r t i m a pe-
jpraecurrens reversa est ad hominem, u l ab eo non
netrans, monstrari potest, fingi non potest. Chorda
discedat, douec Dominus ponat i n via gressus suos,
esl corpus, qnod t e n d i t u r , e l maceraiur inter pos-
et veniat.
nam carnis, et dolorem cordis. I n f e r i o r clavus est
C A P . L X I V . De confe$$ one duplici, et quod
;
Dominus t i m o r , superior est amor, quia l i m o r e caro couft-
milts e$t el suavis. g i l u r , amorc auiinus v i i h i e r a l u r . l l l a , ne ad maia
inoveatur, iste u l ad oona sensilicetur. Plectrum
Bonum e$t confiteri Domino, et osatlere nomini tuo9
<U7 APPENDJX A D U I C O N I S OPERA DOGMATICA 626
cst g r a l i a , quae afleclum cordis apprehendens ad se A CAP. L X V H L De nominibus prceceptorum Dci, con
tentis psalmo c x v m , et de causis eorumdmn.
i r a h i t , e l ad supcriora i r e f a c i l . Chorda siccatur,
Prascepta Dei n i u h i s nominibus s t g n i f i c a n i i i r :
et tenditur u t s o u i l u m reddat, ct caro hominis p r i u s
V i a , lex, tcstimonia, mandata, juslificationes, j t n l i -
a nialo m u n d a l u r , postea i n hono e x c i t a l u r , i b i sic-
cia, sermones, eloquia, m i r a b i l i a , aequilas, v e r b a ,
caia, hic tensa. Siccala per abslinenliani : tensa
veritas, j u s t i t t a (Psal. c x v m ) . Via d i c u n t u r , quia ca
pcr patientiam. lufcriores clavi rotuudi s u n t , supe-
faciendo perveuimus ad v i l a m . Lex dictintur, q u i a
riores solidi, quia t i m o r circumspectus esse debet,
observationum r i l u proposilo ligant. Testimoitia
amor perfectus.
d i c u t i t u r , quia evidenter admonent poenis, vel p r o -
CAP. L X V I . Defide operatione, et retributione
bonorum. inissis, vel praemiis, vel donis coittcstantia. Maudala
d i c u n l u r , quia facienda i n d i c a n l . Juslificaliones d i -
Exortum est in lenebris tumen rectis corde; mi$e~
c u n t u r , quia iinpteta a reatu liberant. Jtidicia
ricors, et miserator, et justus Dominus (Psal. cxi),
d i c u n t u r , quia unicuiqtie pro m e r i t o debilam re-
IKPC est fides. Jucundus homo qui miseretur 9 et com-
tribulionem p r o n u n t i a n t . Sermoues d i c u n t u r , q u i a
modat 9 disponel sermones suos in judicio 9 quia in
narrando i n s t r u u n t . Eloquia d i c u n l u r , quia aperte
ceternum non commovebitur, haec est operatio. ln
B siguificant. M i r a b i l i a d i c u n t u r , quia insolila praeci-
memoria celerna erit justus, ab audilione mata non
piunt et incogniia p r o m i t t u n t . j E q u i l a s d i c t i n l u r ,
timebit 9 ha?c est r e t r i b u t i o .
quia secundum j t i s t i l i a m facta stint. Verba dicun-
CAP. L X V I L De dnabus scholis virlutis et verilatis 9 l u r , quia significationes Dei sunt ad homines. Veri-
et duptici geuere discentium; et quod omnes cupiant tas d i c u u t u r , quia i l a est u t d i c u n t . Justitia d i c u n -
esse beati, et pauci sludeant esse immaculati.
t u r , quia n i h i i i n o r d i n a l u m continent.
Beati immacutati in via, qui ambuiant in lege Do-
tnini. Beali qui scrutantur testimonia ejus, in toto CAP. L X I X . De tribus viis.
Utinam diriganlur vioe mece! eic. (Psa\. cxvm.)
corde exquirunt eum (Psat. c x v m ) . Duae sunt schohe,
Tres sunt viae : V i a D c i , via hominis, via d t a b o l i .
ct duo sunt genera d i s c e n l i u m . A l i i v i r l u t e m qua>
V i a Dei est verilas, via hominis est neccssitas, via
r u n t , a l i i v e r i l a t e m . Qui tamen a l i e r u m i n v e r i -
diaboli i n i q u i t a s . Via Dei et diaboli uiinqiiam flecii
tate appetunt, n e u t r u m contemnunt, quia nec v i r l u s
possunt, u l ad aliud tendaut, quia nec via Dci u i a l a ,
odibilis est amatoribus v e r i t a t i s . nec veritas c o n -
nec via diaboli boua aliquando esse poicst. Via l i o -
templibilis amatoribus v i r l u t i s . Sunt autem q u i
minis mutabilis est, e l ad diversa i n f l e c t i l u r ; hoc
v e r i t a l e m qtiaereie videutur, q u i tamen quia non i n
v e r i i a i e , el p r o v c r k a t e , sed p r o v a n i u t e eam quae- r »
e s l v e l a d v i a m
- D e i v e l a d v i a m d i a b o , i S i c u i , n

necessitas intorquetttr ad cupidilatein, et cupiditas

r u n t , v e r i l a l e m siue v i r l u t e habcrc v o l u n t , sed, et
ad ini(|uiiaiem, via hominis flectitttr ad viam d i a -
verilas non est siite v i r t u t e , ncc v i r t u s nisi i n ve-
b o l i . Si aiilcm d i r i g t i i i l u r ad m e n s u r a m , ct meitsura
r i t a t e . A l i i d i c u n t : Ooui esse volumus, sed sapieiites
a d j u s t i t i a m , via hominis directa est ad viam Dei.
esse n o l u m u s ; et h i non j u s i i f i c a u l t i r , quia v i r t u s
Propterea a i t : Utinam dirigantur viat mece! etc.
sapientia d i c i l u r . Sicut qui d i c t i u l : Sapicntes es^e
voiuinus, sed boni essc n o l u m u s , non e r u d i u n t u r , CAP. L X X . Qui sint in lege Domhti ambutantes, qui
siuiites, et qui ab ea dectiuantes.
qtiia sapientia per v i r t u l e m c o n f i r m a l i i r . Schola
Beati qui ambulant in lege Domini elc. (PsaL
v i r l u t i s e s t : Beaii immaculati
9
in via, qui ambntant
cxvm). A l i i sunt i n lege ambulantes, a l i i sunt i n
in tege Dominu Schola sapientiae : Beati qui $cru-
lege sianles, a l i i a lege declinames. I u Icge a m b u -
tantur lestimonia ejus, in loto corde exquirunt eunu
laitt. qtii i n b o i i o p r o f i c i u n t . i n Icge stant, qui a bono
Sic et i n psalmo p r i m o : Deaius vir qui non abiit
non receduut. A lege declinant, q u i non facienda
in consitio impiorum, et in via peccatorum non stetit,
praesumunt.
ei in cathedra pestitentiaf non $edil 9 haec est schola
v r l u t i s : Sed in tege Domini voiutiias ejus; et in lege CAP. L X X I . De directione cordi$ humani.
ejus meditabitur die ac nocte 9 baec est schola sap*en- p Confitebor tibi in directione cordis (P$al. cxvni).
tiae. U l r o b i q u c tamen sttiditim v i r l t t t i s p n c m i l l i l u r , Cor hominis d i r i g i t u r , qttando humana voluntas d i -
quia i u t i l i i scire v o l u n t , pattci facere, ut p r i u s pcr viuae v o l u u t a t i c o i i f o r m a i u r , id est, u t homo i d quod
studittm boni operis i n u i i d e t u r conscieniia, postea Dctts o d i t , o d i a t ; et quod d i l i g i t , diligaU A d hoc
autem corde mundo ( j n a i a l u r sapientia. P r i t u t i m autem pcr legem Dei i n s l r i i i m u r , i n qna nobis v o -
disce quod facias, poslea qmcre quod scias. Ideo lunlas Dci demonslrattir : quae videiicet volunias
p r i u s beati immaculati, poslea beati qui scrutantur. nosirx' volunlatis regttla esl. Ideo pritis via? b o m i n i s ,
Beali immaculati. Omncs libeuter audittiit beali: id est opera ad cttsiodiendas juslificaliones Dci d i -
sed non omites libenter audiunt immacuiati. Tti r i g t i n t u r ; poslea homo Dco i u directioue cordis con-
autein si vis esse healus, eslo immaculalus. Quis i i i e i u r . Quis esl q u i Deo confitetur. Cui placei quod
est immaculattts? Nunquam poilulus vei a b l u l u s ; facit Deus, hic Dco confiteiur. Ille a i i t e m esl cujus
sanctus immaculatus, ct sanciificalus iiuniat u l a l u 6 . voltinlas, et cor direcium csl, u l a voluntate Dei
P.ituo q u i nou est aversus. Secuudo q u i cst re- noM d i s c r e p e l ; vel approbando vel improbando, vel
versus. i l l e , qttia non cst p r x v a r i c a t u s ; iste, quia otlietido, vcl a n i a u i o , ncc iufra subsislcns, nec u l l r a
eet recoociliaius. trausgrediens
m MISCELLANEA. — L I B . I I . 630

ilkp. L X X I I . Qui Deum ex toto corde exquirant et A qui illud per dtlectionem suscipit, per memoriam re-
quid sit Deum exquirere et quomodo sit exquiren tinet, perbumilftatem tegit. Si nunquam tegerelur,
dus. Et quomodo quis repetiatur a mandatis Dei.
non foveretur, si nunquam manifestaretur, non m u l i i -
ln toto corde meo exquisivi te, ne repetlas me a plicarelur. Cor nidtis est, verbum ovum, opus p u l l u s .
mandutis tuis (Psal. cxvm). Pngani et infidcles F o v e e t n u l r i . Nonvivificatur nisinutriatur.Peccas, si
Deum nou e x q u i r u n t , q u i divinuni lionorem crcaturae n o n r e c i p i s ; peccas, si receptum rejicis; peccas,si r e -
t r i b u u u t . S i m i l i l e r falsi fidelcs, qui aliud plus quam tenttim anle lempus exponis. P r i m o d u r i l i a , secundo
Deum d i l i g u n l , Deum non exquirunt. Deuni exqui- negligentia, lertio superbia. Idco absconde, ne pecces.
rere esl c x l r a omuia quacrere, fide ut aliud essecre-
datur, dilecliouc, t i l plus d i l i g a l u r . Toto corde cx- CAP. L X X I V . Quodjustipcationes fiant propler opera.
q u i r i t , qui bunc solum invenire concupiscil. Ne Benedictus es, Dominc, doce me jusiificationes luas
repeltas me a mandutis tuis. Sa'pc bomo accedeus (Psal. c x v u i ) . Non auditores tegis justi sunt apud
ad Deum a seipso repeilitur, saepe a mundo, s:\'pe Deum, *ed factorcs (Rom. n ) . I g i t u r pcr bonum optts
a diabolo, aliquando a Dco. A scipso repellitur, vel jusiificat Deus. Juslificaliones Dei n o v i l qui intelli-
per voluutatem p r o p r i a m , vel per camis conctipi- g i l j u s l u m esse, ut qui mala cum deleclaiioue per-
scentiani. Per volunlalem propriam r c p e l l i t u r , quia B petravit, bonum sine dolore et labore facere non
in hoc aliquando grave fit i l l i quod Deus v u l l , quia p o s s i l ; ncc m u r n i u r a l i n poena q u i b u m i l i a l u r pro
eum eo quod Detis v u l t propria volunlate aliud vult, culpa.
quod simul fieri non potest cum eo quod Dctis vult.
CAP. L X X V . Loquendi quv sint impedimenta et quoe
Per c a m i s coucupiscenliam r e p e l l i t u r , qttia d u m judicia cordis el oris. ltem de quatuor quibus ju-
alitid caro appetivii, voluulas spiritus non sine dif- dicia fiunt.
ficultale ad cffecium procedil. A mundo r e p e l l i t t i r , In tabiis meis pronunliavi omnia judiaa oris tui
d u m vel adversis p r e m i t u r , vei prosperis irreiitur. (Psal. cxvm). Bonus ordo : P r i m u m bumililas s i -
A diabolo repellitur, qttando suggestionum illrus l e n t i i , deinde sludium boni operis, postremo fiducia
i m p o r t u n i t a t e sine cessatione vexatur. A Dco re- pronuiiliandi verbi. In corde meo, silenlium : Doce
p e l l i t u r , quando ad illttis majcslalem conlemplan- me j&tificationes. Opus : In tabiis meis pronuntiavi.
dam assurgens, iucomprebensibilis lucis radiis V e r b t u n . Dtio sunt quae bomini iabia tollunt ut loqui
r e v e r b c r a l u r . Quae tamen repulsio ira non est, sed non p o s s i t : lgnorantia, quando nescit; etconscien-
exercilatio, quoniain idcirco homo ad lempus a sura- lia ntala, quando crubescit. Propterea contra igno-
niis repellilur u l per huiniiitalem melitis i n m i n i m i s
r a n l i a m , i n corde meo abscondi etoquia tua, conlra
exercealur. Uude uicutm est : Ne dectines in ira a C conscicntiam m a l a m , doce me justificationes tuus.
servo tuo hoc est si decliuas, declina u t redeas.
9
Pronuntiavi, fiduciam loqueudi significal. Omnia
Memento ergo scatm Jacob. Ascendunt angeli et de- judicia oris fut, n i h i l abscoudi, boc est totum d i x i .
ecendunt. Quidam ascendere sciunt, descendere ne- Quae d i x i s l i m i b i ego prontinliavi : n i h i l de tuo a b -
sciunt. A l i u d esteniin descendere, aliud praecipilari. scondi, n i h i l ex ineo adjeci, ne vel falsitatetn prae-
Non est hominis semper snrsuin i r e . Si ascendcre dicarem vcl verilaiein negarem; jttdicia cordis, quae
nosti per devotionem lneutis, scias et descendere per sunl abscondita; j u d i c i a o r i s , quac s u n l inanifesta ;
e x e r c i t i u m boni operis. Si nescis descendere, nescis j u d i c i a oris, qtue p r o p o s u i s t i ; judicia cordis, quae
conscenderc, et iucipiens tandem posl iudiscretam absroodisti; jtidicia cordis, ubisenlenliaest d i c t a t a ;
et iiuraodcraiam vebementiam ascendendi, cadere. jtidicia o r i s , ubi senlcnlia est prolata. Quae ergo
Cum descendis videtur eiougare Deus qui sursum manifesla sunt, p r o n u n t i a n t u r ; quae abscondita sunt,
est. Sed s c r i p l u i n est : Excelsus Dominus; et humi- sciri uon possunl. lsla lacore torpor csset; i n illis
iia respicit (Psal. cxxxvn). Melius ergo l i b i est ut pnesumere elatio essel. Qualuor autem sunt q u i -
bumilis sis et videaris, quain subiimis el ignore- bus judicia l i u n l . Aliquando reddit Deus malum pro
r i s . Aves volando laccssunl, ct desceiidunl super |
m a bonura, u t Saulo pcenam pro cnlpa ad cor-
0 a d

. it ..f ramii A.-^nnnl . CA^I

terratn u t requiescanl. Sed nlim aliae IAAA
loca miiiiiln
munda ililiiTitnl
diligunl, • . . . • •
rectionem. Aliquando bona pro bono ad m a l u m , u t
t _ J I . . .

aliae lulosa et polluta e x q u i r u n t . Si ergo descendis, d i v i t i abundaiiliant bonoruni pro j u s t i l i a , ad r e t r i b u -

munda sit requies tua. Quid est contemplatio, nisi tionem. Aliquando inalutn pro maio ad raaium, t i t
coeluin? Quid operalio, nisi lerra? i n contemplatione Herodi et Antiocho et Judae poeiiam pro culpa, ad
volas ; i n opcratione sedcs. Sed elige loca munda, damnationem. Aliquando honum pro bono ad bo-
opera b o n a ; vitae et fuge lulosa, u b i coinquinatio n u m , ttt Abrahae et Job abundantiam pro j u s t i l i a ,
est coulingenlis. Ihec sunt opera immunditiae i n - ad salvalioncm.
quinanlia appropiiiquanlem. Nuuc ergo repelieris,
C A P . L X X V L Quis tn mandalis Dei exercealur.
cuin r e p a r a r i s , quia si bene resides, validior cott-
surgcs. In mandalis tuis exercebor (Psal. c x v u i ) . Exercetiir
CAP. L X X l l l . Abscondendn quomodo sint etoquia qni praesenti sludio ad ineliora et fulura bona e r u -
Dominx. d i t u r . I n mandatis ergo Dei exercetur, qui sic sera-
In corde meo abscondi etoquia tua nt non peccem per bona quae agit, considerat, t i t por ea se ad bona
tibi{Psat. i ; x v m ) . I n corde eloauium Dei abscondit nsenda quae necdtim ccepit praeparari credat, ttt se
631 APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 63*
non quasi consummaltim e x i s t i m e t , sed scmper A lem iiovimus, i i a fauces ct verilrem spiritoaliter i n -
quasi incipientem altendat. telligere debemus. Habei quippe spiritualis cibus,
C A P . L X X V I I . De multiplicx via Dci 9 et qui eam id est verbum Dei, s i m i l i l e r saporem s u u m , q u i fan-
con&iderenl. ces spirituales delectat; n u t r i m e n t u m suuro, quod
Contiderabo vias tuas (Psai. c x v i u ) . Via Dei esl, substanliam spirituaiem pascit et vegetal. Habet
ner quam ad nos v e n i l inlerna aspirntio. Via Dei etiam massamsuam quae i n f i r m i t a t e m quodammodo
est per quam ad illum imus, bona operaiio. Vias p r e m i t e l gravat. Fauces spiritua.es dicimus pala*
ergo Dei consideratqui studio boni operis exercendi tum cordis. Sapor verbi Dei est gustus internae diuV
invigilat. Vias etiain Dei consideral q u i advenlum cedinis. A n i m a autem, ipsa est substanlia s p i r i t u a -
cjus i n t e r n u m ad se diligenter observat, quando lis. N u l r i m e n l u m v c r b i Dei esl exercitiuin v i r t u t i s ;
veniai, et ad quales veoiat ut agnoscat tcmpus v i - massa vcro, pondus iaboris. Quia i g i l u r sapor i l l e
sitationis suae. inlernae dulcedinis sine faslidio s u m i l t i r , q u a r i de
quodam spiritualis c i b i guslu fauces cordis delecta-
CAP. L X X V I I I . Quomodo dulcia dicat eioquia Domini
faucibus suis, utrum ea manducando, et si sic cibus tionem percipiunt, sed s a t u r a r i non possunt. Quia
sunt qualis ergo cibus.
t vero exercitium v i r t u t i s , quo anima pascitur, n o n
Quam dulcia (aucibus meis etoquia tua super mel sumitur sine pondere laboris, qtto caro g r a v a l u r ,
ori meo (Psal. c x v m ) . Nunquid putas, frater, iste qtiasi quidam sensualitatis nostrae stomachus, d u m
mandticareconsueverat verba Dei, u t d i c e r e t : Quam cibtim boni operis exercendo p e r c i p i t , ne v i r l u t e m
dulcia faucibus meis eloquia lua* E t q u i est, qtti verba qua r e f i c i l u r u i t r a modum appetat, ipse eum qtio
manducaret? Si ergo manducnnlnr verba Dei, n t i - premitur labor operis castigat. J a m , u l existimo,
que cibtts sunt. E l qnalis cibus? Non ptito ventris, satis intelligisquid sibi v u l l quod iste dtccbat: Quam
sed menlis, i n tiuo illo j c j u n i u m ventris, e l cibus dutcia faucibus meis eloquia tua super mel ori meo !
m e n t i s : iVo/t, i n q u i l S c r i p t t i r a , in solo pane vivit Non euim a i l dulcia v e n l r i meo, sed faucibus meis.
hontOy sed in omni verbo quod procedit ab ore Dei Non stomacho meo, sed ori meo. Ac si d i c e r e t : per
(Matth. I V ) . Et lamen aiiqua s i m i l i l u d o est inter c i - verbum quideni t u u m , Dominc, venler carnalitatis
bnm ventris et cibum mentis, quia et ideo verbaDci premittir, sed palaltim cordis inlus sapore dulcedi-
cibus dicta sunt, quoniam sicut cibus corporalis nis delcctatur, quia et si foris i n f i r m i i a i e m gravat
carnem reficit, ila sapientia mcntem pascit. Cibus labor operis, intus tamen desiderium pascit dulcedo
corporalis tria babel i n se, saporem, n u l r i m c n l u m , ei gusttis snavilalis. Hinc est qttod dilectus ille et
niassam. Sapor delectat, n u t r i m e n t u m sustenial, Q charits Joannes qui verbum Dri tam frequenter et
massa oneral. Sapor ad p a l a t i t m p e r t i n e t , n u l i i i i t e n - tatn libenter edere consueverai, de se perhibet, d i -
tum ad naturam, massa ad miseriam. Gula percipit cens : Accepi librum de manu angeti et devoravi eum;
saporem, slomachus n u t r i m e n l u m et massam : a l - et erat in ore meo tanquam mel dulce; et cum devo-
lerum ad refectionem, alterum ad gravamen. Nutri- rassem eum amaricatusest venter meus (Apoc. x ) . Sic,
inenlutn u t illud i n corpus t r a j i c i a t ; mnssam u t et t u frater, devora librutn vitae, comede verbuiu
illaai ejicial. Sapor qtiodammodo spirilualis est, et D e i : nec solttm comede, sed avide comede, et noli
ideo solummodo delectat, non g r a v a l . inde est qtiod propterea dulcedinem saporis ejus deserere, si a i i -
fnmcs i n faucibus satiari uunquam polest, quia i b i quid amaritudinis sentis i n ventre.
iiec appelitus mensitram babet, nec deleclatio finem. CAP. L X X I X . Quomodo Christussitnobislucerna.
In slomacho aitlcm fames salieialem recipit, quia Lucerna pedibus meis verbum (Psat. CXVIII). L u -
ibi nppelittts edeudi cerlam tnenstiram habet et de- cerna lumen in tesla; lumen i u vase, divinitas i n
leclatio finem. Nam quia ille n u l r i m e n t u m , quod humanitate. Vas humanilas, lumen d i v i n i l a s . V i t a
suslenial, uon percipit sine tnassa qtiae gravat, ne v i a , lenebrae ignorantia. Praecessit Christus ferens
i d quod prodesl ullra inodtim appelcre i n c i p i a i . l u c e r n a m ; sequitur Chrislianus teuens exempli se-
ipsa qtiam s i m i i l p e r c i p i l massa i l l u m oncrando re- D m i l a m . P r o p O S I l i t humaiiilatein lucentem; ex d i v i n i
I r c i i a l . Nam ciim etim praegravarc et quodau.modo tate e x t u l i t lucernam, ut videamus fide, ambtilemtts
suffocare incipit pondus ipsum, qnod i n v i l u s toPe- operatione, d i r i g a m u r i m i l a t i o n e praecedentem unum
r a t , vcluntai ie j a m appctere desinit n i i l r i m e n t u m
tuulti sequenles.
quod rcficichal. Ergo, f r a l c r , cuin maitducas, noli
C A P . L X X X . Oculi bonorum quomodo sint ad Domi-
intcrrogare fauces luas an satis esl, quia si j u d i c i u m
num etc. t

i l l n r u m sequeris priusquam eas deleclalionc repleas,

Sicut ocuti servorum inmanibusdominorumsuorum
stomachiim l u u m onere suffbcabis. Ventrem potitts
(Psal. c x x x u ) . Ubi bacultis, i b i oculus. Scrvus euiin
de mensura edendi consule. ct priusquatn illc libi
esl, qtii liinetflagelluni. Oculus filii ad facient. Octi-
dolcre incipiat, fauces aviditate compesce.
lus scrvi ad mantim. lta oculi nostri ad Dominum
Hoc tamen decibo corporali i n l e l l i g e d i c l u m . Nam
Deum noslrum t danec misereatur nostri.
dc refectione spiiitttaiis c i b i fauces potius quam
venier sunt consulcndae. Fances dico, tton carnaies, CAP. L X X X L Donum t et jucundum simul quod si:.
sed spirituales; et ventrem dico, non ventrera car- Ecce quam bonum et quam jucundum habitare fra-
tialcm. sed spirilualem. Nain sicut cibum s o i r i l u a - fcs in unum (Psal. c x x x u ) . l n hoc muudo quaedam
«53 MISCELLANEA, — L I B .111. 634
imna sont, i e d jucunda non s u n t ; e i i t e r u m quaedam A
C A P . L X X X . I I . Quare Dominut judicium tmum tn
fncunda sunt, sed bona non sunu Bonum, et juatn- fintm tervavit.
dum eit habitare fratree in unum hoc est charitas.
9
Dominut judicabit finet terrct. Dominut judicium
I n uno animo, non in* uno loco. Nam loco unura tuum in finem servavit, ut compleaiur juttilia (I
esse, e l animo non esse, pcena est. A n i m o non toco Reg. u ) . Non esl i t i judicio hominis j u s t i t i a con-
b o n i l a s ; loco, et animo felicitas. P r i m a unitas e s l , summata. et idcirco j u d i c i u m hominis praecedit, ttt
t i l meinbra capiti eohrereant; secunda, ut ab se i i w probetur homo, deinde subseqnilur j u d i c i u m Dei, u t
vicera non recedant. Ex p r i m a v i v u u t ; ex secunda remuneretur. S i totum judicaret bomo, non baberet
u m i m sunt. j u d i c i u m Deus.

LIBER TERTIUS.
A D N O T A T I O N E S I N S C R I P T U R A M , SERMONES, SERMONUM F R A G M E N T A , ETC

T I T . I . De contequcntibut tacramentum baptitmatit. reliclis non solum corporalibus, sed e l spirilualibus

v i t i i s , submota sunt opprobria i E g y p t i , u t j a m non
I n transitu Jordanis (notanda sunt quae dicuntur)
sit £)gyptiu8 nec Judaeus, sed Christianus et m e m -
fcstinavil popuiut el trantivit Jordanem (Josue i v ) , quia
b r u m C h r i s t i . Si ergo concupiscentiae pulsat illece-
nobis ad baptisma venientibus non est segniter agen-
b r a , occurre buic bosti de tua carne nascenti, et
d u m , sed festinanduro, et p e r u r g e n d u m , u t transea-
dic : Non sum meus. Emptus sum pretio sangtiinis
mus universa. Transire eniin est omnia adimplere
Christi et membrum C h r i s l i factus. Non licet n i i h i
quae mandantur. P r i m o qttod scriptum esl, u t simus
tollere ejtis et facere m e m b r u m meretricis (/ Cor.
beali pauperet tpiritu (Mallh. v), inde ut estiriamus
v i ) . A l q u e dicas cum sauclo Idumeo : Pepigi cum
et sitiamusjustitiam(ibid.), sed neque tunc s l a n d u i n ,
ocutit meis, ul nec etiam cogilarem de virgine (Job.
sed transeundum, u t i n boc mundo lugeamus, elc.
x x x i ) . Hoc enim est unum de opprobriis i E g y p l i ,
quae sequtiiitur : Assequamur, quottsque filii Dei
n t i t a purificati corde et corpore, caventes macu-
eliam pefsecutionis pondera transcamds. Notandnm
lam etiam illius corporis quod est Ecclesia (quia per
autem quod d i c i l u r . Accincti transierunt (Josue
nnum membrum contaminatum pcr totum corptis
m ) . Ne forte negligentius incedentes aliquo lapsu
diffunditur macula) puris manibus, labiis et m e o t i -
effundantur gresstis nostri. Sollicitudo enim non
bus, glorificemus Deum. Cui est bonor et gloria i u
m i n o r i n servandis quam in congregandis debet esse
saeculoruro saecula.
v i r t u t i b u s . Hoc autem cingulum fit veritas : quia si
T I T . I I . De toliut mali circumcisione, et de tripiici
falsum loqttimur disciugitiiur a m i l i t i a C h r i s t i et
cibo Itraelitit dato.
ballheo veritatis exsolviniur. Nota proplcrea quod
Circumcisi filii Israel secundo reqnieverunt i n
addidit Scriplura Accincti in spiritu Domini, qtiia non
eodem loco quousque sanarentur ( J o t u e v ) . Non
suflQcit apud homtnes servare veritatem nisi et apud
c u i m suflicit circumcidi a malo operum et cogita*
Deum servaveris, u t sit i n lingua sitque i n corde
tionura abstinendo, nisi pritis usqueqtiaque vitiis
u b i Deus aspicit. Hoc cingulo expugnatur Jertcho
purgati virluluraque opera stimeittes etiam c i c a t r i -
post transitum Jordanis. A d pognas enim t r a n s i -
cuin indicia obdticendo sanemur. Postque hacc j a m
mus : quas non i n alio campo quam cordis n o s l r i
dicatur quod ablatum est o p p r o b r i u m ./Egypti, et
quaeramus, de quo 9 jtixla Evangelium, procedunt decima qnarta die celebrettir Pascha, qtiod i m m u n -
cogitaliones maloe, homicidia, furta, et caetera peccala dus et incircumcisus non potcsl, et comedant f r u -
(Matth. x v ) . Vides quantus exercitus contra le exit? ctum p a l m a r u m . I n quo notentur tres species cibo-
Exeamns ergo ad hoc bellum, u t oppngnetur a n o - r u m flliis Israel datae. P r i m a exeunlibus de <£gyplo,
his prima hujus mundi civitas malitiae, ct superba farina conspersa aqua. Secuuda i n deserto, manna
ejus mcenia deslrttanlur etiam usque ad intemecio- de ccelo. T e r t i a i n terra sancla fructus patmae.
n e m , u t non sit qttod i n noslris cogitalionibus r e - Priraa et incipientium per poenitenliam. Secunda
d i v i v u m erttmpat vel r e s p i r t t . Tuiicque per Jestim proficieiitiuin per Eucbarisliam. Tertia est perfcclo-
d a b i t u r illa requies vincettti sub vile et sub fictt rmn el beatoruin e l per gratiam quibus Christus
ejus u t non sit qui cxterreat. E l post haec fil c u l t r o filiits Mari.e i u praemium et fruclus vicloriae, i d est
iapideo secunda circumcisio, ut quis recedens a acterna beatitudo i n hostittm exhibelttr t r i u i u p h u m .
lcge et prophetis vcniat, et i n Evangetio secttndam T I T . I I I . De tubit tacrw Scriptura*, el qnod ejut a l -
tircuincistonem pcr petrara Christum a c c i p i a t , et tenta leciio mundi pariat contemplum.
compleatur qttod d i c t u m est a Deo; Hodie abstulit Jcricho qtise tuhis ohrtiitttr sacerdolum (Jotne, vi),
opprobrium JSggpti a filiis Jtrael (Jotue v). Oppro- mundus est. Jesus crgo Nave veuiens, i d est C b r i -
bria i E g y p t i s i i n l vitia et peccala illecebrarum car- sltts, i n cartie appareus, m i t t i t apostolos porlantes
nis e l auimae. Ubi autem datur secunda circumcisio, tubas d u c t i l e s , praedicatioitis scilicct magnificam
€55 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 636
ccelestemque d o c t r i n a m , q u o r u m p r i m i s u n l Mat- A les d i v i d i t . Duae parles Judaicus et gentilis popohjs.
thjeus et Marcus, Lucas et Joannes; qui singuli de quibus Aposlorus : Gratia et pax omni operasttt
singulis lubis cecinertint. Peirus dnarum Epistola- bonum; Judceo primum et Grceco (Rom. n ) . Judaeus
r u u i lubis, Jacobus et Judas unius, Joannes t r i u m , quasi anterior videtur fugere, cum a legali onere e t
et novissimus ille q u i d i x i t : Puto quod nos Deus Sabbali recedit observantia. V e r u m i n bostes r e v e r -
apostolos novissimos ostendit (1 Cor. i v ) , et qui i n t i t u r c u m per observanliam Evangelii i n sequentes
qtiatuordeciui Epislolarum tubis muros Jerichonti- insurgit. Populoque posteriori, i d est gentili q u a s i
itos f u l m i n a v i t , idololntriae machinas et vitiorttm a tergo persequente malignorum exercitus c o n l e r i -
m u r o s diruens, ita tit tuba poptilus universus (se- t u r , e t rex eorum Zabultis gemino ligno suspendi-
cundum aliam translalionem) ulularet j u b i l o magno t u r a Jcsu, cum i n ligno crucis, quae gemiua f u t t ,
i n destrticiionein c i v i i a t i s , cum j a m universus m u n - juxla Apostolttm, de diabolo triumphavit, illura
dus praedicationi assenliat, idololatriam relinquendo, cruci afligens. Crux siqtiidein Christi ligno gemina
Beatus enim populus qui scit jubilationem (Psal. f t t i i ; e t ratione conslat d u p l i c i . Quia visibiliier
L X X X V U I ) . Quae est quidain concordiae e t unitatis F i l i u s Dei crucifixus est, i n v i s i b i l i l e r i n ea Zabulus
aflectus; q u i cum i n c i d i t i n duos vel tres, quaecun- aflixus. P r i m a , qua, j u x i a Petri vocem Christus c n t -
qtie p c i i e r i n t praestat illis Pater coeleslis. S i vero B cifixus est nobis relinquens exemplum (I Petr. n ) ;
f

tanta f u e r i t beatiludo, u t etiain populus concors secunda qua crnx illa de diabolo trophaeum f u i t .
maneat i n eodem sensu et sentenlia, j u b i l e t populus, Hanc duplicem crucis rationem Apostolus oslendit
e t prorsus ruet civilas m u n d i . Sed et unusquisque dicens : Mihi mundus crucifixut est f et ego mundo
debel hoc i n seipso complere. Habes i n te per fldem (Galat. v i ) . D u o s i b i contraria dicit c r u c i f i x a , s e j u -
Jestitn 1'ucem, sacerdos esi, nam genus regale sa- stum, et m i m d i i m pcccalorem. Mundo autem c r u c i -
cerdotium sanclunt. Fac t i b i ducliles tubas de S c r i - figimur, cum n i h i l i n nobis i n v e n i t ; mundus nobis,
p t u r i s (inde enim duciiles vocanltir) et cane i n ipsis, cum peccaianon recipimus.
i d est i n psalmis h y m n i s , et canticis s p i r i l u a l i b u s ;
T I T . I V . De allari ex lapidibus constructo et Deutero-
et si sic cecineris t u b i s , e t seplies arcain c i r c u m -
nomio in eis scripio.
t u l c r i s , i d est si legis mystica praecepta ab evange-
Post eversiouem H n i , aedificat Jcsus altare, j u x t a
iicis uon separaveris; s i etiam jtibilationis cousen- i l l u d quod fecit Moyses ex lapidibus (Josue vm), f

sunt exigas de temetipso, i d est si cogitalionum e t scilicet iniegris, qtiibus non est injeclum f e r r u m ,
seusuum t u o r u m popuJusqui intra te estconcordem qtiia post subversionem daemonum c l v i t i o r u m clfi-
i n bono p r o f e r a l vocein ; Jericho t i b i d e s l r u i t u r , ~ c i l u r ex multis iiUegris, quia sine v i t i o r u m c o r r u -
ntiimlno «IAAI Ma.tt.kM . . . -I ~ 21« ......wv ... .. .1! . . . . . . . . . . . . !«!.._.... . . I .1 -
mundus d e s t r u i l u r , u t n i b i l de iis quae niundi s u n l plione sttnt, quibtis con est injectum ferrum : i d est,
r c i i i i e a u t u r . Anaibema enim esse perbibetur cum qui jacula maligni ignita concupiscenliae non rece-
d i c i l t i r : Custodite vot ab anjithemate ne faciatit perunt, unuro altare, propler unanimatem, u u u m
castra filiorum lsrael anathema. Quod Joannes allare qttia i n eo qtiasi iu quodam a l l a r i oflertur h o -
Episiolae suae luba personat dicens : Nolite diligere locattstum, quantum ad cos qui se lotos mancipant
mundum nec ea quce in mundo sunt (1 Joan. u). divinis obsequiis, et sacrificium, qtiantum ad eos q u i
Qui enira ea quae m u n d i sunt in Ecclesiam p o r t a n l , licet adhuc i n saeculo utantttr licitis, tamen absti-
polluuut caslra Dei, e l v i n c i faciunt nb i n i m i c i s , n e n l ab i l l i c i l i s . Scripsitqtie super lapides allaris
dicenle Apostolo : Modicum fermentum totam mas- Deuteronomium, i d est sectindam legem. Si vis v i -
sam corrumpit (I Cor. v). Videninus quale sit f u r l u m dere quoroodo p r i m a lege i u f i r m a t a secundum s c r i -
analheinatis (Josue, vn). Lingtta [vulg. regula] bat Jesus, audi ipsum dicenlem : Dictum est anti-
aurea poelarum est Icclio, quae modtilaiis versibtts quis : iVon occides. Ego aulem dico vobi$ f quoniam
et praefulgido sermone deos deasque c o n i e x i l . L i n - omnis qui irascilur fralri suo, homicida cst. Dictum
gua aurea quam posuit i n laberuaculo suo et fdu ett antiquis : Non mcechaberit. Ego autem dico vo-
cenlos siclos argenti] puta [pura] d c x t r a l i a , hujus p bit f quod omnit qui viderit mulierem ad concupi$cen-
eloquenliae s u a v i t a l c i i i , ne inlroducas i n laberuacu- dam eam jam mcechalus est in corde suo. Dictum est
l u m cordis t u i . Lingua enim aurea ne eflicinris sicut antiquis ; Non perjurabis. Ego aulem dico f noliie
Basilides el Valenlinus, sed ncque puta dextralia, i d omnino jurare (Matth. v ) . Vidcs quomodo Jesr.s
est sola opera quibus n i l i i l miscetur d i v i n i i m , sed scribat secundam legem i u lapidibus, non i n Iapi-
t o l u m secundiiiit homiiieui geritur. Ileni propler pcc- deis, sed cordis i a b u l i s ; non a i r a m e n l o , sed s p i r i t u
c a l u m analheiiialis, i i qui habilabant Hai p l u i i m o s Dei v i v i .
ex Israel i n l e r e i n e r u n l . Sed adversus hunc veuiens T I T . V . De Chananrri triplici slalu.
Jesus Nave d i v i d i l populuin i n duas p a r t c s ; sic quod Quis ascendet anle nos contra Chanano?.um f eic.
p r i i u i s fugientibus e l post i n hostes medios resilien- (Judic. i.) T r i p a r l i l a i n v c n i l u r Cbanaiiaei n a r r a t i o .
tibus eos hiuc inde o c c i d i l , et regeni Hai gemiiio P r i m o i n E p h r c m sub t r i b u l o , donec veniens Pharao
ligno suspendit. Hai i n i e r p r e l a t u r chaos f quod est incederet civitatem et Chananaeum occideret, et i n
habitacultun dacinonuin; q u o r u i n rex Zabulus,^ a dotem daret filiae. Secundo, u b i Invahierunt filii
quibus (quoniani peccavimus) v i c l i ct p r o s i r a t i s u - Israel, feceruni Chanaiiaeos subdilos et servos, sed
m u s ; sed veniens noster Jesus populum duas in par- exierininaiioue non exterminaverunt. T e r t i o d i c i t u r
«37 MISCELLANEA, — L I B . I I I .
flliis E p h r e m , i n l e r quos p r i u s e r a n i tanluro sub A niones q u i j a m jttdicati sunt. I n vallem autem Jezrael
t r i b u t o , u t extcrmiuarent eos. Cbananseus igilur»
qui mobilis et inceriut i n t e r p r e t a t u r , caro nostra
est, semper nobiscum quautumcunque fruclificans.
E p h r e m enim fruclificatio i n t e r p r e t a l u r . Haec i g i l u r
movetur contra bonos fructificare incipientes, quia
oronis q u i pie vult vivere persecutiones et a carne
et a mundo et a diabolo patitttr (11 Tim. m ) , quia
caro pritno esl sub tributo l a n t u m , qnia m i n i s l e r i u m
quoddam agendi anima? t r i b u i t , e l nisi eam subji-
ciat, verendiim ne Pharao el c i v i t a l e m , i d est a n i -
n i a m , et Chananseum, i d est carnem, occidat, et
filiae suae, i d esl legi peccati i n doletn praescribal.
Secundo itaque invalescentcs filii Israel i l l u m ser-
vura et obedientem f a c i u n t , cum caro voluntati
animae servit e l obedit. L i c e l repugnet, quandiu p u -
gnat adversus s p i r i l u m , . exterminaliotie non exler-
m i n a t u r . S i autem t e r l i o ex praccepto Jesu, j u x t a
Aposlolum, morlificaraus membra nostra, fornica-
t i o n e m , i m m u n d i l i a m et caelera, u t j a m non r e s u r -
g a n l contra nos, m o r t c m Cbristi i n corpore noslro
circumferenles, e x t e r m i n a r i prorsus dicittir Chana-
naeus. Procurcmus itaque Chananaeum q u i noCiscum
est subjicere nobis, e l obedientem facere, e l eliam
e x l e r m i n a r e , quia, si negiigimtts, veniet Pharao ex
i E g y p l o , noslrtimque Iocum dabit filiae, legi scilicet
peccali. Absit ab Isracliiica t r i b u , t i t quam Deus
e d t i x i l ab iEgypto i i e r u m serviat Pharaoni, quem
submersit i n m a r i R u b r o ! Pnevaleamtis contra Cha-
nanaeum, ne si ipse i n v a l n e r i l , de Israelitis nos fa- Q gelii pacis, qtto omnes Deus siinul i n Christo p u r i -
ciat Chananaeos, sicut ille effectus est cui superalo
carnis illecebra d i c i l u r : Semen Cltanaam, ei non
Juda species decepil te (Dan. x i n ) . Sequiluf : Mate-
dictusque Cltnnaam puer.
T I T . V I . Judicem Ecclesim non semper gladio, id est
attsteritate. sed interdum parte aralri, id esl leni*
late, in subditos uti docere.
A o d , ambidextcr, n i h i l habens s i n i s t r u m , gladio
fcmore dextro accinctus, principem Moab occidit.
Saugar vero, fiiius A i i a t h et succedens, vomere ceu
stiva, id est, pcde a r a t r i inlerfecit allophylos (Ju-
dic. n i ) . Docet per hacc S c r i p t u r a , u t judex Eccle-
siae non sempcr proferat g l a d i u m , e l acuinine corre-
ctionis u l a t u r e l austerilate : sed aliquando a r a t r o ^ et tenlalionibtis cedunt, dcmissas
animae terrara sulcans, et clementi commonilione
rcscindens aptis eam suscipiendis seminibus parat.
Sa?pe euitn non minus agresti et simplici admo-
itilione de animis a u d i t o r u m vitia lanquam A I l o -
phyti depelluntur, quam acri corrcctione. Sed et
tti ipse auditor uiere hoc aratro, faclus agricoia luae
animae, ct cum ad i i l u d miseris inaitum, ne aspicias
retro.
T I T . V I I . De Madianitarum expugnatione el de vellere
Cedeonis et rore eju$, etc.
Madiauiia: ad expugnaiidiira Israel caslra poniiut
in valie Jczrael (Judic. v i ) . In valle quoniam ad eos
qni suiit i n montihus non attdent accedcre Madia-
niiae qtti i n l c r p r e l a u l u r exlra judicium, id esl, dae-
658
quae i n t e r p r e l a l u r semen Dei. Non enim sunt ausl
ire u b i sttnt f r u c t u s , setl l a n t u m semen, quo fructus
nondum ascendit. Contra eos Gedeon pugtiaiurus
post signum velleris compluti e l deinde areae Denm
c o n s u l u i l . Ros p r i i n t i m i n vellere, d i v i u u m esl ver-
bum i n Judaea, i n lege scilicet el prophelis; posi i n
area, i d est g e n t i l i t a i e , i n apostolis vidclicet et
Evangelio. Uude descendit ticut piuvia in vellut J u -
daeorum, et ticut slillicidia super lerram gentilium
(Psal. L X X I ) . Gedeon vellus expressit i n concham e l
replevit eam r o r e . Hic est Salvator q u i de vellcre
legis et propheiarum aquam verbi potiit i n p c l v i m ,
quasi rorem coeleslis gratiae, ut lavet pedes d i s c i -
p u l o r u m , unde d i c i t : Vos mundi estis propter vcr-
bum quod locutut sum vobis (Joan. x v ) . Sed et nos
si praebeamus Domino pedes uosiros, i d esl pedes
animae noslrae, paratus esl ipsos lavare gratia S p i -
r i t u s sancti, verbo doctrinae, et dicere : Lavi pcdcs
vestros, ut ei vos ita faciatis (Joan. x u t ) . Acc.pia-
mus vero aquam de fontibus Israel, et expriaientes
eam de vellere l i b r o r u m Regum, J u d i c u m , et caete-
r o r u m : m i l t a m u s eam in pelvim prius animae nostrae
concipiendo sensum i n c o r d e ; deinde acceplis pedi-
bus f r a t r u m n o s t r o r u m , i u quantum vaiemus, iave-
mus pedes a n i m a r u m e o r u m , D o m i n i complentes
mandatuin u l i n verbo doctrinae purgentur auditores
a sordibus p e c c a t o r u m ; et mundos habeattt pedes,
quibus recte i n g r e d i a n l u r ad praeparationem E v a n -
ficat per v c r b u m Dei. Nou abjiciamur de thalaino
spunsi pro sordidis i n d u m e n t i s ; sed caudidis vesti-
bus, lolis pedibtis et inuudo corde recumbamus i n
convivio sponsi nostri Jesu C h r i s t i . Cui est honor
et gloria i n saecula saeculorum. A m e n .
TIT. V U I . De trecentis qui bibentes aquam flu-
viatem non curvaverunt genua.
Post acceptutn signttm, i n quibtis v i c e r i t Gedeon
nosler videamus. I n i l l i s enim v i c i t qtii dticti ad
aquam p r o b a n l u r , q u i uon curvant genua ut b i b a n i ,
sed l a m b u n l manu vel lingtta (Judic. v n ) . Nam q u i
venientes ad aquam baptismi vel pceniteutiae p r o c i -
dunt i n t e r r a t n , terratti rcqtiireitdo, flectunl gentia
habenles affec-
tiones et solula genua et non rectttra facieittes gres-
sum in semitis suis, ab bac pugna repeiluntur et
v i c l o r i a . Qui v e r o stant et i t c r u m , j u x t a c o m m o u i -
tionem Aposloli, non haerent iugo servitutis, sed
aquam manti et litigua l a m b u n i , i d esl sictit milites
C h r i s t i , vcrbo operantiir e l m a m i , quod d i c u u t o p e r e
adimpleiiies. Ex hoc sicut canis, q u i ainorem do-
i n i n i sui ust|tte ad niortem servat, nttilis refectus
i u j u r i i s . Laternis et lampadihus ac buccinis bostes
v i n c t t n i . Claris siquidein o p e r i b u s c t verbis i d pera-
gendtint. Et similituilo hostittm s t i m i t u r a s i m i l i t u -
diue locustaruin. Locustis c n i m da.-monum compa-
r a t u r m t i l t i t u d o , quibus nec i n coelo ncc i n t o r t a
sedes est.
659 APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. 640

T I T . I X . De septemplici leprq superbias humance. A l u s ; si paupertaicm d i l i g i s , s i i n t e r p a u p e r e j e x l r e m i -

Eliseus Naaman leprosum sepiies i n Jordane tatem d i l i g i s , si monasterii subdiius es d i c i p l i n i s , s i
mergi pnecepit (/ V Reg. v ) . Septempliciter e n i m minorem i b i praeesse tuleris, si falsos fratres aequani-
occupM nos lepra superbiae: i n proprielale posses- m i t e r pateris, si mansueludine vincas cum j u d i c a r i s 9

sionuin. i u gloria v e s i i u m , i n volupiate corporum, si c h a r i t a t e m rependas a quibus jusie pateris. Hoe

i u ore dopliciier, i n cordc dupliciter. A prima i g i i u r est secundum baptismum i n quo i m p l e l u r veritate
qna divites esse volumus i n hoc saeculo mundatur quod i n unico fitspeeie, quod m o r l e m C h r i s t i i l e r a i ,
i n p r i m o descensu Jordanis, q u i descensus i n t e r - sed inortificalioiiem et sepiilturam c r i m i n u m i n -
p r e t a l u r . In descensione enim C h r i s t i , i d est i n s i a u r a l . Qui i n hoc l a v a l u r , mtindatur, u l sit cor et
humilitate couversationis ejus, qua cuin csset dives caro ejus sicut pueri habens intus innocentiam
factus est pauper, si quis mersus v i d e r i t quod i l l e mentis, et foris p u r i t a t e m in m e m b r i s .
uon babuit ubi caput r c c l i n a r e i , quando quaereret
divitias saeculi hujus. A secunda lepra quae est ve- T I T . X I . De ojgroiutione Ezechue regis et ejns cura-
tione morali.
s t i u m , i n qua onuiem pomposam saeculi vanitatem
i n t e l l i g i m u s , i n Jordanis emersionem m u n d a i K i r , u b i i E g r o t a v i t Ezechiat usque ad mortem 9 etc (l$m\
Inveniinus C h r i s t u m vilibus pannis i n v o l u l u m , fac- D
x x x v m ) . i E g r o t a t Exechias, d u m q u i l i b e l peccaL A d
t u m opprobriura h o m i m i m e l abjectionem plebis. eum i n t r a t p r o p h e l a e t d i c i t : Morierit tu et non vivet 9

A tertia quae cst corporis lepra, m u n d a m u r i n ipso dispone domui tuce (Ezech. x v i u ) , c u i n sermo i u l r a n s

Jordane, si bene cogitanles Dominicara passiouein, ad mentem peccanlis a i t : Anima quce peccaverit,

erubescimus sequi corporis voluplatem. A dtiplici ipsa morietur (Ibid.). Omnit arbor quce non fecerit

lepra oris, quae esl q u a r l a et q u i i i t a , quae i n advcr- fructum bonum excidelur, etc. (Matth. m ) . E l ideo

sis m u r m u r i s verbum lanquara leprae sanicro edu- dispone domui tuce , i d est ordina conscienliam

cimtis, et in prosperis jaclantiae m a l u m , lanquara t u a m . His coinpunctus ad parietem faciem vertit,

alterius leprae putredinetn contrahimus, i u Jordane quando m u r u m peccalortim, q u i s l r u i l u r , ctim pec-

m c r s i m u n d a m u r , cuin i l l u m attendimus q u i c u m cata peccato a d d u n t u r , quiqtie i n t e r peccatorem e t

tcxquam ovi$ ad occisionem duceretur non aperuit ot Deum separat; prae oculis p o n i l ; quem pritts quasi

tuum (Ita. L I I I ) . E t i m i t a i n u r eum q u i non quaere^ a tergo, cum ea non cttraret, habuerat ; e l i l l u m

bat gloriam suam iJoan. v m ) . Unde et daemonibus diruendum t e n t a l , qttod fletibus quasi t o t i c l i b u s

imperabal ne ipstim F i l i u m Dei vocarenl (Matth. p u l s a l . Sicut negiigenti m o r i e m intentaverat, i l a

V!i<). I n corde quoque duplex est lepra, propria Q idem propbeta vitam p r o t n i t l i t cum ait : Quicunque

scllicet voluntas quae nec Dei voluntatem nec peccator ingemuerit, omnium iniquitatum ejut non

p r o x i m i sequiltir u i i l i t a l e m . Eaque t r i p l i c i l e r peccat, recordabor (Euch. x x x m ) . E t : Nolo mortem pec-

volens scilicet Detim vcl non posse, vel nolle, vei catori$ ted ul magis convertatur et vival (Ezech. x v m ) .
9

uescire peccata sua pttnire, et ita v u l l Dettm non Nsn qtialemcunque v i t a m , sed quindecim a n n o r u m .

esse, c u m eum v u i t aut impoientem esse, aut i n - Quindenarius i n se couiinet septenarium , q u i p r o -

juslum, aut insipientem. A b hac immundissima pter S p i r i t u m septifonnein sacratus est numerus, et

lepr» levamur loti i n Jordane, c u m eum i m i t a m u r octonarium q u i post resurrectionem f u t u r a m f l g u r a t

q u i non v e n i l facere v o l u n t a t e m p r o p r i a m , sed ejtts qttielem. Hanc vitam p r o m i t t i l propheta, dum inte-

qtii eum miserat Patris, nec suum p r o p r i u m c o n - r i m perfeclam j t i s t i t i a m per septiformera S p i r i t u m

s i l i u m , quo obstinatus a l i o r u m non acquiescit con- i n futuro plenariam corporis et animae reparaiio-

silio, u n i t a l e m d i v i d i l , pacem scindit c h a r i l a t i s nem conversis S c r i p t t i r a p r o p o u i t . Ttinc qtiia i n

expers est. Hac lepra suflusus horao iavetur i n J o r - signutn per decem lineas sol r c v e r t i t u r , q u i per

dane, attendens quomodo inagui consilii Angelus observatiotiem decem mandatornm Deus recupe-

c o n s i l i u m , quo i n medio d o c t o r u m eos a u d i r e et r a t t t r , cujus u m b r a m quasi tot lineis acceperat q u o t

i.iterrogare elegerat, consilio m a t r i s et patris D oeccatorum lenebris mandata violaverat. A d nos
caeterorumque parentum subditus illis poslposuit ergo c u m aegrolamus i n t r e t propheta, verhisque
(Luc. u). ipsius compuncli converlamus faciem nientis ad
T I T . X . De tepiemplici humililate Christi. parieiein peccalortim n o s t r o r u m , ac i l l u m j u x t a
I n Jordanc, i d csl i n descensu h u m i l i l a t i s Christi prophetam qtti ait : Fode panetem et vide abomina-
q u i sepiemplicis v i r l u t i s est, seplies si lavaberis, tionem (Ezech. v m ) , lacrymis perforemtts dicentes :
nitindabcris. P i i m a v i r l u s f u i t quod dives pauper Jjavabo per singnlas uocles tectum meum (Psal. vi).
f a c t u s e s t ; secunda, quod pauperlali c x l r e m i l a i e m Quasi d i c a l : Destruam per singuios iapides p a r i e -
adjecit i n praesepio p o s i t u s ; t e r l i a , quod m a t r i e r a l tetn metim. IIoc aulem per h u n i i i i t n l e m qttam D C J S
s u b d i t u s ; quarta quod servt manibus bodie incii- i n poenilentia maxime r e q u i r i t debet fieri. Disputat
navit c a p o t ; quinta quod discipulum f u r c m et p r o - enim Saloinon a cedro quae esl i n L i b a n o usqtie ad
d i i o r e m p e r t u l i l ; sexta, quod l a m manstielus ante h y s s o p u m q i i i n a s c i t u r i n pariete(/// Reg.iv).Cedrus,
i n i q u u m judicein s t e t i t ; septima qtiod pro perse- qui i m p u t r i b i l i s est et caclcris fere arboribtis p r o -
quentibus se o r a v i t . I n hoc Jordane seplies lavaris c e r i o r , juslus e s t q u i nec bic per v i t i a , n e c i n f u t u r o
quasiquibusdam vcstigiis, licetlonge giganlcm sccu- computrescit per l o r m e n l a , et qni ad ccclum e x -
€11 MISCELLANEA. — L I B . III 641
tenstis dicere polcsl : Nostra conversalio in ca?tis est A Jacob i g i t u r qtiater hictaius qtiaterqtie i n Ittcta
(Philipp. m ) . ilyssopns herba h u m i l i s qttae purgnt vinccns hominem v i r i u t i b u s foriem s i g n i f l c a t ,
et iitmorem deponit, buiuilitatein s i g n i i i c a t ; quae qui qualuor genera leulationum exsuperat. Ilaec
v i t i a p u r g a l , superbiani a b j i c i t . Salomon igilur sunt vires leonum in tribulationihus : vcnena
nosier a cedro ttsqtie ad byssopum qui nascilur i u draconuin in hapresibus, leporina suavitas i n carnis
pariele disputal, quia sermo Dei ab innocentia j t i - motibus, vulpina dolosilas i n falsis f r a t r i b u s . Lnpis
stitiaque, adpoenitentis usqne p e r l i n g i l b u n i i i i i a l e m ; ereclus, Christtis eslde monle sine manibus excisus,
quae nascitur i n peccalorum constipalione. Poeni- in monlem exscresceus iiingutim (Dan. n), mirahilis
i c n l i a u t e m qtii non nisi Deo confortante convale- factus medius lnpis iuter tilrumque parietem. Huic
scit, regis nomen est Ezechiap, q u i i n t e r p r e l a t u r i n s e r i l u r titulus E m , ma, nu, et i u qtiatuor angttlis :
confortavit Dominut. quod interpretatur nobiscum Deus. Qnia quaiuor
T I T . X I I . De missione ad Sehon, id esl diabolum, et modis nobiscum est Deus, per praesentiam majesta-
qui sint fitii ejus, et quce sit via regia ptr quam tis, per parlicipalionem humanitatis, per viuculuiti
nobis transeundum est. charitatis, per palrocitiium v e r i l a l i s . I n primo co-
Mititpopuiut ad Sthon regem Amorrhceorum dicens: gnoscit mala nostra, i n secundo experlus esl ea, i t i
Obsecro ut transire mihi iiceat per terram luam, etc. & lertio compatilur confratribus, i n quarto aufert ea :
(Num. x x ) . Sebon interprelatur tentatio, et ideo d i a - et est Emmanuel, nobisctim Detis. Et ut scires quis
bolum significal, qui quolidie nos teniat. Rex a u - Deus d i x e r i t in secuuda quadratura per qualttor
l e m d i c i t u r , quia ipse rex est super omnes filios I U - dictiones i n quatuor angulis dispostiit, Deus admira-
perbice (Job x u ) . Quid e n i m prodcst dicere quod bilis, consiliarius f fortis f quia quaiuor s u n l quibus
C b r i s t u s est princeps nosler, si rebus e l opcribus operalur Deus i n n o b i s : Jitslilia i n gloriosa hono*
a r g u a m u r q u o d diabolusprincipatiimltabet i n nobis? rtim r e t r i b u t i o n e , itt eo quod Deus d i c i l t t r ; poientia
A n non palam est sub qtto principe agat a v a r u s , i n aelerna malorum damiialione, in eo quod a d m i -
imptidicus etc. I n quo Christus principatum gerit, r a b i l i s ; sapientia i n iniegra r e r u m cogniiione, i u eo
v i t i a non habent l o c u m . Nos ilaque sumus q u i ad quod d i c i t u r consiliarius; patienlia i n necessaria m a -
istum regem m i t t i m u s , u t per l e r r a m ejus transea- l o r u m persecutione, i n eo quod d i c i t u r f o r t i s . De
mus ad l e r r a m sanctam. Recordelur tintisquisque p r i m o d i c i t u r : Justus Dominus et justitias dilexit
nostrum cum p r i m u i n venit ad aquas b a p l i s m i , et (Psal. x ) , bonos remunerando; de secundo : Magnus
poslea ad professionem
ecclesiaslicam quomodo Dominus et magna virtus ejus (Psal. CXLVI), malos
b;nc omuia fecerimus, et denuutiaverimus, diabolo _ ptiniendo; de t e r t i o : Cui omne cor patel, ct om-
nos m o r a m non facturos ip terra ejus, nec dcclina- nis votunlas loquitur, o m n i revelnla c o g i a l i o n e ;
turos i n vineam vel agrtim ipsius, id est nequc ad de q u a r l o : Sicut ovis ad occisionem ductus est (Isa.
sensus diabolicos neque ad opera ejus, non aquam L I U ) , inobjecla contradictione. Sed l c e t in secundo
bibere de lacu ipsius, i d est diabolicum sapere, sed diflinitionem posueri', quia sine iiomiue rerunt co-
de foniibus Israel. Ct transituros via regia, i d est g n i l i o p c r i l , i n t c r t i o ialere t i t t i l n m i n s c r i p s i l : IIiaf

omnibus pompis ejus, abrenuntiando pcr i l l a m viam he, vau, het quod est tetragrammaloii, quia qtiatuor
f

regiam incessuros quae a i t : Ego sum via et veritat sunt quadrantes V e r b i , id cst p r x d i c a l i o n i s L o m i u i
et vita (Joan. x i v ) . Undc boc magis i n c i l a t regem, qtiod Salvatoris n o s l r i . P r i m u s , quia corde debemtis cre-
d i x i m u s nos cum eo nolle m o r a r i . Unde sequitur. d e r e ; secundus, quia qtiod credimus confiteri debe-
Qui statim contra Israet congregat exercitum suum, mus o r e ; l e r i i u s , qttia qtiod confitemtir, implere
i d est o n i i i i u m v i l i o r u m spiritus. Sed quid fecit bemus opere; q u a r t i t s , qttia quod implevcrimtis,
lsraci : Venit in Lasa (Saar). Lasa i n l e r p r e l a l i i r non cessemus edoccre. Esl i g i t u r p r i m u s i n corde
mandati adimpletio. Si venimus ttos ad isluni loctitn pcr coiiceptioncm, secundus i n o r e , per confessio-
u t impleamus mandata , e i i a m si cum o m n i e x e r c i l u neiti, l e r l i u s i n opere,per exhibflionem , quartus i n
veniat conlra nos Sehon, si omnes suos el dsemones jy doclriua per pr&dicalionem. P r i m u s j u s t i f i c a l , qnia
et homines adversttm nos e x e r c i t e t , superainus corde creditur ad justitiam (Rom. i v ) ; secttndus sa-
e u m , et otttnes v i n t t i e s ipsius calcamus , jtixta lulem prseslat, quia ore confessio fitad salulem(ibi i. ;
i l l u d : Ecce dedit vobis polestatem catcandi super terlius aeiernilatem d o n a l , qttia bonuin opus cnelitni
scorpiones, et snper omnem virtulem inimici; et r c s c i a l ; quarlus gloriose c o r o n a t , qttia doctr na
nihit vtbit nocebit (Luc. x). i t i c r i l u m accutnulat. Quario titulus i u s c r i b i l u r per
quatuor uoiiiina : Deus, s p i r i l u s , caro, inundtis, quia
T I T . X I I I . De qnadruplici lucta et supplantatione
Jucob. hi quatuor vicissitudine quadatn i n se m u i u o debi-

Jacob erexil lapidem in lilutum (Cen. xxvui). tores i u v e n i u i i l u r . Deus debet s p i r i l u i , ut cuni et

Quatcr luctatus est Jacob : Cum fratre adhttc i a coguiiione verilalis i l l u m i n e t , e l amore v i r t u i i s i n -

tttero , i n adolescentia cum eodem i n tlomo, i u
Mesopolamia cum Laban socero stio, et ad u l i i m u m
cuin augclo in Belhel. Primo supplniitalionis exer-
eitio, secundo supplaiilaliouis consilio, l c r l i o , COII-
tciilionis j u r g i o , qtiario nocliirnx* visiuiiis soniuo.
flainmel. S p i r i l u s debet Dco i n iis omnibus qtiae
agenda sunt ab ipso e r u d i r i , e l secundum ipsum quae
poiesl operari. S p i r i l u s vero debet carni u l eant a
malis cohibeal, et iu bouis agendis exerceat. Caro
debel s p i r i t u i i n bouo agendo i n i u i s t c r i u i n , et i a
1545 APPENDIX AD IIUGONIS OPERA DOGMATICA. «U

cwmmodoagendo, appeiendo m o d u n i . Caro quoque A E l alibi : Canlaie Domino canlicum novum (Psal
debet inundo quod necessitaiis est ab eo s u m e r e , x c v n ) . U t innovari et canticum novum cantare valea-

quod v i r i u t i s cst cxcrcere. Mundus debet c a r n i i n mtts neccsse est u t d u p l i c i circtimcisioue m u n i a m u r ,

nccessilate s u b s i d i u m , i n excrcilatione incitanien- sicut de populo antiquo legitur quod bis f u e r i l c i r -
tum. cumcisus. Circumcidamur duplici circumcisione

T I T . X I V . De allari a?neo el oblatis super ip$um. carnis et mentis, sicut d i c i t Aposlolus : Providentes

Sub altari ceneo e$l fovea habens ignem perpeluum: bona non solum coram Deo, sed etiam coram homini-

antequod immolantur carnes animalium (Levil. xvi). bus (Rom. x u ) . Circumcisio carnis i n ' r i b u s c o n s i s l i t ,

A l l a r c , ohedientia; aeneum, quia ea adeo est f o r i i s , h a b i t u , actione et sermone. E t quia ista tria i n ex-

u t neque mors, nec vita ab ca s e p a r e i ; sub quo est lerioribtis perpeuduiilur, ad carnis circumcisionem

fovea h u m i l i l a l i s habens ignem charitatis, ante quod perlinere d k u n l u r . Caveamus i n h a b i l u esse uota-
i m m o l a n t u r l a u r u s , aries, tuedus: taurus superbiens. biles, in actionc reprehensibiles, i n sermone con-
aries lasciviens, ha?dtis fetens. I n tauro superbia, in templibilcs. Quod e r i t , si iiniimquodque islortim t r -
ariete i r a , in haedo l u x u r i a . A n t e hoc altare t a t i - plici qualilale f o r m a b i t u r : A c t i o p t i r i l a t e , pietate
r u m i i n m o l a m u s , cuin per h u m i l i l a l e i n superbiam ^ pudicilia. Debet a-Uio esse pura u l iminditiam e x h i -
doinamtis : quod neccssario fit i n anima antequain beat; pia, u t misericordiam redoleat; pudica, ut nec
perfecta insit o b e d i e n t i a ; arietem et haedum, c u m Deum uec p r o x i i n u m hudat. Seriuo autcm debei
per p a i i c u l i a m i r a m rcfrenamtis, e l per castiialem o r u a r i v c r i l a t e , t t l i l i l a t e , h u m i l i l a t e . Verilate sine
l i i x u r i a m r d s l r i n g i m t i s . Et baec fiunt itt a n i i n a , a n - fuco simulalionis, et admisiioue f a l s i l a l i s ; t i t i l i l a t e ,
teqiiam perfecla i n s i l obedieutia. ut audiiores aedificet; h t i m i i i t a t e , t i l venuslate r h c -
T I T . X V . Quod sacerdotum Domini par$ $it Domi- t o i i c i ornalus n o n turgescal. Si i u liunc modum o r -
nus; sacerdotum Pharaoni$, lerrena possessio. nati fuerimtts, nec in h a b i t u , ncc i n s e n n o n e , nec
SacerdotibusPharaonis (erra r c l i n q u i l u r a Joseph, i n actioue nolabilcs erimus. Ecce qtiomodo c i r c u m -
Dominus autem suis non c o n c e d i t , sed aufert, d i - cisio caruis debeat fieri, e l in quibiis partibus s u b -
c e n s : Ego snm pars vestra (Gen. X L V I I ) . Obscrvate sislat. Ciictimcisio auiem menlis i u tribus <:onsisiit:
vos, Domini sacerdotes, et videte, quia q u i habent Cogilatione, afieclione, inlentione. Cogitalio i n meroo-
potcslatem i n t e r r a , ct lerrenis aclibus e l cultibus r i a tanquain i u a r c a v e r s a t u r ; ineinoria enim arca est
studenl, non D o m i n i , sed Pharaonis sacerdoles v i - qua servare debemus quae proinpla babere volumtts.
dentur. Feslinale transire a sacerdotibus Pharaonis Ejus autem tninistra est cogilatio, quae i n d u c i l quae-
ad sacerdotes D o m i i t i , qtiibus non terra D o m i n i , sed ^ cunque in eam inducuntur,eteducitqtiaecunque edu
ipse Dominus p o r t i o est. Conveniat conscienliam c u n t u r . Si qttid a u l c m i n d u c a l u r i n h o n e s l u m , s u r -
suam, et iuterna ralione se d i s c u t i a t , an D e o , an gat recordaiio nostrae professionis, e l revocemus ad
Pharaoni deserviat: Cui servire est daemonibtis inemoriam quod cierici s u m u s , id est promissorea
subdilum csse, et v i t i i s ct desideriis carnalibus. caslitatis, cultorcs justiiiae i n n u i n e r u m levitarutn
T I T . X V I . De vesle non mulanda, et moribus non assumpti, ut Deo grata ofleramus sacrificia. Si haec
$imulandi$ per hypocrisim.
sacrificia o b l i i l e r i i n u s , quidquid i n o r d i n a l u n i cogi-
Non induetur vir vesle feminea nec femina viriti quia
y t
tatio i u d u x c r i i , repellctur. Iteiu s i afleciio velit a l i -
talts abominabili$ est apud Deum (Num. xvm; Deut.
quid tttrpe i i n m i l t e r e conlra honestalem, occurrat
x x n ) , i n qtio non veslis mtitatio, sed v i n u t i s simula- mcmoria ccclcstis patrias, u b i vita sine m o r t e , l u x
l i o hominem facit abominabilem. Hypocriia e n i m se
sine nubc, dies sinc nocte, pax sine fine; ubi lauda-
j t i s l u m fingens, cum fil viribu? et voluptalibus i e -
bilis iiumerus angcloruin, cborus apostolorum, exer-
m i n a , vcsle i u d u i t u r v i r i l i ; foris ovis intus tiipns,
ciltts m a r l y r u m , ccetus coufcssoriim et v i r g i n u m .
v i r quoque sanclus, si eam m o l l i l i a m qttae intus non
I t e m si i i i l e n l i o aliquid conlra r a l i o n e m m o l i t u r i n -
esl foris oslendit, femineo u t i t u r indumento.
ducerc ut Deus excludatur, diabolus i n d u c a l u r , oc-
T I T . X V I I . Teslimonia tria sanctorum in confirmalio- D c u r r a t nobis l i m o r gehennalis s u p p i i c i i , reducalur
nem fidei Chrislianoe.
ad mentoriatn t i m o r ille ignis inexslinguibiiis, ubi f a -
a

Teslimonia tua credibiiia facta sunt nimis (P$at. ines c o u i i n u a , siiis iiunquain repellenda, frigoris
x c n ) , scilicet i n m a r i y r i b u s . T r i a s u n l i n quibus c t acstus inlolerabilis c r u c i a l u s , et i n n u m c r a ver-
sancli p l u r i m u m c o n t u l e r i i n t Christianae r e l i g i o n i , m i u m miberia, tenebrarmn h o r r o r , dentium s t r i d o r .
d o c u m e n l t i m , t e s t i m o n i n m , e x e m p i t i i n : documenlum et sempitcrnus h o r r o r inhabilans. P r i m a ergo cogi -
praedicationis, t e s t i m o n i u m confessionis, exemplum tanda, media compiectenda, u l l i m a sunt fttgienda, t i l
passionis. Quia t r i a maxime exigttntur, fides', spes, sit cogitalio munda, aflectio saucta, inlentio p u r a . Ila
charitas dociimentum praedicationis p l u r i m t i m con- circitmcidi debeinus earne et ineute; ct si i l a c i r c u t u -
l u l i t ad fidem aedificandam; tcstimonium confessio- cisi fiicri:nus el i n u o v a t i , poteriuius exsultare ct can-
n i s , ad spem e r i g e n d a m ; exetnplum passionis, ad t a r e c a n t i c u m n o v u m q u o d ueinonovit, nisi q u i cautat.
charitatem excitandam
T I T . X I X . De Zipltceis David Sauti prodere conan-
T I T . X V I I I . De dvplici tircumcisione necessaria iis tibtts, sicut etectos morli conalur diabolus.
qui canticum novum Domino cantare volunl. (ntcr Z i p h a o s i a i i l a t D a v i d , a qtiihus p r o d i t u r
I i n m i s i t i n o$ meum canlhum novum (Psal. xxxix). S a u l i ; scd Saul i n manus David fugientis i n spclun-
6*3 WSCELLANCA. — LIB. I I I . 646

c a m I r a d i l u r (/ Reg. x x i u ; x x i v ) . Ziphaei , qui fto- A amor saeculi, secttndam amor s u i , t e r t t a m praa-

r € u ( « i t i i e r p r e i a n l u r , ilios q u i hodie florent et cras s u m p t i o , q n a r l a m c l a l i o . Unusqtiisque habet se-
i u clihanum m i l t e n t u r signiflcant. Inler illos latet c u r i m et asciam. Araor saeeuli venit cum s e c u r i ,
D a v i d ; sancli mundo m o r l u i , q u o r u m v i l a abscon- libertate scilicet peccandi, et ascia adulaiionis.
diia est i n g l o r i a . Saul est mors per quam diabolus Tuirc pcenilenlia f r a n g i t t t r , compunctio o c c i d i l u r ,
significatur, cui a Ziphaeisproduntur s a n c t i , d u m niandatoriim cuslodia aufertur. D i c i l e n i r a : In for-
eos laborant trahere i n regnum m o r l i s , qtti potius titudine mea feci; et in sapientia intetlexi. Nescio
dura i n speluncam, i d est corpora s a n c t o r u m , tur,- Dominum ; et Israel non dimittam (Exod. v). Amor
pitudinis suas v u l t suggesliones i m m i t t e r e , t r a d i t u r aulem sui accedit ctim s e c u r i , i d est pelulanlia
iai tttanus s a t i c l o r u i n , d u m ab eis sua tentalione s t i - c a r u i s , et ascia ambilionis. Proh dolor ! Dissipatttr
pcraiur. jcjunium, conculcaliir c o n i i n e n t i a , et s i l e n l i u m
p e r i m i l u r , et omne p c r i t religionis exercilitim.
T I T . X X . De obsidione et expugnalione quadruplici
Jerusulem moraliter. Dicit enira: Omnia ad usum creata sunt. Coronemus
Pesuerunl signa sua f signa, etc. (Psal. LXXIII). nos rosis antequam marcescant; non nos prcetereat
Omnesqui pie volunt vivere in ChristoJesu persecutio- flos temporis. Comedamus el bibamus : cras morie-
nem paliuntur (II Tim. m ) . I l i n c Jerusaleun civitas 6 mur (Sap. n ) . A t praesuraptio portara constantiae
plena populo, domina g e n l i u m , princeps p r o v m c i a - aggredilttr cttm securi jactantiae et ascia ineptae
r u m , sedel sola vidua stib t r i b u t o . P r i m o ab Assy- laetitiae. Tunc p e r i l ccelestium cliarismatum decor
r u 6 , secundo a Chaldaeis, tertio ab A u t i o c h o , quarto scrmo sapienliae, sal doclrinae et divinae revelalio-
expugnala a Roinanis. Jeritsalem quadrifariam n i s , et hujusmodi bonor. E l a l i o tandem ad p u r i -
babet stguificaiiotiem. P r i m a , civitas ista l e r r e n a ; talis portain expugnandain a c c e d i t , cum sccuri
secuuda, Ecclesia Caiholica. T c r l i a , fldeiis a u i m a ; pnestimpluosce indignationis, et ascia glorke inanis.
q u a r t a , quae sursum csl mater uoslra. Tcrrenaui H e u ! statim destruitur menlis purilas, paradisi
impugnant praefati homines. Secundam idololatrae et calcantur f e r c u l a , sponsi e l sponsx disjunguniur
falsi C b r i s t i a n i . T e r t i a m v i t i a , pcccala, daeinones. oscula, et omniura gaudiorum d i s r u m p u n t u r cousi-
Hujus v i i i i s exposito, peccalis conculcatae, daemoui- l i a . Tunc d e s i r u i l u r dilectio et auferlur conlem*
bus oppressae, obsidionem propbeta deplorat d i c e n s : p l a l i o , ut vere de his dicat propbela : Defixas sunt
Posuerunt signa specialiier Assyrius, Cbaldaeus, A n * in terra porta? ejus : perdidit et conlrivil vectes ejus
tiochus, Romanus. Assyrius i n l e r p r e l a t u r d t r i g r m , et omnia diripuil (Thren. u ) . Servite f fratres, Domino
i n quo superbia n o l a l u r . Hic ponit duo signa a r r o - ^ in timore et exsuttale ei cum tremore (Psal.w).
t Quia
gantiam et praesumptionem. Chaldeus ferox, i n qtto si g l o r i a m i n i contra Deum de consilii c l a r i l ate,
JnobedieuUa; et hic dno, /actaMiam et i m p a l i e n - ipse est q u i adducit consiliarios in s l u l l u m fiiiem ;
Iram. Antiochus contrarius pudicili<e i n qtto fornica- si de j u d i c i i potestate, sequilur in s t t i p o r e m ; si de
tio s i g n a l u r ; et hic duo, crapulam et ebrietatem. culmine sanctilatis, ducit sacerdotes inglorios; si
Romanus elalionis sapor, qui esl avaritia, hic est de nitore cloqucnliae, doctrinain semim est aufe-
tanquam singtilaris f e r u s , q u i ut orania depascat, rens. De his dicit per Amos p r o p h e l a m : Non erit
quinque signa p o n i t ; r a p i u a m , simoniara, a m b i l i o - fuga eis (Amos. i x ) , quoniam non est qui se abscon-
n e m , libertaiem culpae, desperalionem veniae. H i dat a calore ejus (Psal. xviu). Vereamiui opera
i g i i u r spiritus v i t i o r u m , principes tenebraruin c i r - vestra, scienles quia nullalcnus parcet d e l i n q u e n i i .
cutndant Jcrusalem, i d est anitnara, ponunt vexilla Minislraie in fide veslra v i r t u l c m , i n v i r l t i i e scicn-
pratdicla, portas custodiunt. t i a m , i n scieniia p a t i e n t i a m , i n patientia frater-
nitatis ainorem.
T I T . X X I . De perfecta civitate et ei necessariis.
Exciderunt januas ejus in securi; et ascia deje- TIT. XXIL De mutliplici visione.
cerunt eam (Psal. LXXIII). Supra dc obsidione; hic
Vidi Dominum scdentem super sotium excel-
a g i l u r de ipsius civitatis subversione : Q u a t u o r s i m t D sum et elevalum elc. (Isa. v i ) . Tres sunt visio-
ad perfectae civitatis situm p e r t i n e n t i a . P r i m a sttnl nes: Priiua a creatura m u n d i , ne qua A p o s l o l u s :
ad sanitatem, secunda ad flrmitatem, l e r t i a ad de- Invisibilia Dei a crealura mundi etc. (Rom. i). Se-
e o r c m , quarta ad necessilatem. Sic eliam ad s i - cunda a puriiale lidei, de qua idem: Videmus nunc
t a m anitnae ad sanitalem suut inandata vilae; ad per speculum, elc. (/ Cor. x x i u ) . Tertia a claritate Dei
fcVmilatem, exercitia disciplinae; ad decorem , cha- et sponsi, de qua i d e m : Tunc autem facie ad faciem
rismata gratiae , ad necessilalem, cousilia gloriae. (ibid.). A l i i e r prima visioest revelalio cuni m a l c r i a
Hujus c i v i t a t i s prima janua seu porta est poenilen- et forma, et fit sub specic angeli sanctis P a l r i b u s ;
tia , ejus j a n i t o r compunclio. In hac porta servan- secttnda est inspiralio sine maleria, sed cum f o n n a ,
tur mandata. Secunda porta obedientia, janitor et fit sttavitate unguenti sanctis m e n t i b u s ; l c r t i a t

carnis morlificatio ; bic i n v e n i u n t u r exercitia d i s -
eiplinae. T e r l i a janua constantia, j a n i l o r devotio ;
i b i sunt charismaia gratiac. Quarta p u r i t a t i s e m i -
neittia , j a n i t o r gatidii coeleslis r e c o r d a l i o ; hic ser-
vat consilia gloria;. P i iinatn i g i t u r portain oppugnat
etnissio sine materia et forraa, e l fit ctim menlis
excessu i n sponsi amplexibus. In priiua visione a n i -
ma fit sotium, e l excedit statum m u n d i ; i n secun-
da excelsum, et exccdit aflcclum suum e l volttnta-
tcm i n t c r i o n t m i n contemptu s u i ; i n t e r t i a e l e v a l u m .
547 APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGIf A T I C A . *4S
e i excedil oftjciuui angeli e l iiilellectu.u crealurae , A Ephraim fructificntio Elcaua Dei possessio d i c i i u r .
9

ei possibilitatein naturae i n atnplexu spousi. Qui etiiin unus est, uon est dc inflmis sed de monte
f m g i f e r o ; et est possessio Dei, non daemonis. Quem
T I T . X X I I I . De tribus hostibus, et de tribus apud
Sulomonem diflicilibus. siquidetn possidenl daemones, non est uuus, sc*l
Eduxi te de ierra jEggpti. etc. (Mich. vi). Egre- n m l t i ; s i c u t e t ipsi d i c u n t , i n eo quem posside-
dienles de iEgyplo Deus a tribus gcneribus bostiuin b a n i , quod iegio ei nomen est \Marc. v ) . Hie unus
l i b e r a v i t ; I n iEgypto ab iEgyptiis iiisequeiilibus, i n habet duas uxores (ibid.) Annam prius ste-
mcdio ab Amalecitis , i n ingressu terrae p r o m i s s i o - rilem, post babentein talem fllium , qui as-
nis ab Amorrhaeis occurrentibus. Sunt i g i t u r gcnera sistatDeo, Saniuelem; et Phenennam multos filios
Itostium t r i a , a lergo , a I a l e r e , a facie. P r i m i i n habenteni. Anua gratia, Phenuena conversio inter-
conversione; secundi in conversatione, quasi i n pretaltir. Unusquisque q u i v u l t esse possessio Dei,
m c t l i o ; t e r l i i i n solutione carnis et animae, et ita istas duas neccsse esl s bi jtingat uxores. Primam
i n line. Haec sunt illa tria difficilia apud Salomonem. per fidemsibi gratia jtingat quia s i c t t t d i x i l A|»oslo-
Yia coiubri super terram (Prov. x x x ) , i d est, sug- t o l u s : Gralia salvi facli sumus per fidem (Ephes.
g e s l i o ; via navis in medio maris (ibid.), i d esl n ) ; secundae qttoqtie, id esl conversioni, j t t u g a t u r .
tentatio vitae hominis super terram i n amaritudine; ^ quia posl gratiaro c r t d i l i t a . i s s i l iuoruin comineii
via aquilce in cceto (ibid.), i d est i u l e n l i o alicujus datio et vitae confessio. Isle est ordo nuptiarum ;
circa finem, scilicet conteinplatio, qua i n ccelum sed alius est procreationis. Pbenenna quidem p r i -
pennis v i r l u t u m anima j u s t i quasi aquila volat. mos filios p a r i l , qtiia primos fructus dc conversione
et p r i m a justitiae geriuina de actibus procreamn».
T I T . XXIV. De septem sceteribus seu peccalis.
nisi enim anie c o n v c r t a m u r a malo, non polerimiis
Super iribus sceleribus Gazas et super qualuor non
de A i u i a , i d est gralia, efiQci patres. F i l i i Pheneit-
convertam illum (Amos. i u ) . Seplem suut scelera :
nae mttlti s o u l , e i , licct accipiant parles, uou assis-
t r i a sunt i n a n i i n a , quatuor iu corpore. T r i a i n
tunt Deoqtiia nttilta s u n l opera justiliae i u prapsenti,
anitna, sitperbia, vana g l o r i a , i n v i d i a , provenieutia
pro qnibus i n fttturo merces accipitur. Unde d i c t u m
ex corruptis tribus viribus aniturc, dum rationalitas
est Marthae: Sollicita es et turbaris
y erga plurima
i n superbiam, concupiscibilitas i n vanam gloriam ,
(Luc. x ) . Sed noii assistunt Domino quoniam hxc
irascibilitas v e r l i t u r i n i n v i d i a m . Qtiatuor i n corpore
opera cessabuni. Prius ergo est converti a peccalo,
s u n t : cuiiositas i n o c t i l i s , loquacitas i n lingua ,
c l fruclus facere dignos poinitentiae, et post Anua,
crudelitas i n manibus, voltiptas i n l u m b i s ; nam
id estgralia suscitata per x m u l a t i o n e m boui, oratio-
cum bomo constans ex quatuor elememis ab igne C
nibus filium gignit, qui Deo assideat et perseveret,
l u m e n , ab aere verba, a terra corpulentiam, ab
de qoo d i c i t u r Mariae qttod optimam partem elegk
aqua naturalium pcrcipiat h u m o r u m abundanliam,
quce non aujeretur ab ea (ibid.). Filius enim grati-e
ex insoleutia visus nascitur curiositas, ex levitate
Deo v a c a t e t verbo Dei. E t vocalur Samuel, quad
iinguae loquaciias,ex solidale corpuleutiae crudelitas,
i n t e r p r e t a l u r ubi esl ipse Deus. Esl enlm vere Deus
Unde bruta auimalia, magis dedita c o r p o r i , magis
i n tali filio Ecclesiae, q u i seniper invocat iionien
suul crudelia. Ex huinore n a t u r a l i , fit fluxus l u x u -
ejus. U n d e : Mooses et Aaron in sacerdotibus ejus ;
riae. Sic ilaque t r i a i n anima, quatuor i n corpore
et Samuet imer eos qui invocant nomen ejus (Psat.
viiia ires et qtiatuor faciunt c o r r u p l i o n c s , soper
xcviu).
qttibus obstinalur/non convertitur peccator.
T I T . X X V I . De quatuor hominum ordinibus et de 9

T I T . X X V . Unus quis dicendus el quis plures. irtpiici mundt toio.

Fuit vir unus (I lieg. i ) . Untisquisqtie nostrum Ignis comedil speciosa deserti flmma succendit
9

non est uuus, sed plures. Quoir.odo unus est q u i omnia tigna regionis sed et besiias agri quasi area
9

nuuc h c t i , nunc t r i s i i s , nunc i r a t i v u l l u m , nunc sitiens imbrem suspexerunt ad tc quoniam exsiccuti

9

lenis, IIIIIIC a v a r i , nunc luxuriosi cor habei? Vides yytunt fonles aquarum (Job. i ) . I n quibus v e r b i s p r o -
quomodo qui unus p u l a t u r iton est unus, sed plures, phetae qualuor hominum notaittur ordiues* Per
in quo tot personae, quot mores, quia et secundum speciosa deserti, religiosi; per ligna regionis,
Scripturas slullus sicut luna mutatur (Eccle. xxvu). principes n i u n d i ; per bestias a g r i , populares; per
Quae cum sit una pcr stibstantians i u mutatioiie fonles n o l a i i t u r praedicatores. Speciosa d i c u n i u r
semper alia a se est. Unus autem est, sed et oinnes religiosi, quia n i h i l Deo et bominibus speciosius re-
tinus diciinttir qui i m i t a n t u r c u m q u i vere unus est, l i g i o n e ; ligna, principes, quia tanquam lignum ad
tdem permanens e l i u v a r i a b i l i s , non divisi per protegenduin alios sub ramis c o n l i n e n t ; besliae
b i n a , non scissi per schisinata, idcm semper sa- a g r i , populares, quia rationem quam ad fcervieit-
pieules: nec soium uuus sed et u n u m , sicut m u l t i - duiu acceperunt postponentes, bcsiialiier vivittit.
tudo cui cor unum et anima una (Act. n ) . Hoc cst Fontes aquarum sunt praedicatores, quia verbi Dei
de quo AposloIus: Unus accipit bravium (I Cor. i x ) . fluenta c o n t i u e i i l . Per desertum, regionem et agruiu
Quia ergo justus per hoc quod non a se aller cfiici- mundtis iste i n t e i l i g i t u r . Unde religiosis descrtum
t u r , uuus d i c i l u r : i n laudcin ejtts d i c i t u r : Fuii vir a t t r i b u i l u r , quoniani tnundum deserentes quasi d e -
unus de monle Ephraim, nomine Elcana (I Reg. t). r e l i c t i essc v i d e n t u r ; ligua p r i n c i p i b u s , quia iteet
M MISCELLANEA. — LIB. I I I . 650
• l i i o r e s caeteris i n hoc saeculo inentis radiccm ftxe- A T I T . X X V I I I . De sacerdotibus et pmtutis, et triplici
r u n t ; p o p u l a r i b u s , ager, quia r u r a l i operi l o l i s eorum officio.
mentibus i n t e n d u n t . tgnis a u t e m , q u i i n l e r ligna Sederunt in terra 9 coniicueruni senes et custodes
sacpc i n v e n i l u r latere, speciosa deserti comedit, filuv Sion (Thren. u ) . Vox est Jeremiae lugenlis dcso-
quando c u p i d i l a t u m et v i t i o r u m ignis reiigiosos lationem Jerusalem.ex negligentia s e n u m ; Salvatoris
intus occulte non publice succendil, q u i a , licct i n quoque deplorantis r t i i n o m Ecclesiae, ex desidiosa
aperta non audeanl labi v i t i a et flagitia, intus tamen ctisiodia praelatorttin. Sederunt, i u q t i i t , in ierra. T r i -
in eis v i t i o r u m fornax ardet occuila. F l a m m a vero, plex est oflicium sacerdotum, dcambulare, sedere,
quae ex seiucem t r i b u i t , principes succcndil, i d est d o c e r e : Deambulare de ove ad ovem, de morhida ad
d i v i t e s h u j u s m u n d i Demn non timentes, necbomines coufraciam, de conlracta ad erroneam, de erronea
reverentes, quia IIOII latenter, sed coram oculis ad valentem. Morbidam confortare, confractam c o u -
omniuin peccant, et i n seipsis a r d e n t , et alios solidare, erroneam revocare, valenlein debeiit conser-
exemplo u r u n t . Bestiae a g r i quasi area siliens ad v a r e , n e i n c u r r a n t illud prophetae ; Quod confraclum
Deum s u s p i c i u n t , d u m populares q u i ad compara- esl non colligalis, elc. (Etech. x x x i v ) , sicot Christus
lionem p o l e n t i u m , q u i superius e m i n e n t , quasi area docuit t I t e , i n q t i i t , praedicaie et ambuiale super
i n bono sterilis jacent inferius, ipsaque suae siccitatis B mare. Debent etiam exemplo ejus i n navicuia sedere
osiensione eloquiorum Dei p l u v i a m sibi esse neces- et docere de ea populum» Tres sunt aulero gradus
sariain e l i a i n , u t i l a d i x e r i m , inuti c i a m a n t : A u d i v i - s e d e n d i : primus m i n o r et generalis, sccundus m a -
m u s speciosa deserti, id est religionis h a b i l u m ge- j o r et p a r t i c u l a r i s , l e r t i u s supremus et s p i r i l u a l i s ,
slantes ab igne c o m e d i ; ligna regiunis, i d est po- P r i m u s est sedere snper flumina B a b y l o n i s ; secun-
tentes aperla flamma succendi; bestiasque» i d est dus, ad mensam d i v i t i s ; t e r t i u s , i n navicula S i m o *
homines incompositos, ipsa necessitatis evidentia nis. I n p r i m o sedenl fldeies, i n secundo juvenes,
p l u v i a m desiderare. Hujus cladis causam a u d i a m u s : i n tertio senes. Super fluinino sedere est fluxuin c u -
quia, i n q u i l propheia 9 exsiccati sunt fontes aquarum 9 p i d i t a t u m cohibere; ad meusam d i v i t i s , i n sacras
i d esl praedicalorum iingua tacuit, e l inieileclus are» Scripturae meditatione persisiere; i n navicula S i -
s c i t , dnm arenti ubere, aut contemnunt, aut ue- monis sedere, praelationis i n Kcclesia iocum o b t i -
queunt nesciuntque subditos lactare. n e r e , et sicttt Jesus verbo et exemplo populum
docere. I l l i aulem contra quos propheta c o n q u e r i -
T I T . X X V I I . De tribus contemptativorum ordinibus 9
tur contrarias habent sessiones. Ctim e n i m deberenl
et de triplici terra scaice Jacob.
sedere stiper flumina B a b y l o n i s , sederunt super
C
oilas c a r n i u m ; c u m ad mensam d i v i t i s , catbedras
V i d i t Jacob scalam (Gen. x x v m ) . Scala cst genera-
quaertint i n foro nugis inlendentes ; c u m i n n a v i -
lis Ecciesia q u * ex parte m i l i t a t i n t e r r i s , ex parte
cula Simonis, i n lerra sedet, i d est l o t u m sacerdo-
i r i i i m p h a t in coelis. In hac v a r i i sunt ordines gra-
tale emolumentum converttint i n terrenam v o l u p l a -
d u u m . A l i i stint incipientes, alii progredientes, a l i i
l e i n . Kotandum autem quod quidam i n sua, quidam
pervenientes. l l e m ex istis q u i d a m sunt i n m o l a ,
i n aliena t e r r a sederunt. P r i m i propriae v o l u p t a t i
qnidam i n agro, quidam i n leclo. I n mola sunt se-
carnis deserviunt; secundi alienas opes suas f a c i u n l ,
ctatores saeculi; i n agro, doclores v e r b i ; in leclo,
domum domibus et a g n u n copulantes agris. Sequi-
a m i c i sponsi. Haec scala d i c i t u r stare super t e r r a m ;
t u r : Gonticuerunl, id esi duplicem partem loquendi
cst atitem triplex l e r r a : terra qtiae sub homine,
et triplicem aroisertint m o d u m . Partes loqoendi
terra quae est homo, terra qttae supra hominem.
sunt v i t a et doctrina. Tres modi s u n t : docere, m o -
T e r r a m quae sttb botnine est homo c a l c o t ; l e r r a m
nere, orare. Docere de fide, monere de m o r i b u s ,
quae est homohomo p o r t a t ; t e r r a m quae supra bomi-
orare p r o rege et populo. De p r i m o d i c t u m e s t :
nem h o m o . desiderat. De prima dicitur : Domini
Euntes docete omnes gentes % etc. (Matth. xxvm);
est terra (Psat. v m ) ; de secunda : Terra es et tit
de secundo : Ecce constilui te super gentes et tuper
terram reverteris (Gen. m ) ; de tertia : Si feceritis f)
regna 9 ut evellat et destruas et disperdas et cedifiees
quce ego prcecipio vobis f bona terras comedetis (Isa. i ) .
et plantes (Jer. n ) ; de tertio a i t Aposlolus : Primum
Sub bac scala sunt i n f i r m i , i n medio s u n l a c t i v i ,
omnium rogo fieri obsecrationes t etc. (/ Tim. n ) . Vel
i n supremo conlemplativi i n coelo p o s i t i . I n f i r m i
conticuerunt 9 i d est lacendi outnes causas babuerunt.
lerram comedunt et i n f i r m a n l u r . A c t i v i fastidiunt,
Quae sunt tres, ignorantia , impotentia, negligcnlia.
et c u r a n t u r . Contempiativi r o r e coeli vescuntur, et
Ignorantia l u r p i s , ut tunc incipias discere cum de-
s a l u r a n l u r . A c t i v i i n f i r m i s c o m p a l i u n t u r , et i t a de-
beas docere. L u d i c r a res elementarius senex, leste
scendunt. Contempiativi congratulantur, et ita ascen-
phiiosopho. Impotentia difficilis, quia nonnunquara
d u n t . Isti enim sunt angeli per scalam ascenden-
cupit praelatus docere, sed non potest, conscienlia
tes et descendentes : dcscendenles compassione
eum remordente et os ejus obstruente. Hic est ra-
misericordiae, ascendenies supernoruin conlempla-
musculus q u i i n ora canum projectus clamorem
tione. Affligitur aclivus, affligitur i n f i r m u s , sed ille
eorum cohibet. Si v u l t officium implere, u t ioquatnr
compassione mlsericordiae, et ita eum oportet de-
dicatttr e i : Quare tu enarras justilias nwoi,etc. (Psat.
sceudere; isle peccati languore, et i t a nequit asceu-
X L I X ) . Si per negligentiam i n v e n i i u r u c e r e , stat
dcre.
2t
PlTBOL. CLXXVII.
«51 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA.

contra officium clamatque Dominus : Sanguine per- A Est c n i m sanctificatio sacraraenli, sancliflcatio j u -
eunti$ de manu tua requiram (Ezech. 111). stitiae vel m e r i t i , e t sanctificatio gloriae vel praemiL
T I T . X X I X . De iii quce traxerunt Chrislum ad no$ Nam sanctificaniur ecclesiae, cum dedicantur; s a n *
et de no$tra duritia. ctificanlur bomiues, cum j u s l i f i c a n t u r ; sanctifican-
Propter verilafem, et maneueludinem, et juslitiam, tttr electi, quando praemiis aelernae gloriae donau-
et deducel te mirabiliter dextra tua (P$al. XLIV). VCT- tur.
bum Dei i n subliine c o n s t i t u l u m , u t ad nos desccn- T I T . X X X I . De triplfci labore et tribus iaborantibus)
deret propria benignitas, i n v i l a v i t , misericordia et Iribus crucibus, morlibus, sepulcris.
t r a x i t , veritas, qna se v c n l u r u m promiserat, c o m - Reddit Deus juslus mercedem laborum suorum ct
p u l l t , puritas u t e r i virginalis suscepit, potcntia e d u - deducit eos in via mirabili, etc. (Sap. x). Triplex
x i t , patientia a r m a v i t , charilas verbis et m i r a c u l i s est labor, carnis, compttnctionis, c h a r i t a t i s . L a b o r
manifeslavit. Te e n i m , Dominc Jesu, mirabiliter carnis est onerosus, compunctionis aflectuosus,cha-
deduxit dexlra tua propter v e r i t a t e m , per q u a m p r o - r i t a l i s eflecluosus. De p r i m o d i c i l u r : Humiliatum est
missiones impletae s u n t ; propter mansuetudinem, per in taboribus cor eorum el non fuit qui adjuvet (P$G!.
quara iniquitales rcmissae s u n t , propter j u s i i i i a m , CVI). Omnes e n i m q u i ad s e r v i t i u m diaboli destidant.
per quara superbi dnemonea ct horaines damnati B nullum habent a u x i l i u m a Deo, d u c u n l u r per o b l i -
sunt. His t r i b u s indigebal genus b u m a n t i m ; sed ea quas semilas, quarutn i n i t i u m l i c c l aiiquando agno-
i m p l e r e non poterat nisi V i r g i n i s et Dei F i l i t t s , r e - s c i l u r , finis lameii nunquain i n v e i i i t u r . Unde : In
m i t t e r e scilicet iniquitales, implere proroissiones, circuitu impii ambulant, et caput circuitus ip$orun\
riamnare daemones. Et vide quam duici c l i a r i i a t e labor eorum (Psal. x i ) , id est c i r c u i l u s eorura sem-
Cbristos Deus noster nos vocat ad v i t a m . V e n i t et per est caput, nunquam finis. De labore c o m p u n -
p r o m i s i t vitam aeternam, nec auditus est de veritate, ctionis d i c i t u r : Laboravi in gemilu meo (Psal. vi)
cum tamen p r o m i t t e r e t soiam v e r i t a t e m ; et a i t : Qui ideo afleclttosus est, quia q u i poenitere i n c i p i t ,
Q u i promittentero non audit, audiat amabiiem. Ve- bouum aflectum c o n c i p i l , qucm ad cflectura per-
n i t ergo et i t a se o m n i mansuetudine e x b i b u i t , u t d u c i l labor c b a r i t a l i s . E t proptcrea labor c h a r i l a l i s
peccalricem a n i m a m , septem daeraoniis a d u l t e r a m , d i c i t u r eflectuosus, quia cfltcil qttod compttttctio
de manibus lapidantium eriperet, Pelrumqtie respi- suggcrit. Primus labor est p u n i l o r i u s , quia i n ex-
ceret lacrymanlem misericors et miserator Domi- quisilione suae v o l u n i a l i s , eliam i n praesenti pu-
nu$ (Psal. c x ) , misericors i n aflectu, miscrator i n n i u u t u r . U n d e : Tradidit illos Deus in de$ideria cordie
cffectu. O b d u r u i t homo et ad veritatem p r o m i t t e n t i s eorum 9 in immunditiam ut contumeliis afficiant cor-
tt ad exhibitionem mansuetudinis, u t neque p r o p l e r C pora sua in semetipsxs (Rom. i ) . Labor compunctionis
v e r i t a t e m neque proptcr mansuetudiiicm audiretur cst reinissorius, quia remissionem m c r e i u r . Unde:
Dcus laborans. Videns autem quod n i h i l proflceret» ln quacunque hora tngemuerit peccator, elc. (Ezech.
m i n a t u s est ignem ardentemet m o r t e m aeternam, XVIII). Labor c h a r i l a t i s r e t r i b u t o r i u s , quia mere-
u t quem non potest trahere per v e r i t a l e m , nec a t - l u r r e u i L u l i o n e m . Undc : Labores manuum tuarum
trahere per mansueludinein, r e l r a h a l p c r j u s t i t i a i n , manducabis (Psal. c x x v n ) . E l quia hic labor r e t r i -
et det vexalio intelleclum a u d i l u i . Sicut iiie tridens bulorius est, subditur : Beatns es, et bene tibi erit
quem Dominus misit i n hoc mare magnum ad p i - (ibid.). A p r i m o nos Doniinus fiugendo doloreiu i u
scandas a n i m a s ; qui est benedictus i n saecuia. praeceplo revocat, dicens : Venite ad me, omnes qui

T I T . X X X . De tribus sanctis, Deo, Itomine et loco, laboralis et onerali eslis, et eyo reficiam vos (Matth.
et de triplici eanctificatione. x i ) . I n quo t r i a h o m i n u n i gcnera n o l a n t u r . Suut
LQCU$ in quo $la$, terra sancta est (Exod. xxiv). e n i m q u i l a b o r a n l e l o n e r a i i l u r , i i sciiicct qui sunt
Deus est sanctus, bomo sanctus, locus sauctus. Deus in labore carnis, diabolo servicutcs, cujus j t i g u m
sanctus uon sanctificatus, sed sanctificans; homo intoierabile, et onus i m p o r t a b i l e . A i i i qui laborant
sanctus, sanctificatus et sanctificans; locus sanctus, ^ e i non oneranlur, q u i s t i l i c e l Christo s e r v i u u t .
sanctificatus, non sanclificans. Deus quippe sanctus cujus jttgum suave et onus leve. T c r t i i vero nec
de se, uon de n o b i s ; homo de Deo, non de se. Bo- laboranl nec o n c r a n l u r ; q u i non o n c r a t i , scd ho-
norum, inquit homo, meorum non indiges (Psal.xv); n o r a l i d i c u u t u r , q u i polius b o m i n u m honorcs r e c i -
E t : De plenitudine ejus omnes accepimu$ (Joan. i). p i u n t . Unusquisque autem iabor habet crucem s u a m :
De qua est.sanclus sauctificatus ab ipso, sanctus labor carnis crucem poenae, quam h i c et i n f u l u r o
de ipso, hominis est exterius dare operara ; Dei s u s t i n e t ; lahor rompunctionis cruccm abstinentiac,
conferre i n l u s gratiara, bic est q u i baptizat. Locus quia poenilentia r e q u i r i l a b s l i u e n t i a m ; labor cltart
v c r o sauctificalus, vel absque hoinitie, vei pcr ho- lalis crucem gloriae, quia d i l i g i t D e u m , carnem
t u i n e m non sanctificat. Quia sicut locus non sanctus suani c r u c i f i g i l cura v i i i i s et concupiscenliis : quae
sanctum non coinquinat, u t L o t Sodoma, ita non c r u c i f i x i o est gloriosa. Unde Aposlolus : Mihi absit
sancitun sanctus locus non sanctifical, u t coelum gloriari nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi!
d i a n o l u m , e t paradisus
t primura horainem. Homo (Cal. vi.) Secundura tres istas cruces t r i p l i c i i e r d i -
aulem plerumque locuin sauctificat duobus modis, c i t u r homo, c a r n a l i s , animalis, spiritualis. Cainalis
m e r i l o et oflicio. T r i p l c x quippe sanclificalio agitur : pcndet i n cruce pccnae, aniroaiis timore gehcuu»
€53 MISCELLANEA. - L16. I I I . 65 i
p e r l e r r i t u s cligetis magis a v i t i i s abslincre quam i n A pecc.nli, dc qua c x u i m t i r pcr poenitenliam. Inde
gehennaro i r e , pendet i n crucc abstinenuae. Hic est habemus pacem p r o u e r j u s t i t i a m , qualis haberi
L o l monlana respuens i n Scgor salvalus, nolens potcsl i n praescnli. Tandem venicmus ad visionem
licita relinquere, incdiocrem v i i a m s e c l a l u r ; s p i r i - pacis, quce exsuperat omnem sensum (Philipp. ivj,
tualis vero esl i n cruce charitatis, q u i solo amore ubi cognoscemus sicut e l cogniti sumus. T r i p l e x n o -
g l o r i a l u r i n cruce. P r i m a c r u x exactoria, secunda men civitalis t r i p l i c i Judeae respondcl : Confessioui
necessaria, tertia v o l u n t a r i a . Unaqu$que habet peccatorum Jebus, id est conculcatio, qui>enim c o n -
m o r l e m stiam, prima mors damnosa, sccunda p r o - fiietur scipsum conculcat; confessioni m c r i t o r u m ,
prtiosa, l e r l i a preliosa. Unde : Pretio$a in conspe- Salem, id cst pax, quam habet q u i Deo non sibi
ctu Domini mors sanctornm ejus (Psal. cxv). Ilem a t t r i b u i l , q u i a p a x hominibus bonae v o l u n l a i i s ; Jeru-
utile est j n cruce Domiui pendere, ut fervore Dei t a l e m , i d esl visio pacis confessioni laudis, Inswcuta
accensi, sic singula castigemits, u t nec ipanui i n swcutorum iaudabunt te (Psal. L X X X I I I ) . Judaea i g i l u r
opera a r i d o r u m , nec pedi liceat deviare i n latitudine et Jerusalem, uon iiiis qui per cor impoenitcns the-
claudorum. Unusqtiisque i n crucesua morluus habet sattrizant sibi i r a m , q u i non noverunl viam pacis,
septtlcrum situm, primttm est in inferno, secundutn quibus egredientibus carcer, tenebrae, infernus para-
i n dcscrto, ct t e r t i u m i n h o r l o , i d cst i n paradiso R t u r , d i c i t u r : Notite timere : Cras egrediemini contra
q u i est horlus deliciartim. In p r i m o jacet i a l r o con- eosy et Dominus erit vobiscum. Nolile limere, hic cst
temncns, i n secundo l a t r o confitens, i n l e r t i o C h r i - de timoribus vacandum. Cras egrediemini, hic de
stus dimittens. P r i m u m est felidum et scaturit ver- cgressionibus. Cras egrediemiui, quasi d i c a t : Mullos
m i b u s qui non m o r i i t n t u r ; secundum purificatum, quidem itabeiis hosles, carnem, qua nullus v i c i n i o r ,
quod scopattir i n confessionibus, quia Judwa, i d est sacculum nequam, e l q u i i n aere coilocati viant
confessio, [acta est sanctificatio ejus (Psat. cxm); nostram obsident, sed nolitc t i m e r e ; cras egredie-
t e r l i u m c o n d i t u r aromalibus, custodilur numinibus, m i n i , i d est post dies duos. Tres enim sunt dies de
et frequentalur a niulieribus aromata porlantibus. qtiibus d i c i t u r : Vivificabit nos post dies duos, in die
Unusquisque u n g i t u r suo tinguenlo.Primus ungtiento tertia suscitabii nos, elc. (Ose. vi.) Unus dies sub
desperalionis, quia i n inferno nulla est r e d e m p i i o ; A d a m , aller i n C h r i s l o , terlius cum Christo. U t i n a m
sccundus unguenlo recuperaiionis, quia hic tempus pereal i n nobis dies Adae, dies peccali, i n qua omnes
e»t m i s c r e n d i ; tertius unguento devotionis, dicens n a s c i m u r ! quam Job (Job m ) et Jeremias (Jer. xi)
t o t o mentis affeclu : Converlisti planctum meum in m a l e d i c u n t ; et egredicntibus vel hic a peccalo i l l u -
faudium mitti {Psal. x x i x ) , Maria Magdalene p o r l a t cescat dies redemptionis novae praeparationis a n i i -
unguentuin compunclionis, Maria Jacobi compassio- C quae, vel e mundo clarescat diesqui vesperam nescit.
nis, Saloine devolionis. Compuuctio est de recorda- Istos tres dics nolat Evangelium : Ecce ego hodie et
tione peccalorum, compassio de malis p r o x i m o r u m , cras ejicio dcemonia;et lerlia die consummor (Luc.
devotio de consideratione pracmiorum. Per Mariam X I I I ) . E t quia i n p r i m a die convcrsionis i n f e r u n t n r
Magdalenam, quce erat 1n civilale peccatrix (Luc. vu), tenlationes, rccie his d i c i l u r : Notite timere. Quia
i n t e l l i g i i u r anitna poenitens, et scelerum stiorum vero i n secunda sanilas datur per j u s t i t i a m ; cras,
c m e n d a l r i x ; per Mariam Jacobi, vflia supplanlans i n q u i t , egrediemini, dimissis, scilicet v i l i i s vcl c r -
c t v i r t u t u m o p e r a t r i x ; per Salomen, o r i imprimens gastulo caruis, et pro l e t l i a die additur, et Dominus
oscuhim cum Deo pacificatrix, quae labii detcrsa erit vobiscum, scilicet v c l per nativiiaiem et per
realu audet dicerc : Oscutelur me osculo oris sui htimana» naturae consorlium, vel per gra:iam i n
(Cant. i). futuro pcr bealiludinis doualionem. Et nota quod

T I T . X X X I I . De triptici confessione, tribus nominibus non d i c i t , nos c r i m u s cuin eo, sed, ipse e r i t nobis-
JerusaUm, et tribusdiebus vivificalionis. c t i m . Curti eo c u i m sumus q u i non ejus adhaercmus

Judwa el Jerusalem, nolke timere, nec paveatis : v o l i i n i a l i , scd non est ille nobiscum, quia noslrae

cras eyrediemini conlra eos et Dominus f j non consenlil v o l u n t a l i : cupimus dissolvi, sed ipso
erit vobiscum
(// Par. x x ) . Judaca i n t e r p r c t a l u r confessio, qme differl. Tunc autem nobiscum e r i l , quando o i n n i l u s

triplex e s l : peccatorum, cum sua peccata coguo- dcsidcralis d a b i l u r nobis in eo [>erfrui.

s c i t ; m e r i i o r u m , ciim suam i n f i r m i l a l e i i i et adju- T I T . X X X I I I . De quadripariita toculione Dei, el rc-

vanlem gratiam considcrot; pracmioruni, deqna d i c i - sponsione facienda ad eam.
t u r : ln sacula swculorum laudabunt tetPsal. LXXXIII). Semet loculus est Deus, eic. (Psal. vi.) Seme! si« ut
P r i m a confessio d i c i l : Tibi soti peccavi (Psal. L), el dicrlur, loquitur Deus, et ullra non repetii ittnd
audit : Dimissa sunt libi peccata (Luc. v). Secunda (Job x x x m ) , quia semcl hic l o q u i t u r , praecipiendo,
orat : Dirige gresstts meos in semilis tuis (Psat. probibendo, p r o m i l i e n d o , comminando. I n fultiro
cxviu), el respondetur : Sta in justilia et ambuia autem non e r i i lcmpits docendi, sed j u d i c a n d i .
(Eccli. n ) . Tertia canlat cauticum novutn, et p r o - Qtiadriparlilum esl ergo hoc veiburn quo semel
m i l t i l u r e i , sedebis super sedem, etc. Jerusalem prius l o q u i l u r . Praecipil b o u i i m , prohibel m a l u i n , promitf t
d i r t a esl Jebtis, poslea Salcm, inde Jeriisalem. Je- g l o r i a m , c o m m i u a l u r ptenam. U i i u m autcm d i c i l n r
biis conculxala, Salem pax, Jerusaletn diciltir visio hoc v e r b u m , quia uniim csl ad corrcc;ionein 110-
pacis. P r i u * fuimus conculcati in i u l o ct fogaitale s l i a m . Nam futurum verbuin l a u t i i m ad t e t t i b . U t > -
€55 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. Bkft
nem pertinet. t n hac p r i m a qtiadripartita loctitione A reformet corpus humitilatis suae con/iguratum corpori
Dei, duo a u d i u n l u r : potestas et misericordia. Po- claritatis $u<v (Philipp. m ) : quam denuo redieus
testas, qua p r o m i t l i t et c o t n m i n a l u r ; misericordia, exhibebit. Hic ergo adventus medius est optandus,
qua praecipit et prohibet, viain oslendens qua c u r - u t qui g r a t i a m i i n p e r t i t p r i m i , et gloriam p r o n . i i t i t
ramus ad promissum bonum, vitemusque proposi- secundi. Medius enim quasi mediator participat c u m
t u m m a l u m . Huic autem q u a d r i p a n i t o verbo qua- utroque. P r i m u s est occullus et b u m i l i s ; u l t i m n s
drtipliciler est respondcnduni. Praeceptioni per manifeslus et admirabilis. Iste occulius quidem, sed
obedientiam, u t faciamus b o n u m ; p r o h i b i l i o n i per mirabilis. Occultum istum illa glorians gloriosa
lemperaiitiam, ut abstineamus a m a l o ; promissioni anima receperal, quae dicebat : Secretum meum
per a m o r e m , et comminationi per t i m o r c m . His mihi: Secretum meum mihi (Isa. xxiv). Quomodo
respondere paratus erat q u i d i c e b a t : Loquere, et autem admirabilis s i l , et admiratione stii suspendat
respondebo libi (Job x i n ) . A i t cerle, quia j a m locu* animam cotitemplantis, et omnia ossa i n t e r i o r i s
tus es nec r e p e t i s ; ego loquar et per obedientiant, hominis acclameut ei : Domine 9 quis similis sit tibi
temperantiam, amorem et timorem t i b i respon- (Psat. x x x i v ) ? n o r u n t e x p e r t i ; e t u t i n a m desiderent
debo; et t u responde i n i h i . Respondebit enim i n e x p e r i r i non e x p e r t i i P r i m u s i g i t u r adventus est
futuro Deus ei qui responderit i n praesenli, idque B gratiae, novissimus gloriae, medius iste gratiae et
q u a d r u p l i c i l e r . Respondebit siquidem ipse Deus gloriae, i n quo per consolantem gratiam futura gloria
ohedientiae per l i b e r i a t e m , temperantiae per i n t e g r i - datur utcunque praelibari. I n p r i m o visus est Deus
t a t e m , ut sit libera integritas temperanliae, iniegra c o n t e m p t i b i l i s ; i n novissimo Deus vidcndus est t e r -
libertas obedientiae : q u o r u m hic n e u l r u m fit nisi r i b i l i s : i n isto medio m i r a b i i i s et amabilis, u t nec
temperantia pugnat, et obedientia laberat. A m o r i propter dignatiouem gratiae per quam se pracbet
quoqtie per f e l i c i l a t e m , et l i m o r i per securitatem, amabilem posset esse contemptui, sed a d m i r a t i o n i ,
u t sit secura felicitas. 0 quam bona, quam deside- ncc propter rnagnificentiam gloriae qua m i r a b i l i s
randa responsa l Integra libertas, secura felicitas! apparet, s i l t e r r o r i , sed consolationi. De p r i m o d i c i t
Cui e n i m haec Deus respondebit auditui ejus dabit Judicus : Vidimus eum et non erat ei epeciee neque
gaudium ineffabile et lcetitiam % qua exattabunt tunc decor (I$a. L U I ) . De u l l i m o expavit eliam justus : Et
oua humiliata nunc (Psat. L ) . Merita enim humilia quis poteri( \nqu\t9 t stare ad videndum eum? (ibid.)
sunt nunc, praemia sublimia tuuc. Nam qui se humi- De islo Apostolus : Gtoriam Domini speculantes in
tiat exallabitur (Luc. xiv). eamdem transformamur imaginem a claritate in clari-
T I T . X X X I V . Detribus linguis hominum. talem tanquam a Domini spiritu (II Cor. m ) . Occur-
Erunt quinque cmtales in terra JSgyptiJoquentes C ramus i g i t u r obviam Salvatori nostro. Responden-
lingua Chanaan (Isa. x i x ) . Tres s u n t , linguae d u m esl huic n u n l i o bono de lerra longinqua, i d
j E g y p i i a , Chanauaea, Hebraea; et i n t e r eas lameu est viventium a t c r r a morientir.m longinqua. Priroo
inagis afliuis Ilebraeae,Cbananaeae$t.Hebraea l o q u u n - adveniui occurrenduin est affeclu et exsultatione
t u r angeli, jEgypiiaca bomines m a l i , Chananaea boni. cordis; u l t i m o moiti et exsullatione corporis, et sicut
Chananaeus i n t e r p r e t a l u r commotus. Hic est q u i j a m tunc corporibus nostris rapiemur in nubibus obviam
commovetur per poeiiilentiam u t exeat de iEgypto Christo in aerat et sic semper cum Domino erimus
v i l i o r u m e i per desiderium patriae de i E g y p t o caruis (II Thess. i v ) , sic et modosuntnubes apostolomm e i
suae. Hebraeus autem q u i j a m t r a n s i v i t . l n iEgyplo prophetarum quae concedant viccs suas, si sensus
i g i l u r noslra l o q u u n t u r J K g y p l i , quinque civilales noslri non fucrint p i g r i , terraeque nimis a f l i x i ; nam
i n ntalis, duin quinque sensus eorom faciunt opera quasi vehiculo nubis eousque sublevanlur, u t glo-
carnis, i d est i E g y p t i . L o q u u n t u r i n iF.gyploquinque r i a m D o m i n i quantulumcunque mereantur spcculari;
civitates bonorum lingua Chananaea, d u m qttinque et sic c u m Domino simus vel dimidia h o r a . Nos
sensus eorum coromoventur, u t relinquant opera i l a q u e , fratres,quos nondum consolatur longa expe-
c a m i s . Hebraeus non i n JEgypto, sed i n ccelo l a u - r i e n t i a , u t patienles simus usque ad u l l i m u n t a d -
des s o n a t , u b i omnis spiritus taudet Dominum ventum D o m i n i , consoletur i n t e r i m certa fides et
(Psat. CL). pura conscienlia qttae cum Apostolo d i c a t : Scio cui
credidi t etcertus sumquia potens est depoeitum $uum
T I T . X X X V . De triplici advcntu Domini.
servare in illum diem (II Tim. 11), id est i n adventuitt
Ecce Rex tuus venit tibi mansuetus et Satvator
magni Dei. Q u i v i v i t et reguat, etc.
(Zach. i x ) . Tres sunl adventus Doiuini, ad homines
i n c a r n e , i n homines i n s p i r i l u , adversus bomines TIT. XXXVL De virga et ftore moratiter.
i n j u d i c i o . I n l e r adventum p r i m u m ct novissimom, Egredietur virga de radice Je$$e t et ftot de radict
creber est adventus tempore medio, couformans nos ejus ascendet (l$a. x i ) . Virga esl Maria, et flos C h r i -
adventui p r i m o e l praeparans novissimo. A d hoc stus. Virga ei q u i n o n indigetincrepatione, sed c o r -
naroque modo venit i n nos, ne p r i m o adventu frustra rectione et suppliciis p l e c t i t u r . Flos ei q u i non
venerit ad nos, vel ne novissimo iratus veniat a d - correctione indiget dura, sed e r u d i t i o n e ; vel cerle
versus nos. Hoc quidem advenlu salagit reforinare non indiget poeuis, sed volenle a flore iucipere et
sensom superbiae nostrae coiifiguratum sensui b u m i - ad fructum perdiicere. Vis videre i m i i a t o r e m C h r i s i i
l i t a t i suse, qnam primo veniens e x h i b u i i , ut pcrinde virgam ct florein? de Tirga qoidem d i c i t : Quid vuU
657 MISCELLANEA.r— LIB. I I I . *5*
tis? in virga venktm ad vos? (/ Cor. i v . ) De flore. A T I T . X X X V I I I . De duobus eapreoj ltinnutis 9 tribwi
An in charitale et spiritu mansuetudinis ? (ibid.) umbris, et variis diebus.
T I T . X X X V I I . De pastoribus et eorum officio. Duo hinnuli caprece pascuntur in Itliis (Cant. iv).
Qui sunt isti qui ut nubes volant, et quasi columbce Caprea, Ecclesia visu acuia ad penetranda myste-
ad fenestras suas? (Isa. L X . ) T r i a pasloribus gregis ria C h r i s l i , saltu agilis ad transilienda hujus saeculi
Doinini s u n l necessaria : bona opcralio, discrelio, impedimenta, poteiis ad supprimenda serpentis a n -
p n e d i c a l i o , u i s i m l u x , oculus et sal. L u x bonae t i q u i venena. Hujus duo gemelli Pelrus et Paulus,
operalionis, u t exemplo luceant. Uude : Luceat lux germani fide, pares merito et v i r t u t e , ipsa passiono
vestra coram hominibus (Matth. v). Oculus discrctionis e t m o r t e c o n j u n c t i . I l i pascuntur i n l i l i i s , in m u n -
u t discernendo inter leprani et lepram provideant dorum et h u m i l i u m v i r t u t e et profeciibus. Pascunt
snbdilis. Unde ad Ezechielein : Speculaiorem dedi eos verbis, pascunlur eorum operibus. Unde aller
te domui Israel (Ezech. m). Sal praedicationis et ipsorum dicebal : Nunc vivimus 9 si vos statis in
correclionis u l praedicatione subditos e r u d i a n t , ne Domino (1 Thess. 111); alter cum e s u r i r e t , ccelum
vermes peccalorum eos consumanl. Unde : Vos apertum est, et carnes i m m u n d o r u m animalium prae-
eslis sal ierrce (Matlh. v ) . E x pastoribus autem ;ah> c i p i t u r maclare et manducare (Act. x ) . Hoc faciunt
q u i sunt nec sal, nec l u x , nec oculus, q u i scilicet ^ laborantes aeslu donec aspiret dies 9 et inclinentur
inale praedicant, male operantur, male discernuut. umbrce (Cant. n ) . Tres sunt umbrae, et tres dies.
De quibus dicitur : Sacerdoles contempserunt legem P r i m a umbra t e r r a ; est umbrosus spirilus daemo-
meam 9 polluerunt sancluaria mea (Ezech. x x n ) ; quia n u m et h o m i i i m n ; secunda, tenebne e r r o r u m ; l e r -
i n l e r sanctum et profanum, scientiam el ignoran- t i a , obscura significatio v e l e m m sacramenlorum.
t i a m , inter lutum et m u n d u m non i n t e l l e x e r u n l . Utnbra significationum inclinata est ad occasum ct
A l i i sal et non l u x . De quibus d i c i t u r : Quce dicunt finem; umbra e r r o r u m de die i n diem inclinatur ad
facite; quce faciuut 9 facere nolite (Matlh. xxm). Alii d i m i n u l i o n e m ; umbra lenebrosorum s p i r i l u u m taitr
sal praedicalionis iiou habenl. De quibus d i c i l u r : dem i n c l i u a b i i u r ad infernum et m o r t e m . P r i m u m
Canes muti non valentes latrure
9 (Isa. L V I ) . Haec ergo factum est, c u m dies aeternus aspiravit appareus i n
tria nobis necessaria sunt, u t simus l u x , oculus, carne. Secundum quotidie fit, c u m idem aspirat
sal. Quortim si vel u n u m defuerit, gregero Domini iilustrans nos v e r i t a l e . T e r t i u m novissime fiet, cum
periculose servamus. S i eniin non sumus l u x , licet aspirabit i n majeslaie. Sunt et aliae umbrae dua>
sitnus oculus ct sal, cuin periculo corpus Doniini quae intra nos velut i n quodam speculo obumbrant
tractamus, officio indigni sumus, facli sicut babentes Q , , o s v e l
uobis. Obumbrant nos quae nos congelant et
clavem, aliis aperientes, sed non intrantes. Unde obcaecant. Obumbrant nobis qttae refrigerant et i l l u -
valde timendura ne nos q u i coeli janitores sumus, m i n a n t nos. Primae de i n l e r i o r i b u s sunt gravcs et
cum alios introraiscrimus, ipsi non intremus, c t noxiae, secundae de superioribus, delectabiles c t sa-
clausa landem janua frtistra c l a m e m u s : Domine 9 lubres. A u i m a enim humana i n medio posita e s l ,
Domine 9 aperi nobis (Matth. u ) . F i a t qtioque illttd u t s u b ipsa sit mundus, propter ipsam f a c l u s ; supra.
u l , cum ejecerit de lemplo Jesus ementes et veuden- ipsam sit Deus, a quo, et ad qttem et propter quem
tes (Maiih. x x i ) , accedant ad eum et i n l r e n t caeci et ipsa facta est. Nam sicut propter auiinam est cor-
c l a u d i . Si autem oculo discretionis qui debet esse pus, sic propter corpus est domus ejus, i d est m u n -
columbarum non c o r v o r u m . Unde : Oculi tui co- dus. Cum i g i t u r i n c u r v a t u r ad corporalia et roun-
hsmbarum (Cant. i) carenl, lunc caecus caecum d u - d a n a , ascendunt i n eam umbrae de i n f e r i o r i b u s .
cat, et ambo i n foveam cadent (Matih. x v ) . Si sale Cum egredilur ad d i v i n a , i n c l i n a n l u r super eam
careant praedicationis, tuncque jejunus deficiat i u umbrae de superioribus. Illius enim quam cogitat
via populus Dei, sanguis ejus de manu praedicatoris u m b r a m sibi f o r m a t . Quaeetsi luminosa et gloriosa,
requiratur. Considerclergo unusquisqueonus s u u m , umbra lamen esl, quantttmcunbjue cognitionis acua-
u t s i l per sal nubes compluendo; per lucem, volans D t u r dies, donec aspiret ille coelcslis dies, sicut cum
ad coelestia, quod verbo praedic«t exeinplo m o n - i n facie spectili tersa et lucida splendid;e rei rcstil-
strando; per oculttm, colutnba ad feneslras S c r i p i u - t a l irnago. Videmus enim nunc per specutum in cenig-
rae, tit pcr ipsas Dettm videndo ovibits suis p r o v i - mate (I Cor. x i u ) . Et nota quod nec umbra videtur
deat. Talibus enim congaudeus a i t prophela : Qui nisi inclinaio et aspirante die, quia neque pcr spe-
sunt isti qui ul nubes volant et quasi columboe ad culum et i n aenigroate potest apprehetiderequidquam
(eneslras suas 1 Pensale i g i t t i r q u i d eslis, e l ad quod nostra humanilas, quaiittunctinque a visibilibus ad
niinisterium in domo Dei vocati. Clamat secus agen- invisibilia r a p i a t u r , uisi inclinante se majcstate ad
tibus Oseas dicens : Audite 9 sacerdotes, quia vobis nos favore gratiae, c u m scilicct qtii h a b i l a l lticem
judicium est (Ose. v ) . E t quare, ostendit subdens : maccessibilem dignatur ad nos i n c i i n a r i , et per u m -
Quoniam laqueus facti estis speculationi et rete expan- b r a m suae imaginisdemonstrari. Unde Moyses ascen-
sum (ibid.): Quasi d i c a l : Quoniam vos q u i expe- d i t i n montcm (Exod. t x ) , et Dominus inclinavit
dire debelis, malb excmplo alios illaquealis, j u d i - ccetos et descendit (Psal. x v u ) . Sed h e u ! lam breves
ciuin esl vobis dainnalioiiis. Uade et a l l e i i u s s a n - et obscuros dies, et tam longas ac laboriosas nocles
gttims r c i . babet biems ista, ui propheta laborans i n gemitu.
 m APPENDJX A D HUGON S O P E R A DOGMATICA. $60
suo, et per slngulas noctes lavans iecluin '.acrymis & (Joel, n ) , u t verc d i c i possit fascicnlus. Debel a m a r i -
suis (Psat. v i ) , m c r i t o plangal, d i c e n s : Dies mei tudo cordis m i l i g a r i ainaritudine e x t e r i o r i , quem
iicut umbra deciinaverunt (PsaL c i ) . Verum si quae- admodutn cholera slomacbi potu absintliti, ut homo
r a l u r c u r umbraepluraliter d i c a n t u r , c u m res u n a s i t usu dulcium c o r i u p l u s , polione p u r g e l u r amara.
cujus s i n t ttmbrae. Respondeiur : Quia nunc niinus* Peccatori enim debet d a r i myrrhatum vinum D o i n i -
n u n c plus v i r t u s obumbrat A l t i s s i m i , dissimitiler nicas passionis (Marc. x v ) ; qtiod uoltiit bibere Jesus,
umbras i b r m a t . Unde Aposlolus : Transformamur quia peccalum noii fecerat quod ei crucifixio i r o -
a ctaritate in ctarilatem (II Cor. m ) . A iniuore s c i l i - putabal. Post hanc thtis offertur, quia post s a c r i f l -
cet i n majorem, quia praesens cluritas respeclu i u - c i u m spirilus t r i b u l a l i et corporis hutuiliati s e q u i t u r
lurae umbra est. E l nota quod cum umbrae de supe- sacrilicium laudis cutn thure devotionis. Quod c u i n
r i o r i b u s i n c i i n a n t u r supcr nos, umbrae de i n f e r i o r i - regi obtuleris, suppone ignem c h a r i l a i i s , ut dirigatur
bus i n c i i n a n l u r infra uos. Cum siquidem divinis oratio devolionis sicut incensum in conspectu Dci
propinqtiriinus, mundana superamus, qualenus ad (Psal. C X L ) . E t de hoc sacrilicio odoralus odorem
umbram lucis acceditnus, ealenus mortis umbram suavitatis, dical l i b i : Odor vestimentorum tuorum,
evadimus. L u x enim et v i l a i n coelo, mors iu inferno, sicut odor thuris (Cant. i v ) . Post haec duo o f f e r l t i r
u m b r a m o r t i s i n boc tartareo et tenebroso toco, J a m , ^ a u r t i m . M y r r h a eniiu oblatio est i n c i p i e i i t i u m , thus
fratrcs qui laboratis, porlantes pondus diei et aatut p r o f i c i e n l i u i n , a u r u m vero p e r f e c t o r u m : qttod est
(Malth. xx), ad umbras lucis istas accedile. Piaceat sapientia, quam non novit n i s i q u i accipil. Pretiositts
eas i m i t a r i , qtias ille dies aclernus aspirans rorem est hoc a u r u m cunctis opibus, cliam n i y r r h a et
misericordiae cupit aesluantibus inciinare. Audite t h u r e . Hoc e n i m u l l i m u m dives est i n omuibiis q u i
ipsum diem ad u m b r a r u m refrigeria i i i v i t a n l e m : valet offerre in coniemplaiione et p r u d e n t i a d i n i -
Venile ad me, qui laboratis et onerati estis, et ego n i s t r a l i o n e . Haec est quidcm vera s a p i e n i i a , sa-
reficiam vos (Matth. xi). Quam u m b r a i n si qtiis o b t i - pientia i n contemplatione acternorum et a d m i u i s t r a -
n u e r i t , merito gloriatur et d i c i t : Sub umbra illius lione temporaiium. Q u i n o v i t seipsum regem e t
quem desideraveram sedi (Cant. u ) . i n qua est sessio a l i u m , non tamen negligit offerre thtis i n devolione
ad q u i e t e m , et refectio ad salielatem. Unde s u b d i t : d i v i n i operis, et m y r r h a m i n niortiftcaiione stii. Nos
Et fructus efus dutcis gutturi meo (Psal. LXXXIII). i g i l u r , fratres, i u gloriam p u e r i rcgis (ji:i nalus est
Aspira ergo g u l l u r i , o dies d i e r u m , q u x iit atriis tuis nobis, offeramus a u r t i m , thus, et l i i y r r h a m , quae
super miltia (Psal. c x x x i x ) . Obumbra caput nostrum conservat a v c r m i b u s . Nain vermis carnis est l u x u -
i n d i e b e l l i . Iiiclina super n o s u m b r a s salutis et r e - , r i a ; q u i i n g r e d i l u r b l a n d i c n d o , m o r d e t ridendo,
f r i g e r i i , e l i u c U n e i i t u r subius nos umbrae caecitatis et transforal delcclando, p e r i m i t consensu v o l u u l a r i o .
J

m o r t i s . Et l i c e t c o i i l i n g a n t nos uinbrae de cogilalione Vermis i l e m est t r i s l i l i a , quia sicut linea vesti-

t e r r e n o r u m , non nos atiiiigant icnebrae, id est cras- mcnto, ct vermis ligno, ita tristilia viri nocct
siores umbrae dc ainorc e o r u m ; sed semper respire- c o r d i . His et simiiibus vcrmibtis vermescunt c o r -
mus i n luminosum veri aclernique l u m i n i s amorem. pora e l c o r d a , si quolidie non distillet dc i n a -
nibus m y r r h a . Manus ergo noslrae per universuni
T I T . X X X I X . De auro, thure et myrrha.
corporis nostri distillent m y r r h a m , praeveniendo
Afferte Domino, filii Dei, afferte Domino filios
ungere corpus i n sepullurani iilius. Corpus eniin
arietum. Afferle Domino gtoriam et honorem M eic.
nostrum Jesus est, quod s e p e i i l u r c u m omnibus v i t i i s
(Psal. x x v m ; . Quia satius est Domino afferre quau)
st\btrahitur. Qui sic u n g i l u r , ut dicttini c s t , non
sanguisuga», i d est concupiscetiliae, cujus duac fiiia?,
timet vermem qui non m o r i t u r , quia j a m m o r t u u s
voltiplas et vauitas, 11011 daut requiem die ac nocie,
est. Offcramus etiam thus devolionis et aurtun sa-
dicenles : Affer, affer (Prov. x x x ) : Quid auiem affc-
pientiae. E t si quis indiget sapienlia postulet eam ah
renduin? Afferte, i t i q n i l , gloriam, scilicel a u r i et
eo qui dal omnibus afftuenter, a Patre sciiicel /<tmi-
bonorem t b u r i s . Afferte Domino gloriam nomini ejus,
) num, q u i dat, omne datum optimum et omne donum
i n y r r b a m sepuhurae ejns. M y r r b a i n corde l u o d o l o - |
perfeclum (Jac. i).
r e i n ; m y r r b a i n corpore tuo laborem, si taiueu bic
et ille s i l poeuiieniiaiis. M y r r b a gustu amarissima T I T . X L . De meditanda morte, dum adhuc fortes
cffectu c o r r u p l i o n i resisiit. Quid autem amarius videmur, et de bene agendo.
dolore quo peccator recogilal anncs suos iu ama~ Memento Creatoris tui in die juventutis (Eccte. xi),
ritudine animce SUOJ (Isa. x x x v m ) , dicens Deo : a i l Sapiens, u l , j u x l a A p o s l o l u n i , dum temput habe-
Noli me condemnare (Job x ) . Quid enim salubrius mus, operemur bonum ud omnes (Gal. vi). S e q u i l u r :
quam quod vindical lam a corruptione l u x u r i a r u m Antequam rumpatur funicutus argenleus (Eccie. xu),
i n quibus c o m p i i t r u i t , quam v e r m i u m i m m o r l a l i u m i d est dissolvalur corpus et r e c u r r a t v i l a aurea. h l
qtios m e r u i t . L a b o r autem corporis non tam m y r r b a est anima vinculis carnis absolula ad Deuin qui fccit
est quam myrrbae fascicultis, i n quo regula j e j u - i l l a m , puuienda vel salvanda. Funis d i c i l u r corpus,
n i o r u m et v i g i l i a r u m , asperilas veslium, et omnia quia quibusdam legibus nalurae s i b i animam legai,
amara veltit in unum fasciculum colligata sunt ad antequam pulyis, i d est homo q u i de terra faclus
ferendum. Unde iile : Convertimini ad me in toto est conleratur super fontem, id est m u n d u i n ,
corde vcstro ; in iejnnio el ftetu, et in ptanclu, etc. ut inde aquam non possil h a u r i i c , et rota c o i j i i x -

•
 m MISCELLANEA. LIB. m . • m

Vionum quae de eorde exetint e i volvnntor et revol- A

TIT. XLII. De benignitate et severilate Dei erga
v n n l u r sttper cisternam corporis, qnia i n illa die peccatorem.
peribunt cogitationes. IIoc idem sttbdit aiiis verbis : Converiinuni ad Dominum Deum veslrum, quia
Et revertatur pulvis in terram suam, unde erat (pulvis benignus et misericors est, paliens et muttum mi-
e$ ef in puiverem reverteris [Gen. i n ] ) , et spiritu» sericors, et pratslabilis super malitiam (Joel. n).
redeat ad ipsum qui dedii Ulum (Eccl. x n ) , rcceptu- Videte quemadraodum de venia peccalori danda, tl
rus poenam vel g l o r i a m . c o n v e r l i v o l u e r i t , Dei exaggerat pietatem. Benignns
k Y i T . X L l . De tripiici apertione cordis, sextuplici est indebila largiendo. Misericors debila indutgendo.
mandalq, et triptici beilo ae pace. Patiens d i u tolerando. Multum misericors, pro l o n -
Adaperiat Dominus cor vestrum in tege sua, et in gis iniquitatibus brevem poenitenlite ahTiclionem s u -
praceplis suis, et faciat pacem t etc. (// Maceh. u). scipiendo. Prastabilis super malitiam, etiatn sine
T r i p l e x est apenio cordis. Priraa ad poeniieniiam , carnis afilictione perscveranti, ad se cordis c o n v e r -
aecunda ad j u s l i l i a m , terlia ad perfeclionem. Haec sione mala omnia condonando. Nemo igitur de ve-
autem apertio per legem Domini IU meditanti die ac nia desperet propler Dei j u s t i t i a m . Nemo i n mafis
nocle, unde subdit : in lege sua, quae i n sex c o n - perseveret propter ejus misericordiam, quonium
sistit, i n probibitionibus, comminaiionibus, praece- B fortis et [paliens Dominus, dulcis et rectus, m i s e r i -
ptionibus, promjssionibus, consiliis, exhorlationibus. cors et verax. Patiens, dulcis, misericors super poe-
P r i m a aperlio in prohibitionibus et comminationibus nitentes. F o r l i s , recitis, et verax stiper impoeniten-
fit, (lum qtusattendenssuastrausgressionesetpoenas tes. Si ergo, f r a l r c s , amamus palientiam, dulcedi-
qtiae ex eis subsequuntur, ad poenitemiam Dei t i - nem, misericordiam, qtta salvat, timeamtis f o r t i -
inore compungitur. Haec est enim tex Domini con- tudinem, r e c t i t u d i n e m , qua j u d i c a t et d a m n a t ; et
vertens animas (Psat. x v m ) . Secunda est i n prcece- oremus u t a nobis j u d i c i i scverilatcm suspeudat
ptionibus et promissionibus, dum poenitens d i v i n a m misericordiaeque bcnigniiatem impeudat. Q u i , etc.
voiuiitatem i n sua lege considerans et remunera* T I T . X L I I I . De tribus bonis hominis, et iribus ftagel-
tionem, ad j u s t i t i a m proficit b o n o r u m operum, quia tis Dei, et de causis eorum. •
testimonium Domini fidele (ibid.) dans promissa. Muita ftagella peccatoris; sperantem autem in Do-
T e r t i a i n consiliis et exhortaiionibns, d u m justus mino misericordia circumdabit (Psai. xxxi). Tria
i n bonis delectatur i n Deum fervens, Deo qtiem so- sunt houiiuis bona qttibus i n hac vita fruiraur : A l i a
l u m diiigere cupit sibi dicenle : Si vis perfectus esse, i n anima, u t v i r t u t e s , et alia dona l a m naturoe quain
uade et vende omnia. quce Itabes, clc. (Matth. xix). gratiae; aiia in corpore, ut saoitas; alia extra u l r u n v
A r r i p i t sic perfectionem ut prncler Deum, q n i dat que, u t proies et divitia?. Ideo tria sunt flagella,
sapienliam p a r v u l i s , n i i quaeraL Qttia yero sola quibus justo Dei j u d i c i o perctititur. Fiagellatur e n i m
dilectio indicaUva est reiigionis, Deo dicente : aliquando i n e x t e r i o r i s u b s u n t i a , aliquando i n c a r n n
J n hoc cognoscent ; quia mei estis discipuli, si dile- p r o p r i a , aiiqtiando i n conscientia. I n duobus p r i m i s
clionem habueritis ad invicem (Joan. x m ) , stibdilur : flagcllantur aeque boni et m a l i ; i n t e r l i o non nisi
Et in prceceptis suis,qux sttnl dileclio Dei et p r o x i m i r e p r o b i . I n dtiobus flagellatus esl Job, non i n t e r t i o .
i n t e r caclera legis Dei magis lenenda cum ex his Unde dictitm est ad S a t a n : Animam iiiius serva
pendeant lex et prophelae. Et faciai pacem. Tripiex (Job \i). I n istis omnibus Pharao. Quem e n i m fla-
esl nobis bellum : A conscientia quae peccatorem geliaverat i n e x t e r i o r i subslanlia, i n carne p r o p r i a

accusare non cessat; a carne et daemone, qua» etiam vesicis turgentibiis, etiam obstinatione flagellavit

justutn i n s e q u u n t u r ; a fratre et p r o x i m o , qui etiam i n conscientia. Qttatuor auiem decausis flagellanlur

perfectum conturbare conantur. Deus autein q u i homincs : A l i i ad r u i n a m , n l P h a r a o ; alii addisci-

corda aperit iit lege sua, et i n praeceptis suis, t r i p l i - p l i n a m , u t D a v i d ; alii ad custodiam, u t Paulus;
alii ad coronam, u t Job.
c e m f a c i t i n homine : Primatn pacem per p o m i i e n -
l i a m , cum deleto peccato, ipsum conscientia accu- D T I T . X L I V . De signacuto Dei nobis impreuo.

sare non p o l e s t ; secundam per j u s t i t i a m , cum justus Signatum est super nos tttmen vulius tui, Domin*

exercitio bonorum operum carncm domuerit, j u x l a (Psat. i v ) . S o p e r dicit non subter, quia k i s u p e r i o r i
nalura tria s u u l : Signans, signaculum, e t s i g n a t u m ,
Aposlohim : Casligo corpus meum el in servitutem
a quo, cum quo, e l i n quo. Signans esl Deus q u i
redigo (I Cor. t x ) , et cum sic omuia i n i m i c i tcla
suam imaginem p r i m o angeiicae natura?, inde hu*-
e x s t i n x c r i t (Ephes. v i ) ; l e r t i a m quoqtte ctnn soitim
manae impressit, u t angelica esset quasi signaculum,
Deum lenensnullis prosperisextollitur, n u l l i s a d v e r -
buraana quasi signatum. Unde p r i m o angelo d i c i t u r :
sis m o v e i u r ; aeqtte acceptans prospera ut adversa,
Tu signacutum simititudinis, plenus sapientia, per-
ut vere dicattir : Pax mutta ditigenlibus legem
fectus decore, in deticiis paradisi Dei fuisti (Esech.
luam; et non est illis scandalum (Psat. c x v m ) . Con-
X X V I I I ) . Homo autem d i c i t de se : Signatum est s u -
scientia cessante a p r i m o bello, carne et daemoni-
per nos tumen, elc. Instar cujus i n signaculo vel
bus a secundo liomine ita perfecto ut aliqtto scan-
sigillo p r i m o flgura regis iitsculpitur, et post smV
dalizante scandalum non recipiat, sed quanltim i n
jectae rei i m p r i r a i l u r . Imago p r i m o nattine impressa
ipso est et c m n scandalizaveril pacem habcat, i n
est angelicae, inde quasi secundum eum bumanai
paiientia possidens animam suam (Luc. xxi). ^
&3 • A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATIGA. 64*
i n s i g n i t a , sed et aliis rebus modo suo, quia eorum A actio prava post cogitationem et locutionem q n a n d o
m i n U t e r i o formantur et reguntur, exbibentur membra i n i q u i l a l i s peccato, u t e o n t o -
T I T . X L V . De teptem rivie peccaiarum exeunlibus a meliis afliciant corpora nostra. Absit aliquem no-
primi$ parentibus. strum buic famulari idolo, F i l i u m v i r g i n i s i n V e n e r i s
In ftumine pertran$imu$ [pertran$ibunt]pede (P$al. templo suscipere, arcam D o m i n i j u x t a Dagon Joca-
Lxv). Quid post? Lcetabimur in ip$o (ibid.) Dequo r e , u u l r i t u m i n croceis stercora a m p l e x a r i ! Quartus
Isaias : Percutiet Dominus (luvium AZgypti in rivus est defensio peccatorum, quo n j h i l magis exa-
septem rivo$ ita ut per eum tran$eant calciati speral i r a m d i v i n i l a t i s . Quando enim sanatur q u i
(I$a.xi). iEgyptus mundus est; flumen fluxus medicum s p e r n i l , medicinam conculcat? Negantem
bumani generis, q u i de prirois parentibus vena supcr hoc propheta de sacrario Spirilus sancti nobis
infelici p r o r u m p e n s , impeluosum torrentem per i n d u c i t . lbiy inquit, habuit (oveam ericiu$ (I$a.
t o t a m m u n d i latitudinem instagr.avit, quod i n se- xxxiv). Qui cum se adeptum solitudinem ptttat,
p l e m torrenles derivatur, vallesque et campestria captit et pedes exerit. Si quis supervenerit, s t a t i m
profunda voragine supersedit, ipsis etiam moutibus ea c o n t r a h i l et spinis m u n i t , u t prius spinis i l l i t i s
rcfusionem intenlans. Quorum unus de allioribus sangttinem tttum teneas, quam corpus ipsius. Sio
I n c i a m a l : Torrentes iniquitatie conturbaverunt me ^ peccaloris caput c u m pedibus, i d est i n l e n t i o c u m
(P$at. xv|i).Primus hujus fluminis rivus est cogitatio aclionibus, a pastore prospicitur, et quod fere o m -
m a l a . Rivus exundans habens frequentiam pluvia- n i u m peccantium v i t i u m est, cttin ab omnibtts v i -
r u m per fenestras corporeorum setisuum, qtti ei de deatur a nemine se v i d e r i pulat. Si atitem i n t e n t i o -
mundauis cataractis m o r l i f c r o s iinbres profluxius n i s ingressus cum actionum egressibus correptivts
a d m i n i s t r a n t . Yersipeilis c o n l o r t o r flngit s i m i l i t u d i - manibus velis deprehendere, intantuin se excusat
nes, imagines pingit, coiores aptat, ut consensuin novus dialeclicus Ciceronis lingua, ut negando quac
eliciat, aflectum inflcit, universa c o n v o l v i t , iu tha- v i d i s l i , quae ipse non v i d i l i n te vitia r e t o r q u e n d o ,
lamo mentis, oflert h o r r i b i l i a de divinilate, l e r r i b i - prius sentias quam v i t i u m p e n h s , prius o d i u m i n -
l i a de flde, m i r a b i l i a de fidei i n s t i t u t i o n e , et i n c u r r a s quam corrigas. Quintus est exsullatio in pec-
alveo mentis veneniferas ingerit potiones, quas in catis. 0 detestanda laetitia, u t pro malis ipsi e l i a m
confessione peccatorum exoneratus exhorret evo- Deo audeant gratias i m m u l i r e ! Qui ex$uttant 9 cum
m e r e . Quid plura? Inimicus v i r t u t i s i n tbalamo ex- male (ecerint 9 et tcetantur in rebu$ pe$$imi$ (Prov. u).
s t i r p a t d e v o t i o n e m , i n d i v e r s a protrahendo, i n t h a - Cadent $uper eo$ carbonee et in iynem ejicientur.
lamo castitatem mttltiformis l i b i d i u i s sensus e v o l - ^ , (Psal. c x x x i x ) . Sextus est alios docere ad m a i t i m .
vendo. Quibus fortioribus telis u l i n a m oppugnans Qui de cathedra pestileniiae d e r i v a t i i r , c u i non suf-
n o n expugnet, pungens r o n vuineret, e t i n clatislro flcit u l intereat i n saeculum saecuii, nisi alios p e r ,
lectionem memoriam S c r i p t u r a r u m resecando, t i - t r a h a t , duplicem habituros poenam. Septimos est
bros a manibus evellendo, et de isto ad illum t r a n s - i n his omnibus perseverare. Super sic demersum
ferendo; i n officiis siientii v i r t u t e m , d u m vagabuu- e t a b s o r p l u m c l a u d i t p u l e u s os suuin ; et c u m nou
do se comileni facit, doncc taciturnitatis oflBcium levatoculos ad coelum, nec recordatur j u d i c i o t n
atit aperiat aut i n f r i n g a t . A d ipsum altare D o m i n i Justorum, mortoos e?t et sepultos sepulcro con-
v i r t u t u m spiritus isti i n ipsos mentis oculos circa scientiae, a quo sic m o r l u o perit confessio, u t ve-
sa^criflcia pendentis i n cruce c i r c u m v o l i l a n t . Has niens i n profundum m a l o r u m contemnat (Prov.
volucres vix palriarcha magntis a suis sacrificiis x v i u ) . Hic est i n extremo flumintim JSgypti. Huic
abigebal (Gen. x v ) . Yideiis quam turbidus sit iste multitudo miserationum D o m i n i toliitur ab oculis.
tqrrens. Quis i n boc negat se mersum vel submer- Hunc fluvium i n rivis percussit Dominus c u m cal-
sum? Secundus r i v u s l o c u t i o perversa. Linguam ceatus carnis calceamento, cujus c o r r i g i a m ille
uutlui domare pote$t 9 ait apostplus, m^m6r«m inquie- magnus non p o l u i t solvere (Matth. i u ) , illum iranst-
tum et mortiferum (Jac. m ) . Est autetn verbtim D v i t periminunilatempraediclarum peslittin, et i r a n s -
aliud faisum. Lnde : Perdee omnee qui loquuniur, eundo l i b e r a v i t nos de aquis praedictis. Eia, fratres,
mendaeium (P$al. v). A l i u d v a n u m . Unde : Vana si aliquis h u m o r de his r i v i s flttminis mortalitaiis
tocuti sunt unu$qui$que ad proximumsuum (Psal.w). est i n vobis, l e r g i t e , et tergite i l i u m niveo con-
A l i u d maledicum. Unde : Neque matedici 9 etc. reg- lessionis amictu. Perculile bos rivos cogitando
num Dei possidebunt (I Cor. vi). A l i u d iropudictini. p r o peccato vestro, prohibendo l i n g u a m , decliiian-
U n d e : DeponUe turpem $ermonem de ore vestro do a malo et faciendo b o n u m , confllendo atlver-
(Coloes. I I I ) . E t : Omnis eermo malue de ore veetro sum vos irtjostitias vestras Domino, habenles do-
non procedat (Eph. iv). A l i u d excusatorium. U n d e : iorem vestrunt semper i n conspectu vestro iniquos
Ne dectinee cor meum in vcrba malitice ad excusan- docendo, vias Domini et laudem ipsius i n ore sem-
da$ excutationes in peccatis (Psai. C X L ) . A l i u d dolo- per gerendo. E t t i t calceati t r a n s e a l i s , consualis
s u m . Unde : Disperdat Dominus universa tabia doto- aliquid de arte sutoria, faciatis calceamenta densa
$a (P$al . x i ) . A l i u d otiosum. De quo D o m i n u s : De
% et s u b l i l i t e r consuta, quae possinl aquas obvianles
cmni verbo otioso, quod locuti fuerint homjne$ 9 red- excludere. Faciatis carnem firmam e l confixam l i -
$\ent rationem in diejudicii (Matth. x u ) . T e r l i u s est m o r e D o m i n i , quae l i b i d i n i s humqrem excludat» e^
CG3 M I S C E L L A N E A . — L I B . |IL * 666
e i c o c l a tribulationibus e i densata fiat uter novus A peccati. Quia i n q u i t \tacui inveteraverunt osta mea
ad conservaudum v i n u m u o v u m , u t dicere possilis: (Ptal. x x x i ) . A b bac qtiadruplici inffrmitate volens
Faclus tum sicut uler tn pruina (Psal. cxviu). nos liberare, consolando per propbetam inquit:
T t T . X L V I . De concordi religiotorum cohabitalione Ecce Deut notter. T u n c enim aperuit oculos caeco-
quam til diabolo formidolota. r t t m , aperiens sensuin u t inteliigerent Scripmras ;
Puichra et, amica mea, tuavis et decora, sicut J e - attres dttm clamavit : Qui habel auret audiendi, au-
rusalem, terribilis ut cattrorum aciet ordinata diat (Matth. x m ) . Claudos gressus d i r e x i t , dum
(Cant. v i )• Suavis hominibus', decora numini- eos ad viam cceli i n c l i n a v i i . D i r e c l i sunt pedcs
btis, terribilis dscmonibus. Quare? Quia ambulat s'cnl Origenes, q u i n i m i u m est de misericordia con-
ut castrorum acies ordinata, non dissipaia per i n - flsus. Neque ad sinistram sunt dejecti, sicut Cain
v i d i a m , sed constipata per chariialetit. Acies esl Judas et diabolus, qui desperantes diverterunt.
f-er convenlum, cattrorum per p r o c i n c t u m , ordina- Medius enim caltis tenendus esl, u t nec desperet,
ta per consensuni. Convenlum facit pceniteiilia, nec de misericordia confideits licenler pecceL
procinctum p o u i l vjgilantia, consensum praebet
Minc vaccae, arcam porlanles pro peccaiis, ad dex-
concordia. Sane parum l i m e t diabolus jejunantes,
leram vei ad sinistram non decliitant. I n liac v i a
Tigilantes, con.inen.es, quoniam de illis niullos B M |i ||,j j)
C u l e $ | s i c u t salil c e r v u s , u l spinosa diviiia
obruit i n laqueum ruina?,sed coucordes et u n a n i m i -
r u m et lutosa transiliamus luxuriae. Cervus deserit
l c r habilantes i n douio D o m i n i , d o l o r e m , timorem,
valles, ascendit montes. T u , desere l e r r a m , ascende
iivoreiuiiigertintdiaboloquosconcordesiiivenit, prae-
coelum. Cervus serpentcm devorat, sitiens petit
cipue cognoscit, quia in manu Dei tunt et non tanget
f o n t e m , deponit veterem pellem. T u , peccator, oc-
illot tormentum morfis (Sap. 111). In hoc, i n q u i t , co-
cide d i a h o l u m , c u r r e ad C h r i s t u m , dcpone veterem
gnotcent hominet qnia mei ettit ditcipuli, ti dile-
hominem, i d est superbiam. Apertiit ora m u t o r u m ,
ctionem Itabuerilis ad invicem (Joan. x m ) . Charita-
• quia, cum ciamaret: Agite pcenilentiam (Matth.
tem autein i n l e r homines expavescit diabolus, quam
111, i v ) , confessi sunt peccaia. Patet i g i t u r , fratres,
i n ccelis tencre noluit cum Deo e l angelis.
quadruplicis langtioris quadruplex reniediunt. Non
T I T . X L V I I . De qnadruptiei languore unde not tibe- contemnamus inedicinam. Aperiamus bic oculos
ravil Chritti adventut.
per fidem, u t i n futuro Deum videamus per spe-
Dicite pusillanimis: Confortamini et nolite time-
ciem. Pateant atires verbo Dei, ne et nobis dica-
re. Ecce Deut notter veniet et salvabil not. Tunc
t u r : Vot verba Dei non audilis, quia ex Deo non ettis
operientur oculi cojcorum,el auret turdorum pate-
Q (Joan. v u i ) . Saliamus u t cervus pede amoris Dei,
bitnt. Tunc tatiet ticut cervus claudut, et aperta
o l ad ccelorum alta valeamus ascendere. Aperiamus
erit lingua mutorum (Ita. xxxv). Geueris huma-
i n t e r i m linguam n o s t r a m i n confessionepraevcnienles
n i ante advcntuui mttlla erat caligo, ut Deum co-
D e u m , u t ibieam i n illa laude aperiamus coufessione,
gnoscere, verba ejus audire, bene operari, el pec-
qua omnis toiritus iaudabit Dominum (Ptat. C L ) .
cala rccusarcnt c o n l i l e r i . Tautis itaque miseriae
T I T . X L V I I I . De quadruptici stalu hominis.
lauguoribiis piacnit Deo sahitis medicinam, i n i -
Ne lcuteris, Phitisthcea omnis tu, quoniam contrita
n i b l r i s suis iinponere, ad ejtis consolationem, di-
eti virga percussoris tui. De radice enim colubri
cens : Dicite pusillanimis, etc. Ecce Dominus no-
egredietur regulus, el semen ejus absumens ro/u-
s:er, medicina nostra, et saltts nostra, et Jcsus no-
crem elc. ( I s a . x i v ) . I n his verbis n o l a n t u r q u a -
ster adveniel. Vere pusillanimes erant jacendo i n
%

tuor status h o m i n i s , videlicet ante peccatum, lapsus

doloribus, desperando i n quadruplici i n f i r m i t a l e .
ejus, redemptio, diaboli i n l e r i t u s . Virga est rectititdo
Caeci eitim eraut, sttrdi, claudi et mtili. Caeci
p r i m i parcntis ante peccatum. Pcrcussor, ipse pa-
Deum ignorando, surdi ipsum audire contemnendo,
rens, cujus invidia ipse diabolus percutiebalur. Sed
m u t i peccata sua non confltendo, claudi bene ope-
r a r i negligendo. Infirmilas ista a p r i m o parente jy haec virga c o n t r i l a e s t , quoniam per peccatum re-
sumpsit i n i l i u m . Caccus f u i l ex verbis serpentis p u - clitudo hominis est amissa. Qtiia ergo virga, id est
tando se fieri Deum, non vidcndo se ex ycrbo Dei rectitudo percussoris d i a b o l i , contrila est, lajlabatur
si non obediiet ei ftilttrum esse m i s c r u m . Claudus diabolus, osiendens aulem nou esse ei laclandum et
fuit cum i n aitero pede ciaudicavit. Duo c n i m sunt volens propheta h u m a n u m genus c o n s o l a r i ; de quo
hominis spiritualis pedes, dilectio Dei et p r o x i m i ; quia i l l u d i n carcere delinebat diabolus exsultabat,
qtii altera earum caret claudicat. Adain volens insullans contra ipsum h u m a n i generis i n i m i c n m
uxori morem gcrere, duin amori ejus amorem Dei ait : Nelceteris, etc. Philislhaea quui potioncm in-
poslposuit; malc claudicavii. Dum Dcum per obe- lerpretalur diabolum n o l a l , qui potionc superbiae
dienliam non a u d i v i l , surdus f u i t . Mutus i n c o n - i n c b r i a l u s a nalivosensu et ccelesli gloria c c c i d i t ,
fcssioue peccati f u i l , rejiciens culpatn itt u x o r e m . qtii quod proplerea quod humanura gcntts t e u e a l ,
I n haecvilia dainnavit posleros excaccalos cuitu exaltari non debeat, notattir cum d i c i t u r , de radice

i d o l o r u m , surdos i n s i m i l i t u d i n e aspidis, qtiia po- colubri egredietur regulus, etc. Cohiber genus h t i m a -

pulus Dei non audivit vocem ejus, claudos, quia n u m est, cui mors pcr serpentcm illata est. Hic es<

claudicaverunt a sera!l s Dei, mtitos a ;

confessionc scrpens de quo iegiiur quod virga dc niauu Moys
667 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 6tS
i g i t u r t r i u m dieruin» u t neqne cogitatlone« nec l o -
projecia versa e*si i n serpenlero, cujus caudam dum A
cutione, nec operaiione criminaliter peccemus,
Moyses apprehendit/in v i r g a m serpens Tedul~(Eiod.
egrediamur c i i m A b r a h a m has tres m a n s i o n e s ,
i v ) . V i r g a genus est humanura : quod erat ante pec-
quod videamtts Salomonem. A l i t e r non v i d e r e t u r .
catum quasi virga propier bonae voluntatis : et ope-
T r i p l e x autem est ejus visio ad quam a t r i p l i c i p r a >
r i s r e c t i t u d i n e m , de quo d i c i t u r : Redemisti virgam
dicta visione pervenitur, priraa i n hoc e x s i i i o , se»
hcereditatis tuce etc. (Psal. L X X I X ) . Haeseral i n manu
9

cunda i n j u d i c i o , tertia i n regno. De p r i m a d i c i t u r :

M o y s i , i d est i n Ghristi manu ante peccatura virga
Quia vidisti me, Thoma, credidisti(Joan. x x ) ; dese-
p r o p t e r reclitudinem in p r i m i s parentibus. Mox
cunda : Videbit omnis caro salulare Dei (Luc. m);
autem propter peccata ejecta de mann Dci i n ser-
De terlia : Tollatur impius ne videat gtoriam Dei
penlem v e r t i t u r , quia genus humanum litnc et m o r -
(Isa. x x v i ) . l u prima apparuil m a n s u e i u s ; i n secun-
tale per naturain et t o r l u o s u m factutn esl per m a l i -
da justus judex. U n d e : Cum accepero lempus ego justi-
t i a m . Sed quia i n novissimts diebtis ad i m m o r t a -
tiasjudicabo(Psal.LXXi\).\n tcrtia gloriosusquia glo-
litatera et bonitatem per graliam r e d i i l , quasi ap-
r i a e l honore coronavit eum Dominus (Psat. v m ) . I i i
prehensa cauda in p r i s l i n a m rectitudinem v i r g a
p r i m a visione i l l u m i n a v i l caecos; i n secunda v o l u i t
c o n v e r l i t t i r . Ex hujtts c o k i b r i r a d i c e , id esl ex
solvere compeditos; i n tertia d i r i g i t justos. Lu his est
p r i n c i p i o generis htimani cgreditur rcgulus , i d est
amabilis, l e r r i b i l i s , admirabilis. Prima visio generat
Christus, qui.t Christus i n l e r m o r t a h s i t a superior *
spem, nedejiciainur advcrsis; secuuda, t i i n o r c m , ne
f u i t sicut regtihis rex serpenluin d i c i t u r , cttjus se-
erigamur prosperis; l e r t i a , c h a r i t a t e m , ut videamus
m e n , i d est apostoii, absorbet volucrcm , id est d i a -
facie ad faciem (I Cor. x m ) . In p r i m a visione f u i t
b o h i m . De isiis volucribus d i c i l u r : El volucres cceti
corrector i n o r u m ; i n secunda e r i l discrelor merito-
comederunt Ulud (Luc. v u i ) . Confuudatur crgo et t i -
r u m ; i n t e r l i a , largiior praemiorttra. Secundum istas
meat d i a b o l u s , quia semen r e g u l i , i d e>t apostoti
tres visiones, t r i a ipsi convenitint n o i n i n a : Salo-
C b r i s t i , absorbet voluccem, i d est diabolum i n m e m - .
n i o n , Ecclesiasles, l d i d a . Salomon pacificut quod
b r i s doininicis d i s s i p a b i t , Domiiio ei dicente : Ifa-.
vere f u i t in p r i m a . Ecclesiastes concionator, quod
cta et manduca (Act.x). Gaudeat homo quia obste-
e r i t i n sectinda, qtiando advocabit ccelutn desttrsum
tricanle mauu D o m i n i , i d esl medente F i l i o D e i ,
e t t e r r a m , d i c l u r u s malis : Ite, maledicti inignem
eductus est coluber de caverna , i d cst diabolus de,
ceternum (Matth. x x v ) , b o n i s : Venite benedicti, etc.
cordibus bominuro, u t exsultantes de sui ereptione,
9

(ibid.). Idida, i d est dilectut Domini, quod e r i t i n

suoque viucenti consolatori gratias ageules d i c a n t :
tertia visione i n p a l r i a quando e r i t omnibus omnia
Ecce vicit Leo de tribu Juda (Apoc. v ) . Q
(Col. i u ) . I n p r i m a visione viderunt eum boni et
T I T . X U X . De tribut mantionibut JEgypti.
m a l i , sed non omnes. I n secunda videbunt etim bont
Egredimini, fitio? Siou, et videte tegem Satomonem
et m a l i , e l oranes. I n tertia omnes boni e l soli. A d
in diademate quo coronavit eum matertua (Cant. u i ) .
p r i m a m autem visionem in qua niansuelusexspcct.it,
Volens S c r i p l u r a infirmas m e n t e s , quas i n carnali?
peccanles Scriptura i n v i t a t , dicens : EgrediminL
bus desideriis jacere d o i c b a l , u t quae ad Deum v i -
et vidtle regem Satomonem pacis praecepla diclantem
dendum condtlae f u e r a n l , ad visioncm v e r i Salomo-
u t u n i l a l e m s p i r i l u s servetis i n vinctilu pacis. V i -
iiis revocare, a i l : Egredimini. E g r e d i m i n i ilaque a
dete dico non i u quo coronavit eum noverca, sed
fetore s l a b u l i , ad odorem t h a l a m i , a caepis j E g y p l i
m a t e r s i t a . Coronavit enim ctim noverca, paler c t
ad inaiina deserli , a t r i b u s , scilicet uiausionibus
m a l e r . Noverca Synagoga, mater V i r g o , Paier cjus
j E g y p t i , ad tres visiones Saloinouis u o s l r i . Tres
Deus. Noverca corouavit ctim corona spinea e l m i -
e n i m sunt mansiones j E g y p l i : E x t e r i o r , i n l e r i o r ,
seriae, tnater corona j u s i i t i i c , Paler corona gloriae.
superior. E x t e r i o r niansio est i n desidciio eorum
Spinea corona m a l e r i a l i t e r p u n x i t eum exterius,
quae niundi s n n t ; i n t e r i o r , i n deleclaiiojie eorum
s p i r i l u a l i t e r i n l e r i u s non pro snis, sed p r o nostris
q u a e c a r n i s ; superior, i n nialis g l o r i a r i . Has nian-
c r i m i n i b u s , u t nos pro s p i n i s n o s l r i s ei non dedigne-
sioncs deserere praecipilur A b r a b a r a c t i m ei d i c i l u r : D
m u r compungi. Matris coroua quattior pretiosis
E.xi deterra tua haec esl p r i m a ; et de
p cognutione,
lapidibus eutii o r n a v i t . Isti sunl principales q t i a t u o r
haec est secunda ; et dedomo patris tui (Cen. x u ) ,
animi aflecliones, gaudiitm, amor , t r i s l i t i a , t i m o r .
haec cst l e r t i a . T e r r a m appellat c u i i o s i l a i e i n lerre-
lslac aflectiones, sicut dicit beatus Augitstinus, o r d i -
n o r u m , cogiialionem aflincm carnis d e l c c i a l i o n e m ,
nalae j u s l i t i a s u i i l , inordinatae iujtistitia. Quia itaquo
doraum palris de malis g l o r i a r i , exemplo iliius q u i
sibi ordinalas eas Salomoti noster assumpsit de
s i n g u i a r i l e r voiens g i o r i a r i d i x i t : Sedebo te in mon-
V i r g i n e , ipsa pnedicta coroua j u s l i l i a eum corona-
te tettamtnti (Ita. x i v ) . Hic d i c i t u r patcr malorum
v i t . U l autcm ad plenariam coguilionem t e r t i i d i a -
i m i t a l i o t i c . I n p r i m a maiisione h a b i l a n t q u i h o n o r i -
dcmatis, quo euin Deus Paler gloria et honore coro-
bus et divjtiis delcclaiilur : i u secunda , q u i carnis
n a v i l pervenire possilis, egredimini a v i t i i s , videte
desideriis o b s e q u u n l u r ; in l e r l i a , q u i de propriis
fide el operalione et i m i t a l i o u e euiit coronatura co-
niatis superbiuut et g l o r i a u t u r . Haec s u n l t r i a raala
roua qua coronavit cum mater stia, t i t ordinatas
qtiaecnumeral Joannes aposlolus, dicens : Omnequod
ejus cxemplo praediclas aflcctiones habeatis, ip3o
ftt in mundo, concupitcenlia carnit esl et concttpi-
pracslanle. Q j i , ctc.
tcenlia ocutorum et snperbia vila: (I Joan. u ) . l i n e r c
$69 MISCELLANEA. — L I B . I I I . 670

TIT. L De triplici locutione Dei. k descensione ad Deum rcdeal, qnia inde incipit ascen-
Audiam qui loquatur in me Dominus Deus (Psal. dere, ubi descendendo p e r v c u i l . P r i m u s ascensionis
L X X X I V ) . T r i b u s modis b o m i n i l o q u i l u r Deus. Lege gradus esl terrena coiilemnerc, paupertaiem illant
s c r i p l a , lege n u u i r a l i , inspiralione occulta. L e x s c r i - appelendo qua pauper in cella d i l i o r fil i n conscien-
p i a , et Vetus et Novum Testamentum. Lex natura- tia ; secundus est carnis deleclaiioncs ex lolo c o n -
l i s : Quod tibi faclum veiis, id alii feceris;et: terere, carnalia desidcria v i g i l i i s , j c j u n i i s e l o r a l i o -
Q u o d t i b i non fieri nolis, alii ne feceris. Lex scripta nibus domando; lertius volunlalem suam Deo ct
p r o p o n i t u r a u r i b n s , naturaiis inserilur cordibus. prxdatis suis supponere, h u m i l i l a t e m i n cordc, paf-
N e u t r a ad salutem observatur operibus, nisi l e r l i o tien&iam in ore, perseveranliam exhibendo in opere.
rnodo l o q u a l u r b o m i n i Deus, inspiralione scilicet Nam haec t r i a verae obedienliae sunt necessaria,
o c c u l t a . Haec est t e r l i a loculio Dei, non loquax, sed exemplo illius qui [acius est obediens Patri (Philip.
efficax, non exterius sonans, sed interius docens et I I ) ; — mitis et humilis corde (Mallh. x i ; Isa. L I I I ) >
penetrans. A b i g i t muscas i E g y p l i , quae sequuntur — el tanquam ovi$ ad victimam ductus non aperuit
sacrificanles i n deserto. Prima musca est carnis os suum, persevcrans usque ad mortem crucis (P/ii-
inoililies; baec contaminat sacrificium mortificatae tipp. n ) .
carnis. Secunda est curiositas m u n d i , et haec m a c u - T I T . L I L Sabbata quee derideantur.
l a t sacrificlum cordis c o n t r i l i . T e r l i a musca est Viderunt eam liostcs et deriserunt Sabbata eju*.
malignitas diaboli et haec foedat. Tolidem aulem (Thren. i ) . Ilostes deridere Sabbata est etiaui a
sunt ranae i E g y p t i loquaces. Has ranas exstinguit vitiis ipsa vacationis opera e i o l i a , ad i l l i c i l a s C 3 -
divinae inspirationis ioculio, d u i n a voce carnalium gitaliones pertrahere.
d e l e c l a t i o n u m , a s t r e p i l u m u n d a n x curiositalis, et T I T . L I I I . Quid sit: c Pone$ eo$ ul ctibanum ignis. $
a voce inale suggerenlis diaboli facit quiescere. Pones eo$ ut clibanum ignis in tempore vultus tui 9

Haec i l e m locutio est quae i n l u s l o q u i l u r pacem. Pax etc. (P$at. x x ) . Clibanus inlus ardet, ignis carnes
autem duplex e s t : t e m p o r a l i s , quae a v i t i i s facit exterius u r i l . I n tempore i g i l u r vullus D o m i n i , et
quiescere et aeterna, quae i n gloria donat durare. intus injuslis ardet conscienlia, e l foris caruem c r u -
De utraque dicit propheta : Sabbatum ex Sabbato ciatgehenna.
dabit vobis (t$a. L X V I ) , i d est requiem aelernatn pro T I T . LIV. De nominis Jerusalem interpretatione $e+
temporali. Pacem praedictam loquitur Deus in plebem cundum quadruplicem $ensum m

$uam, super sanctos suos el eos qui converiuntur ad Jerusatem, quce cedificatur ut civitas (Psal. cxxt).
eor (PsqL L X X X I V ) . I n his tres i n Ecclesia n o t a n t u r Jerusalem qualuor accipitur modis : hislorice, l e r -
ordines. Conjugati per plebem, praelali per sanctos ^ rena ista c i v i t a s ; allegorice, sancta Ecclesia; t r o p o -
conlinenles per eos q t i i convertuntur ad cor. Vel logice, quaeque fidelis a n i m a ; anagogice, aeterna fe-
tres o r d i n e t claustralium : incipienles, q u i adhuc licitas. De p r i m a d i c i t u r : Jerusatem , Jerusalem,
contra carnalia desideria pugnanl; p e r f e c l i , q u i soii quee occidis prophetas, etc. (Luc. x i u ) . De secunda et
Deo adhaerent; praelali, qui sibi et aliis praevidenl. tertia : Surge, illuminare, Jerusalem, etc. (I$a. L X ) .
Q u i , etsi ad a l i o r u m curam recedunl, per propria De quarla : Jerusalem quce sursum est libera e$t,
ad cor suum redeuut. quce est matcr nostra (Gal. i v ) . Cui d i c i l u r : Lauda,
T I T . L I . De ascensionis cordis ad Deum gradibus. Jeru$alem, Dominum (Psal. C X L V I I ) . Haec esl, ut ca-
Aseensiones in corde suo disposuit (PsaL LXXXIII). n i t Ecclesia, urbs quasdam beata, scilicet Jerusalem,
Ascensor isle i n S c r i p i u r a sacra aliquando d i c i l u r dicla pacis visio, j u x l a nominis i n t e r p r e l a l i o n e m ,
ovis p e r d i t a , aliquando filius prodigus, recedens a quce construitur in montibus , quia i n coelis, vivis. e%
palre. Recessit enitn a suo pastore et Paire in de- lapidibus, i d est angelisct h o m i u i b u s , praeparala ab
serlum hujus m u n d i , quod regio est a Deo l o u g i n - origine niundi, ut sponsala per prophelas i n l e m -
qua tribus descensionuiu gradibus. Primus f u i l a pore, copulelur tandem Domiuo i n aelernitate. Qna:
Dei magislra volunlale recedere, et suani sibi p r o - D ccdificalur ut civitas, vivis et ralionabiliims aedificiis»
p r i a m magislram conslituere, diviuae voluniali suam angeiicis ordinibus quast moenibtts, apostolicis for->
pracferendo; secundus fuit a sua volunlate i u carnis tiludiuibus quasi propuguaculis, martyrum con-
voliiplates desccnderc, carnis curam i n desideriis fessionibus tanquam m u r i s , c o n l i n e n t i u m caslimo-
faciendo; tertius vero, a seipso sub se in lerrena n i i s lanquam honeslis d o m i b u s , conjugaloruin offi-
elfiuere, i n u n d u m et ea quae i n mundo suiil quaeren- ciis quasi plaleis uegoliorum exercitalis. Hujusmodi
do. P r i m u m recessit a Deo i n l r o ad se, secundo ab aedificiis aedilicatur, doucc consummata dedicettir.
iiilus e x l r a j u x t a se, tei tio exlra se. P r i m a dieta Diebus seplem aedilicatur, oclavo dedicatur. Haec
r e i n o l u m , secunda r e m o t i o r c m , lerlia eum fecit r e - aulem non est civitas, sed cedificalur ut civitas, nou
m o l i s s i m u m . Prima est voluntatis perversio, secttn- ratione n o m i u i s , sed s i m i l i l u d i n i s ralione. In aedifi-
da carnalis delectalio, l e r l i a l e r r e u o r u m a m b i l i o . calione enini tria c o n c t i r r n n l . P r i m o violenter ex-
His gradibus ad descrlum ad regionem Ionginquam t r a h u n t t i r lapidcs mallcis el v^clibus ferreis cum
usque ad Babylonem descendil. Sed q u i a , j u x l a i n u l l o labore. Secundo celte, bipenni, regula politin-
prophetam, etiam ibi aliquaudo l i b e r a t u r , attenden- t u r , eruderantur, et q u a d r a n l u r . T e r t i o pcr manuni
duui qitomodu pcr t r i n a m ascensionem ab hac trina artificis i n suis locis dispoiiunlur permansuri. A I
671 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 67i
h u n c modum i n aediflcatione patriae cceleslis Iria A lionis, e l cx felicilalc stipernae' visionis Iiis tiliahtis
consideranlur, sepnratio, polilio, positio. Separalio d i c i t u r : Egredimini ad Crealorem vestrum, qitia v i -
est violetila, politio ptirgatoria , positio aeterna. denti Crealorem angusta est omnis crealura. Egre-
P r i m u t n esl in angustia et afflictione; secundum, i n d i m i n i ad Salvatorem, quia ipse d i c i t : Ecce nona
patientia et exspeclatiuiie; t c r t i u m , i n gloria et ex- facio omnia (Apoc. x x i ) . E g r e d i m i n i ad glorificatio-
sultationc. Per p r i i n u m c r i b r a l u r boino sicul t r i t i - n e m , qttia d i c i l u r : Satiabor cum apparuerit gloria
c u m , i n secundo examinatur sicut a r g e n t u m , i n ter- tua (Psal. x v i ) . Sequitur : Et videte oculo rationis (

tio p o n i t u r in thesaurum, siquidein v i v i lapides Crealoris vestri potentiam, oculo fidei Redemptoris
s u n l , qtios praevidit Deus fieri cotiforines F i l i i c i a r i - vcstri clemcuitam, oculo coniemplalionis coeleslis
tatis suae. I l i ditui sunt i n corpore, quasi i n lapidea sponsi g l o r i a m , Regem scilicet naturac, ne tempora
massa sunt. Molcs euim corporis tenacissime premit in iiihilum redigatilur gratia?, ut ordiuale succe-
e l arclat qitia corpus quod corrumpitur aggracat dant munera gratiae, gloriae, u t hic vcl ad modicuui
animam, etc. (Sap. i x ) . A b hac desiderabat abstrahi praelihelur, alibi ad plenum consummetur. Regem i n
qui diccbat : Quisme Uberabit de corpore mortie tnundo, regem i n inferno, regem i n ccelo. I n infer-
hujust (Itom. x v ) . Multis concussionibus necesse est no tormcnta disponit, i n mundo m e r i l a d i s l r i b u i l ,
nos a g i t a r i , u t iudc extrabamttr idonei. Per muttas B i n ccelo praemia reddit. Videte ergo, filiaeSion, regis
enim tributationes oportet nos intrare in regnum Dei vestri apud iuferos terrorem, i n uiundo ipsius a m o -
(Act. x i v ) . De quibus experto credilc d i c e n l i : In rein, in coeio honoreui. Apud inferos impios p r e m i t
vigitiit muitis, in laboribus supra modum : in fame ejus j t i s l i l i a , i n tnundo pceuitentes r e g i l m i s c r i c o r d i a ,
et siti, etc. (// Cor. xO. De molestia atitem separa- i u coelo diligeuies felicilal g l o r i a .
tionis audite Psalmistam : Circumdederunt me gemi- T I T , L V I . De exposiiione sacree Seripturee.
tus mortit (Psal. c x i v ) . Quam iulolerabilis sit isia Si intraveris segetem proximi tui franges spicas et
separatio, quando physicales nodi solvenltir, et p r o - manu conteres; falce aulem non metes (Deut. xxtn),
portionalia vincula, in l i b r o experienli;e legitur q u i hoc cst evelles sentenlias manu intelligentiae, cott-
ab Antouio noltiit suscitari, cum oporteret i l e r u i n teresgranum ab arisla, s p i r i t u m secernens a l i t t e r a .
m o r i . Post hanc separalionem q u i slatitn i n v e n i a n * Falce autem non meies, quod est facile et subito
ttir idonei (sicul beaitts Benedicius cui via ad coelos l i b r u m transctirrere. Suflicit paucos manipulos per
visa est, qtiod r a r u m esl) sublevautur. Qui vero c u m dies coUigere. Sunt qtii falce tnetunt, q u i totiim su-
l i g n o , feno el stipuia transettnl, in purgatorio po- b i t o l i b r u m iegentes n i h i l i n t e l l i g u n l . I ngressus vi-
l i u n l u r (/ Cor. n i ) . Unde: S i ctijns opus arserit quod c n e a m ximi
pr0 tui, i d esl S c r i p l u r a m Dci l u i , cow-
superaidificavit, mercedem accipiet (ibid.). Post p o l i - edas uvas, i d est sententias quantum tibi placuerit;
tioncm atitcm sustolluutur, suisque aplanlur locis foras aulem non effcras tecum (ibid.) t qttia non est
per manum arlificis d . p . i . e. (sic). Sane haec t r i a dandum sanctum canibus neque ponendae marga-
singulis annis repraesental Ecclesia. In vigilia O m - rilae ante porcos (Matth. vu).
n i u m Sanctorum separationem, i n festivitate posi- Frumenlo, vino et oieo stabilivi eum (Cen. xxvn).
t i o n e m , i n memoria m o r t u o r u m politionem. Dies Divina Scriptura i n quibusdam locis quasi panis
euim j e j u u i o r u m dies est affliclionis. Uude : Prima difficile e d i l u r , i n quibusdam sicut v i n u m facile sor-
die septimi mensis affiigelit animas vestras (Levit. betur, i n omnibus quasi medicamentum et oleum
x x i u ) . Die< vero soleuuiis quae s e q i i i i u r , p l e n i t u d i - animae, duin s u m i l u r , medelur.
i i c m gau(!ii sig.iiflcat, itt quo sancli Domino sceno- T I T . L V U . Primogenita diversis modis esse Dei el
pegizanl : T e r t i o memoria m o r t u o r u m agitur, ut i i sacerdolum.
qui i n purgatorio p o l i u n t u r , poenae consequanlur Ompia primogeniia i n Icge sunt sacerdotum i m -
absolutionem, vel pcenae m i t i g a t i o n e m . E l sic tria munda r e d i m u n t u r , munda non, sed offeruutur.
repraesentat Ecclesia circa spem b e a t o r u m , unde Quorum sanguis super altare funditur," pectuscuhim
transeunt, et qua transeunt, et quo transeunt. Unde D et armus est sacerdolum (Num. x v i i ) , qnia fldes
sacerdotum ministerio Deo offertur. A l i t e r e n i m
transeunt, quia ab hac m i s e r i a ; qua transeunl, quia
per poenam et purgatorium : et quo, quia ad coe- nemo baplizatur, nisi prius fides quae est primoge-
lestem Jerusalem, cujus participalio, i d cst habitatio n i t u m sacerdotibus offeratur. i m m u n d u i n r c d i i n i l u r ,
estin idipsum (Psal. c x x i ) , i d e s t i n v a r i a b i l e . Oinnium quoniam anima violata poenitentiae pretio restaura-
enim sub sole diversum esse e s t ; habitatio vero t u r . Munda non r e d i m u n t u r , quia quod i i b c r u m est
Ecclesiae coelestis cst i n eo quod est idipsum. Iu cu- redemplione nou indiget. Sanguis super aitare f u u -
j u s , etc. d i t u r . Peclusculum et armus sunt sacerdotum , quo-
niam sic ad eos pertinet ipsorum vitas p r x d i c a r e u t
T I T . L V . De nominibus filiarum Dei et diaoott: et
consilia dare et onera porlare sufficiant.
egressu earum ad regem suum.
Sicut perversa anima dicitur filia maris, filia T I T . L V I I L De Levitarum purificatione et officiis in
T y r i , filia Sidonis, filia Babylonis, exposita v a n i l a i i , typum cteri Christiani.
voluptati, c u r i o s i l a t i , et omnibus v i l i i s , sic fidelis Praecipiunlur Levilae t o l l i de medio fiiiorum Israel,
d i c i l u r fiiia Juda, filia Sion, filia Jerusalem. Ex h u - purificari, aqua lustraiionis aspergi, omnes pilos
m i l i l a t e compuuciionis , cx sublimitate conteinpla- corporis radere (Sum. v i n ) . Siguificatur aotem p e i
 G75 MlSCELLANEA.— LIB. III. C74
hoc ROJlroTum l c v i i a i n m el d e n C o r u m v i l a m dcbere A T I T . L M . De tripliej eella in quant introdueimur
Introduxit me rex in cellaria $ua (Canl. 1 ) . I n m o -
a l a i c a l i v i i a scccrni ab o m n i v i i i o r u m sorde p u r i -
r a l i disciplina tres sunt ceilac quasi i n vero cellario.
licari e i l a v a r i , e i a superflua cogiialione m u n d a r i .
Unde p l u r a l i l e r d i c i t cellaria. P r i m a est disciplinae,
t l n d e a d d i l u r : Ponentque filii hrael manu$ $ua$
secunda nalurae, tertia gratiae. I n p r i m a discis i n -
super eo$ (ibid.)* u i i n l e l l i g a n t quanlo oneri subdan-
lur> quos pro omnibus laborare oportet, quorura ferior esse, i n secunda par, i n tertia superior, s c i l i -

manus ferunt, et quod o i n n i u m manos i n laberna- cet siibesse, coesse, praeesse. P r i m o i g i t u r discas

culo facere dcbueranl illi soli faciant, q u i o m n i u m esse discipulus, secundo socius, lertio magister.

manus i n se susceperunt. Levilae autem super duo-> In p r i m a mali mores dometilur, i n secunda b o n i

rura boum capita manus ponebant, intelligentes se assiimantor, i n tertia i n aliis doceantur d o m a r i et
corpus ct animam suam debere domare, q u o r u m assttini.
t i o m i t o r erat qui d i c c b a t : Ca$tigo corpu$ meum 9 et T I T . L X I I . Rur$us de interpretatione Jeruealem.
in servilutem redigo (I Cor. ix)., Si sic d o m i t i fue- Laetare, Jerusalem, et conventum facite. J e r u -
r i n i , tunc Moyscs, i d est Salvator, a l t e r u m b o u m pro salem quatuor modis d i c i t u r . Hisiorice, allegorice,
peccato, alterum in holocaustum offert, u t uno pec moratiter, anagogice. Hislorice civitas est constitula
• • . . . jx — —— — — ~ ...
cata solvantur, allero Dei gratia suscipiatur. I l a p u - p monlem Sion, i n area Ornat Jebtisaei, ubi rex
D
8 U e r

rificati i n tabernaculuin i n t r a n t m i n i s t r a t u r i , quo- David nebulosam c o n s l r u x i t l u r r i n i . Allegorice est

n i a m tales Ecclesiae et coeli tabernaculo digni suut. urbs i n monte Christo constiiuia, ejus fundamen-
tum i n montibus sanclis, u b i Christus reguat i n
TIT. L I X . De bove et a$ino, id e$l slolido et rustico
cum ceciderinl $ublevandi$. aeteriium. M o r a l i l e r , fidelis anima conlemplatiout
dediia quae i n v i r l u l u r a c m i n c n l i a s i e r n i t fundamen-
Si videris asinum fralrit tui aut bovem cecidissein
lum. Hanc inhabilat Verbuin de corde Palris e r u -
toia, non de$picie$ 9 sed sublevabis eum (Exod. xxiv).
clattim. Verbum enim Dei sumus iu i l l o . Anagogice,
Sunms in via mandatorum Dei, j n qua Psalmista
supercoelestis illa c u r i a , archangelica t u r b a , quai
iude fatigatus d i c e b a t : Viam mandatorum luorum
qtiotidie salialur, dutn eis apparet gloria,qttia in
cucurri (Psal. c x v m ) . Frater noster Christus esl, et
speculalionc aeteruae j u c t i n d i t a l i s j u g i t e r c r c d i l t i r
^quilibel hotno. Cerlttm enitn est quod unius Patris
constiluta. Laetatur aulem Jerusalein ttrbs terren;t
ftiii stinm& littjus asinus est aliquis s l u l t u s , piger,
pro lerrenis. L;etaitir Jertisaletn Ecelesia pro m u l *
Jtixuriosus. Bos esl qui i n ejns agro laborare debet.
tiplicihtis donis. Laetatur Jerusalcm fidelis anima
Tales si i n via peccando cecidisse videmus sublevare
pro diversis mentis. Laelatur Jerusalera divina curia-
debemus. Adjuvemus ergo ut et nos adjuvetnur. I n - C
pro diversispnemiis. Laetilia qua jucundalurEcclesia
tra nos est horlus i n quo sepulcrnm esl D o m i u i , i n
duplex est, peccatorum remissio et donoruin asse-
quud si cadimus, stiscitamur, ut corpns a l a t n i n c u -
c u t i o . Pro his ergo acceptis beneficiis i u v i t a t e a i n
l i s e l a t u r a litnore persequentiotn i n sepulcrttm E l i -
Spiritus sanctus ad exsultationem. Laetare, Jertisa-
sei dum cadit, vivus restirgit (/V Rey. x i u ) , sed
l e m , et convenlum facite. Conveniant virlules i i l
lapis, ne inlremus, saepc cst oslio opposiius; v e r u m
resistant v i t i i s . Conveniant praedicalores ut resistanl
si sanctae mulieres, id est bonae cogiiationes fre-
haereticis. Conveniantinartyresut r e s i s t a n t t y r a n n i s .
quentant sepulcrum, angelus iapidera amovel, et
Quoniam cogilaverunt unanimiter 9 simul adversuseam
tntranies, etiara si i u o r t u i f u e r i n l , vivent.
tetlamentum disposuerunt tabernacula Idumccorum et
T I T . L X . De diligentibus el timeniibus Deum 9 et de hmaelilce.
confitentibut Deo.
T I T . L X I H . De custodia vice hominis in locutione9

Recti diligunt te (Cant. i). H o m i n u m alii sunt j a -

et de non divulgandis mytleriit.
centes, alii c u r v i , a l i i r e c t i . Jacenles sunt q u i nec
Via hominis i n custodia sermoms non solum ser-
t i m e n l n e c d i l i g u n t D c u m ; c u r v i , q u i t i m c n l et non
v a t u r , sed etiara c o r r i g i l u r . / n 9110 enitn corrigit
d i l i g u n t ; r e c t i , qui t i m e n t e t d i l i g u n t . Quidam sttnl
D adotetcenlior viam tuam? In cuttodienda, inquil,
qui conflientur Deo, qtiia eos bene pascit. Unde i n
$ermone$ suos (Psat. c x v i u ) . H i sermones qttia a l i -
p s a l m o : Confitebitur tibi 9 cum benefecerit ei (Ptal. quando sunt tacendi. s u b d i t u r : /n corde meo abtcon-
. X L V I I I ) . Istis jacentes i n luto peccali Deum nec t i - di eioquia tua (propter porcos et canes), ut non pec~
ment nec d i l i g u n t . A l i i sunt q u i conOienlur Deo cem tibi (ibid.): Noliie sanctum dare canibu$ (Mattlu
quoniam s c i u n l esse poientem ponere corpus et a n i - v n ) . V i l i u m est secreta mysterii indignis vulgare/
uam i n gehennam ; isti tiraenl et non d i l i g u n t . A l i i Qttod fit vel adulatione, ut placcat cui v u l g a t , vel
Deo confitentur propter ipsuin, quia solus bonus a v a r i l i a , ut inde l u c r e t u r ; vel j a c t a n t i a , u t m u l t a
est, dulcis c t magnae inisericordiae ; non l i m o r e , non scire videatur. Quia vero sunt aliquando proferendi
cupiditate, sed c o n i i l e u l u r qnoniara bonus. P r i m i ostendit, diceus : In labii$ meis (cordi consonis) p r o -
suut m e r c e n a r i i , secundi servi t e r l t i l i l i i . Merccna- nuntiavi (aliis c n m tempus vidi) judicia tua (P$al.
rius cupit sibi, servus t i m e t s i b i , filius diligit. c x v n i ) . Non d i c o o m n i a , sed oris t u i : quaeper apo-
Unusquisque liabci legem s u a n v Mcrtenarius c u p i - stolos elalios m i b i manifeslasti, judicia qttibus nunc
dttatem, qua c o n s t r i n g i t u r ; servus t i m o r e m , quo et i n f u l u r o j u d i c a l u i mundus, quae sunt abys?ti*
n r c t a i u r ; filius c h a r i t a t e m , quam c o i n p l c c t i t u r . mult;u
 «75 APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. 67«

T I T . L X I V . Dutyrum et met comedet, etc. \ terum comedetis : et novis supervententibut 9 retero

B u t y r u m e t m e l , qui nobis, puer factus est, comedit projicietis. Vetera sunt promissiones iegum ei
i n nobis (ha. v n ) , c n m nos comedere facit, quia propheiaruni dc venturo Christo. Nova sunt p r o -
c u m i n nos S p i r i t u s sanclus g r a l i a m f u n d i l , meile missionum implelio, v e r i t a l i s e x h i b i t i o . Vetustis-
nos p a r i l e r et b u l y r o r e p l e t . Melenimdesnper c a d i l ; sima, quae ad divinitatis acternilalem pCrtincnt.
b i t t y r u m ex boum ceu vaccarum lacle colligitttr. Mel Novis ergo supervenienlibus, vetera sunt proji-
ilaque ex aere, b u t y r u m est ex c a m e . S u m m i atitem cienda, et vetustissima servanda, I q u i a exbibita
Palris Unigetiitus, cum sit Deus super omnia, homo veritate D o m i n i c i adventus flgura et promissio ces-
iaclus est inter o m n i a . Q u i cum nos dulcedine d i v i - sare debeul, novumque incamationis et vetuslissi-
itilatis suae et [myslerio incarnalionis replevit, nos m u m aeterniiatis Verbi credendo et colendo tenen-
m e l l e p a r i l e r et b u t y r o n u t r i v i t , u l s c i a t , i d est scire d u m . Unde tres itt Nalali missae c c l c b r a n t u r . P r i m a
nos faciat, reprobare mare m a l u m , v i t i o r u m e l poena- de aelerna genitura : Dominut dixit ad me. Sc-
r t i m : et eligere bontim, v i r l u l u m et praemiorum. cunda, de promissione adventus : Lux futgebit.

T I T . L X V . De quinque civitatibus AZgypti toquen- T e r l i a de implelione promissionis : Puer natut ett

tibut tingua Chunanoea. nobis. Et quia ille idem q u i est Dei F i l i u s , faclus
In itla die erunt quinque civitatet in terra JEyypti B est hominis filius, ideo i n illius missac oflicio u b i
toqnentet tingua Chanancea (hai. x i x ) , non i E g y p t i a , cantatur de aeterna C b r i s t i genilura : Dominut dixit
nec Hebraea. Quinque civitates sunl quinque sensus ad me t Jegitur Evangelium de temporali C h r i s t i
corporis. j E g y p t u s , mundus. In i E g y p l o Joquuntur naiwilaic:Liber generationis Jesu Chrisli (Matth. i);
civilates lingtia i E g y p l i , d u m quinque sensus i n et i n missa tibi canlatur de temporali n a i i v i l a t e :
mundo quae m u n d i sunt a p p e l u n l . Chananaea lo- Puer natus ett nobit 9 legilur Evangelium de aeterna
q u u n t u r i n i E g y p t o , d u m m o l i a v i l i i s ad v i r l u t e m generalione : Inprincipio erat Verbum.(Joan. i). E l
i u mundo mundana non quaerunt. Chananaea enim qtiia verilale exhibita figurae cessant, non oflicioni
i n l e r p r e l a t u r commotio. Lingtia vero Hebrara quae quod pertinet ad promissionenV, sed qnod ad i m p l c -
trantitut sonat, nullus i n i E g y p l o hujus m u n d i l o - tiouem sequentibus diebus repelitur, scilicet. Puer
q u i l u r , sed i n vita iila ad quam de morle fit t r a n s - natut ett nobit. Haec iiovissima et antiqua quae P a l e r
i l u s . Hic autem Chananaea, quae i n l e r JEgypliam et novit, et cni F i l i u s v o l u o r i l revelare.
Hebraeam est afiinis, ille i o q u i l u r qui de v i t i i s ad T I T . L X V I I I . De dimidiantibus diet tnot et non dimi-
virlules commoveiur, licet omnino non transcat. dittmibtts, ei dt loco mortis eorum.
Sequitur : Et jurantet per Dominum exerciluum Deducet eot in puteum inleritut % auia viri sangui-
(ibid.) 9 idest Dei, non h o m i n u m recordantes. A d - ^ num *t doloti non dimidiabunt dies tuot (Ptai.
d i t u r : Civitat tolit vocabilur una (ibid.). Haic est L I V ) : ut si quos egerint i n malo, reliquos consum-
visus per quam lumen accipilur jusliline, u t civitas m a r c n l in bono. Sunt enim q u i non incipiur.t dies,
videalur. sed coulinue perseverant i n malis. A l i i d i m i d i a n t

TIT. LXVI. Quomodo loqualur Deut ad cor ho- dies, alii implent dies bonos, qnia a l i i m o r i u n l u r i n
mimt. ^Egypto, a l i i i n deserlo, a l i i i n t c r r a sancla. l n
Loquar ad cor ejut (Ote. u ) . L o q u i t u r Deus ad cor i E g y p t o m o r i t i n t u r q u i i n lenebris v i l i o r u m usque
hominis gralia sua ipsum i l l u s t r a n d o . L o q u i t u r h o m o i n finem vilae p e r d u r a n t ; i n deserto, q u i dc con-
ad cor suitm, i n l i b r o cordis sui opera sua diligen- fessione peccati exeuntcs per poenitenliam eineu-
ter lcgendo. L i b c r iste duo folia habet. In uno le- d a n t u r ; i n terra sancla i m p l e n t dies qui sinc c r i -
gunt pcccatores; i n alio poenitentes. Peccator hoc mine in opere justitiae usque i n fineni persisinnt.
l e g i t : Haec ego egi, recordor, et deleclor. l n c o n - Haec tria gcnera honiinum i n v c i i i u n l u r in voitimine
t r a r i o folio poenitens : Ego egi haec, recordor, et i l l o i n quo scripta sunt carmen, lamcnttim c t vae.
doleo. Legamus i n folio poenitentium ne forle s o l - Carmen caulant qui peccali lapsum non s e n s c m i u ;
vamus novissimum q u a d r a n l e m , i d est puniamur lamentum q u i a pcccatis per lanienltim poeniieutia?
pro his qtiac de l e r r a p r o t r a x i m u s . Duo enim sunt s u r g u n l ; vae q u i peccaul et non poenilcnt. l l i uon
quadranles, iinus Dei, ailer s x c u l i . Quadrans Dei dimidiant dies suos.
amor ex toto corde, ex l o l o animo, ex lotis v i r i b u s . T l T . L X I X . De duabus tubis argenteis et earum nsu
Quadrans saeculi est voluplas, c u r i o s i i a s , inanis ad Pelrum el Paulum applicatis.
gloria. Omnis enim quadrans ex tribtis cousistit. Fac tibi duas lubas argenleas ducliles (Num. x),
P r i m u s s o l v i t u r , el gloria r e c i p i t u r , secundus rc- q t i a r u m varietatevocum populus congregelur a d p n c -
c i p i t u r , et poena tribuitur. l i u m praeparaltim, e l i n festivitate canieiur.IIaeltib;e
T I T . L X V l l . De novittimit et antiquit ad verbi incar- argenteae s u n l P e i r u s c t P a u l u s , q t i i s u n t argenlei n i -
nationem appiicatis. lore eloquii, ductiles supcr inciidem cordis S p i r i i u s
Cogntvitti omnia novissima et antiqua (Psal. sancli malico fabricatam. His ad E<clesiatn nos
cxxxvin). Novissimum : Verbum est caro factum populi circumcisionis et gciitiuin congregamur, con-
(Joan. i ) ; a n t i q u u m : In principio erat Verbum tra hostcs v i t i o r u m ct d x m o n u n i d i m i c a r e , c l cos
(ibid). Haec sunt nova ad vetera, c l v c l c r u m ve- superare docemur, ac discimus benc vivcndo, mnrcs
lusiissim^, de quibus i n Levilico : Vetustissima ve- componcndo, c l in via mandatorum c u r r c n d o , qua-
077 MlSCELLANEA. — L I B . I I I . 679
l i t e r Deo hostirfs taudis et jabilalionis immolemus, A posiio corpore quicscenies ad polom i n v i t a t , resu-
frralum Deo feslum celebrantes. Uis aliter ad con- mentcs corpora u t i n e b r i e n t u r i n v i l a t , qtios et
gregandum, alrter ad pugnandum i n c i l a m u r , quia vocat charissimos, n i m i r u m c h a r i l a t e , plenos. Unde
t r i p l i c i modo j a m explicito. e l i n aliis diflerentia e s t ; nam i i q u i i u cante adhtfo
T I T . L X X . De duplici labore, sarculi scilicel et Dei, gravati erant, c b a r i habentur pro charitale quam
et ulroque triplici. habent. Qui vero j a m soluti compede c a m i stint,
Honestavit iiium in iaboribus suis (Sap. x). Labo- co sunt chariores, quo propinquiores ct expeditiore»
res a l i i i n saecnlo, a l i i i n Dei serviiio. L a b o r sacculi ad a m a n d u m . Porro prae utrisque d i c u n t u r c h a r i s -
t r i p l e x . Unus gratus et delectabilis : sicut b o r t o r u m , simi qtii recepta secunda slola eo i n Dei amorero
v i v a r i o r u m et simHium. A l i u s slnltus et intitilis, feruntur liberiores, quod de p r i m o n i h i l habent
sicnl palaeslra?, t h e a t r i , choreae in cursibus equorum quod eos sollicitet vel t a r d e l Primo crgo fldclis
et sallibus pedum. Alius sceleslus et gravis, sicrtt anima i n carne pane c i b a l u r d o l o r i s : secundo soluta
f u r t o r u t n , i i o m i c i d t o r o m et s i m i l i u m . Hi omnes a carne vino potatur a m o r i s , t e r l i o ad ferculum
s l i i l t o r u m . Lahor autem q u i j i a b e t u r i n Dei servttio Salomonis admissa pigmento i n e b r i a t u r amoris*
s i m i i i l e r t r i p l e x . Durus, sed frucluosus, sicut m a - Hoc triplex convivium ex una charitate celebrat
nitum pro salute animae et ex obedientia, q u i habe- ' ' saprenlia : cibans laborantes, potans qtiiescentes,
l u r sudore pienus. Aiiusbonestus et v i r t u t u m gratta et inebrians regnanles. I l i c p r i m o ante m o r t e m i n
plenus, u t iu hyinnis et c a n l i c i s , consonanlia « 1 0 - carne m o r t a l i labores mantium nostrarum m a n d u -
r u m , sed et vocum i n Dei laudem exerceri. A l i u s camus, post mortem i n v i t a s p i r i l u a l i bibemus i n
dulcis et jucundus, qtiem non novit n i s i expertus* suavissima requie, post carnis resurrectionein i n -
sicut qtiando meits contemplalione quadam Deo e b r i a b i m u r ' a n i p l i s s i m a quadam felicilale. Comedite
ferventissime adbaerel,etmirahilibus lacrytnis pasci- i g i t u r ante m o r l e m , bibite post m o r t e m , inebriamini
l u r ; quae i n Job aquae nivis vocantur, quod licet i n post resttrrectionem.
experto labores v i d e a t u r ; experto tamen est super T I T . L X X I I I . De tripllci benediclione, dnplici manu,
mel duce. et utriusque digitis, el de obedientia iriplici.
T I T . L X X I . De fine qui consumit et consummat. Et Beati omnes qui timent Dominum ; qui ambuiant t n
de mandato quod est latum nimis. viis ejus. Labores manuum tuarum manducabis: beaius
Omnis consummationis vidi finem. Latnm manda- es, elc. (Psal. c x x v n ) . Finis hujus psalmi benediclio
tum tuum nimis (PsaL c x v m ) . Finis consummationis esl.TripIexesl aulem benediclio: niatcrialis,soiritua-
est plenitudo dilectionis. F i n i s qui c o n s t i m i l e t coa- Q » » intellectualis.Malerialis est c o r p o r a l i u m . Unde :
s

summat. Consumit tria i n i q u i i a l e m v i t i o r u m mentis Frumento vino

9 et oleo stabitivi eum(Gen. x x v u ) . S p i - '
et peccatorum c a r n i s , vaiutatem mttndi, et calami- ritualis incorporalium. Unde: in fide et lenitate ipsius
latem carois. Consummat tribus : perfecta puritate, sanctum fecit illum (Eccli. X L V ) . Omnes qtti vident
angelica p a r i l i t a l e , x l e r n a felicilate. Hoc manda- lalem cognoscent quia esl s a n c l u m , cui benedixit
t u m iatumest n i m i s , qtiia ex quo ittteriorem possidet Dominus. Itilellectualis ccelestiuin. Unde : Convocaiis
notninem, nec cogilaiionem agilat v a n i l a s , nec af- Jesus duodecim disciputis suis 9 dedit itlis virtutem super
fectionem impuritas macttlat, nec inteniionem i n i - omnia datmoria et ui luuguores curarent (Luc. ix).
qttitasangnstat,sic Detis optat a nobis a m a r i . Dt/f^i, In prima ergo humana natura suslentatur opcrc et
HiqnK,Dominum Deumtuum ex toto corde tuo y et ex f r u c i u naturac; i n secunda reparatur mnneribus et
tota anima iua (Deut. v i ) , ut sit cogilatio sana, afle- opere gratine; i n t c r l i a sublimatur operibus et donis
ctio p u r a , i n t e n l i o recta. Diliges, p r i m o , quia te c o n - gloriae, de spirituali i n prapseuti psalmo loqttiiur. Sed
d i d i t , secundo quia redemit, tertio qttia glorificabit, nota quis sit q u i beuedici m e r e l u r , qui t i m e t , a m b n -
ex opcribus scilicet condilionis, redemptionis, g l o - l a t , l a b o r a t , maitducal. I n p r i m o obedienliam nota ;
rificationis. I n p r i m o le creavit ex n i h i l o et ratione in secundo poenilentiam, i n l e r t i o c o n s l a n t i a i n , i n
praedittim fecit. l n secundo liberavit a maledicto , D quarto patienliam. Yera namque poenilentia semper
et a concupiscentia sanavit. I n l e r t i o te angelorum esl t i m i d a , et cavet a peccalis; devota obedientia,
sociavitconsortio,ct limpidtssimae memoriae p a l r a v i t . dilalato corde, a m b u l a l i n mandatis; v i r i l i s con-

T I T . L X X I L De triplki statu in corpore quam habet slanlia laborat i n lentalione, ne c a d a t ; h u m i l i s p a -

anima diligens Deum. tientia gaudet i n tribulatione, d u m t r i u m o h e t . U n d e :
Comedite, i n q t i i l sponsus i n Canticis, amici mei, Omne gaudium existimatc 9 etc. (Jac. i). hic, Labores
el bibite 9 et inebriamini (Cant. v ) . Tres sunt d i l i g e n l i manuum manducabis. Prima manus et sinistra est
animae status corporis : i n f i r m i , roortui, suscitati. a c t i o . Secunda e l d e x t e r a , est conlemplatio. S i -
I V i m u s valet animae ad f r u c l u m poenitentiae, secun- nistrae digiti sunt h i : p r i m u s a b s t i n e n l i a , amputat
dns ad requiem, tertius ad consummationem. I n libidinem et m i n i s t r a t c a s l i l a t c m ; secundus silen-
p r i m o corpus animam onerat et j u v a t ; i n secundo, l i u m , lollit falsitalem et dat v e r i t a t e m ; tertius psal-
non j u v a t , s e d o n e r a t ; i n tertio, j u v a t e t n o n onerat. inodia, removet c u r i o s i t a l e m , el donat c a r n i s , oris
Primtis slatus laboriosus est, sed fructuosus; sc- et meiilis p n r i l a t e m ; quartus labor v i g i l i a r u m , a u -
cnndus, onerosns et fastidiostis; tertius, gloriosus. fert ignoraniiae caecilaiem et confert scienliae c l a r i -
Laborantes i g i t u r i n corpore ad cibum vocat, j a m tatem; qlrmtus e x e r c i t i u m opernro, a d i m i t vanilatem
€79 A P P E N D l X A D HUGONIS OPERA DOG.MATICA

e l l a r g i t u r gratiae l i h c r l a t c m . Dexlera d i g i l i sunt A Chri$tus apparuerit vila veetra; tuncetvos apparebitm

i s l i : P r i m u s est lectio, secundus meditaiio, tertius cum ipso in gioria f ecce rcsurrectionera. De htijus-
compunctio, quartus devolio, quinlus oralio. L e c l i o inodi d i c i t u r i n psalmo : Myrrha et gutta et casia m
sponsam quacrit, meditatio quaesilam i n v e n i t , c o m - veslimentis tuis, etc. (Psal. X L I V ) . E t alibi : In terra
p u n c l i o inventam a b l u i t , devolio ablutam indiiit et de$erta invia et inaquo$a
9 t sie in sancto apparui tibi9

o r n a t , o r a t i o o r n a l a m s u b a r r b a l . Quaerit i n divinis elc. (Psat. L X I I ) . T r i a sunt gcnera mortificationis:

eloquiis, invenit i n sanclorum PalrUm institntis, Primum i u i q u i t a t i s per poenilentiam, secundnm
a b l u i l salubri fonte l a c r y m a r u m , induit vario calore carnis per a b s l i n e n l i a m , t e r t i u m volunlatis per obe-
v i r t u t u m , subarrhat fide et voto stabililate et p r o - d i e n l i a m . Pceniientia uamque mortificalur i n i q t i i t a s ,
posilo. l l u j u s uxor esl regularis et perfecta ohc- absiinentia caru, obcdienlia propria volunlas. P r i m a
dientia, s i c u l v i l i s abundans; de qua v i n u m e x p r i - virus e x p r i m i l malitiae; secunda incentiva l i b i d i n i s
mitur, quod t r i p l i c c m v i m habere dignoscitur; et gulae excoquit; lertia illicila et incommoda vo-
calefacil, laetilicat, i n e b r i a l . T r i p l e x quoqtte est spe- l u n l a i i s propriae. F i t ergo lerra deserta per poBni-
cies obedienliae. Prima slabilitiin pracceploruin , t c n j i a m , invia per abstitientiam, inaquota per s p i r i -
sectinda inviolabilium, terlia i n c o m m u l a b i l i i t n u ttialem obedienliam. I n p r i m a invenitur myrrha.
P r i m a esthumanaedisposilionis, et accendit; secunda D
Q"* ejicit i n i q u i t a t i s ; i n secunda g u t l a , qtiae
v i r u s

divinae i n s l i l u l i o n i s , et laelificat; lertia coeleslis e r u - sanguiuem abjicit iminundae v o l u n t a l i s ; i n t e r t i a

diliouis i u e b r i a t . Accendit priina fervore justiliae, casia, quae naluralem v i r o r e m expriroit juslae neces-
iaelificat secunda puritale conscieiuiae, inebriat l e r - silatis. I l i n c Psalmista : Ossa mea sicut cremium
tia pleniludine gratiae. Praefali i g i l u r diviiis uxor est aruerunl (Ptai. c i ) . Cremium triplici d e c a n s a : P r i m o
sicut vilis abundans (Psat. c x x v u ) , qttin ejus obe- cx gralia salis, secundo ex indtiatria h o m i n i * , t c r t i o
dienlia accendit ad j i t s l i l i a m e l v i r t u t e m laelificat ex uatura sanguinis. Isla, m e m b r u m C h r i s l i , spousa
ad graliam e l q u l e l e m , i n c b r i a l ad gloriam e l sa- A g n i , cohaeres Unigeniii carnem siccat ab actu pec-
i u t e m . In lateribus domus tum (ibid.) conscienlia, c a t i , confitendo i n i q u i t a t e m , sensum l i g a l a causa
timor et spes. ln lateribus domtts tixor a b u n d a l , vagandi excludendo curiositalem, meniera servat a b
q n i a a l i i e r vitae perfectio non potest apprehendi, afleclu peccandi, eiiminando vanitatem. P r i m o i g i -
iiisi cum t i m o r infcrius sollicilat, spes sursura e r i g i l . l u r sicca sunt ab i u i q u i l a t e per confessionem; se-
I n t e r haec duo lalera v i r l i i t u r a exsullat f a m i l i n , quia cundo, exilia per parcimoniae r i g o r e m ; t c r t i o arida
ct titnor circumspeclus sepire vias salagit ne aspi- per spiritiialem subjectionem. Haec est sponsa quae
rent v i t i a ; ct spcs stirsttm provehit, ne praemia cer- ^ , p r i m o ascendil quasi aurora consurgens (Cant. v i ) ;
tamintim v i d e a n t u r ; t i m o r obstat, ne rivalis i n - ' secundo, per desertum sicut ,virguiu fumi (Cant. 111);
t r o e a t ; spes b l a n d i t u r , ttt sponsae placeat. Hujus tertio, deliciis aflluens (Cant. V I I I ) . A u r o r a a tenebris
filii, id est opera, sunt sicttt novcllae o l i v a r t i n n Olcum viliortira clevala per confessionem agnitione veri-
pascit, ungit el Incet. Ungit per opera misericordiae, l a i i s , per desertum abstincntiae occasione recisa c u -
pascit per opera justiliae, lucet per opcra gratiae. No- riosilalis, arflluens d i v i t i i s , i d est spiritnalibus exer-
vellae o l i v n r u m d i c u n i u r o; cra operitm. citiis sub obedicntiae p u i i l a l e . Sic arida, sed ossa,

T l T . L X X I V . De prwmiis arefactce et mortificatce car- fortitiidiuem babent quadrupiicera: P r i m o contra

nis per retigiosam obedientiam. iropetum v i t i o r u m , secnndo contra prosperitatera
Ossa arida audite
9 verbum Dei. Uajc dicit Dominus: m u n d a n o r u m , tertio contra turbines eorum, quarto
Ecce introducam m vos spiritum et viveiis, clc. contra astutias d i a b o l i . Ossa ergo veritatis sunt
(Ezech. x x x v u ) . U i s v e r b i s loquitnr ad eos Spiritus amici Salvatoris discipoli, contemptus m t t n d i , pec-
sauctus quibus ait Filius : Vos eslis qui permansistis cati s u i , d i a b o l i . Unde : Omnia ossa mea dicent:
mecum in tentationibus meis; et ego dispono vobis Domine, quis similis tibif (PsaL x x x i v . ) I n corpore
regnum, etc. (Luc. x x u ) . Laudat i n eis rigorem m o r - enim Ecclesiae cutis sunt carnales, caro animales,
lificationis per contemptura peccati, raundi, et s u i . jy ossa spiritttales. Sic t i m o r e exsiccatis, dolore a r e -
Laudat decorcm fortitudinis per amorero recti, factis, auctor pietatis praemium p r o m i l l i t iaboris i n
Patris et Dei, aeqtii, j u s l i , honesti. N e v e r o eorum gloria resttrreclionis. Unde sequitur : Dabo super
vacillet constantia, spem erigit ex dilectione resur- vos nervo$ 9 carnem 9 et eutem (Exech. x x x v u ) . I n cute
rectionis. dicens, ossa propter dileclionis fortitu- sgnificalur corporis i m m o r u l i t a s , in carne animae
d i n e m ; arida 9 propler m o r l i f i c a t i o n i s e x i l i t a t e m . A u - felicilas, in nervis utriusque aeternitas. Magna igitur
dite verbum Domini, e t c I n his tola pulchritudo sunt alflictionis solatia, pretiosa rooeroris gaudia, glo-
animae cousistit. I n ttno quidquid indecens est et i n u - riosa certaminis praemia. M i r a comrautatio. Unde
tile l o l l i l u r . I n altero quidqttid esl pulcbrum et h o - propheta : Erit vobi$ in itla die corona pro cinere 9

neslum praeparatur. In tertio quidqtiid salubre est oleum gaudii pro iuctu, pallium laudis pro spiritu
statuitur. In tino quiescit perverse agerc; i n aJtero meeroris (I$a. L X I ) . I n u l t i m o corporis i m m o r t a l i t a s ,
discit benc agere; i n t e r t i o , inquirere pacem et ha- i n medio animae felicilas. l n p r i m o utriusque nota-
berc. Tales erant quibus dicebat Apostohis (Co* t u r aeternitas. Hinc Apostolus : Quod momenianeum
loss. 111) : Mortui estis 9 ecce arida; et vila nostra et teve e$t tribulationi$ $upra modum pondus gtorirn
abscondita est cum Christo in Deo, ecce ossa. Cum operatur in nobis (II Cor.iv):non aspicieniibus
m MISCELLANEA. — LIB. I I I .
quae temporafia, sed qttae acterna. V i r i l i s ergo c o m - A sequitur ei compreliendit. De prtnto proplieta :
pnnctio mentis, aflhctio c a m i s , constautia i u ten- Ptaga iritmici percussit te (Jer. x x x ) . De secutido
tarmne, patientia i n t r i b u l a l i o n e , quoniam de c o m - Dominus : Videte ne fial fuga in hieme vet sabbato
punCtione deleclalio, et de affliclione gaudium, de (Malth. x x i v ) . De t e r t i o : Qui festinus est offendit pe-
conflictu v i c t o r i a , de pugna possidctur corona. dibus(Prov. x i x ) . De qnarto : Resistite diabolo t et
fugiet a vobis (Jac. i v ) . Nam restitisse i n tentatio-
T I T . L X X V . Quomodo Deus exatielur tn nobis, el de
alliludine cofdis nostri. nibtis, vicisse est.
Aecedet homo ad cor altum, et exattabhur Deus T I T . L X X V I I I . De ira % facie et prmenlia Dei; de
(Psat. L x t n ) . T r i b u s modis exaltalur Deus : per i d fumo, ftamma ct carbonibus.
quod babet de nobis, naturae scilicet htimanae c o n - Ascendit fumus in ira ejus, el ignis a facie ejus
ditionem in qtia exaltalus esl super ccelos foelorum; exursit, et carbones succensi sunt ab eo (Psal. xvu).
*ectindtlm qtiod babital i n nobis, per fideui videlicet A l i u d i n D e o i r a , a l i u d facies, aliud praesentia. I r a
et dilectionem, quia qui amplius diligit/amplius t f i l i - jedicir recordattonem, facies cogiiilionem,pracsentia
gendus i n v e n i l t i r ; secundiim quoque qttod capitur a ponit perfriritionem. Boua est recordatio, me-
itobis per cognitionem, quia quanto crescil i n nobis lior c o g n i l i o , optima p c r f r u i l i o . Caeterum aliud
ejus scientia, tanto major i n v e n i l t i r cjus eminenlia. fumus, aliud flamma, aliud carbones significanl.
Instar montis, a q u o quanto magis le elongaveris, Fumus est amaritudo poenilentiae, ftamma ardor
tanto m i u o r a p p a r c t ; quaulo magis appropinqun- dflectionis . carbones holocaustuin consummatio*
veris, tanto major et a l l i o r vidctur. E s l autem cor )i1s. Tnnc, inquit, acceplabis sacrificinm justitias
profundum et latum et altutn : profimdtim despera- oblationes et hoiocausta (Psal. L ) . Itecordalio i g i t u r
tlone, latttm dilectione, altum contemplatioiie. Si vis j u d i c i i excilat comptinctionem, dtim l i i n o r e m i n c u t i t ,
ergo ut Deus, qtti i n se c x a l t a r i uon potesl, i n le e l ex t i m o r e ad pccnitentiamadducil.CoM/ty* timore
e t a l t e t n r , a profundo cordis nccede ad laluin pcr tnocarnes meas; a judiciis enim luis timui (Psal.
fidem et ditectionem, et dc lalo ad allttm p e r c o g n i - C X V I I I ) . Quia post mortem indc aflicitur amore. Co-
t i o n e m . E t exallabiltir Detts i n nobis, quia quantum g n i l i o exardescere facit aflectionein, quia quanto
h u m a n i cordis affeelio, ab i n f e r i o r u m suspensa de- magis cognoscilttr Deus tanto plus amattir. Unde i n
siderio, i n amdrem aeternorum p r o m o v e l u r , t a n t u m pracsenti non plene d i l i g i t u r , q u i non pleue cognos-
charitas Dei ex magtiis major, ex summis a l l i o r v i r - c i t u r . Perfruilio vero donat co.MStimmationcm, q u i a ,
tutibns, apud ipstim exaltatur. dtim post niortem dabitur f r u l g l o r i a per majestatent
T I T . L X X V L De triptici disciplina. Q contemplationis, cousummabitur Dlenitudo dilectio-
Apprehendite disciptinam (Psat. n ) . Triptex esl d i - nis. Sed dmrt ex recordatione j u d i c i i c x c i t a l u r c o m -
sciplina : correclionis, i n s l i l u t i o n i s , conversaiionis. punctio, tunc ex ira Dei fumus ascendit; d u m ex
Prima et secunda ad i n a g i s l r u m , tertia ad disciptt- cogitatione incalescit dilectio, a facie ejus ignis exar-
l u m . De p r i m a c l secunda dicit propheia : Disciplina d e s c i t ; dum ex perfruitione praesenti datur cogni-
tUa correxit me in finem; disciplina tua ipsa me de- lio, carbones succenduntur ab eo. P r i m o f t i m u m ,
cebit(Psal. x v n ) . De terlia liber Sapientiae : Spiritus seenndo flammatn, tertio ponit carbones. Ignis c u m
sanctus diuiptina? effngiei ficlum (Sap. 1). Diiobus rndem et bumidam tangit m a t e r i a m , non statim
mOdis fil disciplina corrcctionis, monitiset flagellis; fl.nnma8 excutit, au^t tottim i n carbones absttmit.
duobus t r a d i t u r disciplina i n s t i l u i i o n i s , praeceptis et Ilumtda et rudistnaleria,peccaloriiin est conscienlia,
exemplis; ditobus agitur disciplina conversatienis , fluxucarniset v i i i i s carnalibus quasi fucis q u i b u s -
nioribtts ct studiis. dam i n f e c t a . l n hac autem materia Dcus t p a n l i (sic)
T i T . L X X V I I . Dequatuor agonibus Christianorum. divinae indignationis a corde ad oculos usque ascen-
Persequatur inimicus animam tuam (Psal. vtt). d r t ; et eflluit per lacrymas fiimus compunciionis.
Quatuor sUnl agones mililiae Christianae, p l a g a f fu- Excitata aulem materia corporis per abslinentiam,
ga, i i i i p e t u s , t r i u m p h u s . Aliqttando enim persequi- D contrilionem elpoenitentiam a diversis tenebris igno-
l u r inimicus hominem el comprehendit, et p e r c u l i t rantiae, hicere per cognitionem, et ardere incipit per
plaga magna. 'Aliquando persequitur et compre- dilectionem, tantoque fit charitas ardentior quanto
liendit, sed elabitur fttga. Aliquando versa vice per- sapientia Dei ftterit perspicacior. Vel inde a facie
sequitur homo, et non comprehendit i n i m i c t i m , quia ejus ignisexardescil,quando ex ejus cognilione c h a -
iudiscretus est impetus. Aliquando persequittir et ritas ignescit,inflammare potens cor hnmanuin d c m
coniprehendit, et hic est triumphtis. Persequar, in- hic v i v i t n r , sed u l totam materiam i n carbones a b -
q n i t , inimicos meos et comprehendam ittos (P$ak[\\n). stimat vel constunal, nunquam potcst in praesenti,
Qtrandiu distcnditur homo i n saeculo, persequitur quandiu corpus quod corrumpitur aggravat hominem
e u m inimicus et comprehendit; qtiando fugit de (Sap. i x ) : tanquam enim aliquid habens adhuc h u -
saecolo, persequitur eum et non comprehendit; moris, maleria flammas dilectionis habere potest,
qoando fervore Oovitio pro redimendis vitiis i n d i - in carbones nunquam converli polest, donec veniar
screte corpus a v e r t i l , lunc versa vicc pcrsequitur qitod perfecluin est, evacnato qttod est ex parte
homo i n i m i c u m , sed non comprebendil; quando per- (/ Cor. x i u ) , u l i g n i s c h a r i t a l i s l o t u m i n se conver-
fecto sensn sic v i t i t i m j n g u l a t u t nec indulgeat, p c r - t a t b o m i n e m , et u l i i c r u m in carbones r e d i g a i ; t i t
PATUOL. CLXXVII.
X85 APPENDIX A D H U G G N I S OPERA DOGMATICA. 68*
i i i h i l iilterius o b s t e t c a r n i , mqiie amplius luclari non A pccnitcntiam a eravi macula culpae, quaerebat h u n c ,
habeal amoris incendium. Fecit quippc, cum illuc cuin dicerel : Redde mihi lcetitiam salutaris tui
pervcutum est, dc fumo flammam, deflammac a r (Psal. L ) , id est Jd6ii. I n hoc fonle misericordiae i o l a
bones. Sicque posl iguem q u i ardct i n Sion, carho- est Maria Magdalene, Pelrus c t l a t r o . C u r ergo
onm succensorum caminus esl in Jcrusalcm. Venit 9 pigri sumiis? Cur torpentes et frigidi remaneiwus,
i n q i i i l Proplieta, Dominus 9 cujus ignis in Sion et qui i n hoc fonte pietatis tantos se lavisse coguosci-
caminus in Jerttsatem (Isai. x x x t ) . Sion speculalio, mus? Ergone de mundatione nostri desperemus,
Jerusalem visio pacis d i c i t u r . I l i c cst laboris specu- qui (ot cxenpla misericordiac i n piguore tenemus T
hUio, ibi pacis visio. In speculalionc igitur ignis e s t ; Q u x r e r e misericordiae foniem dcbcrenius, si clausus
sed in visione caminus. Quia hic a f.icie ignis exar- csset, nunc vero palei, c l ncgliginius. M i l t a m u s
dol, i b i in camino carboncs succensi sunt ab eo. oculos fidei 111 mundum u n i v e r s u m , consideremus
T I T . L X X I X . De triplici toco Dei. quam m u l l i hodie in hoc fonte l a v c n l u r , quam m u l l i
Factits est inpacc tocus ejus (Psal. L X X V ) . LOCIIS posl lacrymas ad m u n d i i i a m redeant. C u r r a m u s c u m
Dei t r i p l c x , mundus, Ecclesia, fldclis anima. I n lalihus ad aquam viia?, coiisideremus quanluin pec-
tuundo cst ut i m p c r a l o r i n rcgno, i n Ecclesia u l cavimtts; aiqtte ut appareamus n i u t i d i , cor nostrum
pater familias i u domo, i n anima t i t sponsus i n t h a - ® oTi iavemiis i n holocaiistum, adjuvautc nos ad haec
lamo. 111 niundo esl creando et regnando; in Ecclc- eadem gratia Redemploris D o m i n i nostri q*ii v i v i t e t
sia, ad sacrnmentortim pnrticipaiionem e lfldeip e r -r e g n a t , e l c .
ceplioncm vocando; in a n i m a , per charitalem i n h a - T I T . L X X X L De humiliatione triptici.
hitando. Si i n domo Dci es pcr condiiiouem, eliam Bonum mihi quia humiliasti me (Psal. c x v m ) . Non
diabolus tecum cst. Si in domo Dci es per fldem, omnes sunl huniiles q u i h i i m i l i a n t i i r , quia a l i i cum
c t i a m daunones tccum sunl ; c r e d u u l enim daemo- r a n c o r e , a l i i p a l i c n t e r , alii libentcr h t i m i l i a n l u r .
nes ct cotilreiniscunt. Si p c r s p e m , etiam palea e s l P r i m i sunt r e i , secundi i u u o x i i , l e r l i i j u s i i . Quia
cum granis i n arca ac horreo. Si autem fueris per l i c e l innocenlia portio sit juslitiac, tamen c o n s u m -
«.harilatem, bealus e s , qtiia non latn i n domo Dci matio cjus est apuJ h u m i l c m . Non enini inlus m u r -
quam doinus Dei essc cccpisti, u t i n l r e s c t habiles m t i r a u i i , nori miiius i i i u n n u r a u t i , quia non h u m i -
u b i pax c s l , et habitare dignetur cujus locus i n p n c e liatis, sed humilibus dal Dcus g r a t i a i n .
faclus est. Quem locum vcl domum fac arcam d i - T I T . L X X X I I . De lurpi mutatione hominis.
l u v i i , tabcruacuhim niilitia?, arcam leslamenti. I n Jlomo cum in honore esset non intellexit: compara-
tlomo veneretur
HUIIIU I ^ I I V I V I U I filius
IIHU3 p a.tlrVeHmU. I•n
pu • • diluvio
%•••••»•»» ploret
|'.w.w» n au-
• ••««.- ~
tus est' Jjumenlis '
insipientibus,
J
et simitis ,fuctusw est
^ - r - , w- -w.
itlis
—

fragns giibernationein. I n tnberiiaculo honorel m i - (Psal. X L V H I ) . T u r p i s n . u t a t i o , ut ctijus erat ante,

ies regcm. I n tcstamento auscuftet assccla pnccep- coelos ineditaiione penelrarc, mcnle stipernas roan-
lerein. siones c i r c u i r e , devoLonc Patres et apostolos salu-
tare, choros p r o p l i e l a r u m , m a r t y r u m a d m i r a r i
TJT. L X X X . De fonte palente et occulto 9 Christe
sciticet Domino nostro. t r i u m p h o s , s i u p e r e p u l c h c r r i i n o s ordines angelorum,
In die ilta erit fons patens domui David et habi^ modo l u r p i se iuaucipet c o r p o n s s e r v i t u t i ad obe-
ranttbus Jerusatem in abtutioncm peccatoris et mens- diendum c a r n i , ad salisfaclioneui guhc c t v e n t r i , u t
truutce (Zach. x m ) . Fons occttltus Unigenitus est caro aucilla qtiasi dotnina i m p c r c l s p i r i t u i domino.
Pairis i n v i s i b i l i s . Fons idem palens Deus incarna- Exitus aquarum deducant oculi (Psal. c x v m ) super
t u s , qtti fons palens domui David d i c i l u r , quia e x hujusceinodi aniinam, scilicet quae ctun n u l r i r e t u r
l l a v i d genere ad nos Redcmptor processit. In Jeru- i n croceis nunc amplcxaliir stercora. Pascil sterilem
salem bahilavit, quia i n visione pacis intimae. M e n - quac r.on p a r i l , c t viduae bcne non facit. Uomo 9 cvni
tcm autem peccalricem signiflcanl peccator et m e n - in honore esset, non intellexit (Psal. XLVIII). Ecce
s t r u a t a ; vel peccator e u m q u i delinquit operc, m e n - Adam quasi unus ex nobis factus est (Gen. u i ) . —
struala menlem quac labilur prava cogitaiione. Nam jyCumin honore esset non intellexit i n q u i t . i n quo 9

sictil mcnslruata est pollula qtiac alicna carne non
t a n g i l i t r , et sua i n q u i n a l u r , sic anima, elsi m a l u m
optis IIOII peragit, poiliitn lamen immuuda cogita-
lione sordescil. Unde : Ontnes qui quajrunt
deficient 9 in menslruis cjus imeitietd
quia inaligui spiritus in illa bome cogitaiiouis recti-
i n d i n c repeliunlur, cum i u polltilis cogilalionibus
positam facile ad pcrversam cogitationem t r a b a n l ,
In die igitur illa 9 e l c , quia npertus esl j a m nobis
ions misericordhe, Redempior nosicr q u i i n doiuo
Davidincarnattis peccatorem lavat a pervcrso opere,
et inenstruatam inentetn diluit a foeda
Pater i g i i u r fotis, curramns cum lacrymis, lavcmtir
IK>C fonte piclalis. I n hoc foiile David, lotus pcr
habilabat ? In paradiso, i n loco voluplatis, gloria ct
honorc coronatus,eiconstilulus super opera manuum
Plasmatoris, cujus socielas cum plebe angelorum,
eam non et o m i i i militia coclestis exerciius, scd m u t a v i l i s -
eam (Jer. 11), tam gloriam in similitudincm vituli comedentis feitum
(Psal.c\). Indo panis angcloruin faclus esl fcnum
posilum i n prasepio, e l apposilum cst nobis t a u -
quam j u m c n t i s . Uoc fcnum carnis Christi uou esl
desiccalum, q t t x est pro mundi v i l a . Illius ttlique
feui carnis nostrac quod desiccatur, e l cecidit flos,
nou ille q u i de radice Jesse e l virga ascendil. Cibus
cogitalione. homiuis m u t a v i t s e i n pabulum pecorjs, bomine rou-
taio i n pecus. Eu tristis m u l a t i o et lacrymosa; homo
incola paradisi, terrac Domiuus, civls cocii, domes-
*85 MISCELLANEA. - LIB. III. 686

ticus D o m i n i Sabaoth, super beatorum s p i r i i u u m A Cum caro concupiscilur, penselur q u i d sit qoando
agmina, repentina mutaiione jacet p e c u s i n stabulo, est exanimis, e l intclligeiur qttid amettir. M u l t t i m
indfget feno. Agnosce, o bos, possessorem l u u m , et valet ad domandtim desiderium q u i v i v u m d i i i g i t
o asine, praesepe Domini t u i . Cognosce, pecus, quem pensare q u i d fttttiruin s i l m o r t u u t n .
cognovisti; homo, adora i n slabulo quem fugiebas de T I T . L X X X V I . Oleum de capite non deficere.
paradiso, et comede l e n u m , quia panem a n g e l o m m Oleum de capile tuo non deficiet (Eccle. IX).
foslidisli, q n i a , cum i n honore esses, non i n l e l - Oleum i n capite, charitas i n m e n l e : et a capite
lexisti nec Dcum Crcatorcm t u u m , nec te b e a t u m oleutn deficil cum a mente charitas recediL A p i l i s
esse c r e a t u m , ergo londcmtis caput, ne abjiciant o l e u m , i d est
Duplex ista ignorantia damnabilis. malas cogitalioties mente, quibus p e r d i t u r c h a r i i a s .
P r i i n a facit j u m e n t i s p a r e m , secunda posteriorem. T I T . L X X X V I I . Ct speciem suam visitet quisque.
13nde, st ignoras le, abi pott gregem todalium tuornm Visitans speciem tuam non peccabis (Job v ) . Spe-
(Cant. i ) . V c r e posl, quia reprobi homines igtti t r a - cieshominis est sicut botno. Speciem ergo stiam
d o n t u r perpetuo, non pectides. Meliut fuisttt ei ti v i s i t a l quisqois ad eum q u c m similem per n a l u r a i n
natut non fuittet homo (Matth. x x v t ) , sed pecus. ceaspicit, passibus amoris tendit, e l i n altero sua
Propter p r i m a m ignoraoliam pecudes habebatsoda- considerans, ex seipso colligit q u a l i l e r infirmanii
l e s ; faclusesl simiiis i i l i s i n perfruendis Iionis l e r n e ; a l i i condescendal, q u i u t i n se alterum rcficiat, se
propter secundam, non esl cutn i l l i s , sed post iilas in altero pcnsat. Unde Moyses : Tulit terra / i -
fai perferendis t o r m c n t i s gehennae. Est enim hic ipsis gnum habens temenltm tecundum tpeciem suam
bcstiis b e s t i a i i o r , ratione vigens et ratione non v i - (Gen. u ) . T e r r a , i n q u a m , (benedicta, ante peccata;
vens. nam post malcdicta spinas d a l et t t i b u l o s .
t T i j . L X X X H I . De ctauttri agro, in quo tunt «rtr, T I T . L X X X V I I I . Qnid sit sacerdotes capnt non raderc,
*ro$te $ litia^ viotce et oliva?. nec tamen comam nutrire.
kectoatt fitii mei sicut odor agri pteni, cui bene* Sacerdotet capul suum non radant, nec comam
dixit Dominut (Gen. x x v n ) . Ager est mundtts, v c i vutriant, tcd tondeant (.Exech. X L I V ) . Sacerdolet
q u i l i b e t conventus. I n his redolct u v a , rosa, l i l i u m , sunl qiti, ut sacrum ducattun praebeant, praesun'..
viola e l oliva. Uva d i v i n i amoris, qtiae calcata i n Cnpilli i n capite e x l c r i o r i sunt cogilationes i n mente.
t o r c u l a r i t r i b u l a t i o n i s reconditur i n apotheca aeter- Quia i g i l u r de vita subditorum solliciludines babere
nitatis et j u b i l a t i o n i s . Rosa ex cruore m a r i y r i i redo- d e b e n t , ncc tamen eis vehementer incumbere, ca-
lens. L i l i u m , ex iucorruplione v i r g i n i t a t i s candens. £ pttt prehibentttr radere et comam n u t r i r e . u l iiios
Viola ex htimilitate locum m i n i m u m tenens, et cce- nec funditus amputent, nec rursus ad crcsccndum
lestis regni p u r p u r a m i n mente habens. Oliva opere nitnis relaxent. Quantum necesse est prodcant, et
uiisericordiae more olei refovens et lucens. tamen recidantur c i t i u s , ne immoderatius crescant;
TIT. LXXXIV. De virore calami et junci. • serventur i n capite sacerdolis, u t aurem o p e r i a n l ;
Orietur in ea viror calami et junci (Isai. x x x v ) . Ca- rcsecentur, u t oculos non < laudant.
tamo s c r i b i l t t r et j u n c o . P r i m u s est praedicator, T I T . L X X X I X . De tacculo pertuto el integro.
«ecundus a u d i t o r . Uterque ex cadem aqua p r o f i c i t , Qui mercedet congregavit, in tacculum eat mitit
quia et dociritta ct profectus audientiae est ex Deo. pertutum (Agg. i ) , de qtio aliunde e x i t quod a l i u n d *
I l o r u m v i r i d i i a s opcrum ex aqtia sapientiae quae ex i m m i l t i t u r . I s e n i m est sacculus perlusus q u i i r r c -
ore AlUssimi p r o c e d i l , i n Ecclesia nascitur. Sancli prchensibililer vivens, o d i u m i n corde p o r l a t . C o n -
ergo spiritus esl gratia, qttae et docloris os aperit, siderat quam sit mundus i n opere, nunqtiam c r u d e -
c t auditoris mentcm ac profectum inlus inspirat et lis i n mente, q u i mercedem quam [reponil ex bono
Uluminat. opere, p e r d i l e x o d i o ; quod i n l r a l per forameu b o n i
TIT. LXXXV. Qttod dutcedo hominit vermet tint. operis e x i l per pertusum damni supernae dilcctionis.
Dulcedo hominis vermis (Job. x x i v ) , scilicel t e r r a - D T u , i n q t i a m , homo intcgcr saccultis esto, ad c o n -
r t t m . Qtiisqnis i n hoc mundo appetit caeteros exce- servanda bona, pertusus et scisstis per c o n l r i t i o -
dere rcbus et honoribus tumere, huic n i m i r u m cura nem pcenitentiae ad ejicienda mala u t circumderis
aaecularis est i n delcctatione,quics i n labore. Quia laelitia. U n d e : Concidisti saccum meum % et circum-
i g i l u r n a t u r a v c r m i n m e s t m o m e n t i s singulis moveri deditli me latitia (Psal. xxix).
et rodere, per vermes inquietudo mentis et consum- T I T . X C . Ocuti sapientis in capite ejus.
p t i o n o t a t u r cogitationum, qtiibos bomo incessabili- Oeuli sapientit fit capite ejus sunt; stuttus in te-
l e r se pascit et depascitur. Vel vermis nomine caro nebrit ambulat (Eccie. u ) . Quia sapicns i n capite
signatur. L n x u r i o s i ergo carnis voluptatibus d e d i l i Christo p c r i m i i a t i o n e m oculos mentis figit, et
qtianta s i l caecitas m o n s i r a t t i r c u m d i c i t u r : Dutcedo sttiltns, i n i n t e r i o r i b u s extra se s l u d i u m inteulioiiis
Uliut vermit. Quid namquecaro nisi putredo ct ver- ponens, quasi sine luce i n tenebris ambulat.
mis est?Quicarnalibtts desideriis anhelal, q u i d aliud T I T . X C I . De abtcondente frumenta.
nisi vermera a m a l ? Qtiae enim sit carnis substantia Qui abtcondit frumenla malediciiur in poputit
testantur sepnlcra. Quis parentis, quanlumvis d i - (Prov. xi). Frumenta abscondere est praedica-
l c c t i , vcrmibus scaturientcm carncra tamjcrcposet? lionis verba apud sc r c l i n c r e . I n populis raaledici-
 M APPENDIX AD H U G O M S OPERA DOGMATICA. 688

l o r l a l i s , quia In soia scienlia pro m u l l i s quos c o r - A T I T . X C V . Quod ju$tu$ ut palma fhreat.

rfgere non p o t u i l culpa datnnalttr. U n d e : Maledi- Juttu$ ul palma fhrebit (P$at. x c i ) . Triplieiier.r
etu$ qui prohibet giadium $uum a $anguine (Jerem. Palma enim t a n l e p r o f i c i l , sed d i u i n v i r i d i t a t e SUIH
X L V I I I ) , i d est praedicaliouis verba a carnalis vilaa s i s t i t ; inferius l a c t u aspera, aridis corticibus ob-
inierfectione. v o l v i t u r ; siqterius visti et fructibtis p i t l c h r a . Caete-
T I T . X C I I . De proximi viliis perimendie. rae arborcs, j u x i a t e r r a m vasue, superius subii-
Sl qui$ Domiui e$l jungalur mihi. Ponat vir gto- iiores r e d d u n l u r . Paima, ab imis s u b t i l i o r , vastior a
dium suum $upra femur $uum. Ite t redite de porta soinmo succrescit. Talis est j u s t o s . P r i m o c u m mul-»
u$que ad portam per medium ca$irorum t et occidat lis diflicultatibus ad fldei stntum qttasi tarde p r o -
unu$qui$que fralrem et amicum et proximum $uum ficil, sed i n fidei gloria d i u t i u s subsislil. Inferius
(Exod. xxxn). Proximtts est h o m i n i s homo, con- m u l t i s tribtilatioitunt corticibus despectus, superius
ditione o i i g i n i s . I t e m e s t amictis dileclione et frater est frnctu r e l r i b i i t i o n i s gloriostis ; et c u m caeterae
m s p i r i t u vei carne. Qui istos i l a delinqueiiles gla- arbores, id est m a l i bomines, inferius s i n t f o r t i o -
dio vttlt iitcrepationis i u v i t i i s occidere, gladium res, pro inferioribus mtiltos lahores loleranles, s u -
prius supra fetiittr siittm ponat, i d esl i l l i c i t a s prius perius d e b i l e s quia unius hor>e inomeiito Doniiuo
i n se suggesliones siudeat edomare; et ttinc de B servientes iassantur, sola p a l m a , i d esl soli justr.
porta eal ad p o r t a t n , i d est a v i t i o u s q t i e a d v i t i t t m i n coelesiibus fortiores, i u terrenis sunt iuflrmioies
per qtiod ad menlem mors i n g r e d i t u r , increpando ut q u a n l u m caetcri i n terrenis, lanttim ipsi i n coe-
d i s c u r r a t per medium c a s t r o r u m ctim tatiia aequa- lestibtts c l a r e a n l , ut sicut exhibuerunt tnembra sua
l i t a t e , u t i n culpam delinquentium nullius odio vel servire i n i q i i i t a t i , cxhibeanl eadem servire j u s t i t h u
favore declinet. (Rom. v i ) . Qui non ut cacterae arbores in inchoalioue
T I T . X C I l l . De adutatione perniciosa. iortiora p r o p o n u n t , et per augmeutitm temporis
Vos qui consuunt pulvilloe $ub omni cubito manu$ % dcbilia t e r t i i i u a i t l . Natti j t t s l i conversio lanquam
et faeiunt cervicalia $ub capite univer$ce a'laii$ ad p a l m a , plus flniendo pcragit quam inchoando p r o -
eapiendae anima$ ! (Ezech. xm.) Pulvillus et ccr- ponit.
vical u t melitts quiescalur ponnntnr. Quisquis a u -
T I T . X C V I . De triplici habitatione Dei.
l e m malc ageutibus a d u l a l u r , sub capite et manu
Non est hic aliud ni$i dumus Dei (Gen. xxvut).
allerius consuil pulvillos. I l i n c ritrsus : Ip$e ordifi*
T r i a Deus i u h a b i t a t : inundttm , Ecclesiam, fldelem
cabat parietem. el aiii liniebant (ibid.). Paries
animam. in inundo cst, u l i i u p e i a t o r i n regno pef
pcccali d u r i t i a . Hunc aedificat q u i contra se pec-
C esseuliauiet potentiam. In Eccfesia tit palerfamilias
eati obstaciiiiim c o n s t r u i i ; hunc linit qui pec-
in domo per p r x s e n l e m j u s l i l i a m , quia ipse est q u i
cata p e r p c t r a n t i adulatur.
juslificat eam. De cujtis plenitudine omne$ accepimus
T J T . X C I V . De divitiarum contemptu.
(Joan. i ) . Creal, recrcat, conservat i n anima per
Divee, cum dormierit, nihil tecum auferet; aperiet
spirittialem g r a l i a m .
oculos $uo$ et nihii
t inveniet ( J o f r x x v u ) . Cum e n i m
T I T . X C V I I . De igni in altari semper ardente.
peccator d o r m i t i n m o r l e , videt et cogiioscit quod
n i h i l f u i l quod v i d i l in v i t a , quia r a p i t u r ad mortem Ignis in attari semper ardebil: quem nutriet $a-

d e v i t a . Unde s u b d i t u r : Toltet eum ventue uren$ id cerdos, subjiciens tigna per singuios dies (Levit. vi).
9

est nialiguus s p i r i t u s , q u i viveuiem t r a h i t ad v i t i a , Ignem in a l t a r i seuiper arderc estchariiatis flammam

roorientem t r a h i t ad tormeitta. Hic succendit amor indesinenler ad Deuiti accendere. Ligua ne dcficiat

concupiscetili.e : i b i c r t i c i a l flamma geheunae. Hio suhjicere, cst exempla pracccdentium P a l r t i m , quas?

v e n i o et flatu malac stiggesliouis ad terrena deside- quacdam fomenla i n exercilatione c h a r i l a l i s s u b m i -

r i a sticcenditcorda i n i q u o r u m , teste J e r e m i a : Ollam n i s l r a r e . E t c n i m quia i n t e r r a novitas quolidie i p -

$uccen$am ego vidco, i d est cor humanuin v i sa hujtis vitae conversatione veterascit, iguis c h a r i -
tiorttm ardoribus f e r v e n s , et faciem ejus a facie D p r w d i c i i . lignis n u t r i r i debet et reviviscerc,
Hoc fit maiie, quia nonnisi i n nocte charitas e x s t i u -
aquitonis (Jer. i). Ab iliius eniin siiggcstionibus
inflaiiimabatur q u i d i x i l : Sedebo in monte testamen- guitur.

ti; in laleribue aquilonis (Isai. x i v ) . A b hujus u r e n - T I T . XCVHI. De pane subcinericio.

tis a n i o r e p r o m i t l t i n t prophetae i n adventu C h r i s t i Factue e$t Ephraim panis subcinericius qui non
justos l i b e r a r i a Domino. Pro eatiunca, i n q u i l , abie$ 9
reversatur (Ose* v n ) . Ex natura bene condita inest
pro urtka crescet myrtus (I$ai. L V ) . Pro abjectione h o m i n i i n l e n u o qtta sttrgal i n Detitn. Ex intentione
terrenae cogitationrs, ahitudo lerrenae contemplatio* voluptas sincera quae preuiat saeciilum inferitis. Panis
nls ; et pro p r u r i g i n e e l ardore v i t i o r u m , v i r i u t u t u siibciuericius ex i i i f e r i o r i m u i i d i o r , ex superiori c i -
^rescet tempcries et t r a i i q u i l l i t a s m e n l i s . Hoc desi* nerem p e r t a L Qui ergo inientioncm qua Deum quae-
deriiint llariae p r o m i t t i t u r : Virlwa Altissimi obum* rere debuit n e g l i g i i , et ititindiorem p a r i e m inferiiis
srabii tibl (Luc. i ) , quamvis hoc vocabulo Chrisli p r e m i l , et c u r a m saeculi iibenier tolerans quasi con
notctur i n e a r n a l i o . U m b r a e n i m a lumiue f o r m a t u r gesinm superius cinerem p o r l a t ; sed reversaiur, si
c x corpore. I n materia aulem lumcn d i v i n i t a t i s cor- dcsiderioruin cinerem abjiciens, intentionem bouam
pus recepit h u m a i i i t a l i s . qttaui o p p r i m i t superius oslendit.
680 MISCELLANEA. - LIB. III. 090
T I T . X C I X . De $entenlim tupremi judicii ad partu- A autem disputat, quia in cruce dependens clamat
rientem comparatione. scarabeus de l i g n o ; e t t u m cedrorum snperbiam ad
Sicut parturiene ioquar (I$a. XLII). Parluriens humiiitatem deduxii, dum eos ad httmiliiatem crucia
cnra dolore ejicit quod d i u i n absconditis cum p o n - et s t i i l l i l i n m per conlemptibilem sermottem fidei i n -
dere p o r t a v i t . Ita Deus qui apud se nunc tacilus t o - clinavit : Verbum enim crucis pereuntibus stultitia ;
l e r a l , i n ultione j i i d i c i i quasi c u m lougo dolore pos t credentibus virlut Dei est in satutem (I Cor. i).
stlenliiiro inanifesiat. T I T . CV. De absconsione Elice in Carith.
T I T . C. Descendere in infernum cum armi$> Absconditu3 est Elias i n torrenle C a r i i h (111 Reg.
Descendunt iu infernum cum armi$ $ui$ (Ezech. x v n ) , q u o d i n t e r p r c l a t u r calvu$;el i b i de lorrente b i -
x x x t i ) . A r u t a peccanlUim sunt membra corporis b i t , et corvus pascebat etira, mane el vespere, pane
quibns prava desideria quae concipiunt exsequunlur, et carne. Elias, qtii interpretatur Deu$ forli$, Christns
c o m quibns toleranl aeterna tormenla cuin principe est qui i n Calvariae loco tibi abscondita esl gloria
ipsorum diaboJo. Unde : lbi As$ur et omnis otuttitudo ejus, de torrente i m m o r t a l i t a t i s nostrae b i b i t , pasci-
ejus; in eircuitu ejus ecpulcra eju$ (ibid.). Assur tttr mane et vespere,, i d est ab exordio graliae itsque
diabolus, m u t i i u i d o ejus, angelici spirittts qtios ad ad finem m u n d i , a c o r v o , i d est genere bumano
ctilpam t r a x i t . Qui moriem p e r t u l i t , c u m sui Con- B peccatis n i g r o , pane fidei et c a m e resurrectionis.
d i i o r i s v i l a m reJiquit. Hujus tanquam m o r i u i s u n t Qnasi enim corvus Christo carnetn et panem offcrt
sepulcra, q u i i n suis cordibus i l i u m per desideria nostram saluiem s i l i e n t i , dum peccaior v i t a m snam
prava sepeiiuul. Qui e r u n l i n c i r c u i t u ejus, quia per fidem componit, et carnem per poeuitentiam do-
tunc sepulcra c u m inortuis ardebunt, ubi ignis q u i m i i a m Deo i n sacrificio t r i b u i l spe resurreclionis.
obscuratur, mors sine m o r i e , linis sine fine, defe- T I T . C V I . De spiritu triptici quem ab Elia peliit
ctus sine defectu, ignis tenebrescil, mors v i v i t , finis Eliseus, et de targitale Chrieli.
semper i n c i p i t , defeclus deficere nescit. D i c e n t i c t i a m E l i a e , Poslula quod vt$ (IV Reg. m),
T I T . C l . Ferro posnnm duram $ed transitoriam,
t aire respondil Eliseus: Obeecro, fiat $piritu$ tuus duplex
eignari wternam. \n me(ibid). Elias c a p u t , Eliscus c o r p u s , quod esl
Fugiet arma ferrea, et irruet in arcum cereum Ecclesia, nolat. Elias noster dftt locum petcntt, cum
(Jab. x x ) . Quia uecessltas inopis vitain mccroris dicit : Petite et accipielis (Luc, x i ) , hac fiducia E l i -
vttlnere c r u c i a t , per f e r r i u n notattir. Unde de J o - seus, i d est Christianus p e l i t u t spirilus ejus duplex
seph v e n d i t o : Ferrum perlransiit animam ejus (Psal. f.at i n assitmptione v i r l u t u m et remissione peccato-
sxs). J u d i c i u m fraternum, quod ab avari mcule non r u m . Spiritus isla conferens simplex l u i l i n C b r i s l o ,
a t t e n d i u i r , per arcum i n n u i t u r . Si ergo tn istis a r - ^ q u i peccala non habuit et ideo remissionem pecca-
i n i s ferreis nccessitate non p e r f m i t u r , sed ilia f u - t o r u m non e x i g i l . Opera aulem v i r l u t u m f e c i t i n s p i -
giendo uiulia per avaritiam r a p i t , bunc e x t r e m i et r i t u . Bene ergo Ecclesia spirimra duplicem p e t i t ,
occulti )udicii arcus districtius f e r i t . E l nota qnod quia et remissione peccaloruni indiget qua non i n -
sereus d i c i t u r , u l l e r r o d u r a b i l i o r , quia pcena qtiam diguit C h r i s t t t s ; ct collalione v i r t u t i u n , quas ex
f u g i l transitoria est, qttam i n c u r r i t a?terna. plenitudine stia t r i b i i i t C h r i s t t i s q u i s u a m i n eospem
T I T . C I I . Necessaria hujus vitm non esse abominanda. p o n i t . Hinc Elias d i c i l ad Elisenm : Si videris me
NOH abommaberu jEgytium vel Idumceum (Deut. quando lotlar a te, fiel ;si non nonerit % (IV Reg. u).
x x l t ) , i d est quamvis relinquenda iEgyptiaca, prisliua Quia nisi quis octilos fidci i n i l l u m figat credens r e -
scilicet conversatio de superflnis non cogilando, surrectionem, asceiisionem c l caetera credenda, pe^
non taiuen prorsus abominanda, u t de necessariis litionis f r u c t u n i non recipiet. Elias paliio fluuiea
non cogitemus. fiercussit, quia Christttsper incarnaliouem, qua t a u -
T I T . Clll. Una trulina na$ et proximos metiamur. qttatn indtimenlo se i n d u i t , fluviumnosirae m o r t a l i t a -
Non sit pondus t i b i majtis et ntiiius ( Z k n t . x x v ) , Us d e s i m x i t , e i ipse t r a u s i v i t , et nobis ad v i t a i n
nt aliier tibi, aliier proximo metiaris, imponens r j t r a n s i l u m d e d i l . Eliseus vero eodom pallio flunten
gravia quae nec digito velis uiovere. perctissit et non d i v i d i l u r . I l c m dicit :Ubi e$t nune
Deus Elice ? (Ibid.) e l tunc d i v i d i t u r , quia Ecclesia
T I T . CIV. Disputare a cedro ad hyssopum.
nisi ad invocationem C b r i s l i v i r l u t e s nutlas potest
Disputavit Salomon super ligrits, a cedro quse est
f a c e r e , ipso dicenle : Sine me nihil potestie facere
in Libano, usque ad hyssopum quce egreditur de pa-
(Joan. xv). N i h i l enim humanum s l u d i u m potest,
riete(III Reg.iv). Salomon C h r i s t u s ; cedri nomine,
nisi adsil d i v i n u m adjulorium.
celsittido gloriae i n eleclis; hyssopi, qitae herba h u -
m i l i s cst pelrac adhaerens, humililas C h r i s t i acci- T I T . C V I I . Quid $it u canibus et avibue comedi.
t>i;tir : A cedro usque ad hyssopum Satomon dispu- Qui moriui fuerint de Jeroboam in civitale como*
tavil; qtiando ab alla gloria ccelesliuin usque ad dent eos canes; qui in agro t vorobunt eos ave$ ceeli
carnis huniHitatem descendens Christus pervenit. (111 Reg. xrv). Quia e i qui fide tenuis positus eat
Cedri qttoque nomine pravorum elnlio designatur. in Ecclesin, si mortalibus peccatis m o r i l u r , a c n n i -
U n d e : VoxDominiconfringentis cedrvs (Psat. xxvm). btts qtii ctrcuieront c i v i t a t e t i i , id c s l saucturum
A cedro ergo Christus usque ad byssopum dispulat, seiuenUis increpattir, a r g u i t u r et damnatur. Hi sunt
quia superbos et humilcs tpse dijudical. Stiper ligna qui infideles vel fures abjiciunt foras , a b i g n u l ,
 691 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOCMATICA.
ovilia sancta cuslodiunt. Qui autem e x l r a Ecclcsias A cxcedaratis, e l ipsius Christi aclus et verba tandero
v i l i i s m o r i l u r , illac volucrcs quae senien secus v i a m
sparsum c o m e d u n l , eum d e v o r a n l , i d e s t , ad aeler-
n u m i n t e r i t u m peccatis onustos secum ducuiit i u -
corporalos.
T I T . C V I I I . De fiUo viduce ab Eliteo tutcitalo.
F i l i u m viduae q u i argrotaverat et mortuus est i n
siuu ejus, u t suscitet Elias tollit de sinu ejus i n
coenaculum, ponilque i n lectum : uhi ter eum cor-
pore suo mensus per orationem suscitat (IV Reg. i v ) .
F i l i u s m o r i t u r i u sinu m a t r i s , d u m spiritus m o r i t u r
i n delcclatione pravae conversatiouis. Unde et i n
siuu uxoris Samson caecatur. l l i c u t vivat prius
reinovelur a sua vana conversatione, quia prius est
relinquendum m a l u n i . lnde portavit i n cienacuhnu
Ecclesiac, i d est m o n a s i c r j , ubi babitat Deus. I b i i u ^ vum ficlile, et demersit illnd i n flumen, et sanatao
lecto contemplaiionis posilus super se ter Deunt
s e n l i t m e n t i r i , d u m meiite, ore et opere, Deum r e -
c i p i t , nuila cogitans, loquens, aut opcrans uisi qttae
Dei s u n l , u t j a m v i v a l i n v i r l t i t i b u s , ctquiescat uoa
i n agro, non i n moiendino, scd i n lecto illitis pacis
quae hic i n c i p i t , i n f u i u r o consummattir. Iiem
sciendum qnod vidtia haec animam s i g n i f i c a l , de
qtia dicitur : Pavit tierilem, et viduce non benefecit
(Job x x i v ) . Quod esl raruetn a f r u c t u b o n i operis
•lerilem n u t r i r e , et animae noii p r o v i d c i e , ciijtts m a -
r i l u s Christus est m o n u u s . IIujus viduae sinus estcaro,
filius opus esl. Qui m o r i t u r i t i s i n u , i d esl i n carnis
delectatione, scd praediclo modo ctun stiscitat Elias.
T I T . C I X . De mytterio attaris ab Elia conttructi
ei actorum ab eo circa ipsum
Eliat eedificavit attare de duodecim iapidibus.
Jn circuitu attaris fecit aquasductum quasi duas
arenuculat [aratiunculas] (111 Reg. x v m ) . Supponit
l i g n a ; e l bovem super ligna d i v i s i l ; et fecil prirao,
secundo, et t e r t i o aquam super i n f u n d i , quousque
i m p l e r c l u r aquaeducttis c i r c u i n altare. A l i a r e fideles
sunt vei quaeltbet congregatio ex his qtii fidem se-
q u u n t u r duodecitn apoStolorum. Aquaeduclus dua-
r u m arenucularum { a r a t i u n c u l a r u m ] flumina l a c r y -
m a r u m ex corde contrito pro timore gehennae et
desiderio vitae aeternae. I n a l i a r i componuntur iigna,
sanctorum scilicet dicta e l facta i n excmplum cre-
dentibus. Bos quoque superponilur, id esl Cbrislus,
q u i snper omnes actus suos i n exemplum proponi- ry manus suas manihits ejtts e l praccepit ut per feue-
t u r ; super u l r u m q u c aqua tcr eiTttnditur, d u m quis
i m i t a t u r C h r i s t u m ct sanctos, et aqua compunctia-
n i s verba, cogilalioues et opera m u n d a l , nec cessat,
donec fossa p r i m a ct secuuda, i d cst per m o r i e m
praesenlem et gaudium f u t u r u m compleatur. Tunc
fgnis Dei holocausla ct ligna v o r a l , duin dicta ct
facta examinans i n aeterna cum recipit v i t a . Discu-
tiamus ergo, nos fratres, si ad altare Dei sumus do-
c i r i n a m aposlolicam sequendo. Ilabeamus i n c i r -
c t i i t u nostro et l i m o r e m gehenfiae, et desidcrittm
patriae, quasi duas fossas quibtis compuucti a b s l i -
neamus a malo l i m o r e poenae, et faciamus bonum
amore patriae. Siiperpoiiamus nobis cxempla san-
c t o r u m , tanquam qtiidam ligna quibus p r e m a m u r nc
692
i m i l e m u r . Mundemus p r i m o cogilala, deiude dicta,
post opera nostra aqua poeuitentiae, u t u b i ab igue
divino mereamur a s s u m i , q u i quidein c o m h u r i t
consumcndo v i t i a , et i l l u m i n a t claritatem damlo
aeiernam. Post lale sacrificium sequitur pluvia d i -
vinae gratiae ad oralionem Eliac supcr t e r r a m , quae
fuerat arida tribus annis et mensibus sex, quanto
tempore Christus praedicavii, dura ex evangelica
praedicalione i n lacrymas compunciiouis et desidc-
r i o r u m aeternae consolaiionis resolvimur.
T I T . C X . De incaruatione Verbi figurata per vat
novum in quod Etiseut tatem mitil.
Aquae Jcricho pessimae erant et terra sterilis. R o -
0gatus ergo Eliseus eas sanare m i s i t sal i n vas n o -
0
sunt aqnae pessimae, et terra sterilis (1 V Reg. 11).
Jericho sunt populi m a l i et a frticlu boni operis
a r i d i . Vas novum fictile : vel sancta V i r g o q u x fuit
vas novuin per v i r g i u i t a l e m , et fictile, quia l e r r e -
n u t n ; vel vas novum Christi caro est uova, quae sine
peccalo nova generaiione crcata est, i d est de m a l r e
sine patre : qttae est quarta et nova generatio et
ficlilis, quia mortalis. Sal aulein cst sapienlia, V e r -
b u m scilicel P a t r i s . Sai iste d u m . m i t l i t t i r a Deo
Patre i n vas n o v u m , i d est in u l e r u m V i r g i n i s , vei
i n carnem assumptam de V i r g i n e , u b i l a t u i t d i v i n i -
las lanquam i n vase; sanatae sunt aqtiae, i d esl gen-
tes quae rcceperunt vas i n quo esl sal, i d est C l i r t -
Q 8 l u , n i n q u
-
o
» »«' *
d i v i n i l a s N a m 8 a l 111 v a s e d i v l a
in c a m c e s l . Vas habens sal i n aqua est Christns
Deus e l homo i n genle. I n nobis quoqtie sunl v i l i a
et peccala aquae amarae, quae t e r r a m tioslram, i d est
animam faciunt slerilem, et submergtint i n inferni
profundum. U l ergo sanenliir aquae noslrae, opera
videiicet nostra, et terra clflciatur vitae f r u c l u i ido-
nea, extiatuus veterein hominem cuin actibus s u i s ;
c t induti novum eflecliqite vas novuin a v i t i i s n i u n -
d e m u r ; recipiamus sal verae sapienliae a qua sumus
c o n d i t i , et i n novo h o i n i n e , qtti uon m o r i l u r , con-
scrvemur i n t a c t i .
T I T . C X I . De prcetatorum in sagittandis et perimendis
vitiis officio.
Rege Israel tenente arctim superposuit Eliseus
stram orienlalem jaceret sagittam, et ctun jecisset
a i t : Sagitta talutit Domini contra Attyriot (1V Reg.
X I I I ) . I n Joa rege, oflicium regeudi popiiium babente,
qtii oflicium habent regendi aniuias n o l a n t u r . H i
assumunt arcum e l j a c i t i n l sagitias, i d esl Scripttt-
r a m et Scripturae sententias, et verba proferunt ad
vulnerandas i u vitia animas conlra diabohtin. i n
arcu e n i m de cornu durities Veteris Teslamenii pcr
chordam Novi t e n d i l u r , ad spiritualein intelleclttni
flectilur, e l sagitlas salutis conlra a n t i q u t i m hosieiti
d i r i g i l . Uude de sanctis doctoribus genliiilatem i n -
gredienlibus d i c i l u r : Cum tagittis et arcu ingredien-
tur ittuc (Isai. v n ) . Dum Scripturae sacrae dicta pen-
samus, a r c u m t c n d i m u s ; duui verba d o c t r i n x da-
 693 MISCELLANEA. — LIB. I I I . 694

m u s , sagittas e m i t t i m u s . IIoc aiilem u l fiat, Eliseus A rus p o r t a i fetium et m u r m u r a t , sicut f r a t r e s sunt

ananus suas super manus regis ponit, quia exemplis solo corpore babitantes in u n n m (qtiod bonum et
suis et gratia acliones rectorum Dominus d i r i g i l et j u c u n d u m est), sicut unguenttim tinilatis qttod est
p r o i e g i t . Et notandum quod per fenestram o t i e n t a - in capite Chrislo, a qtto iu barbam ttsqtie, id est i n
lem sagitla salulis, id est pracdicalio sancta ci m a n - majores c t foniorcs dcscendil. Quae ulique barba
d a t u r , quia liimen scicnthc et doctrinae p r i m u m de- Aaron esl, i d cst veri sacerdolis C b r i s t i . Quando
benl rcciperc qui jacula verborum debeut e m i l l e r e . non invenieits aliam dignam bostiam seipsum o b l u l i t
l l c r u m j u b e l jaculo t e r r a m perculere. Quod cutn factus hoslia et sacerdos, a barba venit i n oram
t r i b u s vicibtts fecisset, et stetisscl, iralus est conira vesliinenti. Vcstimenlum Ecclesia lensa in cruce, u t
c i i m qtiod noii quinquies vel sexics vel septies p e r - non habeat peccali maculam vel diiplicilatis r i i g a m .
cussisset. Quia carnales non solum fide T r i u i l a l i s Ora a c c i p i l u r pro fine seu pcrfcctione. Descendit
suiit imbuendi, sed t i l quinque seusibus i m p e r c n l , et ergo in oram (Psat. c x x x n ) , quia Ecclesia pcpcrit
bonis operibus quae per senarium e x p r i m u n t u r , fi u - monastcria. Per hanc o r a m caput i n l r a l , quia
c l u m impendant, ac scptiformis Spirilus scienliam Christus per fraternam c h a r i l a t e m .
meditentur sunt edocendi. Fides enim sine islis mor- TIT. C X V I I . De Ecclesice ad vitem comparatione.
iua esi (Jac. u). B V i t i s ad imitationem vitae noslrnc ipsain defigit r a -
T I T . C X I I . De virtute patientiaj peradversa monstranda, d i c e m , propagine oneratur, brachiis qttidqiiid c o m -
et ad granum sinapis comparanda. prehendit stringens, se e r i g i l ; ex qua alia s a r m e n i a .
Ungtienla nisi commola, arotnata nisi incensa aut i n c i d t i n l u r , alia ne rcfleclant ligantur. Sic r a d i c a i t u
t r i i a lalitis nesciunt redolerc. I l a sancti qtti v i r t u l i - Ecclesia, radicatur i u flde, caruis propagine onera-
btis redolenl tribulationibus innotescunt. Unde fides tur. Ilaec est mttlier qune morbo iuclinata sursunt
eorum grano sinapis comparatur, quod v i m suam non polest respicere (Lue. x u i ) . Sed rcspexit caui
nisi c o u l r i l a ncscil demonstrare. Si ergo tu adversis Jestts/et lerrena"ejus disposuil onera, u l brachiis
inoveris, si Iribulalionibtis iticcnderis, tunc quod i n - c h a r i l a l i s sursutn se e r i g a l , proximos per c h a r i l a -
tus caloris per cliaritatem gcrebas et sapiebas, foris tem ampleclalur, c l ttsque i n arboris cacttmen se-
pcr opera osteudis. Si enim fides nostra fuerit s i m i - erigens ccelo se inferat. S l e r i l i a v i l i o r i i m r c c i d u i i -
iis grano siuapis, ct dixeris iiiouti : Transfer te, tur, caelera pr&ccptis et cxcmplis l i g a u t u r .
transfcrclur (Matlh. xvu). TIT. C X Y I I I . De Noe el Chrislo a suis irrisis.
TIT. CXIIL De dttptici pace. Noe planlavil vineam (Gen. i x ) . Chrislus Judaicunt
Est pax incboaia, est e l plena. Incboatam d i s c i - Q populttm. Vinea enim Domini Sabaolh domtis l s r a c f
pufis Veritas dedit, dicens : I*acem meam do vobis esi. Cujtis vintiin b i b i l i n calicc m o r t i s . T a l i calice
(Joan. x i v ) , pleiiam Simeon posccbat: Nunc dimittis inebrialus obdorinivit, quoniam tradidil spiriluni.
servum tuum 9 Domine t secundum verbum tuum in Qtiod irridendo Cham, i d est, Judaicits populu* v i -
pace (Luc. n ) . P r i m a est a v i t i i s non a p t e n i s ; se- d i t : Qtiod sciliccl pcjr crucis ignominiam mortuutiL
cunda a v i t i i s e t a pocnis. Pax i g i l u r desiderio Crea- ila t t i r p i l e r crucifixum nos n l Dctttn adorawus, hoc
toris i n c b o a l u r ; ex manifesta cjus visione p e r f i c i l u r . etiam hodie ohjicittirj nobis. i l a n c aiilcm ignomi-
i T I T . C X I V . De peecatoris captione et exca?calione. iitatit duo fratrcs fideles, Graecus et Latinus tcsli-
Occidil rex Babylonis filios Sedcciae regis i n moniis prophetarutn o p e r i u n l . Evigilans itaqtie Noc,
oculis ejns, el posl eidem oculos e r t i i t , t i t i n Qaby- id est a m o r t u i s resurgens Christus, i l i u u i maledicit,.
lonem dcscendat et Babylonem non vidcat (IV Jteg. ct hos benedicit.
x x v ) . Sic diaboltis bona opcra, quae proies s u n l opc-
TIT. C X I X . De Christo el fide ejus in David per
rantis, i n t c r i m i t , u t hrcc se amittere quod captus est stragem Gotiat et arma ejus figuratis.
dolens cernat; peccaii lainen dclectalione viclus Golialh David, diaboltis C h r i s l u m , superhta p r o -
bona quac g e n u i l amens volens e l vidcns p e r d i t . Sed vocavit h u m i l i l a t e m . Coulra Goiiam David, id est
duin videns p e r c u t i t u r , ne contra regem Babylonis ^ Chrislus, i n d u i l u r a r m i s (/ Reg. x v n ) , circumcisioue-
levet brachium v i r t u l i s , exsiinclis mox cunctis filiis scilicet, templi fignris, e l m u l l i p l i c i b i i s sacrificiis.
oculos a m i t t i l , qttia hac ipsa intelligeniia l u m i n i s Sed quia artna prcmeiitia nou adjtivantia c r a u l , dc-
subtracla, deinde i n D;ihylone v i t i o r u m ipsam sui p o n u n l i i r . Lapides quinque accipittntur. Deponiliir
confusionein non videt. lex et accipitur le\. Depouittir lcx flgurativa, acci-
TIT. C X V . De hgpocrisi et simuiatione virtuiis. p i t u r ligurata, d i m i l i i t u r quod vclabat; nani i u i n o r l e
Non induas vestem tana linoque contextam (Dcut. D o m i n i velum iempli scissum est (Malth. xxvn) : ct
x x n ) . Lana iunoceiitia, lintiiu sublilitas. Maliliae vc- quod velabalur accipilur. A c c i p i t i u t i i r quiuquc l a p i -
slis ex iis l i n u m i u l c r i u s cclat, Innam m o n s l r a l ex- des, i d esl l i b r i de fluminc p r i o r i s populi, ubi vaca-
t c r i u s . E x lana ergo e l liuo veslcm i n d u i l q u i i n l u s b a n l et iuutilcs erant semper; quos fluvius trans-
sttbtilitatem malitiai operit et simplicitalcni intio- gressioue transibaU M i l l u u t u r iti pcram pnstoralcm,
centiae foris ostendit. id cst i n caulatn boui pasloris C h r i s l i , tibi laclc g r a -
lia . abundaut oves; nam siue gralia lex i n l e l l i g i c t
k

TIT. C X V I . De murmure viiando et concordia

servanda prccsertim in ctaustris. i m p l c r i non p o t c r a l . Hoc lac rualer Ecclesia salagit
I rcccordia (attti sicul rola carri (Eccli. XXAUI}. Car» d a r c ; sed iuiidelis uon quaerit accipcre, d o l e t i l l a , si
GU5 APPENDIX A D IIUGONIS OPERA DOGMATICA. 696
cui det non i n v e n i l . Lnpidibtis quiuqtte lorrenlis A s i e r i u t n i m a r n a l i o n i s C h r i s l i temere discutere IIOQ
gratiae artnalus uno s l r a v i l , quia qniuque l i b r i aperii audeas.
siint, sed in eis unilas charilatis v i n c i t . I n quitique T I T . C X X I . De ferculo Satomonis.
enim porlicibus mttlti jacebant languidi, sed ttuus Fercutum fecit sibi rex Salomon de lignis Libani;
sanabalur. Nam nisi charitas, ex qtia lex et pro- columnas ejus fecit argenteas, reclinatortum aureum 9

phelae, vinccrc non polest. Deinde proprio i l l i gladio ascensum purpureum. Media charitate constravit pro-
caput abscidil. Gladitis enim diaboli sunt m a l i , sci- pter fitias Jerusatem (Cant. 111). Salomon, Christus
l i c e l uiembra ejtts quibus conira Deitm ct ejus mem- pax nostra q u i fecit ulraque u n i i t u ; ferculum, Eccle-
bra pitgnal. Hunc de vagina diaboli e x l r a h i t David sia vel qmelibel sanctorum congregalio ad aelerntiui
nostcr. cum de potestaie maloriim Chrisins membra convivium animas ferens; coltinuiae argenieap, q t i i
sua d i r i p i t . Sed per i l i u m diaboli capttt abscidii, fortiludine operis alios exemplo p o r t a n t e t luce prae-y

quando ipsum per Evangelii pnedicationem a suis dicationis i l l u n i i n a n t . R e c l i n a l o r i u m aureum, aelernae

membris e j i c i l . f c l c i t a t i s fulgor, i n qua r c c l i n a t u r e l ab o m n i l a -
boi e quiescitur. Ascensus purpureus est, quia ad
T I T . CXX. De rubo quem vidit Moytes incombu-
stunt* clariiatem illius quietis nounisi |>er t r i b u l a t i o i i e m
Miltens Deus Moysen ad geulem quam praesciebat B veuitur. Quid ergo nos miseri a c l u r i sumus? I n hoc
nunquam igtie charitatis a r s u r a m , ostendit ei flam» saeculo columnae nos esse non possumus, i n qtiibus
tuam in rubo, a qua non combtirebatur rttbtis. nec fortiiudo operis nec lumen emicat praedicalio-
F l a m m a in rubo, lcx i n illo populo peccatorum spi- nis. Reciiiiatorium aureum non habcmus, qnia s p i -
nis pleno. Rubus non est combttslus, quia verbo ritualein regem necdum mente aspicimus. Ascensus
Dei uon sunt peccata i n i l i s consumpta.
!
Flamma purpureus IIOII suinus, quia pro Christo eflundere
r u b u i n inflainmaus non comburens, perseculioEccle- suiiguinein non possumus. Sed ad haec esl certa c o n -
siain purgans, non consumens. l n qua l a n l u m Moysi, solatio, amemus Deum, diligamus p r o x i m u m , et s i -
td est solis credentibus, l o q u i l u r , ad quam accedere iiuil nos ad Dei fcrculum perlingemus, qtiia s c r i p t u m
prohibelur, nisi tollat calceamenla prius de pedibus, c s t : Media charitate constravil propter ptias Jerusalem.
i d est uisi abjicial prius v i l i a de aflectionibus. Q u i - Per sexuin enim femiuinum sermo divinus inflrma
bus lanquam pedibns i t u r vel ad bonum ardoris vcl vocavit l i i e i i t i u m . Inter columnas ergo argenteas,
ad m a l u t n . E l ttt ergo, homo, rubtts conceptus es et inter r e c i i u a l o r i u m a u r e u m , et ascensum purpu-
natus, rubtis i n quein i n v i t i i s et in peccalis <once- r e i t m , media charilas inesse d i c i l u r , quia si habes
ntus et natus, spiuas quotidie germinans v i l i o r u m ^ t h a r U a t e i n , eo sinc dubio p e r v e n i s , ubi columna
qtiaiittimctinqucetinm prolicins, qnia ticc pucr ttnins e r i g i t t i r , et ascensus purpureus tenetur, ct reclinato-
diei siue peccalo. F i n t atitem i n le flammn verbi rtiitti aurcum i u v e n i t u r . H i u c i n propheta : i n t e r
D e i , quae in le rubeat ct consumat spinas peccali. thalamos quinque sunt cubiti (Ezech. \i) t quia i n t e r
Non sis rubus qtii non consumitur. Est eniin rubus pei fectos stint minores qpi quinque sensibus corpo-
alius bonus, alius tnahis : uleique habens flammam. ris adhuc depressi de saeculo aliqua cogilare cogun-
Mam et bonus et tnaltis aure corporis percipit ver- l u r . Rex itaque noster fecit fercuium s i b i , quia
b u m Dei, scd nialum Iu maiitia nequaquam consu- rongregavit Ecclesiam; de lignis L i b a n i qttan
m i t . Flamma qttoqtie persecutionis esl i n liono et Mtut cedrina, id est, de palribus foritbus, meule
malo rubo. Malum cotisuinil i p i i i n tempore icnia- imputribilibus : el hoc s i b i , quia ad gloriflcandum
lionis recedil. Bouus nou consumitiir, sed puigalur si ipstmi.
q u i probatus qualis f u c r i l I r i l t i l a t i o n i b u s inuo.e^cil. T I T . ( X X I I . De mutatione vestis sacerdolalis.
Fornax enim ligna cremai, a u r u m purgat, quia t i i - Cum personis superveuienlibus auiinum mtitare
bulatio et bonum cflieit puriorem et malum oslendit o r d i n i sacerdotiim valde esl necessarium. Unde per
deteriorem. A d rubuiti v i n u t i s si vis accedere perprophetam dicitttr, ttt cum sacerdos initis m i n i s l r a t ,
i m i t a t i o n e m , soivecatceamentumde
pedibus (Exod .\\\). D vestibus tineis t t l a i u r (Exech. X L I V ) ; cum egredttur
Est autem aliud calceaincutiim, quod solvit accedens ad populuni, repouaiilur eae i n gaxophylacio sanctua-
t i t audiat et exaudial Deum in rubo loquenlem; rli (ibid.). Cutn entm sacerdos i n t r o i n g r e d i -
a l i u d , quod solvit recedens d u m non exaudit pro s u - ttir, stiblilioribus contemplationis operibus quasi
^cilando f r a t r i s semine vicinum monentem. P r i m u m lineo •nduinento u l a t u r . A t cuin ad populum egre-
sunt vitia qtiae d i r n i t t i l ad j u s l u m ac sancltun acce- d i t u r grossioribus u t a t u r , quia pro utitilate eliain
d e n s ; secundum praedicalionis oflicium quod a m i t t i t ad terrena portanda mores suos coinpotiere de-
p r o x i m i curara relinquens. Esl etiam l e r t i u m cal- bet.
ceamenlum, quo Christus venil i n n i u u d u u i ; dispen- TIT. CXXIII. Tintinnabuta cur pendebant olim ad
satio incarnalioiiis suae. A d p r i m u m crgo calcea- vestem sacerdotis, et in eis mata punica.
menluin relinquendum o m n i conatu le praepara. Veslitneniis sacerdolis t i n t i t i t i a b u h adhibentttr,
Ad secmidum procreandum omni sollicitudine ne, si de eo sonitus ingrediens ct egrediens non n u -
stude. A d l e r l i i c o r r i g i a m solvcndam le indignum d i t u r , m o r i a l u r (Exod. x x v m ) ; quia vitae viam <um
cum'joamie judica (Marc. i ; Luc. 111), u l e l v i - praedicationis sonitu opera sacerdotis clamare dc-
ija depooas, c t c u r a m p r o x i n i i habeas, ct my- beul, c l illis qui iiilus in d i s t r i c t i o r i vlta spcni h a -
697 MISCEIXANEA.
— UB. m. m
Iient, et i i s q u i e x t r a , i n h a b i l u sa?culari, ne c o n l r a A
g i t u r ac claudicat (Gen. x x x u ) . Parentes noslrr* a n -
se iram Dei provocans morialur. Tinliiinabulis
geli sancti stint et sancti v i r i i n v j u et p a t r i a COB-
quoqne mala punica j u n g u n l u r . I n malo punico, i n
lesti positi. Angelus Dens, Jaeob quilibet j u s l u s afc
quo sub uno exlerius coriice m u l t a grana cortlinen-
hoc exsilio ad p a t r i a m parentum tendens. I n hae vfa
tnr, fldei unitas n o l a l u r , quia Ecclesiac sic mnltos
cum angelo l u c t a l u r , q u i a , d u m contemplari Deuaa
u n i t a s fidei foris t o n l e g i t , u t intus diversilas meri- n i l i t u r , velut i n quodam certamine positus m o r t
torom teneat. U t ergo operibus verba j u n g a n t u r , pngnanliiim modo superat, c u m d e Deo aliquid I n U j i -
Y e s t i i t i e n t i s linlirtnabttla adhibenlur, tit per otune ligendo deguslat, modo succumbit, d u m p e n e t r a r t
q t i o i dicunt t i n i i a i e m ejus c u s l o d i a n t , tintitinabulis lumen i n c i r c t i m s c r i p t u m non suulcieiis deficit quasi
mala pttnica j i i t i g u n l u r . teinere ausus. V i n c i U i r angelus d u m intellectu i n t i m e
T I T . C X X I Y . De aqua Spirituati et naturati. apprchendilur Deus; sed v i c i u s vincentem i n ttno pe*
Aqua s p i r i t u a i s inservit ei qui de die in diem r e - de claudum elficit. Pes unus amor D e i , a l l e r e s t a m o r
11 )v. t u r s p i i i t u uicutis. Aquaruin tisus e s t a d l a v a n - saectili. Qtii ergo prius duobus pedibus a m b u l a b a t ,
dnm, ad poiandtim, ad cibos coquendos; sicque aqua dum Deum videbatur quaerere et saeculum tenere,
spiritualis et imtniiudtim a sordibtis purgat c r i m i - com angelum t e n e t , uno pede claudical, quia post
nutn, et sitienti salutetn fit fons aquae salientis i n B
s u a v i u t e m divinae agnilionis crescit i n homine for-r
v i t a m apternaro, qttam qtti biberit non sitiet i n aeter- titudo amoris Dei, i n f i r m a t u r i n homino foftitudo
ntint (Joon. i v ) . D i v i n u m e l i a m eloqttium igne S p i - amoris carnis. Unus sanus r e m a n e t , alter c l a u -
rittis saticli coquii cibos ntentis, et i t i sensus spiri- d i c a t , q u i a , debilitato amore saeouli, solus couva-
tuales cotivertit. lescit aroor Dei. Jn ipso solo stat, quia pedem amo^
TIT. C X X V . De reginis, concubinit et adolescentutie ris saeculi quem i n terra pooere cousueveral a t e r r n
mgsticis veri Salomonis. suspensum portat. E l n o s si nd p a t r i a m redire v o w e -
V e r i Salomonis inultae s u n l reginoe, multae concu- r i m u s , i u via pnesentis vitae angehim teneatnus a p -
bime, adotescentutarum non est numerus (Cant. vi). prehendcudo Deum, t i t , pede amoris saecMli a terra
Quia multae s u n l mansiones apud sponsuin : alittm sispenso, solopede amoris Dei dncamur. Q U I H I I I O I I
regiua, a l i u m coucubina, aliitm adolescentula locttm fil nisi rege superbo exsliticto. Uude I s » i a s . Antto,
l e t i e l , terminuinque pro m e r i t i s accipit qttousque i n q t i i t , in quo mortuus est Ozias % vidi Dominum se*
procedens liceat ei i n l r a r e i n gaudittm Domini sui dentem supersotium excelsum et elevatum (1*a. vi),
e t dulcia secreta sponsi r i m a r i . Nam mulier c o t n - et plena erat domus a m a j e s t a t e e j u s , e t c , q n i a , c u m
puncta ad pedes locutn i n v c n i l , justa ad caput, pia dialiohis a d e s i d e r i o menlis o c c i d i t u r , mens Dei g l o -
in toto corpore. Thomas in latere fidei. Joannes i n r i a m conieinplattir.
pectore lat^e c h a r i l a t i s , Petrus in simi P a l r i s , i d est TIT. C X X V I I . Pcenitentiam agere in einere et
luce v e r i t a l i s , Patilus in tertio ccelo, hoc est i n in ciiicio.
timo sapienii e secrelo, hujus gratiatn stint assecuii. Poenilentiam egissent in cinere et cilicio (Matth.
Jacens in miseria et luto faecis peccator homo plorat xu). 1 ii cilicio n o t a l u r asperiltts p e c c a t i ei p u n c t i o ;
ct clamat Plasinatori et Salvatori suo supplicans : in ciuere p u l v i s m o r t i i o r t t m . U l r u m q i t e hoc a d h i -
Eripe mede tuto (ivcis (Psat. L X V I I I ) . E l qnia i n pec- beri ad pcennenliain solet ut i n pttticlioue c i l i c i i
catorum siiortim siercoie c o m p t i t r i i e r a l , ut lavandus cognoscamiis q u o t l p e r ctilpam feciinus, in cinere
e r i g a t i i r , e l diim a b l u i l t i r ue c a l e n s i n q u i n e i u r , i n - qnid per j u d i c i u m fuiuri sutiius. Consideremus i n
qu l : S at «e s u p r a pedes tneos. Isli pedes s u n l fides c i l i c i o pungentia iiicilaiuena vitiortun; i n ciitcru
et opcratio Istis q u i lotus est, a m b u l a l , s l a l et eleva- S i i b s c q i i e u t e m p c e n a t n . In asperilale c i l i c i i vidcat
t u r . T i i a eniiu iala n^cessaria l i b i n o v c i i s , qtticuit- h o m o stipetbieitdo q u i f e c i t ; i n c i u e r e , q u o p e c c a u -
que couverti e l ad Deum reverti desiderat, u i sci- do pervenit.
licet a m b u l e s sles e l eleveris. P r i m u m debes pro- TIT. C X X V I H . De malarum cogitationum et peccate*
x i m o , sc< undum t i b i , (erliuui Deo. A n i b t i l a n d i i m est r j rum et ortu etdefensione.
u l subvenias p r o x i m o ; iu leinplo s l a n d u m , ne recidas Orienlur in domibus ejvs spince et urlicce % et pa-
in I i i i i i m , u n d e ereptus es, u l tandem eleveris ad liurus in muniliombus ejus % c l c . (Isa. xxxiv). Urli-
ccelum, uude es cjeetus. Docendus esl p r o x i m u s , cae cogitaiionuni p r t i r i g o ; spiuae peccati p u i i c l i o . I n
quod est amhiilare, a se scilicei ad a l i u m irausitutn domo i g i l u r Babylouis et d e s i d e r i a cogiiationuni
f a c e r e , non t a n l u m vetbo sed eiiam exeiuplo, u t M i r g n n t q u : e e x a s p e r a u l , et p e c c a t a h o i i i i i i t t i u qu;c
quae docueris uon negligas fatere, quod est slare, a p u u g u i i t ; sed h;cc a g e n t e s ne(|u o r e s habeni defen-
ttii v i d r l i r e t cura noti recedere, nt per hoc j a m ler- s o r e s . Uude s u b d i m r : Putiurus in muhilioiiibut.
tio i u c c e l u i u debcas elevari : qtiod esl ad Deum pro Qui l a u l a s p i i i a m m circtinidatioiie d«ri>est i i u t p n c
i n e r i l o r u m inercede ascendere. I l i u c sancta a n i m a - asperitate vix langi possil. Iuiiis i g i u i r u r t i c a ^ ct
lia legttntur auibulare, s i a r e , e l e v a r i , pariterque s p i i K C i i ; i S C u n l n r . sed u i r a e q u e t x i e r i u s p e r p a l i u r u n i
Icgonitir rotae e:t sequi (Ezech. i). muniunttir, quia mmores iuiqui t u a l a f a c i n n l , sed
T I T . C X X V I . Cnm angeio tuctari Jacob. nequissimi m a j o r e s eos t u e n t u r . Unde J o b : Prote-
Jacob cum ad parentes rediret, i n via cum angelo gunt umbra umbram ejtts (Job X L ) , quia peccato-
l u c t a t u r , quem dum tenet i n femore tenetur et tau- r c s i n q u o i p s i s i b i c o i w : i i s t i n t olios defendtiut.
 APPENDIX AD HUCONIS OPERA DOGMATICA.* 70»

T I T . G X X I X . Detriptici oscuto. A r i a m , e t a u d i m u s : Guslate et m

videte quoniam suavie
T r i a sunt osctila: ad pedes, ad manus, ad os. esl Dominus (Psai. x x x i u ) . Hoc osculo Patrcm o s -
Pedes sunl miserieordia e l j u d i c i u m . Ex misericor- c u l a l u r F i l i u s , quia fremo novit Patrem nisi Filius
dia spes; ex j u d i c i o nascilur (imor. Hic lioior i n i - (Joan. x ) . Ego iu Patre et Pater in me esi (Joan. xiv).
IMMTI, spes profectionem, consummationem sibi Osculum aulem Spiritus sancti nobis datum e s l ,
vindicar charilas. St j u d i c i i timore c o m p t i n g c r i s , quia nobis et revelavil Deus per S p i r i t u m s a n c t u m ,
pedi j u d i c i i labia i m p r c s s i s l i ; si timorem spe mise- ait Aposiolus (/ Cor. u). Quibus autem reveiat
ricordiae lemperaveris, misericordiae pedem ample- lucet ct a c c e n d i l : lucct ad cognilionem, accendit
xus es. Aliquando alterum sinc aliero osculari nou ad a m o r c t n . Charitas eniin difusa est in cordibus
e x p e d i l , quia recordaiio solius j u d i c i i desperaiio per Spirttum sancium (Rom. v) qui nobis iustar apis
esi, e l solius misericordiae securitalem vanam ceratn et m c l portautis accendit luinen scienliae, et
gignet. Manus sunt latitudo et f o r t i t u d o , eo quod infundit saporem gratiae.
tribuat affluenler, et defendal potenler quod t!ede- T I T . C X X X . De laude et utitiiate psalmodia.
r i t . Ulrumqtte oscuialtir noti ingraius, l a r g i t o r c m Eliseus cttm c i spiriltis prophetiae deessel, psal-
Deum couiltens et conservatorem. Os vero est ipsa tem sihi applicari praecipii, u t per laudem psalmo-
d i v i n i t a s , c a p u l enim C h r i s i i Deus. Hoc osculaltir ^ tlaae ad etim spiritus prophetiae descenderel (IV
c u i aeterna visio et T r i n i t a t i s donatur coguitio. I n Reg. 111). Vox psalmodiac cum per intentionem c o r -
p r i m o o s c u l o oflerimus pcenitentiam cordis contritt dis a g i t u r oinnipotenti Deo, ad cor i t e r p a r a t u r , t i t
e t h u m i l i a l i , et reportamus remissionem peccato- inlcntae m e u l i vel propheliae vei compunctioni*
r u m , cum audimus : Dimissa sunt t i b i peccala m u i - gralia infundatur. Unde: Sacrificium taudis honori-
t a . l n scfttmlo oflerimus cum g r a t i a r u m actione ficabilme, etiUic iter quo oslendam iili saiutareDei
condignos poeniientiae fructtis, reportamus perseve- (Ptal. X L I I I ) . In sacrificio i g i l u r laudis fit Jesu i t c r
renliam bonorum; el d i c i l u r . Qui perseveraverit ostensionis. Jesus enim Salvator d i c i t u r . In psalmo-
usque tn finem, hic satvus erit (Matth. x x i v ) . In tertio dia i g i t u r dcvolae m c n t i sempcr gratia i n f u n d i l u r
praesentamus coiisummationem, et accipimus glo- coelitus.

LIDER QUARTUS.
SERMONES, SERMONUM F R A G M E N T A , E P l S T O L i E , E T C . '•

T i T . I . De Annuntiatione et incnrnatione Verbi; de tlabit fructttm sttum, sed spinas et iributos germina-
paradiso sptriluali etquw iit eo suni. bit tibi. Usque hodie obedit Adam voci uxoris suae.
Revertere, virgo hracl, reveuere ad civitates tuas. Malcdicilur t e r r a , g e r m i n a l s p i n a s et trihulos. l l a -
Usquequo deliciis dissolveris, filia vaga? Quia creavit bet uiiiisquisque i n paradiso j u x t a se et i n se ser-
Dominus novum super lerram. Mulier circumdabit pentein, Evatn, A d a m , et t e r r a m , paradisum Dei
virum (Jer. x x x t ) . Qttasi dicat: Mitericordia? Domi- e l cactcra. Paradisus esl quaclibel eongregatio; ser-
tti plena est terra (Psnt. x x x n ) , quia veritas de pens, diabolus; Evac vox, carnis delecialio; A d a m ,
terra orta esl (Psat. L X X X I V ) . Chrislits de virgiue spirilus. Terra est ipsa caro. A d suggestionctn
Maria nalu3 est. T c r r a prius inaledicta i n pcccalis serpeutis Adam obedit voci suae u x o r i s , dum ad i m -
p r i n t i h o m i n i s , ntinc bcnedicta i n gratia sccundi inissiouem diaboli consentit s p i r i l u s deleclationi
h o m i n i s , tandem beuta i n gloria Dei Patris. Unde : carnis suac. Tunc inalediciiur terra carnis nostne,
Benedixisti, Domine, lerram tuam (ibid.). Prius ger- nec profert f r u c l u m vitae acleru», f r u c l u m gloriae
m i n a b a l spinas et tribulos; hodie,qttia Dominusdedit sempiicrnae, sed s p i n a s c u l p a r m n et tribuios poena-
benignitaiem, terra dedil fructum suum (Psal. LXVI). r n m . Sunt autem duo gonera spinarum : tinum c a r -
0 quanta benignilas quod missus Gabriel ait V i r - nis, altcruni spirittts. Spinac carnis sunt peccata
g i t i i : Ave,gratia plena, Dontinus tecum, benedicta q u x pcr carnem gerunttir et pcr eatn t r a n s i g u n t u r ,
tuinmulieribus (Luc.t). E t E l i z a b e t h : Benedictus fru- u t l u x u r i a , gula. Spinae spiritus, qtiae pcr s p i r i t u m
etus venlris lui (ibid.). Vere Dominus dcdit m u l l a m c o m m i t t u n t u r v i t i a , u l i r a , i u v i d i a . Istac s u n l spinac,
benignitatcm angelicae salutationis c t divinae bcne- quac j u x l a Propbetam producunl rhamnum (Psat.
dictionis, quia i l e m terranoslra dedit fructum suum f L V I I ) . E X his bpiuis recipiuiitur fruclus vitae, sed duo
i d est Maria p r o t u l i l Chrisltim filium s u u m , non t r i b u l i poenac. Uuus tribulus est ignis carnem exsu-
j a m sicut p r i u s spinas et trilittlos, sicut scriptnm perans, q u i nunquam e x s t i n g t i i t u r ; secundus tribti-
est Deuin A d a m inobcdienli dixisse : Quia obedisti lus, aiiimuin corrodcns vcruiis qui nunquam m o r i -
voci uxoris tuce plusquam mea?, maledicla terra in t t t r . Nobis ilaquc, fratrcs, valdc iuctuendum esl ne
opere tuo (Gen. m ) , Cum <»pcralus eam fuciis, non f o r l c serpcns qui i n paradiso congregatiouis c i r c u i t
701 MISCELLANE . — UB.IV. TOJ
qmcrens quero d c v o r e t , Evara nostrara i l a decipiat
p t o m , et snspiremus ad ollas c a r n i u m M&pi\. Pro-
u t Adaro obediat voci u x o r i s suae, i d est spiritus
ficiscendum autem noverimus ad terram viven-
noster consenliat delectationi carnis nostrae, carnis
l i u m non per latam viara quae d u c i l ad morlem,
c u r a m faciens i n desideriis. CJaroat e n i m quotidie
sed per angustam quae d u c i t ad v i t a m . H i n c prae-
i n nobis Eva ad A d a m c u i si consenlit maledicilur
cipit Dominus filiis Israel : Per lerram Seon
et germinat spinas c u l p a r u m et tribulos poena-
regem Amorrhaeorum t r a n s i h i t i s : et caetera supe-
n a r u m . E r g o priusquam spinae nostrae producant
rius dicta usque ad regem diabolum q u i nos quaerit
r h a m n u m , scrutemur v i a m nostram ne per viara
concludcre ad tres civitales cilra et ultra Jor-
s p i n a r u m genercmus nobis tribuios p o m a r t i m ; et
dancm p o s i i a s , d u m ad t e r r a m lactis et mellis
rcvertaronr ad D o m i i i u m per propbetam nos revo-
tendimus. Revertamur. Hoc est enim quod s c q u i i u r ,
cantem ubi d i c i l : Retertere, Israel virgo. Yirgo est
revertere, elc. Ubi? adcivitates tuas(Jer. xxxi), inquit.
anima a Deo pura creata et integra, V i r g i n u m a u -
T r e s sunt civitates spirituales ad quas revocamur.
l e m alia prudens, alia falua : Fatua, quce acceptis
P r i m a est mens, secunda Ecclesia terrestris, tertia
iampadibus non sumpsit oleum secum; prudens quas
coeiestis. I n c i v i i a t e m inentis congregantur v i r t u t e s ;
sumpsit oieum in vasis suis cum lampadibus (Matth.
i n civitatem Ecclesiae congregantur boni ct m a l i ; i n
x x v ) . Lampasesl c a r o q u a m accepit prudenset fatua
civitatem ctetestem soli boni r e c i p i u n l u r . I n singulis
v i r g o . Sed prudens i u sua lampade oleum sumpsil,
singula dantur bona. I n p r i m a fides, spes, charitas,
i d est misericordiant. Sicut euim olcum caeteris
solis bouis. I n secunda sacramenta, u l baplismus,
liquoribus, sic misericordia praestat aliis cbaritaUs
bouis et inalis. I u tertia gloriasolis bealis. De p r i m a
opcribus.
d i c i t u r : Jn^matutino interficiebam omnes peccatores
Hac p r i m u m seipsum dcbet ungere omnis homo terrce 9 ut disperderem de civitate Domini omnes oper
l r i p l i c i l e r ; deindo p r o x i n t t i i n . T r i p l i c i t e r seipsum rantes iniquitatem (Psal. c), i d est u t destruerem
p r i u s ungat miserando aniuiae suae per cordis con- onines a mcnte iminuudos s p i r i l u s , q u i operantur i n
t r i t i o n e m , oris confessiouein, et opcris satisfaclio- ea v i i i a ct peccata ; de secutida : Magnus Dominus
n e m . De bac p i ima prius sibi inferenda misericor- et laudabitis nimis in civitate Dei nostri 9 etc. (Psal.
dia d i c i t u r : Miserere attimce tuce placens Deo (Eccli. X L V U ) . Ilaec esl Ecclesia quae i n moiilc saucto c o u -
x x x ) . i n proximo condonando, si laesit; docendo, si stituta esl, i n qua magnus Domiiius peccata d i m i l -
d e l i q u i t ; necessaria iniiiislrando, si indiget. Hoc tendo, n i i n i s laudabiJis praemia promitlendo. De
triplex oleum misericordiae sibi c t proximo falua civitate coeiesti d i c i l u r : Cloriosa dicta sunt de te 9

v i r g o noii s u m i t et ideo, c u m vencrit e l pulsaverit, civitas Dei (Psal. L X X X V I ) . Uaec esl civitas de qua
excludctur et trttdetur in t e m b r a s exteriores. Ideo vere gloriosa. d i c u n t u r , e t in qtia d a n t i i r , quia quod
jauua vitac Domiuus revocat eam a via sua prava oculus non vidit 9 elc. ( i Cor. n ) , u b i lux sine nube,
dicens: lievertere, revertere 9 virgo Jsrael. Quasi vita sine finc, satietas sine fastidio, gloria sine t e r -
d i c a t ; 0 virgo fatua, si vis esse virgo sapieus, sis m i u o . 0 qttaiti gioriosutn esl clioris angelicis, p a t r i a r -
v i r g o Israei, qme scilicct videas D e t t i i i ; sic e u i m c h a r u m coeiibus, apostolorum senatui, l u r m i s m a r -
i n t e r p r e t a l u r Isracl. Reverlerc c l i l e r u i n revertere, t y r u m , confessorum e l v i r g i n u m iuteresse societati-
quia dupliciter eam revocat, prius a malo ad b o n u m , bus, e t c u m eis Deum laudando regnare I Nos itaque,
a v i t i i s ad v i r l u i e s ; sccundoa bono ad praemiuin. ut ad civitatem istara perveniamus, revertamiir i n
M a l u m a quo eam revocat est locus miseriae et praesenti ad civitatem inentis et Ecclesiae, sed q u i a
l u t t i m faetis, in quo jaccns peccator hoino plorare non est volentis, sed ncc currentis, sed miserentis Dci
debet et supplicare. Ambulet i g i l u r quicunque Do- (Rom. i x ) ; creavit Dominus novum super lerram.
m i n i est p r o x i m u i n docendo, stet seipsuin c o r r i - Qitasi d i c a t : Revertere, virgo I&rael, quia i n a u x i -
piendo, clevclur merccdeui operum a Deo exspe- l i u m t u u m fecit i n c a m a r i F i l i u i n suum Deus Paler
ctaudo e l rccipieudo. Hiuc sancta aniinalia rolas qtti creavit novum super t e r r a m . Qtiod novum:
sequentes i u Ezechiele icguntur aiubulasse, stelisse f Mutier circumdabit virum. Maria virgo concipicl i n
elevala esse (Esech. 1), qttia sancli doctores, rotas, ulero C b r i s t u m . Vere hoc c s l n o v u m , nova gcnera-
i d e s t Scripturas sanctas scqticntes ambulant do- tioue procreaium. T r c s aliae generationes praecea-
cenda, slant se casligando, elevantur ad Deum s e r u n t ; natn qttaluor s u n l : P r i m a , sine paUe et
leinlendo. His itaque pedibus s p i r i l u a l i b u s , fratres u i a l r e ; secunda, de palre et sine nialre ; t c r l i a , de
charissimi, reverlaiur unusquisque n o s t r u m ad patre et matre ; q u a r t a , de m a t r e s i u e palre. Pritua
Deuin, ipso nos ad se vocaute : Revertere, revertere f geueratione Adam veuit i n i n u n d u m , setunda pro-
ctc. Primo u t r e v e n a m u r de j£gypto ad descrtttiii, d u c i l u r Eva, t c r l i a homo nascitur, quarta inaudila
n l i b i i u via t r i u m d i e r u m sacriiiceinus Deo n o s l r o ; esl e l nova. Quia Christus venit i n m u u d u m , nalus
secundo, u t de Ueserto r c v e r l a m u r ad lerrain p r o - est c t mundum r e d e m i l . Valde creavit Dominus uo-
missionis. Jam i E g y p t t t m hujus ntuiidi ditnisimus, vum super ierram. IIoc esl illud novum quo E l i -
61 perveuimus ad descrtum monasticae professiouis. seus aquam Jericho amaram sanavit. Mulier igitur
Est e n i m claustrum solitudo et d c s e r t u i n , u b i dese- circumdabit virum. V i r iste d i c i t u r circumdatus a
r u i m u s non solum nostra, sed etiam nos ipsos. I n muliere, quia Moyscs circumscriptus d i c i l u r a fiscclla
quo omnino caveamus ne mente redcaiuus ad ^ g y - scirpca. Haec atilem est Virgo beata, q n a virgo
m A P P E N D I X A D MJGONtS O P E t U DOGMATICA. 704

coneepit et virgo peperit Salvaiorem, o t latius i u A Vermis eorum non morietur ei ignU non extlinguc-
9

alio dicemus ioco. tur (ha. L X V I ) . Ibi damnalis et repulsts d i c i t n r : lte,

TIT I I . De Scripturtc ttatura altitudinc et atpeclu maledicti in ignem ceternum (Matth. xxv). I n his
9

horribiti f omnis e r t i d i t i o continetur. Peccasti et te poenitet.

Statnra erat roti$ et ttltitudo ct horribitit aspectut Yis ad pcenilenliam agendam ? docearis ibi Invenies
{Ezech. 1) Statttra est bonae vitae o p e r a l i o ; altitttdo, lamenta. Spe coelesliiim gaudioruin revelari deside-
coelrstis r«'gni promissto ; h o r r i b i l i s aspecttts, t c r r o r ras ? i b i ad cor.solattoiiem luant invenies c t n n e n .
getn nnie. Sialura est in rectitudine praeceptiouis ; Si vero mala perpelrasli, et ad nullas poenitettlia»
a l t i m d o , l n celsitudiiie stipernae promissionis ; h o r - lamenlatioiies i u c l i n a r i s , et ad nulla coeleslium
ribilis aspectus, in supplicii seqiieutis m i u i s e i l e r - gatidiortnn, velis nolis, inscriplum audittinis es vae,
r o r i b u s . S c r i p l u r a ergo sacra, qttac est quasi rota, t i l i s q t i e m nec l i m o r a d poeniteitliam httmiliat, nec
d t i m ab inferiori historiae v o l v i t u r ad superius alle- spes ad snperna praemia exaltat, i t i damnatioitis suae
goriae, habet s l a t u r a m , quia mores ad siandtttn d i r i - poeitam quam prospicit cadal. Mala ergo qtta? egi-
g i l , ut metis attdientis ad iuferiora 11011 i u c u r v e t i i r . mtts per poeiiileutiam ptiniamus, ttt per lauienla
flabel altittnliuem, quia vilae aeteruae gattdia pro- coinptinclionis ad carmen vilae perveniamtis, ne si
i i t i t t i l ; horribilein aspectum, quia reprobis supplicia ^ affligi nolumus poeuitendo, vae poslmodum sine fine
f n i n a t u r gehennae. Stat recta in prceceptis cum d i - seiilianttis.
c l t : Deciina a mato et fac bonum (Ptat. x x x v i ) . E l T I T . I V . Dearca Noe ad Eccletiam comparatione.
Patthis : Mortificate membra vettra, quw tunt super Arca quae treccntos cubilos in longitudine, sexa-
terram (Col. i t t ) . Alta est i n promissioitibtis ctiin d i - ginta iu l a t i l u d i n e , t r i g i n l a i n altitudine habens, i u
c i l . Erit vobis mentit ex mente et Sabbatum ex Sab-
9
ttno cubilo t e r m i t i a l u r (Gen. v i ) , esl Ecclcsia quae,
bato (Isa. L X V I ) , i d esl perfectio gloriae ex pcrfeclione inferius lata, stiperius est a n g u t t a . Lata carnalibus
vilae, et quies coeleslis r e l r i b u l i o n i s ex cessationc tauqtiam auimalibus, aitgitsta in paucis s p i r i t u a l i *
p r a v i operis. H o n i b i l i s uiinis dum d i c i t : Vermit bus ad untim c u b i t i i m c o l l i g i t u r , ad unMm scilicet
eorum non morieiur et ignis nonexstinguetttr (ibid.). hoiuinem, qni cst siue peccato. Yidemus iiiultos i n
Scriptura ergo sacra et admonendo recla esl, e l Ecclesia carnis voluplate dissolvi, iractindiae j u r g i i s
p r o m i l t c n d o alta, et minando h o r r i b i i i s . Ihec tria ct odiis d i s r u m p i . Quos cum Ecclesia l o l e r a l , u t con-
hreviter i u quatuor comprehendii Apostolus, dicens : v e r l a i , sic porlat ttt i n arc;e lalitudine deorstnu be*
Vt positis comprehendere quw titlatitudo, longitudo 9
sliae m o r a n t u r . Yidemus alios p r o p r i i s cotilentos
subtimitas, et profuitdum iEphet. 111). Latitndo el csse, injtiriam non facere, odiuni nou habere : sed
, , , „
longitudo ad staluram p e r l i n e n l , p r o p i c r opera cha- quia isli j a m pauci stuit, angttslatur arca. Alios con
r i t a l i s qtiae e x i e n d i i u r usque ad i n i m i c o s , quae est spicimus eliam concessa conlemnere, inimicos d i l U
taiitudo, et propter perseverantiam qttae est tongi- g e r e , caruem a cttnctis voiiiptatibus domare, c o n -
tude. Sublimiiat ipsa est altittido aelernurum quatn lemplalionis penna i u altuin l e v a r i . Sed quia lales
nec ocutut vidil e l c (/ Cor..n). Profundum
9 horribi- v a l d e r a r i sunt, jatn a r c a j u x l a ciibititin dticitur, u b i
l i s aspeclus inaestimabiJe. iiomiues et volalilia c o n i i i i e i i l u r . Ilttjus utiiiis c u b i t i
T I T . I I I . De lameiitationibut 9 carmine, el vce in tibro cst tnargo quam prophela vidit anle thalamos (Ezech.
Ezechieli$ tcriptit. X L V I ) . Margo, fides ; t h a l a m i , eleclorum corda i#i
|n K b r o prophetiap scriptae erant lamentationes, atnore Dei fervenlia. Margo aule tlialamos, ildes
<juia i n eo scriptae sunl poeniientiae peccaioruin; ante charttatem. Nemo enitit potest amare quae non
•carmen, quia ibi praenuiitianlur praemia j u s t o r u m et c r e d i t . Est autem nnius c u b i t i , non divisa per sclit-
g l o r i a , et vae, quia expre>sa est Hlic damnatio r e p r o - smata, sed in u u i i a l e perdtirans, ad thalamom cba-
I m r t i m (Ezech. n ) . Ut ergo peccata ptinias, lege quae r i t a t i s et scternae quietis perducit.
i t i eo scripta simt lameiila. Scindite corda vettra 9
T I T . Y. Cur eandetabro comparetur Chrittut.
«lc. (Joet n ) . E t H e n i m : Mitcri ettote et lugete p Faciet candelabrum ductile dc auro purittimo 9

(Jac. i v ) . L u c i u s vesier i n gaudium D o m i n i conver- hattiie ejut el calamot tcyphot et tpharulat ac litim
t e t u r , et gnudhiiii in moerorem. U t de promissione ex ipto dependentia (Exod. x x v ) . Candelabrum est
gaiidii sequentis hHarescas, cognosce qttae i n eo C h r i s l u s , qtti iu n a t u r a humanitatis i l k i x i t d i v i n i t a -
«cripla sunt aetertta cartnina. Ex lapide prelioso et tis himine, u l m u n d u m candelarium fieret, cujus
mumio omuet ptateae ttcrnentur, et per universos lumine viderct pcccalor i n quibtis lenebris jaceret.
Vicet ejut alteluia canlabitur (Tob. x u i ) . Hoc nobis De auro fit pttrissimo, qtiia sinc peccato ; d t t c i i l e ,
c a r m e n coelesie nuntiare veueraut q u i coucorditcr qttia perduciiis per passionetn, ad gloriam venit
c l a i n a b a n t : Gtoria in exceltis Deo (Luc. n ) . Sed si resurrectiouis. Hastile ejus Ecclesia est, quae cjns
adhtie inente inlneres saeculo, si i n t e r r e n i s volupta- corpus e s t ; quae ititer prospera et adversa ad lumen
tibus delectaris, nec amare potes aeterna gaudia d i v i n i t a t i s stal erecla. Calanti sunt pradicaUtres,
quae audis. cognosce quoqtie t u quod i n eo s c r i p t u m q u i tlulcein sonum r e d d u n i , d u m novtitn caiiticHtii
e s t : Ligalit manibut et pedibut mktiteeum in tene- c a n t a n t . Spbaenihe vohibilitas praBdicatioMts, quae
brat exterioret, 4bi erk ftetut et stridor dentium lanquam spnaera nullo impediniento retardatur. Uudo
(Mattn x x n ) ; i b i vae repreborum, seriptum e s t : verbumDeinonest altigatum (II Tim. n ) . Post b^c
705 MlSCELLANEA. — LIB. IV. 70*

l i l i a ponuntor, quae stint virens p a i r i a et AVitras A tros : Regeneraoit not im tpemviv*m (Ibid.). Ooceus
aelernis vernans. Patria ad laborem, hlia p e r t i u e n l robeo colore fiavescit, qnia quem impiet cbariiaa
od relributionem. eliam accendit. Unde Dominus : Ignem veni mitlere
T I T . V I . Quomodo Gedeon pamitentit tgpum get- interram (Luc. x n ) . Is d i c i l u r bis tincttis, u l coram
teril. Deo cbarilas dilectione Dei e l p r o x i m i r o l o r e l t i r .
C u m Jerobaal, id est Gedeon a paleis frumenta T i T . X . De mentit noetraf cuttodia per cuttodiam
excutere (Judic. v i ) , id est poenitens a v i l i i s virtu- Itbotelh figurala.
les separaret, angelum v i d i t . Quia l a n l t i m quisque lsboselh,qui i n domO non osliarium sed ostiariain
intus Deum videre meretur, q i i a n l u m ab e x t e r i o r i - babuit,qnse purjffln* triiicum obdornnvit (II Reg.ix), ab
bus purgat seipsum. Qui occidi hacdiira praecepit,id hostibtis tunc ingredientibtis, el spicas lolleniibtis, ac
esl omnein a p p e l i i u m nosirae carnis i m m o l a r i , c t eum ininguineferienlibiis,occidiltir. Ostiaria i r i i i c n m
super p e i r a m carnes p o n i , id cst corptis p r o p r i u m p i i r g a t , cum ineulis citstodia virttttes a vitiis sepa-
imitalione C b r i s l i ( q u i pelra dicitur) cruciari, e l r a l . Qua3 si obdormierit a discreiiouis cura cessando,
j u s caruis desuper fundi, id est cogitaliones carnis raalignis spiritibus ad iuterliciendiiin Doiuiiitnn iter
i m i t a l i o n e ejus exinanire. Ipse c u i m a i l : Dictum p a n d i t ; qitt ingressi spicas t o l l u n t , id est bonartim
ett antiquit: Non mcechaberit. Ego aulem dico vo- B cogilationuin germiiia aufertint, et i n inguine le-
bit: Si quit tiderit mulierem ad concupitcendum eam r i u i i l , dum vitam delectationc caruis perforantes
t

jam mcechalut ett eam in corde tuo (Matlh. v ) . Quae
niox virga t a n g i l , qula i n t e u t i o n i nostrne d i v i n u m
adjulorium i m p e n d i l , et de pelra ignis exit, q u i a i y -
moa panes carnemque consumit, quia afllalus a Re-
demptore spiritus, cor nostrttm flamma compunetto-
nis concremal, et omtie i l l i c i t u m cogitalionis et
l o l l u n t , qttia ad metilis cuslodiam mollein custodiain
depulaut. Duplex enim debei essc mentis nostrue
custodia, si Isboseth, i d cst v i r confusionis esse
nolimus : fortis et sapiens; ut eam corporis somiius
uon o p p r i m a t , ncc error ignoraiiliae fallat. Uude
Salomon : Omni cuttodia terva cor tuum quia ex t

operis e x u r i l . ipto vita procedit (Prov. i v ) .

T I T . V I I . Quomodo Job pcenitentem figuret. T I T . X L Quomodo bovet mare a?neum tuttinentes %

tacerdoiet pattoret tignificent.

Job taniem radebat tedent in tterquilinio (Job. n ) ,
Ante fores tcmpii ad abluendas h g r r r f i e n i i u u r
i d est, j u s l u s de peccal»s suis doiens (sic enim i n l e r -
mantis, mare aeneum id est hiteretn dttodeciin Imves
%
pretatur Job) d u r i i i a poenitentiae duplicem saniein
portant, qui qtitdem facie exlerins emineiti, se I ex
peccali, cogitationis scilicel e l operis, deleat. Vei
. . ~, . .. . . •
r poslerioribns lalcnt (// Reg. v u ) . Bovrs suiii pasto-

de - u b s t - M i * nostne l«to sun.pta peccat nostr. sa- ,„ a | ) ( e ( w e & l u ( e r e m ^ M w u _

n i c m « e k n t . J o l . sedit non ,n monte. sed » «trqut- ^ • M t M m a m i S j ,,,„„ C O I l d c g ^ l l 8 i o i l i ( ( M V X

linio, quia superbos deserens i u h u m i l i t a t e pceniten-

tiatn a g i l vere poenitens ; qui dtim niaia sua flendo
conspicit, quanlum peccati siercora coitiquinent, ab
i l l i s recedens cognoscil, neqtie euim priusfeiere per-
cipit quam ab illis recesseril.
T I T . V I I I . De ccpciiale qua percutiunlur iniqui.
Sodomitis v i m inferre L o t volentibus e l ostium
infriugere, ab angelo L o t introdiicitur i n domiun
ostio clauso ; i l l i caccitate percussi ostittm noti i n -
v e u i u n l (Gen. x i x ) . Justus eniin dum malorutn i n s i -
dias tolerat, ad dotnum menlis revocalur. Mali a u -
tem caeciiate percussi c i r c u m c u t i l , qttia invenieiites
saitcta scripta quae perscrutaiiiur, ostiura non inve- D
n t u n l , qtiia corruplores m e n l i u m conlra vitam j u s t i
i i u l l u m rcpreheusionis aditum inveniunt.
T I T . I X . De pcenitentia in vaccai immotalione.
Apud Moysen dum i n sacriflciuin vacca m a c l a t n r ,
oflerri ctim hyssopo et ligno ccdrino et cocco bis
l i u c l o praecipitur (Num. x i x ) . Vaccain mactamus,
cum caruem a iascivia suae volttptatis exstitiguimus;
cum hyssopo, ligno cedrino, et cocco bis tinclo, quia
CIIIII maceratioue carnis sacrificium fidei, spei et
charitatis adolemtts. Ilyssopus inlerna nostra i n u n -
dat, e l Pelrus d i c i t : Animat vtttrat catiificanlet in
obedientia charitatit, in fraterniiatit amore (I Petr.
i ) . L i g n u m cedrinum nttlla putredine d e f i c i t , quia
apem coeieslium lerminus non consumil. Unde Pe-
palieiitiam di!d?ndis proxiinorum con'essiouihus
pneparanl, u t quisquis i h t r a r e aeierniiaiis j . n i u a m
n i t i t u r , lentationes suas m e n i i pastoris iiidic<*t. e:
qnasi in boum lutere cogilationis et operis 111 uiu<
lavct. Tales itaqtie pastores se exhiheaiil quibiu
subjecli occulta protlere nou erubescaul, ul cun.
lenlalionis fluctus parvuli s u s t i n e u t , a I pasioris
mentem tanqitam ad sinum matris l e c t i r r a n l , e l
sordes cttlpae eorutn solalio lavent. H i f «cie Viileniur,
posterioribus lalent, quia nos o p e r a , sed ejus qua?
posterius maneani cognoscil.
T I T . XKL Quod per pcenitentiam in unitate fidei ter-
vabitur peccator.
Si q o l s a b i e r l l c u m amicotfiat/vam adt*gna catdenda,
hoc est ad vitia reprehendeuda, et ferrum a manu
fugerit, hoc est praedicatio ab ejtis operalione discor-
dans fecesserit, amicumque percutterit pravo exem-
plo, et occiderit i n anima : confugiel ad unam trium
urbium (Dent. x i x ) , ut in una earum salvetur. Hoc
est per lamenium poeniteutiae couverstis, i n ttnilate
sacramenti, sub fide, spe et charitate abscondatur,
ne cum oc< isi p r o x i m u s , i d est districtus judex ve-
nerit, in judicio aeierna ponna occidal.
T I T . X I I I . De Eccletiai doctoribut per vectet signatit.
Vectet de lignit Setim (Exod. xxi) induii auro
operti i n qtiatttor c i r c u l i s aureis p o s i l i s p e r qualuor
angulos arc;c, p o r t a n l ipsam a r c a m . Arca Ecdesiu
W A P P E N D I X A D IIUGONIS O P E R A D O G M A T I C A . 708

c a t ; vcctes, fortea et perseveranles doctores q u i A non inventam fdia sessione pcDoilenltae o p e r u i t , u t

mtaerentcs quatuor c i r c u l i s , i d est evangelicae d o - nec apud eam inveniatur.
ctrinae, Ecclesiam p o r l a n l per quatuor partes m u n d i , T I T . X V I I I . Sal discretionis, non mel adutationis nee
oA vectes arcam per q u a i u o r angnlos. Qui vecies voluptatis, esse sacris adhibendum.
j u b e n l u r auro o p e r i r i , u t cum sermone aliis i n s o - Nec quidquam fermenti aut mellis adolebitur in
n a n t , ipsi eliain viiae fulgore fulgescant. Dc quibus sacrificiis; sed in omni saerificio o/feres sat(Levit. 11).
s u b d i t u r : Qui semper erunl in circutis 9 u t cum por- Mel i n sacrificio probibetur o f r r r i , quia n i h i l v o l u -
tandi arcam, lioc cst docendi Ecclesiam, o p p o r l u n i - ptuosum et sttave htijns mttndi apud Deum placet,
tas exigit, pro i i i t r o m i l l c n d i s vectibus nulla lardilas n i h i l qtiod non habeat aliquid mordacis v e r i t a t i s .
generelur. C u m enim a subditis dubium aliquod Uude paschalls agnus cttin lactucis agreslibtts e t
spirituale paslor p e r c i i t i c i a t u r , ignominiosum est amaris manducabalur. Sal vcro tn o m n i sacrificio
vaide, si Itittc quaerat disccre cttm quaestionem debet o f l e r l u r , quia sale r a i i o n i s et discretiouis o m n i a
enodare. Unde priintis Pastor pasloribus d i c i t : P a - debcnt c o n d i r i .
rali semper ad satisfactionem omni poscenti vos red-
T I T . X I X . De schismate vitando.
dere rationemde ea quce in vobis est [spe]fides(l Petr.
B Si allare fcceris 9 non cedificabis illud de seclis /a-
IH).
pidibus (Exod. x x ) . Quia divisus ab u n i u t e et a so-
T I T . X I V . De virtute etoquii per citharam.
cielate stiperna per o d i u m , i n corpore suo non r e -
D u m Saulem spiritus maius i n v a d e r e t , cilbara
cip l C b r i s l u m , nec i n lalibus polesl sacrificium
David cjus insaniam teinperavit (/ Reg. x v i ) . Quia
Deo acccplabile offerri. Unde a d d i l : Si eniin super
c u m sensus potentum per elationem i n furorem vcr-
l i t u r , dignum est u t elocutiouis nostrae t r a n q u i l l i t a t e eo levaveris c u l i r u m , poiluctur, i d est macula m a -

quasi citbane dulcedine ad salutcm rcvocctur. D u - ligna c l ignita polluetur.

r u s adamas incisionem f e r r i non recipit, sed lcui T I T . X X . Dc superftuitate verborum et rerum vitenda.
b i r c o r u m sanguine mollescit. Blandis enim divcs Non plantabis lucum et omnem arborem jnxta al-
exbortalionibus placandus e s l . q u i a dura vuluera tare (Deut. x v i ) . E l ad Ccdeonem : Nemus qucd
per leuia fomenla mollescunt, e l f u r o r insauoruni circa aramest succide(Judic. v i ) . Nemus j u x t a allare
medieo blandiente sanatur. p l a u l a r i prohibettir, quia infrttctuosi sertuones circa
T I T . X V . Quid vita sacularium bene vioentium 9 iicet Dominica dicla uon sunt a d m i l t e n d i .
non sil excellens, cst lamen secura.
T I T . X X I . Quomodo sot justitice ad auxitium bonc-
L o t qui ardenlem Sodomam r e l i q u i i , Scgor par-
rum nunc quoque slet. El quod dmmones in morte
v a m civilatem inveniens, mox neqnaquam ad cacu- G magis sint molesti.
m e n montis ascendit (Cen. x i v ) . Ardentem Sodomain Cum ficrct bellum contra quinqtte reges, sol et
fugere est illicita camis incendia d e v i l a r e ; cacu- luna steicruut (Josue X), q t t i a , dum pugnamus conlra
men inotitis conscendcre, ccisitudinein vitae per- quinqtie senstts, non deserit nos sol j n s l i l i a i , qtti a i l *
fectae arripere. Scd quia sunt m u l t i qui scclera Ecce ego vobiscum sum utque ad consummationem
quaedam deserunt, sed ad perfeciionein ntontis n o n - sajculi (Matth. x x v m ) . Quinqtie reges confugiunl ad
dtim ascendunl, i n medio i n v e n i u n l Scgor, id est speluncam corporis, scd ptignanie Jesu, i d est prae-
bonam vitam saccularium, i n qua salvent auimas dicaule Evangeliutn, c t Dei verbo ingrcdiente i n
suas. Iljec eniin vita etsi uon sit v i r l u t i b u s m i r a , nobis, intra speluticam corporis omnes interficiuntur
c s l tamen a suppliciis secura. pariter.
T I T . X V I . Quomodo nobis sit facies per humililatem Abraham c u m ad occasum solis sacriliciura oflfc-
velanda exempto Elias. r e t , insisienlcs aves perltilit (Gen. x v ) ; qtiia circa
Elias, u t vocem Dei secum loquentis audiret, i n Anem vilae quod i n ara crucis offerimus, i m m u n d i
ostio speluncae suae slat et veiat faciem (/// Reg. spiritus conantur magis maculare. Qttas ne illud
x i x ) , quia c u m vox inlelligentiae supernae fit i n mente, n raperent jtissits abigit, cum immundis cogilationibus
totus bomo j a m i n t r a speluncam non e s t , quia illud non s i n i l fcedari quod mens u t i l i t e r olferre Dco
mente camis curam non possidel, sed stat i n ostio, se putat.
quia mortalitatis miserias exire m e d i t a t u r . Sed tali
T I T . X X I I . Quam aquam sapientice auferre conentur
necesse est u t faciein velet, quia quanlo ad altiora
dccmones.
inlelligenda levainur, tanto nos submissius per b u -
m i l i t a t e m poenitentiae premere debemus, ne plus sa- Puteos qtios Abraham fodit A l l o p h y l i terrae c o n -

pere quam oporteai conemur. gerie replent (Gen. x x v i ) : quia iis qui i n divinae

TIT. X V I I . Qnod avaritia apud Deum et sanctam Scripturae abdilis sensibus ad alta penetrant i m -
Ecclesiam non sit qucerenda. m u n d i spirilus terrenas cogilationes ingerunt, el
Laban m fttrore iiisequens Jacob, q u i ejtts filias qtiasi iuvenlam diyinae scientiae aqttam t o l l u n t .
nxores accepcrat, aptid eum idola sua quaerit (Cen. T I T . X X I I I . De contitio dando et pede figendo.
x x x i ) , q u i a , dum miiudus i n m e m b r i s s u i s insequens D a r e s l u l l o c o n s i l i u m c h a r i l a t i s est sapienti oslen-
C b r i s t u m , q u i Ecclesiam i n sponsam accepil, apud talionis, ipsi sapienliae temerilatis. Vitae praescntts
eain avaritiam quaesivit (quae est idolorum servitus), fluctus t r a h i i quem levat. Valde aulem demens est
Deum ipsum dc avaritia t e u t a v i i . Quam apud eum qui i n unda v o l v i t u r c l plantaro flgere conatur.
700 MISCELLANEA — LIB. IV. 7 »

TIT. X X I V . De~egrettu animas a Deo et de rcvoca- 9 A Ecce quomodo computati sunt inter ftliot Dei (Sap.
tioue ejutdem ad eumdem. v ) . Contra bas confusiones, primura remedium c o n -
Egretta ett Dina ut videret mulieret regionis (Geu. I r i t i o cordis, secundum confessio o r i s , t e r t i u m affii-
x x x r v ) . Egreditur aniina per aures, per ocntos, u t ctio carnis. H i sunl tres fontes quibus l a v a l u r a n i -
ludat cum filiabus p e r d i l i o n i s . Hanc Dominus revo- ma : c o t i t r i l i o per anxietatem, confessio per h u m i i i -
«:at dicens : Revertere, revertere 9 Sunamiti$ 9 elc. U t e m , a f l l i c t i o per a s p e r i u t e m . P r i m u s estqtii i r r i g a t
(Cant. v i ) . Quater d i c i l , revertere. Ac si d i c a t : Rcver- terrac s u p e r l i c i e m ; secundus, q u i posilus e<tt extra
tere a mcis, quia m i r a b i l i a s u n t ; a tuis, quia prava u r b e m ; l e r t i u s , super quem Jestts sedit. Sequitur
s u n t ; a te, quia omnis caro f e n u m ; ad me, qtiia sum- poena infernalis, i n qua tetra corrosio per vermes,
mum bonum ego s u m . Sic ergo Detis v e r t i l faciem a et d i r a exuslio per ignenT, quia illic vermis non
me,quia i l l i obverti tergttm. Ideo, iuqitit, ut intueamur moritur, et ignis non exslinguitur (Isa. LXVI). Ex
Xe quasi d i c a t : Non potes ine videre,
% nisi p r i u s his dtiobus nascttur desperatio: P r i m o , r o d i l u r c o n -
intueamur te. Nescio quid macukc babes i n facie; scientia; sccundo, c r e m a n t u r corpora, teriio, c u -
t u r p i s es, alienam imaginein porlas. Munda ergo m u l a t t i r rniseria. P r i m u m p u n i l peccatum cogita-
eam ut intueamur te. tionis, secundum reatuin locuiionis, t c r l i t i m usum
TIT. X X V . Quid tit afftigi in patea tuto et tatere 9 9 J J operalionis. Haec sunl novissima. Sed magna Dci
et Pharaoni civitates construere.
pielas, qttae contra viam c r r o f i s propositam, v i a m
Pharao filios Israel aflhgit i n palea, lulo et latere
veritalis praedicat, crrantem fllium revocat, perse-
(Exod. t etv). Palea carnalis delectatio. L u t u m
veranteni pie flageliat.
fit ex pulvere e l aqua. I l o c fit, dum mala voluntas
j u n g i t u r a c t i o n i . E x his lateres p r o d u c u n t u r , dtim TIT. X X V I I . Quid sit in spetunea duplici sepeliru

.prava opera i n d u r i t i a m pravae consuetudinis d e c o - Abraham conjngem mortuam in spetunca duptici

q u u n t u r . E x his aedificatur Rainesses, quae eommotio sepetivii (Gen. x x m ) , q u i a viator animam suain a

tinece i n i e r p r c t a t u r , et hacc est a v a r i l i a ; qnaceiiam m u n d i actibus m o r t u a m , sub bonae operaiionis et

P h i t o n . q u i i n t e r p r e t a t u r ot abytti 9 i d est i n f e r n i conlemplationis regimine abscondit. Activa euim

v e l omniutn v i l i o r u m ; a v a r i t i a e n i m radix e s t o m n i u m sepulcrum est, u t quae a pravis operibus m o r t u o s

«nalonim,eiHeliopoIis,quacinierprelaturciiiilasso/i<, sepelit, sed contemplativa perfectius t e g i t : quae a
qn* est bona opera propter vanam g l o r i a m , qtiae est cunclis mtindi dcsideriis (susceptos i n i n t i m i s ) f u n -
bypocrisis, conslruere. Istas tres civitates c o n s l r u i t ditus d i v i d i t , quales e r a n l de quibus Paulus ait:
qui c u p i d i u t c m et mendacium et hypocrisim s u b i n - Mortui eslis9 el vila vestra abtcondita ett cum Chritte*
troducit. C in gloria (Coloss. m).
TIT. X X V I . De primis 9 mediit et novissimit. TIT. X X V I I I . Quid sit ab Jexabetad speiuncam / u -
F i / i , memorare novissima tua 9 et in ceternum non gcre, et Dominum in tpiritu leni agnotcere.
peccabis (Eccle. v n ) . S u n l p r i m a , media, novissima: Elias Jezabei fugiens, in tpetunca absconditnr
P r i m o pudor, secundo dolor, tertio t i t n o r , qtii cae- (/// Reg. X4x) : quia nonnunqtiam animtis l u r -
teris v a l i d i o r ad resislendum peccato. Pudor de pitudinein d c c l i n a t , sed ad dcserendam carnis
m u i t i t u d i n e , de qualibet m u n d i consolatione con- mansionem noiiditm a n i m a t u r . Concupiscentiain f u -
silitim s u m i t ; t i t n o r n o n invenit solatittm. F i l i , ergo gtt, sed i n spelunca l a i i t a l , qttia non roboratttr ad
cogila unde veneris, erubesce u b i sis, ingeinisce quo tolerantiam passionum. Unde i l i i divina voce per
vadis, et time novissima p l n r a l i t e r . Ilaec sunt mors increpationem d i c i t t i r : Quid hic agi$ 9 Elia? (ibid.)
corporalis, d i s t r i c l i o j u d i c i a l i s , poena infernalis. Mors Quasi dicat : Non ad hoc lactus es, t i l sub latebra
corporalis tlura, quia quae quis possidct ctim amore, c a n i i s moram t i b i facias, sed ad contemplandam
non r e l i n q u i t sine dolore. E x a m i n a l i o f o r m i d a b i l i s , speciem Creatoris, Surge ergo,«/a in osiio spetuncce
ubi t r e m u n t angeli atqite archangeli. Ubi enim c o n - (ibid.). Surge; i d est ne terrae inhaereas, ad superiora
euttetiir cedrus L i b a n i , q u i d faciet v L g u l a fumi vel erigere; quaa sursum sunt quaere. Sta perseverantia,
deserti. Quando v i x justus s a l v a b i t u r , impius ubi D sta patientia, sta paratus per desiderium exeundi,
parebit? (/ Petr. IV.) iPoena periculosa, u b i vermit sta iixus per obedientiam sustinendi. In ostio tpe-
qui non moritur 9 et ignit q u i non exstinguitur (Ita. tuncce, u t nec ingrediaris per concupiscentiam, nee
LXVI). Mors atitem p r o v e n i t i n f i r m i t a t e , iiecessitaie, egrediaris per patientiam. Ecce pertrantibit Dominus
e f f e r i u t e . Priina fit nec arte uec v i r i b u s , aecunda spiritus grandis et fortis 9 subvertens montes et conte-
sica, l e r i i a i n gloriandi c n r a . Unde oslendisti m i b i rens petras. Non in spiritu Dominut; et post tpiritum
ifibulationes multas q u a n l i t a t e , malas q u a l i u t e . D i - commotio. Non in commoiione Dominut; et pott com-
s t r i c t i o j t t d i c i i fil t r i b u s modis : Per rcvelationem molionem ignit. Non in igne Dominus; et posl ignem
peccatomm hic non confessorum. Non ergo hic sibilus aura lenis (ibid.). Ecce pracambutoe Dei, s p i -
erobesce c o n f l t e r i . Per confusionem, sed est c o n - r i t u m , comniotionera, ignem. Spiritns esl lerror
fnsio adducens a l i o r u m g l o r i a m , et est conftisie a d - xOerni j u d i c i i , q u i si i n cor peccatoris impegeril, m o n -
ducens p r o p r i t i m p e c c a t u m , qua scilicet i i n p e d i t t i r tes superbiae dejicit, petras duritiae dissolvit. Sed IMC
confessio. Confusio de aliena gloria est qtia peccator nequaquam Deus csse d i c i t u r , quoniam anima quam
p u n i t u r , videns gloriam sanctorum e l d i c e n s : Not adhuc t i i n o r aDQcii perdilionis, c b a r i u t i s dulcedinem
inssnsati vitam Ulerum crttimabamut insamam 9 ctc. noudum sentit. Post s p i r i t u m commotio s e q u i t u r .
711 APPENDIX A D HOGONIS OPERA DOGMATICA. 71«
q u l a tertofe j u J l c i i ntens mota, compunctionis amore A T I T . X X X . De fuga qnam suadet nobh Scrtpiura*
et de pane quem ministral.
iuflammaluf. Postremo i g n i slbilus aufae tenis suc-
Qui habitatis terram austri, cum panibus occurtile
c e d i l , qcia posl longa compunctionis incendia, p u r -
fugienti (Jsai. x x i ) . M t i l t o r n m opere nobis fugam
gata inciis,afllaia S p i r i t u sancto consolaiionis r e f r i -
g c r i u m s c n l i t . l n quo sibilo nequaquani Domintis persuadet sacra S c r i p l u r a . Quid atttem debemtis f u -

inesse ncgatttr, qtiia niittirtim illa soia mens dulce- gere, quomodo, et qtiando ? Tres stint qtii movent

dincm p c r c i p i t , quae posl laborem pccnitentiae et belltint contra nos : diabolus, caro e l mtindus.
a n x i c t a t e m , cousolationis refrigerio pcrcepto i n spe Diabolus d u c i t contra n^s agmina v i l i o r u m , card
propagationis divinac requicscit. malorum desideriorum, muudtis prosperortim et
adversorum. Felicius essel pugnare et vincere, sed
T I T . X X I X . Quomodo mtlior sit iniquitas rtYi, quam
mulier benefaciens. inflrino expedit magis fugere et salvari, quam male
Metior est iniquitus viri quam benefaciens mutier pugnare et superari. Yitia i g i i u r fiigimus qtiando
(Eccli. X L I I L I n i n l e r i o r i bomine quiddain est ad peccandi occasioneiii declinamits, 111 i n Itixuria car-
cceiestia et superna tntendens, et boc sapientia d i - nis spc intimac cotilemplalionis desideria fugimus,
c i t u r ; et rursus quiddam ad transi|oria et caduca quando i l l o n u n i r r i t a t i o n e m caveinus, nc oleum i n
respiciens, et prudentia vocattir. Et d i v i d i t se baec B ignem projiciamns et exardescat, q u a n t u m valet.
vis aniinae i n d u o , tn sttrsum et dcorsum. Sursunt Prospera el adversa ftigimns, qttando uec c l i a m ca
i n saprentiam, deorstnn i n p r t t d e n t i a m ; stirsum i n quae delectant r e q u i r i n i u s per cupiditatem, timenies
masculuin, dcorsuin i n feminam, t t l inasculus supe- dissolvi, nec i n ea quae crticiant j a c t a m u r , frangi
r i o r s i t et regat, ei femina inferior et regattir. nietuentes. Diximus q u i d ct quotnodo fugicndura.
Caput mulieris tir ;capui viri Christus; caput Chrisli Nunc quando dicat Verilas. Videte ne fiat fuga
Deus (Ephes. v). Prudentiam sapieuiia regai. Sa- vestra hiemevel Sabbato(Matth.xuv). Iliems vias aut
piemia vero verbum est. Verbumi autem ab ipso est gelti exasperat, aut pbivia lubricas facit. Hiems
cujus est. P r t t d e n t i a , quasi m u l i e r ctiram domus est l o r p o r imminentis mortis , quando meinbra
agens, circa ea quae carnis sunt s t r i n g i i t t r . Snptentia dotor cafnisconstringit passione e t r o b u r dissolvit
Dei, quasi v i r i n longinqua sagaciiatein suam mittens compassione. Sabbatum terapus est post m o r t c m ,
vel extendens, per amplrtndinem spiritualis con» quando ab hac vita eductis operandi facultas
templationis evagatur. Mulier i g i t u r aliquando bene, t o i l i t u r . Si ergo vis fngere vcnturara i r a m , fugc*
aliquando male facit. Male facit quando prudentia dum sanus e s ; quoniam i n morte fuga gravis est
vel per p i g r i t i a m ligata carnem suam negligit, vel ^ post m o r t e m impossibilis. Nc autem deficias i n v i a 9

per sollicitudinem distracla ad quaerenda stiperflua habilanles terram austri, si te fogientem v i d e r i n t ,

se eflbnujl. Bene antem facit, quando quae ne- occurrent t i b i cum panibus ut rcficiaris. I n austro
aessanarstint quaerit, et comuidda cartiis suae, quo- splentlor e t c a l o r ; splendor cogitationis, calor d i l c -
n i a m ei causa ipsius commissa est. V i r s i n i i l t i e r etionis. Terram austri i n h a b i l a n t qui i n cogilaiione
aliquando bene, aliquando inique agit. Bene qttando etdilectione veriiatis pausanLlsti a b u n d a n t i n p a n i -
sapientia sursum intendit, appetens et desiderans biis verbi D e i . O c c u r r u u t fugieiitibus compassione,
solumniodo quae beneplacita sunt Domino. l u i q u e consolalione reflciunt. Iste panis c u m sit unus, d i -
cum gusin i n t e r n i saporis roboraia n o n soium s u - versa specie p r o p o u i t i i r . Aliquaudo e u i m subcine-
perlhta resecat, sed etiam necessaria. V i d i s t i l t # - r i c i u s , aliquando hordeaceus, aliquando triticcus
minem neeessaria causa sui studiose p e r q u i f e n i e m ; n o m i i i a l t t r . Elias fugiens, i n deserto SUIM inericio
bic erat muher benefaciens. V i o i s t i rursus hominem pane r e f i c i t u r . F i l i i Jerusalem q u i paceiu inhabitant
instinetu vel i i i t u i t u supernaa remuuerationis c a r - adipe*f:'timenti s a t i a n t u r ; q u i stiper fenutii r e c u m -
nem suam aCQigentem; hic erat v i r inique agens. Sic b u n l , hordeaceum coinedunl. Panis sub ciuere re-
ejiim iniquitas est quando quod d e b i t u m est illi fartio sub vilitate. Sacra Scriptura v i l i t a i e m habeiis
sobtrabis, sed u m e i t metior est iniquiias viri quam p i n specle lilterae, et dulcediuem servans i n profuwdi-
mutierbenefaciens. M e l i o r q u i percoeleste desiderium late spiritualis intelligcntiac, panis esi sub cinerc.
acceusiis carnera suam i n subtrabendo necessaria Vis ut oslendam t i b i panem suhciNcricium? Kacbe-
aflligit, quam q u i per camaleui affectum resolutus, lem et L i a m de coitcubitu onitis v i r i Jacob legis
desiderMs ipsius per omnia commoda satisfacero eontenderc. Magna i b i species v M i l a t i s , magnns
t e u t e n d i t . M u l t o i u ergo dislat ab i n i q u i t a t e viri cumulus ciHeris, et acervas t e r r e n i l a t i s . Revoivo
analofaciefis m u l i e r . Sed tiec benefaciens mulier cinerem, scrntare intns : panis i h i l a t e l , refcctio
nriquiiati e ) u i potest aequari. Quando enim bene abscondila est. Duas sorores duas vitas, activam
fecit m n l t e r , v i r l u s non est, qnando male,culpa. scilicet et c o n t e m p l a t i v a m , inteliige. Utraque pro
Iniquiias autem v i r i desiderium jostitiae, bonllas amplexn v i r i c o n t e n d l t ; altera u t u t i l i i a t e m babeai
perfectio gloriae. S i ergo v i r iniquus est a d j u s t i - a c i i o n i s , altera u t j u c u n d i i a t c m percipiat contem-
tiam, e t niiilier bona est ad n a t u r a m , melior esl plationls. Ecce invenisti panem sub cittere. Vis au>
profeeio iniquitas v l r i , quam benefaciens mutier, quia huc panem videre sub cinere ? Vides foris i u f i r m i t a -
si natura bona est ht cendtitone, j o s t k l o mellor l o tem Dotuini nascentis, vagientis, p l o r a n t i s augustias
retribuiiont. c u n a r u m , vincula fasciarum. T o t u m noc ciuis est,
7ir, MISCELLANEA. — L I B . IV. 7/4
t«rrcniim et i n f l r m n m ; suli l i o c t i n e r e l a t u i l Ver- A « » gaudinm et ttctiiiam el in solcmnilates pra>cla-
butn, refectio angeiortim c l b o i n i u u i n . Esttrieiilein ras f elc. (Zach. v n t ) .
vidcs et s i l i e n t e m , flentem e l patientem, compa- T I T . X X X I I . De ccesarie Abtalonit.
ticiitem e l movenlcm. H;cc omnia q u i d f u e r u n l nisi Tondebalur Abtalon temel in anno, quia gravabat
cinis, indicia c o r r u p l i o u i s , signa mortalitatis et eum cattariet; el tunc crines pondtrabantur ducentit
l.itititsub bis v i r t u s d i v i n i l a l i s : quam qui rcvolvere ticlit pondere publico (II lleg. x i v ) . Appetitus caruis
p o i u i t , satiari n i e r u i l . Ecce qiiomodo Scriptura pa- caesariem n u l r i t ot p r o d u c i l , quia cogiiationum s u -
nem subciiiericiom a p p o n i l . Vides alibi eloqiiium perflua n t t t r i l : qtiae caesaries gravat menlcm dtim
sacrum secundum litlerae superflciem d u r u m , quasi deprimit terrena inhabitalio sensum mutta cogilantem
paleam tenacem babens, u t vix ad iiiedullain s p i r i - ( Sap. i x ) . Qui tonsus semel i n auno ducentis
tualis intelligentiae penetrari possit. I l i c e s t b o r d e u m . siclis ponderal, qttando i n o m n i spatio vitae suae
Palea quidetn c u m labore e x c t i t i t u r , sed si ad i n t e - cupidilatibus saecttli r e n u n l i a t , et boc i n flne. T u n c
riora perveuis dulcedinem invenis s a t i a l i v a m . Inve- enim ab iis quac possidet spoliatur, quando inorte
nis alibi sacram S c r i p t u r a m , et leuitate verborum ultima terrenis separaiur. Ponderat autem plus
et suavilale iulellectus blatidienlem. Hicest trittceus terra quam coelum ; plus amant esse i n domo lutea
, , —
i n qtto meiilibus suaviter nutriendis dulcis refeclio ° q u a m i n nou manu facta i n coelis, i n t r a n s i t m i a
praeparatur. I n l e r ista triagenera panis subcinericius quam aeterna. E t hoc pondere publico non sanctua-
laborautibus p r o p o n i t u r , u t eos reflciat semetipsos r i i . A u d i pondus sanctuarii, pondus P a n l i . Cupio
despicientes per exempluni h u m i t i i a t i s et abjectio- dissolvi et ette cum Chritlo (Phitip. i ) . A u d i pondtts
i i i s , hordeaceus servis, q u i studiosiori exercitatione publicuin. VCP habitantibut in ttrra (Apoc. v j u ) . Non
fbrtia et obscura locaScripltirae qtiasi excussa palea q u i corpore, sed q u i corde habitant.
detegenles, ad medullam spiritualis inlelligentiae T I T . X X X I I I . De bonit bonorum cum Domino natist

giistaudam p e r v e n i u i i t ; liliis triticeus, u t i n s u a v i - et terriculit malorum.

tate aeternaedulcedinis r c l i c i a i u u r ad exstillationem. Manna de coeio descendit, gaudeant esurientes.
De coelo vinea dedit fructum tuum (Zach. v m ) : Jae-
TIT. XXXI. De triptici basi in Scriptvra. Et de
Samsone ejusque ainigmate. lentur silicntes. Oleum e/fu$umesl(Cant. i ) ; exsul-
lent aegrotantes. Extpectatio gentium venil (Cenes.
T i e s siuilspecies basitim in Scripttiris:«amea, a r - X L I X ) , resipiscant erranles. Lapitdt monte praecisus
getilea, aurea(J ttdtc. x i v ) . Pritnafortitudiuem,secun- esl (Dan. n ) , timeant superbientes. Factus est font
da cutti fortitudine claritatem, l e r l i a c u m f o r l i t u d i n e £ patent domui David in abtulionem peccatem (ZacJt.
et cl.trilate habei fttlgoreni. F o r l i t t i d i n e m i u opere, x i n ) : redeant praevaricanles. A Domtno factum *>f
claritatem i n sermone, fulgoreiii i u mente, q u i a istud, et ett mirabile oculis nostris (Psai. cxvti),
i n his t r i b u s palieiiliam serval, q u a m basis i n d i c a l Non est Deus ticut Deut noster; qui (acit mrabiiix
aenea; claram v e r i t a u m , quain basis argentea; et sotus (Psal LXXI).
conscieutiae fulgorem, qiiaui basis a u r e a ; quae v i r -
T I T . X X X I V . De tngtixtlo descendenle a Christo in
t u t u m s t r u c l u r a m portat o m n i u i n . His tribus usus oram e i c . , id ett in etectos ejus.
%

cst Moyses. A barba Aaron descendit unguentum in oram ve-

Si non arassetis in vitula mea non invenitsetit
t pro- ttimenti (Ptat. c x x x u ) , q u i a C h r i s t o ( q j i ast mont
pctitionem meam (Jud. x i v ) . Vilula est caro lasciva, forlitudinis, quod i n t e r p r e t a t u r Aaron) i n quo cst
propotilio, obscura locuiio. Saiuson, qui sol eoruui plenitudo gratiae, descendil i n sttos, dtim gratia
d i c i t u r , lypuui tenel Soiis justitiae; illius sodales, (Joan. i) quae est i n barba ejus, descendit i u apo-
t y p u m studentiuin sapieiiliae. D i c i t ergo : Si non slolos q u i per b a r b a m , quae signiflcat fortitudinettt,
arassetis in vitula mea t etc. A c si d i c a t : Nisi caro n o l a i i i u r , et ab eis usque ad minores, q u i sunt i n
r e s t r i u g a t u r et flat sobria, mens iiequaquam se va- ora v e s t i i n e n l i , pervenit.
l e r e t erigere ad coelestia. I n v i l u l a a r a t u r , cuin D T I T . X X X V . De puero naloet oppresso,moraliterad
caro m o r t i f i c a t u r . I n v e n i l u r probteina, c u m coele- simulatum religionem applicito.
siiuin arcanoriim aperitur contemplalio. Sodales Ptier natus est nobis (Isa. ix). Vos, inquam,
i g i i u r Samsouis vitulam diligeuler exarant, ut martyres, pueri vobis et i n vobis n a t i , quia t i m o r e m
aenigma propositionis i u t e l l i g a n t , quia veritatis D o m i n i coucepislis e t p a r t i t r i v i s l i s s p i r i t u m sahilis.
a m i c i Jesu C h r i s t i discipuli carnem sobrie mace- Vigila, o m a t e r , super curam recens n a t i , donec
r a u t , corpus a t l e n u a n l , u t obscura scientiae i n t c l l i - formetur vitae spiritus i n eo q u i nalus est t i b i , quia
gant, et nrcana scienliae penetrare valeant. Est quo recentior est, eo facilius perire polest l i b i , q u i
i g i t u r magui iiionieiiti a b s i i u e i i t i a , qua p u r g a n l u r nunqtiam p e r i b i t s i b i . Vigila, inquain, memor, quo-
v i i i a , i m p e t r a l u r venia, possidetur g r a t i a , repara- n i a m aemula lua doriniens, oppressit filium qui na-
t u r innoceiitia, arcanapalefiunl coeiestia. A b s t i u e n - tus e r a l (/// Reg. i u j . Quid esl e n i m aemula nisi
tia vero quadrifaria esl, v i t i o r u m , c i b o r u m , nego- carnaiis anima, qtiae s p i r i t u m exsliitgitit? Tangit
liortiiu i n i m u n d o r u m et desiderioritin. De his i n aulem negligentia hujusmodi homincs, qui c u m re-
Zacharia : Jejunium quarti et jejunium quiutit et jc- ligionis amiserinl fervorem, ipsius tamen sibi a r r o -
junium septimi et jejunium decimi erit domui Jttdas gant nomen et g l o r i a m . Indc conlentior.ps cai iialimu
PlTROL. CLXXVII. 23
 715 APPENDIX A D IIUGO? S OPERA D O C M A T I C A . 71$
eontra spirittiates e l i a m i u capiiulis quibtis noster il\T. X X X V I I I . De lignit fruttra qurrrenhbut tibi
Salomon invisibililer jtidex praesidet. Fitiut meut i n -9
regem et de maiit monachit prcvtidem*

q u i u n t carrtales, vivil; tuut mortuut est (III Reg. m): L i g n i s silvarum q u a e r e n t i h t i s o l i v a i i i i n r e g e n d i -

t l n m scilicet aemulantur sibi r e l i g i o n i s a u c l o r i l a l e n i ; x e r t t n l e i : Impera nobis. Qua? nspondileh : Ifun-
cujus cotisuetudktes j u d i c a n l p r o sua l i b i d i n e . E i quid potsum deterere pinguedinem meam, qua dii

revcra mater v i r i i dare a'iiitilae v i v u m e i i t t t e g r u m , utuntur ei liomines et 9 venireut inter ligna promoveaff

non invidens ei g l o r i a i n , duinmodo babeat veriia* (Judic. i x . ) Qnia negligentibtis reiigiosis professione*

l e n i . Sed i*Ia iNec mihi 9 Hiquit, nec tibi tit 9 sed divi- scd steriiibus operatione, d i c i t Spiritus saiiclus, q u i

dutur (ibid.). Quia saitclilatts c u p i t s i b i retinere h o - pcr olivaiu n o t a t u r : Pingtiedc», quaui praefero, i n

n o r e m , aliis reliuquere laborem. Sed non e r r a t q u i s p i i i l u a l i b u s e l me quajreutibus comparet; vos a u -

j u d i c a l , e t s i a l i q u a n d i u dissitmilet. Gladitts Salomo- tem, quia estis steriles, i n d i g u i cstis g r a l i a mea.

iiis m a l r e m i n v e n i l c u i adjodicat i n d i v i s u t i i , s i c u l Eisdem vcnienlihiis ad ficttm, id est legem, d i c i t

eadcin tex in Isaia : Exca?ca cor poputi Itujut (Ita.
affeclum c b a r i t a l i s , sic et euectum potestatis;
vt). E t ttl id perficerc lex i i i t e l l i g a t u r , oslendit Do-
siciit lervorem operaudi, sic favorem operandi.
n i i n u s , d i c c n s : Homo quidam ptanlavit vineam (LHC.
Vos itaque, fratres, i u quibus lides per dUeclionetn
\ x x ) , el in ca fictini p l a n l a v i l , i d est Cbristtts fecit
operaus nala esl de S p i r i t u saitclo, custodite e a m .
gentem Jtidaicani et dcdit ei legem. Utide et Jere-
Poscile nutricein i a i i q u a m parvttlum J e s u t u , donec
m i a s : Vidit bonas valde et matas vatde ficut (Jtr.
foriuelur tiobis pucr, q u i ualiis est uobis, q u i 11011
x x i v ) . Observanliae carnales ficus malae valde s u n t ;
s o l u m uasccndo, sed vivendo e l moriendo i o r m a i n
iiitelligeniiae spirituales valde botue s u n l . V e i i i u i i t
c u i i i u p r i t n i t t i r t r a d i d i l nobis.
ctiam ad vitem, itl esl C b r i s t i t m ; sedquas comventio
Tu*. X X X V L De dcemonum et vattarum cogiiatioitum Chritti ad Betiat f (II Cor. vi.) Ac dicat Clirislus :
a tuctificio menlit abactione. Ego factus sum obediens Patri utqite ad moriem

In sacrificio A b r a i u a u i m a l i u i u caeierorum cor- jPhiltp. i i ) . Vos a u l e m Beliai estis, id est absque

j u g o , et ideo non potesiis m i b i associari. Repuisi
p o r a d i v i d u n l u r , aviutti non d i v i d u n t t i r {Gen. xv).
ab lris tribus : a S p i r i t u sanclo, ab iutetlectu legis,
Dum per drversa desideria carnales d i v t d u n t u r , ut
et Jesu C b r i s t o ; v e n i u n l ad r h a m i m t n , id est A n -
s:timalia sunt divisi; dtimque spiritttales iuiitatis
ttchristuiMt Nant sicut rhatnuus u r i u s utollis est i i t
v i n c t i l u m l e n e u t . u l volucrcs, i n d i v i s i . Stipra corporu
herba, poslea dcnsos et aculos aculees profert, sic
•divisa volucres dcscendunl, quia i n divisioitc carna-
A n t i c h r i s t u s in p r i n c i p i o b l a n d i e t u r , |M>SI c r u d c l i l e r
Jium desidcrioruiii dumtoues sibi pastuin quuerunt.
perseqtiettir. E r i l enim coluber in via. cerastes in
3 u n t et aliae volucrcs importuuae, cogitatioues, quae
temilu mordent (Gcn. XLIX). I l i c invilal eos. t i l suli
i u orationis sacrilicio sc ingeruiit et bosliam macu-
iimbra sua requiescaul, id cst desideria hiijtis m u i i d i
i a n t ; sed A b r a m eas a b i g i t , qtna uiauu satictae
appclant, et in opcribus caruis quiescant. Sin m i u t i s
discrciionis iutus fugat et iinuiuiidos spiritus et v a -
egrediatur igitit de Rhamuo (Judic. n ) , scilicet per-
nas cogitatioues. D i l l i c i i i u s inde a b i g u u l u r uiuscae
cusso A t i l i c h r i s t o : qui devorabil iiou solum s i n i p f i -
quae cito redeuut quam volucies. Unde non laiu
ces, sed etiam cedrot lAbani (ibid.) 9 id est majores
gravis cst accessus volucrum qttaiii i n i p o r t u u i t a s i n u -
et miuores ejtis asseclas.
b c a r u t i i , ncc tam dillicilis cst sacpe abactio dauuo-
J I U I I I (luaiu eogilalionttiii. Resittile eiiiin diubolo et
9
TIT. X X X I X . Quod Chritlut eit rot et ptuvia 9 ccetum
fugiet vobit ; r c s i s l i t e cogitationibtts : nisi c a u t i et Trinilat beata, nubet propheta:.
i t t u u i l i fucrintus uiox r e d i b u u t i t c r u m . Rorale, cceli, detuper 9 et ttubes pluant juttum (Ita.
X L V ) . Ros de coelo descetidit i u t e r r a m sine s o n i i u ,
T I T . X X X V I I . De rationit et tentualitatit oficiit in
pluvia de nubibus c i i m s t r c p i i u . Chrislus esi ro«,
figura Abrahtt ei Sarai.
Chrislus esl p l u v i a . I n hac v i u C b r i s l u s esl ros
Abrabain t r i b u s augelis e x l r a o s t i u m o c c u r r i i ; graliae, i n gremio miscricordiae peccaiores collo-
-Sara posl ostitini subsislil (Gen. x v i u ) . Quia s p i r i - cando. I n die j u d i c i i ei i l p i u v t a , sitpcr i m p i o s c u m
tualis nosler intellectus debct in cognitione T r i u i - strepitu sasviendo. Christus est ros. 0 p e c c a l o r , ail
l a l i s carnem excedcre. Cura vero carnis foris non spem ascende. Christus est p i u v i a : 0 supcrbe, a
apparel, sed quasi post tcrguin v i r i sub discrelione I r i b u n a l i cordis ttii dcscende. Ilorate, ceeli, detuper.
spiritus solis necessariis i u l e n l a atidit promissioues Coelum Pater et F i l i t i s et S p i r i t u s sanctus, i r i n i t s
D e i , et i r r i d e t , duiu d i c i t u r u t de sc uon praesumat. et untis« Rorent ergo ccoli. Quasi d i c a t : P a t e r nt
Subrideus c o r r i p i t u r ; cnrrepia j a i n anus fecunda- F i l i u s ad nos v e n i a l coopereiur, et S p i r i t u s sancttts
t u r , quia confideiiliam sui desereiis contra spem ex t i l F i l i i i s nos r e d i i n a t . Nubet -ptuant juttum. Nubes
promrtteiile accepit quod se b a b i t u r a m btitnaiia r a - sunt prophetae. I n his nubibtis ligaius et suspensns
lioite d u b i l a v i l . Unde q t t i n a s c i t u r i s a a c , i d e s t risus j t i s t u s , quia i n verbis propbetarum ante t n c a r i i a -
d i o i i u r , qoia roens lidens itt Dco gaudium p a r i t . tioiiem claususest Christus. Sed rognt genus I w n i a -
Cura crgo carnis inctas ncccssilaiis uon excedal, num ut nubes phiant j u s i u i n , quia tempus facieudi
JICC i n co quod modcrate cxsequilur de se p r x s u - u i aute conspcctiim g c n t i u m revciet j u s t i l i a n i suani
amx. iu fiubibus p l u v i a t n .
717 MISCELLANEA - LIB. IV. 718

T I T . X L . Quomodo ad Deum redeant compuncti, A c u m Thonia locum inveniunt i n vulneribus et flxu-

mendici. devoti et coniemptalivi.
ris c l a v o r u m . Divites fluxu sanguinis lahorantes ad
Praevaricatores, redite ad cor (Ptat. XLVIII). C o m - flmbriam sanitatis g r a t i a m . Sic Christtis bomo fa-
p u n c t i m e n d i c i , devoti conlem|dativi vocantur. G u n - ctus pro nobis stat i n medio Ecclesiae, paratus o m n i -
puneti p r o c u m b u n t ad pedes riganles eos l a c r y m i s , bus subvenire. Accedamus ergo ad etim ne dicatur
e l p r o commissis clanftaiilis : Tibi toti peccavi (Ptat. nobis : Mediut vettrum ttat quem vot netcilit (Joan.
h); propitiut etto mihi pcccatori (Luc. vn). H i , cum i ) . Judaci euin v i d e r u n t i n qtiem nftn c r e d i d e r u n i . Nos
M a r i a nosira Magdalene pro mensiruis v i t i o r u m ad ipsum flde operante per dileciionem vidcamus, ne
pedes p r o v o l u l i audiunt : Dimitta tunt vobis peccata sedentem aliquando timeamtis. Sedcns c n i m j t t d i c a -
muila (ibid.). His r e d i m i t h u m i l i s satisfactio quae b i t . Unde Ihroni potiti tunt el (tbri apeni: el An iqttut
c o m m i s i t superba transgressio, et e x p e r i t u r superuae dierum tedii. Prceoccupemut ergo in confettione (a-
dnlcediuis clemenliam. D&monium a compiincto ciem(Ptat. x c i v ) , j u d i c a l t t r i , nosmeiipsos judicauies.
e j i c i t u r . Egredietur^ i u q u i t , dinbolut ante pedet ejut Si e n t m , j u x t a A p o s t o l u m , not judicaverimut, non
(Dabac. 111). U t ad pedes fiant m o r t u i viventes, p r o - utique judicabimur (I Cor. xi).
s c r i p t i haeredes t e r r e n i ccelestes. A d manus acce- T I T . X L I . De of/icio Mouti, id ett legitlatorit; Aaron
dunt m e n d i c i , q u i ; iicel de peccatis veniam sint fi id ett tacerdotit, el Samuelit, id ett prophetm
a d e p t i , sentiunt lainen se iinpotenies ad c o n i i n e n - applicando monachit.
d u m et bcne operandum, et ideo petunt et accipiunt Moytet et Aaron in tacerdotibut ejut et Samuel
g r a t i a m . Ecce ostendit cui a rege benigno aurea inter eot qui invocant nomen ejut (Ptal. xcvm).
virga clemcntiae protenditur (Etlher. iv) : Aperit tu Noverimus quoddam t e m p l u m Dei v i v u m si Apostolo
manum tuam et implet omne animal benedictione Dei de eo s c r i b e n i i c r e d i u i u s . Temptum Dei, iuqtiit,
(PtaL CXLIV). Circa pectus versantur et assistunt tancium ett9 quod ettit vot (1 Cor.m). Nequaqtiaiii
devoti. i l i sunt q u i innocenter v i x e r u n t , vel poeui- crcdeudum esl hoc l e m p l u m Dei sine saccrdotibus
tendo c r l m i u a terserunt, nec ad pedes procutiibcre vel absque iis q u i invocant Dei notneii deberees-c,
d i c u n t u r , qttia j a m i n u n d a t i , necad caput p e r t i i i g u n t , sed u t Moyses et A a r o n i n sacerdotibits ejtis et Sa-
quia nondum contemplaiivi s u n l , i n quodam medio muel i n t c r eos q u i invocant nomen cjtts.-Quaeramiis
profectu pietaiis operibus v a c a n l e s , e l temporalia q u i sunt isli Moytet et Aaron el Samuet. Pcr Moyscn
ac spiritualia indigeiitibus m i n i s t r a n t e s . Scientiam lex data c s t ; per A a r o n sacerdoiium iiistiluiuiu ;
bujus actionis e i g r a t i a m m i u i s t e r i i hujus non b a - Samueli doutim prophetiae concessuin. OJHcium
bent a seipsis, sed ab ipso fonte vivo b a u r i u n t , a igitur Moysi facienda praecipere, oniitienda p r o l t i -
pectore scilicet Jesu q t i i esl s p i r i i u a l e sacrarium C bere. Olflcium A a r o u , ad ea quae Moyses mandat
coelestis a r m a r i i in quo tunt omnet thetauri tapientice Domini i i u p l o r a r e a u x i l i u m , et de transgressionibrrs
et tcientim abtconditi (Colott. u ) . Tales debeut esse oratione et obialione Deum verum reddere p r o p i t i u i n .
praelati assistentes praetorio Jesu, i d est l e c l i o n i Oflicium Samuelis est praedicere quod prarmiuni
sacrae Scripturae; i n quo sedes est sapientiae, susci- sperare valeant legis exseculores; et qiiam poenam
picnles et sugentes pacem de sinu C h r i s t i , populis exspectent legis praevaricatores. S i e i g o v i d e i i s a l i -
eam a n n u n t i a i t i r i , i b i h i u r i e n i e s ad excmpluin Joan- quein nuper de saeculo venientem ac nieditalione
nis copiosatn uhertalem doctrinae spiriiualis, ut occupalum, u t d e praeteriiis dcliciis satisfaciat, de
plenius itifusi possint effundere ttilticidia ttittantia f u t u r i s se cautum c u s i o d i a l , tractare quomodo v u l -
tuper terram, u t Domino dante benignitalem t e r r a tum moderari oporteat,' habitumqite ac gesiutu
nostra det, et fructutn suum reddat i n tempore suo. componere, et definire q u i d et quaiiluin coineden-
Hatirire et propinare oporteL Quod non fit discur- duro, quantiiin s i l v i g i l a n d u i n , e l quoinodo resistat
rendo saeculariier, sed conscrvando s p i r i t u a l i i e r , et irae, contradicat g u l ; c , conculcet siiperbiam, e x s t i n -
mediiando diligenter quoniam non eructabil qtii guat l u x u r i a m , quam promptus esse debeat ad ob-
non l u a n d i i c a v i l . A l i u t l est inauitaie ^ c d i e n d u m , et patiens ad sustinendum, scias Moysen
oscitare de
aliud eructare de plenitudine. A d i v i n i s ergo j e j u - i n eo ( q u i bujttsmodi corde est) s u r r e x i t et quasi
n i i s n i h i l saponim a u n u n i i a b i t , sed neque potest a qtiamdam novam legem condere. S i iiein v i t l c r i s
se quidqtiam habere quia non potest homo q u i d q u a m eum corpus nuditate et frigore affligere, carnem
babere a se, nisi fucrit ei datum desttper. Accedunt attendere iabore et verbere, mactare m u i t i p l i c c s
ad captil c o n l e m p l a l i v i vel j u s t i f i c a t i . Caput Chritti bostias i n ara e x t c r i o r i , et bauslo p r i u s igue ad
Dcut: Isti q t i i pcr Dei g r a t i a m m e r i t o r u m p r i v i l e - ipsam non sine v i t u l i sanguine i n sancta sanctorum
gio se stiper se levant cum Apostolo quae non licet introire mactatoqtie superbiae vitttlo prius cum
l i o m i n i loqtii audientes (// Cor. x n ) . I g i l u r c o m p u n - m u i t i s aliis hostiis m a c U t i s i n exleriore, i n ara
cli ad pedes, delictorum obtiiient i n d u l g e u t i a m , i n t e r i o r i consuescit oflerre Deo g e m i t u s , suspiria,
mendici ad maittis, cotitiuendi a malo e l benc ope- preces e l iacrytnas, non dubites i n eo A a r o n n o -
r a n d i eflicaciam, devoti ad pectiis, ad insiructionetn v u m sacerdotiutn itichoare. A r a qttidem e x t e r i o r ,
subdilonim moralem scieiitiam, couteinplativi ad sensus c a m a l i s c s t ; a r a v e r o i u l e r i o r aflectus. ln
c a p u t , sanciiorem de coelestibtts i n d u l g e n t i a m . T i - ara ergo i n t e r i o r i gemilus et lacrymae o f l c r u n l u r , e t
u i i d i et ob c r i m i n a quodainmodo i u c r u d c l i , vcuiue ea q u x cordis aflecius commoveut, sicut i u ara ex-
 ri9 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 720
t e r i o r i , vigilfcc, jejnnia, lahor, et cnelera qtinead seu- A diversi lamen stinl coloris, et diverso inodo pcrni*
suni carnis pertitieiil. De hoc atiieni altari igois hau- cietn i n g e r u i i l . P r i m n u i flumen inanis gtoria, niti-
t i t t i r cnm ad inleriora traiisitnr, qitia de afllictione dtitit esl, qttodam nilore superdticto placeus, sed
c o r p o r i s , doloris vis ad cor t r a t i s m i t l i l i i r : tinde subito i n se trahens incautos e l deinergens; sccun-
|toslniodum cotnpunclioiiis i n r e >sum itiflaniinaiiir. dum flunien invidia l i v i d u m est, quadatn liorrenda
U l atitem sacerdotii ofltcitiiti plcnius cognoscaiur, profunditaie stispectiim; t e r t i u m i r a , ferviduin et
duo sttnt quae ad iaiBiitti p r a c i p t i e p c r l i n e n t : p o p u - l u r h i i l e i i t u n i : q u a r t u m t r i s t i t i a , t e l r i i m et n u h i l u m ,
)um i n Icge Domini i n s t i l i t e i c , et pro populo D o n i i - omtiiuo p e r i c u l o s u m ; q u i i t l u u i a v a r i t i a , Scylla vel
itum v e r i i m placarc, qiioriiui uiium Miiyses, a l l e r o m Charybdis rapax, omnia trahens ad se, deglutieus
Aaron exsequiltir. Unde d i c i t u r : Moyses el Aaron et absorbens; sexlum gttla, quaedam vorago, et bara-
in sacerdotibus eju$ el Samuel iitler eos qui
t invocant t h r u t n fcedas generansex se exbataliottes et c o r r u -
nomen ejns. In Sauiuele dutiiim propheti;c eminel. ptelas; s e p t i i i i t u n l u x u r i a , luteutnet viscosum. Musca
Cur ergo iuter eos qui i n v o c a n i , non polius i m e r e o s igiittr csl auima uoslra, inqttiela, sordida et i m p u -
qui prophclizaul quain i n i e r eos q u i iuvocant? Sa- dica quae discurreudo hunc pungit, i l l u i n maculat,
niuel lihcnier propheiizal, et i l l i l i b c i i t c r Deutn i u - alitiin veneno tnaliliae c o r r u m p i t , sicut mtisca , i u -
vocaul inter qtios prophetizal. Novi prophciia Sa- D
qttiela, sordida et lasciva, ita inolesta omnibus et
ititielis est facere, vere ittvocare, el incilare orantes. exosa ttbicutique insidet, p u n g i l vel maculat. E t
Qiianlo cnini quis frequentius cogiiaverit qttae pr;c- haec movens de fonte superbiae, et per omnia flumina
mia justis i n ctelo, qu:e tormcnla pravis sint r e p o - discurrens pcrvenit ad flumen luxuriae quod est ex-
sita i n i n f e r n o , tanto verius Deum i n v o c a t e l attentius tremttin flumen i E g y p t i hujus. Postquam pertxan-
o r a l . Sed si dcsiitit Samtiel prophclare, sacerdoles sierit oinnia fluniina v i t i o r u m , capitur rousca nostra,
dcsiuunt invocare et orare, qtiia qttanlo fil f u l u r o - delectatur, sordescit et i t a i m p l i c a i u r ttt uoii m i u i s ,
r u m coiitemptatio r a r i o r , lanto redit oratio tepidior, uon promissis, non verl»ei ibus, non prardicatione
c t s u r g i t invocalio t a r d i o r . U t ergo Moyses discre- v c l exboriatione possit inde i n o v e r i , facilius occitlt
tus sit i n pracceptione, ut Aaron devolus permaneat posset quam avelli, nec certe a v e l l i l u r unquaiu n i s i
i n orationc, necesse esl u t Samuol subtilis el d i l i - sibilo Dei. Sibilus iste dulcis, suavis Jenis est i n s p i -
gens persevcret i n contemplaiione. U l i g i l u r ca quas ratio S p i r i t u s sancti. Si i g i t u r muscae pius Doiniiius
dilfusius d i x i m u s ad compeiidiuiu revocemus, ad sibilare dignalur et compuiiclioiiis gratiam infttii-
Moysen pertinet qtiod facicnduin est prudenter d i - dere, in flumine non polerit d e l i u e r i . Gratias Dco
sceruere, ad Aarou spectat ad ea quae per nos non qui uec tales muscas a stia inisericordia repulil,
possumus d i v i u t i m attxiliutn i m p l o r a r c ; Samueli i n * ^ miseretur o m n i t i m e l n i h i l o d i l eoriitn quae lccit
c u m b i l qtiid ex re qualibet u t i i i i a i i s et periculi p r o - quia bcnignus e s l e l misericors,etc. Sibilal e t i a n i a p j
venire possil cauic providere. Per Moysen i g i t u r quai esl inlerra Assur. Assur enim i n l e r p r e l a t u r eia-
discreiio, per Aarou devolio, per Sainuclem i n l e l l i - tns. I I i c esl diabolus sttperbia? c a p u t ; hujtis terra
g i l t i r circttmspcctio. Discrcliotiis uainque csl mores esl inaledicta. E s t a u l e m alia terra betiedicla : Unde:
componere, devotionis Deo s u p p l i c a r e ; circumspe- Benedixisti 9 Domine, terram luam (Psat. LXXXIV).
ctionis vero dc supei v c n l u r i s providere. Si igilur Detts mandat nubibus stiis ut phiant i n c a m , et ipsa
«ieprebendcris vitam tiiam i n opere discretam, i n imhrem suscipiens germinat herbain vireutein dc-
oratione d c v o t a m , i n circtimspcctioite p r o v i d a m , votiouis quae bonis aquis a l i t u r . T e r r a vero maledi-
poicrts ct ttinc cum propheta d i c e r c : Moyses el A a - cla producit spinas et Iribulos. Unde : Maledicta
io/i, clc. Nam c u m a d sacerdoles pertineal populum terra in opere tuo etc. (Gen.f isx>. I h e c e s l l c r r a As>sui.
pracccptis iiiformare ct Dcum precibus placare, m a - Iti hac tnorantur apes, i d est bypocrila?, qtti sicut
n i l c s l t i m cst cos siuc discrelione et devolione, qttasi apes inei i n ore, sed aculeum habent i u cauda, de
sinc Moyse ct A a r o u , sacerdotii sui oflicium non quibus Dominus sic conqueritur : Circumdederunt
posse iinplcre. Quos dtim Samuel facit dc fttttiris r> me sicui apes (Psal. c v u ) . V e u i u n l Judaei cum H c r o -
l i m i d o s , i c d d i l eos i i i oratione devotos, et i u Dei dianis dicentes : Magister % seimus quia verax es 9 elc.
iuvocationc assidiios. (Matth. x x u ) . Ecce quomodo coiitponanl favos et
T I T . X L I l . De septem (Inminibus jEgypti* id est vttlts mclla congregetit, sed quia capere quaerunt i n ser-
mundi el de musca id est auima ittts infecta el de
9 9 9
nioiic, aculeum habent i n cauda, dequibuspropheia :
sibilo Dei quo ab illis avetlitur. El de ttpe id est 9

l\ypocrita clutm
9 a Domino ubacia el de duplici
9
Qui toquunlur pacem cum proximo suo (Psal. xxvn).
tcrra bonu el mata.
9 Ecce m e l i i i o r e ; mala auteui iu cordibus e o r u m ,
In illa die sibilttbit Dominus mttsca qtta* est in ex- ecce aculcus i n catida. A|M?S crgo habitans i n t e r r a
tremo flufninum jEgypli, etapiquiv eslin lerra Assur9
Assur est hypocrita, totis desideriis habitaus i n
el renient et requiescenl omnes in lorrentibus vuttium 9
inundo. Si ergo huic et muscae sibilet Deus, vcuienl
et in caventis petrarum (Isa. v i i ) . JSgypliis est m u n - passibus fldei e t a m o r i s , c l requiesceiil i u cavcruis
dus lcuebris c r r o r i s peccati ignorauliaj i n v o l u l u s . I n p e t r a r u m , melius quaqi i n extretno Quminum i E g y -
uEgypto septciu suut flumina ex uiio f o n i e ; iit mundo pti vel lerra Assur, qttia iribulatio et anguslia inom-
seplem vilia cx iina radice superbia*. I n i i i u i n omnis nem animam opcrantis maium (llom. n ) . Illius euiin
|>cc(-ali buporbia. Qua? qttamvis ex tuio fonte sint, quietis extrcma tuclus occupat.
 7*1 MISCELLANEA. — L l l i . IV. 722
T I T . X L I I I . Quaj servi quas mercenarii
t t el quw fitii A o b l u l i s t i , non solum g l o r i a m , sed bonorem, qtti latt-
offerre debeaut Deo. dnndo g l o r i l i c a n l , operando h o n o r a i i t i i r , i n malis
Afferte Domino t filii Dei afferle
t Domino filios arie- saltem gloriatn n o m i n i ejus, qiti ejtis disciplinain
tum {Psal. x x v t i i ) . S i c u l i n lege alia esl boslia p r i n - lattdanl, qttamvis itoti ctistodiaitt.
c i p t i m , alia sacerdoitim, alia p a t i p e r u m , sic alia T I T . X L I V . Quid sit adorare in atrio Domini.
r o n v e n i t filio, alia servo, alia merccuario. Servo AdorateDominum in atriosancto ejus (Psat. xxvm).
suflGcit pro lerrore gebciutaa demalispoenitere; mer- Superiiis hostias offerre praecipiiour; hic inttts ado-
cedis causa m e r c c u a r i o a malis a h s l i i i e r e ; filio pa- rare j u b e m t i r . Prius ne i u l r e m u s v a c u i ; sccundo, tte
r i i n i esl pro palre Domiiio attimam ponerc. P e r i i u e l steitius otiosi. Si claustrutn cum voto professionis et
ad servos ilaqtte pcenileniia, ad merccnarios absti- abrentintialione ttti ipsius ingressus es, a t r i i i m c t i m
i i e i t t i a , filiis c o n g i u i l p a t i c n t i a . Si quis i g i t u r l a n - hostiis i n i i a s l i . Si atiiem i b i institula regitl.-e cou-
qttaui ovis ad occisioiicni d u c i l u r e t c o r a m londentc servastt, et subjccli o m i i i htimanac c r c a l u r e proptor
M ' nou a|>crit os suuin, i n i e r filios n u t n e r a l u r , qtti Deum, uoii soluin bouis et modeslis, sed eiiam d y -
o f l c r u u l lilios a r i e t t i m . Servo , q u i nou suflicil ad srolis, non sohim inajoribus, scd eiiaitt t u i n n r i h i i * ,
tatitaui b o s l i a m , suflicit offerre t u r t t i r e m vel c o l u m - pcr omnia obediMis, h u i t i i l i l c r iu a t r i o Domint ado-
baut, plangendo et gemendo quasi cohunbiiio cantu & ratis. A d o r a r e e n i m est l o i u m rorptts etiain usqtiO
satisfacerc. Mercenarius, qitamvis pelttlaiiiiaB e i d i - ad pcdes et infima scilicet inembra prosternere.
lc( lionis h;eduni m a c l a l , ne mercedem amittat, cd C I I I I I nostiis ergo i u l r a i e iiichoatiies arctam v i a m e l
holocausiuin A g u i i m m a c t i l a l i non facile pertingit. iugredionles angiistain p o r t a m . Iugressi adorate iu
Si ergo ad adopiioueiti l i l i o r u i n suspiratis, patietiliae habitti rcligionis, voto professionis, et iustilutis r c -
aguos nfferle Dotnino. Non autem agnos, sed fitios gniae, i n domo disciplimc omnihtts obedile.
crietnm tlitii, quod idem est, u t qttolies perfccta T I T . X L V . Decedris Libani confractis in bono reti-
opera haherc desideramus, ad Dominici greg'13 d t t - gioso et de duplici
t vituto.
ces prophetas et aposlolos r e c u r r a m u s , et si qualia Vox Domini confringentis cedros : et confringet
habemtis desideria, talia et dicla facta geminanles Dominuscedro*Libuni elc.(Ptal.\xxi\i).T)\tiLc'\\ee$let
t

i m i t a r i et u t i i r i r e sludemtis, filios a r i e t u m itumola- qtiastimpossiliilecanieluniperforamcn acus i r a n s i r c ,

IIIUS. Afferte i g i t u r , aut Domino afferte, bis p o n i i t t r cor t i t m i d u m stiperhia ohcdienliae angusta petietra-
aflerte, u l hostia dttplicetur, p r o gemina stola. Pro re;sedapudhomines, nonapttd Deum, quiquaeeunquc
siola corporis aflerte Domino hosliatn bonae uctionis, voluitfecit, tton soluminccelo, sed etiam in l e r r a , i d est
pro stola ineulis, hosliam pi:c devolionis. Qui ho- ^ non solnm i u illis qttorum cor est intelligentia hiciduui
stiam iion d u p l t c a l , d u p l i c i c o n l r i t i o n c conteretur. d i r e c l u m i n coelum, et mens firma in t e r r a , sed in
Dictutn enim cst : Nolite ttmere eos qui corpus occi- mari et omnibus abgssis (Psat. c x x x i v ) , videlii el q u i
dunt t animaj nnn habent quid faciant (Matth. x). Et habent cor amarum et instabile ut m a r e ; a i i i m i i i n
ideo ipsi suut Domini t c r r a , non D o m i n i : Itlum ti- tenebrosum u t abyssum, fccil quod v o l u i t . q u i ad
mete t i l l i munera afferte qui potest et animam mit- aspeclum suum et vocis t o n i t r u u m c o n t r i v i t oiitne*
tere in gehennam (ibid.). Aflerte Domino corpora, montes arrogantiae, inctirvavit colles superbiae, et
afferte Deo s p i r i t t u n . P r i m t i m Deo, quia d o m i u a l u r deposuit potentes de sede. quia vox confringenlis
in aeterniiate; secttndo Domitio, quia d c i n i n a i u r i n cedros et etiam cedros L i b a n i . Aliae s u i i l cedri a l i o -
tetnpore. Doinino quia c u i vttlt donat lemporal a r u m m o n t i u m . Libanus decandidatio interpretalur.
bona vel m a l a ; Domino i l e r u m , quia qtti placuerit, Decandidatio atilem sanctortim esl jttstificalio. Uude
dabit aeterna praemia vel l o r m e t i t a . E t n o i a c o n g r u a m Joannes : Bgssinum enim sunt sanclificationes justo-
verborum d i s t i n c l i o n e i n . Afferte Domino. fitii Dei. rum (Apoc. x t x ) . Unde vox j u s t i : Super nivem deat-
Sictit Detisboiiitatem sonat, i i a D o m i n u s potesiatein. babor (Psal. L ) . Et D o m i n i : Si fuerint peccata ves-
Satis ex hac distinctioue iunuit quod filii sumu^ tra [ ut coccinum J (Isa. i ) . Cum talis decandidatio

servitium debitum exhibcmus, debitum cst benefi- D creverit i n m o n t e m , et attolli cceperit super atios :
c i u m . Afferte Domino gloriam et honorem. In primo cuin se scilicet qutsquam magntim putaverit e l cau-
versu bis ponituraffertc. Primoproplernos,secundo leris sanctiorem, natam scias cedrmn i n L i h a n o . S i
prcpter proxiinos. P r i i u o ad m e r i t t i m , secuitdo ad autem iitiper de sa>culo venisti, et super boc adhtic
exempluin. E l qtiia p r o x i m i alii boui a l i i m a l i , afferle p r o l i i t e r i s tuis vel pccuniis te jactas ct exiollis per
Domino gtoriam t el hocpropier bonos, afferte gto- nohilitatemgenerts vel pro h a b i t i honoris d i g u i i a t e ,
riam nomini ejus propter malos. Si boni videntes talium elationes cedri quaedaiu sunt, sed L i b a u i non
opera veslra bona, quod scilicel filios ariettiin offer- t u n t , quia de vanitatis nigredine non de sanctitatis
lis, et opera mansiietudiiiis habeiis, Deum lathlaut candidaiione snrgunt. Quod si i n p r i n c i p i o bonae
et i n e i s o p e r a r i sltideiit, obtulistis Domino gloriain couvcrsationis luae, saeciilarium pompartim cedri
ct h o i i o r e m . L a u d i b u s enitn glorificatur Deus, ope- niiiittuiitur, vox Domini est confringentis cedros.
ribus honoratur. Propter honos ergo afferte Domino E l s i forte poslmodum, u t fieri solci, post instituta
gtoriam.afferte Deogioriam et honorem. Proplerma- o p e r a , quasi de perfecta i n s l i t u t i o n c surganl quae-
l o s , qtii mtitari nolunt, nomini ejus t u t solum quod dam magnaruin elationum c e d r i , addet Domintis et
reprchendant i:on inveniani. fu botits ergo Dmuitio iihts coiifiiugcre, quia confringet Domiuus ccdros
7x3 A P P S N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 744
L i b a n i . I d c i r c o p r o illis prxsetis non fulururo p o n i i , A T I T . X L Y L De duplici igne et muliiplici 9 puritate
per tres pueros figurata.
dicens, confringentis cedros dum cedros vero L i b a n i
9

i u l u r u m p o n i l , et confringet cedros Libani. A d d i t u r : Vox Domini intercidentis flammam ignis voxDomini

9

Kt comminuet eos ul viiulum Libani (PsaL x x v m ) . conculientis deserlum (PsaL x x v t u ) . Alius est ignis
Verehwcest mutatio dexterce Excelsi (PsuL LXXVI), quem venit Dominus mittere i n l e r r a m ; alius quem ve-
comminuere rigorem cedri ad simiiitudinem v i t u l i n i t exstingtiere. P r i t n u m de c.celo veniens secum a l t u -
L i b a n i , e l qttaelibet lumida corda inclinare ad h u - l i l ; secuiidiim invenit.Omnis amor ignis,sed non omnis
itiilitalis C h r i s l i iiuaginem. Quomodo prius c o u t r i - bontis. A m o r i g i t u r bonus ignis bontts, qtiem D o m i -
tus est propler scelera noslra, Vitulus ille singularis n u s v e n i t m i l t e r e i n t e r r a m ut ardeat(L>v. x ) . A m o r
veniens a Libano dc moiite umbroso et coudenso, libidittis malus qttam venit exsiinguere. Unde per
i d est a supremo coelo ubi spleudet candor lucis Moysen igtiem alienum prohibet offerre snpcr a l l a r e
aelernae? Quomodo, i u q u a i n , comminutiis est? Qui suutn : de suo praecipit u t semper ardeat i n a l t a r i
c u m i n forma Dei esset, b u m i l i a t u r immeiisitaie s u o ; flammam alieni scmper exstinguit. Unde Ange-
a t l i i t i o n i s , quia toriiienlo c i u c i s nibil acerbius, lus Domini descendit et excussit flammam ignis (Dan.
i u o r l e n i h i l igtiominiositts. Attdiatqtiomodo i n c l i n a r i I I I ) . In pueris atttem e x s l i n g u i l u r , q u i a puritate d i -
debeal qui se i t l v i t u l u m L i b a n i coniminui desiderat, ^ c u i i i t i r . Est autein alia puritas cordis, alia o r i s , a l i a
asperrima et vilissima, spoute sua, c i i a m siue culpa actionis. In corde s i m p l i c i l a s , i n ore veritas, i t i
suslineat. Ille v e n i l faccre volunlaleni P a l r i s s u i , operc siticeritas. Hos tres pueros habeinns cum san-
cl lu fac praelali t u i . Ecce inveniiniis v i l u l u m clnin esl quod meditatnur, verum qitod l o q u i i n u r ,
qucm in holocausttim D o m i i i i mactare debemus, justutn qtiod operaniur, F c l i x i i i m i u m et Deo g r a l a
n i h i l ila flagrat Domino quatn si m a r t e l u r v i t u - horuin trittin pticroritm socieias, propler unam
hfs propriae voltiniatis. Sed interesl u t r t i m s i l dc p u r i t a l i concordiam, i n voluulaie, sermone, aclione.
Libano an de Carmelo. Vitultiin in<pascuis Carmeli Videt ergo rex Babylonis et invidet, et eos adorarc
i t t i l r i u n t , qui i n rebtis carnalibus volunlatem suam statuam aeream desiderat, diiin eos ex sua s a n c t i -
ndhuc non deserunt. V i t u l u m . i n L i h a i i i verlice pa- tate i n supcrbiani erigi suadet. Slaiuam enitn a t i -
scit, q u i voluntalein suain i n rebtis spiritualibus se- reain adorare est super haec sludiis operam dare et
q u i t n r . Is auiein qui latiliores cib>s et vestem m o l - deservire. Qui cum eos vidct despiccre, flainiuas |>a-
l i o r e m quam caeteri, p e t i t , v i t u l u m i i n p i n g u a l de rat ut qtios per gloriam elationis non potest supcra-
fcno C a r m c i i . Qtti abstinere a concessb volens, fugit r e , per flammam occidal l i b i d i n i s . Flamiiia eniiii ac-
comedere qttod caeleri, e l usurpat sibi habitum h i - £ cenditur qtiando c a r o noslra ardore libidiuis inflain-
s p i d i t r e m , v i l u l u m sumn ntttrit in pascuis L i b a u i . m a l u r . A b attgelo autcm Dotttiiii flaintua e x c u t i t u r ,
Uterqtte pascua quaerit v i l u l o suo, sed tiiiiis de Car- et niedium fomacis qtiasi ventum roris flanlem efle-
melo, alius de inonle Libano. Quidquid c i i i m p r o - c i t , dum i n l i m a cordis flante'Spiritu sancto coelesli
p t c r violenlinm meutis vel teneritalein carnis a g i - r o r e p e r f u i i d i i , et refrigerala couscietitia ptterorum
m r , ad Carinelum p e r t i n e l , quia molle vel tciic- lingiiam itt laudem Crealoris convertit. Qttibus l i -
rum i i i l e r p r e l a t u r ; quidquid quasi pro sauclitaie beratis Chaldaeos flauima c o n s u i n i t , quia i n s i d i a n -
supra ordinis i n s t i t u t u m vel pradati consilium tes innocemiae, invidiae ac geheiime ardor e x u r i t .
praesiimititr, i n t e r armenta L i b a n i a n n u m e r a t i i r . T I T . X L V I L De proprieiatibus cervi imitandis.
Sed vas vobis qui confiditis i n vinculo Samarias Vox Domini prceparantis cervos, et revelabit con-
(Atnot. v i ) , servientes t a n l o s t i i d i o voluntati propriae. densa, elc. (Psal. x x v i u ) . Cervus aiiimal velox, t i u i i -
l u JudiFam venistis, ubi mactalur Domino vitultis p r o - d u m , serpentibns i n i m i c u m . I n agililate pcduui, velo-
priae volunialis. A d qu:d descendislis ad Samariaui, citas denotatur a c t i o n u m . Vis videre cervum a l a c r i -
u b i viltilus pro Deo a d o r a l u r , p r o p r i a m voluntatem ter currentem ? Viam 9 i n q u i t , mandatorum luorum
custodieiiles e l descendenles. A n nescitis quod J u - cucurri (Psal. c x v i u j * Vis videre vocem praepa-
dx*i non c o u i u n l i i r S a m a r i t a n i s ! Prius a saecttlo ve* D rantis ad cervinam velocilatem? Sic cnrrite utcom-
nienles propriam voluutalein damnaveratis. Nunc prehendatis (J Cor. i x ) . Vis audire vocem mentis ad
q u . r r i is de Judaeis Samarilani e l l i c i . Si i u Judaea cervinam fonnidinetn ? Beatus homo qui semper eu
es, v i t u l t i m Deo i u sacriflcio i n l e r f l c i s ; si i n Sama- pavidus (Prov. x x v u t ) . Quia sapiens in omnibusme-
r i a , v i i u l o tuo scrvis. Si enim caruis c u r a m i n desi- tuit (Eccli. x v u i ) . Vis audire vocem uioventis cer-
d iriis facis, vitulum de feno Carmeli pascis. vum ad serpenlinani interfectionein? Mortifieaie
Omnis c n i m cero fenum (Jsa. X L ) . Vide autem q u o - membra veslra quce sunt super terram 9 fornicationem 9

modo lex hujus v i t u l i carnes conirtiinuat et flammis immunduiam 9 elc. (Colos. 111). T r i a itnqtie haec ad
i n cinerein d i r i g a t . Pritts m a c t a t u r , cum obedienliae cervum v i d e u i t i r pertinerc : viam maitdatorum ve- <
atnore singularilas abdicatur. I n frtisla d i v i d i t u r , lociler percurrere, daemonum iusidias suspectas ua-
cum quaeque singularitatis opera d i s t i n g u u n l u r , b e r e , vcncna v i t i o r u m atidaciter destruere. Actio
quousque omnis arrogautiae voluntas sopialur solo i g i t t i r cxpcdita, pavida, et jtista cervos f a c i l , quia
cogitationis cinere inde remanente, quo conscientia inquantum expedila, velocitatem t r i b u i l ; inquatn
ex recordaiioue b u m i l i a l a conftindarur magisque t u m pavida, u t i l i t e r pavidum quia cautum r c d d i l ;
vercai:ir i n q u ; n i u i n i u s l a , v i t i o r u m vencua exstinguil. M u i t i
 725 MISCELLANEA . — L I B . I V . 7 »
i n eo quod velociier c u r r u n l , serpentes non oeci- i i o r n a r i c u p i t , n t alium npqtie niilem aspernetur;
d u n t . s«d n t i t r i t i n l , quia i n eo quod f b r t i t e r agunt, charitalis o m a l u m non habet quae vestitur varie-
superbia et vana gloria et a l i i aerpenles convale- tate.
s c u n i . A l t i i n bonis operibus bouam intentionem ha- TIT. XLIX. De opprobrio et contsmptu.
bewt ct serpentiua v i t i o r u m venena mortiflcare s t u - Aufer a me opprobrium et contemptum (Psat.
d c c i , sed dum modum et tempus servare nesciunt, c x v t u ) . Opprobriitm est culpa, contemptus poena.
i i i duemonum insidias quasi venantium iaqneos i n c i - Culpa i n i q u i l a s , pcena mortalitas. Propter i n i q u i t a -
d u n t . Est ergo v o i praeparantis cervosj j u x i a i l l u d : tem factus stim exprobrabiljs; propter m o i t a l i t a t e m ,
Fitit accedens ad servitulem Dei, sta in juslilia et in coutemplibilis. Abominabilem me facit concupi-
timore, et prcepara animam tuam ad tentationem scentia, viletn miseria. Auferame opprobrium, elc,
(Eccti. n ) . E t illud : Serrile Domino in timore (Psal. Si facis me j u s l u m , aufer a me opprobrium, aufer
n ) . l ! t i g i t u r ad cervoruin n u m e r u m p e r t i n e a i i t , contemplum.
oportet eos c t velociier currere, et caute timere. T I T . L . De extremo ierrcs unde producuntur nubet*
Talihus cervis sic praeparalis rcvelahit condensa futgura et pluvice.
S c r i p l u r a r u m , profunda a l l e g o r i a m m , opaca sacra- Producens nubes ab extremo ieyra*, futgura in ptn-
i n e n t o r i i m ntysteria, mysteriortim secreta. Dabiique * I viam fecit elc. (Psat. c x x x i v ) . T e r n c tiostrae e x t r e -
%

i n inontibtis condensis et umbrosis requiescere, ubi ma pcccata infima et opera abjecta. A (ali e x l r e m i -
contra venaloriun iusidias laiebras r e p c r i e n l , et tale nubes p r o d u c i t t t r ; qt:ia ex t u r p i l u d i n i s nostra*.
contra soiis aestns refrigerium accipient. Qiianto recordatione caligo coufusionis generatur. Nubes h t i -
eniin altius S c r i p l i i r a r u m iulelligenliam perceperint, jttsmodi d u m mentem obnubilat conlra coucupi-
tanto secoritis e l quietitis quasi i n condeiisis l a l i l a - scentiae aesttts quasi contra solis ardores refrigcriutu
btint, et in ttmbrosis quiescent. praesiat. Nam qtii peccasse se m e m i n i i , et se pec*
T I T . X L V I I l . Qutv a dextris et qua? a sinistris Dei casse ertibescit, quaitto magis dc pneterilo dolet,
sleni, et quid sit charitalis varietale vettiri. lanto tle futuru se cautiorein reddit. Futgura in ptn-
AslitU regina a dexlrit tuis in vestitu deaurato: cir- viam fecit. Ante fulgura nubes p r o d t t c i t u r ; posl f u l -
cumamicla varietate (Pxal. X L I V ) . Dominus tirlutum, gttra pluvia sequitur. Nubes caligo confusiotiis; i u i -
u l a i l psalniista. ipse est Rexgtoria? (Psat. xxui). Iliuc gura, t e r r o r majestatis; pluvia fetus comptinclionis.
clioit David : Astitit Regina, elc. Merito regina v i r l u - Dispeusata ergo divina pietate, prius ob mentis octt-
t u i n charilas d i c i c r e d i t u r , qtiia virtus virttitis nomen los turpiludinis nostrae nietnoria r e d t i c i l i t r , p o s l ,
ainillil,qitaecunqiie c b a r i i a l i non famulalur. A sinistris , mens recordatione d i v i n i terroris formidine couculi-
(

Deisunlbonatemporulia; a tleilrisaetcrna.A dextris t u r ; tandem, i n t c r confusionein et formidinem de-

ergo cbaritas d i c i l u r s l a r e , quia bonis aeternis, non prehensa et d i u fatigata i n flelu compnngiiur. N u -
lemporalibus m u n i t u r . In soiis namque illis charitas bem super me aspcxi, quotiescunque confusio faciei
regnat,qnosamoraeternorum inflammat. Astitit ergo mece cooperuit me (Psai. X L I I I ) : fulgora excipio
regina cbaritas, sed a dexlris et i n vestitu deaurato. quando lerrores Domini m i l i t a n t adversns me;
Stimmi iiegis oculis v u l l placere, quae lam pretiosas pluvia descendit, quoties potui lectum meum rigare
vesies v u l t habere. Probatio charitatis e x h i b i t i o esl lacrymis.
operis. Opera bona ejus vestinietila sunt, In vestitu, T I T . L l . De primogenitis AZgypti.
iitqttit, deaurato. I n vestitti opera jtistitiae, i n atiro Qui percussit primogenitajEggpti, ab homine usque
intellige claritatem sapienliae. Vestimenla igitur ad pecus (Psat. c x x x i v ) . Primogenita iEgypti Mtnt
aurea, opera sunt discreta. Forlassis t n agis o m - diabolicae elationes et hiimanae pnestimpiiones. Alti
nia f o r t i t e r , m i i t i m e tainen s u a v i t e r , quia non stiperhiunt de rebus temporalibus, a l i i iuiumesctuit
sapieuier. Ideoqiie vestimenta quidem habes, cla- iti rebus spiritualibus. Vere brulus el animalis est
* r i t a t e m sapientiae non Iiabes, quia Sapientia at- senstts, quando ad imaginem Dei faclus ameits ex
iingit a fine usque ad finem fortiter, ei disponit- his intumescit quae communia sunt cum pccoribus.
omnia suaviter (Sap. vm), a flne inchoationis A l i i i g i l u r superbiunt de v a n i i a t e ; alii de sanctitale.
usque ad flnem consummationis. T u f o r l i t e r inchoas, Superbia vanitatis est primogcnitum pecoris. A r r o -
tepide consummas. Cnr? Quia non disponis, omnia gantia sanclilatis est primogenitnm h o m i n i s . <£gy-
suaviter, nec scis operari sapienter. i n c i p i s , c u r r i s , ptus autem e r r o r i s lenebrae. Talia generaut p r i i n o -
fesiinas, lassaris, deciperis. Non dicain ad finem, genita. Flanle autem d i v i n i S p i r i l u s atira, p e r c u t i t t n -
sed nec ad medium pertingis. Procedit ergo c h a r i - t u r primogenita i E g y p t i ab homine usquc a d pecus,
las, i m o a s s i s t i t , quae n u n q u a m a Dei dextris rece-
r
quia flante spirilu timoris Domiiii dojicitur-omnis
dit, in vestitu deaurato, circumamicta varietate. l u i u o r elationis.
Decet sane utpoie reginam m u l l i p l i c e m vestem b a - T I T . L I L De vitlva, tiberit, et uheribtts.
here et v a r i a m . T u nescio quis semper vis csse i n Quid dabis eis? Da eis vtilvam absqiic libcris et
c o n l e n i p l a l i o n e , nescis u l audio, vestiri variclate. ubera arenlia. Vulva esl sludiositas,,semen, verita*»
Alius qtiaerit assidtie esse i n o r a t i o n e , tiec anitnad- bona voluittas. A d hoc debes logcre, propter hoc
v e r t i t qttod charilas o r u a r i v u l l vat ielatc. Quisquis oporiel intelligcre, u l sludeas adimplcre. Vulvani
uno quolibet prelioso qtio dclcctattir i n opcre* si^ babes^dcsideruttti disccuiii babcs. Si vcrilateiu c o n -
 7 9 7
A P P E N D I X A D IIUGONIS OPERA DOGMATICA. 72g
ccptam amas et opere perficis, liberos n u t r i s . Qui A quidquicl saptentia?, quidquitf v l r l u l i s habes e i g r a -
sttnt h i h b e r i ? Aflectus boni et o r d i n a t i . Quid enim tiae, l o t u m Dei v i r t u t i et Dei ascribas sapientiae.
docet diviua S c r i p i u r a nisi amare religionem, ser- Sed non omnis g r a t i a r u m aclio Deo est accepta,
vtre unitatem.habere charilatem? Sed multos video sed qtiae pudica est et mera. Pudica d i x e r i m propter
studiosos, paucos religiosos. A m a n l lectionem non eos q u i de malis suis gloriantes cttm furtum vel
religionem, imo amore lectionis in odium incidunt homicidium vel adulterium feceriitt, Deo gratias
religionis. In his i m p l e t u r quod d i c i l t i r : Dabo eis v u l - dicere solent. quasi Deus more corurn hclettir, ctint
v a m absque liberis. Doctores et praedicatores esse mafefeceriAt, et exsultet u t ipsi i n rehits pessimis.
volenles, et primas caihedras et salutaUones a m - A u d i e t quia talis est : Existimasli inique quod ero
bientes i n populo, sed dar.tur eis ubera, i d est verba lui $imili$? elc. (Vsat. X L . ) Mera vero d i x o r i m , p r o -
arentia. Sermo debet esse ad hortandum sive ad pter bypocritas; q u i Deuin quidem de bonis suis
exponendum obscura l u c i d t i s , ad perstiadendum verbo lenus glorificantes dolose agunt, i n conspectu
u t i l i s , quod haec sunt qtiasi ubera duo, u n u m expo- Dei i n v e n i t u r iiiiqttitas eorum ad o d i u m . P r i m i inala
oiiionis, alterum exhortationis. Haec m u l t i accipiunt sua i m p i e D c o ; securtli bona Dei fratidtiietiter i n -
tumentia quidem, sed a r e n l i a ; apprehendunt scien torqueut s i b i . Quorum vox e s t : Labia nostra a nobis
t i a m quae i n f l a i , carent chariiate quai aedificat; quo- B s u n t ( p / , ) . g^j
M X l q i l i d U n 9 n a l u a n i s i c a l a m u s

r u m ubera per scientiam t u m e n t , sed arentia s u n t , scribce ? (Psat. XLIV.) E t boc ipsum muttio accepisti
quia dulcedinem spiritus non hahenl. E t v i d e m u s a te repetendum cum usura. Si invenius fueris ad
hodie permttlios habere lingtiatn magniloquam, r a - opus impiger, ad rcferendum fidelis, pro labore
ros melliloqtiain. * merceilem accipies et audies. Euge servebone et
t

T I T . L H I . De uberibus sponso attributis. fideiis quiasuper

t pauca fuisti fidelts t supermuttum le
Meliora sunt ubera tua tino (Cant. i ) . Duo sunt con$tiluam t elc. (Matth. x x v ) . Siu minus, vocaberis
ubera sponsi, videlicet ingenitae maiisuetudinis et servtis neqttam e l piger. Non laus calami esl, sed
longanimitatis quibus patienter exspeclat d e l i n - laudabilis est iilo bene exarata S c r i p t t t r a ; nec glo-
qttentem, et clemeuter recipit posnitenlem. Gemtna ria linguae aut labiorum, sermo boutis, sed meitlis, c t
cst isia dulcedo suavitatis i n pectore Domini i e s u ; qtti eam dedit Dei.
Jouganimitas i n exspectando, et i n donando f a c i l i - T I T . L V . De funkuto triptici.
tas. Vis videre longanimilatis, nber ? A u d i Aposto- Funictilus triplex (qut difficile r u m p i l u r [Eccte..
l u m : An divitias bonilatis et longanimilath el patien- iv]) ad cxtrahendas animas de carcere diaboli, et
tice ejus contemnis? An ignoras quod benignitas ejus - « | g n a coeleslia post relrahendas, est reclc ser-
a r e

ad pomitentiam te adducit ? (Hom. n.) A d hoc s i q u i - , . i\\\

u t i l i t e r proferre, et eflicaciter adiinpicre.
v i e > u

deui d i u suspcndit scnleiitiaitt tiliionis i u conte-

T I T . L V L Oratio funebris et tamentaiio de morte
innenlem, u t quandoque g r a l i a m remissionis i n -
prudentis amici et religiosi.
ftindat pcenitenti. Non vult enim mortem peccaloris
Mullam mceror t r i s t i t i a m imperat (Job v i ) . I n
t

sed ut convertatur et vivat (Ezech. x v m ) . Accipe

slatera mea t r i s t i t i a exsuperat, et calamitas quam
exemplum et de aliero ubere quod est remittendi palior, tanquam ignis, t r i s t e pectiis a d u r i t . i n t e -
facilitas. L c g i t u r enitn de ipsa : Quacunque hora riora depascitur claiistts dolor, latius serpil, et sa>
peccator ingemueril (ibid.). Legitur etiam : Derelin- v i t acritis. Qtiid m i h i c l laetitiae, qui i n ainaritudine
quat t i n q u i t , impius viam suam : et vir iniquus co- sttm? Vis doloris otnnem abducit laetitiam. I n d i -
gilationes sua$ et revertatur
t ad Dominnm, ei misere- gnatio Domini ebibit s p i r i t u m m e u m , subtracto
bilnr eju$ et ad Deum noslrum,
t quoniam mullus est qitem diligebal anima mea, simul quia cor meimt
ad ignoscendum (Isa. L V ) . Pulchre David ulruinqtie d e r e h q u i l ine. Quo m i h i avttlstis es? qtio m i h i r a -
paucis conipreheudit, dicens : Longanimis et multum ptus e manibus, homo unanimis, homo secuiidum
misericors (Psat. cn). cor meiiiu? Amarissima separalio, e l quam non
T I T . L I V . De aratiarum actione pudica et mera ad D possel nisi mors eflicere. Opus m o r l i s est tam hor-
Deum ut ad fonlem unde omnia botta t referenda. rendumdivonium,toliussuavitalisiiiimicatnors,iinuiii

Origo fluminum et f o n t i u m , mare v i r i u t u i n et r a p i e n d o , duos furiosa p e r i i n i t . M i l i u s enim mc

scientiarum Domintis Jesus, quia j t i x t a Annae c a n t i -
c u m : Deu$ scienliarum Dominus est (1 Reg.
dans casla consilia, jtisla j u d i c i a , recta desideria.
illius fontis r i v u l i sunt cordis inunditia, carnis con-
t i n e n t i a , oris p u r i t a s . Ex islo fonle manant u t ad
locum unde exeunt ftumina g r a l i a r u i n revertantur.
iterum ftuant (Eccte. i ) . R e m i t l a i u r ilaqne ad suutn
p r i n c i p i u m coeleste p r o f l u v i u m . Spirituales r i v i p r o -
p r i o fonte sine fraude et sine iiitermissione reddan-
t u r , ttt arva m e m i u m rigare non dcsinant, et i l c r u n i
uberibus rcfundantur. Qualiter ? Inqttis. A n d i Apo-
stoltim : In omnibus gratias agenfes (Ephet.
pnvares, o atistera m o r s , vilae usu, quam fruciu;
u), sine qttoipsa vita gravior q u a m m o r s est. Nam c a m i s
frater, si charos atnisit, chariores i n v e n i l . I n mc
traiisierunt, o inors, irae luae, super me c o n f i n u a -
ttts est furor l u u s , qui elougasii a me aiuicntit c l
ut p r o x i t n u m . E r a l atnbobtts graia praeseulia, dtthe
cotisortium, stiave c o l l o q u i t i m ; sed lanlas utriusqtte
dclicias ego p e r d i d i ; tu super mulasti e l quidein i »
mulalis rclribulio m u h a ad oinneui loctim quti
emcrserit r e s p i c i o ; ad cbartim tibi coiisucvcram,
e l noii est. H e t t ! q u a n l u m islic ingeiiiisco, sicul
v), tit homo sine a d j u i o r i o , qucm poslliac c o n s u b i i i i n
7*9 MISCELLANEA. — L I B . IV. 730
a m b i g u i s ! cui fldam in adversis? Quis noslra p o r - A nieitt qnod jugum thmini $uavc, et onn$ ejns lere
tabit onera? quis imminentia propulsabit pericula? (Matth. x i ) . Vo6 aulem pennati* q u o r i i m anleoculos
P o r r o super nivem n i i i l i i p l i c a t u r m i h i et dolbr. V i - frutlra jacilur rete (Prov. i ) , quidqttid i n vohis e.st
v a m ? Qitousqiic vivatn? E l si m i t l i t i m v i v a m , i n bestiap. mactate, c o r i t i m delrahile. ne quando vena-
amaritudine v i v a m , itt mcerore v i v a m , i n luctu v i - t o r capta bestia c l a m a l : tolle, tolle, infige verubus,
v a m , non parcam m i h i , et jtivabo m a n u m Domiui? iufer p r u n i s , infer caldariis. Si e n i m l i b e r a t i fue-
Elenim manus Domini leiigii me (Job x i x ) , ctiin suc- r i t i s a iaqtieo non timebitis a verbo aspero. Proe-
c i d i t i l l u i t i , nec eniin d i x f t m i h i se sticcisuraui quam tiosiorem i g i t u r habere paitpertatem veslram d i -
pianlarat vineam. Ego illic portio misera i n luto v i t i i s hujus saeculi, et de labore vestro C h i i s t u m p a -
jacens, trnncata parte sui c t m e l i o r i . Frustraque seiie et v e s t i l e ; u l i n die iila gralias agendo e x s n l -
d i c i l u r m i h i : Ne scnseris. Senlio c i i i m vel invitus, tetis et dtcatis : lpse liberaek me de lagueo venan-
quia nec f o r t i t u d o lapidum fortitudo mea (neqtte tium % et a verbo aspero.
enim m i h i cornea ftbra) nec caro mea aenea est. T I T . L V I I L De qualuor generibus ovium, et de caula
Sentio prorsus et doleo : El dotor meus in conspectn earum ac carnis cuttodia quadruptici.
tneo temper. I n virga indignationis suap percussit Nos popnlus patcuce eju$ etovet manus 9 ejus(PsaL
me D o n t i u u s ; digne pro m e r i l i s , dure p r o v i r i b u s . B x c i v ) . Quatttor sunt genera o v i u m . Infirmae, fetae*
E t e n i m dextera mantis mea, lumen oculorum meo- vagae, validae. Ilae stint incifiientes, profieientes,
r u m , pccltis meitm lingua mea truncaia sunt. I n errantes , perfectae. Unaqitaeque indiget p r o p r i o
ipso quidcm operabar, providebam, sentiebam, l o - pastu : incipientes eruditione, ut ulleritis p r o f i c i a n t ;
qtiebar; quip|>e cujus os meditabaiur sapientiam proficienles a d m o n i t i o n e , u t ad summtim pcrve-
et lingua loquebauir j t i d i c i t i m . Nunc i l l e , u t i spero, n i a n t ; errantes correctione, u t peccattim a b j i c i a n t ;
pro m e r i l i s sempiterna f r u i t u r g l o r i a , ct ego p r o valitlae e x h o r t a t i o n e , ut coronae inserviaut. His
commeritis i n hac communi derelicius sum m i s e r i a . quasi caulae qttaedam claustralis debetur observalio :
Dixi. qtiae qiiodammotlo qttadrangttla e s t , sicut c l a u -
T I T . L V I I . De venalore et taqueo animarum, et de s t r u m , ut SMiguli a suis proprietatibus uon excltisi
verbo atpero ai monachot. sint, finibns suis contenti. In pritno latere e r i t sub-
Ipse liberavit me de laqueo venantium, et a verbo jectio scholasltca, u t nascatur h t t m t l i t a s ; i n secun-
atpero (P$al. xcx). E x qtto homo posiltis in honore do, leciio moralis ut actialur s u b t i l i i a s ; i n tert:o
non intellexil : comparatns e$t jnmenlis in$ipientibu$ correclio s p i r i t u a l i s , t t l evellattir i n i q t t i t a s ; in
et timilit factus iltis (Psal. X L V I I I ) : e l telendit ei q u a r t o , m e d i t a t i o s p i r i i t t a l i s , u l cogitoscatur veritas.
venalor diabohis callidissimns et neqoissiuius l a - Deinnm canis necessaritts est, i d est vigilantia pas-
qtteo. E t silvestrihuset omttino bcstialibtis saecnlari- torisqtie ctistodia quadrifida, u l sicut cauis lalratti
btis loco aperto satis laqneos expandit, u t quos f a - hipos et latrones fugat, sic praclatus comminatione
cile capicndos non d u b i l a t : Vobis autem q u i tan- diabolum et vitia propinquare vetet. Sicut canis
qnam cervi p m d e n t i o r e s , serpentes necatis, el per- p r o p r i a lingtia s e s i h i inedicum praestat, sic, si e\-
fttgcre desitleralis ad fotiiem vivttni, stibliliores oc- cesseril, lingtiae confessione se c t i r e t , sicut canis
cttltat laqtieos, ideo vos. o novellae planlatioiies, q u i veuaticus feram a longe praesentit, i i a v i r l u t e fidci
nonduin habetis exercitalos sensus cordis v e s t r i , v i l a t n post n i o r t e m s p e r e l ; et sicttt canis domino
nolite abundare i n sensu v e s t r o ; sed h t i m i l i a m i n i stio fideliter adhaerct, sic ab onilale fitiei se usque
sttb potenli manu pasioris v e s l r i , acquiescile c o n - ad ntortem non separet.
siliis ejtts qui melitts n o v i l versutias venatoris illius,
T I T . L I X . De panibus Salomonis et dnplici
t amore,
ne ver»utus venator, vos tanquam rudes et incaittos pravo et bono.
dccipial. Sed venatores jatti e l bestkis novlmus. Tres s u n l pancs Saloiiionrs : Coniemptus m u n d t ,
Quis sit laqncus audiamtis. Dic nobis, B. P a n l i tu ct s u i , e t a t n o r D e i . P r i m t i m proponit in Ecclesiaste,
t|ui noii i g u o r a s a s t u i i a s e j u s q u i s s i t i s t e l a q u e u s . D s e c i i u d i i i n iti p a r a b o l i s , lcrtium in catilicorum
Qui volunt, i n q u i t , divites fieri % incidunt in tentatio- Canticis. Quia eiiiin duo siint mala, qtiae sola m a x i -
ttem et taqueum diaboli (I Tim. v t ) . Ergo laquctis me m i l i t a i i t advcrsus a n i m a m , vanus scilicet amor
diaboll sunt diviliae htijus m u n i l i . Heu me, qiiam u i u n d i , e l sitpeiflitiis atnor stti, pessimi t i l r i q u e d u o
l>aiici sint q u i v o l u n t ab isto laqueo l i b e r a r i ! Qttam isti priores sibi obvtare noscttntur. Qttia vero unuin
tttulti s t i n t , qtti dolent quod p a r u m sunt i r r e l i l i ! soluin suminum bonum, qtto f n i i e l quod amplecti
Vos autem qui reliquistis omnia et secuii estis eitiu desiderat sponsa, Deus scilicet sponsus est, bic i n
qui non habet ubi caput rectinet (Matlh. x i x ; Luc. i x ) , t e r l i o , i d esl canticis frangi dignoscitur. In p r i m o
exsullate et d i c i t e : Jpse liberavit me de laqueo ve* i g i t u r , ad refectionein nostri doceinur htijtis m u n d i
nantium, et a verbo aspero* Bestia, si non liiues l a - conlcmnere v a n i t a t c m ; i n sectiudo coguoscere et
qtteuni, t i m e i i t a l l e u i i i , verhutn s d i i c e t asperum: sequi v e r i t a l e t n , sequi sctlicet A g i i u m quocunque
Ite, iiiquil,mo/edfc/i, in ignem wlernum(Matih. xxv). i e r i t ; i n t e r t i o , v e r i t a l e f r u i c t ad ipsum pcrvenire :
Ditrtiniest p o e n i l c r e j i l q u i aitdituitpceniientium agite e l hic est fruclus ambortim p r i o r u m . Cum l e r t i u m
(Muttlt. i i t ) , dicaitt : Durus est hic sermo {Jom. isltnn sumpserit panem qtti de via venit amicus,
,Sed si Itoc verbiun aspcrum rc«ogitaveriiil, invc- uudc m u n n u r e t 11011 habebil. Sed quis f r a n g c l *
751 A P P E N D I X A D IIUCONIS OPERA DOCMATICA. 73t
Adcst paterfamiliss cognosceiidas Dominus i n A ungenli species i n p r o p n i s h o r l u l i s i n v c i m n s .
p a n i t fractione (Lue.
x x i v ) , pauper et inops ad eum Quis e n i m de p r o p r i o suo ad manum non habeat
pulsel, quia aperit et nemini c l a u d i t . iniqiiilates et peccata, si non dissimtilat? Si aittem
T I T . L X . De triplici unguento bonorum. aromata, beneficia scilicet Dei, proctil et de ultiinis
T r i a snnt u n g u e n i o r u m genera : contritionis, finihtis ea accepil, quia : Omne datum optimum, et
devotionis, pielatis. P r i m u m p i m g i l i v u m , dolorem omne donnm perfectum desursum est (Jac. i ) . Hoc u n -
faciens; s e r i i m l u m temperativutn, dolorem leniens; gtienlnni cst sacrificiuni dc qtio d i c i t u r : Sacrificium
b»rtttim saiialivtim , m o r h u m expellens. P r i m u m taudis honorificabii me (Psal. X L I X ) . Noti est igitttr
coftlicit anima multis c r i m i n i b t i s i r r e t i t a , quando paupcris hoc iingtieiiium : de quo itimirtim quia
i n c i p i l cogitare vias stias, itt colltgat, congerat, et tangi raptit illtid veiierandum non ducil i n d i g n u m ,
conierat i u ntortariolo conscientiae sune multas e l j t i d i c a t honoris esse insigne. l l i s duobus t e r l i u i n
varias species peccatortim, et m i r e aestuans pecca- praefertur; sanativtitn enitn est de quo d i c a t u r a
toris olla simnl otnnia coqttit igne quodam doloris et Dotnino : Heati misericordes, quoniam ipsi misericor-
poenitentiae, u t possit dicere : Concaluil cor meum diam eonsequentur (Matth. v). Unde eo non l a n l u m
intrame, et in meditatione mea exardeseet ignis(Psal pedes, nec l a i t l u m capiit, sed e l t o t u m u n g i l u r c o r -
x x x v n i ) . Secundum conficit anima m u l t i s v i r t n t u t n B pus. P r i m u t n ilaque b o n u m , sectindtim melius,
beneficiis accensa, * c u m sancta devotio bencficia t e r t i u m o p t i m u m . Quia disciptilo dicente : Vt quid
Dei cum laetitia et g r a t i a r u m actione recolit, illa i n perditio hwc (Joan. x n ) ? dicttim est a D o m i n o :
vasculopectoris p i s t i l l o crebrae meditationis conle- Qnid molestiestis huic mulieri? Opus bonum operata
r i t , et igne sancti desiderii concoquit, et deinde est ifi me (ibid.). Polest tatnen dici quod hoc u n -
oleo Isetiliae i m p i n g u a l , et tnnc psallit et i n t e l l i g i t gtteninm p r i o r a designet. Cum enim q u i prodesse
i n via tmmaculata, u t possit dicere : Misericordiam mtiltis posse p u t a t u r , soli lainen sibi v i v i t , et atl
et judicium canlabo tibi9 Domine (Psal. c). Terlium pedes i n recordatione peccatorum sedens, ad caput
sibi conficil pia bominis anima de necessilatibus in recordatione bcneficiorum p r o f i c i i , ut caeteris
paupertttn, de perturbationibus t r i s t i u m , de culpis prosil et praesit vocatttr : qttid aliud d i c i l u r n i s i , ut
delinquentium, postremo de omnibus h o m i i i u m quid perditio ha?c ? Potuit unguentum istud venundari
aprumnis, et si sint i n i m i c i , quia jucundue Deo homo mutto et dari pauperibus. Hiijiismodi autem renuente
qui misereturet commodat (Psat. c x i ) , pronus c o m - onus, et Domino congaudeute i n lali vocalione
p a i i , subvenire paraUis ignosceret facilis, irasci d i c i t u r : Quid molesti estis huic mutieri? Opus bo-
difficitis et ulcisci. Sic omnibtts omnia factus fit sibi Q num 9 e l c . Quasi d i c a t : Non v i r , u l p u i a t i s , q u i possit
tanquam vas p e r d i l u m , u t caeteris sit praesto e l occur- m i t i e r e niaitus ad f o r t i a ; sed m u l i e r slet i n h o c
rere et succurrere. Mortuus denique sibi, u t v i v a t , bono, donec convalescat ad m e l i u s .
omntbusspeciebusditarecurat, etimpinguare, p e r f i t n - T I T . L X I . De quatuor ungueniis in quorum odore cur-
denspraediclasproiimoruminopiasquasiquodainaro- rit sponsa.
mate, oleo misericordiae, et decoquens charitatis Curremus in odore unguentorum tuorum, etc.
a r d o r e , u t de hujusceinodi f r a t r e , i n congregaiione (Caul. i ) . Quaiuor sunt unguenla i n q u o r u m odore
sanclornm digito ostenso dicatur : Hic est fratrum nostra sponsa c u r r i t : p r i m u m sapieniiae, secundum
amator poputi Jsrael; hic multum orat pro poputo 9 justitiae, t e r t i u m sanctificationis, q u a r t u m r e d e m -
et universa saneta cioitate (II Mach. xv). Primo p t i o n i s . Haec qualuor facltis est a Deo sponsus I K K
unguento pedes Jesu, secundo c a p u t , t e r t i o t o t u m m i u i , dicente Aposlolo : Qui factus est nobis a Deo-
corpus a bonis m u l i e r i b u s u n g i l u r . Jesus d i c i t u r sapientia, justitia , sanctificatio et redemptio (I Cor.
caput et sponsus; corpus et sponsa d i c i t u r E c d s s i a . i ) . Sapientia i n praedicatione, j u s t i t i a i n absolutione-
I n qua boni et m a l i : pecttis b o n i , pedes m a l i ; c o r - p e c c a l o r u m , sanctificatio i n conversatione quani
pus boni et m a i i ; caput vero Detis. M u l i e r i g i t u r , cum peccatoribus b a b u i l , rcdemptio i n passione
i d est anima peccalrix pedes istos tingil (Luc. v u ) , D n u a m pro peccatoribus s u s t u l i l . Vides q u a d r i f a r i a m ,
malitiam i n m o r l a r i o l o cordis terendo : Aniina unctionem.
justificata caput u n g i t , de rollatis ipsi beneficiis T I T . L X I I . De quadruptici Dei in nos beneficio, Ulu*>
capiti suo, i d est Deo non sibi attribuens gratias minalionis 9 jusiificationi$ doctrinas et
9 redemplio-
nis.
agendo. Ipsum Jesum,id est toUiiu corpus u n g i l pia
m u l i e r , cliarilatetn suain usque ad inimicos corpo- Sedebas i n lenebris et umbra m o r l i s per igno»
r a l i t e r et spirittialiter exerceudo. P r i n i i i m qtiamvis r a n t i a m veritatis vincttis delic t o r u m calenis, c t de-
pedibus tanqtiam exireinis nienibris o f l e r a t u r , non scendit ad te veritatis Doctor, uiubramque depetlit
e s l tamen vile, ctim de eo d i c l u m sit : Et domus ignorantiae tuae, luce sapienliae suae. Per j u s l i i i a m
impteta est ex odore unguenti (Joan. x u ) . Est e n i m deinde qua? est ex fide, solvens funes peccatorum,
odor viiae ad v i t a m . Quamvis poenilens i n Ecclesia gratis justificans peccalores et i n his duobus Do-
t o t t i m d i c i t u r , u t non soltini ad t e r r e n a m , sed ad minus sotvit compedito$ 9 Dominus iltuminat cwcos.
coslestem etiain Ecclesinm attingat odor pceititentis; A d d i d i t saiictiflcationem, qua sancte intcrpecca-
leste e n i m v e r i l a l c gandium fil inter angeios super tores vivens I r a d i d i l formam vitae et vias qua bomo
UMO peccutore panitentium agenle (Luc. x v ) . Hujus rediret ad p a t r i a m . A d j u n g i t et redempuonem,
 753 MISCELLANEA , - U B . IV. V34

e a m trariiillt m m o r t e m a n i m a m suam elcle o r e p r i o A m e n t i i u r . Qui autem superaverii bujftsmo.li favores

l a l e r e p r o t o l i t p r e t i u m s a n c t i l i c a i i o n i s , quo P a t r e m et honores, postremo tentattir a daeinoitio m e r i -
placaret, u t cognosceres qiiod apud Deum ett mise- d i a n o ; ab eo q u i tratisfigural se i n l u e r i d i a n u m , i d
ricordia, et copiota apud eum redemptio (Ptal. est i u attgehim lucis, c u m s i t vere daemoniuin et a n -
cxxix). gehis t e i i e b r a r u i n . Hinc doltim uispicans Josue non
T I T . L X I I I . De tribut tagittit expetendit. prius antictim angelnni recepit quam esse a m i c u i n
T r c s s u n t sagillae : t i m o r , sermo Dei, e t c h a r i f a s . novit (Josue v ) . Discipuli quoque Dominum sttpcr
r r i n i a m poslulat q u i d i c i t : Confige timore tuo car- inare ambulautein dum proceliis agilarentur v i d e n -
net meat (Ptai. c x v m ) . De secnnda A p o s t o l u s : Pe» les, Domini v i r t u t e m et i n i s e r i c o r d i a m per apertaui
netrabitior ett omni gladio ancipiti, pertingens utque snspiciotiem d e p r i i n u i i i , ptiiautes e u m p l i a u t a s n u
ad dmsionem animw et spiriius (lltbr. iv). Tertia (Matih. x i v ) . Unde et q u a r l a vigilia noctis venit;
vuhierata est quae dicehat : Stipate me malis qno- quarto loco contra i s l a i n lentationem vigilare stia-
niam amore langueo (Cant. n ) . P r i m a sagitla t r a i i s - detis. Ttt a t i t e i n , o hoino coiiverstis^juxia prophetam:
foditiuttir doleciationes raruis , secuiida inierfi- Non timebit a timore nocturno a taqitia volantt in
c i t i i t t u r v i t i a animae, t c r t i a e x c t i i i t t i r omne v i t i m n die t a negotio perambulante in tcnebrit % ab incurtu et
vet n o x i u i n ab ipsa a n i i n a : t a n g i l u r illa pax Dei ^ dcemonio meridiano (Ptpl. vc). Si veritas Domiui c i r -
quce extuperat omnemtentum (Philipp. i v ) , qtiaefacit cumdat te scnto suae protectiouis e i bonae v o l u n t a t i s .
ut i a m n o n delectel, i n quo carnalis sit seusus. T I T . L X V . De duptici impetu tpiritut el carnis.
T I T . L X I Y . Dt quatuor tentationibut converti ad Fulminit impetut tcetificat civiiatem Dei % etc. (Ptal.
Dominum. X L V ) . D u o sunt i m p c l u s . u n u s spiritus, et alter c a r t t i s :
Non timebit a limore nocturno 9 a sagitta vofunte In Primus beatorum , secundus m a l o r u m : Impetus
tenebris, a negotio perambulante in die, et dcemonio carnis ad o d i t i m , ad i r a m , ad e x t c r i o r e m gloriara
meridiano (Psal. x c ) . i l i s t a n g u i i t u r quatuor genera et voluptatem a n i m u m i m p e l l i t ; impetus spiritus
t e n l a i i o n t t m quae szusit et seniit q u i conversus est ad c h a r i t a t e m . a d p a l i e n l i a m , ad aelernoruin fidem,et
ad D o m i i i u m : T i i n o r n o c i u r u u s , sagitla volans i u ad c o n l r i t i o n i s lacrymas p e r l r a h i t mentem. Unde ne-
die,itegotiura peramhulaiisin i e u e h r i s , e l daemonium cesse est magua ctira considerareqtii nos impetus d u -
tneridianum. Naiu pritnordia couversi primus cat a cogitatione uostra. Nam dum per impetum i i n p e l -
exagitat t i m o r de l e r r o r e viiae et a u s t e r i l a t e i n - Jimur amare terrena, ultionem de i n i m i c o qtiaerere,
stietae discipliuae. Undc d i c i l u r : F i / t , accedens ad temporalia non ad necessilatem, sed ad voluptatem
servitutem Dei % sta in timore, et praspara animam Q et superfluitatem p o s t u l a r e , impetus est caruis*
tuam ad tentationem (Eccii. n). Hic limor di- Ecoutra amare ccelestia, ignoscere nos offendenii-
ciiur i i o c i i i r n u s , vel quia nox designare solct bus, amare inimicos p r o p t e r D e u m , tetnporalia a J
adversa, vel qiioniam propter q u o d adversa ag- usum necessitatis qtiaerere impetus est spiritus. f l i i i c
giedimur iiondiini revelatur. Si e i i i m dies ille de sanctis animalibus d i c i t u r : Ubi erat impetut sti-
luccret. enjiis l u m i u e iaborcs et praemia vide* ritut graditbantur (Exech. i ) . E t quia sic ad bona
rcnliir, t i m o r nullus esset l a b o r u m prae desiderio tendunt n t ad mala non redeant, recte s u b d i t u r :
pracmioriim , quia non sunt condigna passiones hujus Non revertebantur dum ambularent (ibkt.). Qnia
temporis ad fnluram gloriam quas revelabitur in fto- ab iEgypto egressus, ad ollas i E g y p t i mente non
bis lltom. VIII). S t d quia nox esl, ideo t e n i a m u r a debet r e v e r t i . A b eodem autem proplieta d i c i l t t r ,
timore n o c i i i r i i o pro his quae v i d c n t u r , adversa qttod ibant et revertebantur in similitudinem fulguris
telcrandis. Pritno i g i l u r i n t r a u t i b u s o r a n d u m est et coruscautis (ibid.). Quia dttplex cst grcsstis j u s t i , de
vigilandtitn contra hanc tenlationem, ne suhito maio ad b o n u m , i n quo ^ressu n o n debet esse r e -
prjcoccttpati a pusillaitimilate spiritus e l tempestate trogradus, et de bono active ad bonuin contempla-
iioclurna, lmno ccepio rcsiliant. H.tc auiem snperaia, l i v e , a qtta stt regressus ad aciivam i n s i m i l i t t i d i n e m
aritianduin cst coutra sagitlam volautem i n die, qtiac D fulguris coruscantis, percitlietido v i t i a et ad Dei
esl inauis gloriai f a m a : qti;e qttidcin v o I a l , q t i i a levis; atnorem iuflammando; fuigur e n i m p e r c u l i l ct i i t -

et ideo in dic, quia ex operibus l u c i s . Scd hacc facile ccndit.

stiperalur taiiqiiatn iiiauis gloriae a u r a . T e r t i o a ne- T I T . L X V I . De tribus filiabus Job.

gotio perambutante in tenebris. Die, i d est ab hypo- Suut J o b t r c s filuc: Dies,Cassia,et l e r l i a C o r n u s l i -
c r i s i t i i i i c i i d u i i i cst, et idco p r o c u r a i i d i i i i i ei q u i non l i i noinine. Qmcfigtirans genus huinautim a C h r i s i o
curat laudes, ne appctal d i v i l i a s et diguitales, c i r - conditum, redcmptum et rcasstutiptuiu: f i i t e n i m
ciiinventus : a negotio perambuianle, tam i n die Dies i u p r i m a conditione, qttia in iii.noceulia crea-
quam in lenebris quod est hypocrisis. il.ec enim t u m est; die autem iiruocctiiiae p c r pcccatttm fittilo,
ncgoliatiir o m n i t e n i p o r c , formam rctinciis pictatis, e l tn mtproris nocte absconso, sccundo i u r c d c i n p -
c l ad sc occultatn v i i t i i t e i u vindicaus ad cmcndos tiouc l i t Cassia; a m a r u m siquideni cst s i c u t c a s s i a ,
honores e l pi.elaturas. Iloc negotium pcrambul.it i u per coisfcssioiiem et corporis niacenilionem a v i l i o
i!ie, quia speciem habet v i r l u t i s et simulat v i r t u t c u i ; r c d i i n i . Ergo u t ad saluteiu revocetur, ainarutu ei
re a i i t e m ipsa est i n tencbris, quia i n tcnebris ha- pociiltiui dandum est, scd o d o r i l c i uin per v i r t u t i s
bitaiio cjus abscondit quod est, et q u o J n o n est fragrantiam ex gratia Rcdcuiptoi i s . Qni.i vcro t e r t i o
735 APPENDIX A D IIUGO^ I OPERA DOGMATICA. 736
i i i re asstimptione carnis per resurrectioiiem C h r i s t i , T I T . L X I X . De duabue zonts in Veteri Testameuto*
naturam nostram renovalam, i n aeterna laude as- Duas zonas legimus Veteris Testameuti. Quarana
sumemus, C o r n u s l i b i i nomiiie tertia filia v o c a l n r : zona peilicea reues c i n g i t , zona aurea ntamillas
in quo noinine helaniium cantus e x p r i m i t u r . I b i s t r i n g i t . Elias cinclus zona pcllicea circa reues, e s i
euitn Conditor noster laudum suarnm veraces can- t i m o r caruetn restringens a l i b i d i n e . Zona aurea
tus accipit, q u i geuus humanum condendo d i e i n , et cirea m a m i l l a s , amor v i r t u t i s c o r compcscens a l i -
redimendo cassiain, et assumendo cornuslibiuin fe- bidinosa voluptaic. Zona t i m o r i s , quae non veniam
c i l . Qni enim lux e l dies fuimus c o n d i l i , et snmiis dilalat, sed pcenain c i n g i t . Zona aurea ubi lateus
Cassia redetnpli, eriinus quandoque Coruustibii in votuptas i n corde castraliir. Quividerit, inquit, m t t -
exallatione aetcrnae laudis assumpti. iierem ad concupiscendnmeam $ etc. [Matth. v). Z o n a
T I T . L X V I I . De ostio et fenestris arca* Noe. p r a c i n c i u s est pellicca, qui crncifigit camem c t t m
v i l i i s et concupiscentiis qui dicit : Confige timore
Duo siinl exilus arcae N o c ; A l t e r per fenestras,
itio, elc. (Psat. cxvn). Zona aurea s l r i c l n s est, c n -
aller per o s i i u m . Feuestra siguificat e x i l t n n per c o -
jus cor non pollt.it cogitatio fo»da,qni pepigit foedtis
gilationem; ostitim, exiluin per operationetn;
c u m o c t i l i s , u t ne cogilet qtiidem de virgine (Job
ostium deorstim, fenestra sttrsum esl, quia aciio ad
x x x t ) . U t r u m q u e postulabat q u i d i c c b a t : Urerenes
corpus, cogitatio pertinct ad animatu. l l i n c et avcs
meotet eor meum (P$al. x x v ) . Carnetu a fluxti l i b i -
cmissae s u n l per feneslran ; homines et bcMiae per
d i n i s , mentem a passione voluptatis. Zona pellicea
o s t i i i m , quod clausit e l a p e r u i t Dominus. Sed feuc-
si r u m p a t u r , fllo et acu r e s a r c i l u r ; iiltun i u actt
6iram homo a p e r u i l , quia gravius esl opere et co-
elecmosyna est, qiiam i n manu exercel c u m acu, i d
giiatioue quam sola cogitatione peccare.
est cuitt poeuiieulia quae putigit.
TIT. L X V I I I . De qualnor modis exeundi per opera- T I T . L X X . De qualuor monJibus.
tionem el tolidem percogitutionem.
Quatuor sunt genera i i i o i i t i t i m : Montes Ge!boe t

Qualitor modis e x i t u r per operationem: P r i m o ad ubi gladius Saitl r c p e l l i t u r : hi sunt v i r i fortes i n

usttm voltiplalis, et haec stint animalia i m t n i i n d a : Ecciesia, i n qnibus insitiiae diaboli r e p e l h i n t u r ;
sccuudo ad nsum uecessitalis haec quidem animalia, monlcs Israel, q u i inultiitn e x t e n d t i n t u r ; b i sunt
scd m u n d a ; tertio ad curam regiminis ex praecepio apostoli quoruin sonus i n oninem terram e x i v i t ;
obedieniiae, et hi sttnt l i l i i Noe, q u i exieus o b l u l i t montes Samariae, q u i i n aera eriguutur: hi sunt
sacrilicium; quarto ad camdcm ex ambilione cae- haerelici, q u i ponunt i n ccelum os s t i u m ; q u a r l i
leros despicicndo, et h i siiniles erant Cham qtii pa- inonles sneculi, de quibus prophela : Contriti sunt
t r i s verenda d e r i s i l . Qtiatuor inodis per cogitalio- montee sa?culi (Habac. m); s u n l divites et potenies
n e m . Primo consideratido q u i d ex se s i t , secundo m u n d i , qiiorurn potenti e m t i l i i s modis c o n t e r u n t u r .
qttid ex dono Creatoris, l e r l i o qtiomodo Detis crea- TIT. L X X I . De qualuor vincuiie Pharaonis et qua-
turis u l a l t i r , tribus his loquens vocibus : Accipe, tuor veslimenlis noxii$.
redde, fnge. Accipe beueficium, redde d e b i t u m , f u - Quattior sunt vincula Pharaonis, quibus alligat
ge sttpplicium. P r i m a vox est famulantis, secuuda a u i i i i a m : L t t x u r i a i n felore, superbia in furore,
ntuneittis, l e r l i a m i n a i i t i s . P r i m a voce d i c i t t c r r a , invidia i u livore, avaritia i n fervore. E l u l haec
aqtia, aer, ignis : Accipe me i n benelieium; secunda: mulier nou diflerat a inulicribus i£gypliacis, qtiatuor
Redde pro beneficio laudctn ; l e r l i a : A me deglu- ei i u d u i t vestes simiies p r o p r i i s : Malum malae i n -
l i e r i s , c o t n b u r e r i s , absorberis, subtnergeris. Qui temionis i n c i t a m e n t i i m , per d e l i b e r a l i o n e m : m a l u m
enitn bcneficia Dei accipit, n e c g r a l i a s refert,merito malae operationis oflendiculum per exhibitionem;
baec patietur. Quarto modo per cogitationem e x i t u r , malum malae cotisuettidinis ergastulutn, per osten-
dum cogitatur non necessitatis subsidium, sed i i b i - s i o n e i n ; malum malae exspeclationis periculum,
diuis oblectamentum : et h i similcs stint Evae, quae per desperalionem. Ilauc cttm sponsus his v i n c u l i s
v i d i t lignttm quod p u l c h r u m essel, e t c , et corvo, cupit levare, a i l : Sotve vincuia colli l u t , captivafitia
quia ad arcam conscienliae non r e d i i l . P r i m i trcs Sion (I$a. L I I ) . Tunc ad ejus vocem si sponsa d i c a t ;
similes siint columbae, quae praemissa p r i m o r e d i i t , Deu$inadjutorium meumintende(P$al.hX\\), praeslo
et nihil r e p o r t a v i l ; secnndo r e d i i t et a l t u l i t r a m u m spousus d i s r u m p i t vincula singulis opponens con-
olivae; t e r t i o non r e d i i t ad arcam, sed m a n s i l i n traria : P u r i l a t e m corporalis i i i u n d i l i : e , c o u l r a l u x t i -
loco a Deo aquis purgalo. Ex priuia consideralioue riam; g r a l i a m spiriltialis iiinoceutiae, contra s u -
adducit contemplum i n u n d i , quia, conlemplo miindo perbiam ; veritatetn libcralis eioqiieuti.e, cotttra i n -
aqttis d i l u v i i , id est voluplatis cooperto, ad arcam v i d i a m ; frcquentalioiiem operanlis juslitiae, c o n i r a
r e d i i t ; cx secunda laudem Dci ouia r a m u m olivae in a v a r i l i a m . Quibus dum liberaia esl, gratias a g i l .
signum pacis a l l u l i t . Pax autctn gloriae Dei c o n j u n - dicens : Dirupitti vincuia mea (P$al. cxv): Benedi-
g i t u r , ciim ab angelis c a n i l u r : Gloria in exceUis Deo%
ctus Deus i n donis suis.
efinterra pax 9 elc. (Luc.w). E x lertia a m o r e i n p a r i - T I T . L X X I I . De vettimentis contra noxiat vettet.
t e r et timoretn D e i , quia ab eo uec voluit nec ausa Sponsus pro benedicto attrahens vcstcs ^Egyplia-
e*t amplius discedere; ex qtiarta vero, si rcdire cas, conlrarias udhibet : p r i m a m , sanctum piaa
contingat iuceulivtim adducal l i b i d i n i s . devotionis aflcclum in dcsiderio contra malunx
737 MISCELLANEA. — LIB. IV. 73S

m;;lae i n t e n t i o n i s i n c i t a r a e n t u m ; sccundam 9 san- A suggestionis e l propriae conscienti>» Htijusmodi i n

c i u m sacrae religionis profectum i n exercitio, con- domo sua ralionetn non p e r m i i t u n t d o m i n a r i , sed
tra malae operationis ofifcndiculuin; l e r l i a m , sanctum cognnl a n c i l l a r i . Domus autem Del est anftntis.
coiisummatae v i r l u t i s eflectum i n j u g i studio, contra Uttde : Sapientia cedificavU stbi domum (Prov. ix).
m a i u m nialae consuetudinis c r g a s l u l u m ; qoarlam, Et i t a m i r u m i n modum animus est domus Dei
sanctum aetcrnae bealitudinis f r u c t u m j u r e haeredita- et hominis. I s t u m vero patremfamilias admonere de
r i o , conlra maluin malae exspectalionis p e r i c t i l i i m . dispositione domus sttae, stiperfluum est. Qtiis e n i m
Qttibus o m a t a d i c i t sponsa : iVon nvbis 9 Domine 9 adjttvit spiritum Domini? Animo ergo d i c i l t t r :
non nobis, sed nomini tuo da gloriam (Ptat. cxm). Dispone domui luce. Qttaerat ergo Scripiuras, e l i n •
Cloria Patri et
9 Filio et Spiritui sancto. Mox sponsiis veniet ad dispositionem deputalos clientes, alios
tencns ejus d e x t e r a m , i n cubiculum m a t r i s suae exteriores,ct ad exteriora deputaios; alios interiores
d e d u x i l e a m , et benigne supponens capiti lacvam, q u i scmper assistunt v t t l i u i ejtts. E x l e r i o r e s sunt
dextera amplexatus est, d i c e n s : Tota tpeciota 9 $pon$a quiiiqne sensus corporis. H o r u m dispositionern saepe
es [pMchra, e$ amica], amica mea 9 et macula non est i n pluribusque locis docet Scriptura : Averte 9 inquit,
in le (Cant. iv). oculos meos ne videant vanitalem (Psat. cxvm).
T I T . L X X I I I . De duobus calcaribus. B Prohibe iinguam tuam a malo (P$at. xxxm) Oblura
Duo sunt calcaria quibus Balaam propbeta urget aures tuas, ne audiant contra p r o x i m u m . Comprime
asiuam suam : P u d o r , ne teinporaliter p o l l u a t u r ; nares, ne quaerant peregrinis odoribus delectari.
l i m o r , nc aeiernaliter c r u c i e t t t r . Claude m a n n s , ne accipiant m u n e r a . Super i n n o -
T I T . L X X I V . De disposiiione domus quadrupticis. centem injice pedes i n compedes sapicutine, ne
Disponedomui tuoe quia
9 mortemorieriset non vives c u r r a n t ad effundendum sangiiinem. l i u e r i o r e s c l i e n -
(ha. x x x v i n ) . Familiaris fuit baec adiuonilio et t e s s u n t qualuor : G a u d i u m , dolor,spes, t i m o r . Pro
semel facta E/.echiic; generalis est et quotidiana ad j a n i l o r e dolor, pro dapifero gatidittm, pro p i n c e m a
q u a m i i b c l fidelem a n i m a m ; specialis e l aiintia i u spes, pro cubicuiario t i m o r . Legiittr eiiim dc tiniore :
Iioc teiupore Qtiadragesimae. Ezecbiae stiperbienii Iniiium sapienlia? timor Domini (Psul. cx). Ilic cu-
et noii aegrolatiti dicitttr u t disponal d o m u i sua?, stodit duas porlas, et in m e d i o c a r u m est osiiolum :
providendo sibi successorem, q u i a , nisi pcenittterit, ((iiae claitdtiniur iuuscis ad suavilaiem ungueiit . :

inorie moreretur. Generatiter ad unumquemqite 110- i n l r o trrtiere qttaerentibus. P r i n i a p o r i a est caiere

s t n i m ciantat Spirittis sanctus : Dispone dotnui tuae, visione Dei; altera iguis qtti non e x s t i n g i i i t u r .
quia nisi disposueris, morte aniinae m o r i e r i s , et ^ Osliolum vermis conscienlice, q u i non moriiur (Isa.
post m o r t e i n aeternaiu non vives, i d est denuo ad LXVI). I r r i t e n i i b i i s i g i l t i r ho tibus ohviet t i m o r c t
v i t a n i non revocabcris. Specialiter aulem unicttiqtie dicat, neqttaquam i n l r a b i t i s nc forte propter vos
iiostriini d i c i t u r i n hoc tcmpore Quadragesimx: careat visione Dei, et igne crticietur acieruo, ne
Dispone doinui tuae ad recipieiiduui C h r i s t u m , ad propria conscienlia teste et acctisante p e i e a l .
inauducaiidiiin caruein ejus et sanguinem digne, T I T . L X X V . De duabus tribubus tacerdotalibut.
quia, si indigue sumpseris, morte m o r i e r i s , j u d i c i u i n Dii.e suut t r i b u s , L e v i e l i n d ; c ex quibits sa» e n l o -
t i b i maiiducaiis. l l o c enim leinpore mundanda et les stiintitiliir, Aarou e l Christus, et eoriim succes-
disponcnda est doiiius : qtiod est parasccve Paschas.
sio. Quod q t i a l i l e r conveniat ex i i o m i n u m i n t e r p r e -
Sed videndiim c u i patrifamilias et de qua domo
tatione poterit conjectari.
loqiialur. Saue quatuor domus ieguntur : Domus
TIT. LXXVI De quadruptici tacerdotum officio
daemonis, domtis hominis, domus a u i i n i , domus Dei.
Qttadripartituin est officium sacerdotale : Vivam
Donius dacmonis sunt filii diffideniiae,dequa dicilur:
carnis liosliam iminolare : quod L e v i l i c u m est;
Revertar in domum meam unde exivi (Matth. xu).
v i r t u l u m charismala Deo oflerrc : quod cst aromata
Scd qtiia ille paterfamilias induralus tanqtiam laprs
incendere : ct fliiorum A a r o t i e s t ; cum fervore
c s i , ad eum non d i r i g i i u r sermo vel admomtio. n ... . . . ( B A M

^ • . . . „ ...... m a r l y r i i coeluin i n t r a r e : quod esl m t r o i r e cuiii S J I I I -

u

Domits autem bominis est manufacta e l visibilis, guine i n Sancla s a n c l o r u m ; g r a t i a r i i m et precuni

doinus aitimi creatura est rationabilis, domus Do-
vola ccelo transfundere : quod est paneiti e l viiitiui
i n i u i regnattira est i n aeternum. Domum suam homo
Deo oflerre.
inhabitat, animtts dispensat, Dominus i l l u m i n a t . De
T I T . L X X V I I . De tribus panibus quibus alimur.
domo h o m i n i s d i c t u m est a v i l l i c o i n i q u i l a l i s : Ui
Panes quibiis alimttr i n hac v i l a tres s i i u l : P u r -
cum amotut fuero a vilticatione recipiant me in do-
9

gatorins ctim a m a r i l t i d i n e , quein m u l i e r Sareptaua

mum tuam (Luc. x v i ) . De hujtis disposilione uon
m i n i s i r a t i n fame (77/ Reg. v n ) ; consolalorius
d i c i t u r : Dispone domui tucc cum potius d i c a l n r :
9

Ext (quod i n q u l t Deus ad Abraham) de terra tua ctun dtilcedine quem angclus apponit quiescenti i n
9

ei de cognatione tua, et de donio palris tni (Gen. umbra (/// Reg. x i x ) ; solidus cuin f o r l i l u d i n e , q u i

x u ) . DOIIIIIS a n i m i homo ipse, cui credita cusiodia, perducit ad i n o n t e m Dei Horcb (ibid.).
mattdata est disciplina. De qua d i c i l u r : Tria eji- T I T . L X X V I I I . De tribus rivis e corpore Domini.
ciunt dc domo hominem : fumus 9 $tillicidium 9 mala Tres r i v i sahilis fluxeruni a corpore Jesu : ver-
sxor (Prov. xxvu), id cst pcccaium ignorantije bttni doloris, i n quo confessio; sanguis aspeisionis,
739 A P P E N D I X A D HUGON 3 O P E R A DOGMATICA. 710
T I T . L X X X V I I I . De duobus soliis Domini.
i u qtio a f f l i c l i o ; aqua emundalionts, i n qua c o m - ,
Soiia duo Deus hahet : angelicam snlisiantiam
punctio. 9

q t i * est solium e x c e l s u m ; et humanam u a t u r a m ,

T I T . L X X I X . De Iribue piscinis Scripturce
Pisciuae ires i n v e n i u n l d r i n Scriptura : velustas quae est solittm elevattim.

e r r o r i s , quae est post duos m u r o s ; sensualitas car- T I T . L X X X I X . De quatuor pennis 'animalium

nis, i n quam descendebant langnidi; perspicacitas Qtiatuor animalibus qtiatttor sunt pentiae : t i m o r
r a t i o n i s , quae est i n via agri fullonis. l n bis ad* et poenitentia, quae corpus v e l a n t ; amor et spes,
aquantur oves e l bolocausta l a v a n l u r . quae sibi j u n g u n i u r et volant.
T I T . L X X X . De tribus fomentis ignis T I T . XC. De sex alis animolium novee legis
Fomenta ignis t r i a i n nobis : Stipula cogitaltonis A n i m a l i b u s novae legis sex alae i n s t i n t : nattiralis
immundae, fenum locutionis pravae, Hgnum opera- suggestio, legalis i n s t i l u i i o , prophetaiis assenio ,
tionis illicitae. Haec ad ignem nos n u t r i u n t , nisi cvangelica sanctio, aposlolica jussio , Ecclesiastica
stiperioribus fontibtis exsliiiguantur. consuetttdo.
T I T . L X X X L De tribus contemplantium [enesiris. T I T . X C l . De duplici domo Dei.
Contemplativorum fenestrae tres s u n t : originaria, Dtiae sunt domus Dei : exterior r e r u m m i n i s t r a
quae est versus o r i e n t e m ; gubernatricia, quae vergit ; curiosilas, qttae est tabernaculum super quod appa-
ad a u s t r u m ; c o n s u m m a t r i c i a , quae respicit ad oc- r e t Gloria D o m i n i et r e c e d i t ; Deo vacans et serviens
cidentem. devota s i m p l i c i t a s , quae templum est, et de eo nou
T I T . L X X X I I . De quatuor fontibus paradisi movetur.
Quatuor fonies i r r i g a n t h o r t u m D o m i n i : reatus T I T . X C I L De duplici arca veteris legis.
p r o p r i i deploratio, quae c i r c u i t j e r r a m iElhiopiae; Duae sunt arcae i n vcteri iege : lextus historiae
excessionis fraternaa compassio, quae v a d i t contra litteralis, quae habet i n se bomines et }t:men!a; et
A s s y r i o s ; indultae gratiae consideratio, quac mediiim sensus conscientiae s p i r i t u a l i s , qtiae habet manna et
intersecat Babylonis; dcsideriosa charitalis aflectio, virgam Aaron.
qtiae c i r c u i t omnein t e r r a m E j u l a t h . H i fontes habent T I T . X C I I L De tnplici curru in Scriptnris.
i r r i g t i u m inferius atque s u p e r i u s , habentes aquas I n S c r i p t u r a i u v e n i u n t u r tres c u r r u s : Elatio p o -
njaris, fontis e l n i v i s . tentiae temporalis, cujus auriga est l u m o r praesump-
TIT. LXXXHL De tribus ostiis ad vitam. tionis et audaciae, baheiis equum robur propriae
Ostia per quae transitiir ad v i t a m tria s u n t : F i d e i confldentiae. Rotae ejus praeceps mobilitas v a n i i a t i s ,
v c r i l a s , postquam Sara r i d e t ; spei flrmitas, quae esl ; e t felix successio prosperitatis, b i c est currtis P h a -
i n latere arcae; charitatis soliditas, quam observat raonis i n quo m o r i t u r Rechab. Sequi*ur altitudo
cherublm cum flatnmeo gladio. conversionis et vilae; auriga ejus sermo comnto-
TIT. LXXXIV. De triplici vino in scgpho Domini. nilionis divinae, habens eqtttim votum perseveraiitiae.
T r i f o r m e est v i n u m i n scypho Domini : rubi- Rotae ejus borrenda t e r r i b i l i t a s l o r m e n t o r u m , et
cundtim i n longanimitate s a n c t o r u m , quod lactifl- mira delectabililas praetniorum. Hic est cnrrus i n
cat Isaac i n aegriiudine; aibuin i n remuneratione quo legit cum Philippo eunuchus (Act. v m ) . Sequi-
j i i s t o r u n i , quo inebriatur Noe; n i g r u m et acidum i n t u r celsitudo coiitemplationis et graliae; auriga c u -
damnatione p r a v o r u m , quod Jesus g u s t a v i t , sed j u s est a m o r coelesiis patriae, habens equum b e a i i -
u o l u i l bibere. ttidinis. Rotae sunt i m p r o b a i i o gloriae m u n d i a l i s , c t
divinae revercnlia majeslatis: hic est c t i r r u s igncus
T I T . L X X X V . De triplici sacerdotum veste.
in quo Elias r a p i l u r i n coelum (IV Reg. n).
Vestis qua sacerdos u t i debet triplex e s t : Exle-
T I T . X C I V . De fluviis in quibus balneanl peccaUres.
r i o r i s operis grossiludo, qtia i t i d u i i u r A a r o n coraiii
p o p t i l o , spiritualis saiictimoniae h a b i t u d o , quam r.uvii quibus se peccalores lavant duo stuit :
apud se Rebccca abscondit : et ea u t i l u r Aaron iit F l u x u s c o r r u p t i o n i s et lasciviae, pestis aditlalionis et
t a b e m a c t i l o ; coniemplativae dulccdinis p u l c h r i t u d o , > fallaciie, q u i stiut Abana et Pharobar fluvii Dauiasci
quae inconsuliiis e s t : et ea t i t i t u r Jesus. [IV Reg. v ) .
T I T . X C V . De fluviis in quibns lavatitur justi.
T I T . L X X X V L De tribus religiosorum tunicis.
Quibus jttsti se balueant duo s i i u t : iuveciio c o r -
Tuuicae qtiibus vesliinttr Ires s u n t : castigaliva
. reclionis et coutumeliae, suavilas consolaiioiiis e l
corporis edomatio, qtiae pellicea est, e l i n d u i l A d a m ;
gratiae, q u i sunt Jor et Dan fluvii Judeae.
constanlis perseveranliae longiludo , qua dilectus
T I T . X C V L De quatuor fidelium canticis.
agnoscitur Joseph; remuneratricis gratiae largitudo,
Cantica fldelium q n a l u o r s u n t : victoriae quod
qua vestitur Jesus.
canitur submerso Pharaone; a d h o r l a t i o n i s , quod
T I T . L X X X V l l . De sex alis Seraphin. t e r r a i n pomissionis concinunt i u t r a i u r i , laelitiae,
Serapbin, sex alae u n i s i i n t : duae pedales, pudor qtiod de susceptione filii cantat A n n a , f o r l i l u d i n i s ,
de praeteritis, et metiis de futuris ; laterales duae quod David cautat de manu Saulis ereplus (/ Reg.n).
qttihus v o l a l , l i m o r deprimens , ct spes suslollens; T I T . X C V l l . De pedibus et eguis quibus inniti debe-
capitancae duac, butuililas provebeus , et charilas mus
peruY.eus. Duo sunt pedes quibus u t t d c o e m u s : natura el
741 1USCELLANEA. — U B . I V . 7I£
consuetudo. Equi qnibiis ad coelum cveliiinur tres A T I T . CIV. De quatuor nuditatis nottrcr. palliis.
sunt : dolor ex poeniiudiiie , cujns ungulas coluber Pallia quibus nostra nudilas o p m l u r , < u i h t o r
k

m o r d e t , hujus sella esl de veniae percepiione prae- s u n l : vetuslas e r r o r i s et n e q u i t i x , qu;e est periz.;-
s i t i u p l i o ; frenuni et c h a t n u s , solalia S c r i p t u r a r u i n ma v e r e n d o r u m ; novitas conversationis c t vte,
et exemptaria v e i c n n n ; calcaria quibus urgetur, de qua Rebecca descendens can e!o operuil vuituin
r e a t u s e n o r t n i t a t e conftisio, depuetiae consideralione suum ; intcgritas ccelestis sanct'moni;e, quam Elias
formido , f o v e a , despcratto. Sequitur fervor ex r e l i q u i t Elisco , et qua d i v i s i t J o r d a n e n i ; claritas
religione, cui stiperscdel Mardochaeus i t i veste re- i m m o r t a l i t a l i s aeternae : quod est p a l l i u m s a p p h i r i -
g i a , htijus sella temperans discrclionis gravitas , n u m , quo i n die festo u t i l u r Mardochaeus.
freuum et chaiiius svspecia conditio carnis suae , et T I T . CV. De tribut hostibut quibns trudimur.
u l i l i s eiueosio perseveranliae. Calcaria exercendae Hostesquibus t r a d i m u r l i e s s u n l : imniuudoruiii
honestalis cupidiias, c l fralernae cominodilatis a v i - desideriorum i m p u r i t a s , qui sunt quasi nuires ro-
ditas; fovea i n qitattt praeceps i r e potest, est i u t e i n - dentes p o s i e r i o r a ; corporaliuni passioiitnn obsceni-
p c r a n t i a . Seqttittir desidcrittni e x a m o r e , cui d a t u r Uis, qtiae suiit quasi loctislae more scorpii percutien-
f o r l i t u d o , e l c i i c t n n d a i u r b i n n i l u s . Calcaria, fluxa
les; rationis et sensus obstiuaia perversitas, q u i
labilitas praesenlium , stabilis aeternitas f u t u r o r t i m , B suut serpentes i g n i t i .
d u c t o r , affectuositas videndi Deum , fovea, iudis- T I T . C V L De quatuor latronibus rernm nottrarum.
cretio. Latrottes q u i nobis oplima qttaeqtic ftirauttir q u a -
T I T . X C V I I I . De tribus tpeluncit in Scripturit. ttior sunt : bebeiali inlcllectus socordia, lollens
Spelttucae i u l i b r i s sanclis i n v e n i u i i t u r tres : p e r - nobis scientiam veritalis. Uic l a t r o a p u d Psalmi-
versa impietas v u i u n t a l i s , quae esl l a l r o u u m i n qua stam d i c i i u r : negoliiim in tenebris (Ptal. xc)
Sattl purgat veulretn ; solida firmitas aequaninii- Iiulomil.-ecarnis lascivia rapiens i n c r i t n m i n t e g r i t a i H ,
t a l i s , quae fit i n a l t a r i , et est unius c n b i l i ; exerci- et daeuionium d i c i i u r incridiaitum (ibid.); favoralis
tium geminae pielalis. llaec est speluuca duplcx, jactanlia tolletis plenitudinem sanctitatis, et d i c i t u r
i t i qua propbeiae sepeliuntur. sagitla volans i n die (ibid.); vitae hujus amor et
T I T . X C I X . De tribut ccelis ad quot rapimur. appetcnlia i;»piens praemitim ; c i e r n i l j t i s , ct d i c i t u r
Coeli ad quos r a p i u t u r tres s u n t ; Diguitas eccle- t i m o r iioctiiriius (ibid.). H i stinl tatrones Syriae.
siasticae p u r i t a l i s , ad quam r a p i t u r Paulus; coniem- T I T . C V I I . De tribus osculis.
platiocoelestium, ad quam r a p i t u r Ezechiel i n S p i r i t u , Oscula tria s t i n t : reconciliatoriuin, qtio duo pe-
dicens : Aperti sunl cceti, et vidi vittonet Dei (Esech. Q des D o m i n i misericordia et j u s t i l i a l a n g t i n t i t r ;
I ) . Summae i n c i r c u m s c r i p t i o Deitatis , ad quam r a - remuncratorittiii qtto du;e mantis optis crealricis j t t -
p i u u t u r electorum animae. stilia*, et nodus gtiberuaiiouis comple< t i i n t u r ; c o n -
templatoriitni, quod siitiiitttr ad os et veiijttm Dei,
T I T . C. De tex civitatibus refugii.
atqtte homiiieiii i i u i t a t e m i t a t i d a cotineciit. Possunt
Sex sunt refugii civitates : interdictae praevarica-
quoquc dici iiaturale, quaiido spontauea \oliiuiale
t i o n i s cautio, sequendae praeceptionis o b e d i t i o , pro-
ducimur ad boiium ; doclrinale, quando admoni-
piliandae Divinilatis antbitio : bae stinl i n terra Cha-
tiwie alterius invitamur ad Deum; gr.iiiositm,
j t a a j i ; uiuudanae fabricac consideratio; urbis l y r a n -
quando iuspiralioue t r a h i m i i r ad I eue agendtim*
uicaejugis inspeclio , et supereininentis verbi Dci
T I T . C V H I . De triplici in Scripturis virga.
c o g n i t i o : hae sunt traus J o r d a n c i n , c t sunt de sot te
Vii«;e ires sunt : virga Moysi, quae d i v i d i t mare
Levitica
R i i b r i t i r r , virga A a r o n , quae confert s a c e r d o t i i u n ;
T I T . C L De triplici paradito.
v i i ^ - !>avid pastoralis, p r o p n l s m s adversarium.
Paradisormn t r i a stinl gcnera : voluptuosa dtil-
T I T . C I X . De cibo triplici Itraelilarum.
cedo v i s i b i l i t i m , qttae i r r i g a t u r sicut horttis tlelicia-
Cibi israel tres s u n t : Azyttta scienli:e sa*cttlaris
r u m ; sincera p u r i l a s s p i r i t u a l i t i t n , quae i n se con-
in e x i i u de j E g y p l o . nianna iiiteUigenihc i n deserto,
serval h o i n i i i e i i i ; dcliciosa veritas sttper coelcstiuin, u

palina viclori;e iritituphalis in proiuissionis rcgno.

u b i Paulus a u d i t arcaua verba quee non ttcet homini
T I T . C X . De tribitt liberaiit el iribue ad sacerdotium
fari (11 Cor. x u j .
attnmptis.
T I T . C I I . De quatuor aliis montibus.
Tres cx o m n i popttlo l i b e r a n t u r : Noc, Daitiel e t
M o n l i u m genera quattior s u n t : mcnles Celboe ,
Jacob. T i e s i n sacerdotium assuuiiintur, Moyses,
u b i a b j i c i t u r clypeus S a u l u s ; montes Samariae, qui
Aaron et Samtiel.
i i i n i i s e r i g u n i t i r ; uiontcs Artneniae, supcr quos arca
T I T . C X I . De gladio el arcn qttibus Dominus nos
Noc r e q n i e v i t ; itionles l s r a e l , q u i expatiduiit ramos
partem tuam tnlit de mttnu Amorrhcei.
suos.
Pars tua sumtis, Domiiic, quam tttlisti de mantt
T I T . C l l l . De duobus not ab institulo devocantibus. AtiiorrhaM i n gladio 11 arcu tuo. Gladius ititis scrmo
Quae uos devocant a proposilo nostro duo sunt : vivtts el cdicax, arcus tuiis i m a r n a l i o tua. Ibi enitti
rubor incepti operis , et desperatio exsequendae velul c u r v a t o sapienli» ligno, e l pio quodammodo
v i r t u i i s . I l i R e c h a b e l B a n a a , q u i occidtiiit lsboseih nervus carnis cxtenstis, ct humaiiilas iueflabiliio.i
i n stratu suo (// Reg. i v ) . aucla coguoscitur. Paiscrgottia sttr.ius ct popttlus
 743 A P P E N D I X A D nUGONIS O P E R A DOGMATICA. 7U
acqnisitionis tuae, quam acqtiisivisli verbo pracdi- A sunf animae sanctac corporibtis exutac, qnap i n l a i i -
caiienis lua? c i mysierio i n c a r n a t i o n i s . tudine sunt, deposila carnis anguslia. A t r i a ha-
T I T . C X I I . De circumcisionis mysterio. benl fuudantcnliim , sed 1:011 teelitm , qttia a n i -
In circiinicisione ncc nervus r u m p i l u r , nec os inac quac i n amore Dei sunt non r u t t n l . Undc:
c o m m i n u i l u r , u t robuslissima qtiaeque c t firmissi- Slantes erant pedcs nostri in alriis tuis {Psat. cxxi).
ma fcrvenlur illacsa. A p c r i t u r autem c u l i s , a m p t i t a - Sed non habenl leclutn , adhiic speranles an-
t u r caro e l sanguis effundilur, u t illecebrosa m o l - gmenluin; quod non e r i t nisi in resuneclione
i i l i e s c a s t i g e l u r . I i i c a r n e q u i d e m peccatuin quod i n corporum s n o r i i m . Post ipsam sane resurreciioneiti
ca manet inlellrge. Porro i n cule operinienlum est, cum angclis e r u n l i n d o m o , quae habet fundamen-
i u sanguine vero i n c e i i t i v u m . Hacc i g i l u r vera cir- ttmi ct tecttim. Fundamenlitm est stabilitas aeternae
cumcisio s p i r i t u non l i l t e r a , si velamen excusatfoms b c a l i t u J i n i s , lectum consummatio et perfeclio ip-
et dissiinuialionis per compunctionem cordis et sius.
confes^ioiiem oris a m o v e a s , si peccati consueludi- T I T . C X V I . Dtio clementium esseubera.
nem correclioue couversationis abscindas, si d e n i - D110 sttnt clemeiitium ttbcra : < oinpassio de qua
que, ut necessarium est, occasiones quoque peccati fluit lac cousolatiouis, quo milriuntur inflrini; con-
et fomilein fugias concupiscenliarum. B g r a t u i a t i o , unde fluit lac adborlalionis, quo suslen-
T I T . C X I I I . De mystica aquarum divisione. lanlur valiili.
Usque bodie in civibus Babylonis aquarum efiti- T I T . C X V I I . De pedibus, id est sensibus nostris /«-
sio, i d est confusio cogilationuin, terram facil i n a - yundU.
nein et vacuam. Dum e n i m fluilat circa carnem co- Qui totus est non indigel nisi ut pedes turet (Joan.
gitatio universa, i i t i l l u m ex ea sperare est f r u c t u m xui). Pcdes sunt corporis senstts q u i fertint n o t
salulis. D i v i d a n l u r ergo aquae ab aquis, qualettus extra nos, maculanlur i n nohis. Porla visus ad m o -
aiiima quacque, ttt dictuin esi, partem sibi vindiccl l i e r e m , el i b i m a c t i l a l u r : i n d i g e l l a v a r i ; audiius ad
soilicitiidinis aut medilationis. Sane inferiores cer- detractionem, gtislus ad c r a p t i l a m , et sic de caeteris*
lis i i m i l i b u s coerceainur, certis contiueantur a l - Qtii i g i l u r lotus esl i n baptismo e l post maculatus,
veis, necessitatis lerminos non excedanl. Proinde pedesistos lavari c u r e t ; aliter cum Deo p a r l e m non
superiores copiosius d i l a l e n l u r . E x boc sane dat babet. D i x i l enim Petro : Si non tarero te non ha-
f

Dominus benedictionem, et terra iioslra dabit f r u - bebis partem mecum (ibid.)

cium suum. T I T . C X V I I I . De duobus denariiserogandis.
T I T . C X I V . De desiderio unde spirituales carnales- p Stabularius duos accipit denarios, diini piaa licn*
ve censendi sunl homines juxta benediciionem Jucob tor ac paslor e l d o c t r i n a m habet qua iustraat, c t
et Esau.
v i t a m qua provocet.
«*uni i n popitlo Dci camales a l i i s i n l , alii s p i r i t a -
T I T . C X I X . De pastoribus omnium, de mercemriU
lcs, ticc i l l i tatncti aeteruoruiii nec i * l i careanl o m - et tupis
niuo tcmporalium d c s i d e r i o , i ' i co sane d i s l a n t ,
Paslores s u n l q t i i oves d i l i g u n t . H i custodiiint
quod plus alia a l i i a p p e l u u l , ct scctindum ca qtiae
in prosperitatc, defendunt in adversilate. Mcrccua-
p r a f e r i i u l atit spirilales a u l carnalcs j u d i c a n i u r .
r i i suut qui oves cusiodiuiit Ittcri gratia. L u p i suut
I l i u c c s i quod, i u bencdiclionibus Jacob ct Esan,
qtti carnes comedunl, non c i i s t o d i u n l ; non defetidunl,
et ros coeli et tcrrac ct piugticdo i i o m i i i a n l u r , sed
sed o c c i d u i i l . P r i m i salvant subdiiis quod sunt et
noii eodcm ordiue in u l r o q t i e : Det libi Dens de
habenl. Secundi ipsos custodiuut non bona ipso-
rore cceli et depinguedine ierra: (Gen. x x v n ) , a b u n -
r i i m . Peccantque quod subditos a peccatis idco t a u -
d a u l i a m , a i l Isaac ad Jacob. A d Esau vero i u q u i l :
ttini cohibenl, u l bona ipsorutn atiferaul. T e i t i i
In pingttedine terra*, et in rore eoeit desnper erit
ipsos occidunl, el bona ipsorum r a p i n i i l . P r i m i sa-
benediaio lua (ibid.). Quid aulcm singuli praefcranl,
l u l c m qtiacruiit, secundi l u c r m n , t e r l i i per n i a l c r i a i n
I I slmliis c o r i i m ct soiliciludinibus a u i t i i a d v e r l c n i i D
ct licciitiam peccandi, quaui t r i b i i u n l , occidunt.
fimoicscat facile.

T I T . C X V . De tabernaenlis, atriis et domibus quid T I T . C X X . De quadruptici cruce et crucifixiouis

di/ferunt. causu acfine.

Tria sunl ntansionum gcncra: ta\jcrnacu.a, In cruce C h r i s l i est g l > i i a t i o , i n cnice Simonis
a t r i a , ct domus. In laberiiaculis sunt omiies j u s t i i n coaclio, in cruce d e x t r i latronis consolatio, i n cruce
earac vivemcs ct laborantcs, qtiia tabernactila labo- s i n i s t i i confusio. I n crucc C h r i s t i poena sine culpa,
r a u t i u i n siiut e t n t i l i i a u t i n i t i . Taberiiaculuni vcro ct post poenam g l o r i i i c a l i o . Iu cruce Simouis ctilpa
liabct t c c l u i u , scd fuitdamciilo c a r c t , ct porlabilc cuin poena, et posl p & u a t i i lattdis captaiio. In cruce
e s l , quia j u s l i i u pracscntibus non s u i i l f u n d a l i , scd d e x l r i lalronis poena pro c u l p a , et post ctilpam r e -
i i i q t i i r u n i c i v i l a l c m dcsiirsum f t i n d a t H c n l a Iialtcii- missio. In cruce s i n i s t r a , poeua pro cuJpa, et posi
t c t u . Fides e l i a m c o r i i m , quas c s l f u n d a i n c n l i i i n . paetiam damnatio. Dicui t quidam quando p a t i H n l i t r :
non csl i n l c r r c n i s , scd i n Domino. T c c l i i t i i Italiel, Si mertiissenius, non erultcscercmus. V a h , o c u l i q o i
id csl i n t m i m c i i l u i n gratiac c t p r o i c c t i o i i c i n . A t r i a 11011 v i d c n i . Imo si pro culpa p a t e r i s , erul>esce ; s i
sunt domui vicina amplitudiiiciii babcntia. I u illis sinc c u l p a , gloriare. L a t r o magis vis essc quant
745 MISCELLANEA. — L I B . I Y . 74«
C b r i s t u s ; et sintster, u t flas Wasphemator, non c o n - A p r i m o tnter v i r u m ox fratrein s u u m ; i n secuntlo,
fessor. htter a n i m a m et s p i r i t u m ; i n t e r t i u , inter spirttniu
e t D e u m . De bis Iribos ciausiris I s a i a s : Vade popu- t

T I T . C X X L Mont Oliveti eur txt mont trium (uminum

dietut, et cur Trinitatem figuret, et de iriptici hst meut, intra in cubicula tua; claude tuper te os-
lumine in nobit. tia et abscondere modieum ad momentum % donee per-

Mons OKveii dicebator o l i m mons t r i u m l u m i n n m : tranuat indignatio mea (Ita. x x v i ) . fo p r i m o cubi»

Ex parte templi hahens lumen lucernae ex adverso; enlo sive claustro, q u o n i a m , seriptum est, m o n s t r i i m

e i altera parte liimen o r i e u t i s s o i i s ; i n seipso hunen est monachus i n u r b e ; abscondit carnem a t u m u l t u

• i i v a * . Mons iste B i ? i n i l a s , scHicet lumen lucernae vitae saecularis; i n s e c u n d o , ab ipsa carne a n i m a m ,

paterna> F i l i n s , q u i est lox vera illuminans omnero ne c i i r a m ejus perficiat i n desideriis; in lertio,

nominem vcnientem m hunc m u n d u m , et h i m e n eiiam a semetipso s p i r i t u m , ne eum reperiat prae-

orientis solis, Pater. Unde orient ett nomen ejut sumptio propriae voluntalis. De boe D o m i n u s : Cum

(Zack. vi) : cujiis radiis mons i l l u m i n a t u r . T e r l i u m oraverit inira in cubicuium tuum f et tlauto ottio ora

l u m e n , quod esl O l i v e t i , est Spiritus sanclus. Unde Patrem tuum in abscondito (Matth. vi). Primum fu-

n n c l i o d i c i t n r : Vnctio ejue, i n q u i t apostoliis, docct ga hujus saeculi facit et cura disciplinae et regula?,

tot de omnibut (1 Joan. n ) . S i m i l i t e r i n nohis «st et hi eo proximus aedificatur, et caro c r u c i f i g i l u r , 11

triplex l u m e n , n a l u n c , gralia?, doctrin». PriirtV.n concupiscentia o c u l o r u m m o r i t u r , faUacemque r e r i -

conimune bonis et malis, qnia omnes ad imaginem pit dispensationem. Sectiudum contemplus volupta-

et s i m i l i t u d i n e m D e i ; secundum solis b o n i s , q u i se- tis, i n quo bomo seipsiini m o d e r a t u r , anima sepeli-

c u n d u m imaginem et similfitudinem, ad qiiam facti t t t r , carnis concupiscentia m o r i t u r , et v i x uilant

s n n t , v i v u n t ; t e r t i u m i l l i s tantum , qui prae caeteris iccipitdispcnsationem. Terliumperficit amorDei, i n

acceperunt coguitionein divinae legis et v e r i l a t i s . q u o Deus b o n o r a t u r , s p i r i t u s r e s u r g i t , superbia vitaa

m o r i t u r , et prorsus n u l l a m dispensaiionem r e c i p i t .
T I T . C X X I I . De januit tribut et ottiit ditciplincc
adversario claudendit. T I T . C X X f l L De arantis allegorico oficio.
Exemplo d i s c i p u l o r u m , I k e t non propter m e t n m Bubulcus qtii i n bobus a r a t , debet habere d n o .
Judaeortim, tainen propter m e l u m peccatorum c o n - vocis suavitatem, qua mulceat iaborem bonum ope*
gregatos vos admoneo et e x b o r l o r : Claudite januas r a n t i o m ; et aculeum p u n g e n t e m , q » o lorporem
vestras. Quid enim prodest si non exilis ad inimicos excutiat p i g r j t a n l i u m .
v e s t r o s , si eosad vos i n l r a r e p e r m i t t i t i s ? Sive de T I T . C X X I V . Detriplici modo et fine faciendi.
caulis ad lupiim ovis exeat, sive ad eamlupus i n t r e i , Ea quae a g i m u s , vel i n l u m m e v u i t u s b o i n i n u m
m o r s s i m i l i s esl. Propierea tobrii ettote et vigiiate ^ Licimus , u t botninibus placeamus ; vel i n l o m i n e
i n o r a t i o n i b u s , auia advertariut vetier diabolut viiltus u o s l r i , u t bene nos facere quod malum est
lanauam leo rugient circuil quasrtnt quem devoret. c r c d a i n u s ; vel i n lumiue v u k u s D e i , ut ipsi soii q u i d -
Cui rttistite feriet in fide (l Petr. v ) , et cbudice quid hotti in nobis est b m n i l i i e r ascribamus.
januas vestras super vos. I n hac c n i m domo dteci- T I T . C X X V . Quod mort tripliciter est pretiota.
plinae tres snnt jantiae. P r i m a observantia est r e g u - Pretiosam mortem aliquando facil v i t a , n l i n
l a r i s , u t s i l e n t i u m , abstinentia, et caetera ejusmodi; coufessoribtis, aliquando causa, u l i n m a r i y r i b o s 9

quae si f i i c r i n i laxatae a u l apertae, i n t r a n t loquaci- aliqtiando v i t a et cau a, u t i n pierisqite.

tas, crapula, et caetera v i t i a , i l l i s o p p o s i t a ; patetque T I T . C X X V L De its qua* in fronte prceferimus.
locus dissensioni, nec habel pacem. Secttnda q i t i n - In froiite aliquando lepram, aliqnando t h a u , a l i -
que sunt sensus per quos commercium est i n t e r qnando laminatn aureamgerimus. L e p r a m l u x t i r i a n -
n i u n d u m et a n i m a m . Hanc si aperueris mors i n l r a t tes ct pelulantes ; thati pcenilenies; laminam atw
quasi per fenestras. T e r t i a esl voluntas, per hanc ream, gloriose Deo viventes, d u m sie tox nosira
apertam omne m a l u m e l solum , per clausam omne lucet coram hominibus, u t glorificcnl Palreui q u i i n
bonum et solum i n t r a t ad i l l a m . Haec est n i m i r u m J J coeiis est (Matth. v ) .
jauua de qna propheta : Porta hcec clauta ertt et T I T . C X X V l l . De funicutit quibut trahmur.
aperietur, et trir non trantiet per eam, quoniam Do- In mundo isto i n t e r paradtsum et itiferutim c o n -
minut Deut Itrael ingreuut ett per eam (Ezech. s t i t u t i , a diversis ad diversa t r a h i m u r et diversis
J L I V ) . ltaque u t breviter dicamus, t r i a sunt c l a u - fnniculis. A Patre l u m i n u m ad gloriam c c d i , t r i p f i c i
slra i n quae ad discipttlos suos clansis jantiis f u n i c u t o , fidei, spci et charitatis. A patre tenebra-
i u t r a l Christtis : P r i m u i n corporis, quod est exlc- r u m ad tenebras exleriores, ftuiieolo t r i p l i c i , i n c r e -
rtNS ; secundum animae, quod est i n l e r i u s ; l e r t i u m dulitatis, desperalionis et odii. Primo postulat
spiritus, quod est m H m t i m . Habet unumqtiodque I r a h i c u i cecidemnt funet in prmctarit (Ptal. xv),
jannas suas. P r i m u m observantias quasdam et t r a - et qtii d t c i t : Trahe mepottte (Cant. i ) . De secundo
ditiones m a j o r n m ; secnndtiin, oblectamenla scnsiis d i c i t n r : Va> qui trahitit funem in funicuto imquUa-
c o r p o r i s ; l e r t i n m , praesumptionem proprtaB v o l u n i a - fis, el faeitit tongam vestem! (Itai. v.)
tis. I l i s apertis scmper diaboliis i u l r a t per eos, T I T . C X X V I I I . De conlemplativo ad aclivum compa-
Cbristus non nisi per clausas r e c i p i t u r , rcceptus rato per pnlmam masculam et (emeltam.
pacem l o q u i t u r . Pax tobis (Joan. x x ) , i i i q u i t , ct i n Palma quae doctytos g e n e r a l , prscteodens a m -
PATROL. CLXXVII.
747 APPENDIX A D UUGONIS OPERA DOGMATICA. 748

plexos spedera, i n c i i n a t ramos suos a r b o r i palntae, A meee (ibid.). Quem ? iHom q u i praeoedit. ftuo? ad v i -
quam marem v o c a n l et ab i l l o recepta femina ex- t a m , si d i l i g e n s , ad m o r l c m , si negligens, q u i a ti
p e t i l i concubilus gratia sese i n p r i o r e m s i a i u m mox ccecut cceco ducatum praitlai9 ambo in foveam cadunt
redigit. Sic spiritualis conlemplativus senliens se (Matth. xv).Quomodo praecedit? v i t a e t d o c l r i n a . S i c
r r u c t u m aeternae vitae generasse, per aetivam se i n - fiet unum ovite et unut pattor (Joan.x). Unus i n se et
d i n a t m i n o r i b u s , ex quibus postqnam praedicationis uuiis cum grege. Unus i n se, u t quod doeet verbis
f r u c t u m r e c e p e r i i , i i e r u m ad contempiationem r e - i m p l e a l o p e r i b u s ; unus, u t non m u t c t u r presperia
vertitur. vel adversis; unus curo grege, u l a subditis non d i -

T I T . C X X I X . De cutcitra cervicati
9 ei cooperlorxo v i d a t u r per preliosiorem c t b u m vel l i a b i t u m , d u m
contcientioi. ( i l unus per compassionem i n f t r m i s , per dispensa-
S i t animae beatae c u l c i t r a conscientiae «oaepuritas, tionem cum delicatis, u t dicat cum A p o s t o l o : Omma
sit cervical aut capitale t r a n q u i l l i t a s , c o o p e r t o r i u m omnibut factut sum (I Cor i x ) , non fugientts ea quao
n e c u r i t a s , et i n hoc s l r a t o deleciabiliter d o r m i a t et praecipiunl, non iniponeiiles onera gravia qum 9 nec
feliciter requiescat. digito votunt movere (Matth. x x m ) . Talis e s l pastor

T I T . CXXX. De diversitate eorum qui prcetunt negligens, q u i e l nicrcenat ins d i c i l u r . Tales s u n t

et eorum quibut prastunl. B q u i prava agunt, et reprehcndi n o l u n l . L i b e l , i n q u i l
Scire , posse , et veile praeesse , c b a r i t a t i s esl si Gregorius, u t cum l i c e n l c r etiam iliicita f a c i u n i ,
v e l i n t prodesse; superbiae, si n o l i n l . Scire, posseet nemo subditorum contradicat, cunclis se e x i s t i i n a n t
n o l l e , h u m i l i l a l i s esl, si r e n u u n t ; inerliac, si o m n i * amplitis sapere, quibiis se v i d e n l amplius posse.
n o desislunt. Nec scire, nec posse, sed velle, a m b i - Hoc amant, videri sapientes, et esse potentes. Haec
tiosae cupiditatis e s t , vel slultitiae. Nec s c i r e , nec est causa angelicae et humanae ntinae. Angclus cutn
posse, nee velle, discretionis est et ad hoc coelitus vellet esse potentior, r u i t ; homo c u m sapienlior,
datae prudenliae. Quatuor ex h i s , i d est s l u i t i l i a , desipuit. T r e s autem sunt species negligentiarum
i n e r t i a , cupiditas et superbia negligenliam generant. praelatorum. P r i m a est eorum qtti bene v i v u n t , c t
Reliqua vero quatuor, i d est prudenlia , d i s c r e t i o , subditos male vivere p e r t n i t l u n t . Secunda est q u i
bumtbtas c i c b a r i l a s , s i i t u t r i l a f u e r i u t , negligen- male v i v u n t , et subditos betie vivere cogunt Tertia
t i a m e l i n i i n a n t . A d p r u d e n i i a m quidem pertinet esl q u i male v i v u n t , et subditos male vivere v o l u n t .
c o n s i l i u m , ad discretionem j * i d i c i u m , ad b u m i i i t a - P r i m i similes H e l i , cttjus filii cutn m u l i e r i b u s quae
tem custodia, ad c b a r i t a t e m d i l i g e n t i a . Consilium observabanl ad osiium tabernacuii d o r m i e b a n t ; q u i
p r u d e n t t e separat malos a b o n i s , j u d i c i u m discre- Q vcnicnles i u Silo sacriileare IIOII p e r m i l l e b a n t , sed
tionis eiigit quas meiiora s u n l , b u m i l i t a l i s cuslodia, antequam incendebatur ad optts s a c r i t l c i i carnem
damna v i t a t v i r t u l u m , d i l i g e n t i a , p e r i c u l u m . I n bis crudam rapiebanl (1 Rtg. i t ) . Quasi ftlii Hell sunt
ncgligentia locum nou babei. l i i o s vero q u i p r u - q u i sub praelatis bene viventibus t l o r m i u i i t , vel rea-
dcntiae oculos aperlos b a b e n t , caligine tamen s l u l - liter c u m c a m i s desideriis se conjiingiiut. Illos q u i
t i t i a s * quia a bono opere inertes l o r p e n t , quod v e n i t i i i l i n Silo, ne sacriftcent impediu.nl, e u m n o v i -
per c u p i d i l a t e m ad volttptuosa d i s t r a h u n t u r , et ter conversos, verbo et exemplo r e t r a h u n l a bouo.
ner superbiam h u m i l i b u s nou condescendunl,negli- Accipiendi adipem j u s sacerdoti non p e r m i l l t i n i ,
geutia possidel. Per stuititiam intrat negligcntia ; quia exstincto igne cbaritatis dulcediuem eordis
per i u e r t i a m manel. Cupiditatis desiderio pascilur, bonae actioui non infundunt. Carnem c r u d a m n o n
per superbiam reguat. A u d i a l negligens pastor q u i d coctam quaerunt, quia tribulationis igiiem fugienles,
s i b i a d i l i g e n l i pastore dicilur:Bo/iW4 pai/or animam pauperlati et labori sc s u b t r a h u n l . I n camino e n i m
tuam ponit pro ovibut tuit (Joan. x ) . P o n i t q n i per panperlatis decoqui solent vitia c a r n i s , c a m e m c m -
o s i i u m i u t r a n s i n l e r Unguas a d u l a n l i u m et d e t r a - dam ideo desiderani, u l quando, q u a m , et quantam
b e n t i u m mcdius incedit o n i n i u m , omnibus se sub- v o l u n t sibi coquant. Tales sunt q u i id clattstro qtiasi
dcns, et pusillanimcs consolatnr et confortat, super- D i n Silo n i i faciunt, nisi quod, vel quando vel quan-
his resistit. Talis potest d i c e r e : Cognosco ovet meas tum voiunL
ct cognotcunt me mea? (ibid.). Cogiioscunt oves malae T J T . C X X X I . De prcelalorum conttantia et duriiia.
pasiorcin m c r e p a u l c m , consolantem bonae. €ogno- Tauta constantia debel inesse bonis pastoribus e i
scit pastor oves mores e l actus earum diiigenter f o r i i t u d o , ut nec laudibus nec blanditiis a veritate
inspiciendo. Unde d i c t u m est : Vultum pecorit flectantur, nec conviciis moveaniur. Quod ostendit
diiigenter contidera, per coitfessionemj corda, per Dominus dicens ad P r o p h e t a m : Vt adamantem et ut
oirciimspectionem opera. A d d i t Dominus : Ei vo- tilicem dedi faciemtuam (Exech. I I I ) . Lapidis u l r i u s -
cem meam audiunt (ibidj. T r e s sunt voces pas- que d u r i t i a magna est, sed unus, i d est adamas, i n
t o r i s , suavis, dnlcis, a i l a . Suavis ad inflrmum, p r e i i o h a b e t u r ; alter pedibus conculcaiur. Est ergo
dtdcisad m o r i e n t e m , ad s u r d u m pertinet atta, I n f i r - sicut adamas paslor Ecclesiae quando laudatur ab
i u a i u r q u i l e n i a i u r , m o r i t u r q u i desperat, surdus b o m i n i b u s e t h o n o r a t u r , nec lamen biude vei aduia-
est qtti non a u d i t . Scd infirinus stiavem atidit vocent tiohe a reclo defleotitur. E s l etiam d u r i t i a bonipaa-
consolationis, despcrans dulccdinem obsecrationls, toris sicut duritia silicis, quando p r o j u s t i t i a despi-
sardus aspcritateiu i i i c r c p a l i o i i i s . Et teattttntur me c i t u r et concuicatur et itidtgnc a malis t r a c t a t u r
?4f 1USCELLANE , - U B . IV. 7 »

sec tamen deflcit vel l a s s a u i r , sed invicta v i r l u i e { beamns poiius cogitare quoti nos non sumus q u i
i » defensione jusutiae perseveraL U o r u m n i b i l b a - i o q u i m u r , scd spirilus P a t r i s ; invidiose, p r o x i m u m
beni mercenar4i intendentes non propulsaodis d a m - nou amantes. l n p r i m o fides d e s l r u i l u r , i n secundo
nis a n i m a r u m , sed acquisilioni r e r u m t e m p o r a i i u m ; spes reprobalur, i n l e r t i o charitas damnatur. Non
non resislentes l u p i s , sed insudanies i u c r i s . Duo ergo relineamiis quae a l i o r u m sunt, ne f r a u d u i e n i i
antem sunt genera l u p o r u m , scilicel v i s i b i l i u m e t simus. Sed si effundalur, cavendum cst ne effuntla-
i n v i s i b i l i u m . Visibiles sunt bomines, invisibiles dae- t u r temere vei incatite, ne sanclum detur canibtts,
mones. l i i i damna i n f c r u n l , isti vitia i n f e r u n l vei et ne ambiliose, ne propter commodtim femporalc.
stiggerttnt. Boni pastores contra prtmos oflicio, Ecce quomodo retinenda sunt et efftindenda gra-
contra secundosdoctrina, se e l orationem opponunt. tuita sancli Spiritus dona, e l si ita noslra aliis i m -
Nos iiaque, fralres, n l i d irreprehensibiliter eflicia- pertimus, ipse suaoperabitur i n nobis. Oleom auteut
mus, castigemus corpus n o s t r u m et i n serviiute tres habet p r o p r i e l a t e s : pascil e n i i n , lucet, u n g i t .
redigamtis; ne forte, c u m aliis praedicaverimtis, ipsi l t a oleum v e r b i Dei, i d est charitas, se pascit, p r o -
reprobi efliciamur. Respondeant opera coram Deo et x i m o lucet, Deum u n g i t . E t p e r eam bene ordinatam
c o r a m b o m i n i b u s , u t utilis, g r a l a , duicis, sit praedi- olei effusionem, adolctcentulm dilexerunt te % iestt
catio noslra, u l oves nostrae libenter audiant vocem * C h r i s l e , a n i m a r u m sponse, quia oleum effutum no-
n o s t r a m , et nos praecedentcs per semilam justittee men tuum (Canl. i).
afacrius subsequantur. A d hoc vigitate, intendite, T I T . C X X X l l l . De quadruplici titi retlringenda per
et laborate, fratres, quatenus pro labore pastoralis totidem fiumina paraditi.
officii mercedem recipiatis aeternam. largiente pas- Q u a t u o r sunt flumina paradisi contra qttaluor-
tore aeterno Domino nostro. genera sitis : Prima sitis est r e r u m praesentium, s i -
T I T . C X X X I I . Detriplici oteo, et de fide ac cka- tiens p e c u n i a m ; secunda maliliae i n deliciis exaes-
rilate. t u a n s ; lertia justiliae, a peccato redire et bonum
Oletim aliud efftisionis, a l i u d p u r i l a t i s , a l i u d e x s u l - facere cupiens; quarta est praesentiae D o m i n i , eam
tationis. Oleum effusionis, v e r b u m praedicalionis, habens et adhuc sitiens. P r i m a esl cadeotium, se-
quo boni et m a l i bonis e l malis p a r t i c i p a n t ; oleum cunda j a c e n t i u m , t e r t i a r e s u r g e n t i u m , q u a r l a r e -
puritatis, quo lucernae opcram igne d i v i n i amoris g n a n t i u m . Contra p r i m a m bibe Phison q n i i m e r -
debent a r d e r e : q u o d bene sequitur p r i m t i m oieutn, p r e l a i u r ot pupillm, u t extendas pupiHam ad i n t e -
quia post perceplioiiein d i v i n i v e r b i , accedjl homo r i o r a bona, et statim exleriora vilescenL I n c a n d u i t
ad bene operandnm. Oleum exstiltationis est c h a r i - sitis tua ad m a l i t i a m , utdoceas iinguam loqui m e n -
tas, qua ita accendilur, u t non nisi quae Dei sunt • d a c i u m , e t iuique agerelabores, v e n i a d G e o n , q u i i n -
diligat, et non g l o r i e l u r nisi i n Deo suo. P r i m u m terpretaturpectit*: i n pectoresapienlia n o l a l u r . Unde
oleum est verbum praedicationis, secundum devotio s i n e p e c t o r e d i c u n l u r q u i q u a s i insani sunL Bibe ergo
c b a r i t a t i s , l e r l i u m dilectio c h a r i l a t i s . Sed oloi effu- sapientiam, quiasapientia v i n c i t m a l i l i a m . i a m e x p l o -
sione videndum est ne relineamus qu;e effundeuda s i s i i s i t i m d i v l t i a r u m j a m ferum inalitiae v i r a s d e f e r -
sunl, e l retinenda effundamus. Quiddam i n nobis b u i t , j a m sitimjustitiae concepisti, u t i n perpeluopastu
esl quod noslriitn est, quiddam quod non est nos- nutriassitimjusiitiae, veni ad T i g r i m . T i g r i s d i c i l u r
t r i u n , sed p r o x i m o r u i u . Si effundiintis quod n o s t r u m quati Uteogris, i d est Dei gressus, boc est h u m i l i l a s .
est, s t u l l i et vaui sumus; si retinueriintis aliena, l l o c gressu v e n i l i n v i r g i n e m , ambulavit super
f r a u d u l e n l i . Nostra sunt sine quibus nemo s a l v a l u r , t e r r a u i , ascendit i n c r u c e m . E t c u m sint tres gradus
fldes, spes, charitas. Ilaec non sic sunt effundcnda, h t i m i l i l a l i s , ultimura elegil, scilicet subjici m i n o r i .
u t pro aliis i n nobis a i n i t t a n t u r . Fides facit servos, I l u m i l i t a s Chrisliana est proposiia velut jtigtim qito
qua credttntur i n f e r n i poenae; spesmercenarios, qua c o m p r i m a m u r . Bilie ergo T i g r i m Dei gressum, i d
nierces e x o p i a i u r ; charilas fllios, qua bonilas Dei esl h u m i l i t a t e m , u l de siti justitiae venias ad s i t i m
Patris amatur. Fides f a c i l animam a n c i l l a m , spes t pracsentiae Dei, quando s a l i a b i t l e n e esurias, acceu-
concnbinam, charitas sponsam. Fides d i c i t : Sic esi, dcl ne faslidias ; lunc bibes Etiphralem q u i i n t e r -
t i m e ; spes: Habebis; cbarilas d a t g l o r i a m Deo. Fidcs prelatur frugifer ui i n agro divinaepraeseRtiaefrtigeiii
%

est bonorum et malorum scientia autsaltem credulitas; colligas omnis laeiitiae, ct i l a divina visio e r i l f r u g i -
spesadipiscendicommodiel vitandi i n c o m m o d i fidu-
fera, u t semper ex gaudio nascaniur gaudia. Beue
c i a . Chariias est utriusque gratia. Haec recipieuda
vero Phison circuit tei r a m H e v i l a l h , Geon i E t h i o p i a i n ,
s u n t , u t pracservemur,conservemur, salvemtir. Fides
Tigris vadct circa Assyrios (Gen. 11), quia c t oris
praeservala peccato, spes conservat in-bono, c h a -
confessio dolentes relevat, et sapientia nigros d c a l -
ritas salval i n beatiludine. Alia s u n l i n nobis data a
bat, et bumilitas superbis repugnat, de EupJirale
Deo quae sunt p r o x i m o r u m , u t sermo scientiae, genera
autem silelur, per quam regionem l a b a t u r , quia b o -
iinguarum et caetera Deidona. Isia sunt effundenda;
na alterius j u r e nobis inexplicabilia s u n t .
sed reiinemusea quandoque tepide, trepide, invidiose.
. T I T . Q X X X I V . DI iit quibut^ conservatur oirtut.
Tepide, d u m de a u d i t o r u m dilfldimus i n l e l l i g c n t i a ;
T r i a sunt quibus conservatur v i r t u s patienlia^
trepide, dutn de nobis ipsis desperainus, credenles
b u m i l i t a s , cbaritas. His a r n i a r i debet miles C h r i s t i ,
quod auditoribus non possmntis suflicere, cum de-
patientiam habens qitasi s c u l u m , qqod ferat ct c i r -
 751 A P P E N D I X A D HDCOI 5 OPERA DOGMATICA. 731
<utuferat conlra omnia adversa ; h u m i l i u t e m , qua , mine, custodiam ori meo et osttum
9 eireumstantiee ier
ionservet interiora praccordia; ciiaritatem quasi biismeis (Psat. c i v ) . Sic o r a n t i Dominns a i t : Quid
/anccam, per quam sicut dicit Apostolus omnibus ctamas ad mef(Exod. xiv.) Vocis c u m tlevotione.
omnia (acius (/ Cor. i x ) , belligeretur belium D o m i n L quando ex sensu vocis, suscitaiur aflectus devotio-
Oportet etiam u t babeat galeam salulis, quae est nis : U n d e : Cantaie Domino, psalmum dicUe ei (Psal.
spes, caput e l princtpale mentis munieus et conser- L X V I I ) . Est e l q u a r l a devotiotiis cum voce, qtiando
vaus.Habeatquoquegladium verbum Dei, e l equuiri ex i n l i m o cortlis affectu p r o r u m p i l i n voceiu iaudis
bont desiderii. et orationis. Unde : Exsuttavit cor meum in Domit.a 9

T I T . C X X X V . Dc triplici tonganimitate. etc. (/ Reg. fi.)

T r i p i e x est longanimitas : Dei ad b o m i n e m , ho- T I T . C X X X V I I . De tribus bene [aciendi gratiiu
luiuis ad Deum, ibominis ad b o m i n e m . Priroa est
Bene facietidi trcs suntgraiia», pneveniens, coope-
exspectatio qua Deus longanimiter exspeclat h o m i -
rans et sttbsequens. Pritna dat v o l u u l a i e m , secituda
nis conversionem; secutula est suslinenlia i l l a qua
facultatem, tertia perseverantiain : quas i n S c r i p t u -
j u s l u s infatigabilitcr Dei exspectat repromissionem;
r i s f r u m e n l : , v i n i , e l olei nominibus autumo ap-
lerlia est qua spiritualis patcr praeoccupalum i u
pellari.
aliquo filium i n s p i r i t u lenitalis instruens aequani-
initer ejus exspectat repromissionem. Est ergo T I T . C X X X V I U . Qui plenus sit graiias et verUatis.
longauimilas ionga per palientiam exspeclatio; n o n Pienum gratice et verilatis (Joan. i ) . Est g r a t i a
p r o l i x i t a t c j r e i , sed v o t i . De hac duplici longanimi- sine veritate,popularis g r a l i a . Ealiax 9 inquit, gratia
late hpnitnis ad Deum e l ad bominem d i c i t u r : Yce et vana est pulchrUudo (Prov. x x x i ) . E t est verhas
iilis qui verdiderunt sustinentiam ! (Eccli. n.) sine gratia, quando p a r i t o d i u m . E s l gralia cutu

T I T . C X X X V I . De orationis muttiptici modo. veritate, gralia v e r o r u m . Est et veritas c u m g r a l i a .

T r i p l e x est oratio : Vocis sine devotione, de qua grata veritas. Plenum ergo se gralia v e r i t a t i s , et

Aposlolus : Si orem 9 i n q u i t , tingua meja sine

9 [ructu gratiae veritate e x h i b u i l , q u i nec gratiae humanaa
est (/ Cor» x i v ) . Devotionis sine voce, de qua D o m i - discretionis v e r i t a t e m , nec veritatis humanac gra-
uus : Jntra m xubiculum et ctauso ottio ora Patrem tiam requiren8, gratiam ad bominutn salutem poGV
tuum (Malth. v i ) . De quo ostio d i c i l u r : Pone 9 Do- posuit.

LIBER QUINTUS-
TRACTATUUM MOBALIUM FRAGMENTA, EPISTOLiE, ETC

T I T . 1. De reparattone nommum per dnplkem T r i - m i t t i t veraciter complet. S i m i l i t e r spes t r i p l e x , et

nitatem divinarum personarum et virtutum theoto* procedit de praedicta t r i p l i c i fide. Nam de flde prae-
gicarum* ceplorum o r i t u r spes venia?; de flJe signorum, spes
Lapsum iiatnraj nostrae reparavit illa beata T r i - gratiae; de flde promissorum, spes gloriae. C b a r i u a
iriias, ineinor misericordiae suae, ot non i i n m c m o r inde ternario numero colligittir : De corde vuro 9

culpae nostnc. Missus venit a Patre Dei F i l i u s , et eonscientia bona 9 fide non jicla (i Tim. i ) . Purit.-ttem
dedit fldem. Post F i i i u m S p i r i l u s missus charitatem debemus p r o x i m o , conscientiam nohis, fldem Deo.
contulit, e l per haec duo, per fidem et c b a r i t a t e m , facta P u r i U s aotem est u t q t f t d q u i d a g i t t i r a u t a d u t i H u t e m
c s l redeundi spes ad Patrem. E t haec est t r i n i U s , proxtmi aut ad honorem Dei flat. Haee m ^ x i m c
lides, spes, charitas, per quam vehit per t r i d e n i e m proximo debet e x h i b e r i , Dco euim mauifesti sttmos.
de limo profundi ad ainissain beatitudinem i n c o m - Conscientiam bonam i n nobis duo facitint, poeni-
mutabilis t r i n i t a s mutabilem et lapsam t r i n i t a t e m tentia et c o n l i n e n l i a . Quando per poettitentiam c o m -
r c d i i x i t , fides quidem i l t u m i n a v i t r a l i o n e m , spes missa p u n i m u s , per contmentiam punienda non
erexit m e m o r i a m , cbarilas purgavit voluntaiem. c o m m i t t i m u s , et banc debemus nobis. Post baec
Ctim i g i l u r venit Dei F i l i u s , lanqttam bonus medicus fides non flcta, quae Deo vigilonter est exhibenda,
ttedit praecepU, quibus servatis salus amissa r e s t i - u t nec propter nos, nec propter p r o x i m u m m i n u s
t i i e r e t u r : u t praeceptis faceret fidem, e x h i b u i t signa; exsequamur obedieniiam mandalorum Dei. D i c i t u r
ut eommdem praeceptornm u t i l i t a t e m ostcnderet, autem non fieta ad differentiam mortuae, quae est
p r o m i s i l beatitudinem. E s t e r g o fldes alia praecepto- sine operibus. Esl igittir T r i n i t a s c r e a t r i x , Pater, et
r u m , alia signorum, alia promissorum, i d est qna F i l i u s , et Spiritus S. Ex qua cecidit c r e a U t r i n i u s ,
credimus i n Deum, quod cst eum d i l i g e r e ; qua cre- m e m o r i a , r a l i o , v o l u n t a s ; t r i n i u s per q u a m c e c i d i i ,
diinus D e u m , i d cst ipsum omnia scire et posse; snggestio, deleclatio, cousensus; t r i n i t a s i n quani
et qua crediront D e o , q u o d est quod quidquid pro*. cecidit, impotentia caecitas, i m m t u i d i t i a . T r i n i u s ,
 Y53 MISCELLANEA. - LIB. V. 734

quse cecidil i n singulis babet t r i p a r t i t u r a casuni. l l e - A per pcenitenliam eousecutus
m o r i a cecidit i n tres species cogitalionis aflectuo
sas qnae sunt i n necessariis, utputa edendi, bibendi
f
et s i m i l i b u s ; onerosas, quae s u n t i n d u r i s r e r u n i
a d m i n i s t r a t i o n i b u s , ut acquirendi, servaadi, e t c . ; e t
oiiosas, dutn cogitat equum c t t r r e r e , v e l avem v o -
l a r e . Ratto i n t r i p i i c e m i g n o r a n t i a m b o n i et raali,
v e r i et f a l s i , commodi e t i n c o m m o d i ; voluntas, i n
concupiscentiam carnis, concupiscentiam o c u l o r u m
et ambitionem vita?. Est t r i n i t a s per quam r e s u r g i t ,
fides, rpes, cbaritas. Fides, praeceptorum et signo-
r u m ; spes, veniae, gratiae, gloriae. Charita$ de eorde
»uro 9 con$cientia bona et fide non ficta.
T I T . I L In hgpoctiti quee eint mata.
Hypocrisis malum subtile, v i r u s latens, f u r c u s t o -
dieus,aerugo consumens, tinea demoliens,pcstilentia B nasses, q u i i n t e r p r e l a t u r oblitut.
eavenda, quae de remediis creat morbos, eonficit de
medicina languorein, sanctitatem v e r t K i n c r i m e n ,
placationem facit r e a t u m , de v i r t u t e v i t i u m , d e m e r -
cede dispendiuin, de remissione peccaturo. Quis s u m
ego u t eflundam s p i r i l o m coram Patribns ineis et
sentoribus lsrael? Docere m a g i s l r o s , arguere se-
niores, iinperare majoribus, superbi s p i r i t u s est et
de seipso praesumentis. Vos entm estis sai terrrn
e*t e i D e i respertu.
misericordiam, necesse est oe relabatur, u t ooutra
omnia v i t i a et tentalioites a r m e t u r , c t voluptates a
se carnis praecidal. T e r t i o sequitur Gad, q u i accin-
ctu$ i n l e r p r e t a t u r . T i r o n i s e s t a c c i n g i r q u i postquam
v i t i a domuerit, bealus esse i n c i p i t . Uude in> o r d i n e
quartus p o n i t u r Aser, q u i beatu$ i n l e r n r e l a t i i r , u t
ascendens j a m beatus factus ad a l i o r u m etiaui p r o -
feclus se extendat, et per m i s e r i c o r d f r m condonando
laedentibus, condolendo peccatoribus, subvcniendo
egentibus d i l a l e t u r . Unde posl Aser Nepbtbaliin se-
q u i t u r , qtii i n t e r p r e t a t u r dilatatio. Cunr.que suae et
a l i o r u m saluti bene prospexerit, o m n i u i n pcccaio-
r u m et eorura quae m u n d i suntdebet o b l i v i s c i , solutu»
Deum sequens: ideoque p o s t N e p h l b a l i m p o n i t u r M a -
Hunc autem pro se
e l pro aliis vere exaudit Deus. Uude septiino loco>
invenitur Simeon, q u i exauditio interpretalur : l a -
i i * q u e factus a d d i l u r bonis et perfectis. Unde seqtii-
t u r L e v i , q u i additus i n t e r p r e l a t u r ; e l m e r i t o j a m a
Deo mercedem consequitur. Unde post eum ponittir.
lssacbar, q u i merces i n l e r p r e l a t u r . Sed inierpreta-
tionem hujus nominis clarius videbimus, si ea quae-
mater L i a eo nascente d i x i t , p o n a i n u s : Reddidit .9

[Matth. \) /UUExcel$i
t omnee (P$at. L X X X I ) . Sed q u i s i u q u i t , Dominus mercedem mihi 9 quia dedi ancil(am 9

ege? Opprobrium kominum et abjectio piebie (P$al. et ideo appdiavit nomen ejus l$tachar t id est mer-
x x i ) . A n g a r i a t i tamen portare crucein istam d i c i t i s ces (Gen. x x x ) . Caro nostra dcbet esse ancillu
s e n o v e s t r o : Fac hoc, et facio. n o s t r a , v k nostcr Deus noster. V i r o ancilJam da-
T I T . I I I . De tripiici cognitione ex vitione Dei. ' m u s , s i carnem n o s l r a m Dei servitio subjiciinus, s i
Pritna scientia nascitur ex Dei visione, q u i est Q eam vigilare et abstinere compeilimus. Issachar L i &
fons et origo o m a i s scieniiae qnam homo babet q u i d a t u r quia animae c a r n e m doraapti et v i t i a e x s l t n -
4

Deuin c e n i i t . Unde ei t r i p l e x nascitur visio et co- guenti merces d a t u r u t v i r t u t i b u s d i t e t u r : et ideo

g n i t i o : P r i m a est Dei q u i e e r n i l u r , secunda, ipsius posl lssachar Zabulon p o n i l u r , q u i habitaculum /or-
q u i c e r n i l ; l e r t i a , caeterorum quae i n Deo, c u i prae- titudini$ i n t e r p r e t a t u r . Qui$ e$t fortis ticut Deu$
senUa s u n t , c e r n u n t u r , i d est i n t e U i g u n l u r . Sicut i n noster f Dominus 9 i n q u i t prophela, fortis et poiens
speculo trina visiu a d m i i t i s l r a t u r , qua ipsum spe- prmlio (Psal. x x i u ) . Habitacuium igttur fortiludinis.
c u l u m , qua n o s e t qua quidquid adest videutus. N a m est habitatio D e i . I n i l i o e n i m babitat Deus in qtto
videndo Deum, abdita r e r u m e l i a m ipsius inferui sunt fides, spes, charitas, castitas et caeterae v i r i u -
i n t u e m n r . E r i t q u e tunc electis t r i n a visio : Corpo- tes;quiavero per operationem v i r t u t u m augentur
r a i i s , qua corpora c e r n e a t u r ; s p i r i l u a l i s qua s i i n i l i - praemia m e r i t o r u m , subsequitur Joseph q u i augmen-
tudines corporum videbuntur i u s p i r i t u , n o n f a l l a c i tum i n t e r p r e t a t u r . Benjamip i n u l t i m o p o n i t u r et
'phaniasia : qua visione fxuuntur s p i r i t u s j u s t o r u m supremus, q u i i n l e r p r e t a t u r fitius dexterce. DexL?ra
post e x i t u m ; et inteileetuaiis, qua puro mentis i n - namque patris filius d i c i t u r : ad quam sancli p o n e n -
luitu Deom i n l u c n t u r , suas a n i m a s , e t angeiicas t u r filii f a c t i dexterae, c u m ab bac v i l a subtracti i n
virlules. Dccelestibus sedibus collocabunlur, u b i n i b i l e s t s i -
T I T . I V . De duodecim virtutmm gradibus. n i s l r u m , sed t o t u m d e x t r u m et i n dextera. I s t a r u m
Duodecim sunt grados quibus saucli per i t e r v i r - t r i b u u m numerus centum quadraginta quatuor m i i -
t u t u m consceudunt. Unde : Ibuni de thrtute in vir- ha q u i suutduodeciesduodena m i l l i a quia q u i fidem
tutcm, ut videant Deum deorum in Sion (Psai. LXXXUI). et opera sequuntur apostolorum, i n isto signatorum
Quortim p r i m u s esl confessio. Ideo i n visione Joan- et bealorum computabunlur n u m e r o .
nis primus p o n i t u r i u d a s q u i i n t e r p r e t a t u r eonfes$io T I T . V . De triptici bonorum conversione.
\Apoc. v u ) . Q u i e n i m post peccaia c o n v e r t i desitle- B o n o r o m a i i i t r a h u n t u r , a i i i ducuutur, a l i i r a p i u u -
r a t , necesse est u t p r i m o conflteatur peccata sua. lor. P r i m i d i c u n t : Trahe* me pott te (Cant.i).
Quia vero deflet roala, Deum q u e m oflenderat U i l S e c u n d i : IntroduxiCmerexin cetlaria tua (Cant. u).
placabilem facit, et oculos misericordiae Dei ad se T e r t i o r u m v o x est cum A p o s t o l o : Raptut tum utque
c o n v e r t i t , Juxta quod d i c i t u r : Convertimini ad me^ ad tertium cmtum (11 Cor. x u ) . P r i m i sunt felices^
tet ego convertar ad vo$ (Zaek. i ) . Ruben post Judam q u i i n palientia sua possident animas suas (Luc. xxi)».
«ponitur, q u i i n t e r p r e t a l u r fiiiu$ vi$ioni$ 9 quando e t Secundi feliciores, q u i ex voluniate sua coiifilcntuc
•eccator perconfes^ioiicm a Deo respicitur. Et q u i a e i . T e r t i i f c l k i s s i m i . o u i i n profunJissiiua Dci j a n k
 755 APPENDIX A D IIUCONIS OPERA DOGMATICA. 7W

m i s e r i f o r d f a p r o p r i i a r b i t r i i s e p u t u v o l u n u t e i n d i v l - A i n t e r nos et paradisum pesltae sunt, n t non nisi p c r

tias gloriae i n s p i r i t u ardoris r a p i u n t u r . Beatns q u i illas nos i n t r a r e posse seiamus.
fn o m n i b u s his gradibus Deum ducem b a b e t , qui T I T . I I . De triptici ttatu fidelit animce.
est vita, veriiatet via (Joan. x t v ) . Via i n e x e m p i u m , T r e s sunt status fidelis animae. Sub p r i m o est
veritas i n promisso, v i t a i n praemio. captiva, sub secundo est libera, sub t e r t i o est beata.
T I T . V I . De tributmonlibut in quot atcendit Dominut. Captiva servilute peccati o p p r i m i t u r ; i i b e r a sub
T r e s sont montes i n qnos ascendit Dominus. I n duce j u s t i l i a praeliatur; beata perfruitioue g a u d i i
p r i m o transflguralus est,et videtur gloria ejus.In se- betatur. Captivae d i c i l o r : Revertere, reveriere, S«-
ctindum ascendit docere. I n t e r t i u m ascendil solos namitit f ut de captiva eficiarit libera(Cant. v i ) . Liberae
o r a r e . Ascendamus ergo i n p r i m u m a d e u m , forraan- d i c i t u r : Virititer age et confortetur cor tnum et tutti*
tes i n cordibus nostris p a t r i a r c b a r u m , p r o p h e t a r u m , ne, Dominum {Ptal. x x v i ) , u t de libera efficiaris
a p o s t o l o r u m , m a r l y r u m , confessorum et v i r g i n u m beata. B e a l a e d i c i l u r : Cantate Domino in Sion. Jubi-
multiplices mansiones, u t cognita dulcedtne domus late ei in toce extullationit (Ptat. XLVIII). S u b p r i m o
^ D e l e i gloria ejus d i c a m u s : Bonum ett not hie eue est a n c i l l a , et l i m e t . Sub secundo fiha, et d i i i g i u
(Matth. xvn). Eligentes autem i l l i c esse u t viam d i - Sub t e r t i o amica e l contplectitur.
scarous, ascendamus a l i u m montem i n quo docet et & T I T . X . De tribut animrn inimieit.
scalam e r i g i t octo distinctam interscaiaribus, cojus T r e s sunt populi q u i fideii auimae inimieaatar :
• u m m i t a s coelos tangit. Beati qui perteeutionem pa- P r i m i sunt bomines saeculi, q u i a bono r e t r a b u n t ,
tiuntur propter juttitiam^Matth. v). I n hunc m o n t e m de qttibus Dominus : Sidextera manut tuateandaiizat
n b i dicere poteris Domino J e s u : Verba vitce ceter- te, abtcinde eam et projice abtte (Matth. v ) . Secundi
nee kabet (Joan. v i ) , non g r a v a b i m u r ascendere si sunt desideria c a r n i s , quae maht suggerunt, de q o i -
p r i m u m montem gloriae ejus j u g i meditatione ascen- bus Petrus apostolus : Obtecro vot abtlinere a car-
jdimus. Sic enim audies. Et quo eam tcitit, propter natibnt detideriit quce mitkant advertut animam
asceusionem p r i m a m et viam teitit (Joan. x i v ) , pro- (1 Petr. n ) . T e r t i i sunt c o g i t a l i o n e s quae peccare
r

p t e r secundam. fn priroo i u q u e transflguratus est u t cogunt, de quibus Job : Dittipalcc tunt cogitalionet
scires quo tenderes, i d est g t o r i a m ejtts quam t i b i mece torquentet cor mtum (Job x x v u ) • P r i m u s popn*
p r o m i t l i l . I n secundo verba vitae locutus est, u t s c i - ius est amicus saeculi, et i n i m i c u s Dei, j u x t a i l l u d :
res qua pervenires. Oravit i n tertio, ot eundi et Amicut tcecuti inimicut Dei conttituelur (Jac. iv).
perveniendi bonam oblineas v o l u n t a t e m , et studium Secundus a m i c u s c a r n i s , et i n i m i c u s l i o m i n i s . U n d e :

adhibeas diligens. Jnimici hominit domettici ejut (Matih. x). Tertius

T I T . V I I . De duplici tcandalo et inttrumento ejut. C amicus roentis et i n i m i c u s quietis. Onde : Mutcce

Duplex est scandalum. P r i m u m e x l e r i u s , de quo morientet perdunl tuavitatem unguenti (Ecclt. x )•

D o m i n u s : Vasper quem tcandalumvenit(Matth.x\m). Mos populos oblivisci praecipitur filiae d u m d i c i l u r :
Secundum I n i e r i u s , et ipsom t r i p l e x . P r i m u m o c u l i , Et obtivitcere poputum tuum (Ptat. xuv).
secondum manus, t e r i i u m pedis. Si ergo oculut vet T I T . X I . De tribut hominit patribnt.
manut oel pet tcandatixtu te (Matth. v ) , q u i noster d i - T r e s sunt bominis patres : P r i m u s g i g n i l , secun-
c i t u r , et tunc s l n i i t e r c n m p e t i t c o n l r a r i a , r e t r a h i t dus r a p i t , t e r t i u s r e q i i i r i t . P r i m u s gignit ad v i u m
ad m a b , i n i e n i i o n e m t u a m vel a bonis operibns ad carnis, secundus r a p i i ad pcenam m o r t i s , tertitis r e -
e o n t r a r i a , v e i a via sancbe eonversaiionis, qua pe? q u i r i t ad gaudium aeterniutis. P r i m u s paler est
f rados scahe Jacob de v i r t u t e i n v i r l u t e m ascende- b o m o , secundus diabolus, tertius Deus. De p r i m o :
res, ad profundum i n f e r n i d e t r a h i t ; hunc oculuro, CretcHe et multipticamini (Gen. i ) . De secundo > Voa
m a n u m et pedem erue et abtcinde, a te declinando, ex patre diaboto ettit (Joan. v m ) . De tertio : Pater
et projice abt te dereiiquendo. noiter, qui et in ccetit (Matth. v i ) . Sub p r i m o c a r n a -
T I T . V I I I . De duabut ctavibut cceti. liter v i v i m u s , sub secundo m o r t a l i i e r deiinquimus,
Duae s u n l claves januae p a r a d i s i : c b a r i u s et pa- D sub t e r l i o feliciter regnamus. E l monet l e r t i o s u t
t i e n t i a . P r i m u m est charitas amplectenda. E t quia r e l i n q u a t u r p r i m u s , nec i m i t e t u r secundus. D u o r u m
q u l Deom v u l t diligere, tenutionibus exponilur, p r i o r u m p a t r u m d o m u m praecipitur filiae oblivisci
adblbenda est patientia. Haec sont cherubhn ac c u m d i c i t u r , et domum patrit tui (Ptat. XLIV).
gladius versatliis et flammens p o s i u ad custodiam T I T . X I I . De quatuor ab anima tuperqndit 9 ef triplici
paradisi. C h e r u b i m i n t e r p r e u t u r pttnitudo tcien- ejut deeore.
tice; at plenitudo tegit juxta Apostolum, charitat Quatuor soperat fidelis anima : M u n d u m , c a r -
(Rom. x i u ) . Per g l a d i u m flammeum et versatilem; n e m , mentem, diabolom. BeHa roundi sunt forinseca,
i n l e l i i g i l u r t r i b u l a t i o : quae tunc gladius, c n m d i - carnis domestica, mentis intestina, diaboH f r a u d u -
vidil; flammeus d i c i t u r cum i n c e n d i l ; versatilis, lenta. 0 q u a m difficile a c q u i r i t u r v i c t o r i a , u b i l a n U
quia t r a n s i t o r i u s . $ i ergo vis coelum i n t r a r e , i s U est resistentium t u r b a t V e r u m i n v i c l o r i a concopi-
duo scias necessaria, quia et siue c b a r i u t e n i h i l p o s - scit rex decorem v i c t r i c i s animae. Qui t r i p l e x e s l :
snmns, et per multat tributationet oportet nos intrare l n voce quia pulchra l o q u i t u r ; i n facie, quia bona
in regnum Dei (Aet. x i v ) . Claves e n i m sunt paradisi o p e r a t u r ; i n corde, quia s a n c u meditatur^ E t n l e o
ch^ritas ei patieotia, sine quibus non i n t r a t u r , et dicit e i : Tota putchra ct, amica mea t et macula non
757 MISCELLANEA. — L I B . V. #
738

e$l in te {Cant. i v ) . E t ideo surge de labore ad re- A est u n t u i n , non e x e m p l u m ; secimdum exempliir et
q u i e m , de mundo ad g l o r i a m , de certamine ad pra> e x e m p l u m ; t e r t i u m exemplum t a n m m .
liiiuro et veni i n i h a l a m u m n u p i i a l e m , i n quo eris T I T . X V I L De iriptiei genere qumreniium Deum et
sapienliam.
sponsa c u m ipso sine fine.
Tripartitum est genus quaerentium Detim. A l i i
T I T . X I I L De tribus quce insunt pcenitentim.
qtiaentnt et i n v e n i u n t , sed non r e t i n e u t , quia nou
l n pcenitentia tria s u n t : Dolor praeteriti, custodia
qtiaerunl u t babeant, sed vendant; a l i i quaeruiit et
f u t u r i , salisfactio d e l i c t i . Dolor culpam p l a c a l , salis-
inveniunt et retinent. P r i o i i s d i c t t u r : Quwretis me
factio v i t i u m natiat, cuslodia sanitatem conserval.
et non invenietis, et in peccato vestro moriemini (JOOK.
Haec tria sic compensanda s u n t , u l s i l dolor plenus,
v u ) . Secundis dicititr : Ego tum 9 et injecerunt ma»
cuslodia perfecta, satisfactio condigna.
nus t et tenuerunt eum (Joan. xviu). Et leniis d i x i l :
T I T . X I V . De duplici oleo % Dei scilicet et mundi. Avete, et accetserunt et lenuerunt pedcs eju$ (Matth,
Duplex e s t o l e u m . Habct e n i m oleum Deus , babet X X V I I I ) . P r i m i quaerentes n u i l o modo i i i v c u i t u i t . Su-
oleum ei mundus. Oleo Dei vasa d e l i c i u n l , oleuin cundi v i v u m i n v e n i u n t et occidunt. T e r t i i m o r t u u u j
mundi tn vasis deficii. Oleum Dei duicedo est aeter- quaerunt, e l v i v u m i n v e n i u n t . Sic a l i i sapientiaiu
n o r u m , oleum m u n d i , deleclalio praesentium. IHa | j i n v e n i u n t . sed non d i l i g u n l , q u i a ad l u c r u m et lau •
s u f l l c i t , isla deficil. Unde vasa stiiltarum v i r g i n i t m dem h u m a n a m eam p r o s l i t u u n t . l s t i C h r i s l u m v i -
vacua esse dicuntur(A/a/M. x x v ) ; vasa viduae sapien- v u m i n v e n i u n t et o c c i d u n t , quia ex hoc in eis
tis plcna (/ V Reg. i v ) . Vasa corda s u n t , oieum gau- sapientia m o r i t u r , qiiod ejus dulcedine ntillo amoris
dium. scnsu p e r f r u u t i W . A l i i m o r t u a m quaerunl et vivaro
T I T . X V . De pace et belio triptici. i n v e n i u n t , quia d t i m eam ad bujus vitae usum nou
Triplex estpax, scilicet ad D e u m , ad s e i p s u m , ad appetuul, verius intus ad iiiitis dulcedinem p e r t i u -
p r o x i m u m . Quandiu hoino ad Deum pacem t e n u i t , gunt.
suam pacem et u u l l a m i n carne sua contradictionem T I T . X V I I I . De tribnt mdificanlibut $uper fundamen-
i n v e n i t . Nunc autem si voluerit pacem babere c u m tum fidei et tribus 9 tuperivdificatit.
Deo, et per boc secum , pax p r i m o proponitur p r o - T r i a sunt genera h o m i n u m aediiicantium super
x i m i , u t totus placatus s i t , et extra secum p r o x i m o fundamentum fldei. Sunt q u i amant soium Deuro.
per fralernam c b a r i t a t e m , et i n s e , per c o n c u p i - H i superacdificanl a u m m i n amore v i r t u i i s , argen*»
scentiam b o n a m , e l supra se, per gratiam d i v i n a m . t u m i n rognitione v e r i t a l i s , lapides prcliosos i u fuH-
Propter hoc dutn oflertur bostia salutaris qua nos gore b o n i operis. Sunt q u i amaiit praoter D a u m ,
Deo reconciliari o p o r t e t , p r i u s p r o x i m i s osculum G n o n U m e n contra D e t t m , nec plus quaro Deum. I n
pacis o f f e r i m u s , u t hac praemissa quae i u t e r nos est bis fundamentum manet, quoniam amor non deslrnb-
p a c e , i l l a m quae ad Deum est obtinere mereamur. l u r . Sed tamen quia ex affectu eorum quae a m a i i t u r
Quaudo pro defunctis oftVrtur, pax non d a t u r , q t i q - quaedam c o n t r a b i t u r c o r r u p t i o , superaedilicaut ligna
n i a m ab bac vita s u b t r a c t i , humanae couversatio- per peccalum illicili operis,fenum per d e l i c i u m
1116 pacem tenere yel exhibere nou possuni. Ideo illa delectationts, stipubun per culpam iilicitae cogitatio-
sola quae ad Deum est quaeritur. Viveutes autem per n i s . Sunt q u i amant quawlam contra D e u m ; et i u
pacctn p r o x i m i , quaerere debent pacem Dei. Per bis fundamentum d e s t r u i l u r , quia a m o r Dei itou
pacem D e i , pacem s u i , non i l l a m quae est animaead poiesl esse u b i oon est soius vel summus. I g i t t t r a4
i t i u u d u i n , quae est suaviter v i v e n t i u m , sed iilain p r i m o s pertinet laudari et s a l v a r i ; ad secundos,.cor>
quae esl i n l e r animain et s p i r i t u m , per idatn quae r i p i et l i b e r a r i : ad tertios, argui et d a m n a i i .
est inter s p i r i t u m et Dcuin. Nam vera pax quia T I T . X I X . De qnatuor humilitatem conferentibus.
i n v e n i l u r lemporc o t i i $apientia $ non ett in lerra Quatuor sunt quae conferunt veram l i u m i l i l a t e m :
suaviter viventium (Job x v m ) . E s t euim quaedam pax v i l i l a s c o r p o r i s , assiduilas subjeclionis, comparatio
i n t e r aoitnain c t i n u n d u r a , suaviter viventiura et ^ m e i i o r i s , suspeclum Dei j u d i c i u m
m a l e ; c t alia i o l e r aniuiam et s p i r i t u m , suaviter T I T . X X . JDe triplici frairum cokabitatione.
v i v e n l i u m et b e n e ; et tertia inter spiritura et Deum, T r i p l i c i t e r b a b i u n t fratres i n u n u m : loeo t a n t u n t ,
feliciter v i v e n t i u m et beate. S i m i l i t e r est bellum i n - loco et animo, animo t a n t u m . L o c o u n t u i n h a b i -
ter aniinara et m u n d u r a , non suaviter v i v e u t i u m et U r e i n u n u m , pcena e s t ; animo n o n loco, b o n i t a s ;
inalc, et i n t e r aniroara et s p i r i t u m non suaviter v i - animo et loco, felicitas*
veuiiuin et bene,et i u t e r s p i r i i u m e t D e u m , i n f e l i c i - T I T . X X I . De pattore, ove et tupo.
tcr v i v c u t i u m et male. T r i a s u n t : pastor, ovis e l lupus. P r i m u a et u t f i -
T I T . X V I . De tribut modis unum ett. mus i n ovem mediam r e s p i c i u u t ; alter u t custodiar,
T r i n i t a t e una universitas r e r u m subsistiL Est alter u t r a p i a t . Unde de p r i m o d i c i t u r : Ocuii ejns

n n u m quod nee ab alio est, nec secundum a l i u d , u t in pauperem respiciunt; paipebrce ejus interroganS

n a t u r a c r e a t r i x . Est u n u m quod ab uno et secundum filios hominum ( P t e L * ) . De secuudo : Insidiatur wt

u n o m , u t rationalis creatura a Deo s i m i l i s Deo. Est rapiat pauperem, etc. (Ptal. i x ) . Ovis i n medio p a u -

u n u m quod ab uno secundum d t i o , boc est ab uno per e s i ; pastor Deus, lupus diabolus. Omne autem

-per u n u r a , u t corporea n a t u r a . P r i m u m exempiar j u d i c i u j n procedit ab ove, l u m i d a descritur, lintida

759 ' A P P E N D I X A D UUGONIS OPERA DOGMATICA. to*

v i s i l a t u r . Deseritnr ne praesomat; v i s i u t u r ne despe- A quae i n eo I n t e l l i g K u r qood d k l i u r non extt\ngnHur %

r e t . Ideo ne declintt a tervo tno (Ptal. x x v i ) . Cum non moritnr (Jta. LXVI). His q u i i n ccelo sont d a i o r
pasior elougat, lupus a p p r o p i n q u a l ; c u m pastor teslimottium beatiludinfs; q n i i n t e r r a , j u s t h l c a l i o -
r e d i t , lupos fugit. n i s ; qtii i n inferno damnationis. P r i m u m t e s t i m o -
T I T . X X I I . De oontcientia et fama. n i u m gforiae, secundum gratiae, t e r l t u m irae.
Doo s u n t : conscieiitia et fama. Conscienlia Deum T I T . X X V . De triptiei labore hominit, et tripiici ejmt
liabet i n v a s e ; fama lumen i n lampade. Propter remedio.
conscientiam i n g r e d i m u r ; propter famam egredi- T i i p l i c i loco laborat genus h u m i n u i n : p r i n c i p i o ,
m u r . Intus r e f i c i m u r saluie p r o p r i a ; foris aedifica- medio, flne, i d est n a l i v i t a t e , v i t a , n j f t c . l ^ i t i v i u s
tione aliena. Intus cupio ditsoioi et eete cum Chritlo erat imraunda, vita perversa, mors > riculosa. V e u i l
(Pkilipp. i ) ; foris manere in carne necettarium judico ergo medicus caelestis; et c o n t r a Sunc i r i p i i c e u t
propter tos (ibid.). Conscienlia i r r i g u u m snperius; m o r b u m t r i p l e x a l i u l i l r e m e d i u m . N» , r
• -*- ^
fama, i r r i g u u m inferius. A d conscientiam m e d i l a t i o , v i x i t , o b i i l . Ejus nativilas purgavit n o s l r a r a ; ejus
ad famam pnedicatio. A d conscienliam s i l e n t i u m , viu i n s l r u x i t n o s l r a m ; ejus m o r s d e s l r u x i t n o -
ad famam v e r b u m . Per silentiuro seminas agrura stram.
l u u m , per v e r b u m agrum p r o x i m i t u i . B T I T . X X V I . De tribut panibut quibut reficiendut est
tupervenient amicut.
T I T . X X I I I . Dt tribut exemplit Dtiad vitam % et tribut
diaboii ad mortem. T r i b u s panibus reflciendus est superveniens a m i -
cus. P r i m u s panis est c o n t i n e n l i a , qna r e s t r i n g i t u r
T r i b u s exemplis nobis Cbrislus v i a m ostendit qua
eum sequi dcbemus. S i r a i l i t e r diabolus, t r i a propo- corpus ne per roortiferas delectationes eflluaL Se-
cundus, b u m i l i U s , qua i n s t r u i t u r a n i m a , ne de ipsa
n i t quibus praecipitaniur q u i e u m sequuntur. V i a ad
corporis sui continentia stmerbiat. T e r l i u s , c n a r i U -
Deum sursum a r d u a , a r c t a , et i n longum s u b l i m i s .
tis fervor, quo aecendilur spiritos u t u l r u r o q u e , i d
l l e r ad d i a b o l u m , est deorsum l a t o m , b r e v e , et i n
est corpus et aniinam i n c a s t i u t e et b u m i l i u t e c o -
p r o f u n d u m et ad prrecipitiura facile. Ideo Cbristtts
stodiat perseveranter. His t r i b u s v i r t u t i b u s r e f l c i t u r
nobis exempium paupertatis r e l i q u i t , u t exonerati
botuo Dei et r o b o r a l u r , ut, secundum A p o s t o i u m , t n
sarcina t e r r e n o r u m leves ascendamus per a r d u a m .
die adventut Domini tit integer tpiritnt anima et cor-
Uude d i c i l u r : Vulpet foveat kabent, et volucret eceli
pus (I Thett. v ) . H i panes quoties deficiunt a Deo
nidot; filiut auttm kominit non kabet uM eaput tuum
reclinel (Matlk. v m ) . Ideo d i v i l i a s i n hoc mundo ba- quserendi stinU Merito autem tres quaeruntur, q u i a

bere n o l u i t u t simus e x p e d i i i , e t dedit exempium ~ tres reficiendi s u n t ; anima tanquam v i r ; c a r o u n -

h u u u l i u t j s , u t modici sine difficultate iranseamus quam u x o r ; spiritus velut utriusque vemaculus. E t

per a r d u u m . Unde d i c i t : Diteite a me quia mitt9

n o u quod non a i t da,sed accommoda (Luc. x i ) , quia
9

t r u c t u m ejusdem graliae non s i b i , sed Deo debet

tum et knmilit eorde (Mattk. x i ) . Ideo gloriam spre-
seinper acceptum referre.
v i t i n exeroplum patientiae, ne deficiamus i n l o n g u m .
U n d e : C u m percuteretur non repercnssit, c u m oc- T t T . X X V I I . Quatuor modis orationem fieri.
c i t l c r e t u r sustinuit (/ Petr. »)• Ergo p r i m a est Quatuor modis fit o r a t i o . Prirao verecundo afle-
discenda paupertas, u t a b j i c i a i m i * quod gravat, i n c t u . Hic fit c o m nondum peccator per se audet ac-
qtio est peccaudi occasio; et qnia patipertas despi- cedere, sed quaerit i n Ecclesia sanctum v i r u m q u i
c i t u r , sequitur h u i n i l i u s , quia ipsa e t i a m v i l i t a s sit vel i n ora vestimenli D o m i n i sicut fimbria, per
p r o p l e r Deum a m a t u r , et quia v i r q u i vilis est sine q u a m babeat accessum. Hujus orationis tenuit figu-
reverentia laeditur, necessaria ost post h u m i h u u m r a m evangeliea m u l i e r , quae patiens fluxtim s a n g u i -
patientia, qua adversa p r o p t e r Denm t o l e r e n l u r for- i i i s a i t : Sitetigero fimbriam vtttimenti tjuttana ero
l i l e r . Pau[ierlas levem faeit et e x p e d i t u m , b u m i l i l a s (Mattk. i x ) . Secundo oratio fil p u r o aflectu, quando
modicitin, patienlia fortem e l robusturo. E e o n t r a r i o peccator jara per se accedit, et ore p r o p r i o confite-
diabolus suos p r i m o onerat d i v i t i a r u m pondere, u t D t u r . Hujus l y p u m tenuit peccatrix M a r i a quae pedes
deorsum p r o s t e r n a t ; secundo per soperbiam inflat, D o m i n i tacrgmit rigavit et capitlit tertit (Luc. vn),
n t per l a t u m incedant; t e r t i o per i m p a t i e n l i a m f r a n - «uditque : Dimitta tunt tibi peccata tua (ibid.). Tertio
g i l , u t c i t o dcflciaut. o r a t i o effunditur amplo affectu, quando flt non so-

T I T . X X I V . De cceli, terrce et inferni habilatoribut l u m pro se, sed p r o a l i i s , s i c u l o r a v e r a n t apostoli

pccutiaribut, el de tribut danlibut in smgntis testi- p r o mulieris Cbaiianaeaa fllia. Quarto o r a t i o fit c u m
monium. twrdis fiducia sine aliqua haesitatione p r o m i t u r .
T r i a loea, cceium, t e r r a , infernns, babent s i n g u k Talem fecit Dominus quando L a z a r u m s u s c i u v i t .
h a b i u t o r e s suos. Coelum solos bonos, infernus solos Has orationum species, i d est verecundam, p u r a m ,
ntalos, terra malos mistos e l b o n o s : Tret tunt qui amplam et non baesiuntem nuncupat aliis n o m i n i b u s
tettimonium dant in coslo : Pater et FUius el Spiritut Apostolus d i c e n s : Obsecro primum omnium fieri obr
tanetut. Tret in terra : tpiritut, aqua et tanguit tecraliontt, orationes % postulationes, gratiarum acfto-
(/ Joan. v ) . T r e s i n inferno, vermis q u i non m o r i - nes pro omnibus kominibus (/ Tim. u). N a m obse-
t u r , quo r o d i t u r eonscientia; i g n i s q u i uon e x s t i n - crationes verecundo, orationes p u r o , postuiaiioaes
( ' • i W r ouo cremautur c o r p o r a ; l e r t i u m desporatio, amplo, g r a t i a r u m aciiones n o n b a u i u n t i fluat t
 m MISCELLANKA. ~ U B . V .
T r r . X X V I I I . DNO6*S mocftf impediri oraiionem
peceatoris ne exaudiatur,
Duobus modis i m p e d i t u r oratio peccatoris, tfum
vel nulla luce i l l u s t r a t u r , vel n i m i a o b r u i t u r . Nulla
luce i l l u s l r a t u r , q u a n d j peccata sua nec videt nec
confitetur. E c o n t r a r i o n i m i a luce o b r u i l u r , quando
ea tanta v i d e i , ut de remissione desperet. Tempe-
randa est ergo lux u t peccata sua vidcat peccator et
confiteatur, oretque c u m spe veuiae p r o ipsis u l r e -
miltantur.
T I T . X X I X . De tribus titiis per tree equos tit Apo-
cnlgpsi prcesignatis, el de innocentia per equum al-
bum.
Uaec tria v i t i a , superbia, l u x u r i a , hypocrisis s u n t
tres eqtii Apocalypsis r u f u s , nigcr, pallidus (Apoc.
v i ) . Buflus p o r u t sessorem s u u m , s p i r i t u m scilicet, B i r i u i i . Tribusque patet i n d i c i i s : Cantioiie p n e -
hominis ad bella, lites, et i r a s ; niger ad l u x t i r i a m , varicatiouis i n providentia, obedilione praeceptionts
c r a p n l a m , e b r i c t a t e i n ; pallidus ad hypocrisim et i n patienlia, atlentione divinae cognilionis i n c o n -
simulationem. Hulfus per loca dura et aspera; niger,
per immunda et f e t i d a ; pallidtis per ardua et ex-
c e l s a . Equus albus est innocentia. Stiper hunc q u i
ascendit, exit vincens u l v i n c a l . T r i p l e x autem est
bic equus propler tres paries innocentia?. Uude et
pluraliter d i c i l Habacuc : Qui ascendis super equos
tuos, etc. (Ilabac. 111.)
T I T . X X X . De tribus dissotutionibus et tribus
cincloriis hominum.
T r e s sunt dissoluliones quaa penilus hominem
dissolvunt, et animam com cornore penitus i n l e r i r e
faciunt, a v a r i l i a , l u x u r i a , superbia. A v a r i l i a ge-
nerans i n v i d i a m , trahens hominetn extra se per
evagationem, u t vadat t r a n s i t o r i i s consolari. L u x u -
r i a proferens i m m u n d i t i a i n , premens hominetn i n -
fra se per pollotionem. ut eat i n v i t i i s delectari. S u -
. perbia pariens i n j i i s i i i i a i n , rapiens eum e x t r a se per
elalionem, n t pergat i n potestate g l o r i a r i . Ilaec t r i a
tres merentur maiedtctiones. P r i m a e s t : Maledictus
est qui speravit in muttkudiue diviiiarum suarum
(Psal. L I ) . Secunda : Maledictus homo ouiconfidit
iu Iwmine (Jer. x v n ) . P r i m a dissolutio, i d est a v a r i -
tia tribus nocet amore : pecuniai, honoris ambitione,
damnationis aflectione. E l inde t r i a p e r d i m u s : a m o -
r e m i n Cbristo et Creatore, exspecutionetn coelestis
gloriae, obedientiam divinae poleniiae. Secunda* i d
est l u x u r i a , etiam t r i b u s n o c e t : cutts n t l o r e , veslis o qui quasi quidem signifer coelestis militiae m e n t c s a d
splendere, et exquisilo c i b o r u m sapore. Per haec
t r i a perdimus p r i i n a m stolam que deberetur i n i n o r -
t e , incorruptionem fuluram i n corpore, refeclionem
divinae praesenliae. T e r t i a quoque, i d esl superbia,
trUms nocet, i m m u u d a c o g i u t i o n e , superflua l o c u -
tioue, i m u u r a operatione. Per haec t r i a p e r d i m u s :
inenlis s i m p l i c i l a t e m , linguae vel vocis m e d i o c r i u -
tem inanuum p u r i u t e m . P r i m a dissolulio a booo
inultos d i m o v i t , secunda compiures ad malum p r o -
m o v i t , t e r t i a infinitos i n mortem demovit.
I l i s opponuntur t r i a c i n c l o r i a : P r i m u m est m e -
tnoria m o r t i s corporeae. Haec est zona peliieea qtia
cingebatur Joannes e l qua u t u n l u r eremitae, qtta>
t r i b u s patet i n d i c i i s , dolore, pallore, torpore, c u m
A m e m i n i t m o r t i s corpereae. Hoe cinctoritta* t r i a eon*
f e r t , m i n u * t o p e r b i r e , neininem e d i r e , magna non
a m b i r e . i l o c eniua stiperbum h u m i l i a t , odienteoi
placat, cupidum replet e l saliat. Secundum c i u c l o -
r i u m p r o h a b i l i u s et decor pudiciliae. Baiteus q u o
ciugebatur A a r o n i t u r u s ad D e u m , q u o u i u u t u r sa-
eenloies et levitae studentes castitati : q u o d t r i b u s
paieti i n d i c i i s , laetttia intus i n corde, fiducia foris i u
ore, m u u d i t i a exterius i n corpore. Coufert boc c i n -
c i o r i u i n t r i a : gravitatem i u v u l t u , mediocritalem i n
b a b i t u , m a t u r i t a t e m i n incessu. PudicUia e u i i u i n -
tus corde ftindata bis bonis esl exirinsecus o r n a t a .
T e r t i u m c i n c t o r i t i m est a m o r religionis et jiisiithm.
Zona aurea qua Joannes i n Apocalypst praeciucius
est ad mamillas. Quo u t i l u r Jesus studens o n u i i u m
n l c g
stantia. IIoc c i n c t o r i u m t r i a c o n f e r t : H u m i l i i a t e m i o
prosperis, soHditatem i n adversis, m e d i o c r i u t e m i u
cunctis. Per boc e n i m j u s t i t i a unicuique quod s n u m
est reddit. P r i m u m c i n c t o r i u m manus od praeUum
pugtles i n f o r m a t , secunduro vires v i r i b u s a c c u m u -
l a t , l e r t i u m v i c t o r e m praemiis e x o r o a l . Joannes quia
p r i n t u m h a b u i t , scilicet m o r t i s m e m o r i a m , m o r t i
occnrrere non f o r m i d a t . Pelrus qtiia sectindum b a -
b t t i l , d i c l u m e s t e i : Caro et sanguls non reeetaoit
tibi (Matth. xvi). Christusquia principaliter tertium
babuit, s u u s ad m o n u m e n t u m L a z a r i confilenter
, ait : Gratias ago tibi f quoniam audisti me (Joan. xi).
1 1
P r i m u m c i n c t o r i u m h o m i n e m a maio separat, quo
David Goliam p e r e m i t ; secundum v i r l u t i b u s c o r r o -
borat, quo carens Absalon ab bostibus se n o n exe-
mit. T e r t i u m religioni consocial, quo Cbristus ge-
nus humanum solus r e d e m i t .
T I T . X X X I . Deprrconiis B. Joannis Baplisim sira
innovalo et perseveranti appticandis.
E x praeconialibus tttulis p l u r i i n i sicut B . Joanni
h i s t o r i a l i t e r , ita v i r o renascenti et perseveranli,
m o r a l i t e r non incongrue possunl a d a p l a r i . H i autem
sunt, m i r a c u l u m i n conceptioue, gaudium i n n a t i -
viute, s u b l i m i U s i n conversalione, humiliUs in
confessione, v e r i u s i n praedicalione, constanlia i n
m o r t e . Cum enim de veteri Adam per t i m o r e n i D e i .
Deum solet convertere, ac a malo deierrerc, ac ttt
pnevaricatores ad cor redeant eflicere, aliquis fit
novus h o m o , et de terreno cceleslis e l s p i r i t u a l i s .
Quid a l i u d quam quadam nova conceptione muta-
l u r i n ventrem Ecclesiae et c o n c i p i l u r ? Et i n hac
conccptione est gatidendum. D i g i l u s e n i m Dei est
hic s u b t i l i l e r operans, stiaviler renovans, s a l u b i i l c r
i m m u u n s . F i t autem t r i b u s i n Junuui c o n c u r r e n t i -
b u s : cogitatione, quia i n s p i r i t u et mente; voluntate,
qtiae non esl slne roerito ; s t a b i l i u t e p r o p o s i l i , quas
non sine j u s t i l i a . Sequitur gaudium i n n a t i v i u t c .
N a t i v i u s duplex est : priroa es patre diabolo, cujiis
v i u pcrversa, mors ad u t r u m q u e consequens pert-
culosa; secunda ex patre Deo, cujus v i i a r e i i g i o s a ,
7<>o APPENDIX AD HLGONIS OPERA DOGMATICA. 1H

w o r s ad u l r u m q u e i-onscqiiens pretiosa. F i i aulem A T I T . X X X I I I . De quatuor nocalionibus et duabus

haec nativitas tribus, flde l i n n a , spe certa, c l i a r i l a t e electionibus.
robusta. Sequiiur sublimilas i n eonversatione, qttae Mutti sunt vocati; pauci vcro electx (Matth. x).
i l t b a b i l u , actione, sermone. Caveamus i n b a b i l u Quatuor s u n l vocationes, duae electiones. Prima v o -
conspici notabiles, i n actione reprehensibiles, i n ser- catio est naturae de utero ad l u c e m ; de qna p r o -
inone contemplibiles. Sit habilus noster i n niodio- pheta : Dominus vocavitme ab utero (Isa.xux). Se-
c r i t a t e , actio i n integritate, sermo i n v e r i t a l e . Se- cunda gratiae, de qua Apostolus : Videle, fraires 9

q u i t u r b u m i i i i a s i n confessione. Qni stat videat ne vocationem vestram 9 quia non mutti nobiles (II Cor.
cadat per superbiam. F i l aulem praedicla confessio 1). E l quos prcedestinavil 9 hos el vocavit (Rom. vm).
tribus. Si m i n o r i b u s confiteatur se non m a j o r e m , T e r t i a solutionis, de qua idem Apostolus : Sequor
:equalibus m i n o r e m , majoribus obedientem, m i n o - ad bravium superna? vocalionis in Chrislo Jesu (Pfri-
ribus s o c i u m , aequalibtts a m i c u m , majoribus filium. lipp. I I I ) . Inde et dies mortis dictus est vocalionis.
Sequitur veritas i n praedicalinne, quas fit t r i b u s , fi- Quarla r e t r i b u t i o n i s , de qua Propheta : Advocaeit
delitate, u t i l i t a t e , h u m i l i t a t e . Verumtamen debet ccelum desursum, et terram discernere poputum suum
esse fidele et v e r u m , nebula simulalionis non deci- (Psal. X L I X ) . Mulii ergo vocalisunt t puucivero elecii.
piens; u t i l e auditores ad aedilicationem c r u d i e n s ; M u l t i vocaliad fidem,pauct elecli ad jtistiflcaiionem.
b u m i l e , per a l l i l u d i t i e m eloquentiae non i n t u m e - M n l t i vocati ad laborem, pauci elecli ad requiem.
scens. Sequitur constantia i n m o r t e . Nam qui in / I - M u l t i vocali ad j u d i c i u m , pauci electi ad r e ^ n u m .
ttcm perseveraverit, hic salvus erit (Matth. x). Quod T I T . X X X I V . Quomodo in electis suis Ihronum suum
l i l tribus . cum quis i n neccssitate fidem negandi ponat Deus.
positus divitias oblatas s p e m i t , houoris potentiam V c n i , electa mea, et ponam i n te t h r o n u m
c o n t e n m i t , tortnenta libens suflert, recogiians apud m e u m . AHud est Deum i n electissuisponerethronum
se quod S c r i p t t i r a d i c i l : Vincenti daboedere de / i - suum, aliud electos ponere i n t h r o n o . l l l u d esl j u s t i f i -
gno vitce quod est in paradiso Dei mei (Apoc. n). care, hoc beatificare. Justificare perfidem, beatificare
Conslans enim eligit pugnare tit v i n c a t ; iaborare, u t per speciem.Per fidem enim Chrislus habitat|in c o r o i -
qmescat; m o r i , u l v i v a t . Quis ergo dubilat eum esse bus nostris; et quia Christus est Dei v i r l u s et Dei sa-
Joannem i n quo sunt haec ? utiqtie i n eo est gratia pientia,anima justi eflicilursedesel thronussapientiae*
Dei : quod i n t e r p r e l a t u r Joannes. Vocat ergo Deus electam, p r i m o deerrore ad fidem;
T I T . X X X I I . Quomodo sobrie, pie et juste vtvamus. secundo de fidead speciem,praedestinationeeIectam.
Sobrie et pie etjuste vivamusin hoc sajcuto (Tit. , Vocat ad fidem electam ex omnicarne etassumptam.
11). Sobrie nobis, juste p r o x i m o , pie Deo. Sobrie i n Primovocat u t i n e a t h r o n u m p o n a l ; s e c u n d o , u i e a m i n
duobus, i n cavenda voluptate c a r n i s , et curiositate I h r o n u m constituat, quia p r i m o vocat u t inhabitans
saeculi. Unde D o i n i n u s : Attendite 9 ne graventur corda e l fide cor ejtis mtindans j u s t i f i c e t ; secundo, u t j u -
vestrain craputa el ebrietate, el curishujus vilce (Luc. stificatam et assumptam glorificet.
x x ; ) . Ecce compedes quae c r a p u l a m , i d est carnis T I T . X X X V . De tribus quce sunt in matrimonio et de
c u r e m s t r i n g u n t et angustant, e i carcer q u i c u r i o - triplici fbrnicatione et ejus remedio.
9

sitates saeculi claudit et o b l i r m a i . Qui p r i m u m v i n - Cum gustasset architriclinus 9 etc. (Joan. n ) . Tria
cit, i n carne ambulans non secundum carncm m i l i - s u n l i n conjugio. Sacramentum r e l i g i o n i s , de qtto
l a l ; q u i secundum v i n c i l , dicere potest : Conversa- Apostolus : Sacramentum hoc dico magnum 9 etc.
tio nostra in ccelis est (Philipp. m ) . Jusle i l e u i i n (Ephes. v.) Officium p u r g a t i o n i s ; unde : Maledictus
duobus, ut neinini noceas, oiniiibtis prodesse velis. • qui non retiquerit semen super terram. Remediuui
Unde quod tibi non vis, a/ii non facias (Tob. i v ) ; et fornicationis; u n d e : Unusqnisque habeat suam uxo-
qutecunquc vullis ut faciant vobis homines, eadem rem propter (ornicationem (I Cor. v n ) . Fornicatio
facite illis (Matth. v u ) . Pie quantum ad fidem, quie autein t r i p l e x est. L u b r i c a opere, phantaslica co-
i n duobus c o u s i s l i t : iit juslificatioue qua i n praesenli D gitatione. Unde Qui viderit mutierem ad concu-
nos j u s t i f i c a l , c t i n beatificatione qua in futuro nos piscendum eam jam mcechatus est in corde suo
beatificat. Hanc fidem a nobis exigit Detis, ut cre- (Matth. v ) . Apostatica discessione, quando a via
damus nos ab ipso justificandos per misericordiam, sanctae conversationis r e d i t u r ad saeculum et vomi-
beatificandos per v e r i t a t e m . P r o i n i s i t enim justos t u m . Uude : Perdidisti omnes qui fornicantur abt
beatificare. Undc quos justificabil hos et glorificabit te (Psal. L X X I I ) . Hanc t r i p l i c e m Osee breviter* com-
(Rom. v u i ) . E t Dominus : Si terrena dixi vobisetnon p r e b e n d i t : Fornicatio 9 i n q u i l , et vinum et ebrietas
creditis 9 quomodo si ccelestia vobis dixero credetis ? auferunt cor (Ose. i v ) . Fornicationera aposuticara
(Joan. I I I . ) Tcrrena juslificatio fil i n p n c s c n t i , coe- vinum,phantasticamebrielatein,Iubricamvocansfor-
lestis beatificatio i n f u l u r o . Sobrie crgo vivamus, u t nicationem. H u i c t r i p l i c i fomicationi t r i p l e x apponi-
bonain conscientiam habeamus; juste, ut p r o x i m i s t u r remedium. Desponsatio, de qua i n Osee Dominus:
prodesse possimus. Unde sapieutia quac desursum Sponsabo te mihi in misericordia; sponsabo te mihx
est (Jac. m ) , p r i i n u m pudica c s l , dcindc pacifica, in }ustitia 9 sponsabo te mihi in fide (Ose. n ) . I n mise-
pie u t Deum diligamu.s; hacc c n i m onu'ta proptcr r i c o r d i a reconcilialionis, i n j u s t i l i a confcederationii,
D c u m agcuda sun' in flde lori nupiinlis. Hanc ab se longe fornican-
 M i S C E L L A N B A . — L I B . Y. \ 76XT
tero Doroinus ad se vocans, sola misericordia s i b i A t a l e . Sunt q u i Deum non adorant, sed daemouia;
r e c o n c i l i a t , reconciliatam j u s i i l i c a t , et justificatam 6unt qtii Deum odorant, sed non i n s p i r i t u ; s u n l qt»i
i n t e r n o quodaui gustu suae dulcedinis veiut quadam i n spiritu Deum adorant, sed non i n veritate. Stitit
pignoris arrlia sibijfacit confoederaUm et sui desi* q u i Deum adorant et i n s p i r i t u et v e r i t a t e . P r i m i
d e r i i aeslu flagrantem, tandem de exsilio hujus pere* eunt genliles vei a v a r i , secundi Judaei, t e r t i i bypo*
g r i n a l i o n i s eripiens, in tbalamum ipsam absorbentis critae vel liaeretici, q u a r t i Catbolici et electi. I n p r i -
gloriae i n l r o d u c i t et amplexu suo glorificat. T r i p l e x m i s est religio profana, i n secundis vana, i n tertiis
i g i l u r estdesponsatio: i n misericordia, i u j u s t i t i a , i n falsa, i n quartis v e r a , Hauc u l t i m a m doeet F i l i u s
t l d e ; quae i n fide conjungit sponsuin et s p o n s a m ; verilas, S p i r i l u s s a n c t u s ; quam religionem beatns
quae i n misericordia, Cbristtim et Ecclesiam; quae i n Jacobus dieit esse mundam et immaculatam (Jac. i):
j u s t i t i a , Deum et a n i m a m . Priroa est legitima, se- n i u u d a m , sine ruga deauratae i u t e n t i o u i s ; i m m a c u -
cunda mystica, t e r l i a s p i r i t u a l i s . Legitima lubricae iataro, sine veneno perversilatis.
fornicalionis, niyslica pbantaslicae, spiritualis apo-
T I T . X X X V I I I . Quid sit Deum ditigere « ex tolo cor-
staticae remedium e s u N a m unicuique s u a m p r o p t e r de, ex tota anima, et ex tota virtute ; i el quat tria
fornicalioncn babere p e r m i l t i t u r , et Ecclesia a diverso gradu ditigi possint.
Cbristo suo clecta de fornicalione e x i m i t u r . C h r i - ^ Ditiges Dominum Deum luum ex toto corde tuo9

sliatia vero amica post diuturnam incontinentiatn ad e t c (Deut. v t ) . Qui mundum p r o p l e r Deum d i l i a i t ,
p r i o r e i n v i r u m suum revertens et i l l i easto amore et l o l u m cogitatum suum q u i ex m u n d i sollicitudine
iiihaerens, cum eo untis spiritus eflicilur. In figura gignitur j a c l a t i n Dominuro, hic Deum toto corde
t r i p l i c i s dcsponsalionis apud Judaeos i n n u p l i i s p a - d i l i g i t . Qui se propter Deum d i l i g i t , n t c u l vivore
rabatur t r i c l i n i u m , id esl t r i u m lectorum thalamus Christus est, et m o r i l u c r u m ; q u i dicere potest: V t -
discubilorius e t tris et xkivn cline, quod est iectus, « o , jam non ego; vivit autem in me Christus (Gal. n),.
d i c i t u r qttibus magisier convivii vocatus a r c h i i r i c l i - Deum l o u anima, i d esl lota vita d i i i g i t . E t hoc duo-
nus praesidebat. Thalamtis auiem est locus comple- bus m o d i s : vel i n se Deum, vel se i n Deo d i l i g e n d o .
c i e n t i u m se amore conjtigali. I n p r i m o lecto sunt A l q u i gustala dulcediue s u a v i u t i s Dei, ipsutti p r o -
sponsus etsponsa; i n secundo, Christus e l Ecclesia; pter ipsum d i l i g i t , jamque unus cttni Deo spiritus cst,
i n t e r t i o , D e u s e t anima. P r i m u s l e g i t i m t i s , secun- tota v i r t t i l e Deum d i l i g i t . T r i a quippe sunt quae hoc
dus mystictis, tertius spiritualis, itno primus esl ille gradu d i l i g i possunt, quamvis u n u m solum ainore
lectus materialis, secundus ulerus v i r g i n a l i s , de qtto sit d i g n u m : mundus, homo, Deus. Potest eiiim quis
Prophela i n q u i l : lanquam tpontut dt tha- ^ niundum diligere propter m u n d u m , m u n d u m propter
procedent
tamo tuo (Ptat. x v m ) . T e r l i u s mens sincera devota scipsum, m u n d u m propler Deum. Sed quia omnis et
et fidelis. Unde A p o s t o l u s : Timeo ne ticut terpent solus effectus bonus est cujus causa bona est'; bene
uduxit Evam attutia sua, ita corrumpantur tensut profeclo d i l i g i t q u i d i l i g i t propter D e u m ; n i b i l eniut
vtttri, et excedant a timpticitale, quce est in Christo praeter Deum bene d i l i g i l u r . I n corde a u t e m , c o g i -
Jesu [II Cor.xi). U t i o ; i n anima, v i t a ; i n mente, intellectus n o t a t u r .
Ille ergo d i l i g i t Deum toto corde, tota a n i m a , tota
T u . X X X V I . Quod persecutio fit Iribus de causis et
mente q u i extra Deum n i b i l c o g i u t , aflecUt e l
qualuot gladiis.
sapil.
Beati qui persecutionem patiuntur propter jutiitiam
(Malth. v ) . A l i i propter i n j u s t i l i a m , alii propter falsam T I T . X X X I X . De fide, quos et per quos satvetaut non
et simulatam j u s l i t i a m , alii propter veram j o s l i - talvet tam nunc quam otim.
t i a m perseculionem p a i i u n t u r . P r i m i siint i u i q u i , Fidet tua te tatvum fecit (Luc. v i u ) . Aliquando
secundi hypocrilae, t e n i i elecli. F i t aulem persecu- salvum fecit bominem sua fides et non aiterius,
t i o quadropltci g t a d i o : poenae, linguae, bumanae p e r - u t hydropicum Pharisaeis Dominum observanltbus.
t c r b a t i o n i s e l diabolicae soggestionis. De p r i m a d i c i - Aliquando alterius et non sua, u t paralylicum q u i -
t u r : Tributatio an gladiut f (Rom. v i u . ) De secunda: D busdam per tegulas etim s u b n i i i t e n t i b u s . Qttortun
JAngua eorum gtadittt acutut (Ptal. L V I ) . Dc t e r t i a : fidem ut audivit a i l : Remittuntur tibi peccata l u a
Tuam iptius animam pertransibitgtadius(Luc. n ) . De (Luc. v ) . Aliqttando et sua et alterius, u t filiam
q t t a r t a : A gladio maligno eripe me (Psal. C X L I I I ) . His Cbananaeae, aposlolis pro ea rogantibus (Matth. x v ) .
q u a i u o r gladiis opponunlur diio gladii ecciesiaslitae Aliquando nec sua nec alterius sed soia gratia, u t
defensionis.Unde Petrus : Ecce duo gtadii hic (Luc. caecum a n a t i v i l a l e , qni nec peccavit, u l caecus
X Y I I ) . E t Dominus : Satis est(ibid.). nascerelur, sed u t m a n i f e s u r e u i r gratia Dei (Jeajt.
i x ) . Multos iiodie sola g r a t i a , ut P a i i l u m ; fides a l -
T I T . X X X V U . Ad quce docenda missi sunt Fitins et
t e r h i s , u t p u e r o s ; fides s u a , u t C o r n e l i u m et justos.
Spiritut tanctnt.
Quosdam nec sna fides, quam vivam non habeut,
Venit hora et nunc ttt t in qua veri adoraloret ad-
orabunt Patrem in tpiritn tt veritate (Joan. i v ) . ! S p i r i - nec alterius, salvos f a c i l , u t damnandos. N a m sine

tus est Deus, qui docet eos q u i adorant i n spiritu et fide impottibite ett placere Deo (Hebr. xi).
v e r i t a t e . Nam ad docendum tria quaedam missus est T I T . X L . De quadruptici pace ctautlrali
F i l i u s et Spiritus s a n c l u s : q u e m , u b i et qooutodo. Steiit Jetus in mtdio disciputomm etdixil cis: Pax
" Quem? Deuro. Ubi? i n S p i r i t u . Quoinodo? i n veri vobis (Lut. x x i v ) . Discipuli congregati erant proptcr
 707 APPENDIX. A D IHJGONIS OPERA DOGMATICA. 7CS
uietum Judaeorutn. Nos congregati sumus i n d a u s t r o A sensus corporei, a r m a opera v i r t u t u m , vigiles et
p r o p l e r metum daeinoniorum, c u m eis coBgretli t i - propiignatores sensos spirituales. Q u o n t m ahl v i g i -
m u i m u s i n campo saeculi, confugimus ad m u n i t i o - lant per roorum circums|>ectionem, a l i i pugnant
uem c l a u s t r i , u b i , si Tolumus ut ingrediatur ad nos per v i t i o r u m expulsionem, a l i i paosant per i n t e r -
Jesus, et d i c a l : Pax vobu, sicut d i x i t discipuiis ve- n a m coelestium contemplationem. Cibus esl sacra
uieiis ad eos c l a u s i 6 j a m j a n u i s , claudamus januas. Scriptura, potus facilior i n t e l l i g e n l i a ; principes,
Quatuor auiem sunt differentiae pacisraullum neces- quatuor v i r t u t e s , p r u d e n t i a , j u s t i l i a , f o r t i l u d o , t e m -
sariae religiosis. Est e n i m pax e x t r a , pax i n t e r , peraniia.
pax i n t r a , pax supra. Pax e x t r a , ad saeculura; T I T . X L I L De fitio prodigo et de panibut tribnt ilU
pax i n t e r , pax i n l e r f r a t r e s ; pax i n t r a , ad sei- ut amico de via venienti commodandit*
p s u i n ; pax supra, ad Deum. Prima bona, secunda Amice, commoda mihi tret panet (Luc. x i ) . Amicna
nieior, terlia optima, quarta excellenlissima. esl qui loquittir atnico ct pro aniico. A m i c u s noster
Qui basladipisci desiderat, qualuor sibi ciaustra de via veniens filius prodigus est, q u i de regiono
constituat et ostia singulorum diligenter c l a u d a l . louginqua rediens t r i b u s pauibus reficiendus est. A i t
P r i m u m est c l a u s t r u m materialc, secundum disci c n i m p a l r i : Da mihi porlionem quce me contingit
plinae, tertitun spirituale, id est v i r t u t i s , q u a r l u m B (Luc. x v ) . Qua accepta peregre profectus est i n r e
contemplaiionis et dilectionis divinae. Clausirum m a - gionem longitiqtiam, agens i t e r sinc fine, laboreni
teriale si custotlialur et ciaudatur, acquiriuir fre- sine requie, inottim siue stabilitale, cursuin sino
quenter pax ad saeculum. Claustrum discipliuae si perveniioite. F u i t autein portio t r i p l e x : M e m o r i a ,
c i r c u m s e r a t u r , pax i n t e r fratres conservalur. Clau* ratio, voluntas. Memoria iis quae solius Dei e r a n t
stro enim disciplinae composiiio o m n i u m inoluura iiitendebat. Ratio perspicaci octtlo eorum profuntii-
. corporis c o m p r e b e n d i t u r . Si itaque o r i silentium tatem discutiebat. Voluutas terrena triumpbans, cce-
imponalur a m u r i i i u r e , a delraclione, a vaniloquio, lestia appetebai. Meuioria res veras suminaliro p e r -
a s t u l t i l o q u i o , et falsiloquio; si manus cobibeatnr a stringebat. Ratio q u i d b o n u m , q u i d inelius, q u i d
malo, pes vero ab eo quo non licite eatur, r e t r a b i - optiinum discutiebaU Volunias quod optiinum s i n -
t u r ; claustruin disciplinae c u s t o d i t u , pax fraterna g u l a r i l e r etigebat. Ilac crgo accepta subslautia filius
per qitam i n l e r fratres Deus possidetur. Sed adhuc elongavit se a patre fugiens tribtts uoctibus. Primae
o p o r t e l progredi ad pacem quae i u t r a nos est. M u l t i noctis iter est, quo Deum creatorein dcseruit; se-
foris c u m bominibus et i n l e r se intus cum fratribus cundae, quo praeter Deum alttid a p p e l i t ; lertiae, qtio
pacent babent; sed v i t i o r u m t u m u l t i i vastantur i n - ^ extra Deum i n alients quievit. P r i m o a Deo rece-
tra se. V e r u m sicnt n i b i l prodest sanilas foris i n dens vadit ad se. Secuudo dcscendeus sub se dele-
cute, si i u t e r i o r a h u m o r u i n peste c o r r u m p u u i u r , etalur i n carne. Tertio tractus exlra se deleclatnr i n
sic non vaiet pax c u m horoinibus c u i deest pax i n - r e r u m specie. P r i m o v a d i l de v i r l u t e g l o r i a r i . se-
t e m a secum et c u m angelis. Juxta Apostohim e n i m cundo i n vitiis deleclari, t e r l i o i n transitoriis couso-
tpectaculum farli eumut et angelit tt hominibus (1 Cor. l a r i . .Sic i g i t u r cousummalo i t i n e r e , i n primo anno
i v ) , b o n i s e t malis non hominibus t a o t u m . Boni con- bona memorias dilapidavil tribtis u i o d i s : per cogita-
siderant u t j u v e m et a l l e v e u l ; m a l i u t impugnent et tiones aflfectuosas, onerosas, ct otiosas. Affectuosa.%
i l l u d a n t . Sed homiiies casum n o s l r u m et s t a l u m per r e i famularis occiipationem; onerosas, per re-
e x l r a et i n t u s ; angeli e x l r a , i n l u s , et i n t r a nos v i - r t i m extrinsecarum s o l l i c i l u d i i i e i i i ; oliosas, per re-
deut* Ideo est necessaria pax foris e l i u t u s ad b o - r u m quae ad rein non p e r l i n e n l evagatiouem. Se-
m i u e s ; sed oitilto magis i u t r a nos, ad nos et ad eundo aulem anno bona r a l i o n i s dissipavit iribus
angelos. Unde Salomon : Omni cuttodia terva cor m o d i s ; recipiens m a i u m pro bono, falsuni pro vero,
tuum (Prov. i v ) . Sunt qui hacc roalerialia cianstra n o x i u m pro commodo. Maluni pro bono, quia p e r d i -
tauta diligentia claudunt, u t nuHi extraiieo ingres- d i t e t b i c a m ; falsum p r o vero, quia perdidit logicaro;
sus pateal vel egressus, n u l l u m signum c o n i r a d i - D noxittm pro commodo, quia p e r d i d i l pbysicam. T e r -
s c i p l i n a m foris e r u m p a t , q u i interiora negligeittes, t i o a n n o bona volunlatis dissipavit vivendo hixuriose,
intus depasci daemoniacis morsibus non expavescuut, per incendium ignis occuiti, per evagationem exte-
i i quidcm peretutt nisi macularo cordis digna laveut r i o r i s o c u l i , per atnbitionem lahentis saeculi, i d est
saiisfactione. Restat pax suprema qtiae e s t a d D e u m ; per luxuwam i n fetore, per superbiam i n furore,
restat et claustrum omniuro a l t i s s i i n u m . I n quod per avaritiam i n fervore. Postquam omnia consum-
c u m qnis ingressus ftierit, securus i n Deo, et Deus pserat, facta est.fames i n terra i l l a , e l coepii egere.
deleclabitur et requiescet i n eo. I n quo abscondit Quarto anno ad se reversus a i t : Surgam et ibo ad
suos i n abscondito faciei suae a coulurbatione h o m i - patrem (ibid.). P r i m o recompensal damna ralionis
n u m (PtaU x x x ) , i d est i n congregatione s u i : quae per ftdem, damna merooriae per spem, voiuntatis per
pax n i u t i s abscondiiaj v i x paueis revciata est. c b a r i l a t e m . Fides rationem i l h u n i n a v i t t r i b u s m o -
T I T . X L I . De casteiii etymo morali. dis : praeceptis, signis, promissis. Spes t r i b u s modis
Intravit Jetut in quoddam catteitum (Luc. x ) . Ca- mentoriam r o b o r a v i t : venia, g r a l i a , g l o r i a . Cbaritas
ftfellum est aittma, valluin patientia, t u r r i s nomeii voJuntaleiu trtbus modis r o p a r a v i l : dileclione n a t o -
i V i i i i i u i , fossae profttndilas vera huttiilHas, poriae rali qua d i l i g i t p r o x i m u m * uaturali e l r a i k m a i i tgtn
 769 M1SCELLANEA. — U B . Y . 77fr
seipsom; s p i r i l u a i i qua d i l i g i t Deum. Redit ergo A impeuis tentatfoms. Qnando f i d e t f r a t r e m omnem
per c o n t r a r i u m tribus diehus, u t quinus gradibus r i g o r i s o r d i n e m servantem, e l d i c i t : Q u i d exspectat
adolevit morbida pestis, eisdem l i m i t i b u s redeat sa- b i c , nisi m o r t e m almaiis ? h i c vellet a b b a s esse, e t
nitas. P r i m o ergo reversionis die d i v e r t i t ad a m i - ita invidet et d e l r a h i t : haec est pessima custodia,
c u m , u t prandeal apud e u m . Sed i n regione l o n g i n - certe si non fueris tilius b u m i l i t a t i s , non transibis
qna quem inveniet amicum ? lpse sibi p r o x i m u s est hanc cuslodiam. A u d i q u i d responsum est A n t o n i o ,
et amicus, ad se i g i t u r conversns, i n se non invenit qttaerenU e n i m u t sibi oslendereulur omnes tentatio-
qnod ponat ante se, nisi peccata; dolet e l gemit n e s ; et c u m ostensae essenl d i c e n l i : Domine 9 quis
aliumque petit a m i c u m scilicet sacerdotem, et d i c i t unquam poterit hos laqueos transiref responsum e s t :
ei : Amice 9 commoda mihi ires panes; impone mo- HumitUas. Si quis bujus tentationis impetuin I r a u a -
dum pcenilentiae. lite surgens dat ei quoiquot habet i e r i t : restat ei porta ferrea, i d esl species v e r i t a -
neceuarios (Lue. x i ) . Panein sciiice» amoris, l a b o r i s , lis : quam nemo potest transire nisi f u e r i l Petrus.
doloris. Secundo die ad a l i u m descendil a m i c u m ad A d cuslodiendum auietn P e l r u i n posili q i i a l u o r erant
exempla P a t r u i n per frequen iain S c r i p t u r a r u m . Q u i quaternioues (Act. x x n ) ; unus supra, aiius infra :
tres panos ei p r o p o n u u t : pan^ra veni;e, grathe, glo- untis ante, aiitts r e t r o . Inferius esl carnis solliciitido;
riae. Manducavit bomo ergo et saturatus est n i m i s . B quae sub specie v e r i l a l i s sic f r a t r e m a l l o q u i t u r . F r a -
T e r t i o die v e n i l ad p a t r e m s u u m , Detim misericor- ter audi q u i d dicat Aposloius : Sicut virga i l a cibus
dem et p i t i m , q u i tres vittilos proposnit ei t e n e r r i m o ? : debet d a r i j u m e n t o : nou cuiiibet i d subirabi unde
v i i u l u m novellum, v i i u l u i n r a p t u m de a r m e n i o , v i t u - chorda citharae r u m p a l u r , i n qua debel c u m f r a t r i -
l u i n saginattim. Manducavit ergo et satiatus est n i - bus canlare. Sed c i b i c l a u s t r a l i u m sahibrcs iion
m i s . P r i m a ergo reversio esl de alieuis ad p r o p r i a ; S I I I I L Casetis i n universum maiits e s t j ova i n carnein
secunda, de malis ad b o n a ; l e r t i a , de t r a n s i t o r i i s c i l o c o n v e r l i b i l i u , legumina inflaliva, aqua f r i g i d a .
ad aeterna. Quaere alios cibos. Ecce quomodo sub specie v e r i t a -
l i s d e c i p i t . I l i c l e f r a l r i , quod Domiuus Petro d i x i t
T I T . X L I I I . Quod quitibet similis B. Petro apostoto
seeundum etymon trium nominum ejus tiberabitur rcspondere oportet. Vade retro. Satana (Maith. xvi).
de manu hostiti. Panis et aqua, vita beata. T u vis me facere discipu-
JSunc scio vere quia misii Dominus angelum suum 9 i i t m Galeni, non A u g t i s t i n i ; e l m e d i c u m , n o n cano-
et eripuii me de manu Herodis (Act. x u ) . Vox ejus est n i c u i n . Superbia vero quaternio superior sic e u m
q u i t r i n o m i n i s est, scilicet Petrus. P r i m u m e u i i n d i - aggrediiur. F r a t e r , t u boiius o r a t o r es, rei^giosus*
c t u s e s t S i i n o n , i d esl obediens : deinde Bar-Jona, ^ litteratus es, nobiiis n o b i h i a t e generis facilem i n -
i d est filius coiumbae, scilicet b u m i i i l a s ; tertio Pe- gressum babes ad c u r i a m regis, ptus potes prodesso
t r u s , id esl firmus. Si lalis fueris, eripieris deomni tino verbo quam omnes a i i i , e t ideo debes praeesse.
exspectatione ptebis Judmorum (Act. x n ) . Omni, id Ecce quomodo sub specie veritatis d e c i p i i . Dic ergo
esl t r i p l i c i . Exspectatio e n i m haec i u i r i b u s c o n s i s l i l , quod P e t r o D o m i n u s : Vade retro 9 Solana. Meiius
i n vinculo carnis, i n concupiscentia o c u l o r u m , i n s u - est m i b i i m i l a r i C h r i s t u m b u m i i i a quaerentem, q u a m
perbia viiae. Carnis v i n c u i u m l i g a t , concupiscentia diabolum ad aquilonetn sedero ponere volentem.
o c u l o r u m coinquinat, superbia vitae devorat. Carnis Accetlit posierior q u a l e n t i o , et per recordatioueni
v i n c u l u m comparatur l i m o , oculorum concupiscenlia praeleritorum quod parentcs r e l i q u e r i t p a t i p e r e f / q o i -
l u t o , vitae superhia tempestatis profundo. Pius est bus esset p r o v i d e n d u m , quod l o c u m u b i fuerunt pe-
limus quam l u t u m . L i i t u m enitn elsi c o i n q u i n a l , n o n des D o m i n i debuerit visitare p r i u s e l l i m i t i a sancto-
tamen est t e n a x ; a l i m o atitem evolvi faciie nemo r u i n ; sub hac specie v e r i decipere m o l i l u r . Dic ergo
potest, quia caro sic ligat s p i r i t u m u l v i x etiam bo- ei quod Petro d i c i u n i est : Vade retro 9 Saiana. Vis
nus velit ab ea separari, sed s u p e r i n d u i . De p r o - me facere circumceilionem ? Non vidi justum dere-
fuudo habes: Non me demergat tempesias aqna> % ne- lictum a Domino 9 etc. (Psat. x x x v i ) . Ecce si sceris
que urgeal super me puteus os suum (Psal. LXVIII). D t r i n o m i n i s Simon Bar-Jona et Petrus, poieris t r a n s -
Sed et claustralis. si i r i n o m i n i s fuerit per obedien- ire p r i m a i n et secundam custodiam, c t p o r t a m fer-
t i a m , b u m i l i t a l e m , et U r m i t a l e m , p o l e r i l evadere ream, ibique quaterniones contemnere, et gratias
p r i m a m e l secundam ctistodiam et p o r l a m ferream. agendo dicere : Nunc scio vere quia misU Dominns
P r i m a custodia est consueludo c a r n i s ; secunda i m - angetum suum 9 etc. (Act. xu).
petus t e n t a t i o n i s ; l e r t i a species v e r i t a l i s . Carnis T I T . X L I V . De B. Marice semper virginis prceconii*.
cousuetudo ligat, impelus suffocai, species v e r i t a i i s Q u i bealae v i r g i n i s habeni memoriam,felices sunL
cruciat. D u r u m est a comessationihus venire ad l e - Feliciores lamen angeli, q u i ejits habent praeseiiiiain
g u m i n a , a pulvinaribus ad s l r a m e n , vertere a m u r - cujus speciem concupivit Omnipoteus, et posuit i n
cam in oleum, paleam i n g r a n t i m , tritncum i n v i t u - ea t h r o n u m stiutn. De quo historia : Fecil Satomon
l|im. Sie difficile c o n v e r l i ad D o m i u u i n . ls v i l u l u s thronum grandem (111 Reg. x ) . Salomon I r i n o m i n i s .
cornua producit e l tingulas, q u i totus Deo i n holo- Salvator e n i m noster p r i u s Salomon, i d est pacificus
caostum oflertur. Hcec est vere muiatio dcxterce Ex- est nobis i n hoc exsilio, amabilis, p i u s , corrector
^stsi (Psal. LXVII) : quam nullus nisi per obedientiam m o r u m : ideo r e x ; Ecclesiasles, i d est co i c i o u a t o r ,
i r a i u m . Sed cum transieris hanc custodiaui, restat e r i l i n j t t d i c i o , t e r r i b i l i s i i q t i s l i s , et d i s t i t x t o r rocri-
 1«

771 A P P E N D I X At> HUGONIS OPERA DOGMATICA.

t o r u m , idcoque r e x ; IdMa, i d e s l gloriosus i n regno, A ne nos r e l i q u e r i s ^ u b i jaceant f o i , q u a n l u m deiinw

admirabilis et distrtbittor praemiorum; ideoque rex. qnant scrvi t u i . Taniae ergo misericordiae non
H i c fecit I h r o i u i m , i d est uteruin V i r g i n i s , i n qtio g r u i t t a n l a m m i s e r i a m obiivisci, qnia etsi t e s u b -
sedet illa majestas qtiae nutu conctitit o r b e m . Iste t r a h i t g l o r i a , revocat tainen natura. Non es i t a I m —
thronits est s i c u l sol i n conspeclu Dei. Ex quo vox passibilis u t sis incompassibilis, et ideo n o n i l a i
iila : Ecce nova facio omnia (Apoc. x x i ) . Pcr hoc memoraris gloriae Dei solius, u l misericordiam noo
enitn velera i n n o v a n l u r . Fecit % inqtiam, tkronum habeas. Revcrlere secundo per p o l e n t i a r o : Quirn
grandem de ebore. Ebttr f r i g i d u m , forle et candidum fecit in le magna qui potens est. Quid t i b i negabitur»
esl : q u i d aulem grandius ea qune magnittidinem qitae T h e o p h i l u m de ipsis faucibus diaboli e r u i s t i T
divinitatis intra sui ventris conclusil a r c a n t t m ? V e - t Qtiomodo illa potestas ttiae potenliae p o t e r i t o b s i s t e -
stivit eum auro (Isai. X L V I I ) , id e s l , totam v i r r re, quae de carne lua carnis suae suscepit o r i g i n e m f
giucm tola d i v i n i l a t i s i n d i v i s i b i l i l e r plemori gra- Accedis ad illutl reconciliationis altare, non s o l u m
lia superfudit. Scquittir futvo nimis (ibid.), quia rogans sed et imperans. Moneal ac moveat e r g o l e
cum insit crealuris quatuor m o d i s , bonis et ma- natitra, moneat polcnlia, quia quanlo p o t e n t i o r
Its per essentiam; bonls per o p e r a l i o n e m ; eis quos tauio misericordior esse debes. Revertere t e r t i o p e r
fiiturorum cogntlione n o b i i i t a t , per iHuminalto- E amoretit. Scio, d o m i n a , qttod benignissima es e t
ncm; malri inest soli per identitatem. Habitat amore nos amas i n v i n c i b i l i ; quos i n le et per te
euim in angelis, sed non cumj angelis, cum q t i i - fllius luus ec Deus tttus summa dilectione d i l e x i u
bns uon est ejusdcm cssentiae. I n virgine atilem Quis scit qtioiics reslringas iram j u d i c i s , eujus
habitat e l cnm ea. Uude Angeltts : Dominus tecum justitiae v i r l u s a facie dcitatis egredittir? R e v e r t e r o
(Luc m i ) . S e q u i t u r : Per septem gradus ascendebatur q u a r t o per s i n g u l a r i t a t e m . I n manibus tuis suot
ad eum (lil Reg. x ) . Elige ineditari quae sancla Ihesauri misericordiae Dei. Absit u t cesset m a n o s
s i i n t ; quia perversaa cogitationes a Deo s e p a r a n l , tua; n c q u e e n i m tua gloria i n i u u i t u r , sed a u g e t u r ,
et p r i m u m gradum a i c e n d i s t i . Insuesce linguam c u m poenitentes ad v e n i a m , justificati a s s u m o n t u r
luatn beue l o q u i ; et substitisli ad secundum. Jitste ad g l o r i a m . Revertere ergo Sunamiltt, id est despe-
qtiod j u s t u m est operare; e l t e r t i u m ascendere n i e - cla, quae fabri tixores appellata; cujus animam per-
r n i s t i . Relinque m u n d u m et quae ejus s u n t ; et ad transit gladins (Luc. n ) . A d quid ? ut intuearour l e .
q i t a r t u m cacumen evolasli. Persevera; et sextiini Stimma gloria esl te post Deuin videre, tibique
virililcr l e n u i s t i , u t j a m ad i l l a m gloriam aspires adhaerere, et i n ttia protectione c o m m o r a r i . A u d i v i t
i n qna regione angelorum gloriosam reverberal ^ nosqttam filius n i h i l negans h o n o r a l .
d i g n i i a l e m . S e q u i l u r : In poslerioribus esi rotundum, T I T . X L V . De proelio per auxilium angetorum contra
quta (iuis ejus, quae per posteriora illa intelligiitir diabolos a nobis gerendo.
est gloriosa; quae sicut rotundutn non" habet i n i - Factum est pralium magnum in ccelo. Mickaet et
tiunt nec flnem. S e q u i t u r : Duodecim stabat super angeli ejusprceliabanlurcum dracone, elc. (Apoc. x u ) .
gradns, quia duodecim apostoli praemisso modo i n Coelttm electorum est Ecclesia; i n quo ab inttio
gradibtis stantes, reginam non sine stnpore m i n a n - Chrislianue fidei usque i n finem saectili fit illud prne-
t u r , et d i c u n t ; Quceest iiaquce ascendit elc. (Cant. i i u m m a g u u m , de quo Aposiolus : Non est nobis
VIII.) Soquilur : Duce manus tenebant Itinc et inde coltuctatio adversus carnem et sanguinem sed adver-
%

stdile (III Reg. x ) , i d est activam et c o n l e n y d a l i - sus principes et poteslates, adversut mundi rectores
vam v i t a m . Si etiim recorderis quomodo fllium tenebrarum harum contra spiritualia nequitice in ««•
9

lactaverii, et oinnes suslinnerit vagientis pueri leslibus (Ephes. v i ) . A d hoc belluni nos accingit qni
aciiones, intelliges eam i n activa plurirnum m i n i - a i t : Adversarius vester diabolus circuit qucerens quem
strasse. Si atiteni atidias quomodo omnia verba devoret, cui resistite fortes in fide (1 Petr. v). Hoc
ejtts conferebat in corde suo (Luc. n ) , contemplali- autem bellum non solum n o s t r t i m , sed etiam ange-
vatn i n ea vitatn cogiiosccs. Sequitur : Duo leones r j l o r u m d i c i t u r . U n d e : ln tempore illo consurget Mt-
stabantjuxta brackiola (111 Reg. x). I l i stinlGabriel chaet princeps magnus; qui stat profiliis populi tui9

et J o a n n e s : q t i o r u m alter dextrac, alter sinistrae etc. (Dan. xn). Item : Immitlet in isto preelio An-
virginis est cuslos depulatus. Gabriel meulem; getus Domini in circuitu timentium eum et eripiel eos
oatiucs carnem servavit. E t bene leones propter (Psat. x x x u i ) . Omnes enim j u x t a apostolum, tunt
aKissiinae vocis r u g i l u m : q u o r u m u n u s , Ave, gratia adminittratorii tpiritut in ministerium misti propter
plena ILuc. i ) . A l t c r : ln principio eral verbum (Joan. eot qui hceredilatem capiunt salutis (Hebr. i ) . Eriga-
i ) , clamando, talia o r b i i t u n l i a v e r u n l , u t de eorum mus ergo arma securi, quia Ibrtissimos nostrae
operalione q u i d q t i i d d i c i t u r s i t quast m t i l t i m . Nobis patriae et invictos atljtttores habemus. Unde sequi-
itaque virgo, ctijtts p u l c h r i t u d i n e m sol et luna t u r : Profecius est de ccelo ad terram ilte draco
m i r a n t u r , subveni c l a m a n t i b u s : Revertere, reveriere %
magnus, serpens anliquut, diabotut et Satan (Apoc.
Sunamitis (Cant. iv) t t l i n i u a m u r te, t c r benediclam X I I ) . D r a c o , propter m a l i t i a m ; roagnns p r o p t e r i m -
ct stiper. Revertcre p r t m o per n a t u r a m . N u n q u i d m a n i t a t e m ; serpens, propter occttltas insidias; aa-
miia iia sublimala c s , ideo noslra? m o r l a l i t a t i s tiqtius, propler d i u l u r n i l a t e m . Hic qnotidie de coslo
obliia ? nequaquam domina. Nosti i n quo d i s c r i m i - i n t e r r a m c a d i t , cum ab clectorum cordibus exptrt-
775 MISCELLANEA. — L I B . V. ' 774
sus, deorsum fluens (quod sonat diabolus) reprobos A qtte m i n i m a n u n a n t e m . Vesiigia i n q u i t , pedum me+ 9

i n l e r r a sapienles i n v a d i t . Quibus sibi subjectis orum dinumerasii (Job X I I I ) . Quis loctis e r i t spei,
contra eos quos deseruit accusationem retorqiiet. cum venerit j u d e x , q u i sletit sttb jtidice, praecinenti-
Unde e l Satan d i c i t u r , quia i d nomen adversarius bus tubis, clamantibus acctisatoribus, a r d e n t i b i i s '
i n t e r p r e t a t u r . U i i u a m et de nobis non dicatur quod eletnentis? A d cttjus fugiemus a u x i l i u m , c u m ignis,
s e q u i l u r : Et non est inventus amplius eorum locus in coeltim et terratn ftirialibus miscebit incendijs?
cozto (Apoc.xu). M u l t i enim abeunt retro post profes- Veniet iste c u m potestate et majestate, non cum
sionem, i n quibus diabolus p o n i t l o c u m suum et dulcedine et h u m i l i t a t e quia iliic justiiia plena est
sedem. dextera ejus (Psal. X L V I I ) : q u i hic misericoidiara
. T I T . X L V I . De misericordia et fide purgantibus seminavit et sparsit. Tunc ille inisericors oeulns
peccata. nou parcel, nec m i s e r e b i t u r ; sed percotiet et o c c i -
, Per misericordiam et fidem purgantur peccata d c t . Peccatores atttem quid ? Videnlcs t u r b a b u n t n r
(Prov. x v ) . I d a i t S a l o m o n teneriset delicatis.Si enim l i m o r e h o r r i b i l i , sed c o r r i g i b i l i : Audientes illud
lacrvmas non habent, b o r r e n t labores, nesciunt borrendum t o i i i t r u u m : lte maledicti in
t 9 ignemater-
ferre tribulationes, quomodo a flde se excusabunt num (Mallh. x x v ) . Quis ergo es tn q u i cortemnSt
et misericordia ? Quid misericordia suavius ? q u i d ^ divitias bonitatis et palieutiae Dei ? Scias jnxtt
lide jucundius? Haec oleum melius, illa lumen o c u l i s . Aposlolum quod non evasisli j n d i c i u m Dei (Rom. n).
Uaec uugit afleclus, illa sensus i i l u i n i n a t et d i r i g i t Aspice ergo p r i u s abundantiam peccalorum t u o r u m ,
u t eas ad lumen a leuebris, quia niisericordia sua secundo ncgligentiam, tertio i n his Dei p a t i e n l i a m ,
impendens reddit d e b i l a ; fldes etiain gratis sine quarto ad ejus misericordiam oculos attoilc. L i c e t
operibus indulgentiam i m p e t r a l . De misericordia peccaveris, neglexeris, et pationtiam ad i r a m p r o -
d i c i i u r : Date eteemosynam; et ecce omnia munda vocaveris, parattts esl tnisereri, c u m volueris rever-
sunt vobis (Luc. x i ) . De secundo : Vade. Fides tua t|. A d n i l e r e , abolere et lcgere peccala t u a , e t p r o -
te saivum (ecit (Luc. v i u ) . tJnde haec duo m c r i t o jicere i n profunduro m a r i s ; nec e r i l mora inter
junguntur. confilentcm et r e m i t t e n l e m , quia benigiius et m i s t -
ricors est. Sunt bomines faciles ad i r a m , difliciles
T I T . X L V I L De inevitabili judicio Dei quam sit tre*
mendum nisi ad misericordiam
9 confugerimus. ad n i i s e r i c o r d i a m , ac pedibus suis devolutos non
Oculi Domini contemptantur bonos et matos in omni solum l o q u i , sed vcl respicere dedignantes. Non sic
loco (Prov. x v ) . Oculos h o m i n u m l i m u i s t i , ocuios Dominus Jesus. L i b e n l i u s l o q u i t u r mecum quam
A l t i s s i m i non expavisti, de quo p r o p b e t a : Ecce l u , cum eo quem invenio, quolies quaero. O c c u r r i t c u m
Domine 9 tu cognovisti omnia novissima et antiqua panibus f t i g i e n t i ; ubique pius, ubique dtilcis, ub qj:e ;

(Psal. c x x x v u i ) . Neque ab oriente, neque ab occi- cttm magna m u l l i t u d i n e dulcedinis suae. Non facit
deute neque a desertis m o n t i u m locus est fugiendi, superciiium, oculos non o b l i q u a t ; sedoccurrit re-
quoniam Deus judex e s t ; et Ua non u s u r p a t . s i b i j u - v e r t e n t i ; i n amplexits r u i t , j t i b e t p e r f e r r i stolara
d i c i u m cum sit Deus; c o r r u m p i non potest, quia p r i m a r o , d a r i i n maiiuro annulttm, occidcre v i t u l u m
j u s t u s e s t ; ei resisti non potcsl, q u i a forlis est, i m - saginalum i n remissionem peccatorum, c u m s y m -
petuose non j u d i c a t , quia palicns cst. V i d i t opera phonia reduci ad superna gatidia. Vides quam longa
lua et excursus flagitiorum t u o r u m , et c o m m i n u i l patienlia, qtiam veiox u i Deo misericordia : Jjonga»
i r a m s u a m ; ccelumnon fulmiuavit, aqua non sub- nimis 9 ait sanctus, et multum misericors (Psat. cu).
m*srsit, non absorbuit tellus. Et c u m oronis terra sit Absit ergo u t tanla inisericordia abutatur a m b u -
plena gloria D e i , i n gloriam cjus tuam miscriam laudo i n passione dcsiderii s u i , sicnt genles quae
evomuisli, nec reveritus es pneseulem Deum et co- ignorant Deum ! Vos q u i corpus C h r i s t i aut conse-

rant tania m u n d i t i a tuam i i u m t i n d i l i a m cxercere. cratis aut m i u i s t r a t i s , Cbristt corpori elecli servire,

Ipse autem i n q u i t : Ego aulem tanquam non videns. i i t cum imperalore sedeatis. Qtia mente, qtia con-

Nunqtiid a l i c u i m i n i s t r o r u m suorum q u i judices D scientia acceditis, ad sancta sanctorum q u o r u m

vita notabilis, fama contemptibilisj sermo habci::?
snnt irae ejus i n boc ipsum c o n s t i t u t i , revclavit
reprehensibilis ? Verumtamen si aiiquis tale a l i q u i d
ignominiam tuam ? Ecce videt et tacet ne j u d i c a t .
i n cttbiculo conscicnliae c o m p l i c a v i l , displiceal i l i t t d ,
Videt neqtie j u d i c a t ; videl et videre dissimulat.
e l per confessionem deleat, ei per pceniteiitiain
Vocat, et non audis; p r o m i t t i t , et c o n t e m n i s ; m i n a -
a b l u a t ; et ego eidem, n a l i nobis p u e r i (si tainen c i
t t i r , nec roeluis. Thexaurisas tibi iram in die iw
nattts f u e r i i , ipsumque i n pelvi cordis habentcni
(Rom. u ) . L i c e t autem m u l t u m sit patiens, nec i r a -
aquam igne c b a r i t a l i s caiidam susceperii) m i s e r i -
scatur per singulos dies oculus cjus, sed peccanii-
c o r d i a m r e p r o m i t t o qtta nascetur i n eo l u x m u n d i ,
bus parcat, est lamen jttdex justus et fortis. N u n -
nec miseris misericordiam negabit, m i s e r i c o r d i l e r
qtiid q u i ita tacuit semper t a c e b i t ? A n non legisli
natus misericors ct miseraior Dominus
quia ad j u d i c i u m veniet, patienliam abjiciens, h u -
T I T . X L V I i l . De oculo lucema corporis moraliter id 9
m i l i l a t e i n nesciens, ignorans misericordiam? A t -
est de praitaio.
tendisti patieutcr taceuiem; attende et impatienier
Lucernacorporis tuis est oculus tuns (Matth. vi).
loqucntem. Sicttt 9 inquit, parturiens loquar (Isa.
l l i c cst luincn Ecclesiae praelatus. Si simplcx el sine
X L I I ) . V i d i s l i dissimtilantem, videas et ob qucrcun-
775 APPENDIX AD IIUGONIS OPEKA DOGIIATICA. 77*
tnaeula ftierit, t o l n m corpns Ecclesiae bene r e g i l u r . A i n ambnlatione. Posui f i n q u l t , vos nteatis. Quatuor
Si nequam, si f o r n i c a t e r , ai avarus, t o t u m corpns stint b o m i m i m positiones. Prima j a c e n t i o m , q u o m m
tenebrosum e r i t ; non a i t nequam, sed tenebrosom. pars omnis quicscit. H i stinl m a l i i n n.undo jacen-
Qnia non omnes ejus nequitiam i m i t a n t u r , quamvis tes q u i lotam spem suam ponunt i n i n c e r l o d i v i t i a -
tenebris i n v o i v a n t u r , qnia eorum litcerna exsiincta r t t m , aut quorum Deu$ venter e$t (Phitlpp. m ) , nee
cst. Necessc est ergo u t ocultis sacerdos vet episeo- ponunt Deum adjutorem $uum (P$al. u ) ; qui d i c u n t :
ptis sine macula s i t , u t de ejus moribus omnia Anima, hahee mutta bona reposita in annos plurimos.
membra i l l u m i n e n l u r . Quie$ce f comede f bibc, epuiare (Lue. x u ) . Qui lales
suut p r o s t r a i i j a c e n t . Secunda est sedenlium, q u o -
TIT. XLIX. De exiiu Chrisli a Patte et reditu ad
Patrem et eapienliat a corde et ad cor. r u i u inferiores parles j a c e n t , superiorcs Iaborant.
9

Exivi a Patre et veni in muudum; kerum relinquo H i sunt boni c o n j t i g a l i , q t i i bene u l u n t t t r l i c i l i s ,

mundum et vado ad Patrem (Joan. x v i ) . Primus e x - p a r l i m q u e Deo, partitn serviunt saeculo. T e r t i a est
Hus sapienliae est a sinu P a l r i s , ad cor hominis se- stantiuin. H i sunt contemplativi q t t o r n m omnis pars
ctindus, d u m iitduta voce per eos egreditur et venit laborat erigens se, c u m n a t u r a l i t e r ad ima refera-
ad a u r e m , u b i sc exspoiians per audiluin cordi i l l a - tnr, q u o r u m conversatio in caelis e$t (Philipp. m);
biiur, ut iterum n i u n d u m reiinquens per cordis B c u m Deo pacem p o n t i n t , i n terra pressttras habeitt
coiitemplalionem ad Patrem revertatur. I n corde q u i b u s v h e r e Christus est et moritucrum (Philipp.t).
radicut, i n bomine p t t l l u l a l , i n aure l o r c o l a t u r , c t Q t i a r t i est a m b u l a n l i u m , qtiibus ex molti augetur
i t c r n m i n cordis apotheca r e c i p i t u r . Vox est v e s t i - labor. H i sunt praelati, qtiibtis i i n c u m b i t i n t e r cac-
inentum sapieuliae. Cnde s c r i p t u u i c s t : Lingua sa- tera h o m i n u m geuera discurrere, et nunc h i s , nunc
ptentium omat scientiam (Prov. x v ) . Quse nou egre- i l l i s , nunc a l i i s , iiicrepationem, e x h o r t a t i o n e m , con-
d i t u r nisi induta, uec egreditur nisi exttta. cussionem tanquam annonam v c r b i Dei erogare.
T I T . L . De quatuor in eiectione apottotorum notandi$. Ambulans iesus j u x i a mare Galilacae u t daret exem-
Son vo* me etegi$ti$ f $ed ego etegi vo$ et potui vot plom a i t : Jte in orbem f etc. Electi ergo estls u t
ui eatit et fmctum afferati$ f et fructus ve$ter maneat catis. Ergo vobis periculosum esi sedere, perempto-
(Joan. x v ) . His verbis qtiatuor noia : d i g n i l a t e m , r i u m jacere. Ite ergo excitare jacenies, c t dicite :
ubi d i c i t , elegi vos; officium, ut eatit; cautelam, et Surge qui dorrnis, etc. (Ephes. v ) , ne fur repente ve-
fructnm afferatit; c o n s l a n t i a m , et fructut vetter ma- n i a l et effodiat domum t u a m . Si attiem gravi somno
neat. Est diguitas i n electione. Magnum enim est presstis ad manum langenlis non e v i g i l i v e r i i , ctama 9

quod e l e g i t q u t uon f a l l i t u r , dum elegit; majusque r » e ces$et (l$a. LVHI), qttia et Dominus maguavoce
d c c l n m est opus ad quod e l e g i t ; m a x i m u m , quod suscitavit m o r t u u m q t i a t r i d u a n u m , adhibe minas
i n electos praeelegil, est autem sensus : non vos me qttarttm ptincltonibus letbargicus excitetur. Dura
etegisti$ 9 i d est nullo genere electionis elcgistis, sed punctio si d i c a t u r : Jgnit non exstinguetur f vermie
ego 904 o m n i , snnt e n i m tres modi eligendi. P r i m o s non morietur; ibi erit ftelus et stridor dentium (Mare.
est eleetio, quando de m u l t i i u d i n e m a l o r u m et b o - I X ) . A b bis transite ad sedenies; exhortantes eos
nomm e l i g u n t n r b o n i , u t de acervo g r a n t t i n , de u t proflciscanlur : et dicite : Super ftumina Babtj-
t e r c u l a r i oleum : quo genere electi sunt aHlii Israel lonis itlic eedimus el ftevimut dum tecordaremur tui
ex ofnni ratione i n populum» peculiarem. Secundus Jerusalem (P$al. c x x x v i ) . Porrige m a n u m pauperi,
^subeiectio, qua de bonis e l i g u n t u r meliores, quo- ne oblivloni deiur dextera t u a ; si stare noo valtie-
motlo elegit fllios Levi ad servitium labernaculi. r i t , nutanti appone manum et dic : Surgite post*
T e r l i n s modus est praeeleclio, qua de melioribus quam sederitis qui manducatis panem doloris (ibid.).
o p t i m i e l i g u n l u r : quo genere clegit A a r o n lilios i n A b his transeundum ad s t a n t e s , quibus necessarja
sacerdotes. A d hunc itaqne modum : P r i m o vos consolatio. State, dicatis eis, i n v i i s veslris, viriti*
elegit per aqttam et s p i r i t u m ab uberibus i n f l d e l i - ter agite et confortetur cor vestrum f et suslinete Do*
tatis. Subelegit c u m i n sortem sanctortim v o c a v i t ; |> minum (Psal. x x v i ) , q u i sedebitis $uper duodecim
et i n o r d i n e m clcricatus promovens characteristica $ede$ judicantes duodecim tribus Hraet (Matlh. xix),
quadam tonsora capitis a m i n o r i b u s fidelibus se- ambulate nunc i n via m a n d a t o r u i n D e i : hic est l a -
gregavit. Praeelegit autem c u m posuit vos super ca- b o r ofllcii v e s i r i .
pita h o m i n u m dispensatores familiae stiae, u l detis Sequitur de cautela i n f r u c t i f i c a l i o n e : Ei fructum %

i i l i eibuni i n tempore suo. Magnum itaque qnod
g l l , m a j u s quod subetegit, m a x i m u m quod praeelegit.
Quantum e m m quod ad eievationem manuutn veslra-
r u m , capKa regum i n c l i n a n t u r omnes confitentur
vos patres. Reges et regna mnnera o f f e n i n l , i u l e r -
cessorcs exspectant. Sed vae illis q u i ctim ftierint
lapides eanctuarn, dispersi eunt in capile
(Thren. i v ) . Vae piscatoribus a n i m a r u m . s i inter m a -
los pisces foris p r o j i c i a n t u r . Vae operariis Dominicae
inessis, si sicut palea sunt a r s u r i . Sequitur ofliciuiu
ele- i n q u i t , afferalis. T r e s s u n t f r u c t t i s : trigesimus, scxa
gesimus, centesimus; s t i b d i l o r u i n , praelalorum , v i r -
g i n u m . Non suflicil praelato b o n u m esse n i s i , qtian-
t u m i n ipso est, etiam alios bonos faciat. Non sino
causa d i c t u m r e o r : Et tucerna ardentes in manibus
vestris (Luc. x n ) . Subditis sufficil Iucerna una i n
platearum m a n u , quia pro se t a n t u m r a i i o n e m sunt r e d d i t u r i .
Praelalis non sufficit nisi ntraque mann lucernam
ferant. Inde cum domintis p a j a ordinat sacerdotem
facit eum q u i o r d i n a t u r i n utraque manu ardeutem
 777 M I S C E L L A N E A . — L I B . V. 77«
tenere eereum, o r d i n a l o praesignans quod de cura A animam exhortatur, dicens: Anima kabes 9 multa bona
aui suorumque sumnio Pastori rationem praeslabil. posita in annos plurimos, quiesce, comede f bibef epu-
Sequitur constanlia i n continuationc: Et fructus, lare (Luc. x n ) . Hanc exsttperat temperautia, quas
i o q u i t , vesier maneat f i d est perseveret. Finis enirn, castigal corptis et sub anima in servitulem redigit
i d cst v i c t o r i a , non pugna coronat. Unde praece- et facit membra corporis arma justiliae Deo. Sapien-
p t u m est caudam cum capite offerre. A d hoc e i i a m tia hujiis saeculi quaerit quae sua sunt, quod sibi
dala est saeerdotibus lunica a l i a r i s . Ecce quot g r a - utile est tanlummodo c u r a t . Hanc conculcal c h a r i -
duum culmen ascendistis, tot r a t i o n u m vinculis las, quae non quacrit sua sed quae Jesu Christi (JCor.
alligali estis. Quis enim tot vincolis alligatur q u o t x m ) ; non q n i d sibi, sed quid a l i i s u t i l e pensat. Prae-
sacerdos, cum i n d u i t u r ministraturus? P r i m o a m i - sumplio s p i r i t u s , dtim aliis quacrit praeesse, Deo
c t u fauces l i g a t : inde muciis conductis sub axellis dedignatur subesse. Super banc elevatur h u m i l i i a s ,
peelus slringit» T e r t i o renes sub cinctorio a r c l a t ; quae ut Deo melius possit subjici, n u l l i vult pracfici.
ac si dicatur e i : Stringe faucep, i d est pone cuslo- Omne ergo quod natum est ex beo vineit mundum
diam o r i tuo ; stringe pectus, i d est cogitaliones (J Joan. v ) , i d esl carnis p r u d e n l i a m , saeculi sa*
malae non ascendant i n corde t u o ; stringe renes, i d pientiam, et spiritus praesumptionem: castitate, cha-
est crucifige carnem t u a m c u m v i t i i s et concupiscen- B r i t a t e , huniilitate
t i i s . Orate autem i l l u m sine quo n i h i l potestis, u t
sictit vos elegit, i»a j u v c l , ut fructum afferatis, el T I T . L l l . De tribus ccetis terris et testimonUs
y in eisf

iterum aiiter.
fruetus vester maneat. Amen.
T I T . L l . De duplici nalivilale, etc. Tres sunt qui testimonium dant in ccelo (! Joan. v).
Omne quod natum est ex Deo vineit mundum (I Tres siint coeli, tres terrae, tria testimonia. P r i m u m
Joan. v). Duae sunt n a t i v i t a t e s : una ex Deo, altera coelum. Deus. I n hoc plenae e l summae perfectionis
ex mtindo. I n quo qnatuor nota, concupisceniiam testimonium d a l polenlia, sapienlia, bcnignitas, Pa*
carnaletn, affhientiam temporalem, rationem n a t u - ter fiiius
f et Spiriius sunctus, et hi tres proprie c t
ralein, et gratiain spiritualem. Concupiscentia car- principaliler unum sunl (ibid.), cx quo o m n i a , l o
nfe concordal cum mundo, seqtiitur eum et pacem qtio o m n i a , per quem o m n i a . Secundum coeltim
habel c u m eo, quoniam duo p r i m a faeile simul c u r - A n g e l i . Unde Roraie cceli desuper (Isa. X L V ) , i n quo
r u n t . Ratio naturalis d i s s e n l i t , resistit muudo c t testiinouium dant fclicitatis, v i r t u s , v c r i t a s , c h a r i -
c u m eo p u g n a t ; scd v i n c i t u r , e l i l a fit homo nalus, las, ethi ttes unum f quoniam ex uno u n u m sunt.de
i n mundo exislendo; cum auiem ex Deo d o n a t u r ^ , poleitlia Dei v i r t u s , de sapientia vcritas, dc bcnigni-
gratia s p i r i l t i a l i s , r a l i o qoae prius sola duobus non late charilas. Ccelum t e r t i u m spirituales v i r i qtii
poterat resistere, j u v a t u r , et v i n c i t u r mundus et enarrant gloriam D e i ; i n quibus dant t c s t i m o n i i i n i
concupiscentia refrenatur. Gratia autem Dei est, juslificalionis, fides, spes, chariias. E t h i tres »deo
j u x l a Aposlolum, per fidem Jesu C h r i s t i super o m - itntim, quia ex uno. Fides de sapientia i l l u m i n a l ad
nes q u i credunt i n c u m , polestate filios Dei fieri, v e r i t a t e m ; ignis de S p i r i t u sancto inllammat ad cha-
q u i nati sunt ex Deo viucunt inuudum (/ Joan. n). r i i a t e m : et per haec duo spcm habemus |>ervenicndt
natura repuguat, fides v i n c i t , pax regnat. Nunc v i - ad P a t r e m .
dendumest qtii vittcant,duae stitit h o m i n i i m species, P r i m a terra est populus pcenilens, t e r r a s&ncta,
quae munduin I r i u m p h a n l . T e r t i a v i n c i l u r a iiiundo. i n hac testimonium remissionis dant s p i r i l u s , a q u a ,
I l i n c sunt M a r i a , Martha, Lazarus i n una domo. et sanguis, i d est compunctio, confessio, remissio.
Maria optimam partem etegit (Luc. x ) , quia nemo Spiritus sanctus scrutans corda et renes, dum de
tutius, facilius, celerius, m u n d u i n v i n c i t quam q u i peccato, jtistiiia et jttdicio peccatorum a r g u i t , n i m i -
ipsutn t o t u m deserit, despicit. Qui autem mundana r u m poenitcniia pungit. Ideo spiritos iltam significat
t r a c t a t , pietatisque actione m i u i s l r a t , et erga p l u - qiiam dat. Aqua significat confessionem, quia i n
riina (urbaiur, s i c u t M a r t b a , laboriose, pcriciilose, jy confessione pcccata l a v a n l u r ; quam saepe manifc-
diuque p u g n a t ; sed gloriose t r i u m p h a t . Hoslem stant r i v i o c u l o r t i m . Bona cst confessio oris, melior
ergo Maria dcclinat sapienter, Marlha aggredilur for- oculorum, oplima operum. S p i r i t u m ergo coinpuu-
t i i e r . Yincit fttga Maria, Martha pugua.Lazarus vero, ctionis, aquam iutellige confessionis. Sequitur san-
q u i nec decliuat nec pugnat oneratus terrcnae af- guis remissionis, sine sanguinc eniin non fit r c m i s -
fluenliac aggere, i n coiicupiscenlia carnis sepelitur, sio. El hi tres unum, quia ab uno a quo omne dati.m
absente v i r t t t t e , i d est Christo. N a m , ut ittquit optimum (Jac. i ) . T e r r a aulem media i n opere Adae
M a r i h a ad J e s u m : Domine f si fuisses hic 9 fraiermeus maledicla : quae s c i n d i l u r vomere c o m m i u a t i o n i s .
non futsset mortuus (Joan. x i ) . Nttnc q u i n a m vincat perfunditur rore promissionis, spinas e l tribulos
et qtiibus videnduin est. Mundum f i n q u i t , vineii (/ germinans : tres habet lcstes perdilionis : conciipi-
Joan. n ) . Mundi nomine t r i a c o m p r c h e n d i t . p r u d e n - scentiam cartiis, concupiscentiam o c u l o r u m , supcr-
l i a m carnis, quae est inimica Deo; sapienliam sae- biam vilae. T e r r a u l t i m a damiiatiouis aelernac hahct
c u l i , quae est slultitia apud D e u m ; praesumptionem testcs ignem inexstinguibilem, vermem i m m o r t a l e m ,
spiritus, quae est aposlatae a Deo. Haec v i n c i i n t i i r vel damnatorum carncm i n c o r r u p t i b i l e m ; e t e x his
castitate, h u i n i l i t a l e , c h a r i t a l e . P r u d c n l i a carnis desperalionein. Quia si substantialis ignis vel vermis
PATROL. CLXXVII. 25
779 APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 780

esset t e r m i n a h i l i s , possel quoque poena esse tempo- A dominationem. Per p r i m a m nos fatigat, per secun-
ralis. dam v i n c i t , per l e r t i a m victos ligat. Sunt auiem
T I T . L I I I . De tribus donis Dei in homine. oscula m u n d i similia osculis Judae. Judas Christuro
Omne datum optimum et omne donum perfectum osculo t r a d i d i t i n manus Judaeorum ; mundus, se-
desursum estf descendens a Patre iuminum (Jac. i ) . quaces sui i n potestale daemoniorum. Judas d i x i l
T r i a sunt dona Dei i n bomine : P r i m u m nalurae, Judaeis : Quemcunqne oscutalus fuero, ipse est; te-
qao s u b s i s t i t ; secundum gratiae, quo eum m e r e l u r ; nete eum (Matth. x x v i ) . Mundus d i c i l diabolo e l a n -
t e r t i u m gloriae, quo com eo glorificatur. Omnia t a - gelis ejus : Quemcunque osculalns fuero, ipse est,
vnen sunt gratiae. Per p r i m a dona naturae bomines dainnate eum. Salubri ergo consilio monet nos Apo-
sumus ; per dona gratiae, j u s t i ; per dona gloria? e r i - stolus : Nolite conformari huic scecuio (Itom. x u ) ,
mus beatl. Per p r i m a , l i b e r i a peccaio c r e a t i ; per sed c u r ? quia t r i f o r m i s cst, et tribus modis i l i i
secunda, de peccato l i b e r a t i ; per l e r t i a , contra pec- c o n f o i m a m u r : per deieclationem prosperitalis i n
c a t u m confirmati. Dona naturae, memoria, r a l i o , vo- l u x u r i a m , per ambitionem dignilatis i n superbiam,
l u n t a s ; quibus praestamus b r u l i s animalibus. Dona per abusionem potestatis i n violentiam. Prosperitas
gratiae, fides, spes, charitas : quibus daemones supe- emollit, dignitas e x t o l l i l , potentia i n r u i n a m c o t n -
ramus. Dona gloriae aeterna et vera felicitas, felix et B
p e l l i i . Haec sunt vitia quae prius e v e l i i i , d i c e n s : iYo-
jeterna veritas, vera et felix aeternitas : quibus ange- tite conformari huic soeculo. Quasi d i c a t : Declinate
lisaequamur. I n donis naturae et gratiaeqtiaedamsunt a malo. Secundo virtutes inserit, suhjungens: Sed
miniraa, qtiaedam media, quaedara magna. Prima reformamini in novitate (ibid.). Qua«i d i c a t : E l f a -
sunt corporis p u l c h r i t u d o , sanitas, et caelera, cuni cite bonum : Cura d i c i t i n novitate, vetuslatem notat
i l i i s quae ad corpus sustentandum p e r t i n e n t : quae praecessisse, quae triplex e s t : Priroa est i n corde,
s i n o n abundant non obest, sedjSaepe prodest. Se- carnis desideria per cogitationero: secunda esl i n
cunda sunt aniraae, sicttt r a t i o , mens, voluntas: ore, arrogantia per locutionem ; tertia i n opere,
quae si vigent. prosunt quidera saepe ad salutem, sed flagitia per e x b i b i t i o n e m . Si non esset vetustas i u
nunquam nisi eis betie u l a m u r . T e r t i a jdona sunt corde, non d i x i s s e t : Renovamini in spiritu mentis
bonus usus istarum d o t i u m , quae virlutes dicuntur. vestice (Ephes. i v ) . Si non esset arroganlia i n ore,
S i n e p r i m i s bene i n t e r d u m u t i m u r ; caeteris sine non d i c e r e t : Ut omne os obstruatur et subditus fiat
secundis r a r o ; nunquam sine t e r t i i s . Omne bonum omnit mundus Deo (Rom. m ) . Si non esset i n opere,
est a Deo. Bonis bene u t i t u r v i r t u s , a b u l i t u r v i t i o m . non d i c e r e t : Exhibuistis membra oeslra servire i m -
.Haec bona vel dona aliquando a Deo descendunt ad g munditice et iniquitati ad iniquitatem f etc. (Rom. vi)
b o m i n e m , et tunc m u n e r a s u u t ; aliquando ab h o - Ecce t r i f o r m i s vetuslas i n imagine veteris hominis,
m i n e ascendunt ad D e u m ; et tunc j n e r i t a . Aliquando quam sicut portuvimus, portemus imaginem costestis
bomo aicendit ad dona, et tunc j>raemia sunt et (I Cor. u ) , quae t r i f o r m i s e s t : amor aequitatis i n
Tructus laboris. Itaque Dei dona s u n t , p r i m a , se- corde, conlra carnis desideria, confessio h u i n i l i t a t i s
x u n d a , t e r t i a : munera, m e r i t a , ,praemia, Munera i n ore contra arrogantiara, innocentia siraplicitatis
et merita ascendunt ad praemia, et nos ascendimus i n opere contra flagitia.
a d e a . Oronia t a m e t i a Deo descendunt, quia omnia T I T . L Y . De triplici proprietate tapidis et amoris, et
ejus dona sunt. De munere ascendimus ad m e r i l u m , de bono et mato pastore.
d e m e r i t o a d praeinium. Munus estsimplex donum ; Dixit Dominus Petro: Pelref amas me t (Joan. xxi.)
m e r i l u r a donum sqper d o n u m , descendens a Patre T r e s suut proprietates lapidis : Sunt enira solidi,
l u m i n u m . Ex ipso enim donura, ex dono m e r i i u m , asperi, aedillcio a p t i . Soiidi eos desiguanl qoi nou
ex meriio praemiura : ct Deus ipse per primttm ve- cedunt v i t i i s ; asperi, eos q u i aspere v i v u n t ; aedi-
i i i t ad te. I n secttndo l a b o r a l tecum ; i n tertio r e - flcio a p l i , eos q u i v i r t u t i b u s p r o f i c i u n t . Ille ergo
quiescis i n ipso. Itaque Deus est donum tuum ; t o - Petrus est q u i v i t i i s non cedit, aspere v i v i t , v i n u t i -
ttttflque bonum t u u m est donum ejus, descendens a D bns p r o f i c i t . T r i a quoque considerantnr i n amore.
Patre l u m i u u r a . T u drvisiones accipis, ipse non d i - ut p r o x i r o u m non negligat, seipsum diligat, Detim
v i d i t u r , participas ipsura i t i l e , quia semper i n t e - i n partem (quia bonus est) e l i g a t ; proxiraum diligat,
ger et idero manet i n s e : Apud quem non est trans- plusquam p r o x i m u m se, Deum plusquam se. Cui hae
mutaiio nec vicissitudinis obumbratio (ibid.)f Unde proprietates lapidis et amoris sunt, se esse P e l r u m
i n l e v a r i a t u r , qui i n se non m u t a l u r . v c r e fatetur. T e r t i o d i c i t Dotninus : Pasce ovesmeas
TIT.XIV. De triplici forma mundi: et de triplici (ibid.). F o n n a pasce, doctrina pascc, oratione san-
vetustate et ejus remediis. cta pasce. Petrus faclus pastor b o n i pastoris prose-
Notile conformari huic scecuto; sed reformamini q u i l t i r formam tribus m o d i s ; pascit servos cor-
in novitate sensus vestri f ut probe&s quce sit voluntas rcctione i n virga pcenilentiae, pascit mercenarios
Dei bona et beneptacita et perfecta
f (Rom. xu). Mun- consolans mercede jusiiliae, pascit filios erudiens
dus t r i f o r m i s est : P r i m a forroa nobis congratulalur gralia obedientiae. Pastores autetn malis aliis desi-
tlore prosperttatis per delectatiottem ; secunda qua g n a n t u r p r o p r i e t a l i b u s . Stint euiin lapides duri,
nos deosculattir honore d i g n i t a t k per praetationem; sicci, gelidi. Dtiri crudelilate, carenles spiritu m a n -
t c r t i a qua nos amplexalur amore polestatis per s u c t u d i n i s ; sicci ariditatc, non habenles b u m o r e m
7SI MISCELLANEA. - LIB. V. 781
gratiae ; g c l i d i , igne S p i r i l u s sancti non calentes. A mtmsterium nosirum (II Cor. i x ) . Sttccincli i g i l u r
Hi t dicente l e r D o m i n o : Amat me, non vere respon- ad viam a quatuor ejus impedimentis caveamus. E s t
dere p o s s u n t ; A m o te aut me. P r o x i m u m enim t a - e n i m via aspera, ruinosa, clivosa, lutosa. Aspera,
lis o d i t ex m a l i t i a , seipsum ob p i g r i l i a m negligit, Iapidibus l a b o r u i n ; ruinosa, vallibus defectuum ; c l i -
ex avaritia Deum non c o l i t : I n p r o x i m u m nocens v o s a , collibus successuum ; lutosa, paludibus v o -
ex despectu ; i n sc. nestilens ex defectu ; i n Deum I o p i a t u m . Lapidibus offendimur, ruinis cadimus,
pnesumens ex conTempttt. H i audientes : Pasce oves palndibus d e m e r g i m u r . Accede ad pugnam et ac*
meas, pascunt eas perverse I r i b u s modis : Operis cingere gladio tuo super femur tuum (Psal, xuv):
f o r m a , docentes male vivere per transgressionem Militia est e n i m viia hominis super terram (Job vn).
f a c t i ; v e r b i d o c t r i n a , docentes caute fatlere per Pugna haec h o s l i u m est superabilium, licet i m m o r -
abusioncm f a c t i ; o r a l i o n i s opere, docentes catisas t a l i u m . H i t r i p l i c e m contra aciem i n s t r u u n l . P r i m a
agere per contempiaiionem n u m m i . Praelali ergo est suggestionum, secunda occasiouum, l e r l i a o c -
m a l i sic pascunt oves G h r i s l i pro se, i m o sic de- cupalionum. Suggestiooum impugnat, occasioni-
pascunt, vellus abstrahunt, lac b i b u n t , carnes c o r - busexpugnat,occupationibus ligat. Suggesliones t u r -
r o d u n t . Gonsiderans autem quod pastor a pascendo bant affectus, e l advocant i n a u x i l i u m delectationes
d i c i t u r , ne sit pastor vel nomine t a n t u m , ex toto ^ et consensum: quibus v i n c i t et non v i u c i t u r n i s i
negligit gregem, et o m n i studio pascit ventrem, i d - o c c u r r a t u r , acies p r i m a . Occasiones sensus impe-

q u e modis t r i b u s . Suavi c i b o r u m sapore condito, u t d i u n t et consideranlur ex loco, tempore, et per-

bene sapiat g u s t u i ; deleclabili odore a r o m a t i c o , u t sona. Locus solitarius praebet a u d a c i a m ; tempns

bene redoleat odoratui ; desiderabili n i t o r e miri- n o c t u m u m , confldentiam; persona luxuriosa et i m -

tico, ut placeat aspectui. Ecce Nabuzardam coquus pudica ansam. Haec sttnt fttgienda, u t non vincat

Pharaonis, q u i muros dejecit Jerusalem. Gulositas acies secunda. Occupationes actns confundunt, et

enim corpus animam et mentem, quasi c i v i t a l e m consistunt circa duos actus, scilicet publicos, u t
sunt administraliones exlrinsecae praelatorum, ab-
quamdam destruit.
b a t n m c t c o n s i m i l i u m : et aclus privalos, u t s c r i -
T I T . LVl.Deoptima parte eligenda.
bere, pingere et hiijiisiuodi. Haec si quis inoffenso
Maria oplimam partem elegit (Lue. x ) . O p t i m u m d l - pede p e r t r a n s i t , de tertia t u r m a t r i u m p h a t . P r i m a
c i l u r exccssu d u o r u m . Bona est caslttas c o n j u g a l i s ; acie videiicet suggestionum, v i c t a est t u r m a (Gen.
m e l i o r , contincntia v i d u a l i s ; o p l i m a , pudicitia v i r - x x x u ) ; secunda, i d est, occasionum, capta est Dina
giualis. (Gen. x x x i v ) ; t e r t i a , quae est o c c u p a i i o n t i m , cor-
T I T . L V I I . Quomodo suceingi deceat ad viam, accingi * rupta est T h a m a r soror Ahsalonis ab A m m o n (71
ad pra?tium et prcecingi ad mensam, et de xona qua
t Reg. X I I I ) . Per v i a m et pugnam vocaris ad mensam
cingamur.
(quae est sacramenlorum) c u i quoniam m i n i s t r a t u -
Sint tumbivcstri prcecincti (Luc. x n ) . Succingtmur rus accedis, sint tumbi t u i prascincli linteo conlinen-
i t u r i , accingimur praelialuri, praecingtihtttr m i n i s t r a - tiae ; nam per l i n u m mtindilia carnis, per Iumbos
t u r i . Haectria tribus debenlur i n ecclesiasticis d i s c i - l u x u r i a designatur. A d hanc l u m b o r u m r e s t r i c l i o n e m
p l i u i s , viae, puguae, mensae. Viae c u r s u m , pugnae t r i a haec verba v i m suam legimus accommodare, u t
conflictum, mensae m l n i s t e r i n m . V i a est operum, jubeamursnccingi, accingi et p r a c i n g i . Succincti lum-
pugna est h o s t i u m , mensa sacraroentorum. Succingi bos vestros in veritate (Ephes.xi): a i t Apostohis : E t
ergo debemus ad viain" cingulo patientiae, accingi Dominus ad Job : De turbine accinge sicut vir tumbos
ad pugnam gladio pcenitenliae, praecingi ad mensam tuos(Job X L ) . E t i n Evangelio: S i n l lumbi vestri proe-
limeo continentiae. Spectal quod dicitur Petro: cincti. Hoc l i n t e u m continentiae signifi cat l u m b a r e
Aiius te cinget (Joan. x x i ) ad c i n g u l u m patientiae. i l l u d lineum prophetae qtiod prtmo posuit super c a r -
A d poenttentiae pugnam : Qui non habet gladium. nem suam ; inde l u l i t e t posnit i n flumen E n p h r a t e ,

oendat lunicamet enfht gtadium (Luc. x x u ) , i d est D cumque reverterelur u t lolleret, computruerat u t n u l l i
r e l i n q u a t conversationem roundi, et assuroat pceni- tisui a p l u m esset (Jer. x m ) . L u m b a r r super carnem
tentiae f r u c t t i m . A d l i n i e u m continenliae femina- est continentia refrenans eam : pcmitur i n flumen,
)ia linea A a r o n et flliorum ejtis. Haec t r i a sciJicet, quando relaxatur i n fluxa saeculi voluptate. I n ea
cursum i n v i a . b e l l u m et m i n i s t e r i u m , Paulus et compulrescit, qttando i n t e r carnales delicias c o n t i -
i n se e x h i b u i t e l alios docuit. C u c u r r i t e n i m , d i - nenlia dissolvilur et p e r i t . Niilltqtte usui est j a t n
cens : CMITO non quasi in incertum (l Cor. i x ) ; e t : l u m b a r e a p t u m , quia neque Deo neqne hominibus
cuisum consummavi (II Tim. i v ) . Currere d o c u i l , acccptum. Hoc lombare signiflcat zona pellicea
d i c e n s : Sic currite ut comprehendatis (I Cor. ix). Joannis et Eliae. Nam uterqtte zoitam pelllceam s u -
P u g n a v i l , d i c e n s : Sic pugno non quasi aerem verbe- per lumbos legitur habttisse. Dtio stutt l u m b i , v o i u -
rane (ibid.); et i l e m : Bouarot cerlamen certavi, elc ptaspermissa et i l l i c i t a . Permissa i n conjugatis; i l -
(// Tim. I V ) . Pugnare docuit, d i c e n s : Omnis qui in iicita i n soltitis et devotis. Praecingendus esl lumbtts
agone coniendit ab omnibus se abstinet (I Cor. ix). conjngatorum, ne ad aliam accedant; solotorum, ne
M i n i s l r a v i t , dicens : Ministri Chrisii sunl et ego (II aliqtiam langanl nisi ducant, devotorum ne tangant
Cor. x i ) . M i u i s l r a r e d o c u i i , dicens: Ut non vitnpereinr ve>ducanl. H i praecingi maxime debeut, u t q u i i
783 APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. 784
viunC D o m i n i mensac. Mundamini i n q u i t qui fertis \ rigia carnis c r u c i f l x i , doobus j a m dictis denariis sic
rata Domini (tta. L I I ) . Hitic mensac q u i m i n i s t r a n t empla, si praccinxeris lambos tuos, secure m i n i s t r a -
praecinganl se zona Joannis et Eliae, i d est c o n t i - bis i n mensa D o m i n i .
n e n i i a , quam qtiidem habuerniit et habent, u t v i r - T I T . L V I U . Dt surditate, morte et paupertate
gines perpelno continentes. Quidam p r i u s non h a - triplici.
buerunt, sed nunc h a b e n t , u t poenilentes; quidam Surdi audiunlf mortui turgunt 9 pauperet evange-
nec habuerunt nec h a b e n t , t i t i n l u x u r i a p e r m a - lizantur (Matth. x i ) . Surdiias i r i b u s modis p r o v e n i l .
nenles. Qui tenet teneat, quia beatus q u i t e n e b i t ; Mors I r i b u s roodis invalesctt. Pauperias i n t r i b u s
q u i non b a b u i t , e m a t ; q u i p e r d i d i l , rcdimat. Praesto consistiL Surdilas p r o v e n i t a b ineunte n a t i v i t a i e , a b
est vendilor q u i c o r i u t n suum exposttit ad vcnden- accidenli i n f i r m i t a l e , a.deficiente aetaie: haec autem
d u m , et de proprio non de alietio largas i n crtice surdilas esl naturalis. Est alia s p i r i l u a l i s , quae i n eo
fecit corrigias. E t p r e t i u m hujus zonae modictim e r i t : comprohator quod tribus modis (octitus est Deus,
duo tantum d e n a r i i , oratio et j e j u n i u m . Hoc genut ncc eum audivimus. Locutus estlegenaiurae,figura
damioniorum 9 i n q u i t idcm vendilor, non tjicitur niti Scripturae, verbo rei venttirae. Lex naturae locuta est
in orationt et jejunio (Marc. i x ) . H i autem denarii
i n corde, scripla i n opere : verbtnn rei i n homine.
p r o b i non falsi s i n t , quia q u i reprobam pecuniam B A b hac t r i p i i c i surdilate Dominus nos t r i p l i c i excitat
solvit, non se l i b c r a t . Nummoruro autem probitas vocatione, l e r vociferans : Veniie, v e n i i e , venite.
i n Iribus consistit. Materia, ponderc, flgura. Materia P r i m a vocalio : Venite 9 fitii audite me (Ptal. xxxm).
est c h a r i t a s , quae auro c o m p a r a t u r ; pondus spes, Secunda : Venite ad me 9 omnet qui taboratit et one-
quae a lerrenis sublevat; Agura fides, quae signum rati eslit 9 et ego reficiam vot (Matth. xi). Terlia :
crucis fronlibus nostris i m p r i r o i t . Ilanc inonetam Venite 9 benedicti Patrit mei9 percipite regnum
d i c i t Apostolus valere, dicens : Omnia opera vettra (Matth. x x v ) . P r i i n a vocalio surditatis noslrae solvift
m charitate fiant (Rom. x v i ) . E t qttod extra banc t o r p o r e m ; secunda aiiribus audieudi reparat vigo*
rnateriam fabricata s i l falsa ostendit, dicens : Si di- r e m ; t e r t i a , audita conservat per tenorem. Mors i r i -
ttribuero in cibot pauperum omnet (acuttalet meas; bus invalescit : necessilate, i i i f i r m i t a t e , efleriiate.
et si tradidero corpus meum ita ut ardeam; charitatem Naturaliter scilicet per s e n i u m , accidentaliter per
autem non habuero 9 nihit mihi prodest (I Cor. xm). febrem, crudeliter per venenum et f e r n i m . S i m i l i i e r
Sine figura fidei non est vera. Impottibile ett zit
9 idem mors spiritualis tribus modis invaluit per aflirmatio-
Apostolus, tine fide ptacere Deo(Hebr. x i ) . Si ergo n e m , per dubilationem, pcr negationcm. Dominus
unum defuerit a jejunio e l oratione l u a , c r i m e n a l f i r m a v i l , dicens : Quacunque hora comederit morle
falsae monetae i n c u r r i s , qtiod esl v i v o r u m exustio. S i morierit (Gen. m ) . Mulier dubitavit, d i c e n s : Ne forte
e n i m falsam monetam Deo obtuleris, perpetuis i g n i - moriamur (ibid.). Diabolus ncgavit, dicens : Nequa-
bus concremaberis. Vide ergo u t oratio tua d i r i g a - quam moriemini (ibid.). Est i g i t u r mors triplex :
t u r i n conspectu D o m i n i , et j e j u n i u m t u u m sit ac- pravi consensus, pravi operis, pravae consuctudinis.
c e p t u m . A l i a est oratio T u l l i i , alia Pbarisaei, alia Primae mortis causa est quod Adam abivit in contilie
pubiicani, T u l l i i demulcet, Pharisaei exacerbal. Non impiorum (Ptat. i ) . Secunda quod ttetit in via pecca-
sum (inquit) ticut cceleri hominum 9 etc. (Luc. xvin). torum (ibid.). T e r l i a quod tedil in calhedra pettilen-
i u s l i i m p e t r a l ; quae si stt assidua i n u l l u i n valet. S i t tice (t0ML),tt>rrumpens alios per exemplum. Dominu»
j e j u n i u m tuuro quod eligat Deus, tton sicut faciunt ab hac t r i p l i c i roorie t r i b u s modis nos s u s c i u v i l ,
Jiypocritce tristes ut appareant jejunantes; sed unge compunctione, confessione, afllictione, u t sit c o m -
taput 9 i d est, meutem oieo laetitiae, lava faciem l a - punctio per a m a r i l u d i n e m spiritus c o n i r i b u l a t i ; c o n -
crymis poeuitentiae (Malth. v i ) . Sed est zona pellicea fessio i n veritate sermonis p r o l a t i ; afflictio i n aspe-
quain juberis redimere, sic formanda. P r i m o sepa- r i l a i e corporis macerati. Paupertas i n tribus consi-
randa a carne per v o t u m , u l incidatur gladio quein s t i t , quia alia est simulaloria, alia necessaria, alia
v e u i t Dominus m i l t e r e i n terram : Quo separanlur r j volunlaria. Simulaloria i n h y p t c r i t i s ; necessaria, i n
quique a domo, filius a patre, filia a m a l r e , nurus a egenis; voiuntaria, i n clectis. P r i m a i n f e r t damna-
socru (Matth. x ) . Secundo aspergenda saie per me- tionem, secunda e x p i a t i o n e m , l e r t i a r e m u n e r a t i o -
l u r o , ne c o r r u m p a l u r , quia sai vermes fugat, e l l i - n e m . Sustiiientes paupertatem necessariam consola-
m o r Domini expellit peccatuin. T e r t i o exsiccanda t u r Dominus per prophelam : Noti 9 inquil, timere;
sole per desiderium, ne dissolvatur, quia sol exsic- non confunderit 9 paupercula 9 tempestate concussa
cat, et desiderittni inflammat. Quarto ungenda 0U0 (ha. LIV). Unde patet qnod evadit damnationem,
per g a u d i u m , ne frigescat, quia gaudium conscien- non tamen meretur coronaro. Unde s u b d i t : Excoxi
tiac laettim e l bilarem facit. Gtoria 9 i n q u i t , Aposto- te ted quati non argentum
% (ibid.). Voluntaria vero
i u s nostra luec ett testimonium contcientias nottrcc p r i i n a m habel c o r o n a m . Haec est i n s p i r i l u . S i m u l a -
(il Cor. i ) . Quiuto radenda ferro per zeium ne sor- toria est ex voluntaie, sed uon ex v e r i t a t e : ideonee
deat, quia zelus etiam i n aliis l i b i d i n i s p e r i m i t sor- i u s p i r i t u . Voluntas autem sine spiritu est sicut cor-
des. Sexto coloranda est m i n i o , per bouum lestitno- pus sinc a n i m a , quod cadil, p u t r e s c i l , soivitur i n
n i u m , quia tcstimoniom bonae famae coloraluiu ct pulverem. Dum autcm homo h u i n i l i a l u r i n s p i r i t o
acteptabilem bominibus facit. Hac ergo zona de cor- suo, u t de se i n nullo praesuma:, i n c i p i t deficere
785 MISCELLANEA. — LID. V. 786

ejus s p i r i l o s e i Deo adhaeret e i t u n c unus spiritus A m«o, ibi sum in medb eorum (Mutth. x v i u ) . Arbor
r u m eo e f l i c i t u r ; spiritus siquidem voluniatem ejus ista, i d est C h r i s l u s , dat u m b r a m , f o l i u m , f r u c l u m :
aspirst et i m p l e t , et volunlas sic effecta spiritualis U m b r a m proleclionis, folium praeceptionis, f r u c t u m
solet d i c i s p i r i l u s : et haec e6t paupertas s p i r i t u , aetemae r e l r i b u t i o n i s . Dat umbram^ nos i n c i r c u i l u
i d est, v o l u n u t e spirituali. S i m i l i t e r est possessio protegendo; a dorso, peocata praeterita condonando;.
triplex : alia perniciosa i n avaris, alia otiosa i n c o n - a facie, ab imminentibus malis custodiendo; a d e x -
versis tepide, alia onerosa i n devotis. De perniciosa t r i s , protegendo ne nos prospera e x l o l l a n t ; a s i n i -
d i c i t Apostolus : Omne* qui volunt dioite* fieri, inci- stris, ne adversa c o n l u r b e n t . Post u m b r a m sequitur
dunt in tentatione* diaboti (I Tim. v i ) . Otiosa i n illis foiium praeceptionis, qua r e t r a h i t a malo et l r a h i t ad
q u i n i l habenles e x t c r i u s , muitas sibi interius p r o - b o n u m . Quod est : Fac bonum et declina a mato
ponunt possessioties, tanquam soraniantes. De o n e - (P*al. c u ) . Posl umbrani e l f o l i u m est fructus r e t r i -
rosa : Non poteeti* Deo servire et mammonm etc. butionis, i n qua *atiabitur in boni* desiderium no-
(Matth. vi). etrum (Prov. x m ) . Sedet i g i t u r sponsa sub Dei u m -
De tribus iristibus fugiendi* aut in gaudium conver- b r a divinae protectionis, f o l i u m ipsius praeceplionis
lendi*. per obedientiam recipiendo, et per spem fructuin
Tristitia ve*tra verteturin gaudium (J oan. x v i ) . T r i - B ateraae r e t r i b u t i o n i s exspecUndo. Sedet aulcra s u -
stitia quae v e r t i t u r i n gaudium triplex est. Nara prae- per fenum cum quinque m i l l i b u s i n deserto a D o -
terita peecaia d a m n a l , praesentia dijudicat, occur- m i n o saturandis, i d est super quinque sensus c o r p o -
r e u l i a v i t a t ; damnat per poenitentiam, dijudicat per r i s , c a r n e m , quae feno significatur, domando, aut
discrelionem, v i t a t per p r o v i d e u t i a i i i . Ex poenitentia sedet super scabeilum, quo mundus notatur, ipsura
de praeteriiis asseqnitur veniam, ex discretione de et ejus desideria c o m p r i m e n d o ; aut cura Bacbele
praesentibus t u t e l a m , ex providentia de f u l u r i s c a u - super idola L a b a n , diaboii fallacias repriinendo. Isti
teiam. Praeterita delentur per v e n i a m , quasi non sunt tres hoinines pessirai, vetus fernienlum i i i u d
f u e r i n t ; praesentia v i n c u n t u r per displicentiam, ut miserae animae conficientes. A quo nos Aposlolus
l i i i iioceie possint; fulura c x c l u d u n l u r pcr cautelam, praecipit e x p u r g a r i , d i c e n s : Expurgatejvelus fermen*
u t nunqnaut s i n t . tum. i i o c vetus fermentum consisiit i n tribus *
T I T . L I X . Ctir ter dicium: c Pasce ove* mea*. »- in volupute, vana gloria, superbia. Diabolua
Pasce oves mea* (Joan. x x i ) . Ter dictum est, quasi superbiam dat, mundus appooit vanam g l o r i a m ,
d i c a t : Pasce servos, pasce merceuarios, pasce filios. caro miscet v o l o p u t e r a : et s i m u l faciunt ve-
Servos corriges virga d i r e c t i o n i s ; mercenarios, con- Q tus f e r m e n t u m , i d est velerem bomiiiem. P r i -
solans mercede justitiae; filios, erudiens g r a l i a obe- ma pars hujus fermenti est m a l a , secunda pejor,
dientiae : adjungens modum i n correciione, a b u n - tertia pessima. Bealus, q u i abjicit superbiani d i a -
datitiani h i consolatione, suavitatem i n persuasione. b o l i ; perfectior, q u i vanaiu gloriam u i u n d i ; perfectis-
T I T . L X . De refeclione *pirituali et de arbore
f para- simus, q u i c a r n i s domuerit voluplateni. Samsou
disi et fermento veteri. leouem v i c i t , et Pbilisthaeos d e b e l l a v i t ; sed eum
Expurgate retus fermentum, ut silis nova consper- uxoris f r a n g i l mollities. Leo esl diaboius, q u i c i r -
l i o , sicut eslis axymi ( J Cor. v ) . A d epulas divinas c u i t U n q u a i n leo rugieus, quaerens quem devorcu
et ad refeclionem aniraae nos invitat Apostolus : ad Phiiisthaei sunl mundus et saecularis v i t a . U x o r est
quas invitala sponsa Dei, u m b r a m quam desiderave- caro. Samson leonem o c c i d i l , d u m quilibet s p i r i -
r a t se accepisse gaudens, d i c e b a t : Sub umbra itlius tualis diabolo abrenuntiaU Philistha-os v i n c i t q u i
quem desideraveram sedi; et fruclus ejus dutcis gut- m u m l a n a m vitain r e s p u i t ; sed ab uxorc decipitur
turi meo (Cant. n j . Est euiin i n medio paradisi a r b o r dutn a carne superattir. D o r m i t i n gremio uxor.s,
vitae, dans u m b r a m , f o l i u m , f r u c t u m . Paradisus isie t|ui carnis curara f a c i i i n desideriis. Tunc insurguiit
conventtts est rcligiosorum, congregatio monacho- A l t o p h y l i , veniunique s p i r i t u s n i a l i g u i , capillos i u c i -
r u m . Sumus et nos, si lamen congregati suiuus D d u u l , i d est virtutes t o l l u n t , oculos e r u u n t , i d
corde, et non solo corpore, ad glorificandum D e u m . est iuraen Cltrislt a u f e r u u t , et ad iiiolam, id
S i enim dissentio est i n meittibus, n i h i l prodest cor- est i n c i r c u i t u r e r u m iabentiura ponunt, u t sit
poribus c o n g r e g a r i ; n a m potius dissensio dicendi i n t c r illos de quibus d i c i l u r : In circuilu impii om-
sumus quara congregalio. Quod si datum fuerit de- bulant (Psal. x i . Ecce quod d c d u t i t prinia pars
super ab eo q u i facit unius moris habilare i n d o m o , ferinenti voluplas c a r n i s . Yideamus quo e l aliae dtiaj
i l l u d donum perqtiam j u c u n d u t n , quod est habitare i n f e c t i o n e s , vana gloria e l sttpcrbia p c r i r a h u u i .
scilicet fralres i n unttm, i n dilectione, charitate et is(;c c n i m duae sunt duae filiac L o l , quae i p s u m , p o s i -
i t n i t a t e , tunc vere paradisus, id est bortus v o l u p i a - quam Sodomain e x i v i t , u x o r c i n r e l i q u i t et Segor,.
l i s Dei sumus, i n quo Deus congaudet e l dclectalur, uusillam c i v i l a i c m i n qua saivari p o i e r a l , a d cacu-
tuucquc babitat i n nobis. I n medio talis paradisi est mina montis seqtiuntur, e l ipsum i n e b r i a n t ; q u i
a r b o r vitae, i d est Cbristus dans v i t a m . Quod ipse ebrius filios generat, q u i non i n t r a n t i n Ecclesiaiu
p r o m i s i t : Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus Dei. L o t isle monachura n o i a t , q u i Sodomae flara-
usque ad consummationem scecuii (Matth. xxvm). mas, et ttxoris, i d est carnis, quae rctrospexit, ac
Quia ubi duo vel tres congregati ftternt in noivine c l i a m l i c i l a m s x c u l a r i u m v i l a m , i n qua p o f isset
787 A P P E N D I X AD HUGO: S OPERA D O G M A T I C A . 7SS
salvan, deserit, et ad cacumen perfectionis m o n a - , aqua coctom, boni fideies igni assnm. Crodus m a n
sticae professionis ascendit. Sed in perfectionis ducatur, d u m purus homo c r e d i l u r ; aqoa coclns,
slatu duae fiHae de patre quasi de se generaut fiUos, dum c r e d i t i i r etiam D e u s ; sed quomodo de V i r g i n e
i d est talia opera quae non i n t r a n t i n Ecclesiam D e i . nasci, et Deus homo fleri potuit per humanam sa-
Ecce quo p e r l r a l i a n l secunda et tertia pars f e r m e n t i . pientiam d i s c u t i l u r . Tutic enim coquitur i n aqua,
Nos itaque, fratres, ne per carnem oculos et lumen dum investigatur humana sapTenlia. Igni autem
Christi perdamus, per superhiam et vanam gloriam a assus comeditur, cum Deus et homo passus c r e d i l u r ,
ccelesti gloriaexcludamur, expurgemusvetusfermen- et igne S p i r i t u s sahcti conceptus et natus. Agnus
t u m , superbiam p e r h u m i l i t a t e m domando, et vanam enim assus Christus est passus. Iniideles e n i m quasi
gloriam per puritalem reclae actionis abjiciendo, et c r u d u m sine sapore g l u t i u n t , qtti Christutn p u r u i n
voluptatem carnis per abstineiitiain mortiflcando, borainera s e n t i u n t ; s t u l l i fideles aqtia coctum acct-
t i l simus nova conspersio, novus panis absque f e r - p i u n t , quia btimana eum sapientia investigare prae-
mento, q u i datur populo exeunli de j E g y p t o , q u i suraunt, et boni fideles agnum assum sibi i n c o r -
apponitur Cliae fugieuli malam Jezabel reginam p o r a n t , qtit C h r w t u m Deum et hominem Spiritos
(/// Reg. x i x ) . Mala regina est caro, quae, c a r n a l i - sancti operatione fideliter edentes, corpus ejns e t
bus desideriis dedita, v i r t u t e s qttaerit occidere et i l i i s sangtiinem devote suscipiuitt.
d o m i n a r i . Haec persequitur E l i a m et quemlibet s p i - T I T . L X I . De triplici trantmigratione et nube.
ritualem q u i concopiscit adversus s p i r i t u m . Elias Yiri Gatitcei quid ttatit atpicientet in ccetum f Hic
hanc fugit, concupiscenliam ejus relinqnendo. Venit Jesut qui attumptut e$t a vobit in ccelum t tic oeniet9

i n Bersabee Juda ad confessionem, u b i est puteus
gratiae septiformis S p i r i l u s , et d i m i t t i t i b i puertim
suuin, r e i i n q u i t i n confessione puerilem sensum et
puerilia opera cum apostolo evacuaus quae cratit
p a r v u l i , abit i n desertum, i d est mundi c o n t e m p i u m ;
d o r m i t sub u m b r a j u n i p e r i , i d est quiescit a v i t i i s ;
sub duris pcenitentiae opetibiis vigiiat, et panem sub-
c i n e r c i u m manducat, quia dum quiescit a v i t i i s , d u -
r i s p r e m i t u r poenilentiae spinis, et d u m v i g i l a t , dura
ei proponuntur et aspera. Panis enim subcineri-
cius est vita poenitentiae. I n pane enim v i t a , i n cinere
notatur pcenilentia. Post p r i m u m somnum d o r m i t ,
et i t e r u m vigilans ambuiat ad montem Dci Horcb.
P r i m u s somnus est pausa a v i t i i s ; secundus, quo
requiescunt sancli a laboribus suis i n Domino m o r -
l u i , et perveniunt ad celsiludinem gloriae i n f o r -
litudine panis subcinericii, id est vitae poeniteutialis,
qua se pro peccalis affligunt. Hic panis cst proprie
nionachorum. Ipsis e n i m non i n d i c u n t u r , nisi dura et
aspera. Panis proponititr cum cinere, id est v i u
c u m poenitentia, qua macerare seipsos debent per
sacrlficium cordis c o n l r i l i et sacriflciutn carnis m o r -
lificaiae, u t perveniant ad sacrificiura corporis G h r i -
s t i . Qttod u t assequanlur, praecedat sacrificiura h u -
m i l i t a t i s i n mente, afllictionis i n carne, u l habealur
devotio i n v i v i A g n i itnmolatione. Etenhn Patcha
nottrum immolatut e%t Chri$tu$ (I Cor. v ) . Qtii i m -
molatur qttia ipse est Agnus q u i deciraa die lolli,
^ u a r l a decima prapcipilur i m m o l a r i . Quid non crtidus,
non aqua coctns, sed igneassus edittir? (Exod. xn.)
l n denario sutnitur propter Decalogura Veteris T e s u -
m e n t i ; et i n qtiaternario propler qualuor Evangeiia
Agnut ergo qui totiit peccata mundi (Joan. i ) , decima
luua t o ! l i t u r , q u i a i n Veteri TesUmento ventunis prac-
d i c i t u r , et i n q u a r U decima i m m o l a l u r , quia i n Novo
Testamento crucifigilur. Hic a t r i b u s generibus
b o m i n u m t r i p l i c i t e r manducatur. Manducatur e n i m
c r u d u s , aqua c o c l u s , i g n i assus. Primuin genus
l i o m i n n m infideles ~ant, secundum, stulti fideles;
l e r i i u m , boni fideles. Inftdeles cruduro, s t u l l i fideics
etc. (Act.i.) Galilaea trantmigratio i n t e r p r e l a l u r . Haec
tripfex e s t : alia enhn est i n carne, alia i n poeniten-
t i a , alia i n c h a r i t a t e . Transmigralio i n carne t r i -
plex, a bonostatu in delectattonem peccali,a delecta-
tione i n operationem, ab operatione i n consuettidi-
n e m . Transmigratio quoque i n poenilenlia t r i p l e x
e s t : a peccato i n cordis c o n t r i t i o t t e m , a eontritione
i n oris confessionetn, a confessione i n operis saiis-
faciPonem. Transmigratio i n charilate i t i d e m t r i p l e x
e s t ; a bono dolore poenitentiae i n j u c t i n d i u t e m j u s t i -
liae; a bono opere juslttiae i n spera et fideni gtoriae;
a ccntemplatione iidei et spei ad contempla-
tionera r e i . Bona est quidera poenitentia ; sed q u a n -
diu secura loqttitur i t i amaritudine sua non est
jucunda ; cura vero coeperit o p e r a r i , u t j a m l i m o r
peccalorutn absumalur a desiderio aeternorum, m o x
a bono doloris transmigrat i n bonuin j u c u n d i t a l i s .
Prima i g i t u r t r a n s m i g r a t i o i n c h a r i u t e est a bono
poenilenliae i n bonum j u c u n d u m juslitiae; secunda, a
bono opere justitiae i n contemplalioiietu fidei et spei;
t e r t i a a contemplatione fidei et spei i n contetnpla-
tionem r e i . P r i m i h o r u m omniura transmigratores
sunt carnales, quia i n carne sunt et secundum c a r -
nem arabulanl. Secundi sunt rationales, q u i i n carne
sunt sed secundura carnem non arabulant. T e r t i i
) mere spirituales, q u o r u i n convertatio in cceiit e$i
(Philipp. m ) . Islis duobus posterioribus transmigra-
toribus d i c i l u r : Viri Gatilcci, etc. Isti e n i m Deum
v i d e n l ascendentem ; sed aliter p r i m i , aliter secundi:
quia dupliciler ascendit Deus, i n voce tubae et i n
j u b i l o , Poenltentibus ascendit i n voce tubae c b a r i -
tallvis i n j u b i l o . I n tttba ascendit poenitentibtts,
quando timore Dei h o r r i b i l i t e r intonante peccator
resipiscit. I n j t i b i l o ascendit c h a r i u t i v i s t r i b u s m o -
dis : Jubilus enim alitis i n corde, alius i n ore, alius
in opere. I n corue j u b i l a i qtii concepiam laetiliam
voce non potest expriinere, nec tainen polest vo-
cetn reprimere. In ore j u b i l a t q u i subtilia de Dco
cogitans i n ipsoanhelal proficere, el cogitur deficere,
l n opere j u b i l a t q u i ad diligendum Deum toia v i r -
 789 MISCELLANEA. — L I B . V. 790

tute s u s p i r a l , cum boc i n praesenti plane facere A aeneum est poenitentia d u r a : specula divina prae-
nequeat; aam i n visione fidei non q u a n l u m i n v i - cepta, mulieres excubantes i n ostio tabernaculi,
sione Dei d i l i g i t u r . Hos modos i m i u i t Psalmista, d i - sanctae animaa sunt, quae quandiu i n hac v i l a s u n i ,
cens : Jubilate Deo 9 omni$ terra; eantate 9 extulate 9 quiaaeternumtabernaculuro ingredi nequeunt, amore
et psallite (P$al. x c v n ) . Cantate j u b i l o o r i s , exsul- conlinuo a d i t u m regni observant. Mulieres istae b a -
tate j u b i l o cordis, psallite j u b i l o operis. I n cbaritate bent specula mandatorum, i n quibus d u m se semp«*r
ergo ascendit Deus i n j u b i l o ad atnpiectenduro. Euro aspiciunt, foeditatis suae maculas deprebendunt et
'Calilaens verus aspicit, ut enin j u b i l a r e faciat ascen- c o r r i g u n t ; et q u i d i n se coelesti v i r o vel placeat vel
dens Deus i n nube. Nubes alia bona, alia roala. displiceat agnoscunt, et quasi remittentes vultus ex
Mala triplex e s t : P r i m a voluptatis, secunda i u i - reddita imagine coinponunt. Moyses itaque de spe-
q i i i l a t i s , tertia phantasiae. Prima est lutosa, quia culis m u l i e r u m quae excubabant ad ostium laberna-
hominera fcedat; secunda fumosa, quia unde v o l u - c u l i factt i a b r u m sacerdolibus ad lavandum, quia
plates postponit, avaritiam autcm et caeteras ne- lex Dei lavacrum peccatorum exhibet, per quod
quitias lenel, deterior efficilur, et quasi fumus ocu- sanctae animae adituro supernae patriae exspectanles,
l u m , i l a excaecat r a t i o n e n i ; i n tertia vero nube, sci« per cousiderationem d i v i n o r u m mandatorum, suas
I.cet phantasiae, i i q u i nubem voluptatis et i n i q u i - B roaculas et videbanl e l emendabant. Dum euim lex
tatis evaserunt i n orationibus p e r t u r b a u t u r . Contra divina David ex divino mandato peccalum recogno-
has nubes Doininus ascendit i u bona uube. Et haec scentem, et emendantem nobis proponit, q u i d aliud
triplex e s t : alia t o n i t r u i , ahapluviae, alia diei. P r i m a quam Moyses labrum ablulionis de speculis illius f a -
borrida, secunda h u m i d a , tertia lucida. H o r r i d a cit? Nos ilaque sumus, fratres, sacerdoles i l i i q u i
terret, humida r i g a t , lucida i i l u m i n a t , osteudendo sacra bonorum operum vobis et aliis dare debemus.
quantum sit j u s t i s reposilum praemium. u t perseve- Nobis autem ingressuris Sancta sanctorum, ititernos
rantiam exspeclent. Contra ergo triplicem malam scilicet babttationis a d i t u m , proponiiur l a b r u m de
nubem i n triptici nube Dominus ascendit. Dum speculis m u l i e r o r o , pcenitentia scillcet per exemplnm
i g i t u r , v i r Galilaeus, transmigrans i n charitate, Deum antiquorum P a t r u m . S i i g i l u r volumus ingredi, prius
ascendcntem contemplatur, quia non plene capit i n hoc lavacro lavemus maculas cordis : quod nobis
evanescentem ab oculo cordis s u i , dolel e l t r i s t a f u r . facit Moyses, i d est, lex illa quae d i x i t : Confitemini
Et ecce duo v i r i astitertint i n vestibus a l b i s q u i alterutrum peccala veetra (Jac. v ) : u t sic beati efhV
charitatem consolanlur. H i sunt spes et fldes : ciamur ad videndum Deum, q u i v i v i t et regnat.
spes promissorum, fldes gloriae. Qui i n q u i u n t : 0 Q A m e u .
cbaritas, qtiid hic desperando stas? crede Deuro T I T . L X I I L De conlemnendo mundo et laqjueie ejut.
velle, scire, et posse quod p r o m i s i t dare. Dicit fides: Nolite diligere mundum neque ea quee in mundo
Spera te glorificandain. D i c i t spes: Vere e n i m ita $unt quoniam
9 omne quod est in mundo concupiscen-
veniet t i b i dare g l o r i a m quemadmodum vidisti tia carnis ett 9 et concupiscentia oculorum 9 et superbia
eum ascendentem i n coeluro. Nos ilaque, fratres, de vitce (1 Joan. n ) . P u l c b r i l u d i n e m aniroae, fratres, se»
ntala Galilaea transmigremus ad bonam, relinquen- cundum quara creati sumus ad imaginero et s i m i l i -
tes nubes contrarias, ascendamus ad Deum i n bonis tudinem Dei, mundus non mundat, sed m a c u l a l ;
i m b i b u s , u t cum i l l e q u i ascendit i n j u d i c i u m adve- dumque i m a g i n i , qua super not signatum e$t lumen
n e r i t , eam nobis gloriam t r i b u a t quaro p r o m i s i t . vuitus Domini (P$al. tv)> terrestris vullus imaginem
T I T . L X I I . De tabuta pcenitentiaf, de alis columbce et roundussuperducit,imaginemsuam deturpatain Deus
corvi tabroque aineo quod fecit Moy$e$ de speculis
9 a b j j c i t ; et lunc bostis diabolus animaro coinquinataiii
mulierum. per roundum, eam, m u n d i laqueis Ugat, captivat, et
Confitemini atterutrum peccata vestra (Jac. v ) . Ilacc suflbcat. Inimicus e n i m Dei constituitur q n i v o l u e r i t
est secunda labula post naufragiura, qua per mare esse amicus m u n d i hujus, per quem diabolo capititr
bujus mundi natamus, ne pereamus. Haec est una o homo, et ejus Doraino subjugatur. A dilectione i g i t t i r
ala (nam altera est oratio) qua columba ab arca mundi volens uos retrahere B. Joannes evangelista,
cordis sui volat ad olivam cordis misericordiae Dei, et ejus laqueos ostendere, a i t : Nolite diligere m»n-
et inde reportat ad arcam Noe^ id est hominis i n dum: quia nemo potest duobus domini$$ervire(Matth.
periculo c o n s t i t u t i , r a m u m divinae miseralionis. vi) Deo et mundo. A l t e r enim ad v i t a m , alter t r a h i t
Corvus, cujus vox non est poenitentiae gemitum d a - ad laqueos roorlis. Unde subdit : Quia omne quod
r e , pro cantu praesentis ketitiae^ potius cras cras, e$t in mundo, concupiscenlia carnis e$t 9 concupiscen-
ab arca alis falsae spei et adulaiionis, ad cadaver lia oculorum, et tuperbia vitce (I Joan. u ) . Isti. sunt
evolat putridae voiuptatis, nec ad arcam sui cordis tres l a q u e i : Primus concupitcentia carnit; secundus,
r e v e r t i t u r , u t pcenUeat et lavetur a putredine cada- concupitcenlia oculorum; tertitts, euperbia vita?. Isto-
veris et carnis mortuae i n proposito. Sic labro aeneo r u m quem non tenuerit pximus, capit secundus; e l
quod Moyses fecil de $peculi$ mulierum 9 quce excu- qui per gratiaro Dei a duobus prioribus se excusserit,
babant in ostio tabernacuti (Exod. x x x v i u ) , u t sacer- v i x transiliet t e r l i u m . ! Concupi$centia carnie est vo-
dotes ingressuri Sancta sanclorum i n eo prius lava- luptas quam per moturo i l l i c i t u m caro appetit, n t
r e n l u r (Evod. xxx)^Moyses legem dcsignat. L a b r u m gulositas, ebrietas, l u x u r i a . Per bunc laqueum tanto
m A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA.
cltlus mundus ligat quanto vicinius c a r n i mentem A r e m i s s i o n e m : sub q u o r u m jugo u t servi lcnebamttr.
spponit, tanloque periculosiorquanio v i c i n i o r . Adam
per gtilam, L o t per ebrietatem, Salomon per l u x u -
r i a m stravit. Gulositati i g i t u r , quae captivitatia n o -
strae fuit i n i t i u m , per abstinentiam occorramus;
e b r i e i a i i , per sobrielatem; luxuriae, per carnis m a -
cerationem. Multt aulem sunt quos per carnis v i t i a
non lenet diabolus, sed per concttpiscentiam oculo-
r u m cupiditatis laquettm t r a h i t . H i p r i m u m laqueum
evadentes, secundo capiuntur q u i d i c i l u r eoncupi-
tcentia oculorum. Per oculos e n i m d u m a u r u m et
argentum et caetera concupiscit, mors ad animam
per fenestras i n l r a t , et captivam eam i n exlerioribus
ligat. Super hunc r i d e b i t u r et dicetur : Ecce homo
qul non potuit Deum adjutorem *uum etc. (P*al. 9 u.)
Uuic laqueo si occurrat consideralio Crealoris, q u i & raines impios, de quibus Doininus : Si me persecuti
creatura debet pretiosior v i d e r i , cavendum est a
t e r t i o , q u i saevit per omnes. Sunt q u i carnero do-
m a n t , munduro r e s p u u n t : sed d u m quasi de perfe-
ctione superbiunt, lerlio-tenentur superbia vitce. Hoc
v i t i u m p r i m u m est recedenlibus: u l t i m u m redeun-
tibns. Hoc esl p r o p r i u m d i a b o l i ; et idco magis ca-
vendum. Hoc est una de filiabus L o t , quae ipsum
eliam i n cacumine inontis s l r a v i t . His tribus laqueis
capilur qtiicunque c a p i t u r , quia i n his omnia v i t i a
i n c l u d u n t u r . A u t enim exterioribus, quae i n mundo;
aut v i c i u i o r i b u s , quae i n c a r n e ; aut interioribus,
q u » i n corde s u n t , bomo i i g a t u r : ultimus euim l a -
queus i n t r a nos l a t e t : secundus e x l r a nos laiet vel
l e n d i t u r ; primus j u x l a nos paratus. His tribus t e n - ^ dicens : Mortificatt membra vesira quce sunl tuper
latus cst primus homo e l viclus (Gen. m ) . His tribus terram (Cot. u i . ) , quia non tumut debitoret carni ut
tenlatus est et v i c i l secundus homo. His tribus ten-
t a t i t r et, si v u l t , adjuvatur et v i n c i t omnis bomo.
Contra gulae v i t i u m , quod est laqueus carnis, C h r i -
stus deserlum petit e l jejunat, respondens tentatori,
quod non in *olo pane vivit homo (Mallh. i v ) . Conlra
concupiscentiam r e r u m e x t e r i o r u m , Dcum creaturis
praponendum a i t . Contra s u p e r b i a m , qua suasit
t e n l a t o r , ut deorsum se m i l t c r e t , sicut et i n caeteris
ad Scripturae testimonia c o n f t i g i t : Deum tuum ado-
rabi* et illi *oli servie* (ibid.). C h r i s l i ergo exemplo
q u i nos docuit vincere, i n his tcntati ad Scripturae
defensionem c u r r a m u s . E t quia lempore abstinentiae
magis tenlamur, magis etiam resislamus, et i n de-
serto monasticae professiouis, u b i dimisso principe D praescribitur : Non mcechaberis (Exod. x x ) ; vel quo
v a n i t a t i s , i n Judaea confessionis cum Elia jejtinamus
a cibis, jejunemus a v i l i i s u t post v i c l o r i a m et hic
angelos recipiamus minislros i n a d j u t o r i t i m , ct i n
futuro ad g l o r i a m , u h i gloriae libertatem recipiemus.
E s l enira triplex l i b e r t a s : nalurae, graliae, et gloria:.
Prima fuit i n paradiso in omnibus; secunda in
m u n d o , i n q u i b u s d a m ; tertia i n b o n i s , tantum i n
coelo. In paradiso fuit libertas collata a neccssilate
peccati ct poenae; i n mundo, a necessitate peccali
noii ptenae; i n coelo, ab utroque. Libertas i g i t u r na-
turae a necessitate fuit i n paradiso, quando nulla ante
priroum peccatum necessitas patiendi vel peccandi
incumbebat h o m i n i . Libertas gratiae a peccato in
mundo, quia per Cbristum recipimus peccalorum
792
Libertas glorise i n e r i t coelo, quia tunc ab o m n i pee-
cato et poena l i b e r a t i , i n coelesti beatitudine gaude-
b i m u s . Sed i n his omnibus, ti Filiu* to* tiberaverit 9
vere liheri eritit (Joan. v m ) , d i c i t Dominus, q n i v i -
v i t et regnau A m e n .
T I T . L X I V . De mulliplici luctationc fidetium in hoc
mundo.
Non ett nohit colluctaiio 9 elc. (Ephet. v i ) . M u l l i -
plex est luctatio fideli h o m i n i i n boc mundo. Pugnat
e n i m coutra carnem, pugnat contra h o m i n e m , p u -
gnat contra diabolum. Contra carnem, sicut d i c i t
Apostolus : Cflro concupitcit advertut tpiritum (Gal.
v ) . E t i d e m : Video tegem in membrit meit repugnan-
lem legi mentit mece (Rom. v u ) . Pugnat contra h o -
tunt et vot persequentur (Joan. x v ) . Considerat e n i m
9
peccaior j u s t u m , et quaerit m o r i i l i c a r e e u m . Habet
t e r t i u m i u i m i c u m , eo asperiorero quo c a l l i d i o r e m ,
de quo Apostolus : Non est nobit colluctatio advertus
carnem et tangninem (supra l a n t u m ) , sed advertns
principet et potettattt 9 adversus mundi rectoret tene-
brarum harum 9 contra ipiriluaiia nequitice in cceletti*
but (Ephet. v i ) . P r i m u s itaque hostis, scilicel c a r o ,
nocet illicitos motus i n c i t a n d o ; secundus scilicet
tyrannus, tribulationes inferendo; t e r t i u s , sciiicet
diabolus, lentaliones suggerendo. Priraus vincendus
est jejuniis, v i g i l i i s , laboribus, carnem dotnando.
Hoc docebat Aposlolus verbo et exemplo : verbo
tecundum carnem vivamut (Rom. vm). Exeinplo:
Casligo i n q u i t , corput meum et in servilutem redigo
9 9
(1 Cor. t x ) . Secundus atttein hostis vincendus est
paliendo, dicenle Apostolo : Non vot defendentet 9
charissimi (Rom. x u ) . E t Domino dicente : DiUgila
inimicot vestros (Luc. v i ) . E l : Si quis percutserit U
in maxiltam unam 9 prcebe ei et alteram (Matth. v )•
Tertius quoque hostis repellendus est non consen-
t i e n d o , dicente Apostolo: Nolite tocum dartdiabolo
(Ephes. i v ) . Quolctinque v i t i o r u m sagittas ille i n te
d i r e x e r i t , tot c o n l r a eas de sanctae-Scripturae a r m a -
r i o m u n i m e n l o r u m clypeos tibi oppone. Si a d u l t e r i i
l u r t i v e jaculo te conatur ferire, clypeitm quo t i b i
c a v e t u r : iVon furtum facies (ibid.) 9 i l l i oppone. Sed
u t priratim vincamus, carnis nos delectaiione exua-
m u s , quia qui in carne sunt Deo placere non possunt.
Si enim secundum carnem vixeritis moriemini (Rom.
v u i ) . Ut vero sccundura l u c r e m u r , faciamus q u o d
d i c i t Apostolus: Si inimicus luus esurierit 9 ciba t / -
lum (Rom. x u ) : verbo scilicet Dei, u t o r e s pro per-
sequentibus, c t benedicas t i b i maledicenlibus. Hoc
aulem faciens: Carbones ignit congeret suptr caput
ejus (ibid.) 9 i d est, ignem cbaritatis super mentem
ejus. U t a t e r l i o non v i n e a r i s , babites in adjutorio
Altissimi (Ptat. x c ) , qtiia q u i i n eo habilat, aoit com-
movebitur (ibid.). Sic ergo et p r i m u m bostem vince-
re, et secundum l u c r a r i , e l a l e r t i o ne v i n c a m u r ,
 793 MISCELLANEA. — LIB. V. 794

debemus sub alis defensionis ejus consnrgere, q u i A nis et de malis fiet i n j u d i c i o . Sicut enim vendenies
ticul gallina a facie m i l v i congregat pullos suos sub et ementes ejecti sunt de templo, sic reprobi de
alias (Matth. X X I I I ) , e l quasi perdix fovct filios qitos medio j u s t o r u m t o l l e n t u r , quando Dominus veniet
non p e p e r i t ; quasi aquila provocat eos ad volan- judicare vivos et mortuos.
dum. TIT. LXVL De verbo Dei misso in villam, casteltum
T I T . L X V . De multiplici ingressu Chrisli. et civitatem; el quid di/ferant.
Ingressus Jesus in templum ccepit ejicere vendentes Verbum Dei aliquando m i t l i t u r ad v i l l a m : a l i -
et emenles, etc. (Luc. u ) . Ingressus Dei m e i , regts qtiando a d castellum, aliquando ad civitatem. I n qua
m e i , q u i est i n sancto, plures s u n t , divino docente iigttra Jesus i n vilja Galilaeae aquam i n v i n u m c o n -
eloquio : I n c i v i t a t e m . i n castellum, i n d o m u m , i n v e r t i t (Joan. n ) . lnde i n castello illo celebre m i r a c t t -
t e m p l u m . |De p r i m o : Ingreaiente Domino sanctam l u m (ec\t(Joan. x i ) . Post i n c i v i i a l e ab Hehr&MS m y -
eivitatem (Matth. x i ) . De secundo : Cum ingrederelur sticis obsequiis boitoralur (Matth. x x i ) . Villa est p r o -
in quoddam eastellum, occurrerunt ei decem viri /e- p r i i s tantutn vestita coionis, ntillo munita vallo. Haec
p r o i i (Luc. x v n ) . De t e r l i o : Ingressus est in domum est anima n a t u r a l i b u s lantura v i r t u t i b u s pollens,
Phariscei (Luc. v n ) . De quarto*. Ingressus Jesus in n u l l o h u n t i l i l a l i s vailo, vel ex gratia superadditae
templum, et caetera, quae praemisiraus. I n civitatem ^ v i r t u l i s roborata. Caslellum quod vallo n i u n i t u r vel
ingressus est sicut rex : i n castellum, sicut p r o p u - m u r o ; sed ad l a t i l t i d i n e m u r b i s non e x i e n d i l u r ; est
g n a t o r ; i n d o m u m , sicut pater farailias; i n l e m p l u m , anima vallo pcenitentiae et h u m i l i l a t i s vel m u r o obe-
sictit sacerdos. Qttod ipse s i l r e x , propugnator, et dienliaenon voiuntate m u n i l a : quae nondtim charilate
paterfamilias pagina docet sancla. De p r i m o Isaias: dilatatur sed angustatur t i m o r e . [Civitas praesidiis
Dominus rex noster veniet et salvabii nos (Isa. x x x v ) . p l u r i m i s vallala, largo sinit et nitmeroso populo sub
De s e c u n d o : Mitte nobis salvatorem el propugnato- j u r i s aequilate et justitia viveule d i l a t a l u r et c o i i l t i r .
rem, etc. (lsa. i x ) . De l e r t i o : Simite est regnum cce- Haec est anima quae diversis honestatis praesidiis,
lorum homini patrifamilias, etc. (Matth. xx). De charitale d i l a l a l n r , et copioso et o r d i n a l o v i r t u t t t n t
q u a r t o : Tu es sacerdos in ceternum eic. u (Psal. cix). agmine h a b i t a l u r . V e n i t ergo sermo divinus ad v i i -
Regi diaderoa, propugnatori a r m a , patrifamilias a l i - l a m , u t aqua i n v i n u m m n t e t u r , i d est de rusticitatis
nientorum d i s t r i b u l i o , sacerdoti sacraraentorura iusipido sapore ad v i r t u t u m fervorein v a l l e l u r , ne
convenit e x b i b i l i o . Videamus itaque cum propheta r e - ab i r r u e n t i b u s hoslibus d i r u a t u r . V e n i t ad castellum.
gem gloria et honore coronattim (Psal. v m ) . I n t e l - u t suscitato m o r l u o , et etiaro solutis t i m o r u m i n s l i -
ligamus p r o p o g n a t o r e m , propheta petente : Appre- Q l i i s , spem libertatis a peccatorum vinculis solutis i n -
hende arma et scutum (Psat. x x x i v ) . Advertamus pa jicereL V e n i l ad civitatem u t conservetur ipsa, et
tremfamilias quinque vel septera panibus turbas idem sermo ibidem honorificentius habetur, ne p u l -
relicieniem (Matth. x i v ) . Recolamtts sacerdotero se- c h e r r i m i voluntariae obedientiae m u r i diversis a n t i -
inelipsutn sacrificantem (7ia. LIII). Rcx i n diade- quortim exeraplis r o b o r a t i , f u r l i v e ab insidiantibits
inate se praebet a d m i r a b i l e m , proptignator i n a r m i s fodiantur. I n villa ergo o b r u i t u r c i t o , i n castello ro-
se praestat f o r m i d a b i l e m , sacerdos i n sacrificio se b o r a t u r snbito, i n civitate bonoratur continno.
r e d d i t acceptabilem. Rex coronatus sedet i n throno T I T . L X V I I . De tumine vullns divini, de attributis
d i v i n i i a t i s ; propugnator expugnaturiis adversarium Trinituti, et virtutibus animce.
stat i n propugnaculo crucis ; palcrfamilias esurien- Vulttts P a t r i s est potentia F i l i i ; sapientia S p i r i -
tes implelurus bonis, vocem suam dat i n plateis; tus s a n c t i , benignitas. L u m e n vultus est memoria,
saeerdos ingreditur i n templum oblalurus Deo s a c r i - intelleclus voluntas. De memoria cecidit homo i n
ficium lattdis. Duo sunt lempla, alterum Salomonis, obiivionem ; de intelleclu i n i g n o r a n t i a m ; de volttn-
alterum Salvaloris. T e n p l u r a Saloraonis attro, l i - tate i n rectitudinis abusionem. Sed Deus m i s i t
gttis et lapidibus c o n s t r u i t u r ; templum Salvatoris F i l i u m suum q u i a t t u l i l l l d e m , spem , charilatem.
justis hominibus. T r i a sunt teropla Salvatoris. T e m - D Qnibits haec imago, hic v u l l u s signatur super nos ,
plura eniro ejuscst corpus quod assumpsit de V i r g i n e , id est r a t i o n i i m p r i m i t t t r . Fides p e l l i t oblivionem ,
templum ejus est quisque lidelis, teraplum ejus est m e m o r i a m r e s l i l u e n d o ; spes i g n o r a n l i a m fugat, i n -
Ecclesia tiniversalis. De p r i m o diclr.m e s t : Sotvite tellcctum p u r g a u d o ; charitas rectitudinis abusionem
temptum hoc (Joan. n ) . De s e c u n d o : Si quistem- exslingtiit, voluntateni relevando. Vultus itaque
plum Dei viotaverit, disperdet illum Deus, elc. (/ Cor. T r i n i t a t i s i n c h a r i t a t e , est polentia, sapienlia , be-
n(). De terlio : Ecce venit ad templum sanctum nignitas. Per potenliam cuncta creavit : per sa-
suum, elc. (Malach. m ) . I n quo q u i d facturus sit pientiam cuncta d i s p o s u i t : p e r benignitatem ctincta
ostcndit ctim paulo post s t i b d i t : Et purgavit fitios gubernat et fovet. Sed quia ad vtilttim videndum
Levi(Ibid.). F i l i i L e v i m i n i s t r i sunt a l l a r i s , e t d i s p e n - accedere non possuraus, babemus l u m e n , i d est
satores m i n i s t e r i o r u m Dei, quos evangelica lectione imaginera et s i m i l i t u d i n e m . Per iraaginem ipsum
piirgasse quodammodo p e r h i b c t u r , c u m de templo apprehendimus, i d est, per m e m o r i a m , i n l e i l e c t u m ,
vendentes et ementes ejecit, ideo scilicet ne rainistri et v o l u n t a t e m . Per s i m i l i t u d i n e m eum nobis e x p r i -
altaris altendentes lucra, eoruni corruraperentur iniraus , i d e s t , per fidem, s p e i n , ct c h a r i t a i e r a ,
excmpio. Quo praefiguratur e l discretio q u x de bo- etc.
795 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. m
T I T . L X V I I I . De seminanle in spiritu vet carne. A s t r i cletneiitiam qtiasi lot floribus vernat qttol v l r t u -
A l i u s est qui s e m i n a t , aliud i n quo seminatur. tibus abundat. Regio expialionis, locus non h o t u i n i ,
A n i m a seminat; sed si i n s p i r i t t t , metet de s p i r i l u sed Deo n o t u s ; i n qito sunt animae quorumdam ,
v i t a m . Fructus enim spiritus est gaudiumet pax9 etc. qui salvandi s u n t , quibus conferunt sacrificia et
(Gat. v ) . Si i n carne, metet corruptionem. Fructus eleemosynae. Sed i n bac plaga bouus negotialor
eniin carnis luxuria: avaritia, elc. (ibid.). Anima vendibilem stiperal sarcinam , c u m i n d u i l aflectum
ergo est quae seminat vel i n carne vel i n spiritu ; compatiendi. Regio geheiittalis carcer est darnna-
corpus sequela estad quodcunque delegaverit ipsum; t o r u m , de quo e l i n quo nulla patet redcroptio. Est
anima dux ad v e r i l a l e m , si eam sequi velit. etiam alius carcer uiundus iste, i n quo tenemur
T I T . L X I X . De dnpiici captura piscium. exstiles, et c a p t i v i ; sed ad tempus. Mundus itaque
R u m p i l u r rele prae m u l t i t u d i n e piscium in p r i m a carcer esl c a p t i v o r u m , infcrnus d a m n a t o r u m . Res
piscatione. In secunda m u l t i pisces c a p i u n t u r , et m i r a , severa, et non sine tonitruo tiinoris audienda.
rete uon r u m p i t u r , quia et i i i c i n p r i m a vocatione A d plagam islam recurrendum est consideratione
c u m eleciis tot reprobi i n t r a n t Ecclesiam, q u i ipsam s u b l i l i , quoties diabolus raala suggerit, u t homo stc
haeresibus s c i n d u n t ; e l i n futuro soli electi i n t r a - cohibeatur a peccato, e l negotietur sibi odium pec-
b u n t , q o i i n pacis auctore i n dissolubile vinculum B c a t i . Regio stipercoelestis, mater nostra est J e r u -
pacis babebunt. I n prima e l a b i t u r piscis, quia novit salem. i n banc regionem colligat sibi dulcissima ,
Dominus etiam inter persequentium scandala suos scilicet amorera Dei. Has qttinque regiones p e r l u -
servare. I n secunda autem eligunlur boni i n vasis; strare debemus ; de q u a r u m singulis singulas r e -
m a l i aulem ejiciuntur foras. fcramus sarcinas. De regione dissiniilitudinis, con-
T I T . L X X . De lavandis et plicandis retibus. temptum m u n d i : de regione attstrali formaro bene
Exemplo P e t r i i n i i t t o r e sedenlis , praedicalori vivendi, de regioneexpiationis aflecluro compatiendi;
lavanda prius et inde tergenda sunt retia (Lue. v): de regione i n f e r o r w n , odium p e c c a l i ; de regione
quia post praedicationem iavare debet pulverem supercoelesti, aunorero Dei,
peccati, si quem forte ex ipsa praedicatione c o n l r a - T I T . L X X I I I . De tribus Chrisliance perfectionis sta-
x i t doctor, et inde ea plicare , i d est quae docuit libus.
adimplere. Domiuus d i c i t : Ecce ego hodieet cras dwmonia
T I T . L X X I . De piscibus in verbo Domini capiendis. ejicio, el santtales perficio; et terlia die consummor
Per tolam noctem laborantes Apostoli n i b i l ca- (Luc. X I I I ) . E t Apostolus : Donec occurramus omnes
p i u n t ; Petrus autem i n verbo C b r i s t i laxat et capit - in virum perfectum (Ephes. i v ) . Tres status C b r i -
(LHC. v), quia frustra praedicalor vocis j a c u l u m m i t l i t stiauae perfectionis i n his notantur : unus i u f u l u r o ,
nisi verbo graliae fucrint laxala retia. u b i triumphabiinus.; duo i n praeseuti, ubi meremur.
T I T . L X X I l . De negotiatione claustralium. Priraus i n poeniteiitia, secundus i n j u s l i t i a , tertius
Negotiamini dum venio (Luc. x i x ) . Venil D o m i - i n gloria. l u priitio daemojiia e j i c i t ; i n secundo sa-
nus i n obitu uniusciijusque, vel gratus reinunerator, nitatera perficit, c u m per misericordiara juste vivere
vel t e r r i b i l i s damuator. N i b i l inorte certius. Vigilate f a c i t ; i n t e r t i o consummabii , cura nos c o r o n a b i t :
ilaque, quia nescilis diem neque horam (Matlh. xxv). quos i n sua passione , doriniuone , et evigjlatione,
Cum dixerinl : pax et securitas , tunc repentinus eis ostendit. l n cruce patiens |de diabolo triumphavit,
superveniet interitus (Prov. x x i x ) . IJt autem semper i u sepulcro q t t i e v i i , in resurrectione exsultavit. Ita
v i g i l e m u s , ac diem illara calainilatis et miseriae nos poenitentia qua diabolum v i n c i m u s , c r u c i a t ;
v i t e m u s , paterfamilias quinque regiones ad nego- j u s i i t i a qua a malis quiescimus , t r a n q u i l l a t ; vita
tianduin d e s t i n a v i t , in quibus quasi per nundinas aeterna, ubi Deus videbitur, j u c u n d a b i l . Hinc p r i m u s
cursitando inutilia r e j i c i a n t , quae utilia s u u l c o l l i - horuin t r i u m siatus agit dc poeniteulia. Cujtts vox :
g a n t ; et lanquain prudenles negotialores sibi sar- Miserere mei 9 Deus (Psal. L ) . Secundus de m i s e r i -
eioas referaut. Quarura haec nouiina : Regio dissi- jy cordia et j u d i c i o , cujus vox est : Misericordiam et
n i i l i t u d i n i s , praesens v i l a , quara quidara nimiura judicium cantabo libi Domine (Psat. c ) . T e n i u s de
9

amantes dissimiles facti sunt a D e o , et j u m c n t i s v i l a aeterna, cujus vox : Omnis sptrilus laudet Do-
coraparati descenderunt ad iocura utortis. Unde ex- minum (Psai. C L ) . l i i u c i n V e l e r i Teslamento (res
clamat Prophela : Homo , cum in honore essel, etc. praecipue festiviiates c e l e b r a n t u r , Paschae, Pente*
(Psal. x x x x v m ) . I n hac prudeuler negotiatur , q u i cosles, Scenopegiae. I n p r i m a comedebanl lactucas
si vel p a r u m mundus a r r i s i t , pensando discerntt agrcstes, et spicas igni toslas offerebant; per quae
quam failax vita brevis et incerta , quam viiia et significanlur carnis morlificatio et poenitentiae ama-
nullius momenti teinporalia. Regio auslralis c l a u - r i t u d o . In Pentecoste novi panes de novis frugibus
s t r u m vel eremus, i n qua Christus suos abscondit a o f i e r u n t u r ; per quod i n t e l i i g i t u r stalus justitiae per
eontradictione l i n g u a r u m , postmodum adtnislurus quam i n novitate vitae ambularous. l u scenopegia de
consortio angelorum. Per attstrum quippe i n S c r i p - cunctis frugibus anni oflerebatur ; per quod slatus
t u r i s sanctis Spiritus sancttis, et per australem pla fcloriae : quando venient cum exsullatione porlantes
gam spiritualiutn bonorura desiguatur convcrsatio maniputos suos (Psal. c x x v ) . Haec s u n l opera Sama-
Claustralb vero p«tradisus ad suavem spiranlis tu r i l a n i ; q n i prius v i n u m , inde eleuni f u d i t , postea
797 MISCELLANEA. — LIB, V. 793
t i i : Vade f sanus factus e% (Joan. v ) . I n vino fervor A D e u m . J u s l i i i a m ad saeculuro qtiaerit q u i liumauo
postiitentiae, i n oleo ienitas j u s t i i i a e ; i n tertio s i - v u l t j u s t i f i c a r i j t t d i c i o , et lerrenis anleponit coele-
gnificalur perfectio. stia, ita u t illa sumat ad usum necessitatis, non ad
T I T . L X X I V . De quadruplki trittilia et gaudio. fructum u t i l i t a l i s . Hic dum unicuique r e d d i l quod
Tristitia vestra vertelur in gaudium (Joan. I V I ) . suum est, necessitali temporalia, u t i i i t a t i aeierna,
Q u a d r i p a r l i t a est t r i s i i t i a . P r i m a est pressurac , de per i l e r jusliliae feslinat ad regmim gloriae; et u t
qua d i c i l u r : Mutier cum parit tristitiam habet, ita quaedam summa comprehendalur; a l i ! neqne regnuin
et vos nunc trislitiam habetis (ibid.). Sccunda est quaerunt D e i , neque j u s t i t i a m ejus, ut caruales; a l i i
pcenitentiae. Unde : Gaudeo -quia tristati estis ad pae- regnum Dei quaerunt, sed non ejus j u s t i t i a m , u t
nitentiam. E t : Quai secundum Deum est tristitia pce- singuiares ; alii regnum Dei et j u s t i l i a i n cjtis quae-
nitentiam in salutem siabilem operatur (11 Cor. v u L r u n l , scd non p r i m u r o , u t aniroales; a l i i priiuum,
T e r l i a est desperalionis. Uude : Swculi trisiitia wor- et regnum Dei, et ejus i u s l i l i a m quaerunt, ut s p i r i -
tem operatur (ibid.). Qnarta damnatioiiis. Unde : ttiales.
Ibi erit fletus et stridor denlium (Malth. v n i ) . G a u - T I T . L X X V L De triplici statu animas, et de ratione
d i u m s i m i l i t e r q t t a d r i p a r i i l u m est. P r i m n n i dissolu- pcenitentia; faciendoe.
tionis. Unde : Vas vobis qui ridelis {Luc. vi). Sc- Tres sunt status animae: in corpore, seposito
cundum praestimplionis. U n d e : Lwtantur cum male corpore, et recepto corpore. P r i m u s datus est ad
fecerint; et exsultant in rebus pessimis (Prov. n). agendam poenitenliam. R e i i q u i duo ad habendam
T e r t i u m est conscienthe, de q u o : Gaudemus, i n q u i t , requiem vel poenam, prout gessit in corpore sive bo-
t n tribulationibus nostris (Coloss. i ) . Gloria nostra kcec num sive malum (11 Cor. v ) . A d agendam vero poe-
est teslimonium conscientice noslrce (1J Cor. i ) . Quar-
f n i t e n l i a m tria sunt necessaria : lempus, locus et
t u m pacis el gloriae. E r g o t r i s l i t i a pressurae conver- corpus. Quod tempus esl nccessariiim dicit Aposto-
t e t u r i n gaudium conscteutiae. T r i s t i t i a poenitentiae tolus: Eccenunc tempus acceplabile. etc. (II Cor. v i ) .
operatur gaudium pacis et gloriae. Gaudium vero Siroiliter et de loco e t d e corpore idetn d i c i t : Omnes
dissolutionis noiinunquain v e r l i i u r i n trisliliaui oportet nos manifestari ante tribunal Domini ut
diflidentiae. A t t r i s t i i i a desperatioois consuinmatur referat quisque propria corporis prout gessit (II
i n i r i s t i t i a m dainnationis;gaudiur. vero conscientiae, Cor. v ) . Sed de hoc loco l o q u i l t i r S c r i p l u r a , dicens :
i n gaitdiuro lncis gloriae. -0- Si ascenderil super te spiritus poteslatem habens f

T I T . L X X X V . De triplicis regnh aquisitione. locumtuumne deseras (Ecct. x ) . P o r r o tempus iu

Primum quwrite. rcgnum Dei et justitiam ejus Q t r i a d i v i d i l u r i n p r a e l e r i l u m : in praesens, i n f u l u -
(Malth.M). Triplexest regnuin, potentiae, gratiae, r u m . Horuro n u l l u m perdit quisqiiis recte pueniten-
gloria*. De p r i m o d i c i t u r : liegnum luum regnum om- t i a m a g i t . Nam p n e t e r i t u m qiiidem quod perdiderat
nium satculorum (Psal. cxuv). De secund* : Re- r e s l a u r a l , d u m i n amaritudine animae suae omnes
gnum Dei intra vos est (Luc. x v u ) . De lertio : Re- annos suos recogilat. Praesens autem tenet per
gnum meum non est de hoc mundo (Joan. xvm). exercitium operis, f u l u r u m vero per constantiam
Regnum p o i e n t i * est i n o m n i creatura , regnum boni p r o p o s i l i . De peccalo l o q u i t u r Aposlolus c u m
gratiae i u praesenti Ecclesia, regnum gloi iae i n vita d i c i t : Redimentes tempus quoniam dies mali sunt
aelerna. Regnum poleutiae t r i p l i c i t e r quaerilur : Per (Ephes. v ) . A d praesentis vero temporis operalio-
superbiaiii, per fraudem, et per b y p o c r i s i m . Per nero h o r t a l u r nos, dicens; Dum tempus habemus ope-
stiperbiam, u t ipse q u i esl rex i u t e r omnes filios remur bonum ad omnes (Gat. v i ) . F u l u r i atitem nos
superbiae : Sedebo, i n q u i t , ad aquilonem, et ero simi- inonet Doroinus curo dicit : Q u i perseveravit usque
lis Altissimo (l*a. xiv). I i n i t a u l u r autem i l l u i n q u i in finem hic salvuseril (Math. x ) . Corpus quoque ne-
f

sunt ex parle ejus; per fraudem, ut H e r o d e s ; p e r cessarium est ad agendam poenitentiam. I n corpore
b y p o c r i s i n i , u t A n t i c h r i s i u s , et omnes hypocritae c u m enira possumus mala pati pro expurgandis coinmis-
illo. Regnum auleui gralia? et gloriae qtiaerilur pcr Q sis delictis, et bona operari p r o adipiscendis aeternae
poeiiitciitiam et coufessionem, ut laironi in cruce vilae praeniiis. Q u x a u l c i n anima corpore caret,
q u i per v i o i e n t i a m i l i u d r a p u i t . Sunt q u i hoc d u - quomodo dignos fructus poenitenliac agere valeret ?
plex regnum Dei nequaquam quaerunl, sed lucrura E t nolandum quod poenilenlia, quae per corpns g e r i -
saeculi. A l i i non p r i i n o regnum Dei quaerunt, sed t u r , brevis est et levis. Brevis, quia per corporis mor-
r e r u m l u c r u m e l usum. A l i i utruraque quaertint, sed l e m b r e v i a t u r : ievis, quia per societatem corporis
p r i n i o l u c r u n i saeculi. A i i i p r i m o regnura Dei. P r i r a i f e r t u r facilius. Gravis siquidem esset poenitentia, si
sunt caruales, secuudi sunt singulares, t e r t i i suiit eam solus animus p o r t a r e t . C u m vero et ipse et cor-
animales, q u a r l i spirituales. Propler primos q u i pus ejus p a r t i l u r pondus, quanlo magis corpus iude
n u n q u a m regnum Dei quacrunt d i c i l u r , qucerite. P r o - oneratur, lanto amplius aniinus exoneratur. Locus
ptereos q u i p r i m o a l i u d quaerunt,stibdit, primum re- etiam poenitendi non quidem necessarius, sed u t i l i s ,
gnum. Propter eosqui regnum saeculi quaerunt, a d j u n - est locus Ecclesiae. Tcmpus autem est lempus vitae
gii, Dei. Propter eos q u i n o n Dei, sedsaeculi velsuam poenitentis; natn qttisquis dura i n corporc vivit
juslitiam quaertint, a d d i t , et justitiam ejtts. Est p^enitenliani agere negligil, n u l l u i n i n futuro saiutis
eniin j u s l i l i a ad saccuium, cst ad s e i p s u i t i , est ad icmediuro habcre polerit.
 '799 APPENDIX A D IIUGONIS OPERA DOGMATICA. * *
TIT. LXXVH Quce ad oralionis puritatem sint ne- \ inolila male agendi consueludo; i n l e r devotam e t
cessariu. perfeclam, corporalis refeciio. Quae t r i a dum quast
Ad hoc u t o r a i i o sit p u r a , t r i a vidcntur m i b i lapides d u r i i n via nostri corporis se o p p o n u n l , n e
necessaria quibus oralionis i n t e n l i o flrmiler est de v i r t u l e i n v i r t u t e m ascendamus, i m p e d i u n t .
alligenda. Considerare namque debet is q u i orat q u i d T I T . L X X X . De quatuor quibus servimus
pctil, et propter quid p e t i l , et ipsum quem p e l i t .
Qualuor sunt q u o r u m i n hac viia obsequiis deser-
i n eo autein quod petit duo debct attendere : ut
vimus : Caro, mundus, diabolus, Deus. Carni m i l i -
secundum Deum s i l quod postulet, e l ut hoc ipsum
tamus gulse illecebris serviendo, luxuriae stimuli«
i n summo desiderio habeat. V e i b i gralia : si m o r -
obsequendo; mundo miliiamus avaritiae aestjbus
tem i n i m i c i , si laesionem seu dejectionera proxirai
anhelando, bonoris a l l i t u d i n e m aflectandu ; diabolo
orando quis petierit, non est secundum Deum talis
m i l i t a m u s , bonorum profectibus iuvidendo, et c o n -
o r a l i o ; cura ipse praecipiat et d i c a t : Diligite inimi-
tra Deum superbiae s p i r i t u inlumcscendo ; Deo m i -
cos vesiros, benefacite iis qui oderunt vos Orate pro
lilauius pietatis operibus h u m i l i l e r insistendo, pote-
9

persequeniibus et calumniantibus vos (Matih. v). Si

slates aerias v i r t u t e spiritus oppugnando. Habent
reraissionera peccalorum, si S p i r i l u s saucli g r a t i a m ,
Q et singuii principes isti donaliva p r o p r i a . Caro suis
si v i r t u t e m alque sapientiam, si fldem, verilatem,
lironibus elargitur moraenlaneam voluntatcm, m u n -
j u s t i l i a m , h u m i l i t a t e m , patientiam, mansueludinem,
dus transitoriam s u b l i m i l a t e m , diabolus caplivitalem
et caetera spirilualia charismata quaesierit, et ea
perpeluara, D t u s inierminabilem felicitatem. Haec
vehementer cogilando aflectaverit; haec secundum
sola praeponderat.
Deum esl oratio, et hrcc vcre meretur e x a u d i r i . De
bujusmodi oraliouibus l o q u i t u r per Isaiam Dorai- TIT. LXXXl. De titillalionum carnis causis.
n u s : Antequam clament ego exaudiam (Isa. L X V ) . Motus et t i t i l l a t i o carnis nostrae t r i b u s ex causis
Sunt c l alia quae cum desunt, et p e t u n l u r a Deo, contiugit. Ex praecedenti cogitatione deformes et
d a n t u r . E t possunt esse vel non csse a Dco, q u a n - illicitas imagines i n t r o trahendo i n q u a r u m r e l r a c -
tum d u n l a x a t inteiest flnis ad quem referunlur. U t tione t u r p i t e r commovelur. Ex ventris plenitudine»
corporis s a u i t a s , pecuniae, caeteraruinque rerum quia cum venter c i b o r u m cuinulosiiate d i s t e n d i t u r r

alBueniia. Quae etsi a Deo sint, non tamen sunt caro lasciviens admodum l u x u r i a concilatur. Ex m a -
inagni pendenda, nec ex desiderio possidenda. S i r a i - l i g n i s p i r i l u s impugnalione, quia qno justos supe-
Jiter et i n ipso quem petit debet duo considerare, r a r e se minus posse considerat, eo per carnis t i t i l —
b o n i l a i e m , quae gratis veiit, et majeslatcra, quae ^ lalionem eos gravius impugnat.
plene possit dare quicquid p e t i l u r . Sed i n seipso T I T . L X X X I I . Quomodo atcendendum de convatte
q u i petit debet nihilorainus duo attendere, i d est, et deserlo, et quod triplex desertum.
u t pro suis m e r i l l s n i i se acceplurura p u t e l , et u t De convalle plorationis ascensuri seraper ad a l -
de Dei misericordia tantura quidquid rogaverit se t i o r a tendere et anhelare dehemus. ~£st enim quasi
i i n p e l r a t u r u m speret. T u n c ergo d i c i t u r cor p u r u m , quoddara desertum via ista m o r t a l i s , d e q u a d i e i t u r :
quando haec tria quae dicta sunt cogiiat. Qui i n hac
Terra deserta 9 invia, etc. (Psal. L X I I ) . Sed t r i f o r m i s
puritate et intensione cordis oraverit exaudiri se
est species desertorum. Est quippe desertum raomen-
sciat, quia sicut testatur Petrus apostolus: In ve-
tanea vanitas, quam despicere vitae modcratione
rilate comperi quia non est personarum acceptor
debemus; de quo deserto ascendere nos oportet
Deus sed in omni gente, qui timet eum et operatur
sicut d i c i t u r : Quce esl ista quat ascendit per deser-
9

justitiam, acceptus est itli (Act. x).

tum deticiis affluens, innixa super ditectum suum t
T I T . L X X V I I I . De svscitato a morte anima. (Cant. V I I I . ) Deliciis affluimus c u m v i r t u l i b u s a b u n -
Mors animae esl oblivio. De qua morte suscitatus damus, super dilectum i n n i t i m u r , cum Deo a s c r i b i -
boc raodo agnoscitur. Per memoriam sentit, per mus quidquid boni operamur. Est alitid desertum
obedientiara audit, per intelligentiam v i d e t , per D Christianae simplicitatis, h u m i l i t a s , vocata descrtum.
circumspectionem o l f a c i l , et gustat per dilectionem. quia fere nullus est Cbristianus, q u i studeat i s l u d
T I T . L X X I X . De quatuor voluntatibus hominis. \ bonura plene o p e r a r i . Per hoc desertuin necesse
Quatuor sunt geuera voluntatis humanae: Sicca est u t ascendamus. Unde d i c i t u r : Quat est ista quce
i n reprobis e t terrenis, quorttm corda nullo rore ascendit per desertum sicul virgula fumi ex aroma-
gratiae p e r f u n d u n t u r ; Recta i n inchoantibus, quae tibus mgrrhce, thuris 9 elc. (Cant. 111.) Sicut v i r g u U
vilae pristinae obiiquilatera relinquenles ad boni ope- f u m i ex aromatibus ascendimus, cum v i r t u t u m s t u -
r i s r e c l i t u d i n e m mutatione volunlalis assurgunl; dio e l disciplina c x e r c i t a l i proximos ad beue agendi
devola i n proOcientibus, qui usu orationis assiduae 111 sirailitudinera incitamus. Est afiud qnoque deser-
amorem bene agcndi coeiiltis e r i g u n t u r ; perfecia t t i m , iunocentiae p u r i o r i s siroplicitas vel i n t e g r i t a s :
consummatis, q u i pene n i l aliud nisi Deura cogitan- ad boc debemns ascendere, quia ad veram m e d i c i -
les, i n ipso totius desiderii sui finem reponunt. l n - naro, u t stmus sancti corpore et spiritu debemua
U r siccara et rcctain voluntateni quoddam firma- anhelare. Ascendamus ergo de deserlo momentaneai
i n e n l u m est, tit q u i volunt transire non possint, vanitatis, per desertum humiliimae s i i n p l i c i t a t i s ,
l crversa scilicct intentio i u l c r reclara ct dcvotaui, ad deserlum integerrimae p u r i t a t i s .
SO! M I S C E L L A N E A . — L I B . V. 802
T I T . L X X X H I . De sagittis quibus utitur Dominus. \ Deum, boc soluromodo cupientes, i n pace quiescere
Dominus noster habet p r o p r i a * sagiltas quibus i n idipsum.
hostes suos v u l n e r a t , et i n bracbio v i r t u t i s i m p u - T I T . L X X X V I I L De tripiici pratlatorum timore.
gnat. Sunt autem tres sagittae quibus hostes sau- T r i f a r i u s est tiroor praelatorum : Ne audieiiliuin
c i a n t u r . Stimulus amtssae pecuniae, quia valde t r i - animos exquisilorura v e r b o r u m apparatus coinmo-
slatur dum i n s t r u m e n U v i v e n d i , et satellites v o l u - v e a t , ne i n l e r n i judicis oculos immoderati usus
p t a t u m et divitias amisisse r e m i n i s c i t u r . Sequitur offendant, ne justitiae r e t r i b u t i o i u praesenti eis
pestis corporalis molestiae, qua? u t ejus vias ex fiat.
a n i m i potestate sopiat, eum qnem ad peccalum T I T . L X X X I X . De triplici sanctorum dolore.
feslinare considerat, p e r c o r p o r i s contritionem fla- T r i f o r m i s est sanctorum dolor, qnia distant de
gellat. Sequitur malleus infernalts memoria?, qnia paradiso, q o i a detinentur i n exsiiio, q u i duTerunlur
cum se homo, undique circumseptum pondere poe- a regtio.
n a r u m corporalium pensat, etiam ad i l l a m quae flne T I T . X C . Quaesint inChristo montium monle.
caret angustiam oculos convertens, h o r r i b i i e m ge- Mons coagulatus, mons pinguis, elc. (Psat. LXVII).
bennae fornacem t i m i d a secum consideratione per- I n monte raontium Christo fuerunt haec d u o : coa-
iractal. gulum passionis, et pinguedo sanctitatis. Itera v i i u -
T I T . L X X X I V . De ebrietatis vino. lus novellus, v i t u l u s de a r m e m o , v i t u l u s sagina-
Non imo eodemque modo omnes q u i e b r i i sunt lus.
i n e b r i a n t u r . A l i u d est v i n u m malitiae, quod effluit T I T . X C I . De variis portis.
de vile nequitiae, et a diabolo i n i l i u m h a b u i l , q u i Portas suas habet mundus quibus stulle i n g r e d i
amaritudines peccati et mortes butnano generi p r o - n i t i t u r ad D e u m . Quae suut c o r r u p t a sensualitas, et
p i n a v i t : quo i n e b r i a n t u r i o i q u i consimiles Holo- incesta cupiditas. Unde e s t : Appropinquaverunt usque
p h e r n i . A l i u d esl virium molestiae, quod einanat de ad portas morlis (Psat. c v i ) . Portae inferi sunl caeca
labrusca condilionis humanae, quae de suo acetum dispensalio et dura obsiinalio : Portce inferi non
iniquitalis apposuit. Hoc vino quisquis i n e b r i a t u r , prcevaiebunt adversus eam (Matth. x v i ) . Porlae coeli
non injusle, sed m e r i t o peccali sui a Deo poenam s u n l h u m i l i s potentia, quae cst porta ferrea duccns
p a l i comprobatur. A l i u d est v i n u m gratiae, quod ex ad v i t a i n , et auioris concordia, quae est porla orien
botro c y p r i , i d esl ex Conditoris largilale d i s c u r r i l . talis.
Et hoc est mustum quo sponsi fllii i n e b r i a n t u r ; quod T I T . X C I I . De tribus lucernis.
m i t t i t u r etiam i n utres novos. Q Tres sunt lucernae ; Hegula discipiinae in Christo,
T I T . L X X X V . De gradibus bonce condescensionis. quae acccnditur u t dragraa perdita i u v e n i a l u r ; fornia
Septem gradus descensionis habet h m n i l i t a s , v e r i t a t i s , quae posita est i n Evangelio super cande-
abdicationem r e r u m , exemplo apostolorum, abjcctio- l a b r u i n ; scientiae p u r i l a s i n corde b o n o , quae i l l u -
nem v e s t i u m , sicut Elias et Joaimes Baptista; c o m - m i n a t u r a Domino.
passionis et cooperationis e x e r c K i u m , ut P a u l u s ; T I T . X C I I L De modis quibus interrogat Deus.
dejeciionero i n prosperis, ad modum David pauperis T r i b u s inodis iulerrogat nos Deus : Promulga-
r e g i s ; palientiam i n adversis, sicut Job et Tobias, tione praecepli.ut nola nobis obedienlia flat; i n j e -
p r o p r i u m abhorrere consiltum et propriae voluntatis ctione flagelli, ut patienlia noslra p r o x i m i s i u n o -
aflectum. tescat; revelatione secrcti, ut se nobis virttis h u m i -
TIT. LXXXVL De quinque eontra peccatum prceliis. lilatis aperiat.

Praelia v i r t u t i s quibus arma peccati c x p u g n a n l u r T I T . X C I V . De adversilati opponendis.

sunt haec: Plena peccati coghilio, q t i a expellit tene-
bras v o l u p t a t i s ; poenitentialis afflictio, contra d u l -
cedinem carnalitatis; b u m i l i s e l vera confessio con-
tra venenum i n i q u i t a l i s quod p o t a v i m u s ; sufliciens
et digna correctio, contra imitationem prislinae vo-
l u p t a t i s ; perseverantiae plena successio, u t perfecta
subrogetur cuslodia sahitatis.
T I T . L X X X V I I . De diversitate gradienlium ad
Non omnes u n i f o r m i t e r g r a d i u n l u r ad Deum.
Quidam tardo et pigro passu, sicut i l l i q u i t e r r e n o -
r u m curis iropiicili v i x aliquando respirant aut respi-
c i u n l , u l Dei recordentur. Quidaro inodeslo iucessu,
sicut i i q u i Dei servitio roancipati s u n t , et Deo q u i -
dero serviuut, sed tamen erga seipsos iudulgentiores
existunt. E l aiii veloci ct rapido cursu properant,
sicut i i . q u i snper carnem suam se intuentes et se et
transiloria conlemnentes, celcriter proflciscuntur ad
A d v e r s l t m i t r i a sunt opponenda : Elecloruro ago-
nes et angustiae, quas p a t i u n l u r q u i pie v i v u n l ; re*
deroptoris affliclioues et roolestiae, quas ei saevissiroi
principes i n t u l e r u n t , dispositio modcralricis j u s t i -
tiae, cujus aliitudiitero quasi virgae Joseph s u m m i -
talcin non discutere, sed adorare debemus. Haec
sunt illa tria ostia, vectes et t e r m i n i , quibus Do-
Deum. minus circuradat mare i n i q u i t a t i s buraanae (Job
XXXVIII).
T I T . X C V . De tribus postuiandis ab etectis.
Electi tria postulant qnae fiant pro tempore fti—
t u r o , quod i n eis mortale est a v i l a pcnitus absor-
h e r i , perennis gloriae compensatione d i t a r i , Deum
insatiabiliter sicuti est contemplari.
T I T . X C V L De tribus frustra optatis.
Rcprobi tria optare d i c u n l u r : Voluplaiem cerpo-
ream &ibi ad sufficieniiara c u m u l a r i , momentaneara
803 A P P E N D I X A D HUGON S OPERA DOGMATICA. 804

gloriam ad beatitudinem Buffragari, mores suos e t . T I T . C l l l . Bonum quadruplicHer dici.

opera nullo post se j u d i c i o r e p r o b a r i . Bonum quadrupliciier accipitur, d i c i t u r enim b o -
T I T . X C V I I . De tribut agendit Christiano. ntim cssentialiier, u t D e u s ; denominative, u t q u a e l i -
I m i t u t o r C h r i s t i debet t r i a agere : Simplicis i n n o - bel creatura d i c i t u r bona, quia a summo bono est,
centiae scnsum tenere, u t cum Cbristo puer efficia- j u z t a iliud : Vidit Deut cuncta quoe [ecerot, et erant
t u r ; abjectumet humilem h a b i l u m amare,utinfanliae valde bona (Gen. i ) ; u s u , u t equus d i c i l u r bonus,
C b r i s t i vilibtts pannis i n v o l v a l n r ; i n disciplina s i m - quia ejtis bonus usus e s t ; effectu, u t justitia et cae-
pliciter a m b u l a r e , u t cum Christo positus i n prae- terae v i r t u t e s q u i a faciunt bonum. Deus autem d i e i -
sepio inveniatu-r: cujus beali S p i r i l u s visione sa- l u r t r i p l i c i l e r bonus. I n sua n a t u r a ; bonitas e n i m
t i a n t u r et dulcedine i n e b r i a n i u r . ejus est ipsa d e i t a s ; et ipse est bonus i n se et per se.
T I T . X C V H I . De Chritti attributit. D i c i t u r i t e m bonus, q u i a dat, et quia f a c i l bona.
C h r s l u s q u a n d o q u e dicitur germen seu r a d i i , j u x t a T I T . C I V . De differentia inter logicum et theotogum
i l l u d : i n die itia radix Jeste, qui ttat in tignum Et de trrplici intelteclu.
populorum, iptum gentet deprecabuntur (Jsa. xi). Haec diflerentia esl i n t e i logicum et theologum,
Quandoque» l i g n u m vel I r u n c u s , ut i b i : Sapientia quod logicus prius fctelligit quam credat, iheologus
est lignum vilcc (Prov. m ) . Quandoque flos, u t : Ego vero prius c r e d i l , post i n t e i l i g i t , j u x t a itlod : Credite
sum flos campi (Canl. n ) . F r u c t u s quandoque, u t s u - et intelligetit, l i c e t , secuttdum quosdam, intellectus
p r a d i c l u m est. Levatus est Cbristus i n c r u c c m , debeat praecedere fldem. A d hoc etiatn ut fides actu
j u x t a illad : Cum exaltatus fuero a lerra omnia tra- habeatur de aliquo, p r i m u m , oportet scire quod
ham ad meipsum (Joan. x u ) . Exaltatus f u i l a tcrra ipsum s i l , secundo credere, t e r t i o intelligere q u i d
i n resurectione, j u x l a illud : Propter quod exaltavit ipstim s i t : quod plene e r i t i n p a t r i a . Intellectom
illum Deus, etc. (Phitipp. n ) . Exaltaius ( u i t i n as- vero alius est p u r u s , quo comprchenditnr forma et
censione, j u x l a i l l u d : Elevata est magnificentia tua subjectum; alius p u r i o r qno comprehendimus a n -
super cotlos (Psal. v m ) . Exallatus i n apostolorum gelicam n a t u r a m ; aiitis ptirissimtis, quo contem-
praedicaiione, j u x l a i i i u d : Exaltabor in genlibus et p l a m u r quodammodo divinam n a t u r a m . Primtts d i -
exaltabor in lerra (Psal. XLIV). c i t u r cor i m i t m , secundns m e d i u m , tertius a l t u m .
T I T . CV. De triplici similitudine.
T I T . X C I X . Dedifferenlia surgendi 9 exsurgendi, re-
surgendi, insurgendi, atsurgendi, tt consurgendi. S i m i l i l t i d i n n m alia est aequalitalis, alia i m i l a t i o -
S u r g i m u s a s e d e , exsurgimus a somno, resurgi- nis, alia c o n t r a r i e t a l i s . P r i m a c o n v e n i l F i l i o Dei.
inus a m o r t e , i n s u r g i m u s a d v i n d i c l a m , assurgimus Uude d i c i l t i r : Non rapinam arbitratus est esseaqua-
ad honorem, consurgimus ad a u x i t i u m . lem Deo (Philipp. u ) . Secunda convenil h o m i n l ; est
T I T . C. De conditionibut fumi in peccatore. enim creatus ad imaginem Dei. Terlia convenit

F u m u s o r i t u r ex igne, ascendit et evanescil. Haec diabolo; c u m e n i m Deus s i l atictor et p r i n c i p i u m

t r i a habet peccator sive peccatrix. O r i t u r enim ex bonorum, diabolus a s i m i l i per c o n l r a r i u m est

flamma concupiscenliae, j u x t a i l l u d : Atcendit ignit auctor oinnittm m a l o r u m . P r i m a licet sit o p l i m a

in ira ejut (Ptal. x v n ) . Ascendil j u x t a i l l u d : Vidi n u l l i esl appetenda; qtiam qttia homo v o l u i t habere,

impium tuperexaltatum (Psal. xxxvi). Evanescit cecidit i n peccatum. Cum etiam esset servus, itoluit

j u x l a i l l u d . El transhi et ecce non erat (ibid.). Sed babcre d o m i n u m , sed credens sttggestioni diabolt

cttm fumus duobus modis deflciat; defecit enim a d i c e n t i s : Jn quacunque hora comederitis erilis sicnt

n a t i v i t a t e , quandoque per c l a r i t a t e m diffunditur et dii, scientes bonum el malum (Gen. 111) : v o l u i t

dcflcit, quandoqtte penitus evanescit. Uno t a n l u m aequari Deo per scientiam, c l ita cum F i l i u s sapien-

modo peccator deflcit. Defecitenima peccato quando l i a s i l Patris, ftiit ei qttasi occasio rtiitiae, quare

non potest peccare absorpius i u gehennam. congruum fuit ut a F i l i o r c d i m e r e t u r . Unde Jonas i n

T I T . C l . De funicult significationibus. persona F i i i i loquens a i t : Propter me orla ett tem-

Funictiltts dictintur virttttes, j u x t a illud : Funi- > pestas, projicite me in mare (Jon. i ) . Jouas C h r i s l u m

eulus triptex difficile rnmpilur (Eccle. i v ) . Funiculus s i g i n i f l c a l ; mare m i i n d u m . Propter C h r i s l u m auiem

etiam d i c u n t u r peccala, j u x t a i l l u d : Funet veccalo- occasionaliler orta est tcmpestas i n m u n d o , cum

rum circumptexi tunt me (Psal. cxvm). Dictintur homo suggeslione daemonis v o l u i t stiperbe aequari

ctiam bona temporalia. Unde d i c i t t i r : Va* vobit qui Deo. F u i t ergo necessarium u t ipse i n i n ^ r e , i d est

trahilit populum in funicultt iniquitalis! (Jsa. v.) i n mttndum m i t t e r e t n r , e l sedarct tempestaicm,

Fuuiculus etiam d i c i t u r forma, g r a t i a , sive hacrcdi- id cst reformaret pacetn i n t e r Deum et h o m i u e i n .

las. Unde Psalmisla : Funet ceciderunl mihi in prce- T I T . C V I . De iriplici baptismate.

etarit (Psat. xv). T r i p l e x est baptismus fltiminis, flaminis, et san-

T I T . C I l . De fide et fidei intelligentia. guinis. F l u m i n i s i n aqua, flaminis i n pcenitentia,
A l i n d est fldes, aliud est inteHigeiitia fldei. A d fi- sanguinis in m a r l y r i o . Non quod baptismus sit n i s i
dcm tenentur eliam l a i c i , u t credant articulos fidei, i n aqua, sed quia illa supplentvicem b a p l i s m i . Unde
scilicel nalivitatem,passionem, elc. A d intelligenliam illttd Evangelio sic esl supplendum vel exponendum:
fidei tencntur majores, ut praelali; i l l i enim tenen- Piisi quis renalus fueril ex anua el Spiritu sancto, non
t u r habere et fidera et fidei intelligentiam. potest iutroire i n rcgnum Dei %
;
d est, nisi qtiis renatus
 805 MISCELLAN k. — LIB. V. 8f6
fuerit ex illa scilicet v i r i n t e qna rcgeneranlur i l l i , quae est pera D a v i d , de qua orationes p r o f e r u n l u r .
qui baptizantur ex aqua et S p i r i t u saucto, uon i n - T I T . C X i l . De tribus prcetato necessariisl
t r a b i t , etc. T r i a sunt praelalis necessaria : Via fidei, doctriuae
I T I T . C V l l . De quadruplici mutattone. s i n c e r i u s , ut inbabitent i n eadem regione. Studiosa
i Quadrupliciier fit m u l a t i o . Est e n i m mutatio d i - bene operandi sedulitas, u t vigilias cum pastorihtis
v i n a , physica, magica, moralis. Motatio Divina celebrent. De salute subditorum diligens c u r i o s i u s ,
duplex est : altera alternationis, altera transstib- u t custodiant et conservent gregem s u u m .
stantiationis. M u U l i o alternitatis fuit i n Cana Ga- T I T . C X H l . De tribus speciebus pcenitenlim.
lilaeae, u b i de aqua factum est v i n t t m , quia mtttata Tres s u n l specics poenitentiae : Simttlatoria e l i n -
3tint substantialia, natura manente. Mulatio trans* f r t t c t u o s a , cujus exemplum est i n E«au el falsis
substanliationis fit i n eucbaristia. Panis e n i i n et credulis; et desperata, sicnt in Cain et J t i d a :
v i u u m transsubstantiantur i n carnem et sanguincm u t i l i s c t consummata, sicut in Maria Magdalena et
C b r i s t i . Mutatio pbysica, i d est n a l u r a l i s , fit cum Zachaeo. Cujus partes sunt q t t i n q i i e , r o n t r i l i o i n
de aqua fit glacies, de glacie crystallus. Mutatio corde, confessio i n o r e , maceratio in carne, c o r r e -
magica fuit quando Magi Pbaraonis mutaverunt ctio i n opere, perseverantia i n v i r l i t t e .
virgas i n serpentes. Mutatio moralis est, secundtim
T I T . C X I V . De iribus mirabiliter mutatis.
quam philosophi a u l poetae dicuut quosdam m u t a -
T r i a sttnt m i r a b i l i t e r m u l a u : stiblimitas i n h u -
tos i n sues, u t socios Ulyssis, utpote i n luxuriosos;
m i l i t a t e m , quando Verbum carnem assumpsit; con-
quemdam i n c e r v u m , u t Acteonem, q u i omnia sua
templibililas i n majeslatem , quando se homo Deus
c x p e u d i l i n venatibne,tLycaonem i n l u p u m , propter
coram discipulis t r a n s f i g u r a v i l ; mulabililas in aeier-
ferocitatem.
n i t a l e m , qtiando Cbristus post rcsurrectionem cceluin
T I T . C V I I I . De muliiplici debito. regnaturus ascendil.
M u l l i p l i c i l e r d i c i l u r d e b i t u m . E s l enim dehitum
T I T . C X V . De tribus impedientibus poenilentiam.
commissi, omissi, i n e r i i i , c o n g r u i , v o t i , praecepti,
T r i a s u n l quae poenilcntiam obrtiunt. Anxietas
promissi. Ralione commissi, sacerdos debet cantare
n i m i a , doioris exactio ad mensuram innocenlis, i n -
missam. Ratione omissi, monachtis debet vapulare,
d g n i t a s inferentis.
si delinquat i n ordine. Ratione m e r i i i q i i i l i b e t r e t r i -
buere amico suo benclicium acceptum. Ratione con- T I T . C X V I . De triplici ascensu Domini.
g r u i debet esse miles, q u i est aptus ad ferenda a r m a . Triforniis ascensus Domini : Victoriostis qoo
Ratione v o t i , i l l e q u i vovit se non cognoscere u x o - ascendit super a e r a ; s p i r i t u a l i s , quo ascendic s u -
r e m suam i n Qttadragesima, debet illud observare. 1 per coelos coelorum ; gioriosus, quo ascendit super
Ralione praccepli debenitis habere dilectiouem pennas v e n t o r u m .
C h r i s t i et p r o x i m i . Katione promissi, Deus debet T I T . C X V I I . De regni ccelorum acquisitione.
nobis vium aeternam, observemus ejus prae- Regnum coelorum alii violenter r a p i u n t , u t pao-
cepta. peres s p i r i t u . Alii merentur, ut i l l i qtii faciunl
T I T . C I X . De a/fectione exspectanlis Deum. amicos de mammona i n i q n i t a t i s . A l i i furantur, u t
Homines Deum exspecuntes debent esse suspensi, m u l i e r quae t e t i g i t f u r t i m vestitnenti Dominici flm-
quando v e n i e t ; dubii an ipsos deserat, hilares e t briam. A i i i ad ipsum c o m p e l l u n t u r , u l pauperes
devoti, diligentius adornati, lerrena aspernantes, i n saeculi.
co nuptialem praesenttain, familiarem g r a t i a m , l i - T I T . C X V I I I . De instrumentis vindicta* Dominioce.
heralem m u n i f i c e n l i a m , summopere desiderantes. T r i a sunt quibus Deus v i n d i c t a m exercel i n h o -
T I T . C X . De tribus nuptiis, et de variis verbis Dei. stes : L a v a c r i sahilaris r e m e d i u i n , quod o b r u i t d i a -
Tres stiut species n u p t i a r i i m . P r i m a reconcilia- bolos velut mare R u b r u m occidit i E g y p t i o s ; poeni-
tionis per fidem, i n qua sunt tria fercula, peccato- lentiae condignae e x e r c i t i u m , qttae v e l u l sulphur pec-
r n i n ablutio, graliae conseculio, naltirae r e f o r m a t i o ; c a l i lelores i n t e r i m i t ; dislrictionis exlremas j t t d i -
secunda adoptionis per spem, i n qua sont etiam c i u m , quod obduratos velui ignis ad vocem Lliae i n -
i r i a : eloqttii D i v i n i consolatio, alimoniae coelestis volvit idololalras.
c o m m u n i o , dulcedinis iiilernae praelibalio. Terlia T I T . C X I X . De triplici lecto animce.
glorificalionis perfeciae p e r c h a r i i a t e m cujus hacc t r i a Lecttis animae t r i p a r l i t u s est qtto p a u s a t : G r a v i -
fercula s u n t : aeterna i n c o r r u p t i o , vcra glorificatio, u s debilitalis compositione quain sibi languidus j a m
pcrpetua Dei visio. Verba consolationis Dei sunt sanatus s u b s t e r n i l ; t r a n q u i l l i l a s quietae conscientiae
abltith) culpae, r e s t i t u t i o gratiae, e x i l i i evasio, c o n - i n qua, tugiente D a v i d , statua ejus p u n i i u r (/ Iteg^
secutio r e g n i , consoriium D i v t n i t a t i s , adeptio acter- x i x ) . Hoc est, c u i duae fulttiraesupponuniur, de p n e -
nilatis. terito securitatis et fidttciae a m p l i a t i o , de futuro
T I T . C X L De tribus armis (idetium. remunerationis e l praemii c e r l i l u d o . Cervical qnodl
Arma fidelium sunt t r i a . S a p i e n t i a , plenitudo, supponitur c a p i t i , est divinae et familiaris gratiae
qtiae esl D a v i d , de qna senteutiarum lapides e m i t - largitudo. Leclus t e r t i u s , h u m i l i t a s inanis gloriae;
t u n t u r ; palientiae f o r t i t u d o , quae est bactilus, quo quae est Icctus fioridus, quem L X forles a m b i u n t
Miporutn rabies p r o p u l s a t u r ; charilaijs ainplitudo, (Cani. III).,
837 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 808

T I T . C X X . De duobus fluviis qnibus se lavant pecca- A dolore peperit. U b i maiediciionem i l l a m quae primae
tore$f et quibus justi. m u l i e r i data fuerat superavit. In dolore parienfi-
F l u v i i quibus se peccalores lavant duo s u n t : flu- tium f etc. (Gen. m ) . Nam quam homo non d e f l o r a t ,
xus compositionis et lasciviae, i t e m peslis a d u l a t i o - non l o r q n e t u r , nec laborat, elc. T e r t i u m quod virgo)
nis et fallaciae. Qui s u n l Abana et Pharphar, fluvii et mater f u i t , u b i natura cursum suuin m u l a v i t e t
Damasci (I V Reg. v ) , F l u v i i quoque quibus j u s l i se admirando expavit. Nam m i r a t u r quod virgo p u r a
balneant duo s u n l : inveclio compositionis et c o n t u - p a r i t filium. NuIIo e n i m naturae pacto i b i fecunditas
melkc, suaviiasconsotalionis et gratiae q u i suntCore pracdicatur, ubi integra virginitas conservatnr.
e l Datan, fllii L e v i . Quarluin quod inlegre et perfecte omnia n o v i l ;
T I T . C X X I . De quaiuor herbis aut floribus in horlo qtialiier e i i i m a l i q u i d p o l u i t ignorare quae o m n i a
Dominico crescentibus. scientem s c i v i t ; i n qtia tota d i v i n i t a i i s plenitodo
Quatuor species sunt h e r b a r u m . i n h o r l o D o m i n i : corporaliter habitavit? Q u i n t u m , quod Dettm g e n u t t .
P u r i t a s corporalis mundiliae quae est quasi l i l i i i m ; Sextum qtiod sine dolore m o r t i s a b i i t ; l a n t u m e n i m
Gratia specialis innocenliae, quae est quasi hysso- a dolore m o r t i s facla est extranea, q u a n t u m a c o r -
p u s ; Veritas lihera eloquentiae, qu-e csl quasi v i o l a ; r u p l i o n e ftierat aliena. Seplimum quod cum corpore
j u s l i t i a operationis conlinuae, quae esl quasi rosa. B suo (quantum credimus) i n coelo v i v i t . L i c e t e n i n i
T I T . C X X I I . De tribus paradisis. B . Hieronymus h i c opiniones ponat, non tamen f a -

Paradisorum genera t r i a s u n l : Voluptuosa d u l - c i t i m a b n u i t ; sed r a l i o n i s astutae tota fidei nostrae

cedo v i s i b i l i u m , quae i r r i g a t u r sicul h o r l u s delicia- colla s u b m i s i l , i n qua dicimus non impossibile Deo

r u m ; sincera puritas s p i r i l u a l i u m , quae i n se c o n - esse u t iilud d i v i n i t a t i s h a b i l a c u l i i m singulare c o r -

serval h o m i n e m ; deliciosa veritas supercoeleslium, rnptioni non subjaceal vel vermibus. Qui enim

u b i Paulus audit arcana verba quae non licet h o m i n i t r i t i m puerortim vestimenta i n camino ignis illaesai

f a r i (II Cor. x n ) . s e r v a v i t , corpus m a t r i s propriae i n c o r r o p t u m ser-

vare et v o l u i t et p o t u i t . Octavum quod angelicam
T I T . C X X I I I . De rerum nostrarum furibus.
sublimitatem transcendit. Nonum quod ad dexteram
Latrones qui nobis optima quaeque furantur,
F i l i i singulariter sedet Psalmisla teslante : Astitit
q u a l u o r s u n t : Hebetatio intelleclus, discordia l o l -
regina a dextris tuis elc. (Psal. XLIV). Decimum est
lens nobis scientiam veritatis. Hic l a l r o apud Psal-
f

generale quo p e r i e x i t u r ora chlamydis, quod Nec

mistam vocalur negotinm i n tenebris (Psal. xc).
primam similem visa est nec habere sequentem.
Indomitae carnis lascivia, rapiens m e r i t u m i n t e g r i -
f

T I T . C X X V I . De triplici gaudio.
t a l i s , et daemonium d i c i t u r m e r i d i a n u m (ibid.). Fa- ^
Intra in gaudium Domini tui (Matth. x x v . ) . Tri-
vorabilis jactantia, tollens plenitudinem sanctitalis,
plex est g a u d i u m . Est gaudium saeculi, est gaudium
et d i c i t u r sagitla volans i n die (ibid.). Vitae hujus
t u n m , est gaudium D o m i n i t u i . P r i m t i m e s t d e ter-
amor et appelentia rapiens praemium acteruitatis, et
renaalBuenlia, secundum de bona conscietttia, l e r -
d i c i l u r t i m o r noclurnus (ibid.). H i sunt latroues sine
t i u m de aeternitatis experientia. Non i g i i u r exeaa
intcrmissione insidiautes.
i n gaudium saeculi, non remaneas in gaudio t u o ,
T I T . C X X I V . De tribus panibus.
sed intres i n gaudtum D o m i n i t u i . P r i m t i m e n i n i
T r e s sunt panes quos de via veniens quaerit a m i -
exieritis e s t , medium quidem i n l r a t e , sed t e r t i u m
cus, charitas, h u m i l i t a s , continentia.
m t i l i o i n t e r i u s . A d p r i m u m e x i t u r , ad secundum
TIT. CXXV. De assumplione et decem prceconiis
vcnire i n c i p i l u r , ad l e r l i u m p e r v e n i l u r . Ad p r i m u m
Marice semper Virginis.
e x i v i l homo cum cecidil de paradiso , ad secunduui
. Assumpta est Maria in ccelum. Felix dies et praeter-
venire i n c i p i t , cnm per fidem reconciliatus est Deo.
i t i s diebus felicior, i n qua Virgo v i r g i n u m , Sancta
Tttnc antem a d t e r t i u m perveniei, cum videndo i p -
sanctorum, misericordiae nialer assumiiur, i n qua
stim sictili est in aelernum f r u e l u r ipso. P r i m t i m
cella arotnalica, paradisus d e l i c i a r t t m , angelorum
est s i m p l u m , secundum centuplum, tertium viia
gloria ad regalis solii celsitudinem s u b l i m a t u r . Haec D
aeterna. Qui autem renuntiaverit omnibus quce pos-
est Domina n o s t r a , haec est V i r g o quae singulari
sidet centuplum
f accipiet, et in futuro vitam posside"
privilegio comitanlibus angelicis choris hodie ad
bit (vtcrnam.
dexteram fiiii pervenit. Nam universoruin Rex et
ejus F i l i u s et Dominus coelortnn cum tota coelesli T I T . C X X V I I . De exattalione Dei in nobis per cor
curia huic hodie o c c u r r i t , d i c e n s : Tota pulchra es allum f tatum et profundum.
amica mea et macula non est in te (Cant. i v ) .
t Hodie Accedet homo ad cor attnmf et exattabitur Deus
Domina nostra insigni circumdala c o r o n a , oslen- (Psal. LXIII.). T r i b u s modis exaltatur Deus. D r i m o
d i t angelicae d i g n i l a t i suae celsitudinis privilegia, i n per i d quod habet de nobis , per naturae scihcet
quibus totius paradisi g l o r i a t u r c u r i a . P r i m u m p r i - htimanae conditionem , i n qua exaltatus est super
vilegium est quod sine sorde et sine v i r o concepit. coelos coelorum, secundo, per i d per quod habitat
I n hoc e n i m i m m u n e m se i n conccptu ostendit, i n n o b i s , per fidem videlicet, et dilectionem : quia
ab illo praescripto p r o p h e l i c o : Ecce enim in iniqui- q u i amplius d i t i g i t , amplius diligendus i n v e n i l u r ;
tatibus conceplus sum et in peccatis concepit me mater
f tertio, per i d per quod c a p i t u r a nobis , utpote per
mea (Psal. L ) . Secundum p r i v i l e g i u m quod sine cognitionem , quia qttanto magis crescit i n nobis
SOI M l S C E L L A N E A . — L I B . Vf. 810

ejus eognitio , tanlo major i i i v e n i l a r ejus c m i n e n l i a , A s i i l i a m , e i Deo babent onuiia existentiam, e i quo et
instar montis q u i quanto magis ab eo elongaris, i n quo et per quem omnia sntit. Unde non secun-
lauto miuor apparet; quanto vero magis appro- dum g r a t i a m ex Deo sunt o m n l a , sed secundum e x i -
pinques, l a n l o major e l a i l i o r videtur. Est autem cor s t e m i a m , qoia multa quae sunt ex Deo per n a l u r a m
p r o f u n d u m , et l a t u m , et a l t u m . Profundum despe- c o n d i t i o n i s ; ex diabolo sunt p e r m a l i t i a m i m i t a t i o -
r a t i o n e , l a t u m dileciione, a l t u m contemplatione. S i nis. Unde Dominus : Vo$ , t n q u i t , ex pdlre diaboto
ergo vis u t Deus qui i n se e i a l t a r i non potest, i n te e$ti$ 9 etc. (Joan m ) . Qui crgo naturam subsislendi
exaltetur , a profundo cordis accede ad l a t u m per et i o r m a m vivendi ac vincendi ex Deo habent, i i ex
fidem et d i l e c i i o n e m , et de lato ad a l t u m per cogni- ieo omnino s u n t ; et ipsi verba Dei audiunt non solo
lionem , et e x a l t a b i t u r Deus i n nobis, qtiia quanto atiditu auris, sed et cordis et operis. I n a n d i t u a u -
magis bumani cordis afleclioab inferiorumsuspensa tem operis est obedientia; nam q u i aodit sofo audi-
desiderio i n amorem aeternorum p r o m o v e t u r , tanto tu auris, andit negligenter ; q u i atiditu c o r d i s , i n -
charitas Dei de m a i i m i s major, et de summis a l t i o r telligenter ; qtii auditu operis, obedienter.
v i r t u t i b u s apud ipsum e x a l t a l u r .
T I T . C X X X . De pattorit boni officio.
TIT.CXXVUL Oe iriplici promolione hominis. g Ego sum pattor bonu$ , etc. (Joan. x ) . Q u i babet
Euge, terve bune el fideiisl quia tupra pauca fuitti pastoris n o m e n , sic gerat o f f i c i u m , u t habeat et
fideli$ 9 tupra multa te constiluam (Matth x x v ) . Tres m e r i t u m : u t non t a n t u m s i t bonus nomine, sed bo*
stuit p r o m o t i o n e s : P r i m a est i n v i r t u l i b u s , secunda nus a c i u • bonus et pastu sibi et gregi. Quos pascit
i n administrationibus, t e r l i a i n praeroiis. P r i m a me- verbo inforroet exemplo. Pro qtia duplici bonitate,
r i t o r u m , secunda stipendiorum, t e r l i a praemiorum. dup/tci, secunduin Apostolum, habeatut dignut honore
P r i m a m e r i t o r i a , secunda dispensatoria , tertia r c - (I Tim. v ) . Potest e n i m quis esse bonus et non p a -
m u n e r a t o r i a . P r i m a i n t e r i u s o p e r a t u r , secunda ex- stor, et pastor e l non bontis, et nec bonus nec pastor,
terius, tertia interius e t e x t e r i u s . P r i m a quippe bo- e l s i m u l bonus et pastor. Sed bonus sit oportet, q o i
ntim facit, secunda fldelem comprobat, tertia bonus p a s t o r , h i c ergo d u p l i c i bono praeditus : a i -
beatum c o n s t i t u i t . P r i m a supra s e i p s u m , secunda tero suas oves cognoscit, aitero a suis ovibuscogno*
supra p r o x i m u m , tertia supra hominem s i m u l et scitur. Nam haud bonus pastor esset, si uno a b u o -
angelum. Ne$citi$ 9 inqttit Apostolus, quia angelot daret, et non a l t e r o ; utpote si vel non cognosceret
judicabimut (I Cor. v i ) . Unde d i c i t u r : Euge 9 terve oves suas, vel non cognoscerelur ab eis. Pasto-
bone et fidetit 9 quia supra pauca fuisli fidelis, etc. rum quippe a i i i cognoscunt oves suas, sed non
Haec p r i m a promotio bona est i n propriis. Haec C cognoscunlur a suis. A l i i cognoscuntur a suis, sed
secutida fidelis i n comroissis, bona i n conscientia, non cognoscunt suas. A l i i neque cognoscuntur a
fidelis i n providentia. Quia tuper pauca fuitii fidt- suis, nec cogtioscunt suas. A l i i et cognoscunt suas,
lit, supra multa te epnttituam. Haec autero tertia et cognoscttnlur a suis. P r i m u m fit cum praelati
beala est i n praemiis; unde additur : Jntra ingau- subditis necessariam exhibent providentiam et d e b i -
dium Domini tui. lam ab ipsis non accipiunt o b e d i e n t h m ; secundura,
T I T . C X X I X . F.sse ex Deo , a Deo et de Deo. cum praelalis debita solvitur obedientia, nec ab ipsis
Qni ex Deo est verbaDei audit (Joan. v m ) . Alind necessaria subditisimpenditur p r o v i d e n t i a ; t e r t i u m ,
est esse ex Deo, aliud a Deo, a l i ^ d de Deo. E x D e o cum nec i l l i providentiam neque isti l a r g i u n t u r obe-
esse est ex eo habere e x i s t e n t i a m ; a Deo, ipsi confor- d i e n t i a m ; q u a r t u m fit cum et i l l i p r o v i d e n t i a m , et i s t i
m a r i per gratiam et j u s t i t i a m ; de Deo, deitatis habe- obedientiam exsolvuot debitam. Sic elenim pastor
re n a t u r a m . N i h i l de Deoest, nisi Deus; n u l l u s a D e o , ovem c o g n o s c i t , si ejus necessitati sicut notae sive
nisi eleclus. Ex Deo, l a m electus quaro r e p r o b u s ; comraissae diligenter providet. Ovis pastorem agno«
sed de Deo n i h i l , nisi D e u s : solus e n i m Deus d e i i a - scit, si ejus voci non u t aiienae, sed u t domesticae i n -
tis habet n a t u r a m . Electi c o n f o r m a n l u r ei per j t i - cunctanler obedit.

LIBER SEXTUS.
ADNOTATIONES ELUCIDATORIiE IN SCRIPTURAM, TRACTATUUM MORALIUM
FRAGMENTA, ETC.

T I T . I . De quadruplici potestale Chritio data, et D Duplo enim amplius exaltata est qua? e e c i d i t , s l a t -
quadruplici statu creaturarum. tendzs de quo s l a l u c e c i d e r i t , et ad quem ascende
Data est mihi omnis poleita$ 9 etc. (Matth. xxvm). r i t . Lapsus e n i m est de a n i m a l i et m o r l a l i a d m o r -
Magno et inaestimabili gaudio mens nostra potest h i - luuro. Prirous enim homo factusest i n a n i m a m v i -
larescere , si quam eminenti gratia natqra humana ventem , i d est, v i t a m a n i m a l e m ; e l si animalent,
de m o r t e translala sit ad gloriam coret altendere. etiam m o r t a l e m . Et corpus m o r t u u m est propter
PATBOL. CLXXVII. 26
I11 APPENDIX A D IIUGONIS OPERA DOGMATICA. €1« :

peccata. Rcparatio aulem facia est de niortuo ad A (Joan. x ) . De t e r l i a : Timete eum qui potettalem ha-
I m m o r t a l e e l s p i r i t u a l e ; quia secmirlus liomo i u spi- bei corpus el animam mittcre i n gehennem (Malih. i).
r i t u m vivilicaniem, lioc e s t , quidquid morlale ine- De quarta : Sicut dedisli ei poteslalem omnis carnis,
r a t i m m o r t a l i l a t e absorbcnle. Tres autein i n boniittc ut omne quod dedittiei % det illis vitam aternam(Joan.
gradtis c o n s l i l u o : morlalein, i n o r t u u m , i m m o r l a l e m . x v u ) . Prima quidcin a niisera et m o r l a l i lollil i n i -
M o r t u u m peccatum dejccil de medio ad i n f i m u m , p i e t a t e m ; sccunda a misera et ntortali cxcludit i n i -
gralia erexit de iufimo ad sunimuin , ut 11011 sit re- m o r t a l i t a t e r o ; lertia discrctje a misera et iromortali
gressus de m o r l u o ad slatum p r i m i bominis aniroa- quae routari non p o t e s l , conimulaudi i n melius d o -
i e m , sed magis fiat ascensus ad v i l a m secundi i m - nat p o s s i b i l i l a t e m ; qttarla j a m assumplae i n glo-
inortajem. Quatuor autcin rationalis creaturae status r i a r a , lucis inacessibilis exbibet clai i i a l e m . P r i i n a
csse disceiTiiuilur. P r i m u s , creaturae misenp e l m o r - ergo sanat i n t e r i u s , secuuda exterius. l l l a cutpaiii
t a l i s ; secundus, crcaturae beaue sed m o r t a l i s ; t c r - amovens, baec poenam , eam quae ex peccaio ac-
titts, crealurae miscrae iicet i m n i o r t a l i s ; quaritis, cidit corporaliler, non illam quae post corpus
creaturae beatae e l iramorlalis. In p r i m o consistit crea- imniinet aeternaliter. Nam ab bac lertia qtiae sequi-
tura misera et m o r t a i i s ; i n secundo,creatura bealaet t u r , potestas j u d i c i a r i a discernit alios ad eain pcr
m o r l a l i s ; i n l e r l i o , crealura miscra et i m m o r t a l i s ; banc mortulitalis poenara nascendo, alios ilera ab
i n q u a r t o , creatura bcata et i m m o r l a l i s . Primus sta- ca quasi instanti p a r i t c r eximendo. Optimum ergo
tus, crealura mortalis et misera, est borao i n j u s l u s : et j u s t u m esl, ut omne genu/tectalur calcstium, ter-
p r o p t e r condilionem m o r t a l i s , propter pravara vo- restrium, et infernorum, in nomiae Jesu (Philip. 11).
l u n l a l c m ct peccatum miserriraus. Nain peccaluin Quem propler passioncin videraus gloria ct bonorc
hominera facit m i s e r u r a , u t raerito ei d i c a l u r : J f t - coronalum : ccelestium, propler potestatera g l o r i l i -
eerere animce /utr, placens Deo (Eccti. x x x ) . Quasi c a n d i ; terrestrium, propter poteslatein j u s t i f i c a n d i ;
d i c a t u r : Miserere, licet inisera e s t , quia beala csse infernorum, propler polestaiera judicandi m o r t u o -
potest. Secundus, creatura beata et m o r l a l i s , bomo rura et vivorura. Propter polestatem vivificandi,
juslus, m o r t a l i s c x j u r e conditionis, beattis ex babitti creatura misera vei injusla et mortalis amplecte-
justitiae. David enira dicitbeatitudinera csse i l l i u s h o - t u r e l diligat polesiatem justificandi. Crealtira j u s l a
ininis cui Deus accepto fert j u s t i t i a m . Nam beattis j u - et mortalis praeslolctur fideliler polestalem \ivili-
stus v i r c u i n o n i i n p u l a v i l D o m i n u s i n j u s t i t i a m . l u hoc candi. Creatura roisera et imraortalis, experialur
e n i m : beali suni pauperes spiritu, beali miles (Matth. potestatera j u d i c a n d i . Crcatura beala et imittortalis
v\, et caeteri. T e r l i u s , creatura misera et i m m o r t a - Q perfruatur feliciter potestate glorificandi.
l i s , apostatae sunt angeli babentes miseriain i m i n o r - T I T . I I . De tilentio ammcB contemptalivce.
talem, velut crealura quae i r a m o r t a i i l e r est raiseri«e Faclum est sitentium in ceeto quasi media hora
deputala. Est e n i m i m m o r l a l i s propter aevum ua- (Apoc. v i u ) . Est silentiura quod est conteinplaiio.
turae i n d i s s o l u b i l i s , misera v c r o propter neqtiitiam Coelum est atiima j t t s t i . Unde : Ceetum sedes mea est
maliliae insolubiiis. T r i a aulem sunt qtiae concurrunt (Isa. L X V I ) ; ct : Coeti enarrant gloriam Dei (Psal.
ad ejus miseriara : crucialus invidiae, quo ex alieno x v i t i ) . Cura i g i t u r quies contemplalivae vitae agitur
successu scilicet bominis j u s l i , labescil i n v i d i a ; i n raenle, s i l e u l i u m fit i n coelo : quae quia i n prac-
t o r m c n t u m conscientiae, qttae, acerbissima dissec- senli non est pcrfecta, non bora, sed media bora
tioue i n senietipsara cujus culpa talis facta est,
fieri perbibetur.
nova rabie g r a s s a l u r ; imroineniis t e r r o r gebcnnae,
T I T . I I I . De ubere maternce affeclionis.
quae ipsos exculiat. Quarlus stalus esl crealura bea-
la et i m m o r l a l i s , angelicus spiritus , quae c o n l c m - Caudete cum gandentibus, ftelecum ftentibus(Iiom.

platione Creatoris beata, perennilate vitae et i m m o r - x i i ) . Materni b r e v i i e r e x p r i m u n t u r aflecttis, quia

talis. l n p r i m o e r g o s t a t u , crealura raisera et n i o r - nec dolere nec gauderc p a r v u l i absque ea quae gc-
talis, est bomo injusius. In sccuudo, creatura beata D poasunt. I l a l w l euiin duo ubera, cx qitibtis
n t l i l

et mortaiis, bomo justus. I n i e r t i o , creatura misera duplex liliis lac p o r r i g i l . P r i m u i n uber esl congratu-
et imtnortalis, spiritus aposlaticus. In quarto, crca- latio, secundum compassio. P r i m u m lac exhortalio,
tura beaia e l immortalis , angelicus spiritus. Homo secundura consolalio. Ex ubere itaqtie coiigraiula-
quoque quadripartilae crealurae slalui congrttil. tionis pastor bouus producit lac exboriaiioiiis p r o -
Quadriparttla est potestas , qtiae Chrislo glorificato ficienlibus; ex ubere corapassionis porrigit lac cou-
data esl. Accepit euim poteslatcra justificandi, quae solatioiiis pusillaiiiinis ex vi lentaliouis concussis.
creaturant morlalem et iniseram , beatara faccret, Quanli sunt bodie qtti Christi opprobria, s p u t a ,
et v i v i f i c a n d i , qua bealain et inortalera, beatara ct clavos, laitceam,crucem, mortcin dcniijue in fornace
i m m o r t a l e m constilueret, ct judicandL, qua beatara avaritjae c o n f i a n l , et p r e i i u i n universitaiis in raar-
imraortalera a misera et m o r t a l i d i s c e r n c r e t , et supiis suis includere festinaiit, e l cura s i n l de pa-
g l o r i f i c a n d i , qua discretara j u d i c i o , gloriosam c t t n r a o n i o C h r i s t i c r u c i f i x i , nimiun» incrassali, i m p i n -
imraortalein efliceret. De p r i m a d i c i l u r : Filius /ia* g t t a l i , d i l a l a l i , non c o m p a l i u i i l u r super c o n i r i l i o n c
kel polestatem dimitlendi peccala (Matth., xi). De se- Joseph? Sed quae mater est ubera habet et non
cunda : Potestalem habeo ponendi animam meam cessat de ubere congratuialionis lac exhortalioiiis,
MS MISCELLA> EA. — L I D . U SU
e i de ubere compassionis lac exprimere consolatio- 4
, adhibetur bitumen v i r g i n i t a t i s , contra superblain
n i s . Gaudere scilicet c u m gaudentibus, et flere cum pix h u m i l i t a t i s ; et ideo aqua libidinis non potest
flentibus. influcre, quia carncm claudit b i t i i m e n , nccsuperbht
T I T . I V . Responsum a iriplici spiritu accipi. potest dissolvere, quia pix sigillat menlem. A u d i
Responsum accepit Simeon a Spiritu sancto (Luc. vocem b i l u m i n i s : Quoniam virnm non cognosco (Luc.
11). Aliqttando homo accipit respousum a Spiritu i ) . A u d i picem liquentem : Ecce ancitla Domini;
sanclo, aliquando a s p i r i l u malo, aliquando a s p i - fiat mihi secundum verbum tuum (ibid.). Valida
r i t u soo. Quando a c c i p i l a spiritu m a l o , semper fisrella interius omne bonum c o n l i n e l : exterius
d e l u d i t u r ; quando a s p i r i i u suo, saepe d e c i p i t u r ; n i i l l u m malum acccdit. I n tali vase venit i n jEgy-
quando a S p i r i t u sancto nunquam f a l l i l u r . S p i r i t u s ptum hujus mundi Doniinus.
malus semper d e l u d i l , spiritus hominis saepe decipit,
Spiritus sanctus semper bene docet et i n s i r u i t . Nam T I T . V I I . De vigiliis t somnis qnando et a quibus
t snr*
gendum.
quoties dat responsum, reddit v e r i t a t i l e s i i m o n i u m ,
sponsorque ei tcstis deseipso facit j u d i c i u m . Spiri- Hora est jam nos de somno surgere (Rom. xm).
tus t inquit, scrutatur verba Dei (I Cor. n ) . Dat ergo T r i a ponit : h o r a m , somnum, et surgere. F u e r u n t
Spiritus sanctus responsom \ per inspirationem , 1I quasi cojusdum noctis tenebrosae vigiliae tres. P r i u i a
qnam suggerit : testimonium per gratiam quam i n - in paradiso, i n qua diabolus t r i b u s modis tentat et
f u n d i t ; j u d i c i u m per discreiionem quam Iribuit. s u p e r a l : per a v a r i t i a m , per vanam gloriam , per
Quia vero muliae sunt suggestiones, et n o n j facile gulam. Secunda i n lege n a t u r a l i , i n quibus sunt
credendum est omni spiritui, gratia cujusdam t r i a quibus victus homo dcsperal : hostis instautia
optimi s a p o r i s b o n o s p i r i l u i testimonium reddit. Ipse t
pei suggestionem, malignitas c a m i s per concu-
inqtiit, Spiritus testimonium reddit spiritui nostro pisccntiam et t i i i l l a t i o n e m f r a g i l i u t i s , meniis igno-
(Rom. v u i ) . Quoniam ipsum gustum a carnis af- rantia per alienalionem veritalis. T e r t i a i n iege
feclionibus, scientia j u d i c a n d i discrevit. Spiritus scripta Moysi, i n qua tria sunt, per quae moriens
enim omnia judicat (I Cor. n ) , attingens a fine usqtte homo e x s p i r a t : abusio c o r p o r a l i u m , quam facicbant
cd finem fortiter (Sap. v m ) . Aspiratio ergo j u d i c a t , i n manna, dicentes : R e v e r l a m u r ad o l l a s c a m i u m ;
gralia commendat, scientia discrelionis examinat. transgressio s p i r i t u a l i u m m a n d a l o r u m , d u m facti
Quicunque his fulcitur auctoritatibus c t c i r c u m s l a n - sunt praevaricatores, obstinalio m a l o r u m c o r d i u m ,
l i i s , J i u i c securc assentias. snepeetenim correpti pejores sunt f a c t i . Tres s i i n i -
l i l e r sunt species somni : P r i m a qua d o r m i t a t per
T I T . V. De infirmo t causa morbi % medico et remedio (
morbi. cogitationem, t r i b u s modis : i m m u n d i t i a , cum res
Infelix homo! quis me liberabit de corpore mortis turpes r e v o l v i t ; superbia, c u m i n p r o x i m u m se
hujusf (Rom. v n . ) Hic qnatuor consideranda: i n - e r i g U ; concupiscentia, c i i m res p r o x i m i concupiscit.
firmus, causa m o r b i , medicus et r e m e d i u m . Medi- Seconda qua d o n n i t per locutioncm, tribus modis :
cus Deus, infinnus homo, causa m o r b i amor m o n d i , sermone supervacuo, delraclorio, adulalorio. T e r l i a
remedhim amor Dei. Horum diflerentia ha?c e s t : qua soporatur per operationem t r i b u s roodis : opere
A m o r mundi in principio dulcis, in fine amanis simulalorio, i m p i o , impudico. D i c i t i g i t u r : Hora
i i i i u i s ; amor Dei ab amaritudine i n c i p i t , finitur i n est jam nos de somno surgere. Post tres vigilias
dulcedinem magnam. Unde a r c b i t r i c l i n u s sponso : noclis sequitur q u a r t a v i g i l i a ; quae est ab i n c a r -
Omnis homo primum bonum vinum ponit; sed cum natione D o m i n i usque ad finem saeculi. Posl q u a m
inebriati fuertnt, tunc id quod deterius est 9 etc. nox non esl, sed dies perpetua: Nox enim prcecessit;
(Joan. n). iies autem appropinquavit (Rom. x u i ) . Quarta vigilt.t
noctis qua Domlnus venit super aquas, t r i p a r t i t a
T I T . V I . De triplici edicto et de Moyse in
t fiscetla
clauso, per atlegoriam ad Chrislum. est, tribus principaliter horis distincta. Prima hora,
Exiit edictum a Catsare Augusto, etc. (Luc. n ) . ] i tempore m a r t y r u m , obstrepentibus haereticis; se-
T r i a sunt edicta : P r i m u m ad liberationem, secun- cunda, teinporeconfessorum,piillulantibis hypocri-
dum ad purgatioiiem , t e r l i u m ad salvat ouem.
:
t i s ; tertia e r i t cutn refrigescet charitas m u l t o r u m .
P r i m u i n e x i v i t a s n p i e n l i a , sccundum a p o l e n l i a , In h i s e t i n illis sicut per tres vigilias d o r m i l a v i m t i s ,
t c r t i u m a gloria. Nisi sapienlia e x i r e t , potentia non d o r m i v i m u s et soporali suintis. Sic q u a r l a v i g i l i a ,
salvarel nos, nec gloria vivificaret. E x i v i t f i l i u s qui tribus modis opposilis, de somno stirgimus, t r i t i m
diu l a l u i t . Sicut Scriptura a i t , Moyses l a t u i l t r i b u s v i g i l a n t i u m i t i l e n t i o n e ; q u i sunt spirilualis p u r i t a s ,
ineusibus in doino palris (Exod. n ) , Chrislus I r i b u s contra i m m u n d i t i a i n ; spiritualis paupertas contra
temporibus i n sinu P a l r i s : ante d i l u v i u m , post concupiscentiam; oris cuslodia conlra linguae v i -
d i l u v i i i i i i , post lcgein. Ut exeat tcxilur fiscclla t i u m : idque tribus m o d i s : ostitiro u t sit circumstan-
scirpea. Fisceila est Maria; scirpea, fragili ex tiae, conlra sermonem supervacuum; latis ex amorc,
carne sine nodo culpae. Recens i n aqua rore gratine, coHtra d e t r a c t o r i u m ; veritas i n ore, contra adula-
pice e l bitumiue l i u i l u r ue dissolvatur, neve aqua t o r i u m . T r i b u s modis etiam vlgilare excitamur i n
i n t r e t . Duo sunt mala hominis : u n u m carnis, alie- operis exhibitione, per tres monilores : q u i sunt
r u m i p i r i t u s , l u x u r i a et superbia. Contra i u x u r i a m vcritas actualis contra opus s i m u l a t o r i u m , pictas
615 APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. SI6
ntaternalis conlra i m p i u m , sinccrilas corporalis c o n - A a r b i t r e i u r . Quae omnia c o r p o r l , quo lanqaam eqoo
tra impndicum u t i l u r anima, applicari m o r a l i l e r possunt.
T I T . V i l l . De triplici jugo suavi et onere tevi % obe- T I T . X I . Quatis sit rector erga subditos.
dientice et inobedientice. Curandum eslut reclorem subditiset matrem pietas,
Jugum mevm suave est % et onus meum teve esl et p a l r e m exhibeat disciplina. E t inter haec solhcita
(Matih. x i ) . Jugum vef onus stiave est triforme. circumspectione providendum ne aut districtio r i -
Primitm t i m o r i s gehennae, secundum regularis gida, aut pietas s i t remissa, u t i n s i t et joste eou-
disciplinae, t e r t i u m dilectionis et gratiae. P r i m u m sulens niisericordia, et pie saeviens disciplina. Hine
sustinent q u i t a n t u m t i m o r e gehennalis poenae ma- scmivivo v i n u m et oleum adbibetur, u t per v i n c m
ntts suas coercent a prava operatioue; secundom mordeantur vulnera, per oleum foveantur, et s i t i o
poriant qtii limore temporalis poenae et amore prae- v i n o morsus severitatis, et i n oleo mollities pietatis,
sentis cotnmodi, corda sua reservanl a prava co- iiatque ex utroque temperamentum quoddam. Qoo
g i t a l i o n e ; l e r t i u m , i l l i qtil sola Dei dilectione de- videiicet nec m u l t a asperitate exuicerentur s u b d i t i ,
clinant a malo et faciunt b o n u m . P r i m i s u n l s e r v i , nec n i m i a lenitate solvantor. Unde i n arca fcederis
secundi m e r c e n a r i i , l e r i i i sunt filii. P r i m u m servos cum labulis virga s i m u l et manna est quia cuaa
F

e x c i l a t , secundum merceuarios conforlai., t e r i i u m Scripturae sacrae scientia i n arca pectoris s i c u l est

fllios corroborat, quia p r i m i i n i l i a n l , secundi p r o - virga d i s t r i c t i o n i s , sic et manna dulcedinis. H i n e
ficiiint, t e r t i i perseverant. Sicut autem obedienttae, David : Virga tua et baculus tuus ipsa me consotatm
i t a et inobedientiae, Iriforme est j u g u m . P r i m n m sunt (Psat. x x n ) . Virga e n k n p e r c u t i m u r . baculo
i n i q u i i a i i s et malitiae qttae est l u x u r i a , i n quo Sa- sustentamur. Sit ergo d i s t r i c t i o virgae quae f e r i a t ;
lomon s u b j t i g a l u r ; secundum prosperitatis et a b u n - s i t et consolatio bacuii quae sustentet; sit amor, sed
dantiae, i n quo dives p u r p u r a t i t r ; tertiutn aCDicllo- non emolliens; sit r i g o r , sed non exasperans; sit
siis et miseriae, i n quo Ochozias, poslquam ceciditper zelus non immoderate saeviens, et pietas nou p l u s -
caucellos, consuluit Beelzebub deum Accaron (/ V qttam expediat parcens.
Reg. i). T I T . X I I . De gatti et pratdicatoris consimiti officio.
T I T . I X . Detriplici divina? gratice operatione. Gallus priusquam canlet, alas excutit et se feriens
Quid habesquod non accepisti? (I Cor. iv.) Crea- vigilantiorem r e d d i t , quia praedicator prius se bonis
r i s , sanaris, salvaris. Qui ^recte sapiuut, hanc t r i - actiouibus exercet, ne i n semetipso torpens opere,
pliceni divinae gratiae confitentur operationem. alios excitet voce, u t quod i o c u t o r i sont, opere
P r i m a est f o r m a i i o , secunda reformatio, tertia c o n - c ciament e l voce, ct sic caeteros ad vigilias vocent I l i
summatio. P r i i u o i n Deo Cbristo formamur,secundo profundiori hora noctis valenliores e t productiores
per ipsum reformamur, tandem per ipsum e l c u m circa m a l u t i n u m leniorem vocem r e d d u n t ; quia
ipso consnmmabimur. Siquidem quod non erat i n iniquis aita voce terrores intonant, luci propinquan-
i l l o creari o p o r t u i l ; quod erat e l deformatum erat, tibus blanda de praemiis proferunt.
per formam r e f o r m a r i , et membra non nisi a capite T I T . X I I I . De quatuor considerandis.
p e r f i c i ; quod e i i t cum occurremus in virum perfectum Qualuor consideranda o c c u r r u n l : u t cousiderea
et mensuram cetatis ptenitudinis Chrisli (Ephes. iv). te, quae sub le, quae circa te, quae supra te. A te l u a
Qaando apparepit Christus vita nostra tunc et nos coitsideratio incboet, ne frustra exiendaris i n aiia te
apparebimus cum ipso in gtoria (Coloss. 111). Creatio ncglecto. Quid e n i m t i b i prodest si universum m u n -
ergo fit sine n o b i s ; consttmmatio de nobis : neutra dum iucrareris, teipsum perderes? Si sapiens s i s 9

a nobis. Sola reformalio quodammodo fit nobiscum, totum l i b i conducet ad sapienliam; si l i b i non f u e r i s ,
propter coiisensum v o l u n t a r i u m . Unde reptitatur et noveris omnia mysteria, lata terrae, alta co&li,
i i i t e r m e r i t a , quae s u n t jejunia nostra, vigiliae,opcra profuuda m a r i s , si te nescieris, eris similis aedifi-
misericordiae, et c c l e r a v i r t u t i i m exercitia, quibus canti sine fundamenio, n i i n a m non s t r u c t u r a m fa-
constat nostrum i n t e r i o r e m hominem renovari d e D c i e n s . Sapiens sibi sapiens e r i l , e l bibet de foule
die i n d i e m . fidei ipse p r i m u s . A te proinde lua consideratio i n -
T I T . X . De equi boni condilionibus. cboet, et i n te finiatur; quocuuque evagetur ad te
Equtts uobis exacliori diligentia p e r q u i r a t u r , revocaveris eam c u m saluiis f r u c t u . Sume exemphiaa
quem ipsa p u l c h r i t u d o commendet aspeclu; post de summo o m n i u m Patre, Verbum suum et e m i t -
o m n i v i t i o m u n d n i n , inspectio diligens approbet; lente et relinenle. Verbum t u u m est consideraiio
l e r a t u r per p l a n u m , nec sessorem qualibet inaequa- tua, sic exeat ut te non deserat. E l baec tua consi-
litate conculiat, ncc ceierilatcm retardct aequalitas. deratio i p tria d i v i d i u i r , u t i consideres q u i d , quis,
Nec pes aliquo reversus unquam cespiie offendal. et qualis sis, qitatnbenignnset luanstietus et siniUia.
Non sit opus eura vel freno coiiibcre, vel urgere Homo j u x u philosophos est animal rationale et
calcaribus, q u i lanta facilitate cuUibet mancipetur mortale. Haec duo consideranti, is tibi fructus oc»ur-
obsequio, u t omuera sessoris explorare videalur r i t , ut mortale quod i n te est ratiouale b u m i i i e t ; et
auecttiin. Denique tauta progressus ejus suavitate rursus rationale inortale c o n f o r t e t : et n e u i r u m ne-
procedal, ttt qtii insidel tion incedere sed labi videa- glectum e r i t bonum. Circumspecie considerato q u i d
l u r , non se tara equo vehi, quam navicula subvebi sis, natura o c c u r r i t qua es bomo.PercuncUinti quis?
817 MSCELLANEA. — U B . VI. 8!8
Personae nrnnen o c c u r r i l , quia e t vel motiachus aim- A r i s , peccala quihus caeci facli sumus quaeral, i i r
plex, vel pastor, vel episcopus. Quid ad le horuin veniat ct purget, t i t sic illuminatus d i c a t : Lumen ad
p r i n c i p a l i i e r p e r t i n e t , sive quod nacttis sive quod revetationem gentium, elc. (Lue. n ) . Puriiicati atitein
iiaitis? Hoc ergo consideres maxime qttod maxime facimus secundam cura floribtis et palrais. A r b o r e s
es. Nec modo quod nalus, sed qualiier natus. Nudus prius folia, deinde flores, et landera producuut
egressus es de utero mati is. N u n q u i d infulatus? Si fructus. I n folio i n i l i u i n boni, i n flore proraissio
tousideres qualis sis, o c c u r r i i homo dolens, quia p r i m i , i n fructti perceplio. l n floribtis praecediinus,
homo sis, erubescens quod nudus, qtiod natus sis si bonis i n i l i i s spe praemii ad apternitatis f r u c t u m
plurans, m u r m u r a n s quod sis natus ad iaborem nou tendimus. Palma non uisi cenleiiaria frucliflcat,
ad h o n o r e m . l u t i b i suine fonuam tam de c o n d i - siguificatque palma v i c l o r i a m . Ccntesimus fruclus
tioue originis quam de sacrameuto redemptionis, v i l a m actcrnam siguificat. Palraatn p o n a l i n palma,
quia auctor naiurae summa imaque consociat i n sui q u i i n bonis de diabolo triurophat, et aeiernae vilae
p e r s o n a ; k i m e n Verbumque temperat. T u altus se- fructura exspectat. Seqttitur processio i n c r u c i b u *
dens, non alta sapiens sis, sed b u m i l i a de te sentiens et vexillis. I n cruce carnis afflictio, i u vexillis men-
htimilibtis conseniias. Proinde si consideres quantus tis elevatio; crucibus vexilla addimus cura cx c a r t r s
sis, cogita et qualis, et maxime monstmosa res est B maceratione ad cordis magnificeniiam proficiraus.
grandissimus animtis et i n f i r m u s , sedes p r i m a el P r i m a processio fit de donro in l e m p l u m , secunda de
i i n a , vaua iingua et magniloqua, et maniis otiosa, vico i n clviiatero, l e r t i a de l c r r a in ca-lum. Domus
serino m u l t u s , et fructus n u l l u s ; v u l i u s gravis, et est mansio usibus destinata p r o p r i i s ; templutn, do-
aclus l e v i s ; ingens a i i c t o r i l a s , ct nutans stabilitas. mus divinis dedicata. Conscicnlia ergo inirauiida

Consideranduin ergo q u i d sis, ut te i n te teiieas, non doinus est, munda l e i n p l u m , et i l a prima processio,

ambulans i n magnis. neque i u mirabilibus super te, ab immunda incipiens conscienlia, i n ipsius t n n n d i -

neque sub te i n p r o f u n d u m , quia locus medius est tiain l e r m i n a t u r . Vicus vero habitatio iinmuuita.

l u u s , et v i r t u s est u t q u i fis seuiiens, non decus Secunda ergo processio a pusillauiniiiaie spirittis

l u u m , sed m i n i s t e r i u m datum considcres. Propbeia et teiupestate, modo ejusdem terraiiiattir securilate.

cum s i m i l i t e r elevaretur audivit : (Jt eveltas el de- U l t i m a fit de l e r r a ad coelutn : de loco affiiclionis et
niiseriae ad locuni j u c u n d i l a t i s et gloriae. l u pritna
struas, et cedifices et plantes [Jer. i ) . Rtistica res, i n
piocessione, hiuc adsunt puer et puella, inde senex
sudoris aotem schemate qttidam laborspiriiualis non
et vidua. I n ptiero lacrymae et niceror, in puelia p u -
b o n o r expressus est. U t enini r u s l i c u m facias optis,
dor, i n sene t r e m o r , in vidua notatur dolor. Egct
propbeiae sarculo opus est, non sceptro. Attetidas ^
omniuo purificatiouis nostrae festura lalibus c u l i o *
r e g i m i n i non i m p e r a l u r u s , sed v i t i a exsiirpaturus.
ribus ex recordatione peccatorum lacrymantihtis,
Illius tenore .conientus, curam haeredilabil et ope-
erubesceutibus, treraentibus et dolentibtis. Nam ta*
r a m , nou g l o r i a m ; sed et duritias pro b l a n d i t i i s .
littm est circumducere processioneni cutn itnraola-
Caihedra episcopaiis specula est; inde superiiiien-
l i o n e i u lemplo vociferalionis. I n secunda proces-
dens souans episcopi iiomen, ofliciiiin sigtiificat non
sionc, hinc videre est discipulorum coetus, inde
d o m i n i u m . Tertiae eonsiderationi adjiciendum, q u a -
u t i i u s q u e sexus t u r b a n i , quae convenerat ad dieni
l i s s i s i n condonandis i n j u r i i s , qualis i n ulciscendis,
fesluni. Recipit haec pucros, adolesceules, aetate
quam i n utroque providus loci et m o d i observator,
maturos. l u p r i m i s v i r t t i t i s inchoatio, i n secumiis
qnalis i n prosperis, qualis i n a d t e r s i s , qualiter
proraotio, i n t e r t i i s notalur perfectio. Cum h i s o p o r -
conslans i n propriis i u j u r i i s , coudolens i n alienis.
tet procetlere q u i v u l l sanctaro ingredi civitatem*
Alagnus est q u i incidens i n adversa, non excidit vel
U l l i m a processio r e c i p i t solos perfectos, hincviros
p a r i u n a sapientia; major q u i cum praesens felicitas
angelicos descendeiites et Galilaeos sursum imenden*
sibi a r r i s i t , i l l i non a n i s i t . Facilius enim contraria
tes : inediura Jesum a l e r r a sublevatum, a nube
fortuna quaiu prospera sapieniia r e i i n e t u r .
susceptuin, c t i n coelum assuniptura. P r i m i sunt
T I T . X I V . De tribus supplicativnibus, uu rogalio- D btiui doctores; secundi boni a u d i l o r e s ; t e r t i i eos
nibus principalibus.
qui ex his et i l l i s i u coeium recipiutititr designant.
Tres sunt principales processiones : P r i m a in
i u secunda processione opus esl atil t u r t u r e aut
Purificatione beatae Hariae c u m cereis ac l u c e r n i s ;
c o l u i n b a ; uterque gemituin pro cantu babct. I n
hCi-unda i n ramis Palmarura, cum floribus et palmis;
c a n l u t u r t u r i s geiniluui pro peccalis ; unde s o l i t u d i -
t e r t i a circa Ascensionem Doraini, cum crttcibus et «
nein araat. I n cantu columbae notamus geraitura p r o
v e x i l l i s . I n duobtts autetn consistit puriflealionis
dilectione patriae : unde congregatiouem amat. Hoc
nostrae festuin : i u eraundanda coiiscieiilia propter
opus i n processione expiatiouis. I n secunda pttito et
D e u m , et fama propler p r o x i u i t i i i i . ConscieiUia a
asina quae sunt minora subselliorum et clitellatorum
ntanifestis et occuiiis. U n d e : Amptius lava me, Do-
gcnera. I n asina h u m i i i l a s , i n p u l l o hiHnilialio. l i u -
mine 9 abiniquitstiemca, etc. (Psal.h). Ecce de m a n i - m i l i u s qua quisque i u t u s viiescit sibi i n oculis D e i ;
festis. E t : Ab occullis meis munda me (Psal. xviu). l i u m i l i a l i o ejus cflecttis, quasi exlerius se abjicit i n
Ecce de occullis. Fama qttoque mundanda et p r o i e - octdis p r o x i t n i ; m t i l t i euim stiut exterius abjecti qtii
genda a vera et falsa iufamia. I n his opus est l u c c n i a , \ere bumiles nou sunt. I l i iu p u l l o ^ n o n in a^iuo.ao»
i d est prudcutia muita q u » i u secretioribus et obscu»
819 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. m
d e n i . A l i i i n f i n n i l a l e m suam agnoscunt; sed d u m A annunliatis, sanyuinem> mqu Dominus, de maim
forishumiIiaerubescunl,asinara, non pullum babent. tua requiram (Execli. m ) . Bonus pastor Chrisuis
Dominits noit nisi i u bis sitbselliis sedei, quia : Ad eliam carnem suam ovibus dedit edendam, u t eas
quem respic'am t nhi ad pauperculum ct contritum reficerel, e l vos quomodo p r e t i u m pro gralia acci-
spiritu9 et trementem sermones meos? (Isa. LXVI.) In pieutes et lupi facti, ipsas oves necatis? Vae p a s t o r i -
lerlia fil processio i n luba et cymbalo. Cymbalum bus m a l i s , qtti pascitnt semetipsos non oves, q u i
csl jubilatiOnis, tuba a d m i r a l i o n i s . C y i t t b a l u i n a q u a - sicut i n e r c e n a r i i , videntes lupum venicntem, ftigiutit
ctiuque parte p c r c t i l i a t u t l d i p s u m resonat. Mtilliplex non m u l a n d o l o c u m , sed sublrabendo auxilium,
percussio, simplex resonantia, u t et nos quoinodo- Si ergo pastorcs estis vigilate super gregem vestrunu
cunque et ubicunque f e r i a m u r , non nisi in cymbalis Ascendiie ex adverso, et date vos mnrum pro
benesbnautibtis e l j t i b i l a t i o n i s , sotam Dei laudcm domo Israel. E t quast boni canes, ialrate c i r c u m
resonemus, inlendcules i n tubam admirationis. caulas Ecclesiae vocibus confidentiae, ut limeant l a -
T I T . X V . Forma exordiendi sermonis. niatores l u p i , et oves secune permaneant, et v o s ,
I n auribus l a m p r u d e n t i m n , tamque venerabiliura p r o bona custodia, pretiuni condignum accipere me-
persnnarum quemlibet m i b i timeo usurpare sermo- rcamini.
n e m , qtti n i b i i penes me nisi coiiscieniiam Iiabeo T I T . X V I I . De verbi Dei efficacia.
peccalricem, ininorem scicnliam et eloquentiam i m - Vivus est sermo Domini et eficax, etc. (Hebr. IV.)
perfeclam, cui opportuuiiis esset siiere quam l o q u i , Sermo D o m i i t i vivus esl et multiolex, quia l o q m l u r
pasci quam pascere, atircs vobis poiius exbibere per bomines, loquitttr et p c r se : per boinir.es m u l -
quani l i n g u a m . Scd quis sum q u i mandalis D o m i u i tos, p e r s e u n u m . Videamns magnum sacrameninm.
m c i audeam obsistere? Multa de me m i b i fiducia; Verbuin Dei bumana carne vestitum semcl visibile
verum ad sanctilatem praecipicniis et ad nierita a p p a r u i t : quotidie i d i p s u m , iteraia voce, c o n d i t u m
vesira convertor, cui necesse est obedire ex r e g u l a ; ad nos v e n i l . l i u m a n i t a t e m C l t r i s t i m a l i non solum
idque sine m o r a . Nam os meum obedieniiae neces- videre, sed e l i a m occidere p o l u e r u n t . Quotidie ser-
sitas a p c r i i , u l i n a m q i t e i l l u d merilavestra adimpleant raonem Dei m a l i a u d i u o l et contcmnunt. Quemadmo-
gratia ejus, qtii a i l : Aperi [Dilata] os tuum, et ego dtim aulem i l l i non occidisscnt, si cognovissenl; i t a
implebo illud! (Psal. LXXX.) i s l i nequaqtiam verba Dei a u d k a coniemnereiit, s i
T I T . X V I . Ad pastores et prcelalos sermo de officio v i r t u t e m eorum ititerno sapore guslarent. Sermo
pasioraii." D e i vivus est, quia i n eo' v i t a est et cor vivificat.
Vidcte, f i a t i e s , ministeriuro v e s i r u m , judicate jas- C Q u o u
' f o r l s
** 1 l r a n s i l
» °. u o d i n l u s
n i u l a b i l i i t l e m non
dic uni D o m i n i , quia judiccs saeculi positi eslis, n o n r e c i p i t . Vivtis est ergo, quia non m u l a t u r ; efficax,
c r i m n; m ad occidendum, sed vulnerum ad sanan- quia non dcficit. Non f a l l i t u r j u d i c i o promissio ejus,
d n m . Videte languidum i n manibus vestris, quem oblivione non m o r i t u r , nec intentione m u l a t u r . Ope-
vobis misericors ille Sainaritanus c o r o m i s i t : pro r a l i o ejus diflicttltate non v i n c i t u r , j u d i c i u m a m b i -
quo p r e t i u m ab eodem accepisgsne de vestro constet guilate non f a l l i l u r . Veraciler perntillit, fortiter
i.uralio ejus. Uabciis duos nummos i n duplici Tesla- f a c i t , s u b t i l i t e r discernit. Vivus est u l credas; e f l i -
menio : Veteris monelae u n u m , novae a l i e r u m ; u t cax u t speres. Penetrabilis i n j u d i c i i s ; vivus i n prae-
Veteri emaniur medicaineiila quae m o r d e n l ; Novo, ccptis et prohibitionibus : eflicax i n proroissis ei
qttae fovent. P r i m a ad putrida purganda; secunda ad cotninjuationibus. Penetrabilis i u j u d i c i i s et damna-
viva conftrmanda. H i sunt duo gladii quos Petrus tiouibus : penelrabiiior omni gtadio ancipiti. Hominis
parat i n passione D o m i n i . Primus est i n c r e p a l i o ; gladius non uisi bominis corpus incidit : idcoque
secundus exbortatio. Unus quo ab Ecciesia polrida anceps non e s t : d i c i l u r enim anceps, qtti u l r a q u e
niembra resecantur; alter quo sana a vulneribus parte secat, qttia potest animam et corpus perdere in
defeusanlur. Hoc Pelrus vobis r e l i q u i t , u t vitia ho- gehennam (Matth. x ) . Sive u t r u m q u e d i j u d i c a t . i t t -
m i n u m f e r i a t i s ; s e d cum fenvore P e t r i , baredesejus D c i d i i , et d i s c e r n i l : pertingens usoue ad divistonem
et imitatores esse velitis. Christus i n oculis vcstris animce el spiritus $ dum sacrum eloquiuin nobis quae
c r u c i f i g i t t i r , et v o s g l a t l i u m i n vagina habetis? Quid i n t e r carnalia de fide repugnantia babealur o s t e n d i t :
Christiautis, nisi corpus C l u i s t i , cum ipse dicat: compagum quoque et medullarum, ouod cxpla:taltir
Quod uui ex minimis istis fecistis, mihi fecistis cum subditur cogitationum et intentionum. Pritnum
(Muith. x x v ) . Quid p i g r i ? q u i d t i i n i d i estis?Forte est foris super oiuuia quasi c u l i s ; deinde delectstio
quia non statis sicut Phiiiees, i r a n i Domtni non quasi c a r o ; inde cogitationes quasi OSSH; landem
placatis ut cesset quassatio. Forte quia discubuistis iulentio quasi medulla. Sicut autem cutis c a r n c m
ad ollam Pharaonis, sagimeu d i l i g i l i s , p i g r u m est l e g i l , sic opera d e l c c U l i o n e m ; et sicut ossa carnein
vobis ad belluoi surgere. F o r l e quia iac d i l i g i l i s et f u l c i u n t , sic c o g i u t i o n e s desideria pascunt, et sicut
lanam, uon ovcs pascitis,sed vosmetipsos, et fugitis medullae ossibus interiores sunt, sic i n c o g i t a t i o n i -
veuicitie i u p o , quta tie ov.bus non c u r a l i s . Saltein bus latent inientiones. C o g i u i i o n e s compages vocan-
si lac ovhin) conieditis, carueiu servate. S i f r u c t u m t u r , quia sicut compago vinculuin est quod inediuin
pro custodia quaerilis, ipsas u r a e n oves nou o c c i - extrema coujungit, ita cogtutiones quia ex deside*
dalis. Aji nou occjdiii^? Si eis iniauitatcm suam non tiis nascuntur, et desideria giguunt, quodammodo
821 MISCELLANEA. — LIB. VI. 8>2
titraque, Iiaec n u l r i e n d o , illa gignendo, coiijunguut. A p r o t r a h e n t u r . Laborant cuin Cbristo, sed oon cum
Et bene post divisionem anitnae et spiritus, id est Cbrisio r e g t i a b u n t ; sequunlur Cbristum i n siinulata
• a r n a l i u m v o l u n l a t u m , divisio compagunt, i d est t r i s t i l i a , non lameo Cbristum consequcntur i n glo-
cogilationum botiartim et m a l a r u m , quasi perplexior ria. De l o r r e u i e i n via b i b u n t , sed non exattabunt
et difltcilior est posita; postremo quasi discretor i n - caput. I n via Iugent, sed noit consolabuntur i n pa-
t c n l i o n u m . His omnibus secreta est nieri^o i n extre- t r i a : e l m e r i t o . Quid enim facit superbia snb pannis
ino inedullarum divisio posila. Hic autem sermo b u m i l i t a i i s C b r i s t i ? Nunquid non babet quo se paliiet
l>ei dijudicando penetrat iutus per sapientiam stiam liumana m a l i t i a , nisi unde involuta fttit infantia Sal-
s-creia nosira subtiliter intelligendo; foris per do- vatoris? et quomodo i n t e r praesepium Domini a i -
c t r i n a m suam u t i l i t c r nos iilumittando, eadem fa- inulans arrogantia se coarcla, e t p r o vagitibus i n n o -
ciendo intelligere. Quia ergo vi\us e s t , credamus ccnliae m a l u m m u r m u r a t detractionis? A o non i l l i
eum vera p r o m i t t e r e ; quia eflicax, speremus eum superbissimi i n psalmo quorum prodiit ex adipe m i -
promissa perlicere; quia penelrabilis et falli non quilas eorum 9 m u l l o c i l i u s sint redempti ab i n i q u i -
potesl.oflendisse eum doleanius, et de reliquo offcn- tatc et i m p i e t a l e , quam isti qui latent snb sanctilala
dcre eum caveamiis. aliena? (Psfl/. L X X H . ) Certe minus est impius oonfl
Tu. X V I I I . De Phari$aici$ sui admiratoribus, el B
«rapieialeio quam menliens sanclitatem, q u i a
l e n s

hypocrilis occultis detractoribus meiidacittm addens geminat impietatem.

Pbarisaica jactantia cnnclos quidam homines T I T . X I X . De \ncremenio seminis jacii in terram^
quod superiores se et meliorcs e x i s t i m a n t , despi- id est fidei et cceierarum viriutum.
ciunt, venieutes ad eos sub vestimenlfe o v i u m , inlus Sic est regnum Dei quemadmodum si homo jnciaS
a i t i e n lupi rapaces s u n l : sed ct pulices mordaces, semen in ierram 9 et dormiat et exsurgat nocte et die
i m o liueae demolienles bouortim v i i a m , cum palam et semen germinel. et increscat dum nescit ille. CJltro
uoii atide»nt, i n occulio c o r r o d u n t ; si clamorem enim terra fructificat ;primum herbam 9 deinde spicum 9

iuvcctionis non possunt, sallein susurrium detraclio- postea ptenum frumentum in spica. Et eum ex se p r o -
nis e m i t i u t i t . Quid htijusmodi prodcst tanta i n suo duxetit fructus % slatim mittit falcem 9 quoniam adest
v i c t u parcitas, et i n vestilu asperitas illa, et nola- messis (Marc. I V ) . In cordis ascetisione quidam g r a -
biiis vilitas, i n v i g i l i i s , iu j c j u n i i s , i n t o l i u s denique dus s u n l d e quibus ait psahnisla :Ambulabunt de otr-
viue SIKC singularitate quaedam auslerior conversa- tuie in viriutem (P$a{. L X X X U I ) . UndeJob : Per$in~
lio, nisi forte opera sua faciunt ul videantur ab /10- gutos gradus meos pronuntiabo illum (Job xxxi)*
mtnibus?(Matth. i x . ) S e d d i c i t C h r i s t u s : Amen dico
9 {
^ Is quippe per singutos gradus suos p r o n u n l i a t , qttt
vobis, receperunt mercedem suam (ibid.). Tales, j u x i a propter incremenla v i r t u t u m qtiae accipit ei qui d e ^
A p o s l o l u m , i n hac vita tantutn spcrantes, misera- dit laudem r c d d i t . E l non solum de v i r t u t e i n v i r -
biliores sunt omnibus bominibus (/ Cor. x v ) . I n hac tutcm gradus sunt, sed unaqttaeque v i r t u s quasi
vita t a n l u m i n C h r i s t o s p e r a t , q u i de C h r i s t i servilio qtiibusdaro gradibus augetur et per incrementa per-
lanluin temporalem gloriam quoeril. Miser lahs Iio • ficitur. Est enim aliud v i r t u l i s exordium, aliud
muncio, q u i tanto iabore et induslria stttdet non piofeclus, aliud pcrfectio. Si ipsa fides quibusdam
esse, vel potius non videri sicut caeteri h o m i u u m : gradibu? ad perleclionem non deducerelur, apostoli
uiiiitis acceptus, imo cruciandiis gravius quam q u i - uon dixissenl :'Adauge in nobis fidem (Luc. x v u ) . Et
lihet h o m i u u m . Stccine non i n v e u i t u r hypocriiis v i a , alius,an crederet requisitus, non respondissel: Credo,
tit i l a dicam, utcunque tolerabilior ad vnfernum! Domine : adjuva incredulitatem meam (Matc. tx). Si
cur saltem i l j a m , qua m u l t i incedunt, viam latam eniin incredulitatem se babere noverat, quomodo
quae ducit ad mortem non elignnt, ut veltil dc gaudio credebat ? Sed qttia fides m e r i t o r u m gradibus crescit,
et nou de luclu ad luctum trausirent? 0 qtiatn f c l i - uuo atqtie eodem tempore is q u i non piene credi-
cius e s t i l l i s : quorum non esl respectus mortieorum %
derat, s i m u l et credebat, c t incredulus erat.
Hos
et h\rmamenlum in ptaga eoruni : qui iit labore homi- D itaquc gradtis sub mcssis nomine, Marcus noster
num non sunt et cum hominibus non
9 flageltabuntar! describit dicens : Sic est regnum Dei etc. Seraen 9

(Psal. L X X I I . ) Qui elsi peccalores, et pro teinpora- hoino j a c i l i n l e r r a m , cum bouam inlentionem cordi
libus gaudiis perpetuis cruciatibus a d d i c t i , salteni suo i n s e r i t . Postcaque d o r i u i t , i d est i n spe boui
abiiiidantes i n saeculo obtinuerunt d i v i i i a s . Vae p o r - opcris q u i e s c i l ; nocte c x s u r g i l ac die^quia iuler
tanlibiis c r u c e t n , non s i c u l Salvator s u a m ; scd prospera et adversa non deficit scmen, germinat et
s c u t Cyrenaetts alieuam. Vae citharcedis cithari- crescil. i l l e , quia c t ctim adhuc incrcmenla sua rae-
zatilibus non velul illi de Apocalypsi i n citharis r c r i non valet, v i r l u s semel conccpia ad provectum
suis, sed vere, u l hypocriiae, i n alienis. V:e semel ct d u c i t u r ; et ultro terra fructiiieat, quia praaveuienta
vae i l e r u m pattperibus superbis, portantibus cruccm se gratia mens hontinis sponlanee ad f r u c t u m boni
( ' h r i s t i , non sequenlihus C b r i s l u m ! q u i cujtis pas- operis surgit. Sed hacc eadcin t c r r a p r i r a u m b e r -
sionibus p a r l i c i p a i i t i t r , h u m i l i t a t e m seclari negli- bara, deinde spicara, deiude pieiium f r u m e n t u m
g u i i l . Dttplici c o n i r i t i o n e conteruntur qui hujtismodi producit i n spica. Ipsa enira invocalio bom operis
suttt. Quia hic pro temporali gloria se affligunt, et instar herbae teueriittdinem habet, et ad spicanv
ui futuro pro iuterna superbia ad aeterna supplicia pcrvenit, cura v i r l u s percepta ad perfcctura operbk
 Sf5 APPENDiX A D HUGONI S OPERA DOGMATICA. S34
p c r t r a h i t . Plentmque t r o m e n t u m i n 'spica f r u c t i f i - A rore pcrseverare. Cum itaqne venit Chrislus, m e d i u m
c a l , c u m v i r t u s ad robostum et perfectum opos per- silentium tenebant omttia, mox i n suo cursu medioni
ficit. Producto froctu omnipolens Deus falcera m i l -
v
iter tenebat, quia homines a bono silebant et e r r o -
t i t et messem suam desecat, quia cum unusquisque
y
r e m diligebant.
od perfecta opera p r o d u x e r i t temporalem v i t a m TIT. X X I I I . De multiptici acceptione Eucharistiee
corporis Dominiei.
suam, per emissam sententiam i n c i d i t , u t granum
sotmi ad borreom cceleste perdocat. Cum igitur Qui semei datus est mundo i n forma carnis, i s
desideria bona coiicipiraos, semen vitae h i terrara cunclis diebus aitt horis datur fidelibos i n specie
m i i i i m o s ; c u m opera recta concipimus, herha s u - panis, scilicet i n esu sacramcnli s u i , sed sappius e i
m n s ; c u m ad perfectnm b o n i operis conficimus, ad in cunctis horis devotis dator i n gtislu spiritus s u i .
spicam p e r v e n i m u s ; cum ipsius operis perfeclione P r i m u m ad redemplionem,secundum adsanctificaiio-
solidamur, plenum f r u m e n t u m i n spica proferimus. nem, t e r t i u m a d consoiationem. P r i m u i n e x i g i t u t fides
P e i r u * berba f u i t . Cum autem ancillae verba t i m u i t , sit recta, secundum u l conscientia sit pura. tertium u t
v i r i d i l a s adbucerat i n m e n l e , q u i a Christura o m n i u m devotio sit pura et prompta. Hoc meniem elevat, u t
redemptorem credebat, sed flexibilis pede concol- gratiae o c c u r r a t ; cor aperit, ut e x c i p i a t ; aflectum d i -
cabatitr t i m o r i s . I n spicain suam excreveral, cum ' l a t a l , u t p i u r i m u m iude plus capiat.
enm quem conflteri timuerat i n Galilaea, viventem TIT. XXIV. De praparameniis ad Purihcationem
videbat. A d plenum granum i n spica pervenerat, Marice digne celebrandam.
quando, veniente destiper s p i r i t u , ita roboratus est Siut tumbi vestri prarcincti, etc. (Luc. xn). Lumbi
u t vires persequentiura caesus despicerel, et Deum nostri siut prancincti, u l Purificationem Mariae aemo-
i n t e f flagella praedicaret. .'emur, ut sint lucernae ardentes i n manibus nostris,
T I T . X X . De hydriis vacuis et plenis. u t gaudium Simeonis lumen i n manibus, portantis
Hydriae aliqnando sunt vacuae, aliquando plenae. etiam visibili signo i n nobis praesentemus. Siraos
Plenae aulem aliquando veneno, aiiquando aqua vel casto corpore, et mundo corde, u t Purificationem
vino. Vacuae sunt c u m p r o inani gloria vel terreno V i r g i n i s expressios colamus. Simus ardentes devo-
commodo flunt. Plena veneno, si cum rancore a n i m i tione, luceiites opere, ut cum Siraeone Cbristum por-
vel m u r m u r e ; aqua cum ex t i m o r e : siquidem per temtis i n manibus. Sit lucerna i n corde. sit i n raana,
aquam quidam t i m o r i n t e l l i g i t u r . Unde S a l o m o n : sit i n ore. Lucerna i n corde luceat i n nobis, i n
Timor Domini fons vitm (Prov. x i v ) . Vino plenae manu a l i i s , i n ore p r o x i i u o . Lucerna i n corde p u -
snnt, cum t l m o r v e r l i t u r i n amorem, cum charitas , ritas est fidei; lucerna i n m a n u , exerapltiin o p c r i s ;
timorem excludit. U t vacuae sint vel vcneno plenae, lucerna i n o r e , sermo aedificationis. Non sohim co-
n o n v u l t Domintis; u t aqua impleantur j u b e i ; u t r a m hominibus nos lucere necesse est pcr o r a t i o -
aqua i n v i n u m v e r t a t u r f a c i l . n e m , et coram Deo per i n t e n t i o n e m , sed e i i a m
T I T . X X I . De pigro, de luctante et vincente. coram angelis per operationem. Lucerna nostra
Tres s u n t : piger, luctans, vincens. De p r i m o d i c i - coram angelis esl pura d e v o t i o , cttm i n conspe-
t u r : Abseondit piger manus suas sub axilta (Prov. ctu angelorura psallimus sapienter, vel oraratis
x i x ) . Luctans a u d i t ; Viriliter agite (Psat. xxx). Et ardenter. Lucerna coratn D e o , siraplex i u t e n i i o ,
vincenli clamat Dominus : Vincenti dabo edere de ut ei soli placearaus c u i nos probavimus. Quod
tgno vitcpf quod est iit paradiso Dei mei (Apoc. n ) . autera fidcs lucerna s i t , tcstatur Salomon : Non
Pigro ergo est p r i m o cousolandum, secundo condo- exstinguetur in nocte lucerna ejds (Prov. xxxi),
lendum, ougnanti metuendum, vincenti congauden- id est non deficiet i u tentatione fides ejus. Quod
d u m . Primus habet manus ligatas, secundus exertas, opus bonum lucerna s i t , oslendit D o m i n u s : Luceat
tertius quietas. Primus insanus sine vulnere, secun- lux vestra 9 elc. (Matth. v ) . Quod Domiui sermo l u -
dos sanus c u m vulnere, tertius sanus ab o m n i v u l - cerna sit ostendit David : Lucerna
pedibus meis ver-
nere. Primus d o r m i t sine spe, secuudus v i g i l a t in | bum tuum (Psal. c x v u i ) . Quod oratio lucema sit Sa-
spe, tertius gaudet i n r e . Piger tenet silenliura a lotnon nolat : Lucerna Domini spiracutum vilae
bono, secundus a malo, t c r l i u s ab incommodo. I n - hominis, quce investigat omnia secreta ventris (l rov. !

commodum dico nocivum corpori et aniraae, id cst x x ) . L u m e n namqtie quod nobis orantibits vel psal-
peccata et peccati poenam. Iloc silentiura erit i n vita
heata, ubi servus liber e r i t a domino suo. I n hac
c n i m vita non esl servus liber a Domino, qtiia l i c e t "
per poenitentiam relinqnal peccatura peccator, i i n -
pugnatio tamen peccati adhuc i n s i s l i t .
T I T . X X I I . De noctc, cursu ac itineribus ejus.
Nox in suo cursu medium iter haberel (Sap. x m ) .
Nox igiiorantia b o n i . Cucsus noctis est ad defenden-
o u m tempiis bonitatis. T r i a snnt i t i n e r a n o c t i s :
Priraura, ex ignoranlia boni e r r a r e ; secundum, post
cognitum bonUra errorera d i l i g e r e ; t e r t i u m , i n er-
lentibus dcsuper a p e r i l u r spiraculura est vitae, i u
quo suaviter respiraraus. Quod aulem d i c a t u r i n v e -
sligare secreta v e n t r i s , i d est m e n t i s , non illud
es*e pulandura quod Dominus c o m m i n a t u r se s c r u -
l a i u r u m esse i n l u c e r i i i s ; istud namque causa cum
sit i l l u m i n a n t i s , i l l u d j u d i c i i est e x q u i r e n l i s . Naiu
et aliter invesligat secrela venlris potio medici,
aliter gladius carnificis. De intentione d i c i t u r : L N -
cerna corporis tuiest oculus tuus (Matth. \ i ) . Nobis
e r g o , quibus ardent tot hicernae, cum cxstincia
fucrit luccroa hujus vitae,orietur lux inexstinguibilis
 M5 MISCELLANEA. — U B . V I . 829
viiae, et qnasi fulgor meridianus eonsorget nobis ad A sepulti quibusdedit Dominus desideria cordis e o r u m .
vesperain. E l cuin nos consumplos pulaveris, o r i e - Decima terlia mansione i n exitti de j E g y p l o mor-
mur u t incifer, et tenebrae erunt sicut meridies. m u r a v i t populus contra Dominnm suum et Moysen,

T I T . X X V . De triplici descriptione ad conjugium, ad reversi enim sunt corde in j E g y p l t i m ad ollas c a r -

continentiam, et ad virginitatem. n i u m , caepas, allia et peponcs. Nam l e r t i u s decimus
Ut describeretur universus orbis, elc. (Luc. 11). T r i - numerus, priraus a duodecimo doclriitne aposiolerum,
plex esl d e s c r i p l i o : A l i i ad conjogium, alii ad c o n t i - transgressionem notat. Inde Cbrislus tertia decjma
nentiam, alii describuntur ad v i r g i n i t a t e m . t n bis transgrediens, tertia decima passus est, ad vespe-
tribus esl tota descriptio C b r i s t i : qui non est i n rara fecit pro nobis sacrilicium vespertiuum, ut de
aliqua i s t a r u m , non esl C b r i s l i , sed potius ad c c n - vespere mortis ditceret nos ad m a t u i i n u m vitae. I n
sum diaboli perlinet. Conjngium comparatur t a p e t i - bujusniodi sepulcris felebat qoatrrduanus. P r i m a
bus, quae super l e r r a m extendunliir. Continentia est dies mortis nativitas c a r n a l i s ; quia bomo nascilur
cortina dependens i n pariele. V i r g i n i l a s regiutn ad laborem, repleius multis miseriis. U n d e : Quis
mantile supra quod fercula ponuntur. P r i m w n est me liberabit de eorpore mortis hujusf (Rom. vu.)
sub pedibus regis, secundutn i n conspectu, tertittm Secunda traiisgressio legis n a t t i r a l i s ; tertia striptae
juxta regera vel c i r c a . P r i m u m ad tisum, secunduiti ^ legis; quarta datae gratiae. Ecce jam fetet. Hunc
ad deJectationem, t e r t i u m ad dignitatem. P r i m u m i t i tamen vocat de abyssis lerrae. U n d e : De abyssis terrce
terra terrae pulvere obfuscatur, secundum supra iterum reduxistime (Ps. L X X ) . Prituo i n corpore, ilerura
t e r r a m c o r o n a t u r , l e r l i u m coelesiia imitaltir. In i n a n i m a . P r i m o de peccalo o r i g i n a l i ; i t c r u m de
coojugio est v i n c u l u m spiritus propter societatem, actuaii. P r i i n o i n te capitc nostro, ctiin n a t u r a m
usus carnis propler prolem, moderatio carnalis c o n - nostrain de morte s u s c i l a s t i ; itertim i n memhris,
sortii propter suscipiendtira corpus Cbristi et o r a t i o - cum nos morte peccati l i b e r a s t i . Semel i n spe, i i e -
nera. Fornicatio est ignis cotnburens, conjugiuin r t i m i n re de abyssis terrae ad abyssum coeli r e d u x i -
ignis calefaciens, virgiuitas ignis lucens, e l levitate s t i . Tres autem stint abyssi v i u e , priina p r o f n u d a ,
se ad alla acuens ac agens. Noslrtira i g i t u r est aut secunda profttndior, lertia proftiudissiina. Peccatuin
perire incendio, aut evadere reraedio. in cogitaiione, operatione, consuetudine. Mortuus
T I T . X X V I . De vocatione Laxari in sepnlero mora- 9
i n doino, i n p o r t a , fetens i n sepulcris. A b hac t r i -
liter aliudendo primo ad hoc quod c abyssus abys- plici abysso postulat l i b e r a r i Propheta : Non me de-
Sum invocat;» deinde de lertia decima mansione mergat, i n q u i l , lempestas aaua3 per iitiqtiain cogita-
9
Judaiorum in deserto et quce sequuntur.
9

; lionera, neque absorbeat me profundum 9 per pravatti

Lazare 9 veni foras (Joan. x x i ) . I n bac vo^alione * operaliotiera, neque urgeat super me puteus os sunm 9

videndum est quis vocat, quem vocal, et quomodo per obstinatara consuetudinem (Psal. LXVIII). La-
vocat. Haec euim tria i n o m n i vocatione sunt a l t e n - zare veni foras. Qua ? per me, quia ego sum via
9

denda : qtialitas vocantis, vocati et vocandi, i d est
vocans, vocatum et vocatio. l l i s l o r i a l i t e r Christtis
Lazarura malerialem de sepulcro vocavit m a t e r i a i i .
S p i r i t u a l i l e r abyssus vocat a b y s s i u n : Abyssus Dei,
abyssum l i o m i u i s ; abyssus sapientiae, abyssum igno-
rantiae; abyssus misericordiae, abyssttm miseriae.
(Joan. x i v ) . Quo? ad me, qttia ego sutn p a t r i a . V e n i
per ine hoininetn, ad me Deum. IJnde vocatur? de
peccatis. Qua? per Christura hominem ad C h r i s t u m
Detim.Vocatigiturabyssuindeabyssis.etperabyssum,
T I T . X X V I I . Quod multiplici ratione Maria duatur
virga el Cliristus flos ejus.
9

Venit e n i m sapientia Dei ad ignorantiam n o s t r a m , Virgo Dei g e n i t r i x virga est, flos filius cjus. P c r -
ventt misericordia Dei ad raiseriam nostram, v e u i t qtiani coiivenienter, f r a t r e s c h a r i s s i n i i , d i c i t u r virga,
Cbrislus sublimis ad liraum n o s t r u m , excelsus ad beata virgo Maria. Est enim virga recta , virga e r e -
proftindum n o s t r u m , et infixus est i n l i m o p r o f u n d i , cta, et i n coelum usqtie porrecta. Virga g r a c i l i s ,
tit nos erueret de profundo. Abyssus Cbristus est, virga fragtlis, virga fiexibilis, virga fr^ndosa , virga
quia incomprehensibUia sunt judicia ejus9 et investi- D florigeia, virga fructifera : Kecta per fidem, erecta
gabites viat ejus (Rom. x t ) . Unde Ego laiitudo 9 etc. per spera, porrecta per longanimitatem, per h u n i i -
(Jer. x v n ) . Abyssus etiam cor hominis pravum et l i l a l e m g r a c i l i s , per mansuetudinein fiexibilis, per v i r -
inscrutabite. Et quis cognoscel illud ? (ibid.) Uude et giualein coiiceptionera fiorigera, per partuin salttlis
Jonas sub pcrsona C h r i s l i i n passione : Abgssus vat- fructifera. G r a c i l i s , per abjectionem s u i , fragilis
iavit me pelagus operuil caput meum (Jon.
9 u ) . Abys- per despectionetn m u n d i , flexibilis per compassio-
sus i g i t u r superior vocal i n f e r i o r e i n ; Cbristus ho- nem p r o x i m i , frondosa per g r a t i a m devotionis, fio-
m i n e m , d i c e n s : Laxare, veni foras. Quasi dicat: rigera pcr g r a l i a m v i r g i n i t a t i s , fructifera per prae-
A bysse malitke A d a m , abysse ignorantiae, abysse rogativam fecunditatis. Praerogativa fecuuditatis fuit
miseriae, veni foras. Sed unde et quo de sepulcro, quia lalis Uiliter talem g e n u i t . Qualis? virgo conce-
irao de sepulcris ? Orane cnira peccatum sepulcrttm pit, virgo peperit, virgo perraansit. Qualiler? Angelo
e s t : ergo quot peccaia, t o l sepulcra. DinUlte mor- nuntianle, Spiritu sanclo operanle, v i r t u t e Allissirai
tuos sepelire morluos suos (Luc. i x ) . Mortuus m o r - obnmbrante. Qualem? Sanctum s a n c t o r u m , Regem
t n u i n sepelit.cum peccator peccatorein adulationibus saeculorum, Dorainura angelorum, Rcgera deuique
paacit. In sepulcris concupiscemiae m o r t u i sunt et regtira, e l Dorainuiu d o m i n o r u r a , unicura Virgiuia
827 APPENDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. ft£8
m a l r i s , ttnigenitttm Dei P a l r i s , Dentn ei Domintim i i tentet i n t e r p r e i a i u r . Vis sclr eqtiales confessores l l e -
mojestatis. Virgo Dei g e n i i r i x , virga est; flos fllitts rodes babeat rex snperbus? Non tum, itiqttit, mt
ejtts, qtiam bctie quain recle d i c i i u r flos? quia ex cceteri hominet rapioret, etc. (Luc. xvm). Talinm
virga virgitie p r o d u c i l u r . Quid flore leittiius? Qttid Hierosolyma (urbalttr c u m eo. Vis audire quales
flore lenerius? Quid ad l a c l u m lenius? Quid ad'fe- babcal Christus? Ego tum9 i n q u i t , minimut apotta-
rendiim levitts? Quid flore speciosius? Quid flore lorum, etc. (/ Cor. xv). Excettut Dominut humiliatet
fragranlius? Quid flore fruciuosius allendimus? In retpicit (Ptal. c x x x v n ) , parvulos quaeril. Siniie9

flore iutqtie c«l m e l l i l i c a l i o , cx flore fruciificaiio, ex i n q u i l , parvuiot veniread n t i , etc. (Hatth. xix). Su-
flore favus e l frtielus. In favo mel e l cera, i n fruciti perhus Herodes httmilia despicit, ambulans i n m a -
poius el csca. Si parva stiut isia, addo qttod et i n gnis, et m i r a b i l i b u s super se parvulos Christi q u a v
flore medicamenta. Quid flore icntiimus cum a s t r i n - r i t occidere a biinatu ct i n f r a . Humilis confessio
ffitur? Quid lenerius cuttt atterilui ? Quid lenius cuiti n i i n i i n n m facit Judacum et parvtilum : i n q u a n t t i m
a l l r e c l a l t i r ? Quid levius cum p o r t a t u r ? Quid spe- humilis est parvttlum ; inquanlum confessio, J u -
ciosius cutn aspicilur? Quid fragrantius cum o l o - d . r u m . Sed alia est confessio c r i m i n i s , aiia laudis.
rauir,? Quid tttihus si efleclits altendantur ? Seplem T u forte mala t a n l u m i n le invenis, erubescis c o n -
ilaque stiut quae i u flore m i r a m u r : l e i l t i i l a l c i n , tene- * fiteri : illa bona aliqua comprehemlil, et hsec d e
r i t a l e i n , l c i i i i a t e m , levitatein, pulcliritudiiiein, f r a - Dei munere cognoscens, gratias agit. Uterque p r u
g r a i i t i a m , i i l i l i l a l e m . Ex liis itaqnc collige, V i r g i n i s htimilt confessione Judaeus et parvutus, sed t u a n n t -
iile (ilitts qualis i i t v e i i i l u r ah iliis quibus i n florein c u l i i s : ille bitnus. Qui euiui p r o peccatis 00111100-
v e r t i t t i r . Nam q u i iucredulis et piaevaricaloribus coufilentur, ad p r i m u m aiuiuin p e r v e n i u n t ; qui
•\st lapit offentionit, elpclra tcandati (I Petr. n ) , flos pro donis, secuudum a t l i n g u n i . Confessio i t a q t i e
c*t spe et amore inbaerentibus. tllis flos i g i t u r i m i - criminis facit a n n i c u l o s ; laudis, bimos. ilerodeo
labilis specie et ttlilitale s i n g u l a r i s ; flos i u quo est igttur, qtii iudaeos magtios et tumidos, non ad l a t i -
filius V i r g i n i s , flos (enuis ad indigiiatiouem, lener datidiitn Deuin , sed ad lapidandum Sleplianuin
ad tniserationein, iiiansticttidiue leuis, levis domina- promplos, nott solum p r i m u u i , sed et seciindttin piae
tione, pitlcbcr per dominatiouem, pulcber per mode- vel iitimilis coiifessionis annum transgrcdientes d i l i -
raiionetn, fragrans per repromissiotiem, utilis per g i t . Parvulos quos Christus d i l i g i t tisque ad i n o r -
r c m u n e r a i i o n e i n . Est ergo lenuis i u flagcllis, leiier tem persequitur a b i m a t u , e l i n f r a ; et ipsutn puc~
in inlsericordiis, lctiis i n donis, levis in praeceptis, r u u t , scilicet ips.uii veritatem cordis mttndati. Ue*
pnlcber i n exemplis, fragrans promissis, fructuosus rodes pueruin persequitur , cum ex accepia v c r i t a l i s
i n praemiis. I l i c flos f a c l u s e s t nobis uiedicina; ex intetligenlia, spiritu elaiionis auitnus i i n p u g n a t u r .
illo eniin incl et cera, i n ipso potus et esca. H e d i c i - Mtilti e n i m c u i n v e r i l a l i s iiitelligentiam accipinut»
ua i n redemptione, potus et esca i n justiflcatione, altiora seipsis qtiaerentes se deseruut. Nuuc der
mel et cera i n glorificatioue. Ex bac medicina sani- mysterio lucarnatiouis et T r i n i l a t i s , nunc de secrc*
tas sempiternae i n c o r r u p t i b i l i l a l i s , ex ejus esca r e - tis ccelestibtts, et S p i r i t u s sancti charismatilitts
fcclio iulern;e sanitalis, ex ejtts potu ebrielas acler- d i s p u l a n t ; et dutn supra se r i m a i i t u r , suae i n f i r i u i -
nae fecmidilatis. De illius esca et c e r a , splendor talis nescii, se esse homlnes oblivisctinlttr. Qui ergo
suuimae c l a r i i a t i s . Inejus inelle dulccdo iudeficicntis banc Herodiauatn impictatein c u p i l evadere, angclt
fclicitalis. cousilio obediat. Accipe, i n q t i i l , puerumf et matrem
cjnt % et fuge in ^Egyptum. iEgyptus lenebrce i i i t e i p r e -
T I T . XXVIIF. De ma*rset puero in JZgyptum profu-
git moraliur, et pertccutione puerorum tanctorum tatur. A d tenebras i g i t u r noslras considcrandas i r e
Jnnoceniium. praecipimtir, quando per s p i r i l u m superbiae impu-
Accipe puerum etmatrem ejut% et fuge in JZgyptum gitamur. Esl atitem puer aliqttando apud i E g y p l u i n ,
(Malth. n ) . Mater m u n d i l i a est cordis, puer verilas, aliquando i n v c i i i t u r in Judaea : apud ^Egypium est
quia de tali i i i a i r e nascilur intelligentia, veritas, quando docet me qtiantae sint tenebrae meae, i n -
cognitio sui et D e i . Hacc est plena intelligenlia et sirueus me vera cognoscere de iueipso; apud Judaeam
plena sapientia. Vis scire quod de lali malre talis est quando ostendit m i b i quae sit claritas sapieutiae
filitis r i a t t i r , cognitio scilicel Dei de cordis m u n - suae, erudiens me vera de Deo. In i E g y p t o dat co-
ditia? Beati mundo corde, guoniam ipti Deumvide- gnitionem m e i ; et i n Judaea, Dei, qttia Notut in J n -
Ifunt (Matth. v ) , i d est cognosccnt. P u r i l a s cordis drca Deut (Ptat. L X X V ) . Accipe puerttm c l niairetn
est terra qttae i n perpeiutim slat. Quia quod p u r u m ejus, c u m utroquc fugc. St Herodem non evitas,
est, c o r r u p l i o n e m i g n o r a t , e l sic perire nescil. ptier occiditur, quia si superbiam non declinas,
Htijtis terrae f r u c l u s , v e r i t a s , quia verilat de terra vcrilatis lux e x s l i n g u i t u r . Si cum tttroauc non per-
orta ett (P«a/. L X X X I V ) . Nalo tali p u e r o , Herodet tur- gis, inltis non eris. Si pristinos crrores, praeteriias
batur % et omnit Hierotolyma cum illo, quia puerum dclectaliones, ad memoriam reducis, i n JEgyptura
q u i nalus e s t , non v u l t crescere, imo omnes pueros qtiidcm vcnisti et rauraris i n ea, i n tenebris t n i s
v u l t occidere. Ilcrodes est superbia. Hierosolyma considerandis occtipattts; sed quia. sine p u r i l a t e
regnum ejus. D i l i g i t Cbrislus parvulos Jtidaeos, huc venisti, raperis i n turpera delcetationera; sed
araat Hierosolyma magnos Judaeos. Judaeos confi- quia veritas i c c i i r a n o n est, c a l i s c i l o i n e i r o r c m .
8*9 MISCELLANEA. — LIB. VI. 830
Si enim antfqiias voluptaiis vias per concupiscen- A i n t e r p r e t a l u r . IHe Israel est cujus meiis i n c o n t c m -
tiam respicis, sine Virgine matre pergis. S i mala tua platione levatur. Ego vir videns paupertatem meam
excusas vel nraia esse dissimulas, sine puero in (Thren.ux); usque hodie, quia n i h i l nisi lenebras
iEgypto m o r a r i s . Fuge t ergo el cuin utroque esto video, i n iEgyplo snm, qui vero pcr contemplatio-
ibi usque dum dicam tibi. Non ante tcmpus redeas, nem gloriam Dei i n t i i e t u r , in terra Isracl w o r a t u r ,
sed ueque ultra quain salis est moreris. Nam si quia si quis sapienliam loquftur i n l e r perfectos, et
mala l u a nimis attendas, cito le i n desperalionis qttac corde conlcmphitur ore c o n f i i e i u r , in Judaea
foveam p n r c i p i l a s ; si antc tempus vel ultra niodum conversalttr. I n i E g y p t o qtiisque est per considera-
de Dei miscricordia confidis, te n i l i i l o m i n u s i n prae- l i o n e n r s t i i ; i n lerra Israelper contemplalioneiu D e i ;
snmplionem erigis. Cum i g i l u r ex nimia considera- in Juriaea pcr aedificationem p r o x i m i . ^
tione leuebrarum l u a r u m tauquam ex mttlta mora T J T . X X I X . De sacramentorum diversilate.
i E g y p t i i n desperationem traberis, e l a tristilia ab- Sacramenlorum alia coiisisluni i n rebus, ut aqua
sorberis, angeli Satanae consilium sequeris. IIoc aspersiotiis; alia i n factis ut signaculum c r u c i s ,
ipsum si ex Judeas facias iuhabitatione, pcr ina- lunsio pecloris, expansio m a n u u m ; alia i n verbis,
nem Jaetiliam ad vanam gloriain et spem rapies tit responsoria; alia i n j u b i l i s ct gestu, u l aqtiae
Si i g i l u r discretus es, non solum fugias , sed esto B
aspersio exeinplo Elisei m i t t e n l i s s.il in aquam, t i t
ibi usque diun dicam t i b i , u l a i t Angeltis magni con- amari fontes d u l c o r a r e n l u r . Innuit atilem aqtta poe-
s i l i i : Surgens crgo Joseph ftigit in jEggptum cum u i t e n t i a m de praeterilis, sal discretioncm de f u t u r i s :
matre et puero t el erat ibi usqtte ad obitum Uerodis t quae duo j i i n c l a atnaram conscicnliam i n d u l c e d i -
usque dum dicerclur ei : Reverlcre in terram Jsrael, nem v e r l u n l , illusiones et iufestationes daemonitm
defuncli enim sunt qui quasrebant animam pueri, pellunl. Signactilum c r u c i s , v i r l u s est passionis
etc. E t nola quod noctc fugit. Nox aulem pro- C l i r i s t i ; tutisio pecloris expulsioncm malae cogiia-
ptcr tenebras significare quandoque solet igno- t i o n i s ; cxpansio manutim charilalem n o t a t ; Ilsspon-
r a m i a u i ; qnandoqtie propler frigus t r i s t i l i a i n . No- sorittm, bonam opcralionem. Alleluia pr&seiitem lae-
Cte igittir ad j E g y p t u m t e n d i l , q u i p r i s l i i t i e r r o r i s l i l i a m . Jubiius futurain significat.
sui vias cum gravi moerore respicit. Qtii eniin cou-
T I T . X X X . De sancio t vulneribus ejns et medieo t

scientiae stiae tcnebras cum alacritate i n t u e t u r , i n

el medicameniis
t el operibus misericordiai.
j E g y p l u n i d a r a die r e v e r l i i u r . 0 quanla impudeu- I l o m o in peccalis jaccns aegrotus est, vitia v u l -
t i a , pcccata prae oculis habere et non g e m e r e , e r u - nera, Deus medicus, dona S p i r i i u s sancti a n l i d o l a .
bcscentla t u e r i et uon erubescere, dolenda videre et c v ,* iutes sanitales, beatiludines gattdia. Per dona
r

m i i i i i n e dolcre ! De tiocte quidem ire disponebat q u i Spiritus sancti v i l i a sananlur, sanus v i r l u t i b u s ope-
dicebat : Jtecogitabo annos meos in amaritudine ant- ratttr, operans' gaudiis miineratitr. Sex autcin sunt
mee mece (isa. x x x v m ) . Q u i recogiiat in jucuiidilate opera misericordiac, esurienletn pascere, sitienlem
auiinae suae, s i b i , o Domitie, uon t i b i recogitat a n - poiare, hospilem colligere, nudum veslire, i i i f i r m i t i n
nos anteaclae vitae suae. Recogita i i i i annos tuos i n v i s i t a r e , ad carceratum et inclusiim v e n i r e ; s e p l i -
amaritudiue anitnae luae, non iu dulcedine, u t nocte m i i i n , u t i n Tobia l e g i l u r (Tob. i ) , m o r l u u m sepe-
fugias in i E g y p l u m , quia co amplius dulcescat t i b i lire.
Louilas Dei, quo magis tibi amarescit iuiquilas t u a ; T I T . X X X I . De diiabns portis summe vel bonie
c t quo plus displicet i u j u s t i i i a , tanlo plus placcat vel malis.
Dei mi.sericordia. Ulile eiiiui cst fugerc ad j E g y p t u m Dux» s u n l portae, amor et l i m o r . Qtiae cum *DoiiaB
ct i i i l i r m i t a i i s nostrae lcnebras iuspicerc, ne aniinus stuit, omnetn bonutn efiiciiint. Per l i m o r c m enim
inlumcscal. Sed forte diccs : T e n c b r e conculcabiint mala caventur, per amorem bona exercenttir. C t i m
tiic si in i E g y p t u m iero, idcoque audi : Nox nocti vero malae, omnittm m a l o r u m causa sttut. Per t i m o -
mdicat scientiam (Psut. xvm). T a n l u m ergo puer rem etiiui maluin a bono r e c i d i t t i r , et per atnorem
Jcstts, ct inater sit l c c i i m , fidiicialiler
i b i et vere D malum mala fiitnt. Portae i g i l u r sntir per qnas mors
diccrc polcris : Si ambutavero in medio umbrm mor- e l viia i n g r e d i t t n l u r . M o r s , quatido ad malttm ape-
(/*, non timebo mata (Psal. c x x x v u ) , quoniam ptier r i u n t u r ; v i t a , quando ad bonutn reseranlur.
Jcsus ct maler Virgo, et cordis m u n d i l i a , et v e r i i a - T I T . X X X I I . De quadruplici timore.
tis inlelligciitia mccuiu esl, q u i n i m o et nox facta Qualuor sunt tiiuores : servilis, mundanus, i n i l i a -
cst i l l u m i u a t i o mca i n deliciis meis. 0 bone J e s u ! lis, lilialis. Primits pro cvitanda poena abstiuet a
quanije qualesque misericordiae divinae, dttm nox rnaio, retenta voluntate mflla ; secundtis pro evi-
v e i i i i u r i n d i c m , tcuebrae i n l u c e m , amariludo i u tanda pcena abstinet a inalo , obtenta voluitlate bo-
juctindiialeui, ignoranlia i u scienltani? Fugit quoque u a ; t c r l i u s pro evitattda pcena a pravo opere a b s l i -
Joseph in /Eggptum, et erat ibi usque ad obitum nel, et pravas cogilationes resecat; quarlus bonO
Uerodis. Obitus l l e r o d i s , defectus est elalionis. S i firiniler adhacret, i l l u d amittere noletis. Primtis ho*
in i E g y p t u m vadis et in ea moraris, qtiando iufir- miiiibus placere quacrit, pocnam quae ab hominibus
u i i l a l i s Huc teuebras agnoscis, oninis profccto a r - infertur, non rcatuin conscientiae l i m e n s : secundus
r o g a m i i deficit. Defuucto Herode tempus est re- hominibus placere non q u x r e n s , lamelsi dispKceni
vertendi i u l e r r a m Israei. Israel vir videns Veum m e t u c n s , tam menJax est i n veriiate uegandaj
831 APPENDIX A D HUGONIS OPEftA DOGMATICA. 832
quant falhtx aller i n veritute tegenila, ulerque in A c o r r i g i t u r . Nam mors e l viia ex ipso procedil, quo-
veritate o f f e n d i l ; t e r t i u s , quia poenam quam Deus n i a m si ex consilio i n t e m i o bona depravatur, q u i d
qui cor inspicit c o m i u i n a i u r declinare v u i l , ei d i s - j u v a t bonorum operom prolem gignere, et eam per
piicere m e t u i t ' ; q t i a r l u s Deo placere volens, desti- pravam inlenlionem necare ? Quidam i n ipso p r o -
natum bonum t i m e l , id esl non v u l t a m i t l e r e . posilo ex mala intenlione opera corrumpunt, alii
posl exercilia. v i r t i i l e m per vanam laudem a bona
T I T . X X X I I I . De triplici vitio. tripUci peccuto,
et triplici remedio. intentiotte evanescunl. P r i i n i abortivos faciunl p a -

\ T r i p l e x v i t i u m , t r i p l e x peccatum, triplex reme- r e r e ; secundi natos vel adultos occiduui. Nonne

dittm ; Impotentia, ignorantia, concopiscentia; i r i a satius non parcre qtiam dormiendo p a r t u m o p p r i -

v i r t u i e hominis interioris v i i i a , dtim consensum al« mere, vel ex consilio necare? Melior eat sterilis
l i c i u n t , transeunt i n peccala, qnorum alia per i n f i r - quse non parit, quam Atioritm necatrix siue m i s e r i -
m i t a t e m , alia per e r r o r e m , alia ex sosa (sic) perversa cordia. Quid e n i m ossn arida sine a n i m a , nisi f o r -
voluntate ultro c o m m i t t i m t t s , triplex vero remedium tia opera sine inlentione hona? E l baec ab v i r t n t u m
i n divinis constitulionibus. comminationibus et p r o - merito et r e l r i b o t i o n e f r u s t r a l a , sed valicinante fi-
missiouibus, i n t e l l i g i m t i s . Unde : Omne caput lan- lio hominis ingressus est spiritus i n ea, e l revixe-
gnidum, ct omne cormcerensl A planta pedis usqne * r n n t . Quia ergo ex eonsilio i u t e n l i o accipit ut hona
ad verticem non est in eo sanitas (Isa. i ) , ecce mala s i i , quasi de corde spiritus procedit q u i ad corporis
innata. Vulnus et livor etplaga t u t n e n s , e t c , ecce vivificalionetn exiens, se per v i r t u t u m opera diffun-
inala i l l a t a . Prima intrinsecus, secunda extrinsc- d i t , u t nostrum sit quod d i c i l u r : Consilium custo-
cus. A d c u m u l u m autem m a l o r u m sequitur c o n t e m - diet te, et prudentia servabit te (Prov. 11). Hoc a u -
ptus r e m e d i o r u m . Non est i n q u i t , circumligata,
t nee tcm cor i n lenebris ignorantiae positum e r a t , modo
curata medicamine, nec fota oteo, elc. Ecce quantis i n discernenda q u a n t i t a i e , dicendo majus malum
ntalis p r e m i m u r . Ergo disce, o b o m o ! et si ab ho- esse m i n u s , et c converso; modo i n examinanda
mine d e d i g n a r i s , ab eo saltem q u i docet bominem qualitate, dicendo m a l u m bonum eteconverso; non
scientiant, l a n t a m miseriam, quod scilicet de i n t e - judicando scilicet i n t e r nootem el noctem, ut a m a -
r i o r i b u s tiinere, de exterioribus debeas formidare, lis pejora, et a pejoribus pessima dtjtidicet, nec i n -
u t ardentius medici remedia quaeras, et diligas l i - ter diem et diero, u t a bonis m e l i o r a , a melioribus
gamenta, scilicet d i v i n a r u m i n s t i t u t i o n u m , c u r a - optima separet; nec onmem nocleiu, u t qitodcuu-
menia c o m m i i i a t i o n u m , fomenla promissiqnum. que v i t i i i m digna examinatione penset; nec omnem
Omne i n q u i l medicus i n propheta, caput languidum,
t ^ d i e m , j u x t a Apostoltim, ut unamqtiamqne virttiteni
etc. Caput, i d est i i b e r u m a r b i t r i u m , qttia sicut ca j u x l a propriam dignitatem :estimet. Haec e n i m sunt
p u l corpori praeeminet, ita liberutn a r b t l r i u m otnui quinque lalenta qnae i m p r i i n u n l u r cogilationi, I t t -
occasioui praesidet. Isto n i b i l dignius, qnia i u c o m - cranda ex eis alia quinque, si i m p r i m a n l u r c t affe-
m u i a b i l i aeiernitati prae caeieris vicinius accedit, c t t i i , u t quae cognoscil, eflicaciler diligcndo d u p l i c e l .
ejus i n se imaginem expressius g e r i t , quia nulla Alioqtiin melius est viam veritatis non agnoscere,
culpa, vel miseria, non dicam d e s t r u i , sed nec i n i - qnam post agnitam retrorsum abire(ll Petr. n ) . D i l i -
i i u i potest; et sicut stiperiorcin non hahet, nec h a - genda avide debemus diligere, et c o n t r a r i a debemus
bere potest, sic l i b e r u m a r b i t r i u i u dominium non odire. Nec huc ascendisse suflicit, nisi ulterius as-
p a l i l u r nec pati potesl, quia vioientiam i l l i iuferre, cenderimus, scilicel u l i n malis, pejora majori odio
nec Crealorem decet, nec creatura potest. Tpius si persequamur, i n bonis meliora altiori dileclione
infernus, totusque m t i n d u s , et militiae coelestts i n complectamtir. E l de secundo ad l e r t h u n , u t de me-
uutim c o n j u r e l exerciius, unus ex libero a r b i l r i o lioribus optima eligamus, ex deterioribus pessima
consensus i n qualibet re i u v i t o e x t o r q u c r i non va- maxime contemnamtts. Et qtiia possumus haec tria
l c i . Iloc itaque caput i n bomine ianguidum d i c i t u r , facere i n dilectione b o n o r u m , et conlrarioruio r e -
qiiia ad amorem bonum l o r p e t . Capilis langitorem £) probaliorie, contrarium modum minime s e r v a r e s t u -
osteiidebat, q u i dicebat : Sine me niltil potestis fa- deamus, setl per q t i a r i n m et q i i i n t u m ascendaintts,
cere (Joan. x v ) . Quid e n i m boni facere potesl ex u t i n o m n i bono vel malo odii vel atnoris congruam
seipso, quando nec dieere polest bominus Jesus 9 niensurani servcmus. Sed i n his omnibtts cor moe-
nisi in Spiritu sancto (I Cor. x n ) . N i h i l ergo l a n - ret, et ex moerore caligat. Moeror namque lacrymas
guidius eo quod ad quodlibet bomim etiatti m i n i - f t i n d i l : lacrymae ocuios caligare faciunt. Hccte ergo
n i u n i m i n i m e convalescere potest, quia : iVon e*t cor moeret, quia ad omne consilium rationis cor he-
volentis neque currentis t sed misereutis Dei (Rom. bet. Vere moeret; et moerere debei, quia inalum d i -
sx). V o i u n t a t i enim ejus qiiispolest resistere? Unde ligitnus, quod d u m consilium p a t i t t i r , sicut n * n
sicut admiranda a r b i t r i i dignitas e s l , ab ullo cogi ignorat, i l a nec dissimulat. Quanto enim evideniitis
non posse; sic miseranda i n f i r m i t a s , i n seipso ad per consiiium cognoscit malum qnod p a t i i u r , tanlo
omne opus bonum torpere. Sequiltir : Omnecormos» atuplitis moeret e l suis pravitatibus iitdigitaliir, quia
rens t e t c Ex corde consilium de occulio e r u i t u r , e l qui apponit scientiam, apponit et doloretn (Eccte.
i n socreto i n v c n i t u r , et ex eo bona intenlto proce- i ) . Si igitttr cor habemtis, non o m n i con>ilio desti-
d i t , qttontam per consilittm yita nostra depravata tuti s u u i t i s , t a n l u m tnalum dissiintilare mn dcbe-
 833 MISCELLANEA - LIB. VI. 8T4

mus . debet dolor nosler acrius nos urgere interius, A deant, sub ambiguitatfs suae umbracolo se vetani,
*apparere e x t e r i u s , inius ad r e m e d i u m , foris ad et, ne per confessionis aperluram pujredo suae c o r -

exemplum. Nam mceror est dolor acrius intus sae- ruptionis e r u i n p a t , falsae opinionis velamento se

viens, e l i n lacrymas foris erumpcns. S i crgo co- palliat. Plaga tumens esl peccatum malitiae, q u i a

lumba seducla et non habens cor non sumus, s i neqtte per i n f l r m i t a t e m , neqtie per ignorantiam,

ahsque prudentia et sine consilio non e x i s t i m u s , sed per solam malam voluntatem t u m o r contem-

probemus i n opere quam vere doloamus i n corde, plus Dei c o m m i l t i t u r . Haec tria sunt peccata, i n Pa-

appareat exterius quid pattamur i n l e r i u s . Scquitur : t r e m , i n F i l i u m et in S p i r i t u m sanotum. V t l t;er haec

A plania pedis, eic. Pes notat carnale d e s i d e r i u m , tria iutelligemus m o r t u u m extra d o m u m , i n domo,

q u i a sicut pes i n imo jacet et a pedibus l o i u m cor- et i n l u m u l o , scilicet cogitationis peccaium, a c t i o -

pus c i r c u m f e r t u r , ita carnale desiderium i n infimis nis et consuetudinis. Vulnus i n tumorem v e r s u m ,

adhaeret, et a carnalibus desldems animus exagita- est peccatum consuetudine obduclum ; vulnus aper-

t u r , et circumfertur, quaudiu enim homo vagus et t u m , peccatum per aclionem manifestum ; l i v o r sub

profugus v i v i l super t e r r a m , tandiu post c o n c u p i - pelle putrescens, peccatum i n cogitatione latens.

scentias suas abiens repletus m t o r i i s et nuiiquam Vel per vulnus quod est sine t u m o r e , peccatum ;

i n eodein statu permanet, quaerens apprehcndere B quod accusamus non defendimus; per l i v o i e m , I l l u d
quod concupiscit et effugere qnod odit. Nonc h o c , quod per hypocrisiin tegimus; per plagam i t i i n e n -

nunc illud a m a t : quae prius amaverat, i t e r u m des- l e i n , quod per contumaciam defcndimus. T r i b u s

picit et fastidit. Sed cur dicimus fastidire, q u i , S c r i - itaque modis peccati c o t i t r i l i o a p e r i l u r , tribus o b -

p i u r a teste, cursum i n amariludine consummaut. d u c i t u r ; t r i b u s inflalur : aperilur i n modum v u l -

Omnia, i n q u i l , flumina inlrunl in mare (Eccle. i ) , hoc neris, obducitur i n modum livoris, inflatur in m o -

est omnem deleciationein carnalem in amariiudi- dum piagae tumentis. Sed peccali vuluus aliter p u -

nem t c r m i n a r i , omne flumen, et omnis dulcis aqua tet h o m i n i i n seipso, aliter p r o x i m o , a l i l e r Deo;

dum mare i n t r a t , i n amaram m u t a t u r aquam, quia sibi per cognilionem, p r o x i m o per actionem , Deo

extrema gaudii luctus occupal, et risus dolore misce- per coufessionem. Quantuin eniin in nobis est, i l l u d

bitur (Prov. x i v ) . Et mare non redundat (Eccie. i), Deo abscondimus quod coram eo per eonfessionem

quia divina aequilas i n omni percussione sua quam damnare nolumus. Tribus item modis absconditur

ad ullionein vel correctionem f e r t , modum servat, ad l i v o r i s s i m i l i l u d i n e m . Pelle obducitur aliter no-

;
ustitiae metas non excedit. Malitiae nostrae m e r i - bis, aliter Dei oculis, aliter p r o x i m i . Nobis per e r -

t u m , miseriae nostrae quantitas non exsuperat. A pede ^ r o r e m , Deo per t a c i t u r i i i t a t e m , p r o x i m o per s i m u -

i g i t u r usque ad verticem non est sanitas, et sic pes lalionem. S i m i l i t e r t r i b u s modis i n t u m e s c i t , dttin

c u m toto corpore dolet, quia concupiscentiae maluin moreplagae tumentis d i s t e n d i i u r : i n seipso putres-

undique fervet, et dolorem i u singulis ineinbris p r o - cit per m a l i t i a m , coram p r o x i m o per i m p r u d e n l i a m ,

pria infirmitas extorqueL Quid euim infirmius quam circa Deum intiimescit per c o n t u m a c i a m . Per m a l i -

non posse plene resistere i n quibus eriibescimus ? t i a m , homo d e s t r n i l s e i p s u m , per i m p r i i d e n t i a m

Mente consenlire legi Dei, et i n tege Dci c a p t i v a r i , destruit vel p e r i i n i l p r o x i m u m , per conlumaciain

e l vinci ? Haec i g i t u r sunt tria vitia : languor capi- impugnat Deum.

t i s , moeror cordis, dolor i n f i r m i corporis. Qui de- t Huic t r i p l i c i m a l o , triplex remedium a d d i l u r . I n

fectus n o s l r i ab inlerioribus surguut. Per languorcm ligameiilis, curaineutis, fomentis, licet quaelibol ad
capitis intelligimus debilitatem iiberi a r b i l r i i ad bo- tria mala posse r e f c r r l videauliir. Plagam l u i n e n -
n u i u ; per i n f i r m i l a t e m corporis, inqtiieludinein desi- tem respicimit in pr.cseuli eloquio, cuiii dicit c i r -
derii ad malum ; per moerorem cordis, c a l i g i i i c u i , cumligata, curata, fota. Inieiligimus aulem liga-
ambiguitalem j u d i c i i ad utrumqtie discernendutn In menta in mandatis, curameiila i n miiiis, fomenta
languore, i n impotentia boui, i n vexatione inlirmi- in proinissis. Triplex est aulcm v i i i c u l i i m maiida*
tatis, i n concupiscenlia m a l i , i n nubilo inoeroris JJ l o r u i n . P r i m o t r a h i m u r , secundo r e l r a h i m i i r , lertio
i g n o r a n l i a boni et m a l i . astringiinur. V i i i c u l u i n atirahens , praeceptiones
Secundum boc genus iriplex v i t i o r u m , triplex esl sunt, quae sunt coromqua* fieri o p o r l e i : qtiibus saepe
genus peccaloium. Unde sequitur : Vulnus, livor9 urgeuiur eo qttod bonorum operuro gressus sine dif-
plaga tumens. Alia enim sunl quae incidiinus per i n - ficuitate non dirigamus. Quae s u n t : Diliges Dominum
firmilatem, alia per e r r o r e m , alia per iniquiuiteiii.* Deum ittiim, elc. (Dtut. vi). Viuculum retrabens,
Vuhius est peccatum quod coromitlitur per i n f i r m i - suut prohibitiones, quae sunt c o r u m , qttae fieri non
l a i e m . Quid enim contritio exterius aperta sine t u - l i c e l : quibus tamen saepe inde r c l r a h i i n u r quod
more, nisi culpa manifesta sine elatione, cuin h u - per desiderium properamus. Quae s u n l : Non oc-
miliatione et confusione? Talia per i n f i r m i t a t e m q u o - cides % etc. (ibid.) V i u c i i l u m constringens, sunt
dammodo i n v i l i committirous ; nulla enim magis admonitioiies, quibus cordittm fluxum ligamus, c u m
erubescimus magisque damnamus. L i v o r est pecca- voluntates etiam a l i c i t i s restringimus. Quae sunt :
tum ignorauliae; nam sicttt c o i i l r i t i o pelli obtendi- Si vis perfectus esse vade et vende, eic. (Matth. xix).
t u r , et ne sanies profluat, pelle, qua t e g i t u r , p r o h i - T r i p l e x est c u r a t i o n u i i i genus i n divinis c o m m i u a -
betur, sic ignorantiae peccata ne i n apertum p r o - tionibus. L s t comminatio correctionis, reprobalio-
 $33 'APPENDIX A D HUGC SIS OPERA DGGMATICA. 836

nis , datnnaltouis. De p r i m a d i c i t u r : Flageltat Lcessarias : P r i m a m , contra t r i p l i c e m c o n t r i l i o n e m

omnem filium auem recipit (tlebr. x n ) . De sectinda: vulneris, livurisplagae t u m c n t i s ; secundam, contra
lndurabo cor Pltaraonis ( Exod. v n )• E l : Quem triplicetn dolorem imestj c o r d i s , l a n g u i d i capitis,
vutt indurat (Rom. i x ) . E l : Addam correclionet aegroti corporis ; t e r t i a m , contra Iriplicem faiiga-
vesiras in sepluptum 9 propter peccata veslra (Levit. tionem etiam sani c o r p o r i s , videlicet Iaboris, eges-
x x v i ) . Et : Conteram superbiam dnrilice lihid.). De talis, persectttionis. Oletim habes divinae misericor-
t e r l i a dicct sinislris : Ite in ignem ceternum (Matlh. dine, in qtio foveas vulnera p e c c a t o r u m ; oletim
x x v ) . Vermis non morietur, etc. (Jsa. L X V I ) . Amarus graiiae, i n quo mitiges v i t i o r u m m o r b o s ; oleum glo-
Lic succus l i e r b a r u m , sed ad desiccandos v i t i o r u m riae, in qtio lenias faligationes ceriamintiin. P r i m u i n
litimorcs efficaeissimus. Nimis effrenalus est qui non esl ergo sanare vulnera peccaiorttin , secundum c u -
studet concupiscenlias lemperare vel r e f r e n a r e , elsi rare morbos v i l i o r t i m , t e r l i u m lenire faiigalionum
ailendat in electis mala sepiempliciter p u n i r i ; alios dolores. Yn peccatorum medelam habemus oleunr
propler peccata in reprobum sensum d a r i et quos- misericordiae, coufeclionem illam prophelicam ex pri.
dam in suppliciiim aelerntim. T r i p l e x est olei spe* ma olei specie confectam : Beati quorum remissce sunt
cies i n divinis promissiouibus. Prima promissio iniquitaies (Psal. x x x i ) . Mirabile unguenlum i l l u d
vcniae, secunda graliac, terlia gloriae. Quia non solttm * quod non solum de i n f i r m o sanum , sed etiam de
delictorum veniam, ncc eliain solum g r a t i a m , sed misero facit beatutn. Contra v i i i o r u m morbos a c c i -
et gloriam dabit misericors e l miseralor Dominus. pe aliam confectionem ex oleo graliae : Beatus vir
A d priman p e t t m e l : Si fuerint peccata vestra ut cujus Deus adjutor est (Psal. LXXXIII); e l : Bealtts
coccinnm f quasi nix dealbabuntur (fsa. i ) . Ad se- quem IU erudieris, Domine (Psat. X L I I I ) ; e t : Beatus
ctiudain p e r l i u e t : Divisiones graliarum sunt (I Cor. qui confidit in Domino, elc. (Psal. u ) . Beatus, i n q u a m ,
x n ) . Ad t c n i a m : Alia gloria cceleslium, alia terres- quem Dominus adjuvat, et e r u d i t , et p r o t e g i l : a d -
trium, elc. (fCor. xv). Prima ad vulnera mcdenda i n juvat ad bonum, defendit conlra m a l u m , e r u d i l ad
tisum uiiclionis fovel salubrius. Secunda ad l u i n i n a - ulrnmqtie disceniendum. Adjuvare,erudire,defende-
ria concinuanda i n usmn luminis ardet clarius. T e r - r e l o i u m esl gratiae. P r i m u m cst igitur conlra defe-
tia ad cibaria condieuda i n usnin rcfetiionis sapit c l u i n fortitiidiiiis,secundiinicontra defeclum vcritatis,
dulcius, quia est oleum hrliliac, participalio gloriae. t e r t i u m conlra defectum v i r t t i t i s . Omuia contra de-
Hae spccies olei sunt contra t r i p l i c e m dolorem. SL fecttim boni naturalis. P r i m u m coulra debilitatem
doles ex vulnere c r i m i n i s , et conscientia peccalo- langtiidi capitis, secundiim contra caliginem moeren-
r u m te tirget acerbius; accipe unctioiiem olei p r o - t tis c o r d i s , l e r i i u m contra i n f i r m i atixietatein c o r -
posilae veuiae, et recipeconsolatiouem , ad illam vo- 1
poris. Habctnus adbuc t e r l i a m olei specicm ex p r o -
cem : Nolo mortem peccatoris, sed ul convertatur et missione gratiac coutra triplicetn corporis j a m con-
vivat (Ezech. x v i n ) . Convertimini a viis vestris pessi- valescenlis defaligationem. Contra fatigationein h a -
mis (Ezech. x x x m ) . E t : Quare moricmini, domtts bes i l l u d : Labores manuum tuarum, 711/0 mandu-
Israel? (Ezech. x v m . ) Qu;e est tam immanis c o n t r i - cabis: Beatus es et bene tibi erit (Matth. v ) ; coutra
tionis ct poeuilenliae n m a r i t i i d o , quam lenire non afllictionem egestatis, illud : Beaii pauperes spiritn,
possil biijus divinae unctionis infusio. Si doles ex quoniam ipsorum esl regnum ccelorum (ibid.); contra
i i i f l r m i i n t e et defectu t u o , inungere oleo promissae tribulatioiiem persccuiionis, i l l u d : Beatiqui perse-
gratiae, et accipe ab eo qui dat omnibus afftuenter 9
cutionem patiuntur propter justitiam , quoniam ipso-
einemini improperal (Jac. i ) . S i , i n q u i l , nostis bona rum est regnum ccetorum (ibid.). Quis i n t c r t n t
data dare filiis vestris, quanto magis Pater vester cce- tribulationum certamina non modo non doleai, ve-
testis dabit spiritum bonum petentibus se ? etc. (Luc. r u m e t i a m exhilarescat, cum Scripturae alteslatione
x i ) . Hoc induc vasis innnibus ex praccepto, qtiia non addiscal dequo haesilare non audeat,qtiouiam Bealus
novit deficere, nisi cmn vasa vacua defuerint quae vir qui suffert ientationem , quoniam cum probatus
possenl i m p l e r i . Si doles de t r i b u l a t i o n i b i i s , babes ] l fuerit accipiel coronam vitoe (Jac. \) I hoc e s t , quo
oleum glorinc, unde fatigalioncm l e v a n s , dolorem apostoti ibanl gaudentes a conspectu consilii, quoniam
iniliges ab illo prelioso iingttcnlario qui d i c i l : Non digni habiti sunl pro nomine Jesu contumetiam pati
sunt condignce passiones hujus temporis ad futuram (Acl. v ) . Ergo tertia olci speciesfacit de tribtilatione
glorium, etc. (Bom. v u i ) . P r i m a m itnclionem S a m a r i - gaudentis [gandentcs ?],cum speret [spercnt] in cer-
tanus iiifuudehat ci qui iucidit i n latrones , et ea t a m i u e , quod ocuius non vidit, nec auris audivit % nec
peccatrix niulier sanavit vulnera sua. Secundam incorhominis asccndit,etc. (lsa. L X I V ; I Cor. \\). S l u -
nccepit qui d i c c b a t : Gratia Dei sum, id quod sum, etc. dcamus ergo ex his sccundum suam quisque u t i l i t a -
(I C V . x m ) . H;cc iion debet esse vacua, qiiaeexeiu- lem et virttiiem inflrnia nostra fovere, nc illa diviuae
plo el verbo docuit. Exemplo : El gratia ejtts in me increpationis argtiamtir scnteiiiin : Vulnus el ti-
vacua non fuit (ibid.). V e r b o : Videte f i n q u i t , ne in vor et
% plaga tumens non est circumligala, nec curaia
vacuttm graliam Dei recipiatis (II Cor. vi). Tenia medicamine, neque fota oleo etc. (Isa.
f 1).
prudentes v i r g i n e s , intrantes i n gattdium Domini T I T . X X X I V . De publicuni justificatione.
«tii, et a d i i u p l i a s A g n i recubantes abundant (Matth. T r i b u s v i r l u l i b u s i n doniutn suam r e d i i l j u s t i f i c a -
x x v ) . Habemus ergo tres olei species, utiles et ne- t u s : obedieiitia, qtia se d i x i l s e r v u m ; j u s t i t i a , quant
837 MISCELLANEA. — LID. V L 838

iiiisericordia f a e i i ; charitale io Alio, quam Deus i n A quaeramus et ejus nomen : cnjus hic est pucr iEjiy-
'seipso gignit. Dicit eniin tria : Domine mitcrere ptius, quem lassum ab Amalecita derclictuin a d i u -
%

[ V u l g . beut, propitiut esto] mihi peccalori. I n eo venit David et cibo refccit ( i Regfxxxix).
quod Domine clamat, servum se d i c i t ; i n eo quod T I T . X L . De tribut nobis prolubiii», et tribut nobit
miserere v o c i f e r a l , misericordia se j u s l u m f a c i t ; i n licitis.
e o quod se pcccatorein accusat, Deus ex impio fl- T r i a nobis p r p h i b e u t i i r : male cogiiare, male d i -
l i u m gignit. cere, male fucere. Quia i n maie cogitando vel i m -
TIT. XXXV. De contitio impiorum inquatuor. niundilia est, cum res olidae r e v o l v u n i u r ; vel super-
Beutut vir qui non abiit in contitio impiorum, elc. b i a , cum aniuius supcr p r o x i i u i i i u e r i g i t u r ; vel
(Psat. i ) . In quatuor consilium i m p i o r u m c o n s i s t i l : ambitio, cum rcs vel honor i l l i c i i e couciipiscilur.
m a l i l i a , a s l u i i a , audacia, i m p r u d e n l i a . Malitia ad Necesse est malae cogitationi i s l o r u m qui semper
luaiidaudiim in cogilatione ; aslutia ad ordinanduin voluiit malcdicere, ut sit scnno vel siipcrvacuus ra-
i n deliberatione ; audacia ad perageuduin mala i n tione c a r d i s e l u i i l i l a t e ; vel delraclorius, stipema
operatione; iinprudenlia ad iteralionem i n consue- bona iuvida et odiosa corrosioue diuiinuens ; vel
tudine. I I i peccatorem dticunl ad scpeiiendum. Sed adulalorius caput ailcrius falsa olei delinitione de-
si Jesus tangil loculum peccali mortalis per m i s e r i - D mulceiis. In male facieudo opus esl vel .simulaloritim,
cordiani, slatit porlitores. cttin aliud iiitetidimtis ct aliud deiiioiistramus; vef
T I T . XXXW.De contitio piorum, etc. i m p i u m , citin proximos laedimus; vel i m p u d i c u m ,
Consilitun piorum consistit i n qtiatuor : i n i n n o - cum nos sordidamus. Per c o u i r a i i u i n , ut bene co-
centia, qnae p r i v a t felore v i t i o r t i m ; providentia, gilare, bene l o q u i , benc facere, eadem posstinl no-
qtiae dotat odore p r o x i m a r u m v i r l t i t u m ; conctaiilia, l a r i . T r i f o r m i s esse debet nostrae laudis o b l a t i o :
qtiae confirtpat Itonore virttitttm r e c e p t a r t t i i i ; reve- aflectuosa, u l meus concordel v o c i ; fructttosa , ut
r c n t i a , qtiae exornat decore r e t r i b u t i o n u i n . audilicationem parial i u l u e u i i ; graliosa, ut placeat
T I T . X X X V I I . De tribut tatutationum in Evangetio c o n d i l o r i , qui gratis d e d i l .
generibut. T I T . X L L Pceniientia? tria necessaria.
T r i a salulationiim iu Evangelio genera i n v e n i m t t s : T r i a sunt nccessaria poeiiiienliae : A b s t i n c n t i a ,
angelus V i r g i n e m s a l u t a v i t , Virgo Elizabetb salut.ivit, per quam caruis supcrbia d o n u t u r ; l e c t i o , cujus
Dominiis post resurreciionem discipulos saiulavit. fructu reforinaudus in vigore aniinus sagina:ur;
Cum enim videmus eos q u i i n sterilitate senuermit, o r a l i o , cujus iiiuiiimiiie virtutes ex auima p r u t c g u u -
montana professionis ascendendo, rervorem poeuiten- tur.
tiatqtiasi quemdam filium <oncipere,vel in vcrbo Dei T I T . X L U . De tribus in quibus obnoxii Deo sumus.
voce saliitatioiiisgratiamremissionisofferredebemiis. T r i a s u n l i n quibus obuoxii Deo sumus : Signa-
Quos in sanctilate e t castitate Deo servire videuius, ctilitm iiaturae, quo ad similitudineui Dei facii s u -
iuvitaiido ad m c l i o r a , benediclioiiis fecuiidilatem mtis ; talentuin i i d e i , quod per boiiuin opus Deo
n e c e s s H r i o p e r i n i t i i m u s . Quos sanos i n conclavi i i i l e g r u m resignare debemiis; litultis per coufessio-
r e m o t i o r i s viiae positos ad imilationis aposlolicae nein, quo ad servicndiim Deo sponsionis viuculis
fasligium lendere conspicimus , illis pacis geminae alliganiur.
s o l i d i i a t e m , cttiii eiiam i n suo corpore qtiaedatn T I T . X L I I L De triplici via ad mortem.
p r a h i d i a seiitiunt, vice vocis minisieriospomlemus. T r i f a r i a ratione d i v i d u u l i i r vi;e ad mortem : Alia
A l i o s v e r o q u i i n v i a saectili positi sunt, i n eodem xrumnosa paitperibus, qui divite aniiuo i n i t i m e -
Evangelio saititare probibemur, quia ntillam salutem sceniesab inopia temporali ad aclernam transferun-
saccitlo inbaereiites m e r e n i u r . t u r ; alia laboriosa i u ainaris, a u i diversarum cura-
T I T . X X X V I I I . De quatuor augentibus gratiam r u m augusliis d i s l r i c i i obliviscuntur Dei, et i i a ab
devotionit et retigionis, his angttsiiis ad aelerna r e f c r u n i u r ; deliciosa i n
Quatuor sitnt quae nostrae graliam devotionis D divilibus, qui posl dulcedines moinenlaneas sempi-
adaugenl: Memoria peccalorum, quae bomiiiem ternam i n v e i i i u n t a m a r i l u d i i i e m .
npuil se r e d d i l humilem ; recordalio p e c c a t i , quae T I T . X L I V . De tripUci via arcta.
illiini ad bene agendtim s o l l i c i l a l ; consideralio pere- T r i p l c x esl arcla via qmc d u c i l ad vitam : S a n -
g r i u a l i o n i * , quae i l l u i n hortatur visibilia contenuiere; guinoleiita i n m a r i y r i b u s , qui i u sanguiue A g n i l a -
desideriuin vilae pereimis, quod , hominem invi- vanies corpora stia, allittidiuis solium a t l i n g u n t ;
tans ad pcrfecium, cogit eum cttm terrenis aflecti- purpurea i n confcssoribtis, qui iu sua crttce vestigia
hus volupiatis i m i l a t i o n e m suspendere. diversae passionis per abstinenliam e x p r c s s e r i t n t ;
T I T . X X X I X . De tribus qttibus nos erttdit Domlnns. Iac;ea i n virginibtis, qu;e puriUtlis angelicar. catidi-
f r i b t t s modis nos ertidit Dominus : i n d u l i i benefi- datum inseconscciautes, ad complcxum inde sponsi
cii largtlate, quae d n r i l i a m inentis e m o l l i l et e\cital v i r i u t u m evolaverunt.
nd a u i o r e m ; i l l a l i d a n t n i e t v c r h i severitatc, qtiaeprae- T I T . X L V . De tribus in qnibus Christum imitari
stans intelleetum audttui nobis t i m o r c m t n c u t i t ; con- debemus.
tcmptus publica u t i l i t a l e , quae, implens facies no- Tria sunt quae, nobis i n IChristo expressa, nos
stras ignomiiiia, parit uobis verccundiam ut Deuiu Chrisliani a Cbristo dicti exercere deberaus: I m p r o -
 8 59 APPENDIX AD H L G O N I S OPERA DOGMATIGA. 840

hare saeculi vanhatem, quta et Jesus, ne rex flerei, A formain i n t e l l i g o ; i n D t n i e l e , v i r o desideriorumabsti-

aufugit a l u r b i s ; exercere patientiam, qnia e l ipse nentiae e l c a s t i m o n i a ; d e b i t o soli Deo, vacantem [ioe-
agiius occisus e s t ; babere geminaui c h a r i t a t e i n , niienliae et conlineutiae o r d i n e m ; i n Job substantiam
quia Christus etiam pro i n i m i c i s o r a v i t . bujus m u n d i bene dispensantem i n convivio, flde-
T I T . X L V I . Quod impii quatuor modis dicunlur filii. lem popultim lerrena flde possidentem. P r i m u s n a v i ,
Ouatuor modis i m p i i dicuitlur filii : a l i e n i , Be- secundus ponte, lertius vado p e r t r a n s i L Conjugato-
l i a l , i n i q u i t a t i s , malitiae. F i l i i alieni sunt, qui m e n - rure ordo maremagnum vado periransit, laboriosum,
liuntur; filii B e l i a l , q u i non cognoscunl Deum ; pericolosumetlongom iterhabens, praesertim diebns
i n i q u i t a l i s filii sunt genimina vipcrarurn ; malitiae istis,quibus malitia nimis involvit [ i n v a l n i t ? ] , i n t e r
filii, Chanaan, et non i u d a . undas bujus saeculi voragines v i t i o r o m et c r i m i n a l i u m
T I T . X L V H . De tribuialionis tripiici bono. foveas declinare. Continentium ordo ponte pertrans-
Tribulatio t r i a confert : exercitium ne v i r t o l i s i t : quod i t e r brevius est et facilius, sed non p r o r -
amor o t i i lepore f r i g e s c a t ; probationem, u t noslrae sus securum. T i m e o d u i n e n i m est periculum t r i p i e x ,
constanliae f o r l i t u d o ad exemplum hominibus i n n o - ne forte arquare se a l t e r i , aut respicere r e t r o , aut
t e s c a t ; p r s e m i u m , u t j u x l a tribulationem immensum certe i n medio ponte stare quis velit. Nullas ex his
gtoriae pondtis accipiat. B t r i b u s augustiis angustia p a l i t u r p o n t i s ; angustu

T I T . X L V I I I . De tnvlici electorum exercitio. eniin est via quce ducit ad vitam (Matth. v u ) . Contra

Triforme esl e x e r c i t i u m eieclorum : austeritas p r i m u m periculum oremus u t non veniat nobis pes

j e j u n i o r u m , qua excoiitur l e r r a , u t f r u c t u m f e r a t ; superbiae, quouiam i b i ceciderunt q u i oderunt i n i -

assiduitas lectionum, qna reficitur, u i ptnguescat; q u i t a t e m . N a m et ejus q u i mittens m a n u m ad a r a -

instanlia o r a t i o n i s , qua confirmatur mens ut ad t r u m aspicit r e t r o , s l a i i m pelagus operit c a p u l ; sed

ccelesiium appetitum fortius assurgat. et q u i stare v o l u e r i t , non quidem relinquens o r d i -

n e m , sed non perficiens, cadal necesse est, ab brs
T I T . X L I X . De tribus in nobis prineipibus.
q u i sequuntur tmpulsus et eversus. Necesse e n i m
Tres sunt i n nobis principes, qttos i n nobis m o r i
est e duobus, aut proficere aut deflcere. In hac a u -
necesse est, u t Christus v i v a t : Prudentia saecula-
tem angusta pontis semita confidendu u est; c o m -
r i u m , quae est Joseph; eloquentia s p i r i l u a l i u m , qua?
posita enim est l i g n i s , u t q u i eis i n n i t i v o l u e r i n t non
est Moyses; copia l e m p o r a l i u m , quae est Josue.
labatur pes c o r u m . Haec est poena corporis, et pau-
T I T . L . Detribus caiicibus a Domino propinatis.
pertas vilae m u n d i a l i s , h u m i l i t a s obedientiae; nam
Tres sunt calices qtios Dominus propinat n o b i s :
et per muttas tributationes oportet nos intrare in re-
pcenitenliae c l doloris, q u i esl plentis misto (f.f . mti
IMI91V | 11111— p I w
l — . v

sto]; poenitentiae et laboris, qtiein b i b i t Joannes; be- 9*um Dei (Act. x i v ) ; et : Qui volunt divites fieri, tis-
nevolenliae et amoris, qui esl inebrians e l praecla- cident in tentationem et in taqueum diaboti (I Tim.
rus. v i ) . E t quem adeo e x l u r b a v i t inobedientia suo recio
T I T . L I . De tribus veslimeniis electorum. t r a m i t e , per obedientiam r e d i i t . Hls rite coinpositis
T r i a sunt vestimenta coinmunia electis D e i : Coe- trina maris declinasli pericula : concupiscenliaut
iestis sapientia, quae esl ephod et caput o p e r i t ; carnis, concupiscenliam oculorum, et superbiam v i u e .
perseverans j u s t i t i a , quae poderis est,et totum cor- Porro praelati descendunt mare in navibus facientes
pus i n d u i t ; carnalis coutineiilia, quae lumbos c i n g i l . operationem in aquis muttis (Psal. c v i ) . Neque ceria
T I T . L l l . De tribus puetiis pervertentibus sensum. pontis aut vadis s e m i u coarctantur, u t iibere pos-
T r e s sunt puellae, quae p e r v e r l u n l scnsum no- sint discurrere, et occurrere s i n g u l i s ; et u l oportet
strum : Teueritudo c a r n i s , quae esl Dalila Samso- dirigere pontis e t v a d i semitam ordinate gradienles,
n i s ; ocultis curiosilatis mundialis gloriae, quae est pcricula investigare ac decliiiare. Ascendunt usqna
Jczabel, et Nabolh o c c i d i t ; dihTdentia futurae vitae, ad ccelo$ et de$cendunt
9 usque ad aby$$o$ (ibid.);
qua» est fllia H e r o d i s , et caput Joannis auferl i n nunc traciantes s u b l i m i a , et h o r r i b i l i a loca dijudi-
disco. U canles. Sed quae p o t e r i t navis i n v e n i r i quae tam i m
T I T . L l l l . De quadruplici sacerdotum officio. manesfluctus sine discrimine sustineat? Haecest
Quadripartitum est officiuni sacerdotis : Vivam (orti$ 9 ut morsdilectio (Cant. V J I I ) . Quia, j u x t a quod
carnis suae hosiiam iinmolare, quod est L e v i t i c u m ; aiibi babes : Aquce muttce non poterunt exstinguera
v i r t u t u m charisma Deo offerre, quod est aromata choritatem (ibid.). His i r i b u s c o m p a c u est lateribus,
incendere, et filiorum Aaron e s t ; cum fervore m a r - u l slt, j u x l a Apostolum, charitas de cerdepuro 9 con-
l y r i i coelum i u l r a r e , quod e s t i n t r o i r e sancta san- scientia bona 9 fide nonficta (1 Tim. i ) ; u t magis p r o -
c t o r u r o ; gratiae e l p r e c u m vota coelo transfondere, desse quam praeesse desiderem, iutentionem l i a -
quod est panem e l v i n u m Deo offerre. bentes bonam, u l forma facti gregis incipiant facere

T I T . U V . De tribus generibus hominum quibus mare et docere, e l magistram set|uentemqoe regulam,

hujus swculi pervium est. qnaecufique discipulis docuerunt esse c o n t r a r i a
T r i b u s generibus h o m i n u m hoc mare magntim, verbo, faclis indicent non agenda, ne subditos sob-
praesens scilicet saeculuro, est pervium u t transeant m u r m u r a r e possil et dicere : Medice 9 aura teipsum
l i b e r a l i : qui tres esse d i c u n l u r . Noe, Dauiel e l Job. (Lue. i v ) ; u t secure respondere exprobrantibus s i b i
I n Noe q u i arcam r e x i t ne p e r i r e l d i l u v i o , rectorum v a l e a n t : Quis ex vobis arguet me de peccato t (Joan.
841 MISCELLANEJ . — L . B . V I .
• I I I . ) Si non de v e u i a l i , sattem de c r i i n i u a l i . Fidem j i ante thronum Dei (Apoc. xiv/. Nondum lamen sino
<|iioque non fictam, u t qualis praelalus i n conversa- r u g a . Adeo e n i m r i g e l i n eis dcsideritim d o m u s D e i
tione, talis s i l i n occulia cogitatione; noc foris b u - i u qua vestiantur duplicibus, u t necdum i l l o r u m r e -
m i l i s , intus elauis, de sua v i r t u t e vel sapientia con- . cta intentio tendat i n D e u m ; sed qttodammodo r e -
lidens, quae est ficti fides. His convenienter a p t a t u r t r a b a t u r et rugam faciat cura desiderio inclinati
t r i n a Petri iuterrogalio : Amas me? amas me? amns c l a i n e n l : Vindica 9 Domine, sanguinem servorum tuo-
me ? quod est dicere, amas me de corde puro 9 con- rum qui effusus esl (Apoc. x i x ) . Non lanquam v i n -
scientia bona, et fide non ficta. dictae c u p i d i , seddesiderio r e s u r g e n d i : quod diffe-
T I T . L V . De quintuptici obedientia. rendum estttsqiie ad diem j t i d i d i . I n l e r t i i s vero
Quinqueparlita debet esse obedientia : recta, u l exhibei Dominus Eccfesiam sine macula el sine ruga
nou sit contra D e u m ; v o l u n t a r i a , quia Deus non ap- (Ephes.y). I u taberuaculo habilai j u s t i t i a m operans;
probat coacta s e r v i t i a ; p u r a , quia debet esse i n t e n - i n a t r i o sinemaculaingrediens. UudeProphetaequae-
tio sincera : Si e n i m oculus fuerit simplex, totum r e n t i : Domine 9 quis habitabii in tabernaculo tuo9 aut
corpus lucidum erit (Luc. x i ) ; discreta, ne q u i d n i - quis requiescetin monte sancto tuo? (Psat. xix) le-
rois: qui e n i m recte offert si non recle d i v i d i t , pec- spondetur : Qui ingredilur sine macula 9 et operatur
c a t ; firma, u t non desistat : Qui enim perseveraverit J * jusiitiam (ibid.). Quasi d i c a t : Hic requiesceliiunonte
satvabilur (Matth. XMV). sancto tuo q u i operatur j u s l i t i a r o , et q u i i n g r e d i t u r
TIT. LVL De iriptici bono quod nobis indicat sine macula. I n nabitaculo i g i t u r semper inest m a -
Propheta. cuia aliqua velustatis et ruga alicnjus necessitatis.
T r i p l e x est bonum quod omuis propbeta i n d i c a l : I n a t r i o removetur peccaii m a c u l a , reinanenle, uc
facere j u d i c i u m et j u s i i i i a m , et ambtilare r c c l u m d i c t u m est, a l i q u a c o n s i r i c l i o i i i s r u g a , d u m a c c i p i o n i
cttin Domino. Facere j u s t i t i a m reddendo unicuique t a n l u m singulas stolas, sed non v e s t i u n t u r d u p l i c i -
quod suura est, p r i o r i b u s obedientiatn, minoribus bus donec recipiant corpora et i u p l e a i u r numerus
doctrinant, amicis laetiliam, i n i t n i c i s p a l i e u t i a m ; fa- f r a t r u m , donc vestiamur e l nos p a r i i e r , sicut de
cere etiam j u d i c i u m , a l i u d i n se, aliud i n p r o x i m u m , p a l r i a r c b i s ait apostoius : Deo pro nobis melius ati-
aliud i n Denra. I n se debet esse severum. Si enim quid disponenie (Heb. x i ) , u l non sine nobis consum-
nos dijudicaremus, non utique judicaremur (I Cor. roareuiur. I n donto a u f e r i u r penitus et macula et
x ) . P i u m i n p r o x i m u m , u t sive misericordiierobse- ruga, quando e x t e n d i l u r c u l u m sicut pellis et d i l a -
cres, sive zeio increpes, u t r u m j u e facias i n s p i - t a t u r (Psal. c m ) , u t nec miniina i n e i s i n v e n i a t u r n t a -
r i t u lenitatis. I n Deum sit purtitn et v c r u m . Cousi- |* cula attt ruga. T r i p l i c i t e r atitem serviemus Deo, v i -
derans enim seipsum, j u d i c i a Dei altenderd dcbet dentes eum i n omnibus creaturis, habentes eum i n
i n simplicitate cordis e l p t i r i t a t e , dicens i n confes- nobisipsis, cognosceutes eum i n semetipso t r i u i n i i
s i o n e : Omnia opera Dei bona valde. Sit ergo bomo et u n u m , et gLiriam sine aeniginate m u n d i cortfis
i u s e d i s l r i c t u s j u d e x , per intelleetum v e r i t a t i s ; pius ocuio intuentes* Unde mensuram plenam et confer-
i n p r o x i m u m pcr aflectuni c b a r i l a l U ; purns i u Deutn tam et supereffluentem dabunt in sinum vestrum (Luc.
p e r consensum v o l u n t a t i s . Postquam vero fecerit v i ) . Pienam i n universitate c r e a t u r a r t i m , confertam
homo judiciuut et j u s t i t r a m , necessaria est ei vigi- i n i n t e r i o r i , superefliueniein i n ipso Deo. Quomodo
l a n t i a , ne laxctur per t o r p o r e m , vel c o r r u a l per c l a - videndtis flt i n creaturis, et habendtis i n nobis, pos-
tionem, ut soilicitus ambulet cum Deo suo subditus sumus vel ex parte cognoscere. Cognitio e n i m illa
e i , e l orans e u m . mirabtlisconfortata estfacta,et non possumus ad

T I T . L V I I . De triptici animarum statu. eam.

T r i p l e x est siatus sauctarum a n i m a r u m . P r i m u s T I T . L V I I I . De triplici cctlesiis oerbi auditore.

esl i n corpore c o r r i i p t i b i l i , secundus siue corpore, Tres legimus coeleslis v e r b i atiditores . ptgros,
t e r l i u s i u c o r p o r e j a m glorificato. Primtts i n i n i l i - activos, coiiiemplaUvos. P i g r i audiuut et a u d i i a c o n -
t i a , secundus i n requie, t c r l i u s i n bealitudine. P r i - 1 > t e m n u n t . A c t i v i audiunt et auditis obediunt. C o n -
mus i n tabernaculis, secundus i n a t r i i s , lerlius i n templativi a u d i u n l e l i n amplexu o b d o r m i u n t . P i g r i
domo DeL Quam ditecia tabemacula tua t Domine torpent, a c t i v i laborant, conteinplairvi quiescunt.
virtuium ! (Psal. L X X X I I I . ) Mullo magis atria concu- De pigro scriptuin est : Abscondit manus suas sub
piscibilia, j u x l a i l l u d : Metior est dies uua in atriis axilla (Prov. x i x ) ; de a c t i v o : Labores manutim tna-
tuis euper millia (ibid.). Concupiscit et deficit anima rmm quia manducabis i beatus es et bene tibi erit
mea in atria Domini (jbid.). Sed quoniam in (Psal. c x x v u ) , de contemplativo : Quis dabit mthi
ipsis a t r i i s aliquis defectus est : Beati qui habitant pennas sicut cotumbm: et voiabo et reqniescam ?(Psed.
indomo tua Demine
9 9 iit smcuta smculorum laudabunt LIV.) P i g r i sunt debiles, a c t i v i fortes, conteurplativi
te (ibid.). Lwtatus sum i n q u i t a l i b i ,
9 in his qum di- vacantes. E s t autem tripiex p i g r o r u m d e b i l i t a s : quia
cta sunt mihi; iit domum Domini itnmus (Psat. cxxi). sunt i n oculis caeci, i n manibus c o n l r a c t i , i n pedibus

i n p r i r o * est Ecclesia non siue macula et ruga. Si claudi. Caeci, quia v i d e n t e t non i i i t e i l i g n n t ; c o n i r a -

enim dixerimus quod peecalum non habemus, ipsi nos c t i , quia eongregant et non d i s t r i b u u n t ; c l a u d l , q u a

sedncimns; et veritasin nobis non est (II Joam i ) . I n ad i n l i m a m e r r o r i s lasciviam declinanies, rectntn

setumlis esl sine macula. Sine macuia sunt iuquil, v i a m saltttts non a r r i p i t i n t . P i g r i torpcirt Deo, non
9

PATBOL. CLXXVII. 27
343 APPENDIX A D IIUGONIS OPEDA DOGMATICA. 814
stecule; q m a m u l t i s labotibus thesaurizanl stbi d i - A c o r r u p t a ; secunda i n mente, t a r n i s violato p t i d o r o ;
vitias sacculi. A c t i v i nec Deo nec saeculo, quia ihe tertia i n menle et corpore. P i i m a est a n c i l l a , se-
saurizanl sibi divilias cceli et bealiludiiieiii Dei. citnda adolescenlula, lertia sponsa. Prlma est fatua,
Coittemplalivi non Deo c u i vacaul, sed ssccuio, qttod quae mente proslituia casle v i v i t i n carne, timore
contemnunt. vel laude h u m a n a ; secunda est prudens, quac post
T I T . L I X . De triplici vlta hominis. amissam virginitatem caruis prudenter repetit v i r g i -
T r i p l i c i l e r d i c i l u r vita h o m i n i s : vita nalurae, qua nitatem mentis, per omnia se subdens divinis praece*
vila vivit h o m o ; vita graliae, qua v i v i t Christus i n p l i s ; tertia est Odelis, quae corruptionem carnis aut
hominis corde; vita culpae, qtia v i v i t peccatum in mentis nou i n c u r r i t , sed i n amore sponsi Odeliter
homine. Duae sunt a Deo, l e r t i a ab homine. D e o m - permansit. Prima damnatur, secunda n i u n e r a i u r ,
i.ibus d i c i t David : Deus, vilam meam onnuntiavi tibi leriia coronatur. Qui sponsus voce suavissima a i t :
(Psal. L V ) . Nam et illas quae naturae et gratiae sunt, Tota pnlchra e$, amica mea, et macula non est in te
Deo annuntiat, d u m eas se a Deo confueiur Iiabere; (Cant. iv).
tertiam quae est peccali, dum eam conOleiur cum T I T . L X I L De tribus qua? desvonsata rccivit.
Aposlolo, u t non m e t i l i a t u r . V i l a gratiac cst stiper T r i a recipit desponsata: Monile i n pectore, annu-
t e r r a m , v i i a nalurae i n l c r r a ; vita culpae sttbtus ter- B
m m , digito dotem i n jttre h a r e d i t a r i o . Monili
n 9

r a m . De prima Apostolus : Nostra conver$atio in pectus m u n i t u r , annulo manus o r n a t u r , dole conju-

coelis est (Philipp. m ) . De secunda J o b : Homo na- gittm consummatur. I n pectore r a t i o , cum qtia ver-
scitnr ad taborem (Job v ) . De terlia Doinintts : Qui saiur c o g i t a t i o ; i n manu operatio; i n dote utriusque
muie agit odil iucem (Joan. u t ) . E t Joan. : Qui odit reiuiineratio. Per moniie, qtiod ex auro et gcmmis
(ratrem suum in tenebris est (Joan. n). ctim labore fabricattir, nota ccelestis sapientia quae
T I T . L X . De tribus mansionibus hominum. diversis disciplinis i l l u s t r a l u r . IJt enim ait S c r i -
Tres s u n l mansiones : coelestis, terrestris, infer- p t u r a , Sapieniia desursum ett (Jac. iu). Primum
naits. l u mcdia conslitulis dal creaturis Creator bo- quidetn pudica, deinde paciOca, modesla, suadibili?,
nus optionem, u l quod voluerint e l i g a n l , quod eli- bonis consenliens. Hirc cuin dihTcultaie a c q u i r i l u r ,
gerint m e r i l i s a c q u i r a n l . Mansio i u qua sumus i n qttia dlsciplittatis tanlttm metitibus i n f u n d i i u r . Non
medio consiilula sursutn habet ccelum, deorsnm enim in malevolam animam intrabit sapientia (Sap. i ) .
i n f e r n u m . I n f e r n i mansio plusquam possit dici dura Haec ergo acqttisiia pectus i n u n i l ne secreia sinus
est et aspera. I b i vermis qtti non n i o r i t u r , iguis aperiantur, ue tenere inamtna? spousa? aura adula-
q u i non e x s l i n g u i t u r . I b i miser i n miseriis non sub- Q tionis flaute iaedautur, ue suggestio i m i n i t t a t u r , quat
s i s t i t , quoniam non est h o m i n i cor, non sens«s,quo ratio obutibilettir, cogitatio casta p r o s l i l u a t u r ; scd
malorum et dolorum infiuitas calamttaicsexprimere tota itilegra et sigillo sap.enliae undique m u u i t a ,
possit. Cceli vero ntansioiieni sapieittia ponit men- digna eflicitur laude sponsi dicentis : Quam pulchrce
sam, panem vitae e l intellectus. Vinttin miscei quod sunt mammoj tua* soror mea spon$a.% 9 Putchriora $unt
iaeliflcat cor h o m i n i s , ut bibant i n jucunditale, c l ubera tua vino (Cant. iv). Pcr annulum sine quo
i . ebrientur ab uberlate domiis, ut iton esttriant, ne- nttlla desponsatur, Spiritus sancti pignus a c c i p i t u r 9

que siliant amplius, quando Dominus transiens n i i - sine quo coeleslis sponsi amplexibus neino j u n g i t u r :
i i i s t r a b i l illis et mauifestabit seipsum iilis.Nos ergo, qui omnem operationem quae per mamis s i n a t u r 0 9

f r a l r e s , in l e r r e s t r i mansione i n t e r isias mansioucs o m a t et d i l i g i t , u l dicere p o s s i l : Hanus nnce di$ it-

c o n s t i t u t i , sursum c r i g a m u r ad ccelestcm. Namfca- taverunl mgrrham probatis$imam; digiti mei pleni

tus qui ad casnam Agni vocatus e$t(Apoc. \\\).Beatu$ sunt mgrrha (Cant. v). Tautis ornainentis decorata

qni manducabit panem in regno cozlorum (Luc. xiv). et muneribus pignorata, dote coelesti efficiiur dfenu,
quae est aeterua remuneratio. Spe et amore cujus,
iA quia ad hoc vocati sumus hic p o s i l i , beatitudi-
fldelis anima spirituali v i r o desponsalur, de q u o
nem i i i a m baereditate possideamus. Festinemus i n -
gredi i n i l l a m r e q u i e m ; sed quia non i n l r a b i t i n D d i c i l u r : Vir oriene nomen eju$ tZaeh. v i ) .
cam a l i q u i d c o i o q u i t i a l u i n e l i m m u n d u i n , t o t u m s t u - T I T . L X I I I . De tribus Christi gestatoribus.
d i u m n o s l r u m sit circa n o s t r i puriGcationem, u t i Tres leguntur p r i n c i p a i i l e r portatores J e s u : Beata
puriflcati cum fllio v i r g i n i s in i l l u d stiblime lemplum Maria concipieus i n u t e r o ; Siuteon oflereus i n u l i i i s ,
non manufactum pracsentari et Doinino sisti merea- Joscph porlans iu humeris. Signiflcant trcs ordines
m u r . Mater D o m i n i purgalorios agebat dies quas electorum : Maria pracdicatores, Simeon bonos ope-
i l l i s oon indigebat, Dominus circumcidebalur, iu ralores, Joseph Odei defensores. Q u i e n i m verbum
quo nullum erat d e l i c t u m . Nos maculosi ct turpes Doi praedicaiil, quasi Cbristum i n utero* portant ttt
agamus purgatoiios dies, muodemus conscienlias, cuin aliis vel alios pariaut. Unde Paulus : Fitioli
purgemus o r a , teinpus quod superest p u r g a l i o n i mei f quot iierum parturio donee Chri$tu$ (ormetur in
dcputemus. Palet animabus nostris purgandis et l a - oobi$ (Cat. i v ) . Qui vero p o r r i g i t panem estirienti,
vandisfoiis divinae pietatis i n ablutione pectoris et et caelera facit uitsericordiae opera, recte videtttr
inenslruaiae. Christum i u ulnis portare quibus dicturus est i n
T I T . L X I . De triptiei mrginilute. judfcio : Quod uni ex minimie istis (rci$ti$, mtAi f#-
T r i p l e x est v i r g i a i t a s : P r i m a i n c a r n e , mentc ci:ti$ (Matih. x x v ) . Qui autem laboribus pro Cbristo
 MISCELLANEA. — LIB. V I . 856
faligantur, qoi persecutionem p r o p t e r j u s u l i a m pa- A magno lamen s i l e n l i i vigore e x l r a i n ore r c s t r i n g i t .
Viuntur, Jesum i n l i u m e r i s porlare d i c u n i u r ; uiide : Opere siiet, q u i licet concipiai, l i c c t proferat, Umc*t
Qui vult venire pest me, abneget semelipsum et totlat usque ad effeclura non pervenit. Qui prava i n corde
erucem suam et sequaiur me (Luc. ix). concipiendo silet bonus est. Qui intus s i l e n l i u m r u n i -
T I T . L X I V . Prcedicatori trianecessaria. p i l , licet Hnguam exiertus c o m p r i m i l , malus. Qni
T r i a solent i n praedicalore r e q u i r i : sanctitas c o n - corde r u m p i t et i i n g u a , d e t e r i o r ; q u i c o r d e , lingua
versatiouis, perfeclio scientiae, cloquenlia ad gra- e t o p e r e , pessimus. Hic enim effrenate concepta, non
t i a m , u t s e r m o s i t sanclus, sit prudens, s i t i l i u s l r i s . solura effrenatius l o q u i t u r ; v e r u m etiam effrettatis-
Sanctilas, quia cujus vita despicitur, restal u t ejus sime operatur. De i l l o d i c i t u r : Qui dimittit aquam
praedicatio conteronatur. Quare t i n q u i t Dominus, tu eaput est jurgiorum (Prov. x v n ) . Aquaro d i m i l t e r e
enarras justitias meas et atsumis testamentum
% meum est fluxum linguae ad a c t u m perducere; et est caput
per os tuuml (Psat. x u x . ) Perfeclio scietHia», u t h a - j u r g i o r u m , quia i b i p r o p i u a t u r origo d i s c o r d i e .
beat uude praeferat de thesauro suo nova e t vetera; T I T . L X X . I)e quatuor vigitiis vitce nostrce.
eloquentia, u t babeat secundum scientiam q u k i d i c a t , Quatuor vigilias vitae humanae, tanquam cujusdam
secuiidum eioquentiam quomodo d i c a t , u t scn- noctis tenebrosae, sunt qttatttor slatus. P r i m a noctis
t e n l i a r u m excellcntiae sermonls eleganUa respon- B V I
6 a i n clanstro p a r a d i s i ; secunda, post peccatum
i l j

deat, et v e r b o r u m dignilas r e r u m majestati; et quast i n lege n a t u r a N ; l e r t i a , sub peccato i n lege M o y s i ;

quodam concenlu res et verba c o u c u r r a n t , u t sic q u a r u , i n C h r i s t i lege sub g r a t i a . I n bis o m n i b u s
t r i p l i d et ita o m n i acceplione sermo ejus s i t dignus. contra hominein est diabolus. I n p r i m o statu d i a -
CJnde : Fidelis sermo et omni acceptione dignus bolus c u m homine pugnat et eum superat, quia
(/ Tim. i). boroo v i r t u i i s arma a b j e c i t ; i u secundo nulla est p u -
T I T . L X V . De tribus quibus nocet iuxuria. gna, quia homo subjugattts per desperationem victus
T r i b u s l u x u r i a n o c e t : Cutis n i t o r e , vestis decore, j a c e t ; curo v i c t o r i fomes peccati comes accessit; i n
exquisito c i b o r u m sapore. lerlio moriens e x p i r a t , quia per mandatum legis
TIT. LXVL De tribus in quibus confessio. mors r e v i x i l . I n q u a r u autem v i g i l i a bojus nociis
1n i r i b u s consistil coufessio: i n crebris gemiti- v e u i l Dominus ainbulans super inare; el sedenti
b u s , i n roullis siitgttitibus, i n i r r i g u i s fletibus. Ut bomint tit tenebris et trt umbra morlis tux orta ect
s i n t gemitus ir. pectore, singultus i n g u t l u r e , fletus ei (Luc. i ) : et clamans voce magna i n persona L a -
i n facie. x a r i , unicuique j a c e n l i i n m o r t e a i t : Veni fota$\
TIT. LXVIL De tribus in quibus contritio. £ (Matth. x i ) . A e v i x i l i U q u e homo, et c u m diabolo
T r i b u s conficitur cordis c o n t r i t i o : A pudore, a i l e r u m pugnat et v i n c i t , quoniam libero a r b i t r i o
t i m o r e , a dolore. A pudore, quia t u r p i t c r e g i t ; a gratia accessiL I n p r i m o male pugnat per negligen-
dolore, quia Deutn offendit; a t i m o r e , quia i m p u n i - t i a m ; i n secundo repognat per i g n o r a n t i a m ; i n
t u m non t r a n s i b i t . P r i i n o pudet dcliquisse, sccuudo l e r t i o , uecalur per s u p e r b i a m ; t n q u a r t o , suscitatur,
dolel offendissc, l e r t i o tiraet. pugnal et v i n c i t per g r a t i a m .
T I T . L X V I I I . De tribus silentiis ante graliam. TIT. LXXL De triplici odore vita>.
T r i a gratiatn praecesscrunt s i l e n l i a . P r i m u m fuil T r i f o r m i s est odor viUe : non delinquere, qtiod
caecum c l s u r d u m , secundum s u r d u m , t e r t i u m ura- a g i t l i m o r s e r v i l i s ; nolle delioquere, quod operatur
t u m . P r i m u i n anle legem, quando nec per se homo fiiialis;non posse d e l i n q u e r e , quod ^onfert gloria
videbat m o r t e m , nec ab alio a u d i e b a l ; et idco reme- perenuis. P r i m i s u n l s e r v i , secundi lilii, tertii
d i u m non quaerebat. Secundum sub lege, quando bcati.
videbat m o r b u m per legem, nec tamen audiebat per T I T . L X X M . De tribus gradibus superbiceet humi-
prophctas, nec remedium flagitabat per graliam. titatis.
T e r t i u m i n prophetis, quando et videbat m o r b u m et Tres sunt gradus superbiae, et tres gradus b u m V
p e r p r o p h c l a s atidiebat; sed ad veniam
remedium D U u t i s . P r i m u s gradus superbiae est aliquem e x i s l i -
non confitebalur nec postulabat. I n gratia omne s i - n i a r c q u o d habeta se h a b e r e ; secundus, c u m h o n u m
lentiuin a b i i t , quouiam cum summum sitenlium lene- quod habel suis m e r i l i s se accepisse g l o r i a t u r ; t e r -
rent omnia (Sap. x v m ) , i d esi, u l t i m u m silentium luts,quando contemplis r e l i q u i s , siugulariter appeiit
essel i n o m n i b u s , et noxt i d esl, diaboius vel nox v i d e r i , nec se p u u t parem posse habere. P r i m i vox
i n peccatoruin lenebris, rnedium iter perageret % omui- e s t : Labia nostra a nobis sunt (Psat. n ) . Secundi :
potens Sermo venit (ibid). I n quo q u i videbanl m o r - Gratias ago tibi, quia non sum sicut cafteri homines
bum. audiebant et remedium praesens babebant, (Luc. xvm), t c r t i i vero : Ponam sedem meam tit
cosperuot e l iutus morbutn per cognilionem cogno- aquilone (Isai. x i v ) . E l h i c esi summus, quo p r i m u s
scere, e l amore cordis audire, et o r i s confessionc hoino n o l u i t Deo subesse, credens verbts serpentis :
medico stipplicare. Eritis skut dii. Hic autem summus superbiae gra-
T I T . L X I X . De tribus sitentiit atiis. dus summo b u m i l i t a t i s gradu curandus fuit. Primus
T r i p l e x est s i l e n t i u m : cordis, o r i s , operis. Corde cniin est suo subdi s u p e r i o r i : et hic est sufficiens;
silet, q u i dicenda nunquam concipiens, n u n q u a m secoodus, suo s u b m i t t i p a r i et socio, e l hic est abuit-
intus i n c o r d e l o q u i t u r . Ore s i l e l , q u i etsi concipiat, d a j i s ' t e r t i u s , suo submitli i n f e r i o r i : e| bic cst
SA7 APPESDIX AD HUGONIS OPERA DOGMATICA. US

omnis e i superabundans. De quo ad Joannem C b r i - A quia eleciorum corda quae per sanctum desideriun
s t u s : S-c decet no$ implcre omnem jnetitiam (Matth. amore ardent, adbuc relevata facie quod d e s i d e r a n i
I I I ) , id esl, superabundantem b u m i i i l a i e m . Primtis videre nequeunt. Quousque ergo i n a t r i o p o p u l i
humiliier, secundus humilius, l e r l i u s oblinetor extra s u m u s , i n altari compunctionis crememus
Jiumillime. Quo superiori genere h u m i l i t a t i s , Deus per tiinorem carnes v i t i o r u m . Si i n l u s sumus a n t e
q u i est supcr omnia, factus esl bomo i n l e r oinuia, velum anlequam scilicel i n i r e m u s coelum, per c o r o -
superbiae summum hominis gradum c u r a v i t , 111 j u x t a puuctionis amorem n i l terrenum ilere debeinos,
m o r b u m m o r b i salutis cresceretmedicina. Erubesce soius nobis ipse sufficiat q u i fecit omnia, I r a n s c c n -
i g i t u r t u homo, q u i uec luo consentis suppoui m a - damus perdesiderium omitia. non taro tiroore pcena-
j o r i cum Deus omnibus major suo pro te non dedi- r u i n uec uiemoria v i t i o r u m quam amoris flammat
gnatur subjici i n f e r i o r i . 0 quam damnanda super- succensi, ardeamus cum lacrymis i n odore v i r l u t u n i
b i a i Creaturae suae creator s u b j i c i t u r . e t c o n i r a Crca- sicut illa quce ascendit per dcsiderium sicul virgula
torem suum creatura sttperbit. Sed quia omnis q u i fumiex aromatibu$ 9 elc. (Cant. m).
se e x a l t a t , i n gehenna h u m i l i a b i t u r , humiiiare hoiuo T I T . L X X V I . De triplici hominie acceptione.
tub potenti manu Dei (J Petr. v ) , u t te exallet in T r i b n s modis hominem Scriptura appeUat:
Per
tempore tributatiouis illius u b i e r i t ignis q u i non B n a i u r a m , u t f>rtomu« hominem (Gen. i ) ; perculpaaa,
exstinguitur et vermis q u i non m o r i t u r , ipso p r a > uiVot sicut homines moriemini (Psal. L X X X I ) ; p e r
staute q u i , etc. i u f i i m i t a l e m , u t Matedictut qui confidit in homina
T I T . L X X I I I . De tribus cinctontt. (Jer. xvn).
T r i a s u n l cinctoria qua» nos stringunt e t c o h i b e n i : T I T . L X X V I L De triplici eomni acceptione.
Memoria m o r l i s , decor pudiciliae, amor religiosus. T r i b u s modis somnus in Scriptura a c c i p i l u r :
Prima est zona peilicea qua cingebatur Joannes; secun* Pro inorte carnis. Unde Apostolus : Nolo to$ igno-
da, balteusquo Aaron ad Deumaccedens; t e r t i a , rona rart de dormientibue (Thess. i ) . Pro negligenlia pee-
nurea, quo similis F i l i o hominis et vestitos podere c a l i . Uude i d e m : Hora ett jam not de tomno surgere
praecinctus esl i n Apocalypsi ad mamiilas. Primo (Rom. X I I I ) . P r o quieie et vitae desideriis. P r o qoo
c i n c t o r i o , c i n c t i s u n l eremilae studentes a s p e r i t a t i ; somno d o r m i v i t Jacob, ponens caput i n lapide(Gex.
aecundo sacerdotes studentes c a s t i t a i i ; t e r t i o , cives XXVIII).
angelici insistentes c h a r i t a l i . Uude xona d i c i t u r a u * T I T . L X X V I I I . De duplici respectu Det.
rea. Dnplex esl Dei respeclus: Hic per misericordiam,
T I T . L X X I V . De ftibus ros/Hs,etc. c quo respicit pceniientes; i n fuluro per ju*litan»,
T r i a sunt castra : praedicantiuin, c o n l i n e i i t i u m , quo reprobos damnabit. Unde : Oculi tui in me, et
conjugatorum. P r i m i contra haerelkos, secundi c o n - non tubtittam (Job v n ) . E t quia i b i non est respec-
t r a seipsos, t e r l i i pugnant contra ea qtue mundus los misericordiue, praemiltit, Nec atpicitt mevUus
dat, quia m u n d i sunt cogilaiores, et ad invicem hominit (ibid.)9 i d est C h r i s t i , quia quoque Uiiuc
sibi placere coguntur. buc non r e v e r t i i u r quisquam ad e m e n d a t i o n e » ,
T I T . L X X V . De dupliei compunctione. idem praemisit : Et non revertetur oculut meutut
Duae^suul compuncltenes : una nascitur per l i m o - videat bona (ibid.) 9 quia eliam hinc illuc cito t r a r i f i t .
rem, altera per a m o r e m . Prhna t i m o r e supplicii, dicendo; Memento 9 Domine, quia ventut ett vita mea
secunda venit amore praemii. Unde i n tabernaculo (Proo. X V I I I ) , orat hic se pcr misericordiam respicL
dtio allaria fiunl: unum exlerius, alterum i n t e r i u s . Sed quia Deus non parcit si t i b i p a r c i s , audi q u i d
TJnde i n a t r i o a l i u d ante a r c a m . U n u m quod aere, Job idem d i c a t : Ego non parcam ori meo (Job v n ) .
a i t e i o m quod auro vestitur. I n p r i m o carnes, in se- O r i suo parcit q u i confiteri malum erubescit. Justut
cuudo incensum crematur. A l l a r i a corda sunt i n autem qtii i n principio sermouis accusator ett tui
quibus vel ex t i m o r e peccatorum, igms ardet coin (Prov. x v t i i ) , o r i stto non parcit, quia d i s l r i c t i j u d t -
punctionis, et caro consumitur ardore pravi o p e r i s ; D cis praevenieus verbum, contra se propriae confes-
vel ex amore ccelestmm ab igne cbaritatis ascendit sionis verbo saevit; sicut Psalmista: Prxoccupemue t

tbymiama orationis. M o l t i enitn snnt q u i , dutn sup- i n q u i t , faciem ejut in confettione (Psat. xtiv).
piicia m e t u t i n t , q u o t i d i e fletibus incendunt vitia igne T I T . L X X I X . De quatuor modis peccandi.
eompunctionis. S u n l a l i i q u i a peccatis l i b e r i , amo- Qualuor modis peccaia perpetratitur i n c o r d e :
ris flamroa i n lacrymas coiupunctionis inardescuni, totidem consummantur i u opere. I n corde sogges-
et cum fraternls civibus regcm i n decore suo videre lione, per a d v e r s o r i u m ; delectatione, per carneiu ;
concupiscunt. P r i m u m ahareesi e x t e r i u s , u t videan- coosensu, per s p i r H u m ; defensionis audacia per
turopera bona etglorificelur Deus (Matth. v ) ; sectin- eiationem, cum culpa terrere mentem d e b u i i , e x t o f -
dum anle arcam i n l u s , ut abeosoloqui intus videt r e t r i - i i l . H i s q u a t u o r ictibus p r i m i bominis r e c t i l u d i n e i u
buUo exspectelur. E l notandumquod i n t e r hocaliare anttqtii bostis fregiu Nam serpens suasit, Eva
e t a r c a m veium esl i n t e r p o s i i u m . A r c a iile est i n q n o delectala est. Adam consensil, rcqnisitus u b i esset,
• u n l reconditi omnes thesauri sapicntiae et scientiae. culpam confiteri per audactain n o l u i t . f l o c i n h o m i n o
V e l u m est coelum. Arca i g i t u r i n t r a v e l u m , Redem- quotidie a g i t u r . Diabolus tanquam serpens torloosus
pfer noster est i n co?Io. Altare autem velum esf, et lubricus suadet; caro sicut Eva d e l e c t a t u r ; s p i -
m MISCELLANEA. - LIIL VL 5i0
i l t o s velot Adam pneposilus consenlii per earnls A drifaria : qua regnaiurr sumus praeventcme m i s e r i "
deleclatioiiem asua r e c l i t u d i n e i n c i i n a l u s : q u i t a n - c o r d i a ; remissionem coiisecuti subsequenti i n t e b V
quam requisitus Adara, per audaciam defensionis genlia ; v i r t u t i b u s e x o r n a t i , superabundante g r a t i a ,
nequius o b t k i r a l u r . U i s quatuor consummatur. I n spe certa beati, perseveranle constantia.
opere p r i u s iatens culpa a g i l u r , postmodum skie TIT. LXXXIL De quincupertito gulas vitio.
confosione a n t e o c u l o s b o m i n u u t a p e r i t u r , i n consue- Quinque p a r t i t u m est gtilae v i t i u m . Aliquando k i
t u d i n e m d u c i t u r , ad e x t r e m u m spe falsa vel despe- digenliae tempus pnevenitur i n a l i q u i b u s ; e t i i sirai-
ratione misera n u l r i t u r . Hos modos l o b deplorat les ionatbae i n gustu mellis. AKqnando bora non
d i c e n s : Quare non in vutva mortuu$ $um t Egreuus praeveniiur, sed cibos lautiores quaerunt; et i i s i m i -
ex ulero non slalim perii t Quare exceplue genibus t les populo judaico i n eremo : q u i despeclo mannar
Quare lactatueuberibust (Job 111.) t l o r l u u s esset i n cames p e t i i t . Aliquando quaelibet sumenda praepa-
vulva si se m o r i t u r i i m i n ipsa suggestione cognos- r a t i accuratius poscunt, e t i i simlles l i l i i s H e l l , q u i
cereL Sic de caeteris. Sciendum «tamen quod tres carnes non coctas de more, sed crudas accuratius
p r i m i modi faciliter c o r r i g u n l n r : q u a r l u s nunquam. praeparandas extorquent. Aliquando qualitati et
Unde Dominus puellam i n domo (Luc. v m ) ; juve- tempori congruunt, sed mensuram excedunt. Unde
e x t r a p o r l a m (Luc. v n ) : q u a l r i d u a n u m Laza- B d i c i t u r : Hcec fuit iniquitas sororis tuce Sodomce.
suscitat (Joan. x i ) . Puella i n domo peccalor superbia vitce $aturita$ pani$ et abundanlia (Eiech.
est i n occulto : juvenis q u i extra portara ducitur est x v i ) . Aliquando abjectus esl cibus et aestti desiderii
cuni peccati culpa a p e r i t u r ; sepulturae vero aggere deterius peccatur, e l i i similes Esau q u i lentis esca
preraitur, q u i usu consueludinis pressus gravatur. primogenita vendidit. Neque enim cibus sed appe-
l i o s tamen miseratus Dominus ad vitaro per poeni- titus vitiura est. Unde et bic per i c n t i c u i a m p r i m a -
leutiainadvocaLQiiarlus autem a Domino n u n t i a t u r , tum a m i s i l , et Elias carnes edendo v i r t t i t e m corpo-
nmi suscitatur, quia peccatum desperatiottis nec i n ris s e r v a v i t ; et diabolus p r i m u m homincra non i u
boc saecttlo nec i n f u l u r o d i m i t t i l u r (Luc. xu), imo carne, sed i n porao (Qen. m ) ; et secundum,in pane
is q u i m o r t u u m iranliat a u d i l . Dimitte mortuos $epe- tentavit (MaUk. iv).
lire mortuos $nos (Mqtth. VIII). TIT. LXXXUL De tribus sacerdotum vitiis.
T I T . L X X X . De triptici adventu Dei. T r i a s u n l vitia quibus frequenter diverse sacer-
Tres s u n l adventus Dei, ad bomines, i n bomiues, dotes delinquunt. Cupiditas, incontinentia, negiigen-
contra nomines. Non sunt l a m desiderabiles p r i m u s t i a . Cupiditate peccant q u i pro oblinendis tempo-
et uitinius q u a m m e d i u s , quo sapientia Dei i n b o m i - ralibus commodis divina offlcia c e l e b r a n t ; i n qtio-
nem veniens facit i b i uiansionem, aedtficans d o n i u m , ' r u m intentione non esl amor Dei, sed temporalis
scindens columnas septem, u t facial sibt sedem i o c r i . His d i c i t Dominus per A m o s : Ideo audiviet
(Prov. i x ) . Domus esl b o m o , sedes anima, septeiri projeci festivitates vestras, et non capiam odorem sa-
coiumnaepraeparanienta sedis.Su«fsl/a,inquil,ef judi- crificiorum vestrorum (Amot. v ) . Qtiia non possnnt
cttnR prceparatio udis tuce (P$al. L X V I I I ) . Justitia esse odorifera et delectabilia sacrificia Deo, quae
v i r t u s est cuique quod suum est tribucns, superiori, quisque f a c i l i n ets qtiaerendo non bonorem Dei,
i n f e r i o r i , aeqtiali. Superiori obedieniiam et reveren- sed sua l u c r a . Qood si d i c a l : Deo i n b o c servio licet
tiam:quarum altera c o r p o r i s , altera cordis est. commodum consequar, d i c i t u r e l : Nemo potesi duo-
j E q u a l i consilium quo ittstruatur i g n o r a n l i a , et a u - bus dominis servire, etc. Non pote$ti$ Deo servire e4
x r l i u m quo j u v e t u r i n f i r m i t a s , non solum i n verbo mammonce (Matth.ii). Tales conslituunt Dagon j u x t a
et officio, sed etiam exemplo quo provocetur ad arcam (I Reg. x u ) : d u m per divina officia quae
ineiiora, et oratione qua j u v e t u r a Domiuo. I n f e r i o r i f a c i u n l pecuniam congregare intendunt. Talibos et
cusiodiam, qua cavere possit peccatum futururo: Dagon auferetur. et ipsi p e r c u t t u n t u r fn p o s t e r i o r i -
et discipliuam qua puniatur adraissum. Si ergo bus, quia e l ipsa temporaiia s u b t r a h u n t u r , e l poena

supenori reddis devotionem e l obedientiam, aequali D aetcrna mulciantur. Seeundum autem v i l i u m inconti
consiiium e l a u x i l i u i n , i n f e r i o r i subdito custodiam nentiae quanto odio insequatur Apostoius docendo
ct disciplinam, vei t i b i ipsi q u i habes corpus t u o m quod violatorem templi Dei disperdel Deus (/ Cor.
s u b d i l u m , u t non regnent i n eo peccata, et faciat u t ) , n o l u m est. Haec vero duo v i t i a propter t e r t i u j n ,
frtictus dignos pmnitentiae, veniet i n te Dominus. id est negligentiam accidunt, c u m i l a sunt i n subdjr-
TIT. L X X X I . De anima cur Chrisli $it tponta. lis et i n se negligentes u t non stiscitentur ad custq-
Qtialuor sunt propter quae anima d i c i t u r sponsa : diam Sion ot ad depascendum l e r r a m Assur in
Dona g r a t i a r u m , quibus sttbarrbala est i n baptis- gladio sicut d i c i i Dominus per p r o p h e t a m : Suscita-
m a t e ; castus amor, quo i l l i sociata in ungcndo bimus tuper eum septem paslores et octo primates
c h r i s m a t e ; proles v i r t u i t i m , quibus fecundata est komines, et patcent terram A$$ur gtadio (Mich. v).
d i v i n i v e r b i dogmatc; torus quietns, quo i n acter- Per septem paslores et oclo primates universi praj-
n o m est ei socianda o m n i procul aenigmate. A r r h a • lati intelliKiintur, q u i debent esseseptem et octo, i d
r u m vero quaedara est comtnunis, quaedam specialis. est Novo et Veleri T.estaraenlo i i i s t r u c t i . Stisciiabo
Commuiiis quadrifarie est, qua nati sumus. s e n t i - pastores, id esl aniinaruin custodea ulroque Testa-
B5US, sopimus, discernitnus. Specialis s i m i l i l c r qna- mento, u t sciani proferrc dc thcsaiiro suo nova et
m APPENDIX A D flUCOMS OPERA DOGMATICA. SS*
vetera. Vigilanter debenl cnstodire S i o n i d est Ec- A Domino gladium t r i b u i t , u t o c c i d a t ; In p r i n r i p i o
v

clesiam, et v i r i l i t e r resislere Assur impiignanti po- facilis u l repellalur. Si i n v a l u e r i t figens r a d i c e m ,

p i l u n i D. i , i d est diahoU), quia sicul o l i m A t s u r po- non exstirpatur, nisi clamet lesus voce m a g n a .
pulum Dei, ita quolidie nunc diabofua populum per- Unde d u m parvulus est hostis, cave ne nequitia e r l ~
sequitur C h r i s t i a n u i n . E t debent pascere terram gatur i n semine. Sed si piger repellitur, spinas s u b -
Assur i n gladio S p i r i t u s , quod eat verbum Dei ut niiliit. Hae sunt multiplices nocendi machinae.
illos q u i sunt subjecti diabolo per autorem terreno- Plantat diaholus radicem p e c c a t i : quae nisi mox
r u m , pabalo sacrae doclrinae tanquam gladio bis acu- aveilatur, puilulat et nascitur arbor culpae. Per oco-
t o , binc per t i m o r e m geheunae terrcudo, i l l i n c amo- l u m expanduntttr r a m i neqttitiae; per linguam bujos
r e coelestis patriae provocando, revocenl a roalis arboris sentit homo, et delectationis colliglt f r u c t o n t
per t e r r o r e m t o r m e n t o r u i n , et ad bonum per d u l - i u arleruam damnationem. Ericius i g i i u r est p i g r i l i a
ccdinem praemiorum. Taies nos oportel esse cbaris- i m b c c i l l i l a t i s , spina fallaciae, pellis latehra. Per s p i -
s i m i , prudenles et exercitatos i n sacris S c r i p t u r i s , nam praecipital i n aperta m a l a ; per pellem i n oc-
et suscitatos e l accinctos gladii acuinine super g r e - culta. Hic habet foveam, i d cst i n confusis m e n t i b u s
gem nohis commissum, u t refrenata cupiditate t e m - mansionem, et n u t r i t caiulos latrantes, i d est v i t t a .
poralium solis intendamus, servata ^ P o s t e r i c i u m sunt m i l v i , quia post diabohtm e s l
ccelestibus
continentia c a m i s , m u n d i apparentes i n conspeclu p r o x i m i maligifuas, quia cum maledicit et malefa-
Dei et b o m i n u m , abjecta n e g i i g c n t i a , diligenter c i t nobis, roslro e l unguibits discerpii. Sed s i e r i c t u m
curam adhibeamusad cuslediam non s o l u m a i i a r u i n , et m i l v u i n evadimus, sequiltir lamia. Lamia h u m a *
sed et nostrarum a u i m a r u i n , u t nou s i l vox nostra. nam faciem habel, corpus habet bestiale. Haec est
Posuerunt me custodem vineis (Cant. 1 ) . Vineam caro, hic est domesticus hostis. Hic p r i m u s vincen-
meam, i d est domum mcain non custodivi. Rece- dtis, i n nobis conlra nos habens r&dices, pognant
p l u r i praeinia digna pro laboribus nostris, praestan- blandiendo qtiasi rationale p r o necessariis, et suc-
te Domino q u i v i v i l et regnat, elc. cumbendo qttasi bestialc pro superfluis. Hic i n v e n i t
T I T . L X X X l V . De tribus in quibus consistit salus. requiem eum carnis curam facit i n desideriis. Haec
In tribus salus aeterna consislit. P r i m u m est abre- t r i a sunt bella Babylonis : lentatio daemonis, p r o x i -
n u n t i a i e saeculo etjtingere se Deo; secundum, terrena m i calumuia, carnis fornax. Contra ista increpat
<*ntemnere ct aeterna quaercre; tertium, vitia cal- v u l t t i s D e i , et p e r e u n t ; b l a n d i t u r et p e r c u i i t . B l a n -
care, et v i r t u t i b u s operam dare. Hoc triduo i n d i t u r patienter exspectando, increpat correctione
liolocauhtum iuimolatur vaeca t r i m a , aries, t a u r u s . ( flagellando, percutit jnsle damnando.
Hoc triduo Dotninus turmae se i n eremo susiinentis 1
T I T . L X X X V I . De triplici adventu Domini.
per miseratioiiem suam miseretur. Uoc I r i d u o de P r i n m s adventus i n nube, secundus i u r o r e , t e r -
v i t i i s ad v i r t u t e s , de iuce ad tenebras t r a n s i t H e - tius i n fulmine. I n p r i m o occultus, i n secundo roa-
braeus. Prinio dic deserit Pbaraonem conjunctus nifestus ex p a r t e , i n t e n i o ex toto. I n p r i m o v e o i t
D e o ; secundo, servilia opera i u t i et l a t e r i s , deside- occultus agnus ad a r a m , i n secundo sponsus ad a m i -
raus l i b e r t a t e m ; tertio, de i E g y p t o exiens t e n d i l ad c a m , in l e r t i o ferrtim ad c u l p a m . I l i sunt tres des-
t e r m m proinissionis. De p r i m o d i c i t u r : Mihi adhee- ccnsus, praesentiae, clementiae, vindictae. De p r i n i o
rere Deobonum est (Psal. L X X I I ) ; de secundo: Quce dicittir : Inctina cosloe et descende iPsal. x v n ) . Dese-
sursum sunt qucerite (Colos. m ) ; de tertio, Educ de c i i n i l o : Descendi inhortummeum (Canf.vi).Delertio:
eustodia animam meam (Psat. CXLI). De$cendamu$ el confundamus labia eorum (Cen. xi).
TIT. LXXXV. De triplici damno ferendo. T I T . L X X X V I I . De viacarniset $pirilu$.
T r i b u s modis damnum i n f e r t u r h o m i u i : a daemo- Duae sunt viae: una carnis, aitera spiritus. U n a
n e , a p r o x i m o , a carne. Daemon insidiatur c h a r i t a t i , separal a Domino, altera revocat ad D o m i n u m .
prnximuspossessieni,caropudicitiae. Quod Isaiasbre- Una visibilis, altera invisibilis. I n p r i m a m u n d i
v i ter s i c c o l o r a v i l : lbi habuit foveam ericius, et enulrivit amatores s p a t i & n l u r ; i n secunda m u n d i contempto-
eatulo$$uo$\congregati sunt multi, cubavil lomiaetin- res requiescunt. P r i m i s u n l llebraei secundum car-
renit sibirequiem ( i i a . x x x i v ) . Babylon homo filiuscon- nem, q u i sic transeunt per bona temporalia u l
fcs ouis, quem confundit dciectatio culpa?, amaritudo aeterna mala i n c u r r a n t ; sectindi Hebrapi sccun-
p03nae,bingtilarilasviiae. l n hocsunt I r i a m a l a B a b y l o - d u m s p i r i t u m , q u i per ista transeunt ad aeterna
n i s , t r i a geuera confusionis. Ntznc de*»pguhs. Ericius bona.
piger, spinosus, inter opercolum latens suae pellis,est TIT. LXXXVIU. Sapieniiam quinque modis con-
diabolus piger i n efleclu ne quis c u r r a t ad pceniten- cupisci.
l i a m , opertus spinis ne recipiat gloriam v e l g r a t i a m ; Quinque modis sapieulia concupiscilur. Quidam
quem latebra perditionis celat, ne veniat ad miser discunl u t s c i a n l : quod est curiositas: quidara, u t
r i c o r d i a m . Piger est ericius, quia diabolus nullas scienles appareant: quod est vanitas; a l i i , u t v e n -
contra hominem habel v i r c s , nisi se bomo ei sponto dant et l u c r e n l u r : quod est Simoniaca pravius;
iiiancipel. Formica esl contra leonem resistentem. a l i i u t alios aedificent: quod esl laudaia ebaritas;
Contra formicas consentientes leo. Vis videre for- a l i i , u t aedifieentur: quod est pia h u m i l i t a s . T r e s
micam? Domine % mitenos in porcos (Marc. v). Ilic supcrioros sine I r o c i u i n coucupitceodo abundauL
$53 MISCELLANEA» — L I B . V I . £34

U i celltgimt manna, *ed p u l r e s c i i i n ore eornin. Duo A riositas m u n d i , et i n hac Jczabel cum coriosi»
posteriores f r u c l i i m m e t u n l . m t i l i e r i b u s ; t e r t i a contemptus p r o x i m i : et i n hac
T I T . L X X X I X . De tribus cognationibus. dives epnlo cum omnibus a v a r i s , quarta p r o f u n -
Tres cognationes s u n t : Nalurae, gratiae, gloriae. dirm maliliae : et i n ea A r i u s et Caiphas c u m a l i i s
In p r i m a suinus conditi nobilis Dei c r e a l u r a ; i n m a l i t i o s i s ; qurnta desperatio veniae : i n qua Cain et
secunda r e n a t i , nova i n Cbristo c r e a t u r a ; i n l e r i i a , Judas c u m r e h q u i * desperantibus. i n p r i m a au>
t r a n s l a t i , perfecta i n Domino creatura. Per p r i - diunt : Maledictut qui\opcra Dei facit negligenler
m a m tn animalibus excellimus, per sectindara car- (Jer. X L V I H ) ; iusectinda : Atcendit mort per fene*
nera superaraus, per t e r l i a m m o r t e m vincimus. ttrat nottrat (Jer. i x ) ; i n t e r t i a : Qui non diligit
T I T . X C . De tribus inobedienlia? comitibus f et tribus manet in morte (Joan. m ) ; i n qttarta : In malevo-
obedieniice bonis. lam animam non intrabit sapientia (Sap. i) ; in
Inobedienlia tres comiles h a b e l : Imprudentiam, qtiinta : Qui peccaverit in Spiritum tanctum non
nuantum ad seipsam; i r r e v e r e n i i a m , q u a n t u m ad remiltetur ei9 negue in hoc smculo neque in futnro
D e t t m ; conttimeliara, quantura ad p r o x i m u m . U t (Luc. x n ) . T e r t i a piscina quinque porlicus habel :
aulera scias dignilatem obedicntiae, adverle quod
P r i m a est t i m o r supplicii : et i n ipsa jacent poeni-
e x t r a Bethaniam, qttae i n t e r p r e t a l u r domutobedien- B t e n i e s ; secunda, dolor e x s i l i i praesentis : i n qua
t'%ce nec
f lacryma pcenitenlis, nec sludiura bonae jacent Ittgentes et j u s t i t i a m esurienles; t e r t i a , cora-
operationis, nec o l i u m sanctae contemplationis Deo passio p r o x i m i : i n qtia raisericordes; q t t a r t a , araor
placere i n v e n i l u r . In Bethania quatriduanus suscila- praeraii : i n qua raundi c o r d e ; q u i n t a , amor c o n j u -
t u r ; ibidem in domoSimonis Maria ab onere pec- g i i : i n qua pacifici. I n bis quanquam habealur
catorura exoneratur. Postremo a Bethania i n J e r u - v i r l u t t i m sanilas, quia tamen i n praesenti non h a -
salem, i d est visionem pacis v e n i t u r , qttia per obe- betur ad p l e n u m , m u l t i t u d o dicitttr jacere languen-
d i e n t i a m ovis centesima b u r a e r i s p i i P a t r i s a d regem t i u m : h i exspectant t i l desccndat angelus; a quo
r e p o r l a t u r . P e r obedientiam dracbma inventa in tbe- mota aqua compunclionis (Joan. v ) , languor venia-
saurum regis abscondilur. Per obedientiam regina lium vei m o r t a l i u i n descendentis S p i r i l u s sancti
a o s t r i ad v e r u m Salomonem d i c i l u r . Per obedien- gratia t e r g a t u r , c l sanelur ab o m n i labe unus, i l l e
t i a m Bersabee ad amplexum v c r i sponsi reprae- scilicet l a n t u m q u i c h a r i l a l i s servat u n i l a t e m .
seiitatur* T I T . X C I V . De triptici materia gaudii animce.
T I T . X C I . De tribut in cruce animadvertendit. Triplex est materia gaudii sponsae C h r i s l i animaa
T n a notemtis i n cruce Christiana : n o b i l i t a t e m , (idelis : P r i m a est a gloria s p o n s i ; secunda, a de-
T - o r » '
sapientiam, religionein. Unde l i t u l u s l i t t e r i s L a t i u i s , sponsationis suae revercntia ; t e r l i a , a dolis m a g n i -
Graecis et Hebraicis i n s c r i b i t u r . I n L a t i n o n o l a l u r ficentia. Laus autem sponsi multiplex est. A forma
nobilitas, qua praecedebanl B o m a n i ; i n Graeco, sa- quia sveciosus esiprce fiUis hominum (Psal. XLIV) ; a
pienifa, quam i p s i r e q u i r u n t ; i n Hebraico, reii- genere, quia descendens a patre luminum (Jac. i):
gio, ex qua Jutlaei, q u i petunt signa, procedunt. a d i v i l i i s , q u i a Domint esl terra etplenitudo ejus 9 etc.
T I T . X C I L De tribus imitatori Christi agendis. (Psal. x x m ) ; a potenlia, quia non potest v i n c i ; a
I m i l a i o r Cbristi tria d e b e l agere : Simplicis i n n o - sapientia, qnia non polest f a l l i ; a j u s t i t i a , quia non
centiae sensuin tenere, ut c u m Christo ptier cflicia- polest c o r r u m p i ; a certitudiue scienli;e, quia non
ttir; abjectum et humilem habitum amare, ut i t t - potest v i t a r i . Est admirabiiis bonitatc vit;e, consitia-
fantiae C h r i s t i pannis vilibus i n v o l v a t u r ; i n disciplina rius utilitate doctrinae, Deus singularilatc polenliac,
simpliciter ambulare, u l cutn Cbristo i n oraesepe fortis proprielate v i c l o r i » , Pater fuluri sascuti donis
positus inveniatur. graliae, Princeps pacis, felicilale g l o r i a ; : Non est
similis tuiin diis Domine; et non est secundum opera
T I T . XCIII. De tribus piscinis diaboli
k m u n d i , et Dzi
f f %
t

el earum porticibus. lua (Psat. xxxvK Pritno igitur leiix eslsponsa lali c o n -
Tres sunt piscinae : una d i a b o l i , altera m u n d i , D J £ * Sindonem fecit et vendidit, eic.
n 0a
Reverentia
tertia D e i . Prima confusio d i c l l u r , et c r u c i a t l e l b a - vero desponsalionis triplex : p r i m a sacramenlorum
liler; secuiida, c o n t r i t i o , e l lavat potentialiter; viiae; secunda, niandaturum j u s l i t i * ; t e r t i a , consi-
t e r t i a , compunctio, et a b l u i l s a l u b r i l e r . De p r i m a liorura disciplinae. P r i m o eam despondil lavando eaut
dicitttr : Mittentur in stagnum ignis ardentis et sui- sacramenlis; secundo , eam despondit indttendo
phuris (Apoc. x i x ) ; desecunda : Quidtibivisin via praeceptis; t e r l i o , cam despondit ornando eatn cxer-
JSggplit at bibas aquam turbidum?, (Jer. n.) De c i t i i s . Qtiain l o t a r a , veslitam, honoratam spousus
tertia : In die illa erit fons patens domui David f etc. r e c i p i e t , utcognoscatur iiigentibusejus, j u x t a itiud :
(Zach. x u i ) . P r i m a babet quinquc porticus pcena- Deus in gentibus ejus cognoscelur cum susceperit eam
r u m (enebras : i n p r i n i a habet s l r i d o r e m d e n t i u m ; (Psal. X L V I I ) . I n g r a d i b u s , c l e r i c i s , l a i c i s , praelalis,
i n secunda, ignem inexstinguibilem ; i n t e r t i a , ver- s u b d i l i s , e r e m i t i s , m u n d i contemptoribus. Prail:itis
m e m non n i o r i t u m i n ; i n q u a r t a , frigus n i i n i u m ; debetur sacrameiitorum reverentia; subditis, pr.c-
i n q u i n t a , desperationem. Seeunda quoque piscina ceplorura obedienlia; m u n d i contemptoribus, consi-
quinqoe babet p e r t i c u s : p r i m a est negligentia c t l i o r u m excrcitia. A d praelaios p c r l i n e n t s a l u t i s sacra-
i n ista j a c e t S a u l c u m inobedientibus; scctinda c u - m e u i a , ordinationcs et dispcnsaiiones mandaloruiB.
885 APPENDIX A D UUCONl OPERA DOGMATICA. 856
Saeer i g i m r debct esse qui s a c r a t , ordinalus q u l gressos e s t , eam venerabiliter salutavit f r u c t u i u q j u e
o r d i n a t , juslns q u i mandata vitae m i n i s t r a t , discre- ccelestem quasi suae v i r g i n i t a i i s praeraiura r e p r o m l -
toa et h u m o n u s q u i v i t a m alienam l i b r a l , e l h o m i - s i l , dicens: Ecce concipiet in utero, et pariet ftiutm 9

n o m mores dispensat. Taliter sponsaia dolis r e r i p i t ete. (IJUC. I),

magniflceniiam. Merito i g i t u r gaudet sponsa p r i m o T I T . X C V I I . De tribut donit corpori humano et to-
per gloriam sponsi felix ; secundo, per dispensatio- tidem tpiritui in conditione coltatit.
nis reverentiam f e l i c i o r ; t e r t i o propter dotis m a g n i - T r i a i n conditione inveuimus divinae d i l e c t i o n i s
ficentiam feliclssiina, o t beno ei dicatur : Jjjctare, incentiva, c o r p o r i collata : panem, solem, a e r e u i ;
Jerutalem, etc. c i b u m v e s c e n t i , lucem c c m e n l i , flatom spiranii.
T I T . XCV. De tribut ftorum tt animarum P o r r o s p i r i t u j tria : dignilalera, scientiam, v e r i t a t -
dotibut. t e m . Dignitas g e m i n u m possidet d o n u m ; n a t u r a e
Tria in flore eonsiderantur: gratus aspectus, praerogativam , et donalionis noientiam. S c i e n t i a
suavis taclus et odor j u c u n d n s . Quid auiem anima qtioque duplex : hanc ipsam sciens dignitatem v e l
spirititali inlellectu purificata gralius videtur? q u i d aliam nobis inesse et a nobis non esse. A t v i r t u s
spiritualibus amplexibus suavius s t r i n g i t u r ? q u t d bifaria est, auctorem quaerere, et invento i n s e p a -
odoratu talis aniinae jucundius s e n t i t u r ? I n qua n i - rabililer inhaerere. Dignitas sine scientia non
b i l sibi vindicans superbia t u m i d u m , n o n offendit p r o d e r i t ; scientia vero e t i a m obest, si v i r t u s n o n
aspeclum ; n i h i l invklia rubiginosoin i n d u c e n s , non affuerit.
exasperat t a c t t i m ; n i h i l l u x u r i a marcidum i m m i t l e n s , T I T . X C V I I I . Dttribut tn reaempthne hominit iptum
non conlurbat olfaclum ; sed tota v i r e t i n t u s , floret ad dittctiontm Dei incitantibut.
p n e s e n l i b u s , fruclificat absenlibus : v i r e t intus per T r i a i n redemptione sunt dilectionis i n c i t a m e n t a .
bonam conscientiam, floret praesentibus per bonum tempus, modus, frucitis. I n lempore t r i a conside-
e x e m p l u m , fruciificat absentibus oer bonam opera- r a n t u r : C o r r u p t i o naturae, transgressio legis, p l e -
tionem. n i t u d o malitiae. I i i modo quoqtie t r i a , quia e x i n a -
T I T . X C V I . De ingrettu verbi Dei. n i v i t se usque ad b o m i n e m , descendit usque ad
Quattior modis sermo divinus ad humanam a n i - e r u c e m , passus est usque ad m o r t e m . ] n f r o c t u
inam i n g r e d i t u r . I n l r a t ad p r i m a m hiditratam et i t e m tria : perfecta verilas, quae ignorantiam a b -
p r o p r i a roalilia caecatam, ctim virga u i p u u i a t u r , j e c i l ; consummata c h a r i l a s , quae concupiscentiam
rigidus et c r u d e l i s , damnans ipsam ae dieens : Tot- a b s t u l i t ; secura aeternitas, quae oblivionem r e m o v i i .
tatur impiut nevideat gioriam Det {Ita. xxvi). Iu- l n lempore i g i t u r esi consuinmatio m a l i ; i n modo,
t r a t ad secundam lapsam et propria conscientia per- e x i o a n i t i o D e i ; i n f r u c t u , de i l l o replelio n o s t r i .
t e r r i t a m cum parabola, u t r e p a r e t u r ; l e r r i b i l i s sed Quis concipere posset quaniae miserationis fuit
s a l u l a r i s , eam invitans curando ac dicens: Fi/f, ne e x t e r m i n a r e m a l i t i a m , delere c u l p a m , informare
differat converti ad Dominum de die in diem (Eecli. v). naturam? quantae hnmanitatis, Dominum Majpstatts
t n t r a t ad tertiam justificalam et pro sui probatione i n carne m o r t e m lolerare, i n cruee p i t i ? quanlae
flagellatam, cum s e n t e n t i a , consolatoriiis et a m a - dignationis e x s l i l e r i t , caecatae r a t i o n i reloudere
t o r i u s , ipsi animae d i c e n s : Beatut vir qui tnffert plenitudinem lucis, foedalae v o l u n t a t i multitudinetn
tentationem; quoniam cum probatut fuerit accipiet pacis , ilurbatae memoriaa conlinuationem clarae
coronam vitce quamrepromitit Deutditigentibut te etc.
9
aeternitalis?
[Jac. \). I n t r a t ad quartam emeritam c l coelesti r e - T I T . X C I X . De quadruptici ditecttone.
miineralione d i g n a m , ctim g r a t i a , u l r e m u n c r e t u r , Quatuor sont genera dilectionis : I n p r i m o a n a t
gratus atqtie feslivus eam invitans ad prapmitim et se homo propter seipsum; i n secundo propter se,
d i c e n s : Propera, cotuntba mea, formota mea, et veni D e o m ; i n t e r t i o , Dettm propter D e u m ; i n q u a r t o ,
(Cant. n ) . I n figura linjus mystici sermonis Moyses se propter Deum. Primtis modus carnalis e l servo-
rigidus v e r b i s , i n manu ferens v i r g a m durissimae r u m est, de quo dicittir : Semo unquam carnem
c o n l r i t i o n i s , i n conspeclu obdurati g r a d i i u r P h a - tuam odio habet (Ephe*. v ) . Secundus animalis et
r a o n i s . I n figura secundi l e r r i b i l i s , sed salutaris , m e r c e n a r i o r u m , de quo : Confitebitur ei cum bene—
9

A a l b a n propbeta ad David p r o s t r a t u m et propriae fecerit ei (Ptai. X L V I I I ) . T e r t i o spiritualis et filio-

conscienti:e reatu c o n s t r i c l u m , curo parabola cor- r n m , de quo : Confitemini Domino quoniam bonut
reclionis ingressus , reprebendendo dejeclum rele- (Ptal. cxvn). Q u i Douuno confilelur, non solum
v a v i l , et c r r o r e r e l i c t o , justitiae restituit. l n figura quoniam bonus est, b i c vere d i l i g i l Deum proptcr
t e r t i i amabilis et c o n s o l a l o r i i , Isaias propbeta ad Deum, non propter s e ; q u a r t u s intellectualis et
regera Ezechiam j u s t u m q u i d e m , s e d a d s u i proba- angelorum : de quo : Mihi vivere Chrittut esl, et
tionem corporali debilitate aegrotantera, c o m sen- mori tnemm (Phil. i).
tentia divinae consolationis ingrcssus, j a m proba- T I T . C. De uptem gradibnt eonfeuionit.
t o m , j a m patientia e r u d i t u m s a n a v i t , ct de manu Septem s n n l gradus confessieuis : Cognitio pee-
regis Assur prolegere r e p r o m i s i t . I n figura quarti e a t i , poenitenlia, cordis dolor, oris confessio, carnis
g r a t i et festivi Gabriel angelus aspectq j n c u n d u s , maceratio, operis eorrefitio, e l bonitatis perseverao-
"babilu d e c o r u s , sermone p l a c i d u s , ad Mariam i n - t i a . I r e s intus et tres foris, sepUrous intus e t i o r f s
857 M I S C E L L A N E A . — MB. VL 858

prospicit. U t i g i t u r vera s i l e l fructuosa eonfessio, A caliginis, et i n ipsam d i v i n i l a l i s t u r b a m intcriorcs

p r i m o gradn necessaria est cognitio peccati, i n qna oculos infiget. Hanc perseverantiam f a c i u n l ex-
tria necessaria s u n l : u t videas quid egeris, qtiantis spectatio praemiorum, poenartim recordatio, p r i m U
scilicet contumeliis aflfeceris corpus ttittm, possidens liae spirilus et donum coelesle. Pro hac sepiemplici
vas l u u m ad i m m u n d i t i a m et v i l i t a t e m , non in san- confessione i u t r i b u s gradibus d i c i l u r : Corde cre-
ctificalione et honore ; secundo, quid merueris, ditur ad justitiam (Rom. x ) , iu aliis tribus, Ori$ con*
considerans ignem scilice( i l l u m qui paratus e$t dia- fessio fil ad eatutem (ibid.). Septimus c u r r i t per o m -
bolo et angetie eju$ (Matth. x x v ) , et caeiera mala quae nes gradus. Hanc confessionera quatuor i m p e d i u n t :
i n poenalibus locis c n m u l a n l u r et c r e s c u n t ; l c r t i o , Pudor, quo quae commisimus, erubescimus confi-
inspicias q n i d amiseris, bona certe illa qum oculus t e r i . Huic t r i p l i c i l e r obviandum e s l , consideratione
non vidit, etc. (/ Cor. u).(Horum consideratione per- rationis, quae conliieri m o n e t ; reverenlia intuentis
t e r r i l u s transi ad secundum g r a d u m , q u i est pceni- l ) c i , qtiem n i l f a l e t ; majoris confusionis compara-
tentia, et ipsa t r i f o r m i s e s t : u t poeniteat te quod tione, quoniam in futnro cuncla c r i m i n a omnibus
i n luto faecis et miseriae peccali diiilius jactiisli, poc- patebunt. Secttndo t i m o r , q u i plerosque opprimit
nitenliam agas, corpus conteras, c l fiiribundo car- ne gravi pcena percellantur et eam fcrre non^ pos-
nis asello i n c e n t i v o r u m semina subtrahens, poeni- * sint. Huic similiter tribus occurrendum e s t : consi
lenda non admittas a m p l i u s , ne vtiluus vulnere derando quatn gravis sit poena geheiinae, quam
geminans freqtienter cotifringas ossa animae tuae. longa et infrucluosa ; ecoutrario quod pcenilentia
Sie cognoscens et poenilens transvola ad tcrtititn praesens levis, moir.cnlanca frucluosa. Vere qui ti-
gratlttm q n i esl dolor cordis. E l hic t r i p l e x : acer, ment pruinam 9 irruet super eos nix (Job v i ) . T e r l i o
a c r i o r , acerrimus. Accr dolor, quia Creatorem of- spes, quae multos o b r u i t , duin praesentia cupientes
fendisti, cujus legem cum coelestia et lerrestria c o n - conscientias aperire n o l u n l , ne si qtialcs sunt b o r a i -
servent i n tanta republica Dei, t u solus percgrinus nibus apparerent, ad nulla praeseutia bona conscen-
es, imperatoriae majestatis dexteram contemnens. derent. Contra quam inculcanduni est bona htijus
A c r i o r , quia cum Creatore Patrem etiam ad i r a m p r o - saeculi quam incerta e l moraentanea, futura quatn
vocasti, q u i l i b i ministrat siderura cursns e l f r u c t u u m sint certa etaetema. Qtiarto desperalio multos i n t e -
ubertatem. Acerrimus, qui pertranseat animain, quod r i r a i t , quia nietuunt ne possint continere. Contra
beneficium contempseris ejus q u i dolorem crucis banc vigor confessionis, gratia h u n i i l i t a l i s , et c o n -
sustinuit, ne dolorem amplius stislineres iuferni. firraatiotiis illitis est apcrienda constantia.
Sic i n i n t e r i o r i boraine justiliae generatae surculus ^ T I T . C L Quod hodie tripticiter dicatnr.
erumpat i n arborem, et quod conscientia lenet, Hodie Iribus inodis d i c i t u r , quia aliud esl t r a n -
lingua loqiialnr,utascendas ad q u a r t u m g r a d u m , q u i siloriiira. Unde : Si fenum quod hodie viret et cra$
est oris confessio. Qnae debel t r i p l i c i t e r l i e r i : p u r e , in elibanum miltilur 9 Deus sic ve$lit etc. (Matth.
9 vi).
humiliter, lideliter. Pure, ut n i h i l snbliceas, sed Aliud reciprocum. Unde Apostolus: Adhortamini
omnem putredinem evomas v i t i o r u m ; hurailiter, u t invicem per singutos dies donec Hodie cognominatur
quod i n ore, sit i n corde. Nam utrique reges, David (Hebu i u ) . A l i u d aeleruuin. Unde : Ego hodtegenui
et S a u l d i x e r u n t : Peccavi, sed.Saul a u d i v i t : Trane- te (P$al. u).
tulit Dominus regnum tuum a te 9 et dabit illud T I T . C I L De triplici hominum statu, et triplici obla-
eemuto tuo (I Reg. x v ) . David autem : Transtulit Do- tioneeidem facienda.
minu$ peccatum tuum, et non moricri$ (II Reg. x n ) . Tres s u n l status bominis : Primus poenitentiae,
Quia confessio SauJis, quae in ore f u i t , non f u i i i n secuiidus justiliae, terlius vitae aeternae. E t secun-
corde ; et humililas quae i u ore David e x s i H i t , i n dum tres istos stalus tria debemus offerre sacrificia.
corde radicavit. Fideliter, ut i n fide- Ecclesiae c r e - In p r i m o s l a l u sacrificiura corapunctioiiis ; in se-
dat sibi peccala d i n i i t l i , qola-Cain e l iudas pure et
cundo, bonae operationis ; i n t e r l i o , laudis c l j u b i -
hnniifiter confessi sunt, scd non fideliter, quia aller ry lationis. Hoc t r i p l i c i sacrificio offerre nos Deo j u b e -
desperaus ad laqueum c u c u r r i t , alter illud grande m u r c i i m d i c i l u r : Sacrihcate sacrificium ju$iitia? 9 et
scclus e v o t n u i t : Major est iniquita$ mea quam ut sperate in Domino (P$at. i v ) . I n i l i u m enitn juslitiae
vcniam merear (Cen. i v ) . Sequitur q u i n l u s gradus. est compunctio, profectus ejus operatio, bona con-
Maceratio carnfs, quae jejuniis et vigiliis atienuanda summatio ipsius, laus viiae aeternae. Unuraqiiodque
est, ne nova prurigine ad voluptuosam v i t a m revo- i s t o r u m suara habet pinguedinein. P r i r a u m b u l y r u i n
let. H « c quoque t r i p i i c i l e r fial: licenter, quia quod b u m i l i l a i i s secundum oleum discretionis, t e r t i t t u i ,
i i t sine licentia, vanae gloriae deputabitur non m e r - balsamum c h a r i t a l i s .
t e d i ; occullae, ut neeciat $ini$tra tua quid faciat T I T . C I I I ; Dc tribu$ testimoninm perhibenlibus in
dexiera tua (Matth. v i ) ; discrete, u t fiat pro corpo- cado el totidem in terra et toiidem t » inferno:
9 9 rur-
r i s capacitate. Sic iiluminalus procedit ad s e x t u m , $um.
q u i est correctio operis, u t oranes sensnales motus Tre$ sunt qui testimonium dant in cotto. Pater et
frenis continentiae refrenans, veniat ad septiroum EUius et Spiritus sanclus. Tre$ in terra Spiritu$ 9

g r a d n m , qui est perseverantia bonitatis. Et i n hoc aqua 9 el sanguis (I Joan. v ) . Similiter in inferno:
seplimo vocabit te Duminus cum Moyse de medio ut iu Isaia legimus : Vermie eorum non moriel»r f
$59 APPENDIX AD IIUGOMS OPEIU DOGMATICA. 660
et igms eorum non exsltnguctur (Isa. LXVI). DUO mala A p l i c i t i vix aliquando respirant u t Dei recordentnr:
aunt ignis et v e r m i s ; altero r o d i t u r conscientia, quidam modesto incessu, sicut i i qui D o m i n i servitrw
alteroconcremantur corpora. T e r t i u m additur despe- mancipati Deo qutdem s e r v i u n t , et lamen erga
r a l i o , quae i n eo utique i n t e l l i g i l u r quod dicitur: seipsos indulgentiores e x i s t u n l ; a l i i veloci, id est
ISon morielur, ei non exstinguctur. His q n i i n coelo rapido c u r s u , sicut i i q u i super carnem suam i n -
siiut d a l u r testimonium beatiludinis ; bis q u i i n luenies, et sic transitoria coniemnentes, celeriler
t e r r a , j u s t i f i c a t i o n i s ; bis qtti i u i n f o m o sitnt, damna- proflciscuntur ad Deum : hoc solummodo cupienfes
l i o n i s . P r i m u m esl gloriae, secuudum graiiac, l e r - i n pace quiescere i n idipsum.
t i u m irae. T I T . C X l . De tribus quce etectos manent.
, r
i T . CIV. Quomodo Spiritus sanctus arguat mun- Electos iria i n futuro m a n e n t : inlerna sattetas,
dum. aelerna jucunditas, jucunda voluptas. De his d i c i i u r :
Spiritits sanctus arguet mundnm de peccato (Joan. El justi eputentur et exsultent in consnectu Dei t et
x v i ) , qtiod d i s s i m u l a t ; dejustitia quam non o r d i n a t , deleclentur in twtitia (Ptal. LXVII).
d i i m sibi non Deo eam d a t ; de judicio quod iniqne , T I T . C X I I . De triptici electorum desiderio.
usnrpat, d u m tam de se quam de aliis lemere j u d i - T r i f o r i n e est desiderium electorum : u n a n i m i t e r
rat. B habitare i u Domino. Uude e s t : Unam petii a Domino,
T I T . CV. De nomine Christiano, etc. hanc requiram, ul inhabium in domo Domini omnibus
C b r i s l i a n i a Cbristo nomen a c c e p e r t i n t ; et optis diebus vita: mece (Psal. x x v i ) . V i c t o r i a m obtinere de
est ttt sicut baeredes s u n l nominis, ita sint i m i l a l o - iiiundo. Uude est : Quis me tiberabit de corpore
res sanctilatis. T r i a ergo s u n i qu;e in Cbristo no- mortis hujusl (Rom. vn.) Praesentialiler frui Deo.
J s expressa plenis v i r i b u s exercere debemus : v i - Unde est e l i l l t i d : Desiderium habens dissolvi et esse
dciicct improbare v i v a c i t e r saeculi v a n i t a t e m , quia cum Christo (Phil. i).
ct Cbristus ne rex conslitucretur a t u r b i s a u f u g i t ; T I T . C X I I I . De triplici pmtalorum timore.
cxercere v i n l i l e r p a t i e n t i a m , quia et iesus sicttt T r i f a r i u s * s t praelaiorum t i m o r : Ne audieniititn
agnus occisus est ; et veraciter habere geminam animos exquisitior apparatus verborum commovcat.
c b a r i t a t e m , quia i e s u s p r o i n i m i c i s o r a v i t . ne i n t e r n i judicis oculos immoderatior usus ofTcndai,
T I T . C V I . De seplem gradibus humititalis. ne justitiae r e t r i b u t i o i n praesenti eis fiat.
Septem gradus descensionis habet humilitas : ab- , T I T . C X I V . De tribus vitulis Domino immolandis.
dicationem r e r u m , exemplo apostolorum ; abjeclio- Vituit quos Domino tinmolare debeinus tres sunl •
n e m v e s t i u m , sicut Elias et ioannes ; corporis exer- c n o v a e conversationis affccttis, qtiasi vitulus novellus.
c i t i u m , u t b a b u i l Patilus ; dejectionem i n prospe cornua producens et ungulas; sacrae religionis p r o -
r i s , ad m o r e m David pauperis et r e g t s ; p a t i e n - fectus, q u i est vitulus tenerriinus de armento :
t i a m i n adversis, sicut i o b et Tobias ; et p r o p r i t i m consummatae v i r l u t i s effectus, qtti est vilulus s a g i -
abhorrere consilium et p r o p r i u m voluntalis affe- natus.
ctum.
T I T . C X V . De quadruplici pressura hominis.
T I T . C V I I . De armis virlutis et nequilice.
Quadriformis est pressura nostra : c o r r u p i i b i l i s
A r m a v i r t t i t i s , quibus arma nequitiae expugnan-
c a r n i s angustiae, quaesunl dolores m o r l i s ; tempora»
t u r sunl haec : plena peccati cognitio, quac expellit
l i u m prcssurarum molesliae, quae sunt lorreiites
tenehras v o t u p t a l i s ; poenilentialis ahTiclio contra
i n i q u i t a t i s ; o c c u l l i hoslis latenles insidiae, quae suut
venenum i n i q u i l a l i s ; sufliciens et digna correctio
dolores i n f e r n i ; deceptoriae facies niundanae gloriae,
in mutalione pristinse voluntalis ; pcrseverantine
quae s u n l laquei m o r t i s .
plctia successio, u t perfecta subrogetur custodia
sauiiatis. T I T . C X V I . De (umo f igne, et caligine respectu Dei.
T I T . C V I I I . De tribus poenitenliw necessariis. Fumus est ab ira Dei (Psal. x v u ) , quia i n conside-
Necessaria sunt poenilentias tria hacc : A b s t i n e n - D ratione irae Dei elecli c o m p u n g u n l u r ; ignis a (acie
t i a , per qttain carnis superbia edomalur ; lectio, ejus quia per cognitionem et praesenliam ejus ad
f

cujus fruclu reformandus i n vigorcm animus sagina- amorem a c c c n d t i n l u r ; catigo sub pedibus ejus 9 quia
t u r ; o r a i i o , cujus mttniinine et tulela v i r t u t u m e x a - per districtum illius examen reprobus desperatiouis
roitia proteguntur. nebulis obscuratur.

T I T . C i X . Quoe tria habeat humiUlas. T I T . C X V I I . Quomodo Deus ambulet, volet, et n o -

Humilitatis v i r l u s haec habet tria : S u p e r i o r i biscum habitei.
s u b d i , u t ad ejus aequalitatem nulla a m b i l i o n e vel Ambutat Dominus superpennas ventorum (Psal.cmj,
iuvidia r a p i a t u r . Mqmh tioti praeferri, ne i l l i c i t o c u m electi ejus dulcedinem vel tenuiter attingtuit.
appelitu superior velle fieri videaiur. M i n o r i subdi V o l a t , cum de i n c i r c u m s c r i p t a ejus substantia n i h i l
potius quam praeponi, u t e x hoc h u m i l i t a l i s gratia p e r c i p i u n t . Unde e s l : Fuge t diiecti mi (Cant. vui).
<oinprubelur. Ponit Dominus tenebras p r o f u n d i l a t i s et a i t i t u d i u i s
T I T . C X . De inatqualitate gradientium ad Deum. l a t i b t i l u m snae d i v i n i t a t i s : i n sole manifeslalionis et
Non omnes uniformiter g r a d i u n t u r ad Deum. Q u i - laboris, tabernaculum suae c a r n i s ; i n lucc puritatta
d a m l c n l o passu, sicut i i q u i terrenorum c u r i s i m - et sanctimoniiC, habilaculum mansiouis suae.
*5t MISCELLANEA. — LIB. V L m
T I T . C X V H L Dt porlit munat 9 tnferi 9 cceli. A T I T . C X X V U L De pottit triplicibus,
Porlas duas mundas habet, quibus ingredimur ad Poriae Sion sunt Ecclesiae sacramenta, sinc quibus
e u m , quac s u n l corrupta sensualiias et incesla c u p i - Ecclesiam non intramus. Portae justitiae sunt v i r l u t e s
ditas. Unde est : Appropinquaverunt utque ad portat medhc, quas tcinporalilcr exercemus. Portae aeterna*
mortit (Psat. c v i ) . Porla: i n f e r i , caeca desperalio et les sunl praecipue v i r l u l c s quas eliam i n f u l u r o h a -
dura obslinatio. Unde e s t : Portce inferi non pra*va- b U u i i siuius.
tebunt adversut eam (Matth. x v i ) . Porlae cceli : b u - T I T . C X X I X . Reiigiosos tn tribus obnoxios esse Deo.
rnilis patientia, quae est porta ferrea ducens ad c i v i - T r i a s u n l i n quibus o b n o x i i sumus D e o : signa-
t a t e m ; et amoris concordia, quaeest porta orieotalis. cnltiin nalurse, quod ad sirailitudinem Dei facti
T I T . C X i X . De quadruptici retributione. sumus; talenttim fidei, qnod per bonum opus Deo
Cenera retribulionis sunt q u a t u o r : duo i n boc iniegrtim resignare debemus; litulus professionis,
saeculo, et duo i n f u t u r o . R e l r i b u t i o prosperiUitis e t quod ad servieiidum Deo sponsionis vinculis a l l i -
abundantia i m p i o r u m . Unde esl : Receperunl tnerce- ganiur.
dem suam (Matth. v i ) . Damnationis et ignominiae T I T . C X X X . Tribus modis nos interrogat Deus.
e o r u r o ; faraiiiaritatis et gratiae j u s t o r u m ; dulcedinis ^ T r i b u s modis nos interrogat Deus : promulgationc
et amoris e t gloriae. Duo autem sunt quae remune- praccepti, ut noslra obedieiilia nota fial; invectione
r a n t u r : j u s l i t i a operis, e t puritas cordis. flagelli, ut patientia noslra p r o x i m i s innotescal; r e -
velatione secreti, u t se nobis v i r t u s humilitatis
TIT.CXX. De tribus lucernis.
apcriat.
Tres sunt lucernae : regula disciplinae i n Christo,
T I T . C X X X I . De tribut bonit tribulationis.
quae ascenditur u t drachma perdita i n v e n i a t u r ;
Tribulatio tria confert : e x e r c i t i u m , ne \ i r l u s
forma veritatis i n Evangelio, quae p o n i t u r super
amoris o t i i tepore frigescal; probaiionem, u l nostise
c a n d e l a b r u m ; scientiae puritas i n corde bono, quae
constantiac forlitudo ad exemplum hominibus i n u o -
i l l u m i n a t u r a Domino.
tescal; praemium, u t jtixta tribulalioitis modum i m -
T I T . C X X I . De triptici semine inensum gloriac pondus accipiat.
T r i f o r m e est scmen. Primura verilatis et jusiitiae, T I T . C X X X I I . De tribus adversitati opponendis.
quod i n t e r r a m jactuin facit seraen c e n t u p l u m ; se- Adversilate tria sunt opponenda : electorum ago-
cunduin i n i q u i t a t i s et perfidiae, quod est genimen
nes et aitgusliae, quas patittntur qui pie v i v t t n t ; K e -
v i p e r a r u m ; t e r t i u m erroris et maliliae, quod est
demptoris ahYiclioncs et molesliae, quas ei saevissimi
semen Chanaan e t n o n J u d a .
principes i n t u l e r u i i t ; disposilio moderatricis jusliliae,
T I T . CXXIL Quod tapientia Dei tst ut perdix, gallina 9 cujus altilttdiiicm quasi virgae Joseph summitatem
et aquila erga pullos, id est audilores. non discutere, sed adorare debemus. Ilaec sunt illa
Sapienlia Dei quasi perdix fovet filios quos non t r i a : oslia, vectes, t e r m i n i , quibus D o m i n u s c i r c u m -
p e p e r i t , qnasi gallina congregat pullos sub alis, dat mare saeculi (Job x x x v i u ) .
quasi aquila provocal pullos ad v o l a n d u m . T I T . C X X X I I L De triptici exercitatione etectorum.
T I T . CXXin. De triplici veste bonorum. T r i f o r m e esl e x e r c i l i u m electorum : austeritas
T r i f a r i a est vestis nostra : poeniientialis. anxietas, j e j u n i o r u m , qua excolitur terra carius, ut f r u c l u m
quae est vestis v i d u i t a t i s ; religiosa maturitas, quae f e r a l ; assiduilas lectionum, q u a r e f i c i t u r anitnus, u t
cst vcstis j u c u n d i t a l i s ; sincera integritas, quae est botno i n t e r i o r pinguescal; iiistamia o r a l i o n t i m , qua
vestis virginitaUs. mens ad coelestium appetitum assurgit.
T I T . C X X I V . De veste Etau et petticutit heedorum. T I T . C X X X I V . De tribut mirabitibut in Maria.
Vestes Esau : honeslas vitae c t maturitas d i s c i - Auctor m i r a b i l i u m Deus tria quaedara m i r a b i i i a
plinae. Pelliculae hnedorum abjectio noxiae velustatis, operatus est i u M a r i a : integritatem munditiae m i r a -
et tuorlificatio propriae voluntalis. C i b i , h i l a r i s obe- b i l i t e r suscilavil, u t arca leslainenli auro purissimo
dienlia et h u m i l i s abslinentia. Paler tangit filium, D tegeretur; p u r i t a l e m virginalera potentialiter fecuit-
apposita probationis roanu; osculatur, secretae i n - davit, u t rubus ardens non c o r a b u r e r e t u r ; i m a
spirationis i n s t i u c t u ; benedicit, religionis profcctu. sumrais ineffabililer c o p u l a v i i , u t , scala Jacob rae-
T I T . C X X V . De tribut ad puritatem necessariit. d i a n l e , terrena coelestibus u n i r e n t u r .
T r i a sunt necessaria p u r i t a t i : integritas a c t i o n i s , T I T . C X X X V . De bonis fecunditatis Marice.
simplicitas intentionis, tranquillitas devolionis. T r i a uobis contulit Mariae fccundilas : averlit j u -
T I T . CXXVL De tribut bonis quce confert puritat. gitui caplivitalis anliquae; reraisit i r a m indignalio-
Puritas t r i a c o n f e r l : S p i r i t u m l i b e r t a t i s , gaudium uis divinae; delevit notum iniqttitatis buiuanae.
sincerilatis, firroiludinem charitatis. T I T . C X X X V I . Detribut quee prwslolantur elccti, et
T I T . C X X V I L Quod rtprobi tunt [umut 9 putvit f eera. de tribut qua? oplant rtprobi.
Rcprobi sunt aliquando sicut fumus, quia i n sua Elecii i r i a praestolantur i n futuro : quod i n eis
a l t i l u d i n e evanescunt; aliquando s i c u l pulvis, quia niortale est a vita penitus absorberi, perennis glorias
iitillum charitatis bumorein proferont; aliquando coinpcnsaiione d i t a r i , Deum sicuU est insaliabililer
sicut cera, quia ad calorem, id est impulsum l c n - cotilemplari. Reprobi t r i a optare dicuntur : v o l u *
tationis facilc liqucscutil. ptatem corpoream sibi ad suflQcientiam curoularif
805 APPENDIX A D niiGOfl > OPERA DOGMATICA. 861
inomentaneam gloriam ad beaiiludinem suffragari, Jesus e g r e d i l u r ; passionis et angusliae : bic est v i a ,
mores suos et opera nulio posse j u d i c i o reprobari. de quo dicitur Jesus bibisse; cceleslis sapientiae»
apud quem Elias p a s c i t u r ; jueunditatis et laetitiae.
T I T . C X X X V I I . Quod quadruplicet tinl txtpectantet
Deum, et quid ab ec tperent iterum. quo i n eoelis potantur electi. Cispn i i i l e r p r e t a t u r
Ilomines Deum exspectanles debent esse sns- eorum duritia; C e d r o n , i d est cedrorum, et est
p e n s i ; quando veniat dubii q u i d eis deferal, hilares, genitivus Graecis.
d e v o t i , diligentius a d o r n a t i , t r i a sperantes i n e o : T I T . C X L I V . De quadruplici tpeeie terree.
uuptialem pracsentiam, faroiliarem gratiain, libera- Species terrae quadriformis est : flos et v i r i d i -
l e m muniflcenliam. tas temporalium bonorum, quae i r r l g a t u r sicut p a -
T I T . C X X X V I I I . De tribut nuptiit tpirituatibut. radisus; utilis vita et conversatio electorum, de
T r e s s m i t species n u p l i a r u m : primae rcconcilia- qua o r i l u r panis vitae: amcenitas coelestitim m a n -
tionis per fidcm, i n quibus sunt t r i a fercula : pecca- 8ionum, quae fltiit lacte el r n e l l e ; situs gehennalium
t o r u m abltitio, gratiae consecutio, nalurae reforma- l o c o r u m , quae esl t e r r a , miseriae et lenebrarutn.
t i o ; secundae adoptiouis per spem, i n qtiibus eloquii T I T . C X L V . De quadruptici deterto.
d i v i n i est consolalio, alimoniae coeleslis communio, Quadruplex estgenus deserti : i n v i a niondani
dulcedinis internae praclibatio; terliae glorificalionis exsilii solitudo, de qua David : / i t terra deterta.
perfeciae per c b a r i t a l e m , quartim fercula sunt i n v t a , et inaquota (Ptal. n n ) ; disciplinae C h r i s -
aeterna i n c o r r u p i i o , vera giorificatio, perennis Dei tianae difficilis altitudo, i n qua peregrinantur filii
visio. I s r a e l ; coelestis Jerusalem delectabilis aroplitudo,
T I T . C X X X I X . De ternit fidtlium armit. i n qua r e l i n q u u n t u r oves nonaginta tiovera; gehea-
Arma fidelium terna s u n t : sapienliae plenitudo, nalis miseriae terribilis habitudo, quae est desertum
qtiae est funda David, de qtia seuteniiarum lapides soliludinis.
e m i t t u n t u r ; patientiae fortitudo, qttae esl baculus, T I T . C X L V l . De quadruptici curru.
quo l u p o r a m rabies r e p u l s a i u r ; c b a r i l a t i s a m p l i - Quatuor sunt species curruum : elationis r t
tudo, quae est pera David, de qua orationes profe- d o m i n i i , i n quo submergitur P b a r a o ; humilitaiis
runtur. et s t u d i i , i u quo sedet eunucbus reginae Candacis;
T I T . C X L . De tribut prcclato necettariit. devotionis et obsequii, i n quo sedens Joseph occor-
Tria praelatis necessaria sunt : viva fidei et r i t p a l r i ; amoris et d e s i d e r i i , i n quoj r a p i t u r Elias.
doctrinae s i n c c r i t a s , u t inbabiteiit i n eadem re- T I T . C X L V I I . Dt iriplici atctntu Domini.
gione; sludiosa bene operandi sedulitas, u t vigilias Triformis ascensus d o m i n i : Victoriosus , quo
c u m pastoribus c e l e b r e n t ; de salute subditorum d i - asccndit super o c c a s u m ; speciosus, quo asccndit
v

ligens curiositas, u t a lupis gregem suum custodiaiit. super ccelos c c e l o r u m ; gloriosus, quoascendil supcr
T I T . C X L I . De pcenilenticB tpeciebut et partibut. pennas v e n l o r u m .
Tres sunl species pcenitentiae: simulatoria e l i n - T I T . C X L V I I I . De acquititione regni ccelorum.
fructuosa, cujus exemplum est i n Esau e l i n S a u l ; Regoum coelomm a l i i violenter r a p i u n t , u t p a u -
c r t i d e l i s e t desperata, sicut i n Cain et Juda ; utilis peres s p i r i t u ; a l i i m e r c a n l u r , u t i l l i q u i faciunt
et consummata, sicul i n Magdalena et Zachaeo. Cujus amicos de mammona iniquitatit (Luc. x v i ) ; alii f u -
partes sunt quinque : C o n t r i l i o i n corde, confessio r a n t u r , u t m u l i e r quae clam t e l i g i l fimbriam ves-
itt orc, roaceratio i n carne, c o r r c c i i o i n opere, per- t i m e n t i D o m i n i c l ; a l i i compelluntur ipsum i n t r a r e ,
severantia i n v i r t t i t e . u t pauperes saecuii.
T I T . C X L I L De triptici mutatione. T I T . C X L I X . De iit quce prttiotam fatiunt moriem.
T r i a suntgenera m u l a t i o n u m i s u b l i m i t a s i n h u - Pretiosam mortem aliquando facit v i l a , u t i n
m i l i t a t e m , quando Verbum carnem assumpsit; con- confessoribus; aiiquando causa u t i n raarlyribus;
tctnptibilitas i n majestatem, quando se homo Deus aliquando v i t a c l causa, u t i n plerisque post san-
coram discipulis transfiguravit; mutabilitas i n aeter- clara v i t a m coronalis m a r t y r i o .
n i t a i e m , quando resurgens-ccelum rcgnaturus as- T I T . C L . De quadruplici vititationt Dei.
cendit. Modis quatuor visitat nos Deus : Exhibitione
T I T . C X L I I I . De triplici impiorum refugio. p n e c e p l i , praeceplum e n i m aliud c a r n a l e , aliud
Triforme est i m p i o r u m refugium : deceplricis spirituale; asperilate flagelli, cujus m o d i sont
documcnium fallaciae,quaeestPhiton; saecularis m u - quinque, u t ab iniquitate c o r r i g a t , ne quis de c o l -
i i i m e n l u m potentine, quae est Ramesse; s i r o u l a l r i c i s lata v i r t u t e s u p e r b i a t , u t v i r t o s bominibus i n n o -
figora juslitiae, quae est civitas solis. Has j u b e t tescat, ut alios cujus exemplo contpescat, ut
Pbarao aedificari. corona cumuletur el crescat; novitale m i r a c o l i ,
De quinque torrentibut (54). quod visibile et i n v i s i h i l e ; inspiratione subtiu'.
Qolnque sunt t o r r e n t e s : crudelitalis et malitiae, T I T . C U . De quatuor virginibut ducendit.
qnae est Cison apud qnem Jahin o c c i d i t u r ; p h i l o - Quatuor virgines sunt quas i n conjugium sociare
sophalis eloquentiae: b i c esl Cedron u l l r a quem debemus. Eloquentia philosophalis, qoaj est Z e l p h *

(54) TUtdus et nurocrus hic desidcrantur.

 *f.5 MISCELLANEA. — L I B . V I . 869
aneilla Jacob; seiitentta j u d i c i a l i s , quac per Balam A carnis eduliuin : hacdus d c c a p r l s i n fiuctti pceui-
designatur; iiinocciitia aclualis, quaeLia potest d i c i ; tentiae, quem Jacob obtulit p a i r i suo I s a a c , ut be-
contempiaiio spiritualts, qtiae Racliel i n t e l l i g i t u r . n e d l c e r e t u r ; vitulus de armenlo i n actu j u s t i t i a i ,
T I T . C L I I . De tribus candelabris. quem Abraham expendit i n cibum angeloruin;
uandelabra i n Scrfpluris r e p e r i u n l u r tria : ie- v i t u l u s saginatus i n cumttlo gloriae, quem pater
galis o b s c u r i l a s , quae spbaerulas habet et lilia; recepto filio prodigo d i c i l u r maclasse.
prophetalis subtilitas, quae babet duas olivas i n T I T . C L X . De triplici horto animarunu
cacumine s u o , et Evangelica veritas, quae habel i n
Triplev est h o r i u s i n quo eleclae animae s p a l i a n -
medio sui similem F i l i o hominis.
t u r : molestia c o r r u p t i b i l i s . v i t a e , quae est h o r l u s
T I T . C L I I L De tribus munitionibus animce. n u c u m , i n quo Susauna l a v a t u r : amoenitas j u c u n -
Munitiones quibus anima vaUatur tres suut : se- ditatis supernae quae est hortus d e l i c i a r u m , i n q u o
dula c i r c u m s p e c t i o , quae est sepes; saiictorum p o n i l u r A d a m u t operetur et ipsum c u s t o d i a t ; d u l -
intercessio, quae est vallum firmissimum; divina cedo et suavitas visionis divinae, quae est bortus
p r o t e c t i o , quae est murus protegens ab l i n c u r s u <*onclusus, i n quo Joseph statuit sibi monumentum
bostium. ^ i n pelra e x c i s u m . Munda quoque conscientia pro
T I T . C L I V . De tribuM spem roborantibus. sui diversitate hos i n se suscipit hortos.
Spem nostram t r i p l e x r a t i o discutit et r o b o r a t :
T I T . C L X I . De tribus mensis appositis.
huuiiiiias collatae sapienliae, quae est ovum in
Esuriei nostrae mensfc tres a p p o m m t u r : legis et
aqua coquere ; firmilas constantis sapientiae, quod
Evangelii sacramentum, i n qoo sumtintur sapientiae
est ovum igne assare; v i r i l i t a s inspiratiouis oc*
dapes; Calhoiicar i n s l i l u l i o n i s m y s t e r i u m , ubi acci-
cultap, quod est o v u u i i n sartagiue frigere.
p i t u r pars piscis assi, ct favus m e l l i s ; aelernae sa-
T I T . C L V . De tribus quibus Deus vincit hostes.
tielatis arcanum, quod i n l r a velom est, et c o n l i n e t
T r i b u s s u n t q u i b u s Deus exercet vitidictam i n
panes propositionis et vitae.
bostes nostros : lavacri salutaris r e m e d i u m , qttod
T I T . C L X I I . De tribus thesauris faciendis.
velot ntare R u b r u m occidit j E g y p l i o s ; pcenitenliae
eondignae e x e r c i t i u m , quae velut sulphur peccatores Thesauri quos thesaurizare debemus ires s u n i ,

i n t e r i m i t ; d i s t r i c t i o n i s extremae j u d i c i u m , quod desiderium pietatis i n corde, q u i abscondiltir i n a g r o

u t e m a l u r ; doctrina verilatis i n o r e , quae est t h e -
v e l u t . i g n i s ad voce/n Eliae idoloiatras i n v o l v i t .
s a u r t s nivia ei g r a n d i n i s ; assiduilas perseverans i n
T I T . C L V l . De triplici lecto animce.
1**1... ^ « l o ^ , „ i ,, r homine, quae habel f r u m e n l u m et hordeum et oleum
j.„c * d . *»t»o
Lecius animae quo pausat tripartitus e s t : g r a - c
n M
• ^
i n f t r l

et roei. H i sunt thesauri Magorum, q u i a u r u m , thus

v i t a s debilitalis corporeae, quam sibi languidus
et m y r r h a m nato Domino oblulerunt.
sanatus subslernil, trauquillilas quielae conscietiliae,
i n qua fugiente David slalua p o n i t u r . l l i c est cui T I T . C L X I l l . De quatuor differentiis panum.
duae culcilrae s u p p o n u n l u r : de praeterito seciiritatis Quatuordifierentiae panum in S c r i p l u r i s reperiun-
et fiduciae a m p l i t u d o ; dc futuro r e m u n e r a l i o n i s et l u r , quihus diversas generis b u m a n i deplorantur
praemii c e r u t u d o . Cervical quod supponitur c a p i t i , miseriae : panis coctus i n stercore humauo, bovino,
divinae f a m i l i a r i l a t i s et gratiae largiiudo. Lecms c i n e r e , et clibano. Quibus divcrsi aiTectus meutis
l e r l i u s b u m i l i t a s superioris gloriae . quae est lectus bumanae exprirounlur.
iloridus, quem sexaginla fortes a m b i u n l (Cant. m). T I T . C L X I V . De ooto tribus attaribus imponendo
T I T . CLVU. De tribus vitrinis. Altaria quibus vota superponere debemus irit
Vitrinae per quas solis radius i n f u u d i t u r , tres sunt : D i v i n a r u m sanctionum expletio, quod fit
sunu Charitatis i n t e g r i t a s , per quam peccati r e - de lignis setim i n deserto; beatomtn moltipiex
roissio se i n f u n d i t : h u m i l i t a l i s puritas, per quam advocatio, quod fitde lapidibus quos f e r r u m non
Mariae gratia ccelestis illapsa e s l ; intellectus sub- D t e t i g i t ; Redemptoris h u m i h s incarnatio. ouod fit
t i l i t a s , pcr quam radius sapientiae cor iliustrat. de t e r r a .
T I T . C L V U L De septem tampadibus mentis. T I T . C L X V . De tribus pueltit senswm nostrum everten-
Septem lampades t h r o n u m electae mentis i l l u m i - tibus de quibus ttt de atiis muUis protitius
9 habi-
n a n t : Charismala sancti S p i r i t u s , quae plenius p r o - luml est supra.
phela prosequitur (Isa. u ) , quae dum oleum gloriae Puellae quae avertnnt sensum n o s t r a m , tres s u n t :
vinumque t i m o r i s et i n f i r m i t a t i s coriesii igne c o n - teneritndo caruis nostrae, quae est Dalila, qua:
s u t n u u t , Utaaen veritatis incessabifiter adminis- Samsonis ocolos e r u i t ; ameeniias mitndialis gloriac.
trant. quae cst Jezabel, q u x Nabot o c c i d i t ; diHdeiitia f u -
T I T . C L I X . De triplici edutio apposito. turae vitae, quae est fitia H e r o d k d i s , qaae caput p r o -
Quod nobis apponitur ad edendum t r i f a r i u m est phetae susltiltt.
 APPENDIX AD IIUGONIft OPERA DOCMATICA. 868
867

LIBER SEPTIMUS.
DE DIVERSIS.

T i T . I . De ecclesiarum el mtum sanclarum spirituali nestram orientaleni i n coenaculo. Activus cum Job
ornalu, universis necessiiaiem palientibus pio subvenit au~

Lectulus noster floridus, ligna domorum notirarum x i l i o . Praelalus est i n agro u t serainet verbum D e i ,

eedrina, taquearia cyprettina (Cant. i ) . Domtis sunt conlemplalivus i n lecto u t suavitate Dei f r u a t u r ;
activus i n p i s t r i n e , ut s o i l i c i t e l n r et turbetur erga
y a r i i fideltum c o n v e n l u s ; ligna, qtiae ad munitionem
p l u r i m a pro araore D e i . E l q u i b o r u m t r i u m ordinutii
valent praelati. q u o r u m verbo e l exemplo stistenian-
Christus erat forma f u t u r u s , c u i conformareiiiur,
t u r . Uaec sunt c e d r i n a , ctijus odor serpentes fugat,
seipsum p r o p o s u i l , u t verus roagister prius fccit,
quia v i r t u t e verbi venenala dogmala, cogila iones,
postea docuit (Act. i ) . U l devotus conleroplatur as-
opera solent expellere. Laquearia quae ad decorem
cendit i n montem salns orare, u t s e d u l u s m i n i ter
ontura pertinent, i i sunt q u i Ecclesiam virtutibus
non venit m i n i s l r a r i , sed m i n i s t r a r e . Ipse quoqtie
- i o r n a r e potius noverunt qtiam reformare. Haec
i n templo corporis sui t r i p l i c e m hanc maieriani
trgnis debent afiigi, quia q u i i n Ecclesia moribus
praesentavil. Non t a n t u m enim Saiomonis t rop u m ,
splendere desiderant, suramorum P a t r u m d i c l i s e t
templuro Ecclesiae, sed et corporis C b r i s t i t e m p u m
exeraplis tota mente inbaereanl. Suutque cypressiua.
s i g n a l , de quo a i t : Solvite temptum hoc 9 etc. (Joan.
Cypressi autem venustatem comae v e n l o i u m iinpulsu
H ) . E t boc templum constat a u r o , l i g n o , lapide.
non deponuut, constanliam eorum expriinenles q u i
Unde legitur : Natcitur ibi aurum terrce iitius opti-
sanclam Ecclesiam altioribus v i r t u l u i u ornalibus
i « m , ibique invenitur bdellium (qua?, ot Piinius a i t ,
v e l u t laquearia decorant.
„j-bor est odorifera) et tapit ongchinus (Gen. u).
T I T . I I . De cedificatione templi tive Ecclesiee moraii T e r r a illa est beata V i r g o ; caetera C h r i s t u i n signant,
ex ligno 9 auro et lapide. q u i constal deilatc, carne, aniraa. Lapis cougruit
d i v i n i t a l i propter i m m u t a b i l i t a t e m , aurura animae
Templum Salomonis ex i r i p l i c i m a l e r i a ; Ecclcsia propler t r i b u l a l i o u e m quam suslinuit, l i g n u m c a r n i ,
ex t r i b u s c o n s t a l o r d i n i b u s . Triplex m a t e r i a : a u r u m , propter i n f i r m i l a l e m . De p r i m o d i c i t u r ; Ego sum
l i g n a , l a p i d e s : lapis praelalis, aurura contemplativis, Deut t et non mutor (Hal. m ) . De secundo : Tris-
l i g n u m c o n f e r l u r activis. L i g n i ut pars sursura e r i - tis est anima mea utque ad mortem (Matth. xvi).
gatur, pars deorsum d e m i l l i t u r . A c t i v i , t i t coelesl' De l e r l i o : Ego tum vermit et non homo (Ptal. xxi).
gloria p o t i a n t u r , piis acttbus i n l c r r a occupanlur. Sccundum diviiiitatetn miracula o p e r a l u s e s l ; se-
A u r u r a quod invenit bomo abscondit : et de con- cuudtim aniinain nobis compassus esl; secundum
t e m p l a t i v i s d i c i t u r ; Abtcondeteos in abscondito fa- carneiu l o r i n e n l a passus esl. De p r i m o leo, quia
eiei tuce 9 a conturbatione hominum (Ptal. x x x ) . In f o r l i s ; de secnndo gallina, quia multura misericors
lapide q u i scriplus est digito D e i , t r i a s u i t t : S c r i p - est; de tertioagnus, quia m u l t u m inansuetus e t m i t i s .
tttra, ignis, d u r i t i a . I n praclato debent esse doctrina, l l o r u m , scilicel leonis, gallinae et agui, i d csl v c r b i ,
d i l e c l i o . c o r r e c t i o . S c r i p t u r a notat d o c l r i n a m , d u r i t i a carnis et animae facta est conjunclio, quando Dcus
correctionem, ignis dilectionera. Nec dileclio sine et bomo convenerunt i n u n u m , ut niirocoimuc» io
correciione, nec correctio u t i l i s est sine dilectione. fieret excelstts h u m i l i s , incognitus visibilis,a6«vaTor.
Utrumque necessarium; plus taraen amandum a m a r i id est i m i u o r l a l i s , passibilis et m o r l a l i s .
quam t i m e r i . Quod myslice Salomon docel i n baso
T I T . 111. De temylo Saiomonit allegorice.
templi qua? praelalis a p t a t u r , u b i cum cherubin bovera
pariter sculpsit et leonem. I n cherubim scieutia : i u I n tempio Salomonis, quod g e n e r a e m significat
bove mansuetudo, i n leone t e r r o r i n n u i t u r . Scieniia Ecclesiam, quae i n cadis c t i n terris s u b - i s t i i , tria
pertinet ad d o c t r i n a m , mansuetudo ad c h a r i t a l e m , notanda o c c u r r u n t . Porticus sive a t r i u m ante t e i u -
t e r r o r ad correctionem. Virtutem doclrina parit, plum, ipsutu lemplum et oraculum quod dicit.r
cbaritas fovet, correctio conservat. Doctrina i n - sancta sanctorum. Eranlque i r i a oslia : porlicus^
s l r u i l ignorantes, charilas consolatur pusillanimes, t e m p l i , et oraculi (III Reg. v i ) . Poriicus antc tera-
correctio c o m p r i m i t contumaces. Sicut t e m p i u m p l u m figuram g e r i l eorura qui f u e r u n l terapore legis
Saiomonis ex t r i p l i c i materia,sic ex tribus ordinibus ante C b r i s t i advenlum. Templura nolat integrum
constal C h r i s t i Ecclesia. Unde haec t r i a conveniunt Christuin caput, scilicet et inembra ipsuin subse-
praeiato doctrina, ne caecus caeco ducaturo praebeat; quenlia. Oraculum significat quod u l r i s q u e dauitir
c h a r i t a s , utcongaudeat v e r i t a t i ; correclio, u t v i - i n t e r i o r i s regni coeleslis gaudia. Ostium poriicus
tiosis non consential. Praelatus cum Noeregit arcam sermo propheticus q u i solis radios p r i m u m p e . c i p i t .
tu d i l u v i o . Conlemplativus c u m Daniele orat ad fe- Oslium domus ipseest C h r i s t u s , q u i a i t : Ego tum
S69 M1SCELLANEA. — L I B . V I I .
tll
oetium (Joan. \). Ofaculi aditus regoi aditus cceles- A T I T . V . De eodem.
i\s. l n tcniplo sunt fenestrae obliquae, i d cst intus Operuil parietem domut a pavimento utque o<J
l a l i o r e s . Hi s u n l doctores Ecclesiac q u i praedicatione tummitatem parietum % et utque ad taquearia intrin-
l u m e n quod acceperunt aliis i n f u n d u n t ; inlus l a l i o - tecut tignit cedrinit (III Reg.yi). Lapides parielis
r e s , quia quod exterius pracdicanl, intus magisin opere facti sunt Iapidcs v i v i , q u i super fundamentuin quod
t e n e n t . Vel extra quod recipiunt lumen, parvum est est C h r i s l u s , crescunt i n habilaculum D e i , j u n c t i
ejus comparatione quod i n l u s i n spe gloriae tenent. caemenlo c h a r i t a t i s , supporiantes invicem alter
alterius onera i n timore Dei. l l i intus v c s t i u n l u r

T I T . I V . De eodem. cedro. Cedrus antem est arbor imputrescihilis, odore

et aspectu jucunda, serpentes fugans et perimens
Super pariotem t e m p l i sunt tria labulata (/// accensa. Tales enim suntjsancli, q u i per p a l i e n t i a m
Reg. v i ) : P r i m u m habcbat latitudinis septera c u b i - insuperabiles, fama et operibus a l l i , diaboli asluiias
t o s , secundum sex, t e r t i u m quinque. I l i sunt tres exterminantes, igne d i v i n i a m o r i accensi, a p a v i -
ordines i n Ecclesia : conjugatorum, continentium, mento domus usque ad suraroitalero p u r i e i u m cedro
v i r g i n u m ; vel lajcorura, c i e r i c o r u m , m o n a c h o r u m . ^ operiuntur, hoc est ab i n i t i o fidei usque ad consura-
P r i m u m et secundum i n terrenam conversatio- mationem boni operis, et usque ad laquearia,ide$lad
n e m ampHus, t e r t i u m caeteris strictius. Vei p r i - ingressura coeiestis patriae. Laquearia tria f u e r u n t :
inuro coenaculum praesentem signat Ecclesiae p r i r a u m i n prirao tabulatu, secundum i n secundo,
s t a t u r o ; s e c u n d o m , stalum post banc v i t a m no- t e r l i u m i n t e r t i o . Laquearia ergo j u s t o s inteilig m u s ,
tat animarum ; t e r t i u m autem monstrat duplicem vel illos q u i i n t>raesenli Ecclesia, vel illos q u i i u
a n i m a r u m et corporum post j u d i c i u m gloriam. f u l u r o s l a l u a u i m a r u m , vel post j u d i c i u m a n i n i a r m u
O s t i u m erat i n latere t e m p l i , a quo per cocieam et c o r p o r u m ; q u i Ecclesiara Dei o r n a n t , et positi i u
i n t u s per parielem erat ascensus i n medium tabu- superiori parle donius vel bic vel i n futuro, o r a t i o -
i a t u r a ; et a medio ad t e r t i u m , i n quo Dominicum nibus protegunt. Usque ergo ad superiora laquearia
corpu8 notatur. l n cujus latere ostium factum esl, lapis i n pariete v e s t i t u r , q u i usque ad ingressum
d u m i n cruce nnu$ mililum lancea (atu$ eju$ aperuit, eorum q u i suut in requie i n fidei firmitate p e r d u r a l .
et exivit $angui$ et aqua (Joan. x i x ) . Aqua qua i n Ipsi quoque parietes sicut et p a v i m e n t u m , quod
baptisrao a b l u i m u r , sanguis quo i n calice sanclo pretioso lapide super lapidem labulis abieguis, et
consecramur. Per boc ergo ostium ascensus fil ad super tabulas laininis anreis d i c i t u r s l r a i u i n , post
medium et t e r t i u m t a b u l a t u m ; quia per lidem et Q cedrura auro o p e r i u n t u r , u t sanctorum otnuis v i u
mysteria Redeinptoris de praesenti saeculo et Ecclesiae notetur expressa. Lapides euim v j v i , tara i u parieie
conversione ad requiem a n i m a r u u i post mortera, et quara fuftdamenlo, sttnl sancti f o r l i t u d i n e iidci i u
rursus post j u d i c i u m ad requiem aniraarum ad unitate conglutinati. Tabulae cedrinae sive abiegme
iinraortalilatein ascendimus corporum quasi i n t e r - sunt sancti ahitudine sui terrcna spernentes, et
t i u m labulatum. Iiitus hoc autem i t e r sit per cocleain, ad summa tendentes v i r t u l e paiientiae, et odore
quia invisibiliter fit. Nulius n i s i q u i Domino duce v i r t u t u m daemones fugantes. Aureae laminae s u n t s u -
per haec ad ccelestia scandit agnoscit; et si q u i foris peremiuentes scientiae charitatera h a b e u i e s , quaa
sunt t a n l u m i b i celebrationes i n l u e n t u r sacrainen- m a r m o r i e t lignis s u p e r p o n u i i i u r , quia sicut a u r u m
t o r u m . Hoc tabulatum i n Evangciio d i c i t u r p i u n a - aliis metallis, ita cbaritas caeteris stiperemiuet v i r t u -
culuiu, u b i tentatur a diabolo Dorainus. Habebant tibus : Quae t r i a breviter notat Apostolus dicens: In
autem singula tabulala i n c i r c u i t u latera, ne ab his Chritlo nec circumci$io % neque prceputium valet; ted
quispiam residens deorsum l a b e r e t u r : quae q u o t i - fidet quce per ditectionem operatur (Gal. v). Fidei
dianam v i r t u l e m divinae proteciionis vei h u m i l i t a t i s nainque invictae lapis figuram tenet; cedrus, actiouis
cuslodiam,qua i n bonorum operum arce custodiraur, odoriferae: aururo, traiiscendentis omnia dilectiouis.

notant, ne i n malis d u m a Deo deserimur, vel i n D Vestilurlapideus paries tabutiscedrinis, c u m f i d e s o r -

n a t u r operibus. ne sit oliosa vel m o r t u a . A d d u n t u r l a -
bonis d u m a nobis e x l o l l i m u r , ad itilima cadamus :
sicut Ozias q u i de cancello c e c i d i t . i n quem separatiis
a doroo David ascendit. Qttia et si mali ascensum
bonae actiotiis t e n e n t , quia tamen unitatcm domus
David non babent, quasi fatiscentibus l a t c r u m pra>
sidiis, ad v i t i o r u m declivia l a b u n t u r , d u m divino
destituti a u x i l i o , p r o p r i o fastu intereunt. Haec latera
jubet Moyses i n o m n i domo fieri d i c e n s : Si cedifica-
verit domum novam % faciet murum tecti per circuitum,
ne effundatur $angui$ in domo tua; et $i$ reu$ alio ia-
bentetDeut. x x n ) . Si aedificas novam conversationem,
adbibenda est b u m i l i t a l i s custodia, ne i n ipsa per
soperbiam cadens, sis reus et t u i et proxirai qucin
t i e m p l o occidisti.
minae aureae, u t fides et opus Dei dileclionc splendeat
et p r o x i m i , u t i n o m n i opere soltis Deus quaeratur.
Uude quia lex i n lapide scripta, et doclriua Evan-
gelii per lignura crucis est c o i i f i r t n a t a , ideo il!o
populus lapide signabatur i n praeputio; nos signo
crucis consecramur i n f r o n i e . Possunl quoque nec
iucongrue lapides parietis sive pavimenii, fideles i u
lege signare; labulae cedrinac,Novi Testaraenli jtistos
indicare. E t quia utrosque uua siipernae retribuii* n i s
manet g l o r i a , lapidibus et liguis lainina additur
aurea; quae acteruae r e t r i b u i i o i i i s fulgorem designat.
T I T . V I . De eodem.
iEdificavit quoque parietem quo d i v i d i t u r oracolum
 871 APPENDIX A D IIUGON 5 O P E I U DOGMATICA. 87«

a lemplo, nnn nsquc ad laquenria p c r l i n g o n s ; sed k dtira in allcro s i l a l t e r u m , ac ipsum Christuiti

I n inferiori parte liabebat aperturam p e r t o l u m q u a s i 9
lanqiiam pari concordia venerantur.
januam per quam ab altari t h y m i a m a i i s , quod erat T I T . V I I . De eodem.
ante oslium o r a c u l i , accensus D o m i n i fiimus i n - In ingressu oracuiifecit duo ostiola de iignis olivarum
censorum inlravit oraculum arcamque perfudit (II1 Reg. v i ) . Haec sunt dileclio Dei et p r o x i m i ;
(/// Reg. v i ) . P r i o r ilaque domus, i n quam semper quia janttam vilae non sive dileclione quisquam i n -
introibantsacerdotes sacri Aciormn officia celebranies, greditur. Haec sunt de lignis o l i v a r u m u t opcribus
praesens est Ecclesia, u b i quotidie piis insistentes misericordiae luceant. l n i i i t r o i t u quoque tenipli duo
opcribus, sacrificia laudis Deo offerimus. I n l e r i o r ostia de lignis abiegnis; unuraquodque duplex et
v e r o domus, promissa nobis v i t a i n ccelis, ubi arca seipsura aperiebatur conlinens. Sicut ingressus
fcederis et c h e r u b i m , u b i Christus, i n quo solo oraculi (ingressus regni v o c a l ; sic ingrcssus teinpli
habemus apud Patrem pacis fcedus, et beatorum primordia couversionis quo Ecclesiam intrauius. lste
angelorum solemnilas agitur, in quam semel i n l r o - ad fidem, iile ad spem. Ista sunt d.lcctio Dei et
eunt in anno non sine sanguinc. Paries qui ulrainque proxiuii quae se c o i i t i n c u t : et uua non esl sine a!le a.
d o m u m ab invicem d i v i d i t , clauslra sunt cteli, Et uuumquodque duplex propter fidei operationem :
q u o r u m apertionem quotidie suspiramus, et donec * quod non sunl ostiola oraculi quia i n ea videbimus
a p c r i a n l u r nobis et i n t r a r e liceat pulsamus. Quae et quae credimus, et nullo labore indigebimus ubi i a -
si ante resolutionem c o r p o r u m i n t r a r e non p e r m i t - b o r u m praemia recipiemus. I n parietibus et ostiis
timur, apertam tamen i n inferioribus habemus sculpsit c b e r u b i m , palraas et anaglypba et varias
januam divinae pietatis, qua o r a t i o n u m e l eleemosy- p i c t u r a s . Cberubim facit quando i n eis ptiritateui
n a r u m , j e j u n i o r u m caeterorumque bonorum operum angelicae castitatis docet i m i l a r i ; palmas, c u m m e -
incensum c l thymiamata ab a l l a r i cordis praemit- uioriam aeternae retributionis eorum mentibus i n f i g i i ,
t i m u s . Hoc allare prope ostium cst oraculi, s i g n i - picturas varias quasi de pariete proeraiuentes, cuin
ficans iilas i n sancla Banclorum ad aures C h r i s l i multifarias v i r t u t u m operationes ex eis imminentes
o r a t i o n u m voces per j a n u a m divinae misericordiae t r i b u i u Verbi gratia, misericordiae viscera, h u t u i l i -
p r a e m i t t i : q u i quidem sola carne d e t e n t i , forani tatem et patientiam, elc. E l notandum quod de l a p i -
desiderio ad stipcriora snspensi, quanto coelesti dibus foris dolatis aedificata est doraus; quia dum
patriae v i c i n i o r e s , lanlo a Deo citius quae poscttnt eedifiearetur domus, non est auditus matleus neque
accipiunt. Sciendum autem quod omnes clavi, quibus securis in domo. Hic e n i m l u n d i m u r adversitaiibus
i n loto lemplo laminae figebantur, aurei erant pon- etdisciplinis exercemur; u t i l l i c locis j u x l a mcritutu
dere singuli quinquaginta siclorum. I l i sunt prae- eongruis castigatione cessanle disponamtir, irao s p i -
cepta charitatis, vel promissa beatitudinis, quibus ne r i t u ImpletiDeo copulemur* Notanduro praierea quod
deficiamus c o n l i n e m u r . H i quinquaginta siclis ponde- ingredi volenlibus templum p r i m o i n atrio invenie-
r a n t u r , quia verba cceleslia remissionera peecali, b a t u r mare, i d esl lavacrum ad lavanduui. E x qtto
gratiam s c i l i c c t ct requiem aeternam p r o i n i l t u n l : a duodecim bobus fundebatur aqua. inde i n eodeut
quae o m n i a . i n Scripturis isto modo significantur. a t r i o i n ingressum leinpli erat altare i n qno iromoia-
I s l i sunt clavi dilectionis. Sunt et a l i i clavi l i m o r i s , b a n l u r carncs.In lemplo autem j u x t a osUum o r a c t l i
qtiibus incipientes illecebras v i t i o r u m et carnis altarc aureum i n quo adoiebatur tbyuiiama. I n ora-
monificant, illi scilicct serinones v i r l t i l i s qttibus culo autem posi velum e r . i l arca sub alis c b e r u b i m .
carnem crucifigimus cura v i t i i s e l concupiscenliis,de I n bis n o l a t u r ut q u i v u l t Sancta sancloruin i n t r a r e ,
quibus d i c i l u r : Confige timore tuo carnes meas : a i d est ccelum, ubi est C h r i s t u s , el angeiorumj glo-
judiciis enim tuis timui (Psal. c x v i u ) . Qufi rursus r i a m : p r i u s se lavel per pcentieiitiara et i n aitare
proficiens de clavis d i c i t : Mihi adhcerere Deo bonum boiocausloruui mortificet carnera, et proficicns i u
est (Psat. L X X I I ) . Fecit i n oraculo duo cherubim de altari t h y m i a m a t i s , pracmiltat perfectionis opera,
lignis o i i v a r u m . I n c h e r u b i m angelica m i n i s t r a t i o , postque luereatur ad Saucta sanctorum ingressum.
qtiam i n laude Creatoris, I n m u l u a charitaie, et ea T I T . V I I I . De eodem.
quae ad bomines cxtendunt, n o t a t u r . Nam quod Salomon i u basibus l u t e r i s , i n templo imaginem
duabus alis tangunt u t r u m q u e parielem et ample- c h c r u b i m leonis et bovis fecit depingi (/// Reg. v u ) .
c t u n t u r ; quod extendunt alas super arcain, quasi Bases i n templo s u m m i sacerdotes i n Ecdesia, qot
ad volandum , eos ad laudem Del omne bonum soilicitudem regiminis a c c i p i u n t , quasi bases sep.t-
referre e l ad d i v i n u m obsequium e x p r i m i t paratos ratae, [ u t onus p o r t e n t . Cberubim plenitudo est
esse. Quod autem de o i i v a r u m lignis facta sunt, v i r - scientiae: quae bene basibus i m p r i m i t u r , quoniam
tutes angelicas g r a t i a , scilicet ne unquam ab amore decei ut summi sacerdotes plenitudine sclentiae reple-
Dei arescant, e x p r i i n i t esse unclas. I s i i i n oracnlo a n t u r . Per leonera t e r r o r v e r i l a t i s ; per bovcin
positi facies habenl ad exteriorem domtim, quia i n patienlia mansuetudinis. I g i i u r i n basibus nec leones
gloria posili non ab hac peregrinaiione e r i p i , ei ad sine bobus, nec boves sine leonihus i m p r i m u n t u r ,
suum consortium desideranl pervcnire. Vei duo quia i n sacerdotibus debet essc mansuetudo c t i r a ,
cherubim duo sunt testamenta quae et duos parietes u t i n ftirore sciaui i r a m leroperare, et i u uiansuetu-
taugunt, d u m u i r i q u e populo d a n l u r , et se langtinl, dine excitare.
173 MISCELLANEA. — LIB. VII. $74

T I T . I X . De cereo ei quat in eo sunt mystice. A i n lege j u b e t u r oflerri bolocaustum. Vespere D o m i n t n

Cereut est Christus. T r i s namque i n cereo s u n t : panem et vinuro assumens et i n veritate sui corporis
cera, l i g n u m , ignis. Cera m i r a b i l i t e r non c o i t u , sed et sanguinis repraesenlans, p r o p r i i s p o r t a t o r i n m a -
ex diversa florom smceniute c o l l i g i t n r . Hacc c i r ~ nibus, testaroenluro suis scripsit haeredibos, b u m i l i -
eomponitur ligno. L i g n u m vero igne accendilur u t tatem et c h a r i t a i e m lavando pedes discipulorunt
luceat. Cera ergo carnem i l l a m significat, quae opera commendans, et post j a m i n o t i i u r u s solemnitate
Spiritus sancti sine coitu concepta est de V i r g i n e ; longi sermonis amicis e t filiolis u l t i m u m v a l e d i x i u
l i g n o m cera i n d u t u m est, animajChrisli carne vesti- Item i n vespere apparens v i v u s , i n fractione p a n i t
t a . lgnis quo lucet esl ipsa d i v i n i i a s . Vel ccreus agnoscitur, et haesitanUa discipulcrum corda injecto
est lldes et operatio. Nam cereus lumen babet, et igne c h a r i t a t i s succendil. I n matutino negantem Pe-
cera fii apum magno labore, i n qno operalio n o l a - t r u m gaUi canttis redarguit, Dominus r e s p i c i t ; et
t n r . L u m e n est ipsa fides, quae operationem i l l u m i - negator ad poeiiilentiae lacryinas confugit. N u n t i a l a
n a t . Hacc duo debemus Christo poero oflerre, u t resurreclione D o m i n i a sauclis m u l i e r i b u s , i r i s t i t i a
ipse, verum lumen o r i u m ad U l u m i n a t i o n e m g e n t i u i n , fidelium in gaudium c o n v e r t i t u r , quia q u i erat m o r -
aecendat i n nobis lumen fidei, et seipso lumine b o - titus, v i v u m se ostendit, et l a n g i dignatur c l ado-
n u m nobis datum oous aeterna mercede remunere- B r a r i . E l nola quod, c u m caeterarum partes h o r a r u m
tur. septeiiae s i n t , i d est versus, Deus in adjvtorium 9

T I T . X . De horis eanonkis in quibus fit Dominicce c u m gloria, h y m n u s , psalmi, ieciio et o r a t i o c o m -

passionis commemoralio. Et primo de hora prima. pletiva, his horis octava a d d i t u r , canticuin scilicet
P r i m a bora qna Dominus conspums, illusus, ala- de Evangelio, quia c a n t a l u r pro octava i n b c a t i t u -
pis cacsus, opprobriis afleclus, Pilato propter nos dine resurrectionis, qua insignitaesumjtixta sensum
astitit ligatus, et qua redivivus stans i n l i t t o r e i n Evangelii, Vespere 9 i n q u i t , Sabbati qucc lucescit in
caplura piscium m a g n o r u m e t m n l t o r u m a quibus prima Sabbati, elc. (Matih. xxvm).
retia rupla non s u n l , m c l l i t u m conviclum cuin d i -
T I T . X I V . De hora completorii.
scipulis celebrans, Ecclesiam, qualis in resurreclione
Hora completorii nobis illud commemorat de pas-
mortuorum futura cst, significavil. A n t e omnem
i g i t u r c u r a m corporis, p r i m a m boram diei offere- sione D o m i n i , q u o d , egresso J u d a . coepit Domiuns

nius Creatori nostro e l Redemplori, qui passus est pavere et tacdere, et factus io ngonia p r o l i x i u s orare
propier delicta nostra 9 et resurrexit propter justifica- c l gttllis sanguinei sudoris torctilar soltis calcans,
iionem nostram (Rom. i v ) . Qoaerendum enim primum i n f u l u r o sanguinem n i a r t y r u m pro se fundendum
regnum Dei: et ecetera adjicientur nobis (Matth. v i ) ; C praesignat. Itemque de resurrectione ejus : quod
q u i a et i n lege j u b e t Dominus omne sibi p r i m o g e n i - postquam fecerat paccm i n l e r Deum et homiues,
t u m offerri (Exod. x m ) . legatus fidelis redicns evaugelizavit n o b i s , staiis i n
T I T . X I . De hora tertia canonica. mcdio discipulorum ct dicens : Pax vobis (Joan. xx).
Hora tertia duplici ratione splendet insignis, T I T . X V . De vigitiis nocturnis canonicis.
quouiain hac Jesus spinis coronalus e l c m c i f i x u s
Vigilias nocturnas de quibus Propheta : Media 9 in-
ittis linguis Judaeorum est, q u o n i m dentes arma c t
t\m\ noctesurgebamadconfilendumtibi
9 (PsaL cxvin)
sagitlac, et lingua cst gladios acutus, q u i , Pilato
evangelicae gratiae claritas i n s t i l t t i t . Nam nocle me-
judicante d i m i t t i , firmaverunt sibi sermonem neqnam
dia Dominus nascitur, l d e m , u t Samson, quondam
(Psat. L X I I I ) , clamantes; Totte! c l : Crucifige eum!
obsessus media nocte, confraclis inferni portis s u r -
(Marc. x v ; Luc. x x m . ) E t quia Spiritussaiictus q u i
r e x i t a m o r t u i s , media nocte venlurus asseritnr i n
i n remissionem peccatorum non fucrat datus aute-
s i m i l i t u d i n c m i f i g y p t i i temporis, quando Pascha ce-
qnam Jesus esset clarificatus, super nascentem
lebratum est, et e x t e r m i n a t o r venit, Dominus super
Ecclesiam i n igneis linguis sub horam lerliam
tabernacula transiit, et i n l y p u m n o s t r a r u m f r o n -
cffosus est. D
tiuin postes sanguine agni c o n s e c r a t r s u n l . t Uudo
T I T . X I I . De hora nona canonka.
reor. inquit beatus Hieronymus, traditionem aposto-
Hora nona j i t r e i n laudem Domini celebratnr,
licam permansisse, u l die v i g i l i a r u m Paschae anlo
qiiando clamans Jesus magna voce emisit spiritum 9
noctis medium d i m i t t e r e non Kceat populos exspe-
(Matth. x x v u ) , et lalrone admisso i n paradisum,
ctantes advenlum C h r i s t i , et postquam advenerit
v t n i a quamvis sero veraciler tamen poenilentibus illtid tempus, secnritate p r x s u m p t a festum diem
dedicatur, et qua recisso velo Iegis c t p r o p h e t a m m , cttiictos agere. 1
ccepimus revelata faciegloriam Domini c o n t e m p l a r i ,
T I T . X V I . De oratione ante lectiones.
et perforato iatere C b r i s t i formandae Ecclesiae p r o -
Leclioncs oratione praevenimtis, quia rogare d c l x s
fliixerunt elementa, sanguis ejus quo redimimur,
mus Domintim messis u t m i t t a t operarios i n mes-
et aqua qna abloiinur. Hnjus ergo horae nobis cele-
sem, etaperiat cor nosirum i n lege stta et i n prafice-
brandae quadruplex est r a i i o .
ptis, ne scmen vcrbi quo a u d i t u r i sumus, a u l volu
T I T . X I I I . De Vespertina et matutina.
Vespertinac et matutinae laudis sacrificium magnis crcs comedant, aut spinae suffoccnl, aut duritia

est aacraaienlis dedicatum. Vespere et mane j n g i t e r oelr.x fruslrata radicc supplanlet.

PATEOL. CI.XXVIl 28
 S7S APPENDIX AD IIUGONIS OPERA DOGMATICA.
T I T . X V I I . De benedictione ob lecturo anie leclionem A cessil, incarnalionem Donuni promissam e x s p e c u -
petenda. vit; secunda tam praecedens quam subsequetis au-
L e c l u r n s , benedictionem pelens, significat quod d i v i l . llla propheticis t a n l u m , haec propbeticis et
nemo, nisi missus, t f f i c i u m pracdicandi usurpare aposiolicis edocta praecoitiis. Quapropter i n secunda
debet iQnomodo enim, inquit Aposlolus, prcedicabunl prophclicum personat olBcinm poptdus S i o n ; in
niti mitlantur? (Rom. x.) Quod autem i n finedicit: tertia apostolicum : Gaudete in Domino $empcr(Phi-
Tu autem, Domine 9 miterere nottri, innttit quod lipp. i v ) .
officinm praedicandi sine putvere vel levis culpae dif- Quarta Dominica quae diem nativilatis novissi-
ficulter possit p e r a g i ; et quod quia pedes evanqe- mam respicit, tempus i l l u d commemorat quo i m -
lizanli8 quasi per t e r r a m ambulant et sordidantnr, praegnato j a m e t - t u m i d o utero v i r g i n i s , prope erat
misericordia indiget, u l i n hac parte lavelur, etiam D o m i n u s ; et calceans se i n corpore V i r g i n i s D o m i -
si totus s i l mundtis. Qttod Deo gratias succinit cho- nus c o r r i g i a m suae ligabat incarnationis quam se
rus, non ad precem lectoris, sed totam lectionem Joannes non posse solvere confitetur (Joan. i ) . ldeo-
respiciL Gralias e n i m agimus quod doctrinae suae que d i c i l u r Dominica vacans : quae ita vacat officie
panem nobis f r a n g i l , ne fame verbi Dei pereamus. ut n u l l i sanctorum, q u i omnes officiales ejus s u n t .
N a m ad i e c l i o n e s , q u a r u m i n fine Tu autem, e l c , B ^egis c h r i s l i l i g a t u r a m corrigiae solvere, i d
M a n c

iion d i c i t u r , scilicet ad capitula n o r a r n m , qtiia est sanctae iucarnationis ntysleritim denudare f u e r i t

v e r b u m Dei est i n quo v i v i t omnis homo, Deo ora- c r e d i l u m , sed solummodo stans Idumaca i l l a , i d est
tias s i m i l i t e r succlamamus. g e n l i l i l a s , quae promissum a u d i e r a t : In Jdnmceam
T I T . X V I I I . De campanarum significatione. extendam calceamentum meum (Ptal. LIX) : el rc-
Campanae sicut et legales tubae, sanctos Ecclesiae spicicus illtid tempus quo rex q u i hoc promiscrat
praedicalores significant, qtti ad Sion montem et c i - egressus de sinu (Patris i n utero calceabatttr. et
v i u t e m sanclam Jerusalem et f u t u r u m D e i j u d i c i u m iusolubilem sanctae incarnatiouis c o r r i g i a m s u i s c i r -
p o p u l u m i n v i t a n t elpraeparant, sensumque auditoris ctimdans gressibus, et videns neniinem m y s i e r i i
s u r d i ad audiendum magnitudiitein r e i , magnitudine htijtts Iiaberc iuvesligalionis officium, tantuiit orattdi
dicendi flectere conlendunt. Duriiia metalli f o r t i l u - iniiuit ollicium clamans in I n t r o i t u : Memehio nostri,
d i n e m menlis, plectruin ferreum quo sonus e l i d i t u r , Domine 9 in beneplaciio tuo (Ptal. c v ) , i d est F i l i o
constantiam sermonis i m i t a t u r , : Ecce dedi 9 a i l Do- iu quo t i b i bene complacuit solo ex millibtts po-
m i n u s . fronlem luam duriorem frontibus eorum; et ut puli t u i ; vitita nos in salutari tuo (ibid.) 9 eodeiii sci-
adamantem et silicem faciem tuam (Ezech. 111). F u - Q l i c c l F i l i o iuslar medici aegrum dignatione gratuita
giens quoque lerrenam habitationem et dicens visitautis.
ffotlra conversath in ccetis esl (Philipp. 111); sursum
T I T . X X . De primaj Dominicat Adventus ofjficio.
cor suspendal, pendensque de l u r r e f o r t i t u d i u i s ,
quae coustat contra faciem i n i m i c i , speculatorem se P r i m a vero Dominica ad p r i m u m speclans adven-
noverit positum d o m u i l s r a e l . Geslet autem l i g n u n i 111111, hujus intentioiiis habet o f l i c i u m , ttt iis quibus
a

crocis i n capite menlis, funero exinde colligattim, necdiun venit Dotninus, i d esl q u i fidem non recepe-
i d est v i n c u l u m c h a r i t a t i s , usque ad infirmos f r a - r i i n t incariiationis,adveniat lanta salus u t l e v e n t a d
tres, quasi ad t e r r a m p o r r i g a t : quo commoiiilus Dcum auiiuam suam, et conlidentes i n Domino non
personare et os suum dilatare non cesset, dicens : eriibescant,neqtie i r r i d e a t t l i n i m i c i , idest daemones;
Charitas Chrisli urget nos (II Cor. v ) . Item custos sed vias suas eis deiuonstret et semitas doceat:
super muros Jerusalem constitutus (Ita. 4.X11) 11011 quas u l anibulent demonstrat Aposlolus, d i c e n s :
taceat iuslans opportune et i m p o r t u n e , iis q u i d o r - Scientes quia hora e$t etc. (Rom. 9 xm).
t i i i u n l i n leclis ebumeis (Amot. v i ) , nocte ebrit suwt TIT. X X I . De tecunda? Dominicce Adventus officio.
et L s c i v i u n t i n stratis s u i s , et i l l i q u i nocte dor- In sectitida autem Doininica parvulo et pupillo
m i u i i t et nocte e b r i i stint, ad latideni Dei quasi D n l i o
pcregrina matre n a l o ; q u i Patrem n u n q u a m
vioienler excitenlur, neusquc ad l u a t u t i n u m , i d est v i d i t , quem, matre n a r r a n t e , i n coelum abiisseau-
treuiendum Dei j u d i c i u m somno consepuili pereaiti. diens, sicut cervus ad f o n t e s , patris absentiam
T r i n u m autem solemnis diei classicum, id est ma- plorans, praesentiam desiderat, et gemitibus et p r e -
t u t i n u m , vespertinum, et quod ad niissae ptilsatttr cibus coelum pulsat, et commiserescent mater
i n i t i u m , sic imitetur evangeiicus praedicatorum secundi adventus officium c a n i t , desideranti Patris
chorus ut semper praedicet lamentationes p i u s c n i i s r e d i t u m i m m i n e r e deuuiitians, coasolatur et d i c i t :
vitae, carmen fulurae, e l vae gehennalis irae. Populut Sion : ecce Dominus veniet ad $atvandas
T I T . X I X . De Dominicis Adventus et earum officiit. gentet, et auditam faciet Dominus gtoriam vocit sum 9

Pritnus adventus i n persona commerooratur anli- qua d i c e l : Venite 9 benedicti Pairis mei etc.
9 (Matth.
quae Eccicsiac , i d cst, i n 111 Doroinica. Secundus x x v ) . /11 lcctilia 9 i n q u i t , eordis vestri: qroe UnU
adveutus exspeclantibus et desiderantibus j a m i n - c r i t ut levare debeainus corda nostra. Unde et i n
Ktare dcnuntiatur propheticis et apostolicis tubis. Collccta precamttr : Exciia . Domine 9 corda no$lra 9

IcVeo vero secundtis advenlus dttabus Doininicis id est leva et exhilara ad praparandas unigeniti
dcc'amatur, quia p r i m u m advenluin sola quae p r x - mi viat. I n tertia quoque Dominica boc idcro v o x
«77 MSCELLANEA. — Llfi. VIL S7I
claroat Apostolica, u t et si qois d i l a c e r e t u r , perse- A riaque P a t r i s de corde ipsiirs aeterni i m t s i c i nata.
cutiones sostineat, c t p r o dilatione Patris gemat, cujus est etiam psalterium et cilhara : Sicut d i c i t u r
gaudeat i n t r i b u l a t i o n i b u s ; et i t e r u m gaudeat repo- e i : Exsurge, gtoria mea, psatterium et cithara\Psal.
sita i n cceiis, propter hoc, multa mercede, nihilque L V I ) , Jesus scilicet Christus, de aeteroa j u c u n d i l a t e
sollicitus s i l , qoia Dominus prope est ad remune- suis audiloribus e x h i b u i t , qnorum beati oculi q u t
r a n d u m , tantum modestia ejus nota $4t omnibus ho- v i d e r u n t e t a u r e s quae a u d i e r u i i t : q u i d q u i d , iuquaut,
minibus ; et pelitionet innotescant apud Deum (Phi- de cteleslibus gaudiis ore suo Doniinus Jesus pr;e-
lipp. i v ) . E t nola quod hoc tempore diaconus et dicavil, Alleluia nostrum est; novum c a n t i c u m ,
sobdiaconus non u t u n t u r dalmatica et tunica, qnia laus suavis. Hoc autem neque veteres sancli Patres
subdiaconus tanquam lex ante incarnationem carc- videre. Unde : Multi reges et prophetce votuerunt
bat o r n a t u E v a n g e l i i ; diaconos tanquam ipsum videre qum vos videtis, et non viderunt; et audire quas
Evangelium l a t u e r i t , cujus claritas quanta sit n o n - vos audility et non audierunt (buc. x)« Neque nos
d u m apparuit ante sacramenla incarnationis, pas- quandiu peregrinatnur a Domino i u corpore videre
sionis et resurreclioiiis. U t u n t u r auiem casulis, possumus vel audire. Ctiro ttaque plorabilem antiquae
quas l e c t u r i exuunt maxime prolestantes illam Ecclesiae nondum redemptae siaturo commeinoramus
suam non esse vestem; sed propter Dominicae diei B
nostrumque incolaluin, quia prolongatus e s t , de-
vel alicujus reverentiam festi se accipere accommo- plangimus, pulchro ordine Alleluia de ore noslro
dalo, u t inopem atque indecenier consolentur exspo- l o l l i t u r , quia^per illud Aileluia significattir, quod
liationem. Eadem de causa Gloria in exeetsis (Luc. nondum illis advencrat, et a nobis recessit, e:
1 1 ) : et lte missa est i n l e r m i t t i l u r , quod illud lemptis ablalus esi sponsus a filiis. Die vcro resurrectionis
significat quo adhuc exspeclabaiur gaudium pacis, quando nova soboles renascitur, et clarilate r e -
et quo nunc sollicili praesiolamur consummationem p l e n t u r agni novelli, qtti vcnerunt ad foutes, nova
nostrae salutis. Ecclesia, nova tot mundo nuutiat gaudia boc u o -
minc. Allcluia.
T I T . X X I I . De duabus missis in nocle Natalis Domini
el de una in die. T I T . X X I V . De Septuagesimo! ratione et paschati
taititia.
Duae missae noctis N a t i v i t a l i s fiunl, u t Ecclesia
i n honorem n a t i v i i a t i s , qua Detis Pater ex secreto Septuagesimam nominamus septem Doimoicas
suae substantiae iHum g e n u i t , p r i m a m missam o r d i - seqttentes. i n q u a r u m priroa miser bouio a para*
naret e t i n memoriam ejus qua per u t e r u m V i r g i u i s disi felicilale, a Creatoris facie projectus, c l a i n a t :
benediclus F i l i u s aute incarnationem credebatur Circumdederunt me gemitus mortis (PsaU xvu). lo
venturus, secundam succinerent. T e r t i a vero fit i n septima a Septuagesima Doroinica redeunti de pe-
die, qua eum non v e n t u n i m sed venisse cxsttlians, regrinaiione hac et de convaile l a c r y m a r u m dici-
venisse p r o c l a m a t : Puer natus est nobis (Isa. I X ) . Uir : Lcelare y Jerusalem. Ideo autem Septuagcsimam
A d boc enim officium primae missae aeternain cjtts vocamus, quia boc idem officiis i n n u i t u r quod
genitnram e x p r i m i t , et officium secundae sedem significaium est illa septuageuaria captiviuie po-
temporalem fuloram et officium tertiae ipsam factam p u l i D c i , q u i realiter sedit et flevk super fluinina
esse manifeste demonslranl.Quod aulem duae lectio- Babylonis. Non enim d i c i t u r Septuagesima aseptua-
nes i n his missis leguntur, i d significat quod per g i n u diebus q u i l e r m i n a n t u r ad S a b b a l u m , quo
duo cberubim q u i se invicem aspiciunt versis v u l t i - albae p o n w i t u r , cum n i h i l i n d i g n i u s s i l quam c a p i -
bus per p r o p i t i a t o r i u m , incarnatus Dominus desi- v i l a l e m eo numero signari intra quein dies r e s u r r e -
gnatur vel figuratur. I n bac ergo solemnitate in ctionis o c c u r r i t , nobililas a n n i , decus mensium,
o m n i missa leguntnr duae Lecliones : una de Veteri aurora dierum : quo v i c l o c a p t i v a u r e , Dominus
Tesumento, altera de Novo, n t , d u m Vetus hoc viclor surgens suos omues Jiberavit. Hoc idem d i -
faciendum denuntiat, quod, iNovum c l a m a l faclum, c i t u r de Sexagesima, Quinquagesiina, Quadrage-
quasi c i i e r u b i m invicem se aspiciant : et d u m f j *im»
dispensationis C b r i s t i mysteriura concorditer n a r - T I T . X X V . De Sexagesimce oficio.
T t n t , v u l l u s i a p r o p i t i a t o r i u m v e r t a u t , et quasi l n Sexagesima ilie quem circumdederunt dotores
i n i e r se i n c a r n a l u m Dominum vidcant. Cherubim mortis (PsaU x v n ) suam miseriam coiisideraiis, j a t u
i u q u e i n p r o p i l i a t o r i u m versis vultibus se respicere, incipit clamare ad liberationem, dicens : Exsurge %

e s t d u a s Lectionesex duobus T e s u m e n t i s , prophe- quare obdormis, Domine (Psat. X L I I I ) . Unde e l Re-

t i c a m qua v e n t u r a m , et evangelicam lectiooem qua demptor c a l a m i u t i s ejus m i s c r t u s : E x t i t seminare
p c o p i t i a t o r i u m n o s t r u m j a m i n c a r n a l u m Vcrbum prae- semen (Matth. x m ) bonum i n l e r r a m cordis ejos, et
d i c a t u r , concordibus testimoniis et uno eodemque est slatio ad Sanctum Pauium digna satis causa.
sensu respicere. Exsurgens e n i m advocerooranlis miseri q u i d o r m i r e

T I T . X X I I I . Quod Alleluia, in Septuagesima non ca- videbatur, seminator verbi Dei, sapicntiae coelestis
nalur et quare.
y aratores suos conducit sanctos apostolos, et pradci-
Antiqtiae aucloritatis et dignitatis canticum Atle- pue sanctum Paulum q u i plus ontnibus. l a b o r a v i l ,
luia tempore Septuagesimac de ore t o l l i t u r sanclae operarium u t i l e m , dueem verbi et vcre semina*
ttcclesiae. Quidquid e n i m scmpiterna m u s t c a , glo- l o r c m v e r b o r o m , per qucm omnes entes coguo^
87$ APPENDIX AD HUCONIS OPERA DOGMATICA. SS#
proleciionem, dicens: Estomihi in Deum preiectorem.
vermU grntinm Dei qunm ad genles m i s i l , et ncuto A
(Psai. x x x ) etc. E t q u o n i a m n i b i l siue ipso v a l e i , c u n a
vomcre liiiguue siiac corda dura prosciudens, tidei
neque currentis neque volentis sed ipsius miserea-
et m o r u m semen copiosum effudit. Cnde sacerdos
tis s i t , u t videat per se caccus et faciat b o n u m , faoe
ingressits, i n Collecla c*lebrem docloris genliuin
idem inCollecta o r a t ; e t D o m i n o d i c e n t i s i b i i n E v a n
memoriam faclt. A m p l i i i s ad lioc sequens Epistola
gelio : Quid vit faciam tibi ? (Mare. x.) respondcl :
p e r l i n e t , qua idem fortissimus ccelesiis agricola et
Domine, ut videam (ibid.). Apostolus quoqne a d H -
o p e r a r i u s vcros labores suos enumerat et pericula
l u m i n a i i o n e m ejusdem cacci in Epistola c u r a m re-
quibus i l l u n t affecerunt q u i Domini sui flnes i n v a -
c i p i t , ,dum cunctis charismatibus excellentiorem
serunt et a r a r i non p e r m i t t e b a n t , q u i rebeilan-
viam demonstrat, i d est charilalem , Si lingttit*
tes D o m i n a t o r i universae lerrae a r a t r u m ejns c o n -
i n q u i l , hominum loquar et angetorum ; chariiaiem
fregerttnt et boves j u g u l a r t t n l innocuos. Dissemi-
autem non habeam, factus sum sicut a>$ sonans ant
nalo verbo d o c l o r i s , i n Graduali canit : Jam sciant
cymbalum tinnient (I Cor. x m ) . Haecest enim c o r d i s
gentet quoniam nomen tibi 9 Deut; et qui repu-
lumen et oculus, quo q u i c a r e l caecus e s l , et i n t e -
lerunt potiti tunt ut rota; quod turgentet in hit qnas
nebris ambtilat e l nescit quo eat. Natn et caecum
rtiro tunt, i d est i n carnalibus, cadunt in anterio-
illuminare coepil Deus genus bumanum, dando fldem
ribut, id esl in inlellectualibus ; et qusmadmodum
filiis Israel. Hoc p r i m u m collyrio i n u n x i t e j u s o c u l o s ,
anie faciem venli, sic ditperierunt flanlt tpirilu irce
dicens : Diliges Dominum Deum tuum, etc. (Matth.
DeiAn T r a c t u gratiasagit seminatori qtiod commota
xxn.) A d hanc iliutninationem nota fit per Grs-
t e r r a ct conturbata, i d est universi peccatores q u i ,
duale i n gentibus v i r t u s illuminatoris. Propler hanc
r u l t u r a s suas exsecrabiles advertentes, commoti suut
c l i a m d t c i l u r i u T r a c t u : Jntrate in eonspeetu rjus ;
ad pccnileuliam, et per signiflcalionem pracdicalio-
quasi d i c a t u r : Accedite et iltumimtmini \P$al.xxxni).
uis incipienles timere, fugiunt a facie arcus, id cst
Propler hanc quoque et in Offerlorio gratias agi-
d i v i n i j u d i c i i : i n q u o duobtis Teslamcnlis quasi d u o -
mus, diccntes : Benedktu$, etc. Quia vero uon s a i i s
bus cornibus inflexis, rebelles d i v i u i verbi datnna-
est illumitialionem scientiae percepisse; nisi abjicta-
tionis sententia f c r i e i i l u r . Lecto evangelio orat i n
inus carnalia dcsideria, congrtie illonnn exemplo
Offereitda : Perfice gretsus meos (Psal. cxvm). T i -
t e r r e m u r de quibus dicimtis i n c o m m u n i o n e : Mau-
mendum est enim ne sttsceptittii semen verbi Dei,
ducaverunt et salurali sunl (P$al. LXXVII).
si ceciderit secus v i a m , id esl i n exierioribus va-
T I T . X X V I I . De quadragesima officio
canies, d i r i p i a t u r a volucribus imtntindorum s p i r i -
I n qtiadragesima qitasi ex persona Ltberatoris
t u u m , vel a spinosis d i v i t i i s suffoccltir, vel sine h u - Q
diceniis se invocauti : Ecce ad$um clamai E c c l e -
niore charitatis nrescat, et sic non pci l i c i a n l u r gres- %

sia i n oflicio. Invoeabit me et ego exaudiam* t*lc.

sus n o s l r i . I n ipsa vcro Offercuda posltilantur mise-
Unde in oinnilms qu;c s c q i i u n t t i r , C h r i s l u i n jej i -
ricordije D c i , ut Detis ctistodiat semen stitim sictit
nantem tenlatoris insidias superasse, supcr aspidem
pupillam ne compungatur a suffocaiitibus spinis
et basiliscttm ambulasse, leotiem et dracoiiemcoiicul-
[Luc. v i n ) ; prolegal sub umbra a l a r u n i , nc siccctttr
casse n a r r a t , v i c l o r i a m eatndetn nobis corpori r j u s -
ab ardoribtis solis, i d est aestuantis avariliae; eripiat
dein capitis reproniittens. Sed quoniam Scriptum
ab i m p i o , ne attferat verbum de cordibtis nostris, u t
prophelartiin hoc d i c c i i t i u i u , iisqttc ad adventum
dicat bona t c r r a aflerens fructttm i n palicntia : Ego
Cliristi ct passionis ipsitts teniptts clausa f u i l , q u i a
autem in justitia apparebo eonspectui tuo (Psai. xvi).
lencbrosa aqna i n nubibus a e r i s , i d est occulla
Quod et coinmunio. C a n i t u r : httroibo 9 inqtiit, ad
scienlia in prophetis, doncc Agnus Dei, solus d t g n u *
altare Dei (Ptal. X L I I ) . Semen enim Dei t e r r a m n o -
solvere l i b r u u i , significata ejus i n passione stn
stram i n qtta crevit quod mmabile esl sursuin vehit
complendo aperiret propheticas v o c e s , idcirco ah
secum i n horrea cceli, quia, cum l e r r a s i m u s , nisi
hac Douiinica vela depensa d u c u n i u r ante sanciac
verbo Dei, quod est Christtis, p o r t c m t i r , i u coelum
Ecclesiae a l l a r i a , u l populus non videal sancta san-
iion asceitditnus, sicut ipse ait : Nemo atcendit in ] i
c i o r t i m douec i u hebdoiuada ante Pascha, deposi-
ccelum, niti, (Joan. 111) eic. Cttin qtto et per qttem
tioue velortim eadem reveletur significatio,quae facia
stiblevatt |K>rtanles maniptilos jusliliae laeliflcabimiir,
csl per hoc qtiod velum teiupli scissum est, tradenie
Deo renovnnte j t t v c n t u l e m n o s t r a m , vigore uovita-
Doitiiuo s p i i i t u i n .
tis aelcrme.
T I T . X X V I I I . De die cinerum tit Capite jejunii
T I T . X X V I . De Qttinquagesimce officio.
l n Capitc j e j u n i i neque ciueribus capul aspergere,
i n Quinquagesima, is q u i , calamilalem suam con-
neque nudis pedibus ambulare opus esset, si omnes
siderans, i n superiori Dominica de profundis c l a -
lugendi scientiam haberemus, cunclisqtie illttd acqua-
inaveral ad Dominum u t exsurgerct et non repelle-
l i t e r saperct quod propheia cxprobrans : Cecidit,
fet c u m iisque i t i ftnem, videns capliviialem suaut,
i n q u i t , corona capilis nostri : var nobis qnia oeccavi-
et diabolum omnem contra ipstun v i t i o r t i i n movere
ttifif / (Thren. v ) , et omiiibus esset i n promDtti f a -
e x c r c i t u m , a qtto omnit qui pie vult vivere perttcutio-
cere illtid : S. indite corda veslra et non rettimenta
tionem patitur (II Tim. I I I ) : ct audiens sibi d i c t u m :
vettra (Joet. n ) . Nttnc niitem maxima pars nostrutn
F i i t , si vis eonverti ad Dominum, prwpara animam
spontc non m e m i n i t qualem ornattim c a p i t i s , i d cst
luam ad ttntativrm(Eccli. 11); adjuloris Dei implorat
SSI MISCELLANEA. L I B . VII. 881
e o r d i s , Uenm offenucndo p e r d i d i t . Neque possunt A pace possidebat, et arma d i s t r i b o i l (Luc. x i ) . Ideo-
t a c i l e corda lepida 6 c i n d i , nisi extrinsecis adjuve que i n Oflcrtorio praedicat j u d i c i a D o m i n i recta,
i i t u r o r n a m e n i i s . U t igitttr memineriinus quod p u l - quod ejeclo a se daemone rurstis ad i l l u m de qtio
v i s sumus, quotl nos esse pater nosler oblilus f u i l , e x i e r a t , id est populum j u d a i c u m , permissus sit
<|tiando p r o j e c i l Deum coroitam s u a m , c l exinde r e v e r t u I n Communione g r a t u l a l u r quod tanquam
aensil n u d i t a t e m suaro, cinere capita aspergimus, passer invenit sibi domum, el t i t turiur nidum (Psat.
i u i a s partes n u d a w u s , koc babitu confiteutes quod LXXXIII) , u l c u m beatis sit q u i habitant i u doiuo
n o n d i i nec de coeto sumus,scd homines,et de t e r r a D o m i u i , et q u i i n saecula saeciilorum latidabunt l e ,
h a b u i m u s p r i n c i p l u m ; et quod per peccata gloria vel tauquam post sex d i e r u m opus Sabbatuin cele-
nostra spoliali, et inter hostes nudi c o n s t i t u t i , o r - brantes.
n a l t i gloriae Dei indigemus.
T I T . X X X I I . De Domtnica < Lwtare, i quce est quarta.
T I T . X X I X . De pcenitenlia incipienda eadem die.
l n Capite j e j u i i i i cinis et c i l i c i u i n , quae sunt arma Dominica qua La>tare, Jeru$alem % i n I n t r o i t u can-

poenileniiuiu, nobis p r o p o u u n t u r . I n c i l i c i o memo- t a t u r , a Septuagesima Sabbatum m u n d i , id est re-

r i a peccatoruiu p i u i g e n t i t i m , u l peccatttm nos non quiem significat i n qua electorum animae deposito
delectel, sed pungat ct feriat, et ad punieudum B c a n i i s o n e r e , velut posl bclla victrices depositis ar*.
a d m o n c a t : ideo fii de pilis c a p r a r u m quae pro pec- mis feriatae laetantur; e l singulis siolis, i d est bea-

calo solebant offerri. Cinis significal quod a»dificiuei litudine animae muneraiae resurrectionem i n qua

d i a b o l i p r i u s i n nobis male c o i i s t r u c l u m debet esse binam a n i m a r u m et c o r p o r u m gloriam r e c i p i e n t ,

x

r o m b u s t i t m , et ardorem peccaii i n nobis rcfrigtiisse. praeslolantur. Ulic Jernsalem, quae sursuin est mater

Uude imntundus i n lege q u i lavabatur aqtia non o m n i u m , laetalur, et diem fesium gerens pro n u m c -

plene m u n d a b a l u r usque ad vcsperara, i d esl do- rositate filiorum de htijus saeculi peregrinatioiie red-

uec fervor defecissct. Cinis autcm iire non sine causa e u n l i u m , repositas eflundit e p u l a s , et lactcas cx

fieri solet de sarmento, IIOII passim de quibuslihet suis uberibus maternae consolalioniseffundit delici:»>.

lignis. Sarmenta i n vite pretiosiora siint quibushbei I n hujus consolalionis praeconio gratulabunda S p i *

lignis sjlvestribus, quod fruclifera suut ct p r e l i o s u m r i t u s sancti allocutio prophetali ore ad eam praciuii-

fructntn aflerunt. lnfructttosa vero sarmenla sunt I k u r . Lattare% Jeruealem % ctc. E t consolatio quae hic

raeteris v i l i o r a , qtiia i n nttllam fabricain conveniunt, c a n i l u r ; satiemini ab uberibus consolationis ejtts.

scd i n ignem u t ardeant. I t n et C h r i s l i a n i a C h r i s t o I n Collecla poscititr qttae est consolatio libertalis

v i t e praecisi tanto gravius p u n i u n l u r , quanlo a m - Q Dei : quam i n Epislola sitpponit Aposlolus : Itta%

p l i o r i b u * Dei beneficiis su;it abusi. inquil,quce sursumett Jerusalem libera est (Cul. % iv),

T I T . X X X . De secundas dominicas offtcio vacante : ipsa est pax in virtute, et abundantia in turribus

Secunda Dominica Quadragesimae vacat, nec h a - (Psat. cxxi). De qua i n Graduali r a i i i m u s : I

b c t oflicittm nisi m u l u a t u r ab a l i o , nolans quod tantes in his quae dicta sunl (Psal. cxxi), nobisa

post i m p l o r a t u m et praeslitum nobis d i v i n u t n a u x i - sanctis apostolis et doctoribus n o s t r i s , in domum

l i u m , p r o p r i i s vacamus officiis, c u r a m carnis non Domini ibimus (ibid.). Ad quam cum venerimus

facicntes i n d e s i d e r i i s , scd a v i t i i s vacantes e t i a m complebilur quod in T r a c t u d i c i t n r : Non commovc»

a p r o p r i i s usibus, u l boc non nobis s-d Dei n o s t r i bitur in eeternum qni habitat in Jerwalem (Psal.

attribuainus m i s e r a l i o n i , qitouiam i n mutato l u t r o - LXXIV). Cum ablata fuerit v i r g a , id esl potesias pec-

i l u rogamus r e m i n i s c i miseraiionuin s u a r u m , ne c a t o n i m , quam etsi ad tempus d i m i t t i t ad p r o b a t i o -

unquam d o m i n e i i t u r n o s t r i i u i m i c i ; e l i n G r a d u a l i , n e m , n o n relinquct Dominus sitper t e r r a m j u s l o r t i m .

iit de necessilatibus nos e r u a t . Ad te Domine, levavi IIujus quoque laetitiae cst i l l u d vitale sanctorum
% 9

animam meam (Psat. xxiv)., Miserere mei secundum c o n v i v i u m , quo Dominus i n Evaugelio de q u i n q u e

eloquium, etc. (PsuU c x v m ) . I n Offerlorio, itemque panibns et duobus piscihus saliat quinque millia h o -

in Communione : lutellige clamorem meum (Psat. D i n i i i u i n , i d est quo de P a u i i , Moysi e l p r o p b e l a r u i n

v). Quae ideo de j e j u n i i die inuluata sunt, quia mali l i b r i s crescente copia divinae benedictiouis i n t e r ora

desiderii passiones, qttae per daemouiosaoi Chana- comedentium, i d est i n l e r studia t r a c t a n t i u m affatim

naeae l i l i a m designantur, pro qua tanquain pro qua- r e f i c i l u r mundus, quoudam a scientia Dei jejunus,

1 b c l peccalrice anima clamat magna illa mulier et alfluentia d i c t o r u m replelis a r m a r i i s lassi c o n -

Ecclesia m a t e r , non e j i c i u i i t t i r , nisi i u oralioue et vivae assistimus. I l o c c o u v i v i u m divinae cogniliouis

jejunio. h i c i n c i p i t ; perficietur i n illius sabbati, de qtto h»-

T i T . X X X I . De Dominica tertia quadragesimaf. q u i i n u r , perenni gloria. Unde Apostoius : Plunc cx

l n terlia Dominica solmnmodo divinis i n l e n t a j a m parte cognoscimus. Cum autem veneritquod perfcctum

liberata Rcclesia habet oculos, i n l u t r o i t u dicensad est% evacuabitur quodexparte est (I Cor. x i u ) . Unde

Dominum : Oculi mei ad Dominum (Psat. xxiv). Et i n Offertorio convivas laetantes i n epulis l a u d u t u , '

in T r a c t n g r a l u l a b u i t d a : Ad te levavi animam meam ipsumque convivii p a l r e m benedixil ex Sion, q u i

(Psat. LXXXV), gaudens quod i n Evangelio immundus habitat i n Jerusalcm, ut ex pr.esenii Ect lesia, qtiae

spinlus exierit ah ea, et f o r l i o r Chrislus superve- d i c i t u r Siou, id esl, specula % i n qua vidciitus nunc

uicns f o r t i s diaboii vasa, id cst liomines quos in pcr speculuni, laudcm Dominipcrsoiiarc incipicntc.s,
 * 3 APPENDIX AD IIUGO IS OPEKA DOGMATICA. 88$
perficiamui In ea \n q . . . habitat ipse ccelesti J e r u - lena pedet ejut tavit et eapilUt tertit \Luc. v n ) , sicut
aalem; quac secnndum Communionis mysiicttin sen- refert Evatigelista : Ante tex diet Pa$ehce % in-
s i i m adhiic aedificatur u l civitas de vivis ct electis q u i t (Joan.wx), etc. I b i celebri mysterio e o m m c n -
InuidibHs^inquam, ascenderunt tribus D o m i t i i , n o b i - datum est odoriferum optis eleemosynae. M a r i a ,
les tribus, regales t r i b u s , sacerdotales t r i b u s . i d esl Ecclesia, pedes D o m i n i , id est paiiperes r a i i -
quain extrema membra C h r i s l i , capillis, qui c o r -
T I T . X X X I I I . De Dominica in Pas$ione.
p o r i 8uperfluunt, tergit, i d est d i v i i i i s quae d i v i t i b n s
Osteuso superioribus Domiiiicis scplem, quomodo
sttperabundant sustental. U l i g i t u r dominus papa
a valle l a c r y m a r u m et ploratiouis ascendalur ad
celebrem ctim Maria Domino ctenam exhibeal, hoe
civitatem deliciarum et gfurificalioHis, Dominieae
Sahbalo eleemosynam d a t ; atque i t a circa pedes
Passionis incboatur celebrilas, ut quanta baec divinae
Dotuini occupatur.
niiserationis magnitudine obliiieatur, prae o m n i u m
oculis efferalur, et piis fidelium mentibus ingeranlur T I T . X X X V . De Dominica in ramit Palmarunn
vulnera et cuncta mortis insignia, quae p e r l u l i t pro Dominica i n ramis Pahnarum qua Dominus J e r u -
t t i n c l i s unica salus Deus e l homo Chrislus, Unige- salem passurus i n t r a v i t , illa luna decima e x s i i t i i ,
n i t u s P a t r i s . Nam prodeuntia vexilla crucis et f u l - quia pracccpluin e r a l i n lege, ut decima dic tollere-
gidtim e j u s m y s t e r i u m , acetum, fel, a r u n d i n e m , cla- 1
ttir agnits, et i n quarta deciiua servarelur i m m o l . i n -
vos, et lanceam perfoiali corporis tam i n nocturnis dus. E t nota quod Moyses i n virga decem plagis
q u a m i n d i u r n i s semper nieditamur canticis. Sicque Pharaonem et iEgyptutn p e r c u s s i t : quibus quidem
flunt comae eapitis Ecclesiae, id est cogitalioues c o r - aflligitur, sed donec i m m o l e t u r agnus non v i n c i l u r ,
d i s , quasi purpura regis intincta canalibus, d u m quia Christus i n legis discipliua lanquam in virga
xrtssionem Redemptoris autbenticis medilatur S c r i - dccem pneceptis quasi decem plagis suo captivatori
p t u r i s , id est preliosis purpurae tincturis quae rcpugnare j u b e t populo Dei, quem diaboius i n l i b e r -
per ora prophetarum et aposlolorum, velut per tale paradisi conditum i n ^Egyplo bujus muodi ca-
quosdam canales S p i r i l u sancto conficiente per- p t i v u m t e u u i t ; sed sicut Pharao decem plagls noa
fltixerunl. Ipse q u i jusserat filiis Israel : Si quando adeo v i n c i l u r u t filios Israel d i m i t t e r e t , sic et d i a -
exibitit ad bellum vel habebiti$ diet fettot, [clangetit bolus decem praeceptorum observatione non adeo
tubit tnpcr holocauttit et pacificit notttis (Num. x). superalus est, u t bomo i n paradisum rediret. A.t
Ipse Rex nosler, exititrus ad bellum passionis conlra tibi AgnusDei Christus immolatus est i n morte p r i m c -
diabohun principem m u n d i , ipse summus sacerdos geuitum Pharaonis,id est originalepeccatum deletuw
nosler, habiturus epulum corporis et sanguiuis s u i , esl et i n m a r i Rubro baptismi Christi sanguineruben-
(

c u m discipulis celebraturus festum suae sanctae re- l i s , actualia quoque peccata cum i l l o altero pcnitus

M i r r e c t i o n i s , d a n g i t tuba t a n t i m i r a c u l i resuscitali absorpta s u n l , Dei populo liberato. Luna ergo dccima

L a x a r i , quo c t corda p i o r u m ad credendum anima- Chrislus, verus Agniis praeccpto Patris obediens, i n

r e t . Unde et ei cum palmis et laudibus okviam pro- civitatem Jerusaletn ctttn raniis palmarum acceptus,
passurtis recipitur. Et ideo post processionem pal-
c e d u n t ; et hostes t u r b a t i , pontifices scilicet et Pba-
marutn ejtts passio l e g i t u r . Haec aittem processia
risaei, coilegerunt consilium adversus Jesum, d i -
praesignat quae u l i l i t a s sit i n sanguine ipsius, e l quis
c e n t e s : Quid facimutf quia hic homo tanta tigna
frucltis passionis ex iila miscricordia, i n cujus m u l -
facit; $i ditnittimus eum $ic omnet creden:
9 in eum
tiludine benedictus advenit. A monte enirn O l i v a r u i n
{Joan. x i ) . E t quia ab bac bora cogiiabanl quomodo
p r i n i u m duos i n caslellum quod contra eos erat
eom tenerent, j a m non palam ambulabai coram e i s :
praemitlil, u t asinain et pullutn illic alligatum sol-
sed c u m tulisseut lupides ut jacerent in eum, abtcon-
ventes sibi adduccrent; ascensurtis enim e r a t g l o r i a
dit te et exivil de templo {Joan. v i u ) , futurus ponlifex
et honore propter passionem, coronatus ad dexteram
f i i l u r o r u m b o n o r u m , sicut i n Episiola i n v e n i t u r , non
Patris, qtii est Deus pacis, fons et origo l u m i n i s ,
i l l i s q u i s i c u l i n T r a c t u , saepe expugiiavernnt ipsiitn
mons O l i v a r u m , pater n i i s e r i c o r d i a r u m , et inde
ex j u v e n l u t e ejus, i d est p r i m o r d i i s i n sanguine
dando dona hominibus misstirus est aposlolos q u i ,
A b e l j u s t i , et i l e r u m expugnaverunt occidendo p r o -
ligandi et solvendi potestate accepta, asinam et p u l -
phetas e l lapidando qtii ad ipsos missi sunt.Nos c u m
l t i m , i d esl u t r u m q u e populum ab errore et onero
capite secedentes, vocem lactitiae et laudis s u p p r i -
peccati absolverent, et i n adducto sibi humano ge-
m e r e i u c i p i m u s , Gtoriam patri i n quibusdam s u b l r a -
uere per fideni sedens, ipsum i n ccelestem Jerusalein
hentes ( licet b r e v i b t t s ) versiculis : Quia Gtoria
inducerel, t u r b i s angelorum cum laude o c c u r r e n t i -
sanclae T r i n i l a t i s , propria latts est. Unde capitis
bus, palinarumque victorias cum ramis o l i v a r u m ,
n o s t r i solitudinem et silenlium non palaiu a m b u -
quae sout pacis insignia sublcvantibus. Hoc non
lantis, d u m non d i c i t u r , significal.
debet uno actu cum Dominicali c o m p u t a r i , nec e n i m
T I T . X X X I V . De Sabbato in ramit Palmarum. Domitiicae rcsurrectionis laetitiam commemoramus,
qtia boc nobis significavit quod i n Galilaeam, i d est
Sabbato ante Palmas vacat, quoniam Dominus
transmigrationem ad videndum Dominum cum apo-
papa elecmosynam d a t . Hoc cst illud Sabbatum
stolis debeamus e x i r e , ut non simus vetusti, sed
qtiando Dominus i n Bclhaniam venit, e l i n domo
in novitate vita* ambulemut (Rom. v i ) . Unde semper
L a z a r i quetn suscitaveral coenal, u b i Maria Magda-
 MISCELLANEA. — L!B. VII. 9*9
i n h u j n i m o d i processione praelalos nostros praeeun- A v u l t u s sui agonizare. Dicto aiileni c u m ctamore I n -
t e s quasi D o m i n u m i n Galilaeam sequimur, et locum t r o i t u , protinus Isaias desiderantissimus hujus D o m i -
qoo suprema statione processionem lerminamus r e - nicae passionis exspectator, quasi praesens a c c u r r i l ,
c t e Galilaeam nominamus. Unde eliam i n his p r o - lectoris voce nos ad videndum agonem i l l u m excitat
cessionibus, u t et gratulemur m a t r i V i r g i n i i n r e - dicens : Dicite filirn Sion : Ecce Sahalor tuue vemt
• u r r e c l t o n e u n i g e n i l i ejtis j a i n non m o r i t u r i , i n c n - (Isa. L X I I ) . E t u l ostendat opus passionis c u i i n l e n -
jns passione animam gladius t r a n s i i t , una statione debat, et mercedem gloriac qua coronandus e r a t ,
clecautando qood ei s i l p r o p r i u m ejus memoriam s u b d i t : Ecce merces ejus cum eo et opus illius coram
facimu8 etiam diversorio ejus quod i n clauslro ipsi ilto (ibid.). Gujus eliam h a b i l u m admirans. Quis e$t t

consuevit esse p r o v i s u m , eaque salutala processio- i n q u i t , iste qui venit de Edom, i d est de sanguineis
n e i n p r o consueto posiperagimus. P r i m a autem et dc terrenis Jtidacis , vestibus, i d esl roemhris, quae
p a l m a r u m non laetitiam resurrectionis, sed sacra- sunt indumenta Deitatis, tinctis purpura ganguinis
m e t i l i i m praefert f r u c l u s Dominicae passionis, quo de Bosra (Isa. L X I U ) , quae i n t e r p r e t a t u r firma, i d
i l l a , sicut praedictum est, ultima Domini processio est de civitate Jerusalein quam suo auxilio magis
figuratur. Quia ergo processio palroarum sacramen- quam muris Deus firmaverat. Cui cum respondis-
t u i u esl fructus illius passionis D o m i n i , et bac die B
s e t : Ego qui toquor jusiitiam (ibid.), rursus iuler-
obedieus.Patri, calicem passiouis bibere v e n i l , recte rogat; si loqueris j u s l i l i a m , quare rubrum est indu-
c u m eisdem cum quihusest exceplus palmaruin ramis mentum tuum pressura crucis? Torcular, i n q u i t , cat-
p r i u s legitur passio D o m i n i , el sequitur l o l u m ofli- cavi $olu$ (ibid.) pro omnihus. His auditis, cliorus
c i i t m d e passione, i n q u a i n s i i m m a hominis humilitate sciens Domini sui agonem i n persona sua orat i u
Dr.us i l l u d i t u r , conspuitur, dorsum dat percutieutihus, Graduali, diceus. Ne avertae, etc. Altera auteiu
o r a t pro ininticis, et caetera, obediens P a l r i paiienier Lectione pronuntiala, audiens eum non habentem
f e r l , quae nobis imitanda Paulus in Epistola proponit speciem nequc decorem, deepectum ct novi$$imum
manifeste, d i c e n s : Ooc eentiie in vobis, quod et in virorum, vulneralum propler iniquitatee nostras
Christo Jesu, etc. (Philip. u.) (lsa. L I I I ) , ct caetera quae i h i n a r r a n t u r , fit quod
T I T . X X X V I . De feria tertia posl ramos Patmarum. uon alia die excepta sexta fcria i n Sahhatis Quatuor
Post palmas tertia feria legendam passionem prae- T e m p o r u m , ut uon Alleluia quod per dies Penle-
c u r r i t illa L e c i i o , qua consiiia cogitaittium de morte costes l i t , tton Graduale, sed Traclus sequatur. M u -
C h r i s t i ostenduntur sic d i c e n t i u i n . Venite, mittamus sicus eniui ille q u i d i x i t : Cantavimus vobi$ et non
lignum in panem ejus (Jerem. x i ) . Per hos enim dies Q $alta$li$; tamenlavimu$ et non ptora$ti$ (Luc. vn),
usqtie ad q u a r l a m feriain sttidia eorum magis cujtis lamentationi Graduale, qtiasi ploratio pceni-
fervescebant, sed timehant ne forte lumulttts fieret t e t t i i t t , e l cantationi A i l c l u i a quasi saltatio respon-
i n populo. Sicut enim superbissimus A m a n , erecta det. I n illa loculionc ablatus a nobis a u d i t u r , et ideo
cruce quam paraverat Mardochaeo, opportunilatem non Alleluia gatidii, non Graduale cujuslibel luctus,
qmerebat, qua regi;de i l l o suggereret ut apprehende- sed Tractus iuultis nioeroris sequitur. Quod eniiu
r e t u r et appendereiur, sic diabolus, i n i t o consilio i n tractus magis quam gradus l u c l u i congruat inde
domo sua, i d est i n cordibus Judaeorum, d i c e n d o : o s l c i i d i t u r , quod non Alleluia u l gradus, sed p r o
Venite, miltamue tignum in panem eju$, quaerebat Alleltiia gradus quadragesimalibus d i e b u s , quibus
opportunitalem tradendi Jesum potestali Romanae. iuortem per invidiam n i u n d u m intrasse iugemus, ca-
Ultionem ergo videmus ejus i n codem ligno t r a n - n i t u r . F i t autein u t p r i m a Leclione l a n l u t u cnui Pa-
sfixi. Nos vero Judaei sumus cum Estber, id est Ec- rasceve fiat i n otnnibiis, ad majorem luctuiu e x p r i -
clesia, l i b e r a t i , u t i n Epistola d i c i t n r : et ideo G/o- inettdum, quod quarta tantum vendilus cum d i s t i p u -
riari no$ oportet tit cruce Domini nostri Je$u Christi lis habebatur, Parasceve autem penitus ablatus c r u -
(Gal. v i ) . quae a pcena reorum sublimata est i n cifigitur.
fronte iinperatoris. Caelera quae sequuntur, verba D T I T . X X X V I I . De officio in Ccena Domini, prcecipue
sunt agonizanlis C h r i s t i , et sttain resurreclioneui de chrismale iunc instiluto.
exorantis. l u l e r tristes horas, quibus capita, i d est i n i t i a
De feria quarta ejusdem hebdomadce eanctee. praecidimus, et fines earum sub silentio abscoiidi-
Feria quarta quando a b i i t J t i d a s et paclus est iuus, solemnilalis d i c i Coenae D o m i n i missa celebris
Judaeis tradere capttt Ecclesiae, ipsa ejus passio- et solemnior e x s u i t a t ; s i c u l medias inter nebulas sol
nem a u d i t , q u a , posilis genibus, p r o l i x i u s orasse i u interdom s u b r u t i l a l . Causa haec est, quia enitii die
agoiila factus memoratur, et sutlorem ejtts deeur- hac v e r u m sacrificitim ipse summus Sacerdos, ipse
rentem sicut gttttas sanguinis, contreiniscit, et t a n - hostia conlradidit, sacrificiique r i l u m i n s t i t u i l , ac-
toroin m i r a c u i o r o m c o o t e i i i p l a t r i x , perinde ac si cipiens panetn et calicem, dicensque: Hoc est corpue
atlonita repentino clamore c o n c r e p a t : ln nomine menm (Matlh. x x v i ) ; Et: Hic est $angui$ meu$ (ibid ),
Domini omne genn ftectalur (Philipp. u ) : percu- seqtie ipsum agnus lypicus Deo p r i m u s offerens, No-
tiens lerrifico clainore humana c o i d a . nt nullus v i i m Testamenltim suis haeredibus sangume suo con-
starc audeat rigidus e l clattts, cuin videt h o m i n u i n scripsil, recte i n medio trislitia? quae per omnes h o -
et angelorum Dominum procidissc, ct i n sudorc ras n o u t u r , mtssa tanquani i n dic institutionis suas
 «87 APPENIMX A D H U p O N l S OPERA D O G M A T l t A . SSS
solcmnem coiicentttm, itcttimqtie niinistroriiui altaris A suae resurrectionis visibilem se p r j e b u i l . Q u o d au-
merettir o r n a t u m ; et ne q u i d sancio sacriiicio ve- teni a caeteris tnvisibilis salutatur, significal quo<ft
nuslatis desil, Gloria in exeeltis Deo (Luc. u ) caitta- Christus i u coelum unde venerat rediens, sicut d i c i l i
l u r , et pontificis omnis ornatus perficitur. Inde esl Exivi a Patre % et veni in mundum : et iternm retin-
j u o d hac dic papa oletiui benedicit, chrisma cou- quo mundum, el vado ad Patrem (Joan. x v i ) , a o o b t s
ficit, poenitenles r e s t i t u i t , significans summum P o n - corporaliter non v i d e l u r , quem tamen quotidie v e -
tificem oleo miscricordiae rxenilenlibus peccata qttasi nerando salutamus.
quaedam vincula solvere, chrismate vero non solum T I T . X X X V I I I . De mysterio in totione pedum.
consolatoris, sed e l lutoris vicem exhibere. Est e n i m Dtiplici, scilicet m o r a l i et historico sensu D o m i n o s
chrisma oleutn ctnn balsamo, hoc est Spiritus s a n - nos i u s t r u i t , dum surgens a ccena p o n i t v e s t i m e n t a ,
ctus consolator et t u l o r . O l i m ungebanttir soli reges et praecinctus l i n l e o , e l aqua i n pelvim fusa pedes
et saccrdotes, i n qtio futurus rex stimmus ct sacer- lavit d i s c i p u l o r u m . Nam historice dans exemplom,
dos Christtis praefigurabalur. Sed posiqtiam per se u l quemadmoduin fecit e l nos faciamus, n o s t r a m
v e n i t a Deo Patre unctus prae participibus suis, non stiperbiam deprimrt. Quomodo e n i m , c u m simus p o i -
soli reges c l sacerdotes, sed omnis Ecciesia chri- vis e l cinis, non erubescamus i n contemptum n o s t r i
smatis unctione consecratur, quod i n confirmalione D s i i n i l i u n i r i g i d a m cervicem et staturam e r i g e r e .
a solis dabatur episcopis : ut patet ex illa Lectione qttando audivimus Creatorem coeli et l e m e , flexis
qtta i n Actibus apostolorum per manum Pauli datus genibus, ad solum, lavandis discipulorum pedibus
est baplizalis Spiritus sauctus (Act. x i x ) , e l i n Sa- i n c u r v a l u m esse? Hic quoqtie m o r a l i t e r pietalis s a -
n t a r i a m missi sunt Pelrus et Joannes u l baptizati cramenturo est, quod Chrislus surrexerat a cosna
acciperenl S p i r i t u m sanctum (AcJ.'vm). Unde d a l u r paternaegloriae, deposuerat p u r p u r a m sui i m p e r i i ,
i n l e l l i g i quod solis pontificibtis aposlolorum vicariis seipsum exinaniens, et terrena carue quasi l i n t e o ,
id liceat. Verum propler occasionem transilus m o r - cujus inateria de t e r r a o r i t u r , praecinclus, fudit
tis, ne propter abseuiiain epi*copi baptizati sine aquam baptismi vel poBiiitentiae, vel sanguinem s u u m
- qtiacunque unclione migrent, Sylvester papa insli- velut aquam i n pelviin ; atquc c u m i i l u m i n r e m i s -
t u i t , ut presbyteri baptizalum siinui i i n i a n t , sed i n sionem peccatorum sumimus, quotidic l a v a l pedes
vertice non i n fronte. Nec dicas : Quid prodcst m y - nostros, i d est actus, quamvis semel l o l i per b a -
s l c r i u m confiimatiouis (quasi non de fonte t o t u m ptismum toti sumtis m u n d i per fidem, quos si h o c
suscipiamtis) adjeciione novi geueris? Non i l a est modo lavare contemnimus, non habebimus p a r t e m
iiitelligendum. Nam quid prodesl parvulo magnam cum i l l o . Niti e n i m , i n q u i t , manducaveritis camem
haeredilatem p i o v i d e r e e l tutorem non d a r e ? P a r a - Fitii hominis, et. biberitis ejus sanguinem % non habe-
cletus itaque non regeneratis i n Chrislo consolater bitis vitam in vobis % elc. (Joan. vi.) Convenienter
et custos e t t u t o r est: consolatur enim oleo m i s e r i - praemittilur huic lectioni evangelicae, aposlolica :
cordiae peccata relaxando, virtutes conferendo, et qua cum d i c i t u r Convenientibus vobis e t c (ICor.
% xi)
bona p r o m i t l e n d o ; tuetur autem odore balsami i n i - qualiter hoc sacramento lavemur ostenditur, ut
micos fugando et i n bono confirinando. Hoc c h r i - prius probet seipsum homo % et sic edat (ibid.). A sor-
smate i u fronlibus nostris ex sanguine v e r i Agni dibus euim nulla re melius p u r i f i c a m u r , quam u t
tanquam ulroque poste signamur, tit exierminaior odientes peccata noslra ad hanc mensatn pure a c -
diabohis i n animam et corpus nostrum j u s ntillum cedamtis. Hoc etiam opere Ecclesiarum praelatis
nocendi habeat. Qui veruni Pliaraonem fugienles, inore regum gentium d o m i n a r i p r o h i b u i t et m i n i -
e l per mare baptismi ad Dcum tendeutes, submerso s t r a r i , sed i n inorein servomni lavare pedes et i l l i s
Pharaone, i n voce exsultaiionis et coolessionis p a - i n i n i s t r a r e . U b i autem subditi similes bestiis fiuot,
schatis agni conviviuin celehremus i n demibus n o - praelalos eis douiinari vetus est auetoritas. U b i b o -
s t r i s , dicenlcs : Patcha nottrum immolatus est Chri- mines sunt rationabiliter vivendo, eiiam si pulvere
stus : itaque epulemur (l Cor. v ) . Quod atttem am- D venialium pedes foedaverint, evangelicus bomo
pulla c u m cbrismate, antequam v e n i a l ad altare, i n praelatum se n o v e r i t , sed se ad lavandos pedes, e t
medio t a n l u m apparet, significat C h r i s t u m , cujus porrigendum oscuium h u m i l i t e r se iilis subiuiltaL
eorporis sacramentum tunc est i n s t i t u t u m , p l e n i t u - T I T . X X X I X . De duplici mandato perficiendo.
dinem Spiritus sancli eoulinenlem, i n i t i u m s u u m , i n ipso autem die coenae D o m i n i duo mandata c o n -
' quod scilicel de Virgine natus s i t ; c t finem, quod stievit homo facere, pauperum videlicei et congre-
x idelicet per mortem suam mortem destrueret, oc- gationis,: I n p r i m o , Maria suscipiens Christtim i n
nilisse antequam ad altare crucis v e n i r e t ; medium Belhania, ad convivium s i i r r e x i t a coena et acci-
saiituin apparebai, i d est miracuta quae i n roedio i n - piens i i b r a m uuguenti, u n x i t pedes Jesti, et capillis
tcr i n i t i u m et finem faciebat, i n quibus quod esset t e r s i t , et domus iinpleta esl ex odore onguenti. Haee
Deus comprobabatur. l n ipso autcm altari crucis m u l i e r t y p u m gessit Ecclesiae, quae pedes Domini
i u i i i u i n ejus et finis a p p a r u i t , ttt j a m dicaiur : Vere tuigeiis, id est pauperes eleemosynis refovens, ca-
fitius Dei eral iste (Marc. x v ) . Quod autetn hoslia piitis tergit, d u m eos superiluts reficit. Hoc ergo
m i u i s t r i s altaris visibilis salulalur, cailei is i n v i s i b i - iuatidatum est Ecciesiu: obsequitim; tdeo<|ue omniw
\u> cl opcria, siguific^t quotl post Pascha teslibus congregatio pedes lavat pauperum, quce v e l u l i Maria
9199 MISCELLANEA. - UB. ¥11.

C b r i s t u m m Bethaniam ati coenara i n v t i a t , d a m p a u - A Deo P a i r e per seipsum nobis ia/tem i n g e r i l , queni u t

peres i n quibus C b r i s t u s , i n domo obedientiae c b a r i ipse testatur, venit m i t t e r e u t ardeat (Luc. x u ) . St
l a t i s officium exbibendo r e c i p i t , surgens a ccena, ergo lunien C b r i s i i amishnus peccando, ad n o v i igythv
ouasi j e j u n i u m frangens, fert l i b r a m unguenti, d u m benedictionem solemni processione exeamus e x t r s
aurgens a mensa post modicnm gnstum iiiientionem castra i m p r o p e r i u m ejus p o r l a n t e s , credentes ii
gerit eleemosynae C h r i s t u m redolentis. Hoc manda- eum quem i n se Judaei a praesenti vita exstinxeruni»
t u i n pauperuin d i c i t u r Ecclesiae; mandatum autem T I T . X L I I . De incrementit trittitice Ecctetiat 9 immi
congregalionis C h r i s l i . Ideoque i n p r i m o tota c o n - nente Dominica pattione.
gregalio; i n secundr soli praelati vice C b r i s t i de- Deinde, imminente vespera, majora tristitiae se-
serviunt. P u k h r e autem Ecclesia suo mandalo Do- q u u n t u r incrementa, altaria spoliantttr, campanas
roiuuin suum praevenit, u t , antequam Christus pedes conticescunt, ontnes boras praeter uocturnas t r i s t e
discipulorum lavet, ipsi discipuli Christi pedes, i d silentium absorbet, allare n u d a l u r , dutn Cbristus
est pauperum lavent, el eleeniosynae unguento u n - i l l u d utique altare qnod de t e r r a fieri a Moyse prae-
gant, ut domus, i n qua C h r U l u s , hora qua per prae- c i p i l u r , nostrae roeitti praeseniatur, sine specie et
latos uostros pedes laverat, impleatur ex odore h u - decore, ut cum propheta ettm propter nos exspolia-
jtts tinguenti. B i u m videnies, dicamus : Ecce vidimut eum non ha-
T I T . X L . De officio trium noctium, videlicet in ccena bentem tpeciem nequedecorem. Vere languores nostrot
Domini 9 in Paratceve 9 et tabbato sequenti. ipte lulit (Ita. L I I I . ) , e t c , ipse tpeciotus forma pr&
l u nocte Ccenae D o n t i i i i , quando t r a d i t u r C h r i s l u s , filiit hominum (Ptat. X L I V ) , seipsum e x i u a n i v i t , n u -
e t nocte Parasceves, quando c r u c i f i g i t u r , et nocte datus o m n i bonore, non solo d i v i u o , seJ d u m coit-
Sabbati quae cst i n sepulcro : canonici et monachi i n spuitur, et alia p a t i l u r , eliam h u m a n o . Hoc autem
usitato ordiue novetn Lectionibus vigilias celebrani, altare hispidis ramuscuiis aqua e l v i n o l a v a t u r , d u m
et i t i tenebris consummant, obseqttia triduaiiae C h r i s t i Chri8tus asperis flagellis aquam abluiionis et v i n u m
m o r t i s iusiiiuaules, et ipsas vigilias l u c l u i m o r t i s redemptionis nobis propinasse c r e d i t u r . Campauis
C h r i s t i deputari ostendenies, qtiae parum aut n i h i l silentium i u d i c i m u s , notantes sanctos C h r i s i i prae-
ab oflicio n i o r t u o r u m dislent. Ideoqtie i n omnibus cones, q u i cbaritalis igne decocti, et divina i u s t i t u
b o r i s capita praecidimus, et fiues sub silentio abs- tione f o r m a t i , i n protectione Dei coeli tanquam i n
condimus, quia ipse q u i esl i n i l i u m et finis, a el » , t u r r e f o r t i t u d i n i s commanentes, qtiadam supcruae
per bosdies a nobis a b l a t u s e s t , in manus peccato- dilectionis cborda commoventur, ut toia die et nocte
r u m traditus, e i iuter iuiquos projeclus. Gtoria Patri non cessent laudare nomen D o m i n i , sciiicet sanctos
omnino s u b t r a b i i u r propter hoc ipsum quod i n q u i - apostolos, non solum tunc conlicuisse, sed e i i a u i
bustlam locis a Dotninica de Passioue coepil sub- fugisse. Unde illa vehemens campana Peirus, cujus
t r a h i , quia ex tunc Chrislus ccepit ad niortem i n - vox d i c e n t i s : Tu et Chrintut, Fitiut Dei vivi (Uatth.
q u i r i . Quod candelae finitis singulis psalmis aut le- x v i ) , i n omnem t e r r a m e x i v i t , tuuc non sohim r e p r i -
ctionibus, singulae e x s t i n g u t i n l u r , factum Judaeorum m i t u r , sed f u g i t , et negando rauca sonat. His ergo
repraesentat, q u i singulos prophetas solem nascitu- siguis cessantibus, C h r i s t u i n t o r c u t a r calcanlem,
r u t n praecedenies, et prophetico serinone lucentes solumque i n ligno crucis extenso corpore t y m p a n i -
iinpletis propbetiae officiis occiderunt. Illa aulem zantem, ligneo malleolo i n tabula suspenso et per-
quae suo lutuiiie Evangcliutn c u m legeretur i l l u s t r a - s o n a n i e u i , populum ad Ecclesiain i u v i t a n l e i n s i g n i -
vit, ultima non major caeteris e x s i i n g u i t u r : d u m ficatnus. Hoc quoquesileiilium apostoloruut Horaruiti
Christus q u i evangelizavit quasi unus ex propheiis silentiuiu notat. Nocluruae vero non solum sub silen-
reputatus, ultimus est occisus, et hic exstincltis lio, sed magis souora voce decaiitanlur, quia tempus
profnnda8 illis e r r o r i s e l perfidiae tenebras r e l i q u i l . aliud pcr d i e m , per noctem aliud n o t a i u r . Nam
Unde crucifixo Domino tenebrte faetce tunt per uni- d i u m i s horis praesentiatn signilicamus Dottrlnicae
vertam terram (Luc. xxiu). jy passionis; n o c l u r u i s aulem p r i o r a , per quae f u t u r a m

T I T . X L I . De ignit exttincti mgttica recuperatione eaiudetn passionem prophetae aperte p r o u u n l i a v e -

per dictum temput. r u i i i , quinqtie non lacenles occisi sunt. Nobis e o r u m

Amisso igne ad lapidem Christtim pcr eosdcm voces protetidentibus candelae e x s t i n g u u n l i i r : q u a -

tres dies cotifugimus u t eo percusso ignein occtil- r u n i ultima quae e x s l i n g u i t u r ad cauliciiiii E v a u g e l i i ,

tum eliciamtts, vel c r y s l a l l i n u m lapidcm soli o b j i - ipsuiu Dominum q u i evangelizaus occisits est s i -

cientes escam s u h j i c i m u s , u l mediante cry.stallo gnifical, u l eo exstincto j a m pro iuorte trisles i n die

aspectu solis carboues c x s t i n c l i reviviscant. Lapis sileainus.

percusstis ignem e m i t t i l , d u m Christits lapis angula- T I T . X L I I I . De Paratceve quaretit ddtore potlut quam
ris verbere crucis percussus, S p i r i l u m sanctum no- gaudio cetebranda; et de posnitentia tutic agendu,
et de Pattione tecundum Joannem.
bis e f f u d i t : quod i n oratione bcnediclionis ejusdem
ignis salis oslenditur. CrysUiJItis atttem mcdius i n t c r Die Parasceve, gloriari not oportet in cruce Do-
solem et exstinctos carboites, mediator Dei et homi mini nottri Jetu Chritti (Cat. v i ) , ct i u gratia lauli
num est, homo Chrittut Jetut (I Tim. n ) , qtti inler prelii qttod pro nostra redcmplioite datuin est,
Deuin et exslincios homincs medius inlerveniciis, a ipsain cum pura utcuteet Jevola adorare et veiterari
891 A P P E N D I X A D IIUGONIS OPKUA DOGMATICA. 89S

V e r u m c u r a missarum celebratioue voeainus, et a A T I T . X L V . De chtamide purpnrea seu ceccinem*

poblieis cessainus g a u i i i i s , eun> passio Doiniiiica Chlamyde quod coccinea ignei coloris q n i i n t r f -
qoae hac die peracta est, p r i n c i p i u m s i l nostrae sa- bernaculo offertur, et veBte sacerdolis bis t i n e t a i
lutis ac consummatio? Nam sicut unius m a r i y r i s dies l e g i t u r circumdatus geminam dilectionem s i g n i f l c a t
qua per passionem ad gloriam t r a n s m i g r a v i t , nobis qua obediens P a t r i propler n i m i a m c b a r i t a i e m s u a m
festiva est, quia pretiosa in conspectu Domini mors pro nobis calicem b i b i t passionis, u t et nos s e q u e n -
snnctorum ejus (Psal. cxv), baec dies, qua m a r l y r u m tcs vesligia ejus, gemina hac veste discretionie ful-
et sanctorum o m n i m n Rex, omnibns sanctis anti- geamus, et quidqiiid offerimus quasi i g n i l u m e t b e n e
quis et novis per morteiu suam paradisum aperuit coloratitm coram divinis placeat o b t u l i b u s .
et inferni clauslia confregit, merito majoribus gan- TIT. XLVL De arundine Christo in manum data
diis h o n o r e t u r . Sed hanc gloriam et exsultationem A r u n d i n e m accipere ab illudentibus non recusavic.
nostram, qoaedain dolorosa n i m i u m obnubilant, quia u t sacrilegium scriberet Judaeorum, et a n i m a l i a v e -
nostri causa imperiosa sanclae T r i n i t a t i s charilas nenata interflceret, e l ostenderet quod v i r g a m i n
hominem taniae revcreitliae q u i c u m Deo verbo una m a n u , id est animam i n potestate haberet, u t vo-
est persona, hominem innocentem m o r l i n i h i l de- ^ lens poneret et r e s u m e r e t , e l sicut v i r g a Moysi
b e n l e m , m o r t i a d d i x i l , sicul Apostolus d i c i t : Qui versa i n c o l u b r u m , id est i n m o r t e m , quae per c o l u -
proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tra- b r u m v e n i t , colubros i E g y p t i o r u m , id est mortes
didit itlum (Rom. v m ) . Non i g i t u r debemtis ita gau- assumeret p e c c a t o r u m , et i t e r u m i n v i r g a m , i d est
dere de gratia t r a d i l i vel de charilate m o r i e n l i s , u t i n potestatem rediret p r i s t i n a m .
lion dolcamus quod t a n l o Domiito lormentorum
T I T . X L V I I . De spinea corona et eotaphis, et qnod
causa fuimtis, et ideo a sacrilicii gattdiis cessamus. Domini non franguntur crnra et de sanguine et
Siquidem non doiere i n g r a t i t u d i n i s , sed ultra gau- aqua de latere ejus profluenlibus.
dere dignoscitur esse c r u d e l i t a l i s . Hac ergo t r i s t i Spineam atitem geslat c o r o n a m , ut innotescat
die contristemur ad pcenitenliam, f c r r u m lanceae quod pecrata nostra ipse p o r t a v i t . Illustts c o l a p h t z a -
Dominicae pertranseat animam n o s t r a m , c l a v i m a - t u r , fortissimus pr;ebens humUitatis e x e m p l u m , o t
n u u m e l pedum carnem nosiram transligant, c r u x c o l l t i m , homo erubescat erigere et s u p e r h i r e . t o t
nostram suspendat concupiscentiain, compatiamur conviciis h u m i l i a t o Deo et o m n i u m D o m i n o . Ejus
u t conregnemus. Hodie non sacrificemtis dum nobis non frangunttir c r u r a , et universae viae ejus inter
hoslia de manibus t o l l i l u r ; non sacrificcnt amici, tot passiones reclae erant, quatenus i n t r i b u l a t i o n e
d u m t r u c i d a n t i n i m i c i , differatur usque i n diem Q non deficiamus, sed fi r m i perscvereinus. De latere ejus
i l l u m qtio tantus victor resurgens, suam nobU v i c t o - non solus sanguis, sed etiam aqua manavit, u t esset
r i a m n u n l i a b i t : profundum i n t e r i m teueamus silen- unde a peccalis lavaremttr. Aqua enim t a n t u m sor-
t i u m moerori a m i c u m , et ioteriorem penelrantes des corporis lavare poterat, quae sanguini, q n i est
solititdinem, soiventesque cum Moyse calceamenium p r e t i u m redemptionis, j u n c t a v i r t u t e m sumpsit a d
de pedibus, audiamus i l l u m tanquam de medio r u b i abluendas peccaiorum iuvisibiles sordes : u t c o m p a -
dicentcm : Videns vidi affiictionem populi mei 9 el r e l u r vcra s i m i l i t u d i n e R u b r o m a r i , p e r quod salva-
descendi liberare eum (Exod. m ) . Nunc enim quasi tus popiilus Israel t r a n s i v i t , Pharaone submerso c u m
i n rtibo spinis inhaeret, clavis confixus, spinis coro- curribus et equitibus s u i s ; nam ftigtentes i E g y p l n m
natus, crucisque arbustum g u t l i s sangnineis quasi htijus saectili, mundatos i n t c r r a m repromissionis
mbentibus pullulat m o r t i s , u t , sicul a i l Pruden- t r a n s m i t t i t , diabolum perseqiienlem penitus absorliet
tius: cum praeteritis actibtis et pompis ejtts, et u t de l a -
. . . . tristes purgentnr sanquim culpa?, tere ipsitis morientis nascerelttr Ecclcsia, sicut de
Quem contorta rnbus densis cruciatibus edit. costa Ad.e dormientis formata esl Eva.
• (PRUDENT. Apoth. vers. 69, 7 0 ,
Patrolog. t o m . L I X . ) jy TIT. X L V I I I . De precibns qu<v tunc pro omnibus
finnl.
Hac die legitur Passio secundum Joannem, et quia Hacdie pro stalu Ecclesiae, gradtbtis, d i g n i t a l i h u s
u l t i m u s scripsil, et praesens, sicttt notus p o n t i f l c i , c t ordinibus solemnes fiunt orationes, qtiia o r a n s
caeteris non audentibus adesse, i n i e r f u i t : c u i vir- pro omnibus summus pontifex stetit jttxla aram t e m -
gini matrem Virginem Dominus virgo commen- pli habens t h i i r i b u l u m , etc. Jtixta scilicet aram c r u c i s
davit. habens aureum i m m a c u l a l i corporis t h u r i b n l u m iit
T I T . X L I V . De gustato vino felle misto. conspectu Dei pendens i n crucc s u s i u l i t , i n quo o r a -
tionis incensom P a l r i adolevit. Recte ergo et nos
Quod ctun acetum felle m i s t u m gustasset, n o l u i t
c u m i l l o communes orationes offerimus quod j u x t a
bibere, reprobationem notat vineae suae gentis J u -
i l l u d a d d i l u m e s t , et data sunt incensa m n l i a . Pro
daicae, de qua exspectavit u l faceret uvam, et fecit
Judaeis autem genna non flectimus, quia caeciias
l a b r n s c a m , tandetu miscuit a m a r i l u d i n e m ; qtia g t i -
quae contigit Israel; n u l l i u s orationis manu potest
s t a u modice per t r i d u u m deinceps d e g e n i m i n e v i i i s
d e p e i l i ; lamen oramus ntcunque, quia hoc f t i t u n n u
iltius bibcre non c u r a v i t . Resurgens enim a mortuis,
c s f sed gcnua non flcctimus, quia enim divinis j u -
jnm non moritur (Rom. vi)-
893 MISCELLANEA. L I B . - VII. 891

diciis occiirrere non possumus, vehemcntem o r a t i o A t i a m , ne infaruetur coufessio. Nunquatn congrueii-

nein nou intendimus. t i o r est scieutia quam circa confessionem.
T I T . L l . De quinque in quibut contittit templi dedi-
T I T . X L I X . De triplici aqua, quw in Chritto profluxit
lacrymante, tudante el jam mortuo. catio moratiter explicatit.
Quinque s u n l , u t a r b i l r o r , i n qtiibus consistit
T r i p l i c e m aquam e l triplicem sanguinem suum
templi dedicatio : aspersio aquae, c u i t r i a m i s c c n t t i r ,
nohis apposttit Chrislus. P l o r a l super L a z a r u m et
sal, cinis et v i n u m ; inscriptio i n pavimento alpha-
super sauciam civitatern Jerusalem; et haec est aqua
b e t i ; unctio chrisniatis i n duodectm l o c i s ; iiltimi-
p u r a . Sudanti imminente hora passionis, non tam
natio duodena ; Renedictio episcopalis cuncta c o n -
ah oculis quam a toto corpore manat aqua cum s a n -
chidens. Aspersio profusio poenitentiae est et l a -
guine mista, et haec sanguinei c o l o r i s . Tertia esl
menti, fiabens cinerem, salem et v i n u i n . Sai t i m o r .
quae pariter c u m sanguine de ejus latere fluxit. Vere
Cnde i n omni sacrilicio sal per omnes gradus co
poenitens p r i m a m habet si i u spiritu b u m i l i t a t i s et
m i t a l u r . I n omuibus enim sacriflciis quae oflert C b r i -
i n animo contrito maculas stiorum dilttit peccato-
stianus, debet esset t i m o r ante oculos ejus. Cinis est
r u m . Sic e n i m largienle Domino, pellem mutabis
memoria circumetintis b u m a n i t a l i s . V i l a e n i m n o -
j E l h i o p i s , lamentando dolens inveteratas litteras JJ
stra esl qttasi linea circumdiicta ad idem rediens,
m o r t i s . Secundam aqtiam habes, si i n sudore vultus
a pulvcre enim punctum incipiens, et per defeclus
t t i i labore paenitentiae corpus dissolvis et c o n c u -
naturales progrediens, c i r c u l a r i t e r ad pulverem
piscentiae flammam reslringis. Jain vero si pcrfecte
r e v e r t i t u r . Hanc periodum inevitabilem fecit maims
coeperis usque ad devotionem t u i , i n divinam p r o -
D o m i n i impellenlis nos cum a i l : Terra e$ et in ter-
flueie contemplatioiieui lcrliam a lalere Domini
ram ibi$ (Eccte. m ) . Vintiin est memoria Dominicae
aquam e h i b i s t i .
passionis, quae ad resolvcndum i n lacrymas homi-
T I T . L . De triplici dedicalione templi. nein, dum cum pro se mortc turpissima condemna-
T i i p l e x templi dedicatio l e g i t u r : P r i m a i n a u t u - l u m recolil, valde accommoda est. Inscriptio r i g o r
mno sub Salomone; secunda i n vere sub Zorobabcl; est ordinis n o s t r i , q u i nobis a s a n c t i s Patribus
l e r t i a i n hieme sub Juda Machabaeo. Saloinou enim i r a d i i u s e s t . Gemina est i n s c r i p t i o , quia et i n tabulis
aediflcavit t e i n p l u m , et seplima die meusis septimi cordis, et i n pavimcnto corporis indelebiliter s c r i l i i
dedicavit. Quod Nabuchodonosor destruxit, et post debet ab angttlo i n a n g t t l u m . Cor autem angulosuin
sepiuaginta annos sub Zorobabel, lertia die duode- d i c i l u r dolosun. I l i c aulem duos angulos, cor h u m i l e
c i m i mensis est dedicatum. Ipsum qtioque postea Q et cor a l t u m vocantus, Cor h u m i l e , cnm qtiis mente
c u m destrqxisset Anliochus, Judas Machabaeus il.ud qttae i n se sunt abjeclissima considerat; cor a l t u n i ,
rnense nono dedicavit. T r i p l e x ergo dedicatio, t r i - cuin quae sursum sunt allissima contemplatur. Vel
plicem notat i n Ecclesia o r d i n e m : conjugalem, v i - ab angulo i n angulum, u l a capile usque ad pedes,
ditalem , v i r g i n a l e m . Primo tricesimus, secundo d i v i n o r u m institutione i i i f o r m e l n r , vel a p r i n c i p i o
sexagesimus, t e r t i o est centesimus fructus. l s t i sunt usque i n flnem. Unclio duodena, est apostolica i n -
ires v i r i qtti salvantur, Daniel, Noe c t Job. Daniel s t i t n t i o . Nunc itaque aspersi per poenilenliam, i n -
q u i e s c i l i n lecto, Noe laborat i n molcndino, Job scripti per disciplinam, uncti per g r a t i a m , i l l u m i -
nuptias celebrat i n domo. Unusquisque etiam Deo nati per operationem, exlramam bcnediclionem ex-
t r i p l i c i t e r dedicalur, i d est possessio Dei e f l i c i t u r : specleiis. Scilis e n i m c u i credidistis : e l certi estis

P r i m o , per baptismi regenerationem; secundo, per quouiam apponel justus Judex illara vobis dare be-

pcenitentiae satisfactionem; t e r t i o , per peccatorum nedictionem, qua eleclos i n suiim regnuni vocare

confessionem; Templum enim tanctum ett, quod ettit dignahitur, diceus : Venite $ benedicli Patrie mei 9 etc.

vot (11 Cor. v i ) , dedicandum illis t r i b u s dedicatori- (Matth. xxv).

b u s . Dedicet Salomon domum quietis, Zorobabcl TIT. L l l . De tolione pedum in ccena : atiter.
satisfactionis, Judas confessionis. Ni.lltim Deus ha- D Transiturus Chrislus de mundo ad Patrem cele-
b c t hahilactilum nisi vel i n quietis, vel i n poenitenti- b r a v i t m a n d a t u m , posuit vestimenta, praecinxit se
b u s , vcl i n confltentibus. Quies p c r t i n e l ad pacem, l i n t c o , m i s i l aquam i n p e l v i m , factum hoc plenum
poenilentia ad h i i m i l i i a t e m , confessio ad t i m o r e m . est mysieriis, redundat sacramentis. Chrislus ve-
Dedicat ergo Salomon q u i e l c m i n pace, Zorobabel stimenttim deposuit, c u m , ptirptiram regiaediguitalis
pocnilentiam i n h u m i l i i a t e , Judas confessionem in relinquens, seipsum e x i n a n i v i t , et linleo servilis
l i i n o r e ; Salomon i n j t i s i o , Zorobabel i n jusliflcato, formae contra diabolum pugnaturns sc praecinxit.
Judas i n juslifleondo. U t hic t r i p l e x i n tabernaculo Misit aqtiam i n pelvim, dum pretiosum sangttinem
funiculus dcdicelnr, t r i p l i c i fuiidamento fundatur. i n t e r r a m e f l u d i l , i n i l l a m , i n q u a m , l e r r a m quac
Pax nostra i n bonitate, ne sit s i m u l a t o r i a ; saiisfa- aperuit os s u u m , et suscepit sanguinem Ahel eflh-
ctio i n disciplina, ne sit e r r o n e a ; confessio i n sum de m a n u C a i n , i d est sanguinem C h r i s t i de
scientia, ne s i t falua. )n his tribus postulabat f u n - manu Judaeomm, i d est i n Ecclesiam, c t i n u n n i i ! -
d a r i q u i d i c e b a t : Bonitatem el di$ciplinam et tcien- quamque fidelem a n i i n a m . Diu vacua fttit pehis
tiamdoce me (Ptat. c x v u t ) ; bonitalem, ne pax mea tsla, d i u arida et inaqtiosa terra isla, et anima no-
sit ficta; disciplinam, ne abcrret satisfacuV scien- slra sicut terra sine aqua. Venit Christus, efltidit
m APPENDIX A D HUGONIS OPERA DOGMATICA. 816
aqtiam In p e l v i m , preliosum sanguinem i n t e r r a m ; A ex iilis ad teriias, n t sedeat cum P a l r e a d ntensam
si lamen pelvis suraus. Pelvis duo h a b e t : concavi- in regno s u o ; ad quas quoiiiam i n v i t a v i l nos, simus
t a l e m ei sonoritatem. Concaviius est i n i u s , sonori- i n t e r i m similes hominibus exspccianlibus d o m i u u i u
las exierius, sic et nos debemus evacuare nos a stium quando revertatur a n u p l i i s , ut cum venerit
v i i i i s souo confessionis, u l aquam de latere Christi confestim aperiamus e i . Venict enim exspectanlibtig
suscipiamiis Javaniem maculas peccatorum. Extersit se i n veritate, tanquam reveriens a nuptiis i n e b r i a -
Jintco, i d est carne. Ipse enim peccata nostra i n tus vino c h a r i t a l i s , et i m m e m o r i n i q u i t a l u m n o s l r a .
carne sua p o r t a v i t . Sed q u i d est quod solos pedcs r t t m . Veniet autem non exspectanlibtis, tanquam
l a v a i hic discipulis, quia ex ea parle qua l e r r a m rcvertens a nuptiis, sed quasi polens crapulatus
tangere i n iieces>ariis c o m p e l l u n t u r sine pcccato ac velut e b r i u s , i m m e m o r miserationum suarum
esse non possunt, et ideo iu perfectis soii pedes quia q u a n t u m ad tllos obliviscilur misereri Deus.
lavantur, id estvenialia; nos autem miseri qtiod
non lantutn cogitando, sed et operando e l constie- T I T . L I V . De quadruplici purificatione per Ckristum
inttituta, i n die Purificatiomt*
scendo peccamus, cum.Pelro d i c a m n s : Domine, non
tanlum pedet, $ed el manu$ et caput (Joan. xxiti). Quatuor Christuspurgalioncs peccatorum faciens,
Lava pcdes cogitationum, manus operalionum, ca- ^ puriflcat mtindum, aqua, sanguine, spiritu et i g n i .
p u l cousuctudinis. Hic est, inquit Joanoes, q u i venit per aquam et
J I T . L l l l . De purificatione tripliei, et tex hydriit. sanguinem, Jesus Christus. Hic est q u i baptizat in
Erant ibi $ex hydrice po$itce tecundum purificatio- Spiritu tancto et igni (Matth. 111). P r i m u m esl con-
vem Judworum (Joan, n ) . Treg sunt puriflcaliones t r i l i o cordis, secundum aflhclio corporis, tertium
aptae purificandis veris Judaeis, i n p r i m i s Judaeis: opus pietatis et fidei, q u a r t u m patientia i n t r i b u l a -
Primae, reconcilialiotiis, quibus a mala servitute i n tione. His quatuor diebus purgalionis nostrae p u r -
bonos servos r e c o n c i l i a m t i r ; secundae, adoptionis, gamur u t n a t u m ofleramus cum matre et suscipia-
quibus i n Glios adoplamur, etlertiae, glorificationis mus ctim Simeone. Unde et Christus aqua baptiza-
qu b is haeredes Dei, cohaeredes autem C h r i s l i effici- v i t , pedesqtte discipulorum l a v i t , dedicans baptt-
inur. Sex autem ponendae sunt hydrias : P r i m a h y - stnum l a c r y m a r t i m quae de c o n t r i t i o n e proflttunt
J . i a , i d est purgatio, est i n compunctione. In qua- cordis. Sanguinem fudit, ut el nos per mortificatio-
cunque enim hora ptccator convertut fuerit, omnium nem corporis participantes de ejus passione lave-
iuiquitatum ejut non recordabor (Etech. x v m ) . Se- mus stolas nostrasin sanguine A g n i . S p i r i l u m d e d i t :

cuiida est confessio : o m n i a enim i n confessionc l a - , , unde charitat p r o x i m i diffuta ett in cordibut nottrit

v a u t u r . Unde :Dic tu prior iniquitatet tuat, et Domi- ' (Rom. v), u t i n nobis multitudinem operiat peccalo-

nn$ deponet eat [Ita. X X X I I I ) . T e r t i a eleemosyuartim rum (Jae. v ) . Quae si minus pcrfecta cst ut tot e l

l a r g i t i o : Date eleemotynam et omnia munda tunt tauta non valeat operire, admovet ignem conflator
ille qui c o m b u r a l filios L e v i , et quidqttid residuum
vobit (Luc. x i ) . Quarta i u j u r i a r u m r e m i s s i o : Dimitte
c s l rubiginis, ignis excoqttit praesenlis et futtirae
nobit debita nottra $icnt et not dimittimut debiloribut
tribulationis, u t landem cantare possimus : Trant-
nottrit (Mdtih. v i ) . Quinta c a m i s afflictio : Afflictut
ivimut per ignem et aquam (Ptat. LXV), elc
et hnmilita(ut tum nimit, etc. (Ptal. x x x v u ^ . Sexta
obedienlia sermoiiis Dei : Vot mundi ettit propter
T I T . L Y . De tribut tabernacutit, de qnibut Pelrut:
eermoncm quem locutut tum vobit (Joan. x v ) . Islae « Faciamut hic tria tabernacula. »
bydriae illis sunt vacuae qui ntillo Dci t i m o r e ad
pcenitentiae lainema constirgtint. Ilos j u b e t Jcsus T r i a simt labernacula : Synagoga, Ecclesia, cce-
i m p l e r i aqua, i d est d i v i u o l i m o r e . T i m o r enim Do- l u m . P i i n i u m Moysi, secuiiduin Eliae, de quo D o m i -
m i n i , aqtia vitae; c l s i minus sapida, tatnen h o m i - nus : Eliat venlurut etl; et iptt rettituet omnia
nein refrigefacieus noxis desideriis aestuantem. (Matth. x v u ) . T c r l i u m C b r i s t i labernacutum : P r i -
Aqua islaestquae ignita jacula i n i m i c i valel exslin- D tnum tabernaculum factum ett, u t ait Apostohis, i »
guere. Aqua semper ima petit, et t i m o r ad inferiora quo tranl candelabra (Hebr. IX), scilicet pati iarclue
descendit, e l inferna loca.pavida niente perlustrat. et prophela*, et mcnsa, Icx, panes, cibi spiriluales
E j u s enim vox e s t : Vadam ad portat inferi (tta. m a n d a l o r u m ; secundum posl velamenlum legis, i n
x x x v i i i ) . Sed divina v i r t t i t e m i t i a l u r i n v i n u m , quia quo t h u r i b u l u m sunt aposloli, cujus odor aliit mortit
charitat forat mittit timorem (Joan. i v ) . Dictiutur in mortem, atiit vitce in vitam (II Cor. i t ) . Urna h a -
autem lapideae non per d u r i l i a m , sed per s t a b i l i l a t e m ; bens manna, quae esl C h r i s l i bumauitas habens d i -
c a p i u n l singube meirelas biuas vel t e r n a s , quia v i n i t a t e m , et virga aurea e l virga A a r o n quae fioniil
dttplex est t i n t o r , ne scilicet contiugat detrudi i n et uucem p r o t u l i t amigdaiinam, quae est Maria virgo
i n f e r n u m , et ne ab aeterna gloria c x c l u d i . Sed qtti quae Christum concepit et peperit conlra n a t u r a m ;
mherunt manum ad fonia , non timebunt domui tux t e r l i u m vero, i n quod non manu factum, ut a i l Apo-
a frigoribut nivit (Prov. x x x i ) , id est ue vino spi- slolus, Jestts factus pontifex introivit (Hebr. ix).
r i t u a l i fraudenltir. I n p r i m i s nuptiis pcr dictas liy - Pi i m u i n f u i l i n umbra et figura, secundum i n figura
drias purilicatus Iransit ad secundas utiptias c l p u - c l verilale, t e r l i u i n i n sola veritale. In p r i m o osiei;-
rificatior.cs, tit ad<mtetur c l desiuat cssc sci vus, ct d i t u r vita, iu sccundo datur. in t c i t i o possidetur.
897 MISCELLANEA — LIB. VII. 89S
vultis ejus scqui vestigia, ut quemadmodum ipse
T I T . L V L De passionis Dominica roluntnrie $u$ceplas A
et crucit sublimilate el fructu. qtiem dticem i n via elcgislis ambtilavit et vos a i n -
buletis, propositum vobis certamen suscipite obc-
D i x i , i n q u i l Dominus : Atcendam in paimam el
apprehendam (ructue eju$ (Canl. v u ) . Qno verbo i r i a dienter, quaeriie p a t i c n t c r , pcrseveraic feliciler.

n o l a n l u r : i n d i c l o , proponenlis a r b i i r i u m e l v o l u n - Omne namque opns bonum obedieutia iiichoat, pa-

las qua passus e s l ; i n asccnsu c r u c i f i x i s u b l i m i l a s , tieniia l o l e r a l , perseveranlia consutumat, quiaomit^s
qua pcr passionem exaltalus e s l ; i n appnhcnsione currunt, ted unus accipit bravium (I Cor. i x ) .
fruclus, redemplionis demonslralur itiiliias, q u u T I T . L I X . De iriptici voluntate signanda in trislitia
Christi usque ad mortem.
non sine fructu passus est. Ascemiit iiaq-.e crucem
Trislis est anima mea usque ad mortem (Matth. xxvi).
voluntaie, t r i u m p l i a v i t i n ea poiestalc, f r u c l u m ex
In liac I r i s i i l i a tria c o n h i d e r a u l u r : vohmtas Palris,
ea collegit pielaie. Uno opere parilcr e l m u i u l i n n
voluntas spiritus, volunlas carttis. Voluitlas Patris
i r r i s i l , el diabolum pcremit, et Clirisliaiiiuii r e d -
erat per C h r i s l i morlem htimatium geims rcdimerc.
e m i l . D i c a n l e r g o qui redcnipii sunl.qiios redemit de
Volunias spiriltis e r a l eadetn qusR Palris. Voluiitas
m a n u i n i m i c i • Mihi abeit gloriari, ni$i in cruce Do-
carnis m o r t c m refugiebal n a t u r a l i l e r , si lameii m i t -
mini notlri Jetu Christi! ifiaL v i ) . I n qua tribits
lala volunlate Dei alioquando : Non mea inquit, sed
tria fecil Dominus : Sapientia nequam infatiiavit *
t

lua voluntas fiat (ibid.).

consilium, jttstitia d c s l r i i x i t cum qtii m o r l i s babebat
T I T . L X . Quare propltetia* et Epistola? in officio divino
i i u p e r i i i m , misericordia liberavit c a p l i v t i m . E t ideo
dispari voce terminentur.
m e r i t o i n ca g l o r i a t u r , i n ea libcratus, t r i u m p b o v i -
Propheliae subiuissa Epistolac elevala voce t e r m i -
t

vincattis, ministerio justificattis, excmplo confirma-

n a n t u r , quia i n Veleri Testaioeuto tcmporalia quilHis
tus, tmmilus signo. Sic jttsiae rationis couseqtieiilia
graves e r a n l utaiius Moysi p r u i i i i t l e b a i i t t i r ; i n Novo
postulat t i l cxempiiiin c r u c i f i x i ad justificalionein
aulem spiriiualia et aeiema, quae sursuui suni ct uos
s u h i m p r i i n a n l moribus, qui siguum crttcis ad n i t i n i -
vocanl, p r o m i t l u n t u r .
nien suis i m p r i m u n t frontibus, u t ejus vivant lege
T I T . L X I . De tribus quce Dominum mori pro nobis
cujus a r m a i i l t i r fide ; alioquin miles cbaracterem voluntaria quadam couctione eompulerunt.
regis failaciter gcstat, cujus praiscripium non obser- D o m i n m n Jesum snbire m o r i i s et crucis i g n o n u -
v a l ; non recie se ttietur ejtis signo, cujus non p a r e l n i a m tria quaedam praccipue, coactioue v o l u m a r i a
iinperio, sicut i n i m i c i crticis luxuriaules contra c o i n p u l c r u n t ; filialis el pura obedientia, qua p r i o r i s
pictatem c r u c i s ; q u i ca non se l u c b u n l u r , cum m i - inobedieutiae piaculum solveretur; compassibilis et
uislerio augclorum non bomiuuin signabitur i n f r o n - t communis iniseria, qttae illius j u s t i l i a i u inuexibilem
tibus geuietiiiuin et d o l c i i i i i t i u , ttt disceriiaulur s a l - * 1
et virgam fcrream ad misericordiam fiecti optabant;
vendi a m u l t i l u d i u e p e r d i i o r i i i t i : quos e l ille discer- et miseria illa et ponderosa el gravis, quae ccrviecs
nebat qtti dicebat : Qui autem sunt Christi, carnem b o m i n u m cominunis hoslis potestate et mortis a d -
suam crucifixerunl cum vitiis ci concupi$ceniii$ (Gat.y). diclione p r e m e b a t ; publica et geueralis, quae jusios
T I T . L V T L De tindone munda et corona tpinea in pa$- el injuslos s i m i l i obligationis sententia paritcr o b l t -
tione Dominicu. g a b a t ; continua et perennis, quae nisj per Christuii»
Involvit Joseph corput Jetu in tlndone munda retleinplionisgraiia fierel, irreiuediabilis c a p t h i L i t i s
(Matth. x x v n ) , quia iit inttnda coiiscienlia suscipien- nexti omue genus hominum i n dnniuationis voragine
tlns esl Domintis e l puro corde, quasi in monumeiito ahsorbcbal. Porro t e r t i i i m quod spontanee coegit i n
novo. Spinea coroua rcgnum cx peccaloribus sigtti- i u o r t e m , est ccleberriina e l solcinuis v i c t o r i a , cttjus
ficavit. successu, inevilabilis diaboli el m o r t i s potentia, i n
T I T . L V I I l . De obedientia, palientia, et perteverantia iitomenlo gloriose et eflkaciter erat iiiiiiiimienda.
fii patsione Chritti detignalit. T I T . L X I l . De quadruplici tradilione Christi.
Chrittttt pattut esl pro nobit, vobit retinauent Fitiu$ homini$ tradetur (Malth. xxvi). Tradilio-
exemplum, nt teqttamini vetligia ejut (1 Pelr. 11). I n nuiii alia missiotite vel permissionis, qua Pater t r a o i t
passione C h r h t i tria v i r l u l u i i i iusignia lanquaiu ad F i l i a n i ; aiia p r o p i t i a l i o n i s , qua filius seipsttui; alia
oiiiiiiuni alioruin inciioatiottcm, perseculionem proditionis, qua eum Judas suuiniis p o n t i f i c i b u s ;
et coiisummatioiteiit declarala stint. P r i i u a , obe- aliadamnationis, quaeum prapses fiagrllalum t r a d i d i t
dientia, qua utque ad morlem factut ett obediene Judaeis. De prima : Qui proprio Filio $uo non peper-
P a t r i (Philipp. n ) ; sectinda, palientia magiia, quo- cit9 sed pro nobi$ iradidit eum (Rom. v u i ) . De se-
itiam doloribus et irrisoribus non succubuit; m a - cunda : Qtti dilexit no$ et tradidit temeliptum pro
j o r , qnoniain honoribus non cessit; m a x i m a , quo- nobi$ (Ephee. v). De terlia : Eccc a$cendimue Jero-
itiam pro perseculoribits o r a v i t . De hac patientia eolymam, et Fitiue homini$ tradetur (Matih. xxit).
d i c i u u i est : Os non comminuetis ex eo (Joan. xix); De quarta : Tradent eum gentibu$ ad ittudendum
qtiia sicut ossa corporis, sic patientia fortitudo tolius (Luc. xvin), etc
t e l i g i o n i s ' t e r t i a , perseveraulia, quoniam i n cruce T I T . L X I I I . De triplici effusione tanguinie Christi.
m o r i l i i r , et non a sc, scd ab alio depoiiilur. Obe- T r i p l i c c m sanguinem nobis futlit Doutinus : de
dicntia ergo bcllum i n Chrislo advcrsus diabolum manibus, pedibus, laiere. Iloc i n cruce fecit p r c i i n m
suscepit; p a t i c u l i a , perseveraiuia vicit. Idcoquc si nostrtim, i n aliari p o c i i l u m , i n cxsilio v i a l i c u m
899 A P P E N D I X A D H I X O N I S OPERA M Y S T I C A . 900
In e x i t u de iEgypto eonductum , i u ccelo advoca- A j u m e u t u m i n s t a b u l o : Infixut i w m , i n q u i t , itt limo
liim. profnndi (Ptal. LXVIII). Naaman Syrus, et eunucbus
T I T . L X I V . De varia Chritti apparitione variit facta, Candacis reginae, i n baptismo : Ecce aqnam % inquit,
et in tocit et modit; et de notlra apparitione. Quit prohibet me baptizari (Act. v m ) . Siepbanus i n
Quomodo t e r t i o die solemnitate ler repelila, tribus convivio. Ecce, i n q n i l , video cozlot aperlot (Act. vn)»
locis et tribus modis apparuit Chrislus? l n stabulo I n p r i m o clamat infcrius : Sana animam meam, quia
tribus Magis, p r i m a d i e ; i n baplistno paucis d i s c i - peccavi tibi (Ptal. X L ) . I n secundo mundus o r a t :
p u l l s , secunda d i e ; i n convivio pluribus invitatis, Ampliut lava me 9 Domine (Ptal. t). I n tertio fame-
t e r t i a d i e . P r i m a appariiio facta est i n loco v i l i , licos : Panem notlrum quolidianum da nobit hodie
secunda i n h u m i l i , tertia i n s u b l i m i . Haec apparitio (Matth.w). I n slabulo c u r a m u r ejus i i v o r e ; i n ba-
p r i m a facta magis per stellam i n o r a c u l o ; secunda ptisroo lavamur ejus c r u o r e ; i n convivio i n e b r i a b i -
disciptilis per vocem a u d i t a m i n p r o p a t n l o ; tertia i n m u r ejus odore. De p r i m o d i c i t u r : Livore ejut tanati
c o n v i v i i s per vinum factum i n m i r a c u l o . I n Joco v i l i tumut (Ita. L I I I ) ; de sccundo : Abtuti ettit, tancti-
stella visa est sapientibus, u t sapientum sapienlia ficati ettit (1 Cor. v i ) . De tertio : Curremut in odore
de^truatur. V o x i n propalulo audita siniplicibus, u t unguentorum tuorum (Cant. i ) . Stabulumest i n fetorcr
simplicilas i n s t r u a t u r . V i n u m i n iniraculo mistiim ^ peccaloruin t i t o r u m , baptismus i n decore d o n o r u m ,
anteponitur dubitanlibus, ut iulldelitasconfundaiiir. c o n v i v i u m i n odore m e r i t o r u m . S i m i l i t e r tribus mo-
De p r i m a d i c i t t i r : Sapienlia hujut mundi ttullitia dis apparet, i n conscicntia, fama, j u s l i t i a . Conscien-
ett apud Deum (I Cor. m ) . De secunda : Etlote lia r e f e r t u r ad stellam, fama ad vocem a u d i t a m .
timplicet ticut columbce (Matlh. x ) . De t e r l i a : Omne j u s t i t i a ad v i n u m p r o p i n a l u m . Stella significat c o n -
quod non ett ex fidepeccalum ett (Rom. x i v ) . Appa- scientiam lucidae c o g i l a t i o n i s ; v o x , famam conversa-
r u i l autem tribus modis : I n slabulo hominis filius; lionis; v i n m n , j u s t i t i a m gralae operationis. Con-
i n baptismale Dei F i l i u s et de S p i r i l u conceptus : scientia latet i n occtilto, fama volat i n publico, j u s t i -
quia dictum est : Hic ett Filiut meut ditectut tia patel i n manifesto. De p r i m a d i c i t u r : Gloria
(Matth. x v n ) . E t super eum esl Spiritus sancti visus. nottra h(vc ett, tettimonium contcitnlice (II Cor. i ) .
I n convivio vero Deus quia hoc nemo posset faccre De fama : Luceat lux vettra, (Matth. v ) , etc. Do
nisl essel Deus c w n eo. P r i m a apparitio i n Itumani- lerlia : Beati qui pertecutionem patiunlur propter
tate, qua verus h o m o ; secunda i n dignilate qua juttitiam (ibid.). Perconscicniiamapparentsaecularcs
plus quam h o m o ; tertia i n polestate qua aequalis p o p u l i , per famam, clerici regulares e l m o n a c h i ;
Deo. S i m i l i t e r et nos appareamus tribus locis et Q per j u s l i l i a m , saiculares. P r i m i apparenl inceden-
ntodis, incipienles iu stabulo, proficientes i n b a p t i - tes lenlo incessu. secundi festino passu, t e r t i i rapido
suto, perseverantes i n convivio. Adam apparuit, u t cursu.

APPENDIX
AD

HUGONIS OPERA MYSTICA.

SERMONES CENTUM.

PR.EFATIO.

€ a m , Scriptura teste, lucerna sit pedibut nottrit verbum Dei et tvmen temitit (Ptal. c x v m ) , modis o m -
libus sacra) Scriplurae v e r b i s legendis, meditandis, audiendis, dicendis scribendisque, prout licet, s t u -
d i u m impendere debemus, praesertim, nos f r a t r c s c h a r t s s i m i , sociiqtte claustrales, q u i actionis t u r b a t i o -
nibus abrenuntiavimus, et solius pneslandac conlemplatioitis quieti nos mancipavimus. Cujus v i r t u t i s e v i -
dentissiuium b e a u M a r i a , soror Marthae, nobis praebel e x e m p l t i m , quae, sorore circa frequens m i i i i s l e r i u u i
aatagtnte, secus pedes D o m i n i , auribus intentis, sitiendo verba loquentis, optimam p a r t e m , Domino testc,
legiiur elegisse: cujus laudabilem m i r a b i l e m o t i e v i r t u t e m m u l t i c o n t e m n u n t . Ex quibus nonnullos, q u i
 001 SERMONES C E N T U M . 902
inielleclu s i b i e a l i t u s dato i n S c r i p t t i r i s gaudia capere poiuissent, ad tantam audimns * i l i o r u m et m o r u m
foeditatem enormitatemque delapsos, u t anima eorum verbtim Dei nauseante et spiritalem escam a b o m i -
n a n i e , usqtie ad portas m o r t i s appropinquarent, et i n t e r i E g y p t i o s magis qnam i n t c r Israeiitas, interque
eives Babylonis magis quam Jerusalem viderentur r e p u t a n d i . V i d i m u s et aiios, solertia sui s l u d i i , coope-
r a n t e graiia C h r i s t i , ad l a n t a m v i r l u t u m b o n i i a l e m , lionestatemqite m o r t i m de pravitate pervenisse, u t
i n ipsis luce claritts agnoscereltir i m p l e t u m quod scriptum est : c Mi$U Dominu$ verbum suum, et eanavit
eos, et eripuit eo$ de interitionibut eorum (P$al. c v i ) . i Omnes i g i l t i r ad legendum verbum Dei provoce-
m n r , sed eruditiores e l i a m ad loqnendiim, mintts autem docli ad audiendum, u t e l i n nobis p e r f i c i a l u r
qood scriplura esl : c In doctrini$ glorificate Doininum (l$a. i x i v ) . > E l quoniam qoaedam vobis de flo-
renlissimo divinae Scripturae agro docuin iita dudura collegi, v i s u m est m i b i i n hoc sermoneea vobis p r o -
ponere, ut i n h i s e t i a m veslrum valeatis sensum exercerc. Sciendum lamen est quod non omne lempus
nostrum lectionibus debemus impendere, quia secundttm Salomonem omnia tempue kabent et $ui$ $patiie
tranteunt universa [Eccle. v ) . Est e r g o e t tempus legendi, et est tempus meditandt. Est tempus v e r i t a t e m
i n q u i r e n d i u t e r u d i a l u r - s e n s u s , et est tempus v i r t u t e m exercendi u t sanetur affectus; et est tcmpus
boni operis exhibendi ut adjtivettir p r o x i m u s ; Est tetnpus o r a n d i , et est tempus c a n t a n d i , te*mpus d i v i u i s
officiis assistendi, et lempus cuilibet rei necessariae i n l e u d e n d i . Ex quibus omnibus, velut apes mel de d i -
versis floribtis, debemus inlernae suavitatis dulcedinem nobis colligere, mellifluumque justitiae favum sancte
vivendo consummare.

SERMO PRIMCJS , d i l a t a t u r . I n altittidiitem e r i g i t n r , dtim per differen-

In Dedicatione ecclesiae kittorice. tiatn i n i n o r u m ct majorum elevatur. Po^sumus d i -
Sanclificavit Dominus tabernaculum $uum (P$at. cere etiam quod Innghudo sanctae Ecclesiae est ab
x t v ) . Habel, fratres c h a r i s s i m i , tabernaculum Do- orienteusqtteadoccideiitem Laitudos ptcnrione
i n i n i , i d esl sancta Ecclesia, lapides s u o s ; habet cae- usquead m e r i . i e m . De longitudine d i c t m n e s t : Fe-
meittum, habet fttitdamentum, babel parietes, habel nient ab Qriente et Occidente, et recumbent cnm
tectum, habel l o n g i l u d i n e m , habet l a t i t u d i n e m , Abrakam, Itaac X Jacob inregno ccetorum(Mattk.
habet alliludinein„habet sanctuarium , habet cho- VIII). De l a l i t u Une dictum e s l : Dicam aquiloni: Da;
r u m , habet navem, habet a t r i t n n , habet allare, habet et auttro: Noti prokibere (Ita. XLIII) De utraque
t t i r r i m , habet signa sonantia,habet vitreas fenestras, tiictum e s t : Ft7ii tui de longe venient, et fiiice luat
habet dealbaturam i u t e r i o r e m et exteriorem , babet de latere turgtnt (Ita. LX). A l t i l u d o etiam secun-
eereos d u o d e c i m , habet pontificem dedicanlem. d u m gradus d i g n i l a l i s coiisideratur. I I I alttitn enina
Omnia quae dicla s u u t , plena sunt sacramenlis et e r i g i l u r , dum super laicos ordo sacerdotalis, et sn-
spiriiualia praeferunt documenta. Singuli lapides per sacerdotalem episcopalis, e i super htinc a r c h i e -
s u n l singtili fidcles, q u a d r i et flrmi, q u a d r i stabili- piscopalis, et super omnes denique papa episcopus
tate fidei, firmi v i r t u t e patiendi. Caementum est cha- Romanorum collocatur. S a c r a r i u m significat o i d i -
ritas, qttae singulos coaplat, conjungil et viviflcat; nem v i r g i n u m ; c h o r u s , ordinem coutineiilium ;
et nc per aliquam discordiam invicem discrepent, navis, ordinem conjugatorum. S t r i c t i u s namque est
u n i f o n n i t e r aeqttat. F u n d a m e n l u m sunt propbetae et sanctuarium quam c b o r u s , et chonts quam navts,
apostoli, sicut s c r i p l u t n e s t : Supercedificali $uper et pauciores s u n l virgines quam continentes, et c o n -
fundamenium apostotorum el propketarum, ip$o $umme tinentes quam conjugati. Sacratior esl etiain locus
angulari lapide Chritlo Jesu (Ephes. u ) . Parieles sancluarium q u a m cborus, et c h o m s qnain navis.
sunt contemplalivi, C h n s l i f u n d a m e n l o , quod supe- Sic dignior esl chorus v i r g i n u m q u a m ordo c o n t i -
r i u s e s l v i c i u i , terrena deserentes, coeiestibus a d - n e n t i i i m , et dignior ordo c o n t i n e i i t i u m q u a m coo-
baerentes. Tectnm i n hoc s p i r i t u a l i aediflcio non s u r - j u g a t o r u m . A t r i u m stint falsi C h r i s t i a n i , q u i sunt
smn eminet, sed deorsutn p e n d e t : i n hoc ab aedi- sanctificati i n eo quod b a p t i z a t i ; sed pleni snnt p u -
ficio materiaii diversum, et ab ipso lalis dispositionis tredine c a d a v e r u m , quia sunt pleni c o r r u p t i o t i e
dis»;mili modo r e m o t u m . Tecttim sunt a c l i v i , l e r - v i t i o r u m . De hoc a t r i o s c r i p l u m e s t : Atrium 9 quod
reuis actionibus p r o x i m i , propter suain i m p e r f e c t i o - forit ettt noli metiri, quia projeetnm e$t et
t datnm
ueni minns coBlestibus intendentes, et necessitati gentibut (Apoc. t x i ) , q u i a f a b i C b r i s t i a u i damtia-
p r o x i m o r u m res terrenas atlministrantes. L o n g i t u d o b u u t u r c u m gentibus, et dabuntur ad punienduin
sanctae Ecclesiae consideratur sectindum d t t i t i i r n i i a - demouibus. A l t a r e Cbristus e s t , super quem non
l c m t e u i p o r u m ; l a t i t u d o , secundum multitudinein soknn sacrificia bonornm ope/tnn, sed etiam o r a -
p o p u l o r u m ; altitudo, secnndum diflerentiam m e r i - t i o n u i n offcrimus, dicentes * Per Dominum noUrum
l o r u i n . I n longitiidiue euiin p o r r i g i t u r , d u m secun- Jetum Ckrietum Fiiium tuum, etc. T u r r i s esl nomen
d u m t r i a lempora, tempus naluralis legis, et tempus D o m i n i , stcut s c r i p t u m e s t : Turrie foriittimanomen
scripiae legis, et tenipus gratiaea p r i m o j u s t o usque Domim; ad ean fugiet juttut et talvabitur (Prot.
ad u l l i m u m j u s t u m e x t e n d i t u r . I n latitudinem dis- x v i u \ Signa sunt praedicatores, q u i verba Dei l o -
t e n d i t u r , d u m m u l l o r u i n populorura numerosilate quuntur. Fenestrae vitreae sunt v i r i spirituales
903 APPENDIX A D H l 10NIS OPERA M T S T I C A . t # f
per qnos nobis divina eognitio i l l u c e t . I n t e r i o r deal- elongata vicinins inbaerel. Habet etiam l e c t u m p e r b o -
hatura significat munditiam cordiutn; exterior, n a m actionem, p e r q u a m indigenlibus t e m p o r a l f a pra
aiunditiam c o r p o r t t m . Duodecitn cerei duodecim aeternis administrat. Habet iongitudinem per fidetai
sunl apostoli, q u i vexilltim c m c i s , et fidem passionis per quam cuncta quae Deus per se, per a n g e l o s , per
Christi praedicavcrunt per qtiatuor parles mundi. homines fecil ab i n i i i o , vei facturus est u s q u t e in
Habet ergo sancta Ecclesia singulos lapides per finem,vera esse credit. Habet a l l i t u d i n e m p e r s p e a m ,
singttlos fideles; caementum, per c h a r i t a t e m ; funda- per quam e r i g i t u r a terrenis ad coeleslia, a t r a n s i -
mentuin. per prophetas e l aposlolos; parietes per toriis ad aeterna, a visibiiibus ad i n v i s i b U i a , a cor»
contemplativos, teclum per activos. I l a b e l l o n g i l u - poralibus ad s p i r i t u a l i a . Habet lalitudinem per
dittem per d i u t u r n i t a i e m l e m p o r u m , latitudinem per charilalern, per quam dilatatnr d e x t r o r s u m et
multitudinem populoruin, a l t i t u d i n e m per diflcren- sinistrorsum, dextrorsum ad amicos dilitjen-
tiam m e r i t o r u m , sacrarium per ordinem v i r g i n u m , dos in Deo, sinistrorsum ad i n i m i c o s d i l i g e n d o s
chorum pcr ordinem c o n t i n e n t i u m , navem per o r d i - propter Deum. Habet s a c r a r i u m , per hoc qnod
nem conjugatorum. Hahet altare C h r i s t u m ; t t i r r i m facta est ad imaginem D c i . Sicut e n i m i n s e d i f i c i o
per nomen D o m i n i , signa per praedicatores. Habet Ecclesiae, sacrario n i h i l est d i g n i u s : sic i n a n i m a ,
vitreas fenestras per viros s p i r i t u a i e s , interiorem divina imagine n i h i i est s a n c t i u s , n i h i l nobiHas,
dealbattiram per m u n d i l i a m c o r d i u m , exleriorem aut excellentius. Habet c h o r u m , per hoc q t t c d facta
per m u n d i l i a m c o r p o r u m , duodecim cereos per duo- esl ad s i m i l i t u d i n e m Dei. Sicut namque i n E c c l e s i a
decim apostolos. Seqttitur pontifex, q u i significat post sacrarium chorus p r i m u s i n v e n i l u r , sic i n a n i m a
C h r i s t u m , q u i c i r c u i v i t Ecclesiam sttam, p r i m u m i n p o s t d i v i n a m imaginem divina s i m i l i t u d o s u b i i m i o r
tempore naturalis legis admouendo eam per p a t r i a r - i n t e l l i g i t u r . Habet navem suam per sensualitatem ;
c h a s ; deinde i n tempore legis scriptae adtnonendo sicut e n i m i n navi Ecclesiae consistunt c o n j u g a l i , s i c
eam per prophetas. Deinde i n tempore gratiae per i n sensualiiate continentur quinque scnsus c o r p o r i a
s c m e l i p s u m e a m c i r c u i v i t e t I n t r o i v i t , foris eam ero- n o s t r i , q u i bene d i c i m t u r conjtigaii, qtiia i n t e r r e n i s
diendo per d o c t r i n a i n , inlus sanctiflcando per g r a - rebus habent, e t p e r e x e r c i t a l i o n c m c o g n i t i o n t s p r o -
l i a m . I n p r i m o circuitti d i x t l : €arnem cum tanguine pagationcm, et per experimenltiin naturale d e l e c t a -
non comedetis (Gen. i v ) . I n secundo d i x i t : Non occU tionis voltiptalem. Habet a t i i i u n per carnem, i n qwa
detit (Exod. x x ) . l u tertio d i x i t : Qniirascilur fratri sunt qnasi cadavcr.t m o r l u o r u t n originales f o m i t e s
suo, reus ett judicio (Malih. v ) . M u l l i auiem e x t s l i - v i t i o r u m . Habet allare cor snttm, de quo s c r i p i u m
m a n t u r i n hoc s p i r i l u a l i aediflcio per sanctitalem e s t : Cor contritum et humiliatum, Deut, non detpi-
c o n t i n e r i , q u i longe ab ipso per pravitatem sunt cies (Ptal. L). Habet vitreasj fenesiras sensus spiri-
r e m o t i . E x l r a ipsmn sunt i m m u u d i , f o r u i c a r i i , c o n - luales, per quos radio v c r i Soiis illtistratttr, et a cae-
cubinarii, a d u l t c r i , incestuosi, e b r i o s i , fenerateres, citate ignorantiae snae iiberattir. Habel t u r r i m n o -

a v a r i , fures, rapaces, odiosi, homicidae, mendaces, men Domini de qua scriptum : Turtit fortitsima no-

p e r j u r i , et qui dicunt fratri «tto, fatue (Malth. v). men Domini 9 ad eam confugtet juttut et salvabitur

Q u i vident mulierem ad concupiscendum eam (ibid). (Prov. x v u ) . Habet signa per praedicationem, per

Nec ipsius sunt lapidcs, q u r c h a r i t a t i s non sunl par- quam ad cultitm Dei convocat elongatos. Habet i n -
teriorem dcalbaturam pcr m u n d i t i a m cordis, exte-
ticipes. Talem i g i t u r v i l a m , f r a t r e s , agatnus, u i D e i
riorcm pcr mtuiditiam corporis. Ilabet diiodecim
lapides esse possimus. Qtiod ipse pr<estare dignetur,
cereos, quibus i l l u m i n a t u r secun l u m d o c t i i u a m
qui v i v i t et regnal per omnia saecula saeculorum.
duodecim aposlolortim, pcr quam ad fldem per bo-
Amen.
nam opcralionem e r u d i l u r . Ilabet ponliflcem san-
SEIUIO I I .
ctam T r i n i i a t e m . C i r c u i t e a m Pater per pntenlia*n
Jn Dedicatione ecclesice tropologice.
9

F i i i u s per sapienliam, Spirittts sanctus per benigni-

Sanctificavit Dominus tabernaculum tuum (Ptal.
1
l a t e m . Pater per potemiam i n r u t i t t i m o r e m , Filius
XLV). Tabernactthtm D o m i n i sectindum sensum t r o -
per saptentiam confert cognitionem, Spiritits san-
l»ologicum est anima. Habel aulem tpsa a n i m a , quae
cttts per benignitatem coufert cousolatioiiem. Pater
labernaculum Domtni d i c i l t t r , lapides suos, caeinen-
d i c i l : Ego feci cocltim et l c r r a m , mare ct omnia
t u i n suum, et caetera, quae ad construclionem Eccle-
qttae in eis s u n t . Ego angclis peccantibus non pe»
siae perlinCnt, sicut ea i n praeccdenti sermone dis-
p e r c i . Ego Adam de paradiso projeci. Ego primor-
postitmus. Lapides istius labernaculi s u n l singulae
diale gentis diluvio p e r d i d i . Ego Sodomam et Go-
virtutes per exercitationem bene politae, et per i m -
m o r r h a m subverti. Ego Pharaonem c u m exercitu
inobililatem contra v i t i a stabiles. Caemenlum est
suo suhmersi. Ego popuhun Isracliticum peecantem
cbaritas, per quam caeterae virtutes complectuntur,
ptinivi : M i h i aperi ne stc faciam t i b i . F i l i u s d i c i t :
nninntur, aequantur et continentur. Ftutdamenttim
Ego suni sapieutia Dei, q u i ex ore A l t i s s i m i prodivi.
Christus est, sicut ait Apostolus: Fundamentum aliud
Ego atlingo a flne usqne ad flnem f o r t i t e r . Ego
nemo ponere polett prceter id qnod potitum est, quod
stim sertno Dei v i v u s , et efficax , et penelrabilior
est Chrittut Jesus (I Cor. i u ) . Habel parietes per
omni gladto ancipiti : m i l i i aperi ne forte non par-
s-onlemplalioneni ccelcslium bonorum, per q u a n l
catn t i b i . Spiritns sancitis d i c i t : Ego a Palrc ei F i -
•fjimlamcnto suo, id e s t C h r i s t o a lerrenis alfectibus
90S SERMONES C E N T C M . «Ofi
per t e r r e i i o r t i m aciionem e l generanoi voluptatem
Iroprocedo, amor utriusque, lapsorum sublevator, A
circa ima sttbsislit. V i t a vero c o n t i n e n l i u m per v i r -
dolentium consolator : tnihi aperi, si vis s p i t i l u a l i
t u l u m exercilalionem, et honorum operum e x b i h i -
gaudio iaelificari. l s t i tamen tres sicut sunt uuus
tioneni ad aliiora se s u b r i g i t . Vita vero v i r g i n u i n
Deus, sic sunt Pontifex untis. Sanctifical itaqtie T r i -
nitas Ecclesiam istam i n l u s et foris. i n t u s ab i n - per cordis p u r i t a t e m , e l carnis integritatem ad cce-

qtiinatnento s p i r i l u s , foris ab inquinamento caruis. ieslia se e x t o l l i l . Ilabet x d i f i c i a lapidea, habel ebur •

Habet ergo Ecclesia isla, i d est anima, lapides per nea. Lapidea habel per illos q u i s u n l i n lide firnd ,

virtutes, caemenlum per c b a r i t a t e m , fundameulum cburnea per illos q u i s u n l castilale niiidi. L a p i ;

per C b r i s t u m , parietes per contemplationem, l e c l u i n namque per firmitatera significat fidem. E b u r v e r o

per bonam actionem, longiludiuem per fidem, a l t i - per nalurae f r i g i d i t a t e m significat caslitalcm. I l a b c t

ludinem per spem, latitudinem per c b a r i l a l e i n , sa- portas diversas, per quas diverssn nationis e l con-
c r a r i u m per boc quod facta c s l ad imaginem D e i , versalionis homines a se dudum remotos i n d u c i ! , ct
c b o r u m per boc quod facla esl ad DcL s i m i l i t u d i - cives suos et domeslicos facit. Ilabet portas, portam
n e m , uavem per sensualitatcm, a l r i u m per caruem, gregis, porlam p i s c i u m , portam veterem, portam
altare per cor c o n t r i l u m . Habel et vitrcas feneslras vallis, portam stercoris , portam f o n t i s , p o r t a m
p c r senstts spiriluales, t u r r i t n per nomeu, signa per D a q u a r u m , portam equorum , portam j u d i c i a l e i n .
praedicauonem, inlerioretn dcalbaluraui per m u n d i - Qttarum myslicam significalionero vobis b r e v i -
tiam cordis, e x t e r i o r e m per m u n d i t i a i n corporis, ler, prout Domintts dedit, adnotabo. Porta gre-
duodecim cereos per duodecim aposloloruin d o c l r i - gis e r a l i l l a , ubi ernt Probatica piscina, i d est o v i *
n a m : Pontifex ejus est T r i n i t a s sancta. Conetur i g i - lis p i s c i n a , quia i b i abluebantur carnes ovium,
t u r , fratres c h a r i s s i m i , unusqtiisqtte v e s t r u m , co- qtiae i n sacrificio ponebaiitur. Porta vero gregis, eo
uetur, i n q u a m , u l , sccundum ea quae stipra dicia quod ovis iunocens animal est, s i ^ i i l i c a t innocen-
s u n l , taberiiaculum Dei fiat, u l i n ipso diguettir Deus t i a m . Per hanc ilaque p o r t a m i n d u c u n t n r noceuics
iiabitare. Magntis est eniin honor, niagna securilas, et fiunt iiinocentes : nocenlcs per c u l p a m , innocen-
magna gloria Deum i n se habere habilatorem. Pro- tes per j u s t i l i a n i . Per culpam foris, per j u s i i l i a n i
videndum itaque nobis summopere est, u l tales s i - iuitis. F o r i s i u p i , intus oves. L u p i per rapaciialem,
mus intus et foris, inlus per fidcm, foris per bonam ovea per s i m p l i c i l a t e m . 0 quam bona p o r k t , i n qua
operalionom, u t Dominus majestatis ad nos v e t i i r e , lalia fccii dexlera E x c e l s i ! Porta pfscium vocaba-
e l apud nos d i g n e t u r facerc mansionem. Sed quia tnr pona i l l a , per quam pisccs de m a r i veitieiite
tales shie ejus gratia esse non possumus, ipsam i n - g inferebantiir. Poria ista signiftcat pceniteuliam, qu.e
cessanter neocsse est ut imploreinus.lpse namqiie da- quasi unain coiumnam habet hinc per c o m p u u c t i o -
b i l g r a t i a m , et non solum g r a l i a m , sed et g l o r i a i n : nein cordis, allerara inde per coiifessionem o r i s ; t c -
gralram itt v i » , gloriam i u p a t r i a ; g r a l i a m i n m t t n - c t u m vero desuper satisfactionem operis. Per istam
do, gioriam i u coelo, graliain i n praesenti, gloriam vero invebuntur iuquietudine saeculi praesentis a g i -
infuturo; gratiam i n i l i n e r e , gloriam in perven- l a l i , salc scilicet aiuaricati, fetore c o r r u p t i , undos>i-
t i o h e ; g r a l i a m t n tempore, g l o r i a i n i n aeteriiilate ; l a i c e l a l i , squamnus veteris hominis bispiili, cceuo
g r a l i a m i n j u s l i f i c a t i o u e , gloriam i n b e a t i l u d i u e ; carnalis dcleclationis p o l l u t i , a ltice v e r i Solis alie-
gratiam i n raeriio.gloriam i u m e r i t i praemiu, in qua n i , retc beali P e l r i vel ejus vicera agetiliuin de fitt-
v i v i t et regnat per omnia saectila saeculorttm. A m e n . ctibtis mundanis e d u c t i , e l in sanctam Jerusalem, i d
SERMO 111. esl Ecclesiam, squammis pcccalorum detractis, i n d u -
Dedicaiione Eccletice anagogice. ci:. Sunt tainen q u i d a m , q u i , ad s i m i l i t u d i n e m a u -
Lauda, Jerusalem, Dominum (Ptal. CXLVII). Jcru- g u i l i a r u m , pelle veteris hominis se slringenles, l u t o
salem civitas sancta, e l civitas S a n c t i , sancia Ec- v i t i o r u n i i i i h x r e u i e s , vcl sa^pe vel sempcr rele D o -
c c s i a est. quae s i c u l civitas aedificalor, et aedificata miuictiitt effugiunl, et sursum ad lucem verilatis
diversis ornamentis o r n a t u r . H a b e t h x c c i v i t a s s a n - p non vcnittnt, u l i b i m o r l i f i c e n l u r s i b i , v i v i f i c e n l u r -
cta, i d est Ecclesia, laptdcs suos, inuruio sutim, t u r - que e l vivant Deo. Porla vetus charitas esl. Sicut
r^s s i a s . aedilicia sua, portas suas. Habet lapides, scriptom esl : Chamtimi, non mandalum novum
scilicct fideies, q u i s i c u l per caemculum l a p i s j m i - tcribo vobit, ted mandatum vetut, quod habuitlit ab
g i t t i r i a p i d i . sic per cbarilaien» j u i i g u u l i i r s i b i . l i a • initio (/ Joan. n ) . Per hanc p o r l a m i n t r a n t , q u i se
b c l m u r u m per inunimeii v i r l u t u i i i , quibus ipsa coii- de amore saeculi transferunt ad amorcm Dei. Per
tra v i t i a f i r m a t u r , ue v i l i a i r r t i e i i l i a atiferanl i l l i hanc i n l r a v i t beata Maria Magdalene, qtiae post l o t
r o i r i t u a l i a bona. Hahet t u r r e s per ilios q u i stiut i n ct tanla carnis scandala facta est ex lebele p h i a l a ,
.ontemplalione sublimcs. Quasi natnqtic tttrrcs i u de vase coulumeliae i n vas Iranslala gloriae. P c r l a
sancU Ecclesia levantur, dum perfccti quiquc, r c l i - vallis, quae erat contra vallcm Josaphat, significat
r l i s tcrreni«,nd codestia pcr coiiteitiplationem s u b l i - h u m i l i i a l e t n . Per h«nc i n t r a n t i l l i , q u i dc superbia
m a n l u r . Habei aedificia m i n o r a , habct majora, h a - dtaboli r c d e u n l ad hiimilitalera C l i r i s t i . Foris s u b l i -
bct m a x i i n a . Minora habet x d i f i c i a p c r v i l a m cou- nies, inlits humilcs. Foris similes ccdro, inlus bys-
jttgaloruin, majora per v i t a m c o n i i n e n t i u i n , maxima sopo : cedro per elaiioncm, hyssopo pcr h u m i l i t a -
per v i l a m v i r g i n u m . Vita naiuquc coiijugalorum tem. Per e l a t i o u c n aversi, pcr h u i u i l i u t e i u cou-
PATBOL. CLXXVli.
 907 APPENDIX A D I I L C O N I S OPERA M Y S T I C A .

v e r s i , i d e s t a Deo aversi ad D e u m c o n v c r s i . Porta A l u x u r i a m , t i i m e l per superbiam, instabile e s l per

siercoris, quae erat i n i u f c r i o r i parie civitatis, per
quam purgaiiones e l i i u i n a b a n t n r , significal excom-
l i i i i i i i c a t i o i i c m . Per lianc non iuductintur, sed e j i -
c i i i n l u r p r o r a n i , q u i sunt slercora per culpam e l
projiciuntur per v i n d i c t a m ; stercora proprio facto ,
p r o j i c i u n l n r verbo d i v i n o . Non e n i m decet u l accu-
bet haedus cum agno, peccator cum j u s t o , i m m i i n -
dtts ctun mundo, adnlier cttm C h r i s t o , ne forle j t t -
stus, provocatus exemplo peccaioris,exteudat ad i n i -
q u i i a i e m inanus suas. P o r i a fontis dicta est, qnia
crat c o u l r a fontem Siloe. Siloe i n t e r p r e i a i u r m i s -
sus, et significal C h r i s t u m , qtietn m i s i t Pater ad s a -
l t i t e m geueris b u m a i t i . 0 quam bonns f o n s ! Fons
isle sapientia? V e r h u m Dei i n excelsis, cujtis r i v u l o
potantur s i l i b n n d i , satiantur f a m e l i c i , revocanttir B decem t r i b u n m . Numerus r r e d e n t i u m quanto m a g i s
nbjecti, sanatitur aegroli, reconciliantur i n i m i c i , l i -
beranlur caplivi, juslificanlur impii, beatificantur
m i s e r i . Porla ergo Siloe fldcs est C h r i s l i . Qui extra
hauc p o r l a n i s u n t , suitt infideles; q u i i n l r a s u n t ,
smit lidetes. Inlideles membra diaboli, fidclcs i n e m -
bra C h r i s i i . Mcmbra diaboli diabolo u n i l a , cum d i a -
bolo damnanda : unita per culpam, damnanda pcr
pccnam. Membra C l t r i s l i C h r i s l o tinita per fidem,
CIIIII Cltrislo beatiftcanda per g i o r i a m . Porta aqtia-
IUIO sigtiificat cotnpunctionem. Qui hanc i n g r e d i u n -
tur, i n hac a b i u u n l u r . E x t r a banc s o r d i d i , i n t r a
hanc m u i i d i ; e x t r a n i g r i , i n t r a candhji; extra liaedi,
i n t r a agni. Porta equorum significat v i l i o r u m refre-
n a t i o n c m . Qui p c r hanc m g r e d i u n t u r , cohtbeiit Q salubrller transfretaverunt, quicunque pericula ejus
freno lemperantiae impetum i r a e , h i a t u m avaritiae,
voracilatem gulae, flnxum luxuriae. Porta j u d i c i a i i s
significal discretiouem. Per banc q o i i n g r e d i t i u l u r ,
disccrtiunt i n t e r sanctum et p r o f a n u m , mundtim e l
i i i i i i i u n d u i n , v e r u m et f a l s u m , b o i m m et m a l u m ,
j u s t i l i a m et colpatn, v e r i l a t c m et i i i e i i d a c i u m , ho-
iiestum e l iiihonestitm. Habet iiaque sancta Ecclesia
iiiitrttni pcr munimen virttiltim«turres per illos qtii
sutit in contemplalione subliiiies, diversa aedificia per
diversa bcuc vivenliuin m e r i i a , portas diversas per
divorsas gratiae cceleslis operationes, portam gregis
per innoceitliam, p o i l a m piscium per pcenilenliam,
portam veterem per c b a r i t a t e m , porlam vallis per
h u m i l i t a t e i n , p o r i a m stercoris pcr excommunicatio-
n e m , portam fontis per fidein, portatn aquarum per D
comptinctionem , p o r t a m equorum per v i t i o r u m re-
freiiatiouem, p o r l a m judicialem per discreiionein»
Beati q u i i n g r e d i u n l u r per portas istas. Sltideamtis,
Iratres charissimi, studeamus l a m gloriosae civitatis
cives csse, et i n ipsa Domiuo Deo nostro sacrificiutu
iaudis immolare, oflereules i l l i vitulos labiorum no-
s t r o r u i n , q u i v i v i t et rcgnat per omnia saecula saecu-
lorum. Amen.
SERMO I V .
I n Nalmlalc beatce Marice.
A v e , maris stella. Pracsens saeculum, f r a l r c s cha-
r i s s i m i , mare est. A d s i m i l i t u d i n e m namque maris
falct, . t u i u e i , falsum est, ct iustabile. Fclct pcr
curiositaiem. Oportet itaque, fratres c h a r i s s i m i , lur-
bere navcm, et ea qnae ad navem pertinent, s i tavir
perictilosum mare sine periculo transire v o l u i n n s .
Oportet nos hahere navem, mahim, velum, e t cfno
ligna i n l e r quae velum extenditnr, superitts e t iufe-
rius cberucum quem gallum ventum observantcm
vocare possumus. Debemus habere chordas, r e n t o s ,
gttbernaculum, anchoram, escam nobis n e c e s s a r i a m .
Hete etiam habeamus, u t aliquem piscem extrabere
valeamtis. Videte q u i d isla srgniflcenl. Navis s i g n i -
licat fideni, qtiae i n Abrahatn, qtii f u i l p r i m a cre-
dendi v i a , quasi i n nno ligno i u i t i u m c c p i t ; et a c l b u e
i n Isaaeet Jacob saiisaucta f o i t . Coepil autem p o s t -
modum d i l a l a r i navis ista secuiidtim p r o p a g a i i o t i e o i
crevit, lanlo magis navem fidei d i l a i a v i l . Deinde post
t r a n s i l u m maris R u b r i stiscipientibus filiis I s r a e l i e -
gem Dei, et i n ipsis i n l e r r a promissionrs poslrooduro
mnhipiicatis amplius est dilatata» Deiude veniente
Christo, et ipso progenerebumano passo, et i n o n i n i
terra sono apostoHcae praedicalronis a u d i t o , p o s t q u a m
plenitudo gentium i n t r a r e coepil, m o l t t t m n a v e t n
istam dilatavit. I n tempore aulem A n t i c b r i s l i , r e f r i -
gescente charitate m t t l t o m m , falsis fidelibus e x c l u -
sis. rurstis i n a l t u m reducetur et constringetur, e t
sicut i n A d a m i n prora fidei fuit p r i m u m l i g n u m ,
sic u l t i m u s jttslus i n puppi ejus e r i t u l l l m u i n l i g n u m .
Sane quicunque ab i t t i i i o mare praesentis saeculi
evaserunt, quicunque ad p o r t u m salutis p e r v e n e r u n t ,
omnes navt fldei uavigaverunt, et t r a n s i e r u u t .
F i d e gratiorem hosliam A b e l o b t u l i t Deo quant
Cain, per quam testimoniom consecutus est esse
justus, et per illaro defttnctus adhuc l o q u i u i r . F i d e
Ilcnoch placuit. Deo, et translatus esl. Fide Noe
aptavit arcam i n salutem domus suae. Fide q n i
var.alus est Abraham obedivit exire iu locum q u e a i
?«xeplnrus erat. Fide Sara slerilis acccpil v i r t u t e m
conceptionis. Fide Isaac singulos filiorum benedixit.
Fide Josepb moriens de reversione i n t e r r a i n p r o -
missionis filiorum Israel memoraliis est, et de ossi*
bus suis illuc asporlandis mamlavit. Fide Mojset
natus occultatus est. F i d e se filium filiae Pharaonis
n e
g a v
»L Fide Pascha celebravit. Fide filii Israel
mare R u b r u m transierunt. Fitie m u r i Jericho c o r -
r u e r u n t . E t qtiid adbuc dicam? Deflciet enim n i e r i -
dies narrantem de sanctis antiquis, qtii per fidein
v i c e r u n l regna, operati stmt j u s t i t i a m , adepli s u n i
reproniissiones. Quorum alii o b l u r a v e n u i l ora leo-
num ut Daniel. A l i i exstinxerunt impetnm ignis u t
tres p u e r i ; convahierunt de i n f i r m i t a t e , u i J o b ,
Ezechias; fortes facti sunt i n bello, tit Josue, Judas
Machabaeus; acceperunl mulieres de resurrectione
m o r i u o s stios, u t per E l i a i n , et per Eliseuni. A l i i
distenti s u n t , n o n suscipientes a m o r t e tempoiiali
per transgressionem Icgis rcdemptioncm, sicjit sep-
lem fratres q u i i n l i b r o Machabaeorum passi l e g u n -
tur. A l i i lapidali sunt u t Jeremias in ^Egypto,
 909 SERMONES C E N T U M . 910

Ezecaiet rn Babylone; secti s u n l , ut Isaias; i n A b u m i l l l t s est, quae ad ima d c m i l t i i u r , per quam

occisiene gladii m o r l u i sunt, u t U r i a s , Josias, navis nostra stabilitur, n e f o r l e , fiante v e n t o , d i a b o l i -
circuierunt i n melotis, u t Elias, et a l i i cremicolae carum siiggeslionum, et lurbante m a r e , cogitalionum
(llebr. x i , 4-38)* nostrarum navis nostra concutiatur et i n profundom
E t i i omnes, ct m u l l i alii fidc pericula praesentis deuiergalur. Debet ergo navis fidei nostrae per b i i m i -
saeculi transierunt, eo quod testimonio fidei probati litaiem firmari et s t a b i l i r i , u t i n tempore tentationis
i n v e n t i sunt. Istius navis tabulae sunt sacr;c S c r i - babeat firinum s t a t u m , quamvis babere non possit
piurae senteutiae : et ad ejus fabricationem alias liberum c u r s u m . Escam babere debemns per S c r i -
labulas nobis t r a d i t Vetus Testamentum. Alias p t u r a r u m lectionem. Istam escam non appetunt m a l i ,
Novum. Clavi, quibus istae libulae c o m p i n g u n l i i r , i d sicut seriptmn est : Omnem escam abeminala est
est, bentenliae conjunguiitur, aucloritales sunt san- anima eorum, et appropinquaverunt nsque ad portas
c l o r u m , quibus concordant ca quae c o n l i n e n t u r i n moriit (Ptal. c v i ) . |»ia bonis t r i b u i t u r , sicut s c r i -
serie d u o r u m Teslamentorum. Istae tabulae e x c i d u n - ptum e s t : Mitit oerbum suunt, et tanavit eos, et
t u r per lectionem, d o l a n t u r per meditationem. Ma- eripuit eot de interiiionibut eorum (Ptat. c v t ) . Hete
l u s , q u i i n a l t u m d i r i g i t u r , significat spem, per significat praedicationem. Istud rete debemus sine
quam l e v a m u r ad cceleslia quaerenda et sapienda. ^ cessaiione exercere, et eo bomines praesentis saecult
Stcttt s c r i p t u m e s t : Qttw turtum tunt quwrite, non fluclibus submersos exirahere, et, squainis peccalo-
quw tuper terram; quw turtum tunt tapite, ubi Chri- r u m detractis, Doroino noslro Jesu Christo pracparare.
tiut ett in dextera Dei Patrit (Cotott. i u ) . Velum Debemus qtioque, more naularuta, celeusma cantare
c h a r i t a s est, quae e x l e n d i l u r , antorsuin, d c x t r o r s u m , per divinae laudis modulationem, sicot Psahuista a i t :
s i n i s t r o r s u m : A n t o r s u m p e r desiderium f u l u r o r u i n , Benedicam Dominum in omni tempore, temper taut
d e x t r o r s u m per dileclionem a m i c o r a m , sinistrorsiim ejut in ore meo (Ptal. x x x i n ) , Post baec o m u i a
p e r dileclionem i n i m i c o r u m . Duo ligna stiperius et neeessarius est nobis ventus, q u i signiflcat S p i r i l t i s
i n f e r i u s significanL, rationem et sensualitatein : r a - sancti aspiralionem, u t p e r ipsam d i r i g a m u r a i i
tionera superius, inferius sensualiiatem. Debet cha- p e r t u m quieiis, ad medicum salutis, ad t e r r a m p r o -
r i l a s superius firmari per r a t i o n e m , et i m m o b i l i t e r missionis, ad doroum aeternitatis. Debemtis i g i l u r ,
t e n e r i ; inferius vero per seiisiialitatem non solmn fratres charissimi, habere navero pcr fidem, malum
t e n e r i , sed et m o v e r i , quia per eam d e b e t i n bona per spem, veram per c l i a r i t a i e m , galliciilum per
a c u o n e exerceri. Sic etiain fit i u navi m a t e r i a l i , quia probationem s p i r i t u u m , chordas per exercitaiionem
l i g n u m superius non movetur, et l i g n u m inferius v i r l u t u m . remos per exhibitionem bonorum o p e r u u i .
m o v e t u r . Galliculus significat discretionem s p i r i - C gubernaculum per discrelioiiero, ancboram p e r l n
t u t i m . A d boc enim galliculus, vel aliud aliquid vice m i l i l a t e m , escam per S c r i p t u r a r u m meditationem et
ejus malo superpoiiitur, u t eo qtiis ventus vel unde lectionem, rete per praedicationem, et celeusma
spiret discernaiur. De boc itaqtie gallo, id esl s p l r i - debemus cantare per laudis Dei j u b i l a t i o n e m . D o -
l u u m probatione scriptum esl : Probate tpirilut minus autem d a b i l ventum per sui s p i r i l u s aspira-
utrum ex Dto tint (1 Joan. i v ) . E t i t c m : Alii datur t i o n c m . Omne enim datum optimum, et omne donnnt
diecretio tpiriluum (I Cor. XJI). Cbordac sunl v i r i u l e s , perfectum deturtum ett, detcendent a Patre luminum
h u m i l i t a s , patientia, compassio, motlcstia, castitas, (Jac. i\. L u m i n a sunt d o u a ; Paier l u m i n u m a c t o r ,
eontinentia, censtantia, mansuetudo, bonilas, p r u - l a r g i t o r , et d i s l r i b u t o r d o n o r u m . Donum o p l i m u u -
dentia, f o r t i t u d o , j u s t i t i a , temperaiilia. Ista? cbordae, significat dona naturae; douum perfectum siguificat
i d est v i r t u i e s per exerciiationera debcnt semper dona gratiae. Ipse itaque dabit uobis ventum prospe-
extendi u t per eam nostrae spei maius possit firmari. r i m , i d est S p i r i t u m sanctum, q u i nobis dedit c^-
N u l l u m enim maius spci petest habere firmamenturo, tcra bona : sive illa quae sttnt per n a l u r a m sive ilia 4

si exercitationem contingat deesse v i r t u t u m . Se- quae sunt nobis data per g r a t i a m . U t autem, f r a t r c s
q u u u t u r r e m i , qui de navi e m i U u n t u r e l i n aquas JJ » mare istud saltibriier transeamus, m a r i s
c , i a n j i & i m i

'JemiUuntur, per quos bona epera significantur, qu;e stellam, i d esl beatam M a r i a m saepissime salutemus,
Cd fide p r o c e d u n l , et i n aqtias, i d est i n preximos, et salutantes invocemus dicemes : Avc, marit Sielta.
se extendunt. Aqttae enim sunt populi, q u i o r i u n l t i r More quoque n a u t a m m , fundamus semper preces ad
per n a t i v i l a t e m , fluunt per m o r l a l i t a l e m , et efflunnt bealam M a r i a m , et ad ejus filium. M u l t a s t i n t e n i n i ^
per m o r l e n i . Dcbemus autem habere remos is;os impedimenta nostra sictit egregius versificator testa-
non solum a d e x l r i s , u t bona faciamtis his q u i nobis tus est, dicens
bene faciunt t a n t u m , sed etiam a s i n i s l r i s , u t b e i i e f a - Swvit mare, fremunt venti
Fluctut turgunt turbulenti, '
ciamus et bis q u i nobis malefaciuut, sicut scriptiiin
Navit currit, ted currenu
est : Benefacite hit qui vot oderunt (Malth. x); et: Tot occurrunt obvia.
St eturieril inimicut tuut, eiba illum. Si titit, poium Hinc tgrenw voluptatit
da illi (Rom. x n ) . GubOrnaculum quo navis d i r i g i t u r , Draco, canet, cum pirattt
Mortem pene detperalit,
significat discrelionefll, quae nos i n directuin tlucit,
Hwc inlentant omnia.
ne vel a dextris dissolvamur per prospera, v e l a
Pott abyttot, nunc ad castum
ainistris frangamur per adversa. Ancbora nostra* Furent uuda fert phasttum,
9!)
JXutal matus, /luil velum,
ISaulaj cessat opera.
Contabescit in Itis malis
Homo noster animalis ;
Tu nos mater spiritalts,
Pereunlcs libera.
Jesu. sacri ventris fructus
Nobis inter mundi fluctus,
Sis r t a , duXy et conductus:
Liber ad coziestia.
Tene clavum, rege narem;
T i i , procellam sedans gravent
PPENDIX AD IIUGONIS OPERA M Y S T I C A . 912
A quos diviua coguiiio nobis i r r a d i a l , et penetralia
nostrse meiiiis illustrat. Ilas fenestras per d i l i g e n -
tcm circumspectionem aperiamtts, u t qtiid i b i s i t
bontim, quid malum discertiamtis : bonuin cusiodia-
nins, malum ejiciamus. Aranearum lelae, quae tcnues
s u n i , et i n a l t u m pendent, mentis bumanae desiguant
elalionem. Alitts elevatur propter nobililatetn ge-
ueris, alius propter florem p u l c h r i l u d i n i s , alius p r o -
pter robur f o r t i t u d i n i s , alius propter cumtiluin pos-
• sessiouis, alius propler fastutn potestatis, alius
f

Porlum nobis det suavem propter inajorem sibi collatain praerogalivam gratiae
Pro tua polentia. ceelestis. Sed quisquis superhit, quasi lelas aranea-
Ex te natus nobis datus, rum inaucs i u altum t e x i t . Deponatnus, fralres, has
Qui Deus regnal beatus
telas per elationis depressionem, sicut Apostoltts
t

Ptr immeusa sajcula. Amen,

p r a x i p i l , dicens : Noli altum $aiere t sed time (Rom*
SERMO V. B 11). Mundemus quoque aream cordis n o s l r i , ejicien-
Jn adventu Domini. tes paleam et l u t u m . L u t u i n i n q u i n a t , palea trans-
Paratus e s l o , I s r a e l , i n occursum D o m i n i , qtio- v o l a l . Ideo l u t u m •significat imiiiuudiltam, palea
niain veuit. S i c u l sacer est omnis, fratres c l i a r i s - vanam gloriain. Ejiciamus hoc et i l l a m pcr cordis
ftimi, locus, inquaiilum esl locus.: sic sacrum est omne coinpuiictionem, et o i i s confessionem.
tempus, inqttanlum esl tempus. Dicimus lamen a i i - Dcuique quasi qtiodam junco tegamus aream cor-
quando rcspcclu alterius l o c i : Bonus aut inaltts est dis per saltsiactionem poenitentiae, nc quid transac-
isie locus; el respectu alterius temporis : Bonum aut lae terrenae ct carnalis vilae i n nobis appareal, sicut
malutn esl i l l u d lempus; quamvis propter locum et David d i c i t : Beatx quorum remtssm suut iniquitates,
tempus non dicimus hacc vel i l l a , sed propter loco et et quorum tecta sunt peccata (PsaL xxxi). (lerltas
tempori accidenlia. Sicut i g i l u r alius locus d i c i t u r quoque odoriferas, et flores redolentes habeamus
minus sacer propter perpctratam c t i l p a i n , et alitis per bonain opiniGiiem, ut cum Apostolo dicere pos-
magis sacer p r o p l e r operantem inibi g r a t i a m : sic simus : Christi bonus odor sumus Deo in omni loco
aliquod tempus minus sacrum d i c i t u r propler factam (II Cor. n ) . Variat corlinae sunt v i r l u t e s diversae.
i n ipso aliquam i n i q t i i l a l e m , ct aliquod magis sa- Has exlendere debemus per v i r l u t u m exercilatio-
c r u m n o m i n a l t i r propter aiiquam i n ipso exercen- ncm. Cortina alia viridis, alia liyacinthina, alia
dam religionem. Omne lamen sacrum esl lempus i n - crocea, alia n i g r a , alia r u b r a , alia candida. V i r i d i s
quanlum est tcmpus, ct omnis loctis sacer est i n - signiticat fidem, quia sicut i n rebus de lcrra nascen-
qiiatilum esl loctis. Est ilaqtie, fralres, modo tempus tibus v i r o r p r i m u t n s e n s u i o c c n r r i t , ila Qdesonuiiuiii
adveutus D o m i n i c i , i n quo debemus per aliquam virlulum p r i m a eonsisliu Prima dico ordine non
spiiitualem religionem proeparari. Tempus est, in d i g u i l a l e . Omnes enim v i r t u l e s charitas digniiale
quo venil Deus boino ad bominein pro bomine r e d i - prceccdit, sinc qua caeterae n i h i l prostint. I l y a c i n ^
mcndo, liberando, juslificando, bealificando : Redi- thina spem cceleslium designai, eo quod colorem
meiido de culpa, liberando de pcena, justilicando coeli e l aeris purioris in se demonstrat. Per crocet
per g r a t i a m , beatificando per g l o r i a m . I n boc ilaqtie coloris c o r l i n a m charitas figuratur, eo quod croceus
tam sacro tempore debcmus in bouo propensitts color flammam i m i l a l u r . Corlina nigra h u m i l i l a t e m
e x c r c c r i , ut perejus gratiam mereamur abiindaiilius insinuat, quae sibi nigredincm peccatorum suorum
v i s i t a r i . Cerle si rex dignaretur ad nos veuire, et sempcr repraesentat; rubra p a l i e n t i a m , quae n o n -
nobiscuiii facere mansionem, diligenter el itos, et nunquam rubescit sanguine passionis ; camlida
noslra in cjus susccplionem praepararemus. D designat m u n d i t i a m , quae semper sine sorde can-
Siudeamus e r g o , f r a t r e s , q u i adbuc foris forsitan descit. Cultiores vestes, f r a t r e s , bona designaut
servilibus opcribus deservimus , studeamus d o m u m opera. Sicut namque pitlchrae vestes homines forhr
cordis n o s t r i i n t r a r e , fenestras ejus aperire, quid i b i coram hoininibus decorant, sic bona opera saiictutn
deceat, et q u i d non deceat iuspicere, telas arauea- et jiistum praedicant el comtnendant. N i h i l ergo his
rtitn depouere, scopis aream mundare, lutum et vesiibus eirca nos gloriosius, n i h i l preliosius, nihil
paleam ejicere, j u u c o r e c e n t i , berbis odoriferis, iaudabilius, n i h i l u l i l i u s . Istis studeamus inditi, si
floribus redolentibus mundatam tegere, cortiuis va- in occursu Domini volumus esse gloriosi. Cibum
r i i s parietes o r n a r e , festivis vestibus nos induere, debemus praeparare per frequentioremet solertioreui
soiemne convivium inslatirare, e l jucundis deinde sacrae Scripturae leclioneiu et meditationeiu. Per
cantibus i n occursum ejus exsultare. Si extra nos huiic c i b u m anima r o b o r a t u r , per bunc i m p i n g u a -
fuimus servilibus operibus, i d est peccalis i n i e n t i , l u r , pcr hunc i n bono opere vires accipit, et iilas
revertamur ad cor n o s t r u m , sictit propbeta docet ad perfectum siue defeclu p e r d u c i t . Sed e l canlibus
dicens : Redite t pravaricalores ad cor (lsa.t L\IV). jucuiidiialeiu c o r d i s i n ejus adventu demonstraro de-
rcneslrae bujus domtis suul sensus spirilualcs, per bcmus, sicut scriptum e s t : Benedicite, genle$ Deum
p
ST3 SERMONES C E N T U M . 014
isios, inqiiatn, flores illa habcbal et redolebat qttando
nontrum, et auditam facite rocem tandis eju$( Pstit. txv). A
d i c e b a t : Chrisiibonns odorsumus Deo in omnitoco.
Ciiremus ergo, curemus feneslrns btijus domus
(II Cor. u ) . De his floribtts scriptuin est : Melius est
aperire per nientis circumspeciionem, telas aranea-
nomen bonnm, qnam unguenta pretiosa (Eccle. vn).
t n i u ilepouere per elationis depressionem, aream
De malis autem : Nomen impiorum putrescet (Prov.
scopare per c r i i n i n i s confessionem, j u n c o legere
x ) . Habet qtioque f r u c t u m lignum istud, habet f r t t -
per pceiiilctiliae salisfaclioiiem, cortinas pcr parietes*
c t u m e x l r a , f r u c t u m i n t r a , f r t i c t o m supra. I n l r a in
j x t e n d c r e per exerciiationem v i r l u i u m , prctiosis ve-
animo, extra corain p r o x i m o , supra in Deo. In
stibus induiperexhibittonera b o i i o r u m o p c r u m , cscas
auimo per bonam conscienliam, coram proximo
p n r p a r a r e per sacne S c r i p l u n e lecltonein et inedita-
per d o c l r i n a m , i n Deo per g l o r i a m . llabet rgitur
l i o n e i n , cantu psallere per divinae lattdis decantalio-
ligntim isiud, justtts videlicet secus salutarium de-
n e m . Talilercuremuspraeparari i n occursum D o m i n i ,
cnrstis aqtiaruin plantatus radiccm per fidem, s i t -
u t mcreamur ab illo v i s i i a r i , q n i v i v i t e l r e g n a i Deus.
pitem per spcm, ramos per c h a r i l a t e m , medullaut
SERMO V I .
per i n l e n t i o n e m , corticem per conversationis spe-
/ n festo cujustibet sancti.
ciein, folia per bonam a c t i o n e m , florcs pcr bonani
Sacra S c r i p t u r a , laudem decantans j u s t i ir* capite
opinionem; f r u c l u m , sicut superius d i c l u n i c s l ,
l i b r i , de ipso d i c i t : Erit tanquam tignnm quod plan- B
iiiltts pcr conscientiam, foris per d o c t r i n a m , sttpra '
tatum est secns decursus aquarum, quod frucium
per g l o r i a m . Talis f u i t , fratres c h a r i s s i m i , j u s t u s
suum dabil in tempore suo (Psat. 1). Qtiaerendum est
istc. Beatus e i i i m hic cujus hodie fesla celcbramus,
nobis, fratres charissiini, quae sunt isiae aqttae, quis
cujus virtules recitamus, ctijus sanctitaiem com-
decursns a q u a r u m , quae r a d i x l i g n i , quis stipes,
mendamtis, cujus suCfragiuin i m p l o m m u s , i l l u m i n a -
q u i r a m i , quis cortex, quae medulla, quae folia, q n i
m u r verbo, f o r i i i a m u r e x e m p l o , m u n i m u r pnirocinio
flores, qui fructus. Aquae isue dona sutit gratiae,
Tales esse, fratres, (aboreraus, et i i n i t e m u r Patreni
quibus Deus j u s t u m i r r i g a t , u t crcscat et f r u c t u m
filii, magistruin d i s c i p u i i , d o m i n u m s e r v i , miliies
faciat. Decursus aquarutn vices sunt asplrationum.
ducis, oves pastoris. Sed qttia noslris viribtis
S c r i p t u m est enim : Spiritus ubi vutt spirat, et nes-
talia facere non valemus, Domintim e t o r e m u s qui
cis unde veniat et quo raaat (Joan. 111). AhTuit
omnibus dat affluenler et non improperat (Jac. i ) , tit
nobis itaque Spiritus sanclus et defluit, accedit et r e -
flumine sapientiae suae, cujus impetus lcetificat civi-
cedit. Aflluit ad noslraro jtistiflcationem, defluit ad
tatem ejus (Psal. XLVII), n o s t r i cordis ariditatem
nostram b u m i l i a l i o n e m . A c c e d i l ut crescamus, r e -
i r r i g a r e dignelur, u l fluant de ventre inenlis nostrav
cedit ne superbiamus; ut crescamus v i r t t i l e , ne Q
finmina oquce oiva satientis in vitam a?ternem (Joan.
stiperbiamtis de v i r t u t e propter gratiam abundantem.
v n ) . Per banc enim aquam, si nostri cordis h o r t u n i
Fous Christus, flumiua dona, quibtis justus vege-
i r r i g a v e r i t , vegetabilur i n nobis radix fldei, robo-
t a l u r , atigmentatur, consummaiur per perfectioneni.
r a b i t u r stipes spei, erigentur et extendenlur r a m i
ltadix arboris hujtis esl fldes, quae est origo et
charilalis, producenlur folia boni operis, flores
futtdamentum a l i a r u m v i r t u t u m , et radix bonormn
bonae opinionis, fructus j u s l i f l c a l i o n i s et glorifica-
operum. Per istam radicenViuslus i n Deo p l a n l a l u r ,
tionis : j u s t i f i c a l i o n i s i n v i a , glorilicationis i n p a t r i a .
sine qua n u l l u m f r u c l u m bouuin profert. Sicut
A d cujus patriae ingressum absterget Detts omnem
Aposiolus a i l : Sine fide enim impossiblCe est ptacere
tacrymam ab oculis sauctorura stiorum (Apoc. xxi).
Deo (IJebr.w). 0 quam bona radix ista, qtiam sumit
K l d a b i l quod ocuius non vidit nec auris audivit, nec
i i i i t i u m b o n i , v i l a j u s l i . Slipes desiguat spcm s t i - t

in cor hominis ascendit, quae scilicet praparavit

pernorum bouorutn, per quam e r i g i u i u r ct robo-
Dens diligentibus se (I Cor. u ) , q u i v i v i t et regnat
r a m u r a trausitoriis ad aelerna consccndculcs. Uatiii
per omuia saecula saeculorum. A m c n .
charilalem iusinuar.l, quae surstim c r i g i t u r per
dilcctioiiem Dei, e l i n l a t u m e x t c u d i l u r per tlilcc- SERMO V I I .
lioncni p r o x i m i . ' Medulla , quai intrinsectts latet D i u feslo Apostolorum.
occullam siguiflcal cordis i n t e i t l i o i i e m ; cortex qni Qui sunl isti qui ut nubes votant % el quasi colum-
p a t c i , manifestaiii honae conversationis supcriiciem. bas ad fenestras ? (Jsa. t\.) Bealoruin, iratres, apos-
I n t c n t i o cordis ad solam speclal c o n s c i e i i l i a m ; s u - tolorum solemuia celebramus, i n q u o r u m praeco-
pcrficics vero conversationis eliani ad famam. n i u m , et laudem, et a d m i r a t i o n e m eoriitn d i g n i t a -
I s U i n jtidicat solus Dcus, i l l a m eliatn p r o x i m u s . tem e l excellentiam admiratus propheta, d i v i n i m s
Proptcrca ista prodest l a i i l u m ii!>i, illa vero pro- iuspirattis, oractilo tali proctamavit, dicens : Qni
des&e poicst et a l t e r i , si te tamcii velit ituiiari. sunt isti t etc. ilttjus i g i t u r oraenli verba tam pra>
F o l i a qtiibus v c s l i t u r significant bonam actiouem, clara lamque divina ad laudem et houorem e l g l o -
p c r qtiam justtis c i r c u m d a t u r e l o r n a l u r . Viror riain eoruin dc quibus dicta sunt, et ad veslram u l i -
foliorum c x p r i m i t cjusdem aclionis perseverantiani lilatem qtiibus di< enda stiut, exponenda, p r o u l Deus>
c l p e r p c t u i l a t c i n . Florcs, p r o p l e r s i t a m rcdolenliaui, scienliarum Dominus dcderit prompta devolione
stgtiificant bonain famam. Jstos flores arbor illa aggrediinur, spe coiisiiininaliouein p r o m i l i i m u s .
froudusa et fructifcra, quae in coehim coiuas e x t u l i t , Qui sunl isti, i n q u i t , qui ut nubes volant, quia p t i l -
diccns : Sosira conversatio iit ccelts cst {/7ii/. l i H . "iiw et c o n v c t t i e n l c r , fratres charissimi, sancti
 915 A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA MYSTICA. 9«G

aposioli n u b i b a t comparantur, et per nubes signi- A » f**lac» <luo& de fccnndilate c a m i s n a s c i t o r ,

n e s e l

i c a i t t u r . Sicut namque non solum ex sensu nostro, conjuffatos novi testamenti accipere; p e r e b u r v e r o
se<l et ex verbjs sanctoruro colligtmus, quaiuor anttquum, eo quod elephas animal est c a s i i s s i n i u m ,
habent nttbes proprielates , per quas beatoram continentes veleris lestamenli. Per s a p p h i r u m . eo
aposlolorttin quatuor designantur principales v i r - qtiod cceli praelendai coiorem, spirituales ejusdetn
tutes. Nttbes enim pluunt et p r o t e g u n l , coruscant testamenti viros recte possumus designare. Sancii
ct volant. Sic apostoli p l u u n l et protegunt, corus- autem apostoli candidiores sunt n i v e ; n i t i d i o r e s
cant et v o l a n l . PJuerunt quando in omnem lerram lacte, rubicundiores ebore a n l i q u o , sapphiro ptuV
exivil tontii eorum, et in finee orbii terrarum verba chriores, quia et virgines novi testamcnli, a n g e l i c a m
eorum (Ptal. xvm). P l u u n t per praedicationeiu, v i t a m honestale castilatis imitantes, et conjugatos
p r o t e g u n l per intercessionem, per miracuia c o m s - legitime cenviventes m i r a b i l i dignilate praecellunt;
c a n t , per contemplationem volant. Uuusqtiisque et coniinenles veteris lestamenli, etiam m a n y r i o
p l u i t ubi praedicavit; pluit Themas i n India n i a j o r i , rabentes, et spiriluales viros, sive prophetas, e x c e l -
Bartholomaeus i n India m i n o r i , Simon et Judas i n leutia singtilari t r a n s c e n d u n t : Multi, namque pro-
Perside, Philippus i n Scytbia, Matlhaeus i n J E i l i i o - phetrn et reget veteris lestamenti voluerunt videre
p i a , M a r c u s i u A i e x a n d r i a , Joanues i n Asia, Audreas B quce ipsi v i d e r u n l , et non viderunt: et andire qnar
i n Achaia, Petrus i n Cappadocia, Paulus i n Graecia, i l l i audierunt, et non audierunt (Matth. xm.) Unde
Petrus et Paultts deinuin i n I t a i i a . Sic i n p r i n c i p i o Isaias, i n s p i r i t u m conlemplatus C b r i s t u m coiapliis
graliae multo sono praedicationis salularimn v e t h o - caestim, spinis c o r o n a l n m , cruce suspensum, a i t :
r u m pluviam effuderunl. Istam pluviam deshlerabat Vidimut eum 9 et non erat atpectut; detideravimut>
Psalinisla quando dicebal : Anima mea ticut terra eum detpectum et novittimum virorum, virum doio-
tineaqua tibi (PtaL CXLII). Suscepit itaque l e n a , i d rum tcientem infirmitatem (Ita. x x x m ) . I n novo q u o -
est genns b u m a n u m terrenis inteutum supervenien- que testamenio, marlyres, confessores, virgines, e t
t e m i m b r e m i s l u m , et fecit f r u c t o m : f r u c t u m d e omnes deniqtte sancti alii libenter C h r i s l u m i n c a r n e
quo s c r i p l u m est, fructum vero vilat ccternee (Joan. vidisseut, et ejtts doctrinam sahttarem audissent, s i
i v ) . 0 quam fconae nubes islae, quarum imber terrani potuissent. Sed hoc privilegium apostolicae d i g n i t a t l
sic inebriat, u t talein f r u c t u m faciat! Adbuc n u - concessum est. Omnes ergo sanclos beati a p o s t o l i
bium istarum stillicidiis i r r i g a m u r s a l u t a r i b u s , praecedunt, qtti Cliristum i n carne v i d e r u n t , ei
quando eoruna scripta legimus aut meditamur. P r o - S p i r i l u s sancti ccclitus missi p r i m i t i a s a c c e p e r u n t .
t e g u n l p c r intercessionem. Ipsi etenim se m e d i o s r Istos studeamus dignis praeconiis v c n e r a r i , istos
i n t e r Deum et nos ponunt^ ne Deus Cacinora nostra bonls operibus i m i l a r i . Istoruin exoremus regimine
p e r i r a m videat, et nos per d i s t r i c t i j u d i c i i fervorem gubernari, i s l o n u n inierventu p a t r o c i n a r i . D e s i d e -
p u n i a t . Sic Paulus nubes f u i t , et gentes per eum remus denique j u n g i eorum consortio, et eortitn f r a i
conversas sibi commissas protexit, quando pro eis gaudio, praestante Domino nostro Jesu C b r i s t o , q u l
gratias agebat, et sine intermissione orabat. Adhuc com Patre, etc.
quoque et ipse, ct alii nos protegunt, quando pro SERMO V I M .
salute nostra preces ad Deum fundunt. Miraculis Jn fetlivitate cujutlibet tancti.
eoruscant, mortuos suscitando, leprosos mundando». IsraeL genninabit quasi l i l i u m . Unde canimus :
csecos illuminando, et aiios infirmos curando non Juttut germinabit tieut lilium, tt fiorebil iu ceternuut*
solum i n carne viventes, sed et nunc cum Christo ante Dominum (Qte. x i v ) . I n reims visibilibus s i s i t
regnantes. Volatus siguificat conleniplationem. qui quaerat, tot possunl r e p e r i r i s p i r i t u a l i u m r e r a n
N u n q u i d non ille volaveral^ qui d i c e b a t : Nottra et i n v i s i b i l i u m significaiiones, quot i u ipsis v i d e l i c e i
autem convertalio in ccelit ettt {Philipp. i u . ) Vere visibilibus et corporalibus rebus i n v e n i u n t u r p r o -
v o l a v e r u n t qui usque ad cseli palatium c u m C h r i s l o prictates, sive intus i n naluxa, sive foris i n f o r m a .
regnautes conscenderunt. Nubes i g i t n r sunt a p o - T > N o n soium namque Ipsae res nobis sunt quasi ad
stoli plucutes per ptaedieationem, protegentes per cognoscendum e l expetendum sitmmum et x t e r n u m
o r a t i o n e m , coruicantes per v i r t u t e m , volantes pcc boiium direcliones et e x b o r i a t i o n e s ; sed naturales
contemplationeni. earum qualitates et formales dispositiones. Homo
Et qnati eolumbte ad fenettrat tuat. Columba avis* quippe, qtiem Dominus docet scieuiiam, revocatur
simplex est, uec intus Itabet i r a c u n d i a m fcJlis, nec a d verum et iinmutabile bonum,. non tantum i n t u s
f o r i s simulaiionem operis«Simpiicitatem ergo veram per ralionein et aspiratioueiii, sed foris quoque p c r
significal. Feuestrx» seustts corporis sunt,. per quos. s c r i p l u r a m e t c r e a l u r a n u P r i m a l i i i i proprietas, qme
egrediunlur i n l c r i o r a r et iiigrediuttlur exteriora. sensibus nostris o c c u r r i t , v i r o r est. Ceruimus e t i a m
Sancti itaque apostoli quasi coluinbae ad fenestras l i i i u i n i n ereclum crescere, nec huc a u t iiluc e r e -
suas esse d i c u n t u r , quia columbinam s i i n p i i c i t a u m . ctionis suae statum i n d i n a r e . Medicinale est, et h a - .
i n suis sensibus habuisse dignoscuntur. Sequilur b e l Obras i n radice aptissiine sibi cotijunctas. Vesti-
versus de laude eorum : Candidiortt nive, nitidioret t u r hasta baculi ejus foliis suis. Inveuitur per r a -
lacle, etc. (Thren. i v ) . Possumus per nivem, quae dc musculos suos sursum, quando ad pleniiudinein
cgalo veni'., et w p e r omne candidum albet, v i r g i - i n c r c m c n t i sui p e r i i n g i t phiraliter discretum. H a b e l
917 SERMONES CENTUM. IHS
florem sexifidum eandidum, inltis quibusdam gra- A m u l t i f o r m i i e r discreius per inuliiplicein Spiritu*
uulis croceum, suave redolentem. Est etiaiti uon sancti g r a l i a m , candidus per m t i n d i t i a m , scxifidus
solum e r e c l t i m , sed et r e c t u m . Haec oinnia s p i r i - per perfeclioiiem, croceus per cbaritatem, redolens
tualiter justo cottveniiint. Viret j u s l u s , et crcscit in per bonain opinionem. Sunt et aliae l i l i i p r o p r i e l a -
e r e c l u m , etcaetera qrfae j a m disposuimus i n ipso les, sieut qttod frigidae italurae esse d i g n o s c i t u r ,
spii ilualiter i n v e n i u n l u r . V i r o r designat fldem y eo v i t i o r u m exslinctionem iiisinuat, et quaedain aliaa
quod fldes p r i m a sit i n v i r l u t t b u s , sicut v i r o r p r i - per quas v i r t u t e s et bona opera possunt l i g u r a r i .
i n u m c e r n i i u r i n rebus germinanlibus, quod i u s u - Sed baec modo de proprietatibus l i l i i dixisse sufii-
p e r i o r i quodam sermone ostendimus. Erectio signifi- ciat. Nolanda sunt quoque quatttor verba qua> dicta
cat spem, per quam e r i g i m u r a praesenti saeculo sunt, germinabil, fiorebii in eelernum anle Dominum.
itequam ad su|ternorum spirituura societatem, a d I n lilio> fratres, p r i m u m est g e r m i n a r e , e x t r e m u m
verae beatititdinis pleiiiludineni, ad aeterni Dei c o n - florere. Significat ergo germinare bonam inchoatio-
templationem speraudam, amandam, desideraudam, n e m , florere consummationem. Qnod vero ait in
quaerendam et inveniendam. Medicinalis est per- aturnum e x p r i i n i t perpetuain j u s l i i n bono persevc-
praedicationem; sicut namque medicinae diversis a n - r a n t i a m ; quod d i x i t ante Dominum, inienlionem
tidotis et medicamentis diverse c u r a n i u r angrittidi- B bonam. Germinat i g i l u r justus bona inchoando, fio-
nes et infinnitates c o r p o r u m : sic m u l t i p l i c i modo ret consummando, i n aeternum pcrseverando, anle
praedicationes aegritudines curautur animarura. Phar- D o m i n u m recta intentione bona sua facieudo. S t u -
maca et medicamenta sanant apostemala, verbum deamus, f r a l r e s , sic germinare, sic florere per me-
praedicationis expellit peccata. Habet quoque justus r i t a et inlercessionem j u s t i , cujus hodie solcinnia
fibras [dossas] et radices intus unitas, dum concor- cclebramus, u t i n gloriam regni ccelcsiis t r a n s f c r r i
dal i n ipso cogiiatio c o g i l a l i o n i , senstis sensni, v o - mereamur, praestanie Domiuo nostro Jesu C h r i s i o i
lmitas v o l u n t a l i , affectio aflectioni. Sic sibi c o n - qui v i v i t et regnat, elc.
c o r d a l , uec de alio i n aliud se t r a i i s m u t a t , sicut SERMO I X .
ecoiiverso de sltilto scripltim e s t : Slulius *icnt luna n feslivitale Coneeptionis B. Virginis, sed magis in
mviaiur (Eccii. x x v n ) . Sicut enim luna modo est desponsatione cujuslibet animoe fidelis.
p i i n a , motlo secunda, modo l c r l i a , et sine ititer- Tola pulcltra es amica mea, et macula non est wi
f

joissioue de mio stalu transfcrtur i n a l i u m : ita te (Cant. i v ) . Quis est, fratres, q u i loqtiilur, et qu.e*
htidiiis pcr carnalia desideria raptus a l t e r a l u r , u t est ad quam l o q i i i t u r ? L o q u i l u r amictts ad ainicani„
i i u i i q u a u i ncc sibi ttec a l t e r i conveniens sed semper sponsus ad sponsam, immaculalus ad caslam, incor-,
disbitlcus i t i v e i i i a l u r . rupttis ad i n t e g r a m , Deus ad anluiam et ad t a l e m ,
Et nolaudum q u o d f o l i a l i l i i e r i g u n l u r , quia q u i d - qtialis ista f u i t cttjits hodie solemnia celebramus».
q u i d jusitis extcrius exercet per aclioneu:, sursum c u j u s c a s t i t a t i s i r r a d i a m u r exetnplis. Toia putchraes.
Ievalitr per iotentionem. Rectus, per j u s t i t i a m , i r i - Pulchra es inlus, pulcbra foris. Intus i n corile, foris-
b u i t cninx utticuique quod suum e s l , t r i b u i l fideli in corpore. Intus rubicunda^ foris c a n d i J a , t t t r o b i -
qtiod Adelis est, infideli quod infldelis esl, j u s t o q u o d qtte cotnposita. Rubicuuda per c h a m a t e m , candida.
j n s t i es), injtisto quod injusli est, amico quod debet per castitatem, composita per l u i m i l i l a i e m . Tota-
a m i c o , i u i m i c o quod i n i m i c o , guce sunt Cmtarit % ergo pulchra cs, amica. mea, et macnla 11011 est i n
O s o r i , qua? sunt Dei Deo (Matth. x x u ) . PiuraJiler tc. T o t u i n quod i n te est pulchrum est, c t n i h i l inesL
rauiusculos d i v i d i t per m u l t i p l i c e m Spiritus sancti l i b i quod sit s o r d i d u m . In toto grata, iu nullo i n -
graliam. Dum eniin diversis donis m u l i i p l i c i t e r grata, in toto plaxes, i n nullo displices. Tola pulchra
perfuttditur, ramos dividcre non inconvenienter d i - es. Pulchra per n a t i i r a m , p u l c h r i o r per g r a t i a m ,
c i t u r . Candidusest per mtindiliain : dtim nanique ab pulcherrima ilos per g l o r i a m . Qtue e l qtiaiia putatis,
oinni inquinamento mentis et spiritus ptirgatur, fratres, ornaineuta esse, quibus sponsa Dei, auima
lilii candorein per uiunditiae decorem i m i t a t i i r . 0 j u s t i , sic possit decorari, u t sic debeat decor ejus
Sexifidus est per perfectionem : senarius etenim eo commendari ? Legimus qnod Assuerus rex feccrit
quod constat et p e r l i c i l u r ex partibus suis perfcciio- puellas ad thalamum suum deduclas ingetiti d i l i -
nero significat. Partcs senarii s u n l u n u m , dtio, t r i a , genlia pfaeparari, balneis l a v a r i , unguentis deli-
quoesitnitl coiislituuut sex, et sive dicas sexies u n u m , i t i r i , et omnibus qtiae decori convenbint a d o r u a r i
sive ter dno, sive bts t r i a , senariutn consummabis. (Esiltet. I I ) . Sic Deus huo ntulU) amplius spousaia
Grana i n flore crocetitn colorem! praelendentia c h a - suam sibi praeparat, et omnibus quae s p i r i i u a i e n i
ritatem figurant. Crocens namque coior mtilum forinam dccorant d i t a t . P r i i n u m d a l ei lavacrtiiu
flummx splendorem videtur prae se ferre, sicut j a m p c r compunclionem et fleium peceaiitinutii ttt a
a l i b i demonstravimus. Redolentia quoque bonam sbrdc scelerttm v e i u l hyssopo aspersa tnundilicetu r ,
e x p r i m i t famam, sicnt i n aliis sermonibus dictiiui et iota super nivem dealhetur» Uugiienta sunt dona
cst. Ad formam itaque l i l i i justus v i r e t per fidem, s p i r i t u a l i a , quibus post flelum ctt^iibiUti a moeroris^
crigitttr p e r s p c m , niedeUtr per praedicalioticm, asperitate lcnilicatur. Sequuntur ornatitetita, vesles>
conjmtgitiir sibi per ituaiiimUalem, vestitur foliis zona, annultis, iiiurtMiula, peclen, pephun inaures,
sr.is pcr bouam actioncm, rcclus esl pcr j u s t i t i a i n , diadcma^ spcctiiuin, calceauienla. Vcslcs d c s i g n a n l
919 APPENDIX A D IIUGO> IS OPEBA M Y S T I C A . 98>
v i r t u t u m et bonorum opemm vaxietatem, qnibus A Etiam si occiderit me, in ipsum sperabo. Bonus enim
auima i i i i n s et (bris coraiu Deo et p r o x i m o decora- est Dominus speranlibus in eum y anima* qucerenti
t u r et boncstatur. De bac inulliplici varietate s c r i - illum. Q u i v i v i t c t r e g u a i , eic.
p t i i m e.vt : Astitit regina a dextris tuis in vestitu de- SEKMO X.
aurato, rircnmamicta tarietate (Fsat. 'XLIV), Zona, De timore Dei.
qua lumbi prajcingiiiilur, castilatein siguificat, qua Deum /tm>, et mandata ejus observi, hoc est omnis
ftuxa luxuria c a r u b liuiiiana: r e l r c i i a t u r , sicut s c r i - homo (Eccii. xn). M u l l a s e t p r x c b r a s , dileclissimi
p l u m c s l : Sint lumbi vestri praxiucli (Luc. xu). An- fratres, auclorilatcs i n divinis inveiiimus Scripturis
nultis c x p r i u i i l iiJeiii i u l e g r a m , per quam sponsa de limore D o m i u i . S c r i p l u m csi e n i m : Bcatns vir
sponsum absentcm d i l i g i t , et ad ejus speciem j t i g i qui limet Dominum (Psal. r . x i ) ; et iteruin : Initium
desidcrio pervenire concupisck. M u r e n u l a , quae sapicnliay timor Domin^ (Psal. cx) ; et : Qui sine
p e c t o r i a f l l i g i i u r , ne aduher maotun i n s e r a l , castam timore est non polest justificari (Eccli. i ) ; e t : Quam
p r x t e n d i l dileclionem, quam diabolus violare nou mngnus qtti invenit sapienliam et scientiam, sed non
pcrmitlilur per aliquam pravam deleclationein. super timentem Dominum (Eecti. x x v ) . Sapienlia d i -
I*ecteii, quia capillos ab invicem d i s c e r n i u v i r t u t e m citttr cogilalio de coelcstibtis et d i v i n i s ; scientia de
Jlgurat discretionis. Peplum, quod capillos ne fluant U terrettis et huraanis ; et magutis praedicatur q u i
lonservat, cogitationiim sobrietalem et quielem t t i - itivenit vcl alteram vel utramqtie. Quando namque,
siuuat. Inaures eo quod a t i r i u m orr.amenium sunt, o l de iuventorc scicniiae p r i m t n n l o q t i a m u r , et de
obedientiaiii e x p r i m u n i . Diadema figurat gloriam miiioribus ad majora conscendamus, quemlibet ii>
conscientiae, de qua s c r i p t u m est. Cloria nostra cst logica peritum cernirous, magnum praedicamus. Certe
testimonium conscientioe noslrce (l Cor. i ) . Specu- si aliquem videremits d o c l t i m i n grammatica sicut
l u m significat S c r i p t u r a r u m lectionem, i n qua anima Priseianum, dialectica sicut Aristotelem , rhetorica
quid i n se b o n u m s i l , quitlve m a l u m , quid bo- sictit T u l l i u m , diceretnus : Magnus est isle. Si autem
n e s l u m , q u i d inbonestum contcmplalur. Calceamenla, vidercratts eum d o c k i m i n mechanica, diceremus
quae m u n i m e n l a s u n t p e d u m , quibus per diversa s i m i l i t e r : Magnus est iste. Si vero videremus eum
loca m o v e m u r , p r x d i c a i i o n e t n circumquaque deta- e r u d i l u m i u a r i l h m e t i c a , musica, geomelria, aslro-

tam figuranU nomia sicut Boetium , vel qitemlibet i n v e n t o r e m ,

vel translalorem a r t i u m , nitilto inagis clamaremus r
Habel itaque sponsa ista lavacrum per compun-
Magnus esl iste. Si autem sciremus i l l u m eliam ii>
c t i o n e m , ungucnta per spiriltialitim donoruni su-
, physica snpieniem, u l llippocratcra vel Galenum, c t
sccptionem, vestes pcr bouam ^ n i o u e m , zonnin per <
' provectum i n theorica sreculari ut P l a t o n e m , et
c a s t i l a l c m , anuuium per fidcm, murenulam per
S o c r a t e u i , oraniiio c l a m a r e m u s : Magnus est isle.
castam dilectionero, pectiucm per discretioncm, pe-
Si qttoque videretnus islutu t a l i l e r scientia sacculari
p l u m per cogilalionom quielem c l sobrielaiem, i n a u -
d o c t u t n * sapientia divinac Scripturae p e r i l i s s i m u m ,
res per obedjcntiam, diadema per g l o r i a m , speciilum
doctum scilicel in Veleri e l Novo T e s l a m e u t o , b i s -
per lectionem. calccamenta per praedicationem. His
t o r i a , allegoria, tropologia , anagoge, ltlterarunt
oinnibus addunlur plerumqtie lapides preiiosi, q t t i ,
I r i p l i c i sermone sicnt l i i e r o u y m u m , i n r a t i o c i u a -
p r o p t e r sutim fulgorem, miracula Ipnge lateque co-
tione disertmn sicttt Augttstinum, i i t moralilale sicul
ruscanlia designant. 0 felix sponsa Dei, anima j u s l i ,
G r e g o r i u n i , sapieniem deuique sicut Solomouem,
quae talibtts ornamentis decoralnr, et ad t h a b m u m
omuibtis modis prochtmareinus : Magntts iste. Nou
seierniregis pracparatur! Mulia potest anima talis
t a m e n , f r a l r e s , major timeiite D o m i n u m . Magnus
ufi fiducia. Nonttuiiquam tauieti conlingU, ut donis
namque q u i invenit sapientiam et scieivtiam , sed
ditata divitits, magno terrore divina contemplando
iH>n super t i m c i i l c i n D o m i n u m . Sapicnlia hic accj-
j u d i c i a conculialur, c t multo moitt fortnidinis afli-
p i t u r pro cogntliotie, qune f a c i l qtiidcm doclum sed
c i a : u r . Cujus exemplum rei nobis Esiber hisloria
> et j u s t u m , de qua scriptutn est : Bealus homo qui
t r i b u i l : Legimus namque quod Esiher rcgem As- ]
invenit sapientiam (Prov. i u ) . Bealus uamque qui
sucrum contra basiiicam i n t h r o i i o suo sedeiitcm,
s.ipieniiam iiou lautum cognilionc, sed etiam sapore
virgain tenenlem, ardeniibus octilis furorem peclo-
j u s t i i h c i n v c n i i , quia per talcm iuvcntioncm bonuin
r i s iiidicantem conlemplala pene examinala s i t , in
i i i l e r n u m sapcre i n c i p i t . Sed e l si isle talis invenlor
l a n l u u i u t rege et ministris cjus coratn consolaniibus
sapientiac pttlcher esset u t Absalon, fortis ut Samson,
\ i x potuei i t se levare (Esther. v). Q u i d , fralres, i n
velux tit A s a e l , probus u l Alexander , dives ut
liac re Assuerus rex siguifical, nisi Dcum ? quid
Ctcettts, potens u l Octavius A u g u s t u s , longaevtts ut
L s l h e r , nisi a u i m a m ? q u i d basilica, nisi d i v i n i t a i e m ?
l l e u o c l i , n i h i l i l l i vel l o l t i m c o n f c r r e l nisi Deum
q u i d thronus, ntsi majeslalcm? qttid v i r g a , uisi po-
timcrct. Scriptuin esl eniin de pulchriludine :
tuslatem? q u i d ardor oculorum nisi superni j u d i c i i
Eallax gratia et vana est pulchriludo ; mulier timens
figurai t c r r o r e m ? Esther, regem supradicto niodo
Deum ipsa taudabitur (Prov. x x x i ) . De Sapientia
i n t u i i a , expavefacla cecidit; ct a n i m a , Deunl ct
aulem et f o r l i l u d i n e ct d i v i t i i s dicit Domiuus lalibus
dislricla Dei judicia conlemplando, coram divina
verbis pcr I l i e r e m i a m : Non glorietur sapiens ri.
mnajestate c o n t r e i n i s c i l . Sed resumat vires, dona sibi
sapientia stta, nec foriis in {ortitudinc sua, nec lives<
eollaia fc et consolationes factas consideret e l d i c a t :
9*1 SERNOMES C E N T C M . 922

iii ditriiii* $ui$, $ed in hoc gtorietur, 1 1 no$cat qnod A pcr coiisiderationem graiiae d u c i m u r , quia dnut
cgo $um Dominus (Jer. i x ) . quod nobis impiis absque merito per gratiam :**o-
Omnia denique quaiciiuqtie i n prnesenli saeculo tulit perpendimus, etitn peccando ad i r a m provocaro
percipi possunl, qiiam i m u i l i a quaiu iransiloria s i n l , dedignatnur. Sed et ex gloria f u t u r a , qua» revela-
ex m u l l i s S c r i p l u r a r i i m locis colligimus. Solus ergo bitttr in nobis, ad httiic l i m o r e i u provocamitr ,
t i m e n s D e u m ad beatiiudjneni f e s l i n a l , si tamen sic quia dum audimus qtiod nohis protnisit , quod
t i u i e a t , u t a malo recedat, et facial b o n u m . Sane oculut non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominu
duo sunt t i m o r e s , iintis s e r v i l i s , aller filialis. Ser- atcendit (I Cor. n), prae uimia dilcctione j a m t i -
yilis s e r v o n u n . filialis filiortun. Servilis habet niemus i l l u m olfendere, qui tanla voluit nobis p r o -
formidinem, filialis amoretn. Servilis de peccato m i t l e r e , e l potest dare. Per d t i o e t i a m media , per
perpelrato, filialis de dono acceplo. Scrvilis de crealuram et s c r i p t u r a m , ad u l r u m q t i e l i m o r e m
tormento sustinendo, filialis de praemio accipiendo. nonnuiiquam perveniintis. Ad timorein nainq.ie
Servilis i n c h o a n l i u i n , filialis perfeclortim. Y e r u m servilem per creatitram c o g i m u r , qttia d t i m ejtts
oclo s u n t , per qune c x c i i a m u r et i n f o n n a m u r ad inagniltidinem coiisideramus, immcnsain Creatoris
t i m o r e m D e i , per tria priina ad t i m o r e m s e r v i l e m , majestatein fortiiidamtis ; nec ignoranitis outnipo»
per t r i a u l t i m a ad l i m o r e m filialem, per duo media ^ tentem pcenam i n f e r r e , si nos i n v e i t e r i l lcgis suac
ad titruinque. Sunt autem h a e c : c u l p a , seuteniia, transgressores esse. Sic etiam ad htiiic ipsum t i -
pceita, c r e a t u r a , s c r i p l u r a , naltira , gratia , gloria. niorem per Scripturam i m p e l l i i i i i i r , qtiia dutn d i v i -
Per c u l p a m , senlentiam e l poenam i n c i l a m u r ad nas comminatioiics : n ipsa fiequenler auditnus, Dei
t i m o r e m servilcm. Per n a t u r a m , gratiam et gloriam praeccpta transgredi penimescimus. Pcr creaturam
ad timorem filialem ; per creaturam e l scripturam vcro ad timoretn filialem attinglmus , qnia dum
ad t i t r u m q u e . Servilis habel formidiueni pceuae. lantam molcm c e r i i i i n i i s , Creaiorem mirabtlem,
F i l i a l i s habet ainorciu jusliliae. Servilis aliquando laudabilein, ainabilcm, et ex atnore ttntendutn j u d i -
cito t r a n s i l ; fiiialis, qui d i c i l u r sanctus, permanel camus. Sic quoque per Scripturani ad htinc castttm
i n sscculum saeculi. E x c i t a m u r iiaque ad tiuioreni timoretu p r o v c h i m u r , dutn i n ea divina proinissa
serviletn per culpam ex consideratioue diviuae sen- meritum humanum traitsccndentia l e g i n i u s , et
tentiae; pcr sentcnliain vero e x c i l a m u r ex aesttma- promissorem amando limemus ne ofiendamus. S u n t
lione sequentis pcenae. Dum eniin timemus pnniri i g i t u r ista octo, quibus ad timorem Dei ascendamits,
per poenain, limeinusetiam j u d i c a r i per s e n l e i i l i a m : a minoribus i n c i p i e i i i e s , ad majora perveuienlcs:
et dum j u d i c a r i per setilentiam t i m e m u s , c u i p a m , Q Culpa, sentcntia, poena, creatura, s c r i p t t i r a , natura
quae catisa est malorum perhorresciuius. E r i t uam g r a t i a , gloria. Timcainus Deum, fratres, uuusqtiis-
qco h damnatis secuuduni magnitudincin culpae que secundum quod i n se couspicit. Si i n nialo
pondus senteniiae, miseria scquentis pcenae. Sic sumtis, corrigamus errala ; si i n b o n o , nielioremus
ubyttut abgttum invocat (Ptal. X L I ). Abysstis incepla, et mandaia ejus obsei vcmus. Quae sunt
«tilpae invocat abyssum senlentiae, e l abyssus sen- isla maudala? Dileclio Dei et proximi. Quatilum
tculiae iiivocat abyssiim poenae. Et hoc in voce cata- debemiis diligere Deum ? Super onmia. Qttantiitit
ractarum tuarum, Domine (ibid.), id esl iu testimonio p r o x i m u m ? Sicut notmelipsot: beneficio, verbo, volo.
p w d i c a l o r u m ttiortiin. 0 quam p r o f u n d ; e , qtiam In bcneficio est opus bonum , in verbo sanutn c o n -
•atae, qtiam b o r r e u d x sunt abyssi isiae. P r o f u n d i l a - s i l i u u i , i n voto piotn desideriuin. Timcamus crgo>
tem facit ittagnitudo, l a l i l u d i n e m m u l t i t u d o , l i o r - Deuiti, et maudata ejus observeiiius. Per haec i g i l u r
r o r e m utriusqoe coutemplatio. Poenam autem propter ad g l o r i a m , siue his i l u r ad pcenaiu. tloc ett t inquit^
semetipsam formidamus. Sed qttain p a u c i , q u i omnit homo. S i omnis homo est q u i Detim l i m e i ,
oculos d i v e r t i i n l ad conlcroplatioiiein l i m o r i s , et et utandala ejus o b s e r v a t , cottstat qttetl ille l i o i n o
ijuani n i i i l i i stint, qui eos v e r l t i n t ad spectacuta non esl q u i hoc non facit. Si euim cognoscit Deuia
vanitatis ! De istis scripltim e s l : Cor tapientium ubi D e l mamlata e j t i s , et iton l i m e t nec obscrvat, c o n -
trittiiia (Eccie. v u ) ; de illis autem : Cor $tuliorum %
teinptor e s l , et magis cssc diabolus diceudus esl
ubi taiilia (ibid.). Per t r i a quoque u l l i i u a u a t u r a m , qiiam homo. Si vero non cognoscit Deum et mandaia
g r a t i a m , gloriam i u f o r m a m u r * a d l i m o i e m filialeiu. ejus, caecusest, et magis bestia dicendtts e s t q t i a n t
Kst aiitetn t i m o r filialis, ut quem amas nolis olfen- homo. Si autem cognoscit, et timet et c u s l o d i i ,
dere proptcr gloriam ; sicttt l i m o r est s e r v i l i s , u t vere homo est, et lali nomine digntts appellari.
quem limes non audeas offendere propler poenam. Timeamus ergo Dominutn e i mandala ejtts obser-
Pcr naturam vocamur ad timorem fiiialem , quia vemus, t i l per talem viam perveniamus ad supernaiu
dtim naturae nostrae dignitalem consideramus cx patriam , praestaiite Doinino nostro Jesu Chrislo ,
magna diiectione limemus Dcum ofiendere pcr q u i v i v i t et regnal.
ctilpam, q u i nobis ex dilectione iniprimere dignatus SERMO X I .
est imaginem et similitudinem suain. De spirituali sanilale.
Blaguus namqtte h o n o r , magna dignilas humanae Sina me, Domine t el $anabor t sakum me fac, et
i.-ondilionis, cui naturaliter indita c s l forma crea- tahut ero, quoniam laits mea tu e$ (Jer. xvn). F r a -
Uicis deilalis. Ad hunc cumdetn qtioqtte l i i n o r e n i trcs, qui san.tri rogal, i u f i n n u n i sc csse demoa-
9*3 A P P E N M X A D . ' I I G O M S OPERA M Y S T I C A . 924
s t r a t . Sed ^ttis est rsle tnfirinus ? Gettus buinanuui, A alia comedimus, alia vitamus. Dispensalores rint
iti ciijus vocc ista dicuutur i i i f i r i n u i n : per peccatntn sacerdotes, q u i d i v i n a sacramenta t r a c t a n t , el d : v i -
originalc e l pcr uiulta actualia e r a l , et medicittn nam nobis gratiam arcana s u m m i largitorts d i s t r i b u -
qtiaerebal. Veuil utedicus, et sanaius est aegrolus. tione m i r a b i l i t e r a d m l n i s t r a n t . Qui servi summi
Duoileciin autem sitnt qune ile sanalioue buinaui gc- medici s t t n l , et ad ejus a r b i t r i u m vasa et medica-
neris nobis exponere proposuimtts. yEgrotus, medr- menta illius tractare debent. Locus esl mundus isle,
cus, v u l u e r a , i n e d i c i n a , vasa, a i i l i d o l a , dheta, dis- hi quem, quasi i n qtiamdam i n f i r m a r i a m , de para^
peusalores, l o c u s , teinpus, s a n i t a i e s , gaudia de i p - diso hoitio, post peccatutn, delalns est, tti hic i n f i n n i -
sis sanitalibus recuperalis. i E g r o t u s iste geutis est l a i e m stiam curare studeat, et sanitaiem recipiaL
litiiiiaiium , de ciijus a g r i t u d i n e Isaias testntus est Teinpus quod Dcus couccssit h o i n i n i , u l i n eo sani-
dicens : Omne capul languidum, ei omne eor mce- tati restiluatur, raesens saecufum e s l , quod i n t t i a
rens; a planta pedit utque ad verticem cupitis non tempora d i v i d i l u r , lempus naturatis legis* teinpus
etl in eo tanitat (Isa. i ) . V u l n u s , e l l i v o r , ct plaga scriptae legis, temptis gratiae. Tempus naturalis
titniens non esl c i r c u m l i g a t a , nec cur&ta medica- legis fuit ab A d a m usque a d M o y s e n ; tempus s c r i -
ntine, neque fota oleo. A l i u s etiam aiibi clatna>t : piae legis a Moyse usque ad C h r i s t u i n ; tempus gratiac
Caput meum doleo. A l i u s : Ventrem meum doleo. ^ a uativilate C h r i s t i usque ad flitem i n u n d i . E t n o -
Alitis : Lumbi mei impleti sunt Htusionibus (Psat. tanduin quod Iocus iste, i n quo aeger sauatur, est
x x x v u ) . Sic membra generis biimani c l a m a b a n l , et asper, tempus l o n g u m , remediuni eflicax. Locus
dolorem suae aegritudinis insinuabant. Sed, u t d i - est a s p e r u l praevaricator castigetur, teiupus lougum
c t u m est, venit medicus, et sanatus esl aegrolits. ne sanandus praeoccupeiur, remedium cflicax ttt
Quis est iste uiedicus ? Deus qui sanat eontritos corde, inflrmus c u r e t u r . Sanflatcs suiit v i r l u t e s . Qtiando
etatligat contritiones eorum (Psat. C X L V I ) . Vulnera eieuim homo per virtules e x c r c e t u r , et pelltiiitur
sunt peccata nriginalia , quae quisque cotttraxit per vitia et ipse sanalur. V i r i u t c s namqtie expcllunt
ignorantiam in iitente, per concupiscenliain i n carue v i t i a , humililas superbiam, cbaritas invidiatn, p a x
liixuriose viveudo, et actualia, quae c o m m i s i t prave i i a c u n d i a m , laetilra a c e d i a m , largilas a v u r i l i a m ,
vivendo. Illa hahet ex parentibus, ista * x propriis abslinentia gastrimarghtm, caslilas l u x u r i a m . V i r -
nperibus. llla babet ex alieno, ista ex suo. Medi- ttties i t a q u e j o c u i u possidentes v i t i o r u m sanitates
cina cst g r a t i a , qtiae duobtts 'modis vulneribus no~ sunl aegriiiidinuiii. Gaudiade sauiiaiibus recuperatis
stris i i i f u u d i t u r . Uuo amaro, et altero d u i c i . A m a r e sitiil beatihidines. Coniristatur homo quando i n f l r -
per increpationem, dulci per consolationem. I n c r e - • n i a l u r , gaudet quando sanatur. Sic i n praesenli s.-e
paito v i n u m , consolatio oleum. Vasa sutit sacra culo de i n f l r m i t a t e nostrae corruptionis dolcintis ;
iiienta, i n q u i b i i s , e l p e r q u a e gratia spiriiualrs con- quaudo autein i u resttrrectione ad verain saniiatem
tinetur et i n f e r l u r , sicut aqtia h a p t i s m i , o l e u m , consurgeinus, i n aeterna bealitudine adcpta sauitate
chrisma , aqtia benedicta, et caetera t a i i a . Antidota gaudebimus.
sunt septetn dona Spiritus sancti, spiritus sapientiaa Momo i g i t u r est argrotus, Deus mcdicus, v i t i a
et i n l e l l e c t u s , spiritus consilii e l f o r l i t u d i n i s , s p i r i - vulnera, medicina g r a l i a , vasa sacramenta, a n t i d o -
tus scientiae et p i e t a t i s , s p i r i l u s t i m o r i s D o m i n i , u t ta Spiritus sancti dona, diaela S c r i p t u r a , dispensa-
simus per t i m o r e m humiles, per pietatem misericor- tores sacerdotes, Iocus mundus, tempus praesens.
d e s , per scientiam d i s c r e t i , per f o r l i t u d i n e m i n v i - saecuium, virtutes sanitates, gaudia b e a l i t t i d i n e s :
c t i , per consilinm p r o v i d i , p e r intellectum c a u t i , per Saname itaque % Domine % et sanabor; satvum me fae
sapientiam m a t u r i . T i m o r expellit elationem, pie- et satvut ero quoniam
% taus mea tu es. Sana me de
las c r u d e l i t a t e m , scieuda indiscretionem, f o r t i t u d o infirmitate, saivum me fac de perditione. Sana me de-
dcbilitatem, consilium i m p r o v i d e n t i a m , inlelleclus cutpa % salvum me fac de pcena. Sana me in tempore.
i n c a u l c l a i n , sapientia s t u l t i l i a m . 0 quam bona a n - sahum me fac in ceterniiate, quia laus mea tu es in-
t i d o t a , quibus tam mala c u r a n t u r apostemata ! p utroque, qtti vivis et regnas.
Diaeia est sacra S c r i p t u r a , qme diverso modo nobis SERMO X I I .
apponilur, d u m secundum diversam capacitatcm au> De spiriluatibus montibus et arboribus IsraeJ.
dietitiiuii praedicalur. Nunc apponilur attdienlibus vel Montes Israel ramos vestros expandite, ftbrete et
lcgentibus per b i s t o r i a u i , nunc per ailegoriam, nunc
fructum facite (Ezecli. x x x v i ) , l i a b e i i l , fratres c h a -
pcr iropologiam, nttnc per anagogen, nunc quoque
rissimi, loca suas significationes sicut lempora*
per aucloritatem Veteris Testamenti, nunc per a u -
Sicut enim per mane accipimus cognilionem v e r i t a -
ctoritatem Novi,~nunc mysticis velaminibus i n v o i u -
l i s , per meridiem amorem v i r t u t i s , per vesperam
t a , nunc p u r a , nuda et aperta.
ignorantiam, per inediam noctem m a l i t i a m , per
Talibus ergo modis et innltis aliis nobis cibusisle lucem j u s t i l i a t n , per tenebras ctilpam : sic accipimus
spirilualis apponitur, u t per eum aeger noster c o n - per campum l i b e r i a t e m , per collem bonain actior
f o r t e t u r et ad sanitatem reformetur. Recte aulem n e m , per montem conleinplationem, per ccelunr
Scriptura diaeta esse d i c i t u r , quando qtiae i n ea esse beatitudinem, per vallem vero iniqiiitatent, pcc
facienda iegimtis, f a c i m u s ; qtiae cavenda cavcmus. Mtyssmn desperationem, per iiifernuifi d a m u a i i o -
Sic enim i n cibo praecrpta nicdicoru.n faciwus, quia n c m . Campiis, i n acqualilale constttutus t r i a babct
9*5 SERMONES C E N T U M . 916;
s u p r a loca significantia : colle n , m o n t e m , ceehim; A Fet draconum vinnm eorum, et venenum asptdum
t r i a s u b t u s : v a l l e m , abyssuin, i n f e r n t i m . Campus intanabite (Deut. x x x u ) . Not aultm ticut otiva fru-
e i g n i f i c a t l i b e r l a l e m , qttia sicut i l l e , q u i i n campo ctifera in domo Domini tptrtmut in mitericordia Dei
e s t , habet facultatem sine alictijus l u m t i l i obvianlia (Ptal L I ) . Qui v i v i t et regtial.
a n t e vel r e t r o , dextrorsum vel s i n i s t r o r s t i m , vel quo
SERMO X I I I .
p l a c e l divertendi : sic i l l e , q u i vere liber esl, liabet
/n anno novo.
p o t e n t i a m quod magis placet faciendi. Collis, q u i a
Canthte Domino canticum novum, quia miralUia
p l a n i t i e terrae modictim consnrgii, bonatn actionem fecit(Ptal.xc\u). Fccit Doiiiimis mirabilia i n c r e a -
e x p r i t u i t , per qtiam a lerrenis elevamttr. Mous qtii tiotie i n m i d i , fecit mirabiiia i n redemptione generis
n u b i b u s magis approximat, contemplattonem desi- l i i i m a i i i . Fecit mirabilia i n creatione mitndi creaudo
g n a t , quae nossursum levansad visionem coelestium terrestria e l cceleslia, infttua c t siimnia, vtsibilia et
b o n o r u m e x a l t a i . Coelum a u t e m , quia locus b e a t i - i n v i s i b i l i a , corporalia et s p i r i t u a l i a . Fecit quoquc
t u d i n i s esl. beatitudinem ipsam non inconvenienter inirabilia i n rebus conditis. l u cleineitlis et elemen-
i n s i n u a t . Yallis, qnia ad iuferiora se d e p r i m i l , s i - talis, simplicibus et coniposilis, i n causis et eflicien-
gniflcat i n i q u i t a t e m , qttae malos ad ima trabit.
tiis, i u naturis et f o r n i i s , i u figuris et c o l o r i -
Abyssus desperationem significat, i n quam n i q n i B bus, i n vegetatione g e r m i i i a n t i u m , et feciindiiate
d e valle i n i q u i l a i i s descendiint. Unde s c r i p l u m e s t : generaiiiiiun. Fccit mirabilia in redcmptiooe generis,
Jmpiut. cum in profundum venerit peccatorum, eon- linmani carnctu assuinendo, esuriendo, sitiendo,
temnit (Prov. x v m ) . Infernus a u i e m , quia loctis est miracula faciendo, p a l i e n d o , morieiido, resttrgendo,
d a m n a t i o u i s , damnationem significal. Montes Israel, ascendendo, Spirittts sancti gratiam iribtiendo, '
etc. Montes Israel sunt j u s t i contemplativi, qtii, cttlpas condouando, impios j u s l i f i c a n d o , niiscros
r a m o s suos, i d est sanctas et fruclttosas cogitatio- bcatilicaiido. Cantate Domino caniicum novum, quia
nes, de radice fidei et stipe boiiac volitntatis proce* mirabilia fecit. Canticuui est vila. Caulicuin
dentcs, expandunt per proximi dilectionein, el novum , vita nova. Canticum vetus, vita vetus.
florenl pcr lionam incboalionein, et frtictum facittnt Nova vita j u s l i t i a , vetus v i l a culpa. P o r r o tribtis.
p e r consumtuationein, et folia producunt per bonam modis distiiigttitur cantus. g r a v i , aculo, superacutow
aciionem. Gravis significal v i t a m conjugalortim, aCuttts con-

Sane tria p r i n c i p a l i t e r arbortim gcnera m i b i v i - l i u e n t i i m i , supcracutns v i r g i u u m . Qui bene vivii^.

d c n t u r i n montibus Israei nasci, crescere, ramos bene c a n t a t , q u i male v i v i t male cantat, qttis discor-

expandere, florere, f r u c t u m facere, folia producere. ^ dat. A b boc cantico discttrdanl a v a r i , fures, rapaces,
P r i m a olea sive o l i v a , secunda v i t i s , lertia ficulnea. i u i m u n d i , fornicatorcs, adttltcri, mollcs, m i s c u l o -

Oliva significat misericordiaui, quia sicut oletuu r u m concubitores, p e r j u r i , mendaces, liomicidae. A b

a l i o s e x c e d i l l i q u o r e s : i t a misericordia alias praece boc canlico discordani etiam t i u i l i i . qui s a c r i s o r d i -

T

d i t v i r t u t e s . V i t l s significal sapienliain, qnia v i n u m , nibus sunt s u b l i m a l i , q u i i n domibus ebumeis

inodice s i i m p t n m , acuit i n g e n i u m . Ficulnea, quia debent babilare, i d est casiitatcm servare sicul suut

dulces babet f r u c t u s , dulcedinein designat inter- subdiaconi, diaconi, praesbytcri, cpiscopi, a r c b i e p i -

nam. Solel aiiteiu P a t r i assignari misericordia, scopi, et v i r i forsitan apostolici, canonici regulares,

Filiosapieutia, Spirituisancto dulcedo. Planlat ilaque ntonaehi, eremitae, reclusi Horum omnhim non-

Patcr o l i v a m , Filitis v i i c i n , Spirittissanctus liculneam. nulli a lamle divina d i s c o r d a u t , q u i a ^ quamvis

Sciendtun est tameu quod, licet faciatnus lalein dis- Christiaui sint nomine, pagani tainen sititt convcr-

cretionem i u btijusmodi assiguatione t r i t i i i i v i r t u t u m , salione; et quamvis recLim habeant de Deo l i d e m ,

nulla tamen est intelligenda divisio i n operatione tamen mortua est, qttia non habenl operationem.

triutiipersonartim.Istarum auiem t r i u m v i r t u t u m i n - Dtscordant ergo a cantico latidis Dei, quia nor ett

frticluositatem i u reprobis propbeta dcplorans, d i x i t : tpeeiota taut in ore peccatorit (Eccli. xv). Onines tales

Ficut non ftorebit, et non erit germen in vineit. J) cantictntt velus cantant, quod magis s i g t i i f i c a t t r i s t i -
Mentietur opus otivaj (Habac. i u ) . Significal ilaque tiatn qnam gaudium.

oliva misericordiam, v i t i s sapicnliam, ficutnea d u l - De hujtismmli latidaloribtts seriplum e s t : Quo

cedinem i n t e r u a m . Sunt et aline f o r s i t i n arbores i n mihi muttiludinem viciimarum vettrurum, dicit Do-
montibus Israe), per quas diversae ffgtiranlur vir- minut f Ptenut tum. Hoiocautta arietum, et adipem
tutes, sicut per b u x u m propier viroretn fldes. per pinguium, et tanguintm vitulorum et agnorum et
cedrum propier a l l i t u d i n e m spes, per pinuin p r o - hircorum notui. Cum venireiit ante contpectum
pter pingucdinem cbaritas, per spinam recia incre- meum, quit quojtivit htrc de manibut vettrit, ut
patio, per m y r t u m tempcrantia figtiratur. Expanda- ambutaretit in atrrit meit ? Ne afferatit ntlra
IDIIS fratres, ramos. floreatniis,et fruclitin faciamus, tacrificium fruttra. Jncentum abominatio etl mihi.
ne Domiuus nos infrucluosos i i i v e u i a t , e l nos succi- Neomeniam, et tubbatum, et fettivitatet atiat non
dat c l succendat. Jam enim securit ad radicem feram. Iniqui tunt ccetut vtttri. Kalendat vetlrat,et
erborit posita est (Matth. n t ) . Frttcliflcemus sicut totemniiatet vtttrat odivit anima mea; facta tnnt
oiiva, v i i i s , ficnlnea. Sunt nainque qttidam q u i f r u - mihi motctta; taboravi tuttinent. Et cum extenderitU
cttim facitint amarissitnuiu dc quibus scripium e s t : manut tcttrax avtrtam ocntot mtot a vobir; et t
917 I P P E N D I X AD HUGONIS OPERA M Y S T I C A . 9zZ
multfplieaveritis oralionem, non exaudiam; manus A denique quae sunl istae vcstes, et qtiac per e a s sigisi*
enim uttrm sanguine plenat sttnl, idest, pcccalo ficenlur virluies. Suut ergo v e s t i m e n t a , i n l e r k a r
(ha. i ) . E t per Malachiam p r o p l i e i a m : Ecce ego linea, exlerior scilicet alba, amiclus super b u i n e r u i ,
projiciam vobit brachium, et dispergam tuper vultum quod nos super hnnierale dicere possttmus, xonau
vettrum ttercut tolemnitatum vestrnrum, et astumet stola, maniptila, infula. Atitc omtiia debei s a c e r d o s
vot tecum dixit Dominut (Malac.n). Per alium quo- quotidiana vcstimenta deponere, deintle matoae
que proph* tam de lalibus d i c i t u r : Putabant te ha~ abluere, et sic caudida vcslimenta sumere. D e p o s i t i e
btre tata canlici ticut David (Amos. v i ) . Dum cte- qitotidiaitoriitn vestimetitorum significat v e t e r i s I M K -
n i m subtilibus vocibus verba divinrc laudis sibilant, minis depositionein, ablutio tnanuum c r i m i t i u u i c o t i -
et duptici aut t r i p l i c i modulaiionc camica sonant, fessionem, asstimplio novorum v e s t i i n e n l o r u m vir-
vata cantici te habere ticul David putant, quia se lutttin exercilationetn. Linea interior i n t e r t u s est,
vere laudatores esse Dei existiinant. Sed non placel exierior exlerius. Isia est i n occulloj illa i n maoife-
v o x , quia v i u cUsplicet. Nos ergo, fralres, caulemus slo. Isia lalet, illa paiet. Proplerea i n l e r i o r s t g n i f i -
Domino sicut praecepit Psalmista. Rex omnit terrce cat m t i t i d i i i a m cordis, exterior m u n d i l i a m c o r p o r i s .
Deut, ptallite tapienler (Ptat.XLSi). Quid sapienler? Super humerale, quod supra httmeros p o n i i u r , ubi
Nou simus pravis operibus d e d i t i , non in psailendo ^ onera solenl i n i p o n i , loleraiitiam praesentium s i g n i f i -
verbis otiosis i n t e n l i , non vauis aspeclibus c u r i o s i , cal l a b o r u m , quae nobis neccssaria est, si v e r i s a c e r -
non risu dissoluti, non excursu ct discursu vagi. doles volumus esse. Uude de illis qui eam p e r d i J e -
Cantemus sicul quidam versiiicaior d i c i i . r u n t s c r i p t u m est : Vce hit qui perdiderunt sutiimest-
tiam I (Eccle. u.)
Omnibus hit horit cadem vox cordis et orit.
Vox etl grala chori, quando cor concinit ori. E l Dominus de laude paiienliae in Evangelio a i t : /e
patientiavettrapotsidebilitauimat vetlrat (Luc. xxi).
Cantemus iffitnr Domiuo c a n i i c u m n o v i i m , quia
Sustineamus ergo, fratres, q u i d q u i d n o b i s acci-
m i r a b i l i a fecit, et non sohun quia fccit, sed eliatti
d c r i t adversum, ut ticut bona tutcepimut de mattn
qttia m i r a b i l i a facturus esl. F e c i l duo praccipua
Domini, ita et mala suttineamut (Job u ) . Z o n a , quas
m i r a b i l i a : unum i n creatioite m u n d i , alieruin i n
iuuibos circumdat et vestiinenta conslringit ne
redentptione generis b u m a u i . E l facturus est duo :
dilfiuanl, v i r l u t e m contineuliac i i i s i n u a i , qttae fluxana
u n u m i n renovatione c r e a t i , a l t c r u m in g i o r i f i -
luxuriae nostrae lasciviain refrenat. Stola, quae coUe
calione r e d e m p l i . l u fine namqtte saeculi, quando
i m p o n i t u r , j u g u m stiave D o m i n i e x p r i m i t , de quo.
nova faciel o m n i a , luuc faciet m i r a b i l i a i n reno-
Dominus i u Evangelio a i l ; Jugum enim meumtuave
vatione c r e a t i . .Quando autem dicet eleclis: Ve-C
est, el anus meum leve (Matth. x i ) . Sequittir m a n i -
nile, benedicii Patrit mei, percipite regnum quod
pula, quae i n brachio sinistro dcpendet, quae n i h i l
vobit paralum ett ab origine mundi (Matlh. xvv),
aliud deuolat sacraincnti, nisi quod pro cautela i b i
lunc faciel mirabilia i u gtorificaiioue redempti. A d
p o n i l u r , ne sacerdos aliquid i n ofiicio suo incaute
quara glorificationeiii nos perducere dignetur
et negligenter agai, sed oinnia diligcnter, sicut qoi
Jesus Christus Dominus iioslcr, qui vivil et
i n coiispeclu D o m i n i e l sanctorum augeloruin consi-
regnat.
s t i t , perficial. Significal crgo caulelam, per quam
SERMO X I V .
cavenda cavemus, et facienda facimus. I l i s oninibus
In tynodo, aul iu fetlo confettorum taccrdotum, de
ininister Domini indutus, his omnibus adomatus»
vettibut tacrit.
nondum est aptus officio sacerdotali, nec illud i m -
Sacerdotet tui, Domine, induantur juttitiam (Ptat.
plere p n c s u m i l , nisi septimum, quod infula diciiur,
c x x x i ) . O p o r t e i , fraires charissimi, u l nos qtti i n domo
caeleris addalur et supcrponatur. Islud vestimentutn
Dei sacerdotio fungimur, dignam sacerdolio j u s t i t i a m
excellentius est caeteris, ciiiiuetaue universis. Qitatti
dttcamus, et honestis in olficio veslibus i n d u a m u r ,
i g i l u r v i r l u t e m per hoc siguificari dicimus, n i s i d i a -
i m o v i r t u i e s , qu;c per vestes sacerdotales designan-
D r i l a l e m de qua d i c i l Apostolus : Adhuc vobis excet-
l u r , exerceainus. Quid namque prodesl o r n a r i vesli-
lenliorcm viam demonstro. Si linguit hominumloqnar
bus, nisi o m e m u r virlutibits? Ccrte si videremus
tlangetorum, etc. (/ Cor. x n X I I I ) , quae bene novit
sacerdotein sine sacerdotalibus vcstiinenlis missam
celebrare, sine alba, sine stola, sine infula, mttltum frateruilas vestra. Q u i cum alia dona spiritualia et

m i r a r e m u r , ct cum horrore n i m i o m i u i s t r u m talem virtittes dcmonstrassel, tandem de charitate intulit

delcstaremur. Si ergo delestandus essel q u i acccde- dicetis : Si linguis, etc. 0 beaia v i r l u s cbaritas! c t

r e t ad allare sine vestibus, quam detestandiis, quaai beattts solus.qui i n ipsa usque i n finem persevcrai!

borrendus est, q u i accedere praesumit cuui v i i i i s c l Qui ergo cum aliis virtutibtts cbaritalem trcoe:,

sine virttilibus? QttanUim distat iuter vas quodiibct sacerdos esu E l qui etiam alias sine ista h a l ^ l , sa-

e t c i b m n , tautum distat i n l e r significans et siguili-
c a t u m . Vestes significanl, v i r l u l e s significautur. Ve-
stes foris coram populo decoranl, virtutes intus co-
r a m Doinino m i n i s t r u m commendant. Sicut igilur
nou audemus accederc ad aitare sine vcstibns, sic
nonpraesumamus accedere sine virtutibus» Videamus
cerdos non est. llahcamtis ilaque, si veri sc.ccrdotes
volumtis csse, quod esse debemus, habeainus inte-
r i o r e m lineani per n i u n d i t i a m cordis, exierioremper
munditiam corporis. Super humerale per paiieniiani,
zonam per c o i i l i n e n t i a m , stolam per obcdieniiara,
manipuluin per cauiclam, infulaui pcr cbarilaieai
019 SERMONES C E N T C M . 930
jVaternam. Tlis etenim omnibus a r m a t i sancte c i A (crtiemus c a m , rdcul s c r i p i u m est, pcr t r i p l i c c m
religiose perficiemus bolocausium Dorcini, ct tlicc- comptinctioncm. Pulcmus cam pcr supcrfltiariiin ct
t u r tie nobis quod s c r i p t u m e s t : Vos eslis genus ele- niiuus tttilitim cogitalionum rcsccationcm. Pliccmiis
etum f regale tacerdotinm (I Peir. 11). Talcs l u e r u n t eam pcr meuiis h u m i l i a l i o n c m , ut producat folia
sancti, quonim bodie solemnia celebramus. Tales v pcr bona actioncm, florcs pcrbonam famam, frucius
fratres d i a r i s s i m i , cssc studcamus, ut ct nos intlua- per botiam conscicniiam/Si sic, fralres charissiini,
rriur j u s t i l i a t n , e l facti cum ipsis participes m c r i t o - in vinea.Dominica laboravcrimus, promissuin dena-
r o m , ficri mercamttr socii praeniiorum. Quod per r i u i n percipicmus. Qttid cst iste'deuarius? Denarius
nterita et inlcrcessioncm eorum nobis praeslarre d i - isle est vita aelcrna. Dcnarius islc esl quod ocutns
gnetur qui v i v i t et regnat, clc. non vidit t nec auris audivit, nec in corhominis ascen-

SERMO X V . ditt qua? proeparavil Deus diligentibus se (I Cor. u).

In LXX. De vinea Dominica. Dcnarius iste cst summum bonum, i n qtto oinne b o -

Itc el vot in vineam meam : et quod juslum fuerit n u m , e l a qtto omne bonitiu. In qtio omne bouum

dabo vobis (ilatth. x x ) . Dc vinea Domiuica, fratres, pcr plenitudiiiem, a qno omne bontim per l a r g i t i o -

ad quam nos i n v i t a t scrmo d i v i n t i s , brevem

vobis nem. Deuarius iste cst Deum videre, e t e u m g t i s t a r e .

exhortationem ne vcslram dilectionein & Videre per conlemplaiionem, gttslare per dilectio-
facicmus,
verbis prolixioribtts oucremus. P r i m u m itaquc v i - nem. In hac vinea nos laboranles adjtivare, et isto

deamiis qtiis sit ager in quo plantatio fil, quae v i - denario nos dignelur remunerare Jesus Cbrislus,

nea, quae fossio, qurc binatio, qttae t e r l i a t i o , q t i i p a l - qui v i v i t e l rcgnat, elc.

niites, quac putatio, quae plicatio, quae f o l i a , q u i SERMO X V I .

flores, quis frucltts, quis deuarius qtti proiniltilur. J n festo martgrum. De spirituali agricnltura.
A g e r iste cor bumautiin esi, quod debemtis jttgt Qui seminant in lucrgmis, in exsuttutione metent
eoinputtctioiitiiii ligone scinderc, et i n ipso per gra- (Psal. c x x v ) . Fratres, qui parce seminat. parce et
t i a m divinant vincam sive vilesper bonas voluntales melet; et qui seminat in benedictionibns, de benedi-
ptanlare, ttt in bono creseanl, et palmites, folia, flo- ciionibus et meiei {II Cor. i x ) . Bonum igittir ct i n i i l -
res, fruclttmqtie producanl. Debemus vitteam i s t a m tum seminemtts, si bouuin et m u l l u m mctere deside-
fodere percompunctionem, quae nascilur scrulatione rainus. Seminemtts in m e r i t o , prout ineiere deside-
peccatorum n o s t r o r u m ; binare per compunctionein, ramus i n pracmio. Qu;eramus a r a l r u m et utcnsilia
qtiae naseitur de consideratione donorum nobis cce- a r a t r i , loiigum ligniim quod rustici hagiam vocaul,
littis c o l l a t o r u m ; l e n i a r e per coinpnnctionem, qttae ^ lignum bifidttm per quod aralrutn iuauibus lenelur,
e r i t u r de prapgustalione f u l u r o r t i m bonorttm. Suut et caetcra quae, causa b r c v i t a t i s , praetereo cxponendo
autein palmitcs bon:c cogitatioues de bona vottintale pouemus. Pes a r a l r i , super qucm caelcra fabrica
m u l i i p l i c i l e r procedentes. Islam vincam pulamus, consislit, (ides esl qu:c a l i a i t i m cst origo v i r l u l u i n .
quando cogitaiiones minus utiies resecamtts, e l u l i - L i g n u u i louguiii, qttod i n locgutn e x t e u d i t u r , quod
iioribus propagandis vacamus. Palmites plicamus, hagiatu vocc rustica iiotiiinaitius, spem signiticat,
quando cogilationes nostras butniliamus, et quasi de ctijus longiludine s c r i p l u m e s t : Sperastis in Do-
baculura i n terram flgiinus, quando i n o r i a l i t a l i s no- mino in strculis aternis, in Domino Deo forti in per-
strae recordamur, e l quod t c r r a sttinus e l i n t e r r a m petuum (Isa. x x v i ) . Matiubrium, quod bifurctipi esl,
ibimus rcminiscimtir. S i c p l i c u i t v i l e m suam Abra- et utraque manu teueiur, cbaritatem demonstrat,
ham, qnando d i x i t : Loquar ad Dominum meum. quam dextera tcnemus dum benefacimus amicis,
eum tim pulvis et cinis (Gen. x v u i ) . Sic Jacob quando siuistra dum benefaciinus i n i m i c i s . Aures aratri
d i x i t : Hinor sum cunctis miserationibus tuit (Gtn. v i r t u t c m significant obedieuliae, qttia auribtts a u d i -
x x x n ) . David qnoque d i x i t : Unicus tt pauper tum mus, et obedimus. Rotae scietitiatn duorutn T e s l a -
ego (Ptat. x x i v ) ) . Beala Maria piicuit suam v i t e m , meniorum designant. Recte nanique per rolas Te-
et a i t : Eeee aneitta Domini i ) . Sed R. Paulus D stamenta figuranlur, quae qnasideorsum t a n g u n t t c r -
(Luc.
palmiienr suum p l i c u e r a l , quando dicebat : iSon r a m per historiam. et sursuni levantur per a l l e g o r i a m ,
tum dignut vocari apostolut, quia persecutus sum Ec- deorsnm deponuntur per sensum carnalem, sursutu
etesiam Dei(l Cor. x v ) . Folia designantbonam actio- levantur per senstim sptritualem, deorstim pcr s i -
nem, quae nos circumdat et o r n a l , sicut i n aliis guificanlia, sursum per siguilicata. V o m e r e l culter,
sertnonibits saepe j a m diximus. Flores, eo quod re- quihtis sciuditur terra et aperitur, mtionem e l i n -
doleanl et stitim longe spargant odoretti, bouani fa- tellectum desigttatil, quae per o i c u l i a c r e a l u r a r u m ,
mam iusiiittaut, per qtiam sive prope sive longe et obscura Scrip.uraruiti riiuaiiiur e l volvimtts. J u -
proxitno redoleitius. Frtictits boiiatn designal con- gtim, qnod cervices p r e m i l , pondus d i v i n i lintoris
scieiiliatn de j t t s l i l i a constimmata. Ad lioc e n i m l a - e x p r i i n i i , quod menlibtis uostris intpotiitur, tte no-
Ijorainus ttt Loiiam conscientiain habcuiuus, sicitt sterseitsus per elatiouem contra t>cuiu erigalur.
ille q u i i n vinea coleuda desttdat, ad hoc lendit itt Vincuia, quibus jtitfiini i i g a l u r , pr.ecepta divinaelegis
frticiuiit pert ipiat. Ilabeitius iiaque, fratres, agruin sunt. De contemptore httjiis jugi e l horutii v i n c t i -
cor iiostruni, Dominicatii vitem tHUiam voltuiiaiem, loruin scriplum e s t : A SOJCUIO confregisti jugum % ru-
pahuiies bonas cogiiaiienes. Fodiamus, btneiniis, visti vincula; dixhti: .Von terviam (Jer. n). Bovct,
 APPENDIX A D IIUGONIS OPERA M Y S T I C A .
q n i arando laborant, seattos corporales, q u i , propter A i r i b u i i esse deos per g r a t i a m . F o r t i s p o t e n t u
u t r u m q u e sexum d u p l i c a l i , decem fiunt. Qui bene principem hujus m u n d i cuslodientem atrinna
d i c u n l u r esse boves per m a t u r i t a t e m , non t a u r i per i d est m u n d i i m , debellavii, et vasa e j u s , i d
dissolutionein; boves per c o n l i n e i i t i a m , non lattri inas, i : i quibus iniquitatem posuerat, ad vitana
per lasciviam. Stiinuhis, quo pungtinttir, auTictio praedestinata d i r i p t t i t , et ipsum dejecit, e t arif i g a r v i t
eorporis est i n v i g i l i i s , et jejuniis, et caeteris iiujus- (Luc. u ) , ne more anliquo i n homine dorainetnr,
modi. T e r r a m , quam debeimis arare, nosmetipsi donec i n tempore Aittichristi ad i i i o d i c u i n ipsius
suinus, quos debenius arare per coinpuuclionem, permissione s o l v a t u r , e l p o s t e a c u m suis i n d i e jo-
quae nascilur de scrulatione peccatorum n o s t r o r u m ; dicii i n infernum r e d i g a l t i r . Pater misericonlia,
binare per compunctionem, quae o r i t u r de conside- quia palerna pietate ad uos v e n i t , e l nos re*ienut,
ratione coeleslium donorum nobis c o l l a l o r u m ; l e r - etjustificavit et beatificavit.Venii per h u u i a n i L a t e i u ,
t i a r c q u o q u e per compunctionem, quae o r i t u r ex redeinit per passionem, justificavit per g r a t i a u a ,
praegustatione f u l u r o r u m b o n o r u m . Debemus etiam bealificavit per g l o r i a m . Princeps j t i s t i t i a , q u i a i
limare t e r r a m istain per inemoriam a n t i q u a n i m et det unicuiqtie quod suum e s t , boua b o n i s ,
i n i q u a r u m conversalionum n o s t r a r u m . Quasi nam- m a l i s , Itonis gloriam, malis poeuatn. A d u i i r a b U i e
que de singuiis mansiunculis animalium nostrortun e n i o est g l o r i a , cotisiliarius sapientia, Deus n a t u r a .
fimum super t e r r a m nostram ducimus, dum quae- fortis poieulia, pater misericordia, princeps j u n t i t i a .
cunque quae i n conversalionibus praeleritis c a r u a l i - Vivet et d a b i l u r e i . Q u i d dabitur ei ? De a u r o Ara-
ter et besiialiter egimus, ad memoriain plangeiulo bhe, non soluni de a u r o , sed et de l l i u r e , t% oe
revocamus. Et quasi per partes spargimus, d u m s i n - m y r r h a . A u r u m , propter fulgorem divutaecogntiicii«s
gula male acta pro loco et tcmpore, pro qualitale significal c l a r i l a l c m , i d est fidem; thus, propuer
et quanlitate disculimus. suam redolemiam, significat bonam opinioiieni;
Habemus itaque, fratres, per fidem pedem a r a l r i , n i y r r h a , quae corpora servat incorrupta , designut
bagiam per spem, manubrittm per c b a r i l a t e m , dex- c a m i s i n c o r r u p t i o n e m . Possumus autem d t m y r r i u ,
l e r u m cornti ejus per dilectiouetii amicorutn, s i n i - propter ejus a m a r i t u d i n e m , multiplices i r a h e r e «-
strtitn per dilectionem i t i i i n i c o r u m , aures a r a t r i per gnilicaliones. E s t e t e u l m m y r r h a doloris, est et m y ma
obedtVntiain, rotcllas per utritisque Testamenti scien- t i m o r i s , est et i n y r r h a compunctionis, est et m y r r h a
t i a m , c u l t r u m et voinerem per sanam rationem et confeisionis , est et m y r r h a saiisfactionis, est c t
sanum intellectum, jttgum per l i i n o r e m d i v i n u m . c o r - m y r r h a exercitalionis, est et m y r r h a l a l i o r i s , est et
rigias per pnecepta legis, boves per qtiinqtte sensus ^ m y r r h a subjectionis , est et m y r r h a c o u i p a s s i o o i s ;
corporis, stiinulum per afflictionem caruis, a r a t u - est m y r r h a quoque passionis. M y r r b a d o l o r i s es*,
r a m triplicem per t r i p l i c e m compunctionem, fiinatu- quando iransacta mala recogilauius, e l i i r i e doL>
r a m per pcccaiomni recordationcm. S e m i i K i autern tuus. M y r r h a l i m o r i s est, quando p r o m a l i s , qua
nostra sunt dona d i v i n a ; vas i n quo ea servamus comiuisimus, futuram pcenam timenius. Myrrha
inlellectus et senstts spirilualis est. Ista semina l e r n e coinpuiiciionis est, quando, cogente dolore et t i u i o r e ,
inandamns, quando ea aflectui et eflectui mancipa- de malis perpelratis compungimur. M y r r b a c o n f r s -
mus : affeclui per dilectionem, effectui per operalio- sionis esl, quando mala , quae egimus i-onfiieodo
nera. I n lacrymis seminainus, i n exsultatione niete- erubescimus. Myrrha laboris, satisfactionis, quando,
nius. Seminainus i n lacrymis, qtiia omncs quijootunt
post coufcssionem de transgrcssione divinae legis, Deo
pie vivere in Ckristo perteeuiionem patieniur(II Tim.
per afflictioiiem poBtiitentiae pro modulo imstrosalisfa-
111); metemus i n exsullatione, quia gaudebimus i n
cimus. M y r r b a iaboris est, quando i u sex operitas
r e l r i b u l i o n e . Quod ipse praestare dignetur q u i v i v i t
ntiscricordiae proximoexhibendislaboramtis. Myrrba
et reguai, etc.
exercitationis est, quando, v i t i i s expulsis, per d i o -
SERMO X V I I . t u r u u i n exercitium ad virtutes perveniinus. Myrrba
In Epiphania Domini. D subjeclionis e s t , quando s u b l i m i o r i propter Deeni
Yivet, el dabitur ei de auro Arabice (Psal. LXXI). s u b d i m u r , et inde noununquam amaritudineai lofe-
Quis est q u i v i v e t , et cui dabttur de auro Arabiae ? raiuus. M y r r b a autein compassiouis est, qttaudo
Puer qui natus est nobis et fitius qui datus est nobis,
t alienis malis c o m p a l i u i u r . M y r r h a vero pa^fiotits
eujus nomen Admirabilis, Consiliarius, Deus % Fortist esi, quando niaia nosira p a t i i u u r .
Pater futuri $ceeuli Princeps
t pacis (Isa. ix). Adnii- iiabemus ilaque decem species myrrhae: primam
r a b i i i s gloria, consiliarius sapienlia , Dens natura , per dolorem , secundanTper l i m o r e i u , tertiaui per
fortis potentia,paier m i s e r i c o r d i a , princeps j u s t i l i a . c o m p u n c t i o n e m , q u a r l a m per confessioneui, qutin
A d m i r a b i l i s gloria, quia et angeli, prae nimia a d m i r a - l a m per salisfactioneui, sextain per exerciutioiieta
tione gloriae ejus, i n ipsum prospicientes deficiunt, v i r t u t u i u , seplimam per exhibitiouem bonontm
et cantant dicentes : Pleni suni cceti et terra ma- operuin , octavam per stibjeclionem , nonan per
jestatis gloriw iuoz. Consiiiaritis sapieutia , quia est compassionem, decimam per passionem. Ofleranius
Angelus magni c o n s i l i i , q u i bominem in invio et nos, f r a t r e s , nato D o r a i n o , aOTum, tbus et royr-
lufidelitalis et i n i q u i l a i i s errantem redtixit, Deus r b a m . A u r u m per fidem, tbus per bonam opinionem,
u a t u r a , quia deilatem babet per n a t u r a m , et aliis niyrrbam per camis noslrae incorruptioneu), et
 955 SERMONES CENTUM. 951
seettnnum multiplicem t u p e r i o r e m myrrhae divisio- A Cum dederii ditectit tuit tomtmm , eece heertditat
E t quia n i h i l sine divina gratia possumut, Domini, fitiimercet, (ruttut ventrit (Psal. cxxvm).
am semper imploremiis , u t per ejus a u x i l i u m Concipimus ergo C b r i s t u m per fidem , p a r i u r i i u i t s
valeamus bauc offerre oblationem et ad aeternam per bonam voluntatem« parimus per bonam a< l i o -
pervenire r e t r i b i i t i o n e m . Quod nobis praestare d i - n e m , gaudebimus de naio Olioper seicrnani r e l n b u -
d i g n e t u r q u i v i v i t et regnat, eic. lionem.
SERNO XVIII Sciendum autem est quod carnaiis anima uon po»
ln Annuntiatlone Dominica. lest suscipere C h r i s t u m , sicut lignea feuesira non
Ecce concipiet, et pariet fitium (Luc. i). In Annun- polest suscipere i n se solarem r a d i u m . Et sicut v i -
liatione Domiuica, fratres charissiini, loculuri, trea fenesira i n se suscipit r a d i u i n s o l i s , et ipse
eoiitpendiosum vobis sermonem faciemus, ne ves- radius eam i n l r a t et p e n e t r a t : s i c anima spiritualis,
t r a m dilectionem oneremus. E t quia modum saera- sordibus v i t i o r u m puriflcata et sole v i r i u t u m c l a r i -
Tissimae conceplionis, m u l t i s Scripturis exponeulibus, ficata, C h r i s l u m concipit. Quid estnamque i n fenes-
n o s t i s , placet ipsum m o d u m i l l i b a i u m praeterire, et t r a l i g n u m , nisi corpus? Quid v i l r u i n , nisi s p i r i t u s ?
a l i q, u i d qtiod veslros mores aedificet proferre. Debe- F e r r u m autem qttod paiiellos l i g a t , eo quod ferro
^V.^WW. . W . W . . . r V _ , ' " '
t n u s , f r a l r e s , nosmetipsi mater esse C h r i s t i , si d o m a n t u r o m n i a , significat rigorem severitaiis.
v o l u m u s esse j u s t i , s i voluinus esse b e a t i : j u s l i
(
e t p l n i n b u m , propter ponderositatein, v i r t u i e m g r a -
p e r g r a t i a m , beati per g l o r i a m . Debemus Chris- v i u t i s ; diversae laminae diversi sunt sensus anima»,
t u m coiicipere, Christum p a r t u r i r e , Christum parere, q n o r u m a l i i disponuntur sursum per coniemplatio-
Chri&tum natuin possidere. I n generatione carnali nem D e i , alii deofsum per curam s u i , alii d c x i r o r -
p r i m a cst conceptio, secunda p a r t u r i i i o , tertia par- sum per dilectionem amicorum , alii s i n i s l r o r s u t i i
t u s , quarta nati possessio i n qua est gaudium, quia per dilectionem i i i i i n i c o r u m , alii i n c i r c u i t u m per
aatut ett homo in mundum, ntc meminit prttturcema- circumspectionem tttotuum. Naluralis purilas vitri
ter t r a t i s a c t a e ( j 0 < M . x v i ) . I n spirituali autem hacgene- significat v i r t u l e s nob*s dalas per n a t u r a m ; colores
ratione p r i m a est fides, secunda bona voluntas, tertia superaddili, v i r t u t e s nobis collatas per gratiam;
oona a c t i o , quarta aeterna bealiludo. I n carnali gene- pictune i m a g i n u m exeinpla s i g n i f i c a n l s a n c l o r u m ,
ratione p r i m a est commistio maris et femiiiae quan- quae diligenler i n nobis pingere debemus, vtrtutes
i o femina, reiento semine, fccundaiur. Deinde par- eoruni c o g i t a n d o : iniioccntiam A b e l , j u s t i t i a m Noe,
t t i r i t i o , i d est partus p a r a t i o , fetus videlicet con- fidein Abrahae , perseverantiam I s a a c , l o l e r a n t i a n i
cepti augraentatio, vegetatio, m e m h r o r u m f o r m a t i o g J a c o b , eastitatein ioseph , mansuetudinem M o y s i ,
et d i s p o s i t i o , sensificatio hoininis atque perfeciio. coustaniiam Josue, charitatem S a m u e l i s , h u m i l i u -
Denique i g i t u r sequilur p a r t u s , i d csl felus editio, tem David, xelum Eliae, abstinentiam Danielis, praeci*
m qua est maximus m a t r i d o l o r , a n g u s i i a , labor puam S. Joannis Bapiistae b u i n i l i l a t e m , et castitatem
et clamor. A d u l t i m u m sequitur nati fiiii possessio, B . Mariae. Sed et c r u c c m i n nobis p i n g i m u s , cogi-
in qua prae n i m i o gaudio quod natus est bomo i n tando continue passionem Domini , quam pro nobis
m t i n d u m , mater praeierilae pressurae non reeorda- sustinuit. Sic pingamus i n nobis a i i o r u m imagiues
t o r . Sic i n spirituali generatione , i n qua Deus mas- saiictoruni, cogilando et i m i t a n d o v i r t u t e s e t exempla
culus e s t , anima femina. Quando ipse Deus animae eorum
r o t i j i i n g i t u r , concipit auima C b r i s t u m per lideiu. I n hac itaque, fratres, mystica significalione vitreaa
f ides namque p r i m a est oinnium bonorum , sine fenestrae l i g n u m est corpus, v i t r u m t p i r i t u s , f c r r u i n
qua impossibile est placere D e o , sicut impossibile s e v e r i u s , plumbum g r a v i u s , singuhe laminae s i n -
est naiurae ut sine semine generetur homo. Deinde guli sensus animae, p u r i u s v i t r i virtdtes nobis dalas
sequitur p a r t u r i t i o , quando conccpti cognilio boni per n a t u r a m , colores a d d i t i , v i r t u t e s nobis collalae,
per bonam voluntatem attgmeniatur, et per aflectio- per g r a t i a m , picturae imaginum exempla s a n c t o r u m .
ncm sensificalur.ct quasi membralim per desiderium j ) Simus i g i l u r , fratres c h a r i s s h n i , spirituales ut i r r a -
operandi dispouitur. Sequitur parttis , quando foris diemur radio solis jtistiliae , et s p i r i t u a l i t e r c o n c i -
boiiuni per aclioncm mauifesialiir, quod prius inlus piamus et pariamtts C h r i s l u i n filiuin v i r g i n i s Mariie,
in bona vohintate c o n l i n e b a l u r ; i u qua est labor et ut sic perveniamus ad gaudium retributioiiisarlernae,
clamor m a t r i s , quia gravatur tunc aniina propter ipso praeslante q u i venit et r e g n a l , etc.
iiifiriiiiialem et m u r m u r a t i o n e m carnis. Sed quau- SERMO X I X .
i l h t d u r a l partus isle, quandiu v i v i t u r , scmper fe- De uno quovis conftttore.
tus iste e d i t u r , quia quaudiu cst lempus vivendi, Ecce tacerdot magnus (ex Epitt. Com. eonf. pont.)*
semper est tetnpus bene agendi. Qiiando vero hotno Magnusoflicio, inagnus m e r i t o , magnuspraemio, mag*
i n c r i t u r , tunc perfecle puer nascitur , quia i n solo ntts suffragio. Magnus ofllcio, quia episcopus : m a g -
die m o r l i s perfecle declaratur virttts et m e r i t u m nus m e r i t o , quia dignus coelo; inagnus prasmio, quia
operis. Nati filii possessio, acterua est b e a t i t u d o , i u b e a i u s ; magnus suffragio, quia nosler palronus. De
qua vidcbimus Christum et giistabimus : videbimus cujus magnitudine S c r i p l u r a adjungil dicens : Quati
per conlemplationein , gusUbiitius per dilcciionem. tleUa, quasi luna f quati tol, quaii irit, quati cedrut^

Dchujus tialivitalis gaudio ct fructu s c r i p l u m esl : quasi cgprettut, quati rota 9 qnati litium, quasi thut f
K 5 APPENDIX A D I I L G >NIS OPERA M T S T I C A . 9»
e a i s i ignit t Slella est l u n t i - i crificiuui causa est o m n i u m s a c r i n c i o m m , qnia
qtmti vat auri tolidum.
nare i n ccelo, ct minor a4iu, s o l e acillcci et luna, et cactera omuia propter istud facta s n n l . E t i a m passvo
significal inchoalionem b e n a m : inchoationeni, quia Christi causa fuit a l i o r u m sacrificiorum ipsam prae-
n t i n i m a ; bonaitt, quia luminare. L u n a , quia ab i n - cedenliiim. Istud p r i m u m offeramus, quia caelera
cboalione stii p e r momettla, boras, dies, bcbdoma- sine islo n i h i l p r o s u n l , quamvis et ipsa magna sunt.
das ad pcrfectiouem profccil, perfectionetn de bono Qtiod nos implere perflciat q u i v i v i l et regnat,etc
ad melius, de inchoaiione ad perfeciionem ftguraj. SERMO X X .
Sol atttem, quia perfectus esl iu q t i a u i i l a t e sua e t De qualibel fideti anima.
in circulo plenus, nec aiiqHundo crescil, recte per- Brevit in votatitibut apit% et initium duicorit ha
iectionem designat. I r i s , id esl ccelestis arcus, quia bet fructut ejut (Eceli. x i ) . Sicut mtilta et magna
pluviosus est, e l aqttas anie se d u c i l , praedicatio- nobls satis docuineula praeslant quaelibel n.inima
nem e x p r i m i t , qua. nos, qtii sinejipsa, terra siue gesta sanctoritm i u S c r i p t u r i s , i l a nonnunquam
aqtia sumus, i r r i g a l , ut steriles inveiitens fructuosos praecipua v i r t u t i s exempla nobis praebent ea qttas
faciat. Cedrus arbor est Libani m o n l i s . Libanus i n - minima videntur i n creaturis. Apis etenim quatnvis
terpretatur dtaibatio t et figtirat i l l u m q u i est hyssopo
gratiae aspersus et super nivem dealbattis. Cedrus i in volalilibus brevis sit, magna nobis lamen h o r t a -
autetn arbor L i b a n i , quae i n a l i t i m se s u r g i l , ei ad menta jttslitiae iiatura e l a c i i o n e sua proponit. A p i s
sublimia se e x t o l l i l , spem designal j u s l i , q u i se a namqtic quod e l prresens nobis Scripltira sonat, i n
lerrenis ad cceleslia speranda subliiniler extendit. volatilibtts brcvis esl, i d esl parva. Affert aqttasad
Cypressus e»l arbor odorifcra, et e x p r i m i t boiiam o p c r i s s u i composiiionem. liabet n a l i i r a l i i e r i i a n i .
opinionem, quas riimore boui odoris circumquaque Habelaculeum, per quem exercel v i n d i c t a m ; sine
n o i i solum p e r v i c i n a , sed etiatu per remola suavi- coitu esl, opcralur ceraiu, operatur i n e l . l i a b e t pe-
lor sediffundil. Kosa, propter suum ruborem, figurat des, babet peniias, promit s u s u r r u m . Diirein i m i i a -
m a r t y r i u u i . M a r t y r i o i t i aliud iittits, atiud foris. l n - l u r , et i n suo volatu velox i u v e i r t u r . II-ec auteut
ttts cornpassione, foris passione. L i l i a , propter m i r a - omnia, qtiac de ape diximus , spiritiialiler de q u a l i -
hiletn sui candorcm, castitatem carnis apte designant. bel fideli anima convciiieiiier iutelligimus. Ipsa
T h u s , quia c u m oratioue sacrilicii offerri solet, o r a - namque brevis sive parva C J : per b u i m l i i j l e i u , dutn,
tionem ad divinas aures aseeitdeiitem iusinuat. non v u l l aliuin sapere, sed timere; elquaulo se
Ignis chariiatetu sigttificat, de quo igtie s c r i p t u m senlit per juslitiatn subliniiorem, tanto magis se sa-
e s l : Igntm veni miltere tn terram t et quid volo niti , lagit hitiniliare. S u m i l quoque in opus suum aquam,
ut ardenil (Lnc. xn.) lste est ignis perpeluus, qui ' dum compiiiigiiur sive pro peccalo suo, sive pro
i n V o t " r i Testainento i n a l i a r i jussus est ardere praemio futuro. llabet i r a m , dum erga inaiosjuste
(Levit. vi). Scmpcr cniin charilas i n ara cordis irascilur. Habel aculeum quo pungit, dum mala uou
debet perscverare, qttia siuccjus flamma nou potest soluin i n se, verum c l i n aiiis, iu quautum polcst^
sact iiiciutn aliquod cogiiatioms, locutionis, aul p u n i L S i u e c o i t u cst, dtun semetipsam ab illicila
opcrationis consecran, atit acceplabile fieri in voluptale cohibet. Ccram vero o p e r a l u r , d u m aliis
conspectu Dotnini. Quati vat auri tolidum t qtiod pcr suam sanclitaletn justiliae modos deinonstrat.
dicit vas significat m e n s i i r a i i i , quod d i c i t attri Mel eiiam cougregat, d u m dulcedinem cbaritalis tit
significal sapientiam, quod d i c i t solidum significat penelraiibus cordis accumulau ilabet pedes, duin de
eonstantiam. F u i t itaque, fratres c h a r i s s i m i , sacer- v i r l u l e in v i r t u l e m de bona actione i u bouam a c l i o -
dos iste, cujus hodie soleinuia celebrainus, quati nem iutrat. Habet pennas, duin ab i m i s ad stimma
ttetta matutina per bonam iiichoationeui, quati tuna per coiitemplationem volai. Sustirrtim p r o m i t , d u m
per melioreni perfectionem, quuti tol per optiinam i n omnibtts Creatori gratias agit. Duceiu sequilur,
periectionein, quasi t r i s per praedicatioiiem, quati dum majorem qnatnlibel h u m i l i i c r i i u i t a t i i r . Veiox
eedrut per spem« quati cgprettut
per bonain o p i n i o - I deuique est, quia in ouiiii exercitaiioue v i r t u l i s e t
nem, quati rota per compassionein, quati tilium
per exhibilioue boni operis expedila est. H a b c l itaque
castitatem, quati thut per orationein, quati ignit per iidelis atiima, sicul apis, brevitalem, i d est p a r v i t a -
c i i a r i l a t e i n , quati vat auri tolidum, vat per inensu- tem per h i i m i l i t a t e m , aquam iu opus suum ner
r a m , auri persapicntiam, tolidum, per constautiam. coitiputiciionem, i r a m pcr j u s l i t i a u i , aculeum pcr
Simtis, et nos fratres sacerdotcs, sanctum istum pro viudictatn; carel coilu pcr c o n l i n e n l i a i n ; babci ce-
modulo noslro itnitatites, v i r t u t i b u s superioribus r a m , per boni operis demonsirationein, mel per
a d o r u a t i , divinis ofliciis i m p l i c a t i , u t et nobis pos-
charitatetn, pedes per bonam actionem, pennas per
s i t d i c i qtiod scripttim est : Vot etiit genut electum 9
coiilemplatioiiein, susurrum per g r a l i a r u m aclio-
rtgatt tactrdolium gent tanclu (l Petr. n ) ; e l item :
t
i i e m ; seqtiilur ducem per majoris i m i t a l i o i i e m ; ve-
Sacerdotet Domini vocabimini minittri Dei notiri
t
lox est pcr ciijuslibet v i r l u i i s e l operis expeditiotiem.
(Ita. LXU). Sacrificium nostrum atiima nostra est,
Iitiitemur, fratres, apem, u t mereainur habere itit-
quam debemus s e m p e F i n manibus babere et i m i n a -
tiiim dttlcoi is pcr medullam c h a r i t a t i s , et per dulcc-
culatatn Deo offerre, sicut Psalmista ail: Anima
dinein supcrnae beatitudinis, ipso pricsianie qui
mea in manibut meit temper (Ptat.\cxvn). I s t u d sa-
v i v i l ct regnal, clc.
9Z1 SEKMONES CENTUM. S53

SERMO X X I . A latem v i r t u t i s digeslivae non bene digeritur, sed

De membrii hnmanis. quasi integer e m i l t i t u r ; sic quibusdam cibus s p i r i -
Sana me t Domine t et sanaber (Jer. ,'xvu). Homo tualis i n mentem acceptus non prodest, quia ipsis
q t i a n d i u i n j u s l i l i a p e r s l i l t t , sanus f u i l ; sed posl- per n i m i a m ncgligenliam resolutis de memoria s u -
q u a m p e r c u l p a m c o r r u i l , gravem l a n g u o r c m i n c i - bito lapsus a m i l t i t n r . Q u i atiiem c i b u m talem acce-
d i t . E t q u i ante culpam i n omnibtts s p i r i l u a l i b u s ptum per memoriam r c t i n e t , et per diJeciionein
membris suis b a b u i l sanitalem, post culpam i n decoquit, c o n f o r t a l u r et ad devitanda mala e l per-
o m n i h u s p a l i l u r i n f i r m i l a i e m . Clamet i g i t u r necesse agenda bona r o b o r a t u r . Inferiora m e m b r a , c r u r a
e s l : Sana met Domine, et sanabor. Sed ntinqtiid videlicet et pedes, q u i b t i s corpus velociier f e r t o r ,
c s t dicendus homo habere membra s p i r i i u a l i a ? Ha- significanl v i r t i i t u m et bonorum operum perfeclio-
b e t mernbra s p i r i t u a l i a , scilicet v i r t u t e s . S i c u l enim n c m , et i n ipsa perfectione velocilalem. Cniribus
exterius membris sibi convenienlibus f o r m a t u r , sic namque et pedibus non solum movemur, sed et ve-
i n t e r i u s v i r t u t i b u s sibi concordantibus m i r a b i l i t e r lociter quandoque c u r r i m u s . D i g i t i pedum et m a -
d i s p o n i t i i r et o r d i n a t u r ; e l ipsa membra corporis n u u i n , eo quod s i n t extremilates m e m b r o r u m , v i r -
v i r t u t e s figurant substanliac s p i r i t u a l i s . C a p u t s i g n i - t u t u m et b o n o r u m operum figurant perfeclioneni.
ftcat mentem. Quemadmodum namque caput s u m - B Ungucs, quia d i g i l o r u m sunt m u n i m e n perfeclionis
m u i n obtinet locum i n t e r membra, ita mens i n l e r siguificant s o l i d i l a t e m . Itaque q u i habct digitos per
v i r t u t e s animae principalis esse v i d e t u r et summa. perfectionem, ungues habere d i l i g a t per pcrfectio-
E t sicut de capite capilii surgunt v a r i i , c i t r i n i , r u f i , nis soliditatem.
c a n d i i l i , n i g r i , sic de mente cogitaliones procedunt itaque qtti babet digitos, caveat ne aliquando a
•ariac, lteniguae, maliiiosce, mundae, immundae. Oculi perfectione dissolvatur, et p a u l a l i m diflluendo ad
designantconteniplationem. Quomodo namqneoctilis n i b i l u m redigattir. Membra i g i i u r bominis exterioris
corporis foris visibilia ceruitnus, sic radiis c o n l e m - v i r l u l c s designanl h o m i n i s i n t e r i o r i s . Caput desi*
platiouis i n v i s i b i i i a speculamur. Per narcs discre- gnat m e n t e m , c a p i l l i cogitationes, oculi con:empla-
lioites accipimus. Naribus eteniin odores ac fetorcs t i o n e m , nares d i s c r e t i o u e m , aures obedientiam, os
discerniinus, et ideo per nares v i r t u t e m discretionis inteliigentiam, iingua eloquentiam, collum h i i i u i l i -
non inconvenienter signilicamus. Aures e x p r i m u n t t a i e m , d c r s u m patientiam et longanimitatein, b r a -
obedienliam, eo quod attdiendi obediendique sunt cbia f o r t i l u d i n e m , manus operationem, pectus con-
iiistruiucntum. Os insinual iuteUigentiam. Sicnt
s t a n t i a m , cor sapientiam, mamiliae doctriuara, v c n -
ettim cibuin ore recipimus, ita v i r t u t c iutelligeniiae ^ t c r m e m o r i a m . Inferiora mentbra, quibus corptta.
pastiim divin.e lectionis caplamus. Dentes vero m o v e t u r , v i r l u t u m e t b o n o r u m o p e r u m perfeclionem,
signiflcant niedilationein, qttia sicut dentibus r e - et i u ipsa perfectione velocitatem. D i g i t i pedum c t
ceptmn cibum c o i n m i n u i m u s , ita meditalionis ofli- inantium, q u i sunt extremiiales m e m b r o r u i n , b o -
cio panem lectionis acceptum sublilitis discutimus norum o i u n i i i m dcsignaiit perfectioiiem. Ungues,
ac d i v i d i m u s . Liugua quoque, quia ipsa sermonein qui s u n l d i g i t o r u i n m u n i i n e n , pcrfectionis designant
formal, eloquenliae p u l c h r i t u d i n e m non inconve- soiiditalem. Inieriora membra v i r l u l e s occuitas,
nienter designat. Per c o l l u m , huineros et dorsuin, exteriora manifestas. Ossa boni operis internura
eo qttod ipsis onera soleanl h n p o n i , recte patienliam v i g o r e m , culis ejusdem operis superficiem. Si q u i i
itttelligimus. Per brachia a u t e m , quia i n ipsis est autem istorum iulegritatem et sanitatem adipiscitur
magna f o r t i l t t d o , v i r l t i t e m f o r t i t u d i n i s accipimus. m e m b r o r u m , u t videlicet caput habeat sanuin per
Matius, eo quod ipsis operamur, significal operatio- incorruptionem mentis, capillos candidos per m u n -
nein. Sic pectus, quia per ipsum reluclando r e s i s l i - d i t i a m cogitationis, faciem rubicundam per fervorcm
mus adversario, constantiam figurat. Cor quoque, cbaritatis, oculos claros per fulgorem supcrnae c o n -
q u i a i n ipso sapientia c o n l i n e t u r , sapienliam de- templationis, et caeterortim, sicut sitpra d i c t u m est*
sigual. MamilLae doctrinam e x p r i m t i n t . Sicut e n i m D possideat decorem m e m h r o r u m , is vere sanus est.
maler duabus mamillis fiiios suos e n i t l r i t , sic q u i l i - Sic ubl autem alicujus v i t i i contagio laeditur, i b i
bel pins doctor doctrina dilectionis Dei et p r o x i m i protinus decor internae p u l c h r i t u d i n i s violatttr. Rc-
iinpcrfectos quosque ad perfectionem justiliae p r o - paremus i n nobis, f r a t r e s , spiritualis formae deco-
veliil. Per ventrem memoriam intclligamus. Sicut r e m , divinara i m a g i n e m . Sed quia nec spiritttalem
naim|ue corporalem c i b u m ore acceplttm, denlibns i u uobis languorem sanare, nec sanilalem sine s u m -
coiiiininulum, i n ventrein trajicimus, u t i b i deco- ini ope medici possunius obtinere, ad Ipsum singuli
q i i a i t i r e t membris omnibus d i s l r i b u a t u r , u t ex ipso
proclamemus : Sana me Domine t 9 et sanabor. Quod,
menibra c o r r o b o r e n t u r ; sic s p i r i t u a l e m c i b u m i u -
e t c , q u i v i v i t et regnat, e i c
telligentia c o g n i u i m , medilatione discussum e t s u b -
SERMO X X I I .
tiliatum i n l r a iuemoriam condimus, u t i l l i c amoris
De populo et terra Jhmini.
igne coctus v i r t u t i b u s omnibus a d m i n i s t r e t u r et d i -
Legimus i n caiitico Moysi, quod scripsit de populo
vidatttr, u t ex eo c o n f o r t e n t u r . Sed qoemadmodum
antiquo, de populo i s r a e l i l i c o , ipsum de eodein po»
qoibusdam corporeus cibus i n ventrem acceptus non
pulo dixisse quod eum Deus constiiuit super excstsam
prodest, quia propter n i m i e t a t e i n e j u s , atit debili-
terram, ut comederet (ructus agrorum. ut suqeret mei
PATUOL. CLXXVII.
30
 939 APPENDIX AD nUGONIS OPERA MYSTICA, 940
ie petra % oteumque ae taxo duristimo (Deut. x x s u ) . A deret fructut agrorum. Qui s n n i agrt i s i i nisi s a c r i
Quemadmoduro e n i m Deus, p r i m u m hominem con- l i b r i ? Qui sunt fructus agrorum nisi sensits senieu-
dcns, dedit i l l i paradisum v o l u p i a i i s , ut per illud tiaeque l i b r o r u m ? Singnli l i b r i sunt s i n g u l i a g r i , s c i -
boiiuin sperare sciret bonum gloriae coelestis; ita l i c e l Genesis, Exodus, L e v i t i c u s , N u m e r i , Deutero-
populum suum post culpani reducere volens ad glo- m i u m , et cactcri l i b r i Yeteris T e s t a m e n l i : Matthaeus,
r i a m , illis quibus c o m m i s i t sacramenta redemptio- Marcus, Lucas, Joannes, et a l i i l i b r i Novi T e s t a m e n t i .
nis, dedit l e r r a m promissionis, u l per bonum acce- l l l i namque proferunt hordeum propler asperitatem
p t u m i n tempore discereiil sperare bonum accipien- e t d u r i t i a m lillerae; i s t i , f r u m e n t u m propter ienita-
dum i n aeternilate. Quae terra d i c i t u r excelsa, id cst tem et tenentudinem spiritualis intclligenliae. Si dis-
montuosa, sicut a l i b i ait Moyses loquenscum I s r a e l : plicet l i b i f r u c t u m legendo colligere de i l l i s , saltem
Terra ad quam ingredierit possidendam, non ett ticut placeat colligere de istis, i d esl si libros Veteris
terra JEggpti dt qua exitti, ubi aqum ducuntur irri- Testamenti legere detrectas, saltem libros Novi
guw 9 ted montuota *ett. dt ccelo extptctant pluviat, Testamenli legere et scire contendas; si despicis
quam Dominut Deut tuut invitit temper, et oculi iitiut hordeum, mete f r u m c n t u m . Scias agrosistos sciiicet
in ea tunt aprincipio anni utque ad finem ejut (Deut. libros divinos ab optimis agricolis per mullos labores
x i ) . T e r r a /Egypti d i c i l u r esse plana, quia caecitas 6
beue cultos, i d est a peifeciis doctoribus per multas
viiae prapsentis quaecunque suggeril mundus, caro, afllictiones, vigilias, lectiones, meditationes, d i s p u -
diabolus, prorsus existimat l i c i i a . N u l l u m obslacu- Utiones emendatos, bene glossatos et expositos. A l i t
l u m sibi sceleslus i n peragendo malo opponit; sed laboraverunt et t u , i n t r a labores eoruro metefructus
totum quod libet, quasi liceret, delectatione pravae agrorum, lege sententias l i b r o r u m . S i verbis meis
voiuntatis et perpetralione operis p e r c u r r i t . Quae acquiescere volueris, Dominus regel te, e l n i h t l t i b i
irrigatur fluminibus suis, quia perfundittir v i i i i s . deerit,quia i n ioco pascuae te coliocabit (Ptal. xxn).
T e r r a auiem Israei d i c i t u r excelsa, quia vita s p i r i - Si v e r o H o l u e r i s , appropinquabit usque ad p o r u s
tualis per v i r t u t u m eminenliam ad coeleslia bona m o r t i s anima tua, oronem escam abominata (Ptai.
contemplanda s i i n i l i t e r sublimiter esl exattala. Quae c v i ) . Cave quoque ne comedas siliquas porcorum,
exspecut pluviam de coelo, i d est g r a t i a m a Dco. ne vidclicet delecteris i n figmentis poeiaruro, sive
Quam qtioquc Dominus Deus p r o m i s i l et semper i n - sordibus vitiorum. Divinorum libroruin fruetus
v i s i t , quia q u i d i n ipsa agatur diligenter attendit, et coliige, et ex illis impinguare e l d i l a i a r e . i l l i c inve-
c i gratiam ad majora bona peragenda misericordi- nies f r u c t u m , u t alio i n loco j a m d i x i m u s , honestas
t c r t r i h u i t . Et ocuii itliut in ta tunt a principio anni n occupationis, fructum inliniae devotionis, fru
usque ad finem ejut. Quidquid enim i n tempore g r a - ctum supernae contemplationis. Sunt e i a l i i l i b r i
tiae (quod est annus benignitatis ejus) i n spirituali spirilualiura bonorum fertiles , fructus pracbeiites
conversatione bonf fiat, setnper i n s p i c i t ; et coronae uberes, fructus salulares. Universitas namque
ejus, t i t i n ipse terra i s U f r u c t u m a m p l i o r c m faciat, crealurae quasi quoddain corptis est bibliolbecae.
i n stiHicidiis doni coHestis benedicit. Super istara Sed quemadmodum si laicus bibliotbecam novam
autein t e r r a m excelsam couslituit Deus populum bene coraposilam, bene s c r i p l a m , auro diversisque
s u u m , uon veterem sed n o v u m , nou J u d a i c u m , sed coloribus pictam et i l l u m i n a i a m i n v e n i a l , aperiat,
Cbrisiianum, u t comedat f r u c t u s a g r o r u m , u t sugat inspiciat, et litteras laudet, a u r u m coloresque c o m -
m e l de petra, oleumque ne saxo durissimo. Super mendat, sed tamen q u i d i n ipsa sapientiae cootinea-
i s U m terram Paulus apostoliis mansionem consti- t u r m i n i m e cognoscit; sic homo bestialis tenebris
luerat, quando de se sibiqtie similibus dieebat: ignoranliae caccatus, m u n d u m istum specie tenus
Nottra convertatio in coelit ett (Philipp. m ) . Quid est considerans, laudat a l l i t u d i n e m coeli, Jatitudinem
e n i m lerra^excelsa nisi vita s p i r i t u a i i s , vita sancla, terrae, claritatemcoeleslium i u m i n a r i u m , v i r i d i l a t e u i
v i u honesla. S u n t quidam qui glorianiur i n civitate. germinuro, d i v e r s i u t e m quoruntJibet a n i m a n t i u i i i .
i n clivo alicujus a r d u i loci posila, quia c i v i u s talis ry moles m o n l i u m , tractus fluminum, sed tamen qtiid
eatleutibus pluviis l a v a t u r sordibus suis, c t babet in ipso divinae cognilionis laieai IIOII a d v e r l i L Vir
Inde non soium vias mundiores, sed et auram sa- e n i m intipitnt non cognoscet, el ttuttut non intelliget
l u b r i o r e m . Yituperant quoque civitates i n iroo posi- haec(Ptal. x c i ) . Non agnoscit i n creaturis omnipo-
las, propter sordes et sordium fetores, et aeris e x i n - tenliam Creatoris, quae l o t et tauU de n i h i l o f e c i l ,
de corrupliones, quia civitates, i n q u i u u t , taiesper fe- nec sapieuliam, qux tam pulchre facta dispouit, nec
tores SIIOS devorant babitatores suos. Scd q u i d p r o - benignilatem, quae Uin utilia dedit. Nos autetn,
dest t i b i corporali babitatione roanere in sublimi- fratrcs, delectemur, i n factura D c i , e i i n operibus
tate l o c o r u m , si prava conversatioiie verscris in maittium ejus exsultemus. C u m autem d i c i t , ut t u -
profundo v i t i o r u m ? Praeteril namque flgttra i i i u i i d i , geret mtt de petra, oleumque de taxo durittimo 9 duo
nec aliquid pertnanct, sed tottim et cito defluit bo- ponit petraraet m e l , ct i t e r u m duosaxuut et o l e u m .
n u m , malumqtie praesentis saeculi. Nou est ergo Petra seeundum traditioncs Doctorum i i o s t r o r u u i
inagnipetideodum u b i maneas, sed totis viribus con- saxo cst m i u o r , saxoque f r a g i l i o r , et saxum p e t r a
tcnde, ut vitatn Deo dignam dncas. inajtts, pelraquc d u r i u s . Petra e l saxtiro C b r i s i u m
C«ni/ifuif,«it, eum suptrtxctltam ttrram ut
9 comt- siguilicani. Sed pelra significat C h r i s t u m i n siuo
 fi

941 SERMONES CENTUM. 9«|

m a t r i s , saxnm vero signiflcat C h r i s l u m i n dextera A ex ipso officto angeli, i d est n u n l i i sumus, et pop«do
Det P a l r i s . P e l r a Christus i n m u n d o , saxum Christus ea quae Dei sunt nuntiare debemus. //#, angeii »e-
i n coelo. Vis videre C h r i s t u m petram parvam? vide tocet. ad gtntem eonvultam. Duobus modts p r o b a t u r
e u m i n cunis l a t i U n t e m , vel i n sola Judaea praedi- bumana nattira Deo itiliaerere, et i n ipso r a d i c e m
canlera.VisYidereChristumsaxum magnum?videeutn habere,$seciindum hoc videlicet quod facta est, u t
a d dexteram Patris s u b l i m a t u m , ad terminos terrae alio loco j a m d i x i m u s , ad imaginem D e i , i n eo
p e r fidem i n cordibus credentium d i l a t a t u m . Hic est quod verum potest cognoscere; et seeundum hoe
l a p i s , de quo s c r i p l u m e s t : LapU abtcittut dt monte quodfacla est ad s i m i l i t u d i n e m Dei i n e o q u o d potcst
aint manu hominit factut ett mont magnut, et imple- bonum diligere. His e n i m modis non solum huraana,
vit terram (Dan. n ) . Vis videre C b r i s l u m petram f r a - v e r u m et angelicacreatura Crealori conjuncta digno-
gilem? vide vagieniem, esurienlem, sitientem, tasses- s c i l u r , d u m et cognitione cjcs saptentiam c o n t e m -
centem, algenlem, l a c r y m a n i e m , flagellatum, mor- p l a l u r , et dileciione beatitudine ejus j u g i t e r f r u i t u r .
l i f l c a t u m . Vis videre C b r i s t u m saxum durissimom? His duobus modis v i t a t m a l u m , quia et per c o g n i -
\ i d e quod ChrUtut returgent tx mortuU jam noa tionem veritatis, q u a m habet i n divina sibi o r i g i n a -
moritur t mort illa uitra non dominabitur; quod enim
l i t e r insita imagine, pellit e r r o r e m ; et per amorem
vivit vivil
t Deo (fiom. v i ) . Mel de petra significal g r a - B j t i i v qr | , | \ d i r i n a s i m i l r t u d i n e , odit
0 8 f ( t a m a o e n

t i a m redemptionis. Oleum autem de saxo durissimo i n i q u i t a t e m . S u b i n t r a v i t a u t e m i n naturam humanani

g l o r i a m beatitudinis. Sicut namque mel prae o m n i - per suggestionem diabolicam ignorantia, ei e v e l l i i
b u s , quae comedunlur palato dulcius sapit, sic g r a - i n homine radicemdivinae cognitionis, et v e n i t c o n -
t i a redemplionis prae o m n i b u s , quae i n praesenti cupiscentia, et eradicavit plantam dilectionis.
saeculo possunt h o m i n i i n cordibus electorum d u l - Gensitaque quaelibet impia a d i v i n i s et coelestihus
eescit. E t quomodo oleum cunctos liquores excellit, bonis per culpam elongata, dnobus praecedentihu*
sic gloria beatitudinis, quac suromum esl h p n u m , bonis i n bono primuro planlata, duobus succcdcn-
boua cuncta superat et excedit. Debemus iuqne, tibus malis deinceps recie monstratur et vocaiur a
fratres, esse conslituti super excelsam petram per bono convulsa. Ite ergo, angeli vetocet % ad gentem
eminentiam v i r t u l u m , comedere fructus agroruro convultam, c t non solum c o n v u l s a m , sedetdilace-
lectionem S c r i p t u r a r u m , et per contentplationem r a u m . Convulsam a bono, d i t a c e r a u m i n m a l o .
c r e a l u r a r u m sitgere roel de petra, suscipiendo gra- Humana namque natura postquam * bono v e l l i t n r ,
liam redemptionis oleumque de saxo durissimo, statim i n malo dilaceralur m u l t i p l i c i l e r , d u m d i v e r -
sperando gloriam beatitudinis. A d q u a m nos p e r d u - sis v i t i i s et peceatis ad damuationem p e r l r a b u n l n r
cere dignetur q u i v i v i t et regnal, etc. d i v e r s i : alii per superbiam, a l i i per i n v i d i a m , alit
SERMO X X M . per i r a m , a l i i per acediatn, a l i i per a v a r i t i a m , a l i i
Ad tactrdotet in tgnodo. per g u i a m , alii per l u x u r i a m , a l i i per u s u r a m , a l i i
Ite angeii vetocet t ad gentem convuitam tt dilace- per r a p i n a m , a l i i per f u r t u m , a l i l per falsum tes-
ratam. ad popuium terribitem. pott quemnonttt atiut. t i m o n i u m , a l i i per p e i j u r i n m , a i i i per b o m i c i d i u m ,
gentem jextpectantem et concuicatam, cujut diripue- a l i i videndo muSierem ad conciipiscenduin eatn, a l i i
runt ftumina terram ejut (Ita. x v n t ) . Ecce, fratres dicendo I r a t r i fatue. et per alia si qua sunt v i t i a
ebarissimi, divinuro iiobis officium i n j u n c t u r o : ecce sivepeccau, intus vel f o r i s q u a e propter praesens
9

c u r a , sollicitudo laborque sacerdotum. Ecce p i u m , compendiuro nec volumus nec valemus dinuraerare.
sed periculosum onus illis i m p o s i t u m . I t e , angeli Ite i g i t u r , angeti vetocet f ad gentem convuttam tt
veloces. Admonet nos h o c i n loco sermopropheticus, dilaceratam, u t per vestram praedicalionem i n malo
imo d i v i n u s , ne m i n i s t e r i u m nobis d i v i n i t u s i n j u n - d i l a c e r a U m coadunetis,et a bono convulsam r e p l a n -
ctum contemnamus, ne sanctum onus dejiciamus, tetis. Ite t angeli % itc velocet t Head gtnttm convultam
ne genlem ad imaginem et s i m i l i t u d i n e m Dei for- et dilaceratam, ad populum terribilem pott quem non
roaum, pretioso sanguine Christi r e d e m p U m , nobis ry ett aliut. Quandiu, fratres cbarissitni, homo n o b i l i -
commissam negligamus, ne per culpam temporalera U t e m , eleganiiam, ac p u l c h r i t u d i n c m suae c o n d i t i o -
ad.aeternam defluat d a m n a t i o n e m , ne (quodabsitl) nis per j u s i i t i a m conservat, speciosus esse forma
non solum i n ilia fiat peccatum propter ipsius d e l i - comprobatur. Qttando vero decorem pulchritudiuis
cta p r o p r i a , sed et i n nobis fiat supra modum pec- i n semetipso per culpam foedat, statim deformis et
cans peccatum propter d e l i c U aliena. R e d d i t u r i b o r r i b i l i s i n v e n i t u r , dissimilis D e o , etiam s i m i l i s
naiuque sumus rationem non solum de nobis, sed factus diabolo. H e u ! quam t u r p i s , qtiam t e r r i b i l i s
etiam de animabus nobis commissis, nisi illis i n s u n - est populus isle I A l i i i n popitlo isto sont deformiter
terannuntiaverimusverburo salutis. A u d i a m u s i g i l u r n i g r i per cogitationem imraundam, a l i i caeci sunt
atteutius quod nobis d i v i n i t u s d i c i t u r : Ite t angeti per ignorantiam, a l i i carent naribus per indiscretio-
vttocet ad t gtnttmconvuttam. Sacerdoies sunt angeli, nem, alii lingua vel labiis per noxiam l a c i l u r n i t a -
s k u t quodam loco Scriptura i n n u i t dicens : Labia t e m , i n aliis retroversus est vultus per transacti
taterdotit euttodiunt tapientiam, et tegem requirent criminis rccordationem et deieclationem, aliis soltts
ttort ejut. quia angelut Domini exercituum ett remansit corporis truncuscapitc praeciso per mentts
(Matac. I I ) . Ergo si sacerdotes Dorolnisumus, e i i a m alienationem, a l i i quoiiue careiit bracbiis p e r d t t o
145 APPENDIX AD HUGOi S OPEKA JJYSTICA. S44

f u r i i t u d i n i s rigore, a l i i carent pedibus amissa v i r - Odite Eccletiam malignanhum; eum imptn nolite
l u l u m perfectione, a l i i (quod gravius est, quod l u r - sedere. H i c , i n q u a m , vobis continuo p r o b i b e t i i r l i -
pius est, quod h o r r i b i l i u s esl, quod t e r r i b i l i u s eft) centia c u m impiis peccandi.
dissipalis omnibus membris, i d e s t v i r t u t i b u s , o p e r i - itc i g i t t i r , augeli, praedicando, nolite i r e p e c c a n d o .
busque bonisdilaceralis pervenerunt usque adportas lte ad populum t e r r i b i l e m , u l verbo salulis i i i u o t
ntoriis, s i c u l Psalmista a i t : Ditsipata sunt ossa nos- speciosum forma f a c i a l i s ; nolite i r e , u l d e f o r m i t a t e
tra secus infernum (Psal. CXL). peccali illitis vosmetipsos i l l i similes efficiatis. G h r i -
Quid i g i t u r , fralres ? Si quis videret populum stus cum peccatoribus manducavit, u l illos i n b o o o
corporaliter i n bunc modum deformattim catervatim sibi conjungeret, sed non manducavit c u m e i s , u i
coram se transire, alios cernens nigros, alios, u t illis i n malo semetipsum sociaret. Sicut Chrisins
supra d i c t u m est, sine auribus, sine naribus, sine fecit 9 ita facite, sicut non fecit, notiit facere. lie,
labiis, alios vcrsis r e l r o v u l t i b u s , aut amputatis angeli, ite, veloces. Quam veioccs? tam veloces a t
capittbus, manibus, brachiis, pedibus ac c r u r i b u s , i n via neininem salutaveritis (Luc. x ) , et s i q o i s
solos truncos coram se rotantes, sive dissipata s i n - vos salutaverit, non respoudeatis i l l i (IV Reg. tv).
g i i l a t i m membra humana u n u m post aliud sequen- Non quod salus omuibus noii oranda, sed ut bis
t i a , si quis, i n q i i a m , vestrum haec videret, nonne verbis Spiritus sanctus i n n u a t q u a m veioces, q n a m
qttam citius se signo crucis praemuniret aut fugeret, expeditos csse sacerdotes i n pracdicalione salults
et claroaret nec se nec aliuro unquam vidisse talia ? oporteat : Quasi d i c a t : Pra/dicate verbum % inttata
Q u i J e r g o ? Diebu6 Doininicis ac solemnibus populus upporlune, importune, arguite, obsecrate, increpate
vobis commissus a vobis curandus ad ecclesiam in omni patienlia (II Tim. i v ) , et nolite diferre
couOuil, forinam corporis componit, cultioribus ac verbum de die in diem % de Dominica tit Dominicom,
diversis coloribus tinctis veslibus se i n d u i t , e l vos de festo in festum f ted diebus saltem Dominicis et
viros ac mulieres i n lauto fulgore contemplantes, ftsiivis po;ulo pro consuetudine in ecctesia congregato
forsitan g l o r i a m i n i lales vobis subjectos, taiibusque non sufficiat vobis tantum missat eeiebrare % non smf-
vos esse praclatos. ISon est bona gioriatio veslra si ficiat pro domino apostotico % et tingutis ordinibnt
i n lioc g l o r i e m i n i , et populus vobis comuiissus a generalem orationem \acere vel fetia sequentis
% hebdo-
bono convulsus, i n malo dilaccratus, diversis vitiis madce nuntiare, sed magis populum castigate de maio 9

atque peccatis t e r r i b i i i s invenialur, fralres. Y i t a m erudite et informate in bono, paenam peecatoribue

itaque diiigenter atlendite, mores considerate, venturam, el gtoriam justit reservaiam iilit decla-
et pulchritudinem e j u s , secundum ea quae ad rate.
i n l e r i o r e m boiniuem, uon secundum ea quae ad ex- Ite, angeli. Ite, veloces. Quis enim si verbum s a i u t i s
teriorem pertinent j u d i c a t e ; et erubesciic, et dolete poputo praedicare de Dominica i n D o m i n i c a m d i -
de ipso q u i t o b i s est sobjectus populo, si lalem v i - slulerilis, quis, i n q u a m , scivit an lunc viventes, a n
deritis qnern hic audilis, geniem scilicel convulsam sani, an praesentes eritis ? Sed et st vos vivenles
sl dilactratam. popuium terribilem post quem non sanos ac prapsentes esse conlingat, quis scit a n a(t-
est atius, quia vestra forsitan est cuipa, veslra ne- quis tunc aberit q u i prius praesens f u i l , et ampiius
gligentia, vestra desidia; qui taiis e s t , co quod consilium auimae suae non audiens, morte i n o p i n a i a
nou aununtiastis ei peccata sua, scelera sua. lte
et subita pneventua, non abluens culpam r a p i a t u r
i g i t u r , angeli vcloces, ad gentem convulsam et dila*
ad poeuam? Nonne Deusjuste sauguiiieni h u j u s m o d i
+cralam, ad poputum lerribilem post quem non est
hominis de manibus vestris requiret ? /feergo, _ts-
alius. Jte, angtli, quia vestruiu oflicium, ite veloces
% %
geli veloces, ad gentem convultam et diluceraiam, ad
ne mora veslra generel p e r i c u i u m . Ite ad gentem
popuium terribilem post quem non est aiiut. Q t t i d
convultam et dilaceratam ad populum terribitem post
esl quod d i c i l u r posl quem non ett aliut ? N u n q u i d
9

quem non ett alius u t per vestram praedicaliqnem

posl hunc popiilus noii est nascilurtis, v i c t u r u s ,
%

adipiscalur r e u i e d i u t u : ISoliie sedere cum consiiio

iiOtia uiaiaque faclurus ? E s l iitiqtte. Quid cst e r g o
vanitalis, nelite cum injqua gerentibus introire.
qtiod d i c i t u r , vost qutm non ttl aliut ? Id esl nullus
Odite EccLesiam matignanlium % et cum impiis notite
ante j u d i c e i u sumiuuin illo delerior, nulltts per c u l -
sedere (Psal. x x v ) . Quid i g i t u r ? Potest elenim a l i -
pam t u r p i o r , nullus t e r r i b i l i o r . T r e s sunt p o p u l i :
quis veslruui lacitus cogitare, vel manifestius re-
Christianus, Judaicus, geutiiis. Qui utcunque i g i t u r
spoudere dicens : T u prohibes uos, exemplo Psal-
in pupuio Christiano iiomine tenus C h r i s l i a n i s u n t ,
inislae posilo, ad lales i r e , et isonne Domiiius ad
sed pcr injtistitiam diabolo s e r v i u n l , Jtidaeis sive
tales nos d i r i g i l ubi dicit : lle % vetoces % ad gentem
paganis s u n l t e r r i b i l i o r c s , cx quo per iniquiiatem
tonvulsam et dilaceratam % ad poputum terribilem post
suut deteriores. Quattto namque per gratiam adjuti
qutm non est alius. lulendite, ubt Dominus ait : lte %

facilius, si vellent, posseut in j u s t i l i a permanere,

angeli veloces ad gentem convutsam et dilaceraiam % ad
tanlo gravius offendunt, dtitn a culpa n o l u n t a b s t i -
populum terribitem post quem non est alius : ibi vobis
nere, quia oui pius c o m m i l t t t u r , plus ab eo exige-
oCQcitim injungitur, et praecepititn datur impiis prae-
l u r ; e t q u a n t o gradus a l i i o r , laulo casus gravior;
dtcandi. l l i c vero ubi d i c i m i i s , nolile sedere cum
e l plus peccavit diabolus H I coelo, quain homo i n
ccnsitlovanUatis, noliit c\tm iniqwt gerenlibus iniro rc.
p a r a d i s o : Et servus, sciens voiuniatem domini tni
I4S SEKMONES CENTUM. *4<f
et non facit, plagis vapulabit muttis ; servus autem A vitia cum impetu sunt fluentia, e l malos ad tormenta
neseiens eam vaputabit paueis (Luc. xn). t r a h e n l i a . Quae est terra? d i r e p t i o , nisi v i r t n t i s c u -
I g i l u r sicut Dominus civitatibus, i n qttibiis p l u r i - juslibet dissipatio ? Flumina ergo m a l o r u m l e r r a m
mas v i r t n l e s fecerat, eo quod pceniientiam non d i r i p i u n l , cum v i l i a v i r i u t c s corum auferunt. Aufert
egissent, exprobravit dicens : Vce tibi Corozain ! va? enim superbia l i t i m i l i l a t e m , ira pacem, invidia cba-
tibi Belhsaida ! quia si in Tgro et Sidone facice essent r i t a t c m , acedia s p i r i l u a l c m exsullationem, avaritia
tirlutes quce factce sunt in vobis, otim in cilicio l a r g i l a l e m , l u x i t r i a c o n l i u c n l i a m . //*, angeli vetoces,
et cinere pcenitentiam egissent. Verumtamen dxco ad gentem convulsam et ditaceratam, ad popnlvm
vobis, Tgro et Sidoni remissius erit in die judicii terribilem, post quem non esl alius, ad gentem exspe-
quam vobis. Et / u , Capharnaum, nunquid usque ad ctantem et conculcatam, cujus diripuerunl flumina ter-
ecetum exaliaberis? Usque ad infernum descendes, ram ejus.
quia si in Sidoniis faclce fuissent virtutes quat factcc In lempore illo deferelur munus Domino exercituum
sunt in te,fortemansissent usque in huncdiem. Verum- a poputo divulso el dilacerato : a populo terribiti
tamen dico tibi quia terres Sidoniorum remissius erit post qnem non fuil ulius;a gente cxspectante et con-
in die judicii quam tibi (Matth. x i . ) . Sic e l buic f a l - culcata, cujus diripuerunl flumina lerram ejus. In
s o r u m Cbristiaitorum populo per diversas impielates & ilto, inquit, tempore deferelttr munus Domino (Isa.
depravalo, t e r r i b i l i faclo, longe a diviua s i m i l i l u d i n e x v u i ) . In qtin (empore ? Cum videiicet ieritis ad
quodammodo secundum suam n e q u i l i a n i remoto, populum i s t u t n a d quem m i t i i m i n i , e l i l l u m a supra*
sic, i n q u a m , ei potesl e x p r o b r a r i u l dicalur e i : Vae diciis malis per veslram p r x d i c a l i o n e m c t i r a v e r i l i s .
t i b i p o p u l e nequam, populcinendux,popule apostata,
9 Qtiod miiiius deferetur ? Mnnus g r a l u m , Iiolocauslum
q u i male vivendo F i l i u m Dei concuicas, q u i sanguincm medullatum, v o t u m i n t e r n u m , ct deferelurad locum
testamenti pollutuin ducis i n quo saucliffcatus cs, notninis Domini ad montem S i o n , id est i n sanctam
et S p i r i t u i gratiae contumeliani facis ! Mclius enim Ecclesiam. Ile i g i t n r , angeli veloces, et populo t e r -
erat t7/i« non cognoscere vtam justitiai, quam post r i b i l i praedicate, m i n i s l e r i t i m v c s l r u m implele. Quod
agnitionem retrorsum converli ab eo quod tllis iradi- si feceritis, bonuiti gradttm vobis acquirelis. Det vo-
tum esl sanclo mandato (II Petr. n ) . Conligit enim bis et nobis hujtis r e i g r a t i a m , q u i p r o m i t l i l gloriam
eis et i l l u d v e r i P r o v e r b i i : Canis reversus ad suum Jesus Christus Doininus nosler, q u i v i v i t et regnat,
vomilum, ct sus toia in volulabro tnti (ibid.). Scd et per omnia saecttla sacculoruin. A i n e n .
quomodo popultis iste seipso deterior vel terribi- SEKMO XXIV.
l i o r esse possit, aut populo malo post uos futtiro ln Nalivitate Domini.
ininime videtnus ?Nam et i n ipsum pondus m a l o r u i n , Domine, miserere nostri; te cnim extpectavlmns.
ore propbetico p r o i a t u m , videtur esse profusum qtio Etlo brachium notlrum in mane, et salnt nottra in
d i c i t u r : Vaquidicitismatumbonum, etbonummatum, tempore Iribulationis (Isa. x x x u i ) . Deus fons et
vonentes tenebras lucem, el lucem lenebras, ponentes origo boni lotius, sine cujus suflragio nec bonum
amarum in dulce, et dutce in amarum! Vce qui sa- posstimus habere, nec m a l u n i valemus evadere, nec
pientes estis in oculis veslris, et coram vobismeiipsis consequi j u s t i t i a m vei g l o r i a m , ncc ctilpam vitaro
prudentes I Vce qui potentes eslis ad bibendum vi- necpoenam; ipse j u g i l c r a nobis cst exorandus,
num, et viri fortes ad miscendam ebrietatem. Qui ju- ipse j u g i t e r reclamandus, u t ipsius siiffragautc g r a -
stificulis impium pro muneribus, et justitiam jusli tia et a malo liberemur, et i n bono c o n l i r m e m u r .
aulerlis ab eo (Isai. v ) . Multa, fratrcs charissioti, Legimus i n Verbis Isaiae prophetae quod ipse Isaias
s t i u t , quae causa brevitatis praeteriniftimus, quae do p r o populo Judaico, exigenlibus peccatis , a Senna-
his omnibus adbuc d i c i possent. lle, angeli veloces, cherib i m r a muros Jerusalem obsesso oravit d l -
ad populum terribilem, post quem non est aliut. Se- c e n s : Domine, miserere noslri; te enim sxspectavi*
quilur ad genlcm exspectantem et conculcalam. mus; esto brachium nostrum in mane, et talus nostra
Quidexspectat? V e s l r u m v e r b u m , v e s t r u m e x e m p l u m , D t n tempore tribulationis. Timebant eniin Judaei, u t ,
vestrum p a l r o c i n i u m , et d i v i n u m per vestram s o l l i - illucescente mane, ipse Sennacberib urbem aggre-
citudinem e l a d i i i i n i s t r a l i o n e m a u x i l i u i n et dontim. deretur, et sic civitas caperetur. Populus Judaicus
Vestrum exspeclat v e r b u m , ut e r u d i a t u r ; vestrum i n Jerusatem constilutus electorum significat popu-
e x e m p l u m , u t i n f o r m e t u r ; vestrum p a t r o c i n i u m , u t l u m i n divinae pacis visione collocatum. Sennacherib
defendatur; d i v i n u m per vestram sollicitudiitem et et ejus exercilus, populo Dei dirus i n i m i c u s , diabo-
administrationein a n x i l i u m et d o n u m , u t a malo l i - l u m designat, muititudineinque daemonum ac pra-
bereiur et i n bono justiftcetur. Et conculcatam. Quis v o r u m h o m i n u i n . Venit Sennacherib cum e x e r c i l u
concutcarvit e a m ? Uttiversi daemones, q u i j u g i i e r suo, et Judaeos i n Jerusalem consistentes expugnare
animae ejus d i c u n t : Incurvare u t transeamns per le. conatur, d u m diaboltis cuin m u l t i t u d i n e maliguorum
P r a v i etenim, et q u i coelestia spernunt, et ad terrena s p i r i t u u m , et perversorum bominum veros d i v i n i
SD deflectuut, daemonibus iter se conculcandi et per- nominis confessores i n divinae pacis visione quie-
transeundi t r i b u u n t . S e q u i t u r : scentes per muitas tcntationes aggrcditur, et eoa
Cujus diripuerunt ftumina terram ejus. Qtiaa sunt per quatnlibet culpam a sccurilatc suae quletis, et a
b l a fltimiita terram male viventium diripicntia 7 U b i itatu rectitudinis subvertere tnolitur. Krant dtfo
•47 A P P E N D I X A D H U G O M S OPERA M Y S T I C A . 948
iuuri i n Jerusalem, murus superior sive i n l e r i o r , A > e lempus tribulationis esl post tiiscessum noctis
8 v

murtts inferior vel exterior. Sic i n spirituali conver- hodiernae solemnitatis ; secundum post horam m o r -
satione iidelium duo sunt praecipua munimenta t i s ; tertiutn post curstim saeculi praesentis. Sed raane
quasi duo m u r i , dilectio s c i l i c e t e t a c t i o ; dileclio hodiernae f e s l i v i l a t i s , mane Domiuici natalis q u o -
u i u r u s i n t e r i o r , actio m u r u s e x l e r i o r ; sed n i b i l vatet modo dtci polest tempus t r i b u l a l i o n i s , cum omnibus
ad salulem iniirus e x l e r i o r , nisi i n t e r i o r diligenter videatur esse tempus exsultationis? Sed si s u b t i l i -
«ustodiatur. Quid namqtte prodest operis e x h i b i t i o , ter perspicialur, est quibusdatn tempus t r i b u l a t i o -
si desil cordis dileclio ? Qtiid valet panera e s u r i e i i l i nis, qtiia tempus tentationis, dum diabolus per spe-
porrigere, potiim sitienti dare, hospitem colligere, ctacula vaniiatis ; et superfluitatein comesiionis et
itudttm operire, infirmum visitare, ad inclusum polationis et m u l t i p l i c i s dissolutionis m u l t i s l e n d i l
carcere i r e , diversarum o r a t i o n u m verba funderc, laqtieos praecipilationis. Quanlo igitur diabolus i n
laudibus divinis os aperire, missas celebrare, qttae- diebus solemnibus instantius qtiaerit occasioneui, et
libet sa< rainenia Dei tractare et eis communicare, facilius i n v e n i t tenlandi facultatetn, lanto quisque
et quaelibet hujusmodi facere, si negligas vel con- ad resistendum debet semetipstim praeparare cau-
temnas mandatum dilectionis observare ? Sunt q u i t i o r e m et f o r t i o r e m , ne c u m filii Dei congregati fue-
m u l l a pauperibus erogant, multa sanctorum loca, B j , , t j
r n u n t i m , superveniens Salan aliquem e o m m
sttb obtentu redimendae propriae pravitatis et p r o - per culpam corrumpat, et filium damnationis fa-
tnereudae beatae r e l r i h u t i o n i s , peregrinando visitant ciat. Quemadmoduin ergo d i x i m u s , quando est tem-
et alia bona multa faciunt, sed semetipsos n i h i l o m i - pus festivitatis, tunc est tempus t e n t a t i o n i s , et
ntts male vivendo sceleribus i n v o l v u n l . Isti f r u s l r a quandiu est lentalionis tempus, tandiu est tempus
s u a p r o D e o t r i b u u n t , quandiu Deo semetipsos aufe- tribulationis. Esto i g i t u r brachium nostrum, Domine,
r u n t . N a m si tua das Deo, teipsum diabolo, 11011 est et salus nostra in die tribuiationis, ne diabolus c i v i l a -
asqua p a r l i i i o . Deus hominem fecit et redemit et tem sanctam per tentaiionera frangat, fldeles toos
kleo dcbet totum boininem possidere, et ab ipso per iniquitales captos abducal. Secundum mane sive
f r u c l u m bonac cogitationis, loculionis, et aclionis tempus t r i b u l a t i o n i s est post horain sive etiam i n
cotligere, et propterea non debes dare diaboloquod ipsa hora m o r t i s . Quandiu hbmo v i v i t quodammodo
dcbes Deo. in nocte est, quia non cognoscil m u l t a , quae post
Q u i i i b e l ergo p r a v i , sicut tcmporalia bona Christo m o r t c m c o g n i l u r u s e s i . S i c u l namque d i c i t S a l o m o n :
tn suis membris studentdare, sic semelipsos C h r i s t o , Sunt justi, atque sapientes, et opera eorum in manu
Chrislum super o m n i a , et p r o x i m u m sicut seipsos ^ Dei sunl. Et tamen nescit homo utrum amore an odio
ditigendo debent o f l e r r e ; et sic civitas e o r u m , d u - dignnssit, sed omnia in futurum servantur incerla, eo
p l i c i tnuro m u n i e t u r : m u r o i n t e r i o r i p e r diiectiotiem, quod universa wque eveniant justo el injusto, bono et
e x t e r i o r i per operationem. Si vero i n l e r i o r c m , id est mato % immolanli victimas, et saerificia contemnenti.
dilcciioneni contingat deesse, exterior, i d est ope- Sicut bonus sic et peccator, ut perjurus, ita et itte, qni
r a i i o bostium impetuin non valet suslinere. Domine, verum dejerat (Eccte. i x ) . Et i l e m : Nescit homo finem
miserere nostri. Misereiur Deus h o m i n i s , quando suum; sed sicut pisces capiuntur hamo, sic homines
borainein a malo l i b e r a l , et i n bono c o n f l r m a l ; et capiuntur in tempore malo, cum eis extemplo superve-
sie a malo liherando, et io bono conflrtnando j u s t i - nerit (ibid.). E t apostolus P a u l u s : Nihsl mihi eon»
ficat. Miserere i g i t u r , Domine, nostri per j u s l i f l c a i i o - scius sum, sed non in hoc justificatus sum. Qui autem
n e i u . Non enim possumus habere j u s t i r i a m , nisi 110- judicat me, Dominus est (/ Cor. i v ) .
b i s iliain dones per g r a t i a m . Te enim exspectavi- T e g i t u r ergo h o m o , nocle magnae ignorantiae o m -
mus. Qui i n Deum sperat, Deum per spera exspe- nibus diebus vilae suae. I n morte vero dies i l l i cogni-
c t a t . Q u i enim m i n i m e sperat, m i n i i n e exspectal; lionis o r i t u r , quia recedente anima de corpore et
sed per miseram conscienliam d i v i n a m fttgit prac praemium et m e r i t u m suum simul et clare conteni-
aentiam. Nec Deo quaerit praesenlari, dum ab eo D p l a t u r . I n istius diei matutino m u l l u m cst timendutn
ttmet condemnari. Domine, miserere nostri per j t t s t i - humano s p i r i l u i , ne a crudeli Sennacberib impeta-
ficationem, te enhn exspectavimus per spero. Esto tur, et p r o peccatis suis ad t e r r a m u l t i m a m , ad i n -
brachium nosirum in mane, et satus nostra in tempore f e r n u m videlicet abducalur. I n m o r t e namque solet
tribulationis. U n u m seitsum habet quod praemiltit diabolus miseram animam c u m suis satellitibus c i r -
brachittm, et qnod subjunxit salus : et u n u m sen- cumdare, et undique coangustare, et si licentia sibi
sum babetquod d i c i t i n mane, e l quod addit i n t e m - deltir, ad istam terram prosternere. Domine* esto
pore tribulaliouis. Esto, Domine, brachium nostrum, brachium nostrum in hoc mane % salus nostra in tem-
et salus nostra, u t nos liberes a malo, e l confirmes pore tantce tributationis. T e r t i t t m mane sive teuipus
i n bono. S i tu fueris b r a c h i u m n o s t r u m , si salus tribulationis est dies universaiis resurrectionis. Quan-
nostra, ab bostihus nos impugnantibus l i b e r a b i m u r , diu namque genus humanum i n praesenti saeculo de-
ct i n conversatione bona s i c u l i l l i antiqui i n urbe m o r a t u r , magna nocte ignorantiae t e g i t u r . Nondura
Jerosolymiiana salvabimur. Jn mane, in tempore tri- cniro scire poiest quandiu mundus subsisial, vel
bulationis. Possumus tribus modis distingtiere qtiod quando finem a e c i p i a t ; nondum n o v i l qui sint s a l -
d i c i t mane, sive tempns tribulatiouia. P r i m u n i maue v a n d i , qui damnandi ; nec videt praeiuia b o u o r u u i ,
949 SERMONES CEiSTUM. 95«

nec poenas malortim ; nec concio sanrtae Ecclesiae A tradiiionc, qttando Uriae dcdit l i l l e r a s m o r t i s s u . r ;
contemplatur per speciem quod c r e d i l per fidem ; h o m i c i d i o , quando Joab, praediclnm U r i a m secun-

nec adhuc videt r e m ad quam tendit per spem; duin praeccplum regis i n loco ubi bellum erat for*
sed i n generali resurrectione recedente nocie prae- tissimum posuil, ct ipse Urias percussus occuhuit.
semis ignorantiae illucescet dies cognitionis perfectae, lpse, i n q u a m , David postqtiam se peccasse intellexit,
qtiando, congregatis o m n i b u s c r e a t i i r i s rationalibus, psalmum pcenitentialem i u quo versiculus iste c o n -
Deum videbit omnis oculus, quando Deus iilumina- tinetur composuit, et i n ipso de iransgressione se
b i l abscondita cordis nostri. Tunc veniente Do- a Deo m u n d a r i suppliciler s u p p l i c a v i l : Asperges
niiuo cum omnibus sanctis suis e r i t lux magna, quia me 9 Domine. hgssopo, et mundabor. Herba byssopus,
trit lux lunoe ticut lux solis, et lux tolit trit seplem- de qua i n lcsiaineuto vetcri aspersorium compone-
pliciter ticut lux septem dierum, in die qua coltigave- b a t u r , qtio res quaelibet mutidanda aspergebatur et
rit Dominus vulnut populi sui, et ptrcussuram plagm mundabatur, quot i n se habet proprietates, t o l s p i -
ejut sanaverit (Isa. x x x ) . Vox diei illiut reprobit r i t u a l i u m r e r u m prae se fert significationes. A l i q u o t
amara, tributabitur ibi fortis (Soph. i ) . Dies irac d a m - i g i t u r ejus proprietates decrevimus secundum o r d U
n&ittKs e r i t dics i l l a , dies t r i b u l a t i o n i s et angusiiac, nem dispouere, c t sic mysticas earum signiflcatio*
dies calamitatis et miseriae, dies lenebrarum et ca- B nes exponere. Scimus hyssopum i n occulto terraa
l i g i n i s , dies nebulae et t u r b i n i s , dies tubae et c l a n - radicem figere, foras de l e r r a exire, sursum cre*
goris. I n dic ilia interficiet et disperdel de civitate scere, rainos m u l t i p i i c a r e , folia producere, vire*
sancta David, Rex nosler, Salvator nosler omnes scere, caiidum n a t u r a , p a r v t u n , ct p i i r g a t i v u m esse,
peccatores terrae, quando videlicel dicet cis : Disce- grana seminis, et h y a c i n t h i i i i coloris flosculos, et ex
ditt a me 9 maledicti. in igncm aternum, qui paratut ipsis flosculis redolentiam babere. iiaec omnia s p i r i *
tst diabolo tt angelit ejus (Matth. x x v ) . A b hac audi- t u a l i l e r j u s t o isti sancto, videlicet Augustino, cujns
tioue mala, qua usque ad i l l a m boram nulla unquam hedierna die solemnia celebramus conveniunt. Ra-
i m p i i s pcjor f u i t , nec deinceps e r i t , ab bac, i n q u a m , d i x , quae p r i n c i p i u m est r e i crescentis, fldem s i g n i -
j u s l i non timebunt quibus dicetur : Veniie, benedicti flcal cordis, quae esl origo ctijuslibet v i r t u i i s , vel
Patris mri 9 percipite regnum quod vobis paratum est boni operis ex ipsa nascentis. Egressio germinis
ttb origine mundi (ibid.). I n die illa Salvalor noster, confessionem significat o r i s . Sic radix significal
cujus nomen t e r r i b i l e est i m p i i s , sanclum sanctis, fidem cordis, exitus germinis confessionem «?r.s.
m i s e r i c o r d i a m et j u d i c i u m canlabit (Ptal. c), roise- Corde enim creditur ad justiliam. ore autem confes*
r i c o r d i a m bonos salvando, judiciuro malos condem- g sio fit ad satutem (Rom. x ) . Quod vero hyssopits Cre-
nando. E t bonor regis, quo bonos salvabit, j u d i - scit sursum, figurat spem sttpernorum b o n o r u m , per
c i u m diiiget (Psal. x c v i u ) , quo malos condemnabit, quam superna sapiinus bona, et quaerimus, et ad ea
et duo quae Deus uno et aeterno verbo locutus est per desiderium properamus. M u l i i p l i c a t i o ramuscu
semel complebuntur (Psat. LXI), quia poleslas Dei l o r u m m u l t i p l i c a t i o n c m e x p r i m i t v i r l u t u m ex u n
e r i t ad reprobos puniendos, et t i b i , Domine, m i s e - fide quasi ex una radice p r o d e u n l i u m . Folia quau
r i c o r d i a (ibid.) t ad justos glorificandos, quia t u r e d - forisipsaro rem de qua crescunl vestiunl, bona opera
des unicuique j u x t a opera sua (Rom. 11). Tunc cum designant, quae j u s t u m extrinsccus boncste et de-
tradiderit F i l i u s regnum Pmri finis e r i t , i d est c o n - center tegunt. V i r o r hyssopi perpctuain signiflcal
summatio o m u i u m (/ Cor. x v ) , cum evacuaverit om- i n justo justitiae conservatiouem, sive coelestis aeler-
nem principatum. el polestdtem, et virtutem (ibid.)9 nitalis antcrem. Naluralis hyssopi calor diieclio-
t i t amplius non domitietur s p i r i t u s s p i r i t u i , angelus nem Dei et p r o x i m i , qua justus Deuin super omnia
angeio, vel homo h o t n i n i . Esto, Domine 9 brachium e t p r o x i m u r o sicut semetipsum d i l i g i t , figurat. Quasi
notlrum in mane, el talut nostra in tempore tribula- quodam namque calore calet, d u m utraque fervet
tionis. I n p r i m o mane 9 i d est i n die solemnitatis
dilectione. Parvitas hyssopi h u m i l i t a t e m e x p r i m i t
bodiernae nos libera a diabolica tentatione ; i n se- D j u s t i . Justus etenim b u m i l i t a t e m i m i f a t u r hyssopt,
cundo, i d est i n hora m o r t i s , nos libera a diabolica dum a l t i o r a se quaerere non praesumit, sed b u m i l i -
infestatione ; i n t e r t i o , i d est i n die resurrectionis, bus c o n s e n t i l . Purgativam habet v i r t u t e m per prae-
nos libcra a perpetua damnatione. Esto ubique bra- dicalionein. S i c u l e n i m hyssopus ipso u t e n l i u m
ehium nostrum, satus nostra. ut nos a malo liberes, p u r g a t peclora, sic pracdicator adjuvante inanu
et i n bono salves, et largiendo nobis g l o r i a m , quain suinmi Medici audientium se mundificat corda. i l a -
nec ocutut vidit 9 nec auris audivit, nec in cor hominis bet eiiam grana per sauae doctrinae v e r b a , quae i n
ascendit (I Cor. n ) , quam praeparasti diligentibus te, cordibus audientium scminata producunt, coope-
i n qtta vivis et regnas Deus, per omnia saecula sae- rante gratia germen justitiae, et reddunt f r u c t u m
culoruin. Amen. gloriae. Uabet flosculos h y a c i n t i n i ' c o l o r i s , dura
SERMO X X V . exercet v i r t u l e s , et exbibet opera conversationis COB-
In festivitate cujustibet sancti, et prcecipue Augustini. lestis vitae. Spargit odorem, dura per bonam famam
Aspergesme f Domine, hyssopo.et mundabor (Psat. bontis odor est Cbristi i n o m n i loco. Habet ilaque
L ) . David rex et propheta tribus gravibus maculatus jttstus uoster. patronus noster, cnjus hodie soleronia
peccatis : adulterio, quando peccavit cum Bcrsabee; celebramus, admedum hyssopi radtcem per fidom,
»5t A P P E N D I X A D HUGONIS OPERA M Y S T I C A . *5i
g c r m e n egrediens per fidei confessionem, erectio- A agnos, e l i n siitu suo ievaret, felas ipse p o r t a r i t
nem per spem, plures ramos per v i r i u t u n i n i u l t i p l i - (Gat. iv).
r i t a i e m , folia per bonam acliottem, v i r o r e m per Ista magnalia, et tnulta a l i a , quae dinumerare uec
perseveranlem conservaiionem juslitiae, et pcrpe- voltimtis, nec v a l e m u s , fecil illis Dcus, quae, sictit
l u u m amorem actemae palriae. Calidtis est per d i l e - jatn d i c l u m esl, in figura contingebant illit; tcripia
nionem, parvus est per b u m i l i l a t e m , purgativns snnt autem ad correclionem nostram, in quot fines
per p n c d i c a t i o n e m . H y a c i n t b i n u m babet coloretn stvculontm devenerunt (I Cor. x ) . Qucecunque enim
per coelestcm v i i a m , grana per sanam d o c l r i n a m , scripta sunt ad nostram doctrinam scripta $unl % ut
redotetitium per bonam famam. Hoc byssopo quasi per palientiam et consolalionem Scripturarum spem
qttodam aspersorio loiics nos Deus aspergil, quo- habeamus (Rom. x v ) . Sccundiim bujus figurae l y p u m ,
lies doctrina et exemplo illius nos i i i s l r u i l ct acccn- fralres cbarissimi, uon merito humano, sed graluilo
d i t . E l nos m u n d a m u r , lavamur, et stiper nivetn dono cicgit Deus Patres nostros i n (ide, sanctos
dealbamnr, d u m ejus eruditione et iinitatione ab vidciicet aposlolos, qnos volunlarie genttit verbo
o m t t i inquinamento carnis et spiritns ptiriticali ad veritatis, t i l essenl ali(|uod ittiiiutn crealurae ejus
'^lesle praemium sublevamur. Aspersorium i g i l u r (Jac. 1). E d t i x i l nos dc j E g y p t o , quando edtixil de
*yssopi vila esi j t i s t i , aqua gratia, aspersio itniia- B paganismo. quando nos e d u x i l de tenebris geutilis
t i o , mundatio j t i s i i l i c a l i o . Aspergat nos Deus hoc itifidelitalis in admirabile lumen $uum u l qui ati- %

byssopc i n tempore, ut c u m ipso g l o r i e m u r i n acter- quando non eramtts populu$ % nunc simus populus
nttate, q u i v i v i t et regnat, etc. Dei; et qui non consecuti mitericordiam, nunc mise-
ricordiam consecuti (! Petr. n ) . Qui pascil, et qui
SERMOXXYI.
p o r l a t nos in via e l vita praesentis saeculi sacramento
De antiquo Judceorum populo. et hodiernis justis. corporis et sanguinis s u i .
Beaius Paulus apostolus i n Epistola stia loqnens I n hac vita praecedit nos columna nubis et ignis,
de populo Israeliirco, scilicel quae bona, vel quae quia proponit ad confirmationem fidei ciaritatem et
niala eidem popnlo (contigerinl taliter stihjunxit : miracula suae d i v i n i i a t i s , et ad exemplar bonae ope-
Omnia in figura coniingebant iliis. scripta sunt au- rationis biandimentum et h u m i l i l a i e m humanitatis.
tem ad correctionem noslram, in quo$ fines svculo- I n hac via non a t t e r u n l u r vesliinenta nostra, quia
tum devenerunt (I Cor. x ) . Mulla, fratres cbarissitni, v i r l u l c s , et bona opera noslra usque i n finem, s i
d e d i l Deus bona populo i l l i , multa conttilit benelicia. volumiis, per g r a l i a m ejtis nobis custodiuntur illaesa.
Patres eorura absque meritis elegit, eos i n signis I n bac via c i r c n m d u x i l nos Detts per bonam actio-
e t prodigiis m u l t i s et magnis de i E g y p t o , de fornace n e m , et doccl per S c r i p t u r a r u m lectionem, et custo-
f e r r e a , de domo servitutis e d u x i t . Praecessil eos i n dit per gratiae suae proteclionem. Sicut aquila pro-
eelumna nubis et ignis per desertum longo temporc, vocans ad volandum pullos suos, ct super eos volilans
fu quo non sunt a t t r i t a vosttmetrta e o r u m . Pane expandit atas suat, et assumpsil eos alqne portavit fit
coelesti pavit e o s , a q u a de petra p o t a v i t , circum- liumeris suis. Quando enim expandil i n cruce ma-
duxil, et docuil, et cuslodivil ut pupitlam ocuti sui. ntis, ipse languores nostros tulit % el dolores nostros
Sicut aquila provocans ad volandum puttos $uo$ ei % portavit (lsa. un), et exetnplutn paliendi mon^ira-
super itlos votitans expandit alas snat, sic assumpsit v i t , u t , per passionem quae est i n lempore, ad glo-
populum illum, et porlavii eum in humeris suis. Do- r i a i n volare discamus quae est i n acieroilate. In bac
minus solus dux ejus fuit % et non erat cum eo Deus via solus Deus dux noster est, et non est nobiscum
alienvs. Percussil coram eis reges magnot, et occidit Deus alienus, qitia ipse soitis per passionem stiatn
teges fortes, Sehon regem Amorrhceorum, et Og regem torcular redemplionis humanae calcavit, et de g e n i i -
Basan.Et dedii lerrameorumhcerediialem hcereditatem
% bns non fuit v i r cura eo, quia sacerdos et lcvita
Israel populo suo, ut comederet fruetus agrorum,et suge- spoliatum et vulneratum praeterierunt, e l solus Sa-
rct meidepetra,oleumque de $axo duristimo.Butyrum p inaritamts misericordia motus appropriavit, vulncra
de armento, et tac de ovibus cum adipe agnorum et ejtts alligavit iufundens oleum et v i n u m , e t tmponcns
arietum. filiorum Basan, et hircot cum medutla tri- super j u m e n t u t n d u x i t i n s t a b u l u m , e l curam ejtis
$ici,et sanguinem uvm biberent meracissimum. Non egil (Luc. x ) . Snbversis hoslibus multis e l magnis,
fecil taliter omni nationi. et judicia sua non manife- dedil terram nobis o p t i m a m , quia liberatos de poie-
stavt cis (Dent. x x x n ; Psal. c x x x i v ) . Deinde pro- state tenebrarum translulit in regnum Filii dileclionis
gressu teniporis cum praedictus poptilus legis prae- suw (Cot. i ) , regenerans nos in spem vivam per resur-
eepta contcraneret afpirando, excilavit Deus sanctos rectionem Jesu Chrisli ex mortuis tn hwreaitaiem
viros qui i n ipso erant, et propheias consiititit t i t incorruptibitem, et incontaminatam % el immarcessi-
praevaricatores a culpa casiigarent, et ad j u s t i i i a r a bilem, conservatam in coelis nobis, qui in vtrtule Dts
evocarent, et eidcin popitio adventum dilecli F i i i i custodimur per fidem in salutem paralam retelari in
sui praenunliareiit. Deniqite c u m advenissel sacri tempore notissimo, quando fides nostra multo pretio-
pieuiludo lemporis, m i s i t Deus F i l i u m suum i n terras sior auro. quod per ignem probaiur, invenietur in
ad oves quae perierant domus l s r a e l : u t ipse pastor laudcm, et gloriam et honorem in revelatione Je*u
(fc£*m suum pasceret, i n bracbio suo congrcgarct Chritti (1 Petr. i ) ; quando exsultabimus I x t i l i a tncnar-
955 SERMONES C E N T U M . 951
r a b i l i e l glorificala. Sed et si legem aliquando prae- A vasla solitudine! Utinam pereamus, et non indncat
Taricemur, constiluli sunl per Ecclesias reclores et nos Dominus in terram istam, ne cadamus gladio, et
doclores, qui de malo nos casligent, e l i n bono r e - uxores ac tiberi nostri dueantur caplivi. Nonne melius
forment. Venit e l ipse filius frequenter ad nos, u l ad est reverli in jEgyplum? Const tuamus nebis ducem
suum O T i l e , si i n aliquo deviamus reducai, et i b i et reverlamur in jEgyplum (Num. x t n , xiv). Core
sua proteclioue custodiai. Ecce quomodo consonant quoque, et coucilium ejus i r r i l a v e r u n i Moysen in
exemplaria v c r i l a i i s . Ecce quatia bona iltis Deus castris Aaron sanctttin (Num. x v i ) . Ad aquas con-
c o n t u l i l , qualia n o b i s , illis inagna, nobis ina- tradiclionis vexatus est Moyses propter eos, quia exa-
jora. cerbaverunl spritum ejus (P$ai. cv). In Seiim forni-
Sed qtiid dicit de illis Scripltira divina? M u l l i s catus e$t popatus cum filiabus Moab, et imtinius est
modis e n a r r a l praevaricaliones eorum i n j E g y p l o , i n lsrael Beelphegor (Num. x x v ) . Deniqiie terram bo-
deserlo, in terra promissionis, d u r i l i a m coniis eo- nam ingressi coiilaminaverunt eam in idolis 6 i i i s , <l
r u m , ct i n c r e d n l i i a l e m , conlentiones et m u r m u r a - i n ctinclis abominalionibus stiis. lnera$$aiu$ est enin
tiones eorum coutra D o m i n u i n , e l Mojsen servum dilectus, et recaleitravit: incrassalus, impinguatut,
ejus, et alios mullos qui post ettm popultim illttm dilatatus, dereliquit Deum factorem suum, el recessil
docuerunt. Cum c n i m perseqnerelur eos Pharao, le- a Deo saluiari suo: Provocavernnt eum in diis alienis,
vaverunt filii lsrael oculos suos, et viderunt /Eggptiot et in abominaiionibns ad iracundiam concitaverunt.
pott $e, et dixerunt ad Moysen: Forsitan non erant Jmmolaverunt da?monii$ et non Deo; diis, quos igno-
eepulcra in JEgypio, ideo tuiisti nos ul moreremur in rabant. Novi recente$que venerunt, quos non colue-
totitudint. Quid hoc facere voluisti, ul educeres nos ex runt patres eorum. Dederunl Deo scapulam receden-
JEgyplo? Nonne iste esl sermo quem loquebamur ad tes, et transgressi sunt leges ejus pessime (Zaeh.
tc in jEgypto, dicentes : Recede a nobis, ttt serviamus y n ) . Fornicata esl super m e O o l l a , i d est Samaria, et
JEgyptiis : Multo enim melius est servire eis quam insanivii i u amalores suos, i u Assyrios p r o p i n q t i a n -
mori in solitudint(Exod. x i v ) . I n deserlo quoqtie S i u . (es, vp»tiios l i y a c i i i l b o . Principes e l tnagistratus,
m u r m u r a v i t omnis congregatio filioruni israel conira juveups c n p i d i i i i s ; et i u iniiutiudiliis eorttm polluta
Moysen el A a r o n , et d i x e r u n l : Ulinnm mortui esse- esi. Qitod cuui vidissct soror ejus Oliba, quae est Je-
mus per manum Uomini in terra jEgypti, quando se- rusaletii, in&anivit et ipsa in aiualores stios, e l denu-
debamus super ollas carnium, et comedebamus panem davit fornicationem stiam i n tanitim ttt plus esset
in saturilate. Cur induxi>tis nos in desertum istnd, impia quam geutes (Etech. x x m ) . Omnes itaquc
ut occideretis omnem muititudinem (ame?(Exod. xvi.) ^ declinaverunt, simul inutiles facli sunt, non e$t qni
I n R a p n i d i m , u b i non erat aqua ad bibeiidum, j u r - faciat bonum, non est usque ad unum (Psal. xm),
galus poptilus contra Moysen a i l : Da nobis aquam exceplo semine sancto, quod p e r s i i l i t i n gente i l l a ,
ut bibamus. Cur exire nos fecisii de jEgypto, ut occi- quod iton est excusstim, quia benediclio Domiui e r a l .
deres et nos, et tiberoe nostros, acjumenla siti?(Exod. Ctuiiqtie m i l t e r e l Dominus servos snos prophetas, u t
x v u . ) InHoreb feceruut vitutum, et adoraverunt sculp- f m c l u s istius vitieie acciperent, agricota, apprrhensi$
tiie, el mutaverunt gloriam suamin similitudinem rt- servis ejus, atium ceciderunt, alium occiderunl, atium
tuli comedenlis fenum ; obtiti sunt Deum qui salvavit vero lapidaverunt. llerum misil atios servos ptures
eos, qui fecit magnatia in jEgypto, mirabilia in terra prioribus, et fecerunt iltis simititer. Novlssime autem
Cham, lerribiiia in mari Rubro (Exod. xxxn; Psal. misit ad eos Filium $uum dicens : Verebuniur Fitium
c v ) . Posupiam attlem profecti sunt de deserto Sinai, meum. Agricolce aulem videntes Filium dixerunl intra
ortum est murmur populi quasi dolentium pro iabore se : llic e$t hceres. Venile, otcidamut eum, et habe-
conlra Dominum. Vulyus quippe promiscuum, quod bimus hrrreditatem. Et apprehensum enm ejtcerunt
descenderal cum eis, flagraeit desiderio carnium , exlra vineam, et occidernni (Malth. x x i ) . Et quomodo
sedensque ac flens, junctis sibi filiis Israel ait: Quis contra supratiirta beneficia reddidit mala generatio

ttabit nobit advescendum carnes? Recordamurpiscium ^ p e e r s a , populus stullus e l insipieus, v i -

p r a v a e l rv

quos comedebamus in /Egypto gratis. In menlem deamtis, f r a t r e s . e l caveatnns ne praecepta Salvaloris

nobis veniunl cucumeres el pepones, porri quoque, et iransgrediendo illis c o n f l g u r r f m u r , a s - i m i l e i n u r ,
ccepa?, et atlia. Anima nostra arida est, nthit aliud conformemtir. S u n l inttlti vocati in sancta E r o h v i a ,
respicinnt oculi nostri nisi man (Num. xi). pattci e l e c t i ; tntilti sunt, qni ex<Miiplum i l l o r u m male
Sed et decem exploratores ex illis duodecim, quos vivendo setpiunlur, ainbulantes i n coniessalioiiiiitis
d i r e x i t Moyses ad cxplorandatn t e r r a m promissiouis, et ebrietatibits, in cttbilibus et i m p u d i c i i i i s , in cou-
detraxerunl terrae aptid filios Israel quam iuspexe- lentione ct aemulaliotie, configurantur %e, sicul ;*it
r a n t , dicenles : Terra quam tuslravimus devorat ha- beaitts Petrus apostolus, prioribut ignorantiaf i«/r»
bilatores suos. Poputus quem aspexi.nus, procera* desideriis (I Pelr. t ) , qui posl carnem in concupiscen
tlaturaj esl. Ibi vidimtts monstra qitcedam filrorum tia immunditios ambulanl, damnationemque conte-
Enac de genere giganteo, quibus comparati quasi mnunl, audaces, sibi placentes, secta$ non metnunt
tocustar videbamur. Fleverunt igitur (tlii Israel, et introducere bla$phemante$ (II Petr. n ) . Sed va» ilhs }

murmurali sunt contra Moysen et Aaron, dicenles: irt a i l Jndas aposlolus, qui in via Cain abieruw, et
Utinam mgrtui estemttt in AZgypio. et uon in hac errore Dalaam mcrcedecffusi suni.ct in conlradUUonei
 955 APPENDIX AD HUGONIS OPERA M Y S T I C A . 9 »
Hore perierunt. Hi $unt in epulie $ui$ mane convivan- A glnqua sit divina m i s e r a l i o ; omnibus lamen f o r u i i -
tet $ine timore, $emelipso$ paseentes, nubes sine danda est post acceplam g r a l i a m culpa, qttia t e r r i -
aqua, quoe a tentis circumferuntur, arbores autumna- bilis i m m i n e t sententia contemptoribus graliae, s i c u t
le$, infructuosce, bis mortuaf, eradicata, fluctu$ (eri ex ejusdem verbis Apostoli intelligi potest. A i t e n i m :
tnaris, detpumantes tuat confusiones. tidera errantia, Jrrilam quit facient legem Moyti tine miseratione duo-
quibut procella tenebrarum reservata est in eeternum but vel tribut testibns moritur. Quanlo magis deteriora
(Jud. 11-15). Isti sunt, sectindum bealom Petrum pulatit mereri supplicia qui Filium Dei eonculeaverU,
apostolnm, exislimantet voluptatem dieidelicias coin- et tanguinem tetlamenli pollutum duxerit in quo tan-
quinationis et macutcv, deticiis affluentes, in conviviit ctificaiut ett, et spiritui gratice contumeliam feeerit t
luxurianlet, oculos plenos liabentes adulterio et inces- (Hebr. x.) Si$ermo Veteri$ Testamenti, qui per angelos
tabili delicto, peUicienles animat instabiles, cor exer- dctus est, factus est firmut, el omnis prarvaricalio
eitatum avaritia habentes, maledictioni* filii (II Petr. accepit justam mercedit retributionem : quomodo nos
i i ) . De quibus Paulus t e r r i b litcr intonat dicens : effugiemut si tanlam negiexerimus satutem ? (Hebr. u )
lmpossibile est eos qui semel tunt itluminati, gustave- Non i g i l u r nbs coitflguremus illis i n praevaricalionc,
runt etiam donum coelesle, et participee tunt facti ne similes illis efliciamur i n damnatione, sicut q t i i -
Spiritut tancti, guttaverunt nihilominus bonum Dei dam i n boc lempore pravitalem i l l o r u m i m i l a n t e s ,
verbum, virtutetque venturi tceculi, et prolapti tunt, et correplionem S c r i p l u r a r u m conlemnentes, t o t e t
renovari rurtut ad pcenitenliam, rurtum crucifigentet taniis sceleribus se i n v o l v u n t , u l merito de ipsis
tibimeliptit Fitium Dei et ottentui luibentet (Bebr. dici possit, quod ipsi sint i n quos n o n solum d e v e -
V J ) . Per perpetrationem etenim culpae a m i t l u n t do- n e r u n l fines sacculorttm, sed etiam v i t i o r u m , nou
n t i m gratiae, et tales se faciunt, u t rurstis q u a n l u m quod post eos non erunt v i t i a , sed quod m i n i m e
ad i i l o s , non q u a n t u m ad niisericordiam d i v i n a m vaieat unquam gravitis a u l deierius e b u l l i r e v i t i o s i -
atque p o i e n l i a m , u l inquam illis neccssarium videa- tas buroana. Nec i n t e l l i g u n t quam d i s t r i c l e , q u a m
t u r , rursus F i l i i t m Dei pro redemptione ipsorum diligenier servanda sit sanclimonia, cum s c r i p t u m
c r u c i f l g i , et oslentui h a b e r i . Voluntarie enim nobit s i t quod eliam in cogitatione impii erit interrogtuio 9

ptccaniibus po$t acceptam notitioj veritalem jam non nee tit atlata pax in nativitate Salvatoris, niti homi-
rtlinquitur pro peccatit hottia. Terribilit namque ett nibut bona* voluntalit (Luc. n ) . Non solum e n i m i n
quwdam extpectalio jndicii et ignit amulatio, quce conspectu Dei purificandus est r i v u l u s operis vel
eontumplura ett advertariot (Hebr. x ) . Non r e l i n q u i - sermonis, sed e l fons inlimae cogilationis. Si a u l e m
t u r , ait, hostia pro peccatis voluntarie nobis pec- uegiexerimus secundum ea qux* propter nostri s c r i -
cautibus post acceptam notitiam veritatis. Una e s t ' pta sunt correplionem c o r r i g i , limeamus cum i l l i s
1

enim vera, et perfecta, et sola hoslia, caro C h r i s t i antiquis contemptoribus condemnari. Scitis, fratres,
semel inpassione oblata pro peccato generis b u m a n i ; mulliplices poenas illis propter i n i q u i t a l e m e o r u m
quae amplius pro nullius peccato crucifigetur, a u l fuisse illatas. A l i i gladiis sunt occisi, alii coelesti
paiielur, quia Chrislus returgent ex mortuitjam non igue combusli, alii l e r r a glutienle absorpti, a i i i
tnoritur (Rom. vi). morsibus serpentum necati, alii Domino aliis modis
Qmer.nque igitur c r i m i u a l i l e r a u t damnabililer percutienle m o r l u i . I n terra promissionis praecepta
p e c a n t post acceptam g r a l i a m baptismatis, p r e - Dei iransgredieutes a genlibus sa?pe sunt s e r v i t u t i
t i i t m a m i i i u n t ' humanae redemptionis, nec habeitt subjecli. Deniquc de terra sua penitus evulsi, d i s -
quid oflerant pro peccato rederopiionis j a m facuc, persi s u n l per multas regipnes, et conlinuac s c r v i t u t i
nec amplius lacieudae p r e l i o amisso. Sicul nec s u b d i t i , e l (quod omnibus gravius esl) a fide Salva-
genus h u m a n u i u habuisset post peccaium parentis toris exclusi et perpetuae damnationi deputati s u n t .
primi originale hostiam, quam p r o ipso peccato Non i g i t u r efliciamur siiniles i n c u i p a , ne sintul
o r i g i o a t i vel p r o suo a c i u a l i obtttlisset, nisi illi cum illis cruciemur i n poena. Tiineamus D o m i n u m

Pater summae pietatis dilecti F i l i i sui assumplam D D e u r a n

t q u i e d u x i l nos d e i E g y p t o
o s t r u m
infideii-
htimanitatem ab o m n i peccali macula per diviuam tatis, et dedit nobis j u c u n d i l a i e m aeternae dulcediuis,
poteniiam mundificala ad oflerendum gralis dedissel. et dedit nobis domos per bonam conservationem,
Quae videlicet bumaniias C l i r i s l i i n cruce semel hortos, vinela, oliveta per v i r t u t u m et honorum
oblaia omnes laro praecedentes qnam sequentes ad operum fructificationcm, e l satiat nos per spiritalis
v i l a m aeternam praedestinatos effusione sui sanguinis gratiae refectionem. Ipsi soli s e r v i a m i t s , ut p c r
culpa l a v i t , et acterno P a l r i , Adae debitum solvens, ipsius gratiam mereamur g l o r i a m , i n qua v i v i t e t
reconciliavit. Una est ergo redempiionis hoslia, qua r c g u a l Deus i n saecula sacculorum. A n i c u .
amissa non r e l i i i q u i i u r nobis altera. Sed quamvis SERMO X X V I I .
isla tam gravia e l t e r r i b i l i a sunt peccantibus, non ett / n fettivitate Paschali, el corporit Chritli. '
tamen impostibile apud Deum omne verbum (Luc. i). Itti tunl diet quo$ observare debetis. Quartm
Potesl eienim m i s e r e r i , c l miseretur labentis, et ad decima die ad vesperam Pascha Domini est, et iss
euni poeuiiendo revertentibus i n hoc ctiam tempore quinta decima solemnitatem cetebrabitis Altissimo
post amissam bapiismi g r a t i a m r e m i t t i t c u l p a m . Domino (Levil. x x i u ) . Divina provideutia, genus h u -
bed i i c e i peccantibus poeniteuiibus punquam loo- roanuro ad amissam beatitudiuetn revocarc dispo*
$57 SERMONES C E N T U M . *58

nens, mnltiplices sacrae legis insliiuiiones proposuit A uec augeri q u i iuimensus est, nec n i i n i i i q u i simplex
foominibus Veieris T e s t a n t e n t i , quibus venturae sa- est, nec d i v i d i q u i unus est. Capnt voramiis, qtian !o
cramenta redemptiotiis c o m m i s i t ; et qualiier qtiae- cogitamus ejus p o i e n t i a m , sapientiam ac bonitaiem.
que obsenrare deberent palenler edocnil. Unde i n - Potentiam, quacuncla c r e a t ; sapientiam, qua cuncla
l e r caeiera sacramenta legalia quando Pascbalem g i i b e r n a l ; b o n i l a i e m , qua creata et gubernata c o n -
soiemnitatem celebrarcnt, qtiae speciale et praeci- s e r v a l . Caput v o r a m u s , quando cogilamus ettni
puiiin , quia redempiionis bumanae sacratnenlum supra o m n i a , subter o m n i a , e x t r a otnnia, intra
e r a l , ostendit d i c e n s : Quarta deeima die ad vespe- omnia. Supra non e l a l u m , subter non substratuin,
ram Pascha Domini e*t. Nos i g i i u r , fratres, qnibns extra non exclusum, intra non i n c l u s u m . Supra
j a m non sunt tenenda carnalia legis scripta, sed praesidendo, subter sustentando, e x t r a continendo,
ea, quae per illa sunt significata, nos, i n q u a m , de- i n i r a penetrando. Capttt voramns, quando de uber-
bemtis altius fodere, et iatenlis boni fontem qnae- U t e domus Dei i n e b r i a t i , e l de l o r r e n t e vohiptatis
r e r e , sub u m b r a v e r i u t e m , sub figura r e m , sub d u - ejus potati, cogitamus eum foutem vitae esse, a quo
r i t i a corticis medullae teneriludinem, sub liuera i n - bona ctincla procedunt, et lumen v e r u m , i n luinine
lelligentiam spiritualem, sub tegmine paleae i n l e r - et de lumine vero, non tamen duo l u m i n a r i a , sed
nara g r a n i refeclionem diligenter investigare. l u ^ unum lttmen. Capnt vorarous, quando bealortim
agro namqne legis divinae tbesanrus sapientiae l a i e t aegclortnn concenium, et sanctorum per p r i m a m
occultus, qnem q u i i n v e n i l , invenit v i i a m , et h a u r i t stolam j a m gloriflcatorunriaiwlee •einnne d h k d u t i
ealutem a Domino. Quarta deeima die ad vesperam libalas c o g i t a m i i s , e l coelestia bona, inquantum
PaschaDomini est. Magnum et evidens sacrameutum divina largiente b o n i u i e possibile est, praegusUmtis.

babet numerus iste, q u i ex denario et qualernario Pedes voramus, quando bumanitatem ejns cogila-

eenstat. Denarius naroque siguificat completionem m u s . Pedes voramus, quando c o g i u m u s F i l i u m Dei

e t finem legis, quaternarius exbibitionem et perfe- p r o nobls i n c a r n a t u m , pannis i n v o l u t t i m , i n cuiiis

ctionem evangelicae praedicationis. L e x etenim de- vagieniem, ubera lacientem, estirienlem, s i t i e n t e m ,

lassescentetii, lacrymantetn, c a p t u m , l i g a t u m , cela-
cem praeceplis comprebendilur. Et Evangelium
pbizatum, c r u c i f i x u m , m o r t u u m , sepultum, resnrre-
quatuor l i b r i s eontinetur. Cbristus itaqne veniens i n
xisse a m o r t u i s , ascendisse i n coelum, sedere ad
carne, q o i est finis legis, J e n a r i u m legis complevit,
dexteram P a l r i s , i n die j u d i c i i v e n t u r u m , et r e d d i -
et per assuropum humanitatera lucem evangelicae
t u r u m unicuique secuiidum opera soa. Inleslin*
doctrinae declarans quasi qualuor dies consummavit.
ejus v o r a m u s , quando ipsius occulta et profunda
E t i n consuromatione praedicationis q u a t u o r E v a n - r

sacramenU fideliter et devote cogitamus, quibus v i -

gelioruro, quasi i n fine vel i n vespera qnatuor d i e -
d e l k e t sacramentis ipse Chrislus est ab i n i t i o prae-
r u m , ipsemet Cbristus Pbase celebravil, quia per
signatns, sicut m u l t i s oraculis est p r o p h e u u i s *
nostrae fragililatis naturam pro nobis i n cruce
Istius agni carnis nocte comedimus, quia modo i n
moriens de mundo ad Patrem t r a n s i l u m f e c i l .
sacramento Dominicnm corpus accipimus, quando
Debemus, c b a r i s s i m i , boc Phase, id est hunc
adbuc iuvicem conscienlias nostras non vMemus,
t r a n s i t u m D o m i n i , i n qtio iCgyplios, videiicet dae-
Sed non comedamus quidquam ex eo c r u d u m , ncc
mones tenebrosos sttbegii, et nos de potestatc eo-
credamus esse hotninem p u r u m ; sed coquamtis enm»
r u m l i b e r a v i i , btinc, iuqtiam, debemus seinper co-
per d i v i n i u t i s i n t e l l t g c n i i a i n , non U m e n aqua, u e
g i l a r e , et ea, qtiae i n Veieri Testamento secundum
praesumamus ejtis mysleria discutere per humananx
l i t t e r a m de hac solemnilate scripta s i m i , i n Novo
sapientiam, sed assuin per Spiritns sancti g r a t i a m .
spiritualiter observare. Debemtis carnes agui co-
Si q u i d residui f u e r i t , quod vcstram excedat i n t e l -
rnedere, caput ejus cutn pedibus i n inlestinis vorare
ligentiam, debel igni c o m b u r i , i d est S p i r i t u i sancto
(Exod. x n ) . F.t autem i b i mentio non solum agtii,
fideliter c o m m i t t i . Accingamus renes noslros p e r
sed et haedi. Christus agnus est, Cbristus haedus ;
c a s t i u t e n i . Habeamus calceamenla i n pedibus per
agnus j o s t i s , haedus peccatoribus, caput divinitas, D
defunctorum P a t r u m i m i i a l i o n e m , baculos i n nuttii-
pedes huinanitas. Caput ejus voramns, quando cmn
bus per vigilantiam pastoraiem. Comedamus panes
sana fide e l summa devotione cogitamus ejns d i v i -
azymos per simplicera d o c t r i n a m , laclucas agrestes
n i t a t e m . Pedes voratnus, quando c u m eatiem fide
per amaram poeuitentiam. Comedamus feslinanler
et devoiioue cogitamus cjus humanitatein. Caput
utniaHdaUDei,mysleriaredemptioni8, gaudia palriae
ejus voiamus, quan.lo cogiiamus ejtts iinmensiiatem
ceelcstis cum fesiiuatione cognoscauius, et praecepu
sine dimensione, aeternitatem sine tempore, s i m p l i -
vitae impleamus, quia et si hodie quod licet nobis
citatem sine d i m t n u t i o n e . Caput vorarous, quando
bene agere sciinus, utruro cras liceal ignoramus.
eum cogitamus veraciter i n omtti essentia, i n o m n i
Festinanier ergo comedamus, id est ad s o l e m u f t i -
loco, i n o m n i tetnpore : sed i n o m n i essemia sine
tem patriae coelestis anhelemus. Nemo i n bujus vitat
stii definitione; i n o m n i ioco sine comprehensione;
itinere torpeat, ne i n patria locum perdat.
i n o m n i tempore sine m u i a h i l i t a i e . Caput voramus,
quaudo cogitamus quod uen potest loco m u t a r i q u i Ilaec de s p i r i l u a l i intelltgenlia b r e v i t c r p e r s i r i n -
nbique esi, nec teinpore q n i aeiernns est, nec sensu x i n i u s , u l de tanto sacramento, q u a u l i i m poasumus,
qui sapientissimus est, nec aflcctu q u i optimus est, colligaiuus. Coroedamu», fratres, Pbase, et oou so-
959 APPENDIX A D HUGONIS OPEHA MYSTICA. 980
l u m comedamns, sed e l faciamus. Faciamus Phase, A stimulus mortis (/ Cor. x v ) . Et abtterget Deut om-
faciamits i r a n s i t u m . Transeamus de tenebris ad l u - nem lacrymam ab oculit sanctorutn s u o r i i m , el non
cem, de mendacio ad v e r i l a t e m , de v i t i o ad v i r l u - erit amplius neque luctut, neque clamor, sed itec
l e m . Transeamus, i n qtianlum possumits, de superbia uilut dolor, quoniam priora trantierunt (Apoc. xxi).
ad h u m i l i t a l e m , de invidia ad c h a r i t a l e m , de i r a ad Igitur qtiinqtie differenliis distingtiere possumits
t r a n q u i l i i l a l e m , de acedia ad exsultationem, de ava- Pascha, sive Phase, sive traiisitum dicamus. Pii—
r i t i a ad largilatem, de ebrielate ad sobrietatem, de m u m fuit in percussione j E g y p t i , sccundttm i n pas-
l u x u r i a ad c a s l i l a i e m . Transeamus de inalo ad bo- sione Domini, t e r l i u m i n j u s l i l i c a l i o n e i m p i i , quar-
n u i n , de mumlo a d Deum, t i l m o r i a m u r m u n d o , v i - luir. i n morte j u s l i , q u i n t u m i n assumptioue e l gio-
vamus Deo. I m i l e m u r servi D o t n i n t n n , discipttli rificatione totius Ecclesiae, quae esl corpus C h r i s t i
M a g i s t r u m , u l s i c u l Chrislus de mundo ad P a l r e m m y s l i c u m . In priino i i b e r a l i sunt filii Israei de ser-
traitsivit, ila e l uos de i m p i e u t e traitseatnus ad viltite Pbaraouis, i n secundo liberati s u n l electi de
pielatem. E t i n q u i n l a decima die solemnitalem jugo diabolicae potestaiis, i n tertio liberatur j u s t i f i -
celebrabitis altissimo Domino. Quiuta decima dies caudus de dominio i n i q u i l a t i s , i n quarto liberauir
t o i u m lempus gratiae, quod ab ascensione Domini justtis de viuculo carnis, i n quinto liberabilursancla
Jesu C h r i s l i et missione Spiritus saucti p r o t e n d i l u r , B Ecclesia i n omnibus fiiiis suis de c o r m p t i o n c inor-
designat, i n quo solemnitatem Domiuo celebramus, t a l i t a t i s . Tttnc sancla mater Ecclesia prius i n boc
quia per gratiam ipsius debemus q u i n a r i u m sen- saeculo lege per opera jfistitiae consummala et Evan-
sutim nostroruin per culpam c o r r u p t u m , ad i n i e - gelio perfecto, veltiti quatuordecim d i e r u m circulo
g r i t a l e m revocarc, el denarittm legis bene vivendo dcctirso, i n quinta decima aeternitatis ceiebrabit
complere. Quiudeciiii etiatn per septem et octo d i - solemnitatem Altissimo Domino. I b i e n i m sioe ter-
v i d u u t u r , quia nos debeiuus i n hac solemniiale inino Dei vacabit laudibus, e t e r i t ei Deusomnia i n
gratiae taliter vivere, u t per septiformem gratiam otnnibus. Nos autem, fratres, celebremus i n t e r i m
Spiritus sancli mereamur adipisci octo bealitudiues et observeiiius dies istos, dies rcdemptionis bumana?,
coeli. tsli sunt dics, dies videlicel humanae redem- dies graiiae divinae, secundum ea,quae supradicta
ptionis, dies graiiae divinae, quos observarc debemus sunt, ttt-per praesens m e r i t u m veniamus ad futururo
ecssatido ab opere s e r v i l i , id esl abopere peccali, et pracmitim, praesiante Douiino nostro Jesu Cbristo,
IIOII solum ab opere peccali, sed etiani a voluntate q u i vtvit et regnat, per omuia, saecula saeculorum
peccandi. Yolutitas ettim pro facto compulalur. Ainen.
Qiticunqiie atilem dics islos voluerit observare SERMO X X V I I I .
C / n fetto Omnium Sanctorum.
(vclle auiem debemus oinues) semelipsum a malo
studeat conservare, quia intanttiin quisque dics istos Vident Jetut turbat, atcendit in ^montem. etc
eolemmler observat, i i i q i i a n l u i n a malo scineltpsum (Mattlt. v). Quod Dominus octonarium, per quaut
censerval. E l lanio fesliviorcs lattdes d i v i n i t a t i i m - ad octo beaiiiudines pervenitur, discipulos docturus
molat, qnanto jucunditatejn gratiae defaecata mente in montem ascendil, hoc nobis insinuat, quod q u i
tranquillius degustal. sacrae doctrioae verbmn dispensat, non i n valle p r a v i
Est et alius iraii:>iius i n morte j u s t i , qttando ani - operis, non i n campo eflrenatae dissoiutionis c o n s i -
m a , de ergaslulo et viuculis carnis egrediens, libe- slere debeat, sed montero spiritualis conversationis
rata de tenlalionibtts sapculi, i r a n s i t ad g l o r i a m l i - per exercitia v i r t u t u m , et exhibitionem operum
bertalis fiiiorum Dei. Feltx ilie trausitus, quo justus boiiorttin ascendat. Sicut etiam scripltim e s t : Supcr
post actionem bonam r e c i p i l atolam primam; ct montem exceitum atcende, tu qui evangelizat Sion
evadeus niiseriam intrat g l o r i a m ; et p*>st laborcm (Jta. XL). Ascensio ergo i n montem, suhlimem de-
i u v e u i l requiem. Beali nainque mortui qui in Domino signal conversalionem, sessio Domini auctorilatero
moriuniur. Amodo jam, dicit Spiritus, id esl Deus, magislerii, aperlio oris effeclura praedicatiouis. Beati
ut requieteant a taboribut tuit (Apoc. x i v ) . l l o c et- D pauperet tpiritu, quoniam iptorum ttt regnum tetto"
eniro legis denario et Evangelii q u a t e m a r i o qttasi rum. A l i i stiul s p i r i t u divites, a l i i quodammodo de
quattiordeciiu d i e r u m numero complelo agunt i b i s p i r i t u n i h i l habentes, alii s p i r i l u pauperes. S p i r i u i
q u i n t a m decimatn diem solemnem cuui angelis co- divites sunt superbienles, de s p i r i l u n i h i l habenles,
rattt Altissimo Dotnino. I b i gaudenles ctiin beatis uirois pusilianitues. Spiritu pauperes humiles. S u -
spiritibus i n gaudio soletniiitatis illius glorificalio- perbientes faciunt non facienda per elationem, p u -
ttem suornm corporum feliciter exspectanl. l b i ha* siltanimes facienda praeterinitlunt, et humiles facienda
bitantes i n exceiso vident Hegem i n decore suo. Est faciunt per b u m i l i l a l e m . P a u p e r u s i u q u e s p i r i l u s
et aliud Pascha sive transitus, quando i n die j u d i c i i n i h i l habens defectionis, nihil superfluiialis per
in resurreclione generali sancta universalis Eccle- v i a m regiam ducit ad beatitudinem supernain. Beatt
sia de aerumna mtttidi transibit ad beatiiudinein mittt. Mites sunt lenes e l patientes, q u i neminem
cocti, de mtitabilitate lemporis ad stattim aeteritilalis. laedunl, e t i m p r o b i s c e d t i n l . Sunt attlem quidara, q u i
i n hoc iransiltt ittduet hoc c o r r u p t i b i l e i n c o r r u p i i o - i u volunt esse mites, u l n i h i l c u r e n l de v i u a l i e n a ,
nein, #t mortale boc induet i t n m o r l a l i t a t e m , et ab- neminem de bono admoneaut, neminem de malo
sorbebitiir mors io v i c t o r i a m , et auferetur mors et c o r r i p i a n t . Sed talis l e n i u s non est m u i t u m l a u -
961 SERMONES CENTUM.
danda, qma p a l i l u r d c f e c t u m , ubi deberei exercere A s i t i t t n u i r . Sic et Dominus iniqtittm dixit mammona,
v i r t u l l s effeclum. Tales i g i t n r debenl esse inites, id est divitias, uon qtiod res divitiarutn esseut i n i -
u t nentinem laedanl, ntata iliata palienter sustineant, qttae, sed per i n i q t i i l a l e i n acquisitae. A t i i e s u r i u n t e t
e l non solum suam,sed nec alienam negligant v i l a m , siliunl polestatcs et bonores, alii volupiales, a l i i
u t , s l opus f u e r i t , et bonis ad meliora exbibeant salittationes in foro, primos recubittis i n coenis, et
e x h o i t a t i o n e m , et malis de malo correptionem. primas cathedras i n synagogis, et vocari ab h o m i -
Est etenim modus i n rebus, quia sicttt homo uon nibus Rabbi. Sed tales non possunt fieri beati, quia
debet esse nimiae asperilatis, sic ncc debet esse non possunt salurari. Tolusenitn mundus ueqtiaquam
itimiae lenitalis, u t i n l e r dextcram et sinislrani per bontini sufficercl, qtti est domimis i n u n d i . Non euitn
discretam mansuetudinem ad beatitudinis perveniat i m p l e t u r ocultis visu, n e c a u r i s i n p l e t u r atiditu, nec
t c r r a m . tfiaii qui tugent, quoniam ipsi consolabuntur. in caeteris sensibus potest homo salurari ex eorum
L u c l u s solet csse pro amissione c h a r o r u m , sicut deleclalionibus. Qttod rex David bcne consideravit,
quando aliquis a m i t t i l c h a r o s suos, patrem, m a t r e m , qui qttamvis haberet ad comedendum c l bibcudtun
l i l i u m , a u l aliquetn p r o p i n q i i u m . Ileu ! quain m u l t i non solum ad iiecessitalem, sed eliam si vellcl ad
Iitgenl charos suos, q u i neqiiaqtiain lugent semel siiperfitiilatein, tamen d i x i t : Satiabor cum apparue-
ipsos I Quam m u l t i lugent damita corporalia, q u i ^ rit glorta tua (Psal. x v i ) . Esiiriamus et sitiamus
kigere c o n l e m n u n t damna spirilualia? Quando a l i - nou transitoria, non terrena,sed j t i s t i l i a m , quia per
q u i s infirinatur a u l m o r i t u r , lugenl a m i c i . Quando estiriem ei sitim justitiae perveniemus ad saiielatem
aulem peccat d a m n a b i i i l e r , quando foniicalur, aciernae gloriae. Deati misericordes, quoniam miseri-
qttando d i c i l f r a t r i falue, quando videt mtilierem ad cordiam consequentur. Si ergo vis uiisericordiain
coucupiscendum eam, nenio iuget. 0 sanitas iusana! accipere, misericordiatn exhibe : Dimittite, inquit y

o visio caeca ! o v i l a mortua ! De bis quae IIOII l u - et dimiltemini. Secundum enim mensuram qua mensi
genda s u n t lugent, c l qttne parum lugenda graviter fuerilis, remelieiur vobis.
lugenl; et graviter lugenda spiritualia , scilicet Deati qiioque misericordes, qui aliis in miseriis suis
d a m n a , non lugent, vel eliam de ipsis rident. De assislunt, e l eos secundtim possibililateiii suam
i s t i s , i n q u a m , prophetavii Isaias d i c e n s : Vce qui d t - proiegunt et defendunt Reati mundo corde. quoniam
citis bonum malum et malum bonum, ponentes tene- ipsi Deum videbunt. Mundo corde s m t l i l l i , qui nec
bras lucem, et luccm tenebras, ponentes amarum in puivere i n u l i l i s cogiiationis, necluto fedantiirpravaa
dulce, el duice in amarum (Isa. v). delectalionis. Mtindo corde sunt, quos non tegil ne-
Lugeamus, fratres, amissionem c n a r o r t u n , sed (
bula lerrae ignorantiae, nec c o r r u m p i t a r d o r c o n c u -
plus lugearous amissionem bononun o p e r u m , amis- piscenliae. Mundemus i g i t u r corda uostra ab o m n i
sionem virlulum. Lugeat corruplus amissioiiem ignorantia per inqtiisilionein veritatis, et ab o n u i i
v i r g i n a l i s i n l e g r i l a l i s . Lttgeat superbus amissionem peiversa concupiscentia per amorem virttitis, ut
h u m i l i t a l i s . Lugeat iracundu6 amissionem iiiternae merearour Deuro videre i n gloria regni coelesiis.
t r a n q u i l l i l a t i s . Lugeat avarus amissionero l a r g i i a l i s . Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur. Pacifici
Lugeat ebriosus amissionem sobrielatis. Lugeat sunt, q u i i n scmctipsis pacein facere et custodire
acediostis amissionem spiritualis exstillalionis. L u - volunt, qui v i l i a adversantia sttbigunt, v i r t u l e s e r i -
geat invjdus amissionem c h a r i l a l i s . D e a t i , namque gunt, et q u i d q u i d i n se perveisae c o g i l a t i o n i t , lo-
q u i lugent modo per pcenitentiain, quia consola- ctitionis , operisve deprehenderiut, prudenter et
h u i i t u r per indiilgenliam , doiude per justitiam, potenier expeilunt, nec aliquid perturbaiionis i n
postremo autein per g l o r i a i n . Possumus autem di- regno suac dominationis esse p e r m i t t n n t ; e t s i quid
cere i r i a esse genera s p i r i t u a l i i e r e t fructuose coram eis advcrsitatis c o n l i g e r i t , pacem tamen suam ser-
oculis Creatoris l u g c n t i u m . AJii namqtie l u g c n l pro vant, et cuncta cum cordis sui I r a u q u i l l i l a i e j u d i c a n l .
induigenlia culpa», a l i i lugcitt ex suavitale gratiae Pacifici q n i non taittum i n se pacem cusiodiunt,
divinitus sibi coliatae, a l i i a m p l i o r i fervore accensi 0 verum etiam alios discordanies ad ttnitateiu pacis
ltigent ex desiderio fulurae gloriac. E l i n bis o m n i - reducunl. Pacilici s u n l , qtii dum eis a malis niala
bus beali qtii lugent, quia qui seminant in lacrgmis, i i i f e r u n l t i r , mala m i n i i i i e r e l r i b u u i i t , sed cuin his
in exsultatione metent (Psal. c x x v ) . Absterget enim qui oderunt pacem, pacifici s u n l (Psal. cxix). htifitii
Dens omnem lacrymam ab oculis sanctoruro s u o r u m , Dei vocabuntur, quia Deus summa pax est, et o m n i a
et non erit ampiitis neque luctus, neque clamor. sed cum t r a n q u i l i i a t e j u d i c a t , filii Dei, fratres C h r i s i i .
Mcullus dolor.t\uouii\mprioratransierunt(Apoc. xxi). I s l i fllii per gratiam, Chrislus Filitts per o a t u r a m .
Beuti^ qui esuriunt et sitiunt justitiam, qnoniam Ilacredes Dei, cohaeredes aulein C h r i s t i .
ipsi saturabuntur. Omiieshomines esurittnt e l sitiunt, Beati qui persecutionem patiunlur propter justiliam,
sed alii esuriunt e l siliunt m a l t i m , alii esitrittnt e l quoniam ipsorum esl regnum ccelorum. Mulli paiiitn-
s i i i u n t bonum. A l i i elenim esuriunl e l s i l i i i i i l a i i r i t i n , t u r persecutionem, sed a l i i p a i i u n t u r propter c u l -
argeutum, vestes pretiosas, praedia, terras, vineas, pam, a i i i p a i i u n t u r propter j t i s i k i a n i ct innocentiam.
doinns, equos, e l possessiones iuiiuineras. isla tamen Sed dicel aiiquis : Nemo poiesl modo per persecu-
omnia boua suiit i n sc; sed in boc quodammodo tiouem altiogere ad bealitudinem quia nunc i n pace
maia esse dicuntur, quod a maiis n u l e c s u r i u u l u r c t coiisistunt oinnia, et »ancia Ecclesia fere de nulla
#63 A P P E N D I X A D IIUGONIS OPERA M V S T I C A .
parte p a l i t u r adversa. E t ego dico quod ubique per- A eat, preiiosa est, diuturoa e s t : Taro roiiita est,
secutiones s u n t , quia quotidie i n penetralibussanctae non potest n u m e r a r i ; tani magna e s l , q u o d iwra
Ecclesia? persequitur Cain A b e l , Ismael Isaac, potesl comprebendi; tain preliosa est, quod n o n
Esan Jacob, i d est iropius j u s t u m ; et si q t i i s p e r s e - p i t e s i aesiimari; tam d i i i t t i r n a , quod oou potest
cutionem non p a t i l u r ab extraneis, p a l i t u r tamen a ( i n i r i , Jesus Cbristus Dominus noster, q u i est Deue
falsis fratribus. Omnet enim, qui pie volunt in Christo benedictus i n saecula. A m e n .
vivere, pereecutienem patiuntur (11 Tim. m ) . Quia SERMO X X I X .
igilur non cessant perseculiones, patientia nobis De homine a tegione pottetto.
necessaria est, ut reportemus reproinissiones Exeunti Jetu de navi occurrit de monumtntit homo
(Hebr. x ) . Vae autem iis qui p e r d i i n l p a l i e u i i a i n , in tpirilu immundo, qui domiciiium habebat in mo-
quia p e r d u n t et patienliaa coronam. Non ergo m u r - numentis, eic. (Mare. v.) Daemoniacus iste, qnent
muremtis si i n paucis vexemur, quia i n m u l t i s bene legio possidebat, populum genlium ab universitate
disponemur (Sap. i u ) . Igitur per paupcrtatein s p i r t - daemonum d i u possessum desrgnal. Populus naroque
tus p e r t i u g i t u r ad regnum coelorutn, per maiisue- gentilis landiu ab omnibus daemonibus possesstis te-
tudinem sive lenitatein ad terratn v i v e n t i t i t n , per nebatur, quandiu per multiplicem idololatriae cultom
l u c t u m ad veram cousolationem, per jusliliae sitiin B illis omnibus famulabalur. Gentiles etenrm, sicut art
et esuriem ad supernae j u c u u d i t a t i s satietatem, per Apostoltis, mulaverunt gtoriam incorruptibilis Dei in
misericordiam temporaliter factam ad misericordiam timilitudintm imaginis corruptibilis hominis, et votu»
aeternam, per cordis m u n d i l i a m ad Dei visionem, erum, et quadrupedum, et serpentium. Qui commuta»
per pacem ad Dei l i l i a t i o n e m , per praesentem perse- verunt veritatem Dei in mendacium, et coluemnt et
cutionem ad aelernam cceiestis regni tranquiliitatem ttrvierunt crealurae potius quam Creatori qui eti be~
et requiem. nedictus in scecula. Amen (Rom. 1). Calenae vel c o m -
Beali namqne pauperet spiritu, quoniam ipsorum pedes, quibus ligabatur quasque frangebat, sunt
est regnum cctlorum. Beali mites, quoniam ipsi possi- naluralis iegis praecepta, sive g e n t i l i u m iegum de-
iebunt terram. Beati qui lugent, quoniam ipsi conto- creta quibus a malo refrenari debuerat, signiflcanu
labuntur. Beati qui eturiunt et titiunt juttitiam. quo- Sed catenas et compedes daemoniacus ligatus f n n -
niam ipti saturabuntur. Beati misericordes, quoniam gebat, quia genlilis populus quanlo aroplius bis i n t
ipsi misericordiam consequentur. Beati mundo corde, illis praecepiis ligabatur per maiorum prohibition<un,
tpsoniam ipti Deum videbunt. Beati pacifici, quoniam lattto furiosius ea rumpebat per transgressionem.El
ipsi filii Dei voeabuntur. Beati qui pertecutionem pa-QhMlaha.1 i n m o n u m e n t i s , quia conversaltatur i n
iiunlur propter juttitiam, quoniam ipsorum est regnum fetidis et m o r l u i s operibus. De hac ruptioue catena-
cettorum. Beati estis eum maiedixerint vobit hominet, r u m e l compeduro boc modo Pautus i n t u l i t dicens :
ei perucuti vot fuerint, etc. Superius loculus est o m - Femimt eorum immutaverunt naluralem utum in enm
nibus eleclis, modo apostropham facit ad apostolos, usum, qui ett eontra naturam. Simititer et matcuti p

qaamvis et bacc et aliis electis conveuiant, oslendens reiicto naturati utu femina*, exarserunt in desideriit
apostolis i n bis verbis quanta pro ejus noinine pas- tuit invicem masculi in matculot turpitudinem operau»
s u r i esseiit. 0 quam pauci s u n t , q u i bis vcrbis Do- tes, et mercedem (quam oportuit) errorit tui in temet-
m i n i oculos cordis inlendant, e l per eorum a d m o n i - iptit reeipientet. Et sicut non probaverunt Deum ha-
tionem beaiiiudinem quaerant.Quam m u l l i sunt, q u i , bere in notilia, tradidit illos Deus in reprobum sen»
p r o parva verboroin i n j u r i a , reddunt si possunt ver- tum, ut facianl qum non conveniunt. Reptetos omni
bera, e l si i d perficere non valent quod conantur, iniquilale, malitia, fornicatione, avaritia, nequiiia^
boc tamen et majora conaniur. Quaro bene apostoli plenos inoidia, hOmicidio, conlentione, dolo, maii-
saucti verba ista suis cordibus iinpressenint, qui gnitate, susurrones, detraclores, Deo odibites, coniu-
ibant a contpectu contitii gaudtntet, quoniam digni meliosos, superbos, elalos, inventores malorum, pa*-
habiti tunt pro nomine Jetu contumetiam pati (Act. v ) . D rentibus non obedientes, insipienles, incomposilos, sine
Notandum autem quod a i t mentientet et propter me. affectione, absque foedere, sine misericordia (ibid.).
Si enim homines quamlo nohis maledicunt, jusie Ecce quomodo legio hominein posaidebat, quo-
nobis maledicitnt, j a m non babemus m e r i t t i m . Gan- modo cateuas et compedcs rumpebat, quomodo i n
dete et extultate. I n m u l l i s decipimur, fratres. Qttando monumeutis babitabat. Qui bene nocte et die i i i
nobis a r r i d e n t saecularia, qtiando vulgtis vanis l a u - monumenlis, et i n montibus clamasse, et lapidibus
dibus nos a t t o l l i t , gaudemus et exsullamtts ctim m a - se conscidisse d i c i t u r , quia et i n adversis et i n p r o -
gis dolere magisque flcre deberemus, quia magis speris popuhis gentium i n foeda aclione, et vaua
periculum babent prospera quam adversa, laudes eiatione iinpudenter se esse propalabat, et lapidee-
quam viltiperationes. Sed audiamus quod apostolis r u m idolorum cultura semelipsum lacerabat. Grex
salubre ganditim, quae salubris exsullatio dcinonstre- p o r c o r u m , qui j u x t a montero pascebat, e l qnem l e -
l u r , cum eis i n contumeliis et persccutioitibtis gau- gio de horoiue pulsa i n t r a v i t , e l in mare prsecipitavil,
dendum esse el exsultandtim denuntiatur. Subjunxit m u l l i t u d i n e i n infidelium et quorumlibet i i n m u n d o -
autem causam d i c e n s : Mcrccs eitim vcstra multa r u m e x p r i t n i t h o m i n u m . Qui recte j u x t a montcn»
est i u coelo. Mcrces i s u , fratres, multa esl, magna pascuutur, dutn per supcrbiam e l a l i , p o r c o r u m s i -
 965 SERMONES C E N T U H . 96*
m i l i t u d i n e ad Sma e u r v i , soperna nesciunt, et solis A t a n t u r q u i ad vocem D o m i n i salutem sibi faclnnt
se transitoriis bestialiler i m m e r g u n t . E t dum se i n - aliis s t u d u i l nuntiare, et per Decapoliro praedicare..
quinamento carnis aut spiritus p o l l u u n t , more p o r - Decapolis quae est regio decem c i v i t a l u m . sanciam
e o r u m i n loto pastum quaerunt. Heu quam multiplex Ecclesiam designal, qttae Decalogom legis servat.
est m u l t i t u d o ista porcorum, h o m i n u i n s c i l k e t be- E t i n Decapoli salutem sibi factam praedicat, q n i
stialiter et t o r p i t e r v i v e n t i u m , et porcos, q u i i n i n - sanctae Ecclesiae fidelibus a diaholo se l i b e r a t u m esse
flmis tanluro bonum suum quaerunl, i m i t a n t i u m ! U t verbis et operibus bonis deraonstrat. Studeamus et
eniro de paganis et ludaeis laceamus, qttis numerare nos, si nondum l i b e r a t i sumus, a diabolo l i b e r a r i , e t
posset multitudines falsorura C h r i s l i a n o r u m , q u i , s i j a m nos liberatos cognoscimus, salutem aliis pratv
quamvis baptisma perceperinl, s p i r i l u i grmliae tamen dicemus, quam nos obtinoisse gaudemus, nieniore»
contumeliam facientes, male vivendo de semetipsis ejus quod seriptum e s t : Qui non ett mecum, contrsv
eum e x p u l e m n t , et borrendis se sceleribus pol- me ttt, el qui non colligit mecum t ditpergtl (Matlh. xu;
l u e m n t ? Qui tamen duo m i i l i a figuraliter esse d i c i Luc. x i ) . E l i t e m : Qui audit 9 dicat: Veni (Apoc. x x t t ) .
p o s s u n t : duo, quia divisi sunt a b o n o ; m i l l i a , quia Nunc ergo sie atidiamus, e l sic dicamus i n v i a , u t
perfecli sunt i n roalo. Legio ergo ab boroine pulsa remunerari mereamur i n p a i r i a . Quod nobis p r a >
porcos i n g r e d i l t i r , quia daemones ab i l l i s , q u i ad v i - ® stare dignetur Jesus Cbristus Dominus noster, q u i
tatn aeternam praedestinati s u n t , per gratiam Re- est Deus benedictus i n saecula
demptoris f u g a t i , malis male viventibus et lerrenis SERMO X X X .
intendetttibus d o m i n a n t u r . Quod,lamen non facitint, Jn fettivitate uniut confettorit.
nisi Jesus prius concedat, qtiia nec malos tentare Homo quidam peregre proficitcent vocavit tervot
praesuinunt, nisi potenlia divina p e r m i l t a t . Grex tuot 9 et dedit illit bona tua (Matth. x x v ) . Homo isie
vero p o r c o n i m a legione i n mare praecipitalur, dnro est C h r i s t u s , servi C b r i s t i a n i , profectio ascensio,
per daeniones m a l o r u m universitas ad infernalera bona dona, quinque talenta exterior scientia q u i n q o e
amaritudinem p e r d u c i t u r . sensibus acqoisita, duo lalenta intellectus et o p e r a -
Videmnt hominet civiialit ittiut a legione liberatum tio bona, nnum talenlum inteilectus t a n t u m , m u l t i -
eedere ad pedet Jetu vettitum et tance mentit, et f i - plicatio t a l e n t o r u m , exercitalio v i r l u t u m et e x h i b i l i o
muerunt. Sessio ad pedes Domini signittcat b u m i l i - bonorum operum ad justificalionein p r o p r i a m et a d
t a i e i n , et bonorum operum i m i t a t i o n e m , vestitos u t i l i t a l e m alienam. Servus, q u i pecuniam D o m i n i I n
bonam actionem, sanitas roeulis justificatienera. Et terram a b s c o n d i t , significat falsos Cbristianos, q n t
rogaverunt Jesum ut dUcederel de finibut eomm. Q acceptum ingenium i n rebus lerrenis e l transitoriis
9

Sicut P
Kiciit A l r a » memor f r a g i l i u t i s stiae d i x i t : Exi a me
Petras expendunl, a r c l i o r i s vitae vias ingredi meluunt, ac-
9

Domine quia homo peccator tum (Luc. v ) ; sic et i s t i

9 c e p u m d i v i n i t u s scientiam aliis praedicando m u l i i -
adbuc i n f i r m i t i m u e r u n t , et eum ut de finibus eo- plicare p a r v i p e n d u n t , embescunt e l conlemnunU
r u m discederet r o g a v e r u i i l . A i t Jestts l i b e r a t o : Vade Meto ubi non teminavi 9 congrego ubi non tparti.
in domum tuam ad tuot 9 et annuntia iltit quanta tibi Quasi dicat : N o n solum ab illis quibus gratiaim
Dominut fecerit % et mitertut tit tui. Hoc exemplo operandi et praedicandi t r i b u i frtictum operis et
docetur quisque, stiis p r i m u r o saluleni sibi factain praedicationis r e q u i r o , sed et i l l o s , quibus n i b i i
praedicare, et eos ad saltitero percipiendam provo- gratiae t r i b u i , pro i n f m c l u o s i u i e et sterilitate c o n -
care, quia et ipse eis propter cognalionem caniis demno. Serve male 9 et piger. Serve 9 quia m i h i ser»
roagis debitor esse v i d e l u r , et ipsi f o r > i U n i l l i citius v i r e debuisses operando et praedicando, male mattint
eredent quam alieno. Sed qnam m u l i i intra a m b i t u m faciendo, piger a bono cessando. Oportuit te commit*
sauctie Ecclesiae c o n l i n e n t u r , q u i boc exemplum terepecuniam meam nummulariis, elvenient ego eepit-
m i n i m e seqtiuntur? Quam m u l l i sunt, qui de suis tem quod meum ett cum * * u r a . N u m m u l a r i i snnt, q u i
pareiiiibus i n q u i m i t t u t r u m c o r p o r e s a n i s i n l , u l r u m a u d i u praedicatione, faclo et verbo, ea quae audie-
babeant v i c l i i t n , u t r u t n v e s t i t u m , domos, agros, D r u n t multiplicare salagunt. Ac si d i c e r e t : Accepta
equos, greges, sarmenla, a u m m , argentum, pacem gratia mea bonae operationi et praedicaiioni i n t e n -
t e m p o r a l e m , u t r u i n g r a t i a m potentum et d i v i t u m dere debuisses. Quod si fecisses, non solum l e , sed
possideant, et sic de iis quae ad corpora pertinent et alios multos exemplo et verbo tuo m i h i l u c r i -
circa amicos suos sollicili s u n t ; de iis vero, quae ad fecisses. Sed qtiia per p i g r i t i a m l i i a m , qua a boue
salutetn a n i m a r n m necessaria sunt, sollicitudinem cessasti; et per roalitiam t u a m , qua m a i u m fecisii,
imllam g e r u n t ! Timendura est autem, ne tales ad damnum m i b i non solum justilicationis tune, sed el
antiqua vitia relapsi sunt, et quod ipsi j a m salote alienae i n t u l i s t i ; e l ideo de malitia et p i g r i i i a l u a
careant, quam nec suis praedicare c u r a n t . Qui n a m - juste le arguo et condemno. Tollite ab to talentum,
que spirituales s u n t , et qtti ea quae sunt spiritus el date ei qui habet decem Utenta. Omni enim habenli
sentiutit, de suis diligenier i n q i i i r u n t , an s i n l a v i l i i s dabilur et abundabit, ei autem, etc. Habenti m e r i -
p u r i , a peccatis l i b e r i , v i r l u t i b u s d i l a t i , bonis ope- tum d a b i t u r praeiniuni. Dabitur quantum ad rerou-
r i b u s p i e n i , u l r u m pacem Dci babeant cum o n m i - nerationem, abundabit q u a n t u m ad b e a i i t u d i n e n i .
bus, u t r u m bouuin opercntur ad omnes, maxime Ei autem 9 qu% non habet etiam id quod habere 9 vide-
ad domesiicos l i d e i . I s l i etenim liberatum istum i i u i - baiur auftrttur ab to; qoia falsus auisque C b r i s t i a -
«67 A P P E N D I X AD HUGONIS OPERA M Y S T I C A .
nus i n damnatione ncc nomen C h r i s l i a n i i a t i s per- A
m i l t e l u r habere : et sicut nunc nudus esl a sacra-
inenloriim i n t e r i o r i veritale, sic lunc foris nudabi-
l u r e x l e r i o r i obumbralione. Provideat itaque sibi
humaiia conscientia IIUIIC i n tempore, ut poslmodum
de prcemio gaudeat i n aeternitate. Sic et talentuin
doni ccelestis expendal, ut non damnationem, sed sal-
vatiouem i n flne recipiat. N e m o d i c a t : Sufficil m i h i -
ipsi inlendere, m i h i soli providere. De me redditurus
sum r a t i o n e m . uolo salutem alterius quaerens p e r i -
c i i t a r i . Non sum eruditus i n S c r i p t u r i s , nec facun-
dus in verbis, tuodicum scio, nuuquam pro l a u t i l i o
si non praediceiur, Deus quemquam accusabit aut
damnabit. Q u o l etenim hominibus quisque quantum
ad se pertiuet prodesse potest v e r b o , de tot Deo
damnum facil ex sileittio, e l de tot non itijusie r e d - ^ serviluie liberatos i n deserlo quadraginla a n n i s i n .
d i t t t n i s es ralionctn in j u d i c i o .
Qui igiitir mtilta n o v i t , multa d i c a t ; q u i patica n o -
v i t , pauca d i c a t , et q u a i i t u m q u i s q u e n o v i t , t a n t u m
dicat. Qui scit vei uuum Evangelium vel unum v i r -
lulis exemplum, q u i d q u i d habel per cognilionem
aiiis t r i b u a t p e r praedicationem. Non consideret se-
x u m , apiatem, personam, t e m p u s , locum, sed prae-
dicet o m n i b u s , semper, ubique, masculis, f e i n i n i s ,
senibtis, juvenibus, d i v i t i b u s , pauperibus, i n prospe-
r i t a t e , inadversitate, die, nocle, mane, meridie, vespe-
r e ; i n Ecclesia, inplatea, i n via, in agro, i n l e r r a , i n
m a r i , omnibtts semper, ubiqtie bonum quod n o v i l d i c a l ,
si adsit q u i audire possil. Sunt n a m q u e m u i t i , q u i i n
bis ouiuibus speclabitiora semper consideranl, e l his g Domino Deo suo laetabantur. Nos autem
oppositis praedicare recusant, quasi Dens superiora
prospicerel, e t i n f e r i o r a non curaret, ctim nonnttn-
quam quae bominibus videntttr i n l i i n a , apud Deum
halieantur summa. Sunt etiam q u i d a m , q u i nume-
rosiori populo aliquando praedicaut, paucis vero
loqui uunquain c u r a m . E l q u i majori culpa apud
Deum 6e o b l i g a n t , quia verbum Dei sive prae ptidore,
sive prae superbia et pompa d i v i i i a r t i m penilus p r o -
ferre recusant. Qui i g i t u r talentum cognili boni prae-
dicando e x p e n d i l , l a r g i t o r i l a l e i i t u m l u c r i f a c i t , elsi
non i n alio, lamen in semetipso, quia quamvis ille
qui audil, inatuiu non dereliuquat, bonum non
faciat, ille l a m e n , q u i l o q u i t u r , i n eo tameu quod
l o q u i l u r , animam suam liberat, et audienlem igno-
r a n t i a n o n excusat, et ideo i l l u m divina sententia
justius damnat. Nemo autem est qtti possit se ab bac
taienli erogatioue excusare, qtiia nemo est q u i non
valeat aliquem verbo suo ad meliora provocare. Quod
auletn m u l l i qtti ad m i n i s l e r i u m praedicalionis signati
sunt, elejusdem n i i n i s l e r i i s u m p l u s s u m i t i i i , e l de eis
delicale et iuxtiriose v i v u u t , quod inqtiam diviuas
S t i p i u r a s n e s c i u n t , de torpore e l ignavia sive contem-
pitt arguendi s u n l , quia Ecctesiae ubique bibliotbecis,
h o n i i l i a r i i s , expositionibus, traclatibus repletac sunt
et ipsi lectioai et m e d i t a l i o n i S c r i p t u r a r u m s l u d i u m
nulluin impendttnt. Erubescaut ergo qoarttmdam Ec-
clesiarum m i n i s l r i i m t t i l c s , inscii ct ignavi, lorporem
excutiant, libros legatit, taleutum expeudant, lempus
redimant, qtioniain dies maii suut. Omnibus denique
»5S
modisquibuspossumusnosmetipsosemeodarevelailk
adjuvare debemus, (alenlum Dominicum e r o g a r e 9
e l erogando m u l t i p l i c a r e , uipole de quo i u d i s t r t e t o
j u d i c i o reddituri sumus rationem, Sic, f r a l r e s , t a l e r a -
t u m expendamus i n mundo, ut i n gaudio Douiiui
g l o r i a r i mereamur i n coelo. Quod uobis prabsiare
dignetur Jesus Christus Donii;;us n o s i e r , qui est
Deus benedictus i n saecula. Amen.
SERMOXXXI.
De tabernaculis filiorum Israel.
Legimus i n pagina Yeteris Testamenti (Lewit.
c x x u i ) Dominuin per Moysen filiis tsrael praecepisee,
u t mense septimo solemnitatem T a b e r n a c u l o r a m so-
p l e m diebus diligcnter celebrarent, quatenus p o s t e c i
per hauc observationem patres suos de i E g y p t i a c j s
tabernaculis habilasse reminiscerenlur, et Deo l i b e -
r a l o r i suo per hanc recordationem propenstus g r a -
tias referrent. Quem videlicet sacrae solemnilalis
r i t u m postmodum observanies, ob o m n i opere ser-
vili cessabanl, i n montem consccndebant, ramoo
arboris pulcherrimae olivae, m y r t i , spatulas p a l r o a -
r u m , salices de torrenie, et ramos l i g n i n i i m c r o s i
ac densarum frond u m caedebant, et i n d o m a t i b u s
suis, id est lectis d o m o r u m , quae videlicet tecta Pa-
lestini aequalia facere solebant, sive e l i a m i n a t r i t s
mansionum suarum tabernactila erigebant, v i c t i m a e
Domino iiumolabant, tubis clangebant, magno ae
diverso epularum apparatu reficiebantur , et c o r a m
qoi non
flgttras, sed veritatem tenere debemtis, non l i l t e r a m
occidetilem, sed s p i r i l u m vivificantem i n q u i r a m n s ;
et quid nobis antiquoruin exemplo non c a r n a l i t e r ,
sed s p i r i t u a l i t e r s i t servandum, s u b t i l i t e r allenda»
mus. Quis est ergo iste mensis seplimus, i n q u o i a
labernaculis praecipimur habitarc, nisi tempus g r a -
tine, i n quo sepiiformis Spiritus per universum m u n -
d u m t r i b u i t u r fidelibus? Qtti s u i i l septem d i e s , n i s i
praesentis temporis, qtiod septem dierum circnlo
et c u r r i c u l o v o l v i t t i r , series ? Quae s t i n l labernacula,
nisi sanctae et honestae cotiversaiiouis exempla d i -
versis v i r t n t i b u s et operibus b o n i s , qtiasi diversis
rainis e l r a m o r u m frondibus constrttcla?
Mense itaqtie septimo septein diebus i n t a b e r n a -
cttlis debemus habitare, q u i i n hoc lempore gratias
i n dono septiformi S p i r i t u s sancti, et i n oroni v i t a
noslra, quae septenario d i e r u m a g i t u r , debemus v i r -
tutes exercere, bona opera exbibere. Patres n o s t r i ,
scilicet Apostoli, quoruin s u n u s filii, in sanguioe
agni de ^Egyptiaca serviiute l i b e r a t i , annis q u a d r a -
giula p e r e r e i n u m i n tabernactilis habitaverunt, q t t i n
i n passiotie Cbristi de leitebrosa m i i n d i d o i n i n a i i o n e
redeinpli, i n v i l a s p i r i t u a l i , quae per ereuium flgu-
r a t u r , ab o m i i i i l l i c i l a delectaiione abstinendo, e t
Decalogum legis, et q u a i e r u a r i i i m Evangelii obser-
vando, quasi quadragenarium complendo, v i r t u t e s
exci c u e r u n t , bona opera cxhibuertint et in his e m -
nibus se non bic manenuem civitatetn liabere, soil
f u t u r a m inquirere nionstraveruut. IpsU quoque d e -
fOt SERMONES C E N T U M . V7#
bemus assimilari, v i t a m ipsornm i m i U r i , peregri- A solemiiitalem Domini digne celebrare non valemus*
naUoois r e m i n i s c i , et i n spirilualibus babitando Quaeraraus et ramos i i g n i nemorosi sivc densarum
tabernaculis continuas grates agere Deo o m n i u m f r o n d i u m , u t videlicet habeamus a l i a r u m m u l t l p l i -
t u o r o m i i b e r a t o r i . Sed u t congrua et digna sacra- calionem v t r l u t u m , ex quibus omnibus scilicel viiw
tissimae solemnitali valeamus tabernacula conslruere, l u l i b u s et foiiis ex ipsis procedentibus, i d est b o n i t
tludeamus carnales aflectiones, terrenas cupiditates, operibus erigere debemus u b e r n a c u l a , i d est sanctae
mundanas v a n i u t e s , saeculares aeUones d e s e r c r e ; conversationis exempla, quibus nos advenas i n hoe
t c generalium cogitationum consuetudinem t r a n s - mundo et peregrinos sicut omnes Patres noslros de-
eendenies,in mooiem, i d est altiorem S c r i p t u r a r u m monstremus, non hic habere manentem c i v i u t e r a ,
m e d i u t i o n e m , el coelestis boni sublimem speculatie- sed futurain inquirere paienter ostendamus.
nem aggrediauiur, et v i r t u t u m et bonorum operum Quae denique ubernacuia in doniatibus et i n a t r i i s
frondosos ramos decerpere, et u b e r n a c u l a honestae nostris antiquorum exemplo debemus figere, et i n
couversaiionis feslinemus erigere, quibus i n tantae i p s i s m a n e r e , quia debemns oninem miserae carnis
s o l e m n i u U s observatione contra aesium v i t i o r u m , bujus delectationem coelestis boni desiderio transcen-
ventum t e n l a t i o n u m , i m b r e m persecutionum rou d e r e , et ipsum qtioque m o n d u m , q u i circa nos e s t ,
n i a m t i r . Prascipitur autero nobis u t cessemus ab & dilaiatioiiecordisegredi, u t s u p e m a etimmensa bona
o m n i opere s e r v i l i , quia prohibelur nobis consensos sublimius et perfeciius possimus c o n l e m p l a r i . Qffera-
et affectus peccati. Qui enim facit peccatum f strvus mnsetiam sacriflcitira Doraino, non sanguinem v i t u l o _
ett peceati (Joan. v i u ) . Nec solum foris i n opere,sed r u m , sed f r u c t u m l a b i o r u m confltentium n o m i n i e j u s .
i n t o s i n corde peccatom perpetratur,sicnt scriptum Sacriflcium namqtie lattdis honoriflcat e u m , et i l l i c
e s l . E l e n i m in corde iniquilates optramini in terra i t e r quooslendit saluUre s u u m . Sed et boc facientet
(Ptat. L V I I ) . E t a l i b i : In cogitationibus impii erit iftiplcbimus quod psalmus a i t : Cantabites mihi erant
interrogatio (Sap. i ) . Sed et pax non est a n n u n t i a u jusiificaliones tnm in loco peregrinaiionis mea (Ptal.
i n n : i t i v i u t e Salvatoris nisi hominibus bonm volun- c x v i u ) . Clangamus lubis per officium praedicalionts,
tatis (Luc. n ) . Uinc ergo perpendiie quantum j u b e - utet aliis recta praedicemus, etad observaiitlam
m u r cessare ab opere s e r v i l i , i n q u i b n s n o n t a n t u m tantae s o l e m n i u t i s eos convocenins. S c r i p t o m quippe
feprehendilur actus, sed etiara consensus peccaii* e s t : Qui audit, dicat: Veni(Apoc. x x u ) . E t Psalmista:
Jnter spiritales vero arbores, scilicet v i r t n t e s , est Labia mea non prohibebo t Domine t tu scisti. Justitiam
e b a r i u s pulcherrima, quae et i n coelum e r i g i l u r p e r meam non abscondi in corde meo t veritatem tuam ei
diiectionem Dei, et usqtte ad terminos terrae d i l a t a - „ salutare tuum dixi. Non abscondi misericordiam
t u r per dilectionem p r o x i m i . De cujus laude et p u l - tuamtt veritatem luam a concilio muilo (Ptal. xxxix).
c b r i l u d i n e scriplum est : Si tinguis hominnm toquar Epularumapparatu nos reflciamns, u l c o r p o r i s e l s a n -
et angetorum t ti habuero omnem fidem et omnem guinis C h r i s l i c o m m u n i o n e , e t s p i r i l u a l i u i n c h a r i s m a -
seientiam t et ti distribuero omnes faeultates meas in l u m participatione nosmelipsos dignos pro v i r i b u s efli-
eibos pauperum, et si tradidero corpus meum ita u ciamus. Talibus e n i m e p u l i s i n t e r i o r h o m o nosler i m -
ardeam t e l caetera quae i b i continentur, charitatem pingur t o r , u l i epulatione ejus Deus d e l e c u t u r . G a u -
tmtem non habeam, nihii tum t nihil mihi prodett (I deamusnon i n mundo, sed i n Doinino, quemadinodum
Cor. X I I I ) . Hujus i g i l u r p u l c h e r r i m i ligni ramos dc- Apostoius nos admonet, d i c e n s : Gaudete in Domino
bcmus habere, quia charilatis intimae c o g i u t i o n i b u s semper 9 iterum dico: Gaudete (Philipp, i v ) . Si i n Do-
e t affectibus nos debemos oboinbrare. Oliva eliain roino gaudemus, vox exsultationis et salutis e r i t Ui
funtlit oleum quod cunctos excedit l i q n o r e s , recte labernaculis n o s t r i s , non vox e x s u l u t i o n i s et per-
misericordiam e x p r i m i l , quae mullas alias v i r t u t e s d i t i o n i s , quae est i n labernaculis i m p i o r u m , q u o r u m
transcendii. Myrtus bonum babet odorem, et signi- praestoiatio et e x s u l u t i o f u r o r , qui tmtantur cum
fioat bonam opinionem, longe lateque redolentem. malefecerint, et exsuttant in rebus pessimis (Prov.
u).
Uanc habere debemus i n constructione nostri t a - 5 S i ergo s o l e m n i u t e m tabernaculorum digne cele-
bernaculi, quia i n o m n i loco debemus esse bonus brare vohimos, baec omnia non carnaliter, sed s p i r i -
odor C h r i s t i . A l i t e r : M y r l u s temperativae v i r t u t i s t u a l i t e r observemos. Cessemus ab opere servili
est, i u tit dissoiuta roembra lemperando restringat abreuuntiantes affeclibus peccali. Ascendamus \x
et idee temperantiam recte designat. P a l m a , quae montem per m e d i u i i o n e m sacri e l o q u i i , et specuia-
v i c t o r u m manum a d o m a t , v i c t o r i a m non inconve- tionera b o n i superni. Colligamus r a m o t arborisi
nienler flgurat. Hanc debemus babere, ostendenles pulcherrimae per charilatem f r a l e n i a m , obvae p e r
ues carnem, munduro, diabolum vicisse. Habearaus m i s e r i c o r d i a m , m y r t i per t e m p e r a n t i a m , p a l m a r u m
quoque salices de torrenle, u t i n hae raortali v i u , per v i c t o r i a m , salicum per c a s t i u t e m , ramos densa*
quae modo t o r r e u i i s d e c u r r i t , casto corde et cor- r u m frondium per a l i a r u m v i r t u t u m roultipiicem i
pore Domino valeamus deservire. Salices quippe, exercilationem. E t erigamus u h e n i a c u l a per hono-
qme sine f r u c t u sunt et steriles, casus cogiialiones stam conversationem, i n domalibus nostris c o r n t p -
et officia cnrnis ab i l l i c i u delectatione propter re-
tioneincarnis nostraedevoUoiiemeittis traiiscendende,
gnuro ccelorum eastraU flgurare possunt. Salices ergo
et i n a t r i i s nostris ipsum muneem diiaUUone eor-
ex nomine habcTe praerJpjmur q u i a sine mundiUa
dis exeundo. Immolemus, sed hosUam taodis
PATHOL, CLXXVII.
31
 971 APPEND1X A D UUGONIS OPERA MYSTifcA 971
ctangamus, secl tuba praedicationis; e p u l e m u r , sed A danae curiositalis inslabiliiatem suspirare, ct sanctae
participatione sacramentoruin Christi, et dul- quielis e l internae contemplationis penilus oblitos,
cedine graliae coelestis; exstiltemus, sed gaudio exterioribus negotiis traclandis absque o m n i bona
laetitiae spirilualis. Quae cuncta septem diebus intenlione i m p u d e n t e r ac turbulenter se i n f e r r e : et
facimus, si per omnem v i l a m nostram, quae septem qtti praedictarum v i r t u t u m deberent fulgore s p l e n -
d i e r u m c i r c u i o v o l v i t u r , baec agere non cessanius. dere, coittingit nonnunquam v i t i o r u m nigredine
Istam denique soletnnitatem secundum praeceptum sordere, i n t a n t u m u t propbetica admiratione coga-
legis i n die octavo consummabimus, quando i n die m u r proclamare : Quomodo obscuratum cst aurum ?
resurrectionis absorpta morte i n v i c i o r i a m a cor- mutatus est color 'optimus, dispersi sunt lapides
r t i p l i o n e ad i i i c o r r u p l i o n e m , a n i o r l a l i i a t e ad i m - sanctuarii in capite omnium platearum (Thren. iv).
i n o r l a l i l a t e m perlingemus, quia si nunc septem dics Videmus Isaiaa propbetiam i n quibusdam i m p l e r i ,
perficimus in i t i n e r e , octavum tunc celebrabimus videlicet pueros deficere i n labore, et juvenes i n
in pervenlione, quando vidciicet gaudium et Jaeti- iiifirmttatem c a d e r e , i d est qttosdam conversos, n u -
tiam tenebimus, quando fugiet dolor et gemitus, per i r a m i t e m boni propositi ingressos, qui quasi
quando abstergel Deus omnem iacrymam ab oculis uecdtim v i r i b u s exhauslis alacriter deberent c u r -
sanctorum stiorum, quando timentibus se m u l t i t u - B rerc, v i r i l i t e r agere, et poriando pondus diei et
dinem dulcedinis suae r e v e l a b i t , quam adbuc illis aestus rubiginem peccaiorum suorum studiose p u r -
abscondit, quam oculus non v i d i t , nfec auris a u - gare, videmus, i n q u a m , eos multiplices p i g r i t a n d i
d i v i t , nec i n cor bomiiiis ascendit, quam praepa- et evagandi occasioues impudcnter quaerere, et
r a v i t Dees diiigenlibus se. Quam nobis praestare concepti s p i r i l u s fervorein i n fructu boni operis
dignctur Jesus Cliristus Dominus noster, q u i est non osteudere, sed per teporem resolutos steriles
Deus benedictus in sxcula sarculorum. A m e n . permanere. Nec ista tam mordaciier dicenles, piam
SEUMO X X X I I . i l l o r u m solliciludinero qui fraternae neeessitatis
De apostolis, vel atiis prcedicatoribus. curis i n s e r v i u u l imprudenter culpamus, sed quo-
Fulgebunt justi, et tanquam scintillcc in arundi- r u m d a m , qui i n via suae professionis non rectc b i -
ueto discurrent. Judicabunt nationes, et regnabunt in ceduut, pravitatein reprehendimus. Nec soluin a d
trternum (Sap. m ) . Magna, m i r a b i l i s , et preliosa praedictarum v i r l u t u m fulgorem consequendum, de-
c s t , charissimi f r o l r e s , i n bis verbis iaus sanclo- bemus horrere, detestari, et cavere m a l a , sed e i i a m
r u m , inagnum praeclarum et sublime refulget i n eis de bonis eligere m e l i o r a , t i l qui necessitatibus
m e r i l u m , et praemium e o r u m . De quibus omnibus ^ p r o x i m i per cbaritatem m i n i s t r a t , si se ad internse
sermo propositus quatuor ponit verba, dicens quod contemplationis secretam snblituitatem pertingere
fulgebunt, discurrent, judicabunt, et regnabunt. F u l - posse conspicit, u t , secundum vocem propheticam,
gere pertinet ad v i r t u t e m , discurrere ad praedica- sedens solitaritis e l se levans stiper se fiat ex Jacob
t i o n e m , j u d i c a r e ad r e s u r r e c t i o o e m , regnare ad Israel,ex L i a fiat Rachel, ex Phenenna fial A n n a , ex
bealiludinein. Fulgent ergo j u s l i v i r t u l e , d i s c u r r u n t Martha fiat M a r i a . Cujus rei b o r t a m c n l a , u l vide-
praedicatione, j u d i c a b u u t i n resui reclione, regna- licet actioni contemplationem praferamus, nohis
uunt i n beatitudine. Fulgebunt j u s t i ; diversos justos pra?bet non t a n l u m Jacob, q u i magis Rachel d i l e x i t '
diversis v i r t u l i b u s novimus fulsisse. Fulsit namqtie quam L i a i n , sed et Elcana, q u i plus amavit A n -
Abei per i m i o c e i i t i a m , Noe per j u s l i t i a m , A b r a b a m nam quam P h e n e n n a m , et M a r i a , quae optimam
per lidem, Isaac per l o n g a n i m i t a i e m , Jacob per partem elegisse d i c i t u r , et verus Caleb filitim Je-
tolerantiam iaboris, Josepb p e r c o n l i n e i i t i a m c a r o i s , uhone, de quo legitur qtiod nec senio fractus, nec
Moyses per mansuetudinem, Josue per f o r t i t u d i n e m , iaborefatigatus petierit s i b i a Josue m o n i e m d a r i ,
Sainuel p e r c b a r i l a t e i n , David per b u m i l i t a t e m , Elias ttt gigantes i i l i c habitantes expugnaret, et montein
per zeium justitiae, Daniel per virtutem abstinenliae, qtiein sibi Deus proniiserat possiderel (Jos. x i v ) .
saucius Joannes Raptisla per sanctilatem e x i m i a m , 0 Qui etiaro testatus est qtiod eadem fortitudo i n se
beata et intemerata virgo Maria per specialem perseveraverit. quam habuerat in m u l i i s auuis
b u m i l i l a t i s et iiuegritatis g r a t i a m . Alios denique transaclis, qtiando ad ipsant t e r r a m explorandaui
sequentibus temporibus fuisisse s i m i l i t e r per fidem, uiisstis f u i l .
aiios per s p e i n , alios. per c h a r i l a l e m , alios per Sed (qtiod sine inagno mcerore proferendum non
b u m i l i t a t e m , alios candorecastitatis, alios eflusioite est) pauci sunt, q u i istitis v i r i excmplo i n eodem
sanguinis, alios quarumiibet a l i a r u i n exercilalione v i r i u t i s vigore perseverent, e l i i i f i m i s contempiis,
virtulmn, alios m u l l o r u m bonorum exhibitione expugnatisque daemonibus ad sublimia conscendere
o p e r u m . Sed (unde graviter dolenduin est, et quod leiitenu Sed nos, fratres c h a r i s s i m i , e x i m i a P a t r u m
sine magno gemitu dicenduin non est), noscernimus excmpla s p i r i i a l i t e r roente colligainus, et uteliora
m u l t o s , i n ordine et professione sanciiiatis consti- bonis praefercntes potiora semper eligamus, ut ad
tutos, habitu clericali vel religioso pallialos, a praedictarum v i r t u l t t m fulgorem quoqtiomodo per-
sancto proposito aposlalare.el in exerceudis operibus tiugamus, Nemo conlra consiiium vel volunlatem
juslitiae torpere, ad honorcs ssectilares anhelare, stii praelati cxteriora negolia traclare praewiuat, ne
t e r r e n a r u i n r e r u m cupiditalibus inhiare, ad n i u u - laqueo diaboli dcceptus, et h o s i i l i gladio caesus
 973 SERMONES C E N T U M . 974
cadat. Sic enim queuiadmodum i n Macbabaeorum A A c h a i a m , Matthaeurs per A i h i o p i a m , Petras per
l i b r o l e g i l u r : lu Uta die tacerdotei ceciderunt in Cappadociam, Paulus per I l l y r i c u m e l I l a l i a m ,
prceiio, dum votunt forlittr agere, dum line comilio et caeteri apostoli apostolorumque discipuli per
exeunt in pralium (J liach. v ) . Sic et filii Israel, caetera loca sibi divinftus delegata. Sic videraus
resistente Moyse, et ipso cuni arca D o m i n i i n oa- pastores aniroalium i n nemoribus aridas herbas
stris r e m a n e n t e , contenebrati per i g n o r a n t i a m , iropositis Sgnibus comburere, et fllis combustis
ascenderunl i n montein per s u p e r b i a m ; e l Chana- virides e l 111 pastum animalium aplas alias surgere.
naetta et Amalecites, per quos carnaiia et spirituaiia Sed (qupd sine moerore d i c i non debet) ecce i u
vitia figurantur, persecuti s u n l ecs usque i n H o r i n a , locis, i u quibus labore aposloiorum et eorum snc-
quod interpretatur anathema. I n quibus omnibus cessorum arundineto succenso fruciiferae segetes s u r -
manifesie iiesignatur quod quisquis conlra discre- rexerant, i u eisdem, i n q u a m , locis per desidiam
. tionem majorum terrena negotia tractare praesumit, noslram arundinela i t e r u m succreverunt, et a g r u m
hoslilis suggeslionis giadio t r u c i d a t u r . Sed et ipsi Dominicum j a m pene repleverunt. Quid sunt e n i m
praelati subjectorum possibilitatem diligenli consi- i m m u n d i , f o r m c a r i i , a v a r i , fures, rapaces, et q u i -
deratione i i b r a r e debent, ne, si ullra scientiam vel cunque aliis quibuslibet pravitatibus a Deo sunt
vires suas agere tentent, oneri s u c c u m b a n t : quod d i v i s i , diabolo conjuncli? q u i d , quaeso, sunt et
ferre non vaient. U t a n l u r exemplo, et verbo Moysi, ipsi nisi arundines steriles infructuosae, daemonum
qui, Doroino promittenle quod ante filio lsrael stiggestionibus et quasi quibusdam v e n l i s i n omnem
i n i t l e r e t angelum s u u m , respondit, dicens : Obte- pariem impietatis agilatae? quid ergo otio torpemus?
cro, Domine, ti inveni gratiam coram te, ut gradiarit c u r praedicando discurritnus? cur tnalos quosiibet
nobitcum (Exod. x x x i v ) . Ct itein : Si non vcnerit nostra doctrina non soccendimus, u t bonos eflicia-
nobiicum, ne educat not de toco hoc (Exod. xxxm). rous? Sed vae nobis miseris, quia m u l i i sumtis d i -
Moyses eniin cum populo Israel ad l e r r a i n promis- scursores, pauci praedicatores I C i v i l a l c s , caslella,
sionis t e n d i t , c u m quilibet praelatus sibi subjectos vicos p e r c u r r i m u s , sed i n arguendis peccatoribus
ad ministeria cujuspiam boni operis exsequendi et aniinabus convertendis p a r u m iaboramus. M u n -
p r o v e h i t . Q u i recte D o m i n u m rogat, ut non t a n t u m dus sacerdotibus plenus est, c t si sit q u i bonuiii
angelum pracmittat, sed ipsemet gradialur, dum audiat, non esl q u i dicat. Legimus i n l i b r o Dialogo-
u o n tam alicujus sapientis consilio, q u i n o n n u n - rum quemdam sanctum v i r u i n libros, i n quibus
quam f a l l i l u r , quam diviua providentia, quae sola sacra verba c o n t i u e b a n i u r ; semper secum delulisse.
perfecte quoe sunt hominibus ulilia novit, hoc fieri r Qui quocunque pergebat ex eisdem l i b r i s rigabat
V e l d i m i l l i coustanter p r e c a l u r . Obsecro, i n q u i t , u t prata m e n l i u m . Erubescamtis, fratres, de nostra
i i o n educas nos de loco isto, nisi t u gradiaris no- p i g r i t i a , sanctorum Palrum atiendamus studia;
biscum. MeJius est enim quemlibet i n sna s i m p i i - q u o r u m euim debeinus esse fllii, eoruin debemus
c i t a l e vivere et i n o i i , quam ad «negotia, i n quibus v i t a m i m i t a r i . A r u n d i n e l a succendamus, malos a
eiiiuiae stiae scandalum sumat tractauda sine Deo duce suis pravitatibus corrigainus. E t bene prius d i x i t .
et cooperante, proraoveru Haec oinnia dico, f r a - Fulgebunt, deinde diieurrent, qtiia p r i i n u m debe-
t r e s , u t videatis quoroedo caule ambulelis, et non mus v i r i u t i b u s f u l g e r e , deinde eas alios docere,
sitis vobismetipsis sapientes; et d u m v i r t u t u m f u l - sicut scriptum e s t : Quia ccepit Jetut facere et doeere
gorem non sapienter quaerilis, obscenaro v i t i o r u m (Act. 1). S e q u i t u r :
et peccatorum lenebrositaiem incidatas. S e q u i t u r : Judicabunt mtfiojiia.Quanlum ad j u d i c i u m sunt qua*
Et tanquam tcintillce in arundineto diuurrent. l u o r species b o m i n u m , videlicet j u d i c a l i et salvati,
Scintilla i n sua q u a n t i l a t e modica est, et babet j u d i c a n d i et salvandi, j u d i c a t i el d a m t i a t i , j u d i c a n d i
splendorem et calorem. S c i n l i l l a r u m ergo npmine et d a m n a n d i . Judicati e l salvali sunt quoruro s a i -
sancli apostoli et apostolorum successores praedi- v a l i o j a m cerla e s t ; j u d i c a n d i et salvandi s u n l q u o -
calores recte signantur, q u i sunt p a r v i per v i r t u t e m 0 r u m salvatio adhuc incerta est; j u d i c a t i ct d a m n a t i
b n i n i l i t a t i s , spiendidi per cognitionem v e r i t a t i s , sunt q u o r u m daiunatio j a m certa e s l ; j u d i c a n d i e t
calidi per amorem v i r l u l i s . Ipsi vero tanquam sctn- damnandi q u o r u m damnatio nondum certa est. Cum
tillae i n arundineto discurrere recte d r c u n l u r , quia i g i t u r i n flne m u n d i , i n dic judiciw, i n resurrectione
ipsi per gentilitatem ad s i m i l i t u d i n e m a r u n d i n u m generali, istae quatuor species horoinuro e r u n l ,
ab o i u n i veritate vactiam, o i n n i vanilate replelam, constat tamen illos solummodo naliones judicaturos
ab o m n i bono opere sterilem et iufrucluosam, qtiorum salvatio propter eminentioris vitae m e r i t u n t
o m n i vento doctrinae agitatam, per ipsam inquam i u n c evidens et manifesta e r i t , quorum bic laus
discurrentcs, eam sua praedicatione a superbia c a n i t u r c u m d i c i t u r : Judicabunt nationet. Qua*
defecerunt, et ei quod cinis et i n cinerein rever- nationes j u d i c a b u n l ? Hlos u l i q u e j u d i c a b u n t , q u o -
sura esset osiendentes, quodammodo u l i n bonam r u m salvatio sive damnatio nondum certa e r i i D

segelero r e s u r g e r e t , i n favitlam redegerunt. Hunc quorum j u d i c i o alii transferentur ad g l o r i a m , alit

discursum r
e c i t S. Thomas per I n d i a m inajorem, transferentur ad poenam. Naro diabolus et perfecie
Barlholomaeus per l u d i a m n i i n o r e m , Sinion c l Judas m a l i utpote jaro j u d i c a t i sine o m n i examinatione 111
per Pei s i d e i u , Joaniics per A s i a m , Andreas pcr torinenta d e t r u d c n t u r . S t u d e a m u s , charissimi, u t
 475 A P P E N D I X A D H U C O M S OPEKA M Y S T I C A . 97«

simus i n illa tiie sakem de judicandis e l salvandis, A laiilunimodo b o l r u m ei de malogranatis, et (Icis, et

lametsi de judicatis e l s a l v a l i s , q u i alios j u d i c a - de aliis bonis ejus ad filios Isracl in desertum rever-
u i r i s u n l , esse nequeamtts. Magna lamen et o m n i - tcntes dettilerunt. Sic et nos, fratres, stillatn m o d i -
bus modis exoplanda et quacrenda sanctorum est cant de plenitudine boni s p i r i t a l i s , de dnlcedine
pcrfectorum i n illa die g l o r i a , q u i ctim ipso jttdice scilicel divinne laudis, qtia? i n sacra solemuihte
sedcbunt, e l m u n d u m cum ipso j u d i c a b u n t . E l l a u - Dominicae A n n u n l i a t i o n i s bac nocte dccantaia esl,
dabile quidem est v i r t u l e fulgere, pra?dicationc baiisiinus, quam vobis propinare disposuimus.
discurrere, i n j u d i c i o j u d i c a r e , sed ineflabililer l a u - Atidivimus itaqtte Ps.ilmislam diceniem : Accin-
dabilius, exceilenlius, aique sublimius est qttod gere gladio tuo super femur tuum, potenlitsime (Psal.
s c q u i l u r , quod scilicet regnabunt in aternum. In XLIV). Vox ista vox cst antiqtiortim j u s t o r u m pa-
aeternum regnabunt, qnia regnanti d i v i u i l a l i aeler- t r i a r c b a r t i m et p r o p b e t a r u m , et o m u i u m recte v i -
naliter inbaerebunt. Citjus r c g n i gloriam, qtiam v c n i i u m , et incarnaliouem V e r b i , ndveninm C h r i s i i ,
octilus non v i d i t , et auris non a u d i v i l , et quae i u expulsioncm bostis a n l i q u i , redemplionem generis
cor bominis uon ascendit, idcirco vos tolis prae- b u m a i i i , votis omnibus e x o p l a n t i u m , ooniinuis p r c -
cordiis desiderare, et promereri perpaucis suade- cibus postulantium, et landem i m p e t r a n t i u m . Ipse
mus , quia eam verbis p r o l i x i o r i b u s e x p l a n a r e , ^ u i m i r u m eos exaudivit, c t gladio suo super femur
dicut vellemus, non valemus Eain tamen promereri suum se a c c i n x i t , quando suae diviuitatis polentiam
nobis praestare dignetur Jesus Christus Domintis buinaiii!alis nostrae f r a g i l i h t i conjunxit. Et accinctus
uoster, q u i est Deus benedictus i n saecula. Amen. potcntia suac d i v i n i i a . i s supcr femur asstimptae h u -
SERMO X X X I I I . manitatis venit i n m u n d u m , u l expugnaret forteui
Jn Annunliaiione Dominica. armatum cusiodienlem a t r i u m suum (Luc* n ) . Fortis
Pauca sunt, fratres, et p a i v a , quae de Deo s c i m u s ; armatus diabolus, f o r t i o r superveniens Clirislus,
patica et parva, quae p r o f c r i m i i s . Quae etenim vel a t r i u m mundus, vasa cortJa humana. Quae Christus
qaanta pos umus dicere de i l l o , qtiem nemo v i d i t , de manu diaboli r a p u i t , evactiavit e l i m p l e v i l ; eva-
vel potest videre? Quando namque aliquis de Deo ctiavit culpa, i m p l e v i l gratia. Hunc fortissimum bel-
l o q u i t u r , tale cst ac si caecus naliis dc lumiue loqua- l a t o r e m , videlicet generis bumani Redemplorem,
tur : Deum enim nemo vidit unquam (Joan. i ; Samson, ille Israclilici populi princeps, in mtiltis
I Joan. i v ) ; e t : non videbit me homo el vivei (Exod. flguravii. Per angelum enini a n n u n l i a l a cst c o n -
x x x m ) . Unde e l Dominus ad ipsnm Moy&en, ad quem replio ct naiivitas Samsonisret p ^ r a n g e l u m annun-
i s l i verba prolata snnt, a i t . Veniam ad le in caligine p liata cst conceptio el nalivitas Salvatoris. Sams m
nubit (Exod. \\\). E t dcinccps : Mogses accessit ad forlittidinem habuit i n capillis s u i s ; Cbrislus i n
catiginem, in qua eral Deus (Exod. x x ) . E l Salo- donis gratiae s p i r i t a l i s . Samson v i t i u m et omue
nton : Dominus, i n q u i l , dixil ut habitaret in nebula qaod inebriare po:est uon b i b i t ; c l calix Rabyl^uis
(11J tieg. v m ) . Psalmista quoque a i l : Nubes el cn- Christum non i n e b r i a v i l . Novacr!a super caput
tigo in circuitu ejus (Psal. x c v i ) . E t i l c m . Caligo sub Samsonis non asccndit; et in mei.iem Chrisli m a l i l i a
pedibus ejus (Psal. x v n ) . Pedes Dei saucti doclores uon i n c i d i t . Samson leoncm occidit et dc fauce ejus
et prjedicalorcs sunt, q u i cum ad a u d i t o r u m corda favum meltis e x l r a x i t ; e l Chrislus diabolum v i c i t ,
circumquaqtic v e h u n t , qtii nonnttnquam ccelesiia et de ore ejtis humanum genus e r i p u i t . Samson
sacramcnta nobis i n suis s c r i p l i s lam obscure lo- accepil tntiliercm a l i c n i g e n a u i ; e l Christus geniium
q u u n t u r , tit a nobis vix i i i t e l l i g a n l u r . Unde benc i n Eiclesiam. Samson s l r a v i t A l l o p b y l o s ; e l Chrislus
t s a l m o s c r i p t u m e s t : Tenebrosa aqua tit nubibus spirilalcs et corporales iuimicos. Samson fraciis
ueris (Vsat. x v u ) : quia obscura est scientia in pro- p o n i s Gazae ascendit monlis s u p e r c i l i i i m ; et Christus
phetis (Dan. v n ) . Daniel eliam visionem divinam i n confractis porlis inferni consceudit i n coelnm. Satn-
visioue nociis v i d i t , e l Eiiphaz qucmdam coram sc son inulto plures de i n i m i c i s sttis moriens qtiam
slanlem, cujtis non agnoscebal v u l l u m , et h o r r o r e m D ^ivcns c o n t r i v i t ; et Christus diabolum et cjtis salel-
visionis uoclurnae conspexil (Job i v ) . Sed et rex iiles i i i u l i o amplius moriens quam vivens dcvicit. Sic
Baiihasar IIOII corpus, non b r a c l i i u m , non i u a n u m , Rcdemplor noster non solum oracuiis propheta:us,
sed articulos mauus scribemis coiilemplatus est scd et figuris praesignatus, acciuctus gladio d i v i m e
(Dan. v) : qtiia miniina s u n l quae nobis mauifestan- poteutiae super femttr htimaiiilatis 6uae i n t n u n d u u i
l u r de Sacramcnlo invisibilis deilatis. Deus n i m i r u m •venil, et f »rlcm, i d est hostem a n i i q u u m debellavit,
iucem inJiabitat inaccessibilem, quem nuttus hominum et nobis exemplum debellaudi m o n s t r a v i i , e l oflicium
viditt sed nec videre potest (I Tim. v i ) . Si quid ctiam de i n j u n x i l , ( l i c e n s : Estote fortes in bello 9 et pngnate cum
coeleslibus videmus, videmus, s i c u l a i l Salomon, per antiquo serpente, et accipietis regmtm tvternum.
foramina (Eccles. x n ) . E l sicut dicit Aposlolus : Per Suutaitius crgo a r m a t u r a i n Dei, tit p o s s i m u s o m -
specuium, el in mtigmate, non facie ad faciem (l Cor. n i a tela iiequissimi iguea exstingticie (Ephes. vi).
x i u ) . Quia ergo i i t i n i m a t u n l quae cognosciinus, Habciites scutttm pcr lidem, galcam per spem, l o r i -
idcirco modica sunt quae pncdicatuus : sicut explo- cam e l ocreas pcr c h a r i t o t e m . Quae d u o , l o n c a s c i -
caiores terrae promissionis multa e l magna bona l i c c l et ocrca?, sicttt sttnt unius tcxturae, sic possinit
tontemplatae terrae post lergum r e l i q u c r u n t ct u i i u m cssc unius ligurae. Qtt.c ctiam i n ncxione mttliotuut
377 SERMONES C E N T U M . »7A
annulorum complexionem m u l t a r u n i figuraiil v i r t u - A in barbis aiiriim babet, quando i n co quod sapienler
tem. Habeamus quoque lanccam, quae sursum ad se egisse glorialus esl, sltilte etun agisse palenter
Deum e r i g a l u r , et i n bostem d i r i g a l u r per orationem, liqttet. E l praevaricator popuius gladiis iransverbe-
arcuro et sagiltas per praedicationeni, gladium s p i - r a t u r , cum severissima increpaiioiie a roalo m o r t i -
ritus per d i v i n u m sermonem, q u i est vivus, et ficatur et i n bono v i v i f i c a t u r , ut ntortuus nitindo
efficax, et penetrabiior ontni gladio ancipiti, et yertin- vivat Dco. Si quis 9 i n q u i l Moyses, esK Domini junga-
gens usque ad divisionem animoe et spiriius, compa- lur mihi. S i c u l d i c i l bealus G r c g o r i u s : 0«"' non jun-
gum quoque et medullarum, et discretor est cogitaiio- gitur Moysi in utciscendo peccalo poputi, non est
num et iutentionum cordis, et non est ntla creatura Domini. Ponat vir gtadium super femur suum. Et
invisibilis in conspectu ejus. Omnia autem nuda et item : Ite 9 et redile a porta usque ad poriam. Primtiitt
aperta sunt oculis ejus (Hebr. i v ) . Gladius iste gladius debemus gladium supcr femur nostrum poncre ;
estjttsliliae. Islum gladium debet m i l e s C h r i s l i habcre, deinde ire e l rcdire et reos occidere, quia p r i m u n t
et evaginare, et ipso hostiles acies trucidare. Est et dcbemus punirc vitia p r o p r i a , deinde aliena. A porla
alius gladius militiae, qttem evaginaut peccalores. ttsqiie ad portam i m u s e l redimus, quando a maximo
Exacuunt enim ut gladium tinguas suas, et tingua usque ad m i n i i n u m q u i d singuli dcliquerint diligen-
eorum gladius L X I I I ) . Isto gladio v i v i t ^ l c r perscrutamur. Vel a porta usque ad portant
acutus (Psat.
Esau (Geh. x x v n ) . Isto saeviunt Simeon e l Levi f r a - pergimus, d u m pondus pravae aciiouis ab ipsa i i t -
tres, qui sunt vasa iniquitatis betlaniia; in quorum choatione usque ad e x i t u m conicmpiatuur. Per me-
consilium non veniat anima mea et in ccetu illorum 9
ditim quoque incedimus, qtiando uon solum aiienos
non sit gloria mea. Jpsi enim in furore suo occiderunt vel minus dileclos, scd amicos quoque e l faitiiliares
virum 9 el in votunlate sua svffoderunt murum. Mate- justae reprehensionis increpatione iransverberamus.
dktus furor eorum quia pertinax, et indignatio eorum 9
E t quasi v i g i n l i tria m i l l i a caedimus, dum reprolios
qnia dura : dividam eos in Jacob, et dispergam eos in legem sacram, vel i n diieclione Dei vei p r o x i i n i
Jsraet (Gen. X L I X ) . Gladius Sste, fratres, non educa- transgredientes, vel integram saiiclae T r i n i t a t i s l i d e i n
l u r , sed conlinealur i n vagina. Omnes e n i i u , qui non habentes severissimae anunadversionis gladio
gtadium acceperint, giadio peribunt (Mallh. xxvi). puitiuius.

Iste i g i t u r r e l i n q u a t u r , et supradictus assumatur. De hac divina et s p i r i l a l i iiltimie i u Exechiele

lpse est e n i m , quem Doininus venit m i t t e r e i n l e r - scriplum est quod V i r o , q u i habebat airamentariuux
r a m (Luc. x n ) . Istum i n manu tenent sancti, q u i scriptoris ad renes suos, per m e d i u m Jcrusalem
halient exaltaliones Dei in gutture suo, ad facien- Q praecedente, c t super frontem v i r o r u i u gemenl*uin>
dum juslitiam iit nationibus, increpationes in poputis, et dolentium super cunclis aboniinationibus, quas
ut jaciant in eis judicium conscriptum; el hcee est iiebanl i n medio ejus, Thau sigiiaittc, scriptum est.
gloria omnibus sanctis ejus (Psat. C X L I X ) . De hoc i n q u a m , quod Dominus praecepit scx v i r i s , qtioruni
gladio ait Moyses, c u m populus Isrealiticus faciendo unusquisque habuit vas iulerfeclionis i n manu sua,
v i l u l u m aureitm deliquissel, dicens ; Si quis, inquit, dlcens. Transileper medium civitatis sequenles eum
Domini est jungalur
9 mihi. Et congregatis ad eum et percutite 9 non parcat ocutus vesler 9 neque miserea*
omnibu* filiis L*vi ail. Ha?c dicit Dominus Deus mini. Senem, adolcsetnlulum, el virginem 9 el parvu-
Jsraei. Ponat vir gladium super femur suum. Ite 9 et / K I I I , ei mulieres inlerficite usque ad inlernecionem.
redite de porla usque ad portam per medium cusiro- Omnem autem super 9 quem videriiit Thau, ue occidu-
rnm, el occidat unusquisque fratrem, et amicum, et tis, et a sancluario meo incipile (Ezcch.n). Vir, qui
proximum suum. Fecerunt ita9 et ceciderunt itlo die a t r a m c n t a r i u m scriptoris h a b u i l , Christtis c s t , q u i
quasi viginti tria milliu hominum. Et ait Mogses : d i v i u i l a t i s suae saptenliaro buroauilatis suae naluiat
Cunsecrasiis manus vesiras hodie Domino unnsquis- c o u j u n x i t . Qui in Jerusalem viros gemenies et do-
que tn fiiio 9 et in fratre suo 9 ut dctur vobis benedictio lentes super cunctis aboininatiooibus, quae i n ea
(Exod.xww). Moyses siguiticat qtiemlibet pradatum, D Uunt, Thau littera signal, quia suos eleclos i u t r a
coetu» Israel poptilutu s i t b j e c t u m , vitulus peccatum. sauctam Ecclesiatn de falsorum Christianoruro p r a -
Moyses ascendit i n motilem, quando pradalus quivis viiate luoerentes fide suae passionis ad veraro saluteiu
relictis inOmis ad interuam cceleslium conscendil coufirmat. Sex v i r i ipsum sequentes non signates
conlcmplationcm. Sed populus lsraeJ vituluni fa- occidunl, quia perfecti quinque sanctae civitatisprae-
cit, quando subjcctorum cuncos male vivendo lati sui Redemptoris imilatores effecti, omnes repre*
deliiiquil. Moyses descendit, cum praelatus ad bos acceptam fidem pravis operibus abneganles, et
subditorum v i i a m considerandam a contemplatioue in praesenti per culpam mortuos o s t e n d u n t , et i n
c a l c s l i u m nieniem ad inferiora reducit. V i t u l u m futuro aeteruae damnationis pcena mortificandos esso
aureum c o i n m i n u i l , c u m pravam a«:tionem per praedicunl. Qui a sanctuario D o m i i i i incipiunt, d u m
priidentiani caruis vel saptentiam mttndi perpe- etiam multos ex i l l i s , q u i i n sancta Ecelesia gradum
i r a t a m pro toco et t e m p o r e , catisa, persona , et habentsanctiorem, damuabiliter peccare conviiicuut.
modo s u b t i l i t e r discernit. i n aquain p r o j i c i l , cum Senem, i n q u i t , adolescentulum, et virginem, et par-
ex auctorilate sacri eloqtiii ipsam actionem perver- vulum* et mutieres interfcite. Seucx est i n v c t e r a t u *
sam fuissc r c p n b c n d i l lix hac aqua p o l a u s poputus d i c r t i m m a l o r t i m , q u i longa consuctudine p o l l u l u i ,
979 APPEiNDIX A D HUGONIS OPERA M Y S T I C A . 980
e l obvolotus est sordibus peccatorum s u o r u m . Ado- A gens ? (Can . 9
vi.) Beata V i r g o M a r i a , fratres c h a r r s -
lesccns i l l u m significal, q u i m a l i t i a m pridem inchoa- s i m i , aurora f u i l , qnia et pfaecedenlis temporis q u o d
t a m d i u t u r n i s incrementis augmentat. V i r g o e s t , q u i quasi nox ftierat, flnis e x s t i t i t , et vera lucis gralLae,
a fecundilate v i r t u t u m et bonorum operum stcrilis solisqtie jtislitiae, q u i ex ipsa progenilus est, p n e -
manet. Parvuhis autem eum exprinr.it qtii suam ne- ventrix et anlchicanum sidus f u i l . T o t u m namque
q u i t i a m recenter incboavit. M u l i e m m vero nomine tempus, quod ab Adam usque ad ejus o r t u m p r a _ -
i l l i congme tigurantur q u i mollioribus v i t i i s mulie- cessit, quasi nox e x s t i i i t , nox longa, obscura, f r i -
b r i t e r deserviunt. Quos omnes sex v i r i vasis i n i e r - gida, oliosa, torpida, somniculosa, tacita, imomuU»
feetionis j u g u i a n t , d u m ipsis pcenam damnationis f u i t . Nox absenlia verae l u c i s , longa d i u l u r n i u t e
futurae instnuant. Quorum n o n n u l l i taliter percussi temporis, obscura tenebrositate infidelitatis, f r t g i J a
v i v i f l c a n t u r , q u i a d e s u i s pravitatibns conversi j u s l i - dcfectu c h a r i t a t i s , torpida ab exhibitione boni
ficantur. operis, somniculosa oblivione b e a l i t t t d i n i s , tacita at
Jieremias qeoqtie propheta ab hae percusstone voce verae confessionis, muta a cantico divinae l a u d i s .
torpentes i n sermone prophelico l e r r i b i l i t e r male- Exceptis quippe paticis personis, quae praecedcnti
dicit» d i c e n s : Matedictus qui facit opus Domini frau tempore popuhim i l l u m antiqtium de suis p r a v i t a t t -
dulenter e* desidiose, et matedictus qui prohibet gta- B
bus castigabant, et mysteria f u l u r i salvatoris E c c i e -
dium snum a sanguine (Jer. X L V I H ) . E c c e , f r a t r e s , si&que, more gallorum diein nocte praecinentium
quomodo malediciltir qtti divinam i n j u r i a m pro posse praenunliabant, lotus pene mundus silentio somno-
suo nen o l c i s c i l u r . Comedat ergo nos zelus domus que premebatur. Sicut i n Sapientiae l i b r o s c r i p t u t n
D c m i t t i , nee prohibeamus gladium oris ablutione e s t : Dum medium, i d esl, summum silentium tenerent
peccati.Et non u t noslris,!sed egregii docloris v i d e l i - omnia, et nox in suo cursu iter ageret, omnipotcna
cet Bedaepresbyteri v e r b i s u t a m u r : r Zeiemus domum sermo tuus Dominc a regalibus sedibus veuit (Sap.
Det» et q u a n t u m possurous, ne q u i d i n ea pravutn x v u i ) . Quaedam tamen astra sui2 radiis tempus i l l u d
a g a t t t r , Hisistamus. » S i viderimus f r a t r e m , qui irradiabant, quia sancli patriarchae et prophetae suis
a d d o m u m D e i pertmet, superbia t u m i d u m , si delra- virlutibusignorantiampopuliillius illuslrabanl. Quo-
etionibus assuetnm, si e b r i e t a l i servientem, si l u x u - r t i m radii aurora apparente quodammodo offuscaii
r i a enervatum, si iracundia t u r b i d u m , si alio quovis sunl, quia i n comparationcm B. Mariae praecctlcntcs
v h i o susiratuin, sttideamas inquantum facultas sup- sancti parvam claritatem habtierunt. Quid enim f u i t
p e r i t , eastigare p o l l u t a , ac eorrigere perversa. E t innocentia A b e l , j u s l i l i a N o e , ftdcs Abrahae, longa-
ai q u i d de tahbus emendare nequimus, non sine c nimilas Isaac, tolcranlia Jacob, contincntia Joseplt,
a c e r r i m e mentis sustinere delore» et maxime i n mansueludo Moysi, fortitudo Josue, charitas Samue-
ipsa domo orationis, u b i corpus D o m i n i consecralur, l i s , humililas David, zelus Eliae, abstincntia Dauieiis,
u b i angeforum praesentia semper adesse non d u b i t a - eximia sanctitas B . J o a n n i s , aliorumqne virlutes
t u r , ne q u i d i n e p t u m fiar, ne q u i d , qtiod nosirara sanctoram i n comparationem B. Mariae? Beata i g i t u r
fraternam orationem impediat» totis v i r i b u s agamus. v i r g o Maria vere aurora clarissima f u i t , quae stio
Haee i g i t n r sacrosancta verba auribus i n t e n t i s audire magnifico j u b a r e praecedentium P a t r u m c l a r i t a t e m
c u r e m u s ; e t quae vei i n nobismetipsis, vel i n aliis m i n o r a v i t . Sane qtiaecunque in Scripluris v d in
emendanda sunt, non neghgenter emendemus. Hanc creaturis s u n l laudabiiia, ejus sunt laudi convenien •
aeeandoram v i t i o r u m solertiam ee habuisse Psal- •ia. S i c u l ergo est atirora verae lucis prjevenliotie;
m i s t a g l o r i a t u r , diceits : Feci judicium et justitiam ; siccstflos p u l e h r i t i t u d i n e , favus dulcedinc, viola
non tradas me eatumniamihus me (Psal. C X V I H ) . Ca- h u m i l i i a t e , rosa charitale vei compassione, suavi-
l u m o i a n t u r nos daemones, quando de corpore e x i - tate l i l i u m , v i t i s fructificatione, quodlibet aroma
m u s : sieut e t i a m legimtts i n v i t a sancti Martini bona opinione, caslruin securilate, m u r u s v e l t u r r i s
quod diabolus i n hora mortis ejus ad calumniandam fortitudinc, clipeus aut propugnacuhim defensione ,

a n i m a m ejus aceessit. Si ergo banc calutnntam eva- jy columna rectitudine, sponsa fide, amica dilectioue.
dere volumus, j u d i c i u m et j i i s t i l i a m faciamus. Beati maler fecunditate, virgo integritate, domiua d i g u i -
enhn qui custodiunt judicium, et faciunt justitiam in t a t e , regina m a j e s U i e , ovis i n n o c e n t i a , agna n i n n -
cmni tempore (Ptai. cv). Exitut aquarum deduxerunt d i t i a , coluroba simplicilate, t u r t u r castitate, q u o t l -
ocuH nottri (Psal. c x v u i ) , dum videmtts malos non libet m u n d u m et domesticum a n i m a l , munda c t
eustedire legem D o m i n i . Tabescere nos faciat zelus mansuetnda conversalione, nubes protectione, stella
noster, quoniam obiiviscuntur i n i m i c i nostri verba cujuslibet v i r t u t i s aut boui operis incohatiouo, luna
i l l i u s (ibid.). Simus strenui i n pugna, u t esse gloriosi cjusdem augmenUlione, sol c o u s u m m a t i o n e , cov
anereamur k i v i c t o r i a , et beati in gloria. Qttod uobis lestis denique paradisus cceleslis boni plen l u d i n e .
praestare dignetur Jesus Christus Doininus noster, Sed tit ad id quod inccepimus r e v c r t a m i i r , pest*
q u i est Deus benedictus i n saecula. A m e n . quam ipsa beala Maria orta est, i n inundo velttt a u -
SERMO X ) _ X I V . r o r a splcndiflua, s U l i m posl cjns o r l t i t n , ortus est
ex ipsa soljustitiae Cbrisius Deus noster, q u i pulsis
/ n nativitote, vet Assumptione beatee Marice sempef
Virginis. tenebris t o t u m m u n d u m i l l u m i n a v i l , inunium »t
Qum est ista quw progredilur quasi aurora censur- p o p u l u s g e n t i t i m . q u i ambulaveral in tenebris, vide-
ttt SKRMONES C E N T U M . 982

r e i lucem magnam (ha. ix). llluminavii cnim Chri- i nus ecclesiaslicnm praelatum docloremqoe, n t se do
s l u s r o u n d u m sua n a t i v i t a t e , stia praedicatione, m i - periculo, i n qno ex a n i m a r u m c t i r a , quas e r u d i e n -
r a c u l o r u m s u o r c m o p e r a t i o n e . sua passioue, resur- das suscepit, quolidie vcrsabatur, easdem v i g i l a u l e r
r c c l i o n e , apparitione, ascensione, S p i r i t u s sancti corripiendo et docendo iiberare feslinet, quodain
missione, aposlolorum per m u n d u m divisione, et iu loco figurative sic admonet, dicens : F t 7 t , ti
eorum pnedicatione, et ccelestis gratiae i n sancta spoponderis pro amico luo, defixisli apud extraneum
Ecclcsia d i s i r i b u i i o n e . Quia ergo fralres cuarissinii manum tuam. lltaqueatus et verbit orit tui 9 et captut
nox prmteriit, et diet iltuxit nobis sicut in die honeste
9 propriis termonibut. Fac ergo quod dico, fili mi,
ambulemus (Rom. X I I I ) . Non ambutemus sicut Patres el temetiptum tibera, quia iucidisti in manum proximi
nottri gentitet (Rom. i ) . De quibus d i c i t apostoius : tui % ditcurre, festina, tutcita amicum tuum, ne dedtrit
Qui cum cognovissent Deum non sicut Deum glorifi- somnum oculit tuit, nec dormitent palpebrm lum.
cavcrunt, aut gratiat egerunt, sed evanuerunt in cogi- Eruere quasi damnuia de manu, et quasi avis de inti-
tationibus sui$ 9 et coluerunt et servierunt creaturm diis aucupit (Prov. v i ) . A m i c u s nosler proximus n o -
potius qnam Crealori, qui est Deus benedictus in *m- ster est, quero, secundum d i v i n u m praeceptum, s i -
cula. Propter quod tradidit itlos i n reprobum $en$um 9 cttl nos diligere debetnus. Extraneus i s t e , Christus
ut facercnl qum non conveniunt; repteti omni iniqui- !
est, q u i extraneus nobis esl et secundtim h u n i a n i t a -
tate 9 malitia9 fornicalione, avarkia (Rom. i ) , caeleris- tero e l secundum d i v i n i t a l e m . Sccundum h u m a n i -
que v i i i i s ac peccaiis deteslandis, quao ibidem sub- tatem nobis exlraneus est, quia nos non vidimus
s c r i b u n l u r : Sed nos fratres abjicienles v i t i a et pec- eum i n c a r n e ; secundum divinitatem v e r o , quia
c a i a , quae sunt opera t e n e b r a r u t n , i n d u a m u r arma Deum neroo v i d i t unquaro. Extraneus nobis est,
lucis, quae sunt v i r t u l e s et bona opera, ei sicut i n quia ipse jnstus et beaitis, nos autero peccatores et
die gratiae boneste ambulemus (Rom. xm). Omuia m i s e r i . Exlraneus omnibus est, q u i a , quamvis siut
anteui v i i i a et peccata vel c a r n a l i a , vcl s p i r i l u a i i a j u s t i atque sapienles, et opera eorum i u manu Dei
stuit. Quae cuncta nobis probibet Apostoius aut r e , s i n t , tamen netcit homo ulrum odio an amore dignus
a u l significalione, ubi d i c i t : Non in comessationibus sii sed
9 omnia in futurum reservanlur incerta (Ecctes.
et sbrielatibu$ 9 non in cubilibus et impudicitiis 9 non in i x ) . A p u d hunc ergo extraneum iile revera pro amico
contentione et mmulatione (ibid.). Universa namque spondet, et velut fidejussor de reddendo debito r e -
carnalia peccata, vel ad gulam pertinent, e l p r o b i - sponsurus manum defigit, verbis oris sui i l l a q u e a t u r ,
b e n t u r nobis, u b i d i c i l u r , non in comessationibus et et p r o p r i i s sermonibus c a p i t u r , q u i a l i o r u m animas
ebrietatibus; a u t pertinent ad t u x u r i a m , et p r o b . - ^ i n c u r a m suae providentiae suscipit. Discurrat ergo
b c n t u r , ubi additur, in eubilibus et impudiciliis. Spi- necesse est, et fcstinel, siiscitet amicuro s u u m . D i s -
r i t u a l i a vero, aut exiei ius fiuut, et prohibentur, tibi c u r r a t et festinet exemplo, suscitet verbo. Discur-
diciltir,r!OA.Jt contentione. A u t interius committuntur» r a t a dextris et a s i n i s l r i s , in prosperis et adver-
et p r o h i b c n l u r , ubi s u b j u n g i l u r , non in mmulaticne. sis, et benefaciat amicis et i n i m i c i s , bonis et malis,
Contentio nempe foris est i n o r e , aemuiatio intus
niodeslis et dyscolis. Suscitet amicum suum admo-
i n corde. Botia dcuique aive s p i r i t u a l i a sive cor-
nendo, u l maluro caveat, bonum faciat. Non dor-
poralia praecipiuiitur, ubi s u b i n f e r t u r : Jnduimini
niiat cavendo negligeuliam m a j o r e m , non d o r m i a t
Dominum Jesum Chrislum (ibid.). C h r i s t u m quippe
cavendo negligentiam m i u o r e m . E r u a t u r qtiasi dam-
iuduere esl i n Christo sancte et honcste vivere.
intila, et quasi avis. Dammuia est animal mundunt
Ergo cbarissimi diabohim c u m ejus operibus lene-
et acerrimum v i s u , et avis aita pelit volatu. E n t a t u r
brosis abjiciamus maium odio habendo; et i n d u a -
praelatus sive doctor quasi d a m m u l a ; t i t sit mundus
mur C l i r i s l u m bonum d i i i g e n d o . v i r t u l e s exer-
per honestam conversationem, et acer visti per d i -
cendo, bona opera exhibendo; et sic velut i n die
scretionem. E r u a t u r quasi a v i s , u t alta petat per
graiiae honeste ambulabirous, et ad supernae pa-
conlemplalionem. Non solum c n i m praelati bona ac-
triae gloriani perveniemus. Oremus autem p a r i i e r
i t i o , verum etiam contemplatio, subdilis confert.
u t meritis et precibtts sanctae Mariae v i r g i n i s Sol
Unde apostolus : Sive menle excedimus Deo, sive $o*
justitiae nobis semper illuceat, semper stet, iiunquain
brti sumus vobis (II Cor. v).
occumbat, u l exemplo Josue, cui sot stetit ad Gabaon
donec ulcitceretur se de inimicis suis (Jos. x ) , no- Aliquando ergo debet rector sumere sibi pennas

bisctim s i l , . u i suis fidelibus p r o m i s i l tisque ad con- i n i l v i per r a p a c i i a l e m , non corvi per l a n i a t i o n e m ,

sumniationcm saecuii donec et uos, interfectis nostris sed columbae per s i m p l i c i l a l e m , et volare per c o n -

Itoslibus, supernis d o n e m u r sedibus, Quod nobis t e m p l a l i o n e m , et requiescere per actionis i n l e r m i s -

praeslare d i g n e l u r Jesus Christus Dominus nosler, sionem a pusillanimitate spiriius et lempestaie; id

q u i est Deus benedictus i u saecula. A n i e n . est a curae pastoralis a n x i e t a t e : Sic Moyses mittaio
grege ad i n l e r i o r a d e s e r t i , perrexit videre visronem
SERMO XXXV. magnam (Exod. m ) . Sed Dominus, fatigalis*apo$tolis
De quolibet confetsore epitcopo, aul alioqui populi et occupatis accessti populi ita u t non haberent t e m -
rectore, et de ejus officio ac doctrina itli necettaria. pus manducandi, d i x i t : Venite seorsum in aesertum
Salomon sapienlissimus regum a i u i q u o r u m , fratres et requiescite pusittum (Marc. v i ) . E l (ut ait bcatus
c b a r i . s i m i , et filitis David rcgis, quem clegil Domi- Gregorius); c Rector non debet propter curam p r o x i -
983 A P P E N D I X A D IIUGONIS OPERA MYSTICA. 984
m i , poslponerc contemplalionem D e i : ncc propter A per fldem quae nondum praesentia nobis sunt p e r
coniemplationem Dei negtigcre curam p r o x i m r . speciem.
U t i g i t u r se liberet rector, discurrat necesse esi per Sic itaqufc substantia i l l o r u m est fides, qnia per
bonam actionem, feslinet per ejusdem actionis expe- solam fidem p r o b a n t u r a n o b i s . N o n e o i m a l i u d majus
d i t i o n e m , suscitet amiciim suum per exbortaiionem, argumentum d e i l l i s dubitanlibus proferre possumus,
erualur ut daminula per m u n d i l i a m honestae conver- quam quod illa creduntur Ode quae ratione non c o m -
sationis et acumen discreiionis, et u l avis per sub- prehenduntur. Fides origo est i n nobis ac funda-
l i m i l a t c m conleinplationis. Sane duo s u n t , per qnae mentum v i r t u t u m et bonorum operum. Unde u t a i t
prsecipue debet praelatus semeiipsum liberare, e x e n i - Apostohis : Sine fide impossibile est plaeere heo
p l u m scilicet et v e r b u m . E x c m p l u m operis, verbum (llebr. x i ) . Fides si i n sola cognitione sit non sulD-
pracdicatioiiis. P r i m o e x e m p l u m , deinde v e r b u m , u t c i t , nisi per dilectionem vivificetur et ex dilectione,
Doinini sit i m i l a t o r , d e q u o s c r i p t u m e s l : Ceeph Jesus si possit, operelur. S i non potest operari, si habeas
facere el docere (Ael. %). Sed quia constans csl de dileciionem, ipsa dilectio ei esi operaiio. S u n l m u l t t
o p c r e , quod videiicet bene o p e r a r i necesse sit c i , q u i multa opera faciunt, sed quia dilectionem Dei et
etsi non p r o x i m o tamen p r o semetipso, et qnia p r o x i m i non habenl, regnum Dei ex suo opere i i o n
ccrnimus niultos paslores, q u i , quamvis u t c r e d i l u r consequonlur. Sola ergo fides, illa fldes dicenda est
ipsi b e n e v i v a n l , a verbo tamen cessant, vel quia cui comes esl dileciio, et quae per dileclionem, al
loqui nesciunt, vcl quia n e g l i g u n t , praelermittamus lamcn potest, operaiur. Dno itaque sunt i n q u . b u t
de cxempio o p e r i s , et dicamus de verbo praedica- constai fides, cognilio scilicet et affectus. Q i i o r u m -
tionis. dam fides cognitione magna esl, affectu parva;
quorumdam vero afleciu magna, cognitione parva.
Quadripariitam doclrinam debet omnis praelalus
Alii fldcm e l cognitione et affectu magnam, a l i i
animabus sibi commicsis. P r i m o namque dehet sub-
cognitione e l affcctu parvam habent. Y e r u m affectura
jeclos docere fldem sanctae individuae T r i n i l a t i s ;
magnum m fide magis laudabilem esse quam cogm-
secundo quomodo praesideant et imperent quinque
tionem magnam Dominus manifeste ostendit, ubt
scnsibus c o r p o r i s ; t e r t i o , u t sex opera miseri.ord.ae
fidem grano sinapis comparavii (Matth. x m ) , quod
e x h i b e a n l ; q u a r i o , u t septem virtutes principales
quaniitatequidem parvum est,sed non fervore. Hine
exerceant. Singula singiHatim proseqiiamur, p r i -
m u l i e r i Chananaeac p a r u m quidcm scienli adhue, sed
mumque de flde dicamus. T r i a q u i d e m e r a n l , corpus,
m t i l t u m confldenti, d i c t u m e s t : hfutier, magna est
et s p i r i l u s , et Deus; et corpus quidem mundus e r a t ,
pdes lua (Matth. x v ) . llla naniqtie fldcs apnd Deum
auima s p i r i t u s , et ipsa aniroa quasi i n mcdio quo- ^
magiia r c p u t a t u r , quac etsi niinus vigeat scicntia,
d a m erat habens extra se m u n d i i m , intra se D e u m ;
pcr constantiam lamcn fortis o s t e n d i l u r . Cum crgo
et acceperat oculum, quo e x l r a se mundum v i d e r e l ,
fldes cognitione crescit, adjuvattir. C u m vero aflectti
et ea, quae i n mundo e r a n t , et bic erat oculus carnis.
fldes crescit, p r o m c r e t u r . I g i t u r fldcs non de c n g n i -
A l i u m oculum acceperat, quo seipsam videret et ea
tione sola, sed de affeclu ct operatione iaudaiar et
quae i n ipsa erant, hic est oculus rationis. A l i u m
remunerattir. Haec est c n i m qitae justiflcat, guee t

r u r s u m ocuium accepcrat, quo i n t r a se Deum vide- scciindum AposloIum, per dilecttonem operatut
r c l , et ea, quae i n Deo c r a n i , e l btc est oculus con- (Cal. v). /tjtera vcro daemotium cst, de quibus s c r i -
tcmplaiioiiis. i l o s i g i t u r oculos quaudiu anima apcr- pttiin est quod dajmones crednnt et coniremiscunS
tos e t revelatos habebat, clare videbat et recie Jsa. n); sive cujttslibct impii fldem tantuni sccuii-
discernebat. Postquam aulem tenebrae peccati i n t r a - d u m cognitioncm, n o n c t i a m secundum dilectioncm
v e r u n t i n i l l a m , oculus contemplalionis quidem i n babcntis. Dc quo scriptum c s i quia quod timet impivs
sc exstinctus est u t n i h i i vidcret, oculus vcro ralionis veniet ei (Proe. x).
lippus effcctus u t dubie v i d e r e l . Solus ille ocuius,
Nos autcm, fratrcs, per dileclionciii opercmur, u t
q u i exterius f u i t , i n sua clariiate p e r m a n s i t ; q u i ,
p r o dilcctione r c m u n c r c m u r . Sensus corporis q u i n -
quandiu l u m c n claruin hal>ct, j u d i c i u m dubitim uon D quc s u n t ; visus, auditus, olfactus, gustus c t lactus;
babet. Oculus vero rationts, quandiu lumen ejus p c r quos amma sicut mtus p c r rationem et contem-
n u b i l u m est, j u d i c i u m c e r t u m habere non p o i e s i ; plationcm ad i n v i s i b i l i a , ita foris ad visibilia suo
quia clare non v i d e l , disceruit ambigue. I l i n c cst modo p r o g r c d i t u r , et quac corpori sttnt grata, c o m -
qtiod corda h o m i n u m faciiius sibi consentiunt i n iiioda, u t i l i a et ncccssaria operatur. S i c u i eniin
Iiis quac oculo carnis p o r c i p i u n t quam i n his qttae boiiio cx duabus naturis, s p i r i l u a l i scilicet c t cor-
acie mentis et sensu rationis a t t i n g u n l , quia ubi i n porca, est factus, et duobus bonis, id est s p i r i t u a l i
videndo uon caJiganl, i n judicando iion discrepanl. et corporali est ditatus, ita duplici seiisus v i n u t c est
Momo crgo q u i oculum carnis habet mundum videre m u n i l u s e l ornatus, i n i u s videlicct rationalitale ad
polest et ea quae i u niiindo sunt. I l e m quta oculuin i n v i s i b i l i a , foris scnsualitalc ad visibilia conleni-
•ationis ex parte habct, a n i m u m s i m i i i t c r cx parle planda. Habet autcm rationalila3 i n bonis i n v i s i b i -
videt et ea quae i n a n i m a sunt. Q u h vero oculum libus suum f r t i c i u m a c j u c u n d i i a t e n i , quciiiadmoduiu
coiilemplationis non habct, Deum et quac i u Deo sunt scusualius i n visibiiibus. I n invisibilibus quipp*.
v i d c r c nou valet. Fidcs crgo ncccssaria est, qtia bonis spccics cst v i r t u s , forma, j i i s t i t i a , dulccdo,
credantur quac non videntur. ct sub-istant i u nobis a n i o r , canlicuin, gamliuni, contaclus a i n a t i , c l qtiac-
985 SERMONES C E N T U M 919
biti ltani inventio. I n sensualitate visus caeieris A gelio c o m m e m o r a n l u r , t » quibut jacebat muttttudo
sensihus praecelletilior est et eflicacior, sed longe magna tanguentium (Joan. v) Utiusqui:>qtic etenim
inferior discretiva et contcmplativa v i r t u t e rationis. sensus tot serval languentes, quot appelittium p a t i -
Corporaiis namque visio, quia angusta est, m a x i m a t u r corruptiones. Sed quoties S p i r i t u s ssnctus de-
non c o m p r e h c u d i l , et qnia hebes est, niinima non scendit i n nos, e l i n nobis e x c i t a l gratiam com
i i i s c e m i t ; et quia p i g r a e s l , non a t i i n g i t r e m o t a ; punctionis, toties sanatur noster sensus a quacun-
ct quia perspicax non est, non pcnetral occulla. l n que detineatur i n f i r m i t a i e c o r r u p t i o n i s . Custodia-
rcbus quoque visibilibus, i n quibus seinper quaerere mus, c h a r i s s i m i , sensus noslros, ne forte (quod
dcbel visus u t i l i a . specie fallcnle corruptus n o n n u n - a b s i l ! ) i n g r e d i a l t i r per fenestras nosiras mors ad
quain capit n o x i a ; e l d n m i n eis inordinate de- animas nostras. Quis sit autem frtictus istius custo-
Icctatur, infelix animus intrinsecus inuumerahilium diae, Isaias brevi sermoue comprehendit, ubi dicit :
dclcctationuin c l c o g i i a t i o n u m pulvere foedalur. Quit poterit habilare de vobit cum igne devorante?
Quia c n i m res mundanae, quas extrinsccus appeti- (ha. XXXIII). Aut quit habitabit ex vobit eum ardo-
i m i s , iuflnitae sunt, cogiialiones quas ex ipsarum ribut sempittrnitl Qui ambulat in juttitiit et (oqnitur
r c r u m dehctatione v c l meinoria inlrinsecus t r a h i - veritatem; qui projicil avaritiam ex ca(umnia 9 et
n i i i s , finitae esse non possunt. E t sicut oculus pa- B excutit manus suas ab omni munere; qui obtttrat
s c i t u r ex spccie, sic aiutntis pa_ciiur ex cogitatione. aures suat ne audiat tanguinem, et claudk ocniot
Y e r t i m q u a n i u m ad res p e r t i n e i , ntilla rcs est, qnae tuot ne videat matum. Itte tn excelsis habitabit,
c o g i t a r i non possit sine peccaio; quantum aiitem ad munimenta saxorum subtimitas ejus. Panis ei datue
pravos aflectus, nulla rcs est in qua peccare non pos- ett aquce
9 ejus fideies tunt. Itegem in decore ttto vile-
sumus cogiiaiitlo. Quia i g i l u r huic s c n s u i , i d esi bunt ocuii tjut 9 cernent terram dt longc. Cor luum
v i s u i , tantus inesi defectus :td b o u u i n , tantus affectus meditabitur timorem (ha. xxxm).
ad m a h i m . omnibtis modis necessc est custodiaiur, Sex sunt opera misericordiae : p r i m u m est csti-
quia per cjus corruptionem animus maxime fuedatur. rientem pascere. secundum sitienteiit potare, ler-
Citstodialur inquam ne, secundum Jeremiam, oculus l i u m hospitem coliigere, q u a r t i t m nudum vestirc,
noster depraedetur animas noslras i n cunctis filiabus q u i n l u m i n f l r m u m v i s i t a r e , sextum ad incarceratum
u r b i s nostrae (Thren. m ) , vel ut i n Job legitur,ocuIus et inclusum ventre. Qni his i n t e n d i t i n temporc,
noster sequatur cor nostrum (Job x x x i ) , sed potius beatus e r i t i n aeternitate. Beatus eiiim qui intelligit
avertatur ne videal vaniialem (Psat. cxvui). Auditus super egenum et pauperem; in die mala liberabit eum
e l i a m diversis modis c o r r u m p i t u r : quapropler opor- ^ Dorrinus (Psal. XL). In die mala, i d est i n die j u d i c i i .
t c t t i t caute c u r i o d i a t u r . Aliquando corrumpiltir E l animadverte (qttod est mirabile d i c l u ) quod i n
vanis sermonibus, aliquaiidoadulalionibus,aliquaudo Evangelio non d i c i l u r quod alia peccaia damiiaiidis
obsceuis carminibus, aliquando detractionibus. comroemorenlur vel i i i i p r o p e r c u i u r i n die j u d l c i i ,
Unde s c r i p t u m est : Corrumpunt bonos mores cqtlo- nisi boc t a i i l u m qtiod miscricordiaj opcra ncglexe-
quia mala (I Cor. x v ) . Olfactus vero c o r r n m p i l u r , r u n t ; e l econtrario salvandi non laudantur de q u i -
quoties variis odoribus inordinaie deieclalur. Isle buslibel v i r t u l i b u s , nisi de hoc solum quod ea e x h i -
scnsus p u r i o r ac mundiur aliis sensibus esse vide- b u e r u n t . Unde Petrus Ravennas i n l i b r o Sermonum
t u r , unde et per illutn anima minus c o r r u m p i p i o - sttorum, s e r m o n e U : i I n rcgno, i n q u i l , coeli coram
b a t u r . Hunc guslus sequitur, per quem infelix gula omnibus angelis i n c o n v c i i t u m resurgenliuin quod
stios i l l i c i l o s appelilus experitur. lste postquam cor- Abel passus s i l , qtiod A b r a h a m lidem incoepil, quod
ruropitur, variis c i b o r u m ac potuum apparatibus Moyses legeiu t u l i t , quod Petrus crucera resupinus
insaliabiliter oblectatur. Inde est quod beatus Hie- ascendit, Deus lacet, et c l a m a l soltim quod c o m e d i l
ronytuus sub perso!»a sui quorumdain impudentem pauper (Luc. x i ) . > Demus crgo, fratres, elecmo-
superfluiialem reprehendit, i l a d i c e n s : t Natus i n synam, e l omnia munda e r u n t uobis (Luc. v i ) . Dc-
paupere domo et i n t u g u r i o rusticano, q u i vix m i l i o D m u s 111 d c l u r
nobis. Dcmus ut i i , quibus danius
et cibario pane rugientem satiare ventreui poteram, recipiaut nos i n aeterna tabernacula (Luc. x v i ) . De-
nttnc similam e l mella fastidio. Novi e l n o m i n a , et mus gratis, quia nos maximc, q u i de elecinosyua
genera p i s c i u m , in qtio l i l t o r e concha lecta s i l v i t i i u u s , gratis accepimtis. Mittainus panem snpcr
calleo. Saporibus avium discerno provincias, e l c i - transeuntes aqtias (Eccle. x i ) , i d est populos, quia
b o r u m me raritas ac uovissime damna ipsa de- post inulta tempora inveniemus eum. llaec dicimus,
leclatit. » N o b i V a u t e m , fiatres, secunduro eumdeui fralres, quia nos e t i a n i , q u i i n religione v i v i m u s , ad
doctoreui s i l patiper, v i l i s , et vesperliiius cibus, ciainorcin pauperis atires, i m o viscera nostra n o n -
olus et legumina, et i u t e r d u m paucos pisciculos pro iiunquam i n h u m a n i t e r claudimus. Sed qui habuerit
suinrois ducamus deliciis. U i l i m u s est tactus, q u i subsiantiam mundi % et videril fratrem tuum ntcettita-
diversarum vcsliuni i n o l l i l i e , et v a r i a r u m obsceni- tem habere 9 e l c , quomodo charitas Deimanet in eo?
t a i u i n i m m u n d i t i a multoties c o n t a m i n a l u r . (I Joan. i i i . ) Anmio aiitein, qnce benedicit impingum-
Longum est, fratres, oinnia assequi per quac c o n - biiur, 4?i gui inebriat \\te qnoque intbriabilur
stat iniseram a n i m a m ex suis sensibus i i i f i r m a r i . (Prov. x i ) . Sacra voluiiiiiia,charibsiuii, t^libtts pleiia
U t i sunl enim quinque porticus piscince, q u i i n Evan* sutit, nec ista dicimus, ut vos vdut ignorantes
 H87 APPENDIX AD HUG M S OPERA MYSTICA 98S

ittstrtiamus, scil lisec memorasse lortasse non erat i flde sanctae T r i n i t a t t s erudire, et n i b i l de sanctitaie
inuliJe, sed quia l:onormn operum e x h i b i t i o , sive bonae conversationis addiicere. Ergo, c h a r i s s i m i , nos
v i r l u i u m exerciiatio saluiem confert aeternam. Dicto loqnendo, vos audiendo, utrique faciendo, p e r c u l i a -
de operibus, dicamus de v i r t u l i b u s . mus l e r r a m , i d esl terrenitatem i n nobis l e r , i n
Virtutes in S c r i p t u r i s plures n u m e r a n l i i r , sed eas s a n c u m T r i n i t a l e m fideliter credendo. Percutiamus
inodo commemorabimus qaae i n Evangelio subsepte- eam quinquies, nostris sensibus potenter praest-
nario d i s p o n u n l u r . Prima esl h u m i l i i a s , secuuda dendo. Percutiamus eam sexies, sex supradicta
iiiansueludo, tertia menlis compunctio, quarta de- opera misericorditer exhibendo. Percutiamus eam
siderittm justitiae, quiuta misericordia, sexla cordis seplies, seplem praedictas v i r t u t e s v i r i l i t c r exer-
m u n d i t i a , septima pax meniis aelerna. Httmilitalein cendo. Quod si fecerirous pcrcutiemus spiriluales
A b r a h a m babuit quando d i x i t : Loguar ad Dominum bostes usque ad i n l e r n e c i o n e m , pacemque possi-
meum, cum sim pulvis el cinis (Gen. x v m ) . Sic et debimus i n mundo per g r a t i a m , i n ccelo per glo-
Jacob h t i m i l i i a t e m h a b u i t , quaodo Domino loquens r i a m . Quod uobis praestarc dignetur Jcsus Christus.
d i x i t : Minor sum eunctis miserationibus tuis (Gen. Dominus noster, q n i est Deus*bcne<licUis in saccula.
x x x u ) . Beata qtioque Maria banc eamdem v i r t u t e m Amen
habiiit, quae c u m ab angelo dicerelur Mater Dei, se SERMO X X X V I .
d i x i t anciJlam D o m i n i (Luc.i). Mansueludioem David
In Epiphania Domini.
faabuil, q u i d i x i t : lil jumenlum factus sum apud te,
et cgo semperlecum. Tenuistimanumdexteram meam, Obtulerunt magi Domino aurum, thus, el m j r -
ci ex voluniatetua deduxisli me (Psal. LXXII). D i c i t u r rham (Matih. 11). A u r u m sacrae (idei siguificat c l a r i -
eoiin mansuelus quasi ad m a n u m venire vel roanu tatem, thtts devolam o r a i i o u e m , m i r r h a carnalis af-
duci suelus, u t sitnt domestica auimalia. Talis feclus m o r l i u c a l i o n e m . A u r u m oflerimus, d u m d i -
bomo v e u i l j u m e u t u m non solum ad prospera, sed vina sapientia pec fidem intus elucemus. Cujtts obla-
e t i a m ad adversa paralus est. Unde idem . a i t : Ego tionis p r e t i u m , ut quantum sit quamve magniticttm
in flagella paratus sum (Psal. xxxvu). Tertia est demonslremns, alienis verbis declarabimus. Sunt
tneuiis compunctio. Hauc quoque habuit sicut alibi duo quaedam, e l haec dtio i n uuo sunt, et unnm sunt
a i l : Lavabo per singulas noctes lectum meum, /a- duohaec. Creator et S a l v a t o r ; duo sunt nomiua, e l
crgmis meis stratum meum rigabo (Psal. v i ) . Quarta res una. Tamen aliud nolat C r e a i o r , aliud SaJva-
est dcsidcrium justitiac. Isiain eliam idem habuit tor. Creaior, qtiia fecit n o s ; Redemptor et Salvator.
s e i t quodam in ioco d i x i t : Mei pene moti sunt < qtiia redemit nos. P r i m u m non eramus e l facti
pedes,pene effusi sunt gressusmei, quia zelavi super s u m u s ; postea perieramus c t rederopti sumtts, e l ab
iniquos pacem peccatorum videns (Psat. LXXII). E t uno u i r u m q u e faclutn est, u t bonuro nostruro t o t i t m
i t e m : In matutino interficiebam omnes peccalores essei ab uno, et totum i n uno et u n u m . Creatori debe-
terrae, ut disperderem de civiiate Domini omnes ope- mus qttodsumus, Salvalori qitod reparati sumus. Haec
rantes iniquitatem (Psal. c). Quinta est misericordia. sunlergo duo, quae fldei proposita suntcredenda, Crea •
Sed quia ad ipsam p e r t i n e n t , qtiae superius de o p e r i - t o r et Salvator, et quae pertinent ad Creatorem, et
bns roisericordiae d i x i m i t s , idcirco ea hic non r e - quae pertinent ad Salvaiorem s i m i l i t e r . Creator, et
plicamus. Haec i n bealo Job cxcellenter enituit. quae p e r t i n e n l ad Creatorcm, haec esl ttna pars fi-
Undc e l a i l : Si comedi bueceltam meam panis solus, d e i ; Salvator, et qttae p e r l i n e n t ad Salvalorem,
et non comedit pupillus exea, etc. (Job x x x i ) . Sexla haec est a l t c r a . I n p r i m a parle d i s c e n t i l fides inter
e s l cordis m u n d i t i a , qtiam e i idem v i r sanctus per- Creatorem et opera ejus. I n secunda parte d i s c e r u i l
fecte habuit. Unde ct d i x i t : Pepigi fcedus eum ocutis fldes inter Salvaiorem et sacramenla ejus. A d Crea-
tweis, ul nec cogitarem quidem de virgine (Job xxxi). l o r e m pertinent opera conditionis quae sex dicbus
Sepiima est pax mentis aelerna. E t islam David facla s u n t ; ad Salvatorero pertinent opera restaura-
quasi spccialiter h a b u i l : D i x i t e n i m : Cum Itis qui lionis, quae complenlur sex aelatibus. l u pritna parte
oderunt pacem eram pacificus (Psat. cxix). ad fldem pertinet conflteri Creatorem, et ab eo facta
Quaiiiplurima sunt quae de ternario fidei, de q t t i - esse oinuia quae habent esse. I n secuuda p a r l e ad
n a r i o sensuum, de senario operum, de scplenaiio fidein pertinet venerari Salvaiorcm t i n u m , et ab eo
v i r i u t u m dicere possemus; sed leviler singula l a n - reparala esse perdita quibus datum esl vei dandum
gamtts, ne vcrbis p r o l i x i o r i h u s vos oncremus. Qui bcattim esse. l n p r i m a parte recta fldes i n Creaio-
autem doctrinam fidei tantum suflicere pulant, rem et creaturam ita discernere debet, ut e l uus-
m n l t u m c r r a n t . Quos bene Eiiseus typice r c p r e h e n d i t , cuique b o r u m quod sttum esl I r i b u a t , e t v i c i s s i t n
ubi regi Israelloquensail:Pirci<Jt;acu/o terram. C u m - allerius proprielatem i n alterum non transfundat,
que eam tribus vicibus percussisset, et sletisset, iratus est i d est u t nec creaturae a t t r i b u a t Creatoris tnajesla-
eontra eum vir Dei, dicens : Quia si percussisse.s eam tero, nec Creatori ascribat creaturae inlirmltateni;
quinquies, aut sexies, aul septies, percussisses Sg- ncc Deum concludat lempore, nec crcattiram ex-
riam usqne ad consnmmalionem. Nunc autem iribus tendal aeternitate. Ita fides, si unicttique quod suura
ricibus pcrcuties enm (IV fieg. x m ) . T e r r a m anieui cst t r i h u i l , recte o f l e r l ; si inter utrumque bene d i s -
t e r (erctttcre el stare, esl lerrona corda U i i U i m dc cernit, recle d i v i d i t , et non pcccat. Si vero i n q u o -
989 SERMONES C E N T U M . 990
l i b e i l i o r u m d e l i n q n i l i i r , fides sana necesse est de- j t tres sub tectum menm. sed tantum dic verbo, et sa-
t r i t n e n t u m p a t i a t u r . Nam i l l i q u i , crealuram pro nabitur puer meus (Matth. v i n ) . Et a l i b i : Peceavi
Deo colentes gemino e r r o r e decepti, vel c r e a l u r a m super numerum arence marib, et non sum dignus r t -
arteroam vel Deum temporalem esse credunt, q u i d dere allitudinem cceli prce multitudine iuiquitatis mece
i n d e aliud fecitse dicendi sunt quam excellenUam (II Par. x x x v u ) . Ejus benevolentiam c«ptando o r a -
F a c t o r i s operi, et i n i i r m i t a i e m faclorae sen creaturae mus, quando ejus misericordiam laudantes, m i l e m ,
tribnisse Creatori? Rursus pbilosophi genlilium, beiTitVRM», louganimem praedicamus, ttt est illnd.
q u a m v i s i n t e r Creatorem et optts snum recle discer- Misericors et miserator Dominus, longanimis et mnt-
i t c r e n t , nequaquam fideles tamen appellantur, quia tum misericors. JSon inperpetuum irascetur(Psat. cn):
fidem de Salvalore nott babueruut. Etcaelera qtiae sequuntur. Potentiam ejus exaltando
Sequuntur ergo deiude ea quae i n secunda parte o r a m u s , cnm d i c i m u s : Tua est potentia 9 tuum reg-
posttimus, nbi p r i i n t i m i n Salvatore agnoscimus r e - n a m , Domine. Da pacem, Domine, in diebus nostris
d e m p t i o n e m , i n sacramenlis ejus redemplionis prae- (Off. Eccl.). Aliquando oramus preces nostras i n
paratioiiem. Pritna pars fidei speclat ad dehilum conspeclu Dei exaggerando, secundum i l l u d . Exaudi 9

n a l u n r . Seettnda pars fidei spectat ad debitum g r a - Domine, placare, Domine, attendc el fac. Mala i n i -
tiae. l l l a credere debemus, quia per naturam conditi 1 * micis noslris imprecando o r a m n s , cum dicimus :
HIMIIUS; ista credere debemus, quia per gratiam Confundantur et deficiant delrahentes anima: mear
r e p a r a t i sumus. Offeramus fratres, sacramenta, sa- (Psal. LXX). Necessilatem nostram insinttando t a n -
namque fldem; qttia ipsa placet Deo super aurtiin t u m oramus, secnndum i l l u d : Domine, si hic fuisses 9

e l topazion. Thus devotam signiflcat orationctn. S i - frater meus ncm fuisset mortuus (Joan. x i ) . E l ut beata
c*Jt enim thus i n t h u r i b u l o igne c r e m a t n m odorifera Maria i n n u p l i i s Dominum orans d i x i t : Vinum non
f t i m o s i t a t e sursum ascendit, ita devota oratio i n habent (Joan. n ) . Tribulalionem nostram p r o n u n -
corde flamma chariialis accensa i n l i m a stiavitale tiando oramtis quoiics i l l u d Davidicnm dicimus :
a t l aures D i v i n i l a t i s p e r t i n g i t . T h u r i b t i l u m namque Effundo in conspectu ejus orationem meam, et tribu-
e s t cor, ignis charitas, thus o r a t i o . Islius spiritalis lationem meam ante ipsium pronuntio (Psat. CLXI).
t h t t r i s divcrsae sunt species. Qttot enim sunt animae l l o s t i t i m nostrorum m a l i t i a m accusando oramus, u t
Christianae, bonae ctdevoiae vel modo quolibet utiles est i l l u d : Respice inimieos noslros, quoniam multi-
i l l i , et fructuosae affeciiones, l o t non inconvenienler pticati sunl, et odio iniquo oderunt me (Psal. xxiv).
oflcrre p r o b a n i u r orationes. Aliquando nimirum Divinum a u x i l i u m instanter postulando oramus,
o r a i n u s , poenam qnam p r o peccatis noslris t n e r u i - ^ • qtiando dicimtis : Deus, in adjutorium meum intende:
t i i u s timendo. Aliquando orainus, eadem peccala 4
Domine, ad adjuvandum me festina (Ptal. LXIX). Elee-
dcflcndo. Aliquando o r a m u s , ea confllendo. A l i - mosynam denique crogando oramus quando quod
quando o r a m u s , de venia magna n i i n i t e r pnesu- scriptum est adimplemus : Abscondite eleemosgnam
m e n d o . Aliquando o r a m u s , j u d i c i tios h u m i l i a n d o . in sinu pauperis et ipsa orabit pro vobis ad Domi-
Aiiquando oramus, ejus benevolentiam caplando. num, elc. (Eccli. xxix).
A l i q t i a n d o oratnus cjtts potentiam exaltando. A l i q u a n - Sunt et a l i i modi m u l t i , quibus o r a r e solemus,
t l o oramus, prcces nostras exaggcraudo. Aliquando quos hic causa vitandae p r o l i x i t a t i s describere nec
oramus, inimicis nostris mala itnprecando. A l i - volumus nec valemus. Est et alia species iucensi,
quando o r a m n s , nostram nccessitatem insinuando. t h y m i a m a videlicet r u s t i c a n u m , qtiod i n pauperiori-
A l i q u a n d o oranius, nostram tribulationem p r o n t t n - bus ecclesiis circa corpoia m o r t u o r u n t , vel causa
tiando. Aliqnando o r a m u s , m a l i t i a m hostium nostro- h o n o r i s , vel etiam cansa reprimendi feloris c r e m a r i
r u m accusando. Aliquando oramns, a u x i l i u m d i v i - solet, gravem et ingratttm habens o d o r c m . Hoc c o n -
n u m instanter postulando Aliquando oramus, elee- venienter orationem peccatorum sign/ficat, de q u i -
mosynas erogando. bus scriptum e s t : Deus peccatores non exaudit
Poenam etenim titncndo oramtis, quando d i c i m u s . 1[> (Joan. I X ) . Et David : iniquilatem si aspexi in corde
Domine, ne in furore luo arguas me, neque in ira tua meo, non exaudiet Dominus (Psyit. L X V J . Oratio e n i m
corriptas me (Psal. v i ) . Eademfflendooramus, quando qtiae ad Detim f t i n d i t u r , debet csse munda u l s i l ac-
oranles. Lavamus per singulas noctes tectum noslrum, cepia. Mtinda aulem esl i l l o r u i n o r a l i o q u i vera
et larrymis nostris lectum nostrum rigamus (ibid.). Ea compunclione et confessicue a sordibus viiioruiii
quoqtte confltendo oramus. qtiando sectinduin e u m - m u m l a t i sectirc dicere posstint : Dimitte nobis de-
dem Prophelam : Iniquitatem nostram annuntiamus 9 bita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus tto-
e' eogitamus pro peccato nostro (Psat. x x v n ) . De ve- stris (Matth. v i ) . M y r r h a , quae amara est, carnls et
nia beue praesumendo oramtts , secundum illud: carnalis affeclionis designat mortificationem. Hujtts
Judica me, Domine 9 quoniam ego in innocentia mea quoque, n t i n alio quodam sermone digessimus,
iugressus tum. Et in Domino sperans non inprmabor diversae sunt species. Alia est c n i m m y r r b a doloris,
(Psal. x x v ) . Et item : Quare tristis et, anima mea, et alia titnoris, alia compttnctionis, alia confessionis,
quare conturbas me ? Spera in Deo, quoniam adhne alia satisfaclionis, alia etiam m y r r b a compassionis.
confitebor itli (Psal. x u i ) . Nos Deo humiliando o r a - A l i a est m y r r h a cujuslibct v i r t t i t i s , alia lioni operis
niUS, t i t est i l l u d : Domine r non sum dignus ut in- alia est i n y r r b a abstincntiae, aiia prsnlationis vel
 i
A P P E N D I X A D IIUGONIS OPECIA MYSTICA.
p o t t u * a d i n i n i s l r a l i o n i s . Oinnis enim praelatus, q u i A de craticula, et dicehatur sacrificium eoctntn. V
praeest i n sollicitudine, m u l i i p l i c i s curac amaritudine criflcia alia erant p r o peccato, alia p r o « l e l i e t o . D»
l e p l e t u r . Unde et beatus Paulus, de seipso quodam l i c l u m est, quando non fit quod fieri d e b e l . P e t r >
i n ioco, sic a i t : Prater alia qum extrinttcut tunl t t u n , quando fit quod fieri non debet. l n sacriion
9
t
iiutantia mea quatidiana sollicitudo omnium Eccle- auietn vel bolocausttim aliquando o f f e r e b a i u r u *
s W n r n . Quis infirmatur, et ego non infirmor? Quis r u s , aliquando v i t u l a , aliquaudo h i r c u s 9 aliqmedt
Mcandalizalur, et ego non uror?(U Cor. x i . ) Et i n J o b capra.aliquandohaedtis, aliquando v i t u l u s , a i i q a a B i i
legitur quod gigantes gemunt tub aquis (Job x x v i ) . vacca, aliqtiaudo bos, aliqttando o v i s , aliqmiii
E t Dominus i n Evangelio: Marilta, Martha, sollicita agntis, aliquando aries, aliqttando t u r l u r , aIiqoaa__»
et9 et turbaris erga plurima (Lue. x ) . Quae t u r b a l i o columba, aliquando passer. Oblaiio v e r o aliqoa-*-*
operante gratia Dei plus credeuda est habere m e r i t i fiebat ex s i m i l a , aliquando ex oleo, a l i q u a i u J e e
quam d e t r i m e u t i , d u m secundum Salomonem per acelo, aliquando ex v i n o , aliquando e x t b o r e , afr-
tristuiam vullus corrigiiur animus delinquentis (Ec- quando ex tbymiamale, aiiquatido ex calamo, qm
cie. v i i ) , Tam inultiplex est ergo spiritalis tliuris et aromaticus appellabatur. Unde D o m i n u s p e r Isaiaai
inyrrhae diversitas, quain est diversa sanctae o r a t i o - ad populum Israel : Non emisti mihi arp.ni* tmt
nis et fruciuosa? a m a r i i u d i n i s u l i l i t a s . Ilaque, fra* B calamum (Isa. XLIII).
tres, quod magi pagani obtulerunt corporaliter, et Videamus nunc quid ista significent, u t e x e e r e a
nos ofleramus s p i r i t u a l i t e r , u l per hujus oblationis sigiiificationibus valeatntis inlelligere qood OMdtis
gratiatn pcrvenire mereatnur ad gloriatn. Quod u o - modis Deo nostras animas possiinus o f f e r r e . Taem
bis praeslare dignetur Jesus Christus D o m i H U S 110- significal superbiam. Unde i n Ecclesiastico d i c t t a r .
s l c r , q u i est Deus betiedictus i n saecula. A m e n . iVon ie extollas in cogitatione animm tuce otlut ttctans
(Eccli. v i ) . Quolies ergo stiperbiam n o s t r a m flepri-
1
£EKMO X X X V I I .
De sacrificiis, et holocauslis et oblationibus, et eorum numus et couterimus, toties Deo l a i i r t i m imisola-
differeniits. nius. Vitula siguifical l u x t i r i a m . Undc i n l i b r o S»-
Anima mea in manibut meit semper (PsaL cxviu). pientiae de luxuriosis et immuude Yivenltbus d i d t e r .
0 une quod pretiosum habemtis, quod magis d i l i g i - Spuria vitulamina non dabunt radicet aitsu 9 ms
nms, quod magis amittere p e r t i m e s c i i i i u s , semper ttabilt fundamenium collocabunt (Sap. iv). D n
vei siepius i n niauibus habemus, vel prae manibus ergo nosiram i u x u r i a m pro Deo c o e r c e m u s , Deo
habere solemtts. N i b i l e s t a u t e m q u o d homini debeat quasi v i t u l u m sacrificamus. U i r c u s , c a p r a ,
esse charius attt preliosius anima sua. Quid enim ^ peccata vei peccatorum poeiiitentiaiu s o l e i t t flgurare.
prodest homiui siuniversum mundum lucretur, animm ' crirainalia,
Pcccala alia ! _ « - - • * - alia
-•• veuiaiia.
s~«- C r i u....._.-__._
i i t i a l i a alta
vero tutc detrimenlum patiatur? Aut quam commu- inajora, alia utinora. Majora, u t I . o i u i c i t l i u u j , i a -
tationem dabit homo pro anima tua? (Mulih. xyi.) cestus, adulteriura, s a c r i l c g i u m ; m i n o r a , u t forUua,
Pelltm ergo pro pelle el cuncia qum habet homo f o r n i c a l i o ; venialia, u t r i s u s , ira levis e t i r a n s i t o -
dabit pro anima tua (Job n ) . i n d e est, c h a r i s s i m i , r i a , verbuin atiquando otiosum. U i r c t i m i t a q u e o f -
quod 1'salmista sanctus suam animam i u manibus f e r i m u s , duin de niajoribus c r i m i n i b t v s ; c a p r a m ,
non saepe, sed semper se babere d i x i t , velut obla- d u m de m i n o r i o u s ; haeduni, d u m de v e u i a l i b u s pec-
lionem sanclara dignam Deo continue oflerendam, calis poenitemus. Sic i n v i l u l o , propter s t i a i n le-
qttaiu modis omnibus cuslodire, et super C h r i s t u m , n e r i l u d i n e i i i , boni opcris i n c h o a i i o i i e m ; i t t vacca,
q u i est altare nostrum , patri volebat oflerre. Cttjus quia i u majus r o b u r c x c r e v i t , ejusdem o p e r i s per-
cxemplo i n f o r m a t i nostras debemus animas i n m a - fectionero; i u bove, propter ejus perfectam f o r t i m -
iiibus tcnere, easque semper Deo sacriflcarc et of- dinero, operis boni inteiligimus p e r f e c t a m , ac ro-
f e r r e . S a c r i l i c i u m i n Veteri Teslamento dicebatur, bustam consummationem; i n ove quoque, quia
qtiando de animalibus fiebat oblatio. Oblatio aulein innocens est animal, iuielligimus bonae a c t i o n t s i u -
aliarum q u a r u m l i b e l rerttm vocabatur. Sacrificiorum D n o c e n t i a m ; i n agno, quia i n principio vilae m u i u l i s -
atitem sectuiditm Vcteris Tesiamenti consuetudiiiem simaui baliet pellem, cordis muuditiam ; i u arieie,
t r i a stint genera. Alia enim stint holocausla, alia quia dttx est gregis, ralionalis iutellectus, per
simplicia sacrificia, alia pacifica. Holocauslum vo- quein adjuvanle gralia omnia noslra boua debeut
cabatur quod vcl ex debito vel sponle o b l a l u i n r e g i , robustain accipiamus potenliatu.
t o t u m inceudebalur. Sacrificium simplex vocabatur Iinmolemtis i g i l u r , fratres, aniinas no.«tras Deo :
qttoil, p r o debito i n s l i t u t i o n i s o b l a t u m , p a r l i t u c r e - in tattro, tiostrain superbiam propter ipsuiti dcprt-
inabatur, p a r t i m reservabatur. Pacifica diccbantur m e u d o ; i n v i t u l a , noslram i u x u r i a m coerceudo; ia
qtiae sponte offerebantur, sive per g r a t i a r u m actio- b i r c o , capra, haedo, pcenitenliam de nostris peccatis
n e m , sive p r o praecedentis v o t i aditnpletione, sive agendo; i n v i t u t o , b o n u m opus incboaudo; i u vacca,
p r o voluntaria et spontanea devotione. llolocauslum i n eo proficiendo; i u bove, ipsum perfecte c o n s u m -
aliquando fiebat de a r m e n t i s , aliquando de pecori- mando. Possumus quoque dicere qttod quaclibel bostia
bus, aiiquando de volatilibus. Oblalio aliquando fiebat designat bonam conversaiionem. Pellis hostiae ejtts-
de simila, quae dicebatur sacrificium c r u d u n i , a l i - detn convorsationis superliciem, caput i u i i i u t n , cauda
•piandode clibano, aliquando de sartagine, aliquando finem tmcstina occullam v i r t u l e m , a b i u l i o b c j u u .
903 SEIIMONES C E N T U M . 0*14
inunditiamvitae honeslae. Pellem hostiae detrahinitis, / , delrahebatur, et s i c e a r u m caro cremribatiir, Capitis
e t hosliam membratim d i v i d i m t t s , cum derelicla r e l o r l i o siguiflcat menlis h u m i l i a l i o n e m , sangtiinis
conversalionis nostrae exteritis specie, interius r a - effusio peccati coufessionem, cxtractio vesiculae e t
t i o n e discernenle singula opera nostra pro loco, detractio pluma», inflaiae elationis et dissolutrc l c v i -
tempore, modo, i n i e n l i o n e , diligenter discutimus, latis ablationein. Sic ergo nosiram hostiam necesse
nenosvitium fallat sub specie v i r t u t i s , atit culpa est pracparemus, si eam Deo placahilem fore deside-
sttb specie rcclaeoperalionis. Sacriflcia autem nostrae ramus. Fermentum et mel.supcr alt.ire Domitii n o u
bonae conversationis imperfectionem designant. Et offerebantttr, qttae et nos s p i r i t a l i t e r vitarc debemus.
liolocausla ejus perfectionem flgurant. Voluntaria F e r m e i i l u m e n i m significat haerclicam p r a v i l a l e m ,
denique sacriflcia vel holocatista, de quibus s c r i p l u m mel dnlcedinem saccularetit. Haeresis c o r r u m p i t hV
e s t : Voluntarie sacrificabo tibi (Psal. L I I I ) , aut bonae dem, dulcedo saeculi c o r r u m p i t bonam operaiionem.
voluntatis signiflcant devotioneni, a u l spontanei ope- Sat i n o m n i oblatione offerebatur. Sic enim i u L e -
r i s e x h i b i f onem. Sed et quasi feminini generis esl vilico s c r i p t u m e s l : Quidquid obtuleris sacrificiif

qttod offerimus, qttando i n aliqtia v i r t u t e vel leviier sate cottdies, nec auferes sal faderis Dei tui de sacri-
i n f l r m a m u r . Masctih.m vero offcrimus, quando v i r i - ficio tuo; in omni oblatione o/feressal (Levit. u ) . Sal
l i l e r a g i m t i s , q i i a n d o c o o f o r t a l u r c o r noslrum,qtiando ' significat sapientiam. Quidquid ergo boni cogita-
;

deflcientihus pueris, e l l a b o r a n l i b t i s , et jtiveuibns mus, l o q u i m u r , aut operamtir, t o l u m sapientcr agere

in i n f l r m i l a l e m cadenlibtis speramus i n Domino, dehemus. Unde et i n psalmo, q u i specialtter de obla-
assumimus peniias s i c u l aquihe, c u r r i m u s e l non lione divinae laudis c a n i l u r , scriptum esl. Psallite
l a b o r a m u s , ambulamus et non tleflcimus. Turtur sapienter (Psal. X L V I ) . Istud quoque sal i n l i b r o Sa-
p o s t p r i n i u m p a r e m , secundum f e r t u r non requirere, picnliae c o m m e n d a t u r , ubi t l i c i l u r : Si quis erit
e l ideo caslitateut debet signiflcare.Goluinbaquoque, consummatus inter filios hominum, si abfuerit ab ilto

quae fclle caret, et rostro non laniat, s i n i p l i c i l a l e m sapientia tua, in nihilum computabitur (Sap. n).

e t concordiam designal. Passer, q u i i n tecto nidifi- Ergo quia non omnia possumus oinnes, et unusqoisque

c a t , calestein contemplatioiiem figtirat. l l l e velut habet suum donum a Deo, e l i n via Dei alitts sic

yasser i u tecio nidiflcaverat q u i d i c e b a t : Nostra ambtilat,a!ius aulem sic, idcircounusqtiisque n o s l r u m

conversaiio in ccetis est (Philipp. 111). Oflcramus, f r a - insttosensu abundet. E t sicut dicit B. P e t m s : Unus-

t r e s , noslras animas i n t u r t u r e per castitalein, in q isque sicut acce,il gral am in alterutrum iltam

columba per s i m p l i c i l a t c m , i n passere per c o n l c i n - administranles sicut boni dispensatores multiformis

graiiaDei. Si quisloquilur,quasi sermones Dei. Siquis
plationem. Siiuila quoqtte, quae absque fcruieuio (
ministrat, tanquam ex virtute quam administrut
oflcrebalur,simplicem doctrinam signiflcabat. Oleum
Dens, ut in omnibus honorificetur Deus (I Petr. iv).
cxprimit m i s e r i c o r d i a m . Sicut enim oleum snper
Qui ergo non habct bovem perfeclioui >, non assislat
omnes liquores quibus misceliir ascendii, sic opus
ante Deum sine v i l u l o inchoationis; et q u i non abttn-
misericordiae o m n i u m operum effeclus transcendil.
dat simila doctriiiae, offeral oleitm misericordiae. E t
Unde quemadmoduni alibi d i x i m u s , praeterinissis
quisque in dono sibi quasi singulariter dalo excel-
aliis sola miscricordiae opera i n dic j u d i c i i comme-
lenter pnepolleal, et i n eo non sibi singttlariler, sed
m o r a b u n t u r . Acelum et v i n u m dttplicem e x p r i i n u n t
et aliis c o m m u n i t e r v i v a l , u t per gratiam bene dis-
compunctionein, unam videlicet quae nascilur ex
pensatam in tcmpore, gloriam mereamur i n aeierni-
doiore peccatorum e l timorc t o r m c n l o r u m , alleram
tate. Quod nobis pnesiarc d i g n c i u r Jesus Christus
quae nascitur ex pcrceplione coelestiura d o i i o r u m et
Domintis noster, q u i cst Deus benedictus i n saecuia
praegusiatione futurorum bonorum. Nam acelum
Amcn.
significat p r i i n a m , vintiin secundam. T l n i s , ut saepius
d i x i m u s , significat orationem. T h y m i a m a vero IIOII SERMO X l X V I I l .
i l l u d r u s l i c a n u m , de quo supradiximus, sed illud, De Babylone,id esl saculari conversatione perseptem
quod esl boni odoris propter suam fragrantiam, bo- I i crimina, fugienda.
nam significal opiuionem. Unde Paulus : Christi Egredimini de Babglone, fugite a Chaldceis (Isa.
bonus odor sumus in omni loco (II Cor. 11). Calaiutis XLVIII). Babylon illa glorios.i i n reguis, inclyta itt
deniqtte, eo quod calamo cautica soleanl fleri, d i v i - superbia Clialihcoruni, quae ab a n l i q u o i u soliiudi-
nam taudetn signiflcat vel g r a l i a r u m aciioncm. Offe- nem seinpiiernam ob c i v i u m suortun scelera redacia
ramiis etiam i u his animas noslras, i n simila vide- e s l , et nominis sui iiilerprelatione, et p r i n c i p u m
licet per simplicem doctrinam i n oleo per % miseri- suorum crudeli elatione, et habitacorum stioruin
c o r d i a m , i n aceto vel vino per compuuclionem, in perversa conversal oi.e praesens sapculum significat.
thure pcr oratiotictn, i n thymiamate bono |>er bouam Qttod videlicet saeculum, t u m prop cr c u l p a m , l u u i
opinioncin, i n calamo per divinae laudis decantatio- propter pcenam, ttim propter u l i a i n q u e , pervcrsar*,
nem et g r a l i a r u m actioncin. impiceque Babyloni reciissime comparatur. Habet
Sciendum est atitein quod qttando aves, scilicet eitim ad modttm civitatis alicujus secundum sensum
tttrtttres, aut columbae oflcrehaiilur, capul earum ad tropologicum porias stias, m u r u m suum,plateas suas,
colltim relorquebattir, et per vnlneris locum sauguis acdHica sua minora et majora. Porta per quam i n -
efltiiidcbaittr, vcsicula gutluris extrahcbatur, pliiina t r o i t u r esl n a t i v i l a s ; via pcr quauMraiiS-iur cst i n o r -
905 A P P E N D I X A D H U G O M S OPERA MYSTICA. 905

t a l i l a s ; porla per quam e x i l u r esi m o r s . Quidquid A si qua quandoque pos&ideul bott.t, dtitn pompatu
aimirum n a l i v i l a s misera s u b j i c i t , t o l u m infelix divitias et g l o r i a m , quae i n p r i m a e i vicina pfatea
mortalitas secum t r a h i l , et q u i d q u i d m o r t a l i l a s superabtindaiit, livido aspectu perpendit, se pauper-
i r a h i t , t o l u m ittsatiabilis mors d e g l u l i t . Murus ejus r i m a m , e l quasi o m n i felicilate destitutain credens,
est orbis islius ambitus» quem i n l r a m u s quidem inconsolabiter gemit e t tabescit. Habitaiores ejos
nasceudo, sed exire n o n valemus nisi moriendo. tortiones et dolores tenebunt, e t quasi p a r t u r i e n t e s
l n t e r ulramque vero p o r l a m , i d est naiivitalem dolebunt. Haec habel ex una parle p r o p r i u m decre-
per quam i n t r o i m u s , et mortem per qtiam e x i - m e n i u m , cx ;.Itera alienum increroentum. I n t e r
inus per v i a m , i d est i n o r l a l i l a l e m p e r quam p r o p r i a m qtiippe minoraliouem et alteriusaugmenta-
traiisimus quoiidie b o r i s , e l i n o m e n l i s , e l i n cor- t i o n e m , vel c t i a m inter p r o p r i a m ignotniuiam e t
r u p t i o n e , et i n poenalilate versamur, e t fluctua- alterius gloriam oinnis mundus, quasi per suae plateae
mus, donec secundum arbilrium judicis interni m e d i u m , crucialus a g i i u r . I n hac quoque platea
et acierni post inerittim ad praemium veniamus. diabolus princeps e s t ; Quia Invidia diaboti mors t n -
Plalcae istius s p i r i l a l i s Babylonis septem v i t i a p r i n - troivil in orbem terrarum (Sop. i i ) . H a b e t autem m u l -
cipalia sunl. Islx plateae longae sunt el latae. tos, sed omnesperditos cives, Cain, Scribas, et P h a r i -
Longaeper consuetudinem diuturnam,latae,per disso- B s a e o 8 f et principes sacerdotum, quos sciebal P i l a t u s
l u t a m i i c e n t i a m . Prima est superbia, secunda i n v i d i a , per invjdiam tradidisse C h r i s t n m .
l e r t i a i r a , qtiarta acedia, quinta a v a r i l i a , sexta gula, T e r l i a platea urbis reprobae i r a est. Haec ad u n a m
septima l u x u r i a . Superbia ad uuam p a r t e m , sive manum habent iram levem e t i r a n s i t o r i a m , a d
ad unam manum habet elalionem cordis, ad aiteram alteram o d i u m , i d est, i r a m gravem et c o n l i n u a m .
autem ostentationem operis. Intus enim superbia, Hic videbis festucam, i l l i c t r a b e m . I n hanc m i s e -
f o r i s j a c t a n t i a . Superbia i n elalione cordis, jactantia r a m plateam c o n c u r r u n t omnes impetus universaram
i n osientatione operis. Superbia roagis i n occttlto tempestatum. I n bac etenim se agitant tnrblnes
coram Deo, jactantia magis i n manifesto coram p r o - dissensionum, slrepunt fragores comminationum,
x i m o . A d hanc plaleam instruendam p r i m u m posuit fremunt v e n l f contenlioniim, r u u n t imbres et g r a n -
iapidem diabolus, quando sedem suatn ponere voltiil dines p e r s e c u l i o n u i n , micant fulgura armorum,
ad aqtiilonetn, et similis esse Allissimo. (Isa. x i v ) . sonant t o n i l r u a j percussionura e t i n t e r f e c t i o n u m .
Ipse rex est hujus Babylonis, ipse tunc et boc modo Qnarla platea urbis nefandae est acedia. Uaec
ipsam c i v i t a t e m , plateamque p r i m a i n ejus coepil habel ex u u a parte t r i s t i t i a m , ex altera despc-
aediflcarc. Secundoloco p r i i n i parentes n o s t r i plateaui l a t i o n e m . Haec magis horrenda et araplius timenda
, , r r r p . «.••v.uv,.... """0 , W M V
" ~-

eamdem urbis^ Babylonicae acdiflcaverunt, quando ^ prae caeteris v i d e l u r . Cum enim grave s i t peccare.
p o m u m v e t i i u m coinedenies doraura scientiaesuperbe gravius est tamen i r r a t i o n a b i i i t e r i n t r i s i t t i a m deci-
quaesierunt. I n hac plalea unusquisque elatus tanto d e r e ; gravissimum autem p e r t r i s t i t i a m i n despe-
allius sibi doinuiu c o n s t r u i l , quanto amplius pr;e tionem se praecipitare. I n hac platea Cain i n f e l i t
caelcris iuflalus superbit. E t sic de aliis v i t i i s i n l e l l i - p r i m u s sibi domum e r e x i l , c u m d i x i t . Majorest tai-
gendum esl, qtiod q u i i n v i t i i s inveniendis e t exer- quitas mea quam ut veniam merear (Gen.
f i v ) . Sed et
ceudis p r i m i e x s l i t e r u n t , ipsi i n aedificandis plateis Judas negotiator pessimus i n hac eadcm platea
Babylonis p. i m u m laboraverunt. E l quanlo se quisque mansionem sibi c o n s t i l u i t , d u m d e v e u i a desptruus
viiiosus quolibel vitio gravius c o r r u r a p i t , l a n t o s u b l i -
laqueo se suspendit. A b ejus se habitatione t i b e r a r i
i n i o r e i n aulara sibi i n Babylouecomponit. I n hac p e l i i t Psaltnista c u m a i t . fion me demergat tem-
platea prima,qtiae est superbia, v a r i i sunt apparatus, pestas aquo3 neque absorbeat me profundum, % neque
v a r i i o r u a t u s , c l magis i n ea qtiaerunlnr quae per- urgeat super me puleus os suum Psal. LXVIII).
l i n e n l ad Iaudem,qnam qtiae p e r l i n e n i ad voluptatem. Quinta autent platea cst a v a r i l i a . Hanc ex una
Plus i n ea afleclanlur quae speclanl
ad m u n d i parte c o n s t i t u i l c u p i d i t a s , ex altera tenacitas.
gloriam, qttain qtiae ad carnisconcupiscentiam. P Quae, quamvis repleta s i t argento et a u r o , e t non
Omitia cnini sunt composila,circuraornaia u l s i m i l i - s i l finis tbesaurorum ejus, satiari tamen non p o i e s l ;
tudo t c u i p l i . I n ipsa p u r p u r a , et byssus, vestes quia avarus ( q u a n l u m ad ardorem sitis ejus spectai)
holosericae, et tapetia de iEgypto, ornamenla calcea- non impiebitur pecunia, (Eccles. \). Sed quanto plus
m e n t o r u m , c t lunulae , e t t o r q u e s , e t m o n i l i a , et a c q u i r i i , tanlo amplius habere concupiscit. Unde est
armillae, e l m i t r a e , et d i s c r i m i u a l i a , et pcriscelides, illud.
c t murenuhe, ct olfactoria, e l iuattres, et a n n u l i , et
gemmae, et i n u t a t o r i a , e t p a l l i a , et l i n t e a m i n a , et Gresctt amor nummi, quantum ipsa pecunia crtscit.
(JUVEN., Sat. x i v , vers. t 5 8 . )
acus, et specula, et suidones, c t t h e r i s t r a . H a b i t a -
tores ejus i n g r e d i u n t u r pompose, e l extento collo, In hac insignem habet arcem dives ilie avams
e t m i i i b u s oculorura plaudentes, pedibus suis compo- sepulttis i n inferno (Luc. x v i ) .
sito gradu iiiccdenles. Repleta est t e r r a ejus equis, Sexta platea est gula. Cujus tinam partem facit
et iunumerabiles sunt quadrigae ejus.
edacitas, alteram ebrieias. A b linjns plaleae mansione
Secunda Babylonis platca, qtiae esl i n v i d i a , a l l i s - nos prohibuit Dominus ubi d i x i l . Videie ne grarentur
sitna paupertate c o n s t r i n g i l u r c t a r c t a l u r . Nam c t corda vestra in crapula 9 et ebrietate (Luc. x x t ) . E t
 997 SERMONES CENTUM. 9t8
Apostolns. Non in come$$ationibu$ \ reversioue aulem de Babyloue i n Jcrusalem, p r i m a
et ebrietatibue
(Rom. x v ) . E t i n ea quidem parte, quae est edacitas, est per divinain aspiratiouem peccati cognfiio; s e -
t u n t omnia genera p a n u m , quse fiunt arte p i s l o r i a , cuuda cordis c o m p t t n c t i o ; l e r l i a oris confessio;
et obsonioruin quae fiunt arte coquinaria, genera quarta poenitenliae satisfactio; quinta v i r l o t i s exerci-
diversa c a r n i u m quadrupedum et volucrum, pis- l a t i o ; sexta boni operis exibitio. Et noiandum quod
c i u m m a r i n o r t i m et fluvialium, piper et allium et zh:Fugiamus aChaldeie. McHus enira qiurdam pecca-
r y m i n u m ad conflciendos sapores et coudiinenta. Itt t a , maximequae dtilccscunt nobis,ftigieudoviiiciinus,
altera p a r t e , quae est e b r i e i a s , sunt vina diversi quam resistendo. Uude Apostoius de f o r n i c a t i o i i e :
coloris et saporis, et v i g o r i s , et odoris coufecia Fugite, i n q u i t , fornicaiionem (1 Cor. v i ) . Hoc etiam
diversis herbis et aromalibus, ad opus e o r u m , qui e x p r i m i t q u o d n u n l i u s , q u i veniljad He'.i, d i x i l . Ego
ceneurgunt mane ad ebrietatem sectundam et ad $um, qui veni de prwtio, et ego % qui de acie fugi hodie
polandum u$que ad vesperum (l$a. v). Quorum i m p u - (1 Reg. IV). Melius esl enim fugere, vitamqtte salvare
dentiani idem propheta, cujus haec stint verba, a l i b i quam in Lello occumbere. Egrediainur, fratrcs et
r e d a r g u i l , dicens: Prce vino, i n q u i t , ne$cierunt, et fugiamus. Brevis autem cst via et facilis, qnae est de
prce ebrietate erraverunt (l$a. x x v u i ) . Sacerdos et Jerusalem i n Bahylonem, e l e contrario (quod est
propheta nescierunt prce ebrietate , absorpti sunl a B
tnirabiie dictu) grandis et difllciiis cst via, quae est
vino. Eraverunt in ebrietate, nescierunt videnlem, de Babylone i n Jerusalem. Facile n i m i r u m de baito
ignoraverunt judicium. Omnes enim mensce eorum in m a l u m , dc v i r t u t e i u v i t i u m , de f p i r i t n i n carnem
repletce sunl vomilu sordiumque, ita ut non sit ultra l a b i m u r ; sed non aeqne de i u f c r i o r i b u s ad superiora,
locus (l$a. xxviu). Et itein alibi in persona ©orpore qtiod corrumpitur el aggravttt aniuiain
e o r u m : Venile, sumamus vinum, et impleamur ebrie- pressi, facile resurgimus. Inde est i i l u d poeticum :
tate, et erit hodie sicut et cras, et muito amplius
Facilis descensns Avemi,
\l$a. L V I ) . Et si tales ftiertint propheta, et sacerdos, Sed rerocare gradum, superasque evadere ad auras
et speculalores populi, qui ab eodem propheta Hoc opu$ hic tabor est.
t

( V I R G I L . Mneid., l i b . v i , vers. 1 2 6 , 1 2 8 , 1 2 9 )
vocantur canes iinpudentissimi, nescienles s a t u r i -
t a t e m ; quale putatis fuit vulgus promiscui sextts et Quia sptritus e t c a r o magno sibi confinio vicina
ignobile? Sed et apostolus Paulus de gulosis loquens sunt, facile et cito per culpam l a b i m o r , sed c,uia
a i l : Multi ambulant, quos $cepe dicebam vobi%, nunc post quam peccavimus peccali consuetudine p r e m i -
aute/ti et flens dico, inimicos crucis Chritti, quorum m u r difficile pcr jtistiatn relevatnur. Unde et ista
finis interilus, quorum deus venler est, et gtoria in ^ spiritualis reversio longttm, ardttum, e l d i f l i c i L i n
confusionem eorum, qui terrena sapiunt (Philip. m) ascensum recte habere d i c i l u r . Hinc est qttod Salvn»
Seplima platea est l u x u r i a . Haec ex una parle tor a i t : c Arcla et ardua est ria, quce ducit ad vitam
habet i m m u n d i l i a i n cogitaiionis, ex altera i m m u n d i - (Matth. v u ) . Si ergo stimus iu hac reversionis via
tiam aclionis. H x c est u l i i m a el inflma o m n i u m per pceniieniiam, vel i n ipsa Jerusalem per bonam
plateariim Babylonis.el i n ipsara confluere videiaur et perfectam conscientiam, teneamus quod babemtis
inunnndithe tolius civitatis, et lamen inquinationis ne alius nostram accipiat coronam. Si stamus,
suae pro fluvio non polest sattirari. 0$ elenim videamus ne cadamus (/ Cor. i ) , semper suspicantes
lulva:, t i l sacra Scriplura testatur est insatxabile de insidiis et incursibus bostiuin n o s t r o r u m , q u i uos
(Prov. x x x ) . Mulla s u n t , fralrcs quae de his omnibus abduxerunl, et caplivaverunt, et decanticis Sion i n -
possent d i c i , qttae nunc nccesse est praetermitii. Nam lerrogaverunt (Psat. cxxxvt).» Qui seittindumsenten-
tola die fere aliis rebus intendimus, et ob hoc ad tiamJeremiae,vo!ociores stint aquiiiscoeli»super m o n -
nostruin l i b i i m n scribendi tempus non habeinus. tes persequunlur nos, i n deserto i n s i d i a n l u r nobis
Quae ergo nostram possibililatem superant, vobis (Thren. i v ) . Aquilae co»li facti sunt p r a e l a l i , q t i i
scrutanda relinqitiintts, vobis colligenda reservamus. ad ccelestia Lona sublimiti r volant, et supernae c l a -
E t nunc charissimi, nobis, horreainus et abomine- 0 ritalisradios conteinplaitttir. Motitei d e s i g u a n l a l t i t t i -
m u r plateas, et deteslemur habitacula Babylonis, i d dinem contemplationis. Deserium sigi.ificat secre-
esl, omnia scelera vilae saecularis. Egrediamur de tuui vitae s p i r i l a l i s . Sed pcrsccutores uostri velocio-
Babylone, fugiamus de Chaldoeis, revertamur Jcru- rcs aquilis coeli sttni, quia crudeles spiriius acrius
sa/em.Egrcdiamurinala nostra relinquendo, fugiauius ad nos persequendum quam nostri pteslali ad d f n -
pcenitendo, revertamur bene vivendo. In aversioue dendum multoiies insisttint. E l licel i u alta sttpcrnae
vel descensione de Jerusalein i n Babylonem primo couleinplationis ascendaraus. vcl itt absco d ta c « o -
loco fit t e n t a t i o ; secundo d e l e c u t i o ; tertio consensus; versationis intimae recedamus, nunquam taiuen
q i i a r t o o p e r a t i o ; quinto consuetudo ; sexto despe- desinunt nos persequi, nunquam nobis desistunt
ratio. Per lenlationein naraque moveraur, per insidiari. Unde necesse c s i , charissimi, u t non so-
delectationem descendimtis vel potius l a b i m u r , l u m f o r t i l e r , scd et sapientcr gradiamur. Coutra
per consensum portas Babylonis i n g r e d i i n u r , per persecuiioncm etenim debemns esse fortes, contra
operationein habiiaculum nobis construimus, per iusidias sapientes. Si ergo f o r t i l e r et sapieuler a t n -
consuetudinein servituti adducimur, per desperatio- bulemus, hostcs evademus, i n Sion ctim salute per-
uciii i n carcercm t r u d i m u r et vinculis ligamur. l n vcnieraus, ct laetilia sempileriia e r i t i n Cbriste.
 APPENDIX A D HUGONIS OPERA MYSTICA. 4000
999
Qnod nobis prsestare dignetur Jesus Christtts D o m i - A ei paeem habete itUer vos (Marc. r x ) . Cujus f r u c t u f
nus noster, q u i esi super omuia Dcus bencdiclus ip quaiitus sit alibi ostendit, ubi a i t : Beati pacific%\
saecula. A m c n . quoniam filii Dei vocabuniur (Maiih. v ) . Magnos eat
hic fructtts, magnum bottum. Nam si filii et hctre*
SERMO X X X I X .
des9 hatredes quidem Dei 9 cohceredes autem Chrhti
De civilate eancta Jerusatem secundum sensum (Bom. vut).
tropoiogicum. Quarta plalea ejus spiritualis laetitia est. Cujns

Jerusalem civitas sancta (Apoc. xxi), el civitas partem unatn facit exsultatio illa qtiae initis solum

sancti (lsa. L I I ) . Secundum h i s t o r i a m civilas esl seiilitur i n aflectione, alleram facit illa quae etiam

terrena, secundum allegoriam sancta eslEcclesia; ibris apparel i n sensualitate. Aliqtiando qtiippe lanta

secundum tropologiam vila s p i r i t a l i s , seeundum laetitia ccelitus infttndilur aninvs , ut non solutn i n -

auagogen patria coelesiis. Praelermissis i g i l u r aliis tus sentialur, sed et foris agnoscaiur, i n v u l t t i , i n

de illa quae tropologiam spectanl dicarous; et ex voce, i n g e s l u , in motti. Unde Psalmista : Cor

ejus descriplione mores bonos aedificare satagamus. meum et caro mea exsultaverunt in Deum vivum

Qiiemadraodum ergo Bahylon, i d est vita saecularis g Psal. LXXXIII). Hinc est qnod sacra Scriptura r e -
bahet suas plateas, et c x l e r a ,
quae descripsimus f e r t , qnod laetante populo Dei et latidanle Deum vox

superius, sic et sancta Jerusalero, i d estvita spiritua* audiebatur p r o c u l . Quid e n i m m i r u m , si i n l u s lae-

l i s babet suae aedificaiionis dispositionem i n bono, tante patre de filio, qui post praevaricationem rediit

acilicet, m u r u m s u u m , plateassuas, aedilicia sua, ad cor, symphouia Ixlitiae, cborusque s i m u l foris

porlas suas. Ilahet etenim murum extrinsecus audiantur (Luc. x v ) . lnde est eiiam qnod i n sacris

in circuitu undiquc, quo c i r c u m d a l u r per bo- s o l e n m i b u s d i e b u s p r o h i b e n u r c o n t r i s t a r i , Scriptura

n o r u m m o r u m d i s i r i c t a i n , c o n t i n u a m , e t perfeclam testante, quae d i c i t : Dies sanctificatus est Domino

d i s c i p l i n a m . Habel et septem plateas c o n l r a seplem Deo vestro. Nolile lugere, et noliie flere. lte 9 et eome-

plateas Babylonis per quasdam septem v i r t u l e s se- dite pinguia; et bibtte mulsum, et mittite partes eis9

ptem v i l i i s supra descriptis contrarias. Habet n i m i - qui non praparaverunt sibi. Sanctus enim dies Domini

r u m sancta et spiritalis vita b u m i l i t a t e m , quae est est. Nolite conlristari (11 Esdr. v i u ) . Gaudhim et-

«ontraria superbiae, habet c b a r i t a t e m , quae est c o n - e n i m D o m i n i est fortitudo nostra. Hinc est quod Sal-

t r a r i a invidiae, habet pacein qtiae est contraria irae, valor ait : flunquid possunt filii sponsi jejunare 9

babet spirttualem l a l i t i a m , quas est c o n l r a r i a a c c i - quandiu cum ipsis cst sponsus t (Luc. v.)lpsa :iamque
diae, habct l a r g i t a l e m , quae est contraria avariliae, Q iaelitia, quae i n sacris soiemnibus diebus i n victu vel
babet abstinenliain, quac esl contraria gulae, habet in vestitu a credentibus habetur vel exhibetur, bona
c o n t j n e n i i a m , quae est contraria luxuriac. Quarum bene ca utentibus est, quia sicut eis ex dono Dei, sic
platcarum partes, sWe illas, quae ad unam m a n u m ab eis fit ad booorem Dei. Hujus v i r t u t i s u t i l i t a s ,
suiit, sive i l l a s , qtiae ad alteram describere fortasse quae vel qtianla sit Paulus declarat, ubi C o r i n t h i i s
non erit i n u t i l e . Pritna plalea civitalis sanrtae, quam de collectis scribcns d i x i t : Vnnsquisque proui de-
h u m i l i t a l e m d i x i m u s , binc habet h u m i l i l a i e m illain siinuvit in corde suo non ex tristitia vei ex necessilate;
quam bomo babct, et exhibet i n t u s soli Deo i n occtil- hiiarem enim dalorem diligit Deus (11 Cor. i x ) .
to; illiuc habelhumilitatemillam.quanijiabet el exhi- Qttinla plalea c i v i t a i i s sanctae est largitas, qtiam
bet homo forisj propler Deum p r o x i m o i n manifesto. ex una parte c o n s t i i u i l justa acquisitio, ex altera
Ctijtts v i r t u t i s f r u c t u s vei plateae bonum Domiuus discrela d i s l r t b u t i o . Ex una parte facit eam j u s t a
d c m o i i s t r a t , ubi d i c i t : Omnis qui se humiliat exalta- acquisitio, quia religiosa et honesta largitas dedig-
bitur (Luc. x i v ) . Quanlo u i m i r u u i i n pncsenti q t i i i i - natur vivere vei dare ex r a p t o , ex t u r p i , ex frau;!e,
b e l se magis h u m i l i a l propler Deum, lanto i n f u l u r o ex f u r l o , vel q u o l i b e l m o d o alio injusto acquisiia
s u b l i m i o r e r i t apud Deum. suuslanlia, dedignatur de fermenlato sacrificare^lau-
Secunda platea est charitas, quae ex una parte h a - D dem. Ex parte altera constrttit eam discreia d i s t r i -
bet dilectionein Dei, ex altera dilectiouem p r o x i m i . b u t i o . Si enim iniuus justo darct, j a m fieret ipsamet
H i n c enim jubemur diligere Deum ex tolo corde, a v a r i t i a ; si plus j u s t o , j a m non esset h t r g i t a s , sed
aiiima, v i r i b u s , et i n e m o r i a ; i i i i n c j u b e m u r p r o x i • prodigalitas. Quantus sit fructus largitatis Salvator
m u m diligere sicut iiosmelipsos. C h a r i t a l i s f r u c l u s , i u E v a i i g e l i o osteudit dicens : Date 9 et dabiiurvo
atque bonum quantum s i t , Domiuus per seineiipsum bis. Mensuram bonam 9 etconfertam t et coagitatam^
notificat u b i d i c i t , quod in his duobus mandaiis tota et superfiuentem dabunl in sinum veslrum (Luc* vi).
lex pendet et prophetce (Matth. x x n ) . Sed inde est Sexta plalea istius Jerusalem absiinentia cst, quae
qttod Apostoius ail : Pienitudo legis est dilectio ex una parte habet p a r c i m o u i a m , ex allera sobrie-
(Hom. xiu). tatem. Parcimonia esl conlraria c d a c i l a t i , s;ibiiet;«s
Tertia platea bujus s p i r i t u a l i s Jerusalem pax est. c b r i e t a t i . Jejutiiorum e l abstiiientiae exempia inulta
Httjtis unam partem facit i n t u s coucordia cum Deo, reperiuntur i n S c r i p t u r i s , ex quibus praecipua suut
alterant facit foris coucordia cum p r o x i m o . isiam jejuttia Moysi et Eliae c t D o m i n i S a l v a t o r i s . Jejunii
binc et iude nos babitare, eamque i n t e r nos mediam et abstinenliae frucitis quautus sit i n N i n i v i t i s elucet,
esse Dominus praecepit, u b i a i t : Sal habele in vobis q u i per triduauaiu a b i t i n e n t i a m d i v i n a m piacave-
1001 SERMONES C E N T C M . mi
r u n l iracundiam, et dc subversione sibi commtnata A isla, qu,\i est v i l n spiritualis et habel gradus suos a
m e r u e r u n t indulgenliatii (Jon. n i ) . porta ttsque ad p o r t a m , per quos ascendilur ab i n -
Septima platea sanclae c i v i t a l i s est conttnenlia ferioribus ad superiora, ut qtii ascencmnt per singu-
sive castilas. Haec ex tina parie babet m u n d i t i a m los gradus a terrcnis elongcntur, u l coelcstibus op-
cordis, cx allera munditiam .corporis. Vel ex una propinquent. Sancte enim vivere volentibus p r i -
parte habet m u n d i t i a m cogilatior.is, ex altera m u n - m u i n i n t r a n d u m est per fidein, deinde per i n c r e -
ditiatn aclionis. Cujus v i r t u t i s quanltis sit fructus menta jusiitiae ad conlemplatioiiem ccelcstium c o n -
atque b o n u m , i n viduis et v i r g i n i b u s enitescit. ex scendendum. Est itaque primtis gradus i n p r i m a
quibus viduae sexagcsimum, virgines centesimum p o r l a , vel polius ipsa porta est pritnus gradus sive
possident f r u c l u m . Has, cltarissimi, virttites recle scala ascensionis. A terrenis e u i m elevati, p r i m o
phtleas n o m i n a m i i s , id cst vias latas ad i n h a b i t a n - lbco pedem ponere debemtis i n p r i m a m scalam, i d
d u m , s p i r i l u a l i l e r a m b u l a n d u m , ' e t currendum et est fidem. Sectindo cx fide debemus asccndere i n
ad omne spirituale negolium habiles, qtiia omnis spem. T c r t i o debemtis ascendere ex spe i n c h a r i t a -
v i a , qtiae ducit ad vitam licet inchoantibus vel e l i a m t e m . Quarto ascendere debemus ex charitate i n alia-
prolicientibus arcta e l ardua videatur, profeclis t a - r u m v i r t n t u m exercitationem, maxime i n scptena-
men et perfeciis lala et plana esse probatur. Unde ^ r i u m p r i n c i p a l i u m v i r t u t u m qucc i n Evangelio de-
Psalmista : Viam mandatorum tuorum cucurri, eum s c r i b t i n l u r , qui seplenarius i n c i p i t , u l i d i c i l u r :
dilatasti cor mcum (Psal. c x v u i ) . Et item : Omnis Beali pauperes spirittt, quoniam ipsorum est regnum
consummationis vidi finem . latum mandaiunu tuum ccetorum (Matih. v ) . Q u i n l o debcrous ascendere ex
nimis(lbid.). N a m quicuuque pcrfectam h a b e t c h a - septenario' principaiitiin v i r t u t u m i n senarium bo-
r i t a i e m , qtiae foras m i t t i t t i m o r e m (/ Joan. iv), d u l - n o r t i m operuni, qtti incipir, ubi d i c i t u r : Esurivi, et
ce Labet, imo repulat q u i d q u i d sibi lenlationum vel dedistis mihi manducare (Matlh. x x v ) . Sexto ascen-
a d v m i u t u i n o c c u r r e r i l , diccns cum Aposlolo : Non dere debeinus ex senario bonorum operum i n prae-
s*nt condignw passiones hujus temporis ad futuram dicationem. Jtistum enim et idoneum p r o b a t u r , u t
gloriam quce revelabitur in nobis (Rom. vm). llinciii qni bonum operalur, ipse hoc aliis i o q u a t u r , u t s i t
Canlicis canlicoruin de charitate s c r i p l i i m c s l , quod i m i i a l o r Salvatoris, d c q u o scriptum est : Quce cce-
foriis esl ut mors dilcclio, dura ut infernus cemutatio. pit Jesus facere et docere (Act. i ) . Pnodicaiio a u l c i n
JLampades ejus lampudes ignis atque flammarum. duobus aliquando modis explelur, verbis scilicet et
Aquce mullcc non poterunl exslinguere charitalem, ne- m i r a c u l i s . Unde de p r i m i s et sumniis praedicalori-
aue Humina obruent illam. Si dederit homo omnem Q bns s c r i p l u m est : llti aulem profccti prcedicaverunt
substantiam domus suce, pro ditectione, qnasi nihil ubique Domino cooperante f et sermonem confirmnnte
despiciet eam (Cant. v m ) . l n hac civilale s p i r i l u a l i sequentibus signis (Marc. x v i ) . Seplimo loco debe-
i t n r i s quoque foriissima est, de qua scriptuut est : mtis ascendere ex pncdicatione in coiilemplalionem.
Turris fortissima nomen Domini; ad ipsum confluet De his scalis sive gradibus ascensionis scriptuin
justus el saivabitur (Prov. xvui). cst : llluc ascenderunt Iribus , tribus Domini, lesti-
monium Jsrael, ad confilendum nomini Domini
S c i t i s , charissimi , quia homiuibus qttibuslibct
(Psal. c x x i j ) . E l alibi : Beatus vir cujus est auxi*
suam u r b c m defendentibus non i n equis, a r m i s , por-
lium abs te ascensiones in corde suo disposuit in valte
tis, i n u r i s , aut etiam viribus suis tanla fiducia est, t

iacrgmarum intoco quem posuil (Psal. LXxx*iu).'Qui

quanta i n t u r r i suae c i v i t a t i s . Fugalis c n i m et r e -
troactis u n i c u m r e f u g i u m , solumque tutamen est autem per istos gradus usque i n porlam contempla-

t u r r i s . Sic, sic lidclibus conlra spiriluales hosles d i - tiouis, quae i n summo, et quasi i n c x i l t i c i v i l a l i s

micanlibus unica spes e s l , alque tutcla non solum hujus posita est, conscenderit, ipse semetipsum spU

iu adversis verum et i n prosperis, invocalio d i v i n i r i t i i a l i l e r cgrediclur, et s u p e r g r e d i e t u r , u t fiat ex

iiomiuis. Non eiiim ignorant quod quicunque invo- Jacob Israei, ex L i a Rachel, ex Phenenna fiat A n n a ,
caverit nomen Domini salvus 11). Inde est D et ex Martha fiat M a r i a . E t q u i (uit boni operis
eril (Joel.
etiam quod sancta uuiversatis Eccicsia i n suis babct c x h i b i l o r , fial d i v i n i l a t i s contemplator. Hinc esi
inslilutionibus p r i m u . n invocare nomen Domiui i n quod Jercniias a i l : Bonum esl viro cum oortaverit
divinis obsequiis incboaudis, iideliler et fiducialiter jugum ab adolescentia sua (Thren. m ) . Sedebit so-
proclamando : Deus, in adjulorium meum intende l i i a r i u s , quia levabit se super se. l l i n c i u Canlicis
'Psat. LXIX). Habet quoque portas duas Jerusalem canticorum s c r i p l u m e s l : Egredimini, (ilice Sion, et
.sta spiriiualis, quarmn p r i m a et iuferior est fides videie regem Salomonem in diademate, quo coronavit
Calholica. Secunda e l superior est conlcmplalio d i - eum maler sua in die desponsationis ejus, et in tceiitia
v i n a . De his duabus p o r l i s s c r i p l u m est : Ingredie- cordis iltius (Cant. m ) . Hinc Psalmographus a i t : Jbi
tur et egredielur, el pascua inveniet (Joan. x). In Benjamin adolescentutus in memis excessu ( Psat.
prima porla inveuiel pascua gratiae, 111 secunda pas- L X V I I ) . Festinemus, f r a l r e s , posl labores operis ad
cua gloriae. U l auiem divcrsis ex locis Scriplurae, et qnielem ct l i b e r l a i e m contcmplalionis c g r e d i , t i t
ex asserlio.nibus quorumdam polest i n t c l l i g i , ipsa nos regem i n decore suo, c i l e r r a m nostram licet
terrena Jcrusalem secundiim antiquuin situm i n adhuc de longe valcamus i n l u c r i . Ascendamns i n
d i v o posita f u i l . Sic et i n clivo posita esl civilas v i r t u t e m dc v i r l u t e sicut dccct pro salute, u t per-

PlTROL. CLXXVII. 32
1003 ATPENDIX AD H U C O M S OFERA MYSTtCA. fOC4
«praediclum ascensionis septenarium pervenire va- A l e r a t u , a r c h u i i a c o n a t u m ; si i n a r c h i d i a c o u a t o , e p i s -
•leamus ad octonarium b e a l i l u d i n u m . Quod nobis c o p a t u m ; si i n archiepiscopalu, p a t r i a r c h a t u m , q u e n i
^pnestare dignetur, etc. honorem vocamus etiam p r i m a t u m ; si i n p a l r i a r -
SERMO X L . chatu est, aposlolicatiim mallet habere. Sed quia
De custodibus Jerusalem civilalis sanctce. hoc houore i n ecclesiaslicis dignilalibus n i b i l est
Super muros tuos f Jerusalem f conslitui cuslodes; e x c e l l e i t t i u s . hic posuit Deus lerminum m a r i , i d
tola die et nocle in perpeluum non tacebunt. Qui re- est humaiiae cogitationt fluctuanti ct t u m e n l i , e i bie
niniscimini Domini, ne taceatis, et ne detis silentium confringit lumentes fluctus ejus. I t n p i i e n i m q u a s i
t t , donec slabiliat, el donec ponat Jerusalem laudem mare fervens quod quiescere non potest. E t de b u -
in terra (Isai. L X I I ) . Jerusalem civitas sancta e t ' c i - jttsmodi spectilalores venerabiiis e l laudalibis fier-
viias saneti, sancla Ecclesia [est, cujus rex ei pere- nardus Clarevallensis i n libro De consideratione
grc proliciens praeposuit custodes ac speculatores, ita s c r i b i t , dicens : t Sitnia. i n tecto rex faluus in
qui eam die ac nocte cuslodiant, et a malo defen- solio. Monstruosa res, gradus summus e l a u i m t i s
dant. S u n l ergo diversae speculae et diversi specu- infimus, sedes priroa et v i t a i m a , lingua m a g n i i o -
latores, imo sp^culatorum ordines, q u i i n diversis q u a e t manus oliosa, s e r m o m u l l u s e t fructus n u t i u s .
lecissanctae civitatis praesideanl, hostes arceant, B v u l l u s gravis, aclus levis, ingens a u c t o r i t a s e t n u -
cives ctistodiant. I n p r i m a specula residet domnus tans stabililas. > Hinc est quod Dominus p e r O s e e
-aposiolictis, q u i sicut omnibus praesidet, ita omnibus d i c i t : Isli regnaverunt et non ex me. Principee ex-
providere d e b e i ; i n secunda specuta sunt p a l r i a r - stiterunt , et non cognovi (Ose. vm). Ilinc per
chae, i n tertia a r c b i e p i s c o p i , i n quarla episcopi, Isaiam de talibus conquerilur dicens : Specutatores
i n quinla a r c b i d i a c o n i , i n sexla archipresbyteri, ejus cceci omnes, nescierunt universi, canes m u i t , nom
sive, ut i n quibusdam locis a p p e l i a n t u r , decani, i n valemes tatrare, videntes vana 9 dormientes et amantee
septima presbyteri, et i n his omnibus quicunque sommia. Et canes imprudentissimi nescierunt ealuri-
sunt dignilate subltmiores, ipsi sunt civitatem c u - tatem. Ipsi pasiores ignoraverunt intelligentiam.
stodiendi magis debitores. Oflicium singtttorum spe- Omnes in viam suam dectinaverunt unusquitque ad
culae s u n l eorum. Y e r b i gratia : Specula presbyte- avaritiam suarn, a summo usque ad novissimum.
r o r u m presbyteralus est e o r u m ; specula archipres- Venite f sumamus vinum, et impleamur ebrietate ,
l i y t e r o r u m archipresbyleratus esl eorum ; specula et erit Itodie sieut et cras et mutto amplius (Isai. LVI).
archidiaconorum archidiaconalus c o r u m . E l sic de Nunc his dimissis quos non m i s i t , sed dimisit
caeteris. V e r u m , fratres, secundum sacri eioquii te- ( ; Dotninus, vertamus nos ad eos qtii bene praesunt, e t
s l i m o n i u m , exigentibus populi peccatis, n o n n u n - ' videamus quales debeaiit esse, qttaiiter praeesse
qtiam hypocrita speculam sacri r c g i m i n i s a s c e n d i l , vel prodesse. Sed quomodo inveniemus. fratres.
populum pretnit, non custodit. Uude graviter dolen- speculatorem idoneum, cuin ipse Dominus vix i n -
dum graviterque gemetidum.Quaeenim, c h a r i s s i m i , v e n i a l dicens : Quem mittam, et quis ibit nobisf
p u l c h r i l u d o vei quis e s l h o n o r dicendus si siinia p i n - (Isa. vi) E l item i n Evangelio : Quis putasest fide-
naculuin templi Dei conscendat, et i n ipso rcsideal ? lis servus et prudens f quem constituil Dominus super
nonne ad i a i n monstruosum spectaculuiu tota civitas famitiam suam? (Ltfc.xu.)Sed ipseDomiuus, i n A p o s -
concurret, atgenssuper hoc manibusplausum, oreca- tolo ioquens, per Apostolum docet nos qualis esse
c h i n n u m ? Skuia, eo quod humanae formae quaedam debeat specuialor, d i c e n s : Oportet f ait, episcopum
habeat similia, u t aiunt, dicla, animal est parvum et irrepreltensibilem esse unius uxoris virum
9 9 svbrium,
j>iIosum absque voce, agile, dcforme, petulcum, et prudentem f ornatum 9 pudicum, Iwtpitaltm^doclorcm,
alla m o n l i u m sive x d i b c i o r u m libenter conscendens. non vinoientum f non percussorem, ted modtttum,
Quae licet vilissimum et turpissimum et horrenduin non liligiosum f non cupidum, suas domui bene pree-
sit a n i m a l , tamen homines saeculares suis erroribus positum f filiot habentem bene subditos cum
decepti, q u i i n avibus cceli l u d u n t , et i n bestiis p castitatt. Si quit auiem sute domui preesse ne$eit9

lerrae, et heti maxime clerici i n suis domibus hanc quomodo Ecclesios Dei diligenliam habebit ? fion
babere, et i n suis feuestris ponere solent, u t apud neophgtum f i d e s t n o v i t i u m , ne in snperbiam elatut
stultos qui pertranseunt, per ejus aspectum gloriam injudicium incidat diaboti (7 Tim. u i ) . Quod autcm
suarum d i v i t i a r u m j a c t i t e n l . Per hanc autem m o n - ait uniut uxorit virum f vel quod a i l filhs habentem
struosam bestiolam hypocrita speculator rectissime illius temporis f u i l , non wtius est, nec esse debei.
liguratur. Ipse elenim est simia per siinulatioticm, Si aulem speculator, qtiem pasloretn vel p r a l a l u m
parvus perdespeciiooem, pilosusper superfluitalcm, dicere possuuius, si i n q u a m est vhiosus, a suis
absque voce per noxiam t a c i t u r n i i a i e m , agilis per subdiiis niinime repreheiideudus est. Undc Isidon s :
l e v i t a t e m , deformis per turpein conversalionem, i Sunt i n q u i l qui pra^positos suos ptrverse j u d i c a u t 9

-petulans ac pelulctis per l u x u r i a m , alla peteus
sttperbiam. Alta petit p e r superbiam, quia si i n boc
honore esji, ad i l l u m , i d est ad superiorem sempcr
anbelat. Verbi g r a l i a , si i n prcsbytcratu residet,
concupiscit a r c h i p r e s b y i e r a t u m ; si i n arcbipresby-
per dum lerrenis sludiis eos plus viderint csse inlcntos,
si vel partim j a m ipsi de spiritualibuscogiioverunt. >
Reclores a Deo ergo judicandi suut, a suis auieui
subd.tis indicandi non sunt, exemplo Domini q t i i
perse vendentcs columbas et uuininulariorum men&as
1005 SERMONES C E N T U M . 4008
p r o p r i o everlit flagello. eliam sicut d i c i t u r : A duritiaro t e r r o r i s , blandimenlum consolationis se-
Vel
Deus stelit tit Synagoga deorum, in medio autem deos q u a t u r , ut per seqttentein suavitatem praecedens
dijudicat (Psal. L X X X I ) . Quod si a fide exorbitaverit asperitas teroperetur. Has fistulas habere iubenlur
r e c t o r , tunc e r i t arguendus a subditis. Pro moribus praedicatores, ubi s c r i p i u m est : Dicile pusillani-
vero reprobis tolerandus magis quam distringeudus mis : Confortamini (Isa. x x x i u ) . Citbarizare debent
a plebe est. Sciendum est etiain quod sicut pro per bonam operationem. Cilhara namqtie quac
njoribus reprobis a sviodilis non est arguendus, d i g i t i s tangitur u t sonum reddat, bonam operatio-
ste i n bis quae bene d o c e t , et praecipit non est coo- netn recte figurat. Uxc citbara sex habct chordas,
lcninendos. rKuc Domtnus i u Evangelio d i c i l : Super sex videlicel opera misericordiae.Esuriut, et dedistis
eathedram Moyti sederunt Scribce el Phariscei: Quce milti manducare 9 etc. (Matlh. x x v ) . Canlare dcbent
dicunt servaie quce 9 faciunt fucerenolite(MaUh.xxiu). per Iatidem,etgratiarum aclionem. Seropejr enim gra-
Sed j a m , cbarissimi, quae t c r r e n a r u m , ct mundana* liasdcbentagereDomiiiobonoruiu o m n i u m l a r g i t o r i .
r u m c i v i t a t u m custodes i n suis custodiis agere so- Debent ergo sancli speculalorcs i n alto sedcre
leanl videamus, et tunc forsitan quod spiritualibus per spiritualem conversationcm, vigilare per c i r -
sanctae Ecclesiae custodibus facienduni sit clarius cumspectionero, c i r c u i r e per solliciludinem, tubis
videre valebimus. Solent autem c i v i l a t u m custodes ^ clangere per praedicalioiiem, fislulas inflare per
1

ac speculalores maxime tempore bellorum i t i alto consolationem, cilharizare per bonam opcraiioncm,
sedere, vigilare, per totam civitatem pracipue noc- cautare per g r a l i a r u m actionem. E l baec omnia
tibus c i r c u i r c , tubis clangere, fislulas iiiflare, c i i h a - facere debent die et nocle, id est i n prospcris et
rizare, et cautare. adversis. Unde et ipse Jsaias, cujtis hajc sutit vcrba
Sic , sic, dilectissimi, facere debent speculalores quae praeposuimtis, tle seipso d i x i t : Super speculam
civiiatis nostrae. Debent i n allo sedere, per s p u i i u a - Domini ego sum stans jugiter perdiem, et super cusio*
lem conversationein, u t eoruin conversatio uon s i l diam meam ego sum stans totis noclibus. Donec, i n -
i n t e r r a , sed i n cccio, non i n carne, sed iit s p i r i l u , qttit, stabitiat et donec ponat Jerusatem taudetn in
quateuus eorum anima i n pulvcrc non buroilietur, terram (Isa. x x i ) . P r i m u t n ponit Dcus laudem Eccle-
e l venter eorum lerrae IIOII conglutinetur, sed super siae sanctae i u mundo per g r a l i a m , deinde ponit ei
m o n i e m excelsum ascendant i l l i , q u i Evangelixaul laudein i n ccelo per g l o r i a m . Sed Donec ponal ei
S i o n , e l peJes sint speciosi super montes a u n u n - laudcro i n coelo necesse est sancti speculatores ejus
tiantium pacem, praedicautium salute<n, dicentium : u t ad custodiam vigilent i n mundo. Sed quia nisi
Sion $ regnabil Deus tuus (lsai. L I I ) . Debenl vigilare Dominus cuslodieril civilalem, frustra vigitat qui cus-
per circumspectionem, u t i n t u i l u m vertant a dex- ^ - todit eam (Psal. c v i ) , deprecemur Dominuin, u l
t r i s , ne prosperis f a l l a n t u r ; a s i n i s l r i s , ne advcrsis per semetipsum nos custodial tit pupillam o c u l i ,
l i a n g a n t u r , retro per praeteritorum utilem inenio- quatenus per gratiam nobis impensam i n lcrnpore,
riam, anle per f u t u r o r u m p r o v i d c n t i a m . Debent cum ipso regnare valeamus i n x t e r n i l a t e . Quod n o -
vigilando circumspicere , ne ex iniproviso boslis bis praestare dignelur Jesus Cbrislus Domiuus
adveniat, portas frangat, vel murum irruinpat, uoster, qui est Deus benedictus.
domos acceudat, turres everlat, cives occidat, spo- SERMO X L I .
l i a detrahat, civilatem destruat, popuium i n Jtaby-
In Purificatione beaiaj Marice semper Virginis de pu-
l o n i a m abducat. Debent c i r c u i r e totaiu c t v i t a t e i u ,
rificatione menlis.
i d est gcntem sibi comini3sam, et scrutari ne lapide
Veniet ad temptum suum Dominalor, quem vos
cujuslibet v i r t u t i s dilapso, murus diciplinae vel ad
quaritis: et Angetus lestamenli , quem vos vultis
modicum i n f i r m e t u r , et, si i d contigerit inveitire,
(Malac. I I I ) . Templum Dei, fratres, sanctum e*f, quod
quanto citius fieri potest resarcire. Quod ille bene
estis vos (1 Cor. i u ) . A d hoc templum veuil Dominus
a d t . i i p k v i l q u i a i t : Prceter ilta, quce extrinsecus sunt, diversis inodis. Venit eteniin per creaturarum con-
iustanlia mea quotidiona, sollicitudo omnium Eccle- j templalionem, venit per Scriplurarura iectionetn,
eiarum (II Cor. u ) . Debent tubis clangere per t e r r i - v e n i l per miraculoruro o|>eralionem, veuit per prae-
bilem p r c d i c a t . o n e m . T u b a r u m alia l i g n e a , alia ceptorum suorum p r x d i c a l i o n e m , veuit per iiitcruain
terrea, aHa c o m e a , alia aeuea. Tuba lignea apposito aspirationem , venit per adversitatem, vcuit per
igne facile aduritur ; tuba cornea percussione prosperitatem, v e n i l comminando m a l a , veuit p r o -
facile f r a n g i l u r ; tuba cornea de carne procedit, m i t t e u d o bona, venit niala auferendo, venil boua
sed carnem e x c e d i l ; luba acnea fortis est, et per- conferendo, venit per cognilioncm v c r i t a t i s , v c u i t
cussionibus non faciie cedit. Propterea tuba lignea per amorem v i r t u t i s . Et est quidem i n lciuplo suo
bcue significat praedicalionem i l l o r u m quifaeile v i u - per g r a l i a m , sed venit ad idem templtim per ttiajo-
cuntur teiiUttionibus; ierrea, illorum predicatio- r e m g r a l i a m , ut det gratiam pro g r a l i a , ut justus
i i c m q t t i f r a n g t i n l u r a d v e r s i t a l i b u s ; tuba c o r n e a . i l l o - justitiam facial a d h t t c , et sanclus sanciificctur
r t i m praedicalionem q u i tenlalioncs supcrant; tuba auhuc. Quia omni habenti dabitur, et abundabit
aenca, praedicutiottem i l l o r u r a q u i i n adversitatibus i n - (Luc. x i x ) . Nobis autem post urceptatn gratiam
vincibties perdurant. Fistulas debenl inflare per b l a n - voluutarie peccantibus r c l i n q u i t u r , ut ipsc Dotuinus
u>4! cousolatiouem. A p t u m est enim ut asperitatein ct ait j u d x i s , domus non j a m ejus, sed uoslra descita
 1007 APPENDIX A D IIUGC INIS OPERA M Y S T I C A . 4003

(Maith. x x i u ) . E t , u t per Jeremiam a i t , Fit ei here* A sarcinam tanti ncgolii reminiscens vcrborum Salo-
ditas ejtts sicut spelunca hyccna? [quasi leo in sitva] monis, tibi d i c i l : Melius est duos esse simul quasn
(Jer. x u ) , et domus ejus, quae nos fuimus, quas do- unum 9 habenl enim emolumentum societatis suce;
mus o r a l i o n i s esse debel, quia i n cordibus nostris si unus ceciderit, ab altero futcielur. VOJ $oli 9 quia
euin debemus adorare et timere, f i t spelunca l a - cum ceciderit non habet sublevantem se; Et $i dormie-
t r o n u m (Matth. x x i ) , i d esl, habilalio d x m o n i o r u m , rinl duo fovebuntur mutuo. Unus quomodo cate$cet f
qui per furlivas suggestiones nos profanant e l per- Et si quispiam prcetatuerit contra unum 9 duo resisient
t r a b u n l ad iilicilas dcleclationes. Cum autem Do- ei (Eccle. i v ) . Pro his omnibtts ista priroa v i r t u s
niinus iteruin exsurgit ad miscrandum Sion, quia aliis praemissa, quam considerationcro culpaa n o m i -
tempus miserendi ejus, quia venit tempus (Psal. ci), narous, omniuro invocat rectorcm Deum, u t s i b i
tunc m i l l i t strenuum suae clientelae f a m u l u m , q u i praeslare dignctur a u x i l i u m ad tanlum obsequium
praeparet v i a m ejus anle eum, u t , mundificalo et exseqnendum. Mittitur ergoei coelitus quaedam
aanclificato templo, quod fuerat conlaminatuin e l pedisequa ejus, quae dum hujusmodi res bene g e r i -
profanalum, s l a l i m ad ipsum veniat Dominalor, t u r , eam senipersolet c o m i l a r i , consideralio vide-
quem nos quaerimus, e l Angelus lestamenii, quem licet poenae, et praecipitur e i , ut opus accelerel, et
nos volumus. Dominator p o t e n l i a , Angelus gralia : ^ d o m u m Domini circa cjus advenluin praeparare
Domitiator i n eo quod nos dignatus creare, Angelus feslinel. Quae cor humantim coeiitus illapsa, vidct
in co quod dignatus est nos redimere. pcccatoris stipendium quod p r o m e r u i t , j a m jamque
Praemitlilur ergo ex omnibus cceleslis curiae ser- persolvendum (slipendium autem peccali est mors
vienlibus et oflicialibus quasi custos e l p r o c u r a t r i x e l mors aeterna); videt crudelia tormeula, calores
et i m p e r a i r i x p r i m a atque m t t n d a l r i x templi Don.;.:. i g n i u m , et frigora n i v i u m , famem et s i l i m , terrores
cousideratio culpre , ut i l l u d a cunctis sordibus et torlores, tenebras, vermes, et si qua sunt simi»
cmundet, ac v c l u t vere coeleslis regis thaiamum i i a . Dum ergo consideraiio culpae h i n c , considcraiio
per emundalionem decenter adornel. Ingressa i g i t u r poanae inde rebus ubique agendis unaquaeqite pro suo
consideralio, seu cognilio culpae videt genles i n - oflicio solerter i n t e n d i t , nequaqttam vires suas ,ad
gressas i n sancluarium Dei, de quibus pr<cceperat hoc ncgotium r i t e peragendum solas sufBcere p r u -
u t non i n t r a r e n t Ecclesiam ejus. Videt templum c t denter atlcndunt. M i l t u n t u r ergo eis duo satellites
omnia utensilia ejus polluta et obvoluta, contaroi- curiae coeIeslis streuui, e t . v i r t u l e p l e n i , dolor sci-
k

uata et profanala, tectum ejus de super cum t r a - licet et t i m o r , eas i n hoc laborc perficiendo uou
bibus , c l tignis , et laqueariis, telis aranearum , soluin sequi, sed etiam eis obsequi consueti, et
undiquc palliatura, i d e s t m e n t e m cumsuissensibus, ' i n d i c i t consideralio culpae dolorem de peccato prac-
affectionibus, et v i r l u t i b u s veiatain per totum v a n i - l e r i t o , consideralio vero poenae litnorem de l o n n e n -
fate lurgentis superbiae; areain vero deorsum, i d to f u i u r o . Qui gravem sibi laborem inslare cogno-
e s l c a r n e m s t r a t a m luto i u x u r i a e , inedios parietes, scentes, perticis et scopis opus arripiunt, et tanta
id est sermones ct actiones v i t i o r u m sordibus (si fas est dicere) vesania i n l e r parietes debacchan-
a sumino usque ad imum stercoratos et foe- t u r , ut nisi moderatrix et gubernatrix o m n i u m
datos. lbi reauiescunt besliae^ habitant strulhio- quam ocissime accurrat tempcrata discretio, domum
nes, ct piiosi satlant ubi et. respondebuni. Jbi totaro non j a i n solum everlant ad quaerendum quod
ululce in cedibus ejus , et Sirenx in delubris erat p e r d i t u m , sed polius subverlant ad perdeudum
voluptatis (Jsai. x m ) . Orlce sunt spinai el urlicce 9 et qttod subsliteral adbuc salvaluni. Dum enim debent
paliurus in munitienibus ejus. El facta est domus Do- operari peccatoris emendatioiiem, ipse e o r u m l m -
mini cubile draconum el pascua slrulhionum. Uni- petum ferre non praevalcus, aliquando pene praeci-
cornes descendunt cum eis y et tauri cum potenlibus. p i l a l u r i n desperationem. M i l l i i u r crgo discretio,
Non est transiens per eam 9 quia onocrotatus el eri- quae diclo ciiius advolaiis freuo sui ntoderauu-
ciuset ibis, et corvushabitant ibi. Occurrunl damonia nis furcntes c o h i b e l , rooderalur, d i r i g i t , et g u -
onocentauris, et pitosuj clamal aller ad alterum. Jbi beruat.
cubat tamia 9 et invenit sibi tequiem, ibi habet foveam His igittir omnibus simul laborantibus et sese
erictus 9 et enutrit calulos, et circumfodit, el fovet vivissim adjuvautibus, tota doinus Domini spurciiia
i i i umbra ejus. Illuc congregati sunt mitvi alter ad quae velpcrcogitalionem, vel per locutionero, aut per
ailerum. Ibi corvus in superliminari, et tappa el tri- operatioiicm facla fueral,in unum coacta sterquiliitium
butus super aras ejus (/sai. x x x i v . Soph. u). i n n i e d i u m c o r d i s congerilur, uladbucacceploconsiiio
His omnibus n i h i l aliud i n n u i l u r , nlsi peccatorem et auxilio diviuo modo quolibel egeratur. Tunc r e -
Christianum, sive crudelium stiggestionibus daemo- novaule Deo antiqua iniracula, p e r c t t t i l u r petra c o r -
n u m , sive reproborum consiliis bomiuum imerius dis, et fluuut aquae i n abundautia. M i t t i t u r e n i m
exteriusque corrttpluro et non j a m Dominicae. sed sexto loco ad prassiguificandam perfeclionero opens
tbumoniacae magis h a b i l a l i o n i mancipatum. Ha:c in cor buiiiauum coinpunclio. Q u x ab iino cordis
atiendeus cogoitio, seu considcratio ctilpae iiigemi- cxsurgens suo impetu detestabiiem i l l a m , et h o r -
scil, et tabescit, non babcns consolatorem, nec reudam massam sublcvat, et dissolvit; e l aiiis mamiut
iiivcuicuscoiisolalionem. Ncc p r x s u i n i t sola subire apponcntibus lotis omniuin Yiribus ad ostiuio p e l i i -
'UM SERMONE CENTUM. 1010
tur u i expellatur. Tunc deniqne nt sepiiformis instrumento, ne carbones simui transeant interposi-
sancti Spiriltts g r a l i a ades.«e monslrelur, seplinto to, i r a d u c i t u r et transferttir. Qtiod totttm In hac
loco d i r i g i i u r osliaria, i d esl confessio, qua venienic spirituali purgatione perfectus complelur. De s p i r i -
e t os diu m u t i i i n , e l per diabolum obseratttm, ape- tuali namqttc conflatione scriptum e s t : Tributatio
r i e u i e , lola illa nefanda congeries e l i m i n a l u r . I l i s patienliam operatur, palientia probalionem (Romv).
ilaque peraclis, id esl v i i i i s et peccaiis expulsis, E t Dominus i n E v a n g e l i o : Jn mundo pressuram
j u r e haeredilario virtutes et bona opera succedunl. habebiiis (Joan. x v i ) . A d colatiouem autem pertiuei
Quibus omnibtts domus Domini adornatur, et conlra quod a i t : Arcta est via qua» ducit ad vitam (Matth.
ejus ingressttm emundata, e l omata decenlissime v u ) , E t item : Contendite intrare per angustam por-
praeparatur. Et statim venit ad templutn sanclum tam (Luc. x i u ) . Non enim ad modicum a r c l a l u r q u i
suum Dominator, quem nos q u x r i m u s , et Angelus ex una parle a u d i t : Quod tibifieri non rt«, atterinefe-
testamenti, quem desideramtts. Cclebratur ergo ceris (Tob. i v ) ; et ex altera : Qucecunque vnttit ut fa-
solemnilas sancta Purificalionis tanto gaudio, u t ciant vobit homines, et voteadem facitt itlit (Matth.
non soium hominibus, verum ti angelis Dei gaudium v u ) . Per arclam autem viam d u c i t u r , et per s l r i c t u m
titin ccetosuperuno peccatorepomitentiamagenteptus- foramen colatur, c u i , omne quod delectat, nisi se-
quam super nonaginla novemjustis, qui non indigent cundum Deum s i t , etiam cogitare p r o h i b e l u r . De
posnileniia (Luc. x v ) . E i a , cbarissimi, emundemus informalione vel couformalione sic d i c i t Apostolus:
nos ab o m n i iniquinamento carnis e l s p i r i t u s , u t JVo* omnes retevata facie gtoriam Domini tpecutanlet
simussine macula c l sinc ruga, qualenus per no- in eamdem imaginem trantformamur a claritate in
stram bonam conversationem, et per meliorem con- claritatcm tanquam a Domini Spiritu (II Cor. m ) . Per
versionis conversaUonem ea geramtis i n tempore de tribulalionetn quippe conflali, et per districtam d i -
qttibtts laeiemur i n aelernitate. Qnod nobis praestare sciplinam, quae in praesenti non videtur esse gaudii
diguetur Jesus Christus Dominus noster, quicst sed moeroris, colati, integritatem et p u l c h r i l u d i n e m ,
Deus benedictus i n sajcula. A m e n . diviroe imaginis i n nobis r e c i p i m u s , qui eam i u
nobis prave vivendo miserabiliier c o r r u p e r a m u s ; et
SEUMO X L H .
n o s t r x eonditionis dignitas ex vase conlumeliae in
In purificatione B. Maria?, de purificalione Ec-
cletice. vas transfertur gloriae. •*
Ipse est quasi ignis conflans, quasi herbct fuUonum. Cotabit, i n q u i t , eot quati aurum, et quati argen-
Ei sedebil conflans, et emundans argentum; et purga- tum. Quidquid in auro, i d cst sensu nostro et ar-
bit fitios Levi. Et colabit quasi aurum, et quasi ar- genlo, i d est cloquio, commistuin est x r e , stanno,
genlum, et erunt Domino offerentes sacrificia in jus- pluinbo, camino Dci cxcoquitur, et per dislriclionein
tilia (Matac. m ) . Salvalor nosler, dileclissimi nobis, disciplinae colatur (Psal. x i ) , ut sit igne examinatum,
ad lemplum suum veniens, i d est sanclam Ecclesiam probatum terrai, pttrgatum septulum (Etech. xxvu).
visitaus per suae dispensalionem incarnationis, u t Contingit autem, cbarissimi, saepeiiumero, u t qui i t i
cam sibi cxbiberel sine macula luxiiriae, c t s i n e fornaccm sanclae purgationis m i l l u n t u r u l probentur,
ruga malilise, emundavit eam ab o m n i inquinamen- non probentur, sed reprobenlur. I l i n c Isaias populo
to carnis et spiritus per gratiam redempiionis et lsrael a i t : Argentum tuum versum estiti tcoriam
affeciuinjusiificaiionis. Quae gratia vel efleclus hic (Jsa. i ) . Hinc E z e c h i c l a i i : Hli hominis, versa est
nianifestissimc designatur, coinprehcntlitur, e x p r i - mihidomus Jsraet in scoriam (Exech. x x u ) . Omnes
i t i i t u r , u b i per Prophetam praedicitur: Sedebit con- i s t i , acs et stanuum, ct f e r r u m , p l u m b u m , i n mcdio
ftans et cmundans fitios Leti.. Ubi namque d i c i t u r fornacis scoria argenli facti sunt. I l i n c Domiuus aJ
sedebil, dacmonslratur cjtis diligens intentio nos Jeretniain a i t : I*robatorcm dedi te in poputo met
salvaulis. Ubi vero subditur confians, anguslia no- robustum, et scies ei probabis viam iiiorum. Omntt
6trae t r i b u l a t i o n i s ; ubi aulcm deinde i u f e r t u r purga- isti principet declinantes, ambttlantes fraudutenter,
bit fiiios Levi, efleclus noslrae juslificalionis. Ipse est a?s, el ferrum, universi corrupli sunt. Defccit suffta
quasi ignis conflans, quasi herba fullonum. Dominus torium, in igne consumplum est plumbum, frustra
quasi iguis est consumcns i i g n u m , foenuin, s l i p u l a m , conflavit conflator, malitiae enim eorum non suni
quia gravia peccata graviter p u u i t . Est t t i a m quasi consumptce. Argentum reprobum vocate eos, quia
herba (ulionum, quia leviora levius puniens, lolis Dominus projecit illot (Jer. v i ) . Possunt lamen aes
tuundiliain r c s l i l u i l . Et purgabit fiiiosLevi, et colabit e l f e r r u m c t s t a n n u m et plumbum i n bona aliquando
eos quasi aurum et quasi argenlum. Pcr filios Lcvi 6iguificalione accipi. JEs e t e n i m , quia sonoruin esl,
saccrdolalis dignilas inteUigilur. E t si sacerdotcs aptc siguificat sonum p r x d i c a t i o n i s . F e r r u m autem,
colaudi s u n t . e l purgandi, quid de caeterisesl dicen- quia per illud j u s t i t i a solet exerceri, v i r t u t e m signt-
tltint, cum j u d i c i u m incipiat a domo Dei, et cotabit ficat severilatis. S t a n n u m , etsi argentuiu non est,
eos ? Metalium postquam conflalum esl i n foruace, tameu quia a longe argenti stto colore vel fulgore
u t sxpe videmus, ad cxempiar t e r r e u m quod lingua prae se ferre videtur s i m i l i l u d i n e m , potest figurare
vttlgari coclear dicere possumus, cui e l pcr quod i n cujuslibet v i r l u l i s , vel boni opcris imitationein.
vas vel i n a l i u d quodlibet instrunientum iiifundendum Dum euim aliquis i n allero videt alicujus v i r t u t i s
est et i u f o i m a n d u m ab artifice Yice c o l a r i i , quolibel fulgorera splendescerc, ctsi non )Clesl i i l j i n eauVu
 A P P E N D I X A D I 1 U G 0 M S OPERA MYSTICA. 1013
v i i tute coaeqnari, tamen quia scudet i l l u m i n quan- A manifestum erit. Quando? I n die j u d i c i i . Diet enim
i u m potest, i m i t a r i , videtur velut s l a n n u m , q u a n - Domini, i d eal dies j u d i c i i . declarabit, quia in
turovis argenti longa similhudine, aliqua tamen igne revetabitur et uniutcujutqut oput quale tit ignit
ejus imitatione decorari. P l u m b u m , quia pondero- probabit. Si cujut opus manterit (subaudi i n t e g r u m ) ,
sum esl, significat gravitatem. Sed i n boc loco mercedem accipiet perfectionis. Si cujut opus arte-
omnia ista non i n bona, sed in mala signifiVatione r i l , i n eo vidclicet quod in parte cogitavit quae s t i n i
accipi p o s s u n l JEs ilaque propler t i n n i l u s sui me« n i n n d i , detrimentum palietur, scilicet et i m p e r f e -
lodiaro, placentem significare potest aduialionem. ctionis et ardoris. Jpse autem talvut erit, tic tamem
F e r r u m , quia ipso crudelia et injusla bomicidia quasi per ignem (I Cor. m ) . Studeamus, c h a r i s s i m i ,
muhoties fiunt, figurat crudeliiaiem. Plumbum per et satagamus pro viribus nunc a Domino per m i s e -
suam ponderositalem designat segnitiem. Stannum ricordiam perfecte c o r r i g i , ne j u d e x venturtis e t
exprimit virtulis simulationero. Scoria, quae est saeculum per ignero j u d i c a t u r u s , sua j u d i c i a r i a s e n -
m e t a l l i purgaroenturo, quarolibet significat v i l i o s i - tentia, p e r q u a m etiam quidam elecli sunt t r a n s i t u -
tatem. r i et purgandi, et colandi, inveniat quod debeal
Fratres, ne simus aes per adulationem, nec fer-
c r e m a r i ; sed u t pro perfecto m e r i t o , perfecto prae-
r L . . p e r c r u d e I i t a t e m , nec p l u m b u m per segniliem, « m l mereamur lunc coronari. Quod nobis
o a u l p s 0

a u t s t a n n u m per simulationem, sed nec scoria per praestare dignelur, elc.

quamlibet v i t i o s i t a l e m ; f o r m i d a b i l i t e r limcamus
SEttMO X L I I I .
quod d i c i t u r : Defecit sufflatorium, in igne contum- In Scpiuagesima, aut alio pcenitentice tempore, de
ptumtst ptumbum, frustra conflavit conflator, matitice ptantandis in nobis virtutum seminariis, et ejicien-
enim eorum non sunt consumplce. Argeulum repro- dis vitiorum radicibus tumpla parabola de para-
9

b u m vocate eos, quia Doininus projccit illos. Hacc disi deliciis.

omuia nobis l e r r i b i l i t e r s u n l formidanda. Nos ele- Tutil Dominus Deus hominem, quem formaverat
n i m q u i i n religione surous, nos maxime i n confla- et posuit eum m paradisum voluptaiis Jfien. n). Tro-
t o r i o fornacissurous.Conflalorium nempe claustrtim pologice, i d est moraiiler haec disserentes, charis-
nobis c s l , i n quo velut atirum in fornace, laedio, simi, dicimus quod homo a Deo formatnr quando
silentio, Jeclione, mediia:ione, oraiione, jejuniis, justificatur, et i n paradistim p o n i t u r , dum i n sectira
v i g i i i i s , rigore disciplinic, debemus a noslris pccca- jttcunditate, sive jucunda securilate bonae conscien-
tis purgari el probari. Conflalor prjelalus nosler est, tiae collocafur. Quid enim melitis intelligtmus per
qtii ad uos cmendaudos continue laboral. SubTato- t paradistim plentim voluptate quam rnentem httma-
rium, verbum ejus est et exemplum. Timeamus, ' nam ex confidentia bonae conscientiae plenam sccu-
c h a r i s s i m i , ejus i n nobis laborem
f r u s l r a r i , duro ritate? Secura enim mens quasijuge convivium (Prot.
incorrigibiles existentes per eum coulemniinus x v ) . N i b i l ergo rcctius accipirous per illam t e r r c -
einendari, liineamus argenltim reprobum vocari. strem paradisi gloriaro quam bonam j u s t i conscien-
Timeamus a Domiuo p r o j i c i . I l i n c cst qttod de re- t i a m . De qua el Apostolus ait : Ctoria nostra est
p r o b o e l superbo d i c i t u r : Dedil ei Deus locum pce- tesiimonium conscientiae nostra* (II Cor. i ) . Quid
nilenliej, et ipse abutitur eo in superbiam (Job quoqtie aptius figurari d i x e r i m per iilius quietetn
x x i v ) . Timeamus ergo i n ioco h u m i l i t a l i s sitpcrbire, o p t i m a m , quam tranquilliiatein m e n t i s , et pacem
quia inilium omnis peccali superbia (Eccli. x ) . Pona- i n t e m a i n ? De hac pace populo non i n via Dei a m -
mus anle roentis octtlos verba hodiernae prophelicae b u l a n l i , sed in itivio diaboli e r r a n t i Baruch a i t : Si
leciionis, quae supcrius c o i i l t n e i i l u r , u b i de Domino in vta Dei ambulastes, habitasses utique in pace super
d i c i t u r : Quis poterit cogitare diem adventus ejus. Et terram (Baruch. i u ) . Nam si parenles p r i i n i i n para-
quis stabit ad videndnm eum ? Ipse cnim quasi ignis diso praeceptum Creatoris lenuissent, i n babitatione
conflans, el quasi herba \uilouum (Matach. I I I ) , Qui pacis ejus perpettto quievissenl. Ita et nunc q u i -
enim eleclos suos per D cunque mandata Dei corde perfccto cuslodiunl, i n
venit et conflal et purgat
miscricordiam i u tempore, i n fine lemporis veniet pacis intimae secttritale m a l o r u m timore sublato r c -
et conflabit ininiis purgalos pcr j t i d i c i u m . Unde quiescuut. Non solutn aulem paradisus terrestris
scripluni e s t : Misericordiam el judicium cantabo sua voluplate, securitale, pace, gloria, bonae c o n -
tibif Domine (Psai c ) : nunc m i s e r i c o r d i a m , tunc j u - scientiae noslrae spiritalia bona significat, veriim ct
d i c i u m . Nam e h c l i imperfecti iniuus p u r g a l i a u l e fontis s u i , fluviorumque manatione, atque n a t a l i -
j u d i c i u m , i n j n d i c i o perfecte purgabuntttr. l l i n c l i u m , a m b u l a t i l i u m , ct volalilium ad alta v o l a n t i u m ,
A p o s t o l u s a i t : Fundamentum atiud nemo potest pone- suave canenlium m u l l i l u d i n e , ac diversarum arbo-
re prater id quod posilum est (I Cor. 111). Si qnit r u m m u l l i p l i c i fructificatione,omnitim qtioque flonim
autem supercediflcat super hoc (undamentum, aurum vernantium puichritudine convenienter iila figurat
et argentum, tapides preliosos, u t vidclicct cogitel ea Significat enim i n nobis (bns paradisi gratiaro s p i r i -
t a n l u m quae Dei s u n l , sicut faciunt perfecli, aut tualem, quatuor flumina quatuor principalitim v i r -
lignum % fenum9 stipulam, d i i m divisus cogital ea tutttm exercitalionero; natalilia, eo quod pisces i u
quae sunt m u n d i , quibus sine dolore carcre non aquis hinc inde fluclibus quassati natando laborant,
poiest, u l faciuul imperfecti, unusquisqne opvs laboriosam boni o o m s exbibitioncro; ambuiatiiia .
,4013 SERMONES C E N T U M . tOTH

nostrae justitiae iiicremenltim e l p e r f e c l i o n e n i ; vola- A ea (ibid.). Nec e n i m credentlum vi.!etur ca Adam

t i k a , per volatutn divinam contemplationem, per c a n - extra paradisum longe quaesiturum, si eoruin iiur
t u m latidcm et g r a t i a r u m actionem. Arbores quoque ministerio voluisset, sed de prope accepturum. M y -
w u l l i p l i c i fructificatione, et flores varia p u l c b r i l u - sticis ergo d i v i t i i s atque deliciis supra desciiptis
dine v i r l u t u m i n nobis iigttrant u t i l e m decorem c l mensjustoruro conserta, conferta et redimiia digno-
opinionem. Olea misericordiam significal, ut ex d i - s c i i u r . Cui mens i m p i o r u m sine conscientia valde
versis sacrae Scriplttrae paginis polcst i n t e l l i g i . Est disstmilis est. Nam u l Paulus d i c i t : lnquinatce sunt
autein olea nomen ipsius a r b o r i s , cujus fructus eorum mens et eonscientia (Tit. i ) . I l i n c Salomon a i t :
oliva vocatur. Inde est dislicbon cuiusdam v e r s i f i - Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam vir*
caloris. stulli;et ecce totum repleverant urlicoj, et operuerant
Arboris esl olea, fructus est nomen otiva. superficiem ejus spince, et maceria tapidum destructa
Uinc oleum liquor expressus, fcex cujus amurca. erat (Prov. x x i v ) . Quasi d i c e r e t : V i t a m negligenlis-

Vilis significat sapientiam. Cbristus etenim, qtti hominis consideravi et meniem ejus, quam uriicae

est Dci sapienlia, d i x i l : Ego sum vitis vera (Joan. et spinae replent, quia i n cordc negligentis p r u r i e n -

x v ) . Sed et v i n u m modice s u m p t u m acuit ingeniuin. tia lerrena desideria, et puneliones pttllulant v i l i o - •

Ficulnea propter dulcorem et suavitatem sui f r u - rutit, c t muniinina v i r t n t u m perdidit. Non sohint<

c l u s , duicorem et suavitatem designat i n t c r n a m . De autem i n agro p i g r i , i n vinea s t o l t i urticae et spiiue,

qua s c r i p l u m e s l : 0 quam bonuset suavis est, Domine, quac hic describunttir o r i u n t u r , sed mullae inuliles

spiritus tuus in omnibus (Sap. x t i ) . Et Sapieutia : arbusculae, et herbae noxiae, videlicet t r i b u l i , vepres,
4

Spiritus meus super met dutcis, et hnrreditas mea r u b i , lappae, cicutae, et m u l l a s i m i l i a , T r i b u l i ergo^.

super mel et favum (Eceli. x x i v ) . E t Psaltnista de eo quod minus duros aculeos habeant, e l non valde

suavitale : Memoriam abundantice suavitatis tuce eru- vulnerando laedant, cujuslibet atnaritudinis pravav

ctabunt (Psal. XLIV). Et de dulcediite : Quam dutcia tribulationem recte designant. Spinae, quae duriorcs

faucjbus meis etoquia tua super mel ori meo (Psal. habent siimulos e l acrius pungunt, graviorem cordis

c x v u i ) . L i g n u m scientiae boni et m a l i e x p r i m i t obe- rancorem congrue figurant. Veores quoque, quia-

dienliam. In ipsa nempe, si eam servamus, bontim lacerando vulnerant, r i x a r u m et contentionutn ex-

e x p e r i m u r ; si transgredimur, roalum. L i g n u m vero acerbationem scissionemque apte significant. R u b i

vitac chaiitas est. L i g u u m etenim vitae v i t a m hominis e t i a m , qtti durissimos habcnt aculeos ac gravissime

s a n a m , incolumem et immorlalem semper con vulnerant et c r u e n t a n t , crtidclitatis i m m a n i t a t e m

servassel, si de ipso semperhoroo comedere potuis- C c x

P n m
- U r t i c a , quia digitos langentis saepe per
u n l

s e l . Inde etiaro quod postquam peccavit Adam de co u r i t , significal l i b i d i n c m . L a p p a , q u i a dum veslibuS/

scripltim e s t : tie forte mittat manum suam, et su- autcapillis iujicitur tenaciter eis inhaeret, figurat.
mat etiam de ligno vita? et comedat, et vivat in ceter-
9
tenacitem. Cicula denique quia intus esl inanis e t
num. Emisit eum Dominus Deus de paradiso voluplalis vacua, e l foris odore foetida, inanem gloriam e t
(Gcn. i n ) . Quemadmodum ergo lignum viiae u t stipra malam e x p r i m i l opinionein. Per urticas autero et*
d i c t u m est, immortale conservassct corpus b t u u a - spiuas, qnas Salomon superius solas et nominatiiiH
n i t m , i t a et c h a r i t a s , dum po3sidelur, tminuuem a posuit, omnia v i i i a carnis et cordis significantur.
n i o r l e peccali humanum custodil s p i r i t u m . Palma Nam libido, qtiae per urlicas e x p r i m i t u r , signifioare
matiibus v i c l o r u m f e r r i solebal, e l ideo v i c t o r i a m potesl omnia vitia carnis : rancor vero, qui per spU-
significat. Quaelibel autem arbor aromata sua redo- nas i i i t c l l i g i l u r , oronia vitia cordis.
lentia bonam famam designat. Sic et rosa per r u - Non s i n l , c b a r i s s i m i , nobis i n nostrarum ltorto^
borem passionem vel compassionem. Lilium per d e l k i a r u m ; n o u sint, inquam, t r i b u l i per quamlibet^
candorero caslitatem. Viola per deflexionem flosculi vel levissimam pravao amaritttdinis t r i b u l a t i o n e m r

et capitis sui ad ima h t i m i l i l a t e m figurat. Non m i - non spinae per rancorem, non vepres per exaspera-
r e r i s , si supradictae arbores i n paradiso l e r r e s t r i , D t i o n e m , non r t i b i , quos quidam etiam scorpioncs
vel eliam quaelibet animalia, aut volaliiia esse d i - vocant, per crudeittatem. Nou sint urticae per I i b i -
c a m u r . Nam de arboribus scriptum e s l : Plantave' d i u e m , non lappae per tenacitatem, non cicntae pcr
rat autem Dominus Deus paradisum voluptalis a prin- foetidain opinionem, non denique quaelibet arbu-
cipio, in quo posuil hominem, quem formaverat. Pro- scula intttilis, aut herba noxia per quamlibet v i -
duxitqte Dominus Deus de humo, scilicet p a r a d i s i , liositalem. Enimvero s i l i n nostro paradiso olea
omne tignnm putchrum visu et ad vescendum suave, per misericordiam, v i t i s per sapientiam, flctlnea
lignum etiam vilce in medio paradisi, lignum scicnlice per dulcedinem i n t e r n a m , l i g n u m scientiae boi.i e i
boni et mati (Gen. u). Ubi enim omne lignum p u l - m a l i per obedientiain, i i g n u m vitae per cbaritatem
c h r u m visu et ad vcscendum suavc i n paradiso f r a l e r n a m , palma per v i c t o r i a m , quaelibei arbor
fttisse d i c i t u r , nullum lignuro defuisse videtur. E t de aromatica per bonam fainam. Sit i n eo rosa per
animalibus et volaiilibus postqtiam D o m i n u s A d u m passionem vel certe compasaionem, l i l i u m per ca~
posuit i n paradisum, ita s c r i p l u m csl : Formatis s l i t a l e m , viola per h u m i l i l a t c m , omnis denique a r ~
Dominus Deus cunclis animanlibus terrce, et votatili- bor bona, flosque puicherrimus per cujuslibcl v i r t u -
bus cceli adduxil ea ad Adam, ut viderel qttid vocaret tis fructificationem, pulchritudinem c l ouiiuoneui^
ir»5 APPENDIX A D HUGONIS OPERA MYSTICA. «01«
i l u u c paradisum, c h a r i s s i m l , t o i i s v i r i b u s exercea- A per speculum in aenigmate, tune autem facie ad fa-
uius, o m u i diiigenlia cuslodiamus. Exerceamus ope- ciem. Nunc cognoscimus ex parte, tune cognoscemus
r a i i o n e , cuslodiamus circumspeclione, quia s c r i - sicut elcogniti sumus; cum enim venerit quod perfeetum
pluin e s t : Ut operarelur, et cuttodiret illum (Gen. est, evacuabilur quod ex parte esl (I Cor. x u i ) . H i c
u ) . T i m e u d u m quippc esi uobis ne serpens vcniat, in uupliis propinatur v i n u m graliae, i b i p r o p i n a t u r
pomum prolendat, Evam i n nobis seducat, Adam vinmn gloriac: vinum graliac ad j u s t i f i c a t i o n e m , v i n u m
c o r r u m p a i , ct de paradiso ejici faciat. Hinc Aposlo- gloriae ad bealitiidinem. E t licet sanctam E c c i e s i a m
l u s a i l : Timeo ne ticut serpent Evam teduxit attulia ita secundum status diversos, credulitatis scilicet e t
tua, ita corrumpanlur sensus vestri, et excidant a visionis, spei et r e i , justificationis e l b e a l i l u d i n U ,
tmplicitaie qua? esl in Christo (II Cor. x i ) . Serpens graliae et gloriae, dislinguamus, u l i n exsilio s i l u l i a ,
diabolus, Eva caro, pomum delectatio l e r r e n o r u m . iii regno inater, quemadmodum scriptum e s t : lUa
Quemadmodum autem serpens Evam pomo decepit, autem Jerusalcm, quai sursum est % libera videliceta
sic diabolus insensatam carnem lerrena deleclatione l e n t a t i o n i b u s , t r i b u l a l i o n i b u s , et m o r t a l i t a t e , quos
i i l i c i t e l seducit.Et s i c u l Eva Adam i n d u x i t ad esum est maler omnium nostrum (Gal. v i ) ; licet, iuquatn ,
p o m i , sic nonnunquam caro s p i r i l u m t r a b i t ad c o n - sic dislinguamus, una est tanr.en u x o r A g n i , sponsa
6 e n s u m p e c c a l i ; et sic uterque de paradiso, id est B C h r i s l i , s i c u l s c r i p t u m e s t : Una est cotumba
de slalu boni sui e j i c i l u r , quia et spiritus a f l l i g t u r perfecta mea (Cant. v i ) . Una praedestinatione, n o n -
per malam conscieiitiam,ei caro p u n i l u r p e r poenam. d u m una glorificalione. Columba p u r i t a t e s i m p i i c i -
Mentem ergo nostram et conscienliam, dilectissimi, tatis, perfecta consummatione v i r l u t i s . Haec i g i t a r
non solum exerceamus, sed et custodiamus. N o u verba, quae i n principio posuimus, talare, Jerusaiem,
c n i m deerit tentator, nou dcerit t c n t a t i o . Opteremur et conventum facile, omnes qui diligitis eam % qoae
igitur., et custodiamus i n tctnpore, tinde gloriemur sunt verba consolatoria, non i l l i dicta v i d e n t u r , quae
i n aclernitate. Quod nobis praestare dignetur Jesus sursttm i u regno cum sponso j a m g l o r i a l u r , sed e i ,
Christus Domuius noster, q u i est Deus benedictus quae adhuc ab ejus visione i n aerumna saeculi praesen-
i n saecula. A m e n . tis longe p e r e g r i n a l u r .
SERMO X L I V . Lcetare, Jerusatem. Quasi per consolationem p e r e -
In medio Quadragesimce, de Jerusalem pro tancta g r i n a n t i diceretur : Jcrusalem, quae adhuc i n m u u d o
Ecclesia per allegoriam sumpta. peregrinaris, teniationihus fatigaris, adversitatibns
Lcetare Jerusalem, et conventum facite omnes qui probaris, pcrsecutionibus exerceris, mortalitate p r e -
diligitiseam (In introitu). Jerusalem,cbarissimi,ci- ineris, hetare i n adversis quasi sciens, qttia iicet t s ,
' ' »~" p ' . . .
vitas sancta, et civitas sancti saut ta Ecclesia esi, qmi forit est homo corrumpatur, tamen 1«, ^ K I tntus
qnae sponsa Dei est, sicut sacra Scriptura testaltir, est renovalnr de die in diem (II Cor. i v ) . Id e n i i n ,
%

dicens i n Apocalypsi angelo sanclo Joanni loquente: quod in prasenti est momentaneum et teve tribulalio-
Veni, ostendam tibi sponsam uxorem Agni. Et sustutit nis nostrw, sttpra modum in sublimitate atternum
me in spiritu in montem magnum et nltum, et ostendit glorice pondus operatur in nobis, non contemptantibus
mihi civitatem sanctam Jerttsatem descemtentem de nobis quce videnlur, sed quce non videnlur (ibid.). IAB-
cceto a Deo, habentem ctaritaiem Dei (Apoc. x x i ) . Et tare, quia non sunl condignae passiones hujtis l e m -
Apostoltis : Viri ditigite uxores vestras sicut ct Chri- poris ad fulurain g l o r i a m , quac revelabilttr i n n o b i s
stus ditexit Ecctesiam, et seipsttm tradidit pro ea % ut (llom. v i u ) . La>lare cv»o pro diebus, quibus h u m i l i a -
iitam sanctificaret, mundans lavacro aqucs in verbo r i s , annis quibus vides maia, quia quanto g r a v i o r
vita, ut exhiberet ipse sibi gloriosam Ecctesiam, non ptigna, tanlo m a j o r e s t corona. El convenlum facite 9

habenlem maculam, aut rugam, aut atiqnid liujus- omnes qui diligiiis eam. Convenlus, fratres, qtioties
modi % sed «f sit sancta et immaculata. Ita el viri de- pro bono et bene fit, materia est e x s u l i a t i o u i s , oc-
bent diligere uxores suus r ut corpora sna (Ephes. casio gaudti e l i n c i t a m e n l u m Incliliac, m a x i m e , hoc
v ) . E t post p a u c a : Sacramentum hoc magnum est. D i n loco sive negotio, quo filiis suadetur, u l c o n v e -
Ego autem dico in Christo, et in Ecctesia (ibid.). n i a n t , m a t r i cougaudeant, m a t r i , i n q u a m , qnae eos
S i n c l a autem Ecclcsia rccte de coeio descendere i n bapti&ino genttit, ac d i v i n o r t i m tcstamentorum
d i c i t u r , quia omne datum optimum et omne donum doctritia suavi v c l t i l uberum suorum lacte nutrivii.
perfectum, qtto cam sponsus ipsius Christus ab o m n i Ubi aulem ad m a l u m perpetrandum fil convenius,
inacnla ct ruga sanctificando j u s t i f i c a l , desursum m u l l o r u i n mullolies n»alorum causa fit efiectus. K t
est descendens a Patrc luminttm (Jacob. i ) . Quae et de hujusmodi convenlu Paulus sic d i c i l : Convenien-
claritatem Dei babere p c r h i b c t u r , quia claritatem', tibus vobis in unum , jam non est Dominicam ccenam
quam habet sponsus cjus per n a t u r a m , dat ei habcrc manducare. Unusquisque enim suam ccenam prcesumit
per g r a t i a m , n o n per ptcnitudiiiem, sed per p l e n i t u d i - ad manducandum el alius quidem tturit, alius autem
nis participationem. E t ipsa quidcm sancta Eccclesia ebrius est (I C o r . u ) . E l posi pauca : Laudo vos inhocf
cst i n coelo, p a r l i m i n mundo. I b : vclut i n p a t r i a , hic non taudo (ibid.). I l i n c Dominus per psalmistam de
ut i n e x i l i o . I b i regnans, h i c pcregrinans. Et ceie- iniqtic convcniculibiis d i c i t : Non congregabo conven-
b r a m i i r nupliae u t r o b i q u c ; hic i u fide, ibi i n centcm- ticuta eorumde sangninibus (Psat.zv).Iniquorum est
plalione. i i i c i u spe, i b i i u r e . Vidcmus c n i m nunc tffgiegare t e a coiiveutu j u s t o r u m , et facere de ^e
 4017 SERMONES CENTIJM. 4018
convenlicutum, Yel conventicula, u t b i n i , u t l e r n i A I n dormitorio vero f r u c t n m capimus quietis corpo-
congregati n i l i i l aliud studeant nist dictis*abseittium ralis. Sunt quoque qui illic percipiunl non tantum
roderc v i t a m , vel i n alios, vel etiam i n suimet per- quielem corporis, sed et gustam boni spiritualis.
n i c i e m aliqua prava m a c b i n a r i . i i u j u s m o d i autem Aliquando quippe mens e o m m diilcedinem iuternam
conventicula multis modis fiunt, vel potius m u l t i - i b i senlit dormiendo quam seiilire non polest v i g i -
moda s u n l bujusmodi coiiventicula. Alia namque lando. Quidam etiam alios fruclus et utilitatein i 1 >i—
sunt v a n i l a l i s , u l conventicula l u d e m i u i n ; alia l o - dem accipiunl vigilando, o r a n d o , peccata sua p l o -
q u a c i l a l i s , ut verba otiosa, et superflua e l scurrilia rando, et impletur i n eis Davidicum i l l u d : Lavabo
e l turpia proferentium. Sunt eliam alia conveiiticula per singulas noctet tectum meum, lacrgmis meit ttra-
dctractionis, alia contentionis, alia sedilionis, alia tum meum rigabo (Ptal. v i ) . I n capitulo denique
commessationis el potationis, alia luxtiriae e l t u r p i - conventum facitnus, ut nostras negligentias et t r a n s -
t u d i n i s , alia denique cujuslibet p r a v i t a t i s ; nos e r g o , gressiones emendemns.
c h a r i s s i m i , nequaqiiatn convenlicula velut iuiqui Capitulo igitur omnes debent inleresse quicnnque
faciamus, quia si conventicttla de sangttinibtis. i d cst correctioni ct einendalioni volunt subesse. Sed sunt
de peccatis perpelrandis facimus, a Doinino sicut quidam i n religione, qui i n morem equorum emis-
audilis non congrcgamur. Faciamus auiem con- B sariorum i n c r a s s a t o r u m , lascivieittium et m a n u m
v e n t u i n , u t secundum Aposlolum conslderemus s l a b u l a r i i fimum lergentis, et eos procurantis non
invicem in provocationem chariiatit ct bonorum ope- sustineutiuin, vel de m i n i m i s leviler increpari non
rum 9 non deterentes cotleetionem nostram, sicul con- p a t i u n l u r ; sed velul eqtii indomabiles i n magistros
suetudinis ett quibutdam (Hebr. x ) . Faciamus con- q t i i eos castigare et emendare, vel a peccatis e m u n -
v e n t u m , u t simus onuies pariter i n una fide, i u una dare debcnt, effrenate (nimis insattiunt. F u r o r i b u s
dilectione, i n una exerciiatione v i r t u l t i m , i n una etenim impatientiae a r r e p t i , m i i i a r u m et r o n t u m e -
exhibitione bonorum operum. Sed qiioniam hujus- l i a r u m morsibus i n eos d e b a c c b a n t u r . Q u i d a u l c m de
m o d i conventus ab omnibus Chrislianis eliam laicis talibtis agere debeat sanctus praclalus, q u i slabula-
et conjugatis, generaliter exiguntur aliquo modo, r i u s D o m i n i e s l , Psaimista declaral ubi d i x i l : In
nos q u i i n congregalione cotisistimus, conventum eamo ct freno maxiltas eorum conttringe, qui non
diligentius et specialius faciamtis, unde eorum m e r i - opproxlmant ad te (Ptat. x x x i ) . Per camum et f r e -
t u m (ut j u s l u m esl) transcendamus et exceilentius n u m minora et majora Dei prccepta figuranttir. Qui
a Domino p n e m i u m percipiamus. ergo rationabilibus casligationibus rationabiliter et
Sex i t a q u e s u n t l o c a , inquibusconventum debemus voiuiilarie non acquiescunt, d i v i n o r u m praeceptoruin
faccre convcntumque tenere, scilicet i n refeclorio, ^ auctorilatibus velut equi et m u l i camo et freno
1
ar-
i n labore, i n claustro, i n choro, i n d o r m i t o r i o , i n c t i u s constringendi s u n l . Omnit enim Scripiura di-
capilulo. In refectorio, d u m couventtim facimus, vinitut intpiraia utitit ett, ait A p o s l o l u s , ad docen-
dupliccm fructuui acquiriinus, quia i b i r e f i c i t u r dum 9 ad arguendum, ad corripiendum $ ad cruditn-
corpus et s p i r i i u s ; corpus cibo, spiritns divino elo- dum in juttitia, ut perfectut tit homo Dei 9 ad omne
quio. I n labore t r i p l i c e m f r u c t u m a c q u i r i m u s . i b i oput bonum intlructut (11 Tim. m ) . S u n t autemeqiii
c t enim f r u c t u m habemtts honestae occupalionis, lantae feritatis quidain e l itnpatieniiae, u t dutn fer-
f r u c l u m exercilalionis, fruclum utililatis : fructum r a u t u r v c l c u r a n t u r , camo vel freno nequaquam
occupationis habcmus, qtiia dum labori itiiendimus possint t e n e r i . Hujusmodi eqtiorum labium broie, i d
ad nulla i n u l i l i a vagamur, fructtim exercitationis est ferramento constrictorum i n d u c i i u r , ut ejus d i -
ibidcm percipimns, quo saniores cfiiciamur. Habe- strictione quieti teneantur. Quod bene i n qttibusdam
nius fructtim u t i l i t a t i s , quia labor noster i n Domino typice g e r i t u r , quia propler n i m i a m eortim insolen-
non est inanis. In clauslro f r u c t u m accipimus pacis tiam cibus aut potus eis m i i t u i l u r , vel silentium eis
c t s i l e n l i i . De qtto s c r i p t n m e s t ; Erit opusjustitne conliiiutim i t u p o n i l u r . Superborutii etenim c o n t u -
pax 9 tl cultut juttitioe titentium, et tecuritat utque p macia e l gravi scntentia ferieuda est, ne si mise-
ift tempiternum : et tedebit poputut ment in putchri- reamur impio, non ditcal facere juttitiam, et in terra
tudine pacit; cl in tabernuculit fiducia?, el in requie tanctorum inique gerent non videat gloriam Domini
oputenta (ha. x x x n ) . Ilabemus quoque i t i claustro (lsai. x x v i ) , si non magis tradatur Salancs in imeritum
f r u c l u m lecliotiis et m c d i t a l i o n i s , f r t i c t u m devotio- carnis (l Cor. v ) , i d est asperrimae senlentiae ejus.
nis et orationis, f r u c t u m contemplalionis et c o n i - carnaliier adversanti et conlrariae , ut vel soia
punctionis. Ibi pneceptis majorutn instruimtir , vexatioue iutellectutu dante a u d i t u i , tpiritut talvut
exemplis informatntir, i n c i l a i n u r m o n i l i s . In choro fiat in die Domini (ibid.). Qtiam videlicet sententiam
au!em habemus per recitationem leclionum frucluin si ferre recusaverit, eliamsi non abscesserit, de so-
e r u d i l i o i i i s . In psalmis vero et hynuiis, et canlicis rietate p r o j i c i a t u r . Nechoc fil crudeliter, sed mise-
spiriiualibus fructtiin divinae laudationis. Sanefruclu r i c o r d i l e r , ne contagione pestifera plurimos p e r d a l .
divinac l a u d i i sociamttr angelis, dum oflicium, qtiod Nec ista dicimus, fratres, u l ininus perfectorntn i i u -
i l l i couiplcitl tn coelis, nos cxcrcemtis iu terris, et becillitatem tolerandam esse denegemus, se<l in
implctur pcr illos p.iriter et nos quod scriptum c s t : domo Dei sic.exercendum est j t i d i c i u m , sic excr-
Con^ct.io ejut tttper ccelum et terram (Ptal. CXLVIII). cenda j u s t i l i a , ne insolcnlium superbia niodo q u u *
1019 APPENDIX A D HUGONIS OPERA MYSTiCA, !0*fr
l i l i e l lolerelor, neve imperfectorum imbecillitas illo A tat anteporcot (Mafth vu). Dolium quoque a dolande-
modo praegravelur. recte vocatur. Dolium ergo quaelibet fidelis aniroa
Sunt et alii per g r a t i a m Dei i n religione velut congrue n o m i n a l u r , quae tentalionum et persecutio-
roncini aut asini oneriferi et laboriosi, q u i ab aliis num dolationibus ad contineudum gratiae coelestis
clamaii vel etiam volunlarie prostrati de suis negli- liquorem paratur et aptatnr. Sed et asseres atit l a -
genliis *ponte veniam postulant, et b u m i i i t e r ac pa- bulae illae, i n quibus dolittm c o n s t r u i t u r , bene v i r -
lienter eas emendant. Sunt et alii i n domo Dei cce- tules nobis dalas per ttattirain figurant; et c i r c u l i
lesti gratia d i t a t i , q u i etiam injuste clamati laetanter sttperaddiii, qttibus tabttlae constringuntur, virlutes
se prosternunt, et injurias tacite pro Christo susci- nobis datas per gratiain apte signtficant. Quemad-
piunt. Tam autem culpas sponle emendantibus, modum enim i l l x labulae, n i s i c i r c u l i s constritiguu-
quani injurias patienter suscipientibus vox illa Psal- t u r , v i n u m non continent, sic v i r t u t c s naturales,
mistae convenit, n b i d i c i t : Ego autem in fiagetta nisi v i r l u t i b u s quae per gratiam nobis snperaddun-
paratut (Psa/. x x x v n ) , et a l i b i : Ut jumentum factut t u r adjuvanlnr, coeieslia dona continere c o n valent.
tum apud le, et ego semper tecum. Tenuisti manum Duo eliam fundi anterior e l posterior sensualilatem
dexteram meam 9 et in voluntate tua deduxisti me et rationalitatem designant. A n l e r i o r quippe, qtti
(P$at. LXXII). Soli lamen apud Deum gloriam acqui- B versus lumen est et patet, seusualitaiem; posterior
r u n t q u i injusie flageilati injurias tacite suscipiunt. v e r o , q u i versus parielem esse solet et i a t e l , abs-
Unde Petrns : Ilcec e$t i u q u i l , gratia 9 9 sfpropter con- condilam et Iatentem significat rationalilatem» Por-
xcientiam Dei sustiuet quit trittitiat, palitnt injutle. r o superior apertura, per quam v i n u m i n f u n d i l u r r

Qua* enim gratia est. ti peccantet, tt colaphizati suf- convenienter i n t c l h g i t u r mentis i n t e i l i g e n t i a ; vinura
ftrtis? ted si benefacientes patienter tuttinetit, hajc quod e x t r a h i t u r , gratia. Denique duciculus, i d est
est gratia apud Dtum. Jn hoc tnim voeati e$li$ 9 quia f o r a m e n , per quod v i n u m e d u c i t u r t i t dispeitselur
et Christus passus est pro nobis, vobis relinquens et p r o p i n e t u r , esl eloqticntia vel operatio bona.
exemptum 9 ut sequamini vestigia ejus. Qui peccatum Sicut autem sunt quaedam dolia continentia v i n a
non fectt 9 nec inventusest dotus in ore ejus. Qui cum dura et austcra, quaedain vero dulcia e l suavia,
malcdiceretur 9 non matedicebat 9 cum pateretur 9 non sic quaedam fideles et saitclae anitnae sunt i n v e r b o
comminabatur. Tradebat autem te judicanli injuttt. et facto severiores e l fortiores, quaedatn vero m i t i o -
(J Ptt. I I ) . P r i m i ergo, quandiu incorrepti peisis- res e i reroissiores.
t u n i , pendent i n cruce Jatronis blasphemantis; se- Sane q u a l u o r s t i n t , quae spccialiler i n vino dis»
c u n d i , dum c o r r i g u n t u r , i n cruce i a l r o n i s veniam cerni p o s s u u l , videlicct sapor, odor, puicbriludo
' — - - - 0 —...... , ... «itiuuia .vniaiiv — r ' —» * •

postiilantisj; t e n i i , qtii propter Deum l a n t u m susti- *'ve c o l o r , et vigor. Spiritalis ilaque v i n i , de qtto
ncnt, i n cruce C h r i s t i innocenter palientis. P r i m i s , l o q u i m u r , sapor p e r c i p i l u r et cognoscitur i n doc-
ei nolint c o r r i g i , propter superbiam i m p u t a t o r c u l p a : t r i n a , odor i n f a m a , p u l c h r i l u d o i n decore b o n i
sccundis propter humilitatem datur indulgenlia; e x e m p l i , vigor i n rigore r e c t i j u d i c i i . A d saporein
t e r t i i s propier innocentiam augetur gratia. I g i t u r i n pertinet quod Psalmista d i c i l : Quam dutcia faucibus
capilulo, charissimi,conventum faciamus, u t cutpas meit etoquia tua super mel ori meol (Psal. cxviu.)
nostras"corrigamus, i m o injuriam accipiamns. V i t e - A d odorem, quod Paulus ait : Christi bonus odor
mtts conventicuia, faciamus conventum. Faciamus tnmus in omni loco (11 Cor. n ) . A d pulcbritudinem
conventum ut simus unanimes i n fide, cbaritate,ope- speclat quod idem alibi d i c i l : Nox prcece$$it 9 dies
raiione, recie credendo, sincere diligendo, sancte v i - autem appropinquavil; $icut in die hontttt ambule-
vendo. Faciamus conventum i n refectorio, s i m u l co- mut (Bom. x i n ) . Ad vigorem, quod Psalmista
medcndo, i n labore quae ad ipsutn p e r t i n e n t s i m u l canit dicens : Ftcijudicium et juttiiiam, non tradat
excrcendo,in claustro simul sedendo, i n choro 6imul me calumniantibut mt (Ptal. c x v u i ) . Y i n u i n autem
cauendo, i n d o r m i t o r i o simul quiescendo, i n capitulo nonnunquam quanto est f o r t i u s , tanto accesstt
nostras culpas corrigendo. Faciamus conventum i n D facilius et melius. Sic et v i r i sancti quanto sunt
tempore,ulsupeino beatorum conventuijungimerea- i n bonitate fortiores, tanto fiunt contra delinqtientes
m u r i n aeternilale. Quod nobis praestare dignelur,etc. mordaciores. Bonum itaque est v i n u m , sed carius
SERMO X L Y . est acetum, quia bona est leuitas mansuetudinis,
De cclta vinaria per atlegoriam accepta pro Eccletia. sed salubrior est aliquolies vigor severitatis. Hinc
Introduxit me rex in cetlam vinariam 9 ordinavit in per sapientiam d i c i t u r : Qui arguunt laudabuntur
me charitatem (Canl. n ) . Cella v i n a r i a , cbarissimi, (Prov. xxiv). Et alibi : Verba eapientium ticut
nobis sancta Ecclesia est, siugulae Wdeles animae s i n - ttimuli et quati clavi in cttum dtfixi (Ecci. x n ) . Hinc
gula dolia.Cella a celando d i c i v i d e t u r . I n ea quippe est quoque quod prophela poslquam eum spiritus
celanlur quaelibet necessaria sive utilia ab oculis et Dei i n alluroJevavit,amatus(iic) indagatione spiritus
a t r a c t u alienoruin sive Ctirum. Sancta i g i t u r Eccle- sui a b i i t , quia quanto quisque per s p i r i t u m Dei
sia recte ccila v o c a t u r , quia i n ipsa et p e r i p s a m sublimius a l t o i l i t u r , tanto amplius coutra dclin-
d i v i n u m arcanum et coelesie sacramenluro ab i m - qucntes indignalur. Hinc est denique quod i n taber-

munda muliitudine celatur, sicut scripluro e s l : iVo- naculo Domini fuisse dcscribuntur acetabtila (Exod.

lite sanctum dare canibu$ t el notite $pargere margari- x x x i v ) , quia propter dclinquentes, incrcpatio modis
«ttt SERMONE!5 C E N T U M . 102«

o m n i b u s esl necessnria. Quae si s u b l r a h u n t , tine» A eorum salularis misto sit plenus (Ptat. v n ) , , et
peccati tottiin corpus bonitalis patilatim c o r r u m p i l indbrians, c t praeclanis (Ptat. x x u ) . Quaedam etiam
e t d e m o l i l u r . Per m u s i u m a u t e i n , quod i n dolio sunt dolia vina debilia continentia, qua? videlicet
fervet, donec p a r c l u r et p u r g e l u r , qnid reclius v i u a , quia ad vigorem f o r t i u m nou consurgunt* recte
accipimus quain gratiam vei vitam neopbytoniin ac vilam i n r i r m o r n m minusque perfeclorum signifi-
peenitenliOm, qtii diversarum cogilationuin et affec- cant. Talia q u o q u e ; vina quorumdaro accidenlium
t i o n u m aestibus agitantur, donec conscientia puri- iropulsibus facile d e l e r i o r a n t n r , adeo n t mullolies
ficata ct clarificata, et pacificata quicscant?,Quamvis p r o j i c i a m u r , qttta i n f i r m i quiqtie et imperfecti cilo
enim gratia coelestis vetut dulce vinum dolio persecutionibus ac lentationibus f r a n g t m i u r et v i n -
humanae menti suaviter d i v i n i t u s infundatur, et ab c u n l u r . inlantum nonnunquam u t non p r o b e n t u r ,
ipsa mente gratanter ac jucunde s u s c i p i a t u r , m i r a - sed reprohentur. E t tamcn i l l u d imputandum non
b i l i l e r tamen ipsam gratia suscepta gravat, d u m e a m esl gratiae divinae, sedmaiitiae humanae. Dentque
vel per memoriam peccatorum a m a r i c a t , v e l ad faex, quae suti vino i n i m o residet d o l i i , fomitem
salisfaciendum et ad bene vivendum s l i m u l a t , urget designat peccati, q u i l i c e l i n hac morlalitate penittis
et sollicilat, quemadmodum de beato Joanne legi- neqncat e x i n a n i r i ; debet tamen semper deorsttm
mus qtiod l i b e r , quem ad comedendum coelilus ** p r e m i , ne sursum ascendat, animique virtutes sua
acccpit, i n ejus ore sicut mel dutcis f u i l : sed foeditate c o r r u m p a l . Sane quemadmodum j u s i i sunt
ventrem ejus amaricavit (Apoc. x). Nam, ut ait dolia Dei gratiam Dei conlinentia, sic injusti snnt
Salomon : i i t multa tapientia mutta ett indignatio, dolia diaboli i n semetipsis culpam habentia. E t de
et qui addit tcientiam addit et dotorem (Eccle. i). b i s sic S c r i p t u r a clamat : Ftt draconum vinum
Recte ergo pcr fervorero musti bullienlis designa- torum, et venenum atpidum intanabite (Deut. x x x n ) .
t u r angor et fervor animae poenilentts, et ad emen- Nonne l i b i dolia diaboli ftiisse videnttir filii Jacob,
dationem totis v i r i b u s enitcntis. Per dolia vero vei Simeon et L e v i ? De qitibos ipse Jacob teslalur
vasa ferrata , quid convenienlius intelligimus , dicens I Simeon et Jjevi fratret, vata iniquitatit bel-
qaam i l l o r u m v i t a m aut conversationem , - q u i post lanlia; in concilium eorum non veniat anima mea 9

conversionem, claustralis disciplinae vinculis m a n - et in ceetu eorum non tit gioria mea 9 quia in furore
c i p a n t u r , u l ejus rigore constricti v i r t u t e et opere tue occiderunt virum9 et in volunlate tua tuffodt*
fortiores i n posterum elficianlur ? Qui i n i b i clausi runt murum. Maledictut furor eorum, qnia perti-
velut mustum absque spiraculo constringunlur , nax; el indignalio eorum 9 quia dura. Dividam eot
quia ad ea quae secundum carnem placere possunt, ^r, in Jacob, et ditpergam eot in ItraeL (Gen. X L I X ) .
ne ad modicum quidem exire p e r m i t t u n t u r . Quid Quidam eteniro sunt pestilentes, * ai sibi quacdam 4

enira habere potest s p i r a c u l i , cui etiam cogitare malitiae gerroanitale conjuncti lotam turbant a l i -
prohibetur quae sunt m u n d i ? Q u o r u m quidam (quod quando civitatem D e i , et furore suae iracundiae
sine dolore dicendum non est) suis peccatis e x i - fortiter arrcpti v i r u m occidunt, quia praelatutii
genlibus, vincula r u m p u n t e l v i n u m effnndunt, quia v i r i l i t e r agentem , perfccte loquenlem, i i i q u a n i u m
per suam impalienliam (gratiara amittunt. Unde valent, subvertunt. V t r o denique occiso, miinuti
bene Dominus per prophelain Judaico populo d i x i t : suflbdiunt, quia malignilatts suae gladiis praelato r e -
Excuttitti jugum , rupitti vincuta 9 dixitti : Non presso munimcnta v i r l u t u m e l bonorum opcrtim i n
ttrviam (Jer. u ) . A l i i vero non m i n o r i dementia sancla congregationefunditus pro viribtts destruunl.
v e x a t i , t o t et tantis jejuniis studenl atque vigiliis F r a l r c s , itt consiliuin e o r u m non v c u i a l anima
se macerare, u l inceptum proposilum disciplinae non n o s i r a , e t i n coetu corum non sit gloria nostra. S i t
valeaut tenerc, et confractis viribus t a m a n i m i malcdiclus f u r o r e o r u m , quia pertiuax, et indigna-
quam corporis nulla bona opera , nullas v i r t u l c s lio eorum , quia d u r a . Quid autem de talibus sit
qtieant c x e r c e r e ; et dum setnetipsos indiscrele agendum ad pericutum evadendum
ipse Jacob i n -
affligunt, gratiae coeleslis jticundiiatem e l fructum D siuuat dicens : Dividam eot in Jacob et ditpergam 9

a m i t l u n t . A u d i v i m u s et ctiam vidimus qtiosdam eot in Itraet. N i h i l enim melius de talibus agitur,

post taletn abslinenliam ad l a n l a m inglttviem de- u l periculum evadatur , quam u t separentur ab i n *
lapsos, u l iton possent s a l i a r i . Qui autem i n t e r vicem, ne manus eorum implere possint conccptam
n t r u m q u e v o l a n t , et per regiam viam arobulant; ct incoeptam i n i q u i t a t e m . Sed et diligenler allen-
qui discipliuae vincitla non r u m p u n t , nec se irra- dendum est quod caedem, quam Simeon c t L e v i
lional i l e r affligendo deslruunt, ad summae culinen per audaciam c o m p l e v e r u n t , per fraudulentiam
pei feclionis plerumque pertingttnt. Unde et ex sua iitcepertint. P r i m t i m enim c u m I l e m o r e t Sicbctn
fortitudine nonnunquam verbo vel exemplo vigorem filii Jacob i n dolo de circumcisione locuti s u n t , et
bouiia:is conferunt. circumcisioue facta l e r t i a d i e , quando gravissimus
Aliquando vina berbis pigmentariis aut arotna- v u l n e r u m dolor est, illis resislcre non vaienlibus,
libus conficiuntur, ut graliora potanlibus efli- Simeon ct L e v i caedem peregerunt (Gen. xxxiv).
c i a n t u r . Qnod i n eleclis veraciter lunc p e r a g i t u r , Sic, sic, cbarissimi nobis, quidam malignanles
dum cortim sanctitas douis quibusdam specialibus praelatis Ecclesiae, vel eliatn amicis e l f r a t r i b u s ,
c t cxccllciilibus conditur et r o b o r a t u r , ut caJix fraudulenta consiiia sape t r i b u u n t , quibus eos
 ,S25 APPENDIX A D HUGONIS OPERA [ M Y S T I C A . iOis

poslmodum nequiler Involvunt. Sed quae merces A p a r l i t i o . Primo ergo miserere anima tua; placens Dee
fraudnlenia consilia d a n t i b u s debeaiur a u i reddai- (Eccli. xxx). Nam qui sibi nequam est% cui bonus
lur Habacuc propbeta leslalur dicens : Vcc qui erit ? (EccVu x i v . ) P r i m u i n vesli te bonis operibus,
potum dat amico suo muiens fel suum et inebrians, deinde indtte pauperero vestibus. Pritttum rccipo
ul aspiciat nuditatem ejus. Repletus est ignominia C b r i s i u m corde tuo, deinde pauperem hospitio luo.
vro qloria (Uubac. n). Bibe l u quoque e l con- D u m vis peregrinari primuro eiongare a v i t i o tuo,
sopire. Circumdabit le calix dexlerae Domiui , et deinde a vico t u o , sic el charitas sccundum divinum
Yomilus ignominiae super gloriaro luam. Hinc praeceptura suum h a b c l ordinem, ut p r i n i u m diligas
SaJoinon de fraudulenlis a i t : Jpsi conlra san- et quanium poles, Deum, deinde p r o x i m u m tuutn
guinem suum insidiantur, et moliuntur fraudes sicut teipsuin. i n t r e m u s , fralrew i n ceiiam hanc
tontra animas suas (Prov. 1). Captio namque, v i n a r i a m , et accedamtis ad majora dolia, forliora
quam abscondttnt, apprebendit eos, et i n laqueum, viua continentia, i d est ad saticlos perfecliores
quem absconderttnt, cadunt ipsi (Psal. xxxiv). coelesti gratia perfectius abundantes, u t per ipsos
T a l i u m ergo non solum audacia est frangenda, scd inebriemur ab uberlate domus Dei, et de torrente
c t fallacia pritdenlcr est cavenda. Habel quoque voluptaiis ejus poteinus (Psat. xxxv) , et per ipsos
diaboltts alia dolia, alia vinormn genera conlinenlia. B hauriamus salulero a Domino (Prov. v m ) . i o l r c m u s ,
Non solum cteniin malignantes repiet n e q u i l i a , sed i u q u a m , u t m o d o inebriet per g r a t i a m , et ordiitata
et luxurianies rcplel i m m u n d i t i a . Intie cst quod d i v i n i l u s i n nobis charitate poslea uiereamor ine-
m e r e i r i x illa famosa Babylon aureum poctilum i u b r i a r i per g l o r i a m . Quod nobis praestare digoeiur
uianu lcgitur lenere , per quod inebriat reges c t iesus Christus Dominus noster, q u i est super o-inia
genles terrae (Jer. L I ) . N O I I enim sutTicil diabolo, u t Deus benedictus i n saecula. A m e n .
quosdam impleat v i i i i s s p i r i l a l i b u s , uisi et alios i m -
SERMO X L V l .
p l c a l vitiis carnaiibus. Aliqtiando vero u l roistum
Jn Assumptione beatx Maria?.
f a c i a l , quosdam v i l i i s ulrisque fcedat. Non simus,
I n t c r caetera, dilectissimi, gloriosa miracula, qnae
fralres, dolia diaboli v i t i i s r e p l e l a . S i m u s a u t e m dolia
coutineiilia v i n u m D e i , vinum perveram sanctitatem, i n Assumptione bealissimae Yirgiuis Mariae legcndo

acetum per justam increpationem, ferratum per vei cauendo ad ipsius iaudero saeculis oronibus »t-
rigorem ct disciplinam justitiae, pigmentatum vei tollendam e l recolendam recitamus, purpureain ut
i n e l l i l u i n per sttaviialera dulcedinis intcrnae, vel violam ipsam esse devotissime cantare soleinus.
certe vinum debile per roediocritalero imperfec- Q Quemadmodum auiem i n superiori quodam ser-
liouis bumanae. Haec idcirco, fralres, ita i i x i m u s , mone breviter insinuavimus, quaecunque in S c r i -
quia vita exterior manifeslat quale v i n u m unus- p l u r i s , quaecunque i n crealuris stiut aroabilia, quae-
qtiisqtte inlra semetipsnm contineat. Scriptum cunqtie suavia, quaecunque dulcia, quaecunqne p u l -
quippe est quod amictus corporis, et ristis dentiuin, c h r a , quaecunque redolentia, quaecunque jucun la,
et iugressus homiuis enuntiant de i l l o (Ecct. xix). quaecunque prctiosa, qtisecunque sunt laudabilia,
Cella igitur vinaria sancla est Ecclesia; quodlibet ejtis laudibus sunt convenientia. Sed praetermissis
doliuni qiiaslibel fidelis ac perfecta a n i m a ; tabulae omnibus aliis de sola viola d i c a m u s , u t qualiter
quibus dolia construunltir. virtules, quas babemus beatissimam Virginem non solum purpureo colorc,
per gratiam ; fundus poslerior r a t i o n a i i t a s , a n t e n o r verum et aliis qtiibusdam proprietaiibus suiseviden-
sensualitas; aperlura per quam viuuui infuiiditur, tcr significet ostendamus. Physici suis i n libris affir-
menlis intelligenlia , vintim g r a l i a , foramen duciculi mant, et medici in suis confectionibus p r o o a n l vio-
seu fonticuli per quod e x i l , eioquentia vel operalio lam naturam habere f r i g i d a m , el idcirco conlra ca-
bona. lidos morbos esse bonaro. Significat ergo recte car-
Introduxit me rex in celtam vinariam, ordinavit in nalium exstinclionem v i t i o r u m . Carnalia quippe
me charitatem (Cant. n ) . Verba ista, charissimi, D vitia quasi calidi m o r b i sunt, quia miseraro animain,
cujuslibet fidelis stinl animan, que se Chrislo duce quam tenent, suis fervoribus incendunt. Quasi crgo
i n sanciam Ecclesiam gaudet introdtictam et coelesli viola membris male calemibns apponitur, u t sanen-
gratia per vcrba et exempla perfeclorum sanciorum, t u r , quolies gratia coeleslis nobis infunditur, u l fer-
qualis *iste f u i t , cujus hodie solennia celebramus, vores v i t i o r u m i n nobis m i t i g e n t u r . Habet viola c o -
grattilantur i m b u t a m . Ingrediamur, fraires, ct nos lores duos, v i r i d e m scilicel et purpureura. Solent
in sanctatn Ecclesiam, ingrediamur, i n q u a m , non doclores per virorero coeleslium et iramarcessibi-
lanlum fide. sed et dileclione, id est non solum liuni bonorum operuro spem inlelligere. Coeleslia
c r e d u l i l a l e , sed etiam operatione, non soluro visibili namque bona quasi semper v i r e n t , e l nunquain mar-
sacrameniurum parlicipalione, sed etiam i n v i s i b i l i , cescutit, dum a perpetuo suae bonitatis ac p u l c l n i -
s p i r l u a l i u m donoruro percepiione. Ordinavit in me tudinis slatu nulla roiiubiltlalis ariditate decidunU
chnritatem. Habent quaeiibet virlutes vel bona opera Qua? dttm firmiler, constanler et indesinenter spe-
ordinem suunu Ordo n i m i r u i n est eleemosynae, u t ramus, quasi eorum immarcessibili virore nos colo-
p r i m i t m lemciipsum des Deo,deinde tua des pro eo. ramus. Possumus quoque per v i r o r c m cujusiibet
Nam si tua des Dco el tcipsum zabulo, non est jequa v i r l u l i s a u l botii opcris iochoationcm intelligcre. 1«
 SERMONES CENTUM.

germiitnntibus e n i m deocculto sinu lerrae prodeun- A t e r r a m , sed et ccolura implevit. Omnisdenique viola
libus v i r o r p r i m u m apparel. Quasi ergo noveiii ger- naturaliter caput, i d esl flosculuni sumn ad ima
minis virorem i n nobis proferimus, duro nabcentis defleclit, ac per hoc humililatem conveniemer ex-
in nobis et ex nobis virtutis vel boni operis nostra p r i m i t . Quain v i r t t t l e m i n beala Maria excelienter
pulchritudine decoramus. Possumus etiam per v i r o - fuisse quis dtibitet ? Cum enim ab angelo p r o n u n t i a -
rem v i r t u t u m et bonoruro operum immarcessibilem r e t u r mater Dei, e l per hoc vere domina m u n d i et
intelligere perpetuitatem. Quasi enim seroper i n no- regina cceli, hutniiiter respondit: Ecce ancilla Domini
bis virescunt, duro i n nobis absque defectu subsis- (Luc. i ) . Vere ergo et i n hac viola f u i t , quod vere
t u n l . Purpura autem regum cst. Hinc est quod A i e - capul ad ima dcflexil, duro in eo quod major exsti-
xander rex Syriae m i s i t Jonathae purpuram et a u - t i t semetipsam amplius h u m i l i a v i i , eligens non aha
rearo coronani, velut regio munerc honorando. Sed de se sapere, sed magis humilibus consentire (Rom.
ctcum idem Jonathas prnefato regi e l Ptolomaeo x n ) . Habebat quippe j a m s c r i p i u m i n corde suo,
rege i E g y p l i apud Ptolomaidem occurrissct, j u s s i t quod omnis, qui se humiliat, exaltabilur; et qui se
eum praefatus rex suis vestibus spoliari et pnrpura exaltat, humitiabitur (Luc. x i v ) , e l illud : Ante r n t -
i n d u i , volens eum regio omamento glorificare* Bene nam exaitatur spiritus, et ante glonam humitiabitnr
ergo purpura regalem significat d i g n i t a t e m . Beata B (Prov. x v i ) . Recte ergo beata Maria, secnndum o m -
itaque virgo Maria vere porpura f u i t , quae super nia quac stipra dicta s u n l , viola fuit, dum omnta,
omues sanclos regali dignitate velut domina m u n d i , qitae mystice sunt dicta, veraciter exercuit. E t nos,
et regina cceli, e f l u l s i t ; quae se prae omnibus regali- charissimi, nos inqiiam viola simus, nos beataro Y i r -
ter egit et r e x i l , v i l i a depressit, virtutes erexit. ginero i m i t e m u r , qtiantum valemus. Simus qtiasi
Depressit enim i n semetipsa supcrbiam, e r e x i t h u - naturaliter f r i g i d i per inceudii carnalis exstinctio-
iiiititatem depressil i r a m , erexit pacem, depressit n e m , simus virides per justitiae inchoationem, e t
i u v i d i a i u , erexit c b a r i t a t e m , deprcssit tristitiam per ipsius perpetuitatem, vel coelestium bonorutn
saecult, erexit exsultationem D e i , depressit tenacita- spem imroarcessibilem et exspeclationem. Simus
t e m , erexit l a r g i l a t e m , depressit gastrimargiam, p u r p u r e i uosmelipsos bene regendo. Odoriferi apud
erexit parciraoniam, depressit luxuriaro, erexit ca • omnes nomen bonuro obtinendo, captit ad ima de-
stitatem, i m o virginitatem e x i m i a m . Quia ergo mala ponarous de nobis htimiilima semper scntiendo.
depressit, et bona e r e x i t ; vel q u i a , secundum p r o - Conformeinur beatae V i r g i n i pro viribus in sancti-
pheiae sententiam, illa evelltt et d e s t r u x i l , ista aedi- tate, u t consorles i i l i fieri merearour i n beatitudiite.
ficavit et ptantavit (Jer. i ) , vere f u i l p u r p u r a , vere Quod nobis praestare dignetttr, etc.
regia dignitale decorata. Habet etiam viola bonum SERMO X L V I I .
odorem, per qucm bonam dcsignat opinionem. Non Jn Assumptione beatce Marice semper Virgmis.
solum eniro bona conscientia, sed et bona opinio est Quasi cedrus exallata sum in Libano, et quasi cy-
necessaria. Hinc est quod cbrisma duos i n se habet pressus in monte Sion. Quusi patma exaltata sum in
liquores. Chrisma autem Graece, unctio d i c i l t i r L a - Cades, et quasi plantatio rosee in Jericho (Ecc/t.xxiv).
line. Estque chrisma oleum cum balsamo m i s t u m , Ista verba, dileclissimi, quae proposuimus vobis i n
quo unguntur capita regum et ponlificum, quo etiam Ecclesiastico iu laudem sapienliae velut ipsa loquento
baptizatos sacerdos ungit in vertice, sicut eodem describttnlur, et i n laudem et gloriam beatissimae
pontifex per impositionero roanus coufirmandos u n - virginis Mariae, ctijtis Assumplionisdiem celebramtis,
g i t i n frontc. I n chrismate vero p r i n c i p a l i t c r S p i r i - i n persona ipsius quasi ipsa se deccnter comroen-
tus paracletus d a l u r . Unde et per abundanliaro g r a - danle i n Ecclesiis hodie rectissime recitantttr. Ista
tiae duos liquores mistoshabet, oleum e t b a l s a m u m ; qnippe recte cedrus, cypressus, pahna, ctc. Quae
cleum conscientiae, balsamum famae : oleum quo i n - ibidem subseqnunlur, e x s t i l i l , quae cunctis q n x pcr
tus conscientia perungitur, balsantum cujits odore ea figttrantur virttilibus referla refulsit. Cedrus ar-
foris proxitni resperguntur, oleum i n l u s ad pacetn j ) bor esl L i b a n i alta et valde i m p u i i ibilis. Per L i b a -
ctim Deo, balsamum foris ad exe.mpluin cuin p r o - num aulem, qni deatbatio i n t e r p r e l a t u r , pncsens
x i m o . Habuit i g i t u r beatissima Virgo non soium i n - saecultim, quod qualicunque candore temporalilcr
tns sanciitaieni ad conscientiam, sed et foris sancti- splendet, multoties significalur. Recle i g i l u r beata
lalis opinionem ad famam. Novit eniro qiiod quein- Dei Genitrix arbor L i b a n i fuit, quia de saeoulo prae-
admodum quidam a i t : sentis carnis originem babuit. Scd ipsius L i b a n i a l -
Criminis est (ormam componere, spernere famam. titudinem se ad alta snbrigens excessit, quia e u u -
Novit, quod meliusest nomen bonum, quam un- ctam mundi gloriam suartim stibiimitate v i r l u t t i m
guenta pretiosa (Eccte. v u ) . Novit, qttod memoria inaeslimabiliter transcendit. Qttae i m p u t r i b i l i s quoqtie
justi cum taudibus, et nomen impiorum putrescet f u i t , dum virgo incorrupta permanens roater e x s l i -
(Prov. x ) . Novit secttndum Apostolum quod Chrisli t i l . Bene denique se sicul cedrum cxallalam d i x i t ,
bonus odor est in omni toco (il Cor. 11), Vere ergo dum inviolata semper exislens, et p r i i n u r o per g r a -
tit viola odorifera fuit, cujus odor non l a n t u m bo- l i a m et posunoduro per gloriam p r x omnibus crea-
ntinro respcrsii, scd ct angelos in adtniralionem sui l u r i s se sublimatam v i d i t . E l quasi cypiessus i n
convertit. Verc odorifera f u i l , cujusodor non souim nionte Sion. Cypressi lignuro fortissimum ccdro
m) A P P E N D I X AD HUGONTS OPERA MYSTICA. iOSS
pene p r o x i m a m habet v i r l u t e m , l e m p l o r u m trabibua A p o n i l u r . Paiet itaqoe qnod Dei Genitrix quasi p l a n -
a p t u m , impenelrabiU soliditale nunquam oneri ce- tatio rosae i n Jericho e x s t i t i t , quia i n defectu saeculi
dens, sed in ea, qoae p r i m u m f u e r i l , soliditale per- praesentis v i r t u t e compassionis excellenler e.1 s i u -
severans, fortitudiuem quoque congrue significat. g u l a r i l e r e n i U i i l . Nam et ipsius animam perlransivit
Sion e l i a m , quae specula interpretatur, sancta Eccle- gladius (Luc. 11). E t quis digne perpendere possil
sia bene i n t e l l i g i t u r , quae coelestis boni p u l e b i i t i n i v qaatent doJoris gladiem anstimaic, d u s i smum fiiium
netn s u b l i m i i e r specuiatur. tteata ftaqoe-Maria apte unigeuitum i n cruce pendere morique v i d t t T
qaasi cypressus i n monle Sion exallata d i c i t u r , quae Quasi oliva speciosa in campis 9 et quasi piatanns
d u m i n mundo viverel, cunctis quae m u n d i sunt juxta aquas. Oliva figurat misertcerdiam. F u i l ergo
potenter subaclis, v i r l u l u m gradibus ad coeleslia beala Maria oliva per misericordhtm, e l lanio p r e -
fortiter scaudens, d i v i n i l a t i s gloriam prae cunctis tiosior per misericordiaro, quamo exceilentior per
Ecclesiae fidelibus speculabatur ; et nunc eam prae g r a l i a m . Et bene i n campis, quia i n plauitie saecufi
cunctis spiritibus coelestibus contemplatur. praesenlis, quia i n latiludine sanctae Ecclesia» u b i -
Quasi palma exaltata sum in Cades. Legimus i n que t e r r a r u m diffusae, u t orones peccatores a i
Veteri Teslamenlo populum Israel bis i n deserto po- ipsam libere et absque impedimentorespiciant, ad
tatum aqua de petra producta, p r i m o i n R a p b i d i m , ipsam couftigianl, ab ipsa consiliutn quaerant, a u x i -
secundo i u Cades. Quae duo loca duplicem i n nobis l i u m percipiant, per ipsam Deo reconeiliati, veaia
compunclionem apte s i g n i l i c a n t : u n a m , quae nasci- laelificali, gratia locupletati, fide i l i u m i n a t i , spe c o n -
t u r ex memoria vel dolore peccatorum ; a l t e r a m , f o r l a l i ; charitate j u s l i f i c a t i , aliis v i r t u l i b u s exer-
qnae s u r g i t e x desiderio futurorum praeiniorum. Quod citali, bonis operibus adornati, et tandein gloria
ctiam ex interpretaiioiie eorumdein locorum recte beatificati. E l quasi platanus j u x l a aquas i n platcis.
c o l i i g i t u r . Nam R a p h i d i m , qui p r i m a m sigoificat, Sed p r i o r finis, qttein posuimus, metior videlur,
interpretalur sanitas judicii\e\ visio orissufficiens eis. ut dicalur quasi platanus juxta aquas. Plalanus a
Cades autem sanctus. In Raphidiin ergo aqua pota- lalitudine foliorum dicla est, vel quod ipsa arbor
m u r , d u m nosroetipsos intrinsecus sane de nostris patuia sit e l ampia. N a m Graeci *)*TVC (plaiys) iatus
peccatis dijudicando compungimur, et provida oris vocatur. Folia autem boua opera siguificant. Quem-
confessione de iisdem sufficicnter a b l u i m u r . I n Cades adinoduin enim vestitur et o m a t u r suis foliis, sic et
vero potainur, dum desiderio coelesiium bonorum jusius operibus bonis. Bene ergo beata Dei G e u i t r i x
devoteet sancle accensi e r l i q u e f a c t i , jucundo potum velut platanum j u x t a aquas se exstitisse d i c i l , quia
n o s l r u m cum flclu niiscenles inebriamur. Palma douis i r r i g a l a divinis in bonis operibus dihtiaia sem-
autem v i c t o r i a m significat. Bene i g i t u r beata Dei per f u i t . Hinc est guod postquam n u n t i u m angeli-
genitrix se velut palmam i n Cades exaltatam glo- cum quod Dei mater esset, accepit (Luc i), illico
r i a t u r , quia spiritualibus hoslibos potenler et victo- i n montana Judaeae ad Elisabeth, quam concepisse
riose subactis non dolore c r i n i i n u m , sed amore prae- audierat, p e r r e x i l , non u t verbum angeii m u l r e r i s
i n i o r u m coelestium compuncla suavissime polaba- attestatione probaret, sed u t mutieri,provectae aeu-
t u r . Polest quoque per aquam, quae i n Raphidim tis virgo juvencula m i n i s t e r k i m sedula iropen-
populo data est, donum s a n r t i S p i r i l u s i n l e l l i g i , deret.
quod fidelibus ad j u s t i l i a i n datur i n roundo ; per In plateis sicut cinnamomum et balsamum aromo-
aqiiam vero, quae data est i n Cades, superni foulis tisans odorem dedi. Venditores aromatum i n u u n d i -
aqua, quae glorificatis ad gtoriam datur i n coelo, u t nis scdenles i n plateis, diversas aroroatum species
isla detur i n m e r i t o , illa delur i n praemio. E t de exponunt, e l ipsa a r o m a u odorts sui suavilatibus
prima quidem s c r i p l u m e s t : Effundam super vos piateas respergunU Sic s p i r i t u a l i u m aromatum pos-
aquam mundam, et mundabimini ab omnibus inqui- sessores v i r t u t u m et bonerum eperum fragranuis
namentis vestris (Ezech. x x x v i ) . A d secundam aulem per lata v i t i o r u m gradientes suaviter afficiunt, et
pertinet quod Joannes i n persona C h r i s t i d i c i t : Ego J) eos odore suae famae ab itinere praviiatis reducuat.
sitienti dabo de fonte aqucevitce gratis (Apoc. x x i ) . Qui Cinnamoroum autem licet bonum odorero babeat, e t
enim s i l i t justitiaro, reficielur per g l o r i a m . per hoc famam sacrae virginis figurare queat, ex eo
Beata itaque Maria se v e l u l palmam i n Cades ex- tamen quod corticem suutn i n modum cannae format,
altatam recte perhibet, quia stiperni foniis dttlcedi- laudem et g r a t i a r u m actionem rccle designat. Qttod
nem omuibus spiritibtis excelleutius possidct. Et beatae V i r g i n i congrue c o n v o n i l , quae duro ab E l i s a -
quasi platitalio rosae i n Jericbo. Rosa quae rnbet, betb audivit quod vcrba angeli i n ipsa compleren-
aple designal passionem. E t si rosa i n eo quod r u - l u r , s t a l i m i n iaudem et graiiarum actionem p r o r u -
bet e x p r i m i l passionem, ergo i n eo quod plantalur p i t , dicens : MagnipcaianimameaDominum (Luc.i).
congrue designat compassionem. Compassio i n corde, Balsaroum vero per suum odorem B . Mariae bonaiu
passio i n corpore. Compassio latet, passio paiet. famam e x p r i m i t . Unde et de ipsa c a n i m i i s , quoti
ftosa itaqtie plantatur, qoando compassio cordi i n - ejus odor inaestiroabilis e r a l i n vestimentis ejus, et
fioitur ; florem rtibentem producit quando i n effe- sicut dies verni circumdabanl eam flores rosarum et
c t u m passionis procedit. Jericho luna interpretatur, lilia convallium (Eccli. L ) . HOC enim beatae V i r g i n i
Tt pro dcfcctu carnis aut defectu saecuii praesenlis Mariae maxime convenit, q t i x m u n d u m uuiversum
 I02& SERMONES CENTOM. 1050
e p i n i o n i s optimae redolentia inaestimabititer a d i m - A tur filia Sion ticut umbraculum in vinea y et ticut
j>levit. tugurium tn cucumerario (Ita. i ) . E t Christus custos
Et quast myrrha electa dcdi tuavitattm odorit. exstiUf, sicut PsalmisU a i t : ?ion dormit neque dor-
M y r r h a propter suain amaritodinem significat m o r - mitat, qui cuttodit Jtrael (Ptal. c x x ) , id est v i r u m
tificalionem carnis. Quae virttts i n B . Maria singula- videntem D o m i n u m , si U m e n eum videat utroquc
r i t e r e n i t u i i , eo quod singuiariter casta fttit. Unde oculo, scilicet oculo cognilionis, et oculo dileclionis.
-eonvenieruer non odorem, sed odoris se dedisse Sunt nempe quidam spiritualiter unocuii, q u i Deum
p r o n t t n l i a t suavitalem. H i s , diiectissimi, v i r l u l i b o s v i d e n l oculo tanlum cognitionis, non e l i a m oculo
iieata Dei g e n i t r i x exaltala fuit i n mundo per m e r i - dilectionis. I s l i de genere non sunt Israel, nisi forte
l u m , e t nunc exaltata est in coelo per praemium. sic, u t dicantur p r i v i g n i , et ad baerediutem Isffaet
S o l e m n i u t e m ergosacratissimae Y i r g i n i s devotissime non pertineant. Yerus etenim I s r a e t t e , qoamvis
celebremus ut eam pro viribus i m i t e m u r , ut et nos more paterno uno pede saiaawfter claudicet, ulroque
quaticunque modulo simus, quati cedrut per incor- U m e n oculo ckwre vfdet.
r u p l i o n e m , quati cypressus per f o r l i t u d i n e m , quast T u erge, si vis a Cbristo c u s l o d i r i , esto Israel, u t
.palma per v i c l o r i a m , quati plantatio rotce per com- etroque oculo Deum videas, oculo videlicet cogni-
V R I I
passionem fraternam, quasi oliva p e r m i s e r i c o r d i e m , u
l i o n i s e t ocuio dilectionis, oculo lidei e t o c u l o ope-
-quati ptatanut per eperationem b o n a m , qmati cinna- rationis, oculo ralionis et oculo bonae v o l u n u t i s ,
momum per laudem et grauarun» actionem, quati oculo scientiae et oculo sapientiae, oculo j u d i c i i et
«baltamum per bonam optftienem, quati myrrha per oculo justitiae. oculo intellecliis, et ocuio affectus.
earnis nostne m o r t i i c a t i o n e m . I m i t e m u r eam i n bona Istos duos oculos, ocultim sciiicet cognitionis, fidei,
oconversatione, nt ejus meritis et precibus ei sociari rationis, scientiae, j u d i c i i , i n t e l l e c t u s ; oculum quo-
inereanvur i n beatitudine. Quod nobis praestare d t - que dilectionis, operationis, bonae v o l u n U t i s , sa-
f O e t u r , elc. picntiae, justitiae, affeclus, Christus i n te videat, si
vis u t te custodiat. Istos duos oculos Psalinista ex-
SERMO X L V H I .
p r i m i t , ubi d i c i l : Dominut de cceto protpexit super
Jn natati Domini. filiot hominum % ut videat si est inteltigens aul requi-
J n tote potuit tabernaculum tuum, et ipte tanquam rent Dcum (Psal. x m ) . Nam ubi d i c i t intelligent,
spontnt procedent dt thatamo tuo (Ptat. x v m ) . Ta- e x p r i m i t oculum p r i m u m , i d e s t cogmtionem, fidetn,
bernaculorum vei i n labernaculis commorantium ralionem, scicntiam, j u d i c i u m , intellectum, quae
diversa genera sunt, sicut audiendo, videndo, ie- omnia sub una significalione debent accipi. Ubi vero
^endo cognovimus. I n u b e r n a c u l i s enim solent d i x i t requirens, designat a l t e r u i n , i d est dilecuonem.
c o m m o r a r i pastores, cuslodes, negotiaiores, miJites, operalioneui, bonam v o l u n t a l c m , sapientiam, j u s l i -
exsules, p e r e g r i n i , viatores, pauperes. Sunt etiam l i a m , affectum, quae et ipsa c u n c u sub una s i g n i -
labernacula i m p i o r u m , et sunt Ubernacuia j u s i o r u m . ficatione debent comprehendi. Quae e n i i n p r i m o ioco
Uaec omnia Chrislus e x s t i t i t , excepto solo quod descripsimus, cognilio et caetera, pertiuent ad eam
impius non f u i t . Quamvis e u i m secundum p r o p b e u m quae i n nobis est verilatem. Qnae vero loco sccundo
c u m iinpiis reputatus sit (Isai. L I U ) , et secundum posuimus, dilectio, etc. specUnt ad bonitaiem. Per
apostolum Paulum maledictum pro nobis factus illa lucemus; per ista calemus. Per illa secundum
fnerit (Galat. m ) , peccalum tamen non fecit, nec niagislrorum n o s l r o r u m assertionem i n nobis divina
dolns inventus est in ore ejus (I Pctr* i ) . Christus refortnalur i m a g o ; per ista divina sitnilitudo. C h r i -
i u q u e pastor, custos, negoiiator. miles. exsul, pere- stus ilaque vere iiiius est custos q u i , sicut dictum
g r i n u s , viator, pattper, justus e x s t i l i t , i m o justitia est, vere Israel est. Quidam autem h a b e b a n t u t r u m -
f u i t semperet e r i l . Paslores autem i n labernacuiis que o c u l u m , i d est cognitionem et dilectionem q u i -
babitare Ezechiae regis canticum nobis notifical u b i dam a l l e r u m l a n t u m , i d est cognilionem, quidam
d i c i t : Generatio mea ablata est et convoluta est a me J} n e u l r u m , quia nequecognitionem nequedilcctionem.
t 9

quati labernaculum pastorum (Isa. xxxvm). Cbri- P r i m i s u n l boni Christiani, secundi C u r i s l i a n i m a l i ,

slus vero p a s t o r f u i t , sicut ipse p r i m u m p e r propbe- t e r t i i penitus infideles. Negptiatores i n tabernacutis
U i n . deinde per seipsum de se d i x i t . Per p r o p h e l a m commorari i n nundinis saepe videmus. Cbristus a u -
etenim a i l : Pascam gregem meum ticut pattor grt- tem negotiator f u i t . Yis audire qualis negotiater?
gtm tuum in die quando fuerit in medio ovium sna- Dedit vitam suam, u t reciperet t u a m . Dedit se De-
rum dissipatarum (Ezech. x x x i v ) ; et post pauca : m i n u m , u t le liberaret servum. D e d i l se n a i u r a l c m
Jn pascuis uberrimis pascam eat et in montibut % ex- filium, ut tc facerel adoplivum. Dedit se ignominiae,
celtit lsrael erunt pascua earum (ibid.). E l Isaias u t le reformaret gloriae. Dedil se temporali poenae, u t
de ipso d i c i t : Sicut pastor gregem suum pascet, in te restaurarct feliciiati aeternae. A d bujus uegotia-
brachio suo congregabit agnos, et in sinu suo levabit, tionem mercaioris spectat uuod Paulus C o r i n t b i i s
fetas ipse portabit (lsa. i v ) . E l ipse de seipso : Ego scribens d i c i t : Empti estit prctio magno 9 glorificate
tum pastor bonus. Bonus pastor animam suam dat et portate Deum in coipore veslro (/ Cor. v i ) . Et B .
pro ovibus tuis (Joan. x ) . Sed et custodum esse ta- Petrus : Scientes 9 i n q u i i , 171100* non corruptibilibut
bernacula Isaias nobis i n n u i t , u b i d i c i t : Derelinque- auro vel argento redempii estis de vana veslra con-
 1051 APPENDIX A D IIUGONIS OPERA MYSTICA". 165?

versatione palernm traditionis, sed pretioso sangume A missinnis tendentes i n tabernacnlis habitasse legun-
qnaii Agni incontaminati, et immaculati Jesu Ckrisli t t i r . Chrislus auieui vialor f u i i , David a l i e s l a n t e ,
(I Petr. 1). Mililes a u l roililanles i n labernacuiis qni a i t : De torrente in via bibet, propierea exaita-
inanere, officium m i l i l a r e compellit. Cbristus autem bit caput (Psal. c i x ) . E t item : Extuitabtt ut gigas
n i i l e s f u i t , miles slrenuus, milcs forlis. Ipse estenim ad currendam vtam, a summo ccelo egressio ejus9

forlis • ille imo f o r l i o r , 17111 fortem armatum atrium et occursus ejus usque ad summum ejus. Hinc Salo-
suum custodientem, et sua omnia in pace possidentem mon cursnm ejus, imo saitnin describens i n persona
vicil, universa arma e}u$> in quibus confidebat, abstu- sanctae Ecclesi;e. sic a i l : Ecce hic venit saliens in
iit et spotia ejus distribui: (Luc. n j . I l i n c ipse d i x i l : montibus, transiliens cotles (Cant. 11). Quosdam
Nunc judicium est mundi. Nunc princeps mundi e}i- eteitim sallus d e d i t , dtitn de coelo i n uleruro, de
cietur foras (Joan. x u ) . Hujus f o r l i l u d o inilitis p n - utero in praesepe, de presepe i n crucero, de crtice
' g n a l o r i s e l victoris in Scriptura declaratur, ubi d i - itt sepulcnnn v e n i t , de sepulcro i n coelum r e d i i t .
c i t u r : Cornua in manibus ejus. Jbi abscondita est Qttos saltus in montibus saliens et colles transiliens
fortitudo ejus, ante faciem ejn$ ibit mor$ (Habac. f c c i t . quia sanctorum omniuro tam majorum qtiatn
111). Yere ergo fortis e x s t i t i l , q n i per crucem dia- m i n o r t t m , altitttdines solus et singulariier excessil.
bolum e t o m n e s aerias potcstatcs debellavil, m u u - B Pauper etiam fuit Christus. Cum enim dives esset,
d u m , peccatum, morlcmque superavit, c l fractis pauper fieri dignaius est pro nobis ut nos sua pan-
porlis infcri caplivitalem nostratn caplivam cduxit pertate simul et htimanitate d i v i t i a r u m et divinitatis
(Ephe$. i v ) , ac ccelestis portas patriae Rex glorias c l suae donaret esse participes, et de sua patipertaie
Dominus fortis et potens iit pradio (P$at. xxm). i p s e s i c a i t : Vutpes foveas habent, et votncres cceti
inanileslalus v i c t o r i n t r a v i t . Exsuies, peregriuos, nidos. Filius autem hominis non habel ubt capui
vialores, paupcres i n tabernaculis babilarc necessi- reclinet (Maltlt. v i ; L M C 11). A d hoc etiam perlinet
tas sacpc c o n s l r i n g i t . Christusaulem exsul f n i t , q u i a qtiod beala mater ejtis Yirgo Maria non agnum, q u i
iiostrum exsilitim subiit, non tainen digntts, sed e r a l oblalio ' d i v i i u m m i t l i e r u m , sed per t u r t u r u m ,
d i g n a t u s , non coacttts, sed sponlaneus, non a m i t - aut duos puilos columbarum, id est oblationem pc*j-
lendo p r o p r i a , sed aliena colligcndo. Exsul ergo p e r u m , completis purgationis stiae diebus ad l e m -
e x s t i l i l in eo qund iiostrtun e x s i l i i i m , taroetsi libens, pluin pro ipso venit offerrc (Luc. 11). Sed e l ma-
i n l r a v i i . A m b u l a v i t , i n q u i l , Ycrbmn , e l exivit i n l o r u m esse labernactila senno divintts sic tcstaiur.
campum. Verbum caro faclum e$t, ethabitavit innobis Abundant tabernacuta pratdonum, et audacler pro-

(Joan. 1). E x i v i t a Patre, e l vcnit i n m u n d u i n , non ^ vocant Deum, cum ipse dederit omnia in manibus
M\ judicaret m t i i i d u m , sed u t salvareitir mundus per eorum (Job x n ) . Justos deniqtie tabernacula ha
ipsum (Joan. x v i ) . Peregrintts quoque f t t i t ; de pere- bere Psalmista c a n i t , di< ens : Vox exultntionis et
grinaiione clenim CJHS et a c i u peregrinalioni.t ejus salutis tu tabernacutie justorum (Psal. x i ) . I l i n c est
scripltim e s l : U l faciat opus s u u m , alienum optis quod a n l i q u i j u s t i . A b r a h a i n scilicet, Isaac et J a r o b
ejus, u l operetur opus stitim, peregrinum csl opus in l c r r i s promissionis in castilis habitaverunt. Noti
ab eo (Isai. x x v m ) . Opusctenim Dei est animas, quas euim hoc fecerunt causa paupertaiis, sed lypica
creavit colligere, et ad aeiernae lucis gaudia revo- significalionis. Jtisli etenim e r a n l , et i n casulis ha-
care. Flagellari a u t c m , alque spulis l i n i r i , crucifigi, bilaudo non hic roanentem civiiaiein , sed futuram
m o r i , ac sepeliri tiou hoe i n sua subslantia optis Dei se desiderare.el inquirere demonslrabant. I l i n c est
e s t ; sed optts hominis peccatoris, qtii haec omnia eiiam , qtiod Jonabad filius Rechab ad augiuentuin
m e r u i t per pcccaitiin, sed peccala nostra ipse per- c t exemplum justiliae praecepit liliis suis dicens :
l u l i t in corpore suo super i i g n u m : et q u i in natura iVow bibetis vinum vo$ el filii veslri usque in sempi-
sua manel semper incomprehensibilis, in naltira lernum, et domum non cvdificabitis, et semenlem non
noslra ctimprehendi dignatus esl ac flagellari, quia
serelis, et vineas non plantabilis nec habebilis , sed
nisi e a , qttae i n f i r m i l a l i s nostrae s u n l susciperel, fy habitabitis in tabernacuiis eunclis diebus vestris
nunquam nos ad suae f o r t i l u d i n i s p o l c n l i a m sub- (Jer. x x x v ) . Ilaec praeccpit Jonabad filiis s u i s , ttt
levaret. discerent rebus lerrenis stabiliter 11011 inhaerere,
IIl ergo faciat opus snum, atienumopu$ ejus, ulope- ncc calice Babylonis semeiipsos i u c b r i a r e , sed ad
relur opu$$uum, peregrinum esl opusejus ab eo> quia Jerusalem cceiestem passibus v i r l u i u m et boiiorum
iucarnatus Detts,ut nosad suamjustiiiaut colligerct, opertttn l e n d e r e , ac lolo desidcrio j u s t i i i a m dulcc-
dignatiis est pro nobis tanquam peccator homo va- dincroque stipernam s i l i r e , ubi pro lanlo merito
pulare. Et alienum optis fecit, u t faceret suum,qttia exemploque justitiie condignam mcrcedem rccipercnt
per hoc qtiod infirmans inala nostra s u s t i n u i t ; nos gloriae. J n d e e l i n liguram rclributiouisaeternaeaudire
q u i creatura illius sumus , ad fortiludinis suae glo- m e r u c r u n t : Ho?cdicil Dominus Deus Israel; pro eo
riaro p r o d u x i t . ltineranles vel vialores i n taberna- quod obedistis projcepto Jonadab patris veslri, et
c u l i s habitare sacra Scriplura declaral, ttbi Jacob custodisti* omnia mandata eiu$ % non deficiet vir de
p a t r i a r c b a m , ctun a Laban discessil, in monle stirpe Jonadab filii Rechab slans tn conspeciu meo
Galaad sua ;abcrnactila fixisse t e s t a t u r ; sed et filii cuncti$ diebus (ibid). Tale nobis exeroplum sanclae
Israci pcr desertuin gradicnles, et ad tcrraro p r o - conversalionis, f r a t r r s " h a r i s s i m i , palrcs antiqui
 1053 SEHMONES C E N T U M . 10:4
tradidertint. Sed nos, tanto e i e m p i o penitus o b l i t o , A operutn passibus de die i n diem tendendo. Simt t
non j a m tabernacula, sed nec domos, verum palatia panpercs, v i c l n m et veslitum lanlummodo possi
et aulas regias aediflcamus. Quod lamen propter dcndo. Simus denique j u s l i , coram Deo e l h o m i n i
necessitalem, u t i l i t a t e m , et qtiietem posterortim bus rectc vivendo. Commoreitittr i u t a b e r n a c u l i s ,
m u l t i s viifetttr esse tolerabile, si lamen propler banc scd ex v i r t n t t t m et bonorum operum ramis ac do-
e x t e r i o r e m e l p e r i t u r a m aedificaliotiein interior el center composilis. Ponat ttnusquisque noslrum i n
permanens a n i m a r u m s l r u c t u r a non negligatur. sole cttm Cbristo tabernaciilum s i i u n i , ttt exeaniut
Cbristus aulem vere justus fuit. Unde Deus Paier ctim Cbrislo c x l r a p o r l a n i , iinproperiutn ejus c t t m
voce Esaiae dc ipso a i t : In tcientia tua Justificabit ipso portantes (Hebr. x i t i ) . Vel certe i n sole, u l
ipte juttot servot meot multot, et iniquitalet torum simus pro amore ejus sictit Aposlolus dc se ait : In
ipse portabit (ttai. L I I I ) . Cbristus ergo pastor, c t t - tabore et atrumna, in vigiliit multis, in fame et titi,
stos, negociaior, m i l e s , e x s u l , p e r e g r i n u s , v i a t o r , in jejuniis mullis, in frigore et nuditalc (II Cor. x t ) ,
paaper. Jtistus i n labernaculo m a n s i t , et i n sole et ca?tcris omnibits quae supra vel infra dinttmerat.
sutitu tabernaculum collocavit. Tabernaculum ejus, Procedamus et nos pro modulo noslro velut sponsns
bmnana convcrsalio ejus. De boc tabernaculo, i d detbalamo, u t simus etsi non v i r g i u i t a t e , saltem
est conversalione ejus Barucb a i t : Hic ett Deut B castilate c a n d i d i , passione vel cerle compassione ru«
notter, non wslintabilur aliut advertut illum. Hic b i c u n d i . In bis o m n i b u s , qtias dicia s u n t , C b r i s l i i m
adinvenit omntm viam disciplince, et tradidit illam p r o v i r i b u s i m i t e m u r , si ctim ipso regnare deside-
Jacob pnero tuo, et Israel diiecto suo. Pott Itatc in ramus. Qui e n i m s e d i c i t in Christo m a n e r e , d e b e t ,
lerrit vitus esl, et cum hominibus conversatus est sicut ille a m b u l a v i t . et ipse ambulare. Sancte ergo
(Daruch. m ) . Posuit autem tabernaculum suum in vivendo Christum seqtiamur i n toiiq>ore, u t ipsuin
tote (Psal. x v n i ) , quia i u manifesla b o m i n t i m co- seqnamur i n aeiernitate. Quod nobis praestare d i *
gnitione, i n fervore persecnlionis et a f f i i c l i o n i s , gneliir idem Jesus C b r i s u i s . etc.
famis et sitis, blaspbemiaeel p e n u s s i o n i s , passionis SERMO X L I X .
et mortis. El ipse tanquam sponsus procedens de ln Circumcisione Domini.
thalamo suo (ibid.). Sponsus cst C b r i s l u s , sponsa Transeamut usque Bethlehem $ et videamut koc
est Ecclesia, s x hydriae, sex aelates, aqua l i i t e r a ,
i
verbum quod factnm est 9 quod fecit Dominus, et
v i n u m s p i i i t a l i s iuteliigenlia. Citharoedi prophelae, ostendit nobis (Luc. n ) . F r a t r e s , nos et pastores, ei
parauymphus Joanncs Baplista vel ordo apostolicus, filii pastorum esse debemus, filii scilicet P a t m * n
filii n i i p l i a r u m siugttli quiqtte fidelium , thalamus a n t i q u o r u m , q u i pastores f u e r u n t , er nobis in (!<!*
r — _ . . „ . — , . . . r , „. „ v v . _ ... ....

quidem n u p t i a r u m incorruptae G e n i l r i c i s ttlerus Patres e x s t i l e r u n l . Qui et ipsi ad videndnm Domi

f u i t , i n qtio Detis humauae natnrae coujunctus e s l , n n m t r a n s i e r u n t , quia i n casulis habitando nou h i c
e l ex quo ad sociandam sibi Ecclesiam tanqtiain matientem c i v i l a t e m , sed fuluram se inquircre
sponstis processit. P r i m u s n u p l i a r u m locus in Judaea n i o n s l r a v e r u n t , et nobis eam i n q u i r e n d i f o r m a m et
e x s l i l i t , in qua F i l i u s Dei homo fieri, et Ecciesiam exemplum r e l i q u e r u n t . Debemus ergo nosipsi pas-
stti corporis parlicipatione consecrare, s u i S p i r i l u s tores csse, greges noslros pascere et custodire. Sunt
pignore confirmare dignatus est. Sed vocalis ad auiem greges nostri cogitationes et aflectiones
fidem genlibus usque ad fiites orbis terrue eartimdetn nostrae, sensus c t appetitus n o s t r i , loculiones et
nupliarum v o t i v u gaudia perveneruni. Tanquam actiones nostrae. E t habemus i n gregibus istis agnos
sponsus procedens Je thalamo suo. Consueludo per m t t n d i l i a m , oves per i n n o c e n i i a m , verveces, i d
sponsis c s t , d u m p r i m t t m de thalamo ntiptiartitn esl caslratos per coiitinenliatn. Habemus a r i e t e m ,
e x e u n t , veslibus candidalis et r u b r o vel alio coiore o m n i u m gregtim d u c e m , inlellectum r a t i o n a l e m ,
coloralis procederc. Chrislus autem caitdidus f u i t habenlem duo cornua sibi d i v i n i l u s insita et e m i -
c l rtibicundus, candidatus v i r g i u i t a t c , rubiciindus nentia, duo scilicet Teslamenta. Istos greges de-
passione. Unde et sponsa ejus sancta Ecclesia in D bemus pascere pascuis divinai pagtnae, et custodire
Canlicis c a n l i c o r u m de ipso d i c i l : Dilectu* meus tola nocie saeculi praesenlis ab insidiis fraudulenli
candidus et rubicundus (Cant. v ) . Candidtis videlicet f u r i s , ab inctirstt lupi rapacis. A b s i t , fratres, a
pcr i n u n d i l i a m v i r g i n i l a l i s , rubicundus per elfusio- nostris gregibus porctis sordentis itnmundiiiae,
iicm sanguiiiis. hirctis fetenlis infamiae! S i ergo h l i i pastorom et
F r a t r c s , i m i l e m u r discipuli m a g i s l r u m , scrvi do- pastores s u m t i s , e l si Hebraet sumus, transeamus, e t
rninum , miiites regem. Simtts pastores , nosmel- videamus Christum non solum u a t u m , sed et c i r -
ipsos e l alios pascuis sacrac doctrinae studiose pas- ciimcisnm : et forte i n die nalivitatis ejus i r a n s i v i -
cendo. Simus custodes, nos et a l i o s , i n q u a n t u m mus el n a l u m v i d i m u s ; sed adhuc iranseamtH, et
possuinus, vigilanler custodiendo. Simus negotia- circumcisum videamus. Yideamus,inquam,ctdiliga«
tores, terrena pro coeleslibus sagaciler commutando. mus. Videamus v e r i t a i e m , et diiigamus bonitatem.

Simus m i l i t c s , spirittialia bona noslra v i r i l i l e r de- Duo sunt veritas e l b o n i l a s , quas si u l r a q u e habe-

fcndendo. Simus exsules e l p e r e g r i n i , nos exstilcs n t u s , n i h i l amplitts qtt.-crere deberemus. Quatrite,

ct peregrinos esse veracitcr cognosccmlo. Simus i n q u i i , primum regnnm Dei etjustiliam

9 ejus (Matth.w).

viatores, ad supcrnam p a l r i a m v i r i u l t u n et bonorum Ueguum Dci est v c r i t a s , juslitia ejus bouilas. Si

PATROL. C L X X V I I . 33
•1035 A P P E N D i X A D IIUGONIS OPERA MYSTICA. 1036

h.cc duo quaesicris, s i c u t d c b e s , caetera apponenlur \ m t m , ei regni ejut non erit finis (Lue. 1 ) ; nova res-
l i b i . Quare liaec quaererc labores, non illa quac gratis publica, ccelnm et l e r r a . Ipse n i m i n t m fecit utraqm*
babcre potcs. Duo itaque s u n t , qnae principaliter unum (Ephet. 11), quia soli polique patriam i t n a n a
qttaerenda s u i t t , veritas e l bonitas. Sed u l i n a m tam fecii rempublicam ; nova p u g n a , q u i a , u t ^ s e r t p l u n i
studiosi essent bomines ad quaerendam b o n i t a l e m , c s t : Nova bella elegil Dominus, u t sapientia a g g r e -
qnantum ad veritalem quaerendam i n v e n i u n l u r c u - d e r c t u r m a l i t i a m , h u m i l i l a s Christi sttperbiam d t a -
r i o s i ! Nescio quo pacto familiarc bominibus est b o l i ; nova v i c l o r i a , qtiia fortis armatns custos a i r . i
verilatetn quaerere e t i a m . i i i s q u i bonitatem non s u i , princeps m u n d i , reclor tenebrarum ejectus e s t
a m a n t . I n t a i i l i i m enim omnes verilalem scire volunt, f o r a s , e l tola polestas acria cum ipso p r o s t r a t a ;
tit nemo sit q u i falli velit. Sed non v e n i l tibenter nova quoquc j u s t i l i a , et nova p a x , quia orta ett rn
sine bonitalc verilas, aut si venit, non v e n i t d e p a r - diebut ejus justitia et abundantia pacit, donec aufc-
tibus i l l i s , c l de regione ilia , ubi salus est. ratur luna (Ptal. L X X I ) ; novum s a c r i f i c i u m , passto
N o s , c h a r i s s i m i , u l r a m q u e quaeramus, u t per C h r i s t i ; novum l e s t a m e n t u m , verbum E v a n g e l i i ;
iUramque C h r i s t u m i n v e n i r e , et in ipso rcnovari va- nova hacreditas, regnum coelorum ; novus p o p u m s ,
h a n i u s , quemadmodumnos h o r t a l u r Apostolusdicens: populus C h r i s i i a i i u s ; novus r i l u s , C b r i s t i a n i s m u s ;
Renovamini in tpiritu menli$ve$lrcc(Ephe$. I V ) , i d est, B noviisanntis,aunus benigniiatis divinae, tempos v i d e -
menle vestra, quae s p i r i l u s est, vel quae res spirilualis licet gratiae. Renovamini ergo s p i r i l u mentis vestrae.
e s l . Decel e n i m nOs r e n o v a r i , qnia velera tran$ierunt t Quod auiem per Apostolutn d i c i l u r : Renovamini
et ecce nova facta tunt omnia (II Cor. v ; Apoc. x x i ) . tpiritu mentis vettrce, hoc antiquitus per J e r e m i a r n
Nova mater, novus f i l i u s , novum g a u d i u m , novum d i c t u m est, ubi a i t : Circumcidimini Uomino % et am-
«aniicum, novuspuer,nova cunabula, n o v a c i r c u m c i - ferte prccpuiia cordium vettrorum % viri Juda , et
sio, novum nomen, novum signum, novi adoratores, habitatoret Jerutalem (Jer. iv). Ipsa enim spirt-
nova muncra, novus thalamus, novus sponsus, nova tualis circumcisio ipsa est vera renovatio. Sed q u e m -
sponsa , norae nuptiae, n o v u m m i r a c u l u m , novi admodum a l i i erant v i r i I s r a e l , a l i i viri Juda .
p a r a u y m p h i , novi convivae, novi citharoedi , nova sive habitalores Jcrtisalem, serundiim l i t t e r a m , s i c
p i o g c u i e s , novus p r i n c e p s , nova respublica, nova iniclligendum est alios istos, et alios i l i o s , s e c u n -
p u g n a , nova v i c l o i i a , uova p a x , j u s t i t i a nova,no- dmn spirilalem inlelligeutiam. Y i r i ergo Israel
vtitu s a c r i l l c i u m , novum t e s t a m e n t u m , nova haere- omnes carnales sunt et carnaliier se habeuies, v i r i
ditas, noviis populus, novus r i l u s , novus annus. llaec atilem Juda sive habilalores Jerusalem sancli e i
o m i i i a novitatem . r e f e r u n t , et n o v i t a t i c o n g r u u n t , ^ spiritaies sunt s p i r i l a l i t e r viventes. Quod nos
m i u novitate vitae ambulemus. Nova mater, mater fratres, maxime esse debemtis, q u i i t i congrega-
Y i r g o ; novus filitis, Deus homo ; novum g a u d i u m , tione v i v i m u s , et communionem , c a s i i l a t e m , o b e -
gauditim aiigeloritm de salule h o m i n u m ; novum d i e n t i a m , et emendalioncm m o r u m iioslrorum p r > -
caulicuin : Cloria in exceltit Deo,et in lerra pax fessi stimus. Y i r o r u m itaque Israel pra?putia v : t l d e
hominibus bonce voluntatit (Luc. 11); novus puer, turpia et enormia sunt, ipsa enim snntopera c a r u t s *
qitia vertis uipoie p t t r u s , quia peccatum non fecil, Quce tunl fornicalio, immunditia, impudicitia, luxu-
nec inventus esl doiut in ore ejus (1 Per. 11); ntva ria% idolorum servtius, veneficia % inimiciiice, conten-
cunabuia, a n i m a i i u m praesepia; nova c i r c m n c i s i o , tiones % amulationes, ircet rixce % dissensiones, $ccta? t

quia i n carne sine peccato; uovum noinen Jestis, eo invidia> % homicidia, ebrietale$ t comme$$atione$ % ethit
quod ipsesalvum facit populum tuum a peccaiis eorum $imilia qua> % prasdico vobi$ sicut prcedixi t quoniam
{Matth. 1 ) ; novum n o i n e u , eo qtiod non sii atiud qtti talia agunt t regnum Dei non consequentur (Cal.
uomen datum sub ccelo hominibus, in quo oporteat nos v ) . Scd i n hoc dic, qtiem a n n u m novum vocani,
salvot fitri (Act. i v ) ; novuin nomen, eo quod in no- enormitatibus praepuliorum suorum v i r i I s m e l l u r -
mine Jetu omnt genu ftectatur cozlettium % lerrettrium
piter inveterascunt. Hodie namque sortilegiis e t d i -
%

et infernorum (Philipp. 11); novum quoque nomen 9 vinationibtis, vanitatibus et insaniis falsis prae
C h r i s t u s , a qtto C h r i s t i a n i v o c a n t u r ; novum i n - teris anni diebus i n l e n d u n t . Hodie donis ad i n v i c e m
quam nomeu C h r i s t t i s , quia non matet iali uitctus vanae et superslitiosne intentionis observatione se
cst oleo u t caeleri, sed s p i r i t a l i oleo hetiihe prae praevcniunt; bodic debacchatiouis suae furiis rapti,
consortibus sttis (P$al. x i . i v ) , in quo nomine, «7111 c t instigalionis diabolicae flammis accensi ad eccle-
beuedktu$ in terra, benedicelur in Deo, Amen; 00- siam convolant, et vaniloquiis ac s l u l l i l o q u i i s , q n i -
v u m s i g n t i m , nova s l c l l a , novi adoralores, Magi bus p^ccaltim non d e e r i l i m o aderit rhyihmrcis q n o -
g e n t i l e s ; nova m u n e r a , a u r u m , t b u s , et m y r r h a ; que diciis ncfariis, r i s i b u s , et cachinnis dotnum Dei
novus utertts, V i r g i n i s u t e r u s ; novus sponsus, profanant. Ef q u i inaliim metiiis d i x e r i t , iile plus
Christiis; uova sponsa, Ecciesia ; novae n u p t k c , laudatur i n dcsideriis animae suae (P$al. x). Ilodie
conjunctio Christi c t Ecclesiao; novum i n i r a c u l u i n , eliain quidam c l e r i c i , de quibus s c i i p t u m esse v i -
aqua vinutn factum ; novi paranymphi, angelt; d c t u r , quod c l c r i c i eorum uon proderunt eis, pro-
n o v i convi\;e, apostoii ; uovi c i i h a r c e d i , p r o p h c t x ; phctant i n Baal (Jer. 11;, et divitiant tnendaciiim
nova progenies, animae spirilnles ; novus princeps, (Ezech. x u i ) , et nonntili sacerdolum plaudtint mantt
princeps pacis, qui regnabii in domo Jncob in tr/cr- (Thren. 11), ct poptilus d i l i g i l lalia. Immolant dtv-
1057 SERMONCS CENTUM. I0'8

monhtet non Deo, diit quot ignorant. Novi recentet- A tam i s t i , o l i m in cinere et cilicio poenitentiam egis-
que venerunt, quot non coluerunl patrts eorum (Deut. sent (ibid.). Nunc autem nequiiiae i n habitaculis
x x x n ) . T a l i a sunt praepulia v i r o r u m Israel, longa, eorum i n medio e o r u m . Quare non roagis i n j u r i a i n
enormia, deformia, absque his, quac intrinsecus l a - accipiunt, non magis* fraudem p a t i u n t u r ? Sed exer-
teut. Nam quce occulto fiunt ab eit, turpe ett etiam c e n t j u d i c i a , non t a n t u m i n t e r s e , ve( apud r e l i g i o -
dicere (Ephet. v ) . Sed quare sunt talia ? Forsitan sos, sed s i c u l C o r i n l h i i apud iniquos fideles, i l a i s i i
quia caligavit oculus H e l i , nec potest videre iucer- apud poteslates saeculares. Nec ista dicimus, fralres."
nam D e i ; peccant filii ejus, et non c o r r i p i t , m o r t e m - ut illos reprehendamus, q u i pro Deo et c u m Deo u i -
que m e r e n i u r (/ Reg. m, i v ) . T a r d a t quoque Se- lionero zelo jtistittae i n congregationibus libere aguut.
phora mater circumcidere primogenitum s u u m , redduntque r e t r i b u l t o n e m s u p e r b i s ; q u i consurgunt
timendnmque ne Dominus veniat, et eum inlerficiat adversus malignantes, et s t a n l adversus operantes
(Exod. i v ) , Sephora Ecclesia , primogenilus ejus iniquiutem (Ptal. xcxm); qui jubente Moyse
clerus, secundus natu populus, pelra acutissima fi- amicis non parcunt i n ore giadii, abscindentes ido-
des Christiana, sponsus sanguinum Chrislus, q u i Iolalriam, qui cum Phinees fornicantes t r u c i d a n t
non venit pacem m i t t e r e i n t e r r a m , sed gladium (Num. x x v ) , c a r n i s punientes l u x u r i a m , q u i c u m
(Matth. x ) . Sed quoniam haec ad cpiscopos presby- B Samuele regem Amalec i n frusta concidunt (J Reg.
terosque q u i curam habent a n i m a r u m , perlinent, x v ) , omnem terrenam necantes coucupiscentiam. Sed
a i nosroetipsos verba vertamos, q u i comparatione sunt carnales quidam i n Ecclesia, quibus ista con-
saecularium v i r i Juda, et babitatores Jerusalem esse v e n i u n t ; i n quibus d u m sua desideria pertinaciter
debemus, i d est devotissimi Dei laudatores, acperfe- perflcere v o i u n t , talia praeptttia facile succrescunl.
ctissiroi stimmae pacis inspectores. A b s i n t a nobis, c h a r i s s i m i , talia praeputia, qualia
Hominibus itaque saecolaribus et c a r n a l i t e r v i v e n - comroerooravimtis! A b s i t a nobis, u t simus in com-
tibus diroissis, n o s i r o r u m enormitates praeputiorum essalionibut et ebrietatibut, in cubilibut tt impudi-
inspiciamus, abscindamus, projiciamus. I n q u i b u s - ciliit, in contenlione et mmulatione (Rom. xui).
dam e t e n i m , q u i religionem nabitu praeienduut, Sunt praeter alia eorum q u i i n ordine v i v u n l , p r a >
praeputia t u r p i a , fceda, longaque nonnunquam suc- ptitia, praedictts m i n o r a , u t oflScialium aiiquando ex-
crescunt. Unde ad Jerusalem, per quaro i l l i , q u i i n trinsecus ambulando vel equitatio superflua, clau-
professione religionis vivnnt,praccipuesignificantur, s t r a l i u m iutrinsccusexcursusdeclausiro etdiscursns
a Domino d i c t u m e s t : Quando natut et, in die ortut dissolutus, habitus et gestusuterque superbus, actio
tui non ett prcecitut umbiiicut tuut (Exech. xvi). Et vel locutio inordiuata, cogitatio sive afleciioterrena.
i l c m : Fornicata et tuper cit ticut non ett faclum ne- Videmus namque multoties non solum seniores ad
que futurumeti (ibid.). E t i l e r u r o : Vicitti tororettuat negotia domus exire, sed et juniores per vicos et
Sodomam et Samariam peccalit tuit, tceleratiora platcas c i r c u i r e . Videmus claustrales de clauslris ex
agent ab eit. Sanctificatce tunt enim a te (ibid.). Et levitate p r o s i l i r e , e l omnes officinas priusquam r e -
i l e r u m de ipsa : Contempsit judicia mea, ul plut ettet deant perlustrare, q u i videntur facere velut ursus ad
impia quam gentet (Exech. v ) . E t item : Juttificavit stipiiern ligalus, q u i dum non potest longius gres-
animam suam, prmvaricatrix Juda (Jer. m ) . Uuic s i - SUIII tendere, saiagit circa ipsum siipitem g y r a r e .
simile est quod lsaias a i t : Erubesce Sidon, ait mare Yidemus muitos ex his et illis parvas coronas, lon-
(lta. x x i u ) . Sedet publicanus ascendit in domum gos crines longasque vestes aflectare, et i n ipsis eo-
suam justificatus a Pharismo (Luc. x v m ) . Quod e n i m r u m veslibus roanicas usque ad terram depcndere,
sine gravi moerore dicendum non est, i l l i q u i r e l i g i o - ipsos qttidem pedibus velut homines ambttlare, sed
nem Deo v o v e r u n l , nonnunqtiam lanta vesania eliam brachiis velut aves volare, scapulis impingere, digito
i n ipso religionis habitu constituti ad suum v o m i t u m loqtii, oculis annuere, v u l t u m i n diversa vertere,
r e l a b u n t u r , u l eorum coroparatione saecuiares j u s l i cachinnos crispare. Videmus eiiam multos htijus

v i d e a n t u r . Denique quae nequilia pejor nequitia D modi m u l u i n o r d i n a u agere, levia l o q u i , e l nou

Pharisaeorum? Quae irae, quae rixae, quae dissensiones tanluin levia, sed et turpia et perniciosa. De cogt-
acerbiores, periculosiores iis quae hodie i n congrega- talionibus et afleclionibus t a l i u m , quae i n t r i n s e c u *
tionibus f r a t r u m diabolo conciUnte desaeviunt? Jam latent, n i h i l scire possurous. nisi quantom talibus
oniiiino delictum in quibusdam vidcturesse, eo quod indiciis deprehendimus. S c r i p t u m quippe e s t : A m t -
judicia habent inter se (/ Cor. vi). Tiinendum, ne ctut hominis el ingressut ejut et ritut dentium hme
regina a u s t r i , quae venit a finibus terrae audire sa- enuntiant de illo (Eccli. x i x ) . Tales omnes, quia
pienliam Salomonis, et ne v i r i Ninivilae, q n i eg*runt nec frigidi, nec calidi videntur esse, timeant ne
poenitentiam i n praedicatione Jonae, surganl i n j u - evomantur ex ore Dei (Apoc. m ) . Omnia, quae prae-
dicio cum geuerationc hac, et condemnent eam (Luc. putia sunt, qtiae supradicta sunt, abscindenda sunt,
x i ) , qtiia dedit Deus eis loctim poenitentiae, et ipsi projicienda sunt, s i v e e x t e r i o r i s sive i n t e r i o r i s h o -
a b u l u n t u r eo i n superbiam. Timenduro ne T y r o , et mitiis s u n l . Sit autero perfecta nostra circurocisio,
Sidoni, terraeque Sodomorum reroissius sit i n die qualis decet viros Jtida, et habilatores Jerusalem,
j u d i c i i quain istis, qnia si tanlam d i v i n i t a t i s ac d i - non illius Jttda, cujus peccalum scripturo est stylo
viuormn praeceptoruin cognilionero habuissenl, quan- fcrreo i u uiigue adainanlino (Jer. x v u ) , sed i l itts,
4059 APPENDIX A D I I U G O N I S OPERA M Y S T I C A . 4010
<ic quo D<ntintts d i c i l : Juda rex meus (Psal. L I X ) . A dux e l u n a m i t i l i a , unus testator et una baercditas.
Ttec illius Jerusalem, cujus umbilicus uon est prce- unus agricola et v i t i s u n a , unus rex pra?«teplor et
•cisus (Ezech. x v i ) , sed i l l i u s , cujus os Domini n o - unus populus assecla, unus pastor et u n u m ovile.
men novum n o m i n a v i t (Isai. LXII). S i t nostra c i r - lpsi autem sancti aposloti, i n omnem t c r r a m ad prav
cumcisio, u t omnis amaritudo, et ira9 et indignatio, dicandum m i l t e n d i , exceptis i l l i s bonis s p i r i t a l i b u s ,
et biasphemia tollatur a nobis cum omni malitia quae d o c t r i n a m C h r i s t i audiendo, ejusmiracula vi-
(Ephes. i v , v), fomicatio et omnis immundilia, aut dendo, passionem, resurrectionem, apparitionem,
avarilia 9 nec nominelur in vobis 9 sicut decet sanctos ascensionemque intuendo percipere m e r u e r u n t , q u i -
(Ephes. v ) . Sed ecce nos, q u i magislerium c i r c u m - busdam aliis gratiae coeiestis dOnis sive singulariter,
cisionis habemus, c u l t r u m q u e circumcidendi tene- sive excellenter prae caeteris mortalibus i n s i g n i i i
i n u s , d u m intendimus facere c i r c u m c i s i o n e m , t i m e - sunt, u t fuere primitiae s p i r i t u s , scientia l i n g u a r u m ,
«nras eJBcere occisionem. Nam i n f i r m i fratres duin et inielJigentia secrelorum coelestinm, sicut quod
' t n c r e p a n t u r , tanto doiore nonnunquam v u i n e r a n t u r , beatus Joannes i n t e l l e x i t , quod i n principio erat
*ut de increpatione, de qua i n c r e m e n t u m jusliliae Verbum (Joan. i ) , gratia m i r a c u l o r u m et prodigio-
deberent accipere, eos contingat d e t r i m e n t u m s u b - r u i n , potestas calcandi super v i r t u t e m m a l i g n o r u m
i r c . N a m c a l a m u s q u a s s a l u s f a c i l e c o n i e r i t u r , l i g n u m - B s p i r i t t t u m , sapienlia ad destruenda dogmata philo-
«que fumigans leviier e i s l i n g u i i u r , et vas infirmum sophorum. Unde de apostolicae d i g n i t a l i s gloria bea-
dum durius fricatur, cito f r a n g i t u r , vasqtie leve lus Paulus sic d i c i t : Secundum revelationem notum
parvoque fundo d u m i r o p e l l i t u r , cito e v e r t i t u r et factum est mihi saeramenlum, quod atiis generaHonU
q u o d intus est, facile e f l u n d i t u r . Nam bns nonest agnitum fitiishominum, sicut nune reveta-
Vas leve vas vanum 9 vas futite, vas male sanum. tum est sanctis apostolis ejus et prophetis seilieetnems
Effundit temeresibi qumcommissa fuere. in spiritum, esse gentes cohmredes et concorpnales et
Semper tamen debemus, u b i necesse est, i n c r e - comparticipes promissionisejusinChristo Jesu (Epheu
pare quia omnia eooperantur in bonum iis qui secun- MI). I n his omnibus posuit Deus signum b i aposto-
dumproposhum voeati sunt sancti (Rom. vnt). Emun- lis, ut essenl gentibus roinistriet dispensatores
demus nos, i n q u a m , et c u m anno novo renovemur cvangelicae pracdicationis.
s p t r i t u mentis nostrae et induamus novum hominem, Et mittdm ex eis, i n q t i i t , ad gentes in mare 9 in
qui seeundum Deum creatus est in justilia, et sancti- Africam 9 in Lydiam tenentes sagittam, in Itatiam ct
tate veritatis (Ephes. i v ) . Rcnovemur in novo bomine Grmciam 9 ad insutas longe. Sex sunt qtiae ponit et
per novam circumcisionero, i n boc novo anuo in (
, l o i n i n a t i m d i s t i n g u i t , videlicet mare, A f r i c a , L y d i a ,
boc mundo, u t i n ipso r e n o v a r i mereamur i n coelo. ' I t a l i a , Graecia, insulae, u t pieniludinem gentium per
Quod nobis praestare dignetur Dominus noster Je- praedicationem apostolicain et evangelicam per u u i -
* u s Cbristus. versum rounduro propaiandaro perfecte i n fidem
SERMO L . Chrislianam senarii perfectione significaret intra-
De quibustibet apostolis. t u r a m . Mare, quod p r i m o , et insulae, quas i n u l t i u i o
Ponam tn eis signum 9 el mittam ex eis qui salvali loco p o s u i l , quod sibi sint positione locali vicina,
fuerinl ad gentes in mare 9 in Africam, Lgdiam lenen- s i m u l et non separatim videntur exponenda. Mare
tes sagillam; in Italiam et Grmciam, ad insulas 9
itaque, quod n u n q u a i n i n eodero statu permanet, sed
tonge 9 ad eos qui non audierunt de me 9 et non vide- semper fluctual, illos q u i per diversorum c u l l u r a m
runl gtoriam meam. Et annuntiabunt gloriam meam idolorum, vel per diversa vitia fluctuabant, recte s i -
gentibus, et adducent omnes fralres vestros de cunctis gnificat. Iusulae a u l e m , quae imroobiles i n t e r fluctns
gentibus, donum Domino in equis, et in quadrigis, et stant, iliosqtti in fide veri Dei, bonaquc conversatione
in leclicis, et in mutis, et in carrucis ad montem san- vivebant, apte figuranl. Job etenim velut i n s u l a e r a l ,
ctum meum Jerusalem, dicit Dominus, quomodo si qui hoino gentilis homo sine lege i n l e r incredttlos, ijiter
inferant fitii Israel munus in vase mundo in domum D peccatoresrectecrcdebal,sancte vivebat.Etde lalibns
Domini et assumam ex eis in sacerdotes et levilas,
9 Apostoitts ait:C«m gentes, qumlegem non habenl,na-
dicit Dominus (Isai. LXVI). L o q i i i l u r Domiuus Judaeis turaliler qum sunt tegis faciunt, ejusmodi legem ha-
per prophetaro iit his verbis, deciarans manifcste bentes ipsi sibi sunt lex 9 qui oslendunt opus tegis
quod ex iUis, quos de genere eoruro per gratiam r e - scriptum in cordibus suis testimonium iltis reddeme
«iemptionis ad fidem vocaret, aposiolos eligeret, imo conscientia ipsorum 9 et inter se invicem cogitationum
praeeligeret, et quadam p r x r o g a t i v a gratiae coelestis accusantium 9 aut etiam difendentium, in die cum
insignitos ad gentes m i t t e r e t , et electos ex ipsis eo- judicabit Dominus occulta homnum secundum Evan-
rum roinisterio Judacis i n fide sociarct. Sic euim getium meum per Jesum Christum (Rom. n ). \ e l
divina providentia pracordinavit, ut Judacis gentilcs c e n e insnlaruro nomiue ipsos gentiles, q u i in unius
i n fide j u n g e r e n t u r , u t esset unus Deus e l una c u l - alicujus simulacri adoratione, vel i n unius cujusii-
t u r a , unus pontifex e l una Ecclesia, una fides et b e t v i t i i deiecialione persevcrabant, ncc per diversa
ununi baptisroa, nnus lapis angutaris et domus una, fluctuabaut, convenienler int^lligamus, in Africam,
tinus paterfamilias et una faroilia, unus doctor et in Lydiam, in ltaliam 9 in Grmciam. E t de h i s q u a -
fcuascbola, uuus i m p c r a t o r et una resptiblica, unus tuor regionibus est Lydia ad orieutem, Italia ad oc-
 10*1 SERMONES C E N T U M . 1043
( c i d e n t e i n , Graecia ad aquilonein, Africa ad m e r i - exercitationem figurant. Leclica quoddam genus
d i e m . Recle i g i t u r per istas qualuor,quatuor c l i m a t a d i c i t u r esse v e h i c u l i , i n q u o q u i p o r t a l u r v e l u l i u
designanltir, et aposiolica praedicalio per m u n d u m I c t o quiescit. Unde et apte contemplalionis i n t e r -
i

* uuiverstini dilatanda f i g u r a l u r . A l i t c r . L y d i a , quae me quielem dcsignat. Mulus infecundum est aninial

est ad o r i e n t e i n , nbi j u b a r solis p r i m m n effulget, et ideo continentiam i l l o r u m , q u i se c a s l r a v e r u n l
siguificat a s l i t i a i n . Italia, qtiae est ad occidentem, p r o p t e r regnum c a l o r t i m e x p r i m i t . Carruca duas
ubi solis claritas deficil, significat i g i i o r a n t i a m . A s - babel rotas, et per hoc sapientiam et d o c l r i n a m s i -
t u t i a m dico i n malo, ignorantiam de bono. E l n o - gnificat. Q u i e r g o v i i i a sua fortiter refrenant, qtti
u n d t i m quod cum dixissel t n Lydiam, addit tenen- daemones potenter superant, q u i bona opcra non se-
let tagittam. L y d i etenim sapienles s a g i l t a r i i sunt gniter exhibent, q u i injunctos sibi labores obedien-
Filii quoque tatculi hujut i n malo c a l l i d i tapientio- ter susiinent, adducunlnr i n equis. Qui praecepU
ret fHiit lucit in generatione tua tunt (Luc. xvi.) quatuor Evangeliorum opere complent, q u i qua-
Quorum cor macbinans m a l u m est pbaretra, arcus tuor principales virlutcs v i r i l i t e r exercent, a d -
os eorum et hngtia, sermo sagilta, audientis assen- ducuntur i n quadrigis. Q u i activae vitae negolia re-
tatio prava, cordisque ejus delectatio, plaga. Cor- l i n q u u n t , et i n divinae contemplationis pace quie-
rumpunt enim bonot moret colloquia mala ( l Cor. 1
scunt, adducunltir i n leclicis. Q u i , spretis iilecebris
x v ) . Graecia, quae se ad aquilonem c x l e n d i t , ttbi solis carnalibus nupliisque postpositis, m u n d i t i a m q u e
calor tcpescit, frigidam cordis b u m a n i m a l i t i a m ex- d i l i g u n t c a s t i u t i s , adducuntur i n m u l i s . Qui studio
p r i m i t . l l i u c c s t q u o d propbeta Jeremiasde Jerusa- sapicntiac v a c a n t , q u i verbo doctrinae i n v i g i l a n t ,
lem a i l : Sicut citttrna facit frigidam aquam tuarn, adducuntur i n c a r r u c i s .
tic frigidam facit militiam tuam (Jer. vi). Africa Ad monttm tanclum menm Jerutalem. Mons sanc-
qtiae estad m e r i d i e m , u b i sol fervet, l i b i d i n e m l u x u - tus C h r i s t u s , Jerusalem Ecclesia. Jerusalem super
r i a m q u e significat. roontem acdificat, Ecciesia super Christum fundata.
Domiuus itaque quasi ad oinnia loca ista ad v o - Quomodo ei inferanl filii Itraet munut in vate mundo
candos e l e c t o s s u o s m i t i i t , q u o n i a m de v i l i i s , qnae per in domum Domini. Munus dilectio roaxime intetli-
ea significari diximus, per praedicationem sanclam eos g i t u r ; sine qua cactcra apud Deum v i t a m non m e -
ad veritatis justitiaeque viam educit. A l i i ergo de m a - r e n t n r . Vas m u n d u m , c o r munuum,corpus m u n d u m ,
r i , alii de insulis, a l i i de L y d i a , a l i i de I t a l i a , a l i i de opus m u n d u m . Et attumam ex eit tacerdotet et levi-
Graecia, alii de Africa vocantur, quia a l i i de noxia tat. Hoc, c h a r i s s i i u i , specialiter ad nos p e r l i n e t , q u i
vitiosilatis fluciualione, a l i i de pertinaci s u b i l i t a t e , ofiicio sacerdolali et Levitico i n doroo Dei f u n g i m u r ,
a l i i de c a l l i d i u t e saeculi praesentis, a l i i de caeciute et i n consecratione Domlnici corporis et sanguinis
m e n t i s , a l i i de m a l i t i a , a l i i de l u x u r i a per g r a t i a m a l t a r i ministramus. Haec est e n i m nostra dignitas sa-
Dei conversi j u s t i h c a n l u r . Mittam i n q u i t , ad eot, l u U r i s et pracclara, si U m e n eam condigne p r o v i - *
qui non audierunt de me, et non vtderunt glo- r i b u s humanae fragilitatis serviendo conservemus.
riam meam et annuntiabunt gloriam meam gen- De bujus d i g n i u t i s ac m i n i s l e r i i subliroiUle bealus
tibut. Hinc esl i l l u d : Quibut non ett annuntiatum Gregorius i n l i b r o Dialogorura sie scribens : Quis,
de « o , videbunt (Jta. LXVI). Jesus e n i m m o r t u u s est inquit,fidelium d u b i u m habere possit i n ipsa i m m o l a -
p r o gente, e l n o n s o i u m , scilicet pro genle Judaeorura tionisborae ad sacerdotis vocem coelos a p e r i r i i n i l l o
sed u t filios Dei, q u i e r a n t dispersi, i d est praedesti- Jesu Christi mysterio angelorum cboros adesse, s u m —
natos ex gentibus ad v i u m aeternam congregaret mis ima sociari, terrena coelestibus jungi,unuroque ex
i n u n o m (Joan. x i ) , i d est i n u n i l a i e n i fidei c u m v i s i b i l i b u s e t i n v i s i b i l i b u s l i e r i ? Sedncecsseestut c n m
eleclis Judaeis. Et adducent fratret vettrot de cunctit hoc agimus nosmelipsos Deo i n t o r d i s c o n l r i t i o n e
gentibut donum Domino. Fratret vettrot semper prae- mactemus. Quia q u i passionis Dominieaemysteria ce-
deslinatione, t u n c etiam fide, i n l e r i m autem i n i - lebramus, debemus iroitari quod agintus T u n c ergo*
micos c o l l u r a idololalriae. Donum Domino: Apostoli vera pro nobis bostia e r i t ; c u m nosmetipsos hosliani
qtti prope gentium animas, quas suis praedicatioui- fecerimus. Ex his vcrbis, fratres, perpendere possu-
bus acquisierunt, Domino v c l u t f r u c i u m laborttm mus, quales i n nostro m i n i s t e r i o esse debeamus
suorum obtulerunt. Jn equit, et in quadrigit et in \c- Sed ut idem m i n i s t e r i u m c u m majori adhuc reve-
elicit 9 et in mulit 9 et in carrucit. Equus a n i m a i est rentiaagatis,remvobis recentero scribimus,quam a b -
doctum freno, apttim bcllo, velox pedibus, utile ac bate nostro nobis n a r r a n t e , et scribente ccrtissime
necessarium oneribus portandis sive trahendis. I n scimus. A i l itaque presbyterquidam i n Senonensipro—
eo itaqne quod i n f r e n a t u r , v i t i o r u m significat e o h i - v i n c i a , baptisroalis Ecclesiae c u r a m gerens.parocbia-
b i t i o i i c u i ; i n eo quod a p l u m esl bello, daemonurn lia m i n i s t r a b a t . Hic i u desideria carnis n r o n u s ^
s u b a c t i o n e m ; i n eo quod velox pedibus, expeditio- membra quae sacramentorum dcbobat usibus, fcmi- f

nem boni operis, i n eo quod onera t r a h i t vel p o r t a t , neo poiluebat atlactu. Turpeset illicitos amplexus.
obcdieittiam ac toleranliam cujuslibet fructuosi Ia- sacris pracponebat studiis, et c o i i l i n e n t i a i n , . quatn.
horis. Quadrigae propter quatuor Evangeliorum c o m - promiserat voto, non servabat o l l i c i o . U n a m pra>
p l c l i o n e m , vel quatuor p r i n c i p a l i u m v i r t u l u m , id caeteris m n l i e r c u l a m freqtientare consueveraV ctijus»
esl prudenliac, f o r t i t u d i i i i s , justiliac, temperantiac> immundo coniuberuio corruperaiinuisconscicutiaiu».
4045 APPENDIX A D IIUGONIS OPERA M Y S T I C A . 404;
fnris famam. Jam consueverat i n sordibus suis, et A ore mundissimo cantabat, et quod ipso peccaitte
tamen nequitia erat quae non sinebat eum esse se- amisimus, i n terra aliena digne cantare non vale-
n e m . Huic saepenumero post fceda et i l l i c i t a com- mus. Non enim eet speciosa laus in ore peccatoris
mercia turpitudinis suae, cnm imprudcnler et i m p u - (Eccti. x v ) . Quis enim o m n i u m n o s l m r o , iino qtiis
denter accederetad sacramenta Dominica, mira- n i o r l a l i u m , quantumlibet justus, s i t illius innoceu-
bilis ac miscrabilis occurrebat visio qua vel corripe- tiae, quam ante peccatum b a b u i t , se contparare
retur i m m e r i t u s , vei arceretur indignus. Yidebatur praesumat ? S c r i p t u r a ' namque teste : / n multis of-
in ipso calice quasi venenosi bufonis imago reptans fendimus omnes (Jac. m ) ; et quasi pannus menstrunta
naiansqtie per sacri liquoris latices, et b o r r o r e sui universce Justitice nostrce (lsai. LXIV) ; E i : Infnnt
aspectus miseram fornicatoris presbyteri conscien- unius diei non est sine peccato super terram (Job *v 9

tiam flagellabat. Tanquam veris indiciis et o c u - juxt. L X X ) . E t : Non justificabitur in conspectu Dei
lala flde clamabat ei Apostolus : Qui manducat et omnis vivens (Psal. C X L I I ) . In q u a n t u m ergo pecca-
bibit indigne % judtcium sibi manducat et bibit (/ Cor. tores sumus, i n t a n t u m minus digni i l l o , q u i l a n -
x). Sumebat tamen timens, et inter baec s u p p l i - tum j u s l u s , non etiam vel i n m i n i m o pcccatorex
cia perficiebat sacrificia. I d sibi piusquam centies s t i t i t , canticum D o m i n i cantamus. Sedeatnus igittxr
accidisse arcbiepiscopo suo confesstis est, et n o n ^ e l fleamus. Sedearous nos humiliando, fleamus de
nisi post noctem, qua roembra |Christi fecerat m e m - nostro exsilio dolendo. Sedeamus, quia vanttm est
bra meretricis. Compuncttts tandero, et patientiae nobis, qtii manducainus panem doloris ante lucem
Dei, quae c u m ad pcenilentiam addticebat, memor, surgere (ibid.). Qttando ergo surgeinust Cutn dederit
eoram archiepiscopo suo cum roagna lacryroarum ef- Deus dilectis suis somnum cl manifestata fuerit
fnsione prostratus, rem ex ordine refert, p r i s t i n a m hcereditas Domini 9 filii mertet (ructut ventris (ibid.) 9

immunditiam siiam p r o f i l e t u r , et abdicat, modum ventris scilicet Ecclesiae filios suos per multas minc
eorreplionis suae per ea, quaesuDra dixirous, e x p o - tribulationes parientis. De hac sessione et resurre-
n i t ; curae parocbiali r e n u n t i a t , e t o r d i n e m Cister- ctione D. Petrus sic a i t : Humiliamini sub potenli
eensium i n monasterio suscipiens dignos (ut credo) manu Dei, ut vos exaltet in tempore visitationis (I
pcenilenliae fructus agit. Aderam ego u b i soii a r - Petr. v ) . Fleamus quoque u t poslea rideamus, qtiia
chiepiscopo solus ille quae dicta s u n t e x p o s u i t , e l i n secundtira Salomonem : Tempus est ftendi 9 et tempus
t i m o r e dedi laudem Deo, quu vocal ea quce non sunt ridendi (Eccle. 111): tempus flendi i n m u n d o , t e m -
tanquam ea quce sunt (Rom. i v ) . Talibus dicti» pus ridendi i n coelo. C u m e n i m Doroinns c o n v e r t e n l
vitaro nosiram discutiamus, e l u t r u m i n regionibus Q captivilatem nostram, implehitur gaudio os nostrum
praedictorum v i t i o r u m , vei vehiculis v i r t u t i i r o , a u l et eriinus facli laetantes (Psal. c x x v ) , quia cumcor-
i n ordine sacerdotuin ac levitaruro simtis considere- ruptibile hoc induerit incorruptionem, et mortaie hoc
m u s . Si i n malo sumus, a malo declinemus; si i n induerit immorialilaiem (I Cor. x i u ) , intrabimus
bono, debono i n melius proficore studeamus, u t supernam Jerosalem, quae est mater o m n i u m n o -
m e r i t i s et precibus aposlolorum , q u o r u m bodie s l r u i n , alleiuia cantantes, et gaudentes.
soleronia celebramus a d j u t i , ad eorum gaudia per- Sanc Septtiagesiinae lempus, qnod nunc i n g r e d i -
venire mereamur. Quod nobis, elc. m u r , lottim tempus sacculi praesenlis quod septem
SERMO L I . diebus v o l v i l u r s i g n i f i c a n l , i n quo nostrae c o r r t i p t i b i -
/n Septuagesima. l i l a l i s et m o r t a l i t a t i s aerumna detinemur. Unde
Super ftumina Babylonis iltic sedimus et flevimu$ 9
congrue n u n c , ob significandam miseriam gemitus-
dnm recordaremur tui9 Sion (Psal. cxxxvi). Cives que nostros, quibus i n hac v i t a p r e m i m u r , i n t e r -
fuimus Jerusalem, et facti surous cives Babylonis. m i t t i m u s alleluia % et Cloria in excetsis Deo 9 qttae sunt
Jenisalera paradisus, Babylon mundtis. T r a n s l a l i coelica et angelica c a n t i c a , et cantainus longos
sumus m p r i m o parente, i n quo peccavimus, de T r a c t u s , q u i signifiYant longos labores et dolores
Jemsalem i n Babylonem, de paradiso i n m u n d u m , D vitae praesentis. Alleiuia namque coelesle c a n i i c u i n
de palria i n e x s i l i u m , dc Jubilo i n l u c t u m , de requie essc Joannes i n Apocalypsi testatur, u b i d i c i t : A u -
i n laborem, de gaudio i n moerorem, de libertate i n divi vocem lurbarum multarum in coeto dicentium
servilutem, de gloria i n i g n o m i n i a m , de voluplate Alleiuia (Apac. x i x ) . Gloria in excelsis Deo (Luc. u),
i n aerumnaro, de felicitate i n m i s e r i a m , de deliciis Canticum angelorum csse fidelinm nullus i g n o r a t .
i n esuriem, de integrilate i n corruptionero, de vita Scptuagesima vcro coinputatur secundum i n s c r i p t i o -
i n m o r t e m . Merito i g i t u r sedemus, merito flemus nem sacramentarii ct a n t i p l i o n a r i i novem heb-
super flumina Babylonis : flumina Babylonis de- domadibus ante Pascha D o m i n i , et finitur post
< ursus nostrae c o r r u p t i o n i s , decursus noslrae m o r t a - Pascha Doinini i n septima die, i d est, Sabba-
l i t a t i s . M e n t o sedemus, m e r i t o flemus, dum recor- to. Die D o m i u i c a , qua cauilur, Circundederunt
damur Sion, dum divinae conlemplationis, qtiam me gemitus mortis % habet i n i t i i i m , c l i n scptima die
i n A d a m peccante perdidimus, r e m i n i s c i m u r . Mc- Paschalis hcbdomada^id c s l , i n Sabbato habct l i n e m .
r i i o sedemus, merito flemtis, eo qtiod cantictini Ilabemus autein formain e l excuiplum instiiutionis
Domin* jucttndum ac perfeclum, i l l u d scilicet m e - ct observationis hujus sanctae, annos sepluagiuta,
r u m ac verum alleluia quod Adam adhuc innocens quibus anliquus populus Dei suis peccatis c x i g c n l i -
10:5 SEItMONES C E N T U M . 104*
bus i u Babylonem ductus i n servitule f u i l ; super A fectum est evacuabitur quod ex parte est. % Videmus
numina Bahylonis sedil et A e v i l , d m u recorJareiur nunc per specutum in enigmate, tunc autem facie ad
Sion. Dictator itaque Septuagesimae septuaginta dies faciem. Nunc cognosco ex purle tunc autem cognoscam
istos auuis septuaginla conformavit, u l et nos se- sicut et cognitus sum (l Cor. xm).
deamus i n bis dicbus et lugeamus, quia p r i o r i po-
Excepto itaque quod bis verbis bonis et consola
puto i n quibusdam peccalis couuuuiiicanius. 111 i l a -
l o r i i s semper i u Domino gaudere debemus, qttandiu
m e n , quia servierant, atfiiclionein i n v i t i sustinue-
v i v i m u s , scmper esl nobis sedenduiu, semper flcu-
r u n t ; nos autem, quia l i b c r i sutnus, v o l u n t a r i a m
d u m ; Sion recordaitdum, ad ierusalem supemain
afliiclionem suslineuius. Septuagenarius vero i i u m e -
suspirandum et cum Psalmista d i c e n d u t n : Si obtitut
r u s noji soJum bis diebus abslinenduin nobis et l u -
fuero tui % Jerusakem, elc. (Psat. e x x x v i ) . Quandiu
gendum significat, veruin e l ouiiii lempore viue
eoim v i v i m u s , exsuies, c a p t i v i , peregrint sumus.
uoslrae, quod septem dicbus v o l v i l u r , el quo a ccelcsli
Miseri ergo si siinus, et lugeamus et ploremus. Risus
Jcrusalem peregrinainur, nos in poenitentia et luclu
noster i n luctura converiatur, et gaudium i n moero-
esse dcbere, et uiaxime si i n c r i m i n a l i a post ba-
r e n i . Memores simus seinper illius sententiae Sab>
p t i s m u m lapsi sumus, demonstrat.
monis, qua dicitur : Melius est ire ad domum tuctus
P o r r o i n propbela Zacbaria legimus quod, i i n m i - B quam ad domum convivii (Eccte. v i t ) . E t i l e m :
uente lempore quo captivitas populi Dei solvenda Bisus dotore miscebitur, et extrema gaudii tuctus
erat, angelus, q u i i n propbcta ipso loqucbalur, D o - occupat (Prov. x i v ) . Sed, p r o i t d o l o r i ad t a i i i u m
uiinum deprecaius, d i x e r a l : Domine exerciluum % d e l r i m c n t u m est devoiutus r i g o r o r d i n i s , ct lapsa
usquequo tu non misereberis Jerusalem, et urbium ceusura tlisciplinae, rebgionis boneslas, gravilas,
Juda, quibus iratus es l Jste septuagesimus annus m a l u r i t a l i s , et modestia sanclitatis redacia, u t a p u d
est, Et respondet Dominus angelo verba bona et p l u r i m o s i i q u i a b b o r r e n t proferre faceta verba v e l
consolutoria (Zach. i ) . E t nos, cbarissirai, babcmus r i s u m moventia, vei q u i n o l u n l crispare cacbinnum,
verba bona, verba consoiatoria, resurrectionein, sci- bypocritae j u d i c e n t u r , et quia non r i d e n t , deridcau-
iicet, p r i m a m , per quam exspectamus • secundam. l u r . V e r u m apud eos quisquis i n semelipso resolu-
Mabemus justificationem, per quam speramus i m - tus, r i s u , joco semetipsum eflundil, is facetus, c u -
m o r t a l i t a t e m . Isla duo, q u o r u m unum babeinus i n r i a l i s , ac boni solatii frater n o m i n a t u r . Sed iitinqtiid
r e , alterum i n spe, declarat Apostolus, ubi d i x i t : Cbristum r i s u m i n orbem atiulisse vel risissc uspiam
Si Christus in vobis est % corpus quidem morluum est legimus ? A b s i l ! Sed d b n t r i s l a i i i m et plorasse, coin-
propter peccalum % spiritusvcro tivit propter justifica- perimus. Unde et a i l : Vce vobis qui ridetis, que-
lionrm. Quod si spiritos, ejus qui suscitavit Jesum niam plorabitis! (Luc. vi.) Eligamus e r g o , c b a r i s -
Chmtum a mortuis vivificabit et mortatia corpora s i m i , nobis flere ut postea rideainus; et c o i u r i s t a r t
ves ra propter inhabitantem spirilum ejus tit vobis utlaetemur. Quod e n i m risuni ineptae laelitiae pe-
(Bom. v u i ) . Resurgimus, nunc catecbumeni quidem nitus e x k o r r e r e debemus, edocet uos perfecte p a u -
per g r a l i a i u b a p t i s m i , et non per poemleiitiam; re- cis verbis q u i d a m s a n c t o r u m P a l r u m , q u i d u m q u e n v
s u i g i m u s , i i i q u a m , nunc ad j u s l i l i a i n , i n die vero j u - dam f r a t r e m ridere vidisset, a i l i l l i : c Coram coek>
d i c i i resurgemus ad g l o r i a m . P r i i n a m resurrei lioiiem et terra Deo rationcm totius vitae noslrae reddituri
banc significat nobisalleluia.quod i n sex pascbalibus sumus, e t t u r i d e s ? i N o s i t a q u e , f r a l r e s , q u i s a n c t i -
feriis ad missam quoiidie cautamus. Utramque s i m u i latem non solo verbo, v e r u m et tonsura vesteque
nobis e x p r i m u n l duo a l l c l u i a , quae i u Sabbato Pas- profitemur, nos, i n q u a m , o m i t l a m u s vocem i n u t i i i *
cnalis Itebdoinadae concinimus, quod vidciicet Sab- gaudii vanaequae laetiiiae, et renuntiaiites verbis n u -
baiuui coiupleiioneni nostrae Septuagcsimae, i d est g a t o r i i s , r i s i b u s , j o c i s , m o l l i i i e t v i t i o r u m , asperitatem
tolius temporalitatis uoslrae l i g u r a t . Nunc eniin v i r t u t u m praeferamus, quia per amaritudinem e l
quasi unum simplex alleluia canimus quia adbuc asperitatera v i r t u t u m et b o n o r u m operum
perve-
sola f r u i i n u r justificatione, sed tuuc duplex alleiuia JJ niemns ad regna coelorum. Si euim semiiiemus i a
concineinus, duin f r u c m u r e l i m m o r t a i i t a t e . Sex lacrymis, i n gaudio metemus. Quod nobis praestare
atitem dies pascbales i n populo autiquo sigtiificant dignetur Jesus Cbristus Dominus nosler.
de Bai>y!one reversionem i n Jerusalem, Sabbalum SEIIMO L I I .
au|. ra perveniioneui, i n nobis vero senariuin bono- Jtem in Septuagesima.
r u m operutn, quo tendere debemus ad superuam Super flumina Babglonis iltic sedimus et flevimus %

b c a t i i u d i n e m . Porro Sabbatum ejusdem ingressio- dum recordarcmur tui % Sion (PsaL cxxxvi). Ilosiis
n e m . V e i certe per unum alieluia, quod i n sex leriis anliquus, c h a r i s s i m i , qui sua caliidilate de paiadiso
pascbalibus quotidie canlamus, posstimus inlclligere primos parcnics noslros ejecit, ct miseriae vitae
sanctorum stolam p r i m a m ; per duplex alleluia, quod praesentis obuoxios r c d d i d i t ; ipse nobis i n spiri-
i n Sabbato canimus, possuinus intelligere p r i m a m tuali J e r u s a l e m , i d est i n visione supernae pacis
p a r i t c r et secundam. Ilabemus itaque vcrba bona, constiiulis incessaiiter i u s i d i a l u r , u l de ejus nos
verbaconsolaloria. Bonum eslquod babemus, melius amoenitatis gattdiis e x l r a b a t , et i n Bahylonem, i d
quod exspeciamus. Ex parte enim cognoscimus % et esl confusionem v i t i o r u m abductos, suae s e r v i i u t k
atparte proohetamus. Cum autem venerit qued pcr- subjiciat. Jcrusaiem enim congrue v i t a m signiticax
fOtt APPENDIX A D HUGONIS O P E I U M Y S T I C A . 1043
t p i r i t a l e m , Babylon v i l a m c a r n a l e m ; Nabuchodo- A hic salvus erit (Matth. x ) . E t g l o r i u i u r i n Iabore c t
nosor diabolum, caplivitas pcccatum. Habent autcni dolore, et cuni Psalmisla diciU* Tribulationem et
v i r i spirilalcs, in s p i r i t a l i Jerusalem convcrsanics, miseriam inveni, et nomen Domini invocabo (PtaL
spiritalcs domos diversas, e l i n ipsis diversas s p i r i - c x i v ) . Ut quando alius invocat Deiim, sic sanctus
lalcs diviiias. t l a b e n l domos per bonam couversa- vir c l bellator invictus ad exercendum se et p r o -
lionem. Domus enim apte significant conversalio- bandum tribulationem et miseriam venire desideret.
nem quia 9 i n ipsis conversamur. Domus minorcs Quod intelligens Psalmista d i x i t Domino : Preba
significant bonae conversationis inchoaiionem, m a - me, Domine, et tenta me; ure renes meos et cor
jores ejusdem conversationis perfectionem, maximac menm (Psal. x x v ) . Non i g i l u r obesse, sed prodesso
consummationem. Domus autem spiritalis couvcrsa- v i d e t u r l c n t a t i o , nisi a d m i t t o t u r deleclatio. Quod s i
tionis bene fundala est super i i r i n a m peiram per delectatio a d i n i l t i l u r , nisi cilius repellatur, quasi
fidem, alla est per spem, laia per c h a r i t a i e u i , louga j a m accepto vuluere fortitudo m i l i t i s C h r i s t i d e b i l i -
per f u t u r o r u m bonorum iougaiiimciii exspeclatioueui. tatur, et quasi i n e x i l u suae c i v i t a l i s stat, ut se hosti
Domus ista s p i r i t a l i s j u s l i , et niaxiinc perfecli v i r i doforis i i n p u g n a n l i et jaculanti deviclus reddat. Quod
plena est bonis et donis, sicut s c r i p i u m e s t : Gloria
si consentil, j a m se r e d d i l , e l solo consensu pecca-
et divitiat in domo ejus, ei jusiiiia ctc. B tuni p e r p e l r a v i l , sicut s c r i p l u m e s t : In corde
ejus manet, ini-
(Ptal. c x i ) . E t sapientia, cuin qua justus inhabitat, quilates operamini in terra (Psal. ivu). Tohmtas
quodam loco d i c i t : Mecum sunt divilioj et gloria, enim pro faclo c o m p u l a t u r , c l non esl a Deo pax
opes supernce [superbce] et justitia (Prov. vin). homiiiibus, nisi hominibus bonae voluntatis (Luc. n).
Habet itaque j u s t u s perfectus h a b i t a t o r Jerusa- P r i m a ergo v i d e t u r esse i n hac trausmigratione
l e m , i d est s p i r i t a l i s , habet i u q u a m , in domo c o n - deleclatio, secunda deliberalio, tertia operalio,
versationis suae a u r u m sapientiae, argentum elo- quarla coitsuetudo. Quibus quatuor iter conficitur
quentiae, f r u m e u t u m doctrina?, v i n u m sanctae laeti- totius miserae transmigrationis usque i n urbem de-*
tiae, oieum inisericordiae, lapides pretiosos per f u l - testandae confusiouis. Per baec enim q u a l u o r bumana
gorem v i r l u t u m , ornamenla diversarum vcsliuin per iuens a supernae visione pacis lameu iiounuiiquam
e x h i b i t i o n e m bonorum operum. Vasorum quoque d i - alienatur, u t universitate septem priiicipalium v i -
versa genera, omne vas parvulum a vasis craterarum t i o r u m polluta e l obvoluta, quasi septuagenario n u -
usque ad omne vas musicorum (Isa. x x u ) . Per c r a - mero annorum i u confusione captiva teneatur. E l
leras, quibus v i n u m quod hetificai cor uominis p r o - iniserabiiis quidem est i n nobis sepluagenarius, i d
p i n a t u r , recte designatur gratia conferendae consola esl universilatis praesentium l a bwo r u m ,, sed muito
" — I w

t i o n i s ; p e r v a s a musica gratia divinae laudationis. ^ miserabiiior est, e l oinnino detestabilior est septoa
l l a b e l denique et aromata m u l l a , per quae figuratur genarius iste, i d est universitas v i t i o r u m . Per illura
g f j . i a bonae opinionis. Sed his omnibus d i v i t i i s stimus m i s e r i , per istum etiam i n i q t t i . Deniquedivina
etplanandis propterea non i m m o r a m u r , quia scien- dispensante gratia talis etiam aniina postquam u n i -
nbus iegein l o q u i m u r , et res hujusmodi in aliis versis v i t i i s esl foedata, universorum dacmonum l u d i -
sorinonibus saepiusquid mystice signiflcenl expo- b r i u m facta, verbo vitae m u n i t a convalcscii, consur-
suimus. g i t stiper flumina Babylonis, i d est fluxum suae v i -
I g i t u r his i t a compositis, i d est jnstls i n p u l c h r i - tiositatis sedet et deflet quod a m i s i t g r a t i a m , quod
tudiue pacis et i n requie opulenta c o n s t i t u l i s , m a - commisit c u l p a m , et pneccpto C h r i s t i regis poteu-
ligntts adest c u m exercitu dacmonuin lentantitiin ac tissimi coinpulrescit j u g u m a facie olei, solvilur
viliorum blandientium, et urbem sanctam acriter c a p l i v i t a s , donatur libertas per compunciionem,
i m p t i g n a i , et i n quibusdam saepius expugnat, et confessionera, et satisfactionera; Jerusaleui reddittir»
subversis domibus bonae conversationis eorum bouis hotiestac conversationis domus ex lapidibus et liguis
spiritalibus eos p r i v a t e l caplivart. Q u i si p r u d c n t c r v i r l u t u m et bonorum operura reacdiflcaiur, et s p i r i -
ac v i r i l i t e r capttt hostis a n t i q u i , i d est initiura l e n - 0 talibtis bonis anima redeiupta a Domino m i r a b i l i t e r
tationis calcarenl, non stiperarenlur, sed supcra- locupIeiatur,et fiunt novissima ejus pejora pi i o r i b u s :
r e n l ; nec esset illis pttgna leiitalionis ad culpam, sed Benedicitque Dominut novissimis ejus magis quam
ad c o r o n a m . Uitde et Jacobus d i c i t : Beatus vir, primis (Job X L I I ) . Pro eo namque quod fuit derelicta
qui suffert tentalionem, quoniam cum probatus fuerit, et odio habila, ponitur in superbiam tarculorum gau-
accipiet coronam vitcc, quam repromisit Deus diligcn- dium in gtneratione et generationem (Ita. LX). G a u -
tibus se (Jac. 1). E t i n praecedentibus: Omne gaudium d i u m et laclitiam tetiet, fugit dolor et gemitus, pro
txisiimate, fralres, cum in varias tentationes incide- confusioue ejus duplici et rubore, laudabtint Patreiu
riiis, tcitntet quod probatio fidei vettrce palienliam e j u s . E l fit gaudium angtlisDei in coziosuper unopet-
operatur. Valienlia aulem perfectum opushabeal, ut catore pcenitentiam agente, plusquam super nonaginta
sitis perfceti et integri in nullo deficienies (ibid.). novemjustis,qui non indigentpcenitentia (Luc. x v ) . I n -
Justus elenira, q u i se cognosci' cum apostoio n i i s e r i - vento n i m i r u m lilio q u i perierat, Paler laetatur, et pro-
c o r d i a m D c i c o n s e c u l u r a ( / T t m . i ) , e t in tenlationibus lala stola p r i m a d a l u r annulus i n mann ejus, et calcia-
ct adversis kelatur et beuedicit Dcum i u oinni t e m - menta i n pedibus,clocciso v i i u l o saginato, c o n v i v i u i u
pore, e l scit auouiam : Qui pertcverat usque in fincm celcbratur. Sy mpbonia et chorus foris a u d i t u r ( t M . ) ,
104$ ERMONES CENTUM. 4050
0 1 est deinceps in voce extultationis et confessionis A sanclam Ecclesiam cum suis complicibus, damiooi-
sonus eputatuis (Psat. X L I ) . Nunc ergo, c h a r i s s i m i , bus vel reprobis hominibus, per tenlationes et p c r
nbi simus aitendamus, ei si c x t r a Jerusalein sumus, secutiones angit et faligat. Sed per stiperiiam gra-
ad eam q u a m p r i m u m r e v e n a m u r . Si vero nos i n ipsa t i a m velut amisso exercitu fugit e l o c c i d i t u r , dunt
consislere c e r n i m u s , quod Onbemus t e n e a m u s , u i de ejits conatus uuiversus amrihitatur. Monlcs in sacra
ipsa, i n qua nuuc v i v i m u s , ad supernam Iransire Scriptura v i r t u l c s exprimere p o s s u n l , quae nos a
m c r e a i n u r . Quod nobis pr&stare digtictur Jcsus terrenis elevalos ad cceleslia e i i g u n t . Unus mous
Cbrisltis Dotninus itoster, qui est Deus benedictus i n est pritdeniia, tinus mons est f o r l i t u d o , tinus mons
sa cula. A m e n .
k
est j u s t i t i a , untis mons est teinperantia. Vei certe
SEKMO L l l l . secundum evaugelicam descriptionem tinus inons est
De confessione facienda, et voiis reddendis. h u m i l i t a s , tintts mons esl manstteiudo, unus mous
Ecce super montes pcdes evangetizantis, et annun- cst menlis compuoctio, unus mons est desiderium
tiantis paccm. Celebra, Juda, festivilates tuas , j u s l i i i a i , unus mons est niisericordia, unus mons est
et redde vota tua, quia non adjiciet uttra , ut transcat cordis m u n d i l i a , unus mons pax mentis i n l e r n a .
in te Betial, universus interit (Nahum i ) . Lcgilur N u n l i u s vel evangelista pacis universatis ordo pra>
i n l i b r o Parahpoioenon quod Sennacherib obsidente ^ d i c a l o r n m est. Nuulius isle prophetarum esl nume
Jerusalem p r i m o meiise non p o l u i l Pascha l i e r i , sed r u s , apostolorum c h o n i s , cxercitus m a r l y r u m , cceius
ea?so e x e r c i l u et annuntiaia morte Setuiacherib, confessoruin. Pcdes istius n u n t i i sunt p r i n c i p a l i t e r
mense secundo Pascha celebralum est (II Par. intellcclus e l affectus. Per intelleclum si beue po-
x x x n ) . Unde propheta N a l i i i m , populum Dei alio n i l u r , e r r o r v i l a t u r . Per atTectum c o r r u p t i o c a v e l u r .
q i t e n s , cousolando d i c i t : Ecce super montee pedes lnleHeclus procedit e l i n c e d i l per cogniliouem v e r i -
evangelizantis, annuntiantis pacem, etc. Quasi dice- latis, affectus per amorem v i r t u t i s . De istis m o n t i -
r c t : 0 Juda, ne sis s o l i i c i l u s ; occiso eniui hoste luo hus, et islius n u n l i i pedibus sttpcr ipsos monies m u n -
i n templo Dei sui venit t i b i n u n t i u s transcuriens dissime gradienlis Isaias sie refert d i c e n s : Quam
montes, e l quasi de specula nuntians l i b i , m o r l u o pulchri super montes pedes evangelizantis et pratdi-
Sennacherib, urbem l i b e r a l a m . Celebra ergo, J u d a , cantis pacem , annuntiantis bonum , prajdicantis
fcstivitates tuas, et vota quae pollicitus es, redde satuicm, dicentis : Sion, regnabit Deus tnus
Deo pro nece i n i m i c i , quia D e l i a l , i d est praevari- (Isa. L I I ) . Regnabit Deus tuas, non Seniiacherib,
ciitor non transibit i n te % quia totus i n t e r i i l . non diabolus. Pcr populum Judaicuin intelligimus
Exercitus, rex et i m p e r i u m Assyriorum penilus ^ popttlum fidclium Detitn c o n f i l e n i i u t n . Judas c n i n i
conciderunt. I s t a , fratres c b a r i s s i m i , verba prophe- confitens i n l c r p r e t a t u r . Populus crgo ille per Judam
t i c a , secundum hoc quod d i c t u m est, ad historiam bene i n t e l l i g i t u r , q u i Deum non l a n l u m l a b i i s , sed
p e r t i n e n t i a Anna fide sunt credenda, o m n i devotione et opere et veritate coufitetur. Qui autem labiis
cotnpleciettda. V e r u m n o s , q u i nou secundum l i t t e - Deum honorant, sed cor eorum longe est ah eo
r a m , sed secundtim spiritura m i l i t a m u s , ea quaj sunt (Marc.wi); et d u m confttentur se nosse Deum.factis
l i t l e r » relinquamus, et quae i n eis spiritualis i n t e i l i - ncgant eum (Tit.i): semen sunt Chanaan,et non Juda.
gentiae lateant, ad nostram aedificationem requi- Confessio alia c r i m i n i s , alia l a u d i s . Sane quant
r a m u s . Posstimus itaque congrue per Sennacherib sil pemiciostim, quam periculosum h o i n i n i pecca-
intelligere d t a b o l u m ; per exercitum ejus, universita- t o n peccata sua c e l a r e ; et quam sit f r u c t u o s u i n ,
t e m dacmonum et pravorum h o m i n u r a ; per Jerusalem i m o necessarium ea c o n l i l e r i m u l t i s auctoritatibus
c i v i t a t e m sanctam, universalem Ecclesiam; p e r o b s i - i n sacra pagitia d c c l a r a t u r . Unde est i l l u d i n psal-
diouem, l e n t a t i o n e m , vel persecutionem; per regis mo: Quoniam tacui inveleraverunt ossa mea % dum
e t e x e r c i t u s e j u s i i i t e r f e c i i o n e m , s p i r i t t i a l i u m hostium clamarem tota die. Die ae nocte gravata super me
subversionera; per monles, v i r t u i e s ; per n t u t t i u m , manus fua, conversus sum in atrumna mea, dum con-
doctores; per poputum Judaicum, populum fidelium; B figiturspina (PsaL x x x i ) . Hoc pertinet ad p e m i c i e m
per pacem divinitus c o l l a t a m , quietem i n t e r n a m ; t a c i t t i r n i l a t i s . Delicium mcum cognilum libi feci % et
per celebrationem Paschae velcujuslibet festivitatis, injustitiam meam non abscoudi. Dixi: Confitebor
Imncstatem sanctae couversationis et exhibitionem adversum me injustitiam meam Pomino, et tu remi-
boni operis. sisti impietatem peccati mei (ibid.). Hoc p e i t i n e t ad
Sed nunc per singtila recurrentes lalius singula t i t i l i t a t e m confessionis. E t Salomon in Proverblis
describamus. Senuacherib rex signiftcat d i a b o l n m . d i c i t : Qui abscondit scetcra sua, non dirigelur; qui
Ipseestenim rex superomnes filios superbiae, e t rector autem confessus fuerit, et dereliquerit ea 9 misericor-
tenebrarum h a r u m , i d est s p i r i t u a l i u m nequitiarum diam consequetur (Prov. XXVIII). Quod d i c i t qui abs-
i n ccelestibus. J e r u s a l e m , quae est civiias sancla, et condit scetera sua t non dirigetur demonstrat per-
visio pacis i n t e r p r e t a t u r , sanctam Ecclesiara recie niciem t a c i t u r n i t a l i s ; quod autem addit qui confessus
figurat,quae u t civitas aedificatur, et internae, s u - fuerit, etc. u t i i i i a t e m confessionis. Qnam u t i l i t a t e m
pernae aeternaeque pacis gaudia sublimiter contem- e t i a m i n Novo Testamento beatus Jacobus ostendit
p l a t u r . Sennacberib ergo c u m suo exercitu urbem dicens : Confitemini alterutrum peceata vestra, et
Jerusalem cing.t e l oppugnat, d u m hostis antiquus orate pro invicem ut salvemini (Jac. m ) . Antiqua
405! A P P E N D I X A D H13G0 IS OPERA MYSTICA. «1*2
retmunuttuum (ibid.). Autquis existimaret quam
quoque lex confiteri j u b e t , et homines ad sa-
magnum peccatum sit dies o b s e r v a r e , et roenses,
cerdoies m i l t l l , u t conflieantur peccata sua u t i n -
e l a n n o s , s i c u l observant, q u i certis d i e b u s , sive
dulgentiam accipiant. Si ergo lunc praevaricatio
m e n s i b u s , sive annis volunt vel nolunt a l i q n i i
oblalione et confessione delebatur, quando adhuc
inchoare eo quod secundum vanas doctrinas h o m i -
n m b r a fuit , et confessio c r i m i n i s poenam potius t i -
n u m fausta, velinfausta existimant tempora, nisi
roere debuit quam misericordiam exspectare, quanto
hujus m a l i magnitndinem ex l i m o r e Apostoli pensa-
magis nunc sub gratia facienda est confessio, q u a n -
r e m u s , q u i talibus a i t : Timeo vobit, ne forte tine
do non t a m poena timenda est quam venia speran-
cauta taboraverim in vobit (Gal. i v ) .
da ? Beatus denique Augustinus confessionem pec-
Sunt e l alia quaedam peccata, quae quihusdam
c a t o r i prorsus necessariam esse testatur dicens :
nulla v i d e r e n l u r , nisi sacrae Seripturae testimoniis
c Non polest quis juslificari a peccato, nisi confes-
declararentur. Hominem enira misceri suae conjtigi
sus fuerit ante pcccatum. > Item Beda i n Epistolam
non filiorum procreandorum caosa* sed canial^s
J a c o b i : c Sine confessione, i n q u i t , nequeumt p c o
solum voiuptatls atque libidinis posset putari non
catadimilti. >
csse peccatum, nisi Apostolus de hoc officio loquens:
Talibus et tantis auclorilalibus e r u d i m u r , cbaris-
1
Notite fraudari invicem, niti forte ad temput ex con-
s i m i , non solum u l i l e m . s e d et necessariam esse
tentu, ut vacetit orationi 9 et iterum revertimini rn
peccatori confessionem. Quod si forte peccator vere
idiptum, ne tentet vot Satanat propttr incontinentiam
poeniteat, sed i n l e r c u r r e n l i s necessitatis a r t i c u l o ad
vettram, adjunxisset : tioc aulem dico ttcundum iu-
confessionciii venire non possit, firmiter est cre-
dulgtntiam, non tecundum imperium. Quis emm
dendum quod i n eo summus Sacerdos complet quod
neget esse p e c c a l u m , cum dari veniam faci(Miims
morlalis non p o t u i t ; et apud Deum j a m factum c o n -
apostoiica auctoritas fateaiur ? Posset etiani putari
stai quod homo quidem vere voluit, sed non valuit
non esse p e c c a t u m , si frater c u m fralre non extra
adimplere quia confessionem non contemptus ex-
Ecclesiam, sed i n t r a , uec apud iniquos, quos Apo-
c l u s i l , scd impedivit necessiias. Quacunque e n i m
stolus t e r r i b i l i t e r reprebendit, sed apud fidcles de
bora ingemuerit peccator salvus e r i t (Ezech. xxxui).
negotio suo contenderel dicens se iniquitateiu p a t i ,
Et Psalrous a i t : Dixi : Confitebor. advertum me inju-
quam a se veliet j u d i c u i n sentenlia r e m o v e r i : posse:
tikiam meam Domino, el lu remititii impitiatem pec-
inquam boc putari non esse peccatum, nisi Aposto-
eati mei (Ptal. x x x i ) . E l leprosi d u m i r e n t sacerdo-
ius adjungens d i c e r e t : Jam omnino delictum ett in
tibus se ostendere m u n d a i i sunt (Luc. xvn). Tunc
vobit t quod judicia habelit inter vot (1 Cor. v i ) . E t ne
enim salus peccaloris i n c i p i t , quando veraciter p r o quis sibi blandiens justuinque negotium se habere
dilectis suis iugemiscil. Quae tamen salus tunc per- diceus se vellet super boc excusare, o c c u r r i t c o n t i -
l i c i t u r , quando i d nnde ingerauit ore confitetur. nuo lalibus cogitationibus d i c e n s : Quart non magis
Quaesalutis p e r f c c t i o e t s i , u l d i c t u m esl, necessilatis injuriam accipilit ? Quare non magit fraudem pa-
articulo iinpediatur, per s u m m u m tamen Sacerdo- timini ? (ibid. ) Dicit autem Domious i n E v a n -
t e m , c u i omnia possibilia sunt, a d i m p l e t u r . I n fa- g e l i o : Si quit volutrit tunicam tuam tollere 9 at
cienda autem confessione talis discreiio esse debet, judicio tecum contendere t dimittc illi et palHum
u t quotidiana leviaque peccata a l t e r u t r u m coaequa- (Matlh.y). E t aiio l o c o : Qtit abttulerit tua t noti
libus confiteamur, ut orationibus pro invicem faclis rtpetere (Luc. v i ) . P r o b i b u i t ilaque suos de negotiis
salvemur. Porro gravioris leprae i m m u n d i i i a m sa- saccularibus habere j u d i c i u m c u m a l i i s , et ex hac
c e r d o t i , id esl noslro summo praelato, scilicet a b b a t i , doctrina dicit Apostolus esse d e l i c l u i n inler couten-
pandere debemus, ut ad ejus a r b r i t r i u m juslificari dentes. T a m e n c u m f i e r i sinatinEcciesia i n t e r f r a t r e s
curemus. Est enim quaedam communis i n Ecclesia fratribus judicantibus, extra Ecclesiaui vero t e r r i b i -
confessio et poenitenlia, quam quolidie ad invicem l i t e r vetet, maniiestum esl quod secundum veniaui
facimus, in qua oratione fusa pro invicem p r o quo* concedatur iufirmis. Uoc etiam infirmis concedi
tidianis et levibus peccalis indulgentiam et r e m i s - posse i n n u i t , u b i superius per increpalionem d i x i t :
sionem consequimur. Gravioris autem culpae reatura Sic non ttl inter vot tapient quitquam» qui pouit
singulari confessione sacerdoli aperimus, et secun- judicare inter fratrem tuum t ted frater cum fratre
dum ejus consiliura munere satisfactionis oblato i n - judicio contendit 9 ei hoc apud infidelet ? (/ Cor.vi.)
dulgenliam peccaii oblinemus. Sunt auiem quaedam, Propter baec e l hujustnodi peccata et alia licet his
quae levissima putarentur peccata, nisi i n S c r i p t u r i s m i n o r a , quae fiunt, verborum et cogiiatiununi oflen-
demonstrarenluropinione graviora.Quis eniin dicen- sionibus. Aposlolo Jacobo confitcnte et d i c e n t e : In
tem I r a t r i s u o , fatuel reum gebennae putaret, nisi V e r i - multit tnim offendimut omntt (Jac. m ) , oportet u t
tasbocdiceret? (Maith. v.) Cui tamen vulneri subjecit quolidie crebroque oremus D o m i n u m , et dicatuus :
continuo medicinam praeceptum fraternae recon- Dimilte nobit debita nottra t etc« (Matth. v i ) nec i n
9

c i l i a t i o n i s dicens : Si o/fert munut tuum ante altare9 eo quod sequitur m e n t i a m u r : Sicut et not dimitii-
ei recordatut fuerit quia frater tuut atiquid habet ad- mut debitoribut nottrit (Ibid.). QJSB ergo sint l e v i a ,
vertum tef relinqueibi munut tuum ante allare, et quic gravia peccala non humane, sed divino p e u -
tade priut reconcifiari fratri tuo, et tuncvenient offe- sanda sunt j u d i c i o . . .
1053 SERMONES C E N T U M . 1054

De diligentia vero confessionis beatus Augustinos A l i a m . i s t i sun' d i g n i f r u c l n s poenilenliae a n i m a i u

ttic s c r i b i t dicens. < Consideret pcccator q i i a l i i a l e m captivam elaqueantes, et i n l i b e r t a i c m asserentes.
e r i m i n i s i n loco, i n tempore, i n perseverantia, i n Confileamur, charissiroi, secundum ea, quae dicta
v a r i e t a t e personae, et quali boc fecerit lenlalione, et sunt, c u n c t a , quae i n nobis sunt peccali et c r i m i n i s ,
i n ipsius v i t i i m u l t i p l i c i exsecutione. > Oporlet e n i m u t digne canlare valeamus i n confessione quae stint
p i e n i i e r e fornicantem secundum excellentiam sui divinae laudis, quia non est spechsa lans i n ore pecca-
s t a t u s , vel oflicii, vel seciindum modum meretricis toris (Eccli. x v ) . Qui enim vetera fatendo non dele-
e l m o d u m operis s u i , et qualiter t u r p i l u d i n e m egit, g i t , novae vitae opera non p r o d u c i t . Q u i nescil lugere
s i i n loco sacrato, si i n tempore o r a t i o n i conslituto, qtiod gravat, non valet proferre quod sublevat.
n t sunt feslivitates et tempora j e j u n i i . Consideret Peccata i g i l u r nostra, i n quibus i n v e t e r a i i sumtis,
q u a n l u m perseveravit, et deileat quod t a m perseve- conficeamur et lugeamus, u l i n confessione diviuae
r a n t e r peccavil, et i n tanla perseveranlia quanja laudis proferre nova cantica valeamus. De bac c o n -
v i c t t i s f u e r i l impugnatione; sunt enim qtii non solum fessione scriptum e s t : Confessio ejus svper ccelum et
n o n v i n c u n l u r , sed u l l r o se peccato oflerunt, nec terram (Psal. CXLVIII) : super coelum videlicet per
exspcclatit l e n l a t i o i i e m , sed praeveniunt v o l u p l a l e m . angelos, super t e r r a m per bomines sanctos. Item
E l pcrtractet secum quam m t i k i p l i c i actione v i t i i B
Dominus per P s a l m i s t a m : Sacrificium laudis hono-
d c l e c l a h i l i t e r peccavil. Omnis isla varielas c o n l l - ri/icabit me, et illic iter quo ostendam illi satutare
tenda esl et deflenda, u t , c u m cognoverit quod pec- Dei (PsaL XLIX). Perpendat q u i potest, q u a n t u m stt
c a i u m est, c i l o inveniat Deum p r o p i l i u m . I n coguo- d o n u m , quantitm bonum digne laudare Deum. Hle
scendo peccati augmentum inveniat cujus aetalis pro bumano modo digne Deum laudat q u i ejus l a u -
fuerit, cujus s a p i c n l i a , et o r d i n i s . i m m o r e t u r i n dem mundo corde et ore decantat. I l l e bene iaudat
singulis i s l i s , e l sentiat modum c r i m i n i s purgans qut quod p r o f e r t ore, versat i n corde. Iile bene l a u -
i a c r y m i s oinnein qualitalem v i l i i . Defleat v i r t u t e m , dat q u i i n corde babet r e c t i t u d i n e m et i n ore lauda-
q t i i a i u t e r i m c a r u i t . Dolendum est enim non solum t i o n e m . Rectos namque decet laedatfio (Psal. xxxu).
qtiod peccavit, sed etiam quod se v i r t u l e p r i v a v i t . I l l e ergo solus vere laudat q u i quod ore claroat, v i t a
Defleat e t i a m , quoniam oflendens i n uno factus sit demonstrat. Sunt q u i Deum satis, i m o n i m i s i n ore
o m n i u m reus (Jac. 11). lngratus enim e x s t i t i t , qtii l a u d a n t , q u i a incomposito gestu semetipsos agitantes
plcnus v i r l t i l i b u s Deum o m n i n o non t i m u i l . I n boc ejus laudem i n o r d i n a t i s vocibus indecenler clamant,
c u i m peccalor quisque fit culpabilior, quo est Deo sed male vivendo per contemptum ejus praecepta
acceplior. ldeo enim Adam plus peccavit, quia o m u i blaspbemanl. E l d u m sola voce Deum laudant, quem
bono abtmdavit. A l i o enim modo offendens i n uno f a c l i s
n e g a n t , vasa U m e n cantici se babere p u t a n t ,
factus est o m i i i u i n reus, quia omnis v i r l u s p a t i t u r non auimadvertentes quod i n Maiachia s c r i p t u m e s t :
d e t r i m e n t u m ab uno v i t i o . Ponat enim omnino i n Ecce projiciam vobis brachium 9 & dispergam super
j u d i c i o et potestate sacerdotis, n i b i l s u i reservans vultum veslrum stercus solemnitatum vestrarum (Mn-
sif>i, ut omnia eo jubente paraius sit facere pro r e - tach. I I ) . Sed nos, cbarfssimi, emundemus nes ab
cipienda vita animae, quae facerel pro evitanda c o r - o m n i inquinamento carnis ac s p i r i t u s , e i siue m a -
poris m o r t e , et hoc cuut desiderio, qtiia v i t a i n r e c u - eula et ruga existentes acceptabiliter laudem n o s t r i
p e r a l i n f i n i t a m . Cnm gaudio eniin facere debet i m - Creatoris personemus, quia i l l i c iter quo ostenditur
roorlalis fulurus, quae faccret pro diflerenda morte et v i d e t u r salulare Dei. Est quidem notus in Jud*a
i n o r i t u r u s . Semper deprecetur D e u m , offeral Deo Deus 9 sed in Israet magnum nomen ejus (Psal. LXXV).
luentem et cordis c o n t r i l i o n e m , deinde et quod po- Per Judaeam i n t e i l i g i l u r confessio; per Israei, c o n -
test de possessione sua sectirus offerat. Respexit templatio. Nolus est ergo Deus i n ceufessione c r i m t -
enim Deus ad Abel, et ad munera ejus (Gen. i v ) . Prius nis, sed n o t i o r i n confessione laudis. Notissimus
d i x i t ad Abel, quant ad munera ejus. Idcirco i g i i u r autem et magnum nomen ejtis i n contemplaliono str.c
cordis coitfercnda est eleemosjna tribuentis. Nec D majestalis. Confessio c r i m i n i s est inchoantium, con
consideranda est q u a n t t i m , sed qua mente, qua af- fessio laudis p r o f i c i e n t i u m , contemplatio d i v i n i l a l i s
fectioue dat quod potesl. Qui i g i t u r stia peccata r e d i - perfectorum. Populus i g i i u r ille Judaicus j u r e n o m i -
mere v u l t temporalium obiatione, prius offerat m e u - natur q u i iton soium voce sed et rooribus Deum c o n -
tem. Caveat ne ductus verecundia dividat apud se t i t c t u r , Sed et tali populo exstinctis bostibus pax
confessionem, u t diversa diversis velit sacerdotibus donatur, d u m , repressis daemonum tenlationibus et
inanifestare. Quidam enim u n i occultant quae a l t e r i p r a v o r u m h o m i n u m persecutiouibus, i l l i quies i n -
liianifestanda c o n s e r v a u t : quod est se laudare et ad lerna ad vacandum Deo d i v i n i t u s conceditur. Ipse
bypocrisiin lendere, e l semper veuia carere, ad denique Dominicas fesliviute,s celebrat, d u m benc
quam f r u s l r a se p u t a l pervenire. Caveat e l i a m , ne vivendo p r o acceplo pacis beneficio pro viribus
prius ad Dominicum corpus accedat, quam confor- Deum b o n o r a t .
tetnr bbna coiiscientia, et doleat, quod nondum Et redde f i n q u i t , vota tua. V o t u m est attestatio
audeat sumere, qucm m u l t u m desiderat, cibum quaedam promtssionis spontaneae, quae ad soluni
taliitaretn. Cobibeat etiam se a l u d i s , spectaculis D e u m , et ad ea, qu,e Dei s u n l , magis proptic refor
aaeculi qui perfectam vult coiisequi reniissionis g r a - t u r . Vovere siquidem est tesiittcatione proroissionis
 1053 APPSNDIX AD HUGGINIS OPERA M Y S T I C A . 405G
A. tum p e r d i d i s t i . Virginilas atttem semel amissa repa-
sponlaiicae Deo se obligatum, ac debitorera slatuere.
r a r i , aut recuperari tion potcst. Quid ergo reddes Deo
Nam q u i p r o m i i l i i simphciter spondel se f a c l u r u m
pro eo quod vovisti et i r r e c u p e r a b i l i t e r p e r d i d i s t i ?
a l i q u i d ; q u i vero vovei contestatur promissiooi suae,
A u d i : Redde poenitenliam t u a m , redde c o n t r i t i o -
et aflirmat promissionem suam. S c r i p l u r a aulem
n e t n , r e d d e h u m i l i t a l e m . P r o v i r g i n i l a t e carnis redde
docente didicimus quod quaedam vola s u n l quae t e -
h u m i l i t a t e m cordis. Pro carne fracta frange c o r .
nenda non snnt. S c r i p l u m esl enim : Vola ttultorum
H u m i i i t a t c m per se debueras, eliamsi v i r g i n i t a t e n t
(rangenda $unt. Vola s l u l l o r u m inteiligimus ea, quae
habueras; e t t a m e n si v i r g i n i t a l e m reddere non poies,
vel de nialo fiunt , vel de bono inale. Verbi g r a l i a ,
redde pro illa h i i m i l i i a t e m , et salisfaciet t a m p r o se
si quis voveret quempiam i n t e r f i c e r e ; sive quod-
quain pro i l l a . Vide quanla v i r l u s est h u m i l i t a t i s .
libet a l i u d , i n quo constaret c u l p a , se f a c t u r u m ,
Socia est h u m i l i t a l i s v i r g i u i t a s , et socia esl v i r g i -
votum de malo esscl, et malurn essel, e l idcirco
n i l a t i s h u m i l i t a s ; non lamen potest, si abest b u m i -
solvendum non esset: in quo p r i m a culpa fuit vo-
l i l a s , satisfacere v i r g i n i t a s ; p o t e s l a u t e m , elsi abcst
vere, secunda i n opere, si compieretur. S i m i l i t e r
virginifas, satisfacere, si habeatur, vera b u n i i l i t a s .
v o t u m de bono f a c l u i n , si bene non fiat, i n l e r vola
Est aulem aliquod votum quod n u l l a m c o m m u t a t i o -
stitltorumquae frange.ida s u n l depulalur. Bene aulein
B nem a d n i i l t i l . A u d i Veritatem d i c e i t l e n i : Quam da-
non fii, etiam si de bono fit, i l l u d votum i n quo vo-
bit homo commutationem pro anima $uat (Matth.
v e t u r quod non l i c e l , vel quod non expedil. Non
x v i . ) Quasi diceret n u l l a m . Vides ergo, quod unutn
l i c e l t i l m u l i e r , si non consentiente vei polius con-
est, quod commulationem non recipit, neque dispeu-
tradicente v i r o suo, coiitinentiam voveat. Non expe-
sationem a d m i t l i t . Hoc si voves, imo quia voves, nott
d i t , u t si quispiam i n jejunio vel quolibet alio opere
enim bonus esse potes si hoc non voveris, redde
supra vires c t possibiiitatein a l i q u i d se facturuin
quod v o v i s l i , et ipsum redde quod v o v i s l i , quia si
esse voto p r o m i t l a t . Haec omnia i n l e r vola s l u l l o r u m
alittd reddere volueris pro isto, ille iion accipit
deputantur quae vel perversa et i l l i c i t a , vel indiscreta
quodcunque f u e r i l i l l u d . Vovete, i n q t i i t , et reddite
s u n t . Item quapdam vola commutationem a d m i t t u n i ,
Domino Deo vettro omnet qui in circuitu ejut affertit
quaedam n o n . Vovisti a u r t i m , a r g e n t u m , reddere %

munera terribiti et ei qui aufert tpiriium principum

potes, qtiia quod pretio minus est, iu pondere majus % %

terribili apud omnet reget terrce (Ptat. LXXV). Vove

esse potest. Yovisti peregrinationem tuam Domino,
ergo, et redda Deo s p i r i t u m t u u u i . Si voves et r e d -
c o m m i i t a t i o n e m a d m i t t i l , si forte expediat magis
d i s , accipiet. Si non voves, vel post v o i u m reddere
(quod contingere polest) ut permaneas i n p a i r i a tita,
nolueris, t o l l e t . Si s p i r i l u m p r i n c i p u m aufert, a u -
et i n domo t u a . N a m si i l l i c persolvere potes aliud
C ferre non p o t e r i t s p i r i t u m tuum? S i ergo reddis,
t a n t u m v a l e n s , sive ad laborem o p e r i s , sive ad
p r o dato r e m u n e r a b i t ; si non r e d d i s , pro non daio
devolionem v i r l u t i s , sive ad u l i l i t a i e m a d m i n i s t r a -
coudemnabit. Si voves animam t u a m , redde aniinam
t i o i u s , c o m m u t a t i o n e m a d m i t l i t . Vovisti j e j u n i u m ,
t u a m . N o l i putare quod possis reddere pecuniam
et hic commutatio csse polest, si forte hoc non
tuam pro a n i m a ttia. Hoc enim esset plus vovere et
expedial (qnod contingere potest). A l i u d adhuc d i c o :
minus reddere, et non esset aequa reconipensatio. S i
Vovisti Deo servire i n aiiquo loco, vel i n h a b i t u , vel
tua das Deo, teipsum zabulo, nou est a-qua p a r l i l i o .
i n societate aliqua, dico quod hoc t o l u m c o m m u t a -
C u m anima tua dare poles pecuniam t u a m , p r e
tionem habere p o t e s t , qttia potest et locus d i r u i , et
anima non poles, nisi forte pro auima tua pecuniam
homines m o r i , e l hafbitus m t t t a r i . N u n q u i d , putas,
tuam dare v o l u e r i s , u t anima tua data pecunia ac-
ideo perdis animam t u a m , si locus aliquis vastatur,
ccptabilior Aat pro i l l a . Hoc ergo uniiin est scilicet
aut si homines m o r i u n t u r ? T a n l u m ex le non Aat
a n i m a , qiiod cominutatioiiem non a c c i p i l . V o t o r u m
quod i n illis At, nec i n te remaneat quod i n le fleri
denique aliud o c c u l t u m est e l c o r a m Deo tantum»
debuit. Non est periculura t u u m , u o i non est culpa
a l i i i d manifestqm e i i a m coram b o m i n e . O c c u l i u m
t u a , fac quod potes t u , et q u a n t u m poies, et sufficit
p v o t u m fractum peccatum e s t ; manifestum f r a c t u m
t i b i . A bona voluntate non amplius e x i g i t u r , nisi
peccatum et scaiidahun. I n i l l o Deus offcndittir, i n
q u a n t u m p o l e s t S i autem h o r u m a l i q u i d voveris,
isto i n p r o x i m u i n peccatur. Melius est auiem n o n
v e l aliquid s i m i l i u m , quae vel i n v i t i s a u f e r r i possunt,
vovere q u a m vovere et non reddcre. Quemadmo-
vel a volentibus c o m m u t a r i , et implere quidem vales,
d u m secundum sententiam beati P e t r i : Metint ett
quod v o v i s t i , non est i n tuo a r b i t r i o commutatio
non cognotcere veritalem, quam post agnitionem re-
v o t i t u i , etsi majus a l i q u i d v i d e r i s , vel melius fa-
trortum eonverti ab eo quod traditum e$t $anete
ciendum quod facias. Potest quidem dispensatio Aeri % 9

mandaio (II Pelr. u ) .

* i n t e , sed non debet fleri a te. Nam t u q u i d e m ,
quantum i n te e s i , hoc debes quod v o v i s t i , ipsum Celebra % i n q u i t , (ettivitatet tuat, et redde vots
et non a l i u d . Non t i b i l i c e l aliud p r o alio c o m m u - tua % quianon adjuiei uttra ui perlran$eat in te Betial;
tare, sed dispensatori magistro t u o , si v o l u e r i t expe- universus inleriit. Si p e r B e l i a l , quod i n t e r p r e t a t u r
d i r e noverit, iicet a l i u d accipere. Si idem a te d a t u r , abtque jugo % diabohim convenienter accipimus, p e r
d e b i l u m est. S i a l i u d ab alio a c c t p i t u r , indulgenlia universuin Belial diabolura e l universitatem dae-
e*i. m o n u m , et reproborum h o m i n u m non i n c o n v e n i e n -
Item, vovisti Deo v i r g i n i t a t e m l u a m , et posl v o - ter inielligiraus. Universus ergo Belial nobis inieriit»
 SERMONES CENTUM.

q u a t t d o diaholns cnm u n i v e r s b maiignis spiriiibtts, A compendia, honores lerrenos p r o m l l t i t , u t ca$lestee

e t r c p r o b i s hominibus potestatem nos perseqoendi auferat. Oslentat falsa, u t vera subripiat. E t cum
ec t e H t a n d i d i v i u i l i i s refrenatus a m i t l i t . Et regnat l a i e n l e r non potest l a l l e r a , exerte atque aperte m i -
Deus uoster, quia d u m i n nobis concidit regnum dia- natur. Terrorem turbidae persecutionis i n l e n l a t a d
b o l i , o r i t u r et manet r c g n u m C b r i s t i . Nunc i i a q u e , debellandos servos Dei, inquietus semper et semper
cbarissimi n o b i s , si non semen Cbanaan, sed Juda infestus; i n pace subdolus et i n persecutione violen-
s u m u s , i l l i u s , i n q u a m , J u d a , de quo s c r i p l u m e s t : tus. Quamobrem contra omnes d i a b o l i , vei fallaces
Juda, te laudabunt fratret tui (Gen. XLIX). Confitea- insidias, vei apertas minas stare debet i n s l r n c t n s
m u r p r i m u m peccata nostra, et sic immolemns sa- animus et a r m n t u s , tam paratus ad repugnandum,
e r i f l c i u m laodis Domino, et reddamus Altissimo vota quam est semper ad impugnandum paratus i u i -
n o s i r a i n tempore, u l c u m ipso regnemus i n aeterni- micus.
t a t e . Quod nobis praestare dignetur Jesus Christus Sane qualuor sunt, aspis, basiliscus, leo, d r a c o ,
D o m i n u s noster, q u i est Deus benedictus i n saecula. quae i n p r i n c i p i o sermonis p o s u i m u s , per quie u n i -
Amen. versalem diaboii m a l i t i a m inteiligere possiunus e t
SERMO L I V . debemus. F e m n t de aspide quod c u m coeperit p a l i
Jn Quadragetima. B i n c a n i a t o r e m , q u i eam quibnsdam carminibus p r o -
Super atpidem et batiiiteum ambuiabit et eoncul* p r i i s p r o v o c a l , u t eam de cavcrna e d u c a t , illa c u m
eabit leonem et draeonem (Ptat. xc). floc sacro roa- e x i r e n o l u e r i t , unam aurem i n t e r r a m p r e m i t , a l t e *
x i m e tempore, cbarissimi nobis, u t sacra consuetudo r a m cauda obturat et operit, sicque voces illas m a -
a n n u a t i m repraesentat, i n castris Ecclesiae tuba coe- gicas non audiens non e x i l . Aspis i g i l u r , quae suas
lestis a u d i t u r , exercilus Christianus convocatur, s t i - aures obturando contra vocem i n c a n l a n t i s se p e r t i -
pendium doctrinae spiritalis t r i b u i t u r , C h r i s t i miles naciter servat, ne e x e a t , surdam et insenstbilem
a c c i n g i l u r , campuro sacrae abstinentiae c u m diabolo contra nos diaboli pertinaciam recte figurat. Hinc
bellaturus i n g r e d i l u r , e l armis v i r t u t u m et bonorum est quod de i l l i s quos v i t i o suae malignitatis o b d u r a -
o p e r u m m u n i l u s aggredilur, pugna c o m m i t t i t u r , v i - t o s , i n malo pertinaces facit, d i c i l u r i n psalmo :
ctoria speratur, hoslis v i n c i t u r , t r i u m p h u s revehi- Furor illit tecundum timititudinem terpentit, ticut
t u r , corona donatur, pax bello quaesita securius pos- atpit turdae et obturantit aurtt tuat; quce non exau-
sidetur. Non debet miles C h r i s t i , sonante buccina diet vocem incantantium, et tenefici incantantit ta-
coelestis e x h o r t a t i o n i s , ad occursum boslis validi pienter (Ptal. L V I I ) . Veneficus sapienter incantal,
: r e p i d a r e , c u m evangefica docente bistoria ducem c d u n i d o c l
P o r
p r » d i c a t , et toiis
e r u d i l U 8 8 a i e m e r

suum fortem a r m a t u m cognoscit dudum superasse. viribus studet, ut peccalorem de suae pravitatis a b d i -

F o r t i s armatus diabolus, a t r i u m ejus mundus, arma tis ad lucem veritatis abducat. Sed aspis t e r r a c a u -

doli spiriiales e l astoliae, vasa homines, f o r t i o r s u - daqne suas aures o b t u r a t , ne vocem hcanlantis

perveniens C b r i s t u s , direptio vasorum, redemptio audiat et e x e a t , dum peccator hioc amore terreno-

hominum (IMC. x i ) . V e n i t itaque Christus i n m u n - r u m victus, i l l i n c de spe futurae emendaiionis, quam

d u m , u t liberaret genus b u m a n u m , et ut i n t e r r a m circa vitae finem vel in fine quidam consequi

m i t t e r e l non pacem, sed gladium (Matth. x). Maledi- credunlur, sibi blandieus modis omnibus elabo-

ctnt ergo qui facit oput Dei ncgligenter, et qui prohi- ral, ne justus monitis ad praesens obediat. Aspis

bet gladium tuum a tanguine (Jer. XLVIII). E t , ut a i t iiaque diabolum congrue figurat q u i i n sua m a l i g n i -

Salomon, primo temput belli, ct pottea temput pacit tate cnntra nos velut surdus et insensibilis p e r t i n a -

(Eccle. I I I ) . Tempus belli i n mundo, tempus pacis i n c i t e r perseverat. Peccatorem quoque recte significat

coelo. Pro v i r i b u s ergo pngnemus, u l adepta victoria qui i n pravam consueludinem suam trusus p e r t i u a c i -

i n pace laetemur. Quod si pugnare et superare ne- ter r e n i t i t u r , ne j u s l i s monitis acquicscat.

g l i g i m u s , expugnabimur et superabimur. Hostis Sed nos, c b a r i s s i m i , d i a b o l u m , quem boc loco

e l e n i m n o s i e r n o n d o r m i i n e q i i e d o r m i i a i ( P i a / . c x x ) , D per aspidem p r i n c i p a l i l e r designari d i x i m u s , toties
sed tanquam leo rugient cireuit, quarens quem devo-
ret (I Petr. v ) . I n hujus expositione sentcntiae non
nostra, verum beati C y p r i a u i verba capiamus. « C i r -
c u i t , i u q u i t , ille nos singttlos, et tanquam hostis
clausos obsidens, muros e x p l o r a l , et teniat an sit
pars aliqua m e m b r o r u m minus stabilis et m i n u s i i d a ,
cujus aditu ad i n t e r i o r a penetretur. > Oflert oculis
formas i l l i c e s , et faces voluptatis [faces v o l u n t a l i s ] ,
ut visu deslruat castilatem. Aiires per canora m u -
sica tentat, u t soni dulcioris a u d i t u , solval et m o t l i a t
Cbristianum vigorem. L i n g u a m v i t i o provocat, m a -
num injuriis laceseentibus ad petulantiam cordis
instigat. U t fraudatorem faciat, lucra opponit i n j u *
sta. Ut a n i m a m pecuuia capiat, i n g e r i i perniciosa
et tandiu fusis ad Deum precibus et sacris m o n i t i s
ad a l t e r u t r t i m f a c t i s , incantemus, donec i l l u m de
sua pertinacia qua contra nos saevit, et ejus pestife-
r u m v i r u s de noslris fraternisque cordibiis poleuter
ejiciamus. Basiliscus Graece, L a i i n e regulut iuler-
p r e t a l u r eo quod rex serpenlium s i t , adeo ut e u m
videnles f t i g i a n t , qttia flatu suo serpenles necat,
mustelis tamen v i n c i t u r . Mtisiela d i c i t n r qtiasi mus
longus. Nam telon [ T « ' W | longnra d i c i t u r . Mustela
ilaque est animal longum , p a r v u m e l prudens. Per
basiliscum ergo, quia i n t e r sui generi» animai.Ca
rex est, recte superbiam diaboli i u t e l l i g i i u i i s . I.se
e s l e n i u i rcx superomnes filios snperbiae (Job XLI).
Qui et suo flatu serpentes nccat, d u m multotiea
J0S9 APPENDIX A D HUGO SIS OPERA MYSTICA. 1060
i scripta sunt in ccelis (Luc. x ) . Nos i l a q u e , c f a a r i s s i a m
iionnttllos, q u i debereni esse prudentes sicut serpeti-,
nobis, contra spiritualem hostem d i m i c a t o r i s p i r i -
tes, pravis suggeslionibus aspirans per culpam m o r -
tiflcat. Qui tamen a mustelis v i n c i t u r , dum ab illis ttialibus armis i n d u a m u r , u t habeamos s c u u i m p e r

q u i sunt parvi httmilitale cordis, et longi vel potius fidem, galeam per spem, loricam |ier c h a r i t a i e » .

longanimes perseverantia boni o p e r i s , prudentes gladium spiritus quod est verbum Dei, per pr<edicav-
acuminc discrelionis, superalur. Leo, q u i f o r t i l e r i n tionem, et lanceam longam, quae ad Deum erigauar.
alias bestias f u r i t , recld per suam ferocitatem et e l i u hostem d i r i g a t u r , per devotam e l i m p r a e t e r -
saevitiatn, saevam diaboli crudelilalem designat. missam oralionem. Super nostrum j u m e n t t t m s c d e s -
Draco denique non i n dentibus, sed i n cauda suam mus, u t lasciviam nostrae carnis deprituaraus» fire-
v i r t u t e m habel, et magis insidiando, et delilescendo, ntim temperantiae et discretionis i l l i i m p o n a m a s , ml
qtiam aperte saeviendo nocet; ab eo nec elephas sui aD iliicitis illud cohibeamus et per v i a m a e q u i t a i t a
corporis magnitudine tutus est. Nam circa semitas, dirigamus. Urgeamus illud calcaribus j c j a n i e r u m e i
per quas solito g r a d i u n i u r , delilescens c r u r a eorum v i g i l i a r u m , ne torpescat i n exercitatione viriutwm
nodis illigat, ac suffbcalos p e r i m i l . Sicut ergo leo et exbibitione bonoruin operum. Simus f o r i e s ia
manifestatn diaboli crudelitatem e x p r i m i l , ita draco bello, et pugnemus cum antiquo serpenle, u t r e ^ n u a
congruc designat ejus occullam calliditatem. Diabo- ' ** aelernum percipiamus. Nemo nostrum in castris
lus itaqtte, sicut supra monstratum est, aspis est vitae praesenlis contra hostes dimicando t o r p e a t , a e
iuserisihili pertinacia, basiliscus elata superbia, leo regnum aeternum superatus a m i t t a t . Non e u i m s e -
manifesla saevitia, draco occulta m a l i t i a . Sed miles gniter, sed v i r i l i t e r et legitime certanti regni coBlestis
Christi aspidem, basiliscum, I e o n e m , e t draconem corona reservatur. Unde pulchre quidam v e r s i f i e a -
v i n c i t et conculcat, d u m universam e us n c q u i t i a m , lor a i t :
quae per haec quatuor figuralur, prudenler et no- Excute torporem, qni cceli quarris honorem
tenter dehellat. Pion dabitur segni coslestis gtoria regni.
Ad hiijus vero victoriae palmam obtinendam etiam Quod nobis praestare dignetur Jesus C h r i s t u s D e -
Spsius Salvaloris verbis a n i m a m u r , u b i apostolis minus noster, q u i est Deus benedictus i n saecula.
loqtiens d i c i l : Eece dedi vobis potestatem calcandi Aroen.
super serpentes et scorpiones, et supra omnem virlu- SERMO L Y .
tem iuimici, et nihil vobis nocebit (Luc. x ) . Non enitn In festo bealce Maria?*
solum apostolis, verum et universis fidelibus suis Quasi storax, et galbanus, et ungula, et guita, et
dedit potestatem adversarias potestates superandi, quasi Libanut non incisut vaporavi habitatiottem
q u i non t a n t u m illis, scd et omnibus i n se credenli- 1
meam 9 et quati battamum non mitlum odor meut.
bus dare dignalus est exemplum contra eas d i m i - El quasi Ttrebinthus extendi ramos meot 9 et rrnmi
candi. Hinc est etiam quod recumbentibus uudecim mei honorit tt gratiai. Ego quasi vitit fructi/icnvi
apostolis a i t : Signa autem eos qui crediderint hcec tuavilatem odorit 9 et ftores mei fruclus honoris et
sequentur: In nomine meo dcemonia ejicient (Marc. honestatit (Eccli. xxiv). Haec sacrosancla verba,
x v i ) . Et i t e r u m post p a t i c a : Serpentes tollent, et si charissimi, quae per Jesum, filium S i r a c h , in E c d e -
moriiferum quid biberint, non eis nocebit (ibid.). Sed siastico de sapieniiae laudibns eleganlissime descri-
n u n q u i d , fratres, quia isla corporaliter et v i s i b i l i l e r b u n l t i r , bealae et intemeralae virginis Mariae praecouits
non facimus, ideo m i n i m e credimusT A b s i t ! S a n c U magnificisque v i r l u t i b u s convenienter attribuunlnr.
n i i n i r u m Ecclesia, sicut dicit bealus Gregorius, nunc lpsa n i m i r u m coelesti sapientiae prae caeteris m o n a -
quolidie spiritaliter facit, quod lunc per apostolos libus plenissime sibi donata per virtutes rebus hic
corporaliter faciebat. Nam sacerdoles e j u s , cum descriptis figuratas v i c i t m a l i t i a m , o b t i n u i t palmaro,
exorcismi gratiam manum credentibus imponunt, et babet coronam. Cujus revera fortitudo et laus Do-
habilare malignos spiriltts i n eorum mente contra- minus, et factus est ei i n s a l u t e m , f o r l i t u d o i n p n -
dictint, qtiid aliud faciunt quam qtiod d x m o n i a | , gna, laus i n v i c t o r i a , salus i n g l o r i a . Unde rectis-
c j i c i u n t ! Dumque bonis suis exhorlationibus m a l i -
sime beala virgo Maria pcr omtiiuro ora fideliu»
l i a m de alienis cordibus auferunl, serpentes t o l -
laudibus sapientiae suas potest v i r l u t e s atloilere, e t
l u n t . Et dum pestiferas suasiones audiunt, sed tamen
su;e dignitatis gloriam per universam Ecclesiam
ad operationem pravam m i n i m e p e r t r a h u n t u r , m o r -
commendare. Dicat e r g o , dicat, i n q u a m , pra? cunctis
tiferum quidem esl quod b i b u n t , sed non eis nocct.
mortalibus s i n g u l a r i t e r , dicat excellenter : Quasi
I t i s omnibus edocemur, I r a l r e s , non tam corporalia
storax et galbanus et unguta et gutta : tt quati U-
9 9 9

signa, qitae cum reprobis possunt haberi conimunia,

banus non incisus vaporavi habitationem meam. Lt
quam s p i r i l u a l i a , qnae diximus a m a r e ; quae tanto
quasi batsamum non mistum odor meus. etc. Suirax*
securiora sunt, quanto occuitiora, et de quibus apttd
u t physicorum l i b r i n a r r a n t , i n potu sumptus raa-
Deum eo major r e t r i b u t i o , quo apud homines m i n o r
ciiatem anfert, vocem clarificat. Unde congrue gra-
est gloria. Rinc est quoqtte qtiod discipulis de eo
t i a m divinae laudationis figtiral. Quam g r a l i a m beata
quod eis i m m u n d i s p i r i l u s subjiciebanlur gaudenti-
Maria lucutenter h a b u i l , qttia per Elizabeth de soa
btis Dominus a i t : tfolite gaudere quia spiritus subji-
crcdttlitaie beatificata lattdcs Deo decantans a i t :
ciuntur vobis. Caudetc autem quod nomina xestra
Magnipcat anima mea Dominum (Luc, •)• Qttasisto-
 SERMONES
rax itaque f u i l , quia voce a peccati rauciiate per A quia venerationis, et gratiae q w a pulchriltidini»? Ho ?«•
tupernam gratiam clarificala laudem Dei dignissime
decantavil. Galbani quoque fumigalio, sicut e o r u m -
dem l i b r i atteslantur, reptilia fugat. Reptilia vero
t u r p i u m cogitalionum i n humanis cordibus i r r e p i i o -
nem apte signrficant. Quasi galbanus, ergo beala
Dei G e n i t r i x veraciter e x s t i t i t , quia de sui cordis
a d i t u , omnis irumundae cogilationis irreptronem p r o -
p u l s a v i l . Ungula, quemadmodum physici t r a d u n l ,
berha quaedam est sicut ungula caballi fortnata, et
ab ipsis ungula caballina nominata. Quae, quia f r i -
gidae naturae est, conctipiscentiae carnalis male b l a n -
dientis exstinctionem designare potest. Quamobrem
beata Maria fuisse velut ungula bene c r c d i t u r , quae
concupiscentiae carnalis incendium rore gratiae coe-
lestis i n se potenter exstinxisse non d u b i i a l u r . ^ gnificat. Ipse namque nobis est frticttis viiae, quo
Gutta omnes inflaturas et ttimores p e l l i t , et ob boc
perfectae humilitatis v i r t u t e m convenienter e x p r i m i t .
Qnam v i r t u t e m sancta Dei G e n i t r i x cxcellenter ha-
b u i t , quae dtim Dei mater ab angclo nominaretur
h o m i l i t e r r e s p o n d i t : Ecce ancilla Domini: fiai mihi
ucundum verbum tuum (Lnc. i ) . Et quasi Libanus
non incisus. L i b a n u s dealbatio i n t e r p r e t a l u r . Beala
ergo Maria velttt Libanus fuit per candorem c a s t i -
tatis, non incisus per inlegritatem v i r g i n i l a t i s . Q u i -
dam d i c u n l non incensus, fuit etenim velut Libanus
non incenstis, qnia flos caslitatis ejtis candidissimus
incendio l i b i d i n i s non est adnstus.
Quasi storax, inquit, et galbanus, et unguia et gutta, t m u n d o remansit, et post ipstun de mtindo recessit,
quasi Libanus non incisus vaporavi habitationem Q et praesentem eum i n carne patientem i n cmce con
meam. Talibus quippe aromatibus gtoriosa, et saepe
nominata, scmperqtie nominanda, et nulla oblivione
tacenda virgo Maria suam habitationem vaporavit,
quia talibtis v i r l u t i b u s ad pellendtim malilia? frigus
suam sanclam couversalionem i n f l a m m a v i l . Et quasi
balsamum non mislum odor meus. A r b o r balsamus
siipite similis esl v i i i , foliis similis est rulae a l b i d i o r i -
bus semperqtie manenlibtis. A r b o r auiem balsamus,
ligntnn vero xylobalsamum d i c i t u r , fructus sive se-
mcii carpobalsamttm. Percussus autem cortex b a l -
sartii ferreis uncinulis g u l l a m e x i m i i odoris e m i l t i t .
Quam adnllerant oleo cypressino admislo, vel melle.
Quae si pura f n c r i t . l a i i l a m habel v i m , tit c u m sol
excandiierit, teneri i n m a n u non possit. Odor a t i -
lemfoeataeMariae virginisquasi balsamtim non mistum f j coelo, q u i nunc est snavitas odoris i n fide, tunc e r i t
e x i s l i t , qttia ejtis sanctam et stnceram opinionem,
qua t e r r a m et coelum a d i m p l e v i t , n u l l i u s infamiae
felor c o r r u m p i L Ego quasi terebinthus exlendi rames
meos; et rami mex honoris et gratiaz. Terebinthns est
arborhabens resinam omnibus rcsinis praeslaniiorem.
Cnde congrue significat c h a r i l a l e m , dc qtia d i c i t u r :
Adhuc vobis excellenliorem viam demonstro. Si linguis
hominum loqnar et angelorum e\c. % (I Cor. x u , x m . )
Et post pattca: Nuncmanent tria ha?c fide$ $pe$ cha-
% % % ctus ejus, q u i de Vsrgine his floribus ornata p r o -
ritas. Major autem horum est charitas. Terebinlhus
ista e r i g i l u r i n cocltiin per dilectionem Dei, et dilatat
ramos stios in universuin mtmdtttn per tlilectionem
p r o x i m i . R a m i ejits stint a l i a r u m exercitalio v i r t u -
t u : n , et c x h i b i t t o beiiortim o p c r u m . Q u i s u n l b o n o r i s
CENTUM. !06?
r i s altis, graiiae i n semelipsis; fructus cjus jn< unditas
bonae conscientiae intus coram Deo, folia decor bnni
exempli foris coram p r o x i m o . Beala itaque Maria
quasi terebinlhtts ramos suos extendit, quia cba-
ritate plena fuit, Deum super omnia et o r o x i m u i n
sicut semetipsam diiexit.
Ego quasi vilis fruclificavi suavitatem odoris. Y i t i s
florendo f r u c t i f i c a t , et ejus fnictus inebriat. Sic
beata Maria per florem suae v i r g i n i t a t i s fructificavit
Christtim b o t r u m nostrae redempt onis, q u i suos
electos inebriat i n mundo vino gratiae, i n coelo v i n o
gloriae. Hnjus v i t i s f r u c t u m sive b o t r u m , i d est
C h r i s t o m , botrus ille quem duo v i r i exploratores
filii Israel a t t u l e r u n t i n desertum i n vecte bene s i -
pascimur, et fundit nobis, sicut j a m d i c i t i m est,
p r i m o v i n u m gratiae, deinde gloriae quo i n c b r i a m n r .
Duo autem v i r i exploralores prophetas et aposlolos
figurant, qui secreta patriae coelestis Spiritu sancto
duce exploraverunt, et C h r i s l u m nobis per S c r i p t t i -
ras suas i n hunc m u n d u m a t t u l c r u n t . L i g n u m a u -
tem veclis l i g n n m designat c r u c i s ; et sicut i l l e
q u i praecedebat ex duobns v i r i s b o t r u m portantibus
b o t r u m post tergtim pendentem non v i d i t i n vecte.
sic praecedens prophetarum cunetis C h r i s t u m non v i -
d i t i n c r u c e ; ille autem q u i sequebatur botrum v i -
d i t , quia chortis apostolorum, q u i post ipstim i n
spexil. Decem exploratores qui pravis sermonibus
corda filiortim lsrael ab ingressu terra? promissionis
averterunt, infideles Jtnfaeos sub Decalogo legis p o -
sitos designant, q u i coelestia proroissa per fidera
C h r i s l i qtiaerere delrectant. Duo autem explorato-
rcs, qtti populum ad ejusdem terrae i n t r o i t u m fideli-
tcr exhortati sunt, electos Chrislianos sub duobtis
prxceptis charilatispositos e x p r i m u n t , q u i coelesiis
patriae jucunditatem i n t r o i r e lotis visceribus concu-
piscunt. Istius v i l i s fructus congrue suavitas odoris
appellatur, quia per ejus aspirationem et praedira-
l i o n e m , quia suavis i n coelis est, a nobis e terra
o d o r a t u r . Sed is q u i nobis nunc est suavilas odoris
i n mundo, postmodom nobis e r i t suavitas saporis i n
suavitas saporis i n contemplatione; qui nunc est
suavitas odoris i n spe, tunc e r i t suavitas saporis i n
re. Videmus nunc per speculum in enigmate, tunc
autem videbimus facie ad faciem (I Cor. x u i ) .
Et flores i u q u i t , mei fructus honoris et honestatie.
f
Flores beatae V i r g i n i s , i d est virtutes ejus, casiitas,
charitas, b u m i l i t a s , iminarcessibiliter florenlcs,
flores sunt bonoris et honestatis, qnia Christus f n i -
cessil, suis eiectis bonorem et bonestalem tribuit
m t e r r i s , et eisdem se d a t u r u m spondet i n coelia.
Beata ilaque Dei G e n i t r i x quasi vitis frucliflcavit,
qnia Christtim verum b o t r u m , q u i nos vino gratiae
et gloriae inebriare non desiuit, gcneravit. Sed
1003 APPENDIX A D IICGON IS OPERA MYSTICA tt*4
gis qnam offerre adipem arietum quonimm quasi pec-
(quoil est mirabite diclu) bic frticttis est solus, q u i A 9

catum est ariolandi repugnare et quasi scelus idelo-

suae m a t r i florem non a b s t u l i l , sed conservavit et 9

latrice nolle acqniescere (1 Reg. x v ) . R u t h ergo v e r a -

v c n u s t a v i l . Ergo beata et intemerata virgo Maria
citer et bene festinat, dttm obediens anima ad c u n -
prae caeleris mortalibtis sapienliae coeleslis aromaU-
cta, quae sibi i m p e r a n i u r , sive bonorabilia v i d e a n -
bus referta f u i l quasi storax pcr clarissiinam, i d est
l u r sive turpia, feslinanter aurem i n c l i n a t . S c i e n -
dignissimam divinae laudis decanlalionent, quasi
dum esl autem quod obedietitia aliquando, si de suo
galbanus per cujuslibet immundae cogitationis f u -
aiiquid habet, nulla e s t ; aliqtiando vero m i n i m a ,
gationem, quasi unguta per concupiscentiae carnalis
eiiamsi suum a l i q u i d non habet. C u i n eniro locus
e x s l i n c i i o n e m , quasi gutta per totius elationis de-
superior imperainr obedienUaesihivirtutem evacaat,
pressionem, quasi Libanus non incisus per eandi- 9

q u i ad hunc p r o p r i o desiderio anhelat. C u m autem

dlssimae castitatis i i i t e g r i t a t e m , quasi batsamum non
p r o p r i a contumeliae i m p e r a n t u r , nisi haec ex semet-
mistum per sinceram opiuionein, quasi tcrebinthus
ipso animus appetat, obedientia sibi m e r i t u m m i -
per veram c h a r i t a t e m , quasi vitis per singularem
n u i t , quia ad haec i n v i t u s descendit. Hine Moyses
fecunditatem. Quam p l u r i m a s u n l , fralres, quae de
p r i n c i p a t u m populi h u m i l i l e r recusat [Exod. 111).
bis oninibus ad laudem sacrae v i r g i n i s Mariae d i c i
Pauius audacter d i c i t : Ego non sotum atligari in
possent, i m o deberent,sed brevitas temporis,et p r o - I
Jerusalem, sed etiam mori paratus sum (Act. x x i ) .
lixa celebritas divinae laudis d i u t i u s his i m m o r a r i
nos p r o b i b e n t . Sed nec debemus detinere sermone R u t h ilaque propler Noemi t e r r a m deosque suos
d i e m , quia s i c u t sermo opporlunus esl o p t i m u s , sic r e l i q u i t , d u m veraciter obediens anima doctoris
q u i m o d e r a t u r labia sua, prudentissimus est. Nunc ecclesiaslici verbo vel exemplo provocata, cuncta
i g i i n r ad nosmetipsos redeanius, et i n i i s , quae dicla terrena et oblectamenta per daemones obiala penitus
sunt beaiam MarJam pro v i r i b u s i m i t a r i studeamus, poslponit. E t inseparabititer i l l i adbaeret, d u m iilius
Gt ejus m e r i t i s et precibus cum ipsa g i o r i f i c a r i v a - docirinae praeceptis amicabiiiter assensum praebeU
leamus. Simus e l nos quasi storax clarificata voce
9 Ipsaque per omnem v i a m , qua incedit sequiiur,
c o r d i u m laudem Deo celebrando; quasi qalbanus, d u m i l l u m i n v i t i i s declinandis, exercendisqne v i r -
reptilia cogitationum i n u t i l i u m devotis orationibus tutibus i m i l a t u r . Denique cuin i l l o i n Belhlehem
eifumigando ; quasi unguta, libidinem carnis e x s l i n - c o m m o r a t u r , d u m i n t r a sanctam Ecclesiam sub ejus
g u c n d o ; quasi gutta 9 superbiam cordis subigendo; consilio vel regimine sancle e i honesle conversat i r .
quusi Libanus, castitaiem corporis cuslodiendo, Booz, qtii iuterpretatur fortitudo Dei,eteral vir
qnasi balsamum 9 bonam fainam circumquaqiie dif- potens, et magnarum o p n m , qtii habebat mes o i e s ,
fundendo ; quasi terebinthus, Deum super o i n n i a , et * ' et cujtis erat ager, i n quo R u l h collegii spicas (Rutk.
p r o x i m u n i sicttt nosipsos diligendo. I n his omnibus |i), C h r i s t u m significat. C h r i s t u m enim credimus
i m i i e m i i r beatam M a r i a m sub brevitate ietnporis, ct confilemur c u m Aposlolo Dei v i r t u t e m , et Dei
u t cum ipsa g l o r i a r i mereamur i n d i u l u r n i t a t e aeler- sapicntiam (/ Cor. i ) , qui est v i r poleus, quia data
nitatls. Quod nobis praestare dignetur Jesus C h r i - est ei omnis potestas iit coclo et in terra (Malllu
slus Dominus noster, q u i est Deus benedictus i n x x v m ) . Qui est etiam magnarttm opum, quia inips*
saecula. A m e n . sunt omnes thesauri sapientia et scieniim absconditi
SERMO L V I . (Coloss. 11). Ager ejus sancta Scriptura est. Qui agcr
De anima obediente. hinc habel hordeum per Yeltis T c s l a m e n t u m , illic
Lcgimus i n Veleris Testamenti pagina de R u t h f r u m c n t u m per Teslamentum N o v u m . Messorcs sunt
Moabilide, quod Noemi suae socrui adhaereiis, ejus- praedicatores, qui i n hoc agro quolidie scntenlias
que praeceptis obediens, Booz v i r o p o i e u l i e l d i v i t i ineluut, unde fideles animas cpulentur, et spleu-
m e r u i t conjugio copulari (Ruth. 1). Noemi, quae i n - dide pascantur. Iinperfecti vero et inlirini non
terpretaliir pulchra, significat doctorem ac pastorem manipulos m e i u n t , sed spicas c o l l i g u n l , quia nou
cc( lesiaslicuni variis coeicstis graliae donis non so- j m a x i u i a , sed minima capiunt. Qui bcne a mane
Itiin exierius, sed et inleritis decoratum,occuila de- usquc ad vesperam, queinadmodtiin R u t h , ttt agro
uecoris* secundum Aposlolum , abdicanlem, n/>n s l a n l , quia v i r i l i t e r l a b o r a n t , tit ab ipsa iuchoa-
ambulaniem i u astutia, non verbuin Dei adulte- tione ad perfectionem perveniant. Onde et Booz suis
r a u i e i n . Quem propterea feinina figurat, quia s p i - messoribus praecepit, u t , si velint cuin eis iuelcre,
rUttalein prolein Deo per suam praedicalionem pa- i d esl majora investtgare ct c a p e r e , non pro-
rere ac n n l r i r e uon cessal. H i n c est quod ad Gala- h i b e a n t , iino ei de suis mauipulis ex industria t r i <
tas Apostolus scribens a i t : Filioli mei quos iierum 9
b u a n t , u t videlicet etiam de suis sententiis eos nou
parturio 9 donec (ormelur Christus in vobis (GaL iv). negligcnter i n s t r u a n t . Praecepil quoque suis messo-
R t i t h , quae i n t e r p r c t a i u r (estinans, desigual a n i m a m r i b u s , ut nemo R u t h colligenti spicas molesliaiu i n -
sui praelaii sanctis m o n i t i s festinanter obedientem, f e r r e l , quia modis omnibus est cavendum ne quis
nec i n ejus praeceptis exsequendis moras ullas i n - animae bonum i n c i p i e n l i , i d est ad fidem, vei ad bo-
necienlem : scit quod Dominus non tam holocausla nam conversalionem recenter v e n i e n i i , scaiidatunx
vuli vel victimas, quam ut obcdiatur voci ejus: et quod ponal. I l i n c est e n i m quod Salvator a i t : Qui susce-
melior est obedientia quam vtctima et auscullare t n a -
t
perit unum yarvulum in nomine meo. me suscipit
HWl SERMOXES C E N T U M .

(Matth. x v m ) . Qm autem scandatizaverit unum de \ Ievia Psalmisla demonstr.il, dicens Viam mandato-
pusillit htit, qni in me credunt, expedit ei ut suspen- rum luorum cucurri, cnm ditalasti cor meum (Psal
datur mola atinaria t/i colio ejut, et demergalur in c x v m ) . i l a b e l iiaque Ruth cum ptieris Booz p a n c m ,
profundum marit (ibid.). E l posl p a u c a : Videte ne acetum, et aqtiam, quia vere poenitens anima habe
contemnatit unttm ex his pusillis. Dico aulem vobit cnm pnris ct electis aniinabus in C h r i s l u m crcden-
quoniam angeli eorum temper vident faciem Palris tibus pauem in c r u d i l i o n e , aceium i n increpatione,
mei; qui in ccelis esl (Rom. x i v ) . Pusilius cst, q u i aquam in visitatione. Patiis isle conferl v i r l u l e m
bontim i n c i p i t , c l q u i necdum i u robur v i r t u l i s aut siislcnlalionis, acelum salnbrilatcm t i m o r i s , aqua
ahitudinem perfectionis q u o q t t e " r c f r i g c r i u m consolationis. Rcliquiae c i b o r u m , qtias
asccndit. Dcalits
Paulus dc molestia scaudali f r a l r i b u s i i i f i r m i s non R u t l i colligebat, possunt intelligi quaedam sacrac dcK
infcrenda sic dicit : Uoc judicate magis^ ne po- clrinre verba m i u o r a , qtiae posl se pcrfecli r e l i n -
natis offendiculum (ratribus aut tcandalum. E l item : q u t i n t , dum majora et i n semeJipsis exercent, et
JNoli cibo tuo pcrdereittum, pro quo Chrittut morluus aliis d i s t r i b u u n l . Quae ininora R u t h libenler c o l l i g i l
ett (ibid.). l l i u c i l c r u m d i c i l : Si esca scandali- quia 'animac esurienti quaelibel m i n i m a vel etiam
zatfratrem meum, non manducabo carnes in arternum a i n a r a , magna et dulcia v i d e n l u r .
(1 Cor. V I I I ) . E t deinceps : Sine offensione estole Ju- Nonvadas, inquit, ad colligendum in alterum agrum.
dceis, et geittibus, et Ecctesiaj Dei, sicut ego per omnia nec recedas ab hoc loco, scd jungere puellis meis, et
omnibus placeo, non quojrens qnod mihi utile est, sed ubi messuerint, sequerc. Ager altcr et alienus csl o n v
qv.od muliis, ut salvi ftant (I Cor. x ) . f.oncessit Booz nis liber haeretieortim, i n q u o B o o z dissuadct Ruth
l l u l h , u l cttm pticris stiis panem comcderet, bucccl- spicas colligere, qtiia Christus admonet animam ad
lam suam i u aceto i n l i n g e r c t , et de aqua quae erat se conversam pravas hacreticorum assertiones non
a d s a r c i n t t l a s , dum s i t i r e t , b i b e r e l ; quia C h r i s l u s , rccipere. Quae tunc vere puellis ejus j u n g i t u r , et
qui cst clcuieniisstiuus palerfamilias bcnc tribult eas i n metendo sequitur, dtim sanclis animabus fide-
animae rccenter conversac ctim sttis electis panem l i l e r adhaerens eas i n sacris leclionibtis i m i t a t u r .
sanae doctrinae, ne deficiat i n via v i r l u l i s et boni R u t h i g i t u r alienigena i u agro Booz spicas c o l l i g i t ,
opcris, e t a c e t u m t i m o r i s acriter pungentis, de qtto d u m , peccatrix, sed conversa, anima verba Dei s t u -
s c r i p l u m c s t : Coitfige timore tuo carnes meas, aju- diose l e g i l ; et collecta virga caedit et c x c u t i t , dunt
diciit enim tuis limui (Psal. c x v n i ) ; ne dissolvatttr quae legil per solerlcm meditationem, verum a falso,
i n p r o s p e r i s , et aqtiam rcfrigeranlis consolaiionis, vel spirilualem intelieclum a l i l l e r a recle discernit.
ne frattgalur i n advcrsis. Panis e n i m s u s l c i i t a l , acc- c Collecla denique* et excussa i n domum p o r l a t , d u m
t u i n p u u g i l , aqua r e f r i g e r a l . qu® legit et m e d i l a l u r i n l r a sanclam convcrsalio-
Si sitieris, i u q u i t , vade ad sarcinulas, el bibe aqnas, nem suam efleclui boni operis mancipat. Domtts
de quibus pueri bibttnt. Nolandum de aqua,quod ad e i t i m , i n qua qttis conversattir, conversatiouem recte
sarcinulas r e q u i r i j u b e t u r , quia q u i sarcinae v i r t u l i s signilicat. Unde ct per quemdam Sapientem d i c i t u r :
exerccndae et boni operis cxbibendi huinerum l i - Si non in timore Domini lenueris te. cito subvertetur
benter supponit, ipsac divittae consoiationis refrigc- domus tua (Eccli. x x v n ) , i d est bona conversalio
r i u m p r o m c r e l t t r . Hinc est quod Psalmista dicil: lua. Yel ccrte collectain el excussam messem i n
Secundum multitudiuem dotorum meorum in corde domutn ferrc est lectione et meditatione cognita,
meo, consolationes tum lajtificaverunl animam meam probataque bona, pcr aflcclum et cflectum v i r l u t i s
(Psal. XCIII). E t itein : Jn die tribulationis meas Deum ct boui operis i n t r a conscieniiam collocare. I l i s i t a -
exquisivi manibus meis nocte contra eum, et non sum que peraciis cerncns Noemi n u r u m siiain ttiagnato
deceptus. Renuil consolari anima mea, consolalione apud Booz gratiatn invenisse, dat consilium qtto pos-
scilicel t e r r e n a , memor fui Dei et delectalus sum sit adhuc majorem invenire,quia unusquisque pastor
(Psal. LXXVI), acccpla vidclicct consolalione divina. bonns, d u m i n anima sibi credita convaluisse C h r i -
Quisquis aulcm a pio ottcrc virltttis et botii operis se D aii g r a l i a m a n i m a d v e r l i t , u t majorem adhuc apttd
elongal, refrigerio supernae consolalionis se defrau- ctim babcre gratiam possit, s t u d i u m inipendit. D i e i i
dat. UnJc bene de Sapieniia d i c i t u r , quod non inve- ergo:
nilur in terra suaviter riventium (Job xxvui). Ad Fitia m t , quarram tibi requiem, et providebo libi, ut
satcinulas i l a q t i e , i d est ad exercitium laboremque bene tit tibi. Booz ittt cujut puellit in ng*o jnnctn
v i r l u l i s ct lioni operis, pergal quisquis aqua sapien- es, propinquttt noster est, etiam tiac nocte areqm hor-
tiae salutaris potari dcsidcrat. Quod autem non dei venlilat. Lavare igitur, el ungere, et indue le cut*
sarcinas, sed sarcinulas Booz dicit, concordare tioribnt indumtntis, et detcende in aream. Non te vi-
videtur vcrbo Dominico, u b i ait : Jugum meum deat homo, donec etcam, potumqut pnierit. Quando
tuave ett, el onut meum leve (Matth. x i ) . E l beatus autem ierit ad dormiendum, nola locum, in quo dor-
Joannes: Mandata ejus gravia non tunt (I Joan. v). miat veniesque, el discooperies patlium quo operilut a
Mandata namqtie d i v i n a , quae a reprobis tmportabiiio parte pedum, ct projicies te, et ibi jacebis. Ipte autem
d i c u n l u r , incipiciitihus quidem et i n f i r m i s aliquan- diut tibi quid debeas facere (Ruth. 111). Noemt pastor
t u l u m gravia sunt, sed perfeclis esse levia compro- ecclesiasticus, R u t h subjecius, Booz C h r i s l u s , p r o -
b a n l u r . Perlecte nemne Deum diligentibus esse e i pioquitas boniias. Hanc ctenim propinquitatem noti
PATBOL. CLXXYIl 34.
 1067 APPENDIX A D IIUGONIS OPERA M Y S N C A .
rac.it cognatio sanguinis, sed aflinitas sanctilatis. A sed allera est ad beneflcii perceptionem. Isia auteui
H i n c Salvator a i t : Quicunque feceril votunlatem P a - est ad beneflcii augmentationetn. A parte deniqoe
iris mei ipse meut frater toror
f t t ct matcr ett (Matth. p e d u m p a l l i u m discooperire, et i b i s e projieere sive
AII). Et bealus Joannes : Quotquot autem receperunt jacere, est sacramentum nostrae redemptionis humi-
eum dedit eit potestatem filiot Dei fieri, hit qui tre-
f l i l e r investigando considerare, et C h r i s t i p e r n e t u a n i
dunt in nominc ejus qui non ex sanguinibus, neque
t conjunctionem per ipsius incarnationis fldem h u m i -
ex votuntale carnis, neque ex voluntate viri t sed ex l i t e r e l indesinenter postulare. Sed lantam acces-
Deo nati sunt (Joan. i ) . Nox est vita pnesens, dum sionera et familiaritalem hullatenos anima praesn*
sub vclaniine sacramenlorum percepimus coeleslium m a t , nisi eum cibo et potu e x h i l a r a t u m , et i n l e c l u m
gratiam donoruni. Nox est, dum nostras conscien- pacis ac quietis collocatum videaL Cibus C h r i s t i
lias alter alterius non videmus, sed quid alter de a l - sive potus est, u t flat voluntas Patris ejus. Hinc est
tero cogitet igiioramus. Nox cst, quia videmus per quoddiscipulis suis a i l : Ego cibum habeo manducare f

speculum et in enigmate f nondum facie ad faciem, et quem vos nescitit. Meut cibut eti ut faciam voluntalem
umhutamus per fidem nondum f per speciem (/ Cor. ejus qui misit me, ut perficiam oput ejut (Joan. iv).
x m ) . In bac iioclu Booz suam aream venlilat, quia Non i g i t u r anima quaelibet C h r i s t i sacraroentum
Christus nou tautum Ecclcsiain sanctam ab ipsius B discutere, t r a c t a r e , p e r c i p e r e , vel ab ipso grandia
persecutoribus vel male vivcntibus homiitibus, vc- poslulare ullatenus audeat, n i s i , p r i u s exhibitis s a n -
r u m etiam itnamquamque fidelem animam a pravis ctis operibus, illum erga se iaeliflcatum et pacaium
cogilationibus, et a falsa carnaliqtte intelligenlia agnoscat. Quid enim communicabit cacabut ad-oltam
i u sacra Scriptura diligenler p u r g a l . Sane auima (Eccli. xni)? Quandoenim se colligerint, confringe-
fldelis e l obediens l a v a t u r , dum crebris fletibus a t u r . E l Apostolus : Qut manducat tt bibit indigne,
culpae veteris sordibus emundatur. H i n c Jeremias judicium tibi manducat et bibit (I Cor. x i ) . flinc cum
admonel,dicens: Deduc quasi lorrentem lacrgmas per Moyses post mortem Nadab et A b i u argueret Eleazar
diem el noctem, non dts tibi requiem, et non taceat et lthamar de h i r c o , quem exustura r e p e r i t , quod
pupilla ocuti tui (Thren. u ) . Unguenta sunl dona s p i - eum non comedissent, respondit e i A a r o n : Oblata
) italia , quia s i c u l ungueulis vulnera sive dolores est hodie victima pro peccato t et holocauttum coram
c o r p o r u m , sic sacris donis sanantur ac m i l i g a n t u r Domino. Mihi autem accidit quod vides. Quomodo
vulnera sive dolotes a n i m o r u m . De his donis Apo- potui comedere eam aut quomodo placare
t Dominum 9

sioius sic d i c i t : Unicuiqne datur manifestatio spiri- vel ticut quidam tegunt placere Domino
f in cceremo-
ius ad uttiitulem (l Cor. x u j . Atii quidem per spiritum niit mente tugubrit (Jjevit. x x ) . Sed et de oratione
datur termo tapienlice, alii sermo $ciemice atieri fides ^ scriptum est, qtiod qui avertit aurem suam ne
f 9

atii gralia $anitatum alii operaiio tirtutum

t f
phtiia t alii discrttio tpirituum, atii genera tinguarum
rnlii inttrpretatio termonum (l$ai n ) . Et Isaias:
quicscel euper eum spiritut $apientice et intellectu$ $pi-
ritus consiiii el fortitudini$ spiriius scientiae el pitla-
f setnetipsum huiniiiando serenare, et per hoc C h r i -
Its, el replebiteum soiritus timor':$ Domini. Ilaec dona,
fratres, vera sunt unguenta, et eorum perceptio vera
esl uuclio. Scd et v i r l u t e s , quje de ipsis donis o r i u n -
t u r , unguenta non inconvenicnter appellantur, quia
eorum cxercilatio perfecta esl unctio, quae e l vcrmes
i n nobis v i t i o r u i n coiisumit, ct aflectiones peccatis
alii pro- diai tegem.oratioejus e r i l eXsecrabilis (Prov. x x v m ) .
t Quisquis ergo quoquo modo v u l t ad Deum accedere,
Re- vel ab eo quidqtiam postulare, studeat prius necesse
f cst stiam conscieuiiam coram eo bene operando, et
sium quasi cibo reficere, ac potu exhilarare,et qtiie-
ttim erga se reddere. Cibus taroen et potus, quem
Booz sumpsit, non Ruth dantis, sed facultatis ipslus
Booz fuit, quia nostra actio C h r i s t i est donatio, nec
est uostric facttliatis, sed grjtiae coelestis; non enim
volentie neque currentis sed miserentis esl Dei (Rom.
f

vuliteratas sanitati r e s t i l u i t . Veslimcnla sunt opera. i x ) . Ipse, i n q u i t , dicel tibi quid debeat factre. S
Veslimeuta cuitiora opera praecipua, ut sunt sex enim quod noster praelatus praecipit nobis, obedien»
opera misericordiae, dare panem esurienti, potum p t e r f a c i m u s , unctio C h r i s t i de caetero docet nos de
a i t i e n l i , elc. E t si quis istis c i r c u m d a t u r , quasi m u n - omnibus (/ Joan. 11). Latidat denique Booz R u t h
dis vestibus elpretiosis ordonatur. quod nott est secula juveues, et Chrislus laudat a n i -
R u l h i g i l u r post spicarum collectionem et excus- tnam sibi tiJetitcr appropinquantem, quod non sequi-
siouem, btvatur, u n g i t u r , et v e s l i t u r , quia fldeiis iurdaemones, velreprobos homines ad pravitaiem
sHtima, post acceptam i u Scripturis per ieclionein et agileset leves.
ineditaiionem veritatis cognitionem, et lavalur per Nunc itaque, charissimi nobis, ad nosmetipsos
cotnpunctionem, et u n g i l u r per s p i r i t u a l i u m c h a r i - reverlentes, ex his omnibus sludeamus ad agniltonem
r
suia(lum aeroulationem, ct v i r t u t u m exercitationero, veritatis e r u d i r i , ad amorem bonitatis inflammari,
et vestitnr 0er bonam aetionem. His ita compositis a d exercitium virtutis i n c i t a r i , ad effectum boui
i u areamt eesceudere, est intra cordis planiwem operis i n f o r m a r i , ad promerendum salnlis praemiom
queraribet, postaccepta beneficia, semetipsum huiui- p i o v o c a r i . Relinquamus t e r r a m deosque uostros,
fcare. Quasi enim supra se &i bomo per elatio- nostris antiquis pravitatibus daemonumque sugge-
nem, sed ad se r e d i l , et i n %e desccndit per h u m i i i a - stionibus a b r e n u n t i a n d o ; sequamur pastorem no-
f h m e m . Est et alia b u n i m a t h j ; qtn» pracedtl^iatam, s i r u m , eum i u iis qnae recte gertt unRando;
106* SERMONES C E N T U M . |<Pt
reamus e l , eum veraciter amando. Obediamus e i A Patris mei
9 t ipse meus frater 9 soror 9 ei mater esi
cuucia quae praecepit solerler operando. Habitemus (Matth. x x n ) , tamen ecciesiastici pasiores, ad q u o -
cnm ipso i n Belhlehem, cum ipso i n sancta Ecclesia r u m m i n i s t e r i u m pertinet docendo, baplizando, cae-
banesle conversando. I n agro Booz spicas colliga- terisque sacramentis imbuendo, et confirmando
n t t t s e i excuuamus, e i i n d o i n u m noslrara feramus, credentes, spiritualesemenChristogenerare, maxime
n o s l r i Salvatoris verba legendo, m e d i t a n d o , et i n propinquiores i l l i e x l s t u n t . De hoc semine C h r i s t i
m e m o r i a m , vel nostram conscientiain, u t supra d i - Isaias sic a i t : Si posuerit pro peccato animam suam 9

c t u m est recondendo; nec i n alieno colligamus agro, videbit semen tongcevum et votuntas Domini in manu
9

pravas naereticorum assertkmes respuendo. Lavemur ejus dirigetur (Isa. L I I I ) . Quod semen ne quolibet
deinde noslra c r i m i n a deplorando; ungamur d o n a ' tempore deficeret,Christi propinquus, i d est sancto-
spiritualia aemulando, virtutesque praeserlim c h a r i - r u m praclatorum chorus, modis omnibus debet prae-
latem secundum Aposlolum sectando; vestiamur, dicando praecavere. Dura autera sancti doctores
sex opera misericordiae effectui mancipando. Descen- praedicant, non sibi sed D o m i n o generant, quia i u
damus denique i u areara, nos i n t r a cor n o s t r u m eo quod docendo spiritalem prolem gignunt, n o u
humiliando ; discooperiamus a parte pedum p a l l i u m suam, sed C h r i s t i laudem quaerunt. E t quoniam
quo o p e r i l u r , sacramcntum nostrae redemptionis & cuncta quae agunl, i n gioriam Dei f a c i u n l , v e r a c i t e r
b u m i l i consideralione investigando; et i l l i c nos dicere p o s s u n t : iVoit nobis, Domine non nobis, sed 9

projiciamus et jaceamus, per finem passionis ejus, nomini tno da gtoriam (Psal. c x m ) . Qui videlicet
i l l i copulari h u m i l i t e r et absquc inlermissione po- praelati, sive doctores sancti, quasi intus duas h a -
stulando. Talibus etenim insistentes promerebimur bent caligas : per cognitionem veritaUs et amorem
ab eo, velut R u t h a Booz, accipere p r i m u m quidem v i r t u t i s et duo caleeamenta foris apparentia : p e r
tres annonae modios per fldem sanctae et individuae verbum praedicationis e i exemplum boni operig.
T r i n i t a t i s , deinde sex modios per perfectionem to- Q u o m m calceamentorum, cui alterura vel u t r u m q u e
tius s a n c t i t a l i s , landemque illi copulari n u p t i a l i deest, ad suscitandum Cbristo semen idoneus non
tbalamo i n mundo per gustum internae dulcedinis, est. Ut e n i m non nostris, sed sanctorum Palrum
et i n coelo per gloriam beatiludinis. Quod nobis prae- u t a m u r verbis, t a m vita quam doctrina clarere de-
stare dignetur Jesus Christus Dominus noster, q u i bet doctor ecclesiasticus. Nam docirina sine v i t a
est Deus benedictus i n saecula. A m e n . arrogantem r e d d i t , v i t a sine doctrina inuUlem f a -
SERMO L Y I I . cit. Sacerdotis praedicatio operibus confirmanda
De quolibet prceluto 9 ^ est, u t quod docet verbo demonstret exemplo. Vera
vel doctor$ t

Dixit Boox ad Rulh : Non me abnuo propinquum, est e n i m illa doctrina quam vivendi sequitur f o r m a .
eed est alius me propinquior. Si ille voiuerit ie jure Nara n i h i l turpius esl, quam si bohum quod qutsque
propinquitatis relinere bene res acta est. Sin autem
9
praedicat, explere opere negligat. Tunc e n i m prae-
ilte noluerit, ego te absque dubilatione suscipiam dicatio u t i l i t e r p r o f e r t u r , quanto efficaciter a d i m -
(Ruth. u i ) . R u l h , quae i n t e r p r e l a t u r festinans, san- pletur.
ctam Ecclesiam recte figural, quae praecepta coelitus Unusquisque ergo doctor et bonae actionis et
sibi data tota devolione complere festinat. Cujus bonae praedicationis habere debet s t u d i u m ; nam
i n a r i l u s non i n c o n v e n i e n l e r i n t e l l i g i t u r Christus, de alterum sine altero non facit p r o f e c t u m . Nam sicut
quo s c r i p l u m e s t : Qui habet sponsam 9 sponsus est nec doclrina sine v i t a , sic nec vita suflBcit absque
(Joan. 111). E t beatus Apostotus a i t : Christus d i - d o c t r i n a . Sancte n i m i r u m debet quisque praelatus
lexit Ecclesiam 9 et umetipsum tradidit proea 9 ut vivere p r o p t e r exemplum, et pie docere propter suae
iltam sanciificaret, mundans eam lavacro aquat in administralionis officium, certus quod ipsi sua j u s t i -
verbo ut exliiberet ipu sibi gloriosam Ecclesiam, non
9 tia non suffrageiur, de cujus manu aniraa s u b d i t i
habentem macutam aut rugam 9 sed nt sit, sancta et penitus e x i g i t u r . Quid enim p r o d e r i l non p u n i r i de
immaculata (Ephes. v ) . Cui spousae idem sponsus ex r j sno q u i puniendus est de pcccato alieno? Mentior, si
eo quodam modo quasi mortuus e x s t i t i t ex quo u t hoc Dorainus per proplieiam sub cujusdam t e r r o r i s
4

bomo i u t e r bomines vivere et conversari desiit. Ex denuntiatione non l o q u i t u r , dicens : Fiti hominis 9

quo, ut ait Aposlolus : Humiliavit semetipsum factus si me dicente ad impium : Morte morieris 9 non fue-
obediens usque ad monem , morlem autem crucis ris loculus t ut se custodiat impius a via sua ipse in 9

(Philipp. n ) . Christus etenim, licet resurgens ex iniquitate sua morietur; sanguinem vero ejus de
m o r t u i s , j a m non m o r i a l u r , et mors i l l i ultra non manu tna requiram. Sed et si conversus justus fece-
d o m i n e t u r ; q u o d e n i m v i v i t , v i v i t D e o (Rom. v i ) . I n rit iniquitaiem, morietur 9 quia non annuntiasti ei,
eo lamen quod i n longinquam regionem accipere sibi sanguinem auiem ejus de manu tua requiram. Si
regnum peregre profectus est, et corporaliter ab- autem tu annuntiaveris justo t ut non peccet et We
sens est, i l l i quodam modo mortuus esu Cujus p r o - non peccaverit 9 vivens vivet 9 quia annuntiasti ei ee
p i n q u u s , i m o p r o p i n q u i o r EcclesiasUcorum praela- animam tuam liberasti (Etech. m). Liquet ergo
t o r o m coetus est. Quamvis namqne c u n c t i vere quod nec doclrina sine v i t a , nee vita sine doctrina
CbrisUani C h r i s t i p r o p l n q u i recte d i c a n l u r , sicut praelato s u f f l c i t , u t spiritualem Christo prolem gt-
ipse t e s l a t u r , dieens : Quicunqne Ucerit votuntatem qnere possit. Quod si a l i e r u m Jeosse c o m i g e r i t ,
m\ A P P E N D l X A D HUGOJ S OPERA M Y S T I C A . IOTS

melitts est e diiobus imperfectis rusiicilatcm hahcie j Chrisius fectt, et ipsi facittnt, et majora h o n i n i
sanctam quam cloqucnliam pcccalricem. Quod si faciunt. Quae tainen o i n n i a , secundum quod de p a r t e

u t r u m q i i c defuci i t , uoti solum ad stiscitandum C b r i - agri Eiimelech vendenda d a t u r i m e l l i g i , e m u n t .

sto scutcn i i i t t l i l i s , scd velut arbor infrucluosa t e r - dum suis rebus ac voluntalibus a b r e n i t n t i a n t , u t
r a i n occupans, sibi quoque commissis noxitis e r i t . divinae v o l u n l a i i obediant. Hinc est quod beatns
U n d c sancia Ecclcsia (alem paslorem qtii solo n o - Petrus Domino d i x i t : Ecce nos reliquimue omnia ,
miiie non etiam re. polesiale non utiliiate praeesl, el secuti sumus te. Sic et negoliator prudens inrenias
m c r i t o propiiiquiim Cbi islo tion agnoscit. E t corant una pretiosa margarita, dedit omnia sua et % compen-
Dooz, i d csl quolibet ecelcsiastico doctorc vcrbo ravit eam (Matth. xm). Dixcruiil niajores natn
sapienliae c l scienliac d i v i l e , et v i r l u l u i n vigore po- Bethlchem ad Booz : Faciat Deus hanc mulierenm.
l c n t e . suscitalioiiem spiritttalis seminis ad conser- quce ingreditur domum tuam, sicut Rnchel et Liam 9

vandam percitniialem C b r i s i i a n i nomiiiis b i i m i l i i e r qua? cedificaverunt domunt Isract (Ruth. xiv). S e t i i o -

r e q n i r i t . Est c u i m doctor ecclesiasticus propinquus rcs Belhlchem pro I V u l i Booz o r a n t , quia p e r f e c l i
Cbristo gratia doclrinae, sed pastor, cui a i i i m a r u m quique i n sancla Ecclesia praelaluui ecclestasticuin
cura coiniuissa est, propiuquior esl debilo et o b l i - et l o l a i n congregationcm i i l i comntissam c o n t i n u i s
gaiionc pastoralis curac. Quo coram senioribus Bc- ' orationibtts adjuvanl. E t quemadmotluni R a c h e l e t
t b l e b c m , id csl perfeclioribus sancLc Ecclcsiae vjris, Lia acdificaverunl domttm Israel, ita R u t h d o t n u r a
revcrcnlcr admouito, t i t cura c t i r a m sibi injunclam Booz aedificat, dttm sancla cougrcgalio fidcli cotn-
satagat, dutn ille i d implere recusat, divina sa?po missa praelalo, ct ejus ministerio spiritali semine
tlispcnsante gratia, quasi u l r u m q u e calceaincntum fecundata , spirilalein i l l i sobolcm, viros scilicet
u m i t i i i , d u m ctiram regiininis, per qtiam sanclam spirilales, alios i u contempiaiione q u i e l o s , u l i o s i n
Ecclesiam spirituali ptole fecundare debuerat, d i - aclione laboriosos, m u l t i p i i c a t . E l est i n e x e n i p l u m
l i t i t l i l , ct ecclcsiaslicus docior u i r u m q u e calcea- v i r l u l i s i n Ephrata, dtiitt cjus obedicntia c l a r e t i u
m e n l u i n accipit, dum ejus loco subrogalus, verbo et tiniversali Ecclcsia. Et habel celebre n o n i e n in
exeniplo sanctam Eeclesiam, ut ad bouorciii Chri>li B e l h l c h e m , duui per ttuiversam Ecclesiam c e l e b r e m
s p i r i l u a i i sciniue fcctindetur, incessanler insiruil. nspergil opinionem. Domus deuiqtte Booz de se-
Sic loco Jud;c, Malhiam nposlaloruin senatus subsli- mitic, quod i i i i Dominus ex ca dat, fil sictu d o m t i s
i i t i t , ct loco Jiitkcorum plcuiiudogeiitiuin s u b i n l r a - Pbares, qttcni T h a i u a r peperil Juda?; duiii p l e r i q u e
v i l , sicul ipsc Doiuinus Juthcis a i l : Auferetur a vobis cx ca ejus pnedicalione g e n i t i , a peccatis pristitti*
regnum Dei % et dabilur genti (acienti fruclus ejus atuarituuiiic haluberriuiae confessioitis purgaii, ac
(Matllt. x x i ) . i l i u c est quod cpiscopo Philadelpniae deinde dono pr;ccipue scienliae et v i r t u t i s a l u u l t i s
Uicilur : Tene quod habes % ut nemo accipial coronam uliis d i v i s i , c iliuine iionuunquam ecclesia»lici r e g i -
tuam (Apoc. m). Hiuc esl c i i a m quod episcopo iiiiuis inerentur e x a l l a r i . T h a i u a r eiiim i n i e r p r c t a -
Ephcsi d i c i t u r : Habeo adversum te pauca t quod lur amariludOy Judas confucns % Pliares divuio. Et
charilatem tuamprimam reliqttisti. M.moreslo unde in hoc progenics Pharcs, quem Thamar peperit,
excideris, et age pceniteutiam, el prima opera fac. intle iongc ab aliis l i i b u b t i s filioruni Israel d i v i s a
Sin autem % veniam libi cito et morebo candetabrum c x s t i l i l , quod ex ca rcgalis diguilas processit, s i c u l
tuum de loco suo (Apoc. u ) . Caudeiabrum namque cl in l i b r o R u l h d c c l a r a l u r , u b i scriptttiii cst:
cujuslibet reprobi pastoris deloco suo m o v e t i i r , d u n i Phares genuit Esrou % Esrongennit Aram t Aram gt-
ccclesiaslica dignilas i l l i coIlala,cxigcnlibtis pcccalis nuit Aminadab % Ammudab genuit Naasson % Naatsost
cjus v e l u l i u t i t i l i ct iirdiguo a u f e r t i i r , e l ad a l l c r u i u genuit Sauuon, Sulmon genuit Booz. Booz genuit
i r a n s f c r l u r , et i l l i v c l u l digno te f r u c l i i o s o c o n f c r l u r . Obed % scilicel ex Ruth, Obed genuil Isai Uesie],
Quod crebro ficri vidcnitts, ttl videliccl, reprobis de Isai [Jesse] genuil David regem.
sua slalioue propulsalis, alii loco corunt s u b s t i l u a n - Nunc ergo, charissimi, ad nosmeiipsos r e v e r t e n -
tur, pcr quos ccclcsiastica j u r a secundum debitum I tes islum s p i r i l u a l c n i Duoz scmper nobis praeesse
cxerccactur. desidcrcnius, et illuin i n i i l i l c m p r o p i i i q i i i i m s u p e r
Talis deniqtie pastor i n e r i l o discalccalus vocalur, nos reguare foriuideuius. QuaiMO bonus paslor Ec«
dtnn muniuienlo .verbi ct e x c m p l i , q u a u l u m ad clesiic d a l u r , ex douo Dei est. Quaudo auletn r e p r o -
ccclesiasticiiui speclat i n i i i i s l c r i u n i , spolialur, ct bus prajesl, peccatis boiuitium exigetilibus esl, q u i a
titriusqttc m c r i l o praemioque denudalur. Qui duui Deus super geniein et super oiiiiies homines r e -
sttae vitiositalis familiam gcnerareelprotelare d i l i g i t , guare facit l i o m i n c m h y p o c r i l a m propter peccaia
calceamenla praedicaltonis et o p e r a l i o u i s , quibus populi (Job x x x i v ) . Non est crgo jtidicandtis a piebe
siios in preparalioucin Evangelii pacis i n u i i i r e de- r c c l o r iitordinatus, iluui tuagis noverint populi s u i
b u i i , alteri r e l i n q t i i l . Sed, u t i n a m ! secuudtim i m • fuisse m e r i l i perversi i c g i m c n suscepisse ponliflcia.
precaiionem Psahnislae : Fiant nati ejns in interilum, Nam p i o m c r i l i s plcbiuiu disponilur a Deo v i i a
in generaiione uha deleatnr nomen ejus (Psal. cviu). r e c i o r u m , cxcinplo David pcccanlis, ad c o i n p a r a l i o -
Cuncia vcro, qu c fuerttnt defuncti, in posscssioncm nem p r i n c i p u m q u i ex ttierito plcbis pracvaricantur.
privilcgio ejtts utentis transeiint, quia prauscrtiin Quod si a fide exorbilaverit rector, Itiuc a s u b d i t i s
• a n c l i et perfecti reclores aniiiiarum opera qiiae argtiendus est. Pro tnoribus vero reprobis t o l e r a u *
fOH bLKMONES C E N 1 L M . I0?#

dus, m a g s qtiam distringcndtis a plebe esl. N u n c , V x u r i a est macura, malilin ruga. Per sordem exprU
ergo, charisMmi nobis, bttjustnodi prnelatos i n his m i t t i r inacula luxuriae. Per sauguinem ruga malitia).
quae inordinate geritnt, temere lacerare non prae- Quotl vero per sanguinem m a l i l i a cordis e x p r i m i l t i r ,
stimamiis. Et secundiim bcati Gregorii senlentiam, aperle m o n s l r a l u r , ubi dicitur de rcmedio ejtts. Hiuc
nemo n o s i r u m , c l i a m injusie ligams, sui pastoris Jeremias a i t : Lava a matitia cor tuttm Jern$aiem t i l
% %

sententiam lcmere reprehendat, ne, elsi injtiste liga- salva fins. Usqueqno morabuniur in le cogilalionss
lus s i t , tumidne reprc!iciisiouissuperbi;i,culpa, qoac noxuc? (Jer. iv.) Sane spiritus judicii,lavat sordem,
non crat, t i a l . Si aulem veruin B o o z \iderimiis s p i r i - dum homo in his quae i l l i secundum Iuxoriarn dulcia
lale semen ad propagandttm nomen Chiisli vciho fiicraul, liinore d i v i n i percussus j u d i c i i s i b i m e t a m a -
praedicationis, et exemplo botii operis sollicile reseit. Et spiritus ardoris ablttil sangtiineui, dum i i t
suscitare, gaude tmus. E l nos ipsi benc vivendo, et his, i n quibiis erga p r o x i m u m amarits exslitcrat,
a l l e r allerum adir.onendo, consorles illi esse i n me- coelcsiis amoris anlorc tacius, inlrinsecus erga e u m -
r i l o sludeamus, u t illi consorles in pracmio Qeri dem suaviier edulcescit. Gralia ergo coinpunclionis
inereamur. Quod uohis pncslare dignetur Oominus omnia peccala sive t a r u a l i u sive spiritualia lavat,
nosler Jesus Cbrislus, qui esl secundum omnia quia spirilus j u d i c i i sordem, et spiritus ardoris san-
Deus bcnedictus i n sn»cula. Amen. * guiuein emuiidat.
SKRMO L V I I I . Quanivis aulem h.TC ita disliiigitamus, u l s p i r i n t
Quod significeni necessuria vitat humana*. jiidicii sordem, spiritu artloris sauguiueni lavari t l i -
In Ecclcsiaslico legimus qnod ejusdem liltri a t i - camtis, u l r t i i i i q u c tainen utrobiqtie operari, i d est
c t o r , de necessartis liumaunc viiae rebus faciens sonlem sangtiincmque inundare intelligere debe-
tcenlionem, dicit : lnitium necessaria; rei vitas ho- inus. T i m o r quippe et ainor, qui jusiiflcandis pec-
minis, aqua, igni$ et ferrum
f % lac et panis $imitagi- catoribus per S p i r i t u m sanctiim infuiiduntiir, ita
nvu<, et meiy el bolrus ttrar, et oleum, et veslimentnm sibi coopcraultir, ut sivc siul carnalia sivc spiritalia
(Eccli. x x x i x ) , et sicut a l i b i , quibusdam ex his po- peccata, timorc praecedenie, amore sequeute eflica-
fciiis, addii, domus proteacne turpitudiuem; stipcrius citer ahiuaniur. E l qttia veram compunctionem m a -
quippc qtmdam. loco dixerat : Initium vitaj hominis nifestum est comitari veram confessionetn, congrue-
cqna % et panis % et vestimentum, ct domus protegene poslqtiam aqu:»ui necessariam d i x i t , staiim et ignem
turpiludinem (Eccli. x x i x ) . Htc iittiic adtlil plura alia, csse necessurium adjunxit. Ignis nempe confessio-
et qoacdam prioribus dulciorn et snaviora, ct g r a - iiem signiflcat, quia ignis r t i b e l , et confrssio vere-
l i o r a , u t est lac, m e l , botrtis, oleum, quia t n u l l i - , cundiae ruborem habel. Unde Paulus a i t : Quem
{

plicata secundtitn iiicreinentum temporis i n f i n n i t a l i s fruclum habuislis tunc in hi$ in quibus nunc erube-
humanae miscria, oporluit etiam ut iniiUiplicarenlur $citi$? (ftom. vi.) PossumiM quoquc per ignem aa-
ejits necessaria. E t d u m crevit infirmitas» crevit tisfactionis laborem, u l suut jejunia e l caetera talia,
consequenter et nccessilas. E s l a i i l c m uecessilas, flgurare. Cttjtis laboris ignis qtioscunqtte i n pracsentl.
sine qua quid esse non poiest; sed quia baec fecil,. saeculo perfecte cremando purgat, cos i n seqttenti
dcinde secutiduni ea qua; carni sunt neccssarin, nos saectilo infernalis vel purgalorius ignis minime c r u -
ca tunc ad spirituni verlamus, et, ad nostrae u i o r l a - c i a l . Hiijtis ignis ct htijus aqtiie Psalmisla luculciuer
i i l a t i s inforoialionein, quomodo s p i r i t a l i t c r intelligi frticium e x p r i m i l , tibi dict?. Transivimns per ignem
possint requirainus. Aqua i n sacra Scripltira g r a - et eduxisli nos in refrigerium (Psul. L X Y ) . Per aqtiain
t i a m coinpunciiojiis, fleluiimqiie quandoque signi- enim et ignem traiisimiis, et i n refrigerium d u c i -
flcat. Sunt auiem duo compunclionis gencra, pcr t n u r , c u t n , per coinpunctionciii et confessionem sive
aqtiam i n dcscrto de petra bis prodticlam (igurala : c t i a m salisfactionem p t i r g a t i , ab angtislia doloris e t
u n u i n , qtiod ex dolore culpne ct timore pcenae nasci- t i m o r i s , quatn pro peccatis nostris patiebamur, r e -
l u r ; a l t e n t i n , quod ex consideralioue pcrceptoruin qtiiesclmus. Cttjus refrigerii jucuiiditalein ille solus
coelestium d o n o r u m c t amore divino geocratur. Quae 1} veraciter n o v i t , q u i Itanc experiri gratia largieut*
dtto coniptiiicliouis gcucra per Isaiam prophetatu divina p r o m c r u i t .
manifeste distinguuutiir, tibi a i t : Et erit omnis, qui Et ferrum. Pcr ferrum,quando i n bona significa-
retictus fuerit mSion, ct rcsiduus Ui Jeru*alem t san- tione p o n i t u r , recte v i r l u s scvcritatis i n l e l l i g i t u r .
ctus vocabitur, qui xcripiu$ esl in vita in Jernsalem : Post aquain ergo c l ignem, f e r r u m nobis d i c i t ne-
Si ablueril Dominus sordem /i/i.inim Sion, el sangui- cessarium, qtiia postquam flendo, coufilcndo, vei
nem Jerusalem laverit spiriln judicii et spiritu ardorit etiam salisfaciendo maiis pcrpetratis abrenunliaiiius*
(Isa. I V ) . Pcr spii ituut enim j u d i c i i designaltir c o m - nisi magnae severilalis gladio leniaiioiiuin blandi*
punclto, qtiae nascilur ex t i m o r e ; per s p i r i t u i n a r - mcntis per hostem antiquuui gravius solito conlra
doris, compunctio, qtiae nascitur e* amore. D i v i n u m nos sacvieiitibus reststamus, ad mala, qttae relique-
qtiippe j t t d i c i u m infert l i i n o r c m , diviuus autetn a r - ramus, vel certe ad gravtora peccata, visco illece-
dor confert amorem. Sicut autem compunctionis, sic b r a r u m r a p l i ^ c i t o reducimur, et fiunt tunc novis*
et peccali duo videntur esse genera : u n u m i n carne, sima noslra pejora pridribus (Luc. x i ) , scptexu s p i r i *
alterum i n s p i r i t u ; i d est unum carnale, a l i e r u m tibus i i l o , qui p i i u s uos posscderat, spiritu ticquia*
spiriltiah). In carne l u x u r i a , i n spiritu m a l i t i a . L u - ribus i u nos cuin illo ingressis Ct inb.tbiuntibus»
4075 A P P E N D I X A D I1UCONIS OPERA M Y S f l C A .07*

TJude necesse est ut magnae severitatis animadver- A tatione vel probatione j u s t o r u m s c r i p t u m e s t : Deut
slone caput boslis a m i q u i iu his assultibus c o n l e r a - tentavit eot % et invenit iltot dignot te. Tanquam au-
mus, et ad petram ejus parvulos allidamus. Et lac et rum in fornact probavit, el quati holocautta hottim
panit. Sicut ex diversis S c r i p t u r a r u m locis i u l e l l i - accepil eot (Sap. 111). Dominus ergo diluculo suum
g i m u s , per lac doctrinam inchoantibus, per pancm e l e c i u m , sicut d i x i m u s , visitat per consolalionein,
d o c t r i n a m perfectis exhibenda convenienter a c c i p i - sed subito probat per exerciiaiionem. E t hinc item
mus. Unde de hoc lacie B . Petrus ad eos q u i nuper scriptum est : Exilut matulini, et vetpere detectabit
crediderant a i t : Sicut modo geniti infantet rationa- (Ptal. LXIV). E x i l u s ctenim m a t u t i n i et vespere Do-
bilct, tive doto tac concupiscile, ut in eo cretcatit in ininus deleclal, quia p r i n c i p i u m bona? conversationis
tatutem (I Petr. n ) . E t B . Paulus ad Corinlhios : consolatione, et iinero r e l r i b u t i o n e laetificat. Medium
Non potui vobit loqui tanquam tpiritalibut, ted quati aulem d i e i , non tam deleclatloni quam fervido ac-
camatibut; tanquam parvutit in Chritto tac vobit po- commodat acstui, d u m m e d i u m m e r i l i non tam c o n -
tum dedi non etcam {/ Cor. m ) . Hinc Hebnros
9 re- solationi quam dislriclae mancipat p r o b a t i o n i . Quia
darguens, ait : Cum deberetit magittri ette propter ergo Dominus, ante d i s l r i c l i o n c m probationis, n o n -
ttmput. rurtut indigttit ut doceamini quat tint ele uunquam infundit animse suavitatem suae consola-
menta exordii termonum Dei et facti ettit
9 9 quibut B tionis, recte post i l l a quae superius p o s u i l , mel et
tacle oput tit non tolido cibo. Omnit enim
$ % qui tactit b o t r u m ad necessitatem pertinere d i x i t : Mel n i m i -
particept, expert ett termonit juttiticc. Parvulut enim r u m , quod dulcem saporem habet, et b o t r u s , qut
ett (Hebr. v ) . De pane autem statim subjunxit. v i n u m , quod inebriat, continet, i n t e r n a m dulcedi-
Perfectorum autem ett totidut cibut % qui pro contue- nem, spiritualemque consolationem figurare possiint.
tudine exercitatot habenl tentut ad ditcretionem boni Sed diligenter est attendendum quod non a i t favcs,
ac mali (ibid.). E t idem ad Corinlhios d i c i t : Sapien- scd mel, et quod non d i x i t v i n u m , sed botrus e l ipsum
tiam autem loquimur inter perfectot (I Cor. n ) . S i m - uvae. Duo namque v i d e u t u r esse consolalionum ge
plex ergo doctrina incipiemibus velut lac p a r v u l i s , n e r a : unum scilicet quod absque integumenlis nobi?
et profunda e l i n u l t i p l e x necessaria est perfectis i n f u n d i t u r , aiterum quod quasi quibusdam involu-
quasi panis a d u l t i s . E t notandum q u o d , cum dixisset mentis atque folliculis, ut i l a d i c a m , sacratarum
panit a d d i d i l timilagintut, q u i a , ablato furfure lilterae,
9
r e r u m a u l a l i o r u m hujusmodi quodammodo uiedian
dispensatur perfectis simila s p i r i t a l i s iutelligentiae. tibus donatur. P r i i n u m ergo per j n e l , secundum pet
Post aquam ergo, ignem et f e r r u m , lac c u m pane botruni figurari potest. A l i t e r : per mel possuinu?
d i c i t esse necessarium, u t .aihletam C b r i s t i , quem c iotclligere quamlibet etiam m i n i m a m spiritualem
_» l I_ _ 1 . •__ I *I . I r l I i I SIA/11 tt£\..\ inl.inrAA». -•••—•.!.<*•• r. A —.! A.. I sv—_ . —. ~ _.
aqua et ignis a culpa praeierita exhibent m u n d u m dulcedinem intrinsecus suaviler sapientem; per bo*
ac p u r g a t u m , quemque f c r r u m a r m a t cotitra hostis t r u m majorem cousolationem meiitem f o r t i t e r ine-
a n t i q u i m o r t i f c r u m blandimentum, hunc lac c u m b r i a n t e m . Qui botrus aple d i c i t u r uvae, quae ad bo-
pane ad e x e r c i t i u m v i r t u t u m , et b o n o r u m effectum nos, non labruscac, quae ad malos pertinet, de quo-
operum reddat r o b u s t u m . r u m u v a , sive b o t r o , vel etiam vino s c r i p l u m est:
Et mel et botrut uvce. Solet divina pietas de inflde- Uva eorum uva feliit, et bolrut amaristimut. Fel dra
i i t a t e ad fidem, sive de culpa ad poenitenliam con- conum vinum eorum % et venenum atpidum intanabite
versis, antequam, accepla veritatis cognitione, la- (Deut. x x x u ) . S i c u l ergo per aquam compunctionis,
b o r i o s u m v i r t u t u m et bonorum operutn e x e r c i t i u m et ignem confessionis, vel etiam satisfactionis unus-
i n g r e d i a n t u r , a l i q u i d inlernae dulcedinis et consola- quisque conversus a culpa emitndatur et p u r g a t u r ,
tionis dispensarc, ac per hoc ad spiritale m e r i t u m ct sicut f e r r u m severilatis c o n t r a daemonum per
m e r i t i q u e praemium eos efficaciier provocare. Hinc cariiis desideria mate blandientium i m p e t u m a n n a -
est quod B . Petrus, d u m nuper conversos ad fidem tur, et quemadmodum lacte et pane doctrinae ad
ad salulem obtinendam crescere commoneret, ait: e x c r c i i i u m v i r t u i u m et b o n o r u m operum e n u t r i t u r
Si tamen guttattit quoniam tuavit ett Dominut D et r o b o r a l u r , sio raelle et botro internae dulcedinis
(/ Petr. u ) . H i n c per i o b ad D o m i n u m de hemine et consotationis ad cceleste gaudium etiam per t r i -
per d i v i n a u i g r a t i a m magniftcando d i e i t u r : Vititat s t i t i a m e t a m a r i t u d i n e m promerendum mirabiliier
emm diluculo, et tubito probat Utum (Job. v u ) . D i l u - provocatur. Nec d u b i t a t per a m a r u m praesentis m a l i
eulo quippe Dominus h o m i n e m v i s i t a t , et subito poculum ad superni j u c u n d i t a t e m boni p e r t r a n s i r e ,
iilucn probat, d n m i n p r i n c i p i o conversionis vel c o n - dum i l l i datum est ejusdem b o t r i vel teuuos gultas
versaUonis ejus, q u i d s i t internac dulcedinis sapor ac pra&gusiare.
supernae eonsolationis gustus misericorditer i l l i de- Et otcum 9 et vettimentum. Quid per o l e u m , n i s i
m o n s t r a l ; ac s t a t i m i i l u m fornace perfectionis vitae, v i r t u t e m charilatis? et quid per veslimentuni uieiius
v e l u t fignlus fictile vas, tentat, u t per hoc h o m i n i quam necessiiatein boni operis intelligimtis? Olei
innotescat q u a n t u m proficiat. De hac tentaiione sive nempe natura cunctis, quibu6 immiscetur, solet s u -
probatione s c r i p t u m e s t : Vata figuli probat fornax 9
pernatare l i q u o r i b u s . E t Apostblus de charitate l o -
et hominet juttot tentatio tributationit (Eccti. xxvn). cuturus : Adhuc % i n q u i l , excellentiorem vobit vtam
T r i b u l a t i o autem j u s t o r n m i n exercendis v i r t u t i b u s demonttro. Si tingnit hominum ioquar et angtlorum.
et exhibendis bonis operibus t o o s i s t i t . De bac t e n - etc. (/ Cor. X I I , x i u ) . Per oleum ergo recte c h a r i -
1077 SERMONES C E N T U M . ror«v
U s , et non tanttim charilas v e r u m et aliarum v i r l u - A per gloriam d i v i n i u t i s , fortis p e r poteutiami majc*
tum compreliendiiur et significatur universitas. Lege siatis. Quem propheta quoque jussu divino i n regem
verba Apostoli quae sequuntur i d quod sopra posui- qiiondam unxerat, quia Deus per hnnc ungtienduin
mus, et invenies quod charitas alias v i r t u t e s c o n i i - ab antiquo voce prophelica praenuniiaverat. David a*
n e t , et q u i d q u i d sine charitate est, ad obtinendam grege pecorum transhttus est ad regimen h o m i n u m ,
aeternam v i t a m m i n i m e valet. Bene i g i l u r auctor et Christns ab o v i l i Judaeornm translalusao* regnum
j s t e hoc i n loco de v i r l u l i b u s locuturus posuit per gentium. David interfecit Goliam Philisthaeuro, C h r i -
loieum quod charitas signiflcatur, quia per eam eae- slus diabolum. David persecutorem habuit S a u l , r e -
Iterarum v i r t u t u m universitas figuratur. Ipsa ergo gein r e p r o b u m ; Christus diabolum. Absalon iUque
jvere esl o l e u m , quia i n aliis v i r t u t i b u s , i d est h u m i - signifieat populum Judaicum; David, C h r i s t u m . A b -
i i U l e , patientia, abstinentia, eontinentia, aliquid salon persecutus est David patrem sttutn, populus
nonuunquam per. a s p e r i u t e m nos t e r r e t , charilas J u d a i c u s , C h r i s l u m . Hinc est quod Isaias a?_: Filios
v e r o per suam s u a v i u t e m nos d e m u l c e t ; ipsa e n i m enutrivi et cxallavi f ipti autem tpreverunt me (hai. i ) .
Itotum sna dulcedine m i t i g a t , condit, et l e n i t . Per Semei David maledixit, sed David ei non respondii;
vestimentum designatur opus b o n u m , quia sicut n e - et Christus, c u m roalediceretur. non comminabatur.
cessarium est corpori yestimentum, sic necessarium ^ S i b a , derelicto Miphiboseth doroino suo claudo,
est animae opus b o n u m ; et quemadmotlum foris David cum cibo et potu secuttis est, u t ejus homines
vestiincntum nos circumdat, sic opus bonum corain reficeret; et Paulus, u m v e r s i u t e Pharisaeorum, quae
p r o x i m o nos bonestat. Et domus, i n q u i t , protegent a semitis jusiiliae claudicabat, d e r e l i c u , cui i n p e r -
turpitudinem. Per doroum, u t alibi di-ximus, conver- secutione sanctorum servierat, Christum secutus
satio ilesignattir, eo quod i n i l l a quisqne conversa- est, u t ejus lideles doctrina et consolatione satiaret»
t u r . Domus atitcm lurpiltidinem p r o t e g i l , dum bona Tua suntf inqtiit David S i b ^ , omnia quoe fuerant-
conversatio culpam ab oculis divinis abscondit. A d Miphibotelh; et Chrislus plenilndinem sapienliae,
bojus constructionem domus pertiuet omnis e x e r c i - quam perfldis Pharisaeis a b s i u l i t , Paulo concessil.
Itatio v i r t t i l u m , e x h i b i l i o bonorum operum, d i s c i - Absalen concubmas Bavid ab ipso relictas v i o l a v i l f
pliua m o r u m . A d u h i m u m ergo dotnum p o s u i l , et Judaicomm ccetus d o c t e r u m , qtii regimen p o p t i l l
postquam t o t u m iaboris n o s t r i fructura perfecte specialiter iisttrpavii, animas a Chrislo derelicUs,
eomprehendit. legem carnaliter docendo, corrumpere uon desinit;
Necessarittm nobis est itaqtie, charissimi, u t h a - Jonathas et Achimaas, ' q u i David, u t Jordanetn
beamus aquam per compunctionem, ignem per con- Q t r a n s i r e t , nuntiaverunt, palriarchas et p r o p h e u t
fessionem e t satisfactionem ferruin per severitalem, significant, q u i figtiris et oraculis Christum Jtidaeam
lac et panem per sanam d o c t r i n a m , m e l et b o t r u m r e l i c i u r i n n , et ad gentes transiturom praedixerunl.
pcr consolaiionem d i v i n a m , oleum et veslimentum David, Absalone se perseqtiente, Judaeam deseruit
per v i r t u t e m et o p e r a l i o n e m , domum per bonam e l ad gentes trans Jordanem f u g i t ; et Cbristus, J u -
conversationem. Duo autem quaedam sunt omnibus daeis ejus apostelos persequentibus, derelieta Judaea,
cuin h i s necessaria, justitia et gloria. Justitia i n in apostolis ad gentes transivK. E t hoc est qmxt
niundo, gloria i i t coelo; justitia in merilo, Paulus ipsis Jndaeis a i l : \obis oporlebat primum
ftloria in praemio. Justitia spiriulis v i t a facit toqui verbum Dei, sed quoniam repetlitis iltud f et
incboationera, gloria cousummationem. Q u i ergo indignos vos judicatis cclernas vitar f ecee convertimur
p r i n c i p i u m habere negltgil, finemquomodo habebit? ad gentes (Act. x n i ) . David trans Jordanem pltires
Per j u s t i t i a m U u r , per gloriam pervenitur. Labere- ex fiiiis Israel secuti s u n t ; et postquam Evangelium
inus i g i t u r , fraires, j u s t i t i a m babere, u t per ipsam cccpit pnedicari genltbus, i n u i t i ex Judaeis i n C l i r i *
merearour g l o r i a m possidere. Quod nobis praestare stum credideruut. A o I i i l o p h e l , qui kiterpreutur
digne.ur Jesus Christus Dominus noster, q u i estbe- frairie ruina f Judam e x p r i t n i t , q u i de ruina C h r i s t l
nedictus Deus i n saecula. Amen. D e g i l , et Judaeis adverstts C h r i s l u m consiliom dedit,
et uterque suspendio i n l e r i i t . Absalon David trans
SEBMO L I X .
Jordanem persequitur; e t j u d a i c a perfidia non t a n -
DeAbtalontigni/icanteJudatot, etde David signi/icame
Chrittum, hoc eet.de liit quue pateut *st Cltntius. . t u m i n se, verum e t i a m i n gentibus fidem C h r i *
I n l i b r o Reguin secuitdo legimus Absalon D a v i d , sii destriiere conatur. David trans Jordanem a
patrem suuiti, crudeliter persecutuui esse, ipsumque tribus viris bouoratur diversis mnneribus; et
D a v i d , trans Jordanem fugatum, a tribus v i r i s r e - Christus i n gentibus fidem sanctae T r i n i u t i s s u -
giouis illius cibo pottique sustentatum ac m u n e r i - scipientibus g l o r i f i c a t u i diversis vtrtutibus et b o -
b u s b o n o r a t u m (ILReg. xyet seq.) Significat autem nis eperibus. David namque trans Jordanem m u n e - '
Absalon pulcher et nobilis populum J u d a i c u m , lega- ribus honoratum l i b r i Regum historia refert,dicens;

libus praeceplis et caeremouiis decoratum, regno, sa* Cum venisset David in oastra , Sobi filius Naas de

eerdotio, tempio n o b i l i t u m , e l propler hoc per n i - Rabbalh filiorum Ammon* et 'Machir filius Ammihel
de Isodabar et Berzeltui Galaadites de Rogelim., oft-
m i a m superbiam super semetipstim elevatum. David %

tulerunt ci straioria, et tapetia, et vasa fictilia, fru-

v e r o , qui erat rufus, pulcher, f o r t i s , C h r i s t u m s i g n i -
mentum, et hordettm, et farinam polentam, ot fabum;
Acat, q u i est rufus per passionem caruis, pulclier
, 1079 APPGNDIX AD HUGO.NIS OPERA M Y S T I C A . 10*0
tt lentem. et frixum oleo cicer, et mel t et butgrum, A i n ) . Est ililigenler alleiidendum quod nee plos, nee
oves €t pingnes vitulo$; dederuntque David et populo m i n u s quain tres principes super populum Dei <
qui cum eo erat ad vescendum. s i i t u u n t u r . Et unaquapque pars populi tertia norol-
In his omnibus operosa devotio conversae genti- i i a l i i r , u t quod p r x l a t i et stibjecti sanctae T r i n i -
l i t a l i s declaratur. V e r u m i n his, quaa ad cibum per- tatis cultores esse debeant manifesle signiflcetor.
t i n e n l , sacras doctrinae pastus e l consolalio praescr- David i n hoc bcllo suis i n urbe cst pncsidio, nec
t i m e x p r i m i t o r . l n vasis autcm flctilibus bona opera, cum cis exicns corporalitcr pugnat, qtiia Christus
ct qii-cdam viriules l i g u r a n l u r , qu.nc in flne cum ve- nunc cum suis fldclibus ore p r o p r i o coutra perfldos
n e r i t quod perfectum est, et evacuabitur quod ex m i u i m e disptttat, scd i n tirbe ccelesii rc«ideits Pa
parte est, frangenlur ac destruentur, Apostolo te- trem pro suis interpell.it. l n hoc bello ct Absaton
stante, qui a i l : Sive prophetim evacuabuntur t sive et m u l t i , qtii ctim eo s u n t , m o r i u n i u r , quia et per
tinguce ce$$abunt t $ive scienlia destruetur (I Cor. ildus J t i d x o r u m poptiltts, et qtitciinquc cum iito
xiu). In cujus rei consideralione Psalmisla admi- regnum C h r i s l i cxpugtiare c o n a n t u r , nisi rcsipt-
rando videtur exclamare, dicens : Veniie t ei videte scanl, aetcrna morte p i i u i t i n l i t r . E l id aperlissime
opera Domini, quce posuit prodigia super terram desigualur, u b i Absalon inierfectus i n foveam g r a n -
(P$al. XLV), i d est n a l u r a i n humanam,quain conslat dem projectus meinoralur : fovea quippe grandis
esse terrenain. Auferens bella usque ad fiiiem ierrce% infcrnus est. Absalon aulem i n t e r cceluni et terram
arcum conterel % et ctnfringet arma % et scula combu- i n quercu peudet, qtiia populus Jttdaicus, contra
ret igni (ibid.). Doniinus eteuim beila usquead flnem Christum elevatus, ncc terram anliquittis sibi c o n -
terrae a u f c r e t , quando i n flue vitae omnes tenta- cessain, uec coeluin habet. Qucrcus e i e i i . t n , qoae
tiones usquequaque cessare f a c i e t ; a r c u i n quoqtie est arbor ardua et inflexibilis, supcrbiam recte s i -
conteret et c o u f r i n g e t a r m a , et sctita coinburet i g n i , gniflcat. Quae quercus grandis ibidein et condensa
quando praedicatioitem, sacramenta, opera, v i r i n t e s fulssc dicitttr, quia Jitdacorum snperbia et grandis
quasdam, scilicel fidcm, spcm, p r o p h e i i a i u j i n g u a s , per sui a-sliii.alionem, ct condensa per caccitatem
scientiam immediaia clarilale suae visionis et ple- coniprobatur. Mulus vero, citi Absalon iusidebal,
ttissima perfectione charitatis evacuabit. I n strato- carnalent ct infrucluosam legis obscrvanliam figu-
r i i s vero e l tapetibus, quac ad o r n a t u m pertinent, rat. Qtti vero p c r t r a n s i i t Absalon suspenso, quia,
ecclesiastici ornalus decor congrue significalur. I l l i Judaico popttlo i n sua superbia perseveranle, lex per
Uaquequi David trans Jordanem suis mtitieribus g r a t i a m finem accepit, Cnjus sitperfiita cxsaries ca-
bonoraverunt, designanl cos qtii ex gentibtis, fidem c P superstilionem recte designat Judaicx 2»liina- i l i s

tionis. Tribtts dcnique lanccis Absalou p c r u n i l i i r ,

C h r i s t i habentes, fidele serviiittm i l l i quotidie i m -
pendunt. Qui autcm David ex Judaca scqui contem- quia ex fide sanciae T r i n i t a l i s , quam odit et respuit
pserunt, Judacos q u i , fidem C l i r i s l i speruentes, ab populus ille, damnatur. Per Joab quihbet pcrfectus
cjus semitis per infidelilalem e x o r b i l a v e r u n l , p a l c n - doclor designatur. Per tlccem jtrvoucs anuigeros
t e r e x p r i m u n t . Quorum t y p u m Miphiboseth ciaudus ejus, q u i post illum Absalon |iercusserunt, cosms
solus tunc gessil, quein David a suo c o m i l a l u r e - discipuloniui ejus i n scieutia Decaiogi robuslus ex-
mansisse solum r e d a r g u i t . H i n c est quod Chrislus p r i m i t u r . Omncs ergo Absalon ad mortem vulnerant,
Ipse per Psahnislam c e c i n i t , dicens : Eripics me de qtii pracdicium popuhim pro sua infidcliiate morte
contradictionibus poputi, conslilues me in caput perpetua feriendum denunliaut. Porro quicunqtie
genlium. Popuiu$ % quem non cognovi, servivit mihi; ex populo lsrael evaseruui, et David regi suo poslea
in auditu auris obedivit mihi. Filii alieni mcn- recouciliati stiut, rciiqttias, quae posiquam plenl-
tiii sunt mihi % filii alieni inveterati $unt t et clau- ludino genlium i n l r a v e r i t , salvac fienl, patenler ex-
dicaverunt a semiiis suis (P$al. x v n ) . Sane q u i p r i m u n l . David m o r i e m Absalon deploravii, et C h r i -
euin David exierunt, et ctim eo Jordanem transie- sius super gcntcm i l l a i u , quam pro sua pcrfidia per-
r u n t , apostolos et primitivac Ecclesiae cx Jttdacis fy i t u r a m agnovil, flevit, dicetis : Quia si cognooisses et
conversx fideles e x p r i m u n t , q t i i , j u d a i c a persecu- tu% etc. (Luc. x i x ) . David suum filium sibi rcservari
tione de Judaca p u l s i , ad gentes transire sunt voluit; el Chrisltis praisertiin Juduios, ad q t t o s * p r i -
coacti- mum specialiter niissus c s i , ad aguitiouem veritaiis
I g i t u r considerato David populo suo c o n s i i i u i t venire c o n c u p i v i l .
super eum tribunos, et ccnturiones, c t dcdit l e r l i a m I l i s itaque secundiim allcgoriam disctissis, ad t r o -
p a r l e m populi sub manu Joab, et t e r t i a m pariem pologiatn redcamus, ut sictit quac nos ad scieniiam
sub manu A b i s a i , et t e r t i a m partem sub manu instruant d i x i m u s , ita dcinceps qtiae i n f o n i i e n l ad
E t h a i , qui erat de Gcth. David (raus Jordanem po- j u s l i t i a m reqtiiramus. Scientia qttippe m i n i m e p r o -
p u l u m suum consideravit,quia Chrislus stios lidtlcs dest, ctii j t i s l i l i a comes non est. Modis i g i t u r o m n i -
i i * mentibus multiplicari v i d i t . Tribunos aulcm et bus cavcamus, ne c u m perfidia v c l uon bene c r e -
centuriones super eum constituit, qtiia primum in dendo vel male agendo pereainus, sed ctim Sobi,
Ecclesia posuit apostolos % secundo prophelas t tertio Machir, Berzcllai, id cst, cum vere fideiibus Christo
doclores % deinde viriutes % exinde gratias curationum % fidele servilium exhibeamus. Ofleramus i l i i s l r a l o r i a ,
epttulationes, gubern<itiones % genera tinguarum (I Cor. tapctia, etc. Per s t r a i o r i a , quac Spiritus sanctus boe
I :SI SEIiMONES C E N T U M . Iflfti

i n loeo priroum posuit, quietein contemplalionis i t i - A innoceiiliaiu, por vitulos pingues obcdicntiain affe-
ternae nobis significavit. P r i m u m ergo posuit, quod cluosam. Mel ergo, b t t t y r u m , oves, vitulos Christe
prae caetcris d i l i g i t . Uude Psalmisla : Diligit Dominus. damiis, cum per virtutes his designatas i l l i veraciter
portas Sion super omnia tabernacnla Jacob(Psat. servimus. Demtis, charissimi nobis, mtmera myslica,
L x x x v t ) . Dominus elenim porlas Sion super omnia quae dicta s u n t : demus, inqttam, Christo, i l l i fide-
labernacula Jacob d i l i g i t , quia etiam ipsum i n i t i u i n l i t e r serviendo i n iniiudo, ut :«b ipso r e m u i i e r a r l
supernac coiitemplalionis omnibus operibus bonac mereamur i n ccelo. Quod nobis praeslare dignetur
c o h t e r s a l i o n i s j u s l i amando a i i l e p o t t i l ; per Sion, Jesus Chrislus Dominus noslcr, qui est Deus bcne-
n a m q u e intelligitur superna contemplalio, per porias dictus i n saccula. Atnen.
S i o n ejusdcm conlempiaiioiiis inclioatio. Per Jacob SERMO L X .
efleclor boni opcris ; pcr tabernacula, quaelibet fa- De omnibus sanclis.
b r i c i bonae conversaiionis. Sic et tapelia, quia do- Christus Jesus Salvaior nosler, dilectissimi,
mum, in qua e x i c i i d u n l u r oruatutit r c d d u n l , sanclae sanclae universalis Ecclcsiai sponsus, cjusdem sponsaa
conversalionis bonestalem figurarc possunl. Vasa suae v a r i u m mtilllplicemque fructiim i n Canticis
flclilia noslra fragilia significant corpora, quae tunc canticorum eleganler latidnt, t t l eam ad poliora per
C l i r i s t o oflerimus, cuui ejus obsequiis ea m a i i c i - B lutidem provocct et nccendat. D i c i l crgo quodam loco
paiwis. sic : liortus conclusus es, soror mea sponsa, hortus
Frumenlum, et hordeum, et farinam polenlam, id conclusus fons signatus. Emissiones tuaf, paradisut
est ptiram f a r i n a m . Per f r u m e n l u m Testaiiientuin malorum punicorum cum pomorum ftuctibus. Cyperi
ISovuni, per hordeutn Vetus Testamcnlutn i n t e l l i g i - cum nardo, nardus cum croco, fistula et cinnamomum
t u r . Per farinam polenlam, spiritalis utriusqtte i n - cum universis tignis Libani. Mgrrha et aloe eum uni-
telligentia patenter e x p r i i n i l u r . F r u m e i i t u m ilaque, versis primis unguentis (Cant. i v ) . I n his enim 0111-
b o r d e u m , farinam poieiilam Chrislo ofleriinus, d u m nibus per sponsum sponsae bonum elcganter com-
i i i r u i u q u e Tesiamcntum, et secundum litteram et iiiendatur, et sponsae spousus cotigaudct et congra-
6 e c u n d u m spiritalem inlelligentiam Iegcndo, m c d i - ttilaltir. Ipsa vcro sancta Ecclesia i n ipsis CauticU
tando, loquendo, operando fideliter pro atuore ejus, canticorum diversis nominibus appellatur. Ali-
dispeiisamus. quando quippe vocalur sponsa, aliquando aroica,
El fabam, et lentem, et frixtm cicer. Quod i n aliquando soror, aliquando columba, aliquando p u l -
Evangelio post panes pisces, hoc i n loco post f r u - chra sive formosa. I p s a n i m i r u m sponsa esl fide,
m e n l u m , bordeum ct farinampraedicta legumina pos- amicadilcclione, soror ccelesiis lucredilalis participa-
suut i u t e l l i g i . Per f r u m e n l u m nempe, liordeum, e l ^ lione, columba simplicilale, formosa decorc j u s t i
f a r i n a m , sicut i b i per panes, sacrac Scripturae prae- liae. H orlus conclusus es, soror mca sponsa, horluscon-
c c p l a ; et ytv fabain, leiitem, cicer i n hoc loco, clusus. Per hortutn sancta. Eccicsine sanclaui ejus
sictil i b i per pisces, sanctoruin P a t n i m designari conversationem iuteiligimus, ex qua v i r t u t n m et
possuut exempla. E t aple, sive i n Evangelio post b o u o r u m nperum germina indesinentcr o r i r i vidc-
panes pisces, sivc i n hoc loco posl frumciittun hor- mtts. Qui horlus aplc conctusus d i c i t u r , qitia f o r t i
deum et f a r i n a m , legumina ponuntur, quia sicut illa m u n i m i n c d i s c i p l i n x tindiqiie m u n i t u r , ne fraiiduleu-
tttraque corporalia sumimus ad sustenialioncm cor- lus hoslisuspiam i r r u m p a t , el justithc plaiilatione')!
p o r u m , sic cum sacrae Scripiurae vcrbis eiiaui j u - avellat, c t auferat. Qui et aperte bis n o m i i i a l u r , u t
htorutn cxemplis u t i m t i r ad noslrartim jtistiltcatio- per hoc duplex fritcttis ejus, fides scilicel et operatia,
iiem aniinartun. Pncceplis pascimur obcdienier ca sive conjugium ct cotitinenlia, a u l etiam dislinclio
operando; exemplis pascimur ea htiiniliter i m i t a n d o . D e i e t populi, vel ccrlc vila activa et conteuiplaliva
Et fabam, i n q u i l , et l e n l e m , et f r i x u m cicer. Fabam paienter c x p r i m a t u r . D i c i t u r e r g o :
leute inajorem, et leniem faba minorem non igno- Hortus conctusus es soror
% mea sponsa, hortus con»
ramtts. Per fabam ergo exempla majora. Per lenlein elusus 9 fons signalus. Per fontem autem htijtis h o r t i
.... i^^ :« «„« „« ..: «. «:«. n:«: ^ «:^..i:^ .• . ^n:_:..._ /\ - r i... _ • •
veroexemplasanctorum minoraconvenienterinielligi
rt rt A A A A
sapienlia coelestis intelligitur. Qui fotts velut ad i r -
inus. Per f r i x u m aulem cicer,sola sanctorutn m a r t y - rigandum paradisum i n qitaitior flumiua d i v i d i l i t r ,
rum passio debere ligurari videlur : humana quippe dum divina sapientia quatiior Evangeliorum pracdi-
caro tunc f r i g i t t i r , c u n i passionis anguslia c r u c i a i u r . catioue per universani Ecclesiam derivatur. Qui
Frtimentum ergo, bordetim, farinam Chrislo damus, ctiam signalus esso congruo perhibetur, qui:t sapicu-
cum praecepla cjus, quae in Scripturis conliuenttir tia Dci muitis ac diversis acnigmalibus in sacra S c r i -
o|ieramur. Fabain, Iculem, ciccr f r i x m n , i l l i damus, plura velatur. I l i n c esl, qttod Pauliis a i l : Loquimur
cum exempla sanctorum ejus i i u i i a i u n r . Dei sapientiam in mgsterio, quce abscondita cst % quam
Et mel, el butgrum, et oves, et pingues vitutos. Mel Deus prcedestinarit in gtoriam nostram (I Cor. i t ) .
estdulce, b u l y r u m piuguc, ovis animal innocens, Hic est iiber ille signatus, de qtto Isaias ait : quem
vitulus obediens. Vitulus eniin quandiu vitulus est, cum dederint scienti litteras dicent: tege. Et responde-
agitur facile quainyjs sectindtim nutum minantis. bit: Non possum : signatus est enim (Isa. xxix).liic
Per m e l Uaqtte inlelligimus dulcedinem cordis intcr- est idem liberviiae, quem beatus Joannes fu dexiera
a a m , per b u t y r u m charitatem fraternam, per oves sedentis super thronum vidit signatum sigillis septem,
1085 APPENDIX A D HUGC IS OPERA M Y S T I C A . I C * *
quem nemo t u ccelo, neque in terra, neque subtue ter- sive cselcris caesis membris, spectacuhim contmxn**-
ram, "quivit aperire, nisi sotus lco de tribu Juda, liac i i r populis nudi propler nomen D o m i n i p o r t a a i e a s *
qui vicit, qui est tanquam agnus occisus habens cor- Sed potesl videri m i r u m , quomodo m a r l y r i u m p a r a v -
nua septem, et oculos septem, qui sunt spiritus Dei diso comparetur, cum m a r l y r i u m amaritudin«n,
missi in omnem terram (Apoc. v. ). Unde quta solus paradisus autem habeal jucunditatem. Sed s i s u f o i i -
potest fontem hunc sivc l i b r u m aperire, j u r c poluit litis rem perpenderimus, non videbilur m h r a m , q**im
discipulis» suis dicere : Vobis datum est nosse mgste- sanctis m a r l y r i b t i s omnia tormentorum generst j t # -
rium regni Dei (Matth. x m ) . Hinc alibi de ipso et cnnda f u e r u n l ; et lotum eis dulce, irao p a r u m fuil
de ipsis discipulis s c r i p t u m esl : Tunc aperuit itlis quidquid eis potestas adversa pro nomine C b r i s t i a i -
sensum, ut inteltigerent Scripturas (Luc. xxiv). Nul- niialis inferre p o l u i t . Unde et de apostolis s c r i p t i r n
lus i g i t u r potest hujus fonlis salutareni gustum hati- est : lbanl aposioli gaudenles a conspeclu condiii %

r i r e , nisi c u i Salvator, qui solus apcrit et c l a u d i i , qnoniam digni habiti sunt pro nomine Jcsu contume
signaculum ejus dignatttr aperire. Sed ct gcrmen liam pati (Act. m ) . Elapostolus Paulus, p r o magno
hujus b o r t i habere miiiime valet c u i fons isle salu- reputans dono pali pro Chrisio, Philippensibus s e r i -
taris irrigationem non praebel. Quodautem Salvator bens, a i t : Vobis donatum pro Christo, non solnm smt
fontis hujtis r i v u l u m aliis aperiat, aliis c l a u d a l , in eum credatis, sed ut etiam pro ipso patiaminm
demonslrat ipse, ubi discipttiis suis a i l : Vobis datum (Philipp. i).
est nosse mgsterium regtti Dei, cceteris autem in pa- Cum pomorum fructibus. Habeut sanctl m a r t y r e s
rabolis, ut videntes non videant, et audientes non in- fructus i n m u n d o , fruclus i n coeio. In m u n d o f r u -
teltigant (Matth. x i u ) . E t alibi ad Patrem d i c i t : ctns jttstitiae, i n coelo fructus gloriae. I n m u n d o f r u -
Con/iteor tibi, Pater Domine cceli et terrce, qui abs- cltts m e r i t i , i n coelo fructus praemiu Cgperi cmm
condisti ncec a sapientibus et prudentibus, et reveiasti nurdo, nardus cum croco. Cyperus djcitur esse b e r b a
aa parvulis (Malth. x i ) . Hortus ilaque est conclusus, aromalica iuJEgypio seinine c a n d i d o e l o d o r o , qool
et fons signatus. Hortus conclusus est per discipli- coqtiilur i n oleo, et e x p r i m i t u r . Inde u n g Q e n t u u i
n a m , fons signatti» per figuram. Horlus conclusus, paraltir, quotl rcgale d i c i l u r . Cyperus ergo d o n u t a
ue frauduientus hostis i r r u t n p a t ; fons siguatus, ne regiminis, i d est discretioneiti, vel cerle ipsos r e -
alienus de i l l o ibibat. l i o r t u s est j u s t i t i a , fons sa- ctores a n i m a r u m convenienter significat. Nardos
pientia. P r i t n u m autein h o r t u i n germinanlem, c t herba huniilis est. Uude et humiles subjectos s i g t i i -
foutem i r r i g a n t e m sponsus ponit. Deinde f r u c l u m fical. Crocus est aurei coloris, e l propterea doctores
germinationis et i r r i g a t i o n i s iatius e x p r i m i t , di- coelesti sapientia claros recte designat. C y p e r i , u t
cens. a r b i l r o r , propterea plurali numero p r o f e r u o t u r .
Emissiones luce paradisus matorum punicorum, cum cuin Cietera quae sequuntur singutari ter scrt-
pomorum fructibus, etc. Emissiones sanclae ntatris bantur, ut per hoc valeamus agnoscere qnod
EccIesiiB suut partus ejus spiritales, p r a s e r t i m hoc quisque praelalus prae caeleris oronibiis v i r t u t i b u s e t
i n loco m a r i y r e s , qui malorum punicorum nomiite bonis operibus debeal abundare. H i n c e s l q u o d b e . i -
designantur, qtiossancla Ecclesiu de inundo e m i i t i t , lus Atigusliiius de praelalo praacipit, d i c e n s : t C i r c a
et coelo i m m i t l i t , nec latnen a m i l t i l , quos Cbristo omnes seipsum boiiorum operum praebeatexemplum,
i n i t l i t et c o m m i l t i t . Mala punica suut iuius sticco corripiat inquielos, consolelur pusilraninies, s u s d -
a c r i a , granis rubeittia, e l per hoc inartyrcs figu- piat infirmos, patiens sit ad omnes ;. disciplmaui l i -
r a n l , qtii non solum exterius, scd etiam interitis bens habeal, hanc metueiidus i m p o u a l . E l quamvts
rubere dici recle possunt, quia cum sittt duo ulrumque sit necessarium, lamen plus amari a p p e -
u i a r l y r i i genera, unum interius, allertim exterius, t a t , quam t i m e r i . > Talibus verbis beati A u g u s t i o i
i i u u m i u corde, a l i e r u m i n carne, n i l valet i d quod edoclus, quisque praelatus o m n i bonitate sibi c o m -
cst exterius, si desii, qtiod esse debet interius, quia missos transcendere necesse est satagat ut bis
non prodest carnis passio c u i deest cordis compas- gravis, his fractus, suarutn plenitudine virtutum
sio. Omnis denique gtoria ftlice regis, sicut scripttun oiniiilms omnia faclus omnes lucrifactat. Cypert
est, ab intus (Psal. xuv). Emissiones aulem istae autein cum nardo s u n l , dum praelati cum sibt s u b -

maloruin punicorutn paradisocoinparatilur,quia,sic- jectis divinis se praeceptis h u m i l i t e r subdunt. H i n c

ut paradisus diversis arboribus, sic sancta Ecclesia etenim scriptum est : Rectorem te censtiiueruni 9

stipatur, densatur, et ornatur innumeris m a r t y r i - noti extolli: eslo in itlis quasi unus ex ipsis (Eccti.

bus. Quis e n i m calculatorum perilissimus sola sal- x x x i i ) . Cum c n i m sancti rectores rccla, sicut d e b e n i ,
dicunt, et quae dicunt cum sibi stibjectis h t i m i l i t e r
tem centenaria vel millenatia m a r t y r i i m nttmero
faciunl, vere cyperi c u m nardo sunt. Nardus ctitu
qtieat comprehendere? Quorum a l i i , n t quaedam S c r i -
croco est, d u m subjectorum humiliuro muhjtudines
pttira ciamat (Hebr. x i . ) , ferro perempti, alii flam-
sauclortim d o c l o r u m , claritate coeleslis sapienttae
i n i s e x u s t i , alii flagris verberati, alii pelagi demcrsi
fulgenlium pedibus appropinquantes, doctrinatn
periculo, alii v i v i d e c o r i a l l , a l i i ' naribus perfbrati,
salutaretn ab ipsis libenter audititil, et eorum verbis
a l i i cruciati patibulo, a l i i vinculis mancipati, a l i i
crc lendo ct operando fidelilcr acquie^ctint, i m p l e n -
linguis p r i v a t i , alii lapidibus o b r u t i , alii fiigorc af-
tcs p r x c c p t u m Jacobi, qno dicitttr : Sil omnis hcmo
flicti, alii ftine maccrati, alii vcro iruncatis mauibus
10*5 SERMONES C E N T U M . !CS*
ueU&ad audiendum, tardus autem ad toquendum, et A cras virgines per ahain mundtttam albentes, et ad
taraus ad iram (Jac. i ) . In talibns etiam impletur coelestia bona se sublimitererigcnies possidet. Myr-
testiaionium Moysi, quo d i c i t : Qui appropinquant rha et aloe. Jstce duae species amaritudinem babent,
peftibus ejus, accipient de docirina ejus(Deut. xxxui). et propterea contra putredinem eorporum si eis
Pedes e n i m D o m i n i sancti doctores s u n i , q u i eum inungantur, valent. Habel aotem m y r r h a , majorem
s d audientium corda sua praedicatione vehunt. A d v i m quam a l o e , propterea per m y r r h a m continen-
quos pedes qui h u m i i i t e r accedunt, de doclrina ejus t i a m , per aloen abstinentiam inielligamus. Grave
per ipsos accipiunt, quia sicut scriptum e s t : Qui est abstinere, gravitis continere. Myrrha ct aloe r e -
eum sapientibus graditur sapiens erit. Et amicus stui- pellttnt vermes et putredines c o r p o r u m ; cottiiuentia
torum eficietur similis (Prov. x m ) . Fistutaet cinna- vero et abstinentia a corde et carne corrtipiiones
momum. Fistula arbor aromalica est, parva, robusti v i l i o r u m . V e l c e r t c p e r m y r r h a t n et aloen hoc i n loco
e o r t i c i s et p u r p u r e i , quae ad curandas viscerum intelligimtis melitis continentes et abstinentes per
molesiias utiiis est, et per hoc omnes de peccalis bas virtuies semetipsos exercentes. Cum universis
suis t i i n o r e Dei, q u i est p r i n c i p i u m sapientiae, c o m - primis nnguentis. Prima unguenta praeciptia dona
puvictos, et viscera cordium spirilalia de i u r p i u m sunt, u t est chariias, propheiia. Unde Paulus, e n t i -
cogitationum molesta congerie vera confessione p u r - B meratis donis spiritalibus, a i t : Et adhuc excellen-
gantes, signiftcare potest. Quasi n a m q u e . moiestia tiorem vobis viam demonstro. Si linguis hominum io-
viscerum fistula c u r a t u r , duin i n universis vere quar et angetorum, etc. (/ Cor. x u , x m ) . E t post
poenitenlrbus perfecta confessione occulta con- pauca : Nuncautem manent fides,spes. charitas, iria
scientiae de sua p r a v i u t e p u r g a n t u r . Fistula er- hoec: major autem horum est charitas (ibid. xitt).
go s u n t quicunque vel i n se vei i n aliis, peccato- Sectamini charitaiem,aemulainini s p i r i l a l i a , i d est
rnm intrinsecus latentium molesiias per gratiam diligere dona divina. Magis autem u t prophetetis, i d
compunctionis, confessionis, vel etiam eflicacioris est praedicetis. P r i m u m itaque commeudavit c h a r i -
admonitionis expelhint. Ginnamomum est arbor b r e - tatem, deinde prophetiam, i d est pnedicalionem,
v i s , odorifera, dulcis, cincrei c o l o r i s , ad usum me- quia praedicatio magis circa fructuin charitatis ver-
dicinae flslula duplo praestautior. D i c t u m est aulem satur.
elnnamomuui, quod corlex ejus i n modum caonae sit
Habet ergo sancta mater Ecclesia h o r t u m per
formalus. E t quia per cannam a pueris atl hoc i n -
conversationem b o n a m , clausum per d i s c i p l i n a m ,
cisam solet eoruin ore sonus f o r m a r i , potest per
fontem per sapientiam, signalnm per figurani. Ha-
cinnamomum sanctoruin sacerdotum, videlicet Hie-
betparadisum malorum punicortim iu passis mar-
r o n y m i , Gregorii, A u g u s t i n i , et A m b r o s i i , et u n i v e r - c

tyrtbtis, cyperos i n praelatis recloribus, nardum i n

sorum taliuin confessio desiguari. Dum enim non
subjectis humilibus , crocum in eruditis doctoribus,
sohun corde credunt ad j u s t i t i a m , v e r u m et ore
flstulam i n compunctis pcenilenlihus. Habet cinna-
conlitentur ad salutem, pro soni salutaris prolalione,
m o m u m i n confessoribus, ligna L i b a n i i n v i r g i n i -
cinnamomo, cujus cortex i n modum sonabilis caiiuae
b u s , m y r r h a m i n continentibus, aloen i n abstinen-
clrcumflexus fo.rinatur, possunt sancti confessores
tibus, universa p r i m a nnguenta i n pnecipuis dottis
significari. Sicut ergo per flttuiam poenitentes et vera
spiritalibus. E t istaa sutit spiritales sanctae m a l r i s
confessione molestias peccalorum de suis cordibus
Ecclesiae divitiae. Iste germinantis h o r t i , et fomis
egredientes, i n t e i l i g i m u s ; ita per cinnamoinum
irrigantis divitia?. Matrem Ecclesiam, charissiuii
sanctos confessorcs intelligamus.
nobis, i n bis omnibus i m i t e m u r , u t cum ipsa spon-
Cum universis lignis Libani. Libanus i n t e r p r e t a l u r sum i n decore suo videre tnereamur, et cum sponsa
sieatbatio. Ligna vero L i b a n i i n altum prae c;eteris i n coelis gloriemur. Habeamus et nos paradisum
arboribits crescunt. U n d e e l iuEzechiele ad descri- m a l o r u m p u i i i c o r t t m , adversa p r o Christo saepius
bendum sublimitatem, vel potius superbiam Assur patiendo, et oppressisquolidie compatiendo cyperos,
d i c t u m e s t : Ecce Assur quasi cedrus in Libano pul- ry discrete nos regendo; u a r d u m , nostris praelatis h i i -
eher ramis, ei frondibus nemorosus, excelsusque atli- roiliter nos subdendo; crocum, luce sapientiae efful-
tudine, et inter condensas frondes elevatum est cacu- g e n d o ; fistulam, peccata nostra de nostris cordibus
menejus (Ezech. x x x i ) . Per ligna ilaque L i b a n i c o n - confessione et luctu expellendo; cinnamotnum, pro
grue sanctarum c h o r u m v i r g i n u m accipimus, quae acceptis beneficiis gratias concinendo; ligna L i b a n i ,
de celsitudine suae mundiliae i n altuin se elevant, et opera munditiae cxhibendo ; m y r r h a m , ab illecebris
coelestibus boois donis suae puritatis aliiuscaeteiis carnis conlinendo; aloen, ab escis etiam licitis ab-
appropinquant. Perfectio namque virgiualis non lam stinendo; omnia p r i m a ungucuta, dona praecipua
terrena quam ccelestis, non taui buiuana qiiam a n - possidendo. Haec est via, per hanc eamus, u t ad
gelica vita est, qttia semper est angelis cognata v i r - gaudium quod sanclorum millia possident perve-
ginilas, Ligna i g i t u r L i b a n i sanctae virgines s u n t : niamus. Quod nobis praestare dignetur Jesus C h r i -
Agnes, Caeciiia, Agalha, L u c i a , et omnes aliae, qua- stus Dominus noster, q u i esl Detis benedictus i n sa>
r i u n nomina hic recenseri non posstint. Sancla i t a - cula. A m e n .
que mater Ecclesia cum h i s , quae p n e c e l u n t , eliam
ligna L i b a n i habet, quia cum praedictis sanctis sa-
NtfT APPENDIX A D HUCONIS OPERA MYSTICA, IC8S

SERMO L X I . A laleal vtdcnnms, el quae tiostrae spdiflcationt p r o s i n t

De operibui $ex dierum. diligenter inquiramus. In principio creavit Dens cct-

Inprincipio creavit Detts ccetum et lerram (Gen. i ) , lum et terram. Coelum s p i r i l u s , l e r r a corpus. P e r

P r i m a die fecil lucem p r i m a r i a m , secunda die fir- codum enim convenienter inteHigimus spiriCiim h u -

inamentiun, tertia die congregavit aquas inferiores manum ad imagtnemet simiBttuUnem Det f o r m a i u m ,

In lociun u i i u m , uuarta die fecil l u m i n a r i a , quinta ad hona coeleslia cognoscenda, aniand», qutcremla

dic volucrcs et pisces, sexta bestias. Mundo igitur ac possidenda c r e a i u m . Per t e r r a i n accipimus c o r -

creaio, disposito e l o r n a t o , ct o m n i quod esset l i u - pus l i n m a n u i n , qtiod est t e r r e u m , ct i n t e r r a m b r e v i

mano corpori neccssaritim, c o i n m o d u m , g r a l u t n p r i - revcrsiirum. Sicut scriptum e s l : Terra e$ f et in

i i i i i m p r x p a r a t o , fecit Deus bomiueni eadem sexia terram reverterie (Gen. m ) . Coelum s p i r i t u s , qtria

die, dominuin o m n i i i m , possessoreui universorum ; cel.it et occtiltal nobis ad ribitum s u u m , quae i n ipso

qui quamvis posterior lempore c o u d i t n r , causa l a - suni, sicut s c r i p l u m e s t : Qttis enim scit hominnm

i u e n p r i o r dignitate snperior caeteris i n v e n i i u r . Causa qucc hominis $unt f tiisi spiritus bominis qni in ipso

quippe boininis fecii Deus bunc sensibilem m u i i d u m est ? (I Cor. n ) . T e r r a corptis, qnia qttotidie l e r t -
... K. . . . . . . . . t n r , dunec in l e r r a m reverlatttr. Coelum ilaque s p i -
r i t u s , l e r r a corpus, quia sicut coelum terra est s u -
t i l mundus bumano c o r p o n , coipus s p i r i t u i , s p i n t u s u v

ttibjectus esselest,
Creatori. blimius alque solidius, sic est cxcellentior c o r p o r e
n a t u r a facius duo ilii Nam
bona qttia ttomo
ipsius c o u dexi i odupiici
r prae-
spirilus. Mtindtis in p r i m a coufusioiie est h o m o i n
p a r a v i t : U n u m visibilc, a l l e r u i n i n v i s i b i i e ; uuuui
iuiquitate sua. Sicut cttiiit mundo p r i m o r d i a l i adhnc
corporale, alterum s p i r i t u a l c ; u i i u m t r a t i s i l o r i u m ,
confuso non inerat lux aut futurus ordo, sic h o m i n i
a l i e r u m aclernuip ; u l r u m q u e plenttm, et utruinqiie
i u i q u i i a t i suhjecto nec lux hicet per cognitionem,
iu suo genere p e r f e c t u m ; u u i i m c a r n i , a l t e r u m
v c r i t a t i s , ncc orflo inesi per disposilionem aequitatis.
s p i r i t u i , u t i n uno sensuscarnis ad j i i c i i n d i t a t e u i
E l Deus qttasi i n media cotifusione htccitt pritnariant
foveretur, i n aitero scnsus ineuiis ad fclicilatem r c -
creal, qttando pcccalorcm divcrsis sceleribtts c o u -
pleretur. Carni visibilia, s p i r i i u i itivisibilia ; carni
fustim lucis iiitimae radiis i l l u s i r a t , u t q u i d s i t ,
ad solalium, spiritui ad gatidium. Ex bis b o i i i s i i u u i i i
qtiid csse debeat aguoscat, et ad normam recte v i -
dedit, a l l e r u m p r o n i i s i l . U n u m u l gratis possidere-
vendi semctipsum disponat. Significal itaque l u x
t u r , a l t e r u m p e r m e r i l u u i quajreretur. Qtiod v i s i b i l e
p i i m a r i a peccati coguitioncin. F i r u i a t f e n l u m i n i e r
erat bonum gralis d c d i i ; qtiod aulem invisibile erat
aquas supcriorcs ct aquas inferiores, discretio est
tnerito quaerendum proposuit, ut cx dono g r a t u i l o
i n i e r vitia et v i r t u t c s . Aquae namqtie infcriores.
probaretur et excelleniia promissionis et fides p r o - C
l t i i t l e n l i s . Postquam aulem b o m o , pcccati caligine desiguant v i t i a , aquae superiores v i r t u l c s . Et qttasi

tenebratus, octiluin conleinplalionis aittisit, uon so- firiuaineuttim i u l e r ulrasque aquas p o u i t i i r , quanda

lum illi tiuiversilas isla r c r t u n visibilittm praebct per v i r l u t c m discreliouis v i r t u es a v i l i i s , et v i t i a a

corporcae suflragitiin suslcntationis, vertuii ct a d m i - v i r t t i l i b u s d i r i i n t t u l t i r . Dcinde cougregalio a q u a r t u a

n i c u l u m p e r c i p i t n d c divinae cognitionis. Scriptuin quae e r a n l sub firinamcnto. Congregatio aqtiaritiii

namque c s t : tnvisibitia ipsius a creatura mundi per cohibilioneiti e x p r i m i l v i i i o r u m . Y i t i a iiamque, qtiia

eaqua? (acta snnt intellecla conspiciuntur (ttom. i). peiiilus in hac vita dc nalurac litimaiiaepenctralihus

T r i a sunt iuvisibilia Dei : potenlia, sap c u i i . t , be- evactiari vel c l i i n i n a r i uon possuitt propler eurtitti
nignitas. Ab bis tribus proceduut omnia. Polentia fomiles n a t u r a l i l c r uobis insiios, dcbeut, quantuiu
creat, sapientia g u b e r u a l , benignitas conservat. per divinain gratlam possibile c s l , c o h i b e r i , coar-
Quae lamen tria sicut i u Deo inetfabililer ununi sunt, ctari et i n unuin redtgi, ue pcr totittti efflttant, t o -
ila i n operatione separari non possunt. Poienlia * t u m occupent, e l c o r r u i u p a u l , et sensus uoslros ab
pcr benignitalein sapicnter creat, sapienlia per p o - iuquisilioiic verilalis, aflecius uostros ab e x e r c i t a -
lentiam benigne gubernat, benigniias per sapienliain tioiie v i r l u l i s , mcinbra noslra ab e x b i b i l i o n c b o n i
)M)tenler conservat. Potentiam manifeslal c r e a l u r a - [) opcris iinpediaul. Sicttt etiiiu lerra aquis occupaia
rtitit immensitas, sapietiiiaui decor, bonitatcm u i i - iion putuit germiiiare, sic nos v i l i i s i i u p l i c a i i tiec
litas. Magnum est i g i l u r dontim D c i , e l bonuiii bo- scttbibus vcriiateiu i n q u i r e r e , ncc affecltbus v i r t u t e s
ininis r e r u m v i s i b i l i u u i r o u d i t i o , ditui per e a s c o r - cxerccrc, nec inembrisopera boiiavaleiiitisexhibere.
pus butnanum s u s t e n l a l u r , c l mcns earum conlctn-* Aqttis i g i l u r itt itnum congrcgatis, aer clarcscit e t
plalione illuminata ad condiioris sui cognitioncm, calclit, et tcrra germinal, quia, v i t i i s c o h i b i t i s .
a d m i r a t i o n c m , ct amoreui m i r a b i l i t e r s u b l i i n a t u r . auima no^lra luccl pcr cogniiioncin, ct calel per
Sanequatuor moJis Dcus occtiltus ad n o t i l i a m bo- dilcctionem, e l c a r o fructificat per hoiiam a c l i o n e m .
niiuum v c n i t , duobus inodis itilus, duobus modis Conditio l u m i i i a r i t i m signilical perfeciam, ncbulosa
foris. Intus pcr raiioncm ct asuiraliouem, foris p?r igiiorantiaecaccitate soposita, v e i i l a l i s inspectioncni.
crealtiram c t d o c i r i n a m . Ratio ct crcalnra p e r t i - El potesl sol significare coguitioneiii eortim qnar
nent ad t.aittrain, aspiralio ct doctrina pcrliaeut pcriir.eitt ad sauclam Ecclesiam ; sieUae cogiiitionen?
ad g r a l i a i n . eoruiii qu;c p e r l i n c n l ad unaiiiqiiainqiie c r c a t u r a m ,
His ilaque compositis, c l de operibus sex d i e r u m sivc ad unamqnamque fidelem a n i m a m . Pisccs, q u l
brevUer prosecutis, quid iu his docirinae moralis laborant i n i m o , i d est in aquis , sotltcitudinein
 SERMONES CENTUM. 1C9G
a c i i o n t s bonae dcsignnnt, qnae vllae labenlis flucii- A mundis vero bma et bina. Addneam euim aqnn$
b u s a g i t u r . Vnlucrcs, quae :id alta volant, signifi- diluvii, ei detebo hominem % el cuncta quoe feci propter
cant conteinplationein ccelestium, p e r qtiam ab i n - hominem, in quibns est spiriius vita* etc. (Gen.